RBITA

1. RBITA RK M? 2. RBITA BDAT M? 3. RBITAYA ARET EDEN DELLLER 4. RBITA BADET M? Rbta Ne Demektir?

Latta Rbta: Rbta, rabt eden, balayan ey demektir. Rbta, ulka ve vuslat demektir.1 Ulka ise ve iliike (yani alkaya) denir. Benim u malda ulkam, yani alkam var dersin.2 Taallk, balant, tutunulacak ey.3 Vuslat: Ulamak, ittisl manasnadr.4 u hlde, Tcl-Ars shibi Zebdye gre rbta, iliik, alka, ulamak ve ittisl/bitimek demektir. Istlhta Rbta: Tasavvuf stlhndaki rbta, deiik eitleriyle, farkl farkl tarif edildiyse de bizim zerinde duracamz eidi ve onun tarifi udur: Rbta, bir mridin, fen fillha 5 ulam mrid-i kmilinin rhniyetiyle beraber, (kalbiyle) ondan feyz, yardm ummak ve sretini kalp gznn nne getirerek hayl etmesinden ibarettir.6 Rbta szlkte: ki eyi birbirine balayan ip, alka, vuslat, mnasebet, ilgi ve sevgi ile mensubiyet, cesur ve dayankl olmak gibi anlamlara gelir.7 Tasavvuf stlahnda ise, mridin, ruh sahada tefekkr ve muhayyile (hayal) gcn kullanarak mridiyle beraber olmasn ifde eder. Tasavvufta, ruh terbiye iin bu mana beraberliine ihtiya olduu sylenmitir. Dier bir tarife gre de rbta: Mridin, Allahu Telda fani olan kmil eyhinin ruhaniyetinden uzandayken yanndaym gibi hayel ederek feyzin geldiini ummak, sretini oka gz nne getirmesinden ibarettir ki, bylece gereken edebi taknp ve kendisi iin huzur tamam olur ve alak ilerden saknmas kolay olur.8

1 2

Tcl-Ars, X, 262. sm Efendi, Kms Tercmesi, III, 659. 3 Misbh, s. 462. 4 Ahter: VSL maddesi. 5 Allahn raz olduu eylerde yok olma mertebesine varm. (mm Rebbn, Mektbt, I, 102-103). 6 Mevln Hlid-i Badd, Risle-i Rbta, Reht kenar, s. 222-223. 7 bn Manzur, Lisnul-Arab, V, 112-113. 8 bn Manzur, Lisnul-Arab, V, 112-113.

Rabta Niin Yaplr

nce rabta niin yaplr onu anlatalm sonra rabtaya yaplan itirazlar tek tek aklyalm. Zikir yapmamz, zikir yaparken Allah dostlarn velilerini dnmeyi Kendi kafamza gre deyil. Allah (cc) ve Resulullahn bize emir ve tavsiyleri olduu iin yapyoruz. Namaz hu ve hud ile klnmaldr. Hu namazn srr ve ruhudur. Felah, namazlarn hu ile klanlara mahsustur. Namazlarnda hu'a riayet etmeyenler felaha eremezler. Hu nun bulunmamas felahn da yokluu demektir. Bu konuda Kur'an Kerimde "Allah'n huzurunda tam hu ve hud ile durun" buyurulmaktadr. (Bakara, 238) "Namazlarn hu ile klan mminler kurtulua ermilerdir." buyrulmaktadr. (M'minun,1) Bu ayet-i kerime nazil olmazdan nce sahabe-i kiram namazda gzlerini gkyzne kaldryorlar, saa sola baknyorlard. Ayet-i Kerimenin nazil olmasndan sonra artk gzlerini secde mahalline evirip namaz hu ve kalp huzuru ile kldlar. Baz alimler hud zahiri eilmek, hu ise, manevi ve ruhi eilmektir, derler ( Snen-i nn-i Mace Tercemesi ve erhi, c 3, s 348). Allah cc bize namaz emrediyor , hu ile namaz klmamz tavsiyye ediyor. Neden huu ile namaz tavsiye ediliyor. unk bir ok insan namazn huu ile klamyor. Kalbimizi dnya dncelerinden kurtaramyoruz. Bunu bir ok rneklerle burada anlatmaya gerek yok. nk kalbimizin dnya dncelerinden kurtulmadn bizzat namazlarmzda ahit oluyoruz. Baz Alimler ise, hu azalarla; hud ise kalple olur, demilerdir. Veya hu gzle, hud dier azalarla olur. Namazda hu halini saglyabilmek iin namaza duraca zaman, "Allahu ekber" derken Kbe'yi karsnda hayal ederek kabeye dner. Namazda ayakta iken secde yerine, rkda iken ayaklara, secdede iken burun ucuna, otururken iki elleri arasna bakmaldr. Kabe gz nne getirilmelidir diyenler olmutur. Bu sylenilen yerlere bakp ta gzler etrafa kaymazsa, namazda hu hali hasl olup, kalp dnya dncelerinden kurtulmas ile dikkatin dalmayp kiinin kendini namaza vermesi mmkn olur. Bize tavsiyye edilen hu ile namaz klmak iin namazn iinde byle yollar denenmi metotlar gelitirilmitir. Konunun banda Zikir yapmamz Allah (cc) emrediyor. Zikir yaparken Allah dostlarn velilerini dnmeyi Allah (cc) ve Resulullah bize tavsiye ettii iin biz Rabta yapyoruz demitik. Ayn namazda olduu gibi Allah (cc) zikir yapmamz emrediyor. Zikir yaparken Allah dostlarn velilerini dnmemiz tavsiye ediliyor. Namazda Kalp dnya dncelerinden kurtulmas iin huu tavsiye edilirken, Zikir yaplrken , kalbin dnya dncelerinden kurtulmas iin Allah (cc) velilerini hatrlamamz bize tavsiye ediliyor. imdi bu dediklerimizin doruluunu ve daha iyi anlalmas iin delillerimiz gsterelim.

Vezkrisme Rabbike- Rabbinin ismini zikret. 9 Rabbinin adn zikret ve btn gnlnle( her eyi brakp) Ona ynel Sabah akam Rabbinin adn zikret 11
10

Allh ok zikret ve gece gndz onu tesbih et! 12

Allh nefsinde, iinde huu ve korku ile an, gece gndz ak gizli onu zikret, sakn gafillerden olma. 13

man edenlerin kalpleri ancak Allahn zikriyle mutmain olur. Kalpler ancak Cenb- Hakk anmakla mutmain olurlar. 14

Onlar ayakta iken otururlarken ve yanlar stne yatarken Allh zikrederler.15

"yle ise siz Beni zikredin. Ben de sizi zikredeyim(Bakara-152) buyrulmutur.

yle

ise

Beni

zikredin

bir

emirdir.

Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurdu: Allahn yzden bir eksik, doksan dokuz ismi vardr. Herkim onlar sayarsa (sayar, manasn anlar ve uruna ererse) cennete girer. Allah tektir ve teki sever. 16 Bu hadiste geen ifade, kim onlar sayarsa / men ahsh eklindedir ki, bu da saymak manasndadr. Baka rivayetlerde kim onu ezberlerse (men hafizah)" ibaresiyle nakledilmitir. 17
9

Ala-15 Mzemmil, 8 11 nsan, 25 12 l-i mran 3/41. 13 el-Araf 7/205. 14 er-Rad 13/28. 15 Al-i mran 3/191. 16 Buhr, urt: 18, Mslim, Zikir: 2
10

Yeryznde Allah Allah denildike kyamet kopmayacaktr. Bu hadiste zikrin kasdetildiini destekleyen, bir de u hadis:

18

"Yeryznde L ilahe illallah denildii srece kyamet kopmayacaktr. 19

Ahmed b Hanbel'in naklettii bir olay yledir: "eddad b Evs anlatyor: Hz Peygamberle beraber bir evde idik Bize sordu: "inizde garib; yani ehl-i kitaptan bir kimse var m?" Biz: "Hayr" dedik Sonra kapy kapatmamz emretti ve yle dedi "Ellerinizi kaldrn ve L ilahe illallah deyin" Ellerimizi kaldrdk ve la ilahe illallah dedik Sonra Hz Peygamber: "Allah'a hamdolsunYa Rabbi, sen beni bu kelime ile gnderdin, bana bunu emrettin ve onda bana cenneti vaad ettin. Sen vaadinden dnmezsin" dedi. Sonra da yle buyurdu "Sevinmez misiniz, Allah sizin hepinizi afvetti" (1)
(1 ) Msned Darul Hadis 1. Bask Hadis no 17057 Kahire 1995 ..El Fethur Rabbani 14. Cild 213 sayfa Daru hyatTurasil-Arabi Bask Beyrut Lbnan La lahe llallah sz ile olan zikir zerinde toplanmakta aslolann bab bal altndaki 1.hadis. El Fethur Rabbani nin arapcasnn btn kitaba gre rakamlar yoktur. Lakin kitap rakamlar vardr.Kitab l Ezkar Ved-davat 32. Hadis

Yukarda grdnz gibi kimi yerde zikirden kast namaz kimi yerde Allahn ad ve L lahe llallah diyerek zikir etmemiz bize emrediliyor. Bizde zikir etmeye balyoruz. Fakat Allah (cc) h zikrederken ayn namazdaki gibi huu ile zikretmemizi sylyor bize.
Rabbinin adn zikret ve btn gnlnle( her eyi brakp) Ona ynel
20

Zikir ederken ayn namazda oldugu gibi kalbimizi dnya dncelerinden

kurtaramyoruz. Bir ogumuza bir ok sebeplerden dolay zikir ederken huuyu bozacak dnceler bizi kaplyor. Namazda buna are bulunmu. Namazda hu halini saglyabilmek iin namaza duraca zaman, "Allahu ekber" derken Kbe'yi karsnda hayal ederek kabeye dner. Namazda ayakta iken secde yerine, rkda iken ayaklara, secdede iken burun ucuna, otururken iki elleri arasna bakmaldr. Kabe gz nne getirilmelidir diyerek yaparak bir zm oluturulmu. Peki biz gnde bir saat suren bebin defa L lahe llallah diye zikir yaparken kalbimizi dnya dncelerinden koruyamyoruz korumamz iin ne yapmalyz. nk zikir ederken bir ok sepepten dolay zikre konsantre olamayp hep dnya ileri bizim aklmz kalbimizi megul ediyor. Halbuki mevlay dnp onun huzurunda oldugumuzu hissetip btn gnlmzle ( her eyi brakp) Ona ynelmemizi sylyor Allah (cc). Bu hal zere olup edep iinde zikir yapmamz lazm ama ou zaman olmuyor. Namazda kabe dnlyor bizde kalbimizi dnya dncelerinden korumak iin Allah m, kabeyimi dnsek yoksa yere ayak ucunam bakalm. Bize zikir etmemizi emreden Allah (cc) ve Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem neyi dnp neyi dnmyeceimizi bize tavsiyye ediyor retiyor. Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem bu hususta yle buyurmutur:

17 18

Mslim, Zikir: 2 ; bn Mce, Du: 10 Mslim, man: 50; Hkim: 4/495 19 Tirmiz, Fiten 35; Ahmed b. Hanbel, 3/201 bn Kesr, lm tesi Tarihi, ar Yaynlar, stanbul, 2001: 157158. 20 Mzemmil, 8

Allahn mahlukat hakknda tefekkr edin. Allahn Zat hakknda tefekkr etmeyin. Zira siz onun kadrini takdir edemezsiniz. (z Zatn dnmeye g yetiremezsiniz.)21 Zikir yaparaken her eyimizle ona ynelmek iin z Zatn dnmeye g yetiremiyeceimizi sylyor Allah cc. Hadise gre, yaratklar dnmek emredildi tavsiyye edildi. Peki mahlukattan hangilerini dnceyiz hayvanlarm dnceyiz yoksa diyerlerinimi hangisini dneceyiz. Buna da aklk getiriyor Allah cc imi dneceimizi aadaki hadislerde belirtiyor tavsiyye ediyor.

: : .
Abdullah b. Bsr radyallahu anhdan rivyet edilen bir hadis-i erifte Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurdu: Bana imn edip de beni grene mjde olsun! Beni greni grene de mjde olsun! Beni greni greni grene de mjde olsun22 Bu hadisten de anlalaca zere; Reslullah grmek byk bir nimettir. nk nbvvet nuru insann zerinde imek gibi akar ve lnceye kadar zerinde bulunur. Bu bereketli insan gnahlara dse de dnp dolap tvbe eder ve ona layk mmet olmaya gayret eder. Mnv (v. 1032/1623) ise bu hadisin erhinde Hkim Tirmizden u nakli yapar: Kendilerine bakldnda sana Allah hatrlatan kimseler yle kimselerdirki onlarn zerinde Allah tarafndan verilmi zhir bir grnt vardr. Allahn nuru, kibriya ve heybeti, vakar uns onlar kaplamtr. Bu durumda onlara bakan kimse Allah (Celle Celluh) hatrlar nk, Onun melekt aleminin eser ve nurlar vardr. Bunlar velilerin sfatdr. Kalp bu eylerin madeni ve yerletii yerdir. Yz, kalpte olan (bir ekilde) ekip da yanstr. Kalpte Allah (Celle Celluh)n marifet nuru ve lah emirlere itaat ziys hakim olunca bu nur yze etki eder, da yansr ve sen byle bir yze baknca sana hayr ve takvay hatrlatr. Bu da sende iyi hal ve ilme meyli artrr. Bunlar ise sdk ve hakka sevk eder. Bylece sende istikamet oluur. Kamil insann yznde parlayan Allahn (Celle Celluh) celal ve cemalinin azametini hatrlatr. Byle bir nuru grmek insan naks (ve rezil) ilerden alkoyar.23 Kudsi hadiste Allah (Celle Celluh) yle buyuruyor: Zira kullarmdan velilerim, yarattklarmdan sekin dostlarm o kimselerdir ki, benim zikredilmeme (benim hatrlanp akla getirilmeme) onlar zikredilir (hatrlanp akla gelirler), onlarn zikredilmesi (hatrlanp akla getirilmesi) ile de, ben zikredilirim (hatrlanp akla gelirim). 24

21 22

Eb Nuaym, Hilyetl-Evliya, VI, 67; Al el-Mttak, Kenzl-Umml, (no: 5076), III, 106. Hkim, el-Mstedrek, (no: 6994), IV, 96; Tabern, el-Mucems-Sair, (no: 859), s. 360. 23 Mnv, Feyzl-Kadr, 111 467-468. 24 Ahmed b. Hanbel, el-Msned, XII, 226, (h:15486) Tabern, el-Muceml-Kebir, (Mecmauz-Zevid, I, 89) elEvsat, Mecmauz- Zevid, I, 58; Kenzl-Ummal, I, 42, (h:101); Kez Hakim-i Tirmiz Nevdirul-Usul, Amr b. Cemuh radyallahu anhde, Hey pheniz olmasn ki, kullarmdan dostlarm yarattklarmdan da sevdiklerim lafsyla, Kenzul-Ummal, I, 440, (h:1902).

Hadisin Kuvvet Bakmndan Tahlili Nreddin el-Heysem hadisi, isndndaki rvlerden Ridin isimli rvinin ou limler tarafnda zayf bulunduu ve senedinin kopuk olduu ile illetli buldu.25 Derim ki: Bu kesiklik, biz Haneflere ve baka biroklarna gre ise, hadisin salamlna zarar vermez. nk: Bir: Biz Haneflere gre rviler, isnad zayf hale getirecek derecede zayf deilse, senedin ilk asrdaki ksmnda bulunan kesiklik, kopukluk rivyetin sahihliine veya hasenliine zarar vermez. Nitekim mm Buhr tarafndan Amr b. Cemuhtan duymad denilen Eb Mansur, yine onun (Buhrnin) ahitliiyle salam bir kimsedir.26 ki: stelik sz edilen bu kesiklik muhtemelen Buhrnin artlarna gre byledir. Nitekim bu hkme medar olan sz, Buhrnin Eb Mansur Amr b. Cemuhtan duymad manasndaki szdr. Cumhura gre ise byle deildir. Ayn asrda olmak ve birbirine kavumak imkn, bitiik olmak iin cumhura gre yeterlidir. : Ridinin ekser/ou limler tarafndan zayf bulunmas, bir takm limler tarafnda salam bulunmas ihtimalini gsterir demektir. Ahmed b. Hanbelin onun hakkndaki tavr da bu ihtimali teyid etmektedir. Nitekim drdnc madde de gelecektir. Zira eriat sahibinin dndakilerin szlerinde Mefhum-i Muhalefet sz birlii ile hccet olur. Drt: Sahih gre gre, Ahmed b. Hanbelin, bir hadis-i msnedine almas o hadisin Ona gre hccet olmas demektir. Hadisi bata Ahmed b. Hanbel rivyet etmitir. Sahih ve hasen olduunu sylemedi. Veya senedinden raz olduunu ifde etmedi, ama onu reddetmedi, kitaplarna yazd ve dahi aksine fetva vermedi (yle) ise bu hadis onun mezhebidir. stelik hadisi alp bir Snnet Mecmasna koymas ve itiraz etmemesinin zhiri de bunu gsterir. u halde, hadis hasen li ztih, en kt ihtimalle de, hasen li gayrihdir. Dolaysyla cumhura gre hccettir. Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem efendimiz buyurdular: Allahn kullarnn en hayrllar o kimselerdir ki, grldklerinde Allah (Celle Celluh) zikredilir.27 Size en hayrllarnz haber vereyim mi? Hayrllarnz o kimselerdir ki, grldklerinde Allah (Celle Celluh) zikredilir.28 Sizin en hayrlnz, grlmesi Allah (Celle Celluh) zikrettiren (hatrlatan akla getiren) kimsedir.29 Velilerim o kimselerdir ki, grldklerinde Allah (Celle Celluh) zikredilir.30 Enes radyallahu anhtan rivyet edilen bir hadis-i erifte, Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurmaktadr:

: :
25 26

Heysem, Mecmauz-Zevaid, I, 88. Msned hmii, XII, 226. 27 Ahmed b. Hanbel, el-Msned, (h: 17921) Abdurrahman b. anem radyallahu anhdan Hadisin isnad, Heysem (VI, 93) ve Mnzirye (III, 499) gre hasendir. Msned-i Ahmed dipnotu: XIV, 31, (Drul-Hadis Kahire). 28 Ahmed b. Hanbel, bn Mce (h: 4119, Drul-Marife), Esma binti Yezid radyallhu anhdan Msned DarulHadis Kahire) h: 27471. snad hasendir. Msned-i Ahmed, XVIII, 598. 29 Hkim Tirmiz, bn Amr radyallhu anhmadan, Kenzl-Ummal, I, 419, (h: 1787). 30 Hkim Tirmiz, bn Abbs radyallhu anhdan, Ayn yer, h: 1783.

.
En faziletli kimseleriniz o kimselerdir ki, onlarn grlmelerinden dolay Allah (Celle Celluh) hatrlanr.31 u son drt hadisin isnadlarnda zayflk bulunsa bile toplamlar itibariyle en azndan hasen li gayrihi olurlar. Kald ki; ayn manadaki ilk iki hadis zaten hasen idiler. Dolaysyla bir mkil kalmam oluyor. uras akll ve insafl herkese bilinebilecek bir eydir ki, bir veliyi kafa gzyle grmek, kiiye Allah hatrlatyorsa, gnl gzyle yani hayali olarak grmesi de Allah (Celle Celluh) zikrettirir. Hatta kafa gzyle grememesini bununla telafi eder. yleyse u yedi hadis, rbtann zikre sebep ve vasta olmasyla, dolaysyla bir zikir olduunu gstermektedir. Hkimin szn ettii hid iki tarikle yapt u rivyettir: Alye (radyallahu anh) bakmak ibadettir.32 Bu hadis, sahih, hatta baz limlerin mtevtir tariflerine uyan mtevtir bir hadistir. Hkim bu hadisi mran b. Husaynden rivyet ettikten sonra, bu Buhr ve Mslim artlarna gre isnd sahih bir hadistir. Abdullah b. Mesudtan rivyet edilen ahidleri de sahihtirler demitir. Alnin yzne bakmak ibadettir. 33 Zehebnin hibir sebep gstermeden u rivyet uydurmadr; ahidi ise sahihtir,34 demesi bir hatadr. Kabul edilebilir ilmi bir delil gstermeliydi. Hfz Muhaddis Ahmed el-umari bu rivyet mnasebetiyle ksaca yle diyor: Bu mran hadisinin bir baka tarifi vardr; Birinci tarik: Eb Mslim el-Kei (kecci)nin isnad kinci tarik: bnl-bar, u rivyeti Mucemu Ashabis-Sarfide el-Ke yoluyla bu ekilde isnad etti. nc tarik: Tabern de el-Keiden bunu rivyet etmitir. Onun rivyetinde u ifdeler de vardr. mran b. Husayni Alye keskin baklarla bakarken grdm. Ona bu hususta sz sylenince yle dedi: Ben Reslullah yle derken iittim: Alye bakmak ibadettir. Bu, hasen bir rivyettir. Zeheb el-Mizanda, mran b. Halidi zikretti ve yle dedi: Atalarnda Alye bakmak ibadettir hadisini rivyet etti. Bu haberi ondan Yakub el-Fesev rivyet etti. Bu, benim tenkidime gre batldr. Hfz Al, Zehebnin u deerlendirmesini tenkit ederek bu hadisin batl olduuna hkmetmek hak olmaktan ok uzaktr. Fakat Hatibin de dedii gibi hadis aripdir. (Alnin sz bitti.) Bir hadis hem garp hem sahih olabilir. Nitekim sahih hadislerin ou ariptir. Bununla beraber u hadisin arip oluu da kabul edilecek bir ey deildir. Garip oluundan, isnadnn garipliini deil, manasnn garipliini kastediyorlar.
31 32

Hkim Tirmiz, Enes radyallahu anhden ayn yer, h:1784. Hkim, el-Mstedrek, sahihtir: III, 141. 33 Hkim, el-Mstedrek, (no: 4683, 82, 81), III, 153. Tabern, el-Muceml-Kebr, (no: 207), XVIII, 109. 34 u halde Zeheb Aliye bakmak ibadettir rivyetinin uydurma olduunu iddia ettiyse de, ahidi olan Alinin yzne bakmak ibadettir rivyetinin sahih olduunu itiraf ediyor.

nk Aliye bakmann ibadet olmasn anlamadlar. Manasn kafalarnda canlandramadlar. Bu manadan uzak olduklarnda, onu garip buldular. mran hakknda Zehebnin cerh zikretmemesi yannda, o, bu hadisi rivyet etmekte, ona mtbaat edilmi bakas tarafndan uyulmutur. O halde mran hadisinin her iki tariki de ayr ayr olarak sahihtir. Ya bir arada olarak dnlrlerse ne olur? Hazreti Hasan radyallahu anh'n Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemi ok iyi tarif eden days (Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin Hazreti Hatice radyallhu anhdan vey olu olan) Hazreti Hasan radyallahu anh Hind b. Eb Hleye: Bana Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin vasflarn anlat ki; onu hayalimde canlandraym. bnul-Esir, sdl Gabe No 5404, 4/619, Tirmizi, e-emill Muhammediyye, 1/26 Beyhaki Delailn Nbvve 1/285 Hz. Tirmizi bu hadisi erifi Sfyan bin Vekiden, o da Cemi bin Amir'den, o da Ebi Halenin ocuundan ve Beni Temim kabilesinden Ebu Abdullah knyesiyle bilinen bir zattan, o da bni Ebi Haleden, o da Hasan bin Ali (r.a.) dan rivayet buyurdu. Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemin emailini ve zelliklerini renmek istemesi konumuz asndan olduka nemlidir. Buradaki maksat onu hayalinde canlandrmasndan baka bir ey deildir. Muhaddislerin mm Hfz Ebl-Ferec bnl-Cevz, de Telbis blis isimli eserinde kendi isnadyla Abdullah b. Abbs radyallhu anhmadan yle dediini rivyet etti: Ehl-i Snnetten Snnete aran ve bidatten kandrmakta olan bir adama bakmak ibadettir.35 Alnin yzne bakmak ibadettir. 36

: : .
Eb Hreyre radyallahu anhtan rivyet gre, Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Be ey ibadettendir; az yemek, camilerde oturmak, Kbeye bakmak, okumadan da olsa mushafa bakmak, limin yzne bakmak. 37 dikkatle gelir.38 Kafasnn gzyle bakmak frsatn karan, kalbinin gzyle de baksa fena m olur?

/ Ven-nazaru f vechil-limi/limin yzne nazar etmek ifdesine bir bakalm. Dilde dnerek, tefekkr ederek (ibretle) bakmak manasna

35 36

bnl Cevz, Telbis blis, s. 16. Hkim, el-Mstedrek, (no: 4683, 82, 81), III, 153. Tabern, el-Muceml-Kebr, (no: 207), XVIII, 109. 37 Deylemi, Msned-i Firdevs, II, 190, (no: 2969). Suyt, el-Fethul-Kebr, (no: 6097), I, 566. Eb Hreyre radyallahu anhden, zayf bir senetle, bu hadisin senedi zayf ise de, nceki sahih rivyetleri takviye iin getirilmitir. Dolaysyla u zayfln, zayfl hibir ekilde delil kabul etmeyenlere gre de burada zarar olmaz. Zira mcerred takviye iindir. 38 Nazar, bir nesneye bakp dnmektir.

Canm elinde olan Allah (Celle Celluh) yemin ederim ki yet siz yannzdaki ey (hal) zere ve zikirde devaml olsanz, elbette melekler sizinle yataklarnzda ve yollarnzda musafahalarlard.39 Devaml olarak Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin yanndaki ey (hl) zere olmak ve zikirde olmak lim erbab insafl her kii kabul ve teslim eder ki, rbta bu seviyeyi yakalamann ve bu nimeti elde etmenin abasndan baka bir ey deildir. Hadiste geen, vezzikrideki vav ile atfedilen, atf- tefsiridir.40yleyse mana, yanmdaki hl, yani zikir zere devaml olsanz eklinde olur. O halde onunla beraber olmak ve o hal zre olmak bir zikirdir. u halde kmil bir veli ile hissen veya hayalen beraber olmak zikirdir. Byle bir beraberlii temin edecek olan rbta da zikrin sebebi veya mukaddimesi olmakla meczen zikirdir. Allahn (Celle Celluh) Reslullah(sallallahu aleyhi ve sellem) vastasyla bizlere yukardaki hadislerde zikir yaparken kimleri dnmemizi retip tavsiyye etti. Bu hadislerden anlalan anladmza gre, dnlmeye en lyk olan Allahn (Celle Celluh) en mkemmel tecellisi olan insan- kamilin sretidir. Bundan dolay Mutasavvflarn bu hadislerde gz nne alarak yaratklar dnmek kabilinden Allahn veli kullarn bir eyhi dnme neticesine varmlardr. Kendi kafalarna gre yada budistlerin yogosundan alnma deyildir bu dnme. Allahn (Celle Celluh) Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem vastasyla bizlere yukardaki hadislerde zikir yaparken kimleri dnmemizi retip tavsiyyelerdir. tiraz olanlar aslnda Allahn (Celle Celluh) Reslullah( sallallahu aleyhi ve sellemin) tavsiyelerine retisine itiraz etmi oluyor. Sunnet namazlar klmayan bir ok vaktini mslmanlar tekfir eden mrik diyenler brakn gnde be bin L lahe llallah diye zikir yapmay gnde yz defa istifar ekmeyenlerin Kalblerini dnya dncelerinden kurtarma gibi bi dertleri olmad iin Rabtay anlyamamalar gayet normal. bn Teymiyyenin Rbtann Tarifi le rten Gr: Sen bir ahs Allah iin seversen, dorudan Allah sevmi olursun. Sen o ahs ne zaman kalbinde tasavvur etsen, Cenab- Hakkn sevgilisi olan birisini tasavvur etmi olursun ve bylece onu sevmi olursun. Bylece senin Allah iin ve Allaha olan mahabbetin daha fazla artm olur. Nitekim sen ne zaman Peygamberi sallallahu aleyhi ve sellem ondan nceki Peygamberleri ve onlarn izinden gidenleri hatrlayp, onlar kalbinde veya kafanda tasavvur etsen senin bu durumun kalbini onlara her trl nimetleri veren Allah sevmeye eker gtrr. Sen bu insanlar Allah iin seversen, Allahn sevgilisi olan zat da seni Allah sevgisine eker gtrr.41

bn Teymiyye de bu szlerini yukardaki hadisleri bilip onlara gre byle bir tanm yapmtr. in tuaf taraf bn Teymiyye takip ettiklerini grlerinin fikir babas olarak grenlerin bunu anlyamamas yada anlamazdan gelmeleridir.
te Rabta da Allahn (Celle Celluh) Reslullah( sallallahu aleyhi ve sellemin) tavsiyelerine retisine uyarak yaratklar dnmek kabilinden yukardaki hadislere gre Allahn veli

39

Mslim, Hanzala b. Rubeyyi el-Useydiyy radyallahu anhden Mikt ve Hiye-i Mikt, s. 198; Kadim-i Ktbhne, Karai- Pakistan. 40 Ayn yer 41 Mecmul-Fetv, X, 608, birinci bask, 1381.

kullarn bir eyhi dnme neticesidir. Buna ramen anlalmas bu kadar kolay olan bir duruma itirazlar olmutur. imdi bu itirazlar tek tek yazp aklamaya alalm. Yukarda gsterdiimiz Zikir etmek ve zikirde Allah n veli kullarn dnmekle ilgili ayet ve hadisleri hakk arayan hakka teslim olan samimi bir mslman grdnde teslim olup Rabtann bu ksmna itraz etmez edemez. Ama hak olan gre teslim olmayp nefsine teslim olanlar yukardaki ayet ve hadisleri ya tevil eder yada Elbani zayf dedi deyip hakl kmaya alrlar. Yukardaki hadislerin sahih olan hasen olan ve zayf olan vardr. Sahih ve hasen olanlar yeterde artar anlyana. Zayf olanda ok ar zayf olmayp zayf hadisle amel edilen ksma girenlerdendir. trazclarn Elbani bu hadise zayf dedi demesinin bir nemi yok. Neden nemi yok diyoruz. nk geride geen Elbaninin elikilerinden Bir Tanesi konu balnda ine gelmiyen Bir hadisi Raviyi zayflatmaya alrken Elbn bakn ne yapyor: Rvlerden Sad b. Zeyd in sika olduunu ifade eden bn Man, bn Sad, Buhr, cl, Eb Cafer ed-Drim, Ahmed b. Hanbel ve bn Hibbn gibi otoriteleri deta grmezlikten gelen Elbn Rv Sad b. Zeyd hakknda ok konuulduundan zayf olduunu delil olamyacan sylyor. Elbn nin iine geldii baka bir hadiste daha nce zayf dedii delil olarak kabul etmedii ayn ravi olan Sad b. Zeyd in hakknda bu sefer yle diyor Elbn: Hadisin isnad hasendir. Rvlerin hepsi de sikadr. Sad b. Zeyd hakknda sz sylenmitir. Ama bu, onun hadisini hasen derecesinden aa drmez Grdnz gibi iine gelmediinde Buhr, Eb Cafer ed-Drim, Ahmed b. Hanbel ve bn Hibbn gibi otoriteleri deta grmezlikten gelerek onlarn sika dedii raviyi kabul etmezken iine geldiinde bu sefer kabul ediyor. Elbnnin bu elikisi bir tane deyildir. Hasan b. Al esSekkf, Tenkuzt- Elbn isimli birka ciltlik eserinde, bu ve baka misallerle bu tezatlklar aklamtr. Ayrca Mamud Sad Memduh Naktus-Sahih Haiyesinde, birok rnekler ortaya koymutu. Mahmud Said Memduh Albn'nin mam Mslim'in Sahihi'nde rivayet ettii baz hadislere zayf demesinden dolay Tenbh'l-mslim il te'addi'l-Albn al Sahihi Mslim adl kk hacimli kitabn kaleme alm, bilahare Albn'nin deerlendirmelerini tenkit ettii etTa'rf bi evhmi men kassame's-Snen il sahihin ve zaf adyla (badt ksm) alt cilt halinde Dubai'de tabedilmistir. Buhr ve Mslimdeki hadisleri kendi artlarna gre zayflatmaya alan olan kadna altn haram etmesi, gibi Ehli Snnet d bir gr ortaya atan byle bir hadisinin szlerine ne kadar gvenilir. Grld gibi, Elban bilerek veya bilmeden byk hatalar yapyor. Byle hatalar yapan birisinin tahrilerine gven olur mu? Selefi gr zere olduunu idda edenler, Elbnye Asrn Muhaddisi diyorlard. Elbannin durumunu grdkten sonra, Elbanniyi referans gsterek yukardaki hadislere zayf derlerse biz de onlara Elbani nin bu elikilerini ve hatalarn anlatp onlarn zayf demelerinin geerli olmadn syleriz. Dolaysyla bu kitaptaki ve diyer mevzularda Elbanniyi referans gsterek getirdiimiz hadislere zayf demelerinin bir nemi kalmamtr artk. Kitaptaki 5 hadisin her iki tarafa gre tahri ve degerlendirilmesine baktnzda Elbani nin durumunu daha net anlam olucaksnz. Rbtaya son 120 yl hari, tannm, bilinen limlerden hibiri rbtaya irk demedi. Fakat gnmzde bazlar irk bazlar da bidat diyorlar. Rbtada yaplan bir veliyi hatrlamak ve mridin alnndan kendi alnna bir k veya nur geldiini dnmeyi, hayal etmeyi yasaklayan ve bunun irk olduunu dair yet, hadis, hatta uydurma dahi olsa bir rivayet var m? Mezhep imamlarndan veya mehur bir limden bunu yasaklayan bir sz var m? Yok, yok, yok

Ellerinde bir delil olmadndan bize: Delili olmayan bir eye delil getirilmez, siz rbtay ortaya atyorsunuz, siz delil getirin! diyorlar. Biz de yle cevap veriyoruz: Biz yukarda akladmz ayet ve hadislerde zikir etmemizin bir emir olduunu, Sizin en hayrlnz, grlmesi Allah (Celle Celluh) zikrettiren (hatrlatan akla getiren) kimsedir.42 Gibi hadisleri delil getirerek zikir ederken Allahn velilerini dnmemizi bize Allahn (Celle Celluh) Reslullah( sallallahu aleyhi ve sellemin) tavsiyeleri ve retisi olduuna dair delilleri gsterdik. Size de Rabtann irk olduunu iddia ettiinizden sizde zikir yaparken bir veliyi dnmemizi yasaklyan irk olduuna dair ayet, zayf veya uydurma dahi olsa bir hadis, sahebe ve mesheblerden bir tek delil getirin, getirmelisiniz diyoruz. nternet ve diyer munazaralarda dnmemizi yasaklyan bir delil getiremiyorlar getiremezlerde.

TRAZCI :
Biz dnmeye kar kmyoruz. Rbtann yapl ekline itiraz ediyoruz, mridin alnndan mridin alnna feyiz nurunun aktn farz edip yannda olmayan bir eyh in ruhundan o feyizi isteme yardm istemek var, ite bu irktir, diyoruz. nk uzaktan bir insan iitip ona yardm etmek ancak Allah cc yapabilecei bir itir. Bazlar da rbtann bidat olduunu irk olmadn sylyor.

CEVAP :
Rbtann bir ksm olan, bir mridin alnndan mridin alnna feyiz nurunun akmasn hayal etmek ile ilgili Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem ve Sahabede yapldna dair ak bir delilimiz yok. Fakat ireti, delaleti veya iktizas kyas yolu ile vastal olarak delillerimiz mevcuttur. Rbtann ilk zamanlardaki tariflerinde bir mridin alnndan mridin alnna feyiz nurunun akmasn hayal etmek, aktn farzetmek dnmek olarak tarif edilmitir. Daha sonraki tariflerde ise mrid alnna feyiz ve nurun akmasn bir mridin ruhaniyetinden istemek gibi bir tarif eklenmitir. Rabta yapan isterse feyiz ve nurun akmasn bir mridin ruhaniyetinden istemeyerek istemeden, ihtilafn olmad ekliyle yani feyiz nurunun akmasn hayal ederek farzederek Rabta yapabilir. Bu isteme ksm istiase ile ilgilidir. Rabtann bu ksmn anlamak iin llerin iitmesi, ruhlarn halleri, istiase, keramet gibi konularn okunup anlalmasyla mmkndr. Bunlarn hepsinin anlatld istiase konusuna bakp iyice anlamak lazm. Konun anlalmas iin istiase bahsinde aklanan bilgilerin bir ksmn ksaca burada da tekrarlamak gerekiyor. Aada ksaca gstereceimiz hadislerin tahri ve deerlendirmeleri delillere yaplan itirazlar ve onlara verilen geni cevaplar, grmek iin istiase konusuna baknz. Biz burada ksaca izah edeceiz itiraz ve cevaplara pek yer vermicez tekrar olduu iin.

42

Hkim Tirmiz, bn Amr radyallhu anhmadan, Kenzl-Ummal, I, 419, (h: 1787).

yyake nabd ve iyyake nestain 43 Ancak sana ibadet eder ve yalnz senden yardm dileriz. nsanlardan hibir ey istemeyiniz! 44 Eer bu ayet ve hadisi tevil etmezsek istenmeyecei gibi bi durum anlalyor. zahir manalarnda insanlardan hibir ey

Selefi gr zere olduunu iddia edenler , ilerine geldiinde ayet ve hadislerin zahirine yapp tevil etmezler. lerine geldii zamanda tevil edip yorum yaparlar.. Burda her ikisini birden yapyorlar. Bir yandan zahir manay ortaya atyorlar. Biz delil getirincede bu sefer ayet ve hadisleri tevil edip yorum yapyorlar . stiaseye irk diyenlerin iki nemli iddialar var. Birincisi: Sadece Allahu Telnn yapmaya g yetirebilecei bir ite Allah tan deyilde o ii yapamyacak olan bir insandan yardm istemek irktir diyorlar. Bu dogrudur bu tr bir istek irk tr bir istektir. Fakat Selefi gr zere olduunu iddia edenler bu dogrudan yola kp kafirler ve putlar iin inen ayetleri kendi kafalarna gre Mslmanlara evirip zan, yorum ve haksz ithamlarda bulunarak Mslmanlar irk ile itham etmelerinin yanl olduunu aklayacaz. kincisi : Bir insandan yardm istemenin caiz olmas iin o insann o anda orda hazr olup bizi grmesi, iitmesi, bize yardm edecek gcnn olmas gerektiini sylyorlar. Bunlar dogru fakat bu dogrudan yola kp zan,yorum ve haksz ithamlarda bulunarak yardm istenilen orda bulunmayan, uzakta olan, keramet sahibi bir veliye seslenip ondan yardm isteyeni irk ilemekle sulamalar yanl bunu Ayet ve hadislerle aklayacaz. imdi Selefi gr zere olduunu iddia edenlerin bu yorumlar ve ithamlarndaki yanllar geni bir ekilde aklayalm Hazreti Sleyman (aleyhisselm) yanndaki insan ve cinlerden oluan toplulua:

Aylarca uzaktaki Belksn sarayndaki tahtn bana kim getirir? 45 diye istediinde, frit (Cin): Sen yerinden kalkmadan ben onu sana getiririm.

.
frit (Cin): Sen yerinden kalkmadan ben onu sana getiririm. Ve gerekten bunu yapmaya hem gcm hem de gvenim var. dedi. 46

.
Yannda kitabtan byk bir ilim bulunan kii, (bn Abbsa gre ise Hazreti Sleymann veziri Asaf b. Berhya) ise, Ben onu sana, gzn krpmadan nce getiririm. dedi. 47 Derken onu yannda durur grnce
43 44 45 46 47

/ Bu Rabb'imin bir lutfudur. dedi. 48

el-Ftiha 1/4. bn Mce, kme 182 en-Neml 27/38. en-Neml 27/39. en-Neml 27/40.

 aylk mesafede sarayn iindeki tahtn yerini bilip grp elmas tahta demir gibi kat maddelerden oluan taht, duvarlardan geirip gz ap kapayana kadar getirmeye, ancak Allahn (Celle Celluh) gc yeter, hibir insan bunu yapamaz. nsandaki bu g, nasl bir ilim ve ona Allah tarafndan verilen bu ilimle daha neler yapabilir.? Sleyman aleyhisselam bunu Allahtan deil, cin ve insanlardan istiyor. Allah (Celle Celluh) buna kzmyor, bir de Kurna yazyor. Selefi gr zere olduunu iddia edenler yyake nabd ve iyyake nestain 49 Ancak sana ibadet eder ve yalnz senden yardm dileriz. Peygamber (s.a.v ) Adiy b. Mlik ve onunla birlikte kendisine biat edenlere: nsanlardan hibir ey istemeyiniz! 50 Ayet ve hadisi delil getirerek ancak Allah cc yapabilecei bir ii o ii yapamyacak olan bir insandan istenmesini irk olacan sylyorlard. Selefi gr zere olduunu iddia edenlere gre Sleyman aleyhisselamn bu tr istei irk tr bir istekmi olmu oluyor dediimizde.

TRAZ:
H ve kella! Sleyman aleyhisselamn yapt, gcnn yetecei bir konuda hay/yaayan ve hazr/yannda bulunan kimselerden bir istekte bulunmaktadr. Bunun irk olduunu syleyen kim? Bizim itirazmz orada hazr olmayan, uzakta olan, sadece Allahu Telnn yapmaya g yetirebilecei, insanlarn yapamayaca ancak Allahn yapaca bir eyi o eyi yapamyacak olan bir insandan istemenin irk olduunu sylyoruz.

CEVAP:
Biraz nce Bu ayeti kerimeden sadece Allahtan isteyebileceimiz eyler olduunu, bu eyleri ondan baka kimseden isteyemeyeceimizi de anlam oluyoruz. Diyordunuz. imdi ise olaan st gcnn yetecei bir konuda hay/yaayan ve hazr/yannda bulunan kimselerden bir istekte bulunabilinir diyorsunuz. Sleyman aleyhisselamn yapt da bu diyorsunuz. yyake nabd ve iyyake nestain 51 Ancak sana ibadet eder ve yalnz senden yardm dileriz. nsanlardan hibir ey istemeyiniz! 52 Bu ayet ve hadislerin zahir manasnda olaanst bir eyi gc olandan istenir. Ama gc olmayandan olaanst bir eyi istenmez diye bir ayrm olmad halde imdi eer gc varsa istenebilir, diyorsunuz. Olsun, bu orta bir grn, birlik ve beraberliin olumas asndan gzel bir gelime, nk bizde eer gc varsa istenir diyoruz. Konun anlalmas iin bu (eer gc varsa istenir ) sz ok nemli.

48 49 50 51 52

en-Neml 27/40. el-Ftiha 1/4. bn Mce, kme 182 el-Ftiha 1/4. bn Mce, kme 182

Selefi gr zere olduunu iddia edenlerin savunduklar grlerin geneline bakldnda dorudan yola kp yanl bir gr ortaya atarak savunurlar. lk bakta konunun tm ynleriyle aratrmayanlar onlar hakl gibi grebilirler. unk getirdikleri ayetlere, hadislere ve yorumlarna baktnzda onlarn grlerini destekliyor nitelikte olduunu grrler. Fakat olayn detayna inildiinde onlarn yorum ve zanlarnn hatal olduu grrsnz. Ancak Allahu Telnn yapmaya g yetirebilecei, insanlarn yapamayaca Allahn yapaca bir eyi Allah tan deyilde o ii yapamyacak olan bir insandan istemek irktir. demelerinde olduu gibi. lk bakta hakl gibi gzkyorlar nk dedikleri doru. Allah'n yaratt varlklarn sahip olduklar gibi grnen g ve kuvvet gerekte Allah'a ait olan sonsuz gcn onlardaki kk bir yansmasdr. Allah diledii anda bu gc kendilerinden geri alabilir. Allahu Teal kendi murad dorultusunda, ksmen muktedir klarak saltanat gerei normalde insanlarn yapamayaca ancak Allah (Celle Celalh) yapabilecei ileri dilediine ilim g vererek yaptrr. Kadir-i Mutlak olan Allah, Peygamberlerine, meleklerine ve velilerine de tasarruf izni vermi, onlara olaanst g ve kudret ihsan etmitir. Allah'n (Celle Celalh) baz harikulade olan ileri yapmalar iin Peygamberlerine, meleklerine, cinlere ve insanlara ilim, izin, g verdikten sonra artk izin verilen o i ancak Allahn yapabilecei insanlarn yapamayaca bir i olmaktan kp Allah (Celle Celalh) izin, ilim ve g verdii Peygamberler, melekler, cinler ve keramet ehli insanlarnda yapabilecei bir i olmu olur. Hz Sleyman nn istedii insan n aylk mesafeden gz ap kapayana kadar taht getirmesi gibi. Hazreti mer radyallahu anha Medine'de hutbe verirken birden binlerce kilometre uzaklktaki rann Nihavent blgesinde dmanlarla savaan slm askerlerini ve askerlerin komutan Sriyeyi grm, dmann arkadan evirdiini ona bildirmek iin Sriye daa, daa! diye nida etmitir. Sonra da Cebel, Cebel! diyerek seslenip uzaktan orduya komuta etmitir. O komutan bu sesi 2000 kilometre uzaklktan duymutur. 53 Bu i normalde insanlarn yapamyaca ancak Allah cc yapabilecei bir iti, ama Allah cc Hz mere bu ilmi gc izni verdikten sonra Hz merinde yapabilecei bir i olmu oluyor.Selefi gr zere olduunu iddia edenlerin itibar Ettikleri alimleri olan bn Teymiyye unlar anlatr: Peygamberlik iddiasnda bulunan Esvedl-Ans, Eb Mslimi artm ve ona Benim peygamberliimi tastik ediyor musun? diye sormu. Bu soruyu Ebu Mslim Hayr tastik etmiyorum. diye cevaplam. Bunun zerine Esved Peki Muhammedin Allah (Celle Celluh)n Resl olduunu kabul ediyor musun? diye sorup Ebu Mslim'den Elbette kabul ediyorum. cevabn alnca gazaba gelmi. Bir ate yaklmasn ve Eb Mslimin atein iine atlarak yaklmasn emretmi adamlarna. Bu emri yerine getiren adamlar, Eb Mslimin atein iinde namaz klarken grdler, hibir ey olmuyormu gibi Eb Mslim, Allah (Celle Celluh) Resulunun vefatndan sonra Medineye gelmiti. Hazreti mer radyallahu anh onu kendisiyle Hazreti Eb Bekir arasna oturtmutu. Hazreti Eb Bekir (v. 13/634) radyallahu anh hazr bulunanlara; Allah (Celle Celluh)a hamd olsun mrm sona ermeden Allah (Celle Celluh)n Resl Muhammedin mmetinde brahim Halilullah gibi atee atlp da kurtulan birini grmeyi bana nasip etti.54

53 54

el-Beyhak, Lelekaide erhus-Snnette bn Merde Veyh el-sabe, II, 3; bn Kesr, Tefsir Bidye, VII, 131. bn Teymiyye, el-Furkan Beyne Evliyir-Rahmni ve Evliyi-eytni, el-Mektebul slm, 4. Bask, Beyrt, 1397. Trc. Allah Celle Celluhnun velileri ile eytann velileri arasndaki fark/Pnar Yaynlar. s. 162, 2003

Atete yanmamak insanlarn yapamyaca bir ey, fakat Allah bu ilmi gc izni verdikten sonra Eb Mslimin yapabilecei bir i olmu oluyor. Hazreti sa yle Diyordu: "Ben size Rabb'inizden bir ayetle geldim. Ben sizin iin ku eklinde amurdan bir ey yapar, sonra onun iine flerim ve o Allahn izniyle bir ku oluverir. Allahn izniyle doutan kr, alacaly iyiletiririm, lleri diriltirim. Yediklerinizi ve evlerinizde depoladklarnz size haber veririm. Bunda sizin iin bir ayet vardr. Hi kukusuz, Allah, benim de sizin de Rabb'inizdir. u halde Ona ibadet edin. 55 Btn bunlar Allahn izniyle gerekleirdi. Allah Celle Celluh Hazreti sann bu mucizelerini kendisinin izniyle yaptn belirtiyor:

.
Doutan kr olan, alacaly (czzamly) iznimle iyiletiriyordun, (yine) Ben'im iznimle lleri (hayata) karyordun. 56 Kadir-i Mutlak olan Allah, Peygamberlerinden baka meleklerine ve velilerine de tasarruf izni vermi, onlara olaanst g ve kudret ihsan etmitir. Cenab- Zlcell Hazretleri, saltanat gerei diledii ilerini diledii ekilde meleklerine yaptrr. Bunlar ayet ve hadislerde belirtildii zere saylamayacak kadar ok ilerdir. Aynen bunun gibi, Allahu Teal kendi murad dorultusunda, mbarek zatlardan dilediine diledii hususlarda tasarruf ettirir. Onlara olaanst g ve kudret ihsan eder. ly diriltmek ancak Allahn cc yapabilecei bir iti. Fakat Allah Celle Celluh Hazreti saya bu gleri ve izni verdikten sonra artk Hazreti sann da yapabilecei bir i olmu oldu. Hz. sa zamannda yaayan bir insan Hazreti sann amurdan yapt kuun utuunu, doutan kr, alacaly iyiletirdiini, lleri dirilttiini, yediklerini ve evlerinde depoladklarn bildiine ahit olmu olsa. Hazreti saya nsanlara faydal olmas iin bu gleri ve izni Allahn cc verdiini bilincinde olarak, ya sa olumu dirilt veya gzm iyiletir, dese bu irk olurmu? irk olmaz. nk Hazreti saya o gcn Allah tarafndan verildiini bildii iin istemitir o g Hazreti sa da vardr. Buna itiraz edip hayr irk olur derlerse? Bizde u szlerini hatrlatrz. Yukarda Selefi gr zere olduunu iddia edenlere Sleyman aleyhisselamn cin ve insandan istemesi irk tr bir istekmi dediimizde ne demilerdi. H ve kella! Sleyman aleyhisselamn yapt, gcnn yetecei bir konuda hay/yaayan ve hazr/yannda bulunan kimselerden bir istekte bulunmaktadr. Bunun irk olduunu syleyen kim? Demitiler. Bizde ayn sz sylyoruz. Hazreti sadan ouunun diriltmesini isteyen ve yannda bulunmayan keramet sahibi bir veliden kendisine yardm etmesi iin seslenen insann yapt Allah Celle Celluh izin ve g vermesiyle bir ok ahitlerin ahitlii ile tesbit edilmi bir kimseden gcnn yetecei bir konuda yaayandan, yaamayann ruhundan, yannda bulunan veya bulunmayan kimselerden bu tr bir istekte bulunmaktadr. Bunun irk olduunu syleyen kim? lim ve akl shibleri bilirler ki, Mevl'nn yardmlar bu sebebler leminde ummiyyetle deiik sebeb ve vstalarla gelir, kullara ular. Mesel skp parasz kalsanz, Mevl'ya yalvarp yakarsanz, O da bir kuluna ilhm etse, o kul da, durup dururken hlinizi sorsa ve size yardm yapsa, para verse ve (bana Rabbim yardm etti) deseniz, o kulu Allah celle cellh'nun yerine koymadnz gibi, (bana u kii yardm etti) deseniz Mevl'y

55 56

Al-i mran Suresi: 49 Maide: 110

da kul yerine koymu olmazsnz. Her iki sznz de, i'tibrnzn (burada bak anzn) doruluuna gre dorudur. Birinci szde, fiili, hakk shibine, ikincide de sebebine isnd etmi (dayandrm) olursunuz. Bu bir eliki olmaz. Kez bast bir madd yardm bir kuldan istediinizde, o kii size bu yardm yapnca, Allah celle cellh bana yardm etti deseniz de olur u kul bana yardm etti de deseniz doru olur. Birincisi hakk dieri de mecz yardm demek olur. Meselenin asl, Allah Celle Cellh tarafndan, isnd- mecz-i luav veya hakkat-i rfiyye nevinden bir gce muktedir klnan mahlklar ile, byle bir g bile kendisine verilmeyen mahlklar olan putlar birbirine kyaslayabilmek tir, bu ise aklllarn yapabilecei bir i deildir; nerede kald limlerin yapaca bir i olsun. nsanlar, cinler ve meleklerin, Allah celle cellhnun ksmen muktedir klmas, baz eylere glerinin yetmesi, ama bunu Allah Celle Cellhdan almalar ile Allah Celle Cellhnun byle bir g vermediini aka syledii putlara Allahn bir sfatn verip Allaha denk eit grp dorudan yalvaran ondan isteyen ve ona ibadet eden mriklerle, keramet ehli bir veliye Allahn bir sfatn vermeyen Allaha denk eit grmeyen mslmanlar akl ve iman shibi bir kimseyi mriklerle putlaryla kyaslayp tekfir etmez. Sap ile saman kartrmaz. Selefi gr zere olduunu iddia edenler bize Allahn bir sfatn veriyosunuz derse Allah (Celle Celalh) hangi sfat o istenilen ahsa vermiiz? Hazreti Sleymann ancak Allah (Celle Celalh) yapabilecei olaan st bir ii Allah'n ilim ve g verdii cin ve insandan isterken Allahn herhangi bir sfatn cin ve insana vermi mi oluyo? Olmuyorsa bizimkisi nasl oluyor. Dolaysyla Allah (Celle Celalh) nn bir sfatn onlara vermek deyil, Allah (Celle Celalh) Peygamberlerine, meleklerine, cinlere ve veli kullarna olaanst g ve tasarruf izni, ihsan ederek insanlara faydal olmalar iin onlar grevlendirmi olmasndan dolay grevli bir memurdan o grevi talep etmi olunuyor. Bundan dolay Allah (Celle Celalh) tarafndan harikulade ileri yapma izni verilerek insanlara faydal olmak iin grevlendirilen bir veliden kendisine izin verilin kerametinden, harikulade ilerinden faydalanmak, istemek irk deildir. Allah dilediine diledii ilmi retir.

Allah hikmeti dilediine verir. Hikmet verilen kimseye oka hayr verilmitir. Bunu ancak akl sahipleri dnp ibret alrlar. 57 Dilediine bildirir dilemediine bildirmez. dilediine g verir dilediine vermez. Kimse neyi yapaca neyi yapmayaca hususunda Allaha (Celle Celluh) ye snrlandrma getiremez. Abdullah b. mer radyallahu anhden naklen Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurmutur:

Muhakkak Allah, insanlarn ihtiyalar iin kendilerine mracaat edecekleri insanlar yaratmtr. te onlar Allahn azabndan emin olanlardr. 58

57 58

el-Bakara 2/269. Tabernnin el-Kebirinden, Eb Nuaym ve Kaziden naklolunmutur. Hadis hasen mertebesindedir.

TRAZ :

Abdlkdir Geyln Hazretleri bir iirlerinde buyururlar ki: "Mrdim ister douda olsun ister batda Hangi yerde olsa da yetiirim imdda" ddi: Bu, Kur'n- Kerim'in ok sayda yetine aka aykrdr. "Darda kalm kii d ettii zaman onun yardmna kim yetiiyor da sknty gideriyor ve sizi yeryznn hakimleri yapyor? Allah ile beraber baka bir tanr m var?" (Neml 27/62) CEVAP: u yeti dah btlnza let etmekle bir kez daha Allah celle cellhya iftir etmisiniz. Bu beyt, nihyet kermet yoluyla yaplan bir iten haber vermektedir. Vellerden sudr edecek kermet, yani olaan st i, Ehl-i Snnet m'minlerce hak olduuna gre, mes'ele kalmaz. bn Teymiyye'nin -el-Furkn'nda dedii gibi Abdul-Kadir-i Geyln, erat meyihndandr Kermeti mtevtirdir. Diyor bn Teymiyye O, bazen, Allah'n izni ve yardmyla, douda ve batda mrdlerine yardmc olabileceini, Allah'n kendisine lutfettii nimetlerden olduunu anlatma kabilinden, sylemise ne olmu? Bunun Kur'n'la elimediini, Kurna mn edip kermetle alkal yetleri ve hussan Neml sresi krknc yeti de tasdk edenler anlar, teslm ve itiraf ederler. (Yannda kitbtan bir ilim olan (Sddik), onu (Yemendeki Belks'n tahtn) sen gzn krpmadan sana (am'a) getiririm, dedi.)[33] Onca uzaklktaki taht, fizik kanunlarn alt stederek, gz krpmadan Sleyman aleyhis-selm'a getirebileceini syleyen Sddk ve vel Asef'ten sz ediliyor... M'minler, bu szn hadsle de elimediini bilir ve buna inanrlar. Zr, hadsde yle buyruldu: (Allah bana yeryzn drd bir araya toplad. Dousunu ve batsn grdm)[34] Yine buyruldu: Ysuf aleyhisselm Zleyh ile olan imtihannda, uzaklardaki Ya'kb aleyhisselm orada temessl etti. Parman sryordu.[35] Adullah bnu Abbs radyallahu anhuma, (Ysuf aleyhisselm) Rabbinin brhnn grmeseydi (Ysuf aleyhisselm sresi 24) yetinde (onu tefsir ederken) yle dedi: Yakub aleyhisselm Ona bir ekle brnd ve gsne vurdu da, ehvet parmak ularndan kt. (Hkim, el-Mstedrek (2/346). Hkim, Bu rivyet, Buhr ve Mslim artlarna gre sahhtir dedi. Zeheb de

el-Mstedrek Telhsinde Onu (Hkimi) tasdk etti. (Ayn yer.)

Hfz Eb Naymn ve mm Beyhek'nin Delilun-Nbv-velerinde de rivyet ettikleri ve Hfz mm bn Hacer Askaln'nin el-sbede isndnn Hasen olduunu syledii hadsde haber verildiine gre, Hz. mer radyallahu anhu Medine'deki minberden rn ordular karsnda hezimete uramakta olan slm ordularnn kumandan Sriye radyallahu anhu'yu o denli uzaktan kz etti, (Ey Sriye daa yana, da arkana al, ey Sriye...) dedi, Sriye radyallahu anhu bu feryd iitti ve slm ordular bu kaz sayesinde bozgundan kurtuldu. [36] Ve daha niceleri .. Demek ki, olaan st olarak ok uzaklar grlebilir ve uzaktakilere olaan st yollarla yardm edilebilir. [32] Srr-i Gird, Ahsenl-Kasas:(2/327-341)den ksaltarak. [33] Neml:40 [34] [Ahmed bn Hanbel, Eb Dvd, Tirmzi, bn Mce, Sevbn radyellhu anhudan.], ElFethul-Kebr:1/307-308 [35] Hkim el-Mstedrek'inde Abdullah bn Abbas radyallahu anhum'dan Sahh bir isndla rivyet etti ve mm Zeheb, Muhtasarnda bu hkme i'tirz etmedi:2/346 [36] Beyhek, Deliln-Nbvveh. bn-i Hacer (rh) el-sbede(2/3) bu haberin isndnn Hasen olduunu syledi. Haberi, ayrca, Eb Naym, Hatb ve bn Merdye de rivyet ettiler. (EnNibrs:482)

nsanlara bu i garip gelebilir, anlamakta zorluk ekebilirler ama durum yukarda anlattmz gibi dir. Sorun bu itikatle isteyende deyil, sorun bu meseleyi anlayamad iin yorum ve zanlarla bu tr istee irk diyenlerdedir. Allah (Celle Celalh) o veliye uzaktan insanlara yardm etmesi iin ilmi ve g verdikten sonra artk izin verilen o i ancak Allahn yapabilecei insanlarn yapamayaca bir i olmaktan kp Allah (Celle Celalh) izin, ilim ve g verdii O keramt ehli insann da yapabilecei bir i olmu olur. Dolaysyla Allah baz insanlar yardm etmeleri iin grevlendirmitir. Bunlar peygamberler, insanlar, melekler ve cinler olabilir. Allah dilediine diledii ilmi retir.

Allah hikmeti dilediine verir. Hikmet verilen kimseye oka hayr verilmitir. Bunu ancak akl sahipleri dnp ibret alrlar. 59 Dilediine bildirir dilemediine bildirmez. dilediine g verir dilediine vermez. Kimse neyi yapaca neyi yapmayaca hususunda Allaha (Celle Celluh) ye snrlandrma getiremez. Abdullah b. mer radyallahu anhden naklen Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurmutur:

Muhakkak Allah, insanlarn ihtiyalar iin kendilerine mracaat edecekleri insanlar yaratmtr. te onlar Allahn azabndan emin olanlardr.60 Burada itiraz edilebilecek meseleler keramet sahibi velinin hazr olmamas, uzaktan yardm edip edememesi, ondan yardm istenilir mi istenilmez mi gibi itirazlar olabilir. Birazdan bunlar ayet hadis ve sahabeden rneklerle aklayacaz. Normalde insanlarn yapamayaca harikulade bir ii, gc olan hay/yaayan ve hazr/yannda bulunan kimselerden istemenin irk olmadn itirazc da yukarda syledi. Biz de ayn eyi sylyoruz. Allah'n (Celle Celalh) insanlara faydal olmalar iin grevlendirdii, lleri dirilten Hazreti sa gibi, Hazreti Sleymann istedii cin ve insan gibi ilim, g verdii keramet sahibi velilerden izin verilen o gten istifade etmek iin istiyoruz. Ayrldmz nokta Selefi gr zere olduunu iddia edenler Gc gc olan hay/yaayan ve hazr/yannda bulunan kimselerden bir istekte bulunmann irk olmadn fakat uzakta olandan orada hazr olmayan bir veliden istemeye ise duymadn, grmediini dnerek karlar. Bunun Allah'a ait bir vasf olduunu dnyorlar. Selefi gr zere olduunu iddia edenler kerameti kabul ettiklerini sylyorlard. Uzaktan kendisinden yardm isteyene bir velinin yardm etmesi keramettir. Yani Allah (Celle Celalh)'n o veliye izin verdii bir ilim, bir gtr. Hazr olana nasl o gc verdiyse orada olmadan da uzakta olana da o gc verebilir. Verdiine dair elimizde delillerimiz mevcuttur. Selefi gr zere olduunu iddia edenlerin grlerinin kaynaklarndan biri olan bn Teymiyye yle diyor: Allah dostu zannedilen baz kiiler kendilerinden mukaefe sadr olur veya ounun yapmad harikuladelikler gsterirler. Mesela: retle bir ahs ldrvermesi, vastasz bir ekilde havalarda umas, olduu yerde grlmesine ramen ayn zamanda Mekkede ve benzeri yerlerde grlmesi, su stnde yrmesi, tasn bolukta tutarak iine su doldurmas, bilinmeyen yerlerden gda almas, zaman zaman insanlarn gzlerinin nnden yok olmas, uzaklardan kendisini yardma arann yardmna, bulunduu yerden yardm etmesi, alnan bir maln nereye saklandn hi aramadan haber vermesi gibi harikulade eyler. Btn bu saydmz eyleri yapmakta olmalar, veli olduunu gstermez, ispatlamaz. Gerek evliyann kanaati odur ki; bir kimse havada usa su, stnde yrse gene de aldatc olabilir. Ve arkasndan kaytsz artsz gidilmez. Fakat bu fevkaldelikleri gstermenin yannda Allah (Celle Celluh) Reslne itaat ettii de aka grnyorsa, onun yasak ve

59 60

el-Bakara 2/269. Tabernnin el-Kebirinden, Eb Nuaym ve Kaziden naklolunmutur. Hadis hasen mertebesindedir.

emirlerini olduu gibi yerine getiriyorsa bylesinin bir veli olduuna inanlabilir ve szleri yerine getirmeye deer bulunabilir. Gerekte velinin kermetleri yukarda saydklarmzdan daha byktr. (Havada umas, bir anda baka yerde gzkmesi, su stnde yrmesi, yardm isteyenlerin yardmna uzaktan da olsa yetimesi gibi.) Yaptklar ve syledikleri Kurn ve snnete uygun dyorsa ne kadar gzel. Zira veliler, imnlarnn nuruyla btn gereklerin yze vurmasyla, slm eriatna smsk sarlmalaryla bilinir ve tannrlar, diyor bn Teymiyye.61 bn Teymiyye yle demiti: Gerekte velinin kermetleri yukarda saydklarmzdan daha byktr. (Havada umas, bir anda baka yerde gzkmesi, su stnde yrmesi, yardm isteyenlerin yardmna uzaktanda olsa yetimesi gibi.) bn Teymiyye: Baz kimselerin Peygamber Efendimizden sallallahu aleyhi ve sellem veya mmetine mensup salih bir ahsiyetten bir ey dilemeleri ve bu dileklerinin yerine getirilmesidir. Bu da ok grlen bir olaydr. Byle bir dilein yerine gelmesi yan banda du edilen mezarda yatan lnn kermeti olarak saylabilir. 62 bn Teymiyye byle bir dilekte bulunmay doru bulmamakla beraber, byle dileklerin, Allahn (Celle Celluh) izniyle kabul olunduunu itiraf etmitir. Selefi gr zere olduunu iddia edenlerin kaynaklarndan biri olan bn Teymiyyeye gre, bunlar mmkn iken, Selefi gr zere olduunu iddia edenler de kerameti kabul ettiklerini sylyorlar. Fakat bazlarna gre bu gibi eyler eytandandr. Kermet shibi bir kii, tpk mucize shibi bir Neb aleyhisselm (hatt sradan insanlarn sradan ilerinde olduu) gibi, Allah celle cellhnun izni, yaratmas ve var etmesi ile sebep olma yoluyla yardm isteyene yardmda bulunabilir. Bunun, birazck akla, insafa, cz ilme ve irfna, asgar Ehl-i Snnet akdesi ve anlayna, sahip olana gre Kurn ve Snnetten delilleri oktur. Mfessir ls, Rhul-Mensinde 63 ileri tedbr edenler hakk iin tefsrinde, ona gre baz yanl anlamalara cevap verdikten sonra yle diyor:
64

yetinin

Evet, Allah celle cellh bazen dostlarndan dilediklerine, lmeden evvel olduu gibi, ldkten sonra da diledii kermeti verir ve (Hakk) Sbhanehu ve tel hastay iyiletirir, boulmakta olan kurtarr, dmana kar yardm eder, yamur yadrr ve bunu kermet olarak verir. Bazen de o kiiye benzeyen bir sret ortaya karr ve o sret o kiinin hrmetine, gnah olmayan eylerden (Allah celle cellh) istenileni, isteyenin istediini yerine getirmek iin yapar... (lsnin sz bitti.) Fahruddn-i Rz, Tefsr-i Kebrinde65 ve El-Metlibul-liyyede 66 Allme Teftzn, erhul-Meksdda, 67 Allme Seyyid erf Crcn, el-Metlih68 zerine yazd haiyesinin balarnda,
61

el-Furkan Beyne Evliyir-Rahmni ve Evliyi-eytni, s. 61-62, el-Mektebul-slm, 4. Bask, Beyrt, 1397. Trc. bn Teymiyye, Allah Celle Celluhnun velileriyle eytann velileri arasndaki fark, s. 73. Pnar Yaynlar, 2003. 62 bn Teymiyye, ktizus-Srtil-Mstakm, s. 373-374, Drul Marife, Beyrut, tsz. bn Teymiyye, Srat- Mstakim, Kabir Ziyaretleri blm, trc. Pnar Yay. s.493- 494. bsk 2004. 63 ls, Rhul-Men:30: 25 64 Nzit: 5 65 Fahruddn-i Rz, Tefsr-i Kebr:11/31

Rbtann Ruhan Birlik le lgili Ksm Hakkndaki Hadisler Mhim bir sual: Burada, eyhin ruhaniyeti nereden ve nasl geliyor da mrid onu karsna alyor? Bu ekilde bir soru sorulacak olursa Deriz ki; Hadiste yle buyurulmutur:

: : .
ie radyallahu anh validemizden rivyete gre: Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem: Ruhlar toplu ordulardr. Onlardan (ezelde, Allah yolunda) birbiriyle tananlar itilf eder (anlar, Allah urunda), tanmayanlar ise ihtilaf eder (dnyada ztlarlar.) buyurdu. 69

: : .
Abdullah b. Amr b. el-s radyallahu anhtan rivyet edilen bir hadis-i erifte Resl- Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem Efendimiz yle buyurmutur: Muhakkak ki mminlerin ruhlar, daha sahip(ler)i (birbiri)ni grmeden, bir gn ve gecelik yol mesafesinde karlarlar.
70

Hadis sahih olunca, insan ruhlarnn yorumladnz aklamanz gerekmektedir.

birbirileriyle

balant

kurduklarn

nasl

Abdullah b. Abbs, Kurnn (Yusuf aleyhiselm) yet Rabbinin brhann grmeseydi71 yetin tefsirinde yle dedi: Yakub aleyhisselm Ona bir ekle brnd ve gsne vurdu da, ehvet parmak ularndan kt.72 Yakub (aleyhiselm)n Yusuf (aleyhiselm)a ok uzaklardan bir ekle brnmesi ve grnmesi rivyeti, Hkim, Zeheb, Suyt ve dier byk hadis hfzlarnca sahih bulunmutur. Bizim iin bu yeterlidir.

: : .

66 67

Fahruddn-i Rz, El-Metlibul-liyye:7/228,261,262 Allme Teftzn, erhul-Meksd:3/338 68 Allme Seyyid erf Crcn, Hiyetl-Metli (Levmiul-Esrr): Bir basksnda):5 Baka bir basksnda:6-7 Yine ayn kitbn bir basksnda:17, baka bir basks:19 69 Buhr Enbiya 3, (no: 3158, 3/1213); Mslim Birr 49, (no: 2638, 4/2031). 70 Ahmed b. Hanbel, el-Msned, (no: 7068), Buhr, el-Edebl-Mfred, (no: 263), s. 89. 71 Ysuf 12/24. 72 Hkim, el-Mstedrek; Hkim, Bu rivyet, Buhr ve Mslim artlarna gre sahihtir dedi. Zeheb de Mstedrek telhisinde Hkimi tasdik etti.

mre b. Hzeyme b. Sabit radyallahu anh yle anlatyor: Babam Hzeyme bir kere ryasnda sanki Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin aln zerine secde ettiini grm, bunu Reslullah sallallahu aleyhi ve selleme anlatmt. Bunun zerine Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem: Ruh ruha kavuur. buyurmak sretiyle mbarek ban eerek ona ryada grd gibi yapmasn emretti. Babam da arka tarafndan Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin aln zerine secde yapt.73 Rya grdmzde ryadayken grtmz kiinin ounlukla bundan haberi olmaz. phesiz ruhlarmz buluup grt ama baka ey veya eylerle megul olduu belki ruhunun bir aksi yani yansmasndan ibadet olan rhaniyet ile grtnden haberi yoktur. Bylece her ynyle sizin ruhunuz onun ruhu ile grmler ama onun ruhunun yansmas olan rhaniyetiyle. Zira bir kiiyi bir anda birok kii ryada grebilir, hatta ayn anda birok kii kendisini ryada grmeyen bir baka kiiyi grm olabilir. Bunlar ruhlarn bulumasdr. Ancak ya vstasz yahut ruhaniyet vstasyla. Bu, nasl ki ryada byle ise, uyankken de byledir. Birisine telefon atnzda, onun size, u anda seni dnyordum yahut u anda sana telefon etmek zere ahizeye elimi uzatyordum, dedii olmutur. Sizi bilmem ama bu benim bama ok geldi. Bunlar sradan insanlar iin olabilecek eyler. Velilerin ki bazen kermet icab, harikulde biimde olabilir. mm Rabbn (v. 1031/1621)de yle buyuruyor: Veli olann veli olduunu bilmesi illa art deildir. Keza harikulde hallerini de bilmesi art deildir. Hatta birok kez veli insanlar harikulde haller nakleder de onun bunlardan haberi olmaz. lim ve keif shibi veliler, harikulde hallerini bilemeyebilirler. Hatta onlarn misali sretleri birok yerde ortaya kar ve o sretlerden uzun mesafelerden acayib iler ve garip haller zuhur eder, fakat o sret sahiplerinin bundan haberi olmaz, bunlar grmez. Msra: sadece Ondandr. Ondan bakas ise sadece aynadr. eyhim buyurdu ki: Byklerden biri dedi ki; Tuhaftr etraftan insanlar geliyor, kimileri, seni Mekke-i Muazzamada grdk, hac mevsiminde oradaydn beraber haccettik, bazlar da Badatta grdk sana sevgi gsteriyorlard. dediler. Hlbuki ben evimden hi kmadm.74 Yani bazen kermet cab velinin rhu temessl eder, (bir ekle girer) mrid rbtasn ynen (aka ve Ona bakarak) yapar. Kitbur-Ruhu sayfa 248 de Yznc delil bn Teymiyye nin talebesi bnl-Kayyim elCevziyye yle dedi: Yeryznde yaayan btn insanlar, llerin ruhlarna kavuabileceine: Onlara soru sorabileceine; llerin, kendilerinin bilmedii bireyi haber verebileceklerine ve onlar grebileceklerine dair bilginin doru olduundan birlemilerdir. Bununla ilgili misaller o kadar oktur ki, inkarla bitirilemez. bnl-Kayyim el-Cevziyye, Kitbur-Ruh, s. 248. z Yaynclk.1993 bnl-Kayyim el-Cevziyye Kitbur-Ruh, s. 44 te yle diyor: Bunlar anlamaktaki maksadmz, llerin ruhlaryla dirilerin ruhlar nasl birbirleriyle munasebet kurabiliyorlarsa, kiilerin ruhlarnn da ayn ekilde birbirleriyle alaka kurabileceklerini anlatmaktr.

73

bn Eb eybe, el-Musannef, (man: 18), VII, 243; Ahmed b. Hanbel, el-Msned, (no: 21923, 21937, 21943, 21944), VIII, 201; Nes Tabir 5, (no: 7631, 4/384). 74 mm Rabbni, Mektubat, I, 118, Mektup, 216.

bnul-Kayyim de er-Rh isimli kitabnda 75 llerin bir takm tasarruflarda bulunabileceklerini ve dirilere faydal olabileceklerini sylemektedirler. Hs ve dar manada Vel olduuna inanlan bir kimseden, kermet beklenilmesi ne Kitb ne Snnet ve ne de cma ters den bir ey deildir. Hatt bu kyasa bile uyar. yle ki, Allah bu lemde yapt rzk ve benzeri yardmlardan birounu, kullar vstasyla yapar. Mlik b. Enes yle demektedir: Bana ruhlarn istedii her yere gidebilecei rivyeti ulamtr. 76 Hazreti ie radyallahu anh validemizden rivyete gre Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem: Ruhlar toplu ordulardr. Onlardan (ezelde, Allah yolunda) birbiriyle tananlar itilf eder (anlar, Allah urunda) tanmayanlar ise ihtilaf eder (dnyada ztlarlar.) buyurdu. 77

: : .
Abdullah b. Amr b. el-s (v. 43/663) (radyallahu anh)tan rivyet edi-len bir hadis-i erifte Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Muhakkak ki Mminlerin ruhlar, daha sahipleri birbirini grmeden, bir gn ve gecelik yol mesafesinde karlarlar. 78

: : .
Abdullah b. Abbs, Kurnn (Yusuf aleyhiselm) yet Rabbinin brhann grmeseydi79 yetin tefsirinde yle dedi: Yakub aleyhisselm Ona bir ekle brnd ve gsne vurdu da, ehvet parmak ularndan kt.80 Yakub (aleyhiselm)n Yusuf (aleyhiselm)a ok uzaklardan bir ekle brnmesi ve grnmesi rivyeti, Hkim, Zeheb, Suyt ve dier byk hadis hfzlarnca sahih bulunmutur. Bizim iin bu yeterlidir. bnl-Kayyim el-Cevziyye: Ryasnda tavsiye edilen ilalar kullanarak ifa bulanlarn says da gerekten oktur. Birok insann bana anlattna gre, bni Teymiyye kart birok kii, lmnden sonra onu ryasnda grp feraiz ve baka konularda sorular sormular. bn Teymiyye onlara doru cevaplar vermitir. Velhasl, bu gerei sadece ruhlar hkmlerini ve durumlarn bilmeyen insanlar kabul etmezler. Baar Allahtandr. bn Kayyimin sz bitti. 81

TRAZ:

75 76

bnul-Kayyim er-Rh:237 bn Teymiyye, Mecmul-Fetv, 24-362 77 Buhr, Enbiya: 3, (no: 3158, 3/1213). Mslim, Birr: 49, no: 2638, 4/2031. 78 Ahmed b. Hanbel, el-Msned, (no: 7068), Buhr, el-Edebl-Mfred, s. 89, (no: 263). 79 Ysuf 12/24. 80 Hkim, el-Mstedrek; Hkim, Bu rivyet, Buhr ve Mslim artlarna gre sahihtir dedi. Zeheb de Mstedrek telhisinde Hkimi tasdik etti. 81 bnl-Kayyim el-Cevziyye, Kitbur-Ruh, s. 46. z Yaynclk.1993

Selefin istiase diye uygulamalarna baktnzda yeti ya eyhim yeti ya falan diye bir uygulama grmyoruz. Mesele sa ya da l herhangi bir velinin gyabndan olaanst bir ey istemek bu irktir. Neden Allahtan istenmiyor

CEVAP:
bn Teymiyyenin talebesi Hafz b. Kesrin naklettiine gre, Yemme Savanda Mslmanlarn ir Ey Muhammed! (Yeti ya Muhammed!) szleriydi. 82 Hlid bn Veld de bu sz syleyenlerdendi. Burada da birka tenbihte bulunacaz: Birinci Tenbh: Burada ortada olmayan bir kula yaplan bir nid/ arma ve ondan meded isteme var; yani istiase var, tevessl var. kinci Tenbh: Bu iar kullanan, Ashb radyallhu anhum ve onlardan biri olan Hlid bn Veld radyallhu anhu mu, haberi rivyet eden rvleri mi, onu kitbna alan ve inkr etmeyen bn Kesr mi? Hatal elbetteki hi biri bu tr istekte bulunmaktan dolay hatal deyil.

TRAZ:
Ey Muhammed! Yeti ya Muhammed! Ashab bu kelimeyi parola olarak kullanyordu Reslullahtan (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) yardm istemiyorlard.

CEVAP:
Size gre irk olan bir kelimeyi sahabe parola olarak kulland yorumunu siz yapyorsunuz. Sahabe irk olan bir kelimeyi parola olarak kullanmaz. iar Kelimesi Parola deil, slogandr. Slogan nedir, eer ansiklopedilere ve lgate baklrsa buralarda grlecektir ki rivayette geen iar kelimesinin bugnk Trke karl parola deil, slogandr. Byk bir kitlenn toplu halde yksek sesle syledii szdr. Bunun parola ile ilgisi ne? Parola karlkldr. Biri gne der, dieri ay der. nsanlarn birbirlerini tanmak iin kullanlr. Yeti ya Halit! Ya Muhammed (Trkesi, yeti ya Muhammed) kelimesini nasl parola olarak deerlendirirsiniz.? Kyasla ve akli muhakemeyle anlalmayacak, ihtimalden ok ok uzak gln bir manay (parola) semi olmak bu meselede, ilmi mevzulardaki acizliinizi gstermektedir. Aksine burada anlalacak olan Allah nezninde onun efati klnmas ve Allahn yardmn celp talebidir. Seyhl-slam Subknin de dedii gibi bir tevessl babndandr. Ya Rabb'i bu sevdiin kulun hatrna yardm et. demektir. Yoksa ondan bir ey istemek deildir. Ayrca sahabenin Yemmede Allahtan (yeti ya Muhammed! iar ile) yardm istediini destekleyen bir delil de Yemmede u yeti sk sk okumalaryd

zerimize hak oldu ki mminlere yardm ederiz. Ayrca, Yemme Sava nda sahabe yle diyordu:

83

Her tarafta, Kurtar bizi ey Halid! diye imdat sesleri gelmeye balad. Muhacirlerin ve Ensrn bir cemati kurtarld.

82 83

el-Bidye ven-Nihye, VI, 324. er-Rm 30/47.

Bu da bize yeti ya Muhammed (Sallallahu Aleyhi ve Sellem), derken parola deil, bir sknt neticesinde tevessl yani Allahtan yardm temenni edilmi olduuna iaret ediyor. Reslullahn hatrna Allahtan yardm veya Reslullahn sahabeye yardm iin Allaha dua emesi neticesinde Allahn yardm etmesini umuyor sahabe. Ya Muhammedahu (Arapa da ya nida harfi olup ey demektir. Muhammed kelimesi mnadadr. Yani kendisine seslenilen kiidir. Mnadadan sonra gelen elif elifi istiase derler yani medet isteme elifi derler. Dolaysyla bu kelimeden kan mana: Ey Muhammed imdadma yeti. Bize yardm et! olur. Baka Bir rnek: Heysemin yle dedii rivyet edildi: Abdullah ibn mer radyallhu anhmnn yanndaydk. Aya uyumutu. Birisi ona, en sevdiin insan zikret dedi. O da: Y Muhammed!. dedi. Sanki badan zlmt. 84 Bu rivyeti, mm Buhr de, el-Edebul-Mfredinde, Eb Naym, Sfyn, Eb shk ve Abdurrahmn bn-i Sad yoluyla rivyet etmitir. Mhim olan huss bu tr seslenmeyi Buhr ve Hfz bns-Snn tarafndan kitaplarna alnmas Hatt bn Teymiyye bile irk grmeyip el-Kelimu't-Tayyib/Gzel Kelime isimli kitabnda, nerelerde snnete uygun, nasl du edeceimizi gstermek iin yazd esere almasdr. Gib bir kulu ararak bir tevessl etmek yznden, bu limlerden haa hangisi irkle sulanabilir? Allah Celle Celluhdan istemedi yardm, vefat etmi Resulullahtan istedi. Abdullah b. mer radyallahu anh haa irk mi ilemi oldu? bn Abbs radyallahu anhdan rivyet edilen bir hadis-i erifte, Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: phesiz ki Allahu Tel nn, hafaza meleklerinin dnda yeryznde melekleri vardr ki, aa yapraklarndan denleri yazarlar. Sizin birinize l arazisinde bir aksaklk isabet ederse, Ey Allahn kullar! (Bana) yardm edin diye seslensin. 85 Hafz bn Hacerin hasen dedii, bn Abbs radyallahu anhuma hadisini mam Ahmed kuvvetli grm, onunla amel etmitir. mam Ahmedin olu Abdullah, el-Mesailde (217) yle demitir: Babamn yle dediini iittim: ki defa binekli, defa da yaya olmak zere veya iki defa yaya, defa binekli olarak be defa hac yaptm. Yaya olarak yaptm haclardan birinde yolu kaybettim. Ey Allahn

84

bnu's-Snn, Hadsi bnu Teymiyye, el-Kelimu't-Tayyib isimli kitabna almtr: 131 Benzer bir rivyeti bns-Snnnin Amell-Yevm vel-Leylesinin Ta'lki:55, Abdulkadir el-Arnavut, El-Kelimu'tTayyib Ta'lk':131 Bir: bn's-Snn'nin Heysem yoluyla rivyet ettii haberin isndnn zayflna dir bn Kesr ve dierlerinden nakiller vardr ki: Benzer bir rivyeti, bns-Snn Mcahidden de rivyet etmitir Bu rivyetin dah isnd zayftr bnsSnnnin Amell-Yevm vel-Leylesinin Ta'lki:55, Abdulkadir el-Arnavut, El-Kelimu't-Tayyib Ta'lk':131 : Bu rivyeti, mm Buhr de el-Edebul-Mfredinde, Eb Naym, Sfyn, Eb shk ve Abdurrahmn bn-i Sad yoluyla rivyet etmitir mm Buhr, el-Edebul-Mfred (erhu Fadlillhis-Samed ile beraber): 2/428,429 85 bn Hacer, Muhtasaru Zevidil-Bezzr, (no: 2128), II, 420.

kullar! Bana yolu gsterin! demeye baladm. Ben byle demeye devam ederken yolu buluverdim. Veya babam buna yakn bir ey syledi. Onlar, kendileri iin kuvvet ve eref (kayna) olsunlar diye, Allahtan baka ilahlar edindiler. (Meryem Suresi 81) Hi phesiz siz ve Allahtan baka kulluk ettikleriniz cehennem odunusunuz. Siz oraya varacaksnz. (Enbiya Suresi 98) Eer onlar ilah olsalard oraya varmazlard. Halbuki hepsi orada ebedi kalacaklardr. ( Enbiya suresi 99) Onlar, Allah brakp ancak diilere tapyorlar. Halbuki (aslnda) azgn bir eytana tapmaktadrlar. (Nisa Suresi 117) yetteki diilerden maksat, mrik adlandrdklar, Lt, Uzz, Ment gibi putlardr. Araplarn; genellikle dii (ns) diye

Allah cc taptklarnn cehenneme gideceklerini sylyo. Bazlarnn azgn bir eytan olduunu sylyo. Salih Allah dostlaryla bu azgn eytan kyaslayanlara ne diyelim: El insaf. Peygamberimiz Aleyhisselam, Halid b. Velid'i Uzz'y oldrmesi iin gnderdiinde Halid b. Velid'in karsna kapkara, rlplak, sa ba darmadank elleri boynunda, dilerini gcrdatan bir kadn Halid b.Velid'in karsna birden dikiliverince, Halid b Velid'in srtnn tyleri rperdi. Halid b. Velid, klcn syrm olduu halde, ona doru vard ve: "Ey Uzz! Seni tanmak yok! Tenzih ve tasdik etmek de yok! diyerek klla vurup eytan kary ikiye bld O zaman, o, kapkara bir kl haline geldi. Halid b Velid, Uzz aacn da kesti.86 Mrikler Allah'n cc azgn bir eytana tapmaktadrlar, dedii putlarn Allah (Celle Celalh) denk tutarak denk grerek ibadet edip onlardan yardm istedikleri iin irk ilemi oldular.

Hamd, gkleri ve yeri yaratan, karanlklar ve aydnl var eden Allah'a mahsustur. Byleyken kfirler hl Rablerine bakalarn (hla putlar, bir takm varlklar) eit (denk) tutuyorlar. (Enam suresi, 1. ayet ) Allah (Celle Celalh) putlara olaan st gler ile insanlara faydal olmas iin gereken izni ilmi vermedii halde Kafirler Allaha mahsus bir sfatn gcn putlarnda da olduunu dnp ancak Allah celle celalh yapabilecei eyleri yapamayacak olan putlarndan istedikleri iin irk ilemi oldular. stiasede bulunan Mslmanlar ise yukarda gsterdiimiz ayet, hadis, peygamber, sahabe tabiinden aldklar rnekler bilgiler nda Meleklerden Peygamberlerden Keramet sahibi velilerden yardm istiyorlar. Allah (Celle Celalh) bunlara insanlara faydal olmalar iin ilim, g ve kerameti verdii bilincinde olarak Allahn grevlendirdii bir grevliden istemekten ibaret olduu bilincinde olarak hibir ekilde Allaha denk eit grmeden istiyorlar. Hala bunlara ramen mriklerin itikatlerini, inanlarn ve putlarn Mslmanlarla keramet sahibi Allah (Celle Celalh) velileriyle bir tutup yorum ve zan yapanlara u ayeti hatrlatrz.

86

bn shak, bnHisam, c. 4, s.79, Vkd, c. 3, s. 873, Ebu'l-Mnzir, s. 25, 26, Ezrak, c.1, s. 1 27

Allah-u Tel Hazretleri:

Biz hi Mslmanlar (Allaha teslim olmu kullar), mcrimler (g-nahkrlar) gibi tutar myz? Size ne oluyor, ne biim hkm veriyorsunuz?87 buyuruyor. Allah-u Tel buyurdu ki (melen): Yoksa gece saatlerinde secde eden ve ayakta duran (sammi bir m'min) olarak ibdet eden, hiret (azbn)dan saknan ve Rabbisinin rahmetini uman o kimse (kfir olan kimse gibi) midir? De ki: Hi bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Ancak (selm) akl shibleri ibret alr. (Zmer, 9) l iken kendisini dirilttiimiz ve kendisine insanlar arasnda yryebilecei bir k verdiimiz kimse, karanlklar iinde kalp ondan hi kamayan kimse gibi olur mu?" (En'm, 122), Allaha teslim olmu kullar ile gnahkrlar bir tutmazken siz nasl olurda mrikleri, Allah (Celle Celalh) eytan cehennemlik dedii putlar Mslmanlar ile veliler ile bir tutmak iin ayetleri yorup yaparak Allah (Celle Celalh) de bunu kasd etti gibi bir mana veriyorsunuz. Rabta yapan bir insann keramet sahibi bir veliden de bir feyiz nurun akmasn ummas talep etmesi de ayndr. Burda nemli olan o veliyi bir doktor gibi Allah (Celle Celalh) insanlara faydal olmas iin grevlendirdii keramet sahibi bir grevli gibi grmektir. Rabta edenler, Allaha yaplmas gereken ibadet ve tazimin Rabta edilen kiiye yaplmasn kabul etmiyorlar. O kiiden Allahtan korkar gibi korkmuyorlar, Allah sever gibi sevmiyorlar. Ondan istemiyorlar. Allahtan istiyorlar. Keramet sahibi evliyay yaratma, icad etme ve bir ey zerine tesir etme gibi Allaha ait vasflarla vasflandrmyorlar. Tesirin Allahtan olduuna inanyorlar. Rabta edilen kiinin Allahn haram dediini Helal demesini, Allah (Celle Celluh)n helal dediini de Haram demesini kabul etmiyorlar. Rabta edilen kiiyi hibir ekilde Allaha ortak komuyorlar. Her trl taut dzenini ve tautu kabul etmiyorlar. En cahillerimize bile sorsanz, hepsi yukardaki sylediklerimizi sylerler. Rabtay kabul etmeyenler eriat zhire hkmeder diyorlar ki yledir. yleyse yorum ve zn yapmadan istiaseyi kabul edenlerin bu grlerini ve niyetlerinin byle olduunu, kabul etmeleri gerekir. Hayr! Niyet nemli derlerse?

: : .
Eb Hreyre radyallahu anh Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin yle buyurduunu rivyet etmitir: phesiz ki Allah-u Tel, sizin sretlerinize ve mallarnza bakmaz lkin kalplerinize ve amellerinize bakar.88 Rabta kabul edenler, niyetlerinin de anlattklar gibi olduunu sylyorlar.

TRAZ:
87 88

el-Kalem: 68/35, 36. Mslim Birr 10, (no: 34, 4/1987).

eyhe rbta, Allah brakp da ondan baka bir takm eler edinip, onlar Allahn yerine sevmek anlamna gelmez mi?

nsanlar iinde Allahtan baka birtakm eler tutup, onlar Allah sever gibi sevenler vardr. 89

CEVAP:
Sevenin sevdiiyle cismen ve ruhen beraber olmas ve onu oka hatrlamas ise sevginin en byk alametidir.

: : .
Sahbeden bir cemat tarafndan rivyet edildiine gre, Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Kii sevdiiyle beraberdir. 90

: : .
Hazreti ie (radyallhu anh)dan rivyet edildiine gre, Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurmutur: Bir eyi seven onu ok hatrlar. 91 Hadis-i erifler buna aka delalet etmektedirler. Her mminin nefsi dahil her eyden ok sevmesi gereken Reslullahn kalbi erifine, kendi kalbinden telgraf gibi uzanan nurdan bir hat bulunduunu mlahaza ederek, hangi hal zere olursa olsun, feyiz ve nur talep etmelidir. Burada unu belirtelim ki sevgi gerekte Allahu Telyadr. Onun hakiki sevgilisi olan Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem sevmemiz, O sevdii ve bize de Reslullah sevmeyi emrettii iindir. Eb Hreyre radyallahu anhdan rivyet edilen; Allahu Tel bir kulunu sevdii zaman Cebrile (aleyhisselm) Allah falan seviyor, onu sen de sev. diye emreder. Cebril de onu sever ve gk ehline, Allah falan kimseyi seviyor, siz de onu sevin diye seslenir. Gk ehli de onu severler. Sonra da onun iin yeryznde kabul (sevgisi kalplere) konulur.92 Velileri sevmemiz de Allah ve Resl onlar sevdii ve deer verdii iindir. O halde kmil bir insan seven ve ona rbta yaparak, Allah-u Teldan gayr her eyden yz evirme sadetine eren bir kimse, tabi ki gerekte ancak Allah-u Tely sevmi olur. Ahirette beraber olaca gibi dnyada da beraber olur. Yahut imn beraberlii Zihniyet ve dnce beraberlii Amel beraberlii Hissi beraberlik. Yani, maddi olarak ayn yerde olma beraberlii. Cematte hazr olmann ecrinin tek bana klnandan kat kat bykl nereden geliyor, hicret etmeyenlere vaad edilen azab, nedendir dersiniz? Maddi olrak bir yerde
89 90 91 92

el-Bakara 2/165. Buhr, Edeb: 95; (no 5815 5/2282), Mslim, Birr: 50, (no: 2639, 4/2032). Eb Nuaym ve Deylemi, el-Acln, Kefl-Haf, (no: 2352), II, 222. Buhr, Bedl-Halk: 6, (no: 3037, 3/1175); Mslim, Birr: 48, (no: 2637, 4/2030).

bulunulacak ama bu yetmiyor. Maddi olarak salihlerin yannda bulunup gnahlar ilemek sretiyle manen onlardan uzak olmak da elbette doru deildir. (Hakk manada) Hicret eden de, Allah (Celle Celluh)n yasakladn terk eden (ve ondan uzaklaan) kimsedir. Btn bunlarn yannda hayali olarak, yani, onlar hep aklnda tutarak, unutmayarak, nebilerle (aleyhiselm), sddklarla, ehitlerle ve salihlerle beraber olmak, beraber olmann kemalinden deilmidir? Deilse neden? Bunu, u yetin manasnn umumundan (genelinden) dar kartacak deliliniz nedir? Biz bu eit beraber oluun da baka birok nass ve akln yardmyla, bu yetin geni ereve iinde olduunu sylyoruz. Vesle ve vstalarn hepsinin irk veslesi olmadn deil limler, biraz ilmi olan talebeler bile bilir. Namaz mmlar, Kabe, dua istenenler, mminlerin cenzelerini klanlar, efat edecek olanlar ve hatt mminlerin kendi amelleri Allah celle cellh ile kullar arasna yine Allah celle cellh ve Reslllh sallhu aleyhi ve sellem tarafndan konulan veslelerdir. Bunlara kim kar kabilir. nsan namaza duraca zaman, "Allahu ekber" derken Kbe'yi karsnda hayal edecek. Kbe'ye doru dnyor ya... Tasavvur edecek: Mltezem urada, Hacer-i Esved urada, Hatm urasnda, Makm- brhim urada... Bu Allah'la kulun arasna Kbe'nin girmesi midir? nsan askerdeyken gzn kapatt, annesini babasn dnd. "Ah evim, barkm, annem, babam..." diye hayal etti. Bu Allah'la kulu arasna girmek deildir, onunla bir ilgisi yoktur. imdi biz kar karya konuuyoruz. Mrid de tesbih ekerken eyhimle beraber ekiyoruz diye dnyor; bunda ne var?.. Allah mekndan mnezzehtir. yle aradan, aralktan filn da mnezzehtir. Araya girmek diye bir ey bahis konusu deildir.

Rbta, Hindlilerin Yogasndan Alnmamdr?

TRAZ:
Rbta, Hindlilerin yogasndan alnmadr. Zr, aralarnda ok byk benzerlikler vardr

CEVAP:
Mriklere din ve imanla ilgili konularda benzemek haramdr. Onlarn bayramlarn kutlamak, Onlarn fiillerini yaparak rf adetlerinde onlara uyum salamak, onlar gibi hareket etmek Resulullah tarafndan yasaklanmtr. Fakat buradan karak mslmanlarn yapt eylerin kaynan budistlerlerden alnma diye bir kyas yaplrsa bu yanl olur.

Budistler ve dier btl dinlerdeki du ve secde byk lde slmdakine benziyor diye bunlarn da onlardan alnma olduunu mu iddi edeceksiniz? Namaz, Oruc, Kabeyi Tavf, Allah celle cellh rzs iin su datmak, snnet olmak, Nikh olmak, ksm farkllklar ve istisnlar bulunsa da, Yahdlerde, Hristiyanlarda, hatt mriklerde dah vardr, diye, bunlar onlardan alnmadr m diyeceksiniz? Bu nasl kyas? Hatt asrmzn mrikleri putlatrdklarnn heykelleri etrafnda tavf ediyorlar diye Kabeyi tavf m etmeyelim. Allaha, Meleklere, Kitplara, Peyamberlere hiret gnne mn etmek birtakm yanllklar bulundursalar da yine Yahdlerde ve Hristiyanlarda dah vardr, diye, slmiyet bunlar onlardan ald m diyeceksiniz? Peygamber efendimiz, peygamberliinden nce dier Arablar sark sarard. Yahudiler takke ile namaz klarlard. imdi sark ve takke yahudi adeti deyip bunlarla namaz klmayalm m? Hristiyan rahibeler" araf giyiyorlar. araf Hristiyan rahibelerinden geldii iin giyilmesi caiz olmaz diyebirmiyiz? Byle bir kyas doru olurmu. bni bidn hazretleri, Yemek, imek ve giyinmek gibi detlerde, deiik ekillerden irkin, zararl olanlarn kfirlere benzemek niyetiyle yapmak tahrmen mekrhtur Zararl olmyanlar, onlara benzemeye zenmeden yapmak, kullanmak mekrh olmaz demitir. Raslllah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'de rahiplerinkine benzer bir takunya giymitir. ayet bu gibi hususlarda benzemek kesin olarak yasak olsayd, Hz. Peygamber bunu yapmazd. Mriklere benzeme noktasndan ele alnd zaman aksine sakal brakmann haram olmas gerektii hkmne varlr. Zira bugn birok rahip ve gayr-i mslimler de sakal brakmaktadrlar. Bazlar byn kesip sakaln uzatmaktadr. Safa ve Merve arasnda sa'y yapmak brahim (a.s)'n dininden geldii halde, srf cahiliyede de yaptklar iin, mslman olduktan sonra bu ameli yapmaktan ekindiler. Bu tavrlar sadece Safa ve Merve'ye has deildi Cahiliye dneminde tabi olduklar btn kural ve dnceleri tekrar gzden geirdiler, slam'a uygun olanlarn alp uygun olmayanlar terkettiler Zaten slam dini cahiliyede ilenen amellerden slam'a uygun olanlar hakknda hkmn belirtiyor ve onlar yalnz kendisine balyordu. Bylece o mslmanlar yaptklar amelleri, cahiliye pisliinden birer adet olarak deil, Allah'tan gelen birer emir olarak yerine getiriyorlard Allahn (Celle Celalh)'nun Safa ve Merve arasnda sa'y yaplmas hakknda hkm indirerek bu amelin yaplmasn istemesi, cahiliye dneminde yaplp da sonradan mslmanlarn pheyle bakt ve daha sonra Allah (Celle Celalh)'n hakknda hkmn bildirdii amellerden sadece bir tanesidir. slam'a giren kii, ilk andan itibaren, nceki tm fikir, adet ve dncelerine pheyle bakar. Onlardan slam'a uygun olanlar alr, uygun olmayanlar brakr. Cahiliyede iken yapt bir ameli, slam'a girdikten sonra tekrar yapyorsa, bunu, cahiliyeye ait bir amel olarak deil, slam'n izin verdii bir amel olarak yapar. Rabtadaki hatrlamak dnmek tefekkr etmek; le ilgili hadisler olduu iin, islam izin verdii iin yaplyor. Bununla beraber rabta, ictihadi bir meseledir. Baz byk zatlarn ictihad neticesinde ortaya kmtr. Onu kabul edip uygulayan kimseyi irk ile itham etmek, Hindlilerin Yogasndan alnmadr demek byk bir vebal olduu gibi, herhangi bir kimse de onu kabul etmediinde o kimsenin kfrle itham edilmesi doru deildir. Bu mesele, dier ictihadi meseleler gibi deerlendirilmelidir.

Her kim kendi isteiyle bir hayr yaparsa muhakkak ki Allah akir'dir, Alim'dir. Kim, Allah'n farz kld eyler dnda, Allah iin nafile bir amel ilerse, muhakkak ki Allah onu bilir ve onun karln verir nk Allah akir'dir, Alim'dir Rabtannn Budislerden, Hindulardan esinlendiini sylerken bir insan dnmek hatrlamak ile ilgili hadisleri bilmiyor musunuzki ki Mslumanlarn Hindulardan Budistlerden esinlendiini iddia ediyorsunuz.? Hazreti Hasan radyallahu anh'n Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemi ok iyi tarif eden days (Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin Hazreti Hatice radyallhu anhdan vey olu olan) Hazreti Hasan radyallahu anh Hind b. Eb Hleye: Bana Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin vasflarn anlat ki; onu hayalimde canlandraym bnul-Esir, sdl Gabe No 5404, 4/619, Tirmizi, e-emill Muhammediyye, 1/26 Beyhaki Delailn Nbvve 1/285 Hz. Tirmizi bu hadisi erifi Sfyan bin Vekiden, o da Cemi bin Amir'den, o da Ebi Halenin ocuundan ve Beni Temim kabilesinden Ebu Abdullah knyesiyle bilinen bir zattan, o da bni Ebi Haleden, o da Hasan bin Ali (r.a.) dan rivayet buyurdu. Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemin emailini ve zelliklerini renmek istemesi konumuz asndan olduka nemlidir. Buradaki maksat onu hayalinde canlandrmasndan baka bir ey deildir. Kudsi hadiste Allah (Celle Celluh) yle buyuruyor: Zira kullarmdan velilerim, yarattklarmdan sekin dostlarm o kimselerdir ki, benim zikredilmeme (benim hatrlanp akla getirilmeme) onlar zikredilir (hatrlanp akla gelirler), onlarn zikredilmesi (hatrlanp akla getirilmesi) ile de, ben zikredilirim (hatrlanp akla gelirim). 93 Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem efendimiz buyurdular: Allahn kullarnn en hayrllar o kimselerdir ki, grldklerinde Allah (Celle Celluh) zikredilir.94 Size en hayrllarnz haber vereyim mi? Hayrllarnz o kimselerdir ki, grldklerinde Allah (Celle Celluh) zikredilir.95 Sizin en hayrlnz, grlmesi Allah (Celle Celluh) zikrettiren (hatrlatan akla getiren) kimsedir.96 Velilerim o kimselerdir ki, grldklerinde Allah (Celle Celluh) zikredilir.97

93

Ahmed b. Hanbel, el-Msned, XII, 226, (h:15486) Tabern, el-Muceml-Kebir, (Mecmauz-Zevid, I, 89) elEvsat, Mecmauz- Zevid, I, 58; Kenzl-Ummal, I, 42, (h:101); Kez Hakim-i Tirmiz Nevdirul-Usul, Amr b. Cemuh radyallahu anhde, Hey pheniz olmasn ki, kullarmdan dostlarm yarattklarmdan da sevdiklerim lafsyla, Kenzul-Ummal, I, 440, (h:1902). 94 Ahmed b. Hanbel, el-Msned, (h: 17921) Abdurrahman b. anem radyallahu anhdan Hadisin isnad, Heysem (VI, 93) ve Mnzirye (III, 499) gre hasendir. Msned-i Ahmed dipnotu: XIV, 31, (Drul-Hadis Kahire). 95 Ahmed b. Hanbel, bn Mce (h: 4119, Drul-Marife), Esma binti Yezid radyallhu anhdan Msned DarulHadis Kahire) h: 27471. snad hasendir. Msned-i Ahmed, XVIII, 598. 96 Hkim Tirmiz, bn Amr radyallhu anhmadan, Kenzl-Ummal, I, 419, (h: 1787). 97 Hkim Tirmiz, bn Abbs radyallhu anhdan, Ayn yer, h: 1783.

Enes radyallahu anhtan rivyet edilen bir hadis-i erifte, Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurmaktadr:

: : .
En faziletli kimseleriniz o kimselerdir ki, onlarn grlmelerinden dolay Allah (Celle Celluh) hatrlanr.98 Yukardaki hadislerde grld gibi rabtann dnmek ve hatrlamakla olan ksm hadislerden esinlenerek alnmtr. Hindistandan getirilen bir ey deildir. Rbtann asl hadislerde mevcuttur. Resulullah da Hindulardan esinlenerek ald bu tefekkr meselesini diyebilir miyiz? Elbette diyemeyiz. Byle kyasm olur?

TRAZ:
Naklikte, Hatm-i Hcegnda (belli sayy korumak maksadyla) talar kullanlmaktadr. Hasan Sabbhn, devleti ykmak iin rgtledii eky etesi de, devlet glerinin baskn nnda halka olup talarla zikir yapyor gibi oluyorlard. yleyse Hatm-i Hcegn Hasan Sabbah ve eky etesinden alnmadr. Ayrca Budist rahipleri de tesbihlerinde ta kullanyolar.

CEVAP:
mm Drim, Sneninden yapt bir rivyette Omer b. Yahya dedesinden nakletii olay ksaca burda izah edicez olayn tamam tesbih ekme blmnde itiraz ve cevaplar ile birlikte uzunca anlatld. Oraya bakabilirsiniz. O olayda: Eb Musa el-Eari radyallahu anh Abdullah b. Mesud radyallahu anha dedi ki: Ey Abdullah, az nce mescitte garibime giden bir olay grdm. Hayrdan baka bir ey grmedim. Abdullah Neydi o i diye sordu. Eb Musa radyallahu anh: Sonra yle anlatt. Mescitte halka halinde oturmu topluluklar grdm. Her halkann banda bir adam elinde akl talar olduu halde komut veriyordu. Yz defa tekbir. Topluluk bu komutu aldktan sonra yz defa tekbir getiriyordu. Sonra ayn adam: Yz defa la ilahe illallah deyin diyordu. Topluluk gereini yerine getiriyordu. Sonra yine ayn adam Yz defa Sbhanallah deyin diye komut veriyordu. Ve topluluk yine emre uyuyor ve yz defa Sbhanallah diyordu. Abdullah b. Mesud radyallahu anh: Siz o talarla gnahlarnz sayn, ben de size hayrnzn eksilmeyeceine dair garanti vereyim. Ey Muhammedin mmeti, helakiniz ne kadar da hzla yaklayor. diyerek bu iin bidat olduunu delalete yol aacan syleyerek kar kyor. Eb Musa Oise: Hayrdan baka bir ey grmedim. Buhar, Ahmed b. Hanbel ve Yahyann zayf grdkleri (Tebaran el-MucemlKebirdeki rivayetine gre farkl olarak, Eb Musa radyallahu anh beni korkutan bir i diye sylyor. Fakat sonra Eb Musa radyallahu anhn yle diyor orda; phesiz ki, o elbette yemin olsun ki kesinlikle hayrl bir itir.

98

Hkim Tirmiz, Enes radyallahu anhden ayn yer, h:1784.

Eb Musa radyallahu anh bunu syledikten sonra yemin etmesi orada yaplanlar hayrl iyi bir i olarak grdne kesinlik kazanyor. Burada grlecei gibi Eb Musa el-Ear radyallahu anh ile Abdullah b. Mesud radyallahu anh gr ayrl vardr. Bir sahabe bu ii hayrl baka sahabe bidat olarak gryor. Sahabilerden bazlar, Kurnn toplanp Mushaflatrlmasn Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem tarafndan yaplmadn iin bidat diyorlard. Hazreti mer radyallahu anh ise bunu bidat olarak grmedi. Kimi limlerin sahabi kavlini hccet grmedii rivyet edilse de slm limlerinin cumhuru onu delil grp, balayc kabul ederler. Hanefler de onlardandr. Hatta baz rivyetlerde, bunu slm limlerinin sadece cumhuru deil, hepsi kabul eder. Yalnz bir sahabi kavline ters, baka bir sahabi kavli varsa tercihe gidilir, birisi alnr.99 Sufiyye de burada gstereceimiz sahbeden biroklarnn fiilini ve Neb sallallahu aleyhi ve sellem efendimiz, talarla tesbh etmeyi grmesine ramen yasaklamadndan dolay, bir takrr snnet bulunmaktadr. te Sufiyye de Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem efendimizin bu takrirlerini esas alarak ve baka birok sahabenin yaptklarn da delil alarak Abdullah b. Mesud radyallahu anhn deil de, Eb Musa el-Ear radyallahu anhn kanatini semilerdir. Bu konu tesbih ekmek bidatmi konusunda geni bir ekilde aklanacak ileride o konuya baktnz zaman orda grlecei zere Hatm-i Hcegn Hasan Sabbah ve eky etesinden alnd sylenen sznn doru olmad sahebeden alnd ortaya kmaktadr. Budist rahiplerin tesbihlerinde ta kullanmas meselesi ise ileride tesbih blmnde birok sahabenin tesbihte talar kullandna dair rnekler verilecek. Burda bir tanesini verelim imdilik. Eb Dvd, Tirmiz, Nes, bn Mce, bn Hibbn ve Hkim Sad b. Eb Vakks radyallahu anhudan rivyet etmiler ve bu rivyetin Tirmiz hasen, Hkim de sahih olduunu sylemilerdir: Sad ve Neb sallallhu aleyhi ve sellem bir kadnn yanna girmiler, kadnn nnde de hurma ekirdekleri veya kk talar vard; tesbh ediyordu. Bunun zerine Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem, bundan dah kolay veya (rvnin tereddd) daha efdal olan sana haber vereyim mi? buyurdu100 Dikkat edin Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem, Daha efdal olan sana haber vereyim mi? derken sahabenin yaptn da efdal olarak gryor. imdi o sahabe talarla zikri budist rahiplerden ald diyebilir miyiz? Kyas yapabilirmiyiz? Elbette byle bir kyas olmaz. u hussta deil herhangi bir dell, basit ve zayf bir ipucu ve karne var mdr, varsa nedir? Biz diyoruz ki, yoktur; nk byle bir delle ok muhtc olmasna ramen bunu kendisi de getirememitir. yleyse dellden domayan mcerred bir imkn ve ihtiml aklllarca muteber olamayacandan, u iddia sama bir iddiadan baka bir ey deildir.

99

(Geni bilgi iin Menar ve erhlerine (mesela, Fethul-Gaffara: 347-348 ve la mukaddimesi Kavid Fi Ulmil-Hadis (s. 85-86-87e) baklsn. 100 Eb Dvd (1500), Tirmiz (3577 Dru bn Hazm, 3568 ar), Nes (), bn Hibbn (837) ve Hkim (I, 548) Sad b. Eb Vakks radyallahu anhdan.

u mbtezel iddilarndaki dell veya karne mcerred/salt ksm benzerlikler ise, bn-i Sebe, Kuzmn ve Abdullah bn-i Ubeyy bn-i Sell ve benzeri gizli kfirler olan mnfklarn kendilerini mminlerden gizlemek iin namaz klmalar oru tutmalar zekt vermeleri ve bazen cihd etmeleri, slma ve Mslmmlara gre birer farz olan u ibdetlere glge drr m? Elbette drmez, deil mi? yleyse, mminlerin yapt gzel bir ii kfirlerin kt maksadlarla yapmas, gzel olmaktan karmaz. Bylesi bir dell getirme yntemi hangi bilimsel esaslara dayanmaktadr? Hibir lye dayanmamaktadr. Bylesi bir delllendirme yntemi, ilmlikte uzaktr.

TRAZ:
Nakibendilerce tarikatn birinci halkas saylan Hazreti Eb Bekir Sddk gerekten byle bir tarikatn ba olduunu biliyor muydu? Bu konuda kesin bir delil var mdr?

CEVAP:
Abdulgan en-Nablus, Reddl-Chil isimli kitabnda yle diyor: (Hazreti Eb Bekir radyallahu anh maarada Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin arkadyd. Kurn- Mecidde bildirildiine gre, Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem Eb Bekire radyallahu anh maiyyet (Allah ile beraber olu) murakabesini telkin etmitir. Bu byledir: nk, Nebi sallallahu aleyhi ve sellem Eb Bekirde radyallahu anh beer olmann arlkl oluunun gereklerinden olan znty hissedince onu zlme sz ile bu zntden nehyetti. Ve ona phesiz ki Allah bizimle beraberdir yani Allahn bizimle beraber oluunu dn ve murakabe et: nk kim ilh beraberlii murakabe ederse ve nurani haletle eriyip yok olursa, onu znt ve dier beer olmann gerektirdii eyler istila edemez, dedi. Muhammed Pris (k.s) hazretlerinin (ki bu ahs Buhrnn hadis limlerinin ileri gelenlerindendir.) Fasl- Hitabndan naklederek yle yazmaktadr: Nebi sallallahu aleyhi ve sellem Eb Bekire radyallahu anh kalbi zikri maarada leyerek telkin etti. bn Hacer el-Mekk, el-Fetv el-Hadisiyyede yle demitir: Eb Bekir radyallahu anh gizli mer de ak zikrederdi. Nebi sallallahu aleyhi ve sellem onlara yle yapmayn buyurmad. Aksine onlar ikrar etti. (Bu ilerinde takrir buyurdu.) 101 Hazreti Eb Bekir es-Sddk radyallahu anh tarikat silsilesinin bir halkas olduunu sylemenin bu yolu btn teferruatyla o tesis etti, demek olmadn her akll lim bilir. Hatta silsilenin birinci halkas Reslullahtr sallallahu aleyhi ve sellem. imdi hibir Nak tarikat mensubu, tarikat Reslullah kurdu iddiasnda bulunmaz. yleyse onlarn silsilede yer almas ne demektir? Bunu bilmek lazm bilinen bir gerek var ki: Btn mezheplerin ucu Reslullaha dayanr. Yani mezheplerin birinci halkas odur. Evet z, ekli ve mhim teferruat itibariyle Nakliin ilk kurucusu h- Nakibenddir (k.s) ondan aadaki zincir halkalar onun tesis ettii yolu aynen tevarus etmelerinin yannda bir takm ilaveler yaptklar da olmutur. Bunlar baz teferruatdaki tekmillerdir. Aslda deildir. Yukardakiler ise birbirlerinden ilim ve manevi terbiye alp vermekte olan kimselerdir. Zikir, murakebe, zhd, takva, terbiye ve slk noktalarnda umde olan ahslar, ite bu silsilede birer halka olmutur. Hazreti Eb Bekir radyallahu anh gibi.

101

Kevser, rgmul-Merd, s. 28-29.

Rbta hakknda, ayr bir kitab oluacak ekilde bilgiler yazlabilirdi. Nitekim sadece rbta hakknda yazlm kitaplar vardr. Bizim amacmz ok ksa bir ekilde, her iki tarafn kabul edebilecei ortak bir noktay vurgulamaktr. Tabi ki baarl olup olamayacamz bilinmez, ama Mslmanlarn birliini dnen iyi bir Mslman iin yeterli olaca kanatindeyiz. Rbtann amac gafleti kovup, kalbin zulmetini def ederek eytann vesveselerinden kurtulmak sretiyle rbta- huzura ermektir. Yani slikin daima Allahn huzurunda bulunduu duygusuna ermesini salamaktr. Her an Allah karmzda grr gibi yaamaktr. Bunu salamak ok zor bir itir. nk Allah mahhas bir varlk deildir. Bunu kavramak iin kulun zihnen ve manen younlamasn salayacak mahhas bir objeye ihtiya vardr. Tasavvufta bu obje Allahn en mkemmel tecelllerinin mahzar olan nsn- kmil konumundaki eyhtir. Slik nce bu insni kmile, ardndan Hazreti Resle ve onun ardndan Rabb- Mteale kalbini rabtetmeli ve bu sretle huzur- kalbe erip fen fillha varmaldr. Rbtaya somuttan soyuta gemek iin ihtiya vardr. nsanolu dorudan Her nerede bulunursa bulunsun Allahn huzurunda olduu duygusunu canl tutabilmede zorlanmaktadr. Buna muktedir olabilenler iin rbtaya ihtiya yoktur.

TRAZ:
Rabta bidattir. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem btn bidatler dallettir demitir. Rabtaya Bidat- hasenedir demeye kimsenin hakk yoktur. Hazreti merin radyallahu anhn teraviyi yirmi rekt kldrlmasna "bu ne gzel bidattir" demesi bidatleri gzel gstermeye delil olarak kulanlabileceini kabul etsek bile ki, bu mmkn deildir, hi kimsenin sznn Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin sz ile atmas caiz deildir. Bu szn, Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemden sonra mmetin en faziletli insan olan Hazreti Ebu Bekir ve Hazreti mere yahut bakasna ait olmas durumu deitirmez. Bidat-i hasene olduu iddia edilen her eyin cevab bununla verilir. Binaenaleyh, hibir konu hakknda bu bidat- hasenedir demeye kimsenin hakk yoktur, zira Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin btn bidatler dallettir sz elimizde keskin bir kltr, diyorlar. Bir yandan da yle diyorlar: bn Receb yle demektedir: Selefin baz bidatlar hasene addetmesi, er anlamyla deil, lugat anlamyladr. mer radyallahu anhn "bu ne gzel bidattir" sz bu cmledendir. mer radyallahu anhn kasd, bu uygulamann bu ekilde daha nce mevcut olmad, ancak dinde aslnn bulunduunu ifade etmekti.

CEVAP:
Hakl kmak iin doru bir szden yola kp, yanl bir gr beyan ediyorlar. Evet, hi kimsenin sznn Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin sz ile atmas caiz deildir. Hazreti Ebu Bekir radyallahu anh ve Hazreti mer radyallahu anh bunu anlayamad da, siz anladnz yle mi?! Hazreti mer radyallahu anhin "bu ne gzel bidattir" sz Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin sz ile atyor mu size gre? Bir yandan, binaenaleyh, hibir konu hakknda bu bidat- hasenedir demeye kimsenin hakk yoktur diyeceksiniz. Bir yandan da Selefin baz bidatlar hasene addetmesi er anlamyla deil, lugat anlamyladr. mer radyallahu anhn "bu ne gzel bidattir" sz bu

cmledendir, diyerek Selefin baz bidatlar hasene olarak grdklerini itiraf ediceksiniz. Bu ne byk eliki byle! Btn bidatler dallettir sz elimizde keskin bir kltrtr diyorsunuz. Evet, o klla elinizi kesiyosunuz, ama farknda deilsiniz! nce bidat nedir ksaca tarif ile cevabmza devam edelim.

Rabta Bidat Mi Bidat Ne Demektir? 102

ddia: Efendimiz aleyhisselam yle buyurmaktadr: Kim bizim bu dinimizde, aslnda ondan olmayan bir ey icad ederse, bu amel ondan reddedilir. Rabbimiz azze ve celle bu dini tastamam ederek kemle erdirmitir. Efendimiz aleyhisselm da hibir eyi gizlemeden dini bize aktarm, tebli ve beyan vazifesini eksiksiz olarak yerine getirmitir. Feyym el-Msbhda yle dedi: Allah (Celle Celluh) mahlkat ibd etmekle ibd etti, onlar modelsiz olarak yaratt demektir. Ebdat ve Ebdath onu kardm ve ihds ettim demektir. Bu manadan olarak muhlif hle bidat denilmitir. Bidat ibtidadan isimdir. Nasl ki, rfat (ykseklik) irtifadan ise. Sonra bunun (bidatn) dinde noksanlk ve yahud fazlalk olan eylerde kullanlmas galib oldu. Lkin kimi zaman bir ksm mekrh olmaz ve mbh bidat diye isimlendirilir. Bu mbh bidat cinsine eratta bir asln hidlik yapt, yahud kendisiyle bir zararn savulduu bir maslahatn gerektirdii bidat demektir. Halfenin insanlarla ili dl olmaktan perdelenmesi gibi.(Feyymnin szleri bitti.)103

Bidatin eri Anlam

Hakknda eri bir delil olmakszn yaplan uygulamalardr. slm eriatnda asl olmayan bireyi icad etmek demektir. Yani Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem dneminde mevcut olmayan ve dini kaynaklarda delili bulunmayan akde, ibdet, dini bir yasaklama vesaire gibi alanlar iin olan kullanmdr. eri anlamdaki bidatler; Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin Sonradan ortaya kan eyler bidattir ve btn bidatler sapklktr ifadesi bu anlamdadr. er stlahta ise; btn bidatler dallettir. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemden sonra hi kimsenin dine, akide ve ibdet konusunda bir ey sokmaya, dini bir iar ihds etmeye veya ondan bir ey eksiltmeye, dini bir uygulamanin niteliini deitirmeye (cehri krat olmayan namazlarda cehri krat ihds etmek gibi), mutlak bir hkm zaman ve mekn asndan olsun, bireysel ve toplumsal adan olsun, ariden bir delil gelmedike kaytlandrmaya yetkisi yoktur.

Bidatin Lugat Anlam

Dinde asl olan Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem dneminde asl benzeri mevcut olan ve hakknda eri bir delil dayal olarak yaplan uygulamalardr. Lgat anlamnda kullanlan dinde asl olan bir eyi icat etmek ve Snnete muhalif olmayan mutabk olan eylerde kullanlan bidat kavram, er ynyle kastedilen sapklk anlamndaki bidatler deildir. er anlamdaki bidatle kartrlmamaldr.

102

Rbta blmnn bir ksm Hseyin Avni Hoca Efendinin Guraba dergisinin 4-5. saysndaki yazlarndan alnt yaplmtr. 103 el-Misbhul-Mnr, s. 38; el-Mektebetl-ilmiyye Beyrut.

Gnmzdeki yapld ekliyle bire bir Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem dneminde olmayan, fakat benzeri asl olup hakknda eri bir delil dayal olarak yaplan uygulamalardr. Hadislerin yazya geirilmesi, teravih namaz vb... Bunlarn lugat anlamnda bidat olarak adlandrlmas cizdir, zira bunlarn snnette asl ve uygulamas vardr. Mesala minare Reslullah zamannda yoktu. Ama ezan yksek bir yere klarak okunuyodu. Yani asl vard. Yksekte ezan okumak minarede okumak, genel anlamda Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem zamanndan sonra icat edilmesi ynyle minare bidat olmakla birlikte Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem zamannda yksekte okunmas gibi bir asl, benzeri olmas, Kuran ve Snnete aykr bir yn olmamas ynyle er anlamda bidat deil, lugat anlamnda ise bidattir. Yani Bidat- hasenedir. Dikkat edin; iki ekliyle de bidat diye anlyor. Ama biri caiz, dieri deil. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem, bidat hakknda Btn bidatler dallettir buyurmutur. mm Rabbn de: Bidatin hepsi ktdr, gzeli olmaz, demektedir. Bunun izah bidatin, hasenesi veya gzeli olmaz. Hepsi seyyiedir, yani ktdr, diyenler eri stlah kastediyorlar; lgat manasndaki bidati kastetmiyorlar. Bidatin gzeli de vardr diyenler eri stlah kastetmeyip, lgat manasn murad ediyorlar. Yani her iki guruba gre bidat hasene lugat manada bidat deildir. Bidat- hasene mefhumunu kullanan sahabe bunu eri anlamda deil, lgavi anlamda kullanmlardr. limlerin kast asl dinde olan ve insanlarn sonradan kefettikleri amellerdir. Dolaysyla burada kullanlan bidat- hasene lafz erri istilahta deil, lugavidir. Bidat kavram bazen eri bir konu hakknda kullanlr. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin; sonradan ortaya karlan her ey bidattr ve her bidat de sapklktr ifadesi bunun rneidir. Hazreti mer radyallahu anhn, insanlar teravih iin toplad ve onlarn da buna devam etmesi zerine syledii bu ne gzel bidattir sz lugat anlamnda dr er deildir. mer radyallahu anhn kasd, bu uygulamann 20 rekt ekilde daha nce mevcut olmad, ancak dinde aslnn bulunduunu Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin kldn ifade etmekti. Hazreti Peygamberden Sonra Bidat Saylp Saylmayanlar Hazreti mer radyallahu anhn bu ne gzel bir bidattir,104 sz bu trdendir. Bu (tervh namazn topluca klnmas) hayrl fiillerden olunca ve methedilen fiillere dhil bulununca, onu bidat diye isimlendirip, methetmitir. Kur-an- Kermin Noktalanmas Kuran- Kerm Peygamber efendimiz zamannda noktalama iaretleri olmadan yazlmt. B, Nun, , T, F Kaf, Cim, Ha gibi harflerin noktalar olmad gibi esre, tre gibi harekeler de yoktu. Hemze ve edde yoktu. Hazreti Osman zamannda bile bu noktalama iaretleri yoktu. Bu noktalama iaretlerini sonradan Kuran- Kerme ekleyen bir sahabi bile deildi. Bu kii tabilerden idi; ad ise Yahya b. Yamrdr. Allah ondan raz olsun. limler bu ahsa ey Yahya, sen Allahn kitab ile mi oynuyorsun. Sen Eb Bekir ve merden daha m akllsn

104

Buhr, Tervh namaz, (2010).

dememiler ve bu durumu gzel grmlerdir. Tabin lemalarndan olan Sahib es-Snen Eb Bekir b. Eb Dvud Masahif kitabnda bunu zikretmitir. Hemze ve eddeyi ise daha sonradan Hasan el-Bsr (Allah ondan raz olsun) tarafndan eklenmitir. limler buna da itiraz etmemitir. Bizde yle deriz, o zaman: hala sonradan icat edilenler caiz deildir, dalalettir derlerse, Resulullah zamannda, Drt Halife zamannda, bir ksm sahabe zamannda bile yok iken sonradan Kurana eklenen esre, tre, nokta, edde, cezim bunlar Kurandan kartmamz lazm. nk sizin mantnza gre bidat olmu oluyor. Bunlar kartrsak, bir Arap bile Kuran okuyamaz. Bunun gibi daha birok misaller var. Bidattir haramdr diyenler gariptir bidat dediklerini kendileri bunu bgnk camilerimizde yapmaktadrlar. Camilerde imamlarn namaz klarken durduklar mihrap peygamber efendimiz zamannda yoktu. Drt halife zamannda da yoktu. Reslullahn mescidinde mihrap yoktu.Mihrab ilk yapan peygamber efendimizden yaklak doksan yl sonra gelen halife mer b. Abdulazizdir. lk yksek minareleri yaptran da Odur. Mimber ise Peygamberimiz zamannda basamaktan ibaret idi. imdi ise mimberlerin ou basamaktan fazladr. Mslimde olan bir rivayette Hazreti Al, hazreti merin iki ieni seksen defa krbalattn duyduunda yle demitir; Reslullah iki ieni krk defa, Eb Bekir krk defa, mer ise seksen defa krbalatmtr. Hepsi snnettir. Ama ilki benim en sevdiimdir. Hazreti mer bu hadisede peygamber efendimizin uygulamasndan fazla sayda krba vurdurmasna ramen Hazreti Al bu konuda hepsi snnettir demitir. mer iin hataldr dememitir. Hazreti mere sen kt bir bidatsn slmda olmayan bir ey getirdin dememitir. Ayrca sahabilerden hibiri hakknda Muhammed kelimesinden sonra sallallahu aleyhi vesellem yazd sabit olmamtr. Bunu limlerimiz daha sonraki zamanlarda bu ekilde yazm ve bugn Mslmanlarn gzel bir alkanl haline gelmitir. Hibir lim, bu kt bir bidattr, Muhammed szcnden sonra sallallahu aleyhi vesellem yazmak din d ya da dine sonradan eklenen kt bir eydir dememitir. Tm Mslmanlar bunu gzel bir amel olarak alglam ve uygulamlardr. Hafz bn Haceriin hakknda isnad hasendir dedii Eb Davudun rivayet ettii ve ayn zamanda sahih mslimde bulunan bir rivayette Hazreti merin olu Abdullah namazn teehhd esnasnda kelimeyi ehadetten sonra Allahn orta yoktur anlamna gelen vehdehu le erike lehu demitir. Bunu kendisinin eklediini Peygamber Efendimizin byle bir ey retmediini sylemitir. bn Davud bunu rivayet etmi Hafz bn Hacer ise isnadnn hasen olduunu sylemitir. Bunu yapan Abdullah ise slm leminde lemal phe gtrmeyen bir kiidir. yi bidat hakknda limler deiik rnekler vermilerdir bunlardan bir tanesi hicri yedinci yzylda ilk uygulayan Melik Elmuaffar olan Peygamber efendimizin doumunu kutlamaktr. Melik el-Muaffar bn Kesrin dedii gibi rakta, lim Allahtan korkan ve cesur bir rbil kral idi. Bu kral mevlidi ilk yapan kiidir. limleri, sadk sufileri, hadis ehlini, devlet adamlarn ve halk toplayarak Allah rzas ve Peygamber Efendimizin bu dnyaya gnderilmesine kr etmek iin Kuran- Kerm okutmu ve peygamber efendimizin hayatndan bahsettirmitir. Daha sonra yere byk bir sofra serilmi ve

binlerce kuzu kestirmitir. Bu sofradan toplanan tm limler ve sadk sufiler peygamber efendimizin douuna sevinerek yemilerdir. Bu davran iyi olarak karlam ve iyi bir bidat olduunu sylemilerdir. Krala sen peygamber efendimizin ya da onun sahabelerinin yapmad bir eyi nasl yaparsn; sen onlardan daha m iyi biliyorsun dememiler aksine bu amel iyi bir bidattr demilerdir. bn Hacer yle demitir: Muhdest, (sonradan cd edilen manasna gelen) muhdese kelimesinin ouludur. Bununla murd edilen, eratta asl olmad hlde cd edilen ey demektir. Bu, erat rfnde bidat diye isimlendirilir. eratn dellet edecei asl bulunan bir ey ise bidat deildir. O hlde erat rfnde bidat mezmmdur ama lattaki bidat byle deildir. Zr mislsiz olarak ihdas edilen her bir ey vlen olsun, yerilen olsun bidat diye isimlendirilir.105 (bn Hacerin sz bitti.) mm Rabbn: Bidatin hepsi ktdr, gzeli olmaz demektedir; Bunun izah bidatin, hasenesi veya gzeli olmaz; Hepsi seyyiedir/ktdr, diyenler eri stlah kastediyorlar; (Caiz olmayan Reslullah zamann da asl benzeri olmayan sonradan icad edilen kurana sunnete ters olan er-i ynyle kastedilen sapklk anlamndaki er i bidati kastediyorlar. Lgat manasndaki bidati (Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem dneminde olmayan, fakat benzeri asl ve benzeri olup hakknda eri bir delil dayal olarak yaplan caiz olan ) bid ati kastetmiyorlar. Bidatin gzeli de vardr diyenler eri stlah (caiz olmayan) kastetmeyip lgat manasn (caiz olan ) murad ediyorlar. Yani her iki guruba gre bidat hasene eri manadaki biddat deildir. Bidat- hasene mefhumunu kullanan sahabe bunu eri anlamda deil, lgavi anlamda kullanmlardr. Alimlerin kast asl dinde olan ve insanlarn sonradan kefettikleri amellerdir. Dolaysyla burada kullanlan bidat hasene lafz eri istilahta deil, lugavidir.

105

bn Hacer, Fethul-Br XIII, 266, 267; Reyyan Basks.

bni Kesr Bidatler ki Trldr Der: 1- Bidat kavram bazen eri bir konu hakknda kullanlr. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin; sonradan ortaya karlan her ey bidattr ve her bidat de sapklktr ifadesi bunun rneidir. 2- Bidat, bazen de lugat anlamnda kullanlr. mer radyallahu anhn, insanlar teravih iin toplad ve onlarn da buna devam etmesi zerine syledii bu ne gzel bidattir sz de bunun rneidir.106 mer radyallahu anhin kasd, bu uygulamann 20 rekat ekilde daha nce mevcut olmad, ancak dinde aslnn bulunduunu Reslullahn kldn ifade etmekti. Neb sallallahu aleyhi ve sellem mbahlarn tamamn ilememitir. Hatta kendisi iledii zaman mmetine farz olmas yahut meakkatli hale gelmesi korkusuyla baz menduplar kasten terk etmitir. O yzden kim Nebi sallallahu aleyhi ve sellemin bir eyi yapmad davasyla bir eyin haramln iddia ederse, hakknda delil bulunmayan bir ey iddia etti demektir. Bidaatle murad edilen eriatn kendisine delalet edecei asl bulunmayan eyler trnden yaplan icadlardr. eriattan kendisine delalet edecek bir asl bulunan eyler ise, lugat olarak her ne kadar bidat ise de eriata bidat deildir. Nevev yle demitir: Nebi sallallahu aleyhi ve sellemin her bir bidat sapklktr sz snrlandrlm bir umm hkmdr. Kastedilen bidatlarn ounluudur. Lugat limleri demilerdir ki: Bidat demek gemi misali olmadan yaplan her bir itir. limler bidatn be ksm olduunu sylemitir: Vacip, mendub, haram, mekruh ve mbah. Vacip olan bidatlerden birisi kelam limlerinin mulhid ve bidatlara kar delilleri dizmeleri ve benzeri eylerdir. Mendub olan bidatlerden biri de ilim kitaplarn yazmak, medreseleri, tekkeleri ve baka eyleri bina etmektir. Mbah olan bidatlerden biri de deiik yemekler ve benzeri eylerde geniliktir. Haram ve mekruh olan bidatler ise aktr. Bu anlattm bilinirse hadisin aslnda manas genel olan snrlar (baka deliller yznden) daraltlan bir hadis olduu bilir. Gelen buna benzer sair hadislerde byledir. mer radyallahu anhn ne gzel bidat sz de bunu teyid etmektedir. mm Nevev, Tehzibul-Esm vel-Lgat isimli eserinde yle demitir: eriatta bidat, Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem zamannda bulunmayan bir eyin sonradan ihdas edilmesi demektir ki, gzel ve irkin olarak ikiye ayrlmaktadr. Kamus ve erhinde yle denmitir: Bidat dinin ikml edilmesinden sonra, onda yeni bir ey yapmak demektir.107 Sizi ilerin sonradan cd edilenlerinden sakndrrm. Zr her sonradan cd edilen bidattr, her bidat da dallettir hadsi bundandr. Yhud o Leysin szdr. bnus-Sikkt, Bidat her sonradan cd edilen ey demektir dedi. Sonra rih (Zebd) Nihyenin kelmn yukardaki gibi nakletti. Geen bilgilerden her sonradan cd edilenin lgatte ve erat'te bidat olduu ve erat rfnde bid'atn vlen ve yerilen iki eide ayrld ortaya kmaktadr. Kanlmaz olarak
106 107

Tefsir bn Kesir, Bakara sresi, II, 117. Feyrz bd, Kms-i Muht ( ) maddesi, (907) Messesetr-Risle

bilinen eylerdendir ki, Neb sallallhu aleyhi ve sellem mbhlarn tamamn ilememitir. nk onlar oktur. Hibir beerin gc onlar saymaya yetmez. Nerede kald ki onlar kullanabilsin. nk Neb sallallhu aleyhi ve sellem zhid ve mbhlar az kullanan birisiydi. Onlardan ihtiyc giderecek kadar ve hcetin da'vet ettii kadaryla yetinir bundan fazlasn terk ederdi. O yzden kim Neb sallallhu aleyhi ve sellem bir eyi yapmad davasyla bir eyin harmln iddi ederse, hakknda dell bulunmayan bir eyi iddi etti demektir. Davas da merdddur. Gene kanlmaz olarak bilinen eylerdendir ki Neb sallallhu aleyhi ve sellem mendblarn tamamn da ilememitir. nk o vaktinin byk bir ksmn iine alan daveti tebli etmek, mrikler ve ehli kitbla mcadele etmek, kfirlerle cihad etmek, slm yumurtasn himye etmek, sulh anlamalarn akdetmek gibi mhim ilerle meguld. Hatt kendisi iledii zaman mmet'ine farz olmas yhud onlara meakkatli hle gelmesi korkusuyla baz mendblar kasden terk etmitir. Mslim, Sahhinde Cbir radyellhu anhudan o da Neb sallallhu aleyhi ve sellemden yle buyurduunu rivyet etti:

} {

Hi bheniz olmasn ki szlerin en hayrls Allah celle cellhnun kitb, yollarn en hayrls Muhammed sallallhu aleyhi ve sellemin yolu, ilerin en erlisi sonradan cd edilenleridir ve her bid'at sapklktr.108 [Yine Ahmed, Mslim, Nes ve bnu Mce rivyet etti:

{ }
ubhesiz ki, szlerin en dorusu, Allahn Kitb, yollarn en stn Muhammed sallallhu aleyhi ve sellemin yolu, ilerin en kts de sonradan uydurulanlardr. Her bir sonradan uydurulan ey bidat, her bir bidat sapklktr ve her bir sapklk da cehennemdedir.109]110 Hfz bnu Receb, Erban erhinde yle demektedir: Bid'at ile murd edilen eratin kendisine dellet edecei asl bulunmayan eyler trnden yaplan ihdslardr, cdlardr. eratten kendisine dellet edecek bir asl bulunan eyler ise, lgat olarak her ne kadar bid'at ise de erata bid'at deildir.111 (bnu Recebin Sz Bitti.) bnu Hacer yle demitir: Muhdest, (sonradan cd edilen mansna gelen) muhdese kelimesinin ouludur. Bununla murd edilen, eratte asl olmad hlde cd edilen ey demektir. Bu, erat rfnde bid'at diye isimlendirilir. eratin dellet edecei asl bulunan bir ey ise bid'at deildir. O hlde erat rfnde bid'at mezmmdur ama lgattaki bid'at byle deildir. Zr mislsiz olarak ihdas edilen her bir ey vlen olsun, yerilen olsun bid'at diye isimlendirilir.112 (bnu Hacerin sz bitti.) bnu Hacer, Fethul-Bride yle demitir:
108 109 110 111 112

Ahmed (3/371),Mslim, (867), Beyhak, el-Kbr (3/214) ve bakalar. Ahmed (3/310), Mslim (868), Nes (1578), bnu Mce (45) Mtercimin ilvesi. bnu Receb, Cmiul-Ulm vel-Hikem (397), Darl-Furkn-rdn. bnu Hacer, Fethul-Br (13/266,13/267), Reyyan Basks.

rbz bnu Sriyenin hadsindeki sizi ilerin sonradan cd edilenlerinden sakndrrm sznden sonraki, zr her bir bid'at bir sapklktr ifdesi, sonradan cd edilen eyin bid'at diye isimlendirildiini gstermektedir. Her bir bid'at bir sapklktr sz mantku (ak ibresi) ve mefhmu yani ma'nsyla kll bir er kidedir. Mantkuyle bunun byle olmas sanki yle denilmesi gibidir; unun hkm bid'attr, her bir bid'at sapklktr, o hlde bid'at eratten olmaz, nk eratin tamam, hidyettir. Eer sz geen hkmn bid'at olduu sbit olursa, iki mukaddime yani ncl sahh olur ve matlbu netce verir. Her bir bid'at bir sapklktr szyle anlatlmak istenen, sonradan cd edilip de eratten ne huss ne de umm bir yolla delli bulunmayan ey demektir.113 (bnu Hacerin sz burada bitti) Abdlaziz b. Abdisselm el-Kavid isimli kitabnn sonunda yle demitir: Bidat, vacip, haram, mendup, mekruh ve mbaha ayrlmaktadr. Bundaki yol eriatn kaidelerine ahzedilmesidir. Eer vaciplik kidesine dhil oluyorsa, vaciptir. (Abdlaziz b. Abdisselmn sz bitti.) mm Beyhak, Menkbu-fide isnadyla mm fiden yle dediini rivyet etti. mm fi :Sonradan icad edilen iler iki ksmdr: Birincisi bir yete veya bir hadise yahut bir esere yahut da bir icma ters dmeyen eylerdir. Bunun hakknda limlerden hi birinin muhlif gr yoktur. Bu knanmayan, sonradan icat edilen eydir. mer radyallahu anhu Tervh namaz iin bu ne gzel bir bidattr derken, nceden mevcut olmayan, olduu zamanda kendinde gemii inkar bulunmayan bir icat olduunu kastetmektedir. Bu, finin Allah (Celle Celluh) ondan raz olsun sznn sonudur. (Nevevnin sz bitti.) 114 Rbtaya eri manada bidat denemez. nk Kurn ve Snnete uymayan bir yan bulunmad gibi, dnmek, hatrlayp zikre vesile olmas gibi hadislerin olmas ve onlarla emredilen zikrin vesilesi olmann yannda, eri delillerden bir nicesinin ummu/geneli kapsam erevesinde dnlebilecekleri ok ak ve esasl dayanaklar vardr. Allahn ve Reslnn yasak etmedii bir eyi yasak edip milyonlarca Mslmann elindeki delilleri yok sayarak irkle itham etmek ve onlara kafir demek ok tehlikelidir. Bunlar hem slma, hem de diyene zarar verir. O kii kafir deilse diyen kafir olur. Bunun iin dikkatli olmak gerekmektedir. Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyuruyor: Allah (Celle Celluh) Kitabnda neyi helal yaptysa, o helaldir. Neyi haram yaptysa o haramdr. Ne hakknda da sustu ise, o affedilmi bir eydir (mbahtr).

O halde Allah (Celle Celluh)den fiyetini kabul ediniz. Zira Allah (Celle Celluh) hibir eyi unutmaz. Sonra Rabbin unutan deildir (unutmaz) 115 yetini okudu116 Ulemnn her bir bid'at bir sapklktr hadsinin tahss edildiine, yani snrlarnn daraltldna dir olan grlerinin hadslerden birok delli vardr. (Bunlardan biri de u hadsdir:)

113 114

[Fethul-Br (13/267-13/268)] mam Nevev, Tehzbul-Esm vel-Lut, III, 22-23. 115 el-Meryem 19/64. 116 Bezzr ve Hkim Ebd-Derdadan merfu olarak. Hkimin isnad sahihti. Bezzar da isnad sahihtir dediler. Benzerlerini, Eb Dvd (h. 3800) Tirmiz (h. 1726) bn Mce (h. 3367) Tabern (es-Sar, 1111; el-Kebir, 6124, 6159), Darekutn, (IV, 298).

 }
Kim (Dn-i) slmda gzel bir r aarsa, onun iin o rn ecri ve kendisinden sonra onunla amel edecek kimselerin, onlarn ecrinden hibir ey noksan olmakszn ecri vardr.. Kim de slmda kt bir r aarsa onun gnah ve kendisinden sonra onunla amel edecek kimselerin gnah, o kimselerin gnahlarndan hibir ey eksilmeksizin onun zerinedir.117 Nevev yle dedi: Hadsde, hayrl ileri ilk yapan olmak ve gzel snnetler cd etmeye tevik ile btllar ve irkin grlen eylerden sakndrmak vardr. Bu hadsde, Neb sallallhu aleyhi ve sellemin, Sonradan cd edilen her bir ey bir bidat, her bir bidat da bir sapklktr sznn snrlandrlmas ve bununla anlatlmak istenenin sonradan cd edilen btl eyler ile knanan bidatlar olduu vardr.118 Raslullah Efendimiz Veya Ashabnn Yapmadn Yapmann Hkm nedir? Terk, yani bir eyin Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem ile ashb tarafndan yaplmam olmas onun haram olduuna veya ciz olamdna delilmidir?

Kim slmda gzel bir snnet yaparsa/bir yol aarsa, onun iin o yolun ecri ve kendinden sonra onunla amel edecek olanlarn ecri vardr.119 Gzel bir snnet icad etmek, yani gzel bir yol veya r amak elbette mbahlar erevesinde dnlebilir. Yoksa Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem ve Ashabnn yolu zaten almt. O yolu yeniden amak dnlemez. Haram veya mekruh sahada da zaten gzel bir yol alamaz. O halde bu ancak mbahlar ve ruhsatlar sahasnda olabilir. Rbtann hibir delili olmasa bile, onu inkr edenler ve irk grenler, yasaklna dair geerli ve yeterli bir delil bulup getirmedike, tecrbelerle birok hayrlara vasta ve sebep olduundan onun u hadisin umumunun delaletiyle gzel bir amel olduunu kabul etmeleri gerek tabi ki snneti inkar etmiyorlarsa. Hsl, u hadis, alan gzel yeni bir rn sevap getiren bir amel, yani ibadet olduunu ak bir biimde gstermektedir. Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyuruyor:

Allah (Celle Celluh) Kitabnda neyi helal yaptysa, o helaldir. Neyi haram yaptysa o haramdr. Ne hakknda da sustu ise, o affedilmi bir eydir (mbahtr). O halde Allah (Celle Celluh)den fiyetini kabul ediniz. Zira Allah (Celle Celluh) hibir eyi unutmaz. Sonra Rabbin unutan deildir (unutmaz) 120 yetini okudu.121
117 118

Geti. [Sahh-i Mslim, Nevev erhi ile (1/226-227)] 119 el-Beyhak, Enesten Azizi bu rivyetin isnd hasendir, dedi: (III, 360) (Eb Dvd et-Taylis (670), Ahmed b. Hanbel (IV, 357-358-359), bn Eb eybe (III, 109-110), Mslim, Zekat (I, 1017), Tirmiz, (h. 2675), Tahav, Mkil (243), bn Hibbn (h. 3308). Mslimin artna gre sahih ve bir oklar uayb el-Arnavut el-hsan tahkiki (VIII, 101-102). 120 el-Meryem 19/64. 121 Bezzr ve Hkim Ebd-Derdadan merfu olarak. Hkimin isnad sahihtir. Bezzar da isnad sahihtir dediler. Benzerlerini, Eb Dvd (h. 3800) Tirmiz (h. 1726) bn Mce (h. 3367) Tabern (es-Sar, 1111; el-Kebir, 6124,6159, Darekutn (IV, 298); el-Beyhak, (X, 12) ve dierleri merfu ve mevkf bir ok yolla rivyet etmilerdir.) Geni bilgi ve tahliller iin bn Receb el-Hanbelnin Cmiul-Ulum vel-Hikemine baklabilir; (II, 150-173), Messesetr-Risle, 1412.

 : :
mer b. el-Hattb radyallahu anhdan rivyete gre, Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem Efendimiz yle buyurmutur: Ameller(in kabul ve sevab) ancak niyetlere gredir ve herkes iin ancak niyet ettii vardr. 122 mm fi yle dedi: erattan dayana olan hi bir ey, selef onu yapmasa bile bidat deildir. (umrden nakiller bitti.)123 mm Birgiv, Tarikat- Muhammediyyesinde ve Hamev, Ebah erhinde, yle diyorlar: Mbahlarla taatler iin kuvvetlenmek yahut onlara ulalmak kastedilirse ibadet olurlar. Yemek, uyumak, mal kazanmak ve (helal yollardan) cima etmek/cinsi ilikide bulunmak gibi.124

: : .
Abdullah b. Mesud radyallahu anhdan rivyet edilen bir hadis-i erifte, Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem: Mslmanlarn gzel grdkleri, Allah katnda da gzeldir. Mslmanlarn kt grd, Allah indinde de ktdr. buyurmutur.125 Bu hadis-i eriflerin ak beyanyla, bu mmetin limlerinin ve velilerinin gzel grdkleri eyler Allah indinde de makbuldr. Sahbe-i Kiramdan bu gne kadar gelen Allah dostlarnn kabul etmi olduu rbtay inkr etmek, icma kar gelmektir. Mhim Bir Tenbih: Hakknda aleyhte delil bulunmayan mbah bir ii, Mslmanlar gzel grdkleri iin bu Allah katnda da gzeldir. En kmil, en nezih, en mtteki, en zhid, en bid ve en zkir grse, mminler topluluu, bir eyi gzel grse, gzel bulsa? u hadis ve onun vadisindeki delillere istinaden fkhta rf temeline dayanan nice hkmler vardr. Rbtann hibir delili olmasa bu hadis dahi yeterde artar bile. Ameller (yaplan iler) dinimize gre ya iyi, ya kt, yahut da mbahtr. Buna gre; yi amelleri, iyi niyetler geerli, sevap getiren, iyilikte dim veya daha iyi, kt niyetler ise ya az sevapl, ya sevapsz, ya geersiz yahut kt, niyetsizlik, biztihi ameli geersiz yapar. Namaz, oru ve benzerleri gibi. Amelin art olan ameli, yani amelin amelini, sevapsz yapar. Abdest ve gusl gibi. Kt ileri, kt niyetler ya ktlkte daim yahut daha kt yapar. Kt ileri, iyi niyet hibir zaman iyi yapmaz. Hatta bazen daha da kt yapar. Mesel sevap olsun diye gnah ilemek gibi. Haram ibadet maksad ile yapmak kfrdr.

122 123

Buhr Bedl-Vahy 1, (no: 1, 1/3), Mslim mare 45, (no: 1907, 3/1515). Husnt-Tefehhm ved-Derk li Meseletit-Terk, 5-25den hulsa. 124 Nablus, el-Hadika, II, 366-385; Seyyid Ahmet el-Hamev, emzu Uyunil-Besir erhu Kitabil-EbahvenNezir, I, 78. 125 Hkim, el-Mstedrek, (no: 4465), III, 83; Eb Dvd et-Taylis, s. 33; Ahmed b. Hanbel, el-Msned, (no: 3600), II, 16.

yi niyet, kt ileri bazen de daha az kt yapabilir. Domuz olduunu zannederek adam ldrmenin gnah yoksa da diyet kul hakk olduu iin vardr. Kt ileri niyetsizlik bazen olduu halde kt brakr, bazen de daha hafif kt yapar. Ne iyi, ne kt, yani, mbah olan bir ameli, fiilen baka ktlklere sebep olmamak artyla, iyi bir niyet, iyi ve sevap getiren, yapar. Mbah ama gzel ve kymetli bir elbiseyi, zerinde Allahn nimetinin eseri gzkmesi maksadyla giymek, hesabndan kurtulmak yahut bulunmayanlar kskandrmamak maksadyla giymemek gibi. Kt bir niyet de, kt ve gnah getiren bir amel yapar. Ayn elbiseyi, hava atmak ve bbrlenmek iin giymek yahut zhidlik ve bidlik taslamak iin giymemek gibi. Geri itiraf etmeliyiz ki, mbahlarn kt niyetlerle kt olmalar ne kadar mmkn ve kolaysa, iyi niyetlerle iyi olmalar, o lde zor, hatta bazen daha da zordur. Zira fiilen baka ktlklere alet olmayacaklar kolay tespit edilemeyeceinden, iyi niyet silahn mbahlarda kullanmak ou zaman kr getirmedii gibi, bazen yan zararlarda getirebilir. Bu silah ancak ilim sahiplerince kullanlabilir. phesiz ki, Allah (Celle Celluh) gnah kldklarnn ilenmesini nasl sevmez, irkin bulursa, (iyi ve Salih maksadlarla ilenecek olan ve bazen azimetlere vardracak olan) ruhsatlarnda ilenmesini sever. Bu ruhsatlar, naslarla bildirilmi olabilecei gibi, naslarn lehte ve aleyhte bir ey sylememesiyle de sabit olabilir. Hele, ibadetlere basamak ve merdiven yapldklar takdirde, ruhsatlarn mendup olacan bilenler bilir. Mbahlarn iyi niyet ve maksatlarla ibadet haline geleceini biraz nce limlerden renmitik. Ruhsatlar ise mbahlktan aa dmez yleyse vesveseleri defedecek ve Allah (Celle Celluh)n zikrine sebep olacak olan Rbta da ruhsat bile olsa, Allah (Celle Celluh)n dolaysyla sevdii bir mendup i olmaktan aa deildir. El verir ki u ruhsatlar netice bakmndan Allah (Celle Celluh) unutturacak cinsten olmasn. Rbta mbahtr. Lakin vesvese ve gafletin giderilmesinde oluturduu tecrbe ile sbittir. O niyetle bu mbah ii iliyor ve maksadmza ulaabiliyorsak, bu i sevap olur. Kamil insann yznde parlayan Allahn nuru, hakk arayan kimseye Allahn yceliini hatrlatr. Byle bir nuru grmek insan kt ve irkin ilerden alkoyar.126 Rbta da niin bir mrit hatrlanyordu. Zikre balarken kalpteki vesvese ve gafletin giderilmesinde kt veya gereksiz dncelerden uzaklamak iin yaplyodu Rbta bdet Midir? Rbtann bizzat maksud olan bir ibadet yolu olduunu hibir sf iddia etmemitir. Sfilere gre rbta, ibadete vesile olmas ynyle ibdettir. Yukardaki hadislerden ve limlerimizin onlar istikametindeki izahlarndanda anlald gibi aslnda ibadet olmaya mbahlar iyi maksat ve niyetlerle ibadet olur. mm Birgiv, Hamev ve Akkirmn yle dediler. Hfz Ayn, eyhi Hfz Irkden maksadlara gre baz mbahlarn gzel olacan kabullenerek nakletmitir. yle bir iddi sahibi, ibadetin ne demek olduunu da bilmiyor demektir. nk Allah (Celle Celluh)nn emri ve rzas istikametinde yaplacak her i tarlada almak, hanmyla cinsi ilikide bulunmak 127 bile olsa geni manada ibadettir.
126 127

Hakim Tirmiz, Nevadirul-Usul, I, 303. Mslim Zekat 52; Eb Dvd Tetavv 12; Edeb 160; Ahmed b. Hanbel, el-Msned, V, 167, 168; Rbta blmnde buraya kadar olan ksm Hseyin Avni Hocaefendinin Gurab dergisinden alnmtr.

badetlerin namaz ve oru gibi bir ksm vardr ki, manas ve muhtevs yannda zaman ve ekli de tayin ve tesbit edilmitir. almak, bir ksm zikirler ve insanlara hsn- mumele gibi bazlarnn ekli, zaman ve teferruat her ynyle gsterilmemitir. Bir ksm ibadetlerde vardr ki, bunlarn zaman ekli ve sreti ksmen belli edildii gibi ksmen de belli edilmemitir. Du etmek yalvarp yakarmak gibi. Rbtann hakknda hibir kimse yasaklk delili getiremediine ve her hangi bir zararn gsteremediine gre, Rbta en aznda mbahtr. Mbahlarda gzel maksatlarla ibadet oluyordu. yleyse, iyi maksatlarla yaplan ve iyi amellere sebep olma ve ibadete vesile olmas ynyle ibadettir. Maksut olan bir ibadet deildir. Temhd Rbta, ya hem mana ve muhtev, hem de ekil ve sret olarak Saadet asrnda vard veya yoktu. Var idi ve -kimi chil ve sapklarca iddi edildii gibi- kfr idiyse, hakknda ak yet ve hadisin bulunmas gerekirdi. Biz, kitbmz Kurnda byle bir yet veya onun birinci ve en esasl tefsri olan Snnette de zayf bile olsa bir hadis bilmiyoruz. Vardr, diyen Allah (Celle Celluh)a veya Resl sallallahu aleyhi ve selleme iftir ediyor, demektir. Hem mana ve muhtev, hem de ekil ve sret olarak iki cihetiyle sadet asrnda yok idiyse, ya mana ve muhtav olarak var idi ama eklen ve sreten yok idi veya hem manen hem de eklen ve sreten yok idi. Hem manen, hem de eklen ve sreten yok idiyse, erat tarafndan, hakknda her bakmdan susulan bir ey olmu olacandan kfr veya irk olduunu iddi etmek, kfr veya irk, yahud da fsk ve bidattr. Zr byle bir iddi yeni bir ter/kanun cd etmek veya ya chilce konumak yahud da hakret demektir. Bu ise kfr veya fskdr. Yok, eer, eklen ve sreten yok idiyse de, mana ve muhtev bakmndan var idi ve irktir veya tam tersine mendb bir ameli ihtiv etmektedir, deniliyorsa, ortaya iki zd kanat kyor: Birincisi, rbta, irk veya harm, yahud mekrh olan bir bidattir fikri, ikincisi ise, rbta, mendb veya snnettir itikd ve anlay u iki takdrde de, ortada, bir eit ictihd veya daha dar manada bir nev-i kys var demektir. Bu hlde, nmze cidd iki mkil/problem kyor; Birincisi, bu ictihd ve kys kim yapt veya yapacaktr? kincisi, bu ictihdn slm hkm ve deeri ne olacaktr? u ictihd yapan gemite hibir mctehid bilinmemektedir. Bilen varsa bildirsin. Bunu imdilerde yapacak olanlar, Rbta inkrclar gibi yer ile g ayramayacak kadar sarho ve mbtezel, tezekle rei fark edemeyecek kadar a ve akn kimseler ise, i ok feci; yet ve hadislerle oynanlyor demektir. Bu oynamaya, -yet, kfrdr diyemiyorsanz bile- en azndan harm olan bir cinyettir, demek zorundasnz. Akll ilim shibleri ve ayklarn u cinyete msaade etmemeleri cb eder. Bu ictihd ve kys yapacak olanlar, eer mutlak olarak/her bakmdan veya en azndan ksmen ictihda ve kysa ehil kimselerse, u ictihd ve kysn hkm zann olmakla, kat/kesin harm deil de, en fazla ictihd bir harm olur. Onu kabl etmeyenler kfirlikle sulanamazlar. Sz edilen ictihd ve hkmn karsnda ictihda ehil kimselerce yaplan zd itihadlar yoksa, fsklk, sapklk ve bidatlkla ithm edilebilir. Karsnda ehil kimselerce yaplan zd ictihdlar varsa, fsklk sapklk ve biatlkla da ithm edilemezler. Hl byleyken u chiller ve sapk Rbta inkrclar azlarna geleni syleyebiliyorlar. Kendileri kltrl(!) ama chil, dnya haritasnda Amerikann nerede olduunu bilen ama kendinin ve Cennet ile Cehennemin nerelerde, hangi

yollarn ucunda olduundan habersizdirler Kys bile kabl etmeyecek lde kendilerinden stn ve ictihda hakkaten ehil olanlara salya smk saldryorlar Tevl kaldrmayan zrvalarna ters dmesine ramen doru neticeleri veren ictihdlar yapabilen muhtblarn u ictihadlarnda mriklikle sulayabiliyorlar Meselenin Usl-i Fkh Cihetiyle Tahlli Ele alacamz meselelerin salam bir zemne oturtulabilmesi iin onlara bir eit mukaddime/ncl olma mhiyyetinde baz usl(8) Noktalara ihtiyac vardr. Bu sebeble burada birka Noktaya aklk getirmeyi mnsib gryoruz. Zra u meselelerin anlalmas szn ettiimiz Noktalarn kavranmas zemnine oturacaktr. Ancak, ilim shibleri takdr ve teslm ederler ki, bu bahis mevzu edeceimiz Noktalar, aslnda ok geni mevzlardr ki, bylesi bir makle bunlarn her yanyla ortaya konulmasna, tahlline ve mnkaasna elverili deildir. Deilse, esas maksad boulup anlalmaz hl alr. O yzden biz burada, u husslara sadece ksaca dikkat ekeceiz: Birinci Nokta: riin Terki Neyi fde Eder? Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem efendimiz veya Ashbnn yapmadn yapmann hkm nedir? Terk, yani bir eyin Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem ile Ashb tarafndan yaplmam olmas onun harm olduuna veya ciz olmadna delil midir? ddia edildii gibi, rbta, Onlar tarafndan yaplmadysa, ona ne hkm verilecektir? Terk, yapmama ii demektir. Bu yzden u huss, Usl- Fkhn Neb sallallahu aleyhi ve sellem efendimizin fiileri bahsyla alkaldr. Hfz Muhaddis Allme Abdullah Muhammed Sddk el-umr bu hussla alkal olarak yazd Husnt-Tefehhm ved-Derk li Meseletit-Terk isimli eserinde terkin ne harmlk ne de mekrhluk delili olmadn etraflca anlatmaktadr. Szn ettiimiz risleden bir ksmn aktarmay kf gryoruz: Hfz umr yle diyor: Yalnz bana terk, kendisiyle beraber, terk edilenin yasaklanan bir ey olduuna dir bir nass bulunmadka, onun (terkedilen eyin) harmlna dellet etmez. Aksine o iin en fazla, mer olduunu gsterir. O terk edilen (yaplmayan) iin mahzrlu oluu ise tek bana terkden anlalmaz. mm Eb Sad b. Lbb (701-782), namazdan sonraki duay -bunun bu ekilde yaplmasnn Selefin yapt bir i olmad gerekesiyle mekrh gren(ler)e cevben yle dedi: Bu (Selefin u duay bilinen ekliyle yapmadna dir olan) nakil doruysa,128 u terk, ancak o terk edilende terkin ciz olduu ve onda zorluk ve darln bulunmad hkmn gerektirir. Bilhassa dua gibi eratta yerlemi umm bir temel essa dayanan hussta terk edilenin harm veya mekrh oluunu ise hi gerektirmez. Eb Dvud ve Nes, Cbir b. Abdullahdan rivyet ettiler: Reslullah sallallahu aleyhi ve sellemin iki iinden ikincisi, atein (piirerek) deitirdii ey(-i, yemei yemek)den dolay abdest almay terk etmektir.129 Bunu meselemizle alkal olarak delil getirmek ak br husstur. Zr atele pien yemekten dolay abdest almak vcib olsayd, Reslullah sallallahu

128 129

Ki doru deildir. Sz doru olduu takdrdedir. Yani nceleri atete pien yemei yedii iin abdest alyordu. Sonra artk abdest almad.

aleyhi ve sellem abdest almay terketmezdi. Mdem ki, terk etti, bu, onun (ciz olmadn deil) vcib olmadn gsterir. mm Eb Abdullh et-Tilimsn (v. 771) yle dedi: Bir hkm bildirmekte fiile/yapmaya, katlan eylerden biri de terk/yapmamakdr. Zr Reslullah sallallahu aleyhi ve sellem efendimizin fiili/bir eyi yapmas ile harm olmamaya delil getirilirse, terki/yapmamas ile de vcib olmamaya delil getirilir. Bu, ashbmz(Mlik mmlarn)n ate dokunan (atete pien) eyler(i yemek)ten dolay abdestin (vcib) olmadna delil getirmeleri gibidir.130 nk, belki o anda onu yapmalarna bir mni vard. Veya ondan daha fazletli bir eyden tr, yahud onun bilgisi hepsine ulamadndan, onu terk ettiler, yapmadlar. mm Buhr, Sahihinde, Neb sallallahu aleyhi ve selleme yaptklar ilerde uymak bbnda bn mer radyallahu anhmadan yle dediini rivyet etti: Neb sallallahu aleyhi ve sellem bir altn yzk edindi. nsanlar da derhl altun yzkler edindiler. Ben bir altun yzk edindim dedi, hemen ardndan onu att ve ben onu ebediyen giymeyeceim buyurdu ve insanlar yzklerini derhl attlar.131 bn Hacer, (mm Buhr, Sahihinde) bu mislle iktif etti. nk o (misl), yapmak ve terk etmekte/yapmamakta Ona (Neb sallallahu aleyhi ve selleme) uymay ihtiv etmektedir, dedi. Ben (umr) derim ki, bn Hacerin terk etmek tabirinde mecz kullanlmas vardr.132 nk, atmak fiildir. Onlar Ona (u) fiilde uydular. Terk ed(ip bir daha yzk takma)mak u fiilin netcesidir133 Yine biz Neb sallallahu aleyhi ve selleme, ondan sdr olan her bir eyde uymay inkr etmeyiz. Aksine onda (u uymakta) fevz ve sedet grrz. Lkin Mevlid-i Nebev ve Mirc gecesinde olduu gibi, yapmadnn da harm (veya mekrh) olduunu sylemeyiz. nk bu (harmlk iddis) Allah (Celle Celluh)a yaplan bir iftirdr. Kez, selefin bir eyi terk etmesi, yani yapmamas da o iin mahzurlu (yasaklanm) olduunu gstermez. kinci Nokta: Eyda Asl Olan Nedir? bn Nceym yle diyor: Eyada asl olan -delil mbh olmadn gstermedike- mbh olmak mdr? Bu, finin mezhebidir. Veya, delil mbhl gstermedike, harm olmak mdr? filer, bu gr Eb Hanfe rahmetllhi aleyhe dayandrmlardr. el-BedulMuhtrda yle denilmitir: Seilen gr, erattan nce amellerin hkmlerinin bulunmamasdr el-Menra, musannifi (mm Nesef) tarafndan yazlan erhde yle denilmitir: Eya (varlklar ve iler) baz Hanef limlere gre aslnda mbhlk zeredir. Kerh onlardandr. Baz hadis limleri eyada asl olann yasaklk olduunu sylemilerdir. Ashbmz (Hanef limleri) onlarda (eyada) asl olann tevakkuf olduunu sylemilerdir. Bunun manas u demektir. Eyann mutlaka bir hkm vardr. Ancak biz onu aklmzla bilemeyiz. (Nesefnin dedii bitti) Hidyenin hdd faslnda, mbhln asl olduu ifdesi vardr. (Hidyenin sz bitti)

130 131

Ama abdest alsa daha iyi olur. Buhr tism 4; Mez 74; Mslim Libs 52; Ahmed b. Hanbel, el-Msned, IV, 165. 132 Bir eyi zikredip netcesini kasdetmek de bir meczdr. 133 Altun yz Ashbn kullanmamalar, Neb sallallahu aleyhi ve sellemin onu kullanmay terk ediinden deil, kullanmayacam sznden ve baka u ya- sakla dir ak nasslar sebebiyledir.

Bu anlamazln eseri, yetlerde ve hadislerde susulan, hakknda bir ey sylenmeyen husslarda ortaya kar. Hli mkil/problemli olan eyler bu kaide zerine oturur. Bu mkil meselelerden biri de ii mkil olan hayvandr. (bn Nceymin sz bitti.)134 Hamev de, el-Ebh Hiyesinde ksaca yle dedi: Kasim b. Kutlu Bu baz taliklerinde,135 yle syledi: Seilen gr, Ashbmzn cumhru/ou katnda asl olann mbhlk olduudur. Fahrul-slm bunu/mubhl peyamber bulunmad zamanla snrl tutmutur.136 Kiinin kendine veya bakalarna zararl olduu husslar tartma sahasnn dndadr.137 Taftzn de, et-Telvhde, eyada asl olann mbhlk olacan sylemitir.138 Abdl-Hayy el-Leknev, derylam olmakla vasfettii Esad139 er-Rmnin nefis bir eser diyerek vd Meclisl-Ebrr isimli kitbndan u nakli yapyor: Hakk olan, eyda, peyamberlik gelmeden nce bir hkmn bulunmamasdr. Peyamberlikten sonra da, limler bu hussta ayr gr zre ihtilf etmilerdir: Birincisi, erat delili mbhln gstermedike harm olduu, ikincisi, erat delili harmln gstermedike mbhlkla sfatlanaca, ncs ve doru olan da bu hussta, tafslin olduudur/iin ayrlmasnn lzm geldiidir: O da, zararl eylerin harmlkla -ki, bunun manas, asl olann kendinde harmlk olduudurfaydal (veya zararsz) olanlarn da mbhlkla sfatlanacadr.140 limlerin bu husstaki ifde tarzlar bir ok farkl terchleri ihtiv ediyorsa da nakilleri artrarak meseleyi uzatmak istemiyor, bir nakil ile sz bitirmek istiyoruz; lus-Snen shibi Allme Zafer Ahmed el-Usmn et-Tnev yle dedi: limler bu hussta gr zere ihtilf etmilerdir. Birincisi, mbhlk delili gelmedike her ey yasaklk zeredir. Bu, filerin ounun mezhebidir. kincisi, yasaklk delili gelmedile her ey mbhlk zeredir. Kerh, Eb Bekr er-Rz, Hanef ve fi fakhlerinden bir tifenin ve Mutezilenin ounun mezhebidir. et-TefsrulAhmed (isimli ahkm tefsrin)de ve Msellems-Sbt (isimli Usl-i Fkh kitaplarn)da byle denmitir. ncs, kendisinde hangi hkm gerektireceine dir delil gelmedike eynn hibir hkm yoktur. (Bu da, Ear ve Ona tbi olanlarn grdr. Tnev) bnl-Arab el-Mliknin Ahkmul-Kurnnda byle yazldr.141Yani, baz eyda asl olan harm, kimisinde de mbhlk limlerin anlamazl her hussta deil baz maddelerdedir Bizce en isbetli kanaat da -Allah-u alem- budur. bn Nceymin yetlerde ve hadislerde susulan, hakknda bir ey sylenmeyen husslar szn iyi anlamak cb eder. Aksi hlde mhim yanl anlamalar olur, hatlar yaplr ve hakkatler tes yz edilir. Hfz muhaddis bn Receb el-Hanbel, yle diyor: Bilinmesi lzm

134 135

bn-Nceym, el-Ebh ven-Nezir (Hamev Hiyesi ile beraber), I, 223-225. Yer yer erh ve hiyelerin hatt bazen de unlarn metinlerinin zerine yazlan aklamalar. 136 Hamev, ayn yer. 137 Hamev ayn yer. 138 Telvh: 2/39 139 Veya Sad, yahud Ahmed er-Rm. Kadzdelerden. 140 Leknev, Tervhul-Cinn Bi Terh-i Hukmi urbid-Dhn isimli risle:17 (Mecmu Resilil-Leknev, II, 267). 141 Ahkmul-Kurn, I, 14-16.

gelen husslardan biri de udur: Bir eyin harmlk ve helllik ile zikredilmesi Kitb ve Snnetin nasslarndan anlalmas bazen gizli kalabilir. Zr nasslarn manalar gstermesi, kimi zaman nass ve tasrh (aka ifde etmek)yoluyla, kimi zaman, umm ve ml yoluyla, bazen fehv ve tenbh yoluyla olur. (Bu fehv yoluyla olmas) O ikisine (anaya ve babaya) f bile demeyin yetinde olduu gibidir. Zr, f demekten daha byk olan incitme eitlerinin bu yasaklamaya girmesi evl yolla olur ve buna mefhm-i muvfakat denir. (Nassn harmlk ve helllie) delleti bazen mefhm-i muhlefet142 yoluyla olur limlerin ou bunu (mefhm-i muhlefeti) almlar ve hccet olarak kabl etmilerdir. (Nassn harmlk ve helllie delleti) bazen da kys bbndan olur. ri (Allah (Celle Celluh) veya Resl sallallahu aleyhi ve sellem) manalardan bir manadan dolay bir eyde bir hkm anlatr ve o mana bir baka eyde de bulunur. O takdrde u hkm limlerin ouna gre, o manann bulunduu her eye geer. Bu, Allah (Celle Celluh)nn indirdii ve itibr edilmesini emrettii adlet ve terz bbndan olur. Btn bunlar, nasslarn kendisiyle harmlk ve helllii gstermesi bilinecek eylerdendir. Hakknda bunlarn hi birisi bulunmayan husslara gelince Orada (u husslarda Kurn ve Snnette) vciblik ve harmlk zikredilmemekle, onlarn afvedilmi (serbet sha) olduuna delil getirirlir.143 u hlde delillerin delilliini bilmek de, hidyet ve istikmetin yansra akl ve ilim dah ister. Bu sebeble oka grlmektedir ki, ok ak delil gsterilmesine ramen, hidyetsizlik yznden hani delil? diye hykrenler vardr. Dier tastamam olmayan delil getirme yollaryla ise, yanlarna hi yanamayn. te yanda da, bir ok chil bazen bir nice isyn slmn rhu veya Kurnn rhu, yahud Snnetin rhuna uydurur, ciz veya vcib, yhud mnn esasndan grr ve gsterir. Kimi zaman da, bir ok cizi veya vcibi, slmn rhu veya Kurnn rhu, yahud Snnetin rhuna ters grp gstererek harm veya kfr iln eder. Rbtann, u eyda aslolan nedir? meselesiyle olan alkasna gelinceMeriyetine dir hibir nass bulunmasa bile, yasaklna dir kf bir delil bulunup getirilemedii mddete eyda aslolan mbhlkdr grne Rbta en azndan mbh olur. yi maksadlarla yaplmas ve iyi hedeflere gtrmesiyle de mstehb bir ibdet hlini alr. nc Nokta: htiy Annda Aklama Terk Edilebilir mi? Beyn, yani aklama, ihtiyc duyulan bir vakitte ve yerde, sonraya braklabilir veya terkedilebilir mi? Aklamaya ihtiyc duyulan bir zamanda aklamay geciktirmenin hibir ekilde ciz olmadnda uslclerin icm vardr. htiya vakti demek, o vakit demektir ki, aklama o zamandan sonraya braklsa, mkellef olan kii, mkellef klnd vazfeyi, onu ilemekle mkellef klnd vakitte yerine getirmeye imkn bulamaz. Bu tehrin ciz olmadnn delili udur: Eer u geciktirme ciz olsayd, bu, g yetmeyecek bir eyi kiiye yklemek olurdu. nk mkellef bu hldeyken kendisine ykleneni yerine getirmeye imkn bulamaz. Kullara glerinin yetmedii eyleri yklemek ise, onlardan dmtr.144
142

Mefhm-i Muhlefet: Kelmdan iltizm yoluyla anlalan eydir/mandr. Denilmitir ki, hkmn mesktta/sz edilmeyen, susulan eyde, mantkun/sz edilenin zddna isbt edilmesidir, var olduunun sylenmesidir. (Seyyid erf Crcn, Tarft). 143 bn Receb el-Hanbel, Cmiul-Ulm vel-Hikem, II, 164-165. 144 Aluddn Muhammed b. Abdlhamd es-Semerkand, el-Mzn f Uslil-Fkh, s. 191, Drul-Ktbl-lmiyye.

Aklamay geciktirmek ciz deilse, hi aklamamak haydi haydi ciz deildir. Chil sapklarca irk ve kfr veya harm olduu iddi edilen rbta hakknda -yet iddi doru olsayd- Tevhd dni slmn sz sylememesi mmkin miydi? Sylediyse hangi yet veye hadiste syledi? Delil getirilsin. Ancak yetler ve hadisler hasta beyin ve yreklerce tahrf edilmesin. Allah (Celle Celluh)ya veya Resl sallallahu aleyhi ve selleme iftir edilmesin. Drdnc Nokta: stslh Veya Meslih-i Mrsele Bir Delil Midir? stslh veya meslih-i mrsele ne demektir, hccet midir? Bu, Usl-i Fkhn mhim ve mnkaal mevzlarndandr. u ar mnkaalarla zten kark ve bulank olan kafalar daha da kartrmak istemiyoruz. Kd Mchidl-slm el-Ksim bu hussu ak ve anlalr bir tazda Fkhul-Mkilt isimli eserinde uzunca ele ald.145 Mevzu oradan hulasa ederek buraya almak istiyoruz: Maslahat kendinde kuvvetli salh bulunan ey iin kullanlr. yleyse lgatta maslahat, ister fayda ve lezzetleri kazanmak gibi celb etmekle olsun, isterse zararl eyleri ve elemleri savmak gibi def etmek ile olsun, kendinde menfaat bulunan her bir ey demektir. Istlhta ise, sonsuz hikmet shibi olan riin, kullar iin hedefledii, dinleri, canlar, akllar, nesilleri ve mallarn korumak ve bu muhafazay yok edecek eyleri defetmekle alkal menfaattir. mm Gazl rahimehullah yle diyor: Maslahat aslnda fayda celbetmek ve zarar defetmek demektir. Biz (maslahat bir hccettir derken) u fayda temni ile zarar savmay kasdetmiyoruz. Zr bu fayda temni ile zarar savma kullarn maksadlardr. Kullarn salh ise maksadlarn elde etmektedir. Lkin biz, maslahat ile eratin maksadn (hedefini) korumay kasdediyoruz. eriatin kullardan maksdu, arad be eydir: O da onlara dinlerini, canlarn, akllarn, nesillerini ve mallarn korumasdr. u be temel ess korumay iinde bulunduran her ey maslahat, u be ess yok edecek her bir ey de mefsedet/zarar, bunlarn defedilmesi de maslahatdr.146mm Rz de, benzer ifdeleri kullanyor.147 Acaba bu maslahat ve mefsedetleri bilebilmenin ls nedir, bunlar akllarmzla bilebilir ve tayn edebilir miyiz? Yahud akllarmz erat shibinin nne geireceiz, sonra da maslahattr veya mefsedettir diye o hkm vereceiz, yle mi? Birinci ekli seecek olursak, eratin ve dinin temeli yklr. Zra ksa akllarmz mefsedetleri maslahatlarn, maslahatlar da mefsedetlerin yerine koyarak erat heykelinin tamamn ve din saraynn btnn ykar. Bu kapy amak eratin huddunun ve nasslarnn tamamn deitirmeye gtrr.148 Maslahatlar, e ayrlr: Bir: Muteber olduu eratte sbit olan maslahatlar. ki: Muteber olmad/geersizlii eratte sbit olan maslahatlar. : Ne muteber olduu ne de muteber olmad eratta bulunmayan maslahatlar. Bu maslahattn birinci ksm, muteber/geerli maslahatlar, ikinci ksm, Mult/iptal edilen maslahatlar, nc ksm da, Mrsel/salnan maslahatlardr. u hlde meslih-i mrsele

145 146

Kd Mchidl-slm el-Ksim (Musr ulemdan. Cihdda ehd denlerden), Fkhul-Mkilt, s. 37-48. Gazl, el-Mustasf, II, 40-139; el-Ksim, s. 38. 147 Fahruddn er-Rz, el-Mahsl, II, 434; el-Kasim, s. 38; Fahruddn er-Rz, el-Mahsl, II, 434; el-Kasim, 38. 148 azl, el-Mustasf, I, 139; el-Ksim, s. 38.

erat shibi tarafndan ne muteber olduuna, ne de muteber olmadna, iptl edildiine dir delil bulunmayan maslahatlar demektir. Mrsele ve mutlaka diye isimlendirilmelerinin sebebi, onlarn ne muteberlik delili ne de iptl delili ile balanmam olmalardr. tb yle diyor: Istslh, hakknda, nass ve icm bulunmayan bir hdisede maslahat- mrseleyi gzeterek hkm karmaktr.149 Bazlar, mm Mlike, hkmlerin terine binen meslih-i mrseleye mutlak olarak itibr ettiini, maslahatn hakk ve mme, yani sadece ferdi deil de ummu/geneli iine alacak ekilde olmasn art komadn nisbet etti. Lkin mid bu nisbeti inkr etti.150 Eb Bekr el-Bklln, filerin ou, Hanbellerden sonraki limler ve bir ksm Hanefler,151 Istslhn (Meslih-i Mrselenin) hccet (kesin delil) oluunu inkr etmektedirler.152 (Ksimden yaplan hlsa nakil son buldu.) Ksim baz muhakkklarn Haneflere nisbet edilen inkrn doru olmadn bir takm misller vererek sylyorsa da bunlarn kimler olduunu sylemiyor. Hsl, bu meslih-i mrseleyi er bir hkm karmakta hccet kabl etmeyen fukah olduu gibi, kabl eden fukah da vardr. yleyse kabl edenlerin uslne gre, lehinde veya aleyhinde nakl delil bulunmad farzedilen rbta da, -eratin gzettii maslahat ve faydas gsterilebiliyorsa,- u r shiblerince asla redde-dilemez. Ancak, anzetn ve in tret/usa da keidir eklindeki Arab atasznde de ifde edildii gibi, mrik indna shib olanlar, inkrlarnda yine de srr edeceklerdir.

149 150

tb, el-tism, I, 111; el-Ksim, Fkhul-Mkilt, s. 42-43. mid, el-hkm, IV, 160; el-Ksim, Fkhul-Mkilt, s. 45. 151 Tahrrin ifadesi Hanefler ve dierleri eklindedir, Ksimnin naklettii gibi bazlar deil. 152 et-Teysr alet-Tahrr, IV, 171; el-tism, II, 111; el-hkm; IV, 169; el-Ksim, Fkhul-Mkilt, s. 45.

Beinci Nokta: Tekfrde Lzmlu Dayanak Nedir? Bir kimseyi kfirlik veya mriklikle sulamak iin lzm olan yeterli delil nedir? Bunun iin tevl/yorum kaldrmayacak seviyede ak yet veya yine tevl gtrmez mtevtir Snnet, yahud icma ihtiyac vardr. Baka ekilde, kyslarla veya ictihdlarla, hele kys ve ictihd bile olmayan samalamalarla bir ie kfr veya irk, bunu grdkleri kimseye kfir veya mrik diyenler, yada childirler. Mtevtir olmayan ve baka ekilde tevl edilemiyen sahih hadislerle Ehl-i Snnetin cumhruna gre kesin harmlk bile sbit olmaz, sadece mekrhluk ve inanlatrma bahis mevzu ise kfre sokmayan bidat hsl olur. Ya, chil ve sapk rbta dmanlarnn yaptklar gibi abuk subuk yorumlamalarla olursa? Bu, dpedz Allah (Celle Celluh) ve Resl ile alay etmek olur. unlarn hlleri berbat. Chillikleri mazeret olarak kabl edilmezse ileri hepten kl Altnc Nokta: Her Meselenin Delili ll Mantk M Olmaldr? Baka bir tbrle, ona id huss bir ibre midir? Hayr Bir hussun delili ill da onun iin getirilen ibre deildir. Bu dediimizi daha iyi anlayabilmek iin aadaki soruyu cevblandrmamz lzmdr; Szn manasn anlama ka ekilde olur? Veya bir szden bir manay anlamann ka yolu vardr? Drt ekilde olur veya drt yolu vardr: Bir: Sz, manay, nazm (kendi dizilii) ile gsteriyor ve o mana iin getirilip sylenmi ise, bu, ibaresiyle(manay) gsterendir. ki: Deilse, yani bir manay gstermek iin sylenmemise, fakat yine de o manay nazmyla gsteriyorsa, iaretiyle o manay gsterendir. : Eer sz, nazm (kendi dizilii)) ile bir manay gstermiyor fakat lgatin mefhmu (dilden anlalan mana) ile gsteriyorsa, delletiyle o manay gsterendir. Drt: Deilse, (yani, mana latten de anlalmyorsa), iktizas ile o manay gsteren bir lafz olur. (Yani, szde o mana gzkmese de lafz o manay gerektirir.) Dolaysyla, rbtann merluu iin ill ona id huss bir ibre aramak, bu yoksa, dier yollara bakmadan onu reddetmek ya chilliktir. Chil olanlar, ibre manasnn dndaki dier manay grmeyip, mesel, bunun neresi rbta delili? diyebilirler. Zr bu onlarn idrksizliklerinin muktezasdr. Delil isterlerken illa, ibresiyle dellet eden delil isterler. Ama kendileri delil getirirlerken bu drdn de dna karak ksmen zann ifde eden kysn hibir ey ifde etmeyen (hatt yalan ifde eden) batlyla insanlar irk ve kfrle sulayabilirler. Yedinci Nokta: Szn Ak Veya Kapal Oluu Ka eittir? Lafzn/szn manas, eer aksa, ya, tahss/snrlandrma kabl eder veya etmez. Ederse, manasnn akl, ya srf sesi (kalb) sebebiyledir ki o zaman zhir (ak)dir; Veya (srf sesi sebebiyle) deildir, ki o takdrde nassdr. Lafzda tevl ve tahss ihtimli yoksa ya nesh kabl eder veya etmez. Ederse, mufesserdir/tefsr edilendir. Kabl etmezse muhkemdir. Eer lfzn manas gizli kaldysa, bu kapall, ya seden baka bir ey sebebiyledir ki, bu hafdir, yahud seden dolaydr ki bu da, eer dnmekle idrki mmkin ise, mkil, deilse, aklanmas, (baka delillerle) umulan bir eyse mcmel, deilse, mtebih olur.

Ayrca, lfzn manada kullanlmas, ya hakkattr veya meczdr. Bu ikisinden her birinin murd aksa sarh, kapalysa, kinye olur.153 Rbta inkrclar, onun merluu iin ill apak delil isterler. Oysa ilimde muteber olan delillerin hepsi ayn aklkta deildir. Kimileri ksmen kapal delillerdir. unlarn hepsi de delil olmaya elverilidir. Lkin yaplan snflama, bilhassa iki noktada mhimdir: Birincisi: Bunlardan her birinin bir huss iin delil oluunu inkr etmenin hkm ayrdr. kincisi: unlarn kendi ayarnda zd delil bulunmas hlinde tevakkuf edilmesi, ikisininde itibrdan dmesi, daha ak baka zdd delillerle teruz/eliki nnda da, daha ak olanlarn terch edilmesi gerekir. Rbta kendinden daha ak veya kendine denk hangi delille elimektedir? Bu ortaya konulmadka, onun merluuna dir getirilen delillerin u yollarla delil olamayacaklar gsterilemedike, yaplacak her bir kar kmann chillikten veya sapklktan doduu inkr edilemeyecektir. Halbuki biz, rbta inkrclarnda bu dediklerimizin hibirini gremiyoruz. Sekizinci Nokta: Skt cm Bir Hkm Bildirir Mi? Evet, skt icm, szl icm seviyesinde deilse de, bir ok lime gre bir hkm bildirir. Aluddn Buhr yle diyor: Ruhsat icmnn bu ismi almas, limlerin tammnn fsklk ve dn ilerinde kusr etmekle sulanmalarndan korunmu olmak iin zarret cb icm kabl edilmesi sebebiyledir.154 Meselenin sreti/ekli udur: Bir asrda Ehl-i Hall ve Akddan155 bir kimse, bir meselede, bu mesele zerinde mezheblerin hkm yerlemeden evvel bir hkme kanat getirse, u kanat, asrnn ahlisi arasnda yaylsa, zerinden dnme zamn gese ve ona muhlif biri ortaya kmasa, bu ashabmz (Hanef limlerin)in ouna gre kesin bir icm olur. Fiil/i de byledir. Yan icm ehlinden birisi bir i yapsa, onu zamnnn limleri bilse hakknda dnme mddeti getikten sonra ona hibir kimse kar kmasa bu onlar tarafndan u iin mubh olduuna dir bir icm olmu olur. Buna, onu kabl edenlere gre skt icm/susmakla olan icm ismi verilir.(63) (Aluddn Buhrnin sz bitti.) Rbta amelini/iini yapan vey yaplmasn emreden bir deil saylamayacak limler, rifler ve slihler olmutur. Rbta, mctehidler, fakhler muhaddisler, mfessirler ve akid limlerinin bol olduu zamanlarda hemen hemen herkesin bildii ve hid olduu bir seviyede hretle ilenmekteydi. Buna ramen, rbtaya kar gelen, veya onu irk yhud bidat diye vasfeden hibir ilim shibi bilinmemektedir. Bu da bir skt icmdr. Zamnmzn akl, ilim, hidyet ve edeb mflislerinin sylemekte olduklarnn ise bizce pe paralk bir kymeti bile yoktur

153 154

Her hangi bir Usl-i Fkh kitabnn Hakkat, Mecz ve Kinye bahisleri. Yan, limlerin susup da inkr etmedikleri bir sz veya iin biz yanl olduunu kabl edecek olursak, u limlerin tammn fsk olmak ve dn ilerde kusr ilemekle sulam oluruz. Bu ise kesinlikle yanltr. u yanltan saknm olmak iin de onlarn bu susmasn bir icm olarak kabl etmeye mecbruz 155 Mminlerin mkillerini/problemlerini ve ilerini er ller iinde zen ve karra balayan, onlar tarafndan tabi olarak dn liderler kabl edilen Rabbn limler topluluu

Dokuzuncu Nokta: Slihlerin rf ve deti Merluk fde Eder Mi? Evet, eder. Nitekim bu huss, Usl-i Fkh kitablarnda,156 birtakm mstakil rislelerde,157 Ebh ve Mecelle gibi Kll veya Ekser kidelerden de bahseden eserlerde 158 etraflca anlatlr. Mminlerin gzel grd, Allah (Celle Celluh) katnda da gzeldir.159 rf ile sbit olan er bir delil ile sbit olmutur.160 rf ile sbit olan Nas ile sbit olmu gibidir.161 rfn makbl olmasnn da elbette art vardr: Nassa muhlif rfe itibr edilmez.162 Netce te size tam on tane usl kidesi Bunlar erevesinde de ite size mer bir amel; Rbta Bahsi geen yetler, hadisler ve fkh istinbtlar diresindeki u kidelerin veya rbtann bunlar erevesinde olduunun yanll isbt edilmedike, onu inkr etmek, en haffinden hev ile amel etmektir. Nefse ve hevya tapnmaktr da diyebilirsiniz. bidler, rifler ve zhidler topluluu olan sfiyye tifesi gibi salh ve takvda mminlerin nmneleri olan nezh ztlarn rf hline gelen rbta Allah (Celle Celluh) katnda da elbette gzeldir. Rbtann msbet ilim ve psikoloji asndan delilleri vardr. nk rbta, bir bakma bakalarna benzeme ve taklit arzusunun tezahrdr. ocuklukta anne babay taklitle balayan, retmen ve ideal ahsiyetleri taklitle gelien benzeme duygusu ftrdir. Her insann hayatnda bunun belli bir yeri vardr. Burada benzemek taksitle bahsedilen gelip geici hevesler trnden benzeme deil aynlemedir. Zira basit taklitler gelip geicidir. Onlara fantezi demek belki daha uygundur. Aynleme ise taklidin bir ileri derecesidir. Aynlemede nce benimseme sonra alkanlk haline getirme sz konusudur. nsan karakteri bakalarnn yaptklarn aynen yapmak sretiyle, farkna varmadan bir biim kazanr. Kiinin ahsiyetinin dokunmasnda, sevdiinin tavrlar nemli bir etki grr. nk insan sevdiklerini nyargsz ve pein hkmsz benimser ve onlarla aynleir. Psikolojide buna aynleme (identifecion) denir. Sfilere gre rbtann nasl yaplacan ve nelere dikkat edilmesi gerektiini yle zetleyebiliriz: nce rbta yaplacak kimse ahlki kemle ermi mahede mertebesine ulam bir mridi kmil olmaldr. Slik baland byle bir eyhin huzurunda ve gyabnda onun sret ve sretini hayal etmeli yannda iken taknd tavr gyabnda da srdrmeye almaldr. Rbtada nemli olan eyhin sret ve sretini hayalde muhafaza etmektir. Suret ve sretini hayalde muhafaza duygusu zamanla eyhin ahlk ve zellikleriyle bezenmi bir hale gelmeyi salar. nk gl ahsiyetler daima dierleri iin ilham kaynadr. Bir mknats gibi onlar ekip etkiler.163
156 157

Aluddn Buhr, Keful-Esrr, II, 95; Lafzlarn hakkatlarnn kendisiyle terk edilecei eyler bahsi. bn bidn, Nerul-Arf f Bini Bazl-Ahkmi alel-Urf, Mecmatr-Resil, II, 11. 158 bn Nceym, el-Ebh ven-Nezir, Altnc Kide: I, 126-139, Mecelle-i Ahkm-i Adliye, 36. 37. ve 38. maddeler. 159 Ahmed b. Hanbel, el-Msned, Abdullah b. Mesddan, mevkf olarak. Tahrci ileride etraflca gelecek. 160 erh-i Ebh Brden naklen, bn bidn, Nerul-Arf f Bini Badl-Ahkmi alel-Urf, Mecmatr-Resil, II, 115. 161 Mebsttan naklen, bn bidn, Nerul-Arf f Bini Badl-Ahkmi alel-Urf, Mecmatr-Resil, II, 115. 162 bn Hmmdan naklen, bn bidn, Nerul-Arf f Bini Badl-Ahkmi alel-Urf, Mecmatr-Resil, II, 115. 163 Prof. Dr. H. Kmil Ylmaz, slm Tasavvufu, 1996.

Zamanla toplumun bozulduu ve kiilerin kalpleri gereksiz eylerle megul olduu iin tarikatlar bunun yerine, mridlerin kalplerini Cenab- Hakka balamaya vesile olmas maksadyla kamil eyhlere rbta etmeyi bir usul olarak benimsemilerdir. Bunun neticesinde de tasavvuf eitiminde, bir ara olarak kabul edilmitir. Rbta hakknda ilk sz edenlerden Cneydi Badad (k.s) olmasna ramen bugnk anlamda bir rbta anlaynn ilk defa Muhammed Bahuddin Nakbende (v. 791/1388) isnad edildiini gstermektedir. Nakbend hazretlerinden sonra rbta hakknda ilk eser, mm Rabbnnin (k.s.) (v. 1031/1621) Mektubatdr. Rbta hakknda en geni malumat veren bir dier lim de Halid-i Badaddir. Bu arada unutulmamaldr ki maksat Yce Mevlaya ulamaktr, rbta ise seyr-i ilellha vesile olmaktan baka bir ey deildir, denmektedir. Durum byle olunca rbta tarikat ehlinin, gerek tecrbe gerekse baka yntemlerle gelitirip ortaya koyduu veya ftr olan bir eitim teknii olarak kabul edilip gayesine uygun ve ehlince izilen erevesi almamak artyla uygulanmas terim anlamda bidat saylmaz. Ancak zellikle baz cahil mritlerin, rbta ve rbta yaplan eyh hakkndaki yanl inan ve uygulamalarna bakldnda konunun bazen irk kokan tehlikeli boyutlara vardrlm olabilecei de mmkndr. Ancak bunun tarif edilen rbta olduunu iddia etmek doru olmayaca gibi bu yanllklardan yola karak rbtaya bidat demek de hakl grlmemektedir. Ayrca Budizm kaynakl Hind meditasyonundan baka bir ey deildir, diyerek saldrda bulunmak ilmi yaklamla telif edilebilecek bir tavr deildir.164 Rbta sevgi ve hrmetle kalbi balamaktan ibarettir. Ta ki fiil beraberlik meydana gelsin. Ancak burada kudsiyet izafe etme duygusu hakimse, o zaman bu durum insan irke gtrr. Mevlana Halid bu hususu yle dile getirir. Rbtann yasak alanda vardr. Rbtada bizzat vesilelerin maksat kabul edilmeleri ciz deildir. Bylesi bir rbta normal olmaz, nk burada vastay gaye kabul etmek ve ona taklp esas maksad unutmak sz konusudur. Fakat meru rbtada durum byle deildir. Rbtay kabul etmeyenlerin inkr, ok kere bu incelii anlayamadklarndan veya baz sfilerin rbtay saptrmalarndan dolaydr. Feyiz Almak Nasl Olur? Bir Mrid-i kmilin sohbetinde, yan yannda bulunup, ahkm- islmiyye bilgilerini iiten kimse, hem ahkm- islmiyyeyi renir. Hem de, Onun mubrek kalbinden yaylan nrlara kavuur. Bu nrlarn yaylmasna feyz denir. Gne, dim, grdmz ziylar ner etdii, yayd gibi, ultra-viyole ve infera ruj dediimiz, grlemiyen ular da ner etmekdedir. Gremediimiz laser, rntgen, katod ve lm ular da vardr. Herbirini hsl eden kaynaklar vardr. Reslullahn mubrek kalbinden dim hsl olan, devml fkran, grnmiyen ular da vardr. Bu ulara, nlara nr denir. Bu ular, Eshb- kirmn, yan yannda bulunan mslimnlarn kalblerine, istiddlar, yan alabilecekleri kadar geldi. Herkesin istidd, islmiyyete uyduu kadardr. Eshb- kirmn her biri, Ehl-i snnet limi idi. Her biri, kendisine gelen nrlardan, feyzlerden, Reslullaha olan mnnn ve muhabbetinin kuvveti kadar alabildi. Eb Bekr-i Sddkn mn ve sevgisi, hepsinden ok olduu iin, hepsinden ok feyz ald. Birisini sevmek, onun sevdiklerini sevmek, onu zenleri sevmemek, her iinde ona tbi olmak, hizmet etmekdir. nsann kalbi, fosforesans madde gibidir. Ald nrlar

164

Do.Dr. Abdlhakim Yce, Tasavvuf ve Bidat.

saar. Eshb- kirmn kalblerinin sad nrlar, Tbinden, muhabbet shiblerinin kalblerine girdi. Bylece, her asrdaki muhabbet shibleri kendi mridlerinden, hem islmiyyeti rendiler. Hem de feyz aldlar. Bir kimsenin kalbi, kendi mridinin kalbine, Reslullahdan gelmi olan feyzlere kavuursa, bunun mn kuvvetlenir. slmiyyete uymas, ibdet yapmas kolay ve tatl olur. Nefsi, gnh, kt arzlarndan vazgeer. Akl, ticret, zrat ile, hall kazanmakla, fen, sanat, hukk, cihd ve astronomi gibi dny ileri, hesblar ile megl olur, herkesin mkllerini zer ise de, kalbinde bunlarn hibiri bulunmaz. bdetlerini ve her ii ve her iyilii, yalnz Allah tel emr etdii iin yapar. Baka bir menfeat dnmez. Kalbine, rh leminin bilgileri gelir. Seyyid Abdlhakm-i Arvs "rahmetullahi aleyh" byle idi. mn ve fkh bilgilerinden ve her meslekden, her fenden sorulanlara verdii cevblar, dinleyenleri hayretde brakrd. alarak, akl ile renilen din ve fen bilgilerine ilim denir. Mridin kalbine gelen bilgilere hd ve ahvl denir. Allah telnn ve sfatlarnn hduna Marifet denir. Allah telnn marifeti, yalnz Onun var olduunu, lemin yan her mahlkun yok olduklarn, aynadaki hayl gibi, bir grn olduklarn anlamakdr. Sfatlarnn marifeti, hibir eye benzemediklerini anlamakdr. Bu iki marifete, marifet-ullah ve fen-fillah denir. Buna kavuana rif denir. rif olan, kimseye ktlk yapamaz. Herkese hep iyilik yapar. Allah telnn sevgili kulu, bir mrid olur. Hem islmiyyet ilmlerini, hem de feyz yayar. Bunun yayd ilmlere mrid denmez. lmi yayan insana mrid denir. Yan mrid, insan- kmil demekdir. Herkese, vatana, millete hayrl, fideli, olgun bir mslimn demekdir. Mridden feyz gelmesi iin, islmiyyeti bilmek ve tatbk etmek [uymak] artdr. Mesel, bir kadn islmiyyete uymak isterse, ban, san, kollarn, bacaklarn, yabanc erkeklere gstermemesi, sokaa karken, yznden ve avularndan baka yerlerini rtmesi lzmdr. slmiyyete uymyana feyz gelmez. Hem de tevbe etmezse, Cehennem ateinde yanaca bildirildi. Gelen feyzlerden, kalbin alabilmesi iin de, mridin kemlini anlamak ve inanmak ve kendisini bunun iin sevmek lzmdr. Byle sevene, mridin kitaplarn okurken de feyz gelir. Sohbetde mridi dinlerken vey kitbn okurken, feyz almaa kavuan kimse, mride uzaktan rbta yapnca, yan sretini, yzn hayline getirince [htrlaynca] da feyz alr. Eski mridlerin kabrlerini ziyret edince, onlardan da feyz alr. Ashab- Kirm kitbndan alnmtr. Amm (li-eclil-istifde) kalbi hazrlama ekli yle olmaldr: Hayal ve havssn dnya ve ahiretten ve btn manevi hal ve makamlardan, belki kendi varlndan kat edip cmle msivy unutur gibi olmaldr... Ve mridin kalbinden feyz-i ilhyi talib olduu halde, nazarn, basretini i gzn kalbinin derinliine eritirip, kalbini mridin kalbine muttal ve feyzin gnlne akn mlhaza klmaldr. Bir vechile ki, Zt- Mukaddes Celle nhdan hi bir ekilde gafil olmayarak ve gyet ii yanarak tazarr, niyaz ve muhabbetle muntazr olmal ve yle itikad etmeli: Kalb feth olununca feyz-i ilh denizler misli kalbe tevecch eyledi; ve kendisini her ne kadar idrk etmese de yine ylece itikad eylemeli; nk idrk vsle art deildir; belki art istemek, hemen vsle inanmamaktr.(Yani kiinin onu farketmemesi olmad anlamna gelmez, bilakis inanmak iin farketmeyi beklemek bile ho deildir.) Feyz geldiini nasl anlarz. yle anlayabiliriz; 1- Feyz gelmise, Allah-u Tel bizi kfrden korur.

2- Haramlardan uzaklatrr. 3- Dnyadan soutur. 4- Bykleri, salih kimseleri bize sevdirir. 5- nsan, lme kar hasret duymaya balar. 6- badete kar istek gelir. badetler kolaylar. te bunlar varsa, feyz geliyor demektir. Feyzin kesildiinin alameti ise, hi zlmeden gnah ilemektir. Fsklarla karlamak, onlarla beraber olmak, kalbde zulmet hsl eder, feyz gelmesine engel olur. Haram yiyen, byklerin ruhlarndan mahrum kalr ve feyz alamaz. Yedii haram eylerin kard manevi gazlar vcuttaki feyz yollarn tkar, byklerin feyzi gelemez. Demek ki feyzin gelmesi iin, haramlardan saknmak, salihlerle beraber bulunmak ve dinin emrine uymak arttr.
hls elde etmek de Allah telnn dostlarndan feyz almakla olur. Eshb- kirm Peygamber efendimizden feyz aldlar, hepsi ihlsl oldu. Onlar da kendi talebelerine feyz verdiler. Onlarn talebeleri de kendilerinden sonrakilere feyz verdiler. Feyz akmak demekdir. O da, kalbden kalbe olur. Hi anlalmadan feyz akar. Nasl ki gne havadan akar, elektrik telden akar, birbirine hi benzemez; Feyz ak da onlara benzemez. nsan bunu fark edemeyebilir. Byklerden feyz gelmesi sevgi, muhabbet iledir, fakat gelen feyzden istifade edebilmek haramdan saknmakladr.