Vitaevergilianae00brumuoft BW PDF

1'
BIBLIOTHECA ROMANORVM SCRIPTORVM GRAECORVM TEVBNERIANA

ET
VITAE VERGILIANAE
RECENSUIT
lACOBtJS
BRUMMER
LIPSIAE IN AEDIBUS
B. G.
TEUBNERI MCMXXXm
LIPSIAE: TYPIS
B. G.
TEUBNERI
Fi inbea
iii
liHrmaiiy
PRAEFATIO.
Dissertationem scrlpturus
gister
eram cum Fr. Vollmer, ma-
meus, me admonuit, ut novam editiohem Vergili vitae^ quae dicitur Donatiana^ facerem eiusque fontes detegerem. postquam codices^ quibus continentur vita Bonatiana aliaeque^ quae ad Donati vitam Vergilianam redeunt, contuli aliosque primus^ alios denuo descripsi, novam editionem illarum vitarum constitui affinitatemque codicum explicare sum conatus. hic lihellus, quem pro dissertatione esse volui, ab ordine philosophorum Monacensi sectionis primae adprobatus quod autem B. G. Teubner vitas VergUianas in biblioest. theca philologica classica editurus erat easque mihi recensendas iniunxerat, disseriatio mea ita erat immutanda, ut vitae Donatianae ceteras adderem vitas Vergilianas et longum tractatum de codicum affinitate et de fontibus nonnuUarum vitarum demeremj quia alienus erat a bibliothecula. eam dissertationis meae partem, quae inscribitur ^Zur Uberlieferungsgeschichte der sog. Donatvita des Vergil\ probante Crusio in PhUologo publici iuris faciam et ad hunc tractatum lectores relego. brevem praefationem scripsi ex qua ei, qui legent hunc libellum, quos consuluerim codices, intellegant et quomodo Uli inter se cohaereant. in Donati vita Vergiliana emendanda duplicem apparatum criticmn conformare temptavi, alterum brevem contextui subiectum, alterum plenum post vitam. levissima codicum orthographica velut permutationem vocis e pro ae et oe, i pro y^ ci pro t% falsam praepositionis
assimilationem
alicuius
consonantes non recte duplicatas

esse
vel alia similia praetermisi, nisi sicubi in diiudicanda codi-
cum
affinitate
momenti
mihi videbcmtur aut
alia sententia scriptura aliter lecta intellcgi poierat.
accipiant has primitias philologicas benigne qui

tuerunt.
me
insti-
quibus omnibus
maximas ago
gratias,
imprimis
invitavit
et
Vollmero^ qui ad hoc opusculum confidendum opera consilioque adiuvit.
me
dabam Frisingae
BT
kal.
Jan. 1912
J.
BRUMMER.
1
Vitae Vergilianae ed.
Brummer
[1881]
DE VITABUM VEBGILIANARUM
CODICIBUS.
Vitas Vcrgilianas , qime complurihus codicibus nobis tra-
dwntur, postquam universas primus edidit Reifferscheid in Suetonii reliquiis (Lips. 1860), deinde Nettleship Ancient lives of Vergil
(London-Oxford 1879)
et
nuperrime
E. Diehl in
lihro,
qui inscrihitur ^die vitae Vergilianae u/nd
ihre antiken Quellen'
rum emandandas
(Marcus und Weher, Bonn 1911) iteilli non plenum nec fidrlem apparatum criticum constituerunt. huc accedit, quod nonnuUos
curavimus, quod
novos codices adhibere novasque et adhuc ignotas vitas addere possum. antequam autem de singulis vitarum VergUianarum codicihus eorumque affinitate dicamus, in universum de ordine, quem in edendis vitis persequemur, haec praeferenda sunt. incipimus a vita, quam Donato trihuere solemus et quam ad iUius grammatici auctoritatem redire et primam originem a Suetonio ipso ducere constat. cui iniungemus vitas, quae e Donati vita Vergiliana fluxerunt, viiam lunii Fhilargyrii, Focae grammatici urhis Romae, vitam Noricensem, Monacensem vitasque codicis Gudiani fol. m. 70 saec. IX. denique, ut integrum sit opusculum, vitam Bernensem vitasque Valerii Prohi et Servii commentariis suhlatas pradermittere non licuit.
^vitae Vergilianae iactiira duplici
a/ntiquioris Suetonio
modo potest reparari

sit.
et
nitae excerptis et vita Dondti., qîam
Suetoni auctoritate pendcre in aperto
quihus supplementis 398). Reiffer-
commode additur
rita Vergilii
a Foca grammatico urhis Ro-
mae versihus
edita' {Reiff. Suetonii reliquiaep.
scheid etiam omnes
vitas Vergilianas, quae tunc erani noiae
DE CODICIBUS
et e
quibus vita Vcrgilii scripta a Suetanio et a JDonato reet aucta restitui potcst, in Ulo lihro edidit crchrasque interpolationes cursu saeculorum Donatianae VergUii vitae
scripta
illatas e coyitextu
suo in apparatum transtulit adhihens incon-
textu constituendo vitam codicis Bcrnensis
172
saec.
IX X,
Daniel}) illum Bemcnsem codicem Reifferschcid per totam vitam pro fundamento esse voluit; sed hoc fundamentum non erat solidum, quia doctu^
quam primus
edidit Pctrus
ille
vir codicis collatione

a.
G.
Muellero
in
programmate
large ex-
BudolphopoJitano
1847
facta usus erat, qiiam multis locis
impurum verhorum foniem prachuisse H. Hagen

posuit (Fleckeis. Jahrh. Suppl. IV.
illum Berncnsem codicem
186167 p.
676). praeter
Beifferscheid ctiam Beginensew, quem primus contulit G. Thilo (cf. Bhein. Mus. 14, 1859, p. 542). lectio, quaw. vulgatam Beifferscheid dicit., est editio Aldina 1568, quia
1495
sacc.
XI
XII
adscripsit,
codices, quihus interpolatae vitac spccimen c&ntinehatur ,
illis
temporibus
gUii.
nondum
erant
nofi.^
editor
Suetoni reliqwiarum
vitae finem posuit post narrationem de ohtrcctatoribus Ver-
ac profecto^ quae in codicihus sequuntur verba non ad vitam poetae spectant, sed explanatio su/nt in hucolica^ quam simUem apud Servium^) aliosque legimus ct quam olim a grammaticis cum vita coniunctam esse apparet. Bonaius in
dispositione ,
quam
in vita
componcnda secutus
est^),
nan
hahuit Jocum talis explanationis.
quam
recepi in
editionem
P. Daniel iJJam vitam recepit in suâm VergiJii editionem Servii commentariis instructam. Paris 1600. (cf. HeyneVergil IV, p. 721) H. Hagen: Der Jurist und PhiloJog Peter DanieJ aus OrJeans, Programm Bern 1873 p. 14sq. de P. DanieJe v. etiam La grande encycJopedie XIII p. 854 s. v.
1)
cum
Wagner
Daniel. 2) Servius (III p. 1 Thiloj praefatio commentarii in bu^. et georg. PhiJargyrius expJ. in Verg. biic. prooem (Servius, Hagen III, 2 p. lOsqq.). Prohus (Servius Hagen III, 2 p. 324 sqq.). Diomedes gramm. I, 486 sq. IsidorUrS origines J, 28, 16. scholia Theocritea ed. ZiegJer p. 1. Theocritus ed. Ahrens p. 4. Donatum alio Joco 3) Leo, Grieclv-rom. Biographie p. 12. talem expJanationem apposuisse verisimiJe est
1*
VI
DE CODICIBUS
weaw, quod in onmihus codicibus, qui post hunc tractatum plerumque hdbent ^vita explicif vel alia similia^ artissime cum vita cohaeret et ah editorihus semper cum vita est recensita. post Reifferscheidium vitam Yergilii Doîatianam cum scholiis Bernensihus iterum edidit H. Hagen (l. s. a. p. 743sqq.), qui codicem Bernensem denuo descripsit et Sanet Parisinum lat. 11308 saec. IX, gallensem 862 saec. quem olim E. WoeJfflin puhlicaverat in Philologo 24., 1866,
p. I53sqq., in confextu cotistituendo adhibuit. lectio7ies Reginensis 1495 Hagen in apparatum suum non recepit eum
Bernensi derivatum esse ratus. editione, qunm curavit docii adhuc semper usi simt, cum de vita Donatiana eiusque partibus disputahant veJut Eortge in Suetonii de viris illustrihus lihros vnquisitionum caput primum,
H. Hagen,
Hal 1899, Norden Rhein. Mus. 61, 1906, 166sqq., Kroll Rhein. Mus. 64, 1906, 50sqq., Becl' J. J. 133, 1886, 502 sqq., Heraeus Rhein. Mus. 54, 1899, 157. novissime Donatianam Vergilii vitam aliasque vitas puhlid iuris fecit E. Diehl earumque fontes antiquos coîtulit.
diss.
nunc dicendum
est
de codicihus vitae eorumque
af/initate.
in hac parte brevis esse possum, quod alihi fusius de ria vitae exposui.^)
memo-
in Vergilii
vita,
quae dicitur Donatiana, emendanda usus
sum
codicibus his:
B=
Bernensi 172 saec.IXX fol. 2^ logus codicum Bernensium p. 237).

cusseruyit
3^ (Hagen cata-
P.
Daniel,
C.
G.
codicem, quem exMueller, H. Hagen,
denuo inspexi et photographa contuli. == Sangallensi 862 saec. p. 351366
(Scherrer:
St.
Verzeichnis
der Hss.
der Stiftungsbihliothek von
1) m dissertationis meae primo capite, quod inscribitur ^Zur Uberlieferungsgeschichte der sog. Donatvita des VergiV et quod in Philologo publici iuris faciam. ad hunc tractaZur UberJieferungstum lectores relego ubi adscribo geschichte\
DE CODICIBUS
Gdtten p.295) codicem, quem primus contuUt H. gen, iterum excussi. pJiotographa apud me sunt.
Parisino
lat.
Vn
Ha-
11308
saec.
IX
PitJioeano
fol.
62^67^
(Delisle inventaire des manuscrits latins^ Paris 1863 1871, p. 119). codicem a FroeJinero vn C. L. BotJiii usum collatum edidit E. Woelfflin in Philol. 24, 1866, p. 153 sq. Ula collatione usus est etiam Hagen. sequor pJiotograpJia. in codice ante vitam exstat Donati ad Munatium epistula Jiaec:
FL.
DONATUS L MYNATIO SALVTEM

bmnibus ante me qui in
Virgilii
inspectis fere
opere
te
calluerunt,
brevitati
admodum
studens
quam
amare cognoveram, adeo de multis pauca decerpsi, ut magis iustam offensionem lectoris expectem, quod veterum sciens multa transierim, quam quod paginam compleverim supervacuis. agnosce igitur saepe in hoc munere conlauo (intellege collativo vel coUaticio) sinceram vocem priscae auctoritatis. cum enim liceret usquequaque nostra interponere, maluimus optima fide, quorum respuerant {intellege respexerant) eonim etiam verba servare. quid igitur adsecuti sumus? hoc scilicet, ut his adpositis quae sunt congesta de multis, admixto etiam sensu nostro, plus hic nos pauca presentia quam alios alibi multa delectent. ad hoc etiam illis de quibus probata transtulimus
in electis,
lo
15
comparavimus
relictis.
attentionem omnium et fastidium dempsimus cum

,
et
quod nobis praescripseras utrum enim haec grammatico, ut aiebas, rudi ac nuper exorto viam monstrant ac manum porrigunt, satis fecimas iussis; si minus, quod a notu igitur id
processerit specta.
si
20
bis desideraveris, a te ipse deposces. vale.
Parisino
3^. codicis desaec. X fol. 2^ apud Yollmerum Sitz-Ber. der hayer. Akademie 1908, Heft 11: ^P. Yirgilii Maronis iuvenaUs ludi liheUus' p. 13 sq. (haheo pJiotographa).
lat.
16236
scriptionem rideas
Vni
DE CODICIBUS
7930 saec. XI fol. 204^206^ codicem Vollmer s. a. p. 54sq. (photographis utor). Beginensi 1495 saec. XX1(?) fol 85^87^ Keil Zeitschrift fiir Altertumswissenschaft 1848 p. 549 et
lat
descripsit
l.
E = Parisino
R=
Thilo Rhein. Mus. 14, 1859, 542. H.

a.
Hagen
l.
s.
676, Bei/ferscheid Suet. rel. p. 54, Vollmer l. s. p. 14. photographa mihi procuravit E. A. Loew.
a.
M-=Monacensi
codicis
a. p. 49.
lat.
305
saec.
XI
^ XII
fol.
15^18^.
l.
descriptionem hdbes
apud Vollmerum
s.
vita desinit in verbis p. 15,
267
Caesa-
ris
adiuverunt.
(mss.
ipse excussi et
photographa
contuli. ^)
2= Bodleiano
6^. 51) âec. fol. 2^ catalogi codd. manuscriptorum hihl. Bodleianae pars III p. 132. in hoc codice exstat interpoJatae vitae specimen. photographa apud me sunt.
can.
lat.
XV
vita Vergilii vulgari hrevior,

Vergilii vita esse ajjparet,
quam excerptam
codice
continetur
e Donatiana London. Brit.
Mus. add. 32319 A saec. XIII fol. 150^150^' et codice Bruxenensi lat. 10017 saec. XIII fol. 157^^158^^^.
= cod.
the
London
Brit.
Mus. 32319 A
saec.
XII.
hrevis
codicis
descriptio
p. 101,
museum 1882 1887 32319 A. foliis 150^150^, quorum photographa apud me sunt, continentur haec.
manuscripts in the hritish
fol,
exstat in Catalogue of additions to
150^
Virgilii vita
Virgilius
secundum Donatum. PubHus Maro genere Mantuanus dignitate eques
Romanus
est vita
linea 6
vixit vero
codicis
annos LII.
haec
Bernensis.
hanc
partem apparatui
meo
adscripsi p. 66sq.
deinde sequitur vita Vergilii
Donatiana, quae omissis verhis 1 P. Vergilius Maro

1) Monacensem lat. 21562 saec. XII (olim Weihenstephanus 62) non addidij quod ille etiam in vita apographon est codicis M. cf ^Zur tiberlieferungsgeschichte'. Vollmer Sitz.-Ber. 1908
p.
48 adnot.
1.
DE CODICIBUS
Mantuanus
. .
IX
Mantua non procul incipit prae7, gnans eius mater somniavit vita finit in lir explanatio in ordinem digeretur. nea 64 sequuniur fuUilia in hucoUcum carmen scholia. fol. 150^ alia in bucolicum carmen scholia. linea 26. Ovidius Naso: Virgilius magno praeposuisse tibi
.
.
(anthol. lat. 1).
tetransticon Ovidii: qualis bucolicis quantus
carmina nostra (anthol.

pidis
laf.
2).
versus Supplicii Cartaginensis: iusserat baec ra-
cremata rogo (vita Bonatiana 143 148^. c[arme]n Octoviani Caesaris: ergone supremis relegatur ametur (anthol. lat. 672). potuit vox habes (anthol. lat. 256) de fine nocte pluit sexti libri Aeneidum: vis et Tarquinios(?) reges
animamque superbam (Aen. VI, 817).

Aeneidos versum
scholia.
ad hunc
cata-
K=
Bruxellensis
lat.
10017
saec.
XIII.
P.
Thomas
logue des manuscrits de classiques latins de la hihli-
158^, quorum photographa

liber
fol.
otheque Royale de Bruxdlcs p. 53,
n.
168. folia
157^
sequor, in duas columnas
sunt divisa. insunt haec: fol. 157^' Aen. XII 947952. Pub. Vir. Mar. Aeneid.
XII explicit. 157^ ^ hoc scholium: colon membrum. perdito agro V. Romam venit et potencium favore agrum ree
^^
. .
adqui profectus ab A.rrio centurione qui eum tenebat pene occisus est, nisi in flumen se praecipitarit. postea ab Augusto missis tribus viris ager integer ei restitutus est. binc est quod cumin prima eggloga legimus eum recepisse, postea querelantem invenimus.
cepit.
Virgilii vita
Virgilius
Romanus
haec
secundum Donatum. Maro genere Mantuanus dignitate eques

linea
24
vixit
vero
annos LII.
est vita
Bernensis.
codicis lectiones videas in
X
liana,
DE CODICIBUS
apparatu p. 66 deinde sequitur YergUii vita Bonaquae omissis verhis 1 P. Yergilius Maro
Mantuanus
Mantua non
procul
incipit
praegnans eius mater sonniavit. vita finit 158^^^ explanatio in ordinem digeretur. in linea :^6 fol. 158^^^ scholia in hucolicum carmen. fol. 158^^ scJiolia in hucolicum carmen non digna qitae
.
.
fol.
recenseantur. 158^'^^ sclwUa.
deinde ah Unea
.
Virgilius
magno quantum
nostra (anthol.
(vita
12 Ovidius Naso:
praeposuisse
tibi
cannina cremata rogo

versus
(anthol. lat 1)
tetrasticon Ovidiis qualis bucolicis

lat. 2).
Supplicii
Cartaginensis:
iusserat
Bonatiana 143
haec
148).
lectiones codd. C et in apparatum non recepi sed totum contextum infra vitam Bonatianam posui, ut lectores facUe
cogmscant ubi excerptor codd.

uhi ah
illo recesserit et
et
Bonatum
secutus
sit^
aliunde hauserit.
hos codices inspexi, sed ad conteoctum constituendum non

exhihui:
Monac.
catalogum
lat.
516 a. 1475, quem

144.
saec.
scripsit
H. Schedel.
v.
I, i, p.
lat.
Monac.
qui
codices
14482
XV.
catalogus II,
n.
1463.
interpoJatum vitae specimcn praehent ut
et
Bernensis 527 saec.

et
XY (Hagen
schoJia Bern. p.
680 sqq.)
Bernensis
p. 186.
Aldina 1558 et ad eundem fontem redeunt unde Z et et Aldina fluxerunt. Monac. lat. 4393 saec. XY. vita recens. catalog. III^ 2
vita huius codicis est excerptum e vita
Bonatiana
et
Ber-
nensi,
cui
addita sunt scholia futtilia de nomine
Yergilii
aliisque rehus.
hos codices recentiores^ quibus Bonati vita YergUiana ad
nos pervenit, non inspexi:
DE CODICIBUS
Udine, hihliotheca
saec.
florio 7,
XI
inventari dei
saec.
XV.
noscriUi 5, 1893., p. 216.
XVJ
fol.
Paris,
hihliotheque
maMazarine 24
n.
5.
catalogue des manuscrits des hihliotM'
ques puhliques.
hihliotheque
hihliotheque
Mazarine III,
p.
198
fol.
Paris hibliothdque Mazarine 1311, saec.
XVI
1
91
3852.
98.
Mazarine
II, p. 128, n.
1536. Paris
fol.
de Sainte Genevieve 1116, saec. de la hihliotheque de S. Genevieve

saec.
XVI
J,
hihliotJieque
5.
catalogue
p. 504.
Saini-Omer 656
X VI.
catalogue general des m^nuscrits dcs hihliotheques
puhliques des departements III, p. 285. Venedig S. Marco 264 saec.XVIfol.204 211. hihliotheca manuscripta ad S.Marci
Venetiarum IV, p. 197. Wolfenhiittel 24. 4 Aug.

fol.
49
6.
saec.
XV
56^'.
Heinemann
die
Hss
d.
herzoglichen Bihlio-
thek zu
WolfenhuUel II,
Poetic. saec.
4, p.
27,
XV
fol.
335, No, 3305. Wolfenhilttel 18^'. Heinemann II, 5, III
p. 244, No. 4023.
Wolfenbiittel, Helmst.
saec.
lat.
338
saec.
fol.
88^' 96. Wim, Hofhihliotheh 305 Endlicher catalog. codd. philolog.

honensis p. 201.
XV
XV
fol.
87102.
Vindo-
hihliotJiecae
codicum quorum supra mentionem fecimus, afflnitas

fere depingi potest.
^)
ita
vulgata
1) quomodo codd. inter se cohaereant, largius exposui ^Zur Uberlieferungsgeschichte'.
Xn
codices, quihus vita
DE CODICIBUS
Bonatiana
locis
continetur^ in
duas familias
distinguendi
su/nt,
quorum
altera compreliendit
GE,
altera
optimam memoriam praehere iam H. Hagen (1. s. a. 678) exposuit. codex Z, qui interpolatum vitae specimen praehet, ad eundem fontem w redity unde G fluxit. etiam e ceteris vitae interpolatae codicihus (codd. recentiores p. X) apparet eius audorem, quem in stemmate littera V significavi^)^ vetustos lihros, qui ad eundem archetypum quo G redeunt, secutum esse (cf. Hagen
l.
MEBABP. G plurimis
s.
a 682).
et
EBABF.
et
M nonnuUis
in cdtera codicum familia distinguendi su/nt

locis
hahet
ceteri libri
3f veram memoriam cum GZ artissime cognati sunt eorumque errores ad

inter se cohaereant
redeunt.
quam prcpe
vitiose
BBP
iam
Hagen
admomiit, sed ^Beginensem aut statim tx Bernensi

ex
fluxisse aut certe ita
communi utriusque
recte iudicavit.
codicis
fonte esse descriptum' (p.

e
677) non
excerptum
Donati vita Vergiliana codicum
et
ex errorihus^ qui
communes
spectat.
in eis leguntur apparet,
K, quos gemellos esse ad z,
avum
codicis
M,
duae
in
vitae
lihello
Yergilii.^
quas post
Hagenum
(Serv. III, 2)
hoc
iterum edendas curavimus^ exstant in expla-
natione lunii Philargyrii grammatici in hucoJica^ quae tra-
duntur
his codicihus:
N = Parisinus lat.7960 (olim Colh. 899, regio 5076) saec. X.

cf.
Hagen
vita
vita
Servius III, 2, p.
YII
fol.
1^2^.
12^.
II
fol.
pagina passim detrita est, tamen pleraque iam decimo saeculo scriptura cotnplurihus locis extincta erat, nam codicis corrector huius saecuU saepe litteras, quae non iam legehantur, renovasse videtur, quod in appacodicis
prima
leguntur.
ratu meo neglexi.
1)
de temporihus,
coniectavit
Norden
quihus illae interpolationes Bhein. Mus. 61, 1906, 166.
factae
su7it^
DE CODICIBUS
Xm
lat.
P= Parisinus
vita
lat.
11308
(dlhn suppl.
1011)
saec.
IX.
Servius (Hagen) III, 2, p. VII.
fol.
14^16^.
vita
II
fol. l^.
Fl. Danati
quo continetur vita Donatiana cum epistula ad Munatium (v. p. VII), sed vitam Donati et Philargyrii non eadem manus scripsit. codicis scriptura optime
idem
est codex,
legitur.
vita
explanationis Philargyrii in 'bucolica e vita
Donatimm
sit
fiuxit; scriptor
autem illam
vitarn
non plane excus-
ad verbun^ sed
alia practermisit, ut ipse confltetur dicendo
hic non sunt (quae
23) et cetera vidisse in somnis de eodem puero, quae ad alia spectant prodigia apud Donatum tradita), alia variavit vel dliunde sumpsit. auctor vitae II Hieronymum secutus est^ cui ex alio fonte hausta addidit haec
(p. 40,
verba (p. 48, 4) nono Ptolomaei regis anno, cui apud Aegyptum Cleopatra in regnum successit, Augusti Caesaris XXVI regni et P ex eodem anno, ante annos XVI Christi nativitatis. archetypo., qui multis locis iam tum non sincerum verborum
fontem praebebat, fluxerunt, quod ex mendis, quae communia Uberlieferimgsgeschichte). et P, apparet (cf. leguntur in est malum apographum multique eius errores ad scripto-
rem
refe7'endi sunt.
codicum photographa apud me sunt.
item ad Donati vitam Vergiliam redit vita Vergilii a
Foca
grammatico urbis Romae versibus

codice Parisino
edita,
lat. 8093 saec. IX (= quem primus non sat bene excussit Riese anthol. lat. mdius in editione secunda. Heyne-Wagner
qaae exstat solo in P) fol. 37^^37^'^^,

II, 671,
Verg.
CXXXVII,
in antholog.
qui editionem iUius vitae a

Jat.
Burmanno
factam
T. I,
lib.
II, ep.
scheid
Suet. rel.p. 68sqq.
186 secuti sunt, et ReifferParisinum ipsum in contextu con-
stituendo
nondum
adhibere potuerunt scd codicibus Scaligeri
et Scriverii
usi sunt. photographa mihi liberaliter mutuatus
est
Fr. Vollmer.
vitae,
artissime cognatae sunt
ad nos pervenerunt, quae dicitur Donatiana. longius recesserunt a Donato vita Monacensis, Noricensis vitaequae codicibus adhuc
tractaiis
cum
vita
XIV
que codicis Gudiani
DE CODICIBUS
fol.
no. 70, de quibus
nunc
hrevitcr
dispw
tandum
est.
unde
illae fluxerint
iam
alio loco largius exposui
(Zur Vherlieferungsgeschichte).
= Sanhlasianus
SchrifUafeln
86 IV,
saec.
IX
fol.
l^
Tafel 42, Text

saec.
(Arndt-Tangl p.28; Petschenig

fol.
Wiener Studien IV, 168sq.)
m = Monacensis
codice
lat.
15514
X miscell.
codd.
89^
91^.
et
catalog. II, 2, 120.
S^
48
S
60.
confinentur duae vitae Vergilianae S^ 1
47
maxima pars vitarum

est, ^)
et
S^ ex eodem
apud Hieronymum de apud me sunt codicum photographa. quattuor vitae, quarum altera est vita, quae dicitur Bernensis, traduntur codice Gudiano fol. no. 70. Vollmer Sitz.Ber. der hayer. Akademie 1908, Ileft 11, p. 14, 23 adn. 1.
fonte hausta cui addidit S^ ea, quae
Vergilio lcguntur.
vitae Vergilianae, hreviter mihi
RihhecJc, prolegomena p. 228 sq. folia, quibus continentur descripsitMilchsack (Wolfenbiittel) idemque photographa procuravit.
y
Gudianus
fol.
fol.
no.
70
saec.
1^^. Iniciis librorum
IX. VII periochae id
est circum-
stantiae sunt requirende.

ris,
vita poetae, titulus ope-
qualitas carminis, intentio scribentis,
numerus
librorum, ordo librorum, explanatio.
de vita poetae
primum
genere
(vita
fol.
.
dicamus.
.
Iste
Virgilius
finit fol.
1^^^ ...
explicit
Mantuanus fuit proaemium

desi-
Gud.
I).
1^^. Incipiunt
argumenta decem eglogarum.
nit fol.
2^^
Extremum hunc Arethusa mihi
con-
cede laborem.
fol.
gilius
2^^.^ Vita Virgilii Pullii Maronis. Publius VirMaro genere Mantuanus dignitate eques Ro.
manus
1) cf.
est vita
Bernensis
v.
p. 66.
2) fol.
Zur 2^
Vherlieferungsgeschichte.
altera
manus
scripsit^
quae etiam addidit in maret
gine fol. 1^^ ad lineam 15 'convaluit' scholium de 'myrtus et lens'.
in
fol.
4^^
scripsit
DE CODICIBUS
flnit fol.
XV
2^^
probatissimorum virorum. Carconcessit
men Ovidii Nasonis: Virgilius quantus Homero (anthol. lat. 1).

Incipit
lis
carmen tetrasticon Ovidii Nasonis: qualat.
bucolicis (anthol.
2).
carmen tetrasticon Ovidii Nasonis: hactenus arvorum cultus (anthol. lat. 2).
Incipit
flnit fol.
2^^^ atque deae ramos,
promorum ex
ordine laetus. Incipit carmen tetrasticon Ovidii Nasonis: fol. 2^^^
teque Pales et pastorum (anthol. Georgicis III liber explicit.

Incipit
lat. 2^
III).
carmen tetrasticon Ovidii Nasonis: prolat.
tinus aerii mellis (anthol.
2,
IV).
Explicit
rV
georgicon.
(anthol.
Versiculi Asmenii super XII liber Aeneidis: pri-
mus habet Libicam

Libiae (anthol.
fol. S^^.'^)
lat.
634).
Incipiunt versus Ovidii Nasonis: Aeneas primo

lat. 1).
finit fol. 2^^^.
iusus narrare parabat.
15
lineae vacuae.
Vita Virgilii poetae inuipit.
Virgilius
genere
(vita
Mantuanus.
finit fol.
4^^ glandibus alebantur antiqui
Gud.
fol.
II).
4^.
IGILU VIKSVS VERMISSI RISA CAE.
Nocte pluit tota redeunt
habes
(anthol. lat. 256).
Non vos sic vobis mellificatis apes. Non vos sic vobis vellera fertis oves
lat.
(cf.
anthol.
257).
dies lucis nobis
Vergi<^lii^ de dieb. feriarum.
Primus in orbe
actis
his rite per-
carm. 37). Bis duo sint albi tu toUe lapillum carmen medi
Tolet.
(Eug.
aevi; simiies versus
cf.
Baehrens
PLM
V, p. 372.
1) folii
3^ descriptionem
et
photographum non
Jidbeo.
XVI
DE CODICIBUS
Exercicium cuiusdam diuraum vatis mane exoro
deum
lavo
ludo quiesco.
versificator
quidam
HoraUum (Sat. I, 6, 122 sqq.) imitatus est. De detractoribus S. Augustinus super mensam:
quisquis amat (anthol.
lat. 487"^).
septem linme va-
cuae sunt.
fol. fol.
4^^^. scriptura caret.
4^^. Virgilius poeta
genere
fuit
Mantuanus
III) in fine manus altera addidit scholium de "myrtus et lens'. Numerus euglogarum manifestus est fol. 4^^^. Poliraniam et dicitur Gallus (cf. vita Donatiana 302
pascua rura duces
(vita Ghid.
315).
Publii Virgilii Maronis bucolicon incipit. Publius
dictus est Virgilius foL 5^^. incipit prima ecloga.
.
. .
vita codicis prima, quae ad Eyiugenae scholam redit, fragmentuni Eriugenae continetur p. 62, 6' 73. de fontibus huius
vitae V.
^Zur Uherlieferungsgeschichte'
in tertia vita
altera vita est Ber-
nensis\ codiccm in cantextu iUius vitae constituendae adhibui

(v. p. 66).
(=
Hieronymum et Servium, ronymum secutus est.
in quarta
secunda vita Gudiana) scriptor (= teHia Gudiana) Hie-
midtis codicibus ad nos pervenit vita Bemensis, quam edideruntHagen scholia Bernensia p.7 45, Reifferscheid Suet. rel. p. 52sq., Yollmer Sitz.-Ber. 1908 p. 80sq., E. Diehl
^die vitae
sit
Vergilianae' p. 44sq. de temporibus, quibus orta

et
illa
vita
unde
fluxerit,
disputavit
Vollmer
Mus.
l.
s.
a.
p.
20 sq.,
cuius editionem in contextu constituendo sequor.

et
co-
dicem G-ud.
BruxeUensem
lat.
10017
ct
Brit. addit.
32319 A
ipse e photographis contuli.
tabulam codicum, qui-
bus continetur vita Bernensis, inserui p. 66.
nunc pauca nobis dicenda sunt de Servii

codicibus.
vita Vergiliana Servii
est his codicibus.
et Probi vitarum commentario sublata tradita
DE CODICIBUS
XVII
B=
Bernensi 363
et
saec.
IX
foL
58^
58^'.
clarissimum
codicem descripsit
in
Hagen
editionis
catdlog. cod. Bern. p.
347
praefatione
I,
Sijthoffianae,
TJiilo
vius
praef. p.
LXXVII.
sequor codicis
Serimaginem
phototypice editam a Sijthoff.
L=
cod. Lipsiensi hibl. sen. rep.
scriptura
leguntur.
I n 36^ saec. XI fol. 73^. passim detrita est^ tamen pleraque photographa mihi procuravit E. Kroher
codicis
G=
Lipsiensis (Servius 7, praef. p.
5^\ Hagen cataBernensi 167 saec. IX fol. 5^ log. codd. Bern. p. 234 photographa habeo.
lat.
LXXIX).
M = Monacensi
fol.
6394
(olim Frisingensis 194) saec.
XI
/,
40^.
catalog.
codd.
Mon. III,
p.
103; Servius
E=
praef LXXXIIL Monacensi lat. 18059 (olim Tegernseensis 59) saec.XII 37^'^ 37^'^^. catalog. IV, 2, 3 p. 130 Servius I, fol. praef. p. LXXXIV. codd. Monac. ipse excussi et photographa contuli. Fuldensi nunc Casselano ms. poet. fol. 6. saec. IX fol. l^ et fol. 61^. Servius I praef p. XLVIII. Dub-
ner
Zeitschr.
f.
Altertumswissenschaft
I, p.
1222 sqq.,
H=
D=
Thilo, Bh. Mus. XIV, 1859, 535 et Bh. 3Ius. XV, 1860, 119. ipse excussi et photographa contuli. Hamburgensi bibl. publ. Scrin. 52 sacc. XI fol. 54^ 54^. Servius I, praef. LXXXI codicem ad bibliothecam regiam Monacensem missum excussi et photographa contuli. Dresdensi 136 saec. XV. codicem non adhibui nisi in
explenda lacuna,
p. 72,
6469.
cf Servius
quam Hagen in fine I p. XCL
vitae
statuit
Parisinum 7959
cf.Servius I
saec. IX in contextu constituendo neglexi. p.LXXXVIIL stemma codicum depingere nondum
audeo, quod vitam admonere liceat

vita
Vergilii
et
solam
codicibus contxdi; tamen
ex eodem fonte derivatos videri.
Valeri Probi tradita est his codicibus.
V=
Vaticano
2930
saec.
XV
fol.
68^68^.
XVIII
DE CODICIBUS
saec.
a.
M = Monacensi lat 755

p.
P= Parisino lat 8209

189
et
XV
fol.
l^l^.
fol.
149697
4^
catalog. III, 1
Servius 111,2 p. VIII.

ed.
codicum photographa
haec
sequor.
E = Egenatii
editio
princ. a.
1507
erat.
ênetiis impressa.
mihi praesto non
Hagenum
J.
secutus swm.
turum haec vita sit Valerii Probi non est; de hac re nuperrime
de
necne^ hoc loco disserendum
disputavit
Aistermann
M.
Valerio Proho Berytio Bon/n
1910
p. 70sqq.
AFPENBIX,
CATALOGUS CODICUM
qui tractati sunt
aiit quorum mentlo fit in hoc lihello. denotat codices non exploratos.
*
additus
Bem,
bibl. urb.
fol.
167
saec.
IX X
foL 5^: vita Bernensis: p. 66;
oô^:
Servius: p.
XVII.
172 saec. IX X fol. 2^3^: Donatus: p. V et VII; fol. 3^: vita Bernensis: p 66. bibl. urb. 363 saec. IX fol 58^58^: Servius: p. XVII. 95^': Donatus auctus: bibl. urb. 527 saec. fol. 68^ p. X. Briissel, bibl. reg. 10017 saec. XIII fol. 157^158^: vita Bernensis et Donatus: p. 66, IX. * bibl. reg. 21951 saec. fol. 104^: viia Bernensis:
bibl. urb.
XV
p! 66.
Cassel, vis. poet. fol. 6 sa^c. et 70. p.
XV IX X
XV:
fol.
l^
et fol.
61^: Servius:
et
XVII
Dresden, bibl
reg.
136
saec.
Servius: p.
XVII
72.
Florenz, Laur. 33, 31 saec S. Gallen, bibl. conv. 862 saec.

et
XIV
fol.
17^: vita Bernensis: p. 66. p. 351-366: Donatus: p. VI
XIL
puhl. scrin. 52 saec.
Hamburg,
Leipzig,
bibl.
XI
fol.
54^54^: Servius:
p.
XVII.
bihl. sen. rep. I,
London, Mus.
Melk, cimel.
Miinchen,
saec. Xfol.73^: Serviu^: p.XVII. 319 A saec. XII fol. 150^150^: vita Bernensis et Donatus: p. VIII, 66. 2 saec. fol. 212^: vita Bernensis: p. 66.
n 36^
Brit. addit. 32.
bibl. reg.
305 saec. XI XII nensis, Donatus: p. VIII

755
a.
fol.
15^18^:
vita
Ber-
et
Xll.
vita recens:
2
bibl. reg.
149697 fol. 4^- Prohus p. XVIII, 73.

saec.
bibl. reg.
4393
XV fol 200^:
[1881]
p X.
BT
B r ummer
XX
Mimchen, bibl
bibl.
CATALOGUS CODICUM
reg.
reg.
6394 saec. XI 14482 saec.
fol.
XV
X
fol.
40^: Servius: p. XVII. 151^: Donatus auctus:
p.
IX.
reg.
bibl.
15514
saec.
fol.
89^91^:
vita
MonaServius:
censis: p.
XIV
fol.
et p. 56.
bibl reg. 18059 saec.

p.
XII
fol.
37^' 37^^^-
162^^^: vita Bernensis: p. 66. bibl reg. 21562 saec. XII fol. 18^: Donatus: p. VIII, adno. 1.
XVII
*Saint Omer, 656 saec.
XVI
lat.
fol.
8^:
Donatus auctus:
p. XI.
Oxford,
Pari^,
Bodlei. Can. auctus: p.

nat.
lat.
61
et
saec.XVfol.2^6^: Donatus
p. XII.
VIII
bibl.
7930
saec.
XI
IX:
fol.
204^206^: Donatus:
p. VIII. bibl. nat. lat. 7959 saec.

bibl. nat.
fol.
lat.
Servius: p.
7960
saec.
fol.
l^
2^:
XVII.
Fhilargyriu^ J,
bibl.
nat. Jat. p. 66.
12^: Philargyrius II: p. XII. 8069 saec. fol. 114^^: vita Bernensis:
XI
bibl. nat.
lat. 8093 miscell. Focas p. XIII; saec.
saec.
IX
60^:
fol.
37^^37^^^:
Bemensis:
fol.
vita
p. 66.
bibl. nat. lat.
bibl. nat.
bibl.
bibl.

S.
bibl.
8209 saec. XVfol 1^1 Probus:p. XVIIL 11308 saec. IX fol. l^: Philargyrius IL fol. 14^16^: Philargyrius I:p. XIII ;fol. 62^67^: Donatus p. VII et XII. nat. lat. 16236 saec. X fol. 2^^ 3^^^: Donatus: p. VII; fol. 4^: vita Bernensis: p. 66. de S. Genevieve 1116 saec.XVI fol. 1 5: Donatus auctus: p. XI. Mazarine 24 saec. XVI fol. 1 5: Donatus auctv^:
^\'
lat.
p.
*
XL
saec.
bibl.
Mazarine 1311 auctus: p. XI.
XVI
fol.
9198: Donatus
Paul
(in Carinthia), Sanblasianus 86 saec. vita Xoricensis: p. et p. 54.
IX
fol.
l^
XIV
fol.
Rom,
*
Vat. Reg. 1495 saec.
XII
l^
vita Bernensis, saec.
XI
Vat.
lat.
fol
85^-87^: Donatus:
p.
VIIL
Vat. lat
1577 saec. XIII XIV: vita Bernensis: p. 66. 2930 saec. fol. 68^-68^:Probus:p. XVIL
XV
CATALOGUS CODICUM
Bom,
Vat.
lat.
XXI
Irier, bibl. urb.
3252 saec. IX X: vita Bernemis: p. 66. 1086 sacc. XI XII fol. 170^^: vita Bernen-
sis p. 66.
*Udine, btbl. florio 7 saec. XV: Bonatus auctus: p. XI. *Venedig, S. Marco 264 saec. fol.204211: Donatus au^tus: p. XI.
XVI
fol.
*Wien,
bibl. anl. lat.
305
saec.
p. Wolfenbxittel, hibl. duc. Ghide fol. no. 70 saec. IX: vita Bernensis; p. XlVsqq., vitae Gudionae tres: p. 60sqq.
*
XI
XV
88^96: Donatus
auctus:
bibl. duc. Aug. 24. 4 saec. natus auctus: p. XI.
XV fol
XV
49^56 K- Dofol.
bibl. duc. Hehnstad. 338 saec. DonatUrS auctus: p. XI. bibl. duc. 27. 6 Poetic. natv^ auctus: p. XI.
88^96^:
saec.
XV
fol.
18^: Do-
LIBRO CONTINENTUR.
pag.
Praefatio libro addita
III
De vitarum Vergiliananim
Catalogus codicum
codicibus
V
XXVII
1
VITA VERGILII DONATIANA

Apparatus plenus ad vitam Donatianam
Ceterae vitae Vergilianae
PHILARGYRIUS
Vita Vita
I
FOCAS VITA NORICENSIS VITA MOXACENSIS VITAE GUDUNAE

Vita I Vita n Vita ni
VITA BERNENSIS SERVIUS
PROBDS
20 39 39 39 48 49 54 56 60 60 62 64 66 68 73
VITA VERGILII DONATIANA
CODICES.
= archetypus omnium codicum praef. p. XJ = Sangallensis 862 sa^c. X praef. p. VI Z = Bodleianus (mss. can. 61) saec. XV praef. p. VIII M = Monacensis latinus 305 saec. XI XII praef. p. VIII E = Parisinvs 7930 saec. XI praef. p. VII B = Beginensis 1495 saec. XXI praef. p. VIII 16236 saec. X A = Parisinu^ praef. p. VII B = Bernensis saec. X praef. p. VI P = Parisinus 11308 sa^c. IX praef. p. VII C = London Brit. mus. add. 32. 319 A saec. XII infra contextum addidi praef p. VIII K = Bruxellensis 10017 saec. XIII infra contextum addidi
Sl
v.
v.
lat.
v.
v.
lat.
v.
v.
lat.
v.
v.
lat.
v.
v.
lat.
V.
praef. p.
IX
vulgata
TERGILII VITA DONATIANA.

P. Vergilius Maro Mantuanus parentibus modicis fuit ac praecipue patre, quem' quidam opificem figulum, plures Magi
cuiusdam viatoris initio mercennarium, mox ob industriam generum tradiderunt egregiaeque substantiae silvis coemendis et apibus curandis auxisse reculam. natus est Cn. Pompeio Magno M. Licinio Crasso primum coss. iduum Octobrium die in pago, qui Andes dicitur et abest a Mantua non procul. praegnans eum mater somniavit enixam se laureum ramum,
quem
contactu terrae coaluisse et excrevisse

variis
ilico in
speciem
maturae arboris refertaeque
pomis
et floribus, ac se- lo
Excerptum
vita Vergilii Donatiana, quod exstat in codd. C et K. (v. p. VIII sqq.).
pregnans eius mater sonniavit se laureum
ramum enixam
spem
et
eum
tacta terra coaluisse et excrevisse ilico in
(K., in
spem C) maturae
titulus:
arboris refertae variis pomis et floribus;
VIRGILII VITA
GILII
MARONIS
PUBm
SEKUNDUM DONATUM CK,

DESCRIPTIO VITAE
feliciter incipit
31,
VIR^ INCIPIT
vita
VTTA VIRGILII DISSERTISSIMI OMNIUM POETARUM A,

P. Virgilii
est 5
Maronis poetae Maximi
H, nulla ad-
imcriptio in GERPB. et post Magno om. Sl (i. G), addiderunt 8 eum GM, eo vulgata et codd. recentiores co R^, corr. in ei ut vid., deinde eius s. s. R^, in marg. additum eo praegnans mater vulgatum J?', cum ABP, om. mater GRABP, autem
HMERABP
ZE
mater E, mater eius 3/, mater maia quom Z somniavit GER ABP, somnavit M. somniasset E 9 contactu terrae Sl (i. G), contactmn terra E, contacta terra AB^P. contracta terra MRB^,
\
compactum
terrae
in)
speciem [om.
MERABP
in
speciem
Sl
(?.
GE
et recentiores
codd.\
2
quenti luce
DONATUS
cum marito
rus
propinquum petens ex
itinere
divertit atque in subiecta fossa partu levata est.
ferunt in-
fantem ut
15
sit
editus neque vagisse et adeo miti vultu fuisse,
ut haud dubiam spem prosperioris geniturae iam tum daret. accessit aliud praesagium, si quidem virga populea more
regionis in puerperiis
evaluit, ut
eodem statim
eo
dicta
loco depacta ita brevi
multo ante satas populos adaequavisset, quae

ex
'arbor
Yergilii'
atque etiam
consecrata
est
summa gravidarum
20 ibi
ac fetarum religione et
suscipientium
25
et solventium vota. initia aetatis Cremonae egit usque ad virilem togam, quam XV anno natali suo accepit isdem illis consulibus iterum [duobus], quibus erat natus, evenitque ut eo ipso die Lucretius poeta decederet. sed Vergilius a Cremona Mediolanum et inde paulo post transiit in urbem. corpore et statura fuit grandi, aquilo cobre, facie rusticana,
11
sequenti die riis petens cum marito in foveam divertit ibique peperit (floribus " marg: :. cuius sompnii misterum Lu-
cretius frater suus poeta dixit ei: brevi
tempore filium paries

debes
egit
-5^).
artificem in poematibus et
eum poetis commendare

inicia etatis
infans natus dicitur nec vagisse et valde miti vultu fuisse.

20
Cremone
usque
ad virilem togam,
24 25
quam XVII anno
accepit.
inde Mediolanum post

statura grandis cibi et vini
Romam
transiit.
minime
libidinis in
ERABP'\
21
levata fl {i. devertit 51 {i. leviata ERAP''' 16 accessit vel accessit et Gro16 ita nov., accessit etiam E, et accessit brevi evaluit Sl (i. (coaluit) ZP'^), ita brevi evaluit tempore ita brevi tempore evaluit i)f, convaluit Gronov.
12 divertit
\
GMEZ),
BABP
GMEF^),
GZMERABP
septimo decimo il {i. ZMERABP), anno (om. A) natali suo Sl {i. RAB^ P) anno natalis sui et in marg. B^, etatis suae anno E, anno aetatis suae G 22.duobus uncis inchisi, isdem illis consulibue ite{om. M) duobus {om. GX) GZMRABP^ iterum isdem illis
quinto decimo Reiff.
septimo
mm
consulibus
Sl{i.
EEMRA
GSM),
28 eo grandis
ERABP
{i.
MERABP),
\
eodem
GZ
25
grandi
aquilo G, aquili
BP,
aquilino
DONATUS
valetudine varia;
nam plerumque
a stomacho et a faucibus
ac dolore capitis laborabat, sanguinem etiam saepe reiecit,

cibi vinique minimi. libidinis in pueros pronioris, quorum maxirae dilexit Cebetem et Alexandrum, quem secunda bucolicomm ecloga Alexim appellat, donatum sibi ab Asinio Pollione, utrumque non ineruditum, Cebetem vero et poetam. vulgatum est consuesse eum et cum Plotia Hieria. sed Asconius Pedianus adfirmat, ipsam postea maiorem natu narrare solitam, invitatum quidem a Vario ad communionem sui, verum pertinacissime recusasse. cetera sane vitae et ore et animo tam probum constat, ut Neapoli Parthenias vuJgo
so
36
appellatus
sit,
ac
si
quando Romae, quo rarissime com-
meabat, viseretur in publico, sectantis demonstrantisque se
bona autem cuiusdam non sustinuit accipere. possedit prope centiens sestertium ex liberalitatibus amicorum habusuffugere<^t^ in
proximum tectum.
exulantis oflferente Augusto
40
itque
domum Romae
secessu
Esquiliis iuxta hortos Maecenatianos,
quamquam
tur.
Campaniae Siciliaeque plurimum utereparentes iam grandis amisit, ex quibus patrem captum
45
oculis et duos fratres germanos, Silonem inpuberem, Flac-
c\im
iam adultum, cuius exitum sub nomine Daphnidis
de-
pueros pronior, quorum maxime dilexit Cebetem et Alexandrum, quem in secunda egloga Alexim vocat donatum sibi ab Asinio Pollione (C Pollinione K)
parentes iam grandis amisit patrem captum oculis et duos fratres Silonem impuberem et Flaccum iam adultum
27
26
44
saepe
MERABP,
modicus
\
saepius
minime
consuevisse EZ, consuisse Hieria Sl {i. GZ), ieria B^P, geria BÂ{% eregia E, egeria R, Aleria Daniel^ Galeria Ribbeck 33 maiorem Sl{i. maionim G, maioribus IÊ 34 vario Sl {i. GB'), vareo P\ varo I:ERAB^P\?) 35 cetera Sl (t.
ERABP.
ABP
GZ
28
minimi
(t.
GZ),
32 consuesse
GR,
RABPu
GZRBP),
(t.
ceterum
EA
vitae Sl
{i.
39 suffugeret Reifferscheid, suffugere Sl (t. gere G2^, subterfugeret Hagen 42 in
ERABP), vita GZ ERABP), subterfupost

Sl
Romae
{i.
om.
Sl
GMERBP)
natie
MERABP
addiderunt
2A
maecenatianos
GU), mece-
4
flet
[ecl.
DONATUS
V, 20] inter cetera studia medicinae
quoque ac
maxime mathematicae operam dedit. egit et causam apud iudices unam omnino nec amplius quam semel. nam et in
50
sermone tardissimum ac paene indocto similem fuisse Mepoeticam puer adhuc auspicatus in Ballistam ludi naagistrum ob infamiam latrociniorum coopertum lapilissus tradidit.
<iibus distichon fecit:
55
'monte sub hoc lapidum tegitur Ballista sepultus; nocte die tutum carpe viator iter.'
cirim et culicem,
talis est:
deinde catalecton et piiapea et epigrammata et diras, item cum esset annorum XXVI. cuius materia
pastor fatigatus aestu
et serpens
60
cum sub arbore obdormisset ad eum proreperet e palude, culex provolavit atque inter duo tempora aculeum fixit pastori. at ille continuo culicem contrivit et serpentem interemit ac sepulcrum
46 (J^,
primum adaltum deinde cium sub nomine daphnidis
corr. in
deflet.
adultum 0), cuius
exi-
51
puer adhuc in Balistam ludi magistrum ob infamiam latciniorum (0, latciniorum

dibus coopertum distigon fecit
((7,
K)
lapi-
distichon fecit om.
K)
^monte sub hoc lapidum tegitur Balista sepultus;

nocte die tutum carpe viator
57
iter.'
fecit et
est: pastor
culicem
cum
esset
annorum XYI cuius materia

culex
cum
fatigatus aestu
eum
reperet
(C, repperet JT),
tempora fixit; at ille et serpentem interemit
obdormisset et serpens ad provolavit et aculeo culicem atritum (?CK mcUe leguntur)

et
sepulchrum
culicis statuit et disti-
66 et diras item Sl om. 57 cirim Sl {%. G), diras et item G, otn. XXVI cirim <et copam]> Bdhretis om. cirimns 68 obdormisset 3f, ScaUy^r, X7I 69 eum condormiret 31 Sl {%. GL), jondormisset proreperet Sl{i. illum GIl, non legi potest provolavit Sl (*. proriperet ^P, praereperet praevolaîfc
49 in
Sl
{i.
,
MERABP)
GS
{i.
ERABP),
XV GE ERABP, XVH ERABP^ A MERBP, MEAB G

|
EBABP
ZRB\
MERABP),
GZ
DONATUS
culici statnit et distichon fecit [4125g.]:
*parve culex, pecudum custos tibi tale merenti

funeris officium vitae pro
scripsit
munere
reddit.'
65
etiam de qua ambigitur Aetnam. mox cum res Romanas inchoasset, offensus materia ad bucolica transiit, maxime ut Asinium Pollionem Alfenumque Varum et Comelium Gallum celebraret, quia in distributione agrorum, qui post Philippensem victoriam veteranis triumvirorum iussu trans Padum dividebantur indemnem se praestitissent, deinde <êdidit^ georgica in honore Maecenatis, qui sibi mediocriter adhuc noto opem tulisset adversus veterani cuiusdam violentiam, a quo in altercatione
litis
70
agrariae paulum afuit
quin occideretur. novissime Aeneidem inchoavit, argumentum varium ac multiplex et quasi amborum Homeri carmi-
75
gon
fecit (C, et
sepulcrum
fecit
om. X).
officium vitae pro
^parve culex,
pecudum
custos, tibi tale merenti
foneris (C, parve-funeris om.
K)
mu^6
nere reddit.'
bucolica autem scripsit
maxime
ut Asinium Pollionem
Alphenum Varum
et Cor-
nelium Gallum celebraret, quia in distributione agrorum, qui post Philipensem victoriam veteranis triumvirorum iussu dividebantur indenne se praestiterunt. de in (C sic/ dei K) georgicam in honore Mecenatis, qui sibi mediocriter adhuc noto opem tulit adversus veterani cuiusdam violentiam, a quo in altercatione litis agrarie paulum abfuit, quin occidetur.
novissime Aeneidem (C, eneide

rebus Grecis etLatinis
K)
nominibus ac
urbis
74
communem, in qua Romane simul
(C
orbis
K)
et
Augusti origo contineretur.
62 culici Sl (i. GH), culicis 66 etiam dequa ambigitux Sl (t. HMBAP), etiam aetna de qna ambigitur E, etiam /. aetham /. de qua ambigitux B, om. G 67 alphe-
MERABP
72
numque
om.
MEZ
G, alphenum 7S agrariae
2MERABP
Sl
{%.
adhuc
Sl
(i.
GX,
om.
MEBABP
GJRABP),
DONATUS
instar, praeterea
et in
num
nominibus ac rebus Graecis Latinis-
que commune
scriberet,
80
quo, quod
maxime
studebat,
Romanae
georgica
versus
simul urbis et Augusti origo

dictare solitus ac per
contineretur.
cum
traditur cotidie meditatos
mane plurimos
85
totum diem retractando ad paucissimos redigere, non absurde carmen se more ursae parere dicens et lambendo demum effingere [cf. Gell. 17, 10, 2sq.]. Aeneida prosa prius oratione formatam digestamque in XII libros particulatim componere instituit, prout liberet quidque, et nihil in ordinem arripiens. ac ne quid impetum moraretur,
quaedam
inperfecta transmisit, alia levissimis ver-
sibus veluti fulsit, quos per
iocum pro tibicinibus interponi
aiebat ad sustinendum opus, donec solidae columnae advenirent.

90
bucolica triennio, georgica VII, Aeneida
XI
perfecit
bucolica eo successu edidit, ut in scaena quoque per cantores crebro pronuntiarentur. georgica reverso post Actiaannis.
cam victoriam Augusto atque Atellae reficiendai-um faucium causa commoranti, per continuum quadriduum legit, suscipiente Maecenate legendi vicem, quotiens interpellaretur ipse
95
vocis offensione.
lenociniis miris.
pronuntiabat autem
cum
suavitate,
cum
poesi et
ac Seneca tradidit lulium
Montanum
tam solitum
78
dicere,
involaturum se Vergilio quaedam,
7.
scribens
georgicam
(Z, distabat C), sed tota die retractando ad paucissimos redigebat more ursae se parere versus dicens et lambendo effingere.
dictabat
81 se
mane plurimos
versus
more ursae
ut
ii
ERABP
tibicinibus
gillis
(i. (?),
EBABP,
87
MERABF, om. Z 86
^
(i.
se ursae
more
{t.
versibus Sl
GZ GMS,
86 ac
verbis
|
89 91 crebro Sl
GZ
GZM), quae ERAB'P, qui B^ ERAB-, tibiantibus B\ ti88 aiebat Sl {i. RABP), agebat ME, a se dicebat triennio Sl {i. 3IERABP), biennio (s. s. tri-) Gi:
quos
Sl{i.GMP),
tibialibus
{i.
MERABP),
crebra
95
MERABP),
V, 603,5)
scheid,
virium
96 ac
GZ
GZ
92
faucium
Q.
cum
Sl
ABP), om. GZ,

om.
et vulgata,
tum
ante lenociniis Sl (t. Reifferscheid (lenociniis v. Gloss

{i.
MER
(.
Hagen, ut
GMERABP)
et
Reiffer-
DONATUS
vocem posset
et os et hjpocrisin:
eosdem enim versus ipso

esse
pronuntiante bene sonare,

pertius
sine illo inanes

extitit
mutosque.
loo
Aeneidos vixdum coeptae tanta
fama, ut Sextus Pro[II,
non dubitaverit
'cedite
sic
praedicare
34, 65]:
Romani
scriptores, cedite Grai:
nescio quid maius nascitur Iliade'
Augustus vero
nam
forte expeditione Cantabrica aberat
supplicibus atque etiam
efflagitaret, 'ut sibi de Aeneide', ut ipsius
minacibus per iocum litteris verba sunt, Vel
los
prima carminis vnoyqucpTi vel quodlibet xcoAov mitteretur.' cui tamen multo post perfectaque demum materia tres omnino libros recitavit, secundum quartum sextum. sed hunc notabili Octaviae adfectione, quae cum recitationi interesset, ad illos de filio suo versus [Âen. VI, 884]: Hu Marcellus
eris', defecisse fertur
iio
atque aegre focilata
est.
recitavit et
pluribus, sed neque frequenter et ea fere de quibus ambige-
bat, quo magis iudicium hominum experiretur. Erotem brarium et libertum eius exactae iara senectutis tradunt
ferre
li-
re- 115
solitum,
quondam eum
in recitando
duos dimidiatos
versus complesse ex tempore.

\Âen. VI,
nam cum
hactenus haberet
164]: 'Misenum Aeoliden', adiecisse: '^quo non alter', item huic \_Aen. VI, 165]: 'aere ciere viros', simili calore iactatum subiunxisse: ^martemque accendere cantu', statimque sibi imperasse ut utrumque volumini
praestantior
adscriberet.
120
summam manum
anno
etatis
anno aetatis quinquagesimo secundo impositurus Aeneidi statuit in Graeciam et in Asiam secedere
LII inpositurus Aeneidi
et in
summam manum
con-
123
statuit in
Graeciam
Asiam secedere triennioque
104 aberat Sl
{i.
EAB^), aderat
GMRB^P,
abesset
107 v7toyQa(pri 109 om.
112 focilata Sl
JE;
I
Hagen, hypografae (r, hypografa ZERABP, quartum Sl {i. MERABP), quartum et GZ {i. GRBPj, focillata Z, refocillata A, refocilatur
om.
est ii
[i.
RABP),
om.
GH
GZE
113
ea
Sl
(i.
MERABP),
8
125
DONATUS
130
triennioque continiio nihil amplius quam emendare ut reliqua TJta tantum philosophiae vacaret. sed cum ingressus iter Athenis occurisset Augusto ab oriente Romam revertenti destinaretque non absistere atque etiam una redire, dum Megara vicinum oppidum ferventissimo sole cognoscit, languorem nactus est eumque non intermissa navigatione auxit ita ut gravior aliquanto Brundisium appelleret, ubi
diebus paucis obiit
coss. ossa eius
XI
Kal. Octobr. Cn. Sentio Qu. Lucretio
qui est
Neapolim translata sunt tumuloque condita, via Puteolana intra lapidem secundum, in quo disti-
chon
fecit tale:
'Mantua me genuit, Calabri rapuere, tenet nunc Parthenope; cecini pascua rura duces.'
alio patre, ex
140
heredes fecit ex dimidia parte Valerium Proculum fratrem quarta Augustum, ex duodecima Maecenatem,
ex reliqua L.
Varium
et
Plotium Tuccam, qui eius Aeneida
post obitum iussu Caesaris emendaverunt. de qua re Sulpicii Carthaginiensis exstant huiusmodi versus:
125
tinuo
nihil
aliud
quam
{K^ quod?
C) emendare ut post
sed
philosophiae vacaret.
126
cum
ingressus
Athenis occurisset Augusto ab oriente Romam revertenti destinaretque non absistere atque etiam una reddire
iter
(CK)
ferventissimo sole langorem incidit
eumque non
inter-
missa navigatione hausit graviorque Brundusium (0, Brun133
dusium t^) appulit ubi diebus paucis obiit ossa eius Neapolim translata sunt tumuloque condita, qui est via Puteolana intra secundum lapidem in quo distichon est, quod ipse fecerat: 'Mantua me genuit. Calabri rapuere, tenet nunc
Partenope; cecini pascua rura duces.'
181 gravior
patre
140
189 alio Sl GEEABP), aegrior Hagen MBABF), alia parte E, ex alio parte GZ Aeneida Hagen, aeneidam EBABP, aeneidem GZ, enei{i.
ii
(i.
den
DONATUS
'iusserat haec rapidis aboleri carmina flammis
Phrygium quae cecinere ducem. Tucca vetat Variusque; simul tu, maxime Caesar, uh non sinis et Latiae consulis historiae. infelix gemino cecidit prope Pergamon igni, et paene est alio Troia cremata rogo.' egerat cum Vario, priusquam Italia decederet, ut si quid sibi accidisset, Aeneida combureret; at is ita facturum se perne- 150 garat. igitur in extrema valetudine assidue scnnia desideravit, crematurus ipse Werum_nemine offerent^îhil^quidem nominatim de ea cavit. ceterum eideinTario ac simul Tuceae scnpta sua subêaTconditione legavit, ne quid ederent, quod non a se editum esset., edidit autem auctore Augusto Varius, 155 sed suramatim emendata, ut qui versus etiam imperfectos, si qui erant, reliquerit. quos multi mox supplere conati non perinde valuerunt ob difficultatem quod omnia fere apud
Vergilius,
;
,
eum
hemistichia absoluto perfectoque sunt sensu, praeter

16O
340]: ^quem tibi iam Troia'. Nisus grammaticus audisse se a senioribus aiebat, Varium duorum librorum ordinem commutasse, et qui nunc secundus sit in tertium locum transtulisse, etiam primi libri correxisse prinillud [Ae?i. III,
cipium, his versibus demptis:
egerat
cum Varo priusquam
Italia decederet, ut si quid sibi
u9
153
accidisset (iC, accedisse
C) Aeneida combureret.
cui et Tuccae simul moriens mandavit ne quid ederent, quod non a se editum esset. Varus etiam principium correxit versibus his demptis:
i63
cremata sepulta G, sepulta om. G, sed Beiffetscheid 160 at Eagen, et ^ (i. ita G, om. 164 sua Sl (i. MEBABP)., om. G 159 emistichia absoluto perfectoque sunt sensu (sensum B) praeter illucl quem tibi [iam GI^ troia (praeter troia om. M) emistichia praeter illud quem tibi iam troia sensum videantur habere perfectum 161 aiebat ^ {i. EBABP), agebat G, dicebat Z 162 nunc a (i. tunc Z
148
Sl
{i.
cremata
SMEBABP),
Hagen
149 Italia
at
MEBABP>
MEBABP
MEBABP,
GZ
GMEBABP\
10
165
DONATUS
'ille ego qui quondam gracili modulatus avena carmina et egressus silvis vicina coegi, ut quamvis avido parerent arva colono, gratum opus agricolis, at nunc horentia Martis arma virumque cano'.
170
obtrectatores Yergilio
numquam
defuerunt,
bucolicis
nec mirum,
nam
quidam
Xumitorius duas modo eclogas sed insulsissime TtuQadriacig, quarum prioris initium est:
nec
prolatis
rescripsit antibucolica,
Homero quidem.
'Titjre, si toga calda tibi est,

175
quo tegmine fagi?'
sequentis:
'dic
non.
mihi Damoeta: cuium pecus anne Latinum? verum Aegonis nostri sic rure locuntur'.
299]: ^nudus ara, sere nu-
alius recitante eo ex georgicis [I,
dus' subiecit: 'habebis frigore febrem'. est et adversus Aeneida

180 liber
185
Carvili Pictoris titulo Aeneomastix. M. Vipsanius a Maecenate eum suppositum appellabat novae cacozeliae repertore, non tumidae nec exilis, sed ex communibus verbis atque ideo latentis. Herennius tantum vitia eius, Perellius Faustus furta contraxit. sed et Q. Octavi Aviti oftoiOTTJroov octo volumina quos et unde versus transtulerit continent.
,
165
ego qui quondam gracili modulatus avena carmina et egressus silvis vicina coegi, ut quamvis avido parerent arva colono, gratum opus agricolis, at nunc horrentia Martis arma virumque cano'.
*ille
166 carGX}^ qui silvas 171 Numitorius Hagen, carmen GZ numinatoris AB^, numinatorus R, numinatoriis EP, numitoris *, innominatus Dayiiel 179 habebis 9îi. GZ), et habebis
165 qui
Sl
{i.
quondam
Sl
(i.
MERABP
mina
MERABF),
ERABP
bilii
car180 Carvili Gronov. carbili Sl (i. ERABP) Aeneomastix Sl {'. ERAB^P), in marg. maZ, cabili G Yipsanius editores, dens aeneid B^, aeneidos mastix vipranius Sl (i. GZERABP) 181 repertore Sl (i. G), reperto184 faustus Sl (i. RABF), faustinus GE, om. rem post qui E quinti Q(i.G), quae AB^P, qui RB-, om.
, ,
\
GZ
ERABP
DONATUS
Asconius Pedianus scripsit, pauca
libro,
11
obtrectatores Verei
gilii
quem contra admodum obiecta
proponit eaque
quod pleraque ab Homero sumpsisset; sed hoc ipsum crimen sic defendere adsuetum ait: 'cur non illi quoque eadem furta temptarent? verum intellecturos facilius esse Herculi clavam quam Homero versum subripere'. ^t tamen destinasse secedere ut omnia ad satietatem malevolorum decideret. / " quoniam de auctore summatim diximus, de ipso carmine iam dicendum est, quod bifariam tractari solet, id est ante
circa historiam fere et
190
195
opus titulus causa intentio. Hitulus', in quo quaeritur cuius sit quid sit; ^causa' unde ortum sit et quare hoc potissimum sibi ad scribendum poeta praesumpserit; 'intentio', in qua cognoscitur, quid efficere opus
et in
ipso
opere.
ante
conetur poeta.
in'ipso opere sane tria spectantur:
numerus
200
ordo explanatio.
quamvis igitur multa
y\)zv^ntlyqacpci^ id est falsa inscripti-
one sub alleno nomine sint prolata, ut Thjestes tragoedia huius poetae, quam Varius suo nomine edidit, et alia huiusmodi, tamen bucolica liquido Vergilii esse minime dubitandum est, praesertim cum ipse poeta, tamquam hoc metuens, principium huius operis et in alio carmine suum esse testatus sit dicendo \georg. IV, 565 sg.]:
tractatus ante opus et in ipso opere.
205
ante
195
opus titulus, causa intentio.

titulus cuius sit opus, causa
unde
197
ortum
sit et
quare hoc potissimum
sibi
praesumpsit. in-
tentio quid efficere conetur.
in ipso opere
numerus, ordo,
explanatio.
VuMna
om.
in
I
octavi aviti Sl
(t.
GAB^P),
librum G,
aviti JR, octaviani

vel
B\
dfioioTijr(ov
Sl
Hagen, ouoioTsXsvrav
in
similia
codd.^
homoeon elenchon
186 libro
(t.
Reifferscheid
ZRABP),
libro
ME
19S
sic
malevolorum Z, malivolorum
207 testatus sit Sl
(t.
rum G
malivorum R, maloGI^), teBtatur sit P, testatur

[1881]
EABP,
ERAB
BT
Brummer
12
DONATUS
'carmina qui lusi pastorum audaxque iuventa,
810
Titjre, te patulae cecini sub tegmine fagi'.
bucolica autem et dici et recte,

suffecerat,
vel boc
indicio
probasse
215
quod eodem nomine apud Theocritum censeantur; verum ratio quoque monstranda est. tria genera pastorum simt, quae dignitatem in bucolicis habent, quorum minimi sunt qui aiTtoXoi, dicuntur a Graecis, a nobis caprarii;
paulo honoratiores qui
fii]lov6(j,OL
noLfiiveg id est opiliones
dicuntur; honoratissimi et maximi, qui ôvxoXol, quos bubulcos dicimus. unde igitur magis decuit pastorali carmini
nomen imponi
220
nisi
ab eo gradu, qui fere apud pastores ex-
cellentissimus invenitur? ^causa' dupliciter inspici solet, ab

bucolici carminis alii ob aliam
225
originem autem causam ferunt. sunt enim qui a Lacedaemoniis pastoribus Dianae priraum carmen hoc redditum dicant, cum eidem deae per bellum, quod toti Graeciae illo tempore Persae inferebant, exhiberi per virgines de more non posset. alii ab Oreste circa Siciliam
origine carminis et a voluntate scribentis.
2ti
bucolica Virgilii est titulus.
bucolica etiam apud Theocri-
tum nominantur.
sunt enim tria genera pastoralia, quae
dignitatem in bucolicis habent. minimi sunt caprarii, honoratiores opiliones, bubulci maximi, a quo gradu digniori
nomen datur
220
pastorali carmini.
causa dupliciter inspicitur, ab

gine carminis et a voluntate scribentis.
ori-
221
ôriginem' bucolici carminis

alii
alii
ob aliam causam dicunt.
primum hoc carmen redditum Diane a Lacedaemoniis pastoribus, cum ei dee virgines de more non possent
dicunt
hynnos
226
(iC,
innos C) pro (per sive pro C?) bello reddere.

alii
ab Horeste tempestate delato circa Siciliam
211 et recte Sl
(i.
G\
om.
E,
et recte
{i.
appellari -T
et recte dici 215 minimi Sl

(i.
MBABP,
(i.
et
dici
recte
MBAB,
nomina
216 qui Sl
217 qui Sl
GHM),
EBABP
M;
enim
{s.
G^\
s.
om.
222 sunt
sunt etiam E, sunt (et
B^)
MEBABP GU), enim Sl etiam MBABP

(i.
GZP), minima
DONATUS
vago
id
13
genus carminis Dianae redditum locuntur, et reddiatque pastores, quo tempore de Scythia Taurica cum sorore profugerat, subrepto numinis simulacro et celato in fasce lignorum unde Fascelinam Dianam perhibent nuncupatam; apud cuius aras Orestes per sacerdotem eiusdem numinis Iphigeniam, sororem suam a parricidio
tum
per ipsum
230
fuerat expiatus.
alii
Apollini voî(p pastorali scilicet deo,
qua tempestate Admeto boves paverat. alii Libero Nympharum et Satyrorum et id genus numinum principi, quiMercurio Daphnidis patri, et apud Theocritum et apud hunc ipsum poetam; alii in honorem Panos scribi putant peculiariter pastoralis dei, item Sileni, Silvani atque Faunorum. quae cum omnia dicantur, illud erit probabilissimum, bucolicum carmen originem ducere a priscis temporibus placet rusticum carmen; pastorum onmium principis
alii
235
240
vago et a pastoribus (s. s. quoscumque canit C) Diane redditum cum de Scythia cum sorore expiatus fugeret subrepto simulacro et in fasce lignonmi celato (C, colato K) unde et Diana Fascelina dicitur.
alii
alii
227
Apoliini pastorali deo,
233
Libero Nympharum et Satirorum (C, Saturorum J5l), quibus placet rusticum carmen; alii Mercurio patri (C, patris K) Daphnidis pastorum (-^, p scissura C) omnium principis apud Theocritum et apud istum; alii in honorem Panos item Sileni, Silvani et Faunorum. quicquid autem horum sit constat (Z, scissura C) hoc carmen originem ducere a priscis tem-
240
Sl(i. GJRABP), om. 230 fascelifacelinam G, fascelidarn AR, facelidam' Jf, fascelidem E, fasselidem Z 234 admeto ii {i. sic), admeco G, admeti boves Z, oves MRABP, armenta E, om. G, pecora Hagen 235 principi ^ {i G2), principro RABP, om. M, principis Gronov. 237 principis Sl (i. GRABP), principi ZM, principes 239 item Sl {i. G2J), et item
227 et
redditum
nam BP,
ZEBA
ZME MBP
BP 240 ERABP
MERA
quae cum omnia
Sl
{i.
GZM), quaecumque omnia
14
bus,
DONATUS
quibus vita pastoralis exercita êst^ et ideo velut
aurei saeculi speciem in huiusmodi personarum simplicitate

cognqsci, et merito Vergilium processurum ad alia carmina
245
non aliunde coepisse

fuit.
nisi
ab ea vita, quae prima in
terris
nam
postea rura culta et ad postremum pro cultis et
feracibus terris bella suscepta.

ipso ordine
res
250
quod videtur Vergilius in
operum suoruni
voluisse monstrare
cum
pasto-
primo deinde agricolas canit et ad ultimum bellatores. restat ut, quae causa voluntatem* attulerit poetae bucolica potissimum conscribendi considerare debeamus. aut enim dulcedine carminis Theocriti ad imitationem eius illectus est, aut ordinem temporum secutus est circa vitam humanam, quod supra diximus, aut cum tres modi sint elocutionum, quos xaQanTriQCig Graeci vocant, laxvog qui tenuis, (isGoq qui moderatus, adQog qui validus intellegitur credibile erit Vergilium, qui in omni genere praevaleret bucolica ad primum modum, georgica ad secundum, Aeneidem ad teri;ium voluisse conferre. an ideo potius bucolica scripsit,
,
255
242
poribus,
quibus
(JK",
qui litis? C) vita pastoralis exercita
fuit et ideo velut aurei (C, aviti
K)
saeculi speciem in huius-
modi
terris.
(",
gnosci.
h scissura modi C) personarum simplicitate cocepit ergo Virgilius ab ea vita, quae prima fuit in postquam rura culta inde pro cultis et feracibus
terris bella suscepta sunt.

260
causa autem voluntatis cur hoc potius Virgilius elegit C) quod dulcedine carminis Theocriti ad imitationem eius illectus est vel ordinem temporis secutus circa humanam vitam, ut diximus, vel secundum tres modos eloest (JT, et
cutionum quos (K^ quo C) Greci caracteras (5", caracteres C) vocant iusta {CK sicf) tenuem bucolica, iusta (CK) me-
dium
georgica, iusta
(CK) altum Aeneida
fecit (C, corr. ex
fuit iT^);
utpote qui in omni genere valuit vel potius bu-
colica fecit ut in eiusmodi
poemate quod (?CK) magis vaom.
242 est
Hagen^ erat
om.
27,
MEBABP,
GZ
GMEBABF
268
modum
DONATUS
ut in
saris
15
eiusmodi poemate quod et paulo liberius et raagis 2M varium quam cetera est, facultatem haberet captandae Caeindulgentiae repetendique
agri?
quem amiserat ob
hanc causam. occiso in curia die iduum Martiarum C. Caesare, cum Augustum Caesarem paene puerum sibi veterani non abnuente senatu ducem constituissent exorto civili bello Cremonenses cum ceteris eiusdem studii adversarios Augusti Caesaris adiuverunt. unde factum est, ut cum victor Augustus in eorum agros veteranos deduci iussisset, non sufficiente agro Cremonensium Mantuani quoque, in quibus erat etiam poeta Yergilius, maximam partem finium suorum perderent eo qu d vicini Cremonensibus fuerant. sed
,
265
270
Vergilius merito
carminum
fretus et
amicitia
quorundam
potentium centurioni Arrio cum obsistere ausus esset, ille statim, ut miles, ad gladium manum admovit, cumque se in fugam proripuisset poeta, non prius finis persequendi fuit, quam se in fluvium Vergilius coniecisset atque ita in
275
rium
et
paulo liberius est
quam
cetera et facultatem babe- 261
ret captande Caesaris veniae et repetendi agri,
quem
((7,
amisit,
quia enim Augusto Caesaris ultori Cremona
Cremonia
267
K)
obstitit.
peracta victoria eius agri veteranis divisi sunt,
qui
cum non
sufficeret
etiam Mantuani
sed
271
additi sunt ex parte, quia erant vicini.
Virgilius
fretus
fama carminum
et amicicia
quorundam potencium
cum
centurioni Arrio
ille
absistere
K)^
manum
tem persequi
260
destitit,
(C Harrio K) obsisteret (C, ad gladium admovit nec fugiendonec ille in fluvium cum iectus (sic
et
quod
et paulo
liberius
magis varium (validum
21)
cetera est facultatem Sl (t. G2)y magis varium (varum E) quod et paulo liberius est (om. M) quam cetera facultatem 268 die idaum Reifferscheid , die iduum Sl 270 finium suorum EBABP, suorum fini(. um 2, Buorum adfinium G 271 perderent Eagen, perdiderunt i; perdider (r, perdidissent
quam
MERABP
GZMEEABF)
ERABP
16
DONATUS
alteram ripam enatavisset. sed postea et per Maecenatem et per triumviros agris dividendis Varum, Pollionem et Cor-
nelium Gallura fama carminum commendatus Augusto et agros

280
recepit et deinceps imperatoris familiari

'intentio' libri
amore perfruitus
est.
quam
CKOTtov Graeci vocant, in imitatione'

,
285
qui Siculus ac Syracusanus etiam in laude Caesaris et principum ceterorum, per quos in sedes suas atque agros rediit, unde eflfectus finisque carminis et delectationem et utilitatem secundum praecepta confecit. quaeri solet, cur non ultra quam
fuit.
Theocriti poetae constituitur

est intentio
decem eclogas
conscripserit,
quod nequaquam mirum vide-
bitur ei qui consideraverit varietatem scaenarum pastora-
290
lium ultra hunc numerum non potuisse proferri, praesertim cum ipse postea circumspectior Theocrito, ut ipsa res indicat, videatur metuere, ne illa ecloga, quae PolLio inscribi-
295
cum id ipsum praestruit, dicens musae paulo maiora canamus' et item similiter in aliis duabus facit. illud tenendum esse praedicimus, in bucolicis Vergilii neque nusquam neque
tur minus rustica iudicetur,
[bucol. IV, Ij: ^Sicelides
277
CK)
et
ad alteram ripam enatavit. sed post per Mecenatem per triumviros (", triumvires C) Varum Pollionem et
(K.,
Cornelium Gallum commendatus

281
cummendatus C) Auest.
gusto et agros recepit et familiariter habitus

intentio libri est in imitatione Teocriti,
qui Siculus et
288
Siracusanus fuit et etiam in laude Cesaris et principum per quos sua recepit. X egloge sunt iuxta (iT, iusta C) varietatem scenarura pastoraliura.
280 amore amicitia perfruitus perfractus 281 quam ZEB, qua ABP, quem 283 est intentio Sl (i. GZ), et est intentio 284 rediit ii (t. G^, redit 287 conscripserit GZ, scripserit mirum Sl {i. EBABP), mirandum 291 Pollio inscribitur Hagen, pollioni inscribitur Z, pollioni scribitur 292 id (i. EBABP), om. 296 praedicimus
|
EBABP,
ABP
EBABP
a
EBABP
GZ
EBABP, G
BABP
EBABP,
praediximus
GZ
GZ
EB GE
DONATQS
ubique
gilio
17
est per allegoriam. vix amissos agros haec Ver-
aliquid
figurate dici,
hoc
et
enim propter laudem Caesaris

conceduntur,
cum
Theocritus simpliciter conscripserit,

tractari solet,
id
est soo
quem
hic noster conatur imitari.
sequitur id quod in ipso carmine
numerus ordo
explanatio.
'numerus' eclogarum manifestus est, nam decem sunt, ex quibus proprie bucolicae septem esse creduntur, quod ex his excipiantur Pollio, Silenus et Gallus. prima igitur continet conquestionem publicam, privatam gratulationem de agro et dicitur 'Tityrus'; secunda amorem pueri et dicitur 'Alexis': tertia certamen pastorum et dicitur 'Palaemon'; quarta genethliacum et dicitur 'Pollio'; quinta iTnrdcpLOv
et dicitui' ^Daphnis'; sexta iiEzaôQcpcoosLg et dicitur ^Varus'
306
vel
septima delectationem pastomm et dicitur amores diversorum sexuum et dicitur ^Damon' vel ^farmaceutria' nona propriam poetae con'Silenus';
310
*Corjdon';
octava
aliquantum
agros,
et
non ubique per allegoriam sed tamen hoc propter laudem Caesaris et amissos
296
cum
Teocritus simpliciter scripsit.
in opere tractatus:
numerus ordo explanatio.

(C,
301
^numerus'
eglogarum
egglogarum
K)
patet,
quia
802
decem sunt, ex quibus VII proprie bucolice sunt, quia ex

et Gallus et prima continet conquestionem (Z, cum questionem C) publicam et priva-
his excipiuntur Pollio Silenus
tam de agro (dea g CK) gratulationem et dicitur Titirus; secunda amorem pueri et dicitur Alexis; tercia certamen pastorum et dicitur Palemon; quarta genetaliacum et dicitur Pollio; quinta epitaphium et dicitur Daphnis (C, Dapnis-K^); VI metamorfosis ei dicitur Varus vel silenus; VII delectacionem pastorum et dicitur Coridon; VIII mores diversorum sexuum et diciturDamon vel farmaceutria IX pro;
296 aliquid
Sll
figurate
G2J,
figurate
aliquid
ERABP
amores
Sl
(i.
GZ) mores
EBABPy
18
DONATUS
;
questionem de amisso agro et dicitur ^Moeris' decima desiderium Galli circa Volumniam Cytheridem et dicitur
315 ^Gallus'.
quod ad ôrdinem' spectat, illud scire debemus, in prima tantum et in ultima ecloga poetam voluisse ordinem reservare, quando in altera principium constituerit ut in geor,
gicis
320
ait
[georg. IV,
566]:
'Tityre,
te
patulae
cecini
sub
dicat
la-
tegmine
\pucol.
fagi', in altera ostenderit
finem, quippe
cum
X, l]: êxtremum hunc, Arethusa, mihi concede
borem'.
verum
inter ipsas eclogas naturalem

est.
consertumque
ordinem nullum esse certissimum

325
sed sunt qui dicant,
initium bucolici carminis non ^Titjre' esse sed \hucol. VI, l]:
'prima Syracusio dignata est ludere versu'.

superest êxplanatio', quam in ordinem digeremus, cum praedixerimus illud imprimis tenendum esse, bucolicum poema usque adeo ab heroico charactere distare, ut versus quoque huius carminis suas quasdam caesuras habeant et
,
830 suis
legibus
distinguantur.
nam cum
tribus his
probetur
metrum: caesura scansione

812
modificatione.
non
erit bucolicus
priam poete conquestionem de amisso agro

X""* (C,
et dicitur
Meris;
ma X K)
desiderium
Galli
circa
Polimnia Cithe-
316
ridem et dicitur Gallus. quod ad originem spectat in prima tantum et in extrema ordinem servat cum in altera principium constituit ut in
georgicis ait:
Titire tu {K,
in
t.
324
altera
{K^ alteram C) finem ostendit:
C) p. c. s. t. f. extremum hunc
Aretusa (h carer
(egtas
826
CK)
mihi
c. 1.;
sed inter ipsas eclogas

est.
CK)
nuUus naturalis ordo
êxplanatio' in ordinem digeretur.

314 Volumiam Hagen^ volaminam G, polimniam EABy., polymniam RP 322 naturalem consertumque KBABP, pasto323 sed sunt GZ, etsi sunt EB ralem conscriptumque GZ
ABP
326
digeremus A, digerimus GE, degeremus BP,

331 modificatione Sl
(*.
di-
generemus
GHP)
edificatione
EAB^
moedificatione
DONATUS
versus, nisi in quo et primus pes partem
verit, et tertius
19
orationis
absol-
trcchaeus fuerit in caesura, et quartus pes

orationis
.^
|
dactylus magis
verit,
quintus
quam spondeus partem et sextus pes cum integris
termina335
dictionibus fuerint,
quod tamen Vergilius a Theocrito saepe servatum victus

operis difficultate neglexit.
in solo principio incertiim in\
\
dustria sive casu bucolico versu posito. tylus pes partem orationis absolvit.
nam
^Tityre' dac-
^Tityre tu patulae re340
cubans' tertium trochaeum circa <^re^ praepositionem quam-
de composita dictione conclusit. 'Tityre tu patulae recubans sub' [tegmine fagi] quartum spondeum pro dacvis
tylo
cum
parte orationis exhibuit; 'tegmine fagi' integrum
/
345
comma
tis
perfecit, cuius rei diligentiam licet in Theocriti
mul-
versibus admirari.
332 et
caesura
Sl
primus pes (i. GZ), om
ERABP,
et pes
primus
ERABF
\
G2
(i.
888 in
336 quintus Sl
GZERA
virgilius a theocrito saepe
fuerint (fuerit Z) quod tamen (om. Z) servatum victus {i. G2J}, fuerint a theocrito saepe servatum, quod tamen virgilius (in marg. add. B^j victus RABP^ fuerint a theocrito saepe servati virgilius 340 re ante praepositionem inseruit Hagen, tamen victus s. t. 342 sub tegmine fagi om. Q. {%. G, tegmiae fagi cum Hageno uncis inclusi. vita virgilii explicit RAP, explicit vita virgili E^ del. "', explicit vita virgilii poetae G, vita virgilii poetae explicit 5, ^ggcoao
BP)
et
quintus
Hagen
GZERABP)
ERABP,
PLENTJS APPAKATUS AD VITAM YERGILII
DONATIANAM.
titulus: VIRGILII VITA SECVNDVIM DONATVM CK, VIRGILn MARONIS PVBLII DESCRIPTIO VITAE M, [NCIPIT VITA VIRGILII DISSERTISSIMI OMNIVM POETARVM A,
vita P.
1 P.
Virgilii
Maronis
poetae
\
Maximi
feliciter
incipit
2J,
nulla adest inscriptio in
GEBBP. MERABP, UBLIUS G
Mantuanus
fuit
2 quidam EBBPS, quidem G, quidam [non certe legitur, fortasse primum quidem) 8 viatoris GZEBAB, A Magi GZEB'ABP, magistri B4 generum GZBABP., geneviatoris s. s. i: negoti P
\
I
Mantuanis parentibus natus modicus ac GEBBP, a A, et Z lam om.

1
GEBABP,
\
ac
om.
recu-
coeegregi<â>eque EBABP, gregiaeque G apibus BABP, coerutis et apibus E, comdisset apibus G 5 auxisse reculam Hagen, auxisse regulam post tradiderunt haec interpoABP, regulam auxisse G latio exstat: quem cum agricolationi reique rusticae et gregibns praefecisset socer silvis coemundis et apibus curandis recu6 Magno lam auxit Cn. Z, Gn. MBABP, qn G et post Magno om. G, et addiderunt BP, om. Crasso GZBABP, M. Licinio GZBABP, M. Lucio primum GZBABP, om. om. Gn. pompei magni
rum
fuisse mendis et
EB
BP
Z A
et
M M
I
M
\
GZMEE ZMEBA
GZEBA
7
licini crassi
B^P, idium B^PA,
consuium temporibus iduum 6 iduum 7 non procul om.
EBABPZ, ande G et GEBABP. qui Z ab /// est G 8 pregnans MEBABPZ,

\
andes
\
ZEBABP, pregnas G eum

abest
s.
GM,
171
eo vulgata, co E\ corr. in eu ut vid., deinde eius s. marg. add. eo praegnans mater vulgatum B^, cum
B^,
om.
somniavit GEBABP, somnavit M, somniasset 9 contactu terrae G, contactum terra E, contacta terra AB^P, contracta terra compactum terrae ^| et excrevisse GZMBABP, om. in speciem GZ, speciem {om. in) 10 que GMEBABP, om. Z ac GEBABP,
\
mater mater maia quom

I
EZ
ABP,
M,
GBABP,
autem mater E, mater
eius
MEBABP
MBB\ E
\
APPARATUS PLENUS
om.
21
MZ
I
11
ex itinere
devertit
leviata ferunt infantem ut (ut s. s. postquam E^) sit editus ferunt cum sit editus neque vagisse (vagiisse 2J) 18 cum scripsit pro ut Beifferscheid vagisse infantem 14 prosperioris geniturae extitisse fuisse geniturae {s. s. nativitatis m. 1) prosperioris E., daret tum (eum B^, corr. euae genitrici 15 accessit vel accessit et Groduraret G, tum indicaret more regionis nov., accessit etiam E, et accessit inpuerpe16 in puerperiis om. ita brevi evaluit GP^, ita brevi coaris 3/, impuerperiis luit Z, ita bre\-i evaluit tempore EBABP^, ita brevi tempore 17 ante om. convaluit Gronov. evaluit
vertit
i
GMEZ,
BABP
MEBABPZ,
levata
ex inere
12 di-
GZMP\
ER
\
ABP^
GZMBABP, GZBABP,
M
\
GZERABP,
B^
MEBABP^
GZEBABP,
GZMBABP
ZEBABP,
EMEBABP,
\
adaequavisset
I
19
foetarum
GEABP, adaequasset ^^'jR, adaequavisses ZBABP, faetarum ME, foetorum G et

\
post religione addiderunt GZEBABP, suspicientium 21 virilem chremone
MEBABP,
cimo Beifferscheid septimo decimo ZMEBABP, septimo G et in anno (ovi. A) natali suo BAB^P, anno uatalis sui accepit marg. B^, etatis suae anno E, anno aetatis suae G MEBABP, coepit GZ isdem illis consulibus iterum (om. J/) duobus {om. GZ) GZBABPM, iterum isdem illis duobus consu,
GZEBABP,
et
*20
om.
GZ
suscipientium
cremone
GZMEABP,
\
vililem 31
quinto de-
natus erat 3IZ 23 eo 3IE addidit: quo togam suscepit initia aetatis hoc virgilius poeta GZ3IBABP, om. est usque VII annum Cremonae egit et XVII anno togam virilem coepit illis consulibus itferum quibus natus erat et 24 crevidgata sed Virgilius a uncis inclusit Beifferscheid
libus
22 erat natus
GEBABP,
die
BABP, eodem GZ
post
mona
GZMABP,
s. s.
chremona B, cremone
urbem
j
GZ3IEB^
ro E^, scilicet romanam s. s. B^ post paulo post hmc interpolatio in Z: neapolim transiit. ubi cum litteris et Graecis et Latinis vehementissimam operam dedisset, tandem omni cura omnique studio indulsit medicinae et mathematicis. quibus rebus quom ante alios eruditior peritiorque esset se in urbem contulit, statimque magistri stabuli equo-
ABP, urbem
rum Augusti amicitiam nactus multos variosque morbos incidentes equis curavit. et ille in mercedem singulis diebus
panes Virgilio, ut uni ex stabulariis dari iussit. interea a Crotoniatis pullus equi mirae pulchritudinis Caesari missus dono fuit. qui omnium iudicio spem portentabat virtutis et celeritatis immensae. hunc cura aspexisset Maro, magistro stabuli dixit, natum esse ex morbosa equa et nec viribus valiturum nec celeritate: idque verum fuisse inventum est. quod cum magister stabuli Augusto recitasset, duplicari sibi in mer-
22
APPARATUS PLENUS
cedem panes iussit. quom item ex Hispania Augusto canes cono mitterentur et parentes eorum, dixit Virgiliue et animum deleritatemque futuram. quo cognito mandat iterum augmentari Yirgilio panes. dubitavit Augustus Octaviine filius fuerit an alterius, idque Maronem apperire posse arbittatus est, quia canum equi naturam parentesque cognorat. amotis ergo omnibus arbitris illum in penitiorem partem domi vocat et solum rogat, an sciat quisnam esset, et quam ad felicitandos homines facultatem baberet. novi, inquit Maro, te Caesarem Augustum et ferme aequam cum diis immortalibus potestatem babere, nt quem vis felicem facias. eo animo sum, respondit Caeaar, nt si verum pro rogatu dixeris, beatum te feiicemque reddam. ntinam, ait Maro, interroganti tibi vera dicere queam. tunc Augustus: putant alii me natum Octavio, quidam suspicantur Maro subridens facile, inquit, si imalio me genitum viro. pune licenterque quae sentio loqui iubeas, id dicam. affirmat Caesar iure iurando, nullum eius dictum aegre laturum, immo non nisi donatum ab eo discessurum. ad haec oculos oculis Augusti infigens Maro: facilius, ait, in caeteris animalibus qualitates parentum mathematicis et philosophia cognosci possunt. in homine nequaquam possibile est. sed de te coniecturam habeo similem veri, ut quid exercuerit pater tuus apeadtente expectabat Augustus quidnam diceret. rire possim. quantum rem ego intellegere possum, pistoris filius es, inquit. obstupuerat Caesar, et statim quo id facto fieri potuerit animo volvebat interrumpens Virgilius, audi inquit, quo pacto id coniicio. quom quaedam enuntiarim praedixerimque quae intellegi scirique non nisi ab eruditissimis summisque viris potuissent, tu princeps orbis item et item panes in mercedem dari
,
iussisti.
quod quidem aut
at deinceps inquit Caesar
pistoris aut nati pistore officium erat. non a pistore, sed ab rege magna-
nimi dona feres. placuit Caesari facetia, illumque plurimi fecit 26 corpore 2MEBABF, corpora et PoUioni commendavit. aquilo G, aquili BP, G grandi GZM, grandis
1
aquilino post aquilino inseruit corpore vel validi/V ne P\ s. s. 26 valetudine 2, valitudine a stomacho et a faucibus BABP^ a stomacho infirmitate E^ et faucibus E^ ob stomacho et a faucibus (r, ab stomacho et 27 sanguinem etiam faucibus S, stomacho et faucibus saepe etiam san{om. M) saepe (saepius GZ) eiecit 28 cibi vinique reiecit guinem
|
ZEMBA
\
EBABP
GMEBABP^,
GZMBABP, Z GMEBABP, E GZMEABP, cibum vinumque B minimi

\
ABP., modicus
G2^,
minime
fuit
EB
post
\
minimi inseruit fama
libidinis
sed boni ita eum pueros amare pronioris in pueros fuisse. putaverunt ut Socrates Alcibiadem et Plato ta nccLîxd. verum nimiae ante libidinis inseinter omnis maxime dilexit ...
APPARATUS PLENUS
ruit
23
erasit, sed
castus aliquis lector in in pueros pronioris MZ^ promoris G, pronior adhuc legitur his ABP, pronior/// (rasura exstare videtur) B, pronior bi sunt 29 maxime dilexit quorum G3IBABP, quos in ante secunda om. ABP, dilexit maxime
I \
GEERABP,
rum
bucolicornm EMEBA, bucholicorum G, bucolicoappellat 80 alexim GEBABP, alexin donatum 32 Plotia Hieria EABP, om. B\ dicit s. s. B^ 81 pollione GZE ab Asinio ZEBABP, om. G otn. post ineruditum addidit nam Alexandrum BA, polione
in add.
|
BP
I
GZEB GZMBABP^
ME
GZM
BP
E
\
GB^ consuevisse EZ, conhieria GI., ieria ^^P, om. geria B^Âi^), eregia JS', egeria B. Aleria Baniel, Galeria Bihh. 33 ip32 sed Asconius 35 recusasse om. (prol. p. 101) maiorem BABP, maiorum G, masam GEBABP, ipsum 34 solitani narrare EEBABP, narrarem G ioribus vario GB\ vareo P\ varo ZEBAB^ GEBABP, solitum 85 verum GEBABP, sed P- sui GEBABP, mulieris 39 tectum om. cetera recusasse GEBAB, abstinuisse
grammaticum
82 consuesse
suisse
ABP
et
GEBABP,
ZE
Z
E
86
I
GEBBP, ceterum EA probum GEBAB^P, proba B^

cetera
I
vitae fuisse post
EBABP,
vita
GZ E
probum addidit
GBABP,
que
parthenias s. s. id est virgilius appellatus sit vulgo E,
E^
vulgo
88 sectantis
89 suffugeret subterfugere GZ, subterfubona 40 accipere om. bona ZEBABP, geret Hagen 40 exulantis ZEBABP, exuolantis G offerente boni G augusto ZEBABP, offerentem augusto G possedit 41 amicorum om. 41 prope GZEBÂBP, om. B^ centiens sestertium ZEA, estertium GBP, sexGBP., centies liberalitatitertium B, super sestertium scripsit Ir orioni?)
GEB,
demonstrantisque ABP, sectantibus demonstrantibusque

suffugere
vulgo appellatus sit appellaretur sectantes demonstrantes\
Beifferscheid,
EBABP,
ZEBA
bus
GZEBAB^P,
PB, habuit Romae om.

liis
GMEBBP,
om.
ME
liberalitatibus 42 romae
BP
EBABP,
43
habuitque GZBA GZMEBAB^P, om. B^ post addiderunt ZA aesquiliis ZG, exquimaecenatianos GZ, mecenatis
pung B^
\
uteretur quanquam utetretur post uteretur inseruit Z: quaecumque ab Augusto peteret repulsam numquam habuit. parentibus quotannis aurum ad abundantem alitum mittebat, quos iam grandis ... 45 silonem sylonem E, soloni\
quamquam
ZMEBABP,
GZMEAP, G
\
BB
m MEBA
num
imberbem E 46 iam GZMEBABP, ZMEBABP, om. G cuius ZMEBABP, ouius G daphnidis 47 inter cetera 48 operam dedit GZMEABP, daphnis B etudia om. M cetera GZEABP, cetera corr. ex ceterea B GZEBAB, corr. ex stadia P post studia inseruit ut superius
impuberem
s. s.
I
\
GZRABP,
24
dixi 2:
48
APPARATUS PLENUS
apud
07)1.
iudicem E, om.
I
GMERABF, om. Z 49 indices GMBABP, Z nam et MEBABP, om. Z, nec et G in 50 sermone ZMEBABP, sermonem MEBABP, GZ G indocto GXMEBAB^P, indoctum J5^ similem GZEBA
\
similem eum Hagen melissus EBABP, melisuB (r, Melisius Z, om. 51 puer adhuc GZMABP, adhuc puer ballistam P, balistam 52 magietrum GZMEBBP, magistrium ACi) 53 ut post fecit om.
BP, similem
se 3/,
EB
GZMEBAB
addidit 64 ballista GP, balista Z3/î?.l nocte iter om. J/S s. s. M^ 66 priapea G^, priapeia J/, priapia et diras item EBABP, diras et item G, 67 cirim G, cirimus EBABP, om. om. J/ cirim <êt copam/ Bdhrens hinc ^JOst cirim om. GEBABP, addidit deinde moretum et priapeiam et epigrammata et diras et culicem quom XXVI Scaliger, XYl EBABP, XYII J/, XY 68 fatigatus fatigatur arbore
GZEBABP,
I
EBABP
\
Z GZMEBAB,
\
GZ GZMBABP^
| |
abarbore miret J/ proreperet

volavit
60 tempora GZEBA GZ 61 contriGZMEBBP. om. A BP, timpora M vit GZM, attrivit EBAB, adtrivit P iuteremit GZMBABP, inter A 62 culici GZ, culicis MEBABP 63 pai-ve GZ MBABP, parva E pecudum custos GZMBABP, custos pecudum E 64 reddit GZMEABP, reddit primum, deinde corr. in reddo B coniectura reddo exstat etiam in cod. Monac. lat.
obdormisset GZ. condormisset EBABP, condoreum MEBBP, illum GZ, legi non potest A ZBB^, proriperet MEAB^P, praereperet G pro\
69
MEBABP,
\
praevolavit continuo
/'
uhi legitur illius distichi haec variatio: fol. 77^ ^parve culex, pecorum tibi custos tale reddo 65 etiam de qua ambigitur Z3IBAP, om. G, etiam aetna de qua ambigitur E, etiam / aethnam 7. de qua ambigitur aetnam Z, etnam GM, haetnam P, aethnam AB, aethna E, aetemam 66 bucolica 3IZ, bucolimox et mox cam AB, bocolicam BP, bucholicam G bupcolica transiit 67 asinium assinium transit A(?) pollionem om. G alfenumque G, alphenum cornelium (corr. ex comelium (1 corr. ex d B) distribu68 distributione tionem G qui GZBAB, qui corr. ex quo P, quae E, quos 70 dividebantur GZBABP, dividebatur E, dividebant indemnem se GZEBABP, om. 71 edidit om. EBABP. inseruit post deinde Hagen. po>t Maecenatis habet in vulgata georgica GZB, georgicam EABP, georica honore {corr. ex honorem P) GEBABP, in honorem J/, honori Z qui sibi mediocriter qui vixdum ad72 adhuc om. noto om. versus GZEBABP, sed adversus J/ veterani
saec.
,
15514
GMEBABP,
ZMEBABP B GZMEBABP
\
BP
GZMEBBP,
j
GZMEBA,
ZMEBABP,
ZMEBABP,
M M
GZM
\
GBABP
MEZ
Z GMEBABP. E GZMBABP, ZMEBABP,

\
\
\
APPARATUS PLENUS
veteram
{vix
25
cum Hageno
om.
legi
potest veterani)
Claudii militis, 73 agrariae ut alii putant Arii paulum GBABP, paulolum J/, paulus G2:, om. 78 contineretux valde deprava74 novissime E, parum I^ aeneidem novissime GEEBABP, om. ius est agressus est BP, eneida EA{?) inchoavit et carminum instar G2, carminis (car75 ac 78 urbis mini B^) instar EBAB^P, instar carminis cum 80 per totum vix legi potest BABP, nrbes M, orbis 79 cotidie georgica GZEBABP, georica medidatos medidatus Hagen BP, quottidie 80 retractando {primum retrantando E) 81 redigere {primum redigeret P) GEEBABP, rediere absurdum se more ursae absurde informe ante more inseruit BeifferBP^ se urs<â)>e more parere (parare M) dicens G2JMBABP, dicens parere scheid
\
GMEBABP,
A
cuiusdam
post veterani inseruit: centurionis violentiam

\
MEBABF
I
|
GMEBABP,
GZMB
Z
GMEABP,
ZB
GX
G2MEBABP,
M
\
GZMBABP,
GZ
GMEBA GZMEBABP M MEBA

\
firmatam Hagen digestamdigestaque A 84 libros GEMBABP, liparticulatim GZEBABP, particulatam bris instituit constituit prout 85 arripiens om. post instituit addidit: ut quidam tradunt. alii eius sententiae 8unt, ut menti habuerit quatuor et XX libros usque Augusti tempora scripturum atque alia quidem percursurum, Augusti vero gesta diligentissime exequuturum. quippe qui dum scriberet ne quid 85 et nihil GZBABP, nihil arripiens GEAB^P, accipiens BB'^ ac moraretur om. ac G, ut EBABP, om. 86 transmisit GMEBABP, reliquit i: versibus G3IZ, verbis 87 veluti GEBABP, om. fulsit (s. s. supplevit E) GEBABP, scripsit Z, om. quos GZM, quae EBAB^P, qui JB* per iocum
83
formatam
GI^MEBABP,
que
E GEEBABP
I
GZMEBBP,
,
ZM
ZM
EBABP
B-P, pio cum B^
tibicinibus
antibus B^, tigillis interiooni aiebat BABP, interponi agebat E, agebat interponi 31, interponi a se dicebat 89 bucolica bocolica triennio biennio (s. s. tri- Z) post biennio addidit: Asinii Pollionis suasu perfecit. hic Transpadanam provinciam regebat. cuius favore agros suos, quom veteranis distribuerentur, Virgilius non amisit. hunc Pollionem maxime amavit Maro et ab eo magna munera tulit. quippe qui invitatus ad prandium captus pulchritudine et diligentia Alexandri, Pollionis pueri, eum dono accepit. huius Pollionis filium, C. Asinium, Gallum, ora\
GMP,
tibialibus
EBAB^
GZMEBA
tibi-
GZMEBA, GZ
BP
GZ MEBABP,
et poetam non mediocrem, miro amore dilexit Virgilius. is transtulit Eufurionem in latinum et libris IV amoles 8U0S de Cytheride scripsit. hic primo in amicitia Caesaris Augusti fuit. postea in suspitionem coniurationis contra illum
torem clarum
26
APPARATUS PLENUS
ductus occisus est. verum usque adeo hunc gallum Virgilius amarat, ut IV georg. a medio usque finem eius laudem contineret, quam postea iubente Augusto in Aristei fabulam commutavit. georgica septennio Neapoli Aeneida partim in Sicilia partim in Campania XI annis confecit 2^, georgica GBBP, georica 3/, georgico A, georgica vero E, perfecit MEABP, 90 bucolica bocolica perficit G scena quoque GEMBABP, om. SME, sena G, scenam pronuntiarentur 91 crebro MEBABP, crebra GE post pronuntiarentur addidit: at ABP, pronuntiaretur quom Cicero quosdam versus audisset et statim acri iudicio intellexisset non communi vena editos, iussit ab initio totam haeglogam recitari. quam quom accurate pernotasset in fine ait: magna spes altera Romae, quasi ipse linguae latinae epes prima fuis.set et Maro secunda quae verba ipse postea Aeneidi [XII, 168] inseruit georgica G2EBABP, geovero posi georgica om. G2MBABP, hiseruit riea post actiacam AP, attiacam BB, acMEBABP, per G, ah ciacam 3IE, actiaca E, atiacam G 92 victoriam atellae G2EBABP, om. faucium ABP, victoria E 93 continuum MEBABP, virium GZ {cf. Suet Octav. 84) quadriduum {primum coninu B)
GEMEBA, BABP
|
\ \
BP
E GEMB
E GMEB
\
GEMEBABP
94 interpellaretur interpelleretur 95 olfensione ostensione cum suavitate cum lenociniis (lenociis EB) cum suavicate (suavitatem G) lenociniis GE., cum suavitate et lenociniis vulgata, cum suavitate tum lenociniis Beifferscheid 96 ac
BP, quadriduarium 31
GEEBA EMEBABP,
GEEBABP, MEBABP.
\
Hagen, ut
GMEBABP,
poeta
\
om. E, et Beifferscheid
poetam
\
EM
EBABP,
tarum B^
I
97
involaturum
GE2IEBAB'P,
invola-
virgilio (corr. ex virgilium
E)
GEMEBABP
|
dam EMEBABP, quadam G

\
98 et os
G et hypocrisin GEEBABP, opprimi tosque om. G versus EMEABP, versos 99 illo {corr. ex ullo B) 60
E EMEBABP
EMEBABP,
eosdem
\
quaeom. 99 mu-
ipso
\
MEBABP,
mu-
inanes esse
tosque (mutasque A) MEBABP, inanescere quasi mutos E 100 coeptae EABP, ceptae GEB, certe propertius lOl dubitaverit GMEBABP, dubitavit ABP, propertinus
forte
caedite G 104 nam EMEBABP, credite GMEBABP, quom iam forte E aberat EAB^, aderat GMBB^P, abesset E 105 etiam GEEBABP, om. M iocum
102 cedite
.
GEEB
{corr.
ex locum G)
GEMEBABP
31
litteris eflagitaret
GEEBA
\
BP,
3IE
libet
efflagitare litteris ut ipsius verba

I
ygcccpT}
retur
GEMEABP, GMEBABP,
106 aeneide GEBABP, aeneida 107 vtcosunt G3IEBABP, om. Hageyi, hopograf G, hypografa EEBABP, om. 31 quod quolibet colon GE31EBABP mittemitteret. negavit. 108 perfectaque
APPARATUS PLENUS
\
27
tum
GMERABP, perfecta Z tres GMERABP, tris Z 109 quarMERABP, quartum et GE sed 112 focilata est om.
Octaviae adfectione (ad per112 aegre fectionem G) GERABP, praecipue ob octaviam Z focilata GRBP, focillata Z, refocillata GZRABP, aegra est RABP, om. post focillata addiA, refocilatur dit: dena sestertia pro singulo versu virgilio dari iussit recitavit et pluribus GZERABP, recitavit hos ex pluribus fere GERABP, ferme S, lis ea MERABP, om. ambigebat maxime post ferme inseruit illa Z
110 notabili (notabili///
B)
GEE
ZMERABP, ma G Erotem 122 adscriberet ow. M 115 exactae GERABP, exaustae E 116 quondam (quandam E) eum in recitando GERABP^ dimidiatos GZRABP, dimiquondam in recitando eum Z
BP, ambiebat G
lU magis
\
\
GE
ZMERA
dios
om.
G) hactenus haberet 118 aeoliden GRABP. eolidem Z, eliodem

117
|
nam cum (eum
GERABP,
119 aere
120 accendere GZEABP, ere R ciere GZERBP, cie"-^ A 122 adscriberet GZ, ascriberet GERABP, adcendere Z ERABP, scriptura partim deleta, sed adhuc legitur P post adscriberet inseruit: bucolica georgicaque emendavit Z
]
123 aetatis
RB
aetatis suae aeneidi 124 summam manum GMEAPf?), summa manu aeneidis G in graeciam et in asiam a graecia et asia 31, 125 triennioque in georgicam et in asiam G
\
GMRABP,
MERABP,
GMEABP,
G
\
ERABP,
R plius GMEABP, tantum vita A

triennioquoque
E)
GERABP,
vita 127 ab oriente romam revertenti (revertente romam revertenti ab oriente 128 desti-
continuo continuoque om. 126 vita tantum
MERABP,
am-
GMERBP,
naretque
Bistere
MERB-,
180
destinareque
abstinere
AB^P,
distinaretque
ab-
megari
quanto
I
appelleret
MERABP,
om.
G
\
129
languorem
GRABP, aliquando E appelleret ERABP, appella^ ret G ubi GERABP, ibi M_ 132 diebus p^cis GMRABP diebus paucia moratus E GN sencioq. G, GN sestio EABP, 134 qui GMRABP, quod E GN festio M, NG sestio R via GERABP, in via M puteolana MERABP, pottolana G in quo MERABP, om. G 135 fecit tale (tales M) GMRABP, duces tale fecit E 137 cecini ERABP, cecinit 31, cetim G GERABP, ducem 31 interpolatio exstat in cod Z post anno
\
\
gravior
GMERBP, GERABP,
megara langorem
aegrior
GMRABP, A 131 ita

Hagen
\
ali-
(123) haec: anno vero LII, ut ultimam manum Aeneidi imponeret, statuit in Graeciam et Asiam secedere, triennioque continuo omnem operam limationi dare, ut reliqua vita tantum philosophiae vacaret. sed quom aggressus iter Athenis occurrisset Augusto ab oriente revertenti una cum Caesare redire destinavit. at quom Megaram vicinum oppidum visendi
Romam
BT
Brummer
[1881]
28
APPARATUS PLENUS
gratia peteret langorem nactus est, quem non intermissa navigatio auxit ita ut gravior in dies tandem Brundisium adven-
X Kal. Octobres Sentio Q. Lucretioque con. quo ut gravari morbo se sentiret scrinia saepe et magna instantia petivit crematurus Aeneida. quibus neuatis testamento comburi iussit ut rem inemendatam imperfectarit ubi diebus paucis obiit
GN
tamque. verum Tucca Varusque monuerunt, id Augustum non permissurum. tunc eidem Varo ac simul Tuccae scripta sub ea conditione legavit, ne qnid ederent quod a se editum non esset et versus etiam imperfectos si qui erant relinquerent. voluit etiam eius ossa Neapolim transferri, ubi diu et suavissime vixerat. ac extrema valetudine boc ipse sibi epitaphion fecit distichon. translata igitur iussu Augusti eius ossa prout statuerat Neapolim fuere, sepultaque via Puteolana intra lapidem secundum suoque sepulchro id distichon, quod fecerat inscriptum est: Mantua me genuit, Calabri rapuere, tenet nunc 188 dimidia parte Parthenope. cecini pascua rura duces. 189 alio patre GZMEBAB^F, dimidiam partem B^ BP^ alia parte E, ex alio patre GI^ ex quarta augustum 140 varium GE, GEMRABF, augustum ex quarta
MRA
E
\
varum J., varum Z, valerium MRBP Aeneida Hagen, aenei141 post obitum dem GZ, eneiden If, aeneidam ERABP
addidit: prout petiverat iussu Caesaris emendarunt. nam nulsulomnino sententia crematu Aeneis digna visa fuit sulpitii Z, supplicii 142 carthaginiensis picii 148 haec cartaginenses GRBP, carthaginensis
lius
MRABP^
GE
ZMA,
2JMERABP,
I
hoc {vix haec
legi
potest)
G
\ |
144 virgilius
145 vetat ZMERABP, metat EMERABP, vergilium G G variusque GMB^P, varusque SREAB^ tu EMERABP,
pro pergamon 148 paene P, pene ZME, poene ABP, cremata sepulta G, sepulta creraata post rogo hacc interpolatio Hagen rogo GZERABP, foco exstat in Z: extant et Augusti de ipsa eadem re versus plures et clarissimi, quorum initium ita est [antholog. lat. 672]:
om.
G
I
prope pergamos E
147
GZERABP,
GMER
GR
AB
ZMERABP,
'ergone supremis potuit vox improba verbis
tam dirum mandare nefas? ergo ibit in ignes magnaque docti loqui morietur musa Maronis?'
et
paulo post:
'sed legum est servanda fides, suprema voluntas quod mandat, fierique iubet, parere necesse est. frangatur potius legum veneranda potestas,
quam tot congestos noctesque diesque labores hauserit una dies'.
APPARATUS PLENUS
et ea quae sequuntur.
dit,
29
Augusto Varus
edi-
nihil igitur auctore
quod
et
qui versus
Maro praeceperat. sed summatim emendavit, ut 156 qui versus etiam: hanc etiam 149 egerat
.
.
rem iam
tradidit supra
vario G, varo 150 at Hagen, et
M\
EA,
haec se pernegaret E, supemegarat

\
MERABP Italia 150 at om. G MERABP, sed Reifferscheid RBP, his se pemegarat GMABP, ita G, om. MERABP
\
egerat
\
GERABP^
\
egerat itaque
is
is
siduo
cautio dicitur s. s. disposuit et post cavit inseruit eidem eiusdem dispositio E, comendavit 31 154 sua vario GB^P, varo 3IERB\ varro
\
GERABP
om.
152
quidem
R 151 assidue MERABP, asMERABP, quaedam G 153 cavit
GMERAP,
B MERABP,
155 varius GP, varus 3IERA, varos B 156 si qui G 157 reliquerit 3IRABP, reliGZ3IERABP, sicut Gronov. quos 3IERABP, os G, querat E, reliquit Z, reliquer. G 158 quod GZ3IRABP, quia quod E 159 eum hos S emistichia absoluto perfectoque sunt GZ3IERAP, om. B
\
sensu
illud
(sensum R) praeter illud
(praeter illud
troia
iam
quem
tibi
[iam
GZ]
troia
om.
troia
31)
3IERABP,
emistichia
praeter
quem
tibi
161
GZ
nisi
160 Nisus
sensum videantur habere perfectum commutasse om. 31 nisus ZERABP, aiebat ERABP, agebat G, dicebat Z varium
162
GP, varium B, varum ZERAiy)

Reifferscheid
162
nunc
duomm GZERABP, G3IERABP, tunc Z et Hagen

I
del.
|
sit
G3IERABP,
om.
erat Z, esset
Hagen
\
163
locum
etiam primi
I
GS31RABP,
primi etiam
GEMRABP,
165 qui
I
3IERABP gracili ZERABP, tenui modulatus GZ3IRABP medidatus E avena G, inter 31 166 carmina 3IERABP, carmen ZÎERABP, abena G
quondam GE,
\
qui silvas
169 virumque 2:jf GZ31ERABP, silvas firtê>2 170 obtrectatores GERABP, obtrecutrumque G tantes 31 172 quidam om. G defuemnt mirum ERABP, mirum admodum 31 171 nam nec 179 febrem om. 31 nec ERABP, ne Gronov. bucolicis ERA, bocolicis BP Numitorius Hagen {cf. schol. Bern. 687 et Ribbeck: proleg. 99), numinatoris AB^, numinatorus R, numinatoriis EP, numitoris B^,
sih-is
I
GE
ERABP,
innominatus Daniel rescripsit P, respcripsit G, rescripti R, repsit 172 antibucolica tantibucolica 173 nAPQAHCAC RABP, nAPOACCAC E, parodesas ab 170 173 habet Z: nec Virgilius, qui columen linguae latinae fuit, camit obtrectatoribus. in bucolicis duas tantum haeglogas, sed insulsissime Paro quidem deridet et sic ridendo iu\
EAB
GEABP,
R
\
cipit: Tityre ...
176
damoeta
ZRABP,
GZ,
et
185
et habebis
GZERABP, tegmina Gronov. 179 habebis G ERABP frigore ZERABP, frigorem G est
174
tegmine
\
dameta E, damveta
\
continent om.
et
GERABP
om.
180 Carvili
30
Gronov., carbili
APPAEAT[JS PLENUS
EBABF,
B^
|
carbili Z, cabili
pictoris
\
GZE
aeneomastix ERAB^P, in marg. madens aeneid 5^, aeneidos mastix 6r, aeneidomastix Z Vipsanius editores, vipranius 181 a maecenate eum suppositum appellabat novae cacozeliae (cacozebae EB, s. s. id est malizeli E^) repertorem (repertore G) non tumidae nec exilis sed ex {om. E) communibus verbis atque ideo latentis (latentius G) RABP, eum a mecenate suppositum xaxor^yLrj appellabat repertoremque dicebat neque tumidum neque exilem sed communibus verbis opus illud confecisse Z 183 herennius GZEABP^
RAB^P,
pictori
GXERABP
GE
herentius tantum vitia eius GERABP, vitia eius tantum 184 faustus RABP, faustinus GE, om. furta contraxit GERABP, contraxit Perellius Faustus furta post contraxit lacuna in sed et GRABP, om. E, sunt et Reifferscheid quinti G, quae AB^P, qui RB^, om. post qui lacuna in octavi aviti GAB^P, aviti J?, octaviani B^, om. ofioioTriz(ov Hagen, oiioiorsUvrav G homoeotheleuton BP, homoeutheleuton ERA, homoeon elenchon Reifferscheid {cf. schol. Bern. 688) 185 quos {s. s. versus E) GERABP, quae quos Reifferscheid sunt Quinti Octavii Aviti volumina quibus adnotantur quos et unde versus transtulerit 186 asconius ERABP, asconias G pedianus libro om. ZRABP, librum G. in libro obtrectatores {corr. ex otrectantee M) 187 obiecta ei GERABP, ei obiecta ZM, proponit praeponit eaque GEB^ ea quae proponit et potissimum quod non recte historiam contexuit et quod pleraque a Homero sumpserit 189 sed hoc 193 decideret om. 190 non illi GE, nonnulli furta {corr. ex futura G) temptarent GERABP, tentarent 191 clavam {corr. ex clavem P) ZERB^P, clavem GAB^ 193 malevolorum 2, malivolorum EABP, malivorum R, malorum G decideret GZA, decederet EBP, decederent post decideret magna haec interpolatio in Z: refert etiam Pedianus, benignum cultoremque omnium bonorum atque eruditorum fuisse et usque adeo invidiae expertem, ut, si quid erudite dictum inspiceret alterius, non minus gauderet, ac suum fuisset. neminem vituperare, laudare bonos; ea humanitate esse, ut nisi perversus maxime quisquam illum non diligeret modo, sed amaret. nihil proprii habere videbatur. eius bybliotheca non minus aliis doctis patebat ac sibi; illudque Eurypidis antiquum saepe usurpabat: communia amicorum esse omnia {in marg. m. I. to. t&v cpLXcov yioivd). quare coaevos omnis poetas ita adiunctos habuit, ut quom inter se plurimum invidia arderent, illum una omnes colerent: Varus, Tucc? Horatius, Gallus, Propertius. Anser vero, quoniam Antonii partis secutus est, illum non observasse
\
GZMERABP
\
ME
Z GZMRABP,
\
ZM
MRAP
\
GEERABP,
ERABP
'GZERABP
|
Z
|
APPARATUS PLENUS
diîtur.
31
Cornificius ob
verba
illum
non
tulut.
perversam naturam gloriae (exciderunt illud non tulit) vero adeo cf. infra
contemptor
fuit, ut quom quidam versus quosdam suos sibi adscriberent eaque re docti baberentur, non modo aegre non
ferebat, immo voluptuosum id sibi erat. illnd non tulit. quom enim distichon, qui laudem felicemque Augusti continebat, fecisset valvisque non nominato auctore infixisset, is erat
huiuB modi:
'nocte pluit tota, redeunt spectacula mane: love Caesar habet'. diu quaeritane Augustus, cuiusnam hi versus essent, eorum factorem non inveniebat. Batillus vero poeta quidam mediocris tacentibus aliis sibi adscripsit. quamobrem donatus honoratusque a Caesare fuit. quod aequo animo non ferens Virgilius iisdem valvis affixit quater hoc principium: 'sic vos non vobis'. postulabat Augustus, ut hi versus complerentur. quod quom frustra aliqui conati essent, Virgilius, praeposito disticho, sic subiunxit: hos ego versiculos feci, tulit alter honorem. sic vos non vobis nidificatis aves. sic vos non vobis vellera fertis oves sic vos non vobis mellificatis apes. sic vos non vobis fertis aratra boves. eocstant etiam apud versus: tulit alter honorem sic vos Ekkehardum SangaUensem IV liber benedictionum II, 75sq. (ed. Egli), ut me admonuit Weyman. cf. Weyman Hist. Jahrb. 32, anthol lat. /, 257. 1911, 564. quo cogito(?) aliquamdiu Bacillus (primum: bacillius) Romae fabula fuit, Maro vero exaltatior. quom Ennium in manu haberet rogareturque quidnam faceret, respondit se aurum colligere de stercore Ennii. habet enim poeta ille egregias sententias sub verbis non multum ornatis. interroganti Augusto, quo pacto civitas feliciter gubernatur: si prudentiores, inquit, temonem tenuerint et boni malis praeponantur. itaque optimi suos habeant honores^ nulli tamen aliorum iniusti quicquam fiat. at Mecenas: quid, inquit, Virgili, satietatem homini non afi"ert? omnium rerum, respondit, aut similitudo aut multitudo stomachum faciunt praeter intellegere. item rogavit: quo pacto quis altam felicemque eius fortunam servare potest? si quantum honore ac divitiis praestantior sis, tanto liberalitate et iustitia alios superare nitaris. solitus erat dicere nullam virtutem commodiorem homini esse patientia, ac nullam asperam esse fortunam, quam prudenter patiendo vir fortis non vincat. quam sententiam in V Aeneidos inseruit {709 sq.): "nate dea, quo fata trahunt retrahuntque sequamur, quicquid erit, vincenda omnis fortuna ferendo est'.
commune imperium cum
32
APPARATUS. PLENUS
quom quidam eius amicu8 Cornificii in eum maledicta et inimicitias sibi enarraret: quam putas, inquit, huiusce malevolentiae causam? nam neque umquam Cornificium offendi et eum amo, an, inquit, Hesiodi sententiae non meministi, ubi ait arclaitectum architecto invidere et poetam poetae. de malis, iriquit, Graecus ille intellexit: nam boni eruditiores amant. sed magna cum mea gloria et laude vindictam in manu habeo. maiore enim cura virtuti intendam; atque quo elegantior ego fiam, eo vehementius ipse invidia rumpetur. erat Augusto familiaris Filistus quidam, orator et poesim mediocriter doctus, cui multiplex variumque ingeninm erat, qui omnium omnia dicta reprehendere conabatur, non ut verum dinosceret, quod Socrates facere consuevit, sed ut eruditior videretur. hic Yirgilium, ubicumque convenire dabatur, maledictis salibusque vexabat. quare saepe ille aut tacibundus discedebat aut sutfusus pudore tacebat. verum quomAugustoaudiente elinguem illum diceret, et causam etiam si suam haberet, defendere nequire: tace, inquit, rabula. nam haec mea taciturnitas defensorem causarum mearum Augustum fecit et Mecenatem. et ea tuba, quom volo, loquor. quae ubique et diutissime audietur. tu loquacitate non modo aures hominum, sed muros rumpis. Augustus vero Filistum gravi vultu increpavit. tunc Maro: si tempus, inquit, Caesar, tacendi hic sciret, raro loqueretur. tacendum enim semper est, nisi quom aut taciturnitas tibi noceat, aut oratio aliis prosit. nam qui contendit et contentionis finis utilis non est, stultis illum anumerandum sapientes putant. posteaquam Augustus summa rerum omnium potitus est, venit sibi in
mentem, an conduceret tyranQidem omittere et omnem potestatem annis consulibus et senatui rem publicam reddere. in quare diversae sententiae consultos habuit, Mecenatem et Agrippam. Agrippa enim utile sibi fore, etiam si honestum non esset, relinquere tYrannidem longa oratione contendit, quod Mecenas dehortari magnopere conabatur. quare Augusti
animus et hinc ferebatur et illinc. erant enim diversae sententiae variis rationibus firmatae. rogavit igitur Maronem an conferat privato homini, se in sua republica tyrannum facere. omnibus ferme, inquit, rempublicam occupantibus molesta ipsa tyrannis fuit et civibus, quia necessum erat propter odia subditorum aut eorum iniustitiam magna suspitione magnoque
timore vivere.
sed
si
cives
iustum aliquem
scirent,
quem ama-
rent plurimum, civitati id utile foret, si in eo uno omnis potestas esset. quare si iustitiam, quod modo facis omnibus in futurum nulla hominum facta compositione distribues, dominari te et tibi conducet et orbi. benevolentiam enim ita omnium habes, ut deum te et adorent et credant. eius sententiam sefûtus Caesar principatum tenuit. audivit a Silone praecepta
APPARATUS PLENUS
33
Epicuri cnius doctrinae socium habuit Varum. et quamvis diveraonim philosophomm opiniones libris suis inseruisse^t] de
animo maxime videatur, ipse fuit Achademicus. nam Platonis sententias omnibus aliis praetulit. explicit de vita. incipit de 194 quoniam GMERABP^ nunc quoniam 2 ipso carmine.
auctore
GZMBP,
auctoritate
ERA
de ipso carmine (crimine
G) iam dicendum est GRABP, de ipso iam dicendum est carmine E, ipso iam carmine dicendum est M, de ipso carmine id 195 bifariam GZERABP, om. dicendum videtur S
197 quid sit primum om. MERABP, hoc est E, idy G 199 praesumpserit GZERABP, sumpserit deinde B M quid ZMERABP, quod G 200 in ipso GZMRABP, sed sive in ipso E'^ sane GZMRABP, om. E spectantur G2^
est
s. s.
expectantur
MERABP
202
VeYAnirPA0A
E,
G,
VeYAeTH-
rPAOCa
yQoccpoc.
RABP, VeYAHrP^4)^
falsa inscriptione
I
VeynrrPa-Pco
M,
'ipsvSo-
E thyestes GZ, thiestes M, thyetes ABP, thietes 204 poetae R, testes E tragoedia GZMRABP, tiiguedia E GUMRABP, poeta E varius G, varus (corr. ex varius P) ZMERABP suo nomine GMERABP, om. Z alia GIÊR
appellata
|
,
GIÊRABP^
falsa sub inscriptione

\
203 alieno
HERABP,
\
aliene G, alio 31
prolata corr. ex
ABP,
205
om.
G
om.
ris
tamen GZERABP, tunc tamen bucolica liquido
huiusmodi
I
GMERABP,
huiuscemodi
i:
est om. P^: post esse
minime dubitandum virgilii ultimam paginae lineam addidit P*

esse virgilii
liquido virgilii esse

\
ZMERABP,
|
liquida
GMERABP,
(r,
GZERABP,
I
metuens
principio
\
aeneidos
207 principium GZERABP, metuat M Z huius operis MERABP, his opeZ alio GZMERP, alia AB, in marg. sup.
\
\
206
tamquam
GZERABP,
testatus sit GZ, operis et in alias translationes B^ testatur sit P, testatur sic testatur deinde ut videtur rasura 208 dicendo dicendum E, sic dicens post dicens addidit Z: ille ego qui quondam et reliqua boet 210 te tu 3IE 211 bucolica colica et dici recte et recte G, et recte dici E, et recte appellari hoc indicio (iudicio E) 212 sufhoc solum indicium om. probasse fecerat quod sufficerat P, se suffecerat
huius
ERAB,
GMRABP,
GZMER, MRABP, GMERABP, Z Z Z GMERABP, GME ZMREAB, G RABP, quod hoc Z censeantur GZRABP, censeatur ME
ABP
GZRABP,
|
218 tria
215
genera pastorum sunt
rum genera
minimi GZP, minima MRAB, nomina E qui ZERABP, quae M, quia G ainoXoi Z, epoloe MEAB, aepoloe P, aepo\ \
G3IERABP,
214 bucolicis
GZMER,
tria sunt pastobocolicis
ABP
Z
ntoaoi G 216 qui GZ, om.

leae
a nobis
MERABP
MERABP,
\
anbis G, id est
MHAONOMOI nOIMeNAIC AB,
34
noiiisvss
oni.
APPARATUS PLENUS
EA liones 2
GZ, ONCOMOJLMHNAC M, Mh<i.0N0M01 nOIMENAIO id est GSMRBP, B, Mhao Nomoi nOIMENAIC P, ow. E
\
opiliones
i
MERBF,
opilornes A,
217 honoratissimi
nestissimi
qui
\
GZM,
bucoli
BOYKGOAOaY M,
2 220 dupliciter GZMEABP, duplici R 221 voluntate GSMRABP, voluntae E originem GZMRABP, ori222 bucolici GZMERB, bocolici AP gine E carminis GZMRABP, carmini E ob GZERABP ad M sunt enim
BP, om.
\ |
\
MA
219 inponi
ôv-koIol GZRABP, ZERBP, bucolicos G ZMERABP, inponitur G fere GMERA
om.
\
ERABP
bubulcos
MERABP,
\
ubiliones G, ovihoratissimi G, ho-
etiam {s. s. R'^) lacedomoniis B carmen hoc GZRABP, hoc camien E, carmen 224 per 225 graeciae RABP, propter Z toti GZERABP, om. ZRABP, grece E, greci G, graecis ilJo GZERABP, eo 226 de GZMRABP, dei jF alii GZERABP, om. ab oreste MERAB, ab horeste Z, arbor esto G, arboreste P vago GZRABP, om. ME, et redditum GRABP, om. Z Ê, 228 per ipsum atque pastores GZRABP, om. quo tempore 230 lignorum om. 229 taurica {corr. ex turica sorore GERABP, pilade E) GERABP, om. profugerat ERABP, perfugerat G, fugerat Z subrepto GERABP, surrepto Z numinis ZERABP, uominis G 280 fasce ABP, fasse Z fascelinam BP, facelinam G, fascelidam AR, facelidam M, fascelidem E, fasselidem Z dianam BP, diana JE 231 nuncupatam {primum nuncapatam R) 232 numinis (corr. ex nominis B) GZ31ERA, nominis P iphigeniam GZ, ifigeniam A, ificeniam RABP, efigeniam E, sificeniam 31 sororem GZMERAB, sorem P suam GZERABP, suo 31 parricidio {corr. ex pirrcidio G)
(et
GZ, sunt etiam E, sunt

223 lacedaemoniis
BP
M)
enim
GZMERAP,
M M
MRA GME
ME
\
GEB
GZMRA
GZMERABP
\
NOMI03 RABP, nomio GZ3IE 284 admeto 31BP {sic), admeco G, admeti ZERA boves Z, oves 31RABP, armenta E, pecoral Hagen, om. G paverat ZMEAP, paraverat RB, papaverat G 234 alii 236 carmen
apolloni
|
MERAP,
GZMERABP
238 alii
ZMERABP,
alio
apollini
GZ
om.
236 id
GZ,
dis
principio
{corr.
ex
G31RABP, eius generis om. 31, principis Gronov. dafniis 31) daphinidis
genus
principi
|
RABP,
ZMERABP,
principis
ZMERABP,
236 dafnipatri
|
sed 31
liariter
ZM, priricipes E et GZERABP, apud hunc (hanc R) GZ31RABP, huic E 239 pecuZ31EABP, peculialiter R, pecualiter G pastoralis
om G
237
omnium GZ31RABP, omnium

\
GRABP,
G) dei
principi
(pastorilis
{corr.
J
ex diei A,
ex diei) pastoralis 31
item GZ,
GZERABP, ipsius et item 31ERABP
dei {corr. 240 quae
cum omnia GZ31, quaecumque omnia
ERABP
dicantur
APPARATUS PLENUS
\
35
GZERABP, sint M probabilissimum MEBABP, probalissimum G, probatissimum Z 241 bucolicum GMEJRAB, bocolicum P, bucolicorum Z a GZMBABP, ad E 242 est m\
seruit
Hagen, erat Z, om.

deinde delevit
\
GMERABP
primum
ab
R velut GZMERABP, primum velit B 248 personarum GZMERBP, personanarum A 244 processurum GZMRABP, primum processerum E ad ZMERABP,
|
illud ante ideo addidit
6^
24B coepisse
{primum coepisset E)
262 E) GMERABP, consideremus Z ad imitationem BP, Tbeocritei Hagen

\ \
veteris 247 feracibus jB, in marg. vel portacibus terris {corr. ex terras quod que (? in ipso ordine E) eum ipsum ordinem 248 voluisse pastores ABP, noluisse pastoris 249 bellamilites belli tores 260 bucolica 261 considerare debeamus {corr. ex debemus bocolica
in terris faracibus
GZMRABP,
\
GZMERABP
|
GLMERABP GMERABP. E GMERABP, ABP

\
G2MERAP,
^3IERABP,
Z GHMRABP, Z
GZMR
GSMER,
theocriti
miratione Z post illectus inseruit id est 268 secutus est G3IERABP, est secutus i: circa humanam GZMRABP, humana erga 254 quod cum G3IRABP, cu ^, o/. 2; tres G3IER ERABP, ut
\
GMERABP,
GZMERA et adprovocatus E
GMERABP,
|
E GM Z ABP, tris Z modi G3IERABP, modos X sint G^MERA 266 ;|âpaxr7/pa5 Z BP, om. EG'^ characteras P, carachZ
\
I
teras RB.,
charecteras
\
(primum tenues B) GEMERABP 266 /Afco? 2;j&i? ^^P, mecos G, MHCMC 31 qui GERABP, quo ilf moderatu" G31EAB^P, moderatur RB"^ ccdgo? GERABP, AAPOOC 31 XccQOs qui validus /iôog qui moderatus intellegitur S 257 erit G3IERABP, erat 2: qui GZ3IRABP, quae
|
ME,
X/
PKTNPAC G
caracteres {corr. ex LGxvog GZRABP, icxviuc

J[,
t
M icxvox
|
carecteres
E^
-E
tenuis
praevaleret bocolica RABP, om. ERABP, om. 1,
GMERABP, praevaluerit Z bucolica GIJMER, 268 ad G3IERABP, om. Z ABP modum ME GZ georgica GZERABP, georica ilf ad GM
|
aeneidem GRAB^P, aeneidam B^, aeneida ZE, aeneiden 259 ad G3IERABP, om. U conferre RABP, ferre G, conscribere Z an GEMRABP, ac sor-
ME
A
\
sita post ideo inseruit statimque linea supposita delevit potius bucolica (bocolica ABP) potius primo bucolica 260 poemate 3IERABP, poete G, carmine
GMERABP,
paulo liberius et magis varium (validum E) quam cetera est facultatem GE, magis varium (varum E) quod et paulo liberius est {om. 31) quam cetera facultatem 3IERABP 261 captandae (s. s. 2^cc\p\QnA2b^ A^) Z31ERAB^P, captandi5', captende G 262 repetendique GÊ31ERABP, reptendique G^ quem GEMERAB^P, que B^ amiserat 263 curia om. G 268 occiso om. die iduum Reifferscheid, die III
et
1
quod
GMERABP,
36
APPARATUS PLENUS
\
iduum GZMEBABP C caesare interfecto S
caesare
GERABF, GN
caesare 3f,
264 sibi veterani
non abnuente senatu
265 conveterani non abnuente senatu sibi continuiesent 267 unde factum atitaissent est iLsque ad finem vitae 245 multis versibus admirari om. sufficite G' mantuani 269 sufficiente 270 etiam finium suorum om. mantuam 271 perdesuorum finium Z, suorum adfinium
GMEBABP,
GZEBABP,
G^ZEBABP, GEBABP,
GSEABP,
M
\
EBABP,
rent Hagen, perdiderunt Z, perdidef G, perdidissent sed virgilius merito carminum fretus (s. s. usus .4*) et (ut G) sed viramicitia quorundam potentium centurioui gilius augusti familiaritate suoque carmine fretus centurioni 276 in om. esset est 273 cum virgilius fluvium GEBABP, in fluvium mintium atque ita {om. EAB) in alteram ripam enatavisset BP, oin. 277 sed postea et {G, om. per om. maecenatem et per triumviros agris dividendis varum pollio-
EBABP
GEBABP,
GEBABP
I
GEBABP,
GSBA
GEBABP,
EBABP)
nem (puUionem G) et comelium gallum fama carminum (carmina G) commendatus augusto et agros recepit GEBABP, sed
postea et mecenate et pollione et ipso etiam augusto faventi280 et deinceps perfruitus est om. bus agros suos recepit S amore EBABP, amicitia G perfruitus EBABP, perfruc-
tu8
axoTiov ZBA 281 quam EEB, qua ABP, quem G G 283 est intentio in GBABP, om. ZE BP, scopon GE GS, et est intentio EBABP laude GEBABP, laudem E
I \
principum
284 atque ex principium B) rediit GE, redit unde agros GEBABP, om. effectus finisque carminis et delectationem et utilitatem (corr. ex ulitatem P^ secundum praecepta confecit {corr, ex perfecit B', corr. ex convenit G\ continet Hagen) GEBABP, unde ut et delectationem et utilitatem finis contineret secundum praecepta ultra GEBABP, 286 non GZBABP, om. confecit quod 287 conscripserit GE, scripserit plures E
[corr.
GEEBABP EBABP
GEBABP, quo E? mirum EBABP, mirandum GE videbi288 varietatem EBABP, tur ei GEBABP, ei videbitur E aetatem GE pastoralium ultra (intra G) GEBABP, pastora289 potuisse GEBABP, potest E lium quae ultra E 290 circumspectior EBABP, circum specior G, circumspiciens
\
EBABP
E
291
theocrito
GBBP,
PoUio inscribitur Hagen,
scribitur
tur
EBABP
id
EBABP,
ABP, ipsam
sicilides
teochrito E, teochito A?, theocritum poUioni inscribitur GE, pollioni iudicet A, videa292 iudicetur ipsum praestruit dicens om. 298 sicelides praestruat dicens
GEBBP,
GE
GEB
EA
duabus faciat
GE
bucolicis
I
GEBBP, 294 iu aliis duabus facit EEBABP, malis 295 praedicimus EBABP, praediximus G 296 aliquid figurate GEEBA, bocolicis BP
APPARATUS PLENUS
{con-.
37
BABPy dicit E allegoriam ZEBABB, allegorian G 297 haec 298 theocritus simpliciter conscripserit 2EBABP, hoc G quem hic noster conatur imitari GEBABP, theocritus quem
\
ex fugurate G)
GH,
figurate aliquid
EBABP
dici
GZ
hic noster toto studio imitari.conatur simpliciter omnino con800 sequitur scripserit om. id quod id est ABP, quod Ei: tractari GIÊABP, om. 801 numerus 315 dicitur Gallus etiam exstant BP, est (= y) cuius lectiones huic in codice Gudtano fol. 70 saec. 308 proprie propriae apparatu^ inei parti addo GBy bucolicae GEA, bucolice EBy, bocolicae B, bocolice quod ex his excipiantur poUio silenus et gallus
GEBABP,
IX
E
\
GEBA
GB
ZEABP,
GEBA
debent 'dici 306 conquestionem GZR poUio scilicet silenus et gallus Z privatam GEBABPy, et privatam Z ABPy, questionem 807 tertia certamen GZEABPy, tertia tamen certamen B 808 genethliagenethliacum et dicitur Pollio; quinta om. y cum {corr. ex genethiliacum P) ZABP, genethiacum G, geneinitdcpLOv B, epitaphion GZE, thiliacum B, genethalia epytaphion y, enitact)ION P, enNITAOION A, eNITAOIWN B 809 ^srccy,oQ(poo6eLg Hagen, M6TAMOP0COCIC AP, METAMOP<|)OCIC B, MTAMOP0O)XIC B, metamorfosis s: s. de formatione mundi E, metamorfossis G, metamorphosius y, metamorpho810 silenus GZEBABP, solenus y septima delectasin Z tionem (delctatio y) pastonim et dicitur corydon GEBABPy^ 3ii amores GZ, mores EBABPy septima pharmaceutria Z nona propriam (pro812 vel farmaceutria GEBABP, om. Zy prium AB) poetae conquestionem (questionem Ey) 314 Yolumniam BPy, nona continet poetae conquestionem Z Hagen, voluminam G, polimniam EABy, polymniam BP 816 ordinem GZ, oricirca Volumniam Cytheridem om. Z 317 egloga {corr. ex etgloga G) ginem BABP, orientem GEBABP, haegloga Z reservare ZEBBP, reserservare G,
tres
BPy, nam
ultimae
proprie
bucolicao non
GEBA
\
E
\
318 quando GEBABP, quoniam Z A constituerit 819 te GZBP, tu EAB sub tegGEBABP, constituit Z mine fagi ZEBABP, sub 320 ostenderit GEBABP, G 321 mihi concede laboostendit Z cum GEBABP, qui Z rem ZEBABP, m. c. 322 naturalem consertumque ER G
servare
t.
1.
328 sed sunt GZ^ 324 bucolici bocolici tityre ZB, tytyre BP, titire E, tytire A, titere 325 ludere versu ZEBJlBP, 1. u. n. 326 digeremus A, digerimus GE, degeremas BP, digeneremus 827 praedixerimus postdixerimus esse bucolicum GEB, boom. colicum 828 heroico eroico A, hercio 29 habeant habeat superest explanatio ad qnam
ABP,
etsi
pastoralem
conscriptumque
sunt
EBABP
G
GZ
GZEBA^
BP
EBABP^
G
GEABP, B ABP EBBP, EBABP, G

\
\
38
APPARATUS PLENUS
carmen
.
.
.
antequam veniamus illud dixerim tenue esse bucolicum et usque adeo ab heroico charactere distare ut versus 830 distinguantur distinguatur his
om..i:
I
GERABP, probetur GZEAP,
881 modificatione
Z GERABP, perhibetur R, per///betur B GZP, edificatione EAB, moedificatione R
bucolicus GZER, bocolicus 332 et primus pes 338 in caesura G2, om. BP, et pes primus quartus pes GZRABP, quartus (om. pes) 335 quintus GZERABP, et quintus Hagen sextus pes GSERA^BP, sextus (om. pes) A^ cum GERABP, ex integris {corr. ex ingegris G) fuerint (fuerit Z) quod tamen {om. Z) virgilius a theocrito saepe servatum victus GZ, fuerint a theocrito saepe servatum quod tamen virgilius (in marg. add. B^) victus RABP, fuerint a theocrito saepe servati virgilius tamen victuB 338 bucolico GZER, bocolico dactilus {corr. ex datilus E) GEABP, dictilus 339 pes ERABP, per se G recubana ERABP, re. c G 840 re om. GERABP, addidit Hagen praepositionem GÊRABP, propositionem G^
GZ
ABP
'
ERA ERABP
\
GZERABP
ABP
quamvis
BPy sub i. cum Hageno uncis inclusi 343 parte G, partem regi 344 rei theocriti theucriti ad 887 post negiexit habet Z: in solo principio, incertum industria an casu, has caesuras servaverit. nam Tityre dactylus partem orationis absolvit, tu patulae recu tertium trocheum quamvis de composita dictione conclusit, bans sub quartum spODdeum pro dactylo; quom subiunxit tegmine fagi terminatis partibus orationis integrum comma perfecit. cuius rei diligentiam licet in Theocriti ferme cmnibus versibus admirari. qui supra dicta acri iudicio diligenterque considerarit, facile intelleget, quae in georgicis intentio, quisque finis fuerit, nec minus etiam in Aeneide. vita virgilii explicit RAP, explicit vita virgilii E^, linea del. E'-, explicit vita virgilii poetae (r, vita virgilii poetae explicit B, ^QQcoao Z, suhscriptio nulla in M.
\
GRABP, quam G tegmine
E fagi ERABP
G
342
sub tegmine fagi
ERA
G
\
ERABP,
ERABP,
CETERAE YITAE VERGILIANAE.

PHILARGYRIUS.
P=
iV"
= cod.
cod. Paris. lat.
Paris.
lat.
1130S 7960
saec.
saec.
IX. X.
vid. praef. p. vid. praef. p.
XIII
XII
VITA
I.
IN NOMINE DEI SVMMI IN BVCOLICA PAVCA ORDINANTVR FONA.

VirgiLLus in operibus suis secutus est diversos poetas,
merum
tatus a
in Aeneidis,
Theocritum in
bucolicis,
HoHesiodum in
5
georgicis.
et cum georgica scriberet, traditur mane plurimos versus dictasse solitus
cotidie medi-
ac per totum
diem retractando ad paucissimos redigere. tres modi locutionum sunt, quos yuQay.zriQag Graeci vocant, taxvog qui tenuis, fiioog qui moderatus, adQog qui va-
lidus intellegitur.
tribus
modis carmen inducitur.

i^riyrjZLKog
est
enim
10
modus
in
dQaiiariKog, est i^7]yi]ZLK6g^ est iiLKzog.
dQaiiaziKog est,
quo personae inducuntur,

1
qui et dLSaaxaUKog
teocri4 eneidis N, aenidie P, SV MI bucolicis X, bocolicis hesiodum N, hessiodum 6 dictasse N, distasse ^âpaxT^pa? 8 tres N, tris scripsi, caracteras P, carecteres 9 i^xvos Hageriy ICXNOX a6og Hagen, adossos P, addos sos JV aSgog P, ICXNOIX
.
|
tum
PX
SVMMI
I
Hagen, adhos
aramaticos exegematicos
PN
|
11
8Qaâxi%6g
{sic)
scripsi,
i^riyritLxog
scripsi,
dramaticos exematicos JV'

jlhxto?
|
{sic)
iV,
corr.
in
PN
cos,
corr.
N^,
aiumaticos
P
|
scripsi
mictos
koy
PN
dpafiartxd? scripsi, drammaticos N' corr. ex arammatiaramaticos 12 i^r]yrirLx6g scripsi, exegematicos iV* ex exegmaticos, ainmaticos P di8a6v,aXiv.6g scripsi, dias-
40
dicitur, in
PHILARGYRIUS
qno poeta
solus loquitur, jUixrog est ex utroque
constans.
15
Virgilius
cipue patre tenui.
Maro Mantuanus parentibus modicis fuit ac praequidam opificem figulum, plures magistri,
initio
quidam
viatoris
mercennarium
et
silvis
colendis ac
apibus recurandis operam dedisse tradiderunt. natus est sub Gneio Pompeio Magno et Marco Licinio Crasso consule,
?o
25
die in pago qui Andes dicitur haut procul a Mantua. praegnans autem mater eius somniavit enixam se laurum iHco in speciem maturae arboris refertaeque variis pomis ac floribus transfiguratam, et cetera vidisse in somnis de eodem puero, quae liic non sunt. initia aetatis Cremonae transegit usque ad virilem, quam septimo decimo anno a
iduum octavo
natali suo suscepit, evenitque, ut eo ipso die Lucretius poeta
30
a Cremona ad Mediolanum et inde paulo post ad urbem. corporis statura fuit grandi, aquilino colore, valitudine varia. nam plerumque a stomacho ac dolore capitis laborabat, sanguienem merum saepe reiecit neque minimae libidinis in pueros proprios, sed proni amoris, quodecederet.
transiit
rum alterum maxime

18 /itxds scripsi,
dilexit
Cebetem
\
et
Alexandrum, quem
16 tenui
NP
17
1
initio
viatoris Hagen, viatori quidam Hagen, cuidam NP PJV^ inio N^ mercennarium N, mercinnarium P
\
corr.
utroque Hagen, utraque mictos figolum iV^(?), figulam ex tenuis N, tenuis
PN
FN
P, recu/'/randis Marco et P, om. magno N, om. 20 iduum edd. Licinio edd., magno milicinio P, milicinio die P, octavo NP, ortum esse videtur ex octobr. idu 21 pregnans N, prignans haut N^P, haud N^ diae speciem 22 in P, eras. se N, re autem N, h P(?) rePiV^ specie JVS maturae edd., maturam P, non legitur
P, colend 1 gn N, genio
colendis
18 recurandis
N
| |
NP
fertaeque P, referentemque N, corr. quae N^ variis N, varis vidisse N, vidiisse 23 transfiguratam P, transfiguratur 26 na25 quam N, que 24 initia P, legi non potest 27 decederet iV*, dedesuscepit N, suscipit tali P, natale paulo N, mediolanum N, medolanum ceret JV\ dediceret grandi P, grandis 28 transiit Hagen, transit p'auIo sanguinem 30 laborabat N, corr. ex -raret 29 a P, om. 31 proni amoris minimae edd., minime N, sanguine
P P
P
|
P, prono amore
NP NP
\
N
P
32
zebetem N,
z in ras.
N^y hebitem
PHILARGYRIUS
41
secunda bucolicorum ecloga Alexin appellat donatum sibi ab Asinio Pollione. cetera autem vita et animo et ore praeter avaritiam probus fuit. unde et bona cuiusdam exulantis
35
Augusto non sustinuerat accipere. ac si quando Romae, quo rarissime coibat, viseretur in publico, sectantes
ofiFerente
deraonstrantesque fugiebat in
proximum tectum. habuitque

uteretur. 40
domum Romae
quam
secessu
Esquiliis iuxta hortos Maecenatianos, quara-
Campaniae Siciliaeque plurimum
parentes iam grandis amisit ex quibus patrera captum oculis

et duos fratres germanos Silonem inpuberem, Flaccum iam adultum, cuius exitium sub nomine Daphnidis deflet. inter cetera studia medicinae quoque et maxime mathematicae
operam dedit, egit et causam apud iudices unam oninino. non amplius quam semel. nam et in sermone tardissimus ac paene indoctus. sed poeticam adhuc auspicatus in Ballistam ludi magistrum, qui erat in Calabria, ob infamiam latrociniorum coopertum lapidibus distichon fecit. distichon autem duorum versuum clausula, quam in poemate brevem sententiam dicimus. ^monte sub hoc lapidum tegitur Ballista sepultus: nocte die tutum carpe viator iter.'
bucoliconim N, bocolicorum P egloga X, aegloga P assimi P poUione X, apolline P ore P, hore 35 probus N, inprobus P exulantis N, ex.5olantis P 36 augusto N, agusto P 37 romae P, romam JV" quo Hacoibat N, coebat P gen, quod visseretur P, viseret 38 demonstrantesque Hagen, demonstrarent 39 esquiliis N, esquilus P hortos N, ortus P qnamquam P, quan33
|
45
50
34 a8i///nio iV,
NP
NP
inpuberem N, inbuberem P flaccum N, flacam P 43 daphnidis P, damnidis 44 maxime N, maximae P causam N, clusam P 46 non 47 pene X, poene P N, om P adhuc cetera non legi potest iLsque ad qui auspicatus in Ballistam Hagen, suspicatug
[
40 secessu (fuit um sciliaeque N^ 42 et duos P, et
quam
N)
U P
PN
siciliaeque
N'P,
calabria latrociniorum 50 versuum non legitur disticon 50 clausula Hagen, clausura ^', clasula qnam in poemate N, qua in poemate 52 monte P, legi non potest hoc N, om. ballista P, balista 53 die P.
in
balistam
48 calabria
X,
Hagen, latrocinorum
NP
49 lapidibus
42
PHILARGYRIUS
55
deinde catalepton et Priapea et epigrammata et diras, item Cirim Culicem, cum esset annorum XVI. cuius materia talis est: pastor fatigatus aestu cum sub arbore [pro calore] dormisset et serpens ad eum proreperet e palude, culex provolavit atque inter
ille
duo tempora aculeum
fixit pastori.
at
continuo culicem contrivit et serpentem interemit ac seculici statuit et distichon fecit:
60
pulcrum
'parve culex,
\
pecudum
custos tibi tale merenti
numere
reddit.'
65
quorundam, per quos in sedes suas et in agros rediit. exorto enim civili bello inter Augustum et Cassium, Brutum et Antonium, cuius copias contra Augustum Cremonenses susceperunt, factum est, ut victor Augustus in eorum agros veteranos deduci iuberet milites et non sufficiente agi'o Cremonensium Mantuani quoque, in quibus erat poeta Virgilius, maximam partem finium
sbiipsitque bucolica rogatu consulum
dieque
lecto
I
N
et
64 catalepton P,
catalecto N^,
corr.
\
ex cate-
priapea N^, priapia N^P et diras Hagen, de 55 ciitem corr. Hagen, et id///rasitem N, et idira sitem P maannorum P, corr. ex amorum lim Hagen, cerem 56 pro teria Hagen, matima P, //tema corr. ex tima 57 ad eum corr. Hagen, calore ut glossam cum Hageno seclusi e palude corr. Hagen, a epalude P, ai leum P, aculeum 58 inter duo N, in dua P culix N, culit P palude pastori Hagen, tempora aculeum PN^, temporaculeum N^ 59 interemit N, interimit P sepulcrum N, sepastor NP 60 culici Hagen, culicis NP fecit N, primum pulchrum P culix N, cu61 parvae P, parva om. sed statim add. P (n et ti ni tale merenti pecudum N, paecodum P lis P ras. m. 2, quid scripserit m. 1 cognosci non potest), talem me{ante funeris lacuna, inqua ad huc 62 funeris reris P cognoscitur rem), non orem funeris P (in archetypo codd. NP 63 scripsitque P, fortasse honorem glossa fuit ad officium) rogatu N, ragatu P bucolica JV, bocolica P scripsit civili Hagen^ cui P, non 64 rediit corr. ex redit N, redit P copias P, copiam 65 augustum N, agustum P legitur j^'' milites N, om. P cremo66 augustum N, agustum P nensium N, cremanensium P, susceperunt N, suscipirunt P maxierat N, corr. ex erant P 69 in quibus N, in qui P mam N, maximum P
\
NP NP
\
N N
PHILARGYRIUS
43
70
perdidissent eo, quod vicini Cremonensibus fuerunt, sed Virgilius merito

et
carminum fretus, amicitia quorundam potentium fama carminum commendatus, ab Augusto amissos agros
amore perfunctus
75
recepit et deinceps imperatoris familiari

est.
Virgilius in operibus diversos secutus est. in imitatione
enim Theocriti, poetae Siculi et Syracusani, scripsit bucoin laudem Caesaris et principum ceterorum, per quos agii redditi sunt, Asini scilicet Pollionis Alphenique Vari et Corneli Galli. scripsit georgica in honorem Maecenatis, qui sibi mediocriter adhuc ignoto opem tulit. nam cum veterano
lica
centurioni resistere ausus esset Virgilius,
statim, ut miles, so
adprehendens gladium in fugam coegit poetam. quin finis persequendi non fuit, priusquam in fluvium Virgilius se coniecisset et in alteram ripam transnatasset. in georgicis Hesiodum, qui de Ascra insula fuit. novissime scripsit Aeneida in honorem Caesaris, ut virtutes Aeneae, ex cuius genere cupiebat esse, suo carmine ornaret, Homerum secutus.
bucolica triennio scripsit, quae et eo successu edidit, ut
85
quoque per cantores crebro recitarentur. septem annis, Aeneida undecim annis scripsit.
in scena
georgica
70 sed virg merito
carminum rundam P
pit
om.
criti
P P
lica
carminum fretus P, sed fretus virgilius quorundam N, amici quam quo72 augusto N, agusto P 73 recepit X, recifamiliari N, familiam P 74 perfunctus est N, est imitatione N, emitationem P 75 theocriti P, teosiculi N, sicu ili P siracusani NP bucolica iV, boco76 principum N, principium P 77 assini P, asinii
71
amicitia
pollionis alphenique vari et comili galli P, pollionis et cor-
N, corr. ex scriptit veteranario 80 centorioni P, centurione 81 quin Hag&A^ esset P, om. cum 82 persequendi iV, consequendi se iV, om. 84 hesiodmn N, essiodum qui de ascra P, qu dea scra insula iV, insola Aeneida corr. Hagen, aenida P, aeneidos 85 eneae iV, aeniae P, cuius iV, corr. ex cui cupiebat NP, s. s. eum iV^(?) 86 esse N, om. 87 bocolica P, bucolicum triennio N, tyrennio quae et eo corr. Hagen, getheo 88 cantores P, cantatores recitarentur Hagen^ nuntiarentur iVP
nelii galli alpheniique vari
79 tulit iV, tullit
78 scripsit
NP
N
I
veterano
\
iV,
P
|
P
|
NP
P
|
BT
Brummer
[1881]
44
90
PHILARGYRIUS
obtrectatores Virgilio
numquam defuerunt nec minim, nam

Homero
sumpsit.
Homero quidem, unde, cum quosdam

nec
consuevit:
eo quod pleraque ab
versus ad verbum transtulisset, con-
95
ipsum crimen sic defendere quoque eadem furta temptarent? verum intellecturos, facilius esse clavam Herculi extorquere de manu, quam Homero versum subripere. Virgilius anno Augusti vicesimo quinto Brundisi moritur Sentio Satumino et Lucretio Cinna consulibus. ossa eius Neapolim translata in secundo ab ui*be miliario sepeliuntur
cur non
illi
pilator veterum diceretur. sed hoc
100 titulo
eiusmodi superposito,
quem
ipse moriens dictaverat:
^Mantua me genuit, Calabri rapuere, tenet nunc Parthenope; cecini pascua rura duces.'
Varius et Tucca Vergilii et Horatii contubemales poetae habentur inlustres, qui Aeneidos postea libros emendaverunt,
105
sub ea conditione, ut nihil delerent. quoniam de auctore diximus, de ipso carmine dicendum.
lata et Varius sub
quamvis igitur multa alia inscriptione sub aliena sint pronomine suo edidit, tamen bucolica li-
90 obtrectatores N, obtractatores nam nec N, nam ne sumpsit unde N, sumsit// i- unde 98 crimen N, cremen defendere Hagen, deperdere (primum perdere P) 94 temptarent {primum temparent corr. m. 1 vel m. 2?) 96 clavam P, clavem hercoli P, herculis 96 ho {corr. ex hu) mero quam bomero P, homeri versum N, verum P 97 augusti 'N, agusti XXV iV^, vicissim quinto P brundisi AT, brundisui 98 Saturnino corr. Hagen, saturniuo (sic) P, saturno ossa P, ossa 99 Neapolim corr. Hagen, neapoli N", necapoli in secundo PN^, in om. N^ 100 eiusmodi P, huiusmodi dictaverat N, dictaver 101 calabri N, calubri P nunc iV, nu P 102 duces N, duce P 108 Varius Hagen, varus oratii N, tucca N, tota oratu contubemales P, contubemiales 104 eneidos N, aenidos P emendaverunt corr. Hagen, emandavemnt JV, emandaverant 106 delerent N, deberent P 106 auctore N^P, autore N^ carmine N, carminum P dicendum {primum du- N) 107 aliena P, alieno 108 Varius carr. Hagen, varas N, varis bucolica N, bocolica P liquido :orr. Hagen, licido P, lucido
\
91
PN
P
|
N N
NP
N
\
NP
NP
PHILARGYRIUS
45
quido Virgilii esse minime dubitandum, praesertim cum ipse poeta tamquam hoc metuens principium huius operis et in alio carmine suum esse testatus sit dicendo
iio
'carmina qui lusi pastorum audaxque iuventa,

Tityre, te patulae cecini sub tegmine fagi'
autem et dici et recte dici vel hoc indicio probari quod eodem nomine apud Theocritum censeantur. verum ratio quoque monstranda est.
bucolica
suffecerat,
115
habent,
genera pastorum sunt, qui dignitatem in quorum minimi caprarii, paulo honoratiores honoratissimi bucolici. unde igitur magis decuit carmini nomen inponi, nisi ab eo gradu, qui fere stores excellentissimus est inventus?
tria
nulli a
bucolicis
opiliones,
pastorali
apud pa-
120
quaeri solet, unde originem ducit bucolicum carmen. non-
Lacedaemoniis originem sumpsisse opinantur. namque transgresso Xerxe in Graeciam [rege Persarum], cum Spartanae virgines sub hostili metu neque egredi urbem neque pompam chorumque colere potuerunt aramque Dianae de more exerceret urbe pastorum, ne sine religione praeterirent,
125
eundem usum inconditis cantibus celebraverunt appellaveruntque bucolicum a bubus. alii ab Oreste circa Sicarmine {fuit cri- N) suum esse P, om. pastonim N, p'pastorum P audaxque NP^, audax P* iuventa N, iuventa P 113 te N, om. P cecini N, cicini P fagi iV, om. P 114 bucolica N, bocolica P suffecerat N^
111
\ | |
\ j \
NP
112
sufficeret
P\
sub117
P^
115
teocritum
qui iV, quae bucolicis iV, bocolicis 118 caprarii N, caprari 11 bucolici N, bocolici magis P, om. decuit PN-, docuit N^ 120 ab eo gradu N^ adeo gradu fere iV, sere 121 est P, om. inventus. quaeri solet Hagen, inveniri solet N, invenitur quem solet 122 bucolicum N, bocolicum 128 lacedemonis P, lacedemonibus 124 transgresso PN^, oransgresso N^ xerxe N, xerse greciam N, grecia rege Persarum ut glossam cum Hageno seclusi 126 corumque P, quoromque diane N, deanae 127 exerceret urbe P, exerceretur bae religione N, relegione praeterirent P, preteriret 129 bucolicum N, bocolicum Oreste corr. Hagen, ore cira
censeatur
NP
censeantur
N.,
P P
NP
46
130
PHILARGYRIUS
ciHam vago id genus carmims Dianae redditum, sed ipsum atque pastores dicunt, quo tempore de Scythia Taurica cum sorore profugerat, subrepto numinis simulacro et lato in fasce lignorum. unde etFascelinam Diauam perhibent nuncupatam. apud cuius aras Orestes per sacerdotem eiusdem numinis Iphigeniam, sororem suam, a parricidio fuerat expiatus. alii Apollini vofttoo, pastorali scilicet Deo, qua tempestate Admeti boves paverat, alii Libero Njmpharum et Satyrorum et id genus numinum principi, quibus placet rusticum carmen. alu Mercurio, Daphnidis patri, pastorum om-
135
140
nium
principis.
alii
in
honorem Panos
erit
pecuLiariter scribi
putant.
plerique a Sjracusanis
primum compositum. quae

probatissimum, bucolicorum temporibus, quibus vita
cum omnia dicantur, illud carmen originem ducere a

pastoralis exercebatur.
145
priscis
quaeritur, quo ordine Virgilius sua carmina conposuerit.

et merito terris fuit.
non aliunde coepit
nisi
ab ea vita, quae prima in
postea rura culta et postremum pro cultis terris bella suscepta, quod videtur Virgilius in ipso ordine
nam
operum suorum
voluisse
monstrare,
cum
pastores primo,
Siciliam vago
corr.
Eagen,
circa
siciliam
murgo N^
cilia-
murgo
Hagen, -i182 subrepto corr. Hagen, subnumiais N^P^ nominis N^ 188 Fascelinam corr. Hagen, facilinam corr. ex fascilinam N, facili nam P dianam corr. ex dianari N, dianari P 134 orestes PN^, orestas N^ 185 numinis corr. Hagen, ncminis Iphigeniam corr. Hagen, i- figentiam expiatus N, expietus P 186 alii apolloni N, ali apelloni P vo(ii(p Hagen, nomine 187 admeti N, admeto P paverat PN, primum pauuverat nimpharum N, nipharum P 188 saturnorum et id Hagen, i numinum principi Hagen, carminum principibus quibus 189 Mercurio Hagen,. mercurii N, mercorii P PN^, om. N^ daphnidis P, dapnidis 140 principis alii corr. Hagen, principali panos N, panes P peculiariter N^, peculi aliter iV\ pecualiter P 142 omnia P, omni probatissimum N, prolatissimum P bucolicorum N, bocolicorum P 148 originem N, origeni P 145 conposuerit Hagen, posuerit 149 primo P, primum
180 id resto
NP
NP
NP
\
NP
NP
NP
NP
NP
NP
NP
PHILARGYRIUS
47
ibo
cultam primum
licis indicat,
deinde agricolas canit et ad ultimum bellatores. ergo inet pastoralem vitam hominibus fuisse bucopost necessarias mortalibus fruges et
usum
agro-
rum inventum
georgicis ostendit, perinde cupiditate possi-
dendi extensione finium ad arma usque perventum est. aut (quia) tres modi locutionum sunt, quos xaQamrjQag
Graeci vocant, tenuis, moderatus, validus, credibile erit Virgilium, qui
155
omni genere
scientiae praevaleret, bucolica ad
primum modum, georgica ad secundum, Aeneida ad tertium

voluisse confen-e.
intentio libelli,
quem axonov Graeci

et
vocant, in imitatione
16O
Theocriti poetae constituitur,

fuit, et in
qui Siculus ac Sjracusanus

effectus
laudem Caesaris
principum ceterorum, per quos,
ut supra diximus, in sedes suas atque agros rediit.

finisque carminis et delectationem et utilitatem
secundum
i65
praeceptum continet. quaeri solet, cur non ultra quam
eclogas scripsit. quod
nequaquam mirum
proferri;
videbitur, qui consideraverit, varietatem
scaenarum pastoralium ultra hunc numerum non potuisse
cum
ipse poeta circumspectior Theocrito, ut ipsa
160 agricolas
N, agriculas
|
bellatores
N,
bellatoris
incultam N^, incultum PIP 161 pastoralem P, pasturalem vitam PiV^ utam N^ bucolicis N, bocolicis P 162 indicat N, indicant P post PiV*, p N^ 168 possidendi {corr. ex possedendi) N, possedendi P 164 ad P, atque 166 quia inseruit Hagen tres iV, tris locutionum sunt iV, sunt lo-
cutionum P îjapaxrTypa? scripsi, carectaras, caracteres omni {corr. ex omne N) scientiae iV, om. P bucolica N, bocolica P 168 aeneida iV, aenida P 169 conferre P, conferri 160 o-Konov scripsi^ spocon iV, scopen P imitatione N, emitatione P 161 teocriti siculus N, sicIuB P 162 principum iV, principium P per quos P, percos iV 168 suas JV, suos P rediit corr. Hagen, redeunte 164 dilectationem P, dilectionem 166 praeceptum N, procep P 166 quaeri corr. Hagen, quem 167 nequaquam iV, nequaquam P 168 proferri Hagen, preferri iV, pferri P 169 poeta corr. Hagen, postea circumspectior
|
167
NP
NP
NP
N
\
NP
P-, circumspectatio
P\
circumspector
NP
P
Theocrito corr.
Ha-
gen
teocriti corr. ex teocrita
N, teocreta
48
170
PHILARGYRIUS H
ecloga, quae Pollio inminus rustica iudicetur, cum [non] id ipsum prae-
resindicat, videatur metuere, ne illa

scribitur,
struit.
YITA n.
in pago qui Andes dicitur haut procul a Pompeio et Crasso consulibus. Virgilius Brundisi moritur XI k. Oct. Sentio Satumino et Lucretio Cinna consulibus nono Ptolomaei regis anno, cui apud Aegyptum Cleopatra in regnum successit, Augusti Caesaris XXVI
Yirgilius
Maro
Mantua
nascitur
regni anno, ante annos
XVI
Christi nativitatis.
ossa eius
secundo ab urbe miliario sepeliuntur titulo huiusmodi superscripto, quem ipse moriens dictavit:
in
Neapolim translata
10
'Mantua me genuit, Calabri rapuere, tenet nunc Parthenope: cecini pascua rura duces'.
170 illa N. ille PoUio inscribitur Hagen, pollioni scribitur N, pollionis scribitur 171 iudicetur N, videtur non seclusit Hagen praestruit Hagen, praestavit P, prestabit corr. ex prestabat
\
P
\
aut
XP
pompeio P, ponpeio
oritur P, brundis si moritur oct P, octb P, Kl satumino P, saturaio 4 consulibus N, consuli nono N, Jsino tholomei 6 cleopatra N-P, cleopra i^T^ augusti
I
P
I
NP
K N
brxmdiseim
JVâgusti (s. s. -i- iulius Pj N^P N] quod primum fuit non legitur
6 eius P,
7
|
ab uxbe s. s. neapoli P^ sepeliuntur titulo edd., quem ipse moriens sepeliuntur titulo N., sepeliuntur quem ipse moriens titulo 8 huiusmodi P, corr. ex -modis 9 nunc N, nunc P 10 partenope iV-, partinope PA"^\ 8. s. neapoli paacua rura duces NP, s. s. bucolica georgica enei P*
NP
P
rasura post eius Xeapolim edd., neapoli
NP
FOCAE GRAMMATICI VRBIS ROMAE VITA

VEK&ILII.
P=
Parisinus lat 8093 saec.
IX
v.
praef. p. XIII.
PRAEFATIO.
vetustatis
memoranda
custos,
regios actus simul et fugaces
temporum cursus
aurea Clio,
tu nihil
nil
docilis referre,
magnum
sinis interire,
mori clarum
condita
pateris, reservans
saecli
posteris prisci
monumenta
libris.
sola fucatis variare dictis
paginas nescis, set aperta quicquid.

veritas prodit, recinis per
lo
aevum
simplice lingua. tu senescentes titulos

flore durantis
avorum
15
reparas iuventae
militat virtus tibi; te notante
crimina pallent.
tu fori turbas strepitusque
eflfugis
litis
dulci
moderata cantu,
metri.
80
nec retardiri pateris loquellas
compede
titulus: vita Yergilii incpt a Foca grammatico urbis Romae uersibus edita Praefatio 1 memoranda P, veneranda L. Mneller 3 docilis editores, docili 10 set P\ sed Pquicquid man. p, quiquid 18 avorum Baehrens, laborum reparas iuventae editores, reparas iubent^ \s moderata P, modulata Tollius.
50
FOCAS
his fave dictis! retegenda vita est
vatis Etrusci
modo, qui perenne
Romulae
voci decus adrogavit
carmine sacro:
VITA VERGILn.
25
Maeonii specimen vatis veneranda Maronem
Mantua Romuleae generavit flumina

quis
linguae.
quis facunda tuos toleraret Graecia fastus,
tantum eloquii potuisset ferre tumorem, aemula Vergilium tellus nisi Tusca dedisset?
30
huic genitor figulus,

ut referunt
liaec
alii
Maro nomine,
culter agelli
tenui mercede locatus,

quis non miracula
sed plures figulum.
rerum
stupeat? dives partus de paupere vena
3.0
40
enituit: figuli soboles nova carmina finxit. mater PoUa fuit Magii non infima proles, quem socerum probitas fecit iam clara Maroni. haec cum maturo premeretur pondere ventris, ut solet in somnis animus ventura repingens anxius e vigili praesumere gaudia cura, Phoebei nemoris ramum fudisse putavit.
sopor indicium veri! nil certius
umquam
cornea porta
tulit.
facta est interprete lauro
certa parens onerisque sui cognoverat ar+em.
consule Pompeio vitalibus editus auris

21 his fave Tolltus, hic fabe 2a ad rogavit Riese, adrogabit P. Biese anihol. lat. ad c. 670, 3 adnotat in cod. b et '0 saepe commutari. hanc commutationem i/n vita emendanda uirgilii interdum neglexi. 26 flumina P, fulmina 31 locatus P, locati Heinsius L. Mueller 38 haec P, hic Pithou et Scaliger stupeat dives corr. e stupet dibes P* partus edd. parcus 34 enituit P, emicuit Pithou et Scaliger, nova edd. noba 36 infima rasura exstare vid. primum infuma 36 iam clara Scaliger, iam data P, tam cara Heinsiu^, laudata Baehrens, adamata Barth 38 repingens P, refingens Burmann, repingere Muncker 3 e Burtnann et vigili P, vigilis Reifferscheid 42 est edd. es
FOCAS
et Crasso tetigit terras quo tempore Chelas iam mitis Phaethon post Virginis ora receptat.
51
45
infantem vagisse negant.

conspexit
mundum,
cui
nam fronte serena commoda tanta ferebat.

munere verno
50
ipse puerperiis adrisit laetior orbis:

terra ministravit flores et
herbida supposuit puero fulmenta virescens. praeterea, si vera fides (set vera probatur), lata cohors apium subito per rura iacentis
labra favis texit dulces fusura loquellas.
hoc quondam in sacro tantum mirata Platone indicium linguae memorat famosa vetustas. set Natura parens properans extollere Romam et Latio dedit hoc, ne quid concederet uni.
insuper his genitor, nati
55
dum
fata requirit,
60
populeam sterili virgam mandavit harenae, tempore quae nutrita brevi, dum crescit in omen
altior emicuit cunctis, quas auxerat aetas. haec propter placuit puerum committere Musis et monstrare viam victurae in saecula famae. tum Ballista rudem lingua titubante receptum instituit primus; quem nox armabat in umbris grassari solitum. crimen doctrina tegebat. mox patefacta viri pressa est audacia saxis. incidit titulum iuvenis, quo pignera vatis
edidit.
65
auspiciis suffecit
poena magistri.
70
[^Monte sub hoc lapidum tegitur Ballista sepultus; nocte die tutum carpe viator iter'.] nos tamen hos brevius, si fas simulare Maronem: 'Ballistam sua poena tegit, via tuta per oras'. [^Hic Ballista iacet: certo pede perge viator'.]
61 herbida edd., hervida 62 set 56 quondam edd., P, tinxit Baehrens Tollius, omnem P, umbram Heinsius
75
P et
Baehrens
54 texit
61
condam
omen
lista
69 incidit edd., incidi
Heinsius, poena edd. pfna P, 71 83 74 oras Scaliger, auras P, arva Baehrens
65 Ballista edd.^ val70 auspiciis P, auspicio

del.
Eeifferscheid
52
POCAS
['Carcere montoso clausus Ballista tenetur;
securi fraudis pergite nocte, viri'.]
[^Quid trepidas tandem gressu pavitante viator? noctumum furem saxeus imber habet'.]
80
['Ballistae
intulit.
vitam rapuit
lapis: ipse
sepulcrum
tremit'.]
umbra nocens pendula saxa
[^Crimina latronis dignissima poena coercet: duritiam mentis damnat ubique lapis'.]
hinc culicis tenui praelusit funera versu:
85
'Parve culex, pecudum custos

tibi tale
merenti
munere
reddit'.
tum
tibi
Sironem, Maro, contulit ipsa magistrum
Roma
90
potens, proceresque suos tibi iunxit amicos:
PoUio Maecenas Varus Comelius ardent,

te sibi
Musa
iam
95
quisque rapit, per te victurus in aevum. refer quae causa fuit componere libros?
sumpserat Augnstus
remm moderamina
princeps.
necis ultor erat patriae,
iam caede priomm
perfusos acies legitur visura Pliilippos.
Cassius hic
intereunt.
Magni vindex
victor
et
Bmtus
in armis
nondum
contentus opimis
emeritas belli spolis ditasse cohortes

proscripsit miserae florentia rura Cremonae,
100
totaque militibus pretium concessa laborum praeda fuit: violenta manus bacchata per agros. non flatus, non tela lovis, non spuraeus amnis,
non imbres rapidi, quantum manus impia vastant. Mantua, tu coniuncta loco, sociata periclis:
78
Si praelusit P, prolusit 85 pe8586 del. Eeifferscheid v. culex 413 sq. Heinsius 89 Varus cudum custos culex 413, pecodum custus
cet
tandem P, tantum Oudendorp 83 damnat P, clamat Eiese
82 coercet edd., quoer-
91 fuit P, viro 90 te Klotz, et 93 priorum P, priori vel reorum Heinsius, piorum Heinsius 97 cohortes edd., 96 contentus edd., contemtas Bummnyi 100 bacchata edd., bacata corr. ex naccata choortes Mueller, vastant Heinsius, uastat (u 102 rapidi P, rabidi 108 periclis P, periclo es Buecheler 2 corr. ex b)
Weichert,
uarius
FOCAS
non tamen ob meritum miseram vicinia fecit. iam Maro pulsus erat: set viribus obvius ibat fretus amicorum clipeo, cum paene nefando
ense perit.
saerilego
53
i05
quid dextra furis? quid viscera
Romae
mucrone petis? tua bella tacebit posteritas ipsumque ducem nisi Mantua dicat. non tulit hanc rabiem doctissima turba potentum. itur ad auctorem rerum, quid Martius horror
egerit, ostendunt, qui
iio
tam miseranda
tulisset.
Caesaris huic placido nutu repetuntur agelli.

his auctus meritis
cum digna rependere
vellet,
ii5
munera vincere posset: praedia dat Caesar, quorum brevis usus habendi,
invenit carmen, quo
obtulit hic laudes,
quas saecula nulla
silescant.
pastores cecinit primos: hoc carmine consul
PoUio laudatur
composito.
ter se revocantibus annis

120
post haec ruris praecepta colendi
quattuor exposuit libris et commoda terrae edocuit geminis anno minus omnia lustris. inde cothurnato Teucrorum proelia versu
et
Rutulum
tonuit. bissena
volumina sacro
126
formavit donata duci trieteride quarta.

sed loca quae vulgi memoravit tradita
certius ut libris oculo dictante notaret.
fama
aequoris et terrae statuit percurrere vates,

pergitur: ut Calabros tetigit, livore nocenti
Parcaiiim vehemens laxavit corpora morbus. hic ubi languores et fata minacia sensit
iso
miseram edd., misera P, misera es Riese 112 qui lolquid P, tunc edd. 113 his Tollius, hic P 116 abendi P, 117 silescant edcL, silescunt P, sOebunt Franhabenti Ziehen 119 ter se edd., terrae P? cius 121 et P, en Reifferscheid 126 donata P, donanda Francius 124 sacro edd., sacrum P 129 pergitux P, pergit et ut Burmann 130 laxavit P, luxavit 131 langoScaliger, lassavit L. Mueller, vexavit Eeinsiu^
104
lius,
res P.
YITA NORICENSIS.
S
= cod.
in
Sanblasianus 86 saec. IX.
vtd. praef. p.
XIV
Locus tempus persona in hac arte Aeneidos quaerendi

sunt et causa scribendi certum
libri.
filii
est, nam Mantua locus huius tempore Caesaris Augusti scriptus persona Virgilii figuli cui Stimichon nomen erat et Maiae sororis Lu-
5 cretii.
hic
autem
tres
species
proprietatis
habuit,
id est
Puplius Virgilius Maro,

puplica
re,
Puplius
puplite
grandi vel a
Virgilius a virga laurea id est mater eius prae-
10
15
gnas fuit vidit se ipsum enixam fuisse virgulam lauream, quae tan cito in virgam lauream coram crevit magnitudine teribinti. Maia retulit Lucretio fratri suo poetae claro et dixit ei mox filium paries, et quod non de semine regali praegnas es, non de triumphis clarus erit puer, sed de artificio aliquo aut poematis aut alicuius operis clanis habebitur. et postquam natus fuerit debes eum ducere ad poetas; et Virgilium oportet te nominare. Maro eloquens intellegitur. Eusebius dicit: Virgilius Maro in pago qui Andes dicitur haut procul a Mantua nascitur Pompeio et Crasso
consulibus.
Virgilius
Cremonae
studiis
eruditur.
sumpta
20
toga Mediolanium ingreditur et post breve intervallum Romam pergit. Virgilius in Brundisi moritur Sentio Satumino et Lucretio Cinna consulibus. ossa eius Neapoli translata in secundo ab urbe miliario sepeliuntur titulo huiusmodi suprascripto, quem moriens ipse dictaverat:
25
'Mantua me genuit, Calabri rapuere, tenet nunc Parthinope; cecini pascua rura duces'.
causa
civilis
belli inter
Octavianum Augustum
et
Marcum
16 Hier. chron. ad a 1948 (Euseb. ed. Schone 11 p. 135) S: Virgilius 18 consulibus. 18 Hier. chron. ad a 1959 (II eniditur Hier. chron. ad a. 1964 p. 137 b) S: Virgilius (H p. 137 i) S: sumpta 20 Hier. chron. ad 20 pergit a. 2002 (H p. 143 k) S: Virgilius 26 duces
VTTA NORICENSIS
Antonium iuxta Acteum
nius
litus gesti in
55
cum
Cleopatria in fugam.
pervenit et agros
suis divisit, villa
militum et quoque propria
quo versus est AntoCaesar victor Romam amicorum Antonii militibus

et
Virgilii,
qui consiliarius
30
familiaris et poeta Antonii fuit,
quae
Claudio Arioni centurioni data est. Cornelio Gallo Cremona non sufficiente militibus. hi sunt amici Virgilii de potentibus Octaviani: Emilius Macer, Quintilius Varus, Micenas, Cornelius Gallus, Asinius Pollio. in laudem et honorera Caesaris eo iubente XII libros Aeneidos
scripsit.
sit,
Andes dicitur, cum Mantua data est

villa
35
Homerus XLII
Virgilius vero
libros in laudem Graecorum scripXTT in laudes Romanorum scripsit. patien-
in
tiam autem sui ingenii nobis ostendit cartando lata XLII XII et angustiora delatando id est VII in X et II in IV. Aeneys quod de Aenea narrat. Varus et Toca Virgilii et Horatii contubemales poetae, qui Aeneidos postea libros emendaverunt sub ea condicione, ut nihil adderent. tria genera carminum sunt: humile eloquium ut bucolicum, medium eloquium ut georgicon, magnum eloquium ut Aeneidon. phisicam secutus in bucolicis, ethicam in georgicis, in Aeneidis loycam.
40
45
PupUus
Virgilius
Maro natus
est in idibus Octobris
Pom50
peio et Crasso consuUbus genere Tusco,
Mantuae
civitatis
vico Andes nomine ubi eum mater Maia genuit ante triennium quam Lucretius poeta deciderat. quis pater eius fuit
incertum est. in eo loco ubi est conceptus palmes est positu3 qui in arboris speciem crevit, qui indicio fuit mirae claritatis. eum erudivit Balesta cives. ubi Romam venit ad notitiam Caesaris statim factus est amicus. Virgilium nempe propterea parvuli legunt ut videlicet poeta magnus, omnium praeclarissimus atque optimus teneris hebitus (5. 5. velaeni) animis non facile oblivione possit aboleri secundum illud Horatii (epist. I, ^, 69) ^quo semel est inbuta
, ,
55
recens, servabit
odorem
a.
testa diu'.
60
,41 Hier. chron. ad derent.
2007
(11 p.
143 p) m: Varus
43
ad-
VITA MONACENSIS.
m
Monacensis
et
lat.
15514
saec.
vid. jpraef. p.
XIV.
Pompeio Pompeio
tur iuxta
5
Crasso consulibus.
et
Crasso
consulibus
anno
villa
Aegypti octavo in pago Andensi in
Ptholemei regis quae Andis dicialii
Mantuam
nascitur Yirgilius,
quem
de
Roma-
10
15
Mantuanis parentibus natum autumant, infimis tamen, quia pater illius figulus fuit Istimicon nomine. mater eius Maia vocatur. quae de eo praegnans fertur in somnis vidisse se enixam virgam lauream et subito in magnitudinem terrebinti crevisse. quae cum fratri suo Lucretio poetae somnium retulisset, ait ad eam: paries, inquit, cito filium, qui licet non de magno sit genere, habebitur tamen clarus aut de aliquo artificio aut de poematibus aut de quolibet opere mirando. unde nato illum oportet poetis exhiberi et quia virgam vidisti, a virga Virgilius vocabitur. unde et postea Publius Virgilius Maro vocatus est. Tublius' pronis alii de
nomen
regali.
est a poplite
grandi vel ut
et
alii
a publica re id est
gliscens' propter
^Virgilius' a virga vel ut alii
Vere
scientiam
20
Maro autem niger vel eloquens dicitur. hic primum Cremona civitate in Italia eruditus, deinde Mediolanio, ut ipse ait. sumpta toga Meeructuantem
viridem.
diolano egreditur. post breve tempus
Romam
venit,
pore igitur,
Casius
quo lulius Caesar regnabat
in Italia,
temBrutus
Xn
plebes
Tuscorum regebat,
id est inferiores partes
Ptholemei
20 ut ipse ait
chron. ad a. 28 plebestus.
Philargyrius Hagen: Appendix Serv. p. 1 fortoMe erat in archetypo Eusebius ait? Hier. 1964 (II p. 137 i) m: sumpta 21 egreditur.
cf.
corum
VITA MONACENSIS
Italiae,
57
ortum
est bellum.
partesque Virgilii editabat. inter praefatos reges haud multo post victoriam lulius captam
25
moriens regna haec nepoti suo Octaviano, sororis suae Octaviae filio, tradidit. hic Antonio, consuli suo, Monachim dedit sororem suam coniugem. sub cuius potestate Virgilius sed Antonius tertio rebellans despecta sorore eius erat. Alexandriam pergit, habens consiliarium et poetam Virgilium in c6mitatu, qui accepta Cleopatra Arabiam dotem dedit auxHiante sibi Hispania, Aflfrica, Syria, Aegypto et media parte Italiae a Roma usque ad mare meridianum, Cremona et Mantua. partibus vero Caesaris consenserunt VTI triones(?) Gotia, Germania, Hilliricum, Rhetia, Pannona et omnis SiHcia et insulae Tyrreni maris et media Italia a Roma usque ad Alpes et usque ad vicinum mare, Ephiro cum Roma et Ravenna cum ceteris civitatibus. Antonius quidem Octaviano Caesari navale bellum intulit iuxta Acteum litus, ducens exercitum secum et Cleopatram, habentes duos serpentes in prora navis, ut, si victoriam Caesaris sensissent, a serpentibus
30
35
40
interimerentur.
et tali
desperatione statim misit
perierunt.
at victor Caesar
Romam
et
redit et
Cornelium Gallum vero Appinum

est
milites suos, ut hereditatem Antonii et
Asinnium PoUionem amicorum eius, hoc

dividerent et quia
45
Cremonam
civitatem, suis
militibus
non sufficerent illis addita est Mantua unde erat Virgilius. tunc Mantua Comelio Gallo data est et Andis, Virgilii villa, Claudio Arrioni, qui voluit Virgilium occidere, nisi flumen in alteram partem natasset. post quae amici et condiscipuli Virgilii, consules
50
Caesaris et poetae Aemelius Macer,
Varus, Mecenas, Comelius Gallus et Asinnius suasemnt Virgilium ut per laudem Caesaris peteret heredidatem suam. quam cum per Assinnium Pollionem impetrasset, devenit ad amicitiam Caesaris. tandem petentibus Romanis, cum scirent Graecos pompantes vicisse oriGentilius
Pollio
24 editabat an <her>editabat(?) m 81 dote m 86 VII triones? scriptnxa depravata est. Diehl l. a. p. 46 legit oriens. 88 ravenna an ravennam(?) m 66 pompantes t. gloriantes
5S
58
VITA MONACENSIS
ginem Romanorum in libris Homeri praecipue de eversione Troiae, unde Roma initium sumpsit, ut habuissent solatium Homani, scripsit Virgilius adversus Graecos de fortitudine
60 et
origine
Romanorum cum
primo
opere Aeneae,
petivit
filii
Anchisae
et
qualiter Aeneas
Romam
et
fortitudine
sua superato
virtus et
culis
66
Tumo
obtinuit.
in quibus narratur opulentia
maiestas Caesaris et
sit.
quomodo
Gentilius
ille
a multis saeista horta-
prophetatus
maxime
Varus
tus fuerit, cui in eius honore Virgilius scripturum promittit
XII
libros, dicens inter
VI eglogas
[dicens] [hucol. VI,

isti
6 sq.^
'tunc tibi dicere
laudes, Vare,
tuas'.
inimici
Virgilii
70
75
80
adversabantur illi: Comificius, Clodius, Mebeus, Vabeus, Archades, Vavius et Mevius. si quaeris locum, ubi primum scribere inchoaverit exordium librorum, dico verum bucolica et georgica, in Partenope civitate, quae Cima et Neapolis et Necapolis vocatur. ibidem primam partera sui Kbri scripsit. Xn vero libros Aeneidos heroici carminis, postquam amicitiam Caesaris adeptus est, Rome scripsit. alii tamen Mantua hoc scripsisse putant. quo, inquies, tempore quidem? Augusti, inquam, Caesaris, a quo reges Romanorum coepemnt Augusti vocari, qui regnavit annis LVI et mensibus VI. qua ex causa, nosse vis: pro postulatione heredidatis suae ad laudem Caesaris in honore Assinnii Pollionis bucolica scripsit. item in laude Caesaris et honore Mecenatis georgica edidit, item in laude Cae(saris), petentibus Romanis, XII libros Aeneidos composuit. iDucolica plurale nomen est gen(eris) neutri ab eo quod est *bos' et ûmbocolo' compositum et est adiectivum nomen. bucolica
id est
8B
boum
cultura: Isiodus dicit.
bucolica pastorale car-
90
men, quod Siracusani a pastoribus opinantur esse compositum. alii a Lacedemone transeunte Exerse rege Persarum in Traciam et cum Spartanae virgines metu hostili urbem egredi non auderent nec pompam quammcumque agrestium in honore Dianae exercerent, turba pastorum, ne reHgio
68 a multis (a deleta) 71 Cima sive Cuna 84 umbocolo fortasse verbo colo(?)
w?
31 cae
VITA MONACENSIS
periret,
59
appella-
eandem
in cottidianis cantibus celebranint.
tur autem bucolicum a maiori parte. bucolicum id est boum cultura, quam opilionum et cantica in his inserantur. haec
bucolica egloga continet.
'egloga' enim
et
graece, latine 'ex95
cerptio' sive ^gratiarum actio'
^conloquium' dici potest
propter collectionem ex multis libris vel historiis seu fabulis in unam fabulam collectam veluti epistola. georgicon plurale
nomen
est
compositum:
'ge'
enim graece,
latine ^terra'
dicitur; 'orgin' vel 'orgon' graece, latine 'culmen' vel 'cul-
tura' intellegitur et est
rum
nomen georca carmina id est terrapotronimicum est et genitivus. nepos Caesaris. propter narrationem Aeneae et posteritatis eius. quales auctores assimilatus est Virgilius? Teocritum Siracusanum in bucolicis, qui VII eglogas narrat typice dicens (buol.II,36): êst mihi disparibus septem compacta cicutis'. Virgilius decem. Isiodum Ascreum in georgicis, qui duos libros composuit de agricultura, unum de semine farris et plantatione vitis et arborum, alterum de pastu pecorum et iumentorum et de pastu vel cura apium. econtra Virgilius scribit quatuor propter quatuor species agriculturae. ager enim 'arvus' dicitur propter arandum et ^concultura.
''Eneidos'
situs'
100
105
110
propter insertas arbores et vites in ordine positas aut ^pastus' propter pastum pecorum et iumentorum aut 'florens' propter flores collectos in agro convenienti ad
pascendas apes. in XII vero libris Omerum imitatus est, qui praecellit omnes poetas Graecorum, inter quorum poemate XLim libros de insignis (sic) eorum operibus et praecipue de versione Troiae conscripsit. haec contra Virgilius undecim libros composuit in laude Romarum. quot sunt partes principales scientiae? in poemate Virgilii tres: physica id est naturalis in bucolicis,
115
120
ethjca id est moralis in georgicis, loyca id est rationalis in XII Hbris Aeneidos.
91
eundem m
96 de
s.
s.
ex rn^
97
collecta
119 sqq. cf. vita Noricensis 43sqq.
BT
Vitae Vergiiianae ed.
Brummer
[1881]
VITAE GUDIANAE.
y
Gudianus
fol.
no 70
saec.
IX
I.
vid. praef. p.
XlVsqq.
VITA
Iniciis
librorum VII periochae id est circuinstantiae sunt
requirendae: vita poetae, titulus operis, qualitas carminis,

intentio scribentis,
planatio.
5
numerus librorum, ordo librorum,

poetae
ex-
de
vita
primum dicamus.
iste Virgilius
Mantuanus fuit genere, patre figulo et matre Maia genitus et omni virtute probabilis, excepto quod impatiens erat
libidinis.
fuit et verecundissimus adeo ut de ipsa sui verecundia cognomen sibi sortiretur. nam 'Partenias' id est
Virgilius dictus est.

10 latine.
'partenos' enim graece, 'virgo' dicitur

et peperit
cum
vero pater et mater eius iter agerent, mater
eius ventre
admonita declinavit a puplico
puerum,
dicunt
quem nominavit Virgilium a populi, quam ibi fixit. quae

et in
15 lisset
virga lauri sive ut
alii
virga brevi tempore convaluit
mirae altitudinis arborem excrevit.

suo fratri Lucrecio, intellexit
quod cum rettueum futurum esse ma-
gnum
ingenio vel arte. ipse vero multis in locis studuit, partim Cremonae, partim Neapoli, partim Mediolani. deinde multos composuit libros. fecit disticon id est carmen duorum versuum in Balistam id est contra Balistam latronem
20 ita:
'monte sub lato
(sic)
lapidum tegitur Balista sepultus;

iter'.

vercundia y
13
16 futur ia, corr. in futuru y 2 Servius
convaluit in marg. add. y*, om. y^ 19 balista y 21 ballista y

y vita
{Hagen
I, p. 1):
explanatio
VITA GUDIANA
fecit et aliud disticon
61
ad culicem [culex 413/14]: custos tibi tale merenti funeris officium pro vitae numere reddit*. scripsit et bucolicum ad simiUtudinem Teocriti creci poetae, georgicon ad similitudinem Esiodi, Aeneida ad similitudinem Omeri. cum igitur bellum civile inter Octavianum et Antonium ortum fuisset, Cremonenses partibus Antonii faverunt. sed Octavianus potitus victoria Ajitonium interfecit
parva
{sic)
culex
pecudum
25
so
et agros
Gremonensium
addidit eis
suis militibus distribuit et
cum non
illi
sufficerent,
agros Mantuanorum, non quod
peccassent, sed quia vicini erant Cremonensibus.
inde idem
vi-
Virgilius [bucol.
/X, 38]: ^Mantua ve miserae nimium
cina Cremonae'.
et
inter quos et Virgilius perdidit suos agros 35
ob istam causam abiit
Romam
atque adiutorio Pollionis
et Mecenatis, qui erant tunc clarissimi consules,
non solum
agros recipere meruit, sed et familiaritatem Octaviani ob-
admonente vero Pollione scripsit bucolicam in tribus et ortante Mecenate scripsit georgicam in septem annis et emendavit. praecipiente vero Octaviano scripsit Aeneidam in undecim annis, sed non emendavit. unde ipse moriens praecepit, ut totus incenderetur liber. sed Octavianus tantum opus non paciens perdere praecepit, ut Tuca et Varro, qui erant tunc nobilissimi poetae, tali emendatione emendarent, ut superflua quaeque auferrent et de suo nibil adderent. unde et dimidii versus ibi inveniuntur. titulus operis est bucolicum carmen et dicitur apo tubucon (sic) id est a cura boum vel a custodia quia, quamvis ibi poeta de aliis loquitur animalibus, tamen a bubus nomitinuit.
annis et emendavit.
4o
45
50
navit
suum carmen, quia boves aput

tres sunt
rusticos praecipua sunt
animalia.
qualitas carminis.
caracteres: humilis, medio-
28
octovianum
41 xi y
y,
itetn
30, 38 octov-
30 potitu8
ex -tur
ct
corr. y
tulus
48 Servius in Verg. bucol. 56 scripsit
(Hagen Servius 111,1

6*
p. 1) y:
ti-
62
cris,
55
VITA GUDIANA H
grandilocus, quos Virgilius
commemorat: humili
in bu-
60
Aeneida scripsit. intentio scribentis: ut laudaret Pollionem et Mecenatem agris receptis, vel aliter, ut imitaretur Teogritum in bucolicis, Isiodum in georgicis, Oraerum in Aeneidis. numerus librorum: quamvis X habentur eglogae in buin georgicis enim colicis, tamen unum conficiunt librum. quattuor sunt libri, in Aeneidis multo plures. ordo librorum facile videtur, quamvis antiqui de ipso orcolica, mediocri in georgica, grandiloco in
dine
multum
contenderent.
est
explanatio
65
quam
ubi,
in
manu
tenemus.
set
lohannes
Scottus has
cur,
breviter scripsit periochas dicens: quis, quid,
quibus facultatibus. quis scripsit? cur scripsit? ut laudem redderet Pollioni et Mecenati sive Octaviano. quomodo scripsit? humili, mediocri, grandiloco caractere.
Virgilius.
quomodo, quando,
quid scripsit? bucolicum carmen.
70
quando
tuae.
scripsit? temporibus Octaviani. ubi scripsit? Manquibus facultatibus fecit? eorum, quos imitatus est,
videlicet
Theocritum
in Aeneidis.
in
bucolico,
Isiodum
in
georgicis,
Omerum
explicit
proaemium.
viTA n.
vita Virgilii poetae incipit:
Virgilius genere Mantuanus in pago, qui Andis dicitur, haut procul a Mantua nascitur Pompeio et Crasso consulibus. Pompeius captis Iherusolimis tributarios ludeos facit.
5
Virgilius
Chremone
studiis eruditur.
57 ante agris
una eminet ha^ta

sed
-i-
recta,
quae mihi videtur vix

s
i.
interpretanda
i,
hoc
est id
est
an
sibi?
s.
sive?
3 con2 Hier. chron. ad a. 1948 (U p. 135 m) y: Virgilins sulibus 5 Hier. ehron. ad a. 1959 (11 p. 137 b) y: Virgilius 5 eruditur
VITA GUDIANA
11
63
bucolica^ ut ferunt, inde dicta est, a custodia

est
oiTto
boum
id
t&v ôvKokcov^ id est a cura boum. praecipua enim animalia sunt aput rusticos boves. huius autem carminis origo varia est. nam alii dicunt eo tempore, quo Cherces Persarum rex invasit Greciam, cum omnes intra muros laterent nec possent more solito Diane sacra persolvi, pervenisse ad montes Lacones rusticos et in eius honorem ymnos dixisse, unde natum ab illis rusticis carmen bucolicum aetas posterior elima[na]vit. alii dicunt quod cum Orestes Diane simulacrum ex Chitia adveeret Sticiliam tempestate esse delatum, completoque anno Diane festum celebrasse coUectis nautis et aliquibus pastoribus convocatis et exinde permansisse aput rusticos consuetudinem. alii non Diane neque Oresti set Apollini hoc carmen dedicatum dicunt, quo tempore Ametis regis pavit armenta. alii rusticis nominibus a pastoribus hoc asserunt carmen, ut Faunis, Nimphis ac Satiris hic est quoque huius carminis titulus. causa ergo scribendi bucolicam haec est: occiso lulio Caesare Augustus filius
eius id
est
lo
i5
20
Octavianus contra persecutores patris et Antovictoria potitus
nium bellum movit,

qui contra
sufficerent,
Cremonensium
agros,
25
eum
senserant, militibus suis dedit. qui
cum non
etiam Mantuam iussit distribui, non propter culpam sed propter vicinitatem. unde dicit Virgilius (hucol, IX, 28): ^Mantua vae miserae nimium vicina Cremonae'.
inter quos agri Virgilii sunt ademti.
set
cantando postea
et
30
recipere meruit ab Octaviano et suis senatibus.

'Titirus' dicitur
est
maior yrcus, ex hirco

ergo
ove natus, et
qui
35
dux
gregis.
per illum
intellegitur Virgilius,
fuit quasi
sibi
dux Mantuanorum, quando ab Hoctaviano agros

'Melibeus" apotonmeliton id est a
suisque impetravit.
meditatione.
secum enim fugiens meditabatur,
quomodo
c7C(otcov
BcovKoXav y
21 satris
iisXirroiv
*/
19 post
dedicatum rasura\
videtur
carm y intellege &nb rcbv

6 Servius
85 melibeus ex moeli
corr.
fuisse
ad bucol. (Hagen
III, p. 1)
y bucolica
20
Satiris
64
VITA GUDIANA UI
vel 'Melibeus' dicitur ano tc5v boum. ^bucolica' ano t&v povKokav a custodia boum. ^Titirus' a graeca aethimologia
suam dimittebat regionem

juijyLwi/
id est a curis
id
est
40 descendit.
inter ^patulum' et 'patentem' distantia est. ^patulum' quae ob omnibus videtur et non clauditur nec latet, sicuti est mons et arbor; 'patens' est quae clauditur et aperitur, sicut est ostium et fenestra. 'egogla' dicitur quasi
egaloga, quia 'ega' dicitur capra, ^logos' sermo.

45
inde 'ego-
gla' dicitur sermo de capris.
inducitur etiam pastor iacens
sub
arbore
securus
et otiosus
datque operam cantilenae.
gregibus ex suis pelHtur finibus, qui cum Titirum inspexisset iacentem ita locutus esti ^Titire' et cetera. et hoc loco Titirum sub persona Virgilii debemus inalter vero, qui
cum
50 telligi.
non tamen ubique set ubi exigit ratio. quod autem sub fago dicit iacere, allegoria est onestissima, quasi sub protectione est vel sub arbore glaridifera, quae fuit victus causa. antea enim homines glandibus vescebantur.
eum
unde fagus dicta

85
est
anb z&v
cpdyoiv.
hoc etiam videtur
di-
cere iaces sub
umbra
fagi in agris tuis tuas retentas [non]
possessiones, quibus aleris, sicut etiam glandibus alebantur
antea antiqui.
VITA
Virgilius poeta genere fuit
III.
Mantuanus natus idibus OctoCremone studiis litterarum eruditus Ravennam pergens togam sumsit. togatus vero non parvo post tempore Romanam adiit. toga autem vestius est magistrorum, quia illa non utebantur vulgares homines sed solum modo magistri. favorem Caesaris et militum eius
bribus in oppido prope Mantua.
emeruit. potitus gratia et amicitia senatoram. Parienope
in
ivit.
qua
civitate
miro ordine carmina sua composuit Partenope
38 ccTtayTcbv ^vxcaXav y 87 ancarav tiriXav imitatus est y 55 tuis 58 anta owv {corr. in rcov) (paycov y {non rov cpay^lv) tuas non {primum delevit, deinde punctis positis iterum addidit)
retetas
non y
vita IV: {de huius vitae fontibus cf. p. lieferungsgeschichte^) 8 compusuit y, item 15
XVI
et
'Zur Uber-
VITA GUDIANA lU
civitas est Calabriae.
65
carmina autem sua composita Brundisium attinxit. sed Brundisii moritur. Brundisii civitas est Carapaniae. ossa vero illius Neapolim translata et secundo
sepulcrum vero illius miro ordine [miro ordine] compositum est. in quo epitaphium quod vivens composuit insertum est
lo
miliario ab urbe in bivio mira magnificentia condita sunt.
ita continens:
15
Mantua me
Partenope.
genuit, Calabri rapuere tenet

cecini pascua rura duces.
nunc
15 continens corr. cinit corr. ex cenit y
ex conpotinens y
16 calabriB y
17
ce-
VITA BEENENSIS. = Bernensis 172 saec. IX X fol. 3^ y = Bernensis 167 saec. IX X fol. 5^ W = Augustanus Trier 1086 saec. IX X fol B = Bembinus Vatic lat. 3252 saec. IX X.
lat.
170^^
17^ X = Laur. 33, 31 saec. XIV 157^ 10017 saec. XIII K = Bruxellensis 32319 A saec. XII C = Brit. Mus. add. 2^^ no 70 saec. IX Gud. = Gudianus
fol.
lat.
60^ 8093 saec. X E = Paris. 8069 saec. XI lU^^ T = Paris. 212^ F = Mellicensis cim. 2 saec. X 15^ 305 saec. XI XII [m = Monacensis j^ ~ 18059 saec. XI fol 162^^^ \n= Monacensis
fol.
lat.
fol.
fol.
lat.
fol.
lat.
fol.
viss.
fol.
150^
fol.
fol.
hos codd. non adhihui:

Faris. lat. 16236 saec. fol 4^ Vat. Beg. 1495 saec. XII fol. 1 Vat. lat. 1577 saec. XIII
XIV
Bruxellensis
lat.
21951
saec.
XV
fol.
104^
De
nobilitate ac die atque
gitudine
tempore nativitatis atque lontemporis vitae Publii Virgilii Maronis discipuli
Epidii oratoris incipit.
Publius Virgilius Maro, genere Mantuanus, dignitate eques

1 de nobilitate 3 incipit desunt in W, erant in folio nuno perdito; sequ&r codd. BTX\ pro 1 5 habet: vita Vergilii poetae 7, vita Vergilii breviter edita m, vita Publii Virgilii Maronis discipuli Epidii oratoris n, P. V<îr)>g. M<(aro)nis vitae {sic) et finis E^ Virgilii vita secnndum Donatum C-K", vita Virgilii Pullii Maronis Grud., nullam superscriptionem habent F 1 ac die atque {om. T) tempore J5T, et gloria ac vita (vita linea del.) tempore X nativitatis BX, nativi T atque longitudine J5, longitudine X,
longitudineque T 2 temporis B, tempore X, temporum 1 Publii BX, Puplii T discipuli BX, discipulii T 8 Epidii BX, Epidi T 4 Virgilius codd., Vergilius jSy, non legitur Maro codd. mauro eques codd., aeques WB, aeque MTChid., q.
\
|
Sequor editionem Volhneri
l.
s.
a p. 80sq.
VITA BERNENSIS
67
5
Romanus, natus idibus Octobribus Gneo Pompeio et Marco Crasso consulibus. ut primum se contulit Romae, studuit apud Epidium oratorem cum Caesare Augusto, unde cum omnibus Mantuanis agri aufererentur, quod Antonianis partibus favissent, huic solo concessit memoria condiscipulatus,
ut et ipse poeta testatur in Bucolicis dicendo (l, 6) 'deus nobis haec otia fecit'. in quibus iugenium suum expertus est, favorem quoque Caesaris emeruit. ac deinde Georgica
conscripsit,
10
conscripsit, cui finem
corroborato ingenio eius Aeneida non potuit imponere raptus a fatis; et ideo inveniuntur apud eum versus non peracti, quibus non supervixit ad replendum. vixit annos LII amicitia usus imperatoris Augusti et aliorum complurium probatissimoet
in
his
15
rum virorum.
5
vita Virgilii
finit.
octobribus
\
METyGud.K,
X
\
octob BX, octobris
F^WC
gneo
\
codd.^ gneio
i^,
yCK, om.
8 aufererentur
1 unde WGud., aufenerentur FB, auferrentur MTX, auferentur yCK, non legitur E, aufe desinit /3 quod codd., eo
|
premium T
6 et codd., omi. ro,a(aê codd.^ romam X
primum
codd., primu codd., unus X
quod
bus
X,
antonianis codd., antoniani
Gud
partibus codd., patri\ \
9 favissent codd., fuissent
MGud
solo
codd.,
soli
condiscipulatus codd., cum discipulatuB X, non 10 ut et ipse poeta {non legitur E, postea X) legitur testatur in bucolicis (non legitur E, bocolicis B, buccolicis X) 12 est codd., om. dicendo codd , unde ipse in bucolicis (non n) georgica codd., georica ac codd., om corrocorroborato codd 18 conscripsit codd., scripsit eius codd., om. boratur Gud ingenio codd , ingenium Gud a conXCK aeneida conscripsit codd.. eneidem edidit scripsit (12) aberravit ad conscripsit (13), sed statim verba cui finem non potuit imponere omissa super lineam addidit a fatis codd., affatis codd., cui finem non imposuit 15 et ideo 16 replendum om. et pro his verbis scripserunt unde et quidam versus inveniuntur imperfecti ideo Gud, ideo ut fertur {fjrimum feruntur W)WTX, peracti codd., perhacti T vixit 16 replendum codd., repellendum EMyGud.., vixit vero et cum verbo LII desinunt statim inci it in his codd. vita Donatiana cum verbis praegnans eius v. p. Vlllsq. 18 virorum 17 Augusti codd., agnsti codd., vivorum vita finit FWT, om. MBEyXCKGud
WCK^
solum
CK
CK
CK
CK
CK
CK CK
FC
FBEMy
WTXCK
FB GK
8ERYIUS.
B= L=
G
Bernensis 363 saec.

Lipsiensis
bibl.
IX
fol.
58^
58^
fol.
sen. rep.
I n 3^
fol.
73^
M == Monacensis
E=
C
Bernensis 167 saec.

lat.
IX X
saec.
saec.
5^
5^
40^ 37^^37^'^^
fol.
6394
XI
fol.
Monacensis
lat.
18059
fol.
XII
fol.
H = Hamburgensis
vita,
= Casselanus ms. poet. 6 saec. IX X bubl. Scrin 52 saec. XI D = Dresdensis 136 saec. XV p. XVII
bibl.
v.
l^
fol.
et fol.
61^
54^54^
In exponendis auctoribus haec consideranda sunt: poetae

titulus operis,
qualitas
carminis,
scribentis intentio,
numerus librorum, ordo librorum, explanatio. Vergilii haec vita est. patre Vergilio matre Magia fuit; civis Mantuanus, quae civitas est Venetiae. diversis in locis operam litteris dedit; nam et Cremonae et Mediolani et Neapoli studuit. adeo autem verecundissimus fuit, ut ex moribus cognomen acciperet; nam dictus est Tarthenias'. omni vita probatus
37 Martis in exponendis 3 vita om. auctoribus actoribus G poetae vita vita poetae 2 titulns s. s. -i- inscriptio MÊ^ scribentis 3 Virgilii codd. semper praeter scribendi G matre Paris 7959 matre 4 est om. s. s. vero G magia GH., magia deinde corr. in maia X, maia fuit BGH, fuit civis s. natus
1
in exponendis
I
om.
E
\
B LMEH, LGMEH,
|
LGHM,
|
LMEH,
BLGEH,
.<^.
BLMEH,
5 operam BGMEH, opera L 6 mediolani BG G MEH, mediolanii L neapoli BLG^ME^H, necapoli G"^, neapolim E^ studuit BLMEH, studiuit G 8 acciperet BL GMEH, acceperit Paris 7959 parthenias BLMEH, panthe-
BME
cives
LME
BLMEH,
nias Gy
s.
s.
virgo ex verecuudia
MÊ^
uno
LMEH,
una G,
unum
SERVIUS
69
uno tantuin morbo laborabat; nam inpatiens libidinis fuit. primrnn ab hoc distichon factum est in Ballistam latronem: 'monte sub hoc lapidum tegitur Ballista sepultus:
scripsit
iter'.
lo
etiam septem sive octo libros hos: Cirin Aetnam
Culicem Priapeia Catalecton Epigrammata
Copam
Diras.
15
postea ortis bellis civilibus inter Antonium et Augustum, Augustus victor Cremonensium agros, quia pro Antonio
senserant, dedit militibus suis.
qui
cum non
sufficerent, his
addidit agros Mantuanos, sublatos non propter civium cul-
pam,
sed propter vicinitatem Cremonensium: unde ipse in
bucolicis [9, 28]:
'Mantua vae miserae nimium vicina Cre-
20
monae'.
amissis ergo agris
Romam
venit et usus patrocinio
Pollionis et Maecenatis solus

9
agrum quem amiserat

|
meruit.
morbo
(s. 8.
\
uel u B)
s.
laborat
L^H
libidinis fuit
-i-
BLGMH, vitio^ laborabat BL^GME, BLGMH, fuit libidinis E 10 ab
carmen duorum versuum MÊ^) factum balista -H") latronem MEH^ ab illo hoc disticon factum est in balistam latronem B^ ab hoc latronem om. sed in marg. infra, ut vid. eadem manus, adhoc disticon
(s.
est in ballistam
(balistam E,
balistam latronem composuit G^ diaticon est in balistam latronem et in marg. eadem, manus aliter primum ab hoc disticon (s. s. -i- carmen duorum versuum) factum est L 11 ballista M, balista
didit
disticon
in
caepit
quod factum
12 die
BL^GMEH,
BL^G3IEH,
mata BLME, s. s. superscriptiones MÊ^, epigrammatam GH copam diras BLG^MEH, et copam et diras et egto de rosa G^ 16 bellis civilibus BLGMH, civilibus bellis E 16 cremonensium BLGME, cremonensiam quia (deinde corr. in qui E) BLGH, qui 18 mantuanos LGME, mantuanas H, mantuanis B civium LGMEH, civilium B 20 bucolicis MEH, bocolicis BG, bucholicis L nimium vicina Cremonae BE, nimium u. c. 22 maecenatis BLGME^
\
de proprio BMH, crina G, cinna (s. s. de proprio et in marg. addidit aliter cirina E^) E, non legitur L etnam {in marg. de incendio thn montis L) BLGH, ethnam (s s. de ethna monte MÊ^) 14 culicem s. s. deverme M'Ê^ priapeia de deo priapo M^Ê^ s. s. catalecton BLMEH, catalectum G, s. s. XII sillabarum MÊ^ epigram18
hos
M^
di X^ iter s. cirin edd. cirina his L^

|
BLGMEH,
\
BLGEH
s.
laboris
MÊ^
{s. s.
ME
BLGMEH,
BLGMEH,
maecenatius meruit
LGMH
meruit
BLGMH,
s. s.
adipisci
Cr,
recipere
70
SERYIUS
25
tunc ei proposuit Pollio ut carmen bucolicum scriberet, quod eum constat triennio scripsisse et emendasse. item proposuit Maecenas Georgica, quae scripsit emendavitque septem annis. postea ab Augusto Aeneidem propositam scripsit annis undecim, sed nec emendavit nec edidit: unde eam moriens praecepit incendi. Augustus vero, ne tantum
opus periret, Tuccam

30
et
Varium hac
lege iussit emendare,
ut superflua demerent, nihil adderent tamen: unde et semiplenos eius invenimus versiculos, ut \_Aen. I, 534] 'hic cursus fuit', et aliquos detractos, ut in principio;
nam
ab ar-
mis non coepit, sed

îlle
sic:
35
ego, qui quondam gracili modulatus avena carmen, et egressus silvis vicina coegi ut quamvis avido parerent arva colono, gratum opus agrieolis, at nunc horrentia Martis
de-
arma virumque cano'

et in
secundo hos versus [566
589]
constat
esse
40 tractos:
26 sepbucolicum MEH, bocolicon BG, bucholicon L GMEH, VI vel VII B, non certe legitur for asse uu vel ab augusto B) mi L annis BLGME, om. H propositam
28
tem
BGL,
praepositam
vel cecinit BM, nec cecinit (s. 28 ne tantum opus nececidit 29 varium edd varrum H, varum
M^
LMH
{s.
s.
27
nec edidit
s.
(s.
s.
-i-
scripsit
B,
aliter edidit
BLMEH,
3IEH, tum primum
scripsit
deinde
31 ut
MEH,
Par
34
semi et plenos
7959, currus
BLGMEH
semiplenos BL del. G BLG^MEH, et G^ cursus 33 sic BLMEH, om. G

\ \
BLGME
LÊ"^ J.GE., nectandum opi G 30 tamen BL
35 egressus 37 at colore et G^ post Martis inseruit incipit Aeneis arma virumque cano et in 38 cano LGH^ cano troiae secundo libro aliquos versus posuerat, quos constat esse de-
modulatus
L^ME,
BLG3IE,
egrussus
BL3IEHG\
H
|
modolatus
L^BH, modulat G
36 colono
BLGME,
BME
tractos.
quos invenimus
cum pervenerimus ad locum
de quo
detracti sunt
stant in
cum
his verhis incipit fol. lc\ versus sequentes ex-
C fol. 61^ ad Aen. 11, 566589. illos cum Hageno hoc loco ptosui. ignibus aegra dedere. post hunc versum hi versus fuerunt qui tucca et varius obliti sunt C
SERVrUS
(566)
71
âut ignibus aegra dedere.
iamque adeo super unus eram, cum limina Vestae

servantem et tacitam secreta in sede latentem Tyndarida aspicio; dant clara incendia lucem erranti passimque oculos per cuncta ferenti. illa sibi infestos eversa ob Pergama Teucros
et
(670)
45
Danaum poenam
et deserti coniugis iras
praemetuens. Troiae et patriae communis erinys, abdiderat sese atque aris invisa sedebat (576) exarsere ignes animo; subit ira cadentem ulcisci patriam et sceleratas sumere poenas. ^scilicet haec Spartam incolumis patiiasque Mycenas
aspicet, partoque ibit regina triumpho, coniugiumque domumque patres natosque videbit, Iliadum turba et Phrygiis comitata ministris? occiderit ferro Priamus? Troia arserit igni?
50
(580)
55
BLMECH, ad eos super G vestae (corr. ex LMECH, vastae BG 43 tacitam {corr. ex tacitae H) BLMECH, tracitam G secreta {corr. ex secretam C) BL GMÊCH, om. M^ latentem LMECH, latantem B, latententem G 44 tyndarida LEMCH^ tyndaridam B, tyndaria G, clara BLGMECH, claram Bibbeck, prol. p. 93 46 cuncta BGMECH, cunta L ferrenti LGMECH, ferent B 46 illa LGECH, illa in statim in del. M pergama BLGMECH^, pergam H^ theucros BLGMEC, theacros H 47 danaum BLGMECH\ daum H^ poenam BLGMEH, poenas C coniugis BLGECH, conguis M iras BGMECH, iram L 48 praemetuens LGMECH, permetuens B patriae BLGMEC,
42
adeo super
vastae L)
patria
H
I
erinis
BM,
BLMECH, esse G aris BLGMEH, agris C sedebat BGMECH, sedebant L 50 ignes MC, ignis LGEH, igni B animo BLGMEH, animos C subit ira BLGMEC^H, subita ira C^ 51 sceleratas
erymis
49 sese
\
] \
erynis LEH, erynys {corr. ex seser C)
C^ erymus C\
BLGE^CH,
scelerata
celeratas
M,
52
seratas E^,
sceleratae
Valesius,
ex
\
BGMEC, haeo H, h///ec L spartam incolumis (incolomis BGEH) BLGMEC^H, spartamine columnis C 68 aspiciet BGMECH, aspiciat i? partoque ibit LGMECH, parto quiebit B regina BLGMEH, regnata C 64 versum del. Wagner domnmque BGECH, domunque L, domum M 56 frigiis BLMECH, frigas G
Heidtmann
haec
1
\
66 priamus
troia
CE,
troia
manus B, priamo aut
troico
H,
72
SERVIUS
Dardanium totiens sudarit sanguine litus? non ita. namque etsi nullum memorabile nomen feminea in poena est, habet haec victoria laudem: extinxisse nefas tamen et sumpsisse merentis (585)
laudabor poenas, animumque explesse iuvabit fultricis famam et cineres satiasse meorum'. talia iactabam et furiata mente ferebar, cum mihi se non ante alias'
60
65 periit
autem Tarenti
in
Apuliae
civitate.
nam dum Meta-
pontum
positum
cupit videre, valetudinem ex solis ardore contraxit.

in cuius
sepultus est autem Neapoli.

est tale distichon:
tumulo ab ipso com-
^Mantua me genuit, Calabri rapuere, tenet nunc

70
Parthenope: cecini pascura rura duces'.

priamus troia L, primum
pro scriptor
littera
vel
corrector
emicat, sive troico G?)

57
MG
\
dardanium
toties
fuisse videtur pro priam u troia, linea jôsita del. et post priam^ una ut mihi videtur L, propriam ut troia (troia asserit arserit totiens dardanum L^
BLMECH, BL^GMECH,
\
LGM
ECH,
B
\
sudarit
C\
sudarat
J5,
sudaret
LGMEC^H,
69 feminea {corr. undarit Heinse litus LGMECH, litas B me60 merentis ex femina i^?) famae C, flam62 famam rentes C, merenti mam Stephanus cineres BC, cineris GMEH, ^wn legitur us68 feque ad finem L ultricique manu cineres Fr. Schoell 6& periit 70 rura duces owi. loquebar C rebar BLGMECH', lacunam statuit Thilo, quae expletur recenUoribu^ libris. sequor Dresdensem 136 saec. XV, quem contuiit
BLGMECH
B
LGMEH,
BLGMEH,
BLGMEH,
Thilo.
PROBUS.
M = Monacensis
P=
Parisinus
lat.
755 a
149697
fol.
4^
E=
F=
8209 saec. Vaticanus 2930 saec.

lat.
XV XV
fol.
l^
l^
fol.
68^- 68^
Egnati
editio princeps a.
1507 Venetiis impressa
Maro natus Idibus Octobris Crasso et PomMagia Polla, patre Vergilio rustico vico Andico, qui abest a Mantua milia passuum XXX, tenui facultate nutritus. sed cum iam summis eloquentiae doctoP. Vergilius
peio consulibus matre
ribus vacaret, in belli civilis tempora incidit,
quod Augustus
adversus Antonium gessit, primumque bellum veteranis post Mutinense, postea restitutus beneficio Alfeni Vari, Asinii
Pollionis
et
Cornelii
Galli,
quibus in Bucolicis
adulatur:
deinde per gratiam Maecenatis in amicitiam Caesaris ductus est. vixit pluribus annis liberali in otio, secutus Epicuri sectam, insigni concordia et familiaritate usus Quintili,
lo
Tuccae et Vari. scripsit Bucoiica annos natus VIII et XX, Theocritum secutus, Georgica Hesiodum et Varronem. Aeneida ingressus bello Cantabrico hac quoque ingenti industria ab Augusto usque ad sestertium centies honestatus est. de1 idibus bribus Keil
15
octobr. F, OctoMagia coss 6 primumque bellum veteranis post Mutinense sic postea primumque post Mutinense bellum veteranis postea E, primumque post Mutinense bellum veteranis <âgri eius distributi sunt^ postea Keil^ primumque post Mutinense bellum <êius ager distributus^ postea Ihilo 7 Alfeni Albeni 8 Cornelii Comeli 11 Quintili VPE, Quintilii 12 bucolica E, buccolica MP, hn'"annos natus An. natus hac MP, hoc F, hanc Thilo
\
MPE,
2
eidibus V consulibus
octobris
MP,
",
EMVP
conss J/P,
MPV,
MPE^
MPE,
MPE,
74
cessit in Calabria
PROBUS
annum agens quinquagesimum et primum cum Proculo minore fratre.
heredibus Augusto et Maecenate
cuius sepulcro, quod est in via Puteolana, hoc legitur epi-
gramma:
20
'Mantua me genuit, Calabri rapuere, tenet nunc

Parthenope: cecini pascua rura duces'.
Aeneis servata ab Augusto, quamvis ipse testamento damnat, ne quid eorum, quae non edidisset, extaret, quod et Servius Yarus hoc testatur epigrammate:
25
Husserat haec rapidis aboleii carmina flammis

Vergilius, Phrygium quae cecinere ducem. Tucca vetat Yariusque; simul tu, maxime Caesar: non tibi, sed Latiae consulis historiae'.
17
cuius
duces
visset
MPV, quoius MPE, pascua poma

quod
jE',
fruges
in eius Keil 23
21
pascua rura
damnat
MVF^
\
c&-
E, damnaverit
MPE,
Servios Varos
V V
quae Keil, damnasset cavens Thilo 24 et VE, om. Servius Varus 27 variusque E, corr. ex varusque 1/, va-
MF
MFE,
rusque FV.
ODiversity of Toronto
Library
0)
DO NOT REMOVE THE CARD FROM

THIS
CJi
cJ
H H
U
POCKET
CQi
Acme
Library Card Pocket
LOWE-MARTIN CO.
LiMrrED

Vitaevergilianae00brumuoft BW PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Vitaevergilianae00brumuoft BW PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Vitaevergilianae00brumuoft BW PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1'

BIBLIOTHECA ROMANORVM SCRIPTORVM GRAECORVM TEVBNERIANA

eram cum Fr. Vollmer, ma-

consonantes non recte duplicatas

vel alia similia praetermisi, nisi sicubi in diiudicanda codi-

mihi videbcmtur aut

alia sententia scriptura aliter lecta intellcgi poierat.

accipiant has primitias philologicas benigne qui

Vollmero^ qui ad hoc opusculum confidendum opera consilioque adiuvit.

Vitae Vergilianae ed.

qui inscrihitur ^die vitae Vergilianae u/nd

ihre antiken Quellen'

modo potest reparari

nitae excerptis et vita Dondti., q^iam

Suetoni auctoritate pendcre in aperto

quihus supplementis 398). Reiffer-

a Foca grammatico urhis Ro-

edita' {Reiff. Suetonii reliquiaep.

scheid etiam omnes

vitas Vergilianas, quae tunc erani noiae

suo in apparatum transtulit adhihens incon-

textu constituendo vitam codicis Bcrnensis

vir codicis collatione

facta usus erat, qiiam multis locis

impurum verhorum foniem prachuisse H. Hagen

codices, quihus interpolatae vitac spccimen c&ntinehatur ,

vitae finem posuit post narrationem de ohtrcctatoribus Ver-

hahuit Jocum talis explanationis.

de codicihus vitae eorumque

quae dicitur Donatiana, emendanda usus

Bernensi 172 saec.IXX fol. 2^ logus codicum Bernensium p. 237).

codicem, quem exMueller, H. Hagen,

denuo inspexi et photographa contuli. == Sangallensi 862 saec. p. 351366

der Stiftungsbihliothek von

DONATUS L MYNATIO SALVTEM

attentionem omnium et fastidium dempsimus cum

bis desideraveris, a te ipse deposces. vale.

Thilo Rhein. Mus. 14, 1859, 542. H.

vita desinit in verbis p. 15,

vita Vergilii vulgari hrevior,

e Donatiana London. Brit.

exstat in Catalogue of additions to

secundum Donatum. PubHus Maro genere Mantuanus dignitate eques

deinde sequitur vita Vergilii

Donatiana, quae omissis verhis 1 P. Vergilius Maro

(anthol. lat. 1).

tetransticon Ovidii: qualis bucolicis quantus

carmina nostra (anthol.

versus Supplicii Cartaginensis: iusserat baec ra-

animamque superbam (Aen. VI, 817).

logue des manuscrits de classiques latins de la hihli-

158^, quorum photographa

otheque Royale de Bruxdlcs p. 53,

sequor, in duas columnas

secundum Donatum. Maro genere Mantuanus dignitate eques

codicis lectiones videas in

recenseantur. 158^'^^ sclwUa.

cannina cremata rogo