Osnove primjene MS Office u uredskom poslovanju

Izradio: Alen imec, dipl ing.

SADRAJ 1. 2. UVOD ..................................................................................................................................................... 14 MICROSOFT WORD ................................................................................................................................ 16 2.1 2.2 2.3 2.4 2.4.1 2.4.2 2.4.3 2.5 2.5.1 2.5.2 2.5.3 2.5.4 2.5.5 2.5.6 2.5.7 2.5.8 2.6 2.6.1 2.6.2 2.6.3 2.7 2.8 2.9 2.10 POETAK RADA SA MS WORD PROGRAMSKIM PAKETOM.................................................................................. 16 IZGLED MICROSOFT WORD SUELJA ............................................................................................................. 16 WORD POMO ......................................................................................................................................... 22 RAD SA DOKUMENTOM .............................................................................................................................. 24 Kreiranje dokumenta ....................................................................................................................... 24 Pogledi na dokument....................................................................................................................... 25 Unos i ispravljanje teksta ................................................................................................................ 26 OBLIKOVANJE DOKUMENTA ........................................................................................................................ 27 Oblikovanje teksta (formating) ....................................................................................................... 27 Prored unutar odlomka ................................................................................................................... 29 Tabulatori (Tabs) ............................................................................................................................. 30 Obrub (borders) i sjenanje (shading) ............................................................................................. 33 Stilovi ............................................................................................................................................... 35 Zaglavlje (header) i podnoje (footer) ............................................................................................. 38 Fusnota (Footnote) .......................................................................................................................... 40 Opis slika, tablica, jednadbi (Caption) ........................................................................................... 41 TABLICE .................................................................................................................................................. 42 Kreiranje tablice .............................................................................................................................. 42 Obrub i sjenanje tablice ................................................................................................................. 43 Tekst u eliji ..................................................................................................................................... 44 GRAFIKI OBJEKTI I SLIKE ............................................................................................................................ 45 KREIRANJE SADRAJA ................................................................................................................................. 46 CIRKULARNO PISMO .................................................................................................................................. 49 ISPIS....................................................................................................................................................... 51 Margine....................................................................................................................................... 51 Orijentacija stranice .................................................................................................................... 53 Veliina stranice .......................................................................................................................... 53 Pregled ispisa .............................................................................................................................. 54 Ispis dokumenta .......................................................................................................................... 55

2.10.1 2.10.2 2.10.3 2.10.4 2.10.5 3.

MICROSOFT EXCEL ................................................................................................................................. 60 3.1 3.2 3.3 POETAK RADA SA MS EXCEL PROGRAMSKIM PAKETOM ................................................................................... 60 IZGLED MICROSOFT EXCEL SUELJA .............................................................................................................. 60 EXCEL POMO .......................................................................................................................................... 64

3.4 3.4.1 3.4.2

RAD SA DOKUMENTOM .............................................................................................................................. 66 Kreiranje dokumenta ....................................................................................................................... 66 Unos podataka ................................................................................................................................ 67

Brojevi .................................................................................................................................................... 67 Datumi .................................................................................................................................................... 67 Tekst ....................................................................................................................................................... 68

3.4.2.1 3.4.2.2 3.4.2.3

3.4.3 3.4.4 3.4.5 3.4.6 3.4.7

Unos formula ................................................................................................................................... 68 Kopiranje podataka ......................................................................................................................... 71 Umetanje elija................................................................................................................................ 71 Kopiranje i premjetanje formula .................................................................................................... 73 Brisanje i umetanje stupaca i redaka .............................................................................................. 74
Brisanje elija .......................................................................................................................................... 74 Umetanje elija ....................................................................................................................................... 75 Umetanje stupaca i redaka ..................................................................................................................... 77 Brisanje stupaca i redaka ........................................................................................................................ 78

3.4.7.1 3.4.7.2 3.4.7.3 3.4.7.4

3.4.8 3.4.9 3.4.10 3.4.11 3.4.12 3.5 3.5.1 3.5.2 3.5.3 3.5.4 3.6 3.7 3.7.1 3.7.2 4.

Radni listovi ..................................................................................................................................... 78 Oblikovanje tablica, elija i znakova................................................................................................ 79 Formatiranje stupaca i redaka .................................................................................................... 82 Pozicija podatka u eliji ............................................................................................................... 84 Funkcije ....................................................................................................................................... 86

GRAFIKONI .............................................................................................................................................. 91 Kreiranje grafikona .......................................................................................................................... 91 Sortiranje podataka......................................................................................................................... 93 Automatsko filtriranje podataka ..................................................................................................... 94 Postavke stranice ............................................................................................................................ 95 PIVOT TABLICE ......................................................................................................................................... 98 ISPIS..................................................................................................................................................... 102 Pregled dokumenta ....................................................................................................................... 103 Ispis dokumenta ............................................................................................................................ 104

MICROSOFT POWERPOINT ................................................................................................................... 109 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.6.1 4.6.2 POETAK RADA SA MS POWERPOINT PROGRAMSKIM PAKETOM....................................................................... 109 IZGLED MICROSOFT POWERPOINT SUELJA .................................................................................................. 109 POWERPOINT POMO.............................................................................................................................. 113 STVARANJE PREZENTACIJE......................................................................................................................... 115 PREDLOAK DIZAJNA NA PREZENTACIJI......................................................................................................... 119 UNOS SADRAJA ..................................................................................................................................... 120 Umetanje teksta, slike, grafa, crtea ............................................................................................. 120 Umetanje tablica ........................................................................................................................... 122

4.7 4.7.1 4.7.2 4.8 4.9 5.

EFEKTI NA PREZENTACIJI ........................................................................................................................... 123 Animacije sadraja ........................................................................................................................ 123 Prijelazi slidea ................................................................................................................................ 125 IZVOENJE PREZENTACIJE ......................................................................................................................... 126 ISPIS I DISTRIBUCIJA MATERIJALA ................................................................................................................ 128

INTERNET ............................................................................................................................................. 132 5.1 5.2 5.3 5.3.1 5.3.2 5.3.3 5.3.4 5.3.5 5.3.6 5.4 POETAK RADA SA INTERNETOM ................................................................................................................ 132 OSNOVNI TERMINI I PROTOKOLI ................................................................................................................. 132 SIGURNOST NA INTERNETU ....................................................................................................................... 133 Sigurne web stranice ..................................................................................................................... 133 Digitalni potpis .............................................................................................................................. 133 Mrena kraa identiteta ............................................................................................................... 133 Enkripcija ....................................................................................................................................... 134 Malware ........................................................................................................................................ 134 Firewall .......................................................................................................................................... 135 KORITENJE GOOGLE TRAILICE ................................................................................................................. 135

6.

MICROSOFT OUTLOOK ......................................................................................................................... 138 6.1 6.2 6.3 6.4 6.4.1 6.4.2 6.4.3 6.4.4 6.4.5 6.4.6 ELEKTRONIKA POTA (E-MAIL) ................................................................................................................. 138 IZGLED MICROSOFT OUTLOOK SUELJA ....................................................................................................... 138 OUTLOOK POMO................................................................................................................................... 141 PORUKE ................................................................................................................................................ 143 Pisanje nove poruke ...................................................................................................................... 143 Dodavanje privitka ........................................................................................................................ 145 Spremanje poruke ......................................................................................................................... 146 Odgovaranje na poruku i proslijeivanje poruke .......................................................................... 146 Pregled ispisa poruke .................................................................................................................... 146 Ispis poruke.................................................................................................................................... 147

7.

UPUTE ZA PISANJE RADA ..................................................................................................................... 149 7.1 7.1.1 7.1.2 7.2 7.3 7.4 7.5 7.5.1 NASLOVI I PODNASLOVI ............................................................................................................................ 149 Glavni naslov (Heading 1).............................................................................................................. 149 Podnaslov (Heading 2, Heading3, Heading4) ................................................................................ 149 GLAVNI TEKST ........................................................................................................................................ 149 GRAFIKI OBJEKTI ................................................................................................................................... 150 NUMERACIJA STRANICE ............................................................................................................................ 150 FOOTNOTE ............................................................................................................................................ 150 Literatura ....................................................................................................................................... 150

7.5.1.1 7.5.1.2 7.5.1.3 7.5.1.4 7.5.1.5 7.5.1.6 7.5.1.7 7.5.1.8 7.5.1.9 7.5.1.10

Knjiga .................................................................................................................................................... 150 Poglavlje u knjizi ................................................................................................................................... 150 Natuknica u enciklopediji ..................................................................................................................... 150 lanak u asopisu ................................................................................................................................. 151 lanak u novinama ............................................................................................................................... 151 Rad u zborniku ...................................................................................................................................... 151 lanak na mrenoj stranici.................................................................................................................... 151 Mrena stranica .................................................................................................................................... 151 Audiovizualna graa ............................................................................................................................. 151 E-mail, newsgroup ................................................................................................................................ 151

8.

PRILOG ................................................................................................................................................. 152

SLIKE Slika 2.1 Izgled prozora (Microsoft Word 2003) ........................................................................................... 16 Slika 2.2 Izgled prozora (Microsoft Word 2007) ........................................................................................... 17 Slika 2.3 Naslovna traka (Microsoft Word 2003) .......................................................................................... 18 Slika 2.4 Naslovna traka (Microsoft Word 2007) .......................................................................................... 18 Slika 2.5 - Alatna traka (Microsoft Word 2003) ............................................................................................... 18 Slika 2.6 Opcija za pomicanje alatne trake za brzi pristup (Microsoft Word 2007) ....................................... 18 Slika 2.7 - Vrpca sa opcijama (Microsoft Word 2003)...................................................................................... 18 Slika 2.8 Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Word 2007) ................................................................... 19 Slika 2.9 Opcija za minimiziranje, maksimiziranje vrpce (Microsoft Word 2007) .......................................... 19 Slika 2.10 Vodoravno ravnalo iznad papira (Microsoft Word 2003) ............................................................. 19 Slika 2.11 Kartica za prikaz ravnala (Microsoft Word 2003) ......................................................................... 19 Slika 2.12 Vodoravno ravnalo iznad papira (Microsoft Word 2007) ............................................................. 20 Slika 2.13 Kartica za prikaz ravnala (Microsoft Word 2007) ......................................................................... 20 Slika 2.14 Gumbi za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2003) ................................................................... 20 Slika 2.15 Gumbi za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2007) ................................................................... 20 Slika 2.16 Gumbi za zumiranje (Microsoft Word 2003) ................................................................................ 21 Slika 2.17 Gumbi za zumiranje (Microsoft Word 2007) ................................................................................ 21 Slika 2.18 Statusna traka u dokumentu (Microsoft Word 2003)................................................................... 21 Slika 2.19 Statusna traka u dokumentu (Microsoft Word 2007)................................................................... 21 Slika 2.20 Vodoravni kliza .......................................................................................................................... 22 Slika 2.21 Prikaz ekrana za traenje pomoi Word (Microsoft Word 2003) .................................................. 23 Slika 2.22 Prikaz ekrana za traenje pomoi Word (Microsoft Word 2007) .................................................. 24 Slika 2.23 Prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Word 2003) ....................................................... 25 Slika 2.24 Kartica za prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Word 2007) ....................................... 25 Slika 2.25 Prikaz dokumenta u grupi naredbi (Microsoft Word 2003) .......................................................... 25 Slika 2.26 Kratica za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2003) ................................................................... 25 Slika 2.27 Prikaz dokumenta u grupi naredbi (Microsoft Word 2007) .......................................................... 26 Slika 2.28 Kratica za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2007) ................................................................... 26 Slika 2.29 Opcija za prikaz skrivenih znakova (Microsoft Word 2003) .......................................................... 27 Slika 2.30 Opcija za prikaz skrivenih znakova (Microsoft Word 2007) .......................................................... 27 Slika 2.31 Kartica za oblikovanje teksta (Microsoft Word 2003) .................................................................. 28 Slika 2.32 Kartica za oblikovanje teksta (Microsoft Word 2007) .................................................................. 28 Slika 2.33 Opcija za odabir fonta.................................................................................................................. 28 Slika 2.34 Opcija za odabir veliine fonta ..................................................................................................... 28 Slika 2.35 Opcija za odabir oblikovanja teksta ............................................................................................. 28 Slika 2.36 Opcija za bojenje teksta ............................................................................................................... 29 Slika 2.37 Opcija za naglaavanje teksta ...................................................................................................... 29

Slika 2.38 Opcija za poravnavanje odlomka ................................................................................................. 29 Slika 2.39 Otvaranje dijalokog okvira za paragraf (Microsoft Word 2003) .................................................. 29 Slika 2.40 Otvaranje dijalokog okvira za paragraf (Microsoft Word 2007) .................................................. 30 Slika 2.41 Dodavanje proreda unutar odlomka............................................................................................ 30 Slika 2.42 Traka sa gumbom tabulatora ....................................................................................................... 30 Slika 2.43 Odreivanje tabulatora (Microsoft Word 2007) .......................................................................... 31 Slika 2.44 Odreivanje tabulatora ............................................................................................................... 32 Slika 2.45 Dodatne opcije za tabulatore....................................................................................................... 32 Slika 2.46 Opcija za aktiviranje pisanja liste ................................................................................................. 33 Slika 2.47 Obrub i sjenanje ......................................................................................................................... 33 Slika 2.48 Dodatne opcije za obrub.............................................................................................................. 33 Slika 2.49 - Dodatne opcije za obrub stranice dokumenta .............................................................................. 34 Slika 2.50 - Dodatne opcije za sjenanje dijelova dokumenta ......................................................................... 34 Slika 2.51 Kartica sa stilovima (Microsoft Word 2003) ................................................................................. 35 Slika 2.52 Kartica sa stilovima (Microsoft Word 2007) ................................................................................. 35 Slika 2.53 Stilovi koriteni u dokumentu 1 ................................................................................................... 36 Slika 2.54 - Stilovi koriteni u dokumentu 2.................................................................................................... 36 Slika 2.55 Kreiranje novih stilova (Microsoft Word 2003) ............................................................................ 37 Slika 2.56 Ikona za kreiranje novih stilova (Microsoft Word 2007)............................................................... 37 Slika 2.57 Okvir za definiranje naredbi stila ................................................................................................. 37 Slika 2.58 Formatiranje teksta u stilu ........................................................................................................... 38 Slika 2.59 Dodatno formatiranje teksta u stilu............................................................................................. 38 Slika 2.60 Alatna traka sa alatom za ureivanje zaglavlja i podnoja (Microsoft Word 2003) ...................... 38 Slika 2.61 Zaglavlje (header) i podnoje (footer) (Microsoft Word 2007) ..................................................... 39 Slika 2.62 Umetanje dizajna zaglavlja (Microsoft Word 2007) ..................................................................... 39 Slika 2.63 Alatna traka sa alatom za ureivanje zaglavlja i podnoja (Microsoft Word 2007) ...................... 39 Slika 2.64 Fusnota (Footnote) (Microsoft Word 2007) ................................................................................. 40 Slika 2.65 Otvaranje opcija footnotes (Microsoft Word 2007) ..................................................................... 40 Slika 2.66 Dijaloki okvir za footnote ........................................................................................................... 41 Slika 2.67 Opis slika, tablica, jednadbi (Caption) (Microsoft Word 2007).................................................... 41 Slika 2.68 Alati za kreiranje tablice (Microsoft Word 2003) ......................................................................... 42 Slika 2.69 okvir za kreiranje tablice (Microsoft Word 2007) ......................................................................... 43 Slika 2.70 alatna traka za ureivanje dizajna tablice (Microsoft Word 2007) ............................................... 43 Slika 2.71 alatna traka za izradu tablice (Microsoft Word 2007) .................................................................. 43 Slika 2.72 Definiranje teksta unutar elija (Microsoft Word 2003) ............................................................... 44 Slika 2.73 Definiranje teksta unutar elija (Microsoft Word 2007) ............................................................... 44 Slika 2.74 Umetanje objekata i slika (Microsoft Word 2007)........................................................................ 46 Slika 2.75 Izrada sadraja (Microsoft Word 2007) ........................................................................................ 47

Slika 2.76 Izbornik gotovih predloaka ili vlastitog predloka (Microsoft Word 2007) ................................. 47 Slika 2.77 Dijaloki okvir sadraja ................................................................................................................ 48 Slika 2.78 Opcije za kreiranje cirkularnog pisma (Microsoft Word 2007) ..................................................... 50 Slika 2.79 Opcija odabira eljenog tipa dokumenta (Microsoft Word 2007)................................................. 50 Slika 2.80 Opcija za pretragu cirkularnog pisma (Microsoft Word 2007) ...................................................... 50 Slika 2.81 Postavke dokumenta (Microsoft Word 2007) .............................................................................. 51 Slika 2.82 Odabir margina (Microsoft Word 2007) ....................................................................................... 52 Slika 2.83 Izbornik za postavljanje margina ................................................................................................. 52 Slika 2.84 - Izbor orijentacije stranice (Microsoft Word 2003) ........................................................................ 53 Slika 2.85 Izbor orijentacije stranice (Microsoft Word 2007) ....................................................................... 53 Slika 2.86 - Odabir veliine papira (Microsoft Word 2003).............................................................................. 53 Slika 2.87 Odabir veliine papira (Microsoft Word 2007) ............................................................................. 54 Slika 2.88 Izgled stranice prije ispisa (Microsoft Word 2007) ....................................................................... 55 Slika 2.89 Ispis stranice (Microsoft Word 2003) ........................................................................................... 55 Slika 2.90 Ispis stranice (Microsoft Word 2007) ........................................................................................... 55 Slika 2.91 Okvir za opcije ispisa ................................................................................................................... 56 Slika 3.1 Izged Excel prozora (Microsoft Excel 2003) .................................................................................... 60 Slika 3.2 Izged Excel prozora (Microsoft Excel 2007) .................................................................................... 61 Slika 3.3 Naslovna traka (Microsoft Excel 2003)........................................................................................... 62 Slika 3.4 Naslovna traka (Microsoft Excel 2007)........................................................................................... 62 Slika 3.5 - Alatna traka (Microsoft Excel 2003)................................................................................................ 62 Slika 3.6 Opcija za pomicanje alatne trake za brzi pristup (Microsoft Excel 2007) ........................................ 62 Slika 3.7 Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Excel 2003) .................................................................... 62 Slika 3.8 Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Excel 2007) .................................................................... 63 Slika 3.9 Neaktivna traka formule (Microsoft Excel 2003) ............................................................................ 63 Slika 3.10 Aktivna traka formule (Microsoft Excel 2003) .............................................................................. 63 Slika 3.11 Neaktivna traka formule (Microsoft Excel 2007) .......................................................................... 63 Slika 3.12 Aktivna traka formule (Microsoft Excel 2007) .............................................................................. 63 Slika 3.13 Vodoravni kliza .......................................................................................................................... 63 Slika 3.14 Izbornik za prilagoavanje statusne trake (Microsoft Excel 2007) ............................................... 64 Slika 3.15 - Prikaz ekrana za traenje pomoi Excel (Microsoft Excel 2003) .................................................... 65 Slika 3.16 Prikaz ekrana za traenje pomoi Excel (Microsoft Excel 2007) .................................................... 66 Slika 3.17 Prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Excel 2003) ........................................................ 67 Slika 3.18 Kartica za prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Excel 2007)........................................ 67 Slika 3.19 Unos formule u eliju (Microsoft Excel 2003) ............................................................................... 68 Slika 3.20 Unos formule u traku formule (Microsoft Excel 2003) ................................................................. 68 Slika 3.21 Unos formule u eliju (Microsoft Excel 2007) ............................................................................... 68 Slika 3.22 Unos formule u traku formule (Microsoft Excel 2007) ................................................................. 68

Slika 3.23 - Unos teksta proizvoda (Microsoft Excel 2003) .............................................................................. 69 Slika 3.24 Unos teksta proizvoda (Microsoft Excel 2007) ............................................................................. 69 Slika 3.25 Unos fiksne vrijednosti, cijene (Microsoft Excel 2003) ................................................................. 69 Slika 3.26 Unos fiksne vrijednosti, cijene (Microsoft Excel 2007) ................................................................. 70 Slika 3.27 Unos fiksne vrijednosti, pdv (Microsoft Excel 2003)..................................................................... 70 Slika 3.28 Unos fiksne vrijednosti, pdv (Microsoft Excel 2007)..................................................................... 70 Slika 3.29 Unos formule za izraun vrijednosti, iznos pdv-a (Microsoft Excel 2003) ..................................... 70 Slika 3.30 - Unos formule za izraun vrijednosti, ukupne cijene (Microsoft Excel 2003) .................................. 70 Slika 3.31 Unos formule za izraun vrijednosti, iznos pdv-a (Microsoft Excel 2007) ..................................... 71 Slika 3.32 Unos formule za izraun vrijednosti, ukupne cijene (Microsoft Excel 2007) ................................. 71 Slika 3.33 - Opcija copy, cut i paste sa vrpce (Microsoft Excel 2003) ............................................................... 71 Slika 3.34 Opcija copy, cut i paste sa vrpce (Microsoft Excel 2007) .............................................................. 71 Slika 3.35 Umetanje elija (Microsoft Excel 2003) ........................................................................................ 72 Slika 3.36 Umetanje elija (Microsoft Excel 2007) ........................................................................................ 72 Slika 3.37 Smjer pomicanja sadraja ............................................................................................................ 72 Slika 3.38 Oznaena elija s formulom za kopiranje (Microsoft Excel 2003) ................................................. 73 Slika 3.39 Oznaena elija s formulom za kopiranje (Microsoft Excel 2007) ................................................. 73 Slika 3.40 Kopirana formula (Microsoft Excel 2003) ..................................................................................... 74 Slika 3.41 Kopirana formula (Microsoft Excel 2007) ..................................................................................... 74 Slika 3.42 - Brisanje elija (Microsoft Excel 2003) ........................................................................................... 75 Slika 3.43 Brisanje elija (Microsoft Excel 2007)........................................................................................... 75 Slika 3.44 - Smjer pomicanja sadraja ............................................................................................................. 75 Slika 3.45 - Umetanje elija (Microsoft Excel 2003) ........................................................................................ 76 Slika 3.46 - Umetanje elija (Microsoft Excel 2007) ........................................................................................ 76 Slika 3.47 - Smjer pomicanja sadraja ............................................................................................................. 77 Slika 3.48 Tablica sa oznaenim redkom (Microsoft Excel 2003) .................................................................. 77 Slika 3.49 Tablica sa oznaenim stupcem (Microsoft Excel 2003) ................................................................. 77 Slika 3.50 Tablica sa oznaenim redkom (Microsoft Excel 2007) .................................................................. 77 Slika 3.51 Tablica sa oznaenim stupcem (Microsoft Excel 2007) ................................................................. 78 Slika 3.52 Radni listovi (Microsoft Excel 2003) ............................................................................................. 78 Slika 3.53 Radni listovi (Microsoft Excel 2007) ............................................................................................. 78 Slika 3.54 - Izbornik preaca kartica radnog lista (Microsoft Excel 2003) ........................................................ 79 Slika 3.55 Izbornik preaca kartica radnog lista (Microsoft Excel 2007)........................................................ 79 Slika 3.56 Ureivanje tablice, elije, teksta (Microsoft Excel 2003) .............................................................. 79 Slika 3.57 Ureivanje tablice, elije, teksta (Microsoft Excel 2007) .............................................................. 79 Slika 3.58 - Formatiranje elija (Microsoft Excel 2003) ................................................................................... 80 Slika 3.59 Formatiranje elija (Microsoft Excel 2007) ................................................................................... 80 Slika 3.60 Oblikovanje okvira....................................................................................................................... 81

Slika 3.61 Odabir boja elija......................................................................................................................... 81 Slika 3.62 - Promjena irine stupca (Microsoft Excel 2003) ............................................................................. 82 Slika 3.63 Promjena visine redka (Microsoft Excel 2003) ............................................................................. 82 Slika 3.64 Promjena irine stupca (Microsoft Excel 2007) ............................................................................ 83 Slika 3.65 Promjena visine redka (Microsoft Excel 2007) ............................................................................. 83 Slika 3.66 Dijaloki okvir za unos irine stupca (Microsoft Excel 2003) ......................................................... 83 Slika 3.67 - Dijaloki okvir za unos visine redka (Microsoft Excel 2003) .......................................................... 84 Slika 3.68 Dijaloki okvir za unos irine stupca (Microsoft Excel 2007) ......................................................... 84 Slika 3.69 - Dijaloki okvir za unos visine redka (Microsoft Excel 2007) .......................................................... 84 Slika 3.70 Pozicija podataka (Microsoft Excel 2003) ..................................................................................... 85 Slika 3.71 Pozicije teksta unutar elija (Microsoft Excel 2003) ..................................................................... 85 Slika 3.72 Pozicija podataka (Microsoft Excel 2007) ..................................................................................... 85 Slika 3.73 Pozicije teksta unutar elija (Microsoft Excel 2007) ..................................................................... 85 Slika 3.74 Opcija za umetanje funkcije (Microsoft Excel 2007) ..................................................................... 87 Slika 3.75 Dijaloki okvir za pretraivanje funkcija ....................................................................................... 87 Slika 3.76 Oznaeni podaci za grafikon (Microsoft Excel 2003) .................................................................... 91 Slika 3.77 Vrste grafikona (Microsoft Excel 2003) ........................................................................................ 92 Slika 3.78 Oznaeni podaci za grafikon (Microsoft Excel 2007) .................................................................... 92 Slika 3.79 Vrste grafikona (Microsoft Excel 2007) ........................................................................................ 92 Slika 3.80 Podvrste grafikona (Microsoft Excel 2007)................................................................................... 93 Slika 3.81 Vrpca sa opcijama ureenja grafikona (Microsoft Excel 2007) ..................................................... 93 Slika 3.82 - Sortiranje podataka (Microsoft Excel 2003) .................................................................................. 94 Slika 3.83 Sortiranje podataka (Microsoft Excel 2007) ................................................................................. 94 Slika 3.84 Filtriranje podataka (Microsoft Excel 2007) ................................................................................. 95 Slika 3.85 Postavke stranice radnog lista (Microsoft Excel 2007) ................................................................. 95 Slika 3.86 Postavke ispisa radnog lista ......................................................................................................... 96 Slika 3.87 Izbornik za header i footer ........................................................................................................... 96 Slika 3.88 Primjer tablice sa podacima......................................................................................................... 98 Slika 3.89 - Umetanje pivot tablice (Microsoft Excel 2003) ............................................................................. 98 Slika 3.90 Odabir dokumenta sa podacima (Microsoft Excel 2003) .............................................................. 99 Slika 3.91 - elije koje elimo ukljuiti u pivot tablicu (Microsoft Excel 2003) ................................................. 99 Slika 3.92 Umetanje pivot tablice (Microsoft Excel 2007) ............................................................................ 99 Slika 3.93 elije koje elimo ukljuiti u pivot tablicu (Microsoft Excel 2007) ................................................ 99 Slika 3.94 Polja za pivot tablicu (Microsoft Excel 2003) .............................................................................. 100 Slika 3.95 Polja za pivot tablicu (Microsoft Excel 2007) .............................................................................. 100 Slika 3.96 Promjena vrijednosti polja (Microsoft Excel 2003) ..................................................................... 101 Slika 3.97 Izbor vrijednosti polja (Microsoft Excel 2003) ............................................................................ 101 Slika 3.98 Promjena vrijednosti polja (Microsoft Excel 2007) ..................................................................... 101

10

Slika 3.99 Izbor vrijednosti polja (Microsoft Excel 2007) ............................................................................ 101 Slika 3.100 Ureivanje pivot tablice (Microsoft Excel 2007)....................................................................... 102 Slika 3.101 Izrada grafa (Microsoft Excel 2007) .......................................................................................... 102 Slika 3.102 Izrada grafa (Microsoft Excel 2007) .......................................................................................... 102 Slika 3.103 Postavke dokumenta (Microsoft Excel 2007) ........................................................................... 102 Slika 3.104 Izgled stranice prije ispisa (Microsoft Word 2003) ................................................................... 103 Slika 3.105 Izgled stranice prije ispisa (Microsoft Excel 2007) .................................................................... 104 Slika 3.106 Ispis stranice (Microsoft Excel 2003) ........................................................................................ 104 Slika 3.107 Ispis stranice (Microsoft Excel 2007) ........................................................................................ 105 Slika 3.108 Okvir za opcije ispisa................................................................................................................ 105 Slika 4.1 Prozor Power point aplikacije (Microsoft Powerpoint 2003)........................................................ 109 Slika 4.2 Prozor Power point aplikacije (Microsoft Powerpoint 2007)........................................................ 110 Slika 4.3 Naslovna traka (Microsoft Powerpoint 2003) .............................................................................. 111 Slika 4.4 Naslovna traka (Microsoft Powerpoint 2007) .............................................................................. 111 Slika 4.5 - Alatna traka (Microsoft Powerpoint 2007) ................................................................................... 111 Slika 4.6 Opcija za pomicanje alatne trake za brzi pristup (Microsoft Powerpoint 2007) ........................... 111 Slika 4.7 Vrpca (Microsoft Powerpoint 2003)............................................................................................. 112 Slika 4.8 Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Powerpoint 2007) ....................................................... 112 Slika 4.9 Opcija za minimiziranje, maksimiziranje vrpce (Microsoft Powerpoint 2007) ............................... 112 Slika 4.10 Kartica za ureivanje teksta (Microsoft Powerpoint 2007) ........................................................ 112 Slika 4.11 Okno (Microsoft Powerpoint 2003) ........................................................................................... 113 Slika 4.12 Okno (Microsoft Powerpoint 2007) ........................................................................................... 113 Slika 4.13 Statusna traka (Microsoft Powerpoint 2003) ............................................................................. 113 Slika 4.14 Statusna traka (Microsoft Powerpoint 2007) ............................................................................. 113 Slika 4.15 Prikaz ekrana za traenje pomoi PowerPoint (Microsoft Powerpoint 2003) ............................. 114 Slika 4.16 Prikaz ekrana za traenje pomoi PowerPoint (Microsoft Powerpoint 2007) ............................. 115 Slika 4.17 Rezervirano mjesto za unos teksta ............................................................................................ 115 Slika 4.18 Naslovni slide nove prezentacije (Microsoft Powerpoint 2003) ................................................. 116 Slika 4.19 Naslovni slide nove prezentacije (Microsoft Powerpoint 2007) ................................................. 117 Slika 4.20 Odabir novog slide-a (Microsoft Powerpoint 2003) ................................................................... 118 Slika 4.21 Odabir novog slide-a (Microsoft Powerpoint 2007) ................................................................... 118 Slika 4.22 Izbor razliitih tema dizajna (Microsoft Powerpoint 2003)......................................................... 119 Slika 4.23 Izbor razliitih tema dizajna (Microsoft Powerpoint 2007)......................................................... 120 Slika 4.24 - Odreivanje primjene teme u prezentaciji (Microsoft Powerpoint 2003) ................................... 120 Slika 4.25 Odreivanje primjene teme u prezentaciji (Microsoft Powerpoint 2007) .................................. 120 Slika 4.26 Dodavanje tekstualnog okvira (Microsoft Powerpoint 2003) ..................................................... 121 Slika 4.27 Dodavanje tekstualnog okvira (Microsoft Powerpoint 2007) ..................................................... 121 Slika 4.28 Umetanje slike i grafova (Microsoft Powerpoint 2007) .............................................................. 121

11

Slika 4.29 - Umetanje tablice (Microsoft Powerpoint 2003).......................................................................... 122 Slika 4.30 - Umetanje tablice (Microsoft Powerpoint 2007).......................................................................... 122 Slika 4.31 Odabir redaka i stupaca tablice ................................................................................................. 122 Slika 4.32 Dizajn tablice (Microsoft Powerpoint 2007) ............................................................................... 122 Slika 4.33 Promjena obruba tablice (Microsoft Powerpoint 2003) ............................................................. 123 Slika 4.34 Promjena obruba tablice (Microsoft Powerpoint 2007) ............................................................. 123 Slika 4.35 Poravnavanje teksta u elijama (Microsoft Powerpoint 2003) ................................................... 123 Slika 4.36 Poravnavanje teksta u elijama (Microsoft Powerpoint 2007) ................................................... 123 Slika 4.37 Dodavanje animacije na tekst (Microsoft Powerpoint 2003) ..................................................... 124 Slika 4.38 Dodavanje animacije na tekst (Microsoft Powerpoint 2007) ..................................................... 124 Slika 4.39 Odabir animacije (Microsoft Powerpoint 2003) ......................................................................... 124 Slika 4.40 Odabir animacije (Microsoft Powerpoint 2007) ......................................................................... 124 Slika 4.41 Podeavanje animacije (Microsoft Powerpoint 2003) ................................................................ 125 Slika 4.42 Podeavanje animacije (Microsoft Powerpoint 2007) ................................................................ 125 Slika 4.43 Prijelaz na slide (Microsoft Powerpoint 2003) ........................................................................... 126 Slika 4.44 Prijelaz na slide (Microsoft Powerpoint 2007) ........................................................................... 126 Slika 4.45 Poetak izvoenja prezentacije (Microsoft Powerpoint 2003) ................................................... 127 Slika 4.46 Pokretnje prezentacije sa trenutnog slide-a (Microsoft Powerpoint 2003) ................................ 127 Slika 4.47 Poetak izvoenja prezentacije (Microsoft Powerpoint 2007) ................................................... 127 Slika 4.48 Pokretnje prezentacije sa trenutnog slide-a (Microsoft Powerpoint 2007) ................................ 127 Slika 4.49 Odabir slide-a tijekom prezentacije ........................................................................................... 128 Slika 4.50 Izbornik pokazivaa ................................................................................................................... 128 Slika 4.51 Izbornik upravljanja dijaprojekcijom ......................................................................................... 128 Slika 4.52 Ispis materijala (Microsoft Powerpoint 2003) ............................................................................ 129 Slika 4.53 Ispis materijala (Microsoft Powerpoint 2007) ............................................................................ 129 Slika 4.54 Dijaloki okvir ispisa .................................................................................................................. 130 Slika 5.1 Firewall koji odvaja lokalna raunala i internet ........................................................................... 135 Slika 5.2 Google trailica ............................................................................................................................ 135 Slika 6.1 Izgled Outlook prozora (Microsoft Outlook 2003) ........................................................................ 139 Slika 6.2 Izgled Outlook prozora (Microsoft Outlook 2007) ........................................................................ 140 Slika 6.3 Prikaz ekrana za traenje pomoi kod Outlooka (Microsoft Outlook 2003).................................. 142 Slika 6.4 Prikaz ekrana za traenje pomoi kod Outlooka (Microsoft Outlook 2007).................................. 143 Slika 6.5 - Vrpca za primanje i slanje prouka (Microsoft Outlook 2003) ........................................................ 143 Slika 6.6 Vrpca za primanje i slanje prouka (Microsoft Outlook 2007) ....................................................... 143 Slika 6.7 - Nova poruka (Microsoft Outlook 2003) ........................................................................................ 144 Slika 6.8 Nova poruka (Microsoft Outlook 2007) ....................................................................................... 145 Slika 6.9 Dodavanje dokumenta poruci (Microsoft Outlook 2003) ............................................................. 145 Slika 6.10 Dodavanje dokumenta poruci (Microsoft Outlook 2007) ........................................................... 145

12

Slika 6.11 Alatna traka za odgovaranje i proslijeivanje poruke (Microsoft Outlook 2003) ....................... 146 Slika 6.12 Alatna traka za odgovaranje i proslijeivanje poruke (Microsoft Outlook 2007) ....................... 146 Slika 6.13 - Print preview na vrpci (Microsoft Outlook 2003) ........................................................................ 147 Slika 6.14 Print preview na vrpci (Microsoft Outlook 2007) ....................................................................... 147 Slika 6.15 - Alatna traka za ispis poruke (Microsoft Outlook 2003) ............................................................... 147 Slika 6.16 Alatna traka za ispis poruke (Microsoft Outlook 2007) .............................................................. 147 Slika 6.17 Okvir za opcije ispisa ................................................................................................................. 148

13

1.

Uvod

Informatika pismenost nuan je dio pismenosti u poslovanju dananjice. Uz klasina znanja potrebito je ovladati elementima informatike pismenosti, odnosno osposobiti se za uporabu, razvoj i razumijevanje informatike tehnologije i njene arolike primjene u privredi i drutvu, ili jednostavnije reeno - osposobiti se za koritenja raunala i raunalnih programa. A steena znanja treba znati uporabiti u postupku prikupljanja i obrade informacija u svrhu donoenja ispravnih i uinkovitih odluka u dananjem modernom poslovanju. Microsoft Office je jedan od najzastupljenijih programskih paketa za uredsko poslovanje, pri emu se neki od njegovih programskih alata obra uju na vjebama iz predmeta Uvod u uredsko poslovanje, na strunom dodiplomskom studiju informatike na Tehnikom veleuilitu u Zagrebu. S obzirom na to da se radi o najboljem i najrairenijem uredskom paketu, te s obzirom na dostupnost ovog paketa akademskim korisnicima, MS Office se primjenjuje u nastavi na svim hrvatskim visokim uilitima. Stoga je ovu skriptu mogue koristititi u nastavi iz osnova informatike pismenosti na prvoj godini studija bilo kojeg visokog uilita. Time nije iskljuena primjena drugih, alternativnih uredskih programskih paketa, ali oni nisu obra eni u ovoj skripti. Microsoft Word je najee koriten uredski program iz ovog paketa, a slui za ure ivanje teksta. Korisnici raunala prilikom pisanja nekog dokumenta najee koriste Microsoft Word zbog njegove jednostavnosti u kreiranju bilo koje vrste dokumenata, od jednostavnih, obinih pisama do sloenih dokumenata poput izvjetaja, novina, obavijesti, cirkularna pisma, naljepnice sa adresama, koverte. Microsoft Word nudi razne, unaprijed definirane predloke i stilove, te tako omoguava brzo kreiranje novih dokumenata, njihovo oblikovanje kao i ispravljanje greaka u tekstu. Na jednostavan i lak nain omogueno je automatizirano ili runo upravljanje odre enim dijelovima dokumenta. Microsoft Excel je program namijenjen korisnicima koji ele pohraniti podatke u proraunsku tablicu, te na temelju tih podataka napraviti analizu, izraune ili grafike rezultate. Tablini oblik organiziranja podataka omoguuje korisnicima pristup podacima kao da su pohranjeni u bazi podataka, u kojoj tada mogu podatke pretraivati, sortirati, filtrirati. Njegova primjena je u praksi esta, jer u nedostatku odgovarajuih programskih rjeenja korisnici poseu za uredskim alatom koijm mogu samostalno upravljati svojim podacima. Microsoft Powerpoint slui za izradu multimedijalnih prezentacija, te omoguava dodavanje efekata, slika, zvukova, poveznica. Koristi se kao sredstvo pomoi u predavanjima i predstavljanjima proizvoda i usluga. Dobra prezentacija kvalitetan je alat za prenoenje poruka i privlaenje pozornosti nazonima, te omoguava lake praenje i razumjevanje ponu enih sadraja.

14

Internet je javno dostupna globalna paketna podatkovna mrea koja povezuje raunala i raunalne mree koritenjem internet protokola (IP). Nezaobilazan je medij poslovnog i drutvenog ivota, bez kojeg je moderna komunikacija nezamisliva. Osnovna informatika pismenost podrazumjeva znanje koritenja Interneta. Internet prua mogunost koritenja raznih sadraja za potrebe uenja i zabave, a studentima nudi mogunost me usobne komunikacije, komunikacije s nastavnicima, dobavljanje nastavnih materijala te obavljanje nekih adminstrativnih poslova (poput prijavljivanja ispita od kue). Za Internet se moe rei da je promijenio nain rada, uenja i zabavljanja, dakle sve bitne ljudske aktivnosti. Na podruju poslovanja ostvarene su potpuna globalizacija i potpuna mobilnost. Posao se moe obaviti sa svakim (dakle globalno), od svuda (dakle mobilno). U tu svrhu slui Microsoft Outlook koji se koristi za upravljanje elektronikom potom, kontaktima, kalendarom i listom zadataka. U skripti se obra uje MS Office 2003, a posebno se navode razlike koje se odnose na rad s MS Office 2007. Unato tome to nova raunala uglavnom imaju predinstaliranu noviju verziju softvera, jo uvijek se u praksi, posebno u dravnim institucijama ali i u uredima privatnih poslodavaca koristi starija verzija programa. Na taj nain studenti upoznaju rad s obje verzije uredskog paketa, a steeno znanje mogu provjeravati putem zadataka za ponavljanje na kraju svakog poglavlja. U posljednjem poglavlju dane su upute za izradu seminarskih i diplomskih radova uz promjenu nauenog gradiva, a u skladu s pravilnikom Tehnikog veleuilita u Zagrebu. Ostali programi koji ine uredski paket MS Office obra uju se u sklopu drugih predmeta na Tehnikom veleuilitu u Zagrebu, pa stoga nisu obra eni u ovoj skripti. Ova skripta namjenjena je svima koji ele vie znati o primjeni MS Officea u uredskom poslovanju. Znanja o primjeni alata Microsoft Officea danas su postala nezamjenjiva u svakodnevnoj komunikaciji i modernom poslovanju. Uz pomo ove skripte i rjeavanjem zadataka koji se u njoj nalaze, student moe procijeniti koliko je uspjeno savladao gradivo i tako postati samostalan u promjeni steenog znanja.

15

2.
2.1

Microsoft Word
Poetak rada sa MS Word programskim paketom

Prije samog poetka rada sa programskim paketom Microsoft Word nauit emo od ega se sastoji, to sadri, proi kroz izbornike, naredbe, te otkriti koje su njegove osnovne funkcije i kako ga koristiti na pravilan nain.

2.2

Izgled Microsoft Word suelja

Svaki dokument kreiran sa Microsoft Word aplikacijom sadri .doc ili .docx ekstenziju. Otvaranjem aplikacije Microsoft Word dokumenta dobit ete novi prozor koji se sastoji od vie elemenata.

Microsoft Word 2003

Slika 2.1 Izgled prozora (Microsoft Word 2003)

Elementi prozora: 1. Naslovna traka 2. Alatna traka 3. Vrpca 4. Ravnalo 5. Prostor za pisanje 6. Gumbi za odabir prikaza

16

7. Statusna traka 8. Okomiti kliza Microsoft Word 2007

Slika 2.2 Izgled prozora (Microsoft Word 2007)

Elementi prozora: 1. Naslovna traka 2. Alatna traka za brzi pristup 3. Vrpca 4. Ravnalo 5. Prostor za pisanje 6. Gumbi za odabir prikaza 7. Zumiranje dokumenta 8. Statusna traka 9. Okomiti kliza Svaki element u Word dokumentu ima svoju vanu funkciju za jednostavno kreiranje dokumenta. Naslovna traka sastoji se od naziva (imena dokumenta) koji sami definiramo ili ga Word automatski dodijeljuje kod otvaranja, dok se u desnom dijelu trake nalaze gumbi za minimiziranje, maksimiziranje i zatvaranje dokumenta.

17

Microsoft Word 2003

Slika 2.3 Naslovna traka (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

Slika 2.4 Naslovna traka (Microsoft Word 2007)

Microsoft Word 2003 Alatna traka sadri skup naredbi koje najee koristimo, te se moe prilagoditi potrebama korisnika. U alatnu traku za brzi pristup moete dodati gumbe po vlasitoj elji (2).

Slika 2.5 - Alatna traka (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Alatna traka za brzi pristup sadri skup naredbi koje najee koristimo, te se moe prilagoditi potrebama korisnika. U alatnu traku za brzi pristup moete dodati gumbe po vlasitoj elji, te je pomaknuti iznad i ispod vrpce (2). Desnim klikom mia na vrpcu (2) otvarate opciju pomicanja alatne trake iznad ili ispod vrpce.

Slika 2.6 Opcija za pomicanje alatne trake za brzi pristup (Microsoft Word 2007)

Microsoft Word 2003 Vrpca je organizirana da nam pomogne kod pisanja i ure ivanja dokumenta, te brzom pronalaenju i odabiru naredbi. Pojedine kartice moemo vidjeti odmah na ekranu, dok su neke kartice sakrivene te do njih moemo doi po potrebi, klikom na strelicu prema dolje na odre enom dijelu kartice.

Slika 2.7 - Vrpca sa opcijama (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

18

Vrpca je organizirana da nam pomogne kod pisanja i ure ivanja dokumenta, te brzom pronalaenju i odabiru naredbi. Naredbe su organizirane u kartice i gurpe. Pojedine kartice moemo vidjeti odmah na ekranu, dok su neke kartice sakrivene te do njih moemo do po potrebi. doi

Slika 2.8 Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Word 2007)

Vrpcu tako er moemo promijeniti prema vlastitoj potrebi ili minimizirati kako bi oslobodili vie mjesta na ekranu. Desnim klikom mia na vrpcu (3) otvarate opciju minimizacije vrpce ili mogu mogunost vraanja vrpce.

Slika 2.9 Opcija za minimiziranje, maksimiziranje vrpce (Microsoft Word 2007)

Microsoft Word 2003 Ravnala se nalaze u gornjem dijelu papira i s lijeve strane papira. Ravnala nam pokazuju gdje se nalazi tekst na stranici, te mogunost da podesimo margine, irinu stupca, irinu tablice, postavljanje tabulatora.
Slika 2.10 Vodoravno ravnalo iznad papira (Microsoft Word 2003)

Ukoliko ne vidite ravnalo na ekranu potraite u karticama View Ruler, te oznaite kuicu za prikaz ravnala. icu

Slika 2.11 Kartica za prikaz ravnala (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Ravnala se nalaze u gornjem dijelu papira i s lijeve strane papira. Ravnala nam pokazuju gdje se nalazi tekst na stranici, te mogunost da podesimo margine, irinu stupca, irinu tablice, postavljanje 19

tabulatora.
Slika 2.12 Vodoravno ravnalo iznad papira (Microsoft Word 2007)

Ukoliko ne vidite ravnalo na ekranu potraite u karticama View Ruler, te oznaite kuicu za prikaz ravnala. icu

Slika 2.13 Kartica za prikaz ravnala (Microsoft Word 2007)

Prostor za pisanje je radna povrina koja ima izgled bijelog papira. Na toj povrini korisnik moe pisati, mijenjati ili brisati tekst. Test se moe unositi unutar margina na papiru. jenjati

Microsoft Word 2003 Gumbi za odabir prikaza slue kako bi na razli razliite naine mogli itati dokument. itati

Slika 2.14 Gumbi za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Gumbi za odabir prikaza slue kako bi na razli razliite naine mogli itati dokument. itati

Slika 2.15 Gumbi za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2007)

Microsoft Word 2003 Zumiranje slui za pribliavanje ili udaljavanje teksta u dokument dokumentu.

20

Slika 2.16 Gumbi za zumiranje (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Zumiranje slui za pribliavanje ili udaljavanje teksta u dokumentu.

Slika 2.17 Gumbi za zumiranje (Microsoft Word 2007)

Microsoft Word 2003 Statusna traka nalazi se na dnu dokumenta i daje informaciju o stanju dokumenta koji radimo. Statusna traka ima vie mogunosti koje moemo ukljuiti i iskljuiti desnim klikom mia na statusnu traku.

Slika 2.18 Statusna traka u dokumentu (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Statusna traka nalazi se na dnu dokumenta i daje informaciju o stanju dokumenta koji radimo. Statusna traka ima vie mogunosti koje moemo ukljuiti i iskljuiti desnim klikom mia na statusnu traku.

Slika 2.19 Statusna traka u dokumentu (Microsoft Word 2007)

Kliza slui za pomicanje vodoravno ili okomito, te nam omoguava pregled dokumenta.

21

Slika 2.20 Vodoravni kliza

2.3

Word pomo

Prilikom rada sa programom moete potraiti pomo koju vam Microsoft Word prua. Pomo moete pozvati pritiskom tipke F1 ili

Microsoft Word 2003 upisom problema na koji traite odgovor u gornjem desnom kutu Microsoft Word 2007 klikom na gumb Help u gornjem desnom kutu .

Pomo vam je dostupna sa lokalnog raunala ukoliko ste instalirali zajedno sa programom ili na internetu. Ako je vae raunalo spojeno na internet tada moete pomo potraiti preko Office Online sadraja. Kliknite na gumb Help u desnom gornjem dijelu ili pritiskom tipke F1. Na ekranu e vam se prikazati prozor pomoi. U pretragu unesite kljune rijei po kojima elite pretraivati.

Microsoft Word 2003

22

Slika 2.21 Prikaz ekrana za traenje pomoi Word (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

23

Slika 2.22 Prikaz ekrana za traenje pomoi Word (Microsoft Word 2007)

2.4 2.4.1

Rad sa dokumentom Kreiranje dokumenta

Kada pokrenete Word, automatski e se stvoriti novi dokument sa nazivom Document1 u kojem moete pisati, mijenjati i brisati tekst. Nakon kreiranja novog dokumenta ukoliko elite kreirati jo jedan dokument otvorit e se novi prozor koji e imati naziv Document2 i tako redom. Dokument koji ste napravili prilikom pokretanja Word programa za pisanje je tekstualna datoteka koja ima nastavak (ekstenziju) .doc ili .docx (samo MS Word 2007) ovisno o verziji Microsoft Word programa s kojim radite. Svaki novi dokument koji kreirate nalazit e se iznad prethodnog. Stari dokument se pritom ne zatvara.

Microsoft Word 2003 Da bi dohvatili prethodni dokument prelaskom iz jednog dokumenta u drugi kreete se pomou alatne

24

trake Window, te odaberete otvoreni prozor.

Slika 2.23 Prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Da bi dohvatili prethodni dokument moete se prelaskom iz jednog dokumenta u drugi kretati pomou alatne trake View Switch Windows.

Slika 2.24 Kartica za prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Word 2007)

2.4.2

Pogledi na dokument

Dokument moete prikazati na pet razliitih naina.

Microsoft Word 2003 Naini prikaza dostupni su u grupi naredbi View.

Slika 2.25 Prikaz dokumenta u grupi naredbi (Microsoft Word 2003)

Bri nain je da kliknete lijevom tipkom mia na odabir prikaza koji se nalazi u donjem desnom dijelu ekrana.

Slika 2.26 Kratica za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Nain prikaza dostupni su u grupi naredbi View Document Views.

25

Slika 2.27 Prikaz dokumenta u grupi naredbi (Microsoft Word 2007)

Bri nain je da kliknete lijevom tipkom mia na odabir prikaza koji se nalazi u donjem desnom dijelu ekrana.

Slika 2.28 Kratica za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2007)

Svaki prikaz dokumenta nudi drukiju vrstu izgleda stranice na ekranu. 1. Print Layout ako elite vidjeti kako e izgledati stranica ispisana na pisau. 2. Full screen reading ako elite itati tekst koji ste napisali ili otvorili koristite ovaj nain prikaza. Dizajniran je za lake itanje dokumenta. Svi nepotrebni elementi se uklanjaju kako bi se dobio to vei prostor za itanje. Dostupne su jedino naredbe za navigaciju, odabir prikaza broja stranice, komentiranje i traenje rijei. U ovom prikazu moete ure ivati dokument, ali nemate potpunu mogunost oblikovanja. Ovaj pogled ne prikazuje dokument kako je oblikovan za ispis. 3. Web layout prikaz dokumenta kakav e se pojaviti ako dokument spremite kao html stranicu. U ovom pogledu moete vidjeti kako e va internet preglednik prikazati html stranicu koju ete objaviti na Internetu. 4. Outline Strukturni pogled daje nam mogunost pogleda na saeti dokument kako bi lake vidjeli samo glavne naslove ili ga moemo proiriti kako bi vidjeli sve naslove kao i cijeli tekst. U strukturnom pogledu nee se pojaviti granice stranica, zaglavlja i podnoja, slike, pozadine. 5. Draft se koristi kod upisa, ure ivanja i oblikovanja teksta, jer pojednostavljuje izgled stranice. Ovaj nain olakava nam rad sa dokumentom zbog svoje preglednosti.

2.4.3

Unos i ispravljanje teksta

Tekst na ekranu unosite jednostavnim pritiskom tipke na tipkovnicu. Kada do ete do kraja papira Word prepoznaje kraj reda i pomie kursor u novi red. Ako elite novi odlomak pritiskom na tipku Enter prelazite u novi red. Svaki novi odlomak je tekst izme u dva pritisnuta Entera. Ako elite prei u novi red, a da pritom ne prije ete i u novi odlomak, pritisnite kombinaciju tipki Shift + Enter.

26

ukluenom Pritisnutom tipkom Shift + kombinacija slova na tipkovnici piete velikim slovima. S uklu tipkom Caps sva slova piete velika. Prijelom stranice moete napraviti pritisom na kombinaciju tipki Ctrl + Enter. Ako ste doli do kraja . stranice Word e sam prei na novu stranicu. Unosom prijeloma stranice, vi runo prebacujete dio i no teksta koji elite na novu stranicu u dokumentu. Prijelom stranice uvijek moete obrisati ako ga oznaite i pritisnete tipku Del.

Ako ste ukljuili opciju Show/Hide u grupi kartica Paragraph mo ili moete vidjeti znakove koji su inae skriveni. Ti znakovi se ne vide kod ispisa na printer. e Microsoft Word 2003

Slika 2.29 Opcija za prikaz skrivenih znakova (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

Slika 2.30 Opcija za prikaz skrivenih znakova (Microsoft Word 2007)

Zadaci 1. Napiite koji su elementi prozora Word dokumenta. 2. Pokrenite Word, otvorite novi dokument i napiite pet re enica. Zatim spremite datoteku pod reenica. imenom word-zad1.doc i zatvorite ga. zad1.doc 3. Otvorite Word dokument i napiite tekst sa temom po vlastitiom izboru. Tekst mora imati naslov te etiri odlomka sa po tri re etiri reenice. Datoteku spremite pod imenom word-zad2.doc. zad2.doc. 4. Koji nastavak ima Word dokument pisan u Word 2003 i Word 2007. 5. Kako se oznaava tekst u dokumentu i na koji na in ga moete kopirati, premjetati i brisati. ava nain

2.5 2.5.1

Oblikovanje dokumenta Oblikovanje teksta (formati formating)

Microsoft Word 2003

27

Naredbe i alati za oblikovanje teksta nalaze se na vrpci otvorenog prozora. Do naredbi za oblikovanje teksta i odlomaka moete doi pomo mini alatne trake ili pomou tipki preaca. i pomou aca.

Slika 2.31 Kartica za oblikovanje teksta (Microsoft Word 200 2003)

Microsoft Word 2007 Naredbe i alati za oblikovanje teksta nalaze se na vrpci otvorenog prozora. Do naredbi za oblikovanje teksta i odlomaka moete doi pomo kartice Home, gumba iz mini alatne trake ili pomo tipki i pomou , pomou preaca.

Slika 2.32 Kartica za oblikovanje teksta (Microsoft Word 2007)

Promjenu vrste fonta moete napraviti odabirom sa grupe font Font. Na listi odaberete font slova koji elite koristiti. nt

Slika 2.33 Opcija za odabir fonta pcija

Neki font nije mogu e izabarati ako nije prethodno instaliran na vaem ra mogue raunalu. Treba biti oprezan kod koritenja takvih fontova zbog kompatibilnosti sa drugim ra raunalima i njihovim predinstaliranim fontovima. Ukoliko na drugom ra unalu nema instaliranog raunalu fonta koji ste koristili u dokumentu, tada e vas MS Word traiti zamjenski font. e Veliinu fonta moete promijeniti odabirom na opcij za promjenu veliine fonta, te iz padajueg inu opciju ine padaju izbornika izabrete ponu ene veli veliine. Nekada ne moete izabrati veliinu, tada kliknite unutar okvira i inu, sami upiite eljenu veliinu fonta. inu

Slika 2.34 Opcija za odabir veliine fonta

Pojedine dijelove teksta moete naglasiti tako da tekst koji elite podebljate (Bold), ukosite (Italic) ili (Bold podcrtate (Underline). Nakon to ste ozna ili tekst kliknete na gumb kojim elite oblikovati tekst ili ). oznaili klikom na gumb prije pisanja aktivirate oblikovanje teksta.

Slika 2.35 Opcija za odabir oblikovanja teksta

Ako elite ponititi oblikovanje, ozna oznaite oblikovani tekst i kliknete na isti gumb kartice. 28

Za bojenje teksta koristite gumb Font color na kartici Font.

Slika 2.36 Opcija za bojenje teksta

Oznaite tekst koji elite obojati te klikom na opciju za bojanje teksta odabere boju koju elite da taj tekst poprimi. Ako ne elite boju koja vam je ponu ena u paleti boja klikom na strelicu prema dolje otvara vam se paleta boja, te vam se nudi izbor boja. Ako ne elite boju koju vam nudi paleta moete dodatno odabrati opciju More colors i odabrati boju iz spektra. Tekst koji ste napisali moete naglasiti bojom pozadine teksta. Klikom na gumb Text Highlight Color na kartici Font odaberete boju kojom elite naglasiti tekst.

Slika 2.37 Opcija za naglaavanje teksta

Ako ne elite boju koja vam je ponu ena klikom na sterlicu prema dolje otvara vam se paleta boja, te vam se nudi izbor boja. Klikom mia na odre enu boju u paleti pokaziva e poprimiti oblik markera. Kliknite markerom na tekst koji elite oznaiti odabranom bojom. Oblikovanje odlomka odnosi se na poravnavanje po lijevoj, desnoj margini, centriranje teksta. Na kartici se nalaze etiri gumba za poravnavanje teksta. Klikom na karticu odabirete kako e odlomak biti poravnat.

Slika 2.38 Opcija za poravnavanje odlomka

2.5.2

Prored unutar odlomka

Microsoft Word 2003 Prored unutar odlomka je razmak izme u redova. Odaberite na kartici Line Spacing strelicu prema dolje kako je prikazano na slici.

Slika 2.39 Otvaranje dijalokog okvira za paragraf (Microsoft Word 2003)

29

Microsoft Word 2007 Prored unutar odlomka je razmak izme u redova. Odaberite na kartici Home strelicu prema dolje kako je prikazano na slici.

Slika 2.40 Otvaranje dijalokog okvira za paragraf (Microsoft Word 2007)

Otvorit e vam se izbornik u kojem ete podesiti prored odlomka.

Slika 2.41 Dodavanje proreda unutar odlomka

Spacing Before i Spacing After odre uje koliki e biti razmak iznad i razmak ispod jednog odlomka i drugog odlomka. Line Spacing odre uje razmak izme u dva retka unutar odlomka.

2.5.3

Tabulatori (Tabs)

Tabulatori slue za poetak toke unosa kod pritiska gumba Tab na tipkovnici. Tabulatore koristite kod oblikovanja stupaca, a da pritom ne koristite tablice. Postoje tabulatori za poravnavanje teksta lijevo, desno, centriranje, decimalni tabulator, te tabulator trake. Lijevi tabulator odre uje desni kraj teksta. Tekst se kod unosa pomie ulijevo. Tabulator centriranja odre uje poziciju za sredinu teksta. Tekst se kod unosa centrira na poziciji tabulatora. Desni tabulator odre uje lijevi kraj teksta. Tekst se kod unosa pomie udesno. Decimalni tabulator poravnava brojeve oko decimalne toke. Tabulator trake ne poravnava tekst, ve na mjestu tabulatora umee okomitu traku.

Slika 2.42 Traka sa gumbom tabulatora

Pritiskom tipke mia na gumb tabulatora mijenjate tabulator koji ete koristiti. Lista tabulatora koje moete koristiti kod pisanja teksta: 30

Lijevi tabulator Tabulator centriranja Desni tabulator Decimalni tabulator Tabulator trake
Tabela 1 Lista tabulatora

Nakon postavljanja tabulatora tekst upisujete tako da pristiskom tipke Tab postavite toku unosa. Za svaki tabulator ponovite postupak. Postavljene tabulatore moete pomicati miem vodoravno po ravnalu. Tabulator briete pristiskom tipke mia na tabulator i povuete bilo gdje unutar dokumenta.

Microsoft Word 2003 Odrediti tabulatore moete klikom na Format Paragraph. Klikom na gumb Tabs moete dodatno urediti tabulatore. Microsoft Word 2007 Odrediti tabulatore moete klikom na strelicu prema dolje na kartici Paragraph. Klikom na gumb Tabs moete dodatno urediti tabulatore.

Slika 2.43 Odre ivanje tabulatora (Microsoft Word 2007)

31

Slika 2.44 Odre ivanje tabulatora

Slika 2.45 Dodatne opcije za tabulatore

1. U okvir Tab stop position unosite vrijednost na koju elite postaviti tabulator. 2. Alignment omoguava poravnavnje tabulatora. 3. Leader je crta koja se ispisuje izme u dva teksta poravnata tabulatorom. 4. Default tab stops oznaava na kojoj poziciji e se zautaviti tekst. Grafike oznake i numeriranje moete kreirati tijekom unosa teksta ili nakon unosa oznaavanjem teksta koji elite numerirati. Klikom mia na gumb koji se nalazi u kartici Paragraph aktivirate unos liste bilo grafikim oznakama ili numeriranjem.

32

Slika 2.46 Opcija za aktiviranje pisanja liste

2.5.4

Obrub (borders) i sjenanje (shading)

Oblikovanje i sjenanje odlomka i dijelova dokumenta (obrub tablici, eliji, grafikim objektima, tekstu, rijei) slui za dodatno ure ivanje.

Slika 2.47 Obrub i sjenanje

Oznaite dio teksta ili cijeli tekst, tablicu, te klikom mia na gumb border dodajete obrub definiranom dijelu teksta. Ako elite dodavati razliite stilove, irine i boje linija tada vam je potrebno ui u dijaloki okvir Borders and shading

Slika 2.48 Dodatne opcije za obrub

1. U polju Setting birate to e taj obrub obuhvaati. 2. Polje Style slui da odaberete vrstu crte, odnosno njen izgled. 33

3. Polje Color slui za odabir boje crte obruba. 4. Polje Width definira debljinu linije. 5. Preview pokazuje kako e izgledati va obrub. 6. Apply to definira na to elite primjeniti postavke. Imate mogunost izbora primjene na tekst ili odlomak. Page border je okvir koji definira obrub oko stranice dokumenta.

Slika 2.49 - Dodatne opcije za obrub stranice dokumenta

Pored svih elemenata kao i kod opcije Borders opcija Page Border ima samo vie, dodati Art koja prua mogunost odabira grafikih objekata kojim se obrubljuje stranica dokumenta. Shading opcijom moete dodati sjenanje u obliku pozadinske boje ili uzorka.

Slika 2.50 - Dodatne opcije za sjenanje dijelova dokumenta

1. Fill koristite za odabir boje pozadine teksta ili odlomka. 2. Patterns koristite intenzitet boje u postocima i uzorke, kao i boju odabranog uzorka. 34

3. Preview koristite da bi vidjeli kako e izgledati vae odabrane boje Dodavanje pozadine boje ili uzorka moe oteati itanje dokumenta. Pripazite kod itanje koritenja tamnih ili svijetlih boja u odnosu na boju teksta.

2.5.5

Stilovi

Stilovi su skup naredbi pomou kojih lake, jednostavnije i bre ure ujemo tekstove unutar u dokumenta. Stilovima moete oblikovati sve dijelove dokumenta, od odlomka, tablica, teksta, podnoja, zaglavlja do cijelog dokumenta. Klju Kljuno je naglasiti da pomou stilova elimo posti u postii dosljednost kod oblikovanja dokumenta. Word ima nekoliko preddefiniranih stilova koje moemo koristiti kod po etka pisanja dokumenta. Te poetka stilove moete mijenjati prema potrebi ili kreirati no stilove. nove

Microsoft Word 2003

Slika 2.51 Kartica sa stilovima (Microsoft Word 2003)

Stilove moete koristiti tako da kliknete na jedan od ponu enih stilova. Ako ne vidite eljeni stil koji elite primjeniti kliknite tipkom mia na Format Styles and Formating. S desne strane dokumenta iti . otvorit e se okvir sa popisom stilova. e Microsoft Word 2007

Slika 2.52 Kartica sa stilovima (Microsoft Word 2007)

Stilove moete koristiti tako da kliknete na jedan od ponu enih stilova. Ako ne vidite eljeni stil koji elite primjeniti kliknite tipkom mia na strelicu prema dolje.

35

Slika 2.53 Stilovi koriteni u dokumentu 1

Slika 2.54 - Stilovi koriteni u dokumentu 2

Ako ste izabrali dio teksta i pokaziva mia postavili na eljeni stil prikazat e vam se tekst formatiran sa pripadajuim stilom.

Microsoft Word 2003 Novi stil moete kreirati klikom mia na ikonu New Style u izborniku Style s desne strane ekrana.

36

Slika 2.55 Kreiranje novih stilova (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Novi stil moete kreirati klikom mia na ikonu New Style u izborniku Style.

Slika 2.56 Ikona za kreiranje novih stilova (Microsoft Word 2007)

Otvorit e vam se okvir za definiranje naredbi novog stila.

Slika 2.57 Okvir za definiranje naredbi stila

U opcijama Format moete definirati font, veliinu, boju slova, poravnavanje, te ostale opcije za stil koji ste kreirali.

37

Slika 2.58 Formatiranje teksta u stil stilu

Dodatno moete definirati stil odabirom grupe naredbi klikom mia na gumb Format Format.

Slika 2.59 Dodatno formatiranje teksta u stilu

Tekst kojem ste pridodijelili odre eni stil automatski e se promijeniti kada izmjenite format e definiranog stila. Tekst u dokumentu automatski poprima stil Normal. Ako elite mijenjati format teksta koji ste pisali . samo oblikujte stil. Desnim klikom mia na stil otvara se okvir u kojem moete modificirati format , izmjeniti naziv ili modificirati obrisati stil.

2.5.6

Zaglavlje (header) i podnoje (footer)

Zaglavlje i podnoje dokumenta su podru ja u gornjoj i donjoj margini svake stranice. Upisani tekst podruja ispisuje se na vrhu i dnu svake stranice dokumenta.

Header i footer vidljivi su na ekranu samo kod prikaza dokumenta kao print layout i print preview.

Microsoft Word 2003 Odabirom View Header and F Footer kursor se pozicionira na zaglavlje dokumenta U okviru dokumenta. dokumenta otvorit e vam se alati koje moete koristiti kod ure ivanja zaglavlja i podnoja. e

Slika 2.60 Alatna traka sa alatom za ure ivanje zaglavlja i podnoja (Microsoft Word 2003)

38

Microsoft Word 2007 Odabirom Insert Header ili Insert Footer dobit ete izbornik ugra enih zaglavlja ili podnoja.

Slika 2.61 Zaglavlje (header) i podnoje (footer) (Microsoft Word 2007)

Odabirom eljenog dizajna na svakoj stranici dokumenta pojavit e se slika i broj stranica.

Slika 2.62 Umetanje dizajna zaglavlja (Microsoft Word 2007)

Ako elite promjeniti izgled vaeg zaglavlja ili podnoja kliknite na Edit Header ili Edit Footer. Na dokumentu e se pojaviti mjesto zaglavlja ili podnoja gdje moete ure ivati tekst. Na vrpci e vam se pojaviti alati koje moete koristiti kod ure ivanja zaglavlja i podnoja.

Slika 2.63 Alatna traka sa alatom za ure ivanje zaglavlja i podnoja (Microsoft Word 2007)

39

Ako elite da vam prva stranica dokumenta ili parna i neparna stranica dokumenta bude razliita u zaglavlju i/ili podnoju, odaberite na alatnoj traci za ure ivanje: ita Different First Page razliita prva stranica dokumenta Different Odd and Even Pages razliita parna i neparna stranica dokumenta ita

2.5.7

Fusnota (Footnote)

Footnote koristimo kada elimo dodati napomenu na neki odre eni dio teksta. Citiranje literature je pruanje reference na ve objavljene publikacije koje se koriste u radu. ve Referenca treba sadravati najmanje ime i prezime autora, naslov i podnaslov djela, te podatke o podnaslov izdavau i mjestu izdanja. Citiranje ili navo enje podataka moe se podijeliti u dvije skupine. Jedna je u ataka citiranje u tekstu (fusnote), dok je druga popis literature. Footnote se u tekstu oznaavaju brojevima u neprekidnom nizu, a napomene na dnu stranice. Pored avaju svake napomene automatski se pojavljuje broj ta da znamo na koji dio teksta se napomena odnosi. tako

Microsoft Word 2003 Kliknite na Insert Reference Footnote. Otvorit e vam se dijaloki okvir. Slika 2.66 Dijaloki okvir za footnote. Microsoft Word 2007 Kliknite na karticu References u grupi Footnotes lijevim klikom mia na Insert Footnote Footnote.

Slika 2.64 Fusnota (Footnote) (Microsoft Word 2007)

Ako elimo dodatno podesiti Footnote kliknemo na strelicu prema dolje u grupi Footnotes Footnotes.

Slika 2.65 Otvaranje opcija footnotes (Microsoft Word 2007)

40

Slika 2.66 Dijaloki okvir za footnote

U dijalokom okviru moemo odrediti gdje e biti foosnote pozicionioran, format brojeva, od kojeg broja e poeti brojati, da li e se primjeniti na cijeli dokument ili samo na dio dokumenta.

2.5.8

Opis slika, tablica, jednadbi (Caption)

Caption koristimo kada elimo dodati opis slike, tablice, jednadbe. Iznad ili ispod pojavljuje se broj slike, tablice ili jednadbe kojoj dodajemo opis, te kratak tekst koji sami upisujemo.

Microsoft Word 2003 Kliknite na Insert Reference Caption. Microsoft Word 2007 Kliknite na karticu References u grupi Captions lijevim klikom mia na Insert Caption.

Slika 2.67 Opis slika, tablica, jednadbi (Caption) (Microsoft Word 2007)

Zadaci 1. Opiite postupak oznaavanja cijelog dokumenta. 2. Kojom naredbom ete vratiti zabunom izbrisani tekst, odmah nakon brisanja? 3. Otvorite datoteku word-zad1.doc te oblikujte tako da:

41

a. u prvoj reenici koristite Arial 10, crveno, ukoeno, b. u drugoj reenici koristite Comic Sans 12, plavo, c. u treoj reenici Times New Roman 11, zeleno, podebljano, d. u etvrtoj reenici Arial 6, crveno, podcrtano, e. u petoj reenici Times New Roman 23, uto. f. Datoteku spremite pod imenom word-zad3.doc

4. Otvorite datoteku word-zad2.doc te oblikujte tako da je: a. prvi odlomak Comic Sans 12, crveno, poravnato desno, prored 1.5, b. drugi odlomak Arial 10, plavo, poravnato po sredini, prored 2, c. trei odlomak Times New Roman 17, zeleno, poravnato ulijevo, prored 1, d. etvrti odlomak Arial 8, uto, poravnato po sredini, prored 1.5. e. Datoteku spremite pod imenom word-zad4.doc 5. Opiite postupak oblikovanja zaglavlja i podnoja da biste u zaglavlju napisali ime i prezime u lijevom dijelu zaglavlja, naziv predmeta u desnom dijelu zaglavlja, a u podnoju broj stranica u desnom dijelu.

2.6

Tablice

Tablica je skup elija razmjetenih u redove i stupce. Svaka elija moe sadravati tekst, sliku, formulu, brojeve.

2.6.1

Kreiranje tablice

Microsoft Word 2003 Kliknite na Table Draw Table. U okviru dokumenta otvorit e vam se alati koje moete koristiti za izradu tablice.

Slika 2.68 Alati za kreiranje tablice (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Tablicu u dokumentu moete napraviti tako da kliknete na Insert Table. Klikom na gumb Table 42

otvorit e vam se okvir pomou kojeg moete dodati odre eni broj elija, umetnuti ili nacrtati tablicu.

Slika 2.69 okvir za kreiranje tablice (Microsoft Word 2007)

Kada ste kreirali tablicu otvorit e vam se dvije kartice na vrpci koje e vam pomoi kod ure ivanja tablice. Oznaite tablicu koju ste kreirali i na vrpci ete vidjeti dvije opcije za ure ivanje Table tools Design Table tools Layout

Slika 2.70 alatna traka za ure ivanje dizajna tablice (Microsoft Word 2007)

Slika 2.71 alatna traka za izradu tablice (Microsoft Word 2007)

2.6.2

Obrub i sjenanje tablice

Svaka tablica ima obrub punu tanku crtu. Taj obrub moete ukloniti ili promijeniti u deblju ili tanju liniju, te promijenit njen stil. Oznaite tablicu koju ste stvorili, te desnim klikom mia na lijevi gornji rub tablice otvorit e vam se okvir za odabir opcija. Odaberite Table properties Borders and shading. Otvorit e vam se okvir sa opcijama i stilovima za kreiranje obruba. U okviru Borders and shading moete odabrati stil, boju, irinu i poloaj obruba. Pogledajte poglavlje 2.5.4 Obrub (borders) i sjenanje (shading) na stranici 33.

43

2.6.3

Tekst u eliji

Microsoft Word 2003 Tekst unesen u elije tablice moete dodatno definirati horizontalno i vodoravno. Sve mogunosti moete nai desnim klikom mia unutar elije tablice. Odabrite Cell Alignment i opciju kako elite da se tekst pozicionira unutar elije.

Slika 2.72 Definiranje teksta unutar elija (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Tekst unesen u elije tablice moete dodatno definirati horizontalno i vodoravno. Sve mogunosti moete nai u grupi Alignment na kartici Layout.

Slika 2.73 Definiranje teksta unutar elija (Microsoft Word 2007)

Zadaci 1. U novom Word dokumentu napravite tablicu kao na slici pazei pritom na poravnanja teksta u stupcima te spremite datoteku pod imenom word-zad5.doc.

Ime
Pero Miro Stipe

Prezime
Peri Miri Stipi

Grupa
C A D

2. U novom Word dokumentu napiite naslov ''Raspored'' i poravnajte ga desno. Zatim umetnite tablicu sa est stupaca (napiite dane u tjednu pon-pet) i pet redaka (napiite tjedne 1. 4.). Napiite raspored predavanja po danima u tjednu za sva etiri tjedna, te tekst za svaki tjedan oblikujte u drugaiju boju, vrstu i veliinu. Tablicu oblikujte koristei obrube i sjenanja i poravnajte tablicu po sredini stranice, te spremite datoteku pod imenom word-zad6.doc

44

3. U novom Word dokumentu umetnite tablicu. U tablicu unesite nazive predmeta, imena profesora na tom predmetu, broj ECTS bodova. Oblikujte tablicu prema vlastitoj elji, te spremite datoteku pod imenom word-zad7.doc 4. U novom Word dokumentu napravite tablicu kao na slici. Pazite na poravnanje teksta u stupcima te ju spremite pod imenom word-zad8.doc

Trgovina mjeovite robe

1. mjesec eer Brano Sol 10 kn 5 kn 9 kn 2. mjesec 11 kn 6,50 kn 9,80 kn 3. mjesec 11,30 kn 6,75 kn 9,95 kn 4. mjesec 11,35 kn 6,85 kn 9,85 kn

2.7

Grafiki objekti i slike

U dokumentu moete koristiti razliite objekte i slike. Objekte i slike moete koristiti unutar dokumenta i definirati kako e se ponaati u odnosu na tekst. U dokumet moete umetnuti: Isjeke crtea (Clip art) Slike (Pictures) Grafike objekte (Shapes) SmartArt oblike (SmartArt) Grafikone (Chart)

Microsoft Word 2003 Za umetanje grafikih objekata i slika odaberite Insert Picture. Iz izbornika odaberite grafiki objekt ili sliku. Microsoft Word 2007 Za umetanje grafikih objekata i slika koristite na kartici Insert Illustrations.

45

Slika 2.74 Umetanje objekata i slika (Microsoft Word 2007)

Svaki grafiki objekt ili sliku koju ste stavili u dokument moete obrisati klikom mia na isti i pristiskom tipke Delete. Zadaci 1. Otvorite word dokument word-zad5.doc i postavite sliku ispod sadraja unutar dokumenta. 2. Otvorite word dokument word-zad6.doc i postavite sliku iznad sadraja unutar dokumenta. Stavite opis slike koristei automatsku numeraciju. 3. Otvorite word dokument word-zad7.doc i postavite sliku ispod i iznad sadraja unutar dokumenta. Stavite opis slike koristei automatsku numeraciju. 4. Otvorite datoteku word-zad8.doc, te iznad tablice napiite naslov ''Mjeseni trokovi''. Umetnite sliku artikla izme u naslova i tablice, poravnajte je lijevo. Uz tablicu umetnite sliku duana, poravnajte je desno. Ispod tablice umetnite sliku trgovca i poravnajte po sredini. Spremite datoteku pod imenom word-zad9.doc 5. U novom Word dokumentu napiite naslov i dva odlomka teksta po elji. Uz prvi odlomak umetnite sliku te ju poravnajte lijevo uz tekst. Uz drugi odlomak umetnite sliku koju ete poravnati desno uz tekst. U zaglavlju napiite naslov teksta, a u podnoju broj stranice. Spremite datoteku pod imenom word-zad10.doc.

2.8

Kreiranje sadraja

Ako ste pisali dokument sa stilovima pogledajte poglavlje 2.5.5 Stilovi, u tom sluaju kreiranje sadraja je vrlo jednostavan. Pozicionirajte kursor mia na stranici gdje elite napraviti sadraj dokumenta.

Microsoft Word 2003 Za kreiranje sadraja odaberite Insert Reference Index and Tables. Otvorit e vam se dijaloki okvir. Slika 2.77 Dijaloki okvir sadraja Microsoft Word 2007 Odabirom kartice References Table of Contents otvorit e vam se izbornik za oblikovanje sadraja.

46

Slika 2.75 Izrada sadraja (Microsoft Word 2007)

Pojavit e se izbornik u kojem moete odabrati neke od ranije pripremljenih predloaka. Ako elite definirati dodatne kriterije odaberite Insert Table of Contents.

Slika 2.76 Izbornik gotovih predloaka ili vlastitog predloka (Microsoft Word 2007)

Odabirom Insert Table of Contents otvorit e vam se dijaloki okvir. Slika 2.77 Dijaloki okvir sadraja.

47

Slika 2.77 Dijaloki okvir sadraja

Ovdje moete izabrati format razmaka izme u naslova i broja stranica, format izgleda sadraja, koliko duboko ete prikazati podnaslove. Zadaci 1. Otvorite word-zad10.doc i napravite tri naslova koristei stilove. Svaki naslov mora imati dva podnaslova sa tekstom po vaoj elji. Spremite dokument kao datoteku word-zad11.doc 2. Otvorite word-zad11.doc i napravite sadraj pomou alata za kreiranje sadraja u Wordu. Spremite dokument. 3. Otvorite word-zad11.doc i napravite tri naslova koristei stilove. Svaki naslov mora imati dva podnaslova sa tekstom po vaoj elji. Svaki podnaslov mora imati jedan pod podnaslov, te jo svaki pod podnaslov mora imati tri pod pod podnaslova. Spremite dokument kao datoteku word-zad12.doc. Pogledajte primjer na slici.

4. Otvorite word-zad12.doc i napravite sadraj pomou alata za kreiranje sadraja u Wordu.

48

2.9

Cirkularno pismo

Cirkularno pismo (Mail Merge) koristite kada elite napraviti vie istih dokumenata, dok ete pojedine stavke dokumenta mijenjati ovisno o potrebi. Primjer takvog dokumenta je pismo koje aljete sa uvijek istim podacima, dok mijenjate samo naziv i adresu poiljatelja. Za izradu cirkularnog pisma potreban vam je dokument u kojem se nalazi tekst i dokument u kojem se nalazi promjenjivi sadraj npr. Ime, prezime, adresa, ... Kod izrade cirkularnog pisma postavite glavni dokument i spremite ga jer e vam sluiti kao predloak. Izvor podataka je dokument sa podacima koje treba unijeti u glavni dokument.

Microsoft Word 2003 Da bi kreirali cirkularno pismo odaberite Tools Letters and Mailings Mail Merge. S desne strane dokumenta otvorit e se dijaloki okvir koji e vas voditi tijekom cijelog postupka. 1. Odaberite eljeni tip dokumenta. Kada ste odabrali tip dokumenta kliknite na Next: Starting document u donjem djelu dijalokog okvira. 2. Odaberite da li ete koristiti postojei dokument, novi dokument ili dokument koji ste prije kreirali. Kliknite na Next: Select recipients. 3. Odaberite da li ete koristiti postojei dokument, Outlook kontakte ili ete kreirati novu listu. Kliknite na Next: Write your letter. 4. Odaberite iz izbornika polja koja elite ubaciti u cirkularno pismo. Kliknite na Next: Preview your letters. 5. Strelicama lijevo i desno kreete se kroz dokument. U svakom trenu moete pronai polje odabirom na Find recipient. Kada ste zavrili sa pregledom dokumenta moete zavriti pismo klikom na Next: Complete the merge. 6. U svakom trenu se moete vratiti na prethodni korak odabirom na Previous, te izmjeniti postavke. Microsoft Word 2007 Da bi kreirali cirkularno pismo do ite u grupu Mailings. Tu moete odabrati koju vrstu dokumenta ete kreirati, to ete ukljuiti u cirkuarno pismo, pregledati dokument, te ga na kraju isprintati, snimiti na raunalo ili poslati potom.

49

Slika 2.78 Opcije za kreiranje cirkularnog pisma (Microsoft Word 2007)

Postupak kreiranja cirkularnog pisma ide od pripreme glavnog dokumenta. Vrstu glavnog dokumenta birate klikom mia na Start Mail Merge. Iz izbornika odaberete eljeni tip dokumenta.

Slika 2.79 Opcija odabira eljenog tipa dokumenta (Microsoft Word 2007)

Izvor podataka moe biti kreiran u razliitim aplikacijama tipa: Microsoft Outlook Microsoft Excel Microsoft Access Microsoft Word

Kada ste kreirali tablicu sa podacima u izvoru podataka onda morate odabrati u glavnom dokumentu Select Recipient te potraiti dokument koji ste kreirali na svom raunalu. U glavnom dokumentu morate dodati polja iz izvornog dokumenta preko kartice Insert Merge Field. Polja koja ste ubacili u dokument, na kraju moete pregledati sa gumbom Preview Results gdje e vam se prikazati tekst povezan sa izvorom podataka. Pretraivati i pregledavati dokumente moete pomou Preview Results sa strelicama lijevo i desno ili Find Recipient direktnim unosom traenog teksta.

Slika 2.80 Opcija za pretragu cirkularnog pisma (Microsoft Word 2007)

Klikom mia na Finish & Merge zavravate svoje cirkularno pismo i otvara vam se mogunost ispisa dokumenta ili vie njih, te opcija slanja elektronike pote. Zadaci 1. Napravite novi dokument u Wordu koji e sadravati tablicu vaih kolega u grupi. Tablica mora imati zaglavlje sa imenom, prezimenom i adresom stanovanja. Spremite dokument pod nazivom grupa.doc. Otvorite novi dokument u kojem ete napisati pozivnicu za vau 50

promociju. U pozivnici mora stajati ime i prezime vaih kolega. Spremite ga pod nazivom promocija.doc. Koristite spajanje dokumenta grupa.doc i promocija.doc, tako da dobijete ispis pozivnice svim kolegama u dokumentu grupa.doc. 2. Napravite novi dokument u Wordu koji e sadravati ime, prezime i adresu stanovanja vaih kolega iz dokumenta grupa.doc. Spremite ga pod nazivom kuverta.doc. Koristite spajanje dokumenta grupa.doc i kuverta.doc, tako da dobijete ispis kuverte svim kolegama u dokumentu grupa.doc.

2.10

Ispis

Prije samog ispisa dokumenta provjerite da li su sve postavke dobro postavljene. Podesite margine, odaberite veliinu papira, smjer papira, te provjerite da li se tekst dobro pozicionirao na papiru.

Microsoft Word 2003 Postavke stranice moete podesiti na File Page Setup Microsoft Word 2007 Postavke stranice moete napraviti na kartici Page layout.

Slika 2.81 Postavke dokumenta (Microsoft Word 2007)

2.10.1

Margine

Margine stranice su prazan prostor oko rubova stranice.

Microsoft Word 2003 Postavke margina moete podesiti na File Page Setup Margins. Pojavit e se dijaloki okvir za postavljanje margina. Slika 2.83 Izbornik za postavljanje margina Microsoft Word 2007 Margine postavljate klikom mia na Page layout Margins. Pojavit e se izbornik u kojem moete odabrati neke od ranije pripremljenih margina.

51

Slika 2.82 Odabir margina (Microsoft Word 2007)

Ako elite podesiti neke druge dimenzije margina odaberite Custom Margins. Otvorit e vam se dijaloki okvir za postavljanje margina. Slika 2.83 Izbornik za postavljanje margina

Slika 2.83 Izbornik za postavljanje margina

Top

Postavljate udaljenost izme u vrha stranice i prvog retka.

Bottom

Postavljate udaljenost izme u dna stranice i zadnjeg retka.

Left

Postavljate udaljenost izme u lijevog ruba stranice i teksta

Right

Postavljate udaljenost izme u desnog ruba stranice i teksta

Gutter Gutter position

Postavljate razmak koji se dodaje margini za uvez Postavljate poloaj uvezne margine u dokumentu.

52

2.10.2

Orijentacija stranice

Prije samog ispisa morate odabrati kako e vam biti okrenuta stranica dokumenta. Postavke su podeene u poetku tako da je orijentacija stranice postavljena na uspravno.

Microsoft Word 2003 Ako elite promijeniti orijentaciju kliknite na File Page Setup Margins.

Slika 2.84 - Izbor orijentacije stranice (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Ako elite promijeniti orijentaciju kliknite na Page layout Orientation i odaberite eljeni izgled.

Slika 2.85 Izbor orijentacije stranice (Microsoft Word 2007)

2.10.3

Veliina stranice

Microsoft Word 2003 Veliinu stranice odabirete klikom mia na File Page Setup Paper.

Slika 2.86 - Odabir veliine papira (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Veliinu stranice odabirete klikom mia na Page layout Size gdje unosite vrijednosti veliine stranice.

53

Slika 2.87 Odabir veliine papira (Microsoft Word 2007)

2.10.4

Pregled ispisa

Tijekom stvarnja dokumenta vano je voditi brigu o sadraju dokumenta i o njegovom izgledu.

Microsoft Word 2003 Prije samog ispisa stranice jo jednom provjerite kako izgleda va dokument klikom na File Print Preview. Microsoft Word 2007 Prije samog ispisa stranice jo jednom provjerite kako izgleda va dokument klikom na karticu Office Print Print Preview.

54

Slika 2.88 Izgled stranice prije ispisa (Microsoft Word 2007)

2.10.5

Ispis dokumenta

Kada ste sve potrebne akcije poduzeli u vezi izgleda dokumenta i elite ispisati sadraj dokumenta otvorite opcije ispisa.

Microsoft Word 2003 Kliknite na File Print.

Slika 2.89 Ispis stranice (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Kliknite na karticu Home Print.

Slika 2.90 Ispis stranice (Microsoft Word 2007)

55

Otvorit e vam se okvir za ispis dokumenta i mogunost odabira pisaa na koji moete poslati dokument, te mogunost ispisa vie primjeraka dokumenta. Moete izabrati ispis dijelova dokumenta ili samo jedne stranice.

Slika 2.91 Okvir za opcije ispisa

Kada ste sve parametre podesili kliknite na Ok za ispis ili Cancel za povratak u dokument. Zadaci 1. U novom Word dokumentu napiite neki tekst te ga oblikujte po elji. Zatim ubacite tri slike uz pripadajui tekst. Spremite datoteku pod imenom word-zad13.doc i ispiite cijeli dokument. 2. U novom Word dokumentu napiite tekst sa etiri odlomka sa po tri reenice. Tema neka bude po elji. Tekst kopirajte vie puta kako bi dobili barem 5 stranica. a. Ispiite prve dvije stranice b. Ispiite cijeli dokument c. Ispiite drugu i treu stranicu. 3. U novom Word dokumentu sastavite raspored radnih zadataka po danima u tjednu. a. umetnite sliku po izboru ispred teksta, poravnajte je lijevo b. umetnite drugu sliku na poetak prvog odlomka teksta, poravnajte je desno c. umetnite treu sliku ispod teksta, poravnajte je po sredini. d. Spremite datoteku pod imenom word-zad14.doc i ispiite cijeli dokument. 4. U novom Word dokumentu napiite tekst i oblikujte ga po elji. Umetnite dvije slike, podesite usmjerenje stranica na portretno, sve margine na 1,5 cm, u zaglavlje napiite svoje ime, a u

56

podnoje broj stranice. Spremite datoteku pod imenom word-zad15.doc. Ispiite cijeli dokument. 5. U novom Word dokumentu napiite tekst od tri odlomka sa po etiri reenice po elji koristei barem jednu tablicu i numerirani popis. U podnoju umetnite svoje ime, prezime i datum. Naslov napiite koritenjem WordArta. Spremite datoteku pod imenom word-zad16.doc. Ispiite cijeli dokument. 6. U novom Word dokumentu napiite tekst i oblikujte ga po elji. Umetnite sliku tako da bude iza teksta, te podesite oblikovanje teksta tako da je vidljiv preko slike. Napravite naslovnu stranicu s naslovom ''Seminar'' te umetnite tri razliito poravnate slike. Na slijedee tri stranice umetnite tri razliite slike te ih oblikujte tako da budu pored teksta. Na svaku stranicu napiite par reenica teksta. U zaglavlje ubacite dananji datum poravnato lijevo, a u podnoje broj stranice poravnat desno. Spremite datoteku pod imenom word-zad17.doc. Ispiite cijeli dokument. 7. U novom Word dokumentu napiite slijedee: a. b. ime.prezime@domena.hr c. cm2, dm3, m2, km3 d. X1(1,1), Y1(2,2) e. Spremite datoteku pod imenom word-zad17.doc. Ispiite cijeli dokument. Zadaci za ponavljanje 1. U novom Word dokumentu napiite va dananji tok dnevnih obaveza. Tekst mora imati tri paragrafa, a u svakom paragrafu pet reenica. Prvi paragraf odnosi se na dnevne obaveze od 8.00 10 sati, drugi paragraf odnosi se na obaveze od 11.00 13.00 sati, a trei paragraf odnosi se na vrijeme od 15.00 17.00 sati. Naslov dokumenta stavite "Dnevne obaveze jednog studenta". Spremite dokument pod imenom zad-ponavljanje1.doc. 2. Otvorite dokument zad-ponavljanje1.doc i promijenite orijentaciju cijelog dokumenta u portret. Pomou stilova promijenite naslov i tekst. Za naslov teksta ete koristiti Arial, 18 pt, podebljan, centriran na stranici, dok za tekst ete primjeniti font Arial, 12 pt, centriran s desne i lijeve margine. U tekstu udaljenost izme u paragrafa biti e 12 pt s gornje strane, a sa donje strane iznosit e 8pt. Razmak izme u redova biti e jednostruk. Spremite dokument pod imenom zad-ponavljanje2.doc.

57

3. Otvorite dokument zad-ponavljanje2.doc i napravite u zaglavlju dokumenta pomou Word alata dananji datum, te ga poravnajte u desno. Na lijevoj strani zaglavlja napiite vae ime i prezime. Za zaglavlje dokumenta primjenite font Courier New sa veliinom od 10 pt, ukoeno, sa donjom podebljanom granicom dvostruke pune linije od pt sa crvenom bojom. Spremite dokument pod imenom zad-ponavljanje3.doc. 4. Otvorite dokument zad-ponavljanje3.doc i napravite prije poetka prvog paragrafa listu dnevnih obaveza u kratkim crtama. Lista mora biti formirana sa brojevima. Primjenite na listu novi stil sa formatom fonta Courier New sa veliinom od 10 pt i plavom bojom. Spremite dokument pod imenom zad-ponavljanje4.doc. 5. Otvorite dokument zad-ponavljanje4.doc i napiite napomenu za jedan dnevni zadatak. Napomena se mora odnositi na vae dnevne obaveze u drugom paragrafu. Tekst stavite ispod drugog paragrafa. Primjenite na napomenu novi stil sa formatom fonta Arial sa veliinom od 11 pt i crvenom bojom. Primjenite lijevi tabulator na 2 cm. Na kraj svakog paragrafa stavite prijelom stranice. Spremite dokument pod imenom zad-ponavljanje5.doc. 6. Otvorite dokument zad-ponavljanje5.doc i na prvoj stranici umetnite tablicu sa 5 redova i 3 stupca, na drugoj stranici umetnite sliku po izboru, a na treoj stranici umetnite pitagorin teorem. Tablicu formatirajte tako da bude 12 cm iroka sa sivom bojom elija u prvom redu. Prvi red elija mora imati visinu 0,8 cm. Ostale elije moraju imati visinu 0,6 cm. U prvom redu napiite ime, prezime i grupa. Tablicu popunite sa imenima i prezimenima kolega u vaoj grupi. Na prvi redak primjenite format fonta Arial sa veliinom od 11 pt i plavom bojom, a tekst mora biti centriran po visini i irini elije. Na tekst u ostalim elijama primjenite format fonta Arial sa veliinom od 10 pt, a tekst mora biti centriran po visini elije i poravnat u lijevo po irini elije. Vanjske rubove elija formatirajte sa dvosturkom crtom debljine pt i sme e boje, dok e unutarnji rubovi biti plave boje sa jednostrukom crtom debljine pt. Sliku formatirajte tako da ima okvir 1pt debljine sa isprekidanom crvenom linijom. Promijenite veliinu slike tako da je 4,02 cm visoka. Ispiite dokument u ispisnu datoteku. (Za ispisnu datoteku upotrijebite ime printdoc.prn i spremite je). Spremite dokument pod imenom zadponavljanje6.doc. 7. U novom Word dokumentu napravite i formatirajte tablicu sa 10 redova i 4 stupca. Prvi red elija obojite sivom bojom. Prvi red elija mora imati visinu 0,8 cm. Ostale elije moraju imati visinu 0,6 cm. U prvom redu napiite ime, prezime, adresa i grad. Tablicu popunite sa imenima i prezimenima po izboru. Na prvi redak primjenite format fonta Arial sa veliinom od 11 pt i plavom bojom, a tekst mora biti centriran po visini i irini elije. Na tekst u ostalim elijama primjenite format fonta Arial sa veliinom od 10 pt, a tekst mora biti centriran po visini elije i poravnat u lijevo po irini elije. Vanjske rubove elija formatirajte sa

58

dvosturkom crtom debljine pt i sme e boje, dok e unutarnji rubovi biti sme e boje sa jednostrukom crtom debljine pt. Spremite dokument pod nazivom adrese.doc. Otvorite novi dokument i napiite pismo sa dva paragrafa. U svakom paragrafu napiite minimalno tri reenice. Iznad prvog paragrafa stavite ime, prezime, adresu i grad osobe kojoj piete. Na dnu pisma stavite svoje ime i prezime i poravnajte ga sa desnom marginom. Tekst formatirajte sa stilom tako da font bude 10 pt, Courier New, sa razmakom gornjeg paragrafa od 8 pt i razmakom donjeg paragrafa od 10 pt. Razmak izme u mora biti jednostruk. Svaki paragraf mora imati prvi red uvuen za 1 cm. Spremite dokument pod nazivom pismo.doc. Upotrijebite datoteku adrese.doc kao podatke pri spajanju s dokumentom pismo.doc. Zamijenite postojei tekst s imenom, prezimenom, adresom i gradom s poljima za spajanje , <<Ime>> <<Prezime>>, <<Adresa>>, <<Grad>>. Spojite adrese s pismom tako da napravite cirkularno pismo. Pospremite spojene podatke u datoteku s imenom merge.doc. Pospremite i zatvorite sve otvorene datoteke.

59

3.
3.1

Microsoft Excel
Poetak rada sa MS Excel programskim paketom

MS Excel je vienamjenska proraunska tablica koja slui za analiziranje, organiziranje i raunanje poslovnih podataka. Glavna zadaa programa je da sa svojom strukturom organiziramo podatke u tablinom obliku, jednostavno obavljanje raunskih i analitikih operacija, grafiki prikaz podataka, razmjena podataka sa ostalim programima.

3.2

Izgled Microsoft Excel suelja

Svaki dokument kreiran sa Microsoft Excel aplikacijom sadri .xls ili .xlsx ekstenziju. Otvaranjem aplikacije Microsoft Excel dokumenta dobit ete novi prozor koji se sastoji od vie elemenata.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.1 Izged Excel prozora (Microsoft Excel 2003)

Elementi prozora: 1. Naslovna traka 2. Alatna traka 3. Vrpca

60

4. Traka formule 5. Radna knjiga 6. Statusna traka 7. Okomiti kliza Microsoft Excel 2007

Slika 3.2 Izged Excel prozora (Microsoft Excel 2007)

Elementi prozora: 1. Naslovna traka 2. Alatna traka za brzi pristup 3. Vrpca 4. Traka formule 5. Radna knjiga 6. Statusna traka 7. Okomiti kliza 8. Alati za zumiranje Svaki element u Word dokumentu ima svoju vanu funkciju za jednostavno kreiranje dokumenta. 61

Naslovna traka sastoji se od naziva programa i naziva trenutno otvorene radne knjige, te se krajnje desno nalaze gumbi za upravljanje prozorom.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.3 Naslovna traka (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.4 Naslovna traka (Microsoft Excel 2007)

Microsoft Excel 2003 Alatna traka sadri skup naredbi koje najee koristimo, te se moe prilagoditi potrebama korisnika. U alatnu traku za brzi pristup moete dodati gumbe po vlasitoj elji (2).

Slika 3.5 - Alatna traka (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007 Alatna traka za brzi pristup sadri skup naredbi koje najee koristimo, te se moe prilagoditi potrebama korisnika. U alatnu traku za brzi pristup moete dodati gumbe po vlasitoj elji, te je pomaknuti iznad i ispod vrpce (2). Desnim klikom mia na vrpcu (2) otvarate opciju pomicanja alatne trake iznad ili ispod vrpce.

Slika 3.6 Opcija za pomicanje alatne trake za brzi pristup (Microsoft Excel 2007)

Vrpca je organizirana da nam pomogne kod pisanja i ure ivanja dokumenta, te brzom pronalaenju i odabiru naredbi. Naredbe su organizirane u kartice i gurpe. Pojedine kartice moemo vidjeti odmah na ekranu, dok su neke kartice sakrivene te do njih moemo doi po potrebi.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.7 Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Excel 2003)

62

Microsoft Excel 2007

Slika 3.8 Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Excel 2007)

Vrpcu tako er moemo promijeniti prema vlastitoj potrebi ili minimizirati kako bi oslobodili vie mjesta na ekranu. Traka formule slui za unos i ure ivanje podataka. Traka se moe nalaziti u aktivnom i neaktivnom stanju. U neaktivnom stanju je kada se u traci prikazuje sadraj u eliji koja je oznaena. Aktivna traka prikazuje gumbe za unos podataka, formula i funkcija, kao i prikaz formule.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.9 Neaktivna traka formule (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.10 Aktivna traka formule (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.11 Neaktivna traka formule (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.12 Aktivna traka formule (Microsoft Excel 2007)

Radna knjiga je dokument u kojem radite. Svaka radna knjiga moe sadravati vei broj listova. Program kod pokretanja odmah otvara tri radna lista Sheet1, Sheet2, Sheet3. Broj listova moete tijekom rada dodavati ili brisati. Kliza slui za pomicanje vodoravno ili okomito, te nam omoguava pregled dokumenta.

Slika 3.13 Vodoravni kliza

63

Microsoft Excel 2007 Statusna traka nalazi se u donjem dijelu prozora i prua korisniku sljedee informacije: Stanje programa Opis slijedeeg koraka Stanje dijela tipkovnice Rezultat funkcije primjenjene na trenutano oznaeni dio podataka Gumbi preaca za odabir prikaza dokumenta Alat za zumiranje

Statusnu traku uvijek moete prilagoditi desnim klikom mia na alatnu traku.

Slika 3.14 Izbornik za prilago avanje statusne trake (Microsoft Excel 2007)

3.3

Excel pomo

Prilikom rada sa programom moete potraiti pomo koju vam Microsoft Excel prua. Pomo moete pozvati pritiskom tipke F1 ili

Microsoft Excel 2003 upisom problema na koji traite odgovor u gornjem desnom kutu Microsoft Excel 2007 klikom na gumb Help u gornjem desnom kutu .

64

Pomo vam je dostupna sa lokalnog raunala ukoliko ste instalirali zajedno sa programom ili na internetu. Ako je vae raunalo spojeno na internet tada moete pomo potraiti preko Office Online sadraja. Kliknite na gumb Help u desnom gornjem dijelu ili pritiskom tipke F1. Na ekranu e vam se prikazati prozor pomoi. U pretragu unesite kljune rijei po kojima elite pretraivati.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.15 - Prikaz ekrana za traenje pomoi Excel (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

65

Slika 3.16 Prikaz ekrana za traenje pomoi Excel (Microsoft Excel 2007)

3.4 3.4.1

Rad sa dokumentom Kreiranje dokumenta

Kada pokrenete Excel, automatski e se stvoriti novi dokument sa nazivom Book1 u kojem moete unositi podatke. Svaki dokument ima tri radna lista koje moete dodavati ili brisati (Sheet1, Sheet2, Sheet3). Nakon kreiranja novog dokumenta ukoliko elite kreirati jo jedan dokument otvorit e se novi prozor koji e imati naziv Book2 i tako redom. Dokument koji ste napravili prilikom pokretanja Excel programa je tekstualna datoteka koja ima nastavak (ekstenziju) .xls ili .xlsx ovisno o verziji Microsoft Excel programa s kojim radite. Svaki novi dokument koji kreirate nalazit e se iznad prethodnog. Stari dokument se pritom ne zatvara.

Microsoft Excel 2003 Da bi dohvatili prethodni dokument prelaskom iz jednog dokumenta u drugi kreete se pomou alatne trake Window, te odaberete otvoreni prozor. 66

Slika 3.17 Prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007 Da bi dohvatili prethodni dokument moete prelaskom iz jednog dokumenta u drugi kretati se pomou alatne trake View Switch Windows.

Slika 3.18 Kartica za prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Excel 2007)

3.4.2

Unos podataka

Unos podataka je temeljna aktivnost u radu s radnim listovima. MS Excel razlikuje dva osnovna tipa podataka: Konstantne vrijednosti Formule

Konstante vrijednosti su tip podataka koji se ne mijenjaju promjenom ili unosom drugih podataka. Ti se podaci mogu promijeniti jedino upisom promjene. Formula je matematiki izraz pomou kojih se izraunava rezultat. Vrijednosti koje su rezultat formule mogu se mijenjati promjenom podataka u odgovarajuim elijama radnog lista.

3.4.2.1 Brojevi
Za unos brojeva kao stalne vrijednosti trebate odabrati eliju, te unijeti broj. Brojevi se sastoje od znamenki od 0-9 i posebnih znakova + - ( ) , / %, E.

3.4.2.2 Datumi
Program sadri nekoliko ugra enih tipova datuma i vremena. Definiranjem tih oblika kod unosa vrijednosti automatski e se prilagoditi formatu datuma. Za unos datuma koristite toku (.) kao znak

67

razdvajanja, ako ste izvrili prilagodbu prema formatu za Republiku Hrvatsku. Isto tako kao znak razdvajanja za vrijeme koristite dvoto ku (:). Redoslijed unosa datuma prema ovim parametrima je dvotoku dan.mjesec.godina, dok za vrijeme sat sat:minute.

3.4.2.3 Tekst
Za unos teksta odaberite eliju gdje elite unijeti tekst. Tekst moete oblikovati prema elji pomou eliju naredbi i alata za oblikovanje.

Uneseni tekst koj sadri kombinaciju slova i brojki MS Excel uvijek prepoznaje koji kao tekst. Kao tekst moete unijeti samo brojeve, ali prije morate eliju formatirati za unos teksta. Kada je tekst eliju tako unesen ne moete raditi kalkulacije tom elijom kao da je unesen broj.

3.4.3

Unos formula

Formula je sredstvo za analizu podataka u radnom listu. Pomo njih se obavljaju operacije s Pomou bavljaju brojevima ili nizom znakova. Formule obavljaju operacije zbrajanja, oduzimanja, mnoenja, dijeljenja i uspore ivanje podataka spremljenih u radnom listu. Excel prepoznaje formulu po prvom znaku jednakosti (=). Postupak unosa formule jednak je unosu teksta u eliju. Ako upiete broj unutar elije sa predznakom dnak jednako (=) ili unesete broj direktno u traku formule dobit ete eljeni rezultat.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.19 Unos formule u eliju (Microsoft Excel 2003) eliju

Slika 3.20 Unos formule u traku formule (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.21 Unos formule u eliju (Microsoft Excel 2007) eliju

Slika 3.22 Unos formule u traku formule (Microsoft Excel 2007)

Primjer: 68

Imamo duan sa raunalnom opremom i nabavnu cijenu proizvoda. Moramo izraunati kolika je cijena svakog proizvoda, koliko iznosi pdv za svaki proizvod i izraunati ukupnu cijenu proizvoda sa pdvom. Otvorimo novi radni list i oblikujemo elije za odre enu vrstu podatka. U elije A3, A4, A5 unosimo tekst proizvoda.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.23 - Unos teksta proizvoda (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.24 Unos teksta proizvoda (Microsoft Excel 2007)

U elije B3, B4, B5 unosimo fiksne vrijednosti, cijenu svakog proizvoda.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.25 Unos fiksne vrijednosti, cijene (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

69

Slika 3.26 Unos fiksne vrijednosti, cijene (Microsoft Excel 2007)

U elije C3, C4, C5 unosimo fiksnu vrijednost od 22%.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.27 Unos fiksne vrijednosti, pdv (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.28 Unos fiksne vrijednosti, pdv (Microsoft Excel 2007)

U elije D3, D4, D5 unosimo formulu za izraun pdv-a u odnosu na cijenu proizvoda.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.29 Unos formule za izraun vrijednosti, iznos pdv-a (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.30 - Unos formule za izraun vrijednosti, ukupne cijene (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

70

Slika 3.31 Unos formule za izraun vrijednosti, iznos pdv-a (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.32 Unos formule za izraun vrijednosti, ukupne cijene (Microsoft Excel 2007)

3.4.4

Kopiranje podataka

Sadraj elija moete kopirati sa jednog mjesta na drugo unutar radnog lista ili iz jednog dokumenta u drugi ili u neku drugu aplikaciju. To moete uiniti pritiskom na Cut ili Copy sa Vrpce. Kada ste kopirali ili izrezali sadraj elije pozicionirajte kursor mia na lokaciju gdje elite premjestiti sadraj i kliknite na Paste sa Vrpce.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.33 - Opcija copy, cut i paste sa vrpce (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.34 Opcija copy, cut i paste sa vrpce (Microsoft Excel 2007)

Ako se na mjestu gdje elite kopirati sadraj ve nalazi drugi sadraj, tada e se stari sadraj obrisati i na njegovo mjesto e doi novi sadraj.

3.4.5

Umetanje elija

elije moete umetnuti izme u postojeih elija. elije se mogu ubaciti na poziciju postojeih elija, a postojee elije e se pomaknuti ovisno o vaem odabiru.

71

Oznaite elije koje elite premjestiti, te pritiskom na Copy ili Cut selektirajte eljeni sadraj. Oznaite poziciju gdje elite premjestiti oznaeni sadraj i kliknite desnom tipkom mia. Otvorit e vam se izbornik u kojem ete izabrati Insert Copied Cells.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.35 Umetanje elija (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.36 Umetanje elija (Microsoft Excel 2007)

Odaberite smjer u kojem elite da se postojei sadraj pomakne.

Slika 3.37 Smjer pomicanja sadraja

72

3.4.6

Kopiranje i premjetanje formula

Kopiranje formula izvodi se na jednak nain kao da kopirate bilo koji sadraj. Ova operacija automatski mijenja relativne adrese elija u odnosu na novu lokaciju. Kopiranjem formula Excel adrese automatski prilago ava podruju u koje su kopirane. Primjer: Excel automatski prilago ava formulu podruju u koje se kopira. elija B6 sadri formulu =B3+B4+B5.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.38 Oznaena elija s formulom za kopiranje (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.39 Oznaena elija s formulom za kopiranje (Microsoft Excel 2007)

Oznaite eliju B6 i kopirate je na poziciju D6. Kopiranjem te formule u eliju D6 dolo je do promjena adresa u kopiranoj formuli i ona sada glasi =D3+D4+D5. Kopiranjem formule u eliju D6 formula je zadrala istu logiku i strukturu.

Microsoft Excel 2003

73

Slika 3.40 Kopirana formula (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.41 Kopirana formula (Microsoft Excel 2007)

Zbog relativnosti podruja djelovanja ovaj oblik zapisa adresa u formulama naziva se relativno adresiranje. Osnovno je obiljeje relativnih adresa da se mijenjaju postupkom kopiranja prema novoj lokaciji. U formulama koje kopirate mogu postojati i adrese elija koje moraju ostati nepromijenjene neovisno o novoj lokaciji. Taj oblik adresiranja naziva se apsolutno adresiranje. Apsolutne adrese ne mijenjaju se postupkom kopiranja i ne prilago avaju novoj lokaciji.

3.4.7

Brisanje i umetanje stupaca i redaka

3.4.7.1 Brisanje elija

Brisanje elija postupak je koji potpuno brie elije iz radnog lista. Nakon brisanja susjedne se elije automatski pomiu kako bi se popunila prazna mjesta. Umetanje elija na bilo koje mjesto Excel pomie druge elije i tako stvara prostor za umetnute elije. Umetnute elije poprimaju isti oblik kao i elije u njihovom okruenju. eliju briete tako da je oznaite desnim klikom mia i odaberete Delete.

Microsoft Excel 2003

74

Slika 3.42 - Brisanje elija (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.43 Brisanje elija (Microsoft Excel 2007)

Nakon toga dobit ete okvir u kojem ete odrediti da li elite da se elije pomaknu lijevo ili gore, da se obrie cijeli redak ili stupac.

Slika 3.44 - Smjer pomicanja sadraja

3.4.7.2 Umetanje elija

elije moete umetnuti izme u elija koje sadre podatke. Susjedne elije pomiu se prema desno ili prema dolje kako bi oslobodile prostor za umetnute elije. 75

eliju umetnete tako da je oznaite desnim klikom mia i odaberete Insert.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.45 - Umetanje elija (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.46 - Umetanje elija (Microsoft Excel 2007)

Nakon toga dobit ete okvir u kojem ete odrediti da li elite se elije pomaknu lijevo ili gore, da se pomakne cijeli redak ili stupac.

76

Slika 3.47 - Smjer pomicanja sadraja

3.4.7.3 Umetanje stupaca i redaka

Umetanjem redaka i/ili stupaca Excel stvara dodatni prostor za unos novih podataka. Formule se prilago avaju adresi pomaknutih elija prema novom poloaju. Lijevom tipkom mia odaberite redak ili stupac gdje elite umetnuti novi redak ili stupac.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.48 Tablica sa oznaenim redkom (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.49 Tablica sa oznaenim stupcem (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.50 Tablica sa oznaenim redkom (Microsoft Excel 2007)

77

Slika 3.51 Tablica sa oznaenim stupcem (Microsoft Excel 2007)

Desnim klikom mia kliknite na oznaeni redak i odaberite Insert. U radnom listu pojavit e se novi stupac ili redak sa praznim elijama.

3.4.7.4 Brisanje stupaca i redaka

Kad elimo obrisati redak ili stupac tada se briu svi podaci. Formule se prilago avaju adresi pomaknutih elija prema novom poloaju. Lijevom tipkom mia odaberite redak ili stupac koji elite obrisati. Desnim klikom mia kliknite na oznaeni redak i odaberite Delete. U radnom listu obrisani redak ili stupac biti e obrisan zajedno sa njegovim sadrajem.

3.4.8

Radni listovi

Kod pokretanja Excela program inicijalno otvara tri radna lista. Radne listove moete dodavati, mijenjati, brisati, kopirati, premjetati unutar radne knjige. U radnoj knjizi moe biti maksimalno 255 radnih listova.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.52 Radni listovi (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.53 Radni listovi (Microsoft Excel 2007)

Radne listove moete selektirati klikom mia na pojedinu karticu. Desnim klikom mia na pojedinu karticu otvara se dijaloki okvir. 78

Microsoft Excel 2003

Slika 3.54 - Izbornik preaca kartica radnog lista (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.55 Izbornik preaca kartica radnog lista (Microsoft Excel 2007)

3.4.9

Oblikovanje tablica, elija i znakova

U dokumentu moete ure ivati tablicu, elije i tekst.

Microsoft Excel 2003 Osnovno ure ivanje moete raditi pomou alata na vrpci.

Slika 3.56 Ure ivanje tablice, elije, teksta (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007 Osnovno ure ivanje moete raditi pomou grupe Font na kartici Home.

Slika 3.57 Ure ivanje tablice, elije, teksta (Microsoft Excel 2007)

Dijaloki okvir za dodatno ure ivanje elija pozivate desnim klikom na odabrane elije, te odabirom Format cells... Borders 79

Microsoft Excel 2003

Slika 3.58 - Formatiranje elija (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.59 Formatiranje elija (Microsoft Excel 2007)

80

Slika 3.60 Oblikovanje okvira

Za dodatno ure ivanje ispuna elija odaberite karticu Fill na dijalokom okviru Format Cells... te odaberite boje kojom elite ispuniti odabrane elije.

Slika 3.61 Odabir boja elija

81

3.4.10

Formatiranje stupaca i redaka

Visinu redaka ili irinu stupaca ponekad morate prilagoditi sadraju elija. Ako visina i irina nije uskla ena, neete vidjeti dio teksta, te je potrebno prilagoditi njihove veliine. Ako su stupci preuski, a elije sadre brojeve ili datume, tada ete vidjeti oznake ####. Radni list ima definiranu irinu i visinu elija. Da biste promijenili parametre oznaite stupac ili redak elija u tablici i kliknite desnim klikom mia na odabrani stupac ili redak. Otvorit e vam se dijaloki okvir u kojem ete izabrati ako je oznaen stupac Column Width ... ili ako je oznaen redak Row Height ....

Microsoft Excel 2003

Slika 3.62 - Promjena irine stupca (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.63 Promjena visine redka (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

82

Slika 3.64 Promjena irine stupca (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.65 Promjena visine redka (Microsoft Excel 2007)

Kada vam se otvori dijaloki okvir za unos parametara izravno upiite eljenu irinu ili visinu.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.66 Dijaloki okvir za unos irine stupca (Microsoft Excel 2003)

83

Slika 3.67 - Dijaloki okvir za unos visine redka (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.68 Dijaloki okvir za unos irine stupca (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.69 - Dijaloki okvir za unos visine redka (Microsoft Excel 2007)

3.4.11

Pozicija podatka u eliji

Podatke u eliji moete pozicionirati vertikalno lijevo, desno centrirano u odnosu na eliju i horizontalno gore, sredina ili dolje u odnosu na eliju.

84

Microsoft Excel 2003 Orijentaciju teksta unutar elija moete definirati lijevim klikom mia na odabrane elije izborom Format Cells... Alignment.

Slika 3.70 Pozicija podataka (Microsoft Excel 2003)

Primjer pojedinih pozicija:

Slika 3.71 Pozicije teksta unutar elija (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007 Orijentaciju teksta unutar elija moete definirati pomou kartice Home Alignment.

Slika 3.72 Pozicija podataka (Microsoft Excel 2007)

Primjer pojedinih pozicija:

Slika 3.73 Pozicije teksta unutar elija (Microsoft Excel 2007)

85

3.4.12

Funkcije

Funkcije su unaprijed definirane formule koje izvode izraune pomou odre enih vrijednosti. Excel ima preko 300 gotovih funkcija razliitih podruja primjene. Funkcije se mogu koristiti u formuli, u kombinaciji s drugim funkcijama u formuli, kao dio sloene formule i u makro naredbama. Funkcija se sastoji od naziva funkcije i argumenata. Argumenti mogu biti brojevi, tekst, logike vrijednosti, polja, adrese elija, konstante ili ostale funkcije. Primjer: =FUNKCIJA (argument1; argument2; ..., argumentn). Argumenti se nalaze u okrugloj zagradi i razdvajaju se u funkciji jednim od znakova: . (toka) , (zarez) ; (toka zarez)

Tekst kao argument mora biti naveden pod navodnicima. Najee koritene funkcije su: SUM zbrajanje vrijednosti AVERAGE prosijek vrijednosti MAX najvea vrijednost MIN najmanja vrijednost COUNT brojanje vrijednosti

Microsoft Excel 2003 Funkcije se mogu dodati izravnim upisom naziva i argumenata u elije ili pomou alatne trake Insert Function. Microsoft Excel 2007 Funkcije se mogu dodati izravnim upisom naziva i argumenata u elije ili pomou opcije Formulas Insert Function.

86

Slika 3.74 Opcija za umetanje funkcije (Microsoft Excel 2007)

U dijalokom okviru izaberete funkciju koja vam je u tom trenutku potrebna.

Slika 3.75 Dijaloki okvir za pretraivanje funkcija

Zadaci 1. U novoj radnoj knjizi oznaite raspone elija oznaenih na slici:

2. U novoj radnoj knjizi oznaite raspon A1:F1, te ga obojite u crveno. Napravite isprekidani vanjski okvir za raspon elija od A2:F16. Spremite datoteku pod imenom excel-zad1.xls. 3. Otvorite novu datoteku. Upiite u eliju A2 svoje ime, u B2 svoje prezime, u C2 ulicu i kuni broj, a u eliju D2 ostatak adrese (potanski broj i mjesto). Podesite irine stupaca tako da su svi upisani tekstovi potpuno vidljivi. Zatim kopirajte sadraj elije A2 u eliju A3, B2 u B3, C2 u C3, D2 u D3. Spremite datoteku pod imenom excel-zad2.xls. 4. Otvorite novu radnu knjigu te u njoj prvi radni list preimenujte u ''Predmeti''. Oznaite taj radni list sa bojom po izboru. U tom radnom listu zatim u stupcu A napiite naslov NAZIV PREDMETA, pa napiite nazive pet predmeta koje sluate. Oblikujte tekst u stupcu A: Comic Sans 12, plavo. U stupac B upiite naslov PROFESORI pa napiite imena profesora na tim predmetima. U stupac C upiite naslov ECTS pa napiite broj bodova za pojedini predmet. 87

elije koje sadre ECTS bodove oblikujte u kategoriju Brojana bez decimala. Spremite datoteku pod imenom excel-zad3.xls. 5. Otvorite novu radnu knjigu i preimenujte prvi radni list u Namirnice. Unesite podatke iz tablice u taj radni list primjenjujui odgovarajua oblikovanja elija. Spremite datoteku pod imenom excel-zad4.xls.

6. Otvorite novu radnju knjigu i preimenujte drugi radni list u ''Pjesme'' te napravite popis osam imena vaih omiljenih pjesama. Popunite 100 elija stupca A koristei taj popis. Lijevo od stupca A umetnite jo jedan stupac. U stupac A upiite redne brojeve od 1. do 100. Spremite datoteku pod imenom excel-zad5.xls. 7. Otvorite novu radnu knjigu i napravite pet radnih listova koje ete imenovati po radnim danima u tjednu. U radni list srijeda unesite podatke iz tablice i promijenite boju fonta po stupcima (A crveno, B plavo, C zeleno).

Na radni list petak unesite podatke iz tablice primjenjujui odgovarajua oblikovanja elija te proirite stupce da bi svi podaci bili vidljivi. Zatim umetnite jedan redak iznad svih, u njemu spojite elije A1 do C1 i upiite naslov ''Limit na karticama'' i poravnajte ga po sredini. Parne retke obojite crveno, a neparne zeleno pomou alata Boja ispune. Spremite datoteku pod imenom excel-zad6.xls.

8. Napiite formulu za raunanje cijene proizvoda nakon snienja, ako je poetna cijena u eliji A1, a postotak snienja u eliji A2. 9. Napiite formulu za raunanje prosjene vrijednosti raspona C3:L6. 10. Napiite formulu za raunanje najmanje vrijednosti raspona B3:B55. 11. Napiite formulu za raunanje najvee vrijednosti raspona C12:C23.

88

12. Navedite nekoliko primjera relativne i apsolutne adrese. 13. Napiite formulu za raunanje cijene namirnice s PDV-om ako je nabavna cijena u eliji A3, a postotak PDV-a u eliji D3. Neka formula bude napisana tako da se moe upotrijebiti za izraun svih cijena zadanih u stupcu A. Iznos postotka PDV-a u svim izraunima je nepromijenjen. 14. Otvorite datoteku excel-zad3.xls radni list Namirnice pa u eliju D1 upiite naslov IZNOS, a u eliji D2 napiite formulu za raunanje iznosa koji treba platiti za zadanu koliinu te namirnice. U eliju E1 napiite Cijena sa PDV-om. U eliji E2 napiite formulu za izraunavanje ukupne vrijednosti cijene artikla sa PDV-om. U eliji E7 neka bude napisana formula koja e zbrojiti izraunate iznose za sve namirnice. Spremite datoteku pod imenom excel-zad7.xls. 15. Otvorite novu radnu knjigu te u njoj prvi radni list preimenujte u ''Prijatelji''. U tom radnom listu zatim u stupcu A napiite naslov IMENA pa napiite imena pet vaih prijatelja. U stupac B upiite naslov MATEMATIKA, pa napiite ocjene vaih prijatelja iz matematike. U stupac C upiite naslov FIZIKA, pa napiite ocjene vaih prijatelja iz fizike. elije koje sadre ocjene oblikujte u kategoriju Brojana bez decimala. U stupcu D unesite formulu koja e izraunati prosjek ocjena za svakog prijatelja za zadane predmete, a zatim u prvom praznom retku ispod ocjena unesite formulu koja e izraunati prosjek ocjena po predmetima. Spremite datoteku pod imenom excel-zad8.xls. 16. Otvorite novu radnu knjigu i napravite tablicu kako je prikazano na slici.

U stupcu D napiite formula za raunanje koliko treba platiti za pojedini artikl. Spremite datoteku pod imenom excel-zad9.xls. 17. Otvorite novu radnu knjigu i napravite tablicu kako je prikazano na slici.

Izraunajte cijenu 1 kg za svaku zadanu namirnicu, ukupan iznos koliko je plaeno za sve namirnice i spremite datoteku pod imenom excel-zad10.xls. 18. Otvorite novu radnu knjigu pa u stupce A E unesite podatke iz tablice (prosjek treba biti broj s dvije decimale) 89

U retku Prosjek po ueniku napiite formulu koja e raunati prosjek ocjena za uenike, a u stupcu Prosjek po predmetu prosjek ocjena za nastavne predmete. Spremite datoteku pod imenom excel-zad11.xls. 19. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. Izraunajte postotni iznos. Spremite datoteku pod imenom excel-zad12.xls.

20. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. Izraunajte postotak. Spremite datoteku pod imenom excel-zad13.xls.

21. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. Izraunajte osnovicu. Spremite datoteku pod imenom excel-zad14.xls.

22. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. U trgovini je ljetno snienje od 30%, unesite taj podatak u eliju D1. U stupcu C izraunajte cijene zadanih proizvoda nakon snienja. Spremite datoteku pod imenom excel-zad15.xls.

23. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. U trgovini je poskupljenje od 5%, unesite taj podatak u eliju D1. U stupcu C izraunajte cijene zadanih proizvoda nakon poskupljenja. Spremite datoteku pod imenom excel-zad16.xls.

90

24. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. Maloprodajna cijena robe (MPC) rauna se tako da se na nabavnu cijenu zarauna mara (15%), a na tako dobivenu cijenu jo PDV (23%). Napiite formulu za iznos mare, poreza i za izraun maloprodajne cijene. Spremite datoteku pod imenom excel-zad17.xls.

3.5

Grafikoni

Grafikon je vizualni prikaz brojanih podataka iz tablice. Takav nain prikaza podataka olakava usporedbu i uoavanje odnosa me u podacima. Excel nudi 73 razliita grafikona organiziranih u 11 standardnih vrsta. Svaki grafikon moete dodatno ure ivati, kombinirati pomou teksta, strelica, promjenom veliine, rotacijom. Grafikon se moe umetnuti u postojei radni list ili u novi radni list, te obajviti na internet stranici. Veza izme u grafikona i podataka koje opisuje je dinamina. Grafikon se automatski aurira u skladu sa promjenom podataka.

3.5.1

Kreiranje grafikona

Na radnom listu unesite podatke koje elite prikazati pomou grafikona. Oznaite elije koje elite ukljuiti u prikaz.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.76 Oznaeni podaci za grafikon (Microsoft Excel 2003)

Kada ste oznaili podatke koje elite staviti u grafikon kliknite na karticu Insert Charts. arobnjak vas vodi kroz postupak kreiranja grafikona. Ovdje moete izabrati vrstu grafikona kojeg elite koristiti.

91

Slika 3.77 Vrste grafikona (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.78 Oznaeni podaci za grafikon (Microsoft Excel 2007)

Kada ste oznaili podatke koje elite staviti u grafikon kliknite na karticu Insert Charts. Ovdje moete izabrati vrstu grafikona kojeg elite koristiti.

Slika 3.79 Vrste grafikona (Microsoft Excel 2007)

Klikom mia na odre enu vrstu grafikona odabirete podvrstu grafikona.

92

Slika 3.80 Podvrste grafikona (Microsoft Excel 2007)

Kreirani grafikon moete dodatno izmijeniti pomou Vrpce gdje vam se otvaraju opcije Design, Layout, Format.

Slika 3.81 Vrpca sa opcijama ure enja grafikona (Microsoft Excel 2007)

3.5.2

Sortiranje podataka

Podatke spremljene u tablicu moete sortirati i filtrirati. Postupkom sortiranja reci u tablici slau se po definiranom redoslijedu prema podacima u jednom ili vie stupaca. Redoslijed sortiranja moe biti rastui (A-) ili padajui (-A). Ako tekst sadri znakove onda je rastui redoslijed: 0-9, praznina, ostali znakovi, logike vrijednosti (FALSE, TRUE), prazne elije. Sortiranje se obavlja na temelju sadraja u elijama tablice.

Microsoft Excel 2003 Odabirom na alatnoj traci Data Sort otvarate dijaloki okvir u kojem definirate postavke sortiranja. Sortiranje radite tako da oznaite grupu elija koju elite sortirati prema padajuem ili rastuem nizu i odaberete opcije po kojima elite sortirati.

93

Slika 3.82 - Sortiranje podataka (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007 Gumb za sortiranje nalazi se na kartici Data grupa Sort & Filter

Slika 3.83 Sortiranje podataka (Microsoft Excel 2007)

Sortiranje radite tako da oznaite grupu elija koju elite sortirati prema padajuem ili rastuem nizu i odaberete Sort & Filter.

3.5.3

Automatsko filtriranje podataka

Filtriranje podataka znai da postavljanjem kriterija na odre eni stupac Excel pronalazi podatak koji ste mu zadali. Ostali reci su privremeno skriveni. Kriterij je skup uvjeta koji se postavlja na cijelu tablicu. Pomou automatskog filtera moete brzo pronai podatak na temelju tono odre enog sadraja, dok pomou dodatnog pretraivanja moete pretraivati na temelju sloenih i raunskih kriterija.

Microsoft Excel 2003 Odabirom na alatnoj traci Data Filter Auto Filter automatski postavljate filter na prvi red elija u tablici. Microsoft Excel 2007 Ukljuite automatsko filtriranje klikom na gumb za filtriranje koji se nalazi na kartici Data Sort & Filter

94

Slika 3.84 Filtriranje podataka (Microsoft Excel 2007)

Klikom na strelicu uz ime polja u zaglavlju tablice otvorit e vam se izbornik po kojem elite pretraivati podatke. Na popisu tekstualnih vrijednosti odaberite jednu ili vie vrijednosti prema kojima e se izvoditi pretraivanje podataka.

3.5.4

Postavke stranice

Microsoft Excel 2003 Stranica se moe dodatno ure ivati pomou alatne trake File Page Setup. Microsoft Excel 2007 Na kartici Page Layout nalazi se grupa Page Setup pomou koje odabirete i podeavate postavke stranice na kojoj se ispisuje radni list.

Slika 3.85 Postavke stranice radnog lista (Microsoft Excel 2007)

Pomou ovih opcija ure ujete izgled stranice za ispis: Margins ure ujete margine stranice Orientation postavljate stranicu horizontalno landscape ili vertikalno portrait Size definirate veliinu stranice za ispis Print Area oznaava podruje radnog lista kojeg elite ispisati Breaks postavlja oznaku kraja stranice i prelazak na novu stranicu Background postavljate pozadinu radnog lista Print Titles definirate pomou dijalokog okvira postavke ispisa radnog lista

95

Slika 3.86 Postavke ispisa radnog lista

Header je tekst koji se ispisuje na svakoj stranici u gornjoj margini, a Footer je tekst koji se ispisuje na svakoj stranici u donjoj margini.

Slika 3.87 Izbornik za header i footer

Zadaci 1. Otvorite datoteku excel-zad4.xls, pa podatke o nazivu artikla i cijeni prikaite rasprenim (XY) grafikonom tako da na osi X bude cijena, a na osi Y naziv artikla. Neka grafikon ima

96

napisane naslove osi, bijelu podlogu, a linija neka bude plava i podebljana. Spremite datoteku pod imenom excel-zad17.xls. 2. Otvorite datoteku excel-zad4.xls, pa podatke o nazivu artikla i cijeni prikaite stupastim grafikonom. Grafikon spremite na isti radni list sa tablicom. Spremite datoteku pod imenom excel-zad18.xls. 3. Otvorite datoteku excel-zad4.xls, pa podatke o nazivu artikla i cijeni prikaite krunim grafikonom. Grafikon spremite na isti radni list sa tablicom. Spremite datoteku pod imenom excel-zad18.xls. 4. Otvorite datoteku excel-zad4.xls, pa podatke o nazivu artikla i cijeni prikaite stupastim grafikonom. Grafikon smjestite na zaseban radni list. Neka na osi X budu podaci o nazivu artikla, a na Y cijene. Promijenite boje na grafikonu i ukonite legendu. Napiite naslove osi i naslov grafikona. Spremite datoteku pod imenom excel-zad18.xls. 5. Otvorite datoteku excel-zad4.xls, pa podatke o nazivu artikla i cijeni prikaite 3D stupastim grafikonom. Grafikon smjestite na zaseban radni list. Neka na osi X budu podaci o nazivu artikla, a na Y cijene. Napiite naslove osi i naslov grafikona. Spremite datoteku pod imenom excel-zad18.xls. 6. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. Izraunajte podatak koji nedostaje i nacrtajte tortni grafikon. Grafikon smjestite uz tablicu, uredite ga, promijenite boje i obriite legendu. Spremite datoteku pod imenom excel-zad19.xls.

7. Otvorite datoteku excel-zad19.xls, pa podatke u tablici razvrstajte silazno po postotku. Spremite datoteku pod imenom excel-zad20.xls. 8. Otvorite datoteku excel-zad19.xls, pa podatke u tablici razvrstajte uzlazno po postotku. Spremite datoteku pod imenom excel-zad21.xls. 9. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. Nacrtajte stupasti grafikon. Podatke u tablici razvrstajte silazno po imenima automobila. Spremite datoteku pod imenom excelzad21.xls.

97

3.6

Pivot tablice

Pivot tablice se koriste za razliit prikaz podataka u radnoj tablici ili bazi i prikaz razliitih izrauna pomou ugra enih funkcija. Koriste se za sumiranje podataka u elijama tablice. Pomou pivot tablice moete sortirati, raunati podatke unutar tablice, kreirati drugu tablicu na temelju sortiranih podataka. Kreiranu pivot tablicu moemo naknadno preoblikovati premjetanjem redova i stupaca na zaslonu, ime se dobije razliit pogled na podatke s liste, ovisno o potrebi. Za pivot tablicu trebaju vam dva uvijeta kako bi mogli raditi. Primjer tablice:

Slika 3.88 Primjer tablice sa podacima

Lijevim klikom mia odaberite podatke.

Microsoft Excel 2003 Odaberite na alatnoj traci Data Pivot Table and PivotChart Report...

Slika 3.89 - Umetanje pivot tablice (Microsoft Excel 2003)

98

Slika 3.90 Odabir dokumenta sa podacima (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.91 - elije koje elimo ukljuiti u pivot tablicu (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007 Odaberite na kartici Insert Pivot table.

Slika 3.92 Umetanje pivot tablice (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.93 elije koje elimo ukljuiti u pivot tablicu (Microsoft Excel 2007)

Dobili smo kao rezultat praznu pivot tablicu. Sada morate odabrati podatke na kartici s desne strane.

Microsoft Excel 2003

99

Slika 3.94 Polja za pivot tablicu (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.95 Polja za pivot tablicu (Microsoft Excel 2007)

Kada ste odabrali podatke koje elite prikazati, u tablici e se pojaviti njihove vrijednosti. Pivot tablica se moe mijenjati kako bi prikazali razliite rezultate u postotku, prosjenoj vrijednosti, maksimalnoj vrijednosti, minimalnoj vrijednosti i jo mnogo drugih opcija.

100

Microsoft Excel 2003

Slika 3.96 Promjena vrijednosti polja (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.97 Izbor vrijednosti polja (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.98 Promjena vrijednosti polja (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.99 Izbor vrijednosti polja (Microsoft Excel 2007)

Microsoft Excel 2003

Na alatnoj traci moete dodatno ure ivati pivot tablicu.

Microsoft Excel 2007

Na kartici Design moete dodatno ure ivati pivot tablicu.

101

Slika 3.100 Ure ivanje pivot tablice (Microsoft Excel 2007)

Microsoft Excel 2003 Za svaku pivot tablicu moete kreirati graf po izboru odabirom na Pivot Table Chart Wizard

Slika 3.101 Izrada grafa (Microsoft Excel 2007)

Microsoft Excel 2007

Za svaku pivot tablicu moete kreirati graf po izboru odabirom na Tools Pivot Chart.

Slika 3.102 Izrada grafa (Microsoft Excel 2007)

3.7

Ispis

Prije samog ispisa dokumenta provjerite sadraj radnih listova. Pod tim se podrazumjeva provjera unesenog teksta, prikaz podataka u elijama, oblikovanje, tonost formula, prijelom stranice, zaglavlje i podnoje.

Microsoft Excel 2003 Postavke stranice moete podesiti na File Page Setup Microsoft Excel 2007 Postavke stranice moete napraviti na kartici Page layout.

Slika 3.103 Postavke dokumenta (Microsoft Excel 2007)

102

3.7.1

Pregled dokumenta

Prije ispisa provjerite da li na zaslonu moete vidjeti kako bi svaka stranica izgledala nakon ispisa. Da bi pogledali dokument prije ispisa pozovite naredbu Print preview.

Microsoft Excel 2003 Klikom na File Print preview otvarate poseban prozor koji prikazuje izgled stranice dokumenta.

Slika 3.104 Izgled stranice prije ispisa (Microsoft Word 2003)

Microsoft Excel 2007 Klikom na gumb Office File Print preview otvarate poseban prozor koji prikazuje izgled stranice dokumenta.

103

Slika 3.105 Izgled stranice prije ispisa (Microsoft Excel 2007)

3.7.2

Ispis dokumenta

Kada ste sve potrebne akcije poduzeli u vezi izgleda dokumenta i elite ispisati sadraj dokumenta otvorite opcije ispisa.

Microsoft Excel 2003 Kliknite na File Print.

Slika 3.106 Ispis stranice (Microsoft Excel 2003)

104

Microsoft Excel 2007 Kliknite na karticu Home Print.

Slika 3.107 Ispis stranice (Microsoft Excel 2007)

Otvorit e vam se okvir za ispis dokumenta i mogunost odabira pisaa na koji moete poslati dokument, te mogunost ispisa vie primjeraka dokumenta. Moete izabrati ispis dijelova dokumenta ili samo jedne stranice.

Slika 3.108 Okvir za opcije ispisa

Kada ste sve parametre podesili kliknite na Ok za ispis ili Cancel za povratak u dokument. Zadaci

105

1. Otvorite datoteku excel-zad21.xls, pa podesite usmjerenje stranica na portretno i podesite sve margine na 2 cm. U zaglavlje napiite ''Automobili'', a u podnoje broj stranice i datum. Spremite datoteku pod imenom excel-zad22.xls i ispiite sve radne listove. Ukljuite ispis crta reetki. 2. Otvorite datoteku excel-zad21.xls, pa podesite usmjerenje stranica na pejzano i podesite sve margine na 1.5 cm. U zaglavlje napiite ''Automobili'', a u podnoje broj stranice i datum. Spremite datoteku pod imenom excel-zad23.xls i ispiite sve radne listove. Iskljuite ispis crta reetki. Zadaci za ponavljanje 1. U novom Excel dokumentu upiite podatke kako je prikazano na slici.

a. U eliju B18 unesite formulu za izraun sume podruja elija B11:B16. b. Formulu iz elije B18 kopirajte u podruje elija C18:F18.

106

c. U eliju B20 unesite formulu s kojom ete oduzeti eliju B18 od elije B8. Kopirajte formulu iz elije B20 u podruje elija C22:E22. d. U eliju B22 unesite formulu za raunanje minimalnih trokova u podruju elija B11:B16. Kopirajte formulu iz elije B22 u podruje elija C22:E22. e. U eliju B24 unesite formulu za raunanje maksimalnih trokova u podruju elija B11:B16. Kopirajte formulu iz elije B24 u podruje elija C24:E24. f. U eliju B26 unesite formulu za raunanje prosjenih trokova u podruju elija B11:B16. Kopirajte formulu iz elije B26 u podruje elija C26:E26. g. U eliju B28 unesite formulu za prebrojavanje trokova u podruju elija B11:B16. Kopirajte formulu iz elije B28 u podruje elija C28:E28. h. U eliju G4 unesite formulu kojom ete podijeliti eliju E4 s elijom E8, koristei apsolutne reference (za samo jednu eliju). Kopirajte formulu iz elije G4 u podruje elija G5:G7. i. Upiite formulu u eliju B34 koja e ispisati tekst Da, ako je broj u eliji F8 vei od 450000. Inae neka ispie tekst Ne. j. U podruju elija B2:G2 promijenite veliinu fonta na 14.

k. Podruje elija B20:F20 podcrtajte dvostrukom linijom i radnu knjigu pospremite. l. U desni dio headera dodajte tekst "Financijsko stanje trgovine".

m. U lijevi dio footera dodajte vae ime i prezime, a u desni dio footera dodajte datum. n. Radni list nazovite Financijsko stanje trgovine. o. Na novom radnom listu napravite grafikon koji e prikazati ukupan iznos cijene za artikle A4:A7. p. Podesite margine u dokumentu: i. header 1,5 cm, ii. footer 1,5 cm, iii. lijeva margina 2,2 cm, iv. desna margina 2,2 cm, v. gonja margina 2,8 cm, vi. donja margina 2,8 cm

107

q. Napravite pripremu za ispis tako da se tablica nalazi na sredini papira horizontalno i vertikalno. r. Ispiite dokument u ispisnu datoteku. (Za ispisnu datoteku upotrijebite ime printxls.prn i spremite je)

108

4.
4.1

Microsoft Powerpoint
Poetak rada sa MS Powerpoint programskim paketom

Microsoft Powerpoint slui za brzo i jednostavno kreiranje razliitih prezentacijskih materijala. Kombinacijom tekstova, slika, tablica, grafikona, animacija, video i zvunih zapisau smislenu cjelinu dolazite do prezentacije kojojm ete na kvalitetan nain predstaviti vae ideje. Na jednostavan nain pomou prezentacije privlaite panju onih kojima se obraate, te prenosite ideje i informacije.

4.2

Izgled Microsoft Powerpoint suelja

Svaki dokument kreiran sa Microsoft Powerpoint aplikacijom sadri .ppt ili .pptx ekstenziju. Otvaranjem aplikacije Microsoft Powerpoint dokumenta dobit ete novi prozor koji se sastoji od vie elemenata.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.1 Prozor Power point aplikacije (Microsoft Powerpoint 2003)

Elementi prozora:

109

1. Naslovna traka 2. Alatna traka 3. Vrpca 4. Okno 5. Radna povrina 6. Okvir za biljeke 7. Statusna traka Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.2 Prozor Power point aplikacije (Microsoft Powerpoint 2007)

Elementi prozora: 1. Naslovna traka 2. Alatna traka za brzi pristup 3. Vrpca 4. Sadraj kartica 5. Kartica 6. Okno 110

7. Radna povrina 8. Okvir za biljeke 9. Statusna traka Naslovna traka sastoji se od naziva (imena dokumenta) koji sami definiramo ili ga Word automatski dodijeljuje kod otvaranja, dok se u desnom dijelu trake nalaze gumbi za minimiziranje, maksimiziranje i zatvaranje dokumenta.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.3 Naslovna traka (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.4 Naslovna traka (Microsoft Powerpoint 2007)

Microsoft Powerpoint 2003 Alatna traka sadri skup naredbi koje najee koristimo, te se moe prilagoditi potrebama korisnika. U alatnu traku za brzi pristup moete dodati gumbe po vlasitoj elji (2).

Slika 4.5 - Alatna traka (Microsoft Powerpoint 2007)

Microsoft Powerpoint 2007 Alatna traka za brzi pristup sadri skup naredbi koje najee koristimo, te se moe prilagoditi potrebama korisnika. U alatnu traku za brzi pristup moete dodati gumbe po vlasitoj elji, te je pomaknuti iznad i ispod vrpce (2). Desnim klikom mia na vrpcu (2) otvarate opciju pomicanja alatne trake iznad ili ispod vrpce.

Slika 4.6 Opcija za pomicanje alatne trake za brzi pristup (Microsoft Powerpoint 2007)

Microsoft Powerpoint 2003

111

Vrpca je organizirana da nam pomogne kod pisanja i ure ivanja dokumenta, te brzom pronalaenju i odabiru naredbi.

Slika 4.7 Vrpca (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Vrpca je organizirana da nam pomogne kod pisanja i ure ivanja dokumenta, te brzom pronalaenju i odabiru naredbi. Naredbe su organizirane u kartice i gurpe. Pojedine kartice moemo vidjeti odmah na ekranu, dok su neke kartice sakrivene te do njih moemo doi po potrebi.

Slika 4.8 Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Powerpoint 2007)

Vrpcu tako er moemo promijeniti prema vlastitoj potrebi ili minimizirati kako bi oslobodili vie mjesta na ekranu. Desnim klikom mia na vrpcu (3) otvarate opciju minimizacije vrpce ili mogunost vraanja vrpce.

Slika 4.9 Opcija za minimiziranje, maksimiziranje vrpce (Microsoft Powerpoint 2007)

Microsoft Powerpoint 2007 Sadraj kartica ima gumbe pomou kojih aktiviramo naredbe i alate za oblikovaje prezentacije Kartica sadri alate za ure ivanje pojedinih objekata ili skupine objekata

Slika 4.10 Kartica za ure ivanje teksta (Microsoft Powerpoint 2007)

Okno je mjesto na kojem se nalazi popis svih slideova u prezentaciji. Ovdje moete vidjeti poloaj svih slideova u prezentaciji, moete ga kopirati, pomaknuti, premjestiti. Klikom mia na odre eni slide odabirete ga te se on prikazuje na ekranu.

Microsoft Powerpoint 2003

112

Slika 4.11 Okno (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.12 Okno (Microsoft Powerpoint 2007)

Radna povrina koristi se za ure ivanje prezentacije. Okvir za biljeke slui za upisivanje teksta kojim opisujete trenutni slide. Biljeke se ne pojavljuju kod prezentacije. Statusna traka prua korisniku informacije o rednom broju slidea, dizajnu, jeziku, statusu pravopisne provjere.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.13 Statusna traka (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.14 Statusna traka (Microsoft Powerpoint 2007)

4.3

Powerpoint pomo

Prilikom rada sa programom moete potraiti pomo koju vam Microsoft Powerpoint prua. Pomo moete pozvati pritiskom tipke F1 ili

Microsoft Powerpoint 2003

113

upisom problema na koji traite odgovor u gornjem desnom kutu Microsoft Powerpoint 2007 klikom na gumb Help u gornjem desnom kutu .

Pomo vam je dostupna sa lokalnog raunala ukoliko ste instalirali zajedno sa programom ili na internetu. Ako je vae raunalo spojeno na internet tada moete pomo potraiti preko Office Online sadraja. Kliknite na gumb Help u desnom gornjem dijelu ili pritiskom tipke F1. Na ekranu e vam se prikazati prozor pomoi. U pretragu unesite kljune rijei po kojima elite pretraivati.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.15 Prikaz ekrana za traenje pomoi PowerPoint (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

114

Slika 4.16 Prikaz ekrana za traenje pomoi PowerPoint (Microsoft Powerpoint 2007)

4.4

Stvaranje prezentacije

Za dobru prezentaciju morate dobro isplanirati i pripremiti materijale. U prezentaciji morate prikazati u kratkim crtama sve to ste isplanirali rei. Stvaranje nove prezentacije poinje izradom poetnog slidea sa naslovom i podnaslovom, ime predavaa, naziv seminara, konferencije i sl. Svaki slide ima rezervirana mjesta koja moete popuniti. Svako rezervirano mjesto na prezentaciji moete premjestiti, obrisati, mijenjati irinu, visinu prema elji.

Slika 4.17 Rezervirano mjesto za unos teksta

115

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.18 Naslovni slide nove prezentacije (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

116

Slika 4.19 Naslovni slide nove prezentacije (Microsoft Powerpoint 2007)

Microsoft Powerpoint 2003 Kada ste kreirali poetni slide, moramo dodati slijedei slide. Odaberite na alatnoj traci Insert New Slide, te izgled slijedeeg slide-a ovisno o vrsti podataka koje elite prikazati.

117

Slika 4.20 Odabir novog slide-a (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Kada ste kreirali poetni slide, moramo dodati slijedei slide. Na kartici Home New Slide odaberete izgled slijedeeg slide-a ovisno o vrsti podataka koje elite prikazati.

Slika 4.21 Odabir novog slide-a (Microsoft Powerpoint 2007)

118

Ovisno o vrsti sadraja (tekst, slika, graf, zvuk, video) moete izabrati slide koji e imati predefinirane pozicije. Pregledom slideova u vaoj prezentaciji odluili ste obrisati jedan od slideova koji vam se ini nepotrebnim. Odaberite slide na desnoj strani prezentacije i pritisnete gumb Delete na tipkovnici.

4.5

Predloak dizajna na prezentaciji

Predlocima su definirane razliite teme i izgled prezentacije. Temom slidea odre uju se svojstva (veliina fonta, veliina rezerviranih mjesta, grafike oznake i izgled) slide-a.

Microsoft Powerpoint 2003 Promjenu izgleda prezentacije moete napraviti izborom na alatnoj traci Format Slide Design. S desne strane otvorit e vam se izbornik predloaka.

Slika 4.22 Izbor razliitih tema dizajna (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Promjenu izgleda prezentacije moete napraviti na kartici Design Themes, te odaberite jedan od ponu enih predloaka.

119

Slika 4.23 Izbor razliitih tema dizajna (Microsoft Powerpoint 2007)

Desnim klikom mia na pojedinu temu otvara vam se izbornik gdje moete primjeniti temu na cijelu prezentaciju ili samo na odre eni slide.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.24 - Odre ivanje primjene teme u prezentaciji (Microsoft Powerpoint 2003)

Apply to All Slides primjenjujete temu na sve slideove u prezentaciji Apply to Selected Slides primjenjujete temu na odre ene slideove u prezentaciji Use for All New Presentations svaka nova tema otvara se u zadanoj temi Show Large Preview otvara se uveani prikaz teme

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.25 Odre ivanje primjene teme u prezentaciji (Microsoft Powerpoint 2007)

Apply to All Slides primjenjujete temu na sve slideove u prezentaciji Apply to Selected Slides primjenjujete temu na odre ene slideove u prezentaciji Set as Default Theme svaka nova tema otvara se u zadanoj temi Add Gallery to Quick Access Toolbar dodaje ikonu galerije tema na alatnu traku za brzi pristup

4.6 4.6.1

Unos sadraja Umetanje teksta, slike, grafa, crtea

Na veini slideova predvi ena su mjesta za unos sadraja. Ponekad na slide treba umetnuti tekst na proizvoljno mjesto, izvan rezerviranih mjesta. Da bi mogli upisati tekst na proizvoljno mjesto morate umetnuti Text box na vau prezentaciju.

120

Microsoft Powerpoint 2003 Na alatnoj traci Insert Text Box ili vrpci odaberete tekstualni okvir i postavite ga na mjesto gdje elite dodati tekst.

Slika 4.26 Dodavanje tekstualnog okvira (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Na kartici Insert Text Box odaberete tekstualni okvir i postavite ga na mjesto gdje elite dodati tekst.

Slika 4.27 Dodavanje tekstualnog okvira (Microsoft Powerpoint 2007)

Slike, isjeci i grafovi mogu dodatno utjecati na vizualnu atraktivnost i razumljivost prezentacije.

Microsoft Powerpoint 2003 Da bi mogli umetnuti sliku morate kliknuti na alatnu traku Insert Picture From File, Insert Picture Clip Art ili Insert Chart, te odabrati sliku sa vaeg raunala, Clip Art ili graf iz ponu enih opcija. Microsoft Powerpoint 2007 Da bi mogli umetnuti sliku morate kliknuti na karticu Insert Picture, Insert Clip Art ili Insert Graph, te odabrati sliku sa vaeg raunala, Clip Art ili graf iz ponu enih opcija.

Slika 4.28 Umetanje slike i grafova (Microsoft Powerpoint 2007)

Bogata kolekcija Clip Art instalirana je prilikom same instalacije Powerpoint programa. Dodatne crtee moete preuzeti na Internetu.

121

4.6.2

Umetanje tablica

Tablicu u vau prezentaciju dodat ete tako to ete u novom slideu odabrati Insert Table te kroz izbrnik izabrati koliko redaka i stupaca elite da ima vaa tablica. Predloak slide-a mora podravati unos tablice.

Microsoft Powerpoint 2003 Tablicu moete ubaciti preko alatne trake Format Insert Table ili preko predloka.

Slika 4.29 - Umetanje tablice (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Tablicu moete ubaciti preko kartice Insert Table ili preko predloka.

Slika 4.30 - Umetanje tablice (Microsoft Powerpoint 2007)

Slika 4.31 Odabir redaka i stupaca tablice

Na vaem slide-u pojaviti e se tablica u koju ete upisati podatke.

Microsoft Powerpoint 2007 Izgled tablice moete promijeniti tako to ete izabrati dizajn iz ponu enih predloaka ili po vlastitoj elji kreirati vlasitit dizajn tablice.

Slika 4.32 Dizajn tablice (Microsoft Powerpoint 2007)

Za detaljno oblikovanje tablice trebate odabrati elije koje elite izmjeniti ili cijelu tablicu. Tablici ili elijama moete mijenjati obrube, dodavati boje, mijenjati poravnanja u elijama. 122

Microsoft Powerpoint 2003 Na alatnoj traci odaberite koje vrste obruba e biti vae elije ili tablica.

Slika 4.33 Promjena obruba tablice (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Na kartici Table Tools Draw Borders odaberite koje vrste obruba e biti vae elije ili tablica.

Slika 4.34 Promjena obruba tablice (Microsoft Powerpoint 2007)

Oznaite sve elije u kojima elite promijeniti poziciju teksta. Odaberite alat za poravnavanje i lijevim klikom mia oznaite u kojem smjeru elite da tekst bude poravnat.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.35 Poravnavanje teksta u elijama (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.36 Poravnavanje teksta u elijama (Microsoft Powerpoint 2007)

4.7 4.7.1

Efekti na prezentaciji Animacije sadraja

Animacije treba prilagoditi sadraju prezentacije kao i publici kojoj se obraate. U prezentaciji imate dijelove koje ne elite da se pojave odjednom i da ih publika proita. Na va zahtjev pojavljuju se dijelovi prezentacije ovisno o tome da li ste kliknuli miem ili se nakon odre enog vremenskog perioda pojavila natuknica.

123

Microsoft Powerpoint 2003 Sadraj moete animirati tako to ete odabrati na alatnoj traci Slide Show Custom Animation.

Slika 4.37 Dodavanje animacije na tekst (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Sadraj moete animirati tako to ete odabrati na kartici Animations Custom Animation.

Slika 4.38 Dodavanje animacije na tekst (Microsoft Powerpoint 2007)

U desnom dijelu ekrana pojavit e se dijaloki okvir u kojem ete izabrati Add Effect. Postoje razliite grupe animacija, te ete odabrati one koje vam najbolje odgovaraju.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.39 Odabir animacije (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.40 Odabir animacije (Microsoft Powerpoint 2007)

124

Na kraju svake animacije pojavljuju se redni brojevi koji pokazuju redoslijed pojavljivanja sadraja. Kada ste dodali animaciju moete dodatno urediti njeno pojavljivanje i brzinu kojom e se izvravati.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.41 Podeavanje animacije (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.42 Podeavanje animacije (Microsoft Powerpoint 2007)

4.7.2

Prijelazi slidea

Osim animiranja sadraja moete animirati i prijelaz slideova.

Microsoft Powerpoint 2003 Prijelaze izme u slide-a dodat ete pomou alatne trake Slide Show Slide Transition. U desnom dijelu ekrana pojavit e se dijaloki okvir u kojem ete izabrati prijelaz slide-a. Postoje razliite animacije, te ete odabrati one koje vam najbolje odgovaraju. Ovisno o vama moete izabrati izme u razliitih prijelaza sa pojedinog slide-a ili primjeniti isti prijelaz na cijelu prezentaciju.

125

Slika 4.43 Prijelaz na slide (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Prijelaze izme u slide-a dodat ete pomou grupe Transition to This Slide. Ovisno o vama moete izabrati izme u razliitih prijelaza sa pojedinog slidea ili primjeniti isti prijelaz na cijelu prezentaciju.

Slika 4.44 Prijelaz na slide (Microsoft Powerpoint 2007)

Uz prijelaz svakog slide-a moete odabrati zvuk i brzinu. Svaki prijelaz slide-a moete pokrenuti klikom na mi ili na odre eni vremenski period.

4.8

Izvo enje prezentacije

Kada ste pripremili prezentaciju, raunalo, projektor, projekcijsko platno i rasvjetu spremni ste za izlaganje. Kod pokretanja prezentaciju kreete od prvog slide-a.

126

Microsoft Powerpoint 2003 Prezentaciju pokreete na alatnoj traci Slide Show View Show.

Slika 4.45 Poetak izvo enja prezentacije (Microsoft Powerpoint 2003)

Prezentaciju moete pokrenuti od odre enog slide-a klikom na tipku Slide Show form current slide u lijevom donjem kutu otvorenog prozora.

Slika 4.46 Pokretnje prezentacije sa trenutnog slide-a (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Prezentaciju pokreete na kartici Slide show.

Slika 4.47 Poetak izvo enja prezentacije (Microsoft Powerpoint 2007)

Prezentaciju moete pokrenuti od odre enog slide-a klikom na tipku From Current Slide.

Slika 4.48 Pokretnje prezentacije sa trenutnog slide-a (Microsoft Powerpoint 2007)

U tijeku prezentacije na idui slide prelazite pritiskom na lijevu tipku mia, razmaknicom, tipkama dolje, desno, enter, page down. Na prethodni slide vraate se tipkama , gore, lijevo, page up. Na poetni slide moete se vratiti tipkom Home, a na posljednji slide idete tipkom End. Prezentaciju prekidate tipkom Ecs.

127

Ako elite tijekom prezentacije brzi pristup odre enom slide-u otvorite izbornik desnom tipkom mia i iz izbornika izaberite Go to slide.

Slika 4.49 Odabir slide-a tijekom prezentacije

Gumbom Pointer Options izaberite oblik, boju i nain pojavljivanja pokazivaa u prezentaciji. Sa pokazivaem moete pisati po prezentaciji te na taj nain olakati publici da prate na koji dio prezentacije se moraju usredotoiti.

Slika 4.50 Izbornik pokazivaa

Opcijom Screen moete zacrniti odnosno zabijeliti ekran koji vidi publika, kako bi skrenuli pozornost na sebe, a prezentacija u tom sluaju miruje.

Slika 4.51 Izbornik upravljanja dijaprojekcijom

4.9

Ispis i distribucija materijala

Prezentaciju moete poslati u elektronikom obliku, snimiti na CD, USB, staviti na internet ili isprintati. Prije poetka predavanja nije loe isprintati prezentaciju i podijeliti kako bi vaa publika mogla biljeiti svoja zapaanja, izjave predavaa i ostale zanimljivosti sa predavanja.

Microsoft Powerpoint 2003

128

Materijale moete ispisati odabirom na File Print

Slika 4.52 Ispis materijala (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Materijale moete ispisati odabirom na Office Print

Slika 4.53 Ispis materijala (Microsoft Powerpoint 2007)

Kada ste odabrali ispis otvorit e vam se dijaloki okvir.

129

Slika 4.54 Dijaloki okvir ispisa

Zadaci

U polju Name odaberite pisa kojim ete obaviti ispis. Range je raspon nudi izbor slide-ova koji e biti ispisani. Print what odaberite ispis slide-ova i boju ispisa. Handaouts definirate broj slide-ova po stranici.

1. Pokrenite PowerPoint, otvorite novu prezentaciju, pa na prvi slide napiite naslov neke prie. Zatim otvorite novi slide i odaberite izgled prezentacije. Na drugi slide napiite naslov i tekst prie. Spremite prezentaciju pod imenom powerpoint-zad1.ppt 2. Otvorite novu prezentaciju, pa dodajte slide koji e sadravati: a. naslov i tekst b. naslov , tablicu i tekst c. naslov i grafikon 3. Otvorite prezentaciju powerpoint-zad1.ppt, pa iza drugog slidea dodajte prazan slide. Zatim dodajte jos jedan naslovni slide, pa naslov premjestite na dno slidea. Na prazan slide dodajte ilistraciju svoje prie. Spremite prezentaciju pod imenom powerpoint-zad2.ppt. 4. Otvorite novu prezentaciju pa na naslovni slide napiite HNL. Na drugi slide koji e sadravati naslov i sadraj upiite jedan klub po vaem izboru, a u prostor rezerviran za sadraj umetnite tablicu kao na slici. Spremite prezentaciju pod imenom powerpoint-zad3.ppt.

130

5. Otvorite novu prezentaciju pa umetnite sadraj kao na slici. Grafiku oznaku uz tekst promijenite u strelicu ute boje, pozadinu slidea promijenite u boju po izboru. Na poetak prezentacije dodajte naslovni slide i upiite naslov Result-Driven Design. Naslov pomou matrice naslovnog slajda oblikujte tamno zeleno, Arial 68. Spremite prezentaciju pod imenom powerpoint-zad4.ppt.

6. Otvorite novu prezentaciju pa na slide umetnite sliku aviona. Postavite joj animacijski efekt po izboru. Spremite prezentaciju pod imenom powerpoint-zad5.ppt.

131

5.
5.1

Internet
Poetak rada sa Internetom

WWW na engleskom oznaava World Wide Web. WWW je servis za dijeljenje informacija putem internet stranica. Internet stranice objedinjuju tekst, grafiku, zvuk, animacije i druge multimedijske elemente. Svaka stranica ima vezu na podstranice ili vezu na druge stranice koje se nazivaju hipertekstualne veze. Svakak Internet stranica izra ena je pomou jezika koji se zove HTML to na engleskom oznaava Hypertext Markup Language. Internet stranice se nalaze na serverima (posluiteljima) koji su dostupni svim korisnicima preko mree. Da bi pristupili nekoj stranici dovoljno je upisati adresu koja se vee za neki IP servera. Da bi mogli pristupiti nekoj stranici potreban vam je Internet browser (preglednik). Postoji vie razliitih Internet preglednika koje moete koristiti: Internet Explorer, Mozilla Firefox, Opera, Safari, Netscape, te mnogo drugih (Wikipedia, 2009)1. Pomou internet preglednika pristupate posluitelju na kojem se nalazi stranica i primate sadraj koji ste traili preko upisane adrese.

5.2

Osnovni termini i protokoli

ISP (engl. Internet Service Provider). Tvrtke koje pruaju uslugu spajanja na Internet zovu se ISP, te omoguavaju korisniku spajanje na Internet putem razliitih tipova veza. U Hrvatskoj je akademski ISP CARNet2. Svi ostali davatelji usluga su komercijalni kao to su: T-com, Iskon, Vipnet, Amis, Vodatel, Metronet, B.Net. Hiperveza. To je tekst koji slui za povezivanje sa podstranicama stranice, dokumentima ili drugim internet stranicama. HTTP (engl. Hyper Text Transfer Protocol). Aplikacijski protokol koji se koristi na Internetu. Na njemu se zasniva WWW, te preko njega komuniciraju web preglednici i web posluitelj. FTP (engl. File Transfer Protocol). To je protokol koji se koristi za prijenos datoteka izme u dva umreena raunala. Jedno raunalo je server (posluitelj) a drugo raunalo je klijent koji se spaja na server. Za koritenje FTP servisa potreban vam je klijentski program i pristup posluitelju. Neki od klijentskih programa su: Smart FTP, Filezilla, FTP Voyager, Cute Ftp.

1 2

Wikipedia, the free encyclopedia, http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_web_browsers, 2009 CARNet - Hrvatska akademska i istraivaka mrea, www.carnet.hr, 2009.

132

URL (engl. Uniform Resource Locator). je Web adresa odre enog resursa na Internetu. Resurs na koji pokazuje URL adresa moe biti HTML dokument (web stranica), slika, ili bilo koja datoteka koja nalazi na odre enom web serveru.

5.3

Sigurnost na Internetu

Dostupnost podataka na Internetu daje velike mogunosti, ali i iroki spektar opasnosti. Internet je vano sredstvo komunikacije u osobnom i profesionalnom ivotu, te u uenju i pouavanju. Ponekad moe doi do njegove zlouporabe te je izuzetno vana briga o sigurnosti, tonosti i zatiti informacija3. Podaci koji putuju Internetom mogu se presresti pomou razliitih programa. Samo uz zatitu raunala sigurno je razmjenjivati podatke i informacije.

5.3.1

Sigurne web stranice

Odre ene stranice koriste HTTP protokol pod imenom HTTPS (engl. Hyper Text Transfer Protocol Secure). Koristi SSL/TLS za zatitu i skrivanje prometa, odnosno podataka koji se razmjenjuju izme u klijenta i posluitelja. To su stranice koje su namijenjene koritenju internet bankarstva, pristupu elektronikoj poti i ostalim povjerljivim informacijama.

5.3.2

Digitalni potpis

Koristi se za provjeru osobe ili stranice koja alje podatke putem Interneta. Digitalne potpise izdaje nadlena ustanova (jedna od najpoznatijih je Verisign), a sadri podatke imena korisnika, ustanove koja je izdala potpis, serijskog broja potvrde, , broj verzije potvrde, javnog kljua i sl.Ti podaci su ifrirani i jedinstveni za svakog korisnika. Ti podaci se spremaju na tvrdi disk korisnika, te kod slanja informacija pridruujete digitalni potpis kako bi ste potvrdili da ste to stvarno vi.

5.3.3

Mrena kra a identiteta

Phishing je jedan od oblika prijevare koji podrazumijeva skup aktivnosti kojima neovlateni korisnici koritenjem lanih poruka elektronike pote i lanih web stranica veinom financijskih organizacija pokuavaju korisnika navesti na otkrivanje povjerljivih osobnih podataka kao to su JMBG, korisnika imena i zaporke, PIN brojevi, brojevi kreditnih kartica i sl. Naalost velik broj korisnika nije upoznat s ovim tipom prijevare. Jednom kad do u do ovih informacija, zlonamjerni korisnici se ili sami njima koriste ili ih prodaju kako bi doli do podataka o drugim osobama. Elektronike poruke se obino oslanjaju na lana web odredita koja izgledom sasvim odgovaraju web odreditima legitimnih tvrtki. U najee primjere phishinga spadaju:

Net Akademija, http://sigurnost.tvz.hr, 2009

133

Lana upozorenja banaka ili drugih financijskih organizacija u kojima se od korisnika trai upisivanje osobnih podataka kako u suprotnom ne bi dolo do ukidanja rauna. Prijevare sa aukcijskim web stranicama (eBay), u kojima se korisnika nagovora na uplatu odre ene novane svote kako bi se kupio neki proizvod, ime korisnik zapravo, mislei da kupuje proizvod, vri uplatu na lani raun. Lane poruke od administratora u kojima se trae korisniki podaci kao to su lozinke. Razne obavijesti u kojima se pokuava iznuditi novac za lane dobrotvorne akcije. Poruke u kojima se korisnika pokuava namamiti da uplati odre enu svotu novaca na lani raun (npr. poruka o drastinom smanjenju cijene nekog proizvoda kojeg se moe kupiti samo na Internetu). Poruke koje se pozivaju na sigurnost i zahtijevaju od korisnika otkrivanje osobnih informacija (korisniki raun, lozinku itd.) ili zahtijevaju instalaciju programa za kojeg se tvrdi da je zakrpa za prona eni sigurnosni propust Poruke koje vas obavjetavaju da ste dobili na lutriji i da trebaju Vae osobne podatke kako bi mogli podii dobitak

Kada prevaranti do u do osobnih informacija korisnika, oni e ih koristiti na razliite naine. Iako e se neki zadovoljiti samom injenicom da su nasamarili korisnika, veina e iz ovih informacija pokuati izvui financijsku korist. Ako se prevarant domogne informacija o brojevima kreditnih kartica ili bankovnih rauna, moe to sam iskoristiti ili prodati informacije drugima. Tako er se i manje osjetljive informacije (poput e-mailova, imena, JMBG broja) mogu iskoristiti i prodati zainteresiranim stranama, a opasno je kada zlonamjerni korisnici do u do informacija o korisnikim raunima i lozinkama korisnika, jer se tada u ime prevarenih korisnika mogu initi razne kriminalne aktivnosti na Internetu4.

5.3.4

Enkripcija

je proces u kriptografiji kojim se vri izmjena podataka tako da se poruka, odnosno informacije, uine neitljivim za osobe koje ne posjeduju odre eno znanje (klju). Ovaj pojam se najvie koristi u informatici, gdje se odre eni podaci ifriraju i najee tako zatieni alju putem e-maila.

5.3.5

Malware

Malware je softver napravljen tako da se neprimjetno ubaci u sistem raunara i naini neku vrstu tete. Malware moe biti raunarski virus, crv, trojanski konj, spyware, adware ili neki drugi tetni program. Ova rije je nastala kombinacijom engleskih rijei malicious (zlonamjeran) i software (program).

Cert.hr, nacionalno sredite za raunalnu sigurnost, www.cert.hr/plainhtmlpage.php?lang=hr&id=701, 2009.

134

5.3.6

Firewall

To je zatita raunala koja obavlja filtriranja, analizu i provjeru paketa podataka koji nose informacije sa i na Internet. Firewall je napravljen da bi zatitio povjerljive korisnike podatke od neautoriziranih korisnika blokiranjem i zabranom prometa prema pravilima koje korisnik sam odre uje. Firewall moe biti softverski ili hardverski. Softverski firewall titi jedno raunalo, osim u sluaju kada je to raunalo predodre eno za zatitu itave mree. Hardverski firewall omoguuje zatitu itave mree ili odre enog broja raunala. Za ispravan rad firewall-a, potrebno je precizno odrediti niz pravila koja odre uju kakav promet je doputen, a kakav zabranjen.

Slika 5.1 Firewall koji odvaja lokalna raunala i internet

5.4

Koritenje Google trailice

Najpoznatija trailica je Google (www.google.com). Trailice rade na principu pregledavanja Internet stranica pomou pauka. Pauk koristi veze na Internetu i putuje mreom, te sprema podatke razliitih Internet stranica u svoju bazu podataka.

Slika 5.2 Google trailica

135

Koritenje Google trailice je vrlo jednostavno. Pretraga se vri na taj nain tako to upiete pojam koji se pretrauje i nakon toga odaberete Google pretraivanje. Odabir pravih termina u pretrazi je kljuna stvar za dobivanje potrebne inforamcije. Npr. Ako traite generalne informacije o hrvatskoj tada upiite u trailicu rije Hrvatska. Za to bolju i toniju pretragu upotrebom vie kljunih rijei npr. Istra privatni smjetaj. Dodavanjem vie specifinih rijei za pretragu, vaa pretraga postaje bolja i sukladna vaim eljama. Vano je naglasiti da Google automatski spaja termine u frazi na nain Istra i privatni i smjetaj, tj. trailica e prvo pronai sve sa Istra, zatim sa privatni, zatim sa smjetaj. Google nije osjetljiv na velika i mala slova, te u frazama za pretragu zanemaruje upotrebu estih rjei kao to su veznici, jednostavni brojevi, jednostavna slova i drugo. Ukoliko ipak elite u pertragu ukljuiti esto upotrebljavanu rije tada ispred rijei upotrijebite znak + npr: Jadran + more. Eksplicitna fraza. Ukoliko elimo pronai dokumente s izrazima koji se sastoje od vie rijei to moemo uiniti uz koritenje navodnika kao npr: "Ivan Metrovi" muzej. Tako aljete upit od dva termina, a ne od tri to je sluaj bez navodnika. Iskljuiti odre ene rijei. Recimo da traite informacije o Internet prodaji, ali vas ne zanima nita to sadri pojam marketing. Da biste to napravili upotrijebite znak minus ispred te rijei npr.Internet prodaja marketing. Pretraga odre enih stranica. Ponekad elimo samo pretraiti neku stranicu u potrazi za odre enim informacijama. I tu nam moe pomoi Google. Jednostavno dodajte naziv stranice u pretragu npr: Internet prodaja site:www.nekisajt.hr. Sline rijei ili sinonimi. Recimo da elite u svoju pretragu ukljuiti uz odre enu frazu jo neku slinu rije ili sinonim. To inite jednostavnom uporabom ~ npr. Internet prodaja ~ selling. Odre ena vrsta dokumenta. elite li nai tono odre eni tip rezultata morate koristiti dodataka filetype . Na primjer elite nai samo word dokumente fraze Interent prodaja npr. internet prodaja filetype:doc. Ovo OR ono. Ako elite nai jedan ili vie termina koristite OR (ili) nastavak (OR mora biti velikim slovima ili moete koristiti || ) npr. internet prodaja OR marketing. Numerika pretraga od do. Ovo se poprilino rijetko koristi ali moe biti korisno. Recimo elite neki rezultat pretrage koji se nalazi izme u nekih numerikih varijabli (npr cijene, godine). Utipkajte slijedee npr. EU 2000..2009.

136

Kalkulator. Trebate neto na brzinu zbrojiti ili pomnoiti. Ne morate otvarati program kalkulator. Samo utipkajte u Google i pritisnite enter npr. 34356*456. Znaenje rijei (eng). Ako elite saznati znaenje neke rijei jednostavno iskoristite naredbu define npr. define:anarchy. Zadaci 7. Otvorite Google trazilicu pa pretraite web stranice sa prognozom vremena. Na ite vremensku prognozu za grad Zagreb. 8. Pretraite internet stranice koje sadre rije Zagreb, a zatim potraite slike Zagreba. 9. Prona ite dvije internet stranice koje govore o Zagrebu. Jedna neka bude na hrvatskom, a druga na njemakom jeziku. 10. Prona ite dvije internet stranice koje govore o nekom vaem omiljenom bendu. Jedna neka bude na hrvatskom, a druga na engleskom jeziku. 11. Prona ite internet stranicu sa temom nogomet. Kopirajte nekoliko reenica sa stranice u novi Word dokument, te spremite datoteku. Zatim prona ite pet slika tog pojma, te ih kopirajte uz tekst koji ste kopirali, pa sve spremite.

137

6.
6.1

Microsoft Outlook
Elektronika pota (E-mail)

Elektronika pota je najkoriteniji internetski servis. Radi na principu klijent posluitelj. Na lokalnom raunalu korisnik mora imati instaliran program za upravljanje elektronikom potom. Na posluitelju mora biti instaliran mail server koji prima i alje potu. Slanje pote funkcionira na principu upisivanja adrese primatelja. Ako adresa primatelja ne postoji pota se vraa poiljatelju. Pota se alje pomou SMTP protokola (engl. Simple Mail Transfer Protocol), a primaju putem POP3 protokola (engl. Post Office Protocol version 3). SMTP i POP 3 su dio TCP/IP protokola. Svi koji ele primati i slati e-mail moraju imati svoju adresu. Adresa se sastoji od korisnikog imena i imena domene odnosno posluitelja na koji ta domena gleda. Primjer: korisnicko_ime@domena.com U korisnikom imenu i imenu domene ne smiju se pojaviti dijakritiki znakovi (, , , , ), razmaci, i drugi specijalni zankovi osim ".", "-", "_".

6.2

Izgled Microsoft Outlook suelja

Microsoft Outlok 2003

138

Slika 6.1 Izgled Outlook prozora (Microsoft Outlook 2003)

Elementi prozora: 1. Menu bar (vrpca) je traka sa sustavom tekstualnih izbornika. Traka ukljuuje izbornike File, Edit, View, Go, Tools, Action, Help 2. Toolbar (alatna traka) je traka na kojoj se nalaze gumbi sa najee koritenim opcijama u pojedinoj kategoriji. 3. Navigation pane (navigacijsko okno) se koristi za pristup kalendaru, poti, zadacima. 4. Prostor za prikaz sadraja ima popis poruka kao i sadraj odabrane poruke. Microsoft Outlok 2007

139

Slika 6.2 Izgled Outlook prozora (Microsoft Outlook 2007)

Elementi prozora: 1. Menu bar (vrpca) je traka sa sustavom tekstualnih izbornika. Traka ukljuuje izbornike File, Edit, View, Go, Tools, Action, Help 2. Toolbar (alatna traka) je traka na kojoj se nalaze gumbi sa njee koritenim opcijama u pojedinoj kategoriji. 3. Navigation pane (navigacijsko okno) se koristi za pristup kalendaru, poti, zadacima. 4. To-Do bar (traka poslova) je traka koja prikazuje kalendar i aktivnosti. 5. Prostor za prikaz sadraja ima popis poruka kao i sadraj odabrane poruke. Pregledavati potu moete u Navigation pane (3). Standardne mape su Inbox, Sent Items, Outbox, Drafts, Junk e-mail. Inbox je mapa u koju se sprema sve primljene poruke. Sent items je mapa u koju se sprema kopije poslanih poruka. Outbox je mapa u koju se sprema poruke koje su spremne za slanje. Drafts je mapa u koju se sprema poruka koju niste zavrili. Junk e-mail je mapa u koju se spremaju poruke koje Outlook prepoznaje kao neeljenu potu (engl. Spam) 140

Oznake statusa poruke: poruka koju ste primili nije proitana poruka koju ste primili je proitana poruka koju ste primili ima privitak (attachment) poruka koju ste primili ima visoki stupanj vanosti, treba je to prije proitati poruka koju ste primili je niskog stupnja vanosti, te ne zahtjeva trenutano itanje primljena poruka na koju ste odgovorili primljena poruka koju ste proslijedili dalje Primanje i slanje poruka radite klikom na gumb Send/Recieve, te na taj nain radite sinkronizaciju servera i klijenta i provjeravate da li ste primili novu poruku odnosno aljete poruku koju ste napisali i poslali.

6.3

Outlook pomo

Prilikom rada sa programom moete potraiti pomo koju vam Microsoft Outlook prua. Pomo moete pozvati pritiskom tipke F1 ili klikom na gumb Help u desnom dijelu alatne trake .

Pomo vam je dostupna sa lokalnog raunala ukoliko ste instalirali zajedno sa programom ili na internetu. Ako je vae raunalo spojeno na internet tada moete pomo potraiti preko Office Online sadraja. Kliknite na gumb Help u desnom gornjem dijelu ili pritiskom tipke F1. Na ekranu e vam se prikazati prozor pomoi. U pretragu unesite kljune rijei po kojima elite pretraivati.

Microsoft Outlok 2003

141