1. Koje vrste saobraaja obuhvata vodeni saobraaj ? Vodeni saobracaj se odvija u vodenim basenima.

Prema tipu vodenog basena, dijeli se na: unutrasnji (rijecni, kanalski, jezerski) i pomorski. 2. Sta predstavlja pomorski saobracaj ?
Jedan od najstarijih vidova transporta robe i putnika.Poznat je jo od drevnih vremena.Najstariji morski brodovi koje su koristili stari egipani pre oko 2000.god.p.n.e. su pokretani pomou vesala i primitivnih jedara.Kao veliki moreplovci u starom vijeku dominirali su stari Grci,a i Rimljani.Tako se do poetka nove ere razvio pomorski saobraaj,naroito na Mediteranu i susjednim morima i okeanima.Brodovi se koriste kao transportna sredstva i u ratnim operacijama.Pomorski saobraaj se sa mora prenosi na okeane i time se proiruju vidici.Stvorene su velike pomorske luke poput enove,Venecije,Dubrovnika koje se osamostaljuju. Najgua mrea pomorskih puteva je na Mediteranu.....Najvee dostignue je bio tada najvei brod koji je bio pravi din na vodi Titanik koji je posle udarca u ledeni greben potonuo u Atlantski okean 1912.Polovinom 20.vijeka konstruiu se brodovi na atomski pogon. Putniki brodovi se dijele na: prekookeanske,putnike brodove obalske plovidbe,putniko-teretne brodove,i izletnike brodove.

3. Sta je uticalo na razvoj okeanskog saobracaja ? Na razvoj saobracaja uticao je pronalazak kompasa. Ovo otkrice mnogi uporeuju sa otkricem i znacajem parne lokomotive u kopnenom saobracaju. Time je rijeseno veliko pitanje orijentacije na nepreglednim puinama okeana.I zelja srednjovjekovnih pomorskih zemalja za neistrazenim podrucjima i zelja za osvajanjem. Najveca zelja je bila pronalazak puta do Azije, kao rezultat toga dolazi i otkrice Amerike 4. Velika geografska otkria ? Najznaajniji dogaaj je Kolumbovo otkrie Amerike. Polazei od Eratostenove i Ptolomejeve postavke da je zemlja okrugla, Kristifor Kloumbo je smatrao da plovei stalno na zapad se moze otkriri pomorski put oko Indije. Poslije 70 dana putovanja iskrcao se na ostrvo San Salvador u skupini Bahamskih ostrva ubijeen da je ostvario cilj. Za njim je uskoro krenulo mnogo istrazitelja u potrazi za obeanom zemljom zlataEldoradom. Geografska otkrica se mogu podijeliti na 2 perioda. I PERIOD: do 1550. godine, koji se karakterise velikim pomorskim plovidbama. II PERIOD: od 1550. do 1650. godine, koji oznacava istrazivanja sjeverozapadnog i sjeveroistocnog morskog puta i brojna otkrica u Tihom oceanu. Neka od geog. Otkrica su: otkrice Amerike, Kolumbo 1492. god.; Vasko de Gama otkrio Indiju 1497. god.; Fernando Magelan oplovio svijet i dokazao da je Zemlja okrugla

5. Razvoj pogona brodova ? Usavravanje brodova tokom 18. i 19. vijeka je dalo nove tipove koji su poput americkih klipera razvijali brzine i do 18 milja na as. Meutim pronalazak parne masine i njena primjena u pogonu brodova unijela je u pomorski saobraaj revolucionarne promjene. Najprije se koristila u kombinaciji sa jedrima a potom suvereno preuzela primat. Prvi samostalni pogon putnickih brodova bio je parni pogon. Prvi brodski strojevi sluzili su za pogon kotaca, dok se od 1840. sve vise primjenjuju propeleri. Pocetkom 20. st. izum parne turbine omogucio je instaliranje brodskih strojeva izvanredno velike snage, sto je znatno povecalo brzinu i dimenzije kasnijih brodova. 1930.-ih ugljen je kao gorivo zamijenjen naftom. 1927. izgradjen je prvi brod s pogonom na dizel motore (Augustus). Brodovi za krstarenje u vecini slucajeva motorni su brodovi. Trajekti u vecini slucajeva imaju dizel motore, rijedje dizel elektricni pogon, dok se pogon parnom turbinom primjenjuje samo na vrlo brzim brodovima. Kod obalnih brodova se u novije vrijeme susrece mlazni pogon.

6. Kada je napravljen prvi parobrod i ko je konstruktor ? Robert Fulton (1765 - 1815) je iskoristio pronalazak parne masine i sagradio 1803. godine prvi parobrod Klement cija je brzina bila 6 km/h. 7. Na sta se dijele putnicki brodovi ? Putnicki brodovi se dijele na : Prekookeanske koji ostvaruju brzine od 30-35 morskih milja na sat i tonazu od 20-80.000 tona, kao sto su Kraljica Meri, Kraljica Elizabet itd. Putnicke brodove obalske plovidbe koji su znatno manji od predhodnih Putnicko-teretne brodove koji saobracaju na odreenim linijama i Izletnicke brodove

8. Teretni brodovi mogu biti ? Teretni brod (vrsta broda koji sluzi za prijevoz raznih vrsta tereta iz jedne luke u drugu Teretni brodovi mogu biti: tranperi i bulk karieri specijalizovani za prevoz rasutog tereta tankeri specijalizovani za prevoz tecnog i gasovitog tereta specijalni brodovi- za prevoz automobila , kamiona, vozova... remarkeri polagaci kablova kitolovci ribarski brodovi ledolomci

vatrogasni brodovi brodovi za naucna i ekoloska istrazivanja

9. Od nekoliko kriterijuma na osnovu kojih se vrsi podjela , posmatrajuci ekonomski, razlikujemo koje vrste plovidbe ? Od nekoliko kriterijuma na osnovu kojih se vrsi podjela plovidbe osloniemo se na ekonomski. Tako postoji : Linijska plovidba Slobodna plovidba Tankerska plovidba 10. Sta predstavlja linijska plovidba ? Linijska plovidba je organizovani oblik plovidbe u kome se postuje red voznje i plovi utvrenom marsutom u odrediste u tacno odreeno vrijeme. Ima opste ekonomsko, politicko i kulturno znacenje u saobracaju i mnoge zemlje linijsku plovidbu stimulisu raznim vidovima pogodnosti. Dijeli se na putnicku, putnicko-teretnu i teretnu plovidbu. 11. Sta predstavlja slobodna plovidba ? Slobodna plovidba je takva plovidba kod koje se ne odreuje niti vrijeme , niti marsuta, niti vrsta tereta. Brodovi prilikom putovanja dobijaju informacije o mogucem utovaru robei liniji sljedece plovidbe. Zato je ova plovidba jeftina ukoliko se brodovi ne vracaju u jednom smjeru. 12. Sta predstavlja tankerska plovidba ? Tankerska plovidba sluzi za prevoz tecnih goriva. Zbog znacaja nafte danas u svijetu kao najvaznijeg pogonskog goriva, tankeri zauzimaju u ukupnom transportu robe najznacajnije mjesto. 13. Koje su vrste tankera ? Vrste tankera (prema vrsti tereta): tanker za prijevoz sirove nafte, tzp naftnih derivata, tzp ukapljenog prirodnog plina, tzp raznih hemikalija, tzp pitke vode, tzp posebnih tereta. Tankeri (prema sistemu iskrcaja): tankeri sa pregradama, t. sa crpnim stanicama, t. sa uronjenim sisaljkama.

14. Cime je lokacija i izgradnja luka uslovljena ? Lokacija i izgradnja luka uslovljena je geomorfoloskim karakteristikama terena. U tom smislu preduslovi su pogodnost obale za gradnju luke , submarinski reljef I neophodna dubina koja omogucuje dovoljan gaz brodovima odgovarajuce velicine da pristanu, dovoljan prostor za manevrisanje brodova u luci i prostora na kopnu za izgradnju lucke infrastructure. Na kraju bitan factor je i reljef zalea radi povoljne saobracajne komunikacije sa unutrasnjoscu. Od polozaja luke i mjesta gdje ce se ona graditi (zaliv, na rijekama i sl.) i od funkcija u robnom prometu (lokalne, medjunarodne, svjetske, tranzitne, izvozne i sl.).

15. Koji su najvazniji plovni pravci u svijetu ? Najvazniji plovni pravci u svijetu su : 1. Sjeveroatlanski 2. Mediteransko-azijski 3. Evropsko-juznoamericki 4. Panamski 5. Sjevernopacificki 6. Plovni put oko rta Dobre Nade 16. Sjeveroatlanski plovni put ? Danas je sjeveroatlanski plovni put najfrekventniji plovni pravac u svijetu. Spaja Zapadnu Europu i istocnu obalu Sjeverne Amerike. Prva transatlanska linija je otvorena 1838. god. Krajnje destinacije na obali Amerike su od Nju Faudlenda na sjeveru do Meksickog zaliva i Centralne Amerike na jugu, a na Evropskoj strani od Skandinavskog poluostrva na sjeveru do Mediterana na jugu. Za bezbjednu plovidbu na ovom plovnom pravcu potrebno je poznavanje geografskih parametara kao sto su geografski raspored kopna, polozaj pristanista, magla koja se stvara na kontaktu hladne Labradorske I Golfske struje I opasni ledeni bregovi koji plutaju okeanom.. Na ovom plovnom pravcu ostvari se polovina svjetskog prometa. Znacajne luke su Boston, Filadelfija, Kvebek, Liverpul 17. Mediteransko-azijski plovni put ? Ovo je najduzi plovni put koji obilazi vise od polovine zemljine lopte, i opsluzuje najveci broj stanovnistva Evroazije. Strateski najznacajniji dio ovog plovnog puta je Suecki kanal. Ovaj plovni pravac ima vise sporednih plovnih puteva koji vode prema morima i zalivima Azije i Evrope. Tako se izdvaja sest saobraajnih pravaca : Sredozemno more- Crno more Sjeverozapadna Europa- Sredozemno more Evropa- Daleki istok Sjeverna Amerika- Daleki istok

Sjeverna Amerika- Sredozemno more Putni pravci izmeu zemalja Dalekog istoka

18. Europsko- juznoamericki plovni put ? Najvece i najbogatije juznoamericke drzave Brazil, Argentina, Kolumbija I Urugvaj su bogate rudama i ostvaruju znacajne viskove poljoprivrednih proizvoda, prije svega zitarica, smrznutog mesa, secera, kafe, koze itd. Zato su upucene na trgovinu sa visoko industrijskim zemljama Evrope koja se ostvaruje ovim plovnim putem. 19. Sjevernopacificki plovni put ? Ovaj plovni put void preko Pacifika koji pruza niz pogodnosti za obavljanje pomorskog saobraaja. Posebno t reba istai polozaj havajskog arhipelaga kao vazne tacke za tenkovanje goriva i servisiranje brodova. Sjeverno-pacificki plovni put vodi od zapadnih dijelova SAD-a do istocne Azije. Drugi krak ovog puta vodi od Meksickog zaliva do luka Dalekog Istoka koristeci Panamski kanal. 20. Panamski plovni put ? Sa prokopavanjem panamskog kanala otvoren je plovni put kojim se ostvaruje najznacajniji robni promet izmeu Atlanskog i Tihog okeana. Raniji pomorski saobracaj koji se odvijao preko rta Horn prenesen je na Panamski plovni kanal. Skracena su rastojanja izmeu San Franciska I Njujorka za 15.000 km. Normalno vrijeme prolaza kroz kanal iznosi 8 sati a ukupno vrijeme za prestrojavanje 18,5 sati.najveci korisnik Panamskog plovnog puta su brodovi SAD-a a zatim brodovi koji nose zastave Japana, Liberije , Norveske, Velike Britanije 21. Plovni put oko rta Dobre Nade ? Veliki znacaj imao je do otvaranja Sueckog kanala. Prvi ga je otplovio Bartolomeo Dias 1488.god. Ovaj plovni put se nalazi u oblasti snaznih morskih struja sto predstavlja prednost za brodove koji plove na istok izmeu juzne Afrike i Australije. Zbog niskih temperatura ovaj plovni put je pogodan za prevoz mesa iz Australije i Novog Zelanda. 22. Sta spada u pomorske puteve ? U pomorske puteve , pored mora i okeana spadaju i vjestacki uski zemljouzi koji su poznati kao pomorski kanali. Najpoznatiji su Suecki kanal, Panamski kanal i Korintski kanal. U pomorske puteve spadaju slobodna, linijska i tankerska plovidba. 23. Sta predstavljaju morska pristanista- luke i koja je njihova svrha ? Morske luke ili pristanista su mjesta na obali od kojih polaze i u kojima se zavrsavaju morski putevi. Luke ostvaruju vezu izmeu pomorskih i kopnenih puteva. U lukama se

vrsi istovar, pretovar i utovar robe. To su i destinacije putnickog saobracaja u kojima putnici dolaze ili odlaze na putovanje. U lukama se brodovi snadbijevaju gorivom, hranom, vodom i drugim farmaceutskim i higijenskim potrebama. 24. U odnosu na polozaj i prirodne karakteristike luke mogu biti ? U odnosu na polozaj i prirodne karakteristike luke mogu biti : * Zalivske - ingresivni zalivi: Lisabon, Sidnej, San Francisko - fjordovski: Oslo, Bergen - rijasi: La Korunja, Brest i - potopljeni krateri: Aden * Pregradne - Odvojeni od otvorenog mora ostrvima: Rio de Zaneiro - sa morskim nasipom: Boston - koralnim grebenom: Honololu i - lagunskim bedemom: Venecija * Na plovnim rijekama : London , Hamburg 25. Na sta se luke dijele prema namjeni ? Prema namjeni luke se dijele na :univerzalne , putnicke, teretne, ratne i sportske. 26. Prema funkcijama u robnom prometu luke se dijele na ? Prema funkcijama u robnom prometu luke se dijele na : - lokalne - meunarodne - svjetske - tranzitne - terminalne - uvozne - izvozne 27. Kada je u pitanju funkcionalna diferencija , putnicke luke se dijele na ? Kada je u pitanju funkcionalna diferencija putnicke luke se dijele na: -tranzitne -izletnicke -autiko-turistike i iseljenike.

28. Sta predstavlja vazdusni saobracaj ? Je jedan od najnovijih vidova saobraaja.Njegov razvoj poinje poetkom 20-og vijeka. Nakon samo jednog vijeka postao je najefikasnija grana saobraaja. Zato svaka zemlja u skladu sa ekonomskim mogunostima posveuje veliku panju upravo ovom vidu saobraaja. Paralelno sa ovim intenzivno se radi na poveanju bezbjednosti pa se danas se moe rei da je to, i pored ozbiljne opasnosti od teroristikih napada, najbezbednija vrsta saobraaja. 29. Ko je i kada konstruisao prvu letjelicu ? Istorijski korak ucinili su 17. Decembra 1903. godine Amerikanci, braca Virbul i Orvil rajt, oni su uspjesno konstruisali prvi avion sa benzinskim motorom sa motorom 12 ks. Ovaj istorijski let na visini od 3m i rastojanju od 30 m trajao samo 12 sec i to je bila velicanstvena pobjeda covjeka nad vazdusnim prostranstvom.. Dakle, sa sigurnoscu se moze reci da je 17. Dec. 1903. god u Kitihoku u Sjevernoj Karolini poletjeo prvo avion. Prvu letjelicu konstruisali su braca Mongolfje. To je bio balon ispunjen toplim vazduhom koji su isprobali iznad Pariza. ( valjda tacan odgovor)

30. Vrste vazduhoplova se dijele na ? Vrste vazduhoplova: laksi od zraka, tezi od zraka. 31. Prema vrsti pogona razlikujemo koje 3 vrste aviona ? Prema vrsti pogona razlikujemo 3 vrste aviona: klipni motor koji pokrece propeler, turboprop avioni, mlazni avioni. 32. Sta predstavljaju aerodromi ? Aerodromi su destinacije od kojih pocinju ili se zavrsavaju sva putovanja u vazdusnom saobracaju. Aerodromi su mjesta gdje se vrsi prijem, smjestaj, utovar, istovar i drugi agencijski poslovi. 33. Sta utie na lokaciju aerodroma ? Izbor i lokacije aerodroma zavisi od namjene , klase, dimenzija poletno-sletne staze i posebno od fizicko geografskih faktora prvenstveno reljefne konfiguracije terena.

34. Navesti neke od gradova u kojima se nalaze najveci aerodromi na svijetu ? Cikago ima 5 aerodroma- o Hara, Midvej, Megs Fild, Pelvoki i Regional... London ima 5 aerodroma- Hotrou, Getvik, Stensed, Luton, London Siti... Moskva ima 4 aerodroma- eremetjevo, Vnukovo, Domodedevo i Bikovo... Njujork ima 3 DFK, La Gvardija i Njujork... Sidnej raspolaze sa 3 aerodroma- Kingsfort Smits, Palm Bi i O-Rosi... 35. Koji faktori utiu na bezbjednost letelja, zato ? ...

36. Navesti prednosti vazdunog saobraaja ? Danas je vazdusni saobracaj dostigao visok tehnoloski razvoj i postao vazan vid transporta cija je ekskluzivna prednost velika brzina. Time su se promjenile mnoge predstave o rastojanjima i vremenu neophodnom za njegovo savlaivanje. Avio saobraaj danas funkcionie na gotovo svim podruijima svijeta i prilagodio se svim klimatskim i drugim prirodnim uslovima od ekvatorijalnih sirina do polarnih oblasti. Sa tehnoloskim razvojem danas avio saobraaj ostvaruje velike brzine i visok stepen sigurnosti. Prednosti vazdusnog saobracaja: velika brzina, dostupnost u nedostupne reone, nepotrebna izgradnja puteva... 37. Navesti nedostatke vazdusnog saobraaja ? Avioni su veliki potroai goriva koji emituju tetne izduvne gasove i stvaraju buku, to stvara ponekad velike ekoloke probleme. Avioni ne zagauju samo vazduh nego su i veliki potroai kiseonika koji je neophodan za rad njihovih motora. Avionska buka spada u visokoverifikovane buke. Naroita buka se stvara prilikom poletanja i sletanja aviona. Tada ona iznosi preko 100. dBela, to je znatno vie od dozvoljenog inteziteta koji iznosi 75-80 dBela. Buka vea od dozvoljene izaziva oteenje srednjeg i spoljanjeg uha koje se lijeenjem ne moe popraviti. Prioritet je tehnoloko usavravanje motora kod kojih e se buka smanjiti ugradnjom ''uguivaa'' buke. Aerozagaenost je prisutna zbog sagorevanja kerozina iji je produkt ugljenmonoksid i dim.Lokacija aerodroma je bez obzira na pogodnosti, negativan inilac u ouvanju ivotne sredine.Prilikom izgradnje piste vodi se rauna o pravcu vjetrova,prilaznim ravnima i dovoljnoj duini piste iji nagib ne smije da bude vei od 2 %. Tako se npr. Aerodrom u Tivtu smatra lokaciono nepovoljnim zbog blizine grada i konfiguracije planinskog terena u zaleu, te je buka velika zbog udarnih zvunih talasa koji se vraaju kao eho zbog blizine velikih planina. Nedostaci vazdusnog saobracaja: nizak koeficijent iskoristenja tezine, veliki gubitak energije, velika potrosnja goriva po jedinici prevezene usluge...

38. Prema kvaliteti koje 3 klase u avionu razlikujemo ? 1. First class- je prva klasa koja je i ujedno najbolja. Putnici su smjesteni na samom pocetku aviona. Sjedista su udobnija i bolji je kvalitet usluga pica i jela. Za putnike prve klase na aerodromima su predviene udobne prostorije za opustanje. Prilikom promjene leta aviona na daljim putovanjima mogu se odmoriti i koristiti kupatilo. Ovu klasu imaju samo najbolje avio kompanije. 2. Business Class je najbolja klasa ukoliko ne postoji u avionu prva klasa. Podrazumijeva slican kvalitet usluga kao i prva klasa. Usluge zavise od nivoa usluga. 3. Economy Class je najcesce koristena klasa u avio saobracaju. Kvalitet usluga u ovoj klasi zavisi od nivoa kompanije ali se ne moze odstupati od od propisanih standarda. Za razliku od predhodnih klasa putnicima je omogucen luksuz u posebnim prostorijama prije poletanja aviona kao i u tranzitu. Cijene karata su za ovu klasu najjeftinije. 39. Sta predstavlja postanski saobracaj ? Postanski saobracaj realizuje se svim transportnim sredstvima na kopnu,vodi i vazduhu.Danas pota podrazumeva otpremanje poiljke,saobraajna sredstva koritena za prenos potanskih poiljki i potanske ustanove(zgrade).U starom veku potanski saobraaj je bio uslovljen prvenstveno administrativnim i vojnim potrebama. U srednjem vijeku sa razvojem gradova razvija se i potanski saobraaj koji postaje vaan faktor njihovog razvoja i prosperiteta.Obim potanskog prometa zavisi od usluga, broja stanovnika,gustine i opremljenosti potanske mree.Zemlje sa najveim unutranjim i meunarodnim potanskim saobraejm su SAD, Japan,Francuska,V.Britanija,Njemaka, Italija i dr. 40. Sta predstavlja telekomunikacioni saobracaj ? Telekomunikacioni saobraaj koristi najnovije sofisticirane tehnologije za prenos razgovora,informacija, animacija i slika. Pronalaskom radija i televizije ovaj sistem saobraaja dobio je velike mogunosti saoptavanja informacija u pokrivanju cijele planete.Poslije 2-og sv. Rata klasini Morzeovi aparati za otpremu i prijem signala zamjenjuju se novim aparatima teleprinterima koji su omoguili da se u predajnom aparatu dobije tekst koji je otkucan na otpremnom aparatu.Korak dalje uinjen je pojavom fototelegrafije koja je omoguavala prenos fotografija inim i beinim prenosom.Telefonija je drugi pravac prenosa veza.Satelitske veze su obiljeile 20-i vijek.Prvi vjetaki satelit '' Sputnik 1 '' lansiran je u bivem SSSR-u 1957. godine.Time zapoinje nova era koja je dala nesluene mogunosti u komunikacijama na daljinu.