Filipino 102

November 11, 2008; November 18, 2008

HISTORI NG PAGSASALING-WIKA
Halawin natin sa aklat ni Savory (The Art of Translation, 1986) ang nagging
kasaysayan ng pagsasaling-wika sa daigdig noong dakong una upang tayo’y
magkaroon ng higit na malawak na pananaw sa larangang ito.

Adronicus(Europe) – ang kinilalang unang tagasaling-wika na isang aliping Griyego

- Isinalin niya ng patula sa Latin ang Odyssey ni Homer
Naevius at Ennius – gumawa ng mga pagsasalin sa Latin ng mga dulang Griyego
Cicero – nakilala bilang isang mahusay na tagasaling-wika at manunulat
Baghdad – isang paaralan ng pagsasaling-wika na nagging bukal ng kumalat na
karunungan sa Arabia
- Isang pangkat ng mga iskolar sa Syria ang nakaabot sa Baghdad
- Isinalin nila ang sa wikang Arabic ang mga sinulat nina Aristotle, Plato,
Galen, Hippocrates, etc.
Toledo – pinalitan nito ang Baghdad bilang sentro ng karunungan sa larangan ng
pagsasaling-wika
- Isinalin nila sa Latin ang mga nasusulat sa wikang Arabic
Adelard – nagsalin sa Latin ng mga sinulat ni Euclid
Retines – nagsalin sa Latin ng Koran noong 1141
1200 AD – nakaabot sa Toleda ang mga orihinal na teksto ng mga literaturang
nasusulat sa wikang Griyego
Liber Gestorum Barlaam et Josephat – orihinal na teksto ay nakasulat sa
Griyego
Barlaam et Josephat – nakilalang bilang santo ang dalawa dahil sa mga salin nito
- Dalawang tauhang uliran sa pag-uugali at sa pagiging maka-Diyos, kahit
ang mga ito ay likhang-isip lamang
Biblia (Wycliffe, Tysdale at Coverdale) – pinakahigit na pagsasaling-wika
- Martin Luther: isinalin sa Aleman ang Biblia
Jacques Amyot – “Prinsipe ng Pagsasaling-Wika”
- Lives of Famous Greek and Romans ni Plutarch
Sir Thomas North – isinalin sa Ingles ang Lives of Famous Greek and Romans
John Bourchier – isinalin ang Chronicles ni Froissart
George Chapman – isinalin ang mga sinulat ni Homer
John Florio – lumabas ang mga salin sa Essays ni Montaigne, isang babasahing
itinuturing na kasinghusay ng Plutarch ni North
Thomas Shelton – isinalin ang Don Quixote
Hobbles – isinalin ang Thucydides at Homer
John Dryden – isinalin ang Jevenal at Virgil
Alexander Pope – isinalin ang Iliad at Odyssey ni Homer
William Cowper – isinalin ang Odyssey ni Homer
A.W. von Schlegel – isinalin sa Aleman ang gawa ni Shakespeare
Alexander Tytler – naglathala ng libro na Essay on the Principles of Translation
1. Ang isang salin ay kailangang katulad na katulad ng orihinal na diwa
2. Ang estilo at paraan ng pagkasulat ay kailangang katulad ng sa orihinal
3. Ang isang salin ay dapat na maging maluwag at magaang basahing tulad
ng orihinal
Filipino 102
November 11, 2008; November 18, 2008

IKALABINSIYAM NA SIGLO
Thomas Carlyle – ang nagsalin ng Wilheim Meister ni Goithex noong 1824
Omar Khayyam – isang Persyano na nangingibabaw dahil sa kaniyang salin ng
“Rubayait” noong 1850
Fitzgerald – sinikap niyang mapanatili ang likas na kagandahang estetiko ng
Rubayait
Matthew Arnold – On Translating Homer
F.W. Newman - isa sa mga nagsalin ng Homer
- ang isang salin ay kailangang maging amtapat sa orihinal, na kailangang
amdama ng bumabasa na ang kaniyang binabasa ay isang salin at hindi
orihinal

IKADALAWANGPUNG SIGLO
Richie at Moore (1919) – nagpalathala ng isang artikulo na nagsasabing ang
tunay na panitikan ng France ay hindi lubusang maaabot sa pamamagitan lamang
ng mga salin
Leo Tolstoy – isinulat ang War and Peace
- Mula sa Russia, gumawa ng gma pagsasalin sa panahong ito na dinakila at
hinangaan ng mga mababasa
Chekov, Strinberg at Ibsen – nagsalin ng mga dula at nakagawa rin ng kani-
kanilang pagkilala sa larangan ng pagsasaling-wika

BIBLIA
Aramaic ng Ebreo – ang kauna-unahang teksto ng Matandang Tipan na nagging
malaganap noong mga unang siglo, A.D.
Dalawang dahilan ng pagsasalin ng Biblia:
1. dahil ang biblia ay tumatalakay sa tao – kaniyang pinagmulan, sa kaniyang
layunin at sa kaniyang destinasyon
2. dahil sa di-mapasusubliang kataasan ng uri ng pagkakasulat nito
Origen – nagsalin mula sa Aramaic patungo sa Griyego na nakilala sa tawag na
Septuagint
Jerome – Latin: Vulgate

Dakilang salin
1. Jerome sa Latin
2. Luther sa Aleman
3. Haring James sa Ingles: Authorized Version
John Wycliffe – kauna-unahang nagsalin ng Ingles ng Biblia
Dalawang edisyon:
1. 1382: Nicholas
2. 1390: inedit ni John Purvey
William Tyndale – pagsasalin sa Ingles ng Biblia buhat sa wikang Griyego na salin
naman ni Erasmus
- Kakaiba dahil sa masalimuot na mga talababa
John Rogers – ipinagpatuloy ang hindi natapos na salin ni Tyndale
Richard Taverner – nirebisa ang salin ni John Rogers
Coverdale – nirebisa ang Biblia ni Matthew at nakilala itong Great Bible
- naging sikat dahil sa Salmo
Geneva Bible – isinagawa nina William Whittingham at John Knox
Filipino 102
November 11, 2008; November 18, 2008

- para sa pagpapalaganp ng Protestantismo

- tinaguriang Breeches Bible
Douai Bible
1. New Testament
2. Old Testament
Haring James - nagdaos ng kumperensya
- Upang gumawa ng isang salin ng Biblia na higit na maayos kaysa mga
naunang sali
Ginamit na pinakasaligang salin ng lupon:
1. Bishops Bible
2. Mga Teksto sa Griyego at Ebreo
Authorized Version – naging malaganap at hindi na malalampasan
Obispo Winchester – nagmungkahi na rebisahin ang Authorized Version
The New English Bible – ang naging resulta ng pagrerebisa ng Authorized Version
- Mula sa orihinal na Ebreo at Griyego
- Isinama ang Apocrypa

Tatlong dahilan kung bakit napakagkaisahang muling isalin ang biblia

1. Marami nang mga natuklasan ang mga arkeologo na naiibia sa diwang
nasasaad sa maraming bahagi ng mga unang salin
2. Nitong mga huling araw ay higit na maging masigla ang pag-aaral sa
larangan ng linggwistika sa pagpapalinaw ng maraming malabong bahagi ng
biblia
3. Ang sinaunang wikang ginamit sa klasikang English Bible ay hindi na halos
maunawaan ng kasalukuyang mambabasa, bukod sa kung minsan ay iba na
ang inahahatid na diwa

AKDANG KLASIKA
Dalawang pangkat ng mga tagasaling-wika sa Ingles ng Panitikang Griyego
1. Hellenizers
2. Modernizers

Robert Bridges – sinabi na mas mahalaga ang estilo ng awtor kung ang isang
mamababasa ay bumabasa ng isang salin
Edward, Fitzgerald at Samuel Butler – sinabi na dapat maging natural ang
daloy ng mga salita, madaling basahin at unawain
- Dapat maging idyomatiko ang salin
Homer - hindi pa nahihigitan ng ibang mga manunulat
F.W. Newman – naniniwala na hindi dapat makaligtaang isaisip ng mambabasa na
ang kaniyang binabasa ay isang salin
Arnold – ang sinasabing katapatan sa pagsasalin ay hindi nangangahulugan ng
pagpapaalipin sa orihinal na wikang kinasusulatan ng isasalin
Haring Augusto – nagpatayo ng isang malaking aklatan
- dalawang principal na departamento
1. wikang Latin
2. wikang Griyego
Aeneid – pagsasalin sa Ingles ng kung paano ito sinabi ni Virgil sa Latin

Machine Translation
Filipino 102
November 11, 2008; November 18, 2008

Dahilan kung bakit hindi makabuo ng machine translator para sa di-teknikal na

paksa
1. hindi pa maabot ng isip ng kasalukuyang mga sayantist kung papaano
mabisang maisasalina ng gma idyoma
2. pagkakaiba ng istraktura o pagsusunud-sunod ng mga salita ng mga wika
3. maraming kahulugan ang maaaring ikarga sa isang salita
4. napakaraming oras naman ang magugugol sa pre-editing at post-editing
ng tekstong isusubo rito
5. wala pang computerized bilingual dictionary

Problema sa paglikha ng machine translator

1. ang isip ng tao ang pinakakumplikadong computer machine
2. kulang pa sa nalalamang mga teorya ang mga linggwista tungkol sa
paglalarawan at paghahambing ng mga wika upang magamit sa pagbuo ng
MTr