2

VISOKA TEHNIKA KOLA STRUKOVNIH STUDIJA KRAGUJEVAC

Studijski program: Motori i vozila Predmet: Motori SUS I

DEFINICIJE, PODELA I VRSTA MOTORA - seminarski rad -

Autori:
1. 190/2011

Branimir ivanovi

_______________

Predmetni nastavnik: Dr Duan Nestorovi, prof.

Datum 06.03.2013 godine

Sadraj

Sadraj..........................................................................................................................2 1.UVOD........................................................................................................................2 2.TOPLOTNI MOTORI.............................................................................................3

2.1 Toplotni motori sa unutranjim sagorevanjem (SUS motori).......................................3 2.1.1Klipni motori sa aksijalnim klipovima (klipni motori SUS).......................................4 2.1.2Klipni motori sa rotacionim klipovima, tako zvani Vankel (Wankel) motori..........12 2.1.3Gasno turbinski motor kao pogonski agregat vozila.................................................14 2.2 Toplotni motori sa spoljanjim sagorevanjem (SSS Motori)....................................15 2.2.1 Stirling motor.........................................................................................15

3.VOZILA SA ELEKTRO POGONOM (ELEKTRO MOTOR)..........................17 4.HIDRO MOTORI...................................................................................................17 5.PNEUMATSKI MOTORI.....................................................................................18 6.ZAKLJUAK.........................................................................................................19 7.LITERATURA........................................................................................................20

1. UVOD Pod pogonskim agregatima se uobiajeno naziva ureaj, koji daje vunu silu i pogonsku snagu vozilu. S obzirom da se radi o ureaju koji neku vrstu energije prevodi u mehaniki rad, takav ureaj se opte naziva - motor. Sa aspekta kako motori koriste energiju, postoje dve osnovne grupe pogonskih motora pogodnih za korienje u motornim vozilima: motori koji vre transformaciju neke vrste energije u mehaniki rad i motori koji koriste akumuliranu energiju. U tom smislu postoji vie razliitih klasifikacija motora, ali najee koriena i najvanija je ona koja klasifikuje motore prema tome koja se energija prevodi u mehaniki rad, tako da se, uopteno govorei, moe govoriti o sledeim vrstama: Toplotni motori, sa svojim podvrstama:

 toplotni motori sa unutranjim sagorevanjem, sa svojim podvrstama klipni motori, sa podvrstama: - klipni motori sa aksijalnim klipovima (klipni motori SUS), - klipni motori sa rotacionim klipovima, tako zvani Vankel (Wankel) motori, gasne turbine,

- toplotni motori sa spoljnim sagorevanjem, odnosno parni motori, sa svoje dve podvrste klipni parni motori (maine), parna turbina, stirling motor

Elektro motori Hidro motori Pneumatski motori

Od navedenih vrsta motora neki su motori pogodni za korienje u vozilima i koriste se, kao na primer toplotni i elektro motori, dok se pneumatski i hidro motori ne koriste u vozilima kao glavni pogonski agregati, ve obino za pogon pomonih ureaja na vozilu. Kao glavni pogonski agregat vozila, istorijski gledano, u poetku je dominirala parna maina, kao jedna vrsta toplotnih motora. Pronalaskom motora sa unutranjim sagorevanjem, od tada do danas, kada se govori o pogonskim sistemima vozila, u principu se misli i govori samo o toplotnim motorima sa unutranjim sagorevanjem i to grupi klipnih motora. Naravno, ljudski ume ne miruje, a gonjen zahtevima koji se postavljaju pred vozila i motore, ali i zahtevima ouvanja zdravlja oveka i njegove okoline, u budunosti se oekuje dominacija elektromotora. 2. TOPLOTNI MOTORI Klipni motori sa unutranjim sagorevanjem se svrstavaju u vrstu motora koji hemijsku energiju goriva sagorevanjem pretvaraju u toplotnu a potom ovu energiju prevode u mehaniki rad, te stoga uopteno pripadaju grupi takozvanih toplotnih motora. Toplotni motori, zavisno od naina pretvaranja toplotne u mehaniku energiju, mogu se podeliti toplotne motore sa spoljnim (SUS motori) i motore sa unutranjim sagorevanjem (SSS motori). Sutinska razlika izmeu klipnih motori sa spoljanjim i unutranjim sagorevanjem ustvari proizilazi iz mesta i naina prevoenja toplotne energije u mehaniki rad, kao i iz toga ta je radni medijum. 2.1 Toplotni motori sa unutranjim sagorevanjem (SUS motori) Pod pojmom motorom sa unutranjim sagorevanjem (motori SUS) podrazumeva se maina, koja sagorevanjem goriva unutar samog motora, hemijsku energiju goriva prevodi u

mehaniki rad i pri tome radni medijum su sagoreli gasovi, a proces transformacije energije se odvija u samom motoru. Blie odredbe, klasifikacije, pojmovi i definicije koje se odnose na motore SUS,definisane su standardom SRPS (JUS) ISO/DIS 2710-1. [1] 2.1.1 Klipni motori sa aksijalnim klipovima (klipni motori SUS)

Vrlo iroko polje primene motora SUS, uslovilo je svojim raznovrsnim zahtevima i veliki broj vrlo razliitih tipova i konstrukcija motora SUS. Zbog toga se u nastavku daje podjela motora SUS vri prema nekim od osnovnih kriterijumima: Prema nameni motora Motori za transportne svrhe (automobilski, brodski, traktorski, lokomotivski, itd) Stacionarni motori (pogon u elektranama, pumpnim i kompresorskim stanicama, itd.) Motori za sportska i trkake automobile i motocikle.

Prema vrsti goriva Motori na laka tena goriva (benzin, benzol, kerozin, ) Motori na teka tena goriva ( dizel gorivo, mazut, ulje za loenje) Motori na plinovita goriva (prirodni plin, propan butan,) Motori na meana goriva-osnovno gorivo je plinovito, a za paljenje se koristi teno gorivo (dualfuel engine) Viegorivi motori (koriste laka i teka tena goriva)

Prema nainu stvaranja smee Motori sa spoljanjim stvaranjem smee. Smea se priprema pre ulaska u cilindar motora (tipian predstavnik OTO motor, izuzev GDI - OTO motora). Motori sa unutranjim stvaranjem smee. Gorivo i vazduh se dovode odvojeno u cilindar, gde se vri meanje (tipian predstavnik dizel motor). Prema nainu paljenja smee Motori sa prinudnim paljenjem smee sa elektrinom varnicom (OTO motori), Motori sa samopaljenjem smee (dizel motori), Motori sa paljenjem plinovitog goriva sa malom koliinom tenog goriva, Motori sa prinudnim paljenjem bogate smee u pretkomori.

Prema ostvarenju radnog ciklusa Skica motornog mehanizma sa svim glavnim delovima (Sl. 1). Radni prostor motora formiran je od cilindra (4), koji je sa jedne strane zatvoren cilindarskom glavom (5), a sa druge strane pomerljivim klipom (1). Radni prostor se sastoji od: Vc kompresione zapremine i Vh hodne (radne) zapremine

1 klip; 2 klipnjaa; 3 kolenasto vratilo (radilica); 4 cilindar; 5 cilindarska glava; 6 karter (donji deo motorskog kuita); 7 gornji deo motornog kuita; 8 usisni ventil; 9 izduvni ventil Slika 1. Skica glavnog motornog mehanizma klipnog motora sa pravolinijskim oscilatornim kretanjem klipa gdje se hodna zapremina rauna kao:

pri emu je: D prenik klipa; s hod klipa. Pri radu motora, zapremina prostora iznad klipa se mijenja od minimalne (Vmin) do maksimalne vrijednosti (Vmax), pomou ega se definie jedan vrlo vaan parametar motora, tzv. stepen kompresije ():

Za hod klipa vezan je i pojam takt odnosno taktnost motora. Prema ostvarenju radnog ciklusa motori se dijele na: etvorotaktne motore, gdje se radni ciklus obavi za etiri hoda klipa, ili dva puna obrtaja radilice motora,

Dvotaktne motore, gdje se radni ciklus obavi za dva hoda klipa ili jedan puni obrtaj koljenastog vratila (radilice).

a)

e)

b)

f)

c)

g)

d)

h)

etverotaktni motor a) - takt usisavanja b) - takt sabijanja c) - takt irenja d) - takt izduvavanja

dvotaktni motor e) - takt punjenja i ispiranja f) - takt sabijanja g) - takt irenja h) - takt izduvavanja i poetak punjenja

Slika 2. Taktovi radnog ciklusa etverotaktnog i dvotaktnog motora Prema nainu regulacije: motori sa kvalitativnom regulacijom (kontrolie se ubrizgavanje goriva) tipian predstavnik dizel motor, motori sa kvantitativnom (koliinskom) regulaciom, gdje se kontrolie ubrizgavanje meavine gorivo-vazduh - tipian predstavnik oto motor.

Prema brzohodosti motori se dijele na sporohode sa Cm < 6,5 m/s srednje brzohode sa 6,5 m/s < Cm < 10 m/s brzohode motore sa Cm > 10 m/s

gdje je:

Cm srednja brzina klipa n broj okretaja radilice motora Prema odnosu hoda i prenika klipa (s/D) motori mogu biti: kratkohodi s/D 1 dugohodi s/D > 1

Prema nainu punjenja motori dele se na: Usisne motore, gde se usisavanje vazduha u motor vri prirodnim putem na osnovu razlike pritiska u okolini i u radnom prostoru, koja nastaje kretanjem klipa. Nadpunjene motore, gdje se vazduh prethodno sabije i kao takav dovodi u cilindar. Vazduh se sabije u kompresoru, koji moe biti pogonjen od motora ili pogonjen od turbine, koju pokreu izduvni gasovi svojom ekspanzijom (tzv. turbokompresor)

Prema nainu hlaenja postoje motori hlaeni tenou motori hlaeni vazduhom

Prema nainu izvoenja motornog mehanizma Motori sa krivajnim motornim mehanizmom prikazanim na sl. 1. Motori sa ukrsnom glavom (sl. 3). Motori kod kojih se radni ciklus obavlja sa obe strane klipa

1 klip; 2 klipnjaa; 3 radilica; 4 cilindarska kouljica; 5 gornja cilindarska glava; 6 klipna poluga; 7 ukrsna glava; 8 donja cilindarska glava; 9 zaptivka klipne poluge Slika 3. Skica motornog mehanizma sa ukrsnom glavom

(motori dvostrukog dejstva) moraju imati zatvorenu cilindarsku kouljicu sa obje strane i ukrsnu glavu (sl. 3). Uloga ukrsne glave je osim ostvarenja pravilne kinematike klipne poluge i rastereenje cilindarske kouljice od normalnih sila. Prema konstruktivnom nainu izvoenja sistema razvoenja radne materije motori sa ventilskim razvodom (sl. 1), motori sa zasunskim razvodom ((sl. 4 a) i b), motori sa kombinovanim ventilsko-zasunskim razvodom (sl. 4 c).

a) zasunski razvod pomou klipa; b) zasunski razvod pomou cilindarske kouljice; c) kombinovani ventilsko- zasunski razvod Slika 4. Skica dvotaktnog motora sa razliitim izvedbama razvoda radne materije Kod etverotaktnih motora je uvijek ventilski razvod, a kod dvotaktnih zasunski ili kombinacija zasunsko-ventilskog razvoda Po broju, poloaju i rasporedu cilindara motori se dijele na: 1. Prema broju cilindara na: jednocilindrine i viecilindrine 2. Prema poloaju cilindara: vertikalni-stojei (sl. 5 a), vertikalni-visei (sl. 5 b), horizontalni (leei) (sl. 6 a) i kosi motor (sl. 6 b).

Slika 5. Skica vertikalnog stojeeg (a) i vertikalnog viseeg (b) motora

Slika 6. Skica horizontalnog (a) i kosog (b) motora 3. Prema meusobnom rasporedu cilindara: redni (linijski motori) (sl. 6 a), V motori (sl. 7 b), zvezda motori (sl. 7 a), bokser motori (sl. 8) W motor (sl. 9), H motor (sl. 10 a), X motor (sl. 10 b), linijski dvoklipni motor (sl. 11 a), motor (sl. 14 b), itd.

Slika 7. Skica zvijezda motora (a) i V motora (b)

Slika 8. Skica bokser motora

Slika 9. Skica W motora

10

Slika 10. Skica H motora (a) i X motora (b)

Slika 11. Skica dvoklipnog linijskog motora (a) i motora (b) 4. Prema rasporedu klipova motori se dijele na: jednoklipne (sl. 1) protuklipne (sl. 11 a)

5. Prema djelovanju radnog fluida na klip: motori jednostrukog dejstva (sl. 1) motori dvostrukog dejstva (sl. 3)

6. Prema kretanju klipa: sa translatornim kretanjem klipa (sl. 1) sa rotacionim kretanjem klipa (karakteristian primjer Wankelov motor sl. 12) [2]

11

2.1.2

Klipni motori sa rotacionim klipovima, tako zvani Vankel (Wankel) motori

Posebna koncepcija motora sa unutranjim sagorevanjem, motori sa rotacionim klipom, nastala je 1954. godine, kao patentno reenje Feliksa Vankela (Felix Wankel). Po svom nainu rada ova vrsta motora SUS predstavlja prelaz izmeu klasinih klipnih motora i drugih vidova motora. Motori ove vrste imaju kuite kroz ije sredite prolazi ekscentarsko vratilo. Oko ekscentra vratila slobodno se obre rotor u obliku trougla, ija je svaka strana deo krunog luka, tako da njegovo kretanje unutar kuita nije po krunici, ve vrhovi rotora opisuju liniju, takozvanu trohoidu. Ekscentarsko vratilo je uleiteno u bonim stranama kuita i preko njega se vri odvoenje snage motora. Rotor je sa unutranje strane nazubljen i uzupen sa centralnim zupanikom koji je nepokretan, tako da se rotor obre oko ovog zupanika. Prenosni odnos izmeu centralnog fiksiranog zupanika i unutranjeg ozubljenja na rotoru je 2 : 3. Bitno je naglasiti da se preko navedenog ozubljenja ne prenosi nikakva sila niti moment, ve oni slue iskljuivo radi "voenja" rotora. Vrhovi rotora su u stalnom kontaktu sa unutranjom povrinom kuita, koja je stoga obraena u obliku hipotrohoide*, tako da se u svakom trenutku radni proces deli u tri odvojene komore, te klip okretanjem, sa kuitem, obrazuje stalnu promenljivost zapremina, unutar kojih se odigravaju radni procesi ciklusa jednog etvorotaktnog motora. Ove radne zapremine su zaptivnim elementima na svim kontaktnim povrinama rotora sa kuitem (vrhovi rotora i bone strane) potpuno meusobno odvojene. Istovremeno se u komori 1 zavrava proces usisavanja zatvaranjem usisnog kanala prolaskom ivice rotora preko njega, ime se dalje istovremeno nastavlja sledei proces proces usisavanja u komoru 1. Sva etiri procesa jednog radnog ciklusa obavljaju se dakle diskontinualno, jedan za drugim, jasno odeljeni, s tim to se za jedan obrtaj rotora obave sva etiri procesa, za razliku od klasinih etvorotaktnih klipnih motora, kod kojih, kako je reeno, za ostvarenje svi pojedinih procesa koristi se po jedan hod klipa, dakle, dva obrtaja kolenastog vratila. Odatle i sledi injenica da je vankelov motor etvorotaktni, ali je za obavljanje ciklusa potrebno, kao kod dvotaknog, jedan obrtaj vratila.

12

Slika 12. Skica principa rada motora sa rotacionim klipom a) Poloaj klipa u spoljnoj taki (zatvorena komora 1), kada stranica rotora zatvara oba distributivna kanala b) Usisni kanal je otvoren i puni se komora 1 gorivom smeom. U tom trenutku u komori 2 je proces sabijanja a u komori 3 kraj procesa irenja. Sila se preko rotora direktno prenosi na ekscentrino vratilo. c) Poloaj klipa u trenutku paljenja smee u komori 2, dok se u komori 3 obavlja proces izduvavanja. U komori 1 se privodi kraju proces usisavanja d) Poloaj klipa na kraju usisavanja u komoru 1, poetak procesa irenja u komori 2. U komori B traje proces izduvavanja
*Trohoidne krive nastaju prilikom kotrljanja jednog kruga po drugom nepominom krugu, te tada bilo koja taka na pominom krugu opisuje neku trihoidu. Razlikuju se dva sluaja:

a) Pri kotrljanju kruga spolja po nepominom krugu nastaje epitrohoida. Svaka taka na obimu
pokretnog kruga tada opisuje epicikloidu

b) Ako se krug kotrlja iznutra po nepominom krugu njegove proizvoljne take opisuju hipotrohoide, a
take na obimu pokretnog kruga opisuju hipocikloide.

13

2.1.3

Gasno turbinski motor kao pogonski agregat vozila

Gasno turbinski motor, uobiajeno nazvano gasna turbina, spada u grupu toplotnih motora sa unutranjim sagorevanjem stoga to se kao radni medijum koriste sagoreli gasovi, a takoe ima sva etiri procesa (usisavanje, sabijanje, sagorevanje i ekspanzija i izduvavanje), kao i klasian motor unutranjeg sagorevanja, samo to se svi procesi odvijaju jednovremeno, ali na razliitim mestima. U principu u primeni su gasne turbine sa jednim vratilom (singl shaft) i gasna turbina sa dva vratila (twin shaft), od kojih svaka ima svoje prednosti i nedostatke. Meutim, shodno funkcionalnoj shemi, razlikuje se princip funkcionisanja jednoosovinskog od dvoosovinskog gasno turbinskog motora (slika 13). Kod obe vrste gasno turbinskih motora gorivo kontinualno sagoreva u komori za sagorevanje, u koju se dovodi sabijeni vazduh iz radijalnih kompresora, koji atmosferski vazduh sabija do pritiska od oko 4 bar, pri emu isti dostie temperaturu od oko 230oC. Ovako zagrejani vazduh za sagorevanje se u meuhladnjaku pre ulaska u komoru za sagorevanje hladi do oko 100 0C kako bi se poveala gustina, a potom odvodi do viestepenih kompresorskih kola visokog pritiska, odakle izlazi sa pritiskom od oko 16 bar i temperaturom od 330 0C. Iz kola visokog pritiska vazduh se sprovodi kroz rekuperator, gde se dogreva do temperature od oko 540 0C i tek tako zagrejan uvodi u komoru za sagorevanje, tako da izlazni gasovi dostiu temperaturu od oko 11000C i pritisak 4 do 5 bar. Upravo stoga to se sagorevanje odvija uvek sa vikom vazduha, izduvni gasovi imaju znatno manje tetnih izduvnih komponenata od klasinih klipnih motora SUS.

Slika 13. Shema funkcijonisanja gasne turbine a) gasna turbina sa jednim vratilom b) gasna turbina sa dva vratila

14

Tabela 1. Prednosti i nedostaci gasne turbine

2.2

Toplotni motori sa spoljanjim sagorevanjem (SSS Motori)

Kod ove vrste motora stvaranje toplotne energije se vri sagorevanjem u posebnom ureaju (na primer parni kotao ili zagreja vazduha), odakle su i dobili pridev motori sa spoljnim sagorevanjem. Pored toga radni medijum ovih motora je uvek neki fluid (na primer vodena para, vazduh ili neki drugi gas) kome se predaje toplotna energija i time mi se poveava potencijalna energija izraena pritiskom i temperaturom. Radni medijum se sprovodnim i razvodnim aparatom odvodi do drugog agregata, na primer cilindar sa klipnim mehanizmom, u kome se vri prevoenje ovih oblika energije u mehaniki rad. Tipian primer ovih motora je parna maina, kao prvog i davno poznatog upotrebljivog toplotnog pogonskog agregata. Drugi motor iz grupe toplotnih klipnih maina sa spoljnim sagorevanjem, o kome moe da se govori sa aspekta karakteristika potrebnih za primenu u vozilima, je stirlingov motor. 2.2.1 Stirling motor Osnovni princip stirlingovog motora opisan je jo 1818. godine od strane kotskog pronalazaa Roberta Stirlinga, po kome je motor i dobio ime. No, tek sa razvojem materijala otpornih na visoke radne temperature - preko 700 0C i pritiske pritiske vie od 10 MPa, omoguen je i razvoj ove vrste toplotnih motora, ime se postie povoljan stepen korisnosti celog sistema. Princip se zasniva na spoljnom kontinualnom sagorevanju u zatvorenom i regenerativnom toplotnom procesu. Toplotna energija se preko izmenjivaa toplote prenosi na neizmenljivi radni medijum, koji je hermetiki zatvoren u samom motoru. Ovaj medijum moe da bude svaki neagresivni gas koji ima malu specifinu toplotu (to su u principu gasovi iji molekul ne sadri atome ugljenika), kao na primer helijum ili ak vazduh.

15

Slika 14. Strukturna shema eksperimentalnog stirling motora Prednosti stirling motora: razliitost toplotnog izvora i nezavisnost od vrste i kvaliteta goriva. Postoji mogunost da radi i sa kolektorima i koncentratorima solarne energije, pa mu praktino klasino gorivo nije ni potrebno, povoljna linija obrtnog momenta, vrlo dobre karakteristike pri hladnom startu, niska emisija izduvnih gasova, kada radi sa klasinim gorivima, stepen korisnosti motora je zadovoljavajui u odnosu na ostale vrste toplotnih motora nizak nivo buke i vibracija. Navedene prednosti koje strirlingov motor prua, daju nade za primenu ovih motora u urbanim sredinama, pre svega kao stacionarni sistemi (pumpne stanice ili geneartori struje), te se poslednjih godina intenzivira rad na razvoju ovih motora.

16

3. VOZILA SA ELEKTRO POGONOM (ELEKTRO MOTOR) Elektromotor sa akumulatorom, kao izvor energije, predstavlja osnovu od koje se polazi u razmatranjima elektromotornog pogona vozila. injenica je da je ovakva kombinacija bila prisutna u Americi jo od otkria elektromotora 1837. godine od strane Thomasa Davenporta. Takoe, ve 1842. godine u Engleskoj je patentiran automobil sa elektromotorom koji se napajao strujom iz akumulatora. Upravo zbog skromnih kapaciteta akumulatora, elektromotorna vozila imaju relativno mali radijus kretanja. Uvoenjem takozvanog hibridnog pogona, dakle u kombinaciji sa klasinim motorom SUS, a uvodei i aspekt ogranienih koliina fosilnih goriva, ovakvim vozilima se predvia budunost. [1]

Slika 15. Elektro pogon - Honda FCX Clarity 2009 [4]

4. HIDRO MOTORI Hidrauliki motori (hidromotori, aktuatori) su hidrauliki izvrni elementi. Oni se dele na rotacione motore, cilindrine i zakretne motore. Cilindrini i zakretni motori imaju hod ogranien dvema krajnjim tokama. Suprotno pumpama, motori pretvaraju energiju fluida u mehaniki rad. Konstrukcija motora i pumpi je u osnovi identina pa se esto isti sklop moe prema potrebi koristiti kao pumpa ili motor (reverzibilni sklop). Prema brzini okretanja razlikuju se: Sporohodni (do 1000 o/min);

17

 Brzohodni motori (preko 1000 o/min). 5. PNEUMATSKI MOTORI

Slika 16. Hidrauliki motor [5]

Pneumatski motori su rotaciono izvrni elementi kojima se ostvaruje kontinuirano kruno gibanje vratila. U odnosu na kompresore u motorima se vri suprotna pretvaranja energije (pretvaranje energije pritiska vazduha u mehaniki rad). Konstrukcija motora i kompresora je slina, a ponekad identina, tada se isti sklop moe koristiti kao motor i kompresor. U pneumatske pogonske sklopove spadaju se: klipni motori aksijalni radijalni zupasti motori krilni motori vijani motori vazdune turbine [3] Slika 17. Pneumatski motor [6]

18

ZAKLJUAK 6. ZAKLJUAK Pronalaskom motora sa unutranjim sagorevanjem (SUS Motori) krajem IXX veka, a kasnije i patentiranjem dizel motora i njihovim postepenim usavravanjem, dovelo je do porasta stepena efikasnosti, a samim tim zauzeli su i znaajnu poziciju u primeni kao pogonskih agregata u automobilskoj industriji koji se odrao do dana dananjeg. Kada govorimo o motorima sa unutrnjim sagorevanjem (SUS motori) da bismo iskazli njihove prednosti i mane obino ih uporeujemo sa motorima koji imaju spoljanje sagorevanje (SSS motori). Tabela 2. Prednosti i nedostaci motora SUS u odnosu na motore SSS

19

Motori sa spoljanjim sagorevanjem nikada nisu doiveli svoju znaajnu primenu u automobilskoj industriji i nisu bili prihvaeni javnosti zbog trokova izrade, glomazne aparature, a samim tim i nikada nisu bili konkurenti motorima sa unutranjim sagorevanjem. Meutim zbog velikog stepena zagaenja ovekove sredine kao i zbog negativne statistike gde se smatra da e svi izvori nafte presuiti najkasnije do 2050 godine ovek je u potrazi za alternativnim gorivima kao i na razvijanju hibridnih vozila (vozila koja koriste minimum dva izvora energije za svoje pokretanje). Kao posledica ovekovog istraivanja i rada konstruisan je hibridni automobil DEKA Revolt 2008 koji je jo uvek u eksperimentalnoj fazi a koji za svoje pokretanje koristi hibridni pogon u kombinaciji stirling motora i baterija. Zbog celokupne statiske mozemo oekivati da e u skorijoj budunosti doi do unapreenja motora sa unutranjim sagorevanje koji e za svoje pokretanje koristiti neke od alternativnih goriva ili e doi do ekspanzije i znaajne primene motora sa spoljanjim sagorevanjem kao i sam razvoj hibridnih vozila.

7. LITERATURA 1. Stefanovi Aleksandar DRUMSKA VOZILANiCentar za motore i motorna vozila Mainskog fakulteta u Niu i Centar za bezbednost saobraaja Mainskog fakulteta u Kragujevcu2010 2. Filipovi Ivan MOTORI I MOTORNA VOZILATuzlaMainski fakultet Univerziteta u Tuzli2006 3. Korbar Radoslav PNEUMATIKA I HIDRAULIKAKarlovacVeleuilite u Karlovcu2007

20

4. Scott Christine, Scott Gable About - Hybrid Cars & Alt Fuels. 28 Februar 2013 http://alternativefuels.about.com/od/fuelcellvehiclereviews/ig/09-Honda-FCX-ClarityFuel-Cell/FCX-Clarity-Motor.htm 5. Baumax. 28 Februar 2013 http://www.baumax.hr/c/Usporedba%20pneumatskog %20i%20elektri%C4%8Dnog%20pogona/cms.02000366.html?pg=2 6. RollStar. 28 Februar 2013. http://www.rollstar.com/en/hydraulic_motors.htm

21