EKONOMSKI FAKULTET

KATEDRA ZA MANAGEMENT



Kolegij: ORGANIZACIJA PODUZEA







OBLIKOVANJE
ORGANIZACIJSKE
STRUKTURE (2/2)

Vjebe 13.12.2005.g.

Asistent: dipl. oec. Ivan Mati




Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 2 -

1. SUVREMENI TRENDOVI U OBLIKOVANJU ORGANIZACIJE

Suvremena organizacija poduzea ne poznaje neka nova, posebna naela organizacije
koja ne bi bila poznata i iz razdoblja klasine organizacijske teorije.

Razlika izmeu klasine i suvremene organizacije ogleda se samo u tome gdje je teite
organizacijskih naela:
: centralizacija ili decentralizacija (autonomne SBU i profitni centri)
: dublja ili plia organizacijska struktura (informacijski bazirana organizacija,
horizontalna organizacija)
: uzak ili irok raspon kontrole (informatizacija)
: kruta ili fleksibilna struktura (konfederacija poduzetnika)
: statina ili inovativna organizacija (male, na zadatak fokusirane jedinice)
: birokratska ili organska struktura
: autoritet pojedinca ili timski rad (raspon komunikacije umjesto kontrole)
: neuvaavanje ili uvaavanje ljudi u organizaciji
: upravljanje ljudima ili upravljanje stvarima i procesima
: nepostojanje ili postojanje korporativna kulture
: nespremnost ili spremnost za provoenje organizacijskih promjena
: federalna strukturiranost ili konfederacija poduzea
: funkcionalna ili federalna decentralizacija

Organizaciju poduzea budunosti obiljeava ak i drugaiji nain grafikog prikazivanja
organizacije.

U novim organizacijskim strukturama poduzea postoje i takvi naini prikazivanja u kojima
se hijerarhija potpuno brie => umjesto nje multidisciplinarni timovi.

U osnovi svih novih trendova u oblikovanju organizacije je informatika revolucija => s
pravom se danas govori o informatikoj ekonomiji.

Suvremene organizacije su intenzivne znanjem (uz informacije danas glavni resurs
organizacije).

Suvremene organizacije su uee organizacije (kontinuirano se prilagoavaju
promjenama).

S obzirom na intenzivan proces umreavanja organizacija => organizacije se orijentiraju
na svoj core (srni) program, a sve ostalo putem outsourcinga (eksternalizacije) nabavljaju
od ostalih lanica mree.

Outsourcing = svaka lanica mree proizvodi ono u emu je bolja od konkurencije, tj. drugih
lanica mree.

Suvremeni trendovi u oblikovanju organizacije ne dovode u pitanje postojee
organizacijske strukture koje su nezamjenjive kao primarni oblik poduzea ve:
dodaju organske dimenzije organizaciji.
predstavljaju oblik povezivanja poduzea (ruenje rigidnosti struktura,
odnosno umreavanjem briu granice)
Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 3 -

1) T-OBLIK ORGANIZACIJE

Informacijska tehnologija umreavanje svijeta na svim meridijanima i paralelama
=>promjena svijeta u blioj i daljnjoj budunosti => mogunost za nove naine oblikovanja
organizacije.

Informacijska tehnologija omoguava uspostavu T-oblika organizacije (tehnoloki
uvjetovane organizacije ili tehnoloke organizacije (TO)).

T-oblik nije neka posebna vrsta organizacije, ve se kroz taj naziv eli naglasiti izrazito
velik utjecaj informacijske tehnologije na oblikovanje organizacije.

T- oblik organizacije putem meusobnog umreavanja i povezivanja organizacija ini
neke oblike organizacije ataktivnijima od drugih.

Informacijska tehnologija rui granice postojeih organizacija i na taj nain mijenja
odnose meu poduzeima => organizacije otvorenog tipa (open organization).




T-oblik organizacije = oblik umreenih organizacija: dobavljaa, kupaca, stratekih
partnera i ostalih virtualnih jedinica.

Svaka organizacija koja ne koristi informacijsku tehnologiju i koja nije u mrei teko e
preivjeti u 21. stoljeu.


Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 4 -

Najvanija znaajka T-oblika organizacije je velika sloboda koju management ima u
kreiranju organizacijske strukture poduzea:
+ IT omoguava uspostavu plitke organizacije, mali broj razina managementa i
irok raspon kontrole
+ dio komunikacija management-suradnici preuzima IT
+ vee znaenje raspona komunikacija nego raspona kontrole
+ management moe komunicirati s daleko veim brojem suradnika te ih
takoer moe nadgledati (elektronika veza).
+ IT reafirmira matrinu tehnologiju (za koju je splasnuo interes zbog moguih
konflikata izmeu linijskog i projektnog managementa) =>
IT joj omoguava dinamizam i fleksibilnost.

IT sama po sebi dovoljna za uspostavu T-oblika organizacije => potrebna je znaajna
promjena u organizacijskoj kulturi i organizacijskoj klimi.

T-oblik organizacije putem elektronike pote, komunikacijske tehnologije i mrene
organizacije omoguava veliku fleksibilnost organizacije koja moe brzo reagirati na
zahtjeve kupaca.

T-oblik organizacije zamjenju sve ono to postoji u tradicionalnoj organizaciji
elektronikom verzijom (mijenjanje klasine papirologije digitalnim zapisom).

U T-obliku organizacije:
+ funkcijski odjeli se zamjenjuju projektnim timovima,
+ jednostavni zadaci se zamjenjuju multidimenzionalnim zadacima
+ od zaposlenih se trai cjelovita naobrazba
+ rad usmjeren prvenstveno na zadovoljstvo kupaca


Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 5 -

2) VIRTUALNA ORGANIZACIJA

Vrijeme brzih promjena i visoke tehnologije kada znanje i informacije postaju kljuni resurs
za uspjeh u poslovanju => novi zahtjevi za poduzea.

Virtualna organizacija bi u doslovnom prijevodu znaila prividna organizacija, odnosno
zamjena za stvarnost (virtualne zalihe, virtualni zaposlenici, virtualni uredi, teleradnici,
telekonferencije).

Virtualna organizacija nije stvarna organizacija (u pravilu nema svoju strukturu =>
zbog ega govorimo o virtualnoj organizaciji a ne virtualnoj organizacijkoj strukturi).

Virtualna organizacija je potpuna suprotnost vertikalno integriranoj kompaniji
(ousourcira sve aktivnosti osim onih u kojima je lider).

Virtualna organizacija = nehijerarhijska organizacija nezavisnih kompanija koje samostalno
odluuju o ulasku u mreu virtualne organizacije s drugim kompanijama s kojima razmjenjuju
sirovine, materijale, informacije, znanje, tehnologiju, istraivanje i razvoj, proizvode i usluge.






Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 6 -

Virtualna organizacija = oportunistiki savez kompanija sa srnim (core) kompetencijama
kao odgovor na trinu nesigurnost.

Uzajamno uvjetovane strategije u virtualnoj organizaciji:
srni program (core business) kompanija mora biti lider u svoj
temeljnom poslu
eksternalizacija aktivnosti (outsourcing) aktivnosti u kojima kompanija
nije lider kupuje od drugih lanica virtualne organizacije jeftinije nego to bi
sama mogla obaviti jer su druge lanice lider svaka za svoj temeljni posao.

Virtualna organizacija moe biti uspostavljena, kako izmeu nezavisnih kompanija, tako i
izmeu pojedinih dijelova unutar jedne velike kompanije (ovdje ne govorimo o prividnoj,
nestvarnoj organizaciji jer ovako organizirana kompanija ima hijerarhiju i strukturu samo su
neke njene komponente virtualne).

Virtualna organizacija organizacija 21. stoljea

Osobine virtualne organizacije:
fleksibilnost, prilagodljivost i modularnost,
meusobno povjerenje partnera u mrei,
temelji se na IT-u,
tenja za izvrsnim performansama te savrenom zadovoljavanju potreba
kupaca,
dijeljenje resursa, kapaciteta, infrastrukture i trokova,
uea organizacija organizacija koja stalno ui.

Virtualna organizacija e u budunosti znaajno promijeniti organizaciju poduzea:
opis poslova e biti neodreen,
rad e se odvijati uglavnom u timovima,
zaposleni e vie komunicirati sa svojim dobavljaima i kupcima nego sa
kolegama na poslu,
veliki e izazov biti nositi se sa rizicima i nesigurnostima u virtualnoj
organizaciji gdje promjene postaju stalne.

Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 7 -



Iako su sve kompanije u virtualnoj organizaciji ravnopravne, ipak neke od njih imaju vee
znaenje u mrei => one kompanije koje na sebe veu vei broj drugih kompanija pa se
smatraju dominantnim lanom mree.

Proces formiranja virtualne organizacije:
C definiranje partnerske strategije
C formiranje vanjskih saveza
C odabiranje partnera
C definiranje strukture partnerstva
C razvijanje politike podrke

Situacije kada kompanija ne bi trebala ui u virtualnu organizaciju:

kada kompanija posjeduje takve kompetencije i vjetine koje joj omoguavaju
da sama moe zadovoljiti trita,
kada je izuzetno visok rizik od ulaska u virtualnu organizaciju
kada su nekompatibilni filozofija i stilovi managementa (kada nema
povjerenja)
kada se ne slau srne kompanije i njeni partneri
kada okolnosti ulaska kompanije u virtualnu organizaciju nisu jasno definirane
(ne postoji odgovarajui pravni okvir za virtualnu organizaciju).




Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 8 -






3) MRENA ORGANIZACIJA


Mrena organizacija (network organization) predstavlja novi oblik organizacije koji je u
najuoj svezi s virtualnom organizacijom.

Sve to je prethodno reeno za virtualnu organizaciju, u pogledu njenih karakteristika,
moguih oblika te prednosti i slabosti vrijedi i za mrenu organizaciju kao nain
ostvarivanja odnosa meu lanicama virtualne organizacije.

Mrena organizacija, odnosno umreena kompanija javlja se kao odgovor na sve sloenije
uvjete poslovanja i sve veu brzinu promjena u poslovanju.










Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 9 -




Budui da su mogunosti ulaska i izlaska iz mree praktino neograniene, mrene
organizacije se nazivaju i "organizacijama bez granica".

Najvei broj mrea nije formaliziran te su u osnovi nehijerarhijske i bez formalne
organizacijske strukture (premda lanice mree, kroz razliite oblike partnerstva, mogu
biti strukturirane s veoma niskom ili blagom hijerarhijom odnosno plitkom organizacijskom
strukturom).

Mrena organizacija, povezujui meusobno poduzea u mreu, povezuje i njihove
strukture, ali ona time ne uspostavlja neku novu suprastrukturu ili nadstrukturu.



Kada govorimo o mrenoj organizaciji veinom mislimo na mreno zasnovane organizacijske
strukture poduzea, dok virtualna organizacija oznaava veinom mreno zasnovane
organizacije (mrea kompanija).

Kod mrene organizacije dolazi do maksimalne redukcije razina managementa
(rightsizing) i informacijskog povezivanja pojedinaca i timova u organizacijsku mreu
poduzea.


Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 10 -
Tipian primjer takve strukture je organizacija ribarske mree (fishnet organization) koju
ini mnotvo okna i vorova.

vorovi simboliziraju pojedince ili timove, dok niti predstavljaju informatike veze.




Svaki pojedinac ili tim izvrenje vlastitog zadatka moe putem mree koordinirati s
onima u mrei s kojima je povezano izvrenje njegovog zadatka.

Ako se mrea uhvati za neki vor i podigne (treba obaviti posao, projekt) mrea sama
formira hijerarhiju, a kad se vor pusti (posao, projekt obavljen) mrea se slegne te nestaje
hijerarhije. Podignuta mrea e trajati onoliko koliko traje obavljanje zadatka (projekta).

Podigne li se vor na nekom drugom mjestu, nastaje nova piramida itd...

Ribarska mrea moe imati u jednom trenutku nekoliko hijerarhija (podignutih vorova)
koje su privremene i razliitih visina i broja razina (heterarhija-heterarchy ili suprotnost od
hijerarhije).

Struktura ribarske mree je fleksibilna - u jednom trenutku vii manager moe biti
podreen niem manageru, odnosno podreeni moe biti nadreeni svom manageru.

Dok su mree unutar poduzea u pravilu zatvorene, mree izmeu poduzea, razliitih
pravnih subjekata, su otvorenog tipa.

Mrenu organizaciju izmeu razliitih firmi (specijaliziranih jedinica) koje su koordinirane
radije trinim mehanizmom nego lancem nareivanja, nazivamo veinom klaster (claster)
ili skupina (grozd) ili paukova mrea umreenih organizacija.








Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 11 -






4) IZVRNUTA ORGANIZACIJA

Izvrnuta (izokrenuta) organizacija (Inverting organization) predstavlja jedan od oblika
nehijerarhijske organizacije.


Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 12 -

Prethodna slika ne pokazuje organizaciju koja bi ovako stvarno izgledala, ve prije svega
filozofiju organizacije i njezinu usmjerenost prema kupcima.

Pojam izvrnuta organizacija izraz koji objanjava oblik promjena u pravcu
decentralizacije i nehijerarhijske organizacije.

Ovakav model organizacije je prikladan za organizacije koje se oslanjaju na visoko
obrazovane strunjake i samokontrolu zaposlenih (profesionalna birokracija).

Izvrnuta organizacija je i vrlo plitka organizacija (upravo zbog plitkosti nosi naziv izvrnuta
organizacija veliina uope ne utjee na organizaciju).

Kao i kod drugih suvremenih oblika organizacije i ovdje IT igra kljunu ulogu.

Karkteristina za kompanije koje se bave direktnom prodajom jednog ili odreenog, ueg
asortimana proizvoda, ali na vrlo irokom podruju te sve organizacije koje se temelje na
znanju.




5) TIMSKA ORGANIZACIJA

Timska organizacija predstavlja jedan od naina novog pristupa dizajniranju
organizacije.

Timska organizacija:
+ otklanja rigidnost klasinih struktura,
+ rui granice organizacije te na taj nain
+ dehijerarhizira organizacijsku strukturu te je ini
+ znatno pliom i izuzetno fleksibilnom.

Govorei o timskoj organizaciji u kontekstu organizacijske strukture, govorimo o nainu
organizacije u kojoj dominira timska struktura.

Timska organizacija unosi elemente organske strukture u postojee klasine modele
organizacije (ugraiva se u postojeu klasinu strukturu prilikom reorganizacije).

Umjesto tradicionalnih naredbodavaca na njihovo mjesto dolaze manageri treneri koji
pomau zaposlenima u zajednikom postavljanju i rjeavanju problema.

Kako se esto timska organizacija interpolira u funkcijsku organizacijsku strukturu,
esto se tako formirani timovi nazivaju kros-funkcijski timovi (Cross-Functional Teams)
odnosno multifunkcijski timovi (ine ih lanovi iz razliitih funkcijskih organizacijskih
jedinica).




Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 13 -




Bez obzira interpolira li se timska organizacija u funkcijsku ili divizijsku organizaciju,
bilo bi poeljno da se sa svakim novim zadatkom i voe timova mijenjaju kako bi se na taj
nain i sami timovi dehijerarhizirali.



Lateralna decentralizacija dovodi do mnoge kompanije u situaciju da kreiraju tkz. zrcalne
strukture (Mirror image structure).

Kod zrcalne strukture svaka poslovna funkcija se organizira tako da njezina unutranja
struktura bude po proizvodima ili dijelovima proizvoda koje proizvodi, dok se putem
kros-funkcijskih timova objedinjuje proizvodnja sa svim ostalim poslovnim funkcijama
za svaki proizvod ili dio proizvoda.


Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 14 -





6) FRONT/BACK ORGANIZACIJA


Front/Back struktura = hibridna organizacija => organizacija prednjeg dijela (Front) i
zadnjeg dijela, pozadine (Back) po razliitim naelima strukturiranja organizacijskih
jedinica u jednoj organizacijskoj strukturi.

Organizacija prve linije (Front) je izvrena najee prema potroaima, tritima odnosno
geografskom obiljeju.

Druga dimenzija organizacije (Back) je organizirana najee prema proizvodima ili
uslugama odnosno tehnologiji.

Front/Back struktura je pogodna za one kompanije koje imaju dvojne strategije
(usmjerenost na trite i na proizvode => veinom trini uvjeti zahtijevaju da se
kompanije ovako organiziraju).

U ovoj strukturi kritian je proces planiranja i budetiranja = to je ustvari proces
pregovaranja npr. managera (fronte) trita A i managera pozadine proizvoda 1.

Front/Back struktura omoguuje takoer i horizontalna povezivanja izmeu prednje linije i
pozadine (marketing pojedinih proizvoda - pozadinski marketing i marketing tr. segmenata
- prednji marketing).

Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 15 -




7) AMEBA ORGANIZACIJA


Ameba organizacija (Ameoba organization) predstavlja organizaciju koja se temelji na
fleksibilnosti i suupravljanju od strane zaposlenih u organizaciji.

Ameba organizacije su bez hijerarhije pa se moe rei da su one, sa stajalita dubine
organizacije, jednorazinske organizacije.

Amebe predstavljaju najmanje jedinice u organizaciji, mogu brojati od 3 do 50 lanova, a
ako su neefikasne mogu se dijeliti ili reformirati u nove amebe.

Meu lanovima pojedine amebe nema hijerarhije, zbog ega je ovaj oblik organizacije
fleksibilan i lako prilagodljiv.

Ni ameba organizacija ne moe egzistirati sama za sebe, ve mora biti uklopljena u neki od
poznatih modela organizacijskih struktura.

Amebe su oblik samoupravljane timske strukture.






Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 16 -






8) FRAKTALNA ORGANIZACIJA

Fraktalna organizacija na odreeni nain predstavlja novi oblik organizacije ili preciznije
reeno, novo ime za ve dobro poznati divizijski model organizacije.

Bitno obiljeja fraktala i fraktalne organizacije je to da su: fraktali manje, decentralizirane
u veoj ili manjoj mjeri, autonomne organizacijske jedinice, prilagodljive trinim
zahtijevima i nesigurnoj okolini.

Fraktali su suvremeniji oblik organizacije koji karakterizira decentralizacija i dinaminost
organizacijske strukture.

Fraktali se mogu strukturirati na istim naelima na kojim se obavlja divizijska organizacija
poduzea.

Dok su fraktali najmanje divizijske jedinice, klasteri su skupine odnosno grozdovi fraktala
(gledano unutar poduzea).

Fraktalna organizacija je decentralizirani oblik organizacije koju karakteriziraju jasno
definirani ciljevi te velika autonomija dijelova, ali i integritet cjeline.


Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 17 -

9) HIPERTEKST ORGANIZACIJA

Hipertekst organizacija (Hypertext organization) je organizacija povezanih polja koja se
temelji na poslovnim sustavima, projektnim timovima i znanju.

Sloj poslovnih sustava = klasina hijerarhijska birokratska struktura, sredinje mjesto u
organizaciji.

Sloj projektnih timova = nehijerarhijski strukturirani, bave se aktivnostima temeljenima na
znanju, najvii sloj.

Sloj zasnovan na znanju = generira potrebno znanje za gornja dva sloja, ne egzistira kao
stvarni organizacijski entitet, ugraen u viziju, kulturu i tehnologiju kompanije.

U hipertekst organizaciji su povezane formalna organizacijska struktura, timska organizacija i
organizacija temeljena na znanju.










Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 18 -

2. ODNOS ORGANIZACIJSKE STRUKTURE I MANAGEMENTA

Dizajniranjem organizacije odnosno oblikovanjem organizacijske strukture susreemo se sa
dva bitna elementa:
l specijaliziranom podjelom rada
l rasponom kontrole

Specijalizirana podjela rada (i horizontalna i vertikalna) ini potrebu za koordinacijom
nunom (dublja i detaljnija podjela = poslovi managementa sloeniji i tei, vanost
koordinacije vea).

Raspon kontrole - broj ljudi koji su direktno podreeni jednom rukovodiocu, moe biti
"ui" i "iri", glavni aspekt organizacijske strukture.

Na vioj organizacijskoj razini primjereni je ui raspon kontrole, dok je na nioj
organizacijskoj razini primjereniji iri raspon kontrole.

Na raspon kontrole utjeu:
@ priroda zadatka
@ znaajke podreenih
@ sposobnost managera







Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 19 -




U pravilu, u onim poduzeima gdje je organizacijska struktura "plia", a raspon kontrole
"iri" radnici su zadovoljniji na radu i obrnuto.


U Hrvatskoj karakteristian "ui" raspon kontrole i "visoka" organizacijska struktura.


P. Drucker - velike tvrtke u budunosti e imati manji broj razina u organizaciji, tj.
"pliu" organizaciju i manje managera - "informacijski bazirane organizacije".






















Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 20 -

3. IZBOR ORGANIZACIJSKE STRUKTURE PODUZEA























Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 21 -

4. CENTRI ODGOVORNOSTI U ORGANIZACIJSKOJ STRUKTURI
PODUZEA

Centri odgovornosti (Responsibilty Centers) predstavljaju organizacijske jedinice odreenog
stupnja autonomije, a koje su odgovorne za ostvarenje unaprijed utvrenih ciljeva sukladnih
ciljevima poduzea.

Razlikujemo etiri osnovna tipa centara odgovornosti:
Trokovni centri (Cost Centers)
Prihodni centri (Revenue Centers)
Profitni centri (Profit Centers)
Investicijski centri (Investment Centers)

Koji e se od navedenih centara odgovornosti formirati u nekom sluaju, znaajno zavisi o formi
poduzea:
U-forme (jednoproizvodna) poduzea pribjegavaju uporabi kombinacije trokovnih i
prihodnih centara.
Poduzea s dominantnim proizvodom, koja su diverzificirana u nekoliko malih
poslovnih jedinica kombiniraju koncept trokovnih, prihodnih i profitnih centara.
Multidivizijska poduzea (M-forme) nastoje realizirati koncept investicijskih centara
(esto se u okviru ovih formiraju i svi ostali tipovi centara).


1) Trokovni centri

Zadueni su za ostvarenje parcijalnog zadatka poduzea uz zadane trokove => trebaju ostvariti svoj
zadatak uz minimalne trokove.

Trokovni centri u proizvodnji - predstavljaju fazu rada outputi koje su poluproizvodi koji se
transferiraju u narednoj fazi rada (transfer se obavlja po stvarnim, planskim ili standardnim
trokovima).

Trokovni centri izvan proizvodnje - predstavljaju pojedine slube u poduzeu (prodajna sluba,
financijska sluba, sluba istraivanja i razvoja i druge).

Trokovni centri imaju minimum slobode u odluivanju, te je njihova usredotoenost na izvrenje
utvrenog zadatka, zadane kvalitete u zadanim rokovima i uz zadane trokove.



2) Prihodni centri

Njihov doprinos organizaciji se mjeri iskljuivo obujmom ostvarenog zadatka.

U tom smislu je vanija efektivnost (uinkovitost) od efikasnosti (uspjenosti).

Mada se mogu organizirati kao relativno autonomne jedinice, ovi centri se veinom javljaju kao dio
profitnih ili investicijskih centara





Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 22 -

3) Profitni centri

Imaju visok stupanj poslovne autonomije => odgovorni su ne samo za izvrenje svojih zadataka i
trokova koji su nuni za to izvrenje, ve i za dobitke i gubitke.

Profitni centri koji imaju karakteristike divizijskih jedinica formiraju sve potrebne slube
(nabava, operatika, prodaja, kadrovi, raunovodstvo) kako bi svoje zadatke mogli efikasno
izvravati.

Meusobno zavisni profitni centri - povezani su inputima ili outputima ili i inputima i
outputima. Za njih je karakteristino da se u internom prometu dobara formiraju transferne cijene
koje ne moraju biti jednake eksternima. Mogu biti istodobno orijentirani i prema unutar i prema
van poduzea.

Meusobno nezavisni profitni centri - njihovi inputi i outputi su potpuno eksterno orijentirani,
to su "poduzea u poduzeu".



4) Investicijski centri

Nisu samo odgovorni za dobitke i gubitke, ve i za efikasnu uporabu kapitala koji im je povjeren.

Od njih se oekuje da ostvare zadovoljavajuu stopu povrata na angairani kapital - ROI, ROE i
ROCE.

Ovi centri za vlastitu proizvodnju mogu koristiti golemu aktivu, pa mjerenje performansi samo
prema dobitku i gubitku moe zavarati o uspjenosti pojedinog centra.

























Ekonomski fakultet Split Organizacija poduzea
Katedra za Management Ivan Mati / Vjebe 13.12.2005.g.

- 23 -