Trk Kltr ve Hac Bekta Veli Aratrma Dergisi

NAM BEY FRAERNN BEKTAL VE DNCES The Bektashim Of Naim Bey Fraeri And His Philosophy Metin zeti1
ZET 1826 ylndan balayarak Arnavutluk hem siyasi hem de kltrel adan Bektailin merkezi haline dnmtr. Arnavutlukta bulunan Bektai tekkelerine Osmanl devletinin birok blgesinden Bektai babalar gelip yerlemilerdir. Neticede de bu tekkeler ilim ve sanat merkezleri haline dnmlerdir. Arnavut Bektalerinden byk bir ounluunun almalarn en hzl yrttkleri alan hi phesiz iirdir. Tasavvuf geleneinden de etkilenerek Osmanl dneminde yetien birok Arnavut asll air Bektalerin arasndan kmtr. Bu dnemde Fraer Bektai Dergah Arnavut Bektailerinin merkezi haline gelmi ve bu tekkede de Arnavutlarn en byk airlerinden biri olan Naim Bey Fraeri yetimitir. Arnavut edebiytnn en mehr smlarndan biri olan Nam Bey Fraeri deiik konularda yazd iirlerin arasnda tasavvuf ierikli olanlar da vardr. Naim Bey Fraeri byk mutasavvuar ve Bektai airlerinin eserlerinden en ok etkilenen Arnavut airlerinden biridir. O, eserlerinde vahdet-i vcudu, ilah ak, insan ilerken tasavvuf iirinden olduka etkilendii aka ortadadr. Anahtar Kelimeler: Naim Bey, Alevilik, Bektailik, Arnavutluk. ABSTRACT Albania has been turned into the center of Bektashim in terms of both cultural and political aspects starting from 1826. Bektashi Babas from many regions of Ottoman Empire settled in Bektashi dervish lodges in Albania. These dervish lodges have become the center of science and art. Undoubtedly, most of Bektashies in Albania are good at poetry. Most of poets who originated from Albania and grow up in Ottoman period by being inuenced by mysticism were Bektashi. In this period, Fraer Bektashi dervish lodge became the center of Albanian Bektashies, and Naim Bey Fraeri, who is one of the most important Albanian poets, was raised in this period. Naim Bey Fraeri, who is one of the well-known gure of Albanian literature, wrote poems in different topics and some of his poems include mysticism. Naim Bey Fraeri is one of Albanian poets who was strongly inuenced by Bektashi poets and great Sus. It is clear that he was deeply impressed by mystic poems while mentioning pantheism(vahdet-i vcud), divine love and humanity in his poems. Key Words: Naim Bey, Alevism, Bektashim, Albania
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 59

NAM BEY FRAERNN BEKTAL VE DNCES

nsanlk tarihinde nemli bir yer tekil eden, varln uzun sre srdrebilmi ve bugn bile birok ynden tekrar kefedilmeye allan Osmanl Devletinin alt yapsn oluturan, ya da manev zeminini tekil eden yapc unsur, slam dininin douunu takip eden ksa sre ierisinde geni corafyalara yaylmasn salayan tasavvuf akm olmutur. Trklerin ihtidasnda ve devletlerinin uzun sre ayakta kap glenmesinde balca rol oynayan dinin suyne tecrbe ve ak boyutlar, zellikle Hazreti Muhammed ve Ehl-i Beyte kar cokun sevgi, Trk insannn yaad ve ulaabildii btn blgelere aktarlm ve o yerlerde kalnd srece yaatlmaya allmtr. Bu realite, Arnavutlarn Osmanl dnemindeki tarihi incelendiinde ortaya kmaktadr. Birok yere ordulardan nce yerleen, halk iindeki nfuzlar ile dikkat eken mahall ile merkez devlet ricali zerindeki tesirleriyle temayz eden meayihe, padiahlarn ou, birok vlide sultan, padiah kzlar, vezirler, paalar ve pek ok zengin bizzat intisap etmiler, tesis ve tahsis etikleri vakarda tarikatlarn bu topraklarda nev nem bulmasna katkda bulunmulardr.2 Anadoluda faaliyet gsteren birok tarikatn mritleri Arnavut topraklarna kadar uzanmtr. Ancak Arnavutluk ve Arnavutlar Bekt tarkat asndan birinci derecede nem tam ve tamaktadr. Arnavutlarn kltrel, sosyal ve siyasal yaantsnda Bektalerin tesirleri oktur ve zel bir konumlar vardr. 1826 ylnda Yenieri Ocann kaldrlmasyla Bektai tarikatna kar sert nlem-

ler alnmtr. Bu sert nlemler stanbul ve Anadoluda ok daha youn bir biimde hissedilirken Arnavutlukta pek o kadar hissedilmemitir. Hatta Gney Arnavutluk kanun d ilan edilen Bektilerin snak blgesi olma zelliini kazanmtr. Bu dnemden balayarak Arnavutluk hem siyasi hem de kltrel adan Bektailin merkezi haline dnmtr. Arnavutlukta bulunan Bektai Tekkelerine, Osmanl devletinin birok blgesinden Bektai Babalar gelip yerlemilerdir. Neticede de bu tekkeler ilim ve sanat merkezleri haline dnmlerdir. Arnavut Bektalerinden byk bir ounluunun almalarn en hzl yrttkleri alan hi phesiz iirdir. Tasavvuf geleneinden de etlilenerek Osmanl dneminde yetien birok Arnavut asll air Bektalerin arasndan kmtr. Gnmze kadar ulaan iirlerin ilk izlerini 1725 ylnda Mui Zadenin mzot mos me le pa kafe (Allahm beni kahvesiz brakma) iirinde bulmaktayz . Bylece Arap alfabesi ile yazan Arnavut Bekta airlerine onsekizinci, ondokuzuncu ve yerminci asrn balarnda rastlamaktayz. XVIII. yzyln sonlarnda Arnavutlukun Fushkruya ehrinde yaam ve orada daha sonralar ok faal olacak bir Bekta tekkesi kurmu olan Kemalettin emimi, Baba Bekta mistik yorumunu ieren ilk Arnavuta iirleri yazmtr. emimi Baba 17901792 yllarnda Makedonyann Kprl ehrindeki Bekta Tekkesinde de bir ara bulunmutur3. emimi Babann yazm olduu iirlerden birka rnek verelim:

Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 60

Metin Izeti

Une jam mbreti dhe Sejjd, femije e Nebut Dhe per Zotn ju betohem, qe jam br I Alut Xhahlet le te me shajne, syte I kane te verbuar Sshohn Henen e ndrtuar, me shkelqmn e Rabbut. Tercmesi: Ben Sultanm, Seyyidim, Nebinin oluyum Allahma yemin ederim, Alinin oluyum Cahiller bana svsn, gzleri krdr Ay evkini grmyor, Rabb feyz vermiyor. Jam abdall nje I perunjur, Shoku m eshte Alu Per te tjere skam nevoje kur krahu m eshte Alu Gjthe vajtmet qe bej une ahu m eshte Alu Vend I kbles Muhammed, I perunjes eshte Alu Tercmesi: Ben mtevazi bir abdalm, Ali benim dostumdur Bakalarna ihtiyacm yok, Ali benim desteimdir Avazlarmda Ali benim ahmdr Kble yeri Muhammed, el pmek te Alinindir4. emimi Baba 1807 ylnda vefat etmi ancak iirleri Arnavutluk ve Arnavutlarn yaad dier blgelerde lmnden sonra da canlln devam ettirmilerdir. Arnavuta yazlan iirin ikinci ve en nemli merkezi Fraerda bulunan Bekta tekkesidir. Bu tekkenin kurucusu Nasib Tahir Baba XIX. yzyln balangcnda yaam ve ardndan birok iir brakmtr. Nasib Tahir Babann iirlerinden bir rnek verelim: Xhahilia thone Ne jemi qystah Vehten nuk e njohne-elhuqmu lllah. Bizlere kstah der cahiller Kendilerini tanyamadlar El-hkm lllah Zotne tone e njofme mami zaman Kush nuk e ka njohur- mbet hayvanullah. Allahmz tanrz mam zaman da Kim tanmam ise Kald hayvanullah Hased nuk kemi Ne kete xhhan Se kush ka hasedne Ka lanetullah.

Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 61

NAM BEY FRAERNN BEKTAL VE DNCES

Hasedimiz yoktur Bu cihanda Hased kimde varsa o dur lanetullah. 1835 ylnda vefat eden Nasib Tahir Baba kurmu olduu tekkenin bahesinde defn edilmitir. Halk tarafndan trbesi devaml ziyaret edilmektedir5. XIX. yzylda yaayan ve Arnavuta yazan byk Bekta airler arasnda Baba Abdullah Melani de yer almaktadr. Kora etrafnda bulunan Melan Tekkesinin kurucusudur.1852 ylnda Melanda vefat etmitir. iirlerinden bir rnek: Do te behem dervish me aba Shprtn tm do ta bej xhaba Per ty Sar Salltuk Baba Te them madherne tende, Ja Shah Te them bukrne tende ja Nur. T je Ahmed Myftar Perenda tka ne nazar Hazret Alu me zylfkar Thone trmrne tende, Ja Shah Thone bukrne tende, Ja Nur. Tercmesi: Abal dervi olacam Canm feda edeceim Senin uruna, Sar Saltk Baba Sylerler gzelliini, Ya ah Sylerler yceliini, Ya nur. Sen br Ahmed-i Muhtarsn Sen Allahn nazarndasn Hazreti Ali Zlkar ile beraber Sylerler kahramanln, Ya ah Sylerler gzelliini, Ya Nur6. XIX. yzyln sonunda yaam dier bir Bekta airi Leskovikli Abidin Babadr. Arnavuta ve Trke iirleri vardr. Arnavuta yazd bir iirinden rnek: Me myhyr te nubuvvett Dhe me shpat te Velajett Dhe nam te Emanett Erdh Zat Paq Hynqar. Me urtesne e Hasant Me xhemal te Imam Hysejnt
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 62

Metin Izeti

Me badet e Zejnelt Erdh Zat Paq Hynqar. Tercmesi: Nbvvetin mhr ile Velayetin klc ile Emanetin an ile Geldi Seyyid Pak Hnkr. Hasann hikmeti ile mam Hseynin cemali ile Zeynelin ibadeti ile Geldi Seyyid Pak Hnkar.7 Fraer tekkesinde yetien eyh Dalip de bu airlerin arasnda yer almaktadr.Fuzulinin Hadikatus- Suada sn Arnavutaya tercme eden Dalip Fraeri XIX. Yzyln sonlarnda yaam olan en byk Arnavut airidir. Dalip Fraeriden bir rnek: Per rza te Hakut Kush u be kurban Dhe plakat e barkut ber vran Kim Allah rzas iin oldu kurban Yreindeki hereyi etti viran. Shkendja e dynjase Qe sdeshi bedel Ne ol te Qerbelase Atje shtu themel. Dnyann yldz stemedi bedel Kerbela lnde Orada att temel. Ate vend a zgjodh Xhenab Mennan Vete e desh e hodh Ne ate mejdan O yeri seti Cenab- Mennan Kendi istedi gnderdi- o meydana. Nga Xhenabi Gafur zbrt ajet Ja Hysejn Sabur Mos ki kasavet. Cenab- Gafurdan ndi ayet Ya Hseyn Sabr Olmasn sende kasavet. Dhe ti o Dalip thir Thir o derdimen Thir Hysejn Aline Se aj te gjen.

Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 63

NAM BEY FRAERNN BEKTAL VE DNCES

Sen hey Dalip davet et davet et ey meczub Davet et Hseyn Aliyi Zira o seni bulur8. Fraer Bektai dergah Arnavut Bektailerinin merkezi haline gelmi ve bu tekkede de Arnavutlarn en byk airlerinden biri olan Naim bey Fraeri yetimitir. Naim Fraeri 1846 ylnda Arnavutluun Prmet kazasnn Fraeri kynde dodu Babas Berattan gelip Fraeriye yerlem bir aknc ailesinden olan Halid Beydir. Naim Bey ilk tahsilini Fraer kynde tamamlad ayn zamanda ailece mensub olduklar Bektai tekkesinde Farsa ve Arapa rendi.1865 ylnda kardei emsettin Sami ile beraber Yanya Zosimea Rum Lisesine kaydoldu. Lisede Yunanca, Franszca ve talyanca rendi. 1871 ylnda stanbula gitti, ancak verem hastalna yakalandndan dolay be alt ay sonra Arnavutlua geri dnd. !871-1882 yllar arasnda deiik idari vazifelerde bulundu, fakat takibata uradndan dolay 1882 ylnda ailesiyle beraber stanbula yerleti. 1884 ylnda Drita adl Arnavuta aylk bir dergi karma iznini ald ve yaynlad. 19 Kasm 1900de Erenkydeki evinde ld ve Merdivenky ahkulu Bektai Dergahnn kabristanna defnedildi. Naa 1978 ylnda Arnavutlua nakledilmitir.

Eserleri: Kendonjetoreja ( Okuma kitab), Vjersha Per mesonjetoret e para ( lkokul Talebelerine iirler), Bageti dhe Bujqesi ( Hayvanclk ve Ziraat ismini tayan sembolik uzunca bir iirdir), Lulet e Verese ( Yaz iekleri), Mesime ( retiler), Fletore e Bektashinjet ( Bektailerin Defteri), Istori e Skenderbeut ( skender Beyin Tarihi), Qerbelaja ( Kerbela). Trke yazd eserler de unlardr: Kavaid-I Farisiyye der Tarz-I Nevin, htiraat ve Keyyat, Fusul-I erbaa. Farsa da Tahayyulat adl bir iir mecmuas yazmtr. Naim Bey ayn zamanda deiik dillerden Arnavutaya tercmeler de yapmtr. Homerin lyadasn Trke ve Arnavutaya tercme etmitir. iirlerin tamamnda byk lde tasavvu hava hissedilmektedir. Arnavut edebiytnn en mehr smlarndan biri olan Nam Bey Fraeri deiik konularda yazd iirlerin arasnda tasavvuf ierikli olanlar da vardr. NaimBey Fraeri byk mutasavvuar ve Bektai airlerinin eserlerinden en ok etkilenen Arnavut airlerinden biridir. O, eserlerinde vahdet-i vcudu, ilah ak, insan ilerken tasavvuf iirinden olduka etkilendii aka ortadadr. Bu etki en iyi ekilde Naim Beyin Fyelli ( Kaval) iirinde grnmektedir. Naim Beyin bu iiri Mesnevinin ilk onsekiz beyitine ok benzemektedir. Bu iirin tamamn Trke tercmesiyle veriyoruz:

Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 64

Metin Izeti

Fyelli Pa degjo fyellin thote Tregon mergmet e shkreta Qahet nga e zaza bote Me fjale te verteta Qe kur se me kane ndare Nga shok e nga mqesa Gra e burra kane qare Nga ngashermet e mja! Kraherore e kam cpuar E kam bere vrma vrma Dhe kam qarre e kam renkuar Me mjera psheretma Dhe me boten e gezuar Behem shok edhe marr pjese Dhe me njerez te helmuar Behem mk me besa bese Puna s do qe te bjere Une qanj me mallengjme Me cdo vent e kurdohere Psheretn zemra me Gjthe bota me degjojne Po se jashtm me shohn Deshren sma kuptojne Zjarr e brendeshme sma njohn Njerezt me mua rrne Une qaj e mallengjohem Po dufn e pshehte sma dne Andaj kurre sperdellehem Gjth ata qe jane ndare Fyellt shoke ju bane Shkallet e tj dsa fare Na shkalluan mendjen tane O rremet njerezse Zer fyellit seshte ere Ky eshte zjarr dashurse Qe ra kallamt mjere

Kaval Dinle kaval ne sylyor Perian ayrlktan anlatyor Hakikat dolu szlerle Kara dnyadan ikayet ediyor E ve dosttan beni Ayrdklar zamandan beri Feryatlarmdan alamayan Kadn erkek kalmad. Snemi deldim getim Delik deik ettim Aladm, inledim Binlerce ah ektim Neeli dnya ile dost olur katlrm zehirlenmi insanlarla ise sz vererek dost olurum Durum ne olursa olsun Ben ac ile feryad ederim Her yer ve zamanda Kalbimle inilerim. Dnya feryadmz duydu Sadece dardan grdu steimi anlayamad imdeki atei tanyamad nsanlar benimle oturdu Ben aladm szladm imdeki ah bilemediler Ve asla anlayamadlar Ayr denlerin tamam Kavala dost oldular Onun deiik perdeleri Aklmz perdeledi Ey insanlar kalabal Kavaln sesi rzgar deildir Akn ateidir Zavall kavala den

Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 65

NAM BEY FRAERNN BEKTAL VE DNCES

ra qiellt e ndrt Semaya dt aydnlatt ra zemris e nxehu Kalbe dt stt ra veres e buiti araba dt coturdu ra shprtt dhe e dehu Cana dt sarho etti dha ere trindaflt Gle koku verdi dha drte bukurse Gzellie k verdi dha kenge blblt Blble trk verdi dha shje gjthisse Kainata tad verdi Ay zjar ra ni qej O ate semaya dt Edhe duke perveluar Dt yeri yakp kavurdu U bene kaq yj e dej Bunlarca yldz ve gne oldu Qe mba Zot nder duar Hepsini Allah elinde tutuyor Nga ky zjarr Zot vertete Kanat yaratt Qe ka ngrehur gjthesne Bu ateten Yce Allah Hoth nje shkendje ne jete Bir kvlcm dnyaya att Dhe ber soje njerne Ve insan yaratt

O morre zjarr bekuar Ey mbarek ate Une me ty jam perzjere Ben seninle kartm Pa jam tretur e kulluar Sende eridim szldm Po te kam shprt mos me lere9 Canmsn beni brakma Naim Beyin Kaval isimli iirinde byk lde Hazreti Mevlanadan etkilendii gibi, dier eserlerinde de Hazreti Mevlanann konuyu ileyi tarzn ve temalarn mahall tiplemelere de yer vererek gzel bir ekilde ilemitir. Naim Bey Arnavutlarn mill meselelelerini bile ilerken Hazreti Mevlanann Mesnevsinin birok yerinde hissedilen sosyo-kltrel arkaplan hissettirmektedir. Naim Beyin Hazreti Mevlanadan etkilenmesi bal bana bir aratrma konusudur. Bugne kadar bu konuda, be yzeysel makalenin dnda, kapsaml bir alma yaplmamtr. Biz burada Naim Beyin eserlerindeki temel konulardan olan vahdet ve insan hakknda yazm olduu iki iirden birer rnek verelim. Njereza nsanlk Beso e duaj Perendine nan ve Allah sev Dhe dije qe eshte tek tine Ondan gelen her eyi sev E ki bese njerezine nsanla olsun gvenin Se ajo eshte udh e Perndise. Budur emri Allahn.

Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 66

Metin Izeti

Te drejtene do Perendija Adleti Allah sever Ate do dhe urtesija Hikmet de Onu sever Dhe mendeja dhe diturija Akl ve ilim insanla Dhe nevoj e njerezise. Byk bir ihtiyatr. Njeriu u be i delire nsan pk yaratld Po ate qe seshte e mire Lkin temiz olmayan Eshte e lig e peshtir Ktdr hakirdir Te mos ta benje nje jete. Ve yaamaya lyk deildir. Se ka peshe te peshonje Tartlar devaml tartar Andaj do gje te punonje Bu nedenle i yaparken Lipset me mend te gjykojne Aklla hareket et Te miren ta gjejne vete Gzellii ararken. E mira na eshte gjene Gzellik bulunmutur E kemi ne doret tene Elinize verilmitir Qe nga kreji kshtu ka qene Batan beri byle imitir Po njeru nuke mejtohet. nsan ise hi dnmemitir.

Kur te zeme njerezine nsan olduumuzda Te behemi me Perindine Allah sevdiimizde Te duam miresine yilikle davrandmzda E liga do te mergohet. Ktlk kalmaz yerde. Njereza njerne e mon nsanlk insana deer verir Edhe shpirtin elarteson Allahla beraberlie gtrr Ve ajo zemren e gezon Onsuz insan hibir eydir Njerin e ben te nderuar. nsanlk Allah sevdirir. Njereza na perdelen Ne gzeldir insan iin Me Zon ajo na hsembelen eytandan uzak dursun Njeru pate gjesendi svlen Gzellie yanasn Sa do te jete i mesuar. Hikmeti talep etsin. Fare mire do te ronte ok gzel yaard Te ligat do ti haronte Ktl unuturdu Dhe djalle do ta debonte eytan uzaklatrrd Do te ish afer Perendise. Allaha yaklard.

Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 67

NAM BEY FRAERNN BEKTAL VE DNCES

Perendia Allah Zot i madh e i vertete Allah Hak ve Ekberdir Ne gjithesi eshte vete Kinatta tektir Ai eshte gjithesia O kinattr Gjithesa eshte e Ta. Kinat da Onundur. Ai eshte krej dhe fundi O ibtida ve son Pa ate ska vend gjekundi Onun yeri de yoktur do gje qe na shohen syte Grdmz herey Odur Eshte ai se ska te dyte Baka birey yoktur. urti nga do te kthehet Hakm ne tarafa dnerse Fytyr e Tij i refehet Onun vechi grnr Se e tere gjithesa nk btn kinatta Tregon bukurn e Tja. Onun gzellikleri anlatlmakta. Zot i madh e i vertete Byktr Allah ve dorudur Eshte e verteta vete Hakkatn ta kendisidir Pa ka bese miresine yilii emreder Urtesine e njerezine. Hikmeti ve insanl sever. Tek eshte vellazerija
Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 68

Kardelik neredeyse Atje eshte Perendija Allah oradadr E drejta eshte e verteta Doruluk ve hakkat Jane besa pa te meta. Hi eksiksizdir. Zoti kerkon dashurine Allah ak sever Njerezine e urtesine nsanl ve hikmeti arar Ai qe ben miresine yilii yapan E ka afer Perendine. Allah bulur yannda Perendia miresine Allah bizden iyilik ister Do nga ne dhe miqesine Kardelii ok sever Miresi e njerezise yilik ve insanlk Eshte udh e Perendise.10 Allahn yoludur. Naim Bey ayn zamannda Arnavut Bektailerine el kitab eklinde Fletore e Bektashinjet (Bektailerin Defteri) ismini tayan , Tarikat-i Aliyye- i Bektaiyyenn retilerini ieren, byk bir blm manzum yazlm kk bir risalesi de vardr. Bu risalede Naim Bey Bektai mhiplerinin inanlarn, erkann, davran biimini ve iyi davranma usullerini iermektedir. Arnavuta nesir ve nazm eklinde yazlan bu eserin deiik yerlerinden baz rnekler:

Metin Izeti

Bektailerin inanc bir geni yoldur. nnde hikmet, kardelik, dostluk, mehabbet, insanlk ve btn iyilikler k samaktadr. Bir tarafta ilim iekleri dierinde hakikat glleri. limsiz hakikatsz ve kardeliksiz insan gerek Bektai olamaz Bektailerin yolu ak ve dzdr, akl olanlar iin hikmet ve iyilik yoludur. nsan engellenmemitir, btn eylerde hrdr ve ilerin tamam onun elindedir. Ancak anlayan, marifet sahibi olan ve temyiz eden akl, kendisini yaatan ruhu, ayrd eden kalbi ve btn ileri tartan vicadnnn farknda olmas gerekir... ... Kadn ve erkek birdir, ayrlar gayrlar yoktur. Erkek kadndan ancak ktlk sonucu ayrlr ve kadn ancak byk ihtiya sonucunda kapatlr. Eer ii yoksa kadn erkeklerden ne kadar uzak durursa o kadar iyidir. Bektailerin yolunda kadn rtnmez, gizlenmez, onun rts utanma ve iffettir. Bektailerin yolunda utanma ve iffet, insanlk, hikmet ve btn iyilikler inan esasdr... ... Tekkedeki insan dardakilerden daha iyi olmak zorundadr. Tekkede olanlardan dervi olmak isteyen de yine Babadan el alr. Bundan sonra artk elbisesini karmaz nk yol msaade etmez. Dervi insanln hizmetkardr, mtevazi, hikmetli ve mlaimdir.Biri ona kfretse, vursa bile el kaldrmasn, sz sylemesin,

sabrl olsun. Dervi eer hrkay giymeden nce evli imi ise hrkay giydikten sonra da evinde ocuklaryla oturur. Evlenmeyeceine dair sz vermek istiyorsa yine el alr ve bundan hibir zaman geri dnemez. Evlenmeyen derviler tekke ve dergahlarda oturur... ... Bu nedenle yola giren kii btn ktlkleri brakp , iyiliklere sarlr.Kt kalpl, kt ruhlu ve irkin sfatl insanlar iyilerin arasna katlamaz ve Tanrya yaklaamazlar. Bu yolda insan kendini tanmaldr, nk kendini tanyan insan Tanry da bilir. nsan yumuak kuzu huylu olmal, canavar deil. nsan iyi huylu, doru, bilgili, seven olmaldr ve insan ssleyen btn iyilikler onda bulunmaldr. Bu yol iyiliin, dostluun, hikmetin ve kardeliin yoludur. Gzel ieklerle dolu olan bu yola , cahiller yaptklar gibi , diken ve pislik atmak byk gnahtr. Zira bu yol iyilikten balayp iyilikle biter... ... Hakikata ve iyilie teslim olan, yalan ve ktlklerden uzak duran mridler iin btn insanlar birdir.Bu mridler Muhammed-Alinin yolunun takipileridir. Bundan dolay akll, hikmetli, eitimli olmalar gerekir. Zira eitimsiz, grgsz insan yontulmam aaca benzer, cahil insan ocuk gibidir. Mritler hakikat insanlar olmaldr.

Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 69

NAM BEY FRAERNN BEKTAL VE DNCES

Kusurlardan uzak, iyi sfatlarla donatlm, hrstan, kibirden, kinden, ikiden, desiseden, yalandan ve yolsuzluktan uzak olmaldrlar... Bektai defterinde nazm eklinde yazlm baz iirler de vardr: ALLAH Byk ve hak Allah Kainatta tektir O kainatn kendisidir Kainatta Onundur. O ba ve sondur Hibir yerde yeri yoktur Gzlerimizin grd her ey Odur, zira ikincisi yoktur. Arif ne tarafa dnerse Onun yzn grr nk kainatn tamam Onun gzelliini anlatr. Byk ve Hak Allah Hakikatn kendisidir yilie ve hikmete nanmay farzeder. Kardelik neredeyse Allah oradadr

Doruluk ve hakikat Kusursuz inanlardr. Allah sevgiyi nsanl ve hikmeti sever yilik yapan kii Allaha yakndr. Allah ise bizden yilii ve dostluu ister Bunun dnda birey istemez htiyac da yoktur. nsanln iyilii Allahn yoludur Hakkn kendisi Doruluk iindedir. ylik yapan kiiyle Allah ile salihler Kainatta var olanlar beraberdir. Dipnotlar:
1. Prof. Dr. Tetova niversitesi, Makedonya 2. Barkan- Ayverdi, Tahrr Defteri, s.434-435, 436-437 vd. 3. Baba Recepi , Mistiizma slame dhe bektashzma, . s.208. 4. Baba Recepi, A.g.e., s.210. 5. Hajdar Salhu , Poezia e Bejtexhinjeve, Pritine 1987 , s. 15. 6. Baba Recepi , A.g.e. s.240. 7. Hajdar Salihu , A.g.e. s. 270. 8. Baba Recepi, A.g.e. s.294. 9. Fraeri, Naim, Vepra I, s. 172-173. 10. Frasheri, Naim, Vepra, s.123.

Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Aratrma Dergisi 2009 / 52 70