Eitsizlikler iin yntem ve teknikler Matematikolimpiyatdersleri

1
FAYDALI ETSZLK (HELPFUL INEQUALIY)

Derleyen
Osman EKZ
Eskiehir Fatih Fen Lisesi

Bahsedeceimiz bu eitsizlik olduka kullanl olup problem zmlerini epey
ksaltmaktadr.. Faydal eitsizlie gemeden ileride iimize yarayacak baz eit-
sizlikler verelim.

Ayrca LHS; Eitsizliin sol taraf, RHS; eitsizliin sa taraf anlamnda kulla-
nlmtr.


1. , , x y z R e iin


2 2 2
x y z xy yz zx + + > + + (1)
tir.

zm: ( ) ( ) ( )
2 2 2
0 x y y z z x + + >
( ) ( )
2 2 2
2 2 0 x y z xy yz zx + + + + > olduundan istenen elde edilir. x y z = =
iin eitlik durumu elde edilir.

imdi bu eitsizlik zerinden farkl eitsizlikler elde edelim

, , x y z R
+
e iin
2 2 2
1
x y z
xy yz zx
+ +
>
+ +
dir.

2 2 2
x y z xy yz zx + + > + + ( ) ( )
2 2 2
2 3 x y z xy yz zx xy yz zx + + + + + > + +
olup

( ) ( )
2
3 x y z xy yz zx + + > + + (2)
olur.
Bu durumda , , x y z R
+
e ise

( )
2
3
x y z
xy yz zx
+ +
>
+ +
(3)
olur.


Eitsizlikler iin yntem ve teknikler Matematikolimpiyatdersleri
2
2.[Faydal Eitsizlik] , a b R e ve , x y R
+
e iin

( )
2
2 2
a b a b
x y x y
+
+ >
+
(4)
dir.
spat: ( )
2
0 ay bx >
2 2 2 2
2 a y b x abxy + >
2 2 2 2
2
a y b x
ab
xy
+
>
2 2 2 2
2
a y b x
ab
xy xy
+ >
2 2
2
y x
a b ab
x y
+ >

2 2 2 2 2 2
2
y x
a a b b a b ab
x y
+ + + > + + ( )
2
2 2
x y x y
a b a b
x y
| | + + | |
+ > +
| |
\ .
\ .

( )
2
2 2
a b a b
x y x y
+
+ >
+
olur.. ( )
2
0 ay bx = ay bx =
a b
x y
= iin eitlik durumu
elde edilir.

imdi Faydal eitsizliin genel halini verelim.

3. [Faydal Eitsizliin Genel Hali]. , , a b c R e ve , , x y z R
+
e iin
( )
2
2 2 2
a b c a b c
x y z x y z
+ +
+ + >
+ +
dir. nk; (4)den dolay
( ) ( )
2 2
2 2 2 2
a b a b c a b c c
x y z x y z x y z
+ + + | |
+ + > + >
|
+ + +
\ .
olacaktr. Benzer ekilde devam
edilirse en genel haliyle
1 2
, ,...
n
a a a R e ve
1 2
, ,...
n
b b b R
+
e iin
( )
2
2 2 2
1 2 1 2
1 2 1 2
n n
n n
a a a a a a
b b b b b b
+ + +
+ + + >
+ + +
(5)

eitsizlii elde edilir.

4. Cauchy Schwarz iin bir ispat
( ) ( ) ( )
2 2 2
1 1 2 2 2 2 2
1 2
2 2 2
1 2
n n
n
n
ab ab a b
a a a
b b b
+ + + = + + + olup (5)den
Eitsizlikler iin yntem ve teknikler Matematikolimpiyatdersleri
3
( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2
1 1 2 2 1 1 2 2 2 2 2
1 2
2 2 2 2 2 2
1 2 1 2
n n n n
n
n n
ab ab a b ab ab a b
a a a
b b b b b b
+ + +
+ + + = + + + s
+ + +

olup iler dlar arpmndan istenen elde edilir.

5. , 0 x y> iin
x y
x y
y x
+ > + dir.
zm: 4den
( ) ( ) ( )
2 2 2
x y x y
x y
x y
y x y x x y
+
+ = + > = +
+
.

6.
2 2 2
, , 0 ise
2
x y z x y z
x y z
x y y z z x
+ +
> + + >
+ + +
olduunu gsteriniz.
zm: (5)den
( )
( )
2
2 2 2
2 2
x y z x y z x y z
x y y z z x x y z
+ + + +
+ + > =
+ + + + +
olur.

7. Nesbitt Eitsizliini (5) yardmyla ispatlayalm.
, , a b c R
+
e iin
3
2
a b c
b c c a a b
+ + >
+ + +
dir.

spat: (5)den
( )
( )
2
2 2 2
2
a b c a b c a b c
b c c a a b ab ac bc ba ca cb ab bc ca
+ +
+ + > + + >
+ + + + + + + +
olur.
(1)den
2 2 2
a b c ab bc ca + + > + + olup ( ) ( )
2
3 a b c ab bc ca + + > + +
( )
( )
2
3
2 2
a b c
ab bc ca
+ +
>
+ +
(*) olup istenen elde edilir. a b c = = iin eitlik durumu
oluur.

8. , , a b c R
+
e iin
( )
1 1 1 9
2 b c c a a b a b c
+ + >
+ + + + +
dir.
Eitsizlikler iin yntem ve teknikler Matematikolimpiyatdersleri
4
zm: (5)den
( )
( )
2
2 2 2 4 4 4
2 2 2 2 2 2 4 b c c a a b a b c
+ +
+ + >
+ + + + +

1 1 1 9
2
2 b c a a b a b c
| |
+ + >
|
+ + + + +
\ .
olup istenen elde edilir.

9. , , , , a b x y z R
+
e iin
3 x y z
ay bz az bx ax by a b
+ + >
+ + + +
dir.
zm:
2 2 2
x y z x y z
ay bz az bx ax by ayx bzx azy bxy axz byz
+ + = + +
+ + + + + +
olup
(5)i kullanrsak
( )
( )( )
2
2 2 2
x y z x y z
ayx bzx azy bxy axz byz a b xy yz zx
+ +
+ + >
+ + + + + +
olur. (2)den
( ) ( )
2
3 x y z xy yz zx + + > + + olup
( )
( )( )
2
3 x y z
a b xy yz zx a b
+ +
>
+ + + +
olup istenen el-
de edilir.

10. , , a b c R
+
e iin
2 2 2 2 2 2
a b b c c a
a b c
a b b c c a
+ + +
+ + > + +
+ + +
dir.

zm:
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
a b b c c a a b b c c a
a b b c c a a b a b b c b c c a c a
+ + +
+ + = + + + + +
+ + + + + + + + +

olup (5)den
( )
( )
2
2 2 2 2 2 2
4
a b b c c a a b b c c a
a b c
a b a b b c b c c a c a a b c
+ + + + +
+ + + + + > = + +
+ + + + + + + +

olup istenen elde edilir. a b c = = iin eitlik salanr.

11. , , a b c R
+
e ve
1
3
ab bc ca + + = iin
2 2 2
1
1 1 1
a b c
a bc b ac c ab a b c
+ + >
+ + + + +
dir.

Eitsizlikler iin yntem ve teknikler Matematikolimpiyatdersleri
5
zm: Eitsizliin solundaki terimler srsyla , , a b c ile geniletilip (5) kullan-
lrsa
( )
2
2 2 2
3 3 3 3 3 3
3
a b c a b c
a abc a b abc b c abc c a b c abc a b c
+ +
+ + >
+ + + + + + + +
.(*)
( ) ( )
( )( )
2 2
3 3 3 2 2 2
3 1
a b c a b c
a b c abc a b c a b c a b c ab bc ca
+ + + +
=
+ + + + + + + + + +

( )
2 2 2
2 2 2
2
1
3
2
3
a b c
a b c
a b c a b c
+ + +
= =
+ + | |
+ + + + +
|
\ .
.(**) olur. (*) ve (**)dan istenen
elde edilir.

12.[IMO 1995]. , , a b c R
+
e ve 1 abc= iin
( ) ( ) ( )
3 3 3
1 1 1 3
2 a b c b c a c a b
+ + >
+ + +
olduunu gsteriniz.

zm:
1 1 1
, , x y z
a b c
= = = iin
( ) ( ) ( )
2 2 2
3 3 3
1 1 1 x y z
a b c b c a c a b y z z x x y
+ + = + +
+ + + + + +
olur. (5)den
( )
( )
2
2 2 2
2 2
x y z x y z x y z
y z z x x y x y z
+ + + +
+ + > =
+ + + + +
(*) olur. AGOdan
3
3 x y z xyz + + > ve 1 xyz= olduundan 3 x y z + + > (**) olup (*) ve
(**)dan istenen elde edilir.

13. AMO 2001. , , x y z R
+
e ve 1 x y z + + = ise
1 9 25
x y z
+ + ifadesinin alabi-
lecei en kk deer katr?
zm: (5)den
( )
2
1 3 5 1 9 25
81
x y z x y z
+ +
+ + > =
+ +
olur. Eitlik durumu
1 3 5
x y z
= =
iin geerlidir. Bu durumda
1
9
x= ,
1
3
y= ,
5
9
z= iin eitlik salanr.
Eitsizlikler iin yntem ve teknikler Matematikolimpiyatdersleri
6
14. AMO 1998.
0
, , x y z R
+
e ve 3 x y z + + s ise
2 2 2
3
1 1 1 x y z
+ + >
+ + +
ol-
duunu gsteriniz.

zm: (5)den
( )
2
2 2 2
2 2 2 18
3
1 1 1 3 3 3 x y z x y z
+ +
+ + > > =
+ + + + + + +
olur.
1 x y z = = = iin eitlik durumu elde edilir.

15. Macaristan 1996. , a b R
+
e ve 1 a b + = iin
2 2
1
1 1 3
a b
a b
+ >
+ +
tr.
zm: (5)den
( )
2
2 2
1
1 1 2 3
a b a b
a b a b
+
+ > =
+ + + +
olur.
1
2
a b = = iin eitlik durumu
elde edilir.

16. Rusya 1992. , 1 a b> iin
2 2
8
1 1
a b
b a
+ >

dir.
zm: (5)den
( )
2
2 2
1 1 2
a b a b
b a a b
+
+ >
+
olup
( )
2
8
2
a b
a b
+
>
+
olduunu gsterme-
liyiz. Son eitsizlik ise ( )
2
4 0 a b + > (

eitsizliine denk olup doru olur.
4 a b + = iin eitlik durumu elde edilir.

17.[APMO 1991]. 1, 2,..., i n = iin ,
i i
a b R
+
e iin
i i
a b =

ise
2
1 1
1
2
n n
i
i
i i
i i
a
a
a b
= =
>
+


zm: (5)den
2 2
2
1 1
1 1
1 1 1
1
2
2
n n
i i
n n
i i i
i n n n
i i
i i
i i i
i i i
a a
a
a
a b
a b a
= =
= =
= = =
| | | |
| |
\ . \ .
> = =
+
+



olur.

18. [ek Slovak 1999]. , , a b c R
+
e iin 1
2 2 2
a b c
b c c a a b
+ + >
+ + +
dir.
Eitsizlikler iin yntem ve teknikler Matematikolimpiyatdersleri
7
zm:
( )
( )
2
2 2 2
2 2 2 2 2 2 3
a b c a b c a b c
b c c a a b ab ac bc ba ac bc ab bc ca
+ +
+ + = + + >
+ + + + + + + +
olur.
(2)den ( ) ( )
2
3 a b c ab bc ca + + > + + olup
( )
( )
2
1
3
a b c
ab bc ca
+ +
>
+ +

1
2 2 2
a b c
b c c a a b
+ + >
+ + +
olur. a b c = = iin eitlik durumu elde edilir.

19. [Gney Afrika 1995]. , , , a b c d R
+
e iin
1 1 4 16 64
a b c d a b c d
+ + + >
+ + +
dir.
zm: (5)den
( )
2
1 1 2 4 1 1 4 16 64
a b c d a b c d a b c d
+ + +
+ + + > =
+ + + + + +
olur.

20. , a b R
+
e iin
( ) ( )
4
4 4
8 a b a b + > + dr.

zm: 5den
( )
2
2 2
4 4
1 1 2
a b
a b
+
+ > ve Karesel orta Aritmetik orta eitsizliin-
den
( )
( )
2
2 2
2
a b
a b
+
+ > olup
( )
( )
( )
2
2
2
4 2 2
4 4
2
1 1 2 2 8
a b
a b
a b a b
| |
+
|
|
+
+
\ .
+ > > =
( ) ( )
4
4 4
8 a b a b + > + olur. a b = iin eitlik durumu elde edilir.


21. , , x y z R
+
e iin
1
2 3 2 3 2 3 2
x y z
x y z y z x z x y
+ + >
+ + + + + +
dir.

zm: (5)den
( )
( )
2
2 2 2
2 2 2 2 2 2
2 3 2 3 2 3 5
x y z x y z
LHS
x yx zx y zy xy z xz yz x y z xy yz zx
+ +
= + + >
+ + + + + + + + + + +
olur. imdi
( )
( )
2
2 2 2
1
5 2
x y z
x y z xy yz zx
+ +
>
+ + + + +
olduunu gsterelim. Son eitsiz-
Eitsizlikler iin yntem ve teknikler Matematikolimpiyatdersleri
8
likte iler dlar arpm yaplp gerekli dzenlemeler yaplrsa (1)deki
2 2 2
x y z xy yz zx + + > + + eitsizlii elde edilir. Bu durumda istenen elde edilmi
olur.

22. [Moldova 2007]. , , , x y z w R
+
e iin
3
2 3 2 3 2 3 2 3 2
w x y z
x y z y z x z w x w x y
+ + + >
+ + + + + + + +
dir.

zm:
2 2 2 2
2 3 2 3 2 3 2 3
w x y z
LHS
xw yw zw xy zx xw yz yw xy zw xz yz
= + + +
+ + + + + + + +
ve
(5)den
( )
( )
2
4
x y z w
LHS
wx xy yz zw wy xz
+ + +
>
+ + + + +
olur.
( )
( )
2
3
4 2
x y z w
wx xy yz zw wy xz
+ + +
>
+ + + + +
eitsizlii dzenlenirse
( ) ( )
2 2 2 2
3 2 w x y z wx xy yz zw wy xz + + + > + + + + + eitsizliine denk olur.
2 2
2 a b ab + > eitsizlii alt kez kullanlrsa son eitsizliin doruluu gsterilebi-
lir. O halde istenene elde edilmi olur.

23. [Hrvatistan 2004]. , , x y z R
+
e iin
( )( ) ( )( ) ( )( )
2 2 2
3
4
x y z
x y x z y z y x z x z y
+ + >
+ + + + + +
dr.

zm:
( )
( )
2
2 2 2
3
x y z
LHS
x y z xy yz zx
+ +
>
+ + + + +
olur.
( )
( )
2
2 2 2
3
3 4
x y z
x y z xy yz zx
+ +
>
+ + + + +
eitsizlii ise
2 2 2
x y z xy yz zx + + > + + eit-
sizliine denk olduundan istenen elde edilir.