POREMEAJI LINOSTI I PONAANJA

ovjek (u skladu sa uzrastom, psiho-socijalnim profilom) akter svih dogaanja u drutvenoj, prirodnoj, tehnikoj, kulturolokoj... sferi ivljenja. Opta tenja unaprijediti drutvenu i prirodnu sredinu koju moe sauvati i oplemeniti samo zdrav, sposoban, dobronamjeran i kreativan ovjek. Sva tenja drutva usmjerena je u pravcu stvaranja, formiranja zdravog, civilizovanog, sposobnog i kreativnog ovjeka produkt brojnih prirodnih i drutvenih faktora: - familio-genetskih predispozicija, - uslova odrastanja u prodici, koli, uoj i iroj sredini, od uticaja vrnjaka i drugih socijalnih uslova... - zrenja (uzrasta), - stepen njegove aktivizacije... Aktivnosti i ponaanja, posebno poremeena ponaanja djece, maloljetnika i odraslih; specifina podruja i predmet prouavanja: psihologije i njenih disciplina: o razvojne psihologije o pedagoke psihologije, o medicinske psihologije, o klinike psihologije i psihopatologije,

o o

socijalne patologije, policijske, kriminalistike, psihologije i drugih nauka: pedagogije, socijalnog rada, sociologije, medicine psihijatrije, pravosua, ekologije...

forenzike,

sudske

Predmet navedenih nauka ukazuje na rano porijeklo problema u djetinstvu i mladalatvu Interdisciplinarni pristup

Spontano ili ciljano, bitno je: uoiti oblike, dimenzije, uestalost i simptomatologiju poremeenog ponaanja kod djece i maloljetnika, razumjeti etilogiju (sloena...); upoznati negativne refleksije; prognostiku i reakcije drutva (intervencije): preventivne (primarne otklanjanje uzroka; sekundarne prekid poremeaja; tercijalne spreiti povratnitvo); represivne; korektivne...

Poremeeno ponaanje kod djece i maloljetnika: raznovrsni oblici (obrasci, modeli, stilovi...); dimenzije simptomatologija i posljedice; osposobljavanje roditelja, nastavnika, socijalnih radnika, policije... za identifikaciju i efikasnu intervenciju... Poremeeno ponaanje svi oblici (naini, obrasci, modeli, pojave, skripti, stilovi...) nepoeljnog i tetnog ponaanja u suprotnosti sa drutvenim, moralnim i zakonskim normama i obiajima. Uslovljavaju adekvatne drutvene intervencije detektovanje, razumijevanje, prognoziranje i prevencija. Osnovni cilj osposobljavanje djece i maloljetnika za zdrav ivot. Znaajan period zdravog i/ili patogenog odrastanja...??? Bitno - usaglasiti shvatanja i stavove o poremeajima (opaanje, doivljavanje, reagovanje i ponaanje djece i maloljetnika). DEFINISANJE POJMOVA POREMEENOG PONAANJA

Poremeeno sva ponaanja koja se cijene nepoeljnim, neprihvatljivim i tetnim uslovljavaju drutvenu intervenciju s ciljem: da se uoe i okarekteriu (razumiju); da se otklone uzroci nastanka; sprijee posljedice;

osposobe za normalan (drutveno koristan) ivot;

To su sve nepoeljne pojave u ponaanju razliite bioloke, psiholoke i socijalne geneze koje izlaze iz okvira opte drutvenih normi ponaanja odreene sredine i nepovoljno utiu na daljni razvoj mladih ira definicija: Prestupnitvo je svako ponaanje pojedinca ili grupe mladih i ostalih uzrasta koje je protiv-drutveno i neprihvatljivo kojim se kre pravila ili norme drutva, kada je drutveno vidljivo... i izaziva spontano ili organizovano drutveno reagovanje u namjeri da se zatite dobra i vrijednosti i sami akteri takvog ponaanja. (Jaevi. .)

STRUKTURA POREMEENOG PONAANJA

iroka je lepeza poremeenog ponaanja kod osoba razliitih uzrasta. U literaturi i zakonskoj praksi, najee se govori o dvije osnovne grupe poremeenog ponaanja:

prvu grupu ine blai oblici vaspitna zaputenost drugu grupu ine tei oblici maloljetnika delinkvencija ili kriminalitet mladih.

Ova podjela je samo uslovna postoje granini oblici, kombinovani oblici ... oblici se prepliu. Termin delinkvencija potie od latinske rijei deliktum greka, prestup, djelo koje je zakonski zabranjeno, kanjivo... Iz takvog odreenja proizilazi i znaenje rijei delinkvent (delinquere), to znai poinilac zabranjene i pravno kanjive radnje, odnosno prestupnik, zloinac delikt (lat. delinquere, delictum) istup protiv zakona, prestup, zloin delinkvencija asocijalno, esto kriminogeno ponaanje, antidrutvena aktivnost delinkvent (lat. delinquere) prestupnik, zlikovac, optueni U okviru prestupnikog ponaanja razlikuju se tri osnovna oblika: prekraji iroka lepeza drutveno nepoeljnih i zabranjenih radnji, blae negativnosti granie se sa kriminalitetom

nepristojno ponaanje povrede javnog reda i mira tue i druga nasilja prekraji u saobraaju i sl. socio-patoloke pojave poprimaju sve ire razmjene

Posebno se istiu: -alkoholizam -prostitucija -narkomanija Povezane sa kriminalitetom posebno kod mladih zbog neotpornosti, nezrelosti, sugestibilnosti. Kod mladih su znatno tetnije u daljem razaranju linosti psiha, nervni, endokrini, imunoloki i duhovni sistem remete odnos prema sebi, porodici, koli, radu. Sukob sa zakonom (upad u kriminalitet, nevinovna bolest i smrt. Problemi su vie dimenzijski: bioloke prirode psiholoke moralne kulturne

 zdravstvene drutvene

Kriminalitet je najtei oblik prestupnikog ponaanja. U njemu dolazi do izraaja: o raznovrsnost ispoljavanja o nasilnitvo o organizovanost
o

grupni oblici djelovanja

U svijetu je 20-30% maloljetnikog kriminala. Najvie vre imovinski kriminalitet (krae i teke krae 45 do 50%) Manje izraen privredni i politiki kriminalitet. U posljednje vrijeme, u svijetu i kod nas su izraeni oblici: grupnog i organizovanog kriminaliteta (u manjim zemljama svaki vei grad ima delinkventne grupe bande, gangove, klanove koji imaju svoje nazive, oznake, imid, voe, pravila, ciljeve, zadatke, operacije, dinamiku, uloge...

Fenomenologija... Epidemiologija... delinkvencija poinitelj

Maloljetnika maloljetno lice.

Znatne razlike maloljetnike od delinkvencije odraslih (poseban primjeren status maloljetnika u krivino pravnoj nauci i praksi ) i odrastanju...???

Svi obrasci devijantnog ponaanja (djece, maloljetnika i odraslih) razliite biolokogenetske, socijalne i psiholoke geneze U osnovi je patogeni faktor (loi modeli uenja..., neaktivnost..., frustarcije, traumatizacija, nasilja, destrukcije...??? Potrebe i mogunost edukacije razliite forme i sadraji: o mediji (edukativni programi ekstenzivno i intenzivno djelovanje na sluaoce svih uzrasta; o kole...; o porodice; o nevladine organizacije...;

ostali partneri...

Naroitu panju posvetiti radu s djecom i maloljetnicima! Povezanost poremeenog ponaanja sa sociopatolokim pojavama

Sociopatije politoksikomanije: puenje, alkoholizam, narkomanija Sociopatoloke pojave

Socijalne bolesti somatske duevne psihosomatske

seksualne izopaenosti i nasilja agresije destrukcije nasilja ubistva suicidi

kriminalitet

POREMEENO PONAANJE visoko korespodentno sa drugim socio-patolokim pojavama, posebno sa kriminalitetom.

Ind. i drutvene dezorganizacije predbrana, vanbrana i brana zajednica porodica kola duhovnih institucija ue i ire socijalne sredine

Izrazita sloenost poremeaja linosti i ponaanja: etiologija (multiuzronost); simptomatologija i razorne zdravstveno i psiho-socijalne posljedice do potpune dezorganizacije linosti. Etiologija primarna determinanta poremeaja u ponaanju

Osnovni faktori
LINOST (predispozicije)

Poremeeno ponaanje

Socijalna sredina (disfunkcionalnost)

RAZLIITI DELIKTI Djeca, mladi odrasli delikventi...

Faktori razvoja linosti (nedostatni) LINOST centralni faktor

Predispozicije (struktura) sklonosti poremeenom ponaanju: bioloke osnove (familio gen. faktor); psiholoke... (odrastanje...); socijalne... (socijalizacija...). () , kola, mediji ua socijalna sredina, ira socijalna sredina, religijske institucije, radna organizacija, druge institucije (policija, pravosue, soc. rad, zdrav. institucije, nevlad. org.)...

; ().

Zrenje (uzrast): djeca (stavovi); mladalatvo (specifino); odrasli...

INTERAKCIJA I KORESPODENTNOST STRUKTURE I FAKTORA LINOSTI

Forum mladih Porodica

Forum roditelja

Forum mladih Porodica

Interaktivnost Korespodentnost

kola Vjerske institucij e Socijalni rad

Linost

kola Vjerske institucij e

Policija

Socijalni rad

Struktura linosti

Faktori

Ne postoji opteprihvaena ema uzroka (individualnosti).

Uslovno tri-etiri osnovne grupe uzroka:

Bioloki: genetske predispozicije (nagoni...), poremeaji endokrinih lijezda, Socijalni: ! porodica, ! kola,

oboljenja CNS...

! ua i ira drutv. sredina,

Psiholoki: nerazvijenost inteligencije, emocionalna nestabilnost, neurotinost, psihoticizam, nezrelost, egocentrizam, kompleksi...

Socioloki: ! industrijalizacija, ! migracije, ! sukobi kultura i mentaliteta, ! uticaji mas-medija, ! slobodno vrijeme (dosaivanje), ! negativne vrnjake grupe...

Odluujui faktor delinkvencije djece i maloljetnika LINOST:

familiogenetsko nasljee patogeni faktor...; anamneza odrastanja u porodici, koli, uoj i iroj sredini...; formiranje strukture linosti; nivo zrelosti; nivo otpornosti; skript doivljavanja i reagovanja.

ZNAAJNI FAKTORI RAZVOJA LINOSTI (porodica, kola, mediji, vrnjaci, duhovne institucije, ua i ira javnost...)

PORODICU modeluju stalni i raznovrsni sociopsiholoki mehanizmi.

FUNKCIONALNA ljubav, sigurnost, toplina, povjerenje, zatita, njenost, pomo, podrka, razumijevanje, savjetovanje, objanjavanje, tolerancija, vaspitno voenje, saradnja, pripadnost, mat. i soc. status, identitet, uvaavanje, ***

samouvaavanje

 DISFUNKCIONALNA nedostatak ljubavi nesigurnost, odbaenost, presija, agresivnost, pritisak, napetost, neprijatnost, bezvoljnost, apatija, negativizam, agresije, bjeanje, ulazak u delikventne grupe, *** Pozitivne i/ili negativne REFLEKSIJE na ODRASTANJE Kod delikvenata je naruena porodina klima (sklonosti poremeenom ponaanju). KOLA obezbjeuje emocionalni, intelektualni i socijalni razvoj.

 FUNKCIONALNA

prihvatanje, upoznavanje, razumijevanje, uvaavanje, podrka, pomo, tolerancija, komunikacija, interakcija, povjerenje, dobronamjernost, motivisanost, radost i ugoda, radne navike (samopotvr.), doivljaj uspjenosti, kreativnost, istrajnost, okupacija (aktivnost) stabilnost... *** Pozitivne REFLEKSIJE DISFUNKCIONALNA

nedostatak poznavanja, distanciranje, slubenost, nepovjerenje, netrpeljivost, zlonamjernost, napetost, neugoda, nedostatak podrke i pomoi, omalovaavanje, nepovoljna klima, dosaivanje, izbjegavanje asova, otuenje, povrede, agresije,

prijetnje

*** Negativne REFLEKSIJE kolska klima je najvie naruena (netrpeljivost, nepovjerenje, izbjegavanje, prijetnje, nasilja i agresije...)

Mediji ... Zdravstvene institucije...

 Socijalne institucije... Policija... Pravosue... Duhovne institucije... Ua i ira sredina (sistem vrijednosti, zakonitost, normnost...) ZNAAJNE DETERMINANTE LINOSTI ZRELOST

fiziko, psihiko i socijalno blagostanje pravilno opaanje sebe i drugih, prihvatanje sebe i drugih, usredsreivanje na zadatak (a ne probleme), etinost, intelektualna efikasnost, socijalna adekvatnost, emocionalna sigurnost, tolerantnost, bezbrinost, kontrola emocija, nezavisnost, odsustvo anksioznosti,

emocionalna toplina, nesebinost, adaptivnost, radinost, osjeaj prihvaenosti, frustr. toler. (stres)... Otporne, zrele linosti ne postaju delikventi.

NEZRELOST nedostatnost karakteristika zrelosti, naivnost, neodlunost, nekritiko i kruto postupanje nerealni stavovi prema sebi i drugima (porodici...) pristrasnost, avanturizam, sugestibilnost, otpor, podlonost negativnim uticajima vrnjaka nesposobnost u upravljanju emocijama i unutranjim potrebama, simptomi neurotskog zamora..

Nezrelost determinie sklonost poremeenom ponaanju deliktima. PREDISPOZICIJE znaajno odreuju skript ponaanja, stil ivljenja, kao i OTPORNOST (jaina) stabilnost, ravnotea, sigurnost, optimizam, lokus kontrole, borbenost, aktivitet, samostalnost, samoinicijativnost Pozitivne REFLEKSIJE NEOTPORNOST (vulnerabilnost) slabost, ranjivost, krhkost, slabost, pesimizam, slab lokus kontrole,

sugestibilnost, bezvoljnost, apatija, otuenost (asocijalnost)

Negativne REFLEKSIJE Sklona obolijevanju, Stresu, Traenju dodatnih oslonaca i snaga u sredstvima ovisnosti (invalidski tap) Emocionalni profil poremeenih i nezrelih linosti: iritabilne, tjeskobne, inferiorne, nezadovoljne, emocionalno nezrele, neurotine, sklone agresivnom reagovanju dinamine, nestrpljive, nezadovoljne, neshvaene u porodici, koli i sredini,

deprimirane, iskompleksirane, konfliktne, protestne, u otporu, krhke, nezrele, oboljele...

Moral i delikvencije norme

sistem vrijednosti

Shvatanja i stavovi
+ -

sankcije

Kriminogeni faktror je psihopatska struktururanost osobe (poinitelji tekih krivinih djela). razbojnitva, nasilnitva, umorstva...

Skript opaanja, doivljavanja, reagovanja, ponaanja STIL IVLJENJA POREMEENE LINOSTI

Nepoznavanje etiologije i simptomatologije uslovljava neefikasne postupke partnera (posebno roditelja, nastavnika i dr): sumnju, brigu, strepnju, pretrage, alarmiranje, strah i paniku, neefikasne postupke.

Naruavanje: povjerenja, sigurnosti, otvorenosti, podrke, uvaenosti., dostojanstva

komunikacija i

interakcija PREVENCIJOM se otklanjaju slabosti linosti tokom odrastanja od djetinjstva do mladosti i zrelosti. Primarna uloga svih faktora i partnera

Neophodno! funkcionalnost (aktivacija, profesionalizam, blagovremenost, efikasnost, vrednovanje...) interaktivni odnos partnera (razmjena saznanja, podrka, saradnja...) identifikacija i procjena ponaanja (u porodici, koli, sa vrnjacima, na javnom mjestu) indikatori... tenja... intervencija (interdisciplinarni pristup)... PREVENCIJA osnova zdravog odrastanja!!!

TA INITI? Edukacija u oviru profesije (nedovoljna); Edukacija roditelja, nastavnika i drugih partnera; Primjereni rad sa djecom i maloljetnicima komunikacije, vaspitni rad, psiho-socijalne radionice Uspostavljena mrea i interakcija meu partnerima vladinih i nevladinih organizacija porodica, kola. Uspostavljanje i oivljavanje strategije i politike ZDRAVOG ODRASTANJA USLOVA ZA EFIKASNU PREVENCIJU POREMEAJA LINOSTI - DELINKVENCIJE!!!