Kromozom Analiz Yntemleri

Fatma Elif epni, N. zer enol, Murat Pekmez,

Aslhan Temel, Bar Eren, zgr akr

Tarihsel geliimde sito-genetik

nsan sito-genetii, 19. yzyln sonlarnda, kromozomlarn yap, ilev ve evrimini aratran bir aratrma alan olarak ortaya kmtr. Flemming 1882de ilk kromozom izimlerini yaymlam, 1888de ise ilk kez Waldeyer kromozom terimini kullanmtr. 1955 ylnda Hsu, Ford ve Levan insan kromozomlarnn saysnn 2n=46 olduunu gstermitir. 1970li yllarn banda G-, R-, C- ve NOR bantlama teknikleri baarl uygulamalarda kullanlmaya balanm, Bunu High-Resolution bantlama teknikleri ve FISH teknikleri izlemitir. Bu derste Fluoresan in situ Hibridizasyon ve alt tiplerini greceiz.

Kromozom Morfolojisi ve Says

Karyotip, bir birey veya trn kromozom morfolojisi, says ve bykln ifade eder. diogram: Kromozomlarn grafik olarak gsterimidir ve bir hcre iindeki lm ve gzlemlere dayanr.

Bir Kromozomun Elektron Mikroskobundaki grnm

Bir insan karyotipi

Bir insan idiogram

Karyotipler mayotik ve mitotik kromozomlara dayanr ve kromozom bantlama yntemleri ile detayl analiz yaplabilir. Kromozomlar genelde en bykten en ke doru sralanr.

Kromozom Dnm noktalar

Birincil boum, kromozom kollarn, sentromerin pozisyonu belirler (telosentrik, metasentrik, submetasentrik ve akrosentrik). kincil boum, rRNA genlerinin yerlerini belirleyen satellitlerdir. ncl boum sadece baz trlerde vardr ve ounlukla soua hassas heterokromatin blgelere benzerlik gsterir.

Mitotik Karyotip Analizi

Kromozom says Kromozom morfolojisi Heterokromatin ve eukromatin Kromozom bantlama Etiketleme (in situ hibridizasyon)

Mayotik Karyotip Analizi

Kromozom says Kromozom morfolojisi (mitotik karyotip analizinden daha ayrntl) Heterokromatin ve eukromatin (mitotik karyotip analizinden daha ayrntl) Kromozom bantlama Etiketleme (in situ hibridizasyon) Kromozom para davran Gen anlatm (kesin durumlarda)

Kromozomlarn Gzlemlenmesinde Kullanlan Kimyasallar

Hcre blnmesinin teviki Hcre elemesi

Fitohemaglutinin Hidroksirea, ametopterin, souk uygulamas

ipliklerinin durdurulmas ve kromozomlarn ayrlmas Kromozom boyama

Kolisin, -bromonaftalin, hidroksikuinolin, hipotonik uygulamas Feulgen (DNA ya zel), giemsa, karmin

Kromozom bantlama tekniklerinin tarihesi

Boyama veya bantlama yntemi Q-bantlama G-bantlama (tripsin) G- bantlama (acetic-saline) C-bantlama R-bantlama (scak ve Giemsa) G-11 boyama Antikor bantlama Aratrc Yl

Caspersson,Zech,Johansson Seabright Sumner, Evans, Buckland Arrighi, Hsu Dutrillaux, Lejeune Bobrow, Madan, Pearson Dev ve ark.

1970 1971 1971 1971 1971 1972 1972

R-bantlama (fluoresans) Bobrow, Madan In vitro bantlama (aktinomisin D) Shafer T-bantlama Dutrillaux Replikasyon bantlama Latt Gm (NOR) boyama Howell, Denton Diamond Yksek Ayrc bantlama Yunis DAPI/distamisin A boyama Schweizer, Ambros Andrle Restriksiyon endonukleaz bantlama Sahasrabuddhe, Pathak Hsu

1973 1973 1973 1973 1973 1975 1978 1978

Kromozom bantlama yntemlerinin temeli

Q-bantlama: AT-zengin blgeler boyanr.Y kromozomu ve zel kromozomlarn sentromer ve satellitlerinde oluan eitli polimorfizmlerin ayrtedilmesinde kullanlr. G-bantlama: Yapsal anormalliklerinkolayca ayrtedilmesinde kullanlr.Koyu bantlar Gbantlardr. C-bantlama: zellikle sentromerik blgeler boyanr.

R-bantlama: GC-zengin blgeler boyanr.R bantlar koyu renk gzlenir.Flouresans R-bantlama da R bantlar sar-yeil renkte gzlenir. T-bantlama: Telomeri boyar. Gm (NOR) boyama: Nukleolar organizasyon blgeleri ve akrosentrik kromozomlarn ikincil boumlar boyanr. DAPI/Distamisin A boyama: nsan kromozomlarnn 1., 9., 15., 16.kromozomlar, Y kromozomunun uzun kolunu boyar ve perisentrik krlma noktalarnn belirlnmesinde kullanlr.

G-bantlama ve R-bantlama rnekleri

Q-Bantlama Prensip Kromozomlar florosan boyayla boyanr. Bu bantlamayla spesifik kromozomlarn ve yapsal yeni dzenlemelerin belirlenmesi salanr. zellikle Y kromozomunun (ayn zamanda interfaz nukleusunda ki Y cisimciininde) ve satellitlerle bantl eitli polimorfizmlerin ve spesifik kromozomlarn sentromerlerinin ayrmnda yararldr.

C-Bantlama . Prensip zellikle sentromerik blgelerin boyanmasnda ve dier heterokromatin yap ieren blgelerin boyanmasnda kullanlr rnein insan kromozomlarndan 1 , 9 , 16nn ikincil kontriksiyonlarnda ve Y kromozomunun uzun kolunun distal parasnda heterokromatin yaplar bulunur.

NOR Bantlama (Nukleolar organizer blgeler)

Karde Kromatid Deiimi (Sister chromatid Exchange)

Karde Kromatid Deiimi Nedir?

Mitozda ya da mayozda karde kromatidler arasnda meydana gelen krosing over benzeri bir olaydr.

Karde Kromatid Deiiminin Mekanizmas Nedir? Hcre blnmeden nce replikasyon olmaktadr, genom iki katna kmaktadr.

GENOM
GENOM

GENOM
KOPYASI

DNA REPLKASYONU

Karde kromatidler iftler oluturur, Karde Kromatidler eletiinde deiim gerekleir. Ayn DNA dizileri balanr ve dei toku edilir Molekler mekanizma bilinmemektedir.

DEM

ESK KROMOZOM

YEN KROMOZOM

Karde Kromatid deiim testi genellikle insan periferal lenfositlerine uygulanr. G0 fazndaki hcreler, fitohemaglutinin ile blnmeye tevik edilir. kinci mitozun metafaznda hcreleri durdurmak ve mitotik hcre toplamak iin, i ipliklerini inhibe eden kolemid ilave edilir ( 72. saatte).

ki hcre dngs boyunca ararcya kromatidleri ayrma frsat veren BrdU (bromodeoxy-uridine) kltr ortamna eklenir. Sadece bir zincirde DNA BrdU almsa normal karanlk Giemsa boyamas olur, dier zincir daha ak renkle boyanr. Eer deiim gerekletiyse, kromatid para para ak ve koyu renklerde grlr: "harlequin kromozomlar.

Karde Kromatid Deiimi