1- Resim Katlar

1.1-Genel Bilgi
Resim izmek iin eitli katlar kullanlr. Kat cinsi resmin kullanlma amacna gre seilir. Katlar eitli genilikte ve uzunluklarda, rulo eklinde veya standart llere gre kesilmi tabakalar halinde bulunur. Piyasada standartlatrlm olan katlarn 1 m2sinin arl (g/m2), o kadn kalnl olarak sylenir. 60 g, 90 g, 120 g, 180 g vb. Teknik izimlerle kullanlan katlar eitli ynleriyle ele alnp ksaca aklanacaktr.

1.2- Kat eitleri

1.2.1- Ik Geirmeyen Katlar
Genellikle kl kopyalar alnmayacak (ozalit kadna ekilmeyecek) olan resimlerin izildii, beyaz veya sarmtrak renkte, selloz yaplm katlardr. Resim katlar; silinmeye, kaznmaya ve yrtlmaya kar dayankl olmaldr. yi bir resim kadnda ini mrekkebi veya boyal kalemlerle izilen izgilerin dalmamas gerekir.

1.2.2- Ik Geiren Katlar

Ikl kopyalar alnacak olan resimlerin izildii saydam (k geiren) katlardr. Bunlarn da; aydnger, film, mat polyester gibi eitleri vardr. a. Aydnger Kad: Gri renkte, olduka ucuz ve ok kullanlan bir kat trdr. Yzeyi dzgn olanlar ini mrekkebi, przl olanlar kurun kalemleriyle almaya uygundur. yi bir aydnger kad silinmeye ve kaznmaya kar dayankl olmal, ok iyi geirmelidir. Bu katlarn muhafazas ok nemlidir. nk, scak havada sertleir, krlganl artar, rutubetli havadaysa dalgalanr. Island takdirde tamamen bozulur. Bu sebeple aydnger katlar; rutubetli, soba ve kaloriferlere yakn yerlerde bulundurulmamal ve katlanmamaldr. b. Yal Kat: Nebati yaa batrldktan sonra havada kurutularak elde edilen bir kat cinsidir. Yzeyleri dzgndr, rutubetten etkilenmez. c. Muamba Kat: erisine bez konularak elde edilen bu katlar, yrtlmaya ve kaznmaya kar ok dayankldr. Kurun kalem veya ini mrekkebiyle ok iyi izim yaplr. Zamanla ekmez ve etkilenmez. d. izim Folyeleri: Cam gibi veya mat olarak plastikten yaplm katlardr. Bu katlarn zerine ok net ve kaliteli izimler yaplr. Piyasada, asetat, sert PVC filmi, polyester gibi eitleri vardr. Bu katlarn ypranmas ve yrtlmas sz konusu deildir. Rutubet, kuru hava gibi etkilerle deiiklie uramaz. Bu sebeple, filme alnacak ve oaltlacak resimlerle, stratejik neme haiz harita vb. resimler bu katlara izilebilir.

zellikle grafik, diyargam vb. zel izimlerin yapld bir kat trdr. Ik geiren ve geirmeyen eitleri mevcuttur. zerinde 1 mm veya deiik aralkl ok ince izgiler vardr. izgilerin ince ve ak renkte olmas sebebiyle, kurun kalem veya ini mrekkebiyle izilen resimler rahatlkla grlebilir veya kl kopya karlabilir.

1.2.3- Milimetrik Katlar

1.3- Yaprak Byklkleri

Yaprak byklkleri, TS 88e gre standartlatrlmtr. Bu amala alan 1m2 olan dikdrtgen eklinde bir kat esas alnmtr. Dikdrtgenin bir kenar X, dier kenar Y ile ifade edilirse, kat alan: X*Y=1m2=1000000 mm2dir.......................................(1) Ayrca bu dikdrtgenin kenarlar arasndaki oran ekilde grld gibi elde edilir.

Ksa kenar x olduuna gre, uzun kenar olarak alnan kegen uzunluu:
Y X* 2

formlyle elde edilir. Buna gre, kenarlar arasnda u orant kurulabilir:

X 1 .......... .......... .......... .( 2) Y 2

1 ve 2 nolu formllerden yararlanlarak X ve Y lleri hesaplanacak olursa: X=841 mm Y=1189 mm Kenar lleri bu olan katlara; A serisi ismim verilmitir. Verilen bu ller, A serisi katlarn en byne aittir. Bu da A0 formas olarak belirlenmitir. Daha kk boyutlarda formalar elde etmek iin kat, daima ikiye blnr. Bylece, A1, A2, A3, A4 ve A5 formalar oluturulur. Aadaki ekilde bu formlarn nasl elde edildii ve lleri verilmektedir.

Bu ekilden anlalaca gibi, katlarn alanlar arasndaki oran 1:2yken, kenarlar arasndaki oran 1:21/2 eklinde ortaya kmaktadr. Bylece, ilerki konularda grlecei gibi yaz ve izgi boyutlarnn tespit edilmesinde temel oran elde edilmektedir. Bu ller, kesilmi kat lleridir. Standart katlarda yatay kenara ait l daima nce sylenir. Ancak A2 formas iin bu kurala uyulmaz. Kat, resim tahtasna balanacaksa ls, kesme, yaptrma veya bantlama pay dnlerek biraz fazla alnr. Standart ller esas alnarak ince izgilerle bir ereve izilir. Ayrca dosya ve kenar pay olarak aadaki ekilde grld gibi kaln izgiyle iten bir ereve daha izilir. Bylece; resim izim alan da belirlenmi olur.
Genilik Ykseklik FORMA X A0 A1 A2 A3 A4 A5 1189 841 420 420 210 210 Y 841 594 594 297 297 148 Dosya pay a 20 20 20 20 20 20 ereve pay b 10 10 10 10 5 5 Kenar pay c 10 10 10 10 10 10
Balk

Resim zerinde yaplan eitli hatalarn ve deiikliklerin uzak mesafelerde bulunan kiilere aklanmas icap edilebilir. Bu takdirde sz konusu deiikliin kadn hangi ksmnda yaplacan anlatabilmek iin Adresleme Kotlamas ad verilen sistem kullanlr. Bu amala resim formlarnn erevelerine bitiik blntler meydana getirilir. Yatay kenarlar sadan sola doru rakamlarla; dey kenarlar aadan yukarya doru harflerle iaretlenir. Bu tanmlamalar aadaki ekillerde gsterilmitir.

Yaz alan

A3 formas

A1 formas

H G F E D

12

11

10

H G

Kesilmemi kat ls Standart kat ls a Dosya pay

F E D C Yaz alan B A

C B A 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3

Katlama yerleri iareti

Balk

Yaz alan *_A5 iin blntye gerek yoktur

Blnt Says ls

A4 formas

a b

A0 16 12

Formalar A1 A2 A3 12 8 8 8 6 6

A4 4 4

Formalara ait yatay ve dey blnt saylar

Z_ Detay

Daha sonra ifade edilecek alan veya yerin nce harfi, sonra rakam sylenir. Yandaki ekilde grld gibi taranm alan iin D3 alan eklinde bir ifade kullanlr.
8 7 6 5 4

D3

B A 3 2 1

1.4- Katlarn Katlanmas

Resimlerin incelenmesini, temin edilmesini ve gnderilmesini kolaylatrmak, dosya dolaplarnn en kk hacimde ve standart ekillerde olmalarn temin etmek iin resim formalar katlanmaldr. Orijinal resimler resim kad, aydnger, izim folyesi zerine izilmi resimler), katlanmamaldr. Burada bahsedilecek olan resimler, orijinallerden ekilmi kopyalardr. Katlamadan ama, katlanm resmin A4 formas byklne getirilmesi ve resmin sa alt kesinde bulunan ve neye ait olduunu gsteren baln (antet) dosya ald zaman grlebilecek ekilde en ste gelmesini salamaktr. Katlama ekli, konaca dosyaya ve kullanma amacna gre deiir. Katlama ekilleri TS 88de standartlatrlmtr.

1.4.1- Serbest Katlarn Katlanmas

Sol kenarna delik almayarak, dosyaya taklmayacak katlar, A4 formas bykl olan 210*297 lsn verecek ekilde katlanr. Aadaki ekilde A1 formasnn katlanma ekli verilmitir.

1.4.2- Klasrlere Konulacak Yapraklarn Katlanmas

A4 (210*297) formasna gre katlanm bir resim yaprann klasre taklabilmesi veya ciltlenmesi, gerektiinde yerinden karlmadan bir blmnn veya tamamnn alarak incelenmesi mmkndr. Bunun iin, yatay katlarndan yalnz birinin sol kenarndan balanmaldr. Alt yatay katn arkasna, katlanacak dier yatay katlarn sol kenarnn serbest kalmas ve balama deliklerini rtmemesi iin nce yapran sol st kesi katlanmaldr. Daha sonra, nce yatay katlar, sonra dikey katlar yaplmaldr. Bu resimlerde grlen ve katlanacak yerleri gsteren izgiler aslnda izilmez. Ancak katlamay kolaylatrmak zere orijinal resim katlarnn kenarlarnda katlamann yaplaca yerler belirtilmelidir.
X- 2:1 A2 X

1.5- Formalarn Dosyalanmas

Katlanm formalarn kullanlmak zere ilgili yerlere gnderilmesi veya dolaplarda muhafaza edilmesi amacyla dosyalara koyulmas gerekir. Klasre taklmayacak formalar, kapakl dosya, zarf ve poet ierisine konur. Delik delinerek klasre taklacak resim formalar iinse dosya ve klasr kullanlabilir. Telli dosyaya veya klasre taklacak resim formalarnn sk sk kullanlaca dnlerek, delik zmbasyla delinen yerlere, karton pullar ve bantlar yaptrlmaldr.

1.6- Orijinal Resimlerin Muhafazas

Orijinal resim; resim kad, aydnger veya izim folyesi zerine izilmi resimlerdir. Bu resimlerden istifade edilerek istenildii zaman kopyalar karlabilir. Bu sebeple muhafazalar da nemli bir konudur. Orijinal resimler, dolaplar ierisinde yatay olarak st ste, dey olarak yan yana aslarak veya rulo haline getirilerek muhafaza edilir. Gnlk ve her zaman kullanlan resimler, rulo halindeki katlar iin, resim masalarnn yannda bulundurulan kutular kullanlabilir. Bunlardan baka, orijinal resimler mikrofilmlere ekilerek veya bilgisayar disk, disket ve bant gibi bilgi saklama ortamlara kaydedilerek muhafaza edilebilmektedir.

1.7- Katlarn Resim Tahtasna Balanmas

Resim katlar, boyutlarna gre seilmi uygun byklkteki tahtaya balanr. Resmin abuk ve doru izilmesi, kadn yerinden oynamayacak ekilde gergin durmasna baldr. Bunun iin resim kadnn tahtaya uygun ekilde tespit edilmesi gerekir. Yaygn olarak kullanlan tespit arac selefon banttr. Kk katlar drt kesinden yaptrmak yeterlidir. Ancak, daha byk boyuttaki katlarn birka yerden daha yaptrlmas gerekir. Resim katlar tahtaya tespit edilirken, kullanlacak izim takmnn kenar (T-cetveli veya izim aparatnda yatay cetvel) kadn yatay kenaryla aktrldktan sonra st kesinden balanarak bantlanr. Kadn pot yapmamasna ve gevek durmamasna dikkat edilmelidir. Gnmzde, modern teknik izim masalarnda kullanlan tahtalar mknatsl plakalarla kaplanmtr. Katlarn tespiti iin ok ince metal eritler kullanlmaktadr. Tespit ilemi; bu eritlerle, katlar ypratmadan, ok sratli bir ekilde yaplmaktadr.

2- ZGLER
2.1- Genel Bilgi
Bilindii gibi, genel anlamda teknik resim, cisimlerin izgiyle ifadesidir. Bu ifadenin tam ve herkese ayn ekilde ve tam olarak anlalmas gerekir. Paralar, eitli geometrik elemanlardan meydana gelir. Bu elemanlardan kenar ve yzeyler, gzle grlebilir; ancak bazlar arka ksmlarda kalarak grnmezler. Ayrca bu elemanlar izerken, eitli biimleri dikkate alnarak el veya alet kullanlr. Ayn izgi eklini ve kalnln kullanarak izilmi bir resim yan tarafta gsterilmitir. Parann ekli ve boyutlar hakknda kesin bilgi sahibi olduka zordur. Yanlmalara drecek grn hatalar nedeniyle imalat srasnda istenilen eklin elde edilmesi mmkn olmayabilir.

Ayn eklin eitli izgiler kullanlarak izimi aada grlmektedir. Burada; grlen, grlmeyen kenarlar, eksen ve boyutlandrma iin deiik ekil ve kalnlklarda izgiler kullanlmtr. Bylece, para hakknda tam bir fikir sahibi olunabilmektedir. Para hakknda tam ve kesin bilgi sahibi olmak amacyla, teknik resimde eitli izgiler kullanlmaldr. Ayrca bu izgilerin herkes tarafndan ayn ekil ve kalnlkta izilmesi gerekir. Bunlarn ekil ve kalnlklar TS 88de verilmitir. izgi kalnlklar, izilen resmin gze ho gelmesi ve okunmasn kolaylatrmak asndan da ele alnarak tespit edilmelidir.
A-A

eitli kalnlklardaki izgilerle izilmi ayn byklkteki resim incelendii takdirde; en uygun ve gze ho gelen eklin ortadaki olduu anlalabilir. Aadaki ekilde gsterilmitir.

Bu aklamalarn altnda u sonuca varabiliriz; teknik resimde parann kolaylkla ve herkese ayn ekilde anlalmas iin, eitli ekil ve kalnlklarda izgiler kullanlmal, ayrca para bykse, kaln izgilerle; kkse ince izgilerle izilmelidir.

2.2- izgi eitleri

2.2.1- ekil Bakmndan izgiler

1978 ylnda yaynlanm olan TS 88 Teknik Resim Standardnda izgiler, 9 eit olarak belirlenmitir. Bu izgilerin ekil ve adlar aadaki izelgede grlmektedir. Ayn izelgede bu izgilerin kullanld yerler de belirtilmektedir.

ZG ETLER
A

UYGULANDII YERLER

A1- Cisimlerin grnen evrelerinde ve kenarlarnda Srekli izgi (kaln) A2- Trtllarn gsterilmesinde A3- Vida sonlarnda

ZG ETLER

UYGULANDII YERLER
B1- Arka kesit izgilerinde B2- l izgileri, l balama izgileri ve klavuz izgilerinde B3- Tarama izgilerinde B4- Yerinde dndrlm kesit evrelerinde B5- Sadeletirilmi eksen izgilerinde B6- Vida di dibi, dili ark di dip dairesinin gsterilmesinde B7- leme sonunda kalkan ilk evrelerin belirtilmesinde B8- l oku yerine konulan 45 eik izgilerde B9- Dzlem yzeyleri belirtmede kullanlan kegen izgilerinde B10- Kodlama yerlerinin belirtilmesinde B11- Detay grn izilecek yerler iin yaplan dairelerde

Srekli izgi (ince)

C1-Kesit ve grnleri snrlayan veya koparlm C1 Serbest el izgisi (ince) yerlerin belirtilmesinde C2- Serbest el izgisinin aletle izilen ekli C2
Zikzak izgi (ince)

ZG ETLER
D E Kesik izgi (ince)*
Noktal kesik izgi (ince)

UYGULANDII YERLER
D1- Cisimlerin grnmeyen evre ve kenarlarnda E1- Simetrik izimlerin eksen izgilerinde E2- Kesit dzlemlerin nnde kalan ksmlarda E3- Dili ark blm dairelerinde F1- Kesit dzlemi izlerinde

F
Ular kaln, ortas ince izgi kesit dzlemi izgisi

G H

Noktal kesik izgi (kaln) ki noktal kesik izgi (ince)

G- Ek ilem grecek yerlerin belirtilmesinde (Sertletirme, kaplama, vb.) H1- Komu paralarn evrelerinin gsterilmesinde H2- Hareketli paralarn ikinci konumlarnn belirtilmesinde. Arlk merkezinin belirtilmesinde

*) nce kesik izgi zellikle bilgisayar destekli izimlerde (CAD) ve orta kalnlktaki kalem ucunun bulunmad durumlarda tercih edilmelidir.

2.2.2- Kalnlk Bakmndan izgiler

Teknik resimde, kaln ve ince olmak zere iki izgi kalnl vardr. Bu kalnlklar arasndaki oran, 2den byk veya en az 2ye eit olmaldr.

Kaln izgi kalnl 2 nce izgi kalnl

izgi kalnlklar, resmin byklne, biim ve eidine gre; 0,18 0,25 0,35 0,5 0,7 1 1,4 ve 2 mm olarak kabul edilmitir. Bu izgi kalnlklar 4 ana grupta toplanmtr. Yani, teknik resimde 4 grup, izgi kalnl esas kabul edilmitir: Bu gruplar 0,35 0,5 0,7 ve 1 mmlik izgilerdir. Bunlar, ayn zamanda A tipiyle ifade edilen srekli kaln izgilerin de kalnldr. izgi gruplar ve her grubun kaln ince izgi kalnllar aadaki izelgede verilmitir.
ZG KALINLIKLARI ZG GRUPLARI 0,35 0,5 0,7 1 Kaln A, G 0,35 0,5 0,7 1 nce B,C1,C2,D,E,H 0,18 0,25 0,35 0,5 0,25 0,35 0,5 0,7 L VE METNLER N

Teknik resim iziminde ara ve gerelerin gelimesi, zellikle CADD=Bilgisayar Destekli izim ve Tasarm dalndaki gelimeler nedeniyle izgi eit ve kalnlklarnda baz ilaveler ve deiiklikler yaplmtr. Bu durum aadaki izelgede aklanmtr.

Deiik ve ilaveler
1- Noktal kesik izgilerde nokta yerine ksa bir izgi izilir.

Eski

Yeni

2- Orta kalnlktaki kesik izgi, ince izgi olarak kabul edilmitir.

3- Serbest el izgisinin kullanld yerlerde aletle izilen zikzakl (C2) ilave edilmitir. Bilgisayar destekli izimlerde izimin programlanmasnda, izgi eidinin azaltlmas daha ekonomiktir. Bu nedenle zaten ok az kullanlan orta kalnlktaki kesik izgi yerine, ok kullanlan ince izgi tercih edilmitir. Bu durum, izimde kullandmz 3 eit u yerine 2 u kullanacamz anlamna gelmektedir. izimin yapld Plotter cihazlarnda, serbest el izgisinin izilmesi yerine, zikzakl izgi daha uygundur. Yine ayn cihazla noktal kesik izgi izilirken, hareket halindeki izim ucunun aniden durup bir nokta meydana getirilmesi, mekanizma bakmndan sakncalar dourmaktadr. Bu sebeplerle, noktal kesik izgilerde; nokta yerine ksa izgi izilmesi ngrlmtr.

2.3- ZGLERN ZLMES

izilen resimlerin gzel grnmesi, izgilerin zelliklerine uygun izilmesiyle salanr. Bunun iin dikkat edilmesi gereken balca hususlar aada aklanmtr. a- izgi kalnlklar, standartlarda belirtilen ekil ve kalnlklarda olmaldr. b- izgi grubu, izilen resmin byklne gre seilmelidir. Ancak bir izgi grubu seildikten sonra btn resmin, bu grubun izgileriyle tamamlanmas gerekir. c- izgiler standart kalnlktaki ularla izilmelidir. Kurun kalemle izimlerde srekli kaln izgiler, B veya 2B; ince izgiler, H veya 2H ularyla ve uygun alm ekilde izilmelidir. d- Kesik izgiler, mmkn olduu kadar eit aralklarla ve ayn kalnlkta; resmin byklne gre 36 mm, aralklar 0,8~1,5 mm arasnda olmaldr. Aadaki ekilde ller gsterilmitir.

3....6

0,8....1,5

D1

e- Noktal kesik izgiler resmin byklne ve aadaki ekilde verilen llere gre izilmelidir.

7....15 111

10

111

E1

G1

10

11111

H1
Eksen izgisinin dolu ksmlar, birbirini kesmeli ve belirttikleri ksma ait ana izgiden 3~6 mmden fazla darya uzatlmaldr.
3...6 mm

f- Kesien srekli izgiler, kesime noktalarnda tamamal veya eksik kalmamaldr. Kalnlklar ayn, keleri keskin olmaldr.

g- Daire yaylaryla dorularn birleme yerleri, birbirinin devam gibi olmal, ke yapmamal ve teet birlemelidir.

h- Paralel izgiler arasndaki en kk aralk, en kaln izgi kalnlnn iki katndan hibir zaman az olmamaldr.
d 2.

d: Kaln izgi kalnldr.

2.d

- Kesik izgilerin grnler zerindeki durumlar da u ekillerde olmaldr. 1- ki kesik izgi, paralel olarak ok yakn izilirse (en az 2.d) izgi ksmlar, birbirinden biraz kak izilmelidir. 2- ki kesik izgi bir noktada birleiyorsa, ksa izgi ksmlar birletirilir. Kesik izgi, ikinci bir kesik izgiden balyorsa, ikinci izginin ksa izgisinden balanmaldr.

3- Kesik izgi, srekli kaln izgiden balyorsa; kesik izgi, srekli izgiyle birletirilir. Srekli izgiden sonra, kesik izgi devam ediyorsa, srekli ve kesik izgi arasnda boluk braklr.

4- Bir kesik izgi, baka bir kesik izgi veya srekli izgiyle kesiiyorsa, kesme noktalarna boluk olmamaldr.

5- kesik izginin, dolu ksmlar bir noktadan birlemelidir.

6- Bir dairenin bir ksm srekli, bir ksm kesik izgi ise, kesik izgilerin balang noktalarnda boluk braklr.

7- eitli yarapl yaylarn kesik izgilerle izimleri aada ekilde grld gibi yaplmaldr.

8- Kk apl deliklerin merkezlerinin belirtilmesinde, noktal kesik izgi yerine srekli ince izgi kullanlabilir.

9- izgilerin izilmesi ve zellikleriyle ilgili olarak verilmi olan bu ekillerden baka, karlatrma amacyla doru ve yanl izilmi ekiller aadaki izelgede verilmitir. lgili ekilleri inceleyerek, verilen yanl ekilleri izmemeye alrsanz, doru izgi izme alkanl kazabilirsiniz.

YANLI

DORU

YANLI

DORU

YANLI

DORU

YANLI

DORU

3- YAZI
3.1- Genel Bilgi
Yaz, dncelerin iaretlerle belirlenmesidir. Baka bir deyile, duygularmz, dncelerimizi ve anlatmak istediimiz eyleri, adna harf dediimiz belli iaretlerle gstermedir. Bu harfler bir lkenin diline uygun olan yazma sistemini - alfabeyi - oluturur. Harfler ayrca byk harfler, kk harfler, rakam ve eitli iaretler olarak deiik ekillerden meydana gelir. Biz yazy, standart ve biim bakmndan ele alp inceleyeceiz. Teknik resimde kullanlan yaz ve rakamlarn ayn ekil ve byklkte olmasn temin amacyla standartlatrlmas (bir rneklik) uygun grlmtr. Bu konuda Trk Standartlar Enstitsnce 1978 ylnda yaynlanan TS 88 YAZI standardnda; ISO 3098/1 ile ifade edilen uluslararas teknik yaz standard esas alnarak, lkemizde kullanlacak yaz tespit edilmitir. Ayn standart, 5 yllk bir gei dnemini takiben, 1984 ylndan bu yana yazlarn eski tip yaz yerine geeceini, yeni karakter ve biimlere sahip teknik yaznn kullanlmas gereini vurgulamtr. Bu sebeple biz de, bu yaz eklini ele alp inceleyecek, uygulamalarmzda ve rneklerimizde bu yazy kullanacaz.

Resim izerken, ne kadar dikkatli olursak olalm, resim zerindeki l rakamlarn ve aklama yazlarn gzel ve uygun yazamazsak, resmin deerini drrz. Ayrca yanl okumalara neden oluruz. Bu da bizi istenmeyen baz sonulara gtrebilir. izilen resmin daha gzel grnmesi iin, kullanlacak yaz byklklerinin uygun seilmesi gerekir. Aadaki ekilde farkl yaz ykseklikleriyle llendirilmi bir parann resmi grlmektedir. izgi kalnlklar ayn olan bu resimde a, b ve c ekillerinde kullanlan rakam ykseklikleri, iyi bir grnm vermemektedir. Ayn eklin farkl izgi kalnlklaryla izilmesinden sonraysa iyi bir grnm salanr. Bu deiiklii salayan tamamen izgi kalnldr.

Kalnlk 5

Kalnlk 5

Kalnlk 5

Kalnlk 5

Bu aklamalardan sonra u sonu kmaktadr. izgi kalnlklarnda olduu gibi, yaz ykseklii de, izilmi resmin byklne gre seilmelidir. Yaz ykseklii, byk resimler iin fazla, kk resimler iin az olmaldr.

3.2- Teknik Yazmda Kullanlan Yazlarn zellikleri

a. b. c. d. Yaz, okunakl olmaldr. Resimde kullanlan yazlar, ayn tipte ve zellikte olmaldr. Mikrofilm ve dier fotorafik oaltmalar iin uygun olmaldr. Harf ve rakamlarn, ok ince yazlarda dahi, aralarnda kabilecek bir karkl nleyebilecek derecede fark edilir olmas gerekir. Mikrofilm ve dier oaltmalarda, iki bitiik yaz kalnlnn veya harf ve rakamlar arasndaki boluun en az yaz kalnlnn iki kat olmas gerekir. Byk ve kk harflerin yaz kalnl ayn olmaldr. Birbirini takip eden iki yaz kalnlnn farkl olmas halinde aralarndaki boluk, kaln olan yaz kalnlnn iki kat olmaldr. ki harf veya rakam arasnda kafan boluun genilii, yazya daha iyi bir grnm kazandracaksa, yarya indirilebilir. Yaz kalnl, yaznn byklne ve trne gre seilmelidir. Yaznn birleen keleri keskin ve tam birlemi olmaldr.

e.

f. g. h. i.

3.3- Teknik Yazlarda Temel Terimler

Standart yazyla ilgili temel terimleri aklamak zere izilmi olan aadaki ekil incelendii takdirde, yazyla ilgili satr aralklar, harf ve keli meler arasndaki boluklar ve izgi kalnlklar daha iyi anlalacaktr.

3.3.1- Taz ykseklii (h)

TSE 89 Teknik Resim

Resimde kullanlan yaznn anma yksekliidir.

3.3.2- Byk harf ykseklii (h)

Resimde kullanlan yazlarda byk harflerin st uzants olan b, d, f, h, k, 1, t ve alt uzants olan g, j, p, y kk harflerinin ykseklikleri (h) kadardr.

3.3.3- Kk Harf Ykseklii (c)

Kk harf ykseklii, kk harflerin gvde yksekliidir. Uzants olmayan a, c, e, , m, n, o, r, s, u, v, z harfleri ile uzants olan b, d, f, h, j, g, k, 1, p, t, y harflerinin gvde ykseklikleri (c) kadardr.

3.3.4- Harfler Arasndaki Boluk (a)

ki harf arasnda bulunmas gereken boluktur. Bu boluun deeri, yaz yksekliine veya izgi kalnlna gre deiir. Ancak yazya daha iyi bir grnm salamak iin bu boluk, yan yana gelen harflerin ekline gre ayarlanmaldr.

3.3.5- Satr aral (b)

Satr aral, yazlan harf ve rakamlarn alt alta yazlmasnda, harflerin tabanlar arsndaki mesafedir. Kullanlan yaz yksekliine gre satr aral da deiir. Bu deer, yaz yksekliinin 1.4 kadardr. Ancak alt uzants olan g, j, p, y harflerinden dolay bu araln 1.6s kadar olmas daha uygundur.

3.3.6- Kelimeler Arasndaki En Az Aralk (e)

3.3.7- Yaz Kalnl (d)

En az aralk, yazlarda kelimeler arasnda braklmas gereken aralktr. Bunun deeri, yaz yksekliinin 0.5 ile 0.6s kadardr. Bu ise E veya B harfinin genilii kadar boluk braklaca anlamna gelmektedir.

Yaz kalnl, yazlan her harf veya rakamn izgi kalnldr. Bu da, kullanlacak yaz ucunun kalnln belirler. Yaz kalnlnn deeri; harf yksekliinin 0.07 ile 0.1i kadardr. Ancak metin ierisinde belirtilmesi gereken zel durumlarda bu kalnlk, yaz yksekliinin 0.14 kadar alnabilir.

3.4- Yaz eitleri, Boyutlar ve Oranlar

3.4.1- Yaz eitleri
Yazlar, ekil bakmndan, dik ve eik olmak zere ikiye ayrlr.

TEKNK
DK YAZI a) EK YAZI b)

Ayrca yaznn kullanlaca yerler dikkate alnarak, ince ve orta izgi kalnlklarndan meydana gelen A ve B tipi yazlar eklinde de ayrm yaplr. A ve B tipi yazlar, hem dik, hem de eik olabilir. Aadaki ekilde yaz ekillerini gsteren yaz rnekleri verilmitir. Yazlarn zelliklerini gstermek zere rnek olarak verilen bu yazlar, dik ve eik alar ierisinde yazlmtr. Bylece harflerin boyut, ekil ve zellikleri hakknda daha ayrntl bilgi edinilebilir. zel ve tipik yazlar, eitli dillerin aksan veya zel dil iaretleri, bu rneklerde yer almamtr.

A Tipi eik yaz

ABDEFgehjk123456!'%/?
3.4.2- Yaz Boyutlar
a. Byk harflerin h ykseklii, boyutlandrmada temel l olarak
alnr. b. Yaz iin standart h ykseklik basamaklar u ekilde belirlenmitir: 2.5, 3.5, 5, 7, 10, 12, 14 ve 20 mm c. Yaz ykseklik basamaklar arasnda 2 1.41 oran vardr ve bu oran standartlatrlm kat boyutlarndan alnmtr.

A Tipi dik yaz

Bu oran, kat zerindeki yazlarn kltme veya bytlmelerinde, resimle yaz arasndaki ahengin bozulmamas bakmndan nemlidir. d. h ve c ykseklikleri 2.5 mmden kk olmamaldr. Not: h=2.5 mmlik bir yaz kullanrken c ykseklii tabii ki 7/10.h oranna gre tespit edilecektir. Bu da 1.75 mmdir. e. d/h iin iki standart deer olan 1/14 ve 1/10 oranlar, en uygun deerlerdir. zellikle 1/14 oran, mikrofilm uygulamalar iin ok kullanlmaktadr. f. Yazlar, saa doru 75 eik yazlabilecei gibi, dik olarak da yazlabilir. Ancak makinecilikle ilgili resimlerde eik yaz kullanmak, alkanlk haline gelmi ve tavsiye edilmitir. g. Kk harf ykseklii c, alt ve st uzants olmayan harfler arasndaki en az aralklar a, kelimeler arasndaki aralk e, satrlar arasndaki en az mesafe b ve yaz kalnl d verilmitir. h. Satr aralarndaki en az uzaklk olan b ls, uzants olmayan a, c, e, , m, n, o, r, s, u, v, z harfleri iindir. st uzants olan b, d, f, h, k, l, f harfleriyle alt uzants olan g, j, p, y harfleri iin verilen b mesafesi, daha byk alnabilir. Bunun anlam ise, satr aralklarnn bu izelgede belirtilen deerlerde alnmas gereidir.

zellikler
Yaz ykseklii (Bykl) Byk harf ykseklii Kk harf ykseklii (sapsz veya kuyruksuz olanlar) h c

Oran

Boyutlar
2.5 0.35 3.5 1.05 0.18

(14/14) h (10/14) h

3.5 2.5
0.5 5 1.5 0.25

5 3.5

7 5

10 7

14 10

20 14

Harfler arasndaki aralk a Satrlar arasndaki en az uzaklk b Szckler arasndaki en az aralk e Yaz kalnl d

(2/14) h (20/14) h (6/14) h (1/14) h

0.7 7 1.5 0.35

1 10 3 0.5

1.4 14 4.2 0.7

2 20 6 1

2.8 28 8.4 1.4

zellikler
Yaz ykseklii (Bykl) Byk harf ykseklii Kk harf ykseklii (sapsz veya kuyruksuz olanlar) h c

Oran

Boyutlar
2.5 3.5 2.5 5 3.5 7 5 10 7 14 10 20 14

(10/10) h (7/10) h

Harfler arasndaki aralk a Satrlar arasndaki en az uzaklk b Szckler arasndaki en az aralk e

(2/10) h (14/10) h (6/10) h

0.5 3.5 1.5

0.7 5 2.1

1 7 3

1.4 10 4.2

2 14 6

2.8 20 8.4

4 28 12

Yaz kalnl

(1/10) h

0.25

0.35

0.5

0.7

1.4

3.5- Yaz Yazma lemi

Teknik resimde yazlar standart olduu iin, kullanlan yaz yazma aralar da standartlatrlmtr. Genellikle kurun kalem ve mrekkepli kalemler, hem elle, hem de yaz ablonlaryla yazmak zere zel biimlerde yaplmlardr. Bu sebeple yaz yazma ilemi, elle yaz yazmak ve ablonla yaz yazmak eklinde ayr ayr ele alnacaktr.

3.5.1- Elle Yaz Yazmak

Gzel ve standartlara uygun bir yaz yazabilmek iin, dikkatli, sabrl, temiz ve dzenli almak zorundayz. Yaz yazma ilemi, batan savma bir i olarak grlmemelidir. Bu arada katlarn kirletilmemesi, izim aralarn, tekniine uygun kullanlmas arttr. Yaz yazarken vcut, kol ve ellerle, gzlerin uyum iinde olmas gerekir. Gzmz, yaz yazlacak yere takriben 30 cmlik mesafede bulunmal, oturma yeri rahat olmaldr. Yaz yazlacak yer, tam nmzde ve masa kenarna paralel bulunmaldr. Genellikle k sol taraftan gelmelidir. Elle yaz yazarken, elimiz en az iki noktadan destek almaldr. Bunlar, parmak ve bilekle, avu arasndaki ksmlardr. Elle yaz, kurun ulu veya mrekkepli kalem kullanlarak yazlabilir. Kurun kalemin u sertlii HB veya B, kalnl ise yazlacak yaznn byklne gre olmaldr.

Mrekkeple yaz iin en ok teknik kalem izimleri kullanlmaktadr. Bu kalemlerle yaz yazma ilemi olduka zordur. Bu zorluk, ucun daima dik tutulmas mecburiyetinden kaynaklanmaktadr. Btn bu aklamalardan sonra ve gerekli artlarn salanmasyla serbest elle standart yaz yazabilmek iin aadaki hususlara dikkat edilmelidir. a. Harf ve rakamlarn biim ve karakterlerini iyi bilmek. b. Yazm srasnda her harf ve rakam iin kalem hareketlerinin ynn ve srasn bilmek c. ok yaz yazarak el alkanl kazanmak. Yukarda bahsedilen hususlarn yerine getirilmesi iin harf ve rakamlar oluturan ana izgilerin ve ekillerin incelenmesinde fayda vardr. 1. Harf ve rakamlarn yazlmasnda izgilerin hareket ve ynleri aadaki ekilde verilmitir. Balangta bu izgilerden bolca yaplarak el alkanl kazanlmaldr. Bu hareket ynleri ve izgi izme sras, sa elin kullanlmas esas alnarak tespit edilmitir.

Sol el Hareketi

Okullarmzda veya bu ile uraan yerlerde bir ok kii sol elini kullanarak yaz yazmaktadr. Bu durum dnlerek hareket ynleri ve sras ayrca tespit edilmitir. Genellikle farklln, yatay izgilerin ve hareketlerin yaplmasnda olduu grlmtr. Sol elini kullananlar (solaklar), yatay izgileri sadan sola doru izmelidirler.

2. Harf ve rakamlarn yazlmasnda izgi, paralelkenar ve dikdrtgenler istifade edilmektedir. Yaz yazma ilemine bu ekilde balanrsa daha kolay ve doru yazlr. Hangi harflerin, hangi ekil ierisine yazlaca ise aadaki tablolarda gsterilmitir.

3. Harf ve rakamlarn ayn hizada, ykseklikte veya eimde olmas iin balangta yardmc izgilerden istifade edilmelidir. Eik izgiler, geometrik izim ilemlerinden herhangi biriyle izilebilir.

4.5.2- ablonla Yaz Yazmak

Net olarak izilmi resimlerde kiisel hatalardan meydana gelebilecek yanllklar ve okuma zorluklarn ortadan kaldrmak, yaznn ayn tip ve ykseklikte olmasn salamak amacyla yaz ablonlarndan faydalanlr. Yaz ablonlar, 2.5, 3.5, 5, 7, 10, 14 ve 20 mm yksekliklerinde, dik ve eik; ayrca A veya B tiplerinde yaz yazmak zere standartlatrlmtr. Yaz ve rakam ekilleri ablon zerinde zel olarak delinerek yaplmtr. Bu nedenle kalem ucunun bu kanallar ierisinde hareket ettirilmesi yeterlidir. Ancak, yazlmak istenen yazya gre harflerin yan yana gelmesi salanmaldr. ablonla yaz yazarken ablon, T-cetveli, gnye, izim aparat cetveli veya zel hazrlanm cetvel kenarlarna aktrlr. Yazlacak kelimelerdeki harflerin istenilen yere getirilmesi iin ablon sol elle kaydrlr. Yaz ucu, yazlacak yere daima dik tutulmaldr. zellikle teknik izim kalemleri iin bu durum ok daha nemlidir. ablonla yaz yazmada yaz zellikleri, boluk deerleri, satr aralklar deimez. Ancak kalem ucunun, hareket yn ve sras uygun ekilde olmaldr. Bu yazlacak yaznn gzel grnmesini ve abuk yazlmasn temin eder. Ayn cmle ierisinde byk ve kk harfler olabilir.

Bu durumda, ablonun ters yz edilmesi yeterlidir. Bu srada ablonun kaydrld klavuz kenarn sabit kalnmasna dikkat edilmelidir. ablonla yazlan yazlarn hareket ynleri ve sras, yukarda bahsedilen hususlar yerine getirecei dncesi ile aadaki tablolarda verilmitir. Yn ve hareket sralar; hem dik, hem de eik yazlar ii deimez.

ablonla yaz yazmak iin, yazlacak yaznn yksekliine uygun teknik izim kalem ularnn kullanlmas gerekir. Bu durum ablon zerinde belirtilmitir. Genellikle yaz ucu kalnlyla birlikte renk kotlar da kullanlmaktadr. Piyasada satlan her teknik izim kalemiyle istenilen herhangi bir ablonda yaz yazlamaz. Bunun iin, ablon ve kalem arasnda uyum salanmaldr. ablonla yaz yazmadan nce, yazlacak yaznn balang yerinin belirlenmesi gerekir. Bunu tespit iin, yazlacak yaznn basit bir hesaplamayla ne kadarlk bir mesafeye saca nceden belirlenmelidir. Bunun iin verilen tabloda yararlanmak gereklidir. Burada esas olan, harf saysn, her harfin geniliini, harf ve kelimeler arasdaki boluu hesaplayarak toplam yaz alann bulmaktr.
Harf ve rakamlarn genilikleri, zelliklerine gre deiik deerlerdedir. Harf ve rakamlarn genilik deerleri, yaz yksekliine gre de deimektedir.

HARF ve RAKAMLAR
Byk harfler Kk harfler Rak amla r 1 0, 2, 3, 5 6, 7, 8, 9
Genilik oran

Yaz ykseklii. h
2.5 3.5 5 7 10 14 20

I,

,i l j c, f, r, t

1/10.h 2/10.h 3/10.h 4/10.h

0.25 0.5 0.75 1

0.35 0.7 1.05 1.4

0.5 1 1.5 2

0.7 1.4 2.1 2.8

1 2 3 4

1.4 2.8 4.2 5.6

2 4 6 8

C, E, F, L

b, d, e, g, h, k,n o, p, s, u, v, x, y,z

5/10.h

1.25

1.75

2.5

3.5

10

B, D, G, H, K, N O, P, R, S, T, U, Z A, M, V, X, Y

6/10.h

1.5

2.1

4.2

8.4

12

m, w

7/10.h

1.75

2.45

3.5

4.9

9.8

14

4-GEOMETRK ZMLER
4.1- Genel Bilgi
Teknik resmin tanm ve amalarnda akland gibi, cisimler kat zerine belli esaslara gre izilir. Bylece, bu cisimler hakknda gerekli bilgiler, ilgili kiilere ve yerlere aktarlr. Herhangi bir cismin ele alnacak olursa, bu cismin; nokta, doru ve dzlem gibi geometrik elemanlardan meydana geldii grlebilir. Aadaki ekilde byle bir para verilmitir.
Elips Yzeyi Nokta Dzlem yzey Doru izgi Yay Eri Hiperbol yzeyi Helis Kre kapa Teetler

Kare prizma

Kesien dorular

Paralel dorular

Dar a

Eik izgi

Geni a Koni

Silindir

Verilen bu ekli izebilmek iin eitli izim ara ve gereleri gereklidir. Bu ara ve gerelerin nasl kullanld ve izimin nasl yaplaca hakknda herhangi bir bilgi ve beceriye sahip deilsek, eklin izilmesi mmkn olmayabilir. Bu nedenle izimle uraan kiilerin, bu konuda yeterli bilgi ve beceriyi nceden alm olmalar gerekir. Konuyla ilgili olarak, teknik resim izimi srasnda, karlaacamz paralar kolaylkla ve doru olarak ifade edebilmek iin, yeterli bilgi ve beceri kazandracak rnek izimler bu nitede verilecektir. Geometrik izim yaplrken ayn zamanda T-Cetveli, gnye, pergel, kalem, silgi, cetvel, kat vb. ara ve gerelerin kullanlmas da renilmi olacaktr. Geometrik elemanlardan olan nokta, izgi ve dzlemin genel tanm ve nasl meydana geldii konusunda az ok bilgi sahibi olunmaldr. a. Nokta: Boyutsuz bir geometrik elemandr. Nokta, eitli izgilerin kesimesiyle meydana gelen ortak bir yer olarak grlebilir.

eitli noktalar

Yapacamz izimlerde bu noktalar, aadaki ekillerden birisiyle gsterilecektir.

b. izgi: Bir noktann eitli ynlerde hareket ettirilmesiyle meydana getirdii kabul edilen tek boyutlu geometrik elemandr. Aadaki ekilde eitli ynlerde izilen izgiler ve bu izgilerin meydana getirdii dier geometrik elemanlar grlmektedir. izgiler snrl olarak alnd takdirde doru veya eri paras olarak adlandrlr.
Paralel Dar dorular a Geni Dik a a Kesien dorular Eri izgi

Yatay doru

Dey doru

Birbirine dik doru

Zik zak doru

Eri izgi

c. Dzlem: En az 3 nokta veya bir noktayla izginin birletirilmesiyle meydana geldii kabul edilir. Bir dzlem daima iki boyutludur. Dzlemi meydana getiren eleman says arttka, dzlemin ekli ve ad da deiir. Belirli artlar altnda noktann birletirilmesiyle gen, drt noktann birletirilmesiyle drtgen ve sonsuz sayda noktann birletirilmesiyle daire meydana gelir. Aadaki ekilde bunlar gsterilmitir.

A A Drtgen C B 4 Nokta C Sonsuz Nokta D Daire

gen B 3 Nokta

Bu konu hakknda daha bilinli izim yapabilmek, ayn zamanda elimizin beceri kazanmasn kolaylatrmak amacyla kolaydan zora doru sistematik olarak bir sra takip edilecektir.

4.2- Dorularla (izgilerle) lgili Geometrik izimler 4.2.1- Paralel Dorularn izilmesi

4.2.1.1- Pergel Yardmyla Paralel Doru izmek

a. Bir doruya dndaki P noktasndan geen paralel doru izmek:
I. Yol:
1.

P noktas merkez kabul edilir. R yay kadar alan pergelle AB dorusu kesitirilerek C noktas elde edilir.
Pergel bozulmadan bu defa C noktas merkez alnr. P noktasndan geen ve AB dorusunu kesen bir yay daha izilerek D noktas elde edilir. Pergel PD yay kadar alp C noktasna konarak b yay kesitirilirse E noktas bulunur. P noktas, bulunan E noktasyla birletirilir. Bylece AB dorusuna, P noktasndan geen paralel doru izilmi olur.

2.

P
r

a
R R

b E
r B

3.

4.

II. Yol:
P
1.

P noktasndan geen ve AB dorusunu kesen herhangi bir doru izilir. C noktas merkez alnarak, CP kadar alan pergelle bir yay izilir ve D noktas elde edilir. P ve D merkez olmak zere izilip kesitirilen yaylarla E noktas bulunur. P ve E noktalar birletirilerek istenilen paralel doru izilir.
A A B

2.

3.

4.

b. Bir doruya bilinen a uzaklkta paralel doru izmek:

1. 2.

Pergel a kadar alr. AB dorusu zerinde herhangi C ve D noktalar iaretlenir. Bu noktalar merkez olmak zere iki yay izilir. izilen bu yaylara dtan gnye veya T cetveli yardmyla EF teeti izilir. Bylece AB dorusuna paralel doru elde edilir.
A a B

3. 4.

E a a

4.2.2- Dik Dorularn izilmesi

4.2.2.1- Pergel Yardmyla Dik Dorular izmek.

Dorunun zerindeki noktadan dikme kmak: bir

a.
1.

2.

3.

Doru zerindeki P noktas merkez olmak zere izilen yaylarla D ve G noktalar iaretlenir. D ve G merkez olmak zere doru dnda kesiecek ekilde iki yay izilerek F noktas elde edilir. D noktas F noktasyla birletirilir; bylece dikme izilir.

b. Bir dorunun ucundan dikme kmak:

I. Yol:
1.

P noktas merkez olacak ekilde R yay izilerek B noktas iaretlenir. Pergel ayar bozulmadan B merkez olmak zere Pden geen ve izilmi yay kesen bir yay daha izilerek C noktas elde edilir. B ve C noktalar birletirilerek uzatlr. Bu defa C merkez olmak zere ayn yayla izilen bu doru zerinde D noktas bulunur. P ve D noktalar birletirilirse, dorunun ucundan dikme izilmi olur.

2.

D R C R R A

3. 4.

5.

II. Yol:
R

1.

2.

3.

P merkezine gre R kadar alan pergelle B noktas iaretlenir. Pergel bozulmadan srayla; B, C ve D merkez olmak zere birbirini kesen yaylarla son olarak E noktas elde edilir. P ve E noktalar birletirildii takdirde dikme klm olur.

R
A B P E

III. Yol:
D
1.

5 F
4 E

P merkez olmak zere AB dorusu zerinde eit para iaretlenir. ve C noktas bulunur. P merkezine gre pergel drt eit parann toplam kadar alarak DE yay izilir. Bu defa C merkez olmak zere pergel be eit para kadar alr ve bir yay daha izilir.
1 C 3 2 1

4 3

3
2 2

2.

3.

4.

Elde edilen F noktasyla P noktas birletirilerek dikme izilir.

IV. Yol:
1.

P noktasndan sola doru 5 eit blnt iaretlenir. P3=R yarap olmak zere P merkezine gre, 3 numaral noktadan geen bir yay izilir. Bu defa P5=R1 yarap ve 4 numaral nokta merkez olmak zere R yarapl yay kesen bir yay daha izilir. ki yayn kesime noktas A ile P birletirilirse, P noktasndan dikme klm olur.
A P5=R1 R

2.

3.

4.

2 R

R1

c. Bir doruya dndaki bir noktadan dikme inmek

1.

I. Yol: P noktas merkez olmak zere AB dorusunu kesen bir yay izilerek C ve D noktalar iaretlenir.

2.

C ve D noktalar merkez olmak zere birbirini kesen iki yay izilir ve E noktas elde edilir.
E noktas P ile birletirilirse dikme inilmi olur.
A C

3.

II. Yol:
1.

2.

3.

Uygun bir yerde merkez kabul edilecek bir C noktas iaretlenir. P noktasndan geen ve AB dorusunu iki yerden kesen bir yay izilerek E ve D noktalar iaretlenir. E noktas P ile birletirilirse dikme inilmi olur.

4.2.3- Dorularn Eit Sayda Paralara Blnmesi

a)

Bir doruyu pergel yardmyla iki, drt ve sekiz eit paraya blmek:
Pergel, tahminen dorunun yarsndan biraz fazla alr.
Pergelle A ve B merkez olmak zere kesien iki yay izilir. Kesime yerleri birletirilerek C noktas elde edilir. Bylece doru iki eit paraya blnr. Elde edilen AC doru paras iin yukardaki ilemler tekrarlanrsa, AB dorusu drt eit paraya blnm olur. Elde edilen AD doru paras iin de yukardaki ilemler tekrarlanrsa, AB dorusu sekiz eit paraya blnr.

C AC=CB

1.
2.

C D AD=DC

3.

4.

AE=ED

5.

4.3- AILARLA LGL GEOMETRK ZMLER

A A Kollar

A 90 0 B Dik A C

4.3.1- A eitleri ve Tanmlar

Birbirini kesen izgiler arasnda kesime durumuna gre eit a meydana gelir. Bu alar ve elemanlar yan tarafta gsterilmitir.

B Tepe Noktas

A Ortay

2
B Geni A C

4.3.2- AILARIN ZLMES

Alar, eitli izim aletleri kullanlarak izilir. Bu amala yaplm a lerle (iletki) istenilen bir ann lme, tama ve izim ilemleri kolaylkla yaplr. Ancak burada gnye, pergel ve kareler yardmyla alarn izilmesinden bahsedilecektir.

a- Pergel yardmyla 15, 30, 45, 60, 75, 90, 105, 120, 135, 150, 165lik alar izmek:
Yandaki ekilde yarap R olan bir daire izilmitir. Pergel yard-myla belirli alarn 1/2 ve 1/3e blnmesiyle 15 ~ 165 arasndaki alarn nasl elde edil-dii grlmektedir.

b- Kareler yardmyla 15, 30, 45, 60, 75, 90, 105, 120, 135, 150, 165lik alar izmek:
Aadaki ekilde 4*4 birim kare lsnde izilen bir kare

yardmyla eitli alarn nasl izildii grlmektedir. zelikle, derslerde kullanlan kareli defterlere izim yaparken bu zellikten istifade edilmelidir.

2 1 1 1 Yatay 4 1 1 2 4 1

4.3.3- Verilen Bir Aya Eit Bir A izmek

1.

Pergel herhangi bir R yarap kadar alr. Verilen ann, A tepe noktas merkez olmak zere a kollarn kesen bir yay izilir. Pergel akl bozulmadan A' noktas merkez olmak zere bir yay izilir. CAB asnda (r) kiri uzunluu kadar alan pergel, dier tarafa E merkez olmak zere tanr ve C' noktas elde edilir. A' ve C' noktalar birletirilir. Bylece verilen aya eit baka bir a izilmi olur

C B A' A C B R A' A R B'

2.

3.

4.

B'

r = r'

C'

5.

B
E A

A' II

r'
E B'

4.3.4- ki A Toplam Kadar Bir A izmek

1.

2. 3.

4.

1 ve 2 deerinde iki ann kollarn kesen R yarapl bir yay izilir. Ayn yay, AC kenar zerinde A merkez olmak zere izilir. 1 ve 2 alarnn r1 ve r2 kiri boylar, izilen yay zerine toplanarak iaretlenir. Son kesime noktas D ile ann tepe noktas A birletirilerek iki ann toplam olan 1+2 deerindeki DAC as izilmi olur.

B R
r1

1
A
D R
r2

2
E

F D R 1+ 2 A
r2

B
r1

4.3.5- ki Ann Fark Kadar Bir A izmek

1.

2.

1 ve 2 deerindeki iki ann kollarn kesen bir R yarapl yay izilir. Ayn yay, EF kenar zerinde E merkez olmak zere izilir.

B R
r1

1
D

C
r2

3.

4.

1 ve 2 alarnn r2 ve r1 kiri boylar, izilen yay zerine birbirinden karla-rak iaretlenir. Son kesime noktas B ile ann tepe noktas E birletirilerek iki ann fark olan 2-1 deerindeki BEF as izilmi olur.

R E

F D
r1

r2

R 2 - 1

4.3.6- Bir Ay ki ve Drt Eit Paraya Blmek

1.

2.

3.

4.

Herhangi bir R yarap kadar alan pergelle, ann tepe noktas A merkez olmak zere, a kollarn kesen bir yay izilir. E ve F noktalar iaretlenir. E ve F noktalar merkez olmak zere kesien iki yay izilir ve D noktas elde edilir. D ve A noktalar birletirilirse, a iki eit paraya blnm olur. Ann drde blnmesi iin elde edilen a, yukardaki ilemlerin tekrarlanmasyla tekrar ye blnr. Sonuta ilk verilen a da drde blnm olur.

C D R1 G H

R1
E R

R1

4.3.7- 90lik Ay Eit Paraya Blmek

1.

Verilen BAC asnda, A merkez olmak zere R yarapl yay izilir. E ve D noktalar iaretlenir. Pergel akl bozulmadan, E ve D merkez olacak ekilde izilen R yarapl yay kesitirilir; G ve F noktalar bulunur. Bu noktalar, A tepe noktasyla birletirildii takdirde 90lik a, 30ar derece olmak zere eit paraya blnm olur.

2.

A B 1/3 E G

1/3
3.

F 1/3 R

C
D

4.3.8 - Kesi (tepe noktas) Belli Olmayan Bir Ann A Ortayn izmek
I. Yol:
1.

Ann bir kolu olan B dorusuna paralel ve dier kolu olan A dorusunu kesen bir izgi izilir. C noktas iaretlenir. C merkez olmak zere pergelle bir yay izilerek D ve E noktalar elde edilir. D ve E noktalar birletirilip B dorusunu kesecek ekilde uzatlrsa, F noktas elde edilir. Elde edilen DF dorusu iki eit paraya blnerek H ve G noktalar bulunur. H ve G noktalar birletirilirse verilen ann a ortay izilmi olur.
D C H E

2.

3.

A G

4.

5.

II. Yol:
1.

Ann kollar zerinde A ve B noktalar iaretlenir. Bu noktalar merkez olmak zere R yarapl yarm daireler izilir. Pergel akl bozulmadan a kollaryla yaylarn kesime noktalar merkez olmak zere izilen R yarapl yarm daireler zerinde ikier nokta bulunur. Bu noktalar birletirilip uzatlrsa C noktas elde edilir. C tepe noktas olmak zere meydana gelen ann a ortay bulunur ve izilirse, tepe noktas belli olmayan ann a ortay izilmi olur.
C A D

2.

3.

4.

III. Yol:
1.

Ann kollar zerinde A ve B noktalar iaretlenir ve birletirilir. A ve B merkez olmak zere istenilen R yarapl yarm daireler izilir. Ann kollaryla AB izgisinin iki yannda meydana gelen alarn ayr ayr a ortaylar izilir. A ortaylarn kesime noktalar olan C ve D birletirilirse, tepe noktas belli olmayan ann a ortay izilmi olur.

2.

3.

4.

A D

4.4- OKGEN ZMLER

4.4.1- okgen Tanm ve eitleri
eitli sayda noktalarn belirli esaslar dahilinde birletirilmesiyle elde edilen yzeyler eitli ekil ve isimlerle anlr. keli genler, drt keli drtgenler, be keli begenler vb. Bu okgenleri sralaryla aada izimleriyle gsterilmitir.

4.4.2- gen izimleri 4.4.2.1- Ekenar gen izmek

a. Bir kenar verilen ekenar gen izmek (pergel C yardmyla):
1. AB kenar verilen bir gen iziminde pergel AB kadar alarak A ve B merkez olmak zere kesien iki yay izilir.
2. Elde edilen C noktas A ve B keleriyle birletirilirse, ABC ekenar geni izilmi olur.
R R

I C

II

b.

Daire iine ekenar gen izmek veya emberi eit paraya blmek:
Pergel dairenin yarap R kadar alr. Dairenin yatay veya dikey eksenlerinden birisiyle emberin kesime noktas merkez alnarak, emberi iki noktada kesecek ekilde bir yay izilir. Elde edilen A ve B noktalar arasndaki uzunluk emberi eit paraya blen kiri uzunluudur.
Merkez olarak alnan noktann karsndaki C noktas A ve B ile birletirilirse daire iine ekenar gen izilmi olur.
C

1.
2.

R
A B

3.

4.

4.4.2.2- kizkenar gen izmek

a. Taban ve bir as verilen ikizkenar gen izmek
1. AB taban kenar izilir. 2. ABC as, A ve B kelerine tanarak izilir. 3. Elde edilen C noktas A, D noktas ise B kesiyle birletirilerek uzatlr. 4. izilen izgilerin kesitii E, tepe noktas olmak zere EAB ikizkenar geni izilmi olur.
A A E A

C B

b.

Taban ve bir ayrt verilen ikizkenar gen izmek.

AB kenar izilir.
Pergel CD=R kadar alarak A ve B noktalar merkez olmak zere kesien iki yay izilir. Elde edilen C noktas genin tepe noktasdr. Tepe noktas, A ve B keleriyle birletirilerek CAB ikizkenar geni izilmi olur.
A C R D B

1.
2.

3.

C R R

c.

Taban ve ykseklii verilen ikizkenar geni izmek.

A B h

1. 2. 3.

AB kenar izilir. AB dorusunun orta dikmesi izilir. Bu dikme zerinde pergelle h ykseklii iaretlenerek C tepe noktas bulunur. Bu nokta A ve B keleriyle birletirilirse, CAB ikizkenar geni meydana getirilmi olur.

4.

4.4.2.3- Dik gen izmek

a. ki dik kenar verilen dik geni izmek:
1. AB kenar izilir.
A C
B

2. A ucundan 90 dikme klr.

A

3. Bu dikme zerinde pergelle AC kenar iaretlenir. 4. Elde edilen C noktas B kesi ile birletirilirse, CAB dik geni izilmi olur.
A

b.
1.
2.

Daire iine dik gen izmek.

R yarapl daire izilir.
A

ember zerinde herhangi yerde, bir nokta iaretlenir.

bir

3.

A noktas, daire apnn emberlerle kesitii B ve C noktalaryla birletirilirse, dik gen izilmi olur.

4.5- DRTGEN ZMLER

4.5.1- Bir Kenar Verilen Kare izmek

a.
I. Yol:

Pergel yardmyla kare izmek:

1. 2.

3.
4.

5.

6. 7.

Pergel AB kadar alr. A ve B noktalar merkez olmak zere birbiriyle kesien iki yay izilir ve C noktas elde edilir. C noktasndan AB dorusuna bir dikme inilir. D merkez olmak zere A ve B noktalarndan geen r yarapl yay izilir ve dikmeyle kesitii M noktas bulunur. M noktas merkez olmak zere A ve B noktalarndan geecek ekilde bir daire izilir. lk izilen yaylarla bu dairenin kesitii E ve F noktalar iaretlenir. E ve F noktalar, izilecek karenin dier keleridir. Bu noktalar A ve B ile birletirilerek kare tamamlanr.

F C

M R A r D B

II. Yol:
1. AB kenarl kare izimi iin, A ucundan bir dikme klr. 2. A merkez olmak zere pergel, AB kadar alarak dikmeyi kesen bir yay izilir ve C noktas elde edilir. 3. Pergel akl bozulmadan B ve C merkez olmak zere birbirleriyle kesien iki yay daha izilir ve D noktas bulunur. 4. Elde edilen noktalarn birletirilmesiyle kare tamamlanr.
C D

4.5.2- Daire ine Kare izmek

a. 1. Konum: Kegenleri yatay ve dikey olan kare izmek:
1. Dairenin yatay ve dikey eksenleri sonra bu eksenlere gre daire emberi izilir. 2. Eksenlerin emberle kesime noktalar gnye ile birletirilirse kare izilmi olur.

b.

2. Konum: Kare kenarlar yatay ve dikey olan kare izmek:

1. nce eksenler, sonra da daire izilir. 2. 45lik gnyeyle veya pergel yardmyla 90/2=45lik iki yeni eik izgi elde edilir. 3. Bu izgilerin emberle kesitii A, B, C ve D noktalar bulunur. 4. Bu noktalarn birletirilmesiyle kare tamamlanr.

a. Pergel yardmyla izim:

1. AB uzun kenar izilir. 2. A ucundan dikme klr

4.5.3- ki Kenar Verilen Dikdrtgeni izmek

A A R2 R1 C B

3. Pergel, ksa kenar AC=R2 kadar alarak A ve B noktalar merkez olmak zere iki yay izilir. 4. Dikme ile kesime noktas C merkez olmak zere bu defa uzun kenar AB=R1 kadar alan pergel R2 yarapl yayla kesitirilir. 5. Elde edilen D noktas, C ve B noktalaryla birletirilerek dikdrtgen izilir.

4.5.4- ki Kegeni Verilen Ekenar Drtgeni izmek

1. Birbirine dik olacak ekilde iki izgi izilir
2. M kesime noktas merkez olmak zere pergel ksa kegenin yars kadar alr. C ve D noktalar iaretlenir. 3. Bu defa pergel uzun kegenin yars kadar alr. A ve B noktalar iaretlenir. 4. Bulunan noktalar birletirilirse drtgen izilmi olur.
A C

4.6- BEGEN ZMLER

4.6.1- Bir Kenar Verilen Begen izmek
1. A ve B merkez olmak zere AB kadar alan pergelle birbirini kesen iki yay izilir. Kesime noktas C iaretlenir. Buradan dikme izilerek D noktas bulunur. B ucundan bir dikme daha klarak yayla kesitii E noktas bulunur. D noktas merkez olmak zere, DE=R1 yarap kadar alan pergelle, AB kenarnn uzantsn kesecek ekilde bir yay izilir. Bu defa A merkez olmak zere, AF=R2 kadar alan pergelle DC orta dikmesini kesecek bir yay daha izilerek H ve G noktalar elde edilir. BH kenarnn simetrii olan AI kenar yay zerinde iaretlenir. Bylece bulunan noktalar birletirilerek begen tamamlanr.

2. 3. 4.

5.

6. 7.

4.6.2- Daire ine Begen izmek

1. Dairenin eksenleri ve M merkezine gre daire emberi izilir. 2. MD yarap uzunluu iki eit paraya blnr. 3. C orta noktas merkez olmak zere pergel, CA kadar alarak AE yay izilir. 4. Merkez A olmak zere AE=r kadar alan pergelle emberi kesecek ekilde bir yay izilir ve B noktas elde edilir. 5. Pergel akl bozulmadan B noktasna konan pergelle begenin dier keleri ember zerine srayla iaretlenir. 6. Bulunan noktalar birletirilerek begen tamamlanr.

B D E

4.7- ALTIGEN ZMLER

4.7.1- Bir Kenar Verilen Altgeni izmek
Pergel yardmyla izim:
1. A ve B merkez olmak zere AB=R kadar alan pergelle birbirini kesen iki yay izilir. Kesime noktas M iaretlenerek bu noktadan dikme izilir. M merkez olmak zere pergel akl bozulmadan A ve Bden geen bir daire izilir. Daire ile yaylarn kesitii C ve D noktalar elde edilir. Pergel yardmyla C ve D merkez olmak zere ember zerinde E ve F noktalar iaretlenir. Bulunan noktalar birletirilerek altgen izilir.
E F

2. 3.

4. 5.

6.

4.7.2- Daire ine Altgen izmek

Pergel yardmyla izim:
B

1. R yarapl daire izilir. 2. Pergel akl bozulmadan A ve B noktalar merkez olmak zere emberi kesen iki yay izilerek C, D, E ve F noktalar elde edilir. 3. ember zerindeki bu noktalar birletirilirse altgen izilmi olur.
C D

4.8- YEDGEN ZM
4.8.1- Bir Kenar Verilen Yedigen izmek
1. 2. 3. 4. A ve B merkez olmak zere AB kadar alan pergelle birbirini kesen iki yay izilir. Elde edilen C noktasndan dikme izilir. A ucundan 30lik a izilir. B ucundan bir dikme klarak izilen a koluyla kesitirilir. Bylece E noktas elde edilir. A merkez olmak zere AE=R1 yarapl bir yay izilerek orta dikmeyi kestii M noktas iaretlenir. M merkez olmak zere A ve B noktalarndan geen bir daire izilir. izilen daireyle AB=R yarapl yaylarn kesime noktalar F ve G iaretlenir. AB=R kadar alan pergelle, ember yedi eit paraya blnmek zere dier noktalar (H, L, N) iaretlenir. Bulunan yeni noktalarn da birletirilmesiyle yedigen elde edilir.
H N L

5.

M
G C E F

6. 7. 8.

9.

4.8.2- Daire ine Yedigen izmek

1. R yarapl daire izilir. 2. Pergel, akl bozulmadan A noktasna konarak M merkezinden geen ve emberi B, C noktalarnda kesen yay izilir. 3. B ve C noktalar birletirilerek O noktas elde edilir. 4. Elde edilen OB uzunluu, yedigenin bir kenar uzunluudur. 5. Pergel OB kadar alarak ember yedi eit paraya blnr. 6. Bulunan noktalar birletirilirse, yedigen izilmi olur.

M OB
Yedigen ken.

O B

4.9- SEKZGEN ZM
4.9.1- Bir Kenar Verilen Sekizgen izmek
1. 2. 3. A ve B merkez olmak zere AB=R kadar alan pergelle birbirini kesen iki yay izilir. Elde edilen C noktasndan orta dikme izilerek D noktas bulunur. D merkez olmak zere A veya B kadar alan pergelle yarm daire izilerek E noktas elde edilir. Bu defa E merkez olmak zere A ve Bden geen R1 yarapl daire izilir ve F merkezi bulunur. F merkezine gre A ve Bden geen R2 yarapl bir daire daha izilir. izilen bu dairenin R yarapl yaylarla kesime noktalar G ve H bulunur. AB=R kadar alan pergelle, ember zerinde dier noktalar (I, J, K, L) iaretlenir. Bu noktalar birletirilerek sekizgen elde edilir.
J K

I F C

4.

H
E D A B

5. 6. 7.

8.

4.9.2- Daire ine Sekizgen izmek

1. Daire izilir.

2. izilen dairede, 45lik gnye veya pergel yardmyla 90lik alarn a ortaylar izilir.
3. emberlerle bu a ortay izgilerinin kesitii noktalar iaretlenir. 4. Yatay ve dikey eksenlerini meydana getirdii drt noktayla birlikte elde edilen sekiz nokta birletirilerek sekizgen izilir.

4.10- DOKUZGEN ZM
4.10.1- Daire ine Dokuzgen izmek
1. 2. 3. Daire izilir. MA=R yarapnn orta dikmesi izilerek O noktas iaretlenir. O noktas merkez olmak zere R yarapl daire izilerek B noktas elde edilir.
B E D M O A

4.

5. 6. 7.

B noktas merkez olmak zere R yarapl yay izilerek C noktas elde edilir. C noktas, M merkeziyle birletirilerek D noktas elde edilir.
ember zerindeki ED mesafesi, dokuzgenin bir kenar uzunluudur. Bu mesafe ember zerinde pergelle iaretlenir ve dokuzgen elde edilir.

4.11- ONGEN ZM
4.11.1- Bir Kenar Verilen Ongen izmek
1. Bir kenar verilen begen izimindeki ilemlerin ayns uygulanarak bulunan G noktas M merkezi olmak zere A ve Bden geen R yarapl bir daire izilir. Bu dairenin AB yarapl yaylar kestii C ve D noktalar iaretlenir.
AB kadar alan pergelle dier blntler yaplarak ongen izimi tamamlanr.
M

2.
3.

4.11.2- Daire ine Ongen izmek

1. R yarapl daire izilir.

2. Ayn yarapla A merkez olmak zere Mden geen yay izilerek B ve C noktalar elde edilir. 3. B ve C noktalar birletirilerek O noktas bulunur. 4. O merkez olmak zere DO=R1 kadar alan pergelle DE yay izilir. 5. EM mesafesi, ongenin bir kenar uzunluudur. 6. Bu mesafe pergelle daire emberi zerine tanarak ongen izimi tamamlanr.

D B

E
Ongen kenar

4.12- ONBRGEN ZM
4.12.1- Daire ine Onbirgen izmek
1.
2.

R yarapl daire izilir.

A ve A1 merkez olmak zere Mden geen ve emberi kesen yaylar izilerek B ve D noktalar elde edilir. D merkez olmak zere DB=R1 yarapl bir yay daha izilir. Bylece, yatay eksen zerinde E noktas elde edilir. Bu defa B merkez olmak zere BE=R2 yarapl yayla ember zerinde C noktas bulunur. Bu onbirgenin bir kenar uzunluudur. BC mesafesi pergelle ember zerine tanarak onbirgen elde edilir.

3.

A'

4.

5.

4.13- ONKGEN ZM
4.13.1- Bir Kenar Verilen Onikigen izmek
1. Bir kenar verilen altgen izimindeki ilemler aynen uygulanr. Elde edilen O merkezine gre bir daire izilir. izilen bu dairenin AB=R yarapl yaylarla kesitii C ve D noktalar iaretlenir. AB kadar alan pergelle ember 12 eit paraya blnr.
D A B

2.

3.

4.13.2- Daire ine Onikigen izmek

1. R yarapl daire izilir.

2. Pergel ayar bozulmadan A, B, C ve D noktalar merkez olmak zere emberi kesen drt tane yay izilir. 3. Bu yaylarn emberi kestii noktalar birletirilirse onikigen izilmi olur.
C

4.14- Genel Metotlarla okgen izimleri

4.14.1- Bir Kenar Verilen okgeni izmek
1. AB kenar izilir. A ve B merkez olmak zere AB=R kadar alan pergelle birbirini kesen iki yay izilir. Elde edilen C noktasndan geen orta dikme izilir. C noktas, A ve B noktalaryla da birletirilerek ABC geni elde edilir. AC yay alt eit paraya blnr ve ayn blntler ortak dikme zerine C merkez olmak zere pergelle tanr. Dikme zerindeki 5 noktas merkez olmak zere, pergelle A ve Bden geen bir daire izilir. Bu dairenin AB=R yaylarn kestii noktalar birletirilirse begen izilmi olur. Ayn ilemlerle 6, 7, 8,....12 noktalar merkez olmak zere ve daima A, B noktalarndan geen daireler izilir. Kullanlan merkez numaras neyse, izilen daire iinde ayn sayda okgen izimi elde edilmi olur.

2.
3. 4.

12 10 11 9 8 7 6 5 4 3 2 1

5.

6.

AB=R B

4.14.2- Daire ine okgen izmek

1. 2. R yarapl daire izilir. Pergel, ap kadar alr. A ve B merkez olmak zere birbirini kesen iki yay izilerek C ve D noktalar elde edilir. AB ekseni, istenilen blnt says kadar eit paralara blnr. (Verilen rnekte, yedi eit para, yardmc bir doru yardmyla iaretlenmitir).

3.

4.

C ve D noktalar tek (veya ift) rakamlarla C birletirilerek uzatlr ve emberle kesitirilir. Not: C ve D noktalar tek rakamlarla birletirilirse okgenin tepe noktas aada, ift rakamlarla birletirilirse okgenin tepe noktas yukarda elde edilir. ember zerinde elde edilen bu noktalar birletirilerek okgen tamamlanr. Not: C ve D noktalar tek rakamlarla birletirildii iin yedigenin tepe noktas Bde elde edilmitir. Eer ift rakamlar birletirilseydi, Ada elde edilirdi.
B

5.

4.14.3- Yarm Daire Yardmyla okgen izmek

1. 2. okgenin bir kenar izilir. A merkez olmak zere pergelle AB=R yarapl yarm daire izilir. Bu yarm daire, istenilen okgenin kenar says kadar eit paraya blnr (rnekte alt eit paraya blnd). Bulunan her nokta, A noktasyla birletirilerek uzatlr. Elde edilen A2 dorusu, izilecek okgenin daima ikinci kenardr. Pergel AB veya A2 kadar alarak, srasyla 2,3,4,5 ve B noktalar merkez olacak ekilde daha nce uzatlm izgilerle kesitirilir. Elde edilen yeni noktalar birletirilerek okgen izilir.
A B

3.

4. 5. 6.

7.

4.14.4- Hesaplama Yoluyla Daire evresini Eit Paralara Blmek

RNEK: ap 50 mm olan bir daire evresi 6 eit paraya blnecektir. Kiri boyu hesab yaplarak bu ilemin gerekletirilmesini gsteriniz.
L=D.Sin180/n
D=50mm n=6 L=? L=50.Sin180/6=50*Sin30 L=25mm

N0t: Bundan yararlanlarak daire iine okgen izimleri de yaplabilir.

4.14.5- apn Eit Paralara Blnmesiyle okgen izmek

1. 2. 3. AB apnda bir daire izilir. Bu ap, istenilen okgene gre eit sayda paraya blnr. (Burada yedigen izimi yaplacandan yedi eit paraya blnr ve numaralanr.) A noktas merkez olmak zere bir blnt kadar alan pergelle BAnn uzantsn kesen bir yay izilir ve C noktas iaretlenir. Ayn ilem dikey eksenin st ksmnda da yaplr ve D noktas elde edilir. C ve D noktalar birletirilir. Bu izgilerin emberle birletii E noktas bulunur. E noktas 3 numaral blntyle birletirildiinde elde edilen EF uzunluu yedigenin bir kenar uzunluudur. Bu uzunluun daire evresinde pergel yardmyla iaretlenmesiyle okgen izilir. Not: izilmek istenilen okgenin emberi zerinde elde edilen E noktas her zaman 3. Blntyle birletirildii takdirde daima o okgenin bir kenar elde edilir.
D

4. 5. 6. 7.

E C A
0

F 1 2 3

M 4 5 6

B 7

8.

4.15EMBER DARE VE YAYLARLA LGL GEOMETRK ZMLER 4.15.1 Genel Tanmlar

Sonsuz sayda nokta; merkez ad verilen bir yere gre eit uzaklkta olacak ekilde birbiri ard sra gelirse, bir ember veya daire evresi meydana getirir. Sreklilik kazand iin elde edilen bu eri izgi eitli aletlerle izilir. Bu aletlerin en nemlileri pergel ve daire ablonlardr. emberin snrlad yzey, daire olarak bilinir.
Yay Daire kesmesi Dikey daire ekseni
B

Daire

Yatay ekseni
A

M-Merkez

Daire dilimi

Teet Doru

4.15.2- ap veya Yarap Verilen Daireyi izmek

1. Dairenin yatay ve dikey eksenleri izilir. 2. Pergel, bir cetvel zerinden l alarak yarap kadar alr. 3. Pergelin sivri ucu M merkezine batrlarak saat ibresi ynnde tam bir devir yapacak ekilde dndrlr. Bylece bir daire izilmi olur.

4.15.3- Dairenin Merkezini Bulmak

1. ember zerinde A, B ve C gibi nokta iaretlenir. 2. Bu noktalar birletirilerek AC ve CB kirileri elde edilir. 3. Bu kirilerin orta dikmeleri izilir. 4. Dikmelerin kesitii yer aranlan M merkezidir.
C

B M

4.15.4- Bir Yayn Merkezini Bulmak

1. Yayn u noktalar olan A ve Bden baka bir C noktas iaretlenir. C noktas, A ve B noktalaryla birletirilir. 2. Elde edilen AC ve CB kirilerinin orta dikmeleri izilir.
A M C

3. Orta dikmelerin kesime yerleri aranlan M merkezini verir.

4.15.5- Noktadan Geen Bir Daire izmek

1. A, B ve C noktalar birletirilerek AB ve BC dorular elde edilir. 2. Bu dorularn orta dikmeleri izilir. 3. Dikmelerin kesime yeri M noktas elde edilir.
E B C A M

4. Pergelin ucu M noktasna konarak A, B ve C noktalarndan geecek ekilde daire izilir.

4.16- EMBER VE TEET DORULARLA LGL GEOMETRK ZMLER

Bu blmde, verilen daireye teet doru izimleriyle ilgili rnekler verilecektir.

4.16.1- Daire emberi zerinde Bulunan Bir P Noktasndan Geen Teet Doru izmek
1. Pergelin ucu P noktasna batrlarak, M merkezinden geen ve emberi kesen bir yay izilir.
P

2.
3.

M merkezi, yayn emberi kestii A noktasyla birletirilerek uzatlr.

Pergel ayar bozulmadan, A merkez olmak zere izilen bu izgiyle kesien bir yay izilir ve B noktas elde edilir. B noktas P ile birletirilerek teet doru izilir.
M A B

4.

4.16.2- Bir Yaya Teet Doru izmek

1. Verilen yayn iki ucu (A ve B noktalar) birletirilir.
2. Meydana gelen AB kiriinin orta dikmesi izilir.
T A

3. Dikmenin emberi kestii nokta, (T) teet noktasdr. Bu noktadan AB kiriine bir paralel izgi izilir. Bu izgi, istenilen teettir.

4.16.3- Daire emberine Dndaki Bir Noktadan Teet Doru izmek

1. 2. P noktas, M merkeziyle birletirilir. PM dorusunun orta dikmesi izilir ve O noktas iaretlenir. O merkez olmak zere P ve Mden geen yarm daire izilir.
M

3. 4.

P O

izilen bu daireyle dier daire emberlerinin kesitii B noktas, teet noktadr. Bu nokta merkezle birletirilir. P noktas, B noktasyla birletirilirse, teet doru izilmi olur.

5.

4.16.4- Verilen Bir Doruya Teet Daire izmek

1. AB dorusu zerinde herhangi bir yerde T noktas iaretlenir. 2. T noktasndan bir dikme klr. 3. Bu dikme zerinde T noktasna gre pergelle yarap iaretlenerek M noktas elde edilir. 4. Pergel akl bozulmadan bu defa M merkezine gre Tden geen daire izilir.
A M B

4.16.5- ki Daireye, Dtan Ortak Teet Doru izmek

1. Merkezleri belli ve buna gre izilmi iki ayr dairenin M1 M2 merkezle aras iki eit paraya blnerek O noktas bulunur. O merkez olmak zere M1 ve merkezlerinden geen bir daire izilir. M2
T1 T2

2. 3.

Kk yarap, byk yaraptan karlarak, kalan deerdeki R1 R2 yarapyla ve M1 merkezine gre bir daire izilir. izilen bu yeni daireyle O merkezli dairenin kesime noktalarda A ve B elde edilir. M1 merkezi bu noktalarla birletirilerek uzatlr ve esas daireyi kesen T1 teet noktalar bulunur. A ve B noktalar M2 merkeziyle birletirilir. Pergel M2A kadar alarak, T1 teet noktalar merkez olmak zere kk daire kesitirilir ve T2 teet noktalar bulunur. T1 ve T2 noktalarn birletiren teet doru izilir.

A M1 B O M2

4. 5.

T2 T1

6.
7.

8.

4.16.6- ki Daireye ten Ortak Teet Doru izmek

1.

2.
3.

4. 5.

6.

7.

Merkezleri belli ve buna gre izilmi iki ayr dairenin M1M2 merkezler aras iki eit paraya blnerek O noktas bulunur. O merkez olmak zere M1 ve M2 merkezlerinden geen bir daire izilir. Yaraplarn toplam olan R1+R2 deerindeki yarapla, M1 merkezine gre yeni bir daire izilir. izilen bu daireyle O merkezli dairenin kesitii A ve B noktalar iaretlenir. A ve B noktalar M1 merkeziyle birletirilir ve T1 teet noktalar elde edilir. Pergel M2A kadar alarak T1 noktalar merkez olmak zere dier daire kesitirilir ve T2 teet noktalar bulunur. T1 ve T2 noktalarn birletiren teet dorular izilir.

A
T1 O

T2

M1
T1

M2

T2

4.16.7- Bir genin Kenarlarna ten Teet Daire izmek

1. Verilen ABC geninin a ortaylar izilir. 2. A ortaylarn kesime yeri, izilecek dairenin merkezi olarak iaretlenir. 3. M merkezinden genin her kenarna ayr ayr dikme inilerek T teet noktalar belirlenir. 4. MT kadar alan pergelle daire izilir.
T A

4.16.8- Bir genin Kelerinden Geen Daire izmek

1. Verilen ABC geninin kenar ortaylar izilir. 2. Kenar ortaylarn kesime yeri, izilecek dairenin merkezi olarak iaretlenir. 3. M merkezine kelerden geen izilir. gre daire
B C A

4.17- BRLETRME YAYLARIYLA LGL GEOMETRK ZMLER 4.17.1- ki Noktay Verilen Bir Yayla Birletirmek
1. Pergel, verilen R yay kadar alr. 2. Pergel, A ve B noktalarna ayr ayr konularak kesien yaylar izilir. 3. Kesime noktas M merkez olmak zere, A ve Bden geen yay izilir.
M 1. yay 2. yay

A
M

4.17.2- Bir Doruyla Bir Noktay Verilen Bir Yayla Birletirmek

1. Verilen AB dorusuna R uzaklkta DE paralel dorusu izilir. 2. Pergelle, P noktas merkez olmak zere DE dorusunu kesen bir yay izilir ve C noktas elde edilir. 3. C noktasndan AB dorusuna bir dikme inilerek T noktas iaretlenir. 4. Bu defa C merkez olmak zere P ve Tden geen yay izilmi olur.
C P

R RNEK

D P

A
T

4.17.3- Bir Noktayla Doru zerindeki Belirli Bir Noktay, Verilen Yayla Birletirmek
C

Bu defa verilen doru zerinde S noktas belirlenmi olsun. Buna gre; 1. P noktas, S noktasyla birletirilir. 2. Elde edilen PS dorusunun DE orta dikmesi izilir. 3. S noktasndan da dikme klr. 4. ki dikmenin kesitii C noktas merkez olmak zere P ve Sden geen bir yay izilir.

RNEK E C P

A D S

4.17.4- ki Doruyu Verilen Bir Yayla Birletirmek

a- Birbirine dik iki doruyu yayla birletirme 1. yol 1. Birbirine dik izilmi iki dorunun kesime noktas olan A merkez olmak zere, R yarap kadar alm pergelle her iki doru kesitirilir. Elde edilen T noktalar merkez olmak zere pergel akl bozulmadan iki yay daha izilerek kesitirilerek izilir.
T

RNEK

2.

3.

Bulunan M merkezine gre T noktalar, dolaysyla birbirine dik iki doru bir yayla birletirilmi olur.
A T

2. yol 1. 45 lik gnyeyle a ortay izilir. 2. Dorulardan birisine R kadar uzaklkta bir paralel doru izilir. 3. Kesime noktas Mden dorulara dikme inilir ve T noktalar iaretlenir. 4. R yarapl yay, M merkezine gre iki doruyu birletirir.

b- Dar a yapan iki doruyu yayla birletirme

1. Ann kollarna pergel yardmyla verilen R yarap mesafesinde paralel dorular izilir. 2. Bu dorularn kesitii M merkezi iaretlenir. M merkezinden ann kollarna dikmeler inilir ve T noktalar elde edilir. 3. R yarapl yay, M merkezine gre T noktalarndan geecek ekilde pergelle izilir.

RNEK

T M

c- Geni a yapan iki doruyu yayla birletirmek 1. Ann kollarna pergel yardmyla R yarap mesafesinde paralel dorular izilir. 2. Bu dorularn kesitii M merkezi iaretlenir. M merkezinden ann kollarna dikmeler inilir ve T noktalar bulunur. 3. R yarapl yay, M merkezine gre T noktalarndan geecek ekilde pergelle, izilir. Bylece geni a yapan iki doru bir yayla birletirilmi olur.

RNEK

M
T

4.17.5- ki Doruyu ki Ayr Yayla Birletirmek

1. 2. a- Dorular zerinde bilinen iki noktay iki ayr yayla birletirme: A ve B noktalar birletirilir. AB dorusu zerinde herhangi bir T noktas iaretlenir.
RNEK

3.
4. 5.

Elde edilen AT ve TB dorularnn orta noktalar izilir.

A ve B noktalarndan da dikmeler klr. Dikmelerin kesitii F ve C birletirilerek bu noktalar merkez olmak zere AT ve TB yaylar izilir.
F K A

b- Dorular zerinde bilinen bir noktayla dier doruyu birletirme:

1. AB dorusunda B ucu belli olduuna gre, bu noktadan bir dikme klr. E merkez olmak zere R yarapl bir yay izilir. Yine E merkez olmak zere pergel 2R kadar alarak bir yay daha izilir.
A
B

2.
3.

4.
5.

CD dorusuna R mesafede bir paralel doru izilerek F noktas elde edilir.

F noktas E merkeziyle birletirilerek T noktas bulunur.

F E T

6.
7.

F noktasndan CD dorusuna dikme inilerek G noktas elde edilir.

F merkez olmak zere pergelle R yarapl yay izilir.

4.17.6- Doruyla Daireyi veya Yay, Verilen Baka Bir Yayla Birletirmek
a- ten birletirme:
1.
2.

3. 4. 5.

AB dorusuna R mesafede bir paralel doru izilir. M merkezli dairenin yarap zerine R yarap ilave edilerek elde edilen r+R yarapl bir yay, izilen bu paralel doruyla kesitirilir ve C noktas elde edilir. C noktasndan AB dorusuna dikme inilir ve T1 noktas bulunur.
Yine C noktas, M merkeziyle birletirilerek T noktas elde edilir. C merkez olmak zere R kadar alan pergelle, doru ve daire birletirilir.

RNEK
M

T1

b- Dtan birletirme:
1. AB dorusuna paralel R mesafede bir paralel doru izilir. 2. r yarapl dairenin M merkezine gre r-R deerinde yeni bir yay izilerek C kesime noktas elde edilir. C noktasndan, AB dorusuna dikme inilir ve T1 noktas bulunur.
T C

RNEK

3.

4. M merkeziyle C noktas birletirilerek uzatlr ve T noktas elde edilir.

M

5.

C merkez olmak zere R kadar alan pergelle, doru ve daire birletirilir.

T1

4.17.7- ki Daireyi, Verilen Bir Yayla Birletirmek

a- ten birletirme:

1.
2.

M1 merkezli dairenin bu merkezine gre R1+R yarapl bir yay izilir.

RNEK

M2 merkezli dairenin merkezine gre de, R2+R yarapl bir yay izilir.
A

3. ki yayn kesitii A noktas bulunur. 4. A noktas, M1 ve M2 merkezleriyle birletirilir. T1 ve T2 teet noktalar elde edilir. A merkez olmak zere R yarapl yay izilerek iki daire iten birletirilir.
M1 T1

T2

M2

5.

b- Dtan birletirme:
1. M1 merkezli dairenin merkezine gre R1-r yarapl bir yay izilir. 2. M2 merkezli daire merkezine gre de R1-R yarapl yay izilir.
3. ki yayn kesitii O noktas elde edilir. 4. O noktas M1 ve M2, merkezleriyle birletirilip uzatlr T1 ve T2 teet noktalar bulunur. 5 O merkez olmak zere R1 yarapl yay izilerek iki daire dtan birletirilir.
T1 M1 M2

RNEK

T2

c- ten ve dtan birletirme

1. M1 merkezli daire merkezine gre KL+r yarapl yay izilir.

2. M2 merkezli daire merkezine gre de KL-R yarapl yay izilir. 3. ki yayn kesitii O noktas elde edilir. 4. O noktas M1 ve M2 merkezleriyle birletirilip uzatlrsa T1 ve T2 teet noktalar bulunur. 5. O merkez olmak zere KL yarapl yay ile dairenin biri dtan, dieri iten birletirilir.

RNEK
T2

M1 T1

M2

4.17.8- Bir Noktayla Daire veya Yay, Verilen Bir Yayla Birletirmek
C

1. P noktas merkez olmak zere R yarapl bir yay izilir.

2. M merkezine gre R+r yarapl bir yay daha izilerek kesitirilir. 3. C kesime noktas, M merkeziyle birletirilir ve teet noktas elde edilir. 4. C merkez olmak zere R yarapl TP yay izilir.
P

RNEK

C M T

4.18- YAY UZUNLUKLARININ BULUNMASI 4.18.1- Daire zerindeki Herhangi Bir Yayn Uzunluunu Bulmak
R yarapl daire zerindeki AB yaynn uzunluunu bulmak iin; 1.

2. 3. 4.

1. yol Dairenin yatay ekseni uzatlarak R yarap kadar bir mesafede C noktas elde edilir. C noktas, A noktasyla birletirilerek uzatlr. B noktasndan bir dikme klarak veya teeti izilerek E noktas bulunur. BE uzunluu, AB yaynn yaklak tam boyunu ok az bir hatayla verir.

Yay uzunluu E

Teet
A M

2. yol
1. AB kirii izilerek uzatlr. 2. AB kirii iki eit paraya blnr. 3. B merkez olmak zere pergel AB/2 kadar alarak yarm daire izilir ve C noktas elde edilir. 4. C merkez olmak zere CA=R yarapl yay izilir. 5. B noktasndan dikme klarak veya teet izilerek D noktas elde edilir. 6. BD uzunluu, AB yaynn yaklak tam boyunu ok az bir hatayla verir.

Yay uzunluu

Teet

4.18.2- Daire evre Uzunluun Bulmak

1. 2. R yarapl dairede A noktasndan yatay teet izilir. 30 lik merkez a izilerek teetle B noktasn meydana getirecek ekilde uzatlr. B noktas balang olmak zere bu teet zerinde adet yarap iaretlenerek C noktas elde edilir. C noktas, D ile birletirilir. D merkez olmak zere DC kadar alan pergelle yarm daire izilir. Dden geen yatay bir doru izilip yarm daire ile kesitirilerek E ve F noktalar bulunur. EF uzunluu, yarap R olan daire evresini ok az hatayla anmn verir.
E

evre=2r
D F

3.

M C 3 R 2 R 1

4. 5. 6.

A R

7.

4.19- OVAL ZMLER

Oval: Birbirine eit daire yaylarnn uygun ekilde paralel yardmyla birletirilmesinden meydana gelen elips eklidir. Baka bir deyile, elipsin pergelle izilmesi ovali meydana getirir.

4.19.1- Byk Ekseni Verilen Ovali izmek

1. 2. Ovalin yatay ve dikey eksenleri izilir. O merkezine gre A ve B noktalar AB/2 olmak zere pergelle iaretlenir. AO ve OB uzunluklar ayr ayr iki eit paraya blnerek C ve D noktalar elde edilir. C, O ve D merkez olmak zere yarap R=AB/4 olan daireler izilir. izilen dairenin birbirini kestii E, F, G ve H noktalar C merkezi, F ve G noktalar D merkeziyle birletirilip uzatlr. Bu uzantlarn, daireleri, kestii J, I ve K, L noktalar iaretlenir. Dier yandan bu uzantlarn dikey eksenleri kestii M ve N noktalar bulunur. M merkezine gre IL, N merkezine gre JK, C merkezine gre IAJ ve D merkezine gre KBL yaylar izilerek oval izimi tamamlanr.
M

3. 4.

5.

6.
7.

4.19.2- Kk Ekseni Verilen Ovali izmek

1. yol 1. Ovalin yatay ve dikey eksenleri izilir. O merkezine gre C ve D noktalar CD/2 olmak zere pergelle iaretlenir. O merkezine gre C ve D noktalarndan geen bir daire izilerek yatay eksen zerinde E ve F noktalar iaretlenir. C ve D noktalar E F ile, birletirilerek uzatlr. C merkez olmak zere CD kadar alan pergelle, HDG yay, D merkez olmak zere ICJ yay izilir. Bu defa E merkezine gre HAI VEF merkezine gre JBG yay izilerek oval tamamlanr.
I C

2.

3. 4.

5.

2. yol
1. 2. 3. Eksenler izilerek C ve D noktalar iaretlenir. OC uzunluu eit paraya blnr.
I C

O merkez olmak zere O2 kadar alan pergelle bir daire izilir, yatay eksenle kesime noktalar E ve F elde edilir. C ve D noktalar, E ve F noktalaryla birletirilerek uzatlr. C merkez olmak zere Dden geen GDH yay D merkez olmak zere Cden geen JCI yay izilir. F merkezine gre GJ ve E merkezine gre IH yay izilerek oval izimi tamamlanr.

1 A E O F

4. 5.

6.

4.19.3- Her ki Ekseni Verilen Ovali izmek

1. Yatay ve dikey eksenler izilir. O merkezine gre AB/2 olmak zere A ve B noktalar, CD/2 olmak zere C ve D noktalar pergelle iaretlenir. 2. A ve C noktalar birletirilir. 3. O merkezine gre OA uzunluu dikey eksen zerine tanarak E noktas iaretlenir. 4. C merkez olmak zere E noktas AC dorusu zerine tanr ve F noktas iaretlenir. T 5. AF dorusu iki eit paraya blnerek orta dikmesi; dikey ekseni J, yatay ekseni K noktasnda kesecek ekilde uzatlr. 6. OK kadar alan pergelle yatay eksen zerinde A L noktas iaretlenir. 7. J noktas L ile birletirilerek uzatlr. T 8. Bu defa DJ kadar alan pergelle dikey eksen zerinde M notas iaretlenir. M noktas K ve L ile birletirilerek uzatlr. 9. J noktas merkez olmak zere Cden gelen TCT yay, M noktas merkez olmak zere Dden geen TDT yay izilir. 10. Ayn ekilde, K merkezine gre TAT yay ve L merkezine gre TBT yay izilerek oval tamamlanr.

E M C F K O

D J

4.19.4- Bir Ekseni Verilen OV (Yumurta Erisi) izimi

1. yol 1. Eksenler izilir. AB/2=R olmak zere O merkezine gre bir daire izilir. A, B, C ve D noktalar iaretlenir. A ve B noktalar D noktasyla birletirilip uzatlr. Merkez A olmak zere Bden geen BE yay ve merkez B olmak zere Adan geen AF yay izilir.
A

2. 3.

F C

D
O

4.

Bu defa D merkezine gre EF yay izilerek ov izimi tamamlanr.

2. yol 1. Eksenler izilir. AB/2=R olmak zere O merkezine gre bir daire izilir. A, B, C ve D noktalar iaretlenir. O merkezinden 45 lik alar izilerek E ve F noktalar bulunur. E ve F noktalarndan geen teet dorular izilerek, bu dorularn yata ekseni kestii G ve dikey ekseni kestii H ve I noktalar iaretlenir. I merkez olmak zere AJ yay ve H merkez olmak zere BK yay izilir. G merkezine gre JK yay izilerek ov izimi tamamlanr.

H A E
45

2. 3.

J D G K

O
45

4. 5.

F B I

4.20- ELPS ZMLER 4.20.1- Daireler Yardmyla Elips izmek

1. 2. 3. AB ve CD apl daireler izilir. izilen bu daireler istenilen sayda paraya blnr.
E I C H G G A G G D I E F F J F F G G H F G J G B

Bu blntlerin kk ve byk daireleri kestii noktalar iaretlenir. Byk daire zerindeki noktalardan dey, kk daire zerindeki noktalardan yatay izgiler izilerek kesitirilir ve G noktalar bulunur. Bulunan bu noktalar pistole yardmyla birletirilerek elips izimi tamamlanr. Not: Pistoleyle izim yaplrken elipsin simetrii gz nnde bulundurularak, belli eriler iaretlenmeli ve izim buna gre yaplmaldr.
F

4.

F F

5.

4.20.2- Dikdrtgen Yardmyla Elips izmek

1. Yatay ve dikey eksenler izilir.

2.
3. 4. 5.

Pergel yardmyla O merkez olmak zere A, B, C ve D noktalar iaretlenir. Bu noktalardan geen dikdrtgen izilir. Dikdrtgen AO ve AE uzunluklar ayn sayda eit paralara blnr.

E 4 3

2
1 A 0 1 2 3

4 O

AE zerindeki noktalar C noktasyla birletirilir. 6. AO zerindeki noktalar D noktas ile birletirilerek biraz nce izilmi ayn numaral izgilerle kesiecek ekilde uzatlr. 7. Elde edilen noktalar pistoleyle birletirilerek elips izimi tamamlanr.

4.21- SPRAL ZMLER

4.21.1- Genel Bilgi
Sabit bir M noktas etrafnda dzgn hzla dnen bir doru zerinde bulunan ve M noktasndan da doru dzgn hzla hareket eden bir noktann geometrik yerine spiral ad verilir. Buna, Arimet Spirali de denir. Belirli ada bir dnme iin eriye spir ve alma miktarna da spir adm denir.

4.21.2- Spir Says ve Adm Verilen Arimet Spiralini izmek

1. 2. 3. 4. 5. Spir says: 1.5; spir adm: 18mm olarak verilen spiralin izimi: Yarap adm kadar olan bir daire izilir. izilen daire istenilen sayda eit paraya blnr. (Burada 8e blnd) ve merkezle birletirilir. OA adm da ayn sayda eit paraya blnr. Pergelin sivri ucu M merkezine konur ve iaretlenen 4 4' bu noktalar kadar alarak daireler izilir. izilen bu dairelerle evreden merkezi 3 birletiren ayn numaral izgilerin kesime 3' noktalar iaretlenir. 4' Bu noktalarn pistole yardmyla birletirilmesiyle bir admlk spir izilmi olur. 3' 2' 1.5 admlk spiral istendii iin, A 2 2' 8 7 6 5 4 3 2 1 1' noktasndan itibaren yarm adm kadar alnarak OB yarapl daire izilir. 4 blnt daha iaretlenerek O merkezine gre 1' izilecek dairelerle merkezden geen ayn A 8' numaral izgilerin kesime noktalar belirlenir. 1 Bulunan noktalar pistole yardmyla birletirilerek B 1.5 admlk spiral izimi tamamlanr. 8 Not: izim ilemleri verilen bu spiral, iten da doru ve sa sarmldr. Ayn spiral dtan ie sarml olarak da izilebilir. Bu durumda numaralama ilemi, dtan ie doru yaplmaldr.

6. 7.

5'

5'

8.

7'

9.

4.21.3- Daire kl Spiral izmek

Spir says: 2; spir adm: 10mm plan spiral izimi; 1. 2. Yatay eksen izilir. Bu eksen zerinde O noktas iaretlenir. Admn yars kadar alm pergelle O merkez olmak zere yarm daire izilir. A ve B noktalar bulunur.

P/2

3.

Bu defa A noktas merkez olmak zere AB kadar alan pergelle yarm daire izilerek C noktas elde edilir.
Tekrar O merkez olmak zere OC kadar alan pergelle yarm daire izilir ve D noktas bulunur. Bir defa daha A merkezine gre AD yarapl yarm daire izilerek spiral izimi tamamlanr.

C
A 0 B

4.

5.

4.21.4- gen kl Spiral izmek

Spir says: 1; spir adm: 18mm olan spiral izimi; Bir kenar, admn 1/3ne eit olan ekenar gen izilir ve keleri iaretlenir. 2. C-A, B-C ve A-B dorularndan izgiler izilip uzatlr. 1. 3. C noktas merkez olmak zere, A noktas kadar alan pergelle AD yay izilir.

D C A B E

4. B merkez olacak ekilde D kadar alan pergelle DE yay izilir. 5. A merkez olacak ekilde AE kadar alan pergelle EF yay izilerek 1 spir izilmi olur.

4.21.5- Kare kl Spiral izmek

Spir says: 1; adm: 20 mm olan spiral izimi; 1. 2. 3. 4. Bir kenar admn ne eit olan kare izilir ve keleri iaretlenir. C-D, B-C, A-B ve D-A dorularndan izgiler izilip uzatlr. D merkezine gre DA yarapl AE yay izilir. C merkezine gre CE yarapl EF yay izilir. B merkezine gre BF yarapl FG yay izilir. A merkezine gre AG yarapl GH yay izilerek 1 spiral izilmi olur.

C G

A B

5.
6.

4.22.1- ap Belli Bir Dairenin Evolvent Erisini izmek 6' 1. ap verilen daire izilir.
2. Daire, istenilen sayda eit paraya blnr (Burada 12 paraya blnd) ve iaretlenir. aretlenen bu noktalardan teet dorular izilir. Pergelin ucu 1 noktasna konup 0 noktasna kadar alarak 01 yay; 2 noktasna gre 1 kadar alarak 1 2 yay;.........12 noktasna gre, 11 kadar alarak 11 12 yay izilir. Bylece evolvent (daire anm) erisi tamamlanr. Not: Evolvent erisi dili arklarda bir di profilinin iziminde ok kullanlr.
5' 7' 4' 3' 2' 1'
1 0 7 11 10 9 8

4.22- EVOLVENT (DARE AINIMI) ERS ZM

8'
2 3 4 5 6

3. 4.

9'

evre=.D 12'

D 10'

11'

4.23- PARABOL ERS ZMLER

4.23.1- Genel Bilgi
Odak denilen deimez F noktasyla dorultman veya klavuz ad verilen sabit bir doruya, eit uzaklktaki noktalarn geometrik yerine parabol denir. Pratikte parabol, yan ayrtlarna paralel kesilen bir koninin, kesit yzeyini snrlayan eri izgi olarak tanmlanr.
R

F
Parabol erisi T Tepe noktas Dorultman C B

FT=TC FC=FT+TC DE=FD=R

4.23.2- Odak Noktas ve Dorultman Verilen Bir Parabol Erisini Pergel Yardmyla izmek
1.
2. 3.

AB dorultman ve zerinde iaretlenen C noktasndan geen dikme izilir. FC mesafesinin yars alnarak T tepe noktas bulunur. T noktasndan dorultmana ve birbirine istenilen sayda paralel izgi izilir ve numaralanr.
Pergel ayaklar C1 kadar alp F odak noktasna konup 1 numaral izgiyle kesitirilerek ve D, E noktalar bulunur. Bu defa pergel C2 kadar alp F odak noktasna konularak iki numaral izgiyle kesitirilir ve G, H noktalar bulunur. Ayn ilemler dier dorular iin de tekrarlanarak yeteri kadar nokta elde edilir. Bulunan bu noktalar T tepe noktasndan geecek ekilde pistoleyle birletirilerek parabol erisi izilmi olur.

A K S D C
1 2 3

4.

F4

T E H J L N

5.

6. 7.

4.23.3- Genilii ve Ykseklii Verilen Parabol Erisini izmek

1.
2.

Ykseklik ve genilik llerine gre dikdrtgen izilir.

Geniliin yar mesafesi, istenilen eit sayda paraya blnr (Burada 4e blnd) ve numaralanr. Ykseklik de bu blnt saysnn karesi kadar eit paralara blnr. Genilik zerindeki 1 ile ykseklik zerindeki 1 noktas kesitirilir. Genilik zerindeki 2 ile ykseklik zerindeki 4 noktas kesitirilir ve bu ilem dier noktalar iin aynen tekrarlanr. Elde edilen 1, 4, 9 ve 16 noktalar pistoleyle birletirilerek parabol erisi izilir.
Ykseklik A1 4 3 2 1 O 1 4 Genilik C 4 9 9 16 16 D

3.
4. 5.

6.

4.23.4- Tepe Noktas ve ki U Noktas Verilen Parabol Erisini izmek

a- Dikdrtgen yardmyla izim: Verilen iki u noktas E tepe noktasna eit uzaklkta olmas halinde uygulanr. 1. 2. 3. E tepe noktas ile B ve C u noktalarndan geen ABCD dikdrtgeni izilir. AB ve DC kenar istenilen sayda eit paraya blnr (Burada 4e blnd) ve numaralanr. Ayn sayda blme ilemi BC kenarnn yars olan OB ve DC iin de ayr ayr yaplr ve numaralanr. AB ve DC kenar zerindeki noktalar E tepe noktasyla birletirilir.

B 3

2 1
E 0 1 2 3 D 1 2 3 C

4.

5.
6.

BC kenar zerindeki noktalardan EO izgisine paralel izgiler izilir.

Ayn numaral noktalara ait izgilerin birbirleriyle kesitii noktalar iaretlenir ve pistoleyle birletirilerek parabol izilir.

b- Paralel kenar yardmyla izim:

Verilen iki u noktasnn eit uzaklkta olmas halinde uygulanr. 1. B, E ve C noktalarndan geen ABCD paralel kenar izilir. 2. Dikdrtgen yardmyla parabol iziminde uygulanan ilemlerin ayn tekrarlanrsa parabol erisi izilir.
E

B 3 2 1 0 1

2
3 D 1 2 3 C

4.23.5- ki U Noktas Verilen Parabol Erisi izmek

A 1 2 3 4 A 1 5 0 1 2 3 4 5 B

1.

2.

3.

4.

Bunun iin; 90, dar a veya geni a meydana getirecek ekilde iki dorudan faydalanlr. Her halde ayn ilem sras uygulanarak parabol izimi gerekletirilir. Alarn tepe noktas 0dan balamak zere yatay dorular istenilen sayda eit paralara blnr (Burada 6ya blnd) ve numaralanr. A noktasndan balamak zere AO dorusu da ayn sayda eit paralara blnr ve numaralanr. Ayn numaral noktalar birbirleriyle birletirilir ve dorular meydana getirilir. Elde edilen bu dorulara teet olacak ekilde pistoleyle izilecek olan eri, parabol erisidir.

2
3 4 5

A
1 2 3 4 5 0 2 3 5 B