T.

C ERCYES NVERSTES MHENDSLK FAKLTES MEKATRONK MHENDSL BLM

ELEKTRONK SSTEMLER LABORATUVARI DENEY RAPORU 2

1.TEMEL DEVRE TEOREMLER 1.1. Kirchoff Kanunlar - Akmlar ve Gerilimler Kanunu

Dm: Bir akmn iki veya daha fazla paraya blnd noktadr. Devremizdeki D1, D2, D3, D4 noktalar birer dm noktasdr. evre: Devremizin bir noktasndan balayp tekrar ayn noktaya gelinceye kadar devremizde dolatmz yoldur. Devremizde u deerindeki pilden balayp daha sonra D1, D2, D4 dmlerinde geip tekrar pile ulatmzda getiimiz yollara evre diyoruz. Kirchoff kanunlar, bizim devre zerindeki akmlar, gerilimleri, direnleri kolayca hesaplamamz salar. 1.1.1. Kirchoff Akmlar Kanunu Bir dme gelen akmlarn toplam, dmden kan akmlarn toplamna eittir. rnein devremizdeki D3 dmn dnelim: Bu dme I3 ve I4 akmlar geliyor ve dmden I6 akm kyor. Bu durumda:

I3 + I4 = I6 eklinde denklem kurabiliriz. Biz bu denklemlere dm denklemleri diyoruz. rnein D2 dmn ele alalm: Bu dmden I2, I4 ve I5 akmlar kyor fakat giren akm yok. Dm denklemimiz yle oluyor:

I2 + I4 + I5 = 0 Tahmin edebileceiniz gibi bu denklem zldnde mutlaka baz akm deerleri (-) bazlar ise (+) kacaktr. Fakat biz burada sadece akmlarn ynlerine gre denklemleri oluturuyoruz.

1.1.2. Kirchoff Gerilimler Kanunu Bir evre ierisinde devreye verilen gerilim toplamlar ile harcanan gerilim deerlerinin toplam sfrdr. Pil devreye gerilim salar, direnler ise bu gerilimi harcarlar. Buradan yle bir denklem yazabiliriz:

u = u1 - u2 + u5 Ayrca; 0 = - u2 - u3 + u4 gibi bir denklemde yazabiliriz. Burada dikkat edilmesi gereken udur. Setiiniz evre iin bir yn belirlersiniz. Ayr ynde giden akma sahip direnler (+) gerilim, ters ynde gidenler ise (-) gerilim olarak yazlr. Bir elemana ait (+) (-) kutuplar belirlerken ise elemana akmn girdiin taraf (+) dier taraf (-) olarak belirlenir.

1.2.Sperpozisyon Teoremi Sper pozisyon yntemi birden fazla kaynak ieren devrelerde uygulanr. Herhangi bir elemana ilikin akm deeri bulunmak istendiinde, devredeki bir kaynak korunup dier tm kaynaklar (i empedanslar hari tutularak) devre dna karlr (kaynaklarn devre dna karlmas demek gerilim kaynaklarnn ksa devre, akm kaynaklarnn ise ak devre yaplmas anlamna gelir). Bu artlar altnda istenen akm fazr bulunur. Daha sonra ise

devrede tutulan kaynak devre dna karlarak (i empedans hari ) bir nceki admda devre dnda tutulan kaynaklardan birisi devreye konulur ve istenilen elemana ilikin akm fazr tekrar hesaplanr.Bu ilem tm kaynaklar ayn ileme tabii tutuluncaya kadar devam eder. Son admda ise hesaplanan tm akm fazrleri toplanr ve elemann gerek akm fazr elde edilir. Sper pozisyon teoremi yalnz eleman akmlarnn hesaplanmasnda deil, eleman gerilimlerinin hesaplanmasnda da benzer ekilde uygulanr. 1.3.Thevenin Teoremi Bir elektrik devresinde gerekli dnmler yapldktan sonra, devre bir gerilim kayna ile ona seri bal bir bir diren ile gsterilmesi. Elde edilen devreye Thevenin Edeeri denir.Gerilim kaynaklar ksa devre, akm kaynaklar ise ak devre yaplarak Thevenin edeer direnci bulunur. Thevenin en ok baml kaynaklarnn dnmnde iimize yarar. Baml kaynan etkisi devrede Thevenin edeer direnci olarak kendini gsterir. Bylece devreyi baml kaynaklardan arndrlm bir ekilde zebiliriz.

Bu teoremde direnlerden ve bataryalardan oluan ve iki k ucu bulunan devreler yerine seri bal bir diren (Re) ve bir bataryann (Ve) konulabilecei sylenebilir (Ve) edeer EMK :ykteki akm sfr olduu zaman k ularndaki gerilimdir (Re) edeer diren; (Ve)in 0 olduu R=0 olduu yk akmna orandr, yani ksa devre akmna orandr. 1.4. Norton Teoremi Dorusal bir devre,herhangi iki noktasna gre,bir akm kayna ve buna paralel bir diren haline getirilebilir.

Bunun iin; 1-)Herhangi iki nokta ular ksa devre iken geen akm kaynak akmdr 2-)Gerilim kayna ksa devre iken, iki nokta aras diren edeer direntir. Daha nce incelediimiz devreyi ele alalm ve Norton edeerini elde edelim.

Gerilim kaynaklarn ksa devre ederek Thevenin teoremine benzer olarak A B noktasn gren edeer direnci bulalm. V1 ve V2 kaynaklar ksa devre edilirse AB noktasn gren birbirine paralel iki adet 5 Ohm luk diren olur ( 3 Ohm +2 Ohm). Bunlarn toplam deeri de 2.5 Ohm dur. Edeer Ro direnci = 2.5 ohm olur. AB noktalar ksa devre edildiinde AB den akan k akm: = V / R kullanlarak k = 1+2 1 = 120/5 = 24 Amper 2 = 80/5 = 16 Amper k = 24+16 = 40 Amper olur

Ao edeer Akm kayna 40 Amper,Ro edeer diren 2.5 Ohm dur. O Halde AB noktasnda Rx den geen akm:yani Rx Rx = 40 x { Ro / Ro +R } olur Rx = 40 x { 2.5/ 17.5+2.5 } Rx = 40 x { 2.5 / 20 } Rx = 5 Amper olur.

2.DEVRELERN ZMLER 2.1.ekil 2.19. un Devre ncelenmesi

ekil 2.19. 2.1.1 Akmlarn Hesaplanmas:

( )

2.1.2 Gerilimlerin Hesaplanmas:

2.2. ekil 2.20 nin Devre ncelenmesi

ekil 2.20 2.2.1. Sperpozisyon Yntemi ile Devrenin ncelenmesi ncelikle E2 ksa devre yaplarak ilk akm deerleri bulunur. =1.375 kohm (akm yn saa doru)

2.durum iin E1 ksa devre yaplrsa;

(sola doru) (sola doru) (aa doru) Sonu;

2.2.2. Thevenin Yntemi ile Devrenin ncelenmesi Thevenin edeer direnci bulunurken devreye baktmz noktadan sonra bir diren ve gerilim kayna varm gibi dnlr.

, 2.2.3. Norton Yntemi ile Devrenin ncelenmesi Herhangi bir direnten geen akm bulmak iin bu eleman devreden karlr ve geriye akm ve diren kayna varm gibi ilem yaplr. I3 akmn bulmak iin ;

I2 akmn bulmak iin ; mA

I1 akmn bulmak iin ;