Kendimiz Yapalm

Yavuz Erol*

Frekans ler
Bu ayki yazda PIC mikro denetleyici kullanarak dijital bir frekans ler yapmndan bahsediliyor. Bu proje sayesinde, herhangi bir dalga ekline sahip sinyallerin 1 saniyedeki tekrar says yani frekans llebiliyor. Frekans llecek sinyalin dalga ekli, ekil 1de grld gibi sinsoidal, kare dalga ya da gen dalga olabilir Frekans lm ilemi iin PIC mikro denetleyicinin CCP (Capture/Compare/PWM) birimi kullanlyor. Bu birim, yakalama, karlatrma ve pwm olmak zere ksmdan oluuyor. Bu projede sadece yakalama (capture) birimi kullanld. ekil 2de bu biriminin blok emas grlyor. eitleri bulunmakta (ekil 5). Bu projede harf ykseklii 14.2mm olan ortak katotlu krmz renkli displayler tercih edildi.

ekil 5: Display eitleri ekil 2: Yakalama birimine ait blok emas

Displayin bacak numaralandrmas ve segment isimleri ekil 6da grlmekte.

ekil 1: Dalga ekilleri

Tasarlanan elektronik devre ile 16Hz-100Hz arasndaki frekanslar ok hassas bir ekilde llebiliyor. lm sonular, virglden sonra iki hane olacak ekilde grntleniyor. Gerekletirilen devre 50.00Hz ile 50.01Hzlik iki sinyali ayrt edebilecek kadar hassas ve doru alyor. Bu proje ile eitli uygulamalar yaplabilir. Bir osilatrn istenen frekansta altndan emin olmak iin frekans llebilir, ebeke frekans kontrol edilebilir ya da bir motorun dakikadaki devir says (motor miline balanan uygun bir dzenek ile) llebilir. Ksaca, elinizin altnda profesyonel bir l aleti ya da osiloskop bulunmad zamanlarda bu devre ok ie yarar. Projenin yapm iin gereken malzemelerin listesi aadaki gibi. Proje maliyeti olduka dk.

PIC mikro denetleyicinin RB3/CCP1 adl giri bacanda aada belirtilen olaylardan biri olutuunda, 16 bitlik TMR1 zamanlaycsnn ieriinin 16 bitlik CCPR1H:CCPR1L saklayc iftine aktarlmasna yakalama (capture) deniyor. RB3 ucunda oluan olaylar srasyla yle: Her den kenar, her ykselen kenar, her 4. ykselen kenar, her 16. ykselen kenar. Eer yakalama ilemi ekil 3deki gibi her ykselen kenarda olacak ekilde ayarlanrsa, RB3 bacana uygulanan giri sinyalinin 1 periyodu sresince TMR1 zamanlaycs arka planda sayar ve sonucu otomatik olarak CCPR1H:CCPR1L saklayclarna ykler. Bu deerler PIC programnda dikkate alnarak sinyalin frekans kolayca hesaplanr.

ekil 6: Display bacak numaralar

ekil 3: 50Hzlik sinyal iin periyot

rnein RB3 bacana 50Hzlik bir sinyal uygulanrsa, TMR1in sayd deer 20000 olur. nk 4MHzlik kristal ile alan PIC iin TMR1 her 1 mikro saniyede bir kez sayar. Bu durumda 20mslik periyot sresince zamanlayc deeri 20000 olur. ekil 4de yakalama biriminin kullanm srasnda ihtiya duyulan saklayclar grlyor. Bu projede INTCON, T1CON, CCP1CON, PIR1 ve PIE1 adl saklayclarn krmz renkle iaretlenen bitleri dikkate alnd.

Frekans llecek sinyali PIC mikro denetleyiciye uygulamadan nce kare dalgaya dntrmek gerekiyor. ekil 7de 4N25 entegresi ile yaplm optik izolasyon devresi grlmekte. Bu devre sayesinde giri sinyali ile PIC devresi tamamen yaltlm oluyor ve gvenli bir alma salanyor. lm ularna herhangi bir dalga ekline sahip sinyal uygulanabilir. Sinyal genlii en fazla 15V olmal. Daha yksek gerilim uygulanrsa devredeki 1klk diren ar snp zarar grebilir. Bu devre ile ebeke frekans llecekse 220V/9Vluk bir transformatr kullanlmas nerilir.

ekil 7: Optik izolasyon devresi

ekil 4: Saklayc (register) bitleri

Yakalama birimi hakknda daha ayrntl bilgiler piyasadaki PIC kitaplarndan ve www.microchip.com sayfasndaki kataloglardan edinilebilir. Frekans ler projesinde gsterge olarak 4 adet 7 segment display kullanld. Piyasada harf boyu 10mm, 14.2mm, 20mm ya da 25mm olan display

Optik izolasyon devresinin ve PIC mikro denetleyicinin besleme gerilimini salamak zere ekil 8de grlen 5Vluk reglatr devresi kullanlabilir. Giri gerilimi 8-12V arasnda olmal. 9Vluk alkalin pille devre sorunsuz ekilde alr. Pilin ters balanmas durumunda devre zarar greceinden dikkatli olmak gerekir.

ekil 8: 5Vluk reglatr devresi

BLM ve TEKNK 84 Mart 2008

Kendimiz Yapalm
Frekans ler devresi ekil 9da grlyor. Devrede tarama yntemi ile srlen 4 adet display ve NPN transistrler bulunmakta. lm yapabilmek iin mikro denetleyicinin RB3 adl 9 numaral bacan ekil 7deki optik izolasyon devresinin kna balamak gerekiyor. Devre emasnda gsterilmedii halde, 2. displayin dp adl 5 numaral baca 1klk diren zerinden +5Va balanmal. Bylece gstergede 49.99 eklinde ksuratl saylar gstermek mmkn oluyor. Hi-tech PIC C derleyicisi ile yazlan C kodu ise aadaki gibi. Programn hex kodunu ve projenin dier ayrntlarn kendimiz yapalm kesine ait internet sayfasnda bulabilirsiniz.

ekil 14: BC547 transistrler

PIC mikro denetleyiciye yklenen programn sadeletirilmi ak diyagram ekil 15 ve 16da grlyor.

ekil 9: Devre emas

Devrenin board zerine kurulmu hali ekil 10da grlyor.

ekil 10: Devrenin tamamlanm hali

Devre, 5Vluk reglatr, optik izolasyonlu kare dalga reteci, display devresi ve NPN transistrl srme devresi olmak zere eitli blmlerden oluuyor. ekil 11-14de bu blmler daha yakndan grlyor.

ekil 11: Reglatr devresi ekil 15: Ak diyagram

ekil 12: Optik izolasyonlu giri devresi

Kaynaklar: Her Ynyle PIC16F628, Birsen Yaynevi, 2004. Mikrodenetleyiciler ve PIC Programlama (PIC16F628A), Alta Yaynclk, 2005. http://www.microchip.com PIC16F628 katalou

ekil 13: Displayler ve akm snrlayc direnler

ekil 16: Kesme alt program

Frat niv. Elek-Elektronik Mh. Blm yerol@firat.edu.tr

Mart 2008

85 BLM ve TEKNK