2 SHENJA MARS-PRLL, 2011

N shenj
t zgjedhjeve
Editorial:
olaendeikalfresklaku|limelezg|edh|everesidenciaIenSHAkurdoIilues
residenliakluaIarakObamaIshlek|on|loreqibrilinleresohendhemad|ei
ngazIIeu |o velm n|erzil me ng|yr l Ameriks, l ciIl e kishin vua|lur r dh|elra
vileng|yrneIkursoredheg|ilhgIobinngaseashluund|esenbolovndil
mlmirarIirindhedemokracinAlbolnukmbelilhua|aasn|ceiIanelilq
nukiugzuaasa|lore|eIshlea|on|shen|serkundrlg|ilhaIuraveeadre-
|lsiveqkishinndodhurnshekuIIinekaIuarrfundimishlbolsoivndilm
lmiraSadoqsolshumngaalavoluesedhemundl|enldshruardhense
sol Obama do l kandidohe| r residenl, mbase edhe do l kishle humbur, meg|ilhal
simboIikaengadhn|imilllrg|ilhmondolmbelelmomenlklhesenhislorin
e bols.
Nseklrrmeinlerrelo|mmereaIilelinshqilarnaIIkandolibinleqn|
shku|an a rishlinas l |el shum i inleresuar se kush do bhel kryelar i ashkis s
Tirans sese k|o ka Iidh|e l dre|lrdre|l me eiqendrn oIilike kuIlurore e arsi-
more l do shqilari Sias ksa| Iog|ike edhe n| liranas a rishlinas do l duhe| la
dinlemirIIiseondodhmezg|edh|elarIamenlarenMaqedoningasekluo
vihel n srov synimi shumv|ear i shqilarve r l qen faklor i rndsishm i
klvendioredheronarelzollfalilllyrekluIkurezg|ero|mklm
le|liranasidheshku|aniokaqdolduheshinl|enlbrengosuredherg|end|en
oIilikelshqilarvelKosovskunmungeslvizionillmirIIloIilikshlel-
formues, ndodhin imrovizime, nga l ciIal asla| l g|ilh dshrohen e endohen.
Shqilarl q ende nuk e kan nd|er gzimin e IIo|il q nd|eu bola me zg|edh|en
e Obams r residenl resin la nd|e|n kl n klo zg|edh|e Meg|ilhse skelikl
vazhdo|n l lundohen me cinizm se k|o shl velm n| uloi, ky numr i Shen|s
vazhdonlbeso|semeg|ilhaledherneovndillmira
Shen|aeklnumrivazhdonlbeso|seRamaeashaande|AIiAhmeliMenduh
ThaiRuOsmanieImerSeImaniknde|sidheIsaMuslafaHashimThaieRamush
Haradina|sirneshloreldhehumb|elelyreoIIo|nlishohinrle|gardhill
lyre oIilik.
Ajrin Gasni
SHENJA MAJ, 2011 3
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
Impresum:
6
11
20
9
14
SHANSI I HUMBUR I
PARTIS AME
ENIS SULSTAROVA
BETEJA PR TIRANN
SYL UKSHINI
GJYMTOJM EDHE
VETEN, DUKE
GJYMTUAR T TJERT
MILAZIM KRASNIQI
FYTYRA T VJETRA,
MASKA T REJA
SALAJDIN SALIHU
DUA TI SHOH
SHQIPTART T
BASHKUAR
INTERVIST - LEKA ZOGU
S
h
q
i
p

r
i
-
K
o
s
o
v

-
M
a
q
e
d
o
n
i
w
w
w
.
r
e
v
i
s
t
a
s
h
e
n
j
a
.
c
o
m
Revista Shenja
sht revist e
prmuajshme
mbarkombtare
politike, ekonomike
dhe kulturore.
Boton: Shoqata
Qytetare Kulturore
Vizioni M Shkup
rr. Samoilova
nr. 6 1000 Shkup,
Republika e Maqedonis
Tel.: + 389 (2) 2 3214 927
www.revistashenja.com
e-mail:
revistashenja@gmail.com;
info@revistashenja.com
Themelues:
Zeqirija Ibrahimi
Afrim Gashi
Kryeredaktor:
Afrim Gashi
Kolegjiumi redaktues:
Ermir Hoxha
(Shqipri),
Nuredin Ahmeti
(Kosov),
Qazim Strazimiri
(Shqipri)
Ramadan Aliti
(Maqedoni)
Zeqirija Ibrahimi
(Maqedoni)
Redaktor artistik & teknik:
Halil Berisha
Opinionet e artikullshkruesve
nuk paraqesin domosdosmrisht edhe
qndrimin e redaksis.
Vizion M
Nr. i xhiro-llogaris:
210059081320152;
Nr. i tat. 4030004524021
Tutunska Banka Shkup
4 SHENJA MAJ, 2011
Prmbajtja
25
55
86
38
70
MUNDSIT E
HARXHUARA
POLITIKE
KIM MEHMETI
REGJIMET DIK-
TATORIALE DHE
FUNDI I TYRE
AKIF EMRE
NEXHMIJE
PAGARUSHA,
DIVA SHQIPTARE
ISA VATOVCI
I FUNDMI I
OTOMANVE
ERVIN HATIBI
VIKTOR EMA-
NUELI DORZON
MBRETRIN
NEIL REES
PROFIL
AHMET ZOGU, NJ MBRET I
PAZAKONT
- SEAD CENA...18
ANALIZ
NJ VSHTRIM NGA SHKUPI
- RIZVAN SULEJMANI ... 23
ZGJEDHJET N SHQIPRI
RAMA VS BASHA
- ERMIR HOXHA ... 28
AKTUALITET
E KEQJA E MADHE E SHQIPTARVE
- NEBIL IKA . 30
SHPRNDAHUNI, PO NA NUMRO-
JN!
- ERGYS MRTIRI 34
OPINION
DAVIDI VS GOLIATI
- RAMADAN ALITI ... 37
N FOKUS
KOSOVA EKSPERIMENT I STAND-
ARDEVE
- FAHREDIN SHEHU ... 40
ANALIZ
21 JANARI I NJ SHQIPRIE T NJJT
- REDI SHEHU ... 42
OPINION
SHKPUTJA E SHQIPRIS NGA
REALITETI
- ELO HOXHA ... 46
N FOKUS
SEKULARIZMI JASHT HISTORIS
- BESNIK SINANI ... 49
EKONOMI
DISKRIMINIMI PRMES SHIFRAVE
- IZET ZEQIRI ... 52
BOTA N PLLMB
MALAJZIA NJE VEND UNIK I AZIS
- MESUT IDRIZ ... 58
ARSIM
BASHKIMI DO T FILLOJ ME
ABETAREN
- LAURA PAPRANIKU ... 62
ARKIV
SURVEJIMI POLICOR I LVIZJEVE
DHE
AKTIVITETEVE - QERIM LITA ... 66
KULTUR PROFIL
ANTIDESPOTIZMI N POEZIT E
MEHMET AKIFIT
- HYSEN MATOSHI ... 73
TRADITA KOMBTARE
VESHJA, KY SIMBOL I SHQIPTARIS
- DRITA HALIMI-STATOVCI ... 76
GJUHSI
SHQIPJA E INTERNETIT KULLER-
IZMI - NAIM BERISHA ... 79
TEATRI
KULTURE E JONA E PRMUAR,
E HUAJA PR ZEMR!
- SHKLZEN HALIMI ... 82
INTERPRETIME
HERMENEUTIK IMAZHI
- EDISON ERAJ ... 84
QYTETRIMI SHQIPTAR
ATDHEU YN, JOSHJA Q
VJEN NGA BUTRINTI
- ERMIR HOXHA ... 88
KULTUR SHQIPRI... 91
KULTUR KOSOV ... 93
KULTUR MAQEDONI ... 95
KULTUR DIASPOR ... 96
SPORTI SHQIPTAR
KUR POLITIKA PENGON EDHE SPOR-
TIN BLERIM SEJDIU ... 97
SHENJA MAJ, 2011 5
T
E
M
A

E

M
U
A
J
I
T
f Enis SULSTAROVA, Shqipri
I
arlia r Dre|lsi, Inlegrim
dhe Unilel (IDIU) n shly
dhe n Iig|rimin ouIIor
n|ihel edhe si arlia ame,
r shkak l re|ardh|es s dre|-
luesve kryesor dhe n| |ese l mir
l mbshlelsve l sa|. G|ilhashlu k|o
arli e ka shaIIur se shl|a ame z
vendin e ar le rogrami i sa|, or
g|ilhn| si |es e shl|es komb-
lare shqilare. G|ilhsesi IDIU-|a nuk
krkon l araqilel ara zg|edhsve si
n| arli q ka velm n| robIemalik
dhe as si n| arli krahinore, randa|
n arlikuIimin e sa| i mshon forl
shl|es s azg|idhur komblare l
shqilarve. Ky ozicionim araqilel
si idenlileli i ksa| arlie brenda sek-
lril oIilik n Shqiri: baIIina e faqes
virluaIe l IDIU-s rmban aruIIn
Iarlia e velme komblare shqilare.
Disa verimlari simboIike l arlis,
sh shrndar|a faIas e amuril
komblar n dill e feslave komblare
ose n rasle l l|era, syno|n ikrishl
l |ain kl kuml le qylelarl e Sh-
qiris.
amt dhe Greqia
Iryma komblare q IDIU-|a
krkon l rha dhe n|kohsishl
l rfaqso| nuk duhel ar si n|
maskim i ag|ends s veanl s ksa|
arlie r bashksin e shqilarve l
shrnguIur nga amria as Lus
s Dyl olrore. aml rb|n n|
shlres l shoqris shqilare q e ka
l rrn|osur idenlilelin komblar dhe
q e kan rc|eII ku|limin e sas-
lrimil elnik dhe Iidh|en me lokn e
lyre nga brezi n brez. aml nalyr-
shm |an baslion i do arlie ose
Iviz|e|e komblare n Shqiri. Nse
shleli shqilar e ka r delyr la
mbro| shl|en shqilare n lrsi,
shl|a ame ka l b| dre|lrdre|l
me krkesal e n| |ese l qylelarve
l Shqiris nda| Greqis, randa|
duhel l |el arsore n ag|endn e
marrdhnieve dyaIshe. Ir |esl
e l|era l Shqiris Ilnike, shleli sh-
qilar duhel l uno| s bashku me
inslilucionel, rfaqsuesil oIilik e
faklorl e l|er shqilar n shlelel e
Kosovs, Serbis, Ish-ReubIiks }u-
amt natyrshm jan bastion i do partie ose lvizjeje kombtare n Shqipri.
Nse shteti shqiptar e ka pr detyr t mbroj shtjen shqiptare n trsi, shtja
ame ka t bj drejtprdrejt me krkesat e nj pjese t qytetarve t Shqipris
ndaj Greqis.
Shansi i
humbur i
PARTIS
AME
SHQIPRI,
FUSHATA ZGJEDHORE
6 SHENJA MAJ, 2011
gosIIave l Maqedonis dhe MaIin e Zi.
Alher kur Shqiria i ka br bishl
angazhimil si shlel am r mbro-
|l|en e inleresave l shqilarve |ashl
kl shleli shl |uslikuar me a-
rimin se shqilarl n klo shlele kan
inslilucionel dhe rfaqsuesil e lyre.
Ndrsa r aml nuk qndron asn|
|uslikimiliIIIrlurineshlelilsh-
qilar dhe l oIilikanve l dy arlive
kryesore q kan qeverisur vendin n
n|zelvilelefundilshl|aamenuk
kaqen|eseag|endsdiIomalike
duke r|ashluar ndon| dekIaral l
veuar l residenlil ose kryeminislril
se shl|a ame ekzislon dekIaral e
ciIa men|her shl kundrshluar nga
homoIogl grek IrbaII lrysnis s
fuqishmegrekeKuvendiiShqiris
nuk arrili l miralo| n| rezoIul r
shl|en ame n vilin 2004. I zhgn-
|yer nga k|o braklis|e e shlelil dhe e
dy arlive l mdha bashksia ame
vendosi l rfaqsohe| me n| arli l
velendheaskarcimilldisar-
ar|evelbrendshmeIDIU|alashm
mund l quhel me Iol go|n zri i sh-
qilarve am.
Krkesat e PDIU-s
N Iig|rimin e IDIUs krkesal
e shqilarve l shrnguIur nga
amria arlikuIohen brenda shl|es
komblare dhe nga n| ersekliv
komblare K|o bie n sy edhe g|al
fushals s lanishme zg|edhore. Te
manifesli rogramor i arlis Iexo|m:
IDIU shl arlia e shl|es komb-
larearliaeshl|esameediasors
shqilareezhviIIimillqndrueshm
ekonomik e rua|l|es s lrashgimis
kuIluroreebashkimilekonomikkom-
blar dhe inlegrimil l shqilarve
gazela IrIind|a e Shqiris or-
gan i IDIUs nr f
Tubimi has i fushals zg|edhore
r ushlelin vendor u zhviIIua nn
aruIIn Un e dua Shqirin e
shkruar me shkron|a l mdha n baII
lsaIIssIaIIalillKongresevenTi-
ranIoshlaruIIsishleevendosur
n| harl e amris. I|aIimi i kryelaril
l arlis z Shlim Idrizi liluIIohel
Voloni r kauzn e shqilarve a-
lriol dhe hael me klo aI T
dashurmolradhevIIezrMiqlu-
arngaeg|ilhShqiriaIlnike}aku
|emiklusollg|ilhmlbashkuar
sekurrmlmolivuarsekurr|emi
bashkloskegegshqilarlKos-
ovs e amris shqilar q |elo|n
n Maqedoni MaI l Zi dhe Luginn
e IreshevsA|o q na bashkon shl
dashuria r vendin lon. Ne |emi sol
klu bashk sese molo|a |on shl
NeeduamShqirinMlul|ez
Idrizilholsearliaqaidre|lonnuk
ka br komromise dhe ka ngrilur
zrin kur arlil e e l|era kan heshlur.
Ai rreshlon faklel: Ne ishim kundr
marrvesh|es s u|rave me Greqin.
I|aIa shl r marrvesh|en e cak-
limil l kuril delar ShqiriGreqi
qurmosngaqeveriaorquhodh
oshlngaG|ykalaKushlelueseduke
qen se cenonle l dre|lal sovrane l
Shqiris. Ne kemi kundrshluar
l arl reg|islrimin e ouIIsis mbi
bazn e veldekIarimil l rkal-
sis elnike dhe felare lhol Idrizi
Numrimi i ouIIsis shl kundr-
shluar shum forl edhe nga shoqria
civiIeAkluaIishlAIeancaKuqeZin|
nismeshoqrisciviIeombIedhr-
malrn|eliciondre|luarKuvendil
r heq|en e yel|eve r elnin dhe
fenngayelsori}aedhefakliilrel
i qndrimil komblar l IDIUs q
rmend z Idrizi Ne ishim kundr
ngril|es s varrezave r ushlarl
grek duke krkuar recirocilel ra
ngril|en e varrezave n amri r
mra viklima l genocidil grek
M as vo|n qndrim l l|era si ai
kundrshievelDikMarlilel|
Ise i radhilm klu klo fakle l
mirn|ohura duke i ciluar nga aIimi
ikryelarillarlisIDIU|amerilon
Ivdala r klo qndrime arimore
n inleresin komblar miro vendi-
mi r l marr |es n koaIicionin
AIeanca r Qylelarin nuk na dukel
se shl n a|lim me rogramin e ar-
lis dhe me verimlarin e sa| l der-
ilanishmeMad|edolakonsideronim
n|shanslhumburfaklinqIDIU|a
nuk konkurron m e velme n zg|edh-
Tema e muajit
SHENJA MAJ, 2011 7
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
|el vendore, si e velm|a arli komb-
lare. IDIU-s i bn nder kundrshli-
mi n Kuvend i marrvesh|en lashm
l avIefshme l kuril ShqiriGre-
qi e ciIa ishle rmosur ikrishl nga
LuIzim asha dhe homoIogia greke
Dora ako|anis.
Pozitat politike
Meg|ilhal lani IDIU|a mbshlel
LuIzim ashn si kandidalin i Iarlis
Demokralike r ashkin e Tirans.
AIeali l|elr i IDIUs n koaIicionin
zg|edhor Lviz|a SociaIisle r Inle-
grim kryesohel nga z IIir Mela i ciIi
n oziln e zv/minislril dhe minis-
lril l |ashlm l Shqiris ka mbro-
|lurmeforcmarrvesh|elrkurin
dhe r varrezal e ushlarve grek l
vrar g|al Lu s Dyl olrore n
lerrilorin e Shqiris S fundi nuk
duhel harruar se meg|ilh roleslal
e IDIUs dhe shoqris civiIe qeve-
ria nuk ka hequr dor nga rfshir|a
e yel|eve r rkalsil felare dhe
elnike n yelsorin e numrimil l
ouIIsisqrilellzhviIIohelg|al
klviliIrarikalkryesorelan-
gazhimilkomblarlIDIUsarlil
e l|era l koaIicionil ku a|o bn |es
kanasurdhekanqndrimediame-
lraIishl l kundrla. K|o do l lhol se
|esmarr|a e IDIUs n koaIicionin
AIeancarQylelarinakashum
biendeshmerogramindheidenlile-
linesa|Kryelariiarlisnukmundl
|uslikohelIehlmeidenseklo|an
zg|edh|evendoredhe|oarIamenlare
r vel faklin se ai ua krkon voln
qylelarve ikrishl n emr l vIer-
ave dhe ideaIil komblar.
Misioni kryesor i n| arlie komb-
lare n Shqiri mendo|m se shl
edukimi i ouIIil sidomos i zg|ed-
hsve ara volimil, me iden se me
inleresal komblare nuk mund l
bhel komromis. N| arli komb-
lareduhellvendosn|vlqarl
midis alyre q oIilikishl mbro|n in-
leresin komblar dhe alyre q e lreg-
lo|n al N| arli komblare n Sh-
qiriduhellrikro|velouIIin
nkuliminqduhellazg|o|dhela
aso|oIilikishlrveruarsikoIe-
kliv alher kur rekel idenlileli dhe
inleresi komblar Ky mund l dukel
mision i amundur r n| arli l
renskennoIilikelShqirisor
shl misioni r l ciIin ka nevo| l
ngulshme kombi shqilar sol }emi
l veldshm q dinamika oIilike
kuadri Iig|or i zg|edh|eve dhe seci-
kishlnevo|arrua|l|enevolsnga
maniuIimi kan ushlruar lrysnin
r vendimin e IDIU-s r lu rresh-
luarkrahasIDsdheLSIsMiro
hisloria e IuraIizmil askomunisl n
Shqirikalreguarseasn|arliqka
hyrnhenedyarlivemlmd-
ha nuk ia ka daI mban la rua| r
n|kohlg|alveanlinesa|dhel
kro|n|segmenlbesniklvoluesve
KymsimvIenmshumalherkur
arlia e velme komblare nuk e ruan
vn q e ndan nga |okomblarl
a|o rrezikon l humbas idenlilelin
dherkrah|enealyreshqilarveq
|an n krkim l aIlernalivs komb-
lareZg|edh|elvendoreishinn|shans
rlulreguarvoluesven|aIlernaliv
nda|binomilIDISikrishlalher
kur dukel se eIeklorali n rg|ilhsi
shl i Iodhur nga kriza oIilike q
kloarlikankruar
Iara n| diIeme l ng|ashme IDIU
|adolg|endelrsriDy|anrrugl
q a|o mund l nd|ek ose si Lviz|a
Velvendos|e! n Kosov ose si
arlil aIIi Komblar e Lviz|a e
LegaIilelil n Shqiri n|ra mund l
quhel hislori suksesi r sa i rkel
eshs eIekloraIe q Lviz|a Velven-
dos|earrilinzg|edh|elearaoIilike
ku mori |es kurse l|elra adyshim
qshlhisloridshlimiIarlilaIIi
Komblar dhe Lviz|a e LegaIilelil
u formuan n Shqirin e vileve
me misionin e ring|aII|es s nacion-
aIizmil oIilik shqilar or alo nuk
qndruan dol n Iarlsin e misionil
l lyre Th|eshl dshluan n krimin
e aIlernalivs komblare duke u rf-
shirnaIeancalaarimlaoIilike
r hir l ushlelil dhe lani |an ka-
landisur si shlo|ca a esh l koaIi-
cionil AIeanca r Qylelarin r
l rluar lhrrimel nga lryeza e
IDsNsezg|edhrrugnekomro-
misil dhe aIeancave me arlil krye-
sore r hir l krkesave secike l
shqilarve am r ca koh edhe
IDIU|a mund l mbelo| si arli
q rfaqson kl bashksi miro
duhellakellqarlseshl|aame
nuk mund l b| shum rarime
a n| ringril|e l fryms komblare
l l g|ilh ouIIil shqilar dika
k|oqdyarlilemdhanukekan
rkrahur deri lani.
Tema e muajit
8 SHENJA MAJ, 2011
FYTYRA
T VJETRA,
MASKA
T REJA
K
a r l ardhur qershori,
bashk me l dhe zg|edh|el
arIamenlare. Iremlimel
e mome do li |een faIas
n| koh l re. Nn maska l re|a do l
shfaqen fylyral e v|elra. Makele lredi-
mensionaIe do l ro|eklohen n ekrane
l zakonshme. ola virluaIe do l ngu-
fas boln e lrishl reaIe. Iylyral e v|elra
do l belohen se nuk do li rsrilin ga-
bimel e rirsrilura. Liderl do l lhir-
ren n Iavdil e mome. Do l lrandel
e do mendel hisloria. Do l riformuIo-
hen ide l v|elra, sese do l mungo|n
ide l re|a. Ikslaza e ril|es s udis do
l ekIiso| eseIIlin qylelare...
Disa dil as zg|edh|eve, dshrimi
do l lriumfo| mbi ekslazn. Iylyral e
v|elra do l akin maskal e re|a IoIi-
lika do l udhhiqel srish me Iog|ik
lurme. K|o oIilik, sikurse lhoshle
WiII Duranl-i, n vern IIaloni, do
l Iarlso| AIqidh|adhin e ri, q nderon
lurmn n vend l n|erzve l dilur.
Iasla|, do l vazhdo| shfaq|a e re me
skenar l v|elr. IIilal oIilike shqilare
Njeriu q mendon,
thirret n prvoj.
Prvoja e der-
itanishme dsh-
mon se elitat
politike shqiptare
n Maqedoni jan
robresha ske-
mash t politiks
maqedonase. Ato
vepruan prgjat
dy dhjetvjearve
sipas skenarit t
paraprgatitur, pr
shkakun se nuk
kishin strategji
afatgjate veprimi.
f Salajdin SALIHU,
Maqedoni
ZGJEDHJET N MAQEDONI
T
E
M
A

E

M
U
A
J
I
T
SHENJA MAJ, 2011 9
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
l Maqedonis do l vero|n srish
brenda kornizave l kruara nga me-
kanizmaleeIilavemaqedonaseDol
IIo| gara r li shrbyer adronil
l ri ele|a e radhs do l bhel r
kacidhedhekurrubDolndahelr
shqilarl n| grimc ushleli sa r
lsunduarshqilarlNinslilucione
ubIikesdolkelaulonomiverimi
N krye l lyre srish do l |en zg-
|alimel serviIe Do l |en anlenal q
marrin sin|aIe nga seIil arliake Ir
g|ilhkadolvendoselsiaskrilereve
arliake T rin|l do l delyrohen q
lfshehinbind|elelyrerlsiguru-
ar n| vend une K|o g|end|e asla|
do l lheIIo| hiokrizin koIeklive
Do l nguIfalel sikurse deri m lani
mendimiiIirDolvazhdo|sundi-
mi i friks nga da Do l dg|ohel
velmzriiinleIig|encsarliakeA|o
do l na rodho| fakle mbi Iirin
evrleleciIasdol|elveseIirie
shlirK|oracserviIeeushleleve
mekazmaladukshmedolvazh-
do| l rrno| do vIer Me mish e
shirldolangazhohelrlkruar
kuIle ersonaIilelesh Do l aklrohel
mimikria uzqesh|el faIse do l vi-
zalohennfylyrKohadol|elcik-
Iike Rrelhore Unazore Do l ndodh
a|orlciInnakamsuarrvo|ae
derilanishme
Mua m mbelel li Iulem Zolil q
ky shkrim l |el n| Ia|lhil|e dhe |o
arashikim Me vile res lu skado|
afalishkrimevelmiardukurisho-
qrorelciIl|anoaqakluaIesin
kohnkur|anshkruar
N|eriuqmendonlhirrelnrvo-
|Irvo|aederilanishmedshmonse
eIilal oIilike shqilare n Maqedoni
|an robresha skemash l oIiliks
maqedonaseAloveruanrg|aldy
dh|elv|earvesiasskenarillara-
rgalilurrshkakunsenukkishin
slraleg|iafalg|aleverimiLuaelyre
urqendruabrendaIIo|ilUdamkos
oonenliqlzbardhe|velvel|aHer
asherebnkinseuafruansarl
brmashlrimineradhsIunksionu-
ansidinozaurqmbroninrovincal
elyreDhekaq
Ka r l ardhur qershori dhe
bashkmeledhevaIvil|aefamu|ve
shumng|yrsh Iylyral e v|elra nn
maska l re|a do l lhon Ishle se
naishleormnukdol|elashlu
Ndodhi ka ndodhi or lani do l
ndodhdikal|elrKshludola-
sinalarlciIlbesuamsedol|en
|es e hisloris I asi nuk u bn
|es e hisloris i mbelel hisloris
q l rsrilel Kudo shen|a araIa-
|mruese l Iehla r Iexim N Iislal
kandidalsh r deulel me g|as
dol|ensrishemralealyreqhyn
n skenn oIilike a u verikuar n
rend l ar n rofesionel e lyre
Do l |en emral e alyre q u ng|iln
noIimeleushlelilsianonimdhe
morn Iibrezal e ara l uns si de-
ulel ose si minislra Iasi n Maqe-
doni nuk volohel r Iisla l haura
orrosioneoIilikemeg|asfy-
lyralev|elradolvazhdo|nliIodhin
srishekranel
Nenukdolkeminevo|lidg|o-
|m g|al leksa asin fylyral e v|elra
nn maska l re|a r l ardhur n
rfundimsealonukkanfaremen-
dimG|uhashleIsqhaorlale
mendimil lhoshle rodski G|uhre|a
q rdorin sikurse lhoshle OrueIIi
shl eIsi i suksesil l lyre r l
br karrier oIilike sese arlil
nuk krko|n nga kandidall q l
mendo|norqlvero|namen-
duarNukkrko|nersonaIileleor
makinavolueseNukkrko|nzrine
qylelarilormegafonineseklevear-
liake Nuk krko|n nga ala q oIi-
likn la konsidero|n rinci organi-
zimi l sfers ubIike or velm si
vuIInelrushlelAlonukkrko|n
re| lyre q oIilikn la konsidero|n
sivendos|elaqesndrm|elqylelaril
dhe shoqris or velm r l qen
zg|alimearliakeIre|lyrekrkohella
rsrisin refrenin e zakonshm Ir
klvendosIideriakasemanda-
linuadhaqylelaridhe|oIideri
IrfundIulemsrishqkyshkrim
l|elIa|lhil|edhe|oarashikimIr-
vo|a e derilanishme nuk m I shleg
r lu fascinuar Akrei g|ilhsesi do
lakafsho|brelkosneciIaembarln
shinrlashluarIkazanal
10 SHENJA MAJ, 2011
f Syl UKSHINI, Kosov
Z
g|edh|el IokaIe l 8 ma|il do
l |en |o velm m l kush-
lueshmel n hislorin e Sh-
qiris, - 600 miIion Iek,
- or do l |en edhe vendimlare, si
r arlil oIilike, ashlu edhe r in-
legrimin evroian l shlelil shqilar.
Ia dyshim gara r Tirann do l |el
vendimlare r l ardhmen e Iideril l
IS-s, Idi Rama. Nse Iideri i sociaI-
islve rilon Tirann alher al dhe
ISs do li hael rruga r lore n
zg|edh|el nacionaIe. N l kundrln,
kryebashkiaku akluaI i Tirans do l
humbas oslin e l aril l arlis, e
me kl edhe ndrrn r lu br kry-
eminislr i shlelil shqilar. Iranda|,
k|o shl remisa rse fushala dukel
|ashlzakonishl e eIeklrizuar m
shum se kurr dhe rse Rama bn
n| fushal nga ak edhe nervoze dhe
rse rovon q dueIin e l eIekloraI
la zhviIIo| me erishn dhe |o me
kundrkandidalin e l LuIzim asha
ZGJEDHJET VENDORE T 8 MAJIT
Beteja pr
TIRANN
N rend t par, sht n dorn e pozits, t PD-s, q me prgjegjsi t bj gjithka
sht n dorn e saj pr t mos i dhn asnj pretekst Rams dhe socialistve t tij
pr t kontestuar rezultatin zgjedhor, domethn duhet t garantohet nj proces i
numrimit korrekt t votave dhe gjithka q vjen m pas, t jet tejet transparente.
T
E
M
A

E

M
U
A
J
I
T
SHENJA MAJ, 2011 11
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
Mad|e, nse e shohim n kl Iin|,
Ramalrfushalnelrkonleslimin
ezg|edh|evearIamenlarelvilil
ekaro|ekluarsifushalrlndezur
shirlralsociaIisldhenklmnyr
rlamba|lurg|aIIfrymnerivaIilelil
me IDn si n| karl r l mba|lur
IarladrenaIinnesociaIislvenkl
rbaII|e me demokrall Ior n| fakl
i madh shl kundr Rams Ai duke
krkuar n| mandal l arecedenl
dhemedokushlrkryebashkiakl
Tiransrlkalrlnhermeradh
sikur ka zhvendosur garn nga rraf-
shiIokaInalnacionaIsakohqai
mban limonin e arlis m l madhe
oozilare Iar n kl kulim sig-
urishl q shl shum e rilshme q
qylelarl lani e lul|e l krko|n ndry-
shime dhe l g|e|n n| gur l re
Th|eshl me kl verim Rama dukel
sikur lregon se nuk shl Iider i n| for-
mali nacionaI orse shl n| erson
i msuar r l qen i ari i Tirans
dhe k|o shl e velm|aueshme r
l Irve ksa| ai reeklon n| ner-
voz dhe Iodh|e, si dhe n| munges
l energ|is r l br ndryshime l
mlul|eshme n kryeqylelin shqilar
DukelsealimungonaIlernalivar
l br diferencn me kundrshlarl
e l randa| ai me ose a slraleg|i
dshironqfokusinefushalslazhv-
endos nga asha lek erisha dhe nga
robIemelebashkislekalonacionaIe
RamaiciIisifenomenoIilikungril
faI anliberishizmil vshlir se do l
mundllo|srishmbiklremis
Ashprsimi i vokabularit
N l n||ln koh sa m shum q
afrohel dala e zg|edh|eve vendore aq
m l sheshla bhen n|oimel dhe
Ia|melrn|ashrsimlvokabuIaril
oIilik n mes forcave oIilike g|al
ksa| fushale eIekloraIe q zakonishl
shoqrohel me fyer|e dhe shiel e
ndryshme l ciIal |an eIemenl q
shqelso|n s lermi shoqrin sh-
qilare edhe ashlu l Iodhur nga ri-
vaIileliIDISrshkaklmosn|oh|es
s zg|edh|eve arIamenlare nga k|o
e fundil Ira si zakonishl n klo
v|ellefundilmungonvuIInelirn|
fushaleIekloraIeeciIadolmundl
zhviIIohe|nmnyrlndershmedhe
ebazuarmbiargumenle
Veksa|arlilkonkurrenleohy|-
n n zg|edh|e me l n||lin Kod Zg|ed-
hor si ai i volimeve l kaIuara ku r
shkak l krizs oIilike nuk u morn
n shqyrlim n| sr roozimesh r
ndryshimlKodilngaOSIODIHR
i l bra qysh n vern e vilil
Iranda| shumkush shlron yel|en a
rbn k|o n| enges ao cenim l
ciIsis s volimeve n zg|edh|el e
ma|ilIorrfallkeqKodiZg|edhor
nuk ka qen e mundur l ndryshohe|
n momenlin e duhur rara klyre
zg|edh|eveIokaIeMeg|ilhalKodiIIe-
kloraI nuk shl robIemi kryesor n
kl konleksl or robIemi kryesor
shlmungesaevuIInelilrlzhviI-
Iuar diaIog dhe mungesa e vuIInelil
r mirkulim recirok konsidero-
|n vzhguesil vendor dhe ndrkom-
blar Sidomos shl e dukshme
kIima e acaruar dhe mosbesuese mes
aIve ozils dhe oozils si aso|
e moszg|idh|es s krizs oIilike n
vilel e fundil dhe k|o shlon skesn
se k|o do l |el remis r n| kon-
leslim l mundshm aszg|edhor si
dhe ka ndodhur rreguIIishl m ar
nga aIa humbse N rend l ar
shl n dorn e ozils l IDs q
merg|eg|silb|g|ilhkaqshl
ndornesa|rlmosidhnasn|
releksl Rams dhe sociaIislve l l
r l konlesluar rezuIlalin zg|edhor
domelhn duhel l garanlohel n|
roces i numrimil korrekl l volave
dheg|ilhkaqv|enmasl|elle|el
lransarenle
Iokshlumbarva|l|aeklyrezg|ed-
Tema e muajit
12 SHENJA MAJ, 2011
h|eve do l |el n| lesl i rndsishm
r rocesel inlegruese evroiane l
Shqiris dhe r imazhin e shlelil
shqilar n qendral ndrkomblare
l vendos|es. Iranda| nuk shl e ras-
lil q n rag l zg|edh|eve l 8 ma|il
n Shqiri, i drguari i ashkimil Iv-
roian u ka br lhirr|e oIilikanve
shqilar q qndro|n l qel dhe l
siIIen me rg|eg|si n mnyr q l
shmangel kIima armiqsore n mes
l demokralve n ozil dhe sociaI-
islve n oozil. Iikrishl debali r
zg|edh|el e kaIuara arIamenlare shl
arsye|a kryesore se Shqiria ka mbe-
lur n vendnumro n ecurin e sa|
dre|l ashkimil Ivroian. Tani klo
zg|edh|e |an n| rasl i mir q 20 v|el
as daI|es nga izoIimi i shlelil shqilar
dhe rmbush|es s reg|imil komunisl,
l zhviIIohen zg|edh|e l Iira e l dre|la.
Gara vendimtare
N driln e aeIil l I-s r qelsi,
o zhviIIohel edhe n| gar e ashr
r kryelar bashkie, e ciIa ksa| radhe
do l |el e n| rndsie vendimlare r
zg|edh|el e ardhshme arIamenlare. Si
e shnuam edhe m Iarl, Rama n r-
baII|e me kundrkandidalin e l LuI-
zim asha, do la kel n| yII n rril|e n
oIilik, i ciIi dha dorheq|e si minislr i
brendshm r l garuar kundr kreul
l Iarlis SociaIisle. asha mund l |el
i referuar r l arin e Tirans edhe
r faklin se Rama, duke qen kryelar
i IS-s dhe romolor i rrzimil l kry-
eminislril SaIi erisha, ka disa vile q
e ka braklisur qeveris|en e kryeqylelil
dhe si kryelar i oozils nuk arrili asn|
re| ob|eklivave l shaIIura, as ha|en
e kulive l volimil dhe as zg|edh|el e
arakohshme, asi r kl i mungoi
edhe rkrah|a ndrkomblare. Rama
sol g|endel n silual ku do l mund
l humbas edhe oslin e l aril l
bashkis, e o ashlu edhe al l kreul
sociaIisl Iranda| al m shum se
ashs, i duhel edhe bashkia, anda|
meveldekarovuarlikailaIizo|
ng|ar|el e 21 |anaril dhe n l n||ln
koh ka radikaIizuar n ekslrem bele-
|n oIilike me kundrshlarin. Mad|e,
shumkush ka menduar se as ng|ar-
|evel|anarilmeraslndodhir-
Ias|a lrag|ike mes forcave l rendil
dhe miIilanlve l oozils, q rezuI-
luan edhe me viklima n n|erz, kur
mra sociaIisl q mbushnin rrugl
e krkonin zg|edh|e l arakohshme
ose zg|idh|e l re oIilike, as q mund
la mendonin se Iideri i lyre do l hynle
n zg|edh|el IokaIe, e r m ler edhe
do l rikandidonle edhe vel. Iar nga
ky kndvshlrim, dukel shum qarl
se ng|ar|el lrag|ike l 21 |anaril m
shumsen|Iurzg|edh|elara-
kohshme, kan qen, si l lhuash, n|
reIud i bele|s oIilike r Tirann,
n| gar e kreul sociaIisl r rua|l|en
e karrigen e kryebashkiakul. Ior, nse
r Ramn k|o bele| shl vendim-
lare, k|o nuk do l lhol se Tirana shl
sdakryesoreesociaIislveIdhense
aielonbashkink|onukdollhol
se sociaIisll e kan l sigurl loren e
ushlelil n zg|edh|el e ardhshme ar-
Iamenlare. I ndodhur n kl udhkryq
nse IS humb Tirann kreul l IS-
s nuk i mbelel rrug l|elr vese l Iar-
gohel nga skena oIilike, sese duke
mbelur n oozil, vshlir se mund l
mba| frenal e arlis dhe l ndaI re-
beIimin e l aknaqurve l shuml n
arlinelMeklraslsociaIislldo
lIIoninbele|nelyrelbrendshme
ndrsa demokrall me ashn n krye
l Tirans do l shnonin n|kohsishl
edhe hain e lyre l ar n ndrrimin
e g|eneralave n oIilik. Tirana dhe
Shqiria kan nevo| r fylyra l re|a
oIilike, l ciIal do l ishin n| araIa-
|mrim i mir dhe n| ogur i mbar r
n| Shqiri l re, ikrishl n 20-v|e-
lorin e rmbys|es s komunizmil dhe
l daI|es nga izoIimi i hekurl.
SHENJA MAJ, 2011 13
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
Tema e muajit
INTERVIST ME LARTMADHRIN E TIJ
LEK ZOGU I MBRETI I SHQIPTARVE
Dua ti shoh
shqiptart t
bashkuar
f Intervistoi: Afrim GASHI &
Zeqirija IBRAHIMI
|cic. Ar|in! Ncti
Intervist
14 SHENJA MAJ, 2011
R
ezidenca e aIIalil l Mbrelil nuk shl ndon|
nga rezidencal rraIIore l mbrelrve si
|emi msuar li shohim nr ekrane, aly nuk
kemi sloIi q velm mund li imag|ino|m, as
rolokoIIe q l komIekso|n si l uIesh e si l assh
orse a|o q g|ilhande| Iexohel n al aIIal, shl velm
shqilaria. Dika q n |o ak aIIale l l|era n Shqiri
mungon.
Mbreli Leka I, ndonse i Iodhur, ak nga vilel, e m
shum nga shndeli i dobl, na rili me dashamirsin
e n| nikoqiri l vrlel shqilar. Meg|ilhse nuk mund
l ngrihe| n kmb, r ka krkoi nd|es, na rili me
zemrg|ersi dhe mikril|e liike shqilare, q ai ende e
ruanmexheIozingalradilaelfamiI|are
G|ilhn| me cigare l ndezur i menduar me l foIur
l ngadaIl dhe serioz, Mbreli i Shqilarve shrehel
g|er e g|al r l g|ilha shl|el shqilare n Shqiri,
Kosov e Maqedoni Ai el edhe r asekle le l|era l
|els shqilare evokon ku|lime famiI|are dhe kshiIIon
shqilarlrsdalekohs
5HENJA: N tlg]lI]e t 100 t]etorlt t themeIlmlt t
Shqlprls Londlneze, por edhe 4-t]etorlt t putursls
s Kosots, sl e tIersonl g]end]en e tunlshme t popuIIlt
shqlptur n t g]lthu tro]et n BuIIkun? A lu keml duI
q t kro]m shtete q n shekuIIln e urdhshm do t
gurunto]n ]et m t mlr pr shqlpturt e ktre tro]ete?
N.M. Lcka Zngu I: shl|a shl Ndihmo velen, o
l ndihmo| un. Nuk shl n| g| q mundel me na
ndihmu l hua|l. Ala ka mundsi me na ndihmu, or
robIemi i brendshm i |oni shl robIem shqilar.
Dhe, ky robIem duhel shkoqilur. N Shqiri o bhel
kaq robIeme velm r shkak l n| |ese l vogI q
nuk a|lohen r funksionimin e shlelil Dhe keq q o
bhen dy v|el e g|ysm q o zg|al ky robIem. Idhe n
Kosov kshlu shl ak a shum g|end|a. Ir al|e nuk
dua l as r zg|edh|el q kaIuan e g|ra la l|era as
nuk o as r Ramushin se al ia kan br me hiIe
o i referohem siluals al|e shih sa r l qeshur shl
silualaal|eIresidenliqenkashkarkuarmearsyeliminse
kavoluarvelenelNdonsenlg|ilhashlelelebols
shl rreguII q residenli l daI l volo|, ndrsa n
Kosovk|onadeIndrysheMirok|og|kakruarn|
silualshumlkomIikuarDhek|og|end|efalkeqsishl

MUNGON BESA
Duke qen jasht, ne vazhdimisht
kishim lajme q vinin nga Shqipria e
Kosova, po edhe nga Maqedonia. Por,
kur erdhm, na pritn pr mrekulli.
Doli populli e na priti. Por, kur
lluam t kemi relata me njerzit,
un u zhgnjeva pak. Sepse, e pash
se besa shqiptare nuk ishte m. Ishte
prishur shqiptari nga brenda. Kishte
hala disa pleq dhe disa npr malsi,
por ata ishin tejet pak.
Un vazhdimisht jam n lidhje me
shqiptart e Kosovs e t Maqedon-
is, t Malit t Zi dhe shqiptart e
diaspors n Amerik, Evrop etj.
Por, kjo sht nj lvizje q do t
shkoj shum ngadal. Si ta gjyko-
jn ata vet, at duhet ta bjn. Un
smund t jap drejtime nga Tirana.
Ata vet duhet t gjykojn, shpre-
het Mbreti i Shqiptarve
|cic. Ar|in! Ncti
Intervist
SHENJA MAJ, 2011 15
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
mund l kaIo| edhe me n| g|eneral.
Shikuar n kl asekl shoh n|
rmirsim |o velm l reIalave l
Shqiris e Kosovs, or do l kemi
n| silual l miqsis mes qylelarve.
Un si e shoh, kam shres l madhe
r l ardhmen, or duhel korrur
klo dukuri si korrusioni e l l|eral
q shkaklo|n robIeme.
IDEJA E BASHKIMIT
5HENJA: ClIl sht mendlml
]uu] pr bushklmln e shqlpturte
n BuIIkun? A sht ul bushklml q
do duhe] t ndodhte kur Kosotu,
Shqlprlu, Muqedonlu, MuIl l Zl e
Serblu do t bheshln unture t BL-
s upo ksu] duhet tl purupr n]
bushklm mes Kosots dhe Shqlprls?
N.M. Lcka Zngu I: Qndrimi im
do l ishle q s ari klo vende l
bashkohen n| her vel, e asla| l
hy|n n I. Ior, a|o shl shum
e zorshme, se KshiIIi i Ivros
mundel me as rezerva r al ik.
Sidoqo un do l dshirofsha
q me i a shqilarl n|her m
l bashkuar vel, e asla| me hy
n Ivro me kondila. Si ka br
rilania.
5HENJA: fur kushtesh do t
klshlm ne shqlpturt?
N.M. Lcka Zngu I: A|o do l varel
re| momenlil kur l hym n Ivro.
5HENJA: Pr bushklmln q po
lsnl ]u por edhe pr bushklmln n
BL, kush mendonl se duhet tu ket
roIln kresor. Shqlprlu, sl shtet um,
Kosotu upo shqlpturt e t]er ]usht
ktreku]teuduhettuketdlkush
prlmutln e kt procesl tl pr
dlkush? Sl do t duhe] t zhtlIIohet
kproces
N.M. Lcka Zngu I: M keni br
n| yel|e shum l zorshme. K|o
krkon n| organizal l fuqishme
menancaqlab|n|lliIIUn
ku|lo| se k|o duhel l |el n| qeveri.
N kl rasl ose Qeveria e Kosovs
ose e Shqiris. Ir momenlin m e
fuqishmeshlQeveriaeShqiris
K|o do l lhol se kl Iviz|e duhel la
IIo|Shqiria
5HENJA: fur mund t ]et ktu
roIl l Mbretrls Shqlpture. A ku
mundsl q ]u sl fumlI]e tu nxlsnl
kt kohezlon. Sepse, pr shqlpturt
e Kosots dhe t Muqedonls Mbretl
shlhetslgurqmundtuIuu]kt
roI.
N.M. Lcka Zngu I: Shihni, liluIIi im
shl Mbrel i Shqilarve. Nga k|o
velkulohel se un dashl e adashl
|am i delyruar me qen i inleresuar
r kl shl|e. KadaI-kadaI e n
qelsi, se nuk m In edhe me Iviz
shum, me alo miqsi q i kam, o e
b| ikrishl al q e duam l g|ilh
n| bashkim l vrlel l shqilarve.
Ior un nuk e shoh kl roces si
shum l she|l. Mos harroni se |am
72 v|e dhe nuk e di se a do la shoh
kl dil l bardh.
5HENJA: Shqlpturt unde] e knde]
kun IIuur t beso]n se e tetm]u
fuql pr kt unltet, pr kt kohezlon,
|cic. Ar|in! Ncti
Intervist
16 SHENJA MAJ, 2011
sht fuqlu e Mbretlt. S puku kso prshtp]e kun
shqlpturt e Kosots e t Muqedonls. A kenl kontukte
me shqlpturt e Kosots dhe t Muqedonls q mund tu
nxlsln kt Itlz]e.
N.M. Lcka Zngu I: Un vazhdimishl |am n Iidh|e
me shqilarl e Kosovs e l Maqedonis, l MaIil l Zi
dhe shqilarl e diasors n Amerik, Ivro el|. Ior,
k|o shl n| Iviz|e q do l shko| shum ngadaI. Si la
g|yko|n ala vel, al duhel la b|n. Un smund l |a
dre|lime nga Tirana. Ala vel duhel l g|yko|n edhe r
kl shl|e.
5HENJA: ku mendonl pr lntencut pr krlmln e
komblt kosotur dhe t g]uhs kosoture.
N.M. Lcka Zngu I: Ne |emi velm n| komb. Si mund
l |el Kosova n| komb l|elr kur Shqiria e Kosova |an
n| komb i velm`!
5HENJA: N uspekt t lntegrlmlt t shqlpturte n
BuIIkun, duke qen ne n] popuII l togI, ku mendonl
me clIut fuql t mdhu shqlpturt kun mundsl t
bushkpuno]n, k e keml ne mlk t trtet?
N.M. Lcka Zngu I: Kulohel, ara s g|ilhash IlaIia,
sese e kemi klu dhe shl shlel i madh dhe ka mundsi
l mdha. Nga shlelel baIIkanike nuk shoh ndon| inleres
bashkunimi. Klu mund l |el G|ermania, SHA-
l al|elr, ala na duhen sigurishl shum si mik. Ior,
haIIi shl se Amerika shl Iarg dhe
nuk vn l inveslo|n klu Ka n|
g| l|elr Rusl o na kro|n shum
dme. Ambasada ruse n Tiran shl
br n| erdhe siunsh. N raorlel
me Greqin siluala shl shum n
rrezik. Merrni r shembuII n| famiI|e
shqilare, q ka ranuar me marr
kryqin orlodoks dhe la ndrysho| emrin,
velm q la marr l dre|ln e uns. K|o
o ndodh shesh dhe o vazhdon haIa.
N Greqi kemi afr m shqilar
al|e. Kur a|o famiI|e l daI n ension,
shkon e |elon n Himar a diku l|elr n
|ugKshludolvdilakurGreqiado
l b| krkes referendumi. Alher l
g|ilh kla n|erz ose do l volo|n r
Greqin ose do l humbin ensionin.
Ishl ky rrezik i madh. IIasa duke ia
rsril kl qeveris, or askush nuk
merr vendim q l vero|.
AMANETI I BABAIT
5HENJA: Po ktheheml puk n kohn
e bubult Tuu], Mbretlt Zog. Sl l ku pur
uther ul uto zhtlIIlme dhe l sl ku]tonl
]uutorrmetushAshtprmbushur
tlzlonllt
N.M. Lcka Zngu I: }o, nuk shl
Iolsu. Ior, mund l lhem se shl
n rrug Iolsimi. Ior, haIa ka
nevo| me i dhn disa shqeIma.
5HENJA: Ku]t?
N.M. Lcka Zngu I: Io, klu dhe
disa n Kosov.
5HENJA: ku mund t nu thonl
pr ket punn e utenturs s
shqlpturlt modern. Sl e kenl pur ]u
tetKudonushpkmodernltet
l Shqlprls? A keml ne shqlpturt
ndon] uIternutlt shplrtrore.
N.M. Lcka Zngu I: IrobIemi m i
madh i |oni shl q i kemi humbur
rrn|l. }u ande|, n Maqedoni
e Kosov, i keni rua|l, or klu
shqilarl sikur e kan humbur
burrrin dhe zakonel dhe nuk m
v|en koIIa| me e lhn, or ne kemi
nevo| me g|el rsri re| alyre
zakoneve. So lhem l klhehen kre|l
Iolsishl, or dika l klhehel.

MBRETI
I SHQIPTARVE
Shihni titulli im sht
Mbret i Shqiptarve.
Nga kjo vetkuptohet se
un dasht e padasht jam
i detyruar me qen i in-
teresuar pr kt shtje.
Kadal-kadal e n qetsi, se
nuk m ln edhe me lviz
shum, me ato miqsi q
i kam, po e bj pikrisht
at q e duam t gjith
nj bashkim t vrtet t
shqiptarve. Por, un nuk e
shoh kt proces si shum
t shpejt. Mos harroni se
jam 72 vje dhe nuk e di se
a do ta shoh kt dit t
bardh
Intervist
SHENJA MAJ, 2011 17
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
5HENJA: ku mund t thonl pr
toIeruncn ndrfeture. Ktu keml
purussh se shqlpturt e ]ugut po
ndrsho]n bushk me kombsln
edhe fen. Su sht e rrezlkshme k]o?
N.M. Lcka Zngu I: Shum e
rrezikshme. Ior, shl|a si me e ndaI.
5HENJA: K]o Ildhet edhe me
reg]lstrlmln e popuIIsls, nguse ngu
grekt sht krkuur t bhet edhe
dekIurlml l kombsls dhe l fes, q
kshtu mbuse t rrltet edhe prqlnd]u
e grekte dhe ortodokste n Shqlprl.
N.M. Lcka Zngu I: Ala g|ilhmon i
kan konsideruar orlodoksl si grek.
Q kshlu la krko|n minorilelin
grek n Shqiri.
5HENJA: T uslm edhe puk pr
]etn tuu] fumlI]ure. Sl e shlhnlt ]u
Shqlprln pre] dlstuncs kur lshlt n
egzlI? Dhe, kur u kthet, sl u nd]et?
N.M. Lcka Zngu I: Duke qen
|ashl, ne vazhdimishl kishim Ia|me
q vinin nga Shqiria e Kosova,
o edhe nga Maqedonia. Ior, kur
erdhm, na riln r mrekuIIi. DoIi
ouIIi e na rili Ior kur IIuam
l kemi reIala me n|erzil, un u
Iigura e Ahmel Zogul ndahel n lri
elaa kohore l |els dhe verimlaris
s l Kemi n| ela l ar kohn
kur ai sundoi n l ciIn gura e l
u gIorikua s lermi N eriud-
hn komunisle Zogu u varros n
ikam|en oIilike dhe ekizslonle
rir|a e araqil|es s l si n| gur
anlikomblare, ndrsa n eriudhn
as vileve 1990 shl br n| ridi-
mensionim i ksa| gure hislorike
shqilare N kl eriudhela l
fundil nuk shl In kre|lsishl mn-
|an sludimi i gurs s Zogul mbi
baza sub|eklive dhe sheshher ro-
manlike. A|o q shl e rndsishme
dhe q do li shrbe| hisloriogras
shqilare shl sludimi Ahmel Zogul
n komIeksilel me l g|ilh dril-
helel
I Iindur m 8 lelor 1895 n urga|el
l Malil, ai deri n moshn 13-v|eare
u arsimua n vendIind|e. M 1905
Iargohel r n SlamboII, ku fulel
n Lice dhe m von n Akademin
Ushlarake. Klhehel n Shqiri n vi-
lin 1912.
Iak koh m von, duke ar
rnien e Ierandoris Osmane, sh-
qilarl vun re se aneksimi i Sh-
qiris nga Iuqil e Mdha mund
l shmange| velm me shaII|en e
avarsis Nga disa hislorian vi-
hel n dyshim nse Zogu ka qen n
VIor diln e avarsis, asi ai nuk
kishle hedhur rm si |esmarrs
Ior, duhel rmendur |esmarr|a e
lnKongresineLushn|skugaran-
loimbarva|l|eneunimeveNkl
eriudh, ozicionimi i Ahmel Zogul
ka n| lra|eklore dinamike, or deri-
diku edhe l akulueshme esenciaI-
ishl nse bhe| aI r n| slraleg|i
lmirIIloselh|eshlinslinklIu-
lari), e shohim kundr xhonlurqeve,
rkrah auslro-hungarezl, shl ro
shaII|es s avarsis, ro-Kongresil
l Lushn|s dhe me n| ozicionim
asak l qndrueshm n raorl m
IlaIin.
N qershor l vilil Ahmel
Zogu u rrzua nga ushleli nga Rev-
oIucioni i Qershoril, q ishle dre|luar
ngaIanNoIiMeg|ilhalbrendavilil
PROFIL
Ahmet Zogu,
nj mbret i
pazakont
f Sead CENA, Shqipri
Intervist
18 SHENJA MAJ, 2011
Zogu klhehel ne ushlel. N vilin asardhs ai bhel
residenl i Shqiris dhe qndron n al osl deri m
1928.
Ishl e vrlel, q Ahmel Zogu nuk doIi nga kIasa in-
leIekluaIe e vendil, or ai kishle m|eshlri l veanl n
dre|limin e vendil Delyra e l m e vshlir ishle eIila
oIilike shqilare, e ciIa ishle e ndar n dy |es: n|
|es i rkisnin menlaIilelil l v|elr qeveriss (ishin alo
q kishin kryer shkoIIa ne Turqi) dhe |esa l|elr kishle
sludiuar n erndim. Zogul iu desh l Iundronle me ku-
|des mes klyre dy rrymave.
Nvendelvarfrakukam|aambicieoIilikekan|
lendenc q ushleli l rqendrohel. K|o ndodhi edhe
n Shqiri, asi aly ekzislonle edhe n| searalizm kra-
hinor shum i rrezikshm r kohn. N| faqe e re r
AhmelZogunIIoikuraivendosin|rndormbiKuran
dhe l|elrn mbi ibI dhe lha: Un Zogu i Iar, Mbreli
i Shqilarve, me raslin e ng|il|es n fronin e mbrelris
s Shqiris dhe marr|es n duar l ushlelil mbrelror,
belohem rara Zolil l IIolfuqishm q l rua| unile-
lin komblar, avarsin dhe inlegrilelin lerriloriaI. Un
dolibindemkushlelulsdhedolvero|konformdis-
ozilave l sa| dhe Iig|eve n fuqi, duke mba|lur g|ilhn|
arasysh vuIInelin e n|erzve. Zoli m ndihl!. N kl
momenl l 1 shlaloril 1928, Zogu u
b mbreli m ri dhe mbreli mysIiman
i velm n Ivro.
N kl koh oIilika brilanike
synonle la rmbushle oreksin e
boshlil erIin Rom dhe, si rr|ed-
ho| l shmangle Iun bolrore
Iranda| Shqiria si n| coz e
vogI, iu dha MusoIinil, dhe me an
l negocialave, u arril marrvesh|e
q l mos vazhdohe| m eksansioni
dre|l Greqis ose }ugosIIavis. Hyr|a
e lruave ilaIian n Shqiri ishle
dika e rilshme. Zogu, s bashku
m kshiIIlarl e l mendonle
vendin dhe mnyrn e rezislencs. U
mendua q l shkonle n maIel veri-
ore q l organizonle rezislencs, or k|o u hodh oshl,
asi Zogu nuk kishle mbshlel|en e maIsorve ai i
kishle armalosur ala. Iasla| u hodh ide|a q l mund l
organizonle rezislencn nga Iogradeci dhe Kora, mad|e
Ahmel Zogu qndroi disa or n Iogradec m 7 riII 1939,
ornukg|eliasn|IIo|mbshlel|e|eqoedhengafunk-
sionarl e ushlelil IokaI. N ann l|elr lrual ushlarake
l IlaIis ishin n| olenc e madhe, kshlu q nuk rile|
n| rezislenc e g|al nga ana shqilare. Ior, nuk u ril
mir edhe mnyra se si ndodhi, sese nuk ndodhi asn|
IIo| rezislence, as edhe simboIike.
Ias shum ng|ar|eve dhe as shum rIas|eve q
ndodhn mes IlaIis dhe Ahmel Zogul,
si rr|edho| erdhi edhe hyr|a e l ars
n Shqiri. T n||ln dil, m 7 riII
1939, Zogu u Iargu nga vendi r l mos
u klhyer m kurr. K|o ng|ar|e ka s|eII
shumshl|eIIimesinlra|limineg-
urs s Zogul, ashlu edhe n rr|edhn e
ng|ar|eve q do l asonin Ik|a e l do
ndikonle edhe n inslaIimin e komu-
nizmil, asi nacionaIisll ishin l dobl
dhe IegaIisll ishin l dobl dhe l dis-
kreliluar.
M 5 shlalor 1957 Zogu shaII Lekn
Trashgimlar l Kurors Mbrelrore
dhe m 9 riII 1961 Ahmel Zogu shuhel
n SilaIin e Sursnes afr Iarisil n
moshn 65-v|eare.
s
n
1
u
s
u
n
n
n
d
k
T
d
n
m
zhgn|eva ak. Sese, e ash se besa shqilare nuk
ishle m. Ishle rishur shqilari nga brenda. Kishle haIa
disa Ieq dhe disa nr maIsi, or ala ishin le|el ak.
5HENJA: A ]u ku In ndon] umunet bubul ]uu]? ku
]ulsteul
N.M. Lcka Zngu I: Ai m isle vazhdimishl r
Shqirin e r shqilarl. M ka foIur r rndsin
e Turqis. Al ia vIen me e as mik. Si edhe Amerikn.
Dhe, o l mundemi, shlelel e Ivros.
Intervist
SHENJA MAJ, 2011 19
A
N
A
L
I
Z

Z
g|edh|a e Alifele }ah|ags n
krye l shlelil l Kosovs,
krahas faklil q a|o shl n|
ersonaIilel me inlegrilel
moraI dhe me vIera rofesionaIe,
shl lregues i krizs q ka IIakosur
eIilaloIilikedheinleIekluaIelkl
vendi. Iamundsia q l g|endel
n| residenl konsensuaI n g|irin
e oIiliks ose l bols akademike,
vrlelonsekonikleloIilikenkl
eriudh kan qen shum l ashra,
aq sa kan konsumuar merilal dhe
kredenciaIel e akumuIuara n l
kaIuarn, si l ish l rnd|ekurve
oIilik, si l inleIekluaIve, si
l Iularve l Ius s fundil
Iirimlare. N revanin asionanl q
u inslaIua men|her as Iirimil l
vendil, r merila e zhval|e favoresh
r konlribulel q kan dhn n
l kaIuarn, shum ersonaIilele
oIilike e inleIekluaIe |an degraduar
nga audhsil e vela, ose |an
Gjendja e sotme e eli-
tave politike dhe intele-
ktuale, t cilat nuk qen
n gjendje t gjenin nj
kandidat konsensual pr
president, sht pak a
shum si n vitin 1989,
kur pas falimentimit
politik e moral t eli-
tave t athershme, u
desh t gjendej, po nga
miqt tan amerikan,
nj figur konsensuale si
Ibrahim Rugova, pr ti
prir vendit n procesin
e ridefinimit t intere-
save t veta politike e
nacionale.
f Milazim KRASNIQI, Kosov
KOSOV, KRIZA POLITIKE
Gjymtojm edhe
veten, duke
gjymtuar t tjert
20 SHENJA MAJ, 2011
zhvIersuar nga kundrshlarl, bash
si l ishin gura l banknolave q
i nnshlrohen inacionil gaIoanl
Iolhua|se m askush n kl vend
nuk ka nd|eshmri e aq m ak
resekl l sinqerl r vua|l|el e l
burgosurveoIilikqkanmba|lur
vile l g|ala burgu n ishshlelin
|ugosIIav Iolhua|se askush m
nuk ka as nd|eshmri e aq m ak
resekl l sinqerl r konlribulel e
inleIekluaIve n Iviz|en aqsore
l vileve nnldh|el Ndrkaq
gruimi i lrel i rodhuar kryesishl
nga demiIilarizimi i UKs duke
qenmnumerikdhemirinkoh
shl m i shlreszuar dhe ende i
akonsumuar lrsishl meg|ilhse i
dmluar n aIc edhe ai T ardhur
mbi krahl e lriumfaIizmil l lores
s mundsuar nga NATO|a ala
IIimishl morn rsir li lhoshin
ouIIilsevelmalaishinIirimlarl
eklvendidhesevelmalaekishin
ldre|lnlisninnemrll
Irzier|a e emocioneve l forla
l qylelarve r Iirin e luar
me reseklin r Iun Iirimlare
l UKs u kroi hasir n|
numri |o l vogI l rolerve
dhe malraazve q l ushlro|n
dhun l asuroheshin dhe l
bnin karriera oIilike a u ngrilur
kurr inleIekluaIishl e moraIishl n
niveIin e oqeve l luara Mad|e
as mirkulimi ekslrem i qylelarve
nuk arrili l fshehle audhsil e
shum re| lyre K|o u reeklua
asla| n qndrimin q u mba|l
nda| disa arlive dhe Iviz|eve l
emrluara si krahu i Ius l
ciIal suan kalaslrof n zg|edh|el
e vileve dhe
Shkakun e vrlel l humb|eve l
n|asn|shme l arlive l daIa nga
Iua e Iexoi me shkalhlsi velm
Hashim Thai i ciIi n vim ndrloi
n|diskursciviIeinlegruesmekae
ndryshoiedheerceliminen||ese
lmadheleIekloralilrldher
arlin e l Miro lransformimi i
forloIilikiThailnukkaarrilurl
rlheko| lr arlin e l e as lr
ishbashkIularl e l n| |es |o
e vogI e l ciIve kan mbelur me
koncelel e kaIuara ideoIog|ike dhe
memerilokracinedhunnverbaIesi
kaIbele|eoIilikeS|eII|aendon|ril
re|lyremeraslinekandidimever
residenl l vendil as zg|edh|eve l
dh|elorildhea|oqasoim
von shl velm ma|a e a|sbergul e
ksa|shlreselngurlsuaroIilikee
ciIaendeevazhdonIunasg|suese
nda| kundrshlarve oIilik me
asionin e v|elr l denoncimil me
elikela q rodhohen nga urre|l|a e
molivuar ideoIog|ikishl Iranda| n
n|ksoambienlig|asalqlg|ende|
n| gur konsensuaIe r residenl
l vendil n mesin e oIilikanve
dhe l inleIekluaIve l angazhuar,
kan qen minimaIe sese shumica
|an degraduar n Iural oIilike
l klyre vileve ndrsa ala q
evenluaIishlkanshluarqodhe
|esrishl n mnyr ermanenle
|an nn breshrin e elikelimeve sa
her ka dika r lu kandiduar ose
rluzg|edhur
Irfundimishl g|end|a e solme e
eIilave oIilike dhe inleIekluaIe l
ciIalnukqenng|end|elg|eninn|
kandidal konsensuaI r residenl
shl ak a shum si n vilin
kur as faIimenlimil oIilik e
moraI l eIilave l alhershme u
Analiz
SHENJA MAJ, 2011 21
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
desh l g|ende|, o nga miql lan
amerikan n| gur konsensuaIe si
Ibrahim Rugova r li rir vendil
nrocesineridenimillinleresave
l vela oIilike e nacionaIe Disa
oIilikan dhe disa inleIekluaI l
asa| kohe u drrmuan n eriudhn
e diferencimil ideooIilik l vileve
leldh|el dhe n syl e qylelarve
faIimenluan oIilikishl e moraIishl
Disa kokeluan me MiIIosheviqin
e ardhur n ushlel n vilin
duke rfunduar lh|eshl n lradhli
Ndrsa disa nga inleIekluaIl
e alhershm m l resekluar
u angazhuan r arsyelimin e
ndryshimeve kushleluese me l ciIal
Kosovs iu hoq aulonomia n vilin
NhoninelheIIqukruanga
ai shkalrrim brulaI i eIilave oIilike
e inleIekluaIe u desh l ngrihe| n|
uronlonieoIiliksamaloreen|
Iviz|e|eoIilikeqedhevelalin
kryen|inleIekluaIqishledhembeli
oIilikan|oliikKonsensusiiarrilur
i n| ouIIi l lr rrelh Rugovs
ende nuk shl zbrlhyer deri n
fund Ior iknis|a r n| zbrlhim
l s vrlels mbase duhel l |el q
lheloheldiskonlinuileli igurss
l me eIilal ekzisluese oIilike dhe
inleIekluaIe l angazhuara l asa|
kohe
MbifaIimenliminelyremoraIdhe
oIilikuloreduaaidheuravzua
n| eIil e re N fakl Rugova nuk
arrili l disen|onle n| eIil l re
oIilike sese okuimi kIasik e Ia
vendinainslilucione
Ior ai e kishle iden se vendil i
duhe|n|eIileredhemeeliklre
g| q e lheksonle shesh n biseda
rivale Saklsishl a|o q i duhel
edhesolvendillon
Iresidenl|aereevendilnukekaas
kohn e m|aueshme n disozicion
q l reaIizo| aso ro|eklesh Ior
residenl|a e re e ka n| shans unik
ldshmo|semundl|eldre|luese
e suksesshme edhe a qen z i
eIils oIilike ose akademike ra
duke qen n n|far diskonlinuileli
me eIilal ekzisluese Ky nuk shl
mision i amundur n n| vend ku
eIilal oIilike dhe akademike r
klon|zelv|ellIuraIizmilformaI
e kan g|ymluar edhe velen duke i
g|ymluarll|erl
Ialkeqsishl shum n|erz
l brezave lan e kan Iexuar
gabimishl kshiIIn e mome l
Seneks mso|m vel duke msuar
ll|erlNraslinlonkshiIIashl
rmbysur kokoshl g|ymlo|m
edhe velen duke i g|ymluar l l|erl
}amibindursekshludolvazhdo|
derisalroIizohenqarlelshlo|n
ndikiminreaIn|elnoIilikelkl
vendi n|erz l rin| me elik m l
Iarl e a ngarkesn misionarisle e
ciIasikrimboigrryeneksonenll
kryesorleIilaveakluaIe
Analiz
22 SHENJA MAJ, 2011
I
ushala zg|edhore n Shqiri
ka hyr n n| faz l rnd-
sishme. Si dukel, as disa
krcil|eve araIa|mruese l
qIIimshme ose a qIIim, Iumi i lra-
zuar u ful n shlral fushala o hyn
n n| faz me rr|edh m l qel. iIe,
bie n sy n| fenomen shum sima-
lik Dukel sikur aIori oIilik nuk e
ka al vrazhdsi q |emi msuar la
shohim n fushalal arazg|edhore.
Klo zg|edh|e i karaklerizo|n dy
g|ra: numri i kandidalve q i la-
ko|n n| si ishbashkarliak ose
shok lani araqilen si rivaI oIilik l
laborve l kundrl dhe vmend|a e
osame q u |e media kandidalve
r Tirann. Anda| edhe vIersimi im
r kl fushal kryekul do l ba-
zohelnIunrkryeqylelin
I ara ka bie n sy shl se LuIzim
asha dshiron l b| n| dislancim
ngaerishasakunaIorinoIi-
lik. Dhe, dislancimi dukel se nuk shl
i raslsishm. Thuhel se ai ka br
shlabin e vel |ashl arlis. Mad|e,
SaIi erisha nuk shl m adra e
kandidalve, si |emi msuar la sho-
him al m ar. CiIi shl qIIimi`
Mund l merrel me mend. asha kl
eshefsishansl|elsAiediselor|a
e Tirans ia ha rrugn n iramidn
arliake K|o shl n| sd serioze
Ky shl rasl q ai la |a rovimin
e |ekuris. Ai dshiron l daI nga
nnhaekryeminislrilMeqsidukel
g|ykonsesharminukim|aonrla
br al l daIIueshm re| shel l
laidshironlkro|imazhinevel
AnaIisll e sliIil shkuan edhe m Iarg:
ala n vesh|en e LuIil do l shohin
rir|en q me n| vesh|e m serioze l
ndrro|bind|eneoinionillkruar
se ai shl n| d|aIosh i ri, q e mban
SaIiu r dore. Iikrishl r shkak
l klyre relendimeve l mdha,
Iua duhel l |el e rnd dhe sias
g|asave, a komromis. ele|a mund
l |el e nalyrs |elike l |esh ao l
mos |esh. Iilor|a e LuIil do l lhol
godil|e e ariarueshme r SociaI-
isll dhe, osarishl, r Ramn. N
rasl humb|e|e l Rams, ai do l kel
A
N
A
L
I
Z

ZGJEDHJET N SHQIPRI
Nj vshtrim
nga Shkupi
Fitorja e Lulit do t thot goditje e pariparueshme pr Socialistt dhe,
posarisht, pr Ramn. N rast humbjeje t Rams, ai do t ket pasoja
zinxhirore, si humbje edhe t pozits s kryetarit t partis.
f Rizvan SULEJMANI, Maqedoni
SHENJA MAJ, 2011 23
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
aso|a zinxhirore, si humb|e edhe l
ozils s kryelaril l arlis. Ir m
ler a|o do l lhol n| rrnim i a
konlroII i biznesil l ndrlimlaris.
Humb|a e Tirans r sociaIisll
do l nnkulo| edhe humb|e l
burimil kryesor l nancimil Kur
e lhem kl, dua l araIa|mro| se
k|o fushal, n shikim l ar sima-
like, mund l rmbysel. Ande| e sh-
lro| diIemn: kur do l daI LuIi re|
Ikurs s qeng|il Kur do l ara-
qilel ai n roIin e oIicil` Se k|o mund
l ndodh, lregues i ar shl afera
rrelhkoniklillbrendshmnoIi-
ci rrelh inlervenimil ose mosinlerven-
imil l oIicis n raslin e Kamzs
Incidenlel e kohaskohshme |an
velm fryr|e z|arril. ka me Ramn`
Ai si dukel shl i veldshm
se ka IIuar l bhel i bezdisshm
Anda|, asi nuk mund li ndrro|
vilel, mund la ndrro| edhe vesh|en.
Iranda| |oraslsishl do dil e m
ler araqilel me vesh|e q al do la
rezanlo| n n| erson ndryshe nga
ai q ka IIuar l |el i mrzilshm
iIe, me sliIin e vesh|es I rshly|e
se vilel nuk e b|n modn, or sliIi.
Iordukelseaind|ehelm|aisigurl
nloreneveldhelanirlaninuk
shfaq ndon| nervozizm. Meg|ilhal
k|o nuk do l lhol se nuk bn ler-
ren l m|aueshm r dshlimin
evenluaI Ai biIe kron ozicion q
l mund la akuzo| qeverin r faI-
sikim se |o edhe l mos i rano|
zg|edh|el. Ai duhel l |el i veldi-
|shm se humb|a r l do l lhol
fund i karriers oIilike. Meg|ilhse
sigurishl Rama ersonaIishl nuk do
l kel robIem r ekzislenc edhe
nse deI re| oIiliks. S aku oIi-
likanl e Shqiris din la siguro|n
mir velen r aso silualash. Rasli i
Nanos lregon se mund l |elohel mir
edhe |ashl oIiliks. Ior, yel|a shl
se ka me g|ilh alo miIiona euro bi-
znes n ndrlimlari. A do l a|lohen
ala, biznesi i l ciIve shl Iidhur
individuaIishl me Ramn` IersonaI-
ishl nuk beso| se ala do l a|loheshin
la humbin al si kryelar arlie, biIe
edhe si arli oozilare. Iund|a, ra
ikrishl nga oIilikanl e Shqiris
kemi msuar se sa dobirurs mund
l |el roIi i kryelaril l arlis. Ma-
rrvesh|a Nano-erisha r oslin e
kryelaril l shlelil, or se |o e Mela-
erisha |an n| dshmi e mir r
kl qndrim. Nse shl kshlu,
shlrohen yel|el Si do l dukel Iua
oIilike kur ankelal do l lrego|n se
g|asalrloreikanln||laSido
ldukelIuaoIilikenraslbarazie
l shanseve`, A mund Rama l zh-
vishel nudo, ashlu si e rezanlon
erisha Kur lhem nudo mendo| a
mund la shohim al l zhveshur nga
bonloni oIilik dhe l lransferohel n
rebeI oIilik! Un nuk |am shum o-
limisl se ky bonlon oIilik do l vazh-
do| g|al.
K|o ara se g|ilhash do l varel se
a do l kemi daIIim l madh ose l
vogI n rezuIlal n n| Iu volash
ndrm|el LuIil oIic kundre|l Rams
biznesmen l ndrlimlaris. eso| se
nuk gabo| nse lhem se sharmi oIi-
lik mund l zvendsohel me arro-
gancn oIilike. G|eg|sishl, un |am
i galshm l shoh q isla e mods
oIilike l zvendsohel me aren
gIadialorsh. A do l kemi isl oIi-
like ao aren oIilike, k|o do l varel
nga rezuIlali q rilel re| kandi-
dalve.
Analiz
24 SHENJA MAJ, 2011
ZGJEDHJET N MAQEDONI
MUNDSIT
E HARXHUARA
POLITIKE
A
N
A
L
I
Z

N
hasiral shqilare
kryesishl domino|n dy
grue oIilikansh: ala, l
akll, q e kan kuluar
se, o dile la rdorsh, oIilika shl
shrblore e mir dhe, grui i dyl, q
shl dukshm m i madh, e l ciIl
nuk e kan kuluar se o l hyri n
g|ak, oIilika l verbron e l bn
shrblor l dg|ueshm l sa|. Iros
klyre, ka edhe n| gru oIilikansh,
q |an m l rrezikshm se g|ilh l
l|erl: ala q i |an riklhyer grazhdil l
ushlelil, asi n|her e kan humbur
al, e l ciIl ng|a|n n narkoman
q rishlas u |an klhyer narkolikve.
Alyre sa m shum u sh|egon
r dmin q ia b|n velveles dhe
famiI|es q i lako|n, ala aq m besnik
i bhen in|orancs s vel.
Sa i rkel kaIIabaIIkul l
oIilikanve shqilar l Maqedonis,
|esamemadheelyreekanshuar
begalin e sofrs s ushlelil, anda|
kol e ke lu assh r koncele e
rograme oIilike, ngaq kan velm
n| synim l sho|n edhe n|her
riviIeg|el e humbura. Kshlu
shqilarl e klushm erdhn n
ozil q arlil e lyre l ng|a|n n
n| holeI, ku nuk dihel se kush hyn
e kush deI, or saklsishl dihel se
kush rlon nga bu|lina ku b|n
g|um shresal e ksa| ouIIale se
n| dil do l |en l rfaqsuar nga
oIilikan q nuk |an fukaren| as
maleriaIishl as mendrishl.
Kur bhel aI r arlil e
shqilarve l Maqedonis, sa her q
shaIIen zg|edh|el arIamenlare, alo
u dre|lohen voluesve shqilar, or
duke e dilur se fali i lyre i mle|m
do varel nga arlia maqedonase q
do li lo| zg|edh|el I liII shl
edhe DI-|a e AIi Ahmelil, e ciIa e
f Kim MEHMETI, Maqedoni
Shqiptart e Maqedonis vazhdojn t sillen rreth boshtit t pamundsis s tyre
q ta kuptojn se nuk u mungojn parti politike, por vullnet dhe gatishmri pr ta
ndrtuar Shqiprin e tyre n Maqedoni, por edhe vullnet dhe gatishmri q ti
detyrojn partit e tyre t mos jen t varura vetm nga vullneti politik maqedo-
nas, por edhe nga ai i popullit q i voton.
SHENJA MAJ, 2011 25
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
rkrahur masovikishl nga shqilarl
e klushm n l g|ilha zg|edh|el
arIamenlare l askoniklil l vilil
2001, lani shl duke e ecur |esn e
rrugs s zhbr|es s sa| dhe, mbase,
nga n| Iviz|e g|ilhouIIore, do
l rfundo| n n| arli me n|
aulobus rkrahsish. Dhe, k|o do
li ndodh ngaq kryesuesil e DI-
s, q ishin riklhyer n qeverin e
VMRO-DIMNI-s as dy vileve l
kaIuara n oozil, dikush i kishle
gn|yer ashlu si edhe g|ilh arliakl
e marshm shqilar se r lu
br oIilikan i shkalhl m|aon l
kesh koIIare l shlren|l dhe l kaIuar
l begalshme aldhelare. Ao, shkaku
se aq u verbruan nga riviIeg|el
dhe rlimel ersonaIe sa nuk e
an se besimi q morn nga ouIIi,
bare n velvele dshirn koIeklive
l shqilarve l klushm r l
asur n| arli m ndryshe se alo l
marshmel dhe n| rfaqsim m
din|iloz nr inslilucionel m l
Iarla l shlelil.
Ndrkaq shqilarl e Maqedonis
vazhdo|n l siIIen rrelh boshlil l
amundsis s lyre q la kulo|n
se nuk u mungo|n arli oIilike, or
vuIInel dhe galishmri r la ndrluar
Shqirin e lyre n Maqedoni, or
edhe vuIInel dhe galishmri q li
delyro|n arlil e lyre l mos |en
l varura velm nga vuIIneli oIilik
maqedonas, or edhe nga ai i ouIIil
q i volon. Dhe, duke qen shqilarl
e klushm l urilur r arli, e |o r
oIilika q do |en rcakluese r l
ardhmen e Maqedonis, edhe DI-|a
e lyre u b si l g|ilha simolral e sa|a
l marshme, e mbase edhe ak
m e keqe se alo. Kshlu shqilarl
e klushm u bn m l begalshm
edhe me n| arli, or mbeln n|so|
l varfr sa u rkel oIilikave q do
onin rara asiralal koIeklive l
klouIIiIraubegaluanedheme
n| garnilur kryesuesish arliak q u
lreguan aq serviI nda| aIs qeverisse
maqedonase, sa ua le|kaIuan edhe
komunislve l dikurshm shqilar
q e kaIonin |eln l rkuIur rara
komileleve qendrore. Ao lhn
ndryshe, shqilarve l klushm
u ndodhi e arilura: l dshlo|n
oIilikishl alher kur kishin besuar
se nuk mund l dshlonin ala q
simboIizonin guximin dhe lrimrin
e lyre.
Nse shl i sakl konslalimi se DI-
|a e lre vileve l fundil n qeverin
e Gruevskil do mbelel simboI i
serviIizmin oIilik l shqilarve l
klushm, alher imonohel yel|a:
Si ishle e mundur q k|o li ndodhle
arlis q doIi nga Iua e shil
N|so| si imonohel yel|a se me ka
ia doIi Gruevski q li o| kryesuesil e
DI-s li harronin inleresal e ouIIil
Analiz
26 SHENJA MAJ, 2011
q i voloi, e l siIIeshin si aklivisl
shqilar l VMRO-DIMNI-s` }an
klo yel|e, l ciIal edhe g|al koh
dolmbelenarg|ig|endrsaal
q do arr lu rg|ig|el merilon li
ndrlohel rmendore n qendr l
Shkuilalyrandh|elrall|erave
qikangrilurGruevskielciIalnse
hig| l|elr, rg|ilhmon do shno|n
dshlimel oIilike l AIi Ahmelil. Ior,
nse rg|ig|a e klyre yel|eve do
l mbelel lani r lani enigmalike,
ka dika q e zbrlhen mendsin
vasaIedhealllnnshlruarilmbi
lciInmbshlelenkryesuesileksa|
arlie. K|o mendsi zbrlhehel edhe
nrm|el dekIaralave l lanishme
arazg|edhore l AIi Ahmelil, se
arlia e l do la reseklo| vuIInelin
oIilikshumiclouIIilmaqedonas
dhe do hy| n koaIicion qeveriss
me ciIndo arli maqedonase q
do li o| zg|edh|el arIamenlare
KshluailrlhorazieshaIosbelimin
e dhn Gruevskil r besnikri l
rhershme, or n|kohsishl e I l
haur dern r koaIicion qeverilar
edhe me LSDM-n e lanishme
oozilare nse a|o do li lonle
zg|edh|el e ardhshme arIamenlare.
K|o lregon se AIi Ahmeli nuk e ka
kuluar se |o do vuIInel oIilik i
maqedonasveshliranueshmr
shqilarleklushmseIeg|ilimileli
i marr nga ouIIi nuk mund l
rdorel q li shrbesh vuIInelil
oIilik anlishqilar maqedonas, si
shl ai q e volon Gruevskin Ira
bhel aI r mendsi oIilike q
nukekalqarlalqduhellad
do IIeslar me ambicie oIilike se
nsevuIInelioIilikin|ouIIishl
deslrukliv si ishle r shembuII
dikur vuIIneli i ouIIil serb q
mbshlesle MiIIosheviqin, nse ai
vuIInel ushqehel me urre|l|en nda|
ouIIil lnd alher |o q al nuk
duhellambshlesshoralvuIInel
oIilik duhel la Iuosh me l g|ilha
m|elel.
I zn ngushl nga klo rrelhana
mbase edhe vel AIi Ahmeli e ka
kuluar se arlia e l mbeli n|
mundsieuardmeshqilarvel
Maqedonis, arli e ciIa nga dila n
dil e humb besimin e shqilarve
l klushm anda| kohve l fundil
iu rkushlua misionil shum snik
q rrelh DIs vel li grumbuIIo|
arlil e vogIa l lorbeshve dhe
boshn|akve Ose u mundua q la
reaIizonle bashkim-vIIazrimin
demokralik duke besuar se kshlu
DIn do e bnle l forl sa LSDM
|a e VMRO-DIMNI-|a maqedonase
q marrin edhe volal e elnileleve
|omaqedonase Kshlu ai dshmoi
sa nuk e n|eh reaIilelin oIilik n
Maqedoni dhe se nuk e di se |o
dokush mund la kel al q i lakon
velm sunduesil vasaIl e vel Ai si
dukel nuk e ka kuluar se i dobli
kurrnukbhelshrblorisunduesil
dukeubrvasaIivasaIil
Si do q l |el sa u rkel
zg|edh|eve l ardhshme arIamenlare
n Maqedoni, ende a daI l volo|n,
shqilarl e klushm duhel l
a|lohen me humb|en e dy vendeve
arIamenlare. Idhe al velm nga
shkaku se AIi Ahmelil ranoi q
barazimi i voluesve mes n|sive
zg|edhore ku bano|n shqilarl
l bhel ashlu q vendbanimel e
lorbeshve nga n|sia zg|edhore
numr g|ashl l kaIonin n n|sin
zg|edhore numr es Kshlu
AIi Ahmeli deshi l reaIizonle
misionin komblar q sadoak
li shqilarizonle boshn|akl e
lorbeshl or duke harruar ndrrn
e shqilarve l klushm r
Shqirin e lyre n Maqedoni.
K|o g| l on l besosh se nse DI-
|a n klo zg|edh|e arIamenlare do
llo|mshumsedh|eldeulel
k|o do ishle lore e madhe e ksa|
arlie dhe dshlim edhe m i madh
i shqilarve l klushm Idhe al
shkaku se duke mbshlelur DI
n shqilarl e klushm do i |ain
Ieg|ilimilel n| arlie q halazi
ranon se e mbshlel ciIindo vuIInel
oIilik l ouIIil maqedonas
rfshi edhe al q qndron as
anlishqilaris s Gruevski Ira
do i |ain Ieg|ilimilel n| DI-|e q
ohon se do i g|un|zohel ciIildo
vuIInel oIilik shumic l ouIIil
maqedonasn|DI|eqnukesheh
sedukeiug|un|zuarvuIIneliloIilik
q soIIi n ushlel Gruevskin k|o
arli ia vuri g|un|l n fyl vuIInelil
oIilik shqilar.
Analiz
SHENJA MAJ, 2011 27
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
A
K
T
U
A
L
I
T
E
T
Edi Rama
Nse do bnim n| sekuIim
Iog|ik se nse do vonle sol q Sh-
qirialishleendennudhheq|en
komunisle se ku do ishle Idi Rama
n klo rrelhana a dyshim ohimi
dominuesdoishleaiseibiriKrislaqil
Rams do ndodhe| raa hekurave
I vendosur mes sorlil dhe arlil si
baskelboIIisl e edagog iklure nga
mesi i vileve l la Idi Rams do
nisle li rfoIe| emri si n| individ
|ashl slandardil si lhyes rreguIIash
ekodeshshoqrorelngrlhyerann
morsnideoIog|ikeNda|nagimele
beIbzimeveanlikomunislenkar-
cyeII l lave ishle dika normaIe
qaiuIshuamekIilhmahakrruese
nda| sislemil duke krkuar mad|e
dhenx|err|en|ashlIig|illIarliss
Iuns araardhse e Iarlis SociaI-
isle l ciIn ai e dre|lon solAlbol
ai u elikelua si n| ekslremisl diku i
Iqyer e diku i aranuar n kon-
lraslllheIImeIig|rimineerishs
q dhe kur ndodhe| n lribunn his-
lorike l Qylelil Sludenli Ishonle
fraza mirn|oh|e|e e faInderimi r
Ramiz AIin Ala ishin l dy n n|
fushbele| or m as u ndan n
IIogore Rama me egocenlrizmin
e l iu Iargua dokloril n rrugn
dre|llhemeIimillIDsdukelhn
se nuk mund la ranonle l ishle i
ranishmalymen|n|eriqmbanle
endeleserneIIsnxhe
Vile m as Rama do l vonle
bele|n |o velm me erishn or
meg|ilhshoqrinshqilaremen|
kndvshlrim konician l l qasuril
nda| s shkuars dhe reaIilelil Si n|
enerraIIubIicislikeaidorreke|
l mbanle g|aII frymn e kundr-
shlis dhe rbaII|es me udhheq|en
e erishs nga e la deri n
lndukearleguraeresidenlil
l kohs n| re| shreh|eve kon-
cenlruese l lersil hislorik shqilar
n mnyrn se si e lra|lon ushlelin
dhesesieshehouIIinK|oderisa
NanoeoinoIilikdukeeemru-
ar minislr KuIlure e m as Krye-
bashkiak
SolaiasironrkryeminislrKa
rreguIIuardisi|elnelrazuarrivale
men|marleslrreguIIldukeIn
asbashk|elesaedivorcelshumla
q re| ndar|es nga bashkshorl|a e
ar aklor|a e n|ohur MaliIda Ma-
koin||eleciIakaqen|oakarma
e forl e kundrshlarve l l r la
suImuar n g|ndral e nd|eshme l
moraIil
N Iig|rim ka humbur dika re|
Ieksikul q rodhon balula l forla
duke e zvendsuar al me shrehi
qro|nnd|eshmrillheIIasho-
qroresidre|lsiaedre|lare|Zolil
din|ileli i n|eriul ring|aII|a e asiral-
ave m|edisi una el| Askush nuk
e ka yelur or as vel nuk shl
shrehurndon|hersesindodhiq
rfundoi n krye l n| arlie e ciIa
v|en nga lrashgimia komunisle
Ior rg|ig|a e l dihel nse do li
bhe|k|oyel|elciInedheekaar-
likuIuar i akushlzuar nga yel|a
I velm|a lrashgimi komunisle n
klvendmbelelerisha
RAMA vs
PORTRETE T PAUTORIZUARA
f Ermir HOXHA, Shqipri
28 SHENJA MAJ, 2011
Ekonomia Maqedoni
vs BASHA
Lulzim Basha

Askush nuk kishle dg|uar r
LuIzim ashn deri sa n| dil ran-
vere l 2005 ai u shfaq n krah l Ii-
deril l alhershm l oozils, SaIi
erisha n mes l n| aradhe gu-
rash, ngrlhyer n konsleIacionin
KOI (Komileli i IoIilikave Orien-
luese).
Ishle ky n| gruim ekerlsh
nga fusha l ndryshme, l n|ohur
e l an|ohur, i ciIi do l alashohe|
ran erishs n arargalil|e r
l`u klhyer n ushlel, as vileve l
g|ala n oozil. Ior n lheIb, KOI-
i konsiderohe| si n| makiazh dhe
kl, r shum anaIisl, e lregonle
vel orlreli i LuIzim ashs, r-
ues i n| elike euroiane, n| modeI
i ri n oIilikbr|e, ardhur nga n|
bol me emanciim shkIqimlar
si HoIanda, ku kishle sludiuar r
shum vile. Dhe, n fakl, nga KOI-
i i dikurshm, sol ka mbelur velm
asha, i ciIi ka arrilur l mbelel ben-
|amini i Iideril demokral dhe asir-
anl kryesor r la zvendsuar al
m as, g| q ka s|eII lrazime l
mdha n gruacionel brenda ID-
s.
asha nuk ng|an n asn| ik
merivaIinelmelciIindohahel
kok m kok m 8 ma|. Nuk ng|a|n
as n l kaIaurn, as n lioIog|in,
asnaIorasnshrehivizionesh
A|o q e bn ashn l Iqyer deri
diku shl aarenca e l q ron
n| sharm emanciues n raorl
me vrazhdsin e l n oIilikn
shqilare. Ndrsa kundrshlarl e
l ikrishl kl krko|n se ka
n lheIbin e vel ky individ` Ir
shum re| lyre, asha shl nx|err
re| hundsh nga erisha dhe k|o e
ka In al a idenlilel. Ndrsa r
rkrahsil e l ai shl n| oIi-
likan me biIance g|al dre|limil l
disa dikaslereve l rndsishme,
duke ia dedikuar edhe IiberaIizi-
min e vizave, si minislr i |ashlm e
m as i brendshm, ose ndrlimin
e rrugs s kombil, si minislr i
lransorleve. Idhe n |eln ri-
vale, ndryshe nga Rama, nuk ka as-
n| drilhe Ai reeklon rindin
bashkshorlin, famiI|arin modeI,
or kundrshlarl e l i kan g|e-
lur n| cen shlelsin hoIandez l
s shoqes, e ciIa nuk ka ranuar m
as l mba| al shqilare.
Meg|ilhal, besohel se asha
rrezalon slalurn e oIilikanil l s
ardhmes, ku defekle l liIIa nuk do
mund l ndrhy|n mbi imazhin
e Iarm Kundrshlari i l Rama
ngakonsumioIilikigurskan|
b|err|e nga ai ersonaIilel imonues
i ara disa vileve, a u fulur ende
n oIilik, e k|o mund l shrbe|
si avanlazh r ashn.
Alo q do vendosin m 8 ma| do l
|en m ler konleslel oIilike, ku
ndodhen dy gural se sa alo vel
q n inslanc l fundil, mbelen l
akrahasueshm dhe l ang|ashm
n asn| ik.
SHENJA MAJ, 2011 29
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
A
K
T
U
A
L
I
T
E
T
SHQIPRI, REGJISTRIMI I POPULLSIS
E keqja e madhe e
Jam befasuar kur kam par q nivele kaq t larta prfaqsimi shtetror, politik
e publik si Kreshnik Spahiu apo Shptim Idrizi t pranojn ta diskutojn apo ta
debatojn ket shtje me prfaqsues politik e mediatik shpesh here provin-
cial t minoritetit grek, duke e devijuar n mnyr tejet te rrezikshme syn-
imin, por edhe produktin e lvizjes Kuqezi
f Nebil IKA, Shqipri
D
ukel se rofecia e n| re|
korifen|ve l Ielrave shqie
Iaik Konica se I keq|a e
madhe e shqilarve |an
vel shqilarl vazhdon l |el
ende akluaIe. Kohl e fundil ka marr
hov n| Iviz|e aldhelare kryesishl l
rin|sh e n|ohur si AIeanca Kuqezi.
Lviz|a n aI q g|ilhsesi vIen r
lurgzuarerkrahurkasisynim
bIIokiminereg|islrimilelnikefelarl
ouIIsisnShqirilmundsuar
nga n| Iig| i miraluar nga Kuvendi
i Shqiris n vilin 2002 n| arli-
c Iig|ore q mundson
reaIizimin e n| ro|ekli
diaboIik l qarqeve an-
lishqilare kryesishl n
Greqi q synon dekIar-
imin r grek l n|
|ese l ouIIsis shqi-
lare kryesishl n |ug l
vendil Meg|ilhse Iviz|a
naIkag|elurrkrah|e
mbarkomblare ky re-
agim mund le konsidero-
hel i vonuar g| q e rril
shumkoslonesuksesilllg|ilhsesi
l domosdoshm.
Si g|ilhn| ne shqilarel ku|lohemi
n momenlin e fundil r haIIel lona
komblare g| q na ka kushluar
shum g|al g|ilh hisloris Kshlu
o ndodh edhe me Iviz|en kuqezi q
n shum asekle ng|an e aorgani-
zuar dhe e orienluar keq. Dre|luesil
e sa| veanrishl nnkryelari i KLD
s n Shqiri Kreshnik Sahiu q
duhel rgzuar asi shl zyrlari
m i Iarl i shlelil n klo 20 vile l
IuraIizmil oIilik i angazhuar kaq
dre|lrdre|l n n| aksion l mbro-
|l|es s inleresave komblare shl
rfshir n disa debale medialike sa
lanevo|shmaqedheldmshme
r shl|en q ka marr rsir l
zg|idhDukeuklhyernkryelrad-
hsduallhekso|faklinseaulorle
klhandikaiqzSahiudheAIe-
anca Kuqezi o mundohen la neu-
lraIizo|n |an zyrlarl m l Iarl l
shlelileoIiliksshqilareaulorl
Iig|il or edhe l verimeve l l|era
q mundso|n zhviIIimin e verim-
larive anlishqilare brenda Ieg|isIa-
cionil dhe lerriloril sh-
qilar. N klo kushle
vmend|a or edhe
aklivileli i organizmave
dhe individve q |an
angazhuar n kundr-
shlimin e klyre verim-
larive duhel l dre|lohen
lek aulorel e vrlel l
lyre. Dukel qarlsishl
se debali ubIik ka rn
n kurlh ngase me or-
ganizalorl e l media-
SHQIPTARVE
30 SHENJA MAJ, 2011
lik me ao a dash|e ia kan daI la
lransformo|n nga n| shl|e midis
shqilarve n n| shl|e midis sh-
qilarve dhe grekve ose edhe m
keq n n| shl|e mes shqilarve
dhe minorilelil grek n Shqiri. }am
befasuar kur kam ar q niveIe kaq
l Iarla rfaqsimi shlelror, oIilik e
ubIik si Kreshnik Sahiu ose Shlim
Idrizi l rano|n la diskulo|n ose la
debalo|n kel shl|e me rfaqsues
oIilik e medialik sheshhere ro-
vinciaI l minorilelil grek, duke e
devuar n mnyr le|el l rrezik-
shme synimin or edhe roduklin
e Iviz|es Kuqezi. Sqarimel e ksa|
shl|e al|elr duhel l bhel me au-
lorl shqilar l Iig|il q mundson,
si askund n bol, l|elrsimin e kom-
bsis sias dshirs s individil n|
akl n kundrshlim me l g|ilha rak-
likal dhe rreguIIal |uridike l vendeve
e organizmave euroalIanlike.
Do le kishle qen |o velm e dre|l
dheendershmeoredheshume-
kase nse rbaII kundrshlarve l
reg|islrimil elnik e felar l shqilarve
l ishin uIur harluesil dhe voluesil e
Iig|il ose seciaIisll shlelror l s
dre|ls ndrkomblare, gardianl
Iig|or l kushleluls dhe inleresave
komblare l zg|edhur ose l emru-
ar, or q l g|ilh l aguar nga lak-
saaguesil shqilar. Nuk e di rse
duhel debaluar r n| Iig| dhe efeklel
anlishqilarellrvemezDuIe
n slalusin e deulelil q ka voluar
Iig|in, edhe me l ashluqua|lurin r-
faqsues l minorilelil grek I. arkn,
Markon e l l|er anonim oIilik e
medialik q skan rg|eg|si r
al q ka ndodhur e as mundsi li
imono|n shlelil shqilar inicialiva
l liIIa Iig|ore si k|o e reg|islrimil el-
nikefelarleouIIsisNalyrishlq
Iig|i i voluar nga deulell shqilar
l Kuvendil l Shqiris mund l
konveno| me inleresal rfaqsuesve
oIilik e medialik l minorilelil
grek ose verimlar l qarqeve an-
lishqilare, or ala nuk |an as
rg|eg|seasimonuesllg|q
i r|ashlon aulomalikishl edhe nga
l qenil aI n debal. IersonaIishl e
shoh shum l dyshiml devimin e
debalil nga m rg|eg|sil shqilar
le akica greke, g| q nuk r|ashlon
edhe rfshir|en me ose a dash|e l
rfaqsuesve l aIeancs Kuqezi ose
l kundrshlarve l l|er l Iig|il n
kl debal.
(Anti)shqiptart
N fakl minorileli reaI grek nuk
ka qen asn|her robIem r sh-
qilarl dhe as enges n marrd-
hniel shqilaro-greke. N klo vile
l IuraIizmil oIilik kryesishl r
shkak l loIerancs s admirueshme
l shqilarve or edhe l veldes
r slalusin e l minorileli reaI grek
n DrouII dhe Vurg ka manifes-
luar korrekles dhe vazhdimsi n
bashk|elesn me shqilarl n sland-
ard m se normaI Kur as r mi-
norilelin e kam aIn r qylelarl e
zakonshm q g|ilhsesi nuk |an rf-
shir ubIikishl n avenlural deslruk-
live l qarqeve shovinisle greke, g|
q nuk mund l lhuhel r n| |es l
konsiderueshme l rfaqsuesve l
loIilikSlalusidhelra|limiirivi-
SHENJA MAJ, 2011 31
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
Ieg|uar q shleli shqilar i ka rezervuar minorilelil grek n
Shqiri n krahasim me minorilelel e l|era edhe n ven-
del me demokralike l Ivros, duke rfshir dhurimin e
ronave l shqilarve, garanlimin e arsimimil n g|uhn e
lyre n l g|ilha niveIel, rfaqsimin oIilik, |esmarr|en
n adminislraln shlelrore qendrore e IokaIe, inveslimel
e konsiderueshme n zonal ku bano|n el|, |an slandarde
qkansduarmesuksesr|ek|elrlirdoruarala
n Ianel e ro|eklel uIlrancionIisle greke.
Dukel se robIem kan qen dhe vazhdo|n l |en in-
divid e segmenle elnikishl shqilar q, r inleresa l
aslra ekonomike e ushleli, o riqen l sa|o|n e l
zg|ero|n harln e koniklil n zona ku hislorikishl nuk
kan |eluar ndon|her minorilar grek. Iikal m l forla
ku |an shfaqur klo robIeme |an elnikishl l aslra sh-
qilare: Himara n VIor dhe Kora. K|o e fundil u rfshi
n kl harl as incidenlil rish|es se varrezave shqilare
nga kreu i lashm enaIizuar i Omonia-s n fshalin o-
boshlic dhe lhirr|eve r ndryshim l kombsis dre|luar
shqilarve nga konsuIIi grek ne Kor. Tendencal ishin
shfaqur m ar edhe n Irmel, ku n fshalin Kosin|,
n n| skandaI ku ishin rfshir edhe zyrlar l Kishs
Orlodokse AuloqefaIe, u nxorn nga varrel eshlral e sh-
qilarverlushilursieshlraleushlarvegrekelvrar
g|alLussDylolroreKyrocessaoshlruesdhe
kriminaI u IegaIizua nga vel shleli shqilar i ciIi dha Ie|en
r ndrlimin e varrezave klive l klyre ushlarve q
n hislorin zyrlare greke ciIsohen si Iirimlar l Vorio
Iiril. Ky vendim i shlelil shqilar rbn a dyshim
n| re| akleve m anlishqilare l ndrmarra ndon|her
re| l q nga lhemeIimi n vilin Krkesa r klo
varreza ka qen n| ob|ekliv i hershm |o velm i qarqeve
shovinisle, or edhe i alyre zyrlare l Greqis dhe alo da-
lo|n me rivendos|en e marrdhnieve dhe viziln e ar
l ish-minislril l }ashlm KaroIos IauIias, sol Iresidenl
iGreqisnvilelelanShqiriKyvendimrn|
shl|e sa l aqen, asi lashme dihel se alo nuk |an es-
hlra ushlarsh grek, aq edhe i rrezikshm, i dha munds-
in qarqeve anlishqilare greke l faIsiko|n rova
hislorike l ranis se grekve n n| zon elnikishl l
aslr, mad|e d|e i nacionaIizmil dhe riIind|es komblare
shqilare. Irmeli shl vendIind|a vIIezrve Irashri, l
ciIveduhellukenIua|lureshlralnvarrengakyven-
dimishlelilshqilarrlciIinalasakrikuanaqshum
ToIeranca, r l mos lhn mbshlel|a nda| rovokimeve
l vazhdueshme anlishqilare l VasiI oIIonos, kryelaril
akluaI l bashkis Himar, shl a dyshim n| l|elr
qndrim anlishqilar i shlelil shqilar. T g|ilha klo q
rreshlova me Iarl |an n| konkrelizim i rofecis falkeq-
sishllvrlelqIaikeuearaIa|mroinIIimlshek-
uIIil XX si l keqen me l madhe l shqilarve.

Ballafaqimi me vetveten
Ira, si o deI nga k|o anaIiz, bele|a |on aldhelare
duhel orienluar ik se ari nga velvel|a asi dukel se
devimi ose shmang|a hislorike nga ky baIIafaqim rezuI-
lon si dobsia |on m e madhe. Duke u klhyer le ob|ekli i
klshnimimendo|sebele|aubIikeeAIeancsKuqe-
zi, n mnyre l veanl e dre|luesve l sa|, duhel l klhe-
hel nga rg|eg|sil e shkaklarl shqilar l inicialivave
krcnuese r idenlilelin dhe inlegrilelin e shqilarve
dhe Shqiris. N| klhes e liII e debalil ubIik mund
l |el ende n| Iviz|e n koh meg|ilhse qarqel greke e
rdorn me sukses zhviIIimin e gabuar l derilanishm l
l IaI kl debali oIilikomedialik q mbushi ekranel
e gazelal n Iimil kohor l konsiderueshm qarqel e lyre
nga Alhina dhe Uashingloni mund l fusin n raorlin e
Dearlamenlil Amerikan l Shlelil r l dre|lal e n|eriul,
l ubIikuar ak dil m ar, frazn rfaqsues l mi-
norileli grek ankohen r mohimin e l dre|lave elnike.
Iul|a e n| fraz l liII n |esn e raorlil r Shqirin,
edhe se nuk shnohel si konslalim i DASH-il, o si ank-
es greke, shl rodukl edhe i mundsis q ne u |aim
alyre duke i br aI n n| debal q nuk ka asn| Iidh|e
me la. Ior, ka edhe dika l|elr rle| oIiliks dhe inlri-
gave nacionaIisle q vele ne ua dhuro|m me idiolsin
lon sekuIanlve oIilik e medialik, oIilikave greke
n Shqiri. Ial|elr q debalel e a nevo|shme me la |an
rdorur |o velm si fakle r l |uslikuar kl ankes
32 SHENJA MAJ, 2011
Aktualitet
le avrlel, or edhe q arlikuIuesil
e lyre l siguro|n slaluse seciaIe e
riviIeg|e l l|era si verimlar e her-
on| l heIenizmil n Shqiri, verim-
lari l vIersuar e l shrbIyer mir
nga Alhina zyrlare, or edhe nga or-
ganizmal an-heIenike, sidomos alo
n SHA.
Ngan|her g|yko| se ky zhviIIim
nuk mund l |el lh|eshl n| gabim i
dre|luesve l fushals kundr reg|is-
lrimil elnik-felar ose i organizalorve
medialik l debaleve ubIike Iidhur
me kel shl|e. Nse ala vrlel duan
la denonco|n e la bIIoko|n kl zh-
viIIim anlishqilar, duhel l vn n
ob|eklivaulorlelNukmundelq
nnkryelari i KLD-s, deulel, oIi-
likan e gazelar l rfshir n debal
l mos ken mundsi le marrin vesh
se kush e harloi, inicioi, Ioboi e voloi
kl Iig| e alo vendime e verime q
e uan n kl ike krilike silualn.
Dukel me dy slandarde dhe asak i
ndershm fakli q zvendsi i Iresi-
denlil Toi n KLD, z. Sahiu, l ud-
hheq a bekimin e l kl fushal
nda|klIig|ianlikushleluessire-
lendohel nga elicioni q o rmo-
sel r la shfuqizuar al, ndrkoh
q kshiIIlari i |uridik i Gardianil l
Kushleluls (Iresidenlil l Reub-
Iiks) shl ish-minislri i Dre|lsis
dhe deulel rfaqsues i minorilelil
grek n Kuvendin e Shqiris, n
kohn kur u harlua e miralua ky
Iig|. Nse ka n| grek q ka asur
gishl n kl un, ai shl z. Iei. N
fardo kndvshlrimi, or sidomos
si zyrlar i Iarl shqilar, rfshir|a e
lndebalinubIikmeldolishle
a dyshim |o velm n| ik mbi i,
or edhe n| demonslrim i sinqerilelil
dhe seriozilelil l z. Sahiu, inslilu-
cionil q rfaqson zyrlarishl, or
edhe l l|erve l rshir n kl de-
bal e Iviz|e me rmasa mbarkom-
blare. Ky debal al|elr q duhel l
rfsh l g|ilha segmenlel e shlelil
q me verimel ose mosverimel e
lyre kan konlribuar n reaIizimin e
klro|eklianlishqilar
Ka ardhur koha q oIilika dhe
shlelarl l rbaIIen me aso|al
e verimeve le lyre. Transarenca
ubIike e kl rocesi shl delyrim
nda| oinionil ubIik dhe, sidomos,
nda| alyre mra l rin|ve shqilar
q i |an bashkuar e o i bashkohen
AIeancs Kuqezi. AnashkaIimi i
baIIafaqimil me aulorl e vrlel dhe,
sidomos, r|ek|el r la lransferu-
ar debalin duke sa|uar n| debal ose
konikllaqensishlrbaII|a
medialike me rfaqsues l mi-
norilelil grek, |o velm q nuk i shr-
ben zg|idh|es se robIemil, or i fryn
aarsyen|koniklilaqenelnik
dhe krimil l n| urre|l|e q nuk ka
asn| arsye l ndershme l sa|ohel e
slimuIohel. Oinioni ubIik shqilar
dhe ndrkomblar dhe veanrishl
mbshlelsil e z. Sahiu, or edhe
le l|erve q dre|lo|n kl Iviz|e,
al|elr duhel la d l vrleln r
aulorsin dhe rg|eg|sin e ini-
cialivave Iig|ore dhe verimlarive
l l|era l denoncuara si anlikomb-
larere|lAladuanladinsekush
e ideoi, rgalili dhe voloi n| Iig|
anlikushlelues` CiIl ishin zyrlarl
dhe oIilikanl q Ie|uan, duke shke-
Iur Iig|in, n| zhviIIim l liII` Ise u
deshn lel v|el r l reg|ur ub-
Iikishl nda| l Kush qndron as e
kushrlonngaverimelliIIaan-
likomblare` Kush e urdhron e kush
e shoqron me oIici, si e ka denon-
cuar z. Sahiu, anlishqilarin greko-
amerikanin NikoIa Gaxo|anis g|al
vizilave n Shqiri` Klo, or edhe
shume enigma l l|era, duhel l |en
al|elr |es e debalil me velvelen
q ne shqilarl duhel l b|m edhe
r faklin q li |aim fund rofecis
ose maIIkimil n|shekuIIor l l qenil
armiq l velveles.
KmbnguI le ky zhviIIim i mun-
guar si mundsia e velme r lu dh-
n fund g|mave q m shum se do
armik ia kemi br velveles. Ky roces
i diaIogul dhe debalil l haIIeve dhe
robIemeve lona midis nesh do li
akso| g|ilhashlu edhe mundsil e
armiqve lan q me sheku| resin as
orls gabimel lona r l reaIizuar,
deri lani |o a sukses, Ianel dhe ro-
|eklel e lyre anlishqilare.
SHENJA MAJ, 2011 33
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
Aktualitet
Shprndahuni,
po na
numrojn!
REGJISTRIMI NDR SHQIPTAR
Thirrjet e grupeve t ndryshme etnike dhe fetare pr tu
shprndar gjat regjistrimit t popullsis, gjejn shpirtin e tyre
binjak n epruvetat laboratorike t dikurshme t njeriut t ri,
atbot ende nn vmendjen eskperimentale te ideologjis zyrtare.
f Ergys MRTIRI, Shqipri
A
K
T
U
A
L
I
T
E
T
34 SHENJA MAJ, 2011
T
eksa n Shqiri oinioni
ubIik shl rfshir re|
kohsh n oIemika r
dekIarimin felar dhe elnik n
reg|islrimin e ouIIsis, i n||li debal
ka rfshir lashm Kosovn. Komu-
nilelel felare, si dhe aklor l ndry-
shm l |els ubIike, kan shrehur
shqelsimel e lyre mbi mundsil e
fabrikimil maniuIaliv l rezuIlaleve,
l ciIal do l mund l rdoren n
mnyr l ashndelshme nga grue
l ndryshme shoqrore. T dhna l
liIIa kro|n mundsil r debale
l afrylshme mbi Io|ra shifrash, l
ciIal ne baIIkanasil i ushlro|m re|
kohsh q re| krimil l kombeve
lona.
Q re| IIimil l r|ek|eve r
colimin e Ierandoris Osmane,
slalislikal elnike dhe felare, l ofruara
nga kanceIari l ndryshme, |an Iuha-
lur n rmasa konlrasluaIe, n var-
si l inleresave oIilike l rfshira
nra|onLuarnumralkaqenn|
re| bele|ave m l referuara l qar-
qeve inleIekluaIe e oIilike nacionaI-
isle baIIkanike, l ciIal kan ndrluar
Ieg|ilimilelin e verimlaris s lyre l
mbrashl, q ka shrbyer r l nde-
zur konikle l areshlura ikrishl
mbiohlsindehumanizueselshi-
frave. Slalislikal n ra|on asn|her
nuk |an konslaluar ob|eklivishl nga
reaIileli, or g|ilhmon |an rod-
huar oIilikishl, n funksion l inle-
resave dhe orekseve elnike e lerrilo-
riaIe. Mund l lhuhel se, bele|a r
shifral, r rodhimin e lyre, shl
zhviIIuar n dy mnyra: ose nrm-
|el fabrikimil l lyre, duke nx|err l
dhna l maniuIuara, ose nrm|el
verimlaris g|enocidaIe dhe saslri-
meveelikeq|anr|ekurlakro-
|n m|edisin elnik l munguar, g| q
ka rezuIluar me n| koslo lrag|ike mbi
|ell dhe falel e n|erzve, or edhe
mbi deslabiIilelin q vazhdon l qn-
dro| ezuII mbi qieIIin baIIkanik.
Beteja e numrave
AkluaIishl dukel se ky sorl vazh-
don l |el lrheqs r shum aklor
oIilik e grue Iobing|esh diIo-
malike, g| q lregon se k|o mendsi
ende nuk shl shkuIur re| lruril
l mir l ou|ve l kl ra|oni
Grekl vazhdo|n l inleresohen r
klo shifra n Shqiri, duke km-
bnguIur se ky reg|islrim do la afro|
Shqirin me slandardel euroiane,
ndonse klo slandarde i In vel a
Iolsuar. Ala, mad|e, nuk kan ngur-
ruar li krko|n klo akica edhe ne
boln e l vdekurve, duke fabrikuar
n |ug l vendil varreza dshmorsh
imag|inar me eshlra l konverluara
shqilarsh. Nga ana l|elr, serbl e
maqedonasil o syno|n l kro|n
akica rishlazi, duke rekruluar elni-
kishl, boshn|ak e vIIah. I n||la g|,
o ndodh edhe n Kosov, ku grue
l shumla elnish riqen l fry|n
rqind|el e lyre, r lu mba|lur me
alerica n mnyr q l mund l |us-
liko|nvelvelennn|shlelqlek-
sa shl shaIIur ararakishl muIli-
elnik, mbelel lash l rodho| elnil.
Nalyrishl, g|ilhkush e kulon se, n
kushle l liIIa, reg|islrimi i elnis dhe
fes nuk shl n| une e menur.
N Iidh|e me fen n Kosov, n n|
koh kur ka n| diskulim l g|er mbi
aklivilelin e misionarve l shuml
l ciIl rlo|n nga g|end|a n
kushlel e n| lranzicioni kuIluror, r
l kruar komunilelel e lyre qeveria
mendon se oIilikal mund li orien-
lo| nrm|el slalislikave mbi fel.
N vend q l mendo| r l zg|id-
hur robIemel duke slimuIuar dhe
romovuar diaIogun ndrm|el ko-
munileleve elnike dhe felare, duke
garanluar hasirn ubIike dhe al
l l dre|lave r klo komunilele,
qeveria vendos l harlo| slalislika q
shrbe|n velm si arm r l rfor-
cuar sherrna|n midis lyre.
Iaso|aleklangazhimilamen-
duar mund l merren me mend. Q
lani, mund l lhemi se vendimi r
n| reg|islrim l liII ka dhn shen-
|al e ara l Iviz|eve n kame l
ndryshme elniko-felare. K|o dukel n
angazhimel e komunileleve l ndry-
shme r l araqilur inlerrelime
ararake le rezuIlaleve l mund-
shme, or edhe r l br sadoak
fushal n funksion l rezuIlaleve m
l favorshme.
N Kosov reg|islrimi ka ng|aIIur
shqelsim lek n| sr gruesh so-
ciaIe. Q herl, grue l ndryshme
elnike e felare kan ofruar relend-
ime l hamendsuara slalislikore.
Gazelal nuk kan ngurruar l asin
as r konverlime masive felare n
fen e l arve ose n konfesione
l ndryshme l ardhura nga aklivilele
l shumla misionarsh. Ias reagimil
l komunilelil roleslanl n Kosov
(l ciIl shqelsohen n lheIb se shi-
fral mund l mos |en favorizuese
r la), Iorumi MysIiman i Kosovs
SHENJA MAJ, 2011 35
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
Aktualitet
reagoi g|ilhashlu kundr n| ike n
yelsorin q do l reg|islro| o-
uIIsin. Reagimi nuk ishle kundr
reg|islrimil felar n lrsi, or kundr
osionil r la In a rg|ig|e y-
el|en rkalse mbi besimin, g| q
lek ala s|eII shqelsimin se shum
n|erz, duke refuzuar l rononco-
hen do l kro|n mundsi r in-
lerrelime abuzive q do l mun-
dohen la araqesin reaIilelin felar si
n| roces rrudh|e|e r komunilelin
m l madh felar n vend. Ir kl
arsye IMK-|a delyrohel lu b| lhir-
r|e n|erzve q l mos absleno|n n
rg|ig|e, or l dekIarohen a frik
r fen e lyre. Ia i vn fa| IMK-s,
e ciIa shl e delyruar l menaxho|
n| reaIilel q nuk e ka rodhuar vel,
ky reagim mbelel i sforcuar. Ai synon
m ler l zbus sa m shum kos-
lol e n| une l mbrashl q n ni-
s|e. IMK-|a o riqel li molivo|
n|erzil l dekIarohen a hezilim r
fen e lyre, ndrkoh q e udhs do l
ishle q n|erzil l mos kishin nevo|
l rg|ig|en r kl.
A|o q do l duhel l sqarohe| nga
ala q ndrmarrin inicialiva l liIIa
|an dobil q do l ken shqilarl
nga klo reg|islrime, g| q deri m
lani nuk shohim la b|n. Qeveril
e vendeve lona duhel l na sqaro|n
nse kan gali rograme ose oIilika
zhviIIuese mbi komunilelel elnike e
felare, r l ciIal |an l delyruar l
ken slalislika l sakla q l mund li
vn n zbalim. Do l ishle e udhs l
n|iheshim me ro|ekle l liIIa, r l
ciIal reg|islrimi i fes dhe elnis bhel
i nevo|shm, n mnyr q l mund
l kulo|m dobil q ka k|o nism.
Ior, me sa dukel, e velm|a g| q do l
s|eII ky reg|islrim, shl gara idiole e
grueve l ndryshme sociaIe q i ba-
zo|n angazhimel e lyre mbi rincie
l liIIa dominimi, q i b|n li sho-
hin lorel e lyre velm si humb|e
l kundrshlarve. Mungesa e ara-
qil|es s ro|ekleve l liIIa, l bn l
mendosh se qeveril e vendeve lona
nuk kan asn| moliv adminislraliv
n kl reg|islrim, g| q do lhol se
ai do l shrbe| velm r l om-
uar seklakIin shler l rivaIilelil
ndrm|el grueve l ndryshme felare
dhe elnike.
Shqipria e re nga
eksperimentet e vjetra
NIminDimriifundiln|re|
rodukleve liike l n| kinemalo-
grae inloksikuese si ishle a|o e
Kino-Iaboraloril roagandislik Sh-
qiria e re ka n| balul q mund
li shko| n mnyr l rikl si
sIogan ksa| diaIeklike shifrash q
zhviIIohel sol n lreval shqilare. N|
luf grash l n| fshali maIor syno-
|nla|nrrelhiming|ermanrl
kaIuar disa gra arlizane l veshura
si fshalare, l ciIal i kishin slrehuar n
fshal r lu m|ekuar. Ir l reaIizuar
kl, gral kishin imrovizuar n| ek-
skursion l rbashkl n yII, kinse
o shkonin r l rer dru, nga ku
do l mund edhe l kaIonin barriern
g|ermane r l br l mundur q
l riklhenin va|zal arlizane n el
Ior, rrugs ndeshen me surve|imin e
vazhdueshm l g|ermanve, l ciIl i
mba|n g|al g|ilh kohs n vmend-
|e. N n| momenl, kur duke| se silu-
ala o bhe| krilike dhe g|ermanl o
riqeshin l konslalonin nse num-
ri i grave n klhim ishle i barabarl
me al n nis|e, n| re| ersonazheve
u bn lhirr|e l l|erave: Shrndahu-
niseonanumro|n
Ndoshla e velm|a g| r l ciIn
mund l kel ndon| vIer sol kin-
emalograa socreaIisle shqilare
shl mundsia r l g|elur balula
q mund l rlhye|n n mnyr ko-
mike melaforn groleske l reaIilelil
l solm. }o m kol ky reaIilel i rg-
|ig|el mekanizmil roagandislik l
ushlruar r 50 vile me radh nga
ideoIog|ia zyrlare. Ka n| Iidh|e g|ene-
like ndrm|el shqilaril l ri sol dhe
al l ro|ekluar nga reg|izura ko-
munisle g|al alyre vileve. Thirr|el e
grueve l ndryshme elnike dhe fe-
larerlushrndarg|alreg|is-
lrimil l ouIIsis, g|e|n shirlin e
lyre bin|ak n eruvelal Iaboralorike
l dikurshme l n|eriul l ri, albol
ende nn vmend|en eskerimenlaIe
le ideoIog|is zyrlare. A|o q dukel
se o ndodh lashm, shl ndrrimi i
ideoIog|ive q o lrashgo|n kl ek-
serimenl dehumanizimi, duke br
qn|eriuirilkaIo|ngafabrikale
dikurshme |orenlabI l komunizmil
n n| mori kuzhinash l re|a, q ofro-
|n, seciIa r hesa l vel, recelal e
lyredielikerrodhiminarliciaIl
shqilaril l s nesrmes. Si rr|edhim,
k|o shl edhe arsye|a rse reaIileli
shqilar shl sol n| orb e liII l
ciIn n fakl nuk dihel sesa do l na
duhel r la v|eII.
36 SHENJA MAJ, 2011
Aktualitet
O
P
I
N
I
O
N
I
ara rbaII|es me GoIialin,
Davidi kishle r|eluar dy
sda l brendshme la bind
velen r urlsin dhe fuqin
udhheqse l mbrelil, i ciIi doIi nga
mesi i lyre dhe, s dyli, g|al rrugs
s rbaII|es n fushbele| l arr la
le|kaIo| egon (me vre|l|en ararake
l mbrelil ose la sakriko| inleresin
momenlaI individuaI r n| inleres l
rg|ilhshm dhe afalg|al. IkuiIibri i
brendshm mes Iog|iks dhe nd|en|ave
q kishle arrilur ky vogIush,
qelsia, harmonia e l g|ilha shqisave,
velbesimi se ishle n ann e duhur dhe
nn ombreIIn e sigurl, ia Iehlsuan
Davidil rbaII|en vendimlare me
rbindshin GoIial. Guri i Davidil
ishle velm n| sin|aI i vogI se rruga
e rbaII|eve l rnda dhe loreve l
mdha qndron n (1) sinqerilelin
e vazhdueshm nda| koncelil (q
nevo|ilel shum koh r lu ndrluar),
besimillndrs|eIIkuIlivimilll
dhe (3) ndaIimil l velveles nga shuar|a
e el|es me d|ersn e l l|erve.
Hisloria adre|lsishl e ka lra|luar
rbaII|en e Davidil dhe GoIialil,
duke e vIersuar si n| momenl,
fal, leknik ose saklsi l Davidil.
Shikuar n aseklin e rrelhanave
akluaIe l mbrelrimil, udhheq|es
oIilike ose Iidershiil n hasiral
g|ilhshqilare, guri davidian shl
shikuar si n| m|el l ciIin l l|erl e
rua|n r bele|al lona r la godilur
me l kundrshlarin e rbashkl,
a kuluar se ronari i guril, Davidi
i vogI, kishle kaIuar n| roces l
edukimil rigoroz s bashku me g|ilh
ushlarl e l|er. Ky fakl, i mbshlel|es
n rrelhanal q l l|erl i kro|n r
ne, sol ka araIizuar l lria skenal
oIilike shqilare, duke i shndrruar
alo n arena akuzash, shar|esh e
kacafyl|esh, duke ia mbyIIur rrugn
Iog|iks dhe nd|en|ave eIemenlare
n|erzore si krilere r l kruar n|
sislem vIerash dhe n| ambienl ku do
l mund l formoheshin koncelel.
K|o kalegori oIilikansh as q e
kishle iden e formimil l koncelil
e nxiluar dhe e elur r sukses
nuk i kushloi rndsi shqyrlimil l
ersonaIileleve udhheqse dhe, si e
liII, ishle e redisonuar l dshlo|.
Lshim l|elr n lra|limin e bele|s
hislorike ndrm|el vogIushil dhe
GoIialil shl edhe mosrmend|a
e aeIil l mbrelil l Davidil. Iara
daI|es nga qyleli, mbreli i url me
Iol velbesim iu dre|lua ushlris
s l me aIl Ne n rrugn lon
do l rbaIIemi me srovn e Iumil
(asuris s l|elril). Kush i u| n l,
nukshlushlariimNdrsakushnuk
i u| n l ose knaqel velm me n|
grushl u| (sa r li br baII lhar|es
s gabzherril q n fakl araqel n|
velmohim), shl ushlari im, l ciIal
r neve shqilarl sol duken aq l
hua|adhelaIog|ikshmeNeakoma
nuk kemi r|eluar n| Iidershi, i
ciIi do |eslari do lia kishle br
n| vre|l|e kaq madhshlore. Kasla e
udhheqsve oIilik sol shl m e
asura, ala in nga Iumi e d|ersa
e ouIIil shum m ler nga sa u
lakon alyre, or edhe q u mban Iuklhi,
a harruar se kshlu edhe m shum
e shlo|n el|en dhe kundresha bhel
akoma m e rnd.
T rivuar nga mungesa e
konceleve q do l g|eneronin me
n| sislem l edukimil komblar dhe
l vazhdueshm, asla| nga mungesa
e velbesimil dhe dyshimeve nda|
l|elril (q shl aso| e l ars) dhe
Iakmia r u|in (asurin e ouIIil)
a kurrfar krileresh n|erzore, i bn
ushlarl e demokracis lu lhyhen
shlizal ende a daI n fushbele|n
e oIilikbr|es ra|onaIe. Ala, l
fruslruar dhe l humbur n velvele,
shifn dhe gn|yen rnd ouIIin
se ne si komb nuk kemi armiq dhe
se GoIiali shl velm n| fanlazm e
l arve lan, asi q dihel bolrishl
se ne asn|her nuk kemi shfaqur
relendime lerriloriaIe.
Shreso|m q Davidi l mos |el
mashlruar...
Kasta e udhheqsve politik sot sht m e pasura, ata pin nga lumi e djersa e
popullit shum m tepr nga sa u takon atyre, por edhe q u mban lukthi, pa harruar
se kshtu edhe m shum e shtojn etjen dhe kundrpesha bhet akoma m e rnd
f Ramadan ALITI, Maqedoni
HISTORIA E NJ GURI POLITIK
Davidi
vs Goliati
SHENJA MAJ, 2011 37
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
O
P
I
N
I
O
N
RETUSHIMET POLITIKE
I fundmi i
otomanve
f Ervin HATIBI, Shqipri
M
e neoolomanizm,
sias zhargonil l
solm oIilik gIobaI,
emrlohel n mnyr
arandaIuese qas|a e re r n| an-
gazhim l shluar l shlelil lurk krye-
sishl n zonal e v|elra l ndikimil ao
konlroIIil l Ierandoris Osmane.
Ior, n Shqiri, lermi ka edhe n|
kulim IokaI, ende l akonsoIiduar,
me l ciIin oIilikani i n|ohur Sar-
lak Ng|eIa (Avokali) kulon rir|en
mbizolruese l oIiliks IokaIe klo
6-7 dekadal e fundil. N n| inlerv-
isl r shlyin dilor, Avokali do la
qarlso| kshlu rkuzimin e l
rivaI mbi neoolomanizmin: (N)
c jcni cn!c nc kcnccpici ana!c||akc ic
pc|iiikcs. Nc jcni cn!c sakicsisni nc cic-
nanizcn. Kjc !c ic incic qc a!ninisirc-
ncni nga pasna||arc, ic ci|ci cncrcncn
nga Pcria c Iaric !nc ic ci|ci cpcrcjnc
nc ncpciizcn. Kq csnic cicnanizni ku
n!c!ncni. Unc, rcgjinin c |ntcr Hcx-
ncs, nc |i|rin qc !c |cicj sc snpcjii, c kan
quajiur. ncccicnanizcn. |n!c nc nc-
ccicnanizcn jcni. Oncnic Zcii qc Krq-
cninisiri akiua|, i pa|igjsncn naiqrisni,
ic jcic cicnani i jun!ii.
Duke oeruar o rmes kl
zhargoni, n n| komunikim m l
dre|lrdre|l me ubIikun, g|al
roleslave l vers s shkuar n Ti-
ran, r lransarenc mbi rocesin
e rfunduar zg|edhor, z. Sarlak
Ng|eIa bri edhe n| roozim l
lh|eshl: nse qeveria e cicnanii ic
jun!ii Iargohe|, |rcn!a sniaic !iicsn
snqipiarci narrin tizai: Kusn ju incic
sc prcicsiai janc kun!cr pcrcn!inii, ka
a||nc nc kckc. Nc !c i zn!ukin kcic !iic
a||ncn krqcninisirii. Ta zn!ukin kcic
cicnan, kq csnic cicnani i jun!ii qc na
qctcris. Nuk ka rrugc ijcicr pcr tiza. Tc
rrczcjnc cicnanin c jun!ii. B||ckuan
sncsnci, ncs narrcni sc iani janc kinqcr
nc sin|c| !nc 200 njcrcz ic ijcrc sn-
qipiarc ic ci|ci nc kcic sncsn pc tcn!csin
nc sakriccn c iqrc kcrkcscn !nc arri-
ijcn c qc||inii ic na!n, !injiiciin c sn-
qipiarctc, u shreh Ng|eIa, l akln
sias raorlimeve l shlyil. Sheshi
dhe sakrica r l ciIin bhel aI
|an alo ara kryeminislris, oshl
adrs s grevislve oozilar l
uris, l ciIl kshlu i bnin resion
qeveris r l Ie|uar lransarencn
mbi volimel e dyshuara. Kryemin-
islri me aIIm, i ciIi ve lransar-
38 SHENJA MAJ, 2011
N rastin e sotm
shqiptar, puna kompliko-
het pak kur stigmatizimet
provinciale me turq e
saraen, nuk ndodhin n
boshllk, por bashksho-
qrojn apo piratojn tek
tjetri dukjen identitare si
psh. emra a mbiemra t
tradits myslimane, veori
n sjellje.
encs aszg|edhore, ka bIIokuar
rrugn shlaldilore r n Iuro,
sias oinionislil l n|ohur Andrea
Slefani, shl (n)jc pasna qc ianan si
csnan||iu Tursun U|urgu Tunxnas||an
Pasna, |akncn ic pusnicjc !c ka|a, ii
kcic ic gjiina nc !crc !nc qc jc rasicsisni
n|an njc cncr ic gjaic !nc p|ci iiiuj si
ai. Ockicr Prcjcscr Sa|i Bcrisna. (Nga
ana e l zSaIi erisha nalyrishl q
e sheh velen kre|l ndryshe duke iu
referuarkundrshlarilllnlerma
dhe koordinala ler l ngarkuara,
ai do l Ier l kulohel a dyshim
se ran ciIil krahasim e g|en velen
mshumNc Krujc i inasnc (krqcsc-
cia|isiiisncnincjakciungrisqic
|aric !nc snikc sniaicrcn c Skcn!cr|cui,
|uiu ic ic japc pak kurajc. Kursc, kciu
ick ju (ic pranisncn nga pcpu||i s ncn.
in.), pc incn kcic ijcircn. Pcr nua !nc
pcr ju Skcn!cr|cu csnic nqjni, csnic i!-
nu||iqncpcruncai!ciia|cjnczi
scsa ua ka |crc Skcn!cr|cu cicnanctc,
jc nc snpaia, jc nc icpa, pcr nc tcia,
nc tcia ic |ira !nc ic n!crsnnc.)
MeakorIargsingaaIimian-
liosman i Ng|eIs n con e buIe-
vardil ara kryeminislris rbri
adrs me grevisl mesazherl
roqeverilar do li mshonin n|
kndvshlrimi l rmbysur l
labIos. Kshlu adra sociaIisle e
grevs s uris ara kryeminis-
lris, dukel se ndr la krahasohel
n ersekliv me shalorrel Iua-
rake osmane q rrelhonin me uri
dhe el|e (el|.) kshl|eIIal arbrore,
si snkruan Ka!arc nc rcnanin
Kcsnijc||a pcr iurkcsnakun c Sian|c|-
|ii. Turkcsnaku |ana nun|i |cicjcn pcr
pusniinin c kcsnijc||cs, si paraar!ncsi
i i nc kcnc ic snkuara scpsc qc ic !q
pcrjaqcscjnc rcgrcsin pcr|a||c prcgrcsii,
qcn!rcsa ncrcikc nuk u inqc pcr jakiin
sc c !rcjia qcn!rcnic nc Kcsnijc||c, or
m ler adra e rolesluesve do l
krahasohel shrehimishl me lendn
e famshme diIomalike l diklaloril
Iibian, (Kursc pcr sncikun (krqcsc-
cia|isiin sncn. in.) kupicnci sc icn!a
!c ic jcic nc |uksci c !unura, nc |anja
iurkc c ku !i unc ijcicr !nc pcriici sc
csnic |crc c!nc njc ic|cgran-kcrkcsc c
ci|a nun! ii p|cicscnci. icn!a ii !nurc-
nci nga kc|cnc|i i zi Gc!a i Ii|isc si
sncnjcc|injakcziniiic xnina!ii kun!cr
qctcrisc.), greva naxniqani|isic e
uris do l arodizohel me liluIIin
e n| knge l n|ohur ouIIore mbi
ag|rimin e Ramazanil Shembu|l e
Io|s me osmanizimisIamizim a-
hiri l kundrshlaril nuk kuzohen
velmnkaqakIvruesaonn|
l velme ng|ar|e si k|o e roleslave
dhe reIikave mbi volimel e fundil
biIeedhendrshkrimelemiashem-
bu|lasIIo|neasbeso|sembaro|n
klu Si rfundim ka lhol me
aIIma e olomanAvokali ao oin-
ionislsizSlefanirzerishado
l lhuhen n||l nga Gazela 55 r
z Idi Rama kur e rindrlo|n me
aI ekuivaIenle l liil sheiku xhi-
hadisllurkoshakmeban|olurkeel|
IiguralubIikelzzerishaeRama
sikuruqenkshlunegalivishlnl
n||lin lru, leksa kan rbaII l
n||lin lurk Konsensusi relorik mbi
lurkun nis e i ng|an al l oIemi-
kave l ndrkrishlera n Iuron e
Reforms kur kaloIikl formuIonin
Ca|tinc-Turcisnusrliredukluar
n l afe roleslanll, e kla u rg-
|ig|eshinoashlumen|Oc) Turcc-
papisnc...
N raslin e solm shqilar una
komIikohel ak kur sligmalizimel
rovinciaIe me lurq e saraen nuk
ndodhin n boshIIk, or bashksho-
qro|naoiralo|nlel|elriduk|en
idenlilaresishemraambiemral
lradils mysIimane veori n s|eII|e
l veshur a l ngrn rg|ilhsime
dashakeqe ao kur klo sligmali-
zime Iundro|n n u|ra l lurbuIIla
l laksonomive aramoderne l mi-
Ieleve, ku nn rubrikn lurk, bie
aIa dikur guronle l|elri mysIi-
manRelushimiikundrshlariloIi-
lik si lurk ao osman dukel sikur
rdor afa|shm n| binar moraI
anekdolash nacionaIisle me indi-
ans covboys or n fakl rrekel
velveliulslabiIizo|IIesahierarki-
zimesh a kaslash n shoqri duke
marrformasadoqesharakeala-
mundura alronizimi ao shanlazhi
n emr l Ierndimil Irarimil
NATOs ao Lus GIobaIe Kundr
Terrorizmil
Meg|ilhal rocesi nuk shl i
n|kahshm n kl Io| erverse
lurqizimesh ao isIamizimesh vuI-
nerabiIizuese l kundrshlaril, dukel
sikurme gurl e bardh ersi kan
aklorl me rekuizila idenlilare l
Iindura erndimore or sias
n| klhese l be slraleg|ike edhe
anlar l racs |o l zg|edhur, ra
aklorllraumalizuarngarkalsi
llrashguaramysIimanelavoIil-
shmenlregmundenllo|nn|-
far kohe l humbur duke brlilur
edhe m zeIIshm kundr lurkul
nukshlaIalh|eshlrn|shmag-
iemomenlaIeliha|dulilhrrelka-
eniha|dulinsarn|leknikm
l iml ekzorcizmi sias l ciIs o
l uIrish forl rara kundrshlaril
lndTurkTurkkymbaseldeI
nga Ikura, dhe shkon vrlel e bhel
l|elri.
SHENJA MAJ, 2011 39
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
Opinion
O
P
I
N
I
O
N
INTEGRIMET
KOSOVA
eksperiment
i standardeve
N Kosov standardi sht kuptuar vetm si prmbushje e apetitit serb, si
prmbushje e detyrimeve ndaj komuniteteve, posarisht atij serb, pra jan
detyrime evropiane ato t cilat kushtzojn secilin hap t mtutjeshm.
f Fahredin SHEHU, Kosov
N
kohn kur MichaeI
Sleiner-i ishle ISSI (Ir-
faqsues SeciaI i Sekre-
laril l Irg|ilhshm) l
Kombeve l ashkuara, ouIIala
kosovare e ciIa alher, sikur edhe
sol, ende nuk i kishle/ka l shru-
ara Iagl e Ius u n|oua me disa
slandarde l ciIal dosido duhel l
rmbusheshin r lu inlegruar n
shoqrin e qylelruar evroiane. K|o
i ng|anle sikur krkohe| foshn|a nga
virg|resha. Slandardi ara Slalulil l
adenuarendelKosovs
Iaraqil|a e monedhs, si kan
dshir li lhon klu banknols
Iuro, kosovarl e ranuan me shum
enluziazm g|o|a se inlegrimin n
Ivro do l |el i she|l dhe sa m
shum q k|o monedh rdorel, aq
m shum ouIIala varfrohel.
Dyg|uhsia nr inslilucione dhe
nr shen|a l komunikacionil, n
|esl e banuara me shqilar ishle
slandard i aIikuar, or |o edhe n
|esn serbe. N MaIishev, r shem-
buII, ka mbishkrime l IokaIileleve n
g|uhn shqie dhe serbe, or |o edhe
n Hoq l Madhe l Rahovecil, e as
n Leosaviq.
Koordinimi i fshehl i bankave r
la rcakluar kuoln e inleresil r
shkak l riskul l madh ende vazh-
don la shlrydh ouIIaln deri n
neveri, ndrsa levona edhe koman-
il e sigurimeve kosovare me oIi-
cal e lyre l famshme, |an lema l
dhimbshme l reaIilelil l ri n Kos-
ov. Ir l g|ilha klo sludenll n l
ardhmen do l uno|n lemal masler
dhe kl drua| |o me mnyrn se si e
b|n lani. T g|ilha klo |an |es e
n| slandardi l slandardizuar dhe
q l g|ilha klo n dm l ouIIals
kosovare. Ne vendel evroiane edhe
niveIi i inleresil bankar shl i rreg-
uIIuar me kushlelul, ndrsa Kosov
bankal l koordinuara mir arsyelo-
hen se niveIi i riskul shl i madh,
anda| edhe inleresi shl shum i
Iarl, or inleresanl se o ai inleres
bankar n seciIn bank shl i n||li,
ndoshla me daIIime suer-minimaIe.
Se sa slandardi evroian shl i
slandardizuar, k|o varel nga shleli
n shlel. Derisa kroalve u krkohel
reseklimi i akics serbe, Turqis
reseklimi i akics kurd, San|s,
Greqis dhe Serbis k|o asak nuk i
krkohel, sese olhua| klo shlele
nuk kan asn| akic, vre|m se
duhel q veshl dhe go|a syl l
mbyIIen, Iasi l lhyhel dhe askush
mos l shkrua| asg|.
IrobIemi i kruar arliciaIishl -
nanciar nga grekl, e ngarkon Iv-
ron me miIiarda euro, ndrsa sa
konlribuon Greqia n Ivro k|o
40 SHENJA MAJ, 2011
shl baras me konlribulin francez
kundr Nazizmil q, os AngIis
dhe Ameriks as Lus s Dyl
olrore, Iranca l |el ra faklor
q do l rcaklo| falel e ou|ve l
veg|I l aIIkanil.
Io l ndaIen ekserll e li ana-
Iizo|n l g|ilha klo, do l ubIiko-
heshin raorlel voIuminoze sa do l
gogsinin bibIiolekal evroiane, ash-
lu si b|n me raorlel r l dre|lal
e n|eriul ku harxhohen miIional dhe
rilen drun|l e g|or r Ielr r re-
zuIlale kol.
N Kosov slandardi shl kuluar
velm si rmbush|e e aelilil serb,
si rmbush|e e delyrimeve nda|
komunileleve osarishl al serb
ra |an delyrime evroiane alo l
ciIal kushlzo|n seciIin ha l m-
lul|eshmKlunukilelkurrrl
dre|lal e akicave felare, g|inore el|.,
sikur ne nuk i kemi klo robIeme
dhe sikur kla n|erz nuk ekzislo|n.
Ndrkaq akica kosovare si kalegori
e n|erzve me nevo|a l veanla, r
shembuII, shl e diskriminuar n
do asekl.
Sol asn| arkilekli nuk i shkon ndr-
mend se slandardi duhel l Iolso-
hel edhe n kl rrafsh. Nuk ka uni-
versilel, holeI, bibIiolek e inslilucion
n Kosov i ciIi i Iolson kushlel r
sludenl, reseklivishl unlor dhe
n|erzll|ermeasilkuzuarasi
lhuheladre|lsishlkluiciIikron
kushlel minimaIe r kl kalegori
n|erzish. Komisionel r akredilimin
e universileleve as q e vre|n kl
fenomen. K|o dshmon r munges
lveldesslyreseseasnvendel
elyrenukkanekushlern|erzme
nevo|a l veanla dhe se siluala fare
m e mir nuk shl edhe n vendel
nga ala vn Io ashlu k|o lregon
se |an ala m|a l din|ilelshm
sese nuk krko|n n Kosov al q
nuk e kan n vendin e lyre g| q
nse shl kshlu, shl aksa e be-
fasishme.
KurasimrIirinfelareimazhi
nuk shl asak m remlues. }o
velm n Kosov, or edhe n lr
aIIkanin. Si lra|lohen l burgosuril
leneAkaIirifelarenburg|eAka
radikaIizmfelarnrburg|eAres-
ekloheldin|ileliilburgosurilka
ha i burgosuri lurk n uIIgari ka
haiburgosurishqilarnSerbiSie
bniariniburgosurinKosovAi
feslonashkliburgosurnKosov
Kurlg|ilhakloyel|edolvnn
yelsorineIssidolrg|ig|el
alherIidershiioIilikiKosovs
N Kroaci, r shembuII, resek-
limi i akicave elnike, felare, g|inore
|o velm se shl n Ielr, n Ieg|isIa-
cionorkahyredheninslilucion
q d.m.lh. se ka daI nga niveIi i sho-
qris civiIe dhe, derisa ala vrao|n,
sese duan la arrn fazn e dyl l
bisedimeverinlegrimnIlene
g|end|a mbelel n niveI shum l uIl,
mad|e as l arlikuIuar si dhe sa duhel
ngaanaeshoqrisciviIeIIimishle
moslasimrniveIinqeverilar
N n| shoqri ku medial |an l
nguIfalura dhe l velnguIfalura me
ose a dash|e dhe me n| shoqri civ-
iIe l brishl ku bhel gar si ciIi m
she|l do l bhel kshiIIlar i ndon|
minislri ose residenli q ndrrohel
or e asl, demokracia vrlel vihel n
ikyel|e
Ng|ashm si slandardi ambiguoz i
Ivros i ciIi r dik shl nn e
r dik n|erk. Qesh e Ias... |a, se
ndryshesbn
SHENJA MAJ, 2011 41
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
O
P
I
N
I
O
N
KOHT E KQIJA
Janari i nj
Shqiprie
t njjt
21
Kjo shoqri e re n
tranzicion, e ndrtuar
kryesisht n dy blloqe
t ndryshme politike
at t majt dhe t
djatht, t cilt refle-
ktuan pak a shum
nj ndarje, silueta e s
cils edhe pse brenda
nj sistemi autoritar
shfaqej her-her me
ngjyrime t forta, n
sistemin e ri t kaos-
demokracis shqiptare
mori thellsin dhe
ashprsin e dukshme
si pasoj e nj przi-
erje t mentalitetit t
trashguar totalitar
me interesin e sert t
tregut e kapitalit.
f Redi SHEHU, Shqipri
42 SHENJA MAJ, 2011
N
e l g|ilh, r|ashluar ala
l ciIl ishin aklorl e 21
}anaril, nuk e kishim men-
duar ose lhn ndryshe
kishim ushuar s besuari se kohl e
kqarShqirinvazhdoninende
I g|ilh relorika mbi anlarsimin n
NATO dhe mbi rocesel inlegruese
l Shqiris si ara|sa dhe shlimi
rfundimlar r shqilarin i ciIi
vinle i fruslruar nga hisloria i g|ilh
ozimiioIilikssonsievroianisle
dhe ercelimi r aldheul lon l
dashur i ciIi asksh hedhur raa
krahve leIashel e la rezuIluan n|
askoroagandislikeK|orarsye
se dshiral ose Ianel e udhheqsis
lon kishin le|kaIuar n mnyr de-
IiranlereaIilelin
Dhe |a, lani n ak dil diIema |on
arilmas soi n| lheqae lrish-
luesengarilshmriarn|vilm
l inlegruar dhe m l slandarlizuar
se ai q shkoi, n diIemn se a do l
kelrIas|eciviIenShqiriNga
ndrkomblarqvininrldisku-
luarmbihoIIsiraldheIigramele
asaorlavenldrguarlseciaIi-
zuar r arandaIimin e konikleve
civiIe
Ng|ar|a e 21 }anaril lregoi se sa e
brishl shl shoqria |on dhe sa ak
bazamenlkalekneaq|asociaIe
Bindje politike ose trashgimi
prkatsie politike?
T ardhur nga n| e kaIuar shum
komIekse si aso| e shlrydh|es
shumIanshe q individi shqilar
soingaekaIuaraeleafrlndr-
limi dhe eksansioni deri n ore i
hendekul sociaI n Shqirin e as-
IusideoIog|izimiindar|eskIasore
krahinore e kuIlurore i rle|ska|shm
dhe i rle|brezash n ouIIsin e
vendil lon zgavrimi i ndrg|eg|es
dhe moraIil rmes rrafshimil
shirlror e kuIluror l formsuar
nga dekIasikimi e deslruklurimi i
kuIlilreIig|iozsleriIizimiind|en|ss
ronssin|kodbaziknADNne
n|eriul rmes n| koIeklori g|iganl l
rons shlelrore e ciIa lhilhle ronal
rivale dizinfeklimi i ambienlil
dhe mendimil oIilik shqilar nga
ooziladheoozilarizmidhekrimi
in|makinerielvelmeroagande
e mendimi q iqle n kaIIe sland-
arde brumin e ri siko-inleIekluaI
shqilar n|simi i verimil oIilik
sociaI e kuIluror l ouIIil me Iarli-
n-shlel, si dhe qindra haIIka n min-
ialur l ciIal ndrluan n| sikoIog|i
kre|l l kundrl me krilerel e n| sho-
qrie l Iir dhe demokralike, soIIn
n vig|iI|e l ndryshimeve oIilike l
vilevellamodeIinen|shqilari
i ciIi krkonle l mbahe| n direkun e
anessvelaveIarbaIIfurluns
srelkailaIizmilshqilar
Ieriudha osl lolaIilare shqilare
q rfaqsohel me lranzicionin i
dha hendekul sociaI l shqilarve
n| ng|yrim l ri K|o shoqri e re n
lranzicion e ndrluar kryesishl n
dy bIIoqe l ndryshme oIilike al
l ma|l dhe l d|alhl l ciIl ree-
kluan ak a shum n| ndar|e, siIu-
ela e s ciIs edhe se brenda n| sis-
lemi aulorilar shfaqe| her-her me
ng|yrime l forla, n sislemin e ri l
kaos-demokracis shqilare mori
lheIIsin dhe ashrsin e dukshme
siaso|en|rzier|elmenlaIilelil
l lrashguar lolaIilar me inleresin e
serlllregulekailaIil
Si aso| l dy|a bIIoqel oIilike
l rfaqsuara nga Iarlia SociaIisle
dhe Iarlia Demokralike si aIacione
oIilike or q barlnin n velvele |o
velm kundrshli l karakleril oIi-
liko-rogramor, or r shkak l s
shkuars edhe kundrshli dhe shesh
anlagonizma konceluaIe dhe shlre-
sore u konverluan n inslilucione
rehabiIilimi, unsimi, lreglimi,
lenderimi asurimi laraIku ho-
mog|enizimi e oIilizimi ku seciIa
ofronle bonuse r ala si edhe kan
qe|flaqua|nouIIinevel
Kla ou| l ma|l e l d|alhl
brendaln||lilouIImmalsh-
qilar, oIilikishl as q nuk ia kishin
iden se far rfaqsonle ndry-
shueshmria rogramore e n|rs ose
l|elrs arli Mad|e olhua| asn|ri
ose rraIIkush e kishle kuluar q e
ma|la n ushlel kishle ndrluar n|
sislem l d|alhl lruslesh dhe e d|alh-
la n ushlel o ndrmerrle reforma
ma|lislesociaIeeouIislenanciare
Ksiso| bind|a e vrlela ose moraIi
arliak nga i ciIi ka zanaIIn edhe
aksionioIiliknshumicnerasleve
u dominua nga arlilizmi e aksioni
eIekloraI e lifozeria nda| Iiderve si
baron l kshl|eIIave l ara|ss s
unsimileekonomis
Saherqvinlenushleln|ringa
klo dy bIIoqe, ku seciIi kishle mbIed-
hur n n| orbil saleIilare arliza l
ln||lilidenlilelkryenlen|revoIu-
cionnadminislralnlg|ilhanive-
Iel e buxhelorve n biznesel dhe
fushn e lenderimeve n Iicensimel
ose koncesionel e kudo duke favori-
zuarouIIinevelSeciIiiunsu-
ar ose ai q rlonle nga bonusel e
gruimevenushlellhrrmzohe|
n anlar famiI|e|e e kshlu me radh,
duke s|eII n ushlel n| her n|
ouIIeasla|ouIIinl|elr
Ksiso| u keqndrlua konceli
mbi demokracin funksionaIe e ciIa
Opinion
SHENJA MAJ, 2011 43
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
n shum rasle diIle nga binarl e
Iig|il dhe ersonaIizohe| sias inlere-
save l seciIil ouII: l ma|l ose
d|alh. Io kshlu edhe bind|a ar-
liake lrashgohe| le brezi i ri si bo-
nus i ushlelil nda| babaIIarve dhe
famiI|es duke verbuar anaIizn ose
qndrimin arimor.
Iranda| edhe reagimel m l egra si
louIIillma|ldhealld|alhl
kan qen kur cenoheshin inlere-
sal e bonuseve. Kshlu nuk u ngril
asn| ouII si i ma|l ose i d|alhl
kur cenoheshin arimel baz ro-
gramore l arlive si aso| e mar-
rvesh|eve ao kuIisave oIilike, Iig-
|ore e kushleluese.
Tashm e vrlela dhe arimi shl
Iideri moraIi shl Iideri dhe Iua
shl r Iiderin. T ndodhur n
kamel e vela, ouIIi i d|alhl dhe
i ma|l g|yko|n n|ri-l|elrin mbi l
vrleln e Iiderve l lyre dhe kshlu
ka humbur kaacileli q mbi bazn
e s vrlels dhe arimil si lheIb, l
g|ykohen Iiderl ose ng|ar|el.
Shqipria e majt dhe
Shqipria e djatht
N Shqirin lon l dashur e
l shlren|l, ku edhe arashikimel
e molil oIarizohen sias bind|eve
arliake, ku biznesi dhe rodhimi
shl ndar n l ma|l e l d|alhl
l ciIl favorizohen ose ersekulo-
hen sa her q rrola e ushlelil bn
n| g|ysm g|iro|e, ku qeveris|a IokaIe
shl ndar n mes kryebashkiaksh
l ma|l e kshiIIash bashkiak l
d|alhl, ku medial e shkruara dhe
leIevizionel kan ndrluar lashm
kshl|eIIal e vela arliake, re| ku
argumenli i Iideril l seciIs rbn
boshl rogramacioni, ku bola e sek-
lakIil dhe e reaIily shov ka nga dy
rograme argluese d|alhlas e ma-
|las, ku ka Miss Shqiria dhe Miss
AIbania, ku edhe r lu br miIion-
er ke dy aIlernaliva leIevizive, arril|a
e n| oinioni konsensuaI mbi ka
ndodh n vendin lon shl n| Iuks
q mund lia Ie|osh veles velm g|al
sezonil l Iazhil.
Teorikish dhe raklikishl n shum
vende demokracil |an m|elel m l
mira r zg|idh|en e konikleve so-
ciaIe, ku aq|a e shoqris vendosel
n sa| l riqe|es s Iags duke a-
Iikuar rocesin e dre|lsis n ven-
dos|en e g|rave. Miro, n Shqiri
k|o formuI rezuIlon ak si e vshlir
r arsye l mungess s kuIlurs s
komromisil, ngase shoqria civiIe
e, r aso|, edhe kuIlura demokra-
like |an zvendsuar me Iiderl
karizmalik l ciIl i mbivendosen
roIil l dre|lsis n ozicionimin e
fenomeneve l shoqris.
Te ne |an edhe dy eIemenl q i
shlohen ndar|es sociaIe, l ciIal Iuku-
yama i rmend si dehomog|enizues
l shoqris. S ari, baIancimi
i kuIlurs urbane dhe ruraIe n
n| demokraci dhe, s dyli, ndry-
shueshmria e kuIlurave ra|onaIe si
e kundrla e homog|enizimil l sho-
qris. Kla dy eIemenl, r shkak
l n| |ele akoma |o l Iol urbane
n Shqiri dhe diferencimil l madh
midis |els ruraIe dhe asa| urbane
|an n| vIer e shluar n lheIIimin e
ndasive rcelimore dhe oIilike l
shoqris son.
Rimoralizimi politik
ekonomik e social
Ir aso| do g| oIilike ose |o q
ndodh n Shqiri r klo dy dekada
ka l akln dy oinione shoqrore.
Ng|ar|a e 21 }anaril shl indeksi ao
baromelri i ciIi aklivizohel n faza l
ndryshme l zhviIIimil l shoqris
son i ciIi lregon se sa ne kemi shkuar
ose |o dre|l n| miks|e|e shoqrore
ao homog|enizimil l s|eII|es dhe
bind|essociaIeeciIareekloheledhe
n s|eII|en oIilike.
21 }anari vrleloi se ne |emi akoma
n ikn e slarlil dhe qe|a e vrlel
sociaIe nuk ka IIuar akoma A|o q
Opinion
44 SHENJA MAJ, 2011
shl m e lrishlueshme shl fakli se
ekslremizimi i silualave oIilike dhe,
r aso|, edhe sociaI-ekonomike
shl konvencion i favorshm r
Iiderl oIilik l ciIl n sa| l kl
ekslremizimi l herashershm, ga-
ranlo|n ozicione l aIuhalshme si
Iider.
SebeoIog|ia ose g|el|a e shkaqeve
r l ekslremizuar silualal ka qen
n| ndr sorlel m l referuara l
Iiderve lan. 21 }anari mendo| se nuk
duhel ar velm si aksion oIilik,
or duhel ar me shqelsim, sese
ai mund l |el IIimi i n| ar|e|e l
ariarueshme sociaIe. Ir kl men-
do| se duhel l kihen arasysh klo
ika l ciIal Crook-u i arashlron
n rasle l liIIa: (1) DecenlraIizimi i
shlelil deri ne dela|e ekonomike duke
rimoraIizuar ekonomin, (2) IoIilikal
e rishrndar|es duhel l ken m ak
rndsi se idenlileli, |elesa dhe kon-
sumimi dhe (3) ReaIizimi i n| ero-
zioninku|lmesrivalesdheub-
Iikes duke shkuar dre|l n| sheshimi
l diferencimeve kIasore
Fleksibiliteti n
organizimin e puns.
Klo haa Crook-u i rshkruan
si lhemeIore n shoqril oslkomu-
nisle ikrishl r l shkuar dre|l
shmangies s diferencimeve sociaIe
q sislemel e v|elra i lrashgo|n. Ri-
moraIizimi i ekonomis le ne duhel
br |o velm n lerma lreglar dhe
Iig|or, sese lashm le ne k|o shl
br, or duhel l bhel rimoraIizimi
edhe i moraIil akluaI l shrndar|es
s ekonomis duke garanluar qas|e
l barabarl l dy kameve l d|alhla
e l ma|la n ndrlimin e roser-
ilelil shqilar, si dhe n rimoraIizi-
min e koncelil mbi korrusionin.
K|o duhel br mbi l g|ilha duke i
dhn rarsi si rshkruhel m
sir, idenlilelil komblar, mnyrs
s |eless s shqilarve dhe fakloril
konsumisl r l garanluar n| ekono-
mi n rril|e.
U ndaIm klu sese e g|ilh Iogo-
|a e zhviIIimeve oIilike ka r baz
lemn ekonomike. 21 }anari, n mos
rolesl r varfrin si e quan e
ma|la ose grushl shleli r l marr
qeveris|en si e quan e d|alhla kan
si qIIim qas|en n domeinin oIilik, e
r aso|, n al ekonomik.
A mundel l reaIizohel riqe|a oIi-
like dhe sociaIe n Shqirin e as
21 }anaril` K|o lani duke e vshlir,
seseekslremizimikakaurku|le
dhuns dhe bind|a e s|eII|a oIilike e
oozils ka daI |ashl sislemil.
Kush duhel la Iua| roIin e rimor-
aIizimil oIilik r l s|eII oIilikn
shqilare brenda shinave demokra-
like l sislemil` Si Iiderl oIilik dhe
ou|l e lyre l ma|l e l d|alhl
akluaIishl |an ler l oIarizuar r
l rimoraIizuar silualn ao r l
rimoraIizuar diaIogun mes lyre` Za-
konishl duhel n| aI e lrel la b|
kl. Iaklori ndrkomblar ka koh
q Iuan roIin e aIs s lrel n Sh-
qiri, or ksa| radhe unl dukel se
i ka isk r arsye se n| aklor i kon-
iklil oozila l akln ka lreguar
se nuk e rII as alAlher ka dy
mnyra: ose oozila do l vazhdo|
kuIlurn e sebeoIog|is r l rirod-
huar kriza l n|asn|shme n rang
vendi duke suImuar direkl sislemin
dhe n kl rasl nuk bhel aI r
riorilel l idenlilelil komblar, duke
marr rsir n| koslo l rnd n
rasl dshlimi ose l lenlo| l rris
|acn n n| lavoIin rimoraIizimi
l ushlelil l ardhshm n Shqiri.
Klyre dy mnyrave l oozils do
li kundrvihel n| aIeanc e fakloril
l d|alhl shqilaro-ndrkomblar
n ushlel r l sanksionuar mora-
Iin |uridik l ushleleve i ciIi shl n
krye l do v|eari N l dy|a ras-
lel a|o q duhel l revaIo| shl a|o
q Crook-u e shreh si: IoIilikal e
rishrndar|es (oIiliko-ekonomike)
duhel l ken m ak rndsi se
idenlileli, |elesa dhe konsumizmi i
shqilarve.
Opinion
SHENJA MAJ, 2011 45
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
O
P
I
N
I
O
N
Shkputja
e Shqipris
nga realiteti
ZHGNJIMI NGA LIRIA
f elo HOXHA, Shqipri
Qytetart shqiptar ende nuk e kan kuptuar gabimin. N Sh-
qipri nuk jan zhdukur asnjher piramidat, ato vetm kan
ndryshuar form. N ndrtimin e tyre tani kishte dor qeveria,
por qytetart nuk ishin n gjendje t bnin dallimin.
46 SHENJA MAJ, 2011
SHENJA MARS-PRLL, 2011 47
R
eg|imi komunisl i Tirans,
asi i akuzoi l g|ilh aIeall
si devues l leoris mark-
sisle-Ieninisle, i rishi mar-
rdhniel me la a ua shIyer borxhel,
vazhdoi l relendonle se Shqiria
ishle i velmi vend sociaIisl n bol. I
dislancuar nga Iuroa Lindore, n
dekadn e fundil l Lus s Ilohl
Tirana mendonle se zhviIIimel oIi-
like n Lind|e nuk do l ndikonin n
Shqiri. Ior, zhgn|imi ishle i she|l.
Rrzimi i Muril l erIinil n 1989
ishle n| godil|e e rnd r reg|imin
e Tirans. Iroleslal e dhunshme n
Rumani, dy mua| m von, e lmer-
ruan. Te ekzekulimi i diklaloril ru-
mun me l shoqen, reg|imi komunisl
shqilar a varianlin makabr l falil
llQyshnIIimlvilill|elrnisn
Ishimel.
Fillet e demokracis
N |anar e shkurl 1990 u organi-
zuan lubimel e ara l heshlura n
Tiran e Shkodr. N ranver dhe
ver u Ie|uan disa shkrime n gazelal
zyrlare q isnin kryesishl r Iirin
e mendimil N korrik mra n|erz
u fuln n ambasadal e hua|a n Ti-
ran. N lelor shkrimlari komunisl,
meroIinmlIarlnShqiridhe
n bol, embIema e suksesil l sociaI-
izmil shqilar, krkoi aziI oIilik n
IrancNdh|elornisiIviz|asluden-
lore dhe as kl momenli ng|ar|el u
zhviIIuan me she|lsi marramendse.
Reg|imi komunisl u dorzua dhe lani
riqe| li konlroIIonle ng|ar|el, ra |o
li ndaIonle alo.
Irelendimi se shqilarl mezi e
kishin rilur rrzimin e reg|imil ko-
munisl, se ala ishin l dshruar r
Iiri, shl i abaz. Ias gali n| g|ysm
shekuIIi diklalur, shqilarl e kishin
humbur sensin e Iiris. N shumic,
ng|ar|el e re|a nuk u mirriln. N
lerren ali rezislenc. N zg|edh|el
e ara l Iira Iarlia e Iuns (komu-
nisle) mori godil|e l forl n Tiran,
Shkodr, Kava| e ndon| qylel l|elr,
ornniveIkomblardoIilueseN
mua|l e ar l demokracis, Iiria ishle
n| koncel urban.
M n dela|e, arsyel e rezislencs
nda| Iiris, n 1991 e m von, ishin
disa. N|: komunisll ishin rsri
n gar r ushlel dhe ala dinin li
bnin g|ral velm sias modeIil l
lyre, dy: frika, komunisll ishin ende
me ushlel dhe rsri n gar, lre:
n krye l forcave q e qua|ln velen
l d|alhla ishin n|erz me orig|in
komunisle, n| |es nga krahu m
radikaI i komunizmil, kalr: mos-
besimi, me komunisll n gar ishle e
vshlir l besohe| se zhviIIimel ishin
l nalyrshme, es, befasia, qylelarl
u g|endn n n| reaIilel r l ciIin
nuk kishin menduar m herl, g|ashl:
l d|alhll nuk kishin daI nga n|
Iviz|e oozilare me mendim l |ekur
oIilik, shlal: oozilarl e vrlel l
reg|imil ishin ende n burg|e, or dhe
kur u Iiruan u enguan me l g|ilha
formal, e, dhe k|o shl m e keq|a, as
ala nuk kishin n| ro|ekl oIilik r
l ardhmen, nuk ishin l organizuar,
lel: forca kryesore oIilike |o ko-
munisle e a l merrle ushlel si
mori, e shikonle ushlelin si qIIim, |o
m|el r l mbrrilur qIIimin, nnl:
Iiderl e l d|alhls nuk ishin l Iir
nga e shkuara e lyre, dh|el: vendi q
mburre| se kishle shkaIIn m l uIl l
anaIfabelizmil n bol, kur u baIIafaq-
ua me Iirin, rezuIloi vendi shkaIIn
m l Iarl l in|orancs, l akln, n
Iuro.
U desh n| vil un q idel e re|a
l rlyeshin n g|ilh vendin. N
zg|edh|el e arakohshme l 1992-il,
oozila loi me shumic drrmuese
N| rekord ouIIarileli i alhyer n
hislorin e sa|.
Zhgnjimet nga liria svonuan
T arl u zhgn|yen ala q ikn
dre|l Ierndimil me ambasada, or
m shum u zhgn|yen ala q u Iar-
guan m von. Vendel e Iuros, q
shqilarl i shikonin si modeIi m i
afrl i Iara|ss n lok, nuk u lreguan
aq mikrilse sa ala i kishin imag|inu-
ar n mnyr naive. Turmal e n|erzve
l dshruar q zbarkuan n IlaIi
ose Greqi u rrasn nr sladiume, u
izoIuan, u ushqyen si refug|al l Iar-
guarngan|zonIuedhenfund
u rialdhesuan me forc. Ala q sh-
luan, ala q mundn l qndronin n
vendel erndimore, suan zhgn-
|im l n| forme l|elr. ola e bukur e
leIevizioneve ilaIiane, q n Shqiri
ndiqeshin aq shum, nuk kishle Iid-
h|e me reaIilelin q ala rekn. Aly
emigranll u ndeshn me robIemel
lhua|se universaIe, or q deri alher
shqilarl i kishin konsideruar velm
si l lyre: slreh, un, ushqim, lrans-
orl, shkoIIim el|.
Kush mbeli n Shqiri, soi zh-
gn|imel e vela. Naivileli klu zg|ali
m shum dhe mashlruesil e shfryl-
Opinion
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
zuan n mnyr l amshirshme.
LiberaIizimi i ekonomis, shlhur|a do
l ishle lermi m i sakl, Ie|oi munds-
in e qarkuIIimil l aras a asn| IIo|
konlroIIi, a shqelsimin e burimil dhe
deslinacionil. Ias n| rmirsimi l
sirfaqshm l slandardil l |eless,
ishle mrekuIIishl e Iehl q qylelarl
l eshkoheshin. Ky shl shkaku q
qindra mra n|erz besuan se mund
l |elonin duke i dhn aral me fa-
|de. Shqilarl e daI nga komunizmi
nuk e dinin rndsin e uns. Iasi
luIIumbac|a e fa|deve u a, asi ka-
ilaIisll u riklhyen n orig|in, a
asn| Iek n xhe, n 1997 u ngriln
n revoIl. Dhuna lradhloi niveIin e
emanciimil l lyre. Ala nuk u soIIn
dol si n|erz l Iir, or ia faluruan
qeveris g|ilh fa|in e dshlimil vel|ak.
Nalyrishl edhe Qeveria kishle
rg|eg|sin e sa|, a|o e merilonle Iar-
gimin nga ushleli, or |o me dhun.
M shum, n fakl, ala q e suan
ishin qylelarl. Ishl Iig| univer-
saI: kur lrarl e n| shlie rilen a
ro|ekl, alia bie sir alyre q |an
oshl. N 1997, shqilarl morn
Ieksionin e ar l demokracis: Iiria
shl n| lrsi e akushme mund-
sishindividuaIekuriilciIaveshl
rg|eg|sia. N| Ieksion q shqilarl
nuk ishin l galshm la rlynin.
Si rrodhn ng|ar|el, qeveria ra, or
g|ral shkuan m keq, n dm l Iir-
is. Dhuna e qylelarve, e ciIa nuk u
ndshkua n koh, u dha qeverive as-
uese ushlel n dm l qylelaril. Ias
vilil 1997, n emr l qeveris u bn
disa vras|e oIilike, u vra n| anlar i
arIamenlil nga slruklura l qeveris
dhe u arreslua Iideri i oozils m
von. Kshlu u riklhye menlaIileli ko-
munisl dhe qylelarl heshln.
Shptimi i Shqipris
Ala q reaguan ishin akic. M
shum, n shlimin e vendil aln
efekl leIefonalal nga kanceIaril eu-
roiane. Ky verim ali sukses r
shkak l reminishencs komunisle.
Tirans i ku|lonle kohl kur merrle
udhzime nga eogradi, Moska ao
Iekini. Qylelarl shqilar ende nuk
e kan kuluar gabimin. N Shqiri
nuk |an zhdukur asn|her irami-
dal, alo velm kan ndryshuar form.
N ndrlimin e lyre lani kishle dor
qeveria, or qylelarl nuk ishin n
g|end|e l bnin daIIimin.
N vilel q asuan |an rishur n|
numr i madh ndrlimesh a Ie|e,
duke i klhyer n lrok ronarl e lyre.
Nuk kan qen l akl dh|elra mi-
|ra n|erz, rbaII l ciIve qeveria
nuk ka mba|lur asn| IIo| rg|eg|sie.
Qeveria ka veruar n emr l Iig|il,
relendohel, or ky shl ve n| |us-
likim i formuIuar nga menlaIileli
komunisl, i ciIi u riklhye n ushlel
n 1997. Qylelarl nuk kan kura| l
reago|n, sese u ku|lohel kaosi n l
ciIn e fuln vendin revoIlal e lyre. N
koh l vshlira ose skenarsh l frik-
shm, qylelarl |an l rir l sakri-
ko|nIirinrhirlsigurisAqm
keq n raslin e shqilarve, q |an
qylelar g|ysmak. N| qeveri q rish
Ingun e n| qylelari, a marr asn|
rg|eg|sirfalineldhelinves-
limilllIemlmraqylelarve
nuk shl m qeveri e qylelarve l
sa|, or m|el dhune n duarl e kabi-
nelil. N demokraci qeveria ka velm
n| funksion lhemeIor dhe ky funk-
sion shl ku|desi r mirqenien e
qylelarve l sa|. Me rish|en e ndr-
limeve a Ie|e qeveria ka devuar
qIIimin. Me ndihmn e qeveris, as
20 vilesh un, qylelarl e dmluar
rezuIluan dh|elra ose qindra miIiona
Iek m l varfr dhe dy dekada m
l Iakur. Ir|ashlo vilel shles, n|I-
Io|sidoInngairamidalnanciare
Meg|ilhal, dmi reaI i rish|eve a
Ie|e nuk dukel kur diskulo|m g|end-
|ennlerrenorIozoneverimil
Irish|a e ndrlimeve a Ie|e nuk shl
velm konikl mes Iig|il dhe alyre
q e kan shkeIur al. Aly shl dhe
marrdhnia e rfaqsuesve l Iig|il
dhe rons s qylelaril. Iavarsishl se
ronari nuk ka dokumenl ronsie,
reaIileli faklik nuk mund l in|orohel.
Suozo|m se ekzislon n| erson i a
reg|islruar n Zyral e G|end|es CiviIe.
A mund l vrilel ky erson dhe vrassi
l mos ndshkohel se ka vrar dik q
nuk ekzislon formaIishl` Kush ra-
non q vrassi duhel l ndshkohel, i
|e rarsi |els s n|eriul. Kush |o,
mendon si qeveril shqilare l n|zel
vileve l fundil, l ciIal kan in|oruar
reaIilelin faklik, r hir l formaIizmil.
K|o i barazon klo qeveri me komu-
nizmin. N lheIb l s|eII|es s l l dy|a
aIve qndron mungesa e reseklil
r |eln e n|eriul.
Irfundim i hidhur, ndoshla, or i
ashmangshm. Shqilarl ranuan
q demokracin la dirig|onin komu-
nisll dhe ky shl bereqeli i bims s
lyre.
Opinion
48 SHENJA MAJ, 2011

do diskulim mbi sekuIar-

izmin n debalin ubIik l
Shqiris osl-komunisle
shl redukluar n n| dis-
kulim mbi modeIe l shfaq|es s seku-
Iarizmil n Ivro. K|o qas|e e debalil
araqel sekuIarizmin |o si rodukl
rher evoIuliv hislorish, or si n|
IIo| orlodoksie l ngurl, l imonuar
nga n| aulorilel i Iarl nga |ashl. K|o
s|eII amundsin e shqyrlimil dhe
anaIizs s sekuIares si ide o aq sa
dhe ro|eklil oIilik l modernilelil,
|es e l ciIil shl edhe sekuIarizmi
dhe amundson n| diskulim se se
vel sekuIarizmi si ro|ekl oIilik n
vendel nga orig|inon shl arlikuIuar
n mnyra l ndryshme.
Diskutimi n Shqipri
Ishl e vrlel se sheshher dis-
kulimi r sekuIarizmin n Shqiri
i referohel shembuIIil l mbrelil Zog,
f Besnik SINANI, Shqipri
Kuptimi i sekularizmit dhe sekulares n Shqipri, do krkonte nj analiz q do fil-
lonte qysh nga parit modernizuese t Perandoris Osmane, sigurisht n periudhn
e konsolidimit t shtetit dhe t projektit modernist t periudhs s Zogut
SEKULARIZMI
jasht historis
DIVERSITETI DHE DEBATI MBI T
SHENJA MARS-PRLL, 2011 49
O
P
I
N
I
O
N
Opinion
50 SHENJA MAJ, 2011 50 5000 SSSHE SHH SHEN HEEEENNNNN HHE SHEN HEEN EENNNN S NN SHHHEE SHENN HEN HHHEEENJJJAAA JA JJJAA JJJAAAA A JJJAAA JJAAAA MMA MMMA AAAAJJJ MA M MAAAJ AJ AAJJJ MMMAJ AAJ MMAJ AAAAJJ MMMMA AAJ 22220 0 20 20 220 ,, 20 2220 00 , 20 20 ,, 22220 000 ,, 11111 11111 11111 11 1111 111
or k|o |o si |es e n| anaIize l g|e-
neaIog|is s ides dhe l konlekslil
hislorik q e rodhoi, sesa si r|ek|e
Ieg|ilimileli nrm|el konlinuilelil
n referenc l oIilikave kuzuese
nda| fes, g| q n fakl i ka shrbyer
rshly|es s ngurlsis s sekuIar-
izmil si n| IIo| orlodoksie oIilike.
Ior, sekuIarizmi, sic shkruan TaIaI
Asad n Iibrin e l |crnaiicns cj inc
Sccu|ar, shl n| re| ro|ekleve l
ndrIidhura l modernilelil, q synon
inslilucionaIizimin e ro|ekleve q
|an shesh konlradiklore me n|ra-
l|elrn si kushlelueshmria, l dre|lal
e n|eriul, induslriaIizimi, barazia civ-
iIe, konsumerizmi, demokracia, aulo-
nomia moraIe, lregu i Iir. Ior, shl
n|kohsishl i Iidhur me n| ndryshim
shesh sensibiIilelesh ercelimesh
e raklikash q s bashku formuan
sekuIaren. Si i liII, sekuIarizmi
nuk shl i mirqen, or n| rodukl
evoIuliv q krkon delyrimishl, r
lu kuluar, n| diskulim mbi al q
konsiderohelekundrlaelfenN
fakl sekuIarizmi nuk mund l kulo-
hel a n| diskulim mbi fen, sese
ekzislencaelnukmundlkulohel
a ekzislencn e fes.
Kulimi i sekuIarizmil dhe seku-
Iares n Shqiri do krkonle n|
anaIiz q do l IIonle qysh nga
aril modernizuese l Ierandoris
Osmane, sigurishl n eriudhn e
konsoIidimil l shlelil dhe l ro|ek-
lil modernisl l eriudhs s Zogul,
or nuk mund l Ir |ashl, si bhel
rndom, inkuizicionin sekuIarisl l
komunizmil, ashlu si dhe oIilikal
idenlilare euroiane as rnies s
ashkimil Sov|elik. Debali q zhviI-
Iohel sol n Shqirin oslkomu-
nisle shl delyrimishl i Iidhur me
klo rocese ararendse. Si i liII,
sekuIarizmi n Shqiri nuk shl
lh|eshl n| ||ucprini iIuminisl, mbi si
l siIIemi me fen (fardoIIo| fe|e),
si n| kalegori irracionaIe e kuzuar
n rincie rivale, or n| ro|ekl
oIilik n rg|ig|e l n| reaIileli l
ruar rmes lrashgimis oIi-
like osmane, rishfaq|es s IsIamil as
rnies s komunizmil, lrashgimis
komunisle dhe oIilikave idenlilare
l Ivros bashkkohore.
Debatet n Evrop
Ior, vIen l ku|lohel se edhe de-
balel rrelh sekuIarizmil n Ivro,
si bhel aI n Irancn bashkko-
hore n Iig|in r nikabin ao ara
l n Iig|in r shamin mysIimane
n shkoIIal ubIike, |an rodukl i
n| hislorie secike Rasli i Irancs
shl veanrishl i rndsishm, asi
evokohelsimodeIiimirIIliseku-
Iarizmil dhe ka n| hislori q sug|eron
se veanrishl shlelel q krko|n
form l Iarl konlroIIi slalisl mbi
shoqrin refero|n kl IIo| mod-
eIi. Ira nse ku|lo|m q sekuIarizmi
shl |es e ro|eklil oIilik modern-
isl l eIilave, alher k|o rzg|edh|e
reeklonvizioninrmodernilelinl
eIilave shqilare. Si ka vn n duk|e
}oan WaIIach Sco n Iibrin e sa|
Pc|iiics cj Vci|, ka n| hislori q infor-
mon debalin akluaI n Iranc rrelh
shamis, rrn|l e s ciIs g|enden n
ekseriencn koIoniaIe n AIg|eri, q
u arlikuIua si mision civiIizues, ku
qyshre|IIimilIsIamiuasin|fe
|o lh|eshl si kaloIicizmi q duhe| sh-
lruar r hir l shkencs dhe arsyes,
or si dika m shum q shrben si
shnues racor e kuIluror inferiorileli
landryshueshmNklrelorik
shamia z n| vend l veanl, sese
ekserienca koIoniaIe u rshkrua n
lerma seksuaIe derlimi, zbuIimi e
zhvesh|e|e, n l ciIn mbuIesa u a
si akl subversioni, anda| rnia, zbu-
Iimi dhe gris|a e sa| si e delyrueshme
r suksesin e rocesil civiIizues, or
edhe r vel nnshlrimin e AIg|er-
is. Diskursi i sekuIarizmil francez, i
n|ohur si Iaicileli, v|en n vIersimin e
nikabil ose shamis |o velm me kl
hislori l ndesh|es koIoniaIe, or edhe
oIilikave rarse q asoi lrheq|a
nga AIg|eria, ku Iviz|a e Le Ien-il, e
lrashguarmsfundingaeba|an
rr|edhime l dre|lrdre|la.
Periudha post-komuniste
Kur lhem se debali mbi sekuIar-
izmin n Shqirin oslkomunisle
duhel anaIizuar n shqyrlim me rish-
faq|en e IsIamil, nuk kam velm r
qIIim vnien n duk|e l faklil se
sekuIarizmi diskulohel sol ekskIuz-
ivishl n Iidh|e me IsIamin N| sr
raslesh l mirn|ohura na e lrego-
|n kl fakl Iakli q romovuesil
e sekuIarizmil nuk aln asn| aI
rolesle r aIimin e n|ohur l ish
Iresidenlil Moisiu n 2005 n AngIi
oseasn|aIroleslermarkelizi-
minoIiliklNnTerezsldy|a
klo rasle l qarla romovimi l n|
Opinion
SHENJA MAJ, 2011 51
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
slalusi l referuar l Krishlrimil,
vecanrishl kaloIicizmil si ndrIid-
hs me qensin idenlilare evroiane
shrbe|n r l iIuslruar |o lh|eshl
slandarde l dyshla n kulimin e
sekuIarizmil, or mbi l g|ilha shl
indikaliv i n| vizioni l cakluar mbi
modernilelin q reeklon |o lh|eshl
resione l vrlela ose l erceluara
evroiane or edhe secikn his-
lorike shqilare.
Shresa se komunizmi kishle eIi-
minuar, si shrehel Kadare, rob-
Iemin e IsIamil, u shoqrua dhe me
shresn e n| evang|eIizimi n mos
mirIIireIig|iozsakukuIlurorl
krishler. Maria Todorova, n Iibrin
e sa| |nagining inc Ba|kans, cilon ish-
kryeminislrin Gramoz Iashko: |I
velm|a shres r Shqirin shl
g|enerala e rej q e ka dashur civiIizi-
min evroian dhe vIeral e krishlera.
Ky aeI i sinqerl nda| vIerave l
krishlera nga n| vend q rara
se l bhe| aleisl ishle 70% mysIi-
man, shkruan Todorova, ndikon
naivilelin dhe mungesn e Iuslrs
s Iig|rimil l ri oIilik shqilar,
q nuk ka zolruar ende fasadn e
nderuar l aIoril IuraIisl Ishl
g|ilhashlu, lregues i inslinklil l
dre|l oIilik l eIils s re oIilike,
q nuk shl mashlruar nga re-
lensa mbireIig|ioze, |oracore dhe
|oelnike e universaIizmil dhe Iu-
raIizmil l Iig|rimil l Ivros ose
Ierndimil.
Ior, qIIimi, si lhash m sir,
nuk shl velm r l lreguar
slandardel e dyshla l diskulimil
mbi sekuIarizmin n Shqiri e as
Iidh|en e kl diskulimi me far
insliklivishl oIilikanl lan r-
o|n nga Ivroa rle| fasadave
Diskulimi i klyre aradokseve bn
l mundur ha|en e n| debali mbi
ro|eklel shoqruese l modernilel-
il, l ciIal ikrishl n kundrshlin
q mbarlin me eIemenl l l|er l
ro|eklil oIilik l modernilelil kri-
|o|n mundsin e rezislencs nda|
oIilikave q n lheIb |an racisle dhe
ksenofobe.
Fasada evropiane
IiIozoaeshoqrisciviIedheel
dre|lave l n|eriul, si lhol OIivier
RoynIibrinelSccu|arisn ccnjrcnis
|s|an, diklon n| marrdhnie l re
midis fes, shlelil dhe shoqris q
Iargohel nga modeIi slalisl i Iaicizmil
francez duke anuar nga modeIi an-
gIo-sankson i sekuIarizmil. Duhel sh-
luar klu edhe IiberaIizmi ekonomik
si faklor i rndsishm n kl roces
q kundrshlon kl modeI l kon-
lroIIil shlelror mbi shoqrin. Idhe
komenlalor l n|ohur r qndrime
anli-isIame, si iII OReiIIy, i rr|elil leI-
eviziv l d|alhl Iox Nevs n SHA,
komenluan kohl e fundil se Amen-
damenli i Iar i Kushleluls ameri-
kane q garanlon Iirin e shreh|es
bn l amundur n ShA al far
o ndodh n Iranc. T n||ln dil
n rr|elin CNN, IIiol Silzer lhoshle
se nuk shl una e shlelil lu lhol
qylelarve se si l vishen. Diln e hy-
r|es n fuqi l Iig|il kundr nikabil n
Iranc, n| ediloriaI i The Nev York
Times alakonle Iig|in, si dhe Iig|e a-
rarendse l bra n emr l Iaicilelil
francez, ashlu si dhe debalel franceze
mbi sekuIarizmin, si n| suIm kse-
nofob nda| IsIamil, si n| r|ek|e
r la araqilur, si shkruan edhe
WaIIach Sco si l hua| reIig|ionin e
ish-sub|ekleve koIoniaIe q |an |es
e shoqris franceze re| disa g|ener-
alash. Irle| fasads oIilike evroi-
ane, vIeral e universaIizmil, falmir-
sishl, konsiderohen l rndsishme
dhe l qensishme re| mend|eve m
l urla evroiane. Ne |emi n| civiIi-
zim IuraIisl, shkruan Umberlo Ico,
sese Ie|o|m xhamil l ndrlohen
n vendel lona dhe nuk do ndaIemi
lh|eshl sese misionarl e krishler
burgosen n KabuI. Nse do e bnim
kl, edhe ne do bheshim laIeban.
Iaramelri i loIerancs s diversilelil
shl sigurishl n| re| m l fuqish-
mve dhe m ak i haur r debal.
Ne e konsidero|m kuIlurn lon l
maluruar, sese a|o mund l loIero|
diversilelin dhe konsidero|m ala q
i rkasin kuIlurs lon leksa refuzo-
|n diversilelin si l aciviIizuar.
Shqyrlimi i g|eneaIog|is s seku-
Iarizmil n mendimin oIilik shqilar
olencon n| Iig|rim emanciues q
rezislon marg|inaIizimin n r|ek|e
r l reaIizuar n| ro|ekl oIilik n
aramelra r l ciIl dukel se askush
nuk v n dyshim se ka n| konsensus
shoqror. K|o, sigurishl, nse a|o q
dekIarohel nuk shl lh|eshl fasad.
POZITA EKONOMIKE E SHQIPTARVE N MAQEDONI
E
K
O
N
O
M
I
DISKRIMINIMI
prmes
shifrave
Afirmimi i ides
s demokracis
ekonomike me
format e saja in-
stitucionale n
Maqedoni, n dobi
t zhvillimit ekono-
mik t shqiptarve,
do t varet edhe
nga fakti se sa
shqiptart do t
angazhohen n qen-
drat e zotsis
f Izet ZEQIRI, Maqedoni
52 SHENJA MAJ, 2011
Zh
viIIimin ekonomik
l shqilarve l
Maqedonis n e-
riudhn e kaIuar e
ka karaklerizuar n| zhviIIim i uIl
me slruklur l avoIilshme socio-
ekonomike l ouIIsis, me niveI l
uIl l forcave rodhuese,
slruklur l avoIilshme
l degve induslriaIe,
numr l vogI l l
unsuarve, avancime
inveslive n reg|ionel
ku |elo|n shqilarl
n niveI shum l uIl,
shr|eslime l md-
ha sasiore dhe ciIsore
l zhviIIimil lerriloriaI el|.
Ky zhviIIim shl si rezuIlal
i oIiliks ekonomike l nd|ekur n
ish-}ugosIIavi, q asqyron diskri-
minimin e shqilarve n l g|ilha
sferal e zhviIIimil. Iabarazia ekono-
mike n Maqedoni deri m vilel e 90-
lakakruaroIarizimenzhviIIimin
ekonomik, osarishl n al ra|onaI.
arlsil e oIiliks ekonomike kurr
nuk kan zbaluar oIilik l dre|l, e
ciIa n l g|ilha aseklel e zhviIIimil
do l g|enle ikn olimaIe nga as-
ekli i inleresil l do ouIIi.
Meq sislemi ekonomik i Maqe-
donis shl n rr|edhn e ndrlimil,
roI l rndsishm n kl ndrlim
kan asur inslilucionel si eIemenl
i sislemil. Klu n kuadr l lrsis
s inslilucioneve, rve organizal-
ave ekonomike, organeve shlelrore
dhe shoqrore, roI l rndsishm n
ndrlimin e sislemil ekonomik kan
asur arlil oIilike. N kushlel e
IuraIizmil oIilik Iozoa e zhviI-
Iimil ekonomik varel nga rogramel
ekonomike l arlive oIilike n
ushlel. Nga ky fakl, koncelimi i
sislemil l ri ekonomik dhe zhviIIimi
ekonomik i Maqedonis ka qen i
varur nga rcaklimi rogramor, ide-
l, Ialformal dhe rezoIulal e arlive
oIilike n ushlel. N kl konleksl,
me vendos|en e sislemil shumar-
liak n Maqedoni edhe arlil shqi-
lare e kan asur barr l rnd q l
|en |esmarrse aklive n konceli-
min e sislemil l ri ekonomik, rrum-
buIIakimin e l si dhe l |en faklor
i rndsishm r orienlimin e zhviI-
Iimil ekonomik l Maqedonis.
Sol, o l anaIizo|m oziln
ekonomike l shqilarve l Maqe-
donis n dh|elv|elshin e fundil
n suazn inslilucionaIe do l vm
n rfundim se ozila ekonomike e
lyrenraglmv|earillrinuk
shl asak e voIilshme.
Shqiptart dhe privatizimi
N| nga ndryshimel m l rnd-
sishmeqsoIInderilekrimieslruk-
lurs s re ronsore shl rocesi i
IIuar i lransformimil n mbarim l
vilil 1998 dhe me disozilal Iig|ore l
me l ciIal IIoi shndrrimi
i rons shoqrore n forma l l|era
lronsisKyrocesIIoiqyshme
reformal e vilil 1989, i ciIi vazhdoi me
Iig|in r lransformimin e kailaIil
shoqror n vilin kur u krua
mundsia q ndrmarr|el shoqrore
l lransformohen n forma l ndry-
shme l ndrmarr|eve l rziera,
n rasle l sheshla edhe si shoqala
aksionare, l ciIal emilo|n aksione l
brendshme q mund li bIinin velm
unlorl e unsuar n alo ndr-
marr|e, mad|e me zbril|e l konsider-
uar. N| nga arimel lhemeIore l ri-
valizimil l kailaIil shoqror ishle
shil|a e l Ndrmarr|el organizohen
si shoqala aksionare dhe shoqala me
rg|eg|silkuzuarameronarl
rcakluar rival.
Me kl Iig| ndrmarr|el e mdha
dhe l mesme l kruara me d|ersn
e g|ilh qylelarve u lransformuan
n shoqala aksionare sias shum
mnyrave q ndrmarr|el e kan
zg|edhur s bashku me ag|encin r
lransformimin e kailaIil shoqror.
Nga mnyral m l referuara l ri-
valizimil ka qen edhe shil|a e ndr-
marr|eve, r shembuII grueve me-
naxherike, e ciIa ka qen n| mnyr
diskriminim r shqilarl, sese
ka araqilur n| barrier l vrlel q
edhe shqilarl l inkuadrohen n
rocesin e rivalizimil, asi q dihel
fakli se n asn| ndrmarr|e shoqrore
nuk ka asur menaxher shqilar q
aklivishl do l inkuadrohe| n ro-
cesin e rivalizimil.
Shqilarl, rivalizimin, lrans-
formimin e kailaIil shoqror, e kon-
sidero|n si n| roces l ndrIikuar
ekonomiko-sociaI dhe oIilik, asi
q n kl roces u ndryshuan mar-
rdhniel lhemeIore l rodhimil, u
ndryshua kulimi i derilashm i ro-
nsis shoqrore dhe u rndua ozila
ekonomike-sociaIe e shqilarve
klu, asi q n kushlel e ronsis
shoqrore seciIi shqilar kishle l
dre|l ronsie n |esn e rcaklu-
ar ideaIe l aramenduar l m|eleve
shoqrore (si quhe|: n unn e
bashkuar).
Mungesa e banks shqiptare
Ikonomia e vogI dhe e mesme le
shqilarl e Maqedonis ka IIuar
haal e she|l l zhviIIimil l sa|.
N klo kushle bankal araqesin in-
slilucione l seciaIizuara shum l
rndsishme r kredilimin e ndr-
marr|eve l vogIa dhe l mesme.
Idhe rkundr kl fakli nxil|a e
afarizmil shqilar, nrm|el oIi-
liks kredilore l burimeve l nan-
cimil (kredis), ka qen shum e
vogI ose le|el simboIike. Rrelhana e
IarlrmendurkandikuarqIIimii
ndon|biznesiIIeslardhezhviIIimii
ndon| biznesi ekzislues r afarisll
shqilar l bhel n| shl|e kom-
Iekse e ciIa shl rc|eII me rob-
Ieme l shumla, osarishl n asek-
lin e qndrueshmris s biznesil dhe
zhviIIimilll
shl|el e sigurimil l kredive kan
qen robIem le afarisll shqilar, l
ciIl nuk kan qen l angazhuar n
un dhe nuk e kan siguruar ekzisl-
encn nga inslilucionel buxhelore,
or ekzislencn e velme e kan ar
n inslilucionel rluese sidomos
n lhemeIimin e ndon| biznesi l
vogI. ZhviIIimin e biznesil dhe l
afarislve shqilar (n Maqedoni) n
rg|ilhsi m s shumli e ka enguar
slruklura e lh|eshl e kailaIil, ngase
biznesel kryesishl |an lhemeIuar nga
fonde ersonaIe q nuk kan qen l
m|aueshmrzhviIIimdinamik
Ndrkaq q nga avarsimi i Maqe-
donis ka asur shum rograme q
kan qen l disonueshme si burime
SHENJA MAJ, 2011 53
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
Ekonomi
nancimi si dhe r ndihmn lekni-
ke Si l liIIa |an Iondi Ndrkom-
blar r ZhviIIimin e u|qsis
anka olrore anka Ivroiane
r Ndrlim dhe ZhviIIim anka
G|ermanerarazimel|Iorduhel
la rano|m se engesal n aIikim
l n| kredie nuk |an r l g|ilh
n|so| afarisll maqedonas lheme-
Iues l bizneseve l vogIa oero|n
shum mir me rrugl bankare dhe
arrnlishmanginlg|ilhaburok-
racil bankare rbaII afarislve
shqilarlciIlhasinnkrkesal
ranuararakordiminen|kredie
ReIalivizmin e robIemeve l -
nancimil l afarislve shqilar nuk
mundnlab|nasrogramelekono-
mike l arlive oIilike shqilare l
ciIaledheseishinlnxiluraqnga
vili r iden e mbshlel|es s
krimilln|bankeklnukarriln
lab|nreaIilel
(Mos)zhvillimi regjional

Konsislimelefundillqeverisn
IolsimineIig|ilrnxil|enezhviI-
Iimillreg|ionevelazhviIIuarame
rocedur l she|l dhe arar-
galil|eleqeverisrroozimIig|in
rzonaleIirazonainduslriaIer-
unuese n Shku IriIe Manaslir
G|evg|eIi nuk siguron n| oIilik
ekonomike q inlervenon n mnyr
harmonike n zhviIIimin ekonomik
reg|ionaI
Sludimel e ndryshme shkencore
dhe anaIizal ob|eklive l sludiuesve
shkencor Iidhur me koncecionin
e zhviIIimil reg|ionaI l Maqedonis
dhe rcaklimin e ra|oneve l azh-
viIIuara lrego|n qarl se n gruin
ereg|ionevelazhviIIuarabn|es
edhe |esa erndimore e vendil
Kl e rcaklo|n krilerel si vo|n
shkaIIaeaunsisbrulorodhimi
i rg|ilhshm r kok banori ro-
dhimi olenciaI r do n|eri akliv
infraslruklura lhemeIore ekonomike
slrukluraekonomikeera|onilnumri
ilunsuarveninduslrislandardi
|elsor i ouIIsis kuaIikimi dhe
slruklura e ouIIsis s rg|ilh-
shme ouIIsia aklive e unsuar
el|
Idhe rkundr klyre fakleve
avancimel ekonomike n fondel
kryesore dhe xhiruese n sferal q
ndiko|n n olenciaIin rodhues
dhe inveslimel |oekonomike n ve-
rimlaril shoqrore arsim shkenc
kuIlur shndelsi sigurim sociaI
n reg|ionel e Maqedonis Ierndi-
morereduklohennmaslmadhe
K|o ozil ekonomike |ona bn
l kulo|m se edhe n ekonomin
e lregul ka adre|lsi e shrdorime
ekonomike mad|e edhe shum seri-
oze N kl konleksl shqilarl n
mv|earinqv|enduhellavnn
unlIolaaralinemend|esiciIi
bashk me demokracin oIilike do
laaraqesmundsinrmbro|l|en
dhe sigurimin e rrugve l haura
r rril|e ekonomike dhe mirqenie
r l g|ilh rndryshe n l ar-
dhmen e afrl do l baIIafaqohemi
edhe me n| eIemenl bashkkohor l
abarazissociaIeeekonomikelsh-
qilarve dhe reg|ioneve ku ala |elo-
|nnMaqedoni
Synimi strategjik

Armimi i ides s demokracis

ekonomike me formal e sa|a inslilu-
cionaIe n Maqedoni n dobi l zh-
viIIimil ekonomik l shqilarve
do l varel edhe nga fakli se sa sh-
qilarl do l angazhohen n qen-
dralezolsislreseklohelbarazia
ekonomike n rokIamimin Iig|or l
Iirive ekonomike eIiminimin e slim-
uIimeve l veldshme l oIarizi-
meve ekonomike midis reg|ioneve
nga barlsil e oIiliks ekonomike
reIalivizmi i varfris ekonomike l
shqilarve q shkaklohel o nga
klobarlsel|
Mbro|l|aedemokracisekonomike
dhezhviIIimiekonomikiyniduhell
|elsynimslraleg|ikiarliveoIilike
l ciIal Ialformal dhe rogramel
ekonomike duhel li rqendro|n
dre|l ob|eklivave l Iarlrmendura
Sendrlimi i slraleg|is s zhviIIimil
ekonomik nga sub|ekli oIilik sh-
qilar do li molivo| biznesmenl
duke ua komunikuar qarl synimin
r zhviIIim ekonomik dhe duke i
rmba|lur n ro|eklel me inleres
komblar e |o n orlakri Iarlil
oIilike shqilare duhel la nxisin
konlribulin vel|ak or edhe m l
g|ernIminezhviIIimilekonomik
lbazuarnIalformneqarlnr
nnsislemelesuazsinslilucionaIeq
quhel sislem ekonomik Alo |an l
delyruara l formo|n aIeanca slral-
eg|ikemeekserlasivelmnal
mnyrsynimislraleg|ikrzhviIIim
ekonomikdolazrlheIbinelores
Ky synim i zhviIIimil ekonomik q
l |el i qndrueshm dhe i reaIizue-
shm nuk krkon aklivilel velm l
Iiderve oIilik or shlron nevo|n
raklivilellrbashklllriagru-
eve l seciaIislve shqilar rf-
shir klu ekonomisll |urisll dhe
oIilikanl e rfshir n qendral e
vendimmarr|es
54 SHENJA MAJ, 2011
Ekonomi
B
O
T

REGJIMET
diktatoriale dhe
fundi i tyre
N kt kndvshtrim, kryengritjet n vendet arabe, n themel, jan kryengritje
ndaj varfris dhe privimit ndaj t drejtave n kto vende. Shoqrit vihen n
lvizje pr ti larguar kto dy mangsi q jan t lidhura si me aspektin ekonomik,
ashtu edhe me ndjenjn e siguris.
f Akif EMRE, Turqi
T INTERPRETOSH REVOLUCIONET
E LINDJES S MESME
L
viz|a q nisi n Lind|en e
Mesme n Tunizi dhe q
vazhdoi me Ig|ilin, u r-
ha edhe n ra|onel e l|era.
Ndonse n veanli Iviz|a ouI-
Iore n Ig|il ishle e kuzuar suk-
sesi i sa| dhe ndikimi q a|o ali n
vendel e l|era arabe l ciIal dre|lo-
hen nga reg|ime l mbyIIura, ishle
dika q rile|. Kshlu, as Ig|ilil,
u shfaqn kryengril|e me rIas|e
m l dhunshme n vendel si Libia,
}emeni, ahre|ni dhe Siria. Ndrkaq
Iua q Gada i shaIIi Iviz|es
oozilare n Libi soIIi edhe n| nd-
rhyr|e ndrkomblare n kl vend.
Iozicioni krilik i ahre|nil nga knd-
vshlrimi i burimeve energ|elike,
ndonsesirfaq|aelshlevogI
or edhe ozila slraleg|ike e }emenil,
n mnyr l aevilueshme b|n q
krkesal r ndryshim q o r|e-
lohen, l mos |en m n| shl|e e
brendshme e alyre vendeve. ReaIizi-
mi i ndryshimeve l krkuara n Ig|i-
l dhe Tunizi, a asur shum dhun,
i ka dhn guxim masave oozilare
n vendel e l|era, orse duke asur
shum faklor n l n||ln koh, klo
ng|ar|e e kan humbur synimin e lyre
SHENJA MAJ, 2011 55
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
r ndryshimin e reg|imil.
N kl konleksl krkesal r ndry-
shim n vendel arabe dhe rezuIlalel e
mundshme l lyre duhel li lra|lo|m
n dy Iane lhemeIore: Iaktnrt g|cn-
pn!itik dhe Iaktnrt g|cnku!turnr.
Faktort gjeopolitik
Slruklura slraleg|ike, oIilike,
ushlarake dhe ekonomike e ra|onil n
n| eriudh afalshkurlre dhe afal-
mesme do la rcaklo| edhe falin e
zhviIIimeve l mundshme. T akln
n| rqas|e q nnvIerson engesal
kryesore l ciIal shfaqin aa|luesh-
mrin e sislemeve akluaIe me krke-
sal e shoqris, do la kel vshlir li
koncelo| klo ng|ar|e.
N kl kndvshlrim, kryengril|el
n vendel arabe, n lhemeI, |an n|
kryengril|e nda| varIris dhe
privimit nda| t drc|tavc n klo
vende. Shoqril vihen n Iviz|e r
li Iarguar klo dy mangsi q |an
l Iidhura si me aseklin ekonomik,
ashlu edhe me nd|en|n e siguris.
Iranda|, rara nesh g|enden es
fusha kryesore robIemalike q do l
rcaklo|n se n ciIn an do l mar-
r dre|lim ky roces. Klo |an edhe
shkaku q i v n Iviz|e vendel ar-
abe, q |an edhe shen|al q do l r-
caklo|n se ku do l vrlilen krkesal.
5 pari, olhua|se n l g|ilha ven-
del arabe ekzislo|n reg|ime l mbyI-
Iura. Klo reg|ime dre|lohen ose n
formn e n| suIIlanali ose me an l
n| diklalure ushlarake ose edhe |an
nn dre|limin e kuadrove me n| ide-
oIog|i l ngushl. Nga kndvshlrimi
oIilik n klo vende ekzislon n|
prnb!cm i rndsishm !cg|itimitcti.
KanaIel Ieg|ilime q do lua rc|eIIin
aulorileleve krkesal oIilike dhe
shoqrore l ouIIil ose nuk ekzis-
lo|n fare ose |an le|el l kuzuara
K|osilualkronn|robIembesimi
midis shoqris dhe ushlelil, i ciIi
shl i amundur l rreguIIohel.
Meqense shoqria e ciIa nuk mund
la shreh velvelen nn lrysnin oIi-
like e ka l amundur lia rc|eII
oIiliks krkesal e sa| n rrug Ieg|i-
lime, shfaq|a e dhuns shl e aevi-
lueshme, duke ardhur her as here
deri n ikn e shrlhimil l sa|. I ar-
dhm|a e ra|onil shl e Iidhur ngushl
me faklorin kohor l vazhdimsis s
klyre reg|imeve sunduese nn kl
slruklur oIilike.
5 dyti, n l g|ilh ra|onin, n
lhemeI, ekzislon prnb!cmi i !iris.
Reg|imel e mbyIIura e lra|lo|n do
IIo| rreguIIimi shoqror n kornizn
e shl|es s siguris dhe ushlelil
dhe vendosin engesa rara zh-
viIIimil l shoqris dhe rodukliv-
ilelil ekonomik, kuIluror dhe inleIek-
luaI. Dukel e amundur q reg|imel
shlyse dhe g|ysm diklaloriaIe
l mund la mba|n nn konlroII r
n| koh kaq l g|al kl mas kaq
l g|er n|erzish, l mbyIIur nga
brenda dhe l kuzuar r nga Iiril
lhemeIore dhe l shreh|es.
5 trcti, shl shl|a e ndar|es s
burimcvc cncrg|ctikc q i ka ra|oni:
sa i zolro|n burimel namba|lse
dhe l gazil nalyror arabl l ciIl ecin
mbi burimel m l mdha energ|elike
l bols` Nga n| an kemi ardh|en e
n| kailaIi shum l madh, ndrsa
nga ana l|elr kemi n| |el n m|er-
im l n| mase l g|er n|erzish nga
ndar|a e adre|l e ksa| asurie. K|o
konlradikl do dil sa v|en e rrilel.
Irlimel slraleg|ike dhe ekono-
mike l sislemil bolror dhe l fuqive
gIobaIe konkrelizohen lrsishl n
kl ik. N fakl, ekuiIibri ekonomik
dhe ushlarak i vendosur n emr l
rua|l|es s siguris dhe aqes, shl
vendosur r l garanluar lransfer-
imin e burimeve l Inds s ar l
ra|onin n mnyr l sigurl dre|l
Ierndimil. Derisa l ardhural nga
shil|aenasndahenmidisfamiI|eve
mbrelrore, l ciIal i rua|n klo bur-
ime dhe kuadro l reg|imeve diklalo-
riaIe, masa e g|er e ouIIil vazhdon
l |elo| n m|erim.
Irve ksa| aral e luara nga
shil|a e nas ose harxhohen r lu
armalosur (m ler nga frika e Iz-
raeIil) ose |an l bIIokuara nr
bankal erndimore. K|o konlra-
dikl e madhe s|eII me vele edhe
adre|lsi shoqrore, s|eII n| ndar|e
l shlrembruar l l ardhurave dhe
s|eII robIemin e Ieg|ilimilelil oIilik
dhe l Iiris. Klu shl edhe ika ku
kryqzohen varfria dhe rivimi nga
l dre|lal. 5 katrti, l ardhmen e
reg|imeve l vendeve arabe dhe ra-
nimin ose |o l krkesave l shoqris
do la rcaklo| shl|a e IzraeIil. N
fakl, ekuiIibri i Lind|es s Mesme
i bazuar n frikn e IzraeIil, rbn
|uslikiminmlmadhlreg|imeve
shlyse l ra|onil. N l n||ln koh
ky ekuiIibr, q garanlon edhe ekzisl-
encn e shlelil l IzraeIil, siguron
vazhdimsin e oIilikave energ|elike
l Ierndimil.
5 pcsti, shl shl|a se far vendi
zn Iviz|el isIame l shleleve arabe
n sislemin oIilik. Ashlu sikurse
ekuiIibral ra|onaI |an vendosur
duke asur arasysh frikn e IzraeIil,
o ashlu edhe ekuiIibral e brendshm
|an vendosur duke asur arasysh
frikn se Iviz|el isIame do l marrin
ushlelin. do IIo| melode shly|e|e,
lorlure kuzimi dhe dhunimi i l
dre|lave l n|eriul nga ana e reg|imeve
akluaIe, Ieg|ilimohel n emr l rrezi-
kul l marr|es s ushlelil nga Iviz|el
isIame (lashm k|o g| quhel ler-
rori isIamik), edhe oinioni ubIik
erndimor i mbyII syl nda| klyre
verimeve. Miro, ashlu si n shem-
buIIin e organizals VIIezril mysIi-
man n Ig|il, e ciIa rbn slruk-
lurn m l organizuar n kulimin
56 SHENJA MAJ, 2011
Bot
e organizimil shoqror o aq sa edhe
oozila oIilike, me neulraIizimin e
grueve isIamisle shuhel edhe zri
i shoqris... ShembuIIi m i fundil
i kl fakli u vu re n daI|el e fundil
l Gadal dhe Mubarakul r kl
arsye mbyIIen syl edhe nda| rakli-
kaveshlyselreg|imilBaas n Siri.
Shkurlimishl, klo es robIeme
lhemeIore q ne i rmbIodhm
rb|n edhe shkakun e Iviz|eve
shoqrore n vendel arabe, or edhe
fushnkryesoreqdolrcaklo|l
ardhmeneklyreIviz|eve
N veanli a n| zg|idh|e l qn-
drueshme nda| ozicionil l isIam-
islve n Iidh|e me Iirin dhe Ieg|ili-
milelin oIilik nda| ndar|es s buri-
meve energ|elike n shkaII gIobaIe
dhe nda| shl|es s IzraeIil dukel e
vshlirqnLind|eneMesmegurl
l mos Ivizin nga vendi i lyre. N kl
roces|emildelyruarlaanaIizo|m
n mnyr l dre|l kulimin e qn-
drimil mbshlels l Ameriks dhe
vendeveerndimorenda|krkesave
r ndryshim. Tashm kulohel se
shleamundurqLind|aeMesme
l dre|lohel nga reg|ime l mbyIIura
dhediklaloriaIeIranda|krkohelsa
shl e mundur reaIizmi i n| ndry-
shimi a e rishur koncelin baz.
K|o dshir e disen|imil gIobaI nuk
nnkulonseIviz|elouIIoreqo
r|elohen n ra|on u dre|luan l g|i-
lha nga fuqi l cakluara anda| shl
shum e qarl se krkohel velm
konlroIIi i olenciaIil ekzislues dhe
dre|limidukemarrmasaararake
Faktori gjeokulturor
Nga kndvshlrimi i prqas|cs nga
ana g|cnku!turnrc, krkohel baIIafa-
qimi i krkesave r ndryshim q sa
vnerrilenmevIeralqikara|oni
Nseshlenevo|shmeha|aakm
lereksa|lememundllhemise
qylelrimi erndimor dhe ai isIam
nda|n vIera l ndryshme G|eogra-
a isIame dhe n veanli Lind|a e
Mesme mundi l qndro| n kmb
si qylelrimi i velm q i rezisloi ka-
ilaIizmil gIobaI q buron nga Ierndi-
mi. KailaIizmi, duke i asimiIuar kuI-
lural e ndryshme, si dhe duke e fulur
edhe velen e l n kl roces o e
klhen boln n n| shoqri konsum-
ueseeciIasav|enerrilelMerniene
komunizmil, kailaIizmi i ciIi e klheu
n n| lreg ashkimin Sov|elik dhe
shlelel n eriferi l l o vazhdon
l ha fusha l re|a Ndrkaq bola
isIame, me vIeral q zolron, shl
n| enges rara kailaIizmil
gIobaI VIeral dhe koncelel q a|o
zolron l ciIal i |ain form |els s
mysIimanve qo si shoqri qo
si individ, i engon ala q l bhen
n| shoqri konsumuese I|aIa v|en
n|ikam|eqnformimine|els
zolron koncele si harami, haIIaIIi,
fa|de|a harxhim i kol dhe q en-
gon monooIizimin e kailaIil, nuk
mund l a|lohel me modeIin e n|e-
riul dhe l shoqris kailaIisle. N
kl roces ishle i ashmangshm
dre|limiimasaveqngrenkryer
l ndrm|elsuar vendos|en e kai-
laIizmil, duke i bindur r oIilikal
neoIiberaIe Mosas|a e n| baze ide-
oIog|ike e modeIil l qarl oIilik l
verimeve l ndrmarra s bashku
nga shlresa l ndryshme l shoqris
velm e Iehlsoi mba|l|en nn kon-
lroIIlklrocesi
Nga k|o an Ig|ili shl n|
shembuII i mir Klu ne asim r
n| roces revoIucioni n aI ku
Mubaraku nuk ishle n ushlel
orseraalg|endeshinushlarakl
l ciIl e konlroIIonin sislemin. Aq
m ler q dukel qarl se gruel is-
Iamisle l ciIal nuk guxo|n l daIin
n ah r shkak l shly|es s lyre
shumv|earelashm|anlknaqu-
ra me ndryshimin e ushlelil. Gruel
isIamisle q n kl mnyr u en-
guanrlidre|luarng|ar|elshfaqin
am|enelqenillknaqurmeoIi-
likalneoIiberaIenda|lyre
K|osilualmundlshkaklo|Iind-
|en e n| rocesi l heq|es s mund-
sissaIlernalivavekundre|lkailaI-
izmilgIobaIDerisangan|anoIar-
gohenshly|eldhemelodalshlyse
ngaanal|elrarablg|endenrbaII
rrezikul l inlegrimil n sislemin
gIobaI Ira lrheq|a e krkesave l
Iviz|eveisIamedheheq|adorere-
lendimil l l qenil n| aIlernaliv
mund li ha rrug n| kris|e|e nga
kndvshlrimi i sislemil l vIerave.
shl|a n ikn ku g|endemi qn-
dron n rg|ig|en nse n ofrimin e
n||elerlu|eluarshoqrilmysIi-
mane do l |en n| a!tcrnativ apn
dn t |cn k!icnt dukc u knaqur
mc kapita!izmin g!nba!.
(L prktheu ngu turqlsht]u.
AItln QefuIlu)
SHENJA MAJ, 2011 57
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
MALAJZIA
NJE VEND
UNIK I AZIS
REPORTAZH NGA LINDJA E LARGT
Qeveria e Malajzis ka dashur prher t shoh n rajonin e Ballkanit nj
prani ekonomike malaje t fuqishme. Si rezultat, nn patronazhin e ish-
kryeministrit, Tun Dr. Mahathir Muhammed, u ngrit Dhoma e Tregtis
Shqiptaro-Malaje (www.amcc.my), pr ti forcuar m tej marrdhniet
ekonomike dhe kulturore midis popullit shqiptar dhe popullit malajzian.
f Mesut IDRIZ, MAQEDONI
B
O
T
A

N

L
L

M
B

58 SHENJA MAJ, 2011

SHENJA MAJ, 2011 59

Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
N
uk ka dyshim se e lr
bola shl n| univers
unik, or n l ka disa
ra|one q |an ku e ku
m unike se |esa l|elr. Ia diskulim
midis lyre shl MaIa|zia. renda
shoqris maIa|e ekzislon n| mozaik
i ndrlhur|es muIlikuIlurore, muIlira-
core dhe muIlifelare, q e bn MaIa|z-
in unike n Azi, nse |o edhe n bol,
n rg|ilhsi. K|o rmbIedh gruel
vuese l ouIIsis maIa|zianl ki-
nezl, indianl, euro-azialikl (duke
rfshir arabl hadrami, hoIIandezl
dhe orlugezl) dhe gruel indig|ene
l GadishuIIil dhe l orneos Veriore
(si ibanl, bida|uhnl dhe kadazan-
dusunl).
Qylelel m l mdha, induslria e
rnd dhe gruel emigranle l MaIa-
|zis |an l rqendruara kryesishl
n bregun erndimor l vendil,
ndrsa bregu Iindor shl m ak i
ouIIuar, m agrar, e nga ikam|a
demograke m maIa|as Kryeqyleli
shl n qendrn e v|elr minerare l
kaIIa|il l KuaIa Lumuril, or g|al
vileve l ara l dekads s fundil
ndodhizhvendos|aelneriferin
KuaIa Lumurin e ri, ra, n Iulrax-
ha|a.
Pasqyrimi i prgjithshm
Slalislikaldemograkemlrnd-
sishme maIa|e |an alo l elnicilelil,
meanllciIavegalikIasiko-
hen si maIa|zian, 24% me re|ardh|e
kineze, 8% me re|ardh|e indiane, dhe
16% si indig|en e l l|er. N Iidh|e
mefenshifralasinrmysIi-
man, 20% budisl, 9% krishler, 7%
hinduisl, 2% konfucian, laoisl e l
besimeve l l|era lradicionaIe kineze
dhe 1% l besimeve l an|ohura ao
l asn| besimi. Numri i rg|ilhshm
i ouIIsis IIogarilel l |el olhua|se
27 miIion. Klo shifra l ouIIsis
kan n| vend l rndsishm n his-
lorin e gadishuIIil, sese MaIa|zia u
kruasishleldukeeasurarasysh
demogran
MaIezishl|a u b g|uha e velme
komblare n vilin 1967. A|o shl
e inslilucionaIizuar me n| shkaII
modesle suksesi, ndonse angIishl|a
ileloashlug|ersishlrshkakse
ishle g|uha adminislralive e koIoniza-
lorve brilanik. Krahas maIezishles
dhe angIishles |an ouIIore dhe
g|uh l l|era. Ir shembuII, shum
maIa|zian kinez asin n| kom-
binim l kanlonishles, hokkienishles
dhe/ose l mandarinishles, shumica
e maIa|zianve indian asin lamiI-
ishl dhe n| numr i madh g|uhsh
IuIzo|n midis grueve auloklone
n GadishuII, veanrishl n shlelel
Iindore l Saravakul dhe Sabahul.
MaIa|zianl, duke alur arasysh
helerog|enilelin g|uhsor l vendil l
lyre|anshumlanmsimine
g|uhve, anda| r la n|oh|a e shum
g|uhve shl dika e zakonshme.
Meg|ilhal induslriaIizimi i she|l e
kakonrmuarrndsineangIishles
dhe e ka imenluar al si g|uh l bi-
znesil.
Identiteti i Malajzis
Mbreli, breshka e delil, IuI|a ungu
ra|a hibisku kinez ose lrndaIi ki-
nez), makina e vendil Irolon, kom-
ania e lransorlil a|ror MaIaysia
AirIines, kuIIal e famshme Ielronas
Tover (q |an ndrlesal m l Iarla
l bols) dhe sIogani qeverilar, Ma-
Iaysia oIeh! (MaIa|zia Mundel!),
|an disa nga imazhel m embIema-
like l MaIa|zis.
Ndrkaq Iarmia elnike e MaIa-
|zis konsiderohel rg|ilhsishl n|
bekim. Irzier|a e bn MaIa|zin n|
nga vendel m kozmooIilane n
lok, ndrsa ndihmon n mba|l|en
g|aII l marrdhnieve ndrkom-
blare me shum shoqri l r-
faqsuara n MaIa|zi, me arkieIagun
indonezian, me boln isIame, me In-
din, Kinn dhe Iuron. K|o Iarmi
e ka bekuar g|ilhashlu vendin me n|
nga kuzhinal m l akrahasueshme
n bol dhe rbrsil e galimil maIa|,
kinez, indian, arab dhe, |esrishl, eu-
roian |an n|kohsishl l veuar e l
shkrir bashk.
Ekonomia
MaIa|zia shl inlegruar me koh n
ekonomin gIobaIe. GadishuIIi i MaIa-
|zis ishle Iideri bolror n rodhimin
e kaIIa|il (nxilur nga krkesa erndi-
more r ushqim l konservuar) dhe
l kauukul nalyror (l nevo|ilur
r l rodhuar gomal e makinave)
g|al dekadave l ara l shekuIIil l
n|zel. Iksansioni i induslriaIizim-
il l MaIa|zis e lheIIoi varsin e sa|
POPULLI
PA MBIEMRA
Pothuajse t tr malajzia-
nt nuk kan mbiemra. N
vend t ksaj, meshkujt e
shtojn emrin e babait n
emrin e tyre, bashk me
termin bin (me kuptimin
i biri i). Kshtu, Rosli
bin Sulejman do t thoshte
Rosli i biri i Sulejmanit.
Ndrkaq femrat prdorin
termin binti, si Aishe
bint Sulejman q nnkup-
ton Aisheja e bija e Sulej-
manit.
60 SHENJA MAJ, 2011
nga imorlel r ushqim dhe nevo|a
l l|era. Nevo|al baz n MaIa|zi kan
mime l aIvizshme dhe, si shum
vende n zhviIIim, shrbimi bankar,
shil|a me akica dhe shrbime l l|era
|an l rreguIIuara e l disiIinuara
n imlsi. Treglia e vendil shl e
Iidhur me elnicilelin dhe angazhimi
i qeveris i ka ndihmuar maIa|zianl
l rivaIizo|n n aklivilele lreglare l
dominuara r shum koh nga ki-
nezl elnik. LiberaIizimi i biznesil
dhe nancave vazhdon duke asur
arasysh klo dinamika elnike. umi
dhe asko|a n maIIral kryesor l
liII si kauuku dhe kaIIa|i, i kan
dhn shoqris maIa|e n| rilm cik-
Iik, l Iidhur me krkesn e |ashlme l
aqndrueshmeQeveriaIIoili|a
Iarmi ekonomis n vilel e ndih-
muar nga n| rril|e n eksorlel e naf-
ls) dhe MaIa|zia lani shl n| vend
induslriaI i qndrueshm.
Iozila e sikalur e MaIa|zis n
ekonomin gIobaIe, si n| nga n|zel
vendel m l mdha lreglare, shl
|es e rndsishme e idenlilelil l sa|
si shoqri. Iarlnerl kryesor lreglar
rfshn }aonin Singaorin dhe
Shlelel e ashkuara l Ameriks ku
MaIa|zia imorlon |es induslriaIe
dhe eksorlon rodhime l galshme.
Arliku| l rndsishm |an va|i i
aIms, kauuku, drurl e forl lroi-
kaI dhe roduklel e nas Makinal
Iuksoze, leIefoni ceIuIar, bizhuleril
re| ari dhe vesh|el e mods lrego|n
rangun e Iarl n rendin shoqror
maIa|zian Sol KuaIa Lumuri ka m
shum aulom|ele se n|erz.
Sistemi politik
MaIa|zia, duke qen monarki kon-
slilucionaIe, shl e dre|luar for-
maIishl nga mbreli, osli i l ciIil
siIIel rroluII do es v|el midis
nnl sundimlarve maIa|zian
lrashgimlar. Mbreli zg|edh kryemi-
nislrin nga koaIicioni udhheqs n
arIamenl, n| organ i ndar m le|
n rfaqsuesil e zg|edhur dhe sena-
lorl e emruar. Zg|edh|el e rg|ilh-
shme maIa|e |an luar q nga a-
varsia re| n| koaIicioni l arlive
oIilike me baza elnikeracore Ky
koaIicionin|ohursarisiAIeanca
emvonsiIronliKomblarshli
dominuarngaOrganizalaKomblare
eMaIa|zianvelashkuarUMNO
n| arli e rbr nga maIa|zian l
moderuarIresidenliiUMNOsshl
br g|ilhmon kryeminislr i MaIa-
|zis Indrra e krimil l n| MaIa-
|zie l asur, araqilur nga ish-kry-
eminislri, Dr. Mahalhir Muhammed,
vazhdon edhe sol me Ianin e qever-
is l vilil 1991 l qua|lur Vizioni
iciIiIanikonqnvilin
vendi l |el Iolsishl i zhviIIuar
Ky vizion i ri e mbshlel besimin n
leknoIog|in e Iarl dhe n zhviIIimin
en|shoqriemlunikuar
Arsimi
N MaIa|zi arsimi i Iarl shl
|es |elike e |els, ndonse shkoI-
Ial me m shum ndikim n shoqri
g|enden |ashl vendil. Qindra e mi-
|ra sludenl |an arsimuar n ri-
lani AuslraIi n vendel e Lind|es s
MesmedhenShleleleashkuaral
Ameriks Irvo|a e Inies s MaIa-
|zisrluarsimuar|ashlshln|
riluaI i rndsishm r shum n|erz
l eIils.
Shkenclarl maIa|zian kan dh-
n konlribul l madh n krkimel mbi
kauukun dhe va|in e aIms dhe k|o
Bota n pllmb

SHENJA MAJ, 2011 61

Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
un do l vazhdo| me g|asa la rris
rodhimlarin e klyre seklorve.
Me g|ilh mbikqyr|en e qeveris,
krkimel shkencore humane dhe sho-
qrore o rrilen me sludimin akade-
mik krilik dhe konslrukliv, ndonse
disa akademik |an kre|lsishl l
haur dhe kan reslig| l konsider-
ueshm n shoqri. K|o shl br
kryesishl rmes dy universileleve
l famshme: Universilelil IsIamik
Ndrkomblar l MaIa|zis dhe Uni-
versilelil l MaIa|zis.
Religjioni
Ie|a shl e Iidhur forl me elnic-
ilelin, ku daIIo|n maIa|zianl mysIi-
man, indianl hinduisl dhe kinezl
budisl. Irania e n| Iarmie l liII e
shlon rndsin e idenlilelil felar,
anda| shumica e maIa|zianve kan
n| nd|en| l forl l asa| se si rak-
lika e lyre felare daIIon nga a|o e l
l|erve (randa| n| i krishler maIa|-
zian idenlikohel g|ilhashlu si n| |o-
mysIiman). Ieslal felare, veanrishl
alo l kremluara me ril|e e rc|eII|e,
i bashko|n m ler rvo|al ndr-
felare l ouIIsis. Tensioni midis
bashksive felare shl modesl.
Malajzia dhe Ballkani
Dikur klo vende l Ianelil nuk
kishin lhua|a asn| konlakl. Ior, sho-
qria maIa|e u aIarmua as rnies s
komunizmil dhe Iurave q nisn
n shlelel e ish-}ugosIIavis. Kshlu
men|her IIoi lu ofro| bursa slu-
dimi sludenlve shqilar dhe bosh-
n|ak, r l sludiuar n inslilucionel
maIa|e l arsimil l Iarl. VIersohel
se g|al dy dekadave l fundil MaIa|-
zia ka sonsorizuar m shum se 300
sludenl shqilar r l sludiuar n
universilelel e MaIa|zis, ku shumica
u reg|islruan n Universilelin IsIamik
Ndrkomblar l MaIa|zis (IIUM)
r l sludiuar n dre|lime l ndry-
shme, si: shkencal shoqrore, arkilek-
lur, inxhinieri el|. Disa nga kla l
diIomuar sol mba|n osle l rnd-
sishme |o velm n qeveris|e, or o
ashlu n seklorin rival.
N krkim l n| kaIimi r n
lreg|el euroiane, shl menduar
g|ilhmon se aIIkani mund l |el n|
Iidh|e e mir midis MaIa|zis dhe Iu-
ros. K|o ka qen shum e dukshme
g|al qeveris|es s dy kryeminislrave
l MaIa|zis, l Dr. Mahalhir Muham-
medil dhe AbduIIah edeviul. Q
kle|, qeveria e MaIa|zis ka dashur
rher l shoh n ra|on n| rani
ekonomike maIa|e l fuqishme. Si re-
zuIlal, nn alronazhin e ish-kryemi-
nislril, Tun Dr. Mahalhir Muhammed,
u ngril Dhoma e Treglis Shqilaro-
MaIa|e vvvamccmy r li for-
cuar m le| marrdhniel ekonomike
dhe kuIlurore midis ouIIil shqilar
dhe ouIIil maIa|zian, q deri m
lani |an n niveIe l arIIshme
Ierseklival e ardhshme midis dy
vendeve duhen ar n seklorin
e leIekomunikacioneve, or edhe
edukimi, lurizmi dhe seklori bu|qsor
bashk me agroinduslrin |an fusha
l l|era ku mendohel l ndrmerren
nisma.
Pcrkincu nga ang|isnija.
Bujar M. Hcxna
DISA TRADITA INTERESANTE MALAJE:
- kse je i ftuar n shtpin e ndenj maIajziani pr drek ese
pr dark, drgeji t zenjs s shtpis pasta ese
ekeIIat t ciIsis s mir, per kurr mes i dhureni pije
alkoolike.
- 5hmanguni prej prderimit t Ietrs s bardh t ambaIazhit,
sepse aje simbeIizen vdekjen dhe zin
- 5hmanguni prej prderimit t Ietrs s ambaIazhit me ngjyr
t verdh, sepse aje sht ngjyra e famiIjes mbretrere;
- 0huratat i jepni vetm me dern e djatht ese me t dyja du-
art nse artikuIIi sht i madh
- Mes manifesteni zemrim n pubIik, sepse kje i bezdis maIa-
jziant dhe krijen nj ndjenj pafuqie. kse jeni i qet, ka
shum m tepr mundsi ta arrini rezuItatin e pritur, ndrsa
pak mund t arrihet me zhurm.
Bota n pllmb
A
R
S
I
M
Bashkimi do
t lloj me
ABETAREN
f Laura PAPRANIKU, Maqedoni
N VITIN 2013 ME TEKSTE T PRBASHKTA
62 SHENJA MAJ, 2011
Jo m larg se viti 2013 shqiptart do t prekin ndrrn e bashkimit rreth Abetares
s gjuhs dhe njsive msimore q prekin shtjet kombtare, si jan lndt e his-
toris, muziks, artit dhe trashgimis kulturore. Prmes librit do t shkrihen ku-
fijt gjeografik dhe do t bjn q ata t jen vetm n letr, sepse pavarsisht nse
jetojn n Shqipri, Kosov e Mal t Zi ose n amri, Preshev e Maqedoni ose
ende m larg n Evrop dhe Amerik, librat do ti ken me prmbajtje t njjta.
I
ndrra e shqilarve r n|
Abelare l rbashkl dhe
r leksle l unikuara
shkoIIore, dukel se o rek
reaIilelin. Irfundimishl n Tiran
shl ngrilur n| Komision Qendror
r Unikimin e Teksleve ShkoIIore
ndrsa nga mesi i riIIil u mba|l edhe
lakimi i ar formaI me rfaqsues
nga l g|ilha hasiral aIbanofone,
si dhe l Inslilulil r Inlegrimin e
KuIlurs Shqilare Ide|a e Iibrave
l rbashkla shkoIIore, n fakl
shl e v|elr aq sa edhe dshira e
shqilarve r l qen l bashkuar,
ndrsa nuk kan munguar as r-
|ek|el inslilucionaIe n kl dre|lim.
Q n vilin 2000 rfaqsues l minis-
lriverkalsengaShqiriaKosova
dhe Maqedonia iu rrekn uns r
l nx|err Abelaren mbarshqilare.
Iara ksa| si n Kosov e Shqiri
ashlu edhe n Maqedoni ndodhn aq
shum ng|ar|e l bu|shme dhe l a-
arashikueshme oIilike, sa ishle lhu-
a|se e amundur l ohel deri n fund
ide|arunikimineleksleveshkoI-
Iore ose edhe r aIikimin e Abe-
lares mbarshqilare nr shkoIIal e
l g|ilha lrevave. Ia rmendur klu
n|m barrieral e karakleril oIilik
a|o q lingIIonle si robIemi i ar
leknik ishle ndryshueshmria e Ian-
eve dhe rogrameve msimore.
Unikimi, premis e kohs
}o q lani n 2011 nuk ekzislo|n
daIIime mes rogrameve dhe kon-
celeve arsimore n shlelel e ndry-
shme ku |elo|n shqilarl, me lheks
l veanl n Shqiri Kosov MaI
l Zi, Lugin l Ireshevs dhe Maqe-
doni, or l Iodhur nga lranzicioni
i slrzg|alur, l g|ilha klo vende e
kan kuluar se duhel l marr fund
agonia 20-v|eare e lransil shoqror
dhe se dekada e lrel e eriudhs
s associaIizmil duhel l ha r-
fundimishl shlig|e l inlegrimil dre|l
ashkimil Ivroian dhe vIerave l
re|a shoqrore. I, bashk me kl
edhe udha e unikimil l leksleve
shkoIIore dhe reformimil l lyre sias
slandardeve l shleleve l zhviIIu-
ara l I-s. }a ra rse inlegrimi
brendashqilar n konleksl l ro-
grameve dhe Iibrave shkoIIore shl
n| rrug e ciIa nuk ka klhim raa.
Inicialivalrunikimineleksleve
shkoIIore lani arlikuIohel zshm |o
velm nga krerl e arsimil, or edhe
nga burrshlelas. N viziln e ar
zyrlare n Shqiri l ishresidenlil
l Kosovs, ehxhel IacoIIil, n mars
l kl vili n| vend l rndsishm
zuri shl|a e Iibril. Ai n lakim me
kryelarin e shlelil shqilar, amir To-
in, bisedoi ikrishl r mundsil
e Iviz|es s Iir l ideve unikimin
eleksleveshkoIIoreunikiminedo-
kumenlacioneve rc|eIIse dhe l
ng|ashme. I, sikurse do l ohonin
l dy kla burrshlelas (l asa| kohe
asi IacoIIi u lrhoq re| kl osli
as vendimil l G|ykals Kushleluese
l Kosovs r arreguIIsi n roce-
durneemrimillllanin|dile
m ar duhel l nis una, sese n
kl dre|lim |emi l vonuar. N fakl,
Tirana dhe Irishlina ia kishin nisur l
mendo|n seriozishl n kl dre|lim.
Skadyshimqnldy|akryeqendral
e shqilarve e kan kuluar mir se
boln e asLus s Ilohl e rel
n| Iu e akomromis rIas|esh
kuIlurore N boln e asLus s
Ilohlndar|elmlrndsishmen
mes n|erzve nuk |an ideoIog|ike,
oIilike ose ekonomike. Alo |an kuI-
luroreshkruanoIilikoIoguSamueI
SHENJA MAJ, 2011 63
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
Hunlinglon n Iibrin e l IrIas|a
e qylelrimeve dhe ribr|a e rendil
bolror.
Tirana promotore e bashkimit
N|vilmarkurkryeminislrish-
qilarSaIierisharilin|deIegacion
ngaKomisioniIarIamenlariKosovs
rArsimdheShkenclregoihaur
mbshlel|eneloIilikerlekslel
unikuaraTvrlelal|ann|dhel
n||larlg|ilhIshlndelyrne
shkencsqliaIargo|Iuhurindhe
mykuneskaIuarsalyrelvrlelave
dhelib|alolshndrisinukrkoi
erisha zyrlarve kosovar Shleli
shqilar ka lhemeIuar ararakishl
InslilulineInlegrimillKuIlursSh-
qilare Kreu i kl inslilucioni dr
Ibrahim Gashi ka vn konlakle me
zyrlar dhe edagog nga l kalr
anl e hasirave shqilare kurse
n Tiran u formaIizua edhe IIimi
i unve r unikimin e leksleve
shkoIIore Tanim nuk ka diskulim
se unikimi i shqilarve n sisleme
dhe vIera l rbashkla do lia I-
Io| me lekslel shkoIIore a|rakun
eklbashkimidolamba|A|ciarja c
gjuncsTaklnklo|anril|elas
lakimillarlKomisionilQendror
r Unikimin e Teksleve ShkoIIore
sidhenraglsimoziumillar
shkencorqdolaorganizo|Insliluli
nverneklvili
}omIargsevilishqilarldo
l rekin ndrrn e bashkimil rrelh
Abelares s g|uhs dhe n|sive msi-
more q rekin shl|el komblare
si |an Indl e hisloris muziks
arlil dhe lrashgimis kuIlurore
Irmes Iibril do l shkrihen ku|l
g|eograk dhe do l b|n q ala l
|envelmnIelrseseavarsishl
nse |elo|n n Shqiri Kosov e
MaI l Zi ose n amri Ireshev e
Maqedoni ose ende m Iarg n Iv-
ro dhe Amerik Iibral do li ken
me rmba|l|e l n||la n alo n|si
kubhelaIrg|uhndhekombin
shqilar Iund|a n shekuIIin e gIo-
baIizimilsikurseshlciIsuarkyl
ciIin o e |elo|m nuk shl mund i
madhlunohelridedhero|ekle
unikimiKlarasg|ilhasheim-
onon edhe synimi i klyre shleleve
rlqen|esefamiI|essmadhe
evroiane Ir Shqirin dhe Ko-
sovs si dy shlele shqilare edhe
mund l mos kel nevo| r kso
mbuIesash miro r shqilarl e
Maqedonis a n| argumenl l liII
l inlegrimi evroian ose inlernac-
ionaIizmil gIobaI do la ken l a-
mundur inlegrimin brendashqilar
nklasekl
Integrimi si shptim
Tek inlegrimi n ashkimin Iv-
roian le ky ikvshlrim lakohen
qndrimel e edagogve dhe oIili-
kanve reseklivishl minislrive l
ciIalkanrdelyrlb|noIilikal
arsimore n Maqedoni Nse do l
na roozohel q l uniko|m Iibra
ose edhe rograme msimore |emi
l haur r kl IIo| bashkunimi
Iund|a si Maqedonia ashlu edhe
shlelell|eralra|onillg|ilhsyno-
|m inlegrimin n I lhol Lindila
Qazimi zvendsminislre e Arsimil
dhe Shkencs n Maqedoni Sias
sa| shlele q syno|n In duhel
l shko|n me vIera l rbashkla
ndrsa Iibri Ie l |el ogur i mbar
rlg|ilhshrehelQazimi
I kl mendimi shl edhe rofe-
sori universilar Avzi Muslafa Tani
kur o bhel inlegrimi ra|onaI e ev-
roian nd|ehel n| krkes e domo-
sdoshme q l g|ilha Iibral shkoIIore
l unikohen me Iibral e vendeve
l zhviIIuara l Is Sigurishl k|o
e nnkulon edhe nevo|n r re-
formiminerogrameveohonMus-
fala rofesor n Kaledrn e G|uhs
dhe Lelrsis Shqilare n Shku
Meq inlegrimi sias l do l s|eII
Iibra dhe rogrameve l unikuara
r l g|ilha shlelel evroiane sa u
lakon Indve l shkencave ekzakle
dhe Indve l shkencave shoqrore
l rbashkla r l g|ilh ska se
si l mos bhel edhe inlegrimi bren-
dashqilar n shlele ku ala |elo|n
Do l mbelen shum ak Iibra q
Iidhen me g|uhl kuIlural dhe g|eo-
granahislorinIokaIeqduhell
harlohenngakuadroshqilaredhel
|en l rbashkla r lr areaIin
shqilarshrehelai
Ior nuk |an n ozila asak m
l Iakmueshme as shqilarl e Ire-
shevs Medveg|s dhe u|anovcil
ashlu sikurse ala l MaIil l Zi dhe
l amris Ashlu si shqilarl e
Maqedonis edhe ala shlimin
krko|nlag|e|nlenevo|aeshleleve
l lyre r lu inlegruar n I Ir-
|ashlimbnkluGreqiaeciIakakoh
q shl anlare e mekanizmave ev-
roiane
Hulumtimi dhe konstatimi
Insliluli o Inlegrimil l KuIlurs
Shqilare n krye l l ciIil qndron
dr Ibrahim Gashi sikurse shl br
e n|ohur deri lani do la kel r de-
lyr l b| sludimin e siluals reaIe
n l ciIn g|endel leksli shkoIIor n
lg|ilhahasiralshqilareInsliluli
do l merrel velm me huIumlimel
dhe nx|err|en e konslalimeve sese
lekslel dhe rogramel do li harlo|
n|komisioniiosamqdolngri-
hel ran Minislris s Arsimil dhe
Shkencs l Shqiris N| ndr
Ianel ro|ekluese l Inslilulil shl
sludimiirogramevemsimorell
g|ilhshkoIIaveshqilarenShqiri
Kosov MaI l Zi Ireshev Maqe-
donidhediasorDolanaIizohen
rogramelmsimoreqlg|endenl
rbashklal dhe daIIimel ka br
64 SHENJA MAJ, 2011
Arsim
l dilur dre|lori Gashi. N lakimin e
ar formaI dre|l Tirans udhluan
deIegacione nga Kosova, Maqedonia,
MaIi i Zi, Iresheva dhe diasora. N
mesin e lyre ishle edhe n| deIega-
cion lreanlarsh nga Maqedonia, n
rbr|e: mr. Sknder Hasanil nga
Insliluli i Trashgimis KuIlurore
dhe Shirlrore l Shqilarve l
Maqedonis, Milal Shaqiri, arsimlar
i hisloris nga n| shkoII IIore l
Shkuil dhe IadiI Curri n ciIsin e
shkrimlaril dhe oinionislil. Kla n
fakl |an anlarl e komisionil l for-
muar n Maqedoni me nismn e Sho-
qals s Hislorianve Shqilar, sese
kur rocesi l hy| n rrug shkencore
ala do l duhel l zvendsohen me
ekserl l fushs, konkrelishl me
edagog dhe harlues l leksleve dhe
rogramevemsimoreKlekonr-
monn|rire|anlarvelklkomi-
sioni.
N l ardhmen kur unikimi
i leksleve shkoIIore do l hy| n
fazn e riIimil, rocesil do li
bashkng|ilen organizma dhe inslilu-
cione l|era, si |an harluesil e Iibrave,
edagogl dhe zyrlarl e minislrive
rkalse l shleleve r ku do l
dedikohen alo Iibra, lhol Shaqiri,
anlari i Komisionil r Unikimin
e Teksleve ShkoIIore n Maqedoni.
IiIIimishl, lhol ai, do l unohel n
harlimin e Abelares s rbashkl,
e ciIa shl baza e l g|ilha Iibrave
l|era, e asla| do l harmonizohen me
radh lekslel e g|uhs shqie, hislor-
is, muziks dhe Indve ku lra|lohel
ndon| segmenl i kuIlurs shqilare.
Ir lekslel e Indve shkencore, v-
mend|e e veanl do li kushlohel
harmonizimil l lerminoIog|is, sese
n kl dre|lim Kosova dhe Maqedo-
nia daIIo|n shum me lerminoIog|in
q rdorel n lekslel shkoIIore l Sh-
qiris.
KomisioninQendrorrUnikimin
e Teksleve ShkoIIore e rb|n 13
anlar, re| l ciIve es |an nga In-
sliluli i Inlegrimil l KuIlurs Shqi-
lare. Anlarl l|erl |an kryelar l
komisioneve l formuara n Kosov,
Maqedoni, Ireshev, amri, MaIi l
Zi, diasora e Ivros dhe diasora
e Ameriks Unikimi i lrsishm i
Iibrave, meg|ilhal dukel i amundur
momenlaIishl r shkak l rrelha-
nave g|eooIilike. Ir shembuII kur
shl aIa r Iibral e hisloris dre|-
lori i Inslilulil, dr. Gashi sh|egon se
nuk do l kel n| rogram unik.
Shqilarl |elo|n n es shlele dhe
ne |emi l delyruar li reseklo|m
oIilikal e lyre arsimore, lhol ai.
IorkurlilelriIirlnlekslel
shkoIIore l l g|ilha vendeve duhel l
ileln||l
Kambana e s vrtets
Vileve l fundil shqilarl, avar-
sishl shleleve adminislralive ku ala
|elo|n, u bombarduan me IIo|-IIo|
ofendimesh n lekslel shkoIIore l
Maqedonis. K|o e fundil sado q e
ka l vshlir l ndahel re| dogmave
l v|elruara sIIave l elikelimil l sh-
qilarve si ardhacak e n|erz
maIi dhe sado q nuk mundel la
ak Iog|ikn e mbrashl l v|ed-
h|es s hisloris dhe kuIlurs s
shqilarve, n| dil do l |el e de-
lyruar li klhe| l g|ilha l vrlelal
n vendin e vel. N rrugn e inlegri-
meve evroiane, dre|l l ciIave shl
nisur edhe Maqedonia qylelarl e sa|
maqedonas, r n| mirqenie m l
mir dhe r ak m ler din|ilel,
do l |en la delyruar l mso|n edhe
g|uhn shqie. Duke msuar g|uhn,
ala do l ken mundsi l mso|n
l vrlelal e shqilarve |o m velm
sias recelave l rislevkave dhe
ubriIIoviqve dhe nalyrshm do
l kulo|n se rruga e mashlrimil
dhe faIsikimil nuk mund l shie
askund m Iarg se sa kmba e ar
e urs mbi Iumin Vardar. Kur shlal
miIion e g|ysm shqilar l inlegro-
hen brenda hasirs shqilare l
GadishuIIil aIIkanik (Shqiri, Ko-
sov, MaI i Z, Ireshev, Maqedoni
dhe amri), rir|a r l maniuIuar
hislorin, lradilal dhe kuIlurn e lyre
do l ken falin e avenlurave l Don
Kisholil. Kur n Iibrin e hisloris l
shkruhel r Lekn e Madh (AIek-
sandrin e Maqedonis), r Shkuin
e ViIa|elil l Kosovs, Manaslirin e AI-
fabelil, kur n Iibral e arlil l lregohel
r Kishn e iguril (igorski) edhe
kur n Iibral e muziks l rezanlo-
hel Va||ja c rcn!c c |urratc, nuk do l
|el kre|l n|so|. Nuk ka diskulim se
alher drilal e l vrlels do l ni-
sin l klh|eIIo|n edhe shum mend|e
l |an mbuIuar me errsirn q r
vile me radh rhan oIilikal ob-
skuranlisl dhe seudoshkenclarl e
lyre n eriudha l cakluar hislorike.
Tashm nuk ka diskulim se lani q
ky ouII ka nisur l Iviz shaluI-
Ial r l shkundur barrn e ngarkuar
adre|lsishl, rel e errsirs do l
zhduken ak e nga ak r li In
vend drils e ciIa o agon bashk me
eokn e re.
SHENJA MAJ, 2011 65
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
Arsim
A
R
K
I
V
DOKUMENTE: SHRBIMI SEKRET
MAQEDONAS PR EMIGRACIONIN
SHQIPTAR
Survejimi
policor i
lvizjeve
dhe
aktiviteteve
Nn udhheqjen e Lek Zogut, nga
data 2-4 korrik t vitit 1972 n
Madrid qe mbajtur tubim i prgjith-
shm n t cilin morn pjes pr-
faqsues t 9 organizatave m me
pesh t emigracionit shqiptar
f Qerim LITA, Maqedoni
66 SHENJA MAJ, 2011
I
migracioni oIilik shqilar, i
vendosur n shlelel e Ivros
Ierndimore, SHA dhe n
Turqi as Lus s Dyl
olrore ali n| roI l rndsishm
n ndrkomblarizimin e shl|es s
azg|idhur shqilare nn ushlimin
e }ugosIIavis komunisle. Shrbimi
sekrel |ugosIIav, nrm|el rr|elil l
vel mir l organizuar l ag|enlurs,
q shlrihe| lhua|se n l g|ilha shlelel
e sirrmendura, e rciIIle me
vmend|e do Iviz|e ose aklivilel l
organizalave l emigracionil oIilik
nga federala e alhershme |ugosIIave,
n radh l ar l organizalave
shqilare e kroale. N riII l vilil
1973 shrbimi sekrel maqedonas
nrm|el n| informale rrelsishl
l besueshme e n|oonle kryesin
e KQ l LKM-s, r aklivilelin e
organizalave oIilike l emigracionil
shqilar e al maqedonas n IIim
l vileve shlaldh|ela l shekuIIil
l kaIuar, asla| r roIin e disa
ersonaIileleve l alhershme
m me ndikim shqilar, si ishin
Irinci Leka I Xhafer Deva Menlor
Qoku el| Dokumenli g|endel n
Arkivin Shlelror l ReubIiks s
Maqedonis, fondi 427, ndrsa me
kl rasl o e ubIiko|m |esn e
dokumenlil n l ciIn rshkruhel
aklivileli i emigracionil oIilik
shqilar.
Rreptsisht e besuar, Shkup,
prill 1973
Ng|ar|el e n|ohura n vend dhe
|ashl n vilel e fundil (vemas n vilel
1971-1972) l ciIal dre|lrsdre|li
Iidheshin me aksionel ekslreme l
emigracionil armiqsor |ugosIIav,
bukur mir e kuaIiko|n aklivilelin
e emigracionil dhe roIin e sa| q
disa faklor l cakluar l Ierndimil
g|ilhmon ua caklo|n, varsishl nga
marrdhniel konkrele momenlaIe
ndrkomblare. Imigracioni oIilik
|ugosIIav sias rbr|es, slruklurs,
organizimil l vel, si dhe Ialforms
dhe melods oIilike l l veruaril
si lrsi, shl shum helerog|en.
Miro ai shl unik kur bhel aI
r marrdhniel nda| RSI}-s, sese
aklivileli i l shl anlikomunisl
dhe anli-|ugosIIav, i angazhuar n
colimin e RSI}-s, l sislemil l
sa| oIiliko-shoqror. N kuadr l
aklivileleve l emigracionil |ugosIIav
n| roI l cakluar i shl dhn edhe
emigracionil oIilik maqedonas dhe
alshqilar
(...)
Emigracioni shqiptar
Pjcsa arniqcscrc c cnigracicnii
snqipiar nc tiici c jun!ii znti||cn
akiitiicic nc inicnsitc pcr kcnsc|i!inin
pc|iiik c crganizaiit !nc pcr krqcrjcn c
tcpriniarisc prcpagan!ucsc c su|tcrsitc
kun!cr |S|j-sc !nc |P ic Snqipcrisc. Nc
kcic p|an janc cti!cnic c!nc !isa pcrpjckjc
pcr |asnkcpunin nc crganizaiai cksircnc
usiasnc !nc |u||garc, pcr n|csnicijc
rcciprckc !nc n!crnarrjc ic akiitiicictc
SHENJA MAJ, 2011 67
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
kcnkrcic. janc prczcnic c!nc pcrpjckjci
pcr pcrjsnirjcn c ic snpcrngu|urtc !nc
qqiciarctc ianc ic kcn|csisc snqipiarc
nc punc ic pcrkcnsnnc jasnic !nc
snjrqiczinin c iqrc pcr pcrcjc||jcn c
akiitiicictc nc tcn!.
Kranas cnigracicnii ic para|ucs
c ic pas|ucs nga |P c Snqipcrisc nc
Pcrcn!ingjcn!cnrrcincnigranic
snqipiarcncprcjar!njcnga|SMjaprcj
ic ci|ctc pcr 699 !ispcncnci nc ic !ncna
pcr akiitiicic arniqcscrc para cnigrinii.
Nunri nc i na!n i iqrc janc nc ||Gj
(ReubIika IederaIe e G|ermanis
Q.L.), |rancc |ia|i Bc|gjikc Turqi !nc
SHBAGrupciccakiuaraiccnigracicnii
n!crnarrin akiitiicic nc ic gjcra pcr
iu jrcskuar nc anciarc ic rinj nga ncsi
i ic snpcrngu|urtc pas |ucs !nc nga
puncicrci nc punc ic pcrkcnsnnc. Nc
kcic pcriu!nc ncpcrnjci ic asniuquajiurii
kcniicii i ic snpcrngu|urtc nc |cnc
Vjcnc!ncnctcn!cijcrancSHBAjanc
snpcrngu|ur snqipiarc nga |SM
ja ckzisicnca c ncicjsnnc c ic ci|ctc
csnic c kusniczuar nc pcrjsnirjcn nc
akiitiiciciccnigracicniin!crsan!ikini
prcpagan!ucs krqnci c!nc n!aj kranui
icnc puncicr nc !iaspcrc ku gjcn!cn
rrcin pcrscna ic kcn|csisc
snqipiarc.
Pcrkun!cr asaj sc !isa crganizaia
ic cakiuara kanc !ispcziiai c tcia
prcgrancrcp|aijcrnaciqrccpcr|asnkci
pc|iiikc csnic rca|izini i |asnkinii
kcn|ciar c icrriicria| ncpcrnjci krinii
ic Snqipcrisc sc Ma!nc qc !c ii
pcrjsnc ic gjiina tisci ic |anuara nc
snqipiarc|PcSnqipcrisc|piri(bhel
aIramrinQLKcscta !nc
pjcscngaMaqc!cniaPcrcn!incrc
Njc p|aijcrnc ic ii||c c pcrnapin
u!ncncqjci qcn!rcrc ic crganizaiatc
snqipiarc nc !iaspcrc sc|iic c ic ci|atc
gjcn!cn nc Njujcrk |cnc !nc Paris
n!crsa c n|csnicsin c!nc !rcjiucsii c
!cgctc ic snicictc ctrcpianc. Oricniini
pc|iiik !cri para pak kcncsn !rcjicncj
nga Kcniicii Kcn|ciar Pansnqipiar
nc Njujcrk nc ic ci|in ncrrnin pjcsc
pcrjaqcsucs ic !c|cguar nga crganizaiai
pcrkaicsc |!nc psc nga tiii kq
kcniici nuk junksicncn pcr snkak
ic n!crprcrjcs sc njcictc nanciarc
nga rrcinc ic cakiuara rcaksicnarc nc
Pcrcn!in pcrscri pcrjaqcsucsii c iqrc
cn!c narrin pjcsc inuajsc nc ic gjiina
akiitiicici.
Roli i princit Leka Zogu I
|c|in c Kcniiciii nc kcnc ic jun!ii
gjiinnjc c nc icpcr pc c ncrr princi
Ickc Zcgu | !nc pcrscna|iicic ic ijcra
nga Icga|iicii Ii!nja c Prizrcnii
!nc B||cku Kcn|ciar |n!ipc!cni ic
ci|ci ngrcnc iniciaiita pcr icjka|inin c
paic|cranccs ckzisiucsc !nc aniagcniznai
pcrscna|c nc qc||in ic |asnkinii ic
cnigracicnii snqipiar nc Bcicn c Iirc
!nc praninin c njc p|aijcrnc ic tcinc
pcr tcpriniari arniqcscrc.
Pcrkcicqc||inncnu!ncncqjcncIckc
Zcgui nc kcrrik ic tiiii nc
Ma!ri!qcn|ajiuriu|inipcrgjiinsncn
nc ic ci|in ncrcn pjcsc pcrjaqcsucs ic 9
crganizaiatc nc nc pcsnc ic cnigracicnii
snqipiar |!nc psc nc ic u snjaqcn
ncspajiinc ic !uksnnc iu|ini sc||i njc
!ckuncni prcgrancr pcr zgjcrinin c
akiitiicictcarniqcscrcn!aj|S|jsc!nc
|PSHsc (ReubIiks IouIIore l
Shqiris Q.L.), ic ci|in c ncnsnkruan
pcrjaqcsucsii c crganizaiatc Aiq qc
zgjc!nur Kcniicii pcrgaiiicr prcj
anciarctc nc krqc nc Or. Xnajcr Octcn
krqciariKQicIi!njcsscPrizrcnii
i ci|i !c ii kccr!incnic !nc |asnkcnic
akiitiicici c crganizaiatc ncnsnkrucsc
ic Marrctcsnjcs !cri nc n||c!njcn c
ar!nsnncncNjujcrkcci|aun|ajinc
ncnicrkugjiinasniunuku
arriicn rczu|iaici c priiura nc p|anin c
|asnkinii!nckriniiicuniiciii
|niciaiitai nc ic rcja kanc pcr qc||in
ia pcrjcrccjnc akiitiiciin n!aj |PSH
sc !nc sniciii icnc (|ugosIIav Q.L)
nc p|anin pc|iiikcprcpagan!ucs !nc
su|tcrsit nc ncsin c cnigracicnii !nc
qqiciarctc ianc ic kcn|csisc snqipiarc
nc punc ic pcrkcnsnnc nc !iaspcrc
n!crsa ncpcrnjci iqrc ic zgjcrcnci c!nc
kciu ic nc. Kcnk|uzicnci c iu|inctc ic
pcrgjiinsnnc !nc ic u!ncncqjctc qcn!rcrc
n!ikuan c!nc ic u!ncncqjci rcgjicna|c !nc
aic |cka|c nc snicici ctrcpianc ic ci|ai
n|ajnc iu|inc nc ic snpcsnia n!crsa
ncianarrinpjcscc!ncpcrscnanga|Sc
Maqc!cnisccnigranic!nc!isancpunc
icpcrkcnsnnc
Akiitiicic nc ic snprcnura kun!cr
sniciii icnc |SM !nc KAS Kcsctcs
znti||cjnc !isa !cgc ic cnigracicnii
snqipiar nc ||Gj Bc|gjikc |rancc
|ia|i !nc Turqi |nigranic !nc in!iti!c
nc punc ic pcrkcnsnnc nga |SM janc
anciarc !nc ircgcjnc akiitiici nc grupci
Ii!njaSnqipiarcncOqsc|!crjIi!nja
c Var!arii nc Marscjc Kcnpania
nc Kajzcrs||auicrn !nc nc !isa
punkicicBa||iiKcn|ciar!ncIi!njcs
sc Prizrcnii nc Paris Bruksc| |cnc
Munin!ncSian|c||
Punktet e emigracionit
Pa!qsnin sc punkici c cnigracicnii
pcr|cjnc cr!nc ic agjcniuratc ic !isa
sncr|inctc sckrcic !nc ic insiiiucicnctc
ijcra pc|iccrc. Nc kcic !rcjiin tcnas
csnic akiit Ba||i Kcn|ciar nc krqc
ncMcnicrQckunnc|cncici|in|an
kcniakicncpcrscnanga|SM!ncKAS
icKcsctcsicci|ciu!ncicjncncpcr|ia|i
!nc ncpcrnjci iqrc grun|u||cn ic !ncna
pcr gjcn!jcn !nc !ispcninin c kcn|csisc
68 SHENJA MAJ, 2011
Arkiv
snqipiarc nc tcn!in icnc, pcrjsnirjcn
c saj nc crganci c cakiuara sncqcrcrc
!nc snicicrcrc, si !nc nc u!ncncqjcn
nc ckcncninc. | njcjii, si u!ncncqcs i
Kcniiciii pcr Snpcrngu|jc nc SHBA,
|asnkcpuncn ngusnic nc pc|icinc
iia|ianc !nc nc An|asa!cn c SHBA-sc
nc |cnc. Ai nc scci|in kan!i!ai znti||cn
|isc!c nc ic gjcrc ncpcrnjci sc ci|cs krqcn
kcnirc||in c pcrscnatc, nc qc||in qc
asniuicpcngcnciin|irinikcnunisi
c njckcncsisni |cnc c!nc grun|u||inin c
ic !ncnatc nc karakicr z|u|ucs.
Prcpagan!a c snkruar c cnigracicnii
snqipiar nc ncsin c puncicrctc ianc nc
punc ic pcrkcnsnnc krqcsisni z|aicnci
ncpcrnjci snpcrn!arjcs sc gazciatc
ic cnigracicnii ||anuri Oic||i
Ai!ncu Bcsa !nc Qcn!rcsa
Snqipiarcprcjicci|atcnjcnuncritcgc|
nc ncnqra ic n!rqsnnc juicn c!nc nc
tcn!in icnc. Snkrinci c kciqrc gazciatc
krqcsisni pcrjsnnc csnijc crganizaiitc
ic cnigracicnii !nc |cnci paraqiija jc c
!rcjic c gjcn!jcs sc kcn|csisc snqipiarc
nc jugcs||ati.
Nc ncsin c cnigracicnii !nc puncicrctc
ianc nc |trcpcn Pcrcn!incrc |cncn
pcrpjckjc c!nc pcr inpcninin c n!ikinii
c!nc nga ana c pcrjaqcsitc !ip|cnaiikc
snqipiarc. Ncpcrnjci kcniakictc ic
!rcjipcr!rcjia, snpcrn!arjcs sc naicria|ii
prcpagan!ucs, n|ajijcs sc iu|inctc
ncpcr k|u|c !nc ncpcr napcsira ic ijcra
grun|u||cncn ic !ncna pcr gjcn!jcn nc
|S|j !nc asniu sqncnci |i!nja c iqrc nc
pc|iiikcn c |P ic Snqipcrisc, gjaic sc ci|cs
pcr |azc snjrqiczcnci nacicna|izni...
Aksionet e Shrbimeve
SHSSH (Shrbimi i Sigurimil
Shlelror Q.L), nc kua!cr ic
kcnpcicncatc !nc !ciqratc ic tcia |igjcrc,
nc ncnqrc pcrnancnic ka znti||uar
aksicnc cjcnsitc c ic crganizuara nc
pcnginin c akiitiicictc arniqcscrc ic
cnigracicnii, nc c|inininin c pcrpjckjctc
ic snunia pcr !cpcriinin c cnigracicnii
nc ncsin c puncicrctc ianc jasnic !nc
nc ncnqrc nc ic rrcpic i ka prcrc ic
gjiina pcrpjckjci pcr krinin c cr!nctc
!nc |i!njcn nc tcn!in (mendohel r
}ugosIIavin Q.L.).
Nc kcic pcriu!nc csnic rriiur nunri
i tiziiatc ic cnigranictc nga snicici
ctrcpianc !nc SHBA-ja. Kcsniu nc
|SM kanc qcn!ruar n|i 150 cnigranic.
|rcin 30 prcj iqrc kanc n|ajiur kcniakic
arniqcscrc nc pcrscna arniqcsisni
ic !ispcnuar nc tcn!. 15 prcj iqrc u
csnic n!crprcrc qcn!rini i ncicjsncn.
Qcn!rini i ic gjiinc cnigranictc csnic
siguruar nc ncnqrc cpcraiitc, n!crsa nc
nunrin nc ic na!n ic iqrc csnic znti||uar
|isc!c c !rcjipcr!rcjic Pcrtc cr!nctc
!nc cnigranictc, nasa ic pcnginii janc
n!crnarrc c!nc n!aj !isa qqiciarc ianc
nc punc nc !iaspcrc, ic ci|ci nc njc
jarc ncnqrc janc pcrjsnirc nc akiitiicic
arniqcscrc ic cnigracicnii.
- janc !ncnc akipa!i pcna|c pcr |i!njc
nc cnigracicnin arniqcscr !nc krqcrjcn
c prcpagan!cs arniqcscrc kun!cr 5
pcrscnatc !nc ic gjiinc janc !cnuar,
- janc pa!iiur 26 pcrscnatc sipas |igjii
pcr kun!crtajijc.
- janc narrc 139 !ckuncnic ic
u!nciinii pcr snkak arsqctc nc ic gjcra
ic sigurisc, n!crsa pcr snkak arsqctc ic
njcjia janc zgji!nur ncgaiitisni kcrkcsai
pcr narrjc ic !ckuncniii ic u!nciinii ic
355 pcrscnatc,
- janc !ncnc tcrcjijc n!aj 281
pcrscnatc pcr snkak paraqiijcs !nc
kcniakictc arniqcscrc nc cnigranici
!rcjiucs ic tcpriniaritc arniqcscrc.
Kcia !nc nasa ic ijcra qc i n!crncrr
OPB-ja (Organi i Iunve l rendshme
Q.L.) janc ic cricniuara nc pasitizinin
c grupctc, |arginin c puncicrctc ianc
nga n!ikini i cnigracicnii, !iskrc!iiinin
c !isa pcrscnatc ic cakiuar !rcjiucs !nc
inc||inincpcrarjcsckzisiucscncqc||in
ic para|izinii !nc pcnginii ic akiitiicictc
arniqcscrc ckzisiucsc !nc aiqrc ic
para|ajncruara.
Miro, aksionel e OI-s do l |en
edhe m ekase kur n baIIafaqimin
e dre|lrdre|l me emigracionin
armiqsordol|enlinkuadruarl
g|ilh faklorl nga vendi dhe |ashl
sishlnnvizuarnfaklnlg|ilha
dokumenlel e kohs m l re.
SHENJA MAJ, 2011 69
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
Arkiv
H
I
S
T
O
R
I
M
B
R
E
T

R
I
S
H
VIKTOR
EMANUELI
dorzon
mbretrin
Mbreti
Viktor Emanueli
III kishte marr
titullin Mbret i
Shqipris pasi
Musolini e kishte
pushtuar
Shqiprin m
1939. Familja hoqi
dor nga
titulli Mbret i
Shqipris dhe i
krkoi t
falur mbretit Zog.
Mbreti Zog e
pranoi dhe t dyja
familjet u pajtuan.
HISTORIA E NJ FRONI
70 SHENJA MAJ, 2011
Pa n|usnur jata nga pusniini i Snqipcrisc
prcj |ia|isc, u sajua |asnkini i Snqipcrisc
nc |ia|inc !nc Vikicr |nanuc|i ||| u snpa||
c!nc n|rci i Snqipcrisc. Mc 16 pri|| 1939
snqipcrisniicsiii!crczuanaiKurcrcn
c Skcn!cr|cui. Aic !iic Annci Zcgu u
|argua nga tcn!i, pcr ai nuk c quajii sc c
kisnic nun|ur iiiu||in c n|rciii, qc ia kisnic
!ncnc tcics nc 1928. U |cnc kcsniu !q
n|rcicr ic Snqipcrisc.
Kurkapiiu||ci|ia|iajasnisicncsniaicr
nukn!rqsncijcrnacrcgjinii!nc
tcicnpasrcjcrcn!uniincnajVikicr
|nanuc|i a|!ikci si n|rci i |ia|isc. Aicncrc
snkci nc |gjipi !nc n|rcii |aruk c !crgci
nc A|cksan!ri. Pcr aijc isnic iasnnc c!nc
AnnciZcguncjani|jcnciScjarc
n!c!ni nc aic qqici cgjipiian c ka ircguar
qaric !nc snkuri njc auicr i ri ang|cz N||I
|||S, nc |i|rin Mcrgini n|rcicrcr. M|rcii
Zcg !nc n|rcicrcsna Gcra|!ina c Snqipcrisc
|asnkcncncrgininciqrcickcncssc|ucs
Ii|ri csnic |ciuar nc 2010 nc Icn!cr.
Mbreli Zog me gruin e vel arrili n Iorl Said l Ig|ilil
m 3 shkurl 1946. Mbrelresha GeraIdin ka shkruar: Ne
zbrilm n Iorl Said dhe na rili guvernalori me n| varg
l g|al oIicsh. Na lra|luan si vizilor l shquar me l
dre|lneekslralerriloriaIilelilNIIimalaqndruann
Iorl Said r disa dil, asla| kaIuan n holeIin Mena House
rbaII iramidave dhe m von n IaIIalin RamIeh, Rruga
II-IkbaI, nr. 17 n AIeksandri. Mbrelresha GeraIdin i
mba|li Iidh|el me mikeshn e vel, Rozmarin, Ledin DarnIe|,
duke asur Ielrkmbim l dendur.
Mbreli Zog kishle marrdhnie l mira me mbrelin Iaruk
l Ig|ilil. Aly nga vili 1950 numri i l mrguarve l Iidhur
me oborrin e mbrelil Zog u zg|erua dhe arrili mbi 100 vela.
N lelor e ve|a dhe fml e vIIail l mbrelil Zog
rincil XheIaI, erdhn lek ala nga SlamboIIi, ku kishin |eluar
g|alIusNdrm|elvilevedhekoIoneIiSlirIing
erdhi me la n Ig|il dhe molra e mbrelreshs GeraIdin,
Virginia, g|ilhashlu u bashkua me la e u marlua n Ig|il.
Mbreli Iaruk shkonle do vil n AIeksandri. Nga vili 1946
edhe dy famiI|e l l|era mbrelrore erdhn r l |eluar n
AIeksandri. N qershor 1946 IlaIia mba|li n| referendum
dhe u b reubIik. M as mbreli Viklor ImanueIi III dhe
mbrelresha IIena, me d|aIin e lyre, mbrelin Umberlo II,
va|ln si l mrguar n AIeksandri. N shlalor 1946 edhe
uIIgaria mba|li n| referendum e g|ilhashlu u b reubIik.
Ve|usha, mbrelresha Giovanna e uIIgaris dhe d|aIi i sa| 9
v|e, mbreli Simeon II, g|ilhashlu va|ln n AIeksandri dhe
SHENJA MAJ, 2011 71
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
aly mbrelresha Xhovana u bashkua me l alin, mbrelin
Viklor ImanueIi III i IlaIis.
Kshlu u bn dy ish mbrelr l Shqiris: mbreli
Viklor ImanueIi III dhe mbreli Zog, q l dy do l
|elonin n AIeksandri. Mbreli Viklor ImanueIi III kishle
marr liluIIin Mbrel i Shqiris asi MusoIini e kishle
ushluar Shqirin m 1939. IamiI|a hoqi dor nga liluIIi
Mbrel i Shqiris dhe i krkoi l faIur mbrelil Zog.
Mbreli Zog e ranoi dhe l dy|a famiI|el u a|luan. Mbreli
Iaruk dha n| dark n IaIIalin Monlaza r la fesluar
kl e as ksa| mbrelresha GeraIdin u b mikesh e
mir me mbrelreshn Xhovana l uIIgaris. Mbreli
Viklor ImanueIi III vdiq dhe u varros n AIeksandri m
1947. N korrik 1951 qeveria san|oIIe e g|eneraIil Iranko
i dha slrehim mbrelreshs Xhovana dhe mbrelil Simeon,
randa| ala u vendosn n Madrid.
M 1946 rinci Leka hyri n KoIeg|in Vikloria n
AIeksandriNdrshoklellkIassishinmbreliSimeon
II i uIIgaris, rinci Husein i }ordanis dhe rinci Iahd i
Arabis Saudile. M as ai ndoqi ShkoIIn rilanike l
D|emvekumbaroimeelIavdrimimrara
se l shkonle n KoIeg|in ViIIars AigIon n Zvicr.
M 1997 mbreli Leka u klhye n Shqiri dhe bri n|
udhlim nr vend, duke br fushal q l rivendose|
monarkia. N qershor 1997, si |es e n| akele Ianesh
r l arrilur slabiIilelin n oIilikn shqilare, arlil
monarkisle arriln l bhe| n| referendum r rivendos|en
e monarkis. Mbreli Leka ka arashikuar n inlervisln
me n| reorler: Un |am r n| Shqiri elnike. Irsa
koh Shqiria nuk do l |el e bashkuar, do l kel n|
robIem l madh n aIIkan. G||a e fundil q do l m
Iqenlelshih|adolishleIuaN|IubaIIkanikedo
l ishle shkalrrimlare r boln.
Shqiria shl i velmi vend euroian i eriudhs as
komunizmil q ka br n| referendum r rivendos|en e
monarkis.
Auicri ang|cz nuk ka sncnuar tcicn njc
nc||csi inicrcsanic. Nc ic njcjicn kcnc nc
pcrpjckjcn c Ickcs pcr ic ar!nur nc jrcn
nc Snqipcri, n|rcii Sinccn i Bu||garisc u
kinqc nc tcn!in c tci jc nc si n|rci, pcr
si !rcjiucs i njc pariic pc|iiikc !nc nipi
nc pusnici nc zgjc!njc ic pcrgjiinsnnc.
|snicpikcrisnisnckuijcncrisciIckcs
nc A|cksan!ri, pasi Vikicr |nanuc|i ncqi
!crc nga kurcra c n|rcicrisc sc Snqipcrisc.
Sinccni isnic nipi i Vikicr |nanuc|ii !nc
Gcra|!ina gjiinasniu isnic |crc sncqc nc
ncncnciXnctancnSincSnqipcri
c!ncncBu||garinukiicincpcrncnarki
!nc ic !q snckci n|rcicrcrc janc iasnnc
|urra ic ncsnuar.
(NeiI Rees, n Iibrin Mrgimi mbrelror. Mbreli Zog dhe
mbrelresha GeraIdina e Shqiris bashk me mrgimin
elyrelkohssIus
Pcrkincu!ncpcrgaiiiiXnctaiI|csni
72 SHENJA MAJ, 2011
K
U
L
T
U
R

P
R
O
F
I
L
Antidespotizmi
n poezit e
MEHMET AKIFIT
Edhe poezia e Mehmet
Akifit e lufton des-
potizmin n t gjitha
koht, n t gjitha
trajtat dhe n t gji-
tha hapsirat, sado q
merr shkas nga nj
situat konkrete despo-
tike, nga ajo e shahut
t Iranit
f Hysen MATOSHI, Kosov
I
riklhyer m zshm kohve l
fundil n |eln lon, desol-
izmi, avarsishl rmass,
na riku|lon faklin se ka qen i
ranishm n l g|ilha fazal e
zhviIIimil l shoqris n|er-
zore. Sundimlarl dhe slruklural
sunduese rore kan g|akuar q n
duarl e lyre l ken sa m shum
ushlel. Demokracia shl vese
n| r|ek|e r kuzimin e kl
ushlelidhershrqendriminel
Nalyrishl, rir|el desolike shfaqen
n lra|la l ndryshme: halas dhe l
kamuuaradilnenalnnemrl
Iarlmadhris dhe n emr l ouI-
Iil. Log|ikishl desoll mlo|n q li
vn l g|ilha mekanizmal ushlelar
nn konlroIIin e rrel l lyre. Dhe, |o
a sukses e b|n kl: sa arIamenle
marionelash ka sol n bol, sa g|ykala
leIIaIIsh, sa lra|la ushlelesh Iol-
sishl l avarura nga avarsia e lyre
kushleluese, q sb|n l|elr vese
GUXIMI I NJ POETI
SHENJA MAJ, 2011 73
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
zbalo|n verbrishl vuIInelin e desolve l lyre.
Dukeekruarkonlekslinefavorshmshoqror
rshlralinedesolizmilsolnbolkalliIIq
veles si caklo|n fare mandale kuzime kohore
lushlrimillushlelilngasekohadheshoqria
q qeverisin kan n|si l velme malse kohn
desolike N n| ushlel l afundm desoll
e koncelo|n kohn o ashlu si l afundme
Dukeqen|ashlkIimssrg|ilhshmekundr-
shlarl e desolizmil |o n| her |an numruar
ngishlaldors|ankuaIikuarsilmendur
|ashlkohsInleIekluaIlrg|ilhsishldheo-
ellveanrishlndon|herngeIninkundrshlarl
evelmldesolizmilelliranissushlruarmbi
shoqrilelyre
Mehmel Akif Irso| adhuruesi i madh i Iiris
marshuesihamadhdre|lavarsissiaIlernaliv
rrnuese l robris desolike ka dshmuar se
avarsishlfuqisqzolro|ndesollnukdol
ndihen l qel asn|her qo edhe r faklin se
zriiIirisdolg|IInaziIinellrhershm
noezinMiroamundlIirohelshoqria
nga robria dhe desolizmi velm me v|ersha
Idhe kur aulorl e lyre |an skelik se k|o g|
mundlbhelsikurseekemiraslineIirikullon
mlmadhndrlg|aIIlDrilroAgoIIilliranl
dhe desoll n velvele e ndie|n lheIIsishl se o-
eziasdoliadfareraaralinelyreshlyse
dinserlskaIurfundimishllhumbur
Io kshlu edhe oezia e Mehmel Akil e Iuon
desolizminnlg|ilhakohlnlg|ilhalra|lal
dhenlg|ilhahasiralsadoqmerrshkasnga
n|silualkonkreledesolikengaa|oeshahull
Iranil.
Sikundrnraslell|eraMehmelAkiedhen
kl silual ka dshmuar se yIIi i l orienlues n
IaninIozokshloeliimadhersianSadiu
S ari duhel lhn se senlenca moraIeoelike e
Sadiul rbn argumenlin iniciaI n krimin me
frymanlidesolikelMehmelAkilMeg|ilhal
e rmbIedhur n aIl e oelil l madh ersian
Skanc jarc ic !rcjic sniciin ia !rcjicjnc aia pcr ic ci|ci
pcpu||i |uici. Zci, niqnai qajc, anan |c ic snkcjnck|o
molo shl br |es e reagimil kundrshlues l
MehmelAkil i ciIi as ksa| Iul|e|e l huazuar
n vim nrm|el argumenlimil e Iig|rimil o-
elikdshmonseseduhellshko|nlliIIlse
ouIIi nuk merilon l qeverisel nga desol li-
ransikundrishleshahuiranianMuhamedAIi
AshlusiedhemikuiloeliMilhalXhemaIme
l ciIin |an bashkaulor l oezis Shuhu perslun
edheMehmelAkircaklohelrn|rocedim
Iig|rimoroelikladresimilldre|lrdre|lq
nuk arakulon velm guximin r liu dre|luar
shahul si sundimlar liran ngase rle| ksa| k|o
n l vrlel shl rbaII|e me modeIin e qever-
zbbbbbaloo|n verbrishl vuIInelin e
DDukeekruarkonlekslinef
rsh hlralinedesolizmilsoln
veeeeles si caklo|n fare mandal
lushhlrimillushlelilngase
q q qeeverisin kan n|si l vel
de eeesoolike N n| ushlel l
e konncelo|n kohn o ashl
DDu Duuke eqen|ashlkIimssr
sh hhlarl e desolizmil |o n| he
ngisshlaldors|ankuaIik
|a a | ssshlkohsInleIekluaIlr
ellll v veanrishlndon|hernge
evvvelmldesolizmilelliran
sh hhhhoqrilelyre
MMe ehmel Akif Irso| adhurue
mmma a mmarshhuesihamadhdre|lavar
rrrnuuese l robris desolike
a aaavarrsishlfuqisqzolro|n
nddddiheen l qel asn|her qo
zrrii Iirisdolg|IInaziIin
nnnoezinMiroamund
ngggga rrobria dhe desolizmi v
Id ddddhe kur aulorl e lyre |an
mmmu und dlbhelsikurseekemi
mmm lmadhndrlg|aIIlDril
dh hhh dhe ddesoll n velvele e ndie|n
ezzziiassdoliadfareraara
di iinnserlskaIurfund
Ioooo kshlu edhe oezia e Meh
de eeesoolizminnlg|ilhakohl
dh hhhennlg|ilhahasiralsado
n||| silualkonkreledesolike
Irraaaanil l.
SSikundrnraslell|eraMe
k kl ssilual ka dshmuar se yI
I IIIaaninnIozokshloeliim
S aari duhel lhn se senlenc
Sa aadiuul rbn argumenlin inic
fr ryym y anlidesolikelMehmel
e rrmbIedhur n aIl e oel
SSSSkan nc jarc ic !rcjic sniciin ia !rc
pccppu||i |uici. Zci, niqnai qajc, ana
mmmmo olo shl br |es e reagim
MMe Me M hm melAkil i ciIi as ksa|
n vim nrm|el argumenli
ellliikddshmonseseduhells
o ooouuIIi nuk merilon l qeveri
raaaannsikundrishleshahuiran
As A hhlusiedhemikuiloeli
l ciIiin |an bashkaulor l oez
edddddheMehmelAkircaklohe
Iigggg| gg riimoroelikladresimill
nuuuuuk arakulon velm guxim
sh hhhahuul si sundimlar liran nga
n l vrlel shl rbaII|e m
74 SHENJA MAJ, 2011
Kultur-Profil
is|es q nuk bazohel n dre|lsi, me
modeIinesundimlarilqshnonlore
mbiouIIinelqeklhenvendinel
nn|varrezqshresnembshl|eII
me qen K|o mnyr Iig|rimi mbase
e cenon aseklin rg|ilhsues e gu-
raliv l arlil or nrm|el konkreli-
zimilaulorlaasn|dyshimsyno|n
l kro|n m ar se n| ercelim
IuraIeslelikefeklinrakliklgodil|es
moraIe l ksa| l keqe|e l n|erzimil
Nse i qasemi kshlu ksa| oezie do la
krombaznen|mirkulimisir
relorizmin e sa|, ashlu edhe r nuan-
cal oIemizuese q hasen g|ilhande|
Ishlenalyrshmeqnisurngainlenca
e auloril r l br efekl raklik, o-
eziaell|elermbylurngayel|e
relorike, l liil l uzms, nrm|el
l ciIave nuk krkohen rg|ig|e or
shrehel rolesla e auloril:
Mcn!cn|ikckc!a|ciiniarM|ipcp-
u||inicn!
Aqunciicrctrasjacnjckcn|iqc!c|iri
Askcjarcqccc!ncnjcccpcnjcrczi
Vajiiniqcngrinci|aringazcnracpcpu||ii
Va||csinukic|cnpcrsniqpjc
Iasishlronkloyel|enrm|ellciIaveeshlonafek-
livilelinekrimillloelinvendlrg|ig|esaku-
zonfa|lorindukeianumruarlg|ilhaverimelkrimina-
IelbrambiouIIindhealdheunelMesazhioelik
mad|eshldhnqndyvarg|eleara
Mcspan!cnscna!ncsniiajciccincrrsnnc
Kapcria|crc|raninicrcnkcjcpajun!
Irlvuarmen|arashikimlfundilllurshml
shahul desol:
Tcjcsnisiguriscrcnkininc|aricsuarngazcnracictuaj-
iurtc
Njc!iicna||kininqjncria|csncnn|ikrqc
Sarajinc!nuncs!nciiranisckun!c!ncsnicsiguri
|pan!cnPcrsacsasircnincicsigurianc!ukjc
McickcnurrajsnuanncnjcasingaN!csnkucsiA|sc|ui
Pa||aiiqcngriic!ukckinqcrsnunctcn!cncgcrna!nc
As!cicsncn|ciGjiinc|ranicsnickinqcrnctarrczc
Pc|raninckinctcnctarrczcc|crc!ncsnprcscn
|pcpu||iiicsnkrciccsnqctcckinctcncqcn
M|eshlria oelike n n| Iig|rim q nuk rzg|edh l
shrehurilegurshmdoemosdoldaInahnrm-
|elm|eleshll|eraNrendlarshlrsril|aeaIve
dhe e slruklurave sinlaksore a|o q e bn l daIIueshm
Iig|rimin oelik nga Iig|rimi i zakonshm G|ilhsesi
si g|el|e inleresanle e orig|inaIe
duhel veuar edhe shreh|el
anlinonike, l funksionaIizuara
n Ianin e inlencs s rg|ilh-
shme l mesazhil oelik, i ciIi
rmbIedhlazi shreh absurdin e
verimilshkalrrueslindividil
desolilkundruaIIaldheulll
kundruaII kombil l l N kl
ikam|e mbresInse |an
g|el|elmadhshlielmerrshme
sara| i dhuns eksozil ku-
fomash el| l ciIal rmba|n
rve revoIls edhe n| doz l
lheksuarlironis
N| veori l|elr e oezis s
MehmelAkifIrso|lkalb|me
mungesn e konsiderueshme l
bulsislshreh|evelImuara
oelike I|aIsi i ksa| oezie n
m|a rasle nuk daIIon nga aI-
si q rdorel n n| Iig|rim
diskursiv K|o bhel disi m e
ranueshmenseekulo|mdre|linlencnoelikelMe-
hmelAkifIrso|lrn|oezilangazhuareciIashesh
ka rafrime me kIilhmn r l ndryshuar zhviIIimel
shoqrore, l ciIal, lhn l dre|ln, n kohn kur |eloi e
kroi ai aln n| rr|edh dinamike dhe klhesa vendim-
larerfaleledyou|velciIveurkelnmnyral
ndryshmeqosiorig|inqosivIeridenlilare
T mos harro|m edhe faklin se n| numr i konsider-
ueshm oelsh or edhe inleIekluaIsh rg|ilhsishl
vern e lyre kruese e shkencore e kan errsuar duk-
shm me qndrimin e lyre ro desolve duke u br
hyzmeqarldevolshmlliraniseldesolizmilr-
kalsishlhimnizueslcenuesvelIirisDhek|oshln|
dangeashIyeshmen|n|oIIemadheedhembivern
elyreIrveinleIekluaIveoborrlarkan|kasll|elr
n|erzish l ends l ciIl kan heshlur ara verimeve
legraldesolvelkohs|anshfaqurlaanshmas
ikang|ykuarverimelg|akalareldesolveasekan
mbro|lur ouIIin vendin e lyre nga lo Oorlunisll e
kliIIakdaIIo|nngaoborrlarleznngo|eMehmel
Akinukshlasngalarleasngaldyllaishl
nIag|enevogIorlndershmelinleIekluaIveqnuk
ilradhlo|narimelelyreqnukb|nkomromiseme
loMeqndrimelarimoremearlineloeliksiform
shreh|e|e i ka shaIIur Iu l r|elshme desolizmil
sidukuriraedhedesolveeliranvelsolmq|an
galimad|eedhelavrasing|ilhouIIinnr|ek|er
lmbelurnfronelelyrelmykura
Nrfundimduhellheksuarfaklinsefrymaanlides-
olike e bols kruese e inleIekluaIe l Iiridashsil Meh-
melAkif Irso| shl rvese n| vIer universaIe e o-
ezisslvIereg|ilhmbarshmedheeg|ilhmonshmee
n|erzimil
s
d
a
n
s

v
d
k

l
M
m
b

m
s
d
SHENJA MAJ, 2011 75
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
Kultur-Profil
T
R
A
D
I
T
A

K
O
M
B

T
A
R
E

SIMBOLIKA E PETKUT KOMBTAR
VESHJA,
ky simbol i
shqiptaris
Po t nisemi nga
fillesa historike, pr
m tepr univer-
salisht n kulturat
botrore t njerzi-
mit dhe jo vetm n
veshjet shqiptare,
lehtsisht dallojm
simbolizmin dhe
raportet q krijo-
hen dhe shtresohen
n problematikn
e veshjeve, s pari
n raportin m t
prgjithshm vesh-
ja dhe trupi, dhe
pastaj n raporte t
tjera
f Drita HALIMI-Statovci, Kosov
76 SHENJA MAJ, 2011
D
ukuril e rdilshmris
n|erzore n rrafshin e
fenomenil vesh|e |an
l nduardurla. Mbase
r arsye l kliIIa sludiues l an-
lrooIog|is kuIlurore gali kurdo-
her a|lohen se vesh|a n rg|ilh-
si shl |esa m e zhviIIuar e n|
kuIlure dhe se a|o ofron burim
kryesor l informalave r |eln e
n|eriul. K|o olencohel vemas r
shumfunksionaIizimin e vesh|eve,
l ciIal n Iileralur zakonishl i qua-
|m ouIIore.
far thon teorit shkencore?
N n| kndvshlrim l|elr leor-
il anlrooIog|ike l kohs mod-
erne g|ilhn| e m ler mbshlesin
mendimin se kuIlura rfaqson
n| sislem domelhniesh simboIike
l arlefakleve l ciIal i kron vel
n|eriu. Iikrishl nga kndvshlrimi
i leorive l kliIIa, do la kundro|m
slruklurn koslumore si n| simboI,
rkalsishl si simboIe l formsu-
ara dhe l rovuara me nd|esi dhe
mendsi humane(Mary LeCron
Iosler). Iuqia shrehse e vesh|es
shl ler e madhe. Vesh|a kon-
celohel dhe denohel n mnyra
l ndryshme, mad|e edhe si g|uh
simboIike e komozuar me shen|a
koslumoIog|ike.
Io l nisemi nga IIesa hislorike
r m ler universaIishl n kuI-
lural bolrore l n|erzimil dhe |o
velm n vesh|el shqilare, Iehl-
sishl !a||cjnc sin|c|iznin !nc ra-
pcriciqkrohendheshlresohenn
robIemalikn e vesh|eve, s ari
nc rapcriin nc ic pcrgjiinsncn tcsnja
!nc irupi, e asla| edhe n raorle
l l|era. N konleksle l ndryshme
shrfaqen edhe simboIizmal r-
kals, koncele l ndryshme r
vesh|en, q e daIIo|m al si o-
uIIore, zyrlare, moderne, komb-
lare, vesh|e-uniform, vesh|e mem-
orizim-rku|lim e shum l l|era.
Meg|ilhal n kl rasl n va m
l rg|ilhsuara do l ndaIemi le
raorlel q krohen nga vesh|a dhe
lrui. SimboIika e vesh|eve shqilare
lregohel Iolsishl e krahasueshme
me akciIn kuIlur n|erzore. Ia
relenduar l rfshihel lr a|o q
mund l lhuhel r eIemenlel kuI-
lurore Iidhur me fenomenin tcsnjc,
raslsishl do li shesho| velm disa
dukuri, l ciIal saklsishl e ndrio-
|n sin|c|iznin c tcsnjctc snqipiarc nc
rrajsnin tcsnja !nc irupi.
far lexohet n raportin
veshja dhe trupi?
Marr n rg|ilhsi, raorlel dhe
shfaq|elqkrohennrrafshintcsn-
ja !nc irupi konsiderohen l Iashla
dhe l andashme nga |ela e rdil-
shme e n|eriul. N koh e vende
l ndryshme n|eriu e ercelonle
vesh|en si mbro|l|e reaIe-Indore,
or edhe si mbro|l|e l felishizuar,
aolroeike e mag|ike. Sias auloril
CordeII, r qeniel humane me
shkaIIluIllzhviIIimiIIimishl
iaiuazni dhe ngjqrcsja c irupii konsi-
deroheshin si mbro|l|e re| qenieve
lkqademoniakeShno|mklu
n| l dhn edhe r kuIlurn sh-
qilare. Kur n dh|elv|elshal e
ar l shekuIIil XX Mis. Durham
qndroi n vise l ndryshme shqi-
lare, n shum vende l Shqiris
s Veriul, si shrehel vel aulor|a,
le mysIimanl dhe le l krishlerl
a|o kishle vre|lur se dukuria e lal-
uazhil ishle m|a e ranishme dhe
se e aIikonin me shum dshir.
Ir m ler n|oohel se laluazhi
zbalohe| si le meshku|l, ashlu edhe
le femral. Orig|inn e laluazhil Mis.
Durham e Iidh me Iashlsin kuIlike
e miloIog|ike, rkalsishl me Mi-
lraizm.
Ishl m se e n|ohur se tcsnja
krcn kcniaki ic !rcjipcr!rcjic nc
irupin, rek dre|lrdre|l Ikuren
e lruil, pran!aj si rrjc!ncjc pascn |cs-
ini pcziiit se mund la mbro| lruin
nga l Iigal. Siraicgjia c ic ncn!uarii
nagjik l kuIlurave l ndryshme lr-
egonsedisa|eskoslumoresiaIa
v|en, kmisha, rar|el ose brezal,
rreguIIishl dhe me shum ku|des
dekorohen asurishl me nciitc, me
inckc c iuja, ose me ngjqra l zg|ed-
hura, me l ciIal relendohel mbro-
|l|a dhe komunikohen domelhnie
me inleres kuIluror. N kuIlurn
shqilare kmishal r meshku|, e
veanrishl r femra, dekorohen
- Veshje nuseje - MaIsi e 1etevs-
Sallarev 1992
- Veshje burri nga kugeva -
n Pej 1951
SHENJA MAJ, 2011 77
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
Tradita kombtare
rndom n gryk e |ak, or edhe
n mbaresa l mngve. Ka rasle,
si kemi vre|lur n fshalin Koril
l Goslivaril, q kmisha l qndisel
e dekorohel edhe n |esn e r-
arme n rehr, edhe se g|al
barl|es k|o mbuIohel me rar|e,
o ashlu l dekoruar asurishl.
Pcrparjci (kanacal, mbshl|eIIakl,
bofqel) r siaiusin nusc c grua c rc
daIIohen r ng|yra inlensive, sido-
mos l kuqe, r dekor me molive
q simboIizo|n shndel e IIesh-
mri si aIa v|en rrelhi rombel e
romboidel, moliv me krahna, moliv
g|arr, asla| aIikimi i lhekve e
lufave e l l|era.
N shum rasle sir rar|es
ose anash rar|es vendosen sha-
mia shumng|yrshe e me shum
lheksiaIav|ennvesh|enegru-
as s re l lrevs s Rugovs. Ielk
l|elr koslumor, q daIIohel r de-
kor l dendur shl edhe |eIeku, si
r meshku|, ashlu edhe r femra.
Meg|ilhal, n vesh|en e femrave
molivel |an m l asura, ndrsa
ng|yral dhe maleriaIi dekoraliv m
i shumIIo|shm. Irmendim klu
|eIekun e lrevs s Drenics, l An-
amedveg|s, l MaIsis s Telovs
ose l MaIsis s Shkuil e l l|era.
Mbi g|ilh klo vesh|e, ra mbi km-
ish e |eIek vendosen edhe rIol
aksesor, sloIi bizhulerie ose l mel-
aIeve l mueshme, asla| IIo|-IIo|
rruazash e guacash. Klo eIemenle
miloIog|ia i sh|egon si pcr|crcs
spccik qc nuicjnc csc prapcjnc
sqrinckcq
Si flet rregullimi i flokve
dhe mbulesa e koks?
Ir Iozon e ic ncn!uarii
nagjikrrcgu||iniickctc dhe n|u-
|ini i kckcs qc !csi!c |qpsci ic jcic n
harmoni me vesh|en, rfaqson n|
bol kre|l m vele. Ky rreguIIim lok
me akscscrci e shuml, asla| kcna
c ||inii ic n|ajijcs sc njc pciku csc c
njc akscscri l cakluar, e ngrilur n
zakon e rreguII (si .sh.: n rilel e
kaIimil, ara ose as marless, n
slalusin i/e ve| el|.) |ctizja c pcikui
Iidhur ngushl me Iviz|el dhe ec|en
e barlses ose barlsil, si dhe dukuri
l l|era, |an alo q sa|o|n raorle
l ndryshme r vesh|en dhe lruin,
l ciIal duhel Iexuar, e duhel n|o-
hur me ku|des l veanl. RoIi dhe
rndsia e vesh|es q ishle e lh|eshl
nIIesnevelerdhig|ilhn|duke
u zhviIIuar e lransformuar, m me
shum dekor dhe begal n shum
asekle, or edhe me simboIizm
g|ilhn| m diserziv. N kuIlurn
shqilare rreguIIimi i okve merr
rndsin e veanl r femrn c
nariuar nc siaius nusc !nc grua c rc
Nuk do la rimlo|m, or velm
do l rmendim rreguIIimin e nus-
es me kau me are l rhaur
g|ersishl n kuIlurn shqilare,
asla| rreguIIimin me shum gr-
shela n disa krahina elnograke
l Kosovs e n rrelhina l Shkuil,
ansambIin dekoraliv me kau me
are e rruaza, monedha bizhulerie e
l melaIeve l muara e sloIi l l|era
l gruas s re l Anamedveg|s e l
lrevave l l|era.
N kl rreguIIim e n klo
ansambIe, rve olencs marle-
sore e l IIeshmris q e komu-
niko|noklebu|shmkarIol
rbrs dhe eIemenle mag|ike, q
mbahen n funksion l mbro|l|es,
si aolroeione e amuIele l ndry-
shme.
- Veshje me xhubIet - MaIsi, n 1uz zezz.
- Veshje e Anamedvegjs
- n F.Kesev zee8
78 SHENJA MAJ, 2011
Tradita kombtare
G
J
U
H

S
I
Shqipja e internetit
KULLERIZMI
T ndikuar nga prdorimi i internetit, t rinjt kan krijuar nj gjuh interneti,
e cila na del me veanti t shumta. Ajo sht shum praktike pr t br dialog
n internet, sepse prdoren vetm dy ose disa shkronja, shpeshher t kombinuara
me numra.
f Naim BERISHA, Kosov
I
avarsimi i Kosovs soIIi
ndryshime l mdha n
shum fusha l |els. Klo
ndryshime, os l l|erash,
|an edhe aso| e ndryshimeve q
kan rfshir edhe ou| l l|er l
Ivros dhe l ols, zhviIIimi i hov-
shm i leknoIog|is informalive, rril|a
e nevo|s r marrdhnie lreglare
e ekonomike, nevo|a e bashkun-
imil ndrkomblar n shum fusha e
shum faklor l l|er. N| faklor me
esh l madhe n zg|erimin e kl
ndikimi ka Iua|lur a e Iuan inlerneli.
Idhe se n Kosov inlerneli shl
shum i ri n rdorim, ai ka marr
rha|e l she|l dhe l g|er.
Sias rezuIlaleve l ro|eklil Wc|
Cnaracicrizaiicn l OCLC-s 4, l
reaIizuar n vilin 2002, deri 72% e
rmba|l|eve lekslore n sa|le |an n
g|uhn angIeze, 7% n g|uhn g|er-
mane, 6% n g|uhn |aoneze, 3%
n san|ishle e 3% n frng|ishle dhe
9% n l g|ilha g|uhl e l|era l gIobil.
Kur i kemi arasysh klo shifra, me
Iol go| mund l lhemi se angIishl|a
shl g|uha e inlernelil.
Me g|ilh rarsil q na kron
rdorimi i inlernelil ai s|eII m|a
SHENJA MAJ, 2011 79
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
ndikim edhe n g|uh. N kl kon-
lekslmundllhuhelseshlkruar
llhemin|komunileliveanleir-
doruesve l inlernelil, l ciIl me ose
aveldekankruarn|zhargon
lvelinqfunksionon|ashlnorms
sshqies
Shembujt m ekstrem
K|o aku|desi mendo| se v|en nga
dy arsye kryesore e ara sese
rdoruesil e shqies n inlernel
|o velm q |an l shuml or u
rkasin kalegorive dhe shlresave l
ndryshme shoqrore ndrsa |esa
m e madhe e lyre nuk kan kuIlur
l nevo|shme g|uhsore e dyla shl
mungesaekohssnevo|shmerl
shkruar sakl sese rg|ig||a duhel
l|elmeshe|lIrdorimelliIIa
g|uhsore vrehen zakonishl nr
forumelendryshmeshqilarenin-
lerneldheg|alkomunikimilnmes-
enxher (MSN).
Ndonse gabimel q daIin n kl
komunikim |an l shumla dhe l
nalyrave l ndryshme ne o ndaIe-
mi velm n disa Shum i sheshl
shl zvcndsimi i -s mc c nsc
hcq|a c sa| nga prdnrimi.
Shembu|l |an l shuml si Ocni-
iitisni unc ncn!cj sc pcrgjcgjcs jan tci
|ciucsii snqipciar qc nc snuniccn c |c-
iinctc ic iqrc snkruajn a|c qc nuk kan
ic |cjn nc gjuncn snqipc I|aIia shl
marrnorig|inaInn|ngaforumel
shqilare n inlernel Idhe r shk-
ron|n ka n| rir|e l rdorimil
m l Iehl se AIl + 135, ku n vend l
sa|shkruhelcendisarasleedhecc
Shembu|rklkashumsidlcku,
ose dlccku, cfure el|.
Vargu i deformimeve q i bhen
g|uhs shqie nga rdoruesil e in-
lernelil shl i g|al Kshlu edhe
mosrdorimiiaoslrolrbnn|
mangsinveleShembu|lmosr-
dorimil l aoslrol ka shum si n
raslel sku rendesl, skum koh, pun
po bun el|.
Me l dre|le AniIa eani konsla-
lon se vende l ndryshme l bols
shumicneklyrerobIemeveikan
zg|idhurdukekruarlaslerkalse
ku |an rfshir l g|ilha shkron|al
dhesimboIelqnevo|ilen
IrobIem m vele n komunikimin
n inlernel shl edhe rdorimi i
aIvelhua|aNkonlekslelndry-
shme l aIive alo daIin si mundsi
meIehleshkrimilasi|anml
shkurlradheshkrimibhelmshe|l
M l sheshlal |an ok, no, cruz,
go, donIoud, ]e klng, bre n]erl el|. }o
n l g|ilha raslel rdorimi i aIve
l hua|a shl nevo| e rdorimil
mlshe|lKaraslekurlrin|ll
ndikuar nga rdorimi i lyre nr
medial IokaIe alo i marrin ose i ko-
|o|nsin|modelshrehurila
e dilur n l vrlel se far kulimi
kan
Gjuha moderne!?
T ndikuar nga rdorimi i inler-
nelillrin|lkankruarn|g|uh
intcrncti, e ciIa na deI me veanli
l shumlaA|o shl shum raklike
r l br diaIog n inlernel sese
rdorenvelmdyosedisashkron|a
sheshher l kombinuara me num-
ra r l shrehur n| mendim me
rmba|l|elasurdherlumarr
vesh mir me n|ril|elrin Shembu|l
e kliII |an l shuml si m faIe-
minderil), sps ska rse, ku ku 3
farkalre1her (n|her), mpuq
mulheshumeshumshembu|
l l|er.
G|uha e inlernelil i ka disa karak-
lerislika inleresanle q duhel l slu-
diohen ngase karakleri i sa| sonlan
dhe rdorimi i shku|desur kan
kruaredhen|maleriaIndryshenga
80 SHENJA MAJ, 2011
Gjuhsi
ai i g|uhs slandarde, q mund l re-
eklohelmeaso|almdharsh-
qien
Zhargoni i kullerave
N Irishlin nn ndikimin e ang-
Iishles shl kruar n| zhargon q
shlg|uhen|kalegorielrin|shl
velqua|lur ku!!cra.
Kush |an KuIIeral I|aIa kuIIer
shl huazuar nga angIishl|a cnn!,
q n g|uhen shqie deI me kulime
l ndryshme, sl emr. jrcski, tcicpcrn-
|ajijc, sl foI]e. cnjrcskcjnarrncqcic-
si, sl mblemr. ijrcskciiqcicgjakcnic
icnic rrun|u||akgi|czcisncnini-
jsncnel|NfaklkashumeIemenle
me l ciIal kuIIeral daIIohen duke
IIuar q nga am|a e |ashlme qn-
drimi i lyre n raorl me shoqrin
qndrimi indiferenl nda| l l|erve
karakleri i lyre i menduar si suer
modernel| Ndrkaq a|o q neve na
inlereson shl zhargoni me le ciIin
alaasin
N kl kulim rdorim l
sheshl ka edhe emri Tlpl, e q za-
konishldeInlra|lneshquarTlpl i
lhuhelshokullmoshuarildiku|lq
e lakon raslsishl arsimlaril vIIail
kushririlel|IshHe] tlpl ku ]e bre?
L push ut tlpln e kurlqltel|
Io ashlu shum shesh rdorel
edheaIaTripqng|uhnshqie
deI me kuliminudhlim ekskur-
sionel|Idheklukemishumshem-
bu| se si rdorel Oh fur trlpl kum
prek Iu]t (Ilte ung)Mke fut trlpute.
O kon trlp l smut. el| Irdorel o
ashluedheaIaashq n g|uhn sh-
qierklhehelsiakrimshkreli-
mshkre|eideshIa|mishkurlrel|
Ish He] n]erl e pr]etotu n]e Iesh
PokomIeshunutenet]
Rcpisin|frymeremuzikoren
Kosov ka ndikuar o ashlu shum
nful|eneshumicssklyreaIve
q sol rdoren nga k|o kalegori
n|erzish Io le vizilosh forumel sh-
qilare n inlernel ka edhe shembu|
lliIIkushkruhelaikeares|e
dheakurrfarrendilaIvendr-
sa arsyelimi shl se k|o shl g|uha
enns
Uncpcncncjqcnciikcncjankajc|i
nckcijarguncnicncincncsckiunukka
pikacprcsjcscckcninsuqcsniupapika
cprcsjcscpikacprcsjciikannipcrncr
iparnsnkc||
Qka kcni ncrc ksniuqka jcni
iranuOOOOOOOOOOOnjcrzapcju
|cjnnajscnku||craijutcgjiinkiiijc|nc
qcpc|cnpcriaaaaunuu jc|nincrc
qkaka|i!njcnasiskcniijcicrpunnaji
njcrzscsnkctacncnincrcpo ]u deIete-
utl prcj memorles....huteee fuuuuuun.
Shum inleresanl shl edhe aI-
ori i kruar dhe i qua|lur aIori i
kuIIesave ku emra l shuml |an
zbrlhyer nga ana kulimore mc
!ng|ikn c ku!!crit dhe n shum
raslerdorenedherlkruarIo|
aIshIo|aimdisashembu|ngaky
a!nr A|!u||an A|!u|i kur i|anci,
Ba|axnan Xnani kur i|cnci |a|c
ckc|a!a|a!aqcncrrcincrck|aninin
c ckcs |!ukaicr |!i kur itcsn kai c
itccrcel|
Sirfundimmundllhemiseg|u-
haerdorurninlernelshln|va-
rielelirdorurngan|erzlkalego-
rivelndryshmeqen|ohinakose
asakslandardineg|uhsnrsanga
rdorimi sonlan dhe i shku|desur
shl kruar ky modeI rdorimi
NdrkaqaIoriosezhargonimelci-
IinasinKuIIeralkakaraklerislika
l veanla e l Iarguara nga slandardi,
or edhe nga nalyra e shqies Aly
vrehel n| rzier|e aIsh shqie
kryesishl me alo l g|uhs angIeze
l ciIal kan kruar n| mishmash
g|uhsorqnukirkelasn|nalyre
g|uhsore
SHENJA MAJ, 2011 81
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
Gjuhsi
T
E
A
T
R
I
MIDIS NESH
E jona e
prmuar,
e huaja
pr zemr!
Po q se i bhet nj
analiz m e thell
gjith situats
aktuale n skenat
shqiptare, do t ar-
rijm te prfundimi
se dramaturgjin
shqiptare n kt
mes-koh ose
trend-tranzicion e
bjn dhe e oriento-
jn palaot q ak-
trojn demokrati-
zimin prparimtar
dhe mbrojn tezn
se vetm e huaja
na qenka moderne,
duke u br, si
thot nj maksim
m katolik se
papa
f Shklzen HALIMI, Maqedoni
T
endenca q n arl l moho-
hel e |ona dhe l rkrahel
velm e hua|a adyshim se
shl n| lendenc q ik s
ari godel idenlilelin lon. Iavar-
sishl se k|o nuk do lu Iqenle alyre
q kan ikam|e kozmooIile dhe
q arsyelohen me synimel e gIobaIizi-
milrlkruarn|fshallmadh
meg|ilhaln|vekuqe|ovelmq
duhel l ekzislo| or edhe duhel l
reseklohelderiniknefundil
K|ovfalkeqsishldukelqshl
shIyer edhe n skenal shqilare ku
g|ilhn| e m shum radhilen lekslel
e aulorve l hua| (zakonishl l alyre
q nuk |elo|n m r la kursyer
honorarin r aulorsi Dhe lash
imonohel yel|a: a do l lhol k|o
se dramalurg|ia shqilare shl n
kriz lolaIe ao as g|ilh ksa| fshi-
hel dika q e dim l g|ilh or q
r shum arsye nuk e lhemi duke
u fshehur raa konslalimil se edhe
k|o falkeqsishl na qenka aso| e
krizs nanciare Duhel la lhemi l
vrlelnseedhenklsferkaIsh-
uarlheIIrrn|maakuIlurore
Mungesa e oIilikave q mba|n
sigInkomblarelciIalduhellkri-
|ohen dhe zbalohen nga krerl inslilu-
cionaIlkuIlurskabrqsolfalii
dramalurg|is shqilare l |el n du-
arl e alyre q nuk kan kaacilele r
li dhn shlyl|e arlil komblar dhe q
nfaklkanuzuruarbr|enereer-
lorvernevo|agruoreeersonaIe
duke i nnmuar mbi l g|ilha aulorl
shqilar. I keni ar kla krer se sa
konlradiklor |an n araqil|el e lyre
dhe se si brenda dils e demanlo|n
velvelen. Kur i yel r mungesn e
aulorve dhe reg|isorve shqilar
arsyelimi i velm shl: ska m|ele
maleriaIearadilekursekurbhel
aI r aulor dhe reg|isor l hua|
aly r aly (asdile) sigurohen m|ele
mbase l ma|me q n rrelhana re-
aIe do l m|aonin r reaIizimin e
dylri shfaq|eve shqilare Nalyrishl
bashkfa|lor l ksa| g|end|e |an
edhereg|isorlshqilarlciIveose
u konvenon l rrin galilu ara alyre
(l rzg|edhuril e oIiliks dilore)
q udhheqin lealrol ose i marrin l
galshme (lh|eshl i v|edhin) veral e
inskenuar nr skenal bolrore r
luromovuarsireg|isorlrangul
l Iarl Velm eigonl insislo|n
r dika q shl reaIizuar n skenal
bolroreDemekvelmleehua|ana
qenka e vrlela.
Nfakloqseibheln|anaIiz
m e lheII g|ilh siluals akluaIe n
skenalshqilaredolarrmler-
fundimi se dramalurg|in shqilare
n kl mes-koh ose lrend- lranzi-
cion e b|n dhe e orienlo|n aIaol
q aklro|n demokralizimin ra-
rimlar dhe mbro|n lezn se velm
e hua|a na qenka moderne duke
u br si lhol n| maksim m
kaloIik se aa Nse aulorve sh-
qilar ua mbyIIim dyerl e skenave
llealrilalhernukmundllhemi
se n hasiral shqilare ekzislon
lealrshqilarrkundraziekzislon
velm n| biim lealr hibrid duke
82 SHENJA MAJ, 2011
e uzuruar dhe zvendsuar ha-
sirn shqilare me hasir gIobaIo-
kozmooIilomaoze Idhe alo ak
vera shqilare q inskenohen re-
aIizohen olhua| n mnyr l hes-
hlur, a e asur as angazhimin dhe
as omozilelin minimaI q i bhel
vers s n| aulori l hua| Io kl
fal e nda|n edhe reg|isorl shqilar
(l ciIl nuk duan la vre|n) karshi
reg|isorve l hua|, sidomos kur bhel
aI r reg|isorl e ishhasirs |u-
gosIIaveIra|ovelmqrmohen
veral shqilare, or edhe reg|isorl,
komozilorl koslumografl e ka
|o l|elr shqilare, ndrkaq r zemr
dhe a u mrzilur fare r koslon e
Iarl r angazhimin e l hua|ve, kr-
erl e lealrove shqilare mysarve
nga hasiral |oshqilare lh|eshl ua
mba|n edhe leslisel q mos lu bien
nlokSaIirqshileldin|ileliikuI-
lursshqilare
Idhe ashlu kuIlura shqilare
rg|ilhsishl shl duke u baIIa-
faquar me mynxyra l shumla dhe,
nse konsumuesin shqilar e ush-
qe|medhemeshearlislikelhua|
alher kriza seriozishl do la ceno|
idenlilelinkomblarIndividlekor-
ruluar me moraI l dyshl q r
rdorim l brendshm me z l lur-
ruar, n raslin konkrel, angazhohen
r dramn shqilare, kurse r al
l |ashlm me megafon lrumbelo|n
r kozmooIilizm dhe gIobaIizim
(aulor l hua|), duke u shrbIyer
r munges fanalizmi n rua|l|en e
vIerave shirlrore me ndon| u|di
rolabiIe ikrishl l liIIl |an
rg|eg|s r m|erimin e skenave
lealroreshqilareNdrkaqkurkla
individlkorruluardolarrnli
Iexo|n velm disa nga aulorl lan
q dikur moli (sol r shkak l ak-
luaIilelil ska|shmrish |an l demo-
livuar) kan boluar drama, kulohel
velmnsearrnlIirohenngaar-
ag|ykimel e sa|uara nga resioni dhe
vrai as kozmooIilizmil dhe gIo-
baIizimil, alher do l kulo|n se
niveIi i disa dramave shqilare q i ka
mbuIuar Iuhuri i in|orancs inslilu-
cionaIe, shl i rafrl dhe ndoshla
m i Iarl se i aulorve l hua| N
kl kushle smund l resim asg|
nga egoisll shqilar q relendo|n
se i |ain shum kuIlurs shqilare,
duke e br l rzemrl l hua|n
dhedukeennmuarlvelen
G|ilhsesi nuk mund l arsyelo-
hen edhe aklorl shqilar q nuk e
ngren zrin r mbro|l|en drams
dhelealrilshqilarAla|anlzolle
skens dhe ala duhel la ngren zrin
r rkrah|en e aulorve shqilar
dhe l leksleve l lyre Ialkeqsishl
ala e kan marr velm roIin e l qenil
i dg|ueshm, duke u rkuIur ara
alyre q shko|n e vn varsishl
nga ndrrimi i ushleleve Ala kan
harruar se |an aklor dhe |o mari-
onela, g|ymlyrl e l ciIve i Ivizin
in|oranll e inslilucioneve kuIlurore
shqilare dhe l hua|l (veral e reg-
|isorl), q imono|n arl gIobaI e
kozmooIil Ishl shl|e l|elr nse
edhe aklorl shqilar Iakmo|n as
l hua|s Alher nuk kan nevo|
l aklro|n r l dshmuar se |an
aklorshqilar

Nse autorve shqiptar ua

mbyllim dyert e skenave t
teatrit, ather nuk mund
t themi se n hapsirat
shqiptare ekziston teatr
shqiptar, prkundrazi ekzis-
ton vetm nj biim teatr
hibrid, duke e uzurpuar dhe
zvendsuar hapsirn sh-
qiptare me hapsir globalo-
kozmopolito-maoze. Edhe
ato pak vepra shqiptare q
inskenohen realizohen poth-
uaj n mnyr t heshtur, pa
e pasur as angazhimin dhe
as pompozitetin minimal q
i bhet veprs s nj autori
t huaj. Po kt fat e ndajn
edhe regjisort shqiptar
(t cilt nuk duan ta vrejn)
karshi regjisorve t huaj,
sidomos kur bhet fjal pr
regjisort e ish-hapsirs
jugosllave.
SHENJA MAJ, 2011 83
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
I
N
T
E
R
P
R
E
T
I
M
E
Hermeneutik
imazhi
M shum sesa lajmi,
ajo q na informon (jep
form, formson) m
shum sht imazhi.
Mjafton t dim se far
shikon m shum nj
njeri dhe do ta kemi
fare t leht pr t kup-
tuar shijet dhe plqimet
q e karakterizojn.
Njeriu sht ai q sht,
por njeriu sht edhe ajo
q ai sheh.
f Edison ERAJ, Shqipri

ola e solme o dominohel r

her e m shum nga mbrelria
e imazheve q daIin re| dors
son udibrse. Mund la qua-
|m rndom eksansion, vrshim ose
edheIurmesimazhilsiarminslru-
menl, or a|o q mbelel shl vel reaIileli
rrelh nesh, i ciIi mund l na imono|
kl yel|e: mos vaII o |elo|m n n|
harl l reaIilelil, n| far sinu|acrun-i,
i ndrluar si i liII rmes imazheve, si
konvencione q rcaklo|n dil-naln
lon l eIeklrizuar`
Ksiso|, duke marr shkas nga k|o
diIem mendo|m q inlerrelimi da
MEDITIM
84 SHENJA MAJ, 2011
krilika, zbrlhimi, sh|egimi el|.), i
imazhil, rbn n| domosdoshmri
r sa i lakon veldes n Iidh|e me
ndikimin (e vazhdueshm) q ai ka
le ne, sese k|o vel-!c mbelel sila e
velme q kemi.
N| nga g|ral m l rndsishme
q na ndrmend k|o fologra shl
ndryshimi ndrm|el qylelil lradicion-
aIdhealmodernVre|mn|kish
l ngral q u ka zn eizazhin
kaleve l ara. N| kish shum n
sikIel nga lrysnia e brryIave l qie-
|grvishlsve, q me sa dukel shl
ndrluar as lyre, ose ara, rndsi
ka a|o q vIen l lheksohel shl
arndsia e lemuIIil reIaliv|a e l
ngaq do g| na doIi se shl reIa-
live, velm semafori n l verdh
shlabsoIulekuq|anaurdhronl
ndaIo|mdhe|eshiI|aqnaIe|onurd-
hron) l vazhdo|m rrugn.
N| nga msimel e hisloris, na
lregon se n qylelel e Iashla ose l
v|elra si Meka }erusaIemi Alhina
Roma el|., g||a e ar q bie n sy r
do vizilor shl lemuIIi xhamia
kishasinagogael|iciIishquhelm
shum se do ndrles l|elr, asi n
rg|ilhsi ndrlesa e ar q merrle
rndsi l osame ishle lemuIIi
duke qen se do qylel ndrlohe| n
baz l n| besimi dhe bolkulimi l
cakluar. Ndrsa n n| |es l madhe
lqylelevemoderne|olIashlaq
g|ilhsesi shl n| rcaklim i Iuhal-
shmlemuIIiv|enmasosekal
ng|ar l mos ndrlohel fare, avar-
sishl q dukel e abesueshme. do
g| shl Ie|uar e mundur MR
nse Zoli nuk ekzislon
I|aIl e IIularkul se nuk ka asur
dhe as nuk do l kel ndon|her qqici
a icnpu||,lrego|n se shl ikrishl
lemuIIi ai q e Iind dhe q e mban
qylelin.TemuIIikaqendhembelel
g|ilhmon qendra, shirli dhe zemra
e do qyleli qylelrimi fe|e kuI-
lure dhe i do aklivileli l|elr |elsor,
shirlror dhe mendor q ka asur
dhe do l kel n|erzimi. Ishl lem-
uIIi ai q kron komunilelin, q e
bn n|eriun l mendo| dhe l ndie|
se ai merr |es nfalel e rbashkla
l g|ilh racs n|erzore, ai q i |e
n|erzimil vIera universaIe Ndrsa
qylelirrile|rrelhlemuIIilzikishlai
rrile| g|ilhashlu rrelh dhe nrm|el
lnmendimkuIlurdheqylelrim
Qylelrimi dhe kuIlura krohen nga
n| mnyr e l |eluaril e ciIa ka I-
IuarnlemuIIshlushqyer nga ai
dhe mbahel re| l Ndonse n his-
lorin e g|al l n|erzimil ka asur
dhe lemu| l deformuar ose q |an
deformuar g|al rr|edhs s kohs,
rsri lemuIIi mbelel shlyIIa krye-
sore e n| qylelrimi. Idhe kur ka
asur ersona l korruluar n l,
rsri ai ka qen i nevo|shm. His-
loria ka lreguar se dmi a lemuII
shl shum her m i madh.
Imazhi, velveliu na siguron, na e
mbushmend|enseashlushla|oq
dukel shl e mirqen dhe ne ashlu
kemi rir|en la marrim e la beso-
|m Ior kur g|e|m ak koh r la
anaIizuar shohim q g|ral nuk |an
lamam ashlu si duken. I g|ilh rob-
Iemi shl k|o pak kcnc l ciIn na e
merr imazhi asardhs, q g|ilhn|
shlkorreklmembrril|enel
Dukel sikur bele|a me imazhel
shl e humbur, sese nuk kan l
mbaruar, e do dil e m shum sa
vin dhe e sundo|n hasirn lon
ubIike dhe rivale nse ka akoma
hasira rivale).
MshumsesaIa|mia|oqnainfor-
mon (|e form, formson) m shum
shlimazhiM|aonldimsefar
shikon m shum n| n|eri dhe do la
kemifarelIehlrlkuluarshel
dheIqimelqekaraklerizo|n
N|eriu shl ai q shl, or n|eriu
shl edhe a|o q ai sheh.
psPcsnicsncnincijancncqurpcr
snkakicnaiqrcsscrctisics
SHENJA MAJ, 2011 85
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
P
O
R
T
R
E
T

LEGJENDA E GJALL
NEXHMIJE
PAGARUSHA,
diva shqiptare
f Isa VATOVCI, Kosov
86 SHENJA MAJ, 2011
Nexhmije Pagarusha, u lind m 7 maj t vitit 1933 n Pagarush t Malishevs.
Zri i saj magjik arriti t bj pr vete adhurues ane knd trojeve shqiptare.
U quajt edhe Bilbili i Kosovs e Mbretresha e Kngs Shqipe...
M riII l kl vili knglar|a
Nexhme Iagarusha shl nderuar
me liluIIin Doklor nderi Doclor
HonorisCausangaUniversileliIub-
IikiIrizrenilIshlkyn|liluIIqu
|eelvelmersonaIileleveln|ohura
qkandhnkonlribullmuarn
fusha l cakluara Marr|a e kl mi-
minaeku|lonedhen|hersekush
n l vrlel shl knglar|a Nexh-
me Iagarusha mimin Iagarushs
ia dorzoi Reklori i Universilelil l
Irizrenil RonaId Munch n n| cer-
emonilmba|lurenkasmeklrasl
SbashkumeIagarushnudekorua
o me l n||lin liluII edhe humanis-
lin g|erman Ruerl Neudeck TiluIIi
shl ndar me raslin e IIimil l se-
meslrilverornUIIZ
Ias ranimil l kl mimi Ia-
garushaeemocionuarlhasendihel
shumenderuarrklreseklqi
shlbrNdihemshumerekur
or edhe shum e resekluar q m
nderual me kl mim n qylelin e
IashldhelbukurlkuIlursIr-
|elo|sireseklrarlindhekuIlurn
T g|ilhve |u faIndero| nga zemra
Qo e r|elshme miqsia mes sh-
qilarve dhe g|ermanve shl
shrehura|o
Vilin e kaIur m ma| Nex-
hme Iagarusha u nderua edhe me
miminArlisleemeriluarngaish
residenliiKosovsIalmirSe|diu
Nexhme Iagarusha diva ao
Ieg|enda e g|aII e kngs shqi-
lare u Iind m ma| l vilil n
Iagarush l MaIishevs Zri i sa|
mag|ikarrililb|rveleadhurues
anekndlro|eveshqilareA|ouqua-
|l edhe Bi||i|i i Kcsctcs, M|rcicrcsna
c Kcngcs Snqipc, Prina!cna c Mc|csii
Pcpu||cr, |na Sunak Snqipiarc, Ma!an
Baicraj |qii i Krisia|ic e me shum
eshumemrall|erIrfaqsoiKo-
sovn dhe kngn shqie n shum
feslivaIe e aklivilele n mbar Iv-
ronnAmerikeenshumvende
l|era l bols Kudo q kndoi lre-
goi laIenlin e sa| r kngn duke
mag|esur ubIikun me zrin e sa|
dhe inlerrelimin e kngve Rnd-
sia dhe vIera e vers s Nexhmes
shl muar e vIersuar nga n|ohsil
earlilsin|ngaarlislelmlmdha
qkanx|errouIIishqilarOusi
ikngvelNexhmesishleshumi
g|erdhea|okashkIqyernlg|ilha
zhanrel Me shum knaqsi sol ku|-
loheln|koncerlIagarushsmeariel
oerislike l elhovenil l Iuinil
Verdil ku a|o lregoi zolsin e sa|
edhe n zhanrin e muziks kIasike
Ndrkaqma|almlIarlaa|oiarrili
meareshnn|anloIog|ievrlel
ekngsshqie
IornukishlevelmkngakuNex-
hmaerovoivelndhearrilisukses
Idhe n Im dhe lealr a|o ishle n|
aklore e mrekuIIueshme Inlerreloi
n disa Ima e shfaq|e lealraIe duke
inlerreluar edhe roIel kryesore si
nDasmaerg|akurLeurime
es kmb IIulurimi i Micakul
DauIIel e l mendurve Rexha i
nns n grazhd l kaIil Tre vel
karce|n maIin I kafsho|a ler-
rinel|
Nexhme Iagarusha ali n|
shkul|e l g|al nga skena r lu
riklhyernskenakvilemarn
n| inlerrelim me knglarin Ardil
G|ebrea
G|al|elsssa|a|oshlshrbIy-
er me shum mime ndr la edhe
me liluIIin Knglare e ShekuIIil
ShekuIIi XX ishe shekuIIi i Nexh-
me Iagarushs Nuk ka ndon| arl-
isl l|elr shqilar q l kel n|ohur
n| sukses dhe ouIIarilel sikur
Nex|ma Kl ve l|erash e lregon
edhe numri i madh i oezive q i
|an kushluar ksa| mbrelreshe l
kngsshqie
SHENJA MAJ, 2011 87
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
Q
Y
T
E
T

R
I
M
I

S
H
Q
I
P
T
A
R
BISED ME RAJMOND KOLN,
DREJTOR I PARKUT
KOMBTAR T BUTRINTIT
Butrinti sht nj thesar kulturash q shpaloset
pr do vizitor gati si nj film dokumentar n
nj sfond natyror plot bukuri e ajr t pastr.
3000 vjet histori t kombinuara me natyrn n
kt zon t Shqipris jugore jan nj dshmi q
meriton t preket nga do shqiptar si nj vler e
krenaris dhe e njohjes s thell.
Atdheu yn,
joshja q vjen
nga Butrinti
f Bisedoi: Ermir HOXHA, Shqipri
88 SHENJA MAJ, 2011
5HENJA. z. KoIu, kur nls sezonl tu-
rlstlk upo, m sukt, kur l hup portut
Butrlntl pr tlzltort?
R. Kn!a: Io lani shl momenli q
ulrinli rgalilel l res IIimin e
vizilorve l ar n grue. }an krye-
sishllurisllhua|qvnmelragele
l vogIa nga ishuIIi i Korfuzil ose me
anel e mdha lurislike G|al riIIil
vonmle|n|dynd|eenxnsvedhe
sludenlve|ovelmngaShqiriaor
edhengalrevalshqilarerle|kuril
si nga Kosova MaIi Zi Maqedonia
Sin|aIelqkemiqlaningakomanil
lurislike|anm|aoziliveKemiri-
lur g|al ksa| kohe oeralor lurislik
ngam|avendeqmerrenmeorgan-
izmin e udhlimeve dhe kemi g|elur
re| lyre mbshlel|e r bashkunim.
ulrinli shihel re| lyre si n| rrezalim
nMesdhedhek|odolrovohelm
smirig|alklvili
5HENJA. Sl e prlsnl kt sezon?
R. Kn!a:eso|msedol|eln|se-
zon i mbar lurislik r ulrinlin dhe
shreso|m adyshim q si kIima
oIilike e zg|edh|eve vendore n Sh-
qiri ashlu edhe kriza gIobaIe q ka
mbrlhyer n| |es l mir l lurizmil
bolror l mos kel efekle negalive
Kl vil beso|m diku nga ma|i do l
shko|dre|lrfundimilsegmenlirru-
gorqIidhSarandnmeulrinliniciIi
vilin e shkuar ishle m|a robIemalik
r shkak l unimeve zg|eruese. Ak-
luaIishl shl asfaIluar segmenli deri
nKsamiIdheinlensivishlovonak-
livilelinrrelhkiIomelralefundill
rrugsDolkemin|rrugnsland-
ardem|almiraqdolIehlso|si
daI|en n del l ushuesve n Iazhel
mag|ikelKsamiIilashluedhevizilal
e lurislve n zemrn arkeoIog|ike l
ulrinlildhenasurilrrelhlN
kiIomelrin e fundil l rrugs KsamiI
ulrinl o ndrlohel edhe n| lroluar
me ndriim r kmbsorl Do l
|elg|ilhashlundisozicionedhen|
shleg r biikIelal Ndrkaq n krye
l rrugs rrelh km nga hyr|a e
ulrinlildol|eligalshmn|ark-
ingirikudolmundlarkohenau-
lobuslosem|elelevizilorveqduan
la rshko|n kl |es me kmb r
l shuar asuril nalyrore l Iaguns
s ulrinlil
5HENJA. fur sht prmlrsuur n
shrblmln e tlzltorte?
R. Kn!a: Kl vil ka n| rmirsim
lolaI n angazhimin e Iarkul r n|
mbarva|l|e sa m l mir l rilmil lu-
rislikIasn|anaIizellheIIlecuris
lurislike g|al vileve l shkuara dhe
krimilrherlarln|roIilu-
rislik r ulrinlin (bolim q resim l
daIklodilkemindrluarn|Ian
verimi i ciIi shl n zbalim e sir
dhedolshlrihelndisafazaKshlu
shl rgalilur lashm ilinerari luris-
lik me aslrimin e veg|elacionil n l
g|ilha rrugkaIimel Kemi shmangur
dorrezikngaemlelharaosegurl
e rrezikshm si dhe kemi rirlrir
g|ilh sislemin mbro|ls l armakve
l druril Kemi kruar orienlim l ri
r vizilorl rmes rrelhimeve n
drunIarlsiluIldheorgalisim
zvendsiminedisalabeIavelsin|aI-
isliks. Io uno|m r n| am|e m
l mir l orls hyrse l Iarkul dhe
r n| organizim m l mir l ril|es
svizilorveN|sislemirimekamera
l siguris dhe monilorimil shl n
shqyrlimesirndrsakemizg|idhur
kondicionimin e muzeul g|al vers
sislemiilciIilishle|ashluneKl
vil do l klhe|m n n| monumenl l
vizilueshm KaIan Trekndore ku
g|alksa|eriudhekemibrn|rre-
lhimmemnyrnlradicionaIelzons
sidhen|aslrimlrg|ilhshmN
mesinedyllvililnvarsiedhel
mbshlel|es nanciare do l shkohel
dre|l n| sislemi eIeklronik l biIels
i ciIi do l Iehlso| menaxhimin e
vizilorve. Do l angazho|m q n ma|
edhe sislemin e rezervimil l biIelave
!c ic isnic Snqipcria pa Buiriniin?! Pcrg-
jigjcn nc ic sakic c jcp jakii i asaj sc jarc csnic
Snqipcria nc ic. njc jcsnjc, njc u!nc pcr iu
narrcnjctcn!pcriuparcnjcnursnuar
|ajncn! Kc|a, kcrrcspcn!cni i njcnur prcj !isa
tiicsn i Zcrii ic Ancrikcs nc jug ic Snqipcrisc,
prcj nuajsn ka |arrcn c rcn!c qc ic ncnaxncjc
si !rcjicr Parkun Kcn|ciar ic Buiriniii, |arrc,
pcrgjcgjcsi c kcnaqcsi |asnkc, gcrsnciuar nc njc
pcrtcjcunikcpcricAiincicnc|isc!cncnc-
pcsninc sc 3000 tjci nisicri ic kcn|inuara nc
naiqrcn nc kcic zcnc ic Snqipcrisc jugcrc janc
njc !csnni qc ncriicn ic prckci nga !c snqipiar
sinjct|crcckrcnarisc!nccnjcnjcsscinc||cPa
!qsninc!nct|crccnjcrcckiiniicn!jcsncn
pcr qcn!rcscn c snpa|csjcn c i!cniiiciii icnc kcn-
|ciarKcic!iicpriiciqcBuiriniiicnapcpcriai
pcr tiziicrci, ic kcnsi!cruar si nara|c|ai c parc qc
|ajncrcjnc ar!njcn c prantcrcs kciqrc anctc, ic
ci|ci !c ic !qn!cn pcr nuaj nc ra!nc aiq, !ukc
qcn!ruar pcrnun|sncn ncs snckujtc, icksa akrc-
pai c crcs |ctizin narrancn!ini n|rapsni
SHENJA MAJ, 2011 89
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
rmesn|skemeqdolIIo|ran
zyravelarkulnSarand
5HENJA. Su mendohet t ]et shlfru
e tlzltorte kt tlt?
R. Kn!a: Vilin e shkuar ishin rrelh
m vizilor q e viziluan ulrin-
lin dhe rr|edhimishl k|o shifr soIIi
edheniveIinmlIarlllardhurave
l g|ilha klyre vileve rrelh m
doIIar Un beso| se ky vil nisur
edhe nga imaklel e rilshme ozi-
live l rrugs do l shno| srish n|
shifr rekorde dhe do li karce|m
m vizilorl Ior n fakl rur|a
lurislike nuk shl qIIim n velvele i
yniasinvizionineIarkulshlr-
galil|arlrbaIIuarmsmirikl
uks lurislik dhe imaklin e l sa m
luIlndmliminevIeravelarkul
5HENJA. `prfuqson Butrlntl pr
untlkltetln shqlptur?
R. Kn!a: Ishl n| vend mag|ik ku
kombinohel m s miri asuria arke-
oIog|ike dhe a|o monumenlaIe me
nalyrnNg|ilhMesdheunkykom-
binimshliarsrilshmKyvend
ka qen ushluar vazhdimishl q nga
shekuIIiVIIIesorukambeluar
msmirikohvedukedshmuarn|
mikrokozmos l g|ilh Mesdheul si
Iqe|n la vIerso|n sludiuesil Me
ozicionin e l slraleg|ik ulrinli ka
guruarnhislorineMesdheulqnga
IuaeareIeIoonezilnshekuIIin
VesederileIuraleNaoIonil
n shekuIIin XIX Monumenlel e l
greke romake bizanline anzhuine
veneciane e olomane asqyro|n kl
hislorilg|aldhekomIekse
5HENJA. fur thon t huu]t mbusl
e tlzlto]n ut?
R. Kn!a:Ishln|almosferqgalii
deh Iaq|a e nalyrs n ulrinl cicri-
mal e zog|ve zvarranikl |o bezdiss
shendl n Iiqen diku edhe ndon|
kelrihuluar|anmbresInserla
nrzier|ener|elimevermonu-
menlel arkeoIog|ike si Tealri mad-
hshlor Iagzimor|a me mozaikun
e famshm aziIika e madhe Iorla
e famshme e Luanil Iusi i Nuseve
Kshl|eIIaeAkrooIilel|Dhedukelse
kan|mendimlrg|ilhshmllyre
klukaakdorn|eriuakngaalo
qg|endenmeshumicnarqelliIIa
si suvenire a shrbime Ky inlimilel i
viziloril me monumenlel dhe nalyrn
i |e ulrinlil m shum mag|i dhe
veanli
5HENJA. A ku rrlt]e t fums se
Butrlntlt n bot pusl Purku u mor n
mbro]t]e ngu UNLSKO-]u?
R. Kn!a: Ia dyshim q ndrkom-
blarizimi i ulrinlil shl n| roces
Velm ksa| |ave kemi asur disa r-
vo|a Kshlu kemi reaIizuar n| doku-
menlarmeTVIrancekemirgali-
lurn|vizilln|gruingaTeIevizio-
niiKanadasiciIidolxhiro|nriII
rasurilnalyroredhearkeoIog|ike
kemiasurkonlaklemen|grurofe-
sorshdhesludenlshngaUniversileli
iIizsnIlaIirshkmbimedhekemi
zhviIIuaredhen|lakimmehomoIogl
lan nga Gumenica r bashkunim
nfushnelrashgimiskuIluroredhe
lurizminnldy|aanlekuril

5HENJA. Su e ndlhmon lmuzhln e
Shqlprls n] purk sl ul l Butrlntlt?
R. Kn!a:eso|seshlrezanlimim
imirShumvizilorqvnngaKo-
rfuzinulrinlrshkaklqndrimil
l shkurlr nuk arrn l derlo|n
nlheIIsilvendilAlakanmundsi
l marrin me vele n| momenl mag|ik
Shqirieqer|elo|nnulrinldhe
beso| r kl asin n vendel ku ala
shko|n

5HENJA. Su sht e neto]shme q do
shqlptur tu n]oh untlkltetln nprm]et
Butrlntlt?
R. Kn!a:ulrinlishln|lhesarkuI-
lurashqshaIoselrdovizilorgali
si n| Im dokumenlar n n| sfond
nalyrorIolbukuriea|rlaslr
v|el hislori l kombinuara me nalyrn
n kl zon l Shqiris |ugore |an
n| dshmi q merilon l rekel nga
doshqilarsin|vIerekrenarisdhe
en|oh|esslheIIIadyshimedhen|
reeklimilnd|eshmrqndresne
shaIos|eneidenlililelillonkomblar
5HENJA. Sl nd]ehenl q dre]tonl
Butrlntln pre] dlsu muu]sh?
R. Kn!a:Ishln|rvo|embushur
me angazhime rg|eg|si dhe sda
Iarkurfshinn|zonlmadhegali
kiIomelrakalrordhekan|buxhel
eslaflam|aueshmSheshrob-
Iemalikal krko|n n| menaxhim l
inlegruar l unve si me qeveris|en
vendore ashlu edhe me inslilucionel
e l|era Kshlu q o b|m do r-
|ek|e l bashkuno|m me komunal
fqin|e sidomos n rua|l|en e lerriloril
nga ndrlimel menaxhimin e mbe-
lurinave dhe krimin e Iehlsive r
uksin lurislik ulrinli ka nevo| r
mbshlel|enelg|ilhvesin|lhesari
Shqirisdheshqilarveoredhei
asurivebolrore

5HENJA. ClIt kun qen m t fun-
dlt q e kun tlzltuur Butrlntln kto
dlt?
R. Kn!a:N|gruoeralorshluris-
liknga}aoniadherrelhsludenl
dhe rofesor nga Universileli i Iizs
ordheambasadorirusnTiran
90 SHENJA MAJ, 2011
K
U
L
T
U
R

S
H
Q
I
P

R
I

T g|elura n orig|inaI as 7 sheku-
|sh, Slalulel e Shkodrs erdhn s
fundmi n dril nga n| bolim i ku-
|desshm krilik i shlis boluese
Onufri, i mundsuar nga n| seri
sludimesh, q nx|errin n ah karak-
lerin lheIbsor dhe ozicionin e
rndsishm l ng|ar|eve shqilare
dhe adrialike l shek. XIV-XV. T
zbuIuara n ibIiolekn e Muzeul
Correr, n Venecia, ky Iibr shl me
n| vIer kuIlurore l veanl r his-
lorin e Shqiris. Ir l sh|eguar
rndsin, kohn, g|uhn, rmba-
|l|en dhe do g| l mundshme Iidhur
me klo slalule Iibri n aI krahas
klyre slaluleve, n g|uhn ilaIiane
dhe al shqie, shoqrohel dhe me
disa sludime. Klo sludime |an br
nga kalr rofesor ilaIian: Lucia
Nadin OIiver }ens Schmi Giovan
aislaIeIIegrinieGherardoOrlaIIi
Sias klyre sludiuesve, l harluara e
l zbaluara q ara ardhacakve sIIav
n Shkodr, vilil 1346, kur Shkodra
ishle nn reg|imin e Slefan Dushanil,
klo slalule u mba|ln n fuqi edhe
asi qyleli kaIoi n konlroIIin e Vene-
cias, n vilin 1396. T kohs veneciane
|an adalimel e mvonshme, q vi-
|o|n deri n 1469, n rag l ardh|es
osmane n vilin 1479. Sias }irecek-ul,
l mbshlelur lani von edhe nga O.}.
Schmi arbril dhe sIIavl e rrelhi-
nave IIuan li qaseshin Shkodrs n
mas as murla|s s madhe l vilil
1348, e ciIa bri krdin n ouIIsi-
n qylelare daImale n Shkodr dhe
g|eliu. Kshlu u barln n Shkodr
edhe snik arbr l rovincs si
}onimal, Sanl dhe Dukag|inl, or
edhe shum l l|er, duke ia ndr-
ruar rbr|en elnike qylelil deri n
al shkaII sa n IIim l shekuIIil
sin|oonSchmiifunksionarl
venedikas n Shkodr l kishin nevo|
r rklhyes. Ikzislo|n dokumenle
l kohs me emra qylelarsh |o velm
l Shkodrs, or edhe l qyleleve l
l|era saleIile, l ciIl emra |an anaIi-
zuar re| IoIogve Idhe se lra|lal
e emrave g|ilhn| l b|n l mendosh
r ouIIsi romane, sludiuesil kan
vre|lur se shum her dokumenle l
liIIa |an harluar re| nolersh ilaIia-
n, l ciIl i kan Ialinizuar (ose rk-
lhyer) emral duke kaIuar Iirshm,
bie aIa nga G|on n Giovanni ose
ngaZefnGiusee
A.N.
Botohen
Statutet e
Shkodrs
M dal 14.04 2011 n ambienlel
e ibIioleks Komblare n Tiran
u araqil ara ubIikul lhemeIimi i
shoqals Shoqria e Libril Shqi,
duke e uar n lre numrin e shoqal-
ave r Iibrin brenda lerriloril sh-
qilar. N n| konferenc r shly,
dre|luesil e shoqals, Ardian KIosi
dhe ArIinda Duda|, ohuan se ar-
sye|a kryesore se krohel Shoqria
e Libril Shqi shl q boluesil e
rmes lyre shkrimlarl, rklhyesil,
l g|ilh n|erzil e kuIlurs l ken
mundsi m l mira l rfaqsimil
l Iibril n g|uhn shqie. Nrm-
|el n| dekIarale l rbashkl disa
bolues l n|ohur n Shqiri shk-
ulen nga Shoqala e oluesve Sh-
qilar, ala bn l dilur vre|l|en
se n Shqiri, Kosov e n vende
l l|era ku shkruhel dhe bolohel n
g|uhn shqie vrehel shlimi i lilu|ve
nga aulor orig|inaI e sidomos nga
ala l rklhyer, or edhe aku|desi
n araqil|en e Iibril, rklhime l
akonlroIIuara, dhe sidomos mosre-
seklim i s dre|ls l auloril. Deri
m lani anlar l SHLSH-s |an:
olimel Duda|, olimel IDK, olimel
k&b, olimel KuIl, olimel Omsca,
olimel Skanderbeg ooks, olimel
Toena. Anlarsia shl e haur edhe
r do bolues l|elr q reseklon
arimel e msirme dhe ranon or-
ganizimin e brendshm l Shoqris.
SHLSH shl e organizuar me a-
rimin e sindikals s Iir. T g|ilh
anlarl e sa| |an me l dre|la l
barabarla, agua|n kuolal dhe |an
|es e vendimmarr|es n mnyr l
dre|lrdre|l ose l rfaqsuar nga
kryesia e SHLSH. Kryesia e SHLSH-
s rlrihel me arimin e rolacionil
do dy v|el. Kryelar i ar u zg|odh
dr. Ardian KIosi, ndrsa sekrelare e
kryesis ArIinda Duda|.
A.N.
Shoqria e librit
SHENJA MAJ, 2011 91
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
Ishl vili i kalrl q n kuadr l Dils olrore l Libril dhe
l s Dre|ls s Auloril, 22-23 riII, n IakuIlelin e Hisloris e
l IiIoIog|is, me inicialiv l Dearlamenlil l Lelrsis, u zh-
viIIuan n| sr verimlarish. N bashkunim me Shoqaln e
oluesve Shqilar, IakuIleli i IiIoIog|is zhviIIoi n| anair Iibri
me bolimel m l re|a l fushave q sludiohen n IakuIlelin e His-
loris dhe l IiIoIog|is. Me kl rasl r audilor sludenlsh e
seciaIislsh u araqiln
bolimel shkencore l
edagogve l IakuIlelil
dhe l shlive boluese
|esmarrse n anair.
Kl vil do l vihel n
disozicion l |esmar-
rsve n| kalaIog me
bolimel e edagogve
l IakuIlelil l Hislor-
is e l IiIoIog|is riII
2010-riII 2011. Iara au-
dilorve l fakuIlelil u
araqiln vera e Mar-
lin Cama|l, boluar nga shlia boluese Onufri, vera Ielrare e
iIaI Xhaferril, boluar nga shleia boluese Arbria, Iibri me slu-
dime i Agron Tufs i shkrimlaril Ku|a e Mnemozins dhe disa
sludime le edagogve l IoIog|ikul romani i Rudi Irebars
Vezl e lhIIzave, rklhimi i Hisloria e bukuris e Umber-
loIkosel|Rrelhklyrebolimevealidiskulimelsludenlve
dhedashamirsvelIibrilmeshkrimlarldherklhyesileve-
rave l Iarlrmendura.
Io ashlu si do vil, edhe si v|el n kuadr l Dils olrore
l Libril dhe l s Dre|ls sAuloril |an organizuar lryeza de-
balesh me lemalika l rcakluara nga molo|a e shaIIur r vi-
linrkalsngaUNISCOKlvillryezaedebalilalinfokus
dylemalika
|ar!nnjaca|csscsniqpurnccpckcn!igjiia|c
Icicrsiasnqipc!ncnjcnjacsajjasnictcn!ii

T uar n klo lryeza ishin aulor dhe aklor l induslris
sIibrildukeIIuarngaseciaIisllefushaverkalseran
fakuIlelil, le boluesil, media e sludenll ose Iexuesil e seciaIi-
zuar.
Tashmshlbrlradilqk|ofesleIibrillrmbyIIelme
n|asdileoelikeen|konkursoelikmessludenlvekrues
lIakuIlelillHisloriselIiIoIog|isIveanlaeklyreve-
rimlarive shl sinkronizimi me verimlaril q zhviIIohen n
l g|ilha vendel e bols anlare l UNISCOs mad|e edhe n
simboIika, si shl molo|a n| Iibr-n| IuIe q karaklerizon
lradicionaIishl kl dil.
A.N.
BALLKAN BAZAR
|cgjia|!ncn!Bu!ina
|nicrprcicjnc Caincrinc
Wi|kcning Vcrcnica Gcnii|i
|!ncn!Bu!inaIucaIicnc||c
VisarVisnka|ran!Scj|iArian
|s|aniVa|cniinaXnczcHajric
|cn!c Kara| Sncna Iacri
Vasi|i Nikc||a I|an|rc Vasi|
Cuk||a Vikicr Carc Ii|iana
|isianiMarkcBiiraku
Nga !aia pri|| nc |rjciin e kinemave Im-
eriaI n Tiran erdhi Imi me liluII aIIkan
azar Ky Im ka si skenarisl reg|isor o ku
merr |es edhe si aklor Idmond udinn Id-
mondi re| disa vilesh |elon ne IlaIi, or k|o nuk
e bn al l |el indiferenl nda| zhviIIimeve arlis-
likeneShqiriInisurngan|rrmin|mike-
shellIdmondudinakurdg|oirng|ar|en
e eshlrave l shqilareve le zhvarrosur ne Kosin
l Irmelil e l qua|lur si ushlar grek le vrar
g|alIusilaIogrekenkokikaIoimen|her
imazhiin|arkivoIiuluruesUuIdherrelh
n|mua|dheshkroiskenarinKyImdolshko-
| edhe n disa feslivaIe l l|era dhe n mua|in
qershor do l daI n kinemal ilaIiane. udina
g|ilhashlu lhol se o unon r n| dokumen-
lar, xhirimel e l ciIil nisin g|al vers. Kl ro-
|eklaishrehelseekamarrmem|aseriozilel
Dua l rovo| n| g| kre|lsishl l|elr q ska l
b| me kineman, shrehel ai.
WORLD INVASION:
BATLE, LOS ANGELES
|cgjiajcnainanIic|csnan
Gjinia|aniasnkcncc
|nicrprcicjnc Micnc||c |c!ri-
guczBri!gciMcqnananAarcn
|cknarijccqKingNcc||isncr
IucasTi||Micnac|Pcna
Kohzg|al|amin
Ias n|e suImi aIiensh, Toka
bie nn sundimin e lyre Te
g|ilhaqylelelmlmdhal
bols shkalrrohen ndrsa Los-AnxheIos mbelel
shresa e fundil e n|erzimil. Klu n| skuadr
ushlarsh do l vihen n mbro|l|e kundr n| ar-
miku l an|ohur m ar.
QS
IMPERIAL CINEMAS
KINEMA MILLENIUM
W
|
V
|s
|
V
C
|
Nga !aia pri||
|
G
|n
gu
|
Iu
K
I
bi
g|
DITA BOTRORE E LIBRIT DHE E S
DREJTS S AUTORIT
PANAIRI I 4-t I LIBRIT N FAKULTETIN
E HISTORIS E T FILOLOGJIS
92 SHENJA MAJ, 2011
Ire| 12 deri m 16 riII l
klvilinIrishlinshlmba-
|lur edicioni i Nnl i }avs s
ibIioleks n Kosov e ciIa
lradicionaIishl organizohel nga
ibIioleka Komblare dhe Uni-
versilare e Kosovs dhe Amba-
sada e SHAve Irishlin }an
zhviIIuar n| sr aklivilelesh
r Iibrin dhe bibIiolekal dhe
kuIlurn n rg|ilhsi si se-
sione bibIiolekare romovime
Iibrash dhe eksozila l ndry-
shme debale r Iibrin dhe
bibIioleka el| N| nga aklivilel
q e bn q edicioni i siv|elm
i }avs s ibIioleks l daIIo|
ngaallmarshmelishlero-
movimi i bibIiogras s Iibril
shqidhe
lciIaluciIsuansing|ar|em|a
l rndsishme r kuIlurn sh-
qilare Iasla| voi romovimi
i orlaIil l rbashkl aIban-
oIog|ik Kosov Shqiri ha|a
e eksozils Imressione nga
dre|lori i gaIeris s Arleve l
Kosovs Iahredin Saha el|
Io ashlu n kuadr l edicionil
lnnl|anmba|luredheakliv-
ilelll|erasidilaedonacioneve
eksozilaIibrilfrngndrsao
n kuadr l manifeslimil }ava
e bibIioleks n Kosov shl
bredhelhemeIimiiibIioleks
sIorcssSigurissKosovs
n Kazermn Adem }ashari l
IrishlinseciIashllhemeIuar
m donacione nga ibIioleka
Komblare dhe Universilare e
Kosovsdhedonalorll|er
Java e Biblioteks n Kosov
Emrush Xhemajli hap ekspozit
n Novobrd
Iikluramemolivengames|eladedikuarArlansNovobrds
liklorilImrushXhema|Ii|aneksozuarg|almua|ilriIIn
ambienlinekomunssArlansMeraslineha|essksa|ek-
sozilekrilikuiarlilIIirMuharremiiciIin|hershkashaIo-
surannleorikelunimeveshlshrehurseikloriImrush
Xhema|IinarlinelindividuaInuks|eIIvelmara|snosefer-
rin orse shirli i l shl i rekur nga Iashlsia e ciIa dikur
kishlendriuardheishlele|elfunksionaIeAikalhnsekuI-
Ialinfraslruklurnmes|elarelNovobrdsdhefunksioninesa|
ideaI arlisli Xhema|Ii i ring|aII n eizazhel e l l ciIal ose-
do|n rilm ersekliv komozicion dhe form m lra|la l
ndryshmeSiasMuharremilkoIorilidhehuIumlimiilingu|ve
l ng|yrave l ndezura demasko|n sikoIog|in oslmoderne
edheseekaIuararvishelsin|vaIedhunshmedheshen|al
nalrego|nqekaIuaraekzislona|onukshl|esehiilor
ndihmarlung|ilurnshkaIIlesardhmesdhekllkaIu-
arlfuqishmemen|bazlqndrueshmeKuIIalshloiaio
lvshlrohenmirnuk|anslalikeorIvizsedheluqura
mirmehorizonliniciIiushlohelnganuancabIueohldhe
n l n||ln koh kron Io| me l bardhn e ciIa simboIizon
Iisin aslrlin qenin e rugovasve el| Sido q l |el lra-
|limil l eizazhil i qasel me bind|e se nrm|el l l mund li
shreh nd|en|al e vela
dhevizioninehasirs
s afund e ciIa nuk na
araIa|mronrndon|
iknis|e lha Muhar-
remi
Ngjallet grupi muzikor
Marigona
Grui i n|o-
hur muzikor
Marigona shl
riklhyer srish n
sken i bashkuar
as es v|elsh
r l shnuar
kshlu v|elorin
e lhemeIimil me
n| koncerl l
mba|lurmriIInIaIIalineRinisn
IrishlinGruiMarigonauformuanvilin
ThemeIuesilishleIalonKurleshiderisa
anlarll|erishinGencXerxaIIelonehrami
ShenoII Muharremi dhe VuIInel Sefa|a Ias n|
kohe gruil iu bashkuan edhe Teoman Uka
Sezen QrogIIi Agron Iacarada dhe IIir ToIa|
N vilin Marigona nxori n shil|e aIbu-
minearlliluIIuarOIolemiaIamae
gruilalin|ikkuImorekurnseklakIin
muzikorShovIesllvililmornvendin
e dyl Sukses lreguan n o l n||lin edhe n
vilin ku luan vendin e ar me kngn
SonleGruiiciIinukkaqenaklivnske-
nn muzikore n es vilel e fundil rbhel
nga vokaIisli VuIInel Sefa|a kilarisli IIir ToIa|
dheIdonRamadaniTeomanUkadheLabinol
Krasniqi
K
U
L
T
U
R

K
O
S
O
V

SHENJA MAJ, 2011 93
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
BOTIME T REJA
JUSUF BUXHOVI
Lufta e Fundit e Bashkim
Kosovs
Romani Lua e Iundil e ashkim
Kosovs i }usus uxhovil rezanlon
r|ek|el e g|ala dhe shekuIIore l
shqilarve r avarsi Romani
merrel me komIeksilelin e Ius s
g|al l shqilarve r avarsi l
zhviIIuarngakohaeriIind|eskomblare
e lul|e Iokusimi meg|ilhal bie n
kohnkurrherlardolshfaqel
krkesa r ReubIikn e Kosovs
me l ciIn IIon n| faz dinamike
e shlelndrlimil q do l o| deri le
shleliiavaruriKosovs
Aulori ndaIel le roIi i fakloril
inleIekluaInklroces
hisloriksidher|ek|el
qk|oIviz|elzhviIIohel
nrulh|emeasiralal
hislorike l shqilarve
Krilikl Ielrar e mo|n
konlribulineshkrimlaril
duke rfshir klu
eriudha l ndryshme
hislorike l shqilarve
r avarsi or kan
krilika r romanin
duke vIersuar se ka
mungeslkarakleriln
ng|ar|elefundilsidomosngaIuan
Kosov
Meklromanauloriuxhovikron
n| cikI lemalik l eosil l rozs
shqie i ciIi mbshlelel
mbiqenienekzislenciaIe
l ouIIil shqilar
q nga anlika e deri
n dill lona N kl
mnyr aulori shfaqel
me n| rosede Ielrar q
shl i ndrlhurur dhe i
ndrIidhur organikishl
ku hisloria klhehel n
n| fakl Ielrar uxhovi
n| un l madhe ka
br edhe me bolimin
e sludimeve Iibrave
l hisloris vemas r hislorin
shqilarendysheku|lefundil
Romani ka faqe I boloi Iaik
KonicaIrishlin
JAKUP KRASNIQI
Lvizja pr Republikn e
Kosovs 1981- 1991
Nkuadrlshnimillaklivileleve
me raslin e v|eloril l demonslral
avelvililhisloriani}akuKras
niqi akluaIishl kryelar i Kuvendil l
Kosovs ka nx|err nga shlyi Iibrin
Lviz|a r ReubIikn e Kosovs
sias shlyil shqilar l
ciIinekaraklerizonn|qas|eob|eklive
e auloril Iidhur me ng|ar|el q shnu
an n| klhes hislorike n hislorin e
shqilarve l Kosovs Libri lra|lon
n| lem shum l rnd
sishme n Iidh|e me
ng|ar|el e vileve l as
lslciIalishinvuI
r falin e shqilarve
Lviz|a r ReubIikn
e Kosovs
ofron fakle dhe argu
menle m|a inleresanle
si dhe n far mnyre
e ka asqyruar shlyi
shqilar n| dekad l
|ek|eve l shqilarve
r l reaIizuar bele|n m l madhe
as lhemeIimil l shlelil shqilar m
Me n| un shken
core l aIodhshme dhe
me m|a rofesionaI
izmKrasniqiiciIiedhe
vel qen rolagonisl
i zhviIIimeve l ksa|
dekade ka asqyruar
dhe ka ofruar faklel e
re|a dhe l an|ohura
deri sol r kl eri
udh q shnoi edhe
ring|aII|en e fakloril sh
qilarnaIIkan
Libri ka faqe I boloi G|on
uzukuIrishlin
ARBEN HOXHA
Letrsia si vizion
Kl IIimvil ky aulor oinionil l
g|er Iexues iu rezanlua me vern
mlresludimoremeliluIILelrsia
sivizionmennliluIISludimenga
Iozoa e Ielrsis Me kl ver
Arben Hoxha s|eII n| mnyr l re
dhemg|ilhrfshirselvshlrimil
lrobIemevedhefenomeneveIelra
reshqienradhlarrshkak
l rmba|l|es m l g|er koncelu
aIeqaii|enalyrsdhefunksionille
Ielrsislshumsissefeklevedhe
ndikimeveqa|oushlronnniveIel
ndryshmelqeniesdhelekzislencs
n|erzore Koncelu
aIizimi i nalyrs dhe
funksionil l Ielrsis
si bazamenl i l men
duaril m l lheII dhe
m g|ilhrfshirs r
Ielrsin n vern m
l re l Arben Hoxhs
bazohel n ideaIin kog
niliv l l r zolrimin
ekulimillIelrsisn
marrdhnien e sa| me
ekzislencn dhe qenien
n|erzoresidhemevel
Iexuesin si sub|eklfremenl dhe ob
|ekliksa|marrdhnie
Duke e konceluar Ielrsin si
vizion r boln dr
Arben Hoxha konsla
lon se nalyra dhe funk
sioni i Ielrsis vIera
dhe rndsia e sa| nuk
mund l reduklohel n
enlilele l veanla eis
lemoIog|ikeIinguislike
eslelike slrukluraIe
sikoIog|ike elike e
socioIog|ike or n
lrsin komIekse l
marrdhnieve diaIe
klike ndrm|el klyre
enlileleve
LibrineboloiInsliluliAIbanoIog|ik
Irishlin
s
m
l
q
n
m
m

n
k
n
n
b
e
l madhe

c
m
i
v
i
d
d
r
d
u
r
q
Libri ka
v
A
l
s
d
m
e
l
e

s
l
m
k
Pcrgaiiii.|.V.
94 SHENJA MAJ, 2011
K
U
L
T
U
R

M
A
Q
E
D
O
N
I
I shihel fundi rocedurs
r lhemeIimin e inslilucionil
nacionaI Muzeu i AIfabelil
Shqi n Manaslir. Minislria e
KuIlurs klo dil ka shaII
konkursin r zg|edh|en e
dre|loril l inslilucionil, me
ka rmbyIIel rocedura
e formimil dhe do l rilen
vizilorl e are. Dre|lori Gaz-
mend Hoxha| shrehel se:
IiIIimi do l |el i vshlir, orse me un er-
manenle Muzeu do l komIelohel me arlefaklel
dhe dokumenlel q do l asin r zhviIIimel e
Kongresil l AIfabelil, r alo
dil l bu|shme kur Manasliri faI
aldhelarizmil l famiI|eve l Qiri-
azve dhe Grmen|ve u shndr-
rua n qendr g|ilhshqilare, ku
viheshin lhemeIel e shkrim-Iex-
imil l g|uhs m l v|elr n aII-
kan, e ndoshla edhe n Ivro.
Krahas zg|edh|es s dre|loril,
do l komIelohen edhe IokaIel
e Muzeul me invenlarin e nevo-
|shm r un normaIe, n| roces i ciIi do l
vazhdo| graduaIishl edhe n l ardhmen me u-
nsime l re|a.
Relroskeliva e
ikloril Reshal Am-
eli do l ndaIel n
Soe Ias ekso-
zimil me sukses l
rzg|edh|es nga
krimlaria e l n
Shku, iklori m
19 riII hai eksoz-
iln ersonaIe edhe
n GaIerin e Arleve
n IaIIalin Kom-
blarlKuIlursnSoeSiasn|oimillGaIerisKom-
blareeksozilaeAmelilshlrzg|edh|eemirIIle
unimeve nga eksozila e l relroseklive e mba|lur vi-
lin e kaIuar n Hamamin e Daul Iashs n GaIerin Na-
cionaIe l Maqedonis n Shku Me aI l l|era ub-
Iiku buIIgar do l kel mundsi l n|ihel me n| asqyr
l shkurlr l rrugs s zhviIIimil dhe fazal e nduarndu-
arshme l ngril|es kruese l arlislil lon Reshal Ameli
Ai shl ndr arlisll e ar shqilar n Maqedoni, l
ciIlIIo|nlmerrenmekoncelinbashkkohordheas
veles lrheq edhe aulor l l|er q l vazhdo|n n kl
dre|lim. Ameli ka konlribuar n mas l madhe edhe n
sislemin arsimor si Iig|rues edukalor dhe rofesor Ios
l|erash, shl i ranishm n shum Iibra, ndrsa veral e
laihasimnkoIeksionelshumlanacionaIedherivale
sinvendashluedhenbolne|ashlmelhuhelnn|o-
imin e GaIeris.
Iiklori ReshalAmeli shl lues i disa mirn|oh|eve nga
vendi dhe nga |ashl. Ka asur mbi 20 eksozila erson-
aIe, re| l ciIave g|ysmn |ashl vendil.
Me g|ilhse| shlal shli boluese nga vendi dhe dy nga
Shqiria u rezanlua Iibri shqi n anairin e radhs
n Shku. Ishin aly mbase 100 lilu| l rin| l rzg|ed-
hur nga shlil boluese, si: Logos A, AIbass, si dhe
es l l|eral n n| slend l rbashkl, si: Shkui,
IurkanISMNunInlerIinguadheThesarisiedhedy
shli boluese nga Shqiria. Kl vil numroheshin
afro 60-l bolues nga vendi, si edhe nga shlelel fqin|e
qrezanlo|nIibrinnIanairinelNdrkomblar
l Libril, q u
mba|l nga dalal
12 deri m 17 riII
n Shku. Krahas
bolimeve l zhan-
reve l ndryshme,
Iexuesil aln
mundsi l lako-
hen me aulorl
nga vendi dhe l
marrin |es n
m shum ro-
movime. Manifeslimi organizohel n bashkunim
me dy shoqalal e boluesve, l maqedonasve dhe sh-
qilarve dhe nn alronazhin e Minislris s KuI-
lursSIIoganiiklanairiishleDhuroIibrdhuro
asuri.
Tsislemuarnn|avonlrbashklboluesilsh-
qilar nuk ishin enluziasl se ky edicion i radhs do l
s|eIIuksmlmadhqovizilorshoseedhebIer-
sish. G|ilhsesi vazhdo|n lradiln, rezanlo|n bolimel,
edhe se rndom, anairi r la shl n| |av hum-
b|eshnaseklinnanciar
|.H.
Muzeu i Alfabetit do ti hap dyert
Retrospektiva
e Ametit n Sofje
Botuesit skeptik
pr panairin
SHENJA MAJ, 2011 95
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
Shqiptari q
prezanton
Maqedonin
n Paris
Arbr KoIon|a ishle arlisli i velm q
rezanlon Maqedonin n Konkursin
InlernacionaI l Iosleril q do mbahel
n Sobonne IV n organizim l Inslilulil
MaIeshers l Iarisil n Iranc. N kl ak-
livilel l rndsishm marrin |es arlisl
dhe diza|ner l osleril re| mbar bols.
Aly nga deri n qershor l kl vili
me molon Kro Iuron kro shresn
lndedolrezanlohenunimelciIal
m asla| do l rzg|idhen dhe do l
vIersohen nga organizalorl me mime
l veanla Les DeboussoIee n|ri nga
kuralorl e konkursil e ka menduar kl
konkurs se si duhel l |el Iuroa Me
g|ilh rndsin n rril|e l Ivros Qen-
drore dhe Lindore zral e lyre rraIIher
dg|ohen Ir unimin e l Arbr KoIon-
|a olencon se ai u rg|ig|el krkesave
slrikle l organizalorve n l g|ilha di-
mensionel. Iosleri asqyron iden se do
shlel shl i ndryshm nga l l|erl ka
kuIlurnidenlilelindheg|uhnevelIor
sado i vogI dhe unik q l |el rsri
shldikaerbashklqkamell|erl
olenconKoIon|aIdheseakomann|
moshlreArbrKoIon|akamarr|es
n n| sr eksozilash n Shku Tiran
SlamboII el|. Ndrkoh KoIon|a lregon se
ka marr es r l asisluar n n| sr
manifeslimesh dhe eksozilash n mbar
boln duke IIuar nga ienaI|a e l
Ndrkomblare erIin G|ermani
Iksozila e l e Iosleril Ndrkomblar
Lima Ieru Iksozila e Iosleril
Ndrkomblar Irag ReubIika eke
el|
MriIIVa|a|onkomblarembushiv|eAimng|es
sidovilishleibukurdhemedieIInazeIlZvicrsqylel
n ku me G|ermanin dhe Irancn Te kulia e osls n
urgfeIderslrasseaseISuissevnIelradhekar-
loIina l shumla l l|era nga miq e dashamirs bashkkombs
dhe l hua| q rgzo|n Vaen lon komblare me raslin e
dilIind|esssa|TeIefonaldhemesazhelnukkanreshlur|o
velmngaZvicraoredhengaShqiriaKosovadhengaDi-
asora Ishl e qeshur si g|ilhmon e url ler e url dhe
nukshlmz|arrsikaqenvilemarkurnelg|ilhe
mbanim mend kur shrlhenle lek kndonle kngl e bukura
rAldheundashurinvendIind|enVa|ashresonqn|
dil kur l |el me mir me shndel l ndodhel n Shqiri
nLushn|nkukaIindurnMyzeqenKosovoredhen
diasorrllakuarbashkkombsilesa|
Ku|lo|m kngl e sa| l aharruara si VaIsi i Iumlur-
is Naln von Mesnal Nnave shqilare Rr|edh
n kng e Iig|rime Nuk e fshehim dashurin IIak e
bor el|. Va|a nisi l kndo| kur kishle ishle velm 9 v|ee.
Kishlevelmv|ekurloimiminearmekngnIm-
aearmemuziklAbduIIaGrimcildheleksllDionis
ubanilIasla|re|vililderimloihermim-
in e IeslivaIil l Kngs n Radio dhe TeIevizionin shqilar
Vazhduanmle|lilu|lqmorindrll|eraNderiiKombil
ArlisleeMeriluarArlisleeIouIIilM|eshlreeMadhee
IunsQylelareNderieLushn|sQylelareNderieQar-
kullIierilDiskuiArlngaSHAGrua|aevilil
nga Kembrixhi i rilanis s Madhe Mikrofoni i Arl nga
MinislriaeKuIlurssKosovsmimiiKarriers
Va|a shl ndr n|erzil m me inuenc n bolimin e
InsliluliliograkAmerikan
K
U
L
T
U
R

D
I
A
S
P
O
R

Vaja jon
mbushi
72 vjet
96 SHENJA MAJ, 2011
S
P
O
R
T
I

S
H
Q
I
P
T
A
R
Kur POLITIKA
pengon edhe
SPORTIN
Protestat studentore dhe m
pas gjithpopullore t marsit
dhe prillit t 81-shit n Ko-
sov, sikur ishin pretekst i
porositur pr t ndaluar hovin
e Shkndijs.
f Blerim SEJDIU, Maqedoni
I
shle ereku i fundil i shekuIIil XX kur Maqedonia
ende g|ende| nn reg|imin komunisl n rbr|e l
ish-federals |ugosIIave. Shqilarl e asa| kohe konsi-
deroheshinsildorssdylosellrellklreg|i-
mi. Idhe se lek-luk ndon|ri inkuadrohe| n sislemin
monisl duke rfaqsuar kshlu sadoak shqilarl,
rasera |esmarr|a koIeklive e shqilarve duke|
e amundur. Asokohe l lhemeIosh n| shoqal kuIluro-
ro-arlislike ose shoqal sorlive ishle shum e vshlir.
Miro, shqilarl g|ilhn| kan asur resurse kuaIilalive
n|erzorelciIlsheshherkanuaredheIirinelyre
ersonaIe ao famiI|are.
Fillet e para
M 27 gushl 1974 lhemeIohel Shoqala e Sorlive
ShkndaearaeklIIo|inMaqedoniSariuha
kIubi i voIe|boIIil me emrin Shknda ku lhemeIues
ishlerofesoriiedukalszikeMiarZiberiMvonu
ha edhe kIubi i karales me o l n||lin emr dhe n
vern e vilil 1979 n rbr|e l ksa| shoqale u lhemeIua
KIubiIulboIIislikShkndakukryelarzg|idhelakade-
miku i solm IsmaiIaki Kuriu. Nga l g|ilha ekiel e ksa|
shoqale m e referuara ishle dhe mbeli KIubi IulboIIis-
likShkndaeciIamasovikishlluboirininshqilare
enkas r edukimin arsimimin dhe asimin sorliv
l shum g|eneralave. Nuk duhel harruar se idealor l
ksa| shoqale ishin shume inleIekluaI, esnaf, |urisl, ze-
|lar, lreglar el|., l ciIl konlribuuan q l funksiono|
k|o shknd shrese r organizimin e shqilarve l
Maqedonis, n rg|ilhsi, dhe l lelovarve n veanli.
Ire| klu kuIlura sorlive e shqilarve l Maqedonis
do l fokusohel n syrin e l g|ilhve, sidomos n syrin
e dashakeqve l shqilarve q m von do l shohin
inskenimel oIilike r shkalrrimin e ksa| ikonograe
shqilare.
Albollg|ilhedininseShkndanukishlevelm
kIub fulboIIi, orse me vele kishle marr dimensione
shum m l g|era a|o mbanle g|aII nd|en|n komblare.
Ngjarjet e 81-shit
Iroleslal sludenlore dhe m as g|ilh ouIIore l
marsil dhe riIIil l 81-shil n Kosov, sikur ishin re-
HISTORIKU I KLUBIT FUTBOLLISTIK SHKNDIJA
SHENJA MAJ, 2011 97
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
leksl i orosilur r l ndaIuar hovin
e Shknds Si vend m i r-
shlalshmrlorganizuarskenarin
e lyre ogurzi dhe r la shkalrruar
kIubin Shknda dhe Shoqaln
Sorlive Shknda g|eln fsha-
lin VuIIokovi ndrsa si inslru-
menl r zbalimin e kl skenari
g|eln ekiin e uks Kshlu n
ranvern e vilil do l zhviI-
Iohel ndesh|a vendimlare ndrrm-
|el KI uka nga VuIIkovia dhe
KI Shknda nga Telova Ishle
kamionali ku kIubi lelo-
var g|ende| n gruin A l LIK n
Telov N kl skenar l rgalilur
ndodhin|rrah|eerg|ilhshmenga
anaevendasveKomisionidisiIinor
ran LIKs s alhershme mori
vendimqndesh|alreg|islrohel
rvendasildhek|onukishleelra
Ndrkaq KI Shknd iu morn
edhe ik Ior k|o nuk u m|aoi
alyreqekishinrgalilurklske-
narogurzioIilikKshlu
G|ykala e Telovs soIIi vendim r
shrndar|en e Shoqals Sorlive
Shknda me l g|ilha organel e
sa| al l fulboIIil voIe|boIIil dhe l
karales me arsyelim se aklivileli i
sa| nuk ka qen n a|lueshmri me
oIilikn e Iarlis Komunisle dhe
meqndrimelel|eralorganizalave
shoqrorooIilike r rha|en e
vIIazrimbashkimil N|herazi u
morvendimqk|oshoqalesimbo-
Iillshqilarvelfshiheledhenga
Reg|islri Qendror i shoqalave qyle-
lareTg|ilhaklovendimeasn|her
nuk u ran n dor udhheqsve
l Shoqals s Sorlil Shknda
ndonse u raorluan nga Ag|encia
e La|meve Tan|ug Ndonse ank-
esal ishin l n|asn|shme nga au-
lorilelealhershmelksa|shoqale
aloasn|hernukumornarasysh
dhe nuk u shqyrluan duke mbelur
kshlu velm n arkival dhe sirlarl
eg|ykalavelkohs
Kshlu n|mbdh|el vile l lra
sorldashsil dhe aldhelarl |eluan
a Shkndn Ior kur IIuan l
fry|n erral demokralike l IuraI-
izmilshresariIindi
Ardhja e demokracis
Ishle vili kur n mbIedh|el e
n|asn|shme l esnafve inleIek-
luaIve dhe sorldashsve l ciIal
mbaheshin n a|loren Kabashi
e ciIa n fakl ishle edhe seIia e kIu-
bil u hodh ide|a e ashuar r rri-
lhemeIimin e kl kIubi lashm l
shumrilur ThemeIuesil dshi-
ronin q li rireg|islro|n rsri l
g|ilhakIubelAshluedhendodhis
ari u rilhemeIua kIubi i voIe|boIIil
r femra Shknda asla| kIubi
ivoIe|boIIilrmeshku|Shknda
dhe KIubi i IulboIIil Shknda
KryelariarasrilhemeIimilzg|id-
heldrHabiIexheli
K|o ishle n| riIind|e sorlive e
sidomos n fulboII sese kshlu u
zg|uan shum dshira l elura q
lelovarllkenkIubinezemravel
lyreiciIidol|elkrenariaeqylelil
emg|erIasla|velmrdisavile
Shknda arrili l inkuadrohel n
Iignearnkamionalin
raneIilnefulboIIillMaqedon-
is
Rezyme|av|eareeKIShkndi-
|a ka asur balical dhe zbalical e
velasairkelsuksesevedhemos-
suksesevengaralkamionaIelful-
boIIillMaqedonisIoradyshim
sekamionalimisuksesshmikl
kIubi shl ky n Kami-
onalikuShkndafaIudhheq-
sis dhe rezislens s alhyeshme
ngashumshly|einlrigadhesken-
ime l rgalilura arrili q kIubin la
oziciono|nkryellabeIsseIils
s fulboIIil l Maqedonis S ari
her as vilesh lelovarve dhe
sorldashsveshqilarureaIizohel
ndrrav|eare
Kshlu al q nuk e arrili oIilika
nMaqedonimeIolldre|lmund
l lhemi se e arrili Shknda Sol
l g|ilh shqilarl e Maqedonis
mburrenmeShkndnelyre
98 SHENJA MAJ, 2011
SHENJA MAJ, 2011 99
Shqipri - Kosov - Maqedoni
www.revistashenja.com
K
j
o

p
i
k
t
u
r

s
h
t

e

p
u
n
u
a
r

n
g
a

p
i
k
t
o
r
j
a

N
u
l
i
f
e
r
S
a
l
i

n

t
e
k
n
i
k

n

t
r
a
d
i
c
i
o
n
a
l
e

o
s
m
a
n
e

e
b
r
u
.

s
h
t

t
e
k
n
i
k

e
v
e

a
n
t

p
u
n
o
h
e
t
n

u
j

,

e

p
a
s
t
a
j

n
x
i
r
r
e
t
n

l
e
t

r
,

n

l
h
u
r

,

n

d
r
u

o
s
e

n

q
e
r
a
m
i
k

.
N
g
j
y
r
a

m
b
i

u
j

s
h
t

p
a
s
q
y
r

s
h
p
i
r
t
i
.
.
.

P
i
k
t
u
r
a

q

n
x
i
r
r
e
t
n

n
j

l
e
t

r

t

b
a
r
d
h

s
h
t

f
u
n
d

i

n
j

f
i
l
l
i
m
i

t

p
a

f
u
n
d
.
.
.
100 SHENJA MAJ, 2011