T.C.

DOKUZ EYLL NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS KAMU YNETM ANABLM DALI DOKTORA TEZ

K KUTUPLU SSTEM SONRASINDA OLUAN ULUSLARARASI SSTEM VE TERRZM-PKK RNE

Grkan DOAN

Danman Yrd.Do.Dr.Nazmi STE

2007

Yemin Metni Doktora tezi olarak sunduum ki Kutuplu Sistem Sonrasnda Oluan Uluslararas Sistem ve Terrizm-PKK rnei adl almann, tarafmdan, bilimsel ahlak ve geleneklere aykr decek bir yardma bavurmakszn yazldn ve yararlandm eserlerin bibliyografyada gsterilenlerden olutuunu, bunlara atf yaplarak yararlanlm olduunu belirtir ve bunu onurumla dorularm.

Tarih ...../..../........ Ad Soyad mza

II

DOKTORA TEZ SINAV TUTANAI rencinin Ad ve Soyad Anabilim Dal Program Tez Konusu Snav Tarihi ve Saati : Grkan DOAN : Kamu Ynetimi : Kamu Ynetimi Program : ki Kutuplu Sistem Sonrasnda Oluan Uluslararas Sistem ve Terrizm-PKK rnei :

Yukarda kimlik bilgileri belirtilen renci Sosyal Bilimler Enstitsnn .. tarih ve . Sayl toplantsnda oluturulan jrimiz tarafndan Lisansst Ynetmeliinin 30.maddesi gereince doktora tez snavna alnmtr. Adayn kiisel almaya dayanan tezini . dakikalk sre iinde savunmasndan sonra jri yelerince gerek tez konusu gerekse tezin dayana olan Anabilim dallarndan sorulan sorulara verdii cevaplar deerlendirilerek tezin, BAARILI DZELTME RED edilmesine * ** OY BRL ile OY OKLUU ile karar verilmitir.

Jri tekil edilmedii iin snav yaplamamtr. renci snava gelmemitir. * Bu halde adaya 3 ay sre verilir. ** Bu halde adayn kayd silinir. *** Bu halde snav iin yeni bir tarih belirlenir.

*** **

Tez, burs, dl veya tevik programlarna (Tba, Fullbrightht vb.) aday olabilir. Tez, mevcut hali ile baslabilir. Tez, gzden geirildikten sonra baslabilir. Tezin, basm gereklilii yoktur.

Evet

JR YELER Baarl Baarl Baarl Baarl Baarl Dzeltme Dzeltme Dzeltme Dzeltme Dzeltme Red Red Red Red Red

MZA .. .......... . .......... ..........

III

ZET Doktora Tezi ki Kutuplu Sistem Sonrasnda Oluan Uluslararas Sistem ve TerrizmPKK rnei Grkan DOAN Dokuz Eyll niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Kamu Ynetimi Anabilim Dal Kamu Ynetimi Program ki Kutuplu Dnya Sisteminin sona ermesi ile birlikte uluslararas ilikilerde ve lkelerin d politikalarnda byk bir dnm yaanmaktadr. Terrizm de bu kapsamda deerlendirilmeye alnmas gereken kkleri eski, fakat uygulamalar gemie gre olduka farkllam bir kavramdr. Terrizm ile mcadele son dnemde, devletlerin i ve d politikalarnda nemli bir yer tutmakta ve bu asimetrik tehdidi karlamada marjinal nlemler alnmaktadr. Bu tutum, uluslar st rgtlerin bar korumadaki neminin dikkate alnmamas ile mnferit ve onaysz mdahalelerin gerekletirilmesine kadar uzanm ve yeni sistemde kuralszln giderek artacann gstergesi olmutur. Dolaysyla savunma ve gvenlik konularnda hibir ey eskisi gibi olmayacaktr. Tezin birinci blmde Terr, Terrizm ve Uluslararas Boyutu bal altnda terr ve terrizm tanmlarna, terrizmin eitlerine ve Souk Sava sonras uluslararas terrizme yer verilmitir. kinci blmde, iki kutuplu sistem sonras Trkiyede terrizm ve PKK konusu ele alnm, nc blmde ise yenilenen tez ve stratejiler nda terr rgtnn son durumu ortaya konulmutur. Anahtar Kelimeler: 1) ki Kutuplu Sistem, 5) KONGRA-GEL 2) Terrizm, 3) PKK, 4) KADEK,

IV

ABSTRACT Doctorate Thesis The International System And Terrorism After The End Of The Bipolar System- The Case of PKK Grkan DOAN

Dokuz Eylul University Institute Of Social Sciences Department of Public Administration

With the end of the bipolar world system, there have been great changes both in international relations and in foreign policies of the countries. Terrorism, the roots of which are quite old but the applications are fairly new compared to its history, should be taken into consideration in this new formation. The fight against terrorism has become a major concern in internal and external politics of the states and some marginal measures have been taken to counter this asymmetrical threat. This situation resulted in disregarding the role and importance of supranational organizations in maintaining peace and indicates that lawlessness is likely to increase in the new international system. Consequently, nothing would be the same in the fields of defense and security. The first part of the thesis, entitled Terror, Terrorism, and Its International Dimension, deals with the definitions of terror and terrorism, the types of terrorism, and the characteristics of the international terrorism after the Cold War. The second part examines terrorism and the PKK in Turkey after the end of the bipolar system. The third part inquires into the latest situation of the PKK terrorist organization with respect to its renewed thesis and strategy.

Key Words: 1) 5) KONGRA-GEL

Bipolar

System,

2)

Terrorism,

3)

PKK,

4)

KADEK,

K KUTUPLU SSTEM SONRASINDA OLUAN ULUSLARARASI SSTEM VE TERRZM PKK RNE YEMN METN TUTANAK ZET ABSTRACT NDEKLER KISALTMALAR TABLOLAR EKLLER GR II III IV V VI IX XII XIII XIV

BRNC BLM TERR; TERRZM VE ULUSLARARASI BOYUTU 1.1. Terr ve Terrizm Tanmlar 1.2. Terrizmin eitleri 1.2.1. Snrlar Asndan Terrizm Trleri 1.2.2. Amalar Asndan Terrizm Trleri 1.2.2.1. Devlet Terr 1.2.2.2. Devlete veya Siyasal Sisteme Kar Terr 1.2.3. erii Asndan Terrizm Trleri 1.2.3.1. Kitle mhasna Ynelik Terrizm 1.2.3.2. Narko Terrizm 1.2.3.3. Medyatik Terrizm 1.2.3.4. Etno-Dinsel Terrizm 1.3. Souk Sava Sonras Uluslararas Terrizm 1.3.1. Uluslararas Terrizmin Deien Nitelikleri 1.3.2. Uluslararas Boyutta rgtlenme 1.3.3. Eylemlerdeki iddetin Dozu 1.3.4. Terrizmin Deien Niteliinde Teknoloji ve Siber Terrizm 1.3.5. ntihar Saldrlarnda Meydana Gelen Deiim KNC BLM K KUTUPLU SSTEM SONRASI TRKYEDE TERRZM VE KRDSTAN PARTS 2.1. PKK Terr rgtnn Kurulu Amac ve Yeni Dnya Sistemine Adaptasyonu 2.2. Kongre ve Konferanslar Inda ki Kutuplu Sistemden Gnmze PKK Terr rgtnn Kuruluu ve Geliimi 2.2.1. rgtn Kurulu Aamas 2.2.2. ki Kutuplu Sistem Srecinde PKK 2.2.2.1. PKKnn Kuruluu ve 1. Kongre 2.2.2.2. 12 Eyll Sonras rgt ve 1. Konferans 41 43 43 47 47 51 1 11 14 17 17 19 20 20 25 27 29 31 31 34 35 36 37

VI

2.2.2.3. Trkiyeye Dn Hazrlklar ve 2. Kongre 2.2.2.4. lk Eylemler, HRK, ERNK ve 3. Kongre 2.2.3. ki Kutuplu Sistem Sonrasnda PKK 2.2.3.1. Deien Dengeler, Yapsal Dnm ve 2. Konferans 2.2.3.2. Yenilenen Hedefler ve 4. Kongre 2.2.3.3. Szde Krdistan Ulusal Meclisi ve 3. Konferans 2.2.3.4. Alm Faaliyetleri, Eyalet Yaplanmas ve 5. Kongre 2.2.3.5. Eletirisel Deerlendirme ve 4. Konferans 2.2.3.6. eki Operasyonu ve 5. Konferans 2.2.3.7. Abdullah calann Yakalan Sreci ve 6. Kongre 2.2.3.8. Yarglama Sreci 7. Kongre 2.2.3.9. kinci Serhildan ve 6. Konferans 2.2.3.10. KADEKin Kuruluu ve 8. Kongre 2.2.3.11. Geniletilmi Ynetim Kurulu Olaanst Toplants 2.2.3.12. KONGRA-GEL ve 9. Kongre 2.2.3.13. Szde Atekesin Sona Erdirilmesi ve 10. Kongre 2.2.3.14. Yeni PKKnn Kuruluu ve 11. Kongre 2.3. Yeni Dnemde Terrizm majndan Ka ve Yapsal Deiim 2.3.1. Yapsal Adan rgtteki Deiim ve Nedenleri 2.3.2. PKK Srecinde rgtn Tekilat Yaps 2.3.2.1. rgt yelii 2.3.2.2. rgt Yaps ve leyi 2.3.2.3. PKK Dnemi Hakknda Genel Deerlendirme 2.3.3. KADEK Srecinde rgtn Tekilat Yaps 2.3.3.1. rgt yelii 2.3.3.2. rgt Yaps 2.3.3.3. rgtsel leyi 2.3.3.4. KADEK Dnemi Haknda Genel Deerlendirme 2.3.4. KONGRA-GEL Srecinde rgtn Tekilat Yaps 2.3.4.1. rgt yelii 2.3.4.2. rgt Yaps 2.3.4.3. rgtsel leyi 2.3.4.4. KONGRA-GEL Dnemi Hakknda Genel Deerlendirme 2.3.5. Yeni PKK Srecinde rgtn Tekilat Yaps 2.3.5.1. rgt yelii 2.3.5.2. rgt Yaps 2.3.5.3. rgtsel leyi 2.3.5.4. Yeni PKK Dnemi Hakknda Genel Deerlendirme NC BLM YENLENEN TEZ VE STRATEJLER IIINDA PKK TERR 3.1. rgtteki Deiimin Neden ve Nitelikleri 3.2. Krt Mikro Milliyetilii Yaklam 3.2.1. Tarih 3.2.2. Dil 3.3. Grsel Propaganda ve Terr 3.3.1. Med-TV 3.3.2. CTV 3.3.3. Medya TV

53 55 60 60 64 66 69 72 73 73 77 80 82 86 87 90 92 93 93 97 97 98 100 102 102 102 103 104 108 108 109 113 113 119 119 119 121 121

125 127 129 144 148 151 153 153

VII

3.3.4. Roj TV 3.3.5. emdinli rnek Olay SONU KAYNAKLAR EKLER

154 163 183 190 215

VIII

KISALTMALAR

AB ABD ADYD a.g.e. a.g.m. a.g.d. AHKO AHM ASALA ARGK AUC BDG BM CHP CIA DDKO DEP DEHAP DTP ELN ERNK ETA EGM FARC FDHC

Avrupa Birlii Amerika Birleik Devletleri Ankara Demokratik Yksek renim Dernei Ad Geen Eser Ad Geen Makale Ad Geen Dokman Szde Anadolu Halk Kurtulu Ordusu Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Ermenistan zgrl in Ermeni Gizli Ordusu (Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia) Szde Krdistan Halk Kurtulu Ordusu (Artea Rzgariya Gele Kurdistan) Kolombiya Birleik Savunma Gleri (Autodefensas Unidas de Colombia) Szde Birleik Devrimci Gleri Birlemi Milletler Cumhuriyet Halk Partisi ABD Merkezi stihbarat Tekilat (Central Intelligence Agency) Dou Devrimci Kltr Ocaklar Demokrasi Partisi Demokratik Halk Partisi Demokratik Toplum Partisi Ulusal Kurtulu Ordusu
(Ejrcito de Liberacin Nacional)

Szde Krdistan Ulusal Kurtulu Cephesi (Eniya Rzgariya Netewa Kurdistan) Ayrlk Bask rgt (Euskadi Ta Askatasuna) Emniyet Genel Mdrl Devrimci Kolombiya Silahl Kuvvetleri (Fuerzas Armadas Revolucionarias Colombias) Filistin Demokratik Halk Cephesi

IX

FK GAP GKK HPG HRK IMF IRA IRB KADEK KDP KH KHK KKK KONGRA-GEL KUM KUK KYB NATO MGK MK THKP-C TP TKDP TNT PAJK PAK

Filistin Kurtulu rgt Gneydou Anadolu Projesi Geici Ky Korucusu Szde Halk Savunma Gc (Hezen Parastina Gel) Szde Krdistan Kurtulu Birlii (Hezen Rzgariya Krdistan) Uluslararas Para Fonu (International Monetary Fond) rlanda Cumhuriyet Ordusu (Irish Republican Army) rlanda Devrimci Kardelii (Irish Revolutionary Brotherhood) Szde Krdistan zgrlk ve Demokrasi Kongresi (Kongreya Azad- Demokrasiya Krdistan) Szde Krdistan Demokrat Partisi Szde Krdistan slami Hareketi Szde Krdistan Halk Kongresi (Kongra Gele Krdistan) Szde Krdistan Demokratik Konfederalizmi (Koma Komalen Krdistan) Szde Krdistan Halk Kongresi (Kongra Gele Krdistan) Szde Krdistan Ulusal Meclisi Szde Krdistan Ulusal Kongresi Szde Krdistan Yurtseverler Birlii Kuzey Atlantik Antlamas rgt (North Atlantic Treaty Organisation) Milli Gvenlik Kurulu Merkez Komite Trkiye Halk Kurtulu Partisi-Cephesi Trkiye i Partisi Szde Trkiye Krdistan Demokrat Partisi Trinitrotoluen (Trinitrotoluene) Szde Krdistan zgr Kadnlar Partisi (Partiya Azadiya Jin a Kurdistan) Szde Krdistan zgrlk Partisi (Partiya Azadiya Krdistan)

PDA PJA PKK RAF SKP SSCB TSK y.a.g.e. y.a.g.m. y.a.g.d. y.a.g.r. YDK YJA-STAR

Proleter Devrimci Aydnlk Szde zgr Kadn Hareketi Szde Krdistan i Partisi (Partiya Karkaren Krdistan) Kzl Ordu Fraksiyonu (Red Army Fraction) Szde Srgnde Krt Parlamentosu Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birlii Trk Silahl Kuvvetleri Yukarda Ad Geen Eser Yukarda Ad Geen Makale Yukarda Ad Geen Dokman Yukarda Ad Geen Rapor Szde Demokratik Halk Birlikleri (Yekitiya Demokratik a Gele Kurd) Szde Star zgr Kadn Birlikleri (Yekneyn Jina Azad yen Star)

XI

TABLOLAR Tablo 1: Tablo 2: Tablo 3: Tablo 4: Tablo 5: Tablo 6: Roj TVde Yaynlanan Balca Programlarn Listesi Roj TV 19 ubat 2007 Tarihli Yayn Ak 10.02.2007 Tarihli Roj TV Trke Haber Blteni 11.02.2007 Tarihli oj TV Trke Haber Blteni Terr rgtne Ait/Mzahir nternet Siteleri 91011 Kasm 2005 Tarihli Haber Bltenlerinde emdinli Olay 156 157 158 159 161 171

XII

EKLLER ekil 1: ekil 2: ekil 3: ekil 4: ekil 5: ekil 6: ekil 7: ekil 8: ekil 9: ekil 10: 19911996 Arasnda Dnyadaki Terr Eylemlerinin Yllara Gre Dalm. Dnyadaki ntihar Saldrlarnn Yllara Gre Dalm 20012005 Yllar Arasnda Dnyadaki ntihar Saldrlar PKK rgt Yaps Szde Krdistan zgrlk ve Demokrasi Kongresi (KADEK) Szde Krt Demokratik Halk Birlikleri (YDK) Yaplanmas Szde Krdistan Halk Kongresi (KONGRA-GEL) Halk Savunma Kuvvetleri (HPG) Szde Krdistan Demokratik Konfederalizmi (KKK) Yeni PKK 36 38 38 101 106 107 116 117 118 124

XIII

GR Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birlii (SSCB)nin dalmas ile sona eren ki Kutuplu Dnya Sistemi ve Souk Sava Dnemi, mevcut tehdit alglamalar ve gvenlik anlaylarn da byk bir deiime uratmtr. Bu yeni srele birlikte genel harp tehdidi byk lde ortadan kalkm olup deien gvenlik ortamnn riskleri ise genel anlamda; etnik atmalar, insan haklar ihlalleri, siyas istikrarszlklar, ekonomik zafiyetler, nkleer, biyolojik ve kimyasal silahlarn yaygnlamas eklinde sralanabilir. Bu konudaki ilk rnek Avrupann merkezi denilebilecek corafyada meydana gelen vahettir. Slobodan Milosevi nderliindeki Srplar tarafndan, nce Bonaklara ardndan Kosovallara yneltilen etnik soykrma, Birlemi Milletler (BM) ile Kuzey Atlantik Antlamas rgt (NATO)nn gl ve lider lkeleri uzunca bir sre tepkisiz kalmtr. Mdahaledeki gecikme ise binlerce insann lm, binlerce insann da kabul edilemez uygulamalara tabi kalmasyla sonlanmtr. 1990-2001 Yllar arasnda yaanan ve Avrupann merkezinde meydana gelen bu olaya ilave olarak; Rusyann Kuzey Kafkaslarda uygulamaya koyduu politika, Amerika Birleik Devletleri (ABD)nin ve srailin Ortadou zerindeki planlar, srailin Filistine kar tutumu, nkleer silahlanma konusunda baz lkelerin denemelere kadar varan almalar ve dnya genelinde kk apl atmalar rnek olarak verilebilir. 2001 Ylnn sonlarna doru ABDde meydana gelen ve bir nevi milad kabul edilen terr olaylar ise dnya genelinde souk du etkisi yaratmtr. Ustaca planlanan ve uygulanan bu saldrlar gstermitir ki, iki kutuplu dnemin ardndan terrist rgtler byk gelime kaydetmi, teknik ve taktiklerinde tahmin edilenin tesinde ilerlemeler olmutur. Saldrlardan yaklak bir yl sonra Bakan Bush tarafndan nleyici Askeri Mdahale doktrini adyla yeni bir doktrinin yrrle girdii ilan edilmitir. ABD bu doktrinin yrrle girmesiyle birlikte, nce Taliban rejiminin El Kaide Terr rgtne destek verdii iddiasyla Afganistana, ardndan nkleer silah bulundurduu bahanesiyle Iraka askeri mdahalede bulunmutur. Her iki mdahalenin de ifade

XIV

edilen temel amac terrizmle mcadele ve demokratikleme olmasna karn, gnmz itibariyle bu amaca ulalamamtr. Bu ksa deerlendirmenin hemen akabinde aklanmas gereken konular, pasif d politika sergileyen baz lkelerin terrist rgtlere verdikleri destek ve yeni dnemde terrizmde meydana gelen deiimlerdir. Konuya gemeden nce hemen belirtmek gerekir ki, stratejistlere gre nmzdeki srete savalar Asimetrik Sava trnde olacaktr. Yani taraflar asndan birbirlerine kar kullandklar insan, silah, ara, gere, malzeme ve taktikler dengesiz olacaktr. Meydana gelen deiimlerden ilki dnya genelinde tannm baz rgtlerin kalc ekilde silah brakarak ya da atekes ilan ederek siyasallama srecine adm atmasdr. Bu kapsamda ilk olarak, 1969da kurulan rlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA (Irish Republican Army)) rgt 28 Temmuz 2005 tarihinde silah braktn ve faaliyetlerini demokrasi erevesinde siyasete tayacan aklamtr. IRAnn ardndan 25 Mart 2006 tarihinde, 1959da kurulan ayrlk Bask rgt (ETA (Euskadi Ta Askatasuna)) ayn nedenle srekli ve kalc atekes ilan etmitir. Krdistan i Partisi (PKK (Partiya Karkaren Krdistan)) terr rgt de bu ynde silahl eylemlerini/propagandalarn byk oranda azaltarak siyasallama ynndeki gayretlerine arlk vermitir. Terr rgt bu dnemde ilki 01 Eyll 2003 28 Mays 2004 tarihleri arasnda, ikincisi 01 Ekim 2006 tarihinde olmak zere iki defa szde atekes ilan etmitir. rgtn bu tavr daha ok; siyasallama sreci ierisinde byk bir darbe yiyerek imaj kaybetmemek, nemli bir bask ve yaptrm arac olmak, ayrca lke genelinde faaliyet gsteren rgt yanls siyasi partinin zarar grmesini nlemek eklindedir. Yoksa topyekn bir silahszlanma ya da eylemsizlik dncesi bulunmamaktadr. Deiimin ikinci ekli ise devletlerin terrist rgtleri d politikalarnda bir mdahale arac veya gelecekleri ile ilgili planlarnda stratejik bir ara olarak kullanmay arttrmasdr. ki Kutuplu Sistem sonrasnda, PKK terr rgt ile mcadelede ele geirilen silahlarn menesindeki farkllama, mdahale ve snr tesi operasyonlardaki greceli ve istisnai yaklamlar konunun bu boyutu ile ilgili rnekler arasndadr.

XV

Gnmzde artk sorgulanmas ve akla kavuturulmas gereken konu, oluan yeni sistemin dinamikleri ve bu dinamiklerin ulus-devlet dzeyinden balamak zere tm uluslararas aktrler zerindeki yansmalar olmaldr. Dolaysyla, bata terrizm ve eitleri olmak zere rgt dzeyine kadar halen srmekte olan deiim ncesi ve sonras ile ele alnmaldr. almada tmevarm metodu kullanlm ve geni bir literatr taramas yaplmtr. Bu srete terrizm ile ilgili her trl temel ve bayapt trndeki kaynaa yer verilmi olmasna ramen, en fazla dikkat edilen konu PKK terr rgtnn bizatihi kendi kaynaklarna yer verilmesidir. Bu yaklam tarz ksmen saknca ihtiva etmekle beraber esasen byk fayda ve nem arz etmektedir. Ksa bir ifadeyle ne terr rgt gemite ifade edildii gibi bir grup apulcu srsnden ibarettir ne de rgt 80lerin ve 90larn salt iddet ieren terr rgtdr. Bunu anlalabilir klan ve tm ayrntlar ile kantlayansa rgtn yazl ve grsel kaynaklardr. Propagandif manadaki mahsuru geersiz klan husus ise almann akademik boyutu ve akademik evreye hitap ediidir.

XVI

BRNC BLM TERR, TERRZM VE ULUSLARARASI BOYUTU Terr ve terrizm kavramlarnn uluslararas literatrde ortak bir tanmn bulmak ve bu tanm kapsamnda gelitirilmi topyekn bir harekete ulamak mmkn olamamaktadr. Konuyla ilgili yaplan tanmlarda benzer elere rastlansa da terr ve terrizmin gerek hayata yansmalarnda derin farkllklar mevcuttur. Daha ak bir ifadeyle terrizme dair eylemleri kimileri zgrlk mcadelesi olarak nitelerken kimileri grnmez ve gizemli glerin uluslararas siyasetteki karanlk eli olarak nitelemektedir. Yaanlan bu kavram kargaas aslnda siyaset biliminde ska karlatmz bir sorundur. Bu balamda terr ve terrizm kavramlarnn kkenlerine ve akademik anlamda genel bir yaklamla ne ifade ettiklerine deinmek byk nem tamaktadr. 1.1. Terr ve Terrizm Tanmlar

Bilimsel dzeyde yaplan almalarn temelinde ncelikle ilgili kavramlarn tanmlanmas gerekmektedir. Bu bilimsel ya da akademik alma olarak tanmlanan her trl gayretin evrensellik boyutuyla ve yaama katks ile ilgilidir. Etkin bir sonu iin ilk adm varolan tanmlayabilmektir. Nitekim ngiliz uzman Grant Wardlaw terrizmin kontrol altna alnmasnda karlalan en byk sorunun bu olgunun tanmlanmasndan kaynaklandn ifade etmektedir.1 Terrn kavram ve ierik ynnden akademik aratrma konusu olarak incelenmesi ok eskilere dayanmaz. Souk Savan glgesinde gelien terrn neminin artmaya balad 1960lardan nce kavram, devletler ve uluslararas sisteme ynelik snrl bir tehdit olarak alglanm ve yakn zamanlara kadar daha ok bir gvenlik sorunu olarak incelenmeye allmtr. Terr kelimesi; Latince kkenli "terre" kelimesinden gelmektedir. Kelime anlam korkudan titreme veya titremeye sebep olmadr.2 Franszca Petit Robert szl kelimeyi Bir toplumda bir grubun halkn direniini krmak iin yaratt ortak
1

Grant Wardlaw, Political Terrorism, Theory, Tacties and Counter-Measures, Cambridge University Press, London, 1982, s.19.
2

Paul Wilkinson, Political Terrorism, Mc Millan, New York, 1974, s.9.

korku. eklinde tanmlamaktadr.3 Terrizm kelimesi ilk defa Fransz htilali srasnda Jakobenler tarafndan siyasal ve sosyal eylemlerini tanmlamak zere olumlu anlamda kullanlm ve 1793 Mart ayndan 1794 Temmuz ayna kadar sren dnem Terr Rejimi veya Terr Dnemi olarak adlandrlmtr. 4 Bugn algladmz olumsuz eylemleri kapsayan anlam ise daha sonra yklenmitir.5 Kavramsal kavramlarnn adan karlalan birbirleriyle en e byk anlaml sorun, terr ve terrizm

ounlukla

olarak

kullanlmasndan

kaynaklanmaktadr. Bu nedenle sz konusu kavramlar arasndaki fark ortaya koymakla beraber, almann devamnda, mevcut literatrle ztlk yaratmamak adna benzer yaklam izlenecektir. Bu kapsamda kavramla ilgili ansiklopedik tanmlara baktmzda kimisinde terr ve terrizme e anlaml olarak kimisinde ise farkl anlamlarda yaklaldn grmekteyiz. Bu tanmlardan bazlar u ekildedir: Ansiklopedik Siyasi Terimler ve rgtler Szl, kavramlar e anlam olarak Kamu otoritesini ve toplum yapsn ykmak iin giriilen korku ylgnlk saan iddet hareketleri. eklinde;6 Meydan Larousse Szlk ve Ansiklopedisinde Terr, bir gc, bir iktidar zorla kabul ettirmek amacyla sistemli bir biimde iddet kullanma, yldrma, tedhi olarak; Terrizm, bireylerin ya da aznlklarn iddete dayanan ve kiilere, mallara ya da kurumlara ynelik siyasal eylem ve bu iddet eylemlerinin tm. olarak;7 Meydan Larousse Ansiklopedisinde Terr, ihtilalci gruplar tarafndan icra edilmi iddet eylemlerinin tm; Terrizm, bir hkmet tarafndan ihdas edilen iddet rejimi. olarak;8
3 4

Ruen Kele ve Artun nsal, Kent ve Siyasal iddet, SBF Yayn, Ankara, 1982, s.2. Faruk rgn, Kresel Terr, Okumu Adam Yaynlar, stanbul, 2001, s.13. Albert Perry, Terrorism From Robespierre to Arafat, The Vanguard Press, New York, 1976. Vamk D. Volkan, Kanba Etnik Gururdan Etnik Terre, Balam Yaynclk, stanbul, 1999. Server Tanilli, Dnyay Deitiren On Yl, Say Yaynlar, Ankara, 1990, ss.118138.

5 6

Ansiklopedik Siyasi Terimler ve rgtler Szl, Terrizm, Gvenlik ve Yarg Muhabirleri Dernei Yaynlar, Ankara,1993, s.124. 7 Milli Gvenlik Akademisi alma Grubu, Terr ve Terrizm, Harp Akademileri Basmevi, stanbul, 2002, s.3.
8

Meydan Larousse Szlk ve Ansiklopedisi, Terrizm, Meydan Yaynlar, stanbul, 1973, s.83.

International Encylopedia of Social Sciencesda tek balk altnda nceden belirlenmi amalarna ulamak iin sistematik olarak iddete bavuran bir rgtlenmi grup ya da partinin kulland yntem. olarak;9 Ana Britannicada e anlaml olarak Politik bir gayeye ulamak maksadyla devlete, halka ve bireylere kar sistemli iddet eylemlerinde bulunma.eklinde;10 Webster Lugatnda terr youn korku, korkuya sebep olan bir kii veya ey olarak ifade edilmi ve bilhassa Fransz ihtilalinde 1793 Maysndan 1794 Temmuzuna kadar sren dnem gibi, bir ihtilal srasnda siyasi idamlarla nitelenen dnem olarak; terrizm ise bilhassa bir siyasi silah veya politika olarak korkutmak ve itaat ettirmek iin terr ve dehetin kullanlmas. eklinde;11 Ansiklopedik Zabta Szlnde ise sadece terr balnda Srekli korku altnda tutmak amac ile iddet hareketleri, karmalar ve cinayet ileme eylemleri, sistemli iddet hareketleri ve cinayetlere bavurma eylemi. olarak tanmlanmtr.12 Bu tanmlardan yola karak en genel ifadeyle terr, byk apl korku veren ve bireylerde ylgnlk yaratan bir eylem durumunu ifade etmektedir. Terrizm ise siyasal amalar iin mevcut durumu yasad yollardan deitirmek amacyla rgtl, sistemli ve srekli terr eylemlerini kullanmay bir yntem olarak benimseme durumudur. Terrizmi dier iddet olaylarndan ayran en belirgin yn, eylemci bireylerin eyleme, kendilerine zg meruiyet anlaylarnn evrensel bir genel gereklik tad iddialarn katmasdr. Terrizm kendi iinde politik veya sosyal bir g deildir, bir taktiktir. Herkes onu kullanabilir.13

International Encylopedia of Social Sciences, Terrorism, The Mc Millan Company, New York, 1934, s.76. 10 Ana Britannica, Terrizm, stanbul, 1990, s.549.
9

11 12 13

Milli Gvenlik Akademisi alma Grubu, a.g.e., 2002, s.3. y.a.g.e., s.3.

Noam Chomsky ve dierleri, Sava Hakkndaki Balca Yalanlar, Kreselleme ve Terr, (Derleyen: Mehmet Ali Civelek), topya Yaynevi, Ankara, 2001, s.28.

Birer devlet adam olarak Natenyahu ve George Bushun konuyla ilgili dnceleri u ekildedir: Eski srail babakan Natenyahu Terrorism How the West Can Win adl kitabnda terrizmi kastl ve sistematik bir ekilde susuz insanlar ldrme, sakat brakma ve tehdit olarak tanmlamtr.14 Natenyahu bir dier kitab olan Demokrasiler Nasl ve Uluslararas Terrle Mcadele Edebilirlerde ise terrizmi demokrasilerin ierisinde yeeren bir hastalk olarak nitelemektedir.15 Hem eski CIA hem de ABD eski bakanlarndan George Bush ise terrizmi, gce ulamann ucuz ve etkili yolu olarak tanmlamakta, terrizmin bir taktik olduunu, tamamen ortadan kaldrlamayacan, fakat belirli bir seviyeye indirgenebileceini ifade etmektedir.16 Terr, kavram olarak birok anlam ierse de belirli unsurlar zerinde anlam younlamtr. 190 adet terr tanm incelendiinde, tanmlarda geen nemli vurgular u balklar altnda toplamak mmkndr:17 Olay ve g %83.5, Siyasi ierik %65, Endie ve sindirme %51, Korkutma %46, Psikolojik etki %41. Literatrde terr kelimesi bazen iddet, bazen siyasal iddet, hatta anari kelimeleriyle e anlaml olarak kullanlmaktadr. Anari; otoritenin yok edilmesi ve baszlk durumunun yaratlmas amacyla kiinin her trl ynetimsel badan kurtulmasn kabul eden, politik ve sosyal ynetimsizlik ve bunun sonucu ortaya kan fiili bir durumu belirtir.18 Anarizm, devletsizlik ideolojisini savunan ideolojik bir yaklamdr. Anarizmin fikri ve felsefi temeli vardr. Devleti ktlklerin ve iddetin anas olarak kabul eder. Anarist felsefe, btn ktlklerin ortadan kaldrlmasn
14 15

Milli Gvenlik Akademisi alma Grubu, a.g.e., 2002, s.3.

Hasan Kni, srail Sann Terr nlemedeki Grleri, Avrasya Dosyas, Uluslararas likiler ve Stratejik Aratrmalar Dergisi, Say:3, Ankara, 1996.
16 17 18

Grol Korkmaz, Terr ve Medya likisi, TEMH Yaynlar, Ankara, 1999, s.5. rgn, a.g.e., 2001, s.14.

T.C. Genelkurmay Bakanl, Anari-Terr ve Uluslararas Terrizm, Genelkurmay Basmevi, Ankara, 2001, s.4.

devletin ortadan kaldrlmasna balar. Anarizmde geici bir iddet kullanm sz konusudur. Bu iddet, ktln anas yani iddetin kendisi olan devleti ortadan kaldrmak iindir. Terr ise; btn ideolojilerde uygulanabilir, ideolojiler terr bir ara olarak kullanabilirler.19 Anarizm ile terr e anlaml tutulamaz, farkl kavramlardr. Trkiyede yllarca terre karlk olarak sadece anari kelimesi kullanlm, son yllarda bu kelime terk edilerek "terr" denilmeye balanmtr. Halk dilinde terristlere verilen ad ise uzun sre anarist olarak kalmtr. Terr kavramnn iinde iddet ve dehet halleri sz konusudur. iddetsiz terr olmaz, ama her iddet de terr deildir. Dzensiz biimde bir araya gelen halk da terr eylemlerine benzer ar sertliklere bavurabilir. Bunlar genelde nceden planlanmam olan, program ve ou kez aklc bir gerekesi de olmayan, ancak bilinaltna yerlemi hn ve nefret nedeniyle aniden parlayan, terr kavram dnda kalan denetimsiz eylemlerdir. Buna; Malay dilinden Bat dillerine de giren "to run amok" ya da "Amoklaufen" denir.20 Terr ve iddet arasnda kesin bir fark vardr. Fark, iddetin evrensel bir olay olmasdr. iddeti hakl gstermek iin ou kez iddet tatbik edilmek istenilen kiinin yapt rfi ya da dier ktlklerden tr cezalandrlmas gerektii veya bu kiiden zarar gelme ihtimaline karn iddete layk olduu ileri srlr. iddetin sreklilii, zamanla bir iddet kltrnn toplumun her kademesine yaylmasna yol amakta, dorularla yanllar birbirine karmakta, devletler dahil her kesim sorunlarn iddetle zme yoluna gitmektedir. Terr hakl gstermek iin ise ok deiik bir mantk gereklidir. Kurbanlar aka bizi tehdit etmezler, geleneksel moral standartlarna gre masumdurlar. Bundan tr terristler sradan kavramlar ve tecrbeleri terk ederler ve normal olarak kurbanlarndan kiiler diye bahsetmezler. Konuya gre kurbanlar; simgeler, hayvanlar veya ahlaksz kiiler olmaktadr. Bir terrist olmak iin o kiinin dnya ile ilgili zel bir tasavvuru, zel bir bilinci olmaldr. Terrn niin iddete bavurduu ise u ekilde aklanabilir: Devletin iliki iinde bulunduu ve ona yasalln salayan toplumsal gruplarla balantsn
19

mit zda, Terr Nedir?, Diyanet Dergisi, 1999, s.103. Y. Pulat Tacar, Terr ve Demokrasi, Bilgi Yaynevi, Ankara, 1999, s.46.

20

koparmak, terristlerin iliki iinde bulunduklar veya iliki kurmak istedikleri toplumsal gruplar bir g durumuna getirerek, mevcut siyasi yapy yasallatran ilikilerin yerine, kendi ilikilerini yerletirmektir. Bu ekilde kantlanmak istenen ise udur: Mevcut siyasi iktidar dzeni gl deildir ve yklmas her zaman iin mmkndr, devlet gszdr. Mevcut dzene egemen olan iktidar gleri kokumutur. Dolaysyla bu trden iddet eylemleriyle sarslmaya, giderek yok olmaya layktr. ktidar kullanan kiilerin belirli bir parti veya grup tarafndan tutulmalar, desteklenmeleri, onlarn yasal olduklar anlamna gelmez. Bu kiiler dzenle kaynamlardr. iddet hareketinin belirli bir terr rgt tarafndan stlenilmesi ve hareketin nedeninin abartl bir ekilde aklanmas, terrn amacna erimesi iin zorunlu bir davrantr. Burada amalanan terr rgtnn nc kimlii ile temsil edilen gruplar adna hareket ettiini kantlamaktr. Ceza Hukukusu Ord. Prof. Dr. Sulhi Dnmezler terrizmi; iddetin; sosyal, ulusal, rki, dinsel, fesat karc ve benzer dier maksatlarla snflar arasnda atma, sava tahrik etmek zere, planl ve hukuk d olarak kullanlmasdr. eklinde ifade etmektedir.21 Bununla beraber Dnmezler, tedhiilik olarak ifade ettii terrizmin bir doktrin olmadn fakat bir eylem tarz olduunu, bir nevi strateji ve amaca gtrmek zere kullanlan bir ara olduunu belirtmektedir.22 Terr bir honutsuzluk ve psikolojik tatminsizlik rndr. yle ki terr, ne istediini bilmeyen bir takm uyumsuzun toplumla badamayan eylemleri deil, belli bir honutsuzluun son derece mantkl vekillerinin organizasyonudur.
23

Ortada var olan kitlesel uyumsuzluun, honutsuzluun bir yansmas olan terr, var olma gerekeleri olarak, tarihi kkenli ulusal dmanlklar, sa ve sol ideolojilerdeki kartlklar, dine dayal ayrlk ve atmalar ile ekonomik kntleri kullanlr ve merulatrma mekanizmasn bu gerekelere dayandrr. Terr rgtlerinin eylemlerinin birinci aamadaki temel amalar, halkn gznde siyasal iktidar ypratmak ve giderek, devletin manevi otoritesinin
21
22

Sulhi Dnmezler, Her Ynyle Tedhi, Son Havadis, 10.11.1977. Sulhi Dnmezler, Tedhiilik zerine, Devir, 6. 11.12.1972, s.20. 23 Dou Ergil, Terrizmin Mant ve Hedefi, Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi, Say: 1-2, Ankara, 1991, s.1971.

zayflamasn salamaktr. Bu amala yaplacak terr eylemleri sonucunda oluacak otorite bunalm, yneticilerin yeteneksizliklerinin bir kant olarak ileri srlecek ve halk, mevcut iktidara kar bakaldrya itilecektir. Baz devletler ve birtakm glerin karlar gerei, Trkiye gibi stratejik nemi bulunan lkelerin youn olarak terr ortamn yaamalarnn temelinde bu ama yatmaktadr. Dolaysyla terr, bir siyasi mcadele arac olarak, bir lkenin bir baka lkeyi zayflatmas iin de kullanlmaktadr. Terr eyleminde nemli olan husus, giriilen eylemin bykl deil, yaratt veya yarataca yanknn bykldr. Terr eylemlerinde, psikolojik sonular fiziksel hedeflerden ok daha nemlidir. Terr eylemlerini yapanlar, eylemlerinin etkili olmasn, duyulmasn, yanklanmasn, toplumu btnyle etkilemesini amalarlar. Sradan bir yere ya da sradan bir insana yaplan eylemle, nemli bir kurulua ya da saygnl olan birisine kar yaplan eylemin ayn etkiyi yapmayacan deerlendiren terr rgtleri, hedeflerini bu deerlendirme sonucunda seerler. Yaplan eylem haber olarak medyada yer aldnda ve "knama" demeleri verilmeye baland zaman, terrist eylem amacna ulam demektir. Terr rgtleri kamuoyuna seslerini duyurabilmek iin propaganday kullanrlar. rgtsel faaliyetlerini gndeme getirebilecek, kendilerinin
24

ve Terr

dncelerinin canl kalmasn salayacak her trl harekete katlarak amalarna hizmet edecek her trl olay istismar etmeleri propaganda maksatldr. rgtlerinin uyguladklar dier bir taktik ise; alnan nlemler sonucunda nemli kii ve kurulular zerinde etkili olamadklar zaman, hedeflerini rasgele seerek toplumda korkunun yaylmasn salamaktr. Burada verilmek istenen mesaj; Hi kimsenin gvende olmad ve devletin aresiz durumda olduudur.
25

Potansiyel

hedef kendisini korumak iin hi bir ey yapamaz. nk terrist kendi kurallarna gre yarglar ve kendi setii yer ve zamanda harekete geer. Bu da siyasal terr eylemlerinin nceden tahmin seimi ve eylem zaman edilemeyecei konusundaki gereini ortaya koyar. Terr kullanmada snrsz rgtlerinin, eylem taktikleri ve yrttkleri gizli faaliyetin bir gerei olarak, hedef inisiyatiflerini davranabilmeleri onlar avantajl hale getirmektedir. Bu avantajn sonucu olarak;
24 25

Suat lhan, Terr Neden Trkiye, Nu-Do Yaynevi, Ankara, 2001, s.37. Ergil, a.g.e., 1991, s.175.

gerekletirilen terr eylemlerinin, zamanndan nce haber alnarak nlenmesi veya faillerinin yakalanmasnn gl, terrn etkisini artrmaktadr.26 Terr, demokratik ortamn bir sonucu olan "insan haklar" temelli yasalardan yararlanr, demokrasinin arkasna gizlenir ve "nihai" hedefi demokrasiyi ykarak totaliter bir rejimi getirmektir. Siyasi ynelileri, ideolojileri gereince birbirleriyle mcadele eden terrist rgtlerin dahi ortak paydas, amaladklar siyasi yapnn totaliter olmasdr. nk totaliter rejimlerde iktidar tehdit eden glerin etkin olmas mmkn deildir.27 rnein birok Orta Dou ve Orta Asya lkesinde terr olaylarnn grlmemesinin bir nedeni de rejimlerinin totaliter olmasdr. Byle bir ortamda terr geliemez nk demokrasinin nimetlerinden yararlanamaz ve bask altnda tutulur. Terr rgtnn iktidara geldiinde totaliter bir rejimi arzulamasnn nedeni; kendisinin bir zamanlar demokrasinin arkasna snarak yapt muhalefetin benzeri bir muhalefetin kendisine kar yaplmasn nlemektir. Bu sebeplerle demokratik toplumlar, terr nlemek iin baskc bir tarzn izlenmesi ile demokratik hak ve yapy korumak arasnda bir ikilemi yaarlar. Demokratik toplumlarda terre kar yaplan mcadelede, toplumun bilgilendirilmesi, bilinlendirilmesi, bu nedenle byk nem tar.28 te taraftan ideolojiler terr kullandklar gibi terr de ideolojiyi kullanr. nk ideoloji, dier bir deyile urunda savalan dava, terristleri yaptklar iddet eylemleri karsnda kendilerine hakllk pay karmalarna, psikolojik adan dtkleri ikilemlerden kurtulabilmelerine ve savunma mekanizmalarn gelitirebilmelerine neden olur. Bylece terrist, ideolojiye dayanarak yaptklarn kendince hakl bir temele oturtmaktadr. Terrist "Ben ne iin savayorum?" sorusunu sormaya baladnda o rgt iin sonun balangc demektir. Terr rgtlerinde grlen zlmelerin birou yaplanlara temel tekil eden ideolojiye duyulan gven ve inancn yok olmas sonucunda olumaktadr.29 Toplumun bilinaltna ynelik olarak terr rgtlerinin yapmaya alt; kltr, dil, inan, din, ahlak, aile ile ilgili kavramlarda kargaalk yaratarak toplumu ve onu tekil eden fertleri "neyin doru, neyin yanl olduunu" bilmeyecek bir duruma
26
27

Ergil, a.g.e., 1991, s.175. Ylmaz Altu, Terrn Anatomisi, Altn Kitaplar, stanbul, 1995, s.14. 28 lhan, a.g.e., 2001, s.10. 29 Sabri Dilma, Terrizm Sorunu ve Trkiye, Emn.Gnl.Md.l Yaynlar, Ankara, 1997, s.68.

getirmek, bylece kendilerinin sunduklar zm nerilerinin kabul edilmesini salamaktr.30 Ayn topraklar zerinde yaayan ve farkl etnik yapya veya dnya grne sahip olan ya da olduu iddia edilen gruplarn, kar karya getirilerek birbirleriyle attrlmaya allmas suretiyle toplumun birlik, btnlk ve dzeninin bozulmas, terrn dier bir amac olarak karmza kmaktadr. Etnik yapnn istismar zaman iinde terre kaynak tekil etmektedir. Bir lkede doal olarak var olan veya yapay ekilde oluturulan etnik yap terre kaynak tekil ettiinde, bu kimlie kar toplumda zamanla olumaya balayan tepkiler, yava yava da vurulmaktadr. Terr eylemleri sonucu aa kan toplumsal duyarllk, toplumun terrn kaynan tekil ettiine inand kimlie kar, ayrm gzetmeksizin bilinsiz bir ekilde tepki vermesini dourmaktadr. Bylece olas bir i atmann tohumlar da ekilmeye balanm olmaktadr.31 Ekonomik adan konuya yaklaldnda ise terrle mcadelenin olduka ykl bir maliyetinin bulunmas ve lkenin geliimine ynelik olarak kullanmas gereken kaynaklarn terrle mcadele alanna kaydrlmas zorunluluu, terrn bir amacnn da, ekonomik adan lkenin kaynaklarnn verimli alanlarda kullanlmasn engellemek olduu gereini ortaya karmaktadr.32 Terr rgtlerinin eylem stratejileri arasnda ekonomik hedeflerin bulunmas, bu alandaki eylemler ile mevcut rejimin tkanmasn salayarak halkn daha fazla tepki gstermesine zemin hazrlamak eklindeki yaklamlar konuya aklk getirmektedir. Terrn iyisi kts yoktur. Terr iki az keskin bak gibidir. Destek olan tarafa belirli bir zaman sresince fayda salasa da, deien karlar ve dnyada yaanan gelimeler gereince bu kez ayn taraf kendisine hedef olarak alabilir.33 Deien dnya dengeleri ve uluslararas ilikilerdeki farkllamalar

sonucunda, scak savalar genelde yerini souk sava metotlarna brakmtr. Souk savan gerei olarak ortaya kan psikolojik sava tr ve bu savan
Ergil, a.g.e., 1991, s.176. Atilla Yayla, Terr ve Terrizm Kavramlarna Genel Bak, Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi, Ocak-Aralk 1990, s.235. 32 Mahmut Tolon, En nemli Sorunumuz Ne?, Cumhuriyet, 28.04.1994. 33 Faruk Demirciolu, PKK Karsnda nlemler, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), Harp Akademileri Komutanl, stanbul, 2000, s.113.
30 31

vazgeilmez unsuru olan dk younluktaki atmalar, terr kavramn da beraberinde getirmitir. Terr hareketleri, gnmzde dalgalar halinde ortaya kmakta, zamanla hzn yitirmekte ve bilahare yeniden hz kazanmaktadr. Terrn hz kazand bu dnemler ile uluslararas siyasal ilikiler, blgesel ve lke dzeyindeki siyasi ve toplumsal sorunlar arasnda yakn ilgi gzlenmektedir.34 Terrizm olgusu ok deiik biimlerde tanmlanmasna karn, hibir tanm bu olguyu tek bana tam olarak aklayamamtr. nk terr rgtleri, yapsal adan pek ok benzerliklere sahip olmakla birlikte, zellikle amalar asndan farkllklar gstermektedir. Baz terristler ulusal kurtulu ve bamszlk mcadelesi verdiklerini, bazlar gemiteki olaylarn intikamn aldklarn, bazlar ise belirli rk veya dini, siyasal, sosyal, kltrel ve ekonomik yaplar egemen klmak istediklerini sylemektedir. Bu probleme ek olarak terrizm olarak tanmlanan eylemlerde temel ve zm imknsz bir uygulama farkll vardr. Birisi iin terrist olan dieri iin kurtulu savasdr. Dolaysyla ayn kiinin ayn fiilden dolay snrn bir tarafnda zgrlk savas, bir kahraman, dier tarafnda ise en affedilmez sular ilemi hain; Verilen mcadelenin, bir tarafta bir zgrlk mcadelesi dier taraftan vatana ihanet olarak deerlendirilmesi, terrist ve terrizmin ortak bir tanmnn yaplmasn zorlatrmaktadr. Kavram ve tanmlama asndan karlalan sorunlara karn btn terr trlerinde ortak olan zellikleri u balklar altnda toplamak mmkndr:35
34

Siyasi bir amac vardr. Devlet otoritesini reddeder. rgtl harekettir. Propaganda ile doar ve yaar. D destek olmadan yaatlamaz. Mali destek, vazgeilmez gereksinimidir. Tahrip, ldrme, adam karma, ikence, tehdit, antaj vb. yntemler kullanr. iddete bavurur.

Kenan Kalay, Terre Kar Uluslararas birlii, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), Harp Akademileri Komutanl, stanbul, 2000, s.73.
35

lhan, a.g.e., 2001, s.9.

10

Dehet, korku salarak ylgnlk yaratr. Zorbadr, acmaszdr ve ahlak ddr. Soygun, silah ve uyuturucu ticareti en nemli gelir kaynadr. Genellikle baka g veya glerin taeronudur. Terrizmin eitleri

1.2.

Literatrde terr ve terrizm kavramlarnn tanm zerindeki gr ayrlklarnn benzeri, terrizmin eitleri asndan da geerlidir. Sz konusu snflandrmalar arasnda var olan farkllklarn temelinde, zellikle tanm yapann sosyal bilimler ierisinde hangi alan asndan konuyu inceledii (hukuk, siyaset, sosyoloji vb.) ve hangi corafya zerinde yaad bulunmaktadr. rnein, Amerika Birleik Devletleri vatanda bir siyaset bilimci ile hemerisi bir sosyoloun konuya yaklamlar arasnda alanlarndan kaynaklanan farkllklar bulunurken, ayn bilim adam ile Ortadoulu bir siyaset bilimci arasnda da gr ayrlklar olabilmektedir. Terrizmin eitlerini ifade ederken konuyu anlalr klabilmek adna genel bir tasnife gitmek, bu esnada farkl alanlara mensup belli bal snflandrmalara yer vermek ve konuyu bu temel zerinden gelitirmek doru olacaktr. Hem sosyolog hem de bir siyaset bilimcisi olan Dou Ergil terr iki balk altnda incelemektedir. Bunlardan ilki devletin yani iktidar sekinlerinin ya da egemen glerin uyguladklar yukardan terrdr. lke olarak totaliter ve topyekn olma zelliine sahip kavram, sosyal yaamn hibir alannda bireye ait gizlilie izin vermez. nk yukardan terr kendisine tabi olanlara zaaflarnn, bilgisizliklerinin, aresizliklerinin ve ktlklerinin zararl sonularndan korunmak iin bir kurtulu yolu olarak benimsetilir. Yukardan terr bir senaryoya dayandrlm, kendi haklln salayan, stn g olma gereksinimini karlayan, iddeti zgrletiren ve merulatran, ba emeyi trensel hale getiren, dayanma ve birlik vaat eden bir yapya sahiptir.36 Dou Ergilin ortaya koyduu ikinci balk aadan terrdr. Bu terr tipi, ynetilenlerin iinde bulunduklar koullara, o koullar yaratan sisteme/rejime, daha somut olarak egemen glere yneltilen iddetin ayrlmaz esidir. Terrizm insan
36

Dou Ergil, Trkiyede Terr ve iddet, Turhan Kitabevi, Ankara, 1980, ss.26-38.

11

doasnn bir rn deildir. Bu nedenle terrden kanmak olasdr. Giderilebilir hakszlklar aadan terrn ana motifidir. Adaletsizliin alglanmas ise iddet gsterilerine yol ama ihtimaline sahiptir. Terrizm zincirleme bir etkinin parasdr. Terr eylemi, kar terrle trmanarak srer ve yeni katlan bireylerin taklitsel eylemleriyle geniler. Terristler yeni kurallar ve yeni bir dnya dzeni iin savar. Bylelikle iddet beraberinde hakllk arayn da getirir.37 Sulhi Dnmezler ise bir kamu hukukusu olarak terrizmi (tedhiilik) 4 gruba ayrmaktadr. Bunlar:38 tedhiilik - Milletleraras tedhiilik, Adi hukuki erevesinde tedhiilik - Siyasi ve sosyal tedhiilik, Dorudan doruya ve dolayl tedhiilik, Bireysel tedhiilik - Hkmetler veya devletler tarafndan tedhiiliktir. Terrizmin snflandrlmasnda bir baka bak as da siyasal terrizm bal altnda yaplan snflandrmadr. Bu balamda literatrde ska karlalan yaklam, terrizmin ileri amacnn sonuta mutlaka siyasal olduudur. Aslnda kavramn bu denli geni tutulmasnn ve siyasal terrizmin dier terr trlerinden ayrlmamasnn demokratik rejimin uygun siyasi, idari ve hukuki tedbirleri almas asndan byk olumsuzluklar bulunmaktadr.39 Konuyla ilgili olarak terrizm zerine yaplan hemen her almada atfta bulunulan Paul Wilkinson siyasal terrizmi Terristlerin siyasal amalarn salamak zere, fertleri, gruplar, toplumlar veya hkmetleri yldrmak iin sistematik olarak tahrip ve cinayet ilemeleri veya bunlar ileme tehdidi. olarak tanmlamaktadr.40 Paul Wilkinson almalar nedeniyle zaman zaman eletirilse de farkl bir yaklam tarzyla, kavramsal analizden pratik dzeye indirgemeler yapmas nedeniyle takdir edilmitir.41

37 38 39 40
41

Ergil, a.g.e., 1980, ss.39-48. Sulhi Dnmezler, Milletleraras Tedhiilik, ..H.F.M., stanbul, 1980, s.55. Hayati Hazr, Siyasal iddet ve Terrizm, Nobel Yayn Datm, Ankara, 2001, s.46. y.a.g.e., s.47. Wardlaw, a.g.e., 1982, s.16.

12

Paul Wilkinson genel olarak benimsenen, amalar ynnden siyasal terrizm tasnifinde byk grubun varlndan sz etmektedir. terrizm, alt-ihtilalci terrizm ve bastrc terrizmdir.42 Paul Wilkinsona gre ihtilalci terrizm, gerek bir siyasi ihtilalin beraberinde gelmesi iin terrist iddet taktiklerinin sistematik olarak kullanlmasdr. htilalci terrn alt tipleri ise unlardr:43 Saf terr tekilatlar, Bunlar; htilalci

Terr yardmc bir silah olarak kullanan ihtilalci ve milli kurtulu partileri ve
hareketleri, Kr ve ehir gerillalarnn terrizmi, htilalin ilerleyii ile birlikte grlen ksa dnemli isyan nitelikli terr, Dinsel, rksal aznlklara ve sosyal snflara ynelen ihtilalci terr rejimi,

Uzun dnemli ihtilalci gayeleri amalayan eylemli propaganda,

Uluslararas terrizm. Alt-ihtilalci terrizmde ilkinden farkl olarak ama, devlete ve ihtilale ynelik deildir. Bunlarn dnda snrl siyasal amalar ve uygulamalar sz konusudur. Hkmetin herhangi bir politikasna kar bask amacyla yaplan eylemler ya da hkmetin uygulamalarna misilleme yapmak alt-ihtilalci terrizme birer rnektir.44 Son kategori olan bastrc terrizm ise baskc tarafndan uygun bulunmayan baz davran biimlerine, bireyleri veya gruplar boyun edirme, engelleme veya yasaklama amalaryla sistematik iddet eylemlerinin uygulanmas eklinde tanmlanmaktadr.45 Terr amalar asndan ele alan Grant Wardlaw ise kategoriden bahsetmektedir. Bunlardan ilki bireysel amalar iin yaplan eylemler kategorisidir. Bu kategori genellikle adli sular iermektedir. kinci kategori ise askeri maksatlar iin yaplan ve gayri nizami harp ya da gerilla harbi olarak ifade edilebilecek

Wilkinson, a.g.e., 1974, ss.36-40. Hazr, a.g.e., 2001, s.48. 44 y.a.g.e., 2001, s.48. 45 Wilkinson, a.g.e., 1974, s.39.
42 43

13

eylemleri kapsar. Son kategori ise politik amalar erevesinde yaplan eylemlerdir. Bu kategoriye zellikle psikolojik harp dhil edilmektedir.46 Robert Moss ise terrizmi bir baka adan ele alarak taktik seviyede deerlendirmi ve e ayrmtr. Tasnifine esas olan etmenler ise terristlerin hedef ve inanlardr. lk tr baskc terrdr. Baskc terr hkmetler tarafndan toplum zerinde hkimiyet salamak veya terr rgtleri tarafndan muhalif ve rakiplerini saf d etmek maksatlaryla kullanlr. Dier tr ise mevcut durumu korumak maksadyla baz zel kesimler tarafndan uygulanr. Son tr ise var olan sisteme veya ynetime kar kullanlan hcum terrdr.47 Yer verilen bu snflandrmalarn akabinde denilebilir ki mevcut tasnifler baz ynleriyle kesimekte ve i ie gemektedir.48 Dolaysyla terr trleri arasnda birbirinden soyutlamaya gidilmeden daha genel ve anlalr bir snflandrma yaplabilir. Buradan hareketle terrizmi, tatbik edenler ve tatbik edildii corafya asndan Snrlar Asndan Terrizm Trleri eklinde ve ulamak istedii nihai sonu asndan Amalarna Gre Terrizm Trleri eklinde tasnif etmek mmkndr. Belirtilen bu iki ana baln haricinde, zellikleri her iki grup terr hareketi ile kesien, fakat farkl ierie sahip terrizm tiplerine de eriine Gre Terrizm Trleri bal altnda deinilecektir. Bunlarn ayrca sralanmasnn temel nedeni uygulamada hem snrlar asndan terrizm trleri hem de amalarna gre terrizm trlerine dhil edilebilecek rneklere sahip olmasdr. 1.2.1. Snrlar Asndan Terrizm Trleri Terrizmin eitleri incelenirken karlalan ilk ayrm, terrn yerel ya da genel olmas ile ilgilidir. Daha ak bir ifadeyle terrn ulusal terr ve uluslararas terr olarak snflandrlmasdr. Ulusal terr ifadesi terrn kayna, hedefi ve uygulama alannn tamamen ilgili lke snrlar ierisinde olmasn gerektirmektedir.49 Bu balamda ideolojinin
46

Wardlaw, a.g.e., 1982, s.19.

47

Robert Moss, Latin Amerikadaki ehir Gerillalar, (evirmeni bilinmiyor), T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Bakanl, Ankara, 1975, ss.3235. 48 Franco Ferracuti, Theories of Terrorism, International Terrorism and the Drug Connection, Smyposium on International Terrorism, Ankara niversitesi Yayn, Ankara, 1984, s.226. 49 Grol Korkmaz, Terrizm ve Kitle letiim Aralar likisi, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), Gazi niversitesi, Ankara, 1997, s.41.

14

yerelliinden kullanlan aralara ve hatta hedefe kadar her bir unsurun izole ve kapal bir zellik arz etmesi gerekmektedir. Oysa terrizmin gemii incelendiinde bylesi bir uygulamaya rastlanmamaktadr. Dolays ile ulusal terr kavram daha ok teorik dzeyde kalan bir yaklamdr. Uluslararas terrizm ise bir devletin milli hudutlar ierisinde cereyan eden ve baka memleketlerin ya da memleketlere mensup fertlerin menfaatlerini hedef alan veya haleldar eden, organize bir ekilde yrtlen tedhi hareketleridir.50 Devletlerin d politika aralar arasnda terr grnr bir yere sahip olmamakla beraber uygulamada ska bavurulan bir aratr. Konu Trkiye asndan PKK terr rgt kapsamnda rneklendirildiinde tam olarak netlie kavumaktadr. Bu rnek ayn zamanda ulusal terrn kavramsallna ve teoride kalna, uluslararas terrn ise varlna bir ispat nitelii tamaktadr. PKK terr rgtnn kurulmasndan gnmze dein komularmzn tamam bir ekilde bu rgtle iliki ierisine girmitir. Kald ki bu ilikiler silsilesi sadece komu lkelerle snrl kalmam dost ve mttefik olarak bilinen lkeler de bu silsileye dhil olmutur. Gemiten gnmze uzanan tarihsel srete Trkiye, hep bu ilikilerden kaynaklanan sorunlarla karlam, gerek sosyal ve siyasal gerekse ekonomik geliim terr nedeniyle nemli lde sekteye uramtr. Bu rnein ardndan terre uluslararas nitelik kazandran faktrleri en genel haliyle u ekilde sralayabiliriz:51 Yabanclara veya yabanclara ait hedeflere yneltilmesi, Hkmetler veya bir devletten fazla devletlerin besledii, destekledii unsurlarca gerekletirilmesi, Bir yabanc hkmetin veya uluslararas rgtlerin siyasetlerini etkilemek iin yaplmas.

Osman Gvenir, Trkiyede Terr ve Gvenlik Kuvvetlerinin Durumu, Abdi peki Semineri, Trkiyede Terr, 30 Ocak1 ubat 1980, Gazeteciler Cemiyeti Yaynlar, Ankara, 1980, s.51.
50

51

Altu, a.g.e., 1995, s.23.

15

Uluslararas terrizmin giderek yaygnlamasnda nemli etkenlerden birisi hogr, tevik hatta baz devletlerin ideolojik ve siyasi iddeti desteklemesidir. Bu eilim John Collins tarafndan yle zetlenmitir:52 Terrizmi harekete geirmek ucuz, etkisizletirmek olduka pahaldr. Acmasz devlet liderleri, misillemeden korkmakszn, eer vekiller gerek sorumluluktan kaarsa, sava dmanlara tayabilir. iddeti krklemenin tehlikeleri kabul edilebilir seviyelere drlebilir. Bu nedenle dokuzuncu snf uluslararas stratejiler kullanarak, Amerika Birleik Devletleri gibi bir sper gce byk bir bask yapabildiler. Bu boyutuyla terrizm sava yerine geen bir hal almaya gitmekte ve dnya genelinde etkisini hissettirmektedir. Bu gelimenin ayrntlarna inen Ray. S. Cline u ifadeleri kullanmaktadr:53 Terrizmi kastl olarak kullanmak, ak toplumlarda uygar dzenin yapsn paralayan bir yntem olarak, bugnn ulusal yaamnn en rktc gereklerinden birisidir. Dzenli, rgtl askeri saldr olarak aka grlen eyden daha alt dzeyde dk younluklu bir saldr olan terrizm, nadiren bir sava biimi olarak kabul edilir; ayrca yine arada bir, demokratik uluslarda ona etkili kar nlemlerle karlk verilir. Bir yandan hogry, lmll ve politik oulculuu tehlikeye atarken, bu, militanlar ve ar ular besleyen istikrarsz bir edir. Uluslararas terrizm sadece baka devletlerce desteklenen terr rgtleri ve bu rgtlerin eylemlerinin yaratt olumsuz sonularn toplam deildir. Uluslararas terrizmde terr rgtleri arasnda da youn bir ibirlii sz konusu olabilir. Eitim, silah ve para alverii, ortak eylem yapma buna rnek olarak gsterilebilir. Filistin kamplarnda lkemizde faaliyet gsteren baz terr rgt mensuplarnn eitilmesi; El-Kaide ve Hizbullah terr rgt mensuplarnn ortak eylemlere girimeleri ya da eleman transferleri konuyla ilgili bilinen gereklerdir. Uluslararas terrizmde bir baka boyut ise eylemlerin ve hedeflerin sadece lke snrlar ierisinde olmamasdr. ASALA terrnde 42 diplomatmzn ehit edilmesi, Avrupann birok lkesinde bata PKK terr rgt olmak zere baz irticai terr rgtlerinin faaliyetlerine halen gz yumulmas bu kapsam ierisinde deerlendirilebilir.

52

Noam Chomsky ve dierleri, Silinen Yzler Karsnda Terr, Ayra Yaynevi, Ankara, 2002, s.213. Chomsky ve dierleri, y.a.g.e., 2002, s.213.

53

16

Son olarak belirtilmesi gereken husus, teknoloji ve kitle imha silahlarnn terr rgtlerinin aralar haline gelmesidir. Yce Gerek (Aum Shinrikyo) tarikatnn 20 Mart 1995 tarihinde Tokyo metrosunda gerekletirdii Sarin gaz saldrs, ElKaide terr rgtnn 11 Eyll 2001de ABDde gerekletirdii eylemler terrn boyutlarnn ne denli tehlikeli hale geldiinin gstergesidir. Denilebilir ki teknoloji ve NBC silahlarndaki gelime terr globalletirmekte ve uluslar ortak nlem almaya zorlamaktadr. 1.2.2. Amalar Asndan Terrizm Trleri

1.2.2.1. Devlet Terr ada devletin en belirgin zelliklerinden biri, kuvvet kullanmann tekelinde olmasdr. nsan haklarna saygl demokratik rejimlerde dahi devlet, zaman zaman zor kullanmak durumunda kalabilir. Bu tr rejimlerde, zora bavurma istisna olup, zora bavurmann amac toplumda huzursuzluk karanlara kar toplumu koruma ynndedir. En genel tanmyla devletin mevcut durumu, rejimi veya topyekn sistemi korumak maksadyla bata otoriteye kar gelenler olmak zere vatandalarna ynelttii terr trdr. Devlet terrnde ikenceden sindirmeye kadar hukuk kurallarnn tamamen dnda uygulamalar sz konusudur. 20. yzyln ilk yarsnda Stalin Rusyada, Hitler Almanyada, Mussolini de talyada devlet terrn uygulamlardr. ran Devrimi esnasnda yaananlar, Afganistanda Taliban Hareketinin yaptklar, Suriyede rejime muhalif olduklar gerekesiyle Hama ehrinin askerler tarafndan kuatlp birok insann ldrlmesi ve srailin Filistinlilere kar sergiledii politika, yakn gemite yaanan devlet terrne birer rnektir. te taraftan Bulgaristann bir dnem Trklere kar uygulad rk bask, Irak rejiminin Halepe katliam, Srplarn Bonak ve Kosovallara ynelttii uygulamalar asimilasyon orijinli devlet terrnn bir baka yzdr.54

54

Emin Demirel, Terr, IQ Yaynclk, stanbul, 2002, s.31.

17

Devlet terrne daha ok demokratik olmayan lkelerde, zellikle otoriter ve totaliter rejimlerde rastlanmaktadr. Totaliter ideolojide terr iki yn ile ifade edilir. Bunlardan ilki totaliter hareketin iktidara gelmesini salamak maksadyla var olan toplumu paralamak dieriyse, iktidara sahip olmann ardndan muhalif direnileri ortadan kaldrmaktr. Rejimin ana fikri, topyekn deiim ve toplumsal btnleme iin terrn art olduu eklindedir. Bireyler potansiyel sulu olarak deerlendirilir ve sadece hayata geen sular deil ayn zamanda su olasl tayan vakalar da (hazrlk ya da yorum gerei) cezaya tabidir. Rejim bunu ift ynl propaganda ve youn psikolojik bask ile gerekletirir.55 2. Dnya Savann ardndan Avrupann kar karya kald Sovyet tehdidi ve beraberindeki Komnizm ideolojisi gerek NATO kapsamnda gerekse mnferit dzeyde eitli oluumlara neden olmutur. Sz konusu oluumlar hem demokrasinin korunmas hem de olas istila ve i karklklarda kullanlmak zere tasarlanm dzenli ordu harici unsurlardan teekkl edilmitir. Varlklar Sovyet tehdidinin ortadan kalkt dneme yani 90l yllarn bana kadar gizli tutulan bu rgtler, talyan Gladio rgtnn ifa olmas ile gn yzne kmtr.56 Genel olarak kontrgerilla ve gladio olarak adlandrlan bu rgtlerin gerek devlet kontrol altnda gerekse devlet kontrol dnda yrtt faaliyetlerden nemli bir ksm devlet terrne dhil edilmitir. zellikle sol eilimli muhalif oluumlara ynelik konusudur. Gnmzde PKK terr rgt ile mcadele kapsamnda yrtlen politikalar nedeniyle lkemiz de sk sk bu ithamla kar karya kalkmaktadr. zellikle siyasallama srecinde uluslararas destek salamaya alan terr rgt PKK tarafndan yneltilen bu itham, devlet terrnn tanm kapsamnda yersiz kalmaktadr. Gemite ve gnmzde verilen mcadele Marksist ve Leninist ideolojiyle kurulmu fakat daha sonra kendisini Krt milliyetisi ilan etmi bir terr rgtne kardr. hareketler siyasal rgtlenme asndan hala tartma

55

Korkmaz, a.g.e., 1997, ss.18-19. Leo A. Mller, Gladio Souk Savan Miras, (eviren: E.Karaca), Pencere Yaynlar, 1993, s.20.

56

18

1.2.2.2. Devlete veya Siyasal Sisteme Kar Terr Devlete ya da siyasal sisteme kar terr, i ve d destek unsurlarnn katksyla bir takm nedenleri ne srerek lkenin siyasal, sosyal ve ekonomik yapsnn hedef alnmasdr.57 Devlete ya da siyasal sisteme kar terr hareketlerini iki ana balk altnda snflandrmak mmkndr. Bunlar ayrlk terr hareketleri ve ykc terr hareketleridir. a. Ayrlk Terr Ayrlk terrn amac, belirli bir blgeyi bal olduu lkeden kopararak bamsz bir hale getirmektir. Ayrlk terr; sosyal-siyasal dzeni ykmaya ynelik terre oranla siyasi bakmdan daha az karmaktr. Hareketin meruiyetini ve haklln salamak iin derin ideolojik yorumlara gidilmesi gerekmez. Hareketin temelinde sa veya sol bir ideolojinin yatmas, sosyalizm veya milliyetiliin n plana karlmas bu bakmdan ok da nemli deildir.58 Ayrlk terr temellerini, kimi zaman tarihsel srece kimi zamanda ideolojik akmlara dayandrr. Hangi temele dayand nemli olmakszn tm ayrlk hareketler, bir ekilde kendisi ile Self Determinasyon lkesi (Kendi Kaderini Tayin Hakk) arasnda bir iliki kurmaya alr. Bu isteinde haklln kltrel ve dil zellikleriyle, gerekirse ekonomik verilerle desteklerler.59 b. Ykc Terr Bir lkede mevcut siyasal sistemin yklmas ve yerine baka bir sistemin kurulmasn iin gerekletirilen terr hareketleridir. Ykc terr hareketleri gemite zellikle Marksist-Leninist ideoloji ile zdeletirilmitir. Fakat getiimiz yzyln ikinci yarsndan itibaren Mslman nfus younluklu lkelerde mevcut sistemi deitirmeye ynelik terr hareketleri de (Taliban rneinde olduu gibi) bu kapsamda deerlendirilmelidir.

57

Milli Gvenlik Akademisi alma Grubu, a.g.e., 2002, s.18. y.a.g.e., s.19. y.a.g.e., ss.19-20.

58
59

19

1.2.3.

erii Asndan Terrizm Trleri

Snrlar ve amalar asndan terrizm trlerine deindikten sonra, zellikleri her iki grup terr hareketi ile kesien fakat farkl ierie sahip terrizm tiplerine yer vermek gerekmektedir. Literatrde kalalan gruplamadan farkl olarak byle bir tanmlamaya gitmenin temel nedeni bu terrizm trlerinin her iki trde de rneklerine rastlanmasdr. Bu balk altnda yer verilecek trler ise unlardr: Kitle mhasna Ynelik Terrizm, Narko Terrizm, Medyatik Terrizm,

Etno-Dinsel Terrizm.
1.2.3.1. Kitle mhasna Ynelik Terrizm Kitle mhasna Ynelik Terrizm, bilinen terrizm eylemleri sonucunda, bu eylemlerden etkilenecek kurban/madur saysnn yksek miktarda olmasnn hedeflendii trdr. Terr rgtleri bu yntemle meydana kacak toplumsal ve siyasal basknn en st dzeye kmasn hedeflemektedir. Kitle mhasn hedefleyen bu terrizm trnde ara olarak sadece Nkleer, Kimyasal, Biolojik silahlar ve maddeler ile patlayclar kullanlmamaktadr. zellikle 11 Eyll olaylarnda yolcu uaklarnn kullanlmas ile birlikte terrist rgtlerin eylem aralarnda byk bir hayalgcn ortaya koymaya balad aka grlmektedir. Son yllarda gerekleen bu trdeki kitle imhasna ynelik eylemlerin genel karakteristii amalar iin

deerlendirildiinde

terrizmin

deiik

uyguland, fakat tamamnda ciddi bir sistematik ve hazrlk sresinin bulunduu dikkati ekmektedir. Bu kapsamda terr rgtlerinin rgtlenme, finans ve eylem geninde olduka detayl ve gizli bir alma yrttkleri tespit edilmekte hatta gerekletirilmi eylemlerin baz boyutlar gnmz imknlarna ramen akla kavuturulamamaktadr. ki kutuplu sistemin sona ermesinin kitle imhasna ynelik terrizme etkileri deerlendirildiinde karlalan en nemli sonu, sphesiz Sovyetler Birliinin

20

dalmasyla ortaya kan otorite boluudur. Dalmann sonucu olarak gizli tutulan baz bilgiler ile bilim adamlarnn terrist rgtlerin eline gemesi ve bununla paralel olarak kimyasal, nkleer ve biolojik hammadelerin yeralt rgtlerince pazarlanmaya balanmas klasik anlamdaki tehdit alglamalarnda nemli deiikliklere gitmeye yol amtr. Kitle imhasna ynelik terrizm ilgili olarak Souk Sava sonras dnemde gerekleen eyleme, snrlar, amalar ve ierii asndan rnek olarak ksaca yer verilecektir. Yer verilen bu rneklerin seimine etki eden husus ise her birinde kullanlan kitle imha aracnn birbirinden farkl olmassdr. rneklerden ilki tarikat temelli olan ve amac yeni bir dnya dzeni kurmak olan Aum Shinrikyo tarirkatnn gerekletirdii eylemdir. kincisi, Oklahoma ehrinde devlet kartl nedeniyle gerekletirilen bombal saldrdr. Sonuncusu ise uluslararas sistemde byk deiiklilere neden olan ve gnmzde etkileri halen sren 11 Eyll olaydr. Kitle imhasna ynelik terrizm asndan ilk rnek, oko Asahara tarafndan kurulan, ounluu Rusyada olmak zere Rusya ve Japonyada mritleri bulunan Aum Shinrikyo tarikatnn 20 Mart 1995te Tokyo metrosunda gerekletirdii Sarin gaz saldrsdr. Yeni bir dnya dzeni kurmay planlayan tarikatn gerekletirdii eylem sonucunda 12 kii hayatn kaybetmi yaklak 5500 kii eitli derecelerde zehirlenmitir.60 te taraftan Aum Shinrikyo tarikat elemanlarnn tutuklanmalar esnasnda Sarin gaznn yan sra nkleer maddelerin de ele geirilmi olmas, rgtn bu ynde yapabilecei eylemlerin yol aabilecii sonular da gzler nne sermitir.61 erii asndan kitle imhasna ynelik kimyasal bir silah olan Sarin gaznn kullanld bu saldr, snrlar asndan uluslararas terrizm, amalar asndansa devlete veya siyasal sisteme kar terrizm olarak deerlendirilebilir.

60

Encyclopaedia Britannica, Aum Shinrikyo, Eriim: 24 Nisan 2007, http://www.britannica.com/eb/article-9125801/AUM-Shinrikyo.

61

Osman Metin ztrk, (Derleyen: mit zda, Osman Metin ztrk), Avrupa ve Orta-Dou lkelerinin Terr Karsndaki Konumlar, Terorizm ncelemeleri, Teori, rgtler, Olaylar, Avrasya Stratejik Aratrmalar Merkezi Yaynlar, Ankara, 2000, ss.137-164.

21

Kaynak: 20 Mart 1995te Tokyo metrosunda gerekletirilen Sarin gaz saldrsndan grnmler. Eriim: 24 Nisan 2007, http://www.atin.org/detail.asp?cmd=articledetail&articleid=366. Konuyla ilgili olarak verilebecek ikinci rnek Tokyo saldrsnn zerinden bir ay sonra, 19 Nisan 1995 tarihinde, Oklahoma ehri Alfred P. Murrah Federal Binasna gerekletirilen bombal saldrdr. Olayda 19u ocuk olmak zere 168 insan hayatn kaybederken 853 insanda eitli ekillerde yaralanmtr. Patlamann sabah saatlerinde gerekletirilmesi daha byk bir can kaybn nlemitir. Saldrda bina kullanlmaz hale gelirken evrede bulunan 324 civarnda bina zarar grrken 55 millik blgede rihter lei ile 6 iddetinde sarsnt hissedilmitir.62 Saldr devlet kart silahl bir oluumun sempatizanlar olan Timothy McVeigh, Terry Nichols ve Michael Fortier tarafndan, ABD'nin Krfez savandaki tutumuna tepki olarak gerekletirilmitir.63 Amonyum nitrat ve petrolden imal edilen patlayc klasik ve kolaylkla yaplabilecek amac bir ve patlaycdr. uygulama Bu alan olay snrlar ulusal asndan terrizme deerlendirildiinde; nedeniyle

kapsamnda, ama asndansa ykc terrizm olarak deerlendirilebilir.

62

ABD Adalet Bakanl Resmi nternet Sitesi, Bombing of the Alfred P. Murrah Federal Building, Eriim: 24 Nisan 2007, http://www.ojp.usdoj.gov/ovc/publications/infores/respterrorism/chap1.html. 63 Anadolu Trk nterneti, Eriim: 24 Nisan 2007, http://www.atin.org/detail.asp?cmd=articledetail&articleid=367.

22

Kaynaklar: 19 Nisan 1995 tarihinde Oklahoma ehri Alfred P. Murrah Federal Binasna gerekletirilen bombal saldrdan grnmler. Eriim: 24 Nisan 2007, 1.Resim (Sol) : http://www.nandotimes.com/nt/images/okcity/ntp2g.html 2.Resim (Sa) : http://www.britannica.com/eb/art-71964?articleTypeId=1 3.Resim (Alt) : http://en.wikipedia.org/wiki/Oklahoma_City_bombing Son olarak verilecek rnek ise 11 Eyll saldrlardr. 11 Eyll 2001 tarihinde; Boston-Los Angeles seferini yapan United Airlinesa ait 175 sefer sayl yolcu ua, Boston-Los Angeles seferini yapan American Airlinesa ait 11 sefer sayl yolcu ua, Newark/N.J.-San Francisco seferini yapan United Airlinesa ait 93 sefer sayl yolcu ua ve Washington-Los Angeles seferini yapan American Airlinesa ait 77 sefer sayl yolcu ua kalklarndan hemen sonra karlarak, 11 sefer sayl uak ile 175 sefer sayl Dnya Ticaret Merkezine arptrlm, 77 sefer sayl uak Pentagagona drlm, 93 sefer sayl uak ise yolcularn hava korsanlar ile mcadelesi srasnda hedefine varamadan Pennsylvaniaya dmtr.64 Saldrlar sonucunda; Pentagonda grevli 125 kii, uaklarda bulunan 256 yolcu ve mrettebat ile Dnya Ticaret Merkezindeki 2600den fazla insan yaamn

64

11 Eyll Haberleri Sitesi, Eriim: 24 Nisan 2007, http://www.september11news.com/AttackImages.htm.

23

yitirmitir.65 Amerika 911 Ulusal Komisyonuna gre eylemlerin gerekletirilmesi iin 400.000500.000 Dolarlk bir maliyet sz konususu olup bu maliyetin 270.000 Dolardan fazlas ABDde harcanmtr.66 11 Eyll saldrlar kullanlan yntem asndan gnmze kadar rnei bulunmayan bir terr eylemidir. Bu saldrlarn ardndan artk terrn ara olarak sadece bilinen ve ksmen tespit edilebilen yntemleri deil bunun yannda beklenmedik ve toplumu daha fazla tedirgin eden aralar kullanaca aklk kazanmtr. erik asndan kitle imhasna ynelik bu saldrlar, snrlar asndan deerlendirildiinde uluslararas terrizme rnek tekil ederken, amalar asndan da devlete veya siyasal sisteme kar terrizm trne bir rnek olarak gsterilebilir.

Kaynak: 11 Eyll 2001 tarihinde Amerikada gerekletirilen terrist saldrlardan grnmler. Eriim: 24 Nisan 2007, http://www.september11news.com/AttackImages.htm. Sonu olarak kitle imhasna ynelik uygulamalar, yeni sistemde, asimetrik bir atma arac olarak, ayn zamanda terrist rgtlerin amalarn gerekletirmede daha etkili bir yol olarak karmza kacaktr. Bu tarza ynelime kar tek nlem ve
65

9-11 National Commission on Terrorist Attacks upon the United States, Final Report of the National Commission on Terrorist Attacks Upon the United States, Eriim: 24 Nisan 2007, www.gpoaccess.gov/911/pdf/execsummary.pdf. 66 y.a.g.r.

24

zm ise lkelerin terrizmle mcadalede gerekletirilecei uyumlu, etkin ve samimi ibirlii olarak gzkmektedir.67 1.2.3.2. Narko Terrizm

Narkoterrizm kavram ilk olarak 1983 ylnda, eski Peru Devlet Bakan Fernando Belaunde Terry tarafndan, Peru narkotik polislerine yneltilen terrist eylemler ile uyuturucu tacirlerinin devlet politikalar veya toplumu etkilemek maksadyla kazanmtr. Narkoterrizm bugn, terr rgtlerinin eylemlerini finanse etmek iin uyuturucu ticaretini kullanmas ve bu ticareti hedef gzetmeksizin ulaabilen her yere tamas ya da bu ticareti yapan odaklar vergilendirme, maddi destek karlnda koruma ekillerini de kapsamaktadr.69 2000 yl ierisinde dnya genelindeki uyuturucu hammadesinin %70nin retildii Afganistanda Taliban tarafndan bu sektrn vergilendirilmesi70 ve korunmas71; Devrimci Kolombiya Silahl Kuvvetleri (FARC), Kolombiya Birleik Savunma Gleri (AUC) ve Ulusal Kurtulu Ordusu (ELN)nun dorudan uyuturucu ticaretinin ierisinde yer almas konuya verilebilecek en bilinen rnekler arasndadr.72 yaptklar eylemleri tanmlamak iin kullanlmtr.68 Gnmze gelindiinde ise kavram ifade edilen bu anlamn am ve daha da geni bir boyut

67

Paul Wilkinson ve Dierleri, Special Report: How Terrorism Ends,United States Institude of Peace, Eriim: 24 Nisan 2007, http://www.usip.org/pubs/specialreports/sr990525.pdf. 68 Wikipedia, Narcoterrorism, Eriim: 25 Nisan 2007, http://en.wikipedia.org/wiki/Fernando_ Bela%C3%BAnde_Terry. 69 Emma Bjrrnehed, Narco-Terrorism: The Merger Of the War on Drugs and the War on Terror, Global Crime, Vol.6, No.3-4, August 2004, ss.305-324. 70 Taliban ynetiminin sadece afyon yetitiriciliini vergilendirmekle kazand meblan yllk 40 milyon Dolar ile 50 milyon Dolar arasnda olduu bilinmektedir. Bu bilgi iin Bkz.: Nadir Shams, NarcoTerrorism, UC Berkeley, Model United Nations, Eriim: 25 Nisan 2007, http://www.ucbmunc.org/Conference/OIC1.pdf. 71 Deborah McCarthy, Narco-Terrorism: International Drug Trafficking and Terrorism - A Dangerous Mix, Eriim: 25 Nisan 2007, U.S. Department of Justice U.S.Drug Enforcement Administration, http://www.state.gov/p/inl/rls/rm/21129.htm. 72 Asa Hutchinson, Narco-Terror: The International Connection Between Drugs And Terror, U.S. Department of Justice U.S.Drug Enforcement Administration, Eriim: 25 Nisan 2007, http://www.usdoj.gov/dea/speeches/s040202.html.

25

te taraftan terr rgtleri ya da terr ve uyuturucu ticaretini kombine ederek kendi politik ve finansal amalar iin kullananlar, bu denli karl ve youn bir yasad faaliyetin yrtlebilmesi iin kamu alanlarna da ynelmektedir. Bilinen en nl narkoterrist Pablo Escobarn Medellin Karteli73 olarak bilinen Kolombiya hkmetinin politikalarn deitirmeye girimekten birok siyasinin, hkimin, polisin ve vatandan ldrld silahl saldrlara kadar uzanan kirli uygulamalar narkoterrizmin bu boyutunu da gzler nne sermektedir.74 Sz konusu bu alm organize su olarak uyuturucu ticareti ile terrizmi aralarndaki iliki ve ekileimin asndan deerlendirmeyi gerektirmektedir. Genel olarak ifade etmek gerekirse, birbirinden byk lde farkllk arz eden organize su rgtleri ile terrist rgtler ortak payda olan finansal kar erevesinde gl ve youn bir ibirlii ierisindedir.75 Narkoterrizm kapsamnda PKK terr rgt uluslararas anlamda kabul gren bir su rgtdr. Birlemi Milletler Uyuturucu Kontrol Programnca 29 Haziran03 Temmuz 1998 tarihleri arasnda Beyrut'da yaplan konferansn deerlendirme raporunda; Narko-Terr organizasyonlarnn birbirleri ile ve dier su gruplar ile ok ak ilikileri olduu vurgulanm ve rnek olarak PKK terr rgt gsterilmitir.76 Amerika Birleik Devletleri Adalet Bakanl Uyuturucu ile Mcadele Ynetimi tarafndan yaplan incelemelerde ise PKK terr rgtnn Trkiyenin gneydou blgesinde uyuturucu sevkiyatn vergilendirdii ve uyuturucu ticareti yapanlar koruma altna ald ifade edilmektedir.77 Bu kurula gre, PKKnn Sovyetler Birliinin dalmas ile birlikte finansal adan ortaya kan boluu Narkoterrizm kapsamna giren faaliyetlerle dolduru ifade edilmektedir.78 Bu

73

Pablo Escobar ve Medellin Karteli hakknda ayrntl bilgi iin baknz: Narco-terrorism, Eriim: 26 Nisan 2007, http://www.gypsylounge.com/x/sam/history_lesson/col2.htm. 74 Steven W. Casteel, Narco-Terrorism: International Drug Trafficking and Terrorism - A Dangerous Mix, U.S. Department of Justice U.S.Drug Enforcement Administration, Eriim: 26 Nisan 2007, http://www.usdoj.gov/dea/pubs/cngrtest/ct052003.html.
75

Alex Schmid, International Summit on Democracy, Terrorism and Security, Eriim: 26 Nisan 2007, http://english.safe-democracy.org/causes/links-between-terrorism-and-drug-trafficking-acase-of-narcoterrorism.html. 76 zcan SEZER, Narko-Terrizm ve Organize Sulara Bir Bak, Eriim: 26 Nisan 2007, http://www.caginpolisi.com.tr/1/19.htm. 77 Asa Hutchinson, DEA Congressional Testimony, U.S. Department of Justice Drug Enforcement Administration, Eriim: 26 Nisan 2007, http://www.usdoj.gov/dea/pubs/cngrtest/ct031302p.html. 78 Larry Johnson, Target America: Traffickers, Terrorists & Your Kids, a National Symposium on Narco-Terrorism, U.S. Department of Justice Drug Enforcement Administration, Eriim: 26 Nisan 2007, http://www.usdoj.gov/dea/ongoing/symposium_transcript.doc.

26

yaklam

ise

yeni

dnya

sisteminin

rgte

yansmalar

kapsamnda

deerlendirilmektedir. 1.2.3.3. Medyatik Terrizm

inde bulunduumuz yzylda kitle iletiim aralarnda meydana gelen gelimenin doal sonucu olarak, terrizmin medya zerindeki yansmalar da incelenmeye balanmtr. Medyatik terrizmin tanmlanmas iin ilgili literatr tarandnda karlalan sonu, kavramn daha ok terrizmin medya aralarnda yer almasnn sonular ile ilgilidir. Oysa gnmzde daha da ileri gidilerek terr rgtleri tarafndan kurulan ya da himaye edilen medya araalar bulunmaktadr. Bu nedenle konuyu ele alrken her iki noktaya da deinilecektir. lk olarak deinilecek konu terr eylemlerinin medya aralarnda yer almasnn yaratt sonulardr. Bu konuyu aklamadan hemen nce belirtmek gerekir ki terrizmin temel hedefi, eyleme maruz kalan kurban deil ok daha fazlas olan kitlelerdir.79 Brian Jenkinse gre; bir terr eylemi tiyatroya benzetilirse bu tiyatronun reklmn en iyi yapacak olan da phesiz medyadr. Dolaysyla terr olaynn sonucunda meydana kan sonu mnferit anlamda pek de anlam tamazken, bu eylemin kim tarafndan, ne maksatla yapldnn kamuoyuna ifadesi ok fazla anlam tamaktadr.80 Bir baka bak asyla terrizm, terrist, kurban ve hedef kitleden oluan kutuplu bir ilikidir. Bu ilikide terrist ve kurbann nc kutup olan hedef kitle ile buluturulmasnda iletiim roln stlenen vasta ise medyadr.81 Medya ve terrizm arasnda nemli bir ba vardr. Bu ba madyann terre destek vermesi anlamndan ziyade u ekilde ifade edilebilir: Yanl veya terr rgt tarafndan kurulan ya da finanse edilen medya hari olmak zere, dier medya kurulular ile terrizm arasnda ortak bir yaam ilikisi vardr. Bu ilikinin medya asndan deerlendirilmesinde medya, terr rgtnn deerlerini deil demokrasinin ve zgr toplumun temelindeki deerleri yani
79

haber alma

Paul Wilkinson, The Media and Terrorism: A Reassesment, Terrorism and Political Violence, Vol.9, No.2, Published By Frank Cass, London, Summer 1997, ss.51-64. 80 Brian Jenkins, International Terrorism, The Other World War, Rand Corporation, California, 1985, s.95. 81 Jrg Becker, The Media, Terrorism and a Culture of Peace, Eriim: 26 Nisan 2007, http://komtech.org/dokumente/50/50.pdf.

27

zgrln kullanr.82 Medyann bu tavr ise kendiliinden propaganda anlamnda deer kazanarak terrizmin asl hedefi olan kitlelere ulama amacna hizmet eder. Nihayetinde terrizm medyadan sesini duyurmasn, siyasi otorite ibirlii, sadakat ve uyumu beklemekte, medya ise daha zgr ve snrsz bilgi aktarmay istemektedir. Ortaya kan sonu ise zm zor bir bulmaca gibidir.83 Bir dier husus medyann terrizmle ilgili haberleri sunu ve ifade eklidir. Bu kapsamda byk medya kurulular terrle ilgili haberlerinde, terrizmi vurgulayarak propaganda yapmamak maksadyla eitli tedbirler alrken (sansr vb.), aksi ekilde hareket ederek yani herhangi bir filtreleme getirmeden haberi tamak suretiyle dikkatleri zerine ekmek isteyen baz medya kurulular bulunmaktadr. Bu tarz yayn yapan kurulular amalarn byk lde gerekletirirken terrizme daha ok hizmet etmektedir. BBC ve CNN televizyon kanallarnn Usame Bin Ladine ait grntleri sansrleyerek veya anlaml bir btn oluturmayacak ekilde izleyiciye sunarken, El Cezire televizyonunun bu grntleri orijinal haliyle yaynlamas (tarafszln ifade ederek) yakn gemiten konuya verilebilecek en iyi rnektir.84 Terrizmle ilgili haber ya da bilgileri ifade eklinde ise zerinde durulmas gereken konu kullanlan dildir. Kitle iletiim araalar kullandklar dil asndan duygusal ve etkileyici slup kullanan terristlerden etkilenebilmekte, bununla beraber siyasi otoritelerin Dolaysyla kulland yanstlan ya da belirledii kullanlan kalplarn dil dna kamamaktadr. haberde olay/eylemi

kamuoyuna daha net ve etkili olarak aktarabilecekken snrl kalmaktadr.85 Kitle iletiim aralarnn terrizmle ilikisinde deinilmesi gereken son nokta sistemin kendisinden kaynaklanan sorundur. ekli her ne olursa olsun iddet, youn ekilde medyada yer almakta, kitleler birbiri ardna sralanan bu olaylar arasndaki psikolojik dm fark edememektedir. rnein srailin Filistinli militinalarn bulunduunu dnd binay bombalamas sonucunda sivil yetikin ve ocuklarn ldne dair sunulan bir haberden sonra, terrist bir gtn gerekletirdii eyleme yer verilmesi otomatik olarak zihinlerde olaylar arasnda benzerlik kurulmasna ve
82

Wilkinson, a.g.m., ss.51-64. Raphael F. Perl, Terrorism, The Media, and the Government: Perspectives, Trends, and Options for Policymakers, Eriim: 26 Nisan 2007, http://www.fas.org/irp/crs/crs-terror.htm. 84 Becker, a.g.m. 85 Adam Lockyer, The Relationship Between the Media and Terrorism, Eriim: 26 Nisan 2007, http://rspas.anu.edu.au/papers/sdsc/viewpoint/paper_030818.pdf.
83

28

terrizm kavram ile meru otoritenin uygulamalarnn iddet ortak paydasnda sorgulamasna yol amaktadr. Dolaysyla sistemin kendisinden kaynaklanan bu soruna medya sadece araclk etmektedir.86 Medya terr ilikisinde literatrde deinilmeyen ve ikinci olarak yer verilecek konu, terr rgtleri tarafndan kurulan ya da himaye edilen medya araalarnn yaratt etkidir. Bu konunun yeteri kadar ele alnmaynn ya da iteratrde tam anamyla giremiyiinin nedeni ise byk lde terrizm konusunda yaanan tanmsal skntdr. Ksaca belirtmek gerekirse kimisine gre terrizm olarak tanmlanan eylem bir dierine gre zgrlk savadr. Dolaysyla, terr rgtnn propagandasn yapan ve isteklerini yerine getiren bir televizyon kanal, ezilen bir halkn meru hakk olarak grlebilmektedir. Trkiyenin Roj-TV ile yaad sre buna en bariz rnektir. Konunun uygulamasna son blmde detayl olarak yer verilecektir. 1.2.3.4. Etno-Dinsel Terrizm Terrizmin kavramsal aklamas esnasnda net olarak ifade edilmeyen, fakat bireyleri belirlenen ama etrafnda birletiren ve harekete geiren eitli motivasyon aralar bulunmaktadr. Siyasal bir ama etrafnda, su ve iddet ieren rgtlenme yaps ierisinde, dnyevi her trl tatminden uzakta bulunabilmek iin kullanlan bu motivasyon aralarndan en nemlisi ise phesiz sosyal, politik, etnik ya da dini manada sahip olunan ortak bir kimliktir.87 Bu kapsamda gelecee dnk yaplan ngrlerde ortak kan, en tehlikeli terrist rgtlerin etnik ve dini kimlik erevesinde motive edilen terr rgtleri olaca ynndedir.88 Souk Sava dneminde Sovyetler Birliinin gvenlik aralar arasnda yeralan ve ounlukla bu lkenin etkisi altnda bulunan politik amal terrist rgtlerin, bu yzyln bandan itibaren etnik ve dini kimlik erevesinde deiim gstermeye balamas ise szkonusu kaygy byk lde hakl klmaktadr.89

86

Norman Solomon, Six Months Later, the Basic Tool is Language, Eriim: 26 Nisan 2007, http://www.fair.org/media-beat/020307.html. 87 Lisa Andrews, Motivations for Terrorism, Eriim: 27 Nisan 2007, http://www.mc.maricopa.edu/dept/d46/psy/dev/Fall01/terrorism/motivation.html. 88 Marvin J. Cetron ve Owen Davies, The Future Face of Terrorism, Eriim: 27 Nisan 2007, http://www.wfs.org/cetron94.htm. 89 y.a.g.m.

29

Etno-dinsel

terrizmi

dierlerinden

daha

tehlikeli

klan

zellik

ise

eylemlerindeki iddetin sembolik hedeflerden ziyade byk kitlelere yneltilmesi ve dorudan yok etmeyi hedeflemesidir. Uzlamac tavr ya da askeri tedbirler ise bu tr rgtler iin zm getirmekten olduka uzaktr. 90 yle ki dinsel boyutta ama, dman ya da karanlk g olarak nitelenen kitleye Tanr adna sava vermektir.91 Etnik anlamda ise kendisini ve temsil ettii grubu tamamen yok etmeye alt dnlen, her trl zulm uygulad iddia edilen dmana kar varolmay srdrebilmek iin mcadele n plana karlrken, buna kar koymak ve misillemek iin her yol merudur.92 Dinsel terrizm erevesinde, mezhepler arasnda meydana gelen, rkl ieren ve tarikat temelli terrist faaliyetler de dinsel terrizm kapsamna alnmaldr. ii ve Snni rgtler ile Katolik ve Protestan rgtlerin kar mezhebe ynelik gerekletirdii terr eylemleri, Hizbullah terr rgtnn Trkiyede gerekletirdii eylemler, Ku Klux Klan adl rgtn Amerikada dini kullanarak beyaz rkn stnlne ynelik gerekletirdii terrist eylemler, Amy of God adl rgtn ecinsel oluumlara ve krtaj kliniklerine ynelik yapt terrist eylemler93, Aum Shinrikyo adl rgtn yenidnya dzenini kurmak iin giritii eylemler bu kapsamda rnek olarak verilebilir. Sovyetler Birliinin dalmasnn ardndan 2000li yllara kadar olan srete birok teorisyen; genel anlamda ulusal, komnal ya da etnik gruplarn bir devlet stats kazanabilmek amacyla giritikleri ve iddet ieren abalar ifade eden etnik terrn dinsel terre gre daha youn olacan dnm, yeni srete Batnn bu kapsamdaki ayrlma, toprak talepleri, otonomi ve self-determinasyon mcadeleleri ieren etnik terr ile mcadele etmek zorunda kalacan ngrmtr.94 Bu dncenin temelinde muhtmelen Balkanlarda meydana gelen olaylarn etkisi bulunmaktadr. rlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA) rgtnn 28 Temmuz 2005 tarihinde silah braktn ve faaliyetlerini demokrasi erevesinde siyasete
90

Tom O'Connor, Religious Terrorism, Eriim: 27 Nisan 2007, http://faculty.ncwc.edu/TOConnor/429/429lect13.htm. 91 Paul Wilkinson, The Strategic Implications of Terrorism, Eriim: 27 Nisan 2007, http://biblioteca.upeace.org/masters/documents/Wilkinson%201997.%20The%20media%20and%20ter rorism.pdf. 92 Cetron ve Davies, a.g.m., 93 Carroll Payne, Terrorist Motivation, Eriim: 27 Nisan 2007, http://www.globalterrorism101.com/articleTerroristMotivation.html. 94 Paul Wilkinson, Terrorism in Europe-Retrospect and Prospect, the World in Conflict, Janes Intelligence Review Yearbook, New York, 1996, s.59.

30

tayacan aklamas; 25 Mart 2006 tarihinde, ayrlk Bask rgtnn (ETA) srekli ve kalc atekes ilan etmesi gibi rnekler 2000li yllarda durumun farkl ynde gelieceini gstererek dinsel terrizmi daha n plana tamtr. 1.3. Souk Sava Sonras Uluslararas Terrizm 1.3.1. Uluslararas Terrizmin Deien Nitelikleri Kendini zamana ve koullara uyarlayan terrizm, sabit bir fenomen deildir.95 Terr rgtleri, gerek ideolojik yaplar gerek yntemsel aralar bakmndan bir dnm iindedirler. ki kutuplu sistemin sona ermesi ile oluan yeni uluslararas dzende, terrizmin de eline yeni olanaklar gemi ve terr artk devletleri aan uluslararas bir tehdit olma nitelii kazanmtr. Global sistemin ileyiinden bamsz bir ekilde ele alnamayacak olan terrizm olgusu,96 kresellemenin dinamiklerine ayak uydurarak gnmzde yeni bir boyut almtr. Martin Van Crevelde gre: Bugnn dnyasnda, zellikle ABD olmak zere birok lkeye olan tehdit, artk dier lkelerden gelmemektedir. Bunun yerine, devlet d kk grup ve organizasyonlar tehdit tekil etmektedir. Bu durumda, ya bunlar nleyecek gerekli tedbirleri alacaz, ya da modern dnya gvenliini kaybedecek ve srekli bir korku ierisinde yaayacak. 97 Uluslararas terrizmin yeni zelliklerinden biri din faktrnn n plana km olmasdr. 1968 ylnda dnyada hi dinsel terrist grup bulunmamaktayd. Modern anlamda ilk dinsel terr gruplarnn ortaya k ran devrimini takiben 1980 ylnda grlmtr. 1992de aktif 48 terr rgtnden 11i dinsel bir nitelik tamaktayken, 1995te 56 rgtten 26s yani yarya yakn dinsel bir ideolojiye sahipti. 98 Nitekim Souk Sava sonrasnn en etkili terr eylemlerinde hep dinsel bir motivasyonun varl gze arpmaktadr. Bunlar arasnda, 1993te New Yorktaki
95

John Arquilla, David Ronfeldt, Michele Zanini, Networks, Netwar, and Information-Age Terrorism, Countering the New Terrorism, (Yayna hazrlayan: Ian O. Lesser, vd.), Kaliforniya, RAND, 1999, s. 40. 96 Albert J. Bergesen & Omar A. Lizardo, Terrorism and Hegemonic Decline, Hegemonic Declines: Present and Past, (Yayna hazrlayanlar: Jonathan Friedman & Christopher Chase-Dunn), Political Economy of World-Systems Annuals, Vol: XXVI-b, Boulder, Paradigm Publishers, 2005, ss. 227-240. 97 Martin Van Creveld, In Wake of Terrorism, Modern Armies Prove to Be Dinosaurs of Defense, New Perspectives Quarterly, Vol: 13, No: 4, 1996, s. 58. Alntlayan: John Arquilla, vd., a.g.e., s. 42. 98 Bruce Hoffman, Terrorism Trends and Prospects, Countering the New Terrorism, (Yayna hazrlayan: Ian O. Lesser, vd.), Kaliforniya, RAND, 1999, s. 17.

31

Dnya Ticaret Merkezine dzenlenen saldr, 1995te Tokyo metrosuna Aum Shinrikyo tarikat tarafndan dzenlenen Sarin gaz saldrs, 1995te srail Babakan Yitzhak Rabinin Yahudi bir ekstremist tarafndan ldrlmesi, 1996da Kahirede Msrl slami militanlarn 18 Batl turisti ldrmesi, 1998de Kenya ve Tanzanyada ABD eliliklerinin bombalanmas sralanabilir. Gnmzde terrizmin bir dier zellii de terr eylemlerini gerekletiren amatrlerin saysnn giderek artmasdr. Gemite terrizm iin, sadece eyleme geme istei ve motivasyonu yeterli deildi; terristlerin gerekletirilecek eylem iin gerekli olan eitime, bilgiye ve silaha sahip olmalar gerekiyordu ve tm bunlar ancak terrist rgtlerin kamplarnda elde edilebiliyordu. Bugn ise, terr eylemleri iin gerekli aralar ve yntemler internet, el kitaplar ya da e-postalar vastasyla kolaylkla elde edilebilmektedir. Amatr terristler bu yolla profesyonel terr rgtlerinden daha ykc ve daha lmcl eylemler gerekletirebilme frsat bulmulardr. rnein, 1993te Dnya Ticaret Merkezine dzenlenen saldrda kullanlan patlaycnn, herkesin kolayca bulup alabilecei maddelerden hazrland ve maliyetinin 400 dolarn altnda olduu tespit edilmitir.99 Terrizmin gze arpan yeni eilimlerinden bir tanesi de, saldrlarn terrist gruplar tarafndan gitgide daha az stlenilmesidir. 1970lerin ve 1980lerin geleneksel tarzdaki terrist gruplar, eylemlerini neden ve hangi amala gerekletirdiklerini aklamakla kalmaz, zellikle etkili ve ykc bir saldr dzenlemekten gurur duyarlard. Oysa son yllardaki birok ciddi ve spektakler saldr sorumlu rgtlerce inandrc biimde stlenilmemitir. Bu eilim, baz terr rgtleri iin iddetin bir ara olmaktan ziyade kendi iinde bir ama haline geldiini gstermektedir. Saldrlar kamu nnde aklamak ve hakl gstermek yerine, rgt yeleri dnda kimseye hesab verilmeyen bu tr saldrlar, dinsel motivasyonlu terr rgtleri ya da etnik atmalarn barl zmn amalayan grmeleri sabote etmek ya da kesintiye uratmak isteyen terristler tarafndan zellikle kullanlmaktadr.100 ki kutuplu sistemin sona ermesiyle birlikte, terr rgtlerinin varln srdrebilecekleri orandaki dorudan devlet destei azalm, terr rgtleri yeni ve eitli para kaynaklarna ynelmilerdir. Bu kapsamda Souk Sava dneminde
99 100

Hoffman, a.g.m., 1999, s. 23. y.a.g.m., s. 28.

32

zellikle iki sper g ve bunlarn blgesel mttefiklerinin terre dorudan ya da dolayl verdikleri destek byk lde sona ermitir. Bu nedenle terr rgtleri maddi destek iin uyuturucu kaaklna, etnik diasporaya, gmenlere ya da ayn dine mensup topluluklara ynelmitir. Bu noktada hemen belirtmek gerekir ki, kutupsuz sistemde terr rgtlerine verilen destein, zellikle finansal adan, miktar azalrken stratejik ve siyasal adan destekleyen saysnda greceli olarak art olmutur. PKK terr rgtne verilen devlet desteinin saysal olarak artmas, fakat bu destein snrl seviyede tutulmas konuyla ilgili en arpc rneklerden birisidir. Devlet desteindeki terrizmin azald ynndeki gr savunanlardan Brian Jenkinse gre, destein azalmas terrist hareketler zerindeki etkinin ve haberalma kaynaklarnn da azalmas anlamna gelmektedir. Nitekim, 11 Eyll 2001deki saldrlarn hazrlklar hakknda ne Amerikan istihbarat ne de baka lkelerin kaynaklar nceden bilgi edinebilmilerdir.101 Ayn grteki Xavier Raufere gre de, Souk Savan sona ermesiyle birlikte devletlerin terrizme salad finansman byk lde ortadan kalkm, bu da terr rgtlerini kontrol etmeyi ve eylemleri nceden kestirebilmeyi olanaksz klmtr. Xavier Raufer, ayrca, bu durum sonucunda terr rgtlerinin maddi kaynak salamak iin zellikle uyuturucu kaakl gibi aralara yneldiklerini saptamaktadr.102 Dier yandan, devlet desteinin sradan terrist gruplar zerinde bir arpan etkisi yarattn belirten Bruce Hoffman, yakn gelecekte devletlerin konvansiyonel sava stratejisi yerine dman devletlere kar terr gruplarndan daha fazla yararlanacaklarn savunmaktadr. Bruce Hoffmana gre, Irakn Kuveyti igali ardndan oluturulan BM destekli uluslararas koalisyon, devletleri komu ya da rakip devletler karsnda terrist gruplara destek vererek amalarna daha gizli bir ekilde ulamaya sevk etmitir.103 Terrizmin bu ekilde kullanlmas, terristlerin eline byk lojistik ve istihbarat kaynaklar vermekte, el altndan destek salayan devletler ise uluslararas yaptrmlardan kama frsat bulmaktadr. ABDnin terrizme destek veren lkeler listesinde halen Kba, ran, Irak, Libya, Kuzey Kore, Sudan ve Suriye bulunmaktadr.

101

Brian M. Jenkins, The New Age of Terrorism, The McGraw-Hill Homeland Security Handbook, The McGraw Hill Companies, 2006, s. 122. 102 Xavier Raufer, New World Disorder, New Terrorisms: New Threats for Europe and the Western World, 1999, Eriim: 15 Nisan 2007, http://www.xavier-raufer.com/english_7.php 103 Hoffman, a.g.m., 1999, ss. 14-15.

33

Terr eylemlerinde meydana gelen deiim, uluslararas terrizme kar yeni gvenlik anlaylarn da beraberinde getirmitir. Tehdidi esas alan geleneksel yaklam, dmann niyetlerini ve yapabilirliklerini dikkate almaktayd. Bugn ise, terrist saldrya maruz kalabilecek zayf noktalar saptanp varsaymsal bir felaket senaryosu hazrlanmaktadr. Bu yaklam, terristlerin nkleer bir bombayla tm bir ehri yok edebilecekleri, uaklar bir lkenin belli bal ekonomik ya da siyasi merkezlerine drebilecekleri, zehirli gazlarla kitleleri ldrebilecekleri bir ortamda, terrist saldrlarn sonularn nceden tahmin etme ve ona gre tedbirler alma olanan vermekte, fakat bir yandan da terristlerin tam da yaratmaya alt korku ve panik ortamn yaygnlatrmaktadr.104 1.3.2. Uluslararas Boyutta rgtlenme Gemiin geleneksel tarzda rgtlenmi terr gruplar bugnle

kyaslandnda daha kk apta rgtlenmeler olup, ye saylar da daha azdr. ABD Savunma Bakanlnn verdii saylara gre, Japonyadaki Kzl Ordunun hibir zaman 20 ya da 30dan fazla yesi olmamtr. Kzl Tugaylar ise 50 ila 75 terristten olumaktayd. IRA ve ETA bile en fazla 200 ila 400 eylemciden oluuyordu. Bugn ise, Usame bin Ladenin bir arsyla dnya genelinde 4000 5000 eitimli terristin harekete geirebilecei tahmin edilmektedir.105 Souk Sava dneminde terrizm, belirli siyasal, toplumsal ya da ekonomik hedefleri olan, ak bir komuta ve kontrol yapsna sahip ve kolayca tanmlanabilir bir rgte mensup terristler tarafndan gerekletirilmekteydi. Japonyada Kzl Ordu, Almanyada Kzl Ordu Fraksiyonu ve talyada Kzl Tugaylar gibi radikal solcu rgtler kadar, IRA ve ETA gibi etnik milliyeti terrist hareketler de bu geleneksel terrist grup tipine uymaktayd. Amalar ve motivasyonlar ne olursa olsun, ideolojileri ve niyetleri en azndan anlalr bir nitelikteydi. Bugn ise, belirli ve ak talepleri olan ve yapt eylemleri stlenip gerekelerini aklayan rgtler yerine, daha az anlalr ideolojik motivasyonlara ve daha gevek bir rgtsel yapya sahip gruplar ortaya kmtr.106 Bu yeni rgtlenme tarz, geleneksel hiyerarik yap yerine daha adem-i merkeziyeti bir yapya dayanmaktadr. Terr rgtleri, bilgi ann getirdii deiimlere ayak uydurmak suretiyle, internet a (network) tarz bir
104 105

Jenkins, a.g.m., s. 120. Hoffman, a.g.m., 1999, s. 10. 106 Hoffman, a.g.m., 1999, s.9.

34

yaplanmaya gitmektedirler.107 Sk hiyerarik yaplanmann yerini gitgide daha organik, daha esnek ve liderin rolnn azald rgtlenmeler almaktadr. dnyasnda byk irketlerin, brokrasiye alternatif olarak kullanmaya baladklar ve daha verimli bulduklar a tarz yaplanma, artk terr rgtleri tarafndan da kullanlmaktadr. Nitekim Brian Jenkinsin belirttii gibi, 60 kadar lkede balantlar bulunan ve 20 kadar lkede eylemler gerekletirebilen El Kaide rgt, uluslararas irket modelini kendine rnek alan ve a tarz rgtlenmeye dayanan ilk terrist gruplardan biri olmutur.108 1.3.3. Eylemlerdeki iddetin Dozu Terr eylemlerindeki iddetin dozu ve bu eylemlerde lenlerin says Souk Sava sonras dnemde hzla artmtr. 1970lerde en kanl olaylarda lenlerin says onlarla ifade ediliyordu. 1980lerde bu say yzlerle ifade edilir oldu. 11 Eyll 2001 saldrlarnda ise 3000e yakn kii hayatn kaybetti. Gnmzde artk yzbinlerce kiinin yaamn yitirebilecei olas terrist saldr senaryolar zerinde durulmaktadr. Brian M. Jenkinsin ifade ettii gibi, eskiden terristlerin amac ok kiiyi ldrmek deil, eylemlerinin ok kii tarafndan bilinmesi ve izlenmesiydi; bugn ise artk terristler hem olabildiince ok kii tarafndan izlenmeyi hem de olabildiince ok kiiyi ldrmeyi amalyorlar.109 Dnyadaki terr eylemlerinin toplam says 1990larda dmekle birlikte, lm ya da yaralanma ile sonulanan terr eylemlerinin orannda art meydana gelmitir. 1991 ylnda lmle sonulanan terrist saldrlarn oran % 14 iken, bu oran 1992de % 17,5, 1993te % 24, 1994te % 27 ve 1995te % 29 olmutur.110 Souk Sava sonrasnda, lm ya da yaralanma ile sonulanan uluslararas terr saldrlarnn says ise % 17 orannda artmtr.111

107 108

John Arquilla, David Ronfeldt, Michele Zanini, a.g.m., 48. Jenkins, a.g.m., s. 123. 109 Jenkins, a.g.m., s. 118. 110 Hoffman, a.g.m., 1999, s. 12. 111 Walter Enders & Todd Sandler, Transnational Terrorism 1968-2000: Thresholds, Persistence, and Forecasts, Southern Economic Journal, Vol: 71, No: 3, 2005, ss. 467-483.

35

ekil 1: 1991-1996 Arasnda Dnyadaki Terr Eylemlerinin Yllara Gre Dalm.

1.3.4. Terrizmin Deien Niteliinde Teknoloji ve Siber Terrizm Gnmzde hzla gelien teknoloji, yeni oluan uluslararas dzenin dinamikleri sayesinde, herkes iin eriilebilir hale gelmitir. Bunun belki de en iyi rnei, giderek yaygnlaan bilgisayar ve internet kullanmdr. Kreselleme olgusunun artk ayrlmaz bir paras olan internetle birlikte bireylerin bilgiye eriimi kolaylarken, bir yandan da yeni gvenlik tehditleri ortaya kmtr. Devletlerin ve kurumlarn bilgisayar sistemlerini ve alarn youn bir ekilde kullanmaya balamas, siber alanda gerekletirilecek saldrlara ak hale gelmelerine neden olmutur. Teknolojik terr ya da siber terrizm olarak adlandrlan ve terristlerin eline yeni aralar ve olanaklar veren bu yeni tehdit biimi, uluslararas terrizmin en gelimi biimi olarak nitelendirilebilir. Teknolojik terr yeni bir terrist tanmlamas da gelitirmitir. yi eitilmi ve bilgisayar teknolojisini iyi kullanabilen bu tarz terristleri beyaz yakal terristler olarak tanmlamamz mmkndr. Teknolojik terr; terristlerin yakalanma riskini azaltmakta, bilgisayarlar eyleme kar korunmasz hedeflere
112

dnmekte

ve

terrist

can

gvenliini

tehlikeye

atmamaktadr.

Siber terristler, internetten iki farkl ekilde yararlanabilirler. Birincisi, terrizmin yaygnlamasn salamak amacyla interneti sadece bir ara olarak kullanabilirler. eitli terr rgtlerine ait propaganda niteliindeki internet siteleri
112

. Rengin Gn, Uluslararas Terrizm: Dnya Savann Yeni Boyutu, Dokuz Eyll niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, Cilt: 2, Say: 4, 2000, ss. 85-86.

36

buna rnek olarak verilebilir. kincisi, terrist saldrlarn bizzat internet zerinden gerekletirilmesi eklindedir. rnein, 1999 ylnda Kosovadaki sava srasnda Srp sempatizanlar hem e-posta bombardman hem de virslerle NATOnun bilgisayarlarn hedef almlardr.113 Siber terrizmin, terrizm ile siber alann bir araya gelmesinin bir sonucu olduunu belirten Dorothy Denning ise, daha dar kapsaml bir siber terr tanm vermektedir: Siber terrizm, siyasal ya da sosyal amalar dorultusunda bir hkmeti ya da halk yldrmak ya da zorlamak amacyla bilgisayarlara ve bilgisayarlarda depolanan bilgilere kar dzenlenen yasad saldr ya da saldr tehdidi olarak anlalmaktadr. Ayrca, siber terrizm kapsamna girmesi iin, bir saldrnn kiilere ya da mlke kar iddet iermesi, ya da en azndan korku yaratmaya yetecek zararla sonulanmas gerekmektedir. 114 Konvansiyonel terr taktiklerine kyasla maliyeti ok daha dk olan ve fazla elemana ihtiya duymayan siber terrizm, sonular asndan ok daha ykc olabilmektedir. Birka bilgisayarla tm bir lkenin savunma altyapsn ya da ekonomisini kertme gcne sahip olabilecek siber terristler, kreselleen dnyada terrizmin yeni bir boyutu olarak karmza kmaktadr. 1.3.5. ntihar Saldrlarnda Meydana Gelen Deiim Souk Sava sonras dnemde terr rgtlerinin giderek artan bir oranda intihar saldrlar gerekletirdii ve bu tip terr eylemlerinin saysnn hzla artt grlmektedir. Bu dnemde intihar saldrlarna maruz kalan lkelerin banda Lbnan, srail, Sri Lanka, Hindistan, Pakistan, Afganistan, Yemen, Trkiye, Rusya, Irak ve ABD gelmektedir. 20002004 yllar arasnda 22 lkede 472 intihar saldrs 7000den fazla kiinin lmne ve on binlerce kiinin de yaralanmasna yol amtr. ntihar eylemlerinin terrist gruplar tarafndan bir yntem olarak kullanlmas zellikle 11 Eyll 2001 tarihinde New Yorktaki kiz Kulelere yaplan saldr ile artmtr. Nitekim, 1968den beri grlen intihar saldrlarnn % 80i 11 Eyll 2001den sonra gereklemitir.115

113

Clive Walker, Cyber-Terrorism: Legal Principle and Law in the United Kingdom, Penn State Law Review, Vol: 110:3, 2006, ss. 633-635. 114 Dorothy E. Denning, Cyberterrorism, 2000, Eriim: 15 Nisan 2007, http://www.cs.georgetown.edu/~denning/infosec/cyberterror.html.

37

ekil 2: Dnyadaki ntihar Saldrlarnn Yllara Gre Dalm

ekil 3: 2001-2005 Yllar Arasnda Dnyadaki ntihar Saldrlar

Esas amac panik yaratmak, halkn moralini bozmak ve direncini krmak, azami dzeyde zayiat verdirmek olan bombal intihar eylemi, eylemcinin lmne bal olarak gerekletirilen operasyonel bir eylem eididir.
116

Robert Papee gre

intihar terrizmi, akld ya da tmyle fanatizme dayal bir eylem olmaktan ziyade,

115

Scott Atran, The Moral Logic and Growth of Suicide Terrorism, The Washington Quarterly, Vol: 29, No: 2, 2006, ss. 127-147. 116 Suat Bege, Ynetimde Kresel Tehdit: Terrizm ve Bombal ntihar Eylemi, Stratejik Aratrmalar Dergisi, Say: 8, Eyll, 2006, s. 3.

38

kendine zg stratejik bir manta sahiptir.117 ntihar saldrlarn dzenleyen terrist rgtler asndan ele alndnda, bu saldrlar belirli siyasi hedeflere ulama gayesi tamaktadr. Dolaysyla intihar saldrlar fanatik bireylerin rastgele eylemleri olarak deil, rgtl bir grubun siyasi bir amac gerekletirmek iin kulland bir yntem olarak deerlendirilmelidir. ntihar saldrlarnn nemli bir zellii de, saldrgann, kendisiyle birlikte, mmkn olan en fazla sayda insann lmne yol amay hedeflemesidir. Bir devlet ya da siyasi otorite zerinde bask kurma ve zorlama her trl terrizmin ortak amac olmakla beraber, Robert Papee gre en saldrgan terr biimi olan intihar terrizminin balca amacn oluturmaktadr.118 Gnmzde intihar saldrganlarnn belirli bir profili bulunmamaktadr. Yakn zamana kadar eitimsiz, isiz ve toplumdan soyutlanm kiiler olarak deerlendirilen intihar terristleri, artk topumun her kesiminden kabilmektedir. Eitimli ya da eitimsiz, evli ya da bekr, kadn ya da erkek, eitli yaam tarzlarna ve inanlara sahip insanlar intihar saldrsnda bulunabilmektedir. Bu durum, terristlerin nceden tespit edilmesini ve bu tr saldrlarn nlenmesini de gletirmektedir. Trkiyede PKK Haziran-Ekim 1996 arasnda 3 intihar saldrsnda bulunmu, bu saldrlar sonucunda 17 kii yaamn yitirmitir. Abdullah calann yakalanndan sonra, Mart-Austos 1999 arasnda da yine ayn rgt tarafndan 6 intihar saldrs gerekletirilmitir.119 Usame bin Ladinin, Irak ve Afganistanda savaan Avrupal devletleri hedef gstermesinin ardndan, 20 Kasm 2003 tarihinde stanbulda ngiliz Konsolosluuna ve HSBC Bank Genel Mdrlk binasna bombal intihar saldrlar dzenlenmi, BDA-C ve El Kaide adna stlenilen her iki saldrda toplam 27 kii hayatn kaybetmitir.120

117

Robert A. Pape, The Strategic Logic of Suicide Terrorism, American Political Science Review, Vol: 97, No: 3, Austos 2003, ss. 1-19. 118 y.a.g.m., ss. 3-4. 119 y.a.g.m., s. 6. 120 Hrriyet Gazetesi, 20 Kasm 2003, Eriim: 24 Nisan 2007, http://dosyalar.hurriyet.com.tr/istanbulda_teror/default.htm.

39

Kaynak: 20 Kasm 2003 tarihinde stanbul Leventte HSBC Bank Genel Mdrlk binasna dzenlenen bombal intihar saldrs sonrasnda oluan grnt. Eriim: 20 Nisan 2007, http://www.ntvmsnbc.com/news/patlamalar.htm.

40

KNC BLM K KUTUPLU SSTEM SONRASI TRKYEDE TERRZM VE KRDSTAN PARTS

2.1. PKK Terr rgtnn Kurulu Amac ve Yeni Dnya Sistemine Adaptasyonu PKK Krt mikro milliyetilii faaliyetlerinin bir devam olarak ksa vadede, szde Kuzey Krdistan eklinde tanmladklar Dou ve Gneydou Anadolu Blgelerini Trkiyeden ayrmak, uzun vadede Suriye, ran ve Irak topraklar zerinde bulunan szde Byk Krdistann dier paralaryla birlemek suretiyle Bamsz Birleik Demokratik Krdistan devletini oluturmak amac ile kurulmutur.121 rgt iki kutuplu sistemin sona eriine kadar olan srete, kurulu amacnda ve stratejisinde belirgin bir deiiklik yapmamtr. Buna karn tekilatlanma, eylem tr, says ve rgte katlm asndan byk gelime gstermitir. PKK asndan kutupsuz dnyann ilk aamadaki anlam ise blge asndan ortaya kan belirsizlik olmutur. Fakat bu belirsizlik sreci ama anlamnda bir deiiklik yaratmam daha ok rgtn eylem stratejisini etkilemitir. yle ki rgtn bu dnemde yaplan 2. Konferansnda ilk defa toplumsal olaylara yneldii grlmektedir. Takip eden kongre ve konferanslarda ise bu ynde alnan kararlar gelitirilmi ve adm adm siyasallama abalar arlk kazanmtr. Nihayetinde 5. Kongre ile szde Srgnde Krt Parlamentosu (SKP) ve Med-TVnin kuruluu bu durumu zirve noktasna ulatrmtr. ki kutuplu sistem sonras srete rgtteki amasal deiim ise ancak Abdullah calann yakalanndan sonraki srete kendini gsterebilmitir. Bunun iki temel nedeni bulunmaktadr. lki Abdullah calann idam cezasna ynelik olarak izledii ve grnte blcl reddeden stratejisidir. Buna gre Abdullah calan ezilen bir halkn sesini duyurmak zere silahl bir rgt kurma yoluna bavurduunu
121

nan nal ve Can Polat, mralda Neler Oluyor, Apo-PKK ve Saklanan Gerekler, Ankara, 1999, s.9.

41

iddia etmi ve gelinen nokta itibariyle bu amacn baarldn savunarak artk demokratikleme srecine geilmesi gerektiini iddia etmitir. Amasal deiimin ikinci nedeni ise Abdullah calann merkeziyetiliinden kurtulan rgtn kendini gzden geirme ve sorgulamaya balamasdr. Tam bu srete meydana gelen kiz Kuleler olay ise adeta bir katalizr etkisi gstermitir. Bu olayn ardndan yeni dnya dzeni ierisinde en byk dman terrizm olarak ilan edilmi ve PKK da kanlmaz olarak yeniden deerlendirmeye alnmtr. Sonu olarak rgtn kurulu amac gnmzde daha da gelitirilmi ve Dou ve Gneydou Anadolunun verimsiz ve kurak topraklar yerine Trkiyenin tamamnn hedeflenmesi ekline dnmtr. yle ki nfus artnn (ok ocukluluun) teviki, batya g ederek nce kurtarlm semtler, ardndan ehre hkim olma ynndeki gayretlerin desteklenmesi belirgin olarak uygulanmaktadr. Abdullah calann, zellikle Avrupa nsan Haklar Mahkemesi sreciyle beraber, mraldan halklarn kardelii ad altnda Demokratik konfederalizm Trk ve Krt halknn kaderidir ya da iarmz, Demokratik Trkiye, zgr Krdistandr eklindeki sylemlerinin temelinde bu gerek bulunmaktadr.122 Bu dnemin yntemi ise, szde byk Krdistann Ortadouda her parasnn iinde bulunduu devleti eklinde demokratikletirerek belirlenmitir.123 te taraftan Irak Krtlerinin szde Krdistan Yurtseverler Birlii (KYB) lideri Celal Talabani vastasyla Irak ynetimine ortak olmas, liderliini szde Kuzey Krdistanl kadrolarn stlenecei Birlemi Krdistan idealini hemen hemen yok etmitir. Bu gelime de demokratik konfederalizm dncesini destekler tarzda bir zellik arz etmitir. konfederalizme ynelmesi

122

Abdullah calan, Deerli Krdistan Halk, 15 Austos 2003, Eriim: 20Ekim 2005, http://www.abdullah-ocalan.com/index1.htm. 123 Baki Gl, Krt Konfederalizmi, Gen Bak, etin Yaynlar, Yl: 4, Say:48, stanbul, Mart 2005, s.13.

42

2.2. Kongre ve Konferanslar Inda ki Kutuplu Sistemden Gnmze PKK Terr rgtnn Kuruluu ve Geliimi 2.2.1. rgtn Kurulu Aamas

PKK terr rgtnn kuruluu dnya genelinde genlik hareketlerinin byk art gsterdii 1970li yllara rastlamaktadr. Konuyla ilgili literatrde rgtn kuruluunun Abdullah calann liderliinde gerekletirildii konusunda genel bir kan bulunmaktadr. Bu yaklam doru olmakla beraber, balangta baz dernek ve kiilerin rgtn kuruluuna araclk ettii, fakat ilerleyen aamalarda Abdullah calan tarafndan sindirildii de nemli bir gerektir. PKK terr rgtnn temelleri Abdullah calann 19711972 yllar arasnda Ankara Siyasal Bilgiler Fakltesine balamasyla atlmtr. Abdullah calan ilk aamada sol eilimli rgtlerle, Krt grup ve derneklerle iliki ierisine girmi, bu oluumlar vastasyla evre edinmeyi baarmtr. Abdullah calan bu dnemde Mahir ayan ve arkadalarnn ldrlmesini protesto etmek maksadyla dzenlenen bir gsteri ve afak Bildirisi adl dergiyi datmak sular nedeniyle tutuklanm ve yedi ay Mamak cezaevinde tutuklu kalmtr.124 Cezaevi sreci Abdullah calann Trkiye i Partisi (TP), Proleter Devrimci Aydnlk (PDA) ve Trkiye Halk Kurtulu Partisi-Cephesi (THKP-C) gibi parti ve rgt mensuplaryla tanarak evresini daha da geniletmesini salam, ayrca sosyalizme ynelik bilgisini ve inancn arttrmtr.125 Devlet kartl ve rgtlenme fikirleriyle renimine geri dnen Abdullah calan bir sre aktif faaliyetlerin dnda kalm, bu srete kendisinden yaa kk ve hemerisi olan insanlar etrafna toplamtr. Abdullah calana gre rgtn kurulu aamasndaki en nemli adm bu dnemde ubuk Barajnda yaplan toplantdr.126 Toplant sonrasnda grubun byk bir ounluu Abdullah calann szde bamsz Krdistana ynelik radikal aklamalar ve kendi liderliini

124

Ahmet eme, Kansz Mcadelenin Kanl Yz, Psikolojik Harekat ve PKK, IQ Kltr Sanat Yaynclk, stanbul:2005, s.139.
125

PKK-6, Seme Rportajlar, Cilt 1, Abdullah calan-M. Ali Birand Rportaj, Trkiye Halkyla Eit ve Kardee Yaamaktan Yanayz, Weann Serxwebn, Say: 69, Kln, Aralk 1994. Fikret Bila, Satran Tahtasndaki Yeni Hamleler, Hangi PKK?, Ankara, 2004, ss.21-22.
126

Abdullah calan, Bir Halk Savunmak, etin Yaynlar, stanbul, 2004, s.253.

43

n plana kararak Benimle var msnz? eklindeki sylemleri nedeniyle kaybedilmi, kalanlardan da bir aratrma grubu oluturulmutur.127 Ksa bir sre sora 1974de Ankara Demokratik Yksek renim Dernei (ADYD) ya da bir baka adyla Ankara Milliyeti Demokratik Yksek renim Dernei ve ardndan Dou Devrimci Kltr Dernei kurulmutur.128 Arkadalar ile bu derneklerde faaliyet gsteren Abdullah calan bir yandan da Tunceli Kltr ve Yardmlama Dernei ile Tuzluayr Gzelletirme Dernei isimli Krt derneklerle ilikilerini arttrm ve szde bamsz Krdistan fikrinin propagandasn yapmak suretiyle liderlik istemini eyleme dntrmtr. Abdullah calana gre evre edinmek ve fikirlerini yaymak asndan legal grnml bu derneklerin byk faydas olmutur.129 rgtn kuruluunda nemli bir mihenk ta da (kimilerince rgtn kuruluu olarak kabul edilir) ayn yl ierisinde Ankara Tuzluayr semtinde Rza Altunun evinde yaplan toplantdr. Sz konusu toplantda artk rgtn amac ve ideolojisi konuulmaya balanm, ayrca Abdullah calann liderlik rol iyice belirginlemitir.130 1975 ylnda Abdullah calan ve beraberindeki grubun tavrn deitirecek olan ADYDnin kapatlmas olay gereklemitir.131 Kapatlmann ardndan kendilerine Krdistan Devrimcileri adn veren grup, bu noktadan sonra artk gizlilii esas almaya balam ve el altndan eleman kazanma faaliyetlerine arlk vermitir.132 Toplantlarn Dikmene tayan grubun yapt grmelerin en nemli sonucu, o gne kadar Trkiyede faaliyet gsteren Trk ve Krt sol rgtlerinin geleneksel yapsndan farkl bir oluuma gidilmesi ve yeni yaplanmann Ankarann dar kapsaml mcadele alanndan ziyade Blgeye intikal ettirilmesi olmutur.133 Abdullah calan gerek bu srete gerekse rgtn kurulmasndan sonra klasiklemi Leninist tarzdaki dergi-rgt-parti yaplanmas ve bu yaplanmann
127

smet G. mset, PKK Ayrlk iddetin 20. Yl, stanbul, 1993, s.14. Ahmet Cem Ersever, Krtler PKK ve calan, Ankara, 1993, s.40. mset, a.g.e., s.31. y.a.g.e., s.16.

128
129 130

131

Emin Demirel, Gemiten Gnmze PKK ve Ayaklanmalar, IQ Kltr Sanat Yaynclk, stanbul, 2005, s.116. 132 Atilla ehirli, Trkiyede Blc Terr Hareketleri, Burak Yaynclk, stanbul, 2000, ss.267-268. 133 mset, a.g.e., s.32.

44

sonucu olarak ortaya kan faaliyetlerin allm sonular yerine halka indirgenmi eylemleri savunmutur.134 Bu da beraberinde ksmen Leninist ksmen de Marksist bir ideolojiyi benimsemeyi getirmitir. Ortaya kan bu ideolojinin btn referans noktalar ise Souk Sava dnemi koullarnda biimlenmitir.135 Dikmen toplantsnn ardndan blgeye ynelme kapsamnda dokuz il belirlenmitir. Bunlar; Diyarbakr, anlurfa, Tunceli, Gaziantep, Mardin, Kars, Ar, Elaz ve Bingl illeridir.136 Ama rgt tantmak ve geniletmektir. Bu amac gerekletirmek iin eitimli genler ve blgede hali hazrda faaliyet gsteren irili ufakl rgtlerin tabanlar hedef alnmtr. Nitekim artk bir rgt haline gelen grup bunda baarl olmu, fakat ilk kayplarn da bu aamada vermitir (Haki Karaerin Kzl Yldz (Sterka Sor) rgt tarafndan ldrlmesi ve Kemal Pirin yakalanarak tutuklanmas).137 Abdullah calan rgtn tannma ve genilemeye ynelik gayretlerinin olumlu sonu vermesi zerine, tekilatlanmaya ynelik olarak, bir rgt program ve tz oluturma almalarna balamtr.138 Bu almalar Mehmet Hayri DURMU ile birlikte yrten Abdullah calan, 1977 ylnda PKK programn, ardndan 1978
139

ylnda

Krdistan

Devriminin

Yolu

isimli

Manifestosunu

hazrlamtr.

Ortaya kan manifesto orijinallii olmayan, klasik komnist parti

tzklerinin hemen hemen kopyas ve kurulu esaslarn belirtir tarzda olmutur.140 Manifestoya gre kurulacak partinin mcadele stratejisi, aralar ve yntemleri Marksist-Leninist felsefeye gre ekillendirilmitir.141

134

PKK-8, Seme Rportajlar, Cilt II. Erturul Krk ve Ragp Duran'n Kapatlan zgr Gndem Gazetesi Adna Abdullah calan'la Yaptklar Rportaj, Dirili Tamamland Sra Kurtuluta, Weann Serxwebn, Say: 76, Kln, Aralk 1995. 135 Murat Belge, Trkler ve Krtler: Nereden Nereye?, Birikim Yaynlar, stanbul, 1995, ss.383-384.
136 137

Abdullah calan, Bir Halk Savunmak, etin Yaynlar, stanbul, 2004, s.253.

emdin Sakka gre Haki Karaerin ldrlmesi burada ifade edildii gibi deildir. Bu olaylarn arkasnda Abdullah calan bulunmaktadr. Haki Karaer rgt ierisinde bilgi ve tecrbesiyle baskn bir kiilie sahiptir. Ayrca Trk kkenlidir. Bu nedenle calan, Karaeri kendisine rakip olarak grmektedir. Sakka gre Karaerin lmnden tamamen calan sorumlu olup bu olaydan sonra rgt ierisinde Trk kkenli militanlarn tavsiyesine balanmtr. Bknz. emdin Sakk, APO, ark Yaynevi, Ankara, 2005, ss.174-175. 138 ehirli, a.g.e., 2000, s.268.
139

Abdullah calan, zgrlk Kazanacak, Krt Sorununda Demokrasi ve Bar Manifestosu, Mem Yaynlar, stanbul, 1999 a; s.139.
140 141

Ahmet Aydn, Krtler, PKK ve Abdullah calan, Kiyap Yayn Datm, Ankara, 1992, s.49.

Abdullah calan, Krdistan Devriminin Yolu (Manifesto), Weanen Serxwebn, Say:24, Kln, Nisan1992.

45

Tam bu noktada, yani rgtn henz kurulu aamasnda derin eliki ve tutarszlklarnn olduunu ifade etmek doru olacaktr. Bunlardan ilki, Marksist ve Leninist ideoloji rkl ve etnik safla dayal bir siyaset anlayn dlarken PKKnn bu temel kabul ihlal etmesidir.142 te taraftan PKKnn zellikle krsal kesimdeki insanlar hedef alarak yapt din smrs ve sahte dindarlk duygular sergileyen propagandas, materyalist bir felsefe olan Marksizm ve onun siyasal alandaki uygulamas olan Leninizm ile ters dmektedir. Marksizm ve Leninizme gre din, sosyal hayat btnyle insan iradesiyle dzenleme ilkesine dayanan bir sapma ve sahte bilintir. Abdullah calann kendi azndan yapt parti tanmlamas ve bu partinin ortaya koyduu teoriye ynelik aklamalar da hayli ilgintir. Bu nedenle anlatma olduu gibi yer vermek doru olacaktr. O halde parti tanmlamamz bu zeletirilerin karln esas almaldr. Devlet odakl olmayan, iktidar ve sava yeni toplumsal dnmn merkezine koymayan bir tanmlama gerekir. Son snfl toplum sistemi olan kapitalizmin temelinde de iktidar ve sava olduuna gre, kapitalizmi amay hedefleyen bir partinin, iktidar ve sava da toplumun temelinden dlamas gerekir. Bu ancak toplumun komnal var olu ve demokratik duruunu demokratik, zgr ve eiti bir topluma dntrmeyle gerekleebilir. Bu unsurlar gz nne getirildiinde, parti tanmmz demokratik, zgr ve eiti topluma doru dnmeyi esas alan bir programla, bu programdan kar olan tm toplumsal kesimleri ortak bir stratejiye balayan, bata sivil toplum rgtlenmesi olmak zere -evreci, feminist, kltrel- geni bir rgtlenmeye ve eylem biimlerine dayanan, meru savunmay ihmal etmeyen bir taktii esas alan toplumsal hareketin kurmay rgtdr. Parti tanmmzn ieriine yn veren temel bak as olarak teorimize vereceimiz ad da, bu balamda olmak kaydyla yine eskiden olduu gibi bilimsel sosyalizm olabilir. Veya sosyal bilimin en kapsaml genellemesi olarak felsefe, toplumun zgrlk bilinci olarak ahlak ve dntrme iradesi demek olan politika lsnn ortak ifadesi olarak demokratik sosyalizm de denilebilir. Mhim olan ad deil ierik tanmlamasdr. Parti teorisiz olamaz, zihniyetsiz beden dnlemeyecei gibi teorisiz parti dnlemez. Teori bilimsel gelimenin en st genellemesini kapsamak kadar, ahlak ve toplumu dntrme iradesi olarak politikay bir sanat olarak kavramay iermek durumundadr. Partinin zihniyeti sosyal bilimi, ahlak ve politikay birlikte srekli kullanarak toplumsal dnm kendi kendine yryen bir olgu haline getirinceye kadar, kapitalist sistem altnda yaadka gereklidir 143
142

Erciyes niversitesi, PKK Gerei, Erciyes niversitesi Yaynlar, No:13, Kayseri, 1991, ss.31-34.

46

rgtn belirlenen tekilat ve ynetsel yaps ise dier bir elikidir. Bunun temelinde, ngrlen sisteme ramen btn hayati kararlarn Abdullah calan tarafndan alnmas ve muhaliflerin akla hayale gelmedik yntemlerle saf d braklmas bulunmaktadr. Terr rgtnn geldii bu nokta, kuruluunun ilk aamasn tamamlad nokta olarak kabul grmektedir. Dolaysyla bundan sonraki aamalar rgtn kongre ve konferans kararlaryla beraber izah edilecektir. 2.2.2. ki Kutuplu Sistem Srecinde PKK

2.2.2.1. PKKnn Kuruluu ve 1. Kongre (2627 Kasm 1978) Terr rgtnn parti program ve tznn kabul edilerek yeni oluumun rgt iinde ilan edilmesi, 2627 Kasm 1978 tarihlerinde Diyarbakrn Lice ilesine bal Fis kynde yaplan bir toplantyla gerekletirilmitir. Toplantda rgt, szde Krdistan Devrimcileri adn terk ederek szde Krdistan i Partisi (Partiya Karkeren Krdistan) adn almtr.144 Abdullah calan rgtn kamuoyuna duyurulmasn, almalarn tamamlanmasndan sonraya brakm ve bunu bir eylem sonrasnda gerekletirmeye karar vermitir. Bu toplant ayn zamanda rgtn birinci kongresi olarak kayda gemitir.145 Sz konusu toplantya, Abdullah calan, Cemil Bayk, ahin Dnmez, Mehmet Hayri Durmu, Baki Karaer, Mehmet Turan, Mehmet Cahit ener, Ferzende Taa, Ali Haydar Kaytan, Mazlum Doan, Hseyin Topgder, Ali Gndz, Sekine Cansz, Kesire Yldrm, Duran Kalkan, Ali etiner, Faruk zdemir, Abbas Gkta, Abdullah Kumral adl rgt elemanlar katlmtr. te taraftan kurucu ye olup da toplantya katlamayanlar ise; Mehmet Karasungur, Sedat Bilici, Abdullah Ekinci, Suphi Karaku, Resul Altnok ve Seyfettin Zourludur.146

143

Abdullah calan, PKKnn Tarihi, Ayn Zamanda Krt Toplumsal Yapsnda Byk Deiim ve Dnmlerin de Tarihidir, Eriim: 13 Eyll 2005, http://www.pkk.org/Komunar/SAYI-5/reberapo.htm. 144 nal ve Polat, a.g.e., 1999, s.43.
145
146

Aydn, a.g.e., 1992, s.50. Demirel, a.g.e., 2005, s.402.

47

Toplantda alnan kararlar genel olarak u balklar altnda toplamak mmkndr:147 a. Planl hazrlk dneminin balatlmas, b. Kadro azl, eitimsizlik ve yetersizliklerin giderilmesi, c. Yanl tutum sonucu halkn rgte kar tavr almasnn nlenmesi, d. D balant ve ilikilerin gelitirilme abalarna balanmas. Belirtilen bu kararlarn yan sra bir de eylem program hazrlanmtr. Programa gre:148 a. Gvenlik kuvvetleri ve istihbarat kaynaklaryla mcadele edilmesi, b. Trk Milliyetisi rgtler ve ileri gelenlerinin yok edilmesi, c. Dou ve Gneydou blgesinde yaayan nfuzlu ve popler kiilerin sindirilmesi, d. Gneydoulu milletvekilleri, belediye bakanlar ve airet ileri gelenlerine kar sava ilan edilmesi planlanmtr. rgt, kongrede alnan kararlar dorultusunda derhal eitli illerde hazrlk komiteleri oluturmaya balam ve balarna st dzey rgt elemanlar arasndan grevlendirmeler yapmtr. Bu kapsamda Partinin Merkez Yrtme Kurulunda Abdullah calan, Cemil Bayk ve ahin Dnmez yer almtr. Merkez Komite (MK)deki grev dalmnda ise; Genel Sekreterlie Abdullah calan, Genel Sekreter Yardmclna Cemil Bayk, Askeri Sorumlulua Mehmet Karasungur, rgtlenme Komitesi Sorumluluuna ahin Dnmez, rgtlenme Komitesi yeliine Hayri Durmu ve Baki Korkmaz, Yayn Sorumluluuna Mazlum Doan seilmitir.149 Hazrlk komiteleri ve dier kurulu faaliyetleri ile ilgili almalar, rgtn kamuoyuna ilan edildii 29 Temmuz 1979 tarihine kadar yaklak 8 aylk sre zarfnda gizlilik ierisinde devam etmitir.150 PKK, bu tarihin hemen ncesinde Hilvan ve Siverek blgelerinde youn olarak propaganda faaliyetlerine balam ve
147

Milli Gvenlik Kurulu Genel Sekreterlii, PKK Terr rgtnn Tz, Kendi fadesiyle PKK Kimdir, Ne Yapmak stiyor, MGK Yaynlar, No:3, Ankara, 1994, ss.3-22. 148 ehirli, a.g.e., 2000, s.269. 149 Nihat Ali zcan, PKK Tarihi, deolojisi ve Yntemi, ASAM Yaynlar, Ankara, 1999, s.42. 150 Emniyet Genel Mdrl, PKK, EMG sth.D.Bk.l Yaynlar, Cilt: 1, s:251.

48

dnemin Adalet Partisinden anlurfa milletvekili ve Dou Anadolunun tannan bir airet reisi olan Mehmet Celal Bucak kylleri smrmek ve hkmetle ibirlii yapmakla sulamtr. Sulama ve propaganda faaliyetinin ardndan rgt anlan tarihte Bucak ve beraberindeki Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Belediye Bakan Duru Avcya, Hilvan-Kurtba kynde bombal ve silahl saldr gerekletirilmi, saldrda Bucak ar yaralanrken babas ve olu hayatn kaybetmitir. Salih Kandal adl militann da hayatn kaybettii saldrda, PKKnn Kurulu Belgesi bilinli olarak olay yerinde
151

braklm

bu

sayede

rgtn

kamuoyuna

duyurulmas

hedeflenmitir.

PKK, Bucaka yneltilen saldr ile yetinmeyerek dikkatleri zerine toplamak maksadyla, bir taraftan faist olarak nitelendirdii Devrimci Halkn Birlii, Halkn Kurtuluu, Devrimci Demokratik Kltr Dernei ve szde Krdistan Ulusal Kurtuluu gibi rgtlere, bir taraftan da zellikle Hilvan ve Siverek blgesindeki airetlerle kar saldrlarna devam etmitir. Bu saldrlarn nihayetinde ama byk lde gereklemi, fakat bir taraftan da rgt ierisinde rahatszlklara neden olacak boyutta kayplar verilmitir.152 Abdullah calan bu gelimelerin akabinde, hem rgt iindeki rahatszlklarn nne geerek toparlanmak, hem de propagandaya arlk vererek eleman temin etmek maksadyla militanlarn Mardin dolaylarna ekmitir.153 Abdullah calan srdrlen bu eylem ve tekilatlanma faaliyetleri ile ezamanl olarak kendisi ve rgt iin yeni bir dnem olan yurtd srecini de hayata geirmeye balamtr. Terr rgt eleba tarafndan yurtdna gei farkl zamanlarda farkl nedenlere dayandrlmtr. Fakat bunlardan en akla yatkn ve kabul grenleri unlardr: a. Elazda PKK Merkez Komite yesi ve genel rgtlenme sorumlusu ahin Dnmezin yakalanmas ve sorgu esnasnda rgtle ilgi tm bilgileri emniyet mensuplarna aktarmas ve Abdullah calan yakalatma giriimi,154

151

Hamza Kele, Nuh Mete Yksel ve Talat alk, Ankara Devlet Gvenlik Mahkemesi Cumhuriyet Basavclnn 26/04/1999 gn ve 1998/98 Esas Nolu ddianamesi, 1.Blm, ss.33-34. Ersever, a.g.e., ss.52-54.
152

Duran Kalkan, Silahl Mcadele Tarihimiz ve Komuta Sorunlarmz, Mahsum Korkmaz Akademisi Ders Notlar, HPG Basn rtibat Merkezi, Eriim: 14 Aralk 2005, www.hpg-online.com.
153 154

Aydn, a.g.e., 1992, ss.51-54. Cemil Bayk, Parti Tarihi, PKK Yayn, am, 1994.

49

b. Abdullah calann gvenlik gleri, airetler ve hemen her rgtle girilen atma ortam sonrasnda kendisini gvende hissetmemesi, c. D balant ve ilikileri gelitirmek, bu suretle rgt elemanlarnn zellikle askeri eitim almalarn salamak,155 d. 12 Eyll mdahalesi ncesinde kesin olmamakla beraber Bulgar Gizli Servisi tarafndan uyarlm olmasdr.156 Abdullah calan, Talabaninin yardmyla ve Ethem Akan adl rgt eleman vastasyla 4 Temmuz 1979 tarihinde anlurfa Suru ilesinden Suriyeye gemitir. lerleyen srete Talabani, SSCB stihbarat Tekilat Blge efi Anthony Primkov ve Suriye ynetimi tarafndan FKnn gerilla gruplarndan George Habba, Nayif Havatme ve Ahmet Cbril157 ile buluturulan Abdullah calan, bu ilikiler vastasyla Suriyeden Lbnana gemitir.158 Bu aamada taraflarn farkl amalar gze arpmaktadr. Abdullah calan, militanlarn eiterek, Suriye topraklar zerinde kendisine kalc bir kamp edinmeyi ve lojistik destek salamay istemi; Suriye Hkmeti Trkiyeye kar PKKy kullanmak suretiyle g kazanmn hedeflemi; FK ise srail ile olan mcadelesinde rgt militanlarndan faydalanmay planlamtr. Sonu, Abdullah calan ve Suriyenin kesien amalar dorultusunda olmu, 200300 kiilik PKK militan FK militanlar tarafndan eitilerek eylemlere hazrlanmtr.159 Bu dnemde rgt militanlarnn snrl dzeyde kalsa da sraile kar atmalara katlmas FK tarafndan sempati ile karlanmtr.160

155

calan d balant ve ilikileri gelitirmek kapsamnda ereveyi olduka geni izmitir. Denilebilir ki hemen hemen bu ereveye dahil edilemeyecek bir lke yoktur. Bu dnceye mesnet olarak calann u szleri rnek verilebilir; Krdistan Kurtulu Hareketi, iinde bulunduu doal ittifak yapsnn bir gerei olarak, sosyalist lkeler, emperyalizme kar mcadele iinde olan devlet, hkmet, kurtulu hareketleri ve emperyalist lkelerdeki ii snf hareketleriyle, en geni ilikiler kurmaktan yanadr Sovyetler Birlii ve in dahil olmak zere btn sosyalist lkelerle, proleter enternasyonalizmin ilkelerine gre ilikiler gelitirmeyi devrimci bir grev biliriz. Bkz. calan, a.g.e., Nisan 1992, ss.95-96. 156 mit zda, Trkiyede Dk Younluklu atma ve PKK, Ok Yaynlar, Ankara, 2005, s.25. 157 George HABBA, Nayif HAVATME ve Ahmet CIBRL gibi isimlere bal gruplar, Yaser ARAFATn El Fetihinin aksine geleneksel Filistin tabanna dayanmyorlard. Moskova yanls ve amdan destek alan yaplara sahiptiler. Bkz. Murat Yetkin, Krt Kapan, amdan mralya calan, Remzi Kitabevi, stanbul, 2004, s.28. 158 Abdullah calan, Gerein Dili ve Eylemi, Aram Yaynclk, am,1995, ss.145-146. Nihat Ali zcan, PKK Terr rgt ile Mcadele, Kresel Terr ve Trkiye Sempozyumu, T.C.Genelkurmay Bakanl, Askeri Tarih ve Stratejik Ett (ATASE) Bakanl Yaynlar, Yl:1, Say:6 Ankara, 29 Mays 2002, s.37. 159 zcan, a.g.e.,1999, ss.79-88. Bayk, a.g.e., 1994, s.59.
160

mit zda, Trkiye, Kuzey Irak ve PKK; Bir Gayrinizami Savan Anatomisi, Asam Yaynlar, Ankara, 1999, s.34.

50

Bu srete Abdullah calan (her ne kadar dava aamasnda yapt savunmalarda bu ilikiyi inkr etse de) merkezi Lbnan olan Ermenistan zgrl in Ermeni Gizli Ordusu (Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia (ASALA)) ile irtibata gemi, eitim, silah, tehizat ve barnma konularnda ASALAdan yardm almtr.161 Yurtdnda srdrlen bu almalarn paralelinde, Abdullah calann gdm ve Merkez Komite yelerinin denetimiyle yurtii rgtlenmeye devam edilmitir. Bu kapsamda 12 Eyll dneminden nce, PKKnn 22 il ve 63 ilede rgtlendii bilinmektedir. PKK bu dnemde saylar 2000in zerinde olduu deerlendirilen militanlar ile Halk Ordusu, Askeri Tekilat ve stihbarat rgt adlar altnda kanl eylemlerine balamtr. yle ki halk, rgtn artan etkinlii karsnda lojistik destek vermeye mecbur kalmtr. Sz konusu durumun sekteye uramas, hatta durma noktasna gelmesi ise 12 Eyll Askeri Darbesi ile olmutur. Bu dnemde gerek ynetim kadrosundan gerekse militan kadrosundan nemli bir ksm yakalanm birou da yurtdna kamtr.162 2.2.2.2. 12 Eyll Sonras rgt ve 1. Konferans (1525 Temmuz 1981) PKKnn 19791980 arasndaki hzl geliiminin sekteye uramas, hatta durma noktasna gelmesi ise 12 Eyll Askeri Darbesi ile olmutur. Bu dnemde rgt gerek ynetim kadrosundan gerekse militan kadrosundan nemli kayplar vermitir.163 Abdullah calan, 12 Eyll srecinde rgtn yurtiinde zor duruma dmesi ve iki yllk sre ierisinde yurtdnda nispeten dank vaziyette devam eden eitim sreci nedenleriyle, rgt bir araya getirerek lider kadrosu zerindeki otoritesini tazelemek maksadyla, Filistin Demokratik Halk Cephesi (FDHC) tarafndan kendisine tahsis edilen Helve kampnda (bilinen adyla Mahsun Korkmaz Akademisi) 1525 Temmuz 1981 tarihleri arasnda bir konferans dzenlemitir. Abdullah calana gre bu konferans PKK asndan bir dnm noktas olmutur. 164

161 162 163 164

zcan, a.g.e.,1999, s.80. David Mcdowell, Modern Krt Tarihi, Doruk Yaymclk, stanbul, 2004, s.556. zda, a.g.e., 2005, s.26. Aydn, a.g.e., 1992, ss.65-71.

51

Abdullah

calan

konferans

ncesinde,

uzun

sreli

halk

savann

stratejilerini ve temellerini ortaya koyan, ayrca konferans gndemini belirleyen Politik Rapor isimli bir bror hazrlayarak katlmc militanlara datmtr. Konferans aslnda sanldnn aksine militanlarn beyinlerini ykamaya ynelik bir eitim srecidir. Merkez komite yeleri ve militanlar 12 Eyll srecinde rgtte yaanan baarszlklar nedeniyle Abdullah calan tarafndan youn tehdit ve sulamalarla sindirilmi ve sonradan katlacaklar gruplarn homojenletirebilecek seviyeye getirilmitir.165 Szde konferansta, Abdullah calan tarafndan Trkiyeye dne ynelik siyasi askeri zeminin hazrlanmas hedeflenmi, bu kapsamda Suriyede yrtlen eitim almalarna hz verilmesi ve Irakta bulunan Krt gruplarla yakn iliki ierisine girilmesi planlanmtr.166 Konferansta alnan kararlar yledir: a.rgtlenmenin yeniden oluturulmas, b.Cephe ve ittifaklara ilikin pratik adm atlmas, c.Askeri hazrlklarn balatlmas, d.rgtn yeniden toparlanmas maksadna ynelik olarak Orta Dou ve Avrupa ayrm yapmakszn yurtd imknlarna dayal olarak asgari bir yllk askeri ve siyasi eitim almasnn balatlmas, e.Yine 1980 ylnda Avrupada balatlan faaliyetlerin daha da gelitirilmesi maksadyla 1981 yl ortalarndan itibaren Avrupadaki faaliyetlerin bir temsilcilie bal olarak srdrlmesi.167 Terr rgt bu kararlarn haricinde zellikle propagandaya ynelik olarak etkili bir basn-yayn faaliyetinin srdrlmesi karar alm, bu amala 01 Ocak 1982 tarihinde partinin resmi yayn organ sfatyla Almanyann Kln ehrinde Serxwebun-Bamszlk balamtr.168 Konferansn tamamlanmasnn ardndan blc rgt ba planlarn sratle uygulamaya balam, ilk olarak Kuzey Iraka yerleebilmek iin szde Krdistan
165 166 167 168

adyla

ayr

bir

dergi

karlarak

yaynlanmaya

y.a.g.e., 1992, ss.68-69. zda, a.g.e., 2005, s.26. Hamza Kele ve dierleri, a.g.e., 1. Blm, s.35. Kele, a.g.e.,s.36.

52

Demokratik Partisi kurucusu Mustafa Barzani ile uzlama yoluna gitmitir. Bu uzlama sonucunda ve terr rgtnn 2. kongre kararlar dorultusunda 1982 1983 yllarnda Trkiye snr boyunca kamplarn kurmu ve yurtdnda eitim alan militanlarn bu kamplara yerletirmitir. 169 Bu dnemde gerekleen dier bir olay da Haziran 1982 tarihinde srail Ordusunun Gney Lbnan igal etmesi nedeniyle Filistinlilerin Lbnan terk etmesi ve PKKnn bu gelimeye paralel olarak elemanlarn Suriyeye aktarmasdr. rgt elemanlar bakent amn yan sra Halep ve Haseki kentlerinin merkez ve ilelerinde Muhaberatn bilgisi altnda kiralanm evlerde kalmaya balamtr.170 2.2.2.3. Trkiyeye Dn Hazrlklar ve 2. Kongre (2025 Austos 1982) Abdullah calan, yurt dna k srecinin ardndan ksmen kendi kontrol altnda ksmen de d desteklerin gdmnde temel hedefe ulam bulunmaktayd. Bunlardan ilki ekonomik ve siyasal adan kendisine destek verecek lke ve rgtlerle ibirlii yapmakt. Bu hedef tahmin edilenden daha kolay ve hzl ekilde gereklemiti. kinci hedef militanlara askeri eitim aldrlmasyd ki, bu hedef istenilen saylara ulalamasa da tamamlanm saylrd. Son hedef ise zellikle Suriye ve Kuzey Irakta Trkiyeye kolayca ulaabilecei emniyetli ve kalc s blgeleri edinmekti. Suriye ynetimi ve Barzani ile yaplan grmeler sonucu bu hedefe de ulalm bulunmaktayd. Yaanan gelimelerin ardndan gerek PKKnn uluslararaslatrlmas gerekse silahl militanlarn eitim seviyelerinin iyi hale gelmesine duyulan gvenle Trkiyeye girilerek silahl mcadelenin balatlmas maksatlaryla bir kongre yaplmas kararlatrlmtr. Bu kongre 2025 Austos 1982 tarihinde Lbnan topraklarnda yaplmtr.171 Terr rgtnn 2. kongresinde, ulalan sz konusu hedef sonrasndaki aamayla ilgili kararlar alnmtr. Alnan ilk karar, 1983 ylnn sonbaharnda szde
169 170

Demirel, a.g.e., 2005, s.133-134. Hamza Kele ve dierleri, a.g.e., 1. Blm, s.36. 171 Nihat Ali zcan, PKKdan KADEKe: Deiim Takyye mi?, ASAM Stratejik Analiz Dergisi, Say:25, Ankara, Haziran 2002.

53

Botan sahasnda silahl eylemlere balanacak ekilde hazrlk yaplmas olmutur.172 Yaplacak hazrlk faaliyetlerinde aadaki hususlara yer verilmitir: Blgeye emniyetle giri k yollarnn tespit edilmesi, kierli, erli gruplar halinde Trkiyeye girilerek blgenin tannmas, Snak hazrlanmas, Askeri birlik ve tesislerle ilgili keif yaplmas, ve depo olarak kullanlabilecek yerlerin tespit edilerek

Yre halkyla ilikiye geilerek, gvenilen kylerde dar komiteler kurmak,

bu yolla gda, silah, mhimmat, barnma ve keif konularnda destek salanmas.173 rgt kongrede alnan kararlar dorultusunda almalarna balam, fakat tamamnda baarl olamamtr. Militanlar zellikle Hakkri, Siirt ve rnak krsalnda blgeyi tanmak asndan ve bu dnemde ileri doldurulamasa da snak ve depo hazrlanmas konusunda ksmen ilerleme kaydetmi, kesin sonu alnabilecek kk askeri birlik ve tesislerin kefi yaplmtr.174 Propaganda ve lojistik destek anlamnda ise militanlarn tecrbesiz olmas, ounluunun niversitede okuyan ve ehirde byyen genler olmas ve halkn destek verebilecek gte olmamas gibi nedenlerle ilerleme kaydedilememitir.175

172 173

Hamza Kele ve dierleri, a.g.e.,1. Blm, s.33.

Demirel, a.g.e., 2005, s.403-404. Aydn, a.g.e.,1992, ss.84-87. 174 Abdullah calan, Parti nderliinin zmlemeleri, Cilt:3, am, 1987, s.10. 175 Bu dnemdeki faaliyetlere rnek olarak; 1983 ylnda Mahsum KORKMAZ nderliinde iki grup illegal yollardan Trkiyeye giri yapm, fakat bu gruplar bir sre sonra Kuzey Iraka geri dnmek zorunda kalmtr.

54

2.2.2.4. lk Eylemler, HRK, ERNK ve 3. Kongre (2530 Ekim 1986) 2. Kongrenin ardndan Abdullah calan tarafndan szde Krdistan Kurtulu Birlii (HRK (Hezen Rzgariya Krdistan)) st kuruluu altnda, Hakkri-ukurcaemdinli blgesinde 21 Mart, Eruh-rnak-Pervari blgesinde 14 Temmuz ve Van-atak blgesinde 18 Mays adlaryla silahl propaganda birlii kurulmutur.176 HRK nin ilan ise PKKnn ilk silahl eylemleri olarak bilinen 15 Austos 1984 tarihli Eruh ve emdinli basknlar ile gerekletirmitir. Bu saldrlarda, byk bir eylemle silahl propagandadan szde gerillaya geii, rgtn niyet ve varln duyurmak hedeflenmitir.177 Bu saldrlar devlet ve kamuoyu tarafndan beklenmeyen, bir lde de hazrlksz yakalanlan eylemler olarak kabul grmtr. 1984 yl sz konusu eylemlerin yaratt alkant ile geerken, her eye ramen yakalanan ya da teslim olan rgt mensuplar vastasyla PKKnn yaps, sevk ve idare biimi, s blgeleri, eylem biimleri, i ve d irtibat birimleri gibi konularda nemli ereve bilgiler elde edilmitir. PKK terrnn ilk yllar olmas nedeniyle 19841985 yllar kayplar asndan deerlendirildiinde; terr rgtne ynelik yaplan operasyonlarda ve rgt tarafndan yaplan silahl saldrlarda; 229 terrist l, 33 terrist yaral, 178 terrist sa olarak ele geirilirken 62 terrist kendiliinden teslim olmutur. Buna karlk 84 gvenlik grevlisi ehit olmu, 105 gvenlik grevlisi de yaralanmtr. Bu dnemde terr rgtnce yre halkna ynelik icra edilen silahl propaganda eylemlerinde; 184 vatandamz katledilmi, 125 vatandamz da yaral olarak kurtulmay baarmtr.178 1985 yl rgt asndan olduka baarsz gemitir. Buna, Abdullah calann 21 Mart 1985 tarihinde kurduu szde Krdistan Ulusal Kurtulu Cephesi (ERNK (Eniya Rzgariya Netewa Kurdistan))nin de fiyaskoyla sonulanmas

176 177 178

Hamza Kele ve dierleri, a.g.e., 3. Blm, s.39. mit zda, Kuzey Irak ve PKK, Ankara, 1999, s.83. T.C. Genelkurmay Bakanl, Terrle Mcadele, Ankara, 2002, EK-I, EK-J.

55

eklenince,179 rgt k aylarn youn planlama ve hazrlk almalar yaparak geirmek durumunda kalmtr.180 1986 yl da rgt asndan farkl gememi, zellikle lider kadrosunda moral bozucu kayplar yaanmtr.181 rgtn 1984 ylnda gsterdii k 1985 ve 1986 yllarnda gsterememesi ve neredeyse dalma noktasna gelmesi nedeniyle 2530 Ekim 1986 tarihleri arasnda, Lbnann Bekaa vadisinde bulunan Helvi kampnda rgtn nc kongresi dzenlenmitir.182 Bu kongrede rgtte ciddi bir deiim yaand deerlendirilmektedir. lk olarak rgte maddi gelir salamak maksadyla szde vergilendirme kanunu ad altnda bir karar alnmtr. Bu karar kapsamnda mali ilerden sorumlu bir birim kurulmas ve ERNK militanlar araclyla gelir durumu iyi olan Krt kkenli vatandalarmzdan makbuz karl para toplanmas kararlatrlmtr.183 kinci olarak, kendisinden bekleneni yerine getiremeyen HRK yaplanmas kaldrlarak yerine szde Krdistan Halk Kurtulu Ordusu (ARGK (Artea Rzgariya Gele Kurdistan)) kurulmutur.184 Bu oluuma militan temin edebilmek maksadyla da szde askerlik yasasnn karlarak uygulanmasna,185 ayrca silahl unsurlarn ynetiminde komutan ve siyasi komiser dzeyinin hayata geirilmesine karar verilmitir.186 nc olarak, HRKnin baarszlnda da katks olduu dnlen szde eyalet yaplanmas u ekilde deitirilmitir:187
179 180

Emin Grses, Ayrlk Terrn Anatomisi, IRA-ETA-PKK, Balam Yaynlar, stanbul, 2003, s.87. CALAN, ERNKnin kuruluuyla kurulu programnda yer alan parti-cephe-ordu sistemini tamamlayarak halk zerindeki etkinliini ERNK (cephe) vastasyla, atmalar da HRK (ordu) vastasyla yrtmeyi planlamtr. 181 28 Mart 1986 tarihinde, HRKnin lider kadrosundan ve 15 Austos 1984 emdinli-Eruh basknlarnda Eruh Blge Komitesi bakan Mahsum Korkmaz Gabarda ldrlmtr. Korkmaz rgt ierisinde CALANn sa kolu olarak deerlendirilmekte ve militanlarca lider olarak grlmektedir. 182 zda, a.g.e., 2005, s.41.
183 184

Hamza Kele ve dierleri, a.g.e., 3. Blm, s.97. Ersever, a.g.e., ss.116-121. Demirel, a.g.e., 2005, s.412. 185 Szde askerlik yasas kapsamnda gnll, ykml ve zorunlu eklinde giri yntemi belirlenmitir. Gnll tip adndan anlald gibidir. Ykml tipi, ky ve mezralardan rgtn talebi karl rgte verilen grup ya da ykml diye nitelenerek karlanlardan oluturulmaktadr. Zorunlu tip ise rgt kart ky, mezra ya da airetlerden karlanlardan olumaktadr. 186 Hamza Kele ve dierleri, a.g.e., 3. Blm, s.40. Aydn, a.g.e.,1992, ss.123-124. 187 Abdullah calan, Yeni Dnemin Grevi zerine Yetkince Dnelim, am, 1999, s.5.

56

Botan (Siirt, rnak, Uludere, B.ebap, Hakkri, Van),

Garzan (Batman, Kurtalan, Sason, Bitlisin bir blm),

Orta Eyalet (Diyarbakr, Mu, Bingl, Elazn bir blm), Serhad (Kars, Ar), Dersim (Tunceli), Mardin, Gney Bat (Urfa, Antep, Adyaman, Mara). Kongrede bu eyaletlerin altnda blge komiteleri, blge komitelerinin altnda ise yerel komiteler kurulmasna, ARGK militanlarnn bu komitelerce yneltilmesine, eyaletlerde bir ya da iki hareketli ana birlik kurulmasna, ayrca takm ve gruplar eklinde birlikler bulundurulmasna karar verilmitir.188 Kongrede alnan dier kararlar ise yledir:189

ERNK bnyesinde lke-blge-yerel komite yaplanmasnda, D likiler

Brosunun kurulmasna karar verilmitir. Helvi kampnn adnn Mahsun Korkmaz Akademisi olarak deitirilmesi, bu akademinin ynetici kadroyu yetitirmesi ve Parti Merkezi olmas kabul edilmitir. Cezaevleri ile ilikilerin merkeziletirilmesi, cezaevlerinin daha aktif ekilde desteklenmesine karar verilmitir. rgt ii ve rgt d olmak zere iki istihbarat birimi ile Parti Koruma Gcnn kurulmasna karar verilmitir.

Geici Ky Korucusu (GKK) sisteminin tasfiyesi edilmesi ve itirafln

nlenmesi amacyla caydrc nlemler alnmas kararlatrlmtr. 1987 ylnda, 3. kongrede alnan kararlarn etkisi kendisini gstermeye balamtr. Yre halkna ve GKKlara kar uygulanan sindirme srecinde olduka ac tablolara karlalmtr. Bu sene ierisinde rgt tarafndan 15 toplu katliam gerekletirilmi, toplam 237 vatandamz hayatn kaybederken, 117 vatandamz yaral olarak kurtulmutur. Yine rgt tarafndan 15 GKK ehit edilmi, 15 GKK da yaralanmtr.190
188 189
190

Aydn, a.g.e.,1992, s.119. Demirel, a.g.e., 2005, ss.408-409.

57

1988 yl ise gerekletirilen silahl eylemler asndan bir nceki yla benzer ekilde devam etmi, fakat rgtn kayplarnda art sz konusu olmutur. Bu yl ierisinde gerekleen en nemli iki olay phesiz ran-Irak savann sona ermesi ve Saddamn kimyasal ve biyolojik silahlarla 16 Mart 1988 tarihinde Halepede yapt katliamdr. Halepe katliamnn ardndan byk g dalgalar olumu, bu dalgalarndan birisi rana dieri de Trkiyeye ynelmitir. PKK ise ortaya kan durumu lehine dntrmeye gayret emitir. rgtn bu sreteki kazanmlar u ekilde sralanabilir: lk olarak paralanm airet yelerinin ve dier Krt snmaclarn yanlarnda getirdikleri silah ve mhimmatlarn nemli bir blmne hudut boylarnda el koymu, ayrca gerlerin yapt perdeleme vastasyla lke iine giri kolaylamtr. te taraftan, sahipsiz kalan topraklarda da slenme imkan elde etmitir.191 1988 Yl ierisinde rgt Avrupaya almlar gerekletirmeye balam, zellikle Fransa Devlet Bakannn ei Daniella Mitterandn destekleriyle sesini durmaya balamtr. rgt bu dnem ierisinde derneklere el atm ve basn-yayn faaliyetlerine girimitir.192 1989 Ylnda rgt ierisinde nemli tasfiyeler sz konusu olmutur. Abdullah calan rgtn geliiminden memnun olmadn her frsatta dile getirmi, bu konudaki sorumlular szde eyalet sorumlular olarak gstermitir. Bu kapsamda szde Botan eyaleti sorumlusu Nizamettin Ta grevden alnm, yerine birok katliamn birebir sorumlusu olan ahin Bali193 getirilmitir194. Terr rgt eleba bununla yetinmeyerek, rnek olmas asndan szde Botan195 eyaletinin 1989 1990 Botan ki Yllk Eyalet Planlamasn bizzat kendisi yapmtr. Bu planlamada
191 192 193

T.C. Genelkurmay Bakanl, a.g.e., 2002, EK-I, EK-J. Hamza Kele ve dierleri, a.g.e., 2. Blm, s.40.

Arslan Tekin, Son syan, 1.Cilt, Elips Kitap, Ankara, 2004, ss.120-121. ahin Bali, 1990 ylnn Mays aynda, CALAN ile girdii ideolojik bir tartmann ardndan hainlikle sulanarak kuruna dizilmitir. Bkz. Koray Dzgren, Krt kmaz, Verso Yaynlar, Ankara, 1994, s.42. 194 Aydn, a.g.e., 1992, ss.137-139. 195 Szde Botan eyaleti CALAN asndan byk nem tamaktadr. CALAN her frsatta Botann szde Krdistann kalbi olduunu ve gerek silahl savan bu noktada verilmesi gerektiini ifade etmitir. Bkz. Abdullah calan, Halk Savanda Militan Kiilik, Weanen Serxwebn, Say: 64, Kln, ubat 1994, s.277. Szde Botan eyaletinin blmleri zaman ierisinde deitirilmekle beraber emdinli, ukurca, Uludere, rnak, Eruh, Pervari ve atak kapsamaktadr.

58

dikkati eken en nemli husus, rgtn stratejik savunmadan stratejik denge aamasna geirilmesi ile ilgili alnan karardr. Abdullah calan stratejik denge aamasna ynelik olarak kadrolarn nemli lde arttrlmasn, tm askeri, ekonomik ve sosyal hedeflere saldrlar dzenlenmesini ve byk askeri birliklerin hareketsiz hale getirilmesini istemitir. Yaplanmaya ynelik olarak ise szde Botan eyaletinde bir akademinin kurulmas ve rgt genelini kapsayacak ekilde bir salk biriminin kurulmas planlanmtr.196 Terr rgt 0413 Eyll 1989 tarihinde, rgtn 2. Konferans ve 4. Kongresine hazrlk yaplmas maksadyla Van-atak ilesi Toranis (Acarlar) kynn gneyinde bulunan Tatere danda Birinci Yurt i Konferansn gerekletirmitir.197 Konferansta alnan kararlar ksaca yledir:198 Cephe faaliyetlerinin arlkl olarak lke ierisinde, zellikle Trkiye metropol illerinde yrtlmesi, bu amala faaliyetlerin tek merkezden ve tam yetki ile yrtlmesi, PKK i merkezinin oluturulmas, bu merkezin alt ayda bir toplanmas, Eyaletlerin kendi ilerinde blgelere ayrlmas, Geici ve hareketli olabilecek slerin, eyalet slenmelerine bal olarak yaplmas, rgte ihanet eden, rgtten kaan militanlar yarglayacak organlarn kurulmas, bunlarn yetki sahalarnn bir ynetmelikle belirlenmesidir. Dk katlml konferansta alnan bu kararlar balayc olmamakla beraber rgtn 2. konferans ve 4. kongresine teklif eklinde intikal etmitir.

196

Milli Gvenlik Kurulu Genel Sekreterlii, 19891990 Botan ki Yllk Eyalet Planlamas, Kendi fadesiyle PKK Kimdir, Ne Yapmak stiyor, MGK Yaynlar, No:3, Ankara, 1994, ss.183-187. 197 rgtn Birinci Yurt i Konferansna ayr bir ksm olarak yer verilmemesinin nedeni, olduka dk bir katlmla gerekletirilmi olmas ve tekrarnn olmamasdr. Konferansn ad ise rgt kaytlar ierisindeki ekliyle ifade edilmitir. 198 Milli Gvenlik Kurulu Genel Sekreterlii, lke i Parti 1 nci Konferansna Rapor, Kendi fadesiyle PKK Kimdir, Ne Yapmak stiyor, MGK Yaynlar, No:3, Ankara, 1994, ss.125-160.

59

2.2.3. ki Kutuplu Sistem Sonrasnda PKK 2.2.3.1. Deien Dengeler, Yapsal Dnm ve 2. Konferans (0413 Mays 1990) 2. Konferans izah etmeden nce iinde bulunulan dneme deinmekte byk yarar vardr. yle ki bu dnem iki kutuplu dnemin sona ermesi anlamna gelen SSCBnin dalma dnemiydi. Abdullah calan iin bu, iki adan nem tamaktayd. Bunlardan ilki, ideolojisini oturttuu byk yapnn kmesiyle rgtn ideolojisinin elden geirilmesiydi. Dieri ise iki kutuplu sistem sonras allagelmi konjonktrn ne ekilde deiecei konusundaki belirsizlikti. Uluslararas ortamdaki bu byk deiimin yan sra rgt etkileyen bir dier konu ise Kuveytin Irak tarafndan igali ve bunun sonucu patlak veren Krfez Savayd.199 Terr rgt, dnyada ve blgede yaanan gelimelerin paralelinde 0413 Mays 1990 tarihinde Bekaa Vadisindeki Mahzun Korkmaz Akademisinde ikinci konferansn dzenlemitir.200 Konferansta parti rgtlenmesi, szde cephe birliklerinin rgtlenme aralar, ehir devrimi, halkn iktidar organlarnn kurulmas, dost ve dman unsurlarn belirlenerek ittifaklarn oluturulmas, uluslararas ilikiler, blgesel ilikiler, basn-yayn ve propaganda almalar, bamszlk mahkemeleri, cezaevleri, metropol faaliyetleri szde ordu yaplanmas, eylem ekilleri, salk tekilat ve eitim konularnda nemli kararlar alnm ve baz deiiklikler yaplmtr. Bu konularda alnan nemli ve farkl kararlara aada yer verilmitir.201 a. rgtlenme: deolojik ve politik faaliyetlerin rgtlenerek gelitirilmesi grevi sadece merkezi dzeye braklmtr. Merkezin i rgtlenmesi ise stte merkezi yrtme, merkezi yrtmeye bal olarak askeri komite, merkez siyasi bro eklindedir.
199

CALAN bu srete ok nemli stratejik bir hata yapmtr. Bu hata, CALANn Kbrs Rum Kesiminden yayn yapan bir radyoda kendi sesiyle yapt konumada Irakn Kuveyti igalini savunmasdr. Bu konumann ardndan 21 Austos 1990 tarihinde biraraya gelen aralarndan Mesut BARZAN ve Celal TALABANnde bulunduu Krt liderler CALAN, Halepe Katliamnn sorumlusu Saddam ve hkmetini desteklemesi nedeniyle eletirmilerdir. Bu olay rgt iinde birtakm sorunlar yaratm ve bir grup rgtten ayrlarak Devrimci Birlik (PKK-DP) rgtn kurmutur. Bkz. Dzgren, a.g.e., 1994, ss.47-48.
200
201

PKK-4, PKK II. Ulusal Konferans Kararlar, Serxwebn Dergisi, Say:115, Kln, Temmuz 1990.

Milli Gvenlik Kurulu Genel Sekreterlii, PKK 2.Ulusal Konferans Kararlar, Kendi fadesiyle PKK Kimdir, Ne Yapmak stiyor, MGK Yaynlar, No:3, Ankara, 1994, ss.42-91.

60

Bunun yan sra bir merkez kuruluu olarak disiplin ve denetleme kurulu oluturulmu ve eyalet dzeyinde rgtlenme izni verilmitir. Ayrca disiplin ve denetleme kuruluna faaliyet ve neriler dorultusunda geici zel komisyon kurma yetkisi de tannmtr. 202 rgtlenme asndan deinilmesi gereken dier bir husus da basn yayn rgtlenmesi ile ilgilidir. Bu kapsamda merkezi basn yayn rgtlenmesi ile ba ierisinde szde eyaletleri kapsayan Eyalet Basn Yayn Komitesinin kurulmasna karar verilmitir. Bu rgtlenmede merkez, eyalet ve il seviyelerinde basn yayn organlar oluturulmas ngrlmtr.203 Terr rgtnn gerekletirdii 2. Konferansn, rgtn gidiat ve genel yaplanmas asndan byk bir nemi bulunmaktadr. Bu konferansla rgt genel gidiatn, rgtlenmesini, eylem trlerini farkl bir boyuta tamtr. Sz konusu konferansta yaplan deerlendirmeler ve alnan kararlar incelendiinde, rgtn ilk program ve tzne gre daha gelikin ve elle tutulur boyutta olduklar gzlenmektedir. Sonucun bu denli gze arpar nitelikte olmasnn temel nedeni ise, 12 Eyll dneminde yakalanan ve 1988 ylnda tahliye edilen Mehmet Cahit ener, Cihangir Hazr ve Abdurrahman Kayk gibi rgt asndan nemli isimlerin bu konferansn hazrln yapm olmalardr.204 b. Szde cephe birliklerinin rgtlenme aralar: Szde cephe birliklerinin rgtlenme aralar konusunda rgt tarafndan alnan kararlara gre; blgede nemli bir ilevi olan tamaclk ile ilgili kooperatiflere szlacak, yasal ve yasal olmayan okul dernekleri kurulacak, spor kulplerine girilecek ve retim kooperatifleri kurulacakt.205 rgt bu kararlarn yan sra baz manevi olgularn da rgtlenme arac olarak kullanlmasna karar vermitir. Bu kararlara gre, halk arasndaki geimsizliklere mdahale edilerek arabuluculuk yaplacak, halkn bir arada olduu dn vb. toplantlar propaganda ve ajitasyon platformuna evrilecek, Krtenin
202 203 204 205

Milli Gvenlik Kurulu Genel Sekreterlii, a.g.e., ss.44-49. Hamza Kele ve dierleri, a.g.e., 3. Blm, s.43. Aydn, a.g.e., 1992, s.153. PKK-4, PKK II. Ulusal Konferans Kararlar, Serxwebn Dergisi, Say:115, Kln, Temmuz 1990.

61

yaygnlatrlmas ve halkn kullanmas salanacak, ocuklara Krte ve l ele geirilen terristlerin isimlerinin verilmesi tevik edilecek, asker ve polislerle ticari ilikiler snrlandrlacak, maddi manevi yardmlama glendirilecekti. 206 c. Cephe Eylemi: Konferansn PKK yanls kitlesel gsterilerin yapld gnlerin hemen akabinde gerekletirilmesi kitlesel boyutlu gsterilerin trmandrlmas gibi kararlara esas tekil etmitir.207 Karar metninde, terr rgtnn kullanm asndan cephe kelimesi szde tm Krt ulusu anlamna gelmektedir. Cephe eylemi ise, bu szde ulusun mevcut dzenle olan her elikisinden bir eylem karmak, bir eylem iinde gelitirmek eklinde ifade edilmektedir. Bu temelde cephe eylemleri u ekilde sralanmtr:208 Sivil protesto eylemlerini rgtlemek ve gelitirmek, Fabrikalarda ii yavalatmak, ii durdurmak, grevlere gitmek, Okullarda boykot gelitirmek, Kepenk kapatmak, Alk grevleri, lm orular, oturma eylemleri, protesto yryleri ve mitingleri gelitirmek, rgte ulusal gn olarak belirlenen 15 Austos, 21 Mart ve 1 Mays gibi gnleri bayram havasnda kutlamak ve uygun eylem biimleri gelitirmek, Terr rgt mensuplarnn cenazelerine sahip kmak ve cenaze trenleri dzenlemek, Spor msabakalarnda protesto eylemleri gelitirmek, Devlet dairelerini ilemez klmak, elden geldii kadar resmi ilemleri yapmamak, resmen cenazeleri boykot etmek, Bankalara para yatrmamak, bankalardan para ekmek, Smrgecilere ait her eye zarar vermek, Burjuva basnn zaman zaman protesto etmek, baz sava szcs gazeteleri boykot etmek, lkeye (szde Krdistana) sokmamak, Smrgeci siyasal partilerin miting ve gsterilerini, kar gsteri ve mitinglere evirmek,
206 207 208

PKK-4, a.g.d. Hamza Kele ve dierleri, a.g.e., 2. Blm, s.42. y.a.g.e., ss.50-52.

62

Fiyat artlarn protesto etmek, bunun iin uygun gsteri ve boykot eylemleri gelitirmek, Sokaa kma yasaklarn protesto etmek, bunun iin uygun eylem biimlerini gelitirmek,

Gsteride Abdullah calan ve l ele geirilen terristlerin posterlerini

amak,

Szde sivil savunma tedbiri olarak halk eitmek, cephenin sivil

protestosunun i koordinasyonunu salamak, bu kapsamda ta, sopa, molotof kokteyli kullanmak, sokaklara yangn barikatlar kurmak, fiziki engeller dikmek, hendekler amak, yollara ivili tahtalar serpmek, yry ve mitinglere yaplan mdahalelere toplu olarak kar koymak, protestocular kaptrmamak, kalabalkla saldrmak, atmay tm kesimlere yaymak. d. Halkn ktidar Organlar (Koma Gel)nn Kuruluu ve levi: Abdullah calan bu konferanstan nceki kongreler ve 1. konferansta salt iddeti ifade etmi halk rgtlenmelerine kapsaml olarak yer vermemitir. Fakat bu konferansla iddetten vazgeilmese de toplumsal olaylara ve siyasallama srecine geni ve detayl olarak yer verilmitir. Daha dorusu Mehmet Cahit ener, Cihangir Hazr ve Abdurrahman Kayk gibi ideolojik boyutu kuvvetli kiilere hazrlatt ve kendisinin merkezi otoritesini zayflatma ihtimali bile olan bylesi detayl bir almaya izin vermitir.209 Konferansta alnan kararlar dorultusunda bu organlara iki genel grev verilmitir. Bunlardan ilki Krt kkenli vatandalarmzn rgtn hedefleri dorultusunda eitilerek devlete cephe almalarn salamak, gerekletirilecek eylemleri organize etmek ve bu grupla szde gerilla arasndaki koordinasyonu salamaktr. Dier grev ise szde Krdistandaki smry durdurmak kisvesi altnda ama gerekte rgte gelir salamak maksadyla rgtn 3. Kongresinde alnan vergilendirme kanununu iler hale getirmektir.210 Vergilendirme kapsamnda alnan kararlar ksaca yledir:211
209

CALAN her ne kadar byle bir plana izin vermi olsa da, sz konusu kiilerin zamanla rgt ierisinde muhalif bir kanat oluturacann da bilincindedir. Bknz. Aydn, a.g.e., 1992, ss.153-154. 210 MGK, a.g.e., 1994, ss.53-54.
211

Szde vergilendirme kanunu kapsamnda yrtlen faaliyetler zellikle ilerleyen srete rgtn en nemli gelir kaynaklarndan birisi haline gelmitir. Bu nedenle konuyla ilgili olarak ayrntya girilmitir.

63

Para ve mali ba toplanarak, bunu dzenli bir aidat ve mevsim sistemine balamak, Snr boylarnda, szde gmrk vergisi ad altnda, kaak ve ara ofrlerinden belirlenen miktarlarda para toplamak, Otlak ve yaylalar kiralamak, Devlet kurulularnn ihalelerini yerine getiren mteahhitlere rgtten izinsiz olarak i yaptrmamak, izin alanlardan vergi almak, Yol ve tat vergisi almak bu kapsamda seyahat acenteleri ve nakliye irketlerini vergiye balamak, vergi vermeyenlerin yollar kullanmasna msaade etmemek, Byk toprak sahiplerinden rn vergisi almak, kart grtekilerin mallarna tamamen el koymak, zel iletmeleri gelirlerine gre vergilendirmek. 2.2.3.2. Yenilenen Hedefler ve 4. Kongre (2631 Aralk 1990) Terr rgt PKK, Krfez Krizinin en kritik dneminde, 2631 Aralk 1990 tarihleri arasnda Kuzey Irakta gerekletirdii 4. Kongresinde, yrtt silahl terr eylemlerine ilikin kapsaml deerlendirmeler yaparak, halk isyanclna ve halk hareketlerine ynelik kararlar alm ve 2000 ylna kadar blgede zgr ve bamsz bir Krt devleti kurulmasn hedeflemitir.212 Abdullah calan bu kongreye katlmam olmakla birlikte kongre kararlarna esas tekil edecek talimat ve deerlendirmeleri kongreye katlacak olanlara ulatrmtr. Kongrede Sosyalist Blokun dalmas neticesinde, dnya dengelerinde meydana gelen deiimlere bal olarak Dnya nsanlnn Durumu bal altnda klasik Marksizmden ka saylabilecek baz deerlendirmeler yaplmtr.213 4. Kongrenin ardndan gvenlik kuvvetlerinin yannda grev yapan Geici Ky Korucularnn kazanlmas ve onlarn da aslnda Krt halkndan olduu ve Krtn Krte krdrlmas politikasnn yenilmesi gerektiini temel prensip olarak benimseyen PKK terr rgt, devlet yanls ahslara ve GKKlara af kardn,
212

Milli Gvenlik Kurulu Genel Sekreterlii, PKK 4 nc Kongre Kararlar, Kendi fadesiyle PKK Kimdir, Ne Yapmak stiyor, MGK Yaynlar, No:3, Ankara, 1994, ss.93-122. 213 Hamza Kele ve dierleri, a.g.e., 2. Blm, s.43.

64

kar tavrdan vazgetikleri takdirde kendilerine dokunulmayacan ilan ederek bu ynde yazma, mektup ve bantlarla GKKlar ikna edici propaganda faaliyetlerine girimitir.214 te taraftan kongrede, parti yelii ile cephe yelii net olarak birbirinden ayrlm, Merkez Komite (MK) yelerinin yeni grev zellikleri benimsenmi, bu dorultuda Merkez Komite; cephe, basn, yayn, siyasi faaliyetlerin arlk merkezi olmas maksadyla siyasi komite ve askeri komite olmak zere ikiye ayrlmtr. Cephe ve gerilla faaliyetleri de alma tarz olarak birbirinden ayrlm, szde gerillann esas olarak krda ve kk yerleim yerlerinde yer almas, szde cephenin ise ehir alanlarn kapsamas ve bu iki faaliyeti devrim konseyinin ynetmesi, bu konseyin ise parti merkez komitesine bal olmas kabul edilmitir.215 Kongrenin bitiminde hain ilan edilerek gzaltna alnan Mehmet Cahit ener dier MK yelerinden Abdurrahman Kayk ve Cihangir Hazrn yardmlaryla kamay baarmtr.216 Mehmet Cahit enerin, kandan bir mddet sonra rgt iinde Abdullah calann diktatrlne kar PKK-Vejin217 kanadn oluturmas, Abdullah calann panie kaplmasna neden olmu ve grevlendirilen rgt elemanlar Suriye stihbarat Birimi Muhaberat ile ibirlii yaparak eneri Avrupaya kama hazrl iinde iken Suriyenin Kaml ehrinde ldrmlerdir.218 Bu srete belirtilmesi gereken bir dier konu ise Krfez Krizinin PKKya salad avantajlardr. lk olarak; Trkiye, ran ve Irak topraklarnda airet ayaklanmalar, blgesel isyanlar, silahl ete faaliyetleri, legal ve illegal propaganda faaliyetleri eklinde cereyan eden Krt faaliyetler, uzun sre blgesel ve mevzii olmaktan ileri gidememi ve bu durum Krt organizasyonlarda handikap yaratmtr. Ancak, Krfez Krizinin bitiminde Kuzey Irakta meydana gelen
214

Milli Gvenlik Kurulu Genel Sekreterlii, 4 nc Ulusal Kongremiz Partimizin ve Sava izgimizin Zaferidir, Trkiye Halkna ar, Grevimiz zgr Krdistan in Savamaktr, Kendi fadesiyle PKK Kimdir, Ne Yapmak stiyor, MGK Yaynlar, No:3, Ankara, 1994, ss.163-182. Demirel, a.g.e., 2005, s.416. 215 PKK, PKK IV. Ulusal Kongre Kararlar, Serxwebn Dergisi, Say: 110,111,112,113. Kln, ubat, Mart, Nisan, Mays 1990. 216 Aydn, a.g.e., 1992, ss.153-154.
217 218

Vejin kelimesi Trkede Dirili anlamna gelmektedir. Hamza Kele ve dierleri, a.g.e., 2.Blm, s.44.

65

deimeler nedeniyle Krtlk sorunu, batl devletlerin ve medyann da abalaryla bir anda dnya gndemine girmitir. Szde Krt sorunu bylece uluslararas bir boyut kazanmaya balamtr. PKK bylece Kuzey Irakn kuzey eridinde randan Suriye hududuna kadar olan blgede oluturduu kamplarda elemanlarn mevzilendirerek serbeste hareket etme imkn kazanmtr.219 PKKnn dier bir avantaj, elde ettii silahlar olmutur. 1988 ylndan itibaren Irak istihbarat ile iliki salayan PKK, bu irtibatn Krfez Krizi esnasnda devam ettirmitir. Savan bitiminde kuzeyden ekilen Irak ordusu silahlarn PKKya terk etmitir. Ayrca sava srasnda lkemize snan Kuzey Irakllardan ok miktarda silah ve mhimmat gasp edilmitir. te yandan 36'nc paralelin kuzeyindeki topraklarn Irak ynetimine kapatlarak, Krtlerin szde koruma altna alnmas iradesini blgede bir Krt devleti kurulmak istendii eklinde deerlendiren PKK, dier Krt rgtlerinin nne geerek blgede varln glendirmeye balamtr. Bu amala Haziran 1991 tarihinde szde Krdistan zgrlk Partisi (PAK (Partiya Azadiya Krdistan)) isimli paravan rgt kurmutur.220 2.2.3.3. Szde Krdistan Ulusal Meclisi ve 3. Konferans (0515 Mart 1994) PKK terr rgt 1991 ylnda gerekletirdii 4. Kongrede ald kararlarla younlatrd siyasi atan devam ettirmek, dier Krt gruplarn ve Krt oluumlarn yanna ekmek amacyla, 1993 yl Mart-Haziran aylar arasnda Zeli kampnda Trkiyenin deiik blgelerinden ahslar ulusal meclis yesi sfatyla toplayarak szde Krdistan Ulusal Meclisini (KUM) gerekletirmitir. Toplanan bu ahslar yedi aylk sre iinde rgt ideolojisi erevesinde ideolojik eitimden geirilmitir.221 Toplantda Abdullah calann talimatyla slami yn ar basan kesimi PKK saflarnda rgtlemek ve kamuoyuna imaj deiiklii mesajn vermek amacyla Abdurrahman Drre ve arkadalarnca szde Krdistan mamlar Birlii, szde Krdistan Mollalar Birlii ve szde Krdistan Dindarlar Birlii lav edilerek yerine szde Krdistan slami Hareketi (KH) oluturma karar alnmtr.222

219 220 221 222

Kele, a.g.e., s.44. y.a.g.e., 2.Blm, s.44. Demirel., a.g.e.,ss.163-166. Kele, a.g.e., 2. Blm, s.15.

66

1992 ylndan itibaren gvenlik glerince gerekletirilen youn yurt ii ve snr tesi operasyonlar sonucu rgt nemli zayiatlar vermitir. rgt elebas Abdullah calan bu gerilemeyi telafi etmek, militanlarna moral vermek amacyla 1993 yl balarnda tek tarafl atekes ilan etmitir. Fakat, 24.05.1993 tarihinde Abdullah calann talimatyla terrist emdin Sakk ve emrindeki katiller tarafndan Bingl-Elaz karayolunun kesilerek silahsz 33 asker ve 5 vatandamzn ehit edilmesi, 13 asker, 1 polis ve 8 vatandamzn karlmas eylemi ile szde atekes sreci sona ermitir.223 PKK terrnn en fazla cana mal olduu dnem 1991 ile balayan ve 1998e kadar uzanan dnemdir. Krfez krizinin sona ermesi ve Sovyetler Birliinin dalmasnn ardndan uluslararas dengelerin yeniden tesis edildii bu dnem, lkemiz asndan terrle mcadelenin younlat ve neredeyse bitirilme noktasna getirildii bir dnem olmutur. Yaanlan bu dnem ierisindeki trman ise 1993 1994 yllarna denk gelmektedir. Saylarla ifade etmek gerekirse, 1860 gvenlik grevlisi ehit olmu, 3863 gvenlik grevlisi ise yaralanm, toplam 10234 terrist l olarak, 236s yaral olarak, 3858i ise sa olarak ele geirilmitir. Bu dnemde toplam 2471 vatandamz terr rgt mensuplarnca katledilmi, 3155 vatandamz ise yaral olarak kurtulmutur.224 Terrn bu denli trmanmasnn temelinde, rgtn 2. Konferans ve 4. Kongresindeki kararlar ile 3. Konferansnda iddeti arttrma ynnde ald kararlar bulunmaktadr. Trk Silahl Kuvvetleri (TSK)nin bu kararlara ve devamndaki eylemlere ynelik gerekletirdii snr ii ve snr tesi operasyonlar ise PKK asndan olduka byk kayplarla sonulanmtr. Bu srece k tutmak asndan rgtn 3. Konferansnn detayl olarak incelenmesinde fayda vardr. Terr rgt genel bir deerlendirmeye gitmek ve artan militan saysnn getirdii zgvenle yeni stratejiler belirlemek zere 0515 Mart 1994 tarihleri arasnda, yeri tam olarak belli olmamakla birlikte Suriye topraklar ierisinde 3. Konferansn dzenlemitir.225

223 224

Dzgren, a.g.e., 1994, s.380. T.C. Genelkurmay Bakanl, a.g.e., 2002, EK-I, EK-J. 225 Kele, a.g.e., 2. Blm, s.50.

67

Bu konferansta alnan en nemli karar ise iddetin ve silahl eylemlerin iyice trmandrlarak, zellikle bir nceki yl verilen ar kayplar telafi etmek eklinde olmutur. Abdullah calann artk karakteristiklemi olan iddet eilimi, militan saysnn 10.00015.000 gibi bir sayya kmas ile iyice n plana km ve szde Krdistann kurulmasndaki nihai ve kanlmaz yol olarak belirledii stratejik saldr dneminin etkinliinin arttrlmasna karar verilmitir.226 Abdullah calana gre, ulalan militan saysnn devlete herhangi bir yaptrm salamas mmkn olmamakta, hatta gerilemeye ve dalmaya sebep olma ihtimali bulunmaktayd. Mevcut durum ise ancak kitle destei ve d yardmla birka yl srdrlebilirdi. te taraftan siyasi zm veya szde zgrlk zmnn bir st dzeye sramay gerektirdii, bu sramann da 50.000 kiilik silahl gc ve gelitirilmi eylem taktiklerini gerektirdii dncesi Abdullah calann konuyla ilgili dier fikriydi.227 Terr rgt eleba militan saysnn arttrlmas iin szde eyaletler ve blgeler st bir saha komutanl tekilatlanmasn ngrmtr. Szde milis komutanlklarnn da bal olaca bu tekilatlanma kapsamnda mevcut yaplanma u eklide deitirilmitir:228 MERKEZ

Kuzey Saha Cephe Komutanl Dersim Orta (Erzurum) Serhat

Orta Saha Cephe Komutanl Amed Garzan

Gney Saha Cephe Komutanl GAP Mardin Botan

PKK terr rgtnn 3. Konferansnda eyleme ynelik kararlar ise iki balkta zetlenebilir. Bunlardan ilki, gvenlik glerinin istenilen blgede ve zamanda militanlarn zerine ekilmesi ynndeki taktik deiimidir. kincisi ise, anakent iller

226

Abdullah calan, Ordu ve Sava Gerekliine Doru Yaklamayan Anlaylar Yerle Bir Edelim, Weann Serxwebn, Kln, Haziran 1994. 227 calan, a.g.m., 1994. 228 calan, a.g.m., 1994.

68

ile turizm blgelerinde bombalama, sabotaj ve kundaklama tr sansasyonel nitelikli eylemlerin gerekletirilmesidir.229 Konferansta zerinde durulan bir dier konu kuzeye alm plandr. Bu plan, aslnda rgtn 1993 yl hedefleri ierisinde bulunmakla beraber, yrrle konulamamtr. Plan kapsamnda Gmhane, Bayburt, Trabzon, Artvin, Rize, Giresun, Samsun gibi illere almak, blgeyle Grcistan-Ermenistan hattnda bir koridor oluturmak ve bunlar lojistik, silah ve mhimmat ikmalinde kullanmak hedeflenmitir.230 2.2.3.4. Alm Faaliyetleri, Eyalet Yaplanmas ve 5. Kongre Ocak 1995) PKK terr rgt, 5. Kongresini 0727 Ocak 1995 tarihleri arasnda Kuzey Iraktaki Haftanin kampnda gerekletirmitir. Kongre, rgtn yeniden yaplanmas, yeni hedefler belirleme ve bu yeni hedeflere ulama, yeni eylem taktiklerine bavurma konularnn ele alnd bir dneme olarak deerlendirilmitir. rgt, bu kongrede, elindeki btn imknlarn Dou ve Gneydou Anadolu blgelerimizde hkim g haline gelme ve iktidarlama amacyla kullanmay uygun grmtr. Kongrenin bir dier zellii de yarglama kongresi olarak ilan edilmesidir.231 Abdullah calan 5. Kongreye, Politik Rapor adnda bir belge sunmutur. Bu belgede Abdullah calan kendisiyle PKKy zdeletirmi ve nderliini salamlatrmaya almtr. Sz konusu durumu daha net ortaya koymak maksadyla, Abdullah calann kendi ifadelerine yer vermek doru olacaktr. 232 Ben kendi yaam srecimi bir tarih gibi de deil, bir ulusun yeniden kuruluu gibi ele aldm sizlere anlattm. Parti tarihi anlamnda belki de bu geree daha yakndr. Kendi tarihim, bir parti tarihidir, bir hareket tarihidir, hatta bir anlamda bir ulus, bir yeni insan tarihidir. Tabii partiye bir ok katlm da, gerek bir katlm deil, tersine partiyi parti olmaktan karan katlmdr; bilinli veya bilinsiz ajan katlmdr. Biz on yamzda bile bir isyancnn btn ana zelliklerini sergiliyorduk. Siz yllardr PKKlsnz, ama benim on yamdaki isyan tecrbemi bile esas alamayacak kadar zayfsnz..Birok
229 230

(0727

Tekin, a.g.e., 2004, ss.130-131. Hamza Kele ve dierleri, a.g.e., 2. Blm, s.50. Demirel, a.g.e., 2005, ss.432-433. Hamza Kele ve dierleri, a.g.e., 2. Blm, ss.52-53. Abdullah calan, Politik Rapor, Weann Serxwebn: 73, Kln, Haziran 1995.

231 232

69

ahmak da hala unu sylyor; 'Biz on be yldr bu partide yaamadk m, komutanlk yapmadk m, kurt gibiyiz, son derece ince yntemlerimiz var, olmazsa deiik provokasyonlar dayatrz.' Byle bir havaya giriyorlar. Ben bu gafillere unu sylyorum: Dorudur, onbe yldr seni tadk, ama bu senin sandn gibi olmad; sen onun an be an nasl amansz olduunu bana sor. Bunun iin kimini bu sahada, kimini Avrupa'da, kimini dada tuttuk' hatta zindandakileri bile biz yaatyoruz" Kongrede alnan kararlar, sol rgtlerle ittifak ve alm faaliyetleri, rgtn szde eyalet yaplanmas, intihar saldrlar, Med-TV ve szde Srgnde Krt Parlamentosu balklar altnda toplamak mmkndr. PKK, 19931994 yllarnda gvenlik kuvvetlerimizin gerekletirmi olduu operasyonlarda nemli kayplar vermi, rgt mensuplar moral knts ierisine girmilerdir. rgt st dzey ynetimi, rgtte oluan bu olumsuz etkinin krlmas maksadyla szde ordu yaplanmasna geilmesi ve sansasyonel nitelikte eylemler gerekletirilmesi hususunda karar almtr. Szde ordu yaplanmas kapsamnda genelkurmaylk kurumunun oluumu ve rgtlenmesine gidilmitir233. Aslnda bir kandrmaca olan bu karar, hali hazrda merkez komitenin yrtmekle grevli olduu fakat Abdullah calan merkezli olarak srdrlen silahl unsurlarla ilgili faaliyetlerde en ufak bir deiiklik getirmemitir. Terr rgt zellikle kuzeye alm faaliyetinde kendisine avantaj salamak maksadyla Marksist-Leninist rgtlerle iliki ierisine girme karar almtr. rgt bu karar dorultusunda sz konusu rgtlerle 22 Aralk 1996 ylnda yurtdnda Birlik Protokol imzalayarak birlikte hareket etme karar almtr. Balangta bu protokoln, dnld gibi, PKK'nn Karadeniz Blgesine almnda nemli rol olmu, ancak 1997 yl son aylarnda bu protokoln rgt alt kadrolarnca benimsenmemesinden dolay birtakm huzursuzluklar yaanmtr. Son dnemde Abdullah calan'n yakalanmasyla gerekletirilen eylemlerde bu ittifakn srd gzlenmitir.234 Terr rgt, 3. Konferansnda belirledii 3 szde saha ve 8 szde eyaletten oluan yaplanmasn gelitirerek saha sayn 4e eyalet saysn ise 12ye karmtr. Buna gre yeni yaplanma yledir:235
233
234

PKK-1, Sava ve Ordu Klavuzu, Weann Serxwebn, Mart 1996, s.99. Demirel, a.g.e., 2005, ss.416-417. 235 PKK-7, PKK Program ve Tz, Serxwebn Dergisi, Say: 71, Kln, Nisan 1995.

70

Kuzey Saha Cephe Komutanl Dersim Orta (Erzurum) Serhat Kogiri

Orta Saha Cephe Komutanl Amed Garzan MERKEZ Gney Saha Cephe Komutanl Ruha (GAP) Mardin Botan Zaros Toros-Akdeniz Saha Cephe Komutanl Gneybat ukurova
Kongrede alnan bir dier karar da rgtn propagandasn aktif olarak yapmak maksadyla televizyon yayn yaplmasdr. Aslnda rgtn uzun zamandr gerekletirmeye alt ve 3. Konferans sonras alt yaps belirli bir noktaya getirilmi olan bu proje, 5. kongrenin ardndan 30 Mart 1995 tarihinde Med-TV adyla test yaynna, 15 Mays 1995de ise normal yayn akna balayarak hayata geirilmitir.236 5. Kongrede alnan son karar, rgtn siyasallama ve legalleme ynndeki gayretlerini desteklemek maksadyla zellikle Avrupada faaliyet gsterecek bir szde Srgnde Krt Parlamentosu (SKP) kurulmasdr. Bu kararn ardndan 1995 yl balarnda Avrupa'daki Krt dernek ve kurulularn temsilcilerinin katlmyla szde SKP oluturma abalarna balanmtr. Bu almalara, dokunulmazlklar kaldrlan ve bu sebeple yurtdna kaan bir ksm DEP Milletvekilleri de
236

Sedat Lainer, Ayrlk Televizyon Yayncl ve Uluslararas Balantlar, Med-TV rnek Olay, Eriim: 11 Kasm 2005, http://www.turkishweekly.net/turkce/makale.php?id=84.

71

katlmlardr. Nihayetinde, 12 Nisan 1995 tarihinde Hollanda'nn Lahey ehrinde szde SKP alm ve bakanlna DEP eski genel bakan Yaar Kaya getirilmitir. Szde SKP deiik tarihlerde ve Avrupa'nn deiik ehirlerinde birok toplant gerekletirmitir.237 2.2.3.5. Eletirisel Deerlendirme ve 4. Konferans (0115 Mays 1996) Terr rgt 5. kongrede ald kararlar dorultusunda 1995 yl iin hedeflenen amalara ulaamaynca, 0115 Mays 1996 tarihleri arasnda eletirisel deerlendirme yapmak maksadyla, am yaknlarndaki bir kampta 4. konferansn gerekletirmitir.238 5. kongre ile byk benzerlik gsteren konferansta alnan kararlar genel hatlaryla yledir: lke genelinde kzl ve kurtarlm alanlarn oluturularak gelitirilmesi, Militan saysnn arttrlmas, l, ile, kasaba ve ky gibi kalabalk yerleim yerlerine basknlar dzenlenmesi,

eitli bahanelerle (nevruz, terrist cenazesi vb.) serhildanlarn239 yeniden

balatlmas, Kuzey Irakn Trkiye snrna yakn ehirlerinden balanarak iktidar organlarnn oluturulmas, ntihar saldrlarnn arttrlmas,

Her szde eyalete intihar timleri gnderebilecek ekilde hazrlk ve alt yap
almalarnn yaplmas.240

237 238

Hamza Kele ve dierleri, a.g.e., 2. Blm, ss.16-17. PKK-9, PKK IV. Ulusal Konferansndan Deerlendirmeler ve Kararlar, Serxwebn Dergisi, Say:174, Kln, Haziran 1996. 239 Serhildan: PKK kaynaklarnda halk ayaklanmas anlamna gelmektedir. ki ekilde kullanlmaktadr; lki askeri serhildan, dieriyse siyasi serhildandr. 240 PKK-9, a.g.m., Haziran 1996.

72

2.2.3.6. eki Operasyonu ve 5. Konferans (1525 Mart 1998) Terr rgt PKK, 1997 yl ilkbaharnda yaplan eki operasyonu ile ciddi darbeler yemitir. Dnem ierisinde ERNK tarafndan Avrupada siyasallama almalarna arlk verilmi, fakat net sonular alnamamtr. rgt gerek 1997 yln deerlendirmek gerekse yaz dneminde gerekletirecei eylemleri planlamak zere 1525 Mart
241

1998

tarihleri

arasnda

Suriyede

5.

Konferansn

gerekletirmitir.

Bu konferansta rgt ierisinde had safhaya ulaan huzursuzluklar gidermek maksadyla 1991 ylndan itibaren balatlan siyasallama giriimlerine arlk verilmesine karar verilmitir.242 te taraftan szde Krdistann tm paralarndaki faaliyetler

deerlendirilmi, bu noktada zellikle szde Gney Krdistan olarak nitelendirilen Kuzey Irak zerinde durulmu, son iki yldr bu alanda yrtlen faaliyetlerin sonular gzden geirilmi ve bu alann hem Iraktaki gelimeler hem de yrtlen almalar asndan deerlendirmesi yaplmtr. Ayrca, Kuzey Iraktaki istikrarsz ortama ve deiim ihtimaline dikkat ekilerek bu alanda rgtlenmenin gelitirilmesi gerekli grlmtr. Bu erevede PKK terr rgtnn Kuzey Irakta yrtt tm faaliyetlerin PKK-BAKUR ad altnda yrtlmesine karar verilmitir.243 2.2.3.7. Abdullah calann Yakalan Sreci ve 6. Kongre (Aralk 1998ubat 1999) PKK terr rgtnn 5. Kongresinde belirlemi olduu hedeflere ulamak iin 1993 ylndan beri srdrm olduu Erzincan, Tunceli, Erzurum krsallarndan Karadeniz illerine alm faaliyetleri, 1997 ylnda daha youn bir ekilde devam etmitir. Bu dorultuda Sivas, Erzincan, Malatya, Tokat, Amasya, Ordu, Giresun, Bayburt, Gmhane, Artvin ve Ardahan krsal alanlar ile ayn ekilde Suriye zerinden Akdeniz Blgesi illerinden Hatay, Adana, Kahramanmara, Kayseri, el, Antalya, Osmaniye blgelerinde faaliyetlerini younlatrma gayretleri grlmtr.
241 242

PKK-10, PKK V. Ulusal Konferans Kararlan, Serxwebn Dergisi, Say:196, Kln, Nisan 1998. PKK-11, PKK V. Ulusal Konferans Kararlar, Serxwebn Dergisi, Say:197,198. Kln, Mays, Haziran 1998. 243 PKK-11, a.g.m., Mays-Haziran 1998.

73

Fakat 1997 yl sonlarndan itibaren blgede alnan tedbirler ve gvenlik glerince yaplan operasyonlar sonucu bu blgedeki faaliyetleri durdurulmu, birok terrist l olarak ele geirilmitir.244 19961998 yllar rgt asndan byk kayplarn yaand yllar olmutur. Bu yllar arasnda 13612 terrist l 3162 terrist sa olarak ele geirilmitir. Siyasi ve askeri makamlarn kararl tutumlaryla ve izlenilen bask politikalaryla, Abdullah calan, 09 Ekim 1998 tarihinde Suriye'yi terk etmek zorunda kalmtr. Suriyeden Moskovaya kaan Abdullah calan 12 Kasm 1998 tarihinde sahte pasaportla Roma Havaalanna giri yaparken talyan polisince gzaltna alnmtr. Terrist bann talya'da yakalanmas zerine, lkemizin iade taleplerine ve bu konuda yaplan siyasi giriimlere talyan hkmeti olumlu cevap vermemitir. Abdullah calan talyada bulunduu sre ierisinde gerek talyaya ynelik iltica bavurusunu olumlu sonulandrmak gerekse mevcut terr odakl basky ortadan kaldrabilmek adna Trkiye Cumhuriyeti Devletine yedi maddelik bir zm paketi sunmutur.245 zm paketinde yer verilen maddeler yledir:246 Krt blgelerine ynelik askeri operasyonlarn durdurulmas, G ettirilen insanlarn kylerine geri dnmesinin salanmas, Ky koruculuunun kaldrlmas, Trkiye snrlar bozulmadan blgeye otonomi verilmesi, Trklerin sahip olduu tm demokratik haklarn Krtlere de verilmesi, Krt kimliinin, dilinin ve kltrnn resmi olarak tanmas, Din zgrlnn ve plralizmin (oulculuun) olumas. Abdullah calan tm giriimlerine ramen uluslararas kamuoyunda talya'ya ynelik hakl basklarn olumasn nleyememi ve talya bata olmak zere Avrupa lkelerinden bekledii destei bulamamtr. Bunun zerine 16 Ocak 1999 gn talya'dan ayrlmak zorunda kalan Abdullah calan, 16 ubat 1999 tarihinde, Kenya'da gerekletirilen zel bir operasyonla yakalanarak Trkiye'ye getirilmitir.

244 245

Demirel, a.g.e., 2005, ss.417-418.

CALANn sunduu bu paket rgtn alt ve yedinci kongresi iin temel tekil etmitir. Bkz. Mahmut Baksi, Roma Yry, Aram Yaynlar, stanbul, 2000, ss.30-31.
246

Abdullah calan, Bara Doru 1, Roma Konumalar, Aram Yaynlar, stanbul, 2000, ss.359.

74

Bu gelimeler ile ayn zamana rastlayan terr rgtnn 6. Kongresi Aralk 1998-ubat 1999 tarihlerinde Kuzey Irak Kandil Da blgesinde toplanmtr.247 Bu kongre Abdullah calann dorudan ynlendirmesi olmadan gerekleen ilk kongre olmas nedeniyle neme haizdir. Kongrede alnan kararlar silahl unsurlarn yeniden yaplandrlmas bal altnda drt grupta toplamak mmkndr. Bunlar; komuta yaps, tekilatlanma, szde gerillada yeniden yaplanma ve yeni dnemde uygulanacak taktik ve tekniklerdir. Komuta yaps ilgili olarak kongrede, askeri alanda mmkn olduunca profesyonellemeye gidilmesi, bu nedenle askeri eitimlere nem verilmesi prensip olarak kabul edilmitir. Ayrca, komuta yapsnda partilememi komuta kiiliini amak, keyfiyeti, bireyci, uzlamac, tereddtl komuta biimini terk etmek; bunun yerine bilgili, gz pek, tereddtsz, inisiyatif sahibi, hedefe kilitlenen komuta yapsna gemek esas alnmtr. 248 Tekilatlanma asndan iki hususta karar verilmitir. Bunlardan ilki eyalet yaplanmasndan saha yaplanmasna gemekle ilgili olup mevcut yaplanma u ekilde deitirilmitir: Behdinan, Soran ve Zaros szde eyaletleri birletirilerek, bir gerilla sahasna dntrlm ve bu sahaya merkez karargh sorumluluu verilmitir. Szde Botan, Mardin ve Van eyaletleri birletirilerek bir saha ve szde Dersim, Erzurum ve Kogiri eyaletleri de birletirilerek bir dier saha oluturulmutur. Bu sahalara ilave olarak Karadeniz ve Akdeniz blgelerine ayrca ynelerek, Anadolu Halk Kurtulu Ordusu (AHKO) ve Birleik Devrimci Gleri (BDG) ad altnda silahl faaliyetleri yaygnlatrma ynnde bir baka karar daha alnmtr.249 Tekilatlanma asndan alnan dier karar, silahl unsurlarn yeniden yaplandrlmasdr. Bu kapsamda ilk olarak, rgtn deien szde askeri yaplanmas tim, manga, takm ve blk (birlik) eklinde kabul edilmi olup, rgt iinde ana birlik olarak hareketli takm yaplanmas kabul edilmitir. Ayrca, byk eylemler iin takmlara birleerek birlik seviyesine gelme talimat verilmitir. Silahl unsurlarn yeniden yaplandrlmas kapsamndaki bir dier konuda ise, AHKOnun
247 248

Tekin, a.g.e., 2004, s.147.

zgr Politika Gazetesi, PKK VI. Zafer Kogresi'ni Yapt, 05 Mart 1999, Eriim: 25 Kasm 2006, http://www.ozgurpolitika.org /1999/03/05/index.html. 249 T.C. Genelkurmay Bakanl, PKK Terr rgtnn 6 nc Kongre Kararlarnn Analizi ve Alnacak Muhtemel Kar Tedbirler Bror, 1999.

75

kurulduu ifade edilmi fakat detayna girilmemitir.250 Tekilatlanmada yaplan deiiklikler genel olarak deerlendirildiinde ise, rgtte bu anlamda bir klme olduu ve 1990 ncesi dneme dnn baladn sylemek mmkndr. Szde gerillada yeniden yaplanma konusunda; silahl unsurlarn son drt ylda istenen grevi yapamad, bu nedenle mcadele alann daraltt ve rgt liderinin yakalanmasna sebebiyet verdii belirtilmitir. Yeniden yaplanma kapsamnda ise hareketli gerilla taktii ve oynak s sistemine geilerek militanlarn zellikle psikolojik sava mahiyetinde eitilmesine karar verilmitir. Bu konuyla balantl olarak bir dier konu olan profesyonel szde gerillann oluturulmasna karar verilmitir.251 Silahl unsurlarn yaplandrlmas ile ilgili son husus yeni dnemde uygulanacak taktik ve tekniklerdir. Kongrede hali hazrdaki durumun bir yenilgi deil bir daralma olduu kabul edilmekle beraber, genelde szde gerillann ok da baarsz olmadnn kabul edildii, bu duruma geliin esas sebebinin parti emirleri dndaki uygulamalardan kaynakland belirtilmitir. Bu kapsamda alnan kararlar u ekilde sralamak mmkndr:252 19901992 Yllarnda Cizre ve rnakta uygulanan halk ayaklanmalar eklinde eylemlere devam edilmesi, Savan caydrlmas ve ehirlere tanmas prensibinden hareketle savan Trkiye genelinde yaylmas, yaplan eylemlerin propaganda ile desteklenmesi ve halkn gznde bu savan anlamszl, gereksizlii ve bezginlik yaratlarak siyasi zme elverili ortamn oluturulmas gerektii, Ver-kurtul ortamnn yaratlmas, Her frsatta silahl propaganda yaplmas, Szma, fedai ve intihar eylemleri iin militan yetitirilmesi ve bu tr eylemler yaplmas.

2.2.3.8. Yarglama Sreci ve 7. Kongre (0223 Ocak 2000)

250 251 252

zgr Politika Gazetesi, a.g.m. T.C. Genelkurmay Bakanl, a.g.e., 1999. T.C. Genelkurmay Bakanl, a.g.e., 1999.

76

rgt liderinin yakalannn ardndan eylem tarzlarnda ve amalarnda baz deiiklikler meydana gelmitir. Halk bask altnda tutmak, yarg srecini etkilemek ve uluslararas kamuoyunun dikkatini lkemize ekmek adna gerekletirilen eylemleri, molotof kokteyli atma, gsteri yry, cezaevlerinde alk grevi eklinde sralamak mmkndr. Bu tarz eylemlerin artmasnda ise Med-TV'nin yapt kkrtmann nemli bir pay bulunmaktadr. Sz konusu saldrlardan hlihazrda herkes tarafndan bilineni phesiz, 13 Mart 1999 tarihinde stanbul ilinde Mavi arya ynelik gerekletirilen eylemdir. Bu eylemde 13 sivil vatandamz hayatn kaybetmitir.253 Yarglama sreci devam ederken balayan bu tr eylemler Abdullah calan'nn 29 Haziran 1999 gn idam ile cezalandrlmasnn ardndan bata metropol iller olmak zere yurt apnda art gstermitir. Bu tarzda eylemlere Adana, Batman ve Elazda meydana gelen intihar eylemleri de dhil olmutur. Fakat szkonusu eylemlerin gerek verilen idam kararnn onaylanmasna gerekse son dnemde hzlandrlan rgtn siyasi faaliyetlerine olumsuz etki yapma ihtimaline kar Abdullah calan,254 02 Austos 1999 tarihinde st dzey rgt mensuplarna, en ksa zamanda bir Bar Konferans dzenlenerek, PKK terr rgtnn silahl mcadeleye son vermesini, Trkiyede bulunan silahl rgt mensuplarnn lke dna kartlmas kararnn alnmasn ieren talimat niteliinde bir mektup gndermitir.255 Bu mektupta yer alan dier konular ise unlardr256: TSKnin siyasi evrelere nazaran PKK sorunun zmnde kilit rol oynad, 21. yzyln artlarnn rgtn siyasi snrlar zorlamadan hedeflerine ulamasn mmkn kld,

253

Hrriyet Gazetesi, Kana doymuyorlar: 13 l, 14 Mart 1999; Milliyet Gazetesi, Vahiler, 14 Mart 1999. 254 calann idam cezas 25.11.1999 gn Yargtay 9. Ceza Dairesinde onanmtr. 12.01.2000 tarihindeki liderler zirvesinde idam kararnn infaz grlm, grme sonucunda Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin kararnn beklenmesi ynnde karar alnmtr. 255 CALANn Bar Kongresi ile ilgili ilk giriimi 3 Haziran 1999 gn icra edilen drdnc durumada gereklemitir. Bkz. Arslan Tekin, Son syan, 2.Cilt, Elips Kitap, Ankara, 2004, s.411. 256 Adnan Keskin, calan'n 2 Austos ars zerine, Kln, 11 Austos 1999, Eriim: 13 ubat 2006, http://www.tuday.de/turkce/basin/ocalan_cagrisi.htm. Abdullah calan, PKK Demokratik zmn Anahtardr, Serxwebn e-Dergisi, Yl:18, Say:213, Kln, Eyll 1999, Eriim: 14 Ekim 2005, http://www.serxwebun.com/1999/09/h01.html.

77

T.C.nin niter yaps erevesinde yeniden rgtlenmeye girerek Krt sorununun zmnde siyaset yaplmas gerektii, Demokratik Cumhuriyet ad altndaki taleplerin bir program haline getirilmesi, rgtn iddet boyutundan vazgemesi ve legal rgtlenme yoluyla mcadele etmesi, Kongre sonularnn bar plan ad altnda yaynlanmas, Yaynlanacak planda Trkiye ile bar yapmaya hazr olunduunun ilan edilmesi, bu maksatla bar gruplarnn gnderilmesi, Trkiyenin bar kabul etmemesi halinde, meru savunma hakknn kullanlmas erevesinde silahl mcadeleye devam edilmesi. te taraftan Abdullah calann yakalanmas ile beraber bata ARGK birimleri ierisinde olmak zere, ERNK ve dier birimlerde panik ve kargaa ba gstermi, kk apl da olsa hiziplemeler olmutur. Bu gelimeler dorultusunda, 2002 ylnda yaplmas planlanan yedinci kongre, olaan st durum ilan edilerek 0223 Ocak 2000 tarihleri arasnda Kuzey Irak Kandil da blgesinde 120si kadn, toplam 386 rgt mensubunun ve 200 kadar sempatizann katlmyla gerekletirilmi olup Demokratik Dnm ve Birlik Manifestosu ad altnda kongre manifestosu hazrlamtr.257 Manifestoda;258 Silahl mcadele gereinin ulusal demokratik gelimedeki roln byk lde oynadna karar verildiinin dile getirildii,

ve d gelimelerin zorunlu bir gerei olan yeni parti stratejisinin temel

mcadele biimi olarak demokratik siyasal mcadelenin benimsendii ve her alanda uygulamaya konulmasnn kararlatrld,259

Silahl mcadele rgt olarak ARGKnin deimesi gerektii sonucuna

varlarak, Trkiyenin demokratik dnmne ve szde Krt sorununun zmne bal olan varlnn Halk Savunma Gc (HPG (Hezen Parastina Gel)) biiminde dzenlenmesinin uygun grld,260
257

PKK22, PKK Olaanst 7.Kongresi'nin Sonu Bildirgesi, Serxwebn e-Dergisi, ubat 2000, Yl:19, Say: 218, Eriim: 14 Kasm 2005, http://www. serxwebun.com/2000/02/hab05.html. 258 Osman calan, Gecenin Karanlnda Yaayanlar nderliin Gneiyle Aydnlatalm, Serxwebn e-Dergisi, ubat 2000, Yl:19, Say:218, Eriim: 14 Ekim 2005, http://www. serxwebun.com/2000/02/hab07.html. 259 Cemil Bayk, 7. Olaanst Kongremiz Yeni izgiyi Oluturma Kongresidir, Serxwebn e-Dergisi, ubat 2000, Yl:19, Say:218, Eriim: 14 Ekim 2005, http://www.serxwebun.com/2000/02/hab06.html. 260 PKK16, 7. Kongre Inda Halk rgtlenmesi Yeniden Yaplandrlacak; ERNK'den Krt Demokratik Halk Birlii'ne, Serxwebn e-Dergisi, ubat 2000, Yl:19, Say:218, Eriim: 14 Ekim

78

Benimsenen yeni strateji ve temel mcadele biimi dorultusunda tm rgt yapsn deerlendiren kongrenin, yeni stratejik yaklamla elien rgtlenmelerin almasn ve bu temelde partinin yeniden yaplandrlmasn karar altna ald,

Ayn erevede, bir cephe rgtlenmesi olan ERNKnin alp bunun yerine
her alanda Demokratik Halk Birliklerinin (Yekitiya Demokratik a Gele Kurd (YDK)) rgtlendirilmesinin oluturulaca,261

Yasal rgtlenme ve demokratik siyasal mcadelenin her alanda

gelitirilmesinin, bu dorultuda demokrasi glerinin en geni birliini ve mcadelesini olutururken zellikle ii, kadn ve genlik kesimlerinin rgtlenmesine ve mcadelesine byk nem verilmesinin gerekli grld belirtilmektedir. 262 Kongrede oluturulan szde bar projesinin Trkiyenin tm sorunlarn demokratik yntemlerle zme kavuturacak bir demokratik dnm ierdii savunulmaktadr. Bu balamda projenin, bata Trkiye olmak zere ilgili kesimlere duyurulaca ve proje kapsamnda her kesimle ortak almaya hazr olunduu ilan edilmitir.263 Terr rgtnn siyasallama faaliyetlerinin amac ve beklentileri ise u ekilde zetlenebilir: Abdullah calann idam cezasnn infaznn engellenmesi, Genel af kartlmas,

Krt kltrnn ve dilinin yaygnlatrlmas,

Krt halknn ulusal kimliin tannmas ve anayasal haklar ile vatandalk haklarnn gvence altna alnmas, Silahl younlatrlmas, Olaanst Hal uygulamas ve Geici Ky Koruculuu sisteminin kaldrlmas,
2005, http://www.serxwebun.com/2000/02/hab08.html. 261 y.a.g.m.
262

faaliyetlerin

askya

alnarak

siyasal

ve

legal

faaliyetlerin

PKK17, nmzdeki Dnem ve Grevlerimiz; Trkiye'nin Yaamak Zorunda Olduu Deiim Sreci, Serxwebn e-Dergisi, Eyll 2001, Yl:20, Say:237, Eriim: 14 Ekim 2005, http://www.serxwebun.com/2001/09/hab12.html. 263 y. a.g.m.

79

Trk-Krt ortaklnda devlet snrlarnn korunmas, Dnce ve inan zgrln gvenceye alan yasal dzenlemelere gidilmesi, Kye dnn hzlandrlmas, Ortadouda barn salanarak Demokratik Ortadou Birilii hareketinin oluturulmas. 2.2.3.9. kinci Serhildan ve 6. Konferans (0522 Austos 2001) PKK terr rgt 7. Kongresinde, Abdullah calann talimatlar

dorultusunda stratejik geri ekilme ve szde meru savunma yaklamn kabul etmi ve bu karara uygun yapsal bir deiime gitmitir. Fakat genel gidiattan nemli bir sapma ve belirgin bir strateji farkll gsteren bu kongre rgt kademelerince yeteri kadar anlalamam ve eitli aksaklklar sz konusu olmutur. rgt bu gelimelerin ardndan stratejik deiim kongresi olarak kabul ettii 7. Kongreyi tamamlamas ve yeni stratejinin anlalr hale getirilmesi maksadyla 05 22 Austos 2001 tarihleri arasnda Kuzey Irak Kandil Danda 138 delegenin katlmyla 6. konferansn dzenlemitir.264 6. Konferansta yeni dnemin zellikleri ok ynl olarak ele alnp deerlendirilmi ve siyasal serhildann gerekletirilmesine ynelik konular ele alnmtr. rgte gre, Abdullah calann yakalanmasyla balatlan ve PKKnn tasfiyesini amalayan uluslararas komplo sreci, birinci serhildan hareketi sayesinde baaryla nlenmitir. Bu hareketin bir devam olarak, 1 Eyll 2001 ve 1 Mays 2002 tarihleri aras ikinci serhildan dnemi olarak ilan edilmitir. 265 Terr rgtnn konferansta ald kararlar ise Halk Hareketi, HPG, BasnYayn ve Kltr-Sanat balklar altnda toplanabilir.

264

PKK-33, PKK Vl. Ulusal Konferans Sonularn Doru Bir alma ve Ynetim Tarzyla Hayata Geirelim, Serxwebn e-Dergisi, Eyll 2001, Yl:20, Say: 237, Eriim: 18 Ocak 2006, http://www.serxwebun.com/2001/09/hab04.html. 265 PKK-28, PKK Vl. Ulusal Konferans Kararlar, Serxwebn e-Dergisi, Eyll 2001, Yl:20, Say:237, Eriim: 17 Kasm 2005, http://www.serxwebun.com/2001/09/hab06.html.

80

Terr rgt halk hareketi kapsamnda iki temel konuyu ele almtr. Bunlardan ilki serhildan ad verilen halk ayaklanmasnn kimlik bildirimi erevesinde gelitirilerek siyasallatrlmasdr. Bu kapsamda zellikle Avrupada, Krt kimliinin tannmas, kltrel haklarn verilmesi, Krte yayn ve eitim hakknn tannmas, siyasal temsil gibi konular n plana kararak hem Trkiye Cumhuriyeti zerinde uluslararas bir bask ortamn oluturmak hem de terr rgtnn merulamasn salamak hedeflenmitir.266 Halk hareketi kapsamndaki ikinci konu rgtn yapsal deiiklik ngrerek bata genlik ve kadn olmak zere toplumun tm kesimlerinin siyasal, ekonomik, sosyal, kltrel ve sanatsal alanlarda yaygn olarak kadrolamas ve Demokratik Halk nisiyatifinin serhildan partisi olarak rgtlenmesi kabul edilmitir. Bu erevede rgtn Koordinasyon Merkezi, Halk Hareketi Merkezi, Halk Savunma Karargh, zgr Kadn Hareketi (PJA) Merkezi ve Propaganda-Ajitasyon Merkezi biiminde deitirilmitir.267 Terr rgt silahl unsurlarn kimlik bildirim srecinde bar ve demokrasi asndan koruyucu olacan belirtmi, bu yzden devlet barl ve btncl bir adm atana kadar bu unsurlarn elde bulundurulmasnn zorunluluunu ifade etmitir. Konferansta HPG ynnden alnan kararlar ise dzenli ordu sistemine gei anafikrinde ekillenmitir. rgt bu dnceden hareketle szde zel kuvvetlerinin karargh biiminde rgtlenmesini ve dorudan genel komutanla balanmasn kabul etmitir. te taraftan militanlara, kendilerine ynelik bir saldr sz konusu olduunda misilleme hakk tannm ve bu misilleme sadece saldrnn olduu blge ile snrlandrlmamtr.268 Basn-Yayn ve Kltr-Sanat bal altnda, Abdullah calann

savunmalarnn ve yazlarnn kitaplatrlmasna, fotoraf ve video ekimleri iin teknik ekip oluturulmas ve film stdyosu kurulmasna, Welat gazetesinin haftalk olarak, Jyana Azad gazetesinin ise 15 gnde bir yaymlanmasna, dnya klasiklerinin ve Abdullah calann uygun grd kitaplarn Krteye evrilmesine, kapsaml bir PKK tarihi belgeselinin hazrlanmasna karar verilmitir.269
266

Terr rgt bu eylemlerin tamamnda AHMni etkilemeye ynelik olarak CALAN liderletirilmi ve Trk devleti tarafndan muhatap alnmasn gerektiini beyan etmitir. 267 PKK-28, a.g.m. 268 y.a.g.m. 269 PKK-28, a.g.m.

81

2.2.3.10.

KADEKin Kuruluu ve 8. Kongre (0410 Nisan 2002)

11 Eyll 2001 tarihinde ABDnde Dnya Ticaret Merkezine (DTM) gerekletirilen saldr sonrasnda tartlmaya balanan terr ve terrizm kavramlar, PKKda da ciddi skntlara yol amtr. Ancak, ABD tarafndan yaymlanan terr rgtleri listesinde yer almasna ramen ABnin balangta yaynlad terr rgtleri listesinde yer almayan PKK, bu durumda gelecekte karlaaca sorunlar aabilmek iin bir araya girmi, ardndan da 2024 Nisan 2002 tarihleri arasnda gerekletirdii 8. Kongresi ile kendini meruiyet alanna tama yolundaki son ve en nemli adm atarak adn szde Krdistan zgrlk ve Demokrasi Kongresi (KADEK (Kongreya Azad- Demokrasiya Krdistan)) olarak deitirmi ve genel bakanlna da Abdullah calan semitir.270 Bu kongrede alnan kararlarn yeni stratejideki anlam ve nitelikleri u ekildedir: Yeni dnemde rgt, Tm dnyada, PKK adyla yaplan faaliyetler sona ermitir karar ile gl bir rgtlenmesinin bulunduu Avrupa Birlii (AB) lkelerindeki faaliyetlerinin engellenmesini nlemek amacyla ismini deitirme yoluna gitmitir. Aklamalarda yer alan Misyonunu tamamlayan PKKnn ad bundan sonra KADEK olarak deitirilmitir karar, PKKnn mcadeleyi gemiteki kazanmlarna dayanarak farkl bir zemine tayacann iaretidir. Burada temel amata farkllk olmad ancak aralarda farkllk oluturulduuna iaret edilmektedir. Bu da rgtn konjonktrel gelimelere uyum salama yeteneini ve gemile devam eden organik ban ortaya koymaktadr. rgtn yeni amblemindeki Pan-Krt hareketinin sembol olan sar gne ve PKKnn sosyalist ynn iaret eden kzl yldz, esasen rgtn yneldii etnik kimlik ve kurulu ideolojisine sadakatini gstermektedir. 04 Nisan 2002 KADEKin kurulu gn ilan edilmi, Genel Bakanla da oybirlii ile Abdullah calan semilerdir. Bu karar, rgtn Abdullah calana balln ve terrist ba ile rgt arasndaki zdelii vurgulamaktadr. Burada
270

PKK-29, nderlik Gerei ve Demokratik Uygarlk izgisi zerine; KADEK I.Kongre Kararlarndan, Serxwebn e-Dergisi, Mays 2002, Yl:21, Say:245, Eriim: 17 Kasm 2005, http://www.serxwebun.com/2002/05/hab12.html.

82

konu ile ilgili olarak alnmas muhtemel olumsuz kararlara ynelik tepkinin topyekn olacana dikkat ekilmektedir. 271 Bu kararlara kar gelecekte oluabilecek bir muhalif hareketin balamasn engellemek ve yeni oluuma meruiyet kazandrmak isteyen rgt, tedbir olarak aklamalarnn arasna PKK mirasnn tek meru temsilcisi KADEKtir eklinde bir karar ekleme gerei duymutur. Bu da, rgte gemiin meru referansnn sadece kendilerine ait olduunu dikte etmektedir.272 PKK mevcut devletleri ykmay hedeflemiti; ancak KADEK, mevcut devletlerde dnm hedeflemektedir aklamas amata bir deiiklik olmadn, sadece yntemde bir deiikliin sz konusu olduunu ortaya koymaktadr. Nitekim bu deiimin bel kemiini oluturan eylem biimi u ekilde ifade edilmitir; KADEK barl siyasal serhildan ile siyasal demokratik mcadeleye gre kendini planlamtr. Bu aklama ile demokratik alann kullanlaca, gemiin iddetle zdeleen kimliinden syrlarak konjonktrel deiimle genel kabul gren, kamu vicdann etkilemeye ynelik, yasalarn snrlarn zorlayan ama ciddi hukuki sonular dourmayan eylemlerde bulunulaca gibi, meru hak arama yollarna arlk verilecei de ifade edilmi olmaktadr.273 Belirtilen barl siyasal serhildann nitelii ve aktrleri ise bir dier kararda Kurulacak demokratik kitle rgtleriyle demokrasi bloklar oluturulacak, yasalar sokak gsterileriyle deitirilecek, kadn ve ocuklar n planda tutulacaktr eklinde tanmlanmtr. Bu aklama sivil taatsizlik benzeri eylemlerin n plana kmasn ve kamu vicdannn harekete geirilmesini salamaya yneliktir.274 Kongrenin bir dier kararnda ise KADEKin iktidar olma abas yerine, bu grev demokratik uygarlk izgisinde geliecek siyasi partiler ile sivil toplum
271

Terr rgt iin 4 Nisan tarihi CALANn doum gn ve baz nemli olaylar sembolize etmektedir. Bu durum rgtn siyasallama abalarn younlatrd gnmzde bir ajitasyon arac olarak kullanlmaktadr. Bkz. Ali Haydar Kaytan, nder calann Douu Bu Halkn Douudur, Eriim: 11 Ekim 2005, http://www.pkk.org/tr/reportaj/03.04.06_Fuat%20Ark_Reportaj.html. 272 PKK-20, KADEK Program, Serxwebn e-Dergisi, Mays 2002, Yl:21, Say:245, Eriim: 11 Ekim 2005, http://www.serxwebun.com/2002/05/hab09.html. 273 PKK-21, Demokratik Trkiye zgr Krdistan, Serxwebn e-Dergisi, Mays 2002, Yl:21, Say:245, Eriim: 17 Ekim 2005, http://www.serxwebun.com/2002/05/hab09.html. 274 PKK-15, Dnm Srecinde Yrtlen Pratik Faaliyetler ve Yeniden Yaplanmann Tamamlanmas; VIII.Kongre'ye sunulan Politik-Pratik alma Raporu'ndan, Serxwebn e-Dergisi, Mays 2002, Yl:21, Say:245, Eriim: 10 Ekim 2005, http://www.serxwebun.com/2002/ 05/hab02.html.

83

rgtlerine braklacaktr denmektedir. Bu konuyla balantl olarak alnan baka bir karar ise Etnik, dini ve kltrel gruplarla ilikilerin gelitirilmesi esastr. Etnik ve kltrel toplumlara gre demokratik anayasal dzenlemeler oluturulacak, etnik gruplarn kltrnn gelimesi iin mcadele edilecektir eklindedir.275 rgt, Krt ulusal sorununu zmek, tm paralardaki zm ve ulusal birlii Demokratik Orta Dou Birlii hedefi temelinde yrterek tm Krtlerin birlikteliiyle demokratik sosyalizme doru ilerlemektir kararyla Pan-Krdist niteliini ve ideolojik eilimini tescil etmektedir. Balangtan beri ortaya koymaya altmz strateji deiiklii ise, rgtn faaliyet gsterdii tm alanlara yansm, bu kapsamda u karara varlmtr: Trkiye, ran, Irak ve Suriyede birlikte yaayan halklarn demokratik ller iinde partileip rgtlenmeleri salanacaktr. Kurulacak partilerin isimleri Trkiyede, Trkiye Toplum ve Medeniyet Partisi, Irakn kuzeyinde Demokratik zm Partisi, randa Krdistan zgrlk ve Kardelik Hareketi, Suriyede ise Selahaddin Eyyubi Hareketi olacaktr. Baka bir kararda ise Bata ABD, Rusya ve AB olmak zere egemen glerin, Krt halknn zgrlklerini kabul eden ve destek veren politikalar iine ekilebilmesi iin genel bir konferans dzenlenecektir denilmektedir. Bu kararn, sorunu uluslararaslatrmak ve Trkiye zerinde bask kurmaya ynelik bir beyan olduu aka grlmektedir. Kongrenin en nemli ve dikkat ekici kararlar ise iddet kullanmna ilikin olanlardr. Buna gre Abdullah calann Avrupa nsan Haklar Mahkemesindeki (AHM) davasyla ilgili diplomatik faaliyetler gelitirilecek, Abdullah calann yaamna kar taknlacak tavr sava veya bar nedeni olarak saylacaktr ifadesiyle iddet kullanm, Abdullah calann hayatyla ilintilendirilmitir. rgt rezerv olarak tutuu silahl glerini tasfiye etmeyeceini ve gerektiinde kullanabileceini ise Silahl mcadele, Abdullah calann idam edilmesi ve rgte ynelik operasyona girilmesi halinde yeniden balatlacaktr. htiya duyulduunda silah geni kapsamda kullanlacak, silahl unsurlar tasfiye edilmeyecektir eklinde karara balamtr.276
275 276

PKK-29, a.g.d. PKK-29, a.g.d.

84

rgt, Baz rgt mensuplar bar grubu olarak gvenlik glerine teslim edilecektir aklamasyla bir yandan bar grnmn srdrrken, dier yandan da ortak vizyon oluturabilecek eitilmi militanlarn cezaevlerine yerletirmi olacaktr. Yine rgt ksa sreli beklentilerini listelerken, AB lerleme Raporunda belirtilen hususlarn bir benzerini ortaya koymaktadr. Buna gre, dam cezasn kaldrarak, Abdullah calan da iine alacak genel bir af karlmaldr, OHAL uygulamas kaldrlmaldr, Ky koruyuculuu tasfiye edilmeli ve kye dn salanmaldr, Krt kimlii ve anadilde eitim hakk tannmaldr eklinde drt ayr karar daha almtr. Yaplan 8. Kongrede alnan kararlarn PKK terr rgtnn ulusal ve uluslararas platformda siyasallama srecini hzlandrmaya, rgtlenmenin terrist faaliyetlerden soyutland imajn vermeye, uzun sreli Halk Savan esas alan stratejisinin yerine Krt Kltrel Kimliinin tannmasna ynelik stratejisini gelitirmeye ve zellikle mcadelenin sadece rgt tarafndan deil halk tarafndan da sahiplenilmesine ynelik olduu deerlendirilmektedir.

85

2.2.3.11. Geniletilmi Ynetim Kurulu Olaanst Toplants (2531 Temmuz 2003) PKK terr rgt 2531 Temmuz 2003 tarihleri arasnda, 2002 ylnn genel deerlendirmesini yapmak ve 2004 ylna kadar olan sre iin bir yol haritas hazrlamak maksadyla, Kuzey Irak Kandil Danda Geniletilmi Ynetim Kurulu Olaanst Toplantsn gerekletirmitir.277 Toplantda rgtn byk kentlerde hcre sistemi eklinde rgtlenmesine ve faaliyetlerini tepki, tehir, kararllk ve iddet eylemleri eklinde hzlandrmasna karar verilmitir. te taraftan rgt legal bir grnme sokmak maksadyla, HPGnin zerk bir yapya kavuturulmas ve eitli yerlere g aktarmas kararlatrlmtr.278 Terr rgtnn KADEK ile birletirilmesi ve szde Krdistan Halk Kongresi adn almas kararlatrlmtr. Fakat bu kararn uygulanmas daha sonraya braklmtr. rgt toplantda, gemiin yansmalarndan yola karak bir yol haritas hazrlamtr.279 Aklanan szde yol haritasnda 01 Eyll - 01 Aralk 2003 arasndaki dnem birinci aama olarak kabul edilmi, bu sre ierisinde szde atekesin ift tarafl hale getirilmesi planlanmtr. kinci aama olan 01 Aralk 200301 Nisan 2004 dneminde ise btn terristlerin de siyasal yaama katlmlarn salayacak ekilde Trk Devletinin Toplumsal bar ve demokratik katlm yasas karmas, buna karlk rgtn 500er kiilik gruplar halinde terristleri yurt ierisine gndermesi ngrlmtr. 01 Nisan01 Eyll 2004 tarihleri arasndaki nc aamadaysa, Devletin terrist ban serbest brakmas ve terr rgtnn st dzey yneticileri dhil tm rgt mensuplarnn Trkiyeye dnmesinin salanmas ngrlmtr. Bu dnem Abdullah calann baz kayglardan syrlarak vazgeemedii iddeti

277

PKK-18, Bar in Demokratik zm, Halkmza ve Kamuoyuna, Serxwebn e-Dergisi, Austos 2003, Yl: 22, Say: 260, Eriim: 10 Ekim 2005, http://www.serxwebun.com/2003/08/hab01.html. 278 PKK-19, zm in Serhildanda Aama Yapmann Zamandr, Serxwebn e-Dergisi, Austos 2003, Yl:22, Say:260, Eriim: 10 Ekim 2005, http://www.serxwebun.com/2003/08/hab03.html. 279 PKK-23, KADEK Ynetim Kurulu, Bar ve Demokratik zm in Yol Haritas, Serxwebn eDergisi, Austos 2003, Yl:22, Say:260, Eriim: 18 Ekim 2005, http://www.serxwebun.com/2003/08/hab05.html.

86

yeniden lke iine aktarmasnn balangc olarak kabul edilebilir.280 Bu yneliin gemiten fark ise bizzat emrini verdii katliamlar baz rgt mensuplarna mal ederek iddeti meru savunma temelinde ifade etmesidir. 281 2.2.3.12. KONGRA-GEL ve 9. Kongre (24 Ekim06 Kasm 2003) KADEK terr rgt 2. Kongresini (PKK 9. kongre, KONGRA-GEL 1. Kongre) 26 Ekim04 Kasm 2003 tarihleri arasnda Kandil Da-Dola Koga Kamp blgesinde yapmtr.282 Kongreye yaklak 360 terrist katlm ve bunlardan 100'e yakn Avrupa'dan gelmitir.283 Kongrede, KADEK oluumunun feshedilerek, yerine szde Krdistan Halk Kongresinin (KONGRA-GEL (Kongra Gele Krdistan)) kurulduu ilan edilmitir.284 rgtn yeni oluumunda silahl unsur olan HPGnin terr rgtnden ayrlarak yeniden tekil edilmesi ve sorumluluuna Murat Karaylan adl terristin getirilmesi, bu unsurlarn sadece Trkiye ve ran'da faaliyet gstermek zere elde tutulmas, Suriye ve Irakta ise siyasi faaliyet yrtlmesi karar alnmtr. rgte gre HPG, Krt halknn szde meru direnii olan PKKnn vazgeilmez bir devam niteliindedir.285 9. Kongrede terr rgtnn bakanlk konseyi iin 16s bayan olmak zere 51 ye seilmi, szde Krdistan Ulusal Kongresi (KUK) yesi Zbeyir Aydar ise Konsey Genel Koordinatr olarak grevlendirilmitir.

280

CALANn bu dnemde gemitekine benzer tarzda marjinal aklamalar bulunmaktadr. Kiilikleri n plana karlm ve rgt yelerince itibar gren eski militanlar rnek gsterilmek suretiyle youn bir kkrtma sreci balatlmtr. Bkz. Abdullah calan. Gerek Gerilla Agit (Mahsum Korkmazn rgt ierisindeki kod ad)tir, Eriim: 04 Ekim 2005, http://www.pkk.org/tr/Degerlendirmeler/on_agitark.html; Duran Kalkan, Mahsum Korkmaz; ARGKden HPGye Gerilla Ordulamasnn Komutan, Eriim: 14 Aralk 2005, http://www.pkk.org.
281

Abdullah calan, Meru Savunma Glerine, 15 Austos 2003, Eriim: 19 Eyll 2005, http://www.abdullah-ocalan.com/index2.htm. 282 PKK-12, zgr Krt Kimlii Yeni Ortadou Kimliidir; KONGRA-GEL Kurulu Kongresi Sonu Bildirgesi, Serxwebn e-Dergisi, Kasm 2003, Yl:22, Say:263, Eriim: 19 Eyll 2005, http://www.serxwebun.com/2003/11/hab09.html. 283 Krdistan Halk Kongresi Demokratik Kurulu Belgeleri, etin Yaynlar. stanbul, 2003, s.248.
284

PKK-13, KADEK'in Feshine likin Karar Tasars, Serxwebn e-Dergisi, Kasm 2003, Yl:22, Say:263, Eriim: 19 Eyll 2005, http://www.serxwebun.com/2003/11/hab10.html. 285 Duran Kalkan, PKK Krt Halknn Ulusal Direni Kimliidir, Serxwebn e-Dergisi, Kasm 2003, Yl:22, Say:263, Eriim: 12 Ekim 2005, http://www.serxwebun.com/2003/11/hab08.html.

87

Abdullah calann Uzlama ve zm Deklarasyonu

286

ad altnda ilettii

mesajdan ana fikrini alan kongrede Trkiye, ran, Suriye ve Irak kastedilerek Egemen lkelere likin Demokratik Kriterler bal altnda u kararlar alnmtr:287 ran, Suriye ve Irak'ta halkn zgr katlm ve seimine dayanan, oulcu demokratik sisteme gei salanmaldr. Trkiye'de seim yasalar demokratik esaslara gre yeniden dzenlenmeli, halkn katlmn ve temsilini parlamentoya tayacak yasal dzenlemeler yaplmaldr. Her lkede tm toplumun uzlamasna dayanan, herhangi bir kesimin ve zmrenin dar egemenlik ve stnln iermeyen, temel hak ve zgrlkleri esas alan demokratik anayasalar oluturulmaldr. hukuk sistemi, hukukun stnln esas alan uluslararas hukuk ve demokratik kriterlere gre insan haklarna uygun olarak yeniden dzenlenmelidir. Dnce ve rgtlenme zgrl nndeki tm engeller kaldrlmaldr. nsan haklarna ve bireyin zgr gelimesine ters den her trl keyfi uygulama, bask ortadan kaldrlmal, bu amala idari ve hukuksal tedbirler alnmaldr. Bunlar yapanlar hakknda cezai ilem gerekletirilmelidir. dam cezas kaldrlmaldr. Bata Krt halk olmak zere, tm etnik kltrler zerinde uygulanan ayrmclk, inkr, dil yasa ve basklara son verilmelidir. Kimliklerini zgrce gelitirme ve ifade etme haklar anayasal gvenceler altna alnmaldr. Siyasi ama ve dncelerinden dolay mahkm edilen herkes yeni yasal dzenlemelerle serbest braklmaldr. Srgn edilenler ve yurtdna kmak zorunda kalanlarn geriye dnmelerini salayacak yasal koullar ve toplumsal ortam salanmaldr. lkeler arasnda siyasal, ekonomik, kltrel, sosyal vb. tm toplumsal faaliyetlerin zgrce salanmasn ve birbirleriyle iliki kurmalarn kolaylatracak yasal dzenlemeler gelitirilmelidir. Krt halknn snrlardan geiini kolaylatracak, tm toplumsal kesimler ve paralar arasnda toplumsal iliki kurmalarna imkn verecek yasal dzenlemeler yaplmaldr. Snr getiren ve kstlama koyan engeller kaldrlmaldr. Blge
286

Abdullah calan, Uzlama ve zm Deklarasyonu, 15 Austos 2003, Eriim: 13 Kasm 2005, http://www.abdullah-ocalan.com/index1.htm. 287 PKK-14, Demokratik Haklar Bildirgesi, Serxwebn e-Dergisi, Kasm 2003, Yl:22, Say:263, Eriim: 23 Eyll 2005, http://www.serxwebun.com/2003/11/hab05.html.

88

lkelerinin birlik, dayanma ve srele btnleme imknlarn yaratan almalar yaplmaldr. Ortadou Demokratik Birlii'ne gtrecek olan siyasal, ekonomik ve kltrel antlamalar gerekletirilmelidir.

Uluslararas alanda, II. Dnya Sava'nn sonucunda, souk savan

dengelerine dayanarak kurulan, uluslararas gerginlii, ar militarizmi, nkleer silahlanmay krkleyen, hegemonik sistemleri yaygnlatran, sk sk i ve blgesel atmalara, insan hak ve zgrlklerinin ihlaline neden olan, Krt halknn temel hak ve zgrlklerini grmezlikten gelen, dolaysyla kendi iinde eitsizlii ve adaletsizlii barndran ve eski dnya sisteminin bir sonucu olarak hala varln devam ettiren BM, NATO, IMF gibi uluslararas kurum ve kurulular, an ihtiyalarna, demokratik kriterlere, insann hak ve zgrlklerine gre reformdan geirilerek yeniden dzenlenmelidir.288 Kongrede bu kriterlerin paralelinde Krtlere likin Demokratik Kriterler bal altnda ise u kararlar alnmtr:289 Krtler, yaadklar tm lke ve alanlarda siyasal, ekonomik, sosyal, kltrel, diplomatik ve kltrel sorunlarn zerlerken, anayasal hareket perspektifini Demokratik Haklar Bildirgesi oluturur. Krt toplumu iinde siyasal rgtler, toplumsal kurumlar ve kesimler, snf ve zmreler, farkl inan gruplar, airetler ve bireyler arasndaki eliki ve sorunlar, bar, diyalog ve kardelik iinde ele alnarak zlr. Hi kimse, kurum veya kurulu, sorunlarn zmnde zora ve iddete bavuramaz. Her parada yaayan Krtlerin ekonomik dzeylerinin ykseltilmesi iin ekonomik yatrmlar gelitirilmeli ve desteklenmelidir.

Her Krt insan yaad lkede egemen sistemin yaratt basklara kar,
Demokratik Haklar Bildirgesi'ni esas alarak hak ve zgrlklerini savunur.

288

Terr rgt her frsatta demokratik kriterlerden, temel insan hak ve zgrlklerinden bahsetmektedir. Fakat bu aklamalara tamamen ters den fikirler ve uygulamalarda tutarsz ekilde ifade edilmektedir. rnek olarak aile kurumu her rk ve her kltr asndan korunmas gereken bir zellie sahiptir. Bireyin ilk ve en yakn sosyal evresi aile olup kiilik ve karakter oluumunu ekillendiren en nemli unsur olarak kabul edilir. CALANa greyse aile ortadan kaldrlmas gereken zararl bir oluumdur. Bu kapsamda terrist bann u ifadeleri olduka dikkat ekicidir.Aileyi kazandnz da ne elde ettiniz? Aileyi kurtardnz da ne oldu? Aileyi kurtarrken ulus bitti, halk bittiBiz bu ailecilik kurumuna ve felsefesine kar neden savayoruz? Soysuz, insanla, ulusalla ve toplumsalla kapal Krt kiiliinin, basit aile ilikilerini kurtarma iin satmayaca hibir ey yoktur. Yeter ki ailesini kurtarsn. Bkz. Abdullah calan, Sosyal Devrim ve Yeni Yaam, etin Yaynlar, stanbul, 2005, ss.14-15. 289 PKK-14, a.g.d.

89

Her birey yaad egemen lke zemininde ayrmcla, etnik milliyetilie kar mcadele eder, kendi kaderini zgrce tayin etme hakkn ayrlktan yana deil birlik, dayanma ve kardelikten yana kullanr. Her Krt bireyi her parada ve Krtlerin yaad tm lkelerde dayanma ve birlik iinde olur. Krt halknn demokratik zgrlk mcadelesini zayf dren ve birliini bozan eylemleri reddeder. Paralar ve kesimler aleyhinde ayrmclk yapan halkn birliini bozan zarar verici politikalara kar Krtlerin ulusal demokratik birliini savunur. Krtler yaadklar lkelerde anayasal vatanda olma hakkna sahiptir. Bunun iin mcadele ederler. Krt halk adna demokratik ynetim ve temsil yetkisini kullanan tm kurum ve organlar yasal yetkilerini halkn onayndan ve Demokratik Haklar Bildirgesi'nden alr.

Demokratik Haklar Bildirgesi'nde dile getirilen temel hak ve zgrlkler,

demokratik kriterler her Krt insann ilgilendirir ve hayata geirilmesinde sorumlu klar. KONGRA-GEL Demokratik Haklar Bildirgesi temelinde tm Krt kurum ve organlaryla geni bir uzlama salamay esas alr. 9. Kongrede belirtilmesi gereken son karar, szde zgr Kadn Hareketi (PJA) hakknda alnan karardr.290 Buna gre KONGRA-GEL bnyesinde oluturulacak Kadn Komitesi'nin, ulusal ve uluslararas alanda Krt kadnn temsil etmesi ve ittifaklara gitmesine, kendi i tzn hazrlayp bu temelde almalarn yrtmesine, KONGRA-GEL almalarnn yrtld tm alanlarda kendisini rgtlemesine ve demokratik ekolojik uygarlk izgisinin Ortadou'daki uygulayc ve nc gc olarak mcadele etmesine karar verilmitir. 2.2.3.13. Szde Atekesin Sona Erdirilmesi ve 10. Kongre (1626 Mays 2004) Trkiye Cumhuriyeti Devletinin rgtn taleplerine cevap vermedii, baz st dzey terrist kadrolarn, 56 yldr srdrlen szde atekesin ve siyasi faaliyetlerin amaca ulamada etkili olmad ynnde duyduu rahatszlk, gr ayrlklar ve rgt ii iktidar ekimeleri nedeniyle Abdullah calann talimat dorultusunda, 16 26 Mays 2004 tarihleri arasnda yaklak 478 terr rgt mensubu ve yanlsnn
290

PKK-31, PJA'nn rgtsel Yeniden Yaplanma Karar Tasars, Serxwebn e-Dergisi, Kasm 2003, Yl:22, Say:263, Eriim: 21 Kasm 2005, http://www.serxwebun.com/2003/11/hab06.html.

90

katlmyla, Kuzey Irak Kandil Danda KONGRA-GEL oluumunun 2. Kongresi toplanmtr.291 Kongrede rgtsel birlik ve tek yanl atekesin gzden geirilerek yeni stratejinin belirlenmesi balklar altnda iki konu zerinde durulmutur. Terr rgt, kendi ierisindeki muhafazakrlar ve reformcular adl gruplarn mcadelesi nedeniyle rgtsel ileyi asndan byk skntlar yaamtr. Kongre ncesinde Abdullah calann kesin talimat ile rgt ierisinde muhafazakr kanat tarafndan tehdit ve infaza kadar varan youn bir bask uygulamas balamtr. Kongre sonucunda ise eski ynetim tamamen tasfiye edilirken, sadece Abdullah calana ball ile bilinen Murat Karaylann zerk hale getirilen HPG sorumluluuna, Zbeyir Aydarn ise rgt bakanlna devam etmesine karar verilmitir.292 10. Kongrede alnan kararlar dorultusunda; HPG tarafndan 28 Mays 2004 tarihinde yaplan aklamada atekesin tek tarafl olarak bozulduu, szde Botan, Amed, Dersim alanlarnn terristlerin slenme sahas olduu, gvenlik glerinin bu blgelere girmeleri durumunda saldryla karlk verilecei, Yabanc yatrmc ve turistler iin Trkiyenin riskli lke haline geldii, Cenevre anlamas ilkelerine uyularak, sivillere saldrda bulunulmayaca deklare edilmitir. Ayrca, yaynlanan (8) maddelik bildiride; terrist bana uyguland iddia edilen szde tecridin kaldrlmas, iki tarafl atekesin devlet tarafndan resmi olarak kabul edilmesi, TSKnin gvenlik ihtiyacndan fazla olan birliklerini Gneydou Anadolu blgesinden ekmesi, rgte kar yaplan operasyonlarn durdurulmas, demokratik zmn nnn almas ynnde admlarn atlmas belirtilmitir. Kongrede Bilim Sanat Komitesi st yaplanmas altnda Bilim-Teknoloji, Kltr-Sanat, Edebiyat, Eitim ve Aydnlanma Komitelerinin kurulmasna karar verilmitir. Alnan karara gre Bilim Sanat Komitesinin, alt ay ierisinde tm
291

PKK-24, Olaanst KONGRA-GEL Genel Kurul izgisini Doru Kavrayalm Atlmc Bir Ruhla Pratie Geirelim, Serxwebn e-Dergisi, Haziran 2004, Yl:23, Say: 270, Eriim: 11 Kasm 2005, http://www.serxwebun.com/2004/06/ hab02.html. 292 PKK-25, Kongra-Gel Il. Olaanst Genel Kurul Toplants Sonu Bildirgesi, Serxwebn eDergisi, Haziran 2004, Yl:23, Say:270, Eriim: 11 Kasm 2005, http://www.serxwebun.com/2004/06/hab11.html.

91

sahalarda bulunan bilim ve sanat kurumlamalarn kendi bnyesinde toparlayacak ekilde rgtlenmesine ve iki ay ierisinde program ve i ynetmeliini hazrlayarak yrrle sokmasna karar verilmitir.293 2.2.3.14. Yeni PKKnn kuruluu ve 11. Kongre (28 Mart4 Nisan 2005) PKK terr rgtnn 11. Kongresi, 28 Mart4 Nisan 2005 tarihleri arasnda Kuzey Irak Kandil Danda 205 terr rgt mensubunun (szde delege) katlmyla gerekletirilmitir. Sz konusu kongreye rgt ierisinde PKK Yeniden Yaplanma Kongresi ad verilmekle beraber, yeni PKKnn 1. Kongresi de denilmektedir. Bu kongreyle KONGRA-GEL oluumu feshedilmi yerine yeni PKK oluumu ilan edilmitir.294 Terr rgtne gre; PKKnn 1970lerde kuruluu Krt halk iin bir hamle olmu, fakat ayn zamanda bu yllardaki sosyalist dncenin eksikliklerini ve yanllklarn da barndrmtr. Yeni PKK ise bilimsel-demokratik sosyalist ideolojisiyle yalnzca Krt halknn ve Ortadou halklarnn deil, tm dnya halklarnn en demokratik zgrlk gcdr. dnndeki temel ama, Abdullah
295

Oysa, rgtn yeni PKKya yakalanmasnn ardndan

calann

gerekletirilen KADEK ve KONGRA-GEL oluumlar ile yitirilen imajn ve zellikle blge halk zerindeki psikolojik basknn yeniden temin edilmesidir. rgt ierisindeki muhalif gre ise Kuzey Krt siyasetinde hem sylemler anlamnda hem de kiiler ve kurumlar baznda kkten bir yenilenmeye ihtiya vardr. Oysa hi bir yeni dnem yeni kadroyla kurulmamtr. Yaanan ve tarihte baka bir rnei olmayan bu ok isim deitirme srecinin pratik politik anlamda baz anlamlar olsa da ortaya kan sonu, PKKnin deimedii ve srekli deforme olduu sonucudur.296

293

PKK-27, Bilim Sanat Komitesi, Serxwebn e-Dergisi, Haziran 2004, Yl:23, Say:270, Eriim: 11 Kasm 2005, http://www.serxwebun.com/2004/ 06/hab10.html.
294

PKK-2, Yeni PKKnin Kuruluu Ilan Edildi, 13 Nisan 2005, Eriim: 13 Ocak 2005, http://news.pkk.org/breve.php3?id_breve=. 295 PKK-27, a.g.m.
296

mit Beyazda, Deiim mi? Fiyasko mu?, Eriim: 13 Ocak 2005, http://www.pwdnerin.com/modules.php?name=Content&pa =showpage&pid=103.

92

Kongrede yeni PKKnn parti tz ve program kabul edilmitir. Gerek tzkte gerekse programda rgtsel yap ve ileyi asndan KONGRA-GELden ok farkl bir deiiklik bulunmamakla beraber, konuya Yeni PKK Srecinde rgtn Tekilat Yaps ksmnda detayl olarak yer verilmitir. 2.3. Yeni Dnemde Terrizm majndan Ka ve Yapsal Deiim

rgtn tekilat yapsn incelerken drt farkl dnemden sz etmek gerekmektedir. Bu dnemler; PKK, KADEK, KONGRA-GEL ve yeni PKK dnemleridir. Bilindii zere PKK, 0410 Nisan 2002 tarihleri arasnda Kuzey Irak blgesindeki Kandil Danda yaplan sekizinci kongrede (KADEKin birinci kongresi) kendisini tavsiye ederek yeni bir program ve tzkle KADEKi kurduunu aklamtr. Bu oluum yaklak 16 ay sonra 26 Ekim04 Kasm 2003 tarihleri arasnda Kandil Da Dola Koga kamp blgesinde yaplan KADEK ikinci kongresine kadar srm (PKKnn 9. kongresi) ve rgt yeni bir program ve tzkle KADEKi feshederek szde Krdistan Halk Kongresini (KONGRA-GEL) kurmutur. KONGRA-GEL adndaki yeni oluum ise 4 Nisan 2005 tarihinde yeni PKKnn kurulmasyla ortadan kalkmtr. Terr rgtnn yaad bu deiimi gz nnde bulundurarak, sz konusu dnemlerdeki tekilat yapsn ve temel farkllklar ortaya koymak rgtn stratejisini tanmlamak asndan hayati bir nem tamaktadr. Zira gerekler bu deiim srecinde gizlidir. 2.3.1. Yapsal Adan rgtteki Deiim ve Nedenleri

PKK, adndan da anlalaca zere bir parti addr. Parti, bilinen anlamndan farkl olarak, szde devrimin yneticisi ve yol gstericisidir. Muhalif olunan, devletin ta kendisi olup, hedeflenen smrgeci devletten ziyade bamsz bir szde Krdistandr. Dolaysyla siyasi kararlarn alnd ve eyleme dntrld ortam parti ortamdr. Abdullah calan ise PKKy u ekilde tanmlamaktadr:297

297

calann bu tanm u kaynaklardan bulunabilir: calan, a.g.e., 1999a, ss.48-49, Abdullah calan, Krt Sorununda Demokratik zm Bildirgesi (Savunma), stanbul, 1999, s.48.

93

PKK, cumhuriyetin elli yllk alt ve st yapsnn ortaya kard objektif temeller zerinde, dnyadaki frtnal devrim ve kar-devrimin teorikpratik incelemesini, topik ve teorik bir grubun, ncelikle 19701980 aras ideolojik isyan hareketi, 19801990 arasnda da siyasi ve eylemsel hareketi olarak doup gelimi, gerekten de son Krt isyan hareketidir. Abdullah calana gre gerilla, partinin taktii ve daha da younlatrlm ifadesi saylmakta ve parti nc ekirdekleri uzun bir sre gerilla ekirdeinden ibaret grlmektedir Yine Abdullah calana gre sava yrten kurmaylktr ve rgtte kurmaylk parti demektir. Yer verilen bu aklamalar nda ngrlen aslnda bir parti deil, parti grnm altnda gdmlenmi bir militan topluluudur. Terr rgt liderinin kiilii deerlendirildiinde rgtn hibir aamasnda kendi dncesine muhalif ya da alternatif yaklam kabul etmedii ak olarak grlmektedir. yle ki bu yndeki phe veya giriim rgt iinde birok infaza neden olmutur. PKK terr rgtnn ilk tz ve Abdullah calann sz konusu dnemde yapt aklamalar detayl olarak incelendiinde istenilen anlamda kapsaml bir tekilatlanmaya gidilemedii grlmektedir. Terr rgt elebann sesini duyurma ve etkinliini arttrmada iddet youn bir yaklam ngrmesinden, fakat bir yandan da eleman kazanm gereksiniminden dolay, ortaya sadece dzmece bir parti tekilat karlabilmitir. Uygulamada ise partinin szde tz ve tekilat kapsamnda; ideolojik yaps marjinal dzeyde, maceraperest ve iddet kullanmna msait insanlar biraraya getirilmitir. PKK tznden olduka farkl olarak, KADEK parti tznde ise iddetin ifadesine yer verilmemekte ve siyasallama lehindeki geliim dikkati ekmektedir. rgtn amacnda, oligarik, otokratik ve teokratik yap uzantlarna kar mcadele vermek, Trkiye, ran, Irak ve Suriyede demokratik dnm gerekletirmek temelinde Krt ulusal sorununu zmek, szde Krdistanda feodal kalntlar tasfiye ederek ulusal ve demokratik rgtlenmeyi ve yaam gelitirmek, Krt ulusal sorununun btn paralardaki zmn ve ulusal birlii Demokratik Ortadou Birlii hedefi temelinde yrtmek, ilerici insanln bir paras olarak demokratik sosyalizme doru ilerlemek eklinde bir ifade deiiklii bulunmaktadr. rgtn yaklamndaki bu deiim (en azndan ifade dzeyinde) aslnda bir yntem deiiklii olup asl amatan kopuu sergilememektedir. te taraftan KADEK ad

94

rgt asndan dnemsel bir zorunluluk olmutur. 11 Eyll saldrlarnn ardndan tm dnyann dikkatini terrizme yneltmesi, PKKnn da birok lke ve kuruluun kara listesinde terrist rgt olarak yer almas en azndan bir isim deiikliini mecburi hale getirmitir. Szde atekes ve eylemsizlik ynndeki eilim ise ABDnin Iraka mdahalesi ve Kuzey Iraktaki belirsizlikle yakndan ilgilidir. KONGRA-GEL srecinde ise KADEK ile balayan siyasallama lehindeki gelime en st seviyeye kmtr. rgt, Trkiyede anayasal ve yasal dzeyde yaanan demokratik deiikliklere, idamn ve Krte anadil yasann kaldrlmasna, ayrca AB ile uyum srecinde yaanan olumlu gelimelere dayanarak, szde Krt sorununun zmnn bar, demokrasi, zgrlk, eitlik ve adaleti salamakla gerekleebileceini ifade etmeye balamtr. KONGRA-GEL tznde belirtilen; alternatif olarak devlet kurmay ve snfl toplum uygarln hedeflemeyen, demokratik kurumlama ve sivil toplum gcne dayal devleti ve toplumu demokratikletirerek, devlete i ve rol koordinasyonu dzeyinde ilev ykleyen, cins sorununu eitlik ve zgrlk temelinde zen, evreye saygl demokratik-ekolojik toplumu kurmak amalar, PKK ve KADEK sonrasnda yaanan deiimi ifade etmek asndan olduka uygun bir perspektiftir. KONGRA-GEL tznde, rgtn ilk tznde net olarak ifade edilen Bamsz Birleik Krdistan ideali, mraldan gelen Demokratik Konfederalizm almnn glgesinde kalm, fakat asla ikinci plana atlmamtr. Bu yaklamn temel amac ise hem Krt kkenli vatandalarmzn desteini kazanarak hem de yumuatlm ifadelerle kamuoyunu hazrlayarak siyasallama hedefini tamamen yrrle koymaktr.298 te taraftan en byk tehlike de ite tam bu noktada kendini gstermeye balamaktadr; Trkiyeden vazgemeyen (hatta kapsayan) zgr Birleik Krdistan deali. Bu ideal, demokratik konfederalizmin mnferit anlamda yorumlanmasndan net olarak anlalamasa da, rgtn tanm benimsetmeye ynelik ifadelerinde kendisini aka ele vermektedir.299
298

Bu ifadelere rnek olarak CALANn u beyanat gsterilebilir ..Dnlen Krdistan Halk Kongresi (KONGRA-GEL) ama olarak devletlemeyi iermeyen, mevcut ulus devletler ile sorunlar bar iinde ve demokratik siyaset esaslar ile zmek biiminde kendini tanmlayabilir. Bu tanm ciddi doru bir teorik abann ve pratik eylemliliin sonucu olarak gelitirmektedir ve dikkatle kavranmaya allmaldr Bkz. Abdullah calan, zgr nsan Savunmas, etin Yaynlar, stanbul, 2003, s.139. Bu tip ifadelerle rgtn imaj deitirilmeye allmtr. Oysa blc terr rgtnn hibir evresinde temel ama, yani szde Byk Bamsz Krdistan Devleti amac deimemitir.
299

Mustafa Karasu, Demokratik Konfederalizm, Toplumun Demokratik Duyarllnn ve Kltrnn Gelitii, Demokratik rgtlenmesinin Saland, Tm Toplumsal Sorunlarn Demokratik Temelde zld Bir Sistemdir, Eriim: 27 Aralk 2005,

95

Yeni PKK olarak ifade edilen rgtn programnda demokratik konfedarlizm kavram iyice benimsenmi ve bir lde KONGRA-GEL program gelitirilmitir. Programda son dnem ve bu hzl yapsal geiin nedenleri u ekilde izah edilmektedir:300 PKKnin eski paradigmasyla bu grevleri baarmas mmkn deildir. Reel sosyalizm ve klasik ulusal kurtuluuluk aras bir izgide seyreden PKK, dtan ar basklar, iten o denli ar yetersizliklerden dolay, bir trl izgisinin gerek potansiyelini aa karp rgtleyememitir. 1995ler sonrasnda Parti nderliinin tm abalarna ramen, gerek znden koparlm olan PKK, kendisinden bekleneni yerine getiremeyen bir pratik sergilemitir. Bunu amaya dnk KADEK giriimi ise sorunu daha da derinletirmitir. En son uluslararas komploya kar nderliimizin gelitirmi olduu halkmzn 21. Yzyl projesi KONGRA GEL yaplanmas iinde Bilim-Sanat Komitesi biiminde bir rgtlle kavuturulmak istendiyse de, ihaneti-eteci grubun projeyi sabote etme giriimi nedeniyle, iyice ilevsizleip etkisizlemitir. Tm bu gelimelerin yan sra dnyadaki bilimsel-teknolojik gelimeler ve bunun yaratt sosyal-ekonomik-kltrel sonular karlayabilmek iin, PKKnn zne uygun bir biimde yeniden yaplanmas, yaratlan deerlerin korunmas, gelitirilmesi ve gelecee tanmas gerekmektedir. Yeni PKK srecinde deerlendirilmeye alnmas gereken dier bir nemli konu da, rgtn silahl gleri ve eylemleridir. Bilindii zere PKKdan KADEKe gei srecinde siyasallama n planda tutularak silahl eylemlerden ve iddet ifadesinden saknlmtr. rgt bu tavrnn yan sra, szde meru savunma anlay temelinde Kuzey Irakta savunma blgeleri oluturmu ve silahl unsurlarn gerektiinde demokratik zme hizmet edecek ekilde kullanmak zere taktik bir g ve siyasi bask arac olarak elde bulundurmaya devam etmitir. Bu tutum KONRA-GELin kuruluunun ardndan bir yl daha devam etmi, 28 Mays 2004 tarihinde szde Botan ve Dersim alanlarnn terristlerin slenme sahas olduu, gvenlik glerinin bu blgelere girmesi durumunda saldryla karlk verilecei ilan edilerek tek tarafl szde atekes bozulmutur.301 Szde atekesin bozulmasnn ardndan yeni PKKnn kurulduu 4 Nisan 2005e kadar nemli bir eylem gerekletirilmeyerek mevcut durum korunmu, bu tarihten sonra youn olarak eylemlere balanmtr.

http://www.pkk.org/tr/Degerlendirmeler/demokratiktoplum.html. 300 PKK-34, PKK Program ve Tz, Eriim: 19 Ocak 2006, http://tecakonline.com.
301

Kurdishinfo, Krt Sorununda Bir Dneme: 1 Haziran Karar, Eriim: 19 Ocak 2006, http://www.kurdishinfo.com/modules.php?name=News&file=article&sid=7689.

96

2.3.2.

PKK Srecinde rgtn Tekilat Yaps

2.3.2.1. rgt yelii PKK terr rgtnn ilk tznde yelik olduka dar kapsamda tutulmu, parti program ve tzn kabul eden, partiye maddi olarak katkda bulunan ve parti rgtlerinden herhangi birinde grev alarak partiyi fiilen destekleyen herkes parti yesi olarak kabul edilmitir. Tzkte yelik srecine detayl olarak yer verilmemitir. Konuyla ilgili olarak herhangi bir kimsenin merkez komitesi veya blge komitesinin kararyla parti yesi olabilecei, baz hallerde bu yetkinin mahalli komitelere verilebilecei belirtilmitir. Blge komitesi tarafndan sosyal ve siyasal kiilii bakmndan karklk yaratabilecek durumda bulunan kii ya da kiilerin parti yelii iin merkez komitenin onaynn alnmas zorunluluu getirilmitir.302 Parti yelerinin grevleri genel olarak; partinin ama ve hedeflerini gerekletirmek iin btn imknlar ile partinin disiplin, program, taktik ve stratejisine gre almak, partinin srlarn aklamamak, bilgisini, uyankln, politika ve uurunu teori ve devrimcilii temel esaslaryla aratrmaya almak, eletiri ve z eletiri esaslar zerine almak, partiden hibir eyi saklamamak, gurur ve maceraclktan kanmak, partinin muvafakatn almadan yerini, partinin haberi olmadan da iini deitirmemek eklinde sralanmtr.303 Terr rgtnn tznde yelerin cezalandrlmasnda iki usulden bahsedilmitir. Buna gre yenin, alt komite veya hcrelerden bir yenin teklifi ve bunun, denetleme ve istihbarat komitesi tarafndan desteklenmesi zerine merkez komite tarafndan cezalandrlmas ilk usul; baz temel durumlarda mahalli komitenin yeliini alarak aratrmaya gemesi ikinci usuldr.304 Parti yelerine tannan yelik haklar deerlendirildiinde ise fazla bir hakkn tannmad grlmektedir. Bu kapsamda tzkte; parti yelerinin i tze uygun ekilde eletiri yapabilecei, soru sorabilecei, gr aklayabilecei, zor durumda
302

Milli Gvenlik Kurulu Genel Sekreterlii, PKK Terr rgtnn Tz, Kendi ifadesiyle PKK Kimdir, Ne Yapmak stiyor, MGK Yaynlar, No:3, Ankara, 1994, ss.3-5. PKK-7, PKK Program ve Tz, Serxwebn Dergisi, Say:71, Kln, Nisan 1995. PKK Program ve Tz, Eriim: 19 Ocak 2006, www.pkk.org. 303 Milli Gvenlik Kurulu Genel Sekreterlii, a.g.e., ss.3-4. 304 Milli Gvenlik Kurulu Genel Sekreterlii,a.g.e., s.4.

97

yardm

talep edebilecei, tutuklanan,

srlen ve eitli skntlara maruz

braklanlara imkn dhilinde yardm yaplabilecei, cezalandrlmaya kar savunma yapabilecei, alnan kararlar yerine getirmenin ardndan konuyla ilgili fikir ve grlerini hiyerarik olarak beyan edebilecei belirtilmitir.305 2.3.2.2 rgt Yaps ve leyi

PKK terr rgtnn tznde en yksek karar organ olarak Kongre belirlenmitir. ki ylda bir toplanan kongrenin doal yeleri, merkez komitesinin asil ve yedek yeleri olup, mahalli tekilatlar, yurt d komiteler ve silahl direnme gruplar da kongreye delegeleriyle katlrlar. Kongrenin grevleri ise partinin ideolojisini ve stratejisini saptamak, parti program ve tzn hazrlamak ve deitirmek, partinin ismini deitirmek, merkez ve dier komitelerin alma raporlarn dinlemek ve onlar tartmak, partiyi lavetmek olarak belirlenmitir.306 Partinin kongreden sonraki en yksek organ merkez komitesidir. Alt ayda bir toplanan merkez komitesi ise partinin btn ilerini yrtecek ve btn parti komitelerini denetleyecek bir genel sekreter ve drt yeli bir polit bro seer. Polit bro iki kongre toplants arasnda merkez komitesinin ald kararlar uygular, gerekli hallerde merkez komitesini toplantya arr. Merkez komitesi bnyesinde oluturulan bir baka organ ise yeli denetleme ve istihbarat komitesidir. Denetleme ve istihbarat komitesi, partinin gelir ve giderlerini, program, i tzk ve kararlarn yerine getirilip getirilmediini kontrol eder, ye ikayetlerini inceler ve kanaat bildirir, ye ve parti komitelerinin hata ve sapmalarn belirler, ceza talebinde bulunur.307 rgt tekilatlanmasn parti tz erevesinde ifade ettikten sonra, balangta ifade edilmeyen, fakat ilerleyen srete rgt tekilatlanmasna dhil olan silahl unsurlara deinmek doru olacaktr. Terr rgtnn yaplanmasnda temel unsur parti, cephe ve ordudur. Abdullah calan 90l yllarn ortalarna kadar bu unsuru tekelinde bulundurmu ve bundan kesinlikle taviz vermemitir. rgtn ilk yllarnda blc ba tarafndan
305
306 307

y.a.g.e., s.5.

y.a.g.e., s.12. y.a.g.e., ss.8-10.

98

parti yesi demek, her ne kadar bir parti tz ortaya konulsa da, militan anlamna gelmektedir. Bunun yannda tekilatlanma incelendiinde rgtn yapsnda eksik gzken silahl unsurlar gibidir. Fakat aslnda gerek tam tersidir. nk siyasi manada giriilen tek gayret ideolojinin bir ara olarak kullanlmas ve bu yolla rgte eleman temin edilmesidir. Abdullah calan rgtn deifre olmamas ve liderlik boyutunda karsna rakip kmamas adna bizzat kontrol ve denetimi altnda olmayan hibir oluuma msamaha gstermemitir. rgtn ayrca bir silahl oluuma gitmesi 1984 ylnda gereklemitir. 15 Austos 1984 gn gerekletirilen Eruh ve emdinli basknlaryla szde Krdistan Kurtulu Birlii ad altnda bir oluumun varl ilan edilmitir. Bu oluumun ad, rgtn 2630 Ekim 1986 tarihleri arasnda gerekletirdii nc kongresi ile szde Krdistan Ulusal Kurtulu Ordusu olarak deitirilmitir. HRK ve sonraki adyla ARGK, rgtn unsurundan biri olan szde ordu unsurunu oluturmaktadr.308 PKK terr rgt, 21 Mart 1985 tarihinde eitli toplumsal kesimlerde cephe rgtlenmesini gerekletirmek maksadyla, szde Krdistan Halk Kurtulu Cephesini ilan etmitir. Bylelikle halk zerindeki bask ERNK, atmalar ise ARGK eli ile yrtlmeye balanmtr.309 Her iki oluum 0223 Ocak 2000 tarihleri arasnda gerekletirilen yedinci kongreye kadar varln devam ettirmi, bu kongreyle deiime uramtr. ARGK yeni srete yerini HPG, ERNK ise YDKya brakmtr. ekil 4de rgtn ekline yer verilmi, fakat HPG ve YDKya asl etkinlik kazandklar KADEK dneminde yer verilmitir.

308 309

PKK-35, ARGK Genel Ynetmelii, Weanen Serxwebn, Kln, 1986. Tekin, a.g.e.,1.Cilt, ss.86-89.

99

2.3.2.3. PKK Dnemi Hakknda Genel Deerlendirme rgtn geirdii drt dnem ierisinde en uzunu ve kendi iinde en fazla deiiklik yaayan ilk PKK dnemidir. Dnem iinde yaanan gelimeler partinin kurulu aamas ile ilgili ksmda kapsaml olarak anlatldndan bu noktada, daha sonraki oluumlara da temel tekil etmesinden tr rgtn szde ulusal kurtulu siyasetinden bahsetmek uygun olacaktr. PKK terr rgtnn siyaseti genelde Marksist-Leninist dncenin bir adaptasyonundan baka bir ey deildir. rgt asndan szde ulusal kurtulu siyaseti, proletaryann ve tm blge halknn ynelecei tek doru siyaset olup, uygun bir ideolojik ve politik yaklama doru rgtlenme, doru bir propaganda ve ajitasyonla ulusal kurtulu siyasetinin tm halka benimsetilebilecei, halkn bu siyaset dorultusunda birleip, smrgecilie kar harekete geebilecei ngrlmektedir. Bu kapsamda rgtn mcadele etmek iin belirledii konular ksaca yledir: a.Bamszln salanmas iin Trkiyeye ait glerin kovulmas, b.Toprak aalarnn elindeki topraklarn kylye datlmas, c.Krt dili ve kltrnn gelitirilerek, eitimin Krte verilmesi, d.Ulusal aznlklarn geleceklerinin garanti altna alnmas, e.Smrgecilerle mcadele edilerek tm balantlarn kesilmesi, f.G kazanm iin ulusal kurtulu siyasetinin hem ite, hem de dta yrtlmesi, g.Parti rgtlendirmesini gerekletirerek toplum iindeki tm snflarn rgtlenmesi, h.Trk ordusuna kar kurulacak halk ordusu ile cevap verilmesi, i.Mcadelenin parti, ordu ve cephe yaplanmas ile yrtlmesi. Terr rgt asndan szde ulusal kurtulu siyasetinin uygulanmasn zorlatran ana sorun, szde Krdistan olarak ifade edilen blgenin blnm olmasdr. Bu durum ulusal ve toplumsal adan ideoloji ve politika retmeyi skntya sokarken, tamam mstakil ve kendi karna hareket eden paralardan hangisinin szde Krdistan temsil ettii konusunda aklk olmad ifade edilmektedir.

100

ekil 4: PKK rgt Yaps

KONGRE

MERKEZ KOMTE DENETLEME VE STHBARAT KOMTES

POLT BRO

KOMTELER
BLGE KOMTES

ERNK

ARGK

HRK

YURT
YEREL KOMTE

YURTDII

BAKOMUTANLIK YKSEK ASKER KONSEY GENELKURMAYLIK ANA KARARGH SAHRA / EYALET/ BLGE / YEREL KOMUTANLIK KARARGHLARI BRLKLER

KH
KY KOMTES HCRE

KAB KUM TAJK YWRK YCK HNDERKOM

SKP

Kaynak: Milli Gvenlik Kurulu Genel Sekreterlii, PKK Terr rgtnn Tz, Kendi ifadesiyle PKK Kimdir, Ne Yapmak stiyor, MGK Yaynlar, No:3, Ankara, 1994., PKK-7, PKK Program ve Tz, Serxwebn Dergisi, Say: 71, Kln, Nisan 1995., PKK, PKK Program ve Tz, Eriim: 15 Ekim 2005, www.pkk.org.

101

2.3.3.

KADEK Srecinde rgtn Tekilat Yaps

2.3.3.1. rgt yelii KADEK tznde rgt yelii seviyede tanmlanmtr. Bunlar kongre yelii, rgt sempatizan ve rgt taraftardr. Ayrca rgt yelii hem bireysel yelik hem de rgtsel yelik eklinde olabilmektedir. Kongre yesi, program ve tz kabul eden ve bunlar hayata geirmekten sorumlu olan, rgt iradesini esas alp kendini giderek bu iradeyle btnletiren, rgt yaamna ve taktik uygulamaya bir organda srekli katlan, kendini Apocu tarz, tempo ve sluba ulatrarak temel kongre amalar iin dnsz, karsz, derin coku ve sonsuz fedakrlkla alan kii olarak tanmlanmtr. almalara yar profesyonel dzeyde katlan bir kii de kongre yesi olabilmektedir.310 Sempatizan, kongre izgisini belirleyen ve gc orannda almalara dzenli ve srekli katlp aidat veren kii olarak tanmlanmtr. Taraftar ise, bir yurtsever ve demokrat kongreyi maddi ve manevi adan gc orannda destekleyen kii olarak tanmlanmtr.311 2.3.3.2. rgt Yaps rgtn en yksek karar organ Kongre, Kongrenin en yksek karar organ ise Kongre Genel Kurulu olarak belirlenmitir. ylda bir olaan olarak toplanan kongrenin en yksek ideolojik ve politik organ Kongre Genel Bakanldr. Genel Bakanlk, kongrenin ve mcadelenin en st dzeydeki taktik nderlik kurumu olup, Kongre Ynetim Kurulu ile beraber Genel Kurul kararlarn ve izilen politikalar hayata geirmek,
312

kongrenin pratik

faaliyetlerini

rgtlemek

ve yrtmekle

grevlidir.

Kongre Ynetim Kurulu ise kendi ierisinde ideolojik, politik ve rgtsel grevler kapsamnda blmlere ayrlmtr. Kongre Ynetim Kurulunun belirlenen grevleri unlardr:313
310 311 312 313

PKK-36, KADEK Program ve Tz, Ele geirilen rgt dokman, 2002. y.a.g.d. y.a.g.d. y.a.g.d.

102

a.Demokratik siyasal serhildan hareketi olarak demokratik halk birliklerini, inisiyatiflerini veya partilerini rgtler. b.Szde Krdistann her parasnda ve bal olduu lkelerde demokratik yasal siyasal rgtlenmeleri ngrr ve destekler. c.Szde halk savunma gcn rgtler ve ynetir. d.zgr kadn hareketini rgtler ve yrtr. e.Kongrenin d politika izgisini hayata geirmekle grevli d iliki rgtn oluturur.

f.Szde ulusal basn-yayn rgtler ve almalarn yrtr.

g.Genel dil, kltr, sanat vb. kurumlar oluturur, mevcut olanlar gelitirir. h.Szde halk savunmasnn bir paras olarak szde ulusal bilgi akn dzenler. i.Dnemin ihtiyalarna gre gerekli olan rgtleri kurar ve yrtr. KADEK terr rgtnn tekilat yaps asndan belirtilmesi gereken nemli bir nokta rgtn yedinci kongresinde (PKK dnemi) alnan baz organlarla ilgili kararlarn KADEK sre ierisinde tam olarak yaplandrlabildiidir. Bunlar ERNK yerine kurulan YDK ve ARGK yerine kurulan HPGdir. YDK yurt ii ve yurt d olmak zere rgtlendirilmitir. Yurt dnda; Avrupa, Bamsz Devletler Topluluu ve Blge Koordinasyon Komisyonlar eklinde yaplandrlmtr. HPG ise benzer ekilde yurt ii ve yurt d eklinde rgtlendirilirken yurt iinde szde Botan ve Kuzey Sahada, yurt dnda ise Kuzey Irakta ana karargh, merkez karargh, Behdinan ve Mahkmur karargah eklinde yaplandrlmtr. rgtn tekilat yaps detayl olarak ekil 5 ve ekil 6da grlmektedir.314 2.3.3.3. rgtsel leyi rgtsel ileyi kapsamnda, ye rgte, alt rgtler st rgtlere ve btn kongre Genel Bakanla ve ynetim kuruluna baldr. Bu hiyerari ierisinde btn rgtler stten aaya talimat, alttan yukarya rapor vermekle ykmldr. rgt baznda yaplan toplantlara katlm zorunlu olup mazeretsiz katlmama durumu su tekil etmektedir. Ayrca ierii ne olursa olsun her toplant rapor edilmek durumundadr.315
314 315

PKK36, a.g.d. PKK36, a.g.d.

103

Kongre disiplinini ihlal, tzk hkmlerine aykr hareket aykr hareket, kongre izgisine aykr konumak ve propaganda yapmak, kongre karar ve talimatlarn uygulamamak veya meruiyetine glge drmek, kongre yaamn ve resmiyetini ihlal etmek, kongre srlarn aklamak, kongre deer ve imkanlarn korumamak gibi sular ise kongre suu olarak deerlendirilmektedir. Kongre sularna ynelik verilen cezalar; uyar, grevini snrlama, grevden alma, yeliini dondurma, geici ihra ve kongreden atlma cezalardr. Ayrca bu kapsamdaki sular iin Genel Bakanlk ve Ynetim Kurulu tarafndan soruturma alabilir. Soruturma, yetkilendirilen bir komisyon tarafndan yaplr. Komisyonun karar ise kongre st ynetimince onaylanarak kesinleir.316 2.3.3.4. KADEK Dnemi Hakknda Genel Deerlendirme Terr rgt kuruluundan 2000 ylnn Ocak aynda gerekletirdii yedinci kongresine kadar hep iddet yanls bir strateji benimsemi, szde Krdistan olarak tabir edilen blgede kendi amalar dorultusunda faaliyet ekli hep silahl faaliyet olmutur. Bu faaliyet sonucunda rgt uluslararas literatrde terrist bir rgt imaj sergilemitir. KADEK sz konusu imaj silebilmek amacyla yedinci kongre kararlaryla siyasal alanda faaliyet yrtme ve kongre sonras uzun sreli halk savana dayal szde Bamsz Krdistan hedefini terk ettiini iddia ederek bunun yerine Krt Kltrel Kimliinin tannmasn hedefleyen szde siyasal mcadele yntemlerini temel alan bir strateji benimsemitir. Gemite varln ve etkinliini silahl terr eylemleri ile salayabilen rgtn bu dzeyde bir strateji deiikliine gitmesinde, terrist ba Abdullah calann yakalanmas nemli rol oynasa da temel nedenin bu olmad, asl nedenin rgtte yaanan ciddi militan zayiat, silahl unsurlarn hkimiyet alanlarnn daraltlmas, kutuplamalarn ortaya k, terr rgtnden kalarn artmas, rgtsel ileyiin deifre olmas, katlmlarn asgari dzeyde seyretmesi, lojistik destein azalmas ve en nemlisi kitlesel destein azalarak rgtsel eylemlerin gerekletirilememesi olduu deerlendirilmektedir.

316

y.a.g.d.

104

rgtte, anlan nedenlerle gerekleen deiiklik sonrasnda belirlenen hedefler ksaca u ekilde zetlenebilir:317

a.Krtlerin ounlukla bulunduu bata Trkiye olmak zere ran, Irak ve

Suriyenin Demokratik318 Cumhuriyete dntrlmesi ve Demokratik Ortadou Birliini oluturmak, b.Kendi rgt yapsn, emeki snflara arlk vererek, demokratik kurulutan yana olan btn toplumsal kesimlere dayandrmak,

c.Krt sorunu bulunan her lkede rgt stratejisini esas alan siyasal ve sivil
toplum rgtlerinin gelimesine destek vermek, d.Krt kadnlarnn yan sra, iinde bulunduu toplumda her kesimdeki kadnlarn Kadn zgrlk Hareketi ierisinde rgtlenmesini esas almak, e.Din, mezhep ve inan topluluklarnn rgtlenmelerinin gelitirilmesine destek vermek, f.Krtlerin bulunduu her lkede beraber yaanlan halklarla siyasi partiler oluturmak, Krt sorunun zm ynnde etkin olmalar asndan aba gstermelerini salamak, g.Basn-yayn, kltr ve diplomasi almalarn rgtleyerek yrtmek, h. yl ierisinde rgt yapsn kat bytmek.

317

PKK-37, KADEK Program, Serxwebn e-Dergisi, Mays 2002, Yl:21,Say: 245, Eriim: 19 Aralk 2005, http://www.serxwebun.com/2002/05/hab04.html. PKK-38, KADEK I. Kongre Kararlar, Serxwebn e-Dergisi, Haziran 2002,Yl: 21,Say: 246, Eriim: 19 Aralk 2005, http://www.serxwebun.com/2002/06/hab15.html. PKK-39, KADEK I. Kongre Belgelerinden, Serxwebn e-Dergisi, Haziran 2002,Yl: 21,Say: 246, Eriim: 19 Aralk 2005, http://www.serxwebun.com/2002/06/hab14.html. 318 Burada kastedilen demokrasi rgtn yorumlad anlamda yani, demokratik sosyalizm ve demokratik konfederalizm eklinde anlalmaldr. Trkiye hali hazrda demokratik bir lkedir.

105

ekil 5: Krdistan zgrlk ve Demokrasi Kongresi (KADEK)

KONGRE

KONGRE GENEL KURULU GENEL BAKANLIK KONGRE YNETM KURULU

KRT DEMOKRATK HALK BRLLKLER

ZGR KADIN PARTS (PJA)

DEMOKRATK AYDINLANMA BRL

DI LKLER KOMTES

HALK SAVUNMA KUVVETLER (HPG)

(KDHB-YDK)

(DAB)
DEMOKRATK KLTR HAREKET (DKH) DEMOKRATK ZM HAREKET PARTS (IRAK)

YURT

YURT DII AVRUPA

MERKEZ MAL KOMTE

YURT

YURT DII

BOTAN (ORTA)

ANA KH. MERKEZ KH

SYAS PART (SURYE)

BLG.KOOR.KOM.

KUZEY SAHA

BEHDNAN

BDT

SYAS PART (RAN)

SYAS PART (TRKYE)

MAHKMUR

Kaynak : PKK-36, KADEK Program ve Tz, Ele geirilen rgt dokman, 2002.

106

ekil 6: Krt Demokratik Halk Birlikleri (YDK) Yaplanmas

YDK KONGRES YDK MECLS YDK KOORDNASYON KURULU YDK AVRUPA YRTMES YDK BDT YRTMS

EKONOM VE MAL BRO

HALK HAREKET

PJA

DEMOKRATK AYDINLANMA BRL

GRSEL YN. (TV) GNLK YN. (GAZETE) RADYO YN. SEXWEBUN MATB.YAY.YN. AJANS YN.

DI LKLER BRM

DEMOKRATK KLTR HAREKET

KRT AYDINLAR BRL KRT SANATILAR BRL TYATRO VE SNEMA BRL

KRT DL ETM KURUMU

KRT ENSTTS KRDSTAN RETMENLER BRL KRT AKADEMS YAZARLAR BRL ALELER BRL

KON-KURD
YER-KOM ALMANYA FEK-BEL BELKA FED-KOM HOLLANDA FEY-KA FRANSA FED-BR NGLTERE KRD-RADET SVE FEY-KURD DANMARKA FEY-KOM AVUSTURYA FEKAR SVRE

BLGELER
ALMANYA-20 BELKA HOLLANDA-2 FRANSA-4 NGLTERE SKANDNAVYA DANMARKA AVUSTURYA-2 SVRE-2 TALYA BALKANLAR BLGE KOOR BLGE YNETM BLGE YRTME ALAN YNETM ALAN YRTMES SEMT KOMTES

BRLKLER
NAN BRLKLER KRT SLAM HRK. YEZD KRTLER FED KRT ALEVLER BR. GENLER BR. LER BR. RENCLER BR. VELLER BR. HUKUKULAR BR. GAZETECLER BR. ULUSLARARASI KRT VERENLER BR. KRT KIZILAYI

KUK KOOR.

DI LKLER BROLARI KADEK TEMSLCL

Kaynak : PKK-36, KADEK Program ve Tz, Ele geirilen rgt dokman, 2002.

107

2.3.4. 2.3.4.1.

KONGRA-GEL Srecinde rgtn Tekilat Yaps rgt yelii

KONGRA-GEL tznde KADEK sreci ile balatlan siyasallamann etkileri net olarak grlmektedir. Bundan nceki iki tzkte de yelik stnkr geilmi, sadece grevler ve cezalar ifade edilmitir. KONGRA-GEL tznde ise yelik ekilleri, yeliin zellikleri, yelerin grevleri, yelerin haklar, yelie kabul ve yelikten ayrlma net olarak ifade edilmektedir. Tzkten anlald kadaryla, rgt ierisinde demokrasi yaratlmaya allmaktadr. Bunun pratie yansmasnn ise ifade edildii ekilde olmad deerlendirilse de, en azndan katlm arttrmak asndan yeliin cazip hale getirildiini ifade etmek uygun olacaktr.319 Tzk, bir nceki tze benzer olarak, yelii ikiye ayrmaktadr, fakat seviyelendirmemektedir. Buna gre, yelik bireysel ve kurumsal olarak ikiye ayrlmaktadr. Parti yeliinin zellikleri ise gayet masumane, tepki ekmeyecek ifadelerle aklanmtr. rgt yesi; temel insan hak ve zgrlklerine saygl, hukukun stnln benimseyip yayan, cins, din, dil, rk, ulus ve etnik ayrmcla kar, lke, blge ve dnya bar iin mcadele eden, enternasyonalist, bilime deer veren, demokratik katlmc ve kolektivizm esaslarna gre alan, ekolojik bilince sahip, zeletiri yapabilen birey olarak ifade edilmitir.320 yelerin grevleri asndan yaplan deiiklikler u ekilde sralanabilir:321 a.rgt yelerinin kongreye maddi imkn salamak iin aba gstermesi, b.Toplumsal geliime katkda bulunmak, c.Demokratik devrimin gereklemesi ve derinlemesinin en nemli alan olan sivil toplum rgtlenmesinin, akln demokratik g ve inisiyatifini aa karacak ekilde gelimesi, kklemesi ve etkinlemesi iin almak, kendisini ve evresini
319

PKK-30, KONGRA-GEL Tz, Serxwebn, Haziran 2004, Yl:23, Say:270, Eriim: 21 Kasm 2005, http://www.serxwebun.com/2004/ 06/hab03.html. 320 Murat Karaylan, Birlik Krt Halknn En Temel htiyacdr, Serxwebn e-Dergisi, Eriim: 13 Ocak 2006, http://www.serxwebun.org /index.php?content=readnews&readnewsmasterid=11. 321 Krdistan Halk Kongresi Demokratik Kurulu Belgeleri, etin Yaynlar, stanbul, 2003, ss.115116.

108

kongrenin ideolojik ve siyasal amalarna, taktik ve gncel grevlerine uygun olarak srekli eitmek ve aydnlatmak. KONGRA-GEL tznde yelerle ilgili olarak dikkati en fazla eken husus yelere tannan haklardr. Bu haklarn, bir korku rgt olarak bilinen PKKdan farkl bir imaj izmekle ve ye saysn arttrmakla yakndan ilikisi bulunmaktadr. Bu kapsamda tzkte yelere tannan haklar unlardr:322 a.Her dzeyde seme ve seilme, b.Her konuda dncesini aklama, tartmalara katlarak kongre kararlarnn olumasnda katkda bulunma, c.Eletiri yapma ve her konuda neri sunma, d.Eletiri ve sulamalara kar kendini savunma, haksz uygulamalara kar kongre hukuku erevesinde hakkn arama, e.Kongrenin almalar hakknda bilgi edinme, bal bulunduu kongre organlarna kiiler, kurum ve olaylarla ilgili soru nergesi verip, aklama isteme, f.Eitim olanaklarndan yararlanma,

g.Gerekelerini st organa iletmek kaydyla grevden istifa etme.

2.3.4.2. rgt Yaps

KONGRA-GEL yaplanmasn izah etmeden nce bu srete rgtn farkl bir boyutuna deinmek gerekmektedir. Bu sre ncesinde yani PKK ve KADEK srecinde rgtn hitap ettii kesim hep szde Kuzey Krdistan olmutur. KONGRA-GEL srecinde ise szde Krdistan Demokratik Konfederalizmi (KKK (Koma Komalen Krdistan)) ad altnda bir toplulua seslenilmektedir. KKK, rgtn ifadesine gre, rgtlenmi siyasal ve toplumsal bir organizasyon olup bir devlet sistemi deil, halkn devlet olmayan ve snrlar esas almayan demokratik sistemidir. rgtn bu at altnda resmi snrlar kabullenerek fiili bir durum yaratmaya alt ve bir taban oluturmaya alt gzden kamamaktadr.323
322

Krdistan Halk Kongresi Demokratik Kurulu Belgeleri, etin Yaynlar, stanbul, 2003, ss.116117.
323

PKK-3, PKK Koma Komalen Krdistan Szlemeleri, Eriim: 18 Ocak 2006, http://tecakonline.com/ kitaplar/Komakomalenkurdistan/Komakomalenkurdistan.

109

KKK ile hedeflenen, Krt kkenli insanlarn rgtn ideolojisi kapsamnda demokratikletirilmesi ve dar tutulmu bir erevede sadece rgtn siyasallama gayretlerinde etkinlik gsterecek deerlere ulatrlmasdr. rgt bu katlm salamak iin srekli temel insan hak ve zgrlklerine, ekolojik bilince, kadn erkek eitliine ve bara gndermeler yapmaktadr.324 Fakat tm bunlar ifade edilirken szde meru savunma hakk da srekli hatrlatlmakta ve KKK yaplanmas iinde oluturulan szde Meru Savunma Komitesi ile ayakta tutulmaktadr. KONGRA-GEL ve HPG ile birebir iliki iindeki bu komite u ekilde ifade edilmektedir:325 nderlie ve halka ynelik saldrlar ve katliamlar sava gerekesi olarak grr. Meru savunmay en temel ve vazgeilmez bir hak olarak grr, onu Krt sorununun demokratik zm ve demokratik uygarln geliim esaslarn gzeterek uygular. Meru savunma hakknn evrensel hukuka uygun meru ve yaratc mcadele biimleriyle hayata geirilmesi iin alr. Uluslararas kurulular nezdinde ve meru platformlarda Krt halknn haklarn elde etmesi iin hukuki ve siyasi mcadele yrtr. Meru savunma izgisi temelinde gelien rgtlenmelere ve yrttkleri mcadeleye g ve destek verir. Halk meru savunma izgisi dorultusunda aydnlatr ve bilinlendirir. Krt halknn meru haklarn savunma temelinde sorunun taraflar arasnda barl ve demokratik siyaset yntemiyle zlmesi iin alr. Meru savunma izgisinde deiik lkelerde gelien demokratik kitle eylemliliklerini sahiplenir ve destekler. Meru savunma mcadelesinin evrensel ller dna tamamasn gzetir. Bu temelde ihtiya duyulmas halinde taraflar arasnda diyalog ve arabuluculuk almas yrtr. KONGRA-GEL ile meru savunma gleri arasndaki ilikileri dzenler, meru savunma esaslarna uygun olarak meru savunma mcadelesini ynlendirir. Meru Savunma Komitesi Genel Kurul yesi yeterli sayda kiiden oluur, Bakanlk ve Yrtme Konseyi'ne kar sorumludur, ihtiya duyduu her alanda alt birim ve temsilciliklerini oluturur. Kongre tzk esaslarna ve hazrlad ynetmelie uygun alr.
324 325

PKK-3, a.g.m.

PKK-32, Meru Savunma Komitesine likin Proje, Serxwebn e-Dergisi, Kasm 2003, Yl:22, Eriim: 18 Ocak 2006, Say:263, http://www.serxwebun.com/2003/11/hab07.html.

110

Krt halk adna sava ve bar karrn Genel Kurul verir. Yrtme Konseyi bu durumlarda, Genel Kurulu en hzl ekilde toplantya arr. Genel Kurulun toplanmad hallerde, KONGRA-GEL Yrtme Konseyi, HPG Komite Konseyi, KHK Yrtme Konseyi ve lke Koordinelerinden oluan Ulusal Konsey karar alr. KADEK'in gelitirdii yol haritasna gre meru savunmay ele alp rgtlenmesini ve gelitirilmesini esas alr. Sava hukukunu dzenleyen Cenevre Szlemelerine ve ilgili uluslararas anlamalara uyar. Uluslararas Sava Sulular Mahkemesi'nin yetkisini tanr. KONGRA-GEL, mevcut devlet sistemi dlanarak fakat alternatifi

hedeflenmeyerek oluturulan ve szde byk Krdistann paracklarnn btnn kapsayan KKKnin ynetsel organ olarak tanmlanmaktadr. yle ki KONGRA-GEL, drt adet KKK szlemesi ile sunulan ve KKKnin ierisinde ekil 9da gsterilen almn bir boyutunu oluturmaktadr. Bu deerlendirme nda KONGRA-GEL tekilat yapsnda en st kademe, nderlik yani Abdullah calan ve parti genel kurulu tarafndan belirlenen (tzkte says belirtilmemitir) bir gruptan olumaktadr. nderlik, rgtn en yksek teorikideolojik organ olup dier organlar tarafndan alnan tm kararlar iin onay makamdr. rgtn en yksek karar organ ise parti kongresidir. Kongre srasyla; genel kurul, bakanlk ve yrtme konseyinden oluur. Kongre adna en yksek karar organ ylda bir defa olaan olarak toplanan genel kuruldur. Kongre, bakanln ve yrtme konseyinin kararyla zamanndan nce ya da bir yl gecikmeli olarak toplanabilir. Genel kurul paralarn bileimi ve yurt dndaki szde Krdistanllarn nfus oranna gre seilecek 300 yeden oluur ve bunlarn %50si kadn olmak durumundadr.326 rgtn bir dier organ olan bakanlk, genel kurul tarafndan en fazla iki dnem iin seilen bakan ve alt yeden oluur. Bakanlk genel kurula kar sorumlu olup iki seim dnemi arasnda kongreyi temsil eder. Genel kurul, kongre

326

Krdistan Halk Kongresi Demokratik Kurulu Belgeleri, etin Yaynlar, stanbul, 2003, ss.117118.

111

bakan ile yrtme konseyinin ve disiplin kurulunun bakanlarn seer, politikalarn yrtr ve denetler.327 Genel kurul tarafndan yllna seilen yrtme konseyi ise bakanlkla beraber en yksek yrtme organdr. Konsey kendisine bal komiteleri rgtler, ihtiyaca gre komiteler oluturur ve genel kurula yllk olarak rapor sunar. Yrtme konseyine bal bilinen komiteler ve rgtn genel yaps ekil 7de sunulmutur.328 Disiplin kurulu, genel kurul yesi 11 kiiden oluur ve yllna seilir. Disiplin kurulu yeleri kongrenin baka organlarnda yer alamaz. Kendi ynetmelik esaslarna gre alan ve kararlarn ye salt ounluu ile alan kurul, yrtme konseyi ve dier kongre organlarndan ve yelerden gelen dava dosyalarn grr ve karara balar.329 Terr rgtnn bir dier organ danma kuruludur. Yrtme konseyi tarafndan seilen 15 uzman ve bilirkiiden oluan kurul karar ve yrtme organ olmayp, eitli konularda bakanlk ve yrtme konseyine gr bildirir.330 rgtn son organ, Krtlerin youn olarak yaad blgeler ve d alanlarda var olan demokratik rgt ve kurumlarn egdmn salayan Demokratik-Ekolojik Toplum Koordinasyonlardr. Aslnda yeni gibi grnse de bu organ, ilk PKK dnemindeki adyla ERNK, KADEK sresindeki adyla Krt Demokratik Halk Birliklerinin devam niteliindedir. Bu deiimin temel nedeni ise yeni sreci terrist rgt imajndan kurtarabilmektir. Demokratik-Ekolojik Toplum Koordinasyonlar kltr ve sanat, Krt dili ve edebiyat, halkla ilikiler ve rgtlenme, basn-yayn ve propaganda, diplomasi ve maliye faaliyet alanlarnda zellikle yurt dnda etkinlik gstermektedir.331 KONGRA-GEL yaplanmasnda imaj deiiklii kapsamnda belirtilmesi gereken nemli bir konu da rgtn silahl kanad olan HPGnin bamsz hale getirilmesidir. Grnte bamsz hale gelen HPGnin ynetimi szde Meru
327

Krdistan Halk Kongresi Demokratik Kurulu Belgeleri, etin Yaynlar, stanbul, 2003, ss.117118. 328 y.a.g.e., ss.117-118. 329 y.a.g.e., s.121.
330 331

y.a.g.e., ss.121-122. y.a.g.e., s.122.

112

Savunma Komitesi (MSK) ve szde Halk Savunma Komitesindedir (HSK). MSK, KKK oluumu ierisinde KONGRA-GEL Yasama Meclisi daimi komitelerindendir. HSK ise KONGRA-GEL Yrtme Konseyine bal komitelerden birisidir ve Yrtme Konseyinin kararlar dorultusunda harekete gemektedir. 2.3.4.3. rgtsel leyi

rgtn tz kapsamnda kongrede rgtsel ileyi, demokratik katlm ve ynetim esaslarna gre dzenlenir. Kongrenin btn organlar seimle greve gelir ve seimle deiir. Kongredeki seim ve uygulamalarda ounluun gr esas alnrken, kongre ii demokrasi bireyin ve aznln demokratik haklar gzetilerek hayata geirilir. Btn organlar yukardan aaya genelge,332 aadan yukarya rapor sunmakla ykmldr. Genelgeler ile ilgili husumet, gr ve neriler yrtme konseyi veya st organlara sunulur. Kongre yeleri pratik faaliyetler ve genel duruma ilikin eletiri ve grlerini resmi ortamda sunabilir. 2.3.4.4. KONGRA-GEL Dnemi Hakknda Genel Deerlendirme

KADEKin rgtsel varlna son verilerek KONGRA-GEL oluumuna geilmesiyle ilgili olarak rgt tarafndan ifade edilen nedenler, aslnda ksmen bu yeni oluumun hedeflerini de ortaya koymaktadr. KADEK, rgt asndan pratikte ve teoride PKKdan olduka farkl bir gidiatn habercisi olmutur. Tamamen iddet zerine bina edilmi olan ve bir trl istenilen sonucu vermeyen PKK, zellikle savunduu ve istedii hedeften aykr hareket etmitir. Uzun sreli bir halk sava olarak tanmlanan sre ne tam anlamyla kitlesel bir destek salayabilmi ne de siyasallama asndan gelime kaydedebilmitir. 16 ay gibi ksa bir sre devam eden KADEK de benzer ekilde hem Leninist parti zelliklerini tamasndan, hem de dar ve kat hiyerari yapsndan dolay uluslararas manadaki terrizm kalplarndan kurtulmay baaramamtr. Bu baarszlktaki bir dier nemli neden de, PKK ynetim ve yapsnn ayn kadrolarla KADEKte varln devam ettirmesidir.333

332 333

KADEK tznde genelge yerine talimat verilmekteydi. Krdistan Halk Kongresi Demokratik Kurulu Belgeleri, etin Yaynlar, stanbul, 2003, ss.28-

29.

113

rgte

ngrlen

bu

nedenlere

ilave

olarak,

Abdullah

calann

yakalanmas, ortaya kan muhalif kanat, rgtn hzla eleman kaybetmesi ve ABD ile srailin Irak vastasyla Orta Douyu yeniden ekillendirme gayretleri de byk nem tamaktadr. Bu bilgilerin nda rgt kendi ifadeleriyle; demokratik ekolojik sisteme denk decek yeni bir rgtsel yaplanmann nn amak; kapsayc, demokratik, zgr katlma imkan veren Leninist parti etkilerini aan yeni bir yaplanmaya gitmek, Krt halkn temsil edebilecek uluslararas kriterlere uygun, meru ve yasal siyaset yapabilen bir muhataplk durumunun gelimesinin yolunu amak, egemen ulusdevletlerle Krt sorununun barl
334

demokratik

zmn

gerekletirmek

iddialaryla KADEKi feshetmitir.

rgtn KKK szlemeleri ve KONGRA-GEL kurulu belgelerinde yer verilen ifadeler erevesinde, amalarndan ziyade nemli bir yntem deiikliine gittiini sylemek daha doru ve gereki olacaktr. rgt bunu her ne kadar yukarda ifade edilen nedenlere dayandrsa da, kanaatimizce gerek tam olarak bu deildir. ABDnin, 11 Eyll srecinin ardndan terrizmle mcadele kapsamnda uygulamaya koyduu nleyici Askeri Mdahale Doktrini, beraberinde nce Afganistana ardndan Iraka mdahaleyi getirmi ve Ortadouda byk bir deiimin balangc olarak grlmtr. Terr rgt tarafndan yaanlan bu sre, beraberinde endie ve korku getirmitir. Bunun temel nedeni Trkiyenin KADEKi, PKKnn devam olarak terr rgtleri listesine dahil ettirmeyi byk lde baarmas ve bunun blgede bulunan ABD asndan ne ekilde yorumlanacann bilinmemesidir. Sz konusu kaygnn en st aamas, phesiz ABDnin Iraka girmek iin Trkiye topraklarn kullanma talebinin gerekletii mdahale ncesi dnemdir. Bu teklif eer Trkiye tarafndan kabul edilmi olsayd, ABD ordusunun blgeye giriiyle ezamanl olarak terr rgtnn Kuzey Irakta bulunan silahl unsurlarna byk bir darbe vurulabilir, en azndan btn kamplar imha edilebilirdi. Trkiyenin teklifi kabul etmekle kazan salayabilecei tek husus olan bu durum, hakl ve geerli dier

334

Krdistan Halk Kongresi Demokratik Kurulu Belgeleri, etin Yaynlar, stanbul, 2003, s.29.

114

ulusal nedenlerin gerisinde kalm ve rgtn ilk, belki de en nemli kaygs sona ermitir. Teklif srecinin rgt asndan ortaya kard olumlu sonu byk bir tehlikeyi nlemekle beraber, PKKdan miras kalan imajdan kaynaklanan tehdidin tamamn ortadan kaldrmamtr. Bu nedenle hem kkl bir yapsal deiim hem de hedeflerin kabul edilebilir lml sylemler altna alnmas zorunlu hale gelmitir. Yapsal deiim kapsamnda ilk olarak terr rgt tanmlamasndan kurtulabilmek maksadyla silahl unsur olan HPG bamsz hale getirilmi, Krt Demokratik Halk Birliklerinin de ad Demokratik-Ekolojik Toplum Koordinasyonlar eklinde deitirilmitir. Bu deiimlerle beraber rgt tamamen siyasal boyutta mcadele veren ve silahl eylemden uzak bir grnme kavumutur. rgt yapsal deiime ideolojik adan katkda bulunmak iin Leninist sylemleri sona erdirmi, amalarn demokrasi ve temel insan hak ve zgrlkleri altnda toplamtr.

115

ekil 7: Krdistan Halk Kongresi (KONGRA-GEL)

PART NDERL (EN YKSEK TEORK-DEOLOJK ORGAN)/ONAY MAKAMI

KONGRE GENEL KURULU

DSPLN KURULU

KONGRE BAKANI YRTME KONSEY

KOMTELER

DEMOKRATKEKOLOJK TOPLUM KOORDNASYONLARI TRKYE RAN IRAK SURYE AVRUPA BDT.

DANIMA KURULU

SYASAL ( VE DI) SOSYAL EKONOM BLM, KLTR, SANAT BASIN-YAYIN KADIN ADALET VE NSAN HK GENLK .. EKOLOJ YEREL YNETM HALK SAVUNMA

Kaynak: Krdistan Halk Kongresi Demokratik Kurulu Belgeleri, etin Yaynlar, stanbul, 2003, ss.119-121.

116

ekil 8: Halk Savunma Kuvvetleri (HPG)

KONGRA-GEL YRTME KONSEY

HALK SAVUNMA KOMTES

HALK SAVUNMA KUVVETLER (HPG)

HPG KONFERANSI

HPG MECLS

PLATFORMLAR

BLG.AS.MAH.

HPG YKSEK

KOMUTA KONSEY ANA KH.K.LII

ASKER
MAHKEMES

MUHAREBE RTBAT LOJSTKSTHKAM MALYE VE EKONOM BASIN-YAYIN ASKER STHBARAT HPG KOL K.LIKLARI

TEKNK ARATIRMA ARV SCL HALKLA LKLER TEMEL ALT KH.LAR SALIK

STAR ZGR KADIN BRL (YJA)

ZEL KUVVETLER KOMUTANLII

ZEL SAVUNMA GLER KOMUTANLII

AKADEMLER KOMUTANLII

Kaynak: HPG Genel Ynetmelii, Eriim: 12 Kasm 2005, http://www.hpg-online.com/tr/hpg/hpg_yonetmenlik.html.

117

ekil 9: Krdistan Demokratik Konfedaralizmi (KKK)

KKK ATI RGT KONGRA-GEL YASAMA MECLS BAKANLIK DVANI YRTME KONSEY

HALK ZGRLK MAHKEMES

DAR MAHKEMELER

DAM KOMTELER

YSKEK SEM KURULU

HPG YEN PKK KJB DEM GEN

BLM VE AYDINLANMA KLTR EKONOM VE MALYE HALK SALII HUKUK BASIN

DL VE ETM SYAS SOSYAL

PARTLER MERU SAVUNMA DERNEKLER EKOLOJK VE YEREL YNETMLER SENDKALAR BRLKLER

Kaynak : Koma Komalen Krdistan Szlemeleri-1,2,3,4., Eriim: 12 Kasm 2005, http://tecakonline.com/kitaplar/Komakomalenkurdistan/Komakomalenkurdistan/

118

2.3.5. 2.3.5.1.

Yeni PKK Srecinde rgtn Tekilat Yaps rgt yelii

Yeni PKKnn parti tz incelendiinde tanmsal olarak parti yelii kavramnn terk edildii ve yerine parti kadrosu ifadesinin getirildii grlmektedir. Tzkte ayrca, Parti kadrosuna dhil olabilmek iin Apoculuk n artnn zerinde durulduu belirtilmesi gereken bir dier konudur.335 te taraftan dikkati eken bir dier husus da KADEK ve KONGRA-GEL tz ile balatlan bireysel ve kurumsal yeliin yerine sadece bireysel yeliin ifade edilmesidir. Bu durum rgtn ilk tz ile benzerlik gstermektedir. Parti kadrosuna dhil olabilmek iin herhangi bir parti komitesine mracaat, komitenin uygun grmesiyle parti meclisine sevk ve parti meclisinin onay gerekmektedir. Genel bir ifadeyle rgt bu dnemde, kendi deyimiyle kadrolamaya byk nem vermekte, fakat te yandan da bunu denetim altnda bulundurmak istemektedir.336 Tzk, parti kadrosunun grev ve haklar asndan deerlendirildiinde, bundan nceki iki oluumun tzkleriyle ayn olduu, fakat Abdullah calann belirgin olarak idol haline getirilmeye alld grlmektedir. 2.3.5.2. rgt Yaps Yeni PKKda KONGRA-GELden farkl olarak Kongrenin yapsnda

deiiklie gidilmi, parti e bakanl ve parti meclisi sistemine geilmitir. Dolaysyla parti ierisinde iki kongre arasndaki en yetkili karar organ nderlikle beraber parti e bakanl ve parti meclisi olmutur. Ayrca, e bakanlk ve parti meclisinin kararyla, nemli politik deerlendirme ve kararlarn alnmas gerektii, ancak kongrenin toplanamad veya toplanmasna gerek grlmedii hallerde parti konferans toplanabilecei belirtilmitir. Parti konferans parti program ve tzn deitiremez, e bakanlk, parti meclisi ve disiplin kurulu yelerini deitiremez ya da seemez.337
335

Cemil Bayk, Kadrolamak, yapmak ve Sorun zmektir, zgr Halk Dergisi, etin Yaynlar, Yl:15, Say:154, stanbul, 15 Ocak 2005, ss.40-47.
336
337

PKK-40, PKK Program ve Tz, Eriim: 19 Aralk 2005, http://tecakonline.com. y.a.g.d.

119

E bakanlk sisteminde biri kadn dieri erkek olmak zere, eit yetkilerle donatlm iki bakan bulunmaktadr. Fakat tzkte iki bakan arasndaki husumetin zmne dair bir yol sunulmamtr. E bakanlk parti kongresi tarafndan seilir ve kongreye, nderlie ve parti meclisine kar sorumludurlar. E bakanlar, yrtme kurulu ve parti meclisi toplantlarna bakanlk eder, bu kurumlar rgtler, koordine eder, altrr ve denetler.338 Parti meclisi, kongre tarafndan seilir ve 27 yeden oluur. Kongreye ve konferansa kar sorumludur ve faaliyetlerini rapor eder. Parti meclisi kendi erisinde 10 kiilik yrtme kurulunu kurar. Bu kurul e bakanln teorik, politik ve rgtsel ilerinden sorumlu olan yardmclar kuruludur. almalar e bakanlk tarafndan dzenlenir ve koordine edilir. te taraftan partinin basn-yayn, bilim-sanat, hukuk, maliye, meru savunma, kadro rgtlenmesi ve kitle rgtlenmeleri dorudan yrtme kurulu tarafndan ynetilir. Kurul, nderlie, parti e bakanlna ve parti meclisine almalar hakknda srekli bilgi ve rapor verir.339 rgtn disiplin kurulunun yapsnda ve almalarnda KONGRA-GELe kyasla herhangi bir deiiklik bulunmamaktadr. HPG, KONGRA-GEL yaplanmasnda olduu gibi KKK ierisinde szde zerk bir gerilla rgt olarak tanmlanmtr. HPG kendi ynetmelii dorultusunda PKKy ve yrtme kurulunu siyasi irade olarak tanmakta, bu iki organla ilikilerini halk savunma kurulu zerinden yapmaktadr. rgt yine yrtme kurulunun gdmnde olan ilevsel rgtlenmelere ayrlmtr. Bunlar; ehir, kasaba, ky ve mahalle rgtlenmeleridir. Kadn haklarna tzkte nemle deinilmektedir. Buna gre kadn zgn ve zerk olarak rgtlenir, szde parti ierisinde KJB ve zerk-Bamsz Kadn Hareketi (PAJK) ierisinde temsil edilir.340 rgt ayrca HPG paralelinde ve

338 339

PKK-40, a.g.d. y.a.g.d.

340

Dilan Nurhak, Kadn Kurtulu deolojisi PKK deolojisinin Temelini Oluturur, Eriim: 23 ubat 2006, http://www.pkk.org/tr/reportaj/ 03.04.06_Dilan%20 Ark_Reportaj.html.

120

gdmndeki szde Star zgr Kadn Birliklerine (YJA-STAR) zel nem vermekte ve ayr bir komuta yapsn ngrmektedir.341 rgt yaps ekil 10da sunulmutur. 2.3.5.3. rgtsel leyi rgtsel ileyi anlamnda KONGRA-GEL ile ayn olan rgtte sadece iki farkllk gze arpmaktadr. Bunlardan ilki genelge-rapor sisteminin rapor-talimat sistemine dnlm olmasdr. kinci farkllk ise, btn st ynetim organlarnda kadn ve erkein en az %40 orannda eit temsilini esas alan cins kotasnn getirilmi olmasdr.342 2.3.5.4. Yeni PKK Dnemi Hakknda Genel Deerlendirme

Terr rgtnn nihai oluumu olan yeni PKK, birok farkl yorumu da beraberinde getirmitir. Sz konusu yorumlarn zemini, rgt ii ve rgt d olarak iki ekilde ifade edilebilir. rgt ii zemin kapsamnda deinilmesi gereken iki baskn yorum vardr. Bunlardan ilkine gre deiimin nedeni, muhalif kesimler ve halk zerindeki etkinin yeniden temin edilebilesi maksadyla, PKK isminin artrd toplumsal stres ve baskdan istifade etmektir. rgtn en eski katlmclarndan ve Abdullah calann sadk lider kadrosundan Murat Karaylan, Mezopotamya Haber Ajansna 13 Nisan 2005 tarihinde verdii mlakatta u ifadeleri kullanmtr:343 Yeni PKK Bakan Aponun felsefesinin gelitirilmesi iin bir tedbirdir. Bakan Aponun felsefesini doru ve yerinde pratikletiren, yorumlayan bir g olmakszn herkes kendine gre deerlendiriyor. Biri sadan, biri soldan. Kendine gre bir yoruma tabi tutuluyor. Bir daha byle hareketle oynanmamas iin, ekitirilmemesi iin, ne saa ne sola herhangi bir biimde kendini harekete dayatmamas iin bir tedbir olarak PKK gelitirilmektedir. Yani Apocu izgide Krdistan zgrlk mcadelesinin salkl bir rotada her hangi bir aksamaya uramamak, ilerleyebilmesi iin o anlamda kimsenin deiik amalarla kendisini buna datmamak iin, deiik biimlerde biliyorsunuz, kimisi bir biimde yozluu dayatt. Kimisi rantl dayatt. Farkl farkl yaam biimleri dayatt. Btn bunlara cevap olabilmesi iin zelikle de yakn gemite ortaya kan ihanet izgisinin tmyle etkisiz
341

Meru Savunma Stratejisinde Kadn Komutanlamas, Eriim: 23 ubat 2006, http://www.hpgonline.com. 342 PKK-40, a.g.d. 343 Murat Karaylan, PKK Bir Geriye Dn Deil, Mezopotamya Haber Ajans, 13 Nisan 2005.

121

klnmas Krdistan zgrlk mcadelesinin birlii, btnl, ahengi, uyumu iin byle bir nc gce ihtiya vardr. Byle bir nc g PKK bir tedbir olacaktr. PKK kendisi taraf deildir. Kendisi ilahi iktidar olma durumunda da deildir. Ama, milyonlarca insan bu ideolojiye inanm ve bu dorultuda mcadele yrtmektedir. Ve yine on binlerce kadro vardr. Btn bunlarn daha salkl bir katlm ve uyumlu, btnlkl, birlik ruhuyla mcadeleye ynelmesi iin PKK bir tedbir olarak ilev grecektir. Bu adan Krt halknn ulusal demokratik mcadelesinin tarihin bu nemli dneminde baarya gidebilmesi iin PKK hem bir ihtiya, hem de bir tedbir olarak gndeme girmitir. Bu ve benzeri ifadelerden yola klarak denilebilir ki, dalma srecinin eiinden dnen rgt, deiik isimler altnda nce siyasallamaya ve rgt ierisinde demokrasi yaratmaya alm, bunun doal sonucu olarak szde Krt meselesine farkl bak alar ve ideolojiler devreye girmi, nihayetinde alk olunmayan (hazmedilemeyen) bu duruma el atmak ve gemie zlemle yeniden tek olmak adna hi deimeyen ynetim tarafndan yeni PKK kurulmutur. rgt ii zeminde deinilmesi gereken dier yorum ise muhalif bak asnn getirdii yorumdur. Muhalif yoruma gre rgt bir k ierisindedir. Atlan tm admlar, birbirinin pei sra kurulan tm oluumlar bunun gstergesi olup yeni PKK son umut olarak deerlendirilmektedir. Bu kapsamda eski bir rgt yesi olan mit Beyazda yle diyor:344 Her toplants deiim kelimesiyle balayp biten ve her kongrede nemli deiiklikler yaptn syleyen PKK, sadece z olarak deil, isim olarak da dnp dolap ayn noktaya geldi. rgtn ismi yeniden PKK. Yaanan ve tarihte baka bir rnei olmayan bu ok isim deitirme srecinin pratik politik anlamda baz anlamlar olsa da ortaya kan sonu, PKKnin deimedii ve srekli deforme olduu sonucudur. Gerekten de ac veren aresizlikler, ba aa gidiler gndemdeyken, hareket etme istei ve her trl deiiklik umudu, insanda ac giderici bir ila etkisi yapar. Dada biz bunu yaadk. PKK de bu sreci yaad ve deiimden hep medet umdu. Ama gerekte ise ileriye doru bir deiimi yaamad ve yerinde saymas da mmkn olmadndan giderek deforme oldu. in en trajikomik yan ise, yaad bu sre gzler nndeyken, bunu her defasnda tanrdan medet umarcasna kelimelerin ve kavramlarn soyut gcne snarak rtbas edebilme yeteneini gsterebilmesidir. Kurduu sistem, syledii yanllara inanan bir fanatik toplum gereini ortaya kard ve teslim etmek gerekir ki bu, PKKnn en gl yn. Kuzey Krt siyaseti byk bir kmaz yaarken ve ortada kazanlm deerlerin korunmas anlamnda byk tehlikeler varken, atafatl liderlik unvanlarnn ve sayla sayla bitirilemeyen soyutlam teorik istemlerin hala bu kitleleri arkasndan srklemesi, baka neyle izah edilebilir ki?
344

Beyazda, a.g.m.

122

rgt ierisindeki her iki yorum da aslnda tek bir gerei iaret etmektedir. Bu da rgtn geirdii hzl dnmn her iki yorum grubunu da tatmin etmeyiidir. Kadro deimeksizin youn iddet ve mutlak itaatten tam tersi bir rgt yaplanmasna gemek sanld kadar kolay olmam ve beraberinde baarszl getirmitir. rgt d zeminde ise bu deiim, yani PKKya gei, kimi evrelerce nemsenmemi kimi evrelere ise 80li ve 90l yllara geri dnn kaygsn hissettirmitir. Fakat yeni PKKnn kuruluunun zerinden geen iki yl akn sre her iki grubun yaklamn da boa karmtr. nk u an PKK ne nemsenmeyecek derecede basit bir rgttr ne de bu rgte yaplan katliamlar sz konudur. Getiimiz iki yl boyunca yaanlanlar deerlendirildiinde ksaca unlar sylenebilir. Terr rgt bu zaman zarfnda dorudan gvenlik glerine ynelik snrl ve farkl taktikteki eylemlerle varln ortaya koymu, daha ok toplumsal olaylarn planlaycs ve icracs olmutur. Bu tavr ile rgt, zellikle Dou ve Gneydou Anadolu illerinde halk tabannda byk destek alm ve almaya devam etmektedir. Genel bir deerlendirmeyle 1978 ylndan 2005 ylna dein, rgtn blge halk tarafndan bu boyutta aleni ve youn bir destek ald grlmemitir. Bu konuya ilerleyen blmlerde ayrntl olarak deinileceinden ksaca unu belirtmek gerekir; yeni PKK gerek Trkiyenin Avrupa Birlii srecindeki hassasiyetinden gerekse terrle mcadeledeki hukuksal eksikliinden azami lde istifade etmi ve gayretini siyasallama ynnde sarf ederek etnik kimlik zerine younlatrmtr. rgtn yaanlan bu dnemi, lke ii ve lke dndaki yansmalar dikkate alndnda, en tehlikeli dnem olarak gze arpmaktadr.

123

ekil 10: Yeni PKK ekil 10: Yeni PKK

PART NDERL (EN YKSEK TEORKDEOLOJK ORGAN)/ONAY MAKAMI KONGRE (EN YKSEK KARAR ORGANI) DSPLN KURULU

PART KONFERANSI

PART E BAKANLII YRTME KURULU

KURULLAR-BROLAR BLM-SANAT KURULU HUKUK KURULU AKADEMK KURUL MERKEZ KURUL MERU SAVUNMA KURULU BASIN-YAYIN KURULU MALYE KURULU BROLAR KTLESEL KOL RGTLELER ZGR KADIN BRLKLER DEMOKRATK GENLKBRL SENDKALAR KOOPERATFLER GMENLER FTLER ESNAF ADAMLARI

PART MECLS

LEVSEL RGTLER EHR KASABA KY MAHALLE

KJB

Kaynak : PKK-40, PKK Program ve Tz, Eriim: 12 Kasm 2005, http://tecakonline.com.

124

124

NC BLM YENLENEN TEZ VE STRATEJLER IIINDA PKK TERR ki kutuplu sistemin sona ermesiyle birlikte hz kazanan kreselleme olgusu, lkeler arasndaki snrlarn belirsizlemesini de beraberinde getirmi ve bylelikle terrizmin uluslararas bir nitelik kazanmasnn yolu almtr. Uluslarn i ve d gvenliinin artk net bir ekilde birbirinden ayrlamad bu kaygan zeminde, terr rgtleri amalarna ulamak iin yeni yntemler ve aralar gelitirme frsat bulmulardr. PKK terr rgt de bu yeni uluslararas sisteme ayak uydurmak zorunda kalm, gerek ideolojik gerekse stratejik bakmdan kendisini bu sisteme uyarlamtr. Geen blmde bu srecin evreleri adm adm takip edilmiti. Bu blm ise, rgtteki deiimin uygulamada nasl tezahr ettiine odaklanacak, rgtn kongre ve konferanslarnda yeni stratejiler nda alnan kararlarn hangi aralarla nasl pratie dkld incelenecektir. Bir yandan ortaya atlan tarihsel ve kltrel tezler, dier yandan kitle iletiim aralarnn rgt amalar dorultusunda kullanm, PKK terrnn ald yeni boyutu gzler nne serecektir. 3.1. rgtteki Deiimin Neden ve Nitelikleri

28 Mays 2004 tarihi, Trkiye topraklarnda yaklak 27 yldr sre gelen PKK terr asndan nemli bir dnemetir. Bu tarihi nemli klan husus, rgtn uzunca bir aradan sonra tekrar terr eylemlerine ynelmesidir. Abdullah calann yakalanmasnn ardndan sz konusu tarihe kadar terr olaylarnda byk bir d yaanm ve Trkiye halk neredeyse terrn sona erdiine inanmtr. Gzle grlen durum bu iken geri planda yaanan gerekler olduka farkldr. 1999 Ylna kadar rgtn temel stratejisi iddet zerine bina edilmitir. Abdullah calann ngrd ve yakalanna kadar, sadece ok zor duruma dt dnemlerde ara verdii iddet yaklam, gemite rgte bugnk anlamda destek verilmemi olmasnn en nemli nedenlerinden bir tanesidir. 1999 ylndan sonra gerekletirilen KADEK ile KONGRA-GEL oluumlar ise rgtn btnlnn korunmas ortak paydasnda, iddet yaklamnn snrlandrld ve bir lde Trkiyenin daha st rtl tehlikelere maruz kald dnemdir.

125

Genel bir tablo izmek gerekirse, Abdullah calann yakalanndan itibaren yarglama srecinin sonuna kadar yer yer devam eden toplumsal olaylar ve terr eylemleri AHM sreci ile durulmaya balam ve yerini byk bir sessizlie brakmtr. Nisan 2002 ylna kadar rgt iinde kopmalar, muhafazakr ve muhalif kanatlar arasnda mcadeleler devam etmi, bu tarihte ise PKKnn maksatl feshi ve KADEKin kurulmas ile yeniden btnlk salanmaya balanmtr.345 KADEK oluumu, gerek kadro ve ynetim yaps bakmndan PKKnn bir devam olarak grlm olmasndan tr, gerekse blgedeki belirsizlik sebebiyle bir sre sonra yerini KONGRA-GEL oluumuna brakmtr. KONGRA-GEL srecinde ise rgt asndan istenilen g ve bask aralarna ulalamadndan tekrar PKK adna dn yaplmtr. PKK terr rgtnn kuruluundan gnmze kadar olan varln, uygulanan strateji ile bu strateji paralelinde takip edilen taktik ve teknikler asndan ikiye ayrmak mmkndr. Bu ayrmn mihenk ta ise Abdullah calann yakalandr. rgt ilk evrede iddet youn bir anlayla hareket etmi, siyasallama ve kltrel ayrtrma ynnde ald kararlar ise ikinci plana brakmtr. Abdullah calann yakalanndan sonraki srete ise iddet birok etken nedeniyle geri planda kalm yerine, rgtn kuruluundan itibaren ngrd fakat uygulamaya geiremedii siyasallama st balndaki gayretler n plana kmtr. Aslnda, ikinci evrede kullanlan hemen her trl taktik, teknik ve yntem ksmen veya tamamen birinci evrede de ortaya konulmu, fakat Abdullah calann gerek rgt iinde gerekse rgt dndaki tahakkm ve salt iddet yanls tavr nedeniyle etkin olarak kullanlamamtr. Abdullah calann yakalanyla balayan yeni srete ne kan strateji ve yntemler arasnda Krt kltrel kimliine yaplan vurgu, rgtn siyasallama abalarnn en nemli ayan oluturmaktadr. Etnik kimliin bylelikle n plana karlmasyla birlikte, Krtlerin kendilerine zg ortak bir gemie ve ortak bir dile sahip olduklar ynndeki savlarn Krt yayn ve faaliyetlerde sk sk dile getirildii grlmektedir. Etnisiteye dayal bir tr mikro milliyetilik erevesinde ele alnmas gereken bu tr savlar, bilimsel temellere dayanmaktan ziyade, hem kkensel hem
345

Bu dnmdeki en nemli etmenlerden birisi phesiz 11 Eyll saldrlar sonrasnda ABD nderliinde terrn tek dman olarak ilan edilmesi ve PKKnn da terr rgtleri listesine dhil edilmesidir.

126

de kltrel adan Krtler ile Trkler arasnda bir ayrtrmay amalamakta, bylelikle de terr rgtnn eylem ve iddialarna hakllk kazandracak yapay bir zemin oluturmaktadr. Bu balamda, Krt kimliine ilikin aratrma ve almalarda ortaya koyulan tezlerin PKKnn uygulamaya koyduu yeni strateji ile nasl paralellik iinde bulunduunu ve hatta rttn grmek asndan, ncelikle Krt tarihi ile ilgili savlar incelenecek, ardndan Krt dili hakknda ortaya atlan iddialar ele alnacaktr. Her iki durumda da karlalan gerek ayn olacaktr: hizmet edilen siyasi ama dorultusunda tarihsel ve dilbilimsel verilerin ideolojik bir ara olarak kullanld gerei. PKKnn siyasallama srecine girmesiyle birlikte rgtn terr eylem ve aralarnda meydana gelen deiiklik, iddete dayal yntemlerin ikinci plana itilerek, kitle iletiim aralar vastasyla halk desteini kazanmak ve maniple etmek eklinde kendini gstermitir. Bu dorultuda, terr rgt, kendi kurduu ya da kurdurduu televizyon kanallar sayesinde, ihtiya duyduu kitlesel destei oluturma ve amalad kitlesel eylemleri dorudan kkrtma frsat bulmutur. Bunun en son rnei olarak karmza kan Roj TV, PKKnn rgt yanls televizyon yaynclndan nasl yararlandn gzler nne sermek amacyla, hem yaplan yaynlarn ierii hem de bu yaynlarda kullanlan slup asndan ayrntl olarak incelenecektir. PKKnn kendi propagandasn yapmak maksadyla televizyon yaynlarn kullanmaya balamas her ne kadar 1995 ylnda Med-TVnin kuruluuyla baladysa da, 2004 ylnda yayna geen Roj TV, rgtn siyasallama abalar erevesinde kulland aralar bakmndan ayrcalkl bir yer tutmutur. Bunu rneklendirmek amacyla, son olarak, 2005 ylnda Hakkrinin emdinli ilesinde meydana gelen olaylar srasnda Roj TVnin taknd tutum ve bu kanaln olaylarn geliiminde oynad rol ele alnacak, bylelikle PKKnn yeni stratejisini kitle iletiim aralar vastasyla nasl uygulamaya koyduu daha iyi anlalm olacaktr. 3.2. Krt Mikro Milliyetilii Yaklam

Gnmzde ortaya atlan Krtlk savlar aslnda aralar ynnden eskilere dayanmaktadr. Ayrca, hemen her iddia zellikle 80li yllardan itibaren byk lde kresel gler tarafndan ekillendirilmitir. Bu dnceye esas tekil etmesi bakmndan 1. Krfez Mdahalesinin ardndan 36. paralelden itibaren Irakn kuzey kesiminin zerk hale getirilmesi ve takip eden sre rnek olarak gsterilebilir.

127

Bu sre Krtleri byk lde d etkilerden izole ederken, kendi ilerinde uyum salamalar ve dzensiz de olsa bir g olarak gelimeleri asndan byk katk salamtr. Belirtilen bu srecin bir devam olarak, getiimiz yzylda Trkiye Cumhuriyetinin d politikasnda kabul edilmesi bir yana adndan bahsedilmesi bile sava artran Krt Devleti, sessizce ve fiili olarak kurulmutur. yle ki, tahmin edilenin tesinde Krtler, hem Irak ynetimine (bir Krt liderin devlet bakan seilmesiyle) ortak edilmi hem de Kuzey Irakta merkezi ynetime bal blgesel hkmet eklinde temsil hakk kazanmtr. Krtleri bu noktaya getiren ve blge ierisindeki durumunu belirleyen ise phesiz baz d glerdir. Kurtulu sava sonrasnda gen Trkiyenin hzl gidiatn yavalatmak ve hatta durdurmak isteyen sz konusu d gler, son otuz ylda da deien amalar dorultusunda Trkiyeye musallat olan PKK terrne destek vermi, Irak topraklar zerinde ise Orta Douya hkim olabilmek adna Krtleri kullanmaya devam etmitir. Bu duruma kreselleme kavramnn da eklenmesiyle mevcut gidiat hzlandrlmak istenmitir. Kreselleme gayretlerinin temelinde, ulus-devletin atomize edilerek

emperyalizmin amacna hizmet edecek ekle getirilmesinin bulunduu, bilinen bir gerektir. Bu amacn ilk uygulamas Avrupa Ktasnda gerekletirilmi ve blgesel anlamda nemli bir g haline gelen Yugoslavya bir daha birleemeyecek ekilde etnik paralarna blnmtr. 1992 ylnda Bosnaya, 1999 ylnda da Kosovaya yaplan askeri mdahale ve blgede halen devam eden BM ve NATO varl, balangta ifade edilen demokrasi ve istikrar amalarnn henz yerine getirilemediinin ve asl amacn nemli bir gstergesidir. kinci uygulamann ise Orta Dou ve lkemiz zerinde gerekletirilmeye baladn sylemek yanl olmayacaktr. ABDnin, BM Gvenlik Konseyinin onayn almakszn Iraka yapt mdahale ve bununla uyum ierisinde srailin uygulamaya koyduu iddet temelli d politika, gelecekte yaanacaklarn gstergesidir.

128

te taraftan AB kskacndaki Trkiye tm mttefikleri tarafndan yalnzla itilmi ve hareketsiz hale getirilmitir. ABD, Bush doktrini olarak bilinen nleyici askeri mdahale doktrini kapsamnda terr yerinde yok etmek bahanesiyle Afganistan ve Iraka girerken, Trkiyenin terr rgt kamplarna snr tesi operasyon yapmasna izin vermemekte ve konuyla ilgili olarak verdii szleri yerine getirmemektedir. Genel durumun ifadesinden sonra terr rgtnn nderliini yapt ve uzman eller tarafndan ekillendirilen son dnem Krtlk faaliyetlerine yer vermek doru olacaktr. Bu kapsamda tarih, dil ve gelenek-grenek konularndaki savlara en genel hatlaryla yer verilecek ve gelinen nokta itibariyle konunun nemi ortaya karlmaya allacaktr. Krtlk faaliyetleriyle ilgili nemli almalar bulunan Prof.Dr. Abdulhaluk M. aya ait aada yer verilen gr, kabul etmek gerekir ki, hakl ve zamannda ortaya konmu bir gr olup, ayrca takip edilen sistematik asndan da byk nem tamaktadr. almann bu blmn ekillendirmede de etkisi olan gr yledir:346 Siyasi Krtle zemin tekil etmesi bakmndan, bu ideolojinin kltrel boyutu olduka nemlidir. Bir Krt kimliinden bahsedilebilmesi iin bu topluluklara bir mene, bir tarih, bir dil, bir corafya kazandrlmas gereklidir. Ayrca kltr unsurlar ile bu topluluun donatlmas ve gerekirse birtakm semboller uydurulmas ya da birtakm sembollere sahip klmas arttr. Meselenin kltrel boyutu siyasi Krtln bu trden almalara girmesine sebep olmu ve bu alanda bir takm almalar yaplmtr. 3.2.1. Tarih Krt tarihi ile ilgili savlar ele alnrken dikkat edilmesi gereken temel nokta, varlmak istenen sonutur. Bu balamda aratrmac, eer btn oluturan etnik bir kesimi irdeleyip bilimsel veriler sunmay hedefliyorsa sonular her kesim iin olumlu olacaktr. Fakat aratrmacnn hedefi bilimsel gibi gzken, daha ok insanlarn kafalarn kartracak ve blc zellik tayan sonular ortaya koymak ise o halde
346

Abdulhaluk M. ay, Her Ynyle Krt Dosyas, Turan Kltr Vakf, Ankara, 1996, s.33.

129

tamamen olumsuz olacaktr. Krtlk ile ilgili savlar yaklam tarzna baklmakszn genel olarak deerlendirildiinde, iddialarn ounlukla Mezopotamyada var olmu eski medeniyetler dnemine ait olduu grlmektedir. Bunun temelinde yatan dnce ise az nce belirtildii gibi Krtleri Trk halkndan ayrtrmaya alarak her iki taraf da birbirlerinden farkl olduklar inancna sevk etmektir. Krt halknn tarihini M.. 11 000li yllara dek geri gtren Cemid Bender, Krtlerin tarih sahnesine kt corafi alann da Kuzey Mezopotamyada, Toroslardan balayp Van ve Urmiye glleriyle Hazar Denizinin gneyini de iine alan ve Zagros adyla ifade ettii blge olduunu iddia etmektedir. Gnmz Krtleri ile antikada Yukar Mezopotamya blgesinde yaam halklar arasnda kkensel bir ba kurmak amacndaki Cemid Bender, zellikle arkeolojik bulgulara dayanarak, uygarln ve kltrn balangcn, yerleik dzene geilmesi, yaznn kefi ve ilk ehirlerin kurulmas gibi tm nemli gelimeleri, bu blgede yaam olan ve Krtlerin atas olduu iddia edilen topluluklara mal etmektedir. Cemid Benderin zellikle zerinde durduu bir nokta, Neolitik ve Kalkolitik alarda Dou ve Gneydou Anadoluda kurulmu bulunan yerleim merkezleri arasnda, Orta Anadolu ve Gney Mezopotamyann aksine, homojen bir kltr birlii bulunduu ve nemli stnlkler gsteren bu ortak kltrn kendine zg zellikleri olduudur. Anadoluda blgeler, birbirleri arasnda farkllklar gsterirken, [szde] Krdistandaki tm yerleim merkezleri arasnda kltrel ve ekonomik bir ba vard Bat Anadolu ve Trakyada henz hibir uygarlk belirtisine rastlanlmad bu tarihlerde, kentler arasnda anayollarn bulunmas arkeologlarn hayranlk duymasna yol am ve Zagros yresinin antikadaki nderliini, uygarlktaki baatln da kantlamtr.347 Buradaki ama, ak bir ekilde, bir yandan bugnk Krtlere etnik ve kltrel bir kken kurgularken, bir yandan da bu kltrn tarih iinde dier halklarla ve uygarlklarla karmadan kendi zelliklerini koruduunu gstererek tarihsel sreklilie vurgu yapmaktr. Grld gibi Krt halk M.. 11.000li yllardan gnmze var olmu ve ayn yrede mekan tutmu, varln gnmze dek srdrm bir halktr.348 Ayn trden bir kaygy, Krtlerin tarihini tek yanl bir ekilde aratran dier yazarlarda da gryoruz. rnein Tori, Krtlerin lka Tarihi adl kitabnda, M.. 3. Binyldan itibaren Gneydou Anadoluda bir devlet kurmu olan Hurrilerin Krtlerin atalar olduunu iddia ederken unlar yazmaktadr: Tm bilgi ve belgeler, gnmz Krtlerin yaad corafik alanlarda,
347 348

Cemid Bender, Krt Tarih ve Uygarl, Kaynak Yaynlar, stanbul, 2000, s. 33. Bender, a.g.e., s. 41.

130

tarihin ok eski alarndan beri Hurrili boylarn yaam olduklarn ortaya koymutur. Bu boylar kendilerine zg bir kltr oluturmu, siyaset ortaya koymu, kendine zg bir dili, ulusal devleti ve snrlar ile kendilerini komular olan Smerler, Elamlar, Hititler gibi Hint-Avrupa kkenli halklardan, Akkad, Babil, Asur gibi Sami kkenli halklardan keskin izgilerle ayrm, kltrleri ile kendilerini, kkenini oluturduklar Krtlerle gnmze dein yaatmlardr.
349

Hem etnisite

hem kltr asndan Krtlerin tarihsel srekliliine yaplan bu vurgu, tarih boyunca halklarn ve uygarlklarn birbirleriyle etkileim iinde bulunmalar ve birbirleri iinde erimeleri olgusunu tmyle gz ard etmektedir ve bu nedenle de gereki deildir. Krtlerin kkenlerinin aydnlatlmas konusunda yeterli veriden yoksun olunduunu belirten Ali Tayyar nder, Mezopotamyann tarih boyunca birok halkn igaline uradn, dolaysyla da Krt olduu iddia edilen toplumlarn binlerce yllk bir sre ierisinde dier toplumlarla karmadan saf bir ekilde kimliklerini korumalarnn imkansz olduunu yazar. Bu vaka karsnda ve zellikle Krte tahlil edildiinde, ayrca deineceimiz antropolojik verilerin kantlad elikiler nda Krtlerin homojen saf bir soy olduundan sz etmek hibir ekilde mmkn deildir.
350

Ayrca Cemal ener de, Krt tarih yazmndaki arpklklara dikkat ekerek, etnik kimliin bir tarihsel dnm sreci iinde ele alnmasnn gerekliliini belirtmektedir: Krtlere srarl tarih oluturma abalar ok parlak sonular oluturmamtr. nk bu konuda aratrma yapanlarn abas Krtl binlerce yl ncesine gtrmek ve Mezopotamya corafyasnda Krtlere bir tarih bulmaktr. Halbu ki, her etnik kimlik belirli bir dnemin ve belirli artlarn oluturduu bir olgudur. Tarihin belirli bir dneminde farkl birok toplumsal yap belirli artlar altnda toplumsal harman olu srecinden geerek yepyeni bir etnik kimlik oluturabilir. 351 Cemid Bender ve Torinin baz temel tezlerine geri dnecek olursak, biri arkeolojik verilere dieri dilbilimsel aratrmalara dayanan bu iki yazara gre de Dou Anadolu ve Yukar Mezopotamyann otokton halk olan Krtler tarih boyunca bu blgede birok devlet ve imparatorluklar kurmulardr. Bunlarn arasnda Hurriler, Gutiler, Kassitler, Mitanniler, Urartular ve Medleri sayan bu yazarlar, tm bu halklarn srasyla birbirlerinin ardl olduklarn, dolaysyla da ayn ve tek bir soyu ve kltr tarih iinde devam ettirdiklerini ileri srmektedirler. rnein Cemid Bender: Hurriler hibir dalma gstermeden byk bir halk ounluuyla varln, Mitanni,
349 350

Tor, Krtlerin lka Tarihi, Berfin Yaynlar, stanbul, 2000, s.11. Ali Tayyar nder, Trkiyenin Etnik Yaps, Pozitif Yaynlar, stanbul, 2005, s.138 351 Cemal ener, Trkiyede Yaayan Etnik ve Dinsel Gruplar, Etik Yaynlar, stanbul, 2004, s.79.

131

Kassit, Urartu ve Med Krallklar iinde srdrd.

352

Dillerin yapsnn incelenmesi

yoluyla bir halkn kkeninin tespit edilebilecei fikrinden yola kan Tori, Hurrice ile Krte arasnda saptad benzerlikleri temel alarak yle yazmaktadr: Krtlerin gnmzde yaadklar corafi alanlarn hemen tmnde yaam olan Hurrili boylarn dili olan Hurrice ile Krtenin yaps arasnda ok konuda gramatik benzerlikler grebiliriz. Gramatik benzerlikler de dil ailesinin saptanmasnda nemli bir rol oynar. Saptanan benzerlikler, Krtenin Hurriceden geldiini ortaya koyar. Halklarn kkeni dil ile belirlendiinden, Krtlerin Hurri kkenli olduunu rahatlkla syleyebiliriz.
353

Cemid Bender ise, Diyarbakrdaki ayn ve anlurfadaki

Nevala ori kazlarnda elde edilen bulgular kant gstererek, Hurrilerin, dolaysyla da Krtlerin, baka bir yerden gelmeyip bu corafyann en eski halk olduunu ve Hurrilerin konutuklar dilin ne Hind-Avrupa ne de Sami dilleri arasna girdiini belirtir.354 Diller arasndaki baz rastlantsal kelime benzerliklerine dayanarak bir topluluun kkeni hakknda varsaymlarda bulunmann ada bilimsel ltlerden uzak olmas bir yana, Krtlerin atas olduu ileri srlen halklarn aslnda Mezopotamyaya baka corafyalardan g eden kavimler olduklar birok aratrma tarafndan ortaya konulmutur. Krt tarihi alanndaki nemli uzmanlardan biri olan David McDowall, tarihsel belirsizlikler nedeniyle bu konuya kukuyla yaklamaktadr. Krtlerin ortak bir gemie sahip olduklar iin etnik anlamda tutarl bir btn oluturabilecekleri eklindeki yaklam fazlasyla kukuludur. Krtlerin ounluu byk bir olaslkla M ikinci binyln ortalarnda randan batya doru hareket eden Hint-Avrupa gerlerinin soyundan gelmektedir. Fakat onlar hakknda hibir ey bilmiyoruz.
355

Ekrem Memi ise, Hurrilerin aslen Asya kkenli bir kavim olduklarn

ve dillerinin Trkenin de dahil olduu Ural-Altay dillerine benzediini belirtir. Mezopotamyada byk bir imparatorluk vcuda getiren Sami kkenli Akkadlarn vesikalarndan anlaldna gre, M.. 3. Binyln sonlarnda Mardin merkez olmak zere Gneydou Anadolu Blgesi ile Kuzey Mezopotamyadaki Musul ve Kerkk dolaylarnda Hurriler adyla anlan bir kavim oturuyordu. Hurri dili zerinde yaplan filolojik tetkikler, bu kavmin dilinin Asya kkenli dillerden olduunu ortaya koymutur.
356

Yine ayn dorultuda, Hurri ve Urartu dillerinin fonoloji, sentaks ve

gramer bakmndan Asya meneli olduklarnn ispat edildiini yazan Abdulhaluk M.

352 353

Bender, a.g.e., s. 37. Tor, a.g.e., s. 14. 354 Tor, Krt Mitolojisi I, Berfin Yaynlar, stanbul, 1999, s. 21. 355 David McDowall, Modern Krt Tarihi, (ev: Neenur Domani), Doruk Yaymclk, Ankara, 2004, ss. 30-31. 356 Ekrem Memi, Eskia Trkiye Tarihi, izgi Kitabevi Yaynlar, Konya, 2003, s. 31.

132

ay, Gutilerin de M.. 25002400 yllarnda Hazar denizinin gneydousu ile Ceyhun nehri arasndaki blgeden batya ynelerek Zagros dalk blgesinin kuzeydousuna yerletikleri grne yer vermektedir.357 Buna karn, Krtlerin en eski alardan beri Zagrosta yerleik olduunu ve yksek bir medeniyet kurduklarn savunan Cemid Bender de Tori de, kendi grlerini desteklemek amacyla yerli ve yabanc tarihilerin eserlerini tahrif ederek kaynak gstermekten kanmamaktadrlar. rnein, Mezopotamya tarihi uzman olan ve Ankara niversitesi Dil ve Tarih-Corafya Fakltesinde de dersler veren Benno Landsbergerin eski Mezopotamya halklar zerine yapt almalarda ortaya koyduu tm uygarlk kazanmlarn Krtlere mal ederek tarihi maksatl bir ekilde arptmaktadrlar. Oysa Benno Landsberger, gerek Smer gerek Hitit-ncesi dier halklardan bahsederken bunlarn Krtl konusunda hibir bulguya yer vermez. Hatta aksine, Akad ve Babil devirlerinden kalma yazl belgeler zerinde yapt almalar Benno Landsbergeri u sonuca gtrmtr358: Tarihte Trklerle en yakn mnasebettar olan, hatta belki de Trklerle ayniyet gsteren kabile Kutlar/Gutilerdir. Yine ayn ekilde, Cemid Benderin atfta bulunduu Nevala ori kazlarn 19831991 yllar arasnda yneten Harald Hauptmann, ukurova niversitesinde verdii Yukar Mezopotamyada Erken Neolitik Dnem konulu bir konferansta, Cemid Benderin savunduunun aksine, uygarln nce Anadoluda ortaya ktn ve buradan Mezopotamya ve Avrupaya yayldn belirtmitir.359 Burada gzden karlmamas gereken bir husus, Krt tarih yazmnn, Krtlere kendine zg bir kken ve kltr oluturmak gibi gemie ynelik bir kurgulamaya giriirken, bir yandan da bu yolla Trkler ile Krtler arasndaki ayrm derinletirerek hizmet ettii siyasi abalardr. Yukarda da vurguladmz zere, ortaya konan tarihsel ve kltrel iddialar, zemin oluturduklar siyasi boyuttan soyutlanmakszn deerlendirilmelidir. Bu trden bir rnei, Cemid Benderin Krt halknn, 1071 ylndan sonra Malazgirtten Anadoluya girmi bulunan Trk halkyla kken olarak hibir ilgisi olmad tezinde grmekteyiz.360 Burada amalanan, Krtlerin Trklerden ayr ve homojen bir millet olduu ve bylelikle de ayr bir devlete sahip olma taleplerinin hakll izlenimini yaratmaktr. Bu gre gre Krtler, gerek Trkiye gerekse iinde yer aldklar dier ulus-devletler tarafndan bir
357 358

Abdulhaluk M. ay, Her Ynyle Krt Dosyas, Turan Kltr Vakf, Ankara, 1996, s. 51. Alntlayan: ay, a.g.e., s. 51. 359 http://arkeoloji.cukurova.edu.tr/Etkinlikler/H_Hauptmann/H_Hauptmann.asp. 360 Cemid Bender, Krt Tarihi ve Uygarl, s. 45.

133

aynlatrma ve asimilasyon politikasna maruz kalm igal altnda bir ulustur. Ayn trden bir gre, Mehrdad R. Izadynin Krtler Bir El Kitab adl almasnda da rastlyoruz: Canl ve zengin bir ulusu oluturan Krtler, bireysel ya da toplu olarak yabanc igali altndaki byk bir ulusun zelliklerini gsterir Krtler tm bu blnmelere ramen, Ortadounun son bin yllk tarihinde bu kesintisiz asimilasyon ve yok etme politikalarna ramen, byk bir ulus olarak ayakta kalmay baarmlardr. 361 Birok Krt aratrmacsnn iddia ettiinin aksine, Trklerin 1071den ok nce Anadoluda yerlemeye balad ve Krtlerin de Mezopotamyaya Orta Asyadan Trklerle gelen bir kavim olduu kantlaryla ortaya konulmutur. Zagros kavimlerinin birounun Asya kkenli olduunu yazan Ali Tayyar nder, Dou ve Gneydou Anadoluda Trklerin varlnn 2700 yllk bir gemie sahip olduunu ve aslnda Ouzlarn Anadoluya en son gelen Trkler olduunu belirtir.362 Haluk Tarcan da, Adyaman, Kars, Van ve Hakkri blgelerinde ortaya karlan kaya st ve maara resimleri zerinde yapt aratrmalara dayanarak, Trklerin tarih ncesi alardan balayarak Anadoluya ayak bastn gzler nne sermitir. Haluk Tarcana gre, Orta Asyadan Dou Anadoluya tanan bu kltr, daha sonra Mezopotamyaya inerek oradaki halklar da etkisi altna almtr.363 19381948 yllar arasnda Ankara niversitesinde retim yelii yapan Hititolog Hans G. Gterbockun deifre ederek yaynlad bir Akad metni de, Anadoluda Trklerin varl bakmndan nemli bir kant saylmaktadr. artamhari metni olarak bilinen bu yazl kaynakta M.. 3. binyln sonlarnda hkm sren Akad kral Naram-Sin, kendisine kar savaan 17 Anadolu kral arasnda bir Turki kral lu-Nailden bahseder. Baz Smer ve Babil tabletlerinde de Turukku olarak karmza kan bu isimler, birok tarihiye gre, Trk adnn farkl sylenilerinden ibarettir. Bu verileri dikkate alan Abdulhaluk M. ay ve Ekrem Memi, Anadoludaki Trk varlnn ok eskilere dayandn belirtmilerdir.364 Ayn gr savunan Orhan Trkdoan ve Ali Tayyar nder de, Krt szcne ak bir ekilde rastlanlan ilk tarihi belgenin Yeniseydeki Elege yaztlar olduunun altn izerek, Krtlerin aslen bir Trk boyu olduunu ileri srmlerdir. Orhun Kitabelerinden de eski olan bu yaztlarda (6.yy) Gktrke olarak Krt elinin han Alp Urungu altunlu okluumu baladm belde,
361

Mehrdad R. Izady, Krtler Bir El Kitab, Doz Yaynlar, (ev: Cemal Atila), stanbul, 2004, ss. 343-348. 362 Ali Tayyar nder, a.g.e., s. 139 & s. 71. 363 Haluk Tarcan, n-Trk Uygarl, Tre Yayn Grubu, stanbul, 2004, s. 228. 364 ay, a.g.e., s. 47vd. & Memi, a.g.e., s. 18.

134

lkem. Otuz dokuz yamda okunmaktadr. Bu belgeden yola kan Ali Tayyar nder, Krt kelimesinin Trklerin iinde ve onlara bal olarak yaam bir Trk boy adn ifade ettiini yazmakta365 ve eklemektedir: Bugn, artk, tartlmaz bir gerek olarak bilinmektedir ki, Krtlerin de anayurdu Orta Asyadr ve Krtler z kken itibariyle Trktrler.
366

Orhan Trkdoan da Krtlerin kkenlerini belirleyen bir

millet ve soy yoktur. Tamamyla Trk kltr ve boylarnn tayclardr. Krte denen bir dil de mevcut deildir, sadece bir lehedir. Hayali Krdistan blgesi diye ileri srlen blgeler, proto-Trklerin yerleim alanlardr. Smerler, Kimmerler, skitler (Sakalar), Guttiler, Hurriler bunlarn banda gelmektedir sonucuna varr.367 Ancak, Krtlerin Trk kkenli olduklarn ortaya koymann da soruna bir zm getirmekten uzak olduunu belirtmek gerekir. Zira daha nce de altn izdiimiz gibi, halklarn tarih boyunca birbirleriyle kaynat ve bu yolla eitli kltrel kimlikler edindikleri unutulmamaldr. Ali Tayyar nderin de vurgulad gibi, stnde nemle durulmas gereken nokta, asli kkenleri Trk de olsa, bugnk Krtln asrlar sren bir sre iinde, zellikle ranl ve ksmen Arap unsurun ve de yerli unsurlarn kaynamas ile olumu zgn bir etnik kimlik olduudur. Dolaysyla, bugnk Krtleri, Trk ya da ranl veya kark bir snr toplumu, Krteyi yabanc kelimelerden oluan bir sz yn ya da baka bir dilin lehesi olarak tanmlamak mmkn deildir. 368 Krt tarih aratrmaclarnn eserlerinde rastladmz arpklklarn ve arptmalarn kaynan, yazarlarn siyasi ynelim ve amalarnn yan sra, kendilerine temel aldklar ve ska atfta bulunduklar Batl oryantalistlerin almalarnda da aramak yanl olmayacaktr. Bugn Krdolojinin nde gelen isimlerinden saylan Rus B. Nikitin ve V. Minorsky, Krtlerin kkenini Mezopotamyada var olmu antik alarn halklarnda arayan ilk isimler olmulardr. 1856 Paris Antlamasyla scak denizlere Boazlar yoluyla inme umutlarn kaybeden Rusya, 1860ta St. Petersburg niversitesinde bir Krdoloji blm kurdurmu ve Nikitin ile Minorskyyi Krtl aratrmak zere Urmiye ve Erzurum konsolosluklarnda grevlendirmitir. Ruslarn Dou Anadolu zerinden skenderun ile Basra krfezine kma plannn bir paras olan bu aratrmalar, bilimsel verilerin eksikliine ramen bir Krt tarihi yaratmay amalamtr. rnein Minorsky, eitli
365 366

nder, a.g.e., s. 158. y.a.g.e., s. 133. 367 Orhan Trkdoan, Dou ve Gneydou Kabile-Airet Yaps, IQ Kltr Sanat Yaynclk, stanbul, 2005, s. 442. 368 nder, a.g.e., s. 180.

135

Krt lehelerinin aslnda dilsel bir birlie iaret etiini ve tarihte bu dili konuan topluluun da Medler olduunu ileri srmtr.369 1927de yaynlanan slam Ansiklopedisinin Krtler maddesini de yazan Minorsky, Yunanl General Xenophonun Anabasis (Onbinlerin Dn) adl eserinde bahsi geen Karduk halk ile Krt kelimesi arasnda etimolojik bir ba kurmutur.370 Nikitin de, 19151918 yllar arasnda Urmiye blgesinde yapt almalar Krtler Sosyolojik ve Tarihi nceleme adl kitabnda toplam ve Medlerin Krtlerin atas olduu tezini savunmutur. Oysaki, hem Minorsky hem Nikitin, ellerlindeki verilerin kesin sonulara varmak iin yetersiz kaldn eserlerinde itiraf etmek durumunda kalmlardr. Prensipte milletlerin menelerini etimoloji ile ispat etmek tehlikelidir. Bunun iin tarihi ve corafi elemanlara dayanmak gerekir diyen Minorsky, bu elemanlarn eksiklii karsnda bizzat kendisi etimolojik balantlar kurma yolunu tutmu ve Krtlerin menei meselesinin hallini, Krt ananeleri ve slam kaynaklar kolaylatrmamaktadr diye yazmtr. Nikitin, elde ettii bulgularn ancak baz varsaymlara yettiini kabul etmitir: Tarih ve dilbilim alannda yaptmz bu gezi henz birok noktay karanlkta brakyor ve Krtlerin kkenleri zerinde ancak baz varsaymlar ne srmemize imkn veriyorsa, antropoloji de bize bu konuda fazla yardmc olmayacaktr Demek ki Krtlerin kkeni ok tartmal bir sorundur ve yukarda zetlediklerimize oranla daha doyurucu sonulara varmak iin bu konuda daha youn bir aba gereklidir.
371

Minorsky ve Nikitin gibi oryantalistlerin ne

srd savlarn ya da varsaymlarn bugn birok Krt tarihisi tarafndan bilimsel kantlar olarak sunulduuna tank olmaktayz. Krt tarihi ile ilgili temel bavuru kaynaklarndan ilki, Bitlis Beyi eref Han (15431604) tarafndan 1597de yazm tamamlanan erefnamedir. eref Han, Farsa olarak yazd ve dnemin Osmanl padiahna sunduu kitabnda, Krt airet ve beylerinin bir tarihini verir. erefnamenin, gnmz Krt tarihi aratrmaclar asndan tad nem, bu eserde ilk kez bir tr Krt milliyetilii ile karlalmasndan kaynaklanmaktadr. Mehrdad R. Izady, erefnameyi ilk panKrt tarihi olarak nitelendirir ve eref Hann tm Krtleri boyunduruu altnda birletirecek bir kraln yokluuna zldn belirtir.372 Martin van Bruinessen de,
369

Martin van Bruinessen, Krtlk Trklk Alevilik Etnik ve Dinsel Kimlik Mcadeleleri, (ev: Hakan Yurdakul), letiim Yaynlar, stanbul, 2000, s. 60. 370 Abdulhaluk ay, a.g.e., ss. 33-34. 371 Alntlayan: nder, a.g.e., ss. 133-136. Ayrca, Minorsky ve Nikitinin baz tezleri iin bkz. M. Aktok Kagarl, Dou ve Gneydou Anadolu Uygarlna Giri, Trk Kltrn Aratrma Enstits, Ankara, 1984, ss. 1-10. 372 Izady, a.g.e., s. 117.

136

Krt etnisitesinin Krt milliyetiliinden ok daha eskilere dayandn ve erefnamede Krtlerin muhayyel bir cemaat bilincine sahip olduklarnn grldn iddia eder.373 eref Han, kitabnn giriinde, Krtlerin asl ile ilgili birbiriyle elien eitli rivayetlere yer verir. Biz burada bunlardan balca ikisine yer vereceiz. Krtler, beyinlerinin alnp Dahhak (Bivrasb)n iki omuzu zerinde meydana gelen kansere benzer bir bana srlmesi iin ldrlmekten, boazlanmaktan, balar kesilmekten kaarak dalara ve engin yerlere dalan insanlarn soyundan gelmilerdir. Dahhak, Bidadilerin, byk hkmdar Cemidden sonra ran ve Turan tahtna oturup lkelere tasallut eden beinci hkmdaryd; o kadar Allahtan korkmaz ve saknmaz ceberut ve haddini am bir hkmdard ki, bu yzden baz tarihiler, iddet ve ceberrutundan tr tarihte eddad sanyla n yapan hkmdarn ta kendisi olduunu ne srmlerdir. Bu hkmdarn yaradlndaki ceberut ve ar iddete ramen, yce Allah kendisini, iki ejderha ve ylann bana benzer iki kemiin kmasyla mptela kld; bu, hekimler tarafndan kanser denilen bir hastalkt. Bu garip hastalktan, yakaland ac ve strap nbetlerinden dolay, Dahhakn rahat iyice kat. Ayrca, bu hastal iyiletirmeye girien ve tedavisini zerine alan hnerli tabipler ve mtehasss hekimler de, bu uurda olanca abalarn harcamalarna ramen, aresizlik iinde kaldlar. Nihayet gnn birinde melun eytan, Dahhak muayene etmek ve ona iyiletirici bir ila salk vermek isteyen bir tabip klnda kageldi. Bu tabip Dahhakla karlar karlamaz, senin iyilemen, bu kanserli banbana gen insanoullarnn beyinlerinin srlmesine baldr dedi. Esef edilecek durum, yneticilerin de bu melunun dne uygun olarak hareket etmeleri oldu. Rastlant olarak ac durdu, strap da tamamen hafifledi. Kansere beyin srldke hasta kendisini iyi hissediyordu artk. Bunun zerine ibandaki yetkililer, gnde iki kiinin ldrlmesine ve beyinlerinin alnarak kansere, hi iyilemeyen bu garip hastala srlmesine karar verdiler. Bu durum, tad yzkaras zulme ve ak hakszla ramen bir sre devam etti. Sonunda, gnde iki kiiyi ldrp beyinlerini almakla grevli adamn gnl irendi; alicenap bir duygu ve acma kendisine galebe ald; sonra, gnde bir kii ldrmekle yetinmeye, onun beynine bir kuzu beyni eklemeye ve br kiiyi gizlice serbest brakp, kendisine ehir ve meskun yerleri terk etmesini, insanolunun izlerinden hali bulunan dalar ve engin yerleri yurt edinmesini tenbih etmeye karar verdi. Bu insancl davran, yani her gn bir kiinin serbest braklmas, meskun olmayan arazideki bir alanda, birok diyalekt konuan ve eitli topluluklardan gelen insanoullarndan byk bir topluluun meydana gelmesine yol at. Bunlar evlendiler ve rediler; sonunda ocuklar ve torunlar btn o geni yreleri doldurdular ve btn bu insanlara Krt ad verildi. Bunlar, uzun sre uygarlk eserlerinden ve meskun yerlerden uzak kaldklar, kendi kltr ve sanatlarn, uygarlk durumlarn, bilinen diyalekt ve dillerini unuttuklar iin, kendilerine zg bir dil ve bamsz birtakm durumlar ortaya kardlar.374

373 374

Bruinessen, a.g.e., s. 28. eref Han, erefname, (ev: Mehmet Emin Bozarslan), Ant Yaynlar, stanbul, 1971, ss. 17-19.

137

Hazreti Muhammedin peygamberliinin n ufuklara yayld, slamiyetin ar sesinin yanks dnyann her tarafna yansd, lkelerin krallar ve memleketlerin iklimlerin sultanlar bu yeni grnmle ilgilenip, bu yce Efendinin nnde eilmek ve ona btn itenlik ve cokuluklaryla itaatlerini sunmak erefini kazanmak istedikleri zaman; o srada Trkistann en byk hkmdarlarndan biri olan Ouz Han, Medine-i Mnevverede bulunan, Peygamberlerin vnc ve yaradlmlarn Efendisine bir heyet gnderdi. Bu heyetin banda da, Krt byklerinden ve ileri gelenlerinden Buduz adl bir kii vard; kendisi irkin grnl, kaba, kat kalpli, ele avuca smaz bir kiiydi. irkin grnl, iri yapl bu eli, Peygamberin gzne grnnce Peygamberin can skld ve ondan iddetle nefret etti. Eliye, kabilesi ve mensup olduu soy sorulunca, Krt topluluundan olduu cevabn verdi. te o zaman Peygamber Krtlere beddua ederek yle dedi: Yce Allah bu topluluu, kendi arasnda ittifaka ve birlemeye muvaffak etmesin; yoksa, birletikleri takdirde, onlarn elleriyle dnya yok olur. te o zamandan beri, bu topluluk birleik bir byk devlet, birleik bir byk saltanat kurmaya muvaffak olamamtr. 375 Grld gibi, aktardmz iki efsaneden ilki Krt ad ile anlan topluluu ranllara balarken, ikincisi Krtlerin meneini Ouz Trklerine karmaktadr.376 eref Hann bahsettii Krt beylerinin ounun adlarnn Trk kkenli olduuna dikkati eken Orhan Trkdoan, Krtlerin kkeni ve tarihi meselesine erefnamenin bir aklk getirmediini yazmaktadr. erefname ciddi bir ekilde okunduu takdirde Krtler iin somut bir soy veya belirli bir kavim ad tesbit edilememektedir. Sadece, hikyeler ve kssalardan hareket edilmek suretiyle rnekler verilmektedir. Keza, corafi alanlar izilirken hangi yzyllarda buraya nereden geldikleri belirtilmemitir. Yalnz, bir gerek var ki, o da Krtlerin tarihinin slamla balatlm olmasdr. 377 Ziya Gkalp de, Krt Airetleri Hakknda Sosyolojik Tetkikler adl almasnda, eref Hann mensup olduu Rojek airetinin Ouzlar takliden 24 boydan olutuklarn tespit etmitir.378 Aydn Taneri ise, erefnamenin yan sra bnl-Ezrak (1117 1176)n Arapa olarak kaleme ald Tarih-i Meyyfarikin adl eserine yer vererek, Seluklu ve Osmanl devirlerinde Trkler ile Krtlerin birlikte uyum iinde yaadklarn gsterir. Aydn Taneriye gre, gerek eref Hann gerek bnl-Ezrakn yazdklar, bu uyumu gstermeleri bakmndan birbirini btnleyen iki tarihsel belgedir. Byk Seluklu Sultan Melikah tarafndan 1086da Krt Mervanoullar Devletine son veriliini anlatan bnl-Ezrak, Meyyfarikin (bugnk Silvan) halknn Seluklu ynetimini Mervanoullar ynetimine tercih ettiini ve Seluklu yneticilerinin de Mervanleri kendilerine yabanc saymadklarn yazar. Aydn
375 376

eref Han, a.g.e., ss. 24-25. Buduz, 24 Ouz boyundan birinin addr. 377 Orhan Trkdoan, a.g.e., ss. 23-24. 378 Ziya Gkalp, Krt Airetleri Hakknda Sosyolojik Tetkikler, Sosyal Yaynlar, 1992, s. 34.

138

Taneriye gre, Seluklu ve Osmanl devirlerinde Trkler iin hep bir sorun kayna olan ve bamszlklarndan taviz vermek istemeyen Karamanoullar ve Akkoyunlular gibi Trkmen devletlerinin aksine, Krtler Seluklu ve Osmanl disiplini iinde yaamlarn srdrmlerdir.379 Aydn Tanerinin de srarla zerinde durduu gibi, bnl-Ezrak ve eref Hann kitaplar, Trkler ile Krtler arasnda bir rk ya da kltr ayrlnn dourduu anlamazlklarn bir kant olarak deil, hem siyasi hem sosyal hayatta Orta Asya kl Trk kltrnn temsilcisi olan Krtlerin Trklerle birlii ve uyumunun bir gstergesi olarak okunmaldr.380 Krt tarihi hakknda bir dier nemli kaynak da Evliya elebinin Seyahatnamesidir. 17. yzyln ortalarnda Dou ve Gneydou Anadoluya kez giden Evliya elebi, Krtlerin yaad blgenin Erzurumdan Van, Hakkri, Cizre ve Badata uzanan bir corafyay kapsadn belirttikten sonra, buradaki Krt airetlerinin Osmanllar ile ranllar arasnda tampon bir blge oluturduunu yazmaktadr. Evliya elebi, ayrca, ziyaret ettii Palu ve Amadiya emirlikleri gibi birok Krt ynetiminin zerk hkmet statsnde olduunu ve merkezi ynetime kar ykmllklerinin sava zamanlarnda asker salamakla snrl kaldn belirtir.381 Ancak, Tornin Krtlerin Ortaa ve Yenia Tarihi balkl kitabnda yapt gibi, erefnamede ve Seyahatnamede bahsi geen zerk Krt ynetimlerini bamsz birer devlet ya da hkmdarlk olarak sunmak, maksatl olarak tarihi arptmaktan baka bir ey deildir. Enver Ziya Karaln Osmanl Tarihinde bizi aydnlatt gibi, bu durum aslnda Osmanl idari sistemi ile alakaldr. Osmanl idari sisteminde sancaklarn yannda hkmet olarak adlandrlan ve ynetimin mahalli beylere brakld, ocaklk suretiyle tevcih edilen sancaklar da bulunmaktayd. Bunlar defterlere Liv yerine Hkmet olarak kaydedilmiti. Hkmet sancaklarn kanunla belirlenmi statleri, tabii olarak Osmanl Devletine ballklar lsnde geerli idi. Diyarbekir, Van ve Badat eyaletlerinde rastlanan hkmetlerin ihdas sebebiyse, buradaki mahalli beyleri devletin resmi grevlisi yaparak bir lde merkezi otoriteye balamakt. te taraftan hkmet sancaklarn idaresinin kuru bir mlkiyet ile mahalli beylere brakld ve uygulamada dier sancaklar gibi muamele grdkleri de bilinmektedir. 382

379

Aydn Taneri, Krtler Krtlerin Kkeni-Siyasi, Sosyal ve Kltrel Hayatlar bnl-Ezrak ve eref Han Tarihlerinin Deerlendirilmesi, Dou Matbaaclk ve Ticaret Limited irketi Matbaas, Ankara, 1976, s. 54 & s. 114. 380 y.a.g.e., ss. 114-115. 381 Martin van Bruinessen, Kurdistan in the 16th and 17th centuries, as reflected in Evliya elebis Seyahatname, The Journal of Kurdish Studies, Say: 3, 2000, ss. 1-11. 382 Enver Ziya Karal, Osmanl Tarihi, VI. Cilt, TTK Yayn, Ankara, 1983, ss. 127-129.

139

Krt tarihini Krt beylerinin ve aristokrasisinin tarihi ile snrl tutan erefnameye kyasla, halka ve gndelik yaama ilikin ayrntlar daha ok bulduumuz Seyahatnamede Evliya elebi, eitli Krt diyalektleri ile ilgili bilgiler de vermektedir.383 Abdulhaluk M. ay, Evliya elebinin Erzurum hakknda anlattklarna atfla, Dou ve Gneydou Anadoludaki Trkmen topluluklarnn zamanla Krtlemesi olgusuna deinir: Evliya elebi Erzurum blgesini anlatrken orada rastlad nesil arasndaki fark belirtmek suretiyle Krtleme olayna k tutmaktadr: Dede Trke konumakta, oul hem Trke hem de Krte konumakta, torun ise yalnzca Krte konumaktadr. 384 Krt aratrmaclarn, Krtlerin kendilerine zg bir gemie ve kimlie sahip olduklarn gsterme amalar dorultusunda tarihi ideolojik bir ara olarak kullandklarn yukarda grdk. Tarih ile mitolojinin i ie getii alanlar bylesi bir kurgulama iin hi kuku yok ki en elverili malzemeyi sunmaktadr. Bunun belki de en iyi rneini Nevruz hakkndaki tartmalar ve ileri srlen tezlerde bulmaktayz. Yakn zamanlarda, Nevruzun aslnda Krtlerin bamszlklarn kazand gn ve dolaysyla da bir Krt bayram olduu iddia edilmi ve Nevruz bir bakaldr simgesi olarak sunulmak istenmitir. Bu gr savunanlarn temel dayana, ranl air Firdevsinin 999 ylnda tamamlad ve dnemin hkmdar Gazneli Sultan Mahmuda sunduu ehname adl eseridir. Krt aratrmaclarn birou, ehnamede geen, kral Dahhaka kar ayaklanan Demirci Gave efsanesinde bir bakaldr figr bulmulardr. Nevruz Bayramnn kaynan Babilin, Krt olduu iddia edilen Kassit devletince igaline yani M.. 1900 yllarna dek geri gtren Cemid Bender, Nevruz hakknda unlar yazmaktadr: Zalim Dahhaka kar Demirci Kaw (Kawa)nn nderliinde halk ayakland. Kurtuluunu salad. Newroz ite kurtuluu, zgrl mutulayan byle bir zaferin bayramdr.385 Cemid Bendere gre, Demirci Gave olay, Medlerin Asurlular yenerek bakent Ninovay ele geirdikleri M. 612 ylnda 21 Mart gn gereklemitir.386 Bu iddiada, Dahhakn Asur kral Asurbanipal, Gavenin ise Ninovay alan Med kral Keyaksar olduu dnlmtr. Grdal Aksoy da Nevruz hakknda unlar yazmaktadr: Nevruz ieriinde birok tarihsel zenginlii tayan bir sylencedir. Ancak Nevruzu
383

Martin van Bruinessen, Onyedinci yzylda Krtler ve dilleri: Krt leheleri zerine Evliya elebinin notlar, Studia Kurdica, Yl:2, No: 1-3, Nisan 1985, ss. 13-37. 384 Abdulhaluk ay, a.g.e., s. 276. 385 Cemid Bender, Krt Tarihi ve Uygarl, Kaynak Yaynlar, stanbul, 2000, s. 182. 386 Cemid Bender, Korku ve Cesaret Krt Tarihine Sataanlar, Berfin Yaynlar, stanbul, 1996, s. 47.

140

aktel anlamyla ele alrsak, yalnzca bakaldrsal boyutlarla ifade edebiliriz. Bu boyut, tarihin ta gerilerinden gelen aclar, lmleri, direnileri ve bakaldrlar barnda tar.
387

Aslnda apayr iki efsane olan Nevruz ile Demirci Gavenin nasl

olup da birbiriyle ilikilendirildiini ve bu yolla da, her eyden nce bir doa olaynn kutlanmas olan Nevruza bir bakaldr ve isyan boyutunun nasl eklendiini anlayabilmek iin, ncelikle ehnameye geri dnmek gerekir. ehnamede anlatlan ykye gre, Cemidi devirerek tahta geen kral Dahhakn omuzlarnda iki ylan kar. Doktor klna giren eytan, Dahhaka, her gn iki kiinin ldrlerek beyinlerinin ylanlara yedirilmesini salk verir. Dahhak da buna uyar. Saraya a olarak giren iki kii, her gn bir kiinin cann balayarak yerine bir koyun beyni eklemeye karar verir. Bu yolla serbest braklan ve dalarda yaamaya balayanlarn says zaman iinde artar. te Krtler bu insanlarn soyundan gelmektedir. Grld gibi, yukarda alntladmz erefnamedeki Krtlerin kkeni efsanesi tmyle ehnamede anlatlanlara dayanmaktadr. ehname, bu noktadan sonra, Demirci Gave olayyla devam eder. Dahhak, lkesindeki herkesten kendisine ballk yemini etmesini ister. Ancak, daha nce Dahhakn ylanlarna beyinleri yedirilen 17 gencin babas olan Gave bunu reddeder. Kendi demirci nln bayrak yaparak Dahhaka kar ayaklanma balatr ve Feridunun saflarna katlr. Dahhaka sava aan Feridun da Dahhak yenilgiye uratarak Demavend dalarnda bir maaraya hapseder. Feridunun tahta kt gn Mihrigan bayram olarak kutlanmaktadr. Aka grld zere, Demirci Gavenin ykdeki rol, halk Dahhaka kar ayaklandrarak Feridun etrafnda toplamaktan ibarettir. Gavenin Krt olduu yolunda ise ehnamede hibir veri yoktur. Ayrca, Feridunun Dahhak yenerek tahta getii gn Mihrigan bayram olarak kutlanrken, ehnamede Nevruz Cemidin kral olduu gn olarak gemektedir. Mihrigan Eyll aynda, Nevruz ise Mart aynda kutlanan apayr iki bayramdr. Tm bunlar kesin bir ekilde gstermektedir ki, ehnameye dayanarak Nevruz ile Gave arasnda bir iliki kurmann olana yoktur.388 erefnamede ise, Krtlerin kkeni efsanesi dnda, ne Nevruzdan bahsedilmitir ne de Gave ve Feridun figrleri yer almaktadr. 17. yzylda yaam olan air Ahmed Haninin Krte olarak kaleme ald Mem Zin
387 388

Grdal Aksoy, Krt Dili ve Sylenceleri zerine ncelemeler, Ankara, 1991, s. 132. Mustafa Aksoy, Kltr Sosyolojisi Asndan Nevruz Kavram, Trk Dnyas Aratrmalar Dergisi, Say: 100, 1996, ss. 39-61.

141

adl destanda da, Nevruzun anlatld blmlerde Gave olay ile ilgili hibir ey yoktur. Bu da, Nevruz ile Demirci Gavenin bir arada anlmasnn yakn zamanlarda yapay ve maksatl bir ekilde gerekletiinin bir gstergesidir. Bu sre ierisinde, bir yandan Demirci Gave Krt halkn zgrlne kavuturan bir kahraman olarak sunulurken, bir yandan da bu kurtuluun Nevruz gnnde meydana geldii kabul edilmi ve orijinal efsanedeki Feridun figr tmyle gz ard edilmitir. Demirci Gave olaynn bir direni efsanesi olarak yeniden kurgulanmas ynndeki ilk giriim, 1918-1919da stanbulda yaynlanan ve Krdistan Teali Cemiyetinin gayriresmi yayn organ olan Jin gazetesi tarafndan yaplmtr. Geleneksel Krt toplumundan Avrupal anlamda modern bir ulus yaratmak ve Krd milletine cemiyetgah- milelde layk olduu mevkii ihzare zaferyab olabilmek amacn gden Jin gazetesi yazarlar, Krtleri dier uluslardan ayracak kendilerine zg ulusal gnler ve bayramlar (eyyam- mahsusa) bulmann nemi zerinde durmulardr. Bu dorultuda, Gave efsanesini ne karmlar ve Gavenin Dahhak yendii gn Krtlerin ulusal bayram olarak nermilerdir. Bunu yaparken de, Gavenin zalim Dahhaka kar ayaklanmasn, uluslarn direnme ve bakaldr hakk gibi modern bir anlayla btnletirmilerdir. Gave zerindeki bu srar, Krtler arasnda bir tarihsel sreklilik hissi uyandrmas bakmndan da bir ara olarak ne kmaktayd.389 Gnmzde de, Krt tarihilerin Demirci Gave efsanesini ele allarndaki stratejiyi ve Nevruzla balant kurma abalarnn maksadn anlamamz asndan Jin gazetesi rnei nem tamaktadr. Krtlerin Nevruz geleneini sahiplenme gayretlerine karlk, Nevruzun, aslnda bir Trk bayram olduu ve Trklerin Ergenekondan kt gn olarak eskiden beri Trk halklar tarafndan kutlanageldii birok aratrmac tarafndan gzler nne serilmitir. Nevruz, kelime olarak her ne kadar ran kkenli ise de, Krtler de dhil btn Trk boylarnda, tad anlam tamamen milli olup, Trk kltrnden kaynaklanmtr. Bu bakmdan diyebiliriz ki, Krtlerdeki Nevruz bayram, geleneksel Trk Nevruzunun ve dolaysyla Trk milli folklorunun ayrlmaz bir parasdr diye yazan Ahmet Turan, Dahhak efsanesi ile Ergenekon Destan arasndaki benzerliklere dikkat eker. rnein, tpk Dahhaka kar ayaklanan Gavenin bir demirci olmas gibi, demirden da eriterek Gktrkleri Ergenekondan

389

Delal Aydn, Mobilizing the Kurds in Turkey: Newroz as a Myth, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), The Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University, 2005, ss. 59-64.

142

kurtaran da bir demircidir.390 Ahmet Turan, ayrca, Krtlerin kkeni efsanesindeki ylan bahsinin Trk destan ve efsanelerindeki ylan motifinden kaynaklandn da ifade etmektedir.391 Nevruzun ran kkenli olduunu reddeden Abdulhaluk ay da, Trk kii, yer, bitki ve airet adlarnda Nevruz teriminin nasl yer ettiini gstermitir.392 Abdulhaluk aya gre, 13. yzylda Mool tarihisi Redddn tarafndan yazya geirilen ve 17. yzylda Ebulgazi Bahadr Hann ecere-i Trknde de aktarlan Ergenekon Destan, eski in kaynaklarnn verdii tarihi bir olayn yanksdr.393 Nevruzun Orta Asya Trk kltrne ait bir unsur olduunu belirtenlerden biri de Mehmet Kayadr. Mehmet Kaya, Nevruz kelimesinin aslnda yeni gn anlamna gelmediini ve Nav-ruz = rmak gn demek olduunu ve Trklerin Ergenekondan gleri srasnda Yang-e rman atklar gn belirttiini yazmaktadr.394 Demirci Gave efsanesini Uygur (II. Gktrk) devleti iinde yaanm bir olay olarak ele alan Kaya, Gavenin aslnda nl Gktrk veziri Bilge Tonyukuk olduunu iddia etmektedir: Bilge Tonyukuk, Bilge ve Kltekin kardeleri de yanna alarak Buku (Bg) Hana kar bir i darbe dzenlemi, darbeyi Kltekin uygulam ve darbeden sonra aabeyi Bilgeyi Kaan olarak tahta geirmitir. te Buku Hana kar Bilge Tonyukuk ve Kltekin tarafndan uygulanm olan bu i darbe olay Demirci Gave isyan eklinde anlatlmaktadr. (Bu olaylar Asyada bulunmu Trke ta yaztlarda da anlatlmaktadr). Bilge Tonyukuk inden (Tang mparatorluundan) gelme bir vezirdir. Trk kltrnde vezirlere Demirci lakabnn verildii bilinmektedir. in kltrnde ise, gerek Tang slalesi, gerekse eski Han slalesinin mparatorluk nvan Kao-tsu (Gav-dzu)dur. te, eserini binli yllarn banda g etmekte olan Trk boylarndan derlemi olan Firdevsi (Ebul Kasm), Bilge Tonyukuku inden gelme vezir = Gavenin demircisi (Demirci Gave) diye anlatmtr. 395 Mehmet Kayaya gre, Krt kimlii iddialarna ait mitoloji, efsane ve folklorik unsurlarn tamam Asyada Trk kltr iinde yaanm Trk efsaneleridir. Grld zere, Krt tarih yazmndaki temel ve bilinli arptmalar, bu yolla amalanan siyasi hedefler erevesinde ele alndklarnda, apak ortaya kmaktadr. Birok aratrmac, tarihsel gereklerden ziyade, szmona bilimsel
390 391

Ahmet Turan, Dou ve Gneydou Anadolu, Milli Folklor Yaynlar, Ankara, 1991, ss. 30-40. y.a.g.e., s. 68vd. 392 Abdulhaluk ay, Trk Ergenekon Bayram Nevruz, Trk Kltrn Aratrma Enstits Yaynlar, Ankara, 1988. 393 y.a.g.e., s. 191. 394 Mehmet Kaya, Bilge Tonyukuk mu Demirci Gave mi?, Mani-izm Yaynlar, stanbul, 2002, ss. 3738. 395 y.a.g.e., s. 56.

143

kantlarla kurgulanan yapay bir tarihin Krt halk zerinde uyandraca varsaylan etkilerin peinde olmutur. Eski alarda Mezopotamyada yaam kavimlere dek geri gtrlen Krt tarihi, yakn zamanlara gelindiinde zellikle 19. ve 20. yzylda Osmanl ve Cumhuriyet devirlerinde grlen Krt isyanlar zerinde younlamaktadr. Byk lde airet reisleri veya dini liderler nderliinde gerekletirilen bu ayaklanmalar, kendi iinde elien bir deerlendirmeyle, Krt ulusal bilincinin uyannn rnekleri olarak sunulmaya allmtr. Krtlerin tarih boyunca dier halklar tarafndan maruz brakldklar ileri srlen tedip ve tenkil politikalarna bir tepki olarak grlen bu ayaklanmalardan, Demirci Gave figrnn yorumlan tarznda da grdmz gibi, bir ulusal direni sylemi yaratlmak istenmitir.396 3.2.2. Dil Krt mikro milliyetilii kapsamnda dil konusu son dnemde byk nem kazanmtr. nk ama tm dnyaya kken, tarih, din ve kltr eleriyle farkl olunduunu ifade ederek taraftar toplamak, ezilen halk grnmyle destek salamaktr. Yaratlmak istenen ortamn imentosu ise dildir. Krte ile ilgili savlar iki ekilde incelemek mmkndr. Bunlardan ilki Krtenin ait olduu ne srlen dil ailelerine ynelik snflandrmadr. Fakat bu adan yaplacak snflandrmada karlalan temel sorun ayr ayr her tasnifin ierisinde derin gr ayrlklarnn bulunmas ve bu nedenle ortak bir sonuca varlamamasdr. te taraftan bu ekilde yaplacak incelemede savlara gereklik kazandrlmakta ve dil savlarnn hizmet ettii siyasi ama geri planda kalmaktadr. Dier inceleme ekliyse konuya younlaan kiilerin almalarndan faydalanarak yaratlmak istenen sanal gereklii ortaya koymaktr. Bylelikle gerek konunun siyasi boyutu gerekse savlarn temelindeki ama kendiliinden ortaya kmaktadr. Fakat konu ele alnrken dikkat edilmesi gereken nokta gerek olan ile gerek olmayan, bilimsel olanla bilimsel olmayan bir arada ele almaktr. Cumhuriyet tarihinde Krte ile ilgili ilk bilgilere nl sosyolog Ziya Gkalpin tamamlayamad Krt Airetleri Hakknda Sosyolojik Tetkikler adl eserde rastlamak
396

Ahmet Kahraman, Krt syanlar Tedip ve Tenkil, Evrensel Basm Yayn, stanbul, 2004 & Hdr Gkta, Krtler syan-Tenkil, Alan Yaynclk, stanbul, 1991.

144

mmkndr. Ziya Gkalp Krtlerin drt kavimden olutuunu ve bu drt kavimin mensuplarnn da birbirlerinin anlayamayaca drt farkl lisan konutuunu ifade etmektedir. nl sosyoloun ortaya koyduu drt lisan ise yledir: Kurmanc lisan, Zaza lisan (Granca, Dnbl), Soran lisan (Baban, Kalhur), Lr lisan (Bahtiyar, Fl, Lek).397 Ziya Gkalpe gre sz konusu bu drt lisan birbirine tamamen yabanc olmayp tamam Krd-i Kadim ad verilen eski bir Krtenin devam niteliindedir. Ziya Gkalpin ad geen almas incelendiinde kken asndan gemie dnk bir aratrmaya gidilmedii, Krtlere bazen millet, bazen kavim, bazen de airet denildii grlmektedir. Ayrca almann birok yerinde net olarak ifade edilmese de Trkler ve Krtler arasnda kken farklln ortaya koyan baz ifadeler gze arpmaktadr. Bu yaklam bugn iin kayg vermekle beraber sz konusu almann hazrland dnem dikkate alnrsa durum farkllk arz etmektedir.398 te taraftan Ziya Gkalpin Trkler ve Krtler arasnda tespit ettii benzerlikler ise kendi ifadeleriyle yledir399: Bu karlkl temsil hadiselerinde, tebeddl eden yalnz insan deildi. Mezheple beraber detlerin ve ahlakn, yani milli harsn da deimekte olduu grlyor. Trkler Krtleirken afi mezhebine geiyorlar. Krtler de Trkleirken Hanefi mezhebine intisap ediyorlar. Beraber yaayan Trklerle Araplarn yahut Krtlerle Araplarn birbirini temsil etmemesi, kyl Trklerin krlarda Krtlemeye ve Krtlerin de ehirlerde Trklemeye olan bu temayl ne suretle izah edilebilir? Bu iki kavim, fizyonomi cihetiyle, sima itibaryla birbirinin hemen hemen aynsdr .Trklerle Krtler birbirlerini sevdikleri ve birbirlerine benzedikleri iin kolayca yekdierini temsil etmektedirler. Trkler ehir medeniyetine daha istidatl olduklarndan ehirler Trklk merkezi halini almakla beraber, oralara gelen Krtleri de Trkletirmektedir. Kylerde ve adrlarda yaayan Trkmenler ise, sahra medeniyetinde daha kuvvetli bulunan Krtle temessl etmektedirler. Prof.Dr. M. Aktok Kagarl ise Krte ile ilgili tezleri Rus ekol ve temsilcileri paralelinde aklamtr. Bu yndeki bir inceleme mulak ve tek ynl gibi gzkse
397

Ziya Gkalp, Krt Airetleri Hakknda Sosyolojik Tetkikler, (Hazrlayan: evket Beysanolu), Sosyal Yaynlar, stanbul, 1992, ss.95-96.
398

Bu dnce u ekilde aklanabilir: Osmanl dneminde halk arasndaki temel birletirici unsur din olmutur. mmet anlayndan millet anlayna geilen bu ilk dnemde ise tam anlamyla bir tarih bilinci ve kken kaygs yaanmad grlmektedir. Ulusal uyantaki gecikme ve kurtuluun gecikmesi ise muhtemelen bu nedene dayanmaktadr. 399 Gkalp,a.g.e., ss.95-96.

145

de ekoln temsilcileri olan Minorsky ve Marrn almalar gnmzde ortaya atlan birok tezin temel bavuru kaynadr. Aktok Kagarlya gre Minorsky ve ekol Krtleri, lengistik ve tarihi verilere dayanarak rana balamakta fakat bu konuda kesin kararn verirken sz konusu toplumun yredeki dier kavimlerle karabileceini dikkate almamaktadr.400 Yazarn ele ald ayn ekoln dier temsilcisi Marr ise Minorskyden farkl bir metodolojiye sahip olmasna ramen benzer bir fikirle Krt toplumunun meneinde Medlerin nemli bir rol oynadn kabul etmekte ve bir dizi isimsel benzerlik ortaya koymaktadr. Bu benzerliin sonunda da Krtlerin, birbirine yakn diller konuan ve adlar Mardoi ve Kyrtoi olan iki farkl airetten geldii ortaya atlmaktadr.401 Bir baka Rus yazar Mentaavili Krteyi, ran dillerinin bat grubuna giren, kuzeybat (Kurmanci) ve gneydou (Zaza, Sorani) leheleri ile genileyen, ok zengin mirasa sahip bir dil olarak nitelemitir.402 te taraftan Minorsky ve Marr ve Mentaaviliye kart bir ekol olarak, August Jaba ve Ferdinand Justi gibi Rus dilbilimcilerin 1860 ve 1879 yllarndaki tespitlerine gre, Krte olarak ne srlen kelimelerin; %36,7si Trke, %23,9u Arapa, %26.6s Farsa ve %12,7si blgede konuulan ve kkeni bilinmeyen dillere ait kelimelerdir.403 Batl bir bak as olarak Harvard niversitesi Yakn Dou Dilleri ve Uygarlklar Fakltesi retim grevlisi Merhrdad R. Izady ise Krteyi Hint-Avrupa dil ailesinin ran kolunun kuzeybat alt grubuna dahil etmitir. Mehrdad R. Izady ok farkl bir yaklamla birok Krte kelimenin ngilizce ile ayn kkene sahip olduunu ifade etmitir. Mehrdad R. Izadye gre Krtlerin ana dilleri iki temel gruba ayrlmaktadr. Bunlardan ilki iki temel kol olan Bahdinani ile Soraniden (Gney Kurmanci) oluma Kurmanci grubu, dieriyse yine iki temel kol olan Dmli (Zaza) ile Goraniden oluan Pehlewani grubudur.404
400 401 402

Aktok Kagarl, a.g.e., ss.9-10. y.a.g.e., ss.9-10.

A.M. Menteavili, Dnden Bugne Krtler, (ev.:Aye Hachasanolu), Evrensel Basm Yayn, stanbul, 2004, ss.81-82.
403

Selahattin etiner, Sorunlaryla Dou ve Gneydou Anadolu Gerei, Trk Silahl Kuvvetleri Mehmetik Vakf Yaynlar, Ankara, ubat 2004, s.59.
404

Mehrdad R. Izady, Krtler Bir El Kitab, (ev.:Cemal Atilla), Doz Yaynlar, stanbul, 2004, s.299.

146

nl sosyolog Prof.Dr. Orhan Trkdoan ise genel anlamda Krte olarak ifade edilen dil konusunda, Japon dilbilimci Goishi Kojima ile ilk Zaza akademisyenleri olarak niteledii Do.Dr. Ahmet Buran ve Dr. Osman zerin grlerini ele almaktadr. Goishi Kojima, Krtede drt dil grubu olduunu ileri srmektedir. Bunlar: Krman, Zazaca, Sorani ve Garayanidir. Aratrmacya gre Krman ve Zazaca arasnda hibir benzerlik bulunmamakta, ayrca szckler ve fiil ekimleri ok farkl olduundan bu ikisinin ayr birer dil olduu ortadadr. te taraftan, Trke ve Zazaca arasndaki benzerlik daha fazladr.405 Goishi Kojima bu farka ynelik olarak, Paris Krdoloji Enstits yayn organ olan Havy dergisinde yle demektedir:406 Benim aratrma yaptm yerlere Havy dergisini gtrmtm. Oradaki Zazaca konuanlar, dergideki Zazacay anlamyorlard. Ayn dergide kendisine yneltilen sorulara ise yle cevap veriyor:407 Acaba Krman bir eitim dili olarak kullanlabilir mi? Cevaben: Hayr, okulda retilemez. Eer Krman lehelerinden bir tanesini seerek retmeye kalkarsanz; nce Trkeyi retmeniz gerekir. Peki Zazaca eitim dili olabilir mi? Cevaben: Hayr nk szck says son derece yetersizdir, bir ok biimi vardr, yazl biimi ise, hemen hi bilinmiyor. Do.Dr. Ahmet Buran ve Dr. Osman zer ise konuyu lengistik adan ele alm, Krte, Zazaca ile Altay dilleri arasndaki dil benzerliklerini Trk milletinin ok corafya deitirmesine, ok din deitirmesine ve ok alfabe deitirmesine balamlardr. Orhan Trkdoana gre de bu yaklam tarz makuldr. Fakat temel hareket noktasnn Anadolunun temel tarihsel geliimi ile ilikili olmas gerekmektedir.408 Sonu olarak Krte eklinde ifade edilen, fakat birden fazla dili ifade eden kavram birok adan ele alnmakla beraber, kimi zaman bilimsel verilere
405

Orhan Trkdoan, Dou ve Gneydou Kabile-Airet Yaps, IQ Kltr Sanat Yaynclk, stanbul 2005, s.228.
406 407 408

y.a.g.e., s.228. y.a.g.e., ss.228-229. Trkdoan, a.g.e., ss.229-231.

147

dayanmayan ve zellikle kltrel ayrtrma arac olarak arptlarak kullanlan bir hal almtr. Dolaysyla ortak bir sonuca varmak mmkn olmad gibi doru olan yaklamn hangisi olduunu tespit etmek de bir hayli zorlamaktadr. Konuyla ilgili dikkat edilmesi gereken en nemli husus ise tarihin akna ters, tamamen ztlklarla dolu safsatalarn i ve d kamuoyundaki tesirleridir. rnek vermek gerekirse Cemid Bender adl ahsn yaynlam olduu kitaplarn tamamnda Medler, Smerler, Urartular ve zellikle Mezopotamyada var olmu, isimlerini saymakla bitiremeyeceimiz hemen her medeniyet aslnda Krttr. Bu medeniyetleri sonlandran ve ardndan sahip kanlar ise hep Trklerdir. Tarihilik ve bilimsel aratrmacla aykr bylesi yanl ynlendirmelerin at tahribat, televizyon, gazete ve internetin katksyla hzla kendisini hissettirmektedir. 3.3. Grsel Propaganda ve Terr

Terr; btn toplum genelinde korku ve endienin yaylmasn, duygu, dnce ve amalarnn kamuoyunun her biriminde konuulmasn, konu ile ilgili tez ve anti-tezlerin tartlmasn ve bylelikle kendi fikirlerinin aklanmasna zemin hazrlanmasn, gn getike rgtlerinin daha da yasal ve ho grlebilecek gruplar olduu fikrinin kamuoyunda uyanmasn ve neticede halkn desteinin kazanlmasn kitle iletiim aralar ile salayabileceini ngrmektedir.409 Bu noktada baz tanmlarn netletirilmesinde fayda bulunmaktadr. lk olarak bir takm bilgilerin/gstergelerin birtakm kaynaklar tarafndan retilmesi, geni insan topluluklarna iletilmesi ve bu insanlar tarafndan yorumlanmas srecine kitle iletiimi; kitle iletiiminde kaynak ile hedef arasndaki kanallara da kitle iletiim aralar ad verilmektedir.410 Baka bir anlatmla, kitle iletiimini dnce ve tutumlarn geni bir kitleye teknik aygtlarla iletilmesi sreci olarak;411 medya ile e anlaml olarak kullanlan kitle iletiim aralarn ise yazl, sesli ya da grsel yaptlarn datmn, yaymn ya da iletiimini salayan her trl teknik eklinde ifade etmek mmkndr.412
409 410 411

Grol Korkmaz, Terr ve Medya likisi, TEMH Yaynlar, Ankara, 1999, s.165.

Bireysel Geliim, Harp Akademileri Komutanl Yayn, s.138. Konca Yumlu, Kitle letiim Kuram ve Aratrmalar, 9 Eyll niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, zmir, 1994, s.16. 412 Sadi zdemir, Medya Emperyalizmi ve Kreselleme, Tima Yaynlar, stanbul, 1998, s.11.

148

Bu tanmlara aklk kazandrdktan sonra hemen belirtmek gerekir ki, terr rgtleri merulama ve amalarna ulama konularnda en byk destei kitle iletiim aralarndan elde etmektedir. Medyada etkin bir ekilde yer almak rgtler iin byk nem tamaktadr.413 Varlklarnn devamn salamak ve davalarn kitlelere duyurabilmek iin medyann desteine ihtiyalar kanlmazdr.414 Nihayetinde terrizm sadece bir grup militann iddet eylemleriyle olumaz, bu eylemler sonucunda doan panik, belirsizlik ve korku atmosferi de terrizmin paralarndandr.415 te tam bu noktada terr rgt asndan, gerekletirdii eylemlerin nedenlerini ve iddialarn aktarabilecei bir kanala sahip olmas, zellikle izleyici potansiyeli varsa, kukusuz amaca ulamasnda ok kolaylatrc bir faktr olmaktadr.416 Trkiyede eyrek asrdr yaanan blc terr rgt ile ilgili haber ve yorumlara dair bir zeletiri yaplrsa, grsel, iitsel ve yazl basn tarafndan terre isteyerek ya da istemeyerek byk bir destek verildiini sylemek hakszlk olmaz.417 Bu konuda ok byk yanllklar yaplm, bu yanllklara da zellikle hukuksal adan etkin nlemler getirilememitir.418 Bir in ataszne gre, Bir kiinin ldrlmesi on bin kiinin korkutulup, yldrlmasna neden olur. Ayn sylemi terrizm iin de kullanmak doru olacaktr.419 Aslnda gnmzn terristleri ve terrist eylemleri, on binlerce deil, belki de milyonlarca kiinin korkutulmasna ve yldrlmasna neden olmaktadr. Terristler bu sonuca, zgr basnn terristler ve bunlarn eylemleri ile ilgili haberleri diledikleri gibi topluma ulatrmalar ile kavumaktadrlar.420 Terrizm gerekte kurbanlar deil, izleyenleri hedef almtr. Terrizm bir tiyatrodur. Eer kamuoyu sklrsa dikkatleri yeniden ekebilmek iin
413

A.Kayyum Kesici, Yavuz Cankara ve Ahmet eme, Kitle letiim Aralarnn Terr Olaylarn Aktarmasndaki Yanllklar ve PKK rnei, Eriim: 06 Kasm 2006, http://www.emniyet.gov.tr/StratejiGelistirmeDB/dergi/40/makaleler/Yrd_Doc_Dr_A_Kayyum_KESICI_Ya vuz_CANKARA_Ahmet_CESME.htm. 414 Davut Erdoan, Terrle Mcadelede Halkla likiler ve Propagandann Yeri ve nemi, TODAE, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), Ankara, 1998, s.117. 415 Atilla Yayla, Terrizm zerine Yazlar, Gndem Yaynlar, Ankara, 1990, s.2.
416

Deniz lke Arboan, Tarihin Sonundan Barn Anlamlandrmak, Tima Yaynlar, stanbul, 2003, s.96. 417 Kesici ve dierleri, a.g.m.
418

Sonuna

Terrizmi

Anlamak

ve

Cengiz zdiker, Trkiyede Medya ve Terr, Trkiyede Terrizm Dn, Bugn, Geliimi ve Alnmas Gerekli Tedbirler, Atatrk Kltr Dil ve Tarih Yksek Kurumu Trk Tarih Kurumu Yaynlar, Dizi:16, Say:95, Ankara, 2003, ss.109110. 419 Kesici ve dierleri, a.g.m.
420

Faruk rgn, Kresel Terr, Okumu Adam Yaynlar, stanbul, 2001, s.97.

149

terristin yapaca ey tedhi dozunu arttrmaktr.421 te taraftan, Terristlerin kitle iletiim aralarnda; kahraman, zgrlk savas olarak sunulmalar, yceltilmeleri ya da bunlara kar nlem almaya alan gvenlik glerinin ypratlmaya allmas phesiz ki, habercilik boyutunu aan; haberlerin yanszl ve tarafszl ilkesini yok eden ve hele haberde olmas gereken kamu yararn hie sayan bir anlaytr.422 Gnmze gelindiinde, PKK terr rgtnn eylemleri ve aralarnda byk bir stratejik deiim yaad grlmektedir. Bu deiimin ilk rneklerini 1999 ylndan itibaren grmek mmkn olmakla beraber, aslen 2005 ylnda yaanan emdinli Olaylar ile dorua ktn sylemek mmkndr. rgtn gemite siyasi serhildan olarak tanmlad, fakat uygulamasna ok da sk rastlanlmam bu yeni tip eylemler, rgt yanls kitle iletiim aralar ile profesyonel olarak desteklenmek suretiyle n plana karlmtr. Bu dnemde rgt, gemite olduundan farkl olarak silahl militanlarn daha ok siyasi bir tehdit unsuru olarak elde bulundurmaya devam etmi, 80li ve 90l yllardaki taktik ve younlukta saldr maksatl olarak kullanmamtr. zellikle Abdullah calann yakalanmasndan sonra ilan edilen szde atekesin 2005 ylnda sona erdirilmesi ile balayan dnemde, rgtn silahl unsurlar TSK ile atmaktan kanm, scak temas yerine uzaktan komutal mayn/patlayc kullanm, ayrca politik durumun gidiatna ve kendi kayplarna gre misilleme ya da aktif savunma adlaryla karakol ve s blgelerine sembolik saldrlarda bulunmutur. Terr rgtnn iddet youn ve sindirici tarzdaki eylemlerini (zellikle halka ynelik olann) terk etmek ve siyasallamak ynndeki gayretlere arlk verme eilimi, blge halk tarafndan kendisine verilen destein artmas ile sonulanmtr. Bu destei pasif halden aktif hale dntrmek yani sokaklara, ehirlere ve dnya kamuoyuna tamak ise yine rgt tarafndan, kitle iletiim aralar vastasyla gerekletirilmektedir.

421

Bozkurt Zakir Avar, Medyann Terr Haberlerini Sunumu ve BBC rnei, Tarihten Gnmze ve D Tehditler, (Editrler: Orhan Kl, Mehmet evik), Elaz, 2002, s.11.
422

Bozkurt Zakir Avar, Kitle letiim Aralar ve Terr, Kamer Yaynlar, stanbul, 1992, ss.64-65.

150

Son dnemde meydana gelen bu deiimi ve Trkiye Cumhuriyeti Devletinin kar karya kald nemli tehlikeyi daha net olarak ortaya koymak maksadyla, nce rgtn televizyon yayncl bilinen sreleriyle ele alnacak ardndan emdinli olaylar bu kapsamda detayl olarak incelenecektir. 3.3.1. Med-TV Med-TV, PKKnn 3. konferans ve 5. kongresinde alnan kararlarn neticesinde 30 Mart 1995 tarihinde test yaynna, 15 Mays 1995de ise normal yayn akna balayarak hayata geirilmitir. Kanaln amac, terr rgtnn propagandasn aktif olarak yapmak olmutur.423 Med-TV'de yayna balad gnden itibaren yaplan programlarda, bata terrist ba Abdullah calan olmak zere st dzey sorumlularn canl telefon balantlar ile rgt sempatizanlarna ve mzahir evrelere eylem ve faaliyetlere ilikin talimatlar verdii ve srekli PKK terr rgtnn propagandasna ynelik yaynlar yapld gzlenmitir. Ayrlk televizyon yayncl konusunda nemli almalar ve tespitleri bulunan Do.Dr. Sedat Lainere gre Med-TVnin Krte Televizyon Yayncl ile alakas olmayp daha ok Krt Televizyon Yayncl ile alakas bulunmaktadr. Sedat Lainer Med-TVnin yayn dili hakknda da unlar sylemektedir:424 Med-TV temelde Krte (Trkiye Krtesi ve Krmanca) ve Trke olmak zere iki dilde yayn yapm ve bunun yannda her hafta arambalar ngilizce, zaman zaman da dier dillerde (Arapa, Sryanice gibi) ve dier Krte lehelerinde haber bltenleri yaynlamtr. Arlkl olarak Trke yayn yaplmasnn en nemli nedeni izleyici kitlesinin paylat en geni ortak dilin Trke olmasdr. Dier bir deyile her ne kadar farkl leheleri kullansalar da en geni Krt izleyici kitlesine Trke ile ulaabilmitir. Bunun Krt bir hareket iin byk bir eliki olduunun kanal yneticileri de farkndayd ve Trke ile Krte kartrlarak izleyiciye Krte retme abas da gze arpyordu. zellikle kk yataki izleyiciler iin Krte dersleri yaynlanyor, rgte bal dernekler de bu abalara destek veriyorlard. MED-TV 1999 ylnda 18 saatlik bir yayn sresine ulamtr

423 424

Eriim: 10 Kasm 2006, http://www.med-tv.com/index.html. Sedat Lainer, Ayrlk Televizyon Yayncl ve Uluslararas Balantlar: Med-TV rnek Olay, The Journal of Turkish Weekly, Eriim: 11 Kasm 2005, http://www.turkishweekly.net/turkce/makale.php? id=84#.

151

18 Eyll 1996 tarihinde Belika polisi tarafndan gerekletirilen Sputnik Operasyonundan sonra PKKnn Avrupadan toplad hara miktarnn aylk 250 milyon Mark getii, sadece Belikada toplanan aylk hara miktarnn ise 300.000 Frank olduu ynnde bilgiler elde edilmitir. Toplanan bu haralarnsa PKKya bal dernek ve kurulularca her lkenin merkezinde belli hesaplarda topland ve yasal grnm altnda Almanyaya ya da baka bir merkeze aktarld tespit edilmitir. Parann toplanmasndan sonra ynlendirilmesiyle ilgili sorumlular da dorudan ERNK yeleri olmutur.425 Terr rgtnn oluturduu para havuzundan Med-TV yaynlarna ciddi bir pay ayrlrken, birok yardm kampanyas da Med-TVnin basn ayrcalklarndan yararlanlarak dzenlenmitir. Med-TV'ye ynelik, rgtn finansman kaynaklarnn uluslararas platformda ortaya konmas ve elde edilen bilgiler, bugne kadar Avrupa'da ba kampanyalarn ve ye aidatlarn kaynak gsteren PKK'nn, MedTV'yi kara para aklama amac ile de kullandn ortaya koymaktadr.426 Tm bu gelimelerin ardndan, Avrupa Konseyi Snr tesi Televizyon Szlemesi Daimi Komitesi toplantsnda ngiliz Bamsz Yayn Kuruluu (ITC), Med-TV'nin iddet, su ve kamu dzenini ihlali tevik eden yaynlarndan dolay yayn lisansn 22 Mart 1999 tarihinden, yani komitenin almalarna balamasndan itibaren 28 gn sreyle durdurmu, ardndan ald kararla kanal tamamen kapatmtr.427 PKK lideri Abdullah calan'n 16 ubat 1999 gn Kenya'da yakalanarak lkemize getirilmesinden 22 Mart 1999 tarihinde Med-TV'nin kapatlmasna kadar geen srede ortalama olarak bir gnde 18,6 terr eylemi meydana gelirken, 23 Mart 1999 gnnden 06 Nisan1999 gnne kadar bir gnde ortalama 4,1 terr eylemi meydana gelmitir. Bu rakamlardan Med-TV'nin kapatlmas ile terr eylemlerinin yaklak olarak %80 azald grlmektedir.428

425

Lainer, a.g.m. y.a.g.m. Eriim: 10 Kasm 2006, http://www.med-tv.com/Banned/banned.html.

426
427 428

Med-TV, Eriim: 20 Kasm 2006, http://www.turkufku.com/anasayfa/yazi.asp?kat_id=369&mn=37.

152

3.3.2. CTV Med-TV'nin kapatlmas zerine terr rgtnn propaganda niteliindeki yaynlar, idari merkezi Almanya'da bulunan, Vatikan tarafndan finanse edilen ve ngiltere'den ald yayn lisans ile Cebelitark Boazndan uydu yayn yapan CTV tarafndan stlenilmitir.429 29 Mart 1999 tarihinden itibaren yaynlarna balayan kanaln terr rgtne tahsisinde, Abdullah calann Papaya yazd mektuplarn etkisi olduu eitli evrelerce ifade edilmektedir. te taraftan sz konusu televizyon kanalnda misyonerlik faaliyetlerinin yrtlmesi ve terr rgtnn kanaln kullanm hakkn elde edebilmek adna bu durumu bata kabul ettii bilinmektedir. Bu konuyu akla kavuturabilmek adna her gn 15.0019.00 saatleri arasnda Hz. sa'nn hayatna ilikin bir filmin Trke, Krte, Farsa ve Arapa olarak yaynlanmas rnek olarak verilebilir. Bu kanaln yaynlar ise 18 Nisan 1999 tarihine kadar devam etmitir.430 3.3.3. Medya TV Terr rgt PKK, CTV kanalndan istedii manada fayda salayamaynca yeni bir kanal arayna girmi ve ksa bir sre sonra yeni bir TV kanaln devreye sokmutur. Yeni kanala sahiplik yapabilmesi maksadyla, 08 Haziran 1999 tarihinde Fransa'da Media S.A. adyla bir irket kurulmutur.431 Medya TV, Med-TVnin kapanmasndan sonra terr rgtnn asl yayn organ olarak nitelenmitir. 30 Temmuz 1999 tarihinde Fransada yayna balayan ve 77 lkeye yayn yapan televizyon kanal yaklak be yllk yayn hayatnn ve Trkiye Cumhuriyeti Devleti tarafndan yrtlen hukuk mcadelesinin ardndan, Med-TV'nin devam olmas nedeniyle ubat 2004'te Fransz Lisans Kuruluu (Trk Radyo Televizyon st Kurulu benzeri bir kamu kuruluu) tarafndan kapatld.432 Kanal ile ilgili arivler incelendiinde, kapatlan Med-TV ve CTV'de faaliyet gsteren programc, sunucu, spiker ve dier personelin Medya TV logosu altnda yeniden
429

CTVnin alm ile ilgili olarak net bir bilgiye ulalamamaktadr. CTVnin alm deiik kaynaklarda Christian TV, Culturel TV ya da Cudi TV olarak kullanlmaktadr.
430

Medya TV 4 yanda, zgr Politika, 30 Temmuz 2003, Eriim: 25 Kasm 2006, http://www.ozgurpolitika.org/2003/07/30/hab53.html 431 Tolga Sardan, PKKnin yeni sesi Fransaya Tand, Milliyet Gazetesi, 19 Ekim 1999, Eriim: 25 Kasm 2006, http://www.milliyet.com.tr/1999/10/19/t/haber/hab08a.html. 432 Medya TV'nin Lisans ptal, Radikal Gazetesi, 13 ubat 2004, Eriim: 25 Kasm 2006, http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=106062.

153

ekrana geldii, programlarn ise Belika/Brksel yaknlarndaki Denderleeuw kasabasndaki eski Med-TV stdyolarnda hazrlanarak yaynland kolayca tespit edilebilmektedir. 3.3.4. Roj TV Medya TVnin ubat 2004te kapatlmasnn hemen ardndan terr rgt bu kez Danimarkadan uydu yayn yapan Roj TV ile propaganda faaliyetlerini srdrmtr. 1 Mart 2004 tarihinde yayna balayan ve 70ten fazla lkede izlenebilen Roj TVnin yayn dili, Kurmani ve Sorani gibi Krte lehelerin yansra Zazaca, Farsa, Arapa ve Trkeyi de kapsamaktadr. Programlar arlkl olarak haberler, siyasi tartma programlar ve kltrel yapmlardan olumaktadr. Eitime ve elenceye ynelik programlar ise aznlktadr. Roj kelimesi Krtede gne anlamna gelmekte ve Roj TVnin tantm programnda, karanla mahkm edilen Krt halk, dili ve kltr iin bu kanaln bir gne vazifesi grd ifade edilmektedir.433 Roj TVnin PKK ile olan balants Trkiye tarafndan defalarca kantlaryla gndeme getirilmise de, Danimarka konuyu ifade zgrl erevesinde deerlendirerek szkonusu kanal kapatmay reddetmitir. PKKnn Roj TVyi para aklama ileri iin kulland ve bu kanaln PKK tarafndan finanse edildii, Roj TVnin yneticilerinden birounun ayn zamanda st dzey PKK militanlar olduu artk bilinen gereklerdir.434 Kasm 2005 tarihindeki emdinli olaylar srasnda, PKK Kongra-Gel bakan Zbeyr Aydar Roj TV kanalyla Krtlere seslenerek ayaklanma arsnda bulunmutur.435 Ayn ekilde, Mart 2006da, Diyarbakrda 4 PKK yesinin cenazesi vesilesiyle Roj TVden kepenk kapatma ve ayaklanma ars yaplm, bu arya uymayan iyerleri saldrya uramtr.436 Roj TV, Trkiye ile Danimarka arasnda siyasi krize de neden olmutur. 16 Kasm 2005 tarihinde Kopenhagda Danimarka Babakan Anders Fogh Rasmussen ile yapaca ortak basn toplantsna Roj TVnin de resmi davetli olduunu renen Recep Tayyip Erdoan toplanty terk etmitir. Yaplan giriimler sonucunda Danimarka Roj TV hakknda bir

433 434

Eriim: Eriim: Eriim: 435 Eriim: 436 Eriim:

25 Kasm 2006, http://www.roj.tv. 25 Kasm 2006, http://www.turkishweekly.net/news.php?id=22525. 25 Kasm 2006, http://www.turkishweekly.net/news.php?id=30161. 25 Kasm 2006, http://www.turkishweekly.net/news.php?id=21797. 25 Kasm 2006, http://www.turkishweekly.net/news.php?id=28934.

154

inceleme balatmsa da, Mays 2006da Roj TV bu kez svete kablolu televizyon zerinden yayna balamtr.437 Roj TVde yaynlanan programlara ve yayn akna bir gz attktan sonra, Trke haber bltenlerinde sunulan haber balklarn ve ieriklerini ele alacak, bylelikle Roj TVnin Trkler ile Krtler arasnda yaratmaya alt sava halini rneklendirme frsat bulmu olacaz.

437

Eriim: 25 Kasm 2006, http://www.turkishweekly.net/news.php?id=31424.

155

Tablo 1: Roj TVde Yaynlanan Balca Programlarn Listesi

Heftename

Haftalk Farsa haber program. Genlerin toplumsal, kltrel ve eitimsel etkinliklerine yer verilen haftalk program. Kadnlara ynelik haftalk program. Haftaii her sabah Kurmani ve Sorani lehelerinde yaynlanan program.

Ciwan

Sz Sizin Rojba Xalxalok Avrupadan

ocuklara ynelik program. Avrupa Birlii ile ilgili konu ve sorunlarn ele alnd ve Avrupal parlamenterler ile bakanlarn davet edildii program. Trkiye, Irak, ran ve Suriyedeki siyasi gelimelerin tartld Kurmani ve Sorani lehelerinde yaynlanan haftalk program. Gazetecilerin konumac olarak katld Trke haftalk haber program.

Hane Rengne

Lorin Avaze Me Dilanar, Keskesor, Ruwang, Verason, Rengin, ar Neva, evira evberk Trik Derv

Haftada be gn yaynlanan mzik programlar.

Krt mzii, folkloru ve edebiyatn tantmaya ynelik haftalk programlar.

Geleneksel Krt mziini ele alan program. Krtlerin toplumsal yaamlar, ekonomik durumlar ve gncel sorunlarnn ele alnd program. Henz geliim aamasnda bulunan Krt sinemasna ynelik ve gen ynetmen ve oyuncularla rportajlarn yer ald program. Szde Krdistann doal ve tarihsel zellikleri zerine her akam yaynlanan program.

Sinemateka Kurdi

Welate Roje

156

Tablo 2: Roj TV 19 ubat 2007 Tarihli Yayn Ak

Saat

Programn Ad

Saat 16.00 17.00 17.25 17.30 17.50 18.00 18.25 19.00 19.25 19.30 20.30 22.00 22.25 22.30 23.15 00.15 01.00 06.00

Programn Ad Roj Aktel (canl) Dengba Rewsha Hawa [Hava Durumu] Nuyn Ereb [Arapa Haberler] Klip Ne [Haber] Rewsha Hawa [Hava Durumu] Haberler Rewsha Hawa [Hava Durumu] Reng Jiyan (znd) [Hayatn Rengi (canl)] Verasan Neyen Shv [Akam Haberleri] Rewsha Hawa [Hava Durumu] Gawa Syemin Roj Aktel (tekrar) Welat Roj [Gne lkesi] Girtin [Kapan] Vebn [Al]

06:00 Vebn [Al] 06.05 epeman (znd) 07.00 Film Karton [izgi Film] 07.30 Rojba Kurdistan (znd) [Gnaydn Krdistan (canl)]

09.30 Dibistana ROJ 10.00 Rojeva Medya 10.30 Ruwange (Dubare) 11.15 Belgesel 12.00 Nvroj 12.20 Rewsha Hawa [Hava Durumu]

12.25 Halklar ve Renkler 13.00 Haberler 13.10 Lorn (znd) 14.00 Dengba 14.10 Lorn (znd) 15.00 Ne [Haber] 15.10 Dibistana Roj 15.30 Film Karton [izgi Film]

Kaynak: Eriim: 19 ubat 2007, http://www.roj.tv.

157

Tablo 3: 10.02.2007 Tarihli Roj TV Trke Haber Blteni

15 ubat Komplosu On binlerce Krt Strasbourgda Bulutu
Abdullah calann uluslararas bir komplo ile Trkiyeye karld 15 ubatn 8. yldnm dolaysyla dzenlenen mitingden grntler. Fransann Krtlere ynelik basklar da protesto edildi. Avrupann eitli yerlerinden 50.000 kiinin katld mitingde Fransann Krtlere uygulad bask ve tutuklamalar ile Avrupa Birlii Bakanlar Komitesi Sekreterliinin calann yeniden yarglanmamas ynndeki tavsiye karar da protesto edildi. KONGRA-GEL Bakannn mitingdeki konumas.

Kzltepe ve Nusaybinde calana zgrlk Eylemleri

Demokratik zgr Kadn Hareketinin dzenledii yry ve basn aklamas. Trk Hkmeti atekes srecine olumlu yant vermeye arld.

Diyarbakrda AKP l rgt nnde Protesto

Trk Hkmetine, operasyonlar durdurma ars yapld. Almanya ve Fransann Krtleri hedef alan basklar protesto edildi.

Krdistan, Trkiye ve Avrupada Protestolar

rnak, zmir ve Adanada DTP il rgtlerinin dzenledii paneller. Suriye (Gneybat Krdistan) ve ran (Dou Krdistan)daki protesto ve alk grevleri.

Adanada Kendini Yakan Veysi Kaya in Anma Avrupada Krtlere Bask Gzaltndaki 15 Krtten 14 Tutukland
Fransada 5 ve 6 ubat tarihlerinde Krtlere ait ev ve kurumlara yaplan basknlarda gzaltna alnan, aralarnda siyasetilerin de bulunduu 15 Krtten 14 tutukland. Avrupada Krtlere kar giriilen bu operasyonlarn arkasnda ABD olduu vurgusu yaplyor.

stanbulda Fransa Konsolosluu nnde Protesto Eylemi

DTP l rgt ve Demokratik zgr Kadn Hareketi aktivistlerinin katlmyla dzenlenen eylemden grntler.

Atekese Ramen Operasyonlar Trk Ordusu Dersimde Yeni Bir Operasyon Balatt Atekes Srecine Destek Dersimde Bar ve Kltr Gnleri Sona Erdi
Hrant Dinke adanan etkinliklerde bar, zgrlk, demokrasi ve kardelik taleplerini ieren pankart ve dvizler ald. Alta konuan DTPli belediye bakan, tm bask ve engellemelere karn bar mcadelelerine devam edeceklerini syledi.

zmirde Bar Paneli Yapld

Atekes srecinin kalc bara dntrlmesi iin DTP zmir l rgt tarafndan dzenlenen panel.

Hrant Dink Suikast Olaya MTin Ad da Kart Orhan Pamuk, Elif afak ve Can Dndar da Hedef Alnd 301. Madde Mazlum-Der: Madde Blcle Neden Oluyor
Mazlum-Der Diyarbakr ubesi tarafndan TCKnn 301. Maddesi ile ilgili hazrlanan raporda, maddenin Trkiye Cumhuriyeti vatandalarndan sadece Trk rkna mensup olanlar koruduuna dikkat ekildi.

Trk Ordusu Emekli Albayn lm Mangalar Grntleri

Trkiyede giderek ykselen faizmin ordu ile balantsna rnek olarak, Emekli Albay Fikri Karadan, kendi kurduu Kuvay Milliye Dernei yelerine Mersinde yaptrd yemin treninden grntler. Bu grntlerin yaynland internet sitesinin, Emekli Tugeneral Veli Kkn ilikide olduu Vatansever Kuvvetler Gbirlii Dernei ile balants vurgulanyor.

Trkiyede Seim Baraj AHM Yarglar: Seim Baraj Karar Bozulsun

rnak DEHAP milletvekili adaylarnn, 2002 seimlerinde %46 oy almalarna

158

ramen, %10luk seim baraj yznden meclise girememeleri nedeniyle AHMde atklar dava.

Trkiyede Salk Doktorlar Yeni Salk Yasa Tasarsn Protesto Etti Batmanda Ku Gribi Hastaneye Kaldrlan ocuklarda Virse Rastlanmad ABD-Irak Iraktaki Amerikan Ordusunun Yeni Komutan Petraeus Grevi Devrald srail-Filistin Haremerifte Gerilim Trmanyor Krdistanda Kltrel almalar Diyarbakr 5. yk Gnleri Balad

Tablo 4: 11.02.2007 Tarihli Roj TV Trke Haber Blteni

15 ubat Komplosu: Genler ve Bar Annelerinden Eylemler
Abdullah calana ynelik 15 ubat uluslararas komployu protesto gsterileri Krdistann drt parasyla Avrupada devam ediyor. Gneybat Krdistann birok yerinde bar yanllar nclnde alk grevleri yaylyor. Diyarbakrda Apocu Genlik nisiyatifine mensup genlerin dzenledii molotof kokteylli gsteriden grntler. Trkiye Devletine PKK ile diyaloa geme ars.

Batmanda Kitlesel Basn Aklamas

DTP Batman l rgtnn dzenledii basn aklamas iin 200 kii bir araya geldi.

Panel ve Alk Grevleri Yaylyor

rnak, Siirt, Urfa, Van, Mersin ve stanbulda panellerde uluslar aras komploya kar bar ve demokrasi mcadelesinin ykseltilmesinin nemi vurguland. Krt halknn bar calanla tand anmsatld. Yunanistandaki Krtlerin alk grevi. Londrada Roj Kadn Meclislerinin balatt eylem.

Komplo rnakl Kadnlarn Kermesinde de Knand

Demokratik zgr Kadn Hareketinin dzenledii kermeste calann Krt kadn bata olmak zere kadn zgrlne ynelik abalarna deinildi. Etkinlie yzlerce kadn katld. DTP rnak il bakannn da hazr bulunduu kermes, Krt zgrlk ve demokrasi mcadelesinde yaamn yitirenlere sayg duruuyla balad.

Avrupada Krtlere Bask: Dev Mitingin Ardndan Strasbourgda Alk Grevi Balad
Krtlerin Fransa Devletini protestolar yaylarak sryor. Fransada Krtlere ynelik gzalt ve tutuklamalara kar alk grevi balatld. Strasbourgda Avrupa Konseyi binas nndeki eyleme ilk aamada 35 Krdistanl katld.

KNK / Gney Krdistan: KNK Heyetinin Gney Krdistan Ziyareti Tamamland Yiit: Ulusal Konferans in Umutluyuz Atekese Ramen Operasyonlar: Dersimdeki Operasyonun Kapsam Geniletildi
Ovack ilesi krsaln hedef alan operasyon iin blgeye ok sayda asker ve zrhl ara sevk edildi. Helikopterlerin blgeyi iki gndr bombalad haberi. Diyarbakr ve rnak krsallarndaki operasyonlar da genileyerek devam ediyor.

Hrant Dink Suikasti: Dink Ailesi lgili Devlet Kurumlarna Dava Ayor Trkiyede Irklk: Kurtlar Vadisi Dizisine Yksekovadan Tepki
Trkiyede rklk ve iddetin ykselmesine yol aan Trk medyasna ynelik tepkiler. Basn aklamasna yaklak 250 kii katld. Senaryosu Krt kartl

159

zerine kurulan Kurtlar Vadisi dizisinin yayndan ekilmesi istendi.

Trkiyede nsan Haklar: Vanda Sivil Toplum ve nsan Haklar Paneli

Panele HD genel bakan, Mazlum-Der genel bakan yardmcs ve Uluslararas Af rgt Trkiye temsilcisi katld.

Trkiyede Ekonomik zgrlk: Trkiye Dnya Sralamasnda 83. Srada Batmanda Ku Gribi: 3 Kii Daha Hastaneye Kaldrld Elazda Deprem: Son Gnde Elaz 40 Kez Salland Irakta iddet Olaylar: Bugnk Saldrda En Az 40 l rann Nkleer Program: ran: Nkleer Programdan Vazgemeyeceiz ABD: ran Kendine Derin Bir kuyu Kazyor Kosovada atma: Protesto Gsterilerinde 2 l 70 Yaral Trkmenistanda Seim: Halk Yeni Devlet Bakan in Sandk Bana Gitti Krt Yazarlar Birlii: Krt-Pen kinci Kongresini Gerekletirdi

Yukarda aktarlan Roj TV haber bltenlerinin ieriini ve sunulu tarzn deerlendirdiimizde gze arpan ilk zellik, Trkler ile Krtler arasnda bir kartlk ve atma atmosferi yaratmaya ynelik abadr. Roj TVnin bu dorultuda kulland sylem dikkat ekicidir. Trkiyede ykseldii sylenen rklk ve faizm karsnda Krtler demokrasi ve bar mcadelesi veren taraf olarak sunulmaya allmaktadr. Bunun belki de en iyi rnei, PKKnn ilan ettii szde atekese uymas ynnde Trk Devletine yaplan arlarn haberlerde sk sk yinelenmesidir. Abdullah calann yakalanarak Trkiyeye getirildii gnn yldnm dolaysyla dzenlenen eylem ve paneller erevesinde dile getirilen bu ar, Trk Ordusunun Krtlere kar giritii ileri srlen askeri operasyonlarla ztlk ierisinde sunulmaktadr. Bylelikle, PKK ve yandalar bar ve kardelik isteyen taraf gibi gsterilirken, 301. Madde ile ilgili haberde de grld zere, bizzat Trkiye blclk yapan taraf olarak sulanmaktadr. Haberlerde zellikle kadnlar tarafndan dzenlenen eylemlerin ve kltrel etkinliklerin ne karlmas, Roj TV ve szcs olduu terr rgtnn amalarnn barl olduu ynnde bir izlenim uyandrma gayretinin paras olarak deerlendirilmelidir. Trkiyeye ilikin haberlerin ise hep olumsuz bir nitelik tad grlmektedir. Bu arada, eylemlerle ilgili sunulan haberlerin abartma ve arptma ierdiini de gzden karmamak gerekir. rnein, Strasbourgda dzenlenen mitinge katlanlarn says 50.000 olarak verilmekteyse de, belli bal

160

Fransz gazetelerinde bu olaya dair bir haber bulunmazken, Fransz polisi katlmclarn saysn 10.000 olarak aklamtr.438 Ayrca, Fransada 5 ubat 2007 tarihinde tutuklanan Krtler arasnda siyasetilerin de bulunduu bildirilirken, yine ayn tarihli Fransz Le Monde gazetesindeki haberde, bu kiilerin terrizmin finansman iin organize ete kurma suuyla tutuklandklar belirtilmektedir.439 Son olarak ksaca deinilmesi gereken konu ise terr rgtnn yrtt blclk ve propaganda almalarna TV yaynclnn yansra nternet ortamnda da devam ettiidir. Bu kapsamda Roj TVnin resmi internet sitesinden yola klarak yaplan link takip almasnda karlalan sonu yledir: Tablo 5: Terr rgtne Ait/Mzahir nternet Siteleri

S.No
1 2 3 4 5 6 7 8 9

Site ad
www.rojtv.com www.denge-mezopotamya.com www.serxwebun.org www.serxwebun.com www.mhanews.com www.diclehaber.com www.ozgurpolitika.com www.yenidenozgurgundem.com www.rojev.com Krte Krte

Dili

Aklamalar
PKK(Gncel) Krt PKK(3 Ayda bir gncellenir) PKK Krt Krt PKK(Gncel) PKK(Gncel) PKK(Gncel)

Trke/Krte Trke/Krte Trke Trke Trke Trke Krte

438

Eriim: 27 Kasm 2006, http://fr.news.yahoo.com/10022007/290/des-milliers-de-kurdes-manifestentpour-ouml-calan-a-strasbourg.html. 439 Eriim: 27 Kasm 2006, http://www.lemonde.fr/cgibin/ACHATS/acheter.cgi?offre=ARCHIVES&type_item=ART_ARCH_30J&obj et_id=976148.

161

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

www.azadiyewelat.com www.kongrakurdistan.com www.heyva-sor.de www.tecak.com www.abdullah-ocalan.com www.pdk-bakur.com www.baweri.com www.rojaciwan.com www.kongra-gel.com www.rizgari.com www.kurdisinfo.com www.nasname.com www.pwdnerin.com www.hezenparastine.com www.kurdistan.nu www.lkedeozgurgundem.com www.gundemimiz.com www.emkine.dk www.kurder.dk

Krte Trke/ Krte/ngilizce Trke/Krte Trke Trke/Krte ve deiik dillerde Trke/Krte Trke/ngilizce Trke Trke Krte Trke Trke Trke/ Krte/ngilizce

PKK(Gncel) PKK(Gncel) PKK PKK(Gncel) PKK(Gncel) Krt Dini motifli Krt site PKK(Gncel) PKK(Gncel) PKK PKK(Gncel) Krt (Gncel) Osman calan tarafndan kurulan partinin web sitesi

Trke/Krte/ngilizce PKK(Gncel) /Almanca Trke/Krte/ngilizce PSK /Almanca Trke Trke Trke/ Krte Trke/Almanca PKK(Gncel) PKK(Gncel) PKK(Gncel) PKK(Gncel)

162

29 30 31 32 33

www.newroz.com www.pikawelat.de www.gelawej.com www.hpg-online.com / www.hpgonline.net www.pyd.be

Trke/ Krte/ngilizce
Trke/ Krte/ngilizce/Arapa Almanca/

PKK(Gncel) PK (Partiya slamiya Krdistan) Krt PKK(Gncel) PKK(Gncel)

Trke/ Krte
Trke/Krte/Almanca/ Arapa/ ngilizce Trke/ Krte/Almanca/Arapa

3.3.5. emdinli rnek Olay PKKnn siyasallama srecinin bir paras olarak ele alnmas gereken televizyon yayncl, rgtn eylem ve aralarndaki stratejik deiimi yanstmas bakmndan nemli bir aamay gstermektedir. Bu stratejik deiimin temelinde, PKKnn terrist bir rgt olduu eklindeki imaj silebilmek amacyla siyasal mcadele yntemlerini benimsemesinin yatt yukarda vurgulanmt. PKKnn Nisan 2002 tarihli Sekizinci Kongresinde terr eylemleri ve iddet yerine barl siyasi serhildan n plana kartlarak rgte yeni bir kimlik kazandrlmak istenmi ve mcadelenin sadece rgt tarafndan deil halk tarafndan da sahiplenilmesi amalanmtr. Bu dorultuda, demokratik kitle rgtlerinin oluturulmas, sokak gsterilerinin yaygnlatrlmas ve kadnlarla ocuklarn n planda tutulmas kararlatrlmtr. Nisan 2005 tarihinde KONGRA-GEL Yrtme Konseyi Bakan Murat Karaylan, bir sivil itaatsizlik eylemi olarak da ileri srlen siyasi serhildan u ekilde tanmlamtr440: ncelikle siyasal, demokratik, diplomatik yntemleri, hukuki mcadele yntemlerini youn bir biimde gelitirmemiz gerekiyor. Yurtdnda youn bir diplomasi, hukuksal mcadelenin gelitirilmesi gerekirken, lke ierisinde de yine diplomasi ve hukuksal mcadeleyle beraber siyasal demokratik mcadelenin trmandrlmas gerekiyor. Siyasi serhildan dediimiz ey budur. Bu konuda zellikle genlie ve kadna nemli roller dmektedir. Genliin ve kadnn bilinli bir biimde bu sreci karlayacan, zellikle srecin demokratik zm srecine doru evrilmesi iin daha rgtl bir biimde eylemsellii gelitireceini dnyoruz. Abdullah calan da, 21 Mart 2005te ilan ettii Koma Komalen Krdistan (Krdistan Demokratik Konfederalizmi) ile iddet yoluyla ayr bir
440

Murat Karaylan, Newroza Kadar Bekleyeceiz, zgr Politika, 16 ubat 2005, Eriim: 17 ubat 2007, http://www.savaskarsitlari.org/arsiv.asp?ArsivTipID=1&ArsivAnaID=24597&ArsivSayfaNo=1.

163

devlet kurma projesinin terk edildiini belirterek, siyasal mcadeleye ve halkn demokratik rgtlenmesine dayal yeni bir sistemin ilkelerini ortaya koymutur. Krdistan Demokratik Konfederalizmi bir devlet sistemi deil, halkn devlet olmayan demokratik sistemidir. Bata kadnlar ve genler olmak zere halkn tm kesimlerinin kendi demokratik rgtlenmesini yaratt, politikay dorudan ve zgreit konfederasyon yurttal temelinde, yerelde kendi zgr yurttalk meclislerinde yapt bir sistemdir. Dolaysyla z g ve z yeterlilik ilkesine dayanr. Gcn halktan alr ve ekonomi de dahil her alanda z yeterlilie ulamay benimser.
441

Halkn geni desteine ve katlmna yaplan bu yeni vurgu, 8 Nisan

2006 tarihli Atlm gazetesinin bayazsnda da u ekilde dile getirilmitir: 199192 ayaklanmalar PKKnn stratejisinde nemli bir yere sahip deildi. Bu yllardaki Krt ayaklanmalar PKKnn uygulad stratejinin bir yan etkisi niteliindeydi ve ksmen de beklenmedik bir zellik tayordu. 90l yllarn balarnda Krdistandaki devrimci durum temelde gerilla sava yoluyla yrtlyordu. Bugn ise kitle mcadelesi farkl bir konumdadr. PKK kitleleri ne kararak bir kitle giriiminin nn ayor. Kitleler ulusal mcadelenin geliiminin balca aktrdr. Bugn devrim, kitle mcadelesi yoluyla srdrlmektedir. Mcadelesini kitlesel mcadele zerinde temellendiren PKK, reform programn bu temelde ortaya koyuyor. Gerilla, kitleleri birletiren moral bir g olma ve Krtler iin siyaset yapma hakknn bir garantisi olma roln srdrmekte, fakat etkisi snrl kalmaktadr.
442

Kitle iletiim

aralarnn ve zellikle de rgt yanls televizyon yaynclnn tad nem tam da bu noktada belirmektedir. PKK, siyasallama srecinde ihtiya duyduu kitlesel destei oluturabilmek iin kendi kurduu televizyon kanallarndan faydalanmtr. Bu sayede rgt, bir yandan kendi propagandasn yaparken, bir yandan da amalad kitlesel eylemleri dorudan kkrtma frsat bulmutur. Bunun hi phesiz en iyi rneini emdinli olay ve sonrasnda yaananlarda grmekteyiz. PKKnn eylem ve aralarndaki yeni stratejinin nasl ilediini anlayabilmek asndan emdinli olaylar bir dnm noktas tekil etmektedir. Bu, rgt yanls yaynlarda emdinlinin, serhildan ad verilen bakaldr ynteminin nemli bir aamas olarak kabul edilmesinden de anlalmaktadr. Bu dorultuda, nce emdinlide meydana gelenler zetlenecek ve ardndan bu olaylarn Roj TVde ele alnma ve aktarlma tarz yayn yapan baz Trk ulusal kanallaryla karlatrmal
441

Krdistan Demokratik Konfederalizmi lan Edildi, 21 Mart 2005, Eriim: 17 ubat 2007, http://www.uzaklar.net/html/kurdistan_demokratik_konfedera.HTM. Abdullah calan, The Declaration of Democratic Confederalism, 2 Nisan 2005, Eriim: 17 ubat 2007, http://www.kurdmedia.com/articles.asp?id=10174. 442 Eriim: 17 ubat 2007, http://www.atilim.org/atilim/modules.php?name=Guncel&file=article&sid=14860.

164

olarak incelenecektir. Bylelikle, PKKnn Roj TV zerinden emdinli olaylarn kullanarak yeni stratejisini nasl uygulamaya koyduu rnekleriyle grlm olacaktr. Hakkrinin emdinli ilesinde 9 Kasm 2005 gn le saatlerinde eski bir PKK yesi olan Seferi Ylmaza ait Umut Kitabevine yaplan bombal saldr sonucunda Mehmet Zahir Korkmaz adl kii yaamn yitirmitir. Patlamadan hemen sonra, olay yerinde bulunan halk toplanm ve bombay att iddia edilen Veysel Ate ile iinde astsubaylar Ali Kaya ve zcan ldenizin bulunduu aracn etrafn sararak bu kiilerin kamasn engellemek istemitir. Gvenlik glerinin mdahalesi ile kurtarlan bu kii olay yerinden uzaklatrldktan sonra halk, arata bulunan belge ve delillerin kaybedilmemesi gerekesiyle aracn banda beklemeye devam etmitir. emdinli Cumhuriyet Savcs ve CHP Hakkari Milletvekili Esat Canann ara zerindeki keif incelemesi srasnda, ileye giri yapan ve olayla ilikisi olduu dncesiyle halk tarafndan arac tahrip edilip ei ve ocuklaryla lin giriimine maruz kalan Uzman avu Tanju avuun kendisi ve ailesini korumak maksadyla havaya atn iddia ettii ate sonucunda Ali Ylmaz isimli ahs lm, bu nedenle oluan olumsuz durum zerine keif yarda braklmtr. Olaylar sonrasnda ileye giri-klar yasaklanmtr. eitli Sivil Toplum rgtleri (nsan Haklar Dernei (HD), Mazlumder, NSAN-DER, ada Hukukular Dernei Van ubesi, Hakkari Esnaf ve Sanatkarlar Odas, Hakkari Memur Sen, KESK Hakkari ubeler Platformu ve Hakkari VDER) tarafndan hazrlanan 12 Kasm 2005 tarihli emdinli Olaylar nceleme Raporunda443 olay u ekilde ifade edilmitir: Basnda; Hakkari ili emdinli ilesinde 9 Kasm 2005 gn kiinin bir kitabevine bomba atmas sonucu iyerinde bulunan kiiden birinin lmesi, dierinin yaralanmas bir dierinin ise bombacy takip etmesi sonucu bu kiinin kaarak bir arabaya binmesi, iyerindeki kiinin ve vatandalarn takibi sonucu kaan kiilerin arata kstrlmas, arata uzun namlulu silahlarn grlmesi sonrasnda savc tarafndan yaplan keif esnasnda bu kez halkn baka bir ahs tarafndan taranmas sonucu bir kiinin ld 4 kiinin de yaraland haberleri yer almtr. Olaylar esnasnda yaam hakknn ihlal edilmesi, emdinlide toplumsal tepkilerin gelimesi, ileye giri-klarn yasaklanmas zerine konunun aratrlmas ve bu konuda bir rapor tanzim edilmesi lzumu domutur.
emdinli Olaylar nceleme Raporu, 15 Kasm 2005 Eriim: 17 ubat 2007, http://www.savaskarsitlari.org/arsiv.asp?ArsivTipID=6&ArsivAnaID=29506&ArsivSayfaNo=1.
443

165

Yine ayn raporda, inceleme heyetinin yapt tespitler ve ulat sonular u ekilde zetlenmitir: emdinlide 9 Kasm gn meydana gelen olaylarda; 3 ayr olayda lm ve yaralanma meydana gelmitir. lkin; pasaj iindeki kitabevine yaplan bombal saldr olaynda bir kii lm, bir kii de yaralanmtr. kinci olarak; Arata yakalanan ahslarn emniyete gtrlmesi sonras emniyet nnde toplanan halkn zerine ate almas sonucu iki kii yaralanmtr. nc olarak; savc tarafndan yaplan olay yeri incelemesi esnasnda hzla halkn zerine aracn sren ve Tanju avu isimli uzman avu olduu iddia edilen kiinin silahl saldrs sonucu 4 kii yaralanm, bir kii de lmtr. Savcnn beyanna gre; 30.AK.933 plakal ara Jandarma tarafndan kullanlan bir ara olup bu arata bulunan ve pheli konumunda olan kii ise JT grevlisidir Her iki olayn hibir phelisinin ifadesini savc alamamtr. emdinli halk olaylar akabinde gvenlik glerinin sanklar serbest brakmas ve yakalamamas zerine kamu otoritesine olan gvenini yitirmi olup infial halindedir. Raporun Kanaat ksmnda u ifadeye yer verilmektedir: Bu olay devlet iinde hukuk d hareket eden bir grubun halen aktif olduu kanaatini dourmutur. Dnemin Van Cumhuriyet Savcs Ferhat Sarkayann hazrlad 3 Mart 2006 tarihli emdinli ddianamesinde olaya u satrlarla yer verilmitir: emdinli ile merkezindeki zipek Pasajnda mstecirliini Seferi YILMAZ isimli ahsn yapt bir kitapevinde, 09.11.2005 gn saat 11.30da bir patlama meydana gelmitir. Patlamada, Mehmet Zahir KORKMAZ isimli ahs hayatn kaybetmi, Metin KORKMAZ isimli kii yaralanmtr. Patlama sonrasnda, i merkezindeki esnf ve evreden toplananlar tarafndan, patlamann olduu i merkezi yaknndaki 30 AK 933 plaka sayl bir arata bulunan (2) Astsubay (Ali KAYA ve zcan LDENZ) ve (1) sivil (Veysel ATE), olayla ilgili olduklar iddia edilerek darp edilmi, aralar ise galeyana gelen halk tarafndan tahrip edilmitir. Gvenlik glerinin olaya mdahalesiyle bir mddet yatan olaylar, gstericilerin ehir merkezinde bir araya gelmeleriyle yeniden trmanmtr. Olaylarn devamnda, ile merkezinde toplanan (250-300) kiilik bir grup tarafndan, Hkmet Kona, le Emniyet Mdrl ve le Nfus Mdrlne ynelik tal saldrda bulunulmu, belirtilen kamu binalarnda maddi hasar meydana gelmitir. 30 AK 933 plakal ara ierisindeki pheli Veysel ATE isimli ahs ise emdinli Cumhuriyet Savcsnn ifahi talimatna binaen 09.11.2005 gn gzaltna alnm ve sevk edildii adl makamlarca tutuklanmtr. Olayla ilgili olarak, emdinli le Jandarma Komutanl tarafndan yrtlen tahkikat erevesinde ise, 30 AK 933 ara ierisinde bulunan Astsubay Baavu zcan LDENZ ve Astsubay Baavu Ali KAYA sevk edildikleri

166

adl makamlarca tutuksuz yarglanmak zere serbest braklm bilahare tutuklanmlardr. 444 ddianamenin Deerlendirme ksmnda ise u grlere yer verilmitir: emdinli olaylarna bakldnda blgede yaayan halkn kltrel kimliinin ve dini hassasiyetlerinin zerine siyasi kimlik bindirilerek toplumsal patlamann yaanmas iin gereken her ey yaplmtr Blgenin kimliini oluturan birok geden olduka hassas olan birka duyarl hale getirilerek srekli kanp tahrik edilmi ve toplum patlamaya hazr hale getirilmitir. emdinlide kitabevinin bombalanmas ile birlikte ise arzu edilen patlama ve atma ortaya kmtr. Bu eylemlerin Devletin lkesi ve milletiyle blnmez btnln hedef almasndan te bilinli bir provokasyonun sonularndan yararlanmak istedii dnlmektedir Olaylarn geliimine ve olup bitenlere bakldnda i ie halkalardan oluan bir zincirleme reaksiyon mekanizmasnn yasad yaplanmann medyada ifade edili ekliyle etenin kurulduu anlalmaktadr Halkann ilk zincirinde olanlar yani Astsubaylar Ali Kaya ve zcan ldeniz ile eski PKKl Veysel Atein yansra yaplanmann perde arkasndakilerin de deifre edilmesi ve bu ynl niyetlerin akamete uratlmas Devletin bekas ve siyasi istikrar iin elzemdir. Yukarda anlatlan ve sonu deerlendirme altnda toplanan tm dosya kapsamna gre kamu grevlileri olan pheliler Ali Kaya ve zcan ldenizin Terrle Mcadele ad altnda yola kp bir sre sonra yasalarn kendilerine verdii yetkileri tam bir sorumsuzluk iinde yasadl meru sayp amalarna ulamak iin her yntemi uygun yntem olarak benimseyerek yanlarnda kamu grevlisi olmayan eski bir PKK yesi Veysel Atei de yanlarna alarak tam bir dayanma ve ibirlii iinde hareket edip Seferi Ylmaz isimli ahsa zarar vermek veya bu ahs ldrmek amacyla su tarihinde mezkur olay gerekletirdikleri... 445 ddianamede astsubaylar Ali Kaya ve zcan ldenize yneltilen sulamalar neticesinde Genelkurmay Bakanl 20.03.2006 tarihli Genelkurmay emdinli ddianamesi Basn Duyurusunda u aklamalar yapmtr: Jandarmann mlki grevleri kapsamnda olduu yasalarda ak bir ekilde ifade edilmi olmasna ramen nleyici kolluk faaliyeti iin istihbarat temini amacyla yaplan bir grevlendirme ilemi, blgede mlki grevi ve sorumluluu olmayan ancak valinin kuvvet talebi sonras kolluk kuvvetlerini harekt komutas / kontroluna alan personel ile de byle bir talep olmad halde irtibatlandrlm ve bu personel gerekle ilgisi olmayan sulamalara maruz braklmtr. ddianameyi hazrlayan Cumhuriyet Savcs; kendisine ulaan iddia, ihbar ve ikayetlerden Genelkurmay Bakanlnn yetkisine girenleri, soruturma yapmakszn ve hi bir hkm sergileyici ifade kullanmadan,
444

Ferhat Sarkaya, emdinli ddianamesi, 3 Mart 2006, s. 46, Eriim: 17 ubat 2007, www.milliyet.com.tr/sabitimg/06/gazete/siyaset/semdinli_iddianame.pdf. 445 Sarkaya, a.g.d., ss. 94-95.

167

olduu gibi, yetkili makam olan Genelkurmay Bakanlna gndermesi gerekirken, yasal yetkilerini aarak kendisine gre su tanm yapm ve bunu olmamas gereken bir ekilde iddianamesine yanstmtr. ddianamede yer alan usul ve maddi hatalar ile noksanlar dikkate alndnda, bir Cumhuriyet savcsnn bu derece hukuk bilgisinden yoksun veya tecrbesiz olamayaca, bu bariz hatalar yapmas iin, belli bir grn temsilcilerinin kamuoyuna da yansm etki ve telkinleri altnda kalm olabilecei deerlendirilmektedir. 446 emdinlide meydana gelen bombalama eylemi ncesinde, 15 Temmuz 1 Kasm 2005 tarihleri arasnda Hakkari il merkezinde 3, Yksekova ile merkezinde 8 ve emdinli ie merkezinde 5 olmak zere toplam 16 bombalama veya silahl saldr eylemi gerekletirilmitir. emdinlideki 9 Kasm 2005 tarihli bombalama olayndan sonra ise blgede ard ardna meydana gelen bu tr eylemler son bulmutur. Blge halknn tepkisi, emdinlideki bombalama olayna olduu kadar, ncesindeki eylemlerin faillerinin aa karlmam olmasna kar duyulan bir fkenin de ifadesidir. Bu tepki, emdinli olayn takip eden gnlerde gerekleen protesto eylemlerinde halkn terr rgt tarafndan daha kolay maniple edilebilmesini salamtr. Bu adan, 2005 yl ierisinde Hakkri il ve ile merkezlerinde meydana gelen patlamalarn bir listesini vermek yararl olacaktr.447 1. 15.07.2005 gn saat 07:50 sralarnda Hakkri ilinde Geici Ky Korucusu (GKK) olarak grev yapan bir ahsa ait otoya daha nceden yerletirilen patlaycnn aracn hareketinden ksa bir sre sonra patlamas sonucu aracn yanndan geen (2) kii hafif ekilde yaralanmtr. 2. 29.07.2005 gn saat 00:25 sralarnda Hakkri-Yksekova lesi Mill Eitim Lojmanlar ile Polis Lojmanlar arasnda bulunan p bidonunda, nevi tespit edilemeyen patlayc maddenin infilak etmesi sonucunda (1) Polis Memuru hafif ekilde yaralanm, evrede maddi hasar meydana gelmitir. 3. 29.07.2005 gn saat 12:15 sralarnda Merkez Cumhuriyet Caddesi zerinde otoparkta park halinde bulunan bir aracn altna yerletirilen bombann patlamas sonucunda (2) Astsubay ehit olmu, evrede maddi hasar meydana gelmitir.

446

T.C. Genelkurmay Bakanl, Genelkurmay emdinli ddianamesi Basn Duyurusu, 20 Mart 2006, Eriim: 17 ubat 2007, http://www.devletim.com/haberler/haber.asp?hbr=145. 447 Sarkaya, a.g.d.

168

4. 05.08.2005 gn saat 00:30 sralarnda emdinli ile merkezinde bulunan Jandarma Komutanl Misafirhanesi giriine PKK/KONGRA-GEL terr rgt mensuplarnca daha nceden brakld deerlendirilen bombann patlamas neticesinde (3) Uzman avu, (2) Er olmak zere toplam (5) gvenlik grevlisi ehit olmu, (1) Er ise yaralanmtr. 5. 31.08.2005 Gn saat 22:45 sralarnda Hakkri li Yksekova lesinde bir i merkezine terr rgt PKK/KONGRA-GEL mensuplarnca yerletirilen ses bombasnn patlamas neticesinde binada maddi hasar meydana gelmitir. 6. 01.09.2005 gn, saat 10:20 sralarnda Hakkri/emdinli ilesinde Dnya Bar gn sebebiyle kurulan bar adrna basn etkili para tesirli bomba atlmas sonucunda (14) kii yaralanmtr. Bu olay sonrasnda 05/08/2005 tarihinde gerekletirilen eylemde ehit olan askerler kastedilerek BKYK (Be ehidin Kan Yerde Kalmayacak) imzal bildiriler datlmtr. Bildiride olay stlenilmekte ve 05/08/2005 tarihinde bombalama eylemini gerekletirenler ve aile fertleri ak bir dille tehdit edilmekteydiler. Olay ve olay sonras datlan bildirilerin ierii ROJ TVnin 02/09/2005 tarihli haber blteninde, 3 Eyll 2005 tarihli Gndem Gazetesinde ve zaten blgenin hassasiyetinden tr olaylar yakndan takip eden ulusal medya organlarnda yer almtr. ROJ TVde ve Gndem gazetesinde olaylardan asker ve polis sorumlu tutulmakta idi 7. 02.09.2005 gn saat 01:00 sralarnda Yksekova ilesi Cengiz Topel caddesinde bir otobs firmasna ait otobsn sa arka iki lastik arasna poet ierisinde braklan (1) adet el yapm zaman ayarl para ve basn etkili bombann patlamas sonucu, otobs ve evre iyerlerinde maddi hasar meydana gelmitir. 8. 15.09.2005 gn saat 21:45 sralarnda Yksekova lesi Cengiz Topel Caddesi zerinde bulunan bir i merkezinin 4. katnda menei tespit edilemeyen bir patlayc maddenin infilak etmesi neticesinde, iyerlerinde maddi hasar meydana gelmi, (1) kiinin hafif ekilde yaralanmtr. 9. 02.10.2005 gn saat 22:15 sralarnda Yksekova lesi pek Mahallesi Hac mer Sabanc Caddesi zerinde ikiz kule diye tabir edilen binann arka ksmnda bulunan bo araziye terr rgt PKK/KONGRA-GEL mensuplar tarafndan yerletirilen bir bomba patlam, gvenlik glerinin olay blgesine geldii srada ikinci bir bomba patlam olup, olayda le Emniyet Mdrlnde grevli (1) Bakomiser ile (2) Polis Memuru yaralanmtr. 10. 07.10.2005 gn saat 05:00 sralarnda emdinli ilesi Moda Mahallesi mit Sokak zerinde park halinde bulunan aracn sa n amurluuna PKK/KONGRA-GEL terr rgt mensuplar tarafndan

169

yerletirilen para tesirli el bombasnn patlamas neticesinde, arata maddi hasar meydana gelmi, herhangi bir can kayb olmamtr. 11. 11.10.2005 gn saat 03:15 sralarnda Merkez Gazi Mahallesi Bulvar Caddesi zerinde zel bir otomobilin n tarafna kimlii mehul kii yada kiilerce yerletirilen patlaycnn patlamas sonucu (2) zel arata ve evredeki binalarda maddi hasar meydana gelmitir. 12. 20.10.2005 gn saat 05:00 sralarnda Yksekova ilesi Nedim Zeydan Caddesinde bulunan bir lokantann nnde bir patlama meydana gelmi, olayda yaralanma ve can kaybnn olmam, maddi hasar meydana gelmitir. 13. 24.10.2005 gn saat 23:30 sralarnda Yksekova lesinde bulunan Askerlik ubesinin duvarna, braklan bir poet ierisindeki menei ve tr belli olmayan patlayc maddenin infilak etmesi sonucunda maddi hasar meydana gelmitir. 14. 28.10.2005 gn saat 01:45 sralarnda Yksekova ilesi Cengiz Topel Caddesi zerinde bulunan bir i merkezinin 5. katna, PKK/KONGRAGEL terr rgt mensuplarnca RPG-7 Roket atar ile saldr yaplm, evrede maddi hasar meydana gelmitir. 15. 28.10.2005 gn saat 23:05 sralarnda emdinli le Emniyet Mdrl hizmet binasna karsndaki Maliye Lojmanlarnn nndeki p bidonunun ierisine terr rgt PKK/KONGRA-GEL mensup kiiler tarafndan nceden braklan patlaycnn infilak etmesi neticesinde Maliye Lojmanlar ve le Emniyet Mdrl hizmet binalarnda maddi hasar meydana gelmitir. 16. 01.11.2005 gn saat 23:15 sralarnda emdinli ile merkezinde bulunan Jandarma Gazinosunun yanndaki bfenin nnde park halinde bulunan bir otoya PKK/KONGRA-GEL terr rgtne mensup kii veya kiilerce nceden brakld deerlendirilen tahrip gc yksek bombann patlamas sonucunda (3) Polis Memuru, (2) Astsubay, (3) Uzman avu ve (19) vatanda hafif ekilde yaralanm, patlama neticesinde Jandarma Gazinosu ve evresinde bulunan i yerinde byk apl madd hasar meydana gelmitir. 17. 09.11.2005 gn saat 12:00 sralarnda emdinli ilesinde bir i merkezinde meydana gelen patlama neticesinde (1) ve meydana gelen olaylarda (1) olmak zere toplam (2) ahs lm, (9) ahs yaralanmtr...

emdinlide 9 Kasm 2005 tarihinde meydana gelen bombalama olay ve sonrasnda 10 ve 11 Kasm 2005 tarihlerinde gerekleen olaylarla ilgili Roj TV ve baz ulusal televizyon kanallarnda yer alan haberlerin karlatrmal bir incelemesi iin ana haber bltenlerinin zetleri aadaki tabloda sunulmutur.

170

Tablo 6: 91011 Kasm 2005 Tarihli Haber Bltenlerinde emdinli olay 9 Kasm 2005
Elektriklerin kesildii ileye giri ve klar bir sre yasakland. Polis hkmet konana yryen fkeli grubu datmak iin otomatik silahlarla havaya ate at. Silah sesleri uzun sre devam etti. Kalabal datmak iin panzerler de devreye girdi. fkeli kalabalk da panzere tala saldrd. le saatlerinde meydana gelen patlamada len kiinin Zahit Korkmaz olduu belirtildi. Yarallar arasnda belediye Bakan Hurit Tekinin de bulunduu renildi. Halen gerginliin srd iledeki olaylarla ilgili resmi bir aklama yaplmad. Cumhuriyet Caddesi zerinde bekletilen tahrip edilmi ara evresinde toplanan halkn bekleyii devam ediyor. Patlama sonras emdinli kart. Hkmet konana yrmek isteyenlerle polis arasnda kan olaylarda bir kii daha ld. Gn boyu yaanan olaylarda yaralananlarn says ise on iki. Kalabalk bir grup bombay brakt iddia edilen ve olay yerinden kamaya alt ne srlen bir kiiyi yakalayarak lin etmek istedi. Kimlii aklanmayan bu kii polis tarafndan gzaltna alnd. Ancak bu kez de pheli kiiye ait olduu iddia edilen ara hedef seildi. PKK lehine slogan atan gruptakiler otomobilin grevli bir kiiye ait olduunu iddia etti. Kalabaln kullanlamaz hale getirdii otomobilin bagajnda kalanikof bulundu. Polis fkeli grubu yattrmakta glk ekti. Havaya ate almas sonucu kalabalktan yaralananlar oldu. Yarallardan Ali Ylmaz hayatn kaybetti. lede akam saatlerinde durumun sakin olduu bildiriliyor. emdinliyi kartran olaylar sabah saatlerinde bir kitabevine bomba atlmasyla balad. Patlama sonucu Mehmet Zahit Korkmaz adl bir kii ld be kii yaraland. Halk bombay att iddia edilen bir kiiyi otomobille kamak isterken yakalad. Havaya ate ap kalabala mdahale eden polis bu kiiyi lin edilmekten glkle kurtard. Zanl emniyete gtrlrken kalabalk da yrye geti. Patlamalarn faillerinin bulunmamasndan yaknan kalabalk hkmet konana yrd. kan arbedede Belediye Bakan Hurit Tekin de yaraland. Gerginlik gzaltna alnanlarn aracnda keif yapanlarn zerine ate almasyla daha da trmand. Bu saldrda da bir kii ld be kii yaraland. emdinlide gerginlik hakim. leye giri-klar durdurulurken, polis ekipleri iinde patlamaya hazr bomba bulunan bir otomobil daha buldu. CHP Hakkari Milletvekili Esat Canan (canl telefon balants): Ben emdinliye geldiimde halk kiiyi ve arac yakalayp emniyete teslim etmiti. Daha sonra Emniyet ile yaptm grmede bu kiiden yalnz birinin gzaltnda kald dier iki kiinin u anda ortada olmad ynnde bilgiler aldm. Halk bu faillerin derhal yakalanmasn talep ediyor. Keif esnasnda bir kez daha bir polis otosundan ate alnca keif incelemesi tamamlanamad. Halk yattrmaya alyoruz. Avrupa Birlii Komisyonu Trkiyeye ilikin ilerleme raporunu aklad. Raporda Krt sorununun zmne ilikin net vurgulardan kanld. Bugn emdinlide yaananlar sorunun boyutunu bir kez daha arpc ekilde ortaya koydu. Bir kitabevine ynelik patlamann iki astsubay ve bir uzman avu tarafndan gerekletirildii belirtildi. Saldrganlar halkn elinden alarak kaybeden polis protesto gsterilerine saldrd ve ileye giri-klar da yasaklad. Uzman avu ve astsubaylarn aralarnda ok sayda patlamaya hazr bomba ve patlayc madde ele geirildi. Daha sonra aklama yapan Hakkari Valisi gzaltnda kimsenin bulunmadn belirtti. Polisle halk arasnda yaanan gerginlikten sonra yzlerce kii Hkmet Konana doru yrye geti. Polis ve askerin mdahale ettii halka akam saatlerinde de bir aratan silahl taramada bulunuldu. Taramada yaralanan be kiiden Ali Ylmaz yaamn yitirdi. lede halkn protesto gsterileri devam ederken ileye giri ve klar iptal edildi. DEHAP le Bakan Emrullah ztrk (canl telefon balants). Koma Komalen Krdistan Yrtme Konseyi yesi Remzi Kartal (stdyo konuu):

Star

NTV

CNN Trk

Roj TV

171

Krdistanda ok yaygn ve her tarafta devam eden bir sava var. Basklar olduu gibi devam ediyor. Siyasi kriterlerin yerine getirildiini ifade eden AB Trkiye ilerleme raporunun gerei ifade ettiini sylemek mmkn deil. Bu ynyle rapor nemli boyutta eksiktir.

10 KASIM 2005
emdinlide yaanan olaylarn ardndan sabah yaklak bin kii protesto gsterisi yapmak istedi. le giriindeki polis kontrol noktasna saldran grup elektrik direkleri ve tellerini skerek barikat kurdu. Daha sonra polis kontrol noktasn atee veren gstericilerin ilenin baz yerlerinde de olay kard renildi. Cumhuriyet Caddesinde toplanan kalabaln dalmas iin bir apartmann balkonundan Krte bir konuma yapan DEHAPl Belediye Bakan Salih Yldz halk taknlk yaplmamas konusunda uyard. Salih Yldz burada Yksekova etesi ve Susurluk benzeri bir olay var dedi. Konumann ardndan kalabalk dald. Giri-klarn yasak olduu ilede esnaf iyerlerini amad. CHP Hakkari Milletvekili Esat Canan (canl telefon balants): Aracn iinde ok nemli belgeler ortaya kt. Bunlar aracn jandarmaya ait olduunu gsteriyor. emdinli halk faili bulup gvenlik glerine teslim ederek elinden gelen gayreti gstermitir. emdinli halknn talebi zanllarn yakalanp kimliklerinin aklanmasdr. emdinlideki bombalama olaynn ardndan bugn de bir grup ile giriindeki polis noktas yaknnda toplanarak gsteri yapt. Gstericiler elektrik direkleri ve tellerini skerek yol ortasnda barikat kurdu. Daha sonra polis kontrol noktasn atee veren gstericiler ilenin baz yerlerinde de olay kard. le esnafnn olaylara tepki gsterdii belirtildi. Eski Susurluk Aratrma Komisyonu yesi Fikri Salar (canl telefon balants): emdinli halkn ok nemli bir mcadeleyi verdikleri iin kutlamak gerekir. Bu olay, Susurluk dzeninin arkasndaki gerek faillerin ortaya karlmas dorultusunda bir frsat, nemli bir dnemetir. Susurluk benzetmesi bu olaya ok uygun bir tanm. emdinlide ikisi astsubay biri uzman avu kii tarafndan gerekletirilen bombalama olayyla Trk Devleti bir kez daha Krdistanda sust yakaland. Halkn yakalayp polise teslim ettii kiiden ikisi kaybedilirken, gzaltnda tutulan ve ismi aklanmayan uzman avu patlamay gerekletirdiini itiraf etti. Ayrca 1 Kasmda jandarma lojmanlarna yaplan ve 3 asker, 4 polis ve 16 sivilin yaraland bombal saldry da kendilerinin yaptn itiraf etti. Savclk tarafndan Umut Kitabevi ve 1 Kasm dosyalar birletirildi. Olay srasnda bir polis memurunun yardm istemek iin Susurluk etesinin balca aktrlerinden Mehmet Aar aramas dikkat ekti. evre il ve ilelerden binlerce kii destek iin emdinliye akn etti. emdinlide bugn sabahtan itibaren kitlesel protesto gsterileri yapld. le halk polise teslim ettikleri faillerin serbest braklmasna tepki gsterdi. emdinli esnaf gnlk kepenk kapatma eylemi balatt. Siyasi parti, sivil toplum rgt ve sendika temsilcileri olayla ilgili incelemeler yapmak zere ileye geldi. Yaklak 5000 kii ile merkezinde toplanarak basn aklamas yapt. CHP Hakkari Milletvekili Esat Canan (canl telefon balants): ncelikle emdinli halkna teekkr ediyorum. Failleri yakalayarak gvenlik glerine teslim etmilerdir. Olay Susurlukla balantl olarak deerlendirilmelidir. Olayn JTEM ile ok ak bir ekilde balants vardr. KONGRA-GEL Bakan Zbeyir Aydar: Devlet emdinlide sust yakalanmtr. Halkn yakaladklarn devlet serbest brakmtr. emdinli halk yalnz braklmamaldr. Koma Komalen Krdistan Yrtme Konseyi Bakan Murat Karaylan: emdinlideki saldrlar Krt halkna yaplm aleni bir saldrdr. Bu olay Krdistan halkna ynelik devlet terrnn bir devamdr. Halk devlete kar savunmasn gelitirmeli ve direnie destek vermelidir.

CNN Trk

TGRT

NTV Roj TV

172

11 KASIM 2005
Gvenlik glerinin sulanmas sebebiyle balayan gsteriler bugn de devam ediyor. lenin eitli yerlerinde toplanan gruplar lastik yakp yasad sloganlar atyor. Esnaf bugn iyerlerini amad. Blgeye ek gvenlik gleri sevk edildi. Adalet Bakan Cemil iek ve Emniyet Mdrl vatandalara sakin olmalar arsnda bulundu. emdinlide gerginlik devam ediyor. Bugn sadece ilede deil Hakkari merkezde de gsteriler yapld. Polis belediye nnde toplanan yaklak 100 kiilik grubu datmak iin havaya ate at. Gstericiler kamu binalarn ve AKP il merkezini talad. Olaylar srasnda biri polis on kii yaraland. Hkmetten pepee bu i akla kavuturulacak aklamalar geldi. ileri Bakan Abdlkadir Aksu: Adli ve idari soruturma balatld. Aratrma yapmas iin iki Mlkiye Mfettii blgeye gnderildi. Adalet Bakan Cemil iek: Susurluk benzetmesi gerein ortaya kmasn engeller. Emniyet szcs smail alkann yapt aklamada polis belki de ilk kez Gneydoudan gelen bir patlama haberi iin bunu terr rgt yapmtr demedi. Babakan Recep Tayyip Erdoan blge milletvekillerinden bilgi ald ve sorumlular yakalanana kadar bu iin takipisi olacan syledi. Dileri Bakan Abdullah Gl: Bu konu kesinlikle karanlkta kalmayacaktr. Trkiye artk eski Trkiye deil, bunu herkes bilsin. Olaylar izlemek iin blgeye giden gazeteciler ileye ulamakta glk ekiyor. Gazetecilerin ileye giriine izin verilmiyor. emdinli Belediye Bakan Hurit Tekin (canl telefon balants): nceki gnk olaylarda len iki kiinin cenazesi emdinliye ulat. Cenaze iin halk 600-700 aralk bir konvoyla ileye geldi. emdinlide yaanan devlet terrnn ardndan faillerin serbest braklmas halkn tepkisini dorua kard. le merkezinde binlerce kii protesto yry dzenledi. Terrist devlet hesap verecek ve PKK halktr halk buradadr sloganlar atld. Hakkari ve Yksekovadan emdinliye giden 500 aralk konvoy ile giriinde durduruldu. HPG sorumlusu Bahoz Erdal yapt aklamada emdinlide halka saldranlara kar sessiz kalmayacaklarn bildirdi. Bu tip olaylar aydnlatlana kadar Krt halkn emdinli halk gibi serhildan ykseltmeye ard. DTP Ynetim Kurulu yesi Hseyin Ylmaz, emdinli halknn direniini selamladn ve olayn aa kmasnn takipisi olacaklarn syledi. Eski Susurluk Aratrma Komisyonu yesi Fikri Salar (canl telefon balants): emdinlideki olaylar Susurluk dzeninin devam ettiini bir kez daha gsterdi. emdinlide faillerin sust yakalanmas szkonusu. Susurlukta olayn siyaseti-polis ayan ortaya koymutuk. emdinlide asker aya da ortaya karld. emdinli halkn kutluyorum. emdinli halk Trkiye Cumhuriyeti iin bir anstr.

TGRT

CNN Trk

Roj TV

Roj TV ile dier televizyon kanallar karlatrldnda, emdinlide meydana gelen olaylarn aktarl asndan daha ilk gnden itibaren byk bir fark olduu ak bir ekilde grlmektedir. Bu fark, hem kullanlan slup ve yaplan vurgularda hem de olaylara ilikin grlerine bavurulan kiilerin seiminde kendini belli etmektedir.

173

CNN TRK ve NTV gibi kanallar bombay att iddia edilen kii, pheli kii gibi ifadeler kullanarak henz yargya dahi tanamam olayn failleri hakknda temkinli bir tavr taknmlar ve olaylarla ilgili daha net bir bilgi vermek iin resmi bir aklamann yaplmasn beklemeyi tercih etmilerdir. Roj TV ise, olayn ilk gn patlamann iki astsubay ve bir uzman avu tarafndan gerekletirildii haberini gemi ve ertesi gnk haber blteninde ismi aklanmayan uzman avuun patlamay gerekletirdiini itiraf ettiini belirtmitir. Byle bir itiraf haberi ise dier kanallarda yer almamtr. Dikkati eken bir dier nokta da, Roj TVnin emdinlide meydana gelen olaylar, yine o gn aklanan Avrupa Birlii Komisyonu Trkiye lerleme Raporu ile ilikilendirerek sunmu olmasdr. Buna gre, emdinlide yaananlar, raporda ihmal edildii ileri srlen Krt sorununun aslnda ne kadar arpc boyutlara ulatnn bir gstergesi olarak sunulmutur. Bylelikle, daha en bandan emdinli olay Krt sorununun bir paras olarak nitelendirilmi ve sunulan haberler hep bu erevede aktarlmtr. Bu sorunun bir sava boyutunda olduu ise, Roj TVye konuk olan KKK Yrtme Konseyi yesi Remzi Kartal tarafndan ok yaygn ve her tarafta devam eden bir sava ifadesiyle dile getirilmitir. Roj TVnin emdinli olaylarn aktarrken kulland slup da, bylesi bir savan hlihazrda devam ettii izlenimini vermeye yneliktir. Bunu, halk ile gvenlik gleri arasnda yaananlar iletirken kullanlan ifadelerden de anlamaktayz: saldrganlar halkn elinden alarak kaybeden polis protesto gsterilerine saldrd ya da polis ve askerin mdahale ettii halka bir aratan silahl taramada bulunuldu. CNN TRK ve NTVye gre polis zanllar lin edilmekten glkle kurtarm, Roj TVye gre ise halkn yakalayp teslim ettii saldrganlar polis tarafndan kaybedilmitir. 11 Kasm tarihli CNN TRK haber blteninde Emniyet szcs smail alkann aklamalar ile ilgili olarak polis belki de ilk kez Gneydoudan gelen bir patlama haberi iin bunu terr rgt yapmtr demedi eklinde bir yorum getirilerek saldrnn belki de devlet iinde bir oluum tarafndan gerekletirilmi olma ihtimali ak braklmtr. Roj TV ise olaylar devlet terr olarak nitelendirirken, Trk Devletinin emdinlide sust yakalandn iddia etmitir.

174

Dier kanallarda devlet ve hkmet yetkililerinin olaylarla ilgili beyanlarna yer verilirken, Roj TV arlkl olarak terr rgt yelerinin kkrtc nitelikteki aklamalarn ekrana tamtr. Bu aklamalarn ortak nitelii, emdinlideki olaylarn bizzat Krt halkna kar devlet tarafndan gerekletirilmi bir saldr olduu ve bunun karsnda tm Krtlerin emdinlideki direnie destek vermeleri arsdr. Bylelikle, emdinlideki protesto gsterileri ile barikat kurma ve kepenk kapatma gibi eylemlerin yaygnlatrlarak baka yerlerde de gerekletirilmesi amalanmtr. 12 Kasm tarihli Roj TV haber blteninde emdinlinin bir serhildan olarak adlandrlmas ve HPG sorumlusu Bahoz Erdaln Krt halkn emdinli halk gibi serhildan ykseltmeye armas, bunun aslnda toplu bir ayaklanmaya ar olduunu gzler nne sermektedir. Ayrca, Trkiye Cumhuriyeti Hkmetinin olayn aydnlatlmasndaki

kararllna ynelik aklamalarn Roj TVde yer almamas, bu olayn karanlkta braklaca izlenimini vermeye ve tek zm yolunun terr rgtnn istedii dorultuda halkn sokaklara karak tepkisini gstermesinde yatt kansn uyandrmaya yneliktir. Olayn ilk gnlerinde ne kan iki isim, CHP Hakkari milletvekili Esat Canan ve eski Susurluk Aratrma Komisyonu yesi Fikri Salar, birok kanala canl telefon balantsyla konuk olmulardr. Yaptklar aklamalarn ieriine bakldnda, her ikisi de gerek Roj TVde gerekse dier kanallarda hemen hemen ayn ifadeleri kullanmlardr. Ancak, aklamann yapld televizyon kanal ve bu kanaln hedefledii kitle ve ama asndan ele alndnda, ayn ifadelerin baka bir anlama brnerek farkl yorumlanaca aktr. rnein, Fikri Salarn Susurluk benzetmesi ve emdinlide Susurluk dzeninin asker ayann ortaya karldn sylemesi, NTV izleyicileri tarafndan demokratik hukuk devletinin nemine yaplan bir vurgu olarak almlanrken, Roj TV izleyicileri iin ayn szlerin asker ile halk arasndaki gerginlii daha da arttran bir etki yapaca aikrdr. Ayn mesajn farkl bir kanalda farkl bir yoruma tabi tutulabileceini gsteren bu rnek, kitle iletiim aralarnn terr rgtnn elinde ne kadar tehlikeli olabileceinin de bir gstergesidir. Roj TV, 11 Kasm 2005 tarihinden sonra da haber bltenlerinde emdinli olaylarna geni yer vermeye devam etmi ve ilk gnlerde ortaya koyduu izgiyi

175

aynen srdrmtr. PKKnn siyasi serhildan adn verdii stratejiyi nasl uygulamaya koyduunu anlamak asndan bu haberlere yer vermek yararl olacaktr. Terr rgtnn, mcadelenin halk tarafndan da sahiplenilmesi amacyla demokratik kitle rgtlerinin oluturulmasna ve kitlesel gsterilere nem verdiini, bunu yaparken de kadnlar ve genleri n plana kardn yukarda vurgulamtk. Bu dorultuda, emdinli olaylar sonrasnda Roj TV, Trkiyenin ve Avrupann eitli yerlerinde gerekletirilen protesto gsterilerine ilikin haberleri her gn ekranlarna tam, bu gsterilerin ounun siyasi partiler, sivil toplum rgtleri, insan haklar dernekleri, sendikalar ve aydnlarn katlmyla dzenlendii nemle vurgulanmtr. Ayn ekilde, Bar Anneleri nisiyatifi ya da Emeki Kadnlar Birlii gibi terr rgt yanls oluumlarn aklama ve desteklerine yer verilmesi de, PKKnn kadnlar n planda tutarak barl bir politika gtt izlenimini verme abasnn bir parasdr. Roj TV, dzenlenen basn aklamas, miting ve protesto gsterilerine katlmn kitlesel boyutta olduuna ilikin haberlere yer vermekte ve ou zaman katlmclarn saysn abartl olarak vermektedir. Tm bunlar, PKKnn Sekizinci Kongresinde benimsenen strateji ve alnan kararlarla uyum iindedir. Roj TVnin bu yndeki haberlerinden bazlar yledir: emdinlideki olaylar yurdun eitli yerlerinde protesto edildi. zellikle Ar ve Doubeyazttaki yrylere byk katlm oldu. Arda sivil toplum rgtlerinin nclnde 5000 kiinin katld bir gsteri yry yapld. Yry esnasnda Ordu arma, bizi daa tarma ve emdinli halk yalnz deildir sloganlar atld. Doubeyaztta ise esnaf kepenk kapatarak yry dzenledi. Vanda, emdinlideki olaylarla ilgili kitlesel protestolar oldu. zmir, Adana, anlurfa, Silopi, Mersin, rnak, Elaz ve stanbulda da protesto eylemleri yapld. zellikle bu illerdeki insan haklar derneklerinin organize ettii eylemlerde olayla ilgisi olan askeri ve siyasi yetkililerin grevden alnmas istendi. Avrupann eitli kentlerinde de Krtler Abdullah calann zerindeki tecridin kaldrlmasn istedi ve emdinli olaylarn protesto etti. Marsilya, Stockholm, Roma ve Brksel gibi ehirlerde katlm youn oldu (12 Kasm 2005). Diyarbakrda, Krt sorununa Demokratik ve Barl zm ad altnda bir miting dzenlendi. Mitinge yzbinlerce kii katld. calana zgrlk syleminin damgasn vurduu mitingde emdinlideki devlet terr de knand. Abdullah calan ve Konfederalizm bayraklarnn ald mitingde onbinlerce kii ellerindeki nfus czdanlarn havaya kaldrarak ulusal kimlik talebinde bulundu. Daha sonra yrye geen kalabala polis gaz bombalaryla saldrarak birok kiiyi yaralad (13 Kasm 2005). Van-Diyarbakr Bar Anneleri nisiyatifi yeleri emdinli ilesindeki olaylar knad. Bar anneleri adna Sleyha Tun tarafndan yaplan aklamada olaylarn aydnlatlmamas durumunda emdinli ilesine giderek bedenlerini kurunlara siper edecekleri belirtildi (14 Kasm 2005).

176

HD Ankara ubesi tarafndan emdinlideki devlet terr protesto edildi. Gerekletirilen gsteriye DTP, EMEP, SHP, KESKe bal sendikalarn temsilcileri ile Halkevleri, Emeki Kadnlar Birlii ve 78liler Dernei temsilcileri de destek verdi (15 Kasm 2005). Yksekovada gvenlik glerinin at ate sonucunda len kiinin cenazeleri yz bin kiinin katld bir trenle gmld (17 Kasm 2005). Mersinin Akdeniz beldesi ilek Mahallesinde emdinli, Yksekova ve Hakkarideki olaylar protesto amacyla eylem yapan gruptakilerden 19 yandaki Murat Demir kafasna isabet eden kurunla lrken 19 yandaki Enver Ekinci ayana isabet eden kurunla yaraland. Mersinde olaylar devam ediyor. Adana akirpaa semtinde protesto amacyla eylem yapmak isteyen grup polisin sert mdahalesiyle karlat. emdinlide sust yaplan devlet glerini protesto etmek maksadyla rnak-Cizre, Kurtalan, Urfa-Ceylanpnar ve Ankarada eylemler yapld. Ankarada 300 kiinin katlmyla dzenlenen mealeli yry Yksel Caddesinde balayarak nsan Haklar Heykelinin nnde bitirildi. Adyamanda otuma eylemi yapld. Avrupann eitli kentlerinde emdinli, Yksekova ve Hakkarideki olaylar knamak amacyla protestolar yapld (20 Kasm 2005). Hakkari ile emdinli ve Yksekova ilelerinde yaanan olaylarn ardndan retim yeleri, aydn, avukat, belediye bakanlar, sivil toplum rgt yneticileri ve gazetecilerden oluan 32 kiilik Yurttalar Heyeti incelemelerde bulunmak amacyla Hakkarinin emdinli ilesine geldi (3 Aralk 2005) Roj TV, emdinli olay ve sonrasnda yaananlar aktarrken, Trkler ile Krtler arasnda halihazrda bir savan srd, bu savata baskya ve iddete maruz kalann Krt halk olduu ve Krtlerin demokratik zmlerle bar isteyen taraf olduu eklinde bir izlenim yaratmay amalamtr. Bunu yaparken de, Trkiyenin eitli yerlerinde yaanan olaylar iin ikinci emdinli vakas gibi yaktrmalar kullanarak, emdinlide halkn devlete ve gvenlik glerine gsterdii tepkiyi yaygnlatrmak ve protestolar kitleselletirmek hedeflenmitir. Ayrca, terr rgtnn st dzey yelerinin Roj TVde yer verilen aklamalar, halk ile devleti kar karya getiren bir zelliktedir. Bu aklamalarda, Trk Devletinin olaylarn stn kapataca, buna kar da halkn kendi giriimiyle olaylarn stne gitmesi gerektii vurgulanmaktadr. Krt halknn, devlet kurumlarnn dnda, kendi rgtlenmesiyle bu tr olaylarn zlebilecei ars, Abdullah calann aklad Koma Komalen Krdistan sisteminin z g ve z yeterlilik ilkesinin uygulamaya konulmas ynnde bir abadr. Bu dorultudaki haberlerden bazlar unlardr:

177

HPG Basn ve rtibat Merkezinden yaplan aklamada, rnakn Glkonak ilesinde emdinlide halka ynelik saldrlara kar YJA STAR mensuplar tarafndan bir askeri kontrol noktasna eylem dzenlendi. 13 Kasm 2005 gn yaanan olayda iki gvenlik grevlisi ldrld, gvenlik grevlisi de yaraland. Yine 13 Kasm 2005 gn Glkonak ilesine bal krsalda kan atmada yedi gvenlik grevlisi ldrld, ikisi ar gvenlik grevlisi de yaraland (14 Kasm 2005). emdinlide sust yakalanan devlet terr bugn de Yksekovada kendini gsterdi. emdinlideki bombalama olayn protesto eden halkn zerine kurun yadran polis ve zel timler kiinin lmne, yirmi bir kiinin de yaralanmasna neden oldu (15 Kasm 2005). KKK Yrtme Konseyi yesi Cemil Bayk, halkn devlet terrne son verilinceye kadar sust yakalanan olaylarn zerine gitmesi arsnda bulundu. emdinli deki saldrda Krdistandaki birok olayn da gn yzne ktna deinen Bayk, devletin halkn tutumu karsnda panik iinde olduuna ve olay kapatmaya altna dikkat ekti (18 Kasm 2005). emdinli ve Yksekovada devlet glerinin halka saldrlarn protesto etmek iin Mersinde yaplan gsteride polisin silahl saldrs sonucu bir gen ldrld, yaralanan iki gencin ise tedavisi srmekte. len Murat Demirin cenazesini karlayan halka da saldrda bulunuldu (21 Kasm 2005). kinci emdinli vakasnn yaand rnakn Silopi ilesinde son gnlerde ard ardna yaanan patlamalarla ilgili gzaltna alnan alt kiiden ikisin itiraf ikisinin de korucu olduu kesinleti. tiraflarn JTEM ile altklar belirlendi (24 Kasm 2005). Kendilerine Bar ve zgrlk Tugaylar adn veren canl kalkanlar, emdinli ve sonrasnda yaanan olaylarn kendilerini yeni bir karar aamasna getirdiini belirtti. Yaanan olaylarla devletin Krt halk zerinde uygulad iddetin iyice trmandn dile getiren canl kalkanlar, saylarnn 527ye ulatn aklad (26 Kasm 2005). emdinlide 9 Kasmda sust yakalanan devlet terr bu kez Vann Bakale ilesinde kendini gsterdi (28 Aralk 2005) emdinli olaylar ile ilikili olarak Trk Ordusunu karalamaya ve halk ile asker arasnda bir gvensizlik ve atma ortam yaratmaya ynelik haberler de Roj TVde yer almaktadr. Bu haberlerde, ordunun dorudan olayn iinde olduu ve emdinlideki bombalama eylemini gerekletirenlerin bizzat ordunun en st dzeydeki mensuplar tarafndan korunduu bildirilmektedir. K.K.K. Yaar Bykant sz konusu olaydaki astsubay tandn, astsubayn ok iyi Krte bildiini, Kuzey Irakta grev yaptn ve deerli bir asker olduunu syledi (12 Kasm 2005).

178

Eylemi yapan astsubaylarn en st dzeyde ordu tarafndan korunduu K.K.K. Orgeneral Yaar Bykantn aklamasyla onaylanmtr (13 Kasm 2005). emdinlideki patlamay gerekletirenleri ordunun sahiplenmesine ilikin yeni bir gelime yaand. Failleri savunacak olan Ankara Barosuna kaytl Avukat Mehmet Gmenin emekli bir asker olduu ve 1989-1992 yllar arasnda Mardinde yzba rtbesiyle birok operasyona katld akland (13 Kasm 2005). emdinli olaylarnda halkn bombalama saldrsnda sust yakalad ve K.K.K. Org. Yaar Bykantn ok deerli bir asker dedii Jandarma Baavu Ali Kayann ihbarc olduu iin Astsubay Okuluna alnd ortaya kt (19 Kasm 2005). Emekli Tugeneral Adnan Tanrverdi, Dicle Haber Ajansna yapt aklamada, emdinlideki olaydan Ankarann haberi olduunu olayn korkutma amal olduunu dndn, yakalanan askeri ahslarn devlet tarafndan grevlendirildiini, olayn aydnlanmas iin sust yakalananlarn grevi kimden ve hangi kademelerden aldklarnn tespit edilmesi gerektiini, derin devleti devletteki planlama mekanizmas olarak deerlendirdiini syledi (27 Kasm 2005) 9 Kasm - 31 Aralk 2005 tarihleri arasnda Roj TV, emdinli olaylaryla ilgili gelimelere her gn yer vermi, bylelikle konuyu hep gndemde tutmutur. Yine ayn dnem ierisinde Roj TV haber bltenlerinde ne kan dier haberlerle karlatrldnda, emdinlinin nem ve haber says bakmndan ilk srada yer ald grlmektedir. Roj TVnin ekrana yanstt dier haberler balca balk altnda toplanabilir: a. Abdullah calana uygulanan szde tecrit: Avrupann eitli kentlerinde Krtler Abdullah calann zerindeki tecridin kaldrlmasn istedi ve emdinli olaylarn protesto etti. Marsilya, Stockholm, Roma ve Brksel gibi ehirlerde katlm youn oldu (12 Kasm 2005). 24 haftadr calan zerinde akl almaz basklar sryor. Berlinde bu konuda yzlerce kiinin katlm ile bir yry yapld. 500 kiinin katld yryte emdinlideki devlet terr de knand (14 Kasm 2005). Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) Bakanlk Divan, Abdullah calann tekrar yarglanmas ve tecrit durumuyla ilgili hazrlanan nergeyi reddetti. ngiliz parlamenter Lord Russell-Johnston tarafndan hazrlanan nergede, calann salk durumunun bozulduu ve tecrit koullar yznden ailesinin ve avukatlarn kendisiyle gremedii ileri srld (25 Kasm 2005).

179

Diyarbakrn Silvan ilesinde Demokratik Konfederalizm nderi Abdullah calan siyasi iradedir referandumu start ald. 20 kiilik bir grupla yrtlen referandum almas kapsamnda 50.000 imza toplanmas hedefleniyor. Batmanda da ayn amala Demokratik Toplum nisiyatifi bir yry gerekletirdi. Yryte Roj TVye ynelik basklar ve CHPnin emdinliye ynelik tavr knand. Ayrca, Trkiyede bar ortam yaratlmasnn Abdullah calan zerindeki basknn kaldrlmasna bal olduu akland (30 Kasm 2005). Abdullah calan zerinde arttrlan basklara halkn tepkisi byyor. Dn akam da Urfada mealeli bir yry dzenlendi. Yryte calan zerindeki tecrit protesto edildi. Mahalle sakinlerinin de destek verdii gsterilerde Roj TVye bask politikas ve emdinlide meydana gelen olaylar da protesto edildi (19 Aralk 2005). b. Trk Devletinin Roj TVyi kapattrma giriimleri: Babakan Erdoan NATO Parlamenterler Asamblesine katlmak ve eitli temaslarda bulunmak zere bulunduu Danimarkada yapaca ortak basn toplantsn iptal etti. ptal nedeni olarak toplantda Roj TVye mensup bir gazetecini bulunmas gsterildi. Olayla ilgili aklamada bulunan Danimarka Babakan Rasmussen ise basna mdahale edilmemesi gerektiini syledi (15 Kasm 2005). Trk Devletinin Roj TVye ynelik giriimlerine, ABnin genilemeden sorumlu yesi Olli Rehn tepki gsterdi. Roj TVnin PKK ile balantsn ortaya koyan bir delil bulunmadn belirten Olli Rehn, Trkiye Babakannn da olay bir Avrupa lkesi lideri gibi deerlendirmesi gerektiini, yaplan reformlara ramen Trkiyede hala ok byk deiimler olmadn, reformlar konusunda Trkiyenin aktif ve hzl olmas gerektiini belirtti (17 Kasm 2005). Sust yakalanan devlet terrnn ardndan on gn getikten sonra Hakkari ve ilelerine gelen Babakan Erdoan Roj TV kapatlamaz, PKK halktr halk burada, calan siyasi irademizdir pankartlaryla karland. Babakan olaylarla ilgili adli ve idari soruturma sreciyle ilgili olarak net bir mesaj vermekten kand (22 Kasm 2005). Trkiye Devletinin Roj TVyi kapatma giriimleri sonusuz kald. Danimarka Kraliyet Polisinin yapt soruturmada su unsuruna rastlanlmad belirtildi. Hollandada Krt sorununun tartld panele katlan Uluslararas nsan Haklar Federasyonu Bakan Yardmcs Akn Brdal ve DEP eski Genel Bakan Hatip Dicle yaptklar aklamalarda, Roj TVnin Krt halknn gz kula olduunu, Babakann ise Krt sorunu hakknda yapt aklamalara teet olarak Roj TVyi kapatmak yerine Ankara, stanbul ve zmirde kurulma ve yayn iin ortam yaratmas gerektiini, Trk basnnn gerekleri yanstmayarak olaylar abarttn, Roj TVnin ise gerekleri topluma direkt yansttn sylediler (22 Kasm 2005). DTP Ebakanlarndan Danimarka Babakanna bir mektup yazld. Bu mektupta, Trk tarafnn Roj TVyi kapatma giriiminin Krt halkn

180

tedirgin ettii belirtildi. Roj TVye destek vermek amacyla internette alan saverojtv@googlemail.com ve http://www.rojtv.blogstop.com sitelerine youn bir ilgi var (25 Kasm 2005). CHP Hakkari Milletvekili Esat Canan, Trk Devletinin topyekn bir saldr balatt Roj TVye destek verdiini aklad. emdinli olaylarn Roj TV muhabirlerine deerlendirmesinin nedenini yle aklad: Orada benden nce de baz milletvekili arkadalarmzn aklamalar, demeleri yaynlanyordu. Sonuta Roj TV de bir televizyon. Gneydou halkna hitap eden, orann kltrn tantan, mziini alan bir televizyon. Benim aklama yapmam o televizyonu tasvip ettiim anlamna gelmez. Bu lkede Krtlerle, Krt kimliini inkar etmeden, birlikte yaayabileceimiz ortamn salanmas konusunda hepimize den grev ve sorumluluklar var. (26 Kasm 2005) CHP tarafndan Roj TVye deme verdii iin hakknda inceleme balatlan Hakkari Milletvekili Esat Canan, emdinlide grg tan olduu iin zerine gelindiini, tepkilerin derin devletle balantl olduunu syledi ve emdinli halknn yannda olmak susa suluyum aklamasnda bulundu (1 Aralk 2005). Yurtta Giriimi Heyeti Yksekovadan sonra Vanda sivil toplum rgt temsilcileri ile bir araya geldi. Krt sorununun muhatabnn Abdullah calan olduunu vurgulayan sivil toplum rgt temsilcileri, kalc barn salanmas iin ift tarafl atekes yaplmasn istedi. Heyet yeleri de halkn Roj TVyi izlemek istediine dair taleplere dikkat ekti (4 Aralk 2005). c. PKKnn kuruluunun 27. yldnm: PKKnn kuruluunun 27. yldnm Trkiyede, Avrupada (Danimarka, Almanya, Belika, Hollanda, vb.) ve Suudi Arabistanda eitli etkinliklerle kutlanyor (25 Kasm 2005). PKKnn kurulu yldnm vesilesiyle Parti Meclisi, Krdistan zgr Kadn Partisi (PAJK) Koordinasyonu ve Krdistan Halk Meclisi KONGRA-GEL Bakanlk Divan birer aklama yapt. Aklamalarda yle denildi: Yeniden yaplanan ve serhildanlaan halk gereini karlayan PKKnn bu yldnmnde bata bizleri yaratan nder Abdullah calan ve ehitlerimizi byk bir minnetle anyor, nder calan byk bir zlemle ve baarma szyle selamlyoruz. 27 yllk amansz bir mcadelenin en anlaml sonucu, tarihin dna itilmek istenen bir halkn, kendi ahsnda btn yitirilmi insani deerlerin yeniden retildii bir tarih yaratma bilinci ve gcn en canl bir biimde temsil eden bir halk gerekliine ulam olmasdr. (26 Kasm 2005) PKKnn 27. kurulu yldnm kutlamalar Fransada balad. Etkinliklerde, Abdullah calan zerindeki basklar bata olmak zere Krt halkna ynelik devlet terrne son verilmesi istendi (26 Kasm 2005). PKKnn kurulu yldnm eitli illerde kutland. Batmanda Kurtulu Mahallesinde, Petrol Kentte ve birok mahallede kutlamalar yapld. Ateler yaklp calan posterleri ile yryler yapld. Mardin Kzltepe ve

181

Nusaybinde kutlamalar yapld, Tahir Gner Kprsnde lastik yaklp halaylar ekildi. Urfada ehir mezarlnda mealeli yry yapld. Siirtte 2500 kiinin katlmyla eyh Mahmut alannda len dzenlendi, halaylar ekilip konserler verildi. Van Hacbekir Mahallesi Srmeli Sokakta 27 Kasm enlii dzenlendi. Avrupann baz ehirlerinde PKKnn kurulu yldnm nedeniyle yaplan kutlamalarda ne kan mesaj calana zgrlk, Krdistana bar oldu (27 Kasm 2005) Grld zere, emdinli olaylarna ilikin tepki ve protestolar, olayla dorudan ilgisi olmayan dier haberlerde de sk sk dile getirilmi, devlet terr olarak nitelendirilen olaya halkn duyduu fke bylelikle taze ve canl tutulmaya allmtr. Ayrca, Trkiyenin birok yerinde ve eitli Avrupa lkelerinde gerekletirilen yry, gsteri ve panel tr etkinliklere bol bol yer verilerek, halkn PKKya ve PKK yanls oluumlara youn bir desteinin olduu eklinde bir imaj yaratlmak istenmitir.448 emdinli olaylarnn PKK asndan ne denli nemli olduu ise, 31 Aralk 2005 tarihinde KONGRA-GEL Bakan Zbeyir Aydarn yeni yl dolaysyla yapt ve Roj TVde yer verilen aklamasnda net bir ekilde grlmektedir. 2005 yl iinde bata Hakkari, Van ve Batman olmak zere birok yerde serhildanlarn ykseldii belirtilen bu aklamada, emdinlide provokasyon peindeki devlet grevlilerinin halk tarafndan sust yakalanmalarnn ardndan blgede byk serhildanlarn yaanmasnn szde Krdistan zgrlk mcadelesi asndan nemli bir kazanm olduu vurgulanmtr. PKK terr rgtnn emdinli olaylarn kendisi asndan bir kazanma dntrme abasnda Roj TV gibi bir kitle iletiim aracnn oynad rol aktr. Son olarak deinilmesi gereken nokta, terr rgtnn eylem ve

amalarndaki deiimin ilerleyen sre ierisinde sadece Roj TVnin yayn ierii ile emdinli Olaynn vuku bulduu dnemde yaanan olaylarla snrl kalmayacadr. Anlan dnemde rgt gerek halk eitli vastalarla provoke etmek anlamnda gerekse provokasyonu sokaklara dkmek anlamnda, kendisi iin iyi bir tecrbe edinmitir ve kesinlikle bu tecrbeyi bir takm desteklerle daha da gelitirecektir. Her trl hukuksuzluun veyahut istismar edilebilecek her mnferit olayn meru olan tek otoriteye, yani Trkiye Cumhuriyeti Devletine ve onun kurumlarna mal edilerek her trl uluslar aras platforma tanmas akla gelen uygulamalarn ncleridir.

448

Sz konusu srete lke ierisinde ve dnda dzenlenen birok eylemin organizasyonunda terr rgtnn gdmndeki Roj TV de bulunmu, ayrca yayn aknda hemen her eylem iin tarih, yer ve saat verilmek suretiyle halkn katlm tevik edilmitir.

182

SONU Sovyetler Birliinin dalmasyla birlikte ki Kutuplu Sistemin sona ermesi, uluslararas sistem ve g dengelerinde kinci Dnya Savandan bu yana grlmemi lde deiime yol amtr. ki kutuplu sistem, kimilerine gre, karlkl iki hegemon gcn birbirlerine ynelik tehdidine ve rekabetine dayal hassas bir denge zerine kurulu olduundan, topyekn bir sava durumunu da engellemekte ve bylelikle greli bir istikrar ve gven ortam salamaktayd. Dier yandan, Sovyetler Birliinin dalmasyla, kamuoyunun bir kesiminde demokrasinin dolaysyla da dnya barnn geliecei, Varova Pakt ile birlikte NATOnun da varlk nedenini kaybedecei ynnde iyimser bir beklenti ortaya kmtr. Oluan yeni uluslararas sistemin dnya genelinde meydana getirdii deiimin ilk yansmalar Avrupada, daha da indirgenirse Balkanlarda kendisini gstermeye balamtr. Ortadan kalkan Sovyet tehdidiyle beraber, geliimini NATOnun savunma ve gvenlik emsiyesi altnda ve AB entegrasyonunda tanmlayan Avrupal byk devletler, yeni bir kresel g olmay arzulayarak ktann savunmasn stlenmeyi arzulamlardr. Tam bu esnada patlak veren Bosna-Hersek krizi, gerek halen tedirgin olunan Rusya, gerekse mdahalenin Avrupa savunma ve gvenlii erevesinde yaplmasn ngren tavr nedeniyle tam bir soykrma dnmtr. Binlerce insann hayatna mal olan bu sre, Bat Avrupa Birliinin NATOnun Avrupa kanad olarak kabul edilmesine ynelik uzlama ile sonulanm ve ge de olsa mdahale gereklemitir. Takip eden Kosova krizi ise bu tarz bir uygulamann doruluunu ortaya koyarken, ABden ayr bir organizasyon olan BABnin ABye entegrasyonu netlemitir. zellikle savunma ve gvenlik alanndaki bu belirsiz tutum ile birtakm ulusal karlar nedeniyledir ki Bosnaya mdahalenin zerinden 17 yl, Kosovaya mdahalenin ardndan ise 8 yl gemesine ramen istikrar ve demokrasinin tesisi gerekletirilememitir. ki kutuplu sistemin sona erii PKK terr rgt asndan da nemli bir dnm noktas olmutur. rgtn eylemlerindeki art bu sre ierisinde kendisini gstermeye balam ve 1. Krfez Savann ardndan 36. paralel kuzeyinin Saddam Hseyin ynetimine yasak blge ilan edilmesi ile 19921999 yllar arasnda en youn dnem yaanmtr.

183

Yeni uluslararas sistemin PKK terr rgtnde meydana getirdii deiimi deerlendirirken temel konuya deinmek nem tamaktadr. Bunlardan ilki dalan SSCBnin ardndan blgede meydana gelen belirsizlik ve denge boluudur. kincisi Ortadounun hegemon g tarafndan yeniden ekillendirilmesi konusudur. Sonuncusu ise Abdullah calann yakalanmasyla rgtte yaanan asl dnm ve uyuma ynelik abalama srecidir. PKK terr rgtne destek veren lkeler ele alndnda destein birka ekli olduu gze arpmaktadr. Bu balamda, kimileri finans ve silah yardm asndan, kimileri askeri ve ideolojik eitim asndan, kimileriyse siyasi adan rgte destek vermitir. Konu bu adan ele alndnda PKKnn SSCBnin dalma srecine kadar olan dnemde blgede faaliyet gsterdii ve blgesel dengeler iinde bir denge unsuru olarak algland grlmektedir. Ancak SSCBnin dalmasn takip eden dnemde PKKnn blgesel etkisinde greli bir artn varl dikkat ekicidir. Bu ifadeden SSCBnin terre kartl ve Trkiye tarafnda olduu deil daha ok rgte destek veren lkelerin faaliyetlerini kendi ilgi ve etki alan ierisinde olan bu blgede kstlad anlalmaldr. Dolaysyla bu lkenin dalmas ile birlikte meydana gelen byk boluk ksa sre ierisinde baka lkeler tarafndan doldurulmu, zellikle 1. Krfez harbi sonunda 36. paralel kuzeyinin adeta koruma altna alnmasyla hat safhaya ulamtr. rgtten 19921999 yllar arasnda ele geirilen silah ve mhimmatn byk ounluunun mene olarak Rusya ve Bamsz Devletler Topluluuna ait oluu ile ise SSCB sonrasnn yan etkileri olarak gze arpmaktadr. Yeni dnya sistemine geite pek de ngrlemeyen husus, muhtemelen yegne kresel g konumuna gelen ABDnin uluslar st mekanizmalar devre d brakan politikalardr. 11 Eyll 2001 tarihinde Dnya Ticaret rgt binas ile Pentagona dzenlenen terrist saldrlar, ABDnin bu tarz politikalar yrrle sokmas iin bulunmaz bir frsat yaratmtr. Tam anlamyla kim tarafndan gerekletirildii belirlenemeyen ve Ladin tarafndan da ilk aamada stlenilmeyen saldrlar, El-Kaide rgtne ve lideri Ladin e mal edilmi, hemen ardndan da ABD tarafndan rgtn merkezi olarak belirlenen Afganistana askeri harekt gerekletirilmitir.

184

Saldrlarn sonrasnda 20 Eyll 2002 tarihinde Bakan Bush tarafndan aklanan ve Bush Doktrini olarak da adlandrlan, uluslararas ilikiler ve hukuk alannda nemli sorunlarn domasna sebep olacak nleyici Askeri Mdahale doktrini ortaya atlmtr. Sz konusu doktrin, ABDnin istedii zaman, istedii yere, NATO erevesinde veya mmkn olmazsa tek bana g kullanabilmesini iermektedir. nleyici g kullanm iin tek koul, ABDnin saldrmay dnd yerden kendisine ynelik bir tehdit alglamasdr. Dier bir ifadeyle ABD; herhangi bir lkenin, rnein kitle imha silahlarna sahip olmasndan phelenmesi halinde, bunlar kullanmasa da, harekete geirmese de ve hatta harekete geirmekle tehdit etmese de bu lkeye mdahale edilebilmesini ngrmektedir. Nitekim ABD, BM kitle imha silah denetilerinin hibir bulguya rastlamamasna ramen ve mdahale iin ayrca bir karara gerek duymadan, 1441 sayl BM Gvenlik Konseyi kararnn yeterli olaca iddiasyla 20 Mart 2003 tarihinde Iraka askeri harekta balamtr. Bu uygulama ve anlay, klasik uluslararas hukukun bir bakma sonu anlamna gelmi ve kuralszln tm dnyaya yaylmas tehdidi ba gstermitir. Konuya ilikin Trkiyedeki gelime ise 01 Mart 2003 tarihinde TBMMde, Amerikan Silahl Kuvvetlerinin Trkiye zerinden Iraka girmesine ilikin tezkerenin kabul edilmemesi olmutur. Tezkere srecinde lke genelinde milli duygular ve tepkiler n plana kmtr. Gerek PKK ile mcadelede gerekse Kuzey Irakta bir Krt devleti kurma abalarna kar stratejik kazanm salama ihtimali olan bu talep reddedilmitir. Tezkerenin reddedilmesinden sonra ABD, Trkiye'ye kar bilinli bir bask politikas izlemeye balamtr. Bu kapsamda; zellikle Trkiye ve Trk Silahl Kuvvetlerinin blgede imajn zedeleyerek Trkmenleri Irak ynetiminden ve siyasetinden uzakta tutmak, te taraftan Krt gruplara, liderlerinden birisini devlet bakan yapmaya varacak kadar destek vermek, ayrca Trkiyenin blgesel politikalarn baml hale getirmek maksatlaryla Sleymaniye'deki Trk zel Kuvvet Karargh'na Amerikan ordusu tarafndan bir baskn gerekletirilmitir. 2005 ylnda terr rgtnn szde atekesi sonlandrarak silahl eylemlerine tekrar balamasnda, dolayl da olsa ABDnin Trkiyeye kar ynelttii olumsuz politikann etkisi bulunmaktadr. ABD, gerek szde kalan baz ortaklklar kurmak suretiyle gerekse Irak ynetimini ynlendirmek suretiyle Trkiyenin snr tesi operasyonuna mani olmu ve olmaya devam etmektedir. ABDnin bu tavr ayrca bir Trkmen ehri olan Kerkk ehri zerindeki Pemerge politikalarnn da hayata

185

geirilmesine imkn tanm ve ehre yneltilen glerle ehirdeki Krt nfusu arttrlmtr. Bu gelimenin ardndan da son olarak, Irak ynetimi tarafndan ehirde yaayan Araplara kendi topraklarna dnmeleri karlnda tazminat denmesi ve toprak verilmesi ynnde karar alnmtr. Ortaya kan bu durumun temelinde ise Irak ynetiminde Krtlere salanan mevki ve tannan ayrcalklar ile bu gruplarn ABDye duyduu gven bulunmaktadr. ABDnin Trkiyeye ynelik bu politikas sadece tezkerenin

onaylanmamasndan kaynaklanmamaktadr. Bu tepkinin yan sra iki farkl neden daha bulunmaktadr. Bunlar; ran zerinde yaplan planlarn gerei olarak, lkeye mdahale edilmesine imkn tanyabilecek ekilde gerekli zeminin hazrlanmasnda ranl Krt gruplarndan faydalanma imkn ve zellikle askeri tesislerin tespiti asndan hali hazrda randa kamplar bulunan PKK terr rgtnn kullanlmasdr. Yeni uluslararas sistemin PKK terr rgtnde meydana getirdii deiimi deerlendirirken deinilmesi gerek konularn sonuncusu ise Abdullah calann yakalanmasyla rgtte yaanan asl dnm ve uyum salama srecidir. Abdullah calan yakalanna kadar olan dnemde, rgtn kuruluunun kamuoyuna ilan edilmesi de dhil edilmek zere, daimi olarak iddet youn bir uygulama yrtmtr. rgtteki ciddi deiim ise yakalan ve yarg srecinin ardndan gereklemitir. Bu temelde deiimin detaylarndan bahsedebilmek iin rgtle ilgili genel yarglara ve kabul noktalarna, ksaca deinmek gerekmektedir. lk olarak, PKK terr rgt Marksist-Leninist bir rgt olarak kabul edilmi, fakat bu ideolojinin sadece ekilsel boyutunu kullanm ya da taklit etmitir. Bu sebeple adalarna benzer bir yap ve karakteristie sahip olaca konusunda genel bir yanlg yaanmtr. te taraftan terr rgt 80li yllarda ve 90larn banda, gemite Hnak ve Tanak rgtlerinin kulland silahl propaganday ve eylem tarzn benimsemitir. Bu yaklam tarznn temelinde ise rgtn ideolojisinden ok kendisine eitim veren odaklarn etkisi bulunmaktadr. Abdullah calann yakalannn ardndan balayan yeni srete ise rgt her konuda demokrasi ve paralelindeki kavramlar kullanmaya balam ve balangtaki ideolojiyi yanstacak bilgi ve belgeleri bu dorultuda yenilemitir.

186

kinci olarak rgtn her dnemde snrlar belirlenmi szde Byk Krdistan kurmak peinde olduu dnlmektedir. Oysa bu ama sadece belirli bir dnem iin geerlidir. Grnmeyen tarafta ise Krt ideologlar olarak nitelendirilebilecek ahslar bandan itibaren Trkiyenin tamamn hedeflemi ve bu dorultuda eitli yntemleri ngrerek ynlendirmelerde bulunmulardr. Fakat bu dnceler Abdullah calann sylemlerinde ve uygulamalarnda, yakalanna kadar olan srede, ncelik bulamamtr. Gnmze gelindiindeyse bu hedef iin doal sosyolojik deiimler (zellikle g ve nfus artndaki fark) nedeniyle oluan zemin istismar edilmeye allmaktadr. Son dnem rgtn sylemlerinden ve uygulamalarndan da bu gizli amacn belirtilerini grmek mmkndr. zellikle Abdullah calann yakalan srecinden sonra ortaya att demokratik konfederalizm dncesi ve gelitirilmi hali bu grn en byk kant olarak gsterilebilir. Nihai olarak rgtn, gemite olduu zere, silahl eylem zerine odakl bir devamllnn olaca ve bu eylemleri gerekletirmek iin elde bulundurulan unsurlarn yok edilmesi halinde Trkiyede bu adan yaanan sorunlarn sona erecei ynndeki genel kandr. Bu dnce hem uluslararas politik nedenlerle uygulanabilirlii olmayan hem de rgtn silahl unsurlar elde bulundurmas ile ilgili deien stratejisi nedeniyle geerliliini yitirmitir. Gnmzde varln snr dnda muhafaza eden ve d glerden dolayl da olsa destek alan rgtn silahl unsurlarn yok etmek, askeri adan mmkn ve kolay olmakla beraber politik adan ksa vadede mmkn gzkmemektedir. te taraftan PKK silahl unsurlarn artk, siyasi bir bask arac olarak elde bulundurmak ve snrlandrlm eylemleriyle szde Krt sorununu gndemde tutabilmek maksadyla kullanmaktadr. yle ki artk halka ynelik gzle grlr hi bir eylem yaplmamakta, gvenlik glerine ynelik olarak da, baz olaylar vurgulayarak (szde atekes, rgt elebann zehirlenmesi, ldrlen szde terristlerin intikam vb. ) belirli snrlar erevesinde eylem yaplmaktadr. rgtle ilgili bu genel yarglar ve kabul noktalarn en ksa ve net haliyle deerlendirdikten sonra Abdullah calann yakalannn ardndan meydana gelen

187

asl dnm ifade etmek ve nihayetinde gelecee olacak izdmn deerlendirmek doru olacaktr. Abdullah calann yakalanndan sonra gzlemlenen ilk aamada rgt iinde sorunlar yaanm, silahl mcadeleyi ngren muhafazakr grup ile siyasallamay ngren muhalif grup arasnda blnme olmutur. Bu durum Abdullah calann dava srecinin sona ermesi ve rgt ynetimine araclar vastas ile mdahale etmeye balamas ile uzlamaya ynelmitir. Uzlamann temelinde rgt liderinin tamamen deien tavr bulunmaktadr. Bu tavrn deiimini etkileyen nedenler ise Avrupa nsan Haklar Mahkemesinde devam eden dava srecini ve uluslararas kamuoyunu etkilemek, terrist rgt imajndan syrlarak zgrlk savas kisvesine brnmektir. Terr rgt bu nedenle sratle isim deiikliine gitmi, sz konusu imaj silebilmek amacyla uzun sreli halk savana dayal szde Bamsz Krdistan hedefini terk ettiini iddia ederek bunun yerine Krt Kltrel Kimliinin tannmasn hedefleyen szde siyasal mcadele yntemlerini temel alan bir strateji benimsediini aklamtr. KADEK ismiyle, fakat ayn kadro ve yap ile yoluna devam eden rgt, gerek Trkiyenin, KADEKi PKKnn devam olarak terr rgtleri listesine dhil ettirmeyi byk lde baarmas ile gerekse ABDnin Iraka mdahalesinin ardndan yaanan belirsizlik durumu nedeniyle tekrar isim deiikliine gitmi ve KONRA-GEL adn almtr. rgtte meydana gelen deiikliklerin esas bu srete meydana getirilmitir. Deiim kapsamnda ilk olarak terr rgt tanmlamasndan kurtulabilmek maksadyla, silahl unsurlar bamsz bir oluum haline dntrlm bylelikle tamamen siyasal boyutta mcadele veren ve silahl eylemden uzak bir grnme kavuulmutur. Ayrca yapsal deiime ideolojik adan katkda bulunmak iin Leninist sylemler sona erdirilmi, amalar demokrasi ve temel insan hak ve zgrlkleri altnda toplanmtr. KONRAGEL ad altnda devam eden sre ierisinde ABDnin tutum ve davranlarnn netlemesi ile nce, rgt liderinin yakalannn ardndan ilan edilen szde atekes sona erdirilmi, ardndan PKK isminin artrd toplumsal stres ve baskdan yeniden istifade etmek gibi nedenlerle tekrar PKK adna geri dnlmtr. PKK terr rgtndeki dnmn yansmalar, uygulamalar ve muhtemel gelecei son ylda kendisini nemli lde gstermitir. Bu kapsamda rgt

188

ncelikle Siyaset, Medya ve Eylem balklar altnda gerekli yaplanmay tamamlam ve aktif olarak uygulamaya geirmitir. Konuyla ilgili en hassas nokta ise bu balklar altndaki her unsurun birbirini desteklemesine ramen birbirinden bamszm gibi grnmesi ve hareket etmesidir. 20052006 artk 90l yllarda ylnda meydana gelen olaylarn genel karakteristii ayn maksatla

incelendiinde gemitekilerden farkllk arz ettii aka grlmektedir. Bu nedenle uygulanan eylemlerin ayn boyutta ve yinelenmeyecei aikrdr. rgt, bugn olduu gibi yakn gelecekte de, kltrel ayrtrma ve propaganda konusunda profesyonelce yayn yapan Roj TV araclyla ve zellikle Dou ve Gney Dou Anadolu blgelerindeki baz illerde yerel ynetimlerde hkimiyeti bulunan siyasal bir parti araclyla toplumsal olaylar krklemeye ve hemen her konuyu yine bu vastalarla istismar etmeye devam edecektir. Bir yandan da siyasal bask arac olarak elde bulundurulan unsurlarla snrl eylemler gerekletirmeye devam edilecek, bu yolla gndemde kalnmaya gayret gsterilecektir. lkemiz asndan PKK terr rgtnn en tehlikeli olduu dnemlerden biri, iinde bulunduumuz bu son dnemdir. emdinli olay sonrasnda lke genelinde yaananlar gstermitir ki rgt kurduu bu sistemle birlikte sadece blgesel anlamda bir etkiden ziyade lke genelinde etkili olmaya aba gstermektedir. Bu kapsamda gerek Trkiyenin Avrupa Birlii srecindeki hassasiyeti gerek kamu kurumlar arasnda egdm olmamas gerekse terrle mcadeledeki hukuksal eksiklik azami lde istismar edilmektedir. te taraftan her trl meru ortam kullanlmak suretiyle, sonu her ne olursa olsun, devletin temel unsurlar kar karya getirilmekte, ayrca her hadise mmkn olduunca ve abartlarak uluslararas ortama tanmaktadr. Bu nedenle gerek lke iinde gerekse lke dnda net ve kesin bir milli politika belirlenmeli ve uygulanmaya konulmaldr. Sonu olarak PKK terr rgt bundan sonraki srete, gemitekinden farkl olarak, siyasallama ynndeki gayretlerine hzla devam edecektir. Iraktaki istirarsz durum ve ABDnin tutumundan da faydalanacak olan rgt; her trl propaganda arac vastasyla, ezilen bir halkn zgrlk savalar kisvesinde, eylemlerini srdrecek, zellikle yerel ynetimlere hkim olmaya alaktr.

189

KAYNAKA

ABD Dileri Bakanl Bror, Terrorism Organisations, 2001. ABD Adalet Bakanl Resmi nternet Sitesi, Bombing of the Alfred P. Murrah Federal Building, 19 Mart 2007, (Eriim: 24 Nisan 2007), http://www.ojp.usdoj.gov/ovc/publications/infores/respterrorism/chap1.html. AKSOY, Grdal, Krt Dili ve Sylenceleri zerine ncelemeler, Ankara, 1991. AKSOY, Mustafa, Kltr Sosyolojisi Asndan Nevruz Kavram, Trk Dnyas Aratrmalar Dergisi, Say: 100, 1996. Ana Britannica, Terrizm, stanbul, 1990. ALTU, Ylmaz., Terrn Anatomisi, Altn Kitaplar, stanbul, 1995. Anadolu Trk nterneti, 23 Eyll 2001, (Eriim: 24 Nisan 2007),

http://www.atin.org/detail.asp?cmd=articledetail&articleid=367. ANDREWS, Lisa., Motivations for Terrorism, (Eriim: 27 Nisan 2007),

http://www.mc.maricopa.edu/dept/d46/psy/dev/Fall01/terrorism/motivation.html. Ansiklopedik Siyasi Terimler ve rgtler Szl., Terrizm, Gvenlik ve Yarg Muhabirleri Dernei Yaynlar, Ankara,1993. ARIBOAN, lke., Tarihin Sonundan Barn Sonuna Terrizmi Anlamak ve Anlamlandrmak, Tima Yaynlar, stanbul, 2003. ARQUILLA, John., RONFELDT, David., ZANINI, Michele., Networks, Netwar, and Information-Age Terrorism, Countering the New Terrorism, (Yayna hazrlayan: Ian O. Lesser, vd.), Kaliforniya, RAND, 1999.

190

Atlm Gazetesi, Diyarbakr Shook the Regime, 8 Nisan 2006, (Eriim: 17 ubat 2007), http://www.atilim.org/atilim/modules.php?name=Guncel&file=article&sid=14860 ATRAN, Scott., The Moral Logic and Growth of Suicide Terrorism, The Washington Quarterly, Vol: 29, No: 2, 2006. AVAR, Bozkurt Zakir., Kitle letiim Aralar ve Terr, Kamer Yaynlar, stanbul, 1992. AVAR, Bozkurt Zakir., Medyann Terr Haberlerini Sunumu ve BBC rnei, Tarihten Gnmze ve D Tehditler, (Editrler: Orhan Kl, Mehmet evik), Elaz, 2002. AYDIN, Ahmet., Krtler, PKK ve Abdullah calan, Kiyap Yayn Datm, Ankara, 1992. AYDIN, Delal, Mobilizing the Kurds in Turkey: Newroz as a Myth, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), The Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University, 2005. BAKS, Mahmut., Roma Yry, Aram Yaynlar, stanbul, 2000. BAYIK, Cemil., Parti Tarihi, PKK Yayn, am, 1994. BAYIK, Cemil., Kadrolamak, yapmak ve Sorun zmektir, zgr Halk Dergisi, etin Yaynlar, Yl:15, Say:154, stanbul, 15 Ocak 2005. BAYIK, Cemil., 7. Olaanst Kongremiz Yeni izgiyi Oluturma (Eriim:

Kongresidir, Serxwebn

e-Dergisi, ubat 2000, Yl:19, Say:218,

10.10.2005), http://www.serxwebun.com/2000/02/hab06.html BECKER, Jrg., The Media, Terrorism and a Culture of Peace, Mays 2002, (Eriim: 26 Nisan 2007), http://komtech.org/dokumente/50/50.pdf.

191

BEGE, Suat Ynetimde Kresel Tehdit: Terrizm ve Bombal ntihar Eylemi, Stratejik Aratrmalar Dergisi, Say: 8, Eyll, 2006. BELGE, Murat., Trkler ve Krtler Nereden Nereye?, Birikim Yaynlar, stanbul, 1995. BENDER, Cemid, Korku ve Cesaret Krt Tarihine Sataanlar, Berfin Yaynlar, stanbul, 1996. BENDER, Cemid, Krt Tarihi ve Uygarl, Kaynak Yaynlar, stanbul, 2000. BERGESEN, Albert J., ve LIZARDO, Omar A., Terrorism and Hegemonic Decline, Hegemonic Declines: Present and Past, (Yayna hazrlayanlar: Jonathan Friedman & Christopher Chase-Dunn), Political Economy of World-Systems Annuals, Vol: XXVI-b, Boulder, Paradigm Publishers, 2005. BEYAZDA, mit.(2005), Deiim mi? Fiyasko mu?, (Eriim: 13.01.2005), http://www.pwdnerin.com/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=103 BLA, Fikret., Satran Tahtasndaki Yeni Hamleler Hangi PKK?, Ankara, 2004. Bireysel Geliim, Harp Akademileri Komutanl Yayn. BJRRNEHED, Emma., Narco-Terrorism: The Merger Of the War on Drugs and the War on Terror, Global Crime, Vol.6, No.3-4, August 2004. BRUINESSEN, Martin van, Krtlk Trklk Alevilik Etnik ve Dinsel Kimlik Mcadeleleri, (ev: Hakan Yurdakul), letiim Yaynlar, stanbul, 2000. BRUINESSEN, Martin van, Kurdistan in the 16th and 17th centuries, as reflected in Evliya elebis Seyahatname, The Journal of Kurdish Studies, Say: 3, 2000.

192

BRUINESSEN, Martin van, Onyedinci yzylda Krtler ve dilleri: Krt leheleri zerine Evliya elebinin notlar, Studia Kurdica, Yl:2, No: 1-3, 1985. CASTEEL, Steven W.., Narco-Terrorism: International Drug Trafficking and Terrorism - A Dangerous Mix, 20 Mays 2003, U.S. Department of Justice U.S.Drug Enforcement Administration, (Eriim: 26 Nisan 2007), http://www.usdoj.gov/dea/pubs/cngrtest/ct052003.html. CETRON Marvin J. ve DAVES, Owen., The Future Face of Terrorism, 24 Haziran 1994, (Eriim: 27 Nisan 2007), http://www.wfs.org/cetron94.htm. CHOMSKY, Noam ve dierleri., Sava Hakkndaki Balca Yalanlar, Kreselleme ve Terr, (Derleyen: Mehmet Ali Civelek), topya Yaynevi, Ankara, 2001. CHOMSKY, Noam ve dierleri., Silinen Yzler Karsnda Terr, Ayra Yaynevi, Ankara, 2002. AY, Abdulhaluk M., Her Ynyle Krt Dosyas, Turan Kltr Vakf, Ankara, 1996. AY, Abdulhaluk M., Trk Ergenekon Bayram Nevruz, Trk Kltrn Aratrma Enstits Yaynlar, Ankara, 1988. EME, Ahmet., Kansz Mcadelenin Kanl Yz, Psikolojik Harekat ve PKK, IQ Kltr Sanat Yaynclk, stanbul, 2005. ETNER, Selahattin., Sorunlaryla Dou ve Gneydou Anadolu Gerei, Trk ilahl Kuvvetleri Mehmetik Vakf Yaynlar, Ankara, ubat 2004. DEMRCOLU, Faruk., PKK Karsnda nlemler, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), Harp Akademileri Komutanl, stanbul, 2000. DEMREL, Emin., Terr, IQ Yaynclk, stanbul, 2002.

193

DEMREL, Emin., Gemiten Gnmze PKK ve Ayaklanmalar, IQ Kltr Sanat Yaynclk, stanbul, 2005. DENNNG, Dorothy E., Cyberterrorism, 2000, (Eriim: 15 Nisan 2007), http://www.cs.georgetown.edu/~denning/infosec/cyberterror.html. DLMA, Sabri., Terrizm Sorunu ve Trkiye, Emn.Gnl.Md.l Yaynlar, Ankara, 1997. 9-11 National Commission on Terrorist Attacks upon the United States, Final Report of the National Commission on Terrorist Attacks Upon the United States, 22 Temmuz 2004, (Eriim: 24 Nisan 2007), www.gpoaccess.gov/911/pdf/execsummary.pdf. DNMEZLER, Sulhi., Tedhiilik zerine, Devir, Say: 6, 11.12.1972. DNMEZLER, Sulhi., Her Ynyle Tedhi, Son Havadis, 10.11.1977. DNMEZLER, Sulhi., Milletleraras Tedhiilik, ..H.F.M., stanbul, 1980. DZGREN, Koray., Krt kmaz, Verso Yaynlar, Ankara, 1994. Emniyet Genel Mdrl, PKK, EGM sth.D.Bk.l Yaynlar, Cilt: 1, Encyclopaedia Britannica, Aum Shinrikyo, (Eriim: 24 Nisan 2007), http://www.britannica.com/eb/article-9125801/AUM-Shinrikyo. ENDERS, Walter ve SANDLER, Todd., Transnational Terrorism 1968-2000: Thresholds, Persistence, and Forecasts, Southern Economic Journal, Vol: 71, No: 3, 2005. Erciyes niversitesi, PKK Gerei, Erciyes niversitesi Yaynlar, No:13, Kayseri, 1991. ERDOAN, Davut., Terrle Mcadelede Halkla likiler ve Propagandann Yeri ve nemi, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), TODAE, Ankara, 1998.

194

ERGL, Dou., Trkiyede Terr ve iddet, Turhan Kitabevi, Ankara, 1980. ERGL, Dou., Terrizmin Mant ve Hedefi, Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi, Say: 1-2, Ankara, 1991. ERSEVER, Ahmet Cem., Krtler PKK ve calan, Ankara, 1993. FERRACUT, Franco., Theories of Terrorism, International Terrorism and the Drug Connection, Symposium on International Terrorism, Ankara niversitesi Yayn, Ankara, 1984. FRDEVS, ehname, Avesta Basn Yayn, stanbul, 2005. GKALP, Ziya, Krt Airetleri Hakknda Sosyolojik Tetkikler, (Hazrlayan: evket Beysanolu), Sosyal Yaynlar, 1992. GKTA, Hdr, Krtler syan-Tenkil, Alan Yaynclk, stanbul, 1991. GL, Baki., Krt Konfederalizmi, Gen Bak Dergisi, etin Yaynlar, Yl:4, Say:48, stanbul, Mart 2005. GN, . Rengin., Uluslararas Terrizm: Dnya Savann Yeni Boyutu, Dokuz Eyll niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, Cilt: 2, Say: 4, 2000. GRSES, Emin., Ayrlk Terrn Anatomisi IRA-ETA-PKK, Balam Yaynlar, stanbul, 2003. GVENR, Osman., Trkiyede Terr ve Gvenlik Kuvvetlerinin Durumu, Abdi peki Semineri, Trkiyede Terr, 30 Ocak - 1 ubat 1980, Gazeteciler Cemiyeti Yaynlar, Ankara, 1980. HAUPTMANN, Harald, Yukar Mezopotamyada Erken Neolitik Dnem, http://arkeoloji.cukurova.edu.tr/Etkinlikler/H_Hauptmann/H_Hauptmann.asp

195

HAZIR, Hayati., Siyasal iddet ve Terrizm, Nobel Yayn Datm, Ankara, 2001. HOFFMAN, Bruce., Countering the New Terrorism, ABD Hava Kuvvetleri, Washington, RAND, 1999. HOFFMAN, Bruce Terrorism Trends and Prospects, Countering the New Terrorism, (Yayna hazrlayan: Ian O. Lesser, vd.), Kaliforniya, RAND, 1999. HUTCHINSON, Asa., Narco-Terror: The International Connection

Between Drugs And Terror, 04 Nisan 2002, http://www.usdoj.gov/dea/speeches/s040202.html.

(Eriim: 25 Nisan 2007), U.S.

Department of Justice U.S.Drug Enforcement Administration,

HUTCHINSON, Asa., DEA Congressional Testimony, 13 Mart 2002, (Eriim: 26 Nisan 2007), U.S. Department of Justice Drug Enforcement Administration, http://www.usdoj.gov/dea/pubs/cngrtest/ct031302p.html. Hrriyet Gazetesi, 20 Kasm 2003, (Eriim: 24 Nisan 2007), http://dosyalar.hurriyet.com.tr/istanbulda_teror/default.htm. Hrriyet Gazetesi, Kana doymuyorlar: 13 l, 14 Mart 1999. LHAN, Suat., Terr Neden Trkiye, Nu-Do Yaynevi, Ankara, 2001. MSET, smet G., PKK Ayrlk iddetin 20. Yl, stanbul, 1993. International Encyclopedia of Social Sciences., Terrorism, The Mc Millan Company, New York, 1934. IZADY, Mehrdad R., Krtler Bir El Kitab, (eviren: Cemal Atilla), Doz Yaynlar, stanbul, 2004.

196

JENKNS, Brian M., International Terrorism, The Other World War, Rand Corporation, California, 1985. JENKINS, Brian M., The New Age of Terrorism, The McGraw-Hill Homeland Security Handbook, The McGraw Hill Companies, 2006. JOHNSON, Larry., Target America:Traffickers, Terrorists & Your Kids, a National Symposium on Narco-Terrorism, 4 Aralk 2001, (Eriim: 26 Nisan 2007), U.S. Department of Justice Drug Enforcement Administration, http://www.usdoj.gov/dea/ongoing/symposium_transcript.doc. KAHRAMAN, Ahmet, Krt syanlar Tedip ve Tenkil, Evrensel Basm Yayn, stanbul, 2004. KALKAN, Duran., PKK Krt Halknn Ulusal Direni Kimliidir, Serxwebn e-Dergisi, Kasm 2003, Yl: 22, Say:263, (Eriim: 12.10.2005), http://www.serxwebun.com/2003/11/hab08.html KALKAN, Duran.(2005), Silahl Mcadele Tarihimiz ve Komuta Sorunlarmz, Mahsum Korkmaz Akademisi Ders Notlar, HPG Basn rtibat Merkezi, (Eriim: 14.12.2005), http://www.hpg-online.com KALKAN, Duran.(2005), Mahsum KORKMAZ; ARGKden HPGye Gerilla Ordulamasnn Komutan, (Eriim: 14.12.2005), http://www.pkk.org KALAY, Kenan., Terre Kar Uluslararas birlii, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), Harp Akademileri Komutanl, stanbul, 2000. KARAL, Enver Ziya, Osmanl Tarihi, VI. Cilt, TTK Yayn, Ankara, 1983. KARAYILAN, Murat., Birlik Krt Halknn En Temel htiyacdr, Serxwebn e-Dergisi, (Eriim: 13.01.2006), http://www.serxwebun.org/index.php?content=readnews&readnewsmasterid=11 KARAYILAN, Murat., PKK Bir Geriye Dn Deil, Mezopotamya Haber Ajans, 13 Nisan 2005.

197

KARAYILAN, Murat., Newroza Kadar Bekleyeceiz, zgr Politika, 16 ubat 2005, (Eriim: 17 ubat 2007), http://www.savaskarsitlari.org/arsiv.asp?ArsivTipID=1&ArsivAnaID=24597&ArsivSayf aNo=1 KARASU, Mustafa.(2005), Demokratik Konfederalizm, Toplumun

Demokratik Duyarllnn ve Kltrnn Gelitii, Demokratik rgtlenmesinin Saland, Tm Toplumsal Sorunlarn Demokratik Temelde zld Bir Sistemdir, (Eriim: 27.12.2005), http://www.pkk.org/tr/Degerlendirmeler/demokratiktoplum.html KAGARLI, Aktok, Dou ve Gneydou Anadolu Uygarlna Giri, Trk Kltrn Aratrma Enstits, Ankara, 1984. KAYA, Mehmet, Bilge Tonyukuk mu Demirci Gave mi?, Mani-izm Yaynlar, stanbul, 2002. KAYTAN, Ali Haydar.(2006), nder calann Douu Bu Halkn

Douudur, (Eriim: 11.10.2005), http://www.pkk.org/tr/reportaj/03.04.06_Fuat%20Ark_Reportaj.html

KELE, H., YKSEL, N.M., & ALK, T., Ankara Devlet Gvenlik Mahkemesi Cumhuriyet Basavclnn 26/04/1999 gn ve 1998/98 Esas Nolu ddianamesi, Ankara, 26.04.1999. KELE, Ruen., & nsal, Artun., Kent ve Siyasal iddet, SBF Yayn, Ankara, 1982.

198

KESC, A. Kayyum., CANKARA, Yavuz. & EME, Ahmet., Kitle letiim Aralarnn Terr Olaylarn Aktarmasndaki Yanllklar ve PKK rnei, (Eriim: 6 Kasm 2006), http://www.emniyet.gov.tr/StratejiGelistirmeDB/dergi/40/makaleler/Yrd_Doc_Dr_A_K ayyum_KESICI_Yavuz_CANKARA_Ahmet_CESME.htm

KESKN, Adnan.(1999), calan'n 2 Austos ars zerine, (Eriim: 13.02.2006), http://www.tuday.de/turkce/basin/ocalan_cagrisi.htm KORKMAZ, Grol., Terrizm ve Kitle letiim Aralar likisi,

(Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi), Gazi niversitesi, Ankara, 1997. KORKMAZ, Grol., Terr ve Medya likisi, TEMH Yaynlar, Ankara, 1999. KN, Hasan., srail Sann Terr nlemedeki Grleri, Avrasya Dosyas, Uluslararas likiler ve Stratejik Aratrmalar Dergisi, Say:3, Ankara, 1996. Kurdishinfo. (2004), Krt Sorununda Bir Dneme: 1 Haziran Karar, (Eriim: 19.01.2006), http://www.kurdishinfo.com/modules.php?name=News&file=article&sid=7689 Krdistan Halk Kongresi Demokratik Kurulu Belgeleri, etin Yaynlar, stanbul, 2003. LANER, Sedat.(2005), Ayrlk Televizyon Yayncl ve Uluslararas Balantlar, Med-TV rnek Olay, The Journal of Turkish Weekly, (Eriim: 11.11.2005), http://www.turkishweekly.net/turkce/makale.php?id=84# Le Monde, Vague darrestation dans les milieux kurdes en rgionne parisienne, 5 ubat 2007, (Eriim: 12 ubat 2007), http://www.lemonde.fr/cgibin/ACHATS/acheter.cgi?offre=ARCHIVES&type_item=ART_ARCH_30J&objet_id= 976148

199

LOCKYER, Adam., The Relationship Between the Media and Terrorism, 18 Austos 2003, (Eriim: 26 Nisan 2007), http://rspas.anu.edu.au/papers/sdsc/viewpoint/paper_030818.pdf. MENTEAVL, A. M., Dnden Bugne Krtler, (eviren: Aye

Hachasanolu), Evrensel Basm Yayn, stanbul, 2004. Meydan Larousse Szlk ve Ansiklopedisi., Terrizm, Meydan Yaynlar, stanbul, 1973. MCCARTHY, Deborah., Narco-Terrorism: International Drug Trafficking and Terrorism - A Dangerous Mix, 20 Mays 2003, U.S. Department of Justice U.S.Drug Enforcement Administration, (Eriim: 25 Nisan 2007), http://www.state.gov/p/inl/rls/rm/21129.htm. MCDOWELL, David., Modern Krt Tarihi, (ev: Neenur Domani), Doruk Yaymclk, Ankara, 2004. MEM, Ekrem, Eskia Trkiye Tarihi, izgi Kitabevi Yaynlar, Konya, 2003. Milli Gvenlik Akademisi alma Grubu., Terr ve Terrizm, Harp Akademileri Basmevi, stanbul, 2002. Milli Gvenlik Kurulu Genel Sekreterlii., Kendi fadesiyle PKK Kimdir, Ne Yapmak stiyor, MGK Yaynlar, No: 3, Ankara, 1994. Milliyet Gazetesi., Vahiler, 14 Mart 1999. MOSS, Robert., Latin Amerikadaki ehir Gerillalar, (evirmeni

bilinmiyor), T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Bakanl, Ankara, 1975. MLLER, Leo A., Gladio Souk Savan Miras, (eviren: E.Karaca), Pencere Yaynlar, 1993.

200

Narco-terrorism, (Eriim: 26 Nisan 2007), http://www.gypsylounge.com/x/sam/history_lesson/col2.htm. NURHAK, Dilan.(2006), Kadn Kurtulu deolojisi PKK deolojisinin Temelini Oluturur, (Eriim: 23.02.2006), http://www.pkk.org/tr/reportaj/03.04.06_Dilan%20Ark_Reportaj.html O'CONNOR, Tom., Religious Terrorism, 7 Mart 2006, (Eriim: 27 Nisan 2007), http://faculty.ncwc.edu/TOConnor/429/429lect13.htm. 11 Eyll Haberleri Sitesi, (Eriim: 24 Nisan 2007), http://www.september11news.com/AttackImages.htm. CALAN, Abdullah., Parti nderliinin zmlemeleri, Cilt: 3, am, 1987. CALAN, Abdullah., Krdistan Devriminin Yolu (Manifesto), Weann Serxwebn: 24, Kln, Nisan1992. CALAN, Abdullah., Halk Savanda Militan Kiilik, Weann Serxwebn: 64, Kln, ubat 1994. CALAN, Abdullah., Ordu ve Sava Gerekliine Doru Yaklamayan Anlaylar Yerle Bir Edelim, Weann Serxwebn, Kln, Haziran 1994. CALAN, Abdullah., Politik Rapor, Weann Serxwebn: 73, Kln, Haziran 1995. CALAN, Abdullah., Gerein Dili ve Eylemi, Aram Yaynclk, am,1995. CALAN, Abdullah., zgrlk Kazanacak, Krt Sorununda Demokrasi ve Bar Manifestosu, Mem Yaynlar, stanbul, 1999a. CALAN, Abdullah., Yeni Dnemin Grevi zerine Yetkince Dnelim, am, 1999b.

201

CALAN, Abdullah., Krt Sorununda Demokratik zm Bildirgesi (Savunma), etin Yaynlar, stanbul, 1999 c. CALAN, Abdullah., Smer Rahip Devletlerinden Demokratik Uygarla, AHM Savunmalar, 1. Cilt, Mezopotamya Yaynlar, Kln, Kasm 2001. CALAN, Abdullah., Smer Rahip Devletlerinden Demokratik Uygarla; AHM Savunmalar, 2. Cilt, Mezopotamya Yaynlar. Kln, Aralk 2001. CALAN, Abdullah., Bara Doru 1, Roma Konumalar, Aram Yaynlar, stanbul, 2000. CALAN, Abdullah., zgr nsan Savunmas, , stanbul, 2003. CALAN, Abdullah., Bir Halk Savunmak, etin Yaynlar, stanbul, 2004. CALAN, Abdullah.(2003), PKKnn Tarihi, Ayn Zamanda Krt Toplumsal Yapsnda Byk Deiim ve Dnmlerin de Tarihidir, (Eriim: 13.09.2005), http://www.pkk.org/Komunar/SAYI-5/reberapo.htm CALAN, Abdullah.(2003), Meru Savunma Glerine, (Eriim:

19.09.2005), http://www.abdullah-ocalan.com/index2.htm CALAN, Abdullah.(2003), Gerek Gerilla Agittir, (Eriim: 04.10.2005), http://www.pkk.org/tr/Degerlendirmeler/on_agitark.html CALAN, Abdullah.(1999), PKK Demokratik zmn Anahtardr,

Serxwebn e-Dergisi, Yl:18, Say:213, Kln, Eyll 1999, (Eriim: 14.10.2005), http://www.serxwebun.com/1999/09/h01.html CALAN, Abdullah.(2003), Deerli Krdistan Halk, (Eriim: 20.10.2005), http://www.abdullahocalan.com/index1.htm

202

CALAN, Abdullah.(2003), Uzlama ve zm Deklarasyonu, (Eriim: 13.11.2005), http://www.abdullah-ocalan.com/index1.htm CALAN, Abdullah., Sosyal Devrim ve Yeni Yaam, etin Yaynlar, stanbul, 2005. CALAN, Osman., Gecenin Karanlnda Yaayanlar nderliin Gneiyle Aydnlatalm, Serxwebn e-Dergisi, ubat 2000, Yl:19, Say:218, (Eriim: 14.10.2005), http://www.serxwebun.com/2000/02/hab07.html CALAN, Abdullah., The Declaration of Democratic Confederalism, 2 Nisan 2005, (Eriim: 17 ubat 2007), http://www.kurdmedia.com/articles.asp?id=10174 NDER, Ali Tayyar, Trkiyenin Etnik Yaps, Pozitif Yaynlar, stanbul, 2005. RGN, Faruk., Kresel Terr, Okumu Adam Yaynlar, stanbul, 2001. ZDKER, Cengiz., Trkiyede Medya ve Terr, Trkiyede Terrizm Dn, Bugn, Geliimi ve Alnmas Gerekli Tedbirler, Atatrk Kltr Dil ve Tarih Yksek Kurumu Trk Tarih Kurumu Yaynlar, Dizi: 16, Say: 95, Ankara, 2003. ZCAN, Nihat Ali., PKK Tarihi, deolojisi ve Yntemi, ASAM Yaynlar, Ankara, 1999. ZCAN, Nihat Ali., PKK Terr rgt ile Mcadele, Kresel Terr ve Trkiye Sempozyumu, T.C.Genelkurmay Bakanl, Askeri Tarih ve Stratejik Ett (ATASE) Bakanl Yaynlar, Yl:1, Say:6 Ankara, 29 Mays 2002. ZCAN, Nihat Ali., PKKdan KADEKe: Deiim mi Takyye mi?, ASAM Stratejik Analiz Dergisi, Say:25, Ankara, Haziran 2002. ZDA, mit., Terr Nedir?, Diyanet Dergisi, 1999.

203

ZDA, mit., Trkiye, Kuzey Irak ve PKK; Bir Gayrinizami Savan Anatomisi, Asam Yaynlar, Ankara, 1999. ZDA, mit., Trkiyede Dk Younluklu atma ve PKK, Ok Yaynlar, Ankara, 2005. RGN, Faruk., Kresel Terr, Okumu Adam Yaynlar, stanbul, 2001. ZDA, mit., Terr Nedir?, Diyanet Dergisi, 1999. ZDEMR, Sadi., Medya Emperyalizmi ve Kreselleme, Tima Yaynlar, stanbul, 1998. zgr Politika Gazetesi., PKK VI. Zafer Kogresi'ni Yapt, 5 Mart 1999 (Eriim: 21.10.2005), http://www.ozgurpolitika.org/1999/03/05/index.html zgr Politika Gazetesi, Medya TV 4 Yanda, 30 Temmuz 2003, (Eriim: 25 Kasm 2006) http://www.ozgurpolitika.org/2003/07/30/hab53.html ZTRK, Osman Metin., Avrupa ve Orta-Dou lkelerinin Terr Karsndaki Konumlar, Terorizm ncelemeleri, Teori, rgtler, Olaylar, (Derleyen: mit zda, Osman Metin ztrk), Avrasya Stratejik Aratrmalar Merkezi Yaynlar, Ankara, 2000. PAPE, Robert A., The Strategic Logic of Suicide Terrorism, American Political Science Review, Vol: 97, No: 3, Austos 2003. PAYNE, Carroll., Terrorist Motivation, Kasm 2000, (Eriim: 27 Nisan 2007), http://www.globalterrorism101.com/articleTerroristMotivation.html.

204

PERL,

Raphael

F..,

Terrorism,

The

Media,

and

the

Government:Perspectives, Trends, and Options for Policymakers, 22 Ekim 1997, (Eriim: 26 Nisan 2007), http://www.fas.org/irp/crs/crs-terror.htm. PERRY, Albert., Terrorism From Robespierre to Arafat, The Vanguard Press, New York, 1976. PKK-1., Sava ve Ordu Klavuzu, Weann Serxwebn, Kln, Mart 1996. PKK-2.(2005), Yeni PKKnin Kuruluu lan Edildi, (Eriim: 13.01.2005), http://news.pkk.org/breve.php3?id_breve= PKK-3.(2005), 18.01.2006), http://tecakonline.com/kitaplar/Komakomalenkurdistan/Komakomalenkurdistan PKK-4., PKK II. Ulusal Konferans Kararlar, Serxwebn Dergisi, Say:115, Kln, Temmuz 1990. PKK-5., PKK IV. Ulusal Kongre Kararlar, Serxwebn Dergisi, Koma Komalen Krdistan Szlemeleri, (Eriim:

Say:110,111,112,113, Kln, ubat, Mart, Nisan, Mays 1990. PKK-6., Trkiye Halkyla Eit ve Kardee Yaamaktan Yanayz, Seme Rportajlar 1, (Abdullah calan M. Ali Birand Rportaj), Cilt:1, Weann Serxwebn: 69, Kln, Aralk 1994. PKK-7., PKK Program ve Tz, Serxwebn Dergisi, Say:71, Kln, Nisan 1995. PKK-8., Dirili Tamamland Sra Kurtuluta, Seme Rportajlar 2, (Erturul Krk ve Ragp Duran'n Kapatlan zgr Gndem Gazetesi Adna Abdullah calan'la Yaptklar Rportaj), Cilt:2, Weann Serxwebn:76, Kln, Aralk 1995. PKK-9., PKK IV. Ulusal Konferansndan Deerlendirmeler ve Kararlar, Serxwebn Dergisi, Say:174, Kln, Haziran 1996.

205

PKK-10., PKK V. Ulusal Konferans Kararlar, Serxwebn Dergisi, Say:196, Kln, Nisan 1998. PKK-11., PKK V. Ulusal Konferans Kararlar, Serxwebn Dergisi, Say:197, 198, Kln, Mays-Haziran 1998. PKK-12.(2003), zgr Krt Kimlii Yeni Ortadou Kimliidir; KONGRA-GEL Kurulu Kongresi Sonu Bildirgesi, Serxwebn e-Dergisi, Kasm 2003, Yl:22, Say:263, (Eriim: 19.09.2005), http://www.serxwebun.com/2003/11/hab09.html PKK-13.(2003), KADEK'in Feshine likin Karar Tasars, Serxwebn eDergisi, Kasm 2003, Yl:22, Say:263, (Eriim: 19.09.2005), http://www.serxwebun.com/2003/11/hab10.html PKK-14.(2003), Demokratik Haklar Bildirgesi, Serxwebn e-Dergisi, Kasm 2003, Yl:22, Say:263, (Eriim: 23.09.2005), http://www.serxwebun.com/2003/11/hab05.html PKK-15.(2002), Dnm Srecinde Yrtlen Pratik Faaliyetler ve Yeniden Yaplanmann Raporu'ndan, Tamamlanmas; VIII.Kongre'ye sunulan Politik-Pratik alma (Eriim: Serxwebn e-Dergisi, Mays 2002, Yl:21, Say:245,

07.10.2005), http://www.serxwebun.com/2002/05/hab02.html PKK-16.(2000), 7. Kongre Inda Halk rgtlenmesi Yeniden

Yaplandrlacak, ERNK'den Krt Demokratik Halk Birlii'ne, Serxwebn e-Dergisi, ubat 2000, Yl:19, Say:218, (Eriim: 10.10.2005), http://www.serxwebun.com/2000/02/hab08.html PKK-17.(2001), nmzdeki Dnem ve Grevlerimiz; Trkiye'nin Yaamak Zorunda Olduu Deiim Sreci, Serxwebn e-Dergisi, Eyll 2001, Yl:20, Say:237, (Eriim: 10.10.2005), http://www.serxwebun.com/2001/09/hab12.html

206

PKK-18.(2003), Bar in Demokratik zm, Halkmza ve Kamuoyuna, Serxwebn e-Dergisi, Austos 2003, Yl: 22, Say: 260, (Eriim: 10.10.2005), http://www.serxwebun.com/2003/08/hab01.html PKK-19.(2003), zm in Serhildanda Aama Yapmann Zamandr, Serxwebn e-Dergisi, Austos 2003, Yl:22, Say:260, (Eriim: 10.10.2005), http://www.serxwebun.com/2003/08/hab03.html PKK-20.(2002), KADEK Program, Serxwebn e-Dergisi, Mays 2002, Yl:21, Say:245, (Eriim: 11.10.2005), http://www.serxwebun.com/2002/05/hab09.html PKK-21.(2002), Demokratik Trkiye zgr Krdistan, Serxwebn eDergisi, Mays 2002, Yl:21, Say:245, (Eriim: 11.10.2005), http://www.serxwebun.com/2002/05/hab09.html PKK-22.(2000), PKK Olaanst 7.Kongresi'nin Sonu Bildirgesi,

Serxwebn e-Dergisi, ubat 2000, Yl:19, Say:218, (Eriim: 14.10.2005). http://www.serxwebun.com/2000/02/hab05.html PKK-23.(2003), KADEK Ynetim Kurulu, Bar ve Demokratik zm in Yol Haritas, Serxwebn e-Dergisi, Austos 2003, Yl:22, Say:260, (Eriim: 18.10.2005), http://www.serxwebun.com/2003/08/hab05.html PKK-24.(2004), Olaanst KONGRA-GEL Genel Kurul izgisini Doru Kavrayalm Atlmc Bir Ruhla Pratie Geirelim, Serxwebn e-Dergisi, Haziran 2004, Yl:23, Say:270, (Eriim: 11.11.2005), http://www.serxwebun.com/2004/06/hab02.html PKK-25.(2003), Kongra-Gel Il. Olaanst Genel Kurul Toplants Sonu Bildirgesi, Serxwebn e-Dergisi, Say:288, (Eriim: 11.11.2005), http://www.serxwebun.org/index.php?content=readnews&readnewsmasterid=75 PKK-26.(2004), Kongra-Gel Il. Olaanst Genel Kurul Toplants Sonu Bildirgesi, Serxwebn e-Dergisi, Haziran 2004, Yl:23, Say:270, (Eriim: 11.11.2005), http://www.serxwebun.com/2004/06/hab11.html

207

PKK-27.(2004), Bilim Sanat Komitesi, Serxwebn e-Dergisi, Haziran 2004, Yl:23, Say:270, (Eriim: 11.11.2005), http://www.serxwebun.com/2004/06/hab10.html PKK-28.(2001), PKK Vl. Ulusal Konferans Kararlar, Serxwebn e-Dergisi, Eyll 2001, Yl:20, Say:237, (Eriim: 17.11.2005), http://www.serxwebun.com/2001/09/hab06.html PKK-29.(2002), nderlik Gerei ve Demokratik Uygarlk izgisi zerine; KADEK I.Kongre Kararlarndan, Serxwebn e-Dergisi, Mays 2002, Yl:21, Say:245, (Eriim: 17.11.2005), http://www.serxwebun.com/2002/05/hab12.html PKK-30.(2004), KONGRA-GEL Tz, Serxwebn e-Dergisi, Haziran 2004, Yl:23, Say:270, (Eriim: 21.11.2005), http://www.serxwebun.com/2004/06/hab03.html PKK-31.(2003), PJA'nn rgtsel Yeniden Yaplanma Karar Tasars, Serxwebn e-Dergisi, Kasm 2003, Yl:22, Say:263, (Eriim: 21.11.2005), http://www.serxwebun.com/2003/11/hab06.html PKK-32.(2003), Meru Savunma Komitesine likin Proje, Serxwebn edergisi, Kasm 2003, Yl:22, Say:263, (Eriim: 18.01.2006), http://www.serxwebun.com/2003/11/hab07.html PKK-33.(2001), PKK Vl. Ulusal Konferans Sonularn Doru Bir alma ve Ynetim Tarzyla Hayata Geirelim, Serxwebn e-dergisi, Eyll 2001, Yl:20, Say:237, (Eriim: 18.01.2006), http://www.serxwebun.com/2001/09/hab04.html PKK-34.(2005), http://tecakonline.com PKK-35., ARGK Genel Ynetmelii, Weanen Serxwebn, Kln, 1986. PKK Program ve Tz, (Eriim: 19.01.2006),

208

PKK-36., KADEK Program ve Tz, Ele geirilen rgt dokman, 2002. PKK-37.(2002), KADEK Program, Serxwebn e-Dergisi, Mays 2002, Yl:21,Say: 245, (Eriim: 19.12.2005), http://www.serxwebun.com/2002/05/hab04.html PKK-38.(2002), KADEK I. Kongre Kararlar, Serxwebn e-Dergisi, Haziran 2002,Yl: 21,Say: 246, (Eriim: 19.12.2005), http://www.serxwebun.com/2002/06/hab15.html PKK-39.(2002), KADEK I. Kongre Belgelerinden, Serxwebn e-Dergisi, Haziran 2002, Yl: 21, Say: 246, (Eriim: 19.12.2005), http://www.serxwebun.com/2002/06/hab14.html PKK-40.(2005), PKK Program ve Tz, http://tecakonline.com PKK-41.(2005), Meru Savunma Stratejisinde (Eriim: 23.02.2006), http://www.hpg-online.com Radikal Gazetesi, Medya TVnin Lisans ptal, 13 ubat 2004, (Eriim: 25 Kasm 2006), http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=106062 RAUFER, Xavier., Terrorism and Political Violence, Essex/ngiltere, 1999. RAUFER, Xavier., New World Disorder, New Terrorisms: New Threats for Europe and the Western World, 1999, (Eriim: 15 Nisan 2007), http://www.xavierraufer.com/english_7.php Roj TV Mektubu, 21 Aralk 2005, (Eriim: 2 Nisan 2006), Kadn Komutanlamas,

http://www.diyarbakir-bld.gov.tr/basin.aspx?ID=7 SAKIK, emdin., APO, ark Yaynevi, Ankara, 2005.

209

SARDAN, Tolga., PKKnn Yeni Sesi Fransaya Tand, Milliyet Gazetesi, 19 Ekim 1999, (Eriim: 25 Kasm 2006), http://www.milliyet.com.tr/1999/10/19/t/haber/hab08a.html SARIKAYA, Ferhat., emdinli ddianamesi, 3 Mart 2006, (Eriim: 17 ubat 2007), www.milliyet.com.tr/sabitimg/06/gazete/siyaset/semdinli_iddianame.pdf SCHMD, Alex., International Summit on Democracy, Terrorism and Security, 27 Ocak 2005, (Eriim: 26 Nisan 2007), http://english.safedemocracy.org/causes/links-between-terrorism-and-drug-trafficking-a-case-ofnarcoterrorism.html. SEZER, zcan., Narko-Terrizm ve Organize Sulara Bir Bak, (Eriim: 26 Nisan 2007), http://www.caginpolisi.com.tr/1/19.htm. SHAMS, Nadir., Narko-Terrorism, UC Berkeley, Model United Nations, 1-4 Mart 2007 (Eriim: 25 Nisan 2007), http://www.ucbmunc.org/Conference/OIC1.pdf. SOLOMON, Norman., Six Months Later, the Basic Tool is Language, 7 Mart 2002, (Eriim: 26 Nisan 2007), http://www.fair.org/media-beat/020307.html. EHRL, Atilla., Trkiyede Blc Terr Hareketleri, Burak Yaynclk, stanbul, 2000. emdinli Olaylar nceleme Raporu, 15 Kasm 2005, (Eriim: 17 ubat 2007), http://www.savaskarsitlari.org/arsiv.asp?ArsivTipID=6&ArsivAnaID=29506&ArsivSayf aNo=1 ENER, Cemal, Trkiyede Yaayan Etnik ve Dinsel Gruplar, Etik Yaynlar, stanbul, 2004. EREF HAN, erefname, (ev: Mehmet Emin Bozarslan), Ant Yaynlar, stanbul, 1971.

210

TACAR, Y. Pulat., Terr ve Demokrasi, Bilgi Yaynevi, Ankara, 1999. TANER, Aydn, Krtler Krtlerin Kkeni-Siyasi, Sosyal ve Kltrel Hayatlar bnl-Ezrak ve eref Han Tarihlerinin Deerlendirilmesi, Dou Matbaaclk ve Ticaret Limited irketi Matbaas, Ankara, 1976. TANLL, Server., Dnyay Deitiren On Yl, Say Yaynlar, Ankara, 1990. TARCAN, Haluk, n-Trk Uygarl, Tre Yayn Grubu, stanbul, 2004. TEKN, Arslan., Son syan, 1.Cilt, Elips Kitap, Ankara, 2004. TEKN, Arslan., Son syan, 2.Cilt, Elips Kitap, Ankara, 2004. Terrorism , International Encylopedia of Social Sciences, The Mc Millan Company, New York, 1934. The Journal of Turkish Weekly, Turkish Police: Head of the Roj TV is a PKK Member, 29 Kasm 2005, (Eriim: 12 ubat 2007), http://www.turkishweekly.net/news.php?id=22525 The Journal of Turkish Weekly, Danmark Needs No More Proof to Ban Roj TV, 19 Nisan 2006, (Eriim: 12 ubat 2007), http://www.turkishweekly.net/news.php?id=30161 The Journal of Turkish Weekly, Denmark-based Roj TV Calls for Violence and Riots in Turkey, 30 Mart 2006, (Eriim: 12 ubat 2007), http://www.turkishweekly.net/news.php?id=28934 The Journal of Turkish Weekly, PKKs Roj TV Calls for Violent Revolt, 17 Kasm 2005, (Eriim: 12 ubat 2007), http://www.turkishweekly.net/news.php?id=21797 The Journal of Turkish Weekly, Turkey Warns Sweden over PKKs Propaganda TV ROJ, 9 Mays 2006, (Eriim: 12 ubat 2007), http://www.turkishweekly.net/news.php?id=31424

211

TOLON, Mahmut., En nemli Sorunumuz Ne?, Cumhuriyet, 28.04.1994. TOR, Krt Mitolojisi I, Berfin Yaynlar, stanbul, 1999. TOR, Krtlerin lka Tarihi, Berfin Yaynlar, stanbul, 2000. TURAN, Ahmet, Dou ve Gneydou Anadolu, Milli Folklor Yaynlar, Ankara, 1991. TRKDOAN, Orhan, Dou ve Gneydou Kabile-Airet Yaps, IQ Kltr Sanat Yaynclk, stanbul, 2005. T.C. Genelkurmay Bakanl., PKK Terr rgtnn 6 nc Kongre Kararlarnn Analizi ve Alnacak Muhtemel Kar Tedbirler Bror, 1999. T.C. Genelkurmay Bakanl., Anari-Terr ve Uluslararas Terrizm, Genelkurmay Basmevi, Ankara, 2001. T.C. Genelkurmay Bakanl., Terrle Mcadele, Ankara, 2002. T.C. Genelkurmay Bakanl., Genelkurmay emdinli ddianamesi Basn Duyurusu, 20 Mart 2006, (Eriim: 17 ubat 2007), http://www.devletim.com/haberler/haber.asp?hbr=145

Uzaklar.net., Krdistan Demokratik Konfederalizmi lan Edildi, 21 Mart 2005, (Eriim: 17 ubat 2007), http://www.uzaklar.net/html/kurdistan_demokratik_konfedera.HTM NAL, nan. & POLAT, Can., mralda Neler Oluyor, Apo-PKK ve Saklanan Gerekler, Ankara, 1999. VOLKAN, Vamk D., Kanba Etnik Gururdan Etnik Terre, Balam Yaynclk, stanbul, 1999.

212

WALKER, Clive Cyber-Terrorism: Legal Principle and Law in the United Kingdom, Penn State Law Review, Vol: 110:3, 2006. WARDLAW, Grant., Political Terrorism, Theory, Tacties and CounterMeasures, Cambridge University Press, London, 1982. Wikipedia, Narkoterrorism, (Eriim: 25 Nisan 2007), http://en.wikipedia.org/wiki/Fernando_Bela%C3%BAnde_Terry. WILKINSON, Paul., ve Dierleri, Special Report: How Terrorism Ends,United States Institude of Peace, 25 Mays 1999, (Eriim: 24 Nisan 2007), http://www.usip.org/pubs/specialreports/sr990525.pdf. WILKINSON, Paul., The Media and Terrorism: A Reassesment, Terrorism and Political Violence, Vol.9, No.2, Published By Frank Cass, London, Summer 1997. WILKINSON, Paul., The Strategic Implications of Terrorism, Haziran

2000, (Eriim: 27 Nisan 2007), http://biblioteca.upeace.org/masters/documents/Wilkinson%201997.%20The%20me dia%20and%20terrorism.pdf. WILKINSON, Paul., Political Terrorism, Mc Millan, New York, 1974. WILKINSON, Paul., Terrorism in Europe-Retrospect and Prospect, the World in Conflict, Janes Intelligence Review Yearbook, New York, 1996. Yahoo France Actualits, Des milliers de Kurdes manifestent pour alan Strasbourg, 10 ubat 2007, (Eriim: 12 ubat 2007), http://fr.news.yahoo.com/10022007/290/des-milliers-de-kurdes-manifestent-pourouml-calan-a-strasbourg.html YAYLA, Atilla., Terrizm zerine Yazlar, Gndem Yaynlar, Ankara, 1990.

213

YAYLA, Atilla., Terr ve Terrizm Kavramlarna Genel Bak, Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi, Ocak-Aralk 1990. YETKN, Murat., Krt Kapan, amdan mralya calan, Remzi Kitabevi, stanbul, 2004. YUMLU, Konca., Kitle letiim Kuram ve Aratrmalar, 9 Eyll niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, zmir, 1994. ZANN, Michele., Countering the New Terrorism, ABD Hava Kuvvetleri, Washington, RAND, 1999.

EK 1 TERRLE MCADELEDE 1984-2001 YILLARI ARASINDA

214

TSK, POLS VE GKK EHT VE YARALI DURUMU

POLS TOP. 61 108 78 123 109 301 360 606 1451 1534 2927 1957 1514 1233 852 714 109 73 14110 HT. 3 2 2 5 6 3 6 15 6 42 30 30 7 9 7 173 YRL. 3 1 2 3 11 13 21 29 21 178 75 83 32 30 36 538 TOP. 0 6 3 4 8 17 16 27 44 27 220 105 113 39 39 43 0 0 711 HT. 4 1 9 15 7 28 57 42 118 171 236 127 125 165 115 40 1 1 1262 GKK YRL. 8 5 15 4 13 46 59 139 272 336 181 212 277 139 76 10 7 1799 TOP. 4 9 14 30 11 41 103 101 257 443 572 308 337 442 254 116 11 8 3061

YILLAR HT. 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 TOPLAM 22 54 40 54 42 119 101 196 496 538 867 615 453 346 259 189 28 19 4438

TSK YRL. 39 54 38 69 67 182 259 410 955 996 2060 1342 1061 887 593 525 81 54 9672

Kaynak: Terrle Mcadele, T.C. Genelkurmay Bakanl, Temmuz 2002, Ankara.

215

EK 2 TERRLE MCADELEDE 1984-2001 YILLARI ARASINDA VATANDA KAYIPLARI

YILLAR 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 TOPLAM

L 43 141 133 237 109 178 204 233 832 1479 992 313 170 158 85 83 17 8 5415

YARALI 24 101 68 117 35 99 189 565 409 1572 1583 462 259 252 149 153 20 12 6069

TOPLAM 67 242 201 354 144 277 393 798 1241 3051 2575 775 429 410 234 236 37 20 11484

Kaynak: Terrle Mcadele, T.C. Genelkurmay Bakanl, Temmuz 2002, Ankara.

216

EK 3 TERRLE MCADELEDE 1984-2001 YILLARI ARASINDA ELE GERLEN TERRST MKTARI

YILLAR 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 TOPLAM

L 28 201 74 95 123 179 368 376 1129 3050 7184 4063 3689 7558 2356 1458 319 104 32354

YARALI 15 18 8 2 8 17 23 19 67 112 124 58 110 102 90 34 2 2 811

SA 42 136 41 14 49 80 106 285 1376 1702 1534 1199 1383 453 322 196 77 68 9063

TESLM 31 31 20 2 48 51 95 119 221 219 403 378 271 253 178 104 54 52 2530

TOPLAM 116 386 143 113 228 327 592 799 2793 5083 9245 5698 5453 8366 2946 1792 452 226 44758

Kaynak: Terrle Mcadele, T.C. Genelkurmay Bakanl, Temmuz 2002, Ankara.

217

EK 4 TERRLE MCADELEDE ELE GERLEN VE TAM TESPT YAPILAN SLAHLARIN LKELERE GRE MUKAYESES
Menei Belli Olan Silah ve Malzeme Sonu Miktar % Rusya ve BDT % 71.6 in % 14.7 Kalenikof 11297 4500 39.83 Macaristan % 3.6 Bulgaristan % 3.6 Dier Tfekler (Kannas, BKC, Arbiki, Gragunov, G-3, G-1, Mavzer, M-16, vb) Rusya ve BDT % 45.2 5713 959 16.78 ngiltere % 13.2 ABD % 9.4 Rusya ve BDT % 85.3 Roketatar 1610 313 19.44 Irak % 5.4 in % 2.5 ekoslovakya % 21.9 Tab./Mak. Tab. 2885 2208 76.53 spanya % 20.2 talya % 19.8 talya % 60.6 Mayn 11568 8015 69.28 Rusya ve BDT % 28.3 Almanya % 6.2 Rusya ve BDT % 72.0 El Bombas 3490 136 3.89 ABD % 19.8 Almanya % 8.0 TOPLAM 36563 16131 44.1 lkelere Dalm

Silah Cinsi

Mevcut Kaytlara Gre Operasyonlarda Ele Geirilen (Adet)

Kaynak: Terrle Mcadele, T.C. Genelkurmay Bakanl, Temmuz 2002, Ankara.

218

EK 5 ROJ TV MEKTUBU449
Ekselanslar Anders Fogh Rasmussen Babakanlk Ofisi Christianborg Prins Jorgens Gard 11 DK1218 Copenhagen K Danimarka Diyarbakr, 21 Aralk 2005

Sayn Anders Fogh Rasmussen: Bu mektup ROJ TV hakknda sregelen tartmalar ve gelimeler karsnda duyduumuz endieleri ifade etmek iin kaleme alnmtr. Trkiyede ounlukla Krt nfusun yaad blgelerdeki 56 Demokratik Toplum Partisi (DTP) yesi belediye bakan olarak, ROJ TV davasnn uluslararas dzlemde Trk hkmeti tarafndan ele aln tarzn ereveleyen anti-demokratik yaklamlar konusunda ciddi kayglarmz var. Maalesef, Trkiye ve Avrupa medeniyeti arasnda basn ve ifade zgrlkleri konularnda halen esasl farklar mevcut olduunu gryoruz. ROJ TVnin yaynlarn Avrupadan srdrmek zorunda kalmas bizi de rahatsz etmektedir. Bu durum Trkiye snrlar dahilinde serbest Krte yayn yaplmasn engelleyen anayasal ve yasal mevzuatlarn direkt bir sonucudur. Avrupa Birliine uyum srecinde Trkiye Krte yayn hakkn tanm, ancak bu haklar sadece devlet televizyonunda haftada bir yaplan 45er dakikalk programlarla snrl kalmtr. Krte yayn yapmak isteyen zel yerel televizyon kanallar ise halen yasal ve ounlukla da keyfi idari engellerle kar karyadr. Uluslararas dzlemlerde de birinci elden bilindii zere, ifade zgrl kstlamalar Trkiyedeki her tr kltr, dil ve kimlik farkllklarn bastrma zerine kurulu mevcut otoriter siyasi gelenein yaptalarndan birini oluturmaktadr. Bizim Trkiyeden beklentimiz Kopenhag Kriterlerinde belirtilen siyasi kriterlere uymas ve bunun iin gereken dzenlemeleri yerine getirmek zere almalar yapmasdr. Dolaysyla, ROJ TVyi kapatmaktan ziyade, umut ediyoruz ki Trkiye nihai olarak ROJ TVnin sesini yasallatracak, benimseyecek ve hatta yapc paralarndan biri olacaktr. Dileimiz odur ki bir gn ROJ TV baka hibir yerden deil, bizzat stanbul, Ankara ya da Diyarbakrdan yayn yapabilecek ve Trk hkmetinin de desteiyle kurulmu birok Krte yayn yapan televizyon kanallarndan biri olacaktr. ROJ TVnin Trkiye iinde ve dnda milyonlarca seyircisi olduu bilinen bir gerektir. TV kanalnn yayn politikasn ya da programlarnn ierik ve argmanlarn benimseyip benimsememek bir tartma konusu olabilir. Serbest bilgi ve fikir dolamnn siyasal tartmalar besleyen ana damar olduu gz nne alndnda bu konular her zaman ve aka tartlmaldr da. Fakat ROJ TVnin kapatlmas Trkiyede hakikatli bir oulcu ve demokratik yaam ina edilmesi ynndeki abalarmza bir katkda bulunmayacaktr. Mevcut siyasal durumda, ROJ TVnin Avrupa demokratik medeniyetinin mihenk talarndan biri olan fakat henz Trkiyede tam olarak salanamam ifade zgrlnn gelimesi yolunda yapc
449

Diyarbakr Bykehir Belediye Bakanl Resmi Web Sitesi, Eriim: 27 Aralk 2005, http://www.diyarbakir-bld.gov.tr/basin.aspx?ID=7.

219

ve olumlu bir abay temsil ettiine inanyoruz. Trkiyede gerek bir demokratik hayatn yeerebilmesi iin, ROJ TVnin sesi susturulmamaldr. Bu, yerel ynetimler dzeyinde temsil ettiimiz insanlarn samimi ve ortak talebidir. Bu sesin ortadan kaldrlmas demokrasi, insan haklar ve demokratik medeniyetin temel zgrlkleri iin verilen mcadelede nemli bir mekanizmann kaybedilmesi anlamna gelecektir. Sayglarmzla, 1.Osman Baydemir 2.Hseyin Kalkan 3.Ahmet Ertak 4.Metin Teke 5.Songl Erol Abdil 6.Frat Anl 7.Yurdusev zskmenler 8.Kutbettin Takran 9.Zlkf KARATEKN 10.Nadir BNGL 11.Abdullah DEMRBA 12.kran Aydn 13.Fikret KAYA 14.eyhmus BAYHAN 15.Abdullah AKENGN 16.Mehmet KAYA 17.Esat NER 18.Murat CEYLAN 19.Seyfettin AYDIN 20.Ethem AHN 21.Emrullah Cin 22.smail Arslan 23.Hseyin retmen 24.Aydn Budak 25.Resul Sadak 26.Musin Konur 27.Glcihan imek 28.Hurit Tekin 29.Faik Dursun 30.M.Salih Yldz 31.Hurit Altekin 32.Sleyman Ank 33.Cihan Sincar 34.Molla imek 35.Ramazan Kapan 36.Nuran Atl 37.Mehmet Tanhan 38.Ayhan Erkmen 39.M. Selim Demir 40.A. Kadir Aaolu 41.A. Kerim Adan 42.Zeyniye ner 43.Demir elik 44.Tahir Kahramaner 45.Ali Yldz : Diyarbakr Bykehir Belediye Bakan : Batman Belediye Bakan : rnak Belediye Bakan : Hakkari Belediye Bakan : Tunceli Belediye Baskan : Diyarbakr Yeniehir Belediye Bakan : Diyarbakr Balar Belediye Bakan : Diyarbakr Silvan Bayramba Belediye Bakan : Diyarbakr Kayapnar Belediyesi : Diyarbakr Ergani ilesi Belediye Bakan : Diyarbakr Sur Belediye Bakan : Diyarbakr Bismil Belediye Bakan : Diyarbakr Silvan Belediye Bakan : Diyarbakr Lice Belediye Bakan : Diyarbakr Dicle Belediye Bakan : Diyarbakr Kocaky Belediye Bakan : Batman Gerc Belediye Bakan : Siirt Kurtalan Belediye Bakan : Siirt Gkeba Belediye Bakan : anlurfa Suru Belediye Bakan : anlurfa Viranehir Belediye Bakan : anlurfa Ceylanpnar Belediye Bakan : anlurfa Halfeti Y.Gkl Belediye Bakan : rnak Cizre Belediye Bakan : rnak dil Belediye Bakan : rnak Silopi Belediye Bakan : Van Bostanii Belediye Bakan : Hakkari emdinli Belediye Bakan : rnak Beytebbap Belediye Bakan : Hakkari Yksekova Belediye Bakan : Hakkari Esendere Belediye Bakan : Mardin Dargeit Belediye Bakan : Mardin Kzltepe Belediye Bakan : Konya Cihanbeyli Belediye Bakan : Mardin Derik Belediye Bakan : Mardin Mazda Glyaz Belediye Bakan : Mardin Nusaybin Belediye Bakan : Kars Digor Belediye Bakan : Batman Dapnar Bekirhan Belediye Bakan : Mardin Kzltepe enyurt Belediye Bakan : Mardin Yalml Belediye Bakan : Mardin Savur Srgc Belediye Bakan : Mu Varto Belediye Bakan : Mu Malazgirt Belediye Bakan : Mu Malazgirt Glkuru Belediye Bakan

220

46.Orhan zer 47.Mukaddes Kubilay 48.Nezir Aras 49.Nusret Aras 50.Leyla Gven 51.Muzaffer Yndemli 52.Osman Keser 53.Hasan Karakaya 54.Seyfettin Alkan 55.Burhan Korhan 56.Fahrettin Aslan

: Mu Bulank Rstem Gedik Belediye Bakan : Ar Doubeyazt Belediye Bakan : Mu Bulank Belediye Bakan : Idr Hohaber Belediye Bakan : Adana Seyhan Belediye Bakan : Aydn Kkdilli Ovaemir Belediye Bakan : Adana Yakapnar Belediye Bakan : Adyaman Yaylakonak Belediye Bakan : Batman Balpnar Belediye Bakan : Batman Beiri Belediye Bakan : Batman Beiri kikpr Belediye Bakan

221

EK 6 ROJ TV BASIN BLDRS450 Aralarnda Ferhat Tun, Ciwan Haco, Nilfer Akbal gibi isimlerin bulunduu 135 sanat ve kurum, devletin Krt televizyon kanal Roj TVnin kapatlmas ynndeki giriimlerini knayan ortak bir aklama yapt. Taksim'de, Mezopotamya Kltr Merkezi'nde yaplan aklama basna Ferhat Tun, nsan Haklar Dernei stanbul ubesi Bakan Eren Keskin ve Murat Batki tarafndan okundu. Aklamada sanatlar " Krt dilinin, kltrnn ve sanatnn geliiminde ve kendisini ifade etmesinde en nemli ara olarak grdmz Roj TV'nin kapatlmas ynndeki abalara son verilmesini, yllardr yok saylan Trkiye'deki btn dillerin, kltrlerin kendilerini zgrce ifade edebilecekleri yeni aralar yaratlmasn ve lkemizin tm renkleriyle bir arada bar ve kardelik iinde yaamasna engel olunmamasn istiyoruz." dediler. BASINA VE KAMUOYUNA 06.12.2005 lkemiz, son eyrek yzyln kapsayan atmal ortamnn yaratt ruh halinden kurtulamyor bir trl. Ya da birileri hala bu atmal ortamn ve bu ruh halinin devam etmesini istiyor. Bu ruh hali btn demokratikleme abalarna, btn bar abalarna kulak tkayan ve bu abalara tecrit uygulayan bir ruh halidir. Bu ruh hali netekim 25 yl nce yaplan darbenin yakc bir ekilde etkisini tayan bir haldir. Ama birilerinin artk alglamas gerekir ki, Trkiye son yllarda yzn Avrupa Birliine evirmitir. Ve yine birileri bilmeli ki, Avrupa Birlii sreci her ne kadar Trkiye'nin son 40 yllk politikasn ifade etmekte olsa da, bugnk hkmet yetkililerinin de belirttii gibi bu sre son 3-5 ylda katlanarak hzlandrlmtr. Ve hi kimse bu srecin hzlanmasnda 7 yldr srdrlen atmaszlk ortamnn ve ksmi barl ortamn etkisini grmezden gelmemeli. Ama kaygyla ve zlerek izlemekteyiz ki, Trkiye de baz kesimler bu lkenin demokratikleme ve bar ansn yitirmesini istiyor, bunun iin eitli ak ve karanlk faaliyetler yrtyor. lke gvenlii bahane edilerek lkesine bu kadar fazla zarar veren baka bir lke bilmiyoruz maalesef. Alglanmas gereken u ki, dnyadaki gerek siyasal, gerekse teknolojik gelimeler artk hibir eyin eskisi gibi olamayacan aka gstermektedir. Ne Trkiye 30 yl nceki Trkiye'dir ne de Krtler. Ve bilinmelidir ki bugn her Krt bireyi, sanats, aydn kendi haklarn demokratik yollardan aramaya kararldr. Sorun, Krt meselesini tandn syleyen Babakan Sayn Recep Tayip Erdoan'n Krt meselesini Krtlerin demokratik haklar erevesinde tanyp tanmamas sorunudur. Sayn Babakan, Avrupa Birlii srecinde Krtlerin demokratik haklar nndeki yasal engellerin kaldrldn iddia ediyor. Bu iddialar baz alanlarda sembolik dzeyde atlan admlardan ibarettir. Uygulama ise adeta iller dnemini ve hatta kimi zaman 12 Eyll dnemini dahi aratr boyutlara ulamaktadr. rnein son dnemlerde emdinli, Hakkri ve Yksekova'da yaananlar iller dnemini aratr
450

Eriim: 29 Aralk 2005, http://istanbul.indymedia.org/news/2005/12/87232.php.

222

tarzdadr. te yandan toplumu geren, bara dair atlacak admlarn nnde engeller yaratan tecrit uygulamas, milliyeti bir hkmet olan DSP-MHP-ANAP hkmetini dahi yine aratmaktadr. Krt dili, kltr ve sanatna kar da uygulanan tecrit, yok sayma ve saldrlar da yine gemi hkmetleri aratmaktadr. Nitekim Kara Kuvvetleri Komutan Orgeneral Bykant'n bir konumasyla balayan ve onun azndan Erdoan tarafndan Danimarka'da zirveye tanan Roj TV krizi ve kapatlmas ynnde gelitirilen kampanya, kayg vericidir. Nitekim, Roj TV'ye Trkiye'den katlan herkesi takip altna alma, onlar cezai meyyidelerle tehdit etme boyutuna vardrlan Roj TV meselesi, Avrupa Birlii'ne aday Trkiye'nin Avrupa demokrasisine ne kadar uzak olduunu gsterirken, CHP Genel Bakan Sayn Deniz Baykal'n konuya ilikin ise tutumu esefle karlanacak boyuttadr. Avrupa Birlii, mevcut demokratik yapsn daha da geniletmeyi planlarken, lkemizde gelitirilmekte olan zellikle Krt dili, kltr ve sanatna ynelik antidemokratik tutum ne yazk ki hayal krkl yaratyor. Oysa bizler, Sayn Babakan' Krt meselesini tanrken ve isim koyarken imzalarmzla desteklemitik. Ve o aklamalarn arkasndan ataca admlar heyecanla beklemitik. Ve Krt mzii'nin, sinemas'nn, tiyatrosu'nun ve edebiyatnn geliimi nndeki engellerin bir bir kaldrlacan umut etmitik. Umutlarmzdan biri de, Krt mzisyenlerin, aktrlerin, edebiyatlarn, tiyatrocularn ve sinemaclarn kendini ifade edebilecekleri ve Trkiye'den yayn yapabilecek bir TV kanalnn kurulmasyd. Ama bugn geldiimiz noktada, byle bir admn atlmas bir yana, Krtler'in u an kendilerini ifade edebildikleri tek ara olan Roj TV de kapatlmaya allyor. Oysa elimizde Krte dizi senaryolar var, kliplerimiz var, belgeseller var. Tiyatro oyunlar, sinema filmleri, show programlar, ocuk programlar var. imdi buradan sesleniyoruz: Bu almalarmz yaynlayacak ulusal bir televizyon kanal varsa, bizler eserlerimizi yaynlamak iin bu yayn kuruluu veya kurulularyla gerekli grmeyi yapmaya hazrz. Evet, var olan anlayla her hangi bir yayn kuruluunun, Krt Kltr ve sanatn yanstan eserleri yaynlayabileceklerini dnmyoruz. nk kendi dilinizi konuabilirsiniz, kltrnz gelitirebilirsiniz diyenler, Krt dili ve kltrn gelitirmek isteyenlere de her trl engeli karmaktan ve her trl tehdidi savurmaktan geri kalmyorlar. 12 Eyll rejimi bizim albmlerimizi, kitaplarmz, filmlerimizi, oyunlarmz yakyordu. Bugnk sistem de ise bize adeta eserlerimizi yakmamz dayatlyor. Bugn 12 Eyll'den ayran tek fark budur maalesef. Ve eer ulusal kanallar yaynlarn bize amayacaksa, Roj TV de kapatlacaksa, halka ulaamayacak olan eserlerimizi yakmaktan baka aremiz kalmayacak maalesef.. Buradan yetkililere sesleniyoruz: TRT-3'te haftada yarm saatle snrl olan ve hibir ihtiyac karlamayan, Krt kltr sanatn da yanstmaktan ok uzak olan programlarn neyi zdn sanyorsunuz? stelik TRT yetkililerine, yaplmakta olan yarm saatlik yaynn ieriine, dublajndan evirisine, belgeselinden program yapmna kadar teklif sunduk. Ancak TRT'den olumlu ya da olumsuz bir cevap dahi alamadk. TRT'nin bu tavrn manidar buluyoruz. Nitekim sz konusu yaynda, Krt dilinin tm kurallar altst ediliyor ve bizler bundan ayrca kayg duyuyoruz. te yandan ektiimiz Krte klipler, ilgili kanallara gerekli creti denmesine ramen hibir ekilde yaynlanmyor. Dolaysyla reklam ve tantm

223

hakkmz da gasp edildii iin ciddi ticari zararlara uramaktayz. Devleti ynetenlerin acil olarak yapmas gereken ey; bu hakszl derhal gidermeleri; Krt dili, kltr, sanat ve edebiyat nndeki yasal ve fiili engelleri ortadan kaldrmaktr.. nk saldr altnda olan ve susturulmak istenen aslnda Krt dili, kltr ve sanatdr. Krt dili, kltr ve sanatna ilikin sistematik yok sayma ve engelleme abas bugn kendini Roj TV ye saldrlar ahsnda gstermektedir. Biz, aada ismi bulunan kurum, kurulular ve sanatlar olarak u anda Krt dilinin, kltrnn ve sanatnn geliiminde ve kendisini ifade etmesinde en nemli ara olarak grdmz Roj TV'nin kapatlmas ynndeki abalara son verilmesini, yllardr yok saylan Trkiye'deki btn dillerin, kltrlerin kendilerini zgrce ifade edebilecekleri yeni aralar yaratlmasn ve lkemizin tm renkleriyle bir arada bar ve kardelik iinde yaamasna engel olunmamasn istiyoruz. Sayglarmzla

Basn bildirisi katlmclar ve imzaclar:

1 - Ada Kltr-Sanat Merkezi 2 - Adana Lale Kltr Merkezi 3 - Akdeniz Kltr-Sanat Merkezi 4 - Anadolu Genlik Kltr Merkezi 5 - Anka Kltr-Sanat Merkezi 6 - Ankara Genlik Kltr Merkezi 7 - Arzela Kltr Merkezi 8 - Avan Kltr-Sanat Merkezi 9 - Aydn Mzik 10 - Bahar Kltr-Sanat Merkezi 11 - Bingl Kltr-Sanat Merkezi 12 - Botan Kltr-Sanat Merkezi 13 - Dicle-Frat Kltr Sanat Merkezi 14 - Gever Kltr-Sanat Merkezi 15 - Gne Kltr-Sanat Merkezi 16 - Hner Mzik 17 - stanbul Krt Enstits 18 - KOM Mzik 19 - Komagene Kltr-Sanat Merkezi 20 - Lorin Prodksiyon 21 - Mem Zn Kltr-Sanat Merkezi 22 - Mezopotamya Kltr Merkezi 23 - Mu Kltr-Sanat Merkezi 24 - Sarya Kltr-Sanat Merkezi 25 - Serhat Kltr-Sanat Merkezi 26 - Ses Plak 27 - Silvana Mzik 28 - Urfa Kltr-Sanat Merkezi 29 - Agir Jiyan 30 - Ahmet Soner (Ynetmen) 31 - Alaattin Akta (Krt Enstits Yneticisi) 32 - Ali Baran (Mzisyen) 33 - Alian nl (Oyuncu) 34 - Apo Kaya (Tiyatro Ynetmeni) 35 - Armanc (Mzisyen) 36 - Ayfer Dzda (Mzisyen) 37 - Beser ahin (Mzisyen)

224

38 - Beytocan (Mzisyen) 39 - Bilal Ercan (Mzisyen) 40 - Brader (Mzisyen) 41 - Burhan Berken (Mzisyen) 42 - Cabbar Bar (Prodktr) 43 - Cafer Solgun (Yazar) 44 - Caner Canerik (Gazeteci) 45 - Cejno (Mzisyen) 46 - Cemal Ta (Aratrmac) 47 - Cemil Andok 48 - Cevdet Baca (Mzisyen) 49 - Cewat Merwan (Mzisyen) 50 - Ciwan Haco (Mzisyen) 51 - ar Newa 52 - em Produksiyon 53 - iek (Mzisyen) 54 - Dell Dlanar (Mzisyen) 55 - Dengbj Kazo (Mzisyen) 56 - Deniz Deman (Mzisyen) 57 - Doan Munzurolu (Yazar) 58 - Egd Cimo (Mzisyen) 59 - Ehmed Huseyn (air) 60 - Emir Ali Yaan (air- Yazar) 61 - Emrah ner (Gazeteci) 62 - Erdal Ceviz (Ynetmen) 63 - Eylem (Mzisyen) 64 - Fadl ztrk (air - Yazar) 65 - Ferhat Tun (Mzisyen) 66 - Feyzoy Rizo (Mzisyen) 67 - Gler Yldz (Yazar) 68 - Glistan (Mzisyen) 69 - Hatice Doan (Ressam) 70 - Haydar Ik (Yazar) 71 - Helm Ysiv (Yazar) 72 - Hem Hec (Mzisyen) 73 - brahim Rojhilat (Mzisyen) 74 - Kawa Nemir (air) 75 - Kazim z (Ynetmen) 76 - Kemal Kahraman (Mzisyen) 77 - Kemal Orgun (Tiyatro Yazar Ve Oyuncu) 78 - Kemal Ulusoy (Oyuncu Ve Program Yapmcs) 79 - Koma Azad 80 - Koma iya, 81 - Koma Guln Xerzan, 82 - Koma Hemdem 83 - Koma Janya 84 - Koma Rewen 85 - Koma Serhildan Halk Danslar Topluluu 86 - Leyla xan (Mzisyen) 87 - Mehmet Atl (Mzisyen) 88 - Metin Kahraman (Mzisyen) 89 - Mezopotamya Sinema Kolektifi 90 - MKM Modern Dans Topluluu

225

91 - Murat Batgi (Krt Stand-Up') 92 - Nail Yurtsever (Mzisyen) 93 - Nesimi Aday (air - Yazar) 94 - Nilfer Akbal (Mzisyen) 95 - Nizamettin Ari (Mzisyen) 96 - Ozan Aydn (Mzisyen) 97 - Ozan Blent (Mzisyen) 98 - Ozan Comert (Mzisyen) 99 - Ozan Diyar (Mzisyen) 100 - Ozan Kawa (Mzisyen) 101 - Ozan Maruf (Mzisyen) 102 - Ozan Peyman (Mzisyen) 103 - Ozan Seyidxan (Mzisyen) 104 - Ozan emdn (Mzisyen) 105 - Reo (Mzisyen) 106 - Rojda (Mzisyen) 107 - Rojhan Beken (Mzisyen) 108 - Rotinda (Mzisyen) 109 - Sami Tan (Krt Dilbilimci) 110 - Serap Snmez (Mzisyen) 111 - Sosin (Mzisyen) 112 - Suat Alican (Mzisyen) 113 - efik Beyaz ( Krt Enstits Bakan) 114 - Teatra Jiyana N 115 - Tevfik Ta (Yazar) 116 - TiyatRO 117 - Turan Yaptran (Mzisyen) 118 - Umur Hozatl (Yazar-Ynetmen) 119 - Umut Altna (Mzisyen) 120 - Vecdi Erbay (air - Yazar) 121 - Veng Sodir 122 - Xanemr (Mzisyen) 123 - Xell Xemgn (Mzisyen) 124 - Xemgn Brhat (Mzisyen) 125 - Xro Ebbas (Mzisyen) 126 - Yekbn (Mzisyen) 127 - Yldz Gltekin (Tiyatro Oyuncusu) 128 - Yusuf etin (Sinema Oyuncusu) 129 - Zana Farqn (Krt Dil Bilimci) 120 - Zarife (Mzisyen) 131 - Zelemele (Mzisyen) 132 - Zinar Sozdar (Mzisyen) 133 - Zozan (Mzisyen) 134 - Zlf Akar (Yazar)

226