Tobelo Bible - New Testament

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 666

Matius 1 1:1 Nnanga o Yesus Kristus aiete de aitohora manga roma-romanga, o Yesus Kristus, o Daud aidifauku, o Abraham aidifauku.

O Abrahamoka hidono o Daud o Yesus aiete de aitohora manga roma-romanga hoko nnanga: 1:2-6a O Abraham aingohaka o Ishak, o Ishak aingohaka o Yakub, o Yakub aingohaka o Yehuda d airiadodoto, o Yehuda aingohaka o Peres d o Zerah (manga ayo amiromanga o ngo Tamar), o Peres aingohaka o Hezron, o Hezron aingohaka o Ram, o Ram aingohaka o Aminadab, o Aminadab aingohaka o Nahason, o Nahason aingohaka o Salmon, o Salmon aingohaka o Boas (ngoi ayo o ngo Rahab), o Boas aingohaka o Obed (ngoi ayo o ngo Rut), o Obed aingohaka o Isai, o Isai aingohaka ma Koano Daud. 1:6b-11 O Daudoka hidono maraha o Israel manyawa y umo o Babelika, itulihi o roma-romanga hoko nnanga: O Salomo (ngoi ayo ihira o Uria ngoi hekata) aingohaka o Rehabeam, o Rehabeam aingohaka o Abia, o Abia aingohaka o Asa, o Asa aingohaka o Yosafat, o Yosafat aingohaka o Yoram, o Yoram aingohaka o Uzia, o Uzia aingohaka o Yotam, o Yotam aingohaka o Ahas, o Ahas aingohaka o Hiskia, o Hiskia aingohaka o Manasye, o Manasye aingohaka o Amon, o Amon aingohaka o Yosia, o Yosia aingohaka o Yekhonya d airiadodoto. 1:12-16 O Israel manyawa yumo o Babelika, gangoka de yaino hidono o Yesus womakilau itulihi o roma-romanga nnanga: O Yekhonya aingohaka o Sealtiel, o Sealtiel aingohaka o Zerubabel, o Zerubabel aingohaka o Abihud, o Abihud aingohaka o Elyakim, o Elyakim aingohaka o Azur, o Azur aingohaka o Zadok, o Zadok aingohaka o Akhim, o Akhim aingohaka o Eliud, o Eliud aingohaka o Eleazar, o Eleazar aingohaka o Matan, o Matan aingohaka o Yakub, o Yakub aingohaka o Yusuf o ngo Maria ami rokata. D o ngo Mariaino gnanga o Yesus womakilau iwihi ahoko o Kristus. 1:17 H o Abrahamoka de yaino hidono o Daud, mata-mata naga o bta ngimoi de iata. O Daudoka de yaino hidono o Israel manyawa yumo o Babelika naga o bta ngimoi de iata. D o Israel manyawa yumo o Babelika de yino hidono o

Kristus womakilau nagaoli o bta ngimoi de iata. 1:18 O Yesus Kristus womakilau majarita hokonnanga. Ngoi ayo o ngo Maria, im mne de o Yusuf. M o Yusuf de ngo Maria yokawingowahi inyataka o ngo Maria o ngohaka mohiaoka. (O Yusuf wohi orikua o ngo Maria o ngohaka mohiao karana ma Jou Madutu ai Womaha makuaha.) 1:19 O Yusuf, amimamne gnanga, o nyawa moi salalu wohi ngounu o agama mau-mau. H una womau wataka mangamamne, m kawapongono, hupaya o ngo Maria o maleke mamkeua yowe-we manga himangoka. 1:20 O Yusuf kawa tiba-tibangohi o hali gnanga, yohutuku una wonnere. Ai nnere magoronaka, una wamke ma Jou aimalaekat womatngo de iwitemo unangika, "Yusuf, o Daud aidifauku, uha nohawana nokawingi de o ngo Maria; hababu o ngohaka amirehoka gnanga idadi de ma Jou Madutu ai Womaha makuaha. 1:21 O ngo Maria aha momgilianga d amingohaka o ngohaka o nauru womatngo. O ngohaka gnanga kokiani nihiromanga o Yesus, karana Unanga aha wahihalamati Ai umati yobbaradohaka." 1:22 Mata-mata gnanga idadi hokognanga hupaya imadadi hok okia ma Jou wotemo, ainabi ihingahu, enagnanga, 1:23 "Momatngo o moholehe maboro muna aha o ngohaka mohiao, d momagilianga amingohaka o nauru womatngo. O ngohaka gnanga aha iwihi romanga Imanuel." (Imanuel ganga o Ibranioka manga demo mamangarati, "Ma Jou Madutu naga dede ngone".) 1:24 O Yusuf womomikino, de wadiai hok ma Jou aimalaekat iwihi ngahu unangika. O Yusuf wokawingi de o ngo Maria. 1:25 M hokokia madekana o ngo Maria moma giliangowahi, o Yusuf womahi ganua de o ngo Maria. D o ngohaka gnanga womahiadonino, o Yusuf wromanga o Yesus. Matius 2 2:1 O Yesus womakilau o Betlehem makotaka o Yudea mabereraka; ma Koano Herodes ai raha wopareta. Oraha gnanga yamuruono naga o wange mahiwariha, yososawaroyatailako o murumu o dihangoka yoba o Yerusalem makotaino. 2:2 Onanga yoleha ygeto-getongo, "Kiaka waika o ngohaka gnanga, womakilauoka la wodadi o Yahudi manyawa manga

koano? Ngomi miamke aimurumu o dihangoka iba o wange mahiwaroko, d ngomi miaino la miwi huba Unanga." 2:3 Ma Koano Herodes woihene o hali gnanga, nanga duru iwitodokana, kogenangoli o Yerusalem manyawa mata-mata. 2:4 Unanga whuloko mata-mata o imam manga heke d o Yahudi manyawa manga guru-guru agama yaino imatoomu. D unawleha onangika, "O Koano ma Jou Madutu winihij jaji kiaka aha woma kilau?" 2:5 Onanga yohaluhu, "O Betlehem makotaka o Yudea mabereraka. Hababu manabi wotulihi hoko nnanga, 2:6 'Ngona Betlehem, o Yehuda mabereraka, o Yehuda makota yairiirikika mahi dogoronaka, hakali-kali ngona duru no etekua. Karana ngonaino aha woba womatngo o tutuda, aha wtuda ahi umati o Israeloka.' " 2:7 De wamkeoka o hitararono gnanga, o Herodes w ahoko yososawaro yatailako o murumu o dihangoka o wange mahiwariha gnanga, kawapongono. D unanga w leha onangika, kahuruono mamurumu gnanga mulenge yamke. 2:8 Ibto gnanga una whuloko nanga o Betlehemika d wobehehongo, "Nioiki, niwi lingiri o ngohaka gnanga nihi dodiai. D nako ngini niwi mkeoka Unanga, nihihi ngahu ngohino, hupaya ngohi toiki t huba Unanga." 2:9-10 D onanga yoiki. Onanga yamkeoli mamurumu o dihangoka, yam mke-mke ihira o wange mahiwaroko. Onanga duru yomrene yamke o murumu gnanga! O murumu gnanga yhihira, d ima togumu yatotna o ngohaka gnanga ai ng maloku ile. 2:11 Onanga yowohama o tau gnanga magoronaika d iwi mke o ngohaka gnanga de ngoi ayo, o ngo Maria. Onanga yatilabuku d iwi huba o ngohaka gnanga, d yahelenga manga arata mang, d ihihuba unangika o gurasi, o manyanyi, d o mur. 2:12 Ma Jou Madutu wahitiari nanga, o nnere magoronaka, hupaya uha imakilioro o Herodesika. H onanga yolio yanonu o ngkomo mahomoa. 2:13 Ipaha de yososawaro yottailako o murumu o dihangoka yolio, o Yusuf wonnere ma Jou Ai malaekat womahi matoko. O malaekat gnanga wtemo, "O Herodes womau wlingiri o ngohaka gnanga, la wtoma Unanga. Karana gnanga nomomiki, nao o ngohaka gnanga de ngoi ayo, nimahiditoko o Mesirika. Nigogere dokengoka hidono Ngohi tin temoli nginika." 2:14 O Yusuf womomiki, d o hutu gnanga dika nanga wao o

ngohaka gnanga de ngoi ayo imahi ditoko o Mesirika. 2:15 Onanga yogogere dokengoka hidono o Herodes wohonenge. Hoko genangala idadi hok ainabi wohingahu ma Jou Ai demo hoko nnanga, "Ngohi tahoko Ahi Ngohaka o Mesirino." 2:16 O Herodes wanko yososawaro yatailako o murumu o dihangoka gnanga iwitipu, una duru wongamo. D unanga wohi pareta, mata-mata o ngoha-ngohaka manga umuru o taongo hinoto de hikauku ytoma o Betlehem makotaka d madate-datekino. Gnanga imatero de yososawaro manga hitararono, mangale maraha o murumu o dihangoka gnanga yamke. 2:17 Hoko genangala idadi okia ma Nabi Yermia wotemoka, gnanga, 2:18 "O Rama mabereraka yoihene o ilingi, o dodora de o gari mailingi. O ngo Rahel mgari amingohangohaka; i mi laru moluku muna hababu nanga moi okaua." 2:19 O Herodes wohonenge ipahaika, o Yusuf ka o Mesirokahi, ma Jou Ai malaekat womatngo womahimatokoli unangika o nnere magoronaka. 2:20 O malaekat gnanga wotemo, "Yato yomau iwi toma-toma ngohaka gnanga wohonengoka. Karana gnanga nomomiki, nal o ngohaka gnanga de ngoi ayo, d nao nima kilioro nilio o Israelika." 2:21 O Yusuf womomiki, d wao o ngohaka gnanga de ngoi ayo, imakilioro yolio o Israelika. 2:22 M ipaha o Yusuf woihene, o Herodes aingohaka airomanga o Arkelaus, wtagalioka aiama wodadi o koano o Yudea mabereraka. H o Yusuf wohawana woiki genangika. O nnere magoronaka o Yusuf wamke o hidumutu ma Jouino, una woiki o Galilea madaeraika. 2:23 Genangoka una wogogere o kotaka maromanga o Nazaret. De hoko gnanga idadi hok okia o nabi-nabi yotemoka: "Una aha iwihetongo o Nazaret manyawa." Matius 3 3:1 O raha gnanga o Yohanis Woohi-ohiki waino o tonaka ikokakahaino o Yudea mabereraka d mulenge woriwayati. 3:2 Wotemo, "Nitoba btohi o baradoha nidiai," "karana ma Jou Madutu de majapatioka aha wopareta hok o Koano!" 3:3 O Yohanis nenanga manyawa ma Nabi Yesaya wohidungutu aidemo-demo nnanga

magoronaka, "Naga o nyawa yopa-paka o tonaka ikkakahaka, 'Nihidiai o ngkomo mangale ma Jou; mangale Una o ngkomo nihi rata.' " 3:4 O onta magogo yadiai o baju, gnanga o Yohanis womahi baju. O aiwani makai yadiai o Yohanis ai gorona maninikutu, d ai inomo o kahoho d o honganika maohungu magula. 3:5 O Yerusalem manyawa manga nge, d ingodumu o Yudea maberera, d o Yordan ma Ngairi magilolitino, nanga yoba o Yohanisino. 3:6 Onanga imangaku manga baradoha, d o Yohanis wohiki o Yordan ma Ngairoka. 3:7 Manga ngeoli o Farisi d o Saduki manyawa yoba o Yohanisino la wohiki. M o Yohanis wmake nanga yaino, nanga wtemo onangika, "Ngini o nyawa madorou! O nagona inihingahu ngini aha inkoronaua ma Jou Madutu Ai hukumanga aha iba-ba gnanga? 3:8 Nihi dumutu niamanarama, ngini nitobaka o baradoha nidiaiokaua. 3:9 Uha niatobote ngini niakunu nimahi rehene de o hukumanga, de nitemo o Abraham ganga niaete de niatohora. Nio hohininga, o helewo-helewo nenang, ma Jou Madutu wakunu wodiai o Abraham aidifauku! 3:10 O bahuku ikelenga ukuoka o gota mapngoka la magota yatolanga hidono mangutu-ngutuku. O gota-gota ihohokua o hohoko maoa aha yatolanga d yamo o ukuika. 3:11 Ngohi tin ohiki de o akere, la inyata ngini o baradoha nidiai okaua de nitobaka; m ipaha de ngohi aha womatengoli woba, Una aha win ohiki de ma Jou Madutu Ai Womaha d o uku. Unangohi wolamoko de ngohi. Ai hapato dika to ao, genang de topatutua. 3:12 Ai giamoka naga o tatapa, la o gandum de maakemoka aha yatoomu, matauika, m maafa aha yatuhuku o ukuika, mauku ihone-honengua." 3:13 O raha gnanga o Yesus o Galilea de woiki o Yordan ma Ngairika. Dokengoka Una waino o Yohanisino, d wogahoko wohiki. 3:14 M o Yohanis wohitaili watila Ai gogahoko gnanga. O Yohanis wotemo, "Ngohi kokiani ngona Bapa nohiohiki. Ino de o raha nnanga Bapa naino ngohiino." 3:15 M o Yesus wohaluhu, "Malaika dika, rahannanga. Hababu de hokognanga, ngone hadiaioka mata-mata ma Jou Madutu Ai mau." H o Yohanis wohiki o Yesus. 3:16 Wohiki ibto, de majapati o Yesus wohupu o akerile. Itedekanua o dihanga ihelenga d o Yesus wamke ma Jou Madutu Ai Womaha iuti hok o namo dara itangi unanguku. 3:17 Ipaha yoihene ma

Jou Madutu Ai ilingi ihi ngahu, "Nenangala Ahi Ngohaka tdora-dora. Unanga Ahi hininga yadene." Matius 4 4:1 Ipaha, ma Jou Madutu Ai Womaha iwi ao o Yesus, o tonaka ikokakahaika la o Ibilihi iwi taili. 4:2 O wange moruata de o hutu moruata, o Yesus wolomua. D una wamo iwi hahini. 4:3 O Ibilihi yaino d itemo, "Koigoungua Ngona ma Jou Madutu Ai Ngohaka? Aa, nahuloko o helewo-helewo nnanga idadi o roti." 4:4 O Yesus wohaluhu, "Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi: O nyawa yamkeua yowango de o roti dika, m yakunoli, de o demo moi de moi, ma Jou Madutu wohid demo-demo." 4:5 I bto de gnanga o Ibilihi iwi ao o Yesus o Yerusalemika, o kota itebi-tebini, d iwi kelengauku ma Jou Madutu Ai Tau maponatoka. 4:6 D o Ibilihi itemo Unangika, "Koigoungua Ngona ma Jou Madutu Ai Ngohaka? Nomangumo daenguku; hababu Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka naga itulihi hoko nnanga, 'Ma Jou Madutu aha whuloko Ai malaekat-malaekat ini gana ngona, ona aha ini lgono de manga giama, hupaya ani lou mauha ipeleke o helewoika.' " 4:7 O Yesus wohaluhu, "M Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka i tuliholi, 'Uha ngona n taili ani Jou Madutu.' " 4:8 Ipaha o Yesus iwiaooli o Ibilihi o lokuile, de o loku gnanga duru ikurutile, d iwihi dumutu Unangika mata-mata o duniaka mapopareta de tonanga makaya. 4:9 D o Ibilihi iwitemo o Yesusika, "Mata-mata nnanga ngohi tonihidaka Ngonaika, nako Ngona natilabuku nohihuba ngohi." 4:10 O Yesus wohaluhu, "Noiki, nopiringana ngona, hei Nogoda-goda! Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi: Niwi huba ma Jou, nia Jou Madutu, d niw leleani Unanga dika!" 4:11 Mabaha o Ibilihi iwimalaka o Yesus, d o malaekatmalaekat yaino iw leleani Unanga. 4:12 Maraha yoihene o Yohanis iwihi ngohama o buiika, o Yesus womahiditoko o Galileaika. 4:13 Una wamala o Nazaret, d wogogere o Kapernaum mabereraka, o Galilea ma Taaga madatekoka, o Zebulon d o Naftali manga daeraoka. 4:14 Karana o Yesus wadiai o hali gnanga, idadi hok okia ma Nabi Yesaya wotemo,

4:15 "O Zebulon aitonaka d o Naftali aitonaka, o ngkomo o taagaika, o Yordan ma Ngairi mahonongaka, o Galilea o Yahudi okaua manga tonaka! 4:16 O hoana manyawa yowango o huhutu magoronaka o dararono itotararono yamkeoka! Yog gogere o honenge mahuhutu mabereraka yadupudaka o dararono macahaya!" 4:17 Madero o raha gnanga, o Yesus womulenge wohi ngahu, "Nitoba btohi o baradoha nidiai, karana aha dema japatioka, ma Jou Madutu wopareta hok o Koano!" 4:18 Maraha o Yesus magogiriaka wotagi o Galilea ma Taaga mahohanino, Unanga wmke yahinoto o nawoko yolingi-lingiri, enagnanga o Simon (iwihi romangoli o Petrus) de aidodoto, o Andreas. Onanga magogiriaka o nawoko yotagoko, de o homa, o taagaoka. 4:19 O Yesus wtemo onangika, "Niaino nihinki Ngohi. Ngohi tin dotoko ngini o nyawa nihoma." 4:20 Onanga kahigila yamalaika manga homa d iwi nki o Yesus. 4:21 O Yesus wotagi gila-gila, de w mkeoli mahomoa o riadodoto, enagnanga o Yakobus d o Yohanis, o Zebedeus aingohangohaka. Onanga de manga ama magogiriaka manga homa ihidiai manga ngotiroka. O Yesus w ahoko onang, 4:22 d onanga kahigila yamalaika manga ngotiri d manga ama, d iwinki o Yesus. 4:23 O Yesus wakiloliti o Galilea maberera mata-mataika, d wodotoko o pupuji matauoka. Unanga wohi ngahu o Abari ma Oa, ma Jou Madutu aha wopareta. De Unang wahi togumu o nyawa yopopanyake d manga rehe iahu-ahumua. 4:24 O abari mangale o Yesus gnanga yodogilianga o Siria maberera mata-mataika, hidono manga nge o nyawa yaino Unangino. Onanga y ao o nyawa yatago-tagongo hagala rupa o panyake, d o huha. O nyawa yngoha-ngohama o womaha madorou, yahhohomu, d yolugu-lugu, mata-mata o Yesus wahitogumu. 4:25 Iwinninki o Yesus o raha gnanga duru kamanga nge. Naga o Galilea de yaino, o Kota Ngimoi de yaino, o Yerusalem de yaino, o Yudeaino, d nagaoli o Yordan ma Ngairi mahonongaka de yaino. Matius 5 5:1 Maraha o Yesus wmke manga nge o nyawa gnanga, Unanga

woda o doporonile. De wogogerukuoka, iwinninki yaino Unangino, 5:2 d Unanga womulenge wdotoko nanga: 5:3 "Yo utumu o nyawa yamo im gakunua, d duga-duga imahi gagao ma Jouika dika; nanga ganga ma Jou Madutu Ai umati! 5:4 Yo utumu o nyawa manga hininga ihuha; ma Jou Madutu aha w laru nanga! 5:5 Yo utumu o nyawa manga hininga ipoluluku; ma Jou Madutu aha watotomo Ai jaji onangika! 5:6 Yo utumu o nyawa duru yohininga yadiai ma Jou Madutu Ai mau; ma Jou Madutu aha wahi daka hidono ywedono! 5:7 Yo utumu o nyawa y dora o nyawa mahomoa; ma Jou Madutu aha w dora onang! 5:8 Yo utumu o nyawa manga hininga itebini; ona aha iwi nko ma Jou Madutu. 5:9 Yo utumu o nyawa yo ao o dame o nyawaika; ma Jou Madutu aha woma ngaku nanga hok Ai ngoha-ngohaka! 5:10 Yo utumu o nyawa o aniaya yamke karana yodiai ma Jou Madutu aimau; nanga ganga ma Jou Madutu Ai umati! 5:11 Ni utumu ngini, nako in hohohedu, inaniaya, d o romanga madorou indiai mangale Ngohi. 5:12 O nabi-nabi yowango ihiraka de ngini, y aniayaoka hoko gnanga. Nimrene d nigarago, hababu tingini niahwa kah amoko ma Jou wasadia ukuoka mangale ngini." 5:13 "Ngini ganga o dunia magahi mawaja. Nako o gahi mawaja idadi iakere, yakunu igahioli? Koiwaka mafaid, duga-duga yaumo d o nyawa yadoko-doko. 5:14 Ngini ganga o dunia madararono. O kota ikokelengauku o doporonoka, hamkeua yaiunu. 5:15 5:16 Kogenangoli niadararono kokiani ydihiwara o nyawa manga himangoka, hupaya nia manarama-manarama maoa nanga yamke, d nia Ama o horogaka iwihi giriri." 5:17 "Uha niato bote Ngohi nnanga taino tahohihanga o Musa ai tita d o nabi-nabi manga dodtoko. Ngohi ta ino tahohihangua, m tohidumutu tona mamangarati magoungu. 5:18 Niohohininga! Hokokia madekana o dihanga d o dunia kanagahi, kama dulihi moi de ekola matitiki moi maiteteke o tita gnanga magoronaka maaha koieheua, nako mata-mata gnanga koidadiowahi! 5:19 Karana gnanga, o nagona hnanga moi dika yatilakuru, o pareta-pareta gnanga, ngaroka duru maiteteke, d ydotoko o nyawa mahomoa yodiai hokognanga, aha idadi duru yoeteke ma Jou Madutu Ai umati mahidogoronaka. De o nagonahnanga yamoteke o pareta-pareta gnanga, d ydotoko o nyawa

mahomoa hoko genangoli yodiai, aha idadi yolamoko ma Jou Madutu Ai umati mahi dogoronaka. 5:20 H, niohohininga: Ngini yakunua nidadi ma Jou Madutu Ai umati, nako nimahiholoiua o agama maguru-guru, d o Farisi manyawa mangale niadiai ma Jou Madutu Ai mau!" 5:21 "Ngini nianko nangaete de nangatohoraka ngone hamke o dodtoko hoko nnanga: Uha nitoma; o nagona hnanga yotoma, kokiani ytailako yahidero o hukumanga. 5:22 M oraha nnanga Ngohi tintemo nginika, o nagona hnanga yngamo o nyawa mahomoa, aha ytailako yahowono ekola yatiai; d o nagona hnanga ydana o nyawa mahomoa, aha ytailako yahowono ekola yatiai o Agama ma Juru Hakimi mahimangoka. D o nagona hnanga ytemo o nyawa mahomoaika, 'Fuma,' ipatutu yumo o naraka maukuika. 5:23 Hababu gnanga, nako ngini niahidogoronaka womatngo, magogiriaka wohihuba ai ngongike ma Jou Madutuika, d womahininga naga o nyawa manga hininga yohiri unangika, 5:24 kokiani nanga wamalaikahi aihuba gnanga o huba mang mahimangoka, d woiki wdameohi o nyawa gnanga. Ibto de gnanga, nanga yakunu womakilioro d wohihuba ai ngongike ma Jou Madutuika. 5:25 Ade-ade naga o nyawa inkalaki ngini o juru hakimika, nima kadameoka de una, nako nagahi o raha, i hira de o juru hakimika niadono. Nako kowali, o nyawa gnanga aha winao, winihi lapahi o hakimika, de aha o hakimi inao, inihilapahi o polisiika. D o polisi aha inihingohama ngini o buiika. 5:26 D niohohininga: Maraioka aha niakunua nihupu o buioka gnanga, ihira de nia bobangu niamata nifangu." 5:27 "Ngini nihi oriki naga o dodtoko hoko nnanga: Uha nihowono. 5:28 M rahannanga Ngohi tintemo nginika: o nagona hnanga imi pulono o ngoheka momatngo de imnahihu, o nyawa gnanga yohowonoka de o ngoheka gnanga manga hiningaka. 5:29 Nako anilako maniraka idadi o hababu ngona nobaradoha, natubalenge d namo anilako gnanga! De ani rehe magahumu yamo o narakaika, iholoi yaoa nako anirehe o hidoku moi ihihanga. 5:30 Nako anigiama maniraka idadi o hababu ngona nobaradoha, natobiki d namo anigiama gnanga! De ani rehe magahumu iwohama o narakaika, i holoi yaoa ani giama mahononga ihihanga." 5:31 "Naga o dodtoko hokonnanga: o naguna

womi oluku ngoi hekata, kokiani womihi daka o ngongoluku mahurata munangika. 5:32 M orahannanga Ngohi tintemo nginika: o nagona hnanga yoluku manga hekata, enahioko o ngoheka gnanga mohowonua, idadi hababu o ngoheka gnanga mohowono, nako ngoi hekata gnanga mokawingoli o nyawa mahomoaika. D o nagona hnanga yokawingi de o ngoheka imi olu-olukika gnanga, onang kayo howono." 5:33 "Ngini nihiriki, nangaete de nangatohoraka hamke o dodtoko hoko nnanga: uha anijaji natilakuru. Okia nojajioka de makoboto ma Jou Madutu aihimangoka, kokiani ngona nadiai. 5:34 M rahannanga Ngohi tintemo nginika: hakali-kali uha nikoboto, kayaoa de o dihanga, hababu o dihanga gnanga ma Jou Madutu aikuruhi mang, 5:35 ekola de o dunia, hababu o dunia ganga Ai lou mahohole; ekola de o Yerusalem, hababu genangala o Koano yolago-agomo manga kota. 5:36 Uhali nokoboto de aniheke, hababu ngona mahirete nakunua nadiai anitadauru idadi iarehe ekola itaromo, ngaro kaoutu mangai moi. 5:37 Nitemo dika 'Igoungu' ekola 'Kowali' -- i holoi de gnanga o Ibilihioka de yaino." 5:38 "Ngini nihiriki naga o dodtoko hokonnanga: o lako madagali o lako, o ingiri madagali o ingiri. 5:39 M raha nnanga Ngohi tin temo nginika: o nyawa o dorou yodiai nginika, onangika uha nia janggutu nia balaha. Nako o nyawa yapka nia gotoaka maniraka, malaika la yapkaoli nia gotoaka mahigili. 5:40 D nako o nyawa in kalaki o hakimika d yomau yal nia baju, nia juba maniahi daka dika. 5:41 Nako womatngo o popareta win pakisa ai baranga nia moku, magurutika o kilo moi, nia moku magurutika o kilo hinoto. 5:42 Nako o nyawa yogahoko niakia naga, niahidaka onangika. D uhaoli nioluku o nyawa yomau yobau okia naga nginino." 5:43 "Ngini nihiriki naga o dodtoko hokonnanga: nidora niadodiawo d niadohata niahatur. 5:44 M raha nnanga Ngohi tintemo nginika: nidora niahatur, d niahihubayanga o nyawa in o aniaya, 5:45 hupaya ngini nidadi nia Ama o horogaka ai ngoha-ngohaka. Hababu ma Jou Madutu aiwange waba, o nyawa maoaika d o nyawa madorouika. Una wohi guti o awana, o nyawa o oa yadodiaika d o nyawa o dorou yododiaika. 5:46 Hababu nako ngini nidora duga-duga kao nyawa indora-doraoka dika, wohidodoa ma Jou Madutu kokiani wabalaha

niamanarama gnanga? Mode koigoungua o soungu yogaho-gahoko maka hoko genangoli yodiai? 5:47 D nako ngini nihi daka o tabea duga-duga niadodiawoika dika, okia niaboloi? O nyawa iwinko-nkoua ma Jou Madutu kahokognanga yodiai! 5:48 Nia Ama o horogaka w dora o nyawa makuranga okia-kiaua. Ngini kokiani hoko genangoli." Matius 6 6:1 "Nim hohininga, uha ngini nidiai o agama mamau-mau, o nyawa yowe-we manga himangoka, hupaya o nyawa yamke. Nako ngini hokognanga nidiai, nia Ama o horogaka wohidakua o hewa nginika. 6:2 H, nako ngini nihidaka niahadak o nyawa mihikinika, uha gnanga nihingahu-ngahu, hok o nyawa yoelu-eluku yodiai. Ona yoigo yodiai o pupuji matauoka, d o ngkomo maamokoka, hupaya o nyawa yhigiriri. Niohohininga, nanga yatarimaka manga hewa. 6:3 M ngini, nako nihidaka nia hadak, kokiani kania pongono, hidono moiua ihiriki. 6:4 Malaika la niamanarama gnanga o nagona dika maihiorikua, duga-duga nia Ama o horogaka. Una wapulono niamanarama iiu-iunu gnanga d aha wohi daka nia hewa nginika." 6:5 "Nako ngini nihubayanga, uha hok o nyawa yigo imadodiai. Onanga yigo yohubayanga ihigokoino o pupuji matauoka d o ngkomo madupukoroka hupaya o nyawa ymke. Niohohininga, genangala o hewa nanga yatarimaka. 6:6 M nako ngini nihubayanga, niwohamika niakamari magoronaka, d o ngorana niabenoino, d nihubayanga nia Amaika niwimke-mkeua gnanga. Done nia Ama wapulono niamanarama iiu-iunu gnanga, aha wohi daka o hewa nginika. 6:7 Nako ngini nihubayanga, uha niogogilio, hok o nyawa iwinko-nkoua ma Jou. Ona yatobote manga gogahoko aha woihene, hababu manga hubayanga gnanga ikurutu. 6:8 Uha hok nanga. Nigahokowahi, nia Ama wanko okia niaparalu. 6:9 H nihubayanga hoko nnanga, 'Mia Ama o horogaka: Ngona ma Jou Madutu noma tngotngoka. Tanu Ngona ini huba d ini horomati. 6:10 Ngona mia Koano. Tanu Ngona nopareta o duniaka, d Ani mau yamoteke hok o horogaka. 6:11 Nomihi daka o wange nnanga mia inomo ngomi mipparalu. 6:12

Nomi apongo ngomi tongomi miahowono, hok ngomi miahiapongoka o nyawa yahowo-howonoka ngomino. 6:13 Uha nohiguma la ihihanga miangongaku maraha ngomi im taili m o Dorou makuaha nomihirehene. Ngona o Koano nokokuaha d nomulia kahi ado-adonika. Amin.' 6:14 Nako ngini niahiapongo o nyawa yahowono nginika, nia Ama o horogaka aha waapongo niahowono. 6:15 M nako ngini niaapongua o nyawa mahomoa manga howono, nia Ama o horogaka aha wa apongua niahowono." 6:16 "Nako ngini nipuaha, uha niabiono ihuha, hok o nyawa yigo imadodiai. Onanga yangali manga biono hupaya mata-mata o nyawa ihiriki nanga yopuaha. Niohohininga, genangala o hewa nanga yato tarimaoka. 6:17 M nako ngini nipuaha, nimamahau, d niatadauru niawuhioka, 6:18 hupaya moiua ihiriki ngini nipuaha, nia Ama iwi mke-mkeua dika. Una wamke niamanarama i iu-iunu gnanga, d aha wohidaka o hewa nginika." 6:19 "Uha nim doomu o arata o duniaka, kiaka o buteteke d o pariama aha yabodito, d yotohi-tohiki yaino yatohiki. 6:20 Koaho yaoa, niatoomu o arata o horogaka, kiaka o buteteke d o pariama yaboditoua, d yotohi-tohiki yainoua yatohiki. 6:21 Karana kiaka nia arata, genangoka niahininga." 6:22 "O lako gnanga o rehe mahilo. Nako nialako itararono, nia rehe magahumu itararono. 6:23 M nako nialako igawa, niarehe magahumu ihuhutu. H nako nialako niadirioka gnanga ihuhutu, done duru i huhutu o huhutu gnanga!" 6:24 "Moiua yakunu yomanarama o tuanga hinotoika. Hababu nanga aha iholoi wdora womatngo d womatngo ikuranga wdora. Ekola nanga aha iholoi wosetia moika de moika ikuranga wosetia. Kogenangoli ngini. Ngini yakunua nimanarama mangale ma Jou Madutu d mangale o arataoli. 6:25 Hababu gnanga niohohininga; uha nihawatere mangale niangango, enagnanga okia aha niaolomo d okia niaokere, ekola okia aha niapke. Mode koigoungua o ngango iholoi de o inomo, de o rehe iholoi de o pakeanga? 6:26 Nia pulono o totaleo o gitawaka. Enanga idatomua, iutukua, d yatoomu madumule mahasili matauika makowali. Ngarok hokognanga nia Ama o horogaka nanga wapaliara! Mode koigoungua ngini iholoi ikurutile niaija de o totaleo? 6:27 O nagona nginioka, de manga hawatere, yakunu yakurutu manga umuru ngaroka

kama huhutulu? 6:28 Yadodoaho ngini nihawatere mangale niapakeanga? Niatailako nihidodiai o bunga-bunga iwango o golowaika. O bunga-bunga gnanga imanaramua, d o pakeanga idiaiua; 6:29 m ma Koano Salomo hoko gnanga aikaya ma, wapkeua o pakeanga, mahailoa hok o bunga gnanga! 6:30 O momo o golowaika o wange nnanga iwango d yarehino yatuhuku hokoiwaka. M ma Jou Madutu wapke wohidodiai o momo gnanga hoduru ihailoa. Holoi ngini! M ngini kuranga ningaku! 6:31 Uha nihawatere d nitemo, 'Okia aha haolomo', ekola 'okia aha haokere', ekola 'okia aha hapke'? 6:32 Mata-mata o hali gnanga o nyawa iwinko-nkoua ma Jou Madutu salalu yakinki. Enahioko nia Ama o horogaka wohi riki mata-mata gnanga ngini niparalu. 6:33 H, ihira nihi dailako hupaya niawowangoka ma Jou Madutu wapareta, d niadiai Ai mau. Done mahomoa mata-mata aha ma Jou Madutu wini hidaka nginika. 6:34 Hababu gnanga, uha nihawatere mangale yarehe mawange. Hababu yarehino nagaoli tona mahawatere. O wange nnanga yaoaka tona mahuha, ngaro uha hodogooli." Matius 7 7:1 "Uha nimadadi hakimi o nyawa mahomoaika, hupaya ngini mahirete, uha winihihakimi ma Jou Madutu. 7:2 Hababu hoka sarakia ngini niahihakimi o nyawa mahomoa, hoko genangoli aha ma Jou Madutu winihihakimi. D o duduga niahipke-pke o nyawa mahomoaika, aha ma Jou Madutu winihipke nginika. 7:3 Yadodoa ho ngini niolega o gota mawale niariadodoto ailako magoronaka, barikua o balaki nialako mahirete magoronaka ngini nia tailakoua? 7:4 Sarakia ngini yakunu nitemo niariadodotika, 'Naino ngohi tohihupu o gota mawale gnanga anilakoka,' barikua anilako magoronaka mahirete naga o balaki? 7:5 Hei tengeluku! Nohi hupuokahi o balaki anilako mahireteoka, daha ngona nlega de madiai, d yakunu nohihupu o gota mawale ani riadodoto ai lakoka. 7:6 Uha nohi daka o baranga madebi-debini o kahoika, hupaya o kaho gnanga uha imaidulino d inigoli. D uha nohi daka o muhutika o odeika, hupaya o ode gnanga uha yadoko-doko o muhutika gnanga."

7:7 "Nigahoko, ngini aha niatarima. Nilingiri, ngini aha niamke. Nitolo, o ngorana aha in dobelenga. 7:8 Karana o nyawa yogahoko aha yatarima; o nyawa yolingiri aha yamke; d o nyawa yotolo aha ydobelenga o ngorana. 7:9 Ngini niahidogoronaka mode naga o ama wahidaka o helewo ai ngohakika, nako o roti yogahoko? 7:10 Ekola wahi daka o dodiha, nako o nawoko yogahoko? 7:11 Ngarok ngini itorou, ngini kania nko nihidaka okia naga maoa nia ngoha-ngohakika. Maboboloioli nia Ama o horogaka! Una iholoioli aha wahi daka okia naga maoa o nyawa yogaho-gahoko Unangika. 7:12 Nia hidiai o nyawa mahomoaika hok ngini nioigo nanga ini hidiai. Genangala o Musa aitita matiti d o nabi-nabi manga dodtoko." 7:13 "Niwohama nianonu o ngorana ipopeneto, hababu o ngorana d o ngkomo yodumutu o narakaika, ilamoko d i wata, d manga nge o nyawa yanonu. 7:14 M ipeneto d ihuha o ngorana d o ngkomo, y ao o nyawa o ngangoika. D duga-duga ka manga huhutulu o nyawa yamke." 7:15 "Nimahidodiai mangale o nabi-nabi madutua. Onanga yaino nginino imahi biono o duba, m imoteke madiai nanga hok o kaho honganika itotualono. 7:16 Ngini aha ni nko nanga, tonanga manga manarama mahasiloka. O gota ihohihika ihohokua o angguru, d o momo mahohihika ihohokua o ara. 7:17 O gota mautu iboburereino hamke o hohoko maoa, d o gota mautu ipopelelakino hamke o hohoko madorou. 7:18 O gota mautu maboburere hamkeua mahohoko itorou, d o gota mautu ipopelelaka, hamkeua mahohoko yaoa. 7:19 O gota mautu moi-moi i hohokua o hohoko maoa, yatolanga d yatuhuku. 7:20 Hoko genangoli de o nabi-nabi madutua. Ngini aha nianako nanga manga manarama mahasiloka." 7:21 "Matamataua o nyawa ihi ahoko Ngohi, 'Jou, Jou,' aha yodadi ma Jou Madutu aiumati, m duga-duga o nyawa yadodiai Ahi Ama o horogaka Ai mau. 7:22 O Kiamati ma Wangeoka manga nge o nyawa aha yotemo Ngohino, 'Jou, Jou, koigoungua de Ani romanga ngomi mihingahuoka Jou Madutu anibehehongo? D koigoungua de Ani romangoli Jou, ngomi mia duhuoka o womaha madorou de midiai mange o nonako ihra-hranga?' 7:23 M Ngohi aha tohaluhu, 'Ngohi komaiwa tinnko ngini! Nioiki nenangokadau, ngini nidodiai o dorou!' " 7:24 "Aa, o nyawa yoihene Ahi

demo nnanga, d yamoteke, ima tero hok o nyawa yososawaro ihigoko manga tau o helewo malokuoka. 7:25 Maraha o awana iuti, d o nguihi iba d o hidaloko i puturungu yawuwu o tau gnanga, o tau gnanga irubaua, hababu higokoka o helewo malokuoka. 7:26 D o nyawa yoihene Ahi demo nnanga, m yamotekua, nanga imatero hok o nyawa yobodo-bodo ihigoko manga tau o dowongi malokuoka. 7:27 Maraha o awana iuti, d o nguihi iba, d o hidaloko i puturungu yawuwu o tau gnanga, o tau gnanga iruba. D i kilianga duru kahagiria!" 7:28 Mabaha o Yesus wodotoko ibto, d o nyawa naga genangoka duru yohranga yoihene Ai dodtoko. 7:29 Hababu Unanga wodotoko de makumati, hok manga guru-guru agamaua. Matius 8 8:1 O Yesus o doporonoka de wouti, d manga nge o nyawa iwinki. 8:2 O raha gnanga waino womatngo iwi pado-pado. Unanga watilabuku o Yesus aihimangoka, d wotemo, "Bapa, nako Bapa nmodeke, Bapa yakunu nohihi togumu ngohi." 8:3 O Yesus wipalanga o nyawa gnanga de wotemo, "Ngohi tomau. Notogumu!" Oraha gnanga dika aipanyake ihihanga. 8:4 D o Yesus wtemo, "Nohohininga! Kamoika de uha nohi ade-ade. M noiki maimamika, d nogahoko nanga wohigoungu ngona notogumoka. Ibto gnanga nohihuba o huhuba o Musa wohipopareta, hok manonako igoungu o nyawaika, ngona igou-goungu notogumoka!" 8:5 Maraha o Yesus wowohama o Kapernaum makotaika, womatngo o Roma manga kapita waino imamke de una, d wogahoko wriwo. 8:6 Ma kapita gnanga wotemo, "Bapa," "wohil leleani wopanyake ahi tauoka. Una woluluiha aidangiroka, wakunua womdagi d duru kaihiri." 8:7 O Yesus wato, "Ngohi aha toiki tihitogumu." 8:8 "Ngarouha Bapa," makapita gnanga wohaluhu, "Ngohi topatutua, Bapa tonitarima ahi tauoka. Bapa nopareta dika. Done aha wohil leleani gnanga wotogumu. 8:9 Hababu ngohi nnanga kata moteke ahi lokuile manga pareta. D ahi timiuku naga o tentara-tentara kokiani yamoteke ahi pareta. Nako ngohi thuloko o tentaraoka womatngo, 'Noiki!' unang woiki. Ngohi ttemo

mahomoaika, 'Naino nengino!' Unang waino; d nako ngohi tpareta ahi gilaongo, 'Nadiai nnanga!' unang wadiai." 8:10 O Yesus woihene okia makapita gnanga wotemo, una duru wokiriri. D una wtemo o nyawa iwinninkika, "Goguleua o nyawa nnanga. O Israel manyawa manga hidogoronaka de komaiwahi Ngohi tamke o ngongaku hokonnanga mamoko! 8:11 Igoungu! Manga nge o nyawa aha yoba o wange mahiwariha d o wange madumunoko la yomore-morene de o Abraham, o Ishak, d o Yakub, ma Jou Madutu ai Dunia ma Hungi magoronaka. 8:12 Enahioko o nyawa kokiani yodadi ma Jou Madutu aiumati, aha yumo mahohuhutuika, doka maporetoka. Genangoka nanga aha yoari d yohangihara." 8:13 D o Yesus wtemo makapitaika gnanga, "Nolio, okia ngona nongaku gnanga aha idadi." D o raha gnanga dika wil leleani gnanga wotogumu. 8:14 O Yesus woiki o Petrus aitauika. Genangoka una womi mke o Petrus ngoitoroa magogiriaka imigogama amidangiroka. 8:15 O Yesus wapalanga amigiama, d amipanyake ihihanga. Mnanga momomiki d mulenge mleleani o Yesus. 8:16 O raha mulenge bimaoa, o nyawa y ao o Yesusika, manga nge o nyawa yangohamika o womaha madorou. D o demo daka moi dika, o Yesus wadhu o womaha madorou gnanga d wahitogumoli mata-mata o nyawa yopopanyake. 8:17 O Yesus wadiai mata-mata gnanga, d hokognanga idadi hok okia ma Nabi Yesaya wotemo hokonnanga, "Unanga womahi tagongo, nanga huha de nanga hangihara, d wohitogumu nanga panyake." 8:18 Naga duru manga nge o nyawa o Yesus iwikilolitino. O Yesus de wmke nanga mata-mata, Unanga whuloko iwinninki, yoiki o taaga mahonongaika. 8:19 D o agama maguru womatngo waino Unangino d wotemo, "Bapa Guru, ngohi tomau toni nki Bapa kiaika dika!" 8:20 O Yesus wohaluhu, "O kaho honganika de maaruku, d o totaleo de maigutu, m o Nyawa manga Ngohaka koiwa aing womahi ruba-ruba." 8:21 D womatngo iwinninki mahomoa wotemo, "Bapa, nohihi gumala toliohi la ahi ama tilungunohi." 8:22 M o Yesus wohaluhu, "Nohi nki Ngohi, d malaika o nyawa mahonenge ylungunu mahirete manga nyawa yohone-honenge." 8:23 O Yesus d iwinninki yoharene o ngotirile yoiki o taaga

mahonongaika. 8:24 Mahoanika o Yesus womiduoka. Itodokanino o rato duru kahagiria yduguti o taagauku, hidono manga ngotiri o lulu hiboha-boha. 8:25 Iwinninki yoiki Unangika, d iwitmanga. "Bapa! Non riwo! Ngone hobodito!" nanga yopaka. 8:26 "Yadodoa hongini nihawana?" o Yesus wotemo. "Ngini ikuranga ningaku Ngohino!" Ipaha o Yesus womaokoile d wataaere o hidaloko d o taaga gnanga. D o taaga idadi duru irdi. 8:27 Iwinninki o Yesus yohranga. Onanga yotemo, "O nyawa okia ne Unanga, hidono o hidaloko d o lulu mayamoteke Ai pareta!" 8:28 O Yesus womahidono o taaga mahonongaika, o Gadara madaeraoka. Dokengoka yahinoto yangohamika o womaha madorou. Yaino Unangino o nyawa yahinoto gnanga duru yokinki, hidono moiua ymorone genangino yakaino. 8:29 Onanga o jere mabai-baitino de yohupu, d yopaka, "Jou Madutu ai Ngohaka aha Ngona nom sarakia ngomi? Boteka Ngona nom mauoka nomihangihara ngarok koma orahowahi?" 8:30 Genangoka de hokokiaua magurutika, naga o ode duru kahange magogiriaka o inomo imlingiri. 8:31 O womaha madorou gnanga igahoko o Yesusika, "Nako Ngona nomau nomhuloko mihupu, nom huloko ngomi miwohama o odeika gnanga." 8:32 O Yesus wotemo, "Nioiki!" O womaha madorou gnanga ioiki ytingaka o nyawa yahinoto gnanga, d iwohama o odeika. D o ode mange gnanga ipiringana d imangumo o taaga mabakoruku, d yalutu. 8:33 O ode yoga-gana gnanga imapopta o kotaika, d hijarita mata-mata iddadioka gnanga, de okia idadioka de o nyawa yahinoto o womaha madorou yangoha-ngohamika gnanga. 8:34 H mata-mata o nyawa o kotaoka gnanga yoiki imakamke de o Yesus, maraha nanga iwimke o Yesus, nanga duru yogahoko hupaya wamala manga daera. Matius 9 9:1 Manga ngotiri yahitomoko, o Yesus woda o ngotirile d yataka o taaga, imakilioro manga kapongika. 9:2 Genangokadau o nyawa iwiao Unangika womatngo wolugu-lugu kawo rubaiha aidangiroka. Oraha o Yesus wamke hokokia maamoko manga ngongaku, Unanga witemo

wolugu-luguika gnanga, "Ani hininga nabitumu, Ahi ngohaka! Ani baradoha iapongoka." 9:3 Genangokadau o agama maguru-guru yamuruono naga manga hiningaka yotemo, "O nyawa nnanga wihikauku ma Jou Madutu!" 9:4 O Yesus wanko manga dibanga, d Unanga wotemo, "Yadodoa honiadibanga mamodorouino gnanga? 9:5 Kiaka iholoi igapanga: Totemo, 'Ani baradoha iapongoka', ekola Totemo, 'Nomomiki d nom dagi'? 9:6 M orahannanga Ngohi aha tohi nyata igoungu nginika, o dunia malokuoka nnanga o Nyawa manga Ngohaka wokuaha waapongo o baradoha." D o Yesus wtemo wolugu-luguika gnanga, "Nomomiki, nagoraka anitikara, d nolio!" 9:7 O nyawa wolugu-lugu gnanga womomiki d wolio aitauika. 9:8 Oraha o nyawa yamke iddadioka gnanga, nanga yohawana d iwihigiriri ma Jou Madutu, hababu ma Jou Madutu wohidakoka o kuaha hokognanga maamoko o nyawaika. 9:9 Ipaha o Yesus watingaka o ng gnanga. Yotagi magogiriaka, Unanga wmke womatngo o soungu wogahogahoko, airomanga o Matius, kawo gogerukuohi aikantoroka. O Yesus wtemo unangika, "Naino nohi nki ngohi!" De o Matius womaoko d wnki o Yesus. 9:10 Maraha o Yesus wolomo magogiriaka o Matius aitauoka, o soungu yogaho-gahoko manga nge yaino d o nyawa imoteke o kawaha manga lolegaka o nyawa madorou, yaino imahi kolomo de o Yesus d iwinninki. 9:11 Naga o Farisi manyawa yamke o hali gnanga. D nanga yoleha o Yesus iwinninkika, "Okia mahababu niaguru wolomo imakongolomo moi de o soungu yogaho-gahoko, d o nyawa madorou?" 9:12 O Yesus woihene mangaloleha gnanga d wohaluhu, "O nyawa yopopanyakeua yoparaluua o dotere, duga-duga o nyawa yopopanyake dika. 9:13 Nia tailako okia mamangarati Ma Jou Ai Demo ma Buku mademo nnanga: 'Ngohi tmau o hayanga de o dora, m o huhuba de o aiwaniua'. Hababu Ngohi taino t ahokua o nyawa imamo mangadiri yaoaka, duga-duga nanga o nyawa manga lolegaka okiaua ydene." 9:14 Ipaha de gnanga iwinninki o Yohanis Wo ohi-ohiki yaino o Yesusino. D onanga yoleha, "Yadodoaho ngomi d o Farisi manyawa mipuaha hode ininninki Bapa kowali?" 9:15 O Yesus wohaluhu, "Sarakia ngini niadamke? Yakunu yaino-ino o kawingi

marameangino manga hininga ihuha nako o nauru wokawi-kawingi una naga dede onangohi? Marai kowali! M aha maraha iba o nauru wokawi-kawingi onangoka de iwi ngoho. O raha gnanga daha nanga yopuaha. 9:16 Moiua o nyawa manga baju madorou, ihitapa de o ngere mahungi. Hababu done o dadapa gnanga yakakihi, d makakihi iholoi ilamoko. 9:17 Kogenangoli moiua o nyawa yoguhe o angguru mahungi, o ng madorouku. Hababu o ng gnanga aha i pooteke d i bodito, d maangguru ikopoa. O angguru mahungi kokiani yguhe mang mahungiuku, hupaya hinot yadodoaua." 9:18 O Yesus kaw temo-temohi o Yohanis Wo ohi-ohiki iwinninki, womatngo o pupuji matau mabaluhu waino. Unanga wa tilabukuku o Yesus aihimangoka d wotemo, "Ngohi ora gnanga daha mohonenge. M tanu naino nomi palanga hupaya muna mowangoli." 9:19 O Yesus womaoko d iwinninki onang yoiki, de o nyawa gnanga. 9:20-21 O ngkomo mahidogoronaka o ngoheka mopopanyake momatngo, o taongo ngimoi de hinoto mokokopoa, maino momahitigi o Yesus aiporetino. Muna amihiningaka mato, "Ngohi ngaroka tapalanga aijuba, ngohi aha totogumu." D munanga mapalanga o Yesus ai juba mabarene. 9:22 O raha gnanga o Yesus womlega aiporetoko d womi mke o ngoheka gnanga, d womitemo munangika, "Ani hininga nabitumu, Ngohi ora! Karana ngona nongaku Ngohino, ngona notogumu!" O raha gnanga dika mangoheka gnanga motogumu. 9:23 Ipaha o Yesus womahi dono o pupuji matau mabaluhu, ai tauika. Maraha Unanga wmke youle-ule o duka magogule, d manga nge yoggigoro, 9:24 Unanga wtemo onangika, "Nihupu ngini mata-mata! O ngohaka nnanga mohonengua; mnanga imi kiokoka dika." Onanga mata-mata iwgogiete o Yesus. 9:25 Ibto o nyawa gnanga yohupu, o Yesus wowohama o ngohaka gnanga amikamarika d was amigiama. D momomiki o ngohaka ngoheka gnanga. 9:26 O abari gnanga yodogilianga madaera gnanga mata-mataika. 9:27 O Yesus genangoka de wom jobo, d o ngkomo mahoanoka yahinoto o nyawa yopilo-piloko iwinki. Onanga yopaka, "Daud ai Ngohaka, nom dora ngomi!" 9:28 De o Yesus wowohama o tauika, yahinoto yopilo-piloko gnanga yaino Unangino. O Yesus wleha

onangika, "Mode ngini ningaku Ngohi takunu tinihi togumu?" "Mingaku, Bapa!" nanga yohaluhu. 9:29 D o Yesus wapalanga manga lako de wotemo, "Karana ngini ningaku, idadi hok okia ngini nionganono." 9:30 H nanga yakunu imahi riki. O Yesus wahi poma-poma hupaya o hali nnanga moika de uha ihingahu. 9:31 M nanga yoiki d ihingahu-ngahu o abari mangale o Yesus, o daera gnanga mata-mataika. 9:32 Yahinoto yopilo-piloko gnanga yoikoka, womatngo womou-mou, o womaha madorou iwingohamika iwiao o Yesusika. 9:33 O Yesus waduhu o womaha madorou gnanga, d o raha gnanga dika o nyawa gnanga wakunoli wotemo. O nyawa mangange gnanga yohranga d yotemo, "Komaiwahi ngomi miamke idadi hokonnanga, o Israel matonakoka!" 9:34 M o Farisi manyawa yotemo, "O womaha madorou mangaheke iwihidaka o kuaha la waduhu o womaha madorou gnanga." 9:35 Hoko gnanga o Yesus woiki wokiloliti, o kota wgetogetongo d o kapongo wgeto-getongo. Unanga wodotoko o pupuji matauoka, d wohingahu o Abari ma Oa mangale sarakia ma Jou Madutu wopareta hok o Koano. Unanga wahitogumu o nyawa yatago-tagongo hagala rupa o panyake, d mangarehe iahumua. 9:36 Oraha o Yesus wmke o nyawa mangange gnanga, Unanga wdora, hababu nanga yobingu d okiaua yakunu, hok o duba magogana koiwa. 9:37 D o Yesus wtemo iwin ninkika, "Io utu-utuku iwe, m youtu-utuku kamanga huhutulu. 9:38 Hababu gnanga nigahoko madumule madutuika, hupaya wohi dingoto youtu-utuku youtuku." Matius 10 10:1 O wange moiuku o Yesus wahoko yangimoi de yahinoto iwin ninki imatoomu. D Unanga wahidaka onangika o kuaha la yaduhu o womaha madorou d yahitogumu hagala rupa o panyake, d hagala rupa o rehe makuranga. 10:2 O rasul yangimoi de yahinoto manga romanga; madodihiraka, o Simon (iwi hetongoli o Petrus) de aidodoto o Andreas, daha o Yakobus de aidodoto o Yohanis, ganga o Zebedeus aingohangohaka. 10:3 Ipaha o Filipus d o Bartolomeus, de o Tomas, d o

Matius, o soungu wogaho-gahoko, de o Yakobus o Alfeus aingohaka, d o Tadeus; 10:4 dmabobaha o Simon, o berera ma Gogana d o Yudas Iskariot whuku-hukunu o Yesus. 10:5 O rasul-rasul yangimoi de yahinoto gnanga o Yesus whuloko de yamke o behehongo hokonnanga, "Uha nioiki genangika nako o Yahudiokaua manga daera. De uha niaika o Samaria makota-kotaika. 10:6 M nioiki o Israel manyawaika, nidumutu nanga yohhihihanga. 10:7 Niahingahu onangika ma Jou Madutu womulaengoka wopareta hok o Koano. 10:8 Niahitogumu o nyawa yopopanyake; niahiwango o nyawa yohone-honengoka; niahitogumu o nyawa ypado-pado, d niaduhu o womaha madorou. Ngini niatarimaka mata-mata gnanga de mabobangu koiwa. H, ngini niahidaka de mabobangu koiwa. 10:9 Uha niao o tiwi gurasi, o tiwi haka ekola o tiwi tabaga. 10:10 Uhali nimgao o popoje o tiwi mang, ekola o pakeanga dobiki hinoto niadodagi magoronaka, ekola o hapato, ekola o diki-diki. Hababu o nyawa yomomanarama, kokiani yahidaka, okia manga paralu. 10:11 Nako ngini nidono o kota ekola o kapongo, niwilingiri womatngo kawmodeke wintarima ngini. Nigogere dede nanga hidono ngini nima gorakoli. 10:12 Nako ngini niwohama o tauika, nitemo o tau madutuika, "Tanu ma Jou winihi barakati ngini." 10:13 Nako o tau manyawa gnanga in tarima ngini, malaika niatabea gnanga igogere onangoka. M nako nanga intarimaua ngini, niakilioli niatabea gnanga. 10:14 Nako naga o tau ekola o kota intarimaua ngini ekola inihigihenua ngini, niamala o ng gnanga d o kafo nialou mahoatile nia hurerouku. 10:15 Nio hohininga! O Kiamati ma Wangeoka, o Sodom d o Gomora manyawa aha iholoi igapanga ma Jou Madutu wapongo, ngaro de o berera gnanga manyawa!" 10:16 "Niohininga nnanga: Ngohi tinhuloko hok o duba imgaku-gakunua, o serigala ihohatera mahi dogoronaka. Ngini kokiani nisawaro de nim gana hok o dodiha d nia hininga irikoto hok o namodara. 10:17 Nim ga-gana, hababu ngini aha intagoko d inao o juruhakimi manga himangika. Ngini aha inhangihara o pupuji matauoka. 10:18 Ngini aha inao o popareta d o kokoano manga himangika, karana ngini Nihinninki. D genanga o ngkomo moi nginika la nihidaka o hakihi mangale Ngohi, onangika d o nyawa iwinko-nkoua ma Jou

Madutu. 10:19 M nako ngini inao la yalingiri niahowono ekola niadiai, uha nihawatere okia aha ngini kokiani nitemo, ekola sarakia kokiani ngini nitemo. Hababu okia kokiani ngini nitemo gnanga aha inihi ngahu nginika nako maraha yadono. 10:20 Karana yotemo-temo o rahagnanga nginiua, duga-duga o Ama ai Womaha o horogaka, inihi ngahu nginika, de aha nitemo-temo. 10:21 Aha idadi o nyawa aha yahilapahi manga riadodoto mahirete la ytoma. D genanga aha idadi o ama de o ngohaka manga hidogoronaka. O ngoha-ngohaka aha ylawani manga ayo de manga ama, d yahilapahi nanga la ytoma. 10:22 Ngini aha mata-mata o nyawa indohata, karana ngini nihinki Ngohi. M o nyawa yotongohono hidono mabaha aha yohalamati. 10:23 Nako ngini inaniaya o kota moioka, nipiringana o kota mahomoa ikali. Ngohi tinihi ngahu nginika: Konia mataua niodulu o Israel makota mata-mata, de o Nyawa manga Ngohaka wobaka. 10:24 O muri woholoiua wolamoko de aiguru, d wolleleani woholoiua wolamoko de aituanga. 10:25 Yaoaka nako o muri womatngo wodadi hok aiguru, d womatngo wolleleani hok aituanga. Nako o ama o tauoka iwihiromangoka o Beelzebul, okiali done matau madola. Ona aha yahi romanga iholoi itorou!" 10:26 "Uha nimodongo o nyawaika. Koiwa niaga i iu-iunu, aha koya mkeua, d koiwa naga irrahasia aha koihiorikua. 10:27 Okianaga Ngohi tinihi ngahu nginika o hagahutuoka, kokiani niogilioli nihingahu o wange-wange. D okia Tinihi hudu niangaukika, nihingahu okiaikadika nihiado-adono! 10:28 Uha nimodongo yatoma niarehe, m yokuahaua, yatoma niajiwa. Niw modongo ma Jou Madutu wokuaha wabinaha kayaoa o rehe, yaoa o jiwa o naraka magoronaka. 10:29 O totoai ngai hinoto yakunu yaija o rupiaratuhu moi. M ngaro hoko gnanga, kao ngai moi de magogo i tifaua o tonakuku, nako nia Ama aimauowahi. 10:30 Nia tadauru nia hekoka mata-mata ietongoka. 10:31 Hababu gnanga, uha nihawana! Ngini niaija iholoi de o totoai!" 10:32 "O nagona hnanga imangaku yowe-we manga himangoka nanga ihinninki Ngohi, Ngohi aha tomangaku nanga Ahi Ama o horogaka aihimangoka, nanga ihinninki Ngohi. 10:33 M o nagona hnanga yowe-we manga himangoka imahi pongono nanga ihin ninki Ngohi, onang aha Tahipongono Ahi Ama o

horogaka ai himangoka." 10:34 "Uha niatobote, Ngohi toao o dame o duniaino. Ngohi to aoua o dame, m o galawani. 10:35 Ngohi toba idadi o hababu o ngohaka o nauru wlawani aiama, de o ngohaka o ngoheka momilawani ngomi ayo, d mamoloka momilawani ngomi hunungu. 10:36 Igoungu, aha idadi o hatur maago-agomo, ganga kaororiadodoto mahirete. 10:37 O nyawa o nagona ydora manga ama ekola manga ayo, iholoi de Ngohi, ipatutua yodadi ihinninki. Kogenangoli o nagona ydora manga ngohaka o nauru, ekola manga ngohaka o ngoheka, iholoi de Ngohi ihdora. 10:38 D o nagona yoluku yamoku manga salib d ihinki Ngohi, ipatutua yodadi ihinninki. 10:39 O nyawa yoriwo manga ngango, aha i hihanga manga ngango, m o nyawa ihihanga manga ngango karana yosetia Ngohino, aha yamke mangangango." 10:40 "O nyawa o nagona intarima ngini, ganga ihitarima Ngohi. D o nagona ihitarima Ngohi, ganga iwitarima Una wohihulo-huloko Ngohi. 10:41 O nyawa o nagona ytarima o nabi karana nanga o nabi, aha yatarima o nabi mahewa. D o nagona ytarima o nyawa maoa womatngo, karana nanga yaoa, aha yatarima o nyawa maoa mahewa. 10:42 O nagona hnanga yahiokere, ngaroka o akere mamta dika, o nyawa wohina de wohuhuhaika, karana unanga wohinninki Ngohi, ningaku maraioka aha yatarima manga hewa!" Matius 11 11:1 Ipaha o Yesus wohidaka o hidumutu-hidumutu yangimoi de yahinoto iwinninkika gnanga, Unanga wamala o ng gnanga. Unanga woiki wodotoko d wohingahu ma Jou Madutu aibehehongo, o kota imakokadateke wgetongo. 11:2 O Yohanis Woohi-ohiki naga o bui magoronakahi, woihene mangale o Kristus aimanarama. D unanga whuloko iwin ninki yoiki o Yesusika la iwileha, 11:3 "Bapa Ngona nnanga aha noba imoteke ma Jou Madutu aijaji, ekola ngomi kokiani mia dam o nyawa mahomoa?" 11:4 O Yesus wohaluhu, "Nima kilioro o Yohanisika, d niwihi ngahu okia niamke d okia niihene: 11:5 O nyawa yopiloko imahi riki, o nyawa yolugu-lugu imdagi, o nyawa ypado

yotogumu; de o nyawa ytopongono imahihene, o nyawa yohonenge yowango okali, d o Abari ma Oa ma Jou Madutuoka ihingahu o nyawa mihikinika. 11:6 Youtumu o nyawa yomau ihi tila Ngohi de mahababu ihi mkeua!" 11:7 De o Yohanis aihuhuloko gnanga yopahaka, o Yesus womulenge wtemo o nyawa manga nge-ngeika mangale o Yohanis, wato, "Ngini nioiki o tonaka ikokakahaika okia niolega? O momo o utumoi o hidaloko yawwuwu? 11:8 Ngini nioiki okia niolega? Womatngo wapke o pakeanga mahhailoa? O nyawa yapke-pke o pakeanga mahhailoa gnanga yogogere o kadatoka! 11:9 H yadodoa hongini nioiki o tonaka ikokakahaika? La niwi lega manabi womatngo? Itiai, iholoioli de o nabi moi. 11:10 Hababu o Yohanis genangala Ma Jou Ai Demo ma Buku ihingahu, Ma Jou Madutu wotemo, 'Ne nanga Ahi huhuloko, Ngohi thuloko nanga wohira de ngona hupaya nanga won belenga o ngkomo mangale Ngona.' 11:11 Nio hohininga! O duniaka nnanga moiua naga o nyawa iholoi yolamoko de o Yohanis Woohi-ohiki. Ngaro hokognanga, o nyawa duru yoeteke ma Jou Madutu aiumati mahidogoronaka, nanga gnanga iholoi yolamoko de o Yohanis. 11:12 Madero o Yohanis wohiabari aidodtoko hidono o rahannanga, o nyawa ihidailako yakuaha de ytatoko ma Jou Madutu aiumati. 11:13 Hidono o Yohanis aiba mata-mata o Musa aitita de o nabi-nabi manga dodtoko, ihiraka ihingahu mangale o hali-o hali kokiani idadi. 11:14 D nako ngini nimau ningaku o Yohanis genangala o Elia, kiaka aiba ihi ngahuoka ihira. 11:15 Nako de nia ngauku niihene! 11:16 De okia kokiani Ngohi tahitero o nyawa o rahannanga? Onanga hok o ngoha-ngohaka yogogeruku o paharoka. O doomu moi ybaka o doomu mahomoaika, 11:17 'Ngomi mimusikoka miarame-rameoko, m ngini nironggeua! Ngomi mihinyanyioka o duka manyanyi miainga-ingara m ngini niariua!' 11:18 O Yohanis waino -- nanga wopuaha d wokerua o angguru; d o nyawa yato, 'Unanga o hetanga iw ngohamika!' 11:19 Oraha nanga o Nyawa manga Ngohaka, waino -- Unanga wolomo d wokere; ho o nyawa yato, 'Niamke o nyawa gnanga! Wokalilu, wotoba daluku, o soungu yogaho-gahoko manga dodiawo, d o baradoha manyawa manga dodiawo.' Ngarok hokognanga, ma Jou Madutu aisawaro to na

mahasiloka aha inyata igoungu." 11:20 D o Yesus womulenge wngelo o kota-kota, kiaka genangoka Unanga iwe wodiai o nonako ihrahranga. Hababu o kota manyawa genangoka yoluku yotoba, mangale o baradoha. 11:21 "Nibodito ngini, Korazim! D ngini Betsaida manibodito! Hohiade nako o nonako ihra-hranga idiai o Tirus d o Sidon makotaka, hok idiaioka ngini niahidogoronaka, marai o Tirus d o Sidon manyawa, madekanoka yotoba mangale manga baradoha d yapke o huha mapakeanga inoli yogelenga o kafo manga hekuku. 11:22 Niohohininga o Kiamati ma Wangeoka o Tirus d o Sidon manyawa de ngini, ahao o Tirus d o Sidon manyawa iholoi igapanga ma Jou Madutu w apongo! 11:23 D ngini, Kapernaum! Boteka ngini aha intede hidono o horogaile? Kowali! M ngini aha inumo o narakaika! Hababu ade-ade nako o nonako ihra-hranga, idodiaioka niahidogoronaka gnanga de idiai o Sodom makotaka, o Sodom gnanga kanaga ohi hidono o raha nnanga! 11:24 Niohohininga, o Kiamati ma Wangeoka, o Sodom manyawa de ngini, ahao o Sodom manyawa iholoi igapanga ma Jou Madutu w apongo!" 11:25 O rahagnanga o Yesus wom niata, "Ama, o Jou nakokuaha o dihanga d o dunia! Ngohi totemo tarima kasi Ngonaika karana mata-mata gnanga Ngona narahasia o nyawa yososawaroika, d o nyawa yohohakolaika, m Ngona nahidumutu o nyawa yohohakola ikaua. 11:26 Genangala Ama anihininga isanangi." 11:27 D o Yesus wotemo, "Hagala moi-moi o Ama wohilapahioka Ngohino. Mahomoa de o Ama, kamoi de o nyawa iwi nkoua ma Ngohaka. Mahomoa de ma Ngohaka, moiua iwinko ma Ama, d o nyawa o nagona ma Ngohaka wahinko ai Ama genanga iwi nko ma Ama. 11:28 Niaino Ngohino, ngini mata-mata inbole-boleoka, d nia mo niagina madubuho; Ngohi aha tohidaka nginika o rehe maguwini. 11:29 Niamoteke Ahi pareta d nimdotoko Ngohino. Hababu Ngohi nnanga Ahi hininga ibole di poluluku, de ngini aha niamo niarehe iuwini. 11:30 Karana To ngohi ahi pareta nisanangi, d o gina Tinihi tagongo nginika iuwini." Matius 12

12:1 Mamoiuku o Yahudioka manga Puji mawangeoka, maraha o Yesus wakaino o gandum madumule madatekino, de iwin ninki yautuku o gandum gnanga, d yo olomo, hababu nanga yhahini. 12:2 Maraha o Farisi manyawa ymke, nanga iwitemo o Yesusika, "Namke! ininninki yatilakuru nanga agama matita, de yodiai ilara-laranga o Yahudioka manga Puji mawangeoka." 12:3 O Yesus wohaluhu, "Komaiwahi ngini niabasa mangale okia o Daud wodiai maraha nanga d ainyawa yhahini? 12:4 Una wowohama ma Jou Madutu ai Tauika; d waolomo o roti ihihuba-huba ma Jou Madutuika. Enahioko imoteke nanga agama matita, o Daud de ainyawa yakunua yaolomo o roti gnanga -duga-duga o imam-imam dika yakunu yaolomo. 12:5 Ekola komaiwahi niabasa o Musa aititaoka, kiaka o Yahudioka manga Puji mawange magetongo o imam-imam yomanarama ma Jou ai Tauoka, yatilakuru o Yahudioka manga Puji madatoro, m yahihowonua? 12:6 Nia takihiri okia Ngohi totemo nnanga: nengoka naga iholoi ilamoko de ma Jou ai Tau. 12:7 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi: O hayanga de o dora dika Ngohi tmau, m o aiwani hihuba-hubaua. Nako naga igou-goungu nimangarati o demo nnanga, marai ngini aha niahihowonua o nyawa yahowo-howonua. 12:8 Karana o Nyawa manga Ngohaka wakuaha o Yahudioka manga Puji mawange." 12:9 O Yesus wamala o ng gnanga d woiki o pupuji matauika. 12:10 Genangoka naga womatngo aigiama mahononga ihonenge. Yamuruono naga yomau yalingi-lingiri o Yesus aihowono, yoleha Unangika, "Yakunu o nyawa hahitogumu o Yahudioka manga Puji mawangeoka?" 12:11 O Yesus wohaluhu, "Hohiade naga niahidogoronaka womatngo aiduba gahumu moi, d o Yahudioka manga Puji mawangeoka o duba gnanga itifa o baiti maluku-lukuku; sarakia maduba madutu gnanga wohidailakoua, wohihupu o duba gnanga o baiti magoronaile? 12:12 Aa, o nyawa iholoi iragane de o duba! H, nako hokognanga, yakunu o nyawa hriwo o Yahudioka manga Puji mawangeoka." 12:13 Ipaha o Yesus wtemo o nyawa aigiama i hone-honengika gnanga, "Nohi dakino anigiama." O nyawa gnanga watakika aigiama, d aigiama gnanga i togumu, hok aigiama mahonongali. 12:14 M o Farisi manyawa yamala o pupuji matau gnanga

d ima teke fakati la iwitoma o Yesus. 12:15 O Yesus wohiriki o Farisi manyawa manga adekati itorou Unangika. H Unanga genangokadau de womjobo d manga nge o nyawa iwinki. D Unanga wahitogumu mata-mata o nyawa yopopanyake. 12:16 M Unanga wduhunu nanga ihingahu o nyawa mahomoaika mangale Unanga. 12:17 D hokognanga idadi hok okia ma Jou Madutu wotemo, de ma Nabi Yesaya wohi ngahu, 12:18 "Ne Unanga Ahi huhuloko ti irikoka, o nyawa tdora-dora d Ahi hininga yadene. Ahi womaha aha tihidaka Unangika, Ahi adili aha wohingahu hagala o hoana manyawaika. 12:19 Unanga aha woributuua ekola wopaka, ekola wopidato o ngkomo maago-agomoka. 12:20 O tiba ipugi-pugiluku aha koitobikua o posi kai rongouku aha koihonengua. Una aha wogegoto hidono o adili ihi gogere; 12:21 hagala o hoana manyawa aha imahi nganono Unangika." 12:22 Ipahaika iwiao o Yesusika womatngo wopiloko d womou karana o womaha madorou iwikuaha. O Yesus wihitogumu o nyawa gnanga hidono nanga wakunu wotemo d womahi riki. 12:23 Mata-mata o nyawa yohranga d yotemo, "Boteka Unanga nnanga o Daud ai Ngohaka inahi jjaji gnanga?" 12:24 O Farisi manyawa yoihene gnanga, de nanga yohaluhu, "O nyawa nnanga wakunu waduhu o womaha madorou duga-duga, karana o Beelzebul, o womaha madorou manga heke, iwihidakoka o kuaha gnanga Unangika." 12:25 O Yesus wanko o Farisi manyawa gnanga manga dibanga. H Unanga wtemo onangika, "Nako o negara moi imakokitingaka, o doomu-o doomu magoronaka imateke roributu, o negara gnanga aha itedekanua d ikiliangoka. D moi o kota ekola o taumoi madola, de imakokafara, de imakokalawani aha iwedere. 12:26 Kogenangoli oIbilihi mapopareta magoronaka; nako o doomu moi yaduhu o doomu mahomoa, done o Ibilihi mapareta gnanga itinga-tingakoka, d aha iruba. 12:27 Ngini nitemo Ngohi taduhu o womaha madorou karana o Beelzebul makuaha. Nako hokognanga de o nagona manga kuaha, innninki yaduhu o womaha madorou? Innninki mahirete, ihinyata igoungu ngini niahowono! 12:28 M Ngohi taduhu o womaha madorou de ma Jou Madutu ai Womaha makuaha. D genanga mamangarati ma Jou Madutu womulaengoka wopareta niahidogoronaka. 12:29 Sarakia o

nyawa yakunu yngohama womatngo wokua-kuata ai tau magoronaika, de yaora aiarata, nako nanga ihiraua iwi liko o nyawa wokua-kuata gnanga? Iwi likoka, daha unanga wakunu waora aiarata. 12:30 O nyawa Ngohinoua yoba, igoungu ihilawani Ngohi. D o nyawa ihiriwoua Ngohi, igoungu yakilianga Ahi manarama! 12:31 Hababu gnanga, la nihiriki, nako o nyawa o baradoha yodiai ihi demo o hikauku, nanga kayamke o apongo! M nako nanga ihikauku ma Jou Madutu ai Womaha, nanga yamkeua o apongo! 12:32 Nako o nyawa yotemo okianaga iwilawani o Nyawa manga Ngohaka, nanga yamke o apongo, m nako nanga ihikauku ma Jou Madutu ai Womaha, nanga yamkeua o apongo, kayaoa o rahannanga de mabahaka!" 12:33 "Nako homau hamke mahohoko yaoa, kokiani magota mautu iburere. Nako magota mautu iburereua, mahohoko mai torou. O gota o utu moi iburere de iburereua, hanko mahohokoka. 12:34 Ngini o nyawa madorou, sarakia ngini yakunu nihidemo okia naga maoa, nako ngini itorou? Okia niauruiha o demo ihupu, genangala niahiningaka de ihupu ikopoa! 12:35 O nyawa maoa, ihidemo okianaga maoa, karana nanga yomanga de o oa. Ho de o nyawa madorou ihidemo okianaga madorou, karana nanga yomanga o dorou. 12:36 H, niohohininga: o Kiamati ma Wangeoka, o nyawa moi-moi kokiani imahitagongo yohaluhu moi-moi mangademo mafaid koiwa-iwa. 12:37 Hababu niademo-demo mahirete, aha yapke de yaputuhu ngona nahowono ekola kowali." 12:38 Ipahaino yamuruono naga o agama maguru d o Farisi manyawa yotemo, "Bapa Guru, ngomi mio mau mia mke Bapa nodiai o nonako i hra-hranga." 12:39 "Duru itorou d yotoba lawani, o nyawa o rahannanga!" o Yesus wohaluhu. "Ngini nigahoko Ngohi todiai o nonako ihra-hranga? Ngini aha kamoi de inihi dakua o nonako ihra-hranga, duga-duga moi ma Nabi Yunus ainonako ihra-hranga. 12:40 O Yunus wogogere o wange hange de o hutu hange o nawoko maago-agomo mammata magoronaka. Kogenangoli o Nyawa manga Ngohaka aha wogogere o wange hange de o hutu hange o dunia mammata magoronaka. 12:41 O Kiamati ma Wangeoka, o Niniwe manyawa aha yomomiki kamamoi imakutuono de o nyawa o raha nnanga d yahihowono nanga. Hababu o Niniwe manyawa yotoba

yodiai okaua o baradoha, maraha o Yunus woriwayati onangika. M orahannanga nengoka naga iholoi wolamoko de ma Nabi Yunus! 12:42 O Kiamati ma Wangeoka, makoano ngoheka o Koreharauku aha momomiki kamamoi imakutuono de o nyawa o raha nnanga, d munanga mahihowono. Hababu mangale momau moihene ma Koano Salomo wobobarija aidodtoko, makoano ngoheka gnanga madiai o dodagi magogurutika, o dunia mabobahaka de maino. M rahannanga nengoka naga iholoi wolamoko de ma Koano Salomo!" 12:43 "Orahaokia o womaha madorou iwimalaka womatngo, o womaha madorou gnanga yakokiloliti o ng maddudungu imahi lingiri o ng la imahibatongo, m imahimkeua o ng. 12:44 Hababu gnanga nanga itemo, 'Ngohi aha togilioli o tau kiaka ngohi tatinga-tingakoka.' De imahi adonika dokengoka, o tau gnanga ihomoa, itebini, d ihidiaioka. 12:45 D enanga ioiki, d yaooli o womaha tumidi mahomoa iholoi itorou de nanga. Ipaha o womaha madorou gnanga iwi ngohamoli manyawaika gnanga, d igogere genangoka. D mabaha o nyawa gnanga iholoi itorou de madodihiraka. Kogenangoli aha idadi de o nyawa madorou o raha nnanga." 12:46 O Yesus kama gogiriahi imakoketemo de o nyawa manga nge gnanga, ngoi ayo d airiaddoto yoba. Onanga ihigokoino maporetoka de ihidailako la yakunu imateke ade-ade de Unanga. 12:47 Womatngo yowe-we manga hidogoronaka gnanga wtemo o Yesusika, "Bapa, ngoni ayo d aniriaddoto naga doka maporetoka. Onanga ymau imateke ade-ade de Ngona Bapa." 12:48 H o Yesus wohaluhu, "O nagona Ngohi ayo? O nagona Ahi riaddoto?" 12:49 Daha Unanga wtumutu iwin ninkika d wotemo, "Nenangala Ngohi ayo d Ahi roriaddoto. 12:50 O nyawa yadodiai ahi Ama o horogaka Ai mau, genanga Ahi riaddoto o nauru, de Ahi biranga, d Ngohi ayo." Matius 13 13:1 O wange gnanga dika o Yesus wamala o tau gnanga de woiki o taaga madatekika d wogogeruku genangokadau. 13:2 Duru manga nge o nyawa imatoomu iwihigilolitino o Yesus, karana gnanga Unanga

woharene o ngotirile de wogogeruku o ngotiri magoronaka, ho deo nyawa yowe-we gnanga imaokoino o dowongioka. 13:3 H o Yesus wdotoko o hali mange onangika de wapke o hitotero. "Womatngo wototumule woiki wohibarihi o gihihi," hoko gnanga o Yesus womulenge Ai jarita. 13:4 "Wohibarihi magogiriaka, naga magihihi itifa o ngekomuku. H o totaleo yaino d o gihihi gnanga yamatka yaolomo. 13:5 Nagaoli itifa ihohelewouku, matonaka mahuhutulu. O gihihi gnanga itaiti iwango karana matonaka ikuranga. 13:6 M de o wange ibaile, magihihi itori-torioka gnanga imulenge imaai, ipaha itoolenge d ihonenge, karana mangutuku iwohama ilukuukua. 13:7 Nagali magihihi itifa o momo mahohihikauku. O momo mahohihika gnanga iwango d ihi dehoto yapakiti, magihihi itori-torioka gnanga hidono ihonenge. 13:8 M nagaoli magihihi itifa o tonaka iboburereuku, h ihohoko; naga ilio hara maratuhu moi, nagahara mamoributanga, d nagali hara mamoruange." 13:9 Ibto wohi jarita o hitotero gnanga, o Yesus wotemo, "Nako denia ngauku, niihene!" 13:10 Ipahaino o Yesus iwin ninki yaino d yoleha Unangika, "Yadodoa ho Bapa napke o hitotero, nako noade-ade de o nyawa yowe-we gnanga?" 13:11 O Yesus wohaluhu, "Hababu ngini inihidakokao ngongike la nianako ma Jou Madutu wopareta marahasia, hode onangika kowali. 13:12 Karana o nyawa de ma enangoka, aha yahidaka i holoi iweoli, d onanga aha yoholoi. M o nyawa manga kia-kiaua, de naga mahuhutulu onangoka maaha yal. 13:13 Hababu genangala Ngohi tapke o hitotero nako Toade-ade de o nyawa yowe-we, karana ona ylega, m hok o nyawa imahi mkeua; de ona yoihene mahok o nyawa yoihenua d imangaratiua. 13:14 De gnanga idadi hok ma Nabi Yesaya mahirahi de wohingahuoka, 'Ma Jou Madutu wotemo: Onanga aha kahoko genangika yoihene m i mangaratiua; nanga aha kahoko genangika yapulono m okia idadi koya nkoua. 13:15 Hababu manga dibanga o nyawa ne nanga idadioka ibongono, manga ngauku i dadioka yatopongono d manga lako iruhutoka. Nnanga idadi hupaya manga lako uha i mahimke, manga ngauku uha imahihene, manga dibanga uha imangarati d uha yolio Ngohino, la Ngohi tahitogumu o nanga.' " 13:16 O Yesus wtemo

iwinninkika, "M hokokia ngini niautumu," "hababu igoungu ngini niamke d niihene. 13:17 Niohohininga, mangange o nabi d o nyawa yototo moteke ma Jou Madutuika, ynahihu yamke, okia ngini o raha nnanga niamke, m onanga yamkeua. Onanga ynahihu yoihene, okia ngini o raha nnanga niihene, m onanga yoihenua." 13:18 "Niihene okia mamangarati o hitotero mangale o gihihi wohi bari-barihi gnanga. 13:19 O gihihi itifa o ngekomuku, hohitero o nyawa yoihene o abari mangale sarakia ma Jou Madutu wopareta, m imangaratiua. O Dorou idodiai gnanga yaino d yaora, okia hibari-barihoka manga hininga magoronaka. 13:20 O gihihi itifa o tonaka ihohelewouku, hohitero o nyawa yoihene o abari gnanga, d gila-gila yatarima de mangahininga isanangi. 13:21 M o abari gnanga imahingutukua mangahininga magoronaka, hidono itongohonua. Hoko gnanga nanga yatagongo o huha ekola o aniaya karana o abari gnanga, gila-gila nanga imadohuku de yosetiaokaua. 13:22 O gihihi itifa o momo ihohihika mahidogoronauku gnanga hohitero o nyawa yoihene o abari gnanga, m yohawatere mangale manga wowango, d yonahihu yowango okia-kiaua yokuranga. Karana gnanga o abari ma Jou Madutuino ihidehoto manga hininga magoronaka hidono ihohokua. 13:23 D o gihihi itifa o tonaka iboburereuku gnanga hohitero o nyawa yoihene o abari gnanga d yanko mamangarati. Onanga manga hohoko iwe, naga o ratuhu moi, naga moributanga, d naga moruange mahasili." 13:24 O Yesus wohijaritali moi o hitotero o nyawa yowe-weika, wato, "Orahaokia ma Jou Madutu wopareta, madodagi hok o hitotero nnanga: Womatngo wototumule wohibarihi o gihihi maoa aidumuleoka. 13:25 O hutu moiuku, mata-mata o nyawa imkoki iduoka, wototumule aihatur gnanga waino d wohibarihi o nguhumu mahohoko o gandum mahidogoronaika, d wom joboka. 13:26 Ho de o gandum gnanga iwango d imulenge ihuputu, manguhum mayamke. 13:27 D wototumule aihewa manyawa yaino madumule madutuino d yotemo, 'Tuanga, mode koigoungua Tuanga nodatomo o gihihi maoa anidumuleoka Tuanga? Sarakia imadadi hidono naga o nguhumu genangoka?' 13:28 Wototumule gnanga wohaluhu, 'Gnanga ahihatur aimanarama.' D aihewa manyawa yolehali, 'Tuanga nomau

ngomi mioiki miarahuku o nguhumu gnanga?' 13:29 Madumule madutu wohaluhu, 'Ngarouha.' 'Hababu nako o nguhumu gnanga niarahuku, done ma gandum imahidarahuku. 13:30 Nia malaika o nguhumu gnanga ibori wango de o gandum hidono o gugutuku maraha. Daha ngohi aha ttemo youtu-utukika: Nia toomu ihira manguhumu, nialiko, d niatuhuku. Ibto gnanga niatoomu magandum, d niagogono matauika.' " 13:31 O Yesus wohijaritali moi o hitotero o nyawa yowe-weika, wato, "Orahaokia ma Jou Madutu wopareta, madodagi hok o hitotero nnanga: O sasawi mamui gahumu moi, o nyawa yal, d yadatomo manga dumuleoka. 13:32 O sasawi mamui gnanga o gihihi duru ma alu-aluhu. M nako iwangoka, nanga imadadi o gota ma ago-agomo, iholoi i ago-agomo de o gota idato-datomo marehe ibole-bole mahomoa. Enanga imadadi o gota, hidono o totaleo yaino im igutu majaga-jagaika." 13:33 Naga moi o hitotero mahomoali o Yesus wohijarita o nyawa yoweweika. "O rahaokia ma Jou Madutu wopareta, madodagi hok o ragi o ngoheka momatngo mal, mohiganuino de o tarigu o litere moruata hidono mata-mata i hero!" 13:34 Mata-mata o Yesus wodotoko o nyawa yowe-weika wapke o hitotero. 13:35 De hokognanga idadi hok o nabi yotemo, "Nako de nanga totemo-temo Ngohi tapke o hitotero; Ngohi aha tohingahu okianaga i iu-iunu ka demadero idadi o dunia nnanga." 13:36 Ipaha de gnanga o Yesus wmala o nyawa manga nge gnanga, d wowohama o tauika. Iwinninki yaino d yotemo, "Beika Bapa nohitararono ngomino mamangarati o hitotero mangale o nguhumu o gandum mahidogoronaka." 13:37 O Yesus wohaluhu, "O nyawa wohibari-barihi o gihihi maoa ganga o Nyawa manga Ngohaka. 13:38 O dumule gnanga ganga o dunia nnanga. O gihihi maoa gnanga ganga o nyawa yodadioka ma Jou Madutu aiumati. O nguhumu gnanga ganga o nyawa iwimote-moteke o Ibilihi. 13:39 O hatur wodato-datomo o nguhumu gnanga ganga o Ibilihi. O gugutuku maraha ganga o Kiamati ma Wange, d o nyawa youtu-utuku gnanga ganga o malaekat-malaekat. 13:40 Hok sarakia o nguhumu yatoomu d yatuhuku o ukuika, hokogenangoli o Kiamati ma Wangeoka. 13:41 O Nyawa manga Ngohaka aha wahuloko Ai malaekat-malaekat ytoomu mata-mata Ai umati

mahidogoronaka yodddadi o hababu o nyawa o baradoha yodiai, d o nyawa mahomoaohi mata-mata o dorou yododiai. 13:42 Onanga mata-mata aha yumo o uku itoka-tokara mang ika; genangoka ona aha yoari d yatagongo o hangihara. 13:43 D o nyawa yadodiai ma JouMadutu aimau aha yocahaya hok o wange malako, ma Jou Madutu ai Dunia ma Hungi magoronaka, to ona manga Ama. H, nako de nia ngauku, ni ihene!" 13:44 "O rahaokia ma Jou Madutu wopareta, madodagi hok o hitotero nnanga: Naga o arata o tonaka magoronaka imahi baituku, d womatngo wofai-faiti de wamke, d wohi baitokali o tonaka magoronauku. Ipahaika karana aimrene, o nyawa gnanga woiki wahukunu mata-mata aiarata, d woma kilioro waija o tonaka gnanga." 13:45 "O rahaokia ma Jou Madutu wopareta, madodagi hok o hitotero nnanga: Womatngo o dagangoka wolingiri o muhutika maija ihali-hali. 13:46 Maraha nanga wamke o muhutika moi duru kahahailoa, woma taiti nanga woiki d wahukunu mata-mata ai arata, d waija o muhutika gahumu moi gnanga." 13:47 "O raha okia ma Jou Madutu wopareta, madodagi ihitero hok o homa yaumo o taagaoka, d yamke o nawoko i rupa-rupa. 13:48 Mahoma gnanga i omangoka, o nawoko yolingi-lingiri gnanga yagraka o homa gnanga o dudungiha. Ipaha nanga yogogeruku d yatinga-tingaka o nawoko gnanga: O nawoko maoa yna o karajauku, d manawoko madorou yaumo. 13:49 Hoko genangoli o Kiamati ma Wangeoka, o malaekat-malaekat aha yoiki ytingaka o nyawa madorou d o nyawa yadodiai ma Jou Madutu ai mau. 13:50 I paha o nyawa madorou gnanga yumo o uku mangika. Genangoka ona aha yoari d yatagongo o hangihara." 13:51 "Sarakia naga ngini nimangaratioka mata-mata gnanga?" o Yesus wleha. "Mimangarati Bapa!" nanga yohaluhu. 13:52 De o Yesus wtemo, "Gnanga mahababu moi-moi o agama maguru yodadioka ma Jou Madutu aiumati, ganga hok womatngo o tau madutu, wohihupu aiarata mangino, o baranga mahungi, d i hira-hira." 13:53 Ipahaka o Yesus wohijarita o hitotero-hitotero gnanga, Unanga wamala o ng gnanga, 13:54 d woma kilioro Ai kapongika. Dokengoka Unanga woiki wodotoko o pupuji matauoka, d o nyawa ihigihe-gihene Ai dodtoko gnanga, duru yohranga. Onanga

yotemo, "O nyawa nnanga kiaino wamke o barija hoko nnanga? D kiaino Unanga wamke o kuaha howodiai o nonako ihra-hranga? 13:55 Mode koigoungua Unanga o gota matukanga mangohaka? Koigoungua o ngo Maria gnanga ngoi ayo; d Ai riadodoto ganga o Yakobus, o Yusuf, o Simon d o Yudas? 13:56 D koigoungua Ai bira-biranga yogogere nenangoka? Kiaino Unanga wamke mata-mata gnanga?" 13:57 De nanga iwitarimaua o Yesus. D o Yesus wtemo onangika, "O nabi womatngo kiaka dika iwihoromati, sowaliua Ai kapongoka d Ai tauoka mahirete." 13:58 H genanga o Yesus woluku wodiai o nonako ihrahranga ma nge genangoka hababu nanga yongakuua. Matius 14 14:1 Ma orahoka gnanga o Herodes, o Galilea maberera wakokuaha, woihene mangale o Yesus. 14:2 O Herodes wtemo o he-hekika, ""Maraioka nnanga o Yohanis Wo ohi-ohiki wowango okali! Gnanga mahababu nanga de ai kuaha wodiai o nonako ihra-hranga."" 14:3 Hababu ihira de gnanga o Herodes wohuloko o Yohanis iwi tagoko d unanga iwiliko de iwihingohama o buika. O Herodes wodiai hokognanga karana o ngo Herodias, aidodoto airomanga o Filipus, ngoi hekata. 14:4 Hababu o Yohanis wtemoka o Herodesika hokonnanga, ""Yakunua ngona nokawingi de o ngo Herodias!"" 14:5 Imoteke madiai o Herodes wnahihu wtoma o Yohanis, m o Herodes wmodongo o nyawaika, hababu nanga iwinako o Yohanis gnanga o nabi. 14:6 Ma orahoka o Herodes wohirame aitaongo mawange wodadi, o ngo Herodias ngomi ora moselo o tamu-tamu manga himangoka. Ami selo o Herodes duru aihininga yasanangi, 14:7 hidono o Herodes wojaji munangika de makoboto, okia dika mogahoko aha womihidaka. 14:8 Karana ngomi ayo o demo mominoka, o moholehe gnanga motemo, ""Ngohi togahoko o Yohanis Woohi-ohiki ai heke nihi daka ngohino, rahannanga dika o dulanga malokuoka!"" 14:9 Woihene o gogahoko gnanga, o Herodes duru aihininga idadi ihuha. M karana nanga wokobotoka ai tamu-tamu manga himangoka, nanga wohipareta hupaya o moholehe gnanga ami

gogahoko ihimoteke. 14:10 Unanga whuloko o nyawa yoiki o buika la yatobiki o Yohanis aiheke. 14:11 Ipaha o Yohanis aiheke gnanga yaao ihingohama o dulanga malokuoka d ihi daka mamoholehika gnanga. D mamoholehe gnanga ma aoli ngomi ayoika. 14:12 Ipaha de gnanga o Yohanis iwinninki yaino yal o Yohanis aimayeti d yalungunu. D onanga yoiki d ihi ngahu o hali gnanga o Yesusika. 14:13 Maraha o Yesus woihene o abari gnanga, Unanga womatngouku wongotiri d wamala o ng gnanga, la woiki o ng moika koiwanaga o nyawa yogigoro. M o nyawa de yoihene o hali gnanga, nanga yamala manga kota d yoiki iwinki iwihi duru o Yesus yanki o dudungika mangkomo. 14:14 Maraha o Yesus o ngotiroka de wo uti, d w mke o nyawa mangange gnanga, Unanga wdora nanga. Ho Unanga wahi togumu yopopanyake. 14:15 Mabimaoauku, iwin ninki o Yesus yaino d yotemo Unangika, ""O wange bimaoaka d o ng nnanga itingakino. Iholoi yaoa Bapa nhuloko o nyawa nenanga yoiki, hupaya yamke o inomo imaija o kapo-kapongika."" 14:16 ""Ngaro uha nanga yoiki,"" o Yesus wato, ""nginidika niahio lomo."" 14:17 ""Ngomi duga-duga miaroti motoa d o ngai hinoto o nawoko!"" o Yesus iwinninki yohaluhu. 14:18 ""Niaoino gnanga nenangino,"" o Yesus wato. 14:19 Ipaha Unanga whuloko o nyawa yowe-we gnanga yogogeruku o momo malokuoka. Ika de wal o roti motoa d manawoko o ngai hinoto gnanga, ika de womamataga o dihangile d wotemo sukur ma Jou Madutuika, ibto de gnanga Unanga wabla-blaka o roti gnanga de ai giama d wohi daka iwinninkika la yahikodoku o nyawa yowe-weika gnanga. 14:20 Onanga mata-mata yolomo hidono ypunuhu. Ibto de gnanga iwinninki o Yesus yatoomu o inomo maboloi gnanga; naga o karaja ngimoi de hinoto yamanga. 14:21 Yoolo-olomo o raha gnanga done hoyaribuhu motoa, y etongowahi o ngoheka d o ngoha-ngohaka. 14:22 De ibto gnanga o Yesus whuloko iwinninki yoharene manga ngotirile d yohira yotaka o taaga, Unanga magogiria whuloko o nyawa yowe-we gnanga yolio. 14:23 O nyawa yowe-we gnanga yoikoka, o Yesus wada moi o doporono la womniata womatngoka. Yohutuoka, o Yesus kao doporonokahi womatngoka. 14:24 Hokokiaowahi, o ngotiri ybare-

barene o Yesus iwinninki, magurutikaka, o taaga yatogorona ikaka. Manga ngotiri gnanga o lulu ihiboha-boha yaumo yaika yaino, karana o hidaloko manga himangino. 14:25 O takoro hange d o takoro butanga mahigorona kama hohutuohi, o Yesus waino onangino kao akere malokuika woba. 14:26 Iwinninki iwimke Unanga wom dagi kao akere malokuika woba, nanga duru ytodokana, yohawana d yopaka, ""O Tokata!"" 14:27 M o Yesus gila-gila wohaluhu, ""Nima rdi! Ngohi o Yesus. Uha nihawana!"" 14:28 Ika de o Petrus wotemo, ""Nako Ngona igoungu o Yesus, nohi huloko ngohi taika tom dagi o akere malokuika."" 14:29 O Yesus wohaluhu, ""Naino."" H o Petrus o ngotiroka de wouti, womadagi o akere malokuika, d waika o Yesusika. 14:30 M maraha o Petrus wamke o hidaloko mabuturungu o taagaoka gnanga, nanga wohawana d mulenge iwilutu. ""Jou nohriwo!"" o Petrus wopaka. 14:31 O Yesus woma taiti wohidakika Ai giama d wtagoko nanga, d wtemo, ""Petrus, Petrus, ngona nnanga kuranga nongaku. Yadodoaho nohidodato Ngohino?"" 14:32 Ika de yahinoto yoharene o ngotirile gnanga, d mahida loko mairdi. 14:33 De o Yesus iwinninki yatilabuku iwihuba o Yesus. Onanga yotemo, ""Igoungu o Jou ganga ma Jou Madutu ai Ngohaka!"" 14:34 Maraha nanga imahi dono o taaga gnanga mahonongaika, nanga youti o Genesaret mahohaniha. 14:35 D manyawa genangoka ymke, yaino-ino gnanga o Yesus, nanga ihi ngahu o abari gnanga o daera ygetongo, o kota gnanga magilolitino. Ho o nyawa yopopanyake mata-mata y ao o Yesusika. 14:36 D onanga yogahoko o Yesusika, hupaya yakunu yas aijuba, ngaro kama dekara dika. D o nagona hnanga yatigi o Yesus aijuba nanga mata-mata yotogumu. Matius 15 15:1 O Farisi manyawa o doomu moi de o agama maguru yamuruono naga o Yerusalemino, yaino o Yesusino. Onanga yoleha Unangika, 15:2 "Yadodoaho ininninki yatilakuru nanga ete de nanga tohora manga adati? Maraha aha yolomo, nanga yaihorua manga giamaimoteke o

datoro!" 15:3 O Yesus wohaluhu, "D yadodoaho ngini niatilakuru ma Jou Madutu aipareta, duga-duga karana niamoteke niaete de nia tohora mangaadati? 15:4 Hababu ma Jou Madutu wotemo, 'Nia horomati niaama de niaayo,' d 'O nagona hnanga ytetemo manga ama d mangaayo, kokiani nanga yhukumu hidono yohonenge.' 15:5 M ngini nidotoko; nako o nyawa y temo manga dimonika, 'Okia kokiani ngohi tahidaka ahiama d ngohiayoika, ngohi tohihubaka ma Jou Madutuika,' 15:6 ho o nyawa gnanga wihipatutokaua, whoromati aiama d ngoiayo. H, karana niaete de niatohora manga adati, ngini niolegaikaua ma Jou Madutu aidemo. 15:7 Ngini o nyawa nielu-eluku! Itiai hok ma Nabi Yesaya mahirahi de wohingahuoka mangale ngini, hokonnanga, 15:8 'Ma Jou Madutu hoko nnanga wotemo: O nyawa genanga ihihoromati Ngohi duga-duga kamanga demo, m manga hininga ikurutika de de Ngohi. 15:9 Parahaja nanga Ngohi ihihuba, hababu yodotoko o nyawa manga datoro hok gnanga To ngohi ahi datoro.' " 15:10 Ipaha o Yesus w ahoko o nyawa yowe-we d wtemo onangika, "Niihene hupaya nimangarati! 15:11 Okianaga iwohama nanga uruoko, gnanga ypesekua o nyawa; duga-duga okianaga i hupu-hupu nanga uruiha, gnanga doka yadiai idadi o nyawa yopeseke." 15:12 D iwinninki o Yesus yaino d yotemo o Yesusika, "Nohi riki Bapa o Farisi manyawa gnanga manga hininga ikuranga, yoihene Bapa notemo hokognanga?" 15:13 O Yesus wohaluhu, "Okianaga idato-datomo nako Ahi Ama o horogaka Unangua wodatomo, aha irahuku. 15:14 Ngarouha nialegaika o Farisi manyawa gnanga. Ona gnanga o tutuda yopilo-piloko; de nako o nyawa yopilo-piloko ytuda o nyawa yopilo-piloko, aha yahinoto yotaka o gotiuku." 15:15 O Petrus wotemo, "Bapa nomi hitararonohi o hitotero gnanga ngomino!" 15:16 O Yesus wohaluhu onangika, "Ngini mani mangarati owahi? 15:17 Nia nkoua ngini, okianaga iwohama nangauruoko iuti nanga mamatauku, d ipaha ihupuoli? 15:18 M okianaga ihupu nanga uruiha, ma ahali nangahiningaile; d genanga yadiai o nyawa yopeseke. 15:19 Hababu nanga hiningaile ipuda o dibanga madodorou, idadi o hababu o nyawa yotoma, yohowono, o nahihu madorou, yotohiki, o hakihi i elu-eluku d o fitana. 15:20 Gnangadau hnanga idadi o hababu o nyawa yopeseke, m

holomo d nanga giama haihorua i dadiua o hababu o nyawa yopeseke." 15:21 Ipaha gnanga o Yesus wamala o ng gnanga d o daera yatigitigino o Tirus d o Sidon makota genangika o Yesus woiki. 15:22 Ma daeraino gnanga o Kanaan mangoheka momatngo, maino o Yesusino de mopa-paka, "Daud ai Ngohaka, nohdora ngohi! Ngohi ora owomaha madorou im ngohamika. Duru kahagiria." 15:23 O Yesus wombaluhua mangoheka gnanga. H iwinninki o Yesus yaino Unangino d yogahoko, "Bapa, nomi huloko mangoheka gnanga moiki. Mnanga duga-duga moggigoro dika nanga poretino!" 15:24 O Yesus wombaluhu, "Ngohi ihihuloko duga-duga o Israel manyawaika, maboboloi nanga yohihihangika." 15:25 O ngoheka gnanga maino d matilabukuku o Yesus ai himangoka d motemo, "Tuanga, noh riwo." 15:26 O Yesus wombaluhu, "Itorou o ngoha-ngohaka manga inomo hal d hodotumo o kahoika." 15:27 "Igoungu, Tuanga," o ngoheka gnanga mohaluhu, "m o kaho maka yaolomo o inomo mahou-hou, itifa-tifauku madutu ai mejaka." 15:28 D o Yesus womitemo, "Ayo, igoungu aningongaku iamoko! Malaika la idadi hok okia ngona nnahihu!" Ka o raha gnanga dika de ngomi ora gnanga motogumu. 15:29 O Yesus wamala o ng gnanga, d wotagi wotowongi o Galilea ma Taaga madatekino. Ipaha Unanga woda o doporonile d wogogeruku genangoka. 15:30 Manga nge o nyawa yaino Unangino, o nyawa manga lou ihone-honengoka, yopiloko, yolugu, yomou, d manga ngeohi o panyake mahomoa. Onanga yakelengauku o nyawa yopopanyake gnanga o Yesus aihimangoka, d o Yesus wahitogumu. 15:31 O nyawa manga nge genangokadau duru yohranga, maraha nanga yamke o nyawa yomou yakunu yotemo, manga lou ihone-honengoka yotagi itiaioka, yolugu-lugu imdagi, d yopiloko imahiriki. D onanga iwihigiriri o Israeloka manga Jou Madutu. 15:32 Ipaha o Yesus iwinninki w ahoko d wtemo, "Ngohi duru tdora o nyawa manga nge nnanga. O wange hange ibto, nanga dede Ngohi, d o rahannanga nanga manga inomo koiwa. Ngohi toluku hamalaika nanga yolio de manga mamata madola koiwa, done nanga yokiditoko o ngkomo mahoanika." 15:33 Ho iwinninki o Yesus iwileha Unangika, "Kiaino ngone yakunu hamke o inomo, mahoanoka nnanga la hahiolomo

o nyawa manga nge nnanga?" 15:34 "Naga nginioka o roti muruono?" o Yesus wleha onangika. "Tumidi," nanga yohaluhu, "d o nawoko mahohumujuru o ngai muruono naga." 15:35 De o Yesus whuloko o nyawa mangange gnanga yogogeruku o tonakoka. 15:36 D Unanga wal o roti tumidi d o nawoko gnanga, ipaha wohi daka o sukur ma Jou Madutuika. I bto de gnanga wabla-blaka maroti d manawoko gnanga de Ai giama, d wohi daka iwinninkika. D onanga ihikodoku o nyawa yowe-weika gnanga. 15:37 Mata-mata nanga yolomo hidono ypunuhu. De yolomoka iwinninki o Yesus yatoomu o inomo maboloi gnanga. Mata-mata naga o karaja tumidi imanga. 15:38 Manga nge yoolo-olomo o raha gnanga o nau-nauru dika naga yaribuhu iata, y etongowahi o ngo ngoheka d o ngoha-ngohaka. 15:39 I paha o Yesus whuloko o nyawa mangange gnanga yolio. Unanga mahirete woharene o ngotirile d woiki o Magadan madaeraika. Matius 16 16:1 Naga yamuruono naga o Farisi d o Saduki manyawa yaino o Yesusino yomau iwbudi. Onanga yogahoko Unanga wodiai o nonako ihra-hranga, la inyata igoungu Unanga ma Jou Madutuoka de waino. 16:2 O Yesus wohaluhu, "Nako o wange tigi-tigi i tumunu, ngini niato, 'Gitawa yaoa hababu madihanga itokara.' 16:3 D o ngorumino, ngini niato, 'O wange nnanga aha iawana, hababu o dihanga i tokara de yahhohongo.' Ngini niakunu de mahirahi niankoka o gitawa nako niatailako dihanga madodagi, enahioko o nonako-nonako o raha nnanga, ngini niankoua okia aha idadi!" 16:4 "Duru itorou d yotobalawani, o nyawa o rahannanga. Ngini nigahoko Ngohi todiai o nonako ihrahranga. O nonako ihra-hranga ka moi de aha koinihidakua, sowaliua o nonako ihra-hranga ma Nabi Yunus." De hokognanga o Yesus wotemoka wmalaika de woma joboka. 16:5 O Yesus iwinninki imahi adonika o taaga mahonongaka, daha nanga yanko yawohanga o roti imgao. 16:6 O Yesus wtemo onangika, "Nimahidodiai mangale o Farisi d o Saduki manyawa manga ragi." 16:7 Yoihene o Yesus ai

demo-demo gnanga, iwinninki yomulenge imaketemo, "Unanga wotemo hokognanga karana ngone homgaoua o roti." 16:8 O Yesus wanko okia nanga ihiade-ade. H Unanga wtemo, "Yadodoa hongini nimakokeleha mangale niaroti koiwa? Ngini ikuranga ningaku! 16:9 Ngini nimangaratiowahi? Mode ngini niohiningaua, o roti motoa Ngohi tablablaka de yaribuhu motoa yaolomo? O karaja muruono maboloi niatoomu? 16:10 D sarakiaoli de o roti tumidi, de yaribuhu iata yaolomo? O karaja muruono maboloi niatoomu? 16:11 Yadodoaho hidono ngini nimangaratiua, Ngohi toade-adeua dede ngini mangale o roti? Nimahidodiai mangale o Farisi d o Saduki manyawa manga ragi." 16:12 Mabaha o Yesus iwinninki gnanga imangarati o Yesus whuloko nanga imahidodiai mangale o ragi o rotiikaua ihipke-pke, m o Farisi d o Saduki manyawa manga dodotokika. 16:13 O Yesus woiki o Kaisaria Filipi makota madaera madatekoka. Genangokadau imahiadonika o Yesus wleha iwinninkika, "Imoteke o nyawa yotemo, o Nyawa manga Ngohaka gnanga o naguna?" 16:14 Iwinninki yohaluhu, "Naga utu yato o Yohanis Wo ohi-ohiki. Nagaoli yato o Elia. Mahomoali yato o Yermia, ekola moiani ma nabi." 16:15 "M imoteke ngini mahirete, Ngohi nnanga o naguna?" 16:16 O Simon Petrus wohaluhu, "Bapa Ngona o Koano Wohihohalamati, ma Jou Madutu ai Ngohaka No Wango-wango." 16:17 "Noutumu duru ngona, Simon o Yona aingohaka!" o Yesus wato. "Hababu o hali nnanga o nyawaua inihingahu ngonaika, duga-duga Ahi Ama o horogaka. 16:18 Hababu gnanga la nohiriki, ngona ganga o Petrus, o nuha ikua-kuata. D o nuha nnanga malokuoka Ngohi aha tohigoko Ahi gereja, yahihanga yakunua; ngarok ohonenge makuaha. 16:19 Ngohi aha tohidaka ngonaika ma Jou Madutu ai Dunia ma Hungi tona makusi. Okia ngona n duhunu o dunia malokuoka, o horogaka yduhunu. D okia nato itiai o dunia malokuoka, o horogaka yato i tiai." 16:20 Ipaha de gnanga o Yesus wahipoma-poma iwinninkika hupaya nanga kamoika de uha ihingahu, Unanga gnanga o Koano Wohihohalamati. 16:21 Mulenge o raha gnanga, o Yesus wtemo wohi totiaika, iwinninkika, Unanga kokiani woiki o Yerusalemika d wamke mange o hangihara, o tutuda-tutudaino, o imam-imam manga

heke d o agama maguru-guruino. Unanga aha iwitoma, m o wange hange yabatingi Unanga aha iwihimomikoli. 16:22 D o Petrus wtauru o Yesus aidatekino d witaaere wato, "Tanu ma Jou Madutu wohitingaka o hali gnanga Jou! Uha hidono o hali gnanga idadi Ngonaika Jou!" 16:23 O Yesus womlega ai poretoko d wtemo o Petrusika, "Noiki nenangoka, No goda-goda! Ngona nohittatoko Ngohi. Ani dibanga gnanga o nyawa madibanga; ma Jou Madutuua aidibanga!" 16:24 Ipaha o Yesus wtemo iwinninkika, "O nyawa yomau ihinki Ngohi, kokiani yawohanga manga diri maparalu, yamoku manga salib d higila-gila ihinki Ngohi. 16:25 Hababu o nyawa yomau yoriwo manga ngango, aha ihihanga manga Ngango. M o nagona ihidaka manga ngango mangale Ngohi, aha yamke manga ngango. 16:26 Okia mautumu onangika nako ingodumu o dunia nnanga, idadi kato nanga, m ihihanga manga ngango? Yakunu o ngango gnanga hitagali de okianaga moi? 16:27 I tedekanokaua, o Nyawa manga Ngohaka kamamoi de Ai malaekat-malaekat aha yoba de Ai Ama aikuaha. Ma orahoka gnanga, Unanga aha wabalaha o nyawa moi-o nyawa moi manga manarama. 16:28 Nianko! Ngini niahidogoronaka nengokanaga aha utu yohonengowahi, ihira de iwimke o Nyawa manga Ngohaka woba hok o Koano." Matius 17 17:1 O wange butanga ipahaika o Yesus wao o Petrus, o Yakobus d aidodoto o Yohanis, imatingaka o loku moika, maloku gnanga kaha gurutile. 17:2 Manga himangoka, itodokanino o Yesus airupa ingali: Ai biono idadi itararono hok o wange malako de Ai pakeanga mama garehe dei leto-letongo. 17:3 Ipaha yaruange o Yesus iwinninki gnanga ymke o Musa d o Elia imteke ade-ade de o Yesus. 17:4 D o Petrus wotemo o Yesusika, "Jou nenangoka ngone duru hosanangi. Nako Jou nigo, ngohi aha tohi goko o tau-tau nenangoka gahumu hange: moi Tongona Jou, moi to Musa d moioli to Elia." 17:5 O Petrus kawo temo-temohi, o lobi duru madodararono yhawo o Yesus, o Musa, d o Elia, d o lobino gnanga yoihene o ilingi itemo, "Nenangala Ahi Ngohaka

tdora-dora. Unanga ahi hininga yadene. Niwihi gihene Unanga!" 17:6 O Petrus, o Yakobus d o Yohanis, yoihene o ilingi gnanga nanga duru yohawana, hidono imahitudukuku o tonakuku. 17:7 M o Yesus waino d ws nanga de wtemo, "Nimomiki," "uha nihawana!" 17:8 Ho de nanga imalegali, moiokaua nanga ymke sowaliua o Yesus dika. 17:9 Maraha nanga o lokuoka de youti, o Yesus wahipoma-poma, "Uha nihingahu kamoika okia kangano ngini niamke nako o Nyawa manga Ngohaka womomikowahi o honenge mahi dogoronaka." 17:10 O Yesus iwinninki yoleha Unangika, "Yadodoaho o agama maguru-guru yato o Elia kokiani wohiraino woba?" 17:11 O Yesus wohaluhu, "Igoungu o Elia woba d unanga aha wohidiai itiai hagala mata-mata. 17:12 M Ngohi tintemo nginika, o Elia wobaka, m o nyawa iwinkoua nanga; nanga iwidiai manga hininga mahuka dika. D hoko genangoli nanga aha iwidiai o Nyawa manga Ngohaka." 17:13 H o Yesus iwinninki imangarati, o Yesus woade-ade mangale o Yohanis Wo ohi-ohiki. 17:14 Maraha o Yesus d iwinninki yaruange imakilioro o nyawa yoweweino gnanga, o nauru womatngo waino, wohuba o Yesus aihimangoka, 17:15 d wotemo, "Bapa ndora ahingohaka. Unanga iwihohomu. Nako aihohomu iba duru kaihiri, hidono mamoi-mamoi woduruba ukuika ekola o akeruku. 17:16 Ngohi tiao oka iwinninkika Bapa, m onanga yakunua iwihitogumu nanga." 17:17 O Yesus wohaluhu, "Goguleua ngini nnanga! Ngini igoungu niahininga irehene, d ningakuua. Hidono hokokia madkana kokiani Ngohi togogere dede ngini d Tinihi sabari? Niwiaoino o ngohaka gnanga!" 17:18 D o Yesus wahuloko o womaha madorou o ngohaka aigoronaka gnanga ihupu. D o womaha madorou gnanga ihupu, d o ngohaka gnanga o raha gnanga dika wotogumu. 17:19 Ipaha o Yesus iwinninki yaino o Yesusino, womatngoka d iwileha, "Bapa, okia mahababu hongomi miakunua miaduhu o womaha madorou gnanga?" 17:20 O Yesus wohaluhu, "Hababu ngini niangongaku ikuranga. Nio hohininga! Nako ngini de niangongaku mapako hok o sasawi mamui, ngini yakunu nitemo o lokuika nnanga, 'Nomatururu dokengika!' marai o loku nnanga aha imatururu. Koiwa moi okianaga la ngini niakunua nidiai! 17:21 M o

womaha madorou marupa hoko nnanga, yakunu iduhu, kokiani o hubayanga de o puaha dika." 17:22 Maraha o Yesus iwinninki imatoomu o Galileaoka, o Yesus wtemo onangika, "Itedekanokaua, o Nyawa manga Ngohaka aha iwi hilapahi o nyawa manga kuahaika. 17:23 Unanga aha iwi toma, m o wange hangeoka Unanga aha iwihimomiki." De iwinninki duru manga hininga i huha. 17:24 Maraha o Yesus d iwinninki imahi dono o Kapernaum makotaika, ma Jou Madutu ai Tau masoungu yogaho-gahoko yaino o Petrusino d yoleha, "Ani Guru wofangu ma Jou Madutu ai Tau ma soungu ekola kowali?" 17:25 O Petrus wohaluhu, "Wofangu!" O Petrus wolioino, de o Yesus ihira wleha, "Simon, sarakia tongona ani damke? O nagona kokiani yofangu o bea ekola o soungu o dunia mako koanoika? O kawaha ekola o nyawa maporetino?" 17:26 "O nyawa maporetino," o Petrus wohaluhu. "Nako hokognanga," o Yesus wato, "o kawaha ngarouha yofangu. 17:27 M uha ngone o nyawa manga hininga hakuranga. H, noiki o taagaika la nomemekana. Nal o nawoko madodihiraka natago-tagoko. Ma uru magoronaka gnanga aha namke o tiwi, la yakunu nohifangu nanga soungu inhinoto. Nal o tiwi gnanga d nofangu onangika nanga soungu, ma Jou Madutu ai Tau masoungu." Matius 18 18:1 O raha gnanga o Yesus iwinninki yaino o Yesusino d yoleha, "O nagona yhetongo i holoi yolamoko ma Jou Madutu aiumati manga hidogoronaka?" 18:2 O Yesus wahoko o ngohaka maiteteke womatngo, d wokoi le manga himangoka. 18:3 D o Yesus wotemo, "Ningaku! Duga-duga nako ngini nimgali de nidadi hok o ngoha-ngohaka, ngini aha nidadi ma Jou Madutu aiumati. 18:4 O nyawa ihi tipokouku manga diri d yodadi hok o ngohaka nnanga, nanga iholoi wolamoko ma Jou Madutu aiumati manga hidogoronaka. 18:5 D o nyawa ytarima o ngohaka hoko nnanga mangale Ngohi, mamangarati ihi tarima Ngohi." 18:6 "O nagona yodadi o hababu iti imatngo o ngohaka ma alu-aluhu nnanga yongakuokaua Ngohino, iholoi yaoa nako manga tomarino ihiliko o tapu

de maguminoka d ydoda o ngto maluku-lukuku. 18:7 Hokokia mabodito o dunia nnanga karana o hali mange idadi hababu o nyawa yobaradoha. Itiai mange o hali hokognanga aha salalu naga, m yobodito o nyawa yoddadi o hababu! 18:8 Nako anigiama ekola anilou idiai o hababu ngona nobaradoha, natobiki d naumoka. Iholoi yaoa ngona nowango de ma Jou Madutu ngaroko anigiama d anilou kama hononga, imateroua nako de anigiama de anilou hinoto ini umo o naraka ma uku magoronaika. 18:9 D nako ani lako idadi o hababu ngona o baradoha nodiai, natubalenge d naumoka. Iholoi yaoa ngona nowango de ma Jou Madutu ngaroko anilako kamahononga, materoua nako de anilako hinoto iniumo o naraka ma uku magoronaika." 18:10 "Nimahidodiai! Uha niahikauku mangale moi o ngoha-ngohaka manga alu-aluhu nnanga. Hababu nio hohininga toona manga malaekat-malaekat salalu naga Ahi Ama o horogaka aihimangoka. 18:11 Hababu o Nyawa manga Ngohaka woba la wahihalamati o nyawa yohhihanga! 18:12 Sarakia niadamke? Demo maade naga womatngo aiduba o ratuhu moi, d gahumu moi o duba-duba gnanga mahi dogoronaka ihihanga, done okia aha wodiai maduba madutu gnanga? Marai nanga aha wamalaika maduba mori hiwo de hiwo gnanga o tonaka i totoporonoka d woiki walingiri ihhihanga gnanga. 18:13 D nako nanga wamkeoli o duba gnanga -nihi ngaku Ngohi -- nanga aha iholoi womrene de o duba gahumu moi ih hihanga gnanga, iholoi de mori hiwo de hiwo ih hihangua gnanga. 18:14 Hoko genangoli nia Ama o horogaka, woluku o nyawa gnanga dahao ihingaku-ngaku Ngohino nnanga ima tngoani yohihanga." 18:15 "Nako aniriadodoto wobaradoha ngonaika, noiki unangika d nihidumutu aihowono. Nadiai gnanga inihinotoka dika ngarouha de mahomoa ihiriki. Nako wamoteke anidemo-demo, nohasiloka yakunu aniriadodoto gnanga nmke woma kilioro. 18:16 M nako kowali, n ao womatngo ekola yahinotohi. Hababu Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, 'Makuranguku yahinoto ekola yaruange iparalu yohakihi, la yakunu inyata iwikokalaki gnanga wahowono.' 18:17 Nako nanga watarimaua to ona manga nasihati, nohingahu o hali gnanga o jemaatika. D mabobaha nako nanga woluku watarima o Jemaat manga nasihati, niwi etongoka nanga

hok o soungu yogaho-gahoko d iwi nko-nkoua ma Jou Madutu." 18:18 "Nihiorikoka: Okia ngini nihigumalaua o duniaka, o horogaoka ihigumalaua. D okia ngini nihigoungu o duniaka, o horogaka ihigoungu. 18:19 D nihi orikoli: Nako ngini niahidogoronaka o duniaka nnanga yahinoto okia dika nanga imafakati, d ihiniata, manga niata gnanga aha Ahi Ama o horogaka wohi moteke. 18:20 Hababu kiaka yahinoto ekola yaruange imatoomu karana Ngohi, Ngohi naga to nanga manga hidogoronaka." 18:21 De ipaha o Petrus waino o Yesusino d woleha, "Jou, nako ahiriadodoto wobaradoha ngohino, hidono mamuruono ngohi kokiani tihiapongo nanga? Hidono matumidi?" 18:22 O Yesus wohaluhu, "Kowali, hidono higali matumidua, m matumidi higali mamori tumidi! 18:23 Hababu o rahaokia ma Jou Madutu wopareta, madodagi hok o hitotero nnanga: Okoano womatngo womau aigogilaongo manga nagimi yofangu mata-mata. 18:24 Maraha nanga womulenge wotailako, womatngo aigilaongo ainagimi de majuta-juta, wihimangika ma koano, 18:25 d wakunua wafangu wamata-mata. H, ma koano gnanga wohi pareta hupaya o gilaongo gnanga iwi hukunu kamamoi de aingohaka de ngoi hekata d hagala aiarata la ainagimi ihifangu. 18:26 O gilaongo gnanga womaruku wohuba ma koano aihimangoka, d wogahoko, 'Tuanga, nohihisabarohi anigilaongo. Ani gilaongo aha tafangu tamata-mata ahinagimi.' 18:27 Ma koano gnanga wdora unangika, hidono ma koano waehe mata-mata ainagimi hokoiwaka. 18:28 Ipaha o gilaongo gnanga wohupuika, nanga imamke de aidodiawo womatngo kao gilaongoli, ainagimi unangika o ribuhu muruono naga. Unanga wtagoko aidodiawo gnanga de wgoodongo d wtemo, 'Nofangu mata-mata aninagimi!' 18:29 D ai dodiawo gnanga womarukuku aihimangoka d wogahoko, 'Ahi dodiawo nohihi sabarohi, aha tofangu tamata-mata!' 18:30 M o gilaongo gnanga woluku. De inoli, nanga wihingohama aidodiawo o buika hidono nanga ainagimi wofangu. 18:31 O gogilaongo mahomoa yamke okia iddadioka gnanga, nanga manga hininga ihuha, d ihingahu o hali gnanga ma koanoika. 18:32 Ho ma koano gnanga wahoko o gilaongo madorou gnanga d wtemo unangika, 'Gilaongo madorou! Mata-mata aninagimi

taeheoka duga-duga karana ngona nogahoko ngohino. 18:33 Mode koigoungua ngona kokiani ndora anidodiawoika hok ngohi ma tondoraka ngonaika?' 18:34 Ma koano gnanga duru wongamo. O gilaongo madorou gnanga iwihingohama o buika hidono nanga wofangu ainagimi wamata-mata." 18:35 O Yesus wohi bobaha aijarita de o demo-demo nnanga, "Hoko genangoli Ahi Ama o horogaka aha wodiai nginika moi-moi, nako ngini niahiapongua niariadodoto de niahininga itebini." Matius 19 19:1 O Yesus ibto wohi ade-adeoka mata-mata gnanga, Unanga wamala o Galilea d woiki o Yudea madaeraika o Yordan ma Ngairi mahonongaka. 19:2 Manga nge o nyawa iwinki Unanga, d Unanga wahitogumu yopopanyake genangokadau. 19:3 D o Farisi manyawa yaino la iwbudi Unanga. Onanga yoleha, "Imoteke nanga agama matita, kaidadi o nyawa yoluku manga hekata, de okia dika matiti?" 19:4 O Yesus wohaluhu, "Mode ngini niabasa owahi Ma Jou Ai Demo ma Buku, nanga Dodadi, wodiai o nyawa, mahirahi wdiai nanga o nauru d o ngoheka? 19:5 D wdiaioka Unanga wotemo, 'Gnanga mahababu o nauru wmala ngoi ayo de ai ama d yodadi moi de ngoihekata, nanga yahinoto yodadi moi.' 19:6 H, nanga yahinotoua maimatngo. Gnanga mahababu okianaga ma Jou Madutu wohi rimoioka yakunua o nyawa ihikitingaka." 19:7 D o Farisi manyawa yoleha Unangika, "Nako hokognanga yadodoa ho o Musa wohuloko, ihidaka o ngongoluku mahurata manga hekata y olu-olukika?" 19:8 O Yesus wohaluhu, "O Musa wohigumala ngini nioluku niahekata, hababu ihuhaholi ngini hindotoko. M imoteke madiai hokogenangua madodihirakahi. 19:9 H, ni ihene nnanga: O naguna womi oluku ngoi hekata -- enahioko o ngoheka gnanga mohowonua -- ipaha wokawingoli de o ngoheka mahomoa, o nyawa ge nanga wohowono." 19:10 O Yesus iwinninki yotemo Unangika, "Nako mangale o rimoi o rokata de o hekata hok hokognanga, iholoi yaoa ngarouha hokawingi." 19:11 O Yesus

wohaluhu, "Mata-mataua o nyawa yakunu yatarima o ade-ade nnanga, duga-duga o nyawa ma Jou Madutu wdatoroka onangika. 19:12 Karana naga o nyawa yakunua yokawingi, hababu nanga imahidotao manga ayo ami rehokahi. Nagali yakunua yokawingi, hababu o nyawa mahomoa ydiai hokognanga. D nagali imngiriki mahirete la yokawingua, hupaya yakunu ma Jou Madutu iwleleani. O nyawa ya aku-akunu yatarima o dodtoko nnanga, malaika nanga yatarima." 19:13 Naga o nyawa yao manga ngoha-ngohaka o Yesusika, hupaya Unanga wogelenga Ai giama manga mumukuku d wahiniata nanga. M o Yesus iwinninki yngamo yao-ao o ngoha-ngohaka gnanga. 19:14 M o Yesus wotemo iwinninkika, "Nia malaika o ngoha-ngohaka gnanga yaino Ngohino. Uha niaduhunu nanga, hababu o nyawa hoko nnanga yodadi ma Jou Madutu ai umati." 19:15 D o Yesus wgelenga Ai giama o ngohangohaka gnanga manga mumukuku d wahibarakati nanga. Ipaha Unanga woiki genangoka de woma jobo. 19:16 O wange moiuku womatngo o nauru waino o Yesusino, de wotemo, "Bapa Guru," "o manarama maoa okia kokiani ngohi tadiai hupaya ngohi tatarima o ngango madutu d i kokakali?" 19:17 O Yesus wohaluhu, "Yadodoa hongona noleha Ngohino okia naga maoa? Duga-duga naga Womatngo yaoa. Nako ngona nnahihu nowango, ngona kokiani notomoteke ma Jou Madutu ai pareta-pareta ika." 19:18 "O pareta hoko kiaka gnanga?" o nyawa gnanga woleha. O Yesus wohaluhu, "Uha notoma, uha nohowono, uha notohiki, uha nohakihi i elu-eluku, 19:19 n horomati ngoni ayo d ani ama; d ndora o nyawa hok ngona ndora ani diri mahirete." 19:20 "Mata-mata o pareta gnanga tamotekoka," magoduru gnanga wohaluhu. "Okiahi i paralu?" 19:21 O Yesus wtemo unangika, "Nako ngona nnahihu idadi nototomo, noiki d nahukunu ani arata mata-mata. Ma tiwi nahi daka o nyawa mihikinika, d ngona aha namke o arata o horogaka. I bto gnanga, naino la nohinki Ngohi!" 19:22 Woihene o ade-ade gnanga, magoduru gnanga woiki de aihininga de mahuhaka, hababu nanga duru wokaya. 19:23 D o Yesus wtemo iwinninkika, "Ngohi tintemo nginika, duru ihuha o kaya manyawa yodadi ma Jou Madutu aiumati. 19:24 D nenangohi tomau tinihingahu

nginika; i holoi igapanga o onta o aiwani ma ago-agomo gnanga iwohama o populaki mapidahika, ma o kaya manyawa igapangua yowohama ma Jou Madutu ai Dunia ma Hungika." 19:25 Iwinninki o Yesus yoihene o Yesus aidemo gnanga nanga yohranga. Onanga yotemo, "Nako hokognanga," "o nagona yakunu yohalamati?" 19:26 O Yesus wpulono nanga d wtemo, "Nako kao nyawa, gnanga yakunua idadi! M mangale ma Jou Madutu, mata-mata kayakunu idadi." 19:27 D o Petrus wotemo, "Namke, ngomi mia malaka mata-mata mia kiahnanga la mininki Ngona Bapa. Done okia aha ngomi miatarima?" 19:28 O Yesus wtemo onangika, "Ningaku: O Dunia ma Hungioka, o Nyawa manga Ngohaka aha wogogeruku Ai kuruhi imomulia malokuoka. O raha gnanga ngini nihinninki nigogeruku o kuruhi ngimoi de hinoto malokuoka, d o Israeloka o hoana ngimoi de hinoto aha niahidero o adili! 19:29 D o nyawa moi-nyawa moi yamalaka manga tau ekola manga riadodoto o nauru ekola manga biranga, ekola manga ayo de manga ama, ekola manga ngoha-ngohaka ekola manga dumule karana Ngohi, nanga gnanga aha yatarimaoli higali maratuhu moi. D nanga aha yatarimaoli o ngango madutu d ikokakali. 19:30 M mangange o nyawa o raha nnanga yohihira aha yodadi yototuru, d o raha nnanga yototuru aha yodadi yohihira." Matius 20 20:1 "Nako maorahoka ma Jou Madutu wopareta, madodagi hok o hitotero nnanga: Womatngo o angguru madumule madutu, o ngorumino de wohupu wolingiri o nyawa la yomanarama aiangguru madumuleoka. 20:2 Imake temo nanga wmodeke wbangu onangika o rupia ribuhu moi o wange moi, nanga whuloko nanga yomanarama aiangguru madumuleoka. 20:3 O takoro hiwo o ngorumino, o dumule madutu gnanga woikoli, d w mke yamuruono naga yododoaua yogogeruku o paharoka. 20:4 Unanga wtemo onangika, 'Nioiki la ngini nimanarama ahiangguru madumuleoka. Ngohi aha tin bangu nginika de niahewa niahininga yadene.' 20:5 Onang yoiki. O takoro ngimoi de hinoto o

wange ikorona d o takoro hange o bimaoaoli, o dumule madutu gnanga woikoli wohupu, d wodiai kahokogenangoli. 20:6 D done ho o takoro motoa o bobimaoa, nanga wohupuoli, d wmke kanagahi o nyawa manga manarama koiwa. Daha nanga wleha onangika, 'Yadodoa hongini o wangeile kanihi gokoino nenangoka d okiaua nidiai?' 20:7 O nyawa ge nanga yohaluhu, 'Moiua imihi manarama ngomi.' Madumule madutu gnanga wato, 'Nako hoko gnanga, nioiki ngini nimanarama ahi angguru madumuleoka.' 20:8 O wange o bimaoaoka, madumule madutu gnanga wtemo ai mandorika, 'N ahoko yomomanarama gnanga d nofangu mangahewa moi-moi, mulenge de yotototuru yowohama hidono yoho hihira yowohama.' 20:9 D yomomanarama mulenge o takoro motoa o bimaoa yohira yaino. Onanga moi-moi yamke o rupia o ribuhu moi. 20:10 Ipaha yainoli yomomanarama ka o ngorumino monga de wtemo w hewa. Onanga ima pikiri nanga aha yamke iholoi. Ena hioko onang duga-duga wahi daka kao rupia o ribuhu moi. 20:11 Maraha yotarima o tiwi gnanga nanga yokurubungu madumule madutuika: 20:12 'Yomomanarama yoba mabobahaka gnanga yomanarama duga-duga o jam moi. Ho de ngomi mi manarama o wange amomoi o wange mahauku matimiuku, m Tuanga nbangu manga hewa kaimaketero de ngomi!' 20:13 O angguru madumule madutu gnanga wbaluhu womatngo manga hidogoronaka wato, 'Hobata, ngohi tahowonua ngonaika. Mode koigoungua ngona nmdeke notarima o hewa o rupia o ribuhu moi o wange moi mamanarama? 20:14 H, nal ani hewa nnanga d noiki. Ngohi igoungu toigo o nyawa yotototuruika yowohama tahidaka manga hewa imake tero de ngohi tohidaka ngonaika. 20:15 Mode nako tongohi ahi arata detakunua todiai imoteke ahimau? Eko ngona notaleana, nako ngohi ahihininga imura?' " 20:16 D o Yesus wotemoli, "Kogenangoli o nyawa yotototuru aha yodadi madodihiraka, d o nyawa madodihiraka aha yodadi yotototuru." 20:17 Maraha o Yesus wotagi wdumutu o Yerusalemika, o ngkomo mahoanoka Unanga w ahoko iwinninki yangimoi de yahinoto imatoomu, moi-moiua mahomoa. D o Yesus wtemo onangika, 20:18 "Ni ihene! Ngone o rahannanga nanga dumutu o Yerusalemika.

Dokengoka o Nyawa manga Ngohaka aha iwi hilapahi o imam-imam manga hekika, d o agama maguru-guruika. D Unanga aha iwihukumu iwihohonenge, 20:19 ipaha iwihi lapahi o Yahudi manyawaikaua. Onanga aha iwihohedu, iwihangihara, d iwisalib. M o wange hangeoka, Unanga aha iwihimomikoli." 20:20 Ipaha o Zebedeus ngoi hekata de ami ngohangohaka yaino o Yesusino. O Yesus aihimangoka muna momarukuku la mogahoko okia naga moi. 20:21 "Ayo nomau okia?" o Yesus womi leha. O ayo gnanga mohaluhu, "Ngohi tnahihu ahingohaka yahinoto nnanga yogogere anihigili d aninirakoka Bapa, nako ma orahoka Bapa nodadi o Koano." 20:22 "Ngini niankoua okianaga ngini nigahoko," o Yesus wtemo onangika. "O hangihara magalahi kokiani genangoko to ngokere, kani akunu ngini nio ngokere?" Onanga yohaluhu, "Kami akunu." 20:23 O Yesus wtemo, "Igoungu ngini aha kanio ngokere Ahi galahioko. M mangale o nagona aha yogogere ahihigili d Ahi nirakoka, gnanga Ngohiua Ahi kuaha tohigogere. O ng-o ng gnanga ygogere, o nyawa nagona Ahi Ama wohigogeroka." 20:24 De yangimoi iwinninki mahomoa yoihene o hali gnanga nanga yngamo mariadodoto yahinoto gnanga. 20:25 Hababu gnanga o Yesus wahoko nanga mata-mata de wtemo, "Ngini nihiriki o kawaha o negara magoronaka matutuda iwinko-nkoua ma Jou Madutu, nanga yahikauku manga kawaha. De o gikiri yo ago-agomo ytuku manga kawaha. 20:26 M ngini yakunua hoko gnanga, o nagona yomau yodadi yolamoko niahidogoronaka, kokiani yodadi yolleleani nginika. 20:27 D o nagona yomau yodadi yohohihira, kokiani yodadi niagilaongo. 20:28 Hok o Nyawa manga Ngohakoli; Unanga woba wonahihuua iw leleani, m Unanga wleleani, d wohi daka ai nyawa, la o nyawa manga nge wtuhuhu." 20:29 Maraha nanga yamala o Yerikho makota, o nyawa manga nge iwinki o Yesus. 20:30 Yahinoto yopilo-piloko yogogeruku o ngkomo madatekoka. Onanga yoihene o Yesus wakaino, nanga yopaka, "Daud ai Ngohaka, nom dora ngomi!" 20:31 O nyawa manga nge genangoka yngamo nanga d yhuloko, nanga imardi. M onanga yopaka iholoi ikuatile, "Jou o Daud ai Ngohaka, nom dora ngomi." 20:32 D o Yesus womatogumu d wahoko nanga, de wleha, "Ngini okia nionahihu

Todiai nginika?" 20:33 Onanga yohaluhu, "Tuanga, ngomi mionahihu mimahiriki!" 20:34 O Yesus wdora nanga, d wapalanga manga lako. O raha gnanga dika nanga yakunu imahiriki. D onanga iwinki o Yesus. Matius 21 21:1 Maraha yotigioka o Yerusalemika, nanga imahi dono o Betfage makotaika o Zaitun ma Doporonoka. Genangokadau o Yesus whuloko yahinoto iwinninki imdagi yohira. 21:2 "O kapongo nanga himangoka gnanga, genangika nioiki," o Yesus wahibehehongo onangika. "Itedekanua ngini aha niamke moi o keledai ilikoika dema ngohaka. Niahohe hinoto de niao nengino. 21:3 Nako naga o nyawa okianaga inleha, nihingahu madutuika, 'Ma Jou woparalu wapke', done o nyawa gnanga de majapati aha wohigumala makeledai gnanganiao." 21:4 O hali gnanga hokognanga hupaya idadi okia manabi wotemoka hok hoko nnanga, 21:5 "Nihi ngahu o Sion mamomoholehika, nia Koano naga windono ngini. I poluluku Unanga aihininga, d wbarene o keledai, mag o keledai mangohaka." 21:6 Ipaha yahinoto o Yesus iwinninki gnanga yoiki d yadiai hok o Yesus wahibehehongo onangika. 21:7 Onanga yao o keledai gnanga de mangohaka. Dahao nanga o keledai-keledai gnanga maporetuku ynao de toona mangajuba. Ipaha o Yesus woda makeledaiile. 21:8 Manga nge dokengoka ihihohe manga juba o ngekomika, utuoli mahomoa yatobiki o gota mararaga, de hibarihi o ngkomo mahoanika. 21:9 O nyawa manga nge imdagi mahimangoka d o Yesus aiporetino yopa-paka, "Nowango o Daud ai Ngohaka! Unanga woba-ba de ma Jou airomanga wamke o barakati! Niwipuji ma Jou Madutu woko Kurutile!" 21:10 D maraha o Yesus wowohama o Yerusalemika, o kota gnanga mata-mataika iburakituku. "Ne Unanga o naguna?" o kota manyawa yoleha. 21:11 "Unanga o Yesus ma Nabi, o Nazaretino o Galilea madaeraka," o nyawa manga nge iwinninki o Yesus ybaluhu. 21:12 Ipaha o Yesus wowohama ma Jou ai Tauika, d wduhu mata-mata o nyawa imahuku-hukunu de yoija-ija

genangokadau. O tiwi ihitotagali mameja d o namo dara yohuku-hukunu manga bangku o Yesus walulu momiki de wohikabarihi. 21:13 D Unanga wtemo onangika gnanga, "Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka i tulihi ma Jou Madutu wotemo, 'Ahi Tau aha yahetongo o Tau o niniata mang.' M ngini niadiaioka o nyawa yo ora-ora manga igutu!" 21:14 O nyawa yopilo-piloko d yolugu-lugu yaino o Yesusino ma Jou ai Tauoka, d Unanga wahitogumu nanga. 21:15 M o imam-imam manga heke d o agama maguru-guru yongamo yamke o Yesus wododiai o nonako ihra-hranga gnanga. D onanga yongamoli yoihene o ngoha-ngohaka im nre-nre ma Jou ai Tauoka, "Nowango o Daud ai Ngohaka!" 21:16 Onanga yotemo o Yesusika, "Ngona noihene okia nanga yahetongo gnanga?" "Ia, Ngohi toihene," o Yesus wohaluhu. "Komaiwahi ngininia basa Ma Jou Ai Demo ma Buku maayat nnanga: 'O ngoha-ngohaka kayohhuhuohi d o ngoha-ngohaka magilau Ngona ndotokoka la ihi demo o puji magoungu de madiai'?" 21:17 Ipaha o Yesus wmalaika nanga d wohupu de o Yerusalem makota de woiki o Betaniaika, d genangoka hidono yhutu de imaidu. 21:18 Yarehino o ngorungorumino, imakilioro o Yerusalem makotaika, o dodagi mahidogoronaka o Yesus iwihahini. 21:19 Unanga wamke o ara magota o utu moi o ngkomo madatekoka. Unanga woiki magotaika gnanga, m kamoi de wamkeua mahohoko, sowaliua kama hoka dika. Ho o Yesus watemo o gotaika gnanga, "Ngona aha nohohokokaua!" Gila-gila o ara magota gnanga i maai. 21:20 O Yesus iwin ni nki yamke okia id dadioka gnanga, nanga duru yohranga. "Sarakia ho o ara magota gnanga yakunu gila-gila i honenge kamamoi?" nanga yoleha. 21:21 "Igoungu," o Yesus wohaluhu, "nako ngini ningaku niagou-goungu, ngini niakunu nidiai hok okia Ngohi todiai o ara magotaika nnanga. D kagenangua dika, m ngini aha yakunu nitemo o tonaka itotoporonika nnanga, 'Igraka d i umo o ngtuku': done o hali gnanga idadi. 21:22 Okia dika ngini nigahoko nia hubayanga magoronaka, ngini aha niatarima, iti yakunu ngini ningaku." 21:23 Ipaha o Yesus woikoli ma Jou ai Tauika, d wodotoko genangoka. Maraha Unanga wodotoko magogiriaka, o imam-imam manga heke d o Yahudioka manga tutuda yaino o Yesusino d yoleha,

"De okia matiti Ngona nodiai mata-mata nnanga? O nagona inihidaka o haku gnanga Ngonaika?" 21:24 O Yesus wohaluhu, "Ngohi tomau toleha nginika. D nako ngini niobaluhu, Ngohi aha tahetongo nginika de o nagona manga haku Ngohi takunu todiai o hali nnanga. 21:25 O Yohanis wo ohiki de o nagona manga haku? ma Jou Madutu ekola o nyawa?" Ho o imam-imam manga heke d o Yahudioka manga tutuda, yomulenge imaki tibanga dehi ade-ade manga hidogoronaka, "Nako ngone hato, 'De ma Jou Madutu aihaku', Unanga aha wotemo, 'Nako hokognanga yadodoa hongini ningakuua Unangika?' 21:26 M nako ngone hato, 'De o nyawa manga haku', ngone hmodongo o nyawa manga nge, hababu imoteke nanga o Yohanis o nabi moi." 21:27 H onanga yohaluhu, "Ngomi mihi orikua." Ho o Yesus wtemo onangika, "Nako hokognanga Ngohi ma aha tahetongua nginika, de o nagona manga haku Ngohi todiai mata-mata nnanga." 21:28 "O raha nnanga sarakia niadamke mangale o hali nnanga?" o Yesus wotemo wohi gila-gila. "Naga o ama womatngo aingohaka yahinoto o nauru. O ama gnanga woiki ai ngohaka mariakika d wtemo, 'Ngohaka, o wange nnanga noiki nokarajanga o angguru madumuleoka.' 21:29 'Ngohi toluku,' mangohaka gnanga wohaluhu. M i paha nanga wangali aidibanga gnanga d woiki maangguru madumuleika. 21:30 Ipaha ma ama gnanga woiki ai ngohaka madodotika, d wtemo, hok mariakika wtemo. 'Kayaoa toiki, Ama,' mangohaka madodoto wohaluhu. M unanga woikua. 21:31 Aa, yahinoto o ngohaka nnanga, o nagona yadiai manga ama aimau?" "Mariaka," o imam-imam manga heke d o Yahudioka manga tutuda yohaluhu. Ho o Yesus wtemo onangika, "Ningaku: O soungu yogaho-gahoko d o ngoheka o huhutu yaninki, aha ihira yodadi ma Jou Madutu aiumati done ngini kanituru. 21:32 Karana o Yohanis Wo ohi-ohiki wobaino, d wohi matoko nginika madodagi sarakia niawowango hupaya imamoteke de ma Jou Madutu aimau, m ngini niangakuua aidodtoko; m o soungu yogaho-gahoko d o ngoheka o huhutu yaninki yangaku tonanga aidodtoko. M ngarok ngini niamkeoka mata-mata gnanga, niadibanga ingaliua d ningakuua ma Jouika." 21:33 "Ni ihene o hitotero moiohi nnanga," o Yesus wotemo. "Womatngo o tonaka madutu

wodatomo o angguru o dumule moi. Unanga wohibeloho o pagara ikilolitino, d wohaiti o guhu la genanguku yateo maangguru, ipaha wohigoko o tau o gahumu moi maggurutile, la genangokadau nanga yogana. Ibto de gnanga nanga wohihewa o angguru madumule gnanga yomomanaramika, d ipaha nanga woiki o berera mahomoaika. 21:34 Maraha yadonoka o angguru mahohoko gnanga ipagele, o tonaka madutu gnanga wahidingoto iwlleleani o dumule yomomanaramika, la ya tarima aihidoku. 21:35 M o dumule yomomanarama gnanga ytagoko o tonaka madutu iwlleleani gnanga: Womatngo iwi gohara, mahomoa ytoma, d mahomoaohi ykaweli de o helewo. 21:36 O tonaka madutu gnanga wahidingotoli yolleleani mahomoa, iholoi yowe de madodihiraka. M onanga ydiai hok yohira-hiraoli. 21:37 Mabobaha o tonaka madutu gnanga wihi dingoto ai ngohaka mahirete onangika. 'Marai ahingohaka aha iwihoromati,' aihiningaka. 21:38 M o dumule yomomanarama gnanga de iwimke o tonaka madutu aingohaka gnanga, nanga imake temo, 'Aa, nnanga nanga o puhaka madutu. Niaino ngone htoma nanga, hupaya ngone hamke aipuhaka!' 21:39 Ho mangohaka gnanga iwitagoko, de iwiumo maporetika, d iwi toma." 21:40 O Yesus wleha, "Aa, nako maangguru madumule madutu wolioino, nanga aha okia wodiai o dumule yomomanaramika gnanga?" 21:41 Onanga yohaluhu, "Marai nanga aha wtoma o nyawa madorou gnanga, daha o angguru madumule gnanga wahi hewa o nyawa mahomoaika, kiaka nanga yomodeke ihidaka matonaka mahasili mahidoku kade yadono maraha." 21:42 De o Yesus wtemo onangika, "Komaiwahi ngini niabasa Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka i tulihi? 'O helewo yapke-pkeua o tau yododiai i dadioka o helewo yairi-irikika. Nnanga ma Jou wadiai; hokokia tonanga mahailoa!' " 21:43 "H niohininga," o Yesus wtemo, "mata-mata o haku ma Jou Madutu aiumati aha warahuku onangoka d wahidaka moi o hoana mahomoa manyawaika kiaka aha ihidagi yadiai ma Jou Madutu aipareta mata-mata. 21:44 O nyawa yotaka de yotifa o helewouku gnanga, aha yowedere; d o nyawa ybnga o helewo gnanga aha yatapalu yodadi o kafo." 21:45 Maraha o imam-imam manga heke d o Farisi manyawa yoihene o Yesus

aihitotero-hitotero gnanga, nanga yanko o Yesus woade-ade mangale nanga. 21:46 H onanga ihidailako iwitagoko. M onanga ymodongo o nyawa mangange, hababu o nyawa manga nge gnanga yanako o Yesus o nabi moi. Matius 22 22:1 O Yesus woade-adeoli o nyawa manga ngeika de wapke o hitotero, 22:2 wato, "Maraha okia ma Jou Madutu wopareta, madodagi hok o hitotero nnanga: Womatngo ma koano, wodiai ai ngohaka o nauru aikawingi marameanga. 22:3 Ma koano gnanga whuloko yolleleani yoiki yngoho, yhima-himanga o rameanga gnanga. M yhima-himanga o rameanga gnanga yoluku yaino. 22:4 Ipaha ma koano gnanga whulokoli yolleleani mahomoali. Wtemo onangika: 'Nia hingahu yhima-himanga o rameangika gnanga: O kawingi marameanga mainomo, mahiode, mahi okere, mata-mata itiai ukuoka. O hapi d ahi hapi mangoha-ngohaka, iboburere yatakoka. Mata-mata ibtukuoka. Nia ino niba o kawingi marameangino!' 22:5 M yhima-himanga o kawingi marameangino gnanga koimalega ikaua. Onanga yoiki moi-moi manga manaramika, -- womatngo ai dumuleika, mahomoa yoiki ihi dailako manga usaha, 22:6 d mahomoaoli, ytagoko iwl leleani ma koano gnanga, d ygohara d ytoma nanga. 22:7 Maraha ma koano gnanga woihene o hali gnanga, nanga duru wongamo. Unanga wohi dingoto ai tentara la ytoma, yotoma-toma gnanga d yatuhuku manga kota. 22:8 Ibto de gnanga ma koano wahoko iwl leleani, d wtemo, 'O kawingi marameanga isadiaukuoka, m kiani yaino-ino o kawingi marameangino i patutokaua yaino. 22:9 Ni oiki o raha nnanga, o ngkomo ma ago-agomika, d ni ahoko yaino imawe-weino o kawingi marameangino nnanga.' 22:10 De yol leleani gnanga onang yoiki. Onanga yoiki o ngkomo ma ago-agomika d ytoomu mata-mata o nyawa ima kokamke genangokadau, o nyawa maoa de o nyawa madorou. Ho ma kawingi marameanga mang imanga de o nyawa y aho-ahoko yaino o kawingi marameangino. 22:11 Ipaha ma koano gnanga

wowohama la wtailako o nyawa yaino-ino o kawingi marameangino. Ma koano wmke naga womatngo o rameanga magoronaka gnanga, wapkeua o kawingi marameanga mabaju. 22:12 D ma koano woleha o nyawaika gnanga, 'Hobata, yadodoa hongona yakunu nowohama nenangino, de kona pkeua o kawingi marameanga mabaju?' O nyawa gnanga wakunua okianaga wotemo. 22:13 D ma koano gnanga wtemo iwlleleanika, 'Nia liko ailou d aigiama o nyawa nnanga, d niwiumo maporetika o ng mahohuhutuika. Dokengoka aha naga o gari d o hangihara.' " 22:14 D o Yesus wohibobaha o hitotero gnanga hokonnanga, "Manga nge yahoko, m manga huhutulu dika y iriki." 22:15 Ipaha o Farisi manyawa yoiki imakatatoro mangale sarakia nanga yakunu yatagoko o Yesus aihowono de toona manga loleha-loleha. 22:16 Ho nanga yhuloko yanninki, yoiki o Yesusika, imatekerimoi de yamuruono naga o Herodes, ai doomuoka. Onanga gnanga yaika, de iwitemo o Yesusika, "Bapa Guru, ngomi mia nako, ngona Bapa ani hininga irikoto. Bapa nodotoko nohi totararonika o nyawaika mangale ma Jou Madutu aimau, de nlegaikaua o nagona dika manga damke. Hababu Bapa ngona no irikua de napulonua o nyawa. 22:17 Karana gnanga beika Bapa nahetongo ngomino: Imoteke nanga agama madatoro, yakunu o soungu hofangu ma Kaisarika ekola yakunua?" 22:18 O Yesus wanko manga hininga madola itotorou gnanga, h Unanga wtemo, "Hei, o nyawa nielu-eluku! Yadodoa ho ngini nimau nialingi-lingiri Ahi howono? 22:19 Beika nihi dumutu Ngohino o tiwi okia ngini niapke la nimahi fangu o soungu!" D onanga ihidaka Unangika o tiwi haka gahumu moi. 22:20 O Yesus wleha onangika, "O tiwioka nnanga, tonagona manga dulada d manga romanga?" 22:21 "Toma Kaisar," nanga yohaluhu. Ho o Yesus wtemo onangika, "Nako hoko gnanga, nihidaka ma Kaisarika okianaga toma Kaisar, d ma Jou Madutuika, okia naga toma Jou Madutu." 22:22 Maraha nanga yoihene o Yesus wohitararono hokognanga, nanga yohranga. De nanga yoiki iwi malaika o Yesus. 22:23 O wange gnanga dika, o Saduki manyawa yamuruono naga yaika o Yesusika. Onanga ganga toona manga doomu madamke, o nyawa yohonengoka aha yomomikokaua. 22:24 "Bapa Guru," nanga iwitemo,

"O Musa wodotoko hokonnanga: Nako o nauru womatngo wohonenge, d aingohaka koiwa, aidodoto ekola ai riaka kokiani wokawingi de ngoi fo, hupaya naga de manga difauku. 22:25 Naga idadioka o riadodoto ytumidi, yogogere nengoka naga. Manga riaka wokawingi d koiwahi ai ngohaka, nanga wohonenge. Ho ngoi fo womi malaika la aidodoto womi kawingi. 22:26 I paha ai dodoto gnanga wohonengoli, de koiwa ai ngohaka. O hali gnanga i dadioli de ai dodoto mahomoa, hidono yatumid yohonenge, d moiua de manga ngohaka. 22:27 Mabaha o ngoheka gnanga mahirete mohonenge. 22:28 Aa, maraha o nyawa yohone-honengoka de yomomikoli, o naguna ngoi hekata, o ngoheka gnanga? Hababu yatumid yokawingoka dedemuna." 22:29 O Yesus wbaluhu, "Ngini duru niatibanga ihowono, hababu ngini nimangaratiua Ma Jou Ai Demo ma Buku mademo, de ma Jou Madutu aikuaha. 22:30 Hababu o rahaokia o nyawa yohonengoka dahao yomomikoli, nanga yokawingokaua, duga-duga nanga aha yowango hok o malaekat o horogaka. 22:31 Komaiwahi ngini niabasa okia ma Jou Madutu wotemoka mangale o nyawa yohonengoka de yomomikoli? Ma Jou Madutu wotemo, 22:32 'Ngohi o Abraham ai Jou Madutu, o Ishak ai Jou Madutu, d o Yakub ai Jou Madutu.' Ma Jou Madutu gnanga, o nyawa yohone-honengua manga Jou Madutu. Unanga o nyawa yowango-wango manga Jou Madutu!" 22:33 Maraha o nyawa manga nge gnanga yoihene o Yesus wohi daka mangale, nanga duru yokiriri mangale aidodtoko. 22:34 Ma o Farisi manyawa yoihene o Yesus wpaluhoka o Saduki manyawa de okia-kiakaua yakunu yotemo, nanga imatoomu. 22:35 Womatngo onangoka, genangala womatngo o agama ma guru, wohi taili walingi-lingiri o Yesus wahowono, de o loleha moi. 22:36 "Bapa Guru," wtemo, "o pareta okia nanga agama magoronaka i dadi o pareta matiti?" 22:37 O Yesus wbaluhu, "N dora ani Jou Madutu de ani hininga magahumu, de ani jiwa magahumu, d ani akali ingodumu. 22:38 Genangala o pareta matiti d hohi-hohihira! 22:39 O pareta mahinoto i matero de madodihiraka gnanga: Ndora ani dodiawo hok ngona ndora anidiri mahirete. 22:40 Ingodumu o agama matita o Musa wohi da-daka d o nabi-nabi manga dodtoko, matiti o pareta hinotoka gnanga." 22:41

Magogiriaka o Farisi manyawa kaima toomu inohi genangokadau, o Yesus wleha onangika, 22:42 "Okia ngini niadamke mangale ma Koano Wohihohalamati? O nagona manga difauku nanga?" "O Daud aidifauku," nanga yohaluhu. 22:43 "Nako hokognanga," o Yesus wleha, "okia mahababu ma Jou Madutu ai Womaha ihi ngahu o Daudika la ma Koano Wohihohalamati whetongo 'Ma Jou'? Hababu o Daud wotemo, 22:44 'Ma Jou wtemo ahi Jouika: nogogeruku ahinirakoka, hidono ngohi tadiai anihatur ngonaika imaponu.' 22:45 H nako o Daud whetongo ma Koano Wohi hohalamati gnanga 'Ma Jou', sarakia yakunu nanga o Daud aidifauku?" 22:46 O nyawa moi de yakunua iwbaluhu o Yesus. D ka de o raha gnanga, moiokaua naga yobarani yolehali okianaga Unangika. Matius 23 23:1 D o Yesus wtemo o nyawa yowe-weika d iwinninkika, 23:2 "O agama maguru-guru d o Farisi manyawa yamke o kuaha la ihiguti mangale o Musa aitita. 23:3 Hababu gnanga nihi ngounu de niamoteke mata-mata okia nanga ihiparetaka. M uha niaduru niadiai, okianaga nanga yadodiai, hababu nanga yadiaiua okia nanga yodotoko. 23:4 Onanga inihi patutu o hali mahuhuha, d ihi daka o datoro-datoro madodubuho, m kamahuhutul de nanga yriwoua o nyawa yadodiai o hali de o datoro gnanga. 23:5 Mata-mata, nanga yadodiai, duga-duga hupaya o nyawa yamke. Hangaja nanga yapke manga hubayanga magumini mangoa-ngoata, d yakurutu manga juba marami-ramini! 23:6 Onanga yigo o ng duru yaoa-oa o rameangoka d o kuruhi yairi-irikika o pupuji matauoka. 23:7 Onanga yosanangi o nyawa yhoromati o paharoka, d y ahoko 'Bapa Guru'. 23:8 M ngini, uha niomodeke iniahoko 'Bapa Guru', hababu nia Guru duga-duga naga womatngo, d ngini mata-mata o riadodoto. 23:9 Womatng deuha niwiahoko o duniaka nnanga 'Bapa', hababu nia Ama duga-duga moi, enagnanga nia Ama o horogaka. 23:10 D uha ngini nimau inahoko 'Tutuda', hababu niatutuda duga-duga naga moi, enagnanga ma Koano Wohihohalamati ma Jou Madutu winihijjajioka. 23:11 O nyawa duru yoamoko

niahidogoronaka kokiani yodadi inlleleani. 23:12 O nyawa ihikurutile mangadiri aha yahitipokouku, d o nyawa ihitipokouku manga diri aha yahikurutile." 23:13 "Nibodito ngini o agama maguru-guru d o Farisi manyawa! Ngini niabiaha nielu-eluku. Ngini nitatoko o nyawa yodadi ma Jou Madutu aiumati. Ngini mahirete nioluku nidadi ma Jou Madutu aiumati, d o nyawa mahomoa ymodeke, ngini nitatoko. 23:14 Nibodito ngini o agama maguru-guru d o Farisi manyawa: Ngini niabiaha nielueluku. Ngini nitipu o ngoheka bobao d niora manga tau d nihitamunu niadorou gnanga, ngini niahubayanga niakuru-kurutu. Gnanga mahababu niahukumanga aha itubuho! 23:15 Nibodito ngini o agama maguru-guru d o Farisi manyawa! Ngini niabiaha nielu-eluku! Ngini nioiki magogurutika o ngto niataka, d o dudungu niamde-mdeke la imatngoani yowohama niaagama. D manyawa gnanga yowohamoka niaagamaino, ngini niadiai nanga o naraka mahidoku, higalimahinoto iholoi itorou de ngini mahirete! 23:16 Nibodito ngini o tutuda nipilo-piloko! Ngini nidotoko hokonnanga, 'Nako o nyawa yokoboto de ma Jou ai Tau, o nyawa genanga ydaenua manga koboto gnanga; m o nagona yokoboto de o gurasi ma Jou ai Tauoka, manga koboto gnanga ydene.' 23:17 Ngini o nyawa nibodo-bodo de nipiloko! Kiaka iholoi iamoko: magurasi, ekola ma Jou ai Tau, yadiai o gurasi gnanga itebini? 23:18 Ngini nidotokoli hokonnanga, 'Nako womatngo wokoboto de o huhuba mang, o nyawa gnanga iwidaenua aikoboto; m nako nanga wokoboto, de o huhuba, ikokelengauku o huhuba mangoka, nanga aha iwidene aikoboto.' 23:19 Ngini duru nipiloko! Kiaka iholoi hohi amo-amoko? Mahuhuba ekola mahuhuba mang, yadiai idadi mahuba gnanga itebini? 23:20 Hababu gnanga, nako womatngo wokoboto de o huhuba mang, gnanga mamangarati nanga wokoboto de o huhuba mang d mata-mata o huhuba, o huhuba mang malokuoka ikokelengauku. 23:21 D nako womatngo wokoboto de ma Jou ai Tau, gnanga mamangarati nanga wokoboto de ma Jou ai Tau, d de ma Jou Madutu woggogere genangokadau. 23:22 D nako womatngo wokoboto de o horoga, gnanga mamangarati nanga wokoboto d ma Jou ai kuruhi imomulia, d de ma Jou Madutu wog gogere o kuruhi imomuliaka gnanga. 23:23

Nibodito ngini o agama maguru-guru d o Farisi manyawa! Ngini biaha nielu-eluku. O rampa-rampa hok o hulahi, o momongere, d o jintan, ngini nihi daka o regu ngimoi ma Jouika. Ena hioko o hali hohi amo-amoko nanga agama matita mahidogoronaka, hok hokonnanga: O adili, o dora, d o setia, ngini nia diaiua. Ena hioko gnanga doka kokiani ngini niadiai, de mahomoa uha nilipa. 23:24 Ngini o tutuda nipilo-piloko! O guhuru nia akere magoronaka niatafi, ena hioko o onta o aiwani ilago-agomo ngini nialahiri! 23:25 Nibodito ngini o agama maguru-guru d o Farisi manyawa! Ngini biaha nielu-eluku! Niaudo-udomo d niadodai ngini niaihoro maporetino niatebi-tebini, enahioko magoronauku duru ipeseke, de o hali ngini niamke okianaga, dema pakisa d niarusi. 23:26 Farisi ipilo-piloko! Nia ihorokahi ihira niatebi-tebini niaudo-udomo d niadodai magoronauku, hupaya maporetino idadioli itebini! 23:27 Nibodito ngini o agama maguru d o Farisi manyawa! Ngini biaha nielueluku! Ngini hok o lungunu ihi eheoka de o dofae homa gare-garehe; maporetino hlega-lega ihailoa, m magoronaka i manga de o kobongo, d mata-mata im mela-mela. 23:28 Hoko genangoli ngini. Maporetino o nyawa ylega-lega yaoa, m magoronaka i manga de o tengeluku de o dorou, d o dodilakuru." 23:29 "Nibodito ngini o agama maguru-guru d o Farisi manyawa! Ngini biaha nielu-eluku! Ngini niadiai o nabi-nabi manga jere marorahai d o nyawa manga ngango yaoa-oa, manga tugu niadiai nihidodiai. 23:30 D ngini nitemo, 'Ade-ade nako ngomi miwango miaete de miatohora yohhira-hira manga orahoka, ngomi mimahi motekua dede nanga mitoma o nabi-nabi.' 23:31 H ngini mahirete nima ngaku ngini ganga o nyawa ytoma-toma o nabi-nabi, manga difauku! 23:32 Nako hokognanga o baradoha niaete de niatohora yamulaengoka, gnanga nihigila-gila d niadiai hidono ibto! 23:33 Ngini itorou d o nyawa madorou manga difauku! Sarakia ngini niakunu niadiri nihihalamati de o naraka mahukumanga? 23:34 Ni ihene nihidodiai: Ngohi aha tahidingoto nginika o nabi-nabi, o nyawa yososawaro, d o guru-guru; o hidoku moi nanga ngini aha ni toma, d o hidoku moioli aha ni salib. Naga aha ngini nihangihara o pupuji matau magoronaka, d aha ni kinki o kota moioka de o kota moiika. 23:35 Hababu gnanga, ngini aha inhukumu,

karana ngini nitoma o nyawa manga howono koiwa-iwa -- mulenge o Habel wahowo-howonua iwi toma hidono o Zakharia o Berekia ai ngohaka iwi toma, kiaka ngini ni toma ma Jou ai Tau d o huhuba mang mahi dogorona. 23:36 Ningaku: mata-mata gnanga, aha o nyawa o raha nnanga yatagongo!" 23:37 "Yerusalem, Yerusalem! O nabi-nabi ngona ntoma. Ma Jou Madutu aihuhuloko-huhuloko ngona nkaweli de o helewo hidono yohonenge. Mamuruono ibto Ngohi tigo ttoomu ani nyawa hok o kuru-kuru maayo ymoduku mangoha-ngohaka magahuhu matimiino, m ngini nioluku! 23:38 Karana gnanga ma Jou Madutu dede nginiokaua. 23:39 La nihi riki: Mulenge o rahannanga ngona aha nohimkeokaua Ngohi hidono ngona notemo: 'Unanga woba-ba de ma Jou ai romanga wamke o barakati.' " Matius 24 24:1 Maraha o Yesus wamala ma Jou ai Tau, iwinninki yaino Unangino d iwihidumutu ma Jou ai Tau gnanga. 24:2 O Yesus wtemo onangika, "Mode ngini niamke mata-mata gnanga? La nianko, o tau mahelewo nnanga kamoi de koiwa, aha ima teke kalapeuku to na mangoka. Mata-mata aha irubaiha." 24:3 Ipaha o Yesus woiki o Zaitun ma Doporonika, d wogogeruku magogiriaka, iwinninki yaino la imateke ade-ade dede Unanga hok biaha dika. "Nomihi ngahu ngomino muruonoka mata-mata gnanga aha idadi," nanga iwitemo o Yesusika. "O nonako-nonako okia, ihidumutu Bapa aniba d o raha mabaha?" 24:4 O Yesus wbaluhu, "Nim gana, uha hidono ngini intipu. 24:5 Hababu mangange o nyawa aha yoba yapke Ahi romanga d yotemo, 'Ngohi nnanga ma Koano Wohihohalamati!' Onanga aha ytipu manga nge o nyawa. 24:6 Ngini aha niihene imateke parangi mailingi, d o parangi ma abari, m uha nihawana. Hababu o hali gnanga kokiani idadi, m genanga mamangarati owahi o kiamati maorahoka. 24:7 O hoana moi aha yparangi ylawani o hoana mahomoaika, d o negara moi yngika ylawani o negara mahomoaika. Kiaka dika aha idadi o habirokata d o ohu. 24:8 Mata-mata gnanga aha madodihiraka imulenge, hok o

ngoheka momatngo mamo mahiri maraha amingohaka imau imakilau. 24:9 Ipaha ngini intagoko d inihilapahi la inhangihara d intoma. O dunia mata-mataika aha indohata ngini karana ngini Nihinninki. 24:10 O raha gnanga manga nge o nyawa aha yosetia okaua manga agamaika d imakitipu la ibtohi yosetia de imako dohata moi de moi. 24:11 Manga nge o nabi-nabi madutua yobaino imahimatoko ytipu manga nge o nyawa. 24:12 O dorou aha itagi ihora hokognanga magiria hidono manga nge o nyawa yakunokaua imakodora. 24:13 M o nyawa yototongohono hidono mabaha, aha yahihalamati. 24:14 D o Abari ma Oa mangale sarakia ma Jou Madutu wopareta aha ihingahu o dunia mata-mataika, hupaya mata-mata o nyawa yoihene gnanga. Ibto de gnanga daha o kiamati i ba." 24:15 "Ngini aha niamke 'O dorou yahiw wede-wedere', hok ma Nabi Daniel wohidodemoka, womaokoino o ng madebi-debinoka. (O dulihi nnanga madumutu yobasa-basaika: Nia tailako okia mamangarati!) 24:16 O raha gnanga o nyawa o nagona o Yudea madaeraka kokiani yopiringana iloku-lokuile. 24:17 O nyawa nagona naga o tau makatu malokuoka uha youti yomau yal manga kia naga manga tau magoronaka. 24:18 O nyawa nagona o dumuleoka uha yolio yomau yal manga juba. 24:19 Duru hoborohono o wange gnanga mangale o ngongoheka o ngohaka ihi ao-aohi manga rehoka, d o ayo-ayo kayahhuhuohi manga ngohaka! 24:20 Nim nia-niata hupaya uha hidono ngini kokiani nioara o awa-awana maorahoka ekola o Yahudioka manga Puji mawangeoka! 24:21 O wange h boborohono gnanga ahao naga o huha ma amoko hok komaiwahi idadi ka dema dero o dunia idadi hidono o rahannanga d aha komaiwaka idadi. 24:22 Nako hok ma Jou Madutu watipokoua maraha; done kamoi de o nyawa yohalamatiua. M karana Ai umati, ma Jou Madutu watipoko o huha maraha gnanga. 24:23 O raha gnanga nako naga ima tngo-tngo intemo nginika, 'Niw lega, ma Koano Wohihohalamati gnanga nengoka naga!' ekola 'Unanga gangoka naga!' -uha ningaku unangika gnanga. 24:24 Hababu yaino imahi dumutu ihihohalamati madutua d o nabi-nabi madutua. Onanga aha yakarajanga o manarama biaha-biahaua, d i hra-hranga la ytipu, nako yakunu ma Jou

Madutu aiumati . 24:25 H niohohininga! Ngohi tinihi ngahuoka nginika ihira de o hali gnanga idadi. 24:26 Nako o nyawa intemo nginika, 'Niwlega, nanga naga doka o tonaka ikokakahaka!' -- uha ngini nioiki genangika. Ekola nako in temo nginika, 'Niwlega, nanga womangiunika o kamari nnanga magoronaka!' -- uha ningaku. 24:27 Hababu o Nyawa manga Ngohaka ai ba hok o leletongo maletongo ihi toimi o wange mahiwaroko hidono o wange madumuniha. 24:28 Kiaka naga o aiwani mahonenge, genangoka naga o totaleo o aiwani mahonenge iolo-olomo." 24:29 "Ipahaika tedekanua o huha maraha gnanga, o wange aha idadi ihuhutu, d o mede itararonokaua. O murumu-o murumu aha o dihangoka de itifa, d o kuaha-kuaha o gitawa maamokoka aha iburakituku. 24:30 Ipaha de gnanga aha o Nyawa manga Ngohaka Ai nonako yamke o dihangoka. O raha gnanga mata-mata o hoana de manyawa o duniaka aha yoari. Onanga aha iwimke o Nyawa manga Ngohaka woba o lobi malokuoka de Ai kuaha de Ai mulia ma amoko. 24:31 O trompet ma ago-agomo aha yawuwu d o Nyawa manga Ngohaka aha wahuloko Ai malaekat-malaekat ytoomu Ai umati o dunia malibuku iatino, o dihanga mabaha moioka hidono o dihanga mabaha mahomoa ikali." 24:32 "Nia l o dodtoko o ara ma gotaino. Nako ma jaga ma alu-aluhu ma ijo-ijo d yabole, d imulenge itori, ngini nihi riki ihiwara maraha itigioka. 24:33 Kogenangoli nako ngini niamke o hali-hali gnanga idadi, ngini nihi riki maraha duru itigioka. 24:34 La nihi riki! O hali-hali gnanga aha idadi ihira de o nyawa yowango-wango o raha nnanga mata-mata yokoki honengoka. 24:35 O dihanga d o dunia aha ihihanga, m Ahi demo itatapu kahiado-adonika." 24:36 "Moiua ihi riki muruonoka mawange d majam, o malaekat-malaekat o horogaka ihirikua, ma Jou Madutu ai Ngohaka m kowali, duga-duga Ahi Ama dika wohiriki. 24:37 Oraha okia o Nyawa manga Ngohaka daha woba, madodagi hok mahiraino o Nuh aiorahoka. 24:38 Ma wange o nguihi ma ago-agomo iba owahi, o nyawa yolomo de yokere d yokawingi. Hoko gnanga gila-gila kai taurika, hidono mawange o Nuh wowohama o kapa magoronaika. 24:39 Maraha o nguihi gnanga yolu nanga mata-mata, daha nanga yamo de yanko okia aha idadi magogiriaka dede nanga. Hoko genangoli

madodagi, nako o Nyawa manga Ngohaka woba. 24:40 O raha gnanga, o nyawa yahinoto yokarajanga magogiriaka o dumuleoka: Womatngo iwiao, d woma tengoli aha iwimalaika. 24:41 O ngoheka yahinoto manga gandum yotutuku magogiriaka: Momatngo aha imi ao, d moma tengoli imi malaika. 24:42 H, nim ga-gana, hababu ngini niankoua muruonoka nia Jou aha woba. 24:43 Niohohininga nnanga! Demo maade matau madutu nako wanako o takoro muruono o hutu-hutu yotohi-tohiki aha yoba, nanga aha woma iduua, hupaya yotohi-tohiki yongohamua ai tau magoronaika. 24:44 Hababu gnanga, ngini kokiani nima sadia nim gana. Karana o Nyawa manga Ngohaka aha woba maraha ngini nia nko-nkoua." 24:45 O Yesus wotemoli, "Nako hokognanga, kiaka wolleleani wososetia d wososawaro? Ganga nanga aituanga wgraka wodadi yolleleani mahomoa manga heke, hupaya o ngolomo maorahoka nanga wahidaka nanga yolomo. 24:46 Done duru wamo wosanangi wolleleani gnanga maraha okia aituanga woma idulu wolio, d wmkeino nanga magogiriaka aimanarama wadiai. 24:47 Ningaku, matuanga gnanga aha wohi daka wgana aiarata mata-mata wolleleanika gnanga. 24:48 M nako wolleleani gnanga itorou, aha wotemo aihiningaka. 24:49 'Ahi tuanga madekanohi daha wolio,' h unanga womulenge wgohara mahomoa yolleleani, d wolomo de wokere d o nyawa ydalu-daluku. 24:50 Ipaha aituanga aha womakilioro wolio mawange d ma jam wanko-nkoua. 24:51 Done wolleleani gnanga aha aituanga wgohara genang yaika magogohara, d wumo yoelu-eluku manga ng ika. Dokengoka nanga aha yoari d yatagongo o hangihara." Matius 25 25:1 "Oraha okia o Nyawa manga Ngohaka woba hok ma Jou, madodagi hok o hitotero magoronaka nnanga: O moholehe yangimoi iwitotomoteke wokawi-kawingi, o nyawa moi-nyawa moi yal manga hilo d yoiki iwbuhuku o nauru wokawi-kawingi. 25:2 Yamotoa onangoka yobodo, d mahomoa yamotoa yosawaro. 25:3 Yamotoa mamoholehe

yobodo-bodo yao manga hilo, m im gaoua magorohokaha madogo. 25:4 Yamotoa yososawaro yao manga hilo de magorohokaha madogo ma imgao. 25:5 Ma nauru wokawi-kawingi gnanga woba itedekana, h mamomoholehe gnanga mulenge ykioko d imaiduoka. 25:6 Hutu gorona, daha yoihene o ilingi ihi baka, 'Ma nauru wokawi-kawingi wobaka! Niaino niw buhuku!' 25:7 O moholehe yangimoi gnanga yomomiki d yatuhuku manga hilo. 25:8 Mamoholehe yobodo-bodo gnanga ytemo yoso sawaro ika, 'Nimihi daka ngomino niagorohokaha mahuhutulu, hababu miahilo imau ihonenge.' 25:9 'Idadiua!' mamoholehe yososawaro gnanga yohaluhu, 'hababu done ngone mata-mata homa kadonua nanga gorohokaha. Nioiki nim ija o tokoika.' 25:10 De mamoholehe yobodo-bodo gnanga yoiki o gorohokaha im ija. Ho de nanga yoikoka, manauru wokawi-kawingi womahi dono. Mamoholehe yamotoa ima ssadiaka gnanga yowohama imaku tuono de manauru wokawi-kawingi o rameanga mang ika, d mangorana ma yabeno! 25:11 Ipaha mamoholehe mahomoa yobodo-bodo gnanga imahi dono. Onanga yopaka, 'Tuanga, Tuanga, o ngorana nomi belenga.' 25:12 M manauru wokawi-kawingi gnanga wohaluhu, 'Ngohi ti ni nkoua ngini!' " 25:13 D o Yesus wohibobaha o hitotero gnanga hoko nnanga, "Ma hababu gnanga la nim ga-gana, hababu ngini nia nkoua ma wange ekola majam." 25:14 "Oraha okia o Nyawa manga Ngohaka woba hok ma Jou madodagi hok o hitotero nnanga magoronaka. Womatngo o nauru womau woiki o berera ikokurutika. Unanga w ahoko iwl leleani, d wahidaka ygana ai arata onangika. 25:15 Yolleleanika gnanga wahidaka imoteke manga dagakunu moi-moi. Womatngo wihidaka o ribuhu motoa o tiwi gurasi. De mahomoa ikali nanga wihi daka o ribuhu hinoto o tiwi gurasi. D womatengoli nanga wihi daka o ribuhu moi o tiwi gurasi. D unanga woma joboka. 25:16 Wolleleani watotarima o ribuhu motoa o tiwi gurasi gnanga tai-taiti woiki womahi daganga, h wamkeoli mautumu o ribuhu motoa o tiwi gurasi. 25:17 Kogenangoli wolleleani watotarima o ribuhu hinoto o tiwi gurasi, wamkeoli mautumu o ribuhu hinoto. 25:18 M wolleleani watotarima o ribuhu moi o tiwi gurasi gnanga woiki wahaiti wapidaha o tonakuku, d wagogono ai

tuanga ai tiwi genangoka. 25:19 Ibto de gnanga duru madkana ipahaika, yol leleani gnanga manga tuanga wolio, d womulenge imaketongo dede nanga. 25:20 Wolleleani watotarima o ribuhu motoa o tiwi gurasi gnanga waino, d wohidaka o ribuhu ngimoi. 'Tuanga,' nanga wotemo, 'Tuanga nohidaka ngohino o ribuhu motoa o tiwi gurasi. Nolega ngohi tohasili tamke mautumu o ribuhu motoaoli.' 25:21 'Irahai,' ma tuanga gnanga wato, 'ngona ganga yol leleani maoa d nosetia. Karana ngona yakunu honingaku d okianaga mahuhutulu, ngohi aha tonihi daka okianaga iwe-we ngonaika. Nowohama d nomahi sosanangi dede ngohi!' 25:22 D wolleleani watotarima o ribuhu hinoto o tiwi gurasi gnanga waino, d wotemo, 'Tuanga, Tuanga nohidakoka o ribuhu hinoto o tiwi gurasi ngohino, ngohi tohasili tamke ma utumu o ribuhu hinotoli.' 25:23 'Irahai,' matuanga gnanga wato, 'ngona yolleleani maoa d nosetia. Karana ngona yakunu honi ngaku d okianaga mahuhutulu, ngohi aha tohi daka okianaga iwe-we ngonaika. Nowohama d nomahi sosanangi dede ngohi!' 25:24 Ipaha wolleleani watotarima o ribuhu moi o tiwi gurasi gnanga waino, d wotemo, 'Tuanga, ngohi tanko Tuanga o nyawa moi notogowini. Tuanga noutuku o hohoko, o ng kiaka Tuanga genangoka nodatomua, d nal o hasili, o ng kiaka Tuanga genangoka nohi barihua o gihihi. 25:25 Ngohi tohawana, h ngohi toiki ta gogono ani tiwi Tuanga o tonaka magoronaka. Nnanga ani tiwi Tuanga.' 25:26 'Ngona yolleleani madorou d notebeturu!' ma tuanga gnanga wato. 'Mode koigoungua ngona nohi orikoka ngohi toutuku o hohoko, o ng kiaka ngohi todatomua, d tal o hasili, o ng kiaka ngohi tohibarihua o gihihi? 25:27 Nako hokognanga, kokiani ngona nagogono ahi tiwi o bangika, hupaya ma orahoka ngohi tolio, ngohi yakunu totarimaoli ahi tiwi de mabunga. 25:28 Karana gnanga nia l o tiwi gnanga unangoka, d o ribuhu ngimoi ai tiwi o gurasi gnanga unangika niwihi dakoka. 25:29 Karana o nyawa to nanga de maenangoka, aha yahi daka iholoi iweoli, d unanga aha de maboloioka. M o nyawa komanga kia-kiaua, mahuhutulohi naga onangoka aha yaloli. 25:30 D wolleleani ai faid koiwa gnanga, iwi umo maporetika mahohuhutuika. Dokengoka nanga aha woari d

watagongo o hangihara!' " 25:31 "Oraha okia o Nyawa manga Ngohaka woba hok o koano iwitomoteke mata-mata Ai malaekat, Unanga aha wogogeruku Ai kuruhi imomulia malokuoka. 25:32 Hagala o hoana manyawa aha ytoomu Ai himangoka. D Unanga aha wfara nanga yodadi o doomu hinoto, hok o aiwani magogana wafara o duba de o kabingi. 25:33 O nyawa yadodiai ma Jou Madutu aimau aha wtoomu Ai nirakoka, d mahomoaohi Ai higiloka. 25:34 Ipaha ma koano gnanga aha wtemo o nyawa Ai nirakoka, 'Niaino ngini winihib barakati Ahi Ama. Niwohama Ahi Paretaika, kiaka isadiaka mangale ngini madero o dunia madodihiraka idadi. 25:35 Hababu maraha Ngohi ihi hahini, ngini nihihi daka Ngohi tolomo, d maraha Ngohi ahi kiriti madudungu, ngini nihihi daka Ngohi tokere. Ngohi o nyawa dagi-dagino, ngini nihi tarima Ngohi nia tauoka. 25:36 Ngohi toma pakeangua, ngini nihihi daka o pakeanga. Ngohi topanyake, ngini nihi houru de nihipaliara Ngohi. Ngohi ihi buika, ngini nih riwo Ngohi.' 25:37 D o nyawa ge nanga aha yotemo, 'Jou, kahuruono de ngomi minimke Jou ini hahini d ngomi minihi daka Jou nolomo, ekola ani kiriti madudungu d ngomi minihi daka Jou nokere? 25:38 Kahuruono de ngomi mini mke Jou hok o nyawa dagi-dagino, d ngomi minibuhuku Jou nowohama mia tauika? Kahuruono de ngomi minimke Jou noma pakeangua d ngomi minihi daka Jou o pakeanga? 25:39 Kahuruono de mini mke Jou nopanyake ekola nobuika d ngomi Jou mini riwo?' 25:40 Ma koano gnanga aha wohaluhu, 'La nihi riki: maraha ngini niadiai o hali gnanga, ngarok womatngo Ahi riadodoto duru yohina-hinaika, mamangarati ngini niadiaioka Ngohino!' 25:41 D ma koano gnanga aha wtemo o nyawa Ai higiloka, 'Nioiki nenangoka, o nyawa madorou! Niwohama o uku ihone-honengua magoronaika, o Ibilihi d ai malaekat-malaekat manga ng ika yassadiaka gnanga! 25:42 Hababu maraha Ngohi ihihahini, ngini nihihidakua Ngohi tolomo; maraha Ngohi ahi kiriti madudungu ngini nihihi dakua Ngohi tokere. 25:43 Ngohi o nyawa o dagi-dagino, ngini nihi tarimaua nia tauika. Ngohi toma pakeangua, ngini nihihidakua o pakeanga. Ngohi topanyake d tobuika, ngini nihipaliaraua.' 25:44 D onanga aha yohaluhu, 'Jou, kahuruono de mini mke Jou inihahini, ekola

ani kiriti madudungu ekola o nyawa dagi-dagino, ekola noma pakeangua, ekola nopanyake, ekola nobuika, d ngomi Jou min riwoua?' 25:45 Ma koano gnanga aha wohaluhu, 'La nihi riki: maraha ngini nioluku niriwo ima tngo dika duru yohina-hina nnanga, mamangarati ngini nioluku nihriwo Ngohi.' 25:46 H o nyawa ge nanga aha yhukumu de o hukumanga ikokakali, hode o nyawa yadodiai ma Jou Madutu ai mau aha yamke de yamo o ngango madutu d i kokakali." Matius 26 26:1 Maraha o Yesus wabtoka wodotoko o hali gnanga mata-mata, Unanga wtemo iwinninkika, 26:2 "Ngini nihiriki o wange hinotohi o Paskah ma Wange ma Amoko, d o Nyawa manga Ngohaka iwi hilapahi la iwi salib!" 26:3 Oraha gnanga o imam-imam manga heke d o Yahudioka manga tutudaima toomu o Kayafas ma Imam womo Mulia ai kadatoka. 26:4 Onanga moiua yahi riki imakaturu ihi dailako la iwi tagoko o Yesus de iwitoma. 26:5 "M," nanga yato, "o hali gnanga uha idadi o wange ma amoko maorahoka, hababu done ipuda o huru-hara o kawaha manga hidogoronaka." 26:6 Maraha o Yesus o Betania mabereraka, o Simon mahira iwi pado-pado, aitauoka, 26:7 o ngoheka momatngo maino o Yesusino. Mnanga moao o boto gahumu moi madola o minya mabounu mahmo-hmoro de maija kah hali. Maraha o Yesus wogogeruku wolomo magogiriaka, o ngoheka gnanga mgopa o minya mabounu mahmo-hmoro gnanga o Yesus aimumukuku. 26:8 Iwin ninki o Yesus, yamke okianaga iddadi gnanga, d onanga yongamo. "Okia mafaid mata-mata gnanga amiminya mohigogule?" nanga yotemo. 26:9 "O minya mabounu mahmo-hmoro gnanga yakunu ihukunu de ma ija ikurutile, d matiwi ma ijaino yakunu yahi daka o nyawa yommihikinika!" 26:10 O Yesus wanko manga dibanga, h Unanga wtemo, "Yadodoa ngini nim diai o huha o ngoheka nnanga? Mnanga modiai okia naga maoa d idadi o puji Ngohino. 26:11 O nyawa mihikini salalu naga niahidogoronaka, m Ngohi salalua dede ngini. 26:12 De mohi gopa o minya mabounu mahmo-hmoro gnanga ahi rehuku,

mnanga mohi sadia Ngohi mangale aha ihilungunu. 26:13 Ningaku! O dunia ikilolitino, kiaka dika o Abari ma Oa ma Jou Madutuino ihingahu, o ngoheka nnanga amimanarama aha ihiade-adeoli de kaima hohininga munangika." 26:14 Yangimoi de yahinoto, iwinninki o Yesus, de womatngo ai romanga o Yudas Iskariot, woiki o imam-imam manga hekika. 26:15 Unanga wtemo onangika, "Okia aha ngini nihihi daka ngohino nako ngohi tihilapahi o Yesus nginika?" Ho nanga yatongo o tiwi haka moruange, d iwihi daka unangika. 26:16 Mulenge o raha gnanga o Yudas wolingiri o raha maoa la iwi tagoko o Yesus. 26:17 O wange madodihiraka o Roti i Ragi-ragi Ua ma Rameanga magoronaka, iwinninki o Yesus yaino Unangino. Onanga yoleha, "Kiaka Bapa nigo ngomi mihidiai o Paskah mainomo mangale Ngona Bapa?" 26:18 O Yesus wohaluhu, "Nioiki o kotaika, niwi mke womatngo d niwihi ngahu unangika, 'Ma Bapa Guru wato, Ahi raha yadonoka; Ngohi tomau tohi amoko o Paskah ani tauoka de ihin ninki kama moi.' " 26:19 O Yesus iwinninki yodiai hok o Yesus whuloko onangika. Onanga yoiki de hidiai o Paskah gnanga mainomo. 26:20 Yohutuku, o Yesus d yangimoi de yahinoto iwinninki yogogeruku yolomo. 26:21 Yolomo magogiriaka, o Yesus wtemo. "Ni ihene; womatngo niahidogoronaka aha wosetiaokaua Ngohino." 26:22 Yoihene gnanga o Yesus iwinninki manga hininga duru ihuha. Ho nanga mulenge imatngo-tngo iwileha o Yesus, "Marai ngohiua Bapa ani hininga yodagi?" 26:23 O Yesus wohaluhu, "Onagona yatono o roti o udo-udomuku mima tuono de Ngohi, ge unangala aha wosetia okaua Ngohino. 26:24 Done o Nyawa manga Ngohaka aha wohonenge hok itulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku mahiraka. M yobodito o nyawa yasetia okaua o Nyawa manga Ngohakika! Iholoi yaoa o nyawa gnanga ngarouha womakilau o duniaino!" 26:25 D o Yudas wososetia okaua gnanga wotemo, "Marai ngohi Bapa Guru ani hininga yodagi?" O Yesus w baluhu, "Hoko gnanga hok ani demoka!" 26:26 Maraha nanga yolomo, o Yesus wal o roti, d wohubayanga wosukur. Ipaha Unanga wabla-blaka o roti gnanga de ai giama d wahidaka iwinninkika de wotemo, "Nia l, d nia olomo; nnanga Tongohi ahi rehe." 26:27 Ibto de gnanga Unanga wal o

angguru magalahi o gahumu moi, d wohubayanga wosukur ma Jou Madutuika. Ipaha Unanga wohidaka o galahi gnanga iwin ninkika de wotemo, "Niokere ngini mata-mata. 26:28 Hababu nenangala Ahi awunu ihi goungu itiai ma Jou Madutu ai jaji -- o awunu ikopoka mangale o nyawa manga nge la nanga yamke to nanga manga baradoha ma apongo. 26:29 Ningaku: Ngohi aha tokerokaua o angguru nnanga hidono maraha Ngohi tokere o angguru mahungi dede ngini mata-mata Ahi Ama ai Dunia ma Hungioka." 26:30 Ipaha nanga yonyanyi i hi nyanyi o puji manyanyi moi. D i bto de gnanga onang yoiki o Zaitun ma Doporonika. 26:31 D o Yesus wtemo iwinninkika, "O hutu nnanga dika ngini mata-mata aha nioara nihi malaika Ngohi; hababu Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi; ma Jou Madutu wotemo, 'Ngohi aha ttoma o duba magogana gnanga, d o duba de matikaka aha imakoki tingakoka.' 26:32 M ipaha de Ngohi tomomikoka, Ngohi aha toiki toma tihira de ngini o Galileaika." 26:33 O Petrus wtemo o Yesusika, "Ngaro mata-mata mahomoa ini malaika Bapa, ngohi hakali-kali kowali!" 26:34 "Nohohininga," o Yesus wtemo Unangika, "O hutu nnanga dika, o kuru-kuru ihorenowahi ngona nohihi pongono nohi gali mahange." 26:35 O Petrus wohaluhu, "Ngarok kokiani ngohi tohonenge dede Ngona Bapa, ngohi aha koto temoua, ngohi toni nkoua Bapa!" D mata-mata iwin ninki mahomoa mayo temo hoko gnanga. 26:36 Ibto de gnanga o Yesus de iwinninki yoiki o ng moika maromanga o Getsemani. Dokengoka Unanga wtemo, "Nigogeruku nengokadau jai-jai Ngohi toiki tomniata." 26:37 D Unanga wahigaro o Petrus d o Zebedeus aingohaka yahinoto yoiki dede Unanga. Unanga mulenge wamo aihininga ihuha d wobaliha. 26:38 Unanga wtemo iwinninkika, "Ahi hininga duru ihuha, tamo hok aha tohonenge dika. Niggogere ngini nenangoka, d ngini nim ga-gana dede Ngohi." 26:39 Ipaha o Yesus woiki iholoi mahuhutulu ikurutika, d Unanga womahi tudukuku o tonakuku de womniata. Wato, "Bapa," "nako kayakunu, nohihirehene dede Ngohi o huha de o hangihara kiaka Ngohi kokiani tatagongo. M uha imoteke Ahi mau, duga-duga imoteke dika Ani mau Ama." 26:40 Ibto de gnanga o Yesus womakilioroli yaruange

iwin ninkino d wmkeino nanga imaiduoka. Unanga wtemo o Petrusika, "Duga-duga o jam moi dika ngini iniruange niakunua nigana dede Ngohi? 26:41 Nim ga-gana, d nim niata hupaya ngini uha nia ohana o cocoba. I goungu niawomaha imau yadiai o diai, m ngini niakunua, karana o nyawa gnanga nanga biaha hobole." 26:42 Mamoioli o Yesus woiki wom niata, wato, "Bapa, nako o huha de o hangihara nnanga kokiani Ngohi tatagongo, d yakunua i h rehene, malaika animau Ama idadi." 26:43 Ibto de gnanga Unanga womakilioroli iwinninkino d wmkeino iwinninki kaima iduokahi, karana nanga duru ykioko. 26:44 Mamoioli o Yesus wamalaika nanga d mahigali mahangeoka womniata, mademo kaimatero de mahinotoka. 26:45 Ibto de gnanga Unanga woma kilioroli iwinninkino d wtemo, "Kani maiduokahi d kanimahi batongohi? Nio lega, maraha yadonoka o Nyawa manga Ngohaka iwihi lapahi o nyawa yobbaradoha manga kuahaika. 26:46 Nimomiki, niaino ngone hoiki. Nia lega! O nyawa yososetiaokaua Ngohino yobaka." 26:47 O Yesus kawo temo-temohi, o Yudas iwinninki manga dodiawo nanga waino. Imakomoteke dede nanga, yainoli manga nge o nyawa imgao o oworo d o boboha. Onanga o imam-imam manga heke d o Yahudioka manga tutuda yhuloko. 26:48 O Yudas wososetiakaua o Yesusika, wahi ngahuoka onangika o nonako nnanga, "O nyawa ngohi tame, ge Unanga doka manyawa. Unanga niwitagoko!" 26:49 Ka deimahi dono genangika o Yudas gila-gila woiki o Yesusika d wtemo, "Tabea, Bapa Guru!" D unanga wame o Yesus. 26:50 O Yesus wbaluhu, "Riadodoto, mangale okia Riadodoto naino nenangino?" Ipaha o nyawa manga nge gnanga iwdagi d iwitagoko o Yesus. 26:51 Womatngo iwinninki manga dodiawo genangokadau de o Yesus, warahuku aioworo d wihioto ma imam womomulia aigilaongo, hidono o gilaongo gnanga aingauku wataka. 26:52 O Yesus wtemo wininkika gnanga, "Nohi ngohamoli anioworo maharunguku, hababu mata-mata o nyawa nako yapke o oworo aha yohonenge de o oworo. 26:53 Natobote Ngohi takunua togahoko o roriwo Ahi Amaika, d Unanga de majapatioka aha wohidingoto o tentara malaekat o doomu ngimoi dehinoto? 26:54 M nako hoko gnanga, yakunua idadi hok

ihingahuoka Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka, kiaka kokiani idadi hok idadioka o raha nnanga?" 26:55 D o Yesus wtemo o nyawa yowe-weika gnanga, "Boteka Ngohi nnanga o nyawa madorou, hidono ngini niaino de nim gao o oworo d o boboha la Ngohi nihitagoko? O wange higetongo Ngohi todotoko ma Jou Madutu ai Tauoka, d ngini nihi tagokua! 26:56 M itiaioka kokiani hokognanga hupaya idadi hok okia o nabi-nabi yatulihoka Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka." Ipaha de gnanga, mata-mata iwinninki yopiringana iwidogumalaika o Yesus. 26:57 O nyawa iwitago-tagoko o Yesus iwiao o Kayafas ma Imam womoMulia aitauika. Dokengoka o agama maguru-guru d o Yahudioka manga tutuda-tutuda imatoomuinoka. 26:58 O Petrus kai gurutika winki o Yesus hidono maimam womomulia ailaka, daha o Petrus wowohama o la magoronaika gnanga d wogogeruku de yoga-gana. Unanga wigo wanko sarakia aha mata-mata gnanga hidono mabaha. 26:59 O imam-imam manga heke d mata-mata o Agama ma Juru Hakimi ihidailako yamke o hakihi yoelu-eluku la yakunu o Yesus iwihukumu, o honenge mahukumanga. 26:60 M onanga yamkeua manyonyata igoungu o Yesus wahowono, ngaroka manga nge ytumutu yodadi hok o hakihi yoelu-eluku. Ma baha naga yahinoto mahimangoka yaino. 26:61 Onanga yotemo yato, "O nyawa nnanga wotemo, 'Ngohi takunu takilianga ma Jou Madutu ai Tau, d o wange hange magoronaka takunu tohi gikoli.' " 26:62 D ma imam womomulia womaoko, d wtemo o Yesusika, "Boteka Ngona nakunua nbaluhu o galaki madumutu ngonaika gnanga?" 26:63 M o Yesus woma rirdoka dika. Mamoioli ma imam womomulia wtemo Unangika, "De ma Jou Madutu wowango-wango, nohi ngahu ngomino, boteka Ngona ma Koano Wohi hohalamati ma Jou Madutu ai Ngohaka?" 26:64 O Yesus wbaluhu, "Hoko gnanga ani demo. M ningaku: mulenge o raha nnanga ngini aha niwimke o Nyawa manga Ngohaka wogogeruku ma Jou Madutu woko Kuaha ainirakoka, d woba o dihangoka o lobi-lobi malokuoka!" 26:65 De maimam womomulia gnanga wak kakihi aibaju, d wotemo, "Unanga ma Jou Madutu wihikauku. Paraluokaua dema hakihiohi. Ngini mata-mata ni ihenoka mahirete o

demo-demo iwihikauku ma Jou Madutu. 26:66 Oraha nnanga sarakia ngini nia damke?" Onanga yohaluhu, "Unanga wahowono, de kokiani wohonenge." 26:67 Daha nanga yaobiri o Yesus aibiono, d iwigohara. Nagaoli iwi poka, 26:68 d yotemo, "Beika nahetongo d nohi ngahu ngomino, hei ma Koano Wohihohalamati! O nagona inipoka Ngona?" 26:69 O Petrus wogogerukuohi maporetoka o laka. Momatngo molleleani maino, d mtemo o Petrusika, "Mode koigoungua ngona ninki o Yesus o Galilea manyawa gnanga?" 26:70 M o Petrus womahi pongono nanga mata-mata mangahimangoka. "Ngohi tohiorikua okia madungutu anidemo," o Petrus wohaluhu, 26:71 d unanga woiki o la mangoranika. Momatngo molleleani mahomoali mmke o Petrus, d m temo manyawa genangokadau, "O nyawa nnanga kangano unang winki de o Yesus o Nazaretino gnanga." 26:72 D o Petrus wihipongonoli, d wokoboto. "Igou-goungu ngohi tnkoua o nyawa ge Unanga!" o Petrus wato. 26:73 I bto de gnanga itedekanua, o nyawa ima oko-okoino genangokadau yaika o Petrusika, d iwitemo, "Maraioka ngona nnanga o Yesus de iwinninki manga dodiawo. Gnanga duru ima tung uku ani lugo." 26:74 D o Petrus womulenge womahilolai d wotemo, "Ngohi ti nkoua o nyawa ge Unanga!" O raha genang o kuru-kuru ihorene. 26:75 D o Petrus wom hininga o Yesus wtemoka unangika, "O kuru-kuru ihorenowahi, ngona nohigali mahange nohihi pongono Ngohi." D o Petrus wohupu, d woari de aihininga i huha. Matius 27 27:1 Duru o ngoru-ngorumino, mata-mata o imam manga heke d o Yahudioka manga tutuda yaputuhu la o Yesus iwitoma. 27:2 Onanga aigiama yaliko de o rante, d iwiao, d iwihilapahi o Pilatusika, magubernur o Roma manga popareta. 27:3 Maraha o Yudas wososetia okaua gnanga wamke o Yesus ai hukumanga yaputuhoka, nanga womatoduba. D unanga wohigilio o tiwi haka moruange gnanga o imam-imam manga hekika d o Yahudioka manga tutudaika. 27:4 Unanga wotemo, "Ngohi tobaradohaka tihininga dorouoka o nyawa Ai

howono koiwa-iwaika, hidono Unanga aihukumanga iwihohonenge!" M onanga iw baluhu, "Mihaduli okia ngomi? Gnanga anihidailako ngona!" 27:5 O Yudas wohikaweli o tiwi gnanga ma Jou ai Tau magoronaika, d woiki de womaliko howohonengoka. 27:6 O imam-imam manga heke watoomu o tiwignanga d wotemo, "O tiwi nnanga o awunu matiwi. I moteke o agama matita, o tiwi nnanga yakunua ihingohama o huhuba manguku ma Jou Madutu ai Tauoka." 27:7 Ho mata-mata imateke fakatioka, nanga yapke o tiwi gnanga ihi ija o tonaka ihiromanga o Bohoko yo Dodiai manga Tonaka. O tonaka gnanga yapke o nyawa maporetino manga jere. 27:8 Gnanga doka mahababu hidono o wange nnanga o tonaka gnanga ihiromanga "O Awunu ma Tonaka". 27:9 De gnanga, idadi hok okia ma Nabi Yermia wotemoka, enagnanga, "Onanga yatarima o tiwi haka moruange, enagnanga o ija o Israel manyawa yafofakatioka, hok o bobangu unangika. 27:10 D o tiwi gnanga nanga yapke la hiija o bohoko yododiai manga tonaka, hok ma Jou wohi paretaka ngohino." 27:11 Maraha o Yesus whimanga o Pilatus, o berera gnanga magubernur, o Pilatus wleha, "Boteka Ngona o Yahudi manyawa manga koano?" "Hoko gnanga hok ani demoka," o Yesus wohaluhu. 27:12 M maraha o imam-imam manga heke d o Yahudioka manga tutuda, ihidaka o galaki mange o Yesusika, Unanga kowohaluhua. 27:13 Hababu gnanga o Pilatus wtemo Unangika, "Boteka Ngona noihenua mata-mata, kiaka nanga inikalaki gnanga?" 27:14 M o Yesus kamahuhutul de wohaluhua, hidono magubernur gnanga duru wohranga. 27:15 O Paskah ma Rameanga magtongo, mabiaha magubernur wlapahi imatngo o bui manyawa imoteke o nyawa yowe-we manga ngongiriki. 27:16 O raha gnanga naga womatngo o hukumanga manyawa iwiheto-hetongo. Ai romanga o Yesus Barabas. 27:17 H, de o nyawa manga nge ima toomuino, o Pilatus wleha onangika, "O nagona ngini niamau ngohi tlapahi mangale ngini? O Yesus Barabas ekola o Yesus iwi hetongo o Kristus?" 27:18 O Pilatus wotemo hokognanga hababu nanga wanko, o Yahudioka yokokuaha iwihilapahi o Yesus unangika karana nanga manga hininga iw dohata. 27:19 Maraha o Pilatus wogogerukuohi o adili matauoka, ngoi hekata

mohidingoto o behehongo nnanga unangika, "Uha ngona ganu o nyawa Ai howono koiwa-iwa gnanga aiparakara, hababu mangale karana Unanga, o wange nnanga ngohi tonnere, ahi nnere gnanga hoborohono." 27:20 M o imam-imam manga heke d o Yahudioka manga tutuda kahoko genangika yahi ngohama o demo itotorou o nyawa yowe-weika gnanga la yogahoko o Pilatusika hupaya o Barabas iwilapahi d o Yesus ai hukumanga iwi hohonenge. 27:21 D magubernur gnanga wlehaoli nanga, "Yahinoto o nyawa ne nanga, o naguna ngini nimau ngohi t lapahi mangale ngini?" "Barabas," nanga yohaluhu. 27:22 "Nako hoko gnanga, okia kokiani ngohi todiai de o Yesus iwi heto-hetongo o Kristus?" o Pilatus woleha onangika. "Unanga niwi salib!" mata-mata nanga yohaluhu. 27:23 "M okia Ai dorou?" o Pilatus woleha. D onanga yopaka iholoi ikuatileoli, "Unanga niwi salib!" 27:24 Ma baha o Pilatus woma nko, nanga wakunokaua okia naga wodiai, d o nyawa manga nge gnanga yakunu aha yongamo. H unanga wal o akere, d o nyawa yowe-we manga himangoka gnanga nanga aigiama waihoro d wotemo, "Ngohi toluku tomahi tagongo mabobaluhu, mangale o nyawa nenanga Ai honenge! Gnanga ngini nihi dailako!" 27:25 Mata-mata o nyawa yowe-we gnanga yohaluhu, "Ia, ma laikala ngomi d tongomi miangoha-ngohaka miatagongo ma hukumanga mangale Ai honenge!" 27:26 D o Pilatus wlapahi o Barabas mangale nanga, d whuloko o nyawa iwigohara o Yesus; d wihilapahi Unanga la iwi salib. 27:27 Ipaha o Pilatus aitentaraoka iwiao o Yesus yowohama magubernur aikadatoika, d mata-mata o tentaraoka manga doomu imatoomu o Yesus iwikilolitino. 27:28 Onanga yahuputu o Yesus aipakeanga, d iwihipke Unangika o juba magoguhurungu. 27:29 Onanga yal o gota mararaga mahohihika, d yadiai aimakota, d ihi tamunuku o Yesus aihekuku. Ipaha nanga iwihi joj o diki-diki o gahumu moi aigiama manirakoka, d yatilabuku ai himangoka, d iwihohedu Unanga. "Tabea o Yahudi ma Nyawa manga Koano!" nanga yotemo. 27:30 Onanga iwiobiri, d yal o diki-diki gnanga, d yagohara aimumukuku de o diki-diki. 27:31 Ibto ima higoguleoka Unanga, nanga yahuputu o juba magoguhurungu gnanga, d iwihi pkeoli Ai pakeanga mahirete. Ipaha Unanga iwihi hupu

iwiao la iwi salib. 27:32 O ngkomo mahoanoka, nanga imaka mke de womatngo o Kirene manyawa airomanga o Simon. Onanga iwipakisa o nyawa gnanga wamoku o Yesus aisalib. 27:33 Ipaha nanga imahidono o ng moi maromanga o Golgota, mamangarati "O heke ma Kabelanga ma Ng". 27:34 Genangoka nanga iwihidaka o Yesus iwihi okere o angguru higanuino okianaga mamali-mali. M o angguru gnanga o Yesus watailoka, Unanga woluku waokere. 27:35 Ipaha nanga iwisalib, d aipakeanga imkokeregu imoteke o undi. 27:36 Ipaha de gnanga nanga yogogeruku dokengoka iw gana Unanga. 27:37 Ai heke malokuile nanga yonuneuku o dulihi, yakorona o galaki Unangika, enagnanga: "Nenangala o Yesus, o Yahudi ma Nyawa manga Koano". 27:38 Ihi domoteke dede Unanga nanga ysaliboli yahinoto yoora-ora d yotoma-toma; womatngo ainirakoka, d womatengoli aihigiloka. 27:39 O nyawa yakokaino genangino manga heke yagiwi-giwi, d iwihohedu o Yesus. 27:40 Onanga yato, "Ngona nomau nakilianga ma Jou Madutu ai Tau, d o wange hange dika de nohigokokali! Nako Ngona ma Jou Madutu ai Ngohaka, o saliboka gnanga deno uti, d nohihalamati Ani diri!" 27:41 Hogenangoli o imam-imam manga heke d o agama maguru-guru inoli o Yahudioka manga tutuda iwihohedu o Yesus. Onanga yotemo, 27:42 "Unanga wahihalamati o nyawa mahomoa, enahioko Ai diri mahirete wakunua wohihalamati. Nako o Israeloka manga koano, kayaoa de raha nnanga Ngona nouti o saliboka gnanga, dahao ngomi miningaku Ngona. 27:43 Unanga wngaku ma Jou Madutuika de womahetongo Unanga ma Jou Madutu ai Ngohaka. Aa, niaino ngone hlega boteka ma Jou Madutu womau rahannanga wihihalamati." 27:44 Yo ora-ora de yotoma-toma y sosalib de Unanga gnanga kahoko genangoli i wi hohedu Unanga. 27:45 O wange i korona, madkana o jam hange o Yerusalem maberera gnanga mata-mataika ihuhutu. 27:46 O takoro hange o bimaoa, o Yesus wopaka de Ai ilingi kahakuatile, "Eli, Eli, lama sabakhtani?" mamangarati, "Ya Ahi Jou Madutu, ya Ahi Jou Madutu, yadodoa ho Ngona nohi malaika Ngohi?" 27:47 Yamuruono naga genangokadau yoihene o baka gnanga, d yotemo, "Unanga wahoko o Elia!" 27:48 Womatngo manga dodiawo woma tai-taiti woiki

wol o bunga karang, d watono o angguru magogiohikuku. Ipaha nanga wohi hakarika o didipoika, d wohi peke o Yesus aiuru makaika. 27:49 M mahomoa yotemo yato, "Hodam, niaino ngone hlega boteka o Elia waino wihihalamati Unanga!" 27:50 Ipaha o Yesus wopakoli de Ai ilingi kahakuatile, d wowomaha wohi bobaha. 27:51 O guba innuneuku ma Jou ai Tauoka ikakihi iblaka hinoto daku de yauku. O dunia igiwi d o loku mahelewo iblaka. 27:52 O lungu-lungunu ihelenga, d manga nge ma Jou Madutu aiumati yohone-honengoka yowangokali. 27:53 Ipaha de o Yesus womomiki o honenge mahidogoronaka, nanga yohonehonengoka yohupu manga lungunino, d nanga yowohama o Yerusalem makotaika. D dokengoka manga nge o nyawa ymke nanga. 27:54 O tentaraoka de manga doomu maheke iwga-gana o Yesus nanga duru yohawana, maraha yamke o ohu de mata-mata iddadi gnanga. Onanga yotemo yato, "I goungu, Unanga nnanga ma Jou Madutu ai Ngohaka!" 27:55 Genangoka nagaoli manga nge o ngongoheka, magurutoka de ylega-lega. Onanga gnanga iwinkoka o Yesus la iwriwo o Yesus madero kao Galilea okahi. 27:56 Manga hidogoronaka genangala o ngo Maria Magdalena, o ngo Maria o Yakobus ngoi ayo d o Yusuf, d o Zebedeus aingoha-ngohaka manga ayo. 27:57 O hutu gnanga wobaino womatngo wokaya-kaya o Arimatea makotaino airomanga o Yusuf. Unang o Yesus winninki. 27:58 Unanga woiki o Pilatusika, d wogahoko o Yesus aimayeti. Ho o Pilatus wohipareta hupaya o Yesus aimayeti ihidaka unangika. 27:59 Ho o Yusuf wal o mayeti gnanga, d wohihawoino de o ngere magare-garehe, o hutara mahungi. 27:60 D o Yusuf wakelenga o Yesus aimayeti o lungunuku, o lungunu gnanga t Yusuf mahirete, de o lungunu gnanga yadiai o doporono i hohelewoka. Ibto gnanga nanga wdululu o helewo moi ma amo-amoko wohibeno o lungunu gnanga mangorana, d o Yusuf womajoboka. 27:61 O ngo Maria Magdalena d o ngo Maria mahomoahi yogogeruku genangokadau yhimangika o lungunu gnanga. 27:62 Yarehino mawange, o Yahudioka manga Puji mawangeoka, o imam-imam manga heke d o Farisi manyawa yoiki kamamoi, o Pilatus iw himanga 27:63 d yotemo, "Tuanga, ngomi mio hininga maraha wotipu-tipu gnanga kawoma

ngangoikahi, Unanga wotemoka, 'Ipahaika o wange hange Ngohi aha tomomiki'. 27:64 Karana gnanga, nhuloko o nyawa ygana o lungunu gnanga ihidodiai, hidono o wange hangeoka, hupaya iwinninki yakunua yatohiki Ai mayeti d yahetongo o nyawaika, Unanga womomikoka, o honenge mahidogoronaka. D o tipu mabobaha nnanga aha i holoi itorou de madodihiraka." 27:65 "Ngini dema nanga niatentara yoga-gana," o Pilatus wtemo onangika, "nioiki la niogana o lungunu gnanga, kagenang magogana." 27:66 Ho nanga yoiki o lungunika de yasegeluku madadamunu o helewouku, d ygana mahimangoka, hupaya koiwa naga yaruae o lungunu gnanga. Matius 28 28:1 Maraha o Yahudioka manga Puji mawange yatioka, o Minggu mawangeoka duru o ngoru-ngorumino, o ngo Maria Magdalena, d o ngo Maria mahomoahi gnanga yoiki ylega o lungunu gnanga. 28:2 Itodokanino o ohu duru kahgiria. Ma Jou aimalaekat womatngo, o horogaka de wouti, d walulu mahelewo o lungunu mabebeno gnanga, d wogogeruku mahelewo malokuoka. 28:3 O malaekat gnanga aibiono hok o leletongo, d ai pakeanga duru kahamagarehe. 28:4 O tentara yoga-gana genangoka, duru yohawana hidono nanga yohahara, d ima dadi hok o nyawa yohonengoka. 28:5 O malaekat gnanga wtemo o ngongohekaika gnanga, "Uha nihawana! Ngohi tohiriki ngini niwilingiri o Yesus iwi sosaliboka gnanga. 28:6 Unanga koiwiwa nenangoka. Unanga womomikoka hok mahira winihi ngahuoka. Nia ino niolega Ai ng Unanga iwi kelenga. 28:7 Orahannanga, nioiki nima tai-taiti, nihingahu iwinninkika, 'Unanga womomikoka de nnanga naga Unanga woiki wohiraka o Galileaika ngini niwihiduru. Dokengoka ngini aha niwimke Unanga!' Nio hininga okia winihi ngahuoka nginika." 28:8 O ngongoheka gnanga imatai-taiti yamala o lungunu gnanga. De yamo yohawana imaganu yomrene, nanga imapopta la ihi ngahu o hali gnanga o Yesus iwinninkika. 28:9 I todokanino o Yesus waino imakamke de ongongoheka gnanga, d wtemo, "Tabea!" D onanga

yaino imahi tigi Unangika, ipaha Ai lou yakololo d iwihuba Unanga. 28:10 "Uha nihawana," o Yesus wtemo onangika, "nioiki niahingahu ahiroriadodotika hupaya nanga yoiki o Galileaika; dokengoka nanga aha ihi mke Ngohi." 28:11 O ngongoheka gnanga yosoboka, yamuruono naga matentara yoga-gana o lungunu gnanga imakilioro o kotaika d ihi ngahu o imam-imam manga hekika mata-mata okianaga i ddadioka. 28:12 O imam-imam manga heke gnanga imakatatoro ihidailako de o Yahudioka manga tutuda, d yahidaka o tiwikah amoko o tentara yoga-ganika gnanga, 28:13 d ytemo yato, "Ngini kokiani niahtongo, ngomi im kiokoka d o Yesus iwin ninki yaino o hutu-hutu d ya tohiki o Yesus ai mayeti. 28:14 D nako magubernur woihene o hali gnanga, ngomi aha miwi baja nanga hupaya ngini ma o huha okia-kiaua nia mke." 28:15 D o tentara yoga-gana gnanga yal o tiwi gnanga, d yadiai hok okia yahibehehongo onangika. Mangale karana gnanga o ade-ade gnanga kahi ade-adeohi o Yahudi manyawa manga hidogoronaka hi dono o wange nnanga. 28:16 Yangimoi de moi iwin ninki o Yesus gnanga yoiki o Galilea madoporonika imamoteke de o Yesus wahi paretaka onangika. 28:17 Maraha nanga iwi mke o Yesus dokengoka, nanga ima ruku iwi huba Unanga. M naga manga hidogoronaka yongaku i kiria owahi. 28:18 O Yesus womahi tigi onangika d wtemo, "Ingodumu o kuaha o horogaka d o duniaka ihi dakoka Ngohino. 28:19 Hababu gnanga nioiki hagala o hoana de o berera o dunia mata-mataika, niahidadi nanga ihinninki. Ni ohiki nanga de niahtongo ma Ama ai romanga, d ma Ngohaka, d ma Jou Madutu ai Womaha. 28:20 Nia dotoko nanga yamoteke mata-mata tinihi poparetaka nginika. D niohininga Ngohi aha salalu tintomoteke ngini hidono o wange mabaha."

Markus 1 1:1 Nenangala o Abari ma Oa mangale o Yesus Kristus, ma Jou Madutu ai Ngohaka. 1:2 O Abari ma Oa gnanga imulenge hok ma Nabi Yesaya wotulihi, hokonnanga, "Ma Jou Madutu wotemo, 'Ne nanga Ahi huhuloko,' 'Ngohi tihuloko unanga wohira de Ngona, hupaya nanga wahelenga o ngkomo mangale Ngona.' 1:3 Naga o nyawa yopa-paka o tonaka i kokakahaka, 'Ma Jou ai ngkomo nia sadia; nihirata mangkomo aha genangino wakokaino.' " 1:4 Hok gnanga itulihoka, kogenangoli o Yohanis wohupu womahinyata o tonaka ikokakahaka. Unanga wohiki o nyawa d wohingahu o abari ma Jou Madutuino. "Ngini kokiani nitoba yakunokaua o baradoha nidiai, d kokiani inohiki hupaya ma Jou Madutu winapongo," hokognanga o Yohanis wotemo. 1:5 O Yudea maberera d o Yerusalem manyawa mata-mata yoiki ihigihene o Yohanis wotemo-temo. Onanga imangaku manga baradoha, d o Yohanis wohiki nanga o Yordan ma Ngairoka. 1:6 O onta o aiwani ma ago-agomo tonanga magogo deyadiai o Yohanis aipakeanga, gnanga womahi baju. Ai gorona maninikutu o aiwani makai, d ai inomo o kahoho d o ohungu honganika magula. 1:7 Unanga wohingahu o abari nnanga, "Daha ngohi de ibto, aha woba womatngo iholoi wolamoko de ngohi. Toma ruku tahohe Ai hapato maliliko, kagang d topatutua. 1:8 Ngohi tin ohiki ngini de o akere, m Unanga aha win ohiki ngini dema Jou Madutu ai Womaha." 1:9 O raha gnanga o Yesus woba o Nazaret o Galilea madaeraka de waino, d o Yohanis wohiki Unanga o Yordan ma Ngairoka. 1:10 Hoko gnanga o Yesus o ngairile wopuda de woma ba, nanga wamke o dihanga ihelenga d ma Jou Madutu ai Womaha iuti Unanguku hok o namo dara. 1:11 Ipaha yoihene ma Jou Madutu ai ilingi ihingahu, "Ngona Ahi Ngohaka ton dora-dora. Ngona nasanangi Ahi hininga." 1:12 Gnanga ibto, de gila-gila ma Jou Madutu ai Womaha iwiao o Yesus yoiki o tonaka i kokakahaika. 1:13 O wange moruata Unanga wogogere genangokadau, o Ibilihi iwitaili. O aiwani-aiwani mahuhuhuk naga kamamoi dede Unanga genangokadau, d o malaekatmalaekat i w leleani Unanga. 1:14 O Yohanis de iwibuioka, o Yesus

woiki o Galileaika d dokengoka Unanga wohiabari o Abari ma Oa ma Jou Madutuino. 1:15 Wato, "Ma Jou Madutu i tedekanokaua aha mulenge wopareta. Nitoba yakunokaua o baradoha nidiai, d niangaku o Abari ma Oa ma Jou Madutuino!" 1:16 Maraha o Yesus wotowongi o Galilea ma Taaga mahohanino, Unanga wmke yahinoto o nawoko yolingi-lingiri, enagnanga o Simon d aiddoto o Andreas. Onanga manga gogiriaka o nawoko yotagoko o taagaka gnanga de o homa. 1:17 O Yesus wtemo onangika, "Nihi nki Ngohi. Ngohi aha tin dotoko ngini o nyawa nihoma." 1:18 Gila-gila nanga yamalaika manga homa de iwi nki o Yesus. 1:19 O Yesus wotowongi gila-gila, de w mkeoli o riadodoto yahinoto mahomoa, enagnanga o Yakobus d o Yohanis, o Zebedeus aingoha-ngohaka. Onanga naga manga ngotiroka, d manga gogiriaka yoboro manga homa. 1:20 O Yesus gila-gila w ahoko nanga. D onanga iwimalaika manga ama o ngotiroka de toona manga hewa manyawa. D o Yakobus d o Yohanis yoiki iwinki o Yesus. 1:21 O Yesus d iwinninki imahidono o Kapernaum makotaika. O Yahudioka manga Puji mawange moioli, o Yesus wowohama o pupuji matauika d mulenge wodotoko. 1:22 O nyawa yoihe-ihene, yokiriri mangale Unanga wodotoko madodagi. Hababu, Unanga wodotoko de makumati, imako howono de o guru-guru agama yodotoko. 1:23 O raha gnanga womatngo iw ngohamika o womaha madorou, wowohama o pupuji matau magoronaika, de wopaka, 1:24 "Hei Yesus, o Nazaret manyawa, Ngona nomau okia nodiai dede ngomi? Ngona naino l nomi binaha ngomi? Ngohi tohi riki Ngona o nagona: Ngonala o huhuloko notebi-tebini ma Jou Madutuino!" 1:25 "Nomardi!" o Yesus wodorohu o womahika gnanga, "Nohupu de o nyawa nnanga!" 1:26 Ho mawomaha madorou gnanga iwigiwi duru yakua-kuata, ipaha o womaha madorou gnanga ihupu o nyawaka gnanga, de wopaka. 1:27 Mata-mata o nyawa duru yohranga, hidono nanga imakoketemo, "Uwee, kaokia nnanga? O dodtoko mahungioli! De makumati d makuaha Unanga wapareta o womaha madorou i hupu, d onanga iwihi moteke!" 1:28 D o abari mangale o Yesus dema japati ydogilianga o Galilea madaera mata-mataika. 1:29 O Yesus d iwinninki yamala o pupuji matau gnanga, d yoiki o Simon d o

Andreas manga tauika. O Yakobus d o Yohanis onang yoiki ima kinki dede ona. 1:30 O Simon ngoi toroa imi gogama magogiriaka ami ngidungiduoka. H maraha o Yesus d iwinninki yowohama o tau gnanga, o Yesusika iwihi ngahu o hali gnanga. 1:31 Ho o Yesus woiki o Simon ngoi toroaika, d was amigiama, d womihimoteke mnanga momomiki. Ami gogama ihihanga, d munang momulenge m leleani nanga. 1:32 O bobimaoa, o wange de itumunoka, o nyawa manga nge y ao o Yesusika mata-mata o nyawa yopopanyake d o womaha madorou yangohamika. 1:33 Mata-mata o kotaka gnanga ima toomuino o tau gnanga mahimangoka. 1:34 D o Yesus wahi togumu manga nge o nyawa yatago-tagongo de yde-dene rupa-rupa o panyake, d waduhu mange womaha madorou. Unanga wohi gumalaua o womaha madorou gnanga yotemo, hababu nanga ihi riki Unanga o naguna. 1:35 Yarehino, kama hohuhutuohi, o Yesus womomiki d wamala o tau gnanga. Unanga woiki o ng o gigoro koiwa-iwaika o kota maporetoka, d dokengoka womniata. 1:36 M o Simon d aidodiawo yoiki iwilingiri Unanga. 1:37 D onanga iwi mkeoka, nanga iwi temo, "Mata-mata o nyawa naga ini lingiri Bapa." 1:38 M o Yesus wohaluhu, "Niaino ngone hohigila-gila nanga dodagi o kota-kota mahomoaika hakokiloliti o daera nnanga. Ngohi kokiani toriwayati genangoka, hababu madungutu ganga h Ngohi taino." 1:39 Karana gnanga o Yesus woiki o Galilea wamdemdeke, d woriwayati o pupuji matauoka de waduhu o womaha madodorou. 1:40 Womatngo iwipado-pado hoboborohono woba o Yesusika. O nyawa gnanga watilabuku d wotemo, "Nako Bapa nmodeke, Bapa yakunu ngohi nohihi togumu." 1:41 O Yesus wdora o nyawa gnanga. H, Unanga wipalanga o nyawa gnanga de wotemo, "Ngohi tomau, notogumu!" 1:42 O raha gnanga dika aipanyake ihihanga d unanga wotogumu. 1:43 Daha o Yesus whuloko nanga woiki, wohidaka o hohininga nnanga, 1:44 "Kao nagonaika de yakunua nohiade-ade, m noiki ma imamika, d nogahoko unangika la wohigoungu ngona notogumoka. Daha mangale notogumoka gnanga, nohi daka o huhuba, imoteke o Musa wohi popareta, hok o nonako moi o nyawaika i gou-goungu ngona notogumoka." 1:45 M o nyawa gnanga

woiki d gila-gila wohiade-ade kiaka dika, okia idadadioka gnanga, hidono o Yesus wakunua womahi totararonuku wowohama o kotaika. Unanga duga-duga woggogere o kota maporetoka o ng kiaka o gigoro koiwa. M o nyawa gila-gila dika yoba Unangika okiaino hnanga. Markus 2 2:1 O wange muruono naga ipahaika o Yesus woma idulu o Kapernaum makotaika. O abari yaika yaino yoihene o Yesus naga o tauoka. 2:2 Ho manga nge o nyawa yoba. Onanga imatoomu dokengoka hidono o ng koiwaka. O ngoranoka imanga i ehoto deo nyawa. Daha o Yesus wohingahu onangika o abari ma Jou Madutuino. 2:3 Unanga magogiriaka wotemo-temo, yaruata ima teke ligoraka womatngo wolugu-lugu la iwi ao o Yesusika. 2:4 M karana o nyawa yowe holi, yakunua imahi tigi Unangika. H onanga yada matau de yakilianga makatu o Yesus iwi totanile. Ipaha de gnanga nanga iwi wora o nyawa wolugu-lugu gnanga kamamoi de aitikara. 2:5 O Yesus wamke hokokia ma amoko to ona manga ngongaku, Unanga wtemo wolugu-luguika gnanga, "Ahi ngohaka, anibaradoha mata-mata i apongoka." 2:6 Yamuruono naga o agama maguru kanganohi yogogeruku genangoka mulenge manga hiningaka ileha-leha, 2:7 "Duru wobarani o nyawa nnanga wotemo hoko gnanga! Unanga wihikauku ma Jou Madutu. Mahomoa de ma Jou Madutu, o nagonahi yakunu ya apongo o baradoha?" 2:8 O raha gnanga dika o Yesus wohi riki to nanga manga dibanga. Ho Unanga wtemo, "Yadodoa ho niahiningaka ileha-leha hokognanga? 2:9 Kiaka iholoi igapanga: mademo, 'Ani baradoha iapongoka', ekola mademo 'Nomomiki nagoraka ani tikara d nom dagi'? 2:10 M o raha nnanga Ngohi aha tohimatoko madiai nginika, o dunia malokuoka nnanga o Nyawa manga Ngohaka wokuaha waapongo o baradoha." Daha o Yesus wtemo o nyawa wolugu-luguika gnanga, 2:11 "No momiki, nagoraka ani tikara d nolio!" 2:12 Unanga womomiki d woma taiti wal aitikara daha wohupu de nanga mata-mata yahakihi. O nyawa manga nge gnanga yokiriri d iwihigiriri ma Jou Madutu. Onanga yato, "Komaiwahi ngone hamke

hoko nnanga idadi!" 2:13 O Yesus womakilioroli o Galilea ma Taaga madowongino. Manga nge o nyawa yaino Unangika, d Unanga wdotoko nanga. 2:14 Magogiriaka o Yesus wotagi genangino, Unanga wmke womatngo o soungu wogaho-gahoko airomanga o Lewi, o Alfeus aingohaka, wogogerukuohi o soungu makantoroka. O Yesus wtemo unangika, "Nohi nki Ngohi." Ho o Lewi womaoko d w nki o Yesus. 2:15 Maraha o Yesus wolomo magogiriaka o Lewi aitauoka, yobaino manga nge o soungu yogaho-gahoko d manga nge imoteke o kawaha manga damke nanga gnanga i torou manga wowango, mata-mata yolomo imakomoteke de o Yesus d iwin ninki. Hababu manga hidogoronaka manga nge iwinki o Yesus. 2:16 Yamuruono naga o agama maguru o Farisi manyawaino iwi mke o Yesus wolomo imakomoteke de o soungu yogaho-gahoko d o nyawa manga wowango itotorou. H onanga yoleha o Yesus iwinninkika, "Yadodoa honiaguru wolomo imakomoteke de o soungu yogaho-gahoko d o nyawa madorou gnanga?" 2:17 O Yesus woihene manga loleha gnanga, how baluhu, "O nyawa yopanyakeua yoparalua o dotere; duga-duga o nyawa yopopanyake dika. Ngohi toba t ahokua o nyawa ima mo manga diri yaoaka, duga-duga o nyawa ypulo-pulono nanga gnanga okiaua yadene." 2:18 Mamoiuku iwinninki o Yohanis Wo ohi-ohiki de o Farisi manyawa yopuaha magogiriaka. D naga o nyawa yaino o Yesusino d iwi leha, "Yadodoa ho o Yohanis Wo ohi-ohiki iwinninki d yani nki o Farisi manyawa yopuaha, h de Bapa ininninki kowali?" 2:19 O Yesus wbaluhu, "O kawingi marameangoka, boteka o nyawa yaino-ino o kawingi marameangino koyolomua? Nako o nauru wokawi-kawingi ka dede onangohi, marai nanga yolomo. 2:20 M aha iba tona maraha o nauru wokawi-kawingi gnanga manga hidogoronaka de iwingoho. O raha gnanga daha onang koyolomua. 2:21 Koiwa o nyawa im dapa manga baju madorou de ihitapa de o ngere mahungi mablaka. Hababu madadapa mangere gnanga aha yatngi, hidono makakihi iholoi ilamoko. 2:22 Hokogenangoli moiua o angguru mahungi yauhe o angguru mang hira-hirauku. Karana o angguru mahungi gnanga aha yapooteke mang i hira-hira. Mabaha hinot kai umo. O angguru mahungi kokiani

yguhe o angguru mang mahungiuku!" 2:23 Mamoiuku o Yahudioka manga Puji mawangeoka, o Yesus wakaino moi o gandum madumuleino, iwin ninki yomulenge yautuku ma gandum. 2:24 Ho o Farisi manyawa iwi temo o Yesusika, "Yadodoa ho inin ninki yatilakuru nanga agama matita, d yadiai okia ilara-laranga o Puji mawangeoka?" 2:25-26 O Yesus wbaluhu, "Komaiwahi ngini niabasa okia o Daud wadiai, maraha o Abyatar wodadi o imam womomulia. O raha gnanga o Daud d ainyawa yhahini, d koiwa manga inomo, nanga wowohama ma Jou ai Tauika, d waolomo o roti ihi hubaka ma Jou Madutuika. D o roti gnanga wahidakoli ainyawaika. Enahioko imoteke nanga agama, o imam-imam dika yakunu yaolomo o roti gnanga." 2:27 D o Yesus wtemoli, "O Puji mawange yadiai mangale o nyawa; m konyawaua mangale o Puji mawange. 2:28 H, o Nyawa manga Ngohaka wokuaha maboboloioli o Puji mawange ma Wakuaha." Markus 3 3:1 O Yesus womakilioroli o pupuji matauika. Genangoka naga womatngo aigiama mahononga ihonenge. 3:2 Genangoka naga o nyawa yomau yalingiri o Yesus aihowono, hupaya yakunu Unanga iwikalaki. H onanga salalu iwitotailako Unanga boteka Unanga aha wahitogumu o nyawa o Yahudioka manga Puji mawangeoka. 3:3 O Yesus wtemo o nyawa aigiama mahononga ihone-honenge gnanga, "Naino noma okoino nengokadau, mahimangoka." 3:4 Daha Unanga wleha genangokadau manyawa, "Imoteke nanga agama, ngone yakunu okia hodiai o Puji mawangeoka? O oa hodiai ekola o dorou hodiai? Hahihalamati o nyawa ekola hatoma?" Onanga kai marirdoka. 3:5 O Yesus de aidohata woma lega ikilolitino m Unanga aihininga kai huha dika, karana nanga manga heke madogowini. Ho witemo o nyawaika gnanga, "Nohi dakika anigiama." O nyawa gnanga aigiama wohidakika, d aigiama maitogumu. 3:6 O Farisi manyawa yamala o pupuji matau gnanga, d de majapati imahi kadailako de o Herodes ainyawa yamuruono naga, l iwitoma o Yesus. 3:7 O Yesus d iwinninki yoiki imadohuku o Galilea

ma Taagaika. Duru kamanga nge o Galileaino manyawa yoiki iwinki o Yesus. Manga ngeoli o Yudea de yaino, 3:8 o Yerusalemino, o Idumea madaeraino, d o Yordan o wange mahiwaroko mahonongaino, d o Tirus d o Sidon makota magilolitino. Onanga mata-mata yoba o Yesusika, hababu nanga yoihene o hali mange wadiaioka. 3:9 O nyawa yoba-ba gnanga duru kamanga nge, hidono o Yesus whuloko iwinninki yasadia o ngotiri, hababu uha hidono o nyawa mangange gnanga iwihidehoto. 3:10 Unanga wahitogumu duru kamanga nge o nyawa, hidono mata-mata o nyawa yopopanyake imahi eho-ehoto imahi dailako imahi tigi Unangika la yakunu iwis Unanga. 3:11 D o nyawa yangohangohama o womaha madorou kade iwi mke Unanga, gila-gila ima ruku Ai himangoka d yopaka, "Ngona ma Jou Madutu ai Ngohaka!" 3:12 M o Yesus woduhunu ikiria o womaha madorou gnanga i hi ngahu Unanga o naguna. 3:13 Ipaha o Yesus woda o doporonile, d w ahoko o nyawa yamuruono naga imoteke Ai mau. O nyawa gnanga yaino, 3:14 daha manga hidogoronaka Unanga wiriki yangimoi de yahinoto. Wato, "Ngohi tin iriki ngini, hupaya ngini nihinki Ngohi, hupaya ngini tinhuloko nihingahu o Abari ma Oa ma Jou Madutuino, 3:15 d ngini aha niamke o kuaha la niaduhu o womaha madorou." 3:16 Nnanga yangimoi de yahinoto gnanga manga romanga: o Simon (iwihi ahokoli o Petrus), 3:17 o Yakobus d aidodoto o Yohanis enagnanga o Zebedeus aingohangohaka (nanga nnanga yahiromanga Boanerges mamangarati "o dotereke ma ngohaka"), 3:18 o Andreas, o Filipus, o Bartolomeus, o Matius, o Tomas, o Yakobus, o Alfeus aingohaka, o Tadeus, o Simon o berera ma Gogana, 3:19 d o Yudas Iskariot wososetiaua o Yesusika. 3:20 Ipaha o Yesus wolio o tauika. M o nyawa manga nge yobaoli imatoomu, hidono o Yesus d iwinninki imahi denua yolomo. 3:21 O nyawa manga nge yotemo, "Unanga iwitogohangoka!" D Ai roriadodoto yoihene o hali gnanga, nanga yoiki yomau iwingho Unanga. 3:22 O agama maguru-guru o Yerusalem de yaino-ino yotemo, "Unanga o Beelzebul iwngohamika! O womaha madorou madimono gnanga iwihidaka o kuaha Unangika la waduhu o womaha madorou." 3:23 O Yesus w ahoko o nyawa yowe-we gnanga, d woade-ade

onangika o hitotero muruono naga. "Sarakia yakunu o womaha madorou yaduhu o womaha madorou," o Yesus wato. 3:24 "Nako o negara moi, i regu-regu de imakokalawani, o negara gnanga aha i tedekanua. 3:25 D nako o tau moi manyawa d manga rimoi koiwa d imakokalawani, o tau moi manyawa gnanga aha yokilianga. 3:26 Nako o Ibilihi mapareta magoronaka idadi o gitingaka d o galawani, o pareta gnanga i tedekanua, d marai aha ihihanga. 3:27 Moiua o nyawa yakunu yngohama womatngo wokua-kuata aitau d waora aiarata nako nanga wohiraua wliko o nyawa wokua-kuata gnanga. Wliko i bto, daha nanga yakunu waora aiarata. 3:28 Nianko! Okiaka o nyawa o baradoha yodiai d ihidemo o hikauku, nanga yakunu y apongo. 3:29 M kiaka nanga ihikauku ma Jou Madutu ai Womaha, nanga yakunua y apongo! Hababu o hikauku gnanga ganga o baradoha i kokakali." ( 3:30 O Yesus wahetongo hokognanga hababu naga o nyawa yotemo o Yesus iwi ngohamika o womaha madorou.) 3:31 Ipaha de gnanga o Yesus ngoi ayo d Ai riaddoto yoba. Onanga yotam maporetoka d yhuloko o nyawa iwiahoko o Yesus. 3:32 O raha gnanga manga nge o nyawa magogiriaka yogogeruku iwihigilolitino o Yesus. Onanga iwitemo Unangika, "Bapa, ngoni ayo d Ani riaddoto Bapa naga maporetoka. Onanga ini lingiri Bapa." 3:33 O Yesus wohaluhu, "O nagona Ngohi ayo? O nagona Ahi riaddoto?" 3:34 Ipaha Unanga wpulono o nyawa yoggogeruku iwihi gogilolitino d wotemo, "Ne nanga Ngohi ayo d Ahi riaddoto! 3:35 O nyawa yadodiai ma Jou Madutu aimau, ge nanga Ahi riaddoto o nauru d Ahi biranga d Ngohi ayo." Markus 4 4:1 O Yesus wodotokoli o Galilea ma Taaga mahohanoka. Duru manga nge o nyawa iwihi doomuino. Karana gnanga o Yesus woiki woharenuku o ngotiroka de yahitomoko o akeroka, d o nyawa yowe-we gnanga imaokoino o taaga madatekoka. 4:2 Daha o Yesus wdotoko o hali mange onangika de wapke o hitotero. Hoko nnanga Unanga wdotoko. 4:3 "Ni ihene! Naga womatngo wototumule woiki

wohi barihi ai gihihi. 4:4 Maraha magogiriaka nanga wohibarihi, naga magihihi itifa o ngekomuku. H o totaleo yaino d o gihihi gnanga yaolomo yamatka. 4:5 Nagaoli itifa o ng ihohelewouku matonaka ipirinua. O gihihi-gihihi gnanga itedekanua de iwangoka karana matonaka ipirinua, 4:6 m de o wange iba, i tori-torioka gnanga imulenge imaai ipaha itoolenge d ihonenge karana mangutuku iwohama ikurutukua. 4:7 Nagaoli magihihi itifa o momo mahohihikauku. O momo mahohihika gnanga iwango d yarakutu itori-torioka gnanga hidono koi hohokua. 4:8 M nagaoli magihihi i tifa o tonaka i boburereuku. O gihihi gnanga iwango, d idadi ipako d ihohoko, naga moruange, naga mori butanga, d naga idogo higali maratuhu moi." 4:9 Ibto wohiade-ade o hitotero gnanga, o Yesus wotemo, "O nagona de niangauku, ni ihene!" 4:10 Maraha o Yesus womatngoka, o nyawa yoihe-ihenoka Ai dodtoko yaino Unangino imakomoteke d yangimoi de yahinoto iwinninki. Onanga yogahoko Unanga wohitararono o hitotero mamangarati gnanga. 4:11 D o Yesus wtemo onangika, "Ngini inihi dakoka o ngongike l nianko o rahasia mangale sarakia ma Jou Madutu wopareta. M o nyawa mapore-poretoka ydotoko d o hitotero, 4:12 hupaya 'Onanga aha yatailako hokogenangika, m yankoua okia i ddadi, nanga aha yoihene hokogenangika, m i mangaratiua, nnanga idadi hupaya uha nanga yamke d i mangarati d uha yoba ma Jou Madutuika d ma Jou Madutu w apongo nanga.' " 4:13 Ipaha o Yesus wtemo onangika, "Nako ngini nimangaratiua o hitotero gnanga, sarakia ngini yakunu nimangarati o hitotero mahomoa? 4:14 O gihihi wohi bari-barihi gnanga ganga o nyawa ihi ngahu-ngahu o abari ma Jou Madutuino. 4:15 O gihihi i tifa o ngekomuku, hohi tero o nyawa yoihene o abari mangale sarakia ma Jou Madutu wopareta. Hoko gnanga yoihene, o Ibilihi iba d yal okia ihibarihoka manga hininga magoronaka. 4:16 O gihihi itifa o ng ihohelewouku, hohitero o nyawa yoihene o abari gnanga, d gila-gila yatarima de manga hininga isanangi. 4:17 M o abari gnanga imahi ngutukua manga hininga magoronaka, hidono itongohonua. Hoko gnanga nanga yatagongo o huha ekola o aniaya karana o abari gnanga, gila-gila nanga imadohuku de yosetia okaua. 4:18 O gihihi itifa o momo

mahohihikauku gnanga hohitero o nyawa yoihene o abari gnanga, 4:19 m yohawatere mangale to nanga manga wowango d ynahihu ywango okia-kiaua yokuranga. O nahihu mangale o hali mange iwohama manga hininga magoronaka. Karana gnanga o abari ma Jou Madutuino yarakutu manga hininga magoronaka, hidono ihohokua. 4:20 D o gihihi itifa o tonaka i boburereuku gnanga hohitero o nyawa yoihene o abari gnanga d yatarima, nanga manga hohoko i we, naga moruange, naga mori butanga d naga idogo ihigali maratuhu moi manga hasili." 4:21 Inoli o Yesus wotemoli, "Ma muruono de o nyawa yatuhuku manga hilo d yatamunuku de o rube, ekola yakelengauku manga ngidu-ngidu matimioka? Boteka nanga wakelengaukua o hilo gnanga, o hilo matotodengoka? 4:22 Koiwa i iu-iunu aha koya mkeua; d koiwa irrahasia, aha koy dogiliangua. 4:23 Hababu gnanga, nako de nia ngaukoka, ni ihene!" 4:24 D o Yesus wotemoli, "Ni ihene nihidodiai okia ngini ni ihene nnanga! O duduga ngini niahipke o nyawa mahomoaika, aha ma Jou Madutu winihi pkeoli nginika -- d i goungu i holoi i weoli. 4:25 Hababu o nyawa de ma enangoka, aha yahidaka iholoi iweoli; m o nyawa koiwa onangoka, de ma huhutulohi naga onangoka aha yaloli." 4:26 O Yesus wadohangoli Ai ade-ade, "Nako maraha ma Jou Madutu wopareta hok o koano, madodagi yakunu hohitero hok womatngo wohibarihi o gihihi aidumuleoka. 4:27 Y hutu nanga wom idu; o wange-wange nanga womomikino. D hoko kiaua o gihihi gnanga iwango d idadi ipako. M sarakia madodagi o gihihi-gihihi gnanga iwango d idadi ipako, o nyawa gnanga wankoua. 4:28 O tonaka gnanga na mahirete ihihupu mahasili: madodihiraka madubo, ipaha i rehe, daha mahohoko. 4:29 D nako o gandum gnanga iohakoka, o nyawa gnanga womulenge woutuku karana maraha o gugutuku yadonoka." 4:30 "Oraha okia ma Jou Madutu wopareta, de okia ngone yakunu hohitotero?" o Yesus wolehali. "Ma rupa okia yakunu ngone hapke l hohitararono? 4:31 Oraha okia ma Jou Madutu wopareta, madodagi hok o hitotero nnanga: O sawi mamui o gahumu moi womatngo wal d wadatomo o tonakuku. O sawi mamui ganga o duniaka sawaliua nanga o gihihi ma alu-aluhu. 4:32 M nako iwangoka,

o gota idato-datomo mahidogoronaka, sawaliua o sawi iholoi ilamoko mautu. Ma jaga-jaga duru irubu hidono o totaleo yakunu yaino, d ima diai maigutu mahohongo matimiuku." 4:33 Hokognanga o Yesus wdotoko o nyawa de wapke mange o hitotero hok hokognanga, hokokia magurutika nanga yakunu imangarati. 4:34 O Yesus salalu wapke o hitotero nako Unanga wdotoko o nyawa manga nge gnanga. M nako Unanga mahirete de iwinninki, Unanga wohidaka mamangale mata-mata onangika. 4:35 O wange gnanga dika o bobimaoa, o Yesus wtemo iwin ninkika, "Nia ino ngone hohidete o taaga mahonongaika." 4:36 O Yesus wohrene o ngotirile, d iwinninki ymala o nyawa yowe-we o taaga madatekoka, de yohrene ka gnanga mangtirile. O ngotiri mahomoa naga gnangokadau. De ipaha o Yesus d iwinninki yomulenge yohidete. 4:37 Ipahaika itedekanua o hidaloko ipoputurungu iba. O lulu imulenge ihi boha-boha manga ngotiri d iharene magoronaile hidono o ngotiri gnanga ngade i manga de o akere. 4:38 O ngotiri gnanga madihiraka, o Yesus wom iduoka de Ai heke o gogerena malokuoka. Iwinninki iwi tmanga Unanga. Onanga yotemo, "Bapa Guru, boteka Bapa nohaduli ikaua ngone hobodito?" 4:39 O Yesus womomiki, d wodorohu o hidaloko gnanga, d watemo o taaga, "Nomardi, noogoro!" Mahidaloko irdi d ma taaga idadi duru iogoro. 4:40 D o Yesus wtemo iwinninkika, "Yadodoa hongini nihawana? Yadodoa hongini ningakua Ngohino?" 4:41 Onanga yohawana d imaketemo moi de moika, "Imoteke madiai o naguna o nyawa nnanga, hidono o hidaloko d o lulu ma iwihi moteke Unangika." Markus 5 5:1 Ipaha o Yesus d iwinninki imahidono o Galilea ma Taaga mahonongaika, o Gerasa madaeraoka. 5:2 O Yesus kade wouti o ngotiroka, wngino Unangino o nauru womatngo o jere ma arukino de wohupu. 5:3 O nyawa gnanga o womaha madorou iwikuaha d wogogere o jereoka. Unanga iwiliko yakunokaua; ngaro de o rante. 5:4 Ma ngaroka ailou d aigiama yaliko de o rante, m salalu marante-rante

gnanga wataka, d o behi ai louoka watobiki. Unanga hoko gnanga ai kuata moi okaua o nyawa yakunu iwi tatoko. 5:5 O hutu d o wange nanga wakaika wakaino o jereika d i totoporonika, daha wopa-paka d ai rehe o helewoika wohi boha-boha hidono i wi labo-labo. 5:6 Magurutokahi nanga wmke o Yesus woba, nanga woma popta de womaruku o Yesus aihimangoka. 5:7 D ai ilingi makuatile nanga wopaka, "Yesus ma Jou Madutu wok Kurutile ai Ngohaka! Aha Ngona nohidodoa ngohi nnanga? De ma Jou Madutu ngohi togahoko, uha nohi hangihara ngohi!" ( 5:8 O nyawa gnanga wotemo hoko gnanga hababu o Yesus wtemo unangika, "Womaha madorou, nohupu de o nyawa nnanga!") 5:9 D o Yesus wleha unangika, "Ani romanga okia?" O nyawa gnanga wohaluhu, "Ahi romanga 'Legiun' -- hababu ngomi nnanga duru kamiange!" 5:10 Wgogilio nanga woributu wogahoko hupaya o Yesus uha wahuloko o womaha madorou gnanga i hupu de o daera gnanga. 5:11 Itigika de o ng gnanga naga duru kah nge o ode magogiriaka o inomo ima lingiri o gelehoroka. 5:12 O womaha madorou gnanga igahoko o Yesusika, "Nom huloko ngomi miwohama o odeika gnanga." 5:13 D o Yesus wmodeke. H, o womaha madorou gnanga i hupu de o nyawa gnanga d i wohama o odeika. Mata-mata o ode de matika gnanga i piringana d ima ngumo o bakoro madatekoka de o taagauku hoyalutu -- mata-mata naga o dutu o ribuhu hinoto. 5:14 O ode yoga-gana gnanga yopiringana, d ihingahu o abari gnanga o kotaika d o kapongo o kota magilolitino. Ho o nyawa yohupu l yolega okia iddadioka. 5:15 Onanga yaika o Yesusika, ho iwi mke o nyawa hoko kangano iwi ngoha-ngohamika o womaha madorou gnanga, wogogeruku genangoka. Unanga woma pakeangoka, d aihininga itiaioka. Onanga mata-mata yohawanoka. 5:16 O nyawa yamke-mke de mangalako mahirete iddadi mangale o nyawa d o ode gnanga ihiade-ade okia iddadioka. 5:17 Ho o daera gnanga manyawa yogahoko hupaya o Yesus wamala o daera gnanga. 5:18 Maraha o Yesus woharene o ngotirile, o nyawa kokangano iwi kuaha o womaha madorou gnanga wogahoko o Yesusika, hupaya yakunu wonki. 5:19 M o Yesus wihigumalaua, wtemo, "Nolio d nohingahu aniriadodotika okia ma Jou

wodiaioka mangale ngona d hoko kia Unanga aioa ngonaika!" 5:20 O nyawa gnanga woiki, d mulenge woade-ade o Kota Ngimoi madaeraoka, okia o Yesus wodiaioka unangika. Mata-mata o nyawa yohranga yoihene gnanga. 5:21 O Yesus womaki lioroli o taaga mahonongaika. O taaga madatekoka gnanga mangange o nyawa iwihidoomu iwikilolitino o Yesus. 5:22 Womatngo airomanga o Yairus wobaino. Unanga ganga o pupuji matau matutuda o kota magoronaka gnanga. Maraha nanga wmke o Yesus, nanga womaruku aihimangoka, 5:23 d wogahoko woributu, "Bapa, ngohi ora mopanyake duru kami hiri. Kayaoa de noba l nomi palanga, hupaya mnanga motogumu d uha mohonenge!" 5:24 Ho o Yesus de o Yairus yoiki imatuono. Manga nge o nyawa iwinki Unanga d iwihi dehoto Ai higili de Ai niraka, Ai himanga de Ai porete. 5:25 Manga hidogoronaka nagaoli momatngo o ngoheka o taongo ngimoi de hinoto madkana, mopanyake mokokopoa. 5:26 Mata-mata amitiwi d ami arata koiwaka mamatka mapke mahi fangu imi hou-houru, m komoiua yakunu imihi togumu duga-duga ami panyake idogo itubuho. 5:27 O ngoheka gnanga moihenoka mange mangale o Yesus. O nyawa yowe-we manga hidogoronaka gnanga mnanga momahi tigi o Yesusika ai poretino mba, 5:28 karana muna ami hiningaka, "Iti ngohi tatigi dika Ai juba ngohi aha totogumu!" 5:29 Mnanga matigi o Yesus aijuba, d o raha gnanga dika ami awunu itogumu mokopoa okaua. Mnanga mamo muna motogumoka. 5:30 O raha gnanga dika o Yesus wamo naga o kuata ihupu Ai dirino. Unanga wom lega o nyawa yowe-weika gnanga d woleha, "O nagona yatigi Ahi juba?" 5:31 Iwinninki yotemo, "Bapa Ngona mahirete namke naga hokokia manga nge o nyawa imakokehoto. D Bapa kanolehahi, o nagona ini tigi Bapa?" 5:32 M o Yesus kahoko genangika dika wotailako Ai gilolitino de wlingiri o nyawa iwi tigi-tigioka gnanga. 5:33 O ngoheka gnanga manko okia idadioka ami dirioka, mohahara d ami hawana momaruku o Yesus aihimangoka d momangaku mata-mata okia idadioka. 5:34 De o Yesus womitemo mangoheka gnanga, "Ngohi ora, karana ngona nongaku Ngohino, ngona notogumu! Noiki de mahalamati. Ngona duru notogumoka!" 5:35

Magogiriaka o Yesus kawo temo-temohi, o huhuloko yamuruononaga o Yairus aitauoka de yaino. "Ngoni moholehe Tuanga mohonengoka," nanga yotemo o Yairusika. "Ngarouha Tuanga o huha nidiaioli ma Bapa Guru." 5:36 Wohaduliikaua okia ihi ngahu o nyawa gnanga, o Yesus wtemo o Yairusika, "Uha nohawana, nongaku dika!" 5:37 De o Yesus wotagi gila-gila, m moi de wahi gumalaua iwinki, sawaliua o Petrus de o Yakobus d ai dodoto o Yohanis. 5:38 Maraha imahi dono o Yairus ai tauika, o Yesus wamke i ruaeuku, d woihene o gari de o dodora makuatile. 5:39 De o Yesus wowohama d wtemo onangika, "Yadodoa honigigoro d niari? O ngohaka gnanga mohonengua; muna duga-duga moma idu!" 5:40 Onanga iwigogiete o Yesus. Unanga whuloko nanga mata-mata yohupu. De Unanga w ao o ngohaka gnanga ngomi ayo de ami ama d yaruange iwinninki yowohama o ngohaka gnanga ami kamarika. 5:41 O Yesus was o ngohaka gnanga ami giama d womitemo munangika, "Talita kum," mamangarati, "Ngohaka ngoheka, Ngohi toni temo ngonaika: nomomiki!" 5:42 O ngohaka moholehe gnanga de majapati momomiki d momdagi. (Ami umuru o taongo ngimoi de hinoto i bto.) Mata-mata yahhakihi iddadi gnanga duru yokiriri! 5:43 M o Yesus wahipoma-poma kamoika de yakunua ihingahu o hali gnanga. D wtemo, "Nimi tofo o ngohaka gnanga." Markus 6 6:1 Kagenangoka de o Yesus wolio imakomoteke de iwinninki, ai kapongika. 6:2 O Yahudioka manga Puji mawangeoka Unanga womulenge wodotoko o pupuji matauoka. Naga o nyawa manga nge genangokadau. Maraha o nyawa gnanga yoihene o Yesus aidodtoko, nanga duru yohranga. Onanga yotemo, "O nyawa nnanga okiaino wamke mata-mata nnanga? O sawaro marupa sarakia nnanga naga Unangoka? Sarakia ho Unanga wodiai i hra-hranga? 6:3 Mode koigoungua Unanga nnanga o gota matukanga, o ngo Maria amingohaka, d Ai dodoto o Yakobus, o Yosis, o Yudas d o Simon? Igoungu Ai bira-biranga managa yogogere kanenangokadau." Karana gnanga nanga

iwioluku Unanga. 6:4 Ho o Yesus wtemo onangika, "O nabi womatngo okiaka dika iwi horomati, sawaliua aikapongoka, d airiadodoto d aiayo de aibiranga manga hidogoronaka, iwihoromatiua." 6:5 O ng genangoka o Yesus wakunua wodiai okianaga ihera-herang, sawaliua wahitogumu yamuruono naga o nyawa yopopanyake de wgelenga Ai giama manga lokuoka. 6:6 O Yesus wohranga nanga yongakuua. Ipaha o Yesus woiki wokiloliti o kapo-kapongika gnanga, d wodotoko. 6:7 Unanga w ahoko iwinninki yangimoi de yahinoto, de whuloko nanga yhohinoto d wahidaka o kuaha onangika l yaduhu o womaha madorou. 6:8 Unanga wahidaka ohidumutu nnanga onangika, "Ngarouha nimgao okianaga niadodagi magoronaka, sawaliua o diki-diki. Uha niao o inomo ekola o hadaka mapopoje, ekola o tiwi. 6:9 Nia pke o hapato, m uha nim gao o baju o dobiki hinoto." 6:10 Unang wtemo, "Nako ngini niwohama o tau moika, nigogere genangokadau hidono ngini nia mala o kota gnanga. 6:11 M nako ngini nidono o ng moioka, d o nyawa genangokadau yoluku in tarima d inihigihene ngini, nia mala o ng gnanga. D o kafo nia louoka niahurerouku hok o hohininga onangika!" 6:12 De iwinninki o Yesus yangimoi de yahinoto gnanga ima goraka. Onanga yoiki de ihi ngahu o abari, o nyawa kokiani yotoba de yamala o baradoha gnanga. 6:13 Iwinninki o Yesus gnanga yaduhu mange o womaha madorou, yahi ehe o zaitun maminya o nyawa yopopanyakeika d yahi togumu nanga. 6:14 O abari-abari mangale mata-mata iddadioka gnanga yadonoli ma Koano Herodesika, hababu o Yesus airomanga ihiorikoka kiaka dika. Naga o nyawa yotemo, "O Yohanis Wo ohi-ohiki wowangokali! Gnanga mahababu Unanga de Ai kuaha wodiai i hra-hranga gnanga." 6:15 M o nyawa mahomoa yato, "Unanga o Elia." Nagaoli yato, "Unanga o nabi, hok o nabi womatngo kahuruonino." 6:16 Maraha o Herodes woihene gnanga, nanga wotemo, "Marai nnanga o Yohanis Woohi-ohiki, kiaka kahuruono ngohi thulokoka yatobiki aiheke. Orahannanga nanga wowangokali!" 6:17 Hababu koidadiowahi gnanga o Herodes whulokoka o nyawa iwitagoko o Yohanis, d iwihingohama o buika. O Herodes wodiai hokognanga karana mangale o ngo Herodias, aidodoto mahirete ngoi hekata,

enagnanga o Filipus. Hababu o Herodes womi kawingoka o ngo Herodias, 6:18 d yakorona de o hali gnanga o Yohanis wgogilio wtaaere o Herodes hokonnanga, "Yakunua ngona nokawingi de anidodoto ngoi hekata gnanga!" 6:19 Gnanga mahababu o ngo Herodias mijanggutu o Yohanisika d momau o Yohanis iwitma, m munanga makunua madiai o hali gnanga, karana o Herodes womittatoko. 6:20 Hababu o Herodes whulokoka o nyawa iwgana ihidodiai o Yohanis uha wobodito, karana nanga wmodongo o Yohanisika. Unanga wohi riki o Yohanis o nyawa maoa moi, whulokoka ma Jou Madutu. D hokognanga o Yohanis wotemo, o Herodes kawoigo wohigihene, ngarok nanga duru wobaliha karana gnanga. 6:21 Mabaha o ngo Herodias mamke o ngkomo o Herodes aiwange woma kilau mataongoka. O raha gnanga o Herodes wodiai o rame mangale yopopareta i kkurutile, o pareta makuahaka, d o kapita-kapita d o Galilea makawaha mabalu-baluhu. 6:22 O rameoka gnanga o ngo Herodias ngomi ora moholehe moslo, d ami slo gnanga o Herodes aihininga yasanangi de aitamu-tamu. H o Herodes womitemo mamoholehika gnanga, "Ngona okia nigo, nogahoko dika. Ngohi aha tonihi daka ngonaika!" 6:23 Daha o Herodes wojaji o moholehika gnanga d makoboto. O Herodes womi temo, "Okia dika ngona nogahoko aha tonihidaka, igoungu ngarok ahi pareta mahononga!" 6:24 Ho o moholehe gnanga mohupu d momileha ngomi ayoika, "Ayo okia yaoa kokiani ngohi togahoko?" Ngomi ayo mohaluhu, "Nogahoko o Yohanis Woohi-ohiki ai heke." 6:25 O moholehe gnanga tai-taiti momakilioro o Herodesika d motemo, "Ngohi togahoko o Yohanis Woohi-ohiki aiheke nohihi daka ngohino raha nnanga dika moi o dulanga malokuoka!" 6:26 Woihene o gogahoko gnanga o Herodes duru ai hininga ihuha. M unanga wakunua watila o gogahoko gnanga karana nanga wokobotoka aitamu-tamu manga himangoka. 6:27 H unanga gila-gila wpareta womatngo aigogana wal o Yohanis Woohi-ohiki ai heke. De ma tentaraoka gnanga woiki o buika, daha watobiki o Yohanis Woohi-ohiki aiheke. 6:28 Ipaha nanga wao o heke gnanga o dulanga malokuoka d wohilapahi mamoholehika gnanga. D o moholehe

gnanga mohi dakoli ngomi ayoika. 6:29 Maraha iwinninki o Yohanis yoihene o hali gnanga, nanga yoiki yal o Yohanis aimayeti, d yalungunu. 6:30 O rasul-rasul whulo-huloko o Yesus gnanga ipaha imakilioroli, d imatoomu de o Yesus. Onanga ihingahu Unangika mata-mata nanga yadodiaioka, d yodotokoka. 6:31 Manga nge duru o nyawa yoba d yoiki, hidono mangale yolomo m o Yesus d iwinninki yakunua. Hababu gnanga o Yesus wtemo iwin ninkika, "Niaino l ngone hoiki o ng magigoro koiwa-iwaika kiaka ngoneyakunu homa tngoka d ngini yakunu nimahi batongo jai-jai." 6:32 Ho onang imagraka yoiki de o ngotiri ydumutu o ng magigoro koiwa-iwaika. 6:33 M manga nge o nyawa ymkeoka nanga yamala o ng gnanga, d ynko nanga o nagona. H, mata-mata o kota madaera gnanga, manyawa imapopopta yanki o dudungika mangkomo, yrorebe o Yesus d iwinninki. 6:34 Maraha o Yesus o ngotiroka de wouti, Unanga wmke o nyawa mangange. Unanga aidora onangika, hababu nanga hok o duba magogana koiwa. Ho Unang womulenge wdotoko mange o hali onangika. 6:35 Maraha o bimaoaka, o Yesus iwinninki yotemo Unangika, "I tigi-tigi yohutu d o ng nnanga itingakino. 6:36 Iholoi yaoa Bapa nhuloko o nyawa nenanga yoiki, hupaya nanga yakunu imaija o inomo o kapongo-kapongoika d o kapo-kapongo ikilolitino nnanga." 6:37 M o Yesus wohaluhu, "Ngini dika niahiolomo nanga." "Ow, boteka ngomi kokiani mioiki mi ija o roti ma ija o ratuhu hinoto o tiwi haka mangale miahiolomo o nyawa nenanga?" yato hoko gnanga o Yesus iwinninki gnanga. 6:38 Daha o Yesus wleha, "Naga o roti muruono nginioka? Beika nioiki niolega." Ibto nanga ylega, nanga yato, "Naga o roti motoa d naga o nawoko o ngai hinoto." 6:39 Daha o Yesus whuloko o nyawa mata-mata gnanga yogogere o doomu-doomu moi o momo maijo-ijoka. 6:40 Onang gnanga yogogere de madatoro, o doomu-o doomu moi. Naga yaratuhu moi o doomu moi, d naga yamoritoa o doomu moi. 6:41 I paha o Yesus wal o roti motoa d o nawoko hinoto gnanga, d womamataga o dihangile d wotemo tarima kasi ma Jou Madutuika. I bto de gnanga, Unanga wabla-blaka o roti gnanga de Ai giama d wohidaka iwinninkika l hikodoku o

nyawa yowe-weika gnanga. D o nawoko hinoto gnanga ihi kodokuoli onangika mata-mata. 6:42 Onanga yolomo hidono ypunuhu. 6:43 Ipaha o inomo maboloi gnanga o Yesus iwinninki yatoomu -mata-mata naga o karaja ngimoi de hinoto i omanga. 6:44 O nau-nauru ya olo-olomo o roti gnanga yatakihiri naga yaribuhu motoa. 6:45 Ipaha de gnanga o Yesus womataiti whuloko iwinninki yosobo yongotiri yohira o Betsaidaika o taaga mahonongaka, Unanga magogiriahi whuloko o nyawa yowe-we gnanga yolio. 6:46 O nyawa yowe-we gnanga wpidiloka, o Yesus woiki o tonaka itotoporonika l womniata. 6:47 Yohutuoka, iwinninki o Yesus manga ngotiri o taaga mahidogoronaka yaikaka, hode o Yesus kao dudungokahi. 6:48 Unanga wmke nanga kamanga hangihara de yokangela yaoru o ngotiri gnanga, karana o hidaloko yapuhukika. Hababu gnanga, done ho o takoro hange d o takoro butanga o hutu inohi mahigorona, Unanga waino onangino wom dagi o akere malokuika. D Unanga wotagi wogila-gila hok aha wtilakuru nanga. 6:49 Maraha nanga iwi mke wom dagi o akere malokuika, nanga yato bote o tokata, 6:50 hidono nanga yopa-paka yohawana. Hababu nanga mata-mata iwi mke Unanga d onanga duru yatodokana. M gila-gila o Yesus wtemo onangika, "Nima rirdi! Ngohi o Yesus. Uha nihawana!" 6:51 Daha Unanga woda manga ngotirile, d mahidaloko ma irdi. Iwinninki o Yesus duru yohranga. 6:52 I hra-hranga de o roti motoa gnanga kowahiohi nanga i mangarati. Mahuhahi onangika l i mangarati. 6:53 Maraha imahi dono o taaga mahonongaika, nanga i matapu o Genesaret mahohanoka. 6:54 Maraha nanga yohupu o ngotirile, o nyawa ymke yaino-ino gnanga o Yesus. 6:55 Ho nanga ima popopta o daera gnanga yamde-mdeke, d yomulenge y ao o nyawa yopopanyake o Yesusika o tikara malokuoka. Nako nanga yoihene o Yesus naga o ng moioka, nanga y ao o nyawa yopopanyake dokengika. 6:56 Kiaka dika o Yesus woba -- kaya oa o kapongoka, o kotaka ekola o kapongoka -- genangino o nyawa salalu yaino d yakelenga manga nyawa yopopanyake o lapangoka. Daha nanga yogahoko yagegoto hupaya o nyawa yopopanyake gnanga yahi gumala yatigi o Yesus aijuba, ngarok mabarenika dika. Mata-mata

yatigi-tigi Ai juba, yotogumu. Markus 7 7:1 O doomu moi o Farisi manyawa d yamuruono naga o agama maguru o Yerusalemino, yoba o Yesusika. 7:2 Onanga ymke yamuruono naga o Yesus iwinninki yolomo de manga giama itebinua moteke o agama, enagnanga ihiraua yaihoro manga giama imoteke o agama madatoro. 7:3 O Farisi manyawa kogenangoli mata-mata o Yahudi manyawa, duru yosetia yanki mangaete de mangatohora manga adati. Onanga aha yolomua, nako ihiraua manga giama yaihoro, imoteke madodagi ihigogeroka. 7:4 Okia yoija o paharoka aha koya olomua, nako yaihorua ihira. D mange o datoro mahomoahi mangaete de mangatohoraino kiaka nanga kai keketohi yas; hok mangale madatoro, o galahi yaihoro, o udo-udomo, d o pakakaha o tabaga. 7:5 Hababu gnanga o Farisi manyawa d o agama maguru-guru gnanga yoleha o Yesusika, "Yadodoa hoininninki gnanga yolomo de manga giama yaihorua? Mahababu okia nanga yamotekua nangaete de nangatohora manga adati?" 7:6 O Yesus wohaluhu, "Ngini o nyawa nielu-eluku! Yakorona duru okia o Yesaya wohi ngahuoka mangale ngini, enagnanga, 'Ma Jou Madutu wato hokonnanga, O nyawa ge nanga duga-duga de o demo-demo Ngohi ihi huba, m manga hininga ikurutika de Ngohi. 7:7 Parahaja nanga ihihuba Ngohi, hababu o nyawa manga datoro nanga ydotoko matero-tero gnanga Ahi datoro!' 7:8 Ma Jou Madutu ai paretapareta ngini nio legaikaua, de o nyawa manga dato-datoro ngini nias niakkekete." 7:9 De o Yesus wotemoli, "Ngini duru nisawaro niatila ma Jou Madutu aipareta hupaya yakunu nia tumunguku niadodtoko mahirete. 7:10 O Musa wohidakoka o pareta nnanga, 'Nia horomati niaama de niaayo,' d 'O nagona hnanga yatetemo manga ama de manga ayo, kokiani yhukumu yohonenge.' 7:11 M ngini nidotoko: Nako o nyawa ytemo manga dimonika, 'Okia kokiani ngohi tohi daka ahi ama d ngohi ayoika, ngohi tohihubaka ma Jou Madutuika,' 7:12 ho manga manarama yriwo manga ama de manga ayo, ngini niahilapahioka o nyawa ge

nanga. 7:13 H de nia dodtoko mahirete kiaka ngini niahidakoka o nyawa geonangika, ngini niahohihanga ma Jou Madutu aidemo. Kahangeohi o hali hokonnanga ngini niadiai." 7:14 De o Yesus w ahoko wohigalioli o nyawa yowe-we gnanga d wtemo onangika, "Ni ihene hupaya nimangarati! 7:15 Koiwa naga okia naga moi maporetino de iwohama o nyawa manga goronauku yakunu yadiai nanga yopeseke. Haidulu yaino, ihupu-hupu o nyawa moino genangala yadiai nanga yopeseke. 7:16 H, nako de nia ngauku, ni ihene." 7:17 Maraha o Yesus wmala o nyawa yowe-we gnanga d wowohama o tauika, iwinninki yoleha Unangika mangale o hitotero gnanga madungutu. 7:18 De o Yesus wtemo onangika, "Mode ngini nimangaratiowahi? Mode ngini yakunua nimangarati iwwoha-wohama o nyawa moi nanga goronauku yakunua yadiai o nyawa gnanga wopeseke? 7:19 Hababu iw woha-wohama gnanga yanonuua nanga hininga, m yanonu nanga mmata, d ipaha ihupuoli." De o demo-demo gnanga o Yesus wohi nyata mata-mata o inomo ihalali. 7:20 De o Yesus wotemoli, "Ihupu-hupu o nyawaino, gnanga doka iwi peseke nanga. 7:21 Hababu magoronaile enagnanga nanga hiningaile, ipuda o diba-dibanga madorou, idadi o hababu o nyawa yodiai o manarama de o demo is safarune, yotohiki, yotoma, 7:22 yohowono, yotipu, o nyawa yahi ade-ade i totorou, d yadiai hagala moi-moi i totorou, idadi yokalilu, yotingkai, yotaleana, ima edenge, d ihuha ydotoko. 7:23 Mata-mata o dorou gnanga i puda nanga goronaile, d genanga doka yadiai o nyawa yopeseke." 7:24 Ipaha o Yesus wamala o ng gnanga, d woiki o daera i tigi-tigika de o Tirus makota. Unanga wowohama o tau moi magoronaika d woluku o nyawa ihiriki Unanga naga genangoka. M Unanga wakunua Ai diri waiunu. 7:25 O ayo momatngo, ngomi ora o womaha madorou im ngohamika, moihene mangale o Yesus. Mnanga maino o Yesusino d moma ruku Ai himangoka, 7:26 d mogahoko hupaya o Yesus waduhu o womaha madorou ngomi oraka gnanga. O ngoheka gnanga o Yahudi manyawaua, moma kilau o Fenisia madaeraka o Siriaoka. 7:27 O Yesus womitemo munangika, "O ngoha-ngohaka kokiani ihira hahiolomo. Itorou hal o ngoha-ngohaka manga inomo de hdotumo o kahoika." 7:28

"Tuanga," o ngoheka gnanga mohaluhu, "hagala o kaho o meja matimiuku ma yaolomo o inomo mahou-hou kiaka o ngoha-ngohaka yatifa-tifauku!" 7:29 Daha o Yesus womitemo munangika, "Karana ani bobaluhu gnanga, nolio; o womaha madorou ihupuoka ngoni oraino!" 7:30 Ma ayo gnanga molio. Otauoka, mnanga momimkeino ngomi ora momahi ruba-ruba o dangiroka d o womahamadorou i gou-goungu i hupuoka o ngohakino gnanga. 7:31 Ipaha o Yesus wamala o Tirus madaera, d aidodagi wohi gila-gila wanonu o Sidon de o Galilea ma Taagaika. Unanga wal o ngkomo watilakuru o Kota Ngimoi madaera. 7:32 Genangokadau o nyawa iwi ao Unangika womatngo womou de witopongono. Onanga yogahoko o Yesus wgelenga Ai giama o nyawauku gnanga. 7:33 O Yesus wiao o nyawa gnanga o nyawa yoweweoka de w tingakika womatngoka daha o Yesus wakelenga Ai hagarara o nyawa gnanga aingauku hinot magoronaika. Daha o Yesus wobiri, d wapalanga o nyawa gnanga ai kiri. 7:34 Ibto de gnanga o Yesus womamataga o dihangile, daha wowomaha wakua-kuata d wtemo o nyawaika gnanga, "Efata," mamangarati, "Ihelenga!" 7:35 O nyawa gnanga aingauku ihelenga d aikiri idadi yabole okali, d unanga womulenge wotemo-temo dema gapanga. 7:36 Daha o Yesus wduhunu nanga mata-mata ihiade-ade o hali gnanga o nagonaikadika. M iholoi o Yesus wduhunu, gnanga hongoli nanga ihingahu-ngahu. 7:37 D mata-mata o nyawa yoihe-ihene gnanga duru yohranga. Onanga yotemo, "Mata-mata wodiai kayaoa! Igou-goungu o nyawa yatopongono imahihene d o nyawa yomou yotemo-temo!" Markus 8 8:1 Ipahaika tedekanua, nagali o nyawa manga nge o doomu moi yaino imatoomuino. Karana nanga manga inomo koiwa, o Yesus w ahoko iwinninki d wtmo, 8:2 "Ngohi tdora o nyawa manga nge nnanga. O wange hange ibto madekana nanga dede Ngohi, d o raha nnanga nanga manga inomo koiwa. 8:3 Nako Ngohi t huloko nanga yolio de manga mmata madola koiwa, nanga aha yokiditoko o ngkomo mahi

goronaka. Dahaoli manga hidogoronaka naga mag gurutoka de yaino." 8:4 O Yesus iwinninki yohaluhu, "O ng mahoanoka itingakino nnanga kiaka o nyawa yakunu yamke o inomo l mangale y wedono o nyawa manga nge nnanga?" 8:5 "Naga hoko kia mange o roti nginioka?" o Yesus w leha. "Tumidi," nanga yohaluhu. 8:6 Ho o Yesus whuloko o nyawa yowe-we gnanga yogogeruku o tonaka malokuoka, daha Unanga wal o roti tumidi gnanga d wotemo sukur ma Jou Madutuika. Ipaha Unanga wa bla-blaka o roti gnanga de Ai giama d wohidaka iwinninkika la hikodoku o nyawaika. Ho iwinninki yadiai hokoganga. 8:7 Onanga manga nawoko ma alu-aluhu o ngai muruono nagali. O Yesus wotemo sukur ma Jou Madutuika mangale o nawoko gnanga, daha whuloko iwinninki ihikodoku manawokoli gnanga. 8:8-9 Onanga yolomo hidono ypunuhu -- yatakihiri naga o nyawa yaribuhu iata yolomo. I paha iwinninki o Yesus yatoomu o inomo maboloi -- o karaja tumidi imanga. D o Yesus whuloko o nyawa yowe-we gnanga yolio, 8:10 d Unanga de iwinninki yoharene o ngotirile d yoiki o Dalmanuta madaeraika. 8:11 Yamuruono naga o Farisi manyawa yoba o Yesusika, d mulenge imateke ributu de Unanga l mangale yalingi-lingiri Ai howono. Onanga yogahoko o Yesus wodiai i hra-hranga hok o nonako Unanga ma Jou Madutuoka de waino. 8:12 O Yesus womaridemo howohaluhu, "Okia mahababu o nyawa o raha nnanga yogahoko Ngohi todiai ihra-hranga? Kowali! Ngohi aha tahi dakua o nonako marupa hoko gnanga onangika!" 8:13 Ho o Yesus wamalaika nanga, d woharene o ngotirile; ipaha im jobo o taaga gnanga mahonongaika. 8:14 Iwinninki o Yesus yawohanga im gao o roti ywdono. Onanga duga-duga o gahumu moi manga roti o ngotiroka. 8:15 "Nimahi dodiai itike o Farisi manyawa manga ragi d o Herodes ai ragika," o Yesus wtemo onangika. 8:16 Ho iwin ninki o Yesus gnanga mulenge ima koke temo mangale o hali gnanga. Onanga yotemo, "Unanga wotemo hoko gnanga, hababu koiwa nanga roti." 8:17 O Yesus wanko okia nanga imakokeleha. Hababu gnanga Unanga wleha onangika, "Yadodoa hongini nima kokeleha mangale koiwa o roti? Boteka ngini niankoua d nimangarati owahi? Hoko gnanga mabongono niadibanga?

8:18 Ngini de nialakoka -- yadodoa ho niamkeua? Ngini de niangaukoka -- yadodoa ho niihenua? Ngini niohiningaua 8:19 o roti motoa gnanga kiaka Ngohi tabla-blaka l mangale o nyawa yaribuhu motoa? O karaja muruono i manga mainomo maboloi ngini niatoomu?" "Ngimoi de hinoto," nanga yohaluhu. 8:20 "D maraha Ngohi tabla-blaka o roti tumidi l mangale o nyawa yaribuhu iata," o Yesus wlehali, "o karaja muruono ma inomo maboloi ngini niatoomu?" "Tumidi," nanga yohaluhu. 8:21 "Aa, ngini koni mangarati owahi?" o Yesus wtemoli. 8:22 Onanga imahidono o Betsaida makotaika. Genangokadau o nyawa iwiao womatngo wopilo-piloko o Yesusika, d yogahoko hupaya Unanga wpalanga o nyawa wopilo-piloko gnanga l wihi togumu. 8:23 Ho o Yesus was o nyawa wopilo-piloko gnanga aigiama d wtuda nanga o kota gnanga maporetika. Ipaha o Yesus waobiri o nyawa gnanga ailako. Unanga wgelenga Ai giama o nyawa gnanga ailakouku, d wleha unangika, "Kayakunu ngona namke okianaga o raha nnanga?" 8:24 O nyawa gnanga womlega mahimangika, daha wotemo, "Ia. Ngohi tmke o nyawa yotagi-tagi; m onanga t lega-lega hok o gota." 8:25 O Yesus wogelengaoli Ai giama o nyawa gnanga ailakouku. Nnanga mamoi o nyawa gnanga wohidailako womlega wohi dodiaino. Ai lako itogumu, d unanga wamke mata-mata de duru itiai. 8:26 De ika o Yesus wtemo unangika, "Nolio, d uha noma kilioro o kotaika gnanga." 8:27 O Yesus d iwinninki yoiki o kapo-kapongika o Kaisaria Filipi magilolitino. O ngkomo mahoanika o Yesus wleha onangika, "Imoteke o nyawa yato, o naguna Ngohi nnanga?" 8:28 Onanga yohaluhu, "Naga yato: O Yohanis Wo ohi-ohiki; nagaoli yato o Elia, d mahomoali yato: o nabi moi." 8:29 "M imoteke ngini mahirete, Ngohi nnanga o naguna?" o Yesus woleha. O Petrus wohaluhu, "Bapa Ngona ganga o Koano Wohi hohalamati!" 8:30 De ika o Yesus wpoma nanga, hupaya o nagonaikadika ma uha ihi ngahu mangale Ai diri. 8:31 Ipaha de gnanga, o Yesus womulenge wdotoko iwinninki, aha o Nyawa manga Ngohaka kokiani watagongo o hangihara mange, d o tutuda-tutuda, o imam-imam manga heke, d o agama maguru-guru aha iwilawani. Unanga aha iwitoma, m o wange hangeoka Unanga aha womomikoli.

8:32 De wohi totiaika duru o Yesus wohi ngahu o hali gnanga iwinninkika. De o Petrus witauru o Yesus aidatekoka, d wtaaere o Yesus. 8:33 M o Yesus wom lega aiporetoko d wpulono iwinninkiika, d witaaere o Petrus, "Noiki nenangoka, Nogoda-goda! Ani dibanga gnanga o nyawa madibanga; ma Jou Madutua ai dibanga!" 8:34 I paha o Yesus wahoko o nyawa yowe-we genangoka kamamoi d iwinninki. Ika de wtemo onangika, "O nyawa yomau ihinki Ngohi, kokiani yawohanga manga paralu mata-mata, ipaha yamoku manga salib, d gila-gila ihi nki Ngohi. 8:35 Hababu o nyawayomau yriwo manga ngango, aha ihihanga manga ngango. M o nyawa ihidaka mangangango mangale Ngohi d mangale o Abari ma Oa ma Jou Madutuino, aha yahihalamati. 8:36 Okia mautumu o nyawaika, nako mata-mataika o dunia nnanga idadi kato nanga, m onanga manga ngango ihihanga? 8:37 Kayakunu o ngango gnanga ihitagali de okianaga moi? 8:38 Nako womatngo iwimaleke ihihigoungu Ngohi d Ahi dodtoko de o dorou maorahoka nnanga, o Nyawa manga Ngohak aha iwimaleke wahigoungu o nyawa gnanga, maorahoka Unanga ahao woba de ai Ama Ai kuaha, imakinki de o malaekat-malaekat yotebi-tebini." Markus 9 9:1 "La nihiriki!" o Yesus wato. "Ngini niahidogoronaka nenangokanaga aha koyo honengua, nako yamkeowahi ma Jou Madutu wopareta de makuaha!" 9:2 O wange butanga ipahaika o Yesus w ao o Petrus de o Yakobus d aidodoto o Yohanis, imatingaka, o lokuile moi maggurutile. Manga lako mahimangoka o Yesus airupa ingali. 9:3 Ai pakeanga idadi iarehe ileto-letongo. Koiwa naga moi yofoka-foka o duniaka nnanga yakunu yofoka hokognanga mamagarehe. 9:4 I paha yaruange iwinninki gnanga iwimke o Yesus im teke ade-ade de o Elia d o Musa. 9:5 De o Petrus wotemo o Yesusika, "Bapa Guru, ngone nenangokadau duru hosanangi. Kayaoa de ngomi mihigoko o tau-tau hange: moi mangale Ngona Bapa, moi mangale o Musa, d moi ohi mangale o Elia." 9:6 Imoteke madiai o Petrus wohi orikua okia kokiani

wotemo, hababu nanga d ai dodiawo yahinoto duru magogiria yohawana. 9:7 Ipaha o lobi yhawo nanga d o lobino gnanga yoihene yato, "Nnanga Ahi Ngohaka tdora-dora. Niwihi gihene Unanga!" 9:8 Tai-taiti nanga yatailako manga gilolitino, d o nagona ma y mkeokaua genangoka dede nanga, sawaliua o Yesus dika. 9:9 Maraha nanga youti o loku oka deya uku gnanga, o Yesus wpoma nanga, "Kamoi ika de uha niahingahu okia ngini niamke-mke kangano, nako o Nyawa manga Ngohaka wihi momikowahi o honengino." 9:10 Onanga ihingounu o behehongo gnanga, m manga hidogoronaka mahirete nanga yomulenge ima teke ade-ade okia madungutu o Yesus "wowangokali o honengino". 9:11 Ho nanga iwileha Unangika, "Yadodoa ho o agama maguru-guru yotemo o Elia kokiani i hira woba?" 9:12 O Yesus wohaluhu, "O Elia igoungu ihira woba l mangale wohidiai hagala moi-moi. M sarakia de o Nyawa manga Ngohaka ai hali? Hababu okia Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka i tulihi Unanga aha watagongo ihhuha mange d o nyawa iwihikauku? 9:13 M Ngohi tin temo nginika: O Elia wobaka, ma o nyawa iwidiai Unanga imoteke manga mau. Gnanga itiai imatero de i tuli-tulihoka Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka mangale ai diri." 9:14 Maraha o Yesus d yaruange iwinninki ima idulokali kamamoi de iwinninki mahomoa, nanga ymke manga nge o nyawa genangoka. Yamuruono naga o agama maguru-guru ima teke ributu magogiriaka d iwinninki o Yesus gnanga. 9:15 Hoko gnanga o nyawa ge nanga iwimke o Yesus, nanga yohranga, ho ima popopta iwbuhuku Unanga. 9:16 "Okia ngini nima koke leha de o agama maguru-guru gnanga?" o Yesus wleha iwin ninkika. 9:17 Womatngo o nyawa manga nge manga hidogoronaka gnanga wohaluhu, "Bapa Guru, ngohi ti ao ahingohaka Ngonaika Bapa. Unanga womou karana o womaha madorou iwingohamika. 9:18 Nako o womaha gnanga iwdubukika, airehe ihiboha-boha o tonakuku, aiuru iabo, aiingiri iboriti, d airehe magahumu itirihi. Ngohi togahoko ininninki yaduhu o womaha madorou gnanga, m onanga yakunua yadiai." 9:19 De o Yesus wtemo onangika, "Goguleua ngini nnanga! Ngini igou-goungu o nyawa ningaku-ngakuua. Hidono hokokia Ngohi

kokiani togogere dede ngini d tosabari nginika? Niao o ngohaka gnanga nengino!" 9:20 Onang iwi ao o ngohaka gnanga o Yesusika. Hoko gnanga o womaha madorou gnanga iwimke o Yesus, nanga yadiai o ngohaka gnanga airehe itopa-topa, hidono o ngohaka gnanga woruba wollulu o tonakika. Ai uru iabo. 9:21 De ika o Yesus woleha aiamaika, "Hokokia madkana nanga hokonnanga?" "Unanga kai ete-etekohi!" ai ama wohaluhu. 9:22 "Hara mangeoka o womaha madorou gnanga ihidailako iwitma nanga d o uku magoronauku iwitifa ekola o akeruku. M nako Bapa yakunu nom riwo, nomodeke Bapa nom dora ngomi d nom riwo ngomi!" 9:23 "Okia nato? Nako Bapa yakunu?" o Yesus wohaluhu. "Hagala mata-mata yakunu, mangale o nyawa yongaku!" 9:24 Gila-gila o ama gnanga wopaka, "Jou, ngohi tongaku, m ahi ngongaku ikuranga. Nohi riwo ngohi hupaya i holoi tongakuoli!" 9:25 Maraha o Yesus wmke o nyawa manga nge mulenge yoba imatoomu, Unanga wapareta o womaha madorou gnanga d wotemo, "O dopongono d o mou mawomaha, Ngohi toni pareta ngona nohupu de o ngohaka nnanga d uha hakali-kali nowohamoli aigoronaika!" 9:26 O womaha madorou gnanga ipaka, daha yadiai o ngohaka gnanga airehe itopa-topa, ipaha ihupu de o ngohaka gnanga. O ngohaka gnanga iwi lega-lega hok o mayeti hidono mata-mata o nyawa yotemo, "Unanga wohonengoka!" 9:27 M o Yesus was aigiama d wriwo nanga wmomiki. O ngohaka gnanga womomiki. 9:28 O Yesus o tauoka waikaka, iwinninki yaino imatngo-tngo Unangika d yoleha, "Okia mahababu ngomi miakunua mia duhu o womaha madorou gnanga?" 9:29 O Yesus wohaluhu, "O womaha madorou marupa hoko gnanga, mahomoa de o hubayanga, de madodagi okiali ma yakunua nia duhu." 9:30 O Yesus d iwinninki yamala o ng gnanga d ihi gila-gila manga dodagi yanonu o Galilea. O Yesus woluku o nyawa ihi riki kiaka Unanga naga, 9:31 hababu Unanga magogiriaka wdotoko iwinninki. "O Nyawa manga Ngohaka aha iwi hilapahi o nyawa manga kuahaika," hokognanga o Yesus wato, "d Unanga aha iwi tma, m o wange hangeoka Unanga aha womomiki!" 9:32 Iwinninki imangaratiua okia wdotoko o Yesus, m onanga yohawana iwi leha Unangika. 9:33 Onanga ima hidono o

Kapernaum makotaika. O tauoka yaikaka, o Yesus wleha iwinninkika, "Ngini okia nima koke leha o ngkomo mahoanino kangano?" 9:34 Onanga yohaluhua, hababu o ngkomo mahoanino nanga imateke ributu mangale o nagona iholoi yolamoko. 9:35 O Yesus wogogeruku, daha w ahoko yangimoi de yahinoto iwinninki gnanga. Unanga wtemo onangika, "O nyawa womau wodadi madodihiraka, nanga kokiani wodadi mabbobahaka d kokiani wodadi mata-mata o nyawa walleleani." 9:36 Ipaha o Yesus wal o ngohaka moi mai teteke, d wadiai o ngohaka gnanga woma okoino nanga mata-mata manga himangoka. O Yesus wakololo o ngohaka gnanga d wtemo iwinninkika, 9:37 "O nyawa ytarima o ngohaka moi hok o ngohaka nnanga karana Ngohi, mamangarati ihi tarima Ngohi. D o nyawa ihi tarima Ngohi, nanga ka Ngohiua dika wohi tarima, m witarimali Unanga wohi hulo-huloko Ngohi." 9:38 De ika o Yohanis witemo o Yesusika, "Bapa Guru, ngomi miwi mke womatngo waduhu o hetanga de tongona Bapa ani romanga. D ngomi miwduhunu nanga hababu nanga ngone inoua." 9:39 M o Yesus wotemo, "Uha niw duhunu nanga, hababu moiua o nyawa yadodiai ihra-hranga de Tongohi ahi romanga, yakunu gila-gila Ahi romanga yadadi dorou. 9:40 Hababu o nyawa ina lawanua ngone, mamangarati inahi ba ngone. 9:41 Nio hohininga! O nyawa inihi oke-okere ngini karana ngini ma Koano Wohi hohalamati niwi ninki, nanga maraioka aha watarima ai hewa." 9:42 "O nagona yodadi hababu moi o ngoha-ngohaka manga alu-aluhu nnanga yongaku okaua Ngohino, iholoi yaa nako o helewo ibihi-bihi ihi gogulinga ihi dilikoino manga tomarino d y umo o ngtuku. 9:43 Nako ani giama idiai ngona nobaradoha, natobiki ani giama gnanga! Iholoi yaa ngona nowango de ma Jou Madutu de ani giama kamahononga, nakoino de ngona de ani giama hinot nowohama o narakaika, nanga gnanga o uku ikokakali. 9:44 Dokengoka o uku yakunua ihonenge, d o gaili yakunua ihonenge. 9:45 D nako ani lou idiai ngona nobaradoha, natobiki ani lou gnanga. Iholoi yaa ngona nowango de ma Jou Madutu ani lou mahononga koiwa, nakoino de ngona de ani lou hinot ini umo o narakaika. 9:46 Dokengoka o uku yakunua i honenge, d o gaili yakunua i

honenge. 9:47 Nako ani lako idadi hababu ngona nobaradoha, natubalenge ani lako gnanga! I holoi yaa ngona nowohama ma Jou Madutu ai Dunia ma Hungi, de anilako mahononga koiwa, nakoino de ngona de anilako hinot iniumo o narakaika. 9:48 Dokengoka o uku yakunua i honenge d o gaili yakunua i honenge. 9:49 O nyawa momoi aha ytebini de o uku, hok o huhubaihi tebini de o gahi. 9:50 O gahi gnanga yaa, m nako idadi i akere, kayakunu i gahioli? H, kokiani ngini hok o gahi -- ni wango nima komoteke d nimahi teke dodiai." Markus 10 10:1 Ipaha o Yesus wamala o ng gnanga, d woiki o Yudea madaeraika d o Yordan ma Ngairi mahonongaka madaera. O nyawa manga nge yobali yotoomu o Yesus iwikilolitino. D hok biaha o Yesus wdotoko nanga. 10:2 Yamuruono naga o Farisi manyawa yaino l mangale yalingiri o Yesus aihowono. Onanga yoleha, "Imoteke nanga agama matita, boteka yakunu o nyawa yoluku manga hekata?" 10:3 O Yesus wohaluhu, "O Musa wohi daka o pareta okia nginika?" 10:4 "O Musa wohi gumala o nyawa yoluku manga hekata, mangale yakunu ihira yotulihi o ngongoluku mahurata," nanga yohaluhu. 10:5 "O Musa watulihi o pareta gnanga hababu ngini ihuha holi in dotoko," o Yesus wato onangika. 10:6 "M madodihiraka, maraha ma Jou Madutu wodiai o nyawa, yahetongo 'Ma Jou Madutu wahidadi nanga o nauru d o ngoheka. 10:7 Gnanga mahababu o nauru aha yamala manga ayo d manga ama d yorimoi de ngoi hekata, h yahinoto yodadi moi.' 10:8 H, nanga o nyawa yahinoto okaua, duga-duga imatngo. 10:9 Gnanga mahababu, okia ma Jou Madutu wohirimoioka, yakunua o nyawa ihikitingaka!" 10:10 Onanga yowohamoka o tauika, iwinninki yoleha o Yesusika mangale o hali gnanga. 10:11 O Yesus wtemo onangika, "O nagona yoluku manga hekata d yokawingi de o ngoheka mahomoa, o nyawa gnanga wohowono ngoi hekata mo hira-hiraika gnanga. 10:12 Kogenangoli o ngoheka mioluku ami rokata d mokawingi de o nauru mahomoa, munang mohowono." 10:13 Naga o nyawa y ao manga

ngoha-ngohaka o Yesusika hupaya Unanga wpalanga d wahibarakati nanga. M iwinninki o Yesus yngamo o nyawa genanga. 10:14 Wamke o hali gnanga, o Yesus wongamo daha Unanga wtemo iwinninkika, "Nia malaika o ngoha-ngohaka gnanga yaino Ngohino! Uha nia duhunu nanga, hababu o nyawa hok hokonnanga yodadi o gegetongo ma Jou Madutu aiumati. 10:15 Nio hohininga nnanga! O nagona iw himangua ma Jou Madutu hok o ngohaka moi, nanga aha yodadiua o gegetongo ma Jou Madutu ai umati." 10:16 Ibto o Yesus wotemo hokognanga, o Yesus wkololo o ngoha-ngohaka gnanga, ipaha Unanga wakelenga Ai giama onanguku wgeto-getongo d wahi barakati nanga. 10:17 Maraha o Yesus wohigila-gilali Ai dodagi, womatngo waino woma popopta o Yesusika. O nyawa gnanga woma ruku o Yesus ai himangoka d woleha, "Guru maoa, ngohi kokiani okia todiai hupaya yakunu tamke o ngango madutu d ikakali?" 10:18 "Yadodoa hongona nato Ngohi yaoa?" o Yesus woleha. "Mahomoa de ma Jou Madutu mahirete, koiwa naga yaa. 10:19 Ngona nanakoka ma Jou Madutu ai pareta-pareta, 'Uha notoma, uha nohowono, uha notohiki, uha nohakihi i elu-eluku, uha notipu, n horomati ani ama d ngoni ayo.' " 10:20 "Bapa Guru," o nyawa gnanga wato, "Mata-mata o pareta gnanga ngohi tamotekoka madero kato magoduruohi." 10:21 O Yesus wpulono o nyawa gnanga d ai hayanga daha wtemo, "Ikuranga o hali moiohi ngona nparalu. Noiki nahukunu mata-mata ani arata; l matiwi nahi daka o nyawa mihikinika, d ngona aha nom mke o arata o horogaka. Ibto de gnanga naino l nohi nki Ngohi." 10:22 Woihene o Yesus wotemo hoko gnanga, o nyawa gnanga woliwolu, daha watingaka o ng gnanga de ai hininga i huha karana nanga duru wokaya. 10:23 De o Yesus wpulono iwin ninki daha wtemo onangika, "Ihuha duru itike o nyawa yokaya-kaya yodadi o gegetongo ma Jou Madutu ai umati!" 10:24 Iwin ninki yohranga yoihene o Yesus ai demo gnanga. M o Yesus wtemoli, "Ahi ngoha-ngohaka igoungu ihuha itike hodadi o gegetongo ma Jou Madutu ai umati! 10:25 Gahumu moi o onta iwohama o populaki mapidahika i holoi gapanga de o nyawa yokaya-kaya yowohama ma Jou Madutu ai Dunia ma Hungiika." 10:26 O Yesus aidemo-demo nnanga

yadiai iwinninki yohranga, hidono nanga imakokeleha, "Nako hokognanga, o nagona daha yakunu yohalamati?" 10:27 O Yesus wpulono nanga d wohaluhu, "Ka o nyawa gnanga de madudukoro m ma Jou Madutu koiwa madudukoro; kema Jou Madutu mata-mata kaiyakunu." 10:28 Daha o Petrus wotemo, "Napulono, ngomi miamalaka hagala mata-mata mangale mininki Bapa." 10:29 O Yesus wotemo, "Ningaku: o nyawa yamalaka manga tau madola, ekola airiadodoto o nauru d aibiranga, ekola ngoi ayo, ekola aiama, ekola aingoha-ngohaka, ekola manga dumule karana Ngohi d karana o Abari ma Oa ma Jou Madutuino, 10:30 o nyawa gnanga aha watarima iholoi iwe raha nnanga. Unanga aha wamke ihigali maratuhu moi matau iholoi iwe, airiadodoto o nauru, aibiranga, ngoi ayo, aingoha-ngohaka, aidumule -- d o huha de hangihara. D aha o raha aha iba-ba gnanga, o nyawa gnanga aha watarima o ngango madutu d ikakali. 10:31 M o nyawa mangange o rahannanga yohohihira aha yodadi yotototuru d manga nge rahannanga yotototuru aha yodadi yohohihira." 10:32 O Yesus d iwinninki naga manga dodagi magoronaka o Yerusalemika. O Yesus wom dagi mahimangoka, d iwinninki mata-mata manga hininga iteke. D o nyawa yninki manga poretino mayamo yohawana. Ipaha o Yesus wahokoli iwinninki wtingakika d wahingahu onangika okia aha idadi Ai dirika. 10:33 "Ni ihene," Unanga wotemo, "ngone raha nnanga hodumutu o Yerusalemika. Dokengoka o Nyawa manga Ngohaka aha iwihilapahi o imam-imam manga hekika, d o agama maguru-guru. Unanga aha iwihukumu iwihohonenge, ipaha iwihilapahi o Yahudi manyawaikaua. 10:34 Onanga aha iwihohedu Unanga, iwiobiri, iwihangihara, d Unanga iwisalib. M de o wange hange Unanga aha womomiki." 10:35 Daha o Yakobus d o Yohanis, enagnanga o Zebedeus ai ngoha-ngohaka, yoiki o Yesusika, "Bapa Guru," nanga yotemo, "naga o hali moiani ngomi miomau Bapa nodiai mangale ngomi." 10:36 "Okia ngini niomau Ngohi todiai mangale ngini?" o Yesus w leha. 10:37 Onanga yohaluhu, "Ngomi miomau migogere Ani niraka de Ani higili Bapa, maraha okia Bapa nodadi o koano de Ani mulia." 10:38 "Ngini nihiorikua okia ngini nigahoko," o Yesus wtemo onangika. "Kani

akunu ngini nio ngokere o huha de o hangihara magalahioko, kiaka aha Ngohi tngokere, d niongohama o huha de o hangihara mang ika kiaka aha Ngohi tngohama?" 10:39 "Kayakunu," nanga yohaluhu. De o Yesus wtemoli onangika, "Igoungu ngini aha niongokere o huha de o hangihara magalahioko kiaka aha Ngohi tngokere, d niongohama o huha de o hangihara mangika kiaka Ngohi aha tngohama. 10:40 M imakorona o nagona aha ygogere Ahi niraka ekola Ahi higiloka, gnanga Ngohiua Ahi haku tohigogere. Ma Jou Madutu wohi gogere o nagona de o nagona aha ygogere o ng-o ng gnanga." 10:41 Maraha yangimoi iwinninki o Yesus mahomoa gnanga yoihene o hali gnanga, nanga yngamo o Yakobus d o Yohanis. 10:42 H o Yesus w ahoko nanga mata-mata, daha wotemo, "Ngini nihiriki o hoana de o berera matutuda iwi nko-nkoua ma Jou Madutu manga kawaha ytuku. D manga gikiri yoago-agomo ytuku nanga. 10:43 M ngini yakunua hokognanga! Ngini hara moioli, o nyawa yomau yodadi yolamoko niahidogoronaka, nanga kokiani yodadi inlleleani. 10:44 D o nagona yomau yodadi madodihiraka niahidogoronaka, kokiani yodadi niagilaongo. 10:45 Hababu o Nyawa manga Ngohaka mawainoua mangale iw leleani. Unanga woba woma hilapahi Ai nyawa mangale wahibebasi manga nge o nyawa." 10:46 Onanga imahidono o Yerikho makotaika. D maraha o Yesus de iwinninki inoli o nyawa yowe-we yamala o kota gnanga, womatngo wopilo-piloko kawo gogeruku wogaho-gahoko o ngkomo madatekoka. Ai romanga o Bartimeus, o Timeus ai ngohaka. 10:47 Maraha nanga woihene yakokaino gnanga ganga o Yesus o Nazaret manyawa, nanga wopaka, "Yesus, o Daud ai Ngohaka! Noh dora ngohi!" 10:48 Unanga iwingamo manga nge o nyawa, d iwi huloko woma rdi. M unanga iholoi ikuatileoli woma paka, "Daud ai Ngohaka, noh dora ngohi!" 10:49 De o Yesus womatogumu daha wtemo, "Niwi ahoko nanga." H onanga iwi ahoko o nyawa wopilo-piloko gnanga. Onanga iwitemo unangika, "Noma rirdi! Ngona o Yesus woni ahoko, nomomiki!" 10:50 O nyawa wopilo-piloko gnanga wohikaweli aijuba, daha woma tai-taiti womaoko d woiki o Yesusika. 10:51 "Okia ngona nmau Ngohi todiai ngonaika?" o Yesus wleha unangika. O nyawa

wopilo-piloko gnanga wohaluhu, "Bapa Guru, ngohi tnahihu tomahi riki." 10:52 "Noiki," o Yesus wtemo, "karana ngona nongaku Ngohino, ngona notogumu." Ka raha gnanga dika o nyawa wopilo-piloko gnanga yakunu womahi riki. Daha nanga winki o Yesus o ngekomika. Markus 11 11:1 Maraha yotigioka o Yerusalemika, nanga imahidono o Betfage d o Betania makotaika, o Zaitun ma Doporono magelehoroka. Gangoka yahinoto iwinninki yohira o Yesus whuloko. 11:2 "Nioiki makapongo hhima-himangika gnanga," o Yesus wtemo onangika. "Hoko gnanga ngini niwohama o kapongika gnanga, ngini aha niamke o keledai moi mangohaka yalikoika, komaiwahi o nyawa ybarene. Nia hohe o keledai gnanga d niao nenangino. 11:3 D nako naga o nyawa in leha nginika okia mahababu ho ngini niahohe o keledai gnanga, niahtongo, 'Ma Jou wparalu, d Unanga de majapati aha wohigilio.' " 11:4 Yahinoto iwin ninki o Yesus yoiki, d yamkeika moi o keledai mangohaka yalikoika o tau mangoranoka o ngkomo madatekoka. Onanga yahohe o keledai gnanga. 11:5 O nyawa ima oko-okoino genangoka yleha onangika, "Hei, okia ngini nidiai? Yadodoa ho niahohe o keledai mangohaka gnanga?" 11:6 Onanga yohaluhu hok sarakia o Yesus wahetongoka onangika. Ino manyawa gnanga yahi gumala nanga yao o keledai gnanga. 11:7 Maraha imahi dono o Yesusika, o keledai maporete gnanga ynao de tonanga manga juba, daha o Yesus wbarenuku. 11:8 Manga nge o nyawa ihihohe manga juba o ngekomika, nagali ihi hohe o ngkomo mahi goronaoko o gota majaga-jaga kiaka nanga manga dumuleoka de yol. 11:9 O nyawa yotagi mahima-himangoka, d o nyawa yoninki maporetino, mata-mata yopa-paka, "Niwi puji ma Jou Madutu! Iwi hibarakati Unanga waino-ino de ma Jou ai romanga! 11:10 Iwango Ai popareta aha iba-ba -- o Daud nangaete de nangatohora ai popareta! Niwi puji ma Jou Madutu woko Kurutile!" 11:11 De mabobaha o Yesus womahidono o Yerusalemika, daha wowohama ma Jou ai Tauika. Gangoka Unanga wattailako magilolitino. M karana ngade-ngade

ihuhutuoka, ipaha Unanga womagoraka o Betaniaika kamamoi de yangimoi de yahinoto iwin ninki. 11:12 Yarehino mawange, maraha nanga yotagi magogiriaka o Betaniaka de yohupu, o Yesus iwihahini. 11:13 Ma gurutikahi Unanga wamke o ara magota o utu moi de mahoka kah rubu. H Unanga woiki mautuika gnanga mangale wlega boteka naga mahohoko. M maraha Unanga womahi dono mautuika gnanga, Unanga okia-kiaua wamke, sawaliua mahoka-hoka dika, hababu o raha gnanga maorahowahi o ara ihohoko. 11:14 Daha o Yesus watemo o ara mautuika gnanga, "Mulenge o raha nnanga kao nyawa moi de koiwa naga aha yaolomoli o hohoko ngonaino!" Iwinninki o Yesus yoihene o demo gnanga. 11:15 Ipaha nanga imahi dono o Yerusalemika, d o Yesus woikoli ma Jou ai Tauika. Genangoka Unanga mulenge wduhu mata-mata o nyawa imahuku-hukunu d yoija-ija gangoka. Unanga wamotumu bitikanga o tiwi yototururu manga meja d o namodara yohuku-hukunu manga bangku. 11:16 D kao nyawa moi de wahi gumalaua yoao okia dika yanonu ma Jou ai Tau malaino gnanga. 11:17 Ipaha o Yesus wdotoko o nyawa genangokadau. Unanga wato, "Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi hoko nnanga: ma Jou Madutu wotemo, 'Ahi Tau aha yahetongo o tau o hoana de o berera manga hubayanga mang.' M ngini niadiai yo ora-ora manga igutu!" 11:18 O imam-imam manga heke d o agama maguru-guru yoihene o demo gnanga. Onanga yomulenge o ngkomo yolingiri mangale o Yesus iwitma. Onanga iwmodongo Unangika, karana mata-mata o nyawa yohranga de yokiriri yoihene Ai dodtoko. 11:19 I tigi-tigi yhutu, o Yesus d iwinninki yamala o kota gnanga. 11:20 Yarehino o ngorungorumino, maraha nanga yakaino o ara mautuino gnanga, nanga yamke o ara mautu gnanga ihonengoka hidono mangutu-ngutukuku. 11:21 Daha o Petrus woma hininga okia idadioka o wange moi ipahaika. De o Petrus wtemo o Yesusika, "Bapa Guru, beika nlega! O ara mautu kiaka Bapa nalolai gnanga ihonengoka!" 11:22 O Yesus wohaluhu, "Ningaku ma Jou Madutuika. 11:23 I goungu yakunu niatemo o tonaka itotoporonika gnanga, 'I goraka d iumo o ngtuku!' done o hali gnanga aha ngini niadiai idadi; mangale yakunu ngini nibingua, d ngini ningaku

okia ngini nitemoka gnanga aha i gou-goungu idadi. 11:24 Hababu gnanga niohohininga nnanga: O raha okia ngini nim niata d nigahoko okia naga moi, ningaku ma Jou Madutu wohi dakoka nginika okia ngini nigahoko, de ngini aha niatarima. 11:25 D nako ngini nim niata, m niahininga isanangua o nyawa moika, niahiapongohi o nyawa genanga, hupaya nia Ama o horogaka wa apongo niabaradoha. 11:26 Nako ngini niahi apongua o nyawa mahomoa, nia Ama o horogaka aha wa apongua niabaradoha." 11:27 Onanga imakilioroli o Yerusalemika. D maraha o Yesus wotagi wokokiloliti ma Jou ai Tau magoronaka, o imam-imam manga heke, d o agama maguru-guru d o Yahudioka manga tutuda yaino Unangino. 11:28 Onanga yoleha, "Okia matiti ho Ngona nodiai mata-mata nnanga? O nagona inihidaka o haku gnanga Ngonaika?" 11:29 O Yesus wohaluhu, "Ngohi tomau toleha nginika. Nio baluhu d Ngohi aha tahetongo nginika de o nagona manga haku Ngohi tadiai o hali-hali nnanga. 11:30 O Yohanis woohiki de o nagona manga haku, ma Jou Madutu eko o nyawa?" 11:31 Ipaha o imam-imam manga heke d o Yahudioka manga tutuda yomulenge ihi ade-ade manga hidogoronaka. Onanga yato, "Nako ngone hahetongo, 'De ma Jou Madutu aihaku,' Unanga aha wotemo, 'Yadodoa ho ngini ningakuua o Yohanisika?' 11:32 M kai huha dika nako hato, 'De o nyawa manga haku.' " Hababu nanga ymodongo o nyawa yowe-we, karana mata-mata o nyawa yanko o Yohanis o nabi moi. 11:33 H, nanga yohaluhu, "Ngomi mia nakoua." Ipaha o Yesus wtemo onangika, "Nako hokognanga, Ngohi toluku tahetongo nginika de o nagona manga haku Ngohi todiai mata-mata nnanga." Markus 12 12:1 I paha o Yesus womul"aenge woade-ade de o hitotero o imam-imam manga h"aeke, o agama maguru-guru de# o Yahudi manga tutudaika. O Yesus wotemo, "Naga womat"engo, w"odatomo aiangguru madumule, daha w"odatomo o pagara yakilolitino. Ib"oto g"enanga "unanga wohaiti o guhu, mangale o angguru madedeo mapakakaha, daha "unanga wohigoko

yomomanarama manga ng"i. Ipaha de g"enanga "unanga wohihewa o angguru madumule g"enanga yamuruono naga yomomanaramika, daha wom"a joboka o berera mahomoaika. 12:2 De maorahoka o angguru mahohoko i pagele, madumule madutu g"enanga, wihi dingoto womat"engo w"il"o leleani, o dumule yomomanaramika g"enanga, mangale watarima aihidoku. 12:3 M"a yomomanarama g"enanga iwitagoko wol"oleleani g"enanga. Ipaha "onanga iwigohara, daha iwihuloko wolio de ai giama ihomoa. 12:4 Daha o dumule madutu g"enanga wihidingotoli womat"engo wol"oleleani mahomoa, daha yomomanarama g"enanga yagohara wol"oleleani g"enanga aih"aeke, daha iwi duhu de iwi doa-doana. 12:5 O dumule madutu g"enanga wihidingotoli womat"engo wol"oleleani mahomoa. M"a onanga iwitoma wol"oleleani g"enanga. De# hokog"enanga kai taurika "onanga yahidiai manga ng"oe yol"oleleani mahomoali: naga y"a gohara de# naga"o y"atoma. 12:6 Ka o nagonali madumule madutu g"enanga, "oraha n"enanga yakunu wahidingoto? Duga-duga mahou woma t"engokahi, enag"enanga aingohaka mahirete w"ihohininga. Ho# mabaha "unanga wihi dingoto aingohaka g"enanga o dumule yomomanaramika g"enanga. 'Marai ahingohaka aha iwihoromati,' aihiningaka. 12:7 M"a yomomanarama g"enanga iwim"ake waino, de imaketemo, 'Ne "unanga mapuhaka madutu. Niaino ngone hitoma "unanga, hupaya ngone ham"ake aipuhaka.' 12:8 De mangohaka g"enanga iwitagoko daha iwi toma. Ai mayeti "onanga yaumo o dumule g"enanga maporetika." 12:9 Daha o Yesus w"aleha, "Okia aha wodiai o dumule madutu g"enanga? Marai "unanga aha wob"oa de# w"atoma yomomanarama g"enanga, daha wohilapahi o dumule g"enanga yomomanarama mahomoaika. 12:10 Ngini marai niabasaoka o ayat n"enanga Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka, 'O helewo yap"akep"akeua o tau yododiai i dadioka o helewo o liate mahohole. 12:11 N"enanga ma Jou aimanarama; duru kah"a hailoa!' " 12:12 De o Yahudioka manga balu-baluhu yoihene o hitotero g"enanga, ihidailako iwitagoko o Yesus, hababu "onanga yan"ako o hitotero g"enanga o Yesus wohidungutu onangika. M"a "onanga y"amodongo o nyawa yow"oe-w"oe. Ho#, "onanga yoiki iwimala o Yesus. 12:13 Yamuruono naga o Farisi

manyawa de# yamuruono naga o Herodes aidoomuino y"ahuloko yalingiri o Yesus aihowono, de o loleha-o loleha. 12:14 Onanga yaino o Yesusino de# yotemo, "Bapa Guru, ngomi mia n"ako Bapa nomaoko nototiaile, de# n"o legaikaua o nagona dika manga dam"ake. Bapa nodotoko nohitotiaika ima d"aene de ma Jou Madutu aimau itike o nyawaika, hababu Bapa Ngona napulonua o rupa. Aa, beika Bapa nah"etongo ngomino, 'I moteke nanga agama madatoro, kayakunu hofangu o soungu ma Kaisarika ekola yakunua? Kokiani ngone hofangu o soungu g"enanga ekola ngaro uha?' " 12:15 O Yesus wohi"oriki manga toba lawani. Unanga wohaluhu, "Okia mahababu ngini nimau nih"i budi Ngohi? Beika nihihi matoko Ngohino o tiwi ha"aka o gahumu moi." 12:16 De "onanga ihid"oaka Unangika o tiwiha"aka o gahumu moi. Daha o Yesus w"aleha, "O naguna ai dulada de# ai romanga n"enanga?" "Ma Kaisar," "onanga yohaluhu. 12:17 "Aa, nako hoko g"enanga," o Yesus wato, "nihi d"oaka ma Kaisarika okia naga toma Kaisar, de# ma Jou Madutuika okia naga to ma Jou Madutu." Onanga yoh"eranga yoihene Ai bobaluhu. 12:18 Yamuruono naga o Sadukioka manga doomuino yob"oa o Yesusika. (Onanga manga doomu ganga manga dam"ake, o nyawa yohonengoka aha koyo momikokaua.) 12:19 "Bapa Guru," "onanga yotemo o Yesusika, "O Musa wotulihi o tita n"enanga itike ngone: 'Nako o nauru womat"engo wohonenge de# unanga aingohaka koiwa, done aidodoto kokiani wokawingi de ngoi f"ao, hupaya wohid"oaka o ngohaka o nyawa wohone-honengokaika g"enanga.' 12:20 Idadioka naga yatumidi o riadodoto. Mariaka wokawingi, ipaha wohonenge aingohaka koiwa. 12:21 Ipaha aidodotuku wokawingi de ngoi f"ao, m"a unang"o wohonenge aingohaka koiwa. Ima tero idadioli de aidodoto aidodotuku 12:22 de gila-gila hi"adono yatumid"o. Mabaha mangoheka g"enanga mahirete kamo honenge. 12:23 O nyawa yohonehonenge yomomikoli to"ena mawangeoka, o naguna ngoi hekata o ngoheka g"enanga? Hababu yatumid"o yokawingoka de muna!" 12:24 O Yesus wohaluhu, "Ngini niapikiri ihowono. Hababu ngini nimangaratiua Ma Jou Ai Demo ma Buku, de ma Jou Madutu ai kuaha ma nimangaratiua. 12:25 Hababu ma"oraha okia o nyawa yohone-honengoka yomomikoli, "onanga aha yokawingokaua, duga-duga "onanga aha

yowango hok"a o malaekat o horogaka. 12:26 De# mangale o nyawa yohone-honenge yomomikoli, komaiwahi ngini nia basa o Musa ai buku magoronaka, yad"aene o momo de o gota ma alu-aluhu i toka-tokara g"enanga? O ayat-ayat magoronaka g"enanga itulihi ma Jou Madutu w"itemo o Musaika, 'Ngohi o Abraham ai Jou Madutu, o Ishak ai Jou Madutu de# o Yakub ai Jou Madutu.' 12:27 Ma Jou Madutu g"enanga o nyawa yohone-honengua manga Jou Madutu. Unanga o nyawa yowango-wango manga Jou Madutu. Ngini duru nia pikiri ihowono!" 12:28 Daha o agama maguru womat"engo waino wo hi gihene o Yesus de o nyawa Saduki manga doomuino g"enanga manga ade-ade. O agama maguru g"enanga wam"ake o Yesus w"abaluhoka o nyawa ge "onanga kayaoa. Ika de "unanga woleha o Yesusika, "O tita okia duru i lamoko de hagala o tita?" 12:29 O Yesus wohaluhu, "O tita madodihiraka, genangala: 'Ni ihene, hei o Israel manyawa! Nanga Jou Madutu, ma Jou g"enanga woma t"engo-t"engoka. 12:30 N"idora ani Jou Madutu de ani hininga magahumu, de ani jiwa magahumu, de ani akali magahumu de# de hagala ani kuata.' 12:31 O tita mahinotoka ena ganga: 'N"adora ani dodiawo, hok"a ngona n"odora ani diri mahirete.' Koiwaka o tita mahomoa iholoi i lamoko de o tita hinoto g"enanga." 12:32 Daha o agama maguru g"enanga w"itemo o Yesusika, "Duru yakoronaka, Bapa Guru! Igoungu itiai okia Bapa nah"etongo: Ma Jou Madutu woma t"engot"engoka, de# koiwa naga ma Jou Madutu mahomoahi. 12:33 De# o nyawa kokiani iw"i dora ma Jou Madutu de manga hininga magahumu de manga akali ma gahumu de# de hagala manga kuata. De# unang"o kokiani w"a dora ai dodiawo hok"a ai diri mahirete. G"enanga i holoi yaoa ngaro ihi huba o huhuba yatuhu-tuhuku de# o huhuba-huhuba mahomoahi ma Jou Madutuika." 12:34 O Yesus wam"ake o agama maguru g"enanga duru yaoa wohaluhu. De# o Yesus w"itemo unangika, "Ngona ngade-ngade nodadi o gegetongo ma Jou Madutu ai umati." I b"oto de g"enanga moi okaua o nyawa yobaranioli iwi leha o Yesusika. 12:35 Magogiriaka wodotoko ma Jou ai Tauoka, o Yesus woleha, "Sarakia ho o agama maguru-guru yakunu yahetongo ma Koano Wohihohalamati g"enanga o Daud ai difauku? 12:36 Ena hioko o Daud mahirete -- karana

ma Jou Madutu ai Womaha iwihi ngahu -- wotemo, 'Ma Jou wotemo ahi Jouika: nogogeruku ahi nirakoka hi"adono Ngohi tadiai Ani hatur"uhatur"u Ngonaika ima ponu.' 12:37 Ho# nako o Daud w"ih"etongo ma Koano Wohihohalamati g"enanga 'Ma Jou', sarakia yakunu "unanga o Daud ai difauku?" O nyawa yow"oe-w"oe g"enanga naga ma Jou ai Tauoka g"enanga yosanangi yoihene o Yesus wodotoko. 12:38 Unanga w"atemo onangika, "Nimahi dodiai o agama maguru-guruika. Onanga y"oigo yotagi-tagi de manga juba ikurutuku, de# y"oigo y"ahoromati o paha-paharoka. 12:39 Onanga y"oigo o ng"i iho horomati o pupuji matauoka de# o rame-rameoka. 12:40 Onanga y"atipu o bobobao de# y"aora manga tau. De# mangale hitamunu manga dorou g"enanga, "onanga yohubayanga yakuru-kurutu. To "onanga manga hukumanga aha"o i tubuho!" 12:41 Ma"oraha wogogeruku womahi tot"ana de o huba mang"i ma Jou ai Tauoka, o Yesus w"alega-lega o nyawa y"on"oa manga tiwi o huba mang"iuku g"enanga. Manga ng"oe o nyawa yokaya-kaya y"on"oa mang"oe o tiwi; 12:42 daha momat"engo o bobao mom"o mihikini munang"o mob"oa. M"unanga m"on"oa o tiwi tabaga gahumu hinoto, enag"enanga o tiwi magilianga maija mahuhutulu. 12:43 Daha o Yesus w"a ahoko iwin"o nin"iki, daha w"atemo onangika, "Nio lega nihi dodiai n"enanga: O bobao mom"o mihikini g"enanga m"on"oa o huba mang"iuku g"enanga iholoi iw"oe de y"on"oa-n"oa mata-mata o nyawa mahomoa g"enanga. 12:44 Hababu "onanga mata-mata i hi d"oaka de manga arata maboloi. M"a o bobao g"enanga ngarok"o duru mohuha mohi d"oaka mata-mata okia naga munangoka -- ima korona de okia m"unanga moparalu mngale ami wowango." Markus 13 13:1 Maraha o Yesus wamala ma Jou ai Tau, womatngo iwin ninki wato, "Bapa Guru, beika nolega o tau ima oko-okoino gnanga. Natailako nohi dodiai mahelewo. Goguleua marahai!" 13:2 O Yesus wohaluhu, "Ngona namke o tau imahi goko-gokoino mapako-pako gnanga? O tau ima oko-okoino gnanga mahelewo aha kamoi de i ma teke tapalukua

mangoka. Mata-mata aha yaruba." 13:3 Ipaha o Yesus woiki o Zaitun ma Doporonika, d wogogeruku ima teke rihimanga de ma Jou ai Tau. Daha o Petrus, o Yakobus, o Yohanis, d o Andreas yaino Unangino mangale im teke ade-ade imahi teke dodiai. 13:4 "Beika Bapa nohi ngahu ngomino," nanga yotemo Unangika, "Muruonoka mata-mata gnanga aha idadi? D o nonako-nonako okia hok i hi dumutu maraha yadonoka?" 13:5 "Nimahi dodiai," o Yesus wohaluhu, "uha hidono ngini in tipu. 13:6 O nyawa manga nge aha yoba de yapke Ahi romanga d yotemo, 'Ngohi nanga una!' daha wtipu manga nge o nyawa. 13:7 Nako ngini ni ihene o pasangi mailingi d o parangi ma abari, uha nihawana. O hali-hali gnanga kokiani idadi, m genanga koiwa mamangarati o kiamati maraha yadonoka. 13:8 O hoana de o berera moi aha yparangi ylawani o hoana de o berera mahomoa. O negara moi aha yaino ylawani o negara mahomoa. Okiaka dika aha idadi o ohu d o habirokata. Mata-mata gnanga daha mamulenge dika, hok o hiri o ngoheka momatngo mamo, nako momau ami ngohaka ima kilau. 13:9 Ngini kokiani nimahi dodiai, hababu ngini aha in tagoko d in tatauru o juru hakimika. Ngini aha in gohara o pupuji matauoka. Ngini aha in ao nima teke rihimanga de yokokuaha d o kokoano karana ngini nihin ninki. D genangala nia raha mangale nihi daka o hakihi mangale Ngohi onangika. 13:10 O Abari ma Oa ma Jou Madutuino gnanga kokiani ihi barihi ihira hagala o hoana de o bereraika. 13:11 D nako ngini in tagoko d in ao o pengadilanika, uha nihawatere mangale okia kokiani ngini nitemo. Nako yadonoka maraha mangale ni ade-ade, nia hetongo dika okia inihi ngahu nginika to na ma orahoka. Karana o demo-demo kiaka ngini nihi demo gnanga, ganga tinginiua nia demo-demo, duga-duga i ba ma Jou Madutu ai Womahoka de yaino. 13:12 O nyawa aha ydiai o huha manga dodotika mahirete l mangale ytoma. Genang aha idadi o ama de o ngohaka mahi dogoronaka. O ngoha-ngohaka aha ylawani manga ayo de manga ama, d yahi lapahi nanga l mangale ytoma. 13:13 Mata-mata o nyawa, aha in dohata ngini, karana ngini nihin ninki. M o nyawa yoto tongohono hidono mabaha, aha yahihalamati." 13:14 "Ngini aha nia mke 'O Dorou yahi W wede-wedere' ima okoino o ng ilara-laranga

mangale na. (O dulihi madungutu yobasa-basaika: Nia tailako okia mamangarati!) O raha gnanga o nagona naga o Yudea madaeraoka kokiani yopiringana i loku-lokuile. 13:15 O nagona naga o katu malokuoka uha youti d yowohama o tau magoronaika mangale yal manga kia naga moi. 13:16 O nagona o dumuleoka uha ima kilioro mangale yal manga juba. 13:17 O ngoheka o ngohaka ihi ao-ao d o ayo kaya huhuohi manga ngohaka, duru yporohono o wange gnanga! 13:18 Nim niata hupaya o hali-hali gnanga uha idadi o awa-awana maraha. 13:19 O wange yob borohonoka gnanga aha naga o huha moi komaiwahi idadi kama dero ma Jou Madutu wohi dadi o dunia hidono o raha nnanga, d komaiwaka aha idadioli. 13:20 Ade-ade nako ma Jou Madutu watipokoua maraha gnanga done kamoi de koiwa naga o nyawa yohalamati. M karana Ai umati, ma Jou Madutu watipoko maraha. 13:21 Ma orahoka gnanga nako o nyawa womatngo win temo nginika, 'Niw lega, ma Koano Wohihohalamati gnanga naga nenangoka!' ekola 'Niw lega, Unanga naga dokengoka!' -- uha niwi ngaku o nyawa gnanga. 13:22 Hababu wohihohalamati madutua d o nabi-nabi madutua aha yoba. Onanga aha yodiai o manarama-manarama biahabiahaua, d i hra-hranga mangale yotipu nako yakunu, ma Jou Madutu ai umati. 13:23 H, nim ga-gana! Mata-mata gnanga Ngohi tinihi ngahuoka nginika ihira de o hali gnanga idadi." 13:24 "Ipaha de o huha maraha gnanga, o wange malako aha idadi i huhutu, d o mede itararonokaua. 13:25 Hagala o murum aha o dihangoka de i tifa, d yokokuaha o gitawa maamokoka aha idadi yoburakituku. 13:26 O raha gnanga o Nyawa manga Ngohaka aha iwi mke woba o lobi-lobi magoronaka d Ai kuaha i amoko d Ai mulia. 13:27 Unanga aha wahuloko o malaekat-malaekat mangale ytoomu Ai umati w iri-irikoka o dunia malibuku iatino, o dunia mabahaka hidono o dihanga mabahabahaika." 13:28 "Nima l o dodtoko o ara mautuino. Nako majaga-jaga i ijo d yabole, d imulenge itubo, ngini nia nko o hiwara maraha itigioka. 13:29 Hoko genangoli nako ngini nia mke o hali-hali gnanga idadi, ngini nia nko duru itigioka maraha. 13:30 La nia nko! O nyawa yowango-wango o raha nnanga yohonengowahi mata-mata, okia naga i

ddadi mata-mata nnanga aha idadi. 13:31 O dihanga d o dunia aha i hihanga, m ahi demo i ggogere kahi ado-adonika." 13:32 "Ngaro hoko gnanga, moiua o nyawa yanko ma wange hokokia ekola ma jam hokokia. O malaekat-malaekat o horogaka yankoua d ma Ngohaka makowali, duga-duga ma Ama dika wanko. 13:33 H ngini kokiani nim ga-gana d nima hitiari, hababu ngini nia nkoua maraha hokokia. 13:34 Madodagi hohi tero o nyawa womatngo wamalaika ai tau daha woiki o ng maggurutika. Unanga whuloko iwil leleani ygana d yatatoro ai tau d wohi daka o manarama onangika o nyawa moi-nyawa moi. O ngorana magogoanika, nanga wohi behehongo hupaya wgana wohi dodiai. 13:35 Hababu gnanga ngini kokiani nim ga-gana, hababu ngini nia nkoua muruonoka o tau madutu gnanga aha woma kilioro -yakunu o bobimaoa, yakunu o hutu gorona, yakunu tigi-tigi itebini ekola yakunu o wange iba. 13:36 Nako nanga i todokanino woba, uhala hidono nanga win mkeino ngini nia gogiokoka. 13:37 Okia tahetongo nnanga nginika, nia hetongoli o nyawa mata-mataika: nim ga-gana!" Markus 14 14:1 O wange hinotohi o Paskah ma Wange d o Roti i Ragi-ragi Ua ma Rameanga. O imam-imam manga heke d o agama maguru-guru manga gogiria yolingiri o ngkomo l mangale iwi tagoko o Yesus kaya pongono, d malenga Unanga iwi toma. 14:2 "M uha ngone hadiai gnanga o rameanga ma orahoka," nanga yato, "hababu done ipuda o huru-hara." 14:3 14:4 Yamuruono naga, genangokadau yongamo d ima koketemo, "Okia mafaid o minya mabounu mahmo-hmoro gnanga ihi gogule? 14:5 O minya gnanga yakunu ihukunu d maija iholoi de o ratuhu hange o tiwi haka, d matiwi yahi daka o nyawa yom mihikinika!" De nanga i mi ngamo ma ngohekaika gnanga. 14:6 M o Yesus wtmo, "Nimi malaika mnanga! Yadodoa ho ngini nimihihuha mnanga? Mnanga modiai okia naga moi maoa-oa, d o higiriri Ngohino. 14:7 O nyawa mihikini salalu naga nia hidogoronaka. Oraha higeto-getongo nako ngini nimau, ngini yakunu nia riwo nanga. M Ngohi salalua dede ngini. 14:8

O ngoheka nnanga modiaioka okia yakunu muna modiai. Mnanga moh bbtoka Ngohi de o minya mabounu mahmo-hmoro ihi lungunu ngarok ma orahowahi. 14:9 Ningaku! O dunia magilolitino, okiaka dika o Abari ma Oa ma Jou Madutuino ihi ngahu, o ngoheka nnanga ami manarama aha i hi ade-adeoli hok o hohininga munangika." 14:10 Daha o Yudas Iskariot, iwin ninki o Yesus yangimoi de yahinoto manga dodiawo, woiki o imam-imam manga hekika, de madungutu o Yesus wihilapahi onangika. 14:11 Onanga duru yosanangi yoihene o doabutu gnanga, d yojaji aha o tiwi iwihidaka o Yudasika. D o Yudas womulenge wolingiri o raha ma rorahai l mangale wihininga dorou o Yesus. 14:12 O wange madodihiraka o Roti i Ragi-ragi Ua ma Rameangoka -- maraha o nyawa yataka o Paskah maduba -- iwin ninki o Yesus yoleha Unangika, "Kiaka Bapa nomau ngomi mihi diai o Paskah mainomo mangale ngona Bapa?" 14:13 D o Yesus whuloko onangino yahinoto, "Nioiki o kotaika, dokengoka aha ngini nimaka mke de o nauru womatngo woao o rube gahumu moi madola o akere. Niwi nki nanga, 14:14 o tauika kiaka nanga wngohama d nia htongo o tau madutuika gnanga, 'Ma Bapa Guru woleha, kiaka ma ng Unanga d iwin ninki aha yolomo o Paskah mainomo.' 14:15 O nyawa gnanga aha wohi matoko nginika moi o ng ma amo-amoko daku i loku-lokuile. O ng gnanga ihi diaioka, mameja de mahomoahi ibbtoka. Nihidiai mata-mata dokengoka mangale ngone." 14:16 Daha yahinoto iwin ninki o Yesus gnanga yoiki o kotaika. Dokengoka nanga yamke mata-mata itiai hok o Yesus waheto-hetongoka. Daha onang yasadia o Paskah ma inomo. 14:17 Yohutuku, o Yesus de yangimoi de yahinoto iwin ninki yoba. 14:18 D onanga yogogeruku yolomo magogiriaka, o Yesus wtemo, "Ni ihene: womatngo nia hidogoronaka, kiaka o raha nnanga wolomo dede Ngohi, aha wohihi lapahi Ngohi o nyawa madorouika." 14:19 Yoihene gnanga, iwin ninki o Yesus manga hininga duru idadi ihuha. Ho ima tngo-tngo yomulenge yoleha o Yesusika, "Marai ngohinoua Bapa ani dungutu?" 14:20 O Yesus wohaluhu, "Unanga ganga womatngo ini ngimoi de hinoto nia hidogoronaka nnanga, kiaka wolomo o dodai moi dede Ngohi. 14:21 Igoungu o Nyawa manga Ngohaka aha

wohonenge hok i tulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka. M hokokia manga bodito o nyawa iwihi lolapahi o nyawa ma dorouika, o Nyawa manga Ngohaka gnanga! I holoi yaoa o nyawa ge nanga, nako nanga komaiwa woma kilau o duniaino!" 14:22 Maraha nanga manga go giriaka yolomo, o Yesus wal o roti d wom niata wosukur ma Jou Madutuika. Ipaha Unanga wabla-blaka o roti gnanga de Ai giama, daha wahi daka iwin ninkika de wotemo, "Nia l d nia olomo, nnanga Ahi rehe." 14:23 Ibto de gnanga Unanga wa l gahumu moi o angguru magalahi. Unanga wom niata wosukur ma Jou Madutuika, daha wahi daka o galahi gnanga iwin ninkika. Ipaha nanga mata-mata yaokere o angguru gnanga. 14:24 Ibto gnanga o Yesus wotemo, "Nnanga Ahi awunu kiaka ihigoungu ma Jou Madutu ai jaji, o awunu ikokopoaka l mangale o nyawa manga nge. 14:25 Ningaku: Ngohi aha tokerokaua o angguru nnanga, hidono maraha Ngohi tokere o angguru mahungi dede ngini Ahi Ama ai Dunia ma Hungioka." 14:26 I paha nanga ihinyanyi o puji manyanyi moi. D i bto gnanga nanga yoiki o Zaitun ma Doporonika. 14:27 I paha o Yesus wtemo onangika, "Ngini mata-mata aha nipiringana nihi malaika Ngohi. Hababu Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, 'Ma Jou Madutu aha wtoma magogana, d ai duba de matikaka aha i kerewoto.' 14:28 M ipahaika Ngohi i hihi momikokali, Ngohi aha toiki tini kikiraika ngini o Galileaika." 14:29 "Kowali," o Petrus wato, "mala l nanga mata-mata ini malaika Bapa, ngohi hakali-kali kowali." 14:30 "No hohininga," o Yesus wato, "o hutu nnanga dika, o kuru-kuru i horenowahi mahinoto, ngona nohi gali mahange nohihi pongono Ngohi." 14:31 O Petrus wohaluhu wagoungu, "Mala la ngohi kokiani tohonenge dede Ngona Bapa, hakali-kali ngohi aha totemoua ngohi toni nakoua Bapa!" D iwin ninki mahomoa hoko genangoli, yotemo. 14:32 Onanga yadono o ng moi maromanga o Getsemani, d o Yesus wtemo Iwin ninkika, "Nigogeruku nenangoka Ngohi tohi jai-jai toiki tom niata." 14:33 Daha o Yesus wahi garo o Petrus, o Yakobus, d o Yohanis yoiki imako moteke dede Unanga. Unanga imulenge wamo ai hininga ihuha d wobaliha. 14:34 "Ahi hininga duru kah huha," o Yesus wtemo onangika, "tamo hok to mu

to honenge dika. Ni ggogere nenangoka d nim gana!" 14:35 O Yesus woiki iholoi i kurutika mahuhutulu daha watilabukuku de womahi tudukuku o tonakuku d wom niata. Ai hubayanga magoronaka Unanga wogahoko nako yakunu Unanga ngarouha wamo o huha de o hangihara gnanga. 14:36 Una wotemo, "Ama, ya Ama," "okia naga moi de koiwa naga nakunua nadiai Ama. Nagoraka Ngohioka o huha de o hangihara nnanga. Duga-duga uha imoteke Ahi mau duga-duga Ani mau Ama." 14:37 Ibto de gnanga o Yesus woma kilioro d wmkeino iwin ninki im iduoka. Unanga wtemo o Petrusika, "Simon, ngona kano m idu? Duga-duga o jam moi dika, ngona nakunua nom ga-gana?" 14:38 Daha o Yesus wtemo onangika, "Nim ga-gana, d nihubayanga hupaya ngini nia ohanua o cocoba. I goungu nia womaha imau yadiai o diai, m ngini niakunua karana o nyawa nanga biaha gnanga yabole." 14:39 Mamoioli o Yesus woiki wom niata de wahetongo ma betongo ima tero. 14:40 I bto gnanga Unanga woma kilioroli iwin ninkika d wmkeino nanga, kai maidu okahi, karana nanga kiriaholi yakioko. De nanga yankoua okia kokiani nanga yotemo o Yesusika. 14:41 Maraha o Yesus woma kilioro onangika wohigali mahangeoka, Unanga wtemo, "Kani maidu okahi ngini d nimahi batongo? Yaoaka! Yadonoka maraha o Nyawa manga Ngohaka iwi hilapahi o nyawa bbaradoha manga giama ma hoatika. 14:42 Nimomiki, niaino ngone hoiki. Nia lega! O nyawa wohihi lolapahi o nyawa ma dorouika wobaka!" 14:43 O Yesus kawo temo-temohi, o Yudas woba, yangimoi de yahinoto iwinninki manga dodiawo gnanga. Imako moteke dede Unanga yoba o nyawa manga nge, im gao o oworo d o boboha. Onanga o imam-imam manga heke, o agama maguru-guru d o Yahudioka manga tutuda yhuloko. 14:44 O Yudas ai hininga i totorou gnanga wohi tantuoka moi o nonako onangika. "O nyawa ngohi t ame," wtemo onangika, "ge Unanga manyawa. Unanga niwi tagoko d Unanga niwi ao de mago gana nihi dodiai duru." 14:45 Maraha o Yudas waino, nanga gila-gila woiki o Yesusika d wotemo, "Bapa Guru!" i paha nanga wame o Yesus. 14:46 Daha o nyawa yaino-ino de o Yudas gnanga iwi tagoko o Yesus d iwi liko de o rante. 14:47 M genangoka naga womatngo watauru ai oworo d wihi

oto ma imam womomulia ai gilaongika hidono ai ngauku ipagele. 14:48 Daha o Yesus w temo onangika, "Boteka Ngohi nnanga o nyawa madorou, hidono ngini niaino de niao o oworo d o boboha l nihi tagoko Ngohi? 14:49 O wange higetongo Ngohi todotoko ma Jou ai Tauoka nia himangoka, d ngini nihi tagokua Ngohi. M igoungu hoko gnanga ibto kokiani, hupaya idadi okia i tulihoka Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka." 14:50 Mata-mata iwin ninki yopiringana iwi malaika o Yesus. 14:51 Womatngo o goduru, kaduga-duga wapke o ngere ai rehe wohi hawoino, wnki o Yesus. O nyawa yomau iwi tagoko, 14:52 m unanga wahuputu ai ngere gnanga, daha wopiringana kai hekonoka. 14:53 O Yesus iwiao ma imam womomulia aitauika. Dokengoka mata-mata o imam manga heke, o Yahudioka manga tutuda, d o agama maguru imatoomu magogiria. 14:54 O Petrus kama ggurutoka de winki o Yesus, hidono wowohama ma imam womomulia ai laika. Dokengoka nanga wogogeruku womarauku womahi tigi-tigika o ukuika, imaka ganuino de yoga-gana. 14:55 O imam-imam manga heke d mata-mata o Agama ma Juru Hakimi ihi dailako la yamke inyata igoungu iwihihowono o Yesus hupaya yakunu o honenge mahukumanga iwihi tapalu Unanguku. M onanga kamoi de yamkeua manyonyata. 14:56 Manga nge o hakihi y ahoko l mangale ihi daka o hakihi i lu-luku o Yesusika, m to nanga manga hakihi ima koko howono. 14:57 Daha o hakihi yamuruono naga ima okoino d ihi daka o hakihi yolu-luku nnanga mangale o Yesus, 14:58 "Ngomi mi ihene o nyawa nnanga wotemo, 'Ngohi aha takilianga ma Jou Madutu ai Tau nnanga, o nyawa yadodiai, d o wange hange ipaha, Ngohi aha tohi goko mahomoa, ko o nyawaua yodiai.' " 14:59 M o nyawa ge onang ma manga hakihi i ma koko howono. 14:60 De ma imam womomulia woma okoino mata-mata manga himangoka d woleha o Yesusika, "Okia ho ngona n baluhua ini kokalaki gnanga?" 14:61 M o Yesus woma rirdi dika. Unanga wohaluhua mata-mata. Daha ma imam womomulia wleha mamoioli Unangika, "Boteka Ngona ma Koano Wohi hohalamati, ma Jou Madutu ai Ngohaka Wo Tebi-tebini?" 14:62 "Ngohi nnanga," o Yesus wohaluhu, "d ngini mata-mata aha niwi mke o Nyawa manga Ngohaka

wogogeruku ma Jou Madutu woko Kuaha ai nirakoka, d woba o lobi-lobi ma goronaka o dihanguku!" 14:63 De ma imam womomulia wak kakihi ai pakeanga d wotemo, "Iparalu okaua o hakihi! 14:64 Ngini ni ihenoka mahirete Ai demo-demo wihikauku ma Jou Madutu. Oraha nnanga okia nia putuhu?" Onanga mata-mata yaputuhu o Yesus wahowono d i patutu iwi hukumu iwi hohonenge. 14:65 Daha yamuruono naga yomulenge iwi obiri o Yesus, d Ai lako yatamunoko d iwighara Unanga, daha yotemo, "Beika n hetongo, o nagona inighara?" Yogoa-goan ma i mahi moteke iwi poka o Yesus. 14:66 O Petrus naga kao laokahi, momatngo molleleani ma imam womomuliaoka maino genangika. 14:67 Maraha mmke o Petrus womarauku o uku madatekoka, mnanga matailako mohi dodiai o Petrus ai biono d motemo, "Koi goungua ngona nima koki nki de o Yesus o Nazaret manyawa gnanga?" 14:68 M o Petrus womahi pongono, "Ngohi tohiorikua, d tomangaratiua okia ani dungutu," wotemo mol leleanika gnanga. Daha o Petrus woiki ma imam womomulia aitau mangoranika. O raha gnanga o kuru-kuru ihorene. 14:69 O ngoheka mol leleani gnanga mmkeoli o Petrus, d m temoli manyawa genangokadau, "Unanga maraioka nanga manga dodiawo!" 14:70 M o Petrus womahi pongonoli. Tedekanua ipahaika, manyawa genangoka yotemoli o Petrusika, "Nomahi pongono nakunokaua, marai ngona manga dodiawo, hababu ngona o Galileaino!" 14:71 Daha o Petrus womulenge womahi lolai d wotemo, "Ngohi tinkoua manyawa kiaka ngini niadungutu gnanga!" 14:72 O raha gnanga dika o kuru-kuru ihorene mahinoto. D o Petrus wom hininga o Yesus wotemoka unangika, "O kuru-kuru i horenowahi mahinoto, ngona nohi gali mahange nohihi pongono Ngohi." De o Petrus woari iwih howo-howo. Markus 15 15:1 O ngoru-ngorumino duru, yongodumu o Agama ma Juru Hakimi, o imam-imam manga heke, o Yahudioka manga tutuda d o agama maguru-guru tai-taiti ima hika dailako. Onanga iwi ranteika o Yesus, i

paha Unanga iwi ao de iwihilapahi o Pilatusika. 15:2 O Pilatus wleha o Yesusika, "I goungu Ngona o Yahudioka manga koano?" "Hoko gnanga hok ani demo," o Yesus wohaluhu. 15:3 O imam-imam manga heke yao mange o galaki o Yesusika. 15:4 Daha o Pilatus wolehali o Yesusika, "Ngona noluku nohaluhu? Beika nlega hokokia mange o galaki nanga yao Ani himangoka!" 15:5 M o Yesus wohaluhokaua, hidono o Pilatus wohranga. 15:6 O Paskah ma Rameanga mahi geto-getongo, mabiaha o Pilatus wlapahi o bui manyawa imatngo imoteke o nyawa yowe-we manga ngongiriki. 15:7 O bui magoronaka, yot toba lawani yododiai o doma o huru-hara ma orahoka manga hidogoronaka naga womatngo airomanga o Barabas. 15:8 O nyawa yowe-we ima toomu d yogahoko o Pilatusika, hupaya nanga w lapahi o bui manyawa ima tngo hok biahali. 15:9 O Pilatus woleha onangika, "Ngini kani modeke, ngohi tilapahi o Yahudi manga koano gnanga mangale ngini?" 15:10 Hababu o Pilatus wanko itiai o imam-imam manga heke iwi hilapahi o Yesus unangika karana manga hininga yhiri. 15:11 M o imam-imam mangaheke o demo yahingohama o nyawa yowe-weika hupaya yogahoko o Pilatus wlapahi o Barabas mangale nanga. 15:12 De o Pilatus wtemoli o nyawa yowe-weika gnanga, "Nako hoko gnanga, manyawa niwiheto-hetongo o Yahudioka manga koano, ngohi kokiani okia todiai dede Unanga?" 15:13 Onanga yopaka, "Unanga niwi salib!" 15:14 "M okia Ai dorou?" o Pilatus woleha. Daha nanga yopaka iholoi ikuatileoli, "Unanga niwi salib!" 15:15 O Pilatus womau o nyawa yowe-we gnanga yosanangi, ho nanga wlapahi o Barabas mangale nanga. Ipaha Unanga whuloko o nyawa i wi ghara o Yesus, daha wihilapahi la iwisalib. 15:16 O tentaraka iwi ao o Yesus o pengadilan matauika, magubernur ai kadatoka. I paha mata-mata o tentaraka y ahoko ima toomu. 15:17 Daha nanga iwihi pke o juba magoguhurungu o Yesusika, d o raraga mahohihika yadiai o makota, i paha ihi na o Yesus ai hekuku. 15:18 Ipaha de gnanga nanga iwi tabea, "Ani horomati o Yahudi ma Nyawa manga Koano!" nanga yotemo. 15:19 Onanga yagohara o Yesus ai heke de o diki-diki, daha nanga iwiobiri d yohuba Ai himangoka. 15:20 I bto ima higogule o Yesus, nanga

yahuputu o juba ma goguhurungu gnanga daha iwi hi nali ai pakeanga mahirete. I paha Unanga iwi ao iwihi hupu la iwi salib. 15:21 O ngkomo mahoanoka nanga iwipakisa womatngo wamku o Yesus ai salib. O nyawa gnanga imateke koronaika gnanga daha kapongoka de waino womau wowohama o kotaika. (Ai romanga o Simon, -- ai ahali o Kirene makapongino -- o Aleksander d o Rufus manga ama.) 15:22 O Yesus iwiao o ng moi ika maromanga o Golgota, mamangarati "O heke ma Kabelanga ma Ng". 15:23 Genangokadau nanga yomau iwihidaka Unangika o angguru ya ganuoka de o mur, m o Yesus woluku waokere o angguru gnanga. 15:24 I paha nanga iwisalib Unanga d Ai pakeanga ihi kodoku de o undi la ihiriki moi-moi manga hidoku. 15:25 Iwi salib gnanga idadi o takoro hiwo ngorumino. 15:26 Ai salib ma lokuile yanuneuku o dulihi yakorona o galaki Unangika, enagnanga: "O Yahudi ma Nyawa manga Koano". 15:27 Ima kinki de o Yesus nanga ysaliboli yotoma-toma de yo ora-ora yahinoto; womatngo o nirakoka d womatengoli Ai higiloka. 15:28 De hoko gnanga idadi hok i tulihoka Ma Jou Ai Demo ma Buku oka; enagnanga: "Unanga womadadi o nyawa madorou." 15:29 O nyawa yakokaino genangino manga heke yagiwi-giwi d iwi hohedu o Yesus. Onanga yotemo, "Hei, Ngona nomau nakilianga ma Jou Madutu ai Tau, d nohigokoli o wange hange magoronaka. 15:30 Beika o saliboka gnanga de nouti d nohihalamati Ani diri!" 15:31 Hoko genangoli o imam-imam manga heke d o agama ma guru-guru iwihohedu o Yesus. Onanga imake temo, "Unanga wahihalamati o nyawa mahomoa, m Ai diri mahirete Unanga wakunua wohihalamati! 15:32 Nako Unanga o Israeloka manga koano, ma Koano Wohi hohalamati, kayaoa de hoko nenangohi Unanga o saliboka gnanga de wouti, hupaya ngomi miwi mke d mi ngaku Unangika!" O nyawa ysosalib de o Yesus gnanga ma iwi hohedu o Yesus. 15:33 O wange ikoronaiha, madkana o jam hangeino o berera gnanga mata-mataika idadi ihuhutu. 15:34 D o takoro hange o bimaoa, o Yesus wopaka de Ai ilingi kah kuatile, "Eloi, Eloi, lama sabakhtani?" mamangarati, "Ya Ahi Jou Madutu, ya Ahi Jou Madutu, yadodoa ho Ngona nohi malaika Ngohi?" 15:35 Yamuruono naga genangoka yoihene o baka gnanga, d

yotemo, "Ni ihene, Unanga wahoko o Elia!" 15:36 Womatngo onangino woma tai-taiti woiki wol o bunga karang daha watono o angguru magogiohikuku. I paha o bunga karang gnanga wohibilatuika o gota mabtika, daha wohi pke o Yesus ai uru makaiika, de wotemo, "Notam, nia ino ngone hlega o Elia boteka waino, wihi guti Unanga o saliboka gnanga." 15:37 Daha o Yesus wopaka, d wohonenge. 15:38 O guba in nuneuku ma Jou ai Tau magoronaka ikakihi iblaka hinoto daku de yauku hidono daukuku. 15:39 O tentaraka manga baluhu woma oko-okoino o salib mahimangoka gnanga, wamke sarakia o Yesus wohonenge. O tentaraka manga baluhu gnanga wotemo, "Marai itiai o nyawa nnanga ma Jou Madutu ai Ngohaka!" 15:40 Genangoka naga o ngongoheka yamuruono naga, kama gurutoka de yamke mata-mata gnanga. Manga hidogoronaka naga o ngo Salome, o ngo Maria Magdalena, o ngo Maria o Yakobus magoduru d o Yosis manga ayo. 15:41 Onangala o ngongoheka iwin ninki d iw riwo o Yesus maraha Unanga o Galilea madaeraka. D naga manga ngeoli o ngongoheka mahomoa genangoka yobaka o Yerusalemino, imako moteke de o Yesus. 15:42-43 Maraha o Yusuf o Arimateaino woba o wange i mulenge yohutu. Unanga o Agama ma Juru Hakimi mage getongoka duru iwi horomati. Unang wododam maraha ma Jou Madutu womulenge wopareta hok o Koano. O wange gnanga o Hidiai ma wange (enagnanga o Yahudioka manga Puji mawange owahi). Hababu gnanga o Yusuf de ai barani whimanga o Pilatus d wogahoko o Yesus aimayeti. 15:44 O Pilatus wohranga woihene o Yesus wohonengoka. H o Pilatus whuloko o nyawa iwiahoko o tentaraka manga baluhu d wleha unangika boteka o Yesus madekanoka wohonenge. 15:45 Woihenoka o tentaraka mangabaluhu gnanga ai hingahu, o Pilatus wihigumala o Yusuf wal o Yesus ai mayeti. 15:46 Daha o Yusuf woija o ngere magaregarehe ma aluhu d wohi gutioka o Yesus ai mayeti, nanga wahwo de o ngere gnanga. I paha nanga wakelenga o mayeti gnanga o lungunuku, o lungunu gnanga yadiai o helewo i totoporono magoronaka. Ipaha de gnanga nanga wdululu o helewo gahumu moi mapako-pako ihi beno o lungunu gnanga mangorana. 15:47 O raha gnanga o ngo Maria

Magdalena d o ngo Maria o Yosis ngoi ayo yatailako hidodiai kiaka o Yesus iwi kelenga. Markus 16 16:1 Maraha o Yahudioka manga Puji mawange ipahaka, o ngo Maria Magdalena, o ngo Maria o Yakobus ngoi ayo, d o ngo Salome yoiki yo ija o rampa-rampa la mangale yaminya o Yesus ai mayeti. 16:2 O ngorungorumino duru, maoraha o wange iba, o wange madodihiraka o minggu gnanga, nanga yoiki o jereika. 16:3-4 O ngkomo mahoanika nanga ima koketemo, "O nagona yakunu in riwo ngone yaheloro mahelewo o lungunu mapidaha madadamunu?" Hababu o helewo gnanga duru kah pako. M imahi adonika genangoka nanga yamke o helewo gnanga i luluoka. 16:5 Daha nanga yowohama o lungunu gnanga magoronaika. Magoronaka o nirakoka, iwimke womatngo o goduru wapke o juba magare-garehe wogogeruku, d onanga ytodokana. 16:6 O goduru gnanga wtemo, "Uha nihawana! Ngohi tohiriki ngini niwi lingiri o Yesus o Nazaret manyawa iwisosaliboka. Unanga koi wiwa nenangoka. Unanga womomikoka! Niolega dika, nnanga mang nanga iwi idu. 16:7 Orahannanga nioiki, nihingahu o abari nnanga iwin ninkika de o Petrusika. Nia htongo, 'Unanga woiki wohira de ngini o Galileaika. Dokengoka ngini aha niwi mke Unanga, hok Unanga winihi ngahuoka nginika.' " 16:8 De nanga o lungunoka de yohupu daha imapopta karana ytodokana d yohawana. Onanga kamoi ika de yahetongua karana yohawana. 16:9 Ipahaika o Yesus wohonenge de womomiki o ngorungorumino o Minggu ma wangeoka, Unanga madodihiraka womahi matoko Ai diri o ngo Maria Magdalenaika. (O ngo Mariaino gnanga o Yesus wohi hupuoka tumidi o womaha madorou.) 16:10 De o ngo Maria Magdalena mohingahu iddadioka gnanga o Yesus ai dodiawoika, magogiria yohaharu d yoari. 16:11 M maraha nanga yoihene o Yesus wowango d o ngo Maria mmkeoka Unanga onanga yongakua. 16:12 Ipaha de gnanga o Yesus womahi matoko Ai diri iwin ninkika yahinoto de madodagi hara moioli. Gnanga idadi maraha o nyawa yahinoto

gnanga yotagi magogiriaka o kapongo moika. 16:13 H onanga ima kilioro d i hi ngahu o hali gnanga mahomoaika. M onanga yongakua. 16:14 Mabobaha o Yesus womahi matoko Ai diri iwin ninkika yangimoi de yamoi, maraha nanga yolomo magogiriaka. Unanga wtaaere nanga hababu nanga manga ngongaku i kuranga d manga heke itogowiniholi hidono yngakua o nyawa iwi mke-mkeoka o Yesus wowango. 16:15 Daha o Yesus wtemo onangika, "Nioiki o dunia nia mde-mdeke d nihinga ngahu o Abari ma Oa ma Jou Madutuino gnanga o nyawaika ni gto-gtongo mata-mata. 16:16 O nyawa yongakua aha yhukumu. M o nyawa yongaku d y ohiki, aha yohalamati. 16:17 Hoka manyonyata i goungu nanga yongaku, o nyawa ge nanga aha yaduhu o womaha madorou de Ahi romanga; nanga aha yotemo-temo de o demo-o demo kiaka mahira nanga yankoua. 16:18 Nako nanga yas o dodiha ekola yaokere o rasongo, nanga aha yamkeua o bodito. Nako nanga yakelenga manga giama o nyawa yopopanyakeuku, o nyawa ge nanga aha yotogumu." 16:19 Ma Jou Yesus woade-ade dede nanga ipaha, Unanga iwi graka o horogaika. Dokengoka Unanga wopareta de ma Jou Madutu. 16:20 D iwin ninki yoiki d ihi ngahu o abari ma Jou Madutuino o ng ygto-gtongo. D ma Jou womahi moteke womanarama dede nanga d o nonako i hra-hranga idadi manyonyata i goungu to nanga manga hingahu itiai. 16:9 O ngo ngoheka gnanga yoiki o Petrus d ai dodiawoika, daha yoade-ade de madipoko mata-mata wahi ngahu-ngahuoka onangika magoduru gnanga. 16:10 Ipaha de gnanga o Yesus mahirete mangale de iwinninki ihiabari o wange mahiwaroko hidono o wange madumuniha o abari madebi-debini d i kokakali yakorona mangale o halamati ikokakali.

Lukas 1 1:1 Teofilus nobobarija, Manga nge o nyawa ihi dailakoka yatulih de ydatoro hagala okia naga i ddadioka nanga hidogoronaka. 1:2 Onanga yatulihi ima dene de o nyawa yamke-mke mahirete okia naga iddadioka gnanga mulenge mahira de in ade-ade ngoneino, d i paha ihi ngangahu tona maabari. 1:3 Ngohi tatailakoka tohidodiai mata-mata iddadioka gnanga matitioka de yaino, de ipaha, ngohi tapulono kayaoa htatulihi o bukuika tohidodiai tatatoro la mangale ngona Tuanga. 1:4 Ngohi tadiai gnanga hupaya Tuanga nanko, okia in dotokoka ngonaika Tuanga, marai itiai. 1:5 Maraha o Herodes wodadi o koano o Yudea mabereraka, naga womatngo ma imam airomanga o Zakharia. Unanga wowohama o Abia ma imam-imam manga dodoomu. Ngoi hekata ami romanga o ngo Elisabet, o imam manga difaukuoli. 1:6 O giahekata gnanga manga wowango ma Jou Madutu aihininga yasanangi. Yahinot yamoteke mata-mata ma Jou aipareta d Aitita yangodumu. 1:7 Onanga manga ngohaka koiwa hababu o ngo Elisabet moftua d onanga yahinot yperekioka. 1:8 O wange moiuku, maraha o Abia aidodoomu yamke o hidoku, o Zakharia wohidagi o manarama hok ma imam ma Jou Madutu aihimangoka. 1:9 De o undi kiaka biaha o imam-imam yadiai, o Zakharia iwitumutu la wowohama ma Jou ai Tau magoronaika d wotuhuku o manyanyi. 1:10 Magogiriaka o manyanyi maduhuku idiai, o nyawa yowe-we im niata maporetoka. 1:11 O raha gnanga ma Jou aimalaekat imahimatoko madiri o Zakhariaika. O malaekat gnanga imaokoino o mja o manyanyi yatuhu-tuhuku mang manirakoka. 1:12 Maraha o Zakharia wamke o malaekat gnanga, nanga wobingu d wohawana. 1:13 M o malaekat gnanga iwitemo, "Uha nohawana, Zakharia! Ma Jou Madutu woihenoka anihubayanga. Ngoni hekata o ngo Elisabet aha momagilianga womatngo o ngohaka o nauru. Ngona kokiani nihiromanga o Yohanis unangika. 1:14 Ngona aha duru nomrene d manga nge o nyawa aha yomore-morene nako o ngohaka gnanga womakilau! 1:15 Unanga aha wodadi o nyawa yolago-agomo imoteke ma Jou ailolegaka, d unanga yakunua o angguru wokere ekola o daluku

ibiha-biha. Kade womakilau nanga aha ma Jou Madutu ai Womaha iwikuaha. 1:16 Manga nge o Israel manyawa aha wtuda imakilioro ma Jou Madutuika, to nanga manga Jou. 1:17 Unanga aha wodadi ma Jou ai huhuloko wokua-kuata d wokuaha hok o Elia. Unanga aha wahikadame o ngohaka de o ama, d o nyawa yototo motekua aha wtuda imakilioro o dibanga madiai mangekomika. De hokognanga nanga wasadia o umati moi, kiaka i bbtoka mangale ma Jou." 1:18 "Sarakia ngohi tohiriki o hali gnanga aha idadi?" o Zakharia woleha o malaekatika gnanga. "Ngohi ihi perekioka, d ngohi hekata m imiperekioka." 1:19 O malaekat gnanga wohaluhu, "Ngohi nnanga o Gabriel. Ngohi tileleani ma Jou Madutu d Unanga wohihuloko ngohi tohi dono o abari maoa nnanga ngonaika. 1:20 Okia ngohi tahetongo, aha idadi maorahoka. M karana ngona nongakua, ngona aha nakunua notemo; ngona aha nomou hidono okia tahto-htongoka gnanga idadi." 1:21 O raha gnanga, o nyawa kaiwi dodamohi o Zakharia. Onanga yohranga yadodoa ho nanga hokognanga aidkana ma Jou ai Tau magoronaka. 1:22 D maraha nanga wohupu, nanga wakunua wotemo onangika. Unanga de ai giama wo tumu-tumutu, d kahirahi womou. De o nyawa genanga mayanko, nanga wamkeoka okianaga moi ihra-hranga ma Jou ai Tau magoronaka. 1:23 De ipaha imatka aimanarama maraha ma Jou ai Tauoka, o Zakharia ma wolio ai tauika. 1:24 Ipahaika i tedekanua, ngoihekata o ngo Elisabet o ngohaka mohiao, daha kamomaggogono o tauoka o mede motoaino madkana. 1:25 Mnanga motemo, "Mabobahaka ma Jou wohiriwo ngohi d waehe ahi maleke." 1:26 Maraha o ngo Elisabet mohiaoka o ngohaka o mede butanga, ma Jou Madutu wahuloko o malaekat Gabriel i oiki o Nazaretika moi o kota o Galilea madaeraoka. 1:27 O Gabriel iwihuloko o moholehika momatngo, amiromanga o ngo Maria. O moholehe gnanga momaneoka de womatngo airomanga o Yusuf ma Koano Daud ai difauku. 1:28 O malaekat gnanga yaika o ngo Mariaika d imitemo, "Halamati, ngona wonihi barakati ma Jou de madodagi kabiahaua! Ma Jou naga dede ngona!" 1:29 Moihene o malaekat gnanga mademo, o ngo Maria imitodokana, hidono amihiningaka ileha-leha okia madungutu o tabea

nnanga. 1:30 De o malaekat gnanga imitemo o ngo Mariaika, "Uha nohawana, Maria, hababu ngona ma Jou Madutu ai hininga yadene. 1:31 Ngona aha o ngohaka nohiao de nongohaka womatngo o ngohaka, de kokiani ngona nihiromanga o Yesus. 1:32 Unanga aha wodadi womulia d aha iwihetongo ma Jou Madutu wok Kurutile ai Ngohaka. Ma Jou Madutu aha wihidadi Unanga o koano hok ma Koano Daud, aiete de aitohora. 1:33 D Unanga aha wpareta o Yakub aidifauku kahi ado-adonika hok o koano. Ai Pareta aha mabaha koiwa." 1:34 "M ngohi o moholehe maboro," o ngo Maria motemo o malaekatika gnanga, "Sarakia o hali gnanga yakunu i dadi?" 1:35 O malaekat gnanga imbaluhu, "Ma Jou Madutu ai Womaha aha iba ngonaino, d ma Jou Madutu aikuaha aha inihawo ngona. Gnanga mahababu o ngohaka aha womakokilau gnanga aha iwihetongo wo Tebini, ma Jou Madutu ai Ngohaka. 1:36 Nohininga: O ngo Elisabet, ngoni riadodoto gnanga o ngohaka mohi aoka o mede butanga, ngarok mnanga imi perekioka d o nyawa yato moftua. 1:37 Hababu ke ma Jou Madutu koiwa la naga idadiua." 1:38 Daha o ngo Maria motemo, "Ngohi nnanga ma Jou aigilaongo; malaika la idadi ngohino hok ngona nahetongoka." Daha o malaekat gnanga woiki womimalaika o ngo Maria. 1:39 Ibto de gnanga momataiti o ngo Maria moiki o kota moika o Yudea madaera i loku-lokuoka. 1:40 Mnanga moiki o Zakharia aitauika, d maraha mowohama mnanga momitabea o ngo Elisabet. 1:41 D hokognanga o ngo Elisabet moihene o ngo Maria amitabea, o ngohaka doka o ngo Elisabet amirehoka gnanga imaklu. De o ngo Elisabet ma Jou Madutu ai Womaha i mi kuaha, 1:42 daha mopaka, "Ngona duru inihibarakati o ngongoheka mata-mata manga hidogoronaka! Iwihi barakati o ngohaka aha ngona nihingohaka gnanga! 1:43 O nagona ngohi nnanga hidono ma Jou ngoi ayo noba ngohino? 1:44 Hokognanga ngohi toihene anitabea, o ngohaka ahirehe magoronaka gnanga imaklu imoremorene. 1:45 Noutumu ngona, karana nongaku okia ma Jou wahetongo ngonaika gnanga aha idadi!" 1:46 O ngo Maria motemo, "Ahi hininga tpuji ma Jou, 1:47 d ahi jiwa kai more-morene karana ma Jou Madutu ahi Juru Halamati. 1:48 Unanga wohihininga ngohi, Ai gilaongo

kotobbaragunaua! Mulenge o raha nnanga mata-mata o hoana de o berera, yahetongo ngohi toutumu. 1:49 Karana ma Jou Madutu Duru woko Kuaha wodiai o hali ma ago-agomo ngohino. I Tebini Ai romanga. 1:50 O ahali de o ahaluku ma Jou de Ai hayanga de Ai dora o nyawaika iw modo-modongo Unangika. 1:51 De Ai giama i poputurungu Unanga wahigerewoto o nyawa manga hininga i kokurutile, d waruae tonanga manga datoro. 1:52 O kokoano wahiguti manga kuruhi i momuliaka d o nyawa yobobaragunaua wahikurutile. 1:53 O nyawa yhhahini aha ypunuhu de hagala o oa-oa, yokaya-kaya wduhu de manga kia-kiaua. 1:54 Unanga wriwo o Israeloka Ai gilaongo, imoteke Ai jaji wadodiai de nangaete de nangatohora. 1:55 Ma Jou wawohangua Ai jaji, Unanga aihininga imura o Abrahamika d ai difauku kahiado-adonika." 1:56 Done ho mede hange madkana o ngo Maria mogogere de o ngo Elisabet, daha mnanga molio ami tauika. 1:57 Ami raha yadonoka o ngo Elisabet momgilianga. Mnanga amingohaka imakilau o ngohaka o nauru. 1:58 Ima kokadateke d amiriadodoto yoihene hokokia ma Jou aioa o ngo Elisabetika, d onanga mayomrene dede mnanga. 1:59 Maraha o ngohaka magilau gnanga maumuru o wange tufange, nanga yaino la nanga iwihuna. Onanga yomau o ngohaka magilau gnanga iwihiromanga o Zakharia imoteke aiama airomanga, 1:60 m ngoi ayo mato, "Kowali! Unanga kokiani hihiromanga o Yohanis." 1:61 "Moiua aniriadodotino manga romanga hokognanga," nanga yotemo munangika. 1:62 H iwmou-mou nanga yoleha o Zakhariaika o romanga okia iwihi romanga aingohakika. 1:63 O Zakharia wogahoko o aoto mabelaka de o dudulihi, daha wotulihi, "Ai romanga o Yohanis." Onanga mata-mata yohranga. 1:64 Oraha gnanga dika o Zakharia wakunoli wotemo d ma Jou Madutu wpuji. 1:65 Ima kokadateke mata-mata yohawana, d o abari gnanga yodogilianga o Yudea i loku-lokuoka madaera mata-mataika. 1:66 Mata-mata o nyawa yoihe-ihene o hali gnanga manga hiningaka ileha, "Aha wodadi okia o ngohaka gnanga?" Hababu ma Jou iwitomoteke nanga. 1:67 O Zakharia o ngohaka gnanga aiama, ma Jou Madutu ai Womaha iwikuaha hidono nanga wohingahu o behehongo ma Jouino. Unanga wotemo, 1:68 "Niaino ngone hpuji ma Jou, o

Israeloka manga Jou Madutu! Unanga wobaka wriwo Ai umati d wtuhuhu nanga. 1:69 Unanga wonahidaka o Juru Halamati wopoputurungu, Ai gilaongo, o Daud aidifauku. 1:70 Kahuruonino ainabi-nabi wiri-irikoka, ihingahu, ma Jou wohidakoka Ai jaji 1:71 la wonahihalamati ngone nanga hatur manga giama ma hoatoka, d o nyawa indoha-dohata manga kuahaino. 1:72 La wohimatoko Ai hininga mamura nanga ete de nanga tohoraika, Ai jaji i tebi-tebini gnanga aha watotomo. 1:73-74 Unanga wokoboto o Abraham nanga amaika, d wojaji la wonahihalamati nanga hatur manga giama mahoatoka, hupaya ngone hohawanua hileleani Unanga 1:75 salalu homahi gilaongo Unangika d hasanangi Ai hininga nanga wowango magurutu. 1:76 Ngona, hei ahingohaka, aha ini hetongo ma Jou Madutu wok Kurutile ainabi. Ngona ini huloko ma Jou nihihira la nohi pairi Ai ngkomo, 1:77 la wohingahu Ai umatika nanga aha yahihalamati, nako ma Jou Madutu w apongoka toonanga manga baradoha. 1:78 Nanga Jou ai hininga imura d wotodora; Unanga woba matiti wonahihalamati ngone. Hok o wange malako i ba o ngorumino, 1:79 hoko genangala Unanga wohidaka Ai dararono o nyawa mata-mataika yowango o huhutu d o modongo magoronaka. Unanga won tuda ngone o ngekomika madumutu o dameika." 1:80 O Zakharia aingohaka gnanga idogo wolamoko d i dogo ikuata ai womaha. Unanga wogogere o tonaka mak kakahaka, hidono maraha yadono nanga womahi matoko ai diri o Israel manyawaika. Lukas 2 2:1 O raha gnanga ma Kaisar Agustus wohipareta hupaya mata-mata o kawaha o Roma ma Popareta magoronaka ihingohama manga romanga la yetongo. 2:2 O gegetongo madodihiraka nnanga ihidagi maraha o Kirenius wodadi gubernur o Siria mabereraka. 2:3 Mata-mata o nyawa o raha gnanga yoiki moi-moi manga bereraika la ihingohama manga romanga. 2:4 O Yusuf womjobo o Nazaret o Galilea madaeraoka, de o Betlehemika o Yudea mabereraka, ma Koano Daud aing womakilau; hababu o Yusuf o Daud aidifauku. 2:5 O Yusuf wohingohama manga

romanga, de o ngo Maria ngoi mamane kiaka mnanga o ngohaka mohiaoka. 2:6 Maraha nanga imahidono o Betlehemika amiraha imahidono o ngo Maria momgilianga. 2:7 Mnanga momgilianga moi o ngohaka o nauru, ami ngohaka mariaka. O ngohaka gnanga iwihawoino de o ngere, daha iwikelengauku, o aiwani mainomo mangoka ihinaoile de o gandum marehe; hababu nanga immkeua dodogumu mang. 2:8 O hutu gnanga naga o aiwani yoga-gana magogiria ygana manga duba-duba o daera gnanga magolowaka. 2:9 Itodokanino ma Jou aimalaekat imahimatoko onangika, d o dararono ma Jouino maletongo yadihiwara yahitararono nanga d onanga duru yohawana. 2:10 M o malaekat gnanga itemo, "Uha nihawana! Hababu ngohi toba tingao o abari maoa mangale ngini -- o abari gnanga yadiai mata-mata o nyawa duru yomrene. 2:11 O wange nnanga o Daud aibereraka womakilauoka ma Koano Winihihohalamati enagnanga o Kristus, ma Jou. 2:12 Nnanga ainonako: Ngini aha niwimke womatngo o ngohaka magilau iwihawoino de o ngere, d womaidu o aiwani mainomo mang magoronaka." 2:13 Itodokanino o malaekat gnanga yankino mange o malaekat mahomoa iwipuji ma Jou Madutu. Onanga yotemo, 2:14 "O puji ma Jou Madutuika o dihanga ikokurutileoka! D o dunia malokuoka, yohalamati o nyawa yasosanangi ma Jou aihininga!" 2:15 Ipaha o malaekat-malaekat ymala o aiwani yoga-gana d imakilioro o horogaika, o aiwani yoga-gana gnanga imaketemo, "Niaino ngone hoiki o Betlehemika d hlega okianaga iddadi gnanga, kiaka ma Jou wonahingahu ngoneino." 2:16 Onanga imataiti yoiki, daha ymke o ngo Maria d o Yusuf, de mangohaka magilau gnanga womiduiha o aiwani mainomo mang magoronaka. 2:17 Maraha o aiwani yoga-gana iwimke o ngohaka magilau gnanga, nanga yoade-ade okia o malaekat-malaekat yahetongoka mangale o ngohaka magilau gnanga. 2:18 D mata-mata o nyawa yohranga yoihene o aiwani yoga-gana manga ade-ade gnanga. 2:19 M o ngo Maria magogono mata-mata gnanga amihininga magoronaka d mattakihiri. 2:20 O aiwani yoga-gana gnanga imakilioro o momo i gogolowaika daha iwipuji d iwihimulia ma Jou Madutu, karana mata-mata okia yoihenoka d yamkeoka, i tiai hok o

malaekat yahetongo. 2:21 Ai umuru o wange tufange ibto, o ngohaka gnanga iwihuna. D onanga iwihiromanga o Yesus, o romanga kiaka o malaekat ihidaka unangika, ihira de ngoi ayo mihiao unanga amirehoka. 2:22 Yadonoka maraha o Yusuf d o ngo Maria yadiai o debini ma adati imoteke o Musa aitita. H onanga iwiao o ngohaka gnanga o Yerusalemika la iwihilapahi ma Jouika. 2:23 Hababu ma Jou ai Titaoka itulihi hokonnanga, "O ngohaka o nauru mariaka mahigetongo, kokiani ihilapahi ma Jouika." 2:24 Onang manga dungutu ihihuba mangahuhuba, enagnanga o habi moi o pombo furu ekola o dutu hinoto o namo dara mangohaka, hok higogeroka ma Jou ai Titaoka. 2:25 Oraha gnanga o Yerusalemoka naga womatngo o bereki airomanga o Simeon. Unanga o nyawa maoa, de wmodongo ma Jou Madutu d wototam maraha ma Jou Madutu wahihalamati o Israel manyawa. Ma Jou Madutu ai Womaha dede nanga 2:26 d ma Jou Madutu ai Womaha iwihingahuoka unangika, nanga aha wohonengua, nako wmkeuwahi o Koano Wohihohalamati ma Jou wahijjajioka. 2:27 Mangale ma Jou Madutu ai Womaha matutuda, o Simeon wowohama ma Jou ai Tauika. Oraha gnanga o Yusuf d o ngo Maria iwiao iwihingohama o Yesus, ka aieteetekohi gnanga la yadiai o agama mamau-mau, kiaka hiparetaka o agama matitaka. 2:28 O Simeon wil o ngohaka gnanga d wtotiri daha wpuji ma Jou Madutu, 2:29 "Orahannanga, Jou, ngona natotomoka Ani jaji. Malaikala Ani gilaongo nnanga tohonenge de ahihininga i rdi. 2:30 Hababu ahi lako mahirete ngohi tamkeoka o Juru Halamati Ngonaino. 2:31 O Juru Halamati gnanga Ngona nasadiaka hagala o hoana de o berera manyawa manga himangoka: 2:32 hok o dararono yatararono o hoana de o berera mahomoa mangale yoba Ngonaika; o dararono genangala ohoromati iao Ani umati o Israel manyawaika." 2:33 Ai ama d ngoi ayo o ngohaka gnanga, yohranga okia o Simeon wotemo mangale tonanga manga ngohaka. 2:34 O Simeon wahi barakati nanga, d o ngo Maria o ngohaka gnanga ngoi ayoika womitemo, "O ngohaka nnanga ma Jou Madutu wirikoka la wahibinaha d wahihalamati o Israel manyawa manga nge. Unanga aha wodadi o nonako ma Jouino, aha iwilawani manga nge o nyawa, 2:35 d hoko gnanga ikilianga to nanga

manga hininga madola. O hininga mahuha aha yatohoko anihininga hok o oworo madoto-doto." 2:36 Naga momatengoli manabi o ngoheka duru imiperekioka. Ami romanga o ngo Hana o Fanuel ngoi ora o Asyer aibtuku. O taongo tumidi mokawingino, 2:37 o ngo Hana mofo, d oraha gnanga amiumuru o taongo mori tufange de iata. Komaiwa mnanga matingaka ma Jou ai Tau. O hutu d o wange mnanga moleleani genangoka ma Jou Madutuika, de momniata d mopuaha. 2:38 Imateke korona raha genang mnanga moba, daha mpuji ma Jou Madutu d mohi ade-ade mangale o ngohaka gnanga o nyawa mata-mataika, kiaka ydodam maraha ma Jou Madutu walapahi o Yerusalem. 2:39 I paha o Yusuf d o ngo Maria yadiaioka mata-mata ma Jou ai Tita yahipatu-patutoka, nanga yolio o Nazaretika o Galileaoka. 2:40 O ngohaka gnanga idogo-dogo wolamoko d wokuata. Unanga duru wosawaro d ma Jou Madutu duru wdora Unanga. 2:41 O taongo higto-gtongo o Yesus aidimono yoiki o Yerusalemika la ihirame o Paskah ma Wange ma Amoko. 2:42 D maraha o Yesus aiumuru o taongo ngimoi de hinoto, nanga yoiki o rameika gnanga imoteke mabiaha. 2:43 O rame gnanga ipaha nanga yolio, m o Yesus o ngohaka gnanga kawoggogerohi o Yerusalemoka, d aiama de ngoiayo ihiorikua. 2:44 Onanga yatobote Unanga wnkoka Ai dodiawo yowe-we. Yotagi o wange moi ibto de aha nanga iwilingiri Unanga manga riadodoto d imakokanko manga hidogoronaka. 2:45 M onanga iwimkeua h onanga imakilioro o Yerusalemika iwilingiri Unanga. 2:46 O wange hange ibto iwilingiri de aha iwimke Unanga ma Jou ai Tau magoronaka. Unanga magogiria wogogeruku wohigihene o agama maguru-guru d manga loleha-loleha Unangika. 2:47 Mata-mata o nyawa yoihe-ihene Ai bobaluhu gnanga yohranga karana wosawaro wbaluhu. 2:48 Ai dimono mayohranga iwimke Unanga. Ngoi ayo mtemo Unangika, "Ngohaka, yadodoa honodiai hoko nnanga ngomino? Ani ama d ngoni ayo mia hininga ihuha mini lingiri Ngona!" 2:49 O Yesus wohaluhu, "Yadodoa ho ahi ama d Ngohi ayo nihi lingiri Ngohi? Okia ho ahiama d Ngohiayo niankoua Ngohi kokiani naga Ahi Ama aitau magoronaka?" 2:50 M onanga imangaratiua o Yesus ai bobaluhu. 2:51

Ipaha o Yesus wolio dede nanga o Nazaretika, d wahimoteke onangika. Mata-mata o hali nnanga ngoi ayo magogono ami hiningaka. 2:52 O Yesus i dogo-dogo wolamoko d idogo wosawaro, de ma Jou Madutu wdora Unanga d o nyawa iw igo. Lukas 3 3:1 Mataongo ngimoi de motoaka ma Kaisar Tiberius aipareta, o Pontius Pilatus wodadi gubernur o Yudeaka, d o Herodes wopareta o Galileaka. O Filipus o Herodes aidodoto wopareta o Iturea d o Trakhonitis madaeraka, ma o Lisanias wopareta o Abileneoka. 3:2 Yodadi o imam-imam womomulia genangala o Hanas d o Kayafas. O taongo gnanga magoronaka ma Jou Madutu witemo Yohanisika, o Zakharia aingohaka o tonaka ikokakahaka. 3:3 De o Yohanis woiki o Yordan ma Ngairi madaera mata-mataika, wamde-mdeke d wohingahu o abari ma Jou Madutuino. O Yohanis wopaka, "Nitoba btohi o baradoha nidiai, d ngini kokiani in ohiki, hupaya ma Jou Madutu winapongo." 3:4 Gnanga ima dene de i tuli-tulihi ma Nabi Yesaya aibukuoka: "Naga o nyawa yopa-paka o tonaka ikkakahaka, 'Nihidiai o ngkomo la mangale ma Jou, mangale Unanga o ngkomo nihirata. 3:5 Moi-moi o wai kokiani niopohuku, moi-moi o loku d o doporono kokiani nihirata. O ngkomo i popeleoko kokiani nihirikoto, d o ngkomo iguhu-guhu nihi rata. 3:6 O nyawa o dunia mata-mataika aha yamke ma Jou Madutu o nyawa wahihalamati!' " 3:7 Manga nge o nyawa yoba o Yohanisika la wohiki. O Yohanis wtemo onangika, "Ngini o nyawa madorou! O nagona yahetongo, ngini yakunu inrehene o hukumanga ma Jou Madutuino aha iba-ba gnanga? 3:8 Nihimatoko de niamanarama bari ngini nitobaka de nidiaiokaua o baradoha! Uha nimulenge nitemo bari o Abraham ganga niaete de niatohora. Nio hohininga: O helewo-helewo nnanga ma ma Jou Madutu wakunu wadiai o Abraham ai difauku! 3:9 O bahuku i kelengaukuoka la yatolanga magota mautu hidono ma ngutu-ngutuku. Moi-moi o gota mautu i hohokua o hohoko ma oa aha i tolanga d i umo o uku magoronaika." 3:10 "H, okia kokiani ngomi midiai?" o nyawa

iwileha o Yohanisika. 3:11 O Yohanis wohaluhu, "O nyawa nagona manga baju hinoto, kokiani ihi daka moi o nyawa koiwa-iwaika; d o nyawa nagona de manga inomoka, kokiani i hi kodoku koiwa-iwaika." 3:12 O soungu yogaho-gahok yoba o Yohanisika la w ohiki. Onanga yoleha, "Bapa Guru, okia kokiani ngomi midiai?" 3:13 O Yohanis wohaluhu, "Uha nigahoko iholoi ilamoko de okia ihi tatapuoka." 3:14 Naga o tentaraka yoleha, "Sarakia de ngomi? Okia kokiani ngomi midiai?" O Yohanis wohaluhu, "O nagona dika uha niahokoto d uha nia ora manga tiwi de niagalaki itiaiua. Nihi tero-terouku de niagaji!" 3:15 O raha gnanga o nyawa yomulenge yoleha-leha, boteka o Yohanis o Koano Wohihohalamati nanga iwidodam. 3:16 Gnanga mahababu o Yohanis wtemo onangika mata-mata, "Ngohi tin ohiki ngini de o akere, m nitam aha woba womatngo i holoi wolamoko de ngohi. Tahohe aihapato maliliko mangohi topatutua. Unanga aha winohiki ngini de ma Jou Madutu ai Womaha d o uku. 3:17 Ai giamoka naga o tatapa la wataloko magandum mata-mata hidono i tebini. O gandum aha yatoomu o gandum matauika, m mata-mata ma afa aha yatuhuku o ukuika, mauku i hone-honengua!" 3:18 Hokognanga o Yohanis wanasihati o nyawa de madodagi mange, maraha nanga wohingahu o Abari ma Oa. 3:19 M o Herodes, o Galilea wakokuaha, o Yohanis witaaere imakorona ai gogilaka de o ngo Herodias, aidodoto ngoihekata, d yakorona mata-mata o dorou mahomoa wadodiaioka. 3:20 M o Herodes kaw dogo aidorou de o Yohanis wihingohama o buiika. 3:21 I pahaka mata-mata o nyawa gnanga wohiki, o Yesus wohiki. D maraha nanga magogiriaka womniata o dihanga ihelenga, 3:22 d ma Jou Madutu ai Womaha iuti Unanguku marupa o namo dara. Daha yoihene ma Jou Madutu aiilingi ihingahu, "Ngona Ahi Ngohaka ton dora-dora. Ngona na sanangi Ahi hininga." 3:23 Maraha o Yesus wamulenge Ai manarama, Unanga aiumuru takihiri o taongo moruange. Imoteke o nyawa manga damke, Unanga o Yusuf aingohaka, o Eli aingohaka, 3:24 o Matat aingohaka, o Lewi aingohaka, o Malkhi aingohaka, o Yanai aingohaka, o Yusuf aingohaka, 3:25 o Matica aingohaka, o Amos aingohaka, o Nahum aingohaka, o Hesli aingohaka, o Nagai aingohaka, 3:26 o Maat

aingohaka, o Matica aingohaka, o Simei aingohaka, o Yosekh aingohaka, o Yoda aingohaka, 3:27 o Yohanan aingohaka, o Resa aingohaka, o Zerubabel aingohaka, o Sealtiel aingohaka, o Neri aingohaka, 3:28 o Malkhi aingohaka, o Adi aingohaka, o Kosam aingohaka, o Elmadam aingohaka, o Er aingohaka, 3:29 o Yesua aingohaka, o Eliezer aingohaka, o Yorim aingohaka, o Matat aingohaka, o Lewi aingohaka, 3:30 o Simeon aingohaka, o Yehuda aingohaka, o Yusuf aingohaka, o Yonam aingohaka, o Elyakim aingohaka, 3:31 o Melea aingohaka, o Mina aingohaka, o Matata aingohaka, o Natan aingohaka, o Daud aingohaka, 3:32 o Isai aingohaka, o Obed aingohaka, o Boas aingohaka, o Salmon aingohaka, o Nahason aingohaka, 3:33 o Aminadab aingohaka, o Admin aingohaka, o Arni aingohaka, o Hezron aingohaka, o Peres aingohaka, o Yehuda aingohaka, 3:34 o Yakub aingohaka, o Ishak aingohaka, o Abraham aingohaka, o Terah aingohaka, o Nahor aingohaka, 3:35 o Serug aingohaka, o Rehu aingohaka, o Peleg aingohaka, o Eber aingohaka, o Salmon aingohaka, 3:36 o Kenan aingohaka, o Arpakhsad aingohaka, o Sem aingohaka, o Nuh aingohaka, o Lamekh aingohaka, 3:37 o Metusalah aingohaka, o Henokh aingohaka, o Yared aingohaka, o Mahalaleel aingohaka, o Kenan aingohaka, 3:38 o Enos aingohaka, o Set aingohaka, o Adam aingohaka, ma Jou Madutu aingohaka. Lukas 4 4:1 O Yesus iwikuaha ma Jou Madutu ai Womaha maraha Unanga wamala o Yordan ma Ngairi. Ma Jou Madutu ai Womaha iwiao Unanga o tonaka i kokakahaika. 4:2 Genangoka Unanga o Ibilihi iwitaili o wange moruata madkana. O raha madkana gnanga, Unanga okia-kiaua waolomo. H mabaha Unanga wamo iwihahini. 4:3 O Ibilihi iwitemo Unangika, "Bari Ngona ma Jou Madutu ai Ngohaka? H, nahuloko o helewo nnanga imadadi o roti." 4:4 O Yesus wohaluhu, "Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, 'O nyawa yakunua yowango kade o roti dika.' " 4:5 Daha o Ibilihi iwiao o Yesus o ng maggurutileoka, d o lako dadawi o Ibilihi wihidumutu Unangika mata-mata o kuaha o popareta

o duniaka de makaramata. 4:6 "Mata-mata o kuaha d o kaya nnanga aha ngohi tonihidaka Ngonaika," o Ibilihi i temo o Yesusika, "Hababu mata-mata nnanga ihihi dakoka ngohino, d ngohi takunu tohidaka nagonaika dika, ngohi tomau tahi daka. 4:7 Mata-mata gnanga aha idadi kato Ngona, nako Ngona noma ruku nohi huba ngohi." 4:8 O Yesus wohaluhu, "Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, 'Niwi huba nia Jou Madutu d niw leleani Unanga dika.' " 4:9 Daha o Ibilihi iwiao o Yesus o Yerusalemika d iwikelenga Unanga ma Jou ai Tau maponatoka d iwitemo Unangika, "Bari Ngona ma Jou Madutu ai Ngohaka? H nenangoka de noma ngumo. 4:10 Hababu Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, 'Ma Jou Madutu aha wahuloko Ai malaekat-malaekat in gana ngona ihi dodiai.' 4:11 D ikali, 'O malaekat-malaekat aha inilegono Ngona de manga giama, hupaya Ani lou mauha i peleke o helewoika.' " 4:12 O Yesus wohaluhu, "Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, 'Uha niwitaili nia Jou Madutu.' " 4:13 Ipahaka o Ibilihi iwitaili o Yesus de hagala rupa madodagi, nanga iwimalaka o Yesus, d yodam o raha maoa. 4:14 Ipaha o Yesus womakilioro o Galileaika; d Unanga ma Jou Madutu ai Womaha iwikuaha. O abari mangale Ai diri yodogilianga o daera gnanga mata-mataika. 4:15 Unanga wodotoko o pupuji matauoka, d mata-mata o nyawa iwihigiriri Unanga. 4:16 O Yesus woikoli o Nazaretika, o ng Unanga iwipaliara hidono wolamoko. O Yahudioka manga Puji mawangeoka imoteke mabiaha Unanga woiki o pupuji matauika. Unanga womaoko la wabasa Ma Jou Ai Demo ma Buku, 4:17 d iwihidaka ma Nabi Yesaya aibuku. Unanga wahelenga o buku i lluluino gnanga, daha wamke o hidoku nnanga, 4:18 "Ma Jou ai Womaha naga Ngohioka, hababu Unanga wohi gorakoka ngohi la tohingahu o Abari ma Oa o nyawa mihikinika. Unanga wohi huloko ngohi la tohi ngahu o duduhuhu o nyawa ytago-tagokika d o nyawa yopiloko ima hiorikoli; la t hohe o nyawa yahidapara itotorou 4:19 d tohi ngahu ma Jou aiba maraha wahihalamati to Unanga aiumati." 4:20 O Yesus walulu okali o buku gnanga, d wohigilio wolleleanika, daha wogogere. Mata-mata o nyawa o pupuji matau magoronaka gnanga iwipulono. 4:21 D o Yesus womulenge woade-ade onangika hokonnanga, "Ma Jou Ai

Demo ma Buku madola kangano ni ihe-ihene gnanga o wange nnanga iganapuoka maraha ngini nihigihene." 4:22 O demo-demo wohid demo-demo gnanga duru irahai, hidono nanga yokiriri d iwihigoungu Unanga. Onanga yotemo, "Mode koigoungua Unanga o Yusuf aingohaka?" 4:23 De o Yesus wtemo onangika, "Marai ngini aha niapke o hitotero mademo nnanga Ngohino, 'Dotere, nohitogumu anidiri mahirete. Ngomi mi ihene ihra-hranga nodiai o Kapernaumoka, nodiaioli anikapongoka mahirete.' " 4:24 O Yesus wdogo, "Niohohininga, koiwa naga o nabi iwihoromati aikapongoka mahirete. 4:25 M ni ihene: o Elia aiorahoka, ma orahoka iawanua o taongo hange de mahononga madkana, idadi o habirokata duru kaha giria o berera mata-mataika. O raha gnanga naga manga nge o ngoheka bobao o Israeloka. 4:26 Ngarok hokognanga, kamoika de ma Jou Madutu whulokua o Elia woiki o bobobaoika gnanga m duga-duga woiki o bobaoika momatngo, o Sarfat mabereraka o Sidon madaeraoka. 4:27 Kogenangoli ma Nabi Elisa aiorahoka naga manga nge o nyawa o Israeloka ypado itotorou, m manga hidogoronaka kamoi de wahitogumua, sowaliua o Naaman o Siria manyawa gnanga." 4:28 Mata-mata o nyawa o pupuji matauoka gnanga duru yongamo, yoihene o hali gnanga. 4:29 Onanga imaoko daha iwiduhu o Yesus o kota maporetika, d iwiao o loku mabakorika, kiaka genangoka ihigoko manga kota. Onanga yomau iwitila Unanga o waiuku. 4:30 M o Yesus woma hibilatu o nyawa manga ngeika gila-gila woiki. 4:31 Ipaha o Yesus woiki o Kapernaum makotaika o Galileaka. Dokengoka Unanga wdotoko o nyawa o Yahudi manga Puji ma wangeoka. 4:32 Onanga yokiriri yamke madodagi Unanga wodotoko, hababu Unanga wotemo-temo de makumati. 4:33 Genangoka o pupuji matauoka womatngo o womaha madorou iwikuaha. O nyawa gnanga woma pa-paka, 4:34 "Hei Yesus, o Nazaret manyawa, Ngona nomau okia nodiai dede ngomi? Ngona naino la nom binaha ngomi? Ngohi tohiriki Ngona o nagona: Ngona o huhuloko notebi-tebini ma Jou Madutuino!" 4:35 "Noma rdi!" o Yesus wodorohu o womaha madorouika gnanga. "Nohupu de o nyawa nnanga!" Daha o womaha madorou gnanga iwihi paka o nyawa gnanga manga

himanguku mata-mata, ipaha ihupu de o nyawa gnanga de wohiriua. 4:36 Mata-mata o nyawa yohranga, d imaketemo, "Goguleua Ai demo-demo. De makumati d makuaha, Unanga wapareta o womaha madodorou ihupu, d onanga ma yohupu!" 4:37 De o abari mangale o Yesus yodogilianga o daera gnanga mata-mataika. 4:38 O Yesus wamala o pupuji matau gnanga, daha woiki o Simon aitauika. O Simon ngoitoroa magogiria imigogama mopanyake, d o nyawa ihingahu o hali gnanga o Yesusika. 4:39 O Yesus woiki o ayo gnanga amidangirika, daha o Yesus waduhu o gogama gnanga. O gogama gnanga ihihanga, d o Simon ngoi toroa gila-gila momomiki d m leleani nanga. 4:40 O wange tigi-tigi itumunu, mata-mata o nyawa yao o Yesusika manga riadodoto yde-dene o panyake i rupa-rupa. O Yesus wakelenga Ai giama onanguku moi-moi d onanga wahitogumu. 4:41 O womaha madodorou maihupu o nyawa yowe-weino gnanga, de yopa-paka, "Ngona ma Jou Madutu ai Ngohaka!" M o Yesus wdorohu nanga d wahigumalaua nanga yoade-ade, hababu nanga yanko bari Unanga ma Koano Wohi hohalamati. 4:42 O wange tigi-tigi iba o Yesus wamala o kota gnanga de woiki o ng moika magigoro koiwa-iwa. O nyawa yomulenge iwilingiri Unanga, d onanga iwimkeoka, nanga ihidailako hupaya Unanga uha wmala nanga. 4:43 M o Yesus wtemo, "O Abari ma Oa mangale sarakia ma Jou Madutu wopareta, kokiani Ngohi tohi ngahuoli, o kota-kota mahomoaika, hababu matiti gnanga ma Jou Madutu wohihuloko Ngohi o duniaino." 4:44 Karana gnanga o Yesus woriwayati o pupuji matau magoronaka o Yudea maberera mata-mataika. Lukas 5 5:1 Ma moiuku, o Yesus womaokoino o Genesaret ma Taaga madowongioka. Manga nge o nyawa imakokehoto la yoihene o abari ma Jou Madutuino. 5:2 O Yesus wamke hinoto o ngotiri o hohanoka gnanga; manawoko yolingi-lingiri youtioka d manga gogiria manga homa yaihoro. 5:3 O Yesus wbarene moi o ngotiri, genangala o Simon aingotiri, daha o Simon whuloko watilaoko aingotiri gnanga hatoli

ikurutika de o hohana. O Yesus wogogeruku o ngotiri magoronaka gnanga d wdotoko o nyawa manga nge. 5:4 Ho de wodotoko ibto, Unanga wtemo o Simonika, "Nohi oru i luku-lukuoko, d nodotumo anihoma la notagoko o nawoko." 5:5 "Bapa Guru," o Simon wohaluhu, "o hutu moi imhaiwatiki ngomi mikarajanga kahagiria, m okia-kiaua miatagoko! M karana Bapa nohuloko, kayaoa; ngohi aha mahoma todotumoli." 5:6 Onanga i bto yadiaioka gnanga, nanga yamke o nawoko hoko gnanga mange hidono manga homa imulenge ikakihi. 5:7 Hababu gnanga nanga imgahoko o roriwo manga dodiawoika o ngotiri mahomoaka. Manga dodiawo gnanga yaino daha nanga imkiriwo ynoa o ngotiri hinoto gnanga imanga de o nawoko hidono ngotiri gnanga ngade iwro. 5:8 O Simon kade wamke gnanga, nanga woma rukuku o Yesus aihimangoka, daha wotemo, "Nohimala ngohi Jou! Hababu ngohi o nyawa baradoha!" 5:9 O Simon d mata-mata imakomoteke de nanga yohranga yamke mange o nawoko nanga yatagoko. 5:10 Hoko genangoli o Simon de aidodiawo, gnanga o Yakobus d o Yohanis, o Zebedeus aingoha-ngohaka. O Yesus wtemo o Simonika, "Uha nohawana! Mulenge o raha nnanga aha nodadi nohoma-homa o nyawa." 5:11 O Simon d aidodiawo yatauru manga ngotiri gnanga o hohaniha, i paha yamalaika mata-mata ganga, daha iwi nki o Yesus. 5:12 O wange moiuku, o Yesus naga o kota moioka. Dokengoka naga womatngo o nauru airehe yamanga de o pado. Maraha nanga wmke o Yesus, nanga womarukuku o Yesus aihimangoka de wogahoko, "Bapa, nako Bapa nmodeke, Bapa yakunu nohihi togumu ngohi!" 5:13 O Yesus wpalanga o nyawa gnanga de wtemo, "Ngohi tmodeke, notogumu!" O raha gnanga dika aipanyake ihihanga. 5:14 Daha o Yesus wduhunu o nyawa gnanga wohiade-ade o hali gnanga, o nagonaika dika, wato, "Noiki ma imamika, d nogahoko nanga wohigoungu ngona notogumoka. Daha noiki nohi huba ani huhuba hok o Musa wohi pparetaka, hok manyonyata i goungu o nyawaika ngona igou-goungu notogumoka." 5:15 M o abari mangale o Yesus idogo-dogo yodogilianga, kiaka dika, d manga nge o nyawa yoba mangale yoihene d mangale to ona manga panyake itogumu. 5:16 Ipaha

de gnanga o Yesus woiki wom niata o ng magigoro koiwa-iwaika. 5:17 O wange moiuku o Yesus aigogiria wodotoko, naga o Farisioka yamuruononaga d o agama maguru-guru yogogeruku genangoka. Onanga o Yerusalemoka de yaino, de o Galilea d o Yudea makotaka de yaino. Ma Jou ai kuaha naga o Yesusoka la wahi togumu o nyawa yopopanyake. 5:18 O raha gnanga yamuruono naga yobaino iwiao womatngo wolugu-lugu woluluiha o tikara malokuoka. Onanga ihidailako iwiao o nyawa gnanga o tau magoronaika hupaya yakunu nanga iwikelenga o Yesus ai himangoka. 5:19 M karana o nyawa yoweholi dokengoka, nanga yakunua iwiao iwihi ngohama. Ho mangale gnanga nanga iwihida nanga o tau makatu malokuino. Daha nanga yakilianga makatu, d iwihiguti nanga kamamoi de aitikara o Yesus aihimanguku o nyawa yowe-we gnanga manga hidogoronauku. 5:20 Ho d o Yesus wamke hokokia ma amoko manga ngongaku, Unanga wtemo o nyawaika gnanga, "To ngona anibaradoha iapongoka." 5:21 O agama maguru-guru d o Farisi manyawa yomulenge imakoketemo, "O naguna o nyawa nnanga wobarani wihikauku ma Jou Madutu? Mahomoa de ma Jou Madutu mahirete, o nagona yakunu ya apongo o baradoha?" 5:22 O Yesus wohiriki manga loleha. H Unanga wtemo, "Yadodoa ho ngini nialeha-leha hoko gnanga niahiningaka? 5:23 Kiaka iholoi igapanga, Tahetongo, 'Ani baradoha iapongoka', eko To temo, 'Nomomiki d nom dagi!'? 5:24 Maraha nnanga Ngohi aha tohimatoko magoungu nginika, o dunia malokuoka nnanga o Nyawa manga Ngohaka wokuaha wa apongo o baradoha." Daha o Yesus wtemo o nyawa wolugu-luguika gnanga, "Nomomiki, nagoraka ani dangiri, d nolio!" 5:25 Womataiti o nyawa gnanga womomiki manga himangoka mata-mata, daha wagoraka aidangiri, d wolio daha wihigiriri ma Jou Madutu. 5:26 Onanga mata-mata duru yohranga daha iwihigiriri ma Jou Madutu. D manga modongo, nanga yotemo, "I hranga duru okia i ddadioka o wange nnanga ngone hahakihi!" 5:27 Ipaha de gnanga o Yesus wohupu d wmke womatngo o soungu wogaho-gahoko, airomanga o Lewi, wogogeruku aikantoroka. O Yesus wtemo unangika, "Nohi nki Ngohi." 5:28 O Lewi woma oko d wamalaika mata-mata, gila-gila winki o

Yesus. 5:29 I bto gnanga o Lewi wodiai o rame aitauoka mangale o Yesus. Manga nge o soungu yogaho-gahoko d o nyawa mahomoa yolomo kamamoi dede nanga. 5:30 Yamuruono naga o Farisi manyawa d o agama maguru-guru yamo yosanangiua, ho yotemo o Yesus iwinninkika, "Yadodoa hongini mata-mata niolomo d niokere de o soungu yogaho-gahoko d o nyawa madorou?" 5:31 O Yesus wohaluhu, "O nyawa yototumuloa yoparalua o dotere; duga-duga o nyawa yopopanyake dika. 5:32 Ngohi toba t ahokua o nyawa yanko manga diri o nyawa maoa, duga-duga o nyawa yobbaradoha hupaya nanga yotoba de nanga yodiaiokaua o baradoha." 5:33 O nyawa iwitemo o Yesusika, "Iwinninki o Yohanis d ynninki o Farisi manyawa hara mange yopuaha d im niata. M ininninki yolomo d yokere." 5:34 O Yesus wohaluhu, "Mode ngini yakunu nihuloko yopuaha o nyawa yohima-himangika, o kawingi marameanga, nako manauru wokawikawingi naga kadede onangohi? Marai kowali! 5:35 M aha maraha iba o nauru wokawi-kawingi gnanga manga hidogoronaka de iwi ngoho. Oraha gnanga aha nanga yopuaha." 5:36 Daha o Yesus woade-ade onangika o hitotero nnanga, "Koiwa naga o nyawa o baju madorou yotapa de ykakihi o baju mahungi de ihitapa. Hababu nanga yakakihi o baju mahungi. Inoli o dadapa o ngere mahungi imakadenua de o baju madorou. 5:37 Kogenangoli koiwa naga o nyawa yguhe o angguru mahungi o angguru mang madorouku, karana o angguru mahungi gnanga aha yarpa o angguru mang gnanga. Ho ma angguru ikopoa, de mang i rpa. 5:38 O angguru mahungi kokiani yguhe o angguru mang mahungi ukuoli. 5:39 Kogenangoli koiwa naga o nyawa yomau yaokere o angguru mahungi, nako yaokeroka o angguru ihira-hira. 'O angguru i hira-hira gnanga i holoi i hmoro,' Unanga wato." Lukas 6 6:1 Ma moiuku o Yahudioka manga Puji mawangeoka, o Yesus wakaino moi o gandum madumuleino, iwinninki yautuku magandum. Onanga yahidoro magandum gnanga de manga giama, daha yaolomo. 6:2

Yamuruono naga o Farisi manyawa yotemo, "Yadodoa ho ngini niatilakuru nanga agama matita de niadiai yduhu-duhunu hadiai nanga Puji mawangeoka?" 6:3 O Yesus wohaluhu, "Komaiwahi ngini niabasa mangale wadodiai o Daud, maraha nanga de ainyawa yhahini? 6:4 Unanga wowohama ma Jou ai Tau magoronaika, d wal o roti ihihubaka ma Jou Madutuika, gila-gila waolomo. I paha wahidakoli o roti gnanga ainyawaika. Enahioko moteke nanga agama matita, o imam-imam dika yakunu yaolomo o roti gnanga." 6:5 Daha o Yesus wtemo, "O Nyawa manga Ngohaka wakuaha o Puji mawange!" 6:6 O wange moiuku o Yahudioka manga Puji mawange moioli, o Yesus woiki wodotoko o pupuji matauoka. Genangoka naga o nyawa aigiama mahononga ihonenge. 6:7 Yamuruono naga o agama maguru d o Farisi manyawa yomau yalingiri o Yesus aihowono hupaya yakunu Unanga iwikalaki. H onanga kahoko genangika yottailako boteka Unanga aha wahitogumu o nyawa o Puji mawangeoka. 6:8 M o Yesus wanko tonanga manga dibanga. Ho Unanga wtemo o nyawa aigiama mahononga ihone-honengika gnanga, "Naino noma okoile nengokadau mahimangoka!" O nyawa gnanga womomiki daha womaokoile genangokadau. 6:9 Ipaha o Yesus wleha genangokadau manyawa, "Imoteke o agama, ngone yakunu okia hodiai o Puji mawangeoka? Hodiai o oa ekola hodiai o dorou? Hahihalamati o nyawa ekola hahibodito?" 6:10 O Yesus wom lega wakiloliti onangika mata-mata, daha wtemo o nyawaika gnanga, "Natoakika ani giama." O nyawa gnanga watoakika aigiama, d aigiama i togumu. 6:11 M o agama maguru-guru d o Farisi manyawa duru yongamo, d yomulenge imahi kadailako, okia nanga yakunu yodiai o Yesusika. 6:12 O raha gnanga o Yesus wada moi o doporono la wom niata. Genangoka Unanga wohubayanga ma Jou Madutuika o hutu moi iwihaiwatiki. 6:13 De o wange i tararonoka, Unanga w ahoko iwinninki, daha wiriki yangimoi de yahinoto onangino. Unanga wahiromanga yangimoi de yahinoto gnanga o rasul-rasul. Onanga ganga: 6:14 O Simon (iwi hetongoli o Petrus), d o Andreas o Simon aidodoto; o Yakobus d o Yohanis, o Filipus d o Bartolomeus, 6:15 o Matius d o Tomas, o Yakobus o Alfeus aingohaka, d o Simon (o berera ma Gogana), 6:16 o

Yudas o Yakobus aingohaka d o Yudas Iskariot, ipahaika wosetia okaua. 6:17 I paha o Yesus o doporonuku gnanga de wouti imakomoteke de o rasul-rasul gnanga, daha imatogumu d imaokoino o ng madodiaioka. Genangoka naga kamanga nge iwinninki mahomoa d manga nge yoba okiaino honanga o Yudea madaeraino, o Yerusalemino, d o Tirus ma kota-kotaino, d o Sidon o gahi madatekoka. 6:18 Onanga yoba mangale yoihene o Yesus wodotoko, d wahi togumu to nanga manga panyake. Y ngoha-ngohama o womaha madorou onang ma yoba d wahi togumu. 6:19 Mata-mata o nyawa imahi dailako iwi palanga o Yesus, karana naga o kuaha i hupu Ai diriino de yahi togumu nanga mata-mata. 6:20 O Yesus wpulono iwinninki de wtemo, "Niutumu ngini o nyawa nimmihikini, karana ngini ganga ma Jou Madutu aiumati! 6:21 Niutumu ngini in hahahini o raha nnanga; ngini aha in punuhu! Niutumu ngini niari-ari o raha nnanga; ngini aha niiete! 6:22 Niutumu ngini nako indohata, inoluku, inhohedu d o romanga madorou indiai, karana o Nyawa manga Ngohaka! 6:23 O nabi-nabi yohira-hira kogenangoli yahidiai. Nako o hali gnanga idadi kokiani ngini niahininga isanangi d nihola d niamrene, hababu o hewa ma amoko yasadia o horogaka mangale ngini. 6:24 M nibodito ngini nikaya-kaya o raha nnanga; hababu ngini niamoka o sanangi! 6:25 Nibodito ngini inpunupunuhu o raha nnanga; hababu ngini aha inhahini! Nibodito ngini ni ie-iete o raha nnanga; hababu ngini aha niahininga ihuha d niari! 6:26 Nibodito ngini, nako mata-mata o nyawa inhigiriri; hababu hokogenang niaete d niatohora nanga yahigiriri o nabi yoelu-eluku mahiraino." 6:27 "M nihihi gihe-gihene Ngohi o raha nnanga, Ngohi tohidaka nginika o behehongo nnanga: nidora niahatur, d nidiai o oa o nyawa indohadohatika. 6:28 Niahibarakati o nyawa in lololai, d niahihubayanga o nyawa manga hininga i totorou nginika. 6:29 Nako o nyawa yapka niagotoaka mahononga, malaika nanga yapkali niagotoaka mahonongahi. Nako yara niajuba niabaju niahidaka. 6:30 Nako o nyawa yogahoko okianaga nginika, niahidaka gnanga onangika; d nako tingini de yara, uha niogahoko ihigilioli. 6:31 Niahidiai o nyawa mahomoa hok ngini nio igo nanga yodiai nginika. 6:32 Nako ngini

nidora o nyawa kain dora-dora dika, okia niapahala? O nyawa yobbaradoha ma kaydora o nyawa ydora-dora nanga! 6:33 D nako ngini nidiai o oa ka o nyawa yododiai o oa nginika dika, okia niapahala? O nyawa yobbaradoha mahoko gnanga yodiai. 6:34 D nako ngini niahibau o tiwi duga-duga ka o nyawa yaku-akunika ihigilio niatiwi, okia niapahala? O nyawa baradoha yahibau manga tiwi o nyawa yobbaradohaika, daha yogahokoli ihigilio! 6:35 Kokiani uha hokognanga! Ilio yaino ngini kokiani nidora niahatur d nidiai o oa onangika. Kokiani ngini niahibau, d uha nionganono yakunu ihigilio. Nako hoko gnanga niahewa aha ilamoko, d ngini aha nidadi ma Jou Madutu woko Kurutile ai ngoha-ngohaka. Hababu ma Jou Madutu aihininga yaoa o nyawa yanko-nkouaika yotarima kasi, d o nyawa madorouika. 6:36 Kokiani ngini de niadora de niahayanga, hok nia Ama de Ai dora de Ai hayanga." 6:37 "Uha nima dadi hok o hakimi o nyawa mahomoaika, hupaya nginika ma Jou Madutu uha hoka o hakimi. Uha niahukumu o nyawa mahomoa, hupaya ngini ma Jou Madutu uha win hukumu. Nia hiapongo o nyawa mahomoa, hupaya ma Jou Madutu win apongo ngini. 6:38 Nia hidaka o nyawa mahomoaika, hupaya ma Jou Madutu winihidaka nginika; ngini aha niatarima o ngongike de maboboloi yatugaka de yduku-dukuku tingini. Hababu o duduga kiaka ngini niahitugaka o nyawa mahomoa, ma Jou Madutu aha wapke winihi tuga ngini." 6:39 Ipaha o Yesus woade-ade onangika o hitotero nnanga, "Nako o nyawa yopilo-piloko ytuda o nyawa yopilo-piloko mahomoa, maraioka yahinoto aha yotaka o gotiuku. 6:40 Koiwa naga o hakola manyawa iholoi woamoko de aiguru. M o hakola manyawa nako hidodogumoka im dotoko, aha yodadi i maka dene hok ai guru. 6:41 Yadodoa hongini niatailako o gota mawale niariadodoto ai lako magoronaka, enahioko o balaki nialakoka mahirete ngini niatailakoua? 6:42 Sarakia ngini niakunu nitemo niariadodotika, 'Naino riadodoto, ngohi tohi hupu o gota mawale anilakoka gnanga,' enahioko anilako magoronaka mahirete naga o balaki kiaka ngini nia mkeua? Hei tengeluku! Nihi hupu ihira o balaki naga nia lakoka mahirete. Daha ngini niakunu niolga de madiai d yakunu nihihupu o gota mawale niariadodoto

ai lakoka." 6:43 "O gota mautu iboburere ihohokua o hohoko mado dorou. Kogenangoli o gota mautu i boburereua ihohokua o hohoko ma oa-oa. 6:44 O gota mautu ygetongo hanko mahohokoka. O gota mahohihika ihohokua o ara, d o momo mahohihika ihohokua o angguru. 6:45 O nyawa maoa ihihupu o hali ma oa-oa karana manga hiningaka ioma-omanga de o oa. O nyawa madorou ihihupu o hali madorou, karana manga hininga iomanga de o dorou. Hababu okia o uru ihidemo genangala o hiningaino ikopoa." 6:46 "Yadodoa hongini nihiahoko Ngohi, 'Jou, Jou,' m niadiaiua okia taheto-hetongo nginika? 6:47 De o nagona yakunu ngone hahi tero o nyawa yaino-ino Ngohino d yoihene Ahi demo, de yadiai? -- Kayaoa de Ngohi tinihimatoko nginika --. 6:48 Unanga hok o nyawa Maraha ihigoko manga tau yafaiti yaluku-lukuku, daha yodiai mahohole o helewo malokuoka. Maraha naga o nguihi, d o ngairi ma akere yaolu o tau gnanga, o tau gnanga yaklu yakunua, hababu higokoka o hohole ma oa-oa malokuoka. 6:49 M o nyawa yoihe-ihene Ahi demo d yadiaiua, ganga hok o nyawa ihigoko manga tau de mahohole koiwa. Nako o nguihi yaolu o tau gnanga itaiti iruba; d magilianga duru kahagiria!" Lukas 7 7:1 I paha wohi ade-ade ibto o hali gnanga o nyawa yowe-weika, o Yesus woiki o Kapernaumika. 7:2 Gangoka naga o Roma manyawa manga kapita aigilaongo duru wdora-dora. O gilaongo gnanga wopanyake d ngade wohonenge. 7:3 O raha makapita gnanga woihene mangale o Yesus, nanga whuloko yamuruononaga o Yahudioka manga tutuda yoiki o Yesusika la yogahoko hupaya Unanga waino d wihitogumu aigilaongo. 7:4 Maraha imahi dono o Yesusika, nanga yogahoko yagou-goungu hupaya Unanga wriwo makapita gnanga. "Makapita nnanga i patutu Bapa nriwo," nanga yotemo o Yesusika, 7:5 "hababu nanga wdora nanga nyawa d wohigokoka tongomi miapupuji matau." 7:6 De o Yesus woiki ima kinki dede nanga. Ngade-ngade o Yesus wa dono o tau gnanga, makapita gnanga whuloko aidodiawo o

Yesusika la yotemo, "Ngaro uha Bapa nomahi huha tongohi ahi tauika. Ngohi topatutua Bapa tonitarima ahitauoka. 7:7 Gnanga mahababu ngohi mahirete ihimoronua tonhimanga Bapa. H o pareta dika nohidaka hupaya ahigilaongo wotogumu. 7:8 Hababu ngohi ma kato ihenoli ahi lokuile manga pareta d ahitimiuku naga o tentaraka kokiani yoihene ahiparetaika. Nako ngohithuloko o tentaraka womatngo, 'Noiki!' unang woiki; d nako ngohi ttemo mahomoaika, 'Niaino nengino!' unang waino. D nako ngohi tpareta ahigilaongo, 'Nadiai nnanga!' unang wadiai." 7:9 O Yesus wohranga woihene gnanga. Unanga womlega ai poretoko d wtemo o nyawa yowe-weika magogiria iwinki, "Goguleua o nyawa nnanga. O Israel manyawa manga hidogoronaka makomaiwahi ngohi tamke o ngongaku ma amoko nnanga!" 7:10 Maraha o nyawa yhulo-huloko gnanga imaidulu makapita gnanga aitauika, o gilaongo gnanga wotogumoka. 7:11 Tedekanua ipahaika, o Yesus woiki o Nain makotaika. Iwinninki d o nyawa yowe-we yoiki imakomoteke dede Unanga. 7:12 Maraha o Yesus wadono itigioka o kota mangoranika, naga o nyawa yototaka o mayeti o kota maporetika. Wohone-honenge ganga o bobao momatngo amingohaka o nauru womatngo-tngoka. Manga nge o kota manyawa iminki o ayo bobao gnanga. 7:13 Maraha o Yesus womimke o ngoheka bobao gnanga, Unanga womdora de wotemo, "Uha noari, Ayo!" 7:14 Ipaha o Yesus womahi tigi o mayeti mamomokuika gnanga d wapalanga. De yomoku-moku ima togumu. O Yesus wotemo, "Hei goduru, Ngohi toni huloko nomomiki!" 7:15 Ma goduru wohone-honengoka gnanga, womomiki wogogeruku d womulenge woade-ade. De o Yesus wihi lapahi ngoi ayoika. 7:16 Mata-mata o nyawa yohawana d yomulenge iwihigiriri ma Jou Madutu. Onanga yotemo, "Womatngo manabi wolamo-amoko wobaka nanga hidogoronaka! Ma Jou Madutu wobaka la wahihalamati Ai umati!" 7:17 O abari mangale o Yesus nnanga yodogilianga o Yudea ma berera mata-mataika d madaera yakilolitino. 7:18 O Yohanis iwinninki ihingahu o Yohanisika mata-mata okia iddadioka gnanga. De o Yohanis w ahoko yahinoto iwinninki 7:19 daha whuloko nanga yoiki ma Jou Yesusika d yoleha, "Bapa Ngona

manyawa aha noba-ba imoteke ma Jou Madutu ai jaji, ekola kokiani ngomi miwidam woma tengoli mahomoa?" 7:20 Yahinoto o Yohanis iwinninki gnanga yoiki o Yesusika d yotemo, "O Yohanis Wo ohi-ohiki womhuloko minileha Ngonaika Bapa, boteka Bapa Ngona manyawa ahawoba-ba imoteke ma Jou Madutu ai jaji, ekola kokiani ngomi miwidam woma tengoli mahomoa?" 7:21 O raha gnanga o Yesus wahitogumu mangange o nyawa, d waduhu o womaha madorou mange inoli wadiai manga nge o nyawa yopilo-piloko yakunu imahiriki. 7:22 H o Yesus wohaluhu, "Nima kilioro o Yohanisika d nihingahu okia ngini ni ihene d niamke: o nyawa yopilo-piloko imahiriki, o nyawa yolugu-lugu imdagi, o nyawa ypado-pado yotogumu, o nyawa ytotopongono imahihene, o nyawa yohonengoka yowangokali, d o Abari ma Oa ma Jou Madutuino ihingahu o nyawa yommihikinika. 7:23 Youtumu o nyawa nagona mahababu ihimkeua mangale ihioluku Ngohi." 7:24 Ipaha o Yohanis whulo-huloko gnanga yoiki, o Yesus womulenge woade-ade o nyawa yowe-weika, wato, "Ngini nioiki o tonaka i kokakahaika la okia nio lega? O tiba o ngahiri moi o hidaloko yaw wuwu? 7:25 Ngini nioiki la okia nio lega? Womatngo ai pakeanga marorahai? O nyawa yapke-pke o pakeanga marorahai, d yolomo de yokere kai hmo-hmoro yogogere o kadatoka! 7:26 H, ngini nihupu okia niolega? La niw lega manabi womatngo? Igoungu, m unanga woholoi de o nabi moi. 7:27 Hababu o Yohanis gnanga hok Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka i tulihoka hoko nnanga, 'Nnanga Ahi huhuloko,' ma Jou Madutu wato, 'Ngohi aha tihuloko, de Ngona nanga wohira, hupaya nanga wonihi pairi Ani ngkomo!' " 7:28 "Nio hohininga," o Yesus wotemoli, "o duniaka nnanga komaiwa naga o nyawa iholoi yoamoko de o Yohanis Wo ohi-ohiki. M o nyawa yoete-eteke ma Jou Madutu aiumati manga hidogoronaka, i holoi yoamoko de o Yohanis Wo ohi-ohiki." 7:29 Mata-mata o nyawa -- de o soungu yogaho-gahoko -- yoihene o Yesus wotemo-temo o hali gnanga; ge nanga manyawa yamote-moteke ma Jou Madutu aihuloko d ymodeke o Yohanis w ohiki. 7:30 M o Farisi manyawa d o agama maguru-guru yoluku yatarima ma Jou Madutu aidatoro mangale manga

diri. Onanga yoluku o Yohanis wohiki. 7:31 Daha o Yesus woade-adeoli, wato, "De okia kokiani Ngohi tahitero o rahannanga manyawa? Hok okia nanga? 7:32 Onanga hok o ngoha-ngohaka yoggogeruku o paharoka; o doomu moi ybaka, mahomoaika, 'Ngomi mihinyanyioka o rame-rame manyanyi, m ngini nioluku niselo! Ngomi mihinyanyioka o huha manyanyi mia inga-ingara, d ngini niariua!' 7:33 O Yohanis Wo ohi-ohiki woba -- nanga wopuaha d o angguru wokerua -- d ngini nitemo, 'Unanga o tokata wngohamika!' 7:34 O Nyawa manga Ngohaka woba -- Unanga wolomo d wokere -- daha ngini nitemo, 'Niw lega o nyawa gnanga! Wokalilu, wotoba daluku, o soungu yogaho-gahoko manga dodiawo, o baradoha manyawa manga dodiawo.' 7:35 Ngarok hokognanga, ma Jou Madutu aisawaro ma nyonyata igoungu o nyawaoka yatotarima mata-mata gnanga." 7:36 O Farisi manyawa womatngo, airomanga o Simon, wahoko o Yesus yolomo. O Yesus woiki aitauika d wogogeruku yolomo. 7:37 O kotaka gnanga nagali momatngo o ngoheka mowango o baradoha magoronaka. Maraha mnanga moihene o Yesus magogiria wolomo o Farisi manyawa aitauoka gnanga, mnanga maino de moao o boto gahumu moi madola o minya mabounu ihmohmoro. 7:38 Mnanga moma okoino o Yesus Ai poretoko ailou madatekoka daha maphaka o Yesus ailou de ami kongo. Ipaha o Yesus ailou matoraha madudungu de ami tadauru daha ma ame d matuagi de o minya mabounu ihmo-hmoro. 7:39 O Farisi manyawa waho-ahoko o Yesus wamke o hali gnanga, nanga wotemo aihiningaka, "Ade-ade o nyawa nnanga o nabi, marai Unanga womi nako o ngo kia o ngoheka gnanga, mpeke-peke Unanga, d o ngoheka gnanga mowango o baradoha magoronaka!" 7:40 Daha o Yesus wtemo o Simonika, "Simon naga okianaga moi tomau tahetongo ngonaika." "Ia, Bapa Guru," o Simon wohaluhu, "nahetongo dika." 7:41 O Yesus wotemo, "Naga o nyawa yahinoto manga nagimi o tiwi wahibau-bauika. Womatngo wonagimi o ratuhu motoa o tiwi haka, d woma tengoli moritoa o tiwi haka. 7:42 Yahinot yakunua yafangu manga nagimi gnanga, ho manga nagimi waeheoka. Aa, yahinoto gnanga o nagona aha i holoi iwdora o tiwi wahi bau-bauika gnanga?" 7:43 "Ngohi tato o nyawa ainagimi duru i

lamo-amoko yaehe!" o Simon wohaluhu. "Ani damke itiai," o Yesus wohaluhu. 7:44 Daha o Yesus wom lega o ngoheka gnanga d wtemo o Simonika, "Ngona nomi mke o ngoheka nnanga? Ngohi toba anitauino, d ngona nasadiaua o akere la tatebini Ahi lou; m o ngoheka nnanga matebinoka Ahi lou de ami kongo, d madudungu matoraha de ami tadauru. 7:45 Ngona noh buhukua de nohi ameua Ngohi, m o ngoheka nnanga momatogumua ma ame-ame Ahi lou kade toba nenangino. 7:46 Ngona ngopoaua o minya Ahi hekuku, m o ngoheka nnanga mogopoaka o minya mabounu i hmo-hmoro Ahi louku. 7:47 Igoungu: amidora ma amoko gnanga ihimatoko ami baradoha mange gnanga i apongoka! Nako o nyawa yahi apongo mahuhutulu, unang aha aidora mahuhutulu dika." 7:48 Daha o Yesus womitemo mangohekaika gnanga, "Ani baradoha i apongoka." 7:49 O nyawa mahomoa yog gogeruku yolomo de o Yesus, ima koke temo, "O naguna o nyawa nnanga hidono wakunu o baradoha wa apongo?" 7:50 M o Yesus womitemo mangohekaika gnanga, "Karana ngona nongaku Ngohino, ngona nohalamati. Noiki de o dame!" Lukas 8 8:1 Ipahaika itedekanua, o Yesus woiki o kota-kotaika d o kapo-kapongika, la wohingahu o Abari ma Oa ma Jou Madutu womulenge wopareta hok o Koano. Yangimoi de yahinoto iwinninki imakinki dede Unanga. 8:2 Hoko genangoli o ngoheka yamuruono naga wahi togu-togumoka manga panyake d waduhuoka o womaha madorou onangoka. Onanga ganga o ngo Maria imi hetongo o ngo Magdalena (wo hihupuoka munangino tumidi o womaha madorou); 8:3 o ngo Yohana, o Khuza ngoi hekata, womomanarama o Herodes aikadatoka; o ngo Susana, d manga ngeohi o ngoheka mahomoa. De toona mahirete manga tiwi, nanga iw riwo o Yesus d iwin ninki. 8:4 O nyawa kahoko genangika dika, o kota-kotaino, yaino o Yesusino. D maraha manga ngeoka o nyawa imatoomu, o Yesus w ade-ade onangika o hitotero nnanga: 8:5 "Womatngo wototumule woiki wohibarihi o gihihi. Unanga magogiriaka

wohibarihi, naga o gihihi itifa o ngekomuku. Utu o nyawa yadoko-doko, de utuoli o totaleo yaolomo. 8:6 Naga itifa o tonaka ihohelewouku. Maraha o gihihi gnanga itori, itaiti imaai hababu matonaka mad dudungu. 8:7 Nagaoli magihihi itifa o momo mahohihika mahi dogoronauku. O momo mahohihika gnanga iwango kamamoi de magihihi gnanga, d yarakutu hidono magihihi ihonenge. 8:8 M nagali magihihi itifa o tonaka i boburereuku ho iwango d ihi hasili mahohoko ilape i hara maratuhu moi." I bto o Yesus wohi ade-ade o hitotero gnanga o Yesus wtemo, "Nako de niangauku, ni ihene!" 8:9 Iwinninki o Yesus iwileha Unangika mamangarati o hitotero gnanga. 8:10 O Yesus wohaluhu, "Ngini inihi dakoka o ngongike la nianko marahasia mangale sarakia ma Jou Madutu wopareta hok o Koano. M o nyawa mahomoa T dotoko de o hitotero, hupaya nanga yattailako, m yankoua okia idadi; d onanga yoihene, m i mangaratiua." 8:11 "Nnanga o hitotero gnanga mamangarati: O gihihi gnanga ganga ma Jou Madutu aidemo. 8:12 O gihihi itifa-tifa o ngekomuku hohitero hok o nyawa yoihe-ihene ma Jou Madutu aidemo gnanga. M o Ibilihi yaino de yaora o abari gnanga manga hiningaka, hupaya nanga uha yongaku d yohalamati. 8:13 O gihihi itifa-tifa o ng ihohelewouku, hohitero o nyawa maraha yoihene o abari gnanga, yatarima de manga hininga i sosanangi. M o abari gnanga imahi ngutukua manga hininga magoronaka. Onanga yongaku ihijai-jai dika, d maraha o cocoba iba, nanga ima dohuku de yosetiaokaua. 8:14 O gihihi itifa-tifa o momo ihohihikauku, hohi tero hok o nyawa yoihene o abari gnanga, m yohawatere mangale manga ngango inoli ynahihu yowango okia-kiaua yokuranga d yosanangi o dunia magoronaka nnanga. Mata-mata gnanga yahi dehoto nanga hidono koiwa manga hohoko marorahai. 8:15 O gihihi itifa-tifa o tonaka i boburereuku hohitero hok o nyawa yoihene o abari gnanga, daha yagogono manga hininga ya oa-oa, de iriko-rikoto magoronaka. Onanga yotongohono hi dono yohohoko." 8:16 "Koiwa naga o nyawa yatuhuku o hilo daha yatamunuku de o rube, ekola yakelengauku manga dangiri matimiuku. Unanga aha wakelenga o hilo gnanga o hilo matotodengoka, hupaya o nyawa yowoha-wohama yakunu yamke madararono. 8:17

Koiwa naga ima ngiu-ngiunika aha koya mkeua; d koiwa naga o rahasia aha i kiliangua d ihi orikua. 8:18 Hababu gnanga nihigihene nihidodiai okia ngini ni ihene. Hababu o nyawa de maena-enangoka, aha yahidaka iholoi iweoli, m o nyawa manga kia-kiaua, mahuhutulohi naga onangoka, aha yaloli." 8:19 O Yesus ngoi ayo d airiaddoto, yoba o Yesusika, m onanga yakunua iwidono Unangika karana o nyawa yowe holi. 8:20 De naga womatngo wtemo o Yesusika, "Bapa, ngoni ayo d ani riaddoto naga maporetoka. Onanga yomau nima kamke de ngona Bapa." 8:21 M o Yesus wtemo onangika, "O nyawa yoihe-ihene ma Jou Madutu ai demo d yadiai gnanga, ge nanga Ngohi ayo d Ahi riaddoto." 8:22 O wange moiuku o Yesus d iwinninki yoharene manga ngotirile. "Niaino ngone hoiki o taaga mahonongaika," o Yesus wtemo onangika. De onang imjobo. 8:23 Maraha nanga yohidetile magogiriaka, o Yesus iwikiokoka. Itodokanino o rato yoduguti o taagauku gnanga. O akere imulenge iwohama manga ngotirile, hidono yakunu yahibodito nanga mata-mata. 8:24 Iwinninki o Yesus yoiki o Yesusika d iwitomanga Unanga. Onanga yotemo, "Bapa Guru, Bapa Guru, ngone hobodito!" O Yesus womomiki de wodorohu mahidaloko d malulu ma ago-agomo gnanga. Ma hidaloko d malulu gnanga imatogumu daha mataaga gnanga duru idadi mangogo-ngogoro. 8:25 Daha o Yesus wtemo iwinninkika, "Yadodoa ho ngini ningakua Ngohino?" Onanga idadi yohranga d yohawana. D onanga imakoketemo, "Imoteke madiai o naguna o nyawa nnanga hidono wohi pareta o hidaloko d o luluika, d enang iwi himoteke!" 8:26 O Yesus d iwinninki yohidete yogila-gila hidono o Gerasa madaeraika o Galilea ma Taaga mahonongaka. 8:27 Maraha o Yesus wouti o dudungiha, o nauru womatngo o womaha madorou wngohamika waino o Yesusino. O nyawa gnanga o kotaino. Madekanoka nanga woma pakeangua d woluku wogogere o tauoka. Unanga duga-duga womau wogogere o aru-arukoka o jere mangoka. 8:28 Maraha wmke o Yesus, nanga wopaka daha woma rukuku o Yesus aihimangoka d wopaka, "Yesus, ma Jou Madutu ai Ngohaka woko Kurutile! Aha nohidodoa ngohi nnanga? Ngohi togahoko uha nohihangihara ngohi!" 8:29 O nyawa

gnanga wotemo hokognanga hababu o Yesus wohipareta o womaha madorou gnanga ihupu unangoka. Ka hamanaroka nanga iwikuaha o womaha madorou gnanga hidono ngarok aigiama d ailou yalikoka de o rante d unanga iw gana ihidodiai, nanga ka wakunohi wataka o rante gnanga daha o womaha madorou iwi ao nanga o tonaka i kokakahaika. 8:30 O Yesus wleha manyawaika gnanga, "O naguna aniromanga?" "Ahi romanga o 'Legiun'," o nyawa gnanga wohaluhu -hababu naga mange o womaha madorou iwohamoka aidiriika. 8:31 O womaha madorou gnanga igahoko de magiria hupaya o Yesus uha wduhu nanga o Honenge ma Wai magoronauku. 8:32 Ima hi tigi-tigika de o ng gnanga naga duru kaha nge o ode magogiria o inomo imlingiri o doporono magelehoroka. O womaha madorou gnanga yogegoto yogahoko o Yesusika hupaya wahigumala yowohama o odeika gnanga. D o Yesus wmodeke. 8:33 Daha o womaha madorou gnanga o nyawaka gnanga de ihupu de iwohama o odeika gnanga. Daha o ode gnanga i piringana d o wai madatekoka de ima ngumo o taaga magoronauku, i paha yalutu. 8:34 O ode yoga-gana gnanga yamke okia iddadioka. D onanga yopiringana d ihingahu o abari gnanga o kota d o kapongo magilolitino. 8:35 Daha o nyawa yokoki hupu la ylega okia iddadioka. Onanga yoba o Yesusika d genangoka nanga iwimke o nyawa wololapahioka de o womaha madorou gnanga wogogeruku womahi tigi-tigika o Yesus ailouika. Unanga woma pakeangoka d aidibanga itiaioka. Onanga yohawana. 8:36 Onanga yam mke-mke i ddadioka gnanga, yoade-ade o nyawaika sarakia o nyawa gnanga iwihitogumu. 8:37 Daha mata-mata o Gerasa ma daera manyawa gnanga yogegoto yogahoko hupaya o Yesus wamala o ng gnanga, hababu nanga duru yohawana. H o Yesus woharene manga ngotirile womau wolio. 8:38 O nyawa wololapahioka de womaha madorou gnanga, wogahoko o Yesusika hupaya nanga yakunu wonki. M o Yesus whuloko nanga woiki, wtemo, 8:39 "Nolio d nohi abari okia ma Jou Madutu wodiaioka ngonaika." De o nyawa gnanga wohingahu o ng ygetongo o kota magoronaka, okia o Yesus wodiaioka unangika. 8:40 Maraha o Yesus womakilioro o taaga mahonongaika, o nyawa

iwbuhuku Unanga de manga mrene karana nanga magogiriaka iwdodam Unanga. 8:41 Daha woba womatngo o pupuji matau genangoka mabaluhu. Ai romanga o Yairus. Unanga womarukuku o Yesus aihimangoka d wogahoko de magiria hupaya o Yesus woba aitauika, 8:42 karana ngoiora moma tngo-tngoka ami umuru o taongo ngimoi de hinoto ngade-ngade mohonenge. Ma gogiriaka o Yesus wom dagi o Yairus aitauika, o nyawa iwihidehoto Unanga okiaino hnanga. 8:43 Manga hidogoronaka nagaoli o ngoheka momatngo mopanyake mokopoa o taongo ngimoi de hinoto ibto, ima dohanga de ami mede yadono. Mnanga mamataka hagala ami tiwi de ami arata moi-moi matiti moma houru madoterika, m koiwa naga yakunu imitogumu. 8:44 O ngoheka gnanga momahi tigi o Yesus ai poretino, daha matigi o Yesus ai juba mabarene. O raha gnanga o ngoheka mokokopoa gnanga itogumu. 8:45 O Yesus woleha, "O nagona ihitigi Ngohi?" O nyawa mata-mata imahi pongono. De o Petrus wotemo, "Bapa naga o nyawa duru mangange inikilolitino; nanga inieho-ehoto Bapa!" 8:46 O Yesus wotemo, "M naga o nyawa ihitigi Ngohi. Ngohi tohiriki gnanga, hababu naga o kuata ihupu Ngohioka." 8:47 O ngoheka gnanga momanko amimanarama ihiorikoka. H munanga maino de mohahara daha momarukuku o Yesus aihimangoka. De mnanga mohi ade-ade o nyawa mata-mata manga himangoka, yadodoa homnanga mtigi o Yesus, d amipanyake itogumu o raha gnanga dika. 8:48 O Yesus womitemo munangika, "Ngohi ora, karana ngona nongaku Ngohino ngona notogumu. Noiki de mahalamati." 8:49 Magogiria o Yesus kawo temo-temohi, womatngo o huhuloko o Yairus aitauoka de waino. Unanga wtemo o Yairusika, "Ngoni ora Tuanga mohonengoka. Ngaro uha Tuanga nihidadi huhali ma Bapa Guru." 8:50 Maraha o Yesus woihene gnanga, Unanga wtemo o Yairusika, "Uha nohawana. Nongaku dika, d ngoni ora aha motogumu." 8:51 Imahi adonika o Yairus aitauoka, ka o nyawa moi de o Yesus wahigumalaua yowohama dede Unanga sowaliua o Petrus, o Yohanis, o Yakobus d o ngohaka gnanga ngomi ayo de amiama dika. 8:52 Mata-mata o nyawa manga gogiria yoari d yododora karana o ngohaka gnanga mohonenge. M o Yesus wtemo, "Uha niari. O

ngohaka gnanga mohonengua, mnanga duga-duga momaidu!" 8:53 Onanga iwigogiete o Yesus, hababu nanga ihiriki o ngohaka o ngoheka gnanga mohonengoka. 8:54 Ipaha o Yesus was o ngohaka gnanga amigiama d wotemo, "Nomomiki, Ngohaka!" 8:55 O ngohaka gnanga aminyawa ilioli munangika, d o raha gnanga dika mnanga momomiki. Ibto de gnanga o Yesus whuloko imitofo o ngohaka gnanga. 8:56 O ngohaka gnanga amidimono duru yohranga. O nagonaika dika o Yesus wduhunu amidimono ihi ngahu i ddadi gnanga. Lukas 9 9:1 O Yesus w ahoko iwinninki yangimoi de yahinoto, daha wahi daka onangika o kuaha la yaduhu o womaha madorou d i hi togumu o panyake. 9:2 Ipaha Unanga whuloko nanga yoiki yahi togumu o nyawa yopopanyake d ihingahu o abari mangale sarakia ma Jou Madutu wopareta hok o Koano. 9:3 "Uha niao okia naga niadodagioka," o Yesus wtemo onangika. "Uha nimgao o diki-diki, ekola o hadaka mapopoje, ekola o inomo, ekola o tiwi, ekola o pakeanga hinoto. 9:4 Kiaka dika ngini intarima, nigogere genangoka hidono ngini niamala o kota gnanga. 9:5 D kiaka ngini in tarimaua, maraha ngini niamala o kota gnanga, niaparihuku nia lou mahoatile makafo, hok o hohininga onangika." 9:6 Iwinninki o Yesus imjobo, daha yoiki o kapongo-kapongoika la ihi ngahu o Abari ma Oa gnanga d yahitogumu o nyawa yopopanyake kiaka de kiaka dika. 9:7 Maraha o Herodes, wopopareta o Galileaka, woihene mangale mata-mata iddadi gnanga, nanga wobingu. Hababu naga utu yotemo o Yohanis Wo ohi-ohiki wowangokali. 9:8 Nagaoli yotemo o Elia wobakali. O nyawa mahomoali yotemo, o nabi-nabi kahuruonino womatngo wowangoli. 9:9 O Herodes wotemo, "Ngohi thulokoka o nyawa yatobiki o Yohanis aiheke. M o nyawa nnanga imoteke madiai o naguna Unanga gnanga? Naga mange toihenoka mangale Unanga." De o Herodes wohi dailako la mangale wmke o Yesus. 9:10 O Yesus airasul-rasul imakilioro d yoade-ade o Yesusika mata-mata nanga yadodiaioka. O Yesus wahigaro nanga, la woiki dede

nanga imatingaka o Betsaida makotaika. 9:11 M maraha o nyawa ihiriki mangale o hali gnanga, nanga iwinki o Yesus. Unanga wtarima nanga, daha w ade-ade onangika mangale sarakia ma Jou Madutu wopareta hok o Koano. D Unang wahitogumu o nyawa yopopanyake manga hidogoronaka. 9:12 Maraha owange imulenge itumunu, yangimoi de yahinoto o Yesus iwinninki yaino o Yesusino d yotemo, "Bapa, o ng nnanga imatingakino. Iholoi yaoa Bapa nhuloko o nyawa ne nanga yoiki, hupaya nanga yakunu imlingiri o inomo d o dodogumu o kapo-kapongika d o kapongo-kapongoika i kilolitino nnanga." 9:13 M o Yesus wohaluhu, "Ngini dika niahiolomo nanga." Iwinninki o Yesus yato, "Ngomi duga-duga miaroti motoa d o nawoko ngai hinoto. Boteka ngomi kokiani mioiki mi ija o inomo la mangale o nyawa mata-mata nnanga?" 9:14 (Yatakihiri naga yaribuhu motoa o nau-nauru genangoka.) O Yesus wtemo iwinninkika, "Ni huloko o nyawa ne nanga yogogere imatotoomu, yatakihiri yamoritoa o doomu moi." 9:15 Iwinninki o Yesus gnanga yadiai okia o Yesus wahetongoka onangika. 9:16 Daha o Yesus wal o roti motoa d o nawoko o ngai hinoto gnanga, ipaha womamataga o dihangile d wotemo tarima kasi ma Jou Madutuika. Ipaha de gnanga Unanga wabla-blaka o roti d o nawoko gnanga de Ai giama daha wohidaka iwinninkika la ihikodoku o nyawa yowe-weika gnanga. 9:17 Onanga mata-mata yolomo hidono ypunuhu. Daha iwin ninki o Yesus yatoomu o inomo gnanga maboloi mange o karaja ngimoi de hinoto. 9:18 O wange moiuku, maraha o Yesus magogiriaka womniata womatngoka, de ipaha iwinninki yaino Unangino. O Yesus wleha onangika, "Imoteke o nyawa yato, Ngohi nnanga o naguna?" 9:19 Onanga yohaluhu, "Naga yato o Yohanis Wo ohi-ohiki. Naga yato o Elia, mahomoali yato o nabi kahuruonino womatngo wowangoli." 9:20 "M imoteke ngini mahirete, Ngohi nnanga o naguna?" o Yesus woleha. O Petrus wohaluhu, "Bapa Ngona o Koano Wohihohalamati ma Jou Madutu wohijjajioka." 9:21 Daha o Yesus wtemo iwinninkika, "O nagonaika dika mahakali-kali uha nihingahu o hali gnanga." 9:22 O Yesus wotemoli, "O nyawa manga Ngohaka marai kokiani mange o huha watagongo d o tutuda-tutuda d

o imam-imam manga heke, daha o agama maguru-guru aha iwilawani imateke ributu. Unanga aha iwitoma, m o wange hangeoka aha iwihimomikoli." 9:23 Ipaha o Yesus wtemo o nyawaika mata-mata naga ima toomuino genangoka, "O nyawa yomau ihinki Ngohi, kokiani yawohanga manga diri mahirete maparalu, yamoku manga salib o wange higeto-getongo, d madodogumua ihinki Ngohi. 9:24 Hababu o nyawa yomau yriwo manga ngango, aha manga ngango ihihanga. M o nyawa ihihuba manga ngango mangale Ngohi ahiparalu, aha manga ngango ihalamati. 9:25 Okia aiutumu womatngo nako dunia mata-mata nnanga idadi katonanga, m unanga aingango ibodito d ihihanga? 9:26 Nako o nyawa ymaleke ima ngaku mangale Ngohi d Ahi dodtoko, o Nyawa manga Ngohak aha iwimaleke womangaku o nyawa genanga, maraha Unanga woba aha de Ai kuaha, d Ai Ama aikuaha, de o malaekatmalaekat yotebi-tebini manga kuaha! 9:27 La nihiriki: nengokadau niahidogoronaka naga yohonengua nako nanga yamke owahi ma Jou Madutu wopareta." 9:28 O Yesus wdotoko o hali gnanga done o minggu moi ipahaika Unanga wao o Petrus, o Yohanis d o Yakobus o lokuile la womniata. 9:29 Magogiria o Yesus womniata genangoka Ai biono ingali, d aipakeanga iarehe de ileto-letongo. 9:30-31 Itodokanino o nyawa yahinoto, gnanga o Musa d o Elia ihimatoko manga diri de o horoga macahaya. Onanga imateke ade-ade de o Yesus mangale Ai honenge kiaka itedekanokaua aha idadi o Yerusalemoka. 9:32 O raha gnanga o Petrus d aidodiawo ykiokoka, m itodokanino yomomiki, d iwimke o Yesus wocahaya, d o nyawa yahinoto gnanga imaokoino dede Unanga. 9:33 Maraha o nyawa yahinoto gnanga yomau iwimala o Yesus, o Petrus wotemo o Yesusika, "Bapa Guru, duru irahai ngone nenangoka. Kayaoa de ngomi mihigoko o tau gahumu hange: moi tongona Tuanga, moi to Musa d moioli to Elia." (O Petrus wotemo hoko gnanga mawomangaratiua okia wotemo.) 9:34 O Petrus magogiria kawo temo-temohi, moi o lobi iba, d yhawo nanga hidono o Petrus de aidodiawo yohawana. 9:35 I paha o lobino gnanga yoihene o ilingi mabetongo, "Nnanga Ahi Ngohaka ti iri-iriki. Niwihi gihene Unanga!" 9:36 O ilingi gnanga imatogumu ipaha, nanga iwimke o Yesus

womatngokahi genangoka. Iwinninki o Yesus imarrdoka mangale mata-mata gnanga, d o nagonaika de ihi ngahua, okia nanga yamkemkeoka. 9:37 Yarehino mawange o Yesus d iwinninki yaruange gnanga o lokuku de youti, d o nyawa yowe-we yoba o Yesusika. 9:38 Womatngo o nauru yowe-we gnanga manga hidogoronaka wopaka, "Bapa Guru, nohiriwo nilega ahingohaka -- nanga woma tngo-tngoka ahingohaka! 9:39 Nako o womaha madorou iw ngino, nanga itodokanino wopaka d airehe itiri-tirihoka hidono aiuru iabo. O womaha madorou gnanga kahoko genangika iwihangihara nanga d ioluku ihupu unangoka! 9:40 Ngohi togahokoka ininninki Bapa yaduhu o womaha madorou gnanga, m onanga yakunua." 9:41 O Yesus wohaluhu, "Goguleua ngini nnanga. Ngini duru o nyawa nittobalawani d ningakua! Hidono muruonoka Ngohi kokiani togogere dede ngini d tosabari nginika? Nao nengino ani ngohaka gnanga!" 9:42 De o ngohaka gnanga womadagi wdumutu o Yesus, o womaha madorou gnanga iwihi boha d airehe itiri-tirihoka. M o Yesus wapareta o womaha madorou gnanga ihupu d o ngohaka gnanga wotogumu. De o ngohaka gnanga w hilapahioli aiamaika. 9:43 Mata-mata o nyawa yohranga yamke ma Jou Madutu ai kuaha hoko gnanga ma amoko. Maraha o nyawa kayo hra-hrangohi yamke mata-mata wadodiai, o Yesus wtemo iwinninkika, 9:44 "Nia tailako nihidodiai de uha niawohanga Ahi demo-demo nnanga. O Nyawa manga Ngohaka aha iwi hilapahi o nyawa manga kuahaika." 9:45 M iwin ninki o Yesus gnanga imangaratiua Ai demo gnanga. O hali gnanga warahasia onangika hupaya nanga imangaratiua. M onanga yohawana yoleha o hali gnanga Unangika. 9:46 Iwinninki o Yesus manga hidogoronaka ipuda o ributu mangale manga hidogoronaka o nagona iholoi yolamoko. 9:47 O Yesus wohi riki to nanga manga dibanga, hababu gnanga Unanga wa l o ngohaka mai teteke womatngo, d o ngohaka gnanga wokoile Ai datekoka. 9:48 Daha Unanga wtemo iwinninkika, "O nyawa ytarima o ngohaka nnanga karana Ngohi, mamangarati ihitarima Ngohi. D o nyawa hitotarima Ngohi, iwitarima Unanga wohih hulo-huloko Ngohi. Hababu o nyawa yo ete-eteke niahidogoronaka, genanga iholoi woamoko!" 9:49

O Yohanis wotemo, "Tuanga, ngomi mimke o nyawa yaduhu o hetanga de Tongona Ani romanga, d ngomi miwduhunu nanga, hababu nanga ngone inoua." 9:50 "Uha niwduhunu nanga," o Yesus wtemo o Yohanisika d iwinninki o Yesus mahomoahi, "hababu o nyawa inlawanua, mamangarati inihi ba ngini." 9:51 Maraha itigioka o Yesus iwigoraka ohorogaika, Unanga waputuhu la woiki o Yerusalemika. 9:52 Ho Unanga whuloko o nyawa yoiki yohira, Unanga woturu. O nyawa whulo-huloko gnanga yoiki, de yowohama o kapongo moi o Samaria mabereraka la yasadia o Yesus aikia honanga. 9:53 M o nyawa o kapongoka gnanga yoluku iwitarima o Yesus, hababu inyata-nyata duru Unanga aidumutu o Yerusalemika. 9:54 Maraha iwinninki o Yesus enagnanga o Yakobus d o Yohanis ihiriki o hali gnanga, nanga yotemo, "Jou, boteka Jou nomau, ngomi migahoko o uku iuti o dihanguku la ybinahaka o nyawa ne nanga?" 9:55 O Yesus womaiduloko, daha wngamo nanga. 9:56 Ipaha de gnanga nanga yoiki o kapongo mahomoaika. 9:57 O Yesus d iwinninki magogiria ihigila-gila manga dodagi, naga o nyawa iwitemo o Yesusika, "Bapa, ngohi tomau toninki Bapa kiaika dika!" 9:58 O Yesus wohaluhu, "O kaho honganika de ma arukoka, d o totaleo de maigutoka, m o Nyawa manga Ngohaka koiwa Ai ng womahi ruba-ruba." 9:59 Daha o Yesus wtemo woma tengoli, "Nohi nki Ngohi." M o nyawa gnanga wotemo, "Bapa nohihi gumala ngohi toliohi la tilungunohi ahiama." 9:60 O Yesus wohaluhu, "Malaika o nyawa yohone-honengoka ylungunu mahirete manga nyawa yohonehonengoka. M ngona, noiki d nohingahu-ngahu o abari ma Jou Madutu womulaengoka wopareta." 9:61 Naga o womatngo mahomoa wotemo, "Bapa ngohi tomau toninki Bapa, m nohihi gumala ngohi toliohi la tomahi ngahuohi." 9:62 O Yesus wtemo o nyawaika gnanga, "O nyawa yomulaengoka yopajeko, de ima lega manga poretoko, ipatutua yodadi o gegetongo ma Jou Madutu aiumati." Lukas 10 10:1 Ipaha gnanga ma Jou wiriki yamori tumidoli iwinninki, daha

whuloko yahohinoto, nanga yohira o kota yogetongo d o ng kiaka o Yesus womau wdulu. 10:2 "Ma hasili aha yautu-utuku iwe," wtemo onangika, "m yokokarajanga youtuku duga-duga manga huhutulu. Hababu gnanga, nigahoko madumule madutuika hupaya Unanga wohidingoto yomomanarama la yautuku majoro mahasili. 10:3 Aa, nimjobo! Ngohi tinhuloko ngini hok o duba o kaho honganika mahidogoronaka. 10:4 Uha niao o tiwi mang ekola o bilaono, ekola o hapato. O ngkomo mahoanika, ka o nyawa moika de uha nimatogumu nihoromati. 10:5 Nako ngini niwohama o tau moika, ihira nitemohi, 'Tanu naga o dame o tau nnanga magoronaka.' 10:6 Nako genangoka naga o nyawa yoigo o dame, niadame matabea gnanga aha igogere onangoka; nako kowali, niakilioli niadame matabea gnanga. 10:7 Nigogere o tau moioka dika. Nia tarima okia inihidaka nginika genangoka, hababu o nyawa yomanarama manga haku yatarima manga hewa. Uha nima totururu o tau moioka de o tau moika. 10:8 Nako ngini niaika o kota moioka d dokengoka ngini inbuhuku kai rorahai, niaolomo okia inihidaka nginika genangoka. 10:9 Nia hitogumu o nyawa yopopanyake o kota gnanga magoronaka, d niahingahu genangokadau manyawa, 'Ma Jou Madutu de majapati aha womulenge wopareta hok o Koano niahidogoronaka.' 10:10 M nako ngini niaika o kota moioka d genangokadau initarimaua ngini, nihupu o ngekomika d niahetongo, 10:11 'Igoungu niakota makafo yatau-taulika mia louoka, ngomi miahurero hok o hohininga nginika. M nihiriki itigioka maraha ma Jou Madutu womulenge wopareta hok o Koano, ngini niahidogoronaka!' 10:12 Nio hohininga, o kiamati mawangeoka, ngaro de o kota gnanga manyawa, ma o Sodom manyawaohi aha iholoi igapanga ma Jou Madutu w apongo!" 10:13 "Nibodito ngini, o Korazim makota! D nibodito ngini o Betsaida makota! Hohiade ihra-hranga idodiai niahidogoronaka gnanga nako idiaioka o Tirus d o Sidon makotaka, marai manyawa genangoka madekanoka yotoba yodiai okaua o baradoha, d yapke o huha mapakeanga de inoli o kafo yogelenga manga mumukoka. 10:14 O kiamati mawangeoka, nako de ngini, o Tirus d o Sidonohi manyawa aha iholoi igapanga ma Jou Madutu w apongo. 10:15 D ngini, o Kapernaum makota! Ngini

niatobote, ngini aha intedeile hidono o horogaile? Kowali! M ngini aha in umo o naraka uku!" 10:16 Daha o Yesus wtemo iwinninkika, "O nyawa inihigihene ngini, ihihi gihene Ngohi. O nyawa intila ngini, ihitila Ngohi. D o nyawa ihitila Ngohi, iwitila Unanga wohihulo-huloko Ngohi." 10:17 Yamori tumidi iwinninki imakilioro de manga mrene duru. "Jou," nanga yotemo, "o womaha madorou ma imihi moteke ngomino nako ngomi miapareta enanga de To ngona aniromanga Jou!" 10:18 O Yesus wohaluhu, "Ngohi tamke o Ibilihi itifa o dihanguku hok o leletongo. 10:19 10:20 Ngaro hokognanga ma uha nimrene karana o womaha madorou inihimoteke nginika. Iholoi yaoa ngini nimrene karana niaromanga yatulihi o horogaka." 10:21 O raha genang, o Yesus womrene karana ma Jou Madutu ai Womaha iwikuaha. O Yesus wotemo, "Ama, o Jou nako Kuaha o dihanga d o dunia! Ngohi totarima kasi Ngonaika karana mata-mata gnanga Ngona narahasia o nyawa yososawaroika d de manga dodotokokaika, m Ngona nohi matoko o nyawa yohohakola ikaua. Genangala yasanangi Ani hininga Ama. 10:22 Hagala mata-mata nohidakoka Ngohino Ama. Mahomoa de Ngona Ama, kao nyawa moi de koiwa iwinko ma Ngohaka, mahomoa de ma Ngohaka kao nyawa moi de koiwa ininko Ngona Ama." 10:23 Daha o Yesus wom lega iwinninkika, ipaha wtemo onangika mahirete, "Niutumu ngini karana niamkeoka okia nia mke-mke o rahannanga. 10:24 Hababu nimahininga: Manga nge o nabi d o koano ynahihu yamke ngini niamke-mke o raha nnanga, m onanga yamkeua. Onanga ynahihu yoihene ngini ni ihe-ihene o raha nnanga, m onanga yoihenua." 10:25 Ipaha womatngo o agama maguru womaoko de wtaili o Yesus. Unanga woleha, "Bapa Guru, ngohi kokiani okia todiai hupaya yakunu tatarima o ngango madutu d i kakali?" 10:26 O Yesus wohaluhu, "Okia itulihoka Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka? Sarakia anidamke mangale o hali gnanga?" 10:27 O nyawa gnanga wohaluhu, " 'Ni"dora ani Jou Madutu de anihininga magahumu, d anijiwa magahumu, de anikuata mata-mata, d de ani akali itotiai,' d 'Ndora ani dodiawo hok ngona ndora anidiri mahirete.' " 10:28 "Ani bobaluhu gnanga itiai," o Yesus wato. "Nadiai gnanga, done ngona aha nowango." 10:29 M o

agama maguru gnanga womau aidiri itiai. Unanga woleha, "O nagona tongohi ahi dodiawo gnanga?" 10:30 O Yesus wohaluhu, "Naga o nauru womatngo o Yerusalemoka de wouti o Yerikhouku. O ngkomo mahoanoka nanga iwitagoko o nyawa madorouoka yoora-ora, de yaora mata-mata aikiahonanga, iwigohara ngade wohonenge, daha iwimalaika wobitikangile o ngekomoka de ainabo ma ago-agomo. 10:31 Imateke korona ma imam womatngo wakainoli o ngekomino gnanga. De wmke o nyawa gnanga wobitikangile, nanga worehene o ngkomo mahonongaika, daha kawogila-gila. 10:32 Kogenangoli de o Lewi manyawa womatngo, wakaino genangino; de wmke o nyawa gnanga, nanga womahi tigi-tigika la wtailako. M unanga makaworehene o ngkomo mahonongaika, daha kawo gila-gila. 10:33 M ipaha o Samaria manyawa womatngo, aidodagi magogiriaka, genangino wakainoli. Maraha wmke o nyawa gnanga wobitikangile, aihininga duru iwitora karana wdora. 10:34 O Samaria manyawa gnanga womatogumu, de wukeruku o nyawa gnanga daha watebini ainabo-nabo de o angguru d wahouru de o minya, ipaha wapakiti ainabo-nabo gnanga. I bto gnanga nanga wihida o nyawa gnanga ai jaraile, daha wao o dudulu matauika d wpaliara. 10:35 Yarehino mawange nanga wal o tiwi o rupia ribuhu hinoto d wohi daka o dudulu matau madutuika de wotemo, 'Nipaliara nenanga, d nako nipaliara de matiwi nnanga yadonua, napkeohi dika anitiwi, aha ngohi tafangu dam nako ngohi tomakilioro nengino.' " 10:36 Ipaha o Yesus wohibobaha o ade-ade gnanga de o loleha nnanga, "O nyawa yaruange nnanga, imoteke anidamke o nagona yodiai hok aidodiawo o nyawa iwi ora-oraika gnanga?" 10:37 O agama maguru iwileha-leha gnanga wohaluhu, "O nyawa iwi riwo-riwoka o nyawa iwi ora-ora gnanga." "Aa, noiki de nadiai hok hokogenangoli!" o Yesus wotemo. 10:38 Ipaha o Yesus d iwinninki ihigila-gila mangadodagi, de imahidono o kapongo moioka. Genangoka o ngoheka momatngo amiromanga o ngo Marta, mahoko o Yesus wotulu manga tauika. 10:39 O ngo Marta ngomi dodoto momatngo ami romanga o ngo Maria. O ngo Maria nnanga mogogeruku momahi tigi-tigika ma Jou Yesusika mohigihene Ai dodtoko. 10:40 Ma o ngo Marta duru mokaika mokaino

moleleani manga tauoka. Mnanga moiki o Yesusika d motemo, "Jou boteka Jou nohaduliua o ngo Maria mohi malaika ngohi dika mahirete tokarajanga? Nomi huloko mnanga moh riwo!" 10:41 "Marta, Marta!" ma Jou wohaluhu. "Ngona nohawatere d notasibu napikiri nnanga d genanga; 10:42 enahioko duru iparalu duga-duga moi. D o ngo Maria mairikoka maoa-oa, de aha yakunua yal munangoka." Lukas 11 11:1 O wange moiuku o ng moioka o Yesus womniata. I bto womniata womatngo iwinninki manga dodiawo wotemo, "Jou, abeika nomdotoko ngomi mimniata hok o Yohanis w dotoko iwinninki im niata." 11:2 De o Yesus wtemo onangika, "Nako ngini nimniata, ni temo hoko nnanga, 'Ama, Ngona ma Jou Madutu noma Tngo-tngoka. Tanu Ngona inihuba d inihoromati. 11:3 Nomihidaka o wange higetongo o inomo ngomi mipoparalu. 11:4 Nohi apongo mia baradoha, hababu ngomi mia hiapongo o nyawa yahowo-howonoka ngomino. D uha nohigumala ngomi i hihanga miangongaku maraha ngomi imtaili.' " 11:5 O Yesus wtemo iwinninkika, "Hohi ade ngini niahidogoronaka womatngo woiki aidodiawo aitauika o hutu goronaika, d wotemo, 'Hobata, nohihi bauohi aniroti o gahumu hange, 11:6 hababu ahidodiawo aidodagi magoronaka, nnanga daha wotulu ahitauino d ngohi ahi inomo koiwa tihidaka unangika!' 11:7 Hohi ade anidodiawo naika-ika unangika gnanga aitau magoronaka de wohaluhu hokonnanga, 'Uha nohidiai o huha! O ngorana ikusioka d ngohi de ahi ngoha-ngohaka mimaiduoka. Ngohi takunua tomomiki d tonihidaka okianaga ngonaika.' " 11:8 "Daha sarakia?" o Yesus wotemoli. "Ngohi tato, igoungu hoko gnanga! Ngarok ngona ganga aidodiawo, nanga aha woluku womomiki d wonihidaka okia nagamoi ngonaika. M ima teke korona karana ngona inimalekua nogahoko unangika nogogilio, h unanga aha kawomomiki d wonihidaka ngonaika okia ngona nopparalu. 11:9 H, Ngohi tintemo nginika: Nigahoko, ngini aha inihi daka; nialingiri, ngini aha niamke; nitolo, o ngorana aha inidobelenga nginika. 11:10 Karana o

nyawa yogaho-gahoko aha yatarima; o nyawa yalingi-lingiri aha yamke, d o nyawa yotolo-tolo aha yadobelenga o ngorana. 11:11 Ngini niahidogoronaka naga o ama wohidaka o dodiha aingohakika nako wogahoko o nawoko? 11:12 Ekola wohidaka o kokakatama, nako wogahoko o gohi? 11:13 Ngarok ngini itorou, ngini kanihiriki niahidaka maoa-oa nia ngohakika. Okiali o Ama o horogaka! Unanga aha wahidaka ai Womaha onangika yoggaho-gahoko Unangika!" 11:14 O wange moiuku o Yesus waduhu o womaha madorou womou-mouoka womatngo de ihupu. O womaha madorou gnanga i hupuoka, o nyawa gnanga mulenge wotemo-temo. Manga nge yohranga, 11:15 m naga utu yotemo, "Unanga wakunu waduhu o womaha madorou karana o Beelzebul o womaha madorou gnanga manga heke aikuaha." 11:16 Naga o nyawa mahomoa yomau iwitaili o Yesus, h onanga yogahoko Unanga wodiai ihra-hranga moi hok o nonako Unanga woba ma Jou Madutuino. 11:17 M o Yesus wohiriki to nanga manga dungutu. De Unanga wtemo onangika, "Nako o negara moi itinga-tingaka o doomu moi-doomu moi imateke hatur, o negara gnanga aha itedekanua. D o tau moimadola ima tinga-tingaka de ima tekehatur, aha yokilianga. 11:18 Hokogenangoli o Ibilihi mapareta magoronaka; nako o doomu moi imaka ngamo de o doomu mahomoa, mapareta gnanga aha ikilianga. Ngini niatobari ngohi taduhu o womaha madorou karana o Beelzebul makuaha. 11:19 Nako hokognanga, de o nagona manga kuaha inninki yaduhu o womaha madorou gnanga? Inninki gnanga mahirete ihinyata igoungu ngini niahowono! 11:20 M Ngohi taduhu o womaha madorou de ma Jou Madutu aikuaha, d genanga mamangarati ma Jou Madutu womulaengoka wopareta tingini niahidogoronaka. 11:21 Nako womatngo wokua-kuata, de aida ingodu-ngodumu, wgana aitau mahirete, done mata-mata aikiahonanga aha ihalamati. 11:22 M nako womatngo woora-ora iholoi wokuata d wutumu, done o nyawa iholoi wokua-kuata gnanga aha waora mata-mata aida o tau madutu gnanga wngano-nganono, daha wohi kokodoku mata-mata aikiahonanga. 11:23 O nyawa ihihibaua Ngohi, igou-goungu ihilawani Ngohi, d o nyawa ihiriwoua Ngohi, igou-goungu yakilianga Ahi manarama!" 11:24 "Nako o womaha

madorou ymalaka imatngoani, o womaha madorou gnanga ikokiloliti o ng madududungoka mangale im lingiri o dodogumu, ma nanga immkeua. Mangale o hababu gnanga, nanga itemo, 'O tau tamalamalaka genangika aha ngohi tgilio!' 11:25 Maraha nanga imahiadonika dokengoka, nanga yamkeika o tau gnanga madebi-debini d ihidiaioka. 11:26 Daha nanga ioiki d yao o womaha madorou mahomoa gahumu tumidi de iholoi itorou de nanga. Ipaha nanga yowohama manyawaika gnanga daha yogogere genangoka. D mabaha o nyawa gnanga wodadi iholoi itorou dema dodihiraka de." 11:27 O Yesus wotemo hokognanga ipaha, o ngoheka momatngo yowe-we manga hidogoronaka gnanga mtemo o Yesusika, "Igoungu moutumu o ngoheka monihi ngoha-ngohaka d moni huhuhu Ngona!" 11:28 M o Yesus wohaluhu, "Iholoioli youtumu o nyawa yoihe-ihene ma Jou Madutu aidemo d yadiai!" 11:29 Manga nge o nyawa kiwihidoomu inohi o Yesus, Unanga wohigila-gila Ai demo, wato, "Itorouholi o nyawa o raha nnanga. Onanga yogahoko okianaga ihra-hranga hupaya nanga yakunu ihingaku, m aha kamoi de yahidakua ihra-hranga onangika, sawaliua ihra-hranga mangale ma Nabi Yunus. 11:30 Hok ma Nabi Yunus imahirupa ihra-hranga o Niniwe manyawaika, hokogenangoli o Nyawa manga Ngohaka aha idadi okia naga ihra-hranga mangale o nyawa o raha nnanga. 11:31 O kiamati mawangeoka, ma koano ngoheka o Korehara mabererauku aha momomiki de o nyawa o raha nnanga, d mohi daaere manga howono. Hababu, mangale moihene o Salomo wososawaro aidodtoko, ma Koano ngoheka gnanga modiai o dodagi magogurutika o dunia mabatingoka de maino. M orahannanga nenangoka naga i holoi wolamoko de ma Salomo! 11:32 O kiamati mawangeoka, o Niniwe manyawa aha yomomiki de o nyawa o raha nnanga, d ihidaaere manga howono, hababu o Niniwe manyawa yotoba d o baradoha yodiai okaua maraha o Yunus woriwayati onangika. M orahannanga nengoka naga iholoi wolamoko de o Yunus!" 11:33 "Moiua o nyawa yatuhuku manga hilo de yaiunika ekola yatamunuku de o rube. Unanga aha wakelenga o hilo gnanga matotodengoka, hupaya o nyawa yowoha-wohama yakunu yamke madararono. 11:34 O lako ganga o rehe mahilo. Nako anilako

idodono, anirehe magahumu itotararono. M nako anilako igawa, anirehe magahumu ihuhutu. 11:35 Hababu gnanga, nimahi dodiai, uha hidono o dararono ngonaka gnanga idadi ihuhutu. 11:36 Nako anirehe magahumu i tararono, d mahononga ma ihuhutua, done anirehe magahumu gnanga kai totararono hok o hilo madararono yodihiwarino." 11:37 O Yesus wo ade-ade ibto, o Farisi manyawa womatngo wahoko o Yesus wolomo aitauoka. O Yesus woiki wolomo genangika. 11:38 O Farisi manyawa gnanga wohranga iwmke o Yesus wolomo de Ai giama waihorua ihira imoteke o agama madatoro. 11:39 Hababu gnanga ma Jou wtemo unangika, "Igoungu ngini o Farisi manyawa biaha niatebini niaudo-udomo d niadodai maporetino, m niadiri mahirete magoronaka imanga de o biaha niora-ora d o dorou. 11:40 Ngini nibodo! Mode koigoungua ma Jou Madutu wadodiai maporetino gnanga wadiaioka magoronaka? 11:41 Naga niaudo-udomo d niadodai magoronaka gnanga, kokiani gnanga doka niahidaka o nyawa yommihikinika. De hoko gnanga madodagi mata-mata aha idadi i tebini mangale ngini. 11:42 Nibodito ngini, o Farisi manyawa! Nidato-datomo mahasili hok o hulahi, d o bawa d o gau-gauku mahomoahi, o regu ngimoi, ngini nihidaka ma Jou Madutuika o regu moi, m o adili d o dora ma Jou Madutuika ngini nima legaikaua. Enahioko gnanga doka kokiani ngini niadiai, de mahomoahi yakunua ni alip. 11:43 Nibodito ngini, o Farisi manyawa! Ngini nioigo o ng-o ng duru de mahoromati o pupuji matau magoronaka, d nioigo in horomati o paha-paharoka. 11:44 Nibodito ngini! Ngini hok o lungunu o jereoka, koiwa manonako kiaka yamoua o nyawa yadoko-doko makoi hidodogumua." 11:45 Womatngo o agama maguru wtemo o Yesusika, "Bapa Guru, de o demo-demo gnanga, Bapa ngomi nomi hikauku!" 11:46 O Yesus wohaluhu, "Nibodito ngini, o agama maguru-guru! Ngini niahipatutu o hali mahhuha d nihidaka o datoro madodubuho, m ngini mahirete kamahuhutul ma nioluku ni riwo o nyawa ihidagi-dagi o datoro gnanga. 11:47 Nibodito ngini! Ngini nihigoko o nabi-nabi manga jere, kiaka niaete de niatohora mahirete ytoma. 11:48 H ngini mahirete nima ngaku kiaka ngini nihi moteke okia niaete de niatohora yadodiaioka; hababu igoungu nanga ytomka o

nabi-nabi gnanga de nginila niaoko manga jere. 11:49 Hababu gnanga ma Jou Madutu ai Sawaro itemo, 'Ngohi aha tohidingoto onangika o nabi-nabi d ahi huhuloko-huhuloko; o hidoku moi aha ytoma d o hidoku moi aha yaniaya!' 11:50 Ma Jou Madutu wodiai gnanga hupaya o nyawa o raha nnanga yhukumu karana o doma yadodiaioka o nabi mata-mataika ka dema dero o dunia idadi, 11:51 mulenge de o Habel iwi tma hidono o Zakharia iwi toma, kiaka ima dadi o huhuba mang d ma Jou ai Tau mahi dogorona. Ningaku: O nyawa o rahannanga marai aha yhukumu karana mata-mata gnanga. 11:52 Nibodito ngini, o agama maguru-guru! O kusi la ihihelenga o sawaro mangorana igogonika nginioka, m ngini mahirete nioluku niwohama magoronaika la nialingiri o sawaro gnanga. Ilio yaino ngini niattatoko o nyawa imahidodailako yowohama magoronaika!" 11:53 Maraha o Yesus wamala o ng gnanga, o agama maguru-guru d o Farisi manyawa iwnglo o Yesus de magiria. Onanga yomulenge manga demo yaumo-umo o Yesusika hupaya Unanga womau woade-ade o hali mange. 11:54 D oraha gnanga nanga iwi tailako ihidodiai la yatagoko mangale moi wohidemo ihhowo-howono. Lukas 12 12:1 O nyawa dema ribu-ribuhu imakehoto hidono naga ima kodoko manga lou. O nyawa manga nge gnanga magogiriaka imatoomu, o Yesus wtemo iwinninkika, "Nimahi dodiai mangale o Farisi manyawa manga ragi, Ahi dungutu, tonanga manga tengeluku. 12:2 Koiwa naga iiu-iunu aha koimkeua, d koiwa i rorahasia de aha koi kiliangua. 12:3 O hutu-hutu ngini niahetongo, aha yoihene o wange-wange; d ngini nihihudu o nyawa manga ngaukika o kamari i beno-benoino magoronaka, aha ihi ngahu-ngahu kiaika honanga." 12:4 "Nio hohininga, Ahi dodiawo! Uha nimodongo onangika yatma-tma niarehe m yakunua yodiai iholoi de gnanga. 12:5 Kayaoa de Ngohi tinihi dumutu nginika o naguna kokiani ngini niwmodongo. Niw modongo ma Jou Madutuika! Hababu win toma ibto, Unanga wokuaha winumo o narakaika! Ningaku, Unanga kokiani

ngini niw modongo. 12:6 Gahumu motoa o totoai yahukunu o rupia ratuhu hinoto. Ngarok hokognanga kamoi de ma Jou Madutu wawohangua. 12:7 Nia tadauru niahekoka mangai yogetongoka mata-mata, hababu gnanga uha nihawana; ngini nia ija iholoi i kurutile de o totoai!" 12:8 "Nio hininga nihidodiai: O nyawa imahi nyata o kawaha manga himangoka igoungu nanga ihinninki, o Nyawa manga Ngohak aha wahigoungu ma Jou Madutu aimalaekat-malaekat manga himangoka. 12:9 M o nyawa imahi pongono o kawaha manga himangoka nanga ihinninki, o Nyawa manga Ngohak aha wahi pongono ma Jou Madutu aimalaekat-malaekat manga himangoka. 12:10 Nako o nyawa okia naga moi yotemo iwilawani o Nyawa manga Ngohaka, nanga yakunu iwihiapongo; m nako nanga wohi kauku ma Jou Madutu ai Womaha, nanga yakunua iwihi apongo. 12:11 Nako ngini inao o pupuji matauika la yalingiri niahowono ekola niadiai o popareta ekola yokokuaha manga himangoka, uha nihawatere mangale aha sarakia niadiri nioriwo ekola mangale okia kokiani ngini nitemo. 12:12 Hababu okia kokiani ngini nitemo gnanga ma orahoka aha ma Jou Madutu ai Womaha indotoko nginika." 12:13 Yowe-we manga hidogoronaka womatngo wtemo o Yesusika, "Bapa Guru, nohitaili Bapa nhuloko ahidodoto wohihidaka ngohino o arata o hidoku moi mia ama wamala-malaika." 12:14 O Yesus wohaluhu, "Riadodoto, o nagona ihigoraka Ngohi todadi o hakimi ekola tohikokodoku inihinoto niapuhaka?" 12:15 Ipaha genangokadau manyawa mata-mata o Yesus wtemo, "Nimahi dodiai d nimgana, uha hidono ngini nikalilu. Hababu o nyawa manga wowango imahigagaoua de aikaya, ngarok aiarata duru iwe." 12:16 Daha o Yesus woade-ade o hitotero nnanga, "Naga womatngo wokaya. Unanga de aitonakoka, de mahasili iwe. 12:17 O nyawa kaya gnanga mulenge womapikiri aihiningaka, 'Tato tagogono ahi tonaka mahasili koiwakali o ng. Okia tohi akali o raha nnanga?' 12:18 Ipaha nanga wapikiroli d watemo aidirika mahirete, 'Aa, ngohi naga ahiakali; ahigudanga aha thuloko yakilianga daha tohigoko iholoi ilamoko. La genangoka aha tagogono mata-mata ahi gandum de ahibara-baranga mahomoa.' 12:19 Ipaha aha tatemo ahi dirika mahirete, 'Ngona noutumu! Hagala maoa-oa ngona naparetaka, d aha

koimataua de matao-taongo. Nomahibatongo o raha nnanga! Nokere de nolomo d nomahi sosanangi!' 12:20 M ma Jou Madutu wtemo unangika, 'Hei bodo! O hutu nnanga dika ngona aha nohonenge, daha o nagona aha yapuhaka anikaya mata-mata ngona natotoomuoka mangale anidiri gnanga?' 12:21 Hoko gnanga imadadi de o nyawa moi-nyawa moi kiaka ima hi dailako yodadi kaya mangale manga diri mahirete, m imahidailakoua yodadi kaya ma Jou Madutu ailakoka." 12:22 O Yesus wtemo iwinninkika, "Gnanga mahababu Ngohi totemo, 'Uha nihawatere mangale niangango, enagnanga okiaaha ngini niaolomo, ekola okia aha ngininiapke.' 12:23 O ngango ganga iholoi de o inomo, d o rehe iholoi de o pakeanga. 12:24 Nia tailako o totaleo o wogono! Enanga idatomua, iutukua, magudanga ekola mainomo matau makoiwa. M ma Jou Madutu wapaliara nanga! Ngini iholoi ikurutile niaragane de o totaleo! 12:25 O nagona ngini niahidogoronaka de aihawatere yakunu wakurutu aiumuru ngaroka mahuhutulu? 12:26 Nako o hali maiteteke gnanga dika niakunokaua niadiai, yadodoa honihawatere mangale o hali mahomoa? 12:27 Niatailako sarakia o bunga iwango; o bunga-bunga gnanga imanaramua, o baju iuriti makowali. M ma Koano Salomo hokognanga aikaya mawapkeua o pakeanga ma hailoa hok o bunga gnanga! 12:28 O momo o golowaka iwango o wange nnanga d yarehino yatuhuku imatka. M ma Jou Madutu hoko gnanga mahailoa wapke wohidodiai o momo gnanga. Okiali ngini! M ngini kuranga ningaku! 12:29 H uha nihawatere d nibingu mangale okia aha ngini niaolomo de niaokere. 12:30 O hali hoko gnanga o nyawa iwinkonkoua ma Jou Madutu yaninki yalingiri. Enahioko nia Ama wanko mata-mata gnanga ngini niparalu. 12:31 M ngini kokiani nimahi dailako hupaya ma Jou Madutu wapareta niangango, done mahomoahi gnanga aha ma Jou Madutu winihidakoli nginika." 12:32 "Ngini duga-duga o doomu maiteteke, uha nihawana! Hababu nia Ama wosanangi wohidaka nginika o barakati ai Poparetaino. 12:33 Niahukunu niaarata d niahidaka matiwi o nyawa mihikinka. Nim diai mangale niadiri o tiwi mapopoje ibbabitua, enagnanga o arata iggogono o horogaka. O arata gnanga yakunua ihihanga, karana yotohi-tohiki yakunua yal d o buteteke

yakunua yabodito. 12:34 Hababu kiaka niaarata genangoka niahininga!" 12:35 "Nim ga-gana nio himanga o hali moi-moi. Ngini kokiani kahoko genangika nimgana nimapakeanguku d niahilo kai wangowango, 12:36 imatero hok yolleleani mangagogiria yogana iwi dam manga tuanga womakilioro o kawingi marameangino. Nako matuanga gnanga woma kilioro d o ngorana wotolo, nanga aha de majapati o ngorana yahelenga. 12:37 Hokokia manga utumu yolleleani maraha matuanga woba de wmkeino magogiria yotam. Ningaku: o tuanga gnanga aha womahidiai d whuloko iwilleleani gnanga yogogeruku, daha Unanga wleleani nanga. 12:38 Hokokia manga utumu yolleleani gnanga nako to ona manga tuanga gnanga wmkeino nanga manga gogiria ima sadia iwi dam, ngarok Unanga woba o hutu gorona ekola iholoi itedekana de gnanga! 12:39 Nio hohininga nnanga! Hohiade o tau madutu wohiriki o takoro muruono yotohi-tohiki aha yoba, nanga aha womgana hupaya yotohi-tohiki yakunua yowohama aitau magoronaika. 12:40 Hababu gnanga ngini kokiani nim ga-gana, karana o Nyawa manga Ngohaka aha woba maraha ngini nia nko-nkoua." 12:41 "Jou, boteka o dodtoko gnanga Jou nohidungutu ngomino ekola o nyawa mata-mataika?" o Petrus woleha. 12:42 Ma Jou wohaluhu, "O nagona yolleleani yosetia d yosawaro hidono aituanga wgoraka wodadi yolleleani mahomoa manga heke hupaya nanga wahidaka nanga o inomo maorahoka? 12:43 Hokokia aiutumu wolleleani gnanga nako maorahoka ai tuanga womakilioro de wmkeino aigogiria wadiai aimanarama! 12:44 Ningaku: O tuanga gnanga aha wihigogana hagala aiarata wolleleanika gnanga. 12:45 M nako wolleleani gnanga wotemo aihiningaka, 'Ahi tuanga madekanohi daha womakilioro,' de nanga wgohara yolleleani mata-mata d wolomo de wokere hidono iwidaluku, 12:46 done aituanga aha womakilioro mawange d maraha wanko-nkoua. D wolleleani gnanga aituanga wduhu wohupu wdiai imake tero manga hangihara de o nyawa yototomotekua ma Jou Madutuika. 12:47 Wolleleani wanko aituanga ai mau, m wom ga-ganua d wadiaiua aituanga aimau gnanga, aha iwigohara kahakuata. 12:48 M wolleleani wankoua aituanga aimau, ipaha

wadiaiokia naga moi ihowono hidono kokiani iwigohara aha iwigohara mahuhutulu dika. Hababu o nyawa yahidakoka iwe, onangino aha ygahoko iwe. D o nyawa yahigoganoka iwe, onangino aha ygahoko iweoli." 12:49 "Ngohi toba la tapuda o nguku o duniaka nnanga. Duru yaoa nako mauku itokaroka! 12:50 Kanagahi o huha de o hangihara ma ago-agomo kokiani Ngohi tatoku-toku. D Ahi hininga duru ihuha ihira de gnanga imadadi. 12:51 Boteka ngini niatobote Ngohi toba mangale toao o dame o duniaino? Kowali, o dameua duga-duga o galawani. 12:52 Mulenge rahannanga, o tau moi madola yamotoaka aha ima teke ributu, ya ruange ylawani yahinoto ekola yahinoto ylawani yaruange. 12:53 O ama aha wlawani aingohaka o nauru, d o ngohaka o nauru aha wlawani ai ama. O ayo momi lawani ngomi ora d o ngohaka o ngoheka momi lawani ngomi ayo. Madunungu o ngoheka aha momilawani ngomi moloka, d mamoloka aha momi lawani ngomi hunungu." 12:54 O Yesus wtemoli o nyawa yowe-weika, "Nako ngini niamke o lobi ida o wange madumuniha, gila-gila ngini nitemo, 'Aha o awana.' D igou-goungu o awana. 12:55 Nako ngini niamo o hidaloko iba o koreharauku, ngini niato, 'Aha ihiwara.' D igou-goungu ihiwara. 12:56 Ngini o nyawa nioigo nimadodiai! De niolega o dihanga d o dunia madodagi o gitawa aha idadi ngini niakunu nihingahu. Yadodoa ho o rahannanga manonako ngini niakunua nihingahu okia aha idadi?" 12:57 "Yadodoa hongini niaakunua niaputuhu okianaga madiai? 12:58 Nako naga o nyawa inkalaki ngini o hakimika, nihidailako niagou-goungu la niatiai niaparakara gnanga dede una, kiaka ngini kao ngkomo mahoanikahi. Nako kowali, done nanga wintauru ngini o hakimi manga himangoka, d o hakimi gnanga aha winihilapahi ngini o polisika, d o polisi winihi ngohama ngini o bui magoronaika. 12:59 Ningaku! Ngini aha nihupua o buioka nako niabobangu niamatauahi nifangu." Lukas 13 13:1 O raha gnanga o nyawa iwade-ade o Yesusika, yakorona o Galilea manyawa yamuruono naga o Pilatus wtoma, maraha nanga

ihihuba manga huhuba ma Jou Madutuika. 13:2 Wattakihiri o ade-ade gnanga, o Yesus wato, "Karana o Galilea manyawa ytoma hokognanga, ngini niatobote gnanga manyonyata igoungu nanga iholoi yobaradoha de mata-mata o Galilea manyawa mahomoa? 13:3 Hakali-kali kowali! M niohohininga: Nako ngini nitobaua o baradoha kanidiaiohi, ngini mata-mata aha nihonenge, hok onangoli. 13:4 Sarakiali de yangimoi de yatufange yohone-honenge o Siloamoka, maraha o candi gnanga ytapalu nanga? Ngini niatobote gnanga ihidumutu nanga iholoi i lamoko manga baradoha de mata-mata o nyawa mahomoa yoggogere o Yerusalemoka? 13:5 Hakali-kali kowali! Mamoiohi Ngohi totemo: Nako ngini nitobaua, o baradoha kanidiaiohi, ngini mata-mata aha nihonenge hok onangoli." 13:6 Ibto gnanga o Yesus wohi ade-ade o hitotero nnanga, "Naga womatngo aiara mautu aiangguru madumuleoka. O wange moiuku nanga woiki wom lingiri o ara mahohoko mautuika gnanga, m gahumu moi de wamkeua. 13:7 H, nanga wtemo o dumule woga-ganika, 'Namke, o taongo hange ibto ngohi taino talingiri o ara mahohoko mautuoka nnanga, m kamoi de tamkeua. Natolangoka dika o ara mautu gnanga! Enanga duga-duga yamata o tonaka mahaki!' 13:8 M o dumule woga-gana gnanga wohaluhu, 'Malaikala nanga iwango o taongo moiohi nnanga, Tuanga. Ngohi aha tapasolo matonaka ikilolitino d tahouru matonaka. 13:9 Mudukua nanga done ihohoko o taongo nanga himangoka. M nako kowali kaidadi Tuanga nhuloko yatolanga.' " 13:10 Mamoiuku o Yahudioka manga Puji mawangeoka, o Yesus wodotoko o pupuji matau moioka. 13:11 Genangoka naga o ngoheka momatngo o taongo ngimoi de tufange ibto mopanyake, karana naga o womaha madorou ami dirioka. O ngoheka gnanga mohugu d hakali-kali makunua momaoko moma totiaile. 13:12 Maraha o Yesus womimke, womiahoko de womitemo munangika, "Ayo, tongona anipanyake itogumoka!" 13:13 Daha o Yesus wakelenga Ai giama munanguku gnanga, d o raha gnanga dika mnanga moma oko moma totiaile daha mipuji ma Jou Madutu. 13:14 O pupuji matau mabaluhu gnanga wongamo, hababu o Yesus wahitogumu o nyawa o Yahudioka manga Puji mawangeoka, karana gnanga nanga wtemo o

nyawa yowe-weika, "Naga o wange butanga la homanarama; niba o wange butangaino la inihi togumu, uha o Puji mawangeoka!" 13:15 Ma Jou wohaluhu, "Nielu-eluku ngini nnanga! O Puji mawangeoka o nyawa mata-mata ihihupu manga hapi ekola manga keledai makurungaka d yao ihihupu la ihiokere. 13:16 Aa, o raha nnanga nengoka naga o ngoheka momatngo o Abraham aidifauku, o taongo ngimoi de tufange ibto o Ibilihi imi likoika. Yadodoa homnanga yakunua imhohe ami liliko gnanga o Puji mawangeoka?" 13:17 O Yesus aibobaluhu gnanga yadiai o Yesus iwilawa-lawani duru ymaleke; m o nyawa mahomoa mata-mata yosanangi yamke hagala ihra-hranga o Yesus wadodiai. 13:18 O Yesus woleha, "Ma orahoka ma Jou Madutu wopareta, kasarakia madodagi? De okia yakunu Ngohi tohitero? 13:19 Madodagi hok o hitotero nnanga. Womatngo wal o sasawi mamui gahumu moi daha wadatomo aidumuleoka. O mui gnanga iwango daha idadi o gota mautu, d o totaleo imdiai maigutu o gota gnanga ma jaga-jagaika." 13:20 Mamoioli o Yesus woleha, "Nako ma Jou Madutu wopareta, de okia yakunu tohitero madodagi? 13:21 Madodagi hok o ragi o ngoheka momatngo mal de mohiruae de o tarigu o litere moruata, hidono mata-mata ihro." 13:22 O dodagi magoronaka o Yerusalemika, o Yesus wakaino o kota-kota d o kapo-kapongino de wodotoko. 13:23 De naga o nyawa iwi leha Unangika, "Bapa, boteka duga-duga kamanga huhutulu dika o nyawa aha yahihalamati?" 13:24 O Yesus wohaluhu, "Nima hidailako la niwohama nianonu o ngorana ipopeneto. Hababu, niohininga! O nyawa manga nge ima hidailako yowohama m yamkeua. 13:25 Ma orahoka o tau madutu womomiki d wabeno aingorana, ngini nimaokoino maporetoka d mulenge nitolo-tolo daha nitemo, 'Tuanga o ngorana nomibelenga!' Ma Tuanga gnanga aha wohaluhu, 'Ngohi tin nkoua ngini okiaino!' 13:26 Ngini aha nihaluhu, 'Ngomi miokere d miolomoka dede ngona Tuanga, d Tuanga nodotokoka mia kota mangekomoka!' 13:27 M ma Tuanga gnanga aha wotemoli, 'Ngohi tin nkoua ngini okiaino. Nioiki nenangoka, ngini nidodiai o dorou!' 13:28 de o nabi mata-mata yomore-morene ma Jou Madutu ai Dunia ma Hungioka, ngini aha niari d niatagongo o huha de o hangihara, karana ngini mahirete induhu nihupu.

13:29 O nyawa manga nge aha yoba o wange mahiwariha, d o wange madumunoko, o koremiele d o koreharauku, d aha yomore-morene ma Jou Madutu ai Dunia ma Hungioka. 13:30 Igou-goungu, naga o nyawa yotototuru aha yodadi madodihiraka, d naga o nyawa madodihiraka aha yodadi yototo turu." 13:31 O raha gnanga dika, naga o Farisi manyawa yamuruono naga yoba o Yesusino d yato, "Uha nenangoka nogogere! Noiki o ng mahomoaika, hababu o Herodes womau wonitoma." 13:32 O Yesus wohaluhu, "Nioiki niwihingahu o nyawa ai fofaiduaika gnanga, 'O wange nnanga d yarehe Ngohi taduhu o womaha madorou d Tahi togumu o nyawa yopopanyake, m o wange mahangeoka, Ngohi aha tohidodogumu Ahi manarama.' 13:33 Ngarok hoko gnanga Ngohi kokiani tohigila-gila dika Ahi dodagi o wange nnanga, yarehe d midiringi, hababu itorou o nabi womatngo iwitoma o Yerusalem maporetoka. 13:34 Yerusalem, Yerusalem! O nabi-nabi ntoma! Ma Jou Madutu ai huhuloko-huhuloko ngona nkaweli de o helewo hidono yohonenge. Ma muruono ibto Ngohi tomau ttoomu mata-mata ani nyawa hok o kuru-kuru ma ayo yagogono mangohaka magahuhu matimioka, m ngona noluku! 13:35 Karana gnanga ma Jou Madutu dede ngonaokaua. La nohi riki, mulenge o raha nnanga ngona aha nohimke okaua Ngohi, hidono Ngohi totemo, 'Niwihi barakati Unanga woba-ba de ma Jou airomanga.' " Lukas 14 14:1 O Yahudioka manga Puji mawange mamoiuku o Yesus woiki wolomo womatngo o Farisi manyawa manga baluhu aitauoka. Genangoka o nyawa manga nge iwittailako o Yesus ihidodiai. 14:2 Womatngo iwirube aigiama d ailou ilobo-loboho waino o Yesusino. 14:3 Daha o Yesus wleha o agama maguru-guruika d o Farisi manyawa naga genangoka, "Imoteke nanga agama matita, kaidadi ngone hahitogumu o nyawa yopopanyake o Puji ma wangeoka ekola idadiua?" 14:4 O agama maguru-guru d o Farisi manyawa gnanga kaima rirdoka. Daha o Yesus wahoko o nyawa gnanga de wihitogumu, ipaha whuloko

nanga woiki. 14:5 Ibto gnanga o Yesus wtemo o nyawa yoweweika, "Hohi ade niahidogoronaka womatngo aingohaka womatngo, ekola aihapi gahumu moi yaotaka o humuku o Puji mawangeoka, boteka nanga de aijapatiokaua wtauru wihihupu aingohaka gnanga ekola o hapi gnanga kao wange gnanga dika?" 14:6 M ka o nyawa moi de yakunua iw baluhu o Yesus, mangale o hali gnanga. 14:7 O Yesus wmke naga o tamu-tamu imngiriki o ng duru ma oa-oa. Hababu gnanga Unanga wohidaka o dodtoko nnanga o nyawa mata-mataika. 14:8 "Nako ngini inahoko o kawingi marameangika, uha nioiki nigogere o kuruhi ihohoromatiuku. Hababu uha-uha mahomoa womatngo iwi ahokoli iholoi iwihoromati de ngona, 14:9 hidono matau madutu inahoahokoka inihinoto gnanga, pakisa waino ngonaino d wato, 'Uha anihininga ikuranga, o ng nnanga isadiaka mangale o tamu gnanga.' Done duru de ani maleke pakisa ngona nogogere o ng mapore-poretoka. 14:10 Hababu gnanga, nako maorahoka ngini inahoko o ngolomika, nia iriki o ng mapore-poretoka, hupaya o tau madutu aha waino d wonitemo ngonaika, 'Hobata, naino ngogere o ng iholoi yaoa-oa.' De hoko gnanga ngini inhoromati o tamu mahomoa mata-mata manga himangoka. 14:11 Hababu moi-moi o nyawa ihikurutile manga diri aha yahitipokouku, m ihitipokouku manga diri aha yahikurutile." 14:12 Daha o Yesus wtemo o tau madutuika, "Maraha okia ngona nahoko o nyawa o wangeoka mangolomo marameangika ekola o hutu-hutu mangolomo, uha n ahoko anidodiawo ekola anidodoto, ekola aniroriadodoto, ekola nimakokukere yokaya-kaya. Hababu done nanga aha iniahokoli ngona, d hokognanga ngona natarimaka mabalahi mangale animanarama. 14:13 H, maraha okia ngona nodiai o rameanga, nahoko o mihikini manyawa, o nyawa manga rehe it totomua, o nyawa yolugu-lugu d o nyawayopilo-piloko. 14:14 Ngona aha inihibarakati, hababu o nyawa ge nanga aha yakunua yabalahi anioa-oa. Ani oa-oa aha ma Jou Madutu wabalahi maorahoka o nyawa maoa-oa yohone-honengoka de yomomikoli." 14:15 Womatngo imako ngolomo moi genangokadau, maraha woihene o Yesus aidemo, nanga wotemo, "Duru youtumu o nyawa aha yo olo-olomo de ma Jou Madutu nako maraha Uunanga woba hok o Koano!" 14:16 M o

Yesus wtemo o nyawaika gnanga, "Oraha mamoiuku naga womatngo wodiai o rame ilago-agomo d w ahoko o nyawa manga nge. 14:17 O raha yadonoka maraha yomulenge yorameanga, o nyawa gnanga whuloko iwlleleani yoiki o gogahoko yamke-mkeika d ytemo, 'De mahoromati migahoko niba, mata-mata hidiaiukuoka!' 14:18 M onanga mata-mata moi-moi imahilooa. Madodihiraka wotemo yolleleanika gnanga, 'Ngohi nnanga daha toijaino o tonaka o dumule moi, d iparalu toiki tatailakohi. Uha nihingamo.' 14:19 Mahomoa yato, 'Ngohi daha toijaino o hapi habi motoa, d tomau tohitaili o hapi gnanga. Uha nihingamo.' 14:20 Mahomoali yato, 'Ngohi nnanga daha tokawingino, karana gnanga ngohi takunua toba.' 14:21 Yolleleani gnanga yolio d ihingahu o hali gnanga manga tuangika. Ma tuanga gnanga duru wongamo d wtemo iw lleleanika, 'Taiti nioiki o ngeko-ngekomika d o ngkomo i popenetoika o kota magoronaka. Nia ao nenginodau o mihikini manyawa, o nyawa manga rehe ittotomua, o nyawa yopilo-piloko d o nyawa yolugu-lugu.' 14:22 Ipaha yolleleani gnanga yotemo, 'Tuanga, anipareta Tuanga mihidagioka, m kahangeohi o ng.' 14:23 Daha o tuanga gnanga wtemo, 'Nioiki o ngkomo i ago-agomika d o ngkomo mahoa-hoanika o kota maporetika d ni ggoto o nyawa yaino, hupaya ahi tau imanga. 14:24 Niohohininga! O nyawa t aho-ahokoka yaino gnanga kamoi de moiua aha yajame mahmoro ahi rameanga nnanga mainomo!' " 14:25 O nyawa manga nge yotagi imakinki de o Yesus. O Yesus wom lega aiporetoko d wtemo onangika, 14:26 "Nako o nyawa yoba Ngohino, m iholoi imdora manga ayo, manga ama, mangahekata, mangangoha-ngohaka, mangariadodoto, maboboloi mangadiri mahirete, nanga yakunua yodadi ihinninki. 14:27 O nyawa yolu-oluku yamoku manga salib d ihi nki Ngohi, yakunua yodadi ihin ninki. 14:28 Nako nginioka womatngo womau wohi goko o dumule yoga-gana manga ng o gahumu moi, marai nanga aha wogogeruku waetongo ihira hokokia ma amoko ai tiwi wohi pke, hupaya nanga wanko boteka ai tiwi kayadono hidono wabto yoga-gana manga ng gnanga ekola kowali. 14:29 Hababu nako inyata nanga wabtua, ena hioko mahohole idiaioka, done o nyawa mata-mata yamke o manarama gnanga aha ygogiete. 14:30

Onanga aha yotemo, 'Ei, o nyawa nnanga wohigoko, m kowabtua!' 14:31 Nako o koano womatngo ai tentara yaribuhu ngimoi womau woparangi de ma koano mahomoa de ai tentara yaribuhu monaoko, marai ma koano gnanga aha wogogeruku watiba-tibanga ihira, boteka nanga aikuata kayaoa wlawani aihatur gnanga. 14:32 Nako nanga wohiriki nanga wokuatua, marai maraha aihatur gnanga manga gurutikahi, una aha wohidingoto aihuhuloko la wogahoko imakadame." 14:33 Wohibobaha o Yesus wotemo, "Hoko genangoli de ngini. Moiua nginioka womatngo wakunu wodadi ihinninki, nako nanga womahidakua hagala mata-mata de aihininga magahumu." 14:34 "O gahi mawaja gnanga yaoa, m nako idadi iakere, kai dadi igahioli? 14:35 Koiwaka mafaid kayaoa o dumule ihipke kayaoa o tonaka mahouru. H kayaumo dika. Nako de niangauku, ni ihene!" Lukas 15 15:1 O wange moiuku, o soungu yogaho-gahoko manga nge d o nyawa o kawaha ypulono o nyawa maoa-oaua, yoba iwihi gihene o Yesus. 15:2 O Farisi manyawa d o agama maguru-guru yomulenge yokurubungu. Onanga yotemo, "Cei, o nyawa nnanga wtarima o nyawa madorou d inoli wolomo dede nanga!" 15:3 Mahababu gnanga o Yesus w ade-ade onangika o hitotero nnanga, 15:4 "Hohi ade nginioka womatngo aiduba o ratuhu moi, ino de gahumu moi ihihanga -- okia aha nanga wodiai? Marai nanga aha wamalaika maduba mori hiwo de hiwo o momoka, d woiki walingiri ihhihanga gnanga hidono wamke. 15:5 D nako nanga wamkeokali aiduba gnanga, nanga hoko gnanga womrene hidono o duba gnanga wamokuino aibelekaka, 15:6 daha wolio wao. Ipaha nanga w ahoko aidodiawo d imakokukekere, d wtemo, 'Niaino ngone homore-morene. Ahi duba ihhihanga tamke okali!' 15:7 Aa, hoko genangoli o horogaka hababu imatngo o nyawa yob baradoha yotoba naga o mrene iholoi ilamoko, de yamori hiwo de hiwo o nyawa maoa d i paralua yotoba." 15:8 "Ekola hohi ade, momatngo o ngoheka amitiwi haka o gahumu ngimoi, de ino moi

ihihanga -- okia aha modiai? Mnanga aha amihilo mawango d mahehara amitau daha malingiri kiaika hnanga hidono mamke o tiwi gnanga. 15:9 Maraha mnanga mamkeoka o tiwi gnanga, mnanga m ahoko amidodiawo d imakokukere, daha mato, 'Ngohi duru tosanangi tamkeokali ahi tiwi ihhihanga. Niaino ngone homore-morene!' 15:10 Hoko genangoli ma Jou Madutu aimalaekat yomrene nako naga o nyawa madorou imatngo yotoba o baradoha yodiaiokaua. Ningaku!" 15:11 O Yesus wotemoli, "Naga o ama womatngo aingohaka o nauru yahinoto. 15:12 Madodoto makiditoko wotemo aiamaika, 'Ama, tongone nanga kaya nohihidaka ngohino o rahannanga ahi hidoku.' Ho manga kaya gnanga aiama wahidoku aingohaka yahinoto. 15:13 O wange muruononaga ipahaika mangohaka madodoto makiditoko gnanga aihidoku gnanga wahukunu daha woiki o berera maggurutika. Dokengoka nanga wohigogule aitiwi de wowango kaworame-rame. 15:14 Maraha aitiwi imatka mata-mata, o habirokata maamoko idadi o bereraka gnanga, hidono nanga womulenge wohuha. 15:15 Daha nanga woiki wokarajanga o berera gnanga manyawaka womatngo, kiaka nanga whuloko o dumuleika wgana aiode. 15:16 Unanga hokognanga iwihahini hidono wnahihu wadola aimmata de o ode mainomo gnanga. Ngarok hokognanga nanga iwihahini, koiwa moi o nyawa iwihidaka o inomo unangika. 15:17 Mabaha nanga womamo de wotemo, 'O nyawa yomomanarama ahi amaoka manga inomo kadema boboloi, d ngohi nenangoka ngade o hahini tohihonenge! 15:18 Ngohi aha tomagoraka d toiki ahiamaika d totemo unangika: Ama, ngohi tobaradoha ma Jou Madutuika d ahi Amaika. 15:19 Ipatutokaua ngohi nohihetongo aningohaka Ama. Nohipulono ngohi hok womatngo wonkokarajanga.' 15:20 De womagoraka nanga wolio aiamaika. O tauoka de magurutikahi, aiama wmkeoka nanga. Ai ama womapopta wmke nanga de duru iwitora, daha wkololo d w ame. 15:21 O ngohaka gnanga wato, 'Ama,' 'ngohi tobaradohaka ma Jou Madutuika d ngonaika Ama. Ipatutokaua ngohi nohihetongo aningohaka Ama.' 15:22 M aiama wahoko iwlleleani d wtemo, 'Itaiti! Nial o pakeanga duru irrorahai, d niwihipke unangika. Nihinoa o ali-ali aihagararaoko, d o

hapato ailouile. 15:23 Ibto gnanga nial o hapi mangohaka ibboburere d nia taka. Ngone aha holomo d homore-morene. 15:24 Hababu ahi ngohaka nnanga wohonengoka, o rahannanga wowangokali; nanga wohihangoka, o rahannanga tmkeokali.' Daha yomulenge yorame-rame. 15:25 O rahagnanga mangohaka o riaka naga o dumuleoka. Maraha nanga wolio de wotigioka o tauika, nanga woihene o musik mailingi d o selo-selo. 15:26 Unanga wahoko yolleleani womatngo, de woleha, 'Naga okia o tauoka nnanga?' 15:27 Wolleleani gnanga wohaluhu, 'Tuanga anidodoto wobaka! D Tuanga aniama whulokoka yotaka o hapi mangohaka ibboburere, hababu nanga wmkeokali aingohaka kawo hohalamati!' 15:28 O ngohaka mariaka gnanga duru iwitohata hidono nanga woluku wowohama o tauika. Ho aiama wohupu d wbaja nanga wowohama. 15:29 M unanga wato, 'Madekana dema tao-taongo ngohi tokarajanga tomahohonenguku mangale ngona Ama. Komaiwa ngohi talawani anipareta Ama. D okia nohidaka Ama ngohino? O kabingi moi makomaiwa Ama nohihidaka ngohino la torame-rame de ahidodiawo! 15:30 Ama aningohaka gnanga wamatka anikaya Ama, de o ngoheka mangawowango itotorou, m hokognanga nanga wolio, Ama ngona nataka o hapi mangohaka ibboburere mangale una!' 15:31 Ai ama wbaluhu, 'Ahi ngohaka,' 'ngona salalu naga nengokadau dede ngohi. Mata-mata o arata ngohioka, ganga katongona aniarata. 15:32 M ngone kokiani horame-rame d homrene, hababu anidodoto gnanga wohonengoka, m orahannanga wowangoli; nanga wohihangoka m orahannanga h mkeokali.' " Lukas 16 16:1 O Yesus wtemoli iwinninkika, "Naga womatngo o kaya manyawa. Ai tiwi majoj womatngo, wohiddailako ai kaya. O nyawa wokaya-kaya gnanga woihene o nyawa iwihi ngahu, aitiwi majoj, wohigogule aitiwi. 16:2 H unanga wahoko aitiwi majoj gnanga d wtemo, 'Ngohi toihene yakorona ngona okia nnanga? O rahannanga,

nohidaka ngohino o hingahu i ttotomo yakorona animanarama nohiddailako ahiarata. Ngona yakunokaua nodadi ahitiwi majoj.' 16:3 De o tiwi majoj gnanga womapikiri, 'Okia kokiani ngohi todiai o rahannanga? Ahi tuanga womau wohiaiki. Topasolo ngohi tokuatua; togaho-gahoko o nyawaika ihimaleke. 16:4 Ngohi naga ahiakali; nako ngohi wohi aikoka, kokiani ngohi ahidodiawo yowe kiaka ymodeke manga tauoka toma hidodogumu!' 16:5 H o tiwi majoj gnanga w ahoko o nyawa moi-moi yonagi-nagimoka aituangika. Wohira-hiraika, nanga wtemo, 'Okia moi aninagimi ahi tuangika?' 16:6 O nyawa gnanga wohaluhu, 'O igono magohaka o rube ratuhu moi.' O tiwi majoj gnanga wtemo unangika, 'Nnanga aninagimi mahurata. Nogogeruku d i taiti natulihi: moritoa.' 16:7 Ipaha nanga wtemo o nyawa mahinotoika, 'D ahidodoto, okia moi aninagimi?' O nyawa gnanga wohaluhu, 'O gandum o karongo o ribuhu moi.' O tiwi majoj gnanga wtemo unangika, 'Nnanga aninagimi mahurata. Natulihi: o ratuhu tufange.' 16:8 O tiwi majoj aihininga iriko-rikotua gnanga aituanga wihigiriri aitiwi majoj gnanga karana wosawaro wohidailako; hababu o dunia nnanga manyawa yatatoro ohidailako iholoi yosawaro ngaro de o nyawa yowwango-wango o dararono magoronaka." 16:9 Daha o Yesus woade-adeoli, wato, "Ni ihene! Niapke o dunia nnanga maarata de matiwi la mangale nimmake o dodiawo, hupaya nako o dunia nnanga maarata de matiwi koiwaka maija, ngini aha intarima o ng ikokakalioka. 16:10 O nyawa kiaka yakunu yahigogana o hali maalu-aluhu magoronaka, yakunu yahigogoanoli o hali maago-agomo magoronaka. 16:11 H, nako yakorona o dunia nnanga ma arata de matiwi ngini yakunokaua inngaku inihigogana, o nagona yomau inngaku inihigogana o rohani ma arata de matiwi? 16:12 D nako yakorona o nyawa mahomoa manga arata, ngini manyonyata igoungu iningakuokaua inihigogana, o nagona yomodeke inihidaka nginika, okia idadi tingini niaarata? 16:13 Moiua o nyawa yakunu yokarajanga o tuanga yahinotoika; hababu womatngo nanga aha iholoi wdora, de mahomoa, ekola nanga aha iholoi wosetia aituanga moiika de o tuanga mahomoa. Hokogenangoli de ngini. Ngini niakunua nimanarama ma Jou Madutuika d o arataika." 16:14 O Farisi manyawa

yoihene mata-mata o Yesus wahheto-hetongo. De nanga iwgogiete, hababu nanga yoigo o tiwi. 16:15 M o Yesus wtemo onangika, "O nyawa mahomoa manga himangoka ngini inlega-lega nitiai, m ma Jou Madutu wohiriki niahininga madola. Hababu o nyawa yapulono okia ikurutile, ma Jou Madutu wapulono itipokouku. 16:16 O tita o Musa wohida-daka d o nabi-nabi manga dodtoko kayamotekohi hidono o Yohanis Woohi-ohiki airaha. Mulenge o raha gnanga o Abari ma Oa mangale sarakia ma Jou Madutu wopareta hok o Koano ihingahu ihigila-gila. D o nyawa yapakisa mangadiri la yodadi o gegetongo ma Jou Madutu aiumati. 16:17 M iholoi igapanga o dihanga d o dunia ihihanga, de o dulihi moi ma Jou Madutu ai Tita i hihanga. 16:18 O nagona yoluku manga hekata de yokawingi de o ngoheka mahomoa, o nyawa gnanga yohowono. De o nagona yokawingi de o ngoheka imiolu-olukika gnanga, onang yohowono." 16:19 "Naga womatngo wokaya. Ai pakeanga ihali-hali, d aingango de maboloi o wange higetongo. 16:20 Ai tau mangorana mahimangoka iwikelengauku wommihikini womatngo airomanga o Lazarus. O ngako-ngako yamanga airehe. 16:21 O inomo mawale itifa-tifa o kaya manyawa aimejauku gnanga, wnahihu aimmata wohidola. O kaho mayainoli yaaleme aingako-ngako. 16:22 O nyawa mihikini gnanga ipaha wohonenge, daha o malaekat iwi ao o ng mahohailoaika o horogaka o Abraham aidatekoka. O kaya manyawa wohonenge d iwilungunu. 16:23 O nyawa yohone-honenge manga ngoka nanga duru wohangihara. D maraha nanga womlega wakaile, nanga wmke o Abraham kaha gurutika aing, d o Lazarus naga o Abraham ai datekoka. 16:24 O kaya manyawa gnanga wopaka, 'Bapa Abraham!' 'Nohdora ngohi. Nhuloko o Lazarus aihagarara watono o akeruku daha waino wapehaka ahi kiri. Ngohi duru tohangihara o uku nnanga magoronaka!' 16:25 M o Abraham wohaluhu, 'Ahi ngohaka nomhininga: aniumuru nowango, namkeoka maoa-oa mata-mata, enahioko o Lazarus wamke madodorou. O rahannanga nanga wosanangi nenangoka, d ngona nohangihara. 16:26 Ma homoali de gnanga ngona d ngomi nanga hidogorona idiaioka o wai moi kaha amoko, hupaya nenangoka manyawa yakunua yaika dokengika, d

dokengoka manyawa yakunua yaino nenangino!' 16:27 O kaya manyawa gnanga wato, 'Nako hokognanga, Bapa,' 'ngohi tagoungu togahoko, Bapa nhuloko o Lazarus ahiama aitauika. 16:28 Naga ahi dodoto yamotoa genangoka. Nhuloko o Lazarus wahi daka o hohininga onangika, hupaya uha hidono onang yotifa o hangihara manguku nnanga.' 16:29 O Abraham wohaluhu, 'Onangoka de mananga o Musa ai buku-buku, d o nabi-nabi manga buku! Malaikala nanga yamoteke okia ituli-tulihoka o buku gnanga magoronaka.' 16:30 M o kaya manyawa gnanga wohaluhu, 'Gnanga koingodumua, Bapa Abraham. M nako naga o nyawa yohone-honenge yowangoli d yoba onangika, nanga aha yotoba yodiaiokaua o baradoha.' 16:31 M o Abraham wato, 'Nako nanga yolegaikaua o Musa ai pareta d o nabi-nabi, maraioka nanga aha yongakua dika, ngarok naga o nyawa yohonengoka de yowangoli.' " Lukas 17 17:1 O Yesus wtemo iwinninkika, "O hali-o hali idadi o hababu o nyawa o baradoha yodiai maraioka aha de ma nanga. M yobodito o nyawa yodadi hababu. 17:2 Iholoi yaoa nako manga tomarino ihiliko o tapu de ma guminoka de ydoda o ngto maluku-lukuku, nako nanga yodadi o hababu imatngo o nyawa yohohumujuru nnanga o baradoha yodiai. 17:3 Hababu gnanga nimahidodiai! Nako aniriadodoto wobaradoha, nanga nitaaere. Nako nanga womatoduba, nihiapongo. 17:4 Nako nanga wobaradoha ngonaika wohigali matumidi o wange moi d waino wohigeto-getongo ngonaino d wotemo, 'Ngohi togahoko maaf,' nanga nihi apongo." 17:5 O rasul-rasul yotemo ma Jou Yesusika, "Jou nohikuata miangongaku." 17:6 Ma Jou wbaluhu, "Nako ngini de mananga niangongaku hosawi mamuiani, ngini yakunu niatemo o gota o waringi nnanga, 'Ngona norahuku d o ngtuku nomadatomo,' maraioka o gota gnanga aha ihimoteke anipareta." 17:7 "Hohi ade nianyawa womatngo, de ailleleani aidumule wopopajeko ekola aiduba magogana. O raha okia wolleleani gnanga wolio, mode nanga wtemo unangika, 'Naino itaiti nolomo'? 17:8 Maraioka kowali! Madone

nanga aha wtemo unangika, 'Nohihidiai ahi inomo. Nomahinoa o pakeanga madebi-debini, de noh gana ngohi tolomo d tokere magogiriaka; ibto de gnanga yakunu ngona nolomo!' 17:9 Koigoungua wolleleani gnanga iparaluua iwihigiriri, karana wamotekoka aituanga aipareta? 17:10 Hokogenangoli ngini. Nako ngini niadiaioka mata-mata okia inihipopareta nginika, nitemo, 'Ngomi duga-duga milleleani biaha, ngomi duga-duga miadiai okianaga im hulo-huloko ngomino.' " 17:11 Ododagi magoronaka o Yerusalemika, o Yesus wakaino o Samaria d o Galilea mabatingi madaeraino. 17:12 Maraha wngohama moi o kapongo, yangimoi ypado-pado yaino Unangino. Onanga imaokoino mangagurutika, 17:13 d yopaka, "Yesus! Tuanga! Nom dora ngomi!" 17:14 Maraha o Yesus wmke nanga, Unanga wtemo, "Nioiki o imam-imamika, nigahoko nanga yatailako niarehe." Magogiriaka nanga yotagi, mangapanyake ihihangoka. 17:15 Maraha womatngo mangadodiawo wamo nanga wotogumoka, unanga womakilioro wouli-ulili de womrene wihigiriri ma Jou Madutu. 17:16 Gila-gila o Yesus aihimangoka, womarukuku d wotemo tarima kasi Unangika. O nyawa gnanga o Samaria manyawa womatngo. 17:17 Ipaha o Yesus wotemo, "Mode koigoungua naga iningimoi nitogumu? Kiaka yahiwohi? 17:18 Yadodoa ho duga-duga o nyawa maporetino nnanga woma kilioro wotemo tarima kasi ma Jou Madutuika?" 17:19 Daha o Yesus wtemo o nyawaika gnanga, "Nomomiki, d noiki. Karana ngona nongaku Ngohino, ngona notogumu." 17:20 O Farisi manyawa yamuruono naga yoleha o Yesusika muruonoka ma Jou Madutu woba la wopareta. O Yesus wohaluhu, "Ma Jou Madutu aipopareta imulaengua de o nonako-nonako o nyawa yammke-mke, 17:21 hidono o nyawa yakunu yotemo, 'Niaino nio lega, nnanga Unanga!' ekola, 'Dokena Unanga!' Hababu ma Jou Madutu womulaengoka wopareta niahidogoronaka." 17:22 Ipaha de gnanga o Yesus wtemo iwinninkika, "Maraha aha iba ngini nioigo niamke moi o wange o Nyawa manga Ngohaka aiwange, m ngini yakunua niamke. 17:23 Ahao o nyawa aha yotemo nginika, 'Niolega, genangoka!' ekola, 'Niolega, nengokadau!' M ngini uha nihupu nialingiri nanga. 17:24 Hoka sarakia o leletongo ihihupu madararono o dihangoka,

d yatararono mabarenoka de mabarenika, hokogenangoli ahao madodagi o Nyawa manga Ngohaka aiwangeoka. 17:25 M ihira kokiani Unanga watagongo o huha de o hangihara d o nyawa o rahannanga iwitarimaua. 17:26 Ahao ihinyata o Nyawa manga Ngohaka aiwangeoka, madodagi hok mahira o Nuh aiorahoka. 17:27 O nyawa yokere yolomo, de yokawingi; hokognanga kahokogenangika hidono o Nuh wowohama o kapa magoronaika d o nguihi iba de mata-mata o nyawa gnanga yohonenge. 17:28 Hokogenangoli o Lot aiorahoka. O nyawa yokere d yolomo, yoija de imahukunu, yodatomo de o tau yodiai. 17:29 M maraha o Sodom mabereraka de o Lot wohupu, o wange gnanga o uku d o walira iuti o dihanguku d ybinaha nanga mata-mata. 17:30 Hokogenangoli aha madodagi mawange ihinyata o Nyawa manga Ngohaka. 17:31 Ma wangeoka gnanga o nyawa naga o tau makatu ma lokuoka uha youti yal manga kiahnanga o tau magoronaka. Kogenangoli o nyawa naga o dumuleoka uha imakilioro manga tauika. 17:32 Nima hohininga okia iddadioka de o Lot ngoi hekata! 17:33 O nyawa yriwo ihihalamati mangangango, aha ihihanga manga ngango. M o nyawa mangangango ihihanga aha yahihalamati. 17:34 Ningaku: O hutu gnanga, yahinoto imaiduoka o dangiri moi, womatngo aha iwiao d womatengoli iwimalaika. 17:35 O ngoheka yahinoto magogiriaka o gandum yotutuku, momatngo aha imiao, d momatengoli imimalaika. 17:36 Yahinoto yokarajanga magogiriaka o dumuleoka, womatngo aha iwiao d womatengoli iwimalaika." 17:37 O Yesus iwinninki yoleha, "Kiaka gnanga aha idadi, Jou?" O Yesus wohaluhu, "Kiaka naga o aiwani mahonenge, genangoka naga o totaleo i olo-olomo o aiwani mahonenge." Lukas 18 18:1 Ipaha de gnanga o Yesus woade-ade moi o hitotero la wdotoko iwinninki hupaya nanga salalu yohubayanga d uha manga nganono itaka. 18:2 O Yesus wato, "O berera moioka naga womatngo mahakimi wmodongua ma Jou Madutuika, d o nagonaika dika mawohaduliua. 18:3 O bereraka gnanga nagali momatngo o bobao, mohigali-gali

mhimanga mahakimi gnanga mogahoko amiparakara wriwo. 'Nohriwo ngohi nhimanga tongohi ahilawani,' o bobao gnanga mato. 18:4 O raha muruono naga madekana mahakimi gnanga woluku womriwo o bobao gnanga. M mabaha mahakimi gnanga womapikiri, 'Ngarok ngohi tmodongua ma Jou Madutuika d kamoika de tohaduliua, 18:5 m karana o bobao nnanga kahokogenangika dika mohiburakiti, iholoi yaoa ngohi triwo ami parakara. Nako kowali, aha mnanga kahokogenangika maino d mohdiai o huha.' " 18:6 De ma Jou wotemo, "Niatailako okia mahakimi woadi-adilua gnanga wotemo! 18:7 Aa, boteka ma Jou Madutu aha kowriwoua Ai umati mahirete manga parakara kiaka yopa-paka Unangika o hutu d o wange? Boteka Unanga aha maraha wadohu-dohuku mangale wriwo nanga? 18:8 Ningaku: Unanga aha de majapatioka wriwo manga parakara! M maraha o Nyawa manga Ngohaka woba, boteka kawmkeohi o duniaka nnanga o nyawa yongaku-ngaku Unangika?" 18:9 O Yesus wohiade-ade o hitotero nnanga wohidungutu o nyawaika kiaka ypulono o nyawa mahomoa okiaua ydene, m yanko de madiai manga diri mahirete yaoa. 18:10 O Yesus wato, "Naga o nyawa yahinoto yoiki ma Jou ai Tauika la imniata. Womatngo o Farisi manyawa, d mahomoa womatngo o soungu wogaho-gahoko. 18:11 O Farisi manyawa gnanga womaokoino womatngoka d wohubayanga, 'Ya Jou Madutu, ngohi totemo tarima kasi Ngonaika, hababu ngohi hok o nyawa mahomoaua, yokokalilu, yorusi-rusi, ekola yohowo-howono. Ngohi tosukur karana ngohi hok o soungu wogaho-gahokua gnanga. 18:12 Ngohi topuaha mahinoto o minggu moi, d ngohi tohihuba Ngonaika, o regu ngimoi okianaga ngohi tamke-mkeino.' 18:13 M o soungu wogaho-gahoko gnanga womaokoino magurutika d womamataga o dihangile makowimoronua. Ino de aiale mangunungu watino de nanga wotemo, 'Ya Jou Madutu, nohdora ngohi, o baradoha manyawa nnanga!' " 18:14 O Yesus wato, "Ningaku," "maraha yolio o tauika, o soungu wogaho-gahoko gnanga ma Jou Madutu wtarima d o Farisi manyawaua gnanga. Hababu o nyawa moi-o nyawa moi i hi kurutile manga diri aha yhitipokouku; d o nyawa moi-o nyawa moi ihi tipokouku manga diri aha yahi kurutile."

18:15 Naga o nyawa yao manga ngoha-ngohaka mahohumujuru o Yesusika hupaya Unanga wpalanga d wahibarakati nanga. Maraha o Yesus iwinninki gnanga ymke, o nyawa genanga yngamo. 18:16 M o Yesus w ahoko o ngoha-ngohaka gnanga daha wtemo iwinninkika, "Niamalaika o ngoha-ngohaka yaino Ngohino! Uha niaduhunu nanga, hababu o nyawa hokonnanga marupa yodadi o gegetongo ma Jou Madutu aiumati. 18:17 Nim hohininga! O nyawa iwihimangua ma Jou Madutu, hok o ngohaka moi, aha yakunua yodadi o gegetongo ma Jou Madutu aiumati." 18:18 Womatngo o Yahudioka manga tutuda woleha o Yesusika, "Bapa Guru maoa, ngohi kokiani okia todiai hupaya yakunu tatarima o ngango madutu d ikakali?" 18:19 "Yadodoa ho ngona nato Ngohi yaoa?" o Yesus wleha unangika. "Mahomoa de ma Jou Madutu mahirete, koiwa naga maoa. 18:20 Ngona nanakka ma Jou Madutu wohipopareta: 'Uha nihowono, uha nitoma, uha nitohiki, uha nihakihi ni elu-eluku, d niahoromati niaayo d niaama.' " 18:21 "O pareta gnanga mata-mata ngohi tamotekoka katoma goduru ikahi," o nyawa gnanga wohaluhu. 18:22 Woihene gnanga o Yesus wtemo, "Kanagahi o hali moi kokiani ngona nadiai: Nahukunu mata-mata aniarata, matiwi nahi daka o nyawa mihikinika, d ngona aha namke o arata o horogaka. Ibto gnanga noba nohinki Ngohi." 18:23 M o nyawa gnanga maraha woihene gnanga, nanga aihininga ihuha karana nanga duru wokaya. 18:24 O Yesus wohiriki o nyawa gnanga aihininga ihuha, hababu gnanga Unanga wotemo, "Ihuhaholi o kaya manyawa yodadi o gegetongo ma Jou Madutu aiumati! 18:25 Iholoi igapanga o onta o aiwani maago-agomo iwohama o populaki mapidahika, de o kaya manyawa womatngo wowohama ma Jou Madutu ai Dunia ma Hungika." 18:26 O nyawa yoihe-ihene o Yesus wahetongo hokognanga yoleha, "Nako hoko gnanga, o nagona yakunu yohalamati?" 18:27 O Yesus wohaluhu, "Ka o nyawa idadiua, m ma Jou Madutu kai dadi!" 18:28 Daha o Petrus wotemo, "Namke! Ngomi miamalaka miatau madola la mangale mininki Bapa." 18:29 "Ningaku!" o Yesus wato. "O nyawa yamalaka mangatau ekola mangahekata, ekola mangariadodoto ekola mangaayo d mangaama ekola mangangoha-ngohaka karana

iwleleani ma Jou Madutu, 18:30 o nyawa gnanga aha wamke mabalaha de ilape-lape o raha nnanga, d o raha aha iba-ba nanga iwihi daka o ngango madutu d ikakali." 18:31 O Yesus wtoomu iwinninki yangimoi de yahinoto wtingakika, daha wtemo, "Ni ihene! Ngone o rahannanga hodumutu o Yerusalemika. Dokengoka, o nabi-nabi yatulitulihi mata-mata yakorona o Nyawa manga Ngohaka aha idadi. 18:32 Unanga aha iwihilapahi o Yahudi manyawaikaua, aha iwihohedu, iwihikauku, d Unanga iwiobiri. 18:33 Onanga aha iwihangihara d Unanga iwi toma, m o wange hangeoka, Unanga aha womomiki." 18:34 Mata-mata iwinninki o Yesus gnanga, kama huhutul de imangaratiua. Ai demo-demo mamangarati gnanga warahasia onangika. Onanga yohiorikua mangale okia Unanga woade-ade. 18:35 Maraha o Yesus tigi-tigi womahidono o Yerikho ma bereraika, womatngo wopilo-piloko wogogeruku o ngkomo madatekoka wogaho-gahoko. 18:36 Maraha nanga woihene o nyawa manga nge gnanga yakaino nanga woleha, "Naga okia?" 18:37 "O Yesus o Nazaret manyawa gnanga, wakaino," nanga yato unangika. 18:38 De o nyawa wopilo-piloko gnanga wopaka, "Yesus, o Daud aingohaka! Nohdora ngohi!" 18:39 O nyawa mahima-himangoka, iwingamo d iwihuloko nanga womardi. M unanga wopaka iholoi ikuatileoli, "Daud aingohaka! Nohdora ngohi!" 18:40 O Yesus womatogumu d wohuloko o nyawa iwiao o nyawa wopilo-piloko gnanga Unangika. Unanga womahiadonika, o Yesus wleha, 18:41 "Okia ngona nomau Ngohi todiai ngonaika?" "Tuanga," o nyawa wopilo-piloko gnanga wohaluhu, "ngohi tomau tomahi riki." 18:42 Daha o Yesus wotemo, "Nako hokognanga, nlega! Karana ngona nongaku ngohiino, ngona notogumu." 18:43 O raha gnanga dika nanga yakunu womahiriki, daha nanga winki o Yesus inoli wotemo tarimakasi ma Jou Madutuika. Maraha o nyawa manga nge gnanga yamke o hali gnanga, nanga mata-mata iwihigiriri ma Jou Madutu. Lukas 19 19:1 Maraha o Yesus womahi dono o Yerikho mabereraika, Unanga

wotagi gila-gila watilakuru o berera gnanga. 19:2 O bereraka gnanga naga womatngo o soungu wogaho-gahoko manga heke wokaya-kaya. Ai romanga o Zakheus. 19:3 Unanga woigo wmke o Yesus o naguna gnanga, mkarana o nyawa yoweholi d unanga mahirete wopoluluku, honanga wakunua wmke o Yesus. 19:4 H, nanga womapopta wrorebe o nyawa mangange, daha wada o gota o utu moi, hupaya yakunu wmke o Yesus kiaka mahutuohi aha wakaino genangino. 19:5 Maraha o Yesus wadono o gota gnanga, nanga wom lega womamataga daha wotemo, "Zakheus, nouti itaiti! Hababu Ngohi kokiani totulu anitauika o wange nnanga." 19:6 O Zakheus womatai-taiti wouti d wbuhuku o Yesus de aimrene. 19:7 O nyawa mata-mata yamke o hali gnanga mulenge yokurubungu. Onanga yotemo, "Hedeke! Unanga woiki wotamu o nyawa madorou manga tauika!" 19:8 Ipaha aitauoka, o Zakheus womaoko d wotemo o Yesusika, "Jou, ahiarata mahononga aha ngohi tahihadaka o mihikini manyawaika; d o nagona dika trusioka, aha ngohi tofangu tohigilio onangika higali maiata!" 19:9 Daha o Yesus wato, "O wange nnanga ngona d mata-mata anitau madola ma Jou Madutu winihihalamati d winihidaka o ngango mahungi, hababu ngona o Abraham aidifauku. 19:10 O Nyawa manga Ngohaka waino la wlingiri d wahihalamati o nyawa yohihihanga o ngkomo." 19:11 Magogiria o nyawa kayo ihe-ihenohi o Yesus woade-ade, Unanga wohiade-ade moi o hitotero. Hababu, o raha gnanga Unanga naga watigiikaka o Yerusalemika, d o nyawa yatobote ma Jou Madutu de majapatioka aha wopareta hok o Koano o duniaka. 19:12 O Yesus wato, "Naga womatngo o kokoano manga ngohaka woiki o berera magogurutika la iwitede wodadi o koano, ipaha wolioli. 19:13 Wosobouahi, nanga w ahoko iwlleleani yangimoi, daha wahidaka onangika o tiwi o gurasi o nyawa moi o gahumu moi. 'Ngohi toikohi ho nimahukunu de o tiwi nnanga,' nanga wtemo onangika. 19:14 M aiberera manyawa gnanga iwdohata unangika. H, nanga de wosoboka, nanga ihidingoto manga huhuloko la ihingahu, 'Ngomi mioluku o nyawa nnanga wodadi mia koano.' 19:15 M o koano mangohaka gnanga iwitede wodadi o koano, ipaha wolioli aibereraika. De majapati nanga wahoko iwlleleani

iwhimanga la wohiriki okia moi mautumu nanga yamkeoka. 19:16 Wolleleani madodihiraka waino d wotemo, 'Tuanga, o tiwi o gurasi o gahumu moi Tuanga nohihida-dakoka gnanga, tadadioka ngimoi.' 19:17 'Irahai,' matuanga gnanga wato, 'ngona yolleleani maoa! Karana o hali mahohumujuroka ngona yakunu honi ngaku, ngohi aha tonigoraka o kota ngimoi mapopareta.' 19:18 Wolleleani mahinotoka waino d wotemo, 'Tuanga, o tiwi o gurasi o gahumu moi nohi da-dakoka gnanga, tadadioka motoa.' 19:19 Wolleleaniika gnanga ma koano gnanga wtemo, 'Ngona aha nodadi o kota motoa mapopareta.' 19:20 Wolleleani mahomoa waino d wotemo, 'Tuanga, nnanga anitiwi Tuanga; ngohi tagogono o lesooka. 19:21 Ngohi ton modongo Tuanga, hababu Tuanga o nyawa nototogowini. Tuanga nal okia naga koto ngonaua, d Tuanga nal o hasili o ng kiaka nodato-datomua.' 19:22 Makoano gnanga wtemo unangika, 'Ngona yolleleani madorou! Imadene de anidemo-demo mahirete ngohi aha tonihukumu ngona. Ngona nohiriki ngohi o nyawa yototogowini; ngohi talokia naga kotongohiua, d tal mahasili o ng kiaka todato-datomua. 19:23 Nako hokognanga yadodoa ho ngona nohingohamua o tiwi gnanga o bangika hupaya o raha kia ngohi tolioli ngohi yakunu tatarima ahitiwi dema bunga?' 19:24 Ipaha ma koano gnanga wtemo o nyawa imaoko-okoino genangoka, 'Nia l o tiwi gnanga unangoka d nihidaka wolleleanika wammke-mke o tiwi o gurasi ngimoi gnanga.' 19:25 M o nyawa gnanga yotemo, 'Tuanga, nanga wamkeoka ngimoi.' 19:26 Ma koano gnanga wohaluhu, 'Nio hohininga: o nyawa dema enangoka, unangika aha iholoi iweoli iwihidaka. M o nyawa manga kia-kiaua, okianaga unangoka aha yaloli unangoka. 19:27 D o raha nnanga niaaoino nengino ahi hatur-hatur gnanga yoolu-oluku ngohi todadi manga koano. Ni toma nanga mata-mata ahi himangoka!' " 19:28 Ipaha o Yesus wotemoka mata-mata gnanga manga himangoka Unanga womjobo wodumutu o Yerusalemika. 19:29 Maraha itigi-tigi yadono o Betfage d o Betania maberera o Zaitun ma Doporonoka, Unanga whuloko yahinoto iwinninki yoiki yohira. 19:30 "O kapongo nanga himangika genangika nioiki," o Yesus wtemo onangika, "raha okia ngini

niwohama dokengika, ngini aha nia mke moi o keledai mangohaka ilikoika. O keledai gnanga komaiwahi o nyawa ybarene. Niahohe o keledai gnanga d niao nenangino. 19:31 Nako o nyawa inleha nginika, 'Yadodoa hongini niahohe o keledai gnanga?' niahetongo, 'Ma Jou wparalu.' " 19:32 Yahinoto iwinninki gnanga yoiki, d yamkeika mata-mata imatero hok waheto-hetongoka. 19:33 Magogiriaka nanga yahohe o keledai mangohaka gnanga, madutu wtemo onangika, "Yadodoa ho ngini niahohe o keledai gnanga?" 19:34 Onanga yohaluhu, "Ma Jou wparalu." 19:35 Daha nanga yao o keledai mangohaka gnanga o Yesusika. Ipaha nanga ihinao manga juba o keledai gnanga maporetuku, d o Yesus iwihida o keledaiile. 19:36 Magogiriaka o Yesus wakaino de wobarenuku o keledai gnanga, o nyawa manga nge manga juba ihihohe o ngekomika. 19:37 Maraha o Yesus ngade womahidono o Yerusalemika, o Zaitun ma Doporonoka mangkomo iuti-uti, mata-mata iwinninki yowe-we gnanga yomulenge yopa-paka iwihigiriri ma Jou Madutu d yotemo tarimakasi Unangika karana mata-mata i hra-hranga nanga yahakihioka. 19:38 Onanga yopaka, "Iwihi barakati ma Koano woba-ba de ma Jou airomanga! O lol o horogaka, d iwihigiriri ma Jou Madutu!" 19:39 O nyawa yowe-we manga hidogoronaka gnanga yamuruono naga o Farisi manyawa iwitemo o Yesusika, "Bapa Guru, ininninki Bapa nhuloko imardi." 19:40 O Yesus wohaluhu, "Ningaku! Nako nanga imardi, o helewo-o helewo nnanga aha ipaka." 19:41 Maraha o Yesus kawotigimonga de o Yerusalem, d wlega o berera gnanga, Unanga wgari. 19:42 Wato, "Hiok, hokokia maoa nako o wange nnanga ngona nohiriki okia yakunu ingao o dame! M orahannanga ngona konamkeua. 19:43 Ngona aha namo moi maraha, kiaka anihatur yodiai o dadatoko-dadatoko inihi gilolitino; nanga aha inihigiloliti d inihidehoto de hagala o libuku. 19:44 Onanga aha iniwedere ngona kamamoi de ani berera manyawa; d koiwa moi o helewo aha nanga yamalaika imateke tapaluku marioka, hababu ngona nolegaikaua o raha ma Jou Madutu woba la wonihihalamati ngona!" 19:45 O Yesus wowohama ma Jou ai Tauika d mulenge wduhu imahohuku-hukunu

genangoka. 19:46 "Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka," wtemo onangika, "itulihi hokonnanga: Ma Jou Madutu wotemo, 'Ahi tau aha idadi o niniata mang matau.' M ngini niadiai yoora-ora manga igutu!" 19:47 O wange higetongo o Yesus wodotoko ma Jou ai Tau magoronaka. O imam-imam manga heke, d o agama maguru-guru, de o Yahudioka mangatutuda, yomau iwitoma Unanga, 19:48 m yamkeua mangkomo la yadiai o hali gnanga, karana o nyawa mata-mata hoko genangika dika iwihigihene Unanga, d yatauru manga hininga Ai demo-demoika. Lukas 20 20:1 O wange moiuku, o Yesus wodotoko magogiriaka d wohingahu o Abari ma Oa ma Jou Madutuino o nyawa yowe-weika ma Jou ai Tau magoronaka. O imam-imam manga heke, o agama maguru-guru, de o Yahudioka manga tutuda, yoba 20:2 d iwitemo o Yesusika, "Beika nomihingahu ngomino okia idadi matiti Ngona nodiai nnanga mata-mata? O nagona inihidaka o haku gnanga Ngonaika?" 20:3 O Yesus wohaluhu, "Ngohi toigo toleha. Beika nihingahu Ngohino, 20:4 o Yohanis woohiki de o nagona manga haku? Ma Jou Madutu ekola o nyawa?" 20:5 Onanga yomulenge imakitibanga, "Nako ngone hato, 'De ma Jou Madutu aihaku,' Unanga aha wotemo, 'Nako hokognanga, yadodoa ho ngini niwingakua unangika?' 20:6 M nako ngone hato, 'De o nyawa mangahaku,' o nyawa manga nge aha inakaweli ngone de o helewo, hababu nanga yongaku o Yohanis ganga o nabi moi." 20:7 H onanga yohaluhu, "Ngomi mihiorikua." 20:8 O Yesus wtemo onangika, "Nako hokognanga Ngohi aha tahetongua nginika de o nagona manga haku Ngohi tadiai mata-mata nnanga." 20:9 O Yesus woade-ade o nyawaika gnanga, o hitotero moioli, "Naga womatngo wdatomo aiangguru madumule, o dumule moi. Unanga wohihewa o dumule gnanga yomomanaramika yamuruono naga daha wosobo o berera mahomoaika d kaidekana dokengoka wogogere. 20:10 Maraha yadonoka yopagele o angguru mahohoko, madumule madutu gnanga wahidingoto iwlleleani, yomomanaramika gnanga la yatarima ai hidoku. M yomomanarama

gnanga ygohara yolleleani gnanga d yhuloko nanga yolio de manga giama ihomoa. 20:11 De o dumule madutu gnanga wahidingotoli mahomoa womatngo iwlleleani; m wol leleani genang yomomanarama iwigoharoli d iwihikauku, daha iwihuloko wolio de aigiama ihomoa. 20:12 Ipaha o dumule madutu gnanga wihidingotoli wolleleani mahangeoka. M yomomanarama gnanga iwigoharoli d iwiumo o dumule gnanga maporetika. 20:13 Mabaha o dumule madutu gnanga wato, 'Ngohi kokiani okiaoli todiai? Ngohi aha tihidingoto ahingohaka mahirete tdora-dora. Maraioka nanga aha nanga iwihoromati!' 20:14 M maraha yomomanarama o dumule gnanga iwimke madumule madutu gnanga aingohaka, nanga imaketemo, 'Nnanga una mapuhaka madutu. Niaino ngone htoma nanga, la ngone hamke aipuhaka.' 20:15 De nanga iwililiara nanga o dumule gnanga ma poretika daha iwitoma." De o Yesus woleha, "Aa, nako madumule madutu gnanga wolioli, nanga aha okia wodiai yomomanaramika gnanga? 20:16 Maraioka nanga aha waino d wtoma yomomanarama gnanga, daha o dumule gnanga wohilapahi yomomanarama mahomoaika." Yoihene gnanga, o nyawa yowe-we iwitemo o Yesusika, "Ha kali-kali kowali!" 20:17 O Yesus wpulono nanga de wotemo, "Nako hokognanga, okia mamangarati Ma Jou Ai Demo ma Buku mademo nnanga? 'O helewo yapke-pkeua o tau yododiai, idadioka o helewo yairi-irikika.' 20:18 O nyawa mata-mata yotifa-tifa o helewouku gnanga aha yowedere; d o nagona ytapalu o helewo gnanga aha ykiroiti yodadi o kafo." 20:19 O agama maguru-guru d o imam-imam mangaheke ihiriki o hitotero gnanga o Yesus wahidungutu onangika. Karana gnanga nanga yigo Unanga iwitagoko o rahagnanga dika, m onanga ymodongo o nyawa yowe-we. 20:20 Ho nanga yolingiri o raha maoa. Onanga yhewa o nyawa la imadiai hok o nyawa manga hininga itebini, d o nyawa genanga yhuloko iwibudi o Yesus de o loleha-loleha hupaya nanga yakunu iwihilapahi Unanga magubernur aihaku d aikuahaika. 20:21 O nyawa yhewahewaka gnanga iwitemo o Yesusika, "Bapa Guru, ngomi mihiriki naheto-hetongoka d nodoto-dotokoka gnanga mata-mata Bapa itiai.

Ngomi miankoli Bapa nodotoko nohitotiaika yakorona ma Jou Madutu aimau mangale o nyawa, hababu Bapa n pulonua manyawa. 20:22 Karana gnanga beika Bapa nahetongo ngomino, imoteke nanga agama madatoro, kayakunu o soungu hofangu ma Kaisarika ekola kowali?" 20:23 M o Yesus wohiriki mangahininga madorou. Karana gnanga Unanga wtemo, 20:24 "Beika nihihimatoko Ngohino o tiwi o haka o gahumu moi. O dulada d o romanga nnanga tonaguna?" "Ma Kaisar," nanga yohaluhu. 20:25 "Nako hokognanga," o Yesus wato onangika, "nihi daka ma Kaisarika, okia naga toma Kaisar d ma Jou Madutuika, okia naga toma Jou Madutu." 20:26 O nyawa yowe-we manga himangoka gnanga inyata nanga yakunua yamke kaohowono moi de o Yesusoka. Onanga duga-duga kaimari rdoka dika d ygiriri Ai bobaluhu gnanga. 20:27 O Saduki manyawa manga doomuino yamuruono naga yaino o Yesusino. (Onanga ganga o doomu kiaka manga damke o nyawa yohonengoka aha yomomikokaua.) Onanga iwileha o Yesusika, 20:28 "Bapa Guru, o Musa watulihi o tita nnanga mangale ngone: Nako womatngo wohonenge d unanga aingohaka koiwa, ai dodoto kokiani wokawingi de ngoi fo hupaya wohone-honengoka gnanga iwihidaka naga aidifauku. 20:29 Idadioka naga ytumidi o riadodoto. Woria-riaka wokawingi, de koiwahi aingohaka nanga wohonenge. 20:30 Ipaha aidodoto wokawingi de airiaka ngoi fo, m unang aingohaka koiwahi de wohonenge. 20:31 O hali hokognanga idadioli de aidodoto mahangeoka d gila-gila hidono ytumid. 20:32 Mabaha o ngoheka gnanga mohonenge. 20:33 O nyawa yohone-honenge yomomikoli mawangeoka, o ngoheka gnanga tonagona manga hekata? Hababu yatumid yokawingoka de muna." 20:34 O Yesus wohaluhu, "O nyawa yowwango-wango o raha nnanga yokawingi, 20:35 m o nyawa yohone-honengoka de ipatutu yomomikoli, d yowango o raha aha ibboa-boa, nanga yokawingua. 20:36 Madodagi nanga hok o malaekat, d yohonengua. Onanga ganga ma Jou Madutu aingohangohaka, hababu nanga yohonengoka de yomomikoli. 20:37 O Musa mahirete wohinyata madodiaika o nyawa yohone-honenge aha yomomikoli. Ai dulihi magoronaka yakorona o momo o golowaka itoka-

tokara gnanga nanga whetongo ma Jou hok 'o Abraham ai Jou Madutu, o Ishak ai Jou Madutu, d o Yakub ai Jou Madutu'. 20:38 Aa, ma Jou Madutu gnanga o nyawa yohone-honengua manga Jou Madutu! Unanga o nyawa yowango-wango manga Jou Madutu! Hababu mangale ma Jou Madutu, o nyawa mata-mata yowango." 20:39 Yamuruono naga o agama maguru yotemo, "Bapa Guru ani bobaluhu duru yaoa." 20:40 Hababu gnanga nanga yomoronokaua yoleha okia naga o Yesusika. 20:41 O Yesus wleha onangika, "Sarakia yakunu yahetongo ma Koano Wohihohalamati o Daud aidifauku? 20:42 Enahioko o Daud mahirete wotemo o Mazmur mabuku magoronaka, 'Ma Jou wtemo ahi Jouika: No gogeruku Ahi nirakoka, 20:43 hidono Ngohi tadiai Ani hatur-hatur ngonaika imakadunu.' 20:44 H nako o Daud whetongo ma Koano Wohihohalamati gnanga 'Ma Jou', sarakia yakunu Unanga o Daud aidifauku?" 20:45 O nyawa manga nge yoihene magogiriaka o Yesus woade-ade, Unanga wtemo iwinninkika, 20:46 "Nimahidodiai o agama maguru-guruika. Onanga yigo yotagi-tagi de manga juba maggurutuku, d yigo yhoromati o paharoka. Onanga yigo o ng mahohoromati o pupuji matauoka d o rame-rameoka. 20:47 Onanga yelu-eluku o ngoheka bobao d yora manga tau. D mangale hitamunu mangadorou, nanga yohubayanga yakuru-kurutu! Manga hukumanga ahao itubuho!" Lukas 21 21:1 Ma Jou ai Tauoka, o Yesus wlega-lega o nyawa yokaya-kaya ynoa mangatiwi o huhuba manguku. 21:2 Unanga womi mkeoli momatngo o bobao duru momihikini mnoa hinoto o tiwi tabaga. 21:3 Daha o Yesus wotemo, "Niihene: o bobao nnanga mnoa iholoi iwe, ngaro de mahomoa mata-mata. 21:4 Hababu nanga ihidaka manga arata maboloi. M o bobao nnanga, ngarok duru momihikini, mohidaka mata-mata naga munangoka kiaka muna mahirete moparalu la mangale mowango." 21:5 Naga o nyawa manga nge ihiade-ade yakorona hokokia marahai ma Jou ai Tau ihidiai de o helewo mahohailoa d okia naga ihihuba-huba ma Jou Madutuika. O Yesus wtemo onangika, 21:6 "Ahao naga maraha,

mata-mata niamke-mke nnanga aha yakilianga; nenangoka kaohelewo moi de koiwa naga imakalapeuku marioka!" 21:7 Onanga yoleha o Yesusika, "Bapa Guru, muruonoka o hali gnanga aha idadi? D okia manonako ganga yadonoka maraha o hali gnanga aha idadi?" 21:8 O Yesus wtemo, "Nimahidodiai, uha hidono ngini intipu. Manga nge o nyawa aha yoba de yapke Ahi romanga, d yotemo, 'Nnanga Ngohi!' d 'Ma orahoka.' M uha ngini ninki nanga. 21:9 Uha nihawana nako ngini niihene o parangi d o galawani ma abari. Mata-mata gnanga kokiani ihira idadi. M genanga mamangaratiua kiamati maorahoka." 21:10 Daha o Yesus wohigila-gila Aiade-ade, wato, "Moi o hoana manyawa aha yoparangi ylawani o hoana manyawa mahomoa d moi o negara aha yngika ylawani o negara mahomoa. 21:11 Kiaka dika aha idadi o ohu ikua-kuata, o habirokata d o panyake o bobaku. Aha idadi o dihangoka o hali hboborohono d h modo-modongo. 21:12 M mata-mata gnanga idadiowahi, ngini aha intagoko d inaniaya. Ngini aha yatailako niahowono o pupuji matauoka d inihingohama o buiika. D ngini aha in tatauru inao o kokoano d yokokuaha manga himangoka karana ngini nihinninki. 21:13 Gnanga tingini niaraha la nihingahu o Abari ma Oa ma Jou Madutuino. 21:14 De niahininga magahumu ngini aha nihawaterua mangale okia kokiani ngini nitemo la nioriwo niadiri. 21:15 Ngohi mahirete aha tinihidaka nginika o demo-demo d o sawaro gnanga, hidono moiua niahaturino yakunu inilawani ekola ihipongono okianaga ngini nitemo. 21:16 Niaayo d niaama, niadodoto, niaroriadodoto d niadodiawo aha ngini innakokaua. Utu nginino aha nanga ytoma. 21:17 Ngini aha manga nge o nyawa indohata karana ngini Nihinninki. 21:18 M niatadauru nia hekoka mangai moi de aha koihihangua. 21:19 Nako ngini nitongohono d itaitua intohata, ngini aha nihalamati." 21:20 "Oraha kia ngini niamke o Yerusalem ihigilolitino o tentara, ngini aha nihiriki o berera gnanga itedekanokaua aha ibinaha. 21:21 O raha gnanga o nyawa o Yudea madaeraoka kokiani yopiringana o loku-lokuika. Onanga o kota magoronaka kokiani yamala o kota, d onanga o kota maporetoka uha yowohama o kotaika. 21:22 Hababu owange-owange gnanga ganga 'Yaputuhu o Hukumanga ma

Wange', hupaya de hokognanga idadi okianaga itulihoka Ma Jou Ai Demo ma Buku. 21:23 Hokokia maborohono o wange gnanga mangale o ngoheka de manga rehoka, d o ayo kayahhuhuohi manga ngohaka magilau! O berera nnanga aha yahana o huha maamoko, d ma Jou aha whukumu o hoana manyawa nnanga. 21:24 Naga aha ytoma de o oworo, nagaoli aha yao hok o tabuanga manyawa o nyawa mahomoa manga bereraika; d o nyawa iwinko-nkoua ma Jou Madutu aha yapitopitoko o Yerusalem hidono maraha imata ma Jou wohigogeroka mangale nanga." 21:25 "Ahao o wange malakoka, o mede, d o murumu o dihangoka aha yamke o nonako-nonako. O duniaka o hoana de o berera manyawa aha yohawana d yobingu yhimanga o moku-moku maruruhu d o lulu o ngtoka. 21:26 O nyawa aha yohawana ytoka yohonenge yhimanga okia aha iddadi o dunia mata-mataika nnanga, hababu yakokuaha o gitawa aha iruaeuku. 21:27 Oraha gnanga o Nyawa manga Ngohaka aha woba o lobi magoronaka de Ai kuaha d Ai mulia maamoko. 21:28 O raha okia o hali-o hali gnanga imulenge idadi, nimomiki d niaheke niagoraka, hababu botino dika ngini aha inihihalamati." 21:29 Daha o Yesus woade-ade onangika o hitotero moioli nnanga, wato, "Niatailako o ara mautu magota d mata-mata o gota mahomoa mautu. 21:30 Oraha okia madubo-dubo imulenge niriki, ngini nianko, ngade-ngadeoka maraha ihiwara. 21:31 Hoko genangoli nako ngininiriki o hali-o hali gnanga idadi ngini aha nihiriki ma Jou Madutu de majapatioka aha wopareta hok o Koano. 21:32 La nihiriki! O hali-o hali gnanga aha idadi, o nyawa yowango-wango o rahannanga yohonengowahi mata-mata. 21:33 O dihanga d o dunia aha ihihanga m Ahi demo itatapu kahiado-adonika." 21:34 "Niogana niadiri, uha hidono ngini talalu nitasibu nirame-rame d niokere o daluku ibiha-biha, ekola kalioli niapikiri niangango madodagi, hidono ngini nimasadiaua maraha iba o wange gnanga i todokanino. 21:35 Hababu ma Wange gnanga aha iba hok o aiwani madadagoko o nyawa mata-mataika o dunia nnanga mahimangoka. 21:36 Nim ga-gana, d nimniata salalu hupaya ngini nikuata nio himanga o hali mata-mata aha idoddadi d ngini yakunu niw himanga o Nyawa manga Ngohaka." 21:37 O wangeoka o

Yesus wodotoko ma Jou ai Tauoka, d yohutuku Unanga woiki o Zaitun ma Doporonika d genangoka wogogere. 21:38 O ngorumino magetongo mangange o nyawa yoiki ma Jou ai Tauika la yoihene o Yesus wodotoko. Lukas 22 22:1 O Roti i Ragi-ragi Ua ma Rameanga yahetongoli o Paskah itigioka. 22:2 O imam-imam manga heke d o agama maguru-guru yolingi-lingiri o ngkomo la iwitoma o Yesus de moiua ihiriki, karana nanga ymodongo o nyawa yowe-weika. 22:3 Ipaha o Ibilihi iwngohama o Yudas iwihetongoli o Iskariot, enagnanga yangimoi de yahinoto o Yesus iwinninki manga dodiawo. 22:4 Karana gnanga o Yudas woiki d imateke ade-ade d o imam-imam manga heke d ma Jou ai Tau magogana manga heke mangale sarakia nanga yakunu wihilapahi o Yesus onangika. 22:5 Onanga duru yosanangi d yojaji aha iwihidaka o tiwi unangika. 22:6 O Yudas wohimoteke d womulenge wolingiri o raha maoa la wihilapahi o Yesus onangika, de moiua o nyawa ihiriki. 22:7 O Roti i Ragi-ragi Ua ma Rameanga mawange imahiadonoka done o duba o Paskah mainomo yataka. 22:8 O Yesus whuloko o Petrus d o Yohanis, "Nioiki nihidiai nanga Paskah mainomo." 22:9 "Kiaka Bapa nomau ngomi mihidiai?" nanga yoleha. 22:10 O Yesus wohaluhu, "Maraha ngini niwohama o kotaika, o nauru womatngo woao moi o rube-rube madola o akere aha nimakamke de ngini. Niwinki matau kiaka nanga wngohama, 22:11 d niahtongo matau madutuika gnanga: Mia Guru wato, 'Kiaka mang la mangale ihinninki d Ngohi miolomo o Paskah mangolomo?' 22:12 Matau madutu gnanga aha winihimatoko nginika o ng moi maamo-amoko o lotengoka, mameja de magogogere itotiai. Nihi diai mata-mata dokengoka." 22:13 De o Petrus d o Yohanis yoiki daha yamke mata-mata itiai hok o Yesus waheto-hetongoka. Onang ihidiai o Paskah mangolomo gnanga. 22:14 Itedekanua o Paskah mainomo mangolomo yadonoka maraha o Yesus wogogeruku de iwinninki o jamuanga mangoka. 22:15 De Unanga wtemo onangika,

"O huha d o hangihara tatagongowahi Ngohi duru tigo taolomo o Paskah mainomo nnanga dede ngini! 22:16 Hababu ningaku: Ngohi aha taolomokaua nnanga hidono o jamuanga nnanga mamangarati ihinyata ma Jou Madutu ai Dunia ma Hungioka." 22:17 Ipaha de gnanga o Yesus wagoraka o angguru magalahi, daha womniata wosukur ma Jou Madutuika, ipaha wotemo, "Nia l nnanga, d nihikodoku; 22:18 karana nianako: mulenge o raha nnanga Ngohi aha tokerokauali o angguru nnanga hidono ma Jou Madutu wakuahaoka mata-mataika." 22:19 Ibto de gnanga o Yesus wal o roti. D womniata de wosukur ipaha, Unanga wabla-blaka o roti gnanga de Ai giama daha wahidaka onangika, d wotemo, "Nnanga Ahi rehe tohilapahi mangale ngini. Niadiai nnanga mangale nihihininga Ngohi." 22:20 Hoko genang yolomo ipaha, Unanga wohidaka o angguru maudo-udomo gnanga d wotemo, "Udo-udomo nnanga ganga ma Jou Madutu aijaji mahungi, ihigoungu de Ahi awunu -o awunu i kokopoa mangale ngini." 22:21 "Ma nialega! O nyawa yosetiaokaua Ngohino naga nengokadau dede Ngohi! 22:22 O Nyawa manga Ngohaka marai aha wohonenge hok sarakia ma Jou Madutu wohitantuoka; m yobodito o nyawa yososetiaua Unangika!" 22:23 Onanga yomulenge imakokeleha, manga hidogoronaka o nagona o hali gnanga aha yodiai. 22:24 O Yesus iwinninki manga hidogoronaka ipuda o ributu mangale tonanga manga hidogoronaka o naguna kokiani iwipulono iholoi wolamoko. 22:25 O Yesus wtemo onangika, "O hoana de o berera manyawa manga kokoano iwinko-nkoua ma Jou Madutu ytuku manga kawaha, d yokokuaha yhetongo 'O Kawaha manga Hohohongo'. 22:26 M ngini yakunua hokognanga. Haramoioli, o nyawa yolago-agomo nia hidogoronaka kokiani yodadi hok yohohumujuru, d o tutuda kokiani yodadi hok yolleleani. 22:27 O nagona iholoi yolamoko: o nyawa yoggogeruku yolomo o mejaka ekola o nyawa iwlleleani nanga? Marai o nyawa woggogeruku gnanga. M Ngohi naga tingini niahidogoronaka hok wolleleani. 22:28 Hagala Ahihuha magoronaka, ngini salalu dede Ngohi. 22:29 Hoka sarakia o Ama wohihidakoka Ngohino la topareta, hokogenangoli Ngohi aha tohidaka o haku gnanga nginika. 22:30 De hoko gnanga ngini yakunu nimoteke nimahi sosanangi

dede Ngohi ma orahoka Ngohi todadi o Koano. D ngini aha nigogeruku ngimoi de hinoto o kuruhi imomulia malokuoka, la nipareta o Israel manyawa o hoana ngimoi de hinoto." 22:31 "Simon, Simon, noihene! O Ibilihi ihigumalaka la intaili ngini; hok o gandum ma akeme ihitingaka maafa, hidono maoa ihitingaka de madorou. 22:32 M Ngohi tohubayangoka mangale ngona, Simon, hupaya aningongaku ma Jouika uha ihihanga. D nako ngona nomakilioroka Ngohino, kokiani ngona nahikuata aniroriadodoto." 22:33 O Petrus wohaluhu, "Jou, ngohi katmodeke towohama o bui d tohonenge dede ngona Jou!" 22:34 "Nongaku, Petrus," o Yesus wato, "o wange nnanga o kuru-kuru i horenowahi ngona nohihi pongono nohigali mahange." 22:35 Ipaha de gnanga o Yesus wtemo onangika, "Mahira maraha Ngohi tinhuloko ngini tinihigumalaua ngini nimgao o tiwi mang, o popoje ekola o hapato, boteka ngini okianaga nikuranga?" "Kowali!" nanga yohaluhu. 22:36 "M o raha nnanga," o Yesus wato, "onagona de manga tiwi mang ekola o popoje, kokiani imgao; d o nagona koiwa manga oworo, kokiani manga juba yahukunu la imija o oworo. 22:37 Hababu, ningaku, Ma Jou Ai Demo ma Buku itulihi hoko nnanga, 'Unanga iwipulono hok o nyawa madorou moi,' kokiani idadi Ahi diriuku. Hababu okia ituli-tulihoka Ma Jou Ai Demo ma Buku yakorona Ngohi o raha nnanga magogiriaka idadi." 22:38 "Jou," o Yesus iwinninki yotemo, "nlega, nenangoka naga o oworo hinoto." "I bto dika!" o Yesus wohaluhu. 22:39 O Yesus wamala o berera d woiki hok biaha o Zaitun ma Doporonika, d iwin ninki yoikoli dede Unanga. 22:40 Maraha imahidono genangoka, Unanga wtemo onangika, "Nim niata hupaya uha nibaradoha nko ngini intaili." 22:41 Ipaha Unanga woiki iholoi ikurutika mahuhutulu dede nanga, magurutika done ngade-ngade hhokawelika de o helewo, daha watilabukuku d womniata. 22:42 "Ama," wotemo, "nako yakunu, nohihitingaka dede Ngohi o huha de o hangihara kiaka kokiani tatagotagongo nnanga. M uha imoteke Ahimau, duga-duga imoteke Animau dika Ama." 22:43 O malaekat womatngo waino Unangino d wihikuata. 22:44 O Yesus aihiningaka duru wamo o huha de o hangihara hidono Unanga iholoi wakaigoungu wom niata. Ai gahauku itututu hok o awunu

o tonakuku. 22:45 Ibto womniata, o Yesus womakilioroli iwinninkino. Unanga wmkeino nanga imiduoka karana manga hininga duru ihuha. 22:46 De Unanga wtemo onangika, "Yadodoa hongini nima idu? Nimomiki d nimniata hupaya ngini inikoronaua o bobaja." 22:47 O Yesus kawo ade-adeohi magogiriaka, o nyawa o doomu moi yoba. Onanga whihira o Yudas o Yesus iwinninki manga dodiawo. Ipaha o Yudas woiki o Yesusika daha wame. 22:48 M o Yesus wtemo unangika, "Yudas, mode de o game gnanga ngona nomau nihibodito o Nyawa manga Ngohaka?" 22:49 Maraha o Yesus iwinninki naga genangoka yamke okia aha idadi, nanga yotemo, "Jou, ngomi miatoka dika de miaoworo!" 22:50 Gila-gila womatngo manga hidogoronaka, woto ma imam womomulia aigilaongo, de o oworo, hidono aingauku manirakoka itaka. 22:51 M o Yesus wotemo, "Ibtohi!" Daha Unanga wapalanga o nyawa gnanga aingauku d wohitogumoka. 22:52 Ipaha o Yesus wtemo o imam-imam manga hekika d ma Jou ai Tau magogana mabalu-baluhika inoli o Yahudioka manga tutuda yaino-ino genangino la iwitagoko Unanga, "Mode Ngohi nnanga o nyawa madorou, hidono ngini niba de niaoworo d niaboboha la nihitagoko Ngohi? 22:53 O wange higetongo Ngohi naga dede ngini ma Jou ai Tauoka, ngini nihitagokua. M nenanga tonanga maraha ngininiadiai niamau, o huhutu makuaha maraha idadi o tutuda." 22:54 Onanga iwitagoko o Yesus d iwiao ma imam womomulia aitauika. O Petrus winki womakkurutoko. 22:55 O la gnanga mahidogoronaka o uku itofo-tofoino itokarileoka d o Petrus woiki wogogeruku dede nanga de manyawa yoggogeruku magilolitino. 22:56 Momatngo o ngoheka molleleani mmke o Petrus wogogeruku o uku itofo-tofoino madatekoka gnanga; daha o ngoheka molleleani gnanga mtotailako o Petrus, ipaha mato, "O nyawa ne unang kangano naga de o Yesus!" 22:57 M o Petrus womahipongono. Unanga wotemo, "Ngohi ha kali-kali tinkoua o nyawa genanga!" 22:58 Ipahaika hokokiaua womatngo mahomoa wmke o Petrus d wato, "Ngona to nanga manga dodiawo!" M o Petrus wohaluhu, "Kowali, ngohiua!" 22:59 Done ho o jam moi ipahaika, womatngo mahomoali wotemo wakua-kuatile, "Maraioka o nyawa nnanga wininki o Yesus,

hababu unang o Galilea manyawa!" 22:60 M o Petrus wohaluhu, "Okia animau, ngohi tohi orikua!" O raha gnanga dika, o Petrus kawo ade-adeohi, o kuru-kuru ihorene. 22:61 O Yesus womlega d wpulono o Petrus. Gila-gila o Petrus womhininga ma Jou wtemoka unangika, "O wange nnanga o kuru-kuru ihorenowahi, ngona nohigali mahange nohihi pongono." 22:62 De o Petrus wohupu genangoka d woari iwihhowo-howo. 22:63 O nyawa mangange iwggoa-goana o Yesus, imahigogule d iwigohara Unanga. 22:64 Onanga yatamunoko Ai lako de yoleha Unangika, "Abeika nhetongo o nagona inigohara?" 22:65 Mangeoli o hikauku mademo-demo iwihitemo Unangika. 22:66 Mangoru-ngorumino, o Yahudioka manga tutuda, d o imam-imam manga heke d o agama maguru-guru imatoomu, de o Yesus iwiao manga Agama ma Juru Hakimika. 22:67 "Nomihi ngahu ngomino," iwitemo Unangika, "mode Ngona nnanga ma Koano Wohihohalamati?" O Yesus wohaluhu, "Nako Ngohi tinihingahu nginika, ngini aha ningakua. 22:68 D nako Ngohi tinileha nginika, ngini aha nihaluhua. 22:69 M mulenge o rahannanga, o Nyawa manga Ngohaka aha wogogeruku ma Jou Madutu Duru woko Kuaha ainirakoka." 22:70 Onanga mata-mata yotemo, "Nako hokognanga, Ngona nnanga ma Jou Madutu ai Ngohaka?" O Yesus wohaluhu, "Hokognanga ngini niato." 22:71 De nanga yotemo, "Iparaluokaua o hakihiohi! Ngone hoihenoka Ai uruiha mahirete!" Lukas 23 23:1 Mata-mata o juru hakimi yohima-himanga gnanga imaoko daha iwiao o Yesus o Pilatusika. 23:2 Genangoka nanga yomulenge iwikalaki Unanga. Onanga yato, "Ngomi miwimke o nyawa nnanga wao o kawaha o ngkomo ihowo-howonika. Unanga wahigaro o nyawa hupaya uha yofangu o soungu ma Kaisarika, hababu wato nanga ganga o Kristus, o koano moi." 23:3 De o Pilatus wleha o Yesusika, "Igoungu Ngona o Yahudioka manga koano?" O Yesus wohaluhu, "Hokognanga anidemo." 23:4 O Pilatus wtemo o imam-imam manga hekika, d o nyawa yowe-we gnanga, "O nyawa nnanga Ai howono kamoi de tamkeua

la yakunu hhukumu Unanga." 23:5 M onanga iholoi yogegotoli, "De aidodtoko Unanga wahigaro o Yudea madaeraoka manyawa la yolawani; madodihiraka o Galilea madaeraoka, d o rahannanga yadonoli nenangino." 23:6 Maraha o Pilatus woihene gnanga, nanga woleha, "Mode o nyawa nnanga o Galilea manyawa?" 23:7 Iwihi ngahuoka o Yesus aiahali o Herodes wakokuaha madaeraino, o Pilatus wihidingoto o Yesus o Herodesika, kiaka o raha gnanga unang o Yerusalem mabereraka. 23:8 O Herodes duru wosanangi wmke o Yesus, karana madekanoka nanga woihene mangale o Yesus d woigo wmke. Unanga wnganono yakunu wahakihi o Yesus wodiai ihra-hranga. 23:9 Hababu gnanga o Herodes wleleha o loleha mange Unangika, m o Yesus mata-mata wbaluhua. 23:10 O imam-imam mangaheke d o agama maguru-guru onang yohimangika genangoka d iwikalaki o Yesus kahagiria. 23:11 O Herodes d aitentara imahigogule d iwihikauku o Yesus, daha iwihina o gikiri yoago-agomo manga pakeanga, ipaha Unanga iwihidingotoli o Pilatusika. 23:12 O wange genang o Herodes d o Pilatus imahobatokali, mahira imahatur. 23:13 O Pilatus wtoomu o imam-imam mangaheke, o tutuda-tutuda, d o kawaha, 23:14 daha wtemo onangika, "Ngini niwiao o nyawa ne Unanga ngohino d niahetongo Unanga wao o nyawa o dorouika. O rahannanga niahimangoka ngohi titailakoka Unanga, m ngohi hakali-kali tamkeua kao dorou moi de kiaka ngini niwikokalakioka. 23:15 Hokogenangoli o Herodes aidamke, hababu unang o Yesus gnanga wihidingotokali ngomino. O nyawa ne Unanga kaokia naga moi de kowodiaiua ipatutu hhukumu de o hohonenge mahukumanga. 23:16 Karana gnanga ngohi aha tgohara Unanga ipaha tlapahi." 23:17 O Paskah marameanga higetogetongo, o Pilatus kokiani wlapahi o bui manyawa imatngo mangale o kawaha. 23:18 O nyawa mata-mata imatotoomuino genangokadau yopaka, "Unanga niwitoma! O Barabas niwilapahi mangale ngomi!" ( 23:19 O Barabas iwi bui karana o huru-hara iddadi o bereraka d karana o doma.) 23:20 O Pilatus womau wlapahi o Yesus, hababu gnanga nanga wtemo wohigali mamoioli o nyawa yowe-weika gnanga. 23:21 M onanga yopaka, "Unanga niwisalib! Unanga niwisalib!" 23:22

Daha wohigali mahangeoka o Pilatus wopaka onangika, "M okia Aihowono? Kao howono moi de ipatutu hhukumu de o honenge mahukumanga ngohi kota mkeua. Ngohi aha tghara Unanga, daha tlapahi." 23:23 M onanga gila-gila yopaka genang manga kuata o Yesus kokiani iwisalib. D mabaha mangabaka gnanga ihasili. 23:24 Daha o Pilatus wgelenga o honenge mahukumanga o Yesusuku imoteke de o nyawa mangange gnanga manga gogahoko, 23:25 d wlapahi o Barabas kiaka nanga yogahoko, enagnanga o nyawa iwi bui-bui karana o huru-hara d o doma. Ipaha o Yesus wihilapahi onangika la iwidiai imoteke tonanga manga mau. 23:26 O Yesus nanga iwiao. O ngkomo mahoanoka, nanga imakamke de o nyawa womatngo airomanga o Simon, aiahali o Kirene mabereraino, womau wowohama o kotaika. Onanga iwitagoko nanga, daha nanga iwipakisa wamoku o salib magota gnanga o Yesus aiporetino. 23:27 Mangange o nyawa imdagi yanki o Yesus aiporetino -- manga hidogoronaka naga yamuruono naga o ngongoheka. O ngongoheka gnanga iwgari d iwdodora o Yesus. 23:28 M o Yesus womlega onangika d wtemo, "O Yerusalem mangongoheka! Uha Ngohi nihgari. Nio gari niadiri mahirete d niangoha-ngohaka. 23:29 Hababu maraha aha iba o nyawa aha yotemo, 'Duru youtumu o ngongoheka komaiwa o ngohaka ihiao-ao, kiaka komaiwa de manga ngohaka d komaiwa o ngohaka magilau yahuhu!' 23:30 O raha gnanga o nyawa aha yatemo o lokuika, 'Nim tapalu ngomi!' D o dodoporonika, 'Nim pohuku ngomi!' 23:31 Hababu nako o gota mangangoika o nyawa yodiaioka hoko nnanga, okiali aha nanga yodiai de o gota itotoolengokaika!" 23:32 Nagaoli o nyawa yahinoto mahomoa -- yahinot o nyawa madorou -- nanga yao la yhukumu yhohonenge kamamoi de o Yesus. 23:33 Maraha yadono o ng yahetohetongo "O heke makabelanga", nanga iwisalib o Yesus d yahinoto o nyawa madorou gnanga -- womatngo o Yesus ainirakoka d womatengoli Ai higiloka. 23:34 De o Yesus wohubayanga, "Ama, nanga nahi apongo! Onanga ihi orikua okia nanga yodiai." O Yesus aipakeanga genangoka nanga imkokeregu imoteke o undi. 23:35 Mangange o nyawa imaokoino genangoka de imdomina, o Yahudioka mangatutuda

iwihohedu d yotemo, "Unanga wahihalamatoka o nyawa mahomoa; abeika o rahannanga wohihalamati Aidiri mahirete, nako Unanga igou-goungu ma Koano Wohihohalamati ma Jou Madutu aingongiriki!" 23:36 O tentara-tentaraoka ma iwihohedu Unanga. Onanga yaino d iwihidaka o angguru magogiohiki Unangika 23:37 inoli yato, "Nako Ngona o Yahudioka manga koano, nohihalamati Ani diri!" 23:38 O Yesus aisalib magota malokuile ihitulihi o demo-demo nnanga: "Nnanga o Yahudi ma Nyawa manga Koano." 23:39 Manyawa madorouoka womatngo iwisosalib genangoka wihikauku o Yesus. Unanga wotemo, "Koigoungua Ngona ma Koano Wohihohalamati? Aa, nohihalamati Anidiri d ngomi!" 23:40 M manyawa madorouoka womatengoli witaaere aidodiawo gnanga, wato, "Mode ngona nimodongua ma Jou Madutu? Ngona kamamoi inihukumu inihohonenge hok Unanga. 23:41 Duga-duga nanga hukumanga inhinoto igoungu imadene de tongone nanga manarama. M Unanga hakali-kali kowahowonua!" 23:42 Daha nanga wotemo, "Yesus nohihininga ngohi, nako Ngona noba hok o Koano!" 23:43 "Nongaku," o Yesus wtemo unangika, "O wange nnanga aha ngona dede Ngohi o Firdausoka." 23:44 Mudukua o takoro ngimoi de hinoto o wange ikorona, o wange malako itararonua, d o berera mata-mataika idadi ihuhutu duru hidono o takoro hange bimaoa. 23:45 O guba yan nuneuku ma Jou ai Tau magoronaka, ikakihi ibelaka hinotoka. 23:46 Daha o Yesus wopaka de Ai ilingi makuatile, "Ama! Anigiama mahoatika Ahi diri tohilapahi!" Wotemo hoko gnanga ipaha, Unanga wohonenge. 23:47 Maraha o tentaraoka madoomu manga baluhu wamke okia i ddadioka, nanga wihigiriri ma Jou Madutu. Daha nanga wotemo, "Igoungu, Unanga wahowonua!" 23:48 O nyawa manga nge yaino-ino yototomina genangino, yamke okia naga iddadi. Onanga mata-mata yolio de manga hininga duru imatoduba. 23:49 D mata-mata imakokanko de o Yesus, de o ngongoheka iwinninki Unanga o Galilea de yaino, imaokoino magurutika, d yamke mata-mata gnanga. 23:50-51 Naga womatngo airomanga o Yusuf, aiahali o Arimatea mabereraino o Yudea madaeraoka. Unanga o nyawa maoa de o nyawa iwihoromati, d wdodam maraha ma Jou Madutu womulenge

wopareta hok o Koano. Ngarok nanga o Agama ma Juru Hakimi magegetongo, m unanga wohimotekua o Juru Hakimi manga manarama madodagi de manga putuhu gnanga. 23:52 O Yusuf nnanga woiki whimanga o Pilatus d wogahoko hupaya o Yesus aimayeti ihidaka unangika. 23:53 Ipaha nanga o saliboka de wohiguti o Yesus aimayeti, daha wahawoino de o mayeti mahahawo o hutara. Ibto gnanga nanga wakelenga o lungunuku, kiaka o lungunu gnanga o doporono i hohelewo magoronaka -- o lungunu gnanga komaiwahi yapke. 23:54 O wange gnanga o Jumati mawange; d o Yahudioka manga Puji mawange ngade imulenge. 23:55 O ngongoheka yaino-ino de o Yesus o Galileaino iwinki o Yusuf d yamke o lungunu gnanga. Onang yamke sarakia o Yesus iwikelenga o lungunu magoronaka. 23:56 Ipaha nanga yolio daha yoturunga o rampa-rampa d o minya mabou-bounu la o Yesus aimayeti yaminya. O Yahudioka manga Puji mawangeoka, nanga imatogumu yomanarama mangale yamoteke o agama matita. Lukas 24 24:1 O Minggu mawangeoka duru o ngoru-ngorumino, o ngongoheka gnanga yoiki o lungunika yao o rampa-rampa kiaka nanga yassadiaka. 24:2 O lungunoka, nanga yamke mahelewo madadamunu iluluika. 24:3 Daha nanga yowohama o lungunu gnanga magoronaika, myamkeua ma Jou Yesus aimayeti genangoka. 24:4 Onanga kaimaokoinohi genangoka d yobingu yapikiri o hali gnanga, itodokanino o nyawa yahinoto de manga pakeanga maleto-letongo imaokoino manga datekoka. 24:5 Onanga duru yohawana, de imaruku hidono o tonakuku, o nyawa yahinoto gnanga kamagogiriahi ytemo onangika, "Yadodoa hongini nilingiri o nyawa yowango-wango yohone-honenge manga hidogoronaka? 24:6 Unanga koiwiwa nengokadau. Unanga womomikoka! Niohohininga okia Unanga winihingahuoka nginika maraha Unanga ka o Galilea madaeraokahi. 24:7 Kiaka o Nyawa manga Ngohaka kokiani iwihilapahi o nyawa baradohaika, daha iwisalib, d o wange hangeoka Unanga aha womomiki!" 24:8 De o ngongoheka gnanga imahininga o Yesus

aidemo-demo. 24:9 Yolioino o lungunino gnanga, nanga yoade-ade mata-mata iddadi gnanga o rasul yangimoi de yamoika d mata-mata iwinninki mahomoahi. 24:10 O ngongoheka ihingngahu-ngahu mata-mata gnanga o Yesus iwinninkika, genangala: o ngo Maria Magdalena, o ngo Yohana d o ngo Maria o Yakobus ngoi ayo, inoli o ngongoheka mahomoahi imakokomoteke dede nanga. 24:11 M o rasul-rasul gnanga yatobote o ngongoheka gnanga yoade-ade mafofaidua. Onanga yongakuua o ngongoheka gnanga manga ade-ade. 24:12 M o Petrus womomiki d womapopta o lungunika. De womaponu nanga watailako magoronaika, de wamke duga-duga o mayeti mahahawo genangoka. O Petrus duru wohranga, gila-gila wolio de o loleha mange aihininga magoronaka, yakorona okia iddadioka. 24:13 O wange genang, yahinoto o Yesus iwinninki yoiki im dagi o kapongo moiika maromanga o Emaus, o Yerusalemoka de ngade-ngade o kilo ngimoi de moi magurutika. 24:14 Yotagi magogiriaka nanga im ade-ade mangale hagala okianaga iddadioka gnanga. 24:15 Ima temo-temo de o dibanga imahibori da-daka magogiriaka, o Yesus mahirete waino d wotagi dede nanga. 24:16 Onanga iwimke o Yesus, m naga okianaga moi yadiai hidono nanga iwinakoua Unanga. 24:17 Gila-gila o Yesus wtemo, "Okia ngini nihi ade-ade o ngkomo mahoanino nnanga?" Onanga imatogumuku de mangabiono ihuha. 24:18 Daha womatngo manga dodiawo airomanga o Kleopas, wleha o Yesusika, "Bapa ngona o nyawa maporetino moi o Yerusalemoka ho nankoua okianaga iddadi dokengoka ipaha-paha nnanga?" 24:19 "Okia i ddadi?" o Yesus woleha. "Okianaga iddadi de o Yesus, o Nazaret manyawa gnanga," nanga yohaluhu. "Unanga o nabi. Aidemo-demo d Aimanarama duru de makuaha -- yaoa imoteke ma Jou Madutu ailolegaka ekola imoteke o nyawa mata-mata manga lolegaka. 24:20 O imam-imam manga heke d nangahoana de nangaberera matutuda iwihilapahi Unanga la iwihukumu iwihohonenge, d onanga iwisalib Unanga! 24:21 Enahioko ngomi miwnganono Unanga aha o Israeloka wahibebasi! D o wange nnanga o wange hange ibto madero o hali gnanga idadi. 24:22 Inoli, miangongoheka yamuruono naga yodiaioka ngomi imtodokana. Duru o

ngoru-ngorumino nanga yoiki o lungunika, 24:23 m yamkeua Aimayeti dokengoka. Gila-gila nanga imakilioro d yahetongo nanga yamke o malaekat, d o malaekat gnanga yahetongo o Yesus wowango. 24:24 Yamuruono naga miadodiawo yoiki o lungunika d yamke hok okia o ngongoheka gnanga yahetongo i goungu hokoganga, duga-duga nanga iwimkeua o Yesus." 24:25 Gila-gila o Yesus wtemo onangika, "Ngini igoungu nibodo! Itaituaholi niangaku mata-mata okia o nabi-nabi yahetohetongoka. 24:26 Mode koigoungua ma Koano Wohihohalamati kokiani waohanohi ihira o huha de o hangihara gnanga daha wamke Ai mulia?" 24:27 Ipaha o Yesus wohitararono onangika okia yatuli-tulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yakokorona Aidiri, mulenge o Musa aibuku-bukuoka de o nabi-nabi manga buku. 24:28 Hokokiakaua nanga yatigioka makapongo nanga ydumu-dumutu. O Yesus womadiai hok womau wotagi wogila-gila, 24:29 m onanga iwitumungu, "Noggogerohi miangoka," nanga iwitemo Unangika, "o raha nnanga i tigioka yohutu d i mulaengoka ihuhutu." De o Yesus wowohama la womahiduhutu manga ngoka. 24:30 Ma orahoka wogogeruku wolomo dede nanga, o Yesus wal o roti wotemo sukur ma Jou Madutuika, wabla-blaka o roti gnanga de Aigiama, daha wahidaka onangika. 24:31 Ipaha nanga yanko gnanga o Yesus. M Unanga wohihangoka toona manga lolegaka. 24:32 Onanga imabori temo, "Mode koigoungua hamo nanga hininga hok iruae, maraha Unanga homteke ade-ade o ngkomo mahoanoka d wohitararono Ma Jou Ai Demo ma Buku madola ngoneino?" 24:33 O raha gnanga dika nanga imaoko gila-gila imakilioro o Yerusalemika. Dokengoka nanga ymkeika yangimoi de yamoi iwinninki o Yesus, imatoomuino de mahomoahi. 24:34 Onanga gnanga yato, "Igoungu itiai ma Jou wowangokali! Unanga womahi matokoka Aidiri o Simonika!" 24:35 Yahinoto iwinninki o Yesus aha yoba-ba gnanga, gila-gila ihiade-ade nanga yamke-mke manga dodagi mahidogoronaka, d sarakia nanga iwinako ma Jou maraha Unanga wabla-blaka o roti. 24:36 Onanga kaima teke ade-adeohi itodokanino o Yesus mahirete woma okoino manga hidogoronaka d wotemo, "Nihalamati ngini!" 24:37 Onanga yatodokana d yohawana,

karana yatobote nanga yamke o tokata. 24:38 M o Yesus wtemo, "Yadodoa ho ngini nihawana? Yadodoa ho niahiningaile ipuda hok ningakua? 24:39 Nio lega Ahigiama d niolega Ahilou. Nia nako nenangala Ngohi mahirete! Nihipalanga d nihitailako, karana o tokata koiwa ma akeme ekola makobongo, hok ngini niamke Ngohioka." 24:40 OYesus wotemo hokognanga inoli wohimatoko onangika Aigiama d Ailou. 24:41 D onanga hok yongakuowahi, karana yomrene holi d yohranga, o Yesus wleha onangika, "Boteka ngini naga de niainomo nenangoka?" 24:42 Onanga iwihidaka Unangika o nawoko ihohinanga o luiti moi. 24:43 O Yesus wal o nawoko gnanga, gila-gila waolomo tonanga manga himangoka. 24:44 Ipaha de gnanga Unanga wtemo onangika, "Nenangala o hali tinihi ngahu-ngahuoka nginika maraha Ngohi ka dede nginiohi: o hali moi-moi yatulihi yakorona Ngohi o Musa ai Buku-buku magoronaka, o nabi-nabi, d o Mazmur, kokiani idadi." 24:45 Ipaha o Yesus wahelenga manga dibanga, la imangarati Ma Jou Ai Demo ma Buku madungutu. 24:46 Daha Unanga wtemo onangika, "Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yatulihi ma Koano Wohihohalamati gnanga kokiani waohana o huha de o hangihara, d kokiani womomikoli o honenge mahidogoronaka o wange mahangeoka. 24:47 Inoli de ma Koano Wohihohalamati Airomanga kokiani ihiabari hagala o hoanika de o berera manyawaika, kiaka o nyawa kokiani yotoba d ma Jou Madutu waapongo manga baradoha. D o abari gnanga kokiani ihingahu o Yerusalemoka de imulenge. 24:48 Mata-mata gnanga ngini mahhakihi. 24:49 D Ngohi mahirete aha tohidingoto nginika okia o Ama wojjajioka. M ngini kokiani nitatapu nitam o bereraka nnanga hidono ma Jou Madutu aikuaha inhawo ngini." 24:50 Ipaha gnanga o Yesus wao nanga o berera maporetika hidono o Betaniaika. Genangokadau Unanga wagraka Ai giama, daha wahibarakati nanga. 24:51 Magogiriaka wahibarakati, Unanga iwi graka o horogaika, de womatingaka dede nanga. 24:52 Onanga ima rukuku iwihuba Unanga, ipaha imakilioro o Yerusalemika de manga hininga duru imrene, 24:53 d ihigila-gila iwihigogiriri ma Jou Madutu, ma Jou ai Tauoka.

Yohanis 1 1:1 Kama dodi hirakahi o dunia idadi uahi, o Demo nagaka. O Demo naga de ma Jou Madutu d o Demo kaimatero de ma Jou Madutu. 1:2 Kamahirahi Unanga de ma Jou Madutu. 1:3 Hagala mata-mata idadi kiani dede Unanga, d hagala nnanga naga, de kamoi de koiwa idadi nako dede Unangua. 1:4 O Demo gnanga o ngango matiti, d o ngango i hi daka o dararono o nyawaika. 1:5 O dararono gnanga itararono o huhutu magoronaka, d o huhutu yakunua yahohonenge. 1:6 Woba o nyawa wihulo-huloko ma Jou Madutu, o Yohanis airomanga. 1:7 Unanga woba wohiabari mangale o dararono gnanga, hupaya o nyawa mata-mata yongaku. 1:8 Unanga mahirete gnanga o dararonua, nanga duga-duga wohiabari. 1:9 O dararono madutu ytararono mata-mata o nyawa, iba o duniauku. 1:10 O Demo naga o duniaka, o dunia idadi kiani dede Unanga, m o dunia iwinkoua Unanga. 1:11 Unanga woba aibereraika mahirete m airoriadodoto iwitarimaua Unanga. 1:12 M naga o nyawa iwitarima Unanga de iwingaku Unangika, yahidaka o haku yodadi ma Jou Madutu aingoha-ngohaka, 1:13 iwihingohaka o nyawa okaua de yaino, hababu o ngango mahungi gnanga, ma ahali ma Jou Madutuoka de yaino. 1:14 O Demo ima dadioka o nyawa, de nanga igogere nanga hidogoronaka, d ngone hamkeoka mamulia. Mamulia gnanga watarima hok o Ama aingohaka woma Tngo-tngoka. Unangoka ngone himke ma Jou Madutu d Ai dora ngoneino. 1:15 O Yohanis woba hok Ai hakihi, nanga wohiabari: "Nenangala Unanga tohidododemoka: Unanga aha woba wohhiduruino, m iholoi wolamoko dede ngohi, hababu ngohi koihiwahi Unanga nagaka." 1:16 Unanga iwiomanga de o dora; koiwa madodogumu, Unanga wonahi barakati ngone. 1:17 Ma Jou aipareta ngone hatarima, o Musaka de yaino. M Ai dora de Ai setia ma Jou Madutu wohimatoko o Yesus Kristusoka de yaino. 1:18 Komaiwahi naga iwimke ma Jou Madutu, mahomoa de ma Ama aingohaka woma Tngotngoka, kaimatero de ma Ama d duru wotigi Unangika. Unangala wonahi matoko o Ama ngoneino. 1:19 Yokokuaha o Yahudioka o Yerusalemoka yhuloko o imam-imam d o Lewi manyawa yoiki o

Yohanisika d iwileha Unangika, "Ngona nnanga o nagona?" 1:20 O Yohanis womangaku wohitotiaika, "Ngohiua o Koano Wohihohalamati." 1:21 "Nako hoko gnanga, ngona o nagona?" yoleha nanga. "Bote ngona o Elia?" "Kowali," o Yohanis wohaluhu. "Bote ngona o Nabi woamoamoko?" yoleha nanga ihigalioli. "Kowali," wohaluhu. 1:22 Onanga yato, "Nako hokognanga, nomihingahu ngomino o nagona ngona nnanga," "hupaya ngomi miakunu mihidaka o bobaluhu o nyawa imihulo-huloko ngomi. Okia anidemo mangale anidiri mahirete?" 1:23 O Yohanis wohaluhu, "Ngohi nenanga ma Nabi Yesaya wotemoka: 'O nyawa yopa-paka o tonaka makokakahaka: Nihitiai o ngkomo mangale ma Jou.' " 1:24 O Farisioka yhulo-huloko o nyawa gnanga, 1:25 yolehali, "Nako ngona o Koano Wohihohalamatiua, o Eliaua, o Nabi woamo-amokua, yadodoa ngona nohiki?" 1:26 O Yohanis wohaluhu, "Ngohi to ohiki de o akere. M niahidogoronaka naga o nyawa ngini niwinkoua. 1:27 Unanga woba wohihiduruino, m ngohi topatutua tahohe to Unanga aihapato maliliko." 1:28 Mata-mata gnanga idadi o Betania, o wange mahiwara o Yordan ma Ngairi, o ng o Yohanis wo ohiki. 1:29 Yarehino mawange, o Yohanis wimke o Yesus waika unangika. Daha o Yohanis wtemo, "Niwilega, ge Unanga ma Jou Madutu ai Duba ma Ngohaka yoehe-ehe o dunia mabaradoha. 1:30 Unanga ngohi tohidodemoka aha woba wohihiduruino, m Unanga iholoi wolamoko dede ngohi, hababu ngohi tomakilauahi, Unanga nagaka. 1:31 Kowahi de gnanga, ngohi tinkoua o nagona Unanga gnanga. Enahioko ngohi toba to ohiki de o akere, hupaya o Israeloka manyawa iwinko Unanga." 1:32 O Yohanis wohidaka o hakihi nnanga, "Ngohi tamke ma Jou Madutu ai Womaha iuti hok o namodara o dihanguku d itangi ailokuku. 1:33 Oraha gnanga ngohi tinkouahi o nagona Unanga. M ma Jou Madutu wohihuloko to ohiki de o akere wotemoka ngohino, 'Nako ngona namke ma Jou Madutu ai Womaha iuti, d itangi Ai lokuoka womatngo, Unanga aha wo ohiki de ma Jou Madutu ai Womaha.' 1:34 Ngohi mahirete tamkeoka," o Yohanis wato, "d ngohi tohidaka hakihi Unanga ma Jou Madutu ai Ngohaka." 1:35 Yarehino mawange, o Yohanis naga o ng genangokali de iwinninki yahinoto. 1:36 Maraha Unanga wimke o

Yesus wakaino, nanga wato, "Niwi lega! Gnanga ma Jou Madutu ai Duba ma Ngohaka." 1:37 Yahinoto iwinninki o Yohanis yoihene o demo gnanga, yoiki iwinki o Yesus. 1:38 O Yesus womaidulu Ai poretoko, d wamke nanga iwinki Unanga. Unanga wleha, "Ngini nialingiri okia?" Onanga yohaluhu, "Rabi, kiaka Rabi anigogere?" (Ma demo 'Rabi' mamangarati guru.) 1:39 O Yesus wato, "Niaino niolega mahirete." Onanga yoiki dede Unanga d yamke kiaka Unanga wogogere. O raha gnanga o takoro iata o bimaoa. O wange gnanga nanga yogogere dede Unanga. 1:40 Womatngo, yahinoto manga hidogoronaka woihene okia o Yohanis wotemo ipaha winki o Yesus, ganga o Andreas, o Simon Petrus aidodoto. 1:41 Womatai-taiti o Andreas wilingiri o Simon airiaka, d wohingahu unangika, "Ngomi mima kamkeoka de o Mesias!" (O Mesias kaima dene de o Kristus, enagnanga o Koano Wohi hohalamati.) 1:42 O Andreas wingotaka o Simon o Yesusika. O Yesus wipulo-pulono o Simon, d witemo, "Ngona o Simon, o Yona aingohaka. Ngona aha inihetongo o Kefas." (O Kefas kaima dene de o Petrus mamangarati: o loku o helewo.) 1:43 Yarehino mawange o Yesus waputuhu woiki o Galileaika. Unanga imakamke de o Filipus, d wato unangika, "Naino nohi nki Ngohi!" 1:44 O Filipus aiahali o Betsaidaino, enagnanga ima teke berera moi o Andreas d o Petrus. 1:45 O Filipus imamke de o Natanel d witemo unangika, "Ngomi miwi mkeoka o nyawa kiaka o Musa wahetongoka ma Jou Madutu ai Tita ma Bukuoka, d kiaka o nabi-nabi ihi abarioka. Unanga gnanga o Yesus Nazaretino, o Yusuf aingohaka." 1:46 M o Natanel wohaluhu, "Kaiyakunu maoa-oa moi iba o Nazaretino?" O Filipus wohaluhu, "Naino l nolega mahirete." 1:47 O Yesus wimke o Natanel woba, d unanga wotemo mangale nanga, "Niwilega, gnanga o Israeloka manyawa madutu. Koiwa o tengeluku unangoka." 1:48 "Sarakia Bapa nohinko ngohi?" O Natanel woleha o Yesusika. O Yesus wohaluhu, "O Filipus woniahokuahi ngona, Ngohi toni mkeoka ngona, o ara mautu matimiuku gnanga." 1:49 "Bapa Guru," o Natanel wato, "Bapa nagala ma Jou Madutu ai Ngohaka! Bapa o Israeloka manyawa manga Koano!" 1:50 O Yesus wato, "Ngona nongaku, hababu duga-duga Ngohi tonihi ngahu

Ngohi tonimkeoka ngona o ara mautu matimiuku gnanga? Mahomoahi iholoi ilamoko de gnanga ngona aha namke!" 1:51 O Yesus wotemooli, "Igoungu, nongaku, ngona aha namke o dihanga ihelenga, d ma Jou Madutu ai malaekat-malaekat youti yodoa o Nyawa manga Ngohakuku." Yohanis 2 2:1 O wange hinoto ipaha naga o kawingi marameanga o Kana mabereraka o Galilea matonakoka, d o Yesus ngoi ayo naga genangoka. 2:2 O Yesus d iwinnink ya ahoko o rameangika gnanga. 2:3 Maraha manga angguru imataka, o Yesus ngoi ayo mitemo o Yesusika, "To nanga manga angguru imataka." 2:4 O Yesus wohaluhu, "Ayo, uha nohihuloko ngohi. Maraha yadonuahi ngohi tohimatoko ahi diri." 2:5 M o Yesus ngoi ayo mtemo o nyawa yolleleanika, "Nia diai dika okia winitemo nginika." 2:6 Gengoka naga o rube o gahumu butanga isadiaka ihi iho-ihoro manga lou imoteke o Yahudioka manga adati. O rube gnanga moi-moi madola done ho litere o ratuhu moi. 2:7 O Yesus wtemo yolleleanika gnanga, "Nioguhe o rube-rube gnanga de o akere." Onang yoguhe hidono iomanga. 2:8 Dahao o Yesus watemo onangika, "Nial o akere mahuhutulu gnanga d niao o rameanga mahekika." De nanga yao o akere gnanga o rameanga mahekika, 2:9 d unanga wataili o akere idadadioka o angguru. (Ma nanga wohiorikua kiaino o angguru gnanga, duga-duga yolleleani dika gnanga ihiriki nanga yguhe.) O rameanga maheke gnanga wiahoko o nauru wokawikawingi, 2:10 d witemo unangika, "Mabiaha o nyawa yguhe ihira o angguru i hmo-hmoro, d nako nanga yokere yadugaka, dahao o angguru biaha. M ngona nagogonika o angguru duru mahmo-hmoro hidono raha nnanga!" 2:11 Gnanga o nonako ihra-hranga madodihiraka gnanga o Yesus, nanga wodiai gnanga o Kana mabereraka o Galilea ma tonakoka. De o nonako gnanga nanga wohimatoko tonanga aimulia. H iwinni nki iwingaku unangika. 2:12 I paha gnanga o Yesus woiki o Kapernaumika imakinki de ngoi ayo, airoriadodoto de iwinninki. De nanga yogogere dokengoka o wange

muruono naga madekana. 2:13 Maraha o Yahudioka manga Wange ma Amoko o Paskah itigioka, o Yesus woiki o Yerusalemika. 2:14 Ma Jou ai Tauoka o Yerusalemoka nanga wmke imahuku-hukunu o hapi, o duba, d o namodara; de ihitotagali o tiwi yogogeruku genangoka. 2:15 O Yesus o dewili womadiai aigogohara moi d waduhu mata-mata aiwani gnanga, yaoa o duba, o hapi, ma Jou ai Tau magoronaka. Manga meja-meja o tiwi ihito tagali wabitikanga hidono mangatiwi nanga hohibari-barihi kiaika honanga. 2:16 Daha nanga watemo o namo dara yohuku-hukunika, "Niagoraka mata-mata nenangoka. Uha ahi Ama ai Tau, niadiai o bubukunu ma ng!" 2:17 Iwinni nki ahao imahininga Ma Jou Ai Demo ma Buku mademo nnanga, "Ahi ngigo mangale ani Tau, ya Jou Madutu, yatuhuku ahihininga." 2:18 O Yahudioka manyawa yokokuaha iwitemo dema dohata o Yesusika, nanga yato, "Abeika nodiai ihra-hranga hok o nonako ngomino, igoungu Ngona de anihaku nodiai hokonnanga." 2:19 O Yesus wohaluhu, "Niakilianga o Tau nnanga, d o wange hange mahidogoronaka aha Tohigoko okali." 2:20 D onanga yato, "O taongo moruata de butangaino ihidailako mangale ihigoko ma Jou ai Tau nnanga. D ngona nomau nohigokokali o wange hange mahidogoronaka?" 2:21 M ma Jou ai Tau o Yesus aidungutu gangala airehe mahirete. 2:22 H maduruino, o Yesus womomikoka o honengino, ima hininga iwinninki o hali gnanga Unanga wohidodemoka. De yongaku nanga okia i tulihoka Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka d okia o Yesus wotemo-temoka. 2:23 Maraha o Paskah ma Rameanga o Yesus naga o Yerusalemoka, de o nyawa mangange iwingaku Unangika, hababu wodiai o nonako ihrahranga. 2:24 M o Yesus mahirete wangakua nanga, hababu Unanga wanko o nyawa mata-mata. 2:25 Ngaro uha o nyawa iwihitararono Unangika o nagona dika, hababu Unanga mahirete wohiriki okianaga o nyawa manga hininga magoronaka. Yohanis 3 3:1 Naga womatngo o agama mabaluhu o Farisioka manyawa, ai romanga o Nikodemus. 3:2 O hutu moiuku nanga waika o Yesusika d

wotemo, "Bapa Guru, ngomi mihiriki Bapa wonihuloko ma Jou Madutu. Hababu moiua yakunu yodiai ihra-hranga hok Bapa nodiai, nako ma Jou Madutu witomotekua nanga." 3:3 O Yesus wibaluhu, "Nongaku, o nyawa moiua yakunu yodadi ma Jou Madutu aiumati, nako nanga womakilau wohigalioli." 3:4 "Sarakia o nyawa yobaluhoka yakunu imakilau ihigalioli," o Nikodemus wato o Yesusika, "Kaiyakunu nanga wowohamoli ngoiayo amimmata magoronaika d mihingohakoli?" 3:5 O Yesus wibaluhu, "Igoungu itiai ahidemo nnanga: nako o nyawa imakilaua o akerino d ma Jou Madutu ai Womahino, o nyawa gnanga yakunua yodadi ma Jou Madutu aiumati. 3:6 Nanga rehe o nyawa inahikilau enagnanga nanga dimono, m de madodagi nanga rohani inahikilau de ma Jou Madutu ai Womaha. 3:7 Uha nohranga nako Ngohi totemo: ngini mata-mata kiani nimakilau nihigalioli. 3:8 O hidaloko iwuwu kiaika nanga yakaika; ngone hoihene tonanga maruruhu, m hankoua kiaino iba d kiaika yakaika. Hoko genang o nyawa yakilau ma Jou Madutu ai Womaha." 3:9 O Nikodemus woleha, "Sarakia gnanga yakunu idadi?" 3:10 O Yesus wohaluhu, "Ngona o Israeloka manga guru; de sarakia ngona nohiorikua? 3:11 Nongaku: ngomi mihi ade-ade okia ngomi mianko, d ngomi mihidaka o hakihi okia ngomi miamkeoka; m ngini nioluku niatarima tongomi miahakihi. 3:12 Ngini ningakua nako Ngohi tohiade-ade nginika mangale o duniaino mahali; sarakia ngini yakunu ningaku, nako Ngohi tohiade-ade nginika mangale o horoga mahali? 3:13 Koiwahi o nyawa moi yodoa o horogaile, mahomoa de ge Unanga woutioka o duniauku, enagnanga o Nyawa manga Ngohaka. 3:14 Hok imatero o Musa wohidaka o dodiha tabaga de o gota mabooto o tonaka makokakahaka, hokogenangoli o Nyawa manga Ngohaka kiani iwihidoa, 3:15 hupaya mata-mata iwingaku Unangika yamke o wowango madutu d ikakali." 3:16 Karana ma Jou Madutu hokognanga wadora o nyawa o duniaka nnanga, hidono Unanga wohidaka Ai Ngohaka woma tngotngoka, hupaya moi-moi o nyawa iwingaku Unangika yobinahaua, m yamke o wowango madutu d ikakali. 3:17 Hababu ma Jou Madutu wihidingoto Ai Ngohaka wahukumua o dunia nnanga, m wohihalamati nanga. 3:18 O nyawa iwingaku Unangika yahukumua. M o nyawa

iwingakua ma Jou Madutu wahukumoka, hababu Unanga iwingakua ma Jou Madutu ai Ngohaka womatngo-tngoka. 3:19 Unanga iwihiributu de mahohole nnanga: O dararono gnanga ibaka o duniaka, m o nyawa iholoi yoigo o huhutu ngaro de o dararono, hababu manga manarama nanga itorou. 3:20 O nyawa yododiai o dorou, yodohata o dararonika; de yoluku yaika o dararonika, hupaya manga manarama itotorou uha yamke. 3:21 M o nyawa yamote-moteke ma Jou Madutu aimau, yaika o dararonika hupaya idadi itararono okia yodiaioka gnanga naga imamoteke de ma Jou Madutu aimau. 3:22 Ipaha de gnanga o Yesus d iwinninki yoiki o Yudeaika. Unanga wogogere dokengoka raha muruono naga madekana dede nanga d waohiki. 3:23-24 Oraha gnanga o Yohanis iwihingohamuahi o buika. Unanga waohiki o Ainonoka, ikurutikaua de o Salim, hababu dokengoka naga o akere iwe. O nyawa yowe yoba unangika, d unanga waohiki nanga. 3:25 Yamuruono naga o Yohanis iwinninki yomulenge imateke ributu de o Yahudioka manyawa mangale o debi-debini madatoro. 3:26 Onanga yoiki o Yohanisika, de yato, "Bapa Guru, bote Bapa kanohiningahi, o nyawa de ngona Bapa o Yordan ma Ngairi mahonongaka gnanga, Bapa nomihimatokoka ngomino kahuruono? Orahannanga Unang waohiki, d mata-mata o nyawa yoiki Unangika!" 3:27 O Yohanis wohaluhu, "O nyawa yamkeua okianaga, nako ma Jou Madutu wahidakua onangika. 3:28 Ngini mahirete ni ihenoka Ngohi totemo, 'Ngohi o Koano Wohihohalamatiua. Ngohi ihi huloko tihihiraino Unanga.' 3:29 O ngoheka mokawi-kawingi naga tomnanga aminauru wokawi-kawingi. O nauru wokawi-kawingi aidodiawo gnanga duga-duga womaoko witiniaile d woihene, d unanga womrene nako woihene o nauru wokawi-kawingi ai ilingi. Hokogenang de ngohi. Orahannanga ahihininga duru i sanangi. 3:30 Unanga duru kiani iholoi, wihiamo-amoko, d ngohi kai dogo tokuranga." 3:31 Iba-ba dakuku iholoi yatilakuru mata-mata. Iba-ba o duniaino yaetongo o dunia manyawa, d ihidemo mangale o dunia mahali. Iba-ba dakuku iholoi yatilakuru mata-mata. 3:32 Unanga wotemo mangale okia wamkeoka d woihenoka, m o nyawa moiua yangaku Ai hakihi. 3:33 O nyawa yangaku Ai hakihiika gnanga, yongaku ma Jou

Madutu wotiai. 3:34 Hababu o nyawa ma Jou Madutu wahuloko ihingahu ma Jou Madutu aidemo, karana ma Jou Madutu ai Womaha mata-mata iwihidakoka unangika. 3:35 O Ama wihininga ai Ngohaka, d wihilapahioka hagala o kuaha Unangika. 3:36 O nyawa iwingaku-ngaku o Ngohakika gnanga, aha yamke o ngango madutu de ikakali. M o nyawa iwihingounua ma Ngohakika gnanga yamkeua o ngango. Onanga wahukumu ma Jou Madutu kahiado-adonika. Yohanis 4 4:1 O Farisioka manyawa yoihene o Yesus wamke d waohiki iholoi yowe de ngaro iwinninki o Yohanis. 4:2 (Kaimoteke madiai o Yesus mahirete wo ohikua duga-duga iwinninki dika.) 4:3 Maraha o Yesus wohiriki o Farisioka manyawa yoihenoka mangale o hali gnanga, Unanga wiki o Yudeaika de womaidulu o Galileaika. 4:4 Ai dodagi mahidogoronaka gnanga Unanga kiani watilakuru o Samaria. 4:5 O Yesus womahidono o berera moi o Samariaka maromanga o Sikar, ikurutikaua de o tonaka mahira o Yakub wihidaka aingohakika o Yusuf. 4:6 Genangoka naga o Yakub aihumu. O Yesus iwiboleoka duru karana imadagi, mangale gnanga Unanga wogogeruku o humu madatekoka. Oraha gnanga done howange ikorona, 4:7-8 d iwinninki o Yesus yoikoka o bereraika yoija o inomo. Ahao o Samaria manyawa mangoheka momatngo moba moma guiti o akere. O Yesus womitemo munangika, "Ayo, kai yakunu Ngohi toma gahoko tokere?" 4:9 O Samaria mangoheka gnanga mohaluhu, "Tuanga o Yahudioka manyawa, ngohi o Samaria manyawa; yadodoa Tuanga nogahoko nokere ngohino?" (Hababu o Yahudioka manyawa imateke rahaiua de o Samaria manyawa.) 4:10 O Yesus wohaluhu, "Nako ngona nohiriki ma Jou Madutu aingongike d o Naguna wogahoko wokere ngonaika, marai ngona mahirete nogahoko nokere Unangika, d Unanga aha wonihidaka ngonaika o akere mangango." 4:11 O ngoheka gnanga mato, "Tuanga koiwa anihia-hia, d o humu nnanga duru kohalukuku. Okiaino Tuanga namke o akere mangango? 4:12 O Yakub, miatohora ngomi, womihidaka ngomi o humu

nnanga. Unanga mahirete womal o akere wokere nenangino; hoko genangoli aingoha-ngohaka de ai aiwani. Okia Tuanga natobote Tuanga iholoi nolamoko de o Yakub?" 4:13 O Yesus wato, "O nyawa yaokere o akere nnanga aha manga kiriti madudungoli," 4:14 "m o nyawa yokere o akere aha Ngohi tahidaka, manga kiriti madudungokaua kahiadoadonika. Hababu o akere aha Ngohi tahidaka gnanga aha idadi o jobubu manga diri magoronaka ihahuru ihupu d ihidaka onangika o ngango madutu d ikakali." 4:15 O ngoheka gnanga mato, "Tuanga, nohihidaka ngohi o akere gnanga, hupaya ngohi ahikiriti madudungokaua; la ibtohi togogilio nenangino tol o akere." 4:16 O Yesus wato, "Noiki, niahoko anirokata, daha nainoli nangino." 4:17 O ngoheka gnanga mohaluhu, "Ngohi koiwa ahirokata." O Yesus wato, "Anidemo gnanga itiai." 4:18 "Hababu ngona nokawingoka nohigali mamotoa ibto, d o nauru niwango dede ngona nnanga naga anirokatauahi." 4:19 O ngoheka gnanga mato, "Orahannanga ngohi tohiriki Tuanga Ngona o nabi moi." 4:20 "Tongomi miaete de miatohora iwihuba ma Jou Madutu o doporonoka nnanga, m Tuanga ani nyawa yato, duga-duga o Yerusalemoka dika mang o nyawa iwihuba ma Jou Madutu." 4:21 "Nongaku," o Yesus wato munangika, "raha moiuku o nyawa aha iwihuba o Ama, o doporonokaua nnanga, d o Yerusalem okaua. 4:22 Ngini o Samaria manyawa niahuba okianaga ngini niankoua, m ngomi o Yahudioka manyawa miahuba nanga ngomi mianko, hababu o halamati iba o Yahudi manyawaka de yaino. 4:23 M maraha aha iba, d ibaka de ma Jou Madutu ai Womaha makuaha o nyawa aha iwihuba o Ama hok sarakia Unanga naga. Onanga aha yopuji de madiaioka, hok o Ama woigo-igo. 4:24 Hababu ma Jou Madutu gnanga o Womaha, d kade ma Jou Madutu ai Womaha dika makuaha, o nyawa yakunu iwi huba o Ama hok sarakia Unanga naga." 4:25 O ngoheka gnanga motemo o Yesusika, "Ngohi tohiriki o Koano Wohihohalamati (iwi hetongo o Kristus) aha woba. Nako Unanga woba, Unanga aha wohingahu hagala mata-mata ngoneino." 4:26 "Ngohi nanga Unanga," o Yesus wato, "Ngohi raha nnanga homa ade-ade magogiria dede ngona." 4:27 Orahagnanga o Yesus iwinninki yoba. Onanga yohranga iwimke o Yesus ima

ade-ade de o ngoheka momatngo. M komoiua onangino imileha o ngoheka gnanga, "Ayo aniparalu okia?" ekola iwileha o Yesusika, "Yadodoa Bapa nima ade-ade de o ngoheka gnanga?" 4:28 Ma ngoheka gnanga kama mala ami rube genangoka, d moma popta o bereraika d mohingahu hagala o nyawa dokengoka, 4:29 "Niaino niwilegahi, womatngo wohihingahu ngohino hagala mata-mata ngohi tadodiaioka. Bote Unanga gnanga o Koano Wohi hohalamati?" 4:30 Hagala o nyawa genangoka kayamala manga berera de yoiki o Yesusika. 4:31 Orahagnanga o Yesus iwinninki iwiahoko wolomo. Onanga yato, "Bapa Guru," "ika nolomohi." 4:32 O Yesus wohaluhu, "Naga o inomo Ngohioka, ngini nihirikua." 4:33 M o Yesus iwinninki mulenge imakeleha, "Bote naga o nyawa yoao o inomo mangale Unanga?" 4:34 Daha o Yesus wato, "Ahi inomo Ngohi ganga tamoteke Ai mau Unanga wohihulo-huloko Ngohi, d tohitotomo o manarama wohihilapahioka Ngohino. 4:35 Ngini niato, 'O mede iatohi o gugutuku maraha.' M Ngohi tinitemo nginika: Niapulono o dumule-o dumule ikuratioka, imahidiai mangale iutuku! 4:36 O nyawa youtu-utuku imulenge yodahongo manga hewa d yototoomu mahohoko mangale o ngango madutu d i kakali. Hidono yodato-datomo d youtu-utuku yakunu yokokimrene. 4:37 Ohi ade nnanga de madiaioka, 'Moi yodatomo, mahomoa youtuku.' 4:38 Ngohi tinihuloko ngini nioiki niutuku o dumuleika ngini nitumuleua, o nyawa mahomoa yomanaramoka dokengoka, d ngini ni dahongo mautumu to nanga manga manaramino." 4:39 Manga nge o Samaria manyawa o bereraka gnanga iwingaku o Yesusika, hababu o ngoheka gnanga mato, "Unanga wohihi ngahu ngohino hagala mata-mata ngohi tododiaioka." 4:40 Maraha o Samaria manyawa gnanga imakamke de o Yesus, nanga yogahoko duru iwiributu, hupaya Unanga wogogerohi dede nanga. H o Yesus wogogere genangoka o wange hinoto madekana. 4:41 Maduruino iholoi yoweoli o nyawa iwingaku o Yesusika, hababu okia wadotoko mahirete onangika. 4:42 Onanga yotemo o ngohekaika gnanga, "Ngomi mingaku rahannanga, igoungua hababu okia nomihi ngahu ngomino, m karana ngomi mahirete mi ihenoka mangale Unanga, d mihiriki Unanga

igoungu o dunia Wohi hohalamati." 4:43 O wange hinoto ipaha wogogere o Sikar, o Yesus woiki o Galileaika. 4:44 O Yesus mahirete wotemoka, "O nabi womatngo iwihoromatiua tonanga aiberera madutuoka." 4:45 M maraha Unanga womahidono o Galileaika, o nyawa manga nge dokengoka iwibuhuku de manga hininga imore-morene, hababu nanga naga o Yerusalemoka yamkeoka mange o Yesus wodiai o Paskah ma Wange ma Amokoka. 4:46 Ahao o Yesus womaidulu o Kana mabereraika o Galilea ma tonakoka, kiaka Unanga wohidadioka o akere idadi o angguru. O Kapernaumoka naga womatngo o kadatoka womomanarama aingohaka wopanyake. 4:47 M oraha nanga woihene o Yesus woba inoka o Galileaka o Yudea de waino, nanga woiki o Yesusika d wogahoko o Yesus waika o Kapernaumika la wihitogumu aingohaka ngadeke wohonenge. 4:48 O Yesus witemo o kadatoka womomanaramika gnanga, "Nako niamkeuahi ihra-hranga, ngini ningakua." 4:49 "Tuanga," o kadatoka womomanarama wohaluhu, "itaiti noba ahingohaka wohonenguahi de." 4:50 O Yesus witemo unangika, "Noiki, aningohaka wotogumoka." O nyawa gnanga wangaku o Yesus aidemoika, d unanga woiki. 4:51 O ngkomo mahidogoronaka, iwilleleani yoba unangika d iwihingahu, "Ani ngohaka Tuanga wotogumoka." 4:52 Daha nanga wleha onangika, o takoro muruono o ngohaka gnanga mulenge wotogumu. Onanga yohaluhu, "Kanugono mudukua hotakoro moi o wange ikorona aigogama ihihanga." 4:53 Daha o ngohaka aiama gnanga wohininga maraha hokognanga o Yesus wotemo unangika, "Ani ngohaka wotogumoka." H unanga d aitau madola iwingaku o Yesusika. 4:54 Gnanga o nonako ihra-hranga mahinoto o Yesus wodiai o Galileaka, maraha Unanga o Yudea de waino. Yohanis 5 5:1 Ibto de gnanga, naga o Yahudioka manga wange ma ago-agomo, o Yesus woiki o Yerusalemika. 5:2 O Yerusalem "O Duba ma Ngorana" madatekoka naga o akere malupanga moi, de o Ibranioka manga demo

ihiromanga Betesda. Genangoka naga o kamari motoa. 5:3 De o kamarikamari gnanga manga nge o nyawa yopopanyake imaiduoka; naga yopiloko, yosuga d naga yolugu. Onanga mata-mata ydam o akere malupangoka iluluaka. 5:4 Hababu naga mamoi-mamoi ma Jou aimalaekat iuti o akere malupanguku gnanga d yaluluaka ma akere. D o nyawa yopopanyake madodihiraka yowohama o lupanguku gnanga maraha o akere iluluaka aha yotogumu o panyake okia dika nanga yadene. 5:5 O ngoka gnanga naga o nauru womatngo wopopanyake o taongo moruange de tufange madekana. 5:6 O Yesus wimke nanga woma iduoka dokengoka, d wohiriki nanga duru kaidekana wopanyake; o Yesus wileha unangika, "Noigo ngona notogumu?" 5:7 O nyawa wopopanyake gnanga wohaluhu, "Bapa, moiua o nyawa nenangoka ihinoa ngohi o akere malupanguku maraha ma akere iluluaka. D maraha ngohitameta o akere malupangika, o nyawa mahomoa yohiraka imanoa." 5:8 O Yesus witemo unangika, "Nomomiki, nagoraka anitikara d noma dagi." 5:9 De raha gnanga dika o nyawa gnanga wotogumoka. Unanga wagoraka aitikara d womadagi. O hali gnanga idadi o Yahudioka manga Puji mawangeoka. 5:10 Hababu gnanga o Yahudioka manyawa yokokuaha, iwitemo o nyawa ahao wotogumino gnanga, "O wange nnanga o Puji ma wange. Ngona iyakunua nao anitikara." 5:11 M o nyawa gnanga wohaluhu, "O nyawa wohihitogutogumu ngohi kangano wohihuloko ngohi tagoraka ahitikara d toma dagi." 5:12 Yoleha nanga, "O naguna gnanga wonihuloko ngona nagoraka ani tikara d noma dagi?" 5:13 M o nyawa wotogu-togumoka gnanga wohiorikua o nyawa nagona, hababu o Yesus womahihangoka o nyawa yowe-we manga hidogoronaka gnanga. 5:14 Maduruino o Yesus imamke de o nyawa gnanga ma Jou ai Tau magoronaka, d witemo unangika, "Oraha nnanga ngona notogumoka. Uha nobaradohali, hupaya uha naohana o hali iholoi itorou." 5:15 De woiki o nyawa gnanga, daha wohingahu o Yahudioka manyawa yokokuahaika o Yesus wihitogumu. 5:16 D mahababu gnanga, nanga ihidailako iwianiaya o Yesus, hababu Unanga wahitogumu o nyawa o Yahudioka manga Puji mawangeoka. 5:17 M o Yesus watemo onangika, "Ahi Ama

hokogenangika womanarama hidono raha nnanga, d Ngohi tomanarama." 5:18 Ai demo-demo gnanga idadi o Yahudioka manyawa yokokuaha duru ihidailako la iwitoma. Onanga yodiai gnanga, igoungua hababu Unanga watilakuru o agama madatoro mangale o Yahudioka manga Puji mawange, m hababu Unanga wotemo ma Jou Madutu gnanga ai Ama; mangarati Unanga womahitero Ai diri de ma Jou Madutu. 5:19 O Yesus wohaluhu hagala o nyawaika gnanga hokonnanga, "Ningaku, o Ngohaka gnanga okia-kiaua wakunu wodiai de Ai kuaha mahirete. Unanga duga-duga wodiai okia Unanga wamke de wadiai ma Ama. Hababu okia ma Ama wadiai hokogenang ma Ngohaka wadiai. 5:20 Hababu ma Ama wihininga ma Ngohaka d wihi matoko Unangika mata-mata wadiaioka mahirete. De ma Ama aha wihimatoko Unangika o manarama-o manarama iholoi i lamokoli, hidono mata-mata yohranga. 5:21 Ma Ama gnanga wahi momiki o nyawa yohonengoka, d wahidaka nanga o ngango madutu d ikakali; hokogenangoli ma Ngohaka wahidaka o ngango ikakali hagala o nyawaika yoigo yahidaka o ngango. 5:22 Ma Ama mahirete wahihakimua o nagona dika. Hababu mata-mata kuaha mangale wahihakimi wihilapahioka Ai Ngohakika. 5:23 Ma Ama wodiai gnanga, hupaya mata-mata o nyawa iwihoromati ma Ngohaka hok nanga iwihoromati ma Ama. O nyawa iwihoromatiua ma Ngohaka, iwi horomatiua, o Ama wihulo-huloko ma Ngohaka. 5:24 Igoungu itiai Ahiade-ade nnanga: O nyawa yohininga hagala Ahidemo d iwingaku Unangika wohihulo-huloko Ngohi, o wowango madutu d ikakali kato nanga. Onanga aha yahukumua; nanga yolapahioka de o honenge d yamke o wowango. 5:25 Ningaku: Aha iba maraha -- de yadonoka maraha -- o nyawa yohonengoka aha yoihene Ai ilingi ma Jou Madutu ai Ngohaka. D o nyawa yoihe-ihene aha yowango. 5:26 Hok o Ama mahirete o ngango matiti, Unanga wihidadi Ai Ngohaka o ngango matitioli. 5:27 Unanga wihidakoka Ai Ngohakika o haku mangale wahihakimi hababu Unanga o Nyawa manga Ngohaka. 5:28 Uha ngini nihranga niihene o hali nnanga, hababu maraha aha iba o nyawa mata-mata yohone-honengoka yoihene Ai ilingi, 5:29 daha yohupu o lungunino. O nyawa yododiaioka o oa aha yomomiki mangale o ngango.

M o nyawa yododiaioka o dorou, aha yomomiki mangale yahukumu." 5:30 "Ngohi takunua todiai okianaga imoteke Ahi hininga mahuka mahirete. Ngohi duga-duga tahihakimi imamoteke de ma Jou Madutu aipareta. D ahiputuhu Ngohi iadili, hababu Ngohi tamotekua Ahi hininga mahuka mahirete, m Ai hininga mahuka o Ama wohihulo-huloko Ngohi. 5:31 Demo hohiade Ngohi mahirete tohidaka o hakihi mangale Ahi diri, o hakihi gnanga yakunua yangaku. 5:32 M naga o nyawa mahomoa ihidaka o hakihi mangale Ngohi, d Ngohi tohi riki manga hakihi gnanga itiai. 5:33 Ngini nia hidingoto nia huhuloko o Yohanisika, d unanga wohi dakoka o hakihi madiai mangale Ngohi. 5:34 O hali nnanga Ngohi totemoka, Ngohi tolingirua o hakihi o nyawaino, m hupaya ngini inihihalamati. 5:35 O Yohanis gnanga hok o hilo iwango d i tararono madararono. Oraha mahuhutulu ngini nimrene nio dahongo o dararono gnanga. 5:36 M ahi hakihi Ngohi i holoi ilamoko de o Yohanis ai hakihi. Okia raha nnanga Ngohi todiai, enagnanga o manarama wohihi dakoka o Ama Ngohino, manyonyata o Ama wohi huloko Ngohi. 5:37 D o Ama wohi huloko Ngohi, wohi daka o hakihi mangale Ngohi. Ngini ni ihenuahi Ai ilingi, ekola de niwi mke uahi Ai rupa. 5:38 Ai demo niagogonua niahininga magoronaka, hababu ngini nihingakua Ngohino, Unanga wohihuloko. 5:39 Ngini nima dotoko Ma Jou Ai Demo ma Buku madola, hababu niatobote de mangkomo gnanga ngini niamke o ngango madutu d ikakali. D Ma Jou Ai Demo ma Buku mahirete gnanga ihidaka o hakihi mangale Ngohi. 5:40 M ngini nioluku niaino Ngohino la niamke o ngango ikokakali. 5:41 Ngohi tolingirua o horomati o nyawaino. 5:42 Ngohi tininako ngini. Ngohi tinihiriki ngini niwihiningaua ma Jou Madutu niahininga magoronaka. 5:43 Ngohi toba de Tongohi Ahi Ama aikuaha, ngaro hokognanga ngini nihitarimaua Ngohi. M nako o nyawa mahomoa yoba de manga kuaha mahirete, ngini niaigo niatarima nanga. 5:44 Sarakia ngini iyakunu ningaku, nako ngini nilingiri o higiriri niadodiawo o nyawaino, d nimahiahaua nialingiri o horomati ma Jou Madutu woma Tngotngokaino? 5:45 Uha niatobote Ngohi aha tinihihowono ngini Ahi Ama aihimangoka. Aha winihihowono ngini ganga o Musa, nanga ngini

niwingano-nganono. 5:46 Demo hiade ngini niwingaku o Musaika, ngini aha nihi ngaku Ngohino, hababu mangale Ngohi nanga watulihi. 5:47 M nako ngini niangakua okia o Musa watulihoka, sarakia ngini iyakunu ningaku okia Ngohi totemoka?" Yohanis 6 6:1 Ibto de gnanga o Yesus womaidulu o Galilea ma Taaga mahonongaika, yahetongo Tiberias ma Taaga. 6:2 De womahi dono dokengoka, o nyawa manga nge iwininki Unanga, hababu nanga yamkeoka ihra-hranga wadiai, de wahitogumu o nyawa manga nge yopopanyake. 6:3 O Yesus wodoa o doporonile, daha Unanga wogogeruku genangoka de iwinninki. 6:4 Oraha gnanga, o Yahudioka manga Wange ma Amoko o Paskah itigioka. 6:5 Maraha o Yesus womalega iwikilolitino, Unanga wamke o nyawa de kamanga doduduono yoba Unangika. De Unanga witemo o Filipusika, "Kiaika ngone hakunu hoija o inomo, hupaya mata-mata o nyawa nnanga yakunu yolomo?" ( 6:6 O Yesus wotemo hokognanga hababu Unanga womau wiuji o Filipus; hababu Unanga mahirete wohiorikoka okia aha wodiai.) 6:7 O Filipus wohaluhu, "O roti maija o tiwi o haka o ratuhu hinoto aha imakadonua, o nyawa manga nge nnanga, ngaroka o nyawa moi duga-duga yamke mahuhutulu dika." 6:8 Womatngo iwinninki o Yesus mahomoa enagnanga o Andreas, o riadodoto de o Simon Petrus wato, 6:9 "Nenangoka naga o ngohaka o nauru womatngo airoti motoa de o nawoko o ngai hinoto. M okia mamangarati gnanga mangale o nyawa manga nge nnanga?" 6:10 O Yesus wato, "Niahuloko o nyawa mata-mata gnanga yogogeruku." O ng gnanga naga o momo koharubu, h hagala o nyawa gnanga yogogeruku o momoka -- mata-mata naga mudukua yaribuhu motoa o nyawa o nau-nauru dika. 6:11 Dahao o Yesus wal o roti gnanga, wosukur ma Jou Madutuika. Ibto de gnanga Unanga wahikodoku o roti gnanga o nyawa yowe-weika. Ipaha Unanga wahikodoku o nawoko gnanga, de nanga yaolomo koyamatakua. 6:12 Ipaha mata-mata yolomo hidono yapunuhu, o Yesus

watemo iwinninkika, "Niatoomu maboloi o inomo gnanga; uha hidono naga iumo." 6:13 Daha nanga yatoomu o karaja ngimoi de hinoto iomanga, maboloi o inomo, o roti motoa yaolomo o nyawa yowe-we gnanga. 6:14 Maraha o nyawa yowe-we yamke ihra-hranga o Yesus wadiai, nanga yato, "Igoungu, ne Unanga o Nabi hingano-nganono woba o duniaino!" 6:15 O Yesus wohiriki nanga yomau yaino iwiributu Unanga wodadi tonanga manga koano. Mangale gnanga woiki Unanga womahiditoko madaera dema dodoporonokaika. 6:16 Mulenge yohutu, o Yesus iwinninki youti o taagauku. 6:17 De yoharene o ngotiri yatoaka o taaga gnanga yoiki mahonongaika yameta o Kapernaum mabereraika. O wange yohutuoka, m o Yesus ma kowobauahi onangika. 6:18 Oraha gnanga o taaga imulenge ilolopaka hababu o rato. 6:19 Yohidete done hokilo motoa ekola butanga magurutika, nanga iwimke o Yesus woba manga ngotirika womadagi o akere malokuika. Onanga duru yohawana. 6:20 O Yesus watemo onangika, "Uha nihawana, nnanga Ngohi!" 6:21 D manga hininga imore-morene nanga iwibuhuku Unanga woharene o ngotiruku magoronaile, d oraha gnanga dika manga ngotiri nanga gnanga imahi adonoka o ng manga metaika. 6:22 Yarehino mawange o nyawa manga nge kayogogogerohi o taaga mahonongaka, yamke hokokangano duga-duga naga ngotiri moi dokengoka. Onanga ihiriki o Yesus iwinninki yopahaka de o ngotiri gnanga, enahioko o Yesus wonkua. 6:23 Daha ino o ngotiri muruono naga o Tiberiasino imaleotino imahi tigi-tigiha de o ng kiaka o nyawa yowe-we gnanga yolomo o roti ma Jou wosukur de i bto. 6:24 Maraha o nyawa yowe-we gnanga iwimke o Yesus de iwinninki genangoka koyaiwa, onang yoharene o ngotiroko d yoiki o Kapernaumika iwilingiri o Yesus. 6:25 Maraha o nyawa manga nge-nge gnanga imakamke de o Yesus o taaga mahonongaka, nanga iwileha Unangika, "Bapa Guru, hokokia Bapa nimahidono nenangino?" 6:26 O Yesus wohaluhu, "Igoungu, ngini nihilingiri Ngohi igoungua hababu ngini nimangaratioka madodagi ihra-hranga Ngohi tadiai, m karana ngini niolomoka hidono inipunuhu. 6:27 Uha nimanarama mangale niamke o inomo iyakunu imata de imela. Nimanarama mangale niamke

o inomo iyakunua iamiri d inihi daka o ngango madutu d ikakali. O inomo gnanga aha winihi daka o Nyawa manga Ngohaka nginika, hababu Unanga witedeoka ma Jou Madutu o Ama." 6:28 Daha nanga iwileha Unangika, "Ngomi kiani midiai okia la mia moteke ma Jou Madutu aihininga mahuka?" 6:29 O Yesus wohaluhu, "Nnanga ma Jou Madutu woigo nginino: niwingaku Unangika wihulo-huloko ma Jou Madutu." 6:30 Onanga yato, "Nako hokognanga," "manyonyata okia iyakunu Bapa nomihidaka hupaya ngomi miamke d miningaku Ngonaika Bapa? Okia Bapa aha nodiai? 6:31 Miaete de miatohora ngomi yolomo o manna o tonaka makokakahaka, hok Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihoka, 'Unanga wahidaka nanga yolomo o roti o horogauku.' " 6:32 Daha o Yesus watemo onangika, "Igoungu, kiani ningaku; o Musaua, m Tongohi ahi Ama winihidaka nginika o roti ma gou-goungu o horogauku. 6:33 Hababu o roti winihida-daka ma Jou Madutu ganga Unanga o horogaka de wouti d wohidaka o wowango o nyawaika o duniaka." 6:34 Onanga yato, "Bapa," "nomihidaka ngomino hokogenangika o roti gnanga." 6:35 "Ngohi o roti ihidaka o ngango," o Yesus wato onangika. "O nyawa yoba Ngohino aha yahahinokaua kahiado-adonika. D o nyawa ihingaku Ngohino aha manga kiriti madudungokaua kahi ado-adonika." 6:36 "M hok Ngohi totemoka nginika, ngaro ngini nihimkeoka Ngohi, ma ngini ningakua. 6:37 O nyawa mata-mata o Ama wohidaka Ngohino, aha yoba Ngohino. Ngohi tatilaua o nagona honanga yoba Ngohino. 6:38 Hababu Ngohi touti o horogaka de tauku, tamotekua Ahi hininga mahuka m Ai hininga mahuka Unanga wohihulo-huloko Ngohi. 6:39 D nenangala Ai mau Unanga wohihulo-huloko Ngohi: hupaya o nyawa wohihida-dakoka Ngohino, kamoi de yohihangua; m hupaya Ngohi tahimomiki nanga o Kiamati ma Wangeoka. 6:40 Hokonenangala, Tongohi ahi Ama Ai mau: Hupaya mata-mata iwimke o Ngohaka d iwingaku Unangika, o ngango madutu d ikakali katonanga, d Ngohi tahiwangokali o Kiamati ma Wangeoka." 6:41 O Yahudioka manyawa mulenge yokurubungu o Yesusika, hababu Unanga wato, "Ngohi o roti o horogauku iuti". 6:42 Onanga yato, "Koigoungua o Yesus nnanga, o Yusuf aingohaka? Ngomi mianko ngoi

ayo de Ai ama! Sarakia Unanga yakunu wotemo Unanga wouti o horogaka de wauku?" 6:43 Daha o Yesus wtemo onangika, "Uha nikurubungu. 6:44 O nyawa moi de koiwa yakunu yoba Ngohino, nako o Ama wohihulo-huloko Ngohi, w aoua nanga Ngohino; d o nagona yoba, aha tahimomiki o Kiamati ma Wangeoka. 6:45 O Nabi-nabi manga Buku magoronaka naga itulihi hokonnanga, 'Mata-mata o nyawa aha wdotoko ma Jou Madutu.' H mata-mata o nyawa iwihi gihene o Ama d imadotoko Unangino, yoba Ngohino. 6:46 Gnanga koiwa mamangarati naga o nyawa iwimkeoka o Ama. Duga-duga Unanga woba-ba ma Jou Madutuino, wimkeoka o Ama. 6:47 Igoungu, nihiriki: O nyawa yongaku-ngaku, o ngango madutu d ikakali katonanga. 6:48 Ngohi o roti inihidaka o ngango. 6:49 Niaete de niatohora yolomo o manna o tonaka makokakahaka d onanga kayohonenge dika. 6:50 M hokogenangua o roti iuti-uti o horogauku; o nyawa yaolomo o roti gnanga aha yohonengua. 6:51 Ngohi o roti iuti-uti o horogauku -- o roti ihida-daka o ngango. O nyawa yolomo o roti nnanga aha yowango kahiado-adonika. Roti Ngohi aha tahidaka ganga Tongohi ahi akeme mangale o dunia mawowango." 6:52 Yoihene gnanga, o Yahudioka manyawa imateke ributu moi de moi. "Sarakia o nyawa nnanga wakunu wonahidaka Ai akeme ngoneino la haolomo?" nanga yato. 6:53 Daha o Yesus watemo onangika, "Igoungu, ningaku: Nako ngini niaolomua o Nyawa manga Ngohaka Ai akeme d niaokerua Ai awunu, ngini aha igou-goungu niwangoua. 6:54 O nyawa yaolomo Tongohi Ahiakeme d yaokere Tongohi ahiawunu o wowango madutu d i kakali katonanga, d Ngohi aha tahimomiki o Kiamati ma Wangeoka. 6:55 Hababu Ahi akeme Tongohi o inomo magoungu, d Ahi awunu Tongohi, o akere magoungu. 6:56 O nyawa yaolomo Tongohi Ahi akeme d yaokere Ahi awunu, yotatapu kamoi dede Ngohi, d Ngohi de nanga. 6:57 O Ama wowango-wango gnanga, wohihuloko Ngohi d Ngohi towango o Amaino. Hokogenang o nyawa yaolomo Tongohi ahiakeme, aha yowango Ngohino. 6:58 Nnanga o roti iuti-uti o horogauku: o roti hok yaolo-olomua niaete de niatohora. Karana yaolomo ibto o roti gnanga, nanga kayohonenge dika. M o nyawa yaolomo o roti nnanga,

aha yowango kahi ado-adonika." 6:59 Mata-mata gnanga o Yesus wotemo maraha Unanga wdotoko o pupuji matauoka o Kapernaum mabereraka. 6:60 Yoihene ibto Ai demo-demo o Yesus gnanga, manga nge iwinninki manga hidogoronaka yotemo, "O dodtoko nnanga duru i tubuhoholi. O nagona yakunu yoihene!" 6:61 O Yesus mahirete wahiriki iwinninki yokurubungu o hali gnanga. Ma Unanga wtemo, "Okia ngini niahininga yadenua karana o demo-demo gnanga? 6:62 Sarakia idadi done, nako ngini niwimke o Nyawa manga Ngohaka wodoa wolio Ai ng i hira-hiraile? 6:63 Yadiai o nyawa yowango genangala ma Jou Madutu ai Womaha. O nyawa manga kuata koiwa mafaid. O demo-demo Ngohi tohiadonoka nginika nnanga, ganga ma Jou Madutu ai Womaha mademo-demo de o demo ihidda-daka o ngango. 6:64 Ngaro hokognanga naga niahidogoronaka ngini yongakua." (O Yesus wohiorikoka mahirahi o nagona honanga yoluku yongaku, d o nagona aha iwihipongono.) 6:65 Daha o Yesus wtemo wohigalioli, "Hababu gnanga, Ngohi tinihi ngahuoka nginika o nyawa kamoiua yakunu yoba Ngohino, nako o Ama kowahigumalaua." 6:66 Mulenge raha gnanga manga nge iwinninki iwimala Unanga, d yolukoka iwinki Unanga. 6:67 Daha o Yesus waleha iwinninki yangimoi de yahinotoika, "Boteka ngini nimau nihimala Ngohi?" 6:68 O Simon Petrus wato Unangika, "Jou," "o nagonaika ngomi aha mioiki? Anidemo Jou ihidaka o ngango madutu d ikakali. 6:69 Ngomi duru mingakuoka de mihigoungu Jou Ngona o huhuloko i tebi-tebini ma Jou Madutuino." 6:70 O Yesus wohaluhu, "Mode koigoungua tini iriki ngini o nyawa iningimoi de nihinoto nnanga? Ngaro hoko gnanga, womatngo nia hidogoronaka ngini naga o womaha madorou!" 6:71 O Yesus ai dumutu enagnanga o Yudas o Simon Iskariot ai ngohaka. Hababu ngaro o Yudas o nyawa womatngo o Yesus iwinninki yangimoi de yahinoto manga hidogoronaka, nanga aha wosetiaua o Yesusika. Yohanis 7 7:1 Ipaha de gnanga o Yesus woiki okiaika honanga o Galilea

matonakoka. Unanga wluku o Yudea madaeraika hababu o Yahudi manyawa yokokuaha yomau iwitoma Unanga. 7:2 Oraha gnanga itigioka o Wange ma Amoko o Tau-tau ihikatu o Hoka-hoka. 7:3 O Yesus airoriadodoto iwitemo o Yesusika, "Namala, o ng nnanga d noiki o Yudeaika, hupaya ininninki yakunu yamke Ani manarama. 7:4 Koiwa naga o nyawa aha yaiunu okia Unanga wadiai, nako Unanga woigo wodadi duru iwinko. Nako Ngona nadiai hagala parakara hokognanga, o dunia ingodumu kiani ihiriki!" ( 7:5 Hababu Ai roriadodoto mahirete iwingakua Unangika.) 7:6 O Yesus wato onangika, "Marahauahi mangale Ngohi," "m mangale ngini, raha mahigetongo iyakunu. 7:7 O dunia nnanga yakunua inidohata ngini. M Ngohi igoungu ihidohata o dunia, hababu Ngohi hokogenangika tohidaaere o duniaika mangale mamanarama itotorou. 7:8 Nioiki ngini mahirete o rameangika gnanga. Ngohi toikua hababu maraha yadonuahi mangale Ngohi." 7:9 Hoko gnanga o Yesus wtemo Ai roriadodotika, d Unanga kawogogogere o Galileaka. 7:10 Ai roriadodoto yopahaka yoiki o rameangika gnanga, o Yesus womatngo woiki kawomahihanga o nyawa ma iwihiorikua. 7:11 O rameanga madekana gnanga, o Yahudioka manyawa yokokuaha iwilingiri Unanga d yoleha-leha, "Kiaka Unanga?" 7:12 O nyawa manga nge mulenge imakokuhudu mangale Unanga. Naga utu yotemo, "Unanga o nyawa maoa." Naga yotemo, "Kowali! Unanga wahirehene o nyawa manga nge." 7:13 M o nyawa moiua yobarani yoade-ade ihitotararonika mangale Unanga hababu nanga ymodongo o Yahudi manyawa yokokuahaika. 7:14 O rameanga magogiriaka, o Yesus wowohama ma Jou ai Tau magoronaika, daha mulenge wdotoko. 7:15 O Yahudioka manyawa yokokuaha yohranga duru d yato, "Sarakia o nyawa nnanga yakunu wohiriki hokognanga mange, enahioko Unanga komaiwa wohakola?" 7:16 O Yesus wohaluhu, "Ngohi todotoko nnanga igoungua Ahi dodtoko, m aidodtoko Unanga wohihulo-huloko Ngohi. 7:17 O nyawa yoigo yamoteke ma Jou Madutu aimau aha ihiriki okia ino Ahi dodtoko iba ma Jou Madutuino ekola Ngohino mahirete. 7:18 O nyawa ihidaka manga dodtoko mahirete yolingiri o horomati mangale manga diri mahirete. M o nyawa yolingiri o horomati mangale Unanga

whulo-huloko, o nyawa gnanga yorikoto, de o tipu koiwa onangoka. 7:19 Mode koigoungua o Musa wohi daka ma Jou Madutu hagala aipareta-pareta nginika? M niahidogoronaka ngini koiwa yamoteke o pareta-pareta gnanga. Yadodoa ho ngini niato nihitoma Ngohi?" 7:20 O nyawa yowe-we gnanga yohaluhu, "Ngona initogohanga! O nagona yomau initoma Ngona?" 7:21 O Yesus wohaluhu, "Duga-duga o manarama moi Ngohi tadiai o Puji mawangeoka, d ngini nihranga. 7:22 O Musa wohidakoka nginika o datoro mangale o huna -- ngaro o huna gnanga imoteke madiai ma ahali o Musainoua, mania dimo-dimono yohira-hiraino kiaka o Musa ma koiwiwahi. Karana gnanga, o Puji mawange ma ngini kaniahuna o nyawa. 7:23 Nako ngini niadiai gnanga hupaya uha niatilakuru o Musa aidatoro mangale o huna, yadodoa ho ngini nihingamo Ngohino hababu Ngohi tahitogumu o nyawa manga rehe mata-mata o Puji mawangeoka? 7:24 Uha niahihakimi o nyawa imoteke okia niamke, m i moteke de ma adili." 7:25 Ma duruino naga yamuruono naga o Yerusalem manyawa yotemo, "Mode koigoungua ne Unanga manyawa magogiria iwilingiri yato iwitoma? 7:26 Niwi lega Unanga wotemo-temo o nyawa yowe-we manga himangoka, d madagahanga koiwa d okia-kiaua naga yotemo Unangika! Boteka nanga balu-baluhu ngone ihi rikoka Unanga nnanga o Koano Wohi hohalamati? 7:27 M nako o Koano Wohi hohalamati gnanga woba, o nyawa moiua ihiriki kiaino Ai ahali! Enahioko ngone hohiriki o nyawa nnanga Ai ahali okiaino." 7:28 Ipaha o Yesus wdotoko magogiriaka ma Jou ai Tau magoronaka, Unanga wotemo de Ai ilingi ma ago-agomo, "H ngini nihiriki o nagona Ngohi nnanga, d okiaino Ahi ahali? Ngohi tobaua imoteke Ahi hininga mahuka mahirete. Ngohi wohihuloko mangale Unanga Ai haku wohihuloko Ngohi, d Unanga iyakunu iwingaku. M ngini niwinkoua Unanga. 7:29 Ngohi tinko Unanga, hababu Ngohi ahi ahali Unangino, d Unanga wohihuloko Ngohi." 7:30 Oraha gnanga nanga yomau iwitagoko o Yesus, m moiua yobarani iwis Unanga, hababu maraha yadonuahi. 7:31 O nyawa yowe-we manga hidogoronaka gnanga, manga nge yomulenge iwingaku Unangika, d yotemo, "Nako o Koano Wohihohalamati gnanga woba,

Unanga wakunu wodiai iholoi iwe ihra-hranga ngaro de o nyawa ne Unanga?" 7:32 O Farisioka manyawa yoihene sarakia o nyawa yowe-we gnanga imakokuhudu mangale o Yesus. Karana gnanga, imakinki de o imam-imam manga heke, nanga yhuloko yamuruono naga ma Jou ai Tau magogana yoiki iwitagoko o Yesus. 7:33 O Yesus watemo o nyawa yowe-weika ma Jou ai Tau magoronaka, "Duga-duga raha mahuhutulokahi dika Ngohi dede ngini. Ipaha de gnanga Ngohi aha tolio wohihulo-hulokika Ngohi. 7:34 Ngini aha nihilingiri Ngohi, m nihimkeua Ngohi; hababu ngini niyakunua nidono o ng kiaka Ngohi naga." 7:35 Daha o Yahudioka manyawa yokokuaha imaketemo moi de moika, "O nyawa nnanga womau okiaika woiki hidono ngone hakunua himke Unanga? Bote Unanga womau woiki o Yahudi manyawaika yogogogere o berera maporetoka o Yunani manyawa manga hidogoronaka, d wadotoko o Yunanioka manyawa? 7:36 Okia Ai dungutu gnanga howotemo ngone aha hilingiri Unanga m hakunua himke de ngone hakunua haika o ng kiaka Unanga naga?" 7:37 Owange mabobaha marameanga gnanga, enagnanga ma wange duru ilamoko, o Yesus womaokoino ma Jou ai Tau magoronaka daha wopaka, "O nyawa manga kiriti madudungu kokiani yaino Ngohino la yokere. 7:38 Mangale o nyawa ihingaku Ngohino, itulihoka Ma Jou Ai Demo ma Buku, 'Manga hininga magoronaino iuihi ihahahuru o akere ihida-daka o ngango.' " ( 7:39 O Yesus wohiade-ade mangale ma Jou Madutu ai Womaha, aha yatarimao nyawa iwingaku-ngaku Unangika. Hababu o raha gnanga ma Jou Madutu ai Womaha wohidakuahi; hababu o Yesus iwihimulia uahi de Ai honenge.) 7:40 O nyawa manga nge yoihene okia wotemo o Yesus, d manga hidogoronaka naga yotemo, "O nyawa nnanga maraioka o Nabi gnanga!" 7:41 Mahomoa yotemo, "Nnanga o Koano Wohihohalamati!" M naga yotemo, "Se, yakunu o Koano Wohihohalamati woba o Galileaino? 7:42 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka i tulihoka o Koano Wohihohalamati ganga o Daud aidifauku, d aha woba o Betlehemino, enagnanga o Daud aikapongo de aila." 7:43 Mabobahaka o nyawa yomulenge imatekeributu mangale o Yesus. 7:44 Naga yomau iwitagoko Unanga, m moiua o nyawa iwis. 7:45

Maraha ma Jou ai Tau yoga-gana yhuloko yoiki iwitagoko o Yesus yolioinoka, o imam-imam manga heke d o Farisioka manyawa gnanga yleha onangika, "Yadodoa ngini niwi aoua Unanga nenangino?" 7:46 Yogoga-gana gnanga yohaluhu, "Uwee, koiwahi naga o nyawa yotemo-temo hok Unanga!" 7:47 "Bote ngini winihirehenoka Unanga?" o Farisioka manyawa yotemo gnanga. 7:48 "Naga inakokuaha ngone o Farisioka manyawa iwingaku Unangika? 7:49 M o nyawa manga nge nnanga, nanga yankoua o Musa aitita, d sarakia dika nanga yahilolaioka." 7:50 Womatngo manga hidogoronaka o Farisioka manyawa gnanga ganga o Nikodemus, naga mahira woikoka o Yesusika. O Nikodemus watemo o Farisi manyawa mahomoaika, 7:51 "Imoteke o Tita, o nyawa womatngo yakunua iwihukumu nako yoihenuahi aiparakara d aimanarama yatailakouahi." 7:52 Yohaluhu nanga, "Ngona o Galileaino?" "Natailako dika Ma Jou Ai Demo ma Buku! Ngona aha namke koiwa naga o nabi ai ahali o Galileaino!" 7:53 Ibto de gnanga, o nyawa mata-mata yolioka manga tauika. Yohanis 8 8:1 M o Yesus woiki o Zaitun ma Doporonoka. 8:2 Yarehino mawange o ngoru-ngorumino Unanga woikoli ma Jou ai Tauika, d o nyawa manga nge yoba Unangika. O Yesus wogogeruku, daha womulenge wadotoko nanga. 8:3 Oraha gnanga, o agamaka yodo doto-dotoko d o Farisioka manyawa imiao Unangika o ngoheka momatngo imihidatagoko mohowono. Onanga imihuloko momaokoile manga hidogoronaka, 8:4 daha yotemo o Yesusika, "Bapa Guru, o ngoheka nnanga imihidatagoko maraha magogiriaka mohowono. 8:5 O Musa ai Tita magoronaka naga madatoro, nako o ngoheka hokonnanga kiani imikaweli de o helewo hidono mohonenge. Orahannanga sarakia anidamke Bapa?" 8:6 Onanga yoleha hokognanga yomau iwitaili Unanga, hupaya nanga yakunu iwihihowono. M o Yesus womarukuku dika, d watuli-tulihi de aihagarara o tonakuku. 8:7 Maraha hokogenangika iwiributu, Unanga wagoraka Ai heke d watemo onangika, "O nyawa nagona koiwa manga

baradoha niahidogoronaka, ika, nanga madodihiraka imikaweli de o helewo o ngohekaika gnanga." 8:8 I bto de gnanga o Yesus womarukuokali d watuliholi o tonakuku. 8:9 Kade yoihene ibto o Yesus wotemo hokognanga, yoiki nanga yamala o ng gnanga, imatngo-tngo mulenge yobalu-baluhoka de yakauku. Mabaha o Yesus wogogogere womatngokahi genangoka de o ngohekaokahi momaokoino ami ngoka. 8:10 Daha o Yesus wagoraka Ai heke d wotemo o ngohekaika gnanga, "Kiaka nanga mata-mata? Moiua inihukumu ngona?" 8:11 "Kowali, Bapa," mohaluhu. "Yaoa," o Yesus wato, "Ngohi tonihukumua ngona. Orahannanga noiki, uha nobaradohali." 8:12 O Yesus wotemoli o nyawa yowe-weika, wato, "Ngohi o dunia madararono. O nyawa ihinki Ngohi aha yotagiua o huhutu magoronaka, m yamke o dararono mangango." 8:13 "Orahannanga ngona mahirete nohidaka o hakihi mangale Ani diri mahirete," o Farisioka manyawa yotemo gnanga Unangika, "Ani hakihi itiaiua." 8:14 O Yesus wohaluhu, "Ngaro Ngohi tohidaka o hakihi mangale Ahi diri mahirete, Ngohi ahihakihi gnanga itiai; hababu Ngohi tohiriki kiaino Ngohi toba d okiaika Ngohi toiki. Ngini nihiorikua kiaino Ngohi toba d kiaika Ngohi toiki. 8:15 Ngini niahihakimi o nyawa de madatoro o nyawa; Ngohi tahihakimua o nyawa moi ma. 8:16 M nako Ngohi tahihakimi o nyawa, Ngohi ahiputuhu gnanga iadili, hababu Ngohi katoma tngoua; Ahi Ama wohi hulo-huloko Ngohi naga dede Ngohi. 8:17 O Musa ai Tita mahidogoronaka itulihi hoko nnanga: O hakihi madiai nako o hakihi naga o nyawa yahinoto. 8:18 O hakihi ihidaka mangale Ngohi ahidiri naga hinoto -- Ngohi d Ahi Ama wohihulo-huloko Ngohi." 8:19 Onanga yato, "Ani Ama gnanga kiaka?" O Yesus wohaluhu, "Ngini nihinkoua Ngohi kayaoa Ahi Ama. O demo hohiade ngini nihinko Ngohi, marai ngini niwinko Tongohi ahi Ama ." 8:20 Mata-mata gnanga o Yesus wotemo maraha Unanga wadotoko ma Jou ai Tauoka o hadaka mang madatekoka. M o nyawa moiua iwi tagoko Unanga, hababu maraha yadonuahi. 8:21 O Yesus watemoli onangika, "Ngohi aha toiki, d ngini aha nihilingiri Ngohi, m ngini aha nihonenge niabaradoha magoronaka. O ng kiaka Ngohi toiki, ngini niyakunua nidono." 8:22 O Yahudioka

manyawa yokokuaha yato, "Mudukua Unanga womau womahohonenge, hababu Unanga wotemo, 'O ng toiki, ngini niyakunua nidono.' " 8:23 Daha o Yesus watemo onangika, "Ngini niba dau de niaile; m Ngohi toba daku de tauku. Ngini o duniaino; Ngohi o duniainoua. 8:24 Mangale gnanga totemo nginika, ngini aha nihonenge niabaradoha magoronaka. D igoungu ngini aha nihonenge niabaradoha magoronaka, nako ningakua 'Ngohi nnanga ibto i hi hetongo NGOHI NAGA'." 8:25 Onanga yoleha, "Imoteke madiai Ngona o nagona?" O Yesus wohaluhu, "Kaokiahi hotemo dede ngini! 8:26 Duru mangeohi o hali mangale ngini nimau Ngohi tohi ade-ade d tohihakimi. M Unanga wohihulo-huloko Ngohi, yakunu iwingaku. D Ngohi tohingahu o duniaika okia Ngohi toihene Unangino." 8:27 Onanga imangaratiua okia Unanga wotemo-temo onangika mangale o Ama. 8:28 Hababu gnanga o Yesus watemo onangika, "Dam nako ngini niwituboileoka o Nyawa manga Ngohaka, ngini aha nihiriki 'Ngohi nenangala ibto ihihetongo NGOHI NAGA', d ngini aha nihiriki koiwa moi Ngohi tadiai Ahi diriino mahirete. Ngohi duga-duga Tohi demo okia wohidotokoka Ahi Ama Ngohino. 8:29 D Unanga wohihulo-huloko Ngohi naga dede Ngohi. Unanga komaiwahi wohi malaika Toma tngoka, hababu Ngohi hoko genangika tadiai okia yadene Ai hininga." 8:30 O Yesus wotemoka mata-mata gnanga ibto, manga nge o nyawa yongaku Unangika. 8:31 Ipahaika o Yesus watemo o Yahudioka manyawaika iwingaku-ngakuoka Unangika, "Nako ngini niwango niamoteke Tongohi ahi dodtoko, igou-goungu ngini nihinninki Ngohi, 8:32 ngini aha niwinako ma Jou Madutu wototiai de karana gnanga ngini aha inihilapahi." 8:33 Onanga yato, "Ngomi nnanga o Abraham aidifauku." "Komaiwahi ngomi midadi o gilaongo o nagonaika dika! Okia Ani dumutu honotemo, 'Ngini aha inilapahi'?" 8:34 O Yesus watemo onangika, "Igoungu itiai Ahidemo nnanga." "O nyawa yododiai o baradoha, nanga gnanga o baradoha magilaongo. 8:35 D o gilaongo womatngo koiwa aing wordi o tau magoronaka, ma o ngohaka kahiadoadonika aing o tau magoronaka. 8:36 Hababu gnanga, nako o ngohaka winihilapahioka ngini, ngini igou-goungu nilapahi. 8:37 Igoungu Ngohi tohiriki ngini nnanga o Abraham aidifauku. M ngini nimau nihitoma

Ngohi, hababu ngini nioluku niatarima Tongohi ahi dodtoko. 8:38 Okia Ngohi tamke Ahi Amaka, gnanga Ngohi tohingahu. Enahioko ngini niadiai okia nia ama winidotokoka nginika." 8:39 Onanga yohaluhu, "Tongomi mia ama o Abraham." O Yesus wato, "Ho nako ngini igou-goungu o Abraham aingohaka," "marai ngini niadiai okia o Abraham wadiai. 8:40 Ngohi tohidono nginika o diai Ngohi toihene ma Jou Madutuino, m ngini nimau nihitoma Ngohi. O Abraham wodiaiua hokognanga! 8:41 Ngini nidiai okia wadodiai nia ama mahirete." Onanga yohaluhu, "Ngomi o ngohaka maporetokaua. Mia Ama ngomi duga-duga womatngo, enagnanga ma Jou Madutu mahirete." 8:42 Daha o Yesus watemo onangika, "Ho nako ma Jou Madutu gnanga nia Ama, ngini aha nihihininga Ngohi, hababu Ngohi toba ma Jou Madutuino. Ngohi tobaua de Ahi hininga mahuka mahirete, m Unanga wohihulo-huloko Ngohi. 8:43 Ma hababu okia ngini nimangaratiua okia Ngohi totemo? Hababu ngini niatnua ni ihene Tongohi Ahi dodtoko. 8:44 O Ibilihi idadi niaama, d ngini nimau niamoteke nia ama aimau. Kamahirahi o Ibilihi gnanga wotoma-toma. Unanga komaiwahi woba o diaino, hababu unangoka o diai koiwa. Nako nanga woeluku, gnanga madiai, hababu hokognanga ibto nanga aibiaha. Unanga wototengeluku d aiahali hagala o tengeluku. 8:45 M Ngohi tohidemo o diai, d hababu gnanga ngini nihingakua Ngohino. 8:46 O nagona niahidogoronaka ngini iyakunu nihimatoko de madiai naga o baradoha Ngohioka? Nako Ngohi tohidemo o diai, yadodoa ngini nihingakua Ngohino? 8:47 O nyawa manga ahali ma Jou Madutuino, yoihene ma Jou Madutu aidemo. M ngini ma Jou Madutuinoua, hababu gnanga ngini nioluku ni ihene." 8:48 O Yahudioka manyawa iwibaluhu o Yesus, "Mode koigoungua ngomi mitemo, Ngona o Samaria manyawa inipootekika o tokata?" 8:49 O Yesus wohaluhu, "Ngohi ihipootekua o tokata. Ngohi tihoromati Tongohi ahi Ama, m ngini nihihikauku Ngohi. 8:50 Ngohi tolingirua o horomati mangale Ahi diri mahirete. Naga womatngo wohidailakoka o horomati mangale Ngohi, d Unanga aha waputuhu o nagona itiai. 8:51 Igoungu itiai Ahi demo nnanga, o nyawa yamoteke Tongohi ahidemo, aha yohonengua kahiado-adonika." 8:52 Daha o Yahudioka manyawa gnanga yotemo o

Yesusika, "O raha nnanga ngomi mihiriki Ngona nnanga igou-goungu inipootekika o tokata! O Abraham mahirete wohonengoka, hokogenang o nabi-nabi mata-mata. M Ngona nato, 'O nyawa yamoteke Ahi demo tongohi aha yohonengua kahiado-adonika.' 8:53 Nako o Abraham mahirete wohonengoka, d o nabi-nabi mata-mata yohonengoka, Ngona nnanga o nagona? Bote Ngonahi iholoi nolamoko de tongomi mia ama o Abraham!" 8:54 O Yesus wohaluhu, "Hok nako Ngohi tolingiri o horomati mangale Ahi diri mahirete, o horomati gnanga koiwa mamangarati. Wohihoromati Ngohi enagnanga Tongohi ahi Ama ngini niato tingini nia Jou Madutu, 8:55 enahioko ngini niwinkoua Unanga. M Ngohi tinko. Hoknako Ngohi totemo Ngohi tinkoua Unanga, Ngohi o nyawa moi toelu-eluku, imadene hok ngini. Ngohi tinko Unanga, d Tamoteke Ai demo. 8:56 Nia ama o Abraham womrene duru nanga aha wamke Tongohi ahi wange. Unanga wamkeoka d unanga womrene!" 8:57 Daha o Yahudioka manyawa yotemo o Yesusika, "Ani umuru o taongo moritoauahi, d ngona nimkeoka o Abraham?" 8:58 O Yesus wohaluhu, "Igoungu Ngohi tinitemo nginika: o Abraham womakilauahi, Ngohi nagaka." 8:59 Daha o Yahudioka manyawa gnanga imal o helewo la iwikaweli, o Yesus womangiunu Ai diri, daha woiki wamala ma Jou ai Tau. Yohanis 9 9:1 Maraha o Yesus wotagi Unanga wimke o nyawa wopilo-piloko, kawomakilaunohi. 9:2 O Yesus iwinninki iwileha o Yesusika, "Bapa Guru, yadodoa o nyawa nnanga iwihingohaka wopiloko? Bote karana nanga mahirete wobaradoha ekola idadi karana ngoiayo de aiama yobaradoha?" 9:3 O Yesus wohaluhu, "Unanga wopiloko tounangua aibaradoha ekola aidimonua manga baradoha, m hupaya o nyawa yakunu yamke ma Jou Madutu aikuaha imanarama aidiri magoronaka. 9:4 Kao wangeohi, ngone kiani homanarama Tonanga aimanarama wohihulohuloko Ngohi. O huhutu aha iba, d o nyawa moiua aha yakunu yomanarama. 9:5 Hokokia madekana Ngohi o duniaka nnanga, Ngohi o

dunia madararono." 9:6 Ipaha wotemo hokognanga, o Yesus waobiri o tonakuku, d wohiwaro o tonaka de Ai kibiri gnanga. Ahao Unanga wohinauhu o nyawa gnanga ailakoino, 9:7 daha wotemo unangika, "Noiki namahau anibiono o Siloam ma Lupangika." (Siloam mamangarati 'Iwihuloko'.) O nyawa gnanga woiki wamahau aibiono. Maraha nanga wolio, nanga womahi orikoka. 9:8 Ima kokadateke d hagala o nyawa iwimke-mkeoka nanga wogaho-gahoko, mata-mata yotemo, "Nenanga bote manyawa biaha wogogeruku wogaho-gahoko?" 9:9 Naga yotemo, "Igoungu nanga." M nagali yato, "Kowali, nanga duga-duga ngadeke imatero de o nyawa gnanga." M o nyawa gnanga mahirete wotemo, "Ngohi nnanga ibto." 9:10 Onanga iwileha unangika, "Sarakia idadi hidono ngona yakunu nomahi riki?" 9:11 Unanga wohaluhu, "O nyawa airomanga o Yesus gnanga wadiai mahuhutulu o peseke, daha wohinauhu tongohi ahi lakoika, d wato, 'Noiki nomamahau anibiono o Siloam ma Lupangika.' Daha ngohi toiki. D maraha ngohi tamahau tongohi ahibiono, ngohi takunu tomahi riki." 9:12 Onanga iwileha, "Kiaka o nyawa gnanga?" Unanga wohaluhu, "Tihirikua." 9:13-14 Maraha o Yesus o tonaka wohiwaro de aikibiri mangale wadiai o nyawa wopilo-piloko gnanga yakunu womahiriki, o wange gnanga o Yahudioka manga Puji mawange. Ma o nyawa wopopilo-piloko gnanga iwiao o Farisi manyawaika. 9:15 Onang iwileha unangika gnanga sarakia nanga wakunu womahiriki. Unanga wohaluhu, "Unanga wogelenga o peseke ngohi ahi lakoka, daha ngohitamahau d ngohi yakunu tomahiriki." 9:16 Yamuruono naga o Farisioka manyawa manga hidogoronaka gnanga yotemo, "Kohamkeua o nyawa wododiai nnanga Ai ahali ma Jou Madutuino, hababu Unanga wohi baragunaua o Yahudioka manga Puji mawange." M o nyawa mahomoa yato, "Kiaka hamke o nyawa baradoha yodiai ihra-hranga hok nnanga?" Daha ipuda o ributu o gamke nanga manga hidogoronaka. 9:17 O Farisioka manyawa gnanga iwilehali o nyawaika gnanga, "Okia anidamke mangale Unanga wadiai ngona nomahiriki?" "Unanga o nabi," wohaluhu o nyawa gnanga. 9:18 M Yahudioka manyawa manga tutuda gnanga yoluku yongaku o nyawa gnanga kamahirahi wopiloko d orahannanga

wakunu womahiriki. Karana gnanga nanga ya ahoko aidimono, 9:19 d yaleha, "Itiai nnanga niangohaka, ngini niato kawomahi adoninohi de wopiloko? Sarakia nanga yakunu womahiriki raha nnanga?" 9:20 Ngoi ayo de ai ama o nyawa gnanga yohaluhu, "Igoungu nnanga tongomi miangohaka; d unanga igoungu wopiloko kawomahi adoninohi. 9:21 M sarakia nanga yakunu womahiriki raha nnanga, ngomi mihi orikua. D o nagona yadiai nanga yakunu womahiriki, genang ngomi mihiorikua. Niwileha dika unangika, nanga wobaluhoka; nanga wakunu wohaluhu mahirete." 9:22 Ngoi ayo de ai ama o nyawa gnanga yotemo hokognanga, hababu nanga yamodongo o Yahudioka manyawa manga tutudaika hababu nanga imaketemoka, o nyawa iwingaku o Yesus hok ma Koano Wohihohalamati, yakunokaua yowohama o pupuji matauika. 9:23 Hababu gnanga ngoi ayo de ai ama o nyawa gnanga yotemo, "Unanga wobaluhoka; niwi leha dika unangika." 9:24 Daha nanga iwiahokoli o nyawa kangano wopilo-piloko gnanga, d iwitemo unangika, "Nokoboto ngona aha notemo madiai. Ngomi mihiriki o nyawa gnanga o baradoha manyawa." 9:25 O nyawa gnanga wohaluhu, "Unanga wobaradoha ekola kowali," "ngohi tohirikua. M o hali moi ngohi tohiriki; mahira ngohi topiloko, raha nnanga ngohi tomahiriki." 9:26 Daha nanga yotemoli unangika, "Unanga wodiai okia ngonaika? Sarakia nanga wadiai ngona nomahiriki?" 9:27 O nyawa gnanga wohaluhu, "Tini ade-adeoka nginika, m ngini nioluku ni ihene. Yadodoa ngini nimau nihigihenoli? Mudukua ngini nimau nidadi iwinninki?" 9:28 Onanga iwidana nanga d iwitemo, "Ngona ninninki; ngomi kowali! Ngomi o Musa miwinki. 9:29 Ngomi mihiriki ma Jou Madutu wotemoka o Musaika. M mangale o nyawa gnanga, ngomi mihirikua kiaino Ai ahali." 9:30 O nyawa gnanga wohaluhu, "Ihranga duru ngini nihirikua okiaino Ai ahali, m Unanga wadiaioka ngohi yakunu tomahiriki. 9:31 Ngone hohiriki ma Jou Madutu wahigihenua o nyawa baradoha, duga-duga o nyawa iwihohoromati ma Jou Madutu, d yamoteke Ai mau. 9:32 Kadunia mamulaengohi hogihenuahi naga o nyawa yodiai kaimahi adoninohi yopiloko yakunu imahiriki. 9:33 Nako o nyawa gnanga ma Jou Madutuinoua, Unanga aha okia-kiaua wakunu

wadiai." 9:34 Yohaluhu nanga, "Okia? Ngona ini omanga de o baradoha kanomahi adoninohi, ngona nomau nomidotoko ngomi?" De raha gnanga nanga iwiduhunoka wowohama o pupuji matauika. 9:35 O Yesus woihene nanga iwiduhunoka o nyawa gnanga o puji matauino. Unanga wilingiri o nyawa gnanga daha witemo unangika, "Naga ngona ningaku o Nyawa manga Ngohakika?" 9:36 O nyawa gnanga wohaluhu, "O nagona Unanga, Tuanga? Tanu nohihingahu hupaya ngohi tingaku Unangika." 9:37 "Ngona nimkeoka Unanga," o Yesus wohaluhu. "Unanga raha nnanga nima ade-ade de ngona." 9:38 "Ngohi tongaku, Jou," wotemo o nyawa gnanga, daha watilabukuku o Yesus aihimangoka. 9:39 O Yesus watemo, "Ngohi toba o duniaka nnanga mangale todadi o hakimi; hupaya o nyawa yopilo-piloko yakunu imahiriki, d o nyawa imahiori-oriki, yodadi yopiloko." 9:40 Yamuruono naga o Farisioka manyawa naga genangoka yoihene o Yesus wotemo hokognanga, daha nanga iwileha Unangika, "Ani dumutu ngomi nnanga mipiloko?" 9:41 O Yesus wohaluhu, "Hok nako ngini nipiloko, ngini nibaradohaua. M hababu ngini nitemo, 'Ngomi mimahiriki,' gnanga mamangarati ngini kani baradohahi." Yohanis 10 10:1 "Igoungu itiai Ahi demo nnanga: O nyawa yowohama o duba makurunga magoronaika yankua o ngorana, m yodoa yanonu o ngkomo mahomoa, o nyawa gnanga yotohi-tohiki d yo ora-ora. 10:2 M o nyawa yowohama yanki o ngorana, nanga o duba magogana. 10:3 O kurunga magogana wibelenga o ngorana mangale nanga, d o duba-duba yanki ai ilingi maraha nanga wa ahoko de maromanga nanga moi-moi d watuda nanga wohihupu. 10:4 Wohihupu ibto o duba-duba gnanga, o gogana gnanga womadagi mahimangoka, d o duba-duba gnanga iwinki nanga hababu nanga yanko ai ilingi. 10:5 Enanga aha ioluku ynki o nyawa mahomoa, ma aha iwidokaoara o nyawa gnanga, hababu yankoua ai ilingi." 10:6 O Yesus wohi ade-ade o hitotero nnanga, m onanga imangaratiua okia Ai dungutu. 10:7 O Yesus

wotemo wohigalioli, "Igoungu itiai Ahi demo nnanga: Ngohila o ngorana mangale o duba. 10:8 Mata-mata yoba-ba ihira de Ngohi, genanga yotohi-tohiki d yo ora-ora, m o duba-duba ihigihenua tonanga manga ilingi. 10:9 Ngohila o ngorana. O nagona yowohama ihinonu Ngohi, aha yohalamati; nanga wohupu wowohama d wamke o inomo. 10:10 Yotohi-tohiki yoba duga-duga mangale yotohiki, mangale yotoma d mangale yakilianga. M Ngohi toba hupaya o nyawa yamke o ngango -o ngango de maboloioka. 10:11 Ngohi o gogana maoa. Gogana maoa wohidaka Ai wowango mangale Ai duba-duba. 10:12 O hewa manyawa o gogoanua gnanga, d o duba-duba gnanga tounaua, aha woara wamalaika o duba-duba nako nanga wamke o kaho honganika iba. Done o duba-duba gnanga aha o kaho honganika yakaboto d ihikokabarihika. 10:13 O hewa manyawa gnanga woara, hababu nanga womanarama mangale o hewa. Unanga wahaduliua o duba-duba gnanga. 10:14-15 Ngohila o gogana maoa. Hok o Ama wohinko Ngohi d Ngohi tinko o Ama, hokogenangoli Ngohi tanko Ahi duba-duba d enang ihinko Ngohi. Ngohi tomahilapahi Ahi wowango mangale nanga. 10:16 Nagahi o duba-duba mahomoa ka Ngohi madutu, m iwohamua o duba matika magoronaika nnanga. Onang kiani ta ao d onanga aha ihigihene Ahi ilingi. Onanga mata-mata aha yodadi kao tikamoi de magogana kamoi. 10:17 O Ama wohihininga Ngohi hababu Ngohi tomahilapahi Tongohi ahiwowango, mangale tatarimaokali. 10:18 O nyawa moiua yakunu yal Ngohioka. Ngohi tohilapahi imoteke Ahi mau mahirete. Ngohi tokuaha tohilapahi, d tokuaha taloli. Gnanga Tongohi ahi manarama, tatarima Ahi Amaino." 10:19 Karana o Yesus wotemo hokognanga, o Yahudioka manyawa mulenge imateke ributu. 10:20 Yowe yotemo, "Unanga iwipootekika o tokata! Unanga iwitogohanga! Mangale okia ngini niwihi gihene nanga?" 10:21 M naga yotemo, "O nyawa yapootekika o tokata, hokogenangua yotemo-temo! Yakunu o tokata yadiai o nyawa yopiloko yakunu imahiriki?" 10:22 O Yerusalemoka magogiria o nyawa ihirame ma Jou ai Tau ma Tabisang ma Wange. Oraha gnanga o dumamta maraha. 10:23 O Yesus woma dagi-dagi o La Salomo, ma Jou ai Tau

magoronaka, 10:24 o raha o Yahudi manyawa yoba imatoomu iwihigilolitino o Yesus. Onanga yotemo, "Hidono hokokia Ngona nomau nomi malaika ngomi mibingu? Nomihi ngahu nohitotararonino, nako Ngona igou-goungu ma Koano Wohihohalamati." 10:25 O Yesus wohaluhu, "Ngohi totemoka nginika, m ngini ningakua. O manaramamanarama Ngohi tadiai de Ahi Ama Ai romanga, ihidaka manyonyata mangale Ngohi. 10:26 Ngini ningakua hababu ngini iwohamua Tongohi ahi duba-duba. 10:27 Ahi duba-duba yogihene Ahi ilingi. Ngohi tanako nanga, d enanga ihinki Ngohi. 10:28 Ngohi tahidaka nanga o ngango madutu d ikakali, d kahiado-adonika nanga aha yobinahaua. O nyawa moiua yakunu yaora nanga Tongohi ahi giamoka. 10:29 Ahi Ama, wohihidaka nanga Ngohino, yatilakurile hagala mata-mata. D o nyawa moiua yakunu yora nanga Ahi Ama aigiamoka. 10:30 Ngohi d o Ama naga kamoi." 10:31 Daha o Yahudioka manyawa imaloli o helewo yato iwi kaweli o Yesus. 10:32 M, o Yesus watemo onangika, "Ngini nia mkeoka Ngohi tadiai o manarama ma oa-oa mange, wohihi dakoka o Ama Ngohino. O manaramino mata-mata gnanga, kiaka idadi hababu, ngini nimau nihikaweli Ngohi?" 10:33 O Yahudioka manyawa gnanga yohaluhu, "Igoungua karana Ani manarama-manarama maoa-oa gnanga ngomi mimau minikaweli Ngona de o helewo, m hababu Ngona nihikauku ma Jou Madutu. Ngona o nyawa moi, nomau nomadiai Anidiri ma Jou Madutu." 10:34 Daha o Yesus wohaluhu, "Mode koigoungua nia Tita ma Buku magoronaka itulihi: ma Jou Madutu wotemo, 'Ngini naga o gikiri'? 10:35 Ngone hohiriki okia itulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka idadi mangale kahiado-adonika. H, nako ma Jou Madutu wahetongo 'o gikiri' hagala o nyawaika yatotarima Ai demo, 10:36 yadodoa ngini nitemo Ngohi tihikauku ma Jou Madutu hababu totemo Ngohi ma Jou Madutu Ai Ngohaka? Enahioko Ngohi wohiiriki o Ama d wohihuloko o duniauku. 10:37 Nako Ngohi tadiaiua o manarama wohihidakoka o Ama, uha nihingaku Ngohino. 10:38 M karana Ngohi tadiai nanga, niangaku aha okia Ngohi tadiai gnanga, ngaro ngini nioluku nihingaku Ngohino. De hokognanga ngini nihiriki d nimangarati o Ama tatapu kamoi de Ngohi, d Ngohi i tatapu kamoi de o Ama." 10:39

Onanga ihidailakoli iwi tagoko o Yesus, m Unanga wolapahi nanga manga giamoka. 10:40 O Yesus wolio o Yordan ma Ngairi mahonongaika, o ng o Yohanis mahira waohiki d wogogere dokengoka. 10:41 Manga nge o nyawa yoba Unangika. Onanga yato, "O Yohanis wodiaiua i hra-hranga, m mata-mata wohi dodemoka mangale o nyawa nnanga itiai." 10:42 Daha o nyawa manga nge dokengoka yongaku o Yesusika. Yohanis 11 11:1 Womatngo o nyawa airomanga o Lazarus wogogere o Betania mabereraka de aibira-biranga o ngo Maria d o ngo Marta. 11:2 O ngo Maria mangoheka nemnanga mohituagi de o minya mabounu mahmohmoro ma Jou ailouku, d mohiehe de ami tadauru. Oraha moiuku o Lazarus wopanyake. 11:3 Ngoi hiranga yahinoto ihiabari o Yesusika, "Jou, tongomi miairanga Jou nihohininga gnanga wopanyake." 11:4 Maraha o Yesus woihene o abari gnanga, Unanga wotemo, "Panyake nnanga aha koidadiua o hababu wohonenge. Nnanga idadi hupaya ma Jou Madutu iwihimulia, d hupaya hababu gnanga ma Jou Madutu ai Ngohak iwihimulia." 11:5 O Yesus wahininga o ngo Marta, o ngo Maria d o Lazarus. 11:6 M maraha o Yesus wamke o abari o Lazarus wopanyake, Unanga wohangaja womagogogere o wange hinotohi. 11:7 Ipaha de gnanga aha Unanga watemo iwinninkika, "Niaino ngone homa idulu o Yudeaika." 11:8 Onanga yohaluhu, "Bapa Guru, aha ipahaino o Yahudi manyawa yomau inikaweli Bapa de o helewo, d raha nnanga Bapa nomau homaiduloli dokengika?" 11:9 O Yesus wato, "Mode koigoungua o wangeoka madekana o jam ngimoi de hinoto?" "O nyawa imadagi o wangeoka, yopelekua hababu nanga yamke o dunia madararono nnanga. 11:10 M o nyawa yotagi maraha o hutu-hutu aha yopeleke, hababu koiwa o dararono onangoka." 11:11 Hoko gnanga o Yesus wotemo. Ipaha Unanga wotemoli, "Tongone nanga dodiawo o Lazarus womaiduoka, m Ngohi aha toiki titomanga nanga." 11:12 Iwinninki o Yesus yotemo, "Jou, nako o Lazarus womaiduoka, done

nanga aha wotogumu." 11:13 O Yesus aidungutu, enagnanga o Lazarus wohonengoka. M onanga yatobote o Yesus wotemo gnanga naga o Lazarus womaidu biaha. 11:14 Karana gnanga o Yesus wotemo onangika wohitotararonika, "O Lazarus wohonengoka. 11:15 M Ngohi kato sanangi dika, Ngohi koihiwa naga dokengoka, hababu iholoi yaoa mangale ngini, hupaya yakunu ningaku. Niaino ngone hoiki raha nnanga o Lazarusika." 11:16 O Tomas, iwiaho-ahoko "O Hago" watemo aidodiawoika iwinninki o Yesus, "Niaino ngone hinki, malaika la ngone hohonenge dede Unanga!" 11:17 Maraha o Yesus womahidono o ng gnanga, o Lazarus o wange iata ibto madekana o lungunoka. 11:18 Betania yadatekuku o Yerusalem done ho kilo hange magurutika imatingaka. 11:19 Manga nge o Yahudioka manyawa yobainoka yalega o ngo Marta d o ngo Maria mangale yalaru nanga hababu wohonenge manga iranga. 11:20 Maraha o ngo Marta moihene o Yesus woba, mnanga mohupu mibuhuku o Yesus, ma o ngo Maria mogogogere o tauoka. 11:21 O ngo Marta motemo o Yesusika, "Jou, hoknako Jou naga nenangoka raha gnanga marai tongohi ahiranga wohonengua. 11:22 Ngaro hoko gnanga ngohi tohiriki raha nnanga dika ma Jou Madutu aha wohidaka okia dika Jou nogahoko Unangika." 11:23 O Yesus wotemo o ngo Martaika, "Ani iranga aha wowangoli." 11:24 O ngo Marta mohaluhu, "Ngohi tohiriki o Lazarus aha wowangoli nako o nyawa yohone-honengoka yomomiki o Kiamati ma Wangeoka." 11:25 O Yesus womi temo o ngo Martaika, "Ngohi tahidaka o wowango d Ngohi tahi momiki o nyawa yohone-honengoka." "O nyawa ihingaku Ngohino aha yowango, ngaro Unanga wohonengoka. 11:26 D o nyawa yowango-wango ihingaku Ngohino, kahi ado-adonika aha yohonengua. Nongaku ngona o hali gnanga?" 11:27 "Jou," o ngo Marta mohaluhu, "Ngohi tongaku Jou ma Jou Madutu ai Ngohaka, ma Koano Wohihohalamati aha woba o duniaino." 11:28 O ngo Marta motemo ipaha hokognanga, mnanga moiki momiahoko o ngo Maria d momihudu munangika, "Ma Bapa Guru naga nenangoka; Unanga wonileha ngona." 11:29 Moihene gnanga, o ngo Maria moma tai-taiti momomiki, daha moiki ima mke de o Yesus. 11:30 Oraha gnanga, o Yesus

wowohamuahi o kapongika. Unanga ka o ngo Marta ami ng okahi kiaka imamke de Unanga. 11:31 O Yahudioka manyawa imilolaru-laru o ngo Maria amitauoka, imimke o ngo Maria momomiki de moma tai-taiti mohupu; h onanga yoiki iminki mnanga, hababu nanga yatobote mnanga moiki o lungunika la moari. 11:32 Maraha o ngo Maria momahidono o Yesus aingika d mimke Unanga, o ngo Maria matilabukuku Ai himangoka d motemo, "Jou, hok nako Jou naga nenangoka raha gnanga, marai ahi iranga wohonengua." 11:33 Maraha o Yesus womimke o ngo Maria moari, d o Yahudioka manyawa yobabaino imakinki de o ngo Maria gnanga onang yoari, Ai hininga ihuha, d Unanga iwimke duruhe iwitora. 11:34 De Unanga waleha onangika, "Kiaka ngini niwilungunu nanga?" Onanga yohaluhu, "Naino nolega, Jou." 11:35 Daha o Yesus woari. 11:36 O Yahudioka manyawa gnanga yotemo, "Niwimke, kaogoguleua Ai dora o Lazarusika!" 11:37 M naga manga hidogoronaka nanga yotemo, "Unanga wadiai o nyawa yopilokoka imahiriki, yadodoa Unanga wakunua watatoko hupaya o Lazarus uha wohonenge?" 11:38 O Yesus duruhe iwitorali, daha woiki o lungunika. O lungunu gnanga naga o aruku moi ihitamunu de o helewo kohapako. 11:39 O Yesus wato, "Nihirehene o helewo gnanga." O ngo Marta, ngoi hiranga o nyawa wohone-honenge gnanga, mohaluhu, "M, Jou nanga o wange iata ibto o lungunoka. Marai aibounu imelaka!" 11:40 O Yesus wotemo o ngo Martaika, "Ngohi totemoka ngonaika: Nako ngona nongaku, ngona aha namke hokokia ma amoko ma Jou Madutu aikuaha!" 11:41 De onang ihirehene o helewo gnanga. Dahao o Yesus womamataga o dihangile d wotemo, "Tarima kasi, Bapa, hababu Ngona nohigihenoka Ngohi. 11:42 Ngohi tohi riki Ngona hoko genangika nohi gihene Ngohi, m Ngohi totemo nnanga, mangale o kawaha naga nenangoka; hupaya nanga yongaku Ngonala nohi huloko Ngohi." 11:43 Ibto wotemo hokognanga, o Yesus wotemo de Ai ilingi ilamoko, "Lazarus, nohupu!" 11:44 Daha o Lazarus wohone-honengoka gnanga wohupu. M aigiama d ailou kade mahahawookahi de o ngere magare-garehe mahohailoa d aibiono kai tamunukohi de o ngere o biono madadamunu. "Niahohe o ngere magare-garehe gnanga hupaya

nanga womadagi woworo-woro," o Yesus watemo o kawahaika gnanga. 11:45 O Yahudioka manyawa manga nge yoba-baino imilega o ngo Maria, iwingaku o Yesusika maraha nanga yamke idodadadi gnanga. 11:46 M yamuruono naga manga hidogoronaka nanga, yoiki o Farisioka manyawaika d yoade-ade okia wadiaioka o Yesus. 11:47 Hababu gnanga o Farisioka manyawa d o imam-imam manga heke yadiai o doomu de o Agama ma Juru Hakimi. Onanga yato, "Ngone kiani hodiai okia? O nyawa nnanga wodiai mange ihra-hranga! 11:48 Nako ngone himala Unanga hoko nnanga o nyawa mata-mata aha iwingaku Unangika. D mabaha yokokuaha o Romaka aha yoba yawedere ma Jou ai Tau d mata-mata tongone nanga hoana." 11:49 Womatngo onangino airomanga o Kayafas, imam womomulia taongo gnanga, wotemo, "Ngini okia-kiaua nihiriki. 11:50 Yadodoa ho ngini niodibangua mangale o kawaha iholoi yaoa o nyawa womatngo wohonenge, la uha o hoana mata-mata yobinaha?" 11:51 Imoteke madiai o Kayafas wotemo gnanga, aidibanga mahirete okaua de yaino. M hok o imam womomulia o taongo gnanga nanga wohidodemoka mangale o Yesus aha wohonenge mangale o Yahudioka manyawa. 11:52 D ka o Yahudi manyawaua dika, m genang mangale yatoomu d yahirimoi ma Jou Madutu Ai ngohangohaka imahi koka barihika. 11:53 Mulenge o wange gnanga o Yahudioka manyawa yokokuaha imakaturu mangale iwitoma o Yesus. 11:54 Hababu gnanga o Yesus waikaokaua o nyawa yowe-we manga himangika o Yahudi manyawa manga hidogoronaka. Unanga wamala o Yudea, daha woiki o bereraika maromanga Efraim itigi de o tonaka makokakaha. Genangoka Unanga wogogere de iwinninki. 11:55 Oraha gnanga o Yahudioka manga Wange ma Amoko o Paskah itigioka. Manga nge o nyawa o kapo-kapongino yoikoka o Yerusalemika mangale yadiai madatoro ihitebini manga diri, koi dadiuahi o rame-rame gnanga. 11:56 Onanga iwilingiri o Yesus, d maraha imatoomu ma Jou ai Tauoka, nanga imaketemo moi de moika, "Sarakia niadamke? Ngaroma Unanga wainoua o rame-rameino nnanga." 11:57 Onanga yotemo gnanga hababu o imam-imam manga heke d o Farisioka manyawa ihihupuoka o pareta, nako o nyawa ihiriki okiaka o Yesus naga, kiani ihingahu, hupaya

o Yesus yakunu iwitagoko. Yohanis 12 12:1 O wange butangahi de o Paskah ma Wange ma Amoko yadono, o Yesus woiki o Betaniaika. O ng gnanga aigogere o Lazarus, nanga wohonengoka de o Yesus wihimomikoka. 12:2 Dokengoka Unanga iwihiolomo nanga, d mleleani o ngo Marta. O Lazarus d iwiadoadonino yogogere yolomo imakinki de o Yesus. 12:3 Ahao o ngo Maria maino mo done holitere ngade yatogorona, o minya mabou-bounu narwastu maija duru kohahali. Mnanga mihituagi o minya gnanga o Yesus ailouku, daha maehe de amitadauru. O tau magoronaka gnanga idadi mabounu ihmoro hababu o minya mabou-bounu gnanga. 12:4 M o Yudas Iskariot, o nyawa womatngo o Yesus iwinninki -- mabahaino wihukunu o Yesus -- wato, 12:5 "Yadodoa o minya mabou-bounu gnanga nahukunua dika de maija o tiwi haka o ratuhu hange, d ma tiwi nahidaka o nyawa yomomihikinika?" 12:6 O Yudas wotemo hoko gnanga koigoungua hababu wahininga o mihikini manyawa, m hababu nanga wotohi-tohiki. Unanga mamoi-mamoi wal manga doomu matiwi mabukuoka i gogogono unangoka. 12:7 M o Yesus wotemo, "Nimi malaika o ngoheka gnanga! Mnanga modiai nnanga mangale mawange ihilungunu Ngohi. 12:8 O nyawa yomomihikini hokogenangika naga niahidogoronaka ngini, m Ngohi kowali." 12:9 O Yahudioka manyawa manga nge yoihene o Yesus naga o Betaniaka, h onanga yoiki dokengika. Onanga yoiki koigoungua mangale hababu o Yesus dika, m hababu onang yomau iwilega o Lazarus wihimomikoka o honengino. 12:10 Hababu gnanga o imam-imam manga heke yomau iwitoma o Lazarusohi; 12:11 hababu nanga idadi o hababu, o Yahudioka manyawa kamanga nge ymalaka nanga d iwingaku o Yesusika. 12:12 Yarehino mawange o nyawa manga nge yobaka mangale ihirame o Paskah yoihene o Yesus o ngkomo mahidogoronainoka wameta o Yerusalem. 12:13 Onanga yal o biso mahoka-hoka daha yoiki iwibuhuku Unanga, de yopa-paka, "Niwipuji ma Jou Madutu! Iwihibarakatioka Unanga

woboba-ba de ma Jou Ai romanga. Iwihibarakatioka o Israeloka manga Koano!" 12:14 O Yesus wamke o keledai mago moi, d Unanga wobarenuku. La idadi itulihoka Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka: 12:15 "Uha nohawana, Sion mamomoholehe! Ni lega ani Koano woba, wobarene o keledai mago moi!" 12:16 Oraha gnanga o Yesus iwinninki imangaratiuahi mata-mata gnanga. M ipahaika o Yesus iwihimuliaka de Tonanga aihonenge, daha nanga imahininga, hagala o nyawa yodiaioka Unangika itulihoka Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka iwikorona Unanga. 12:17 Hagala o nyawa yohima-himangino maraha o Yesus wiahoko o Lazarus wohupu o lungunino wohonengoka d wihimomiki, gila-gila ihidaka o hakihi mangale o hali gnanga. 12:18 Hababu gnanga o nyawa manga nge gnanga yoiki o Yesusika hababu nanga yoihene Unanga wodiaioka ihra-hranga gnanga. 12:19 O Farisioka manyawa imaketemo moi de moika, "Kia-kiaua ngone hakunu hodiai! Nia mke dika, o dunia ingodumu yoiki iwinki Unanga!" 12:20 Manga hidogoronaka hagala o nyawa yoi-oiki o Yerusalemika mangale yohubayanga maraha o rameanga gnanga, naga yamuruono naga o Yunanioka manyawa. 12:21 Onanga yoiki o Filipusika d yato, "Riadodoto, nako yakunu, ngomi mioigo mimaka mke de o Yesus." (O Filipus ai ahali o Betsaidaino o Galilea matonakoka.) 12:22 O Filipus woiki wohingahu o hali gnanga o Andreasika, d ipaha nanga yahinoto ihidono o Yesusika. 12:23 O Yesus watemo onangika, "Maraha ibto o Nyawa manga Ngohaka iwihimulia. 12:24 Igoungu itiai Ahi demo nnanga: Nako o gandum o mui moi idatomua o tonakuku d ihonenge, nanga aha i gogogere kao mui moi dika. M nako o gandum mamui gnanga ihonenge, ahao nanga ihihohoko o gandum koha amoko. 12:25 O nyawa yohininga manga wowango aha ihihanga manga wowango. M o nyawa yodohata manga wowango o duniaka nnanga, aha yapaliara mangale manga wowango madutu d ikakali. 12:26 O nyawa yomau ihileleani Ngohi kiani ihi nki Ngohi; hupaya ihilleleani Ngohi yakunu dede Ngohi kiaka Ngohi naga. O nyawa ihilleleani Ngohi aha Ahi Ama wahoromati." 12:27 "Ahi hininga Ngohi baliha; okia kiani Ngohi totemo rahannanga? Kiani Ngohi totemo, 'Bapa, nohihalamati Ngohi

rahannanga'? M hababu gnanga Ngohi toba mangale tatagongo o hangihara rahannanga. 12:28 Bapa, tohimulia Aniromanga!" Toihene o ilingi o dihanguku itemo, "Ngohi tonihimuliaka, d Ngohi aha tonihimuliali." 12:29 O nyawa manga nge naga genangoka yoihene o ilingi gnanga. Onanga yato, "Gnanga o dotoreke!" M naga yato, "Kowali! O malaekat iwitemo Unangika!" 12:30 Daha o Yesus wotemo onangika, "O ilingi gnanga ni ihene, igoungua mangale Ngohi ahihali, m mangale tingini niahali. 12:31 Orahannanga maraha ibto o dunia yahukumu; rahannanga o dunia makuaha nnanga yaluluoka. 12:32 M Ngohi nnanga, nako Ngohi ihituboileoka o dunia malokuoka, Ngohi aha tatauru mata-mata o nyawa Ngohino." 12:33 Unanga wotemo hokognanga, mangale wohidumutu sarakia madodagi Unanga aha wohonenge. 12:34 O nyawa yowe-we gnanga yotemo Unangika, "Imoteke tongomi mia Tita ma Buku, ma Koano Wohihohalamati aha wowango kahiado-adonika. Sarakia Ngona yakunu notemo o Nyawa manga Ngohaka kiani iwituboile, o dunia malokuoka? O nagona o Nyawa manga Ngohaka gnanga?" 12:35 O Yesus wohaluhu, "Duga-duga kabotinokahi dika o dararono gnanga naga ngini niahidogoronaka. H, nitagi hokokia madekana o dararono gnanga kanagahi, hupaya ngini uha inibnga o huhutu. O nyawa imadagi o huhutu magoronaka, wohiorikua kiaika nanga wakaika. 12:36 Niangaku o dararonika gnanga, hokokia madekana o dararono gnanga kanagahi nginioka, hupaya ngini nidadi o dararono mangoha-ngohaka." O Yesus wotemo ibto hokognanga, Unanga genangoka de woiki d wolukoka womahi matoko Ai diri onangika. 12:37 Ngaro mangeoka ihra-hranga wodiai o Yesus nanga manga himangoka, nanga iwingakua Unangika. 12:38 Idadi okia ma Nabi Yesaya wotemoka, "Jou, o nagona yngaku tongomi mia abarika? O nagonaika anikuaha Jou nohimatoko?" 12:39 Hababu gnanga nanga yakunua yongaku, hababu o Yesaya wotemokali, "Ma Jou Madutu wotemo, 12:40 'Ngohi tapilokoka nanga manga lako, tadiai nanga manga hininga itogowini; hupaya manga lako uha imahi riki, de manga dibanga nanga uha imangarati. Hupaya nanga uha yolio Ngohino, la Ngohi tahitogumu nanga.' " 12:41 O Yesaya wotemo hokognanga,

hababu nanga wamkeoka Ai mulia de Ai kuaha o Yesus, d wohidemo yakorona Unangika. 12:42 Ngaro hokognanga, o nyawa manga nge, o Yahudioka manyawa yokokuaha manga hidogoronaka mahirete iwingaku o Yesusika. M onanga yobaraniua iwingaku gnanga ihitotararonika, hababu nanga yohawana uha-uha o Farisioka manyawa yahigumalaokaua nanga yowohama o pupuji matauika. 12:43 Onanga iholoi yoigo yamke o higiriri o nyawaino, ngaro de o higiriri ma Jou Madutuino. 12:44 Dahao o Yesus womapaka, "O nyawa ihingaku Ngohino, koigoungua Ngohino nanga wohingaku, m Unangika wohihulo-huloko Ngohi. 12:45 D o nyawa ihimke Ngohi, iwimke Unanga wohihulo-huloko Ngohi. 12:46 Ngohi toba o duniaka nnanga hok o dararono, hupaya mata-mata o nyawa ihingaku-ngaku Ngohino uha yogogere o huhutu magoronaka. 12:47 O nyawa yoihene Tongohi ahi dodtoko, m yamotekua nanga -Ngohiua tihukumu nanga. Hababu Ngohi toba tahakimua o dunia nnanga, m mangale tohihalamati nanga. 12:48 O nyawa ihitila Ngohi d yoluku yoihene Ahi demo, naga yahihaki-hakimi. O demo Ngohi tohi ado-adono gnanga, aha yahihakimi o Kiamati ma Wangeoka. 12:49 Hababu Ngohi totemoua, Ahi mauino mahirete; o Ama wohi huloko Ngohi, Unanga wohihipareta Ngohino okia kiani Tohi demo d Tohidono. 12:50 D Ngohi tohiriki Ai pareta gnanga ihidaka o ngango madutu d i kakali. Ho Ngohi tohidono hok wohi dotokoka o Ama Ngohino." Yohanis 13 13:1 O wange moiohi Paskah ma Wange ma Amoko, o Yesus wohiriki maraha yadonoka Unanga wamala o dunia nnanga de wolio Ai Amaika. Unanga wahininga hagala o nyawa yodadi Tonanga madutu o duniaka, d Unanga tatapu wahininga nanga hidono mabahaika. 13:2 O Yesus d iwinninki magogiria yolomo o hutu-hutu mangolomo. O Ibilihi ihingohamikaka madibanga itotorou aihininga magoronaka o Yudas o Simon Iskariot aingohaka, mangale wihibodito o Yesus. 13:3 O Yesus wohiriki o Ama wihilapahioka mata-mata o kuaha Unangika. Unanga

wohiorik, Unanga woba ma Jou Madutuino d aha wolio ma Jou Madutuika. 13:4 Hababu gnanga Unanga womaoko, Ai juba waiki, d wohiliko o handoko Ai goronaino. 13:5 Ibto gnanga Unanga woguhe o akere o bokolo moi magoronauku, dahao womulenge waihoro manga lou iwinninki d wohitoraha de o handoko wohiliko-likoino Ai goronaino. 13:6 Unanga womahidono o Simon Petrusika, de wotemo, "Jou, yakunu Jou tongohi ahi lou de naihoro?" 13:7 O Yesus wohaluhu, "Oraha nnanga nomangaratiua okia Ngohi tadiai nnanga, m ahao ngona nomangarati." 13:8 "Uha, Jou," wotemo o Petrus o Yesusika, "Hakali-kali uha Jou, naihoro tongohi ahilou!" M o Yesus wohaluhu, "Nako Ngohi toni ihorua, ngona koiwa ani dodohanga dede Ngohi." 13:9 O Simon Petrus wato, "Nako hokognanga, Jou, uha duga-duga katongohi ahilou m tongohi ahigiama d ahihaek!" 13:10 "O nyawa imaohikoka, yotebinoka mata-mata," o Yesus witemo o Petrusika. "Unanga ngaro uha womatebinoli; sawaliua ailou. Ngini nnanga nitebinoka, m mata-mataua." ( 13:11 O Yesus wohiorikoka o nagona aha iwihibodito. Gnanga mangale Unanga wotemo, "Ngini nnanga nitebinoka, m mata-mataua.") 13:12 O Yesus wihoro nanga manga lou ibto, Unanga womahi noakali Ai juba d wogogerokali. Daha Unanga watemo onangika, "Nimangarati ngini okia aha ipahaino Ngohi todiaioka nginika? 13:13 Ngini nihiahoko Ngohi o Guru d o Jou. D igoungu hokognanga. 13:14 Nako Ngohi hok nia Jou d nia Guru taihoro nialou, ngini kiani nimakihoro nialou. 13:15 Ngohi tohidaka o dulada nnanga nginika, hupaya ngini niadiai okia Ngohi tadiaioka nginika. 13:16 Igoungu itiai Ahi demo nnanga: womatngo o gilaongo iholoiua wolamoko de aituanga, d womatngo o huhuloko iholoiua de iwihohulo-huloko. 13:17 Nako ngini nihirikoka mata-mata nnanga, niutumu ngini nako niadiai. 13:18 Okia totemo nnanga, igoungua inidene ngini mata-mata. Ngohi tohiriki o nagona honanga Ngohi tairikoka. M okia itulihoko Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka, kiani idadi, enagnanga 'O nyawa yolomo dede Ngohi, aha ihilawani Ngohi.' 13:19 O hali gnanga tohiadonoka nginika rahannanga, koidadiuahi ma, hupaya nako o hali gnanga dam imadadi, ngini aha ningaku Ngohila Unanga ihihetongo, NGOHI NAGA.

13:20 Igoungu itiai Ahi demo nnanga: O nagona yatarima o nyawa Ngohi tahulo-huloko, nanga ihitarima Ngohi. D o nagona ihitarima Ngohi, iwitarima Unanga wohihulo-huloko Ngohi." 13:21 O Yesus wotemo ibto hokognanga, Unanga duru iwitora. Daha Unanga wotemo, "Igoungu itiai Ahi demo nnanga: O nyawa womatngo niahidogoronaka ngini aha wohihibodito Ngohi." 13:22 Iwinninki kaimakupulono moi de moi de duru yohranga, karana ihiorikua Ai dungutu o nagonaika. 13:23 Winninki wihohininga o Yesus yogogere imadatekuku de o Yesus. 13:24 O Simon Petrus wikulabete unangika, hupaya nanga woleha o Yesusika o nagonaika madungutu. 13:25 Winninki gnanga womahitigi o Yesusika, d woleha, "O nagona nanga, Jou?" 13:26 O Yesus wohaluhu, "O nyawa Ngohi tihidaka o roti, Ngohi tatonoka o udo-udomo magoronauku, genanga manyawa." O Yesus wal o roti o luiti moi, watono o udo-udomo magoronauku; daha wihidaka o Yudasika o Simon Iskariot aingohaka. 13:27 De madataitoka o Yudas wodahongo o roti gnanga ibto, o Ibilihi iwohama aihininga magoronaika. Daha o Yesus witemo unangika, "Nadiai itaiti okia nomau nadiai." 13:28 O nyawa moiua onangino yogogeruku yolomo genangoka imangarati yadodoa o Yesus witemo hokognanga o Yudasika. 13:29 Utunaga yatobote o Yesus wihuloko o Yudas woija okianaga iparalu mangale o rame gnanga, ekola wahidaka o tiwi mahuhutulu o huha manyawaika -- hababu o Yudas naga was to nanga manga tiwi mabuku. 13:30 O Yudas wodahongo ibto o roti gnanga, nanga gila-gila wohupu. O wange yohutuoka. 13:31 O Yudas woikoka, o Yesus watemo, "Orahannanga o Nyawa manga Ngohaka iwihimulia, d ma Jou Madutu iwihimulia mangale Unanga. 13:32 Nako ma Jou Madutu iwihimulia mangale Unanga, Unang aha iwihimulia ma Jou Madutu mangale Ai diri mahirete. Iholoi idogo ma Jou Madutu aha wi himulia de madataitoka. 13:33 Ahi ngoha-ngohaka, Ngohi aha totedekanokaua Togogerohi dede ngini. Ngini aha nihilingiri Ngohi, m hok Ngohi totemoka o Yahudioka yakokuahaika, hoko genangoli Ngohi totemo nginika; o ng Ngohi to oi-oikika, ngini niakunua nidono. 13:34 O pareta mahungi Ngohi tinihidaka nginika: Nima tekehininga moi de moi. Hok Ngohi tini hininga ngini, hok genang, ngini kiani

nimatekehininga. 13:35 Nako ngini nima teke hininga o nyawa mata-mata aha ininko ngini, nihinninki Ngohi." 13:36 "Jou, Jou nomau kiaika noiki?" o Simon Petrus wileha o Yesusika. O Yesus wohaluhu, "Kiaika Ngohi toiki, ngona nakunua nohinki rahannanga. Maduruino ngona aha nohi nki Ngohi." 13:37 O Petrus wolehaokali, "Jou, yadodoa ngohi takunua toninki Jou rahannanga?" "Ngohi toigo tohonenge mangale Ngona Jou!" 13:38 O Yesus wibaluhu, "Igoungu ngona noigo nohonenge mangale Ngohi? Nohiriki, o kuru-kuru ihorenuahi, ngona mahange i bto notemo, ngona nohinkoua Ngohi!" Yohanis 14 14:1 O Yesus watemo onangika, "Uha niahininga ibaliha." "Niwi ngaku ma Jou Madutu, d nihingaku Ngohino. 14:2 Tongohi ahi Ama Ai tauoka, naga kahange o gogere mang. Ngohi toiki genangika, tohidiai tingini niang. Ngohi aha takunua totemo hokognanga nginika, hok nako gnanga hokogenangua. 14:3 Nako Ngohi toikoka tohidiai tingini niang, Ngohi aha tolio d Tini ngoho ngini, hupaya kiaka Ngohi naga, genangoka ngini naga. 14:4 O ng Ngohi to oi-oikika, ngini nihi riki mangkomo." 14:5 Daha o Tomas wotemo o Yesusika, "Jou, ngomi mihirikua kiaika Jou noiki, sarakia ngomi mihiriki mangkomo?" 14:6 O Yesus wibaluhu, "Ngohi o ngkomo mangale iwinko ma Jou Madutu d yamke o ngango. O nyawa moiua yakunu yaika o Amaika, nako kodede Ngohiua. 14:7 Hok nako ngini nihinko Ngohi, marai ngini aha niwinko Tongohi Ahi Ama. Orahannanga ngini niwinkoka Unanga, d niwimkeoka Unanga." 14:8 O Filipus wotemo o Yesusika, "Jou, nomihi matoka o Ama gnanga ngomino, hupaya ngomi iholoi miwinko." 14:9 M o Yesus wibaluhu, "Hoko gnanga madekana Ngohi dede ngini, d ngona kanohinkouahi Ngohi, Filipus? O nyawa ihi mkeoka Ngohi iwimkeoka o Ama. Sarakia ngona yakunu notemo, 'Nomihi matoka o Ama ngomino'? 14:10 Filipus! Ngona kano ngakuahi, Ngohi kamoi de o Ama, d o Ama kamoi de Ngohi? Okia Ngohi totemoka nginika, Ngohi totemoua Ahi dirino mahirete. O Ama wotatapu kamoi dede Ngohi,

Unanga womanarama mata-mata gnanga. 14:11 Nongaku Ngohino, Ngohi kamoi de o Ama, d o Ama kamoi de Ngohi. Ekola makuranguku, nongaku hababu okia Ngohi tadiaioka. 14:12 Igoungu itiai Ahi demo nnanga: O nyawa yongaku Ngohino, aha yadiai okia Ngohi tadiaioka, -de Unanga aha wadiai iholoi ilamokoli -- hababu Ngohi toiki Ahi Amaika. 14:13 D okia dika ngini nigahoko de Tongohi ahiromanga, gnanga aha Ngohi tadiai mangale ngini, hupaya o Ama iwihimulia mangale o Ngohaka. 14:14 Okia dika ngini nigahoko de Tongohi ahi romanga, aha Ngohi tadiai." 14:15 "Nako ngini nihihininga Ngohi, ngini aha nihidagi hagala Ahi pareta tongohi. 14:16 Ngohi aha togahoko o Amaika, d Unanga aha winihidaka nginika o Roriwo mahomoa, aha wogogere dede ngini kahi ado-adonika. 14:17 Unanga gnanga ma Jou Madutu ai Womaha aha ihimatoko ma Jou Madutu aidiai. O dunia iwitarimaua Unanga, hababu iwimkeua ekola iwinakoua. M ngini niwinko Unanga, hababu Unanga wogogere dede ngini d aha kamoi dede ngini. 14:18 Ngohi aha tinimalaikaua ngini hok o gohihi. Ngohi aha toba nginika. 14:19 Mahou kabotinokahidika o dunia aha ihimke okaua Ngohi. M ngini aha nihimke Ngohi. De hababu Ngohi towango, ngini aha niwango. 14:20 Nako yadono o wange gnanga, ngini aha nihiriki Ngohi kamoi de o Ama, ngini kamoi de Ngohi, d Ngohi kamoi de ngini. 14:21 O nyawa yatarima hagala Tongohi ahipareta de yadiai, nanga wohihininga Ngohi. Tongohi ahi Ama aha wahininga o nyawa ihihohininga Ngohi. Ngohi aha tahininga o nyawa gnanga d tomahimatoko Ahi diri Ngohi unangika." 14:22 O Yudas (o Yudas Iskariotua) woleha o Yesusika, "Jou, yadodoa Jou nomau nomahimatoko Ani diri ngomino d o duniaika kowali?" 14:23 O Yesus wibaluhu, "O nyawa ihihininga Ngohi, aha yamoteke Tongohi ahi dodtoko. Ahi Ama aha wihininga nanga. Ahi Ama d Ngohi aha miba unangika d migogere dede nanga. 14:24 O nyawa ihihiningaua Ngohi, yamotekua Tongohi ahidodtoko. O dodtoko ngini ni ihe-ihene gnanga, Ngohi okaua, m Ahi Amaino wohihulo-huloko Ngohi. 14:25 Mata-mata gnanga Ngohi tahetongo nginika hokokia madekana ngini dede Ngohi. 14:26 M ma Jou Madutu ai Womaha, o Roriwo aha wahuloko Ahi Ama

de Tongohi Ahi romanga, nanga aha inidotoko ngini hagala mata-mata, d inihihohininga ngini aha mata-mata, Ngohi tinihi ngahu-ngahuoka nginika. 14:27 O dame Ngohi tini gumala nginika. Ahi dame Ngohi mahirete, Ngohi tinihidaka nginika. Ngohi tinihi daka gnanga hok o duniaua inihidaka nginika. Uha nibaliha, uha nihawana. 14:28 Ngini ni ihenoka Ngohi totemo, 'Ngohi aha toiki, m Ngohi aha toboali nginika'. Nako ngini nihihininga Ngohi, ngini aha nimrene Ngohi toiki o Amaika, hababu ma Ama iholoi wolamoko dede Ngohi. 14:29 Orahannanga, Ngohi tohingahu nginika, ngaro mata-mata koidadiuahi, hupaya nako de imadadi, ngini aha ningaku. 14:30 Ngohi aha totemokaua iholoi iwe dede ngini, hababu yadonoka maraha o dunia nnanga makuaha iba. M enanga yakuahaua Tongohi Ahi diri. 14:31 Ngaro mata-mata gnanga kiani idadi hupaya o dunia yamo Ngohi tihininga o Ama d Tadiai hagala wohihiparetaka o Ama Ngohino. Aa, niaino, ngone homa jobo de o ng nnanga." Yohanis 15 15:1 O Yesus wotemoli, "Ngohi o angguru marehe madutu, d Ahi Ama naga o dumule madutu. 15:2 Moi-moi majaga Ngohioka ihohokua, yaoto yatobiki, d moi-moi majaga ihohohoko yapoporo mahoka d yatebini hupaya iholoi iweoli mahohoko. 15:3 Ngini nitebinoka karana o dodtoko Ngohi tohidaka nginika. 15:4 Nitatapu nirimoi dede Ngohi, d Ngohi aha totatapu torimoi dede ngini. Majaga mahirete yakunua ihohoko, kokiani nako nanga itatapu marehika. Hokogenang ngini duga-duga yakunu nihohoko, nako nitatapu nirimoi dede Ngohi. 15:5 Ngohi o angguru marehe, d ngini majaga-jaga. O nyawa yotatapu yorimoi de Ngohi, d Ngohi dede nanga aha yohohoko iwe; hababu de kode Ngohiua, okia-kiaua ngini niakunu niadiai. 15:6 O nyawa yotatapua yorimoi dede Ngohi, aha yumo hok o jaga, daha idadi itoolenge. Jaga-jaga hokognanga aha yatoomu d yaumo o uku magoronaika, daha youku. 15:7 Nako ngini nitatapu nirimoi dede Ngohi d Tongohi ahidodtoko igogere niahininga magoronaka, nigahoko o Amaika

okiadika ngini niamau, niagogahoko gnanga aha ihi totomo. 15:8 Nako ngini nia hohoko iwe, Ahi Ama iwihimulia; d de hokognanga ngini igou-goungu nidadi nihinninki Ngohi. 15:9 Hok o Ama wohihininga Ngohi, hokogenang Ngohi tinihininga ngini. Kiani ngini nitatapu niwango hok o nyawa Ngohi tahohininga. 15:10 Nako ngini nihidagi Ahi paretapareta, ngini tatapu nisetia Tongohi ahidoraika, hok imatero Ngohi tatapu tosetia Tongohi ahi Ama Ai doraika hababu Tohi dagi Ai pareta-pareta. 15:11 Mata-mata nnanga Ngohi tinihingahu nginika, hupaya Ahi mrene naga niahininga magoronaka, d niamrene idadi iahumu. 15:12 Nnanga Tongohi ahipareta: nimateke hininga moi de moi, hok imadene de Ngohi tinihininga ngini. 15:13 O nyawa duru yahininga manga hoba-hobata gangala o nyawa ihidaka manga wowango mangale nanga. 15:14 Ngini ganga Tongohi ahihoba-hobata, nako ngini niadiai okia Ngohi tinihipareta nginika. 15:15 Ngini, Ngohi tiniahokokaua o gilaongo, hababu o gilaongo wohiorikua okia wamanarama aituanga. Ngini Ngohi tiniahoko hobata, hababu mata-mata Ngohi toihene Ahi Amaino, Ngohi tinihi ngahuoka nginika. 15:16 Nginiua nihiiriki Ngohi. Ngohi tiniiriki ngini, d Tinihuloko ngini nioiki mangale nihohoko iwe -- o hohoko-hohoko yakunua ibinaha. Ma Ama aha winihidaka nginika okia dika ngini nigahoko Unangika de Tongohi ahiromanga. 15:17 Nenangala Ahi pareta nginika: Nima tekehininga moi de moika." 15:18 "Nako o dunia inidohata ngini, niohininga Ngohi iholoi ihiraka ihidohata dunia. 15:19 Hok nako ngini todunia, ngini aha inihininga o dunia hok tonanga. M Ngohi tiniirikoka o duniaino nnanga, h ngini toduniaokaua. Hababu gnanga o dunia inidohata ngini. 15:20 Niohininga okia Ngohi totemoka nginika, 'O gilaongo iholoiua wolamoko de aituanga.' Nako nanga ihianiayaoka Ngohi, nanga aha inianiaya ngini. Nako nanga yamoteke Tongohi ahi dodtoko, onang aha yamoteke tingini niadodtoko. 15:21 Mata-mata gnanga aha nanga yodiai inihihimanga nginika, hababu ngini nihinninki Ngohi, hababu nanga iwinkoua Unanga wohihhulo-huloko Ngohi. 15:22 Hok nako Ngohi tobaua d tohidemoua mata-mata gnanga onangika, nanga yobaradohaua. M rahannanga nanga koiwaka manga hababu mangale to nanga manga baradoha. 15:23 O nyawa

ihidohata Ngohi, iwidohata Ahi Ama. 15:24 Hok nako manga hidogoronaka nanga Ngohi tadiaiua okianaga komaiwahi yadiai o nyawa mahomoa, nanga yobaradohaua. M rahannanga nanga yamkeoka okia Ngohi tadiaioka, d nanga ihidohata Ngohi yaoa Tongohi ahi Ama. 15:25 M kiani hokognanga ibto hupaya idadi okia itulihoka tonanga manga Tita ma Buku magoronaka, enagnanga: 'Onanga ihi dohata Ngohi koiwa mahababu.' 15:26 Ngohi aha tihuloko nginika o Roriwo ma ahali Ahi Amaino. Unangala o Womaha aha wohimatoko o diai mangale ma Jou Madutu. De nako Unanga woba, Unanga aha wohidaka o hakihi mangale Ngohi. 15:27 D ngini kiani nihidaka o hakihi mangale Ngohi, hababu ngini dede Ngohi horimoioka kamahirahi. Yohanis 16 16:1 Mata-mata gnanga Ngohi tinihingahuoka nginika hupaya ngini uha nisetiaokaua. 16:2 Ngini aha inihihupu o puji matau-tauoka. D aha iba maraha o nyawa initoma ngini, nanga aha yatobote gnanga o leleani moi ma Jou Madutuika. 16:3 Onanga yodiai gnanga nginika, hababu nanga iwinkouahi o Ama, yaoa Ngohi. 16:4 M rahannanga Totemo gnanga nginika, hupaya nako gnanga imadadi aha, ngini niohininga Ngohi tinihi ngahuoka nginika." "Kamamulaengohi o hali nnanga Tinihingahua nginika, hababu Ngohi kadede nginiohi. 16:5 Maraha nnanga Ngohi aha toiki Unangika wohihulo-huloko Ngohi; d moiua ngini nileha kiaika Ngohi toiki. 16:6 Orahannanga niahininga idadi idogo iduka, karana Ngohi totemo o hali nnanga nginika. 16:7 M Ngohi totemo nginika de madiai: Iholoi yaoa mangale ngini, nako Ngohi toiki; hababu nako Ngohi toikua, o Roriwo gnanga aha ibaua nginika. M nako Ngohi toiki Ngohi aha Tihuloko Unanga nginika. 16:8 Nako Unanga woba, Unanga aha wohimatoko o duniaika mamangarati madiai, mangale o baradoha, okiaoka madiai, d ma Jou Madutu aihukumanga. 16:9 Unanga aha winihimatoko ihingakua Ngohino ganga o baradoha; 16:10 Ngohi itiai, karana Ngohi toiki o Amaika d ngini aha nihimkeokaua Ngohi; 16:11 d ma Jou Madutu womulaengoka wahukumu, hababu o

dunia makuaha nnanga wahukumoka. 16:12 Mangeohi Ngohi tomau tinihingahu nginika, maraha nnanga ngini niakunuahi niatarima. 16:13 M nako o Womaha gnanga iba, enagnanga Unanga wohimatoko o diai mangale ma Jou Madutu, ngini aha inituda mangale nianko mata-mata o diai. Unanga aha wotemoua Ai dirino mahirete, ma wohidemo okia woihenoka, d Unanga aha winihingahu nginika okia aha idadi o wange maduruino. 16:14 Unanga aha wohihimulia Ngohi, hababu okia wohidono nginika, watarima Ngohino. 16:15 Mata-mata naga Ahi Amaka ganga ka Tongohi madutu. Hababu gnanga Ngohi totemo okia o Womaha wohidono nginika, yatarima Ngohino." 16:16 "Oraha mahuhutulokahi dika, ngini nihimkeokauali Ngohi, d oraha mahuhutulokahioli dika ngini aha nihimke Ngohi." 16:17 Yamuruono naga iwinninki o Yesus yomulenge imake leha moi de moika, "Okia madungutu Unanga wotemo ngoneino: 'Oraha mahuhutulokahi dika, ngini nihimke okauali Ngohi, d oraha mahuhutulokahioli ngini aha nihimke Ngohi'? De okiali Ai dungutu de: 'Ngohi toiki o Amaika'?" 16:18 Onanga yoleha gila-gila, "Okia mamangarati, 'raha mahuhutulu'? Ngone homangaratiua Unanga wotemo mangale okia!" 16:19 O Yesus wohiriki nanga yomau iwileha Unangika. H Unanga watemo, "Kangano Ngohi totemoka, 'Oraha mahuhutulokahi dika, ngini aha nihimke Ngohi'. Gnanga ngini nialeha niahidogoronaka? 16:20 Ningaku, ngini aha niari d nidodora, m o dunia aha imrene. Ngini aha niahininga ihuha, m niahuha gnanga aha ingali idadi o mrene. 16:21 Nako o ngoheka momatngo itigioka momagilianga, mnanga amihininga ihuha, hababu maraha yadonoka mnanga mohangihara. M hokognanga amingohaka ima kilauoka, o ngoheka gnanga aha mawohangoka amihangihara karana ami mrene o nyawa moi o ngohaka imakilauoka o duniaino. 16:22 Hoko genangoli de ngini: Orahannanga ngini niahininga ihuha, m Ngohi aha homaka mkeoli dede ngini, niahininga aha imrene; d moiua o nyawa yakunu yal niamrene gnanga niahiningaka. 16:23 O wange gnanga, ngini aha nileha okia-kiakaua Ngohino. Ningaku: Okia dika ngini nigahoko o Amaika de Tongohi Ahi romanga, gnanga aha winihidaka o Ama nginika. 16:24 Hidono raha nnanga ngini nigahokuahi okia naga de

Tongohi Ahi romanga. Nigahoko, ngini aha niatarima, hupaya niamrene itotomo." 16:25 "Mata-mata nnanga Ngohi totemoka nginika de o hitotero. M aha iba maraha, Ngohi tapke okaua o hitotero, m tohidemo tohitotararonuku nginika mangale o Ama. 16:26 Orahagnanga ngini aha nigahoko o Amaika de Tongohi Ahi romanga; nihiriki, Ngohi aha togahokokaua o Amaino mangale ngini, 16:27 hababu o Ama mahirete winihininga ngini. Unanga winihininga ngini hababu ngini nihihininga Ngohi, d ningaku Ngohi toba ma Jou Madutuino. 16:28 Igoungu Ngohi ahi ahali o Amaino, d Tobaka o dunia magoronaka. Moraha nnanga Ngohi tamala o dunia mangale tolio o Amaika." 16:29 Daha iwinninki o Yesus yotemo Unangika, "Orahannanga Jou notemo nohi totararonika d napkeua o hitotero, 16:30 d ngomi mihiriki Jou nohiriki hagala mata-mata. Iparaluua kao nyawa moi de inileha okia honanga ngonaika Jou. Hababu gnanga ngomi mingaku Jou noba ma Jou Madutuino." 16:31 O Yesus wabaluhu nanga, "H ningaku ngini rahannanga? 16:32 Niohohininga! Maraha aha iba, de ibaka, ngini aha hohinihikokabarihi. Ngini aha nilio niatauika moi-moi d nihidogumalaika Ngohi tomatngoka. M Ngohi tomatngookaua hababu o Ama naga dede Ngohi. 16:33 Mata-mata nnanga Ngohi tahetongoka hupaya ngini niamke o dame hababu ngini kamoi dede Ngohi. O duniaka ngini aha nihangihara. M nihibitumu niahininga! Ngohi tautumoka o dunia!" Yohanis 17 17:1 Ipaha wotemo hokognanga, o Yesus womamataga o dihangile d wotemo, "Ama, rahannanga yadonoka maraha. Nihimulia Ani Ngohaka, hupaya Ani Ngohak wonihimulia Ama. 17:2 Ama nohihidakoka o kuaha o umati o nyawa mata-mata o Ngohakika, hupaya Unanga wahidaka o ngango madutu d i kokakali o nyawa mata-mataika, Ama nihida-dakoka Unangika. 17:3 Nnanga o ngango madutu d ikokakali; hupaya o nyawa ininko Ama Jou Madutu madiai nomadingadingakoka d iwinko o Yesus Kristus, Ama nihulo-hulokoka. 17:4 Ngohi

tonihimuliaka Ama o dunia nnanga malokuoka, d tabtoka o manarama, Ama nohihida-dakoka Ngohino. 17:5 Ama! Orahannanga Ngohi tonihimulia Amaika, de o mulia Tongohi madutu imakinki de Ngona Ama kao dunia nnanga idadi de kowahi. 17:6 Ngohi tonihinkoka Ama hagala o nyawaika o duniaino nnanga, Ama nohihida-dakoka Ngohino. Onanga ganga kato Ngona Ama, d Ama nohihida-dakoka nanga Ngohino. Onanga yamotekoka Anidemo Ama. 17:7 Orahannanga nanga ihiriki mata-mata Ama nohidakoka Ngohino ma ahali Ngonaino Ama. 17:8 Ngohi tohi adonoka onangika Anidemo Ama nohida-dakoka Ngohino; d onanga yatarimaka. Onanga ihiriki de madiai Ngohi toba Amaino d onanga yongaku Ama nohihuloko Ngohi. 17:9 Ngohi toma niata mangale nanga. Ngohi toma niatua mangale o dunia m mangale hagala o nyawa Ama nohihida-dakoka Ngohino, hababu nanga ganga kato Ngona Ama. 17:10 Mata-mata kato Ngohi, ganga kato Ngona Ama; d mata-mata Tongona Ama, ganga kato Ngohi. Ngohi ihihimulia nanga manga hidogoronaka. 17:11 Orahannanga Ngohi toba Ngonaika Ama. Ngohi togogerokaua o duniaka; m onanga naga o duniaka. Ama notebitebini! Nagana nanga de Ani romanga makuaha Ama, enagnanga Ani romanga Ama nohidakoka Ngohino -- hupaya nanga yodadi kamoi, hok imatero Ama d Ngohi kamoi. 17:12 Maraha Ngohi kadede onangohi, Ngohi tgoanoka nanga de Ani romanga makuaha Ama -- Ani romanga nohihida-dakoka Ngohino. Ngohi tagoanoka nanga d kao nyawa moi de nanga yohihangua sowaliua nanga igoungu kokiani wohihangoka; hupaya de gnanga idadi okia itulihoka Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka. 17:13 Orahannanga Ngohi toba Amaika. Mata-mata nnanga Ngohi totemoka maraha Ngohi kao duniakahi; hupaya nanga yamo yaomanga de Ahi mrene. 17:14 Ngohi tahiadonoka onangika Ani demo Ama, d o dunia yadohata nanga, hababu nanga koto duniaua hok imatero Ngohi toduniaua. 17:15 Ngohi togahokua hupaya Ama nal nanga o duniaino nnanga, m Ngohi togahoko hupaya Ama nagana nanga o Dorouino. 17:16 Ka ima tero mahali hok Ngohi toduniaua, onang toduniaua. 17:17 Nahi dadi nanga, kato Ngona Ama madutu noma dinga-dingakoka o diai; Ani demo Ama

gnanga o diai. 17:18 Hok Ama nohihulokoka o duniauku, hoko genang Ngohi tahuloko nanga o duniaika. 17:19 Mangale to nanga manga wowango mahidoku, Ngohi toma hilapahi Ahi diri hok Tongona madutu Ama, nomadinga-dingakoka hupaya onang yodadi kato Ngona madutu Ama nomadinga-dingakoka de mangkomo o diai. 17:20 Mangale ka onangua nnanga dika Ngohi toma niata. Ngohi tomaniata mangale hagala o nyawa aha ihingaku Ngohino de to nanga manga hakihi nnanga. 17:21 Ngohi togahoko, Ama hupaya nanga mata-mata yodadi kamoi, hok Ama kamoi dede Ngohi, d Ngohi dede Ngona Ama. Tanu nanga yodadi moi dede ngone, hupaya o dunia yongaku Ama nohihulokoka Ngohi. 17:22 Ngohi tahidakoka onangika o mulia Ama nohihida-dakoka Ngohino, hupaya nanga yodadi moi, hok ima tero Ngone kamoi; 17:23 Ngohi dede nanga, d Ama dede Ngohi; hupaya nanga igou-goungu kamoi. O dunia aha ihiriki Ngona Ama nohihuloko Ngohi, d Ama nahininga nanga hok Ama nohihininga Ngohi. 17:24 Ama, Ngohi toigo hupaya nanga, Ama nohihidaka Ngohino, naga dede Ngohi o ng kiaka naga Ngohi, hupaya nanga yamke Tongohi Ahi mulia; enagnanga Ani mulia Ama nohihida-dakoka Ngohino, hababu Ama nohihininga Ngohi o dunia kai dadi dekowahi. 17:25 Ama noadiadili! O dunia ininkoua Ama, m Ngohi toninko Ama; d hagala o nyawa nnanga ihiriki Ama nohihuloko Ngohi. 17:26 Ngohi tahimatokoka Ani romanga Ama onangika; d Ngohi aha gila-gila todiai hokognanga, hupaya Ani dora Ama Ngohino itatapu manga hininga magoronaka d Ngohi kamoi dede nanga." Yohanis 18 18:1 Hokognanga o Yesus woma niata ibto, Unanga de iwinninki yoiki yatobongo o Kidron ma Ngairi. Genangoka naga o dumule moi, d o Yesus de iwinninki yowohama o dumuleika gnanga. 18:2 O Yudas wohininga dorou gnanga, wohiriki o ng gnanga; hababu o Yesus mamoi-mamoi imatoomu genangoka de iwinninki. 18:3 O Yudas woiki o ng ika gnanga de waao o duduono moi o tentara Romawi d

yamuruono naga ma Jou Madutu ai Tau magogana yamke o huhuloko o imam-imam manga hekino d o Farisioka manyawaino. Onanga imagao o da, o lantera d o oboro. 18:4 O Yesus wohiriki mata-mata aha idadi Ai dirika. H Unanga womahi tigi hagala o nyawaika gnanga d waleha, "Ngini nialingiri o nagona?" 18:5 Onanga yohaluhu, "O Yesus o Nazaret manyawa." O Yesus wato, "Ngohila Unanga." O Yudas wohininga dodorou womaokoino genangoka dede nanga. 18:6 Maraha o Yesus watemo onangika, "Ngohila Unanga," nanga mata-mata yodohuku d yoruba o tonakuku. 18:7 Mamoioli o Yesus waleha onangika, "Ngini nialingiri o nagona?" Onanga yohaluhu, "O Yesus Nazaret manyawa." 18:8 O Yesus wato, "Ngohi totemo ibto Ngohila Unanga." "D nako igoungu Ngohi ngini nihilingiri, niamalaika nanga mahomoa nnanga yoiki." ( 18:9 De wotemo hoko gnanga, imadadi okia o Yesus wohidodemo ibto ngaro kowahi de gnanga: "Ama, o nyawa Ama nohihida-dakoka Ngohino, kao nyawa moi de yohihangua.") 18:10 O Simon Petrus womagaoino o oworo moi, warahuku daha wioto o imam womomulia aigilaongo hidono ipageloka aingauku manirakoka. O gilaongo gnanga airomanga o Malkus. 18:11 O Yesus wotemo o Petrusika, "Nohi ngohamoli anioworo maharunguku! Okia ngona napikiri Ngohi aha taokerua o hangihara magalahi o Ama wohihidakoka Ngohino?" 18:12 Daha o Romawi matentara de manga baluhu d o Yahudioka yaga-gana iwitagoko d iwiliko o Yesus. 18:13 Madodihiraka nanga iwiao o Yesus wihimanga o Hanas, o Kayafas aitoroa. O Kayafas ganga o imam womomulia o taongo gnanga. 18:14 D unangala wanasihatoka o Yahudi manyawa yokokuaha, iholoi yaoa o nyawa womatngo wohonenge mangale o hoana yongodumu. 18:15 O Simon Petrus d womatngo iwinninki mahomoa iwinki o Yesus. Wonninki mahomoa nnanga winko ma imam womomulia; h unanga witomoteke wowohama dede o Yesus ma imam womomulia aitau malaika, 18:16 ma o Petrus wotam maporetoka, o ngoranoka. Winninki mahomoa gnanga woiki wohupu d womi temo o ngoheka molleleani o ngorana magogana, daha wiao o Petrus wihingohama magoronaika. 18:17 O ngoheka molleleani o ngorana magogana

gnanga mitemo o Petrusika, "Hei, koigoungua ngona o nyawa ninninki o nyawa gnanga?" "Kowali," o Petrus wohaluhu. 18:18 O raha gnanga o alo kohamta, h yolleleani d yogo ga-gana imadofoile o uku d onanga imarauku genangoka. O Petrus woiki genangika d womaokoino womarauku dede nanga. 18:19 O imam womomulia wileha o Yesus mangale iwinninki d mangale Ai dodtoko. 18:20 O Yesus wohaluhu, "Ngohi hoko genangika totemo tohitararonuku o nyawa yowe-we manga himangoka. Ngohi hokogenangika tadotoko o puji matau-tauoka d ma Jou Madutu ai Tauoka, o ng Yahudioka manyawa biaha ima totoomu. Komaiwahi Ngohi totemo okia naga de toma ngiu-ngiunu. 18:21 H yadodoa Tuanga nohi leha Ngohi? Naleha nanga yoihe-ihenoka Ngohi tadotoko. Maraioka nanga ihiriki okia Ngohi totemoka." 18:22 Maraha o Yesus wotemo hokognanga, womatngo wogo ga-gana genangoka wipoka d wato, "Duru nobarani, Ngona notemo hokognanga ma imam womomuliaika!" 18:23 O Yesus wohaluhu, "Nako Ngohi totemo okianaga moi ihowono, nahetongo nenangoka okia mahowono! M nako Ngohi totemo gnanga igoungu itiai, yadodoa ngona nohipoka Ngohi?" 18:24 Dahao o Hanas wahuloko o nyawa iwiao o Yesus de aililikoka ma Imam womo Muliaika o Kayafas. 18:25 O Simon Petrus kawoma okoinohi womarauku genangoka. O nyawa yotemo unangika, "Koigoungua ngona ninninki o nyawa gnanga?" M o Petrus womahi pongono wato, "Kowali!" 18:26 O nyawa womatngo ma imam womomulia aigilaongo, enagnanga o riadodoto de o nyawa aingauku waoto-oto o Petrus, wato, "Koigoungua ngohi tonimkeoka ngona o dumuleoka gnanga dede nanga?" 18:27 Daha o Petrus wihi pongonoli, "Kowali," -- d maraha duru ima kokoronaika gnanga o kuru-kuru ihorene. 18:28 Duru ngoru-ngoruminohi nanga iwiao o Yesus o Kayafas aitauoka de magubernur aikadatoika. O Yahudioka manyawa mahirete yowohamua o kadato magoronaika, hupaya nanga uha yodadi yopeseke imoteke o agama madodagi, hababu nanga yomau yanki yolomo o Paskah mangolomoka. 18:29 Karana gnanga o Pilatus woiki wohupu onangika d waleha, "Okia nia galaki o nyawa ne Unangika?" 18:30 Onanga yohaluhu, "Hohiade Unanga koiwa Ai howono, ngomi aha

miwiaoua ma Bapa Gubernurika." 18:31 O Pilatus watemo onangika, "Niwi l Unanga de niwi hakimi Unanga imamoteke niahukumu mahirete!" M o Yahudioka manyawa gnanga yohaluhu, "Ngomi yakunua miahukumu o nyawa yohonenge." ( 18:32 Nnanga idadi hupaya iganapu okia o Yesus wotemoka yadene madodagi Unanga aha wohonenge.) 18:33 O Pilatus wowohamoli ai kadatoika d wiahoko o Yesus, dahao wileha, "Boteka Ngona o Yahudioka manyawa manga koano?" 18:34 O Yesus wohaluhu, "Okia aniloleha nnanga ngonaino mahirete ekola naga o nyawa mahomoa inihingahuoka ngonaika mangale Ngohi?" 18:35 O Pilatus wohaluhu, "Bote ngohi o Yahudioka manyawa? Inihi lolapahi Ngona ngohino ganga Ani nyawa mahirete d o imam-imam manga heke. Okia Ngona nodiaioka?" 18:36 O Yesus wotemo, "Ngohi ahi pareta o duniainoua nnanga. O demo maade nako Tongohi ahipareta o duniaino nnanga, Tongohi ahi nyawa aha yalawani hupaya Ngohi uha ihihilapahi o Yahudioka yokokuahaika. M igoungu Tongohi ahi pareta o duniainoua nnanga!" 18:37 O Pilatus wileha Unangika, "Nako hokognanga, Ngona o koano?" O Yesus wohaluhu, "Ngona notemoka Ngohi nnanga o koano. Ngohi tomakilau d toba o duniaka mangale madumutu moi, enagnanga tohidaka o hakihi mangale o diai. O nyawa o diaino gnanga ihihigihene Ngohi." 18:38 O Pilatus wileha Unangika, "Okia mamangarati o diai?" Daha o Pilatus wohupuoli ai kadatoino d watemo o Yahudi manyawaika, "Ngohi tamke okia-kiaua Ai howono Unangoka. 18:39 M imoteke niabiaha, ngohi kiani tihilapahi o hohowono manyawa womatngo o Paskah ma Wange ma Amokoka. Nioigo ngini hupaya ngohi tihilapahi o Yahudioka manyawa manga koano mangale ngini?" 18:40 Onanga yohaluhu de ima pa-paka, "Kowali, uha Unanga, m o Barabas!" (O Barabas ganga o nyawa moi wo ora-ora.) Yohanis 19 19:1 Ipaha de gnanga o Pilatus wowohama d whuloko o nyawa iwi gohara o Yesus. 19:2 O tentaraka yodiai o makota moi o gota majaga-jaga de mahohihikaka, daha iwihi tamunuku o Yesus ai heke

malokuoka. Ibto de gnanga nanga iwihi noa Tonanga aijuba magoguhurungu, 19:3 daha iwigogilio yoba Unangika d yotemo, "Nowango o Yahudioka manyawa manga koano!" Aha ino iwipoka Unanga. 19:4 Ibto de gnanga o Pilatus wohupu wohigalioli d wotemo o nyawa yowe-weika gnanga, "Niwi lega! Ngohi tiao Unanga tihihupu nginika, hupaya ngini nihiriki kamoi de ngohi tamkeua o howono Unangoka." 19:5 O Yesus wohupu de iwihi tamunuku o makota mahohihika de Ai juba magoguhurungu. O Pilatus watemo onangika, "Niwi lega o nyawa gnanga." 19:6 Maraha o imam-imam manga heke d yogoga-gana gnanga iwimke o Yesus, nanga yopaka, "Niwi salib Unanga! Niwi salib Unanga!" O Pilatus watemo onangika, "Niwi l Unanga, d niwisalib ngini mahirete, ngohi kamoi de tamkeua o howono Unangoka." 19:7 O Yahudioka manyawa gnanga yohaluhu, "Imoteke tongomi mia hukumu, Unanga kiani iwihukumu wohonenge hababu Unanga woma ngaku Ai diri ma Jou Madutu ai Ngohaka." 19:8 Maraha o Pilatus woihene nanga yotemo hokognanga, nanga iholoi wohawanoli. 19:9 Unanga wohi galioli wowohama ai kadato magoronaika, de o Yesus iwiao iwihi ngohama, o Pilatus wileha Unangika, "Ngona ani ahali okiaino?" M o Yesus wohaluhua. 19:10 H o Pilatus wotemoli, "Ngona noluku notemo dede ngohi? Nohiriki, tongohi ahi kuaha toni hilapahi Ngona, d tokuaha toni salib Ngona!" 19:11 O Yesus wohaluhu, "Nako ma Jou Madutu wonihidakua o kuaha gnanga ngonaika, ngona kautu de koiwa anikuaha Ngohino. Karana gnanga o nyawa ihihi lolapahi Ngohi ngonaika, iholoi ilamoko manga baradoha ngaro de ngona ma." 19:12 Maraha o Pilatus woihene gnanga, nanga wohidailako mangale wihilapahi o Yesus. M o Yahudioka manyawa yopa-paka, "Nako Tuanga nihilapahi Unanga, Tuanga ma Kaisarua ai dodiawo! O nyawa imangaku yokoano, ganga ma Kaisar aihatur!" 19:13 Maraha o Pilatus woihene o demo-demo gnanga, nanga wiao o Yesus wihihupu daha wogogeruku o kuruhi mang yatotailako o nyawa manga hali maromanga ma Nanao o Helewo. (De o Ibranioka manga demo maromanga Gabata.) 19:14 Oraha gnanga ngade yadono o takoro ngimoi de hinoto o wangeoka, mawange yadonuahi o

Paskah ma Wange ma Amoko. O Pilatus watemo o nyawaika gnanga, "Nnanga nia koano!" 19:15 Onanga imapa-paka, "Niwi toma Unanga! Niwi toma Unanga! Niwi salib Unanga!" O Pilatus wleha, "Kiani ngohi tisalib nia koano?" O imam-imam manga heke yohaluhu, "Duga-duga ma Kaisar woma tngo-tngo tongomi mia koano!" 19:16 De o Pilatus wihilapahi o Yesus onangika la iwi salib. Onanga iwil o Yesus daha yoiki iwiao Unanga. 19:17 O Yesus wohupu de wamoku mahirete Ai salib o ng ika maromanga "O heke ma Kabelanga ma Ng." (De o Ibranioka mademo ihiromanga Golgota.) 19:18 Dokengoka Unanga iwisalib. Yahikinki de Unanga naga yahinoto o nyawa mahomoa yasalib; womatngo Ai higiloka, womatngo Ai nirakoka d o Yesus mahidodogoronaka. 19:19 O Yesus aisalib magotaika, o Pilatus wahuloko yatulihi de madulihi hokonnanga: "Yesus Nazaretino, o Yahudioka manyawa manga Koano". 19:20 O Yahudioka manyawa manga nge yabasa o dulihi gnanga hababu o ng o Yesus iwisosalib gnanga ikurutikaua de o kota. O dulihi gnanga de o Ibranioka, o Latinoka d o Yunanioka mangademo. 19:21 O imam-imam manga heke yotemo o Pilatusika, "Uha natulihi 'O Yahudioka manyawa manga Koano', m natulihi, 'O nyawa nnanga wotemo, Ngohi o Yahudioka manyawa manga Koano.' " 19:22 M o Pilatus wohaluhu, "Ngohi tatulihi ibto, tatapu itulihoka." 19:23 O tentara-tentara gnanga iwisalib ibto o Yesus, nanga yal Ai pakeanga. Pakeanga gnanga yaregu iata: moi-moi yamke o hidoku moi. Onanga yal o Ai juba. Ai juba gnanga koiwa maguguriti -kaimahi paronuku daku de yauku hidono daukuku. 19:24 O tentaratentara gnanga imaketemo moide moika, "Uha ngone hatobi-tobiki o juba nnanga. Niaino ngone hodiai o undi la o nagona yakunu yadene." O hali gnanga idadi hupaya iganapu okia i tulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka, enagnanga, "Onanga imahikodoku Ahi pakeanga, d yodiai o undi mangale ahijuba." D i goungu o tentara-tentara gnanga yadiai hokognanga. 19:25 O Yesus aisalib madatekoka imaokoino o Yesus ngoi ayo, de ngomi riadodoto o ngoheka, o ngo Maria o Keliopas ngoihekata, d o ngo Maria Magdalena. 19:26 Maraha o Yesus womimke ngoi ayo de wininki wihohininga imaokoino genangoka, Unanga wotemo ngoi

ayoika, "Ayo, gnanga aningohaka Ayo." 19:27 Dahaino o Yesus wotemo wininkika gnanga, "Gnanga ngoni ayo." Oraha de gnanga wininki gnanga womiao o Yesus ngoi ayo mogogere aitauoka. 19:28 Oraha nnanga o Yesus wohiriki mata-mata itiaioka, d hupaya okia itulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yakunu idadi, Unanga wotemo, "Ngohi ahikiriti madudungu." 19:29 Genangoka naga o udo-udomo moi ioma-omanga de o angguru ma akere masuka-suka. O bunga karang o gahumu moi yatonouku o angguru ma akeruku gnanga, d ihi topokika de o gota majaga o hisop, daha yatubo hidono o Yesus aiuru makaile. 19:30 O Yesus wahihihi o angguru ma akere gnanga daha wotemo, "I tiai oka!" Daha Unanga Ai heke waponu de wohonengoka. 19:31 O Yahudioka manyawa yokokuaha yoluku o nyawa manga mayeti yasosaliboka gnanga hokognanga inuneuku o salib magotaka o Yahudioka manga Puji mawangeoka, okiali nnanga mamoi o Yahudioka manga Puji mawange gnanga, o Wange ma Amoko yododingakoka. Hababu mawange o Yesus iwisalib iotaka o Yahudioka manga Puji mawangeoka gnanga, o Yahudioka manyawa yogahoko o Pilatusika mangale yatobiki manga lou o nyawa yasosalibika d ihiguti manga mayeti gnanga o salib magotaka. 19:32 O tentara-tentara gnanga yoiki d yatobiki yododihira manga lou yahinoto o nyawa yasosalib de o Yesus. 19:33 Maraha nanga yadono o Yesusika, nanga iwimke Unanga wohonengoka. H onanga yatobikua Ai lou. 19:34 Maimahehoika o Yesus ihitopoko de o tuba, womatngo o tentaraka gnanga; d madataitoka ihupu o awunu d o akere. 19:35 O nyawa wamke mahirete okia idadi gnanga, nanga wohingahu o hali gnanga, hupaya ngini ningaku. D aihakihi gnanga itiai, d unanga wohiriki gnanga itiai. 19:36 O hali gnanga idadi hupaya iganapu okia itulihoka Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka, enagnanga "Ai kobongo kamoi ma aha koyatobikua". 19:37 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, "Onanga aha Unanga iwiplono nanga iwi topo-topokoka". 19:38 Ipaha de gnanga o Yusuf o Arimateaino wogahoko wihigumala o Pilatus la mangale wal o Yesus aimayeti. (O Yusuf nagala winninki o Yesus m kawomangiu-ngiunu, hababu nanga wamodongo o Yahudioka yokokuahaika.) O Pilatus wihigumala nanga,

h unanga woiki wal o Yesus Ai mayeti. 19:39 O Nikodemus, mahira woba-ba o Yesusika maraha o hutu-hutu, unang woiki de o Yusuf. O Nikodemus woao o mur d o gaharu -- mata-mata done ho o kilo moruange mange. 19:40 O nyawa yahinoto gnanga yal o Yesus Ai mayeti daha yahawo de o ngere magare-garehe mahohailoa de o minya mabou-bounu gnanga imoteke manga adati o Yahudioka manyawa yolungunu. 19:41 O ng o Yesus iwi salib naga o dumule moi. O dumule magoronaka gnanga naga o lungunu moi mahungi, komaiwahi yahilungunu o nyawa. 19:42 Hababu o lungunu gnanga i tigino, d o Yahudioka manga Puji mawange ngade imulenge, nanga iwi lungunu o Yesus dokengoka. Yohanis 20 20:1 O Minggu mawange o ngoru-ngoruminohi, maraha kai hoh hutuohi, o ngo Maria Magdalena moiki o lungunika. Mnanga mamke o helewo madadamunu yorehenoka o lungunu mapidahoka gnanga. 20:2 Mnanga momapopta milingiri o Simon Petrus d winninki wihohininga o Yesus, d motemo onangika, "Ma Jou iwiloka o lungunoka, d ngohi tohiorikua okiaka Unanga iwikelenga." 20:3 Daha o Petrus d winninki mahomoa gnanga yoiki o lungunika. 20:4 Yahinoto imapopta, m winninki mahomoa gnanga iholoi wotaiti de o Petrus, d unanga womahidono iholoi wohira o lungunika. 20:5 Unanga wohihahere o lungunu magoronaika d wamke o ngere magare-garehe ikelengauku genangoka, m unanga wowohamua. 20:6 O Simon Petrus wihidoduruino aiporetino, daha gila-gila wowohama o lungunu gnanga magoronaika. Unanga wamke o ngere magare-garehe ikelengauku genangoka, 20:7 m o ngere ihiliko-liko o Yesus Ai hekino koiwa madatekoka mailuluino imatingakika. 20:8 Ahaino winninki iholoi wohira womahidono o lungunika, unang wowohama. Unanga wamke d wongaku. ( 20:9 Hidono raha gnanga nanga imangaratiuahi okia i tulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka Unanga kiani womomiki o honengino.) 20:10 Ipaha de gnanga iwinninki o Yesus gnanga yolio.

20:11 O ngo Maria Magdalena momaokoino o lungunu mahimangoka de moari. Moari magogiriaka, mnanga mohihahere o lungunu magoronaika, 20:12 daha mamke o malaekat yahinoto manga pakeanga magaregarehe. Onanga yogogeruku o ng o Yesus Ai mayeti maroka, moi Ai hekiha idaduoka d mahomoa Ai louoko idaduoka. 20:13 O malaekatmalaekat gnanga imileha, "Ayo, yadodoa noari!" O ngo Maria mohaluhu, "Tongohi ahi Jou iwiloka, d ngohi tohi orikua Unanga kiaka iwikelenga." 20:14 Motemo ibto hokognanga, mnanga moma lega ami poretoko d mimke o Yesus womaokoino genangoka. M munanga mihiorikua gnanga o Yesus. 20:15 O Yesus womi leha munangika, "Ayo, yadodoa noari? Ayo n lingiri o nagona?" O ngo Maria matobote gnanga madumule madutu, h munanga motemo, "Bapa, nako Bapa nitagalioka Unanga nenangoka, tanu nohihingahu ngohino okiaka Bapa nikelenga Unanga, hupaya ngohi takunu til?" 20:16 O Yesus womitemo munangika, "Maria!" O ngo Maria moma lega o Yesusika daha motemo de o Ibranioka manga demo, "Rabuni!" (Mamangarati "Guru".) 20:17 "Uha nohi s Ngohi," o Yesus womitemo munangika, "hababu Ngohi todoauahi o Amaile. M noiki Ahi roriadodotika, d nahi ngahu onangika rahannanga Ngohi todoa Ahi Amaile d Ani Amaile, Ahi Jou Madutuile d ani Jou Madutu ile." 20:18 Ho ngo Maria moiki mohingahu iwinninkika o Yesus mnanga mimkeoka ma Jou d ma Jou wotemoka mata-mata gnanga munangika. 20:19 Ma Minggu mawange genangoli dika, maraha yohutuoka, iwinninki o Yesus imatoomu o tau moika de manga ngora-ngorana yakusioka, hababu nanga ymodongo o Yahudioka yokokuahaika. Itodokanino o Yesus woba d womaokoino manga hidogoronaka nanga d watemo, "Nia tabea de o dame dede ngini." 20:20 Wotemo ibto hokognanga, Unanga wahimatoko onangika Ai giama d Ai meheho. Maraha iwimke ma Jou, nanga duru yomrene. 20:21 Gila-gila o Yesus watemo onangika wohi galioli, "Nia tabea de o dame dede ngini. Hok o Ama wohi huloko Ngohi, hoko genangoli Ngohi tinihuloko ngini." 20:22 Gila-gila Unanga wahiwuwu Ai womaha onangika d wotemo, "Niatarima ma Jou Madutu ai Womaha. 20:23 Nako ngini niahiapongo o nyawa moi manga baradoha, ma Jou Madutu

winihiapongo. Nako ngini niahiapongua o nyawa moi manga baradoha, ma Jou Madutu winihiapongua." 20:24 O Tomas, womatngo o Yesus iwinninki yangimoi de yahinoto manga hidogoronaka, (iwi hetongo o "Hago") kodede unangua de aidodiawo mahomoa maraha o Yesus woba. 20:25 Iwinninki o Yesus mahomoa iwitemo o Tomasika, "Ngomi miwi mkeoka ma Jou!" M o Tomas wohaluhu, "Nako ngohi tamkeuahi o paku mario Ai giamoka, ngohi togelengauahi ahi hagarara Ai nabo o paku marioika gnanga, d togelengauahi tongohi ahigiama Ai mehehoika, ngohi tolukohi tongaku." 20:26 O Minggu moi yaino, iwinninki o Yesus nagali o ngoka gnanga, d o Tomas wobaino. O ngorana mata-mata ikusioka. M o Yesus woba d womaokoino manga hidogoronaka, daha wotemo, "Nia tabea de o dame dede ngini." 20:27 Dahaino o Yesus witemo, o Tomasika, "Nakelenga anihagarara nenangoka, d nolega Tongohi Ahi giama. Nohidaka anigiama d nakelenga Ahi mehehoika. Uha nodododatohi, m nongaku!" 20:28 O Tomas wotemo o Yesusika, "Ahi Jou, d ahi Jou Madutu!" 20:29 O Yesus witemo unangika, "Ngona nongaku hababu nohi mkeoka Ngohi igoungua? Youtumoka o nyawa yongaku ngaro ihimkeua Ngohi!" 20:30 Duru kohangeohi ihra-hranga mahomoa wodiai o Yesus iwinninki manga himangoka, m itulihua buku nnanga magoronaka. 20:31 M mata-mata nnanga itulihi, hupaya ngini ningaku o Yesus ganga ma Koano Wohi hohalamati, ma Jou Madutu ai Ngohaka, d karana iwi ngaku Unangika, ngini niamke o ngango. Yohanis 21 21:1 Ipaha gnanga o Yesus womahimatoko Ai diri wohigalioli o Tiberias ma Taagaka iwinninkika. Hoko nnanga idadi: 21:2 O wange moiuku, o Simon Petrus, o Tomas iwiahoko o Hago, o Natanel o Kanaino o Galilea matonakoka, o Zebedeus aingoha-ngohaka, d yahinoto iwinninki o Yesus mahomoa ima toomuino. 21:3 Watemo o Simon Petrus mahomoaika, "Ngohi tomau toiki totagoko o nawoko." "Ngomi minki," nanga yotemo unangika. De nanga yoharene o ngotiroko de ima jobo.

M hutu moi yahaiwatikuku gnanga nanga okia-kiaua yadene. 21:4 Maraha o wange mulenge ipotoka, o Yesus womaokoino o dowongioka, m onanga iwihiorikua o Yesus gnanga. 21:5 O Yesus watemo onangika, "Ngoha-ngohaka, naga de nianawokoka?" "Koiwa," nanga yohaluhu. 21:6 O Yesus watemo onangika, "Niodotumo niahoma niangotiri manirakuku, aha ngini niamke o nawoko." Daha o homa gnanga nanga yodotumo, m yakunua yatauroli hababu hoko gnanga mange o nawoko o homa magoronaka. 21:7 Winninki o Yesus wihohininga witemo o Petrusika, "Gnanga ma Jou!" Maraha o Simon Petrus woihene gnanga ma Jou, nanga womahinoa aibaju (hababu nanga woma bajua) daha womangumo o akereuku. 21:8 Iwinninki mahomoa yongotiri iwinki o dudungiha, de yatauru manga homa iomanga de o nawoko. Onanga yokurutikaua de o dudungu, done hometere o ratuhu moi dika. 21:9 Maraha nanga o ngotiroka de youti, nanga yamke naga o uku mangaboho de dokengoka o nawoko iharongika d o roti. 21:10 O Yesus watemo onangika, "Abeika niaoino o nawoko o ngai muruo naga daha nia tago-tagokino." 21:11 O Simon Petrus kawoharene o ngotiroko, daha yaliliara mangahoma o dudungiha. O homa gnanga iomanga de o nawoko ma ago-agomo; mata-mata naga o ngai o ratuhu moi de moritoa de hange. De ngaro hoko gnanga mange, manga homa ikakihua. 21:12 O Yesus wtemo onangika, "Niaino niolomo." Ka o nyawa moi de koiwa iwinninki yobaraniua iwileha, "Bapa o nagona?" Hababu nanga ihiriki Unanga ma Jou. 21:13 Ahao o Yesus woma hitigi onangika, wal o roti gnanga, d wahidaka onangika. Unanga wadiai hoko genangoli de o nawoko gnanga. 21:14 Nenangala hara mahangeoka o Yesus womahimatoko Ai diri iwinninkika ipahaino Unanga iwihi wango o honengino. 21:15 Ibto nanga yolomo, o Yesus witemo o Simon Petrusika, "Simon, o Yona aingohaka, boteka ngonahi iholoi nohi hininga Ngohi ngaro de nanga nnanga ihi hininga Ngohi?" "Itiai, Jou," o Petrus wohaluhu, "Jou nohihiriki Ngohi toni hininga Jou." O Yesus wotemo unangika, "Napaliara Ahi duba mangoha-ngohaka." 21:16 Mahinotoka o Yesus wileha unangika, "Simon, o Yona aingohaka, boteka ngona nohi hininga Ngohi?" "Itiai, Jou," o Petrus wohaluhu, "Jou

nohihiriki ngohi toni hininga Jou." O Yesus witemo unangika, "Napaliara Tongohi ahi duba-duba." 21:17 Ma hangeoka o Yesus wileha unangika, "Simon o Yona ai ngohaka, boteka ngona nohi hininga Ngohi?" O Petrus aihininga ihuha hababu o Yesus wileha hi dono hara mahange. De o Petrus wohaluhokali, "Jou, Jou nohiriki hagala mata-mata. Jou nohihiriki ngohi toni hiningi Jou!" Daha o Yesus witemo unangika, "Napaliara Ahi duba-duba. 21:18 Igoungu itiai ahi demo nnanga: Maraha ngona nomagikahi, ngona mahirete noma bulu anigoronaino, d noiki okiaika dika ngona animau. M nako ngona aha initimonoka ngona nohi takika anigiama, d o nyawa mahomoa iniliko ngona d iniao ngona okiaika ngona noluku noiki." 21:19 (De o demo gnanga o Yesus wohimatoko sarakia o Petrus aha wohonenge mangale wihimulia ma Jou Madutu.) I bto de gnanga o Yesus witemo o Petrusika, "Nohi nki Ngohi!" 21:20 Maraha o Petrus womaiduli, nanga wimke aiporetoka winninki wihohininga o Yesus. (Unanga wogogere imadatekuku de o Yesus maraha yolomo d wileha Unangika, "Jou, o nagona aha i ni hininga dorou?") 21:21 Wimke nanga, o Petrus wileha o Yesusika, "Jou, sarakia de nanga nnanga?" 21:22 O Yesus wohaluhu, "Demo ma ade Ngohi tomau nanga wogogogere wowango hidono Ngohi toba, gnanga tongonaua ani datoro. M ngona, nohi nki Ngohi!" 21:23 Yodogerewoto o abari nnanga iwinninki o Yesus manga boluoka, winninki gnanga aha wohonengua. Enahioko o Yesus wotemoua winninki gnanga aha wohonengua, duga-duga: "Demo maade Ngohi tomau nanga wogogogere wowango hidono Ngohi toba, gnanga tongonaua ani datoro." 21:24 Unanga wohidaka o hakihi mangale idodadadi-idodadadi gnanga. Unang mawatulihoka. D ngone hohiriki okia wohi demoka gnanga itiai. 21:25 Ma ngeohi o hali mahomoa wadiai o Yesus. Demo maade mata-mata gnanga hatulihi hatngo-tngo, ngohi tamo o dunia nnanga yodimoaka honoa buku mata-mata aha yato tuli-tulihi gnanga.

Kisah Rasul Rasul 1 1:1 Teofilus nobobarija, Tongohi ahibuku madodihiraka magoronaka ngohi tohitararonoka mata-mata wadiaioka d wodotkoka o Yesus ka de Unanga womulenge wadiai Ai manarama, 1:2 hidono mawange Unanga iwigoraka o horogaile. Unanga wodoauahi o horogaile, de ma Jou Madutu ai Womaha makuaha Unanga wohidaka o himatoko-o himatoko o rasulrasulika wa iri-irikoka. 1:3 Wowango ipahaino, o wange moruata madekana Unanga mamoi-mamoi womahimatoko de madodagi i iunua Ai rasul-rasulika gnanga Unanga igou-goungu wowango. Onanga iwimke Unanga, d Unanga watemo dede nanga yadene sarakia ma Jou Madutu wopareta hok o Koano. 1:4 D maraha Unanga imatoomu dede nanga, Unanga wohidaka o pareta nnanga onangika, "Uha niamala o Yerusalem. Niodam genangoka hidono o Ama wohidaka okia wohijo jjajioka, enagnanga kahuruono Ngohi tinihingahuoka nginika. 1:5 Hababu o Yohanis wo ohiki de o akere, m o wange muruono nagahi ngini aha iniohiki de ma Jou Madutu ai Womaha." 1:6 Maraha o rasul-rasul gnanga imatoomu de o Yesus, nanga iwileha Unangika, "Jou, boteka rahannanga Jou nomau nohi gokokali o Israeloka manyawa manga Pareta?" 1:7 O Yesus wohaluhu, "Ahi Ama mahirete wohitatapu mawange d maraha. Borotaua gnanga ngini nihiriki, hababu gnanga o Ama aihaku. 1:8 M ngini aha niamke o kuaha, nako ma Jou Madutu ai Womaha ibaka nginika. D ngini aha nidadi o hakihi-hakihi mangale Ngohi o Yerusalemoka, o Yudea ingodumu, o Samariaka, d hidono o dunia mabatingika." 1:9 O Yesus wotemo ibto hokognanga, Unanga iwigraka o horogaile nanga manga lako mahimangoka, d o lobi iwitamunu Unanga nanga manga lolegaka. 1:10 Onanga kaima lega-legahi o dihangile, maraha o Yesus iwigraka itodokanino o nyawa yahinoto manga pakeanga magare-garehe imaokoino tonanga manga datekoka. 1:11 "Hei, Galilea manyawa," o nyawa yahinoto gnanga ytemo, "yadodoa ngini nima okoiledika genangoka nio lega-lega o dihangile? O Yesus ngini niwimke iwigraka o horogaile gnanga ngini nia himangoka, aha wobaoli de kahoko gnangoli hok ngini niamke

kangano." 1:12 Ipaha o rasul-rasul gnanga yolio o Zaitun ma Doporonoka o Yerusalemika. O Doporonoka gnanga hidono o Yerusalemika done hokilo moi magurutika. 1:13 O Yerusalemoka nanga yoiki o tau o ng nanga imahidodogumu, daha yodoa o kamari ilokulokuile. O rasul-rasul gnanga, enagnanga o Petrus d o Yohanis, o Yakobus d o Andreas, o Filipus d o Tomas, o Bartolomeus d o Matius, o Yakobus o Alfeus aingohaka, o Simon o berera ma Gogana d o Yudas o Yakobus aingohaka; 1:14 hokogenangika mata-mata kao hininga moi imatoomu mangale yohubayanga. Onanga yohubayanga de o ngongoheka yamuruono naga de o ngo Maria o Yesus ngoi ayo, d o Yesus airoriadodoto. 1:15 O wange moiuku, maraha nanga imatomuino -naga done ho yaratuhu moi de yamonaoko manyawa yobaino -- o Petrus womaoko mangale wotemo. Unanga wato, 1:16 "Roriadodoto! Okia itulihoka Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka, gnanga kiani idadi. Mahira de o Daud, ma Jou Madutu ai Womaha ihiddemoka mangale o Yudas, o nyawa iwitotago-tagoko o Yesus gnanga manga tutuda. 1:17 O Yudas ganga tongomi miadodiawo, d unang iwiirikoka mangale mimanarama mima kinki dede ngomi." ( 1:18 O Yudas nnanga womamkeoka ailungunu matonaka aimanarama itotorou mahewaino. Unanga iwiotaka d wohonengoka de aimmata irepaika hidono aiwariki ihupu mata-mataino. 1:19 Mata-mata o nyawa yogogogere o Yerusalemoka yanako mangale o hali gnanga. Hababu gnanga, nanga manga bahasa magoronaka, nanga ihiromanga o tonaka gnanga o Akeldama, mamangarati 'o Awunu ma Tonaka'.) 1:20 "Karana o Mazmur ma Buku magoronaka itulihi hokonnanga, 'Malaika o ng wogogogere idadi kairdika; uha o nyawa moi yogogere magoronaka.' Naga i tulih hokonnanga, 'Malaika aimanarama makuruhi yal o nyawa mahomoa.' 1:21-22 Hababu gnanga, kiani naga womatngo womidogo ngomino midadi o hakihi mangale o Yesus wowangokali o honengino. O nyawa gnanga kiani o nyawa womatngo o nyawa yowe-we manga hidogoronaka mimakokinki dede ngomi hoko genangika maraha o Yesus woiki okiaika dede ngomi, ka o Yohanis mulenge woohiki hidono maraha o Yesus iwigraka o horogaile ngomi mia

hidogoronaka." 1:23 O nyawa yoba-baino genangoka yogahoko o nyawa yahinoto, enagnanga o Yusuf iwihetong o Barsabas (nanga iwi hetongo o Yustus), d o Matias. 1:24-25 Daha nanga yohubayanga. Onanga yato, "Jou, ngona nohiriki o nyawa mata-mata mangahininga. O Yudas hok rasul aimanarama itifaka d wohonengoka. H nohimatoko ngomino, o nyawa yahinoto nnanga o nagona Jou nairiki l nahidaka o manarama gnanga iwitagali o Yudas." 1:26 Ibto gnanga mangaromanga yahinoto gnanga yodiai o undi, daha o undi iotaka o Matiasuku. H unanga iwigoraka wodadi o rasul imakinki de o rasul yangimoi de moi mahomoa. Kisah Rasul Rasul 2 2:1 Maraha o Pentakosta mawange yadonoka, mata-mata o nyawa yongaku-ngaku imatoomu o ng moioka. 2:2 I todokanino yoihene o ilingi o dihanguku hok o rato iwuwu. O tau kiaka o nyawa yowe-we gnanga yogogerika, mata-mata imanga de o ilingi gnanga. 2:3 Daha nanga yamke o kiri-o kiri matero o uku itahe okiaika dika d itangi onangika moi-moi. 2:4 Onanga mata-mata yakuaha ma Jou Madutu ai Womaha, d yomulenge yotemo-temo de irupa-rupa o demo mahomoa. Onanga yotemo imoteke okia ihidaka o Womaha gnanga onangika mangale ihidemo. 2:5 Oraha gnanga o Yahudioka manyawa mangange, hagala o berera o dunia magilolitino, yogogere jai-jai o Yerusalemoka. Onanga ganga o nyawa iwihingou-ngounu ma Jou Madutu. 2:6 Maraha yoihene maruruhu gnanga, o nyawa duruh mangange, yoba imatoomu. Onanga mata-mata yotodokana yoihene o nyawa yongaku-ngaku gnanga yotemo de tonanga moi-moi manga demo. 2:7 De yohranga de mangahininga yadene nanga yotemo, "Koigoungua o nyawa yotemo-temo nnanga mata-mata o Galilea manyawa? 2:8 Sarakia idadi hidono ngone hoihene nanga yotemo de tongone nanga berera mademo moi-moi? 2:9 Ngone o Partiaino manyawa, o Media, o Elam; o Mesopotamiaino, o Yudea d o Kapadokia; o Pontus d o Asiaino, 2:10 o Frigia d o Pamfiliaino, o Mesirino d o daera-daera Libia itigi de o

Kirene; naga ngoneoka o Roma de yaino, 2:11 naga o Yahudi manyawa d naga o hoana de o berera mahomoa yowoha-wohamoka o Yahudioka manga agamaika; naga yoba o Kreta d o Arabino. Ngone mata-mata hoihene nanga yotemo-temo de tongone nanga demo moi-moi mangale o hali ihra-hranga wadiai ma Jou Madutu!" 2:12 De yohranga d manga hininga yadene nanga mata-mata ima keleha moi de moika, "Okia mamangarati nnanga?" 2:13 M naga o nyawa yohohedu. Onanga yotemo, "See, o nyawa gnanga yadaluku dika!" 2:14 Daha ipaha o Petrus womaoko de o rasul yangimoi de moi mahomoa, de watemo o nyawa yowe-weika gnanga. De tonanga aiilingi makuata wotemo, "Roriadodoto, o Yahudioka manyawa d mata-mata niggogogere o Yerusalemoka! Ni ihene nihidodiai, hababu o hali nnanga iparalu ngohi tohitararono nginika. 2:15 O nyawa nnanga ydalukua, hok ngini niatakihiri; hababu rahannanga aha o takoro hiwo o ngorumino. 2:16 M nnanga wohi ngahuoka ma Jou Madutu ma Nabi Yolika: 2:17 Ma Jou Madutu wotemo, 'O raha mabahaka, Ngohi aha tadogpoa Ahi Womaha o nyawa mata-matauku. Niangoha-ngohaka o nau-nauru d niangoha-ngohaka o ngongoheka aha inihi ngahu nginika o hali-o hali Ngohi tahingahu onangika. Nia nyawa yogg aha yamke o hali-o hali Ngohi tahi matoko onangika. Nia nyawa yatotimo-timono aha yonnere mangale o nnere Ngohi tahidaka onangika. 2:18 Ahi gogilaongika -yaoa o nau-nauru yaoa o ngoheka --, aha tadogopoa Ahi Womaha mawangeoka gnanga. Onanga aha ihingahu o hali-o hali Ngohi tahingahuoka onangika. 2:19 Ngohi aha todiai i hra-hranga dakengoka o dihanga malokuoka, d o hali-o hali kabiahaua nngoka o duniaoka nnanga; aha naga o awunu d o uku, o haga d o nofo. 2:20 O wange aha idadi ihhutu, o mede idadi itkara hok o awunu i hira de ma Jou ai Wange o Wange ilamo-amoko deimo mulia gnanga iba. 2:21 Oraha gnanga, o nyawa imahi baka ma Jouika aha yahihlamati.' 2:22 Roriadodoto o Israeloka manyawa! Ni ihene okia ngohi totemo nnanga: o Yesus o Nazaret manyawa gnanga ma Jou Madutu wihidakoka o manarama mangale ngini riadodoto. Gnanga de madiai duru ihrahranga d o hali-o hali kabiahaua ma Jou Madutu wodiai

niahidogoronaka riadodoto de o Yesus gnanga. Mata-mata gnanga riadodoto mahirete nihiorikoka. 2:23 Imamoteke wohidatoroka mahirete, ma Jou Madutu waputhoka mangale wihilapahi o Yesus nginika. D maraha Unanga iwihilapahi, ngini niwitoma Unanga de niwimalaika o nyawa madorou iwisalib Unanga. 2:24 M ma Jou Madutu wihiwangookali Unanga o nyawa yohone-honenge manga hidogoronaka. Unanga iwilahiroka o hnenge, m ma Jou Madutu wihoheoka de wihihupu, hababu koidadiua Unanga iwikuaha o hnenge hokogenangika. 2:25 Mangale o Yesus nnanga o Daud wotemoka, 'Ngohi timke ma Jou hokogenangika ahihimangoka; Unanga wohidatekuku ngohi, hupaya de okia dika ngohi togiwiua. 2:26 Hababu gnanga ahihininga imore-morene, ahiuru ihidemo o higiriri: d ahi rehe nnanga aha itam irrdi o lungunu magoronaka. 2:27 Hababu Ngona namalaikaua Ahi jiwa iggogere o nyawa yohone-honenge manga dunia magoronaka. Ngona nimalaikaua anigilaongo wososetia gnanga wowedere womata-mataka. 2:28 Ngona nohihi matokoka ngohino o ngkomo mameta o ngango madutuika. Ahi mrene duru kohagiria hababu Ngona naga dede ngohi.' 2:29 Roriadodoto, nihihigumala ngohi totemo tohi totararonika mangale o Daud, tongone nanga tohora gnanga. Unanga wohonengoka d iwi lungunoka; de ai lungunu ka na nagahi ngone nanga hidogoronaka hidono raha nnanga. 2:30 Ma Jou Madutu wojajioka o Daudika, de makoboto, womatngo o nyawa o Daud aidifauku aha wigoraka ma Jou Madutu wodadi o koano. Karana o Daud wohiriki mangale o jaji gnanga d hababu unang o nabi moi, 2:31 nanga wohirikoli okia aha wadiai ma Jou Madutu. H unanga wohiddemoka ngaro idadiuahi o Koano Wohihohalamati ma Jou Madutu wohijajioka, aha wowangokali o honengino. O Daud wotemo, 'Unanga iwimalaikaua wogogogere o nyawa yohone-honenge manga dunia magoronaka; Ai rehe aha i dadiua iwedere womata-mataka.' 2:32 O Yesus nenangala ma Jou Madutu wihiwangokali o honengoka. Ngomi mahirete mata-mata miahakihioka o hali gnanga. 2:33 Unanga iwigoraka wogogere o pangkati ikokurutileoka d wihi daka o kuaha ma Jou Madutuoka, daha watarima ma Jou Madutu Ai Womaha wohijjajioka o Ama. D ngini rahannanga ni ihene d

niamke, ganga o Womaha gnanga Unanga womi dogopoaka ngomino. 2:34 O Daud mahirete wodoaua o horogaile, m o Daud wotemo, 'Ma Jou wotemo ahi Jouika: Nogogeruku Ahi nirakoka, 2:35 hidono Ngohi tadiai Ani haturu imaponu Ngonaika!' 2:36 Hababu gnanga o Israeloka manyawa mata-mata kiani nihiriki de magoungu o Yesus ngini niwisaliboka gnanga, o Yesus genangala iwihidadioka ma Jou Madutu wodadi o Jou d o Koano Wohihohalamati!" 2:37 Maraha o nyawa yowe-we yoihene o hali gnanga, manga hininga duruhe iruae. Daha nanga yoleha o Petrusika d o rasul-rasul mahomoaika, "Roriadodoto, ngomi kiani midiai okia?" 2:38 O Petrus wohaluhu, "Nimatoba btohi nidiai o baradoha. D kiani ngini moi-moi iniohiki de o Yesus Kristus airomanga, hupaya niabaradoha ihiapongo. Roriadodoto aha niatarima o ngongike ma Jou Madutu ai Womaha, ma Jou Madutuino. 2:39 Hababu ma Jou Madutu wohijajioka gnanga ganga mangale ngini d niadifauku de mangale o nyawa naga manga ng magogurutika -- enagnanga o nyawa mata-mata manga Jou Madutu tongone nanga Jou wa ahoko mangale yoba Unangika." 2:40 Hokognanga o Petrus wahingahu onangika. D kahangeohi aidemo mahomoa nanga wohihimanga onangika l onanga imahitingaka o nyawa madorouino nnanga, kiaka ma Jou Madutu aha wahukumu. 2:41 O nyawa manga nge yongaku okia o Petrus wotemo daha nanga yohiki. Magegetongo o nyawa yongaku-ngaku o wange gnanga idogoli yaribuhu hange. 2:42 O nyawa gnanga de manga hininga magoungu imdotoko hokogenangika o rasul-rasulino, d hokogenangika imatotomu. Onanga yolomo k imatotomu de yohubayanga k imatotomu. 2:43 Duru mange ihra-hranga yadiai o rasul-rasul gnanga hidono o nyawa mata-mata yohranga d yohawana. 2:44 O nyawa yongaku-ngaku gnanga yorimoi d okia t nanga, mata-mata nanga yapke. 2:45 Manga baranga d manga arata to nanga, nanga yahukunu, daha nanga imahikodoku matiwi nanga mata-mata, manga hidogoronaka imoteke manga paralu moi-moi. 2:46 O wange higtongo nanga hokogenangika imatomu ma Jou ai Tauoka; nanga yolomo kaimatotomu, manga tau-tauika nanga de manga mrene d manga hininga itipokouku. 2:47 D onanga hokogenangika iwihigiriri ma Jou

Madutu d yaigo o nyawa mata-mata. O wange mahigtongo manga gegtongo nanga idogo-dogo, hababu ma Jou wohidaka onangika hagala o nyawa yahihohalamati. Kisah Rasul Rasul 3 3:1 O wange moiuku o Petrus d o Yohanis yoiki ma Jou ai Tauika o takoro hange o bimaoa, enagnanga o hubayanga maraha. 3:2 Dokengoka o ngorana ma amo-amokoka ihiromanga "O Ngorana ma Hohailoa", naga o nyawa womatngo o nauru wolugu kawo makilauinohi. O wange ihigtongo o nyawa gnanga iwiao dokengika la wogahoko o hadaka o nyawaika yowwoha-wohama ma Jou ai Tauika. 3:3 Maraha o nyawa gnanga wmke o Petrus d o Yohanis yowohama ma Jou ai Tauika, nanga wogahoko onangika la iwihi daka okia naga moi unangika. 3:4 Onanga iwitotailako nanga, aha o Petrus wotemo, "Nomipulono ngomi!" 3:5 Daha o nyawa gnanga aihininga yodekekete onangika de wonganono aha wamke okianaga moi onangino. 3:6 M o Petrus witemo unangika, "Ngohi duruhe ahi tiwi de koiwa. M okia naga ngohioka, gnanga aha ngohi tonihidaka ngonaika: De o Yesus Kristus aikuaha o Nazaret manyawa gnanga, notagi!" 3:7 Daha o Petrus was aigiama maniraka o nyawa wolugu-lugu gnanga, d wiriwo nanga womomiki. Gila-gila ailou o nyawa gnanga d ai pupungu idadi ikuata. 3:8 Daha nanga womattubo womaokoile, d womulenge womadagi wakaika wakaino. Ahao nanga wowohama ma Jou ai Tauika imakinki o Petrus d o Yohanis woma dagi de womatottubo d wihigiriri ma Jou Madutu. 3:9 Mata-mata o nyawa iwimke nanga womadagi d wihiggogiriri ma Jou Madutu. 3:10 Daha nanga iwinako nanga wogaho-gahoko o hadaka, biaha wogogeruku "O Ngorana ma Hohailoa" ma Jou ai Tauoka. Onanga yohranga duru d yokiriri yamke okia idadi unangika. 3:11 O nyawa gnanga kahoko genangika dika waninki o Petrus d o Yohanis. D maraha nanga yaruange yadono o la yahetongo "O La Salomo", o nyawa mata-mata yoba imatoomu onangika hababu yokiriri. 3:12 Maraha o Petrus wamke o nyawa

yowe-we gnanga, nanga watemo onangika, "Hei, o Israeloka manyawa, yadodoa Roriadodoto nihranga o hali nnanga? Yadodoa Roriadodoto nimipulono kangomino? Okia ngini niatobote o nyawa nnanga wakunu womadagi hababu naga o kuaha ngomioka ekola hababu ngomi mimote-moteke ma Jou Madutuika? 3:13 Ma Jou Madutu iwihohuba-huba o Abraham, o Ishak, o Yakub tongone nanga ete de nanga tohora manga Jou Madutu, ma Jou Madutu gnanga wihimuliaka Ai Gilaongo, enagnanga o Yesus. O Yesus gnanga niwihilapahioka yokokuahaika, d ngini niwi lawani o Pilatus aihimangoka, maraha o Pilatus womau wihipidili. 3:14 Unanga aidebi-debini d yaoa, m ngini niwitila Unanga d niwiributu hupaya o Pilatus wihipidili womatngo o nyawa wotoma-toma mangale ngini. 3:15 Ngini niwitoma Unanga, enahioko karana Unanga o ngango matiti mangale o nyawa mata-mata. D ma Jou Madutu wihiwangokali Unanga o honengino. Ngomi miahakihioka mahirete o hali gnanga. 3:16 Ngini niamkeoka d niahakihi okia idadi de o nyawa wolugu-lugu nnanga. Unanga wokuatoka d wotogumokali karana nanga wongaku o Yesusika d Ai kuahaika. Karana wingaku o Yesusika o nyawa nnanga wodadi wotumuloaokali niahimangoka ngini mata-mata. 3:17 Roriadodoto! Orahannanga ngohi tohiriki okia ngini de niatutuda-tutuda niadiaioka o Yesusika, gnanga ngini niadiai karana ngini nihiorikua okia ngini niadiaioka. 3:18 D karana gnanga idadioka okia ma Jou Madutu kahuruoninohi wohingahuoka i tilakuru Ai nabi-nabi mata-mata, o Koano Wohihohalamati wohijajioka gnanga kiani wohangihara. 3:19 Hababu gnanga Roriadodoto, nitoba ibtohi nidiai o baradoha d nimakilioro ma Jou Madutuika, hupaya Unanga wahe niabaradoha. 3:20 Ma Jou aha woba nginika d ngini aha niamo o rohani maparakara masanangi. D ma Jou aha wihuloko o Yesus woba nginika, karana Unanga wihitatapuoka ma Jou Madutu wodadi o Koano Wohihohalamati mangale ngini. 3:21 Unanga kiani wogogere o horogaka hidono ma Jou Madutu wohidadi mata-mata mahungi hok ma Jou Madutu wotemoka Ai nabi-nabika mahiraino. 3:22 O Musa wotemoka, 'Ma Jou Madutu nia Jou aha wihuloko nginika womatngo o nabi niahoanino mahirete, hok Unanga wohihuloko ngohi. Ngini kiani ni ihene

mata-mata okia o nabi wahetongo nginika gnanga. 3:23 O nyawa yagogonua manga hiningaka okia ma nabi wotemoka gnanga, o nyawa gnanga aha yahitingaka ma Jou Madutu aiumatoka d yahibinaha.' 3:24 O nabi-nabi naga ihiadonoka o abari ma Jou Madutuino, mulenge ma Nabi Samueloka d o nabi-nabi mahomoa yoba maduruino, mata-mata ihingahu mangale rahannanga. 3:25 O jaji-o jaji ma Jou Madutuino inihidono o nabi-nabi gnanga mangale ngini o Roriadodoto. O jaji ma Jou Madutu wadodiai de niaete de niatohora, ma Jou Madutu witemo o Abrahamika hokonnanga, 'Ani difauku Ngohi aha tahi barakati hagala o nyawa o duniaka.' O jaji gnanga naga mangale ngini. 3:26 Hababu gnanga ma Jou Madutu wi iriki Ai Gilaongo, daha wihuloko Unanga woba nginika iholoi ihira, hupaya Unanga winihibarakati ngini. Madodagi Unanga winihibarakati enagnanga wadiai Roriadodoto mata-mata nitoba niawowango madodagi i totorouino." Kisah Rasul Rasul 4 4:1 Maraha o Petrus d o Yohanis kayo temo-temohi de o nyawa yowe-we gnanga o imam-imam manga heke d ma Jou ai Tau magogana manga balu-baluhu de o Saduki manyawa yoba o Petrus d o Yohanisika. 4:2 Onanga yongamo hababu o Petrus d o Yohanis ihingahu o nyawa yowe-weika o Yesus wohonengoka de wowangookali. D genanga inyata igoungu o nyawa yohone-honengoka aha yowangokali. 4:3 Onanga ytagoko o rasul yahinoto gnanga daha yahingohama o bui magoronaika gnanga. D karana yohutuoka, o Petrus d o Yohanis ytumunguku genangoka hidono yarehino. 4:4 M o nyawa yowe-we yoihe-ihenoka o rasul-rasul manga dodtoko gnanga, manga nge yongaku. Manga gegtongo i dogo-dogo hidono imadadi done ho yaribuhu motoa manyawa. 4:5 Iyarehino o Agama maj Juru Hakimi, o Yahudioka manga tutuda, d o agamaka maguru-guru imatomu o Yerusalemino. 4:6 Onanga imakamke de o Imam womo Mulia o Hanas, de o Kayafas, o Yohanis, o Aleksander, d mata-mata iwohama ma imam womomulia aiahaluku. 4:7 O Petrus d o Yohanis yaao yahihimanga

onangika, daha nanga yleha, "Sarakia madodagi ngini niwihi togumu o nyawa wolugu-lugu gnanga? De o kuata okia de o kuaha o nagonaino ngini niadiaioka gnanga?" 4:8 O Petrus, iwikuaha ma Jou Madutu ai Womaha, wbaluhu, "Tua-tuanga o hoana iago-agomo matutuda d Tua-tuanga Juru Hakimi! 4:9 Ngomi nimitailako o wange nnanga karana midiai o oa-oa mangale miwiriwo o nyawa womatngo wolugu-lugu, d karana Tua-tuanga nimau nihiriki sarakia o nyawa gnanga miwihi togumoka. 4:10 Aa, Tua-tuanga nima mata-mata kiani nihiriki d mata-mata o hoana o Israeloka kiani nihiriki o nyawa nnanga womaokoino rahannanga de airehe itotumuloa niahimangoka Tua-tuanga, karana o kuata d o kuaha o Yesus Kristusoka o Nazaret manyawa gnanga. Tua-tuanga niwisaliboka o Yesus gnanga, m ma Jou Madutu wihiwangookali Unanga. 4:11 O Yesus nenangala ihingahu o ayat nnanga Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka, 'O helewo niapkepkeua ngini o tau nidodiai, ma inyata idadi o helewo hairi-irikino.' 4:12 De o Yesus dika o nyawa yohalamati. Hababu o dunia magilolitino o nyawa manga hidogoronaka koiwa moi o nyawa mahomoa yamkeoka o kuaha ma Jou Madutuino mangale inahihalamati ngone." 4:13 O Domu ya Totailako gnanga yohranga yamke manga barani o Petrus d o Yohanis, hongoli nanga ihiriki o rasul yahinoto gnanga naga o nyawa biaha koiwa manga hakola. Daha nanga ynako o rasul yahinoto gnanga nagal o nyawa iwinninki o Yesus. 4:14 M onanga okia-kiaua yakunu yotemo, hababu o nyawa iwihitogu-togumoka gnanga, naga womaokoino genangoka o Petrus d o Yohanis tonanga manga himangoka. 4:15 Onanga yahuloko o rasul yahinoto gnanga yohupu yatotailako mangoka gnanga, ahao nanga imaki tibanga. 4:16 Onanga yato, "Ngone kiani okia hodiai o nyawaika nnanga? O nyawa mata-mata yogogogere o Yerusalemoka ihikokiorikoka ihohra-hranga kabiahaua nnanga, yadiaioka nanga yahinoto. Ngone hakunua hohipongono gnanga. 4:17 M hupaya o hali nnanga uha yodogerewoto iholoi i kurutikali o nyawa manga hidogoronaka, niaino ngone hataaere nanga yahinoto, nanga hakali-kali yakunokaua ytemo o nyawa ima tngoika de yapke o romanga o Yesus." 4:18 Onanga y ahoko o rasul yahinoto gnanga

yowohamoli, d yahingahu nanga hakali-kali iyakunokaua yahetongo ekola yodotoko de o Yesus airomanga. 4:19 M o Petrus d o Yohanis yohaluhu, "Niapikiri mahirete, okia itiai ma Jou Madutu aihimangoka: mia moteke Tua-tuanga niapareta ekola miamoteke ma Jou Madutu aipareta. 4:20 Hababu ngomi miyakunua mima togumu mihi demo mangale okia ngomi mia mkeoka d mihenoka mahirete." 4:21 Yatotailako gnanga matiti moi de koiwa yamke yakunu yhukumu o Petrus d o Yohanis. H onanga yhangihara o rasul yahinoto gnanga, aha yapidili yahinot hababu mata-mata o nyawa iwi higiriri ma Jou Madutu, hababu okia idadioka gnanga. 4:22 O nyawa wamke o hitogumu i hra-hranga gnanga ai umuru o taongo moruata i holoioka. 4:23 O Petrus d o Yohanis yapidilioka, nanga yoiki manga dodiawoika d yoade-ade onangika mata-mata manga demo o imam-imam manga heke d o Yahudioka manga tutuda-tutuda gnanga. 4:24 Kadeyoihene mangadodiawo nanga gnanga, nanga imakomoteke de o hininga moi yohubayanga ma Jou Madutuika. Onanga yato, "Jou, Ngonala nohidadioka o dihanga d o dunia d o ngto de madola mata-mata. 4:25 De ani Womaha Ngona notemoka miaete de miatohoraika, o Daud, enagnanga Ani gilaongo; Ngona notemo, 'Yadodoa hagala o nyawa iwinko-nkoua ma Jou, yongamo; yadodoa o hoana de o berera yodiai o datoro ibobaraguna ua? 4:26 O dunia ma kokoano imahidiai mangale yoparangi, d o tutuda-tutuda yorimoi inilawani Jou d o Koano Wohi hohalamati.' 4:27 Hababu igoungu o Herodes d o Pontius Pilatus yodiaioka o domu de hagala o nyawa ininko-nkoua ma Jou de hagala o Israeloka manyawa o kotaka nnanga. Onanga imakamke mangale iwilawani o Yesus Anigilaongo wotebi-tebini gnanga, Ngona nigorakoka wodadi o Koano Wohihohalamati. 4:28 Onanga yorimoi mangale yodiai hagala moi-moi, Ngona nohitatapuoka iholoi ihira aha idadi gnanga. D Ngona nohitatapu gnanga imoteke Anikuaha d Animau mahirete. 4:29 Orahannanga, Jou, namke sarakia nanga imihangihara ngomi. D nomihigumala ngomi, Anigogilaongo nnanga, mihingahu-ngahu Anidemo de mihawanua. 4:30 Nomihi daka Aniroriwo hupaya o nyawa yopopanyake miahitogumu d ihra-hranga de o hali-o hali kabiahaua

idadi imoteke makuaha d makuata o Yesus airomangino, Ani Gilaongo Ai ddebi-debini gnanga." 4:31 Ibto nanga yohubayanga, o ng nanga imatotomu gnanga igiwi. De nanga mata-mata ykuaha ma Jou Madutu ai Womaha, d mulenge yotemo-temo de manga baranioka duru, mangale o abari ma Jou Madutuino. 4:32 Mata-mata o nyawa yongakungakuoka gnanga yowango o hininga moi d o jiwa moi. O nyawa moi de koiwa onangino yatibanga okia yapkeino gnga tonanga mahirete. Hagala moi-moi naga onangoka, nanga yapke imamata-mata. 4:33 De o kuaha ilamoko, o rasul-rasul gnanga ihidaka o hakhi, o Yesus wowangokali. Ma Jou Madutu duru wahibarakati nanga. 4:34 Okia-kiaua manga kuranga o nyawa moi de nanga manga hidogoronaka. Hababu tonanga manga tonaka ekola manga tau, yahukunu manga tonaka ekola tonanga manga tau gnanga; daha matiwi maijaino gnanga nanga yao 4:35 d onanga ihilapahi o rasul-rasulika. Ahao o tiwi gnanga yahikodoku o nyawa moi-nyawa moika yopo paralu nanga. 4:36-37 Hoko genang de o Yusuf. Unang wahukunoka aitonaka, daha matiwi maijaino gnanga nanga wao d wohilapahi o rasul-rasulika. O Yusuf nnanga gnga o Lewi aiahaluku o Siprusino; o rasul-rasul iwihetongo unang o Barnabas (mamangarati o Lolaru). Kisah Rasul Rasul 5 5:1 M naga o nauru womatngo airomanga o Ananias. Unanga de ngoi hekata amiromanga o ngo Safira, onang yahukunoka manga tonaka utu. 5:2 Matiwi maijaino gnanga mahononga nanga watumungu mangale aidiri mahirete d mahomoa nanga wohilapahi o rasul-rasulika. Unanga wodiai gnanga imahiriki de ngoihekata. 5:3 O Petrus witemo unangika, "Ananias, yadodoa ngona nomahigumalaika o Ibilihi yakuaha anihininga, hidono ngona naeluku ma Jou Madutu ai Womaha, de noma hibongonika natumungu matiwi mahononga maijaino ani tonaka gnanga mangale ani diri mahirete? 5:4 O tonaka gnanga ngona nahukunuahi ma kato ngonamadutu. D o tonaka gnanga nahukunoka, matiwi katongonahi dika madutu. H yadodoa naga anihininga magoronaka o dibanga

mangale nodiai hokognanga? O nyawaikaua ngona neluku m ma Jou Madutuika!" 5:5 Hokognanga woihene o Ananias o demo gnanga, nanga woruba, gila-gila wohonenge. O nyawa mata-mata yoihene okia idadioka gnanga dadi yohawana duru. 5:6 O gogoduru yoba yahawo o Ananias aimayeti, daha yao ihihupu yoiki yalungunu. 5:7 Done ho jam hange ipahaika ngoihekata mowohama. Mnanga mohiorikua okia ipahaino idadi. 5:8 O Petrus womitemo munangika, "Abeika nohihingahu ngohino: O tonaka ngona d anirokata niahuku-hukunoka gnanga, nenang ma amoko maija?" O Ananias ngoihekata mohaluhu, "Igoungu, genang maija." 5:9 Daha o Petrus womitemo munangika, "Yadodoa ngona de anirokata nimahininga moi mangale niataili ma Jou ai Womaha? Noihene! O nyawa iwilolungu-lungunu anirokata yoba inoka. Onanga aha iniao ngona inihihupuoli." 5:10 Oraha gnanga dika o Ananias ngoihekata gnanga moruba d mohonenge o Petrus aihimangoka. D oraha o gogoduru gnanga yowohama, nanga imimke mnanga mohonengoka. Daha nanga yao amimayeti ihihupu d imilungunu amirokata aidatekuku. 5:11 O nyawa yongaku-ngaku mata-mata gnanga d o nyawa mahomoahi, yoihene mangale okia idadi gnanga, yodadi yohawana. 5:12 Karana o rasul-rasul manga leleani, mange ihra-hranga d o hali kabiahaua idadi o kawaha manga hidogoronaka. O nyawa yongaku-ngaku mata-mata de o hininga moi imatomu o La Salomo ma Jou ai Tauoka. 5:13 D o nyawa maporetino koiwa yobarani yoba imatomu de o nyawa yongaku-ngaku gnanga. M o nyawa yongaku-ngaku gnanga duru yahoromati o kawahaino. 5:14 D iholoi itedekana iholoi idogo manga nge o nyawa yongaku-ngaku ma Jouika -- yaoa o nauru yaoa o ngoheka. 5:15 De mangale imadadi hokognanga marupa, hidono o nyawa yopopanyake yakelenga manga ngidu-ngidu mang malokuoka ekola o tikara, daha yaao o ngekomika, hupaya nanga mangale mahuhutulu yakunu yadene o Petrus aigurumini, nako o Petrus wakaino genangino. 5:16 O nyawa mangange, kayotuo-tuono yoba o kota-kotaino o Yerusalem magilolitino. Onanga yaao manga nyawa yopopanyake d yapopootekika o womaha madorou. D o nyawa yowe-we gnanga wahitogumu mata-mata. 5:17 Mabaha o imam womomulia d mata-mata

iwinninki, enagnanga o Sadukioka manyawa mangadomu, yomulenge y aniaya, hababu nanga manga hininga yohiri. 5:18 O rasul-rasul gnanga ytagoko daha yahingohama o nyawa yowe-we manga bui magoronaika. 5:19 M yohutuku, ma Jou aimalaekat womatngo wahelenga o bui mangora-ngorana, daha o rasul-rasul gnanga waao wahihupu. O malaekat gnanga yatemo o rasul-rasulika gnanga, 5:20 "Nioiki nimaoko ma Jou ai Tauoka d niahingahu o nyawa yowe-weika mangale o ngango mahungi nnanga." 5:21 O rasul-rasul gnanga yamoteke o malaekat mabehehongo gnanga. Kao ngoru-ngoruminohi duru, nanga yoiki ma Jou ai Tauika d mulenge yodotoko genangoka. Itedekanua gnanga maimam womomulia d iwinninki yoba, daha yodiai o doomu juruhakimi de o Yahudioka manga tutuda-tutuda. Ahao nanga yhuloko o nyawa yoiki yal o rasul-rasul gnanga o buino yaao yahimanga nanga. 5:22 M oraha o nyawa yahulo-huloko gnanga imahidono o buika, nanga yamkeua o rasul-rasul gnanga dokengoka. H onanga yolio, daha ihingahu o hali gnanga o juruhakimika. 5:23 "Maraha ngomi mimahidono o buika," nanga yato o juruhakimika, "ngomi mia mke o bui mangorana gnanga ikusi ihidodiaino, d yogo ga-gana mangagogiria yogana o ngoranoka. M maraha ngomi miahelenga o ngorana gnanga, o nyawa moi de miamkeua magoronaka." 5:24 Maraha ma Jou ai Tau magogana manga baluhu d o imam-imam manga heke yoihene manga hingahu gnanga, nanga imahiorikokaua mangale o rasul-rasul gnanga d yohawana aha okia yakunu idadi. 5:25 Ahaino woba womatngo o nauru woao o abari nnanga, "Niihene! O nyawa Tua-tuanga niatumu-tumunguku o buioka gnanga, raha nnanga magogiria yadotoko o nyawa yowe-weika ma Jou ai Tauoka!" 5:26 Ma Jou ai Tau magogana manga baluhu gnanga imakinki de yogoga-gana, yoiki yal o rasul-rasul gnanga ihigalioli. M onanga yal kayahidodiai, hababu nanga yamodongo o nyawa yowe-weika; uha-uha o nyawa yowe-we gnanga done yakaweli nanga de o helewo. 5:27 O rasul-rasul gnanga yaao yahingohama yahimanga o juruhakimi. Daha ma imam womomulia watailako nanga. 5:28 Unanga watemo, "Ngomi miniduhunoka ngini miagou-goungu,

hupaya uha nidotoko mangale o nyawa gnanga. M orahannanga abeika niamke okia ngini niadiaioka! Ngini nihibarihoko niadodtoko gnanga o Yerusalem niamodeke, d ngini iholoi nimau nimikalaki, ngomi midadi o hababu wohonenge o nyawa gnanga." 5:29 O Petrus d o rasul-rasul mahomoa yohaluhu, "Ngomi kiani miwihimoteke ma Jou Madutu d miahimotekua o nyawa. 5:30 O Yesus ngini niwisaliboka, nangaete de nangatohora manga Jou Madutu wihiwangokali o honengino. 5:31 D ma Jou Madutu wihidoakoka Unangika aigogere irorete-rete d aikuaha ikokurutile hok o Tutuda d Wohihhohalamati; hupaya o Israeloka yahidaka raha mangale imatoba manga baradoha d yamke o apongo. 5:32 Ngomil o hakihi-hakihi mangale mata-mata gnanga -- ngomi d ma Jou Madutu ai Womah ma Jou Madutu wohidaka hagala o nyawaika yam mote-moteke Ai pareta." 5:33 Maraha o Agama ma Juru Hakimi yoihene gnanga, nanga yongamo duru, hidono nanga imakaturu mangale ytoma o rasul-rasul gnanga. 5:34 M o juruhakimi manga hidogoronaka gnanga naga o Farisioka manyawa womatngo ai romanga o Gamaliel. Unanga wodoto-dotoko o agama, de duru iwihoromati o nyawa mata-mata. Unanga womaoko daha whuloko o nyawa ya ao yahihupu o rasul-rasul gnanga raha mahuhutulu. 5:35 Ahao nanga wtemo o Agama ma Juru Hakimika gnanga, "Roriadodoto o Israeloka manyawa! Niatibanga nihidodiai mangale okia aha Roriadodoto niadiai o nyawaika nnanga. 5:36 Hababu mahira idadioka o Teudas, womamo aidiri o nyawa yolago-agomo, hidono ngadeke done ho yaratuhu iata o nyawa iwinki nanga. M unanga iwitoma d mata-mata iwinninki imakitingaka hohahi bari-barihi, de tonang aihigaro ma ihihangoka. 5:37 Ibto de gnanga, maraha naga o gegetongo o nyawa, ipudali enagnanga o Yudas, o Galileaino manyawa. Hababu aibobaja, o nyawa manga nge iwinki nanga. M unang iwitomaka d mata-mata iwinninki imakitingaka hohahi bari-barihi. 5:38 H orahannanga de okia idadi nnanga, ahihidaaere na hokonnanga: uha nidiai okia naga o nyawaika nnanga, hamalaika dika nanga. Hababu nako manga dodtoko d manga manarama nanga nnanga naga o nyawaino, done mangadodtoko d mangamanarama gnanga aha ihihanga. 5:39 M nako

gnanga ma Jou Madutuino iba, done Roriadodoto aha niakunua niautumu nanga. Ma mudukua inyata aha Roriadodoto niwilawani ma Jou Madutu." Ai hidaaere o Gamaliel gnanga o juruhakimi yatarima. 5:40 O rasul-rasul gnanga y ahoko, daha ygohara, aha ino yduhunu yodotokoli mangale o Yesus. Ibto de gnanga, daha nanga yapidili. 5:41 O rasul-rasul gnanga kade yaporete o Agamaka ma Juru Hakimi gnanga de manga mrene, hababu ma Jou Madutu wo hitatapu ibto nanga kiani yamke o hangihara mangale hababu o Yesus. 5:42 D o wange higetongo ma Jou ai Tauoka d o nyawa manga tau-tauika, nanga imatogu-togumua yodotoko d ihiade-ade o Abari ma Oa mangale o Yesus, Unanga o Koano Wohihohalamati ihijajioka gnanga. Kisah Rasul Rasul 6 6:1 O Yesus iwinninki iholoi itedekana iholoi yodogo yowe. Maraha gnanga yonninki o Yahudioka yanonko-nko o Yunanioka mademo, yaigoua yonninki o Yahudi manyawa madutu okaika. Yanko-nko o Yunanioka mademo gnanga yotemo, "Mia ngongoheka ngomi yofo-foka yamkeua o roriwo mahidoku ima hibaajanga o wange ihigeto-getongo, maraha yahikodoku o nyawa yowe-weika." 6:2 Hababu gnanga, o rasul yangimoi de yahinoto gnanga yatoomu mata-mata yoninki d yatemo onangika, "Itorou nako ngomi mimatogumu mihingahu ma Jou Madutu ai demo, hababu kiani mihidailakohi mangale o inomo. 6:3 H, koaho Roriadodoto niariki niahidogoronaka roriadodoto o nyawa yatumidi to nanga manga wowango iyaoa d yakuaha ma Jou Madutu ai Womaha de yosawaro, ngomi iyakunu miahidaka o manarama ihidailako o hali nnanga; 6:4 hababu ngomi miamau mima niata d mihingahu ma Jou Madutu aidemo dika." 6:5 O nyawa mata-mata gnanga ihigoungu o rasul-rasul manga gogahoko gnanga. Daha nanga iwiriki o Stefanus, o nyawa womatngo duru wngaku o Yesusika d iwikuaha ma Jou Madutu ai Womaha. Yahidi irik: o Filipus, o Prokhorus, o Nikanor, o Timon, o Parmenas, d o Nikolaus o Antiokhiaino; nanga o Yahudi okaua manyawa, m unanga wowohamoka

o Yahudioka ma agamaika. 6:6 Yatumidi o nyawa gnanga yaao o rasulrasulika, daha o rasul-rasul gnanga imaniata d yaghoko ma Jou aibarakati mangale nanga. 6:7 Hokognanga o abari ma Jou Madutuino iholoi yodogerewoto d iwinninki o Yesus o Yerusalemoka iholoi idogo yowe. D manga nge o imam-imam iwingaku o Yesusika. 6:8 Ma Jou Madutu duru wihibarakati o Stefanusika, hidono nanga wodiai mange ihra-hranga d o hali kabiahaua o kawaha manga hidogoronaka. 6:9 M naga o nyawa iwdohata nanga; nanga gnanga o puji matau magoronaka yomomanarama yahiromanga o Nyawa yo Lolapahioka manga Puji ma Tau. O puji matauoka gnanga yomomanarama ganga o Yahudioka manyawa o Kirene d o Aleksandriaino. Onanga de o Yahudioka manyawa o Kilikia d o Asiaino imatekeributu de o Stefanus. 6:10 M onanga yakunua iwilawani okia o Stefanus wotemo, karana ma Jou Madutu ai Womaha iwihidakoka unangika o sawaro mangale wotemo-temo. 6:11 Hababu gnanga nanga yahewa o nyawa yamuruono naga la yotemo, "Ngomi mi ihene o nyawa gnanga wahikauku o Musa d ma Jou Madutu!" 6:12 Hokognanga nanga yahi ngohama o demo o nyawa yowe-we, d o Yahudioka manga tutuda, de o guru-guru agama. Daha nanga yoiki iwitagoko o Stefanus, ahao iwiao nanga iwihihimanga o Agama ma Juru Hakimika. 6:13 D onanga yahihimangino o hakihi-hakihi ihidaka o hitararono ielu-eluku mangale o Stefanus. O hakihi-hakihi gnanga yato, "O nyawa nenanga woma togu-togumua watmo itotorou ma Jou ai Tau itebi-tebini, d watmo itorou ma Jou Madutu ai Tita o Musa wohingo ngahu-ngahu. 6:14 Ngomi mihenoka nanga wotemo, o Yesus o Nazaretino gnanga aha wakilianga ma Jou ai Tau nnanga, daha watagali mata-mata nanga adati de nanga atoranga o Musa wohiguti-gutioka ngoneino!" 6:15 Mata-mata o nyawa yoba-baino o Agama ma Juru Hakimi madomu magronaka gnanga ka iwipulono o Stefanus. D oraha gnanga o Stefanus aibiono yamke hok o malaekat mabiono. Kisah Rasul Rasul 7

7:1 O imam womomulia wileha o Stefanusika, "Bote mata-mata ihiade-ade o nyawa gnanga itiai?" 7:2 O Stefanus wohaluhu, "Roriadodoto d Bapa-bapa! Abeika nihihigihenohi ngohi! O Abraham nangaete de nangatohora ngone womatururuuahi o Haranika, maraha nanga kawogogerohi o Mesopotamiaoka, ma Jou Madutu womomulia woba unangika 7:3 d witemo, 'Namala aniberera de aniroriadodoto. Noiki o bereraika aha Ngohi tonihimatoko ngonaika.' 7:4 O Abraham wamala o Kasdim maberera, daha womatururu o Haranika. O Abraham aiama wohonengoka, ma Jou Madutu wadiai o Abraham womatururu o bereraino nnanga Roriadodoto d Bapa-bapa mata-mata niogogogere rahannanga. 7:5 Oraha gnanga kaohidoku moi de koiwa o berera nnanga ma Jou Madutu wihidaka o Abrahamika mangale idadi o Abraham aipuhka; hloumario moi de koiwa iwihidaka unangika. M ma Jou Madutu wojaji nanga aha wihidaka o Abrahamika mangale idadi aipuhka o Abraham de aidifauku. Oraha gnanga o Abraham koiwa aingohaka. 7:6 M hoko nnanga ma Jou Madutu witemo unangika, 'Anidifauku aha yogogere hok o nyawa imahidodogumika o nyawa mahomoa manga bereraka. Ma berera manyawa gnanga aha imagilaongo nanga d ya aniaya o taongo o ratuhu iata madekana. 7:7 M Ngohi aha tahukumu o nyawa imagogilaongo nanga, d nanga aha yohupu o bereraino gnanga d aha ihihuba Ngohi o ngoka nnanga.' 7:8 Hokognanga wotemo ibto aijaji maninikutu wohi kuata mangale Ma Jou Madutu de o huna madatoro. O Abraham aingohaka, o Ishak womakilauino, o Abraham wihuna nanga maraha nanga aiumuru o wange tufange. Maduruino o Ishak wihuna aingohaka o Yakub. D o Yakub wahunali aingohaka yangimoi de yahinoto, enagnanga yodadi o Yahudioka manyawa mangaete de mangatohora. 7:9 Nangaete de nangatohora gnanga iwidohata o Yusufika, hidono nanga iwihukunu nanga wodadi o gilaongo o Mesiroka. M ma Jou Madutu witomoteke nanga, 7:10 d wihipidiloka nanga hagala huha. Ma Jou Madutu wihidaka unangika o hininga maoa-oa d o sawaro maraha nanga wihimanga o Firaun o Mesir ma koano, hidono o Firaun wigraka nanga wogubernur o Mesir mabereraka d wakuaha o Firaun aikadato. 7:11

Maduruino idadi maraha o habirokata koha amoko yakiloliti o Mesir maberera d o Kanaan, hidono o nyawa duru yohangihara. Tongone nangaete de nangatohora imamkeokaua o inomo. 7:12 Maraha o Yakub woihene naga o gandum o Mesiroka nanga whuloko aingoha-ngohaka, nangaete de nangatohora, duru madodihiraka yoiki dokengika. 7:13 Maraha nanga yoiki mahinotoka, o Yusuf womahi ngahu airoriadodotika nanga gnanga o Yusuf. Oraha gnanga daha ma koano Mesir wohiriki mangale o Yusuf airoriadodoto. 7:14 Maduruino o Yusuf wohidingoto o abari aiamaika, enagnanga o Yakub, mangale woghoko nanga imakao mata-mata airiadodoto imatururu o Mesirika -- mata-mata naga manyawa yamori tumidi de yamotoa. 7:15 O Yakub womatururu o Mesirika, d genangoka nanga de nangaete de nangatohora yohnenge. 7:16 Maduruino mangamayeti yao ihigilio o Sikhemika d yalungunu o lungunoka o Abraham waija-ijaka de o tiwi, o hoana iamo-amoko o Hemor o Sikhemoka. 7:17 Maraha itigioka ma Jou Madutu wohitotomo aijaji o Abrahamika, nangahana o Mesiroka yodogo kayowe. 7:18 Maduruino womatngo o koano mahomoa winkoua o Yusuf, wopareta o Mesiroka. 7:19 O koano gnanga womahigogule nangahoana d wa aniaya nangaete de nangatohoraika. Unanga wapakisa nanga yaumo tonanga manga ngoha-ngohaka daha imakilauino, hupaya yodogumalaika l ihonenge. 7:20 Maraha gnanga o Musa woma kilau; nanga o ngohaka duru koai hailoa. O mede hange madekana nanga iwipaliara aiama aitauoka, 7:21 d unanga iwiumoika, o Firaun ngoiora mil nanga, daha mipaliara nanga hok amingohaka mahirete. 7:22 Hagala manga dodtoko o Mesir manyawa iwidotoko unangika, d unanga wodadi o nyawa duru wokuaha aidemo d aimanarama magoronaka. 7:23 Maraha o Musa aiumuru o taongo moruata, ipuda o ngigo aihininga magoronaka mangale woiki walega manga wowango de manga manarama sarakia o Israeloka manyawa. 7:24 Daha nanga wimke womatngo onangino iwianiaya o Mesiroka manyawa womatngo; nanga wiriwo o nyawa iwi o aniaya gnanga, de witoma o Mesir manyawa gnanga. 7:25 O Musa watobote ainyawa aha imangarati ma Jou Madutu wipke nanga mangale wahilapahi nanga. M inyata nanga imangaratiua. 7:26 Yarehino nanga

wamkeoli o Israel manyawa yahinoto imakangamo, daha nanga wohidailako wahidame nanga. Unanga watemo, 'Ngini nnanga kao riadodoto. Yadodoa ngini nimakangamo?' 7:27 M o nyawa wgohagohara aidodiawo gnanga wihitomo o Musa madatekika daha wotemo, 'O nagona inigoraka ngona nodadi mia tutuda d nomitotailako ngomi o nagona yatiai de o nagona yahowono? 7:28 Bote ngona nomau nohitoma ngohioli, hok ngona nitoma o Mesir manyawa knugono?' 7:29 Maraha o Musa woihene okia wotemo o nyawa gnanga, o Musa wara o Mesiroka daha wogogere o Midian mabereraka. Dokengoka nanga womamke o ngohaka yahinoto. 7:30 O taongo moruata ipaha, womatngo o malaekat woba o Musaika o tonaka makokakahaka o Sinai ma loku madatekoka. O malaekat gnanga iba o uku magoronaka o hngana youku magogiria itokara. 7:31 O Musa wohranga wamke o hali gnanga, hidono nanga wiki womahi tigi-tigika l wohiriki okia gnanga. Daha nanga woihene ma Jou ai ilingi wotemo, 7:32 'Ngohi aniete de anitohora manga Jou Madutu; Ngohi ma Jou Madutu o Abrahamino, o Ishakino, d o Yakubino.' O Musa wohawana wohaharoka hidono womoronokaua wamke o hngana gnanga. 7:33 Dahaino ma Jou wotemoli, 'Naikokahi anisandal nomahi noa-noa ile gnanga, hababu o tonaka o ng ngona nomaokoino gnanga gnga o tonaka madebi-debini. 7:34 Ngohi tamkeoka d Tohohininga manga hangihara madubuho Ahi umati o Mesiroka. Ngohi toihenoka tonanga manga daiana d Ngohi touti mangale Tahi lapahi nanga. Orahannanga, naino! Ngohi aha toni hulokoli ngona o Mesirika.' 7:35 O Musa nenangala o Musa iwingakungakua o Israeloka manyawa d iwitila de o demo nnanga, 'O nagona inigorakoka ngona nodadi miatutuda d nomitotailako miahali ngomi?' M ngaro hokognanga manyawa nanga ma Jou Madutu wihuloko mangale wodadi o tutuda d wahihalamati, de o roriwo o malaekatino iba unangika o hngana itotoka-tokara gnanga. 7:36 O Musa gnanga watuda o Israeloka manyawa yohupu o Mesiroka d wodiai ihra-hranga d o hali kabiahaua o Mesiroka, o Ngto ma Doka-dokaroka d o tonaka makokakahaka o taongo moruatino madekana. 7:37 Ma Musa neunang watemo o Israel manyawaika, 'Ma Jou Madutu aha winihidaka nginika

womatngo o nabi wi iriki niahidogoronaino mahirete, imatero hok nanga wohi iriki ngohi.' 7:38 O Musa o Israeloka manyawa manga hidogoronaka o tonaka makokakahaka, wodadi o dodohanga mangale o malaekat iwitemo unangika o Sinai ma lokuoka de tongone nangaete de nangatohora. Unanga watarima ma Jou Madutuino o abari mangango mangale wohidono ngoneino. 7:39 Ngaro hokognanga tongone nangaete de nangatohora iwihi ngounua unangika. Onanga iwitila nanga de yoigo imaidulu o Mesirika. 7:40 Onanga yotemo o Harunika, 'Nomidiai o gikiri mangale ngomi, hupaya o gikiri gnanga imituda ngomi. Hababu ngomi miwihiorikokaua okia idadi de o Musa gnanga, womi ao-ao ngomi mihupu o Mesirino!' 7:41 Daha rahagnanga nanga yodiai o dulada moi o hapi mangohaka, dahao nanga ihihuba de o huhuba o duladaika gnanga d yodiai o rameanga mangale yapuji okia naga yadodiai nanga mahirete. 7:42 Ma Jou Madutu wmalaika nanga d wapidilika nanga yahuba o murumu-murumu o dihangoka. Gnanga imamoteke okia itulihi o nabi-nabi manga buku magoronaka. Hoko nnanga: 'Hei o Israeloka manyawa! Mangale Ngohiua, ngini niatoaka d nihihuba o aiwani o taongo moruata madekana o tonaka makokakahaka. 7:43 O gikiri Molokh matau-tau nihidodotao de niagikiri o murumu madulada, enagnanga o Refan; gnanga madulada ngini niadiai mangale niahuba. Hababu gnanga Ngohi aha tiniumo hidono kohagurutika o Babel maberera mahononga.' 7:44 O domu matau-tau o ng ma Jou Madutu woba o nyawaika hamke tongone nangaete de nangatohoraka o tonaka makokakahaka. O tau-tau gnanga yodiai imoteke ma Jou Madutu aipareta o Musaika, d imoteke maduku ma Jou Madutu wihimatoko o Musaika. 7:45 Maduruino o tau-tau gnanga yao gila-gila ngone nangaete de nangatohora maraha nanga de o Yosua yoiki yaora tongone nanga berera nnanga o nyawa yokokuahaino ma Jou Madutu waduhuoka tonanga manga himangoka. O tau-tau gnanga naga genangoka hidono maraha o Daud. 7:46 O Daud wasanangi ma Jou Madutu aihininga de wogahoko Unangika hupaya Unanga wihigumala wodiai o tau moi mangale ma Jou Madutu o Yakub wihuba-huba gnanga. 7:47 M o Salomo wohigoko o tau mangale ma Jou Madutu. 7:48 M ma Jou Madutu duru wolamo-amoko

wogogerua o tau o nyawa yododiai magoronaka; hababu o nabi manga buku magoronaka itulihi hokonnanga, 7:49 'O dihanga naga Ahi kuruhi imomulia, d o dunia Ahi lou mahohole. O tau okia ngini nimau nihigoko mangale Ngohi? O ng kiaka mangale Ngohi tomatogumu? 7:50 Koigoungua Ngohi mahirete tohidadioka hagala moi-moi?' hokognanga ma Jou Madutu wotemo. 7:51 Kaogoguleua niaheke madogowini Roriadodoto, d hokognanga mahuha niwihingounu ma Jou Madutuika! Nia ngauku duru yatopongono ma Jou Madutu aidemoika! Roriadodoto kani maketero de niaete de niatohora; nimatogu-togumua nialawani ma Jou Madutu ai Womaha! 7:52 Bote naga o nabi ya aniayaua niaete de niatohora? Onanga ytoma Ai hhuloko-hhuloko ma Jou Madutuino kahuruonikahi wohingahuoka ma Jou Madutu ai Gilaongo wototiai gnanga aha woba. D orahannanga ngini niwimotekua d niwitoma ma Jou Madutu ai Gilaongo gnanga. 7:53 O malaekat-malaekat ihingahuoka ma Jou Madutu aipareta nginika, m ngini niamotekua!" 7:54 Hokognanga o Agamaka ma Juru Hakimi yomomanarama gnanga yoihene mata-mata o Stefanus wotemo, nanga manga hininga yohiri d duru yongamo unangika. 7:55 M o Stefanus iwikuaha ma Jou Madutu ai Womaha, wapulono o dihangile. Unanga wamke ma Jou Madutu aimulia d o Yesus womaoko o ng wokokuaha ma Jou Madutu aigiama mahononga manirakoka. 7:56 "Niolega," o Stefanus wato, "ngohi tamke o horoga ihelenga d o Nyawa manga Ngohaka womaokoino ma Jou Madutu ainirakoka!" 7:57 O juru hakimoka yomomanarama gnanga yatamunu to nanga manga ngauku de imapa-paka, daha kamamoika iwi parangi o Stefanus. 7:58 Onanga iwitauru nanga iwihihupu o kota maporetika, dahao iwikaweli de o helewo. Hagala o nyawa yahohakihi okia idadi gnanga ihidodogumika tonanga manga pkeanga o goduru womatngoika, airomanga o Saulus. 7:59 Onanga magogiriaka iwikaweli o Stefanus, o Stefanus womahiboaka, "Jou Yesus, natarima tongohi ahiwomaha!" 7:60 Daha nanga watilabuku d womapaka de aiilingi kohakuatile, "Jou, uha mangabaradoha nnanga, nahi tapalu onanguku!" Wotemo ibto hokognanga nanga wohonengoka.

Kisah Rasul Rasul 8 8:1 D o Saulus wosanangi mangale o doma gnanga. O wange genang o jemaat o Yerusalemoka mulenge yaginki, hidono mata-mata o nyawa yongaku-ngaku, sowaliua o rasul-rasul, hahibari-barihi mata-mata o Yudea d o Samaria madaeraika. 8:2 Hagala o nyawa iwmodo-modongo ma Jou Madutuika iwilungunu o Stefanus d iwigari nanga de duru manga hininga ihuha. 8:3 M o Saulus wohigila-gila dika walingiri wabinaha o jemaat. Unanga woiki o tau-tauika d watauru wahihupu o nyawa yongaku-ngaku, daha wahi ngohama nanga o bui magoronaika. 8:4 O nyawa yongaku-ngaku imahikokabarihika gnanga ihingahu o Abari ma Oa ma Jou Madutuino gnanga okiaika honanga. 8:5 O Filipus woiki o Samaria makotaika d wohingahu hagala o nyawaika dokengoka, mangale o Koano Wohihohalamati wihijajioka ma Jou Madutu. 8:6 Maraha hagala o nyawa yoihene o Filipus wotemo d onanga yamke ihrahranga wadiai, manga nge onangino ihigihene okia o Filipus wotemo. 8:7 Hababu o womaha madorou ihupuoka de imapa-paka o nyawa manga ngeino yangoha-ngohama o hetanga. O nyawa yolugu-lugu d yosuga-suga manga nge wahitogumu. 8:8 Hagala o nyawa o Samaria makotaka gnanga duru yomrene. 8:9 O kotaka gnanga naga o nauru womatngo airomanga o Simon, raha muruono naga ibto madekana wadiai o Samaria manyawa yohranga mangale tonanga aigumaterika. Unanga watemo hagala o nyawaika, nanga o nyawa kabiahaua. 8:10 O nyawa mata-mata o kotaka gnanga, mata-mata o kawaha duru manga hininga unangika. Onanga yato, "O nyawa nnanga naga ma Jou Madutu aikuata o nyawa yakokinako hok 'O Kuata i Amo-amoko' gnanga." 8:11 Duru kohadekanoka nanga wahranga hagala o nyawa de aigumatere makuata, hidono nanga duru manga hininga unangika. 8:12 M o Filipus wohiabari onangika mangale o Abari ma Oa de mangale sarakia ma Jou Madutu aha wopareta hok o koano d mangale o Yesus Kristus, o Koano Wohihohalamati gnanga. Onanga yongaku o abari o Filipus wohiadoadonoka, daha nanga yaohiki -- yaoa o nyawa o nauru yaoa o nyawa o ngoheka. 8:13 O Simon mahirete wongaku. D iwiohiki ibto, nanga

gila-gila winki o Filipus. Ihohra-hranga idadi o Simon iwi diai duru wohranga. 8:14 O rasul-rasul o Yerusalemoka yoihene o Samaria manyawa yatarimaka ma Jou Madutu aidemo. Mahababu gnanga nanga yhuloko o Petrus d o Yohanis dokengika. 8:15 Maraha o Petrus d o Yohanis imahidono, nanga imaniata mangale o Samaria manyawa gnanga hupaya nanga yamke ma Jou Madutu ai Womaha, 8:16 hababu ma Jou Madutu ai Womaha ibauahi yakuaha o nyawa moi onangino; nanga yaohiki dahao dema Jou Yesus airomanga dika. 8:17 Daha o Petrus d o Yohanis yakelenga to nanga manga giama o Samaria manyawa manga lokuoka gnanga; nanga yatarima ma Jou Madutu ai Womaha. 8:18 O Simon wamke hababu o rasul-rasul yakelenga manga giama hagala o nyawa manga lokuoka gnanga, ma Jou Madutu ai Womaha wahidaka onangika gnanga. Karana gnanga o Simon wao o tiwi o Petrusika d o Yohanisika, 8:19 daha wotemo, "Nihihidaka ngohino o kuaha genang hupaya nako tongohi ahigiama takelenga o nagonaika dika, o nyawa gnanga aha yatarima ma Jou Madutu ai Womaha." 8:20 M o Petrus wohaluhu, "Nobodito ngona d anitiwi! Ngona natobote ma Jou Madutu aingongike yakunu naija de o tiwi? 8:21 Ngona koiwa anihaku mangale nominki tongomi miamanarama magoronaka, hababu anihininga itiaiua ma Jou Madutuika. 8:22 Hababu gnanga namala anihiningaka itotorou gnanga, d nogahoko ma Jouika hupaya nanga wohiapongo anidibanga itotorou gnanga! 8:23 Hababu ngohi tohiriki ngona inimanga de o hininga mahiri d o dorou imagilaongo." 8:24 Daha o Simon wotemo o Petrus d o Yohanisika, "Nihiriwo nigahoko ma Jouika hupaya kamoi de koiwa idadi ngohino, roriadodoto nihidemo-demoka gnanga." 8:25 Ipaha nanga ihidaka o hakihi d ihingahu ma Jou aidemo, o Petrus d o Yohanis imaidulu o Yerusalemika. D manga dodagi magoronaka, nanga ihingahu o Abari ma Oa gnanga o kapongo mange-nge o Samariaka. 8:26 Ma Jou aimalaekat womatngo iwitemo o Filipusika, "Ika nomagoraka! Noiki nameta o koreharaile o ngkomo imadohanga o Yerusalem de o Gaza." O ngkomo gnanga irdi. 8:27-28 O Filipus kawomagoraka. Orahagnanga naga o nyawa womatngo o Etiopiaino aipangkati

kohagurutile aidodagi magoronaka magogiriaka wolio aibereraika. O nyawa gnanga o nyawa womatngo aipangkati kohagurutile wogana mata-mata amidagakunu o ngo Kandake, o koano o ngoheka o Etiopia makotaka. O nyawa gnanga woikoka o Yerusalemika mangale wopuji ma Jou Madutuika d orahannanga wolio magogiria de aikereta. Oraha wogogeruku aikereta magoronaka gnanga nanga wabasa o Nabi Yesaya ai Buku. 8:29 Ma Jou Madutu ai Womaha iwitemo o Filipusika, "Noiki nomahitigi-tigika o keretaika gnanga." 8:30 O Filipus woiki womahi tigi-tigika o keretaika gnanga, daha nanga woihene o nyawa gnanga wabasa o Yesaya ai Buku. O Filipus wileha unangika, "Bote Tuanga nomangarati Tuanga nabobasa-basa gnanga?" 8:31 O nyawa gnanga wohaluhu, "Sarakia ngohi tomangarati, nako komoiua ihihi tararono ngohino?" Daha nanga wiahoko o Filipus wodoa aikeretaile d wogogere dede nanga. 8:32 O ayat-ayat nenangala wabbasa-basa gnanga, "Unanga hok o duba yatuda mangale yatoaka, hok o duba mangohaka ipoakua nako yaguti magogo, hokognanga Unanga kao demo o daka moi de koiwa wotemo. 8:33 Unanga iwihikauku d iwihidiai de madiaiua. Ai jiwa yarahuku o dunia mahimangoka, hidono o nyawa moi de koiwa yakunu ihiade-ade mangale aidifauku." 8:34 O Etiopiaino aipangkati maggurutile gnanga wotemo o Filipusika, "Abeika nohihingahu ngohino, o nagona aidumutu o nabi nnanga? Aidiri mahirete, ekola o nyawa mahomoa?" 8:35 De o Filipus womulenge woade-ade; nanga wapke o ayat-ayat gnanga hok madodihiraka mangale wohingahu o Abari ma Oa mangale o Yesus, aipangkati maggurutileika gnanga. 8:36 O dodagi mahidogoronaka, nanga imahidono o ng moika naga o akere. Wopopangka-pangkati gnanga wotemo, "Nolega gnanga naga o akere! Okiahi makuranga mangale ngohi tomaohiki?" 8:37 O Filipus wotemo, "Nako Tuanga nongaku de anihininga magahumu, Tuanga yakunu nomaohiki." "Ngohi tongaku o Yesus Kristus ganga ma Jou Madutu ai Ngohaka," wotemo o pangkati mag gurutile o Etiopiaino gnanga. 8:38 Daha nanga wahuloko aikereta imatogumu; ahao nanga yahinoto, o Filipus d wopopangka-pangkati gnanga, youti o akere magoronauku d o Filipus wiohiki nanga. 8:39 Maraha nanga yohupu

o akerile, ma Jou Madutu ai Womaha iwil o Filipus genangino. Aipangkati maggurutile o Etiopiaino gnanga kowimke okauali nanga gnanga. De aimrene o pangkati maggurutile gnanga aidodagi wohigila-gila. 8:40 Ima todokana o Filipus naga o Asdodoka. D maraha nanga wohigila-gila aidodagi, nanga wohiabari o Abari ma Oa mangale o Yesus o kota-kotaka mata-mata, hidono nanga wadono o Kaisariaika. Kisah Rasul Rasul 9 9:1 Oraha gnanga o Saulus kahoko genangika dika woigo wa aniaya d watoma ma Jou Yesus iwinninki. Unanga woiki maimam womomuliaika, 9:2 d wogahoko o kuaha mahurata mangale woiki o Yahudi manga puji manga tau mabalu-baluhika o Damsyikoka, hupaya nako nanga wamke dokengoka o nyawa yongaku-ngaku o Yesusika, nanga wakunu watgoko nanga d wa ao nanga o Yerusalemika. 9:3 Maraha aimeta o Damsyikika, raha wotigioka de o kota gnanga, itodokanino o dararono moi o dihanguku itararono iwikilolitino o Saulus. 9:4 Unanga woruba o tonakuku daha woihene o ilingi moi itemo unangika, "Saulus, Saulus! Ma hababu okia ngona nohianiaya Ngohi?" 9:5 O Saulus woleha, "Ngona o nagona, Tuanga?" O ilingi gnanga ihaluhu, "Ngohi o Yesus, ngona nohi aniaya. 9:6 Maraha nnanga nomomiki d nowohama o kotaika. Dokengoka aha inihingahu ngonaika okia kiani ngona nadiai." 9:7 O nyawa iwinninki o Saulus yatodokana hidono koyo ilingua; karana nanga yoihene o ilingi gnanga, m o nyawa moi-moiua yamke. 9:8 Daha o Saulus womaoko d wahelenga ailako, m ailako okia-kiaokaua yakunu wamke. H onanga yas ika aigiamika d iwituda nanga iwihingohama o Damsyikika. 9:9 O wange hange madekana nanga womahiorikua d madekana gnanga nanga wolomua de wokerua mata-mata. 9:10 O Damsyikoka naga winninki ma Jou Yesus airomanga o Ananias. O lolega moi magoronaka, ma Jou witemo unangika. Ma Jou wato, "Ananias!" O Ananias wohaluhu, "Ngohi, Jou." 9:11 Daha ma Jou witemo, "Ika nomagoraka rahannanga. Noiki o Yudas aitauika o Ngkomo i Riko-rikotoka. Noleha dokengoka o nyawa

airomanga o Saulus aiahali o Tarsus makotaino. O nyawa gnanga womaniata magogiria, 9:12 d o lolega moi mahidogoronaka nanga wimke womatngo o nauru, airomanga o Ananias, woba unangika d wakelenga aigiama ailokuku hupaya nanga wakunu womahiorikokali." 9:13 O Ananias wohaluhu, "Jou, ngohi toihenoka o nyawa manga nge imateke ade-ade mangale o nyawa nenanga, maboboloi mangale o aniaya-o aniaya nanga wadiaioka aniumatika o Yerusalemoka. 9:14 D orahannanga nanga wobaka nenangino de o higumala o imam-imam manga hekoka mangale watagoko mata-mata o nyawa iningaku-ngaku Ngonaika." 9:15 M ma Jou witemo o Ananiasika, "Noiki dika! Hababu Ngohi tiirikoka nanga mangale wohileleani Ngohi, hupaya nanga wohi abari mangale Ngohi o hoana ilago-agomo mahomoaika yoagamauahi de o Yahudioka manga agama, d o kokoanoika de o Israel maumatika. 9:16 D Ngohi mahirete aha tohimatoko unangika mata-mata o hangihara, kiani nanga watagongo karana Ngohi." 9:17 Ma o Ananias woiki o tauika gnanga, d wakelenga aigiama o Saulus ailokuku. "Riadodoto Saulus," o Ananias wato, "o Jou Yesus Riadodoto nimke o ngkomo mahidogoronaka maraha Riadodoto magogiriaka notagi nenangino, Unanga wohihuloko ngohi toba hupaya Riadodoto yakunu nomahiorikoli, d inikuaha ma Jou Madutu ai Womaha." 9:18 Orahagnanga dika okia naga moi hok o nawoko maunaha itiha o Saulus ailakoino, d unanga womahiorikokali. De unang womomiki, daha wiohiki. 9:19 D wolomo ibto, nanga idadi wokuatokali. O Saulus wogogere o Damsyikoka de iwinninki o Yesus o wange muruono naga madekana. 9:20 Unanga gila-gila woiki o puji matau-tauika, d mulenge wohiabari o Yesus gnanga ma Jou Madutu ai Ngohaka. 9:21 Mata-mata o nyawa yohranga iwigihene o Saulus. Onanga yotemo; "Mode koigoungua nanga o Yerusalemoka watomaka o nyawa mata-mata yongaku-ngaku o Yesusika? Unanga woba nenangino hababu mangale watagoko d waao nanga o imam-imam manga hekika!" 9:22 M o Saulus iholoi ikuata womanarama. Ma nyonyata-nyonyata nanga wohihimanga mangale o Yesus hokognanga wingaku, o Yesus gnanga o Koano Wohihohalamati, hidono o Yahudioka manyawa yogogere o Damsyikoka yakunokaua

iwipaluhu. 9:23 Oraha muruono naga madekana ipahaika o Yahudioka manyawa imahikagaro mangale iwitoma o Saulus. 9:24 M manga hininga madorou nanga wohiriki unangika. O hutu d o wange nanga iwigana o kota mangorana ma amo-amokoka mangale iwitoma nanga. 9:25 M o hutu moiuku, iwinninki o Saulus iwil nanga, daha iwiwora o karaja moi magoronaka ihidilakuru o kota mabebeno. 9:26 O Saulus woiki o Yerusalemika, d dokengoka nanga wohidailako womahi dogo de iwininki o Yesus. M onanga iwimodongo unangika, hababu nanga yongakua nanga igou-goungu wodadioka wininki o Yesus. 9:27 Maduruino o Barnabas waika unangika daha wiao o rasul-rasulika. O Barnabas wahi ade-ade onangika mangale sarakia o Saulus wimke ma Jou o ngkomo mahidogoronaka d sarakia ma Jou witemo unangika. O Barnabas wohingahu mangale sarakia aibarani o Saulus wodotoko o Damsyikoka de o Yesus airomanga. 9:28 Ho gnanga o Saulus wogogere dede nanga, d woriwayati de aibarani o Yerusalem ingodumu de ma Jou airomanga. 9:29 Unanga imateke ade-ade d imateke ributu de o Yahudioka manyawa yotemo yoyo Yunani, m onanga ihi dailako iwi toma nanga. 9:30 Maraha o nyawa yongaku-ngaku mahomoa ihiriki mangale o hali gnanga, nanga iwiao o Saulus o Kaisariaika, dahao iwihidingoto nanga o Tarsusika. 9:31 O jemaat ingodumu o Yudea, o Galilea d o Samariaka idadi irdi. De de ma Jou Madutu ai Womahino maroriwo, o jemaat-jemaat gnanga idogo ikuata d idogo iwe, karana nanga yowango de manga modongo ma Jouika. 9:32 O Petrus woiki wokiloliti watailako o jemaat-jemaat. O wange moiuku nanga watailako ma Jou aiumati yogogogere o Lidaka. 9:33 Dokengoka nanga imakamke de womatngo o nyawa o nauru airomanga o Eneas, wolugu d womomomikokaua aingidu-ngidu mangoka o taongo tufange madekana. 9:34 O Petrus witemo o Eneasika, "Eneas, o Yesus Kristus wonihitogumu ngona. Nomomiki d nohidiai aningidu-ngidu mang." Oraha gnanga dika o Eneas womomiki. 9:35 Mata-mata o Lida d o Saron madola iwimke o Eneas, daha nanga mata-mata iwingaku ma Jouika. 9:36 O Yopeoka naga o ngoheka momatngo amiromanga o ngo Tabita. Mnanga o nyawa moi mingaku o Yesusika. (Ami romanga de o

Yunanioka manga demo o ngo Dorkas mamangarati o maijanga.) Mnanga hoko genangika dika modiai o hali maoa-oa d mariwo o mihikini manyawa. 9:37 Oraha gnanga mnanga mopanyake daha mohonenge. Ami mayeti yaohiki ibto, nanga yakelenga o kamari ilokulokuoka. 9:38 O Yope hokokiaua magurutika de o Lida. Ho maraha iwininki o Yesus o Yopeoka iwigihene o Petrus naga o Lidaka, nanga yhuloko o nyawa yahinoto yoiki o Petrusika de o behehongo nnanga, "Tai-taiti woba nenangino." 9:39 O Petrus gila-gila womaoko d wanki nanga. Imahi adonika dokengoka nanga iwiao o kamari iloku-lokuile. O bobao mata-mata genangoka iwihidoomuino o Petrus d yoari d ihi matoko unangika o baju-baju d manga juba-juba o ngo Dorkas mouriti mangale nanga maraha mnanga kamoma ngangoikahi. 9:40 O Petrus wahuloko nanga mata-mata yohupu, daha nanga watilabukuku d womaniata. I bto gnanga nanga wohimangika o ngo Dorkas amimayeti d wotemo, "Tabita, nomomiki!" O ngo Dorkas amilako mahelenga, d maraha mnanga mimke o Petrus, mnanga mogogeruku. 9:41 Daha o Petrus was amigiamika d womihimoteke mnanga momaoko. Ahao o Petrus wa hoko o nyawa yongaku-ngaku genangoka de o bobao-bobaohi gnanga, daha womihilapahi o ngo Dorkas mowangoka gnanga onangika. 9:42 O abari mangale okia idadi gnanga yodogerewoto o Yope ingodumu, hidono o nyawa manga nge yongaku o Yesusika hok to nanga manga Koano Wahihohalamati. 9:43 O Petrus wogogere genangoka o wange muruono nagahi o nyawa womatngo o hapi makai wohohakai aitauoka airomanga o Simon. Kisah Rasul Rasul 10 10:1 O Kaisariaka naga o nauru womatngo airomanga o Kornelius. Unanga o nyawa moi wokaputeni "O Italia matentara ma Duonoka". 10:2 Manyawa nanga wimodongo ma Jou Madutuika d aitau manyawa yongodumu iwipuji ma Jou Madutuika. Unanga mangange wariwo o Yahudioka manyawa yomomihikini, d unanga womatogu-togumua womaniata ma Jou Madutuika. 10:3 O wange moiuku done hotakoro

hange o wangeoka, nanga wamke de madodiai o lolega moi magoronaka, wo ma tngo ma Jou Madutu ai malaekat wo ba d wi ahoko nanga, "Kornelius!" 10:4 O Kornelius wamke o malaekat gnanga de whawana daha wtemo, "Naga okia Tuanga?" O malaekat gnanga ihaluhu, "Aniniata d anihininga mangongike ma Jou Madutu watarimaka d ma Jou Madutu wonihininga ngonaika. 10:5 Orahannanga nhuloko o nyawa o Yopeika iwiahoko o Simon airomanga madutu o Simon Petrus. 10:6 Unanga womahidodogumikahi o nyawa womatngo o hapi makai wahohakai aitauoka airomanga o Simon, wogogere o dowongi madatekoka." 10:7 O malaekat imatemo-temo ibto de o Kornelius gnanga i oikoka, o Kornelius w ahoko o nyawa yahinoto yolleleani aitauoka d womatngo o nyawa o tentara aigogana wongaku-ngaku. 10:8 O Kornelius wa ade-ade onangika okia idadioka, daha nanga whuloko nanga o Yopeika. 10:9 Yarehino mawange, nanga ka o dodagi mahidogoronakahi d ngade imahidono o Yopeika, o Petrus wodoa o tau malokuile mangale womaniata. 10:10 Daha nanga iwihahini duru wo mau wolomo. O inomo de ihidiai, nanga wamke o lolega moi. 10:11 Unanga wamke o dihanga ihelenga d hok ngeroka moi ma ngoa-ngoata yawora o duniauku, de madidideoka malibuku iata. 10:12 Magoronaka wamke hagala irupa o aiwani malou iata, hagala o aiwani imatahe-tahe d o totaleo ihuhuhuku. 10:13 Daha naga o ilingi itemo unangika, "Petrus nomomiki! Natoaka d nolomo!" 10:14 O Petrus wohaluhu, "Kowali, Jou! Komaiwahi ngohi taolomo okia naga ahibohono ekola ipeseke." 10:15 M o ilingi gnanga itemo ihigalioli unangika, "Okia ma Jou Madutu wohimatokoka anibohonua, uha ngona nato anibohono." 10:16 O lolega gnanga yogilio hidono mahangeino, daha o ngere gnanga igoraka o horogaile. 10:17 O Petrus womahiorikokaua watibanga okia mamangarati o lolega gnanga. Kawa tiba-tibangohi o Petrus, o nyawa whulo-huloko o Kornelius yamkeoka o Simon aitau d onanga nagaka o ngorana mahimangoka. 10:18 Daha nanga yahoko o nyawa d yaleha, "Bote nenangoka naga o nyawa iniado-adonino womahidodogumu, airomanga o Simon Petrus?" 10:19 O Petrus kahokogenangikahi wohidibanga wohiriki mamangarati o lolega

gnanga, ma Jou Madutu ai Womaha iwitemo unangika, "Hei Petrus, naga o nyawa yaruange mangagogiria inilingiri ngona. 10:20 Ika itaiti nouti daukuku d uha nodododato nanki nanga, hababu Ngohi tahuloko nanga." 10:21 O Petrus wouti daukuku d wtemo o nyawaika gnanga, "Ngohi nanga roriadodoto nihilolingi-lingiri. Roriadodoto niba mangale okia?" 10:22 Onanga yohaluhu, "Ma Kaputeni Kornelius womihloko ngomi miaino. Unanga o nyawa moi maoa d aimodongo ma Jou Madutuika, de duru iwihoromati o Yahudioka manyawa mata-mata. Ma Jou Madutu aimalaekat womatngo wihuloko nanga wogahoko Tuanga noba aitauika, karana hok mabobaluhu ainiata, nanga iwihuloko wohigihene okia aha Tuanga notemo unangika." 10:23 O Petrus w ahoko nanga yowohama mangale imatogumu genangoka. Yarehino o Petrus womomiki d yoiki dede nanga. Yamuruono naga o nyawa yongaku-ngaku o Yopeino onang yonki. 10:24 O wange moi ipaha gnanga nanga imahidono o Kaisariaika. Dokengoka nanga ydodamka o Kornelius de airoriadodoto de aidodiawo-dodiawo irorahai waahokinoka. 10:25 Maraha o Petrus womahidono, o Kornelius woiki wibuhuku nanga d watilabukuku aihimangoka. 10:26 M o Petrus wihimoteke nanga womaoko, daha witemo, "Nomomiki! Ngohi mahirete kao nyawa dika." 10:27 Kaima temo-temohi de o Kornelius, o Petrus wowohama o tau magoronaika. Genangoka nanga wamke o nyawa manga nge imatomuinoka. 10:28 Daha nanga watemo onangika, "Roriadodoto mahirete nihiriki o Yahudioka manyawa manga agama yahigumalaua mangale ydono ekola imakaganu de o nyawa mahomoaino. M ma Jou Madutu wohihimatokoka ngohino, ngohi iyakunua o nagona dika tato yopeseke ekola ahibohono. 10:29 Hababu gnanga maraha Tuanga nogahoko hupaya ngohi taino, ngohi tokabaratangua taino. H orahannanga ngohi toigo tohiriki yadodoa Tuanga nogahoko ngohi taino." 10:30 O Kornelius wohaluhu, "O wange hange ipahaika, done maraha hokonenangoli, ngohi tomaniata magogiria tongohi ahitauoka o takoro hange o bimaoa. Itodokanino o nyawa womatngo o nauru womaoko ahihimangoka. Ai pakeanga o nyawa gnanga kaimahi doleletonguku. 10:31 Unanga wotemo, 'Kornelius! Ma

Jou Madutu watarimaka aniniata d aha wohininga anihininga maoa. 10:32 H nhuloko o nyawa o Yopeika iwiahoko o nyawa airomanga o Simon Petrus. Unanga womahi dodogumika o nyawa womatngo o hapi makai wohohakai aitauoka airomanga o Simon; o tau gnanga o gahimadatekoka.' 10:33 Hababu gnanga ngohi dema dataitoka thuloko o nyawa yoiki iniahoko Tuanga. D Tuanga i goungu anihininga iyaoa mangale noba nenangino. Oraha nnanga ngomi mata-mata mimatomu nenangoka ma Jou Madutu aihimangoka, mangale mi ihene mata-mata ma Jou Madutu wonihulokoka Tuanga nomi temo ngomino." 10:34 Daha o Petrus wotemo, "Orahannanga igou-goungu ngohi tamo ma Jou Madutu wodiai o nyawa mata-mataika kaima dene. 10:35 O nyawa de manga modongoka ma Jou Madutuika d yomanarama o diai, o nyawa gnanga wtarima ma Jou Madutu, nanga wohaduliua o hoana okiaino dika. 10:36 Roriadodoto nihiorikoka o abari madola ma Jou Madutu wohiadonoka o Israel manyawaika. O abari gnanga naga imakorona o Abari ma Oa mangale o dame de o Yesus Kristus, enagnanga o nyawa mata-mata manga Jou. 10:37 Roriadodoto nihiriki okia idadioka o Yudea ingodumu, enagnanga imulenge o Galileaino ipaha o gohiki o Yohanis wohi abari. 10:38 Ngini nihiriki ma Jou Madutu wiirikoka o Yesus o Nazaret manyawa gnanga d wihidaka Unangika ma Jou Madutu ai Womaha d Ai kuaha. Ngini nihiorik o Yesus gnanga wodagioka kiaika honanga mangale wodiai o oa; Unanga wahitogumu mata-mata o nyawa yakokuaha o Ibilihi, hababu ma Jou Madutu witomoteke Unanga. 10:39 Ngomi nnanga manyawa miamkeoka mahirete, hagala moi-moi Unanga wadiaioka o Yahudi manyawa manga bereraka d o Yerusalemoka. Ngaroka hokognanga, nanga iwisalib d iwitoma Unanga. 10:40 M o wange hangeoka ma Jou Madutu wihiwangookali Unanga o honengino, d Unanga womahimatoko o nyawaika; 10:41 o nyawa mata-mata ikaua, m duga-duga ngomino ma Jou Madutu womi irikoka iholoi ihira mangale midadi Ai hakihi-hakihi: Ngomi miolomo d miokere dede Unanga, womomiki ipahaino. 10:42 D Unanga womihuloko ngomi mihingahu o Abari ma Oa gnanga hagala o nyawaika, d mihidaka o hakihi ma Jou Madutu wigoraka Unanga

wodadi o Hakimi hagala o nyawa yowango-wangohi d o nyawa yohonehonengoka. 10:43 Mata-mata o nabi yotemo mangale Unanga. Onanga yotemo mata-mata o nyawa yongaku o Yesusika, aha yahi apongo manga baradoha de o Yesusino Ai kuaha." 10:44 O Petrus kawotemo-temohi magogiriaka, ma Jou Madutu ai Womaha iuti d yakuaha mata-mata o nyawa yoihene o abari gnanga. 10:45 O Yahudioka manyawa iwingakungakuoka o Yesusika d o Petrus iwininki o Yopeino, mata-mata yohranga yamke ma Jou Madutu wahidaka ai Womaha hagala o nyawa o hoana mahomoaika o Yahudiokaua. 10:46 Hababu nanga yoihene o nyawa gnanga yotemo-temo irupa-rupa o demo d ihigiriri ma Jou Madutu aimulia. Daha o Petrus wotemo, 10:47 "Beika nilega, o nyawa nnanga yamkeoka ma Jou Madutu ai Womaha hok ngone. H yakunu o nyawa yattatoko nanga, mangale imaohiki de o akere?" 10:48 O Petrus whuloko nanga imaohiki de o Yesus Kristus airmanga. I bto gnanga nanga yogahoko hupaya o Petrus wgogere dede nanga o wange muruono naga madekana. Kisah Rasul Rasul 11 11:1 O rasul-rasul d o nyawa yongaku-ngaku o Yudea yongodumu yoihene hagala o nyawa yoagamaua de o Yahudi ma agama yatarimaka ma Jou Madutu aidemo. 11:2 Maduruino maraha o Petrus woiki o Yerusalemika, o Yahudioka manyawa yongaku-ngakuoka gnanga, iwngelo o Petrus. Onanga yato, 11:3 "Yadodoa ngona noiki o nyawa imahuna-hunauahi mangatauika? Ngona koaho nolomoli nimakinki dede nanga!" 11:4 Mahababu gnanga o Petrus wahitararono onangika mata-mata idododadioka, mulenge kamadododi hirakahi. O Petrus wato, 11:5 "Ngohi magogiriaka tomaniata o Yope makotaka, daha ngohi tamke o lolega moi. Ngohi tamke naga okianaga moi hok o ngere moi mangoa-ngoata ihiguti o dihanguku, de madidideoka malibuku iata, dahao imatogumu ahi honongaka ngohi. 11:6 Maraha ngohi tatotailako magoronauku, ngohi tamke o aiwani-o aiwani malou iata, o aiwani-o aiwani ihhuhuku, o aiwani-o aiwani imatahe-tahe d o totaleo-totaleo

ihhuhuku. 11:7 Daha ngohi toihene o ilingi moi itemo ngohino, 'Ika nomomiki, Petrus! Natoaka gnanga d naolomo!' 11:8 M ngohi tohaluhu, 'Kowali, Jou! Komaiwahi ngohi taolomo o inomo ahibohono de ipeseke.' 11:9 M o ilingi gnanga itemoli o dihanguku, 'Okia naga ma Jou Madutu wohimatokoka anibohonua uha nato anibohono.' 11:10 Ngohi tamke o hali gnanga hdono mahangeino, d mabaha mata-mata igorakaokali o horogaile. 11:11 Ima koronaika raha gnanga o nyawa yaruange o Kaisariaino, yhuloko ngohino, imahidono o tau o ng ngohi tomahidodogumika. 11:12 Daha ma Jou Madutu ai Womaha ihihuloko ngohi toiki dede nanga de koiwa ahidodato. O nyawa yabutanga riadodoto nnanga mimakinki dede ngohi o Kaisariaika, d ngomi mata-mata miwohama o Kornelius aitau magoronaika. 11:13 Ahaino o Kornelius womiade-ade ngomino sarakia nanga wamke o malaekat womatngo womaoko aitauoka d wotemo, 'Nhuloko o nyawa o Yopeika iwiahoko o nyawa womatngo o nauru airomanga o Simon Petrus. 11:14 Unanga aha wohidono o abari ngonaika aha inihihalamati ngona d anitau madola.' 11:15 D maraha ngohi mulenge totemo hokognanga," hoko ganga o Petrus wohigila-gila aiade-ade, "ma Jou Madutu ai Womaha iba onanguku imadene hok idadi ngoneino kahuruono madodihiraka. 11:16 Daha ngohi tohininga, ma Jou wotemoka, 'O Yohanis woohiki de o akere, m ngini aha iniohiki de ma Jou Madutu ai Womaha.' 11:17 H de madiai ma Jou Madutu wohidoak hagala o nyawaika yoagamaua de o Yahudi manga agama gnanga, o ngongike kaimadene nanga wonahi daka ngoneino maraha ngone hingaku ma Jou Yesus Kristusika. Karana gnanga, kiaka yakunu ngohi tiduhunu ma Jou Madutu!" 11:18 Yoihene ibto gnanga, nanga yoributuokaua. Daha nanga iwihigiriri ma Jou Madutu. Onanga yato, "Nako hokognanga, o Yahudi manyawa okaua ma Jou Madutu wahidaka raha, mangale imatoba manga baradohaka de yamo o ngango madutu!" 11:19 O Stefanus iwitoma ipahaino, hagala o nyawa iwingaku-ngaku o Yesusika mulenge yaginki, hidono nanga yodogerewoto okiaika honanga. Naga yara hidono o Fenisiaika d nagali hidono o Siprusika d o Antiokhia. Onanga ihingahu o abari ma Jou Madutuino, duga-duga o Yahudioka

manyawaokaika dika. 11:20 M o nyawa yongaku-ngaku manga hidogoronaino gnanga, manga ahali o Siprus d o Kireneino, naga o nyawa yoiki o Antiokhiaika, d ihingahu o Abari ma Oa mangale o Yesus gnanga hagala o nyawaika yoagamaua de o Yahudioka manga agama. 11:21 Ma Jou aikuaha naga onangoka hidono o nyawa manga nge idadi yongaku d imahilapahi manga diri ma Jouika. 11:22 O ade-ade mangale idadadi nnanga hidono yadono o jemaatika o Yerusalemoka. Onanga iwihuloko o Barnabas o Antiokhiaika. 11:23 D maraha o Barnabas womahidono dokengika, d wamke sarakia ma Jou Madutu wahibarakati o nyawa gnanga, nanga duru womrene. Daha nanga wogahoko hupaya nanga igou-goungu yosetia ma Jouika de manga hininga magahumu. 11:24 O Barnabas nnanga o nyawa aihininga yaoa d ma Jou Madutu ai Womaha iwikuaha imanki duru wingaku ma Jouika, hidono o nyawa manga nge iwinki ma Jou. 11:25 Maduruino, o Barnabas woiki o Tarsusika wilingiri o Saulus. 11:26 Imamkeoka de o Saulus, nanga wiao o Saulus o Antiokhiaika d o taongo moi iahumu nanga imatomu de o jemaat dokengoka, de yadotoko o nyawa mangange. O Antiokhiaoka gnanga hagala o nyawa yongaku-ngaku o Yesusika mangale madodihiraka yhetongo o Haranioka manyawa. 11:27 Maraha gnanga naga yamuruono naga o nabi yoba o Yerusalemino yoiki o Antiokhiaika. 11:28 Manga hidogoronaka naga womatngo airomanga o Agabus. Mangale ma Jou Madutu ai Womaha mahihitomo nanga wohidemoka, o dunia ingodumu aha idadi raha o habirokata kohagiria. (D o hali gnanga igoungu idadi dika maraha ma Kaisar Klaudius wopareta.) 11:29 Mata-mata iwinninki o Yesus gnanga imakaturu mangale yahidingoto o roriwo manga roriadodotika yogogogere o Yudeaka; moi-moi yahidingoto imoteke manga dagakunu. 11:30 Manga rimoi gnanga yadiaioka, daha o Barnabas d o Saulus yhuloko mangale ytotaka mangaroriwo gnanga o jemaat matutudatutudaika. Kisah Rasul Rasul 12

12:1 Maraha genang ma Koano Herodes womulenge wtuku o jemaat manyawa. 12:2 Imoteke aipareta, o Yakobus, o Yohanis airiaka iwitoma de o oworo. 12:3 Maraha o Herodes wamke aimanarama gnanga o Yahudioka manyawa manga hininga yadene, nanga wodiaioli hokognanga; nanga whuloko o nyawa iwitagoko o Petrusohi. O hali gnanga idadi maraha o Wange ma Amoko o Roti i Ragi-ragi Ua. 12:4 Iwitagoko ibto, o Petrus iwihi ngohama o bui magoronaika. O tentara o rgu iata yhuloko la iwi gana o Petrus genangoka -- o rgu moi-moi, o tentara manyawa yarua-ruata. Ipaha o Paskah marameanga ibtoka, dahao o Herodes witailako o Petrus o nyawa yowe-we manga himangoka. 12:5 H o Petrus iwitumunguku o buioka; m o jemaat imatogu-togumua imaniata de magoungu ma Jouika mangale o Petrus. 12:6 Mahutu o Herodes aha wihihimanguahi o nyawa yowe-we manga himangoka, o Petrus womaiduoka iwilikoika de o rante hinoto o tentara iwiga-gana yahinoto manga hidogoronaka. O bui mangoranoka, yogga-gana mahomoa yogana o bui manga gogiria. 12:7 Itodokanino ma Jou aimalaekat imaokoino genangoka d maletongo yatararono o bui makamari magoronaka gnanga. O malaekat gnanga iwigiwi-giwi o Petrus hidono nanga womomiki. Daha o malaekat gnanga iwitemo, "Hei, taiti nomomiki!" Oraha gnanga dika itiha o rante o behi o Petrus aigiamoka. 12:8 I bto gnanga o malaekat gnanga iwitemo, "Nomahinoa anipakeanga d naliko anihapato de maliliko." O Petrus womahinoa aipakeanga d womliko aihapato de maliliko. Aha o malaekat gnanga itemoli, "Nomahinoa anijuba de nohinki ngohi." 12:9 O Petrus wanki o malaekat gnanga wohupu o buioka. M o Petrus womamoua okia o malaekat magogiriaka i diai gnanga naga okia naga moi igou-goungu idadi. O Petrus watobote gnanga duga-duga o lolega moi. 12:10 Maraha nanga yatioka o gogana mang madodihiraka d mahinoto, nanga yadono o ngorana o behi, mahimanga o kotaika. O ngorana gnanga nanga mahirete ihelenga, daha nanga yohupu d imadagi yanki o ngkomo moi maiteteke. I todokanino o malaekat gnanga iwimalaika o Petrus. 12:11 I paha gnanga dahao o Petrus aha wamo okia idadioka unangika, daha nanga wotemo, "Orahannanga

ngohi tohiriki i gou-goungu ma Jou wohidingotoka Ai malaekat mangale ihihi lapahi ngohi o Herodes aikuahaino d hagala moi-moi aha yodiai o Yahudi manyawa ngohino." 12:12 Wa moka okianaga idddadioka gnanga, o Petrus woiki o ngo Maria amitauika, o Yohanis ngoi ayoika iwihetong o Markus. Genangoka o nyawa manga nge imatomuinoka d magogiria imaniata. 12:13 O Petrus watolo o ngorana maporetino, daha momatngo o ngoheka molleleani amiromanga o ngo Rode, maino mangale mahelenga o ngorana. 12:14 Gila-gila mnanga manako o Petrus ai ilingi. Karana amimrene, mnanga momatai-taiti mowohamoli komahelengaua o ngorana, daha mohingahu hagala o nyawaika genangoka o Petrus naga maporetoka. 12:15 "Ngona initogohanga!" nanga yotemo. M o ngo Rode momakuata gnanga igou-goungu o Petrus. Onanga yato, "Gnanga ai malaekat!" 12:16 Kahoko gnanga o Petrus womatogumua watolo o ngorana. Maraha nanga yahelenga o ngorana, d iwimke o Petrus, nanga duru yohranga. 12:17 O Petrus wapoma de aigiama hupaya nanga imardi, ahao nanga w ade-ade sarakia ma Jou wiaoka nanga wohupu o buino. Daha nanga wotemo, "Niwihi ngahu nnanga o Yakobusika d ahiroriadodoto mahomoahi." Ibto gnanga o Petrus wamala o ng gnanga, d woiki o ng mahomoaika. 12:18 Yarehe mangorumino idadi o gigoro o tentara yoga-gana manga hidogoronaka. Onanga imahiorikokaua duru mangale okia idadioka de o Petrus. 12:19 Daha o Herodes whuloko o nyawa iwi lingiri o Petrus, m onanga iwimkeua nanga. H o Herodes wapareta hupaya o tentara-tentara yoga-gana gnanga yleha daha yatoma. Ipaha gnanga o Herodes wamala o Yudea d wogogere raha muruo naga madekana o Kaisariaka. 12:20 O Herodes duru wangamo o Tirus d o Sidon manyawaika. Hababu gnanga nanga yoba imakinki iwihimanga nanga. Madodihiraka nanga iwibaja o Blastus, wohiheke o Herodes aikadato, hidono nanga wahiba nanga. Maduruino nanga yoiki iwihimanga o Herodes, daha yogahoko imakadame, hababu nanga manga berera imahigagao o inomo o Herodes aibereraino. 12:21 O wange moiuku ihitatapuoka, o Herodes womahidero o koano mapakeanga daha wogogeruku o pareta makuruhioka d womulenge wopidato o kawaha manga himangoka.

12:22 O kawaha magogiriaka yihene gnanga yopa-paka, "Nnanga o gomanga mailingi, o nyawaua mailingi!" 12:23 Oraha gnanga dika ma Jou aimalaekat iwipoka o Herodes, hababu nanga wihoromatiua ma Jou Madutu. O Herodes iwiolomo o kulubati daha wohonenge. 12:24 Ma Jou Madutu aidemo i holoi i kerewoto ilamokika d iholoi ikuata. 12:25 O Barnabas d o Saulus yabtoka tonanga manga manarama, nanga imaidulu o Yerusalemino de iwiao o Yohanis Markus imakinki de nanga. Kisah Rasul Rasul 13 13:1 O jemaat Antiokhia mahidogoronaka naga o nabi-nabi d o guru-guru, enagnanga o Barnabas, o Simeon iwihiaho-ahoko o Taromo, o Lukius o Kireneino, o Menahem yohero yolamoko imakinki de ma Koano Herodes, d o Saulus. 13:2 Maraha nanga magogiriaka yopuji ma Jouika d yopuaha, ma Jou Madutu ai Womaha itemo onangika, "Niairiki o Barnabas d o Saulus niatingaka mangale Ngohi, hupaya nanga yomanarama o manarama Ngohi tohitatapuoka mangale nanga." 13:3 Yopuaha d imaniata ibto, nanga yakelenga manga giama o Barnabas d o Saulus mangalokuoka, daha yhuloko nanga yahinoto. 13:4 Karana ma Jou Madutu ai Womaha yhuloko, o Barnabas d o Saulus imagoraka o Seleukiaika. Dokengino nanga yohidete o Siprus manuhika. 13:5 Maraha imahidono o Salamisika, nanga ihingahu ma Jou Madutu aidemo o Yahudioka mangapuji matau-tauoka. O Yohanis Markus wariwo nanga tonanga mangadodagi magoronaka. 13:6 O nhu gnanga nanga yodagi yakiloliti hidono o Pafosika. Dokengoka nanga imakamke de womatngo o Yahudioka manyawa, airomanga o Bar Yesus. Unanga wogogumatere womangaku aidiri o nabi. 13:7 O Sergius Paulus, ma gubernur o nhoka gnanga nagala aidodiawo itigi de wogogumatere gnanga. Ma gubernur gnanga nagala o nyawa moi wobarija d wosawaro. Unanga wa ahoko o Barnabas d o Saulus hababu nanga woigo woihene ma Jou Madutu aidemo. 13:8 M o Barnabas d o Saulus walawani o Elimas o gumatere masiho gnanga, karana o Elimas (gnanga

airomanga de o Yunanioka manga demo) wohidailako hupaya magubernur gnanga uha hidono wingaku o Yesusika. 13:9 M o Saulus -iwihiromang o Paulus -- iwikuahaka ma Jou Madutu ai Womaha, hidono nanga wipulono o gumatere masiho gnanga, 13:10 daha witemo, "Hei o tipu malokuoka, o dorou mangohaka! Ngona hagala ma oa-oa mahaturu. Yadodoa ngona nluku nomatogumu nakilianga ma Jou Madutu aidtoro mangale wohihalamati o nyawa? 13:11 Orahannanga namke, ma Jou aha wonihukumu ngona! Ngona aha nodadi nopiloko, hidono ngona raha utu nakunokauaoli namke o wange madararono." Oraha gnanga dika o Elimas wamo naga o lobi itaro-taromo yatamunu ailako, hidono nanga woma dagi kawomahihhabalanga wlingiri o nyawa la iwituda. 13:12 Maraha magubernur gnanga wamke okia idadioka, nanga wingaku o Yesusika; hababu nanga duru wohranga o dodtoko mangale o Jou. 13:13 O Pafos de yaino, o Paulus d aidodiawo yohidete o Pergaika o Pamfiliaka. Genangoka o Yohanis Markus wamala nanga, daha womaidulu o Yerusalemika. 13:14 O Pergaoka, de nanga ihigila-gila mangadodagi o Antiokhiaika o Pisidiaka, o Yahudioka manga Puji mawangeoka ahao nanga yoiki o puji matauika de magronaka yoggeruku. 13:15 O Musa ai Buku d o Nabi-nabi manga Buku yabasa ibto, o tutuda-tutuda o puji matauoka gnanga yhuloko o nyawa yleha o Paulusika d aidodiawo, "Roriadodoto nako Riadodotoka okianaga moi o hitiari mangale o nyawa nnanga, ika kania hingahu okia niahitiari gnanga." 13:16 O Paulus kawoma oko, daha wohidaka o nonako de aigiama, ahao wotemo, "Ahi Roriadodoto o Israeloka manyawa, d mata-mata roriadodoto de mahomoahi nenangoka nitotomoteke ma Jou Madutuika! Beika niihenohi ngohino: 13:17 O Israeloka manyawa manga Jou Madutu wairikoka nangaete de nangatohora, d wahidadi o hoana nnanga o hoana ma amo-amoko maraha nanga yogogere o Mesiroka, hok o nyawa maporetino. Maduruino de ma Jou Madutu aikuaha iamo-amoko, nanga waao wahihupu o Mesirino. 13:18 Unanga wohisabari tonanga manga kalakuanga o tonaka makokakahaka o taongo moruatino madekana. 13:19 O hoana tumidi Unanga wahohihangoka o Kanaan matonakoka mangale wahi kodoku o tonaka gnanga o Israel

manyawaika hupaya o tonaka gnanga idadi katonanga madutu. 13:20 Mata-mata gnanga itagi gila-gila hidono o taongo o ratuhu iata de moritoa madekana. Wahikodoku ibto o Kanaan matonaka gnanga, ma Jou Madutu wahidaka onangika o haki-hakimi. O hakimi mabobahaka nanga ganga ma Nabi Samuel. 13:21 Maduruino nanga yogahoko o koano womatngo. Ma Jou Madutu wahidaka onangika o Saul o Kis aingohaka o Benyamin aiahaluku, mangale wodadi tonanga manga koano, o taongo moruatino madekana. 13:22 Ma Jou Madutu wihirehenoka nanga aikoano makuruhioka, ma Jou Madutu wigorakoli o Daud, wodadi tonanga manga koano. D nenanga ma Jou Madutu wotemoka mangale o Daud, 'Ngohi timkeoka o Daud o Isai aingohaka gnanga o nyawa moi Ahihininga yadene. Manyawa nanga aha wadiai Ahi mau.' 13:23 De o Daud aidifauku gnanga ma Jou Madutu wasadiaka o Israel manyawaika womatngo o Koano Wohihohalamati, hok iwihijajioka. D o Yesus ganga o Koano Wohihohalamati gnanga. 13:24 O Yesus womulaenguahi wohidagi Ai manarama, o Yohanis wohiboakoka o Israel manyawaika, hupaya nanga imatoba de manga baradoha d yaohiki. 13:25 D ngade ipaha aimanarama, o Yohanis watemo o nyawaika, 'Imoteke ngini niadamke, ngohi nnanga o nagona? Ngohiua manyawa ngini niwidodam. Niohininga, manyawa gnanga aha woba ipaha de ngohi; tahuputu dika aihapato mangohi topatutua.' 13:26 Roriadodoto o Abraham aidifauku, d mata-mata Roriadodoto mahomoahi nenangokadau nitotomoteke ma Jou Madutuika! Ma Jou Madutu wonahidingotoka ngoneino o abari inahihohalamati gnanga; 13:27 hababu o nyawa yogogogere o Yerusalemoka, d tonanga manga tutuda-tutuda iwinakoua ge Unanga wonahihohalamati. Onanga imamangaratiua o nabi-nabi manga dodtoko ngaro yabasa o Puji mawange ihigetongo, hidono nanga iwihukumu o Yesus. M imadaenika de manga manarama hokognanga idadi higanapu okia o nabi-nabi ihingahuoka ngaro idadiuahi. 13:28 Ngaroka nanga yamkeua aihowono moi Unangoka kiani iwihukumu de hukumanga wohonenge, m onanga yogahoko o Pilatusika hupaya Unanga iwitoma. 13:29 D onanga yabtoka yadiai mata-mata Ma Jou Ai Demo ma Buku

magoronaka ituli-tulihoka mangale Unanga, nanga ihiguti Ai mayeti o salib magotaka, daha yakelenga o lungunu magoronaka. 13:30 M ma Jou Madutu wihiwangokali o honengino. 13:31 Maduruino kadema wange-wange madekana Unanga waino womahimatoka Ai diri o nyawa yoba-bainoika, dede Unanga o Galilea de yaino o Yerusalemika. Onanga gnanga rahannanga yodadi o hakihi-hakihi mangale Unanga o Israel manyawaika. 13:32 H, rahannanga ngomi mihingahu o Abari ma Oa gnanga nginika: Okia ma Jou Madutu wohijajioka tongone nangaete de nangatohoraika, 13:33 gnanga Unanga wadiaioka ngoneino, de wihiwangokali o Yesus o honengino. Hababu o Mazmur mahidoku hinoto magoronaka naga itulihi, 'Ngonala Ahi Ngohaka, o wange nnanga Ngohi todadioka Ani Ama.' 13:34 Ma Jou Madutu wihiwangokali Unanga o honengino. Orahannanga Unanga aha iwidaenokaua o honenge o lungunu magoronaka. Mangale o hali gnanga ma Jou Madutu wotemo, 'Ngohi aha tonihidaka Ngonaika o jaji madebi-debini i goungu aha Tohiganapu, Tohi jjajioka o Daudika.' 13:35 Hoko gnangoli o ayat mahomoa magoronaka itemo, 'Tongona anigilaongo wososetia gnanga aha Nimalaikaua womela o lungunu magoronaka.' 13:36 O Daud wohonengoka d iwilungunoka imakinki de aiete de aitohora, nanga wadiai ibto okia ma Jou Madutu wihuloko nanga wadiai. O Daud aimayeti makoiwaka iwedere mata-mataka. 13:37 M o Yesus, ma Jou Madutu wihiwangokali o honengino, o Yesus gnanga wowederua hidono womata. 13:38-39 Hababu gnanga Roriadodoto, kokiani ngini nihiriki de o Yesus nnanga o abari mangale o baradoha maapongo inihingahu nginika; ngini kiani nihiriki moi-moi o nyawa iwingaku Unangika, yahilapahioka hagala o baradohaka yakunua yaehe de ma Jou Madutu ai pareta-pareta o Musa wohingahu-ngahuoka. 13:40 Mangale gnanga ngini kiani niohininga nihidodiai, uha hidono idadi nginika okia o nabi-nabi yotemoka, 13:41 'Niohininga nihidodiai, hei ngini o nyawa nioigo niahi kokauku! Ngini aha nihranga, de ahao nihonenge! Hababu rahannanga Ngohi magogiria todiai okianaga moi ngini mahirete aha niangakua, ngaroka naga o nyawa inihitararono nginika.' " 13:42 Maraha o Paulus d o Barnabas yamala o puji matau gnanga, o nyawa o puji

matauoka gnanga yogahoko nanga yoboali, o Puji mawange yaino, mangale ihitararono iholoi ikurutika mangale o hali-hali gnanga. 13:43 O nyawa yokokihupuoka o puji matauoka gnanga, o Paulus d o Barnabas yanki o Yahudioka manyawa mangange d o nyawa mahomoahi yowoha-wohamoka o Yahudi manga agamaika. O rasul-rasul gnanga yatemo-temo nanga hupaya nanga hokogenangika imahitangono ma Jou Madutu aihininga maoaika. 13:44 O Puji mawange yaino, ngadeke mata-mata o nyawa o kota gnanga yoba yihene ma Jou aidemo. 13:45 Maraha o Yahudioka manyawa yamke o nyawa mangange gnanga, to nanga manga hininga duruhe yohiri. Onanga iwihikauku o Paulus d aidemo mata-mata yngelo. 13:46 M iholoi yobaranioli o Paulus d o Barnabas yotemo ihitotararonika. Onanga yato, "Ma Jou Madutu aidemo kokiani ihira mihingahu nginika. M karana ngini nioluku niatarima, ngini mahirete nihigogeroka ngini ipatutua niatarima o ngango madutu d ikakali. D orahannanga ngomi minimala ngini, d mioiki o nyawa mahomoaika. 13:47 Hababu nnanga ma Jou aipareta ngomino; ma Jou wotemo, 'Ngohi tohigogeroka ngini nidadi o dararono moi o nyawa mahomoaika ko o Yahudiokaua, hupaya ngini nihidono o halamati o dunia ingodumu.' " 13:48 Maraha o nyawa mahomoaino ko o Yahudiokaua yoihene gnanga, nanga imagarago duru, daha ihigiriri ma Jou aidemo. D o nyawa wahigogeroka ma Jou Madutu mangale yamke o ngango madutu d ikakali, o nyawa gnanga yngaku. 13:49 Ma Jou aidemo yodogerewoto kiaika honanga yakiloliti o daera gnanga. 13:50 M o nyawa yolo ago-agomo o kotaka gnanga d o ngongoheka o nyawa yokokurutile manga doomuino iwimodo-modongo ma Jou Madutuika, o Yahudioka manyawa yahingohama o hininga madorou. Onanga yapuda o haturu o Paulus d o Barnabasika, d yaduhu nanga yahinoto o daeraka gnanga. 13:51 O rasul-rasul gnanga yaparihi o kafo manga louoka o nyawa manga himangoka gnanga, hok o hohininga moi, daha yoiki o Ikoniumika. 13:52 Yononinki o Antiokhiaoka duru yomrene d yakuaha ma Jou Madutu ai Womaha. Kisah Rasul Rasul 14

14:1 O Paulus d o Barnabas yaohana mahali kaimadene de o Ikoniumoka. Onanga kayoiki dika o Yahudioka manga puji matauika d yotemo-temo genangoka hokognanga marupa hidono o Yahudioka manyawa mangange d o nyawa mahomoaino o Yahudiokaua idadi iwingaku o Yesus. 14:2 M o Yahudioka manyawa yoolu-oluku yongaku, yahingohama o hininga madorou o nyawa mahomoaino o Yahudiokaua, hidono idadi yadohata o nyawa iwingaku-ngaku o Yesusika. 14:3 Karana gnanga o Paulus d o Barnabas yogogere yotedekana genangoka. D manga barani nanga yotemo-temo mangale ma Jou. De ma Jou wohimatoko tonanga manga abarioka mangale o dora gnanga itiai; Unanga wahi daka onangika o kuaha mangale yodiai ihra-hranga d o hali-o hali kabiahaua. 14:4 M o kota manyawa gnanga moi-moi imateke ributu; naga yahiba o Yahudi manyawaino, d naga yahiba o rasulrasulino gnanga. 14:5 Daha o Yahudioka manyawa de manga tutudatutuda de o nyawa mahomoaino imahikagaro mangale yhangihara d ykaweli o rasul-rasul de o helewo. 14:6 M o rasul-rasul yanako manga manarama gnanga, ho imahirehene o Listraika d o Derbeika, enagnanga o kota-kota o Likaoniaka, d madaera magilolitino. 14:7 Dokengoka nanga ihiabarioli o Abari ma Oa gnanga. 14:8 O Listraoka naga o nyawa womatngo o nauru ailou italo kawomakilauinohi, hidono nanga wakunua womadagi, hababu ailou duru koikuatua. 14:9 O nyawa gnanga dokengoka wogogeruku wohigihene o Paulus wotemo-temo. O Paulus wimke o nyawa gnanga wongaku d karana gnanga nanga wakunu wihitogumu. O Paulus wipulo-pulono nanga 14:10 d de ai ilingi makuata o Paulus witemo, "Nomaoko nomatotiaiile!" O nyawa gnanga womaoko womatotuboile gila-gila womadagi. 14:11 Maraha o nyawa yowe-we yamke okia wadiaioka o Paulus, nanga yopaka de o Likaonia manga demo, "O gomanga iutioka o duniauku de marehe o nyawa." 14:12 Daha nanga yahiromanga o Barnabas o Zeus, d o Paulus nanga iwihiromanga o Hermes, hababu nanga wotemo-temo. 14:13 O gomanga matau naga o kota mahimangika, o Gomanga Zeus ma imam woba woao o hapi manauru d o bunga-bunga o kota mangorana iamo-amokika. Unanga womau imakinki de o nyawa yowe-we

gnanga, ihi huba o huhuba o rasul-rasulika gnanga. 14:14 Maraha o Barnabas d o Paulus yoihene okia yomau yadiai o nyawa gnanga, nanga yakakakihi manga pakeanga de imapopta o nyawa yowe-we manga hidogoronaika gnanga, de yopaka, 14:15 "Hei, yadodoa ngini nidiai hokonnanga? Ngomi nnanga ka o nyawa dika hok Riadodotoli! Ngomi naga nenangoka mangale mihingahu o Abari ma Oa nginika, hupaya ngini niamala o hali-o hali ifofaidua nnanga d nioiki ma Jou Madutu wowango-wangoika, wohidadadi o dihanga d o dunia d o ngto d madola mata-mata. 14:16 Maraha ipopahaika ma Jou Madutu wamalaika o nyawa yowango imoteke tonanga manga mau moi-moi. 14:17 M Unanga wawhangua wohidaka manyonyata mangale Ai diri, enagnanga wodiai o oa-oa. Unanga winihidaka nginika o awana o dihanguku d o tonaka mahasili tonanga marahoka. Unanga winihidaka o inomo nginika d niahininga yadene." 14:18 M de aidemo-demo gnanga ma, kaihuhahi dika, o rasul-rasul gnanga yataaere o nyawa gnanga yahihuba o huhuba gnanga onangika. 14:19 O Yahudioka manyawa yamuruono naga yoba o Listraika o Antiokhia o Pisidia de yaino d o Ikoniumino yabaja o nyawa yowe-we gnanga hidono o nyawa yowe-we gnanga yahiba onangika. Onanga iwikaweli o Paulus de o helewo, ahao iwitauru nanga o kota maporetika. Onanga yatobote nanga wohonengoka, 14:20 m maraha o nyawa yongaku-ngaku genangoka ima oko iwi higilolitino, nanga womomiki d wowohamokali o kotaika. Yarehino nanga woiki o Derbeika imanki de o Barnabas. 14:21 O Derbeoka, o Paulus d o Barnabas ihingahu o Abari ma Oa gnanga d o nyawa mangange idadi iwingaku o Yesusika. Ipaha gnanga nanga imaidulu o Listraika, ahao o Ikoniumika daha o Antiokhiaika o Pisidiaka. 14:22 De o kota-kota gnanga nanga yahikuata manga hininga iwinninki o Yesus, d yahibobehehongo yononinkika gnanga hupaya yotatapu iwingaku o Yesusika. "Ngone kiani iwe hatagongo o hangihara ihira, dahao ngone hakunu hamo o utumu ma Jou Madutu ai Dunia ma Hungioka," hokognanga o rasul-rasul yadotoko o Yesus iwininkika o kota-kotaka gnanga. 14:23 D o jemaat moi-jemaat moi, o Paulus d o Barnabas yagoraka manga tutuda-tutuda mangale o

jemaat-jemaat gnanga. Daha imaniata d yopuaha, nanga yahilapahi o tutuda-tutuda gnanga ma Jouika nanga iwingaku gnanga. 14:24 Ibto de gnanga o Paulus d o Barnabas ihigila-gila manga dodagi nanga yatilakuru o Pisidia madaera d hidono o Pamfiliaika. 14:25 D onanga ihingahu ibto ma Jou Madutu aidemo o Pergaoka, nanga yoiki o Ataliaika. 14:26 Genangino nanga imaiduli yohidete o Antiokhiaika. Ma kota gnanga tonanga mang mahira yahilapahi ma Jou Madutu aidoraika, hupaya nanga yomanarama o manarama rahannanga nanga yabbtoka. 14:27 Maraha imahidono o Antiokhiaika, nanga yatoomu o nyawa o jemaatoka gnanga, daha yaade-ade mata-mata ma Jou Madutu wodiaioka dede nanga. Onang yoade-ade mangale sarakia ma Jou Madutu whelengaka o ngkomo hupaya o nyawa mahomoaino o Yahudiokaua yongaku o Yesusika. 14:28 O kotaka gnanga o Paulus d o Barnabas yogogere manga dekana de o nyawa yongaku-ngaku. Kisah Rasul Rasul 15 15:1 O nyawa yamuruono naga o Yudeaino yoiki o Antiokhiaika d yadotoko o nyawa yongaku-ngaku o Antiokhiaoka gnanga nako nanga yahunaua imoteke o Musa ai Tita, nanga yakunua yahihalamati. 15:2 O Paulus d o Barnabas yalawani de mabuturungoka manga damke o nyawa gnanga. Mabaha ihitatapu hupaya o Paulus d o Barnabas de yamuruono naga o nyawa mahomoa o Antiokhiaino, yoiki o Yerusalemika mangale ihiade-ade o hali nnanga de o rasul-rasul de o tutuda-tutuda dokengoka. 15:3 O jemaat o Antiokhiaoka yangotaka nanga hidono o kota maporetika, ahao nanga yoiki yatilakuru o Fenisia d o Samaria. Dokengoka nanga ihiade-ade sarakia o nyawa mahomoa o Yahudiokaua imahilapahioka manga diri ma Jou Madutuika. O abari gnanga duru yamrene o nyawa yongaku-ngaku genangoka. 15:4 Maraha nanga imahidono o Yerusalemoka, o jemaat yatarima nanga koharahai, d o rasul-rasul de o tutuda-tutuda. Daha nanga ihiade-ade o nyawaika gnanga mangale mata-mata ma Jou Madutu wodiaioka dede nanga. 15:5 M o nyawa yamuruono naga o Farisiokaino yongaku-ngakuoka,

imaoko d yotemo, "O nyawa mahomoa yongaku-ngaku gnanga kiani yahuna d yahipatutu yanki o Musa ai tita." 15:6 Daha o rasul-rasul d o tutuda-tutuda imatoomu mangale ihiade-ade o hali gnanga. 15:7 Madekana duru nanga imahikodaka o dibanga. Mabahaka o Petrus womaoko d wotemo, "Riadodoto! Ngini mahirete nihiriki raha muruono naga ipahaika ma Jou Madutu wohi iriki ngohi nia hidogoronaka ngini mangale tohi abari o Abari ma Oa gnanga o nyawa mahomoaika o Yahudiokaua, hupaya onang yoihene d yongaku. 15:8 D ma Jou Madutu wanako o nyawa manga hininga wohimatokoka Unanga watarima nanga; Unanga wohimatoko o hali gnanga de wahidaka onangika ma Jou Madutu ai Womaha kaimatero dika wonahi da-dakoka ngoneino. 15:9 Ma Jou Madutu watingaka de wafaraua ngone de nanga. Unanga wohitebini manga hininga nanga, karana nanga yongaku. 15:10 Aa ma hababu okia ngini nimau niwilawani ma Jou Madutu rahannanga niahidaka o kokiani moi itubuho yoninkika nnanga, enahioko nangaete de nangatohora d ngone mahirete dika mahakunua hadiai? 15:11 Magiliorino, ngone hongaku d hohalamati karana ma Jou Yesus aidora de Ai hayangi; hokogenang nanga." 15:12 Mata-mata o nyawa imatotoomu gnanga kayokokirirdoka. Dahaino nanga yoihene o Barnabas d o Paulus yoade-ade ihigalioli mata-mata ihra-hranga d o hali-o hali kabiahaua, ma Jou Madutu wodiaioka dede nanga o nyawa mahomoa manga hidogoronaka o Yahudiokaua manyawa. 15:13 Onanga yotemo-temo ibto, o Yakobus wotemo, "Roriadodoto! Beika ni ihenohi ngohino. 15:14 O Simon aha ipahaino wohitararono sarakia ma Jou Madutu kamadodihirakahi wohimatokoka wahininga o nyawa mahomoa, ngarok o Yahudiokaua manyawa de Ai dungutu wairiki onangino o nyawa mahomoa aha yodadi Ai umati. 15:15 Gnanga imadene de o nabi-nabi ihidodemoka, ngaro idadiuahi. Hababu naga itulihi hokonnanga, 15:16 'I paha gnanga Ngohi aha tboali,' ma Jou wato, 'Ngohi aha tohimomikokali o Daud aitau iruba-rubaka, d To hidiai ikokiliangoka, daha tohigokokali; 15:17 hupaya o nyawa mata-mata mahou-houohi gnanga iwilingiri ma Jou, imakinki de mata-mata o nyawa mahomoa o Yahudiokaua Ta ahokoka, la yodadi kato Ngohi.' Hoko gnanga ma Jou

wotemo, 15:18 kahuruonikahi wohingahuoka o hali gnanga." 15:19 "H imoteke ahidamke ngohi," o Yakobus wato, "ngone iyakunua hahihuha o nyawa mahomoa o Yahudiokaua gnanga imahilapahioka manga diri ma Jou Madutuika. 15:20 15:21 Hababu o Musa aitita kahuruonikahi yada basa o Puji mawange ihigetongo o puji matau-tauoka, d ihingahu o kota mata-mataika." 15:22 O rasul-rasul d o tutuda-tutuda, de o jemaat manyawa mata-mata gnanga yaputuhu mangale yairiki yamuruono naga onangino aha yahuloko o Antiokhiaika imakinki o Paulus d o Barnabas. Onanga yairiki o Silas d o Yudas iwihetong o Barsabas. O nyawa yahinoto nnanga yodadi ihibaluhu o nyawa yongaku-ngaku manga hidogoronaka o Yerusalemoka. 15:23 Onanga ihidingoto o hurata moi yao yahulo-huloko gnanga mademo hokonnanga, "Roriadodoto mata-mataika nia ahali o nyawa mahomoaino o Yahudiokaua, nigogere o Antiokhiaka, o Siriaka d o Kilikiaka. Miatabea ngomioka, o rasul-rasul de o tutuda-tutuda, enagnanga niaroriadodoto. 15:24 Ngomi miihene, naga yamuruono naga o nyawa ngomino yoikoka nginika, inikapusaka nima hidodogumokaua de mangadodtoko-mangadodtoko nanga. Enahoko ngomi miahulokua nanga yodiai hokognanga. 15:25 Hababu gnanga ngomi mimahikidibangoka de mata-mata mirimoi mangale miairiki o nyawa yamuruono naga de miahuloko nanga nginika. Onanga aha yoiki imakinki de o Riadodoto o Barnabas de o Paulus ngomi miahohininga. 15:26 O nyawa yahinoto nnanga ganga o nyawa ihitaioka tonanga manga nyawa, karana tongone nanga Jou Yesus Kristus. 15:27 H, ngomi mihuloko o Yudas d o Silas Roriadodotika. Onanga mahirete aha inihingahu youruika nginika, o abari itotuli-tulihoka o hurata nnanga magoronaka. 15:28 Ma Jou Madutu ai Womaha ihigoungu -- de ngomi, mihigoungu -- hupaya ngini uha inihidaka o manarama iholoi itubuho mai paralu o manarama-o manarama nnanga dika: 15:29 uha niaolomo o inomo ihiniatoka o gomangika; uha niaolomo o awunu, uha nia olomo o aiwani ma akeme ihonenge kaya hirikiti, d nimahikurutika de o manarama isosafarune. Nako ngini nimahikurutika niadiri o hali-hali gnanga, ngini niadiaioka maoa-oa. Gnanga dika, halamati!" 15:30 Imahilooa ibto, nanga yhulo-huloko gnanga

imagoraka o Antiokhiaika. Dokengoka nanga yahoko o jemaat manyawa mata-mata imatoomu daha ihingahu o hurata gnanga. 15:31 Maraha o jemaat gnanga yabasa o hurata gnanga, nanga duru yomrene mangale o hurata madola gnanga yalaru tonanga manga hininga. 15:32 O Yudas d o Silas, nagala onang naga o nabi, madekana yatemo-temo de o roriadodoto yongaku-ngaku o Antiokhiaka gnanga mangale yahidaka o kuata de o barani onangika. 15:33 O Yudas d o Silas yogogere dokengoka raha muruono naga madekana ipaha, o nyawa yongaku-ngaku o Antiokhiaka gnanga yahidingoto nanga yolio d ihibehehongo onangika ihingahu manga tabea o nyawa yahulo-hulokika nanga. 15:34 M o Silas waputuhoka wotatapu wogogere o Antiokhiaka. 15:35 O Paulus d o Barnabas ygogere raha muruono naga madekana o Antiokhiaka. Dokengoka nanga yadotoko d ihiabari ma Jou aidemo imakinki de o nyawa yowe-we mahomoa. 15:36 Itedekanua ipahaika o Paulus witemo o Barnabasika, "Niaino ngone homaidulu hlega o roriadodoto yongaku-ngakuoka o Yesusika o kota mata-mataika kiaka ngone hohohi abarioka ma Jou aidemo; hupaya ngone hamke sarakia tonanga manga hali." 15:37 O Barnabas woigo wiao o Yohanis Markus, 15:38 m o Paulus wamo itorou iwiao o Markus, woluku yomanarama imakinki dede nanga de nanga wamala o Pamfiliaka. 15:39 O Paulus d o Barnabas imaributu kohagiria hidono mabaha nanga imtingaka: o Barnabas wiao o Markus de yohidete dede nanga o Siprusika. 15:40 O Paulus wi iriki o Silas daha imagoraka dede nanga kiaka ipahaino o roriadodoto o Antiokhiaka gnanga yahilapahi nanga ma Jou aidoraika. 15:41 Onang yakiloliti o Siria d o Kilikia; dokengoka nanga yahikuata o jemaat-jemaat. Kisah Rasul Rasul 16 16:1 O Paulus wohigila-gila aidodagi o Derbeika, ahao o Listraika. Genangoka naga wininki o Yesus womatngo airomanga o Timotius. Ngoi ayo o Yahudioka manyawa moi, mingakuoka o Yesusika; m aiama o Yunanioka manyawa. 16:2 O nyawa yongaku-ngaku manga

hidogoronaka yogogogere o Listra d o Ikoniumoka, o Timotius iwinako hok o nyawa maoa-oa. 16:3 O Paulus woigo hupaya o Timotius winki dede nanga; karana gnanga nanga wihuna o Timotius. Unanga wodiai gnanga, hababu o Yahudioka manyawa madaera gnanga mata-mata ihiriki o Timotius aiama o Yunanioka manyawa moi. 16:4 O kota ihigeto-getongo nanga yotulu yalega, nanga yahingahu o nyawa yongaku-ngakuokaika o putu-putuhu ihitatapuoka o rasul-rasul d o tutuda o Yerusalemoka. Onanga yatemo-temo roriadodoto yongaku-ngakuoka gnanga, hupaya yamoteke o dato-datoro gnanga. 16:5 O jemaat-jemaat gnanga idogo ikuata manga ngongaku, d o wange ihigetongo kaiholoi idogo magegetongo mange. 16:6 Ma Jou Madutu ai Womaha yahigumalaua o Paulus d o Silas ihigerewoto ma Jou Madutu aidemo o Asia maprovinsika. Ho nanga manga dodagi ihigila-gila o Frigia d o Galatia madaeraika. 16:7 Maraha imahidono o Misia maribatingika, nanga ihitaili yowohama o Bitinia maprovinsiika, m o Yesus ai Womaha yhigumalaua nanga genangika. 16:8 H onanga yakaika o Misia d yogila-gila o Troasika. 16:9 Yohutuku, o Troasoka o Paulus wamke o lolega moi. O lolega mahidogoronaka gnanga nanga wimke o Makedonia manyawa womatngo womaokoino aihimangoka de duruh wogahoko hupaya nanga woiki o Makedoniaika mangale wariwo nanga. 16:10 O Paulus wamke ibto o lolega gnanga, gila-gila ngomi mimahidiai mangale mioiki o Makedoniaka. Hababu ngomi mihigoungu de mial mamangarati, ma Jou Madutu womihuloko ngomi mihingahu o Abari ma Oa gnanga o nyawaika dokengoka. 16:11 Ngomi mia mala o Troas d mihidete migila-gila o Samotrakeika, d iyarehino o Neapolisika. 16:12 Gangoka ngomi o Filipika o kota moi madodihiraka o Makedonia madaeraka. O Filipi ganga o Roma mapareta makuaha matimioka. Dokengoka ngomi migogere o wange muruono naga. 16:13 O Puji mawangeoka ngomi mioiki o ngairi madatekika o kota mangorana iamo-amoko maporetoka, hababu ngomi miatobote genangoka naga o Yahudioka manga hubayanga mang. Daha ngomi migogeruku de mima koketemo de o ngongoheka imatotomuinoka o ngoka gnanga. 16:14 Momatngo manga hidogoronaka nanga, ngala moma huku-hukunu o

pakeanga magoguhurungu, amiromanga o ngo Lidia, d ami ahali o Tiatiraino. Mnanga mihininga ma Jou Madutu, aha ma Jou wagaraki amihininga hupaya mnanga matarima okia o Paulus wodotokoka munangika. 16:15 O ngo Lidia d amitau madola wohiki. Wohiki ibto mnanga momiahoko ngomi. Mnanga mato, "Nako Roriadodoto niamo ngohi igou-goungu tingakuoka o Yesusika, niaino nimahidodogumu tongohi ahitauoka." Daha mnanga momiributu hupaya ngomi miamoteke amigogahoko. 16:16 O wange moiuku ngomi magogiriaka mioiki o niata mangika, ngomi mima kamke de o ngoheka momatngo; mnanga o gilaongo. O ngoheka gnanga imikuaha o womaha madorou ho makunu momaihi idodadadi aha iba. De mohidodemoka o nyawa manga wowango madodagi, o ngoheka gnanga mahidaka o gutumu maamoko amitua-tuangika. 16:17 O ngoheka gnanga kami niniki hokogenangika dika o Paulus d ngomi daha moma pa-paka, "O nyawa nnanga ma Jou Madutu duru woamo-amoko Ai gilaongo! Onanga yoba mangale ihingahu Roriadodotika sarakia madodagi yakunu ngini nihalamati!" 16:18 O wange muruonino naga madekana o ngoheka gnanga momatogutogumua mopaka hoko genangika. O Paulus imataka aisabari, hidono nanga woma idulu daha wotemo o womahika gnanga, "De o Yesus Kristus ai romanga ngohi tonipareta ngona nohupu o ngohekaino nnanga!" Oraha gnanga dika o womaha gnanga imimalaika o ngoheka gnanga. 16:19 Maraha amitua-tuanga yanako mangale nanga yamke o tiwi mangkomo ihihangoka, nanga yatagoko o Paulus d o Silas, daha yatatauru yahinot o kadato malaika yahihimanga yokokuahaika. 16:20 Onanga yhihimanga o Paulus d o Silas o Roma mapopareta yolagoagomika, ahao yato, "O nyawa nnanga o Yahudioka manyawa. Onanga yaruae tongone nanga kotaoka. 16:21 Onanga yhuloko o nyawa yadiai manga biaha ma adati imahowono de tongone nanga tita, o Roma manyawa. Ngone hakunua hatarima ekola hamoteke o biaha ma adati gnanga!" 16:22 O nyawa yowe-we imahimoteke ylawani o Paulus d o Silas; d o popareta yolago-agomo yakakihi manga pakeanga mangarehoka o rasul yahinoto gnanga daha yhuloko o nyawa ygohara nanga yahinoto. 16:23 Onanga ygohara kohagiria ibto, nanga

yahingohama o bui magoronaika. O bui mabaluhu iwihuloko wgana nanga wakaigoungu. 16:24 Karana o pareta gnanga, o bui mabaluhu gnanga watumungu nanga o bui makamari duru magogoronaika, de nanga manga lou ihidalara o balakika. 16:25 Doneho hutu gorona o Paulus d o Silas mangagogiria imaniata de o puji-puji ihinyanyi ma Jou Madutuika. O nyawa mahomoa yatumu-tumunguku magogiria ihigihene nanga yonyanyi. 16:26 Itodokanino idadi o ohu duru kohagiria, hidono o bui mapondasi gnanga imahidigiwioka. Mata-mata o bui mangorana ikoki helenga de o rante-rante yahilaraika o nyawa yatumu-tumunguku mata-mata ikokihoheoka. 16:27 O bui mabaluhu gnanga iwitodokana wohidomomikile. Maraha nanga wamke o bui mangora-ngorana ikoki helengaka, nanga kawomadauru aioworo mangale womatoma aidiri, karana nanga watobote o nyawa ytumu-tumunguku mata-mata yokoki oaroka. 16:28 M o Paulus womapaka wakua-kuatile, "Uha natoma anidiri! Ngomi kanagahi mata-mata nenangoka!" 16:29 O bui mabaluhu gnanga wogahoko o hilo daha wohioa-oara magoronaika, d duru wohaharoka nanga watilabuku o Paulus d o Silas manga himangoka. 16:30 Ahao nanga wao nanga yohupu d wotemo, "Tua-tuanga, ngohi kiani todiai okia, hupaya ngohi tohalamati?" 16:31 O Paulus d o Silas yohaluhu, "Ningaku ma Jou Yesusika! Ngona aha nohalamati -- ngona d mata-mata o nyawa anitauoka!" 16:32 Daha o Paulus d o Silas ihitararono ma Jou aidemo o bui mabaluhi ka gnanga, d o nyawa mata-mataika naga aitauoka. 16:33 O hutu gorona gnanga dika, o bui mabaluhu gnanga w ao nanga daha watebini manga nabo-nabo nanga. Unanga de mata-mata o nyawa aitauoka gila-gila yohiki. 16:34 Ahao nanga wao o Paulus d o Silas aitauika d yahidiai o inomo onangika. Unanga de aitau madola yongodumu yomrene duru hababu nanga raha nnanga wingaku ma Jou Madutuika. 16:35 Iyarehe mangorumino, o Roma mapopareta yolago-agomo yahuloko o polisi o buika mangale ihingahu o pareta hupaya o Paulus d o Silas yapidiloka. 16:36 O bui mabaluhu gnanga wahingahu o hali gnanga o Paulusika. Unanga wato, "Tua-tuanga o popareta yolago-agomo ihidakoka o pareta mangale inipidiloka Tua-tuanga. Oraha nnanga Tua-tuanga yakunu nilio. Halamati

nima jobo!" 16:37 M o Paulus watemo o polisi yotugas-tugasika gnanga, "Ngomi o Roma manegara mab. Nimi tailakouahi, ngomi nimigoharoka o nyawa yowe-we manga himangoka de nimihingohamoka o bui magoronaika. D orahannanga nanga imihuloko ngomi mioiki de kamimarirdoka? Ngomi mioluku! Niahuloko o popareta yolago-agomo gnanga yoba mahirete nenangino imihipidili ngomi." 16:38 O polisi yotugas-tugas gnanga ihingahu o hali gnanga o Roma mapopareta yolago-agomika. Ma o popareta yolago-agomo gnanga yoihene o Paulus d o Silas o Roma manegara mab, nanga dadi yohawana. 16:39 Daha nanga yoiki yogahoko o apongo o Paulus d o Silasika, ahao yangotaka nanga yahinoto yohupu o buioka, de yogahoko hupaya nanga yoiki de o kotaka gnanga. 16:40 O Paulus d o Silas yamala o bui gnanga, daha yoiki o ngo Lidia amitauika. Imakamkeoka de o nyawa yongaku-ngaku dokengoka, yahidaka o hihitomo onangika, o Paulus d o Silas imagoraka. Kisah Rasul Rasul 17 17:1 O Paulus d o Silas ihigila-gila nanga manga dodagi, yatilakuru o Amfipolis d o Apolonia daha imahidono o Tesalonikaika. Dokengoka naga o Yahudioka manyawa manga puji matau. 17:2 O Paulus woiki o puji matauika gnanga -- hok ai biaha wadiai nako naga moi o Yahudioka manyawa manga puji matau -- daha imahikodaka o dibanga de o nyawa genangoka mangale o ayat-ayat Ma Jou Ai Demo ma Buku. Unanga wadiai gnanga o Yahudioka manga Puji mawange, mahange imakokinkika. 17:3 Imamoteke o ayat-ayat Ma Jou Ai Demo ma Buku, nanga wohitararono de wohimatoko manyonyata o Koano Wohihohalamati ma Jou Madutu wihijjajioka kiani wohangihara d wowangokali o honengino. "O Yesus ngohi tinihingahu-ngahu nginika gnanga, Unanga ganga o Koano Wohihohalamati wihijajioka," o Paulus wato. 17:4 O nyawa yamuruono naga yodadi yongaku daha ynki o Paulus d o Silas; hoko gnangoli magegetongo koha amoko o Yunani manyawa de manga modongo ma Jou Madutuika, d manga ngeohi o

ngongoheka ihibbalu-baluhu. 17:5 M o Yahudioka manyawa manga hininga yohiri. Onanga yaahoko o nyawa madorou o ngeko-ngekomika de ihigoko o doomu yororuae. Daha nanga yolingiri o titi o kota gnanga magilolitino de yongika o Yason aitauika mangale ylingiri o Paulus d o Silas, karana nanga yomau yaao o Paulus d o Silas yohupu yahimanga o nyawa yowe-we. 17:6 M oraha nanga ymkeua o Paulus d o Silas, nanga iwitatauru o Yason d yamuruono naga o nyawa yongaku-ngaku mahomoa o popareta yolago-agomo manga himangika yakokuaha o kotauku gnanga. Onanga imapaka, "O nyawa nnanga yororuae kiaka dika! Orahannanga nanga kotaino ma nanga yadonoka, 17:7 d o Yason watamangino aitauoka. Onanga mata-mata yatilakuru ma Kaisar Roma wohitotatapuoka, karana nanga yato nagahi o koano mahomoa airomanga o Yesus." 17:8 De manga demo-demo gnanga nanga yodiai o nyawa yowe-we d yokokuaha o kota gnanga idadi yotodokana. 17:9 Daha yokokuaha gnanga yhuloko o Yason d o nyawa yongaku-ngaku mahomoahi gnanga yafangu o tiwi yatago-tagongika. I paha gnanga dahao nanga ypidili. 17:10 O hutu gnanga o nyawa yongaku-ngaku o kotaka gnanga yhuloko o Paulus d o Silas yoiki o Bereaika. Imahiadonika genangoka, o Paulus d o Silas yoiki o Yahudioka manga puji matauika. 17:11 O nyawa o Bereaka iholoi manga hininga ihelenga ngaro de o Tesalonikaka manyawa. De manga hininga mangigo nanga ihigihene o abari mangale o Yesus, de o wange higetongo nanga yatailako Ma Jou Ai Demo ma Buku mangale ihiriki bote o Paulus aidodtoko gnanga itiai. 17:12 Manga nge manga hidogoronaka nanga iwingaku o Yesusika, de kamahuhutulua o Yunani manyawa ihibalubaluhu, yongaku; yaoa o ngoheka yaoa o nauru. 17:13 Maraha o Yahudi manyawa o Tesalonikaka yoihene o Paulus wohiabarioka ma Jou Madutu aidemo o Bereaka, onang yaino o Bereaino de yngohama o nyawa genangoka yadiai manga hininga yahuha. 17:14 Ima tai-taiti roriadodoto o Bereaka gnanga iwingotaka o Paulus o dowongioko, ma o Silas d o Timotius kayo gogogerohi o kotaka gnanga. 17:15 Iwingotaka ibto o Paulus hidono o Atenaika, roriadodoto gnanga imaidulu o Bereaika de yoao o behehongo o Paulusoka hupaya o Silas d o Timotius imatai-taitika

iwihi duru nanga. 17:16 Maraha o Paulus wadam o Silas d o Timotius o Atenaka, aihininga yahuha wamke o kota gnanga iomanga de o gomanga-o gomanga. 17:17 Hababu gnanga o puji matauoka, o Paulus imahikodaka o dibanga de o Yahudioka manyawa d o nyawa mahomoa iwihuba-huba ma Jou Madutu genangoka. Hokognangoli o paha-paharoka o wange mahigetongo nanga imahikodaka o dibanga de moi-moi o nyawa naga genangoka. 17:18 O guru-guru iwininki o Epikuros d iwininki o Stoa imateke ributu dede unang. Yamuruono naga onangino yotemo, "O nyawa nnanga okia wohiriki? Ai ganako duga-duga mahuhutulu, m unanga wouruwe!" Yamuruono naga mahomoa yotemo, "Ngaroma nanga wohingahu mangale o nyawa mahomoa manga gomanga." Onanga yotemo hokognanga, karana o Paulus wohiade-ade mangale o Yesus d mangale wohonengoka de wowangokali. 17:19 Daha nanga iwiao o Paulus o doomuika o Areopagus ma Doporonika. Dokengoka nanga iwitemo, "Ngomi mioigo mihiriki o dodtoko mahungi ngona nohingahu-ngahu gnanga. 17:20 Hababu ngona nohihimangoka o hali-hali miihene imahowono de biaha miangaukino ngomi. Mahababu gnanga ngomi mioigo mihiriki mamangarati." ( 17:21 Hababu mata-mata o Atena manyawa d o nyawa maporetino yogogogere genangoka duruhe yigo yamata mangaraha nanga iworo-woro, mangale ihigihene d ihiade-ade mangale o hali-hali duru mahungi.) 17:22 Maraha o Paulus womaoko o nyawa imatotoomuino manga himangoka o Areopagusoka gnanga, o Paulus wato, "Hei o Atena manyawa! Ngohi tamke hagala hali magoronaka ngini duru niagama. 17:23 Hababu maraha ngohi totagi-tagi niakota magilolitino d tohohininga niahubayanga mang-mang, ngohi tamke o ng moi o huhuba nihihuba-huba; o ngoka gnanga itulihi, 'Ma Jou Madutuika Mi Wi Nko-nko Ua.' Aa, ma Jou Madutu ngini niwihuba m niwinakoua, nanga ganga ngohi tinihingahu nginika. 17:24 Ma Jou Madutu wohidadioka o dunia nnanga de hagala madola, Unangala o dihanga d o dunia ma Jou. Unanga wogogerua o gomanga matau-tau magoronaka o nyawa yododiai. 17:25 Unang woparalua o roriwo o nyawaino, hababu Unanga ganga wohida-daka o ngango d o womaha

d hagala moi-moi o nyawaika. 17:26 De o nyawa womatngoino Unanga wadiai hagala o hoana maago-agomo d wahuloko nanga yogogere o dunia ingodumu. Unang wohitatapuoka kamahirahi, muruonoka d okiaka nanga yakunu yowango. 17:27 Ma Jou Madutu wodiai gnanga hupaya nanga iwilingiri Unanga. Tanu, nanga imakamke dede Unanga maraha nanga iwilingi-lingiri. M imoteke madiai ma Jou Madutu wokurutikaua de ngone moi-moi. 17:28 Hok o nyawa yotemoka, 'Ngone howango d homakelu d naga o duniaka nnanga, karana Unanga aikuaha.' Kaimadaen de yotemoka yamuruono naga nianyanyi mabetongo yododiai. Onanga yotemo, 'Ngone mata-mata nagala Ai ngoha-ngohaka.' 17:29 Aa, karana ngone ma Jou Madutu Ai ngoha-ngohaka, iyakunua ngone hato ma Jou Madutu kaimadene hok o dulada o gurasino, ekola o haka, ekola o helewo, o nyawa ydodiai imoteke manga sawaro. 17:30 Maraha nanga bodo ngone gnanga ma Jou Madutu wawohangoka, maraha nnanga Unanga wahuloko mata-mata o nyawa o dunia ingodumu imatoba manga baradoha. 17:31 Hababu Unanga wohitatapuoka, o raha moiuku mangale watailako o dunia ingodumu nnanga de maadili. O manarama nnanga aha wadiai womatngo wi iri-irikoka ma Jou Madutu mangale gnanga. D hupaya o nyawa mata-mata ihigoungu aha o hali gnanga, ma Jou Madutu wihiwangokali o nyawa gnanga o honengino!" 17:32 Maraha o nyawa gnanga yoihene mangale wohonengoka de wowangokali, naga onangino iwigogiete o Paulus. Naga yotemo, "Ngomi mioigo mihene Riadodoto noade-adeoli mangale o hali nnanga." 17:33 Daha o Paulus wamala o doomu gnanga. 17:34 M naga manga hidogoronaka nanga iwihiba o Paulusino d iwingaku-ngaku o Yesusika, mahidogoronaka: o Dionisius o Areopagus mamajelis moi, d momatngo o ngoheka amiromanga o ngo Damaris, d o nyawa yamuruono nagahi. Kisah Rasul Rasul 18 18:1 Ipaha de gnanga o Paulus wamala o Atena de woiki o Korintusika. 18:2 Genangoka nanga imakamke o Yahudioka manyawa womatngo

airomanga o Akwila, aiahali o Pontus mabereraino. O Akwila dahao woba o Italiaino, de ngoihekata o ngo Priskila. Onanga yaino o Korintusino hababu ma Kaisar Klaudius wahulokoka mata-mata o Yahudioka manyawa yohupu o Romaka. O Paulus woiki walega nanga yahinoto, 18:3 daha wogogere genangoka dede nanga d womanarama dede nanga, karana manga lolingiri matiti nanga imadene de o Paulus ailolingiri matiti, enagnanga yododiai o tau-tau. 18:4 M o Yahudioka manga Puji mawange mahigetongo, o Paulus woiki imteke ade-ade o puji matauoka, mangale wodiai o Yahudioka manyawa yaoa o Yunanioka manyawa iwingaku o Yesusika. 18:5 O Silas d o Timotius imahiadonoka o Makedonia de yaino, o Paulus wapke ingodu-ngodumu airaha mangale wohiabari o abari ma Jou Madutuino, o Yahudi manyawaika o Yesus genangala o Koano Wohihohalamati ma Jou Madutu wohijjajioka. 18:6 M karana o nyawa kahokogenangika iwilawani de iwitemo itorou, o Paulus wahurero o kafo aipakeangika hok o nonako mangale o hohininga nanga, mangale manga howono. Unanga wotemo, "Nako ngini nibodito, niahowono mahirete! Ngohi ahigiama tahohe! Mulenge rahannanga ngohi aha toiki o Yahudi manyawa okaikaua." 18:7 Daha o Paulus wmala nanga d woiki de wogogere manga puji matau madatekoka. O tau gnanga womatngo o Yahudiokaua aitau, m unanga wihuba ma Jou Madutu. O nyawa gnanga airomanga o Titius Yustus. 18:8 M o Krispus, o puji matau mabaluhu gnanga de aitau madola iwingaku ma Jou Yesusika. D kamanga nge o Korintus manyawa mahomoa yoihene o abari o Paulus wohingahu-ngahu, d onanga iwingaku o Yesusika daha yohiki. 18:9 O hutu moiuku o lolega moi mahidogoronaka, ma Jou wotemo o Paulusika, "Uha nohawana! Notemo gila-gila uha nomardi. 18:10 Hababu Ngohi tonitomoteke ngona. O nyawa moiua yakunu yodiai itotorou ngonaika, hababu o nyawa mangange o kota nnanga nagala Ahi nyawa." 18:11 Hababu gnanga o Paulus wogogere o Korintusoka, o taongo moi de mahononga madekana, d wadotoko ma Jou Madutu aidemo onangika. 18:12 Maraha o Galio wodadi gubernur Akhayaka, o Yahudioka manyawa imateke rimoi iwilawani o Paulus, d iwiao nanga o juru hakimika. 18:13 Onanga yoao o galaki hokonnanga, "O nyawa

nnanga wangohama o nyawa yowe-we hupaya iwihuba ma Jou Madutu, de madodagi imahowono de o Musa aitita!" 18:14 De hokognanga o Paulus womau wohaluhu, o Galio wotemoka o Yahudioka manyawaika, "Hei Yahudioka manyawa! Nako nikalaki nnanga yatilakuru ilara-laranga moi ekola itotorou moi, kokiani ngohi totamhi toihene niagalaki nnanga. 18:15 M nenanga naga nimateke ributu imakorona kao demo-demo d o roma-romanga imanki niatita mahirete! H ngini kiani niatiai. Ngohi tokabaratanga tatailako o hali marupa nnanga!" 18:16 Daha o Galio waduhu nanga yohupu. 18:17 Ma nanga iwitagoko o Sostenes, o puji matau mabaluhu gnanga, d iwigohara nanga o meja yototailako mahimangoka. M o Galio mata-mata wohaduliua o hali gnanga. 18:18 Ipaha gnanga o Paulus kawogogerohi wotedekana o Korintusoka. Ahao nanga wotemo halamati nigogogere o nyawa yongaku-ngakuika genangoka, daha yohidete de o ngo Priskila d o Akwila o Siriaika. O Kengkreaka, o Paulus wakori aitadauru wamalaika hoidadioka ikurutu karana aijaji ma Jouika. 18:19 Maraha imahidono o Efesusoka, o Paulus wmalaka o ngo Priskila d o Akwila, daha wowohama o puji matauika de imahikodaka o dibanga de o Yahudioka manyawa genangoka. 18:20 Onanga yogahoko hupaya nanga wogogere iholoi wotedekana dede nanga, m unanga woluku. 18:21 Ngaro hokognanga maraha aha womajobo, nanga wotemo, "Nako ma Jou Madutu wohihigumala, ngohi aha toma kilioroli nengino." Ipaha wotemo hokognanga, nanga woma hihitomo o Efesusino. 18:22 Youtioka o Kaisariaka, nanga woiki o Yerusalemika watabea o jemaatika genangoka, daha wogila-gila o Antiokhiaika. 18:23 Wogogere genangoka ho muruono naga madekana, nanga woma gorakoli watailako o Galatia de o Frigia madaera, mangale wohikuata manga ngongaku o nyawa yongaku-ngakuoka. 18:24 Oraha gnanga, o Efesusika woba o Yahudioka manyawa womatngo woma kilau o Aleksandria, airomanga o Apolos. Unanga wosawaro wotemo-temo d duruhe wanako de womangarati mangale Ma Jou Ai Demo ma Buku madola, 18:25 daha iwidotokoka mangale wanako o dodtoko mangale o Yesus. De aisamangat ihiru-hiru nanga wadotoko wohidodiai imakorona o Yesus,

ngaroka daha o Yohanis aigohiki dika wanako. 18:26 De aibarani o Apolos womulenge wotemo-temo o puji matauoka, d maraha o ngo Priskila d o Akwila ihigihe-gihene aidodtoko, nanga iwi ao manga tauika. Dokengoka nanga iwihitararono unangika, de iholoi itiaioli imakorona de ma Jou Madutu aidatoro mangale wohihalamati o nyawa de o Yesus aimanarama. 18:27 Maduruino o Apolos aihiningaka woiki o Akhayaika. O nyawa yongaku-ngaku o Yesusika o Efesusoka yotulihi o hurata o roriadodotika o Akhayaka hupaya nanga ymodeke iwitarima o Apolos. D maraha o Apolos womahidono o Akhayaka, airoriwo inyata duru de mabaraguna o nyawaika, karana ma Jou Madutu aihininga maoa iwingakuoka o Yesusika. 18:28 Hababu de duruhe aikumati, o Apolos wautumu o Yahudioka manyawa manga ributu-ributu mahidogoronaka o nyawa yowe-we manga himangoka. D unanga wohimatoko manyonyata de o ayat-ayat o Buku i Tebi-tebinino o Yesus ganga o Koano Wohi hohalamati iwihijjajioka. Kisah Rasul Rasul 19 19:1 O Apolos kanagahi o Korintusoka, o Paulus wodagi magogiria dina o daera gnanga magoronaino, daha womahidono o Efesusoka. Dokengoka nanga imakamke de o nyawa yamuruono naga yongaku-ngakuoka o Yesusika. 19:2 Unanga waleha onangika, "Roriadodoto niatarimaka ma Jou Madutu ai Womaha maraha ngini niwingaku o Yesusika?" Onanga yohaluhu, "Kowahi. Komaiwahi ngomi mi ihene naga ma Jou Madutu naga ai Womaha." 19:3 O Paulus waleha, "Nako hokognanga, de o gohiki okia ngini iniohiki?" Onanga yohaluhu, "De o Yohanis aigohiki." 19:4 O Paulus wotemo, "O Yohanis waohiki o nyawa mangale ihimatoko o nyawa gnanga imatobaka manga baradohaka. Maraha gnanga dika o Yohanis gila-gila wohingahu o Israel manyawaika nanga kiani iwingaku manyawa aha woba-baika wihiduruino nanga, enagnanga o Yesus." 19:5 Maraha nanga yoihene gnanga, nanga yohiki de ma Jou Yesus airomanga. 19:6 D maraha o Paulus wakelenga aigiama manga lokuku nanga, ma Jou Madutu ai Womaha yakuaha nanga, daha nanga

yomulenge yotemo-temo de o demo hoihe-ihenuahi magoronaka, de ihingahu o abari ma Jou Madutuino. 19:7 Mangange nanga mata-mata naga doneho yangimoi de hinoto manyawa. 19:8 O mede hange madekana o Paulus womatogu-togumua wotemo-temo de aibaranioka o nyawaika o puji matauoka, d imatekeributu dede nanga mangale wahigoungu nanga mangale sarakia ma Jou Madutu wopareta hok o Koano. 19:9 M o nyawa yamuruono naga manga hidogoronaka gnanga manga heke itogowini, d yoluku yongaku. O nyawa mata-mata imatotoomuino genangoka manga himangoka, nanga yahohedu o dodtoko imakorona de ma Jou Madutu aidatoro, mangale wohihalamati o nyawa de o Yesus aimanarama. Ma hababu gnanga o Paulus wmala nanga, daha woiki de iwininki o Yesus o dodtoko mang Tiranusika. Genangoka o wange mahigetongo nanga de o nyawa imakokeleha. 19:10 Unanga wodiai o hali gnanga womatogu-togumua o taongo moi madekana hidono o nyawa mata-mata yogogogere o Asia maprovinsioka, yaoa o Yahudi manyawa, yaoa o nyawa mahomoa, mata-mata yoihene ma Jou aidemo. 19:11 Ma Jou Madutu wodiai ihra-hranga kabiahaua o Paulus aimanaramoka. 19:12 Nako ailenso ekola o ngere aigorona maninikutu wapke-pkeoka o Paulus yao o nyawa yopopanyakeika, tonanga manga panyake ihihanga de o hetanga mawomah ma ihupu onangoka. 19:13 Naga yamuruono naga ihiori-oriki o houru o Yahudioka yoiki okiaika honanga, yaduhu o womaha madorou o nyawaka. O houru yanko-nko gnanga ihitail yapke ma Jou Yesus airomanga mangale yaduhu o hetanga mawoma-womahika gnanga. Onanga yotemo o hetanga mawoma-womahika gnanga, "De o Yesus airomanga wohingahu-ngahu o Paulus gnanga, ngohi tiniduhu ngini!" 19:14 Naga o imam manga heke womatngo, airomanga o Skewa aingohaka o nauru yatumidi, yodiai o hali hokognanga. 19:15 M o hetanga mawomaha gnanga itemo onangika, "Ngohi tinako o Yesus, d o Paulus ngohitinako, m ngini nnanga o nagona?" 19:16 Daha o nyawa iwingoha-ngohamika o hetanga gnanga womatotuboile, de wakaboto de waropu-roputu nanga de duru ka aihatera, hidono nanga yoara o tauino gnanga ylabo-labo de kamanga hekonoka, karana manga pakeanga nanga manga rehoka yakkakihi.

19:17 Mata-mata o Yahudioka manyawa d o nyawa mahomoaino yogogogere o Efesusoka yoihene mangale idodadi gnanga, daha nanga idadi yohawana. Ho ma Jou Yesus airomanga iholoi ihigiriri. 19:18 O nyawa mangange yongaku-ngakuoka o Yesusika, yoba imangaku o nyawa yowe-we manga himangoka manga manarama-manarama tonanga, maraha ipaha-pahaika. 19:19 D onanga manga biaha ihidagi manga dodtoko o hou-houru, nanga yatoomu manga buku-buku d yatuhuku o nyawa yowe-we mangahimangoka. Maija o buku-buku gnanga nako haetongo mata-mata naga doneho ribuhu moritoa o tiwi haka. 19:20 De madodagi hokognanga magiria, ma Jou aidemo iholoi yodogerewoto d iholoi ikuata yutumu. 19:21 Idadadi gnanga ipahaino, o Paulus waputuhu mangale woiki o Makedoniaika d o Akhaya, daha wogila-gila o Yerusalemika. "Dokengoka taikaka," o Paulus wato, "ngohi kiani toiki o Romaika." 19:22 Unanga wahuloko o nyawa yahinoto iwiroriwo-riwo, enagnanga o Timotius d o Erastus mangale yoiki o Makedoniaika, maraha nanga wogogerohi raha muruono naga madekanohi o Asia maprovinsika. 19:23 Mudukua maraha gnanga idadi o gigoro maamo-amoko o Efesusoka, karana o dodtoko imakorona mangale o Yesus. 19:24 Hababu o kotaka gnanga naga womatngo wododiai o haka airomanga o Demetrius, wododiai o gomanga matau-tau mangale o Gomanga Artemis. Ai manarama gnanga yagao mahasili koha amoko, ainyawa yomomanaramika. 19:25 Ma hababu gnanga nanga watoomu ainyawa yomomanarama imakinki de yomomanarama yodiai o haka mahomoa, daha wotemo, "Roriadodoto! Riadodoto nihiriki ngone hamke o hasili o manaramino nnanga. 19:26 Orahannanga Riadodoto niamkeoka d niihene mahirete okia wadiai o Paulus gnanga. Unanga wotemo o goma-gomanga o nyawa yadodiai, o gomangua mata-mata. D unanga wngakunoka wadiai o nyawa yowe-we aha yangaku aidodotokika, kanenangoka daua o Efesusoka, m hidono o Asia madaera mata-mataika. 19:27 Mahuha moi enagnanga, nanga lolingiri tongone nnanga aha yamke o romanga madorou. De kagnangua, m o Gomanga Artemis amitau aha yolegaikaua de makaramata yadoko-doko; enahioko mnanga o gomanga imipuji o Asia manyawa mata-mata d o

dunia ingodumu!" 19:28 Hokognanga o nyawa gnanga yoihene nanga manga hininga idadi ihauku, daha nanga imapa-paka, "Artemis iwango, o Efesus manyawa manga gomanga!" 19:29 O ruae gnanga iholoi ilamokika hidono o kota mata-mataika. Ahao o doomu madorou yororuae gnanga yatagoko o Gayus d o Aristarkhus, enagnanga o Makedonia manyawa iwidodiawo o Paulus aidodagi magoronaka, daha yatatauru nanga o dodogumu mangika o kotaka gnanga. 19:30 O Paulus wowohama wanki nanga, m o nyawa iwingaku-ngaku o Yesusika genangoka iwiduhunu nanga. 19:31 O popareta yolago-agomo yamuruono naga o Asia maprovinsioka, imateke dodiawo de o Paulus, whuloko o nyawa iwihingahu o Paulusika hupaya nanga uha womahimatoko aidiri o dodogumu mangoka gnanga. 19:32 Oraha gnanga o nyawa imatotoomuino o dodogumoka gnanga idadioka iruae. Naga yopaka hokonnanga, naga yopaka hokognanga, hababu yowe-we onangino ihiorikua hababu okia nanga imatomu genangoka. 19:33 O nyawa o hidoku moiino yatobote o Aleksander wohikuata hababu nanga iwihitomo mahimangoka o Yahudioka manyawa. O Aleksander wohidoakile aigiama mangale wogahoko iwihidaka raha wodemo aidiri o nyawa gnanga mangahimangoka. 19:34 M hokognanga nanga iwimke nanga o Yahudioka manyawa, kamamoile nanga yopaka yakua-kuatile, "Artemis iwango, o Efesus manyawa manga gomanga!" 19:35 Mabaha o kota majurutulis wakunu wardi o nyawa yowe-we gnanga. Unanga wotemo, "O Efesusoka nigogogere! O nyawa moi-moi ihiriki o Efesus o kota yapopaliara o Gomanga Artemis matau d o helewo itebi-tebini itifa o dihanguku. 19:36 O nyawa moiua yakunu yngelo o hali gnanga. Karana gnanga nimardi d uha nidiai okianaga moi de madataitoka. 19:37 O nyawa nnanga, ngini niaao nenangino koigoungua karana nanga yaoraka o gomanga matau ekola karana nanga ihikauku tongone nanga gomanga. 19:38 Nako o Demetrius de iwikokarajanga gnanga tonanga manga galaki okianaga moi mahimanga o nyawa moika, malaikala nanga yao manga parakara gnanga yototailakoika. Yototailako ihelengaika mangale gnanga d o popareta yopangka-pangkati hokogenangika naga. 19:39 M nako kanagahioli

ngini niigo, gnanga kiani nihitiai o doomu madiai magoronaka o nyawa yowe-we manga himangoka. 19:40 Hababu okia idadi o wange nnanga yakunu inabodito ngone. Ngone iyakunu inakalaki hodiai o huru-hara, karana ngone koiwa moi de, nanga hohole mangale hatiai o huru-hara nnanga." 19:41 Ibto wotemo mata-mata gnanga, majurutulis o kota gnanga whuloko o nyawa yowe-we gnanga yokokilio. Kisah Rasul Rasul 20 20:1 O huru-hara o Efesusoka irdokali ipahaino, o Paulus watoomu o jemaat d wahidaka o hihitomo onangika. Ahao nanga wotemo halamati nigogogere, daha aidodagi wohigila-gila o Makedoniaika. 20:2 Unanga wodulu-dulu o Makedonia madaera d wahidaka o hitiari mange o nyawaika iwingaku-ngaku o Yesusika dokengoka mangale wahidaka o hihitomo onangika. Ahao nanga woiki o Yunanika. 20:3 O mede hange madekana nanga wogogere dokengoka. Daha maraha nanga womahidiai magogiriaka mangale wohidete o Siriaika, naga o abari o Yahudioka manyawa imahikagaro magogiria mangale iwitoma. Hababu gnanga nanga waputuhoka mangale womaidulu watilakuru o Makedonia. 20:4 O Sopater o Pirus aingohaka aiahali o Bereaino yoiki imakinki de nanga; hokogenang o Aristarkhus d o Sekundus o Tesalonika manyawa, d o Gayus o Derbe manyawa. O Timotiusohi, o Tikhikus d o Trofimus, o provinsi Asiaino manyawa. 20:5 Onanga imihihiraika ngomi, daha imidam ngomi o Troasoka. 20:6 Ipahaika o Roti i Ragi-ragi Ua ma Rameanga, ngomi mihidete miamala o Filipi. O wange motoa ipahaika ngomi mimatoomuoli dede nanga o Troasoka. Dokengoka ngomi migogere o minggu moi. 20:7 O Hapitu mahutu ngomi mimatoomu mangale mimakongolomo moi hok riadodoto. O Paulus imateke ade-ade de o nyawa genangoka, karana iyarehino nanga aimau womajobo. Hidono o hutu gorona o Paulus kawotemo-temohi. 20:8 O kamari magoronaka malape iloku-loku, mang ngomi mimatotoomu gnanga, naga o hilo mange. 20:9 Womatngo o goduru airomanga o Eutikhus wogogeruku o jangelaka. Karana o Paulus womatogu-togumua

wotemo-temo, o goduru gnanga duru wokadu-kadunu hidono nanga iwikiokoka o jangelaka gnanga, daha iwiotakuku daukuku o lape hangeoka de wauku. Maraha nanga iwigoraka, nanga wohonengoka. 20:10 M o Paulus wouti daukuku, daha womaruba uku airehe o goduru ailokuoka gnanga de wikoino. O Paulus watemo, "Uha nihawatere, nanga kawowangohi!" 20:11 Ahao o Paulus wodoaokali dakuile, daha wahikodoku o roti de yolomo mata-mata. Ipaha madekana wotemo-temo de o nyawa hidono o ngorumino, o Paulus womajobo. 20:12 O nyawa iwiao iwihigilio o goduru gnanga wowango-wango aitauika. Onanga yamo yosanangi d duru ylaru. 20:13 Ngomi mioiki o kapaoko daha mihira mihidete o Asosika mangale miwibuhuku o Paulus o kapaoko dokengoka. Unanga watatoroka hokognanga karana nanga aha dokengika wanki o ngkomo o dudungika. 20:14 Mimakamke ibto o Asosoka, o Paulus de aijapati wodoa o kapaile daha ngomi mihidete o Metileneika. 20:15 Dokengino ngomi mihidetoli, d iyarehino mimahidono o ng imari himangino de o Khios. Midiringi yaino ngomi mimahidono o Samos d o wange moi yaino o Miletus. 20:16 O Paulus wohitatapuoka mangale mitulua o Efesus, hupaya uha miaumo o raha o Asia madaeraka. Nako yakunu nanga aimau itai-taiti imahi dono o Yerusalemika o Pentakosta mawange ma ago-agomoka. 20:17 O Miletusino o Paulus wohidingoto o abari o Efesusika mangale wogahoko o jemaat matutuda-tutuda dokengoka yoba imakamke dede nanga. 20:18 Maraha nanga imahidono, o Paulus watemo onangika, "Roriadodoto nihiriki sarakia ngohi towango madekana nenangoka ngini nia hidogoronaka mulenge o wange madodihiraka ngohi tadono o Asiaino. 20:19 De ahihininga maboluluku d ahikngo iwe, ngohi tomanarama mangale ma Jou o hangihara mahidogoronaka ngohi taohana, karana o Yahudioka manyawa manga datoro itotorou. 20:20 Riadodoto nihiriki ngohi todododatoua tinihi ngahu nginika okia de mabaraguna nginika. Ngohi tinidotoko ngini o nyawa yowe-we madomuoka d o tau-tauika. 20:21 Yaoa o Yahudi manyawaika yaoa o nyawa mahomoaika ngohi itoa-toakua tahidaka o hohininga hupaya nanga imatoba nanga manga baradoha de yoba ma Jou Madutuika, de iwingaku ma Jou

Yesusika. 20:22 Orahannanga mangale tamoteke ma Jou Madutu ai Womaha mapareta, ngohi toiki o Yerusalemika. D ngohi tohiorikua okia aha idadi ngohino dokengoka. 20:23 Duga-duga ngohi tohiriki o kota yogetongo, ma Jou Madutu ai Womaha ihitotiaiino ihingahu ngohino, ngohi aha towohama o bui d aha tohangihara. 20:24 M ngohi tohaduliua de ahingango ngohi nnanga, itingohi takunu tabto o manarama ma Jou Yesus wohihi ngongakuoka ngohino d itingohi tosetia hidono ngohi ahingango mabaha, mangale tohingahu o Abari ma Oa gnanga mangale ma Jou Madutu aidora. 20:25 Ngohi tinidagioka o Roriadodoto mata-mata d tinihingahuoka ibto mangale sarakia ma Jou Madutu wopareta hok o Koano. Oraha nnanga ngohi tamo aha homakamkeokaua de Roriadodoto. 20:26 Hababu gnanga de tohitotiaika ngohi totemo nginika o wange nnanga, nako naga ngini niahidogorona aha yobinaha, gnanga tongohiua ahihowono. 20:27 Komaiwahi ngohi tara tongohi ahimanaramoka mangale tinihi mangarati nginika ma Jou Madutu aidatoro mata-mata. 20:28 Kiani ngini niogana niadiri d niogoan o jemaat mata-mata inihilapahioka nginika ma Jou Madutu ai Womaha mangale niogana; hababu ngini inigorakoka nidadi o gogana jemaat gnanga. Kiani ngini niogana ma Jou Madutu Ai jemaat gnanga hok o gogana yogana o duba, karana ma Jou Madutu wohidadioka o jemaat gnanga Tonanga mahirete, imoteke Ai Ngohaka mahirete aihonenge. 20:29 Ka de ngohi toikoka, igoungu aha iba o kaho honganika ihohatera ngini niahidodogoronaka. D o nyawa, ngini niagoga-gana gnanga aha idadi o kaho honangika magoli gnanga. 20:30 Ma niahidogoronaino o Roriadodoto mahirete aha yoba o nyawa aha ihingahu o abari itotiaiua. Onanga yodiai hokognanga hupaya o nyawa yongaku-ngakuoka o Yesusika yodadi yohihanga d ynki nanga. 20:31 Hababu gnanga nima ga-gana! Nio hininga o taongo hange madekana de ahikngo itiha kohange, o hutu de o wange toma togu-togumua tinidotoko o nyawa moi-o nyawa moi nginino. 20:32 Orahannanga ngohi tinihilapahi ngini ma Jou Madutuika, hupaya Unanga winipaliara ngini d hupaya ngini nimahijoj ma Jou Madutu aidora maabarika. Ma Jou Madutu To nanga Ai kuaha mangale winihikuata

ngini de winihidaka nginika o barakati-o barakati wasadiaka mangale mata-mata Ai umati. 20:33 Komaiwahi ngohi tonahihu o tiwi ekola o pakeanga kao nyawa ima tngoino ma. 20:34 O Riadodoto mahirete nihiriki, de ahi giama mahirete ngohi tomanarama mangale tohitotomo tongohi ahiparalu d ngohi ahidodiawo mimakokinki de ngohi. 20:35 Hagala parakara magoronaka ngohi tinihidoakoka o dulada nginika de homanarama hokuata hok nnanga ngone kiani hariwo o nyawa imagakugakunua. Karana ngone kiani hohininga aha okia ma Jou Yesus mahirete wotemoka, 'Iholoi houtumu hohidaka de h dahongo.' " 20:36 O Paulus wotemo-temo ibto ipahaino, nanga watilabukuku dede nanga mata-mata, daha imaniata. 20:37 Onanga mata-mata yoari de iwiko o Paulus de yotemo halamati nomajobo. 20:38 Onanga yoduka duru iholoi, hababu o Paulus wotemo nanga aha iwimkeokaua nanga. Daha nanga iwihingotaka hidono o kapaoko. Kisah Rasul Rasul 21 21:1 Ngomi mimakitingaka de o jemaat matutuda-tutuda o Efesusino gnanga ahao miamala nanga. Daha ngomi mihidete kamihigila o Kos manhika; d iyarehino ngomi mimahidono o Rodos manhoka. Genangino ngomi mihidete gila-gila o Patara maleleotika. 21:2 O Pataraka, ngomi miamke o kapa imau o Fenisiaika. Ngomi miharene o kapa gnanga daha mima jobo 21:3 d mihidete hidono ngomi miamke o Siprus manhu miahigiloka; m ngomi mihidete migila-gila miameta o Siria. Ngomi miuti o Tirusoka, hababu genangoka o kapa ngomi mio bare-barene gnanga aha ihiguti magina. 21:4 O ng genangoka ngomi mioiki mia tailako o nyawa yongaku-ngaku o Yesusika, daha migogere dede nanga o minggu moi madekana. Imoteke ma Jou Madutu ai Womaha mahimatoko nanga iwitemo o Paulusika hupaya uha woiki o Yerusalemika. 21:5 M imataka maraha mangale ngomi migogere genangoka, ngomi mi mala nanga d ngomi mihigila-gila miadodagi. Onanga mata-mata mimakinki de mangahekata de nanga mangangohaka imingotaka ngomi hidono o kota maporetika. Dokengoka o dowongi

madatekoka, ngomi mata-mata miatilabukuku d mimaniata. 21:6 Ipaha gnanga ngomi mimakadahi, daha ngomi midoa o kapaile d onang yolio manga tauika. 21:7 Ngomi mihidete migila-gila o Tirusino hidono o Ptolemais. Dokengoka ngomi mioiki mialega o roriadodoto yongakungaku, mangale mihidaka miatabea onangika, daha migogere o wange moi dede nanga. 21:8 Yarehino ngomi mimagorakoli daha mimahidono o Kaisariaika. Genangoka ngomi mioiki mapenginjilika airomanga o Filipus, daha migogere aitauoka. Unanga ganga womatngo o nyawa yaoiri-iriki yatumidi o Yerusalemoka. 21:9 Ai ngohaka yaruata o moholehe, ma Jou Madutu wahidoakoka o kuata mangale ihingahu o abari ma Jou Madutuino. 21:10 Ipaha o wange muruono naga madekana ngomi dokengoka, woba o Yudeaino womatngo o nabi airomanga o Agabus. 21:11 Unanga woba ngomino daha wal o Paulus aigorona maninikutu. De o gorona maninikutu gnanga nanga womahinikutu ailou d aigiama mahirete daha wotemo, "Nnanga ma Jou Madutu ai Womaha itemoka: O gorona maninikutu nnanga madutu aha iwinikutu hoko nnanga o Yerusalemoka o Yahudioka manyawa, d iwi hilapahi o Yahudi manyawa okaikaua." 21:12 Maraha ngomi miihene gnanga, ngomi d mata-mata o riadodoto yogogogere o Kaisariaka gnanga duruhe migahoko o Paulusika hupaya nanga uha woiki o Yerusalemika. 21:13 M unanga wohaluhu, "Okia mabaraguna o Riadodoto niari hokonnanga, hidono niadiai ngohi ahihininga iwedere? Ngohi tomabtoka duga-duga mangale kaihitagokua dokengoka, m mangale ngaroka tohonenge dika karana ma Jou Yesus." 21:14 O Paulus woluku womihigihene ngomi, ho ngomi kamima togumu miwiduhunu nanga. Ngomi miato, "Malaika, ma Jou aimau idadi dika." 21:15 Migogere genangoka o wange muruono naga madekana, ngomi mimahidiai tongomi miakiahonanga, daha mimagoraka o Yerusalemika. 21:16 O riadodoto yamuruono naga o Kaisariaino yoik mimakinki de ngomi, mangale imingotaka ngomi o Manason aitauika, karana aitauoka ngomi aha mimahidodogumu. (O Manason ganga o Siprus manyawa moi madekanoka wodadi wininki o Yesus.) 21:17 Maraha ngomi mimahidono o Yerusalemika, o roriadodoto genangoka imitarima ngomi de manga hininga imore-morene. 21:18 Yarehino o

Paulus woiki mimakinki de ngomi miwilega o Yakobus; o jemaat matutuda mata-mata genangoka naga. 21:19 Watabea ibto onangika, o Paulus waade-ade onangika hagala moi-moi ma Jou Madutu wodiaioka tonanga aimanaramoka o Yahudiokaua manyawa manga hidogoronaka. 21:20 Yoihene ibto o Paulus aiade-ade gnanga, nanga mata-mata iwipuji ma Jou Madutu. Ahao nanga yotemo o Paulusika, "O Riadodoto Paulus! O Riadodoto kiani nohiriki o Yahudioka manyawa de manga ribu-ribuhu iwingakuoka o Yesusika. Onanga mata-mata ganga o nyawa yososetia yamoteke o Musa aitita. 21:21 D orahannanga nanga yoihene o Riadodoto nadotoko mata-mata o Yahudioka manyawa yogogere o nyawa mahomoa manga hidogoronaka, hupaya yapidili o Musa aitita. O Riadodoto nahitiari nanga, hupaya nanga ngarouha yhuna manga ngoha-ngohaka ekola yanki manga ada-adati o Yahudioka. 21:22 Orahannanga o Yahudioka manyawa yongaku-ngakuoka gnanga igoungu aha inigihene o Riadodoto naga nenangoka. H, sarakia raha nnanga? 21:23 Kayaoa de namoteke tongomi miahitiari. Naga o nyawa yaruata nenangoka yodiaioka o jaji ma Jouika. 21:24 Aa, koaho o Riadodoto niki nadiai madodagi nomahitebini anidiri nima kinki dede nanga, d natagongo to nanga manga baajanga hupaya nanga manga tadauru yakunu yakori. De hokognanga aha inyata o nyawa mata-mataika okia nanga yoihene mangale ngona o Riadodoto itiaiua karana o Riadodoto mahirete namoteke o Musa aitita. 21:25 M mangale o Yahudiokaua manyawa iwingakuoka o Yesusika, ngomi miahidingotoka o hurata onangika mangale tongomi miaputuhu iyakunua nanga yaolomo o inomo ihihubaka o gomangika, iyakunua yaolomo o awunu, ekola yaolomo o aiwani ihonenge yahirikiti d i yakunua yadiai o manaramamanarama isosafarune." 21:26 O Paulus woiki de o nyawa yaruata gnanga daha yadiai madodagi imahi tebini manga diri imakinki de nanga yarehino ma wange. Ahao nanga yowohama ma Jou ai Tauika mangale ihingahu o wange muruono nagahi aha ibto madatoro imadebini gnanga d manga huba mangale nanga moi-moi ihihuba. 21:27 Maraha mahoana o wange tumidi ngade ipaha, o Yahudioka manyawa yamuruono naga o Asiaino iwimke o Paulus ma Jou ai Tau magoronaka. Daha

nanga yngohama o nyawa yowe-weika, ahao o Paulus iwis 21:28 de imapa-paka, "Hei o Israeloka manyawa, nimiriwo! Ne nanga manyawa woiki okiaika honanga wadotoko o nyawa mata-mataika ai dodtokododtoko yalawani o Israeloka manyawa, yalawani o Musa aitita de yalawani ma Jou ai Tau nnanga. D orahannanga nanga waao o Yahudiokaua manyawa yowohama ma Jou ai Tau magoronaika d yadiai yapeseke o ng madebi-debini nnanga!" ( 21:29 Onanga yotemo hokognanga hababu nanga iwimkeoka o Trofimus o Efesus manyawa o kotaka imakokinki o Paulus; d onanga yato bote o Paulus wiaoka nanga ma Jou ai Tau magoronaika.) 21:30 O kota mata-mataika idadi iruae, d mata-mata o nyawa kayododooara imatoomu. Onanga iwitagoko o Paulus d iwitatauru nanga iwihihupu ma Jou ai Tau magoronaino. Oraha gnanga dika ma Jou ai Tau mangorana yabeno. 21:31 Maraha yorororuae gnanga ihidailako iwitoma o Paulus, o nyawa ihingahu o Roma matentara manga baluhika o Yerusalem mata-mataika magogiria ihuru-hara. 21:32 Gila-gila o tentara manga baluhu gnanga wal o tentara d yamuruono naga manga baluhu daha imatai-taiti yoiki de nanga, o ng ihohuru-haraika gnanga. Maraha o nyawa yowe-we gnanga iwimke o tentara manga baluhu de manga duduono aingoha-ngohaka, nanga imatogumu iwigohara o Paulus. 21:33 O tentara manga baluhu gnanga woiki o Paulusika daha wtagoko, d wahuloko o nyawa iwirante nanga. Ahao o tentara manga baluhu gnanga wileha mangale o nagona o Paulus gnanga d okia wadiaioka. 21:34 Mahononga o nyawa yowe-weino gnanga yohaluhu hokonnanga d mahonongali yohaluhu hoko gnanga. Mangale hokognanga o gigoro hidono o tentara manga baluhu gnanga wakunua wohiriki de madiai okia idadioka. Hababu gnanga nanga wopareta hupaya o Paulus iwiao manga gogana mang ika. 21:35 Maraha nanga iwiao nanga hidono o nguteika, yog gigigoro gnanga imakutuhaka hokognanga magiria hidono o Paulus kiani imatekeligoraka o tentaraoka. 21:36 Onanga yanki manga poretino o doomu yogogigigoro gnanga yopa-paka, "Niwitoma nanga!" 21:37 Hoko gnanga yomau yowohama o gogana mang magoronaika, o Paulus wotemo o tentara manga baluhika gnanga, "Iyakunu ngohi totemo

utu de Tuanga?" "Okia ngona nakunu de o Yunanioka manga demo?" woleha o tentaraoka manga baluhu gnanga. 21:38 "Nako hokognanga, ngonaua o Mesir manyawa gnanga kahuruono mawange yodiai o lolawani daha waao yoara o nyawa yaribuhu iata yohhuru-hara de manga daoka yowohama o tonaka makokakaha?" 21:39 O Paulus wohaluhu, "Ngohi o Yahudioka manyawa; ngohi o Tarsus makota makawaha, o kota ilamo-lamoko o Kilikiaka. Togahoko nohihi gumala ngohi totemo o nyawaika gnanga." 21:40 O Paulus iwihigumala ibto wotemo, o Paulus womaoko o nguteoka, daha wohidaka o nonako de aigiama. Mata-mata o nyawa yokokirdoka. Ahao o Paulus wotemo onangika de o Ibranioka manyawa manga demo. O Paulus wato, Kisah Rasul Rasul 22 22:1 "Bapa-bapa de o Roriadodoto mata-mata! Ngohi aha tohihimanga tomademo ngohi nginika. Abeika niihene!" 22:2 Maraha nanga yoihene o Paulus wotemo de o Ibranioka manga demo, nanga idadi iholoi yordoli. O Paulus wohigila-gila aihitararono. 22:3 "Ngohi o Yahudioka manyawa," o Paulus wato, "ngohi tomakilau o Tarsusoka o Kilikia mabereraka, m ngohi todogilamoka nenangoka o Yerusalemoka d ihidotoko de madiai maguru wolamo-amoko o Gamaliel o tita magoronaka o Musa wohida-dakoka tongone nangaete de nangatohoraika. Hok imadene o Roriadodoto mata-mata nenangoka o wange nnanga, ngohi duru tomagawe mangale ma Jou Madutu. 22:4 Ngohi taaniaya hidono yohonenge yaninki o dodtoko mahungi gnanga. Onanga mata-mata yaoa o nauru yaoa o ngoheka, ngohi tatagoko d tahingohama o buiika. 22:5 Ma imam womomulia mahirete de mata-mata o Agama ma Juru Hakimi yakunu ihidaka o hakihi igoungu ngohi toelukua. Hababu nanga gnanga ihihidoakoka ngohino o hurata mahidongotaka mameta o Yahudi manyawaika o Damsyikoka. De o hurata gnanga ngohi takunu tatagoko dokengoka o nyawa yongaku-ngaku o dodotokika gnanga d taao nanga o Yerusalemika mangale yahukumu." 22:6 "Maraha ngohi o dodagi mahi dogoronakahi d ngade

tomahidono o Damsyikika, maraha o wange ikorona, o cahaya moi duru kohadararono itodokanino itararono o dihanguku ihikilolitino ngohi. 22:7 Ngohi toruba o tonakuku daha ngohitoihene o ilingi moi itemo ngohino, 'Saulus, Saulus! Yadodoa ngona nohi aniaya Ngohi?' 22:8 Daha ngohi toleha, 'O nagona Ngona, Tuanga?' Ihaluhu, 'Ngohila o Yesus o Nazaret manyawa gnanga ngona nohi aniaya Ngohi.' 22:9 O nyawa naga genangoka mima kokinki de ngohi yamke o cahaya gnanga, m onanga yoihenua o ilingi itemo ngohino. 22:10 Daha ngohi tolehali, 'Ngohi kiani tadiai okia Jou?' Ma Jou wohaluhu, 'Nomomiki d nowohama o Damsyikika. Dokengoka ngona aha inihi ngahu mangale mata-mata ma Jou Madutu womau ngona nadiai.' 22:11 Ngohi todadi topiloko karana o cahaya yodoleletongo gnanga. H, ahi dodiawo ihituda ngohi ihihingohama o Damsyikika. 22:12 Genangoka naga o nyawa womatngo airomanga o Ananias. Unanga o nyawa moi wohininga aiagama de wamoteke de madiai o Musa aitita. O Yahudioka manyawa mata-mata yogogogere o Damsyikoka duruhe iwihoromati nanga. 22:13 Unanga woba wohilega ngohi, daha womaoko ngohi ahihonongaka d wotemo, 'O, Riadodoto Saulus, tanu ngona nomahimkeokali!' Oraha gnanga dika ngohi tagoraka tongohi ahibiono daha timke nanga. 22:14 Ahao nanga wotemo ngohino, 'Nangaete de nangatohora manga Jou Madutu woni irikoka ngona hupaya ngona nohiriki Ai mau, d nimke o Yesus, ma Jou Madutu ai Gilaongo wadiaioka ma Jou Madutu aimau de noihene o Yesus aiilingi mahirete. 22:15 Ngona aha nodadi o hakihi mangale nohiabari o nyawa mata-mataika, okia ngona namkeoka d noihene. 22:16 Oraha nnanga uhali notam nomatotedekana. Nomomiki, d nohidaka anidiri yaohiki. Nomahi baka ma Jouika hupaya ngona nolapahi ani baradoha.' " 22:17 "Ngohi tomakilioro o Yerusalemika, d maraha ngohi tomaniata magogiriaka ma Jou ai Tauoka, ngohi ihikuaha ma Jou Madutu ai Womaha. 22:18 Ngohi timke ma Jou; nanga wotemo ngohino, 'Taiti namala o Yerusalem, hababu o nyawa nenangoka aha yatarimaua anihakihi mangale Ngohi.' 22:19 Ngohi totemo, 'Jou, nanga ihiriki de madiai, ngohi tongohamoka o puji matau-matau mangale tatagoko nanga d tagohara o nyawa iningaku-ngaku Ngona. 22:20 Hoko genangoli maraha

Anihakihi o Stefanus wohonenge iwitoma, ngohi mahirete naga genangoka d tohigoungu iwitoma gnanga. De ngohi tgana to nanga manga pakeanga o nyawa iwitoma-toma nanga.' 22:21 M ma Jou wotemoli ngohino, 'Noiki dika, hababu Ngohi aha tonihuloko ngona o ng magogurutika o Yahudiokaua manyawaika.' " 22:22 O nyawa ka ihigihenohi o Paulus wotemo-temo, m aidemo mabobahaka gnanga nanga imapaka imakua-kuatile, "Niwitoma dika o nyawa hokognanga. Unanga ipatutua wowango!" 22:23 De imapaka, nanga yahurero manga juba, d makafo idoa ikokapupu. 22:24 O tentara manga baluhu o Romaino gnanga wahuloko o Paulus iwiao manga ngika hupaya nanga iwitailako genangoka de mabuturungoka mangale ihiriki okia mahababu o Yahudioka manyawa imapaka hokognanga yahimanga unangika. 22:25 M maraha o Paulus iwilikoka mangale iwigohara, o Paulus wotemo o tentara manga baluhika woma okoino genangoka, "Nagaka iyakunu niwigohara o nyawa moi o Roma mapareta mab, nako nanga niwi tailakouahi?" 22:26 Woihene gnanga, o tentara manga baluhu gnanga woiki o tentara duru manga baluhika d wotemo, "Okia nnanga aha Bapa nadiai? O nyawa nnanga o Roma mapareta mab!" 22:27 Duru manga baluhu gnanga woiki o Paulusika d woleha, "Abeika nohingahu, naga ngona o Roma mapareta mab!" O Paulus wohaluhu, "Igoungu," "ngohi o Roma mapareta mab." 22:28 O tentara duru manga baluhu gnanga wotemokali, "Ngohi todadi o Roma mapareta mab de tofangu duru koha amoko!" O Paulus wohaluhu, "M ngohi toma kilau hok o Roma mapareta mab." 22:29 Oraha gnanga dika o tentara manyawa yomau iwitailako o Paulus gnanga, imadohuku d duru manga baluhu genang idadi wohawana karana nanga iwiranteoka o Paulus, enahioko o Paulus o Roma mapareta mab. 22:30 O tentara maduduono mabaluhu o Roma gnanga woigo duru wohiriki igou-goungu okia idadi hababu o Yahudi manyawa iwihihowono o Paulus. Hababu gnanga yarehino nanga w hoko o imam-imam manga heke d o Agamaka manga Juru Hakimi hupaya imatoomu. Daha o Paulus iwihohe airante, ahao iwi ao iwihihimanga onangika mata-mata.

Kisah Rasul Rasul 23 23:1 O Paulus wapulo-pulono o juru hakimi manyawa gnanga daha wotemo, "O Roriadodoto! Hidono o wange nnanga ngohi tomamo tahowonua ma Jou Madutuika ahihininga doka magoronaka imakorona de tongohi ahiwowango." 23:2 Maraha o Paulus wotemo hokognanga, ma Imam womo Mulia o Ananias wihuloko o nyawa womaoko o Paulus aihonongaka wapoka o Paulus aiuru. 23:3 O Paulus wotemo ma imam womomuliaika gnanga, "Ma Jou Madutu maraioka wonipoka ngona, o nyawa notota lawani, de noelu-eluku notebini! Ngona nogogeruku genangoka nohi tailako ngohi imoteke o Musa aitita, enahioko ngona mahirete natilakuru o tita gnanga de nahuloko o nyawa ihipoka ngohi!" 23:4 O nyawa aihonongaka o Paulus wotemo o Paulusika, "Ngona nihikauku ma Jou Madutu ai imam womomulia!" 23:5 O Paulus wohaluhu, "E, ngohi tohiorikua o Roriadodoto, nanga ma imam womomulia. Igoungu Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka naga i tulihoka, 'Uha ngona nahikauku anihoana matutuda.' " 23:6 O Paulus wamke utu o juru hakimino gnanga, o Saduki manyawaino d utuoli o Farisi manyawaino. Karana gnanga nanga watemo o juru hakimika gnanga, "O Roriadodoto! Ngohi o Farisioka manyawa moi, o Farisioka manga difauku. Ngohi nihi tailako nenangoka mahababu ngohi tongaku o nyawa yohone-honengoka aha yowangokali." 23:7 Maraha nanga wotemo hokognanga, o Farisioka manyawa d o Saduki manyawa gnanga mulenge imatekeributu, hidono o doomu gnanga idadi iregu o doomu hinoto. ( 23:8 Hababu o Saduki manyawa manga gamke o nyawa yohonengoka aha yowangokaua, o malaekat koiwa, d o womaha-o womaha koiwa; m o Farisi manyawa yongaku aha naga mata-mata gnanga.) 23:9 Ipuda o gigoro kohagiria. O Farisioka manyawa yamuruono naga yodadi guru agama imaoko d yalawani yagou-goungu. Onanga yato, "Imoteke ngomi o nyawa nnanga kama huhutul de koiwa aihowono! Mudukua igoungu naga o womaha ekola o malaekat iwitemo unangika!" 23:10 Ima teke ributu gnanga idadi hokognanga mahiri hidono o tentara duru manga baluhu gnanga wohawana uha-uha o

Paulus aha iwiguruhe nanga. H unanga wahuloko o tentara de manga duduonoka yoiki iwil o Paulus o nyawa gnanga manga hidogoronaka d iwiao nanga manga ng ika. 23:11 Ma hutu yaino ma Jou Yesus womaoko o Paulus aidatekoka d wotemo, "Ani hininga naputurungu! Ngona nohidoakoka anihakihi yakorona Ngohi o Yerusalemoka. Ngona aha kiani nohi daka o hakihi gnanga o Romaka." 23:12 Yarehino mawange kao ngoru-ngoruminohi, o Yahudioka manyawa mulenge yodiai o doomu madorou. Onanga yokoboto aha yolomua ekola yokere nako nanga iwitomauahi o Paulus. 23:13 Naga o nyawa yamoruata iholoi yodiai o doomu madorou gnanga. 23:14 Onanga yoiki o imam-imam manga hekika, d o Yahudioka manga tutuda de yotemo, "Ngomi mikokikobotoka, aha miolomua ekola miokerua okia naga nako ngomi miwitomauahi o Paulus. 23:15 Aa, raha nnanga o Roriadodoto de o Agama ma Juru Hakimi kiani nihidingoto o hurata o tentara duru manga baluhika o Romaino gnanga mangale nigahoko nanga wiaoli o Paulus wini himanga ngini, tanu hok ngini nimau niwitailakoli aiparakara de iholoi madiai. D ngomi aha mimahidiaioka mangale miwi toma nanga womahi adonuahi nanga nenangino." 23:16 M o Paulus ngoi hiranga amingohaka wohigihe-gihene imakatatoro yodiai gnanga. Unanga woiki o tentara manga ng ika d wohingahu o hali gnanga o Paulusika. 23:17 Daha o Paulus wiahoko womatngo o tentara mangabaluhu d wotemo unangika, "Niao o ngohaka o goduru nnanga o tentara niabaluhika; nanga womau wohingahu okia naga utu unangika." 23:18 O tentara manga baluhu gnanga wiao o ngohaka o goduru gnanga o tentara duru manga baluhika d wotemo, "O Paulus, hitumu-tumunguku gnanga, wohiahoko ngohi d wogahoko ngohi tiao o ngohaka o goduru nnanga ngonaika Bapa; nanga womau wohingahu okia naga utu." 23:19 O tentara duru manga baluhu gnanga was aigiama o ngohaka o goduru gnanga, daha wiao nanga womatngo dika madatekika d wileha, "Ngona nomau nohihingahu okia ngohino?" 23:20 O ngohaka o goduru gnanga wohaluhu, "O Yahudioka manyawa imakatatoro mangale yogahoko Tuanga niao o Paulus wahimanga o Agama ma Juru Hakimi yarehino, hok tanu nanga yomau iwitailakoli aiparakara de iholoi

madiai. 23:21 M uha Tuanga namoteke nanga manga gogahoko gnanga, hababu naga o nyawa yamoruata yoholoi imangiunika mangale iwitatoko nanga o ngekomoka. Onanga mata-mata yokobotoka aha yolomua d yokerua nako nanga iwitomauahi o Paulus. Oraha nnanga nanga imahidiaioka; mahou yodam dika anibobaluhu Tuanga." 23:22 O tentara duru manga baluhu gnanga wotemo, "Uha nohi ngahu kamoi ika de okia ngona nohingahuoka nnanga ngohino." Daha nanga wihuloko o ngohaka o goduru gnanga wolio. 23:23 Ahaino o tentara duru manga baluhu wa ahoko o nyawa yahinoto ihibalu-baluhu, daha nanga watemo onangika, "Niasadia o tentara yratuhu hinoto imakinki de yamori tumidi o tentara yokuda d yaratuhu hinoto o tentara de manga tuba mangale ima goraka o takoro hiwo o hutu nnanga dika o Kaisariaika. 23:24 De nia sadia o kuda mangale o Paulus wodoa d niwi ao nanga de mahalamati hidono ma Gubernur Feliksika." 23:25 Daha o tentara duru manga baluhu gnanga wotulihi o hurata mademo hokonnanga, 23:26 "No MoMulia Gubernur Feliks. Ani tabea o Klaudius Lisiasino! 23:27 O nyawa nenanga iwitagokoka o Yahudioka manyawa d ngadekohi nanga iwitoma, nako ngohi tobaua de ahingoha-ngohaka de manga duduono miwihihalamati nanga; hababu ngohi toihene nanga o Roma mapareta mab. 23:28 Karana ngohi toigo tohiriki imoteke madiai okia aihowono ho nanga iwihi howono unangika, mangohi tiao to nanga manga Agama ma Juru Hakimika. 23:29 Ma inyata nanga wadiaiua okia naga moi i patutu wamke o hukumanga de o hukumanga wohonenge ekola wobui. To nanga manga galaki unangika duga-duga imadohanga de manga tita-tita agama nanga mahirete. 23:30 Ahaino ihingahu ngohi okia naga moi yadiai itotorou o Yahudi manyawaino ihihimanga unangika. H, gila-gila ngohi tihidingoto nanga Tuanga Gubernurika. D ngohi thulokoka iwilolawa-lawani nanga yoao o galaki ngonaika Tuanga." 23:31 O tentara-tentara gnanga yadiai manga manarama nanga. Onanga iwi l o Paulus daha iwiao nanga o hutu gnanga hidono o Antipatrisika. 23:32 Yarehino nanga yamalaika manga duono yoko kuda-kuda manga dodagi ihigila-gila de o Paulus, d onanga mahirete imaidulu manga ngika. 23:33 Maraha manga duono yokokuda-kuda gnanga imahi dono o

Kaisariaka, nanga ihi daka o hurata gnanga magubernurika, daha o Paulus wihi lapahi unangika. 23:34 Ma gubernur wabasa i bto o hurata gnanga, nanga wileha o Paulusika okiaino aiahali. Maraha nanga wohi riki o Paulus ai ahali o Kilikiaino, 23:35 nanga wato, "Kayaoa! Ngohi aha tatailako ani parakara, maraha okia o nyawa ini kkalaki ngona yobaka nenangino." Daha nanga wapareta hupaya o Paulus iwitumungu o Herodes aikadato magoronaka. Kisah Rasul Rasul 24 24:1 O wange motoa ipaha, ma Imam womo Mulia o Ananias d o Yahudioka manga tutuda-tutuda yoiki o Kaisariaika ima kinki womatngo o juru kuaha airomanga o Tertulus. Onanga iwihimanga ma Gubernur Feliks d ihingahu to nanga manga galaki mameta o Paulusika. 24:2 Maraha o Tertulus iwiahoko mahimangika, nanga wikalaki o Paulus hok hokonnanga, "Tuanga Gubernur No Mo Mulia! Ani tutuda matimioka Tuanga tongomi miaberera irdi. D anibarija Tuanga mange yahungi okali yadiai miahoana ngomi. 24:3 Mata-mata gnanga ngomi mi dahongo de itogu-togumua miatarima kasi d mini horomati kohagurutile kiaka dika. 24:4 M hupaya Tuanga uha naumo ani raha ilamoka, ngohi togahoko tanu nomodeke Tuanga nohi gihene tongomi miagalaki madodipoko nnanga. 24:5 Ngomi miwi mke o nyawa nnanga woruae kohadorou. Kiaka honanga nanga wohi puda o gigoro o Yahudioka manyawa manga hidogoronaka de nanga wodadi wohibaluhu o Nazaret manyawa manga manaramoka. 24:6 Ma nanga wohi tailoka wadiai wapesekoka ma Jou ai Tau m ngomi miwitagokoka nanga. Ngomi miadungutu miwi tailako imoteke tongomi mia agama matita mahirete. 24:7 M o tentara duru manga baluhu o Lisias wiora nanga ngomioka, 24:8 d wapareta hupaya iwikokokalaki inihimanga Tuanga. Nako Tuanga nitailako o nyawa nnanga, Tuanga mahirete aha noihene unangino madiai ngomino mata-mata miwilawani nnanga unangika." 24:9 O Yahudioka manyawa genangoka imahimoteke iwikalaki o Paulus d ihigoungu mata-mata wotemo o Tertulus. 24:10 Daha magubernur

gnanga wihidaka o nonako o Paulusika la nanga wotemo. O Paulus wotemo, "Ngohi tohiriki Tuanga nodadioka o hakimi o berera nnanga de matao-taongo madekana. Hababu gnanga ngohi tamo tosanangi taao ngohi tomademo nnanga anihimangoka Tuanga. 24:11 Tuanga mahirete yakunu nohitailako de madiai o wange ngimoi de hinoto iholoiuahi ipahaika, ngohi toiki o Yerusalemika mangale tohubayanga. 24:12 D komaiwahi o Yahudioka manyawa gnanga ihimke ngohi mima tekeributu o nyawa moi ma, ekola tatoomu o nyawa mangale todiai o huru-hara yaoa ma Jou ai Tauoka yaoa o puji matau-tauoka ekola okiaka dika o kota magoronauku. 24:13 Onang yamkeua manyonyata manga galaki-galaki nanga yaoka ngonaika Tuanga madungutu ngohi. 24:14 Igoungu ngohi kiani tomangaku ngonaika Tuanga ngohi tihuba miaete de miatohora manga Jou Madutu imoteke o Yesus aidodtoko ngaro nanga yato ihowono. M ngohi kato ngakuohi mata-mata itotuli-tulihi o Musa ai Buku magoronaka d o Nabi-nabi manga Bukuoka. 24:15 Hok mimakadene de nanga, ngohi de ma nanga ahi ngonganono ma Jou Madutuika mata-mata o nyawa yohonengoka ma aha yowangokali -- o nyawa maoa-oa, yaoa o nyawa madorou! 24:16 Mahababu gnanga ngohi hoko genangika tohidailako tohidodiai, hupaya tongohi ahihininga madobote de itebini ma Jou Madutuika d itebini madungutu o nyawaika. 24:17 O taongo muruono naga koihiwa o Yerusalemoka, ngohi toma idulu dokengika mangale tao ahiroriwo o tiwi tongohi ahihoanika d mangale tohihuba ahihuhuba ma Jou Madutuika. 24:18 Maraha ngohi magogiriaka tadiai gnanga, nanga ihimke ngohi ma Jou ai Tauoka, ipahaino ngohi tadiai madodagi tatebini ahi diri. Koiwa naga o nyawa yowe-we mimakinki de ngohi, d koiwa naga o gigoro genangoka raha gnanga. 24:19 Duga-duga naga o Yahudioka manyawa yamuruono naga dokengoka o Asia maprovinsino. Onanga kokiani naga nenangoka mangale nanga yoao o galaki ngonaika Tuanga, nako nanga naga okia naga manga galaki madungutu ngohino. 24:20 Ekola hamalaika o nyawa nnanga mahirete ihingahu o dorou okia nanga yamke ngohioka maraha ngohi ihihihimanga o Agama ma Juru Hakimika. 24:21 Onanga yamke duga-duga o demo moi nnanga dika ngohi totemoka nanga

manga himangoka, enagnanga o demo nnanga: Ngohi nihi tailako o wange nnanga hababu ngohi tongaku o nyawa yohonengoka aha yowangokali." 24:22 Daha o Feliks wohiorikoka mange o Yesus aidodtoko, wohi bobaha o parakara madoomu gnanga. "Ngohi aha taputuhu o parakara nnanga," wato, "nako o tentara duru manga baluhu o Lisias wobainoka." 24:23 Daha nanga wipareta o tentara manga baluhu wiga-gana o Paulus gnanga hupaya tatapu witumungu o Paulus, m wihidaka mahuhutulu iuwini unangika de yahigumala aidodiawo iwihidaka unangika okia woparalu. 24:24 O wange muruono naga ipahaika, o Feliks woba ngoi hekata midodiawo amiromanga o ngo Drusila; mnanga o Yahudioka manyawa moi. Daha o Feliks whuloko o nyawa iwil o Paulus aha o Feliks wohigihe-gihene o Paulus wotemo-temo mangale o ngongaku o Kristus Yesusika. 24:25 M maraha o Paulus wohi gila-gila aidemo-demo mangale o diai d hatumungu nanga nahihu d mangale o hukumanga o Kiamati ma Wangeoka, o Feliks idadi wohawana daha wotemo, "Ngona iyakunu noiki rahannanga. Ngohi aha toni ahokoli nako naga raha." 24:26 Oraha gnanga o Feliks wnganono aha wamke o tiwi o Paulusino. Hababu gnanga wohigali-gali whuloko o nyawa iwingoho o Paulus mangale ima ade-ade dede nanga. 24:27 O taongo hinoto ipaha, o Perkius Festus witagali o Feliks hok o gubernur. D karana o Feliks womau wol o hininga o Yahudi manyawaika, nanga iwimalaika o Paulus o bui magoronaka. Kisah Rasul Rasul 25 25:1 O wange hange ipaha o Festus womahidono o daeraka gnanga, nanga woiki o Kaisaria de waino o Yerusalemika. 25:2 Dokengoka o imam-imam manga heke d o Yahudioka manga tutuda-tutuda yao unangika tonanga manga galaki madungutu o Paulusika. Onanga kahoko genangika dika iwibaja o Festus, 25:3 hupaya de aihininga maoa onangika, nanga womodeke whuloko o nyawa iwiao o Paulus o Yerusalemika; hababu nanga ima ketemoka mangale iwitoma nanga o ngkomo mahi

dogoronaka. 25:4 M o Festus wohaluhu, "O Paulus iwitumunguku o Kaisariaoka; d ngohi mahirete totedekanokauali aha tomaiduli dokengika. 25:5 H, koaho o nyawa inihibalu-baluhu ngini niahidogoronaka yoiki mimakinki de ngohi o Kaisariaika d iwikalaki dokengoka, nako igoungu nanga wadiaioka okia naga moi i howono." 25:6 Wogogere o Yerusalemoka ipaha doneho o wange tufange ekola o wange ngimoiohi, o Festus womaiduli o Kaisariaika. Yarehino nanga wodiai o parakara madoomu d wapareta hupaya o Paulus iwiao wohimanga. 25:7 Maraha o Paulus woba, o Yahudioka manyawa yoba-bainoka o Yerusalemino imaoko iwihigilolitino, d yomulenge ihingahu manga galaki-galaki itotubuho unangika. M onanga yakunua ihingahu manga galaki-galaki gnanga manyonyata. 25:8 Womademo mahidogoronaka, o Paulus wotemo, "Ngohi tadiaiua okia naga moi ihowono madungutu o Musa aititaika ekola ma Jou ai Tauika ekola ma Kaisar Romaika." 25:9 M o Festus womau o hininga wol o Yahudi manyawaika. Ho nanga wileha o Paulusika, "Kano modeke ngona noiki o Yerusalemika mangale initailako dokengoka tongohi ahi himangoka o galaki-galaki gnanga?" 25:10 O Paulus wohaluhu, "Ngohi tomaokoino ma Kaisar Roma ai juru hakimi mahimangoka; de o ng genangala ngohi kiani ihitailako. Tuanga mahirete nohiriki ngohi tahowonua o Yahudi manyawaika. 25:11 Nako ngohi tatilakuroka o tita d tadiai okia naga moi kokiani ihihukumu de o hukumanga o honenge, ngohi toigo tohonenge. M nako manga galaki-galaki nanga itiaiua, o nyawa kaimatng yakunua ihihilapahi ngohi onangika. Ngohi togahoko nihi tailako ma Kaisar aipengadilanoka!" 25:12 Ima hikidibanga ibto de yononasihati, o Festus wotemo, "Ngona nogahoko ini tailako ma Kaisar aipengadilanoka, h ngona kiani noiki nihimanga ma Kaisar." 25:13 Hokokiaua madekana ipahaino ma Koano Agripa d o ngo Bernike yoba o Kaisariaino mangale yotemo halamati o Festusika. 25:14 Onanga o wange muruono naga ipaha genangoka, o Festus wohitararono o Paulus aiparakara ma Koano Agripaika. O Festus wato, "Naga nenangoka o nyawa womatngo iwitumunguku wimalaika o Feliks. 25:15 Maraha ngohi naga o Yerusalemoka, o imam-imam manga heke d o Yahudioka manga

tutuda-tutuda yaoka nanga manga galaki o nyawa gunangika gnanga, d yogahoko ngohi tihidero o hukumanga unangika. 25:16 M ngohi tohaluhu o Roma manyawa yakunua yahilapahi kahoko gnanga dika womatngo iwikokalaki mangale iwihukumu, nako iwikokalaki gnanga imateke rihimanguahi de yokokokalaki de iwihidoakuahi aidiri wodemo. 25:17 H, maraha nanga yoba nengino, ngohi todamua madekadekana. Yarehino ngohi gila-gila todiai o pengadilan madoomu d tahipareta hupaya o nyawa gnanga iwi ao wohimanga. 25:18 Maraha iwikokokalaki imaoko de ihingahu tonanga manga galaki, nanga ihingahua o howono moi ma, hok ngohi tatobote nanga aha ihingahu. 25:19 Onanga duga-duga imaka denua manga gamke dede nanga imakorona to nanga manga agama mahirete de imakorona womatngo airomanga o Yesus. O nyawa gnanga wohonengoka, m o Paulus woributu wagou-goungu o nyawa gnanga wowango. 25:20 Karana ngohi tomahi orikokaua imadene sarakia ngohi yakunu tamke o hitararono imakorona o parakara gnanga, ngohi tileha o Paulusika boteka nanga womau woiki o Yerusalemika d iwitailako dokengoka mangale o parakara gnanga. 25:21 M o Paulus wogahoko iwitailako wohidoa holoi ikurutile; nanga wogahoko hupaya nanga wotatapu wogogere iwi tumungu hidono aiparakara ma Kaisar waputuhu. Mahababu gnanga ngohi tpareta hupaya nanga iwitumungu gila-gila, hidono ngohi tamke o raha mangale tihidingoto nanga ma Kaisarika." 25:22 Daha o Agripa wotemo o Festusika, "Ngohi mahirete matoigo tigihene o nyawa gnanga aidemo." "Yarehino Tuanga, yakunu nogihene," o Festus wohaluhu. 25:23 Yarehino o Agripa d o ngo Bernike yoba imahi deroika o kokoano manga nonako. Onanga yowohama o doomu mangika imakinki de o tentara yopoparangi manga baluhu yolago-agomo de o nyawa yobalubaluhu o kotaka gnanga. Imoteke o Festus aipareta o Paulus iwiao iwihingohama. 25:24 Daha o Festus wotemo, "Jou Koano Agripa d mata-mata niba-baino! O nyawa nnanga iwikalakioka ngohino o Yahudioka manyawa mata-mata, yaoa o Yerusalemoka yaoa nenangoka. Onanga yogahoko ima pa-paka nanga ipatutua niwimalaika wowango. 25:25 M ngohi tamkeua moi wadiaioka yakunu hihukumu de o

hukumanga o honenge. D hababu nanga mahirete wogahokoka aiparakara yatailako ma Kaisar aipengadilanoka, ngohi taputuhoka mangale tihidingoto nanga ma Kaisarika. 25:26 M ngohioka koiwa okia naga moi o hitararono de madiai imakorona aidiri mangale tatulihi tongohi ahihurata magoronaka ma Kaisarika. Hababu gnanga ngohi tihihimanga nanga nginika Tua-tuanga mata-mata, ma lokuoka duru ngonaika No Mo Mulia Jou Koano Agripa! Ahi dungutu ngohi ganga hupaya niwitailako ipaha nnanga, naga o hohole ngohioka mangale totulihi. 25:27 Hababu imoteke ahimamo ngohi, mangua hahidingoto o nyawa hatumunguku de hohimatokua manga howo-howono yakalakioka onangika." Kisah Rasul Rasul 26 26:1 O Agripa wotemo o Paulusika, "Ngona minihigumala noade-ade nomademo mangale anidiri." O Paulus wagoraka aigiama daha wohidono womademo hok hokonnanga, 26:2 "No Mo Mulia Jou Koano Agripa! Ngohi tomamo duru toutumu takunu tohidaka tomademo ahidiri ngohi ngaro ma Jou Koano anihimangoka imakorona mata-mata manga galaki o Yahudioka manyawa ngohino; 26:3 duru malokuoka hababu Jou Koano nohiriki de madiai ada-adati de manga hali-hali o Yahudioka manyawa. Mahababu gnanga, ngohi togahoko tanu Jou Koano noihene ahihitararono ngohi de anisabari. 26:4 O Yahudioka manyawa mata-mata ihiriki sarakia ngohi towango katomagikahi. Onanga ihiriki ngohi kato dadiohi o nyawa mag, ngohi towangoka ahinyawa tongohi mahirete manga hidogoronaka o Yerusalemoka. 26:5 Madekanoka nanga ihiriki mangale ngohi. De nako nanga ymodeke, nanga yakunu ihidaka o hakihi mahirahi ngohi towangoka hok o Farisioka manyawa tamoteke hagala o datoro duru ikekete tongomi miaagama magoronaka. 26:6 D orahannanga ngohi tomaoko nenangoka mangale nihitailako karana ngohi tongaku o jaji kama Jou Madutu wadodiaioka tongomi miaete de miatohoraika. 26:7 O jaji gnanga doka yongano-nganono o Israeloka o hoana ngimoi de hinoto, hidono nanga yopuji ma Jou Madutuika o hutu de o wange. D ngaro karana ngohi tongaku aha o jaji gnanga, Jou

Koano nomomulia, ngohi ihihihowono o Yahudioka manyawa. 26:8 Yadodoa o roriadodoto o Yahudioka manyawa yakunua yongaku ma Jou Madutu wahi wangokali o nyawa yohone-honengoka? 26:9 Kahuruono ngohi mahirete ahigamke ngohi kiani tadiai hagala okia honanga mangale tlawani o Yesus o Nazaretino gnanga. 26:10 D igoungu ngohi tadiaioka gnanga o Yerusalemoka. De o kuaha mahurata o imam-imam manga hekino, ngohi tahi ngohamoka o buiika mangange o nyawa yososetia ma Jou Madutuika. D ngohi matorimoi nako yagelenga o hukumanga yohonenge. 26:11 Hara mange ngohi tahangihara nanga o puji matau-tauoka, hupaya tapakisa nanga yporete okia nanga yangakuoka. Hoko gnanga mahauku ahihininga ngohi onangika, hidono o kota-kota mahomoaika ngohi toiki mangale taginki nanga dokengoka." 26:12 "De ahidungutu gnang ngohi tomagao o kuaha mahurata o imam-imam manga hekoka d toiki o Damsyikika. 26:13 D maraha ngohi o ngkomo mahidogoronaka, maraha o wange ikorona, Jou Koano nomomulia, ngohi tamke o dararono moi o dihanguku iholoi itararono de o wange. O dararono gnanga itararono ihihigilolitino ngohi d yahigiloliti o nyawa mimateke dodagi moi dede ngohi. Ngomi mata-mata miruba o tonakuku. 26:14 Daha ngohi toihene o ilingi itemo ngohino de o Ibranioka manga demo magoronaka, 'Saulus, Saulus! Yadodoa ngona hokogenangika dika nohi aniaya Ngohi? Ngona mahirete aha namo mahiri, nako ngona hoko genangika dika nalawani tonanga Ai tutuda wodadi anituanga.' 26:15 Ngohi toleha, 'O nagona Ngona, Tuanga?' D ma Jou wohaluhu, 'Ngohi o Yesus ngona nohianiaya. 26:16 Nomomiki de nomaoko! Ngohi tomahimatoko Ahi diri ngonaika de madungutu mangale Toni goraka ngona nodadi nohilleleani. Ngona kiani nohingahu o nyawa mahomoaika, okia ngona namke o wange nnanga mangale Ngohi d mangale okia ngohi aha tonihi dumutu ngonaika aha maraha aha iba. 26:17 Ngohi aha tonihi pidili ngona o Israel manyawaino d o nyawa mahomoaino o Yahudioka manyawaua. Ngohi aha tonihuloko ngona noiki onangika, 26:18 mangale nahelenga nanga manga lako, hupaya nanga yohupu o huhutuino d yowohama o dararono magoronaika; hupaya nanga yapidili o Ibilihi makuahaino, daha ma Jou

Madutu wakuaha. De yongaku Ngohino, manga baradoha nanga aha iapongo d onanga aha yodadi ma Jou Madutu aiumati wiri-irikoka.' " 26:19 "Karana gnanga, Jou Koano Agripa, ngohi hokogenangika tomahiaha tamoteke ahilolegaika ngohi tatotarimaka ma Jou Madutuino gnanga. 26:20 De tohitotararonuku ngohi tahingahu o nyawaika nanga kiani imatoba manga baradohaka nanga d ima hilapahi manga diri ma Jou Madutuika de ihidumutu nanga manga wowango magoronaka nanga imatobaka tonanga manga baradohaka. Ngohi tohingahu o hali gnanga madodihiraka o Damsyikoka, ahaino o Yerusalemoka d o Yudea ingodumu d o Yahudiokaua manyawa manga hidogoronaka. 26:21 Ma hababu genangala o Yahudioka manyawa ihitagoko ngohi ma Jou ai Tauoka d ihidailako ihitoma ngohi. 26:22 M hidono raha nnanga ma Jou Madutu wohihohongino, hidono ngohi takunu tomaoko nenangoka mangale tohidaka tongohi ahihakihi o nyawa mata-mataika -yopako ekola yoeteke. Okia ngohi to hi demoka nnanga mahomoaua de okia ihibobita o nabi-nabi d o Musa; 26:23 enagnanga o Koano Wohihohalamati wihi jajioka ma Jou Madutu gnanga kiani wohangihara, d wodadi o nyawa madodihiraka womomikokali o honengino; hupaya de gnanga nanga wakunu wohingahu o dararono -- enagnanga o halamati -- yaoa o Yahudi manyawaika yaoa o Yahudi manyawaikaua." 26:24 O Paulus kawotemo-temohi wohihimanga mangale womademo gnanga, o Festus womapaka, "Ngona ini togohangoka Paulus! Ani dodtoko mange gnanga ngona inidiaioka ini togohanga!" 26:25 M o Paulus wohaluhu, "Ngohi ihitogohangua, No Mo Mulia. O demo-demo ngohi tohidemoka gnanga itiai de i hupu ahidibanga itotumuloaino. 26:26 Jou Koano Agripa mahirete nohiriki igoungu aha o hali-hali gnanga. Hababu gnanga ngohi tobarani totemo anihimangoka Jou Koano de tohitotararonika. Ngohi tongaku koiwa moi o hali-hali gnanga konohiorikuahi Jou Koano, hababu mata-mata gnanga idadiua o ng-o ng iiu-iunoka. 26:27 No Mo Mulia Jou Koano Agripa, bote Jou Koano nongaku aha okia yotemo-temoka o nabi-nabi? Ngohi tamo Jou Koano nongaku!" 26:28 Daha o Agripa wotemo o Paulusika, "Ngona natobote igapanga nohidiai ngohi todadi o Haranioka manyawa raha madipoko

magoronaka nnanga?" 26:29 "Maraha madipoko magoronaka ekola maraha magurutu magoronaka," o Paulus wohaluhu, "ngohi tomaniata ma Jou Madutuika hupaya Jou Koano d Tua-tuanga mata-mata niihe-ihene ngohi totemo o wange nnanga yakunu nidadi hok ngohi -sowaliua o rante nnanga i tantu oka!" 26:30 Ma bahaka ma jou koano, magubernur d o ngo Bernike, de mata-mata mahomoahi imaoko. 26:31 Ma poretoka yaikaka, nanga imaketemo moi de moika, "O nyawa nnanga wodiaiua okia naga moi kiani hihukumu de o hukumanga o honenge ekola hibui." 26:32 Daha o Agripa witemo o Festusika, "O nyawa nnanga yakunu hihilapahi, hohiade nanga walingirua aiparakara yatailako ma Kaisar aipengadilanoka." Kisah Rasul Rasul 27 27:1 I putuhoka ngomi kiani mihidete o Italiaika, o Paulus d yamuruono naga o nyawa mahomoa ytumu-tumunguku yahilapahi o Yuliusika, o tentara Roma manga baluhu ihiromanga "Ma Kaisar ai tentara yowe-we manga baluhu". 27:2 Ngomi midoa o kapaile o Adramitium de yaino, ahao mimagoraka de o kapa gnanga imahidiaioka ihidete o hohana-o hohana o Asia maprovinsioka. O Aristarkhus, o nyawa womatngo o Makedoniaino o Tesalonika de waino mihidete mimakinki dede ngomi. 27:3 Yarehino ngomi mimahidono o Sidonoka. O Yulius wiao duru irahai o Paulus. Unanga wihigumala wlega aidodiawo hupaya nanga yakunu iwihidaka unangika okia woparalu. 27:4 Genangino ngomi mihidete migila-gila. Hababu o hidaloko yatomoika o kapa madihira, ngomi mihidete gila-gila mimahigoro o Siprus manhu madowongino l mima hidutuluku de o hidaloko. 27:5 Ahao ngomi miatoaka o ngto imarihimanga de o Kilikia d o Pamfilia daha mimahidono o Miraka o Likia mabereraka. 27:6 Genangoka o tentara manga baluhu gnanga wamke o kapa moi o Aleksandriaino imau ihidete o Italiaika. Unanga womitururu o kapaika gnanga. 27:7 O wange muruono naga madekana ngomi mihidete komia dekana duru, d mahuha de makangela mabaha ngomi mimahidono mahoana ho o Knidus maberera magurutika. Ahao

mahidaloko kaitorouohi, ngomi miakunua mihidete migila-gila miameta madodihiraka. Ma ngomi mihidete mia korehara o Kreta manhika mia tilakuru o Salmone ma Doto hupaya dokengoka ngomi mima hidutuluku de o hidaloko. 27:8 De mahuha de makangela ngomi mihidete mimahigoro o nhu mahohanino gnanga, hidono mabaha ngomi mimahidono o ng moi maromanga o Leleoto ma Hailoa, hoko kiaua magurutika de o Lasea makota. 27:9 Oraha gnanga o Yahudioka manyawa manga Wange ma Ago-agomo o Lol ipahaka. Ngomi mihihangoka o raha koha amoko, hidono marahokauaoli mangale mihidete de iogo-ogoro. Hababu gnanga o Paulus wahidaka o nasihati nnanga onangika, 27:10 "O Roriadodoto, imoteke ahigamke ngohi, naga duru kohahuha nako ngone hohidete hohigila-gila. Ngone aha hamke o rugi koha amoko katongone nanga ginaua d nanga kapaua, m tongone nanga jiwa yakunu ihihanga." 27:11 M o tentaraoka manga baluhu gnanga i holoi wingaku wohijjurumudika d o kapa makaputenika ngaro o Paulus wotemokama. 27:12 O leleoto genangoka igoungu i yaoaua o kapa-o kapa igogere nako maraha o dumamata. Hababu gnanga o kapa mangoha-ngohaka yowe yorimoi mangale yohidetoli yamala o leleoto gnanga karana nanga yomau yaributu hidono yadono o Feniks d yogogere dokengoka hidono ipaha o dumamata. O Feniks nagala o leleoto o Kretaka yohimangiha o wange madumunu ihi koreharaile de o wange madumunu ihikoremieuku. 27:13 Oraha gnanga o hidaloko o korehara iwuwu yabole-bole. O kapa mangoha-ngohaka nanga yatobote yakunoka mihidetoli. H onanga yatauru matapu daha mihidete o Kreta manhu mahohanino mimahigoigoro. 27:14 M i tedekanua ahaino o hidaloko irato -- enagnanga o hidaloko yahetongo o Ngto o wange ma Hiwariha mahidaloko -- malulu o dudungoko, 27:15 d yodobotoka mia kapaino. Hababu o kapa yakunua ihidete igila-gila yatomo o hidaloko, ngomi kamima hilapahi dika de miamalaika o kapa ilahini yao o hidaloko. 27:16 Ngomi mima hidutuluku utu, maraha ngomi miatilakuru o Kauda manhu maiteteke gnanga o koreharauku ibaka. Genangoka de mahuha de makangela ngomi miyakunu mihidiai tongomi miakapa masikusi. 27:17 O sikusi gnanga

mihi doa i bto o kapaile, o kapa gnanga mahirete mia kuata de mio l o gumini mihiliko mihideho-dehorino o kapa gnanga. Karana mi modongo ihipaka o Sirtis madowongi magogowahiha, ma hidete ihiguti daha makapa yamalaika yanki o hidaloko. 27:18 O hidaloko itogumua irato, hidono yarehino mawange o kapa magina mulenge yaumo o ngto magoronauku. 27:19 O wange yainoli o kapa mangoha-ngohaka gnanga de manga giama mahirete yaumoli o kapa mapakakaha-pakakaha o ngtuku. 27:20 Kademawange madekana ngomi miamkeua o wange de o murumu, d o hidalok itogu-togumua irato. Mabaha miangonganono ihihangoka mangale ngomi mihalamati. 27:21 Oraha muruono naga madekana o nyawa gnanga yolomua. O Paulus woiki womaokoile nanga manga hidogoronaka daha wotemo, "O Roriadodoto! Nako ngini nihimoteke tongohi ahi dodaaere d hohidetua o Kreta de haino, ngone hamkeua mata-mata o gilianga d o rugi nnanga. 27:22 M oraha nenang ngohi togahoko duruhe hupaya ngini niahininga iamoko. O nyawa moiua Riadodotino aha nihonenge; ngone aha ihihanga duga-duga o kapa nnanga dika. 27:23 Hababu kahutu o malaekat ma Jou Madutuino tihuba-huba, enagnanga ma Jou Madutu ngohi tonanga madutu, iba ngohino. 27:24 O malaekat gnanga itemo, 'Uha nohawana Paulus! Hababu ngona aha nihimanga ma Kaisar. De ma Jou Madutu aihininga maoa ngonaika, o nyawa mata-mata nihidete dede ngona aha yohalamati karana ngona.' 27:25 Hababu gnanga, o Roriadodoto, kokiani o Roriadodoto nia amoko niahininga! Hababu ngohi tingaku ma Jou Madutuika mata-mata aha idadi hok wotemoka ngohino. 27:26 M dam ngone aha inahipaka o nhu moi mahohanoka." 27:27 Mahutu ngimoi de iatoka ngomi kami puda-puda o Adria ma Ngtoka. Done hohutu gorona o kapa mangoha-ngohaka yamo o kapa yatigi o dudungu. 27:28 H, nanga yawora o gumini de o helewo mangale yatuga o ngto maluku. De inyata o ng gnanga maluku ngadeke o metere moruata. I tedekanua aha nanga yatugali, daha yamke o ng gnanga o ngto maluku ngadeke yadono o metere moruange. 27:29 Onanga yomodongo o kapa aha i tiri o helewoile, h onanga ihiguti o tapu o gahumu iata o kapa maduruku, de yonganono nako iyakunu tai-taiti itebini. 27:30 Imahi bongonika o kapa

mangoha-ngohaka ihitaili yo oara o kapaka gnanga. Onanga ihiguti o sikusi o gahiuku de yodiai hok yomau ihiguti o tapu o kapa madihirauku. 27:31 M o Paulus witemo o tentara manga baluhika d o tentaraoka o kapaka gnanga, "Nako o kapa mangoha-ngohaka gnanga yogogogerua o kapaka nnanga, o Roriadodoto mata-mata niamkeua o halamati." 27:32 Mahababu gnanga o tentara-tentara gnanga yaoto o sikusi maliliko gnanga, hidono o sikusi gnanga ilahini. 27:33 Maraha ibatinguahi, o Paulus wahuloko hupaya nanga mata-mata yolomo. O Paulus watemo, "O wange ngimoi de iata ibto madekana o Riadodoto mata-mata duga-duga hododam de kahoma teke ributu de okia-kiaua holomo. 27:34 Ngohi tinihuloko, niolomo mahuhutulu. Gnanga iyaoa mangale ngini, hupaya ngini nikuatoli. Hababu o Riadodoto mata-mata aha nihalamati de okia-kiaua niakuranga." 27:35 Wotemo ibto hokognanga o Paulus wal o roti daha wotemo tarima kasi ma Jouika manga himangoka nanga mata-mata. Ahao nanga wahikodoku o roti gnanga, daha yolomo. 27:36 Onanga mata-mata yokuatokali d kayolomohi dika. 27:37 Mata-mata o kapaka gnanga naga o nyawa yaratuhu hinoto de yamori tumidi de yabutanga. 27:38 Mata-mata yolomoka yakoki punuhoka, nanga yaumo manga gina o gandum o ngtuku hupaya o kapa idadi yauwini. 27:39 Maraha o wange itararonoka, o kapa mangohangohaka yamke o dudungu, m onanga ihiorikua o dudungu okia gnanga. Onanga yamke o jiko moi de mahohanoka. H onanga manga dungutu nako yakunu ihitangono o kapa dokengoka. 27:40 Matapu magumi-gumini yatoaka daha matapu-tapu gnanga yamalaika yalutu o ngtuku. Imamoteke de gnang nanga yahohe mariririmi maliliko. Ahao nanga ihidoa mahidete o kapa madihiraka hupaya o hidaloko yawuwu o kapa gnanga itagi yameta o hohaniha. 27:41 M o kapa gnanga yaohana o dowongika. Madihira itiriile d ikeluokaua, maduru yawederoka yodobotoka o moku-moku de makuata. 27:42 O tentara-tentara o kapaka gnanga manga mau ytoma mata-mata o nyawa ytumu-tumunguku, karana nanga yohawana uha-uha aha naga yotiboko o dudungiha d yara. 27:43 M o tentara manga baluhu gnanga wohigumalaua tonanga manga mau gnanga karana nanga aimau wihihalamati o Paulus. Unanga

whuloko mata-mata o nyawa yaku-akunu yotiboko imangumo yohira d yotiboko o dudungiha; 27:44 mahomoa kiani yoturuiha de imahijoj o ao-aotika ekola o kapa mabla-blakika gnanga. De mangkomo hokognanga ngomi mata-mata mihalamati mima hidono o dudungiha. Kisah Rasul Rasul 28 28:1 Mima hiadonoka o dudungiha de miahalamati, daha ngomi mihiriki o nhu nnanga maromanga o Malta. 28:2 O nhu manyawa genangoka duru de manga hininga irahai ngomino. Onanga imitarima ngomi mata-mata de mahailoa de yotofo o uku mangale ngomi karana imulengoka o awana iuti d ma alo imta. 28:3 O Paulus watoomu o gota, d wogelenga o gota-gota gnanga o uku malokuku. Unanga kawodiaiohi gnanga, o dodiha moi ihupu, karana o uku mahauku gnanga, daha yagoli aigiama. 28:4 Maraha o nhu manyawa gnanga yamke o dodiha gnanga inuneuku o Paulus aigiamoka, nanga imake temo moi de moika, "O nyawa nnanga i goungu wotoma-toma, hababu ngaroka nanga wolapahioka o huha o ngtoka, ma Gomanga i Adi-adili iwi malaikaua nanga wowango." 28:5 M o Paulus wodohurero o dodiha gnanga o uku magoronauku de wamoua mahiri kama huhutul ma. 28:6 Onanga yatibanga botino dika o Paulus aigiama aha iloboho ekola itodokanino nanga aha woruba de wohonenge. M yotam raha muruono naga madekana d okiaua naga moi idadi kabiahaua unangika, manga dibanga nanga ingali daha yotemo o Paulus ganga o gomanga. 28:7 Ikurutikaua de o ng gnanga naga o Publius aitonaka, ai pangkati maggurutile o nhoka gnanga. De aihininga ma oa-oa nanga womitarima ngomi hok o nyawa iwiadonino o wange hange madekana. 28:8 Oraha gnanga aiama magogiria wopanyake, iwi dene o gogama d womalloko o awunu. O Paulus woiki wilega aiama wopopanyake gnanga daha woma niata de wakelenga aigiama ailokuoka hidono nanga wotogumu. 28:9 Karana idadi gnanga mata-mata o nyawa yopopanyake o nhoka gnanga yoba o Paulusika, d onanga wahitogumu. 28:10 Onanga imihidaka ngomino mange o ngongike, d

maraha ngomi mimau mihidete, nanga yoao o kapaoko mata-mata ngomi miaparalu mangale tongomi mia dodagioka. 28:11 O mede hange ipaha dokengoka, ngomi mimagoraka o nhino gnanga miharene o kapa moi o Aleksandriaino maraha o dumamta de imatapuuku o nhoka gnanga. O kapa gnanga magambar "O Gomanga i Hago o Kastor d o Poluks". 28:12 Ngomi mima tapu o Sirakusa makotaka d migogere genangoka o wange hange. 28:13 Genangino ngomi mihidetoli mimahigoro o hohana hidono o Regium makotaka. Yarehino o hidaloko imulenge iwuwu o koreharauku, hidono o wange hinoto magoronaka ngomi mimahidono o Putioli makotaka. 28:14 Genangoka ngomi mimakamke de o nyawa yamuruono naga iwingaku-ngaku o Yesusika, d manga gogahoko nanga ngomi migogere dede nanga o minggu moi madekana. Daha ngomi mimagoraka o Romaika. 28:15 O Roriadodoto o Romaka iwi ngaku-ngaku o Yesusika yogihene mangale tongomi mia abari, hidono nanga yoba yadono o Apius ma Paharika de o Pasanggrahan Tiga mangale imi buhuku ngomi. Maraha o Paulus imakamke dede nanga, nanga wotemo tarima kasi ma Jou Madutuika de aihininga idadi ibitumu. 28:16 Maraha mimahidono o Romaka, o Paulus iwihigumala woggere womatngoka de wigana o tentara womatngo. 28:17 O wange hange ipaha, o Paulus wahoko o Yahudioka manyawa manga baluhu imatomu. D onanga imatomuino i bto, nanga watemo onangika, "O Roriadodoto! Ngohi okia-kiaua tahowono nanga hoanika ngone, ekola tatilakuru nanga adati de nanga biaha ngone hatotarima nangaete de nangatohoraino ngone. Ngaroka hokognanga ngohi ihitagoko o Yerusalemoka d ihilapahi o Roma manyawaika. 28:18 Ahi parakara ngohi yatailako ibto, nanga yomau ihihilapahi ngohi, hababu inyata ngohi tadiaiua o howono moi kokiani ihi hukumu de o hukumanga o hnenge. 28:19 M karana o Yahudioka manyawa ihilawani, ngohi pakisa talingiri tongohi ahiparakara yatailako ma Kaisar Roma ai pengadilanoka. Ngohi todiai gnanga koigoungua karana ngohioka okia naga moi takalaki ahihoanika ngohi mahirete. 28:20 D hababu gnanga ngohi togahoko homakamke dede ngini mangale homateke ade-ade dede ngini; hababu ngohi ihirante, hababu karana

Wohihohalamati iwingano-nganono o Israeloka manyawa." 28:21 Daha nanga yotemo unangika, "Ngomi miatarimauahi o hurata moi o Yudeaino mangale ngona. D o riadodoto manyawa moiua dokaino yoba yoao o abari mangale ngona ekola yotemo itorou mangale ngona. 28:22 M ngomi mioigo mi ihene mangale aningongaku Riadodoto, hababu ngomi mata-mata mi ihenoka o nyawa yngelo o dodtoko Riadodoto namote-moteke gnanga." 28:23 Onanga d o Paulus ihigogere o wange moiuku mangale imakamkeoli. O wange gnanga o nyawa mangange yoba o ng o Paulus womahi dododogumika. Kao ngorumino hidono o bimaoa o Paulus wahitararono d wahingahu onangika o abari mangale sarakia ma Jou Madutu wopareta hok o Koano. De wapke o ayat-ayat o Musa ai Buku d o Nabi-nabi manga Bukuino, o Paulus wohidailako wadiai la nanga yongaku mangale o Yesus. 28:24 Naga yongaku okia aha o Paulus wotemo, m naga yongakua. 28:25 De manga jako nanga imakalawani yamala o ng gnanga, o Paulus wotemo hokonnanga ibto onangika, "Igoungu duru itiaiokia itemoka ma Jou Madutu ai Womaha de o Nabi Yesaya niaete de niatohoraika ngini! 28:26 Ma Jou Madutu wotemo, 'Noiki nahingahu o hoanika nnanga: Ngini aha gila-gila ni ihene, m nimangaratiua; ngini aha gila-gila niohohininga m nihiorikua okia idadi. 28:27 Hababu o hoana nnanga manga dibanga i dadioka ibongono, to nanga manga ngauku i dadioka yatopongono, d to nanga manga lako iruhutoka. Nnanga idadi hupaya nanga manga lako uha imahiriki, nanga manga ngauku uha imahihene, nanga manga dibanga uha i mangarati, d uha yolio Ngohino, daha ngohi tahi togumu nanga.' " 28:28 Mabahaka o Paulus wotemo, "O Roriadodoto kiani nihiriki o abari mangale o halamati ma Jou Madutuino raha nnanga ihiabarioka o nyawa mahomoaika o Yahudiokaua manyawa. Onanga aha yamoteke!" 28:29 O Paulus wotemo hokognanga i bto, o Yahudioka manyawa gnanga yamala o ng gnanga de imateke roributu moi de moiika. 28:30 O taongo hinoto madekana o Paulus woggere o Romaka, o tauoka woma hewa mahirete. Unanga wosanangi watarima mata-mata o nyawa yoba iwilega. 28:31 D aibaranioka nanga wohi ngahu onangika mangale sarakia ma Jou Madutu wopareta hok o Koano d mangale ma

Jou Yesus Kristus. O Paulus wodiai gnanga iworo-woro koiwa madadatoko-dadatoko.

Roma 1 1:1 Roriadodoto mata-mata o Roma mabereraka windora-dora ma Jou Madutu d winahokoka ma Jou Madutu lanidadi Ai umati. Ma Jou Madutu wohi irikoka d wohigorakoka duga-duga katohingahu o Abari ma Oa ma Jou Madutuino. 1:2 O Abari ma Oa gnanga ma Jou Madutu wohijajioka kahuruoninohi Ai nabi-nabiika d yatulihoka Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka. 1:3 O Abari ma Oa gnanga yakorona ma Jou Madutu ai Ngohaka nanga Jou Yesus Kristus. Imoteke hok o nyawa, Unanga ganga ma Koano Daud aidifauku, 1:4 m hok ma Jouino inyata Unanga ganga ma Jou Madutu ai Ngohaka. Gnanga inyata igoungu de o kuaha biahaua ihiginki de o Yesus wohonenge de womomikokali. 1:5 Ihi ginki de Unanga ma Jou Madutu wohihidaka ngohino, o ngongike todadi o rasul, hupaya ngohi -- mangale o Kristus iwihoromati -- ttuda hagala o hoana de o berera manyawa hupaya yongaku d ihingounu. 1:6 O hoana de o berera manyawa madungutu ganga ngini niggogere o Roma mabereraka; ngini ma inahokoka la nidadi o Yesus aiumati. 1:7 Mahababu gnanga ngohi totulihi o hurata nginika. Tanu ma Jou Madutu nanga Ama d ma Jou Yesus Kristus wohidaka Ai barakati d Ai lol nginika. 1:8 Madodihiraka de madodagi o Yesus Kristus, ngohi totarima kasi ma Jou Madutuika karana o Roriadodoto mata-mata; hababu o dunia mata-mataika yoihenoka ngini duru niwingaku o Kristusika. 1:9 Ngohi salalu tinhohininga ngini nako ngohi tomniata. Ma Jou Madutu wahakihi okia ngohi totemo gnanga itiai. Unanga ma Jou Madutu ngohi tilleleani de ahihininga magahumu de tohingahu o Abari ma Oa mangale Ai Ngohaka. 1:10 Ngohi de magiria togahoko ma Jou Madutuika, tanu Unanga womau wohihi gumala raha nnanga tin dono ngini. 1:11 Hababu ngohi duru tigo homakamke dede ngini hupaya ngohi takunu tonahikodoku dede ngini ma Jou Madutu ai Womaha mangongike la ngini inihi kuata. 1:12 Ngohi ahidungutu genangala karana ngini kamamoi ningakuoka o Yesus Kristusika, ho ngone yakunu homahi kukuata. 1:13 Roriadodoto! Ngohi tigo hupaya ngini nihiriki hara mangeoka ahidungutu tindono m salalu naga dika madagahanga. Ngohi tigo

hupaya niahidogoronaka ahimanarama ihasiloka hok tongohi ahimanarama o Yahudiokaua manyawa manga hidogoronaka o ng mahomoaka ihasiloka. 1:14 Hababu ngohi kokiani de ahi manarama hagala o hoana de o berera manyawaika; yanakoka o atoranga de o adati d yanko-nkoua o atoranga de o adati, yohohakola ekola yohohakolaowahi. 1:15 Ma hababu gnanga ngohi duru tigo o Abari ma Oa gnanga tohingahu nginika nig gogere o Roma mabereraka. 1:16 Ngohi duru tangaku o Abari ma Oa gnanga, karana o abari gnanga ganga ma Jou Madutu aikuata wahihalamati mata-mata o nyawa yongakungaku; madodihiraka o Yahudi manyawa d o hoana de o berera mahomoa manyawa. 1:17 Hababu de o Abari ma Oa gnanga ma Jou Madutu wohidumutu sarakia madodagi o nyawa de ma Jou Madutu manga dodohanga idadi yaoaoli; ganga madodagi iwingaku ma Jou Madutuika, madodihiraka hidono mabaha. Gnanga imatero hok itulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka, "O nyawa yongaku ma Jou Madutuika hidono manga dodohanga de ma Jou Madutu idadi yaoaoli, o nyawa gnanga aha yowango!" 1:18 O horogauku ma Jou Madutu wohimatoko Ai dohata o baradohaika mata-mata d o nyawa manga dorouika, hababu o dorou ytatoko o nyawa mangale yanako o dodtoko madiai mangale ma Jou Madutu. 1:19 Okia naga yakunu o nyawa ihiriki mangale ma Jou Madutu inyata itararonoka o nyawa manga hininga magoronaka, hababu ma Jou Madutu mahirete wohi nyataka gnanga o nyawaika. 1:20 Kadema dero ma Jou Madutu wohidadi o dunia, ma Jou Madutu aisifat-sifati yam mke-mkeua, enagnanga Ai gokoile de Ai gogeruku hok ma Jou Madutu d Ai kuaha ikokakali, yakunoka o nyawa imangarati ihiginki d mata-mata wohiddadioka. H o nyawa duru koiwa manga hababu la manga diri ihitiai. 1:21 O nyawa iwinako ma Jou Madutu, m o nyawa iwihoromatiua hok ma Jou Madutu, d yotarima kasiua Unangika. Iidulu yaino o nyawa yapikiri ihihohomoa; manga hininga idadi ihuhutu. 1:22 Onanga manga diri yamo yosawaro, enahioko nanga yobodo. 1:23 Ma Jou Madutu wokokakali Unaua nanga iwihuba, duga-duga o dulada-dulada marupa o dodadi yakunu ihonenge; enagnanga o nyawa, o totaleo, o aiwani malou iatoka, d o aiwani ima

tahe-tahe. 1:24 Mahababu gnanga ma Jou Madutu wmalaika nanga manga hininga manahihu ykuaha nanga la yodiai i totorou, hidono nanga yodiai o hali ipese-peseke imahi koko onangaika. 1:25 Ma Jou Madutu madiai, nanga yatururu de okia naga ielu-eluku. Wohidddadiua duga-duga wohiddadiuku gnangadoka nanga yahuba d yleleani. Enahioko wohidddadi genangala kokiani iwi higiriri kahi ado-adonika! Amin. 1:26 Karana o nyawa yodiai hokognanga, ma Jou Madutu wahi gumala nanga yamoteke manga nahihu dema male-malekoka. Manga ngongoheka manga hininga okaua o nau-naurika hok mabiaha o nyawa, duga-duga manga hininga kaimahi teke ngongohekaika. 1:27 Hokogenangoli manau-naur; nanga yamotekokaua madiai imaka ganu de o ngongoheka, duga-duga manga nahihu imahi kokanaurika. O nau-nauru yodiai o manarama de ma male-malekoka imahi kokanaurika, hidono yatarima mabalaha imatero d to ona manga manarama i totorou gnanga. 1:28 Mahababu o nyawa yamoua iparalu ma Jou Madutu iwinko, ho ma Jou Madutu wamalaika manga dibanga ibodito, hidono nanga yadiai o hali-o hali moteke madiai idadiua nanga yodiai. 1:29 Manga hininga imanga de o dorou mata-mata, itotiaiua; imanga de o kalilu, o mela de o dohata mamamo; i manga de o nahihu la yotoma, imakangamo, yotipu d o hininga ygogono, nanga yigo yahi ade-ade o nyawa mahomoa, 1:30 yigo o nyawa mahomoa ydiai o romanga madorou; nanga manga hininga ikurutile d yoedenge o dodtoko yoihenua, iw dohata ma Jou Madutu, d yigo yotemo ihihohomoa. Onanga yosawaro yolingiri o ngkomo mahungi la yodiai o dorou. Onanga ylawani manga dimono; 1:31 nanga yoluku ynako o nyawa mahomoa; nanga yosetiaua d manga hayanga koiwa o nyawaika. 1:32 Onanga ihiriki, imoteke ma Jou Madutu aitita, o nyawa yadodiai mata-mata gnanga ipatutu yhukumu de o honenge mahukumanga. Ngarok hokognanga nanga kayo diaioli o hali-o hali gnanga; d inoli kai himotekoli o nyawa mahomoa yadodiai nanga. Roma 2

2:1 Mangale karana gnanga, o Roriadodoto, o nagona ngona Riadodoto hidono nomau nahihowono o nyawa mahomoa? Ngona Riadodoto koanikia-kiaua la nriwo anidiri! Hababu nako ngona Riadodoto nahihowono o nyawa mahomoa, enahioko ngona mahirete nadiai o manarama imatero hok nanga, ho Riadodoto ngelenga o hukumanga anidiri mahirete uku. 2:2 Ngone hohi riki nako ma Jou Madutu wgelenga o hukumanga o nyawauku yaddodiai o manarama-manarama hok hokognanga, ma Jou Madutu aiputuhu gnanga itiai. 2:3 M ngini, Roriadodoto, ngini mahirete niadiai o hali-o hali kiaka ngini niahidumutu mahowono o nyawa mahomoaika! D ngini niapikiri ngini yakunu nilapahi o hukumanga ma Jou Madutuino? 2:4 Ekola ngini nihitubuhoua ma Jou Madutu aihininga maoa d Ai hininga masanangi inoli Ai sabari hokognanga ma amoko? Maraioka ngini nihiriki ma Jou Madutu wohi dumutu Ai hininga maoa karana Unanga womau hupaya ngini nitoba nidiaiokaua o baradoha. 2:5 M ngini niaheke itogowini d nioluku nimgali. Mangale hababu gnanga ngini mahirete niadiai niahukumanga iholoi itubuho o Kiamati ma Wangeoka, maraha ma Jou Madutu wohinyata Ai dohata d wgelenga o hukumanga iadi-adili. 2:6 Hababu ma Jou Madutu aha wabalahi o nyawa moi-moi imadene de manga manarama. 2:7 Manga hininga de magoungu yododiai o oa-oa la yamke imomulia, de mahoromati d ikokakali, onangika ma Jou Madutu wahi daka o ngango madutu d ikakali. 2:8 M o nyawa ihiaku-akunu manga diri mahirete d yoluku iwihingounu ma Jou Madutu, duga-duga yanki itotorou, o nyawa ge nanga aha ma Jou Madutu duru wdohata. 2:9 O nyawa moi-moi yigo yodiai o dorou aha yohangihara d yatagongo o huha; madodihiraka o Yahudi manyawa, d o hoana de o berera mahomoa manyawa. 2:10 M mata-mata o nyawa yigo yadodiai o oa ma Jou Madutu aha wahidaka o mulia d o horomati inoli o lol; madodihiraka o Yahudi manyawaika, kogenangoli o hoana de o berera mahomoa manyawa. 2:11 Hababu ma Jou Madutu wahidiai o nyawa mata-mata imaketero. 2:12 O hoana de o berera mahomoa manyawa yobaradoha mahiorikua o agama Yahudi matita. H onanga yhukumu imotekua de o tita gnanga. M o Yahudi manyawa yobaradoha

ihiorikoka o tita gnanga; hababu gnanga nanga aha yhukumu ima moteke de o tita gnanga. 2:13 Hababu o nyawa imateke oa-oaoli de ma Jou Madutu, koigoungua karana o nyawa gnanga ihiorikoka o agama Yahudi matita, duga-duga karana nanga wadiaiokia ituli-tulihoka o tita gnanga magoronaka. 2:14 O hoana de o berera mahomoa manyawa yankoua o agama Yahudi matita. M nako nanga de manga mau mahirete yadiai okianaga ihipopareta o tita gnanga, manga hininga mahirete idadi o tita mangale nanga, ngarok nanga yankoua o agama Yahudi matita. 2:15 To nanga manga kalakuanga ihidumutu okianaga ihipopareta o tita gnanga itulihi to nanga manga hiningaka. To onang manga hininga madola ihinyata igoungu o hali gnanga, hababu nanga mahirete tonanga manga dibanga mamoi-mamoi yahihowono d mamoi-mamoi ihigoungu. 2:16 Hoko genangala aha idadi dam ma wange ihigogeroka gnanga. Ma wangeoka gnanga -- i moteke o Abari ma Oa ngohi tohingahu-ngahu -- ma Jou Madutu ihiginki de o Yesus Kristus, aha wodadi o hakimi hagala o hininga marahasia d o nyawa mata-mata manga dibanga. 2:17 Maraha nnanga sarakia de Roriadodoto mahirete? Riadodoto nomangaku anidiri o Yahudi manyawa. Riadodoto noma higagao o Yahudioka manga agama matitaika de ngona Riadodoto anihininga iamoko mangale anihidohanga ngona de ma Jou Madutu. 2:18 O agama matitaino gnanga Riadodoto ngona namke o hidumutuhidumutu, hidono Riadodoto ngona nohiriki ma Jou Madutu aimau d nohiriki nohitatapu kiaka maoa. 2:19 Riadodoto ngona nohiriki igou-goungu Riadodoto ngona ganga o nyawa yopilo-piloko manga tutuda d o dararono onangika yoggogere o huhutu magoronaka; 2:20 Riadodoto ngona ndotoko o nyawa manga biaha i totorou, d o nyawa yobodo-bodo manga guru, Riadodoto ngona nongaku igou-goungu o agama Yahudi matita magoronaka, Riadodoto ngona nohiriki hagala o sawaro d o dodtoko madiai. 2:21 Riadodoto ndotoko o nyawa mahomoa; aa, yadodoa ho Riadodoto ndotokua anidiri mahirete? Riadodoto ndotoko o nyawa hupaya uhayotohiki, enahioko Riadodoto mahirete notohiki. 2:22 Riadodoto ndotoko o nyawa hupaya uha yohowono, enahioko Riadodoto ngona mahirete nohowono! Riadodoto

ngona ndohata o gomangika, enahioko Riadodoto ngona mahirete noml o bara-baranga, o gomanga matauoka. 2:23 Riadodoto nomahi amo-amoko o Musa aitita ngonaka, enahioko Riadodoto nihikauku ma Jou Madutu de namotekua Ai tita. 2:24 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yatulihi hokonnanga, "Karana ngini, o Yahudi manyawa, homa Jou Madutu airomanga ipeseke o hoana de o berera mahomoa manyawa manga hidogoronaka." 2:25 Nako Riadodoto ngona nohingounu o agama Yahudi matita, done Riadodoto anihuna naga de mafaid. M nako Riadodoto ngona nabiahaua namoteke o hali-o hali ihipopareta o tita gnanga magoronaka, done anihuna Riadodoto idadiua hakali-kali. 2:26 Nako womatngo o Yahudiokaua iwihunaua, ma wamoteke o agama Yahudi matita, mode koigoungua ma Jou Madutu wpulono hok o nyawa womahunaka? 2:27 D o nyawa womahuna-hunaua gnanga aha wonihihowono ngona Riadodoto o Yahudi manyawa, hababu Riadodoto ngonaka de mananga o agama Yahudi matita d Riadodoto ngona nomahuna, m Riadodoto ngona natilakuru o tita gnanga. Onanga imahunaua, m itiai duru nanga ihi ngounu o agama Yahudi matita. 2:28 Karana o Yahudi manyawa madutu uhaua o nyawa duga-duga kamanga romanga dika o Yahudi manyawa; d o nyawa igou-goungu imahuna uhaua o nyawa, imahuna maporetino dika. 2:29 Iidulu yaino, womatngo o Yahudioka madutu ganga o nyawa aihininga o Yahudi majiwa; d o huna madutu ganga o huna o hiningaka yamomanarama ma Jou Madutu ai Womaha, naua yatuli-tulihi o buku magoronaka. O nyawa marupa hokognanga yatarima o higiriri ma Jou Madutuino, o nyawainoua. Roma 3 3:1 Nako hokognanga, okia mautumu hodadi o Yahudi manyawa? D okia mafaid hamoteke o huna madatoro? 3:2 Maraioka mafaid iwe! Madodihiraka, karana o Yahudi manyawaika ma Jou Madutu wohidakoka mata-mata ma Jou Madutu aidemo. 3:3 M sarakia nako o Yahudi manyawa o hidoku moi yosetiaua? Boteka karana gnanga ma Jou Madutu idadi wosetiaua? 3:4 Marai kowali! Hababu itararono itiai ma Jou

Madutu salalu wotiai, ngarok o nyawa moi-moi yoeluku. Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yatulihi, "Kokiani inyata igoungu ngona notiai okia anidemo magoronaka, d ngona noutumu maraha ngona inihihakimi." 3:5 M nako ma Jou Madutu aiadili idadi idogo-dogo inyata, mangale karana ngone hodiai ihowo-howono, okia kokiani ngone hotemo? Ma Jou Madutu woadilua nako Unanga wonhukumu ngone? (I goungu o loleha nnanga madiai cara o nyawa.) 3:6 Ha kali-kali kowali! Hababu nako ma Jou Madutu woadilua, sarakia Unanga wakunu wohihakimi o dunia nnanga? 3:7 M nako karana o manarama madiaiua, okianaga madiai mangale ma Jou Madutu idogo-dogo imahi matoko hidono Unanga iwihigiriri, yadodoa ho o nyawa o dorou yododiai gnanga kayahi howonohi hok o baradoha manyawa? 3:8 D yadodoa hohakunua ngone hotemo, "Kayaoa de ngone hodiai o dorou hupaya o oa-oa ipuda?" I goungu naga o nyawa ihihikauku ngohi d yahetongo bari ngohi totemoka hoko gnanga. O nyawa hok nanga gnanga ipatutu ma Jou Madutu whukumu. 3:9 Aa, boteka nanga gogere hok o Yahudi manyawa iholoi yaoa de o hoana de o berera mahomoa manyawa manga gogere? Ha kali-kali kowali! Tohingahuoka niahimangika kayaoa o Yahudi manyawa, kayaoa o hoana de o berera mahomoa manyawa, mata-mata o baradoha ykuahaoka. 3:10 Hok yatulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka, "O nyawa moi de koiwa yotiai, 3:11 o nyawa moi de koiwa imangarati, d o nyawa moi de koiwa iwi huba ma Jou Madutu. 3:12 O nyawa mata-mata manga diri imahi kurutikaoka de ma Jou Madutu; mata-mata yahongohuoka o diai. O nyawa moi de koiwa yadiai i totiai; koiwa o nyawa moi de! 3:13 To nanga manga goodongo hok o lungunu i helengaika. O tengeluku mademo ihahuru manga akiriha, d to ona manga uru makai ihiopuru o fitana, hok o dodiha mabiha. 3:14 To nanga manga uru i manga de o lolai d o ngongelo. 3:15 To nanga manga aguru itaiti nako yomau yhangihara d ytoma o nyawa. 3:16 O binaha d o huha, nanga ihibarihi kiaka dika. 3:17 Onanga yopiloko o dame mangekomika, 3:18 d ma Jou Madutu iwihoromatiua." 3:19 Orahannanga ngone hohiriki mata-mata ituli-tulihi o agama Yahudi matita magoronaka, ganga manga hidoku o nyawa yoggogere o tita

gnanga mapareta matimiuku. De hokognanga moiua o nyawa yakunu ihidaka o hababu nnanga de gnanga, d o dunia mata-mataika ma Jou Madutu yakunu wdotagahoko. 3:20 Hababu moiua o nyawa yakunu yadadi imateke oa-oa de ma Jou Madutu, mangale karana o nyawa gnanga yodiai o hali-o hali yamke-mke o agama matita magoronaka. I idulu yaino o agama matita gnanga duga-duga kahimatoko o nyawaika i goungu o nyawa yobaradoha. 3:21 M o rahannanga ma Jou Madutu wohimatokoka o ngkomo sarakia o nyawa imateke oa-oa de Unanga; d madodagi gnanga koiwa naga imako ngohama de o agama Yahudi matita. O Musa aibuku-buku d o nabi-nabi manga buku ihinyata o hali gnanga, 3:22 ma Jou Madutu idadi wohigumala o nyawa imateke oa-oa de Unanga, duga-duga nako o nyawa iwingaku o Yesus Kristusika; hababu koiwa naga imahowono: 3:23 O nyawa mata-mata yobaradohaka d yokurutika de ma Jou Madutu kiaka womau wahihalamati nanga. 3:24 Duga-duga karana ma Jou Madutu aihayanga de Aidora dika wohidakoka kapparahaja, o nyawa de ma Jou Madutu manga hidohanga idadi yaoa okali; madodagi gangala: o Yesus Kristus wahilapahi o nyawa. 3:25 Ma Jou Madutu wihihuba o Yesus Kristus hupaya de o Yesus aihonenge gnanga ihinyata o nyawa yolapahi de toona manga howono nako nanga iwingaku Unangika. Ma Jou Madutu wodiai hokognanga mangale wohimatoko Ai adili. Hababu o raha ipahapahaika ma Jou Madutu wosabari o nyawa manga baradoha-baradohaika, hidono Unanga whukumua nanga. 3:26 Maraha nnanga Unanga okia naga wodiai o baradohaika la wohidumutu igoungu Ai adili. De madodagi gnanga Unanga wohimatoko Ai diri itiai; d moi-moi o nyawa iwingaku o Yesus Kristusika, wohinyata hok o nyawa imateke oa-oaokali de ma Jou Madutu. 3:27 Mangale hababu gnanga koiwa nagali idadi matiti ngoneoka la homahi amo-amoko. Yadodoa hohoko gnanga? Boteka karana ngone hodiai ittuli-tulihi o agama Yahudi matita magoronaka? Kowali. M karana ngone hongaku. 3:28 Hababu hatipokoino ganga hoko nnanga: O nyawa ihinyata imateke oa-oaokali de ma Jou Madutu, karana Unanga wodiaiua ittuli-tulihi o agama Yahudi matita magoronaka, duga-duga karana nanga wngaku o Yesus Kristusika. 3:29 Ekola ma Jou

Madutu gnanga kato Yahudi manyawa manga Jou Madutu? Mode koigoungua Unanga o hoana de o berera mahomoa manyawa manga Jou Madutu? Igoungu, itiai Unanga o hoana de o berera manyawa manga Jou Madutu! 3:30 Hababu ma Jou Madutu duga-duga womatngo. Unanga ganga wohigumala o Yahudioka manyawa imateke oa-oaoli de ma Jou Madutu karana nanga yongaku. D unangoli wohigumala o hoana de o berera mahomoa manyawa imateke oa-oaoli de ma Jou Madutu; genang karana nanga yongaku. 3:31 Boteka nnanga mamangarati karana ngone hingaku o Kristusika, hongone haumo o agama Yahudi matita? Hakali-kali kowali! Duga-duga yadene de tongone nanga ngongaku gnanga, ngone hohilamoko o tita gnanga. Roma 4 4:1 Nako hokognanga, okia yakunu ngone hotemo mangale o Abraham nangaete de nangatohora? Sarakia wamke iddadioka? 4:2 Nako o hali-o hali wadodiaioka idadi o hababu ma Jou Madutu wtarima nanga hok o nyawa yasosanangi ma Jou Madutu aihininga, done naga idadi o titi unangika la womahi amo-amoko. M unanga wakunua womahi amoko ma Jou Madutu aihimangoka. 4:3 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yatulihi, "O Abraham wngaku ma Jou Madutuika, d karana aingongaku nnanga nanga ma Jou Madutu wtarima hok o nyawa yasosanangi ma Jou Madutu aihininga." 4:4 O nyawa yomomanarama yatarima manga hewa; d aihewa wapulonua hok o ngongike moi, hababu nanga ganga aihaku. 4:5 M naga o nyawa imahigagaoua manga hidailako mahireteika; nanga wohidaka aidiri ma Jou Madutuika kiaka wohinynyata-nyata o baradoha manyawa yolapahioka de o howono. Matiti de aingongaku gnanga ma Jou Madutu wtarima o nyawa gnanga hok o nyawa yasosanangi ma Jou Madutu aihininga. 4:6 Hoko gnanga ma Koano Daud aidamke; mahababu gnanga nanga wotemo o nyawaika halamati youtumu kiaka ma Jou Madutu wtarimaka hok o nyawa yasosanangi Ai hininga, ma Jou Madutu watailakoua o nyawa gnanga aimanarama. Ma Koano Daud wotemo hokonnanga, 4:7 "Halamati

woutumu o nyawa aihowo-howono ya apongoka d aibaradoha-baradoha ma Jou Madutu walungunoka! 4:8 Halamati woutumu o nyawa aibaradoha ma Jou Madutu wlehaokaua!" 4:9 Boteka o demo halamati youtumu nnanga duga-duga yahidumutu o nyawa yamote-moteke o huna madatoro dika? Ekola o nyawa yamote-motekua o huna madatoro? Madihirahi ngomi mia hetongoka, ma Jou Madutu wtarima o Abraham hok o nyawa yasosanangi Ai hininga, karana o Abraham wngaku ma Jou Madutuika. 4:10 Aa, kahuruono de ma Jou Madutu wohinyata o hali gnanga? O Abraham womahunaowahi ekola womahunaka? Igoungu nanga womahunauwahi, ipahainoua. 4:11 Unanga iwihuna ituru, d aihuna gnanga duga-duga hok o nonako ma Jou Madutu wtarimaka hok o nyawa yasosanangi ma Jou Madutu aihininga, karana wngaku ma Jou Madutuika. Unanga ma Jou Madutu wtarima maraha nanga wankowahi o huna madatoro. D o nyawa mata-mata yongaku-ngaku ma Jou Madutuika, o Abraham wodadi manga ama mangale o ngongaku, d karana nanga ma Jou Madutu wtarimaka nanga hok o nyawa yasosanangi Ai hininga, ngarok nanga yankua o huna madatoro. 4:12 O Abraham wodadi manga ama mangale o ngongaku mangale o nyawa yamote-moteke o huna madatoro. Unanga to nanga manga ama mangale o ngongaku koigoungua duga-duga karana nanga yamoteke o huna madatoro, m karana nanga yowango de iwi ngaku ma Jou Madutuika, ima tero hok o Abraham maraha nanga wamotekowahi o huna madatoro. 4:13 Ma Jou Madutu wjaji o Abrahamika d aidifauku o dunia nnanga aha idadi madutu to Abraham. Ma Jou Madutu wjaji hokognanga hababuua o Abraham wohingounu wamoteke o agama Yahudi matita, m karana nanga wngaku ma Jou Madutuika, hidono ma Jou Madutu wtarima nanga hok o nyawa yasosanangi Ai hininga. 4:14 Hababu nako duga-duga o nyawa ihingou-ngounu yamoteke o agama Yahudi dika aha yatarima okia ma Jou Madutu wojjajioka, done hongaku ma Jou Madutuika hakali-kali koiwa mabaraguna, d ma Jou Madutu aijaji duru o homoa. 4:15 O agama Yahudi matita ingao ma Jou Madutu aihukumanga. M nako o tita koiwa, o dodilakuru m koiwa. 4:16 H ma Jou Madutu aijaji gnanga mahohole o nyawa iwingaku ma Jou

Madutuika. Gnanga idadi o ngongike moi o Abraham aidifaukuika mata-mata, ho o jaji gnanga yahidaka onangika hok o ngongike moi karana o dora ma Jou Madutuino; ka onangikaua dika yamote-moteke o agama Yahudi matita, m onangika yongaku-ngaku ma Jou Madutuika, imatero hok o Abraham wongaku Unangika. Hababu o Abraham gangala mata-mata tongone nanga ama cara rohani. 4:17 Hababu ma Jou Madutu wtemo o Abrahamika hokonnanga, "Ngohi tonihidadioka ngona o hoana de o berera mange manga ama." Hoko gnanga ma Jou Madutu wohidaka o jaji gnanga o Abrahamika. D o Abraham wngaku Unangika. Unanga ma Jou Madutu wahiwango-wango o nyawa yohonehonengoka; Unang ma Jou Madutu kade wotemo dika wadiai okia komaiwa naga idadi dema nanga. 4:18 O Abraham kagila-gila dika wnganono d wongaku ngarok koiwaka aingonganono. Karana gnanga nanga wodadi o hoana de o berera mange manga ama. Hok itulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka, "Ani difauku aha yodadi duru ka mangange." 4:19 O Abraham o raha gnanga wohiriki nanga idadiokaua de aidifauku, hababu airehe yaperekioka holi d aiumuru yodangadeoka o taongo ratuhu moi; inoli o ngo Sarah, ngoihekata gnanga komo ngohakua. M o Abraham aingongaku ikurangua. 4:20 Unanga kahirahi wongaku d wododatoua mangale ma Jou Madutu aijaji. Gnanga hongoli aingongaku yadiai nanga idogo wokuata, hidono nanga wihigogiriri ma Jou Madutu. 4:21 Unanga duru wongaku ma Jou Madutu wakunu wadiai okianaga wohijjajioka. 4:22 Mahababu gnanga o Abraham, ma Jou Madutu wtarima hok o nyawa yasosanangi ma Jou Madutu aihininga. 4:23 O demo "w tarima hok o nyawa yasosanangi ma Jou Madutu aihininga" i tulihi duga-duga kao Abrahamua dika mahirete, 4:24 m mangale ngone. Ngone aha ina tarima hok o nyawa yasosanangioka ma Jou Madutu aihininga, karana ngone hongaku ma Jou Madutuika wihiwwango-wango o Yesus, tongone nanga Jou, o honenge mahidogoronaka. 4:25 O Yesus gnanga iwihilapahioka Ai diri la iwitoma karana nangabaradoha; daha Unanga ma Jou Madutu wihiwangookali la ngone yakunu homateke oa-oaokali de ma Jou Madutu.

Roma 5 5:1 O rahannanga ngone homateke oa-oaokali de ma Jou Madutu karana ngone hongaku. D mahababu gnanga nanga Jou Yesus Kristus dede Unanga ngone howango o dame magoronaka de ma Jou Madutu. 5:2 Mahababu ngone hongaku o Yesusika, ho Unanga wonahiakunu ngone hamo ma Jou Madutu aidora, d de o dora gnanga o rahannanga ngone howango. Karana gnanga ngone homrene karana ngone de nanga ngonganono ngone aha hamo mautumu ma Jou Madutu wohida-daka! 5:3 D iholoi de gnanga, ngone mahomagarago o huha magoronaka, hababu hohiriki o huha yadiai o nyawa manga hininga ikuata, 5:4 d o hininga makuata yadiai o nyawa yotongohono o cocoba; nenangala yapuda o ngonganono. 5:5 O ngonganono hokonnanga aha nangahininga yahuhaua, hababu ma Jou Madutu wnoka nangahininga de Ai dora. Ma Jou Madutu wadiai nnanga de Ai Womaha mamanarama, inahi da-dakoka ngoneino. 5:6 Maraha ngone homgakunokaua, o Kristus wohonenge mangale ngone maraha yakokoronauku ma Jou Madutu wdato-datoroka; enahioko ngone o nyawa kananga gurutika de ma Jou Madutu. 5:7 Mangale woadi-adili womatngo ma ihuha o nyawa yo mau yohonenge. Mudukua mangale womatngo o nyawa maoa, naga o nyawa yobarani yohonenge. 5:8 M ma Jou Madutu aidora wohinyata ngoneino maraha o Kristus wohonenge mangale ngone, maorahoka ngone ka o nyawa baradohaohi. 5:9 O rahannanga de madodagi o Yesus Kristus aihonenge ngone homateke oa-oaokali de ma Jou Madutu; karana gnanga maraioka mangale o Kristus, ngone aha inahihalamati ma Jou Madutu aidohata indenua. 5:10 Nako ma orahuku ngone homateke hatur de ma Jou Madutu, ngone inahi dame dede Una de Ai Ngohaka aihonenge madodagi, okiahioli raha nnanga nanga rimoi de ma Jou Madutu yaoaokali, marai ngone aha inahihalamatoli de o Kristus aingango madodagi. 5:11 D iholoi de gnanga, ngone kahomrene mangale de ma Jou Madutu aioa de madodagi nanga Jou Yesus Kristus. Hababu de madodagi o Kristus, rahannanga ngone hamo ihailoa nanga rimoi maoa-oa gnanga de ma Jou Madutu. 5:12 Mangale madodagi o nyawa

womatngo, o baradoha iwohama o duniaino, d o baradohaino gnanga o honenge ipuda. Mabaha, o honenge itahe ihora o nyawa mata-mataika, hababu o nyawa mata-mata hobaradohaka. 5:13 Ihira de o agama Yahudi matita ihidaka, o baradoha naga ibaka o dunia magoronaka. M o baradoha gnanga yatuntutua ibalahi, karana koiwa o tita yakunu yatilakuru. 5:14 M o Adam aiorahoka hidono o Musa aiorahoka, o honenge yakuaha o nyawa mata-mata. Inoli o nyawa yadodiaiua o dodilakuru hok o Adam wadodiai, o nyawa geonang o honenge ykuaha. O Adam ganga aha woba-ba maduruino aidulada. 5:15 M yahinoto gnanga imateroua; hababu ma Jou Madutu aingongike iholoi ilamoko nako hohitotero de o dodilakuru o Adam wadodiai. O nyawa womatngo aidodilakuru idadi hababu o nyawa manga nge yohonenge. Hokokia iholoi ilamokoli ma Jou Madutu aihayanga de Ai dora d o ngongike halamati yahida-daka o nyawaika hoko gnanga manga nge, mangale madodagi o nyawa womatngo aihininga maoa, enagnanga o Yesus Kristus. 5:16 Ma Jou Madutu aihadia iholoi ilamoko de o nyawa womatngo gnanga aibaradoha. Hababu ipaha o nyawa womatngo wodiaioka o dodilakuru, ihupu o putuhu "wahowono". M de o nyawa manga nge yodiaioka o baradoha, i ba o hadia ma Jou Madutuino kiaka ihinyata "Yahowonua". 5:17 Karana o nyawa womatngo aidodilakuru, o honenge itahe ihora kiaika honanga mangale de mangkomo o nyawa womatngo gnanga. Hokokia iholoioli ma amoko mahasili okianaga womatngo o nyawa mahomoa wadodiai, enagnanga o Yesus Kristus. Mangale de mangkomo Unanga, ma Jou Madutu wahidaka de maboloi Ai hininga maoa o nyawaika duru kamangange, d demabobangu koiwa wahigumala nanga ima teke oa-oaoli de ma Jou Madutu; mangale de mangkomo o Kristus nanga aha yokuaha o duniaka nnanga. 5:18 H, hokasarakia o nyawa womatngo aidodilakuru de mabaha o nyawa mata-mata kamamoi yhukumu, hokogenangoli o nyawa womatngo wamote-moteke ma Jou Madutu aimau touna aimanarama, de mabaha o nyawa mata-mata manga howono yaetongokaua d yahidaka o ngango. 5:19 D hokasarakia o nyawa mangange yodadi o baradoha manyawa karana o nyawa womatngo wotomotekua, hoko genangoli o nyawa

mangange yahiakunu imateke oa-oaoli de ma Jou Madutu karana o nyawa womatngo wotomoteke ma Jou Madutuika. 5:20 Ihi da-daka o agama Yahudi matita ganga ma Jou Madutu mahirete. M o nyawa iholoi ihidailako yamoteke o datoro gnanga, nanga iholoioli yatilakuru d yobaradoha ma Jou Madutuika. M inoli iholoi o nyawa yodiai o baradoha, ma Jou Madutu iholoioli wdora nanga. 5:21 Aa, ngone kokiani hohonenge karana hodiai o baradoha. M ma Jou Madutu wondora ngone d wonahidaka o ngkomo ngoneino mangale homateke oa-oaoli dede Una. D karana nanga rimoi de ma Jou Madutu yaoaokali, Unanga wonahi doak o ngango madutu d i kakali ngoneino mangale de mangkomo o Yesus Kristus, tongone nanga Jou. Roma 6 6:1 Nako hokognanga, okia hakunu ngone hotemo? Kokiani kahoko genangika dika ngone hodiai o baradoha hupaya ma Jou Madutu wondora ngone? 6:2 Marai kowali! O baradoha inakuahaokaua ngone, h, kayakunu kahoko genangika howango de hodiai o baradoha? 6:3 Roriadodoto nihiorikoka maraha ngone hatarima o gohiki madebi-debini, ngone inahirimoi de o Kristus Yesus? Nnanga mamangarati ngone inahirimoi de Ai honenge. 6:4 De o gohiki madebi-debini gnanga, ngone ina hidulungunu de o Kristus d homako moteke hohonenge dede Unanga, hupaya hokasarakia o Kristus o honenge mahi goronaka de iwihiwango de mangale o Ama aikuaha imomulia, hokogenangoli ngone hakunu hotagi hanonu moi o ngango mahungi. 6:5 Nako ngone hodadioka kamoi de o Kristus hababu ngone homa komotekoka hohonenge dede Unanga, ngone aha hodadi kamoi dede Unangoli karana ngone homako moteke inahi wangokali hok Unanga. 6:6 Ngone hohiriki nanga biaha ihira-hira hok o nyawa yahohonengoka kamamoi de o Kristus o salib magotaka hupaya o nyawa nanga biaha makuaha ibbaradoha gnanga yawedere; de hokognanga ngone hogilaongokaua mangale o baradoha. 6:7 Karana nako womatngo wohonenge, o nyawa gnanga o baradoha makuaha iwiparetaokaua. 6:8 Nako ngone hohonengoka kamamoi de o Kristus,

ngone hongaku ngone aha howango kamamoi dede Unanga. 6:9 Hababu ngone hohiriki o Kristus iwihiwangoka o honenge mahigoronaka d Unanga ahaoli wohonengokaua; Ai diri o honenge yakuahaokaua. 6:10 O honenge o Kristus wamo-mo gnanga ganga o honenge mangale o baradoha. Gnanga idadi mamoi dika de kahiado-adonika. D o ngango wannonu o rahannanga ganga o ngango mangale ma Jou Madutu. 6:11 Ngini mata-mata kokianioli nianko niadiri ihonenge mangale o baradoha, m iwango o rimoi ikkekete magoronaka de ma Jou Madutu, mangale de madodagi o Kristus Yesus. 6:12 Btohi nihigumala o baradoha yakuaha niawowango ikokakaliua la Riadodoto uha niamoteke nianahihu madorou. 6:13 Uhaoli Riadodoto nihidaka niarehe o baradoha makuahaika la ihi pke madungutu itotorou. M nihi daka niadiri ma Jou Madutuika hok o nyawa imatotururuoka o honenge magoronaka de o ngangoika. Nihidaka niadiri ingodu-ngodumu ma Jou Madutuika la yapke mangale ihidiai ma Jou Madutu aimau. 6:14 O baradoha yakunokaua inkuaha ngini, karana ngini niwango okaua o agama Yahudi matita matimiuku m ma Jou Madutu aihininga maoa matimiuku. 6:15 O rahannanga, okia mademo mahohonenge? Kai yakunu ngone hobaradoha, hababu ngone o agama Yahudi matita makuaha matimiukuokaua, duga-duga ma Jou Madutu aihayanga de Ai dora makuaha matimiuku? Hakali-kali kowali! 6:16 Ngini nihiorikoka nako ngini nihidaka niadiri womatngoika la niadiai Ai mau done ngini ganga o nyawa niwihimote-moteke gnanga Ai gilaongo -- bote o baradoha magilaongo iniao-ao ngini o honengika, ekola o gilaongo nimote-moteke ma Jou Madutuika, d de hokognanga nimateke oa-oali de ma Jou Madutu. 6:17 M sukur ma Jou Madutuika! Hababu kahuruono ngini nidadi o baradoha magilaongo, m orahannanga ngini de niahininga magahumu niamoteke o dodtoko madiai inihida-dakoka nginika. 6:18 Ngini o baradoha iniparetaokaua, d orahananga nidadi o gilaongo mangale ma Jou Madutu aimau. 6:19 Karana o ade-ade nitagoko niakunowahi, ngohi tapke manonako o gilaongo hupaya ngini iholoi igapanga nimangarati. Mahiraino ngini niadiri mata-mata nihidakoka hok o gilaongo o hali ipese-pesekika d i totorou de madungutu i totorou. Kogenangoli rahananga, kokiani ngini niadiri mata-mata nihidaka hok

o gilaongo mangale ma Jou Madutu ai mau de mangale ma Jou Madutu Ai dungutu itebi-tebini. 6:20 Maraha ngini o baradoha imgilaongo, ngini inkuahaua ma Jou Madutu aimau. 6:21 O hali-o hali inmale-maleke nidiai o raha nnanga o utumu okia niatarima enangino o raha gnanga? O manarama-manarama gnanga duga-duga iao o honenge! 6:22 Maraha nanga o baradoha inparetaokaua, d nidadi ma Jou Madutu aigilaongo. Nia utumu ganga Riadodoto niwango nitebini mangale ma Jou Madutu d o hali gnanga mahasili o ngango madutu d ikakali. 6:23 Hababu o honenge ganga o baradoha mahewa; m o wowango madutu d i kakali de o Kristus Yesus nanga Jou ganga o ngongike ma Jou Madutuoka wohidaka pparahaja. Roma 7 7:1 Ahi Roriadodoto! Riadodoto mata-mata nianakka o tita. H, ngini nihiriki o tita makuaha o nyawa moika, imadadi duga-duga madekana o nyawa gnanga kawowango-wangohi. 7:2 Hohitero, o ngoheka momatngo de amirokatoka, o tita imihidinikutu amirokatika duga-duga madekana amirokata wowango-wangohi. Nako amirokata wohonengoka, ngoihekata gnanga o tita imihidodilikoika de amirokata molapahioka. 7:3 Nako o ngoheka gnanga mowango de o nauru mahomoa maraha amirokata kawowango-wangohi, o ngoheka gnanga yahetongo mohowono. M nako amirokata wohonengoka, o tita madatoro imidenokaua. D nako muna mokawingoli de o nauru mahomoa mnanga mohowonua. 7:4 Ahi Roriadodoto, hoko genangoli mahali de ngini. Mangale o agama Yahudi matita ngini nihonengoka, karana ngini inihi rimoioka de o Kristus airehe d nidadi To nanga kiaka wihiwangokali o honenge mahidogoronaka. Unanga wihiwangokali o honenge mahidogoronaka hupaya ngone hodadi baraguna ma Jou Madutuika nanga wowango magoronaka. 7:5 Hababu, mahiraino ngone howango hamoteke o nyawa nangarupa de nangabiaha. O raha gnanga o nahihu ibbaradoha, ipuda karana naga o agama matita, inahitotitila nanga diri magoronaka. Mahababu gnanga ngone hadiai o hali mahasili o honenge.

7:6 Maraha nanga inahidinikutokaua de o agama Yahudi matita. Ngone hohonengoka mangale o tita mahiraino inakokuaha ngone. Ngone homahi gilaongokaua de imoteke ihira-hira, imoteke o tita ittuli-tulihi. Orahananga hogilaongo imoteke madodagi maduru ma Jou Madutu ai Womaha ihiddumu-dumutu ngoneino. 7:7 Nako hokognanga, okia yakunu ngone hotemo? O agama Yahudi matita itorou? Marai kowali! M o tita gnanga ihdotoko ngohi mangale o baradoha. Ngohi tohiorikua o kalilu gnanga okia, nako o agama matita yahetongua, "Uha nikalilu." 7:8 Mangale de madodagi o agama matita, o baradoha yamke o ngkomo la yapuda hagala rupa o nahihu ikokalilu ahihininga magoronaka; hababu nako o agama matita koiwa, o baradoha maihonenge. 7:9 Ngohi mahiraino towango de o agama matita koiwa. M maraha o agama matita iba, o baradoha imulenge iwango 7:10 d ngohi tohonenge. O agama matita gnanga, madungutu madodihiraka mangale ihidaka o ngango, ino de iao o honenge ngohino. 7:11 Karana mangale de madodagi o agama matita gnanga, o baradoha yal o ngkomo ihi tipu d i hitoma ngohi. 7:12 O agama matita maahali ma Jou Madutuino, d moi-moi o pareta o tita gnanga magoronaka ma Jou Madutuino, h iadili d yaoa. 7:13 Aa, boteka nnanga mamangarati maoa-oa gnanga ihgao o honenge ngohino? Marai kowali! O baradoha ihgao o honenge gnanga. De tapke maoa-oa, o baradoha ihgao o honenge ngohino, hupaya mabiaha de marupa o baradoha imahi matoko madodiai. Mangale de madodagi ma Jou Madutu aipareta, imahinyata i goungu hokokia o baradoha mamodorou. 7:14 Ngone hohiriki o agama Yahudi matita maahali ma Jou Madutu ai Womahino; m ngohi nnanga o nyawa tobole-bole. Ngohi ihihukunoka la todadi o baradoha magilaongo. 7:15 Hababu ngohi mahirete tomangaratiua tongohi ahimanarama. O hali-o hali ngohi tnahihu tadiai, gnanga ngohi tadiaiua; m o hali-o hali ngohi tdohadohata, gnanga iholoi ngohi tadiai. 7:16 Aa, nako ngohi tadiai o hali-o hali imaroributu de ahinahihu, gnanga mamangarati ngohi tohigoungu o agama Yahudi matita gnanga yaoa. 7:17 H, imoteke madiai gnanga ngohi okaua tadiai, duga-duga o baradoha yakokuaha ahidiri. 7:18 Ngohi tohiriki maoa kamoi de koiwa ahidiri magoronaka; enagnanga ahibiaha

magoronaka hok o nyawa. Hababu naga o nahihu ngohioka mangale o oa todiai, m ngohi takunua tohidagi. 7:19 Ngohi takunua todiai maoa-oa kiaka ngohi tnahihu tadodiai; i iduluyaino ngohi todiai o hali madodorou, kiaka ngohi toluku tadiai. 7:20 Nako ngohi todiai o hali kiaka ngohi toluku tadiai, gnanga ngohiua tadiai o hali-o hali gnanga, duga-duga o baradoha yakokuaha ahidiri. 7:21 H, ngohi tal mademo mahohonenge, o tita nnanga ihititila; enagnanga nako ngohi tomau todiai maoa-oa, maduga-duga madodorou dika ipuda ngohioka. 7:22 Doka ahihiningaka yigo ma Jou Madutu aitita, 7:23 m ngohi tomanako ahidiri magoronaka nagaoli o tita mahomoa ihitotitila -- enagnanga o titaima roributu de o tita kiaka ahidibanga marorahai ihimoteke. Mahababu gnanga ngohi hihidinikutu o baradoha matita kiaka ihitotitila ahidiri magoronaka. 7:24-25 Aa, hokonnanga ahibiaha de ahirupa; ngohi tamoteke ma Jou Madutu aitita de tongohi ahidibanga irorahai, m de ahi biaha o nyawa, ngohi tomahi moteke o baradohaika. Hokokia ahibodito ngohi nnanga! O rehe nnanga magoronaka ihiao ngohi o honengika, o nagona ymodeke ihihalamati ngohi? Sukur ma Jou Madutuika! Unanga wmodeke wohihihalamati mangale de madodagi o Yesus Kristus. Roma 8 8:1 Onanga yowwango-wango yorimoi de o Kristus Yesus rahananga koiwaka o hukumanga onangika. 8:2 Hababu ma Jou Madutu ai Womaha matita yadodiai ngone howango horimoi de o Kristus Yesus ihihilapahioka ngohi de o datoro iddadi o hababu o baradoha d o honenge. 8:3 Okia naga o agama matita yakunua yadiai, karana ngone o nyawa hobole, gnanga ma Jou Madutu wadiaioka. O nyawa nangabiaha magoronaka ma Jou Madutu wahohihanga o baradoha makuaha de ai Ngohaka mahirete wihidingoto woba-ba Ai rupa de Ai biaha hok o nyawa yobbaradoha la mangale waehe o baradoha. 8:4 Ma Jou Madutu wodiai gnanga hupaya Ai mau inyata o agama Yahudi matita magoronaka gnanga yakunu hadiai nanga diri magoronaka iwwango-wango imoteke ma Jou Madutu ai Womaha d hamotekua o nyawa nangabiaha. 8:5 O nyawa

yowwango-wango imoteke o nyawa nangabiaha, hoko genangika yapikiri okia yoigo-igo o nyawa mangabiaha. M hagala o nyawa yowango imoteke ma Jou Madutu ai Womaha, gila-gila yapikiri okia yoigo-igo ma Jou Madutu ai Womaha. 8:6 Nako o nyawa nanga biaha yakuaha anidibanga, done mabaha o honenge. M nako ma Jou Madutu ai Womaha yakuaha anidibanga, done mabaha o ngango d o dame de ma Jou Madutu. 8:7 O nyawa manga dibanga yakokuaha o nyawa nangabiaha o nyawa genanga imateke hatur de ma Jou Madutu; karana o nyawa genanga imahimotekua ma Jou Madutu aititaika; d i goungu nanga wakunua wamoteke ma Jou Madutu aitita. 8:8 O nyawa yow wango-wango imoteke o nyawa nangabiaha, yakunua iwi hisanangi ma Jou Madutu. 8:9 M ngini niwangoua imoteke o nyawa nangabiaha. Ngini niwango imoteke ma Jou Madutu ai Womaha -- nako, maraioka, ma Jou Madutu ai Womaha igou-goungu inihitotitila niadiri magoronaka. O nagona onangoka koiwa o Kristus ai Womaha, nanga gnanga to Kristusua. 8:10 M nako o Kristus wowango niadiri magoronaka, done ngarok niarehe ihonenge karana o baradoha, m ma Jou Madutu ai Womaha ihidaka o ngango nginika hababu niarimoi de ma Jou Madutu irahaioka. 8:11 Nako ma Jou Madutu ai Womaha, wihiwango-wango o Kristus o honenge mahi goronaka, iwango niadiri magoronaka, Unanga wihiwango-wango o Kristus o honenge mahi goronaka gnanga, done ahao ihiwango niarehe yakunu ihone-honenge gnanga. Unanga wadiai gnanga de ai Womaha iwango-wango nginioka. 8:12 Mahababu gnanga, Roriadodoto tongone naga de nanga momoku; m nanga momoku gnanga o nyawa nanga biahaikaua; ngone iparaluua howango hamoteke tona manahihu. 8:13 Karana nako ngini niwango imoteke o nyawa nangabiaha, done ngini aha nihonenge; m nako de ma Jou Madutu ai Womaha makuaha, ngini kahoko genangika dika niahohonenge niamanarama ib baradoha, done ngini aha niwango. 8:14 O nyawa ytuda-tuda ma Jou Madutu ai Womaha ganga ma Jou Madutu aingoha-ngohaka. 8:15 indiaiua ngini nidadi o gilaongo hidono ngini niwango o modongo magoronaka. I idulu yaino ma Jou Madutu ai Womaha gnanga inihidadi ngini ma Jou Madutu aingoha-ngohaka. D de ma Jou Madutu ai Womaha

makuaha gnanga ngone hahoko ma Jou Madutu gnanga "Ama, ya ahi Ama!" 8:16 Ma Jou Madutu ai Womaha imakomoteke de nanga womaha ihinyata ngone ganga ma Jou Madutu aingoha-ngohaka. 8:17 Aa, nako ngone ganga Ai ngoha-ngohaka, done ngone ganga de nanga haku hatarima Ai puhaka kiaka aha hatarima o barakati wassadiaka ma Jou Madutu mangale Ai ngoha-ngohaka. Ngone aha hatarima homako moteke de o Kristus okia ma Jou Madutu wassadiaka mangale Unanga; hababu nako ngone hatagongo o hangihara de o Kristus, ngone aha inahimulia de o Kristus. 8:18 Mata-mata o hangihara hatago-tagongo rahananga, imoteke ngohi ahidamke, yakunua hakali-kali hohitero de o mulia aha ihinyata-nyata ngoneino. 8:19 O alami mata-mataika ynahihu de ynganono itam maraha ma Jou Madutu wahinyata Ai ngoha-ngohaka. 8:20 Hababu o alami wamalaikka la ibabiti, karana tonaua mamau mahirete, m karana ma Jou Madutu wamalaika hokognanga. Ngarok hokognanga kanagahi o ngonganono nnanga: 8:21 raha moiuku aha o kuaha ihiwede-wedere yaparetaokaua o alami d aha o alami imaoko mahirete d ihimulia ihikutuono de ma Jou Madutu aingoha-ngohaka. 8:22 Ngone hohiriki hidono o rahannanga o alami mata-mataika itaiana karana yatagongo o huha de o hangihara hok o ayo momatngo mohangihara maraha amingohaka imakilau. 8:23 D kao alami mata-mataikaua dika itaiana; ngone mahirete mahotaiana nanga hininga madolaka. Ngone hatarimaka ma Jou Madutu ai Womaha hok ma Jou Madutu aingongike madodihiraka, m ngone kaho tamohioli ma Jou Madutu wohilapahi nangadiri mata-mataika d wonahidadi ngone Ai ngoha-ngohaka. 8:24 Karana de hnganono ngone aha inahihalamati. M nako okia ngone hngano-nganono gnanga ngone hamkeoka, done gnanga o ngonganonokaua. Hababu o nagona kaynganonohi okianaga moi yammke-mkeoka? 8:25 M nako ngone hnganono okia naga moi hammke-mke owahi, done gnanga hodam de nanga sabari. 8:26 Hoko genangoli ma Jou Madutu ai Womaha yaino inriwo ngone nako ngone hobole. Hababu ngone hohiorikua sarakia kokiani ngone homniata; o Womaha gnanga mahirete whimanga ma Jou Madutu la igahoko mangale ngone de manahihu de manganono duru iluku hidono yakunua

ihidemo. 8:27 Done ma Jou Madutu, wohiori-oriki o nyawa nanga hininga madola, womangarati o Womaha gnanga mamau; hababu o Womaha gnanga igahoko ma Jou Madutuika la ma Jou Madutu Ai umati, d imadene de ma Jou Madutu aimau. 8:28 Ngone hohiriki ma Jou Madutu watatoro hagala o hali, hidono mahasili maoa-oa la o nyawa iwdora-dora Unanga d w aho-ahoko imadene de to una Ai datoro. 8:29 Onanga ma Jou Madutu wiri-irikoka, kade mahirahiwahi tantuoka la yodadi kao rupa moi de Ai Ngohaka enagnanga o Yesus Kristus. De hoko gnanga o Ngohaka gnanga wodadi madodihiraka o roriadodoto yowe-we manga hidogoronaka. 8:30 Hokognanga ma Jou Madutu w aho-ahoko nanga kade mahirahiwohitantuoka; d onanga w aho-ahoko gnanga, wahigumala imateke oa-oaoli dede Unanga. D onanga wahi gumala imateke oa-oaoli de ma Jou Madutu, yal o hidoku ma Jou Madutu aiwowango mahirete magoronaka. 8:31 Okia yakunu hotemo rahananga mangale mata-mata gnanga? Nako ma Jou Madutu wonahiba ngone, o nagona yakunu inalawani ngone? 8:32 Ai ngohaka mahirete kowhayangua, duga-duga wohidaka mangale tongone mata-mata nanga paralu; de o nagona yato Unanga aha wonahidakua ngoneino hagala moi-moi mahomoaohi? 8:33 O nagona yakunu inkalaki ngone o umati ma Jou Madutu wonairi-irikoka, nako ma Jou Madutu mahirete wohinyata ngone hahowonua? 8:34 Boteka naga o nyawa yomau inahi howono ngone? O Kristus Yesus ahao wonahiba ngone! Ge Unanga wohonengoka, ekola ge Unangala iwihiwangokali o honenge mahigoronaka d Una naga ma Jou Madutuoka o ng i kokuahaoka. 8:35 Boteka naga yakunu iwitatoko o Kristus wondora ngone? Yakunu o huha iwitatoko, ekola o hukaranga, ekola o aniaya, ekola o habirokata, ekola o mihikini, ekola o bahaya, ekola o honenge? 8:36 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihoka hoko nnanga, "O wange magurutu ngomi miwango o honenge mabahaya magoronaka karana Ngona. Ngomi imidiai hok o duba imau yataka." 8:37 Kowali! Mata-mata gnanga magoronaka iholoi ngone hamke o utumu i ttotomo mangale Unanga wondora ngone! 8:38 Hababu ngohi duru tongaku o duniaka mata-mataika, kayaoa o honenge ikali o wowango, kayaoa o

malaekatikaoli o popareta, kayaoa okia naga inahi bobodito rahannanga de o raha aha iba-ba, ekola o kuata mahomoohi, 8:39 kayaoa o hali okianaga o dihangoka, ikaoli o hali okianaga o dunia magoronaka ekola okia dika mahomoa, mata-mata ganga yakunua iwitatoko ma Jou Madutu won dora ngone, hok wohidumutoka mangkomo de madodagi de o Kristus Yesus tongone nanga Jou. Roma 9 9:1 Okia aha ngohi tahetongo nnanga ganga itiai karana ngohi Kristus madutu. Ngohi koto elukua. Tongohi ahihininga madola yat tuda-tuda ma Jou Madutu ai Womaha, ihihigoungu ngohi ahidemo nnanga itiai. 9:2 Ngohi duru ahihininga ihuha d tongohi ahihininga ihangihara 9:3 karana tongohi ahi roriadodoto o hoana de o berera moi dede ngohi. Hababu mangale nanga, ngohi mahirete tmodeke ma Jou Madutu wohilolai, d ihihitingaka de o Kristus. 9:4 Onanga ganga o umati yiri-irikoka d ma Jou Madutu wahidadi nanga Ai ngoha-ngohaka mahirete, de wohinyata Ai kuaha onangika. Unanga wodiai o jaji dede nanga d wohi daka onangika o agama matita. Ma Jou Madutu wahingahu onangika sarakia kokiani nanga yopuji d onanga yatarima okali Ai jaji. 9:5 Onanga ganga nangaete de nangatohora manga difauku, madodagi o nyawa o Kristus aiahali tonanga manga hoana de manga bereraino. Mata-mata Unanga iholoi wokurutile. Ma Jou Madutu iwipuji kahi ado-adonika! Amin. 9:6 Ngohi ahidungutua tahetongo ma Jou Madutu aijaji idadi gila-gilaokaua; m mata-mataua o Israel manyawa ganga o umati ma Jou Madutu wiriirikoka. 9:7 Mata-mataua o Abraham aidifauku ganga ma Jou Madutu aingoha-ngohaka. Hababu ma Jou Madutu wtemo o Abrahamika, "Duga-duga o Ishak dika aidifauku aha yhetongo anidifauku." 9:8 Gnanga mamangarati o Abraham aidifauku yodadi ma Jou Madutu aingoha-ngohaka, ganga duga-duga aidifauku yoddadi karana ma Jou Madutu aijaji; d mata-mataua aidifauku. 9:9 Hababu ma Jou Madutu aijaji ganga hok hokonnanga, "O raha hitatapuoka, ngohi aha tainoli, d o ngo Sarah aha de ami ngohaka o nauru womatngo." 9:10 D

nenangoli: o ngo Ribka amingohaka o nauru yhinoto manga ama kawomatngo enagnanga o Ishak nangaete de nangatohora. 9:11 Ihira de o ngohaka yhinoto gnanga imakilau, ma Jou Madutu wohi tantuoka Ai ngongiriki raha nanga de hikaika. Ma Jou Madutu aingongiriki gnanga wohigagaoua de okia o nyawa yakunu yadodiai, m wohigagao de ma Jou Madutu aigogahoko mahirete. Hababu maraha o ngo Ribka amingohaka o nauru yhinoto gnanga yakunuahi yodiai okianaga moi maoa-oa ekola madodorou, 9:12 ma Jou Madutu wahetongoka o ngo Ribkaika, "Mariaka aha wleleani maddoto." 9:13 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka i tulihi ma Jou Madutu wotemo hokonnanga, "O Yakub Ngohi tdora, m o Esau Ngohi tdohata." 9:14 Oraha nanga okia nanga demo mahohonenge? Ma Jou Madutu gnanga woadilua? Maraioka ma Jou Madutu woadili! 9:15 Hababu ma Jou Madutu wtemo o Musaika, "Ngohi aha tohidumutu ahihininga maoa o nyawaika Ngohi tomau tohidumutu ahihininga maoa, de Ngohi aha tohidumutu o hayanga de o dora o nyawaika Ngohi tomau tohi dumutu o hayanga de o dora." 9:16 H, ma Jou Madutu aiputuhu gnanga imahigagaoua de o nyawa manga hininga maoa ekola o nyawa manga hidailako, duga-duga imahigagao ma Jou Madutu aihininga maoa-oaika dika, geonangika o nyawa wiri-iriki gnanga. 9:17 Hababu Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, "Ma Jou Madutu wtemo o Mesir ma Koanoika, 'Ngohi tonihi dadi ngona nokoano mangale madungutu nnanga moi dika, enagnanga hupaya dede ngona, Ngohi tohidumutu Ahi kuaha d Tadiai ahiromanga yodogilianga o dunia mata-mataika.' " 9:18 H, ma Jou Madutu wdora de whayangi o nyawa imatngo-tngoika, nako ma Jou Madutu womau hokognanga. D ma Jou Madutu wodadi o hababu womatngo idadi aiheke itogowini, nako ma Jou Madutu womau hoko genangoli. 9:19 Aa, o Riadodoto aha nitemo ngohino, "Nako hokognanga yadodoa ho ma Jou Madutu kawomauohi wonahi howono o nyawa? Koigoungua kao nyawa moi de yakunua yatatoko ma Jou Madutu aimau?" 9:20 M Riadodoto! Riadodoto duga-duga kao nyawa dika. D Riadodoto yakunua de niabarani niwipaluhu ma Jou Madutuika! Kai yakunu o bunga-bunga mang ileha o nyawa yadodiaiika, "Yadodoa hongohi nohidiai hokonnanga?"

9:21 Koigoungua o nyawa wododiai o bunga mang gnanga de aihaku wakarajanga o tonaka matau-taulu gnanga aihininga mahuka? O tonaka matau-taulu o bolulu moi o nyawa gnanga de ai haku wodiai o bunga mang o rupa hinoto: moi irahai, d moi mahomoa ikuranga irahai. 9:22 Hokogenangoli de okia ma Jou Madutu wadodiai. Unanga de Ai dungutu la Ai dohata wohiaiki d wohimatoko Ai kuaha. Ma nanga kokiani yhukumu karana yadodiai Unanga iwitohata, mawahisabari nanga. 9:23 Ma Jou Madutu Ai dungutu la wohidumutu ngoneino o utumu dema boboloioka wondoburaraha ngoneino wond dora-dora. Ngone inasadiaka la hatarima o utumu gnanga. 9:24 Ngone wona ahokoka kao Yahudi manyawainoua, m de o hoana de o berera mahomoaino . 9:25 Hababu ma Nabi Hosea aibuku magoronaka ma Jou Madutu wotemo, "O nyawa Ahi umatua, aha T hetongo 'Ahi Umati'. O hoana de o berera T dora-doraua, aha T hetongo 'T haya-hayangia'. 9:26 D o ng kiaka yahi ngahu o nyawaika, 'Ngini Ahi umatua,' genangoka o nyawa ge nanga aha yhetongo ma Jou Madutu aingoha-ngohaka yowango-wango." 9:27 Ma Nabi Yesaya wotemo wohitotiaika mangale o Israel manyawa, "Igoungu ngaro o Israel manyawa manga nge hok o dowongi o ngtoka, maduga-duga manga huhutulu dika aha yohalamati; 9:28 hababu ma Jou aha de madataitoka wgelenga o hukumanga o dunia madola mata-mataika." 9:29 O Yesaya wotemoli hokonnanga, "O demo maade ma Jou Madutu woko Kuaha wonagumalaua o difauku, marai ngone mata-mata hodadioka hok o Sodom d o Gomora." 9:30 H, mademo madipoko ganga hokonnanga: O hoana de o berera mahomoa o Yahudiokaua nanga imahidailakoua hupaya manga rimoi de ma Jou Madutu idadi yaoaoli. M karana nanga iwingaku ho ma Jou Madutu wadiai manga rimoi dede Unanga idadi yaoaoli. 9:31 I idulu yaino, o Yahudi manyawa salalu imahidailako yamoteke o tita hupaya manga rimoi de ma Jou Madutu idadi yaoaoli. M itiai nanga yohasilua. 9:32 Yadodoa ho nanga yohasilua? Hababu nanga yodiai gnanga mangkomo de madodagiua iwingaku ma Jou Madutuika, duga-duga mangkomo de madodagi manga hidailako mahirete. Onanga yoruba yopeleke "O Helewo i Bobebelekika". 9:33 Mangale o helewo gnanga

Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka i tulihi hokonnanga, "Nio hohininga nnanga: O Sion ma Doporonoka Takelenga ukuoka o helewo gahumu moi aha hidono o nyawa yopeleke; enagnanga o helewo moi mapako-pako aha hidono o nyawa yruba. M o nyawa yangaku enangika aha manga hininga ihuhaua." Roma 10 10:1 Roriadodoto! Ngohi duru tnahihu de tnganono ahihoana de ahiberera manyawa yahihalamati. D ngohi tagou-goungu tomniata ma Jou Madutuika mangale nanga. 10:2 Ngohi tobarani tahetongo nanga duru yamagawe imahigilaongo ma Jou Madutuika. M manga magawe gnanga ihiholeua de o sawaro ma Jou Madutuino. 10:3 Onanga ihiorikua madodagi sarakia ma Jou Madutu wodiai o nyawa de de Unanga manga rimoi yaoakali. D karana nanga yomau yanki tonanga manga hidailako mahirete, ho nanga yodomotekua o hidailako ma Jou Madutu wohi dumu-dumutu. 10:4 O agama matita o Kristus itotomoka wadiai. H moi-moi o nyawa iwingaku o Kristusika, manga rimoi de ma Jou Madutu yaoakali. 10:5 O Musa watulihi o nyawa imateke oa-oa de ma Jou Madutu ihihole de o agama matita, o nyawa gnanga aha yowango karana yamoteke o agama matitaika. 10:6 M o nyawa imateke oa-oa de ma Jou Madutu mangale de madodagi ihihole wingaku ma Jou Madutuika, Ma Jou Ai Demo ma Buku yahetongo hokonnanga, "Ngarouha ngona notemo anihininga magoronaka, 'O nagona aha yoda o horogaile?' (ma mangarati o Kristus iwiao iwihi guti), 10:7 ekola 'O nagona aha youti o nyawa yohone-honenge manga duniauku?' (ma mangarati o Kristus iwi graka o honenge mahi goronaka de iwihida)." 10:8 Ganga madungutu hokonnanga, "O abari ma Jou Madutuino gnanga duru imahi tigi-tigika ngonaika; ani uruoka d anihininga magoronaka." Gnanga doka o abari ngomi mihi ngahu-ngahu; o abari kokiani o nyawa yangaku. 10:9 Hababu nako Riadodoto nomangaku de aniuru "O Yesus gnanga ma Jou", d Riadodoto nongaku anihininga magoronaka ma Jou Madutu wihiwangoka o Yesus o honenge mahigoronaka, done Riadodoto aha nohalamati. 10:10

Karana de aihininga nanga wongaku, hidono ma Jou Madutu witarima nanga hok o nyawa imateke oa-oa de ma Jou Madutu. D aiuru nanga womangaku, hidono nanga iwihihalamati. 10:11 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka i tulihi, "O nyawa yongaku-ngaku aha manga nganono ihihangua." 10:12 Gnanga idadi o nyawa mata-mataika, hababu o Yahudioka manyawa de o hoana de o berera mahomoa manyawa koiwa imako howono. Ma Jou Madutu womatngo-tngo gnanga ganga mangale o nyawa mata-mata manga Jou. Unanga wahidaka Ai barakati de maboboloi o nyawa mata-mataika yoggaho-gahoko o roriwo Unangika. 10:13 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, "O nyawa mata-mata imahibaka ma Jouika, aha yohalamati." 10:14 M sarakia o nyawa yakunu imahibaka ma Jouika nako nanga iwingakuowahi? D sarakia nanga yakunu iwingaku ma Jouika nako nanga yoihenowahi mangale Unanga? Inoli, sarakia nanga yakunu yoihene mangale ma Jou, nako moiua naga ihingahu? 10:15 D sarakia yakunu o nyawa yoao o abari gnanga nako moiua yhuloko? Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi hokonnanga, "Hokokia mahailoa manga ba o nyawa yoao-ao o Abari ma Oa ma Jou Madutuino!" 10:16 M o nyawa mata-mataua yatarima o Abari ma Oa gnanga. Hababu ma Nabi Yesaya wotemo, "Jou, o nagona yongaku tongomi mia abari?" 10:17 Mahababu gnanga o nyawa idadi yongaku karana nanga yoihene o abari, d o abari yoihene karana naga o nyawa ihingahu mangale o Kristus. 10:18 M ngohi toleha: Boteka igoungu nanga yoihenowahi o abari gnanga? Maraioka ibto! Hababu Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yatulihi hokonnanga, "Manga ilingi igiloanga yodogiliangoka o dunia mata-mataika, manga demo-demo yadonoka o dunia mabahaika." 10:19 Ngohi tolehali: Boteka o Israel manyawa ihiorikowahi? Malaikala o loleha nnanga madodihiraka o Musa wbaluhu. O Musa wotemo, "Hoko nnanga ma Jou Madutu wotemo, 'Moi o hoana de o berera manyawa Ahi umatua Ngohi aha tadiai niasanangiua onangika d o hoana de o berera manyawa yobodo-bodo Ngohi aha tadiai ningamo onangika.' " 10:20 Ma Nabi Yesaya iholoioli wobarani. Unanga wotemo, "Hoko nnanga ma Jou Madutu wato, 'O

nyawa ihilingi-lingirua Ngohi, ihi mkeoka Ngohi; d o nyawa ihi leha-lehaua Ngohi, ngohi tohimatoko Ahi diri onangika.' " 10:21 M mangale o Israeloka ma Nabi Yesaya wotemo, "Hokonnanga ma Jou Madutu wato, 'Moi o hoana de o berera manyawa manga heke i totogowini d yototomotekua onangika o wange magurutu Ahi giama i toakika.' " Roma 11 11:1 Ngohi toleha: Boteka ma Jou Madutu wumoka Ai umati mahirete? Marai kowali! Ngohi mahirete o Israel manyawa moi o Abraham aidifauku o Benyamin aiahalino. 11:2 Kowali! Ma Jou Madutu wumoua Ai umati kamahirahi de womangiri-ngirikoka. Roriadodoto nihiriki okia yatulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka mangale o Elia, maraha nanga wohingahu o Israeloka manga hali ma Jou Madutuika. Ma Nabi Elia wotemo, 11:3 "Jou, o nyawa manga nge ytomka aninabi-nabi d yawede-wederuku mange o ng ihihuba-huba o huba Ngonaika. Mahou ngohi tomatngokahi d nanga yomau ihitoma ngohi." 11:4 Okia ma Jou Madutu aibobaluhu o Eliaika? Ma Jou Madutu wbaluhu, "Ngohi ttingakikaka yaribuhu tumidi mangale Ahi dirimahirete. Onanga komaiwahi yahuba o Gomanga o Baal." 11:5 Hoko genangoli o rahannanga: Naga o hidoku mahuhutulu o nyawa ma Jou Madutu wiriirikoka karana Ai hayanga de Ai dora. 11:6 Unanga wiriki nanga matiti Ai hayanga de Ai dora de matiti o nyawaua manga manarama. Hababu nako ma Jou Madutu aingongiriki gnanga matiti de o nyawa manga manarama, done ma Jou Madutu Ai hayanga de Ai dora gnanga o hayanga de o dora madutuokaua. 11:7 H, sarakia? O Israel manyawa yamkeua okia nanga yalingi-lingiri. Yammke-mke duga-duga o nyawa o doomu moi mai teteke wiri-irikoka ma Jou Madutu. Mahomoa mata-mata idadioka manga heke itogowini ma Jou Madutu aigogahokika. 11:8 Hababu Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yatulihi hoko nnanga, "Ma Jou Madutu wadiai idadi to nanga manga hininga d manga dibanga ihuha imangarati; d hidono o rahannanga to

nanga manga lako yakunua imahimke, d tonanga manga ngauku yakunua imahi ihene." 11:9 Ma Koano Daud wotemoli, "Malaikala to ona manga rame-rame idadi o modoi onangika mahirete, d idadi o baiti, o ng nanga yotaka d yowedere! 11:10 Malaikala to ona manga lolega idadi i huhutu hupaya nanga imahimkeua; d malaikala nanga idadi yohugu kahiado-adonika." 11:11 Ngohi tolehali: Maraha o Yahudi manyawa yotaka, bote gnanga idadi hupaya nanga yowedere? Hakali-kali kowali! M karana nanga yobaradoha, ho o hoana de o berera mahomoa manyawa iholoioli yahihalamati, hidono idadi o hababu o Yahudi manyawa ysanangiua o hoana de o berera mahomoa manyawa gnanga. 11:12 Karana o Yahudioka yahowono d yamotekua ma Jou Madutu aimau, ho o hoana de o berera mahomoa manyawa ma Jou Madutu wahibarakati. Yomoholoioli nako o Yahudioka de ma Jou Madutu manga rimoi yaoaokali; marai iholoioli ilamoko mabarakati aha ma Jou Madutu wohidaka! 11:13 Maraha nanga kayaoa de ngohi totemo-temo o roriadodotika o Yahudi manyawaua! Madkana nanga, hok o Yahudi manyawaua manga rasul, ngohi duru ahimumukoka tatamile tongohi ahimanarama. 11:14 Ngohi tonganono ngohi takunu ahinyawa mahirete, manga hininga tasanangiua, hupaya de o ngkomo gnanga ngohi takunu tahi halamati nanga o hidoku moi. 11:15 Karana nanga ma Jou Madutu wtila, ho o dunia de ma Jou Madutu marimoi yaoaokali; okia hongoli nako ma Jou Madutu wtarima! Marai gnanga kaimatero dika hok o nyawa yohonengoka de yowangoli! 11:16 Nako o roti o dobiki moi madodihiraka ihidakoka ma Jou Madutuika, gnanga mamangarati maroti magahumu ihidakoli ma Jou Madutuika. D nako magota mangutuku ganga toma Jou Madutu, gnanga mamangarati majaga-jaga ganga kato Unanga. 11:17 O hidoku moi o zaitun magota majaga-jaga -enagnanga o Yahudi manyawa -- yaoto yatobikoka. D yaoto-oto marioika gnanga ihitataulika o zaitun magota o honganino majaga, enagenangala o Roriadodoto o Yahudi manyawaua. Riadodoto inihi tataulika genangika hupaya Riadodoto niamo hagala maoa-oa o Yahudi manyawa mangawowango cara rohani. 11:18 Mangale karana gnanga uha ngini niahiuwini nanga ytobi-tobikoka hok o jaga gnanga. Ngini

kokiani nimahininga ngini duga-duga kamajaga. D koigoungua majaga ihiolomo mangutukika, duga-duga mangutuku ihiolomo majaga. 11:19 M Riadodoto aha notemo, "Ia, m o jaga-jaga gnanga yatobiki hupaya ngohi yakunu ihihitataulu marehika!" 11:20 Gnanga igoungu itiai. M onanga yumo karana nanga yongakuua, enahioko Riadodoto initarima karana Riadodoto nongaku. H Riadodoto uha noma edenge karana ganga; i idulu yaino Riadodoto kokiani namo nohawana. 11:21 Hababu nako ma Jou Madutu wdoraua wumo o Yahudi manyawa hok o jaga-jaga madutu gnanga, uha natobote Unanga aha wondora mangale woniumo ngona Riadodoto! 11:22 H nenangoka ngone hamke hokokia ma Jou Madutu aioa-oa d hokokia aidogowini Unanga. Unanga wodiai wakaigoungu yobbaradohaika, m Unanga aihininga yaoa ngonaika Riadodoto -- iti yakunu Riadodoto notatapu nowango de Ai oa. Nako kowali, done Riadodoto ngona aha woniumo. 11:23 D mangale o Yahudi manyawa gnanga, nako nanga yamala manga manarama de manga damke yongakua, done nanga aha watarimali; hababu ma Jou Madutu wokuaha mangale watarimali nanga. 11:24 Riadodoto nia ahali o Yahudi manyawaokaua ganga hok o zaitun magota o honganika majaga-jaga. Aa, Riadodoto nako imalawani de anibiaha, yakunu inihitataulu o zaitun magota madutuika, okiaoli hagala o Yahudi manyawa yahitotero de o zaitun magota madutu gnanga majaga-jaga. Marai mangale ma Jou Madutu iholoioli igapanga mangale wahigilioli nanga to nanga manga zaitun magota madutuika. 11:25 O Roriadodoto! Ngohi tonganono uha ngini niamo hagala mata-mata nihiorikoka. Hababu naga o hali moi ma Jou Madutu womau, m o nyawa ihiorikowahi. D ngohi tomau ngini nihiriki ganga; enagena nnanga: O Yahudi manyawa o hidoku moi manga heke yatogowini, m manga manarama de manga damke gnanga aha igila-gila duga-duga hidono o Yahudiokaua manyawa yongodumoka yoba ma Jou Madutuika. 11:26 Hokognanga o Yahudi manyawa aha yohalamati. Hababu Ma Jou Ai Demo ma Buku yatulihi hokonnanga, "Ma Koano Wahihohalamati aha woba o Sion de waino; Unanga aha wahe o Yakub aidifauku manga dorou mata-mata. 11:27 Ngohi aha tadiai Ahi jaji nnanga dede nanga maraha Ngohi tahi

apongo to nanga manga baradoha mata-mata." 11:28 Karana o Yahudi manyawa yoluku yatarima o Abari ma Oa ma Jou Madutuino, nanga yodadi ma Jou Madutu aihatur; d genanga imateke korona idadi manga utumu o Roriadodoto o Yahudi manyawaua. M karana ma Jou Madutu aingongiriki, ho o Yahudi manyawa gnanga itatapu ma Jou Madutu wdora matiti mangaete de mangatohora. 11:29 Hababu nako ma Jou Madutu wiriki o nyawa d wahibarakati o nyawa genanga, ma Jou Madutu komaiwa watauru wakilio okia wadodiaioka. 11:30 Mahira ngini nitomotekua ma Jou Madutuika. M orahananga ma Jou Madutu wohinyataoka ngini nilapahi de o howono, karana o Yahudi manyawa yotomotekua. 11:31 Hoko genangoli de o Yahudi manyawa gnanga. O rahannanga nanga yotomotekua ma Jou Madutuika, hupaya ngini ihinyata nilapahi de o howono. M ahao onang aha ihinyata yolapahi de o howono. 11:32 Hababu ma Jou Madutu wamalaika o nyawa mata-mata o tomotekua ykuaha, hupaya Unanga yakunu wohimatoko Ai dora de Ai hayanga onangika mata-mata. 11:33 Igoungu duru kahagiria ma Jou Madutu aikaya! Igoungu iamoko aisawaro de Ai ganako! O nagona yakunu yatailako de madiai waputu-putuhoka? O nagona yakunu imangarati madodagi Unanga wokarajanga? 11:34 Ma Jou Ai Demo ma Buku yatulihi hokonnanga, "O nagona ihiriki ma Jou ai dibanga? O nagona yakunu ihidaka o dodaaere Unangika? 11:35 O nagona iwihidaka okia naga ma Jouika hidono yakunu yogahoko mabalahi?" 11:36 Ma Jou Madutu wohidddadioka hagala moi-moi. Mata-mata maahali ma Jou Madutuino d ganga mangale ma Jou Madutu. Ma Jou Madutu iwihigiriri kahiado-adonika! Amin. Roma 12 12:1 O Roriadodoto! Ma Jou Madutu duru yaoa ngoneino. Mahababu gnanga ngohi togahoko de magiria hupaya nihihuba niadiri hok o huba mangango niodingaka mangale ma Jou Madutu d aihininga yasanangi. Niapupuji ma Jou Madutuika kokiani hokognanga. 12:2 Uha niodomoteke o dunia nnanga matotukuna. Nihigumala ma Jou Madutu

wadiai niadiri imatngo-tngo idadi mahungi, hupaya ngini ningali hara moioli. De hokognanga ngini niakunu nihiriki ma Jou Madutu aimau -enagnanga okianaga maoa-oa d yasosanangi Ai hininga d i ttotomo. 12:3 Ma Jou Madutu wohidakoka o ngongike ngohino. Mahababu gnanga ngohi tinihi daka o hohidumutu o Roriadodotika mata-mata: Uha niamo niadiri iholoi ikurutile de okianaga madiai. Kokiani ngini niaetongo niadiri de niahininga mabboluluku; moi-moi waetongo aidiri imoteke o dagakunu ma Jou Madutu wohida-daka unangika, mangale karana una wngaku o Yesusika. 12:4 Nanga rehe mahidoku mange. Moi-moi mahidoku naga de tona mamanarama i tinga-tingaka. 12:5 Hokogenangoli dede ngone. Ngarok ngone nanga nge, m ngone hodadi marupa o rehe moi, karana ngone horimoi de o Kristus. D ngone moi-moi homa kodhanga moioka de mahomoaika hok o rehe moi de mahidoku-mahidoku. 12:6 Ngone moi-moi de tongone nanga ngongikengongike la holeleani de imakokohowono. O ngongike-ngongike gnanga ma Jou Madutu wonahidaka imoteke Ai hayanga de Ai dora. Hababu gnanga kokiani ngone hapke o ngongike-ngongike gnanga. O nyawa de toona mangangongike mangale ihiabari o abari ma Jou Madutuino, kokiani ihiabari o abari ma Jou Madutuino gnanga imoteke de toona manga dagakunu naga onangoka. 12:7 O nyawa de toona manga ngongike mangale yriwo o nyawa mahomoa, kokiani igou-goungu yriwo o nyawa mahomoa. O nyawa de toona manga ngongike la yodotoko, kokiani igou-goungu yodotoko. 12:8 O nyawa de toona manga ngongike la ihigaro de ihitotitila, kokiani igou-goungu ihigaro de yahitotitila o nyawa mahomoa. O nyawa de toona manga ngongike mangale yahidaka o nyawa mahomoaika toona manga kianaga, kokiani yadiai gnanga de manga hininga imura imoteke toena mabiaha. O nyawa de toona manga ngongike mangale yotuda-tuda, kokiani igou-goungu yotuda-tuda. O nyawa de toona manga ngongike la ihimatoko o dora de o hayanga o nyawa mahomoaika, kokiani yadiai de manga hininga i sosanangi. 12:9 Niadora de niahininga itebini. Niodohata itotorou, d nia s maoa-oaika. 12:10 Kokiani o Roriadodoto moi de moi nimakodora de nirimoi hok o nyawa o roriadodoto o tau moi, de ngini nihohihira nimateke horomati.

12:11 Nikarajanga de niamagawe. Uha ini tebeturu. Nikarajanga mangale ma Jou de o roriwo ma Jou Madutu ai Womahino. 12:12 Kokiani Riadodoto nomahi nganono ma Jouika de animrene, nosabari o huha magoronaka, d nakaigoungu nom niata. 12:13 Nriwo nahi wedono okia naga yopparalu o Haranioka mahomoa d n ahokino anitauino de anihininga isosanangi o Roriadodoto nimateke ngongaku moi n nko-nkoua. 12:14 Nogahoko ma Jou Madutuika hupaya Unanga wahibarakati o nyawa yoigo-igo inianiaya ngonaika. Ia, nogahoko ma Jou Madutuika wahibarakati nanga, uha nahilai. 12:15 Nahimoteke nomrene de o nyawa yomore-morene, d noari de nanga yoari-ari. 12:16 Niwango nimahi teke dodiai moi de moi. Uha nimadiai niahininga ikurutile, m nihitero-tero niadiri de o nyawa itotipokouku manga gogere. Imoteke madiai uha nimapulono i holoi nisawaro. 12:17 Nako o nyawa indiai o dorou ngonaika, uha nabalahi de o dorou. Nodiai okia o nyawa mata-mata yamo yaoa. 12:18 Ngonaino, hokokia yakunu nohidailako la nowango de o dame o nyawaika mata-mata. 12:19 Ahi Roriadodoto! Uha hakali-kali nabalahi o dorou nodiai, malaikala ma Jou Madutu whukumu. Hababu Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yatulihi, "Ngohi tabbala-balahi. Ngohi aha thukumu, ma Jou wato." 12:20 Iidulu yaino, nako anihatur iwi hahini, nihidaka nanga wolomo; d nako nanga aikiriti madudungu, nihidaka nanga wokere. Karana de nodiai hoko gnanga, Riadodoto aha nadiai nanga iwimaleke. 12:21 Uha nohi gumala anidiri yalawani yakunua o dorou, m Riadodoto kokiani ani oa-oa yalawani yahohihanga o dorou. Roma 13 13:1 O nyawa moi-o nyawa moi kokiani niahigihene o poparetaika, hababu koiwa naga o popareta yamkeua manga kuaha ma Jou Madutuino. D o popareta o raha nnanga naga, ihi dagi manga kuaha imoteke o pareta ma Jou Madutuino. 13:2 Mahababu gnanga o nyawa yalawa-lawani o popareta imatero dika de yalawani okianaga ma Jou Madutu wohi tantuoka. D o nyawa yododiai hokognanga aha yatarima o

hukumanga. 13:3 Hababu o nyawa yododiai o oa ngarouha ymodongo o poparetaika. Duga-duga o nyawa yododiai o dorou dika kokiani yohawana. Nako Riadodoto nigo hupaya Riadodoto nohawanua o poparetaika, Riadodoto kokiani nodiai maoa-oa, done Riadodoto aha inihigiriri. 13:4 Hababu o popareta ganga ma Jou Madutu aigilaongo yomanarama mangale ani oa. M nako Riadodoto o dorou nodiai, marai Riadodoto kokiani nmodongo onangika, hababu kaparahajaua dika nanga yokuaha la yhukumu o nyawa. Onanga ganga ma Jou Madutu ai gilaongo, ygogelenga ma Jou Madutu aihukumanga o nyawaika yododiai o dorou. 13:5 Mahababu gnanga Riadodoto kokiani nahi gihene o poparetaika -- uha duga-duga karana Riadodoto noluku ini hukumu, m karana ani hininga madobote i temo-temo. 13:6 Genang idadi o titi yadodoa hokokiani o soungu nofangu, hababu o popareta ma Jou Madutu aipegawe ihidagi manga manarama biahaua nnanga. 13:7 H nofangu o poparetaika okia kokiani Riadodoto nofangu onangika. Nofangu o soungu nako kokiani Riadodoto nofangu o soungu; d nofangu o ngasi nako kokiani Riadodoto nofangu o ngasi. Ydododato kokiani nanga ndodato d yhohoromati kokiani nanga nhoromati. 13:8 Kao nagonaika naga de uha nimakanagimi okianaga, sowaliua nimakanagimi o dora moi de moika. Hababu o nyawa ydora-dora manga dodiawo o nyawa, yatotomoka o Musa aitita. 13:9 21 * Hababu o agama Yahudi matita enagnanga: Uha nohudali, uha notoma, uha notohiki, uha nnahihu o nyawa mahomoa manga kianaga; mata-mata gnanga kamamoi de o tita mahomoa, yatipokoino idadi o tita moi dika, enagnanga, "Ndora ani dodiawo o nyawa hok ngona ndora anidiri mahirete." 13:10 O nyawa ydora-dora o nyawa mahomoa, aha yodiaiua o dorou o nyawaika gnanga. H o nyawa ydora-dora manga dodiawo o nyawa ganga o nyawa yattotomoka mata-mata o agama matita madodagi. 13:11 Mahomoa de mata-mata gnanga ngini nihiriki o raha nnanga ganga tingini niaraha la nimomiki nia ngidu magoronaka. Hababu maraha la ngone inahihalamati o raha nanga iholoi itigi de maraha gnanga daha ngone homulenge hongaku. 13:12 O hutu ngade-ngade itilakuroka; d mahutuohi aha itebini. H, kayaoa de ngone homa togumu hodiai o

manarama o huhutu mamanarama. Ngone kokiani homahi dero nanga diri de o dararono mada. 13:13 Ngone kokiani hodiai o hali yahhoromati hok biaha o nyawa yadodiai o wange-wange; uha horame-rame maduduga yatilakuru, ekola indaluku. Uha hodiai okianaga issafarune, uha nanga kalakuanga itorou. Uha homakangamo ekola homkodohata. 13:14 Tanu ma Jou Yesus Kristus wohi tantu okia ngini kokiani nia diai. D uha niodomoteke o nyawa yobbaradoha manga biaha la ihi aiki manga nahihu madorou. Roma 14 14:1 O nyawa wom mangarati itiaiua mangale okia wangngaku-ngaku kokiani niwitarima nihidodiai Roriadodoto niahidogoronaka. Uha nimatekeributu dede nanga mangale touna aidamke. 14:2 Naga o nyawa mangadamke okia dika nanga yakunu waolomo. M naga mahomoa o nyawa aingongaku ibole; nanga wamo nanga duga-duga wakunu wolomo o gau-gauku dika. 14:3 O nyawa okia dika makawaolomo uha wpulono okiaua iwidene o nyawawolomo o inomo woiri-iriki; d o nyawa wolomo o inomo woiri-iriki, uhali wihihowono o nyawa kawaolomo mata-mata, hababu ma Jou Madutu wtarimaka nanga. 14:4 O nagona ngona Riadodoto hidono Riadodoto kokiani nahidero o adili o nyawa mahomoa manga gilaongo? Mudukua o gilaongo worubaiha ekola womaokoino ganga genang aituanga aihidailako. D maraioka o gilaongo gnanga aha woma oko itotiaile karana ma Jou wakunu wadiai womaoko itotiaile. 14:5 Naga o nyawa yamo moi o wange yairi-iriki iholoi iamoko de o wange mahomoa, inoli mahomoali o nyawa yamo mata-mata o wange kaimaketero dika. Malaikala o nyawa moi-moi imngiriki manga damke mahirete. 14:6 O nyawa wohiamo-amoko o wange wairi-iriki, o nyawa gnanga wodiai hokognanga mangale whoromati ma Jou. O nyawa waolo-olomo hagala mata-mata, wodiai hokognanga mangale whoromati ma Jou, karana nanga wosukur ma Jou Madutuika de o inomo gnanga. Hokogenangoli de o nyawa wolo-olomo o inomo wairiirikoka dika; o nyawa genang whoromati ma Jou d wosukur ma Jou

Madutuika. 14:7 O nyawa moiua ngoneoka wowango mangale aidiri mahirete; d o nyawa moiua ngoneoka wohonenge mangale aidiri mahirete. 14:8 Nako ngone howango, ngone howango mangale ma Jou. D nako ngone hohonenge hohoneng de ma Jou. H howango ekola hohonenge, ngone ganga toma Jou. 14:9 O Kristus wohonengoka d wowango okali. Ma hababu gnanga Unanga wodadi o nyawa yowangowangohi d o nyawa yohone-honengoka manga Jou. 14:10 H, Roriadodoto! Mangale okia nihihowono aniriadodoto o ngongaku moi? D mangale okia Riadodoto npulono nanga okiaua iwidene? Ngone mata-mata aha hhimanga ma Jou Madutu la wonahidero o adili. 14:11 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yatulihi, "Igoungu," ma Jou wato, "o nyawa moi-o nyawa moi aha yohuba ima rukuku Ahi himangoka; d o nyawa moi-o nyawa moi aha ima ngaku Ngohi nanga ma Jou Madutu." 14:12 H ngone moi-moi kokiani homahitagongo hohaluhu ma Jou Madutuika, hagala tongone nanga manarama. 14:13 Mangale karana gnanga uha ngone homateke hikohowono. Iidulu yaino hohidailako hupaya ngone okianaga moi de hodiaiua idadi o hababu nanga riadodoto womatngo waohana o bobaja d wobaradoha. 14:14 Karana ngohi torimoi de ma Jou Yesus, done ngohi duru tongaku, kamoi de koiwa naga matitioka ipeseke; m o hali gnanga ipeseke o nyawa moika, nako o nyawa gnanga wato ipeseke. 14:15 M nako de okia ngini Riadodoto niaolomo, de womatngo nanga riadodoto o ngongaku moi aihininga yhiri, done ngini Riadodoto nidiai gnanga imahiholeokaua o dora. Nako o Kristus wohonengoka mangale o nyawa moika, uha niwimalaika o nyawa gnanga iwibodito mangale okia ngona Riadodoto naolomo. 14:16 Mahababu gnanga uha niamalaika okianaga maoa-oa mangale ngini, de o nyawa mahomoa yato ganga itorou. 14:17 Hababu nako ma Jou Madutu wapareta o nyawa womatngo aiwowango, okia nanga yakunu waolomo ekola waokere, hohi amokokaua. Hohi amoko genangala o nyawa gnanga wamoteke ma Jou Madutu aimau, wamo o hininga mardi d watarima o mrene ihida-daka ma Jou Madutu ai Womaha. 14:18 O nyawa iwilleleani o Kristus madodagi hoko gnanga, o nyawa gnanga ihisanangi ma Jou Madutu aihininga de o nyawa mahomoa yetongo.

14:19 Hababu gnanga tongone nanga dumutu kokiani salalu mangale o hali-o hali yadiai homakao yaoa de homahikomomiki. 14:20 Uha karana mangale o inomo Riadodoto nakilianga okia naga ma Jou Madutu wakkarajangoka. Hagala o inomo maraioka ihalali mangale haolomo; m nako okia naga Riadodoto naolomo de idadi o hababu o nyawa mahomoa yobaradoha, done Riadodoto nahowono. 14:21 Iholoi yaoa ngarouha niaolomo o hiode ekola o angguru niokere ekola nidiai okia dika nako o hali gnanga idadi o hababu o riadodoto womatngo homateke ngongaku moi idadi wobaradoha. 14:22 Malaikala okia Riadodoto nongaku-ngaku gnanga Riadodoto, nadiai ma Jou Madutu aihimangoka dika la mangale ngona Riadodoto mahirete. O nyawa onangoka koiwa idadi o titi mangale yamo yahowono okia nanga yamo gnanga itiai, o nyawa genanga youtumu. 14:23 M o nyawa yamo yotaka-taka mangale yaolomo okianaga moi, ipaha de kayaolomo o inomo gnanga, o nyawa genanga ma Jou Madutu wahihowono; hababu o nyawa genanga yodiaiua imoteke toona manga mangarati magoungu mangale okia madiai d ihowohowono. D okia dika yodiai de o mangarati magoungua ganga o baradoha. Roma 15 15:1 Ngone igou-goungu hohigoungu mangale okia ngone hangaku-ngaku, kokiani ngone hosabari o nyawa manga ngongaku ibbole-bole manga kabaratanga. Uha ngone homau hasanangi nanga diri mahirete dika. 15:2 Iidulu yaino ngone moi-moi kokiani hasanangi tongone nanga roriadodoto manga hininga mangale toona manga oa, hupaya manga hininga ihigoungu iholoi ikuata. 15:3 Hababu o Kristus wapikirua Ai dirimahirete masanangi. Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yatulihi hokonnanga, "Hagala o hohedu madumutu Ngonaika iotakoka ngohiuku." 15:4 Mata-mata ittuli-tulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka ganga mangale in dotoko ngone. Hababu o dodtoko ngone hatotarima o Buku i Tebi-tebinino yadiai ngone hotongohono d hokuata hidono ngone yakunu homahi nganono ma Jou Madutuika. 15:5 Tanu ma Jou Madutu

wohida-daka o dongohono d o lolaru o nyawaika, won riwo ngone la howango o hininga moi, hamoteke o Kristus Yesus aidulada. 15:6 De o hininga moi Riadodoto mata-mata nirorimoi yakunu niwihigiriri ma Jou Madutu, o Yesus Kristus tongone nanga Jou ai Ama. 15:7 Hababu gnanga o Roriadodoto kokiani nimateke tarima moi de moi de niahininga isosanangi, hok o Kristus wintarima ngini la niwihimulia ma Jou Madutu. 15:8 Hababu, niohohininga, o Kristus wleleanioka o Yahudi manyawa la ihidumutu ma Jou Madutu wosetia wohiganapu Touna aijaji nangaete de nangatohoraika. 15:9 O Yesus wadiai o hoana de o berera manyawa mahomoa iwihimulia ma Jou Madutu karana Ai hininga maoa onangika. Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yatulihi hokonnanga, "Hababu gnanga aha ngohi tonihigiriri Ngona o hoana de o berera manyawa manga higoronaka, ngohi aha tohinyanyi o higiriri mangale Ani romanga." 15:10 Naga yatuliholi hokonnanga, "Nimrene nima komoteke de ma Jou Madutu aiumati w iri-irikika, hei hagala o hoana de o berera manyawa!" 15:11 D nenang, "Niwi higiriri ma Jou Madutu, hei mata-mata o hoana de o berera manyawa, kokiani o nyawa mata-mata iwihigiriri Unanga!" 15:12 D nenangoli ma Nabi Yesaya wahtohtongo, "O Isai aidifauku, aha woba womatngo-tngo aha wpareta mata-mata o hoana de o berera manyawa; Unangika o hoana de o berera manyawa gnanga aha imahinganono." 15:13 Ma Jou Madutu ganga mang ngini nimahi nganono. Tanu Unanga wadola niahininga de hagala o mrene d o dame karana ngini niwingaku Unangika, hupaya de ma Jou Madutu ai Womaha makuaha ngini idogo-dogo nimahi nganono ma Jou Madutuika. 15:14 Ahi Roriadodoto! Ngohi tohigoungu naga duru kahange maoa-oa nginioka. Ngini manihiriki hagala mata-mata d yakunu nimkodotoko moi de mahomoaika. 15:15 M mangale o hali-o hali yat tatoroka magogere, ngohi tohidaka o hohininga nginika tohi totiaika o hurata nnanga magoronaka, karana ma Jou Madutu wohihidakoka ngohino o manarama gnanga. 15:16 Unanga wohigorakoka ngohi tilleleani o Kristus Yesus la ihihuloko o hoana de o berera manyawaika o Yahudiokaua. D ngohi tomadiai hok ma imam, tohiabari o Abari ma Oa ma Jou Madutuino, hupaya o nyawa o

Yahudiokaua yodadi o huhuba moi ma Jou Madutuika de yakunu Unanga wtarima. Tanu ma Jou Madutu ai Womaha wdiai nanga imadadi o huhuba moi yatinga-tingakoka mangale ma Jou Madutu. 15:17 H, karana ngohi torimoioka de o Kristus Yesus, ho ngohi yakunu tomamo toamoko ahimanaramoka mangale ma Jou Madutu. 15:18 Ngohi tobarani totemo hokognanga duga-duga yakokorona okia o Kristus wodiaioka de mangkomo ngohi la o nyawa o Yahudiokaua tadiai nanga iwihimoteke ma Jou Madutuika. Ngohi todiai gnanga de ahidemo-demo de mamanarama 15:19 ihikinki de o nonako ihra-hranga d o hali-o hali biaha-biahaua; mata-mata gnanga mangale ma Jou Madutu ai Womaha makuaha. O Abari ma Oa mangale o Kristus ngohi tohingahuoka o nyawaika mata-mata, mulenge o Yerusalem mabereraka hidono o Ilirikumika. 15:20 Tongohi ahi mau de ahinganono genangala tohingahu o Abari ma Oa ma Jou Madutuino o ng-o ng kiaka o nyawa yoihenowahi mangale o Kristus. Hababu ngohi toluku tohi goko o manarama de tgelenga o nyawa mahomoa manga pondasi malokuoka. 15:21 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yatulihi, "Hagala o nyawa komaiwahi yoihene o abari mangale Unanga aha iwimke; d onanga komaiwahi yoihene, aha imangarati." 15:22 Mahababu gnanga kahamanaroka ngohi tamke o dudukoro mangale tindono ngini. 15:23 Maraha nanga tongohi ahimanarama daera-daeraoka gnanga ibtoka. Madekana de matao-taongo ngohi tomau tindono ngini. 15:24 Dam nako ngohi ahidodagi magoronaka o Spanyolika de tatio niaberera, ngohi tnganono yakunu homakamke dede ngini d homahiko mrene jai-jai de de ngini. I bto de gnanga ngohi tnganono ngini yakunu nihriwo ngohi mangale tongohi ahidodagi o Spanyolika. 15:25 M o rahannanga ngohi tomau toiki o Yerusalemika la tao o roriwo mangale ma Jou Madutu aiumati dokenangoka. 15:26 Hababu o jemaat-jemaat o Makedonia d Akhaya mabereraka ymodekoka mangale ihidaka mangaroriwo nanga roriadodoto yohuhuhaika ma Jou Madutu aiumati mahigoronaka o Yerusalem mabereraoka. 15:27 De manga hininga isosanangi nanga yaputuhu la yodiai gnanga. I goungu imoteke madiai ipatutu nanga yriwo manga roriadodoto yomomihikini o Yerusalem mabereraka

gnanga; hababu o Yahudi manyawaka de yaino hagala o nyawa o Yahudiokaua gnanga yatarimaka hagala o barakati ma Jou Madutuino. H, hagala o nyawa o Yahudiokaua gnanga ipatutoli yriwo hagala o Yahudi manyawa de o barakati marupa o baranga. 15:28 Nako ngohi tabtoka tongohi ahimanarama nnanga, d tohidaka onangika o Yerusalem mabereraka gnanga o roriwo yatotoomuoka gnanga, done ngohi aha toiki o Spanyol mabereraika tatio niaberera. 15:29 Nako ngohi toba nginika, marai ngohi toba de o barakati mange o Kristusino mangale ngini. 15:30 De tongone nanga Jou o Yesus Kristus, d deo dora ma Jou Madutu ai Womaha ihida-daka, ngohi togahoko de magiria nginika, tanu ngini nihimoteke nimniata niagou-goungu hororimoi dede ngohi ma Jou Madutuika mangale ngohi. 15:31 Nihubayanga hupaya ma Jou Madutu wohihirehene ngohi hagala o nyawa yongaku-ngakua manga giama mahoatino o Yudea mabereraka, d hupaya ahi manarama mangale tao o roriwo o Yerusalem mabereraika de ma Jou Madutu aiumati dokenangoka yatarima de manga hininga isosanangi. 15:32 De hokognanga nako ma Jou Madutu wohimoteke, ngohi yakunu toba nginika de ahihininga isosanangi. D ngohi aha tamo o lolaru niahidogoronaka. 15:33 Tanu ma Jou Madutu, wahida-daka o dame o nyawaika, naga dede ngini mata-mata. Amin. Roma 16 16:1 Ngohi tigo tinihikanko o ngo Febe nanga biranga. Mnanga mabatumu o jemaat o Kengkrea mabereraoka. 16:2 Nimi tarima mnanga hok ma Jou aiumati momatngo. Kokiani hokognanga hagala o nyawa yongaku-ngaku ma Jou Madutuika kokiani imateketarima. Nim riwo mnanga, nako mnanga moparalu o roriwo nginino, karana mnanga mahirete mabatumoka o nyawa mangange -- de ngohi. 16:3 Nihingahu ahitabea o ngo Priskila de o Akwilaika, ahidodiawo mimakokinki mimanarama mangale o Kristus Yesus. 16:4 Onanga ngade-ngade yohonenge karana yomau ihihihalamati ngohi. Ngohi totarimakasi onangika -- de kangohiua, m mata-mata o jemaat o Yahudiokaua

yotarimakasi onangika. 16:5 Niahingahu ahi tabea o jemaatika imatotoomu to nanga manga tauoka. Ahi tabea o Epenetusika ngohi tdora-dora. Unanga o nyawa madodihiraka yongaku o Kristusika o Asia madaeraoka. 16:6 Ahi tabea ngohi o ngo Mariaika. Mnanga mokarajangoka kahagiria mangale ngini. 16:7 Nihingahu ahi tabea o Andronikus d o Yuniasika. Onanga o ahali moi dede ngohi d mamoi ibto ngohi dede nanga miwohama o buika. Ihira de ngohi tngaku o Kristusika nanga ihiraka iwingaku. Onanga duru ynko o rasul-rasul manga higoronaka. 16:8 Ahi tabea o Ampliatusika, ngohi tdora-dora karana nanga dede ngohi mirimoioka de ma Jou. 16:9 Nihingahu tongohi ahihoromati o Urbanusika, nanga dodiawo womomanarama homakokinki dede ngone mangale o Kristus. Tongohi ahihoromati o ngo Stakhisika tomdora-dora. 16:10 Ahitabea o Apelesika. Ai setia o Kristusika inyataka igoungu. Ahitabea o Aristobulusika de aitau madola, 16:11 d o Herodionika. Unanga o ahali moi dede ngohi. Ahitabea roriadodotika homateke ngongaku moi o Narkisus aitau magoronaka. 16:12 Ahitabea o ngo Trifena d o ngo Trifosaika yomanarama yakaigoungu iwleleani ma Jou, d o ngo Persisika tom dora-dora. Munang momanaramoka makaigoungu mangale ma Jou. 16:13 Ahi tabea o Rufus d ngoi ayoika, hok ngohi ayo mahirete. O Rufus ganga ma Jou aingongiriki manyawa iwihiggogiriri. 16:14 Nihingahu ahitabea na o Asinkritusika, o Flegon, o Hermes, o Patrobas, o Hermas, d o riadodoto o ngongaku moi mata-mata imakokinki dede nanga. 16:15 Ahitabea o Filologus d o ngo Yuliaika; o Nereusika d ngoihirangika; o Olimpasika d mata-mata o nyawa yongaku-ngakuika imakokinki dede nanga. 16:16 Nimateke tabea de nimahiteke dodiai hok o riadodoto o Haranioka. O Kristus aijemaat mata-mata ihidingoto manga tabea nginika Roriadodoto. 16:17 O Roriadodoto! Ngohi togahoko de magiria: Hagala o nyawa yododiai o gitingaka d yaroruae o nyawa manga ngongaku ma Jouika, geonangika nimahidodiai. O hali gnanga imahowono de okia indoto-dotokoka nginika. Nimahitingaka niakkurutika de o nyawa hokognanga. 16:18 Hababu hagala o nyawa yododiai hokognanga koigoungua yomanarama mangale o Kristus tongone nanga Jou, duga-duga mangale ihiaiki manga

hininga manahihu mahirete. De mangabobaja d o demo mamuti-mutiti, nanga ytipu hagala o nyawa yannko-nkoowahi okianaga. 16:19 Mata-mata o nyawa ihiorikoka ngini nisetia o dodotokika mangale o Abari ma Oa ma Jou Madutuino. Imakorona ngini, ngohi tosanangi mangale o hali gnanga. Ngohi tigo hupaya ngini nisawaro mangale o hali maoa-oa, d nibodo mangale o hali itotorou. 16:20 Ma Jou Madutu wohida-daka o lol o nyawaika, aha itaiti wakelenga o Ibilihi niakuaha matimiuku d wawedere. Tanu Roriadodoto salalu o Yesus Kristus tongone nanga Jou winihi barakati! 16:21 O Timotius, tongohi ahidodiawo, wohidingoto aitabea nginika. Hokogenangoli o Lukius, o Yason d o Sosipater, nanga mimaka ahali moi de ngohi. 16:22 Yottuli-tulihi o hurata nnanga ganga ngohi, o Tertius. Ngohi totemo nginika niatabea roriadodoto. 16:23 O Gayus wohidingoto aitabea nginika. Ngohi tomahidodogumu aitauoka d tongomi mia jemaat yopuji genangokadau. O Erastus, o berera matiwi majoj maheke, wohidingoto ai tabea nginika. Hokogenang tongone nanga riadodoto o Kwartus. 16:24 Tanu o Yesus Kristus tongone nanga Jou winihi barakati Riadodoto mata-mata. Amin. 16:25 Ma Jou Madutu iwihigogiriri! Unanga wokuaha wohikuata Riadodoto niangongaku imamoteke de o Abari ma Oa ma Jou Madutuino ngohi tohingahu-ngahu mangale o Yesus Kristus. Ngohi tohingahu o abari gnanga imamoteke de okia ma Jou Madutu wohinyata; enagnanga mangale ma Jou Madutu aidatoro wohidailako madkana o taongo de maratu-ratuhu o nyawa ihiorikua. 16:26 Maraha nanga de ma Jou Madutu aipareta ikokakali, o datoro de o hidailako gnanga ihinyataka d ihingahu mata-mata o hoana de o berera manyawaika mangkomo de madodagi o nabi-nabi manga dulihi, hupaya nanga mata-mata yongaku de iwihimoteke ma Jou Madutuika. 16:27 Unanga ma Jou Madutu womatngo-tngo, Unanga duru wosawaro. Tanu Unanga kahagurutile iwitde kahiado-adonika mangkomo de madodagi o Yesus Kristus! Amin.

1 Korintus 1 1:1-3 O Roriadodoto ma Jou Madutu aijemaat o Korintusoka! Roriadodoto ma Jou Madutu winiahokoka mangale nidadi Ai umati karana Roriadodoto nidadi to Kristus Yesus, imakinki mata-mata o nyawa kiaka dika iwihuba-huba tongone nanga Jou Yesus Kristus, enagnanga tonanga manga Jou d tongone nanga Jou. Ngohi, o Paulus, d tongone nanga riadodoto o Sostenes, minganono tanu ma Jou Madutu tongone nanga Ama d o Jou Yesus Kristus winihidaka o barakati d o lol nginika. Ngohi totulihi o hurata nnanga hok o Kristus Yesus ai rasul ma Jou Madutu mahirete wohi goraka d to unang Ai mau. 1:4 Ngohi kahoko genangika totarima kasi ma Jou Madutuika mangale ngini, hababu ngini niatarimaka o hayangi de o dora ioma-omanga ma Jou Madutuino imamoteke o Yesus Kristus. 1:5 Karana ngini nidadioka madutu to Kristus, de niawowango ikaya de hagala o hali magoronaka. Niaganko mangale hagala moi-moi duru iluku, d ngini nisawaro nidotoko o ganko gnanga. 1:6 Gnanga ihi dumutu abari mangale o Kristus hoko gnanga yawomoka nia hininga magoronakaika, 1:7 hidono kamoi de ngini nikurangua o barakati, maraha ngini niwi dam tongone nanga Jou Yesus Kristus woba d iwi mke mata-mata o nyawa. 1:8 O Kristus mahirete aha wini tagongo ngini hidono mabahaika; hupaya maraha Unanga wobali, ngini winimkeino, koiwa nia kuranga. 1:9 Ma Jou Madutu yakunu niwingaku de magoungu. Unangala ma Jou Madutu wini ahokoka ngini mangale nidadi kamoi de ai Ngohaka, enagnanga o Yesus Kristus, tongone nanga Jou. 1:10 Roriadodoto! De nanga Jou Yesus Kristus ai romanga, ngohi togahoko hupaya ngini mata-mata ni ia de o demo moi; hupaya uha naga niregu-regu niahidogoronaka. Kokiani ngini kamoi, nihininga moi de o dibanga moi. 1:11 Hababu o Klo aitau manyawa ihingahu ngohino naga nimatekeributu niahidogoronaka. 1:12 Ngohi ahi dungutu enagnanga naga niahidogoronaka yotemo, "Ngohi tinki o Paulus," naga yotemo, "Ngohi tinki o Apolos," mahomoa yotemo, "Ngohi tinki o Petrus," made mahomoaoli yotemo, "Ngohi ti nki o Kristus." 1:13 Nagaka o Kristus woregu-regu? O Paulus wohonengua o

saliboka mangale ngini. Ngini iniohikua mangale nidadi niwi ninki o Paulus, koigoungua? 1:14 Ngohi tosukur tiniohikua o nyawa moi niahidogoronaka, sowaliua de o Krispus d o Gayus. 1:15 Uha hidono o nyawa moi yotemo ngohi tiohikoka nanga mangale wodadi wohininki ngohi. ( 1:16 Aa, igoungu, o Stefanus d aitau madola, igoungu ngohi taohiki nanga. M mahomoa genangoka deyaino, kato hiningahi ngohi, moiokaua o nyawa mahomoa ngohi taohiki.) 1:17 O Kristus wohi hulokua ngohi mangale taohiki o nyawa, m mangale tohingahu o Abari ma Oa ma Jou Madutuino; de genang ngohi kokiani tadiai tapkeua ahi sawaro totemo-temo hok o nyawa, hupaya o kuaha o Kristus ai honengino o saliboka idadiua kaparahaja. 1:18 Hababu hagala o nyawa mangameta o binahaika, o abari mangale o Kristus aihonenge o saliboka marupa hok o demo ihi hohomoa. M mangale ngone wonahi hohalamatoka ma Jou Madutu, o abari gnanga marupa madodagi ma Jou Madutu wohimatoko Ai kuaha. 1:19 Hababu Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka, ma Jou Madutu wotemo, "Manga barija o nyawa yososawaro aha Taruae, d manga mangarati o nyawa de manga dodotokoka aha Ta hohihanga." 1:20 Aa, okia mafaid o nyawa yososawaro gnanga? Okia mafaid nanga de manga dododotokoka? Okia mafaid duruyobobarija yatakihiri o dunia nnanga? Ma Jou Madutu wohidumutoka o dunia nnanga mabarija mata-mata ganga kao demo ihihohomoa! 1:21 Karana sarakia dika o nyawa manga sawaro, nanga yakunua iwinko ma Jou Madutu imamoteke manga sawaro mahirete. M hababu karana ma Jou Madutu wobarija, woigo wahihalamati o nyawa iwingaku-ngaku Unangika imoteke o abari ngomi mihingahu, ngaro o dunia yato o demo ihihohomoa. 1:22 O Yahudioka manyawa yogahoko ihra-hranga hok manyonyata, d o Yunanioka manyawa ihilamoko o barija o duniaka nnanga. 1:23 M ngone nnanga duga-duga hohi ngahu o Kristus wohonenge o saliboka. O abari nnanga yatohoko manga hininga o Yahudioka manyawa d o Yahudiokaua manyawa yato o demo ihihohomoa. D o Yahudiokaua manyawa yato gnanga o bodo moi. 1:24 M o nyawa wa aho-ahokoka ma Jou Madutu -- yaoa o Yahudioka manyawa yaoa o Yahudiokaua manyawa -- o abari gnanga marupa madodagi ma Jou Madutu wohi

matoko Ai kuaha de Ai barija. 1:25 Hababu yapulo-pulono yobodo ma Jou Madutuoka, ganga iholoi yobarija ngaro de o nyawa manga bobarija; d yapulono yobole ma Jou Madutuoka, ganga iholoi yokuata ngaro de o nyawa yokua-kuata. 1:26 O Roriadodoto! Abeika niohininga sarakia niarupa maraha ma Jou Madutu winiahoko ngini. Duga-duga mahuhutulu dika nia hidogoronaka yobobarija, ekola yokokuaha, ekola manga pangkati mag gurutile imoteke o nyawa malolegaka. 1:27 Hababu hokognanga ma Jou Madutu hangaja wairiki o dunia nnanga ypulono yobodo, hupaya o nyawa yososawaro idadi ymaleke. D ma Jou Madutu wairik o dunia nnanga ypulono yobole, hupaya o nyawa yopoputurungu d yonau-nauru idadi ymaleke. 1:28 Ma Jou Madutu wairiki yapulono yotipokouku, de imahi kokauku, d o dunia nnanga yapulono koiwa mabaraguna, hupaya ma Jou Madutu wawedere kiaka o dunia yapulono duru malokuoka. 1:29 De hokognanga o nyawa moi de yakunua manga diri imahikurutile ma Jou Madutu ai himangoka. 1:30 Ma Jou Madutu mahirete wadiai hidono Roriadodoto nirimoi de o Kristus Yesus. Itilakuru o Kristus, ngone inadiai hobarija. D imoteke Unanga dika ma Jou Madutu wonadiai ngone homateke oa-oakali de Ai diri, inahidadi ngone Ai umati woma dinga-dingakoka, d wona hilapahioka ngone. 1:31 H, hok itulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka, "O nyawa yomau imahi amo-amoko kiani imahi amoko de okia ma Jou wadodiaioka." 1 Korintus 2 2:1 O Roriadodoto! Maraha ngohi toba nginika d tinihi ngahu nginika mangale ma Jou Madutu ai datoro o dunia yanko-nko owahi, ngohi tapkeua o dunia nnanga mabarija ekola totemo-temo de o demo i kokurutile. 2:2 Hababu ngohi tomauoka hokokia madekana naga ngohi dede ngini, ngohi aha okia-kiaua tohihimanga, sowaliua imakorona o Yesus Kristus; maboboloi Unanga wohonengoka o saliboka. 2:3 Maraha ngohi naga dede ngini, ngohi ihi bole d tohawana tohaharoka. 2:4 O abari ngohi tohi ado-adono nginika ngohi tohi adonua de o demo-demo nia

hininga yade-dene imoteke o nyawa mabarija. Ngohi tohi dono gnanga de madodagi ihi nyata i goungu ma Jou Madutu ai Womaha ikuaha. 2:5 Ngohi todiai hoko gnanga, hupaya nia ngongaku o Kristusika nihi holeua o nyawa mabarija, m nihi hole de ma Jou Madutu ai kuaha. 2:6 Ngaro hoko gnanga, o nyawa manga rohani mawowango i oha-ohakoka mahi dogoronaka, igoungu ngohi toade-ade imakorona de o barija. M o barija nnanga o duniaua mabarija, ekola yokokuaha manga barija rahannanga, manga kuaha gnanga aha ihihanga. 2:7 O barija ngohi tohingahu-ngahu gnanga ganga o barija ma Jou Madutuino. O barija gnanga o dunia ihirikua, o dunia nnanga kaidadi de kowahi ma Jou Madutu wasadiaka mangale ngone nanga utumu. 2:8 O nyawa moiua yokokuahaino raha nnanga ihiriki mangale o barija gnanga. Hababu hohiade nanga ihiorikoka, marai nanga aha iwisalibua ma Jou womomulia gnanga. 2:9 I idulu yaino o hali gnanga nagala hok itulihoka Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka, "Okia komaiwahi yamke ekola yoihene o nyawa, de komaiwahi ipuda o nyawa manga hininga magoronaka, genangala wasadia ma Jou Madutu mangale o nyawa iwihohininga." 2:10 M ma Jou Madutu wohimatokoka ngoneino de madodohanga ai Womaha. Ma Jou Madutu ai Womaha gnanga yatailako hagala moi-moi, hidono ma Jou Madutu aidatorika ngaro duruhe i iu-iunu. 2:11 Hababu ihiriki o nyawa moi-moi manga hininga madola ganga o nyawa gnanga manga womaha mahirete, mode koigoungua? Hoko genangoli mangale ma Jou Madutu. Hanko ma Jou Madutu aihininga madola duga-duga ma Jou Madutu ai Womaha mahirete! 2:12 D ngone inahi dakua o dunia nnanga mawomaha, ma o Womaha ma Jou Madutuino, hupaya ngone hohi riki mata-mata ma Jou Madutu wonahi dakoka ngoneino. 2:13 Hababu gnanga, nako ngomi mihitararono o hali-o hali yakorona ma Jou Madutu hagala o nyawaika onangoka ma Jou Madutu ai Womaha, ngomi mihingahua imoteke o nyawa mabarija, m imoteke ma Jou Madutu ai Womaha madodtoko. 2:14 O nyawa onangoka koiwa ma Jou Madutu ai Womaha, yakunua yatarima okia ihimatoko o Womaha gnanga. Hababu o nyawaka gnanga o hali-o hali iheto-hetongo hok bodo moi dika. O nyawa gnanga

yakunua imangarati, hababu o hali-o hali gnanga duga-duga yakunu yatakihiri hok o rohani maparakara. 2:15 O nyawa onangoka naga ma Jou Madutu ai Womaha yakunu yatakihiri hagala moi-moi, m o nyawa moi de koiwa manga haku iwi takihiri Unanga. 2:16 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka i tulihi, "O nagona i hi riki ma Jou ai dibanga? D o nagona iwihidaaere?" Ngonela nanga dibanga kaima dene de o Kristus. 1 Korintus 3 3:1 Roriadodoto, de madiai ngohi takunua totemo-temo dede ngini, hok o nyawa onangoka naga ma Jou Madutu ai Womaha. Ngohi duga-duga takunu totemo-temo dede ngini hok o nyawa yowangohi imoteke o dunia manahihu; hok o nyawa o ngoha-ngohakohi manga ngongaku o Kristusika. 3:2 Kahuruonika ngohi takunu tinihi daka duga-duga o ngohaka manga inomo, o nyawa yobalu-baluhokaua manga inomo; hababu ngini inimukuatuahi mangale o ngongaku. M oraha nenang ngini kanikuatuahi mangale o ngongaku, 3:3 karana ngini kaniwangohi imoteke hok o nyawahi mabiaha. Hababu nako ngini o hininga nima teke rahaiua de kanima koka ngamohi moi de moika, mode koigoungua gnanga nihimatoko ngini kani wangohi imoteke o nyawa mabiaha, hok o nyawa iwi nko-nkoua ma Jou Madutu? 3:4 Nako naga yotemo, "Ngomi miwinki o Paulus," d mahomoali yotemo, "Ngohi tinki o Apolos," mode koigoungua gnanga ihi matoko Roriadodoto nia kalakuangoka hok o dunia manyawa? 3:5 Imoteke madiai o naguna gnanga o Apolos? D o naguna o Paulus? Ngomi duga-duga ma Jou Madutu miwilleleani, minitudaka ngini mangale niwingaku o Kristus. Ngomi kamihidagi dika o manarama ma Jou womi hulo-hulokoka ngomino moi-moi. 3:6 Ngohi todatomo d o Apolos wototuagi m ma Jou Madutu mahirete wadiai mawowango idato-datomo. 3:7 H hohi amo-amoko ganga ma Jou Madutu, hababu Unanga wohiwango. Yodato-datomo d yototuagi hohiamokua; 3:8 hinoto kaima dene. Moi-moi aha yatarima manga hewa imoteke manga kangela. 3:9 Ngomi ganga manyawa mima kinki mimanarama mangale ma Jou Madutu; d ngini ganga hok ma Jou

Madutu aidumule. O Roriadodoto ganga hok ma Jou Madutu aitau dika. 3:10 De o sawaro ma Jou Madutu wohidaka, ngohi hok o tau yododiai duru yanko-nko takelengaka mapondasi mangale o tau gnanga, d o nyawa mahomoa ihigoko o tau o pondasi malokuoka gnanga. O nyawa moi-moi kiani yohininga ihidodiai sarakia nanga wohigoko o pondasi malokuoka gnanga. 3:11 Hababu ma Jou Madutu mahirete wihigogeroka o Yesus Kristus hok o pondasi genang moi dika mangale o tau gnanga; koiwa naga o pondasi mahomoa. 3:12 Naga ihigoko o pondasi malokuoka gnanga de yapke o gurasi, naga yapke o haka, naga yapke o helewo i gogarade, nagaoli yapke o gota, o momo madoolenge ekola o gandum marehe madoolenge. 3:13 O nyawa moi-moi aha yamke mangamanarama, dam maraha o Kristus woba mahinotoka. Hababu o wange gnanga o uku aha yadiai la yamke manga manarama moi-moi. O uku aha yauji d ihi matoko marupa manga manarama gnanga. 3:14 Nako o nyawa ihigoko o pondasi itotongohono yatuhuku de o uku malokuoka gnanga, o nyawa gnanga aha yatarima manga hadia. 3:15 M nako ai manarama yuku, nanga aha worugi; nanga mahirete aha wohalamati, m hok o nyawa o ukuoka de wohupuino. 3:16 Nihi riki Riadodoto ngini ganga ma Jou Madutu ai Tau? D ma Jou Madutu ai Womaha i gogere nginioka? 3:17 Nako naga o nyawa ykilianga ma Jou Madutu ai Tau, ma Jou Madutu aha wkilianga o nyawa gnanga. Hababu ma Jou Madutu ai Tau ganga wohi tingakoka mangale toma Jou Madutu dika, d nginila matau gnanga. 3:18 Uha o nyawa moi niatipu niadiri mahirete. Nako naga o nyawa niahidogoronaka imamo manga diri yobarija imoteke o dunia nnanga maduduga, o nyawa gnanga kokiani womadadi wobodo, hupaya nanga igou-goungu wodadi wobarija. 3:19 Hababu yhetongo yobarija mangale o dunia, ganga yobodo ma Jou Madutu ai lolegaka. Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, "Ma Jou Madutu wtagoko o nyawa yobobarija to nanga mahirete manga sawaro i totorou magoronaka." 3:20 Naga itulihi hoko nnanga, "Ma Jou wohi riki o nyawa yobobarija manga dibanga ganga o dibanga koiwa mabaraguna." 3:21 Karana gnanga, uha o nyawa moi niagora-goraka o nyawa, hababu hagala mata-mata nihidakoka idadi tingini madutu: 3:22 o

Paulus, o Apolos, o Petrus, o dunia nnanga, o wowango d o honenge, raha nnanga, ekola maraha aha iba, hagala mata-mata ganga katingini. 3:23 D ngini ganga toma Kristus, d o Kristus toma Jou Madutu. 1 Korintus 4 4:1 Nimipulono ngomi hok o Kristus ai lleleani, mimahimoku mihi ngahu ma Jou Madutu aidato-datoro o dunia ihiorikuahi. 4:2 Madodihiraka yogahoko yolleleaniino, enagnanga nanga wosetia ai tuangika. 4:3 Mangale ngohi, idadiua o loleha okia ngini ekola o nagona dika niatibang mangale ahidiri. M okia ngohi tatibanga imakorona ahidiri mahirete idadiua o loleha. 4:4 Ngohi ta moua tahowono o hali okiadika magoronaka, magenanga koigoungua manyonyata ngohi igoungu tahowonua. Ma Jou mahirete wohitantu ngohi tahowono ekola kowali. 4:5 Hababu gnanga, karana ma rahauahi, uha ngini tai-taiti nihitantu o nyawa moi yahowono ekola kowali. Niodam hidono ma Jou woba daha. Unanga aha wahelenga mata-mata o rahasia i iu-iunu o huhutu magoronaka. Unanga aha wakilianga mata-mata o dungutu ihidukumuku o nyawa manga hininga magoronaka. Maraha gnanga dahao o nyawa moi-moi yatarima ma Jou Madutuino o higiriri ip patu-patutu. 4:6 O Roriadodoto! Mangale tingini niaparalu, ngohi tomihikoronaka mata-mata gnanga o Apolosika de ahidirino mahirete. Madungutu hupaya tongomi mia duladaino gnanga ngini yakunu nima dotoko okia mangarati o demo, "Nimahi joj nanga naga madatorika." De hokognanga koiwa o nyawa moi nginino yakunu niwihi amo-amoko womatngo, daha niahikauku mahomoa. 4:7 O nagona inidiai o Roriadodoto noholoi de o nyawa mahomoa? Mode koigoungua hagala moi-moio Roriadodoto niatarima ma Jou Madutuino? H, yadodoa h nimau nimahi lamoko niadiri, matero-tero okianaga Roriadodotoka gnanga koigoungua okianaga moi inihi dakino? 4:8 Igoungua ngini okia-kiakaua nioparalu! Ngini nikayaka! Ngini nidadioka o koano! D ngomi kowali. Hokokia marahai nako igou-goungu ngini nidadioka o koano, hupaya ngomi yakunu mipareta

dede ngini. 4:9 Karana imoteke ahi damke, ngomi o rasul-rasul, ma Jou Madutu womihi dadioka hok yawuni-wuningi o nyawa manga himangoka d o malaekat-malaekat. Ngomi hok o nyawa mibaragunaua imi gelenga o hukumanga imihohonenge o nyawa yowe-we manga himangoka, d imihi uli-ulili o dunia. 4:10 Karana o Kristus, ngomi ganga o nyawa bodo, d ngini o Haranioka manyawa yososawaro! Ngomi mibole, ngini nikuata! Ngomi imi hohedu, d ngini inituboile! 4:11 Hi dono raha nnanga ngomi miaohana o habirokata d o kiriti madudungu; tongomi miapakeanga iggogere kamia rehokahi dika; o nyawa imi hangihara ngomi; tongomi miang koiwa mangale mima rdi; 4:12 ngomi mia kobongo idofaeoka, mangale mihi lingiri miawowango o wangeile. Maraha okia ngomi imihilai, ngomi miabalahi de o barakati; nako ngomi imianiaya, ngomi misabari; 4:13 nako o nyawa imidiai o romanga madorou, ngomi mihibalahi de mia demo imuti-mutiti. Ngomi miholoiua de o wale o duniaka nnanga; hidono raha nnanga imipulono ngomi hok o dunia mapeseke. 4:14 Ngohi totulihi nnanga nginika todiaiua la ngini inimaleke, m mangale tinihitiari ngini hok, ahi ngoha-ngohaka mahirete. 4:15 Hababu ngohil idadi tingini nia ama, ngaroka iyakunu idadi hok o Haranioka manyawa, tingini nia guru yaribuhu ngimoi ibto. Nia wowango magoronaka hok o nyawa kamoi de o Kristus, ngohi todadi o ama nginika, karana ngohi toao o Abari ma Oa mangale o Kristus nginika. 4:16 Hababu gnanga ngohi togahoko tagoungu, hupaya ngini nianki tongohi ahi dulada. 4:17 Mangale gnanga ngohi tihulokoka o Timotius nginika. Hok o Kristus winnki, nanga kaima dene hok tongohi ahingohaka mahirete tihohininga. Unanga o ngohaka yakunu hingaku. Dam nanga aha winihi ngahu mangale o wowango madodagi ngohi tan nkoka o Kristus tingaku ipahaino, enagnanga o wowango madodagi ngohi t dotokoka o jemaat yogetongo kiaka dika. 4:18 O nyawa yamuruono naga niahidogoronaka yodadioka manga hininga ikurutile, hababu nanga yatobote ngohi aha tobaua nginika. 4:19 M nako ma Jou wohihigumala ngohi, ahao toba dika nginika itedekanokaua de. Dam ma rahoka gnanga ngohi ahao ta mke okia yakunu yodiai o nyawa manga hininga ikokurutile gnanga; koigoungua nanga duga-duga

kamanga demo dika. 4:20 Karana nako ma Jou Madutu wapareta o nyawa moi-moi manga wowango, o hali gnanga ihinyata o nyawa gnanga manga wowango makuata, igoungua mangale manga demo-demo. 4:21 H niairiki dika okia ngini iholoi nioigo! Bote ngini niomau ngohi toba mangale tinidotoko ngini de mabuturungoka, ekola ngohi toba tinidotoko de maboleoka de o dora de o hayanga? 1 Korintus 5 5:1 I moteke madiai ngohi tatarimaka o hingahu naga niahidogoronaka o manarama-o manarama ih howo-howono ikiriaka holi: Naga o Roriadodoto niahidogoronaka yohowono de manga ayo bau. O nyawa iwi nko-nkoua ma Jou, ma yodiaiua hoko gnanga! 5:2 Ngaro hokognanga ma, o Roriadodoto niahininga kai kurutileohi. Ilio yaino o Roriadodoto kokiani niahininga ihuha d nia hihupu o Roriadodoto niahidogoronaka o nyawa yododiai o hali gnanga. 5:3-4 Mangale maporetino ngohi tokurutika de ngini, m magoronaika ngohi naga niahidogoronaka ngini. H, ngohi tomau tadiai matero-tero ngohi naga niahidogoronaka, ""De ma Jou Yesus Kristus ai romanga, ngohi tohinyata o nyawa yododiaioka o manarama hokognanga mapeseke, kokiani yhukumu!"" Nako ngini nimatoomu niapulono hok ngohi naga niahidogoronaka, d de nanga Jou Yesus ai kuaha, 5:5 ngini kokiani niahilapahi o nyawa gnanga o Ibilihika, hupaya o nyawa gnanga manga rehe ibinaha d de hokognanga manga womaha ihihalamati maraha ma Jou wobali mahinotoka. 5:6 Ipatutua ngini nimamo niahininga ikurutile. Mudukua ngini niankoka o demo mahiade nnanga, ""Oragi mahuhutulu yadiai yahero o tarigu maganu mata-mata!"" 5:7 Nia umo ihira o ragi madeka-dekanuku gnanga, enagnanga o ragi baradoha, hupaya ngini nidadi hok o tarigu maganu mahungi, i tebini de o ragi baradoha madekadekanuku, d ngohi tohiriki ngini igoungu hoko gnanga. Hababu, tongone nanga Paskah marameanga itiaioka, karana o Kristus wodadi hok tongone nanga Paskah maduba, wohi hubaka. 5:8 H, niaino ngone hohirame tongone nanga rameanga gnanga de o roti koi ragi-ragiua,

enagnanga o roti ihinonako madebi-debini d mata-mata ma Jou Madutu ai hiningaika yadene. Uha ngone hohi rame o Paskah marameanga gnanga de o roti maganu o ragi madeka-dekanuku, enagnanga o baradoha maragi d o dorou. 5:9 Tongohi ahi hurata ipaha-paha magoronaka, ngohi tinihi ngahuoka nginika hupaya uha nimateke dodiawo de o nyawa yododiai o dorou. 5:10 Ngohi ahidungutua o nyawa o dorou yododiai ekola yokokalilu, ekola yotipu-tipu, ekola yahuba-huba o gomanga, kautu de koiwa iwinko ma Jou Madutu. Koigoungua! Ngohi ahi dungutua nanga; hababu nako ngini kiani nimahi kurutika de nanga, done i tantuoka ngini kiani iparalu nihupu kamamoi o duniaino nnanga. 5:11 Ahi dungutu ngohi enagnanga, ngini uha nima teke dodiawo de o nyawa imangaku manga diri yo Harani, m o nyawa gnanga yohowohowono, ekola yokokalilu, ekola yahuba-huba o gomanga, ekola yoigo yadiai o romanga madorou o nyawa mahomoaika, ekola yotoba daluku, ekola yotohi-tohiki. Nigogere niolomo de o nyawa gnanga mauha! 5:12-13 Igoungu yatailako o Haraniokaua manyawa, yahowono ekola yatiai tongohiua ahi datoro. Ma Jou Madutu mahirete aha w"atailako "onanga. M"a mangale niajemaat manyawa, konginiua mahirete kiani niatailako? Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, "Nia duhu o nyawa madorou niahidogoronaka!" 1 Korintus 6 6:1 Yadodoa naga niahidogoronaka ngini yobarani yoiki o hakimika iwinko-nkoua ma Jou Madutu, mangale yakalaki manga riadodoto o ngongaku moi, nako nanga imateke ributu de airiadodoto gnanga? Yadodoa ho nanga wogahokua ma Jou Madutu aiumati yatiai o parakara gnanga? 6:2 Okia hongini nihiorikua ma Jou Madutu aiumati aha yatailako o dunia nnanga? H, nako igoungu ngini aha niatailako o dunia nnanga, boteka ngini niakunua niatiai o doomu yototailako maparakaraparakara okiaua yade-dene? 6:3 Boteka ngini nihiorikua ngone aha hatailako malaekat-malaekat? Iholoioli o parakara-parakara o wowango o wange higeto-getongo! 6:4 Manako ipuda o parakara-parakara

hokognanga, boteka ngini nia aoka o nyawaika kautu de koiwa manga pangkati o jemaat magoronaka? 6:5 Igoungu inahi maleke! Marai naga niahidogoronaka o nyawa amomoi iyaoaka manga barija mangale yatiai o ributu o roriadodoto nia hidogoronaka nimahiteke ho Harani! 6:6 M i idulu yaino, o Haranioka manyawa moi yoiki o Harani manyawaikaua mangale yakalaki manga riadodotika yoho Harani! 6:7 Uha nioiki nimateke kalaki o nyawa yoho Harani okaikaua; de naga o ributu-ributu niahidogoronaka marupa o rugi moi nginika. Iholoi yaoa ngini inidiai iadilua ekola inihirugi! 6:8 M ngini mahirete kanio dogo niadiai iadilua o nyawa mahomoaika. Ngini mahirete niahirugi o nyawa mahomoa. D genanga ngini nidiai karana kao roriadodotika o ngongaku moi! 6:9 Nihiorikoka ngini, o nyawa yamote-motekua ma Jou Madutu aimau aha yodadiua ma Jou Madutu aiumati? Uha initipu! O nyawa yododiai o safarune, o nyawa yahuba-huba o gomanga, yohowo-howono, yodiai o manarama imale-maleke imahiteke ngongoheka de imahi kokanauru, 6:10 yotohi-tohiki, yokokalilu, yotoba daluku, yoigo yadiai o romanga madorou o nyawa mahomoaika, yahhihihi o nyawa mahomoa -- mata-mata o nyawa hokognanga aha yakunua yodadi ma Jou Madutu aiumati. 6:11 Kahuruono yamuruono naga niahidogoronaka manga manarama hoko gnanga. M orahannanga ngini ihimatoko nitebini o baradohaka. Ngini nidadioka toma Jou Madutu woma dinga-dingakoka. Ngini nimateke oa-oakali de ma Jou Madutu, karana ngini niwi ngaku ma Jou Yesus Kristusika d karana o Womaha makuaha tongone nanga Jou Madutuino. 6:12 Naga yotemo o nyawa moi-moi yakunu yodiai hagala moi-moi. M mangale ngohi mata-mataua ibaraguna. H ngaroka ngohi yakunu tadiai okiadika, m ngohi toluku tamalaika ahi diri yakuaha okia dika. 6:13 Naga yotemo o inomo ganga mangale o mmata, d o mmata yasadiaka mangale o inomo. Mahinoto ma Jou Madutu aha wahohihanga. O nyawa marehe yakunua yapke mangale yadiai o rimoi de isosafarune, m duga-duga mangale iwileleani ma Jou. D ma Jou aha wapaliara o rehe gnanga. 6:14 Ma Jou Madutu wihi wangoka ma Jou Yesus o honengino, hokogenang ma Jou Madutu aha wonahi wango ngone de Ai kuaha. 6:15 O Roriadodoto nihiriki niarehe ganga o Kristus ai rehe mahidoku-

hidoku. H boteka yakunu ngohi tal o Kristus ai lou de Ai giama de tadiai yososafarune manga lou de manga giama? Hakali-kali kowali! 6:16 Ekola mudukua ngini nihi orikuahi o nyawa imakaganu de o nyawa moi yohohabrka, yodadi moi de yohohabrka gnanga! Hababu Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, "Hinoto idadi kamoi." 6:17 M o nyawa ihi rimoioka manga diri de ma Jou, ma Jou ai Womaha de o nyawa gnanga manga womaha idadi moi. 6:18 Nimahi kurutika o manarama-o manarama isosafarune. Hababu mata-mata o baradoha mahomoa yododiai o nyawa, i dadi o nyawa gnanga manga rehe maporetoka. M o nyawa yododiai i sosafarune, mamangarati yodiai o baradoha manga reheika mahirete. 6:19 Ngini kiani nihiriki niarehe ganga ma Jou Madutu ai Womaha mang igogere. O Womaha gnanga i gogere ngini niadolaka. De ma Jou Madutu mahirete winihi daka Ai Womaha gnanga nginika. Niadiri Roriadodoto kotinginiua. Gnanga katoma Jou Madutu. 6:20 Ma Jou Madutu wini ijaka ngini de wofanguoka wamata-mataka. Hababu gnanga, niapke niarehe hokognanga marupa hidono iwihimulia ma Jou Madutu. 1 Korintus 7 7:1 Oraha nnanga ngohi tomau toade-ade imakorona o hali ngini niahetongo niahurata magoronaka. Nako o nauru womatngo wokawingua, gnanga yaoa. 7:2 M hupaya inidenua o cocoba mangale nidiai o hali-o hali ipatu-patutua, iholoi yaoa o nau-nauru moi-moi de manga hekata mahirete d o ngongoheka moi-moi de manga rokata mahirete. 7:3 O rokata kiani wohiganapu aileleani hok o rokata ngoi hekatika, d o hekata kiani mohiganapu amileleani hok o hekata ami rokatika; moi-moi ihiganapu manga leleani moi de moika. 7:4 O hekata momakuahaua amirehe mahirete; mawakuaha amirehe ganga amirokata. Hoko genangoli o rokata womakuahaua airehe mahirete; makuaha airehe ganga ngoihekata. 7:5 Hok o hekata de o rokata moi de moi uha imaki tingaka ikurutika. Iti o raha mahuhutulu kai yakunu, iti ahali yahohinoto yorimoioka. De hokognanga moi-moi yakunu imaniata

de koiwa madagahanga. M maduruino, kiani ngini nimaiduloli de nirimoiokali hok o hekata de o rokata. Nako hokogenangua, ngini aha yakunu nianki o womaha madorou mabobaja, karana ngini nikuatua nia tumungu nianahihu. 7:6 Ngohi totemo nnanga igoungua hok o pareta, m hok o hitiari. 7:7 Imoteke madiai ngohi iholoi toigo, nako mata-mata o nyawa yodadi hok ngohi. M moi-moi hatarimaka o ngongike ma Jou Madutuino ydinga-dingakoka. Womatngo tonanga aingongike nnanga, mahomoa manga ngongike gnanga. 7:8 O nyawa yokawi-kawinguahi d o ngoheka yofo-fokaika, nnanga tongohi ahi hitiari: Iholoi yaoa Riadodoto nitatapu niwango nima tngoka hok ngohi. 7:9 M nako o Roriadodoto niyakunua niatumungu nianahihu Roriadodoto koaho nikawingi. Hababu de nianahihu irama, iholoi yaoa o Roriadodoto nikawingi. 7:10 Mahimanga nanga yokawi-kawingokaika, nnanga tongohi ahipareta: (Imoteke madiai ngohiua tohidaka o pareta nnanga, m ma Jou.) O ngoheka momatngo mokawingoka uha mimala amirokata. 7:11 M nako mnanga mimalaka, mnanga kiani motatapu koiwa amirokata, ekola migilio amirokatika. D o rokata womatngo yakunua womi oluku ngoi hekata. 7:12 De mahohomoaika, tongohi ahi hitiari enagnanga: -- nnanga tongohi mahirete ahihitiari, ma Jouua -- nako o Haranioka manyawa moi womahekata o ngoheka momatngo mingakua o Kristusika, d ngoi hekata gnanga morimoi mangale mowango dede nanga, o nyawa gnanga yakunua womi oluku ngoi hekata. 7:13 D nako o Haranioka manyawa mangoheka momatngo moma rokata o nyawa womatngo wingakua o Kristusika, d amirokata worimoi mangale wowango dede mnanga, o hekata gnanga yakunua mioluku amirokata. 7:14 Hababu o rokata wongaku-ngakua iwihigumala mangale wodadi ma Jou Madutu ai umati manyawa, karana wokawingi de o hekata modadioka toma Jou Madutu aiumati. Hokogenang o hekata mongaku-ngakua imi higumala mangale modadi ma Jou Madutu aiumati, karana mokawikawingi de o rokata wodadioka ma Jou Madutu aiumati. Nako hokogenangua, maraioka tonanga manga ngoha-ngohaka hok o kafiroka mangoha-ngohaka, enahioko o ngoha-ngohaka gnanga yaetongo hok ma Jou Madutu aiumati. 7:15 M nako o nyawa yongaku-ngakuua gnanga

yamala manga hekata ekola manga rokata yoho Harani, uha niatumungu nanga. O hali nnanga magoronaka Roriadodoto o ngoheka ekola o Roriadodoto o nauru gnanga nilapahioka, hababu ma Jou Madutu womau hupaya o Roriadodoto niwango de nidame-dame. 7:16 Karana o Roriadodoto hok o hekata -- nongakuoka ma Jouika -- sarakia o Roriadodoto yakunu nohi riki de madiai o Roriadodoto nakunua nihihalamati ani rokata? Hoko gnangoli o Roriadodoto hok o rokata o Haranioka, sarakia o Roriadodoto yakunu nohi riki de madiai o Roriadodoto nakunua nomi hihalamati ngoni hekata? 7:17 Kokiani moi-moi yatatoro manga wowango imamoteke ma Jou aitutuda hok wohitantuoka ma Jou Madutu onangika maraha ma Jou Madutu w ahoko mangale iwingaku Unangika. Gnanga o datoro ngohi todotokoka o jemaat yogetongo. 7:18 Hohiade, nako o nyawa moi imahunaka maraha nanga watarima ma Jou Madutu aigogahoko, mauhali o nyawa gnanga wohidailako waehe o huna gnanga manonako-nonako. Hoko genang nako o nyawa moi iwihunauahi maraha nanga watarima ma Jou Madutu aigogahoko, uhali o nyawa gnanga wogahoko la iwihuna. 7:19 Hababu inki o huna madatoro ekola inkikua, hinoto ima tero okia-kiaua mamangarati. Ka duruhe iholoi enagnanga hamoteke ma Jou Madutu aipareta. 7:20 Kokiani o nyawa moi-moi yotatapu yowango imoteke hok maraha nanga watarima ma Jou Madutu aigogahoko. 7:21 Nako maraha o Roriadodoto ini ahoko, o Roriadodoto ganga o nyawa o gilaongo moi, ngarouha o Roriadodoto nima huha-huha niatibanga o hali gnanga. M dam nako o Roriadodoto niamke raha mangale idadi nilapahi, niapke raha gnanga. 7:22 Hababu o gilaongo moi wongakuoka ma Jouika, ganga ma Jou ainyawa yololapahioka. D o nyawa moi wololapahioka wongakuoka ma Jouika, ganga o Kristus aigilaongo. 7:23 Ma Jou Madutu woni ijaka Riadodoto d wohida fanguoka kamamoi. Karana gnanga uha Riadodoto nohilapahi anidiri mangale idadi o nyawa imagilaongo. 7:24 H, o Roriadodoto, sarakia niarupa maraha iniahoko, kokiani Riadodoto nitatapu niwango hoko gnanga kamoi de ma Jou Madutu. 7:25 Oraha nnanga imakorona o nyawa yokawi-kawinguahi. I makorona o hali gnanga, okia-kiaua ngohi

totarima o pareta ma Jouino. M hok o nyawa karana ma Jou aidora i oma-omanga i patutu niangaku, ngohi tomau tinihi daka tongohi ahihitiari. 7:26 Homahininga hagala o huha yatapalu rahannanga, ngohi tamo iholoi yaoa nako o nyawa yotatapu yanonu o ngango, hok madodagi rahannanga. 7:27 Nako Riadodoto de ngonihekatoka, uha nohidailako nomahipipidili de ngonihekatoka gnanga. Nako Riadodoto koiwahi ngonihekata, ngarouha nolingiri o hekata. 7:28 M nako Riadodoto nokawingi, gnanga o baradohaua. Hoko gnangoli nako o nyawa momatngo o moholehe mokawingi, koiwa mamangarati mnanga mobaradoha. Duga-duga, nanga yokawi-kawingoka gnanga aha yorihimanga o huha mange. D ngohi tomau Riadodoto inihi tingaka o huha-huha gnanga. 7:29 Ahi dungutu ngohi hokonnanga, Roriadodoto: Tongone nanga raha iweokauaoli. Mulenge de rahannanga, o nyawa moi-moi de manga heka-hekatoka kokiani yowango matero-tero nanga ngoihekata koiwa; 7:30 o nyawa yoari, wowango matero-tero nanga aihininga ihuhaua; o nyawa yoiete, matero-tero nanga womorenua; o nyawa imaijainoka, matero-tero okia-kiaua unangoka; 7:31 d o nyawa imahi ngerouku o dunia mahali-hali magoronaka, kokiani matero-tero nanga iwiruaeua o hali-o hali gnanga. Hababu i tedekanokauaoli o dunia nnanga, tonanga madodagi hok rahannanga, aha ihihanga! 7:32 Ngohi toigo hupaya Riadodoto nihuhaua. O nyawa koiwa manga hekata aha yatomuoka manga dibanga o hali-o hali imakorona ma Jouika, karana nanga woigo ma Jou wosanangi. 7:33 M o nyawa de mangahekatoka aha mange yatibanga o hali-hali o duniaka nnanga, hababu nanga womau ngoihekata amihininga wasanangi; 7:34 mahasili aihininga iregu-reguoka. O ngoheka momatngo koiwa amirokata, ekola o nyawa momatngo o ngohaka o moholehe, aha mange matibanga o hali-o hali imakorona o Jou, hababu mnanga moigo hupaya amijiwa de amirehe idadi toma Jou Madutu. M o nyawa o ngoheka momatngo de amirokatoka, ami dibanga matoomuoka o dunia mahali-halika nnanga, hababu mnanga moigo amirokata aihininga masanangi. 7:35 Ngohi totulihi mata-mata nnanga mangale ngini mahirete niaoa. Igoungua de ahi dungutu tiniduhunu nnanga d tiniduhunu gnanga. Ke ngohi toigo

duga-duga hupaya Riadodoto niadiai madiai de i patutu, d hupaya Riadodoto yakunu niatoomuoka niadibanga ma Jouika. 7:36 Nako o nyawa momoi yamo yakunua yadiai ipatu-patutu ngoi mamaneika, de nako wakunua watumungu ainahihu, d unanga wamo kianiwokawingi de o moholehe gnanga, malaika nanga wodiai okia wamo yaoa. Unanga wobaradohaua, nako nanga yokawingi. 7:37 M nako o nyawa momoi yaputuhoka, manga hininga magoronaka mangale wokawingiua de ngoimamane de aiputuhu gnanga iwipakisaua, wodiai gnanga iyaoa, iti nanga woputurungu wadiai. 7:38 Madiai, o nyawa yokawi-kawingi manga manarama iyaoa, de o nyawa yokawi-kawingua i holoi yaoaoli manga manarama. 7:39 O ngoheka momatngo mokawingoka, imalikutu de amirokata maraha madekana amirokata kawowangohi. Manako amirokata wohonengoka, o ngoheka gnanga koiwaka madagahanga ngaro mokawingoli ma, o nyawa nagona mi igo; iti ahali mokawingi o Haranioka makawingi. 7:40 M munanga aha iholoi moutumu, nako mokawingokauaoli. Gnanga tongohi ahidamke mahirete, m ngohi tamo ngohi tohidemo gnanga ganga de ma Jou Madutu ai Womaha makuaha. 1 Korintus 8 8:1 Orahannanga imakorona de o inomo ihiniatoka hok o huhuba o gomangika. Igoungu itiai hok o nyawa mangademo, "Ngone mata-mata hosawaroka." M o sawaro, o nyawa yadiai yodadi yoedenge, ma o dora yamomiki o nyawa manga diri. 8:2 O nyawa yatobote nanga ihiriki mange, imoteke madiai ihiorikuahi illuku-lukuku. 8:3 M o nyawa yagou-goungu iwihininga ma Jou Madutu, ma Jou Madutu wanko nanga. 8:4 Mangale o hali o ngolomo o inomo ihinia-niatoka o gomangika, ngone hohiriki o gomanga okianaga moi imahituladaka imoteke madiai koiwa. D ngone o hohi riki ma Jou Madutu duga-duga womatngo; koiwa mahomoa. 8:5 Igoungu mange ihiroma-romanga o gikiri d o jou; yaoa naga o dihangoka yaoa naga o dunia malokuoka. 8:6 M mangale ngone, ma Jou Madutu duga-duga womatngo. Unanga o

Ama wohi dadioka hagala moi-moi. Mangale Unanga ngone howango. D ma Jou duga-duga kawomatngo, enagnanga o Yesus Kristus. De de Unanga hagala mata-mata wadiaioka, d karana Unanga ngone howango. 8:7 Ngaro hokognanga, o nyawa mata-mataua ihiriki o hali gnanga. Kahuruonika naga mangabiaha yahuba o gomanga. H, karana gnanga hidono rahannanga nanga kaya mohi o inomo, ihinia-niatoka o gomangika, ganga o gomanga mainomo. Manako nanga yaolomo o inomo gnanga, nanga yamo yobaradoha; karana tonanga manga ngongaku ikuatuahi. 8:8 Imoteke madiai o inomo mahirete idiaiua o dodohanga ngone de ma Jou Madutu idadi iholoi ikekete. Nako ngone haolomo o inomo gnanga, okia-kiaua ngone hamke mautumu. Ikilioro yaino nako ngone haolomua o inomo gnanga, ngone ma, okia-kiaua horugi. 8:9 M, nimahi dodiai! Uha hidono imadadi o nyawa mahomoa idadi yobaradoha -- karana manga ngongaku ikuatuahi -- mahababu Riadodoto niahininga mahuka nidiai okiadika. 8:10 Ahi dungutu ngohi hokonnanga: Hohiade Riadodoto, tongona aningongaku ikuata, magogiria nolomo nogogeruku o gomanga matauoka. Ahao womatngo wonimke Riadodoto nogogeruku no olomo genangoka. Nako o nyawa gnanga aingongaku ikuatua, koigoungua gnanga aha nidiai o nyawa gnanga wobarani waolomo o inomo ihidakoka o gomangika gnanga? 8:11 D karana gnanga, aningongaku Riadodoto yadiai o nyawa manga ngongaku ikuatua gnanga idadi yorehene. Enahioko o Kristus wohonenge mangale o nyawa geonang. 8:12 De nako Riadodoto nodiai o howono hok hokognanga o roriadodoto o Haraniokaika -- enagnanga Riadodoto nadadidorou tonanga manga ngongaku ibole-bole -- Riadodoto nobaradoha o Kristusika. 8:13 Mahababu gnanga, nako o inomo idadi hababu tongohi ahiriadodoto yobaradoha, done ngohi aha hakali-kali taolomokaua o hiode ma akem. Hababu uha-uha tongohi ahiriadodoto yobaradoha karana ngohi. 1 Korintus 9 9:1 Koigoungua ngohi o nyawa yololapahi? Koigoungua ngohi o rasul?

Bote ngohi komaiwahi timke o Yesus, tongone nanga Jou? Bote ngini koigoungua tongohi ahi manarama mahasili mangale ma Jou? 9:2 Nako o nyawa mahomoa yoluku yongaku ngohi hok o rasul, duru keihutulu ngini nimangaku gnanga! Hababu niawowango hok o Haranioka manyawa ganga manyonyata ngohi o rasul moi. 9:3 Nako o nyawa ihingelo ngohi, ngohi aha tohaluhu hoko nnanga: 9:4 Bote ngohi ahihakuua tatarima o ngolomo d o ngokere karana tongohi ahimanarama? 9:5 Bote ngohi ahihakuua tomagao o hekata momatngo o Haranioka mima nki de ngohi ahidodagi magoronaka, hok yadiaioka ma Jou Yesus airoriadodoto d o rasul-rasul mahomoa, iwohama o Petrus? 9:6 Ekola duga-duga o Barnabas d ngohi dika mahirete imihi patutu mimahi lingiri mia inomo o wange mahigetongo? 9:7 Koiwa o tentara manyawa yabalajanga manga diri mahirete poparangi manga hidogoronaka! Koiwa yototumule yodatomo o angguru manga dumuleoka daha yaolomua o angguru mahasili o dumuleino gnanga. Koiwa o gogana yop paliara o duba, daha yaokerua mahuhu mateongo o duba-dubaino gnanga! 9:8 Ngohi tohingahu gnanga igoungua duga-duga imoteke biaha id dadioka, imke-mke o wange mahigetongo, m hababu Buku i Tebi-tebini ihingahuoka o hali genang. 9:9 9:10 Ekola gnanga madungutu mangale ngone? Igoungu gnanga itulihi mangale ngone. Hababu o nyawa yomomanarama o dumule d o nyawa yatebi-tebini manga gandum yakunoka yomanarama de manga nganono mangale yatarima o hidoku moi manga manarama, mahasilino. 9:11 Ngomi midatomoka o rohani magihihi niangango magoronaka. Manako ngomi miautuku o barakati-barakati mahasili o duniaka nginino, boteka gnanga mamangarati ngomi minidotagahoko iweholi nginino? 9:12 Nako o nyawa mahomoa manga haku yonganono nnanga nginino, koigoungua ngomi iholoioli miahaku ngaro de nanga? M ngohi tapkeuahi o haku gnanga. Iidulu yaino nako ipuda o hali moi yatatoko ohingahu o Abari ma Oa mangale o Kristus, iholoi ngohi toigo tatagongo hagala mata-mata. 9:13 Riadodoto marai nihiriki o nyawa yomanarama ma Jou Madutu ai Tau magoronaka, tonanga manga inomo yatarima ma Jou Madutu ai Tauino. De o nyawa yalleleani o huhuba ihihhuba-huba mangoka, yamke o hidoku moi o

huhubaino ihi ho huba-huba genangoka. 9:14 Hoko gnangoli ma Jou wohi tantuoka o nyawa ihio abari o Abari ma Oa gnanga kiani yamke manga ngolomo o wange higetongo o abarino gnanga. 9:15 M o haku-haku gnanga kamoi de komaiwahi ngohi tapke. D ngohi totulihi o hurata nnanga ahidungutua hupaya o hali-hali gnanga niadiai o raha nnanga ngohino. Nako ihihanga o hali kiaka ngohi tohiamo-amoko iholoi yaoa ngohi tohonenge. 9:16 Hababu, nako gnanga duga-duga o hali tohingahu o Abari ma Oa ma Jou Madutuino, done ngohi ahihakuua tomahi amo-amoko, hababu ma Jou Madutu wohihi paretaka ngohi mangale nanga tadiai. Tobodito ngohi, nako ngohi tohingahua o Abari ma Oa gnanga! 9:17 Hohiade ngohi tohidagi o manarama gnanga imoteke tongohi ahimau mahirete, done ngohi yakunu tonganono mangale tamke o hewa. M ngohi tohingahu o Abari ma Oa gnanga hababu karana ihihuloko. Ngohi ma Jou Madutu wohihi manarama mangale tadiai gnanga. 9:18 Nako hokognanga, tongohi ahihewa okia? Nnanga mahewa: ngohi yakunu tohingahu o Abari ma Oa gnanga tahitubuhoua o nyawa moi mangale ihihibalajanga ngohi, karana ngohi todotagahokua ahihaku-haku hok tohi ngahu-ngahu o Abari ma Oa gnanga. 9:19 Ngohi nnanga moiua manga gilaongo; ngohi tolapahioka. Ngaroka hokognanga, ngohi tohidadioka ahidiri ngohi nnanga o gilaongo o nyawa mata-mataika. Ngohi tadiai gnanga hupaya ngohi iyakunu tautumu hokokia yakunu mangange o nyawa mangale o Kristus. 9:20 O Yahudi manyawaika, ngohi tomadiai hok o Yahudioka manyawa hupaya ngohi iyakunu tautumu o Yahudioka mangale o Kristus. O nyawa yowango yamote-moteke o Musa ai titaika, ngohi tomadiai matero-tero ngohi ihiliko de o titaika gnanga, ngaro ngohi de madiai ihilikoua enangika. Ngohi todiai gnanga hupaya ngohi iyakunu ttauru nanga yodadi o Kristus iwininki. 9:21 O Yahudi manyawaikaua, ngohi tomadiai hok o nyawa moi o Yahudiokaua, yowango o Musa aitita maporetoka. Ngohi todiai gnanga hupaya ngohi yakunu ttauru nanga yodadi o Kristus iwininki. M genanga koiwa mangarati ngohi tohingounua ma Jou Madutu aipareta-paretaika; ma ngohi igoungu ihikuaha aipareta-pareta o Kristus. 9:22 O nyawa manga ngongaku ikuat-kuatua manga

hidogoronaka, ngohi tomadiai hok o nyawa moi manga ngongaku ikuatkuatua hupaya ngohi yakunu ttauru nanga yodadi o Kristus iwi ninki. De madipoko, ngohi todadi hagala okiadika mangale mata-mata o nyawa hupaya de mangkomo sarakia dika, ngohi yakunu tahihalamati o hidoku moi onangino. 9:23 Mata-mata gnanga ngohi tadiai mangale o Abari ma Oa ma Jou Madutuino gnanga, hupaya ngohi ihihi barakati. 9:24 Riadodoto marai nihiriki o rorebe magoronaka mata-mata yononinki, ima kokipopta, m duga-duga o nyawa moi yatarima o hadia. Mahababu gnanga nimapopta hokognanga marupa, hidono Riadodoto niatarima niahadia. 9:25 O nyawa moi-moi magogiria imahibiaha magoronaka, yatumungu manga diri hagala o hali magoronaka. Unanga wadiai gnanga karana nanga woigo iwihigule de o bunga ipoporomuoka hababu wohihira, enagnanga o bunga de madataitoka aha imaai. M ngone nnanga hatumungu nanga diri hagala o hali magoronaka, karana ngone honahihu inahigule de o bunga ipoporomu aha imaaiua. 9:26 Hababu gnanga ngohi tomapopta de ahimeta madodiaika. Hok o rorebe imakokudubu magoronaka, ngohi totidingi tohabarangua. 9:27 Ngohi tohigumalaika ahirehe ihihi biaha de makuata, hidono ngohi takunu takuaha. Ngohi todiai gnanga, hababu ngohi toluku hidono idadi ngohi t ahokoka o nyawa mahomoa yonki o rorebe gnanga magoronaka, ngohi mahirete ihi tila. 1 Korintus 10 10:1 O Roriadodoto! Riadodoto kiani niohininga okia idadi tongone nangaete de nangatohoraika maraha nanga iwinki o Musa. Onanga mata-mata yhohongino o lobi, d de manga halamati yatoaka o Ngto ma Doka-dokara. 10:2 Mangale yodadi o Musa iwininki, nanga mata-mata yohiki o lobi magoronaka d o ngto magoronaka gnanga. 10:3 Onanga mata-mata yolomo de o rohani mainomo kaima ketero, 10:4 d yokere d o rohani ma akere kaima ketero. Onanga mata-mata yaokere o rohani o loku mahelewoino ytotomoteke nanga; o loku o helewo gnanga Unanga o Kristus mahirete. 10:5 Ngaroka hokognanga mangange ma

Jou Madutu wosanangiua onangika de hababu gnanga manga mayeti kailluluika o tonaka makokakahaka. 10:6 Mata-mata gnanga idadi o dulada ngoneino mangale o hohininga ngoneino, hupaya uha honahihu o hali-o hali itotorou hok nanga. 10:7 Genang hupaya ngone uha hahuba o gomanga, hok onangino utu yododiai. Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, "O hoana manyawa gnanga yomulenge yolomo d yokere, yohola d yoselo mangale yahuba o gomanga." 10:8 Ngone yakunua hadiai o hali-o hali isosafarune hok nanga yadodiai utu. Hababu, nanga yaribuhu monaoko de yaruange yohonenge o wange moi magoronaka, karana yodiai gnanga. 10:9 Ngone yakunua hitai-taili ma Jou hok nanga yadiaioka utu kahuruono, hidono nanga yohonenge ytuduku o dodiha ibiha-biha. 10:10 Ngone yakunua homa liwolu; hok nanga utu yadiaioka kahuruono, hidono nanga o Honenge ma Malaekat yatoma. 10:11 O hali gnanga mata-mata idadi onangika mangale idadi o dulada o nyawa mahomoaika. D mata-mata gnanga itulih mangale idadi o hohininga ngoneino. Hababu ngone rahannanga howango raha mabobobahaka. 10:12 O nyawa wamo wato aidiri imaoko ibitumoka, kiani womahi dodiai; uha hidono nanga wotifa. 10:13 O cocoba mahigetongo riadodoto niaohana, ganga o cocoba biaha yaoha-ohanoka o nyawa. M ma Jou Madutu wosetia Ai jajika. Unanga aha winimalaikaua Riadodoto inicoba iholoi de niakuata. Maraha Riadodoto initapalu o cocoba, Unanga aha winihi daka o ngkomo nginika mangale idadi nikuata hupaya Riadodoto yakunu nitna. 10:14 Mahababu gnanga, Roriadodoto ngohi tinihohininga kiani ngini niodohata o gomangika mahuba. 10:15 Ngohi tinitemo nginika hok o nyawa yososawaroika. Kiani ngini niatibanga mahirete tongohi ahi demo nnanga. 10:16 Maraha hokere o angguru de hotemo tarima kasi ma Jou Madutuika, koigoungua gnanga ihi matoko ngone kamoi de o Kristus aihonenge magoronaka? De maraha ngone homa kokeregu o roti mangale haolomo mata-mata, koigoungua gnanga ihimatoko ngone kamoi de o Kristus ai rehe? 10:17 Karana duga-duga naga moi o roti, d ngone mata-mata haolomo ka gnanga moi maroti, ho ngone ho we-we nnanga imahirupa o rehe moi. 10:18 Abeika nimahininga o Yahudioka manyawa. Onanga yolomo o

inomo ihihubaka o huhuba mang malokuoka, naga o nyawa kamoi de o ng gnanga. 10:19 Okia ahi dungutu ngohi de gnanga? O gomanga ekola o inomo ihiniatoka o gomangika gnanga kautu de koiwa tona mamangarati. 10:20 Okia ihi niatoka o huhuba mangoka o gomangika yakunua ihihuba ma Jou Madutuika, duga-duga o womaha madorouika. D ngohi toluku ngini nirimoi de o womaha madorou. 10:21 Ngini i yakunua nia okere ma Jou ai angguru magalahi, d kamamoi o womaha madorou ma angguru magalahi. Ngini i yakunua niolomo ma Jou ai mejaka, d o womaha madorou mamejaka. 10:22 Ekola ngone homau hadiai ma Jou ai hininga yatohata? Bote ngone i holoi hokuata de ma Jou? 10:23 O nyawa yato, "Okia dika ngone homau ngone iyakunu hodiai." Itiai! M mata-mataua ngone homau gnanga ibaraguna. "Ngone iyakunu hodiai okia dika ngone homau" -- m mata-mataua ngone homau gnanga, yamomiki tongone nanga wowango. 10:24 O nyawa moi de uha yomanarama mangale manga diri mahirete mautumu. O nyawa moi-moi kiani yomanarama mangale o nyawa mahomoa manga utumu. 10:25 Ngini iyakunu niaolomo okiadika yahuku-hukunu o hiode ma akeme mapaharoka. Borotaua nia tailako ihira, ngaro naga yodubuho niahininga madobote magoronaka. 10:26 Hababu Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, "O dunia nnanga de madola mata-mata ganga toma Jou." 10:27 Nako ngini iniahoko niolomo o nyawa moi o Haraniokaua, d ngini niatarima manga gogahoko gnanga, niolomo okia inihi daka nginika. Borotaua niatailako okiaino iba o inomo gnanga, hupaya borotaua naga iyodubuho niahininga madobote magoronaka. 10:28 M nako naga initemo nginika, "O inomo nnanga ihinia-niatoka o gomangika," uha niaolomo o inomo gnanga, karana niohininga manga paralu o nyawa gnanga d karana manga hininga madobote. 10:29 Ahi dungutu ngohi tinginiua niahininga madobote, m o nyawa gnanga manga hininga madobote. Maraioka naga yoleha, "Uwee, yadodoa ngohi tolapahi kiani tohi batingi o nyawa mahomoa manga hininga madobote? 10:30 Nako ngohi tolomo o inomo de ahitarima kasi ma Jou Madutuika, yadodoa o nyawa kiani ihi hohedu ngohi de o inomo gnanga, enaganga ngohi totarima kasioka mangale o inomo gnanga ma Jou Madutuika?"

10:31 Okia dika Riadodoto niadiai -- Riadodoto niolomo ekola Riadodoto niokere -- niadiai mata-mata gnanga mangale niwihimulia ma Jou Madutu. 10:32 Niwango hokognanga marupa hidono Riadodoto nidiaiua o hababu o nyawa mahomoa yodiai o baradoha; boteka nanga o Yahudioka manyawa ekola o Yahudiokaua manyawa, ekola ma Jou Madutu aijemaat. 10:33 Niwango hok ngohi. Ngohi tohidailako tasanangi o nyawa mata-mata manga hininga hagala moi-moi magoronaka, koiwa madungutu ahidiri maparalu mahirete. Ahi dungutu ngohi ganga duga-duga hupaya nanga mata-mata yakunu yohalamati. 1 Korintus 11 11:1 Nianki tongohi ahidulada, hok ngohi tanki o Kristus ai dulada. 11:2 Ngohi tinihigiriri ngini, hababu ngini hokogenangika nihihininga ngohi d niamoteke o dodtoko ngohi tinihidaka nginika. 11:3 M ngohi toigo ngini nihiriki o hali moioli, enagnanga yodadi o heke o nau-naurika ganga o Kristus; yodadi o heke o hekatika ganga o rokata, d idadi o heke o Kristusika ganga ma Jou Madutu. 11:4 Nako o nauru womatngo maraha womaniata ekola maraha wohingahu o abari ma Jou Madutuino o nyawa yowe-we manga himangoka, aiheke wakokuduku, o nyawa gnanga wihi kauku o Kristus. 11:5 D nako o ngoheka momatngo maraha moma niata ekola maraha mohi ngahu o abari ma Jou Madutuino o nyawa yowe-we manga himangoka, dema pkeua amiheke makokudu, o ngoheka gnanga mihikauku amirokata wodadi o heke amidirika. Gnanga kaimadene matero-tero o ngoheka gnanga amiheke makorioka. 11:6 Hababu nako o ngoheka momatngo moluku mapke amiheke makokudu iholoi yaoa amitadauru igutioka. M nako o ngoheka momatngo yakori amiheke ekola yaguti amitadauru, munangika gnanga o hikauku moi. Hababu gnanga iholoiyaoa mnanga mapke o heke mokokudu. 11:7 O nau-nauru paraluua yapke o heke makokudu, hababu nanga o kahin ma Jou Madutu aidulada d Ai mulia. M o ngoheka dadi kahin o nau-nauru manga mulia, 11:8 hababu o nau-nauru yahidadiua o ngohekaino, m o ngoheka yahidadi o naurino.

11:9 O nau-nauru koyahidadiua mangale o ngoheka manga paralu, ma o ngoheka yahidadi mangale o nau-nauru manga paralu. 11:10 Hababu gnanga, mangale yahisanangi o malaekat-malaekat, o ngoheka momatngo kiani mapke amiheke makokudu hok o nonako mnanga amirokata aikuaha matimioka. 11:11 Ngaro hokognanga ngone nanga wowango magoronaka hok o Haranioka manyawa, o ngoheka momaoko mahireteua, moma tingaka de o nauru, d o nau-nauru womaoko mahireteua, womatingaka de o ngoheka. 11:12 Karana ngaroka o ngoheka madodihiraka imihidadi o naurino, m ipaha de gnanga o nau-nauru ima kilau o ngohekaino; d hagala moi-moi ma Jou Madutuino ma ahali. 11:13 Abeika Roriadodoto mahirete niatibanga o hali nnanga: Boteka yaoa o ngoheka momatngo momaniata ma Jou Madutuika o nyawa yowe-we manga himangoka, de mapkeua amiheke makokudu? 11:14 O nyawa yowe-weino manga ganko, ngini ini dotokoka nako o nau-nauru manga tadauru ikurutu, gnanga okia naga moi ikuranga ipatutu. 11:15 M mangale o ngoheka, o tadauru imihi dakoka munangika mangale mohikokudu ami heke d ami tadauru ikurutu ganga amimulia. 11:16 Aa, nako naga yomau imateke ributu mangale o hali nnanga, kamoidika ngohi yakunu totemo genangala yaoa ngone, yaoa ma Jou Madutu aijemaatjemaat mahomoahi, mange-nge gnanga duga-duga kamoi tonanga manga biaha o jemaat magoronaka gnanga; mahomoa de gnanga koiwa. 11:17 Mangale nenangohi, ngohi tini higiririua ngini. Nia puji madoomu mahasili maoa-oaua, m kaitotorou. 11:18 Madodihiraka ngohi toihene, niadoomu-doomu magoronaka naga niregu-reguoka daha nimateke ributu. D ngohi tatakihiri ihutulu de ilamoko o abari gnanga itiai. 11:19 Igoungu kiani hokognanga ipuda o gitingaka niahidogoronaka, hupaya aha hamke o nagona o Haranioka madutu. 11:20 M maraha ngini nimatoomu, ngini niadiai gnanga ma Jouua ai Ngolomo ma Debi-debini. 11:21 Hababu maraha niolomo, ngini moi-moi nimateke jai-jai nima l niainomo mahirete, hidono utu naga okia-kiaua imamke, m mahomoa ydaluku. 11:22 Yadodoa hoko gnanga? Tatobote Riadodoto de niatau? Riadodoto yakunu niolomo d niokere genangoka! Ekola Riadodoto nimau nihikauku ma Jou Madutu aijemaat d niahimaleke o nyawa

yomomihikini? Okia ngohi kiani totemo nginika? Kiani ngohi tinihigiriri ngini? Kowali! Hakali-kali ngohi aha tinihigiririua ngini. 11:23 Hababu ngohi tinidotokoka nginika, gnanga ngohi tatarima ma Jouino mahirete: mahutu gnanga maraha o Yesus, tongone nanga Jou iwidiai o dorou, Unanga wal o roti, 11:24 d Unanga wotemo wotarima kasi ibto ma Jou Madutuika mangale o roti gnanga, Unanga wabla-blaka o roti gnanga de Ai giama, daha wotemo, "Nnanga Ahi rehe ihilapahioka mangale ngini. Niadiai nnanga mangale nihihininga Ngohi." 11:25 Hoko gnangoli yolomo kadeibto, Unanga wal o angguru magalahi daha wotemo, "O angguru nnanga ganga ma Jou Madutu ai jaji mahungi, ihitatapuoka de Ahi awunu. Nihigeto-getongo ngini niaokere nnanga, niadiai nnanga mangale nihihininga Ngohi." 11:26 Igoungu nihi geto-getongo ngini niaolomo o roti d niaokere o angguru nnanga, ngini nihi abari ma Jou aihonenge, hidono Unanga woba. 11:27 Karana gnanga, o nyawa yaolomo ma Jou airoti ekola yaokere ma Jou aiangguru de madodagi ipatutua, o nyawa gnanga yobaradoha ma Jouika wohihubaoka Ai rehe d Ai awunu. 11:28 H, o nyawa moi-moi kiani ihira yatailako okahi manga diri, daha nanga yakunu yolomo o roti d yokere o angguru gnanga. 11:29 Hababu nako o nyawa yolomo o roti d yokere o angguru de koihi baragunaikaua o ngolomo itebi-tebini gnanga madulada de ma Jou ai rehe, o nyawa gnanga yaolomo de yaokere mangale yatarima ma Jou Madutu aihukumanga manga diriuku mahirete. 11:30 Hababu gnanga manga nge niahidogoronaka ngini yopanyake d koimasikaua, d naga yohonenge. 11:31 M nako ngone iholoi ihira hatailako tongone nangadiri, ma Jou Madutu aha wonahukumua ngone. 11:32 M nako ma Jou Madutu wonahukumu ngone, Unanga aha wonagohara ngone, hupaya ngone uha inadene hukumanga homa kinki de o dunia nnanga. 11:33 Mahababu gnanga, ahi Roriadodoto nako ngini nimatoomu mangale niolomo ma Jou aingolomo madebi-debinoka, ngini kiani nimatekedam. 11:34 Nako naga yahahini, nanga kiani wolomo ihira aitauoka. Nako ngini nihibaraguna ohali nnanga, niapuji madoomu-madoomu aha ini gaoua o hukumanga ma Jou Madutuino niadirika mahirete. Imakorona ohali-ohali mahomoa, ngohi aha tohitararono nginika, nako dam ngohi toba.

1 Korintus 12 12:1 Orahannanga imakorona de o ngongike-o ngongike ma Jou Madutu ai Womaha ihidaka. Imakorona gnanga, ngohi tomau Riadodoto nihiriki de madiaioka. 12:2 Niohininga maraha ngini niwinkouahi ma Jou, ngini initauru mangale nianki o gomanga imou-mou. 12:3 Ngini kiani nihiriki o nyawa ytuda ma Jou Madutu ai Womaha yotemoua, "O Yesus wamke o lolai!" Hoko genang o nyawa moiua yakunu yotemo, "O Yesus o Jou!" nako o nyawa gnanga ytudaua ma Jou Madutu ai Womaha. 12:4 Naga irupa-rupa o ngongike ma Jou Madutu ai Womahino, m mata-mata inihidaka o Womaha kamoi. 12:5 Naga i rupa-rupa o manarama mangale iwileleani ma Jou, m o Jou i wil leleani gnanga, o Jou kawomatngo dika! 12:6 Naga i rupa-rupa madatoro yomanarama ma Jou ai manarama, m wohi daka o buturungu mangale gnanga o nyawa moika ganga ma Jou Madutu womatngo dika. 12:7 Mangale nangaoa ngone mata-mata, ma Jou Madutu ai Womaha imanarama o nyawa amo moi ika de madatoro haramoi-haramoi. 12:8 O nyawa moiika, o Womaha gnanga yahidaka yakunu mangale yotemo-temo de makuaha. Mahomoaika o Womaha kaimadene gnanga yahidaka yakunu ihitararono mangale ihingahu mangale ma Jou Madutu. 12:9 O Womaha kamoi gnanga dika yahidaka o nyawa moiika yakunu kabiahaua mangale iwingaku o Kristusika; de mahomoaika o Womaha gnanga yahidaka o kuaha mangale yahitogumu o nyawa. 12:10 O nyawa womatngoika iwihidaka o kuaha mangale wodiai i hra-hranga d mahomoaika yahidaka o ngongike mangale ihingahu ma Jou Madutu aidatoro-aidatoro. Mahomoaikaoli o Womaha gnanga yahidaka yakunu mangale yatingaka d yafara kiaka o ngongike ma Jou Madutu ai Womahino d kiaka o Womahinoua. Naga yahidaka yakunu mangale yotemo-temo irupa-rupa o demo ihra-hranga, d nagali yahidaka yakunu mangale ihi tararono o demo mamangarati gnanga. 12:11 Mata-mata gnanga yamanarama o Womaha kamoi dika gnanga; moi-moi o nyawa yahi daka o ngongike itingaka imoteke o Womaha mahirete mamau gnanga. 12:12 O Kristus ganga hok o nyawa

nangarehe; o rehe gnanga moi, m mahidoku-hidoku iwe. Mata-mata o hidoku gnanga, ngaroka iwe, marupa kaorehe moi. 12:13 Hoko gnang ngone mata-mata, yaoa o Yahudioka manyawa yaoa o Yahudiokaua manyawa, o gogilaongo yaoa o nyawa yololapahioka; ngone mata-mata ina ohikoka de o Womaha kaimadene gnanga, hupaya ngone inahidadi moi o Kristus airehe gnanga. Ngone mata-mata hamo inahi omanga o Womaha moi gnanga. 12:14 Hababu o rehe gnanga mahirete imaokoua o hidoku moioka dika m iwe o hidoku-hidoku. 12:15 Nako o lou itemo, "Ngohi ko o giamua, karana gnanga ngohi o rehinoua mahidoku," gnanga koiwa mamangarati o lou gnanga o rehinoua mahidoku. 12:16 D nako o ngauku itemo, "Hababu ngohi o lakoua, hongohi o rehinoua mahidoku," gnanga koiwa mamangarati o ngauku gnanga o rehinoua mahidoku. 12:17 Hohiade o rehe ingodumu gnanga idadi o lako dika, sarakia o rehe gnanga yakunu imahihene? Ekola nako o rehe i ngodumu gnanga idadi o ngauku dika, sarakia o rehe gnanga i ame? 12:18 Ngone hamke ma Jou Madutu wohigogere o hidoku-hidoku nanga rehika gnanga. Moi-moi ma Jou Madutu wohigogere mangoka imoteke Ai mau. 12:19 Nako mata-mata duga-duga o rehe mahidoku moi dika, kiaka yahetongo o rehe? 12:20 H igoungu naga o rehe mahidoku mange, m o rehe duga-duga moi. 12:21 Mahababu gnanga, o lako yakunua itemo o giamika, "Ngohi toni paraluua ngona!" ekola o heke itemo o louika, "Ngohi toni paraluua ngona!" 12:22 Haiduluhaino nanga rehe mahidoku-hidoku hapulono ibole gnanga, ngone duru hoparalu; 12:23 d nanga rehe mahidokuhidoku ngone hapulono hokokiaua mabaraguna, gnangadoka o rehe mahidoku-hidoku ngone hohidaka iholoi ilamoko hohibaraguna. O rehe mahidoku-hidoku hamke ikaramatua, kokiani ngone iholoi hhohininga. 12:24 O rehe mahidoku-hidoku hamke irahai ibto, iparaluua ngone hhohininga. Ma Jou Madutu watatoroka tongone nanga rehe hokognanga marupa hidono nanga rehe mahidoku-hidoku ikuranga iragane wohidaka i holoi iwe hohibaraguna. 12:25 De hoko gnanga o rehe gnanga iregu-regua; moi-moi o rehe mahidoku imateke hininga moi de moi. 12:26 Nako o rehe o hidoku moi ihangihara, mata-mata o

rehe mahidoku mahomoa ihangihara dika; nako o rehe o hidoku moi ihigiriri, mata-mata o rehe mahidoku mahomoa imaki nki imrene. 12:27 Riadodoto mata-mata kamamoi ganga o Kristus airehe d ngini moi-moi ganga o rehino mahidoku. 12:28 Hoko genangoli o jemaat magoronaka, ma Jou Madutu wohigogeroka o ng mangale irupa-rupa o nyawa: Madodihiraka o rasul-rasul; mahinoto, o nabi-nabi, mahange o guru-guru, daha nanga yododiai ihra-hranga, aha ino nanga yahidaka o ngongike mangale yahitogumu o nyawa, ekola mangale yariwo o nyawa mahomoa, ekola mangale yotuda-tuda, ekola mangale yotemo-temo de rupa-rupa o demo iho hra-hranga. 12:29 Onanga mata-mataua o rasul, ekola o nabi ekola o guru. Mata-mataua to nanga manga kuaha mangale yodiai i hra-hranga, 12:30 ekola yahitogumu o nyawa, ekola mangale yotemo de irupa-rupa o demo ihra-hranga, ekola mangale ihiguti mangale o demo-demo gnanga. 12:31 Karana gnanga, kiani ngini nihidailako niagou-goungu mangale niamke o ngongike-ngongike duru malokuoka. M ipaha nnanga ngohi tinihi matoko nginika o ngkomo duru i rahai. 1 Korintus 13 13:1 Ngaroka ngohi takunu totemo-temo de o nyawa mademo i rupa-rupa, de ngaroli de o malaekat mademo, m ngohi tdoraua o nyawa mahomoa, ahidemo-demo gnanga duga-duga kama ilingi ikuatile ma okia-kiaua mamangarati. 13:2 Ngaroka ngohi tosawaro tohi ngahu o abari ma Jou Madutuino, d tomangarati mata-mata o hali illuku-luku, d tohiriki hagala moi-moi de duru tingaku ma Jou Madutuika hidono takunu tadiai o loku imatururu, m ngohi tdoraua o nyawa mahomoa, ngohi kokia-kiaua mamangarati! 13:3 Ngaroka mata-mata tongohi ahiarata, tahi dakoka o mihikini manyawaika, d ngohi tohilapahi ahidiri layaharongo, m ngohi tdoraua o nyawa mahomoa, mata-mata gnanga kautu de koiwa mabaraguna. 13:4 O nyawa ydora-dora o nyawa mahomoa, yosabari d manga hininga irahai. Unanga o hininga wgogonua, womahi ngaro-ngarokua, woedengua. 13:5 Unanga aihininga ikurutileua,

wotingkaiua, nanga waributuua o nyawa mahomoa mangale yanki aimau mahirete, kademadataitiua wongamo, d wgogonikaua o nyawa manga howono. 13:6 O nyawa ydora-dora o nyawa mahomoa, yosanangua de o dorou, nanga duga-duga wosanangi de o oa-oa. 13:7 Unanga wotna wohimanga hagala moi-moi, de womau wongaku aha duru maoa-oa o nyawa moi-moiika; sarakiadika marupa magoronaka o nyawa de manga doraka gnanga komaiwahi ihihanga manga nganono d manga sabari ydam hagala moi-moi. 13:8 Komaiwahi aha naga maraha kiaka o nyawa iparaluua imateke hininga. Oraha nnanga naga o nyawa yosawaro ihingahu o abari ma Jou Madutuino, m dam nanga aha womatogumu wohi ngahu o abari gnanga. Orahannanga naga yosawaro yotemo-temo irupa-rupa o demo magoronaka ihohra-hranga, m dam nanga aha womatogumu wotemo o demo-demo gnanga magoronaka. Orahannanga naga o nyawa ihiriki o hali mange, m dam okia nanga ihiriki gnanga aha yawohangoka. 13:9 Hababu, nanga sawaro ngone d nanga buturungu ngone mangale hohingahu o abari ma Jou Madutuino, kai ngodumuahi. 13:10 Dam aha iba maraha ma Jou Madutu wadiai mata-mata ingodumu, d ingodu-ngodumua gnanga aha i hihanga. 13:11 Maraha ngohi kao ngohaka maitetekohi, ngohi totemo-temo hok ngohaka maiteteke, ngohi ahi mamo hok o ngohaka maiteteke, d ngohi tatibanga hok o ngohaka maiteteke. Oraha nnanga ngohi tobaluhoka, tongohi ahimanarama o ngoha-ngohaka, ngohi taumoka. 13:12 Okia ngone hamke rahannanga ganga hok o gurumini ihohannere o kahinka. M dam ngone aha hamke gila-gila de madiai. Orahannanga ngohi tohiorikuahi hagala mata-mata, m dam ngohi aha tohiriki hagala mata-mata hok ima dene ma Jou Madutu wohiriki hagala mata-mata yakorona tongohi ahi diri. 13:13 H, mangale rahannanga naga o hali hange ngone kiani tatapu hadiai: o ngongaku, o nganono d homakodora. Duru malokuoka o gahumu hange gnanga, ganga hadora o nyawa mahomoa. 1 Korintus 14

14:1 Kokiani ngini nihidailako mangale nidora o nyawa mahomoa. D nihidailakoli, mangale niatarima o ngongike-ngongike inihidaka ma Jou Madutu ai Womaha, iholoi-hongoli o dagakunu mangale nihingahu ma Jou Madutu aidato-datoro o nyawaika. 14:2 O nyawa yotemo-temo o demo ihra-hranga magoronaka, o nyawa gnanga yotemoua o nyawaika; nanga wotemo ma Jou Madutuika. Komoiua naga o nyawa imangarati okia nanga wotemoka, hababu ma Jou Madutu ai Womaha idadi hababu nanga wohidemo o hali-o hali duga-duga ma Jou Madutu wohi riki. 14:3 Ikilioro yaino o nyawa ihi ngahu-ngahu o abari ma Jou Madutuino, ihingahuokali o nyawaika; mangale yahikuata nanga, mangale yahidaka yahanauru onangika, d mangale yalaru nanga. 14:4 O nyawa yotemo-temo o demo ihra-hranga magoronaka duga-duga ihi kuata manga diri mahirete dika, ma onyawa ihi ngahu-ngahu o abari ma Jou Madutuino yariwo o jemaat yodadi yotagi manga himangoka. 14:5 Hokokia marahai nako Riadodoto mata-mata niakunu nitemo-temo de irupa-rupa o demo ihra-hranga. M duruhe irahai ganga nako Riadodoto niakunu nihingahu ma Jou Madutu okianagamoi aha wadiai. Hababu o nyawa ihi ngahu-ngahu o abari ma Jou Madutuino, iholoi yoamoko ngaro de o nyawa yotemo-temo de o demo ihra-hranga; mahomoa de o hali gnanga nako o nyawa yotemo-temo irupa-rupa o demo ihra-hranga magoronaka gnanga, yakunu ihitararono okia ihidemoka gnanga, hupaya o jemaat mata-mata yamke mafaid. 14:6 Hohiade nako ngohi taika nginika d ngohi totemo-temo irupa-rupa o demo ihra-hranga magoronaka, okia mautumu gnanga mangale ngini? Kamahuhutul de koiwa mautumu! Mahomoa o hali de gnanga, nako ngohi tohimatoko o demo moi ma Jou Madutuino, ekola ngohi tohitararono okia naga moi mangale ma Jou Madutu, ekola ngohi tohingahu o abari ma Jou Madutuino, ekola ngohi todotoko. 14:7 O musik mapakakaha kamahuhutul de koiwa majiwa, hok o sulingi d o hitar, nako manot-not hodubukua hohigogule de madiai, sarakia o nyawa ihi riki malugo okia ihigogule? 14:8 Moiohi manonako mahomoa: Nako o trompet yawuwu yohabaranga, o nagona aha ima hidiai mangale parangi? 14:9 Hoko genangoli de nia dagakunu mangale nitemo-temo de o demo i rupa-rupa

ih hra-hranga. Nako Riadodoto niakunu nihidemo o demo-demo gnanga de komadiaiua, komoiua o nyawa yakunu imangarati okia Riadodoto notemoka. Ani demo-demo gnanga aha ihihanga koiwa maddogumu. 14:10 O duniaka nnanga naga hokognanga mange o bahasa, m kamoi de koiwa o demo-demo gnanga yongohamua o mangarati. 14:11 M nako ngohi tomamangaratiua bahasa o nyawa womatngo wohidemo, o nyawa wohidemo-demo bahasa gnanga marupa o nyawa maporetino ngohino; hoko genang ngohi unangika. 14:12 Mangale ngini mahirete, ngohi tohiriki ngini nionahihu duru niamke o ngongike-ngongike ma Jou Madutu ai Womahino. M duru malokuoka, kiani ngini nimahiaha mangale niapke o kuata ni riwo o jemaat yodadi yotagi manga himangika. 14:13 Hababu gnanga o nyawa yotemo-temo o demo ihra-hranga magoronaka, kiani yogahoko ma Jou Madutuika hupaya unangino wahi daka mangale yakunu ihitararono okia ihidemoka gnanga. 14:14 Hababu nako ngohi tomaniata de o demo ihrahranga, tongohi ahi womaha igoungu imaniata, m ahi dibanga ngohi imanaramua. 14:15 H, ngohi kokiani okia todiai? Nnanga ngohi aha tadiai: Ngohi aha tomaniata de tongohi ahiwomaha, m ngohi aha tomaniat de tongohi ahidibanga. Ngohi aha tonyanyi de tongohi ahiwomaha, m ngohi tomau tonyanyi de tongohi ahidibanga. 14:16 Hababu nako Riadodoto nitemo tarima kasi ma Jou Madutuika de niawomaha dika, d naga o nyawa mahomoa imangaratiua o demo i hra-hranga ma Jou Madutu ai Womahino gnanga, o nyawa gnanga wakunua wotemo, "Ngohi tohigoungu" aniniata sukur gnanga; karana nanga wohi rikua okia Riadodoto notemoka. 14:17 Ngaroka nia niata tarima kasi ma Jouika gnanga duru koharahai, m o niata gnanga kautu de koiwa mabaraguna o nyawa mahomoaika. 14:18 Ngohi totarimakasi ma Jou Madutuika, hababu ngohi mahirete takunu totemo-temo irupa-rupa o demo ihra-hranga magoronaka, toholoi ngaro de Riadodoto mata-mata. 14:19 M, o doomu-doomu mahidogoronaka mangale iwihuba ma Jou, ngohi iholoi toigo tapke o demo motoa yakunu o nyawa imangarati, de tapke o demo iribu-ribuhu ihra-hranga magoronaka de o nyawa i mangaratiua. Ngohi i holoi toigo hokognanga hupaya ngohi

takunu tdotoko o nyawa. 14:20 Roriadodoto! Uha niatibanga hok o ngoha-ngohaka. O hali madorou magoronaka, kiani ngini tatapu hok o ngohaka maiteteke. M nia dibanga magoronaka, kiani ngini nidadi o nyawa yobaluhoka. 14:21 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi hoko nnanga, "O Jou wotemo, 'De o dodohanga o nyawa yotemo de o bahasa mahomoaino, Ngohi aha tatemo Ahi umatika nnanga. I goungu de o dodohanga o nyawa mahomoaino, Ngohi aha ta temo Ahi umatika; ngaro hokognanga, nanga yoluku yoihene Ahi demo.' " 14:22 H o ngongike mangale yotemo-temo de irupa-rupa o demo ihra-hranga ganga hok o nonako mangale o nyawa yongaku-ngakua, igoungua o nyawa yongaku-ngaku. D o ngongike mangale ihi ngahu ma Jou Madutu aidatoro o nyawaika ganga o nonako mangale o nyawa yongaku-ngaku, koigoungua o nyawa yongaku-ngakuua. 14:23 Karana gnanga, nako hohiade o jemaat manga doomu magoronaka, o jemaat mata-mata yotemo-temo irupa-rupa o demo ihra-hranga magoronaka, daha yoba o nyawa yamuruono naga maporetino, ekola o Haraniokaua manyawa, done o nyawa gnanga aha yatobote ngini initogohangoka mata-mata! 14:24 M nako Riadodoto mata-mata nihingahu o abari ma Jou Madutuino, daha woba o nyawa womatngo o Haraniokaua ekola o nyawa womatngo maporetino, done o hali-o hali nihingahu Riadodoto mata-mata aha ihimatoko manga baradoha o nyawa gnanga d yadiai nanga aha wamo aibaradoha. 14:25 O hali-o hali iiu-iunu aihininga magoronaka aha ihimatoko, hidono nanga aha wohitipokouku ai diri daha wihuba ma Jou Madutu. Unanga aha wongaku, i gou-goungu ma Jou Madutu naga ngini niahidogoronaka. 14:26 H, o Roriadodoto, okia mamangarati gnanga? Nako ngini nima toomu mangale niwihuba ma Jou, naga yonyanyi, naga yodotoko, naga ihingahu okianaga moi ma Jou Madutuino, naga yotemo-temo de o demo ihra-hranga magoronaka, d naga ihitararono okia ihidemo-demoka gnanga. M mata-mata gnanga kiani niadiai mangale yadotoko d mangale o oa mata-mata. 14:27 Nako naga yomau yotemo-temo o demo i hra-hranga magoronaka, kiani yahinoto ekola duruke yowe o nyawa yaruange dika imaka walimi. D kiani naga ihitararono okia ihidemoka o nyawa ihi o ade-adeoka gnanga. 14:28

Nako moiua yakunu ihitararono, o nyawa yotemo-temo o demo ihrahranga magoronaka gnanga, kiani imarirdi o doomu magoronaka gnanga. Malaika nanga yotemo-temo manga hininga magoronaka dika ma Jou Madutuika. 14:29 O nyawa yahinoto ekola yaruange de manga abarioka ma Jou Madutuino kiani ihingahu o abari gnanga mahomoa kayatiba-tibangohi okia yotemo gnanga. 14:30 M nako hohiade o abari ma Jou Madutuino iba o nyawa mahomoaika womatngo wogogeruku o doomuoka gnanga, o nyawa magogiriaka yotemo-temo, kiani imatogumu. 14:31 De madodagi hokognanga, o Roriadodoto mata-mata, moi ipaha moi yakunu nihingahu o abari ma Jou Madutuino; hupaya mata-mata yakunu niatarima o dodtoko d idadi iholoi ningaku. 14:32 O ngongike o Womahino mangale ihingahu o abari ma Jou Madutuino, yakunu yogana ihidodiai o nyawa ihingahu-ngahu o abari gnanga. 14:33 Ma Jou Madutu ganga ma Jou Madutu aha woigo madatoro i rahai; Unanga ma Jou Madutu i goungua woigo i roruaeika. Hok idadi ma Jou Madutu aijemaat magoronaka mata-mata, 14:34 o ngoheka kiani imarirdi maraha o jemaat imatoomu. Onanga yakunua yotemo-temo. Onanga yakunua yas o tutuda; gnanga imamoteke de o agama matita. 14:35 Nako nanga yomau ihi riki okia naga moi, nanga kiani yoleha gnanga manga rokatika o tauoka. Duru o maleke nako o ngoheka momatngo motemo-temo o jemaat madoomu magoronaka. 14:36 Boteka ma Jou Madutu aidemo iba nginino? Ekola duga-duga nginika dika o demo gnanga ihingahu? 14:37 Nako naga o nyawa imo to nanga manga ngongike mangale ihingahu o abari ma Jou Madutuino, ekola nanga ai ngongike mahomoa ma Jou Madutu ai Womahino o nyawa gnanga kiani wohi riki okia ngohi totulihi nnanga ganga o pareta ma Jouino. 14:38 M nako naga yatarimaua nnanga, uha nialegaika nanga. 14:39 Hababu gnanga, o Roriadodoto, nimahiaha mangale nihingahu o abari ma Jou Madutuino, m uha niaduhunu o nyawa yomau yotemo-temo irupa-rupa o demo ihohra-hranga magoronaka. 14:40 M mata-mata kiani niadiai d madatoro, de yaoa. 1 Korintus 15

15:1 D orahannanga, Roriadodoto, ngohi tomau ngini niohiningaoli o Abari ma Oa ma Jou Madutuino ngohi tinihingahuoka nginika kahuruonika. Ngini niatarima, d niwi ngaku o Kristusika karana o Abari ma Oa gnanga. 15:2 Nako ngini niasos ibitumu okia ngohi tohi ngahuoka gnanga, done o Abari ma Oa gnanga ini hihalamati ngini; sowaliua nako riadodoto ningaku de koiwa mamangarati. 15:3 Okia ngohi tinihingahu o Roriadodotika nagala ngohi tatarimaka. Duruhe malokuoka, hok itulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka, ngohi tinihingahu nginika o Kristus wohonenge karana tongone nanga baradoha; 15:4 de Unanga iwilungunoka, m o wange hange ipaha iwihiwangokali. Genang itulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka. 15:5 20:19 * Ngohi tinihingahu nginika o Kristus iwihi wango okali gnanga womahi matoko Ai diri o Petrusika, dahaino o rasul yangimoi de yahinotoika. 15:6 Ipaha gnanga Unanga womahi matokoli Ai diri kamamoi iwininka yaratuhu motoa iholoika. Yowe-we o nyawa gnanga kayowangohi rahannanga, duga-duga o nyawa yamuruononaga yohonengoka. 15:7 Ipaha gnanga, o Kristus womahi matokoli Ai diri o Yakobusika d aha o rasulika mata-mata. 15:8 Duru mabobobahaka, Unanga womahi matoko Ai diri ngohino -- ngohi hok o ngohaka imakilau ma rahauahi! 15:9 Ngohi nagala ma Jou airasul duru topoluluku. Ngohi ipatutua ihi hetongo o rasul, hababu ngohi taaniayaka ma Jou Madutu aijemaat. 15:10 M karana Ai dora ma Jou Madutu ngohi todadi hok raha nnanga naga. D kaparahajaua ma Jou Madutu wohhi apongo ngohi. De kangohila tomanarama iholoi tohauku de ngaro o rasul mata-mata mahomoa. M genanga tongohiua ahimanarama; gnanga ma Jou Madutu Ai dora mamanarama d imakinki womanarama de ngohi. 15:11 H, o nagonaino ngini niatarima o Abari ma Oa gnanga -- bote gnanga ngohino, ekola o rasul-rasul mahomoaino -- gnanga idadiua o hababu. Duruhe malokuoka ganga, ngomi mihi ngahu o Abari ma Oa gnanga, d Riadodoto niangaku. 15:12 Nako ngomi mihingahu gnanga o Kristus ganga wohonengoka de womomikoli, yadodoa naga niahidogoronaka yotemo o nyawa yohonehonenge aha yowango okauaoli? 15:13 Nako itiai o nyawa yohonehonenge aha yowango okauaoli, gnanga mamangarati o Kristus

wohonengoka de womomikokaua. 15:14 D nako hohiade o Kristus wohonenge de wowangokaua, okia-kiaua naga mabaraguna okia naga ngomi mihingahu, d koiwali naga mabaraguna tingini niangongaku, hababu niangongaku gnanga okia-kiaua tonanga mahohole. 15:15 I holoi de gnanga inyata ngomi mielu-eluku mangale ma Jou Madutu, hababu ngomi mihingahu o Kristus wohonengoka ma ma Jou Madutu wihi momikokali, enahioko ma Jou Madutu wihi wangokaua Unanga -- nako igoungu itiai o nyawa yohonengoka de yowangokaua! 15:16 Hababu nako o nyawa yohone-honenge yahi wango okaua, o Kristus wohonengoka de iwihi wangokaua. 15:17 D nako o Kristus iwihi wangookaua done niangongaku duga-duga o hayali mrr; gnanga mamangarati ngini kao baradoha magoronakahi d kautu de koiwa nianganono. 15:18 Gnanga mamangaratioli o Haranioka manyawa yohone-honengoka, tonang koiwa manga ngonganono. 15:19 Nako tongone nanga nganono o Kristusika mabatingi katongone nanga wowango o duniaka nnanga dika, done o umati o nyawa o duniaka nnanga mata-mata, ngonela duru hobodito! 15:20 M inyata o Kristus wohonenge de wowangokali. Nenangala idadi o roriwo o nyawa yohone-honengoka aha yahiwangokali. 15:21 Hababu o honenge iwohama o dunia magoronaka wadiai o nyawa womatngo, hoko genang yohonengoka de yowangokali yahidaka o nyawaika de wadiai o nyawa womatngoli. 15:22 Hok sarakia o nyawa mata-mata yohonenge karana o rimoi de o Adam, hoko genang mata-mata aha yahi wango karana o rimoi de o Kristus. 15:23 M moi-moi aha yahiwango imoteke o hidoku: madodihiraka o Kristus; dam maduruino maraha Unanga wobali, yanki o hidoku o nyawa iwohama toma Kristus ainyawa madutu. 15:24 Ipaha gnanga idadi o kiamati. Maraha gnanga o Kristus wapareta hagala o popareta, hagala o kuaha d hagala o kuata; daha Unanga ahao wohilapahi Ai kuaha hok o koano, ma Jou Madutuika, tongone nanga Ama. 15:25 O Kristus kiani gila-gila wopareta hidono ma Jou Madutu wadiai o Kristus aihaturu mata-mata iwihigihene o Kristusika. 15:26 O haturu duru mabobaha aha wautumu ganga o honenge. 15:27 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi hoko nnanga, "Ma Jou Madutu wadiaioka hagala moi-moi iwihi gihene

Unangika." De madiai madungutu de "hagala moi-moi" gnanga yongohamua ma Jou Madutu mahirete, wadiai hagala moi-moi gnanga iwihigihene o Kristusika. 15:28 M ipaha mata-mata wautumoka o Kristus ai pareta matimioka, ma Unanga mahirete enagnanga ma Jou Madutu ai Ngohaka, aha womahikauku Ai diri ma Jou Madutuika, wadiaioka hagala mata-mata iwihigihene Unangika. Ma Jou Madutu mahirete aha wapareta mata-mata. 15:29 Nako o nyawa yohone-honenge yahi wangookauaoli, yadodoa naga o nyawa yohiki mangale o nyawa yohone-honenge? Okia mangale nanga yodiai o hali gnanga? Nako igoungu o nyawa yohone-honenge kautu de koiwa aha yahiwangokali, mangale okia nanga yodiai o hali gnanga? 15:30 D midodoali ngomi mimau mio himanga o huha raha mahigetongo? 15:31 O Roriadodoto! O wange mahi getongo ngohi tatna o hangihara karana ngohi ahi hininga i lamoko mangale niawowango hababu ngini ningakuoka o Kristus Yesusika, tongone nanga Jou. 15:32 Nako gnanga duga-duga o nyawaka de yaino dika, okia mautumu ngohino mangale tomanarama mahauku matero-tero talawani o aiwani ihohatera, o Efesus mabereraka nnanga? Nako igoungu o nyawa yohonengoka yomomikokaua, aa, iholoi yaoa ngone hanki o demo hiade nnanga: "Niaino ngone holomo de hokere d homahi sosanangi, hababu yarehe ngone aha hohonenge." 15:33 Uha initipu! O dodiawo itotorou yadadidorou, o hininga mabiaha maoa-oa. 15:34 Nimamo raha nnanga, d uhali nidiai o baradoha. Duru de madiai ngini kiani inimaleke, hababu niahidogoronaka naga iwinkouahi ma Jou Madutu. 15:35 Marai naga yoleha, "Sarakia, o nyawa yohonehonenge yahi wangookali? O rehe sarakia yahidaka onangika, yahiwangokali nanga ipahaino?" 15:36 Duru kania bodo! Nako Riadodoto nidatomo o gihihi o tonaka magoronaka, o gihihi gnanga aha iwangoua, nako o gihihi gnanga ihira ihonengua. 15:37 D o gihihi Riadodoto nadatomo o tonaka magoronaka gnanga -- marai o gandum magihihi ekola o gihihi mahomoa -- gnanga ganga o gihihi mamuidika, idodato-datomo komata-mataua dam aha iwango. 15:38 Ma Jou Madutu mahirete aha wohidaka o gihihi kagnanga marupa, imoteke Ai lolegaka yaoa mangale idato-datomo gnanga. Mangale moi-moi marupa o gihihi,

ma Jou Madutu wohidaka marupa idato-datomo moi-moi. 15:39 O dodadi-dodadi marehe de majiwaka mata-mataua imakadene. O nyawa tonanga marehe haramoi, o aiwani-aiwani to enang marehe haramoioli; o totaleo-o totaleo marehe haramoiokali, d o nawoko-o nawoko haramoiokali marehe. 15:40 Hoko gnangoli de o dodadidodadi o dihangoka d o dodadi o duniaka. O dodadi-dodadi o dihangoka moi-moi tonanga makaramata mahirete, d o dodadi-dodadi o duniaka hokognangoli. 15:41 O wange mahailoa imahowono de o mede mahailoa. O murumu-o murum tonanga mamulia mahirete. O murumu dika gnanga moi-moi ima kokohowono mamulia. 15:42 Dam hokognanga mahali de o nyawa yohone-honengoka yahiwango okaoli. O rehe o lungunoka gnanga ganga o rehe yakunu imela, m o rehe ihiwangookaoli, ganga o rehe iyakunua iwedere. 15:43 Maraha o rehe gnanga yalungunoka, o rehe gnanga itorou de ibole; m maraha nanga ihiwangookaoli, nanga ganga o rehe irahai d ikuata. 15:44 Maraha yalungunoka, o rehe gnanga o rehe o duniaino; m i paha iwango okali, o rehe gnanga o rehe ma Jou Madutu ai Womaha ihidaka. Naga o rehe o duniaino, naga o rehe ma Jou Madutuino. 15:45 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka i tulihi hoko nnanga, "O nyawa madodihiraka, enagnanga o Adam, wodadi o dodadi iwangowango," m o Adam mabobahaka ganga o Womaha ihidaka o ngango. 15:46 Iba iholoi ihira ganga o rehe, o rohaniua. O rohani iba ituruino. 15:47 O Adam wohira-hira iwihidadi o tonakino, m o Adam mahinotoka Ai ahali o horogauku. 15:48 O nyawa o duniaino nnanga ganga hok o Adam wohira-hira, iwihidadi o tonakino, m o horoga manyawa ganga hok Unanga woba-ba o horogauku. 15:49 Hok sarakia ngone raha nnanga ganga hok o Adam iwihidadadi o tonakino, ma dam ngone aha hodadi hok Unanga o horogauku gnanga. 15:50 Ahi dungutu ngohi, o Roriadodoto, enagnanga: o rehe ihi dadi o awunu d o akemino, yakunua iwohama ma Jou Madutu ai Dunia ma Hungika; d o rehe yakunu ihonenge iyakunua idadi ikakali. 15:51 Niohohininga o rahasia nnanga: Mata-mataua ngone aha hohonenge, m ngone mata-mata aha inangali. 15:52 O hali gnanga aha itodokanino idadi holako dadawi,

maraha o trompet yawuwu duruhe mabobahaka. Hababu maraha yoihene o trompet mailingi gnanga, o nyawa yohonengoka aha yahiwangookaoli de o rehe i kokakali, d ngone mata-mata aha inangali. 15:53 Tongone nanga rehe yakunu ihonenge nnanga, kiani itagali de o rehe iyakunua ihonenge, d o rehe o duniaino kiani yatagali de o rehe o horogauku. 15:54 Nako o rehe yakunu ihonenge yatagalioka de o rehe yakunua ihonenge, d o rehe o duniaino yatagalioka de o rehe o horogauku, rahagnanga dahao idadi okia itulihoka Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka, "O honenge ihohihangoka; o utumu yadonoka!" 15:55 "Hei, honenge, kiaka ani utumu? Hei honenge, kiaka ani biha?" 15:56 O honenge mabiha enagnanga o baradoha, d o baradoha ma kuaha ihidagi yanki o agama matita. 15:57 M sukur ma Jou Madutuika; Unanga wonahidakoka ngoneino o utumu itilakuru o Yesus Kristus tongone nanga Jou! 15:58 Hababu gnanga, o Roriadodoto tinihohininga, kiani ngini nikuata d nibitumu. Nimanarama hoko genangika mangale ma Jou de nia gou-goungu, hababu ngini nihi riki mata-mata ngini nia momanaramoka mangale ma Jou, aha kaparahajaua. 1 Korintus 16 16:1 Orahannanga mangale o tiwi ngini nimau niahiriwo nimahi koka Haraniokaika, ngohi tinihibehehongo hupaya ngini niadiai imamoteke ohidumutu ngohi tohi dakoka o jemaat-jemaatika o Galatia madaeraoka. 16:2 O wange mahira o minggu mahi getongo, kiani Riadodoto mata-mata niatingaka o tiwi, moi-moi imoteke de niamamke. Niagogono o tiwi gnanga hidono ngohi toba, hupaya maraha gnanga iparaluokaua niatoomu. 16:3 Dam nako ngohi toba, ngohi aha tahuloko o nyawa ngini nirimoioka. Ngohi aha tahidaka onangika o hurata mangongotaka, hupaya nanga yao o roriwo matiwi gnanga o Yerusalemika. 16:4 D nako niapulono kayaoa ngohi toiki dede nanga, de ngohi aha toiki mimakinki dede nanga. 16:5 Ngohi aha tinitailako ngini nako tatilakuroka o Makedonia, hababu ngohi ahimau tatilakuru dokengika. 16:6 Iyakunu idadi ngohi aha togogerohi jai-jai dede ngini, done

hodumamta maraha madekana. Ipaha gnanga ngini yakunu nihiriwo ngohi tohigila-gila ahidodagi o ng moiikali. 16:7 Ngohi toluku tinitailako ngini iti totuluika dika. Nako ma Jou wohihigumala, ngohi toigo togogere utu i tedekana dede ngini. 16:8 mabereraka, hidono o Pentakosta mawange. 16:9 Oraha mange nenangokadau mangale o manaramamanarama ifofaid, ngaroka o nyawa manga nge yalawani. 16:10 Nako o Timotius waika, niwitarima nanga nihidodiai hupaya nanga wamo wosanangi niahidogoronaka, hababu nanga hok ngohioli womanarama mangale ma Jou. 16:11 Uha hidono naga iwihikauku nanga. Niwiriwo nanga hupaya nanga wakunu wohigila-gila aidodagi womakilioro ngohino de aihalamati, hababu ngohi tidam aiba de o roriadodoto mahomoa. 16:12 Mangale tongone nanga riadodoto o Apolos, mamuruono naga ibto ngohi titemoka nanga, hupaya nanga imakinki de o roriadodoto mahomoa yoiki initailako ngini. M unanga wamo wongakuuahi nanga kiani woiki rahannanga. M dam nako naga o raha, marai nanga aha waika. 16:13 Kiani ngini nimahi dodiai de nibitumu niangango magoronaka, hok o Haranioka manyawa. Nidiai okianaga nibarani d idadi nikuata. 16:14 Mata-mata ngini niadiai, niadiai de o dora. 16:15 Riadodoto marai niwinko o Stefanus de aitau madola; nanga madodihiraka yodadi Harani o Akhaya mabereraka. Onanga de manga hininga magahumu yomanarama ihilamoko mangale yaleleani ma Jou Madutu aiumati. 16:16 Ngohi tinihititila de tagou-goungu hupaya ngini nianki o nyawa hok hokognanga manga tutuda, de ika o nyawa mahomoahi imateke manarama moi de yoleleani ima kinki nanga. 16:17 Ngohi tosanangi mangale manga ba o Stefanus, o Fortunatus d o Akhaikus. Onanga matero-tero ngini niadagali ngohino. 16:18 Onanga yadiaioka tongohi ahihininga idadi imrene, hoko genang nanga yamrene niahininga. O nyawa hokognanga kiani nia horomati. 16:19 O jemaat-jemaat o Asia madaeraoka ihidingoto tonanga manga tabea nginika. O Akwila d o ngo Priskila de o jemaat imatotoomu tonanga manga tauoka onang ihidingoto o Haranioka matabea kohagiria. 16:20 Mata-mata riadodoto nenangoka ihidingoto manga tabea nginika. Nima teke tabea hok o riadodoto o Haranioka. 16:21 Nenangoka ngohi todogo

ahitabea ngohi mahirete tatulihi: Ahi tabea ngohioka, o Paulus. 16:22 O nyawa iwi hiningaua ma Jou, malaika nanga wamke o lolai! Maranatha -- tongomi mia Jou, woba! 16:23 Tanu ma Jou Yesus winihi barakati Riadodoto. 16:24 O dora ini tomoteke Riadodotika mata-mataika nirorimoi de o Kristus Yesus.

2 Korintus 1 1:1 Roriadodoto ma Jou Madutu aijemaat o Korintusoka d mata-mata ma Jou Madutu aiumati o Akhaya madaera mata-mataika. Ngohi, o Paulus, o Yesus Kristus airasul wohigoraka imoteke aimau ma Jou Madutu, mimanki de tongone nanga riadodoto o Timotius, 1:2 tonganono tanu ma Jou Madutu tongone nanga Ama de o Jou Yesus Kristus winihidaka o barakati d o lol nginika. 1:3 O puji ma Jou Madutu, o Ama tongone nanga Jou Yesus Kristusino. Unanga o Ama aihininga duru maoa-oa d Unanga ma Jou Madutu wohida-daka o hininga makuata o nyawaika. 1:4 Unanga wohikuata tongomi miahininga o huha mahigeto-getongo magoronaka ngomi miaohana, la de o kuata ngomi miatarima ma Jou Madutuino gnanga, ngomi yakunu miahikuata manga hininga o nyawa mata-mata o huha magoronaka. 1:5 O hangihara-o hangihara waoha-ohana o Kristus mangeoka ngomi miaohana. D mangale o Kristusoli, tongomi miahininga duru ihikuata. 1:6 Nako ngomi miaohana o huha, ganga gnanga mangale yakuata niahininga, karana niahalamati. Nako tongomi miahininga ikuatoka, tingini maimoteke ikuata hidono ngini nidadi nibarani o huha magoronaka hok ngomi miatagongoka. 1:7 Ngomi mingaku hokogenangika d midodatoua mangale Riadodoto, hababu ngomi mihiriki ngini niatagongo o hangihara dede ngomi. D karana gnanga ngini inihikuata homakinki dede ngomi. 1:8 Roriadodoto! Ngomi mimau ngini nihiriki mangale o huha ngomi miahana o Asia madaeraka. O hangihara ngomi miatagongo gnanga, itubuhoholi ngomi imibnga, hidono koiwaka miangonganono ngomi aha miwangoli; 1:9 miamo matero-tero imihukumanga o honenge iputuhoka. M o hali gnanga idadi hupaya uha ngomi mimahitangono miadiri makuatika mahirete, m kiani ma Jou Madutuika o nyawa yohonengoka de wahiw wango-wango. 1:10 Unanga womihihalamatoka ngomi o huha o honenge i lamo-amokoino gnanga. D Unang aha womihihalamati ngomi dam, o wange nanga hima-himangika, hababu ka Unangika dika ngomi mimahinganono. 1:11 Ngomi mingaku de nianiata mangale ngomi, ma Jou Madutu aha womihihalamatoli ngomi o huhaino. Ma Jou Madutu

wigo womihibarakati ngomi hok mabobaluhu mangale nianiata mange mangale ngomi, d karana gnanga o nyawa mangange aha yotemo tarimakasi ma Jou Madutuika. 1:12 Ngomi miahininga ilamoko, hababu de miahininga iboberehi ngomi miangaku mahirete mangale tongomi miangango o duniaka nnanga -- duru malokuoka nangadodohanga ngomi dede ngini Riadodoto -- ngomi mihidagioka de miahininga rikoto d itebini. Ngomi miadiai gnanga, koigoungua de nyawa mabarija, m de o kuata ma Jou Madutu womihidaka. 1:13-14 Ngomi mitulihi nginika ganga duga-duga mangale o hali-o hali ngini yakunu niabasa d nimamangarati. Orahannanga ngini nimangaratiua de madiai mangale ngomi, m ngohi tonganono dam ngini aha igou-goungu nimangarati mangale ngomi. De hokognanga, dam maraha ma Jou Yesus woba, ngini aha niahininga ilamoko mangale ngomi, hok sarakia de ngomi miahininga ilamoko mangale ngini. 1:15 Karana o ngongaku gnanga ngohi kamahirahi tatatoroka mangale tinilega ngini la ngini niamke o barakati o lape hinoto. 1:16 Ngohi ahidungutu tinilega ngini ahidodagi magoronaka o Makedoniaika, d tomakilioro ahidodagi magoronaka, ngohi tiniduluoli nginika, hupaya ngini yakunu nihiriwo tongohi ahidodagi tohigila-gila o Yudeaika. 1:17 M ngohi tatagalioka ahidungutu gnanga; aa, boteka gnanga ihimatoko tongohi ahihininga itatapua? Maraha todiai o datoro, boteka ngohi todiai o datoro imoteke tongohi ahimau mahirete, botino totemo, "Ia", d botino "Kowali"? 1:18 De ma Jou Madutu yakunu hingaku, tongohi ahi jaji Riadodotika koigoungua "Ia" d "Kowali". 1:19 Hababu o Yesus Kristus, ma Jou Madutu ai Ngohaka, inihingahuoka nginika o Silas, o Timotius, d ngohi mahirete igoungua o nyawa "Ia" d "Kowali". Idulu yaino Unanga marupa ma bobaluhu "Ia" ma Jou Madutuino. 1:20 Hababu de madodagi ma Jou Madutu wotemoka "Ia" Ai jajika mata-mata. De matiti gnanga, ngone hotemo "Amin" ma Jou Madutuika karana o Yesus Kristus. Ngomi midiai hokognanga hupaya ma Jou Madutu iwihimulia. 1:21 Ma Jou Madutu mahirete wadiai ngomi de Riadodoto hobitumu horimoi de o Kristus; Unang wonairikoka ngone mangale Tonanga aidiri woma dingakoka. 1:22 Mangale gnanga ma Jou Madutu wohigoungoka, ngone nnanga Tonanga madutu, d

wonahidaka ai Womaha tongone nangahininga magoronaka, hok o roriwo nanga aha inahi daka ngoneino mata-mata inahijjajioka. 1:23 Ma Jou Madutu tongohi ahihakihi -- hababu Unanga wohiriki tongohi ahihininga madola -- ngohi tadadiua toiki o Korintusika, karana ngohi tluku tadiai niahininga tahuha. 1:24 Ngohi tiniributua ngini mangale okia kiani ngini niangaku, hababu ngini duru niwingakuoka o Kristusika. Ngohi duga-duga homateke manarama moi la ngini iholoi niutumu. 2 Korintus 2 2:1 Mahababu gnanga ngohi taputuhoka mangale taikaokauaoli nginika, tinidono de yadiai niahininga ihuha. 2:2 Hababu nako ngohi tahuha tingini niahininga, o nagonahi yakunu ihilaru ngohi, nako manyawa genangua ngohi tahuhaka manga hininga? 2:3 Hababu gnanga ngohi totulihi o hurata nginika. Ngohi toluku tini lega ngini, daha tohihuha tingini niahininga enahioko kokiani ngini nia mrene tongohi ahihininga. Hababu ngohi tongaku nako ngohi tomrene, done Riadodoto mata-mata nimrene. 2:4 Ngohi totulihi nginika de ahihininga ihuha d itubuho d koha amoko ahi kngo itifa. Ngohi ahi dungutu i goungua la ngini idadi niahininga ihuha, m hupaya ngini nihiriki ngohi duru tini hininga ngini. 2:5 Nako naga o nyawa yodiai o hininga mahuha, o hali gnanga nanga wadiai ngohinoua, m Riadodotika mata-mata ekola duru hokoiwa yamuruono nagaika Riadodoto niahidogoronaka. Ngohi toluku iholoi kuata mameta unangika. 2:6 Mangale o nyawa marupa gnanga, yaoaka o Riadodoto mangange iwigelenga o hukumanga unangika. 2:7 Orahannanga ngini kiani niwihiapongo nanga d niwihidakoli o hihitomo unangika la uha nanga kalioli aihininga i huha hidono ainganono itoaka. 2:8 Hababu gnanga ngohi togahoko, hupaya ngini nihimatokoli unangika igou-goungu ngini niwihininga. 2:9 Ngohi tinidulihi o hurata gnanga nginika de ahidungutu mangale tinitaili ngini, boteka ngini hokogenangika nimau niamoteke o himatoko-o himatoko ngohioka. 2:10 Nako ngini niahiapongo o nyawa yodiaioka o howono nginika done ngohi tahiapongo o nyawa gnanga. Hababu okia ngohi tahiapongoka --

nako igoungu naga iparalu tahiapongo -- gnanga ngohi tahiapongo o Kristus aihimangoka mangale tingini niaoa. 2:11 Ngohi todiai gnanga hupaya o Ibilihi uha imal raha mangale inakuaha ngone; hababu ngone hohiriki tonanga madatoro. 2:12 Maraha ngohi tomahidono o Troas mabereraika de ahidungutu mangale tohingahu o Abari ma Oa mangale o Kristus, ma Jou wohidobelengaka o ngkomo ngohino mangale tomanarama o ng genangoka. 2:13 M ngohi tosanangua, hababu mimamkeua dokengoka de o Titus, tongone nanga riadodoto. Ho ngohi tomahi demo o nyawaika o ng genangoka, daha toiki o Makedoniaika. 2:14 M sukur ma Jou Madutuika! Unanga womituda ngomi hokogenangika mangale mianki mihidagi mihigiloliti o Kristus aiutumu, karana ngomi miwango kamoi dede Unanga. Ma Jou Madutu womipke ngomi la o abari mangale o Kristus yodogerewoto hok o bounu ihmohmoro yaparono okiaika honanga. 2:15-16 Hababu ngomi ganga hok o manyanyi mabounu ihmo-hmoro, watuhuku o Kristus mangale ma Jou Madutu. O nyawa manga dumutu yohimangikaka o binaha, ngomi nnanga hok o honenge mabounu itoma-toma; m o nyawa yahihohalamatioka, ngomi hok o bounu i hmo-hmoro iao o wowango. Aa, o nagona yakunu yangodumu o manarama nnanga? 2:17 Ngomi hok o nyawa yowe-weua o abari ma Jou Madutuino yadiai hok o bubukunu dika. Mia dungutu-mia dungutu ngomi ganga itebini, hababu ma Jou Madutu womi hulokoka ngomi. De ma Jou Madutu mahirete wamke ngomi mihingahu o abari gnanga hok o Kristus ai gogilaongo. 2 Korintus 3 3:1 Bote nnanga niapulono matero-tero ngomi mihigogiririoli tongomi miadiri? Ekola mudukua ngomi mioparalu o higiriri mahurata mangale ngini, ekola nginino, hok o nyawa mahomoa yoparalu? 3:2 Riadodoto mahirete tongomi miahigiriri mahurata, itulihi tongomi miahininga magoronaka d o nyawa moi-moi yakunu ihiriki de yabasa. 3:3 Onanga mahirete yakunu yamke Riadodoto matero-tero o hurata o Kristus watulihi, wohidingoto ngomi miao. O hurata gnanga itulihua de o tinta,

m de ma Jou Madutu ai Womaha iwango-wango; koigoungua o karatahi malokuoka, m o nyawa manga hiningaka. 3:4 Ngomi mitemo hokognanga karana ngomi mingaku ma Jou Madutuika mangale de o Kristus. 3:5 O hohole kamoi de koiwa ngomioka mangale mihimatoko ngomi miakunu miadiai o manarama nnanga, m ma Jou Madutu womihidaka o kuata gnanga ngomino. 3:6 Unanga womidiai ngomi mia akunu midadi o leleani mangale o jaji moi mahungi; o jaji imahigagao ma Jou Madutu ai Womahika, i goungua o tita ituli-tulihika. Hababu itotulitulihi gnanga iao o honenge, m ma Jou Madutu ai Womaha gnanga ihidaka o ngango. 3:7 Maraha o jaji iao o honenge gnanga idiai de garade o helewoika, ma Jou Madutu aicahaya maletongo yodararono o Musa aibionika. Ma cahaya hokognanga maletongo hidono o Israeloka manyawa yakunua ylega o Musa aibiono, ngaroka ma cahaya aibionoka gnanga mulaengoka ihihanga raha gnanga. Aa, nako o jaji ma manarama iao o honenge gnanga ihitatapuoka hokognanga ma amoko mamulia, 3:8 marai o jaji yadodiai ihida-daka ma Jou Madutu ai Womaha, ihitatapu de iholoioli mamulia. 3:9 Nako o jaji inagogelenga o hukumanga o nyawa gnanga, hokognanga mamulia, marai iholoioli mamulia, o jaji yakunu inahigumala o nyawa homateke oa-oa de ma Jou Madutu. 3:10 Hotemo hakunu okia mahira imulia, i muliaokauaoli karana de mamulia raha nnanga. 3:11 Nako okianaga moi itna duga-duga raha mahuhutulu, hoko gnanga mamulia, marai iholoioli imulia okianaga moi ikokakali. 3:12 Karana tongomi miangonganono hokognanga, ngomi mitemo mibarani hokognanga. 3:13 Ngomi hok o Musaua watamunu aibiono de o kukudu la o Israeloka manyawa yakunua yamke ma Jou aicahaya magogiria i tararonokaua de ihihanga aibionoka. 3:14 Tonanga manga dibanga itamunoka. D hidono mawange nenang tonanga manga dibanga kaitamunohi de o kukudu maraha nanga yobasa o buku-buku mangale o jaji mahira gnanga. O kukudu gnanga duga-duga yakunu ipa nako o nyawa kamoi de o Kristus. 3:15 Orahanenang, nako nanga yobasa o Musa aibuku-buku, o kukudu gnanga kaya tamunukuohi tonanga manga dibanga. 3:16 M nako o nyawa moi-moi yoba iwihimanga ma Jou, o kukudu genang yahelenga o nyawa manga bionoka

gnanga. 3:17 Aa, ma Jou aidungutu nenangoka ganga o Womaha. D kiaka naga ma Jou ai Womaha, genangoka naga o lapahi. 3:18 Orahannanga tongone nanga biono mata-mata itamunua de o kukudu, d ngone homahi kahin de ma Jou Yesus aimulia. D hababu gnanga ngone i togu-togumua inangali hodadi hok Unanga; iholoi itedekana ngone hodadi iholoi homulia. O mulia gnanga o Womahino, d o Womaha gnanga ganga ma Jou. 2 Korintus 4 4:1 Ngomi miadiai o manarama nnanga karana ma Jou Madutu aihininga madora. Hababu gnanga ngomi mianganono itoakua. 4:2 Ngomi miapkeua madodagi ihohuhutu inahidadi maleke. Ngomi moluku mimanarama de miasawaro mitipu ekola miatakaidulu ma Jou Madutu aidemo. Ngomi miwleleani ma Jou Madutu de miahininga itebi-tebini imoteke aimau. Hababu gnanga, ngomi minganono o nyawa mata-mata imitakihiri ngomi kayaoa-oa manga hininga doka magoronaka. 4:3 Nako o Abari ma Oa ngomi mihingahu-ngahu gnanga kaimangaratiuahi dika, duga-duga o nyawa magogiria mangameta o binaha dika la imangaratiua. 4:4 O gikiri madorou yakokuaha o dunia nnanga yatamunu manga dibanga o nyawa yongaku-ngakua gnanga. Enanga yttatoko nanga la nanga uha yamke o Abari ma Oa ino madararono gnanga mangale o Kristus aimulia, marupa ma Jou Madutu aidulada. 4:5 O abari ngomi mihingahu-ngahu gnanga igoungua mangale ngomi mahirete. O abari gnanga ganga o abari mangale o Yesus Kristus; Unanga ganga o Jou; d ngomi nnga niagogilaongo karana Unanga. 4:6 Ma Jou Madutu wotemo, "Kokiani o huhutu magoronaino ipuda o dararono," ma Jou Madutu genangala wohipuda o dararono gnanga tongone nanga hininga magoronaka, hupaya tongone nanga dibanga idadi tararono mangale homangarati ma Jou Madutu aimulia yatararono o Kristus aibionika. 4:7 M o rohani ma arata ihohailoa gnanga ngomi miao tongomi miadirioka ibobaragunaua nnanga yadodiai o tonakino. De hokognanga inyata o mulia de o kuaha ikelenga ma Jou Madutuoka d igoungua ngomioka. 4:8

Ngomi imi parangi hagala o ngino, m ngomi imihidobilatua. Ngomi mimahirikokaua, m hidono mianganono itoakua. 4:9 Ngomi mangange imihaturu, m komaiwahi imimalaika o nyawa o diri mimatngoka. D ngaroka mamoi-mamoi ngomi imigohara hidono miruba, m ngomi mihonengua. 4:10 Hokogenangika ngomi miamo o Yesus aihonenge tongomi miarehoka, la aiwowango idadi inyata tongomi miarehika. 4:11 Tongomi miangango madekana, hokogenangika ngomi imitapalu o honenge karana o Yesus, hupaya de hokognanga o Yesus aiwowango yakunu ihimatoko tongomi miarehino ihohhihanga nnanga. 4:12 Nnanga mamangarati tongomi miadiri magoronaka o honenge hokognanga magiria ihidagi makuaha, m ngomi mimrene o wowango magogiria imanarama niadiri magoronaka. 4:13 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka hamke o demo nnanga, "Ngohi tongaku, hababu gnanga ngohi totemo." Aa, de o ngongaku makuata hok hokogenang, ngomi mitemo hababu ngomi mingaku. 4:14 Ngomi mingaku ma Jou Madutu wihiwangookali o Jou Yesus, aha womihi wango ngomi de o Yesus, d inaao ngini de ngomi Ai himangika. 4:15 Mata-mata gnanga, ganga mangale tingini niaparalu. Hababu iholoi yowe o nyawa yatarima ma Jou Madutu aidora, iholoi iweoli o niata o sukur ihidono ma Jou Madutuika; de hokognanga ma Jou Madutu iwihimulia. 4:16 Hababu gnanga ngomi mianganono itoakua. Ngaroka ngomi ham mke-mke iholoi idogo itorou, m hamomke-mkeua ngomi imihidadi mahungi o wange ihigetongo. 4:17 D o huha hokokiaua nnanga, kiaka ngomi miamo itedekanua aha mahasili ngomino o utumu moi kabiahaua d ikakali. O utumu gnanga iholoi ikurutika ilamoko nako hohitotero de o huha gnanga mahirete. 4:18 Hababu ngomi duru miohiningaua o hali-o hali hamo mke-mke, m duga-duga hamo mke-mkeua. Hamo mke-mke itna duga-duga raha mahuhutulu, m hamke-mkeua gnanga ikakali kahiado-adonika. 2 Korintus 5 5:1 Hababu ngomi mihiriki nako o tau -- enagnanga o rehe -- ngone

hggogere o duniaka nnanga ikilianga, ma Jou Madutu aha wasadia otau moi mangale ngone o horogaka, ma Jou Madutu mahirete wadodiai d itna kahiado-adonika. 5:2 O tau raha nnanga magoronaka, ngone hotaiana hababu ngone duru hnahihu hgogere tongone nanga tau magoronaka o horogaka gnanga. 5:3 O tau gnanga tongone nanga rehe mahungi. 5:4 Hokokia madekana ngone hogogere o tau magoronaka o duniaino nnanga, ngone hotaiana karana tongone nanga momoku itubuho. Koigoungua karana ngone honahihu homahuputu nanga rehino o duniaino nnanga, m karana ngone honahihu homahinoa o rehe o horogaino gnanga, la tongone nanga rehe yakunu ihone-honenge nnanga yakuaha o ngango. 5:5 Inahidiai ngone mangale gnanga, ganga ma Jou Madutu mahirete, d hok wonatagongo Unanga wonahi daka ai Womaha ngoneino. 5:6 Karana gnanga tongomi miahininga kahokogenangika miamo ikuata. Ngomi mihiriki hokokia madekana ngomi miogogerohi tongomi miarehe magoronaka nnanga, ngomi mikurutika de o tau ngomi aha miogogogere de ma Jou. 5:7 Hababu ngomi miwango imoteke miangongaku o Kristusika, imotekua okia miamke-mke, 5:8 hababu gnanga tongomi miahininga itatapu ikuata. Ngomi iholoi mioigo mimatingaka de tongomi miarehe nnanga, hupaya yakunu migogere de ma Jou. 5:9 Karana gnanga ngomi mihidailako miagou-goungu mangale Ai hininga miadene, yaoa maraha ngomi k nagahi tongomi miatauoka nenangoka ekola dokengoka. 5:10 Hababu de madiai ngone mata-mata aha inaao inahihimanga o Kristus wohihaki-hakimika, d moi-moi aha hamke mabalahi imamoteke de nanga manarama o duniaka nnanga -manarama yaoa ekola itorou. 5:11 Ngomi mihiriki mamangarati okia, o modongo ma Jou Madutuika; hababu gnanga ngomi mihidailako o nyawa yangaku mangale tongomi miadiri. Ma Jou Madutu wominko ngomi kohalukuku, d ngohi tonganono ngini niminko ngomi niahininga magoronaka. 5:12 De nnanga ngomi migahokua hupaya ngini nimihigiriri tongomi miadiri. Ngomi duga-duga mimau mihidaka o hohole moi maoa-oa nginika mangale idadi niahininga ilamoko ngomino, la ngini nihiriki sarakia ngini kiani niahaluhu o nyawa ihilamoko o nyawa mangarupa d koigoungua mangabiaha. 5:13 Nako igoungu ngomi

nimimke imitogohangoka, ganga gnanga doka mangale ma Jou Madutu aiparalu. D nako ngomi nimimke miahininga itotumuloa, gnanga mangale tingini niaparalu. 5:14 O Kristus aidora imikuaha ngomi; d ngomi mihiriki nako o nyawa womatngo wohonengoka mangale o nyawa mata-mata, gnanga mamangarati o nyawa mata-mata yohonengoka. 5:15 O Kristus wohonenge mangale o nyawa mata-mata, hupaya o nyawa yowango-wango, yowangokaua mangale manga diri mahirete, m mangale o Kristus wohonengoka d iwihiwangokali mangale tonanga manga paralu. 5:16 Karana gnanga, ngomi mitakihiriokaua o nyawa, imoteke o nyawa maduduga. Igoungu ngomi miwi takihirioka o Kristus de o nyawaino malolega, m orahannanga kowalioka. 5:17 O nyawa yorimoioka de o Kristus, yodadi mata-mata o nyawa mahungi. Ihira-hira koiwaka -- mata-mata idadioka mahungi. 5:18 Mata-mata gnanga ma Jou Madutu wamanarama. Madodagi de o Kristus ma Jou Madutu wona diai ngone homateke oa-oakali dede Unanga, daha womihuloko ngomi la o nyawa mahomoa yakunu imateke oa-oa de ma Jou Madutu. 5:19 Ngomi mihingahu de miadodohanga o Kristus, ma Jou Madutu wodiai o nyawa imateke oa-oaokali de Ai diri. Ma Jou Madutu womanarama gnanga watuntutua o howono-o howono, o nyawa yamomanaramoko manga dirika. D ngomi ma Jou Madutu womihulokoka mangale mihingahu o abari gnanga. 5:20 H ngomi ganga o Kristus aihuhuloko-huhuloko. Madodagi de ngomi ma Jou Madutu mahirete wohingahu Ai behehongo. De o Kristus airomanga, de magiria ngomi migahoko, niatarima ma Jou Madutu ai giama mangongike i yakunu ngini nima teke oa-oa dede Unanga. 5:21 O Kristus wobaradohaua, m ma Jou Madutu widiai Unanga wihitagongo tongone nanga baradoha, la ngone homa teke oa-oa okali de ma Jou Madutu karana kamoi de o Kristus. 2 Korintus 6 6:1 Karana ngomi mimanarama mimakao de ma Jou Madutu, de magiria ngomi migahoko uha ngini nihiparahaja ma Jou Madutu aihininga maoa

gnanga. 6:2 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka, ma Jou Madutu wotemo, "Maraha kainahigumalahi, Ngohi toni gihenoka ngona, d mawange o halamati, Ngohi toni riwooka ngona." Niohininga nihidodiai, rahannanga raha kainahigumalahi gnanga. Orahanenangala o wange mangale inahihalamati! 6:3 Ngomi mioluku tongomi mialeleani nihihowono. Karana gnanga ngomi mihidailako mihidakua o hohole kao nyawa moika mangale yadiai o hali gnanga. 6:4 Iidulu yaino, hagala o hali magoronaka, ngomi mihimatoko ngomi nnanga ma Jou Madutu aigogilaongo. Hababu, hagala o huha irupa ngomi miatagongoka de miasabari: 6:5 ngomi imihangihara, imibuika, d imiguruhe; ngomi mimanarama miagoungu, mamoi-mamoi mimidua de mamoi-mamoi koiwa miainomo. 6:6 De idadi miahininga mariko-rikoto, mibarija, misabari d mia hininga maoa-oa, ngomi mihimatoko ngomi nnanga ma Jou Madutu aigilaongo. De mimahigagao ma Jou Madutu ai Womaha maroriwoika, d miadora itebi-tebini, 6:7 mihikinki de mihingahu o abari ma Jou Madutuino de Ai kuaha ma Jou Madutu, ngomi mihidumutu ngomi nnanga ganga ma Jou Madutu aigogilaongo. Ngomi mimahijoj ma Jou Madutu aimauika, hok tongomi miada mangale miparangi ekola mangale miodatoko miadiri. 6:8 Ngomi imihoromati, m imihikauku dika; imihigiriri, d imidiai o romanga madorou. Ngaroka ngomi miahininga irikoto, ngomi imitemo mielu-eluku. 6:9 Ngomi imipulono hok iminkoua, m ngomi iminko o nyawa mata-mata. Yatobote ngomi mihonenge, m inyata ngomi kami wangohi. Ngaroka ngomi imianiaya, ngomi mihonengua. 6:10 Ngaroka tongomi miahininga yahuha, m ngomi kahokogenangika dika mimrene. Ngomi imipulono mimihikini, m ngomi miadiaioka o nyawa manga nge yodadi kaya. Ngomi imipulono komia kia-kiaua, m de madiai ngomi miaparetaino hagala kia honanga. 6:11 Roriadodoto tinihohininga o Korintus mabereraka! Ngomi mihitotararonika ibto nginika. Tongomi miahininga madola mata-mata ngomi mihingahuoka. 6:12 Ngomi miatamunua miahininga mangale ngini, duga-duga ngini niatamunu niahininga ngomino. 6:13 Orahannanga, malaika ngohi totemo hok tongohi ahi ngoha-ngohakika mahirete. Niahelenga niahininga ngomino. 6:14 Uha ngini nimau nidadi nirimoi de

o nyawa iwingaku-ngakua o Yesusika; gnanga imadenua. Kiaka yakunu o oa-oa imaganu idadi kamoi de o dorou! Yakunua o dararono imatoomu kamoi de o huhutu. 6:15 Yakunua o Kristus imahininga moi de o Ibilihi. Bote kaima dene o Haranioka manyawa de o Haraniokaua manyawa? 6:16 Bote imadohanga mahi dogoronaka o Jou ai Tau de o gomanga matau? Ngone nnanga o Jou ai Tau, enagnanga ma Jou Madutu wowango-wango. Ma Jou Madutu mahirete wotemo, "Ngohi aha togogere to nanga manga hidogoronaka, d towango de de nanga. Ngohi aha todadi to nanga manga Jou Madutu, d onanga aha yodadi Ahi umati. 6:17 Hababu gnanga, niamalaika o nyawa iwinko-nkoua ma Jou Madutu gnanga, d nimahi tingaka niadiri dede nanga. Uha hakali-kali nimahi dohanga de i pese-peseke, done Ngohi aha tinitarima ngini. 6:18 31:9 * Ngohi aha todadi nia Ama, d ngini aha nidadi Ahi ngoha-ngohaka, hokognanga ma Jou wokko Kuaha wotemo." 2 Korintus 7 7:1 Roriadodoto tinihohininga! O jaji mata-mata gnanga inahi meta ngoneino. Mahababu gnanga kokiani ngone homa debini nangadiri de hagala ipese-peseke nanga jiwa de nanga rehe. Kokiani ngone himodongo ma Jou Madutuika, la ngone hakunu howango mangale Unanga de i ttotomo. 7:2 Nimi tarima ngomi niahininga magoronaka. Ngomi miahowonua kao nyawa moika, de ngomi komaiwahi naga o nyawa miahirugi. Ngomi kautu de kowali milingiri o utumu o nagonaino dika. 7:3 Ngohi totemo hokognanga, igoungua mangale tinihihowonua ngini. Hababu, kahuruono hok ngohitotemoka, ngomi duru minihininga ngini, d ngone ganga o dodiawo hohonenge de howango. 7:4 Ngohi takelenga ahingongaku nginika ioma-omanga. Iholoi idogo ngohi ahihininga ilamoko nginika! Ngaroka ngomi miaohana o huha mange, tongohi ahihininga duru yalaru karana ngini. Tongohi ahihininga igoungu duru imrene! 7:5 Maraha ngomi mimahidono o Makedoniaka, raha kautu de koiwa ngomi mihiaiki miabole-bole. Okiaino honanga ngomi miamke o huha: mahomoaino o ributu, miahininga magoronaino mahirete

o hawana. 7:6 M sukur ma Jou Madutu hokogenangika wohiamoko manga hininga o nyawa itoa-toaka manga nganono; Unanga walaru tongomi miahininga de o Titus aiba. 7:7 Tongomi miahininga yalaru karana kao Titusua dika wobaka, m karana unang wohingahuoka sarakia aihininga yalaru karana ngini. Unanga wohingahuoka ngomino ngini duru ninahihu homakamke dede ngohi; ngini aha nimatoduba niamanarama kahuruono de raha nnanga nio igo nihihi ba ngohi. O hali gnanga ngohi ihidiai iholoi tomorenoli. 7:8 Ngaroka tongohi ahihurata yadiai niahininga idadi ihuha, ngohi tomatodubaua totulihi o hurata gnanga. Igoungu maraha ngohi tamke tongohi ahihurata yadiai niahininga yahuha -- ngaroka niahininga mahuha gnanga duga-duga raha mahuhutulu -- marupa ngohi tomatoduba. 7:9 M orahannanga ngohi tosanangi -- igoungua karana niahininga idadi ihuha, m karana niahininga mahuha gnanga yadiai niamanarama yangali. Igoungu niahininga mahuha gnanga imangkomo moi de ma Jou Madutu aimau. H, ngomi minihirugiua ngini. 7:10 Hababu o hininga mahuha hok hokognanga ihihupu o hininga madoduba iyao o halamati. D o nyawa aha imatodubaua mangale o hali gnanga. Iidulu yaino, o hininga mahuha duga-duga imangkomo moi de o nyawa mamau ihihupu o honenge. 7:11 Abeika ngini niohohininga, okia mahasili nginika mangale niahininga mahuha imangkomo moi de ma Jou Madutu aimau! Mahasili nanga ngini nihidailako niagou-goungu, mangale iggawa-gawa niadodono! Ngini idadi niodohata o baradohaika, ngini nihawana, ngini nioigo, ngini niahininga ilamoko, ngini nioigo niahukumu yahowo-howono! O hali mata-mata magoronaka nnanga ngini nihidumutoka ngini niahowonua. 7:12 H, ngaroka ngohi totulihoka o hurata gnanga, ngohi totulihi igoungua karana o nyawa yahowo-howono gnanga. Igoungua karana o nyawa yohangihara karana o howono gnanga. Ngohi totulihi o hurata gnanga la ma Jou Madutu aihimangoka, ngini niamo mahirete hokokia maamoko nimihininga ngomino. 7:13 Mahababu gnanga yalaru tongomi miahininga. De mahomoa imilaru, iholoioli ngomi mimrene karana miamke o Titus aihininga mamrene; aihininga yalaru mangale Riadodoto mata-mata. 7:14 Ngohi igoungu tinihi amo-amokoka ngini unangika.

Sukur, ngini nihihi malekua ngohi. Mata-mata ngomi mitemo-temoka nginika ganga itiai. Hoko genang okia ngomi mihiamo-amoko mangale ngini o Titusika inyata itiaioli. 7:15 Orahannanga nanga duru kai holoi winihininga ngini, hababu nanga wohininga sarakia Riadodoto mata-mata nimau niamoteke aitutuda d sarakia ngini niwitarima nanga de niahoromati d niahingounu. 7:16 Ngohi duru tosanangi, hababu ngini yakunu iningaku hagala o hali magoronaka. 2 Korintus 8 8:1 Roriadodoto, ngomi mioigo ngini nihiriki mangale sarakia ma Jou Madutu aioa o jemaat-jemaatika o Makedoniaka. 8:2 Onanga yaujioka de o huha-huha itotubuho. M o huha-huha mahidodogoronaka gnanga, nanga kayo more-morene d duru manga hininga mangigo ihidaka manga ngongike magoronaka mangale yriwo o nyawa mahomoa, ngaroka nanga duru yomihikini. 8:3 Ngohi yakunu tohitatapu nanga ihidaka de tonanga manga kuata, de kaiholoi. Moiua yhuloko, 8:4 nanga duruh yogahoko ngomino nako yakunu dede nanga ihidaka o roriwo ma Jou Madutu ai umatika o Yudea madaeraoka. 8:5 Onanga ihi daka duru iholoi de ngomi miongano-nganono. Madodihiraka nanga imahilapahi manga diri ma Jouika, dahao ngomino, imamoteke de ma Jou Madutu aimau. 8:6 Hababu gnanga ngomi duru miwihihitomo o Titus -- womulenge o manarama nnanga -- hupaya nanga wohigila-gila o manarama maoa-oa nnanga ngini niahidogoronaka. 8:7 Ngini iholoi ikurutile hagala mata-mata magoronaka: Ngini iholoi ikurutile o hali o ngongaku magoronaka, o hali nihimatoko niadamke magoronaka, o hali niaganko magoronaka, hagala o hidailako marupa magoronaka, d niadora magoronaka ngomino. Hababu gnanga, kiani ngini iholoi ikurutile niahidailako ma oa-oa nnanga magoronaka. 8:8 Ngohi tinihigaroua gnanga hok o pareta moi. M de o himatoko hokokia manga magawe o nyawa mahomoa yariwo imahi koko nanga, ngohi toigo tohiriki hokokia yaika niadora. 8:9 Hababu ngini nihiriki de madiai o Yesus Kristus tongone nanga Jou, duru wonahininga ngone.

Unanga wokaya, m Unanga womadiai Ai diri wodadi womihikini mangale tingini niaparalu, hupaya de Ai mihikini gnanga, ngini nidadi nikaya. 8:10 Imoteke ahidamke, mang ibto ngini nihidiai okia ngini nimulaengoka o taongo ipaha-paha. Hababu nginila madodihiraka niatibangoka d niamulenge o hidailako nnanga. 8:11 Aa, rahannanga kokiani ngini nihigila-gila imamoteke niakuata. Kiani ngini de niahininga ilamoko nihitiai o manarama gnanga, hok sarakia kahuruono ngini niahininga ilamoko nihidatoroka. 8:12 Nako ngini de niaigo nihidaka, ma Jou Madutu aha watarima niangongike gnanga imoteke okianaga nginioka, igoungua i moteke okia koiwa naga nginioka. 8:13-14 Ngohi kautu de koiwaahi dungutu mangale tahipidili o nyawa mahomoa manga momoku, d tinihitubuho ngini. M karana ngini raha nnanga magoronaka mata-mata kadema enangoka, iyaoa ibto ngini niahidaka tonanga manga kuranga magoronaka. Dam nako ngini nikuranga, d nanga naga mata-mata de maenangoka, nanga aha iniriwo ngini. De hokognanga hohinoto nimateke leleani. 8:15 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, "O nyawa manga hasili ilamoko, yoholoiua, d o nyawa manga hasili mahuhutulu, yokurangua." 8:16 Hokokia ngomi misukur ma Jou Madutuika hababu nanga widiaioka o Titus de aimagawe o manarama moi de ngomi mangale winiriwo ngini! 8:17 Hababu o Titus igoungua dika woigo wohitotomo tongomi mia gogahoko, m unang hokognanga ai magawe womanarama womau winiriwo ngini hidono imoteke aimau mahirete nanga waputuhoka mangale woiki nginika. 8:18 Imakinki dede nanga ngomi miwihidingoto womatngo o riadodoto duru iwihoromati o jemaat mata-mataika karana aimanarama wohingahu o Abari ma Oa ma Jou Madutuino. 8:19 Madatekoka gnanga, o nyawa iwiheto-hetongo iwiirikoka de ihitatapuoka o jemaat-jemaat mangale womidodiawo ngomi miadodagi magoronaka. Hababu ngomi aha midiai miadodagi mangale mitotaka o roriwo gnanga, hupaya ma Jou iwihimulia d hupaya ngini niamke ngomi mioigo miniriwo. 8:20 Ngomi duru mimahidodiai hupaya uha naga o nyawa imihihowono ngomi o hali mitotaka o roriwo ma amo-amoko nnanga magoronaka. 8:21 Ngomi mimau midiai irikoto igoungua duga-duga ma Jou aihimangoka, m o

nyawa manga himangoka. 8:22 Imakinki de o Titus d o riadodoto gnanga, ngomi miwihidingoto womatngo riadodoto mahomoa. Ngomi miwiujioka nanga mihigali-gali d inyata nanga hokogenangika woigo winiriwo. D rahannanga, nanga iholoi womau winiriwo ngini hababu nanga wininganono kohaamoko nginika. 8:23 Mangale o Titus, nanga ganga tongohi ahidodiawo, mimanarama dede ngohi mangale miniriwo ngini. D mangale o riadodoto yahinoto gnanga, yoiki imakinki de nanga, nanga ganga o nyawa yahulo-huloko o jemaat d yodadi o nyawa yahiamo-amoko mangale o Kristus. 8:24 Ngomi mininganono ngini nihimatoko niadora onangika, hupaya o jemaat mata-mata ihiriki ngini nihininga nanga, de okia ngomi mihiamo-amoko mangale ngini ganga itiai. 2 Korintus 9 9:1 De madiai iparalu okauaoli ngohi tinihurata nginika, mangale niaroriwo magogiria nihidingoto ma Jou Madutu aiumatika o Yudeaka. 9:2 Ngohi tohiriki ngini nioigo niariwo, d ngohi ahihininga ilamoko mangale ngini o Makedonia manyawaika. Ngohi totemoka onangika, ka o taongo ipaha-pahahi roriadodoto o Akhayaka imahidiaioka mangale ihidaka o roriwo. D niamrene yahaukoka manga mrene o hidoku moi ma amo-amoko onangino. 9:3 Orahannanga ngohi tihuloko o Titus d o riadodoto yahinoto gnanga nginika, hupaya okia ngomi miahininga ilamoko mangale ngini uha marupa ka o demo mahomoa mata-mata. H, ngini kiani nimahidiaioka, hababu ngohi tohingahuoka onangika ngini nima hidiaioka mangale gnanga. 9:4 Ngohi tohawatere nako naga o Makedonia manyawa yonki dede ngohi, dam maraha ngohi toiki nginika. D nako nanga inimke nimahidiaiuahi, uwee, kao goguleua ngomi miamaleke, karana ngomi miahetongoka ngomi duru miningaku nginika! D ngini mahirete aha inimalekoli. 9:5 Hababu gnanga ngohi tamo iparalu iholoi ihira thuloko nanga gnanga nginika, mangale ihidailako tingini niangongike nihijjajioka gnanga. Ngohi todiai gnanga hupaya dam nako ngohi toba, niangongike ngini gnanga ingodumoka.

De hokognanga, inyata niangongike gnanga nihidaka de niahininga imore-morene, d karana kadema pakisaua. 9:6 Niohininga! O nyawa yodatomo o gihihi yahutu-hutulu, aha yautuku mahohoko mahuhutuloli. M o nyawa yodatomo o gihihi ya amo-amoko, aha yautuku mahohoko koha amokoli. 9:7 O nyawa moi-moi kiani ihidaka imamoteke manga hininga mangigo. Uha nanga ihidaka yodododato ekola karana ka imapakisa, hababu ma Jou Madutu wahininga o nyawa ihidaka de manga hininga imore-morene. 9:8 Ma Jou Madutu wokokuaha winihidaka nginika o barakati duru dema boloioka, hupaya hokogenangika nginioka okia ngini nioparalu; de ngini aha de maboloioka mangale nidiai o oa d nimanarama maoa-oa. 9:9 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi hokonnanga mangale ma Jou Madutu, "Unanga wohigerewoto o mihikini manyawaika; Ai hininga maoa ikakali kahiado-adonika." 9:10 Ma Jou Madutu wasadiaka o gihihi mangale yodato-datomo d o inomo mangale ngone. Unang aha wasadia de wohiwe okia ngini nidatomo, hupaya niahininga madora mahohoko idogoli. 9:11 De hokognanga ngini aha de maenangoka hagala o hali magoronaka hidono ngini hokogenangika yakunu nihidaka de niahininga madora. D niangongike-ngongike ngomi mihikokodokuoka, dadi hababu o nyawa mangange yotemo tarimakasi ma Jou Madutuika. 9:12 Hababu o manarama maoa-oa ngini niadodiaioka nnanga igoungua duga-duga aha ihitotomo ma Jou Madutu aiumati manga kuranga dika, m ahao idadi hababu o nyawa yowe yotarimakasi ma Jou Madutuika. 9:13 D niamanarama maoa-oaino ngini nihimatokoka gnanga, o Haranioka manyawa mangange o Yudeaka aha iwihigiriri ma Jou Madutu karana nanga yamke niasetia o Abari ma Oaika, mangale o Kristus ngini niwininkoka gnanga. Ikali, nanga iwihigiriri ma Jou Madutu, karana ngini niahininga duru de madora mangale niahikodoku onangika de o nyawa mahomoaika mata-mata okianaga nginioka. 9:14 Ma nanga aha ininiata ngini de mangamamo o dora, karana ma Jou Madutu duru aihininga maoa nginika. 9:15 Kokiani ngone hosukur ma Jou Madutuika mangale aingongike kabiahaua gnanga! 2 Korintus 10

10:1 Orahannanga ngohi, o Paulus, tomau tohihimanga kianaga utu nginika. Ngohi nnanga, imoteke o nyawa manga demo, tokeko nako homateke rihimangino de ngini, m tonauru nako homaki tingaka ikurutika. Aa, karana o Kristus aihininga mabole-bole d aihininga maoa, 10:2 ngohi togahoko de magoungu, uha nihidiai ngohi hidono todiai iputurungu nginika dam nako ngohi toba. Hababu ngohi ahidungutu mangale totemo tohitotiaika o nyawaika yotemo ngomi mimanarama de miadumutu idodunia. 10:3 Igoungu ngomi kamiwangohi o dunia magoronaka, m ngomi mikuparangiua mihihole o dunia madumutu. 10:4 O da-o da ngomi miapke tongomi mia parangi magoronaka o dunia inoua nnanga mada, m ma Jou Madutu aida makuaha. De o da-o da gnanga ngomi miawederoka manga dadatoko-da datoko; ngomi mimbarihi o ributu-ributu, 10:5 d miakilianga o bebeno o mehele o hininga magurutile ihigoko mangale yalawani okianaga yanko-nko mangale ma Jou Madutu. Ngomi miautumu o nyawa manga dibanga de miadiai nanga imaponu o Kristusika. 10:6 D nako ngini niahingounoka mata-mata, ngomi mima hidiaioka mangale miahukumu o nyawa mata-mata manga hingounu koiwa-iwa. 10:7 Kokiani ngini niamo niawowango de madiaioka. Nako o nyawa moi-moi imangaku nanga to Kristus, kokiani nanga wohidaaere aidiri mahirete d wamo ngomi to Kristus hok nanga. 10:8 Ngohi ihimalekua nako ngohi kiani iholoi iwe ahihininga ilamoko o kuaha ma Jou wohida-dakoka ngomino, hababu imihidaka o kuaha gnanga mangale inihimomiki ngini, igoungua mangale miakilianga. 10:9 Ngohi toluku ngini niamo ngohi tinihikoka modongo ngini de tongohi ahihura-hurata. 10:10 O nyawa yato, "O Paulus aihura-hurata gnanga wohitotararonino d makumati, m nako nanga mahirete naga nangahidogoronaka womaboleuku, d aidemo-demo okia-kiaua mamangarati!" 10:11 O nyawa hoko gnanga kokiani imamo nako ngomi naga niahidogoronaka, ngomi midiai itiai hok okia ngomi mitulihi miahura-hurata magoronaka. 10:12 Maraioka dika ngomi mibaraniua mihitotero ekola mihigogere miadiri mimaketero de o nyawa imapulono manga diri ikurutile. Hokokia nanga manga bodo! Onanga imadiai o duduga mahirete d yatakihiri manga diri mahirete de o duduga

gnanga. 10:13 Ngomi hokogenangua. Nako ngomi miahininga mihilamoko, ngomi miatilakurua mabatingi. Ngomi migogere miamanarama madaera mabati-batingi magoronaka ma Jou Madutu wohitotatapuoka mangale ngomi. D ngini iwohama o daera gnanga magoronaka. 10:14 H, maraha ngomi minilega ngini d miao o Abari ma Oa mangale o Kristus nginika, igoungu ngomi mihupua de tongomi miamanarama madaera mabati-batingino. 10:15 Ngomi mihigiririua miadiri mangale o nyawa mahomoa manga manarama naga o batingi maporetoka wohitotatapuoka ma Jou Madutu mangale ngomi. Ikiliorino ngomi mitatapu mabatingi-batingi magoronaka ma Jou Madutu wohitatapuoka mangale ngomi d minganono ngini iholoi niwingaku o Kristusika, hupaya ngomi yakunu miadiai o manarama iholoi ilamoko niahidogoronaka. 10:16 De hokognanga ngomi yakunu mihiabari o Abari ma Oa gnanga o berera-berera mahomoaika, de koiwa kiani mimahi lamoko mia diri mangale o manarama miadodiaioka o nyawa mahomoa manga leleani madaeraoka. 10:17 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, "O nyawa yomau manga hininga ihilamoko okianaga moi, kokiani manga hininga ihilamoko, okia ma Jou Madutu wadodiaioka." 10:18 Hababu o nyawa duru yhigiriri o nyawa ganga ma Jou wahi giriri, igoungua o nyawa ihigogiriri manga diri mahirete. 2 Korintus 11 11:1 Nihihgumala, ngohi tomadiai marupa tobodo mahuhutulu. Koigoungua iyakunu? 11:2 Ngohi duru tinihininga nginika, hok ma Jou Madutu mahirete m duru winihininga nginika. Ngini ganga hok o moholehe maboro momatngo kamo tebinohi, kiaka ngohi tojajioka la inihikawingi de o rokata womatngo enagnanga o Kristus. 11:3 M ngohi tohawatere niadibanga aha yacoba mangale nisetiaokauaoli o Kristusika, matero hok o ngo Hawa kahuruono imicoba de o dodiha maakali itotorou. 11:4 Hababu marupahi ngini nisanangi dika niatarima o nyawa yoba nginika d inidotoko mangale o Yesus mahomoa -- o Yesus gangua ngomi minihinko-nko nginika. D ngini nimau niatarima o womaha d

"o abari maoa" duruhe imahowono de ma Jou Madutu ai Womaha d o Abari ma Oa ngini niatotarimaka ngomino. 11:5 Ngohi kautu de koiwa tamo iholoi toteke de "rasul-rasul" kabiahaua gnanga! 11:6 Mudukua ngohi tosawaroua totemo-temo, m mangale ohiriki, ngohi o nyawa yobodo-bodoua. Gnanga ngomi mihi nyataka nginika hagala o hali magoronaka. 11:7 Maraha ngohi tinihi ngahu o Abari ma Oa ma Jou Madutuino nginika, kautu de ngohi togahokua ngini nihihidaka o tiwi; d de hokognanga tadiai ahidiri ngohi todadi topoluluku. Ngohi todiai gnanga mangale tinihikurutile ngini. Bote gnanga tongohi ahihowono moi nginika? 11:8 Maraha ngohi tinileleani ngini, ngohi ihihidaka o tiwi o jemaat-jemaat mahomoa. Iyakunu hotemo tahirugi o jemaat-jemaat gnanga hupaya iyakunu ini riwo ngini. 11:9 Nako raha gnanga ngohi ahikia-kiaua, ngohi komaiwahi k o nyawa moi de tindiai o huha. Mata-mata ngohi topparalu yangodumoka o roriadodoto yoba-ba o Makedoniaino. Ngohi tomagana tohidodiai hupaya ngohi tinihihuhaua ngini o hali okia dika magoronaka, d ngohi aha gila-gila togana hupaya gnanga itatapu hokognanga. 11:10 Tongohi ahihininga maamoko nnanga iyakunua yaehe kiaka dika o Akhaya madaera magilolitino, karana o Kristus aidodtoko madiai naga ngohioka. 11:11 Yadodoa ho ngohi totemo hokognanga? Bote hababu ngohi tinidoraua ngini? Ma Jou Madutu wohihiriki ngohi tinidora! 11:12 Orahannanga okia ngohi tadiai de ngohi aha gila-gila tadiai hupaya "rasul-rasul" mahomoa gnanga koiwa manga hohole mangale imahi lamo-amoko manga diri d yotemo nanga yomanarama hok ngomi. 11:13 O nyawa hokognanga ganga o rasul-rasul madutua. Onanga yomomanarama ihitatoko o nyawa manga lolegaka de imahirupa hok o Kristus airasul-rasul. 11:14 Hohrangua nanga yodiai hokognanga, hababu o Ibilihi mahirete imahirupa hok o malaekat itotararono! 11:15 H, iherangokaua nako yol leleani o Ibilihi imahirupa hok yolleleani yadodiai ma Jou Madutu aimau. Mabahaka onang aha yatarima mabalahi imadene de hagala tonanga manga manarama. 11:16 Ngohi togilio tohigalioli: Uha hidono naga ihipulono ngohi tobodo. M nako ngini ma, nihipulono ngohi hokognanga, nihihigumala ngohi tobodo-bodo nnanga tomahi amoko mahuhutulu.

11:17 Ipaha nnanga ngohi aha tahetongo mangale ngohi tomaamoko, m igoungua ma Jou wohihuloko ngohi totemo gnanga. O hali nnanga magoronaka ngohi tagou-goungu totemo hok o nyawa bodo. 11:18 Igoungu naga o nyawa manga nge imahi amoko o dunia mahali-hali, hongohi tomau toma amoko. 11:19 Ngini de niahininga masanangi nisabari o nyawa bodoika, karana ngini niamo niadiri hokognanga niasawaro! 11:20 Ngini niamalaika dika nako o nyawa imagilaongo ngini, ekola inite d ya l o utumu nginino, ekola imamo manga diri iholoi ikurutile de ngini de yobarani inipoka ngini. 11:21 Ngohi ihimaleke tomangaku ngomi kaikiriali mibole mangale midiai hoko gnanga. M okia o nyawa mahomoa yobarani imaamoko, ngohi tobarani! (Ngohi totemo-temo hok o nyawa bodo). 11:22 O Ibranioka manyawa nanga? Ngohi hokognanga! O Israeloka manyawa nanga? Ngohi o Israeloka manyawa. O Abraham aidifauku nanga? Ngohi hokognanga! 11:23 O Kristus iwilleleani nanga? Hoihene hok ngohi ahiakali ihihangoka, m ngohi igoungu o leleani iholoi yaoa de nanga mata-mata! Ngohi tomanarama iholoi ikiria, ngohi i holoi mamoi-mamoi ihihi ngohama o bui magoronaika, ngohi iholoi iwe ihihangihara d mamoi-mamoi ngadeke tohonenge. 11:24 Mamotoa ibto ngohi ihihangihara o Yahudioka manyawa, de o gogohara ihihigohara mamoruange de mahiwo. 11:25 Ma hange ngohi ihigohara o Roma manyawa; idadioka ngohi ihikaweli de o helewo. Mahange ngohi taohana o kapa iwro o ngtoka, d mamoi ngohi kato puda-puda o ngtoka o jam monaoko de iata madekana. 11:26 Hara mange ngohi ahidodagioka o bahaya; ihibnga o bahaya o nguihi, bahaya yo ora-ora, o bahaya o Yahudiokaino, ekola o Yahudi okauaino, o bahaya o kotaka, o bahaya o kota maporetoka, o bahaya o ngtoka, d o bahaya o nyawaino ima hetongo manga diri hok o riadodoto o Haranioka, enahioko kowali. 11:27 Ngohi ahi kobongo idofaeoka d tomanarama yatok tohonenge; mamoi-mamoi tomaiduua, tolomua, tokerua, hara mange tobitikangile o hahini magoronaka, o dumamta karana iweua ahi pakeanga, de koiwa o ng ahi gogere. 11:28 Madatekoka mata-mata gnanga, o wange mahigetongo ngohi aha ahi hininga ihuha dika, mata-mata o jemaat manga wowango. 11:29 Maraha naga yobole ngohi

tanki tamo toboleoli. Maraha naga yotaka o baradoha magoronauku, tongohi ahihininga ma iwedere. 11:30 Aa, nako ngohi kokiani tomahiamoko okianaga moi, done ngohi tohi amoko o hali-o hali ihi matoko tongohi ahibole-bole. 11:31 Ma Jou Madutu o Ama o Jou Yesusino wohiriki ngohi toelukua. Iwihigiriri Ai romanga kahiadoadonika. 11:32 Maraha ngohi naga o Damsyikoka, magubernur wokokuaha genangoka ma Koano Aretas aikuaha matimioka, whuloko o tentara ygana o kota mangoranoka gnanga la ihi tagoko ngohi. 11:33 M de o karaja o gahumu moi, ihiwora daukuku o bebeno mapidahuku. Hokognanga ngohi tolapahi magubernur gnanga aigiamoka. 2 Korintus 12 12:1 Igoungu koiwa naga mautumu mangale homahiamoko. M ngohi tomau tomahiamoko o hali-o hali ma Jou Madutu wohihi mato-matokoka ngohino ma Jou aihimatoko magoronaka ekola o lolega magoronaka. 12:2 Ngohi tinko o Haranioka manyawa womatngo o taongo ngimoi de iata ipahaika iwigoraka o ng maggurutile o horogaka. (Ngohi tohi rikua boteka igou-goungu airehe igoraka ekola gnanga duga-duga o lolega moi -- ma Jou Madutu dika wohiriki.) 12:3-4 Ngohi togilio tohigalioli: Ngohi tohiriki o nyawa nnanga iwigoraka wowohama o Firdausika. (Ngohi tohirikua boteka igou-goungu aireheigoraka ekola gnanga duga-duga o lolega moi -- ma Jou Madutu dika wohiriki.) Dokengoka o nyawa gnanga woihene ohali-o hali o nyawa yakunua i hidemo d yahigumalaua o nyawaika mangale ihidemo. 12:5 Mangale o nyawa gnanga womau ngohi tihiamoko, igoungua mangale tongohi ahidiri mahirete. Imakorona tongohi ahidiri, duga-duga ihidumutu o hali-o hali gnanga tongohi ahibole-bole, i mau ngohi tohilamoko. 12:6 Hohi ade okianaga moi ngohi katoigo dika toma amoko, ngohi toluku todadi kato tetemo de o demo madola koiwa; ngohi aha totemo madiai. M ngohi tatumungu ahidiri, hupaya moiua naga o nyawa ihipulono ngohi iholoi de okia nanga wamkeoka ngohi tadiai ekola nanga woihenoka ngohi totemo-temoka. 12:7 M hupaya uha ngohi kalioli tomahilamoko karana o

lolega-o lolega kabiahaua gnanga, ihihidaka ngohi marupa o panyake ahi rehoko marupa o Ibilihi mapakakaha. O panyake gnanga i hihi daka la ihigohara ngohi, hupaya ngohi idadiua tomahilamoko. 12:8 Hara mahange ngohi tomaniatama Jouika hupaya o panyake gnanga wagoraka ngohioka. 12:9 M o Jou wohaluhu, "Ngohi tonidora ngona de mangale ngona gnanga iyaoaka; hababu ahi kuaha duru ikuata nako maraha ngona nobole magoronaka." Hababu gnanga ngohi iholoi tosanangi tohiamoko tongohi ahibole-bole, hababu raha okia ngohi tobole, maraha genangala ngohi tamo o Kristus wohihohongino ngohi de aikuata. 12:10 H tomrene de tongohi ahi bole-bole. Ngohi tomrene nako karana o Kristus ngohi ihidiai o romanga madorou, ngohi taohana o huha, ihi goginki d ngohi taohana o hangihara. Hababu nako ngohi tobole, maraha genangala ngohi tokuata. 12:11 Igoungu ngohi toma diaioka hok o nyawa bodo m nginila nihidiai ngohi todadi hokognanga. Demadiai ngini kiani nihihi giriri ngohi. Hababu ngaroka ngohi okia-kiaua ahibaraguna, ngohi kautu de tokurangaua "o rasul-rasulika" kabiahaua gnanga! 12:12 Ihohra-hranga d o hali-o hali kabiahaua imanki o manarama-manarama ilago-agomo tohimatokoka de ahi sabari nginika mangale tohimatoko ngohi o rasul moi. 12:13 O hali okia magoronaka ngini niohiningaikaua, hohitotero de o jemaat-jemaat mahomoa? Kemalokuoka duga-duga o hali nnanga magoronaka: ngohi tinihi huhaua ngini mangale nihidaka o tiwi. Nihiapongo ngohi, mangale o howono gnanga! 12:14 Orahannanga mangale mahange ibto, ngohi tomahi diai la ngohi tinilega ngini. D ngohi toluku tinihihuha ngini, hababu ngohi toigo-igo koiwa naga nginioka, m niadiri. Karana kongohakua kiani ihi lingiri mangale o dimono manga ngolomo o wangeile, m o dimono kiani ihilingiri mangale o ngoha-ngohaka manga ngolomo o wangeile. 12:15 Karana gnanga, de ahihininga i sosanangi ngohi toigo tohi huba okia dika mangale ngini de ahidiri mahirete. Nako hokognanga ngohi tinihininga ngini, boteka ipatutu ngini ikuranga nihihininga ngohi? 12:16 Aa, ngini nihihimoteke ngohi komaiwahi tinihihuha ngini. M naga yotemo ngohi nnanga totipu tosawaro; ngohi tamke o utumu ngohino karana ahitipu. 12:17 Kiaka de yakunu! Boteka i tilakuru o nyawa ngohi tahulo-huloko

nginika gnanga ngohi tol utumu nginino? 12:18 Ngohi tihulokoka o Titus woiki winilega ngini, d ngohi tahuloko o riadodoto o Haranioko mahomoa gnanga yoiki imakinki dede nanga. Boteka o Titus wol o utumu nginino? M ngomi imihinoto mimanarama de miadungutu imadene de okianaga midiai de mangkomo imadene! 12:19 Yakunu idadi ngini niatobote ngomi madekana nnanga mihi dailako magogiria mimahi tatoko miadiri nginika? Ngini duru niahowono! Ma Jou Madutu wohiriki mata-mata ngomi mitemoka gnanga ganga doka imamoteke o Kristus aimau. D mata-mata miadodiai ngomi, ganga mangale mihimomiki niarohani mawowango. 12:20 Ngohi tohawatere dam maraha ngohi tinilega ngini, tinimkeikaua ngini hok okia ngohi tngano-nganono, d ngini aha nihi mkeua ngohi hok ngini nionganonganono. Uha-uha dam naga nimakangamo, niahininga isanangiua niadodiawoika, niahininga ihauku, nihiamoko duga-duga niadiri mahirete, nimateke diai o romanga madorou nidodiai o gangamo, niedenge de niroruae. 12:21 Ngohi tomodongo dam nako maorahoka ngohi taika ma Jou Madutu aha wohihikauku ngohi tingini niahimangoka d ngohi aha toari karana niange niahidogoronaka ngini ihira yobaradoha, yoluku imgali yoluku imatogumu yadiai tonanga manga manarama isosafarune, i peseke d i patu-patutua. 2 Korintus 13 13:1 Nnanga ganga mangale hara mahangeoka ngohi taika tinidono ngini. Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, "O parakara magetongo kiani ygoko yahinoto ekola yaruange o nyawa yahakihi, daha o parakara gnanga madiai." 13:2 O nyawa maraha ipaha-paha yodiaioka o baradoha d o nyawa mata-mata mahomoahi, ngohi tahidakoka o hohininga iholoi ihira maraha ngohi tinidono ngini hara mahinotoka. Orahannanga, maraha ngohi homaki tingaka ikurutikahi dede ngini, ngohi tinihi dakoli o hohininga nako ngohi taikali, ka o nyawa moi de moiua onangino aha yolapahi de o hukumanga. 13:3 Ma ngini aha niamke mata-mata manyonyata ngini nioigo-igo igou-goungu o Kristus

wotemo itilakuru ngohi. Nako o Kristus wodiai nginika, Unanga wodiai wabole-boleua, m Unanga wohimatoko aikuaha niahidogoronaka. 13:4 Igoungu maraha Unanga iwisalib, Unanga wobole, m raha nnanga Unanga wowango karana ma Jou Madutu aikuaha. Ngomi mibole miangango magoronaka kamoi de o Kristus, m oraha minihimanga ngini, ngomi mikuata de o Kristus, karana ma Jou Madutu aikuaha. 13:5 Abeika niauji tingini niadiri mahirete boteka igou-goungu ngini niwango imoteke niangongaku o Kristusika! Maraioka ngini nimanko o Kristus Yesus naga nginioka! -- hara moioli nako ngini niagou-goungua ningaku. 13:6 Ngohi tonganono ngini nihi riki koigoungua ngomi manyawa mitnua o cocoba. 13:7 Ngomi mima niata ma Jou Madutuika tanu Unanga womau winiriwo ngini la nidiaiokaua o howono. Koigoungua mangale mihimatoko ngomi nnanga igoungu misawaro mihidagi mia manarama, m hupaya ngini niadiai okia ma Jou Madutu aimau -- malaika nimipulono ngomi miadadiua, yadodoaua! 13:8 Hababu ngomi kamoi de miadiaiua imahowono de o diai; ngomi kiani miamoteke o diai. 13:9 Ngomi misanangi nako ngomi mibole, d ngini nikuata. Ngomi mima niat hupaya ngini nidadi itiai. 13:10 Hababu gnanga ngohi totulihi o hurata nnanga maraha ngohi koihiwahi niahidogoronaka. De hokognanga dam nako ngohi taika, ngarouha ngohi todiai i puturungu nginika de tapke o kuaha o Jou wohihida-dakoka ngohino. O kuaha gnanga ihidaka mangale tinihimomiki ngini, i goungua mangale inihibinaha. 13:11 Mabobahaka, Roriadodoto, kiani ngini nimamrene, d nihi dailako nidadi nitiai. Nia tarima hagala ahidodaaere. Kokiani ngini nihininga moi d niwango nirimoi. Ma Jou Madutu ai Dora i Lamo-amoko d woigo o dame gnanga aha wini tomoteke ngini. 13:12 Nima hikodaka o horomati moi de moi de mangkomo yaoa-oa hok riadodoto o Haranioka. Mata-mata ma Jou Madutu ai umati ihi dingoto manga tabea nginika. 13:13 O Jou Yesus Kristus winihi barakati ngini, ma Jou Madutu wini hininga ngini, d ma Jou Madutu ai Womaha initomoteke ngini mata-mata!

Galatia 1 1:1-3 O Roriadodoto o jemaat-jemaat o Galatia madaeraoka. Ngohi, o Paulus, d o riadodoto Haranioka mata-mata mima komoteke de ngohi, minganono tanu ma Jou Madutu tongone nanga Ama de ma Jou Yesus Kristus wohi daka o barakati d o lol nginika. Ngohi todadi o rasul de o nyawaua mahuhuloko ekola karana o nyawa ihi graka, duga-duga de o Yesus Kristus d ma Jou Madutu nanga Ama wihiwango okali Unanga o honenge mahidogoronaka. 1:4 Wamoteke de wadiai ma Jou Madutu tongone nanga Ama ai mau, o Kristus wohi daka Ai diri idadi o huhuba mangale hagala tongone nanga baradoha, hupaya ngone inahi halamati o raha i totorouino nnanga. 1:5 Ma Jou Madutu iwihi gogiriri kahi ado-adonika! Amin. 1:6 Ngohi tin hranga Roriadodoto! Ngini ma Jou Madutu win ahoko mangale karana o Kristus Ai hayanga de ai dora, m o raha nanga ngini hoko gnanga majapati niwporete ma Jou Madutu d nia moteke "o abari ma oa" hara moioli de o Abari ma Oa ma Jou Madutuino. 1:7 I moteke madiai koiwa naga "o abari ma oa mahomoa". Duga-duga naga o nyawa inihi ngahu nginika "o abari ma oa" mangale o Kristus ma nanga yataka idulu hidono in ruae ngini. 1:8 O nyawa ihi ngahu-ngahu "o abari ma oa" haramoioli de o Abari ma Oa ngomi mihi ngahu-ngahuoka, malaikala Unanga ma Jou Madutu whukumu -- ngarok o nyawa gnanga ngomi mahirete ekola o malaekat o horogaino! 1:9 Mahira ngomi mihi ngahuoka ganga, raha nanga ngohi tohi ngahu mamoioli: O nyawa i hi ngahu-ngahu nginika "o abari ma oa" hara moioli de o Abari ma Oa ngini nia totarimaka ngomino, o nyawa ge nanga kokiani ma Jou Madutu whukumu! 1:10 Boteka de gnanga nihi mke ngohi hok tnganono o nyawa ih igo? Hakali-kali kowali! Ngohi duga-duga tnganono o mangaku ma Jou Madutuino. Boteka ngohi tohi dodailako tal o nyawa manga hininga hupaya o nyawa ihi sanangi? Nako ngohi katodiaiohi hoko gnanga, ngohi o Kristus ai gilaongua. 1:11 Roriadodoto kokiani nihi riki o Abari ma Oa ngohi tohi ngahu-ngahu gnanga ma ahali o nyawa inoua. 1:12 Ngohi tatarima o abari gnanga o nyawa inoua, d moiua ihihi dotoko ngohino. O Yesus Kristus mahirete

wohi demo o Abari ma Oa madola gnanga, ngohino. 1:13 Marai ngini ni ihenoka mangale tongohi ahi wowango mahira hok o agama Yahudi tamote-moteke. Ngini nihi riki sarakia ngohi thidiai de mahayanga koiwa ma Jou Madutu ai jemaat d sarakia takai goungu tohidailako takilianga. 1:14 Mangale todiai o agama Yahudi mamau-mau ngaro de o Yahudi manyawa biaha mimaku umuru moi dede ngohi ma ngohi tomahiholoi. Ngohi duru tigo tadiai mangale mia ete de mia tohora manga adati de manga biaha. 1:15 M karana ma Jou Madutu ai hininga maoa, Unanga wohi iriki ngohi ihira de ngohi tomakilau d wohi ahoko ngohi la tleleani Unanga. 1:16 Ma Jou Madutu wihi nyata Ai Ngohaka ngohino hupaya o Abari ma Oa mangale Ai Ngohaka yakunu ngohi tohi ngahu o Yahudi manyawa ikaua. O raha gnanga ngohi kotoikua ka o nyawa moika de la togahoko o nasihati. 1:17 Ngohi toikua o Yerusalem manyawaika kiaka ihiraka nanga yodadi rasul de ngohi. M ngohi toiki o Arab mabereraika, daha genangoka de tomaki lioro o Damsyikikaoli. 1:18 O taongo hange ipaha, ngohi toiki o Yerusalem mabereraika la mimanko de o Petrus. Ngohi togogere dede nanga duga-duga o wange ngimoi de motoa madkana. 1:19 Ngohi mima ka mkeua de o rasul-rasul mahomoa, sowaliua o Yakobus ma Jou ai dodoto. 1:20 Okia ngohi totuli-tulihi nnanga itiai. Ma Jou Madutu wohi riki ngohi koto elukua! 1:21 I bto de gnanga ngohi toiki o Siria d o Kilikia madaera-daeraika. 1:22 Hidono o raha gnanga o Harani ma jemaatjemaat o Yudea madaeraoka ihi nko owahi marupa mimateke rihimangino. 1:23 Onanga duga-duga yoihene o nyawa yahtongo, "Manyawa mahira won aniaya ngone, raha nanga wohingahu okia naga hangaku-ngaku, kiaka mahira womau wahohohihanga." 1:24 Ho nanga i wi higiriri ma Jou Madutu karana ngohi. Galatia 2 2:1 O taongo ngimoi de iata ipahaika, ngohi toma idulu o Yerusalemika mima nki de o Barnabas, de o Tituso ma tiao. 2:2 Ngohi toiki o Yerusalemika hababu ma Jou Madutu wohi nyataka ngohino, ngohi

kokiani toiki. D moi o gamke biahaua magoronaka de o tutuda-tutuda dokengoka, ngohi tohi ade-ade de tohitararono o Abari ma Oa ngohi tohi ngahu-ngahu hagala o Yahudi manyawa ikaua. Hababu ngohi toluku ahi hidailako mahira, kayaoa raha nanga, duga-duga parahaja. 2:3 O Titus, wohi ddodiawo ngohi, ganga o Yunani manyawa m unanga miwi pakisaua wamoteke o huna madatoro, 2:4 ngarok naga o nyawa iwihi ggoto o hali gnanga. Onanga ganga o nyawa imah huru-huruku nanga doomu ma goronaino, d manga diri imahirupa hok o riadodoto. Onanga mademo koiwa de kayowohama la yatailako ngone hogilaongokaua karana ngone horimoi de o Kristus Yesus. Onanga yomau ina higilio ngone okianaga mahiraika hok o gilaongo, 2:5 m ngomi kamahuhutul de mima ikeua onangika, karana ngomi mimau mio gana hupaya o Abari ma Oa gnanga kahirahi itebini mangale ngini. 2:6 Ma hokognanga hagala o nyawa, ydododato o nyawa koiwanaga o hali mahungi ih gahoko ngohino -- mangale ngohi koiwa naga mahowono, nako nanga o nyawa ydo dodato ekola kowali, hababu ma Jou Madutu woirikua o biono. 2:7 I idulu yaino hagala o nyawa ypulono o nyawa ydododato gnanga ihi goungu ma Jou Madutu wohihi manaramoka ngohi mangale tohi ngahu o Abari ma Oa gnanga o Yahudi manyawa ikaua, hok imatero nanga wihimanaramoka o Petrus mangale wohi ngahu o Abari ma Oa gnanga o Yahudioka manyawaika. 2:8 Hababu ma Jou Madutu wihi daka o dagakunu o Petrusika la wodadi o Yahudi manyawa manga rasul, wohi dak ngohino o dagakunu la todadi o Yahudi okaua manga rasul. 2:9 O Yakobus, o Petrus, d o Yohanis, ymke yodadi o jemaat-jemaat manga tutuda, ihi goungu ma Jou Madutu wohidakoka ngohino o manarama biahaua nnanga. De nanga manga giama imako s de o Barnabas d ngohi hok manonako mimateke rimoi. Daha nanga de ngomi mima teke fakati ngomi aha mimanarama o Yahudi okaua manga hidogoronaka, d onanga o Yahudioka manga hidogoronaka. 2:10 Duga-duga nanga moi manga gogahoko ganga hupaya ngomi mia hidailako o mihikini manyawa. D ngohi ahi hininga yadene tadiai o hali gnanga. 2:11 Maraha o Petrus woba o Antiokhia mabereraino, ngohi tlawani nanga tihi totiaika, hababu okia wadodiai ihowono. 2:12 Madodihiraka nanga

wolomo wogogere kamamoi de o roriadodoto o Yahudi okaua. M de o Yakobus ai nyawa whulo-huloko imahi adonino, nanga ai diri wohitingaka de o roriadodoto o Yahudi okaua d wolukoka wolomo dede nanga, hababu wmodongo o nyawa yomau-mauika la yhuna, mata-mata. 2:13 Roriadodoto o Yahudioka mahomoa imahi moteke yoelu-eluku hok o Petrus, hidono o Barnabas ma iwhora womadiai hok nanga. 2:14 Hoko gnanga ngohi tmke nanga manga dku imateroua de o Abari ma Oa madiai, ngohi ttemo o Petrusika o nyawa yoba-baino genangoka dau manga himangoka, "Nako Riadodoto hok o Yahudi manyawa, nowangoka hok o Yahudi manyawaua, yadodoa ho Riadodoto raha nanga nomau npakisa o nyawa mahomoa yowango hok o Yahudi manyawa?" 2:15 Igoungu imoteke o ahali, ngomi nanga o Yahudi manyawa, d igoungua "o Yahudi manyawaua yobbaradoha". 2:16 Ngaro hoko gnanga ngomi mihi riki o nyawa homa teke oa-oaoli de ma Jou Madutu duga-duga karana hngaku o Yesus Kristusika, d igoungua karana hadiai o agama matita. Ngomi mahirete mingaku o Yesus Kristusika, hupaya ngomi mima teke oa-oa de ma Jou Madutu de madodagi tongomi mia ngongaku gnanga, koigoungua karana ngomi miadiai o agama matita. Hababu de hodiai o agama matita moiua o nyawa yakunu ima teke oa-oali de ma Jou Madutu. 2:17 Ngomi mihidailako mima teke oa-oali de ma Jou Madutu de madodagi miwango mirimoi de o Kristus. M nako i bto mi diai gnanga, inyata ngomi ka "o nyawa yobbaradohaohi" inoli hok o nyawa o Yahudi okaua, boteka nnanga mamangarati o Kristus wodadi o hababu ngomi mibaradoha? Maraioka dika kowali! 2:18 Nako ngohi tomulenge tohi gokoli o agama matita mapahitaka ngohi takokiliangoka, done ngohi tohi dumutu ngohi nnanga o tita tatotilakuru. 2:19 M ngohi tohonengoka o agama matitaika -- o tita gnanga mahirete ihi hohonenge -- hupaya ngohi yakunu towango mangale ma Jou Madutu. Ngohi ihi saliboka de o Kristus. 2:20 Oraha nanga ngohi okaua towango, m o Kristus wowango ahi diri magoronaka. O wowango ngohi tamo-mo raha nanga ganga o wowango mangale o ngongaku ma Jou Madutu ai Ngohakika wohi dora-dora ngohi d wohihubaka Ai diri mangale ngohi. 2:21 Ngohi tohikaukua ma Jou Madutu ai hayangi de Ai

dora. Nako o nyawa manga dodohanga de ma Jou Madutu idadi yaoaoli karana yadiai o agama matita, gnanga mamangarati o Kristus ai honenge koiwa mafaid! Galatia 3 3:1 O Roriadodoto o Galatia manyawa mata-mata! Ngini igoungu nibodo! Boteka ngini in koronaoka o nagona naga manga bobaja? O Kristus ai honenge o saliboka ngohi tohitararonoka nginika tohi totiaika. 3:2 Beika nihihi ngahu ngohino o hali moi nnanga: Boteka ngini nia tarimaka ma Jou Madutu ai Womaha karana niadiai o agama matita, ekola karana ngini ni ihene o Abari ma Oa ma Jou Madutuino d niwi ngaku o Kristusika? 3:3 Yadodoa ho ngini hoko gnanga nia bodo! Ngini nimulaengoka o wowango mahungi de ma Jou Madutu ai Womaha, sarakia raha nanga ngini nimau nia mke ittotomo de tingini nia kuata mahirete? 3:4 Parahaja dika mata-mata ngini nia mo-moka gnanga? O nagona yato parahaja! 3:5 Ma Jou Madutu wohi daka ai Womaha nginika d naga idadi o nonako ihra-hranga ngini nia hidogoronaka. Boteka ma Jou Madutu wodiai gnanga karana ngini niadiai o agama matita ekola karana ngini ni ihene o Abari ma Oa gnanga d ningaku o Kristusika? 3:6 Gnanga imatero hok yatuli-tulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yakorona o Abraham -- hoko nnanga, "O Abraham wo ngaku ma Jou Madutu ika d karana ai ngongaku gnanga nanga ma Jou Madutu wtarima hok o nyawa yasosanangi ma Jou Madutu ai hininga." 3:7 H kokiani ngini nima mo igou-goungu o nyawa o Abraham ai difauku ganga o nyawa yongaku-ngaku ma Jou Madutuika. 3:8 Ma Jou Ai Demo ma Buku yamkeoka ihira ma Jou Madutu wahi gumala hagala o nyawa o Yahudi okaua imateke oa-oaoli de ma Jou Madutu, nako nanga iwi ngaku ma Jou Madutuika. O Abari ma Oa gnanga ihi ngahu ihira o Abrahamika o jaji nnanga magoronaka, "De mangkomo ngona, ma Jou Madutu aha wahi barakati mata-mata o hoana de o berera manyawa o dunia malokuoka." 3:9 O Abraham wongaku, ho nanga iwihi barakati. Hoko genangoli mata-mata o nyawa yongaku-ngaku, aha wahi barakati

kamamoi de o Abraham. 3:10 Hagala o nyawa imahi gogagao o agama matitaika, mata-mata yowango o lolai matimiuku. Hababu Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, "O nyawa yososetiaua yadiai mata-mata yatuli-tulihoka o Agama ma Tita ma Buku magoronaka, ma Jou Madutu wahilolai!" 3:11 Kamoi de moiua o nyawa imateke oa-oa de ma Jou Madutu de karana yadiai o agama matita. O hali gnanga i hi nyataka Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka, "Duga-duga o nyawa yongaku-ngaku ma Jou Madutuika hidono manga dodohanga de ma Jou Madutu yaoaoli, aha yowango!" 3:12 M o agama matita ihiholeua o ngongaku malokuoka. Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yatulihi o nyawa yadodiai o agama matita, aha yowango karana o tita gnanga. 3:13 M o Kristus wonahi lapahi ngone de o agama matita malolai. Unanga wodiai gnanga de wohigumala Ai diri yalolai karana ngone. Hababu Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, "Ydene o lolai o nyawa yohonenge yonuneuku o liate magotaka." 3:14 O Kristus wodiai hoko gnanga hupaya o barakati ma Jou Madutu wihi jjaji o Abrahamika yahi dakoli hagala o nyawaika o Yahudi manyawaua. De hoko gnanga ngone hongaku-ngaku ma Jou Madutuika, yakunu hatarima o Womaha ma Jou Madutu wohi jjaji gnanga. 3:15 Roriadodoto! Irahai ngohi tapke o hitotero o wange higtongo hadodiai. Nako o nyawa yadiai o jaji moi de o jaji gnanga yaputuhoka, done kao nyawa moi de yakunua yataka o jaji gnanga, ekola ydogo okia naga moi enangika. 3:16 Ma Jou Madutu ai jaji-jaji gnanga ma Jou Madutu wodiai mangale o Abraham d mangale o nyawa o Abraham ai difauku. Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihua "d mangale hagala o nyawa o Abraham ai difauku", mamangarati kamanga nge. Yatulihi genangokadau ganga "d mangale o nyawa ani difauku", ma mangarati womatngo dika Unanga gnanga o Kristus. 3:17 Ngohi tomau tohihihira nenangoka genangala nenanga doka: ma Jou Madutu ai jaji ihira yadiaioka d yaputuhoka. O agama matita ihi da-daka o taongo o ratuhu iata de moruange ipahaika, yakunua yataka maputuhu de yaehe ma Jou Madutu ai jaji gnanga. 3:18 Hababu nako ma Jou Madutu ai ngongike imahigagao o agama matitaika, done gnanga igoungokaua o ngongike wohi jjaji. Imakorona karana ma

Jou Madutu wihijajioka o Abrahamika, ho ma Jou Madutu wihidaka gnanga unangika. 3:19 Nako hoko gnanga, mangale okia o agama matita ihidaka? Mabobaluhu ena genangala o tita gnanga ihidogo la inyata o nyawa nanga dodilakuru. O agama matita gnanga ilaku duga-duga hidono woba womatngo o Abraham ai difauku, kiaka yahto-htongo ma Jou Madutu ai jaji magoronaka o Abrahamika. O agama matita gnanga o malaekat-malaekat ihi dono de iwi pke womatngo o nyawa. 3:20 Aa, kokiani naga o regu hinoto, dahao iparalu o huhuloko. M ma Jou Madutu woparalua o huhuloko, hababu Unanga mahirete wohijobo. 3:21 Boteka gnanga mamangarati o agama matita ima lawani de ma Jou Madutu ai jaji? Maraioka kowali! Hababu nako o agama matita ihi daka mangale inahidaka o wowango o nyawaika, done o nyawa yakunu homateke oa-oa de ma Jou Madutu de madodagi o agama matita. 3:22 M Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi mata-mata o hoana de o berera manyawa naga o baradoha makuaha matimiuku. Karana gnanga, o ngongike ihi jjaji de matiti o ngongaku o Yesus Kristus yahidaka onangika yong ngaku-ngaku. 3:23 Ihira de iba maraha mangale hngaku o Kristusika, ngone inagana o agama matita ihidodiai; ngone hok ina kurungaino hidono o ngongaku gnanga ihi nyata. 3:24 De hoko gnanga, o agama matita imadadi hok tongone nanga gogana hidono o Kristus woba la wona diai ngone homa teke oa-oaoli de ma Jou Madutu karana ngone hngaku o Kristus. 3:25 Oraha nnga, karana maorahoka o nyawa yakunu hngaku o Kristusika, ho ngone o agama matita in ganokaua. 3:26 Karana ngini ningaku o Kristus Yesusika, ho ngini nirimoi dede Unanga; d mangale karana gnanga ngini nidadi ma Jou Madutu ai ngoha-ngohaka. 3:27 Ngini mata-mata in ohikoka de o gohiki itebi-tebini de o Kristus ai romanga, h ngini niatarima nia dirioka o Kristus mahirete ai wowango mabiaha. 3:28 O hali nnanga magoronaka koiwaka naga mahowono o Yahudi manyawa d o Yahudi manyawaua, o gilaongo d o gilaongua, o nauru d o ngoheka. Riadodoto mata-mata kamoi karana o Kristus Yesus. 3:29 Nako ngini t Kristus, done ngini ganga o Abraham ai difauku. D ngini aha nia tarima okia ma Jou Madutu wohi jjaji.

Galatia 4 4:1-2 M iparalu ngohi tohi ade-ade tohi totiaika; madkana womatngo o puhaka majoj kao ngohakohi, naga o nyawa iw gana nanga d ihi dailako okia wop paralu hidono nanga ai umuru yadono ai ama wohittantu. Unanga iwi hidiai hok o gilaongo womatngo, ngarok imoteke madiai mata-mata o arata gnanga nanga madutu. 4:3 Hoko genang de ngone: Madkana de magurutu ngone hobaluhuwahi, hagala o womaha yakokuaha o dunia nnanga im gilaongo ngone. 4:4 M maraha yakokoronauku, ma Jou Madutu whuloko ai Ngohaka o duniauku. O ngohaka gnanga o ngoheka momatngo mihi ngohakuku d wowango o agama matita makuaha matimiuku. 4:5 De hoko gnanga Unanga wahilapahi hagala o nyawa yowango-wango o agama matita matimiuku; hupaya ngone yakunu hodadi ma Jou Madutu ai ngohangohaka. 4:6 Karana ngini ganga ma Jou Madutu ai ngoha-ngohaka, ma Jou Madutu whuloko ai Ngohaka ai Womaha iwohama nia hiningaika Riadodoto d ahi hiningaika, enagnanga o Womaha ihibaka, "Ama, ya ahi Ama." 4:7 H, ngini o gilaongokaua, duga-duga o ngohaka. D karana ngini ma Jou Madutu ai ngohaka, ho ma Jou Madutu aha winihidaka nginika hagala okianaga wasosadia mangale ai ngohangohaka. 4:8 Mahira ngini niwi nakoua ma Jou Madutu, mahababu gnanga o kuaha-kuaha nia pulono hok o gikiri nidadi magilaongo m imoteke madiai hakali-kali ma Jou Madutua. 4:9 M oraha nanga ngini niwinako ma Jou Madutu, ekola iholoi yadene ma Jou Madutu win nko ngini. Aa, yadodoa ho ngini nimau nima iduloli o dunia nnanga mawomaha madorouika? Yadodoa ho ngini nimau nimahi gilaongoli o womaha madorouika gnanga? 4:10 Ngini nihi amoko hagala o wange ihi ttantu, o mede-o mede ihi ttantu, d o taongo-o taongo ihi ttantu. 4:11 Ngohi tmodongo, uha-uha la tongohi ahi kangela mangale ngini kaparahaja dika. 4:12 Roriadodoto! Ngohi togahoko de magiria hupaya ngini nimadadi hok ngohi. Karana ngohi tomadadioka hok ngini. Ngini okianaga ihowo-howono kamoi de nidiaiua ngohino. 4:13 Marai ngini kanio hiningahi okia idadi o hababu ho ngohi madodihirakahi tohi ngahu o

Abari ma Oa gnanga nginika. Mahababu enagnanga karana ngohi topanyakeuku. 4:14 O raha gnanga ngini nihi emonua ngohi, ngarok madodagi tongohi ahi rehe marupa o cocoba ilamo-amoko nginika. Kaidogo ngini nihitarima ngohi hok nia tarima ma Jou Madutu ai malaekat ekola hok niwitarima o Kristus Yesus mahirete. 4:15 Ngini duru niutumu o raha gnanga. M oraha nanga, kiaka yaika niautumu gnanga? Ngohi tohi riki o raha gnanga ngini niomodeke nia tubalenge nia lako mahirete la nihihi daka ngohino, nako gnanga yakunu niadiai. 4:16 Boteka raha nanga ngini nihi pulonoka ngohi hok niahatur, karana ngohi tohi nyata o diai nginika? 4:17 Hagala o nyawa mahomoa gnanga de manga garago inlingiri ngini, m tonanga manga dungutu itorou. Onanga duga-duga yigo yataka nia hidohanga dede ngomi, hupaya ngini ni nki nanga de niagarago. 4:18 Igoungu yaoa mangale de niagarago o hali ma oa-oa magoronaka, itiyakunu salalu hoko gnanga d uha duga-duga nako ngohi naga dede ngini. 4:19 Ahi ngoha-ngohaka tini haya-hayangi! Ngohi o raha nnanga tatagongoli o hangihara karana ngini. Ngohi tatagongo o hangihara hok ayo momatngo matagongo o hangihara maraha ami ngohaka imakilau. Ngohi aha igila-gila tatagongo o hangihara, nako o Kristus ai wowango mabiaha idatomowahi nia diri oka! 4:20 Ngohi duru t hininga de t igo ngohi naga raha nanga tingini nia hidogoronaka, hupaya ngohi tin temo nginika de o ilingi hara moioli, karana ngohi tohi orikokaua okiali tomau todiai dede ngini! 4:21 Roriadodoto niomau niwango o agama matita-matita makuaha matimiuku, abeika ni ihene ngohino! Ngohi aha tinihi ngahu nginika imoteke madiai okia yatulihi o Musa ai Tita ma Buku magoronaka. 4:22 Genangoka dau yatulihi o Abraham ai ngohaka yahinoto: Womatngo ganga ngoi ayo mogilaongo, d womatngoli ngoi ayo molapahi. 4:23 O ngohaka ngoi ayo mogogilaongo womakilau biaha karana o nyawa manga mau. M o ngohaka ngoi ayo mololapahi, womakilau karana ma Jou Madutu wihi jjajioka. 4:24 Nnanga yakunu hapke hok o hitotero. O ngoheka yahinoto gnanga ganga hohi totero de o jaji hinoto; moi ma ahali o Sinai ma lokuino -- genangala o ngo Hagar; ami ngoha-ngohaka ima kilau hok o gilaongo. 4:25 H, o ngo Hagar genangala o Sinai ma loku, o Arab

mabereraka. Mnanga mohinonako o Yerusalem maberera de mata-mata yoggogere genangokadau kiaka o raha nnanga idadioka o gilaongo. 4:26 M o Yerusalem o horogaka gnanga ganga o Yerusalem ilolapahi, d enanga ganga tongone nanga ayo. 4:27 Hababu Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yatulihi, "Nomrene hei ngoheka nofaftua, de komaiwahi nongohaka! Nomrene d noulili de nohagaga hei ngona komaiwahi namo nongohaka nohangihara! Hababu o ngoheka manga rokata ymala-malaika aha yamke o ngohaka iholoi iwe de o ngoheka yowango-wango de manga rokata." 4:28 Roriadodoto! Ngini mahirete ganga ma Jou Madutu ai ngoha-ngohaka nimakilau karana ma Jou Madutu ai jaji; ngini nima ketero hok o Ishak. 4:29 O raha gnanga o ngohaka woma kokilau imoteke o nyawa manga mau, waniaya ma ngohaka woma kokilau karana ma Jou Madutu ai Womaha mamau. Hoko genang raha nanga. 4:30 M okia yatulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka? Genangokadau yatulihi hoko nnanga: "Nimiduhu magilaongo o ngoheka gnanga kamamoi de ami ngohaka, hababu magilaongo o ngoheka ami ngohaka gnanga aha wodadiua o puhaka majoj kamamoi de o ngoheka mololapahi ami ngohaka." 4:31 H, Roriadodoto, ngone nnanga koigoungua magilaongo o ngoheka ami ngoha-ngohaka; ngone ganga o ngoheka mololapahi ami ngoha-ngohaka. Galatia 5 5:1 Ngone raha nanga holapahi, hababu o Kristus wona hilapahioka ngone! Hababu gnanga nia sos nialolapahi, d uha nimau in gilaongoli. 5:2 Nio hohininga, nako yogahoko ngini ini huna, gnanga mamangarati o Kristus ai faid koiwa nginika. Yahto-htongo nnanga ganga ngohi mahirete, o Paulus. 5:3 Mamoiohi ngohi tohidaka o hohininga o nyawa yogaho-gahokika yhuna, nanga ipatutu yadiai mata-mata o agama matita! 5:4 Nako ngini nimahi dailako nima teke oa-oa de ma Jou Madutu de madodagi o agama matita, gnanga mamangarati nia hidohanga de o Kristus itakoka. De hoko gnanga ngini niwango ma Jou Madutu ai hayanga de Ai dora madaera maporetoka. 5:5 M mangale ngomi, ngomi

mimahi nganono de ma Jou Madutu ai Womaha maroriwo d de matiti mia ngongaku o Kristusika, ma Jou Madutu womihi akunu ngomi mima teke oa-oa dede Unanga. 5:6 Hababu nako ngone horimoioka de o Kristus Yesus, o hali hamoteke ekola hamotekua o huna madatoro idadiokaua o lolehali. Kahohi amoko duga-duga hongaku o Kristusika, d genanga inyata nanga dora magoronaka o nyawa mahomoaika. 5:7 Mahira ngini nirorebe kayaoa! Oraha nanga yadodoa ho ngini nihi ngounokauali ma Jou Madutu ai mauika? Onagona in bajaka ngini? 5:8 Marai yadodiai gnanga ma Jou Madutua win aho-ahokoka ngini! 5:9 "O ragi mahuhutulu aha yahro mata-mata o tarigu yapha-phakoka," o nyawa yato. 5:10 Ngarok hoko gnanga ngohi kato ngakuohi ngini aha nia motekua o damke okianaga mahomoa, hababu ngone horimoioka de o Kristus. D ngohi tohi goungu o nagona dika yaruae nia dibanga aha ma Jou Madutu whukumu. 5:11 Mangale ngohi, Roriadodoto yadodoa ho ngohi hoko genangika dika ihi hatur nako ngohi katohi ngahuohi o huna madatoro gnanga iparalu? Nako ngohi igoungu tohi ngahu hoko gnanga, done tohi ngahu-ngahu mangale o Kristus ai salib yapudaua o loleha. 5:12 Iholoi yaoa hagala o nyawa yaroruae nia dibanga gnanga gila-gila dika yohupu kamamoi o jemaatoka! 5:13 Riadodoto ngona ini ahokoka la nodadi o nyawa yololapahi. M uhali nia pke nia lapahi madodagi gnanga la kahoko genangika niadiai okia dika ngini nion nahihu niadiai. Iidulu yaino, ngini kokiani nimakodora d nima teke leleani. 5:14 Mata-mata o agama matita yatipokoino o tita moi nnanga magoronaka, "Kokiani ngona ndora ani dodiawo o nyawa hok ngona ndora ani diri mahirete." 5:15 M nako ngini nima kokoroputu, nimahidodiai, done ngini kamamoi niwedere. 5:16 Ngohi ahi dungutu hoko nena: Malaikala ma Jou Madutu ai Womaha in tuda ngini d uhali niwango imoteke o nyawa nanga biaha manahihu. 5:17 Hababu o nyawa nanga nahihu ima roributu de ma Jou Madutu ai Womaha mangigo, d ma Jou Madutu ai Womaha mangigo ima roributu de o nyawa nanga nahihu. Hinot ima roributu, hidono ngini niakunua niadiai okia ngini nio igo-igo. 5:18 M nako ma Jou Madutu ai Womaha intuda ngini, done ngini ini kuahaua o agama matita. 5:19 O nyawa nanga biaha manahihu inyata o manarama issafarune magoronaka,

ipese-peseke, d ipatutua; 5:20 o gomanga yahuba-huba magoronaka, o guna-guna; imateke hhatur magoronaka, imakoka ngamo, imaka ngakua, itaiti ytohata, d ihi akunu manga diri mahirete; o gitingaka, de imakokafara, 5:21 o hininga im kogogono, kay dalu-dalukika, kayo rame-rame d mangeohi mahomoa. Gnanga dau honangika mata-mata raha nanga ngohi tinihi daka o hohininga nginika hoka sarakia mahira ngohi tinihidaka o hohininga nginika, hagala o nyawa yododiai o hali-hali hok hoko gnanga aha yodadiua o gegtongo ma Jou Madutu ai umati. 5:22 I idulu yaino, nako o nyawa ytuda-tuda ma Jou Madutu ai Womaha, mahasili genangala: Onanga imkodora, nanga yogarago, nanga manga hininga irdi, nanga yosabari d manga hininga ihailoa, nanga yaoa o nyawa mahomoaika, nanga yosetia, 5:23 nanga manga hininga itipokouku, d salalu yakunu yakuaha manga diri. Koiwa naga o agama matita yduhunu o hali-hali hok hoko gnanga. 5:24 Hagala o nyawa yoddadioka to Kristus Yesus, o nyawa genanga yahohonengoka o nyawa mabiaha de hagala o hininga i totorou d tona manahihu. 5:25 Ma Jou Madutu ai Womaha inahi dakoka ngoneino o wowango mahungi; mangale hababu gnanga enang kokiani yakuaha nanga wowango. 5:26 Yakunua ngone hodadi nanga hininga ikurutile, d manga hininga hahiri, de o hininga homako gogono moi de moi. Galatia 6 6:1 Roriadodoto! Nako o nyawa womatngo niwi mke o baradoha moi wodiai, kokiani niw wango-wango niamoteke ma Jou Madutu ai Womaha, niwituda o nyawa gnanga womakilioro o ngkomo madiai ika. M kokiani ngini niadiai gnanga niwi bole-bole, d nim gana uha hidono ngini mahirete in dene o bobaja. 6:2 Kokiani ngini nima kokabatumu nia tagongo o nyawa manga gina, hupaya de hoko gnanga ngini nia motekoka o Kristus ai pareta. 6:3 Nako o nyawa womatngo watobote ai diri duru i baraguna, ena hioko kowali, o nyawa gnanga waeluku ai diri mahirete. 6:4 O nyawa amomoi kokiani yatailako manga diri boteka ai kalakuanga yaoa ekola kowali. Nako yaoa, nanga yakunu

wamo ai hininga ilamoko de o hali gnanga. M ngaro uha nanga wohi tero-tero de okia o nyawa mahomoa yadodiai. 6:5 Hababu moi-moi o nyawa kokiani yamoku mahirete imahi tagongo mabobaluhu. 6:6 O nyawa yatotarima o Kristus ai dodtoko, kokiani imahidoku de ai guru okia naga unangoka maoa-oa, mata-mata. 6:7 Uha in tipu. Ma Jou Madutu idadiua imahi gogule! Okia yadatomo, genangala yautuku. 6:8 Nako o nyawa yodatomo imoteke o nyawa mabiaha, nanga aha wautuku o honenge mabiahaino gnanga. M nako nanga wodatomo imoteke ma Jou Madutu ai Womaha matutuda, nanga aha wautuku o ngango madutu d ikakali ma Jou Madutu ai Womahino. 6:9 Hababu gnanga, uha ngone hgihounu hodiai o hali maoa-oa; hababu nako ngone homatogumua hodiai o hali gnanga mamoiuku ngone aha hautuku mahasili. 6:10 H madkana de magurutu naga o raha ngoneoka, kokiani ngone hodiai o oa-oa o nyawa mata-mataika, maboboloi nanga roriadodotika homa teke o ngongaku moi. 6:11 Nia tailako nihidodiai o hidoku nnanga ngohi mahirete totulihi de madulihi mapako-pako. 6:12 Hagala o nyawa yomau-mau ihi hohihira manga diri de o hali ham mke-mke, genanga ihiddailako in pakisa ngini nia moteke o huna madatoro. M onanga yadiai gnanga duga-duga hupaya nanga y aniayaua o Yahudi manyawa mangale karana o Kristus ai salib. 6:13 Hagala o nyawa yan ninki o huna madator ma ihi dagiua o agama matita. M onanga yomau ngini in huna, hupaya nanga yakunu imahi amoko bari ngini nia moteke o datoro gnanga. 6:14 M ngohi mahomoa de tongone nanga Jou Yesus Kristus wohone-honengoka o saliboka, hakali-kali kaokianaga moi de toluku tohi amoko. Hababu itiai karana Unanga wohonengoka o saliboka, ho o dunia okiakaua mamangarati ngohino. D o duniaika nnanga, ngohi ma hok tohonengoka. 6:15 Ima huna ekola ima hunaua, gnanga hohi amokua. Hohi amo-amoko genangala hodadi o nyawa mahungi. 6:16 Hagala o nyawaika yow wango-wango de manga da mke gnanga d hoko genangoli mata-mata ma Jou Madutu ai umatika, ngohi tonganono ma Jou Madutu aha wahidaka o lol d Ai hayangi de ai dora. 6:17 De ikali, ka o nyawa moi de uhali o huha nihidiaioli, hababu tongohi ahi rehoka naga manyonyata igoungu ngohi o Yesus tin ninki. 6:18 Tanu o Yesus

Kristus tongone nanga Jou salalu winihi barakati Roriadodoto. Amin.

Efesus 1 1:1 Ma Jou Madutu ai umati o Efesus ma bereraoka, niso setia o Kristus Yesusika! 1:2 Ngohi, o Paulus, o Kristus Yesus ai rasul mangale de ma Jou Madutu ai mau, tonganono tanu tongone nanga Ama ma Jou Madutu d o Jou Yesus Kristus winihidaka o barakati de o lol nginika. 1:3 O higiriri ma Jou Madutu, tongone nanga Jou Yesus Kristus ai Ama! Unanga wonahi barakati ngone de hagala o barakati o rohani mabarakati o horoga magoronaka, karana ngone horimoi de o Kristus. 1:4 O dunia nnanga wohidadi uwahi, ma Jou Madutu wo na irikoka ngone itilakuru o Kristus de madungutu hupaya ngone hodadi to Unanga madutu woma dingadingakoka d makuranga koiwa Ai himangoka. Karana ma Jou Madutu ai dora, 1:5 Unanga wohi tantuoka iholoi ihira itilakuru o Yesus Kristus, aha Unanga won goraka ngone hodadi Ai ngoha-ngohaka mahirete. D igoungu woigo wadiai gnanga. 1:6 O higiriri ma Jou Madutu womomulia, karana itilakuru Ai Ngohaka wi igo-igo Unanga duru wona dora ngone. 1:7 Hababu, de o Kristus ai honenge, ma Jou Madutu wonahi lapahioka ngone, mamangarati Unanga wonahi apongoka tongone nanga baradoha. 1:8 Unanga wodiai gnanga karana Unanga duru wona dora ngone, d Ai dora gnanga de maboloioka ngoneino de i ttotomo Ai barija d Ai mangarati. 1:9 Imoteke Ai mau mahirete, ma Jou Madutu wohi ngahuoka ngoneino Ai datoro ma rahasia; Unanga waputuhoka Ai datoro gnanga aha wohitiai itilakuru o Kristus. 1:10 O datoro gnanga ganga hupaya hagala moi-moi, yaoa o duniaka yaoa o horogaka idadi kamoi de o Kristus hok wohi heke. D o hali gnanga ma Jou Madutu aha wohi tiai nako maraha yadonoka. 1:11 Ma Jou Madutu womanarama hagala moi-moi imoteke Ai ngigo d Ai putuhu mahirete. Kamahirahi Unanga wona irikoka ngone hababu Unanga woigo hupaya ngone hodadi Ai umati karana horimoi de o Kristus. 1:12 Malaika ngone, madodihiraka hnganono o Kristusika, higiriri ma Jou Madutu karana Ai mulia! 1:13 Ngini nidadioka ma Jou Madutu ai umati maraha ngini ni ihene ma Jou Madutu ai behehongo, enagnanga o Abari ma Oa inihidaka o halamati nginiika. Ngini ningaku o Yesus Kristusika, karana gnanga ma Jou

Madutu wohidaka o nonako nginika to Unanga madutu, enagnanga ai Womaha wohi jjajika. 1:14 O Womaha gnanga ina tagongo, ngone aha hatarima okia ma Jou Madutu wohi jjajioka Ai umatika. Nnanga ihidaka o ngongaku ngoneino ma Jou Madutu aha wonahilapahi Ai umati. O higiriri ma Jou Madutuika karana Ai mulia! 1:15 Hababu gnanga, maraha ngohi toihene ngini niwi ngaku ma Jou Yesusika, d ngini nia hininga ma Jou Madutu ai umati mata-mata, 1:16 itoa-toakua ngohi totarima kasi ma Jou Madutuika mangale ngini. Salalu ngohi tahtongo nia rmanga maraha ngohi tom niata. 1:17 Ngohi togahoko l nanga Jou Madutu tongone nanga Jou Yesus Kristus, o Ama womomulia, winihidaka ai Womaha nginika. O Womaha gnanga aha ngini ini diai nibarija, d aha ihi matoko ma Jou Madutu nginika hidono ngini niwi nko Unanga. 1:18 Ngohi togahoko hupaya ma Jou Madutu wahelenga nia dibanga hidono idadi itararono; la ngini nimangarati okia ngini yakunu nio nganono ma Jou Madutuino ngini wini ahoko. Hoko genang la ngini nihi riki hokokia de maboloioka o barakati-o barakati ihohailoa ma Jou Madutu wohidiai ukuoka mangale Ai umati; 1:19 d hokokia magiria ma Jou Madutu womanarama de Ai kuaha ittomo ngoneoka hongaku-ngaku. Ma Jou Madutu ai kuaha gnanga hok imatero o kuaha kabiahaua, 1:20 wa pke-pke maraha wihiwango okali o Kristus o honengino d wihi daka Unangika ai pangkati mag gurutile imaki nki de ma Jou Madutu o horogaka. 1:21 O Kristus ai pangkati gnanga iholoi ikurutile de hagala o popareta manga pangkati, hagala yokokuaha, hagala o tutuda, hagala o tua-tuanga d o nagona dika yahi daka o pangkati maggurutile; yaoa yowango raha nnanga, yaoa yowango raha aha iba. 1:22 matimioka, d wahidaka o Kristus o jemaatika hok wohi heke hagala moi-moi. 1:23 O jemaat ganga o Kristus ai rehe, wohi totomoka mangale Unanga hagala moi-moi kiaka dika. Efesus 2 2:1 Ngini mahira nihonenge hok rohani, karana ngini nibaradoha de nia

tilakuru ma Jou Madutu ai pareta-pareta. 2:2 Oraha gnanga ngini nianki o dunia nnanga mabiaha; mamangarati ngini nihingounu o gitawa ma amo-amoko makuahaika, enagnanga o womaha raha nnanga yakuaha o nyawa manga hininga iwihi ngou-ngounua ma Jou Madutuika. 2:3 Ngone ma hira mata-mata kaho make tero dika dede nanga; ngone howango hamoteke tongone o nyawa nanga biaha d hadiai okia yasanangi nanga rehe d nanga dibanga. Oraha gnanga ngone ganga manyawa ina korona ma Jou Madutu ai dohata, hok imatero o nyawa mahomoa. 2:4 M hokokia ma amoko ma Jou Madutu ai hininga maoa! Hoko gnanga Unanga wonahininga ngone, 2:5 hidono maraha ngone kaho honengohi de madodagi o rohani karana nanga dodilakuru ngone, Unanga wonahi wango okali ngone homa kinki de o Kristus. Ho, duga-duga karana ma Jou Madutu ai hininga maoa de gnanga ngini inihi hlamatoka. 2:6 Karana ngone horimoi de o Kristus Yesus, ma Jou Madutu wonahi wango okali ngone homakinki dede Unanga, hupaya ngone hopareta homakinki dede Unanga o horoga magoronaka. 2:7 Ma Jou Madutu wodiai gnanga hupaya maraha aha iba, o nyawa yakunu yamke, hokokia ma amoko ma Jou Madutu ai dora. O dora gnanga ma Jou Madutu wohimatoko itilakuru Ai hininga maoa ngoneino, de madodagi o Kristus Yesus. 2:8-9 Ma Jou Madutu wini hininga ngini, hababu gnanga Unanga wini hihalamati ngini karana ngini niwi ngaku o Yesusika. Nia halamati gnanga nia manaramua mahirete mahohoko. Enagnanga ma Jou Madutu ai ngongike. Ho, o nyawa moiua de koiwa yakunu ima hile manga diri mangale o hali gnanga. 2:10 Ngone nnanga ma Jou Madutu ai dodadi, d itilakuru o Kristus Yesus, ma Jou Madutu wonatiai ngone hupaya ngone hadiai o hali maoa-oa watiai ukuoka mangale ngone. 2:11 Roriadodoto o Yahudi okaua manyawa! Nio hininga nia wowango raha mahira: Ngini in hetongo "o nyawa ima hunaua", o Yahudioka manyawa ima ngaku manga diri ima huna (madungutu nanga yamkeoka o nonako o nyawa yadodiai manga rehoka nanga). 2:12 Maraha gnanga ngini nirimoiua de o Kristus, ngini ganga o nyawa maporetino iwohamua umati ma Jou Madutu ai ngongiriki. Ngini iwohamua o jaji maliliko magoronaka ma Jou Madutu wadodiai de Ai umati. Ngini niwango o dunia magoronaka

nnanga nia nganono koiwa, nia Jou Madutu makoiwa. 2:13 M oraha nnanga, karana ngini nirimoioka de o Kristus Yesus, ngini mahira nikurutika, mangale o Kristus ai honenge inihi tigioka. 2:14 Hababu o Kristus mahirete ganga wonahid dame-dame ngone. Unanga wahirimoioka o Yahudioka manyawa d Yahudi okaua manyawa yodadi o hoana moi. O bebeno yahi kokitingaka tonanga manga hidogoronaka, enagnanga ima teke haturu, o Kristus wawederoka de Ai diri mahirete wohihuba. 2:15 O Yahudioka manga agama matita de mapareta-pareta de madatoro-madatoro waeheoka o Kristus hupaya o hoana hinoto gnanga yodadi o nyawa kao hoana moi o nyawa mahungi, kamoi dede Unanga. De madodagi gnanga o Kristus wodiaioka o dame. 2:16 Mangale Ai honenge o saliboka, o Kristus wahirimoioka o hoana hinoto gnanga, d wahika dameoka nanga de ma Jou Madutu, hidono o haturu gnanga ihihangoka. 2:17 Hababu gnanga o Kristus woba mangale wohi ngahu o Abari ma Oa mangale o dame gnanga nginika; ya oa nginika o Yahudi okaua manyawa, kahuruono nikurutika de ma Jou Madutu, yaoa o Yahudi manyawa yotigi ma Jou Madutuika. 2:18 De madodagi o Kristus, ngone mata-mata -- yaoa o Yahudi manyawa ya oa o Yahudiua manyawa -mangale ma Jou Madutu ai Womaha kamoi, yakunu hitigika o Ama womomulia. 2:19 Hababu gnanga, ngini iwohamoka uaoli o nyawa o berera madutua ekola o nyawa maporetino. Oraha nnanga ngini ganga ma Jou Madutu ai umati manyawa mata-mata. Ngini ganga ma Jou Madutu ai tau madola manyawa. 2:20 Ngini ihi gokoka o hohole malokuoka yakelengaka o rasul-rasul d o nabi-nabi, de o Kristus Yesus hok o helewo duru malokuoka. 2:21 Unanga watatoro wohi goko mata-mata gnanga, idadi ma Jou Madutu ai Tau watinga-tingakoka mangale o Jou. 2:22 Karana o ngango irimoi de o Kristus, ngini inihi goko magogiria nimakinki de o nyawa mahomoa nidadi o tau moi mangale ma Jou Madutu; genangoko ma Jou Madutu wogogere de Ai Womaha. Efesus 3 3:1 Hababu gnanga ngohi, o Paulus, ihi buika karana o Kristus Yesus

mangale tingini o Yahudi okaua nia oa. 3:2 Marai ngini ni ihenoka ma Jou Madutu, karana Ai hininga maoa, wohihidakoka ngohino o manarama nnanga mangale nia oa. 3:3 Ma Jou Madutu wohi demoka Ai datoro irorahasia d wohingahuoka ngohino. (Imakorona o hali nnanga de madipoko ngohi tatulihoka dkena, 3:4 d nako ngini nia basa, ngini aha nimangarati o rahasia ima korona o Kristus hok ngohi tomangarati.) 3:5 Mahira o rahasia gnanga komaiwahi yahingahu o nyawaika, m oraha nnanga ma Jou Madutu ai Womaha ihi matokoka o rasul-rasul d Ai nabi-nabiika. 3:6 O rahasia gnanga ganga nnanga: Itilakuru o Abari ma Oa gnanga, o Yahudi okaua manyawa imakinki yamo ma Jou Madutu ai barakati-barakati mahira wadiai duga-duga mangale o Yahudioka manyawa. O Yahudi okaua manyawa yodadioka o rehe moi mahidoku, d imakinki yatarima okia ma Jou Madutu wohi jjajioka itilakuru o Kristus Yesus. 3:7 Ma Jou Madutu wohihidaka ngohino o ngongike -enagnanga o manarama -- mangale tohigerewoto o Abari ma Oa gnanga. Ngohi tatarima o ngongike gnanga itilakuru ma Jou Madutu ai kuaha imanarama ahi diri magoronaka. 3:8 Ma Jou Madutu ai umati yongodumu manga hidogoronaka ngohi duru topatutua. M ma Jou Madutu wohihidaka ngohino o ngongike nnanga: o manarama mangale tohi abari o Abari ma Oa o Yahudi manyawa ikaua mangale o Kristus ai kaya koi mata-mataua; 3:9 d itilakuru ngohi hupaya mata-mata o nyawa ihiriki sarakia ma Jou Madutu wohi dadadi o dunia magilolitino nnanga, wadiaioka Ai datoro ka raha mahirahi warahasiahi o duniaika. 3:10 Ma Jou Madutu ai dungutu enagnanga hupaya raha nnanga, itilakuru o jemaat, mata-mata yasos o kuaha o gitawaka ihi riki ma Jou Madutu ai barija hagala marupa magoronaka. 3:11 Ma Jou Madutu wodiai gnanga imadene de Ai datoro ikokakali, wadiaioka de madodagi o Kristus Yesus tongone nanga Jou. 3:12 De nanga ngongaku o Kristusika de karana horimoi de Unanga, ngone inahigumala mangale homahi tigi ma Jou Madutu de nanga ngongaku itototomo. 3:13 Hababu gnanga, tongohi ahi gogahoko enagnanga: uha nihawatere mangale okia ngohi taohana o hangihara karana ngini, hababu mata-mata gnanga ganga mangale nia oa. 3:14 Hababu gnanga ngohi tatilabuku o Ama ai himangoka. 3:15

Unangino moi-moi o tau madola o horogaka d o duniaka yatarima manga rupa imomulia. 3:16 Ngohi toma niata tanu ma Jou Madutu womomulia mangale woigo wohikuata nia hininga de ai Womaha. 3:17 Tanu karana ngini ningaku o Kristusika, o Kristus wogogere nia hininga magoronaka, d nia ngango nihihole de yakuaha de o dora. 3:18 Ngohi toma niata tanu nimakinki de ma Jou Madutu ai umati mata-mata, ngini yakunu nio dumunu hoko kia ma amokika d magurutu d ma gurutile d malukuku o Kristus ai dora, 3:19 de o nyawa ma akali hakunua homangarati hi dono iloluku-lukuku. Tanu ngini nia nko o Kristus ai dora gnanga, hidono ngini ini manga de ma Jou Madutu ai diri itototomo. 3:20 De ma Jou Madutu ai kuaha imanarama magiria tongone nanga diri magoronaka, ma Jou Madutu wakunu wadiai iholoi ikurutika iwe de okia ngone hakunu hogahoko ekola hatibanga. 3:21 Kokiani niwihimulia ma Jou Madutu nia ngohaka de nia danonguku o jemaat magoronaka, i tilakuru o Kristus Yesus. Niwihigiriri ma Jou Madutu kahi ado-adonika! Amin. Efesus 4 4:1 Hababu gnanga ngohi -- o bui manyawa moi, ihi bui karana tileleani o Jou -- kohagiria togahoko nginika: niwango imamoteke nia pangkati hok o nyawa ma Jou Madutu wini aho-ahokoka. 4:2 Kokiani ngini hoko genangika nia hininga itipokouku, nia hininga yabole, d nisabari. Nihidumutu nia dora de nima kiriwo moi de moi. 4:3 Nihidailako nia gou-goungu mangale niwango de o dame hupaya nia rimoi ma Jou Madutu ai Womaha yadodiai tatapu ipaliara. 4:4 Duga-duga naga o rehe moi, d o Womaha moi. Hoko genang ngini ini ahoko mangale kao ngonganono moi. 4:5 Duga-duga naga o Jou moi, o ngongaku moi, o gohiki madebidebini moi, 4:6 d ma Jou Madutu moi wodadi o nyawa mata-mata manga Ama. Unanga o Jou o dunia magilolitino, womanarama itilakuru mata-mata, d wakuaha magoronaka mata-mata. 4:7 Ngone moi-moi hatarima o ngongike moi imoteke okia o Kristus wohidaka. 4:8 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, "Maraha Unanga wodoa o ng maggurutile, Unanga w ao manga nge yobui-buika; d Unanga

wahidaka o ngongike-ngongike o nyawaika." 4:9 Aa, nako mademo "Unanga wodoa" mamangarati Unanga madodihiraka woutioka hidono o ng duru koha dipokouku o duniaka nnanga. 4:10 D Unanga woutiutioka gnanga, Unang wodaka hidono o ng duru koha gurutile de hagala o dihanga hidono o dunia magilolitino mata-mata ydola genangoka dede Unanga. 4:11 Unanga "wohidaka o ngongike-ngongike o nyawaika"; utu ygoraka yodadi o rasul, mahomoa yodadi o nabi; mahomoali yodadi ihi ngahu-ngahu o Abari ma Oa gnanga, d ma homoali ygoraka yodadi o guru-guru d yopopaliara o jemaat. 4:12 Wadiai nnanga hupaya ma Jou Madutu ai umati yahidiai ingodumu hupaya yakunu iwi leleani ma Jou d ihi goko o Kristus ai rehe. 4:13 De hoko gnanga ngone mata-mata hodadi kamoi mangale o ngongaku kaimadene d o mangarati kaimadene mangale ma Jou Madutu ai Ngohaka. D ngone hodadi o nyawa o baluhu iholoi itedekana iholoi idogo itiai hok o Kristus. 4:14 Ma ngone hodadiokaua o ngohangohakohi, kahopuda-puda d ina ao yakaika yakaino mangale o dodtoko mabauhu irupa-rupa o nyawaino iwe-we manga akali madorou. Onanga yahirehene o nyawa de manga akali madorou. 4:15 Kowali! Ikilioro yaino ngone kiani hohimatoko o hali-o hali madiai de nanga hininga iomanga o dora, hidono hagala o hali magoronaka ngone iholoi itedekana iholoi idadi hotiai hok o Kristus, wodadi wonahi heke ngone. 4:16 Ai tutuda matimioka, o rehe mahidoku gnanga mata-mata itatoro irahai, d ihi kokodohanga mangale o kobongo mangafoko moi-moi. D nako o rehe mahidoku moi-moi gnanga imanarama hok hoko kiani, done o rehe ingodumu gnanga aha ihero idadi ibaluhu d ikuata yatilakuru o dora. 4:17 Hababu gnanga de o Jou ai romanga, nnanga ngohi aha totemo de tohi totiaika: uhali niwango hok o nyawa iwi nko-nkoua ma Jou Madutu, d yatibanga ipoparahaja. 4:18 To nanga manga dibanga ihuhutuoka. Onanga yanakoua o wowango ma Jou Madutu wahi da-daka, hababu nanga kautu de koiwa okia tonanga manga ganko mangale ma Jou Madutu. Hoko gnanga nanga, karana manga heke itogowini. 4:19 To nanga manga malek makoiwa, hidono nanga yamoteke hagala manga nahihu madorou, de yowango howono de

manga hininga mahuka. 4:20 M o Kristus Yesus ngini niwi nko-nko hoko genangua! 4:21 Ngini ni ihenoka mangale Unanga! D hok niwininki, ngini ini dotokoka mangale ma Jou Madutu Unangoka naga Ai biaha! 4:22 Hababu gnanga nia mala o nyawa ihira-hira de o wowango madulada ihira-hira magogiria yadadi dorou mangale o nahihu-o nahihu inihi rehene. 4:23 Kokiani nia hininga d nia dibanga nia hungi mata-mata. 4:24 Kokiani ngini niwango hok o nyawa mahungi nihdadioka imoteke ma Jou Madutu ai dulada; enagnanga de nia biaha madiai, irikoto d itebini. 4:25 Karana gnanga Roriadodoto mata-mata, uhali nieluku. Nidiai nia hininga irikoto moi de moika, hababu ngone mata-mata ganga o Kristus ai rehe mahidoku mata-mata. 4:26 Nako ngini ningamo, uha nia malaika nia gangamo gnanga, ngini inidiai hababu nibaradoha. Uha ningamo o wange moi iahumu, 4:27 hupaya o Ibilihi ima mkeua o raha. 4:28 O nyawa manga biaha yotohi-tohiki kiani imatogumu yotohiki. I idulu yaino nanga yomanarama hupaya yamke manga inomo o wangeile de manga hininga iriko-rikoto d yakunu yriwo o nyawa yokura-kuranga. 4:29 Nako ngini nitemo-temo uha nihi demo, o demo ipese-peseke. Nia pke dika o demo-demo yahimomiki d yahidaka o roriwo o nyawa mahomoaika. O demo-demo hoko gnanga aha ygao o oa o nyawa yoihe-ihenika. 4:30 Uha nia huha ma Jou Madutu ai Womaha mahininga. Ngini ini sapuoka de o Womaha, nidadi to Jou Madutu. O Womaha genang hok o roriwo o Lapahi ma Wange aha iba nginika. 4:31 Nia hihanga hagala o mamo o hininga mahiri, nima kogogono o hininga madohata d o gangamo. Uhali nima pa-paka d nidoa-doana. Uhali naga o mamo o dohata ekola o mamo mahomoa marupa hoko gnanga. 4:32 I idulu yaino, ngini kiani nia hininga maoa, d nimakodora moi de moika, de nimahika apongo hok ma Jou Madutu winihi apongo ngini itilakuru o Kristus. Efesus 5 5:1 Ngini ganga ma Jou Madutu ai ngoha-ngohaka wini hohininga, hababu gnanga ngini kiani nima hiaha nia nki ma Jou Madutu ai dulada. 5:2 Nia

ngango kiani yodola de o dora, hok o Kristus wonahininga ngone. Unanga womahi hubaka Ai diri mangale ngone hok o huhuba moi mabounu ihmo-hmoro, d yasanangi ma Jou Madutu ai hininga. 5:3 Ngini ganga ma Jou Madutu ai umati. Hababu gnanga, o manarama-o manarama isosafarune d patu-patutua ekola o kalilu, ipatutua naga ngini nia hidogoronaka. Uha hidono o nyawa mahomoa ima l o hababu mangale yotemo ngini nidiai o hali-o hali hoko gnanga. 5:4 Ngini ipatutua nihidemo o demo ipese-peseke, isosafarune d ipatu-patutua. Ma kokiani ngini nitemo sukur ma Jou Madutuika. 5:5 Nio hininga nihidodiai; o nyawa manga manarama isosafarune, ekola ipatu-patutua, ekola yokokalilu (o manarama hoko gnanga kaima dene dika de yahuba o gomanga), o nyawa gnanga yakunua yodadi o umati wapopareta o Kristus de ma Jou Madutu. 5:6 Uha ngini ini tipu o demo-demo mahomoa. Hababu o hali-o hali nnanga ihi puda ma Jou Madutu ai gangamo o nyawaika iwihi ngou-ngounua Unangika. 5:7 H, uha hakali-kali nima kodohanga de o nyawa manga rupa hoko gnanga. 5:8 Ngini mahirete mahira naga o huhutu magoronaka. Oraha nnanga ngini nidadioka ma Jou ai umati, ho ngini naga o dararono magoronaka. Karana gnanga ngini kiani niwango o dararono magoronaka. 5:9 Hababu o dararonino gnanga ipuda hagala rupa o manarama maoa-oa, o adili d o hininga marikoto ma Jou Madutu ai bubulonoka. 5:10 Nihi dailako nia nko okia yasanangi ma Jou ai hininga. 5:11 Uha niadiai o manarama-o manarama mabaraguna koiwa-iwa yadodiai o nyawa yowango o huhutu magoronaka. Ma kokiani ngini nia hekono o hali-o hali marupa hoko gnanga. ( 5:12 Hababu o hali-o hali nanga yadiai de ima ngiu-ngiunu gnanga, mangale ihi demo mayamalekoka.) 5:13 Hagala moi-moi yodacahaya o dararono magoronaka, aha yamke madodiai. 5:14 Hababu mata-mata yakunu hamke de madodiai, ganga doka o dararono. Hababu gnanga i temoka: "Nomomiki, hei ngona noma idu-iduoka, d no momiki o honengino! O Kristus aha woni tararono ngonaika." 5:15 Hababu gnanga, nohininga nohidodiai ani ngango madodagi. Uha nowango hok o bodo manyawa; ma nowango hok o nyawa yososawaro. 5:16 Nia pke nihidodiai raha mahigetongo naga nginioka, karana raha nnanga naga raha madorou.

5:17 Uha nibodo, m niatailako okia ma Jou wigo. 5:18 Uha ngini nihidaluku o angguru, hababu gnanga aha inihidadi dorou ngini. Ma kokiani, ngini ini kuaha ma Jou Madutu ai Womaha. 5:19 Nia pke o mazmurino mademo-demo, o puji manyanyi d malugo o rohani, nia ade-ade magoronaka. Kokiani ngini de nia hininga imore-morene o puji nihi nyanyi ma Jouika. 5:20 Kahoko genangika d mangale okia dika, kiani ngini nitemo tarima kasi ma Jou Madutu o Amaika, de o Yesus Kristus tongone nanga Jou ai romanga. 5:21 Mangale niwi horomati o Kristus, kiani ngini nimahiki gihene moi de moi. 5:22 Hekata, nihigihene ani rokatika hok o Jouika. 5:23 Hababu o rokata ganga o heke mangale ngoi hekata, hok imatero o Kristus wodadi o heke mangale o jemaat d Unanga mahirete o Koano Wohihohalamati mangale o jemaat idadi Ai rehe. 5:24 Hok ima tero jemaat iwihi gihene o Kristusika, hoko gnanga hagala o hali magoronaka o hekata kiani mihigihene ami rokatika. 5:25 Rokata, nomihininga ngoni hekata, hok imatero o Kristus wohininga Ai jemaat de wohihuba Ai diri mangale o jemaat gnanga. 5:26 O Kristus wodiai gnanga hupaya Unanga wakunu wohitebini o jemaat gnanga de Ai dodtoko d itilakuru o gohiki madebi-debini ma akere, la maduruino Unanga wakunu wohilapahi ma Jou Madutuika. 5:27 De hoko gnanga o Kristus wadiai o jemaat gnanga ima oko de mamulia d itebini Ai himangoka, koiwa naga mabodito ekola ytorou okia. 5:28 Hoko genang o rokata kiani womihininga ngoi hekata hok nanga wo hininga ai diri mahirete. O nyawa imi hininga manga hekata mamangarati nanga yohininga manga diri mahirete. ( 5:29 Komaiwahi naga o nyawa ydohata manga rehe mahirete. Ma kokiani, nanga wapaliara d wogana hok o Kristus wogana Ai jemaat. 5:30 Ngone hohi riki gnanga, karana ngone ganga o Kristus ai rehe mahidoku-hidoku.) 5:31 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, "Hababu gnanga o nyawa o nauru womatngo aha wamala ai ama de ngoi ayo mangale ima rimoi de ngoi hekata, d yahinoto aha yodadi kamoi." 5:32 O hidoku gnanga iwohama mamangarati iluku. D ngohi tohilakete gnanga de o dodohanga o Kristus d jemaat mahidogoronaka. 5:33 M o hidoku gnanga naga madohanga de ngini: Kokiani moi-moi rokata imihininga manga hekata hok nanga

yohininga manga diri mahirete d kiani moi-moi o hekata ihidailako mangale yahoromati manga rokata. Efesus 6 6:1 Ngoha-ngohaka! Hok iwininki o Kristus, nia hingounu nia dimono karana gnanga ipatutu niadiai. 6:2 "Nia horomati nia ayo d nia ama" ganga o pareta madodihiraka dema jaji ma Jou Madutuino, 6:3 enagnanga: "Hupaya ngona noutumu d ani umuru ikurutu o duniaka nnanga." 6:4 Roriadodoto nidadadi o ama! Uha niadiai hoko gnanga marupa nia ngoha-ngohakika, hidono idadi nanga yongamo. Ma kokiani, nia hidalamoko nanga de o datoro maoa-oa d o Jou ai dodtoko. 6:5 Roriadodoto nidadi o gilaongo! Nia moteke nia tuanga ai pareta o duniaka nnanga. Niadiai gnanga de nia mamo dema horomati d nia hingounu de magou-goungu, matero-tero ngini niadiai o Kristusika mahirete. 6:6 Uha nidiai hoko gnanga duga-duga maraha ngini ini gana, duga-duga mangale nia mke o nyawa mahigiriri. M kokiani ngini niadiai hok o Kristus ai gilaongo magogiria nia moteke ma Jou Madutu ai mau, de nia hininga itototomo. 6:7 O manarama ngini nia dodiai hok o gilaongo gnanga, kiani ngini nimanarama de nia hininga imore-morene, matero-tero ngini niwi leleani o Jou d duga-duga o nyawaikaua. 6:8 Nio hininga o nyawa moi-moi, yaoa o gilaongo yaoa o gilaongua, aha yatarima mabalahi o Jouino mangale o hali maoa-oa yadodiai. 6:9 Roriadodoto nidadi o tuanga! Kokiani ngini nidiai hoko genangoli nia gogilaongika. Ibtohi niadiai o huha. Nio hininga ngini d nia gogilaongo gnanga mata-mata kania tuanga womatngo, enagnanga o Jou o horogaka. Unanga wapulonua o biono. 6:10 Mabaha, kiani ngini nidadi nikuata de o kuata ngini nia mke o Jou ai kuahaino, karana ngini nirimoi de Unanga. 6:11 Nia pke o kudoti mada ingodu-ngodumu winihi dakoka ma Jou Madutu nginika, hupaya ngini niyakunu nima tumungu nia lawani ma akali madodagi isosawaro o Ibilihino. 6:12 Hababu ngone hakudoti o nyawaua halawani, m halawani hagala hetanga makuata yakuaha raha itotorou nnanga. Ngone halawani o womaha madorou makuata yakuaha o

gitawaino. 6:13 Hababu gnanga, raha nnanga nia pke ingodumu ma Jou Madutu ai kudoti mada, hupaya ma wange itotorou ngini niyakunu nia lawani nia haturu makudoti. D hupaya tingini nia kudoti hidono mabaha ipaha, ngini kani kua-kuatohi. 6:14 Kiani ngini nimahidodiai nima gana. Nia pke o setia ma Jou Madutuika hok o gorona maninikutu, d nia hininga madebi-debini hok nia baju o behi. 6:15 Kiani de nia igomangale nihingahu o Abari ma Oa iyao o lol, idadi nia hapato. 6:16 Oraha mahigetongo nia pke o ngongaku ma Jouika hok o dadatoko; de o ngongaku gnanga ngini yakunu nia honenge mata-mata o toimi madoto o uku iwi totorouino. 6:17 Nia l o halamati hok sapeo o waja, de ma Jou Madutu ai demo hok o oworo ma Jou Madutu ai Womahino. 6:18 Nia diai mata-mata gnanga de nim niata mangale nigahoko o roriwo ma Jou Madutuino. Oraha mahigetongo, nimaniata hok sarakia ma Jou Madutu ai Womaha inituda ngini. Kiani hoko genangika ngini nimagana d uha nimaike. Hoko genangika nima niata mangale mata-mata ma Jou Madutu ai umati. 6:19 D nima niat mangale ngohi, hupaya maraha ngohi totemo-temo, ma Jou Madutu wohihi daka ngohino o demo-demo madiai. D hupaya ngohi de ahi barani takunu tohi ngahu o Abari ma Oa marahasia gnanga. 6:20 Karana o Abari ma Oa gnanga, ngohi todadi o huhuloko, d oraha nnanga naga o bui magoronaka. Nima niata hupaya ngohi tobarani totemo-temo mangale o Abari ma Oa gnanga, hok sarakia kokiani ngohi totemo-temo. 6:21 o Jou ai manarama magoronaka, aha winihi ngahu nginika hagala moi-moi mangale ngohi, hupaya ngini nihi riki tongohi ahi wowango d tongohi ahi manarama. 6:22 Hababu gnanga ngohi tihuloko nanga nginika mangale winihi ngahu nginika mangale tongomi mia wowango mata-mata, hupaya nihikuata nia hininga. 6:23 Tanu o Ama ma Jou Madutu, d o Jou Yesus Kristus wohigumala o jemaat yongodumu mangale yorimoi d ima teke hininga inoli itatapu iwi ngaku o Kristusika. 6:24 Tanu ma Jou Madutu winihibarakati Riadodoto mata-mata niwi hohininga tongone nanga Jou Yesus Kristus de o dora ihone-honengua.

Pilipi 1 1:1 Ngohi, o Paulus kamamoi de o Timotius o Kristus Yesus ai gogilaongo, 1:2 minganono tanu ma Jou Madutu tongone nanga Ama, d ma Jou Yesus Kristus winihidaka Ai barakati d o lol nginika. 1:3 Mamoi-mamoi ngohi tomahininga nginika, ngohi totemo tarima kasi ma Jou Madutuika. 1:4 D mamoi-mamoi ngohi tin niata Riadodoto mata-mata, ngohi tom niata de ahi hininga i sosanangi. 1:5 Ngohi totarima kasi ma Jou Madutuika karana kama wange madodihirakahi hidono raha nanga, ngini nihibatumoka ngohi nihibarihi o Abari ma Oa ma Jou Madutuino. 1:6 Ma Jou Madutu mahirete wamulenge o manarama maoa-oa gnanga nginioka, d ngohi tnganono de tohigoungu Unanga aha wohi gila-gila o manarama gnanga hidono ibto ma Wange o Kristus Yesus wobali. 1:7 Igoungu to na mang de tongohi ahi mamo hok hoko gnanga nginika, hababu Riadodoto mata-mata salalu nitigi ahi hiningaika. Inoli hababu ngini homakomoteke dede ngohi hatarima o ngongike ma Jou Madutu wohihi da-daka ngohino; kaya oa o raha nnanga itai-taitino ngohi o bui magoronaka kaya oali maraha ngohi naga maporetoka mangale triwo de trigao o Abari ma Oa gnanga. 1:8 Ma Jou Madutu wohihi riki i goungu ngohi duru tin hininga de tin nganono nginika de o mamo o dora i bitu-bitumu o Kristus Yesusino mahirete. 1:9 Nnanga doka tongohi ahi niniata mangale ngini; tanu ngini kai dogo-dogo niw dora ma Jou Madutu de nia dodiawo o nyawa d i gila-gila idogo iluku o ganako madiai magoronaka d o lolega i sosawaro. 1:10 De hoko gnanga ngini nihi riki nim ngiriki okia duru maoa-oa, d nia wowango aha i tebini de o howono, ekola o galaki okia dika ma wange o Kristus wobali. 1:11 Nia wowango aha dema boboloi de o manarama i gou-goungu maoa kiaka duga-duga yakunu o Yesus Kristus mahirete wohi daka mahasili; done ma Jou Madutu aha i wihimulia d i wihigogiriri. 1:12 Ngohi tomau ngini nihi riki, hagala o hali i ddadioka ngohioka kai dogo idadi o hababu i holoi yowe o nyawa yoihene de yongaku o Abari ma Oa gnanga. 1:13 Mabaha, mata-mata o kadato magogana d o nyawa mahomoahi o bereraka nnanga ihi riki ngohi ihi bui karana ngohi

tleleani o Kristus. 1:14 D ngohi i hi bui idadioka o hababu manga nge o Haranioka manyawaino o bereraka nnanga iholoi ihi goungoli mangale ma Jou, hidono nanga idogo-dogo yobarani i hi abari ma Jou Madutu ai behehongo de yohawa-hawanua. 1:15 Itiai naga yamuruono tonanga manga higoronaka ihi ngahu o Kristus karana o hininga im kogogono d yomau imateke ributu, m mahomoali ihi ngahu o Kristus karana manga dungutu madebi-debini. 1:16 O nyawa nenanga yodiai karana nanga iw dora ma Jou Madutu d ngohi, hababu nanga ihi riki ma Jou Madutu wohi hulokoka ngohi mangale tohidumutu o Abari ma Oa gnanga itiai. 1:17 M mahomoa o nyawa ihi ngahu o Kristus de madungutu itorou; nanga ihi ngahu mangale ima tngo-tngo manga paralu. De gnanga nanga ynganono yakunu yadiai ngohi iholoi tohuha o bui magoronaka. 1:18 M yadodoaua! Hababu ngaro sarakia nagali, kayaoa gnanga yodiai de ma dungutu i tebini, kayaoaoli de manga dungutu ihowono, ka o Kristus dika ihi ngahuoli; ho ngohi tosanangi. D ngohi aha i tatapu tamo hoko gnanga. 1:19 Hababu ngohi tohiriki de hagala tingini nia niniata d de o bobatumu o Yesus Kristus ai Womaha, ngohi aha ihihi lapahi. 1:20 Ngohi duru tigo-igo d tngano-nganono ena genangala uha hakali-kali ngohi tohasilua tongohi ahi manarama magoronaka. I idulu yaino ngohi tnganono hupaya o raha higto-gtongo, maboboloioli raha nanga, ngohi takunu tomasadia tobarani hidono de tongohi ahi jiwa de ahi rehe magahumu -- kayaoa ngohi towango ekola tohonenge -- iti o Kristus iwi himulia. 1:21 Karana mangale ngohi, tongohi ahi wowango madumutu duga-duga o Kristus! D o honenge mamangarati o utumu. 1:22 M nako de o wowango o duniaka nnanga, ngohi takunu tadiai o manarama iholoi ifofaid, done ngohi tohiorikua kiaka kokiani ngohi tairiki. 1:23 Ngohi ihi tauru ari hohononga. Ngohi duru tigo tamala o dunia nnanga la toiki togogere de o Kristus, hababu gnanga doka duru yaoa; 1:24 m mangale tingini nia paralu, ganga iholoi yaoa nako ngohi i tatapu togogere o duniaoka nnanga. 1:25 Ngohi i goungu tongaku mangale o hali gnanga. Mahababu gnanga ngohi tohiriki ngohi aha i tatapu togogogere dede ngini Riadodoto mata-mata, hupaya takunu tin riwo ngini idadi iholoi nikuata d i dogo-dogo nisanangi nia ngongaku magoronaka ma Jouika.

1:26 Hababu gnanga, nako ngohi daha toma iduloli nginino, ngini nirorimoioka de o Kristus Yesus aha iholoi i weoli nia hababu la nima mo nilamoko de tongohi ahi diri. 1:27 Aa, duru hohiamoko raha nanga ena genangala ngini niwango imatero de okia i gaho-gahoko o Abari ma Oa mangale o Yesus Kristus gnanga. De hoko gnanga boteka ngohi yakunu homaka mke dede ngini ekola kowali, ngohi aha toihene ngini ikuata nirimoi d nimateke rorebe nima kokutuono mangale duga-duga o dungutu moi d kamoi nia ngigo; enagnanga mangale o ngongaku imatero de o Abari ma Oa ma Jou Madutuino gnanga. 1:28 Kokiani ngini salalu nibarani; uha ni modongo nia hatur-haturika. De hoko gnanga ngini nihidumutu maraioka nanga aha yohihanga, d ngini aha niutumu, karana ma Jou Madutu mahirete winihi daka o utumu nginika. 1:29 Hababu ma Jou Madutu winihi dakoka o ngongike nginika koigoungua duga-duga kaniwi ngaku o Kristusika, m inoli la nia tagongo o hangihara de o Kristus. 1:30 Oraha nanga ngini homakokomoteke dede ngohi o magoronaka; ena genangala ngini nia mkeoka ngohi mahira to, d kahirahiohi to hidono raha nanga, hok raha nanga ngini ni ihenoka. Pilipi 2 2:1 Ngini nikuata, karana ngini nirimoi de o Kristus. D ngini i n laru karana o Kristus win dora. Ngini in tuda ma Jou Madutu ai Womaha, d ngini nimkodora de nima kahayangi moi de moi. 2:2 Aa, abeika ngini nia gou-goungu tongohi ahi hininga nia sanangi de o hali-o hali nnanga: Niwango o hininga moi de o dora ima koketero, de o dibanga ima koketero d o dumutu ima koketero. 2:3 Uhali nidiai okia naga moi karana inihititila nia diri mahirete maparalu, ekola mangale nihikurutile nia diri. I idulu yaino kokiani ngini moi-moi de nia hininga madodipokouku ni pulono o nyawa mahomoa iholoi yaoa de nia diri mahirete. 2:4 Nia tailako nia gou-goungu o nyawa mahomoa mangaparalu; uha duga-duga nia diri mahirete ma paralu. 2:5 Kokiani ngini nia jiwa hok o Yesus Kristus: 2:6 Kade mahirahi Unanga imatero de ma Jou Madutu, m Unanga womamoua ai hali okia naga hok o Jou gnanga ko kiani Wasos. 2:7 I

idulu yaino, Unanga wapidili mata-mata daha womadadi hok o gilaongo moi. Unanga womadadi hok o nyawa, d hmke wowango hok o nyawa. 2:8 Unanga wohitipokouku Ai diri, d wowango de ai momoteke ma Jou Madutuika hidono wohonenge -- enagnanga wohonenge o saliboka. 2:9 Hababu gnanga ma Jou Madutu wgraka Unanga wak kurutile, de wihidaka Unangika o kokuaha i holoi i lamoko de hagala o kokuaha mahomoa. 2:10 Ho mangale iwi horomati o Yesus, mata-mata o dodadi o horogaka, d o duniaka, de o dunia matimiuku aha iwi huba Unanga. 2:11 Onanga mata-mata aha yoma ngaku o Yesus Kristus ma Jou; de hoko gnanga ma Jou Madutu o Ama iwi himulia. 2:12 Hababu gnanga, Roriadodoto tin hohininga, hoka sarakia ngini salalu nitomoteke ngohino maraha ngohi naga tingini nia hidogoronaka, ho maboboloi raha nanga maraha homaki tingaka magurutika, kokiani ngini i tatapu nitomoteke ngohino. Ngini ma Jou Madutu wini hihalamatoka, h nihidailako nihi gila-gila hupaya nia ngango isosanangi idadi itotomo. Niadiai gnanga de mahoromati d nioigo nitomoteke ma Jou Madutu ika, 2:13 karana ma Jou Madutu mahirete womanarama nia diri magoronaka la yadiai ngini de nia hininga mangigo d sadia aha nia sanangi ma Jou Madutu ai hininga. 2:14 Nia manarama hagala moi-moi de uha nitotaiana ekola nima teke roributu. 2:15-16 De hoko gnanga ngini nihidumutu ngini ganga ma Jou Madutu ai ngoha-ngohaka koiwa nia kuranga niwango de nia hininga itebini de itiai o nyawa madorou d yobbaradoha manga hidogoronaka. D maraha ngini nihi ngahu onangika o abari ihi da-daka o ngango, kokiani ngini nimadadi onangika hok o cahaya i hiwa-hiwara yatotararono o dunia. Nako ngini niwango hok hoko gnanga, daha naga o titi ngohino mangale tomamo tolamoko mangale ngini maraha o Yesus Kristus wobali. Gnanga manyonyata igoungu to ngohi ahi parahajaua d tongohi ahihi dailako naga de mahasili. 2:17 Yakunu idadi ngohi aha ihi toma d ahi awunu imadadi hok o huhuba yakokopoa okia ngini nihi huba-huba ma Jou Madutuika tonanga malokuoka hok o nonako ngini niwi ngaku Unangika. Nako igoungu gnanga kokiani hoko gnanga, ngohi tosukur de o hali gnanga d tomrene dede ngini. 2:18 Hoko genangoli kokiani ngini niamo

nisanangi d nimrene dede ngohi. 2:19 Ngohi tongaku de ma Jou Yesus ai roriwo, de majapati ngohi yakunu thuloko o Timotius nginika, hupaya ngohi tamke o lolaru de o abari mangale ngini. 2:20 Duga-duga o Timotius woma tngo-tngo o nyawa mima jiwa moi dede ngohi, d igou-goungu wdibanga tingini nia utumu. 2:21 Mahomoa mata-mata duga-duga ihi dailako manga diri mahirete maparalu, ma o Yesus Kristusua ai paralu. 2:22 Ngini mahirete nia mkeoka manyonyata igoungu o Timotius de ai faid. Unanga womanaramoka wakai goungu mima nki dede ngohi mangale mih barihi o Abari ma Oa ma Jou Madutuino. Ngomi imi hinoto hok o ama de o ngohaka dika. 2:23 De mahababu gnanga, nako itaiti tohi orikoka sarakia tongohi ahi parakara ipaha daha, ngohi aha thuloko nanga nginika. 2:24 Ngohi tongaku de ma Jou ai roriwo, ngohi mahirete ma itedekanokaua aha tini dono ngini. 2:25 Mangale tongone nanga riadodoto o Epafroditus ngini niwihuloko wohibatumu ngohi, ngohi tamo iparalu ho thuloko nanga womakilioro nginika. Unanga wohi dodiawoka ngohi tongohi ahi manarama d ahi magoronaka. 2:26 Unanga duru wi n igo de win nganono nginika Riadodoto mata-mata, d unanga ai hininga i huha karana ngini ni ihenoka o abari nanga wo panyake. 2:27 I tiai i goungu nanga wopanyake ngadengadeke wohonenge. M ma Jou Madutu wdora unangika; d kadugadugaua unangika dika, m ngohino, hupaya uha ngohi iholoi ahi hininga ihuhali. 2:28 Mahababu gnanga idogoli i lamoko tongohi ahi ngigo mangale thuloko nanga nginika, hupaya ngini nimorenoli nako ngini nimaka mke dede, d tongohi ahi hininga ma irdi. 2:29 H, niwitarima nanga de hagala nia hininga isosanangi hok o riadodoto womatngo o ngongaku moi. Ni horomati mata-mata o nyawa hok una. 2:30 Mangale o Kristus ai manarama maparalu, nanga ngade-ngadeke de wohonenge; nanga wohidaka ai nyawa mangale wohidaka o roriwo ngohino de tingini nia romanga. Pilipi 3 3:1 Mabobaha, ahi Riadodoto, kokiani ngini nimrene karana ngini

nirimoioka de ma Jou. Ngohi tamoua madubuho mangale togilioli mahira totuli-tulihoka nginika; hababu o hali gnanga yaoa mangale tingini nia halamati. 3:2 Nimahi dodiai hagala o nyawaika yod dodiai o hali itotorou hagala o nyawa mapatutu yhtongo 'o kaho'. Onanga yoggoto hupaya o nyawa mata-mata ima huna. 3:3 Ena hioko ngone nanga hagala o nyawa hatotarimaka o huna madutu, ko onangua. Ngone hhuba ma Jou Madutu de ma Jou Madutu ai Womaha mahirete matutuda, d ngone hosukur karana ngone howango horimoioka de o Kristus Yesus. Ngone homa higagaoua yadodiai o agama ma mau-mauika ham mke-mke. 3:4 Imoteke madiai ngohi yakunu toma higagao okia o agama mamau-mau yododiai gnanga. Hababu nako naga imatngoani wamo nanga naga iwihi kuata la woma higagao o agama mamau-mau yadodiaika ham mke-mke, ngohi yomoholoioli. 3:5 Ngohi ihi huna ahi umuru o wange tufange. Ngohi tomakilau hok womatngo o Israel manyawa, o Benyamin ai ahaluku; ngohi o Ibrani manyawa madutu. O momoteke magoronaka o agama Yahudi matitaika, ngohi nanga o gegetongo o Farisi madoomuoka. 3:6 Ngohi hoko gnanga ahi hininga mahauku hidono ngohi t aniaya o jemaat. Nako yaetongo o agama Yahudi matitaka, ngohi o nyawa maoa moi, koiwa tahowono. 3:7 M karana o Kristus, mata-mata mahira tapulono hok okia naga moi ihihi utumu, raha nanga imadadi okia naga moi ihihirugi. 3:8 Koigoungua kao hali yahto-htongo dika; m imadogo hagala moi-moi ngohi tapulono hok o hali ihihi rugi-rugi dika. Naga ngohioka raha nanga ganga iholoi iragane: enagnanga tnko o Kristus Yesus ahi Jou. Karana o Kristus, ho ngohi tapidiloka hagala mata-mata. Ngohi tapulono mata-mata gnanga hok o wal dika, hupaya ngohi yakunu tmke o Kristus, 3:9 d igou-goungu torimoi dede Unanga. O hidohanga maoa-oa de ma Jou Madutu ngohi tohidailako okaua mahirete de madodagi tohingounu o agama matitaika. Oraha nanga ngohi de ahi rimoi maoa-oa de ma Jou Madutu, karana ngohi tngaku o Kristusika. H, o hidohanga maoa gnanga iba ma Jou Madutuino, d i mahi hole o ngongaku o Yesus Kristusika. 3:10 Genang moi ngohi tigo enagnanga hupaya ngohi tnko o Kristus, d tamo o kuaha iwihiw wango-wango Unanga o honenge mahigoronaka. Ngohi tigo tatagongo o

hangihara dede Unanga d tomadadi hok Unanga Ai honenge magoronaka. 3:11 D ngohi tnganono ngohi mahirete aha i hihi wangoli o honenge mahidogoronaka. 3:12 Ngohi koto temoua ngohi tohasiloka, ekola tototomoka. M ngohi gila-gila dika tohidailako tal o ngongike o Kristus Yesus wassadiaka. Mangale gnanga doka Unanga wohi loka ngohi d ngohi todadi to Unangoka. 3:13 Maraioka Roriadodoto, i gou-goungu ngohi tamoua ngohi tohasiloka tal o ngongike gnanga. M naga o hali moi ngohi todiai, enagnanga ngohi tawohanga okia naga tongohi ahi poretoka d tohidailako tagoungu ta dono okia naga ahi himangoka. 3:14 Mahababu gnanga ngohi toma popta gila-gila tdumudumutu mabobahaika la tamke o utumu, enagnanga o ngango o horogaka; mangale gnanga doka ma Jou Madutu wohi ahoko ngohi de madodagi o Kristus Yesus. 3:15 Ngone mata-mata hobalu-baluhoka cara rohani, kokiani nanga jako hoko gnanga. M nako nia higoronaka naga haramoioli manga damke, done ma Jou Madutu aha wohi ngahuoli i tararono nginika. 3:16 Ma inoli o hali nnanga kokiani nia tailako nihidodiai: Ngone kokiani howango itatapu hamoteke o datoro han nkoka ngone hi dono raha nnanga. 3:17 Roriadodoto mata-mata! Nia nki ahi dulada. Ngomi mihi dakoka o dulada itotiai, hababu gnanga niatailako nihidodiai hagala o nyawa yonninki tongomi mia dulada gnanga. 3:18 Ngohi kahamanaroka tinihi ngahu nginika, d oraha nanga ngohi togilioli de toari, naga manga nge o nyawa manga wowango yakilianga o Kristus ai honenge o saliboka mamangarati. 3:19 Hagala o nyawa manga wowango hok hoko gnanga aha mabaha i kilianga iwedewederuku, hababu tonanga manga jou ganga to ona manga rehe mahirete ma nahihu. O hali de mamale-malekoka, gnanga doka nanga ihi lamo-amoko; hababu nanga yatibanga duga-duga o hali yakokorona de o dunia nnanga dika. 3:20 M ngone ganga o gegtongo o horoga makawaha. Genangoka de wainoli nanga Koano Wohihohalamati, ma Jou Yesus Kristus aha woba. Unanga ganga ngone hidodam de nanga ngigo de nanga nganono. 3:21 Nanga rehe yabole-bole d yakunu iwedere nnanga, o Kristus aha watururu imadadi hok to Unanga Ai rehe mahirete imomulia. Unanga wakunu wadiai gnanga karana Unanga de Ai

kuahaoka mangale wapareta hagala moi-moi. Pilipi 4 4:1 Gnanga mahababu, ahi Roriadodoto tin hohininga, kokiani hoko gnanga ngini niwango nia gou-goungu niwi ngaku ma Jouika. Tongohi ahi hininga tin hohininga de tin ngano-nganono nginika! Ngini h ahihininga tohi lamo-amoko de yadiai ngohi tomrene. 4:2 Ngohi hiranga o ngo Euodia d ngohi hiranga o ngo Sintike! Ngohi togahoko de magiria hupaya ngohi hiranga nima hininga moi hok o nyawa yongaku-ngaku o ngongaku moi. 4:3 Tongohi ahi dodiawoika yososetia, ngohi togahokoli hupaya Riadodoto ni batumu o ngoheka yahinoto gnanga. Onanga yomanaramoka yakai goungu mima kokinki dede ngohi, mangale mihi ngahu o Abari ma Oa ma Jou Madutuino; imatero hok o Klemen d mata-mata o nyawa mahomoahi yomomanarama mima kokinki dede ngohi. To nanga manga roma-romanga naga o Nyawa yo Wango-wango manga Buku magoronaka. 4:4 Tanu ngini salalu nimrene karana ngini niwangoka nirimoi de ma Jou. Mamoiohi ngohi tin temo: kani more-morene! 4:5 Kokiani mata-mata o nyawa yakunu yamke nia jako o hininga maoa-oa. Hababu i tedekanokaua ma Jou aha woba. 4:6 Mangale okia dika mangarouha ni hawatere. Hagala o hali magoronaka, nim niata d niao nia gogahoko ma Jou Madutuika. Okia ngini niparalu, salalu nihi ngahu gnanga ma Jou Madutuika de nitemo tarima kasi. 4:7 Done o lol ma Jou Madutuino iddadiua o nyawa yakunu i mangarati, aha ygana niahininga de niadibanga nirorimoioka de o Kristus Yesus. 4:8 Mabobaha, Roriadodoto, nionoa nia dibangika, de o hali dema ija-ijaka, ipatutu ihi gogiriri, enagnanga hagala o hali i totiai, demahoromati, iadi-adili, itebitebini, imuti-mutiti, d maoa-oa. 4:9 Niadiai okia ngini nim doto-dotokoka d nia tarimaka ngohino; kayaoa ahi demo-demoka kayaoa tongohi ahi manaramoka. Ma Jou Madutu o lol matiti, aha winitomoteke ngini. 4:10 Tongohi ahi wowango o rimoi de ma Jou magoronaka ngohi tamo duru toutumu, hababu hoko gnanga madkana ipahaika, raha nanga ngini niakunoli nio dibanga naga iddadi ngohioka. Ngohi ahi

dungutu koigoungua ngini nihi wohangoka ngohi; ngini itiai nihihininga ngohi, m ngini nia mkeua o ngkomo la nihidumutu. 4:11 Ngohi tahtongo nnanga koigoungua karana ngohi tokuranguku, hababu ngohi tom dotokoka tamo yaoaka okia demananga naga. 4:12 Ngohi tabiahaka towango ihihidukuranguku, d inoli towango dema boboloioka. Ngohi tohi orikoka marahasia mangale thimanga ngaro sarakiali naga idadi; kayaoa naga ahi hasili iwe kayaoa naga tomihikini, kayaoa naga de maboloi kayaoa naga tokuranguku. 4:13 De o kuaha o Kristus wohihi da-daka ngohino, ngohi naga de ahi kuata mangale thimanga hagala rupa naga iddadi. 4:14 M nako ngini nihiriwoka tongohi ahi huha magoronaka; d okia nia diaioka gnanga itiai yaoa. 4:15 Roriadodoto o Filipi manyawa! Ngini mahirete nihi riki itiai, maraha ngohi mahira tamala o Makedonia, maraha o Abari ma Oa gnanga ngohi tohibarihi madodihiraka, kangini o jemaat nima tngo-tngoka nihi batumu ngohi; ngini nimat tngo-tngo nimahi moteke nia mo marugi de mautumu dede ngohi. 4:16 Maraha ngohi o Tesalonika mabereraka d tparalu o bobatumu, i holoi de mamoi ngini nihidingoto o babatumu ngohino. 4:17 Gnanga mamangaratiua ngohi duga-duga tigo tatarima o ngongike. Ngohi tigo-igo enagenangala hupaya ngohi yakunu tamke hagala mahasili ydogo niautumu. 4:18 Ngohi tatarimaka mata-mata -- inoli kadema boloioli! Nia ngongike mata-mata ngini nihid dingo-dingoto, ngohi tatarimaka o Epafroditusino. Oraha nanga mata-mata ngohi topparalu mata-mata tongohi de mananga. Nia ngongike-ngongike nginioka gnanga ganga hok o huhuba mabounu mahmo-hmoro ihi huba-huba ma Jou Madutuika d watarima ma Jou Madutu de Ai hininga i sosanangi. 4:19 Ma Jou Madutu ngohi thuba-huba, Ai kaya dema boboloi o Kristus Yesusoka, aha wohitotomo hagala nia paralu. 4:20 Iwihi gogiriri ma Jou Madutu tongone nanga Ama kahi ado-adonika! Amin. 4:21 Nihi ngahu ahi tabea yongodumu ma Jou Madutu ai umatika yororimoi de o Kristus Yesus. D nia tarimali o tabea o roriadodotoka naga dede ngohi mima kokinki nenangokadau. 4:22 Yongodumu ma Jou Madutu ai umati o kota magoronaka nnanga, maboboloi nanga ma Kaisar ai kadatoka yoggogere, i hi dingoto manga tabea nginika. 4:23 Tanu ma Jou Yesus

Kristus winihi barakati ngini Riadodoto mata-mata.

Kolose 1 1:1-2 O Roriadodoto ma Jou Madutu ai umati o Koloseoka nisetia nirimoi de o Kristus! Hok o Kristus Yesus ai rasul, -- mangale ma Jou Madutu wohigoraka -- ngohi, o Paulus mima kinki de tongone nanga riadodoto o Timotius, minganono tanu ma Jou Madutu tongone nanga Ama winihi daka o barakati de o lol nginika. 1:3-4 Ngomi mi ihenoka ngini niwi ngaku o Yesus Kristusika de ngini niahininga ma Jou Madutu ai umati mata-mata. Hababu gnanga maraha ngomi mima niata mangale ngini, hoko genangika ngomi mitemo tarima kasi ma Jou Madutuika, tongone nanga Jou Yesus Kristus ai Ama. 1:5 Ngini niwi ngaku d ngini niwihininga, hababu ngini nionganono ma Jou Madutu okia aha wasadia o horogaka mangale ngini. Ngini ni ihenoka mangale o hali gnanga maraha o Abari ma Oa madiai ihi dono nginika. 1:6 O abari ma Jou Madutuino gnanga yodogerewoto o dunia ingodumu, d o nyawa manga ngango gila-gila yahibarakati de o abari gnanga, hok imatero nia ngango ihi barakati kadeni ihene ngini mangale ma Jou Madutu ai hayanga de Ai dora igou-goungu nia ngaku. 1:7 O hali gnanga wohi adonoka Riadodotika o Epafras, mia dodiawo ngomi miwi hhininga. Unanga ganga o Kristus wimo mnarama wosetia womanarama mangale tongone nanga oa. 1:8 Unangino ngomi mi ihene de ma Jou Madutuino ai Womaha makuaha ngini yakunu nimateke hininga. 1:9 Hababu gnanga ngomi hoko genangika mima niata mangale ngini, ngomi kademi ihene mangale ngini. Ngomi migahoko ma Jou Madutuika la ma Jou Madutu ai Womaha winihi daka nginika o barija d o mangarati, hidono ngini nihi riki de madiai okia ma Jou Madutu ai mau. 1:10 De gnanga ngini yakunu niwango imamoteke ma Jou Madutu ai mau, d hoko genangika ai hininga nia sanangi, hidono hagala moi-moi magoronaka ngini yakunu nihihupu o hali maoa-oa. D tingini nia ganko mangale ma Jou Madutu aha idogoli. 1:11 Tanu de ma Jou Madutuino ai kuaha i momulia, inihi kuata ngini hidono ngini yakunu nia tagongo o hali moi-moi de nia sabari d nia hininga i sosanangi, 1:12 d mia demo tarima kasi o Amaika. Hababu o Ama gnanga winidiai ngini ibaraguna nia tarima okia wasadiaka ma Jou

Madutu mangale Ai umati, ai pareta i totararono magoronaka. 1:13 Unanga wona hilapahioka ngone o huhutu ma kuahaino, d wonatururuoka ngone ai Ngohaka wihohininga ai pareta magoronaika. 1:14 Mangale ai Ngohaka gnanga ngone inahilapahioka; mamangarati tongone nanga baradoha i apongoka. 1:15 O Kristus ganga ma Jou Madutu ai diri ino madulada manyata hamo mke-mkeua; o Kristus ganga o ngohaka o riaka, iholoi malokuoka de hagala idadadioka. 1:16 Hababu itilakuru Unanga ma Jou Madutu wohidadioka hagala moi-moi o horogaka d o dunia malokuoka, hagala moi-moi hamke-mke d hamke-mkeua, yongoham hagala o womaha ikukuaha d ipareta. O dunia nnanga ingodumu wohidadi itilakuru o Kristus d mangale o Kristus. 1:17 Hagala moi-moi koiwahi, o Kristus iholoi ihira nagaka. D karana Unanga dika hagala mata-mata naga mangoka moi-moi. 1:18 Unanga ai rehe maheke, enagnanga o jemaat, karana Unanga gnanga o jemaat mawowango matiti. Unanga o ngohaka o riaka, madodihiraka iwihiwangokali o honengino, hupaya Unanga mahirete dika wodadi duru malokuoka de ngaro hagala mata-mata. 1:19 Ma Jou Madutu mahirete womau hupaya hagala mata-mata hamke-mke ma Jou Madutu ai dirioka, hamke de mangodumu ai Ngohaka ai dirioka. 1:20 D itilakuru o Ngohak gnanga, ma Jou Madutu waputuhoka mangale hagala mata-mata wadiai imateke oa-oakali dede Unanga -- yaoa hagala mata-mata o duniaka, yaoa o horogaka ma Jou Madutu wadiai gnanga i tilakuru ai Ngohaka ai honenge o salib magotaka. 1:21 Ma hira ngini nikurutika de ma Jou Madutu. Ngini niwi haturu karana nia manarama d nia dibanga itotorou. 1:22 M oraha nnanga, de ai Ngohaka ai honenge, ma Jou Madutu wodiai o dodohanga ngini dede Unanga idadi yaoa okali. De madodagi gnanga yakunu ngini ini ao niwi himanga ma Jou Madutu ai debi-debini magoronaka, itebini de koiwa makuranga. 1:23 M marai ngini kiani tatapu nisetia ningaku d nima oko nibitumu nia ngongakuoka. Uha hidono ngini nia pidili nia nganono ini hi da-dakoka nginika maraha ngini nia tarima o Abari ma Oa ma Jou Madutuino. O abari gnanga ihi ngahuoka o nyawa moi-moika o dunia ingodumu. D mangale genang ngohi, o Paulus todadioka yoleleani. 1:24 Oraha nnanga ngohi tosanangi

tatagongo o hangihara mangale tingini niaoa. Hababu de tongohi ahi rehe mahangihara, ngohi tangodumu okia kokiani o Kristus watagongo o hangihara mangale Ai jemaat, enagnanga Ai rehe. 1:25 Ma Jou Madutu wohihuloko ngohi todadi Ai jemaat maleleani mangale tingini niaoa. Ngohi tohi ngahu kiani o abari ma Jou Madutuino, ingodu-ngodumu, 1:26 enagnanga o abari o taongo iratu-ratuhu madekana ipahaika, ma Jou Madutu warahasiahi o nyawa mata-mataika, m oraha nnanga wohimatoko Ai umatika. 1:27 Ma Jou Madutu womau wohimatoko Ai umatika gnanga, hokokia marahai d mamulia Ai rahasia gnanga mangale o umati o nyawa yongodumu. O rahasia ganga gnanga: O Kristus naga nia diri ma goronaka, mamangarati ngini aha nia moteke nia mo ma Jou Madutu ai mulia. 1:28 O Kristus genangala ngomi mihingahu o nyawa moi-moika. Ngomi mihi daka o hohininga d mi dotoko nanga mata-mata de hagala o barija. Tongomi mia dungutu enaganga hupaya o nyawa moi-moi yakunu yao ma Jou Madutuika, hok o nyawa yobaluhoka o rohani mahali magoronaka, karana yorimoioka deo Kristus. 1:29 Mangale tadono o hali gnanga, ngohi tohauku tomanarama. Ngohi tomanarama tagou-goungu de ahi kuata i ngodumu wohihidakoka o Kristus ngohino, d womanarama tongohi ahi diri magoronaka i manga de o kuaha. Kolose 2 2:1 Ngohi toigo ngini nihi riki sarakia magiria ngohi tomanarama tagougoungu mangale ngini d mangale nanga o Laodikiaka de mata-mata ihi nko-nkoua tongohi ahi diri. 2:2 Ngohi tadiai mata-mata nnanga la tonanga manga hininga idadi i kuata d onanga imateke hininga hidono nanga manga rimoi i kekete. De hoko gnanga nanga igou-goungu imangarati d yongaku de yanako ma Jou Madutu ai rahasia, enagnanga o Kristus mahirete. 2:3 O Kristus wahelengaka hagala ma Jou Madutu ai barija, d ai sawaro ma hira i iu-iunu. 2:4 Ngohi tinihi ngahu nnanga la uha ngini ini baja o nagona dika de manga uru mamutiti nginika. 2:5 Karana ngaroka ngohitokurutika de ngini, nia pulono ngohi naga nia

hidogoronaka ngini. D ngohi tomrene tini mke ngini nihininga moi d nia ngongaku i bitumu o Kristusika. 2:6 Roriadodoto niwi totarimaka o Kristus Yesus hok o Jou. Hababu gnanga kiani ngini niwango nirimoi dede Unanga, 2:7 d nimahi ngutuku Unangoka. Kiani ngini nima hikomomiki nia wowango de o Kristus hok mahohole. Kiani ngini duru ningaku o Kristusika, imoteke okia ini dotokoka nginika. D kiani nia hininga i hebu-hebulu de mademo tarima kasi. 2:8 Kiani ngini nimahi dodiai, uha hidono naga ini liko ngini de o nyawa masawaro iluku-luku koiwa mabaraguna, m duga-duga inihirehene. Manga sawaro i luku-luku gnanga o Kristus inoua, m o nyawaino dika manga damke d o womahino o dunia yakokokuaha. 2:9 Hababu ma Jou Madutu ai rupa i ngodumu i gogere o Kristusoka, enagnanga o hidoku o nyawaka. 2:10 D karana o ngango kamoi de o Kristus, ngini inihidaka o ngango i ngodu-ngodumu. Hababu o Kristus ganga wohiheke mangale moi-moi o womaha i kokuaha d ipopareta. 2:11 Karana kamoi de o Kristus, ngini ini hunaka, de o huna o nyawaua yadodiai, m de o huna o Kristus wadodiai, inihi lapahioka ngini o biaha makuaha i bobaradohaino. 2:12 Hababu maraha ngini ini ohiki de o gohiki madebi-debini ngini ini hidulungunoka de o Kristus; d o gohiki madebi-debini dika gnanga, ngini inihi wangokali nima kinki de o Kristus karana ngini ningaku ma Jou Madutu ai kuaha iwihi wangoka o Kristus o honengino. 2:13 Mahira, ngini nihonengoka hok o rohani karana ngini nibaradoha, d karana ngini ini hunaua hok o rehe mahidoku. M oraha nnanga ma Jou Madutu winihi wangoka ngini nimakinki de o Kristus. Ma Jou Madutu wonahi apongoka hagala tongone nanga baradoha, 2:14 d nanga nagimi mahurata ngoneino wahihangoka, de madodagi-madodagi itotubuho ina tapalu ngone. De wasaliboka o hurata gnanga o salib magotaka, ma Jou Madutu wahihangoka mata-mata inakokalaki ngoneino. 2:15 O saliboka o Kristus wadiai hagala o womaha-womaha i popareta, d i kokuaha i dadi i mangakunoka uaoli. Onanga ydiai o kumedi o nyawa yowe-we manga himangoka maraha o Kristus wliliara nanga hok o dagokino wahiduono Ai gutumu magoronaka. 2:16 Hababu gnanga uha nia malaika o nyawa inihihowono ngini mangale o ngolomo de o ngokere, ekola

mangale o agama mawange ma ago-agomo, ekola o mede magilau marameanga, ekola imakorona o Yahudioka manga Puji mawange. 2:17 Mata-mata gnanga duga-duga magurumini dika o hali-o hali aha ibo ba-ba, m manyonyata o hali-o hali gnanga ganga o Kristus! 2:18 Uha nihi gumalaika tingini nia diri i hi rugi o nyawa poparahaja ima hitipokouku manga diri d yahuba-huba o malaekat. O nyawa gnanga yodenge de yatiba-tibanga o dunia d ihi lamo-amoko manga lolegalolega mahirete, 2:19 hidono i ma hi joj oka ua oli o Kristus ika wo dadi wo hi heke. O Kristus ai tutuda matimioka, o rehe i ahumu yapaliara d ihirimoi mangale madonga-donga, de ihero imoteke ma Jou Madutu ai mau. 2:20 Ngini nihonengoka nimakinki de o Kristus, d winihilapahioka o womaha-o womahaino yakokuaha o alami nnanga. Aa, yadodoa ngini niwango hok o nyawa kaya kuahahi o dunia nnanga? Yadodoa ngini nihimoteke o datoro-o datoro hok hoko nnanga, 2:21 "Uha nia s nnanga", "Uha nia taili gnanga", "Uha nia tigi nnanga"? 2:22 O datoro mata-mata gnanga ganga imakorona o hali-o hali yapke hoko gnanga koiwaka mabaraguna. Gnanga duga-duga o datoro-o datoro d o dodtoko-o dodtoko mangale o nyawa yadodiai. 2:23 I goungu hapulopulono o hali gnanga i sawaro de mahigaro la o nyawa yahuba o malaekat, ima hitipokouku manga diri d manga diri yahangihara; m mata-mata gnanga koiwa mabaraguna mangale yatumungu o nyawa manahihu. Kolose 3 3:1 Ngini inihi wangokali nima kinki de o Kristus. Hababu gnanga ngini kiani nihidailako mangale nia mke o hali-o hali o horogaka, kiaka o Kristus wopareta imanki de ma Jou Madutu. 3:2 Nia dibanga nihimeta o hali-o hali genangika, uha o hali-o hali o duniaka. 3:3 Hababu ngini nihonengoka d nia ngango i iunika de o Kristus ma Jou Madutuoka. 3:4 Aa, nia ngango madutu matiti ganga o Kristus d dam nako Unanga winimke, ngini aha nimahiwalimi mahimangiha nimakinki dede Unanga Ai mulia magoronaka! 3:5 Hababu gnanga, nia hohonengoka o dunia

manahihu ihih huha nia diri, hok o hudali, o hali-o hali i patu-patutua yamoteke manga hininga ma nahihu, o nahihu i to torou, d o kalilu (karana o kalilu ganga kaima dene de yahuba o gomanga). 3:6 O hali-o hali marupa hokognanga yamomiki maJou Madutu ai muruk o nyawa iwihi ngou-ngounikaua. 3:7 Ma hira ngini mahirete nia moteke o nahihu-o nahihu gnanga, maraha ngini ini kuaha nanga. 3:8 M oraha nnanga kiani ngini nia umo o hali-o hali itotorou nia dirino; i btohi ningamo, ekola nitodohata, ekola ni igoua nia hiningaka o nyawa mahomoaika. Uha hakali-kali i hupu nia uruiha o doa-doana mademo ekola o demo ipese-peseke. 3:9 Uha nima kokeluku moi de moi, hababu nia ngango i hira-hira de hagala mabiaha ngini nia malaka. 3:10 Oraha nnanga ngini inihi dakoka o ngango mahungi. Ngini ganga o nyawa mahungi, magogiria de madodogumu koiwa wahungi mangale wohid dadadi, enagnanga ma Jou Madutu, i moteke Ai rupa mahirete. Madungutu enagnanga la ngini niwi nko de madiai ma Jou Madutu. 3:11 Hok mahasili genangino yahihanga hagala i tingaka de fara o Yahudi okaua nyawa d o Yahudioka ua manga hidogoronaka, o nyawa ima huna-huna de o nyawa ima huna-hunaua, koiwaka naga itingaka d ifara o nyawa mahomoaino de o adati yanko-nkoua manga hidogoronaka, o gilaongo d o nyawa yololapahioka manga hidogoronaka, hababu o Kristus ganga halaga okia dika d unanga worimoi de nanga mata-mata! 3:12 Riadodoto ganga ma Jou Madutu ai umati. Ma Jou Madutu winihininga ngini d wini iriki ngini mangale nidadi to Unanga womadingadingakoka. Hababu gnanga ngini kiani nihimatoko nia dora de nia hayanga, ngini kiani nia hininga yaoa, nia hininga i tipokouku, nia hininga i bole-bole, d nitna o hangihara. 3:13 Ngini kiani nisabari moi de moika, d nimahika apongo nako naga o hininga nia gogono mahomoaika. O Jou de Ai hininga i sosanangi winihi apongo ngini, ho ngini kiani nimau nimahika apongo moi de moi. 3:14 D duru malokuoka, enagnanga: Ngini kiani nimakodora hababu o dora gnanga inihidadi moioka Roriadodoto mata-mata hidono nidadi itiai. 3:15 Kokiani nia putuhuputuhu ihi tatapu o dame o Kristus winihi da-dakoka nia hininga magoronaka. Hababu ma Jou Madutu wini ahoko ngini mangale nidadi o

rehe moi mahidoku, hupaya ngini niwango o dame magoronaka o Kristusino gnanga. Kokiani ngini nitarima kasi. 3:16 Kokiani o Kristus ai dodtoko i omanga o barakati yawomo nia hininga magoronaka. De kiani duru nimasosawaro nima kodotoko d nima hikodaka mangale. Ni hi nyanyi o mazmur d nipuji de o rohani manyanyi, ninyanyi mangale ma Jou Madutu de nia mamo o sukur nia hininga magoronaka. 3:17 Hagala okia ngini niadiai ekola nihi demo, kiani niadiai d nihi demo gnanga de ma Jou Yesus ai romanga. Ni sukur o Ama ma Jou Madutuika mangale o Yesus okia wadiai nginika. 3:18 Roriadodoto nidadi o hekata! Nia hingounu nia rokatika, hababu kokiani hoko gnanga nia manarama hok o Haranioka manyawa. 3:19 Roriadodoto nidadi o rokata! Nia dora nia hekatika. Uha nia dodobuturungu onangika. 3:20 Ngoha-ngohaka! Ganga tingini nia momoteke hok o Haranioka manyawa mangale hoko genangika nia hingounu nia ayo de nia amaika, karana genangala yasosanangi ma Jou Madutu ai hininga. 3:21 Roriadodoto nidadi o ama! Nia ngoha-ngohaka uha manga hininga niahiri hidono to nanga manga ngonganono itoaka. 3:22 Roriadodoto nidadi o gilaongo! Hagala o hali magoronaka, kiani ngini nia hingounu nia tuangika o duniaka nnanga. Uha nia hingounu onangika duga-duga maraha nanga magogiria ini lega-lega ngini, karana ngini nioigo ini higiriri. Nia hingounu nanga de nia hininga mariko-rikoto, karana ngini niwi horomati ma Jou. 3:23 O manarama okia dika inihi daka nginika, kiani ngini nia manarama de nia hininga magahumu, matero-tero ngini niwi leleani ma Jou, de duga-duga ko o nyawa ikaua. 3:24 Nio hininga tingini nia hewa aha nia tarima ma Jouino. Okia ma Jou watiaioka mangale Ai umati, gnanga aha inihi daka nginika. Hababu nia baluhu madiai magogiria niwi leleani ngini ganga o Kristus mahirete. 3:25 D o nagona yodiai o howono, aha yatagongo manga howo-howono gnanga; karana ma Jou wapulonua o biono. Kolose 4 4:1 Roriadodoto nidadi o tuanga! Kiani ngini nidiai nia gogilaongika de madiai d iadili. Nio hininga tingini womatngo nia baluhu o horogaka.

4:2 Kiani ngini nima niata de nia hininga magou-goungu d nima ga-gana, de nitemo sukur ma Jou Madutuika. 4:3 Nima niat mangale ngomi la ma Jou Madutu womihi daka ngomino raha maoa mangale mihigerewoto o abari mangale o Kristus ai rahasia. Karana o hali gnanga raha nnanga ngohi naga o bui magoronaka. 4:4 Nima niata la ngohi takunu tohitararono o rahasia gnanga duru itararono hoka sarakia i goungu. 4:5 Ngini nia dodohanga magoronaka de o nyawa yongakungakuua, kiani ngini niwango nisawaro de nia pke raha mahigetongo nihidodiai. 4:6 Kiani ngini o hali-o hali nihi demo salalu yasanangi d ytauru manga hininga. Kiani ngini nihi riki sarakia ngini kiani nio baluhu o nyawa manga loleha-lo leha. 4:7 winihi ngahu nginika hagala moi-moi mangale ngohi. Unanga womanarama wosetia mima kinki de ngomi mangale ma Jou. 4:8 Ngohi tihuloko nanga nginika de matiti, hupaya ngini nihi riki tongomi mia wowango d ngini nia mke o lolaru. 4:9 O Onesimus aha woiki imanki de o Tikhikus; nanga o nyawa womatngo nginino. Unanga o nyawa wososetia, d ngomi miwi hohininga. Unanga d o Tikhikus aha inihingahu nginika hagala okia honanga idadi tongohi ahi ngoka nnanga. 4:10 15:37-39 * O Aristarkhus, naga o bui magoronaka dede ngohi, mihidingoto mia tabea nginika. Hoko genang o Markus, riadodoto o ahali moi de o Barnabas. (Ngini nihi dingotoka o abari mangale niwi buhuku nanga nako nanga woba nginika.) 4:11 Ai tabeali o Yesusino ai romang o Yustus. O Yahudioka manyawaino yongakuoka ma Jou Yesusika, duga-duga nanga yaruange dika raha nnanga yomanarama mima kinki dede ngohi mangale mihidagi mia manarama ma Jou Madutuino. Onanga duru yagou-goungu ihi riwo ngohi. 4:12 Ai tabea o Epafrasoka. Unang nginino. Unanga o Kristus Yesus ai gilaongo, hoko genangika woma niati wagou-goungu mangale ngini. Unanga duru wogahoko ma Jou Madutuika la ngini nia ngongaku idadi ikuata d ngini i gou-goungu nibaluhu, hupaya ngini de madiai nihi ngounu ma Jou Madutu ai mauika. 4:13 Ngohi mahirete tahakihi nanga womanaramoka kohagiria mangale ngini d mangale o Laodikia manyawa d o Hierapolis. 4:14 Madotere o Lukas, ngone hihohininga, d o Demas i hi dingoto manga tabea nginika. 4:15 Nihi adonikahi tongomi mia tabea o

roriadodotoika o Haranioka o Laodikiaka; o Nimfaika, d o jemaatika yopo puji-puji ai tauoka. 4:16 O hurata nnanga nima teke dabasa i bto nginika, nihidailako la gnanga nia basa o Laodikia ma jemaatika. Hoko genangoli ngini mahirete kiani o hurata nia basa aha ihi dingoto o Laodikia de yaino nginika. 4:17 D niwihi ngahu o Arkhipus, "Nohitiai ani manarama inihi dakoka ngonaika mangale nileleani ma Jou." 4:18 bt Ahi tabea ngohioka, o Paulus. tx Ngohi mahirete totulihi o hidoku nnanga. Uha nia wohanga ngohi kanagahi o bui magoronaka! Tanu ma Jou winihi barakati ngini!

1 Tesalonika 1 1:1 Roriadodoto jemaat o Tesalonika mabereraka, niddadi ma Jou Madutuo Ama ai umati de' ma Jou Yesus Kristus. Ngomi, enagnanga oPaulus, o Silas de' o Timotius minganono tanu ma Jou Madutu 1:2-3 Ngomi salalu misukur ma Jou Madutuika karana Riadodotomata-mata. Mihi to-tongo ngomi mim niata ma Jou Madutu de'nanga Amaika, ngomi salalu minihininga ngini. Ngomi salalu mininiata ngini. Ngomi mio hininga sarakia nihimatoko nia manaramamagoronaka ngini niwi ngaku o Kristusika, sarakia ngini nia dorao nyawa mahomoa hidono ni leleani nanga, de' sarakia ngininimahi nganono dema kekete nanga Jouika o Yesus 1:4 Ngomi mihi riki, Roriadodoto, ma Jou Madutu wini dora ngini de'wini irikoka ngini nidadi to Una ai nyawa woma 1:5 Hababu ngomi mihi ngahu o Abari ma Oa kade o demo-demoua dika, mmade o kuaha de' de ma Jou Madutu ai Womaha. De' ngomi mihigoungu duru mangale o diai o Abari ma Oa ino gnanga. Ngini nihiriki sarakia ngomi miwango mangale nia paralu maraha ngomi naga 1:6 Ngini nia niki tongomi mia dulada de' ma Jou ai dulada. Ngarokhoko gnanga duru nia tagongo o hangihara, ngini nia tarima denia mrene o abari ngomi miao-ao nginika. O mrene gnanga ma Jou 1:7 De hoko gnanga ngini nidadi o dulada mata-mata o Haranioka 1:8 Hababu i mulenge nginioka, o abari mangale ma Jou yodogerewotokahidono o Makedonia de' o Akhaya mabereraka. De' kagenangokadauadika; i goungu o abari mangale sarakia ngini ningaku ma JouMadutuika yadonoka okiaika dika, hidono ngomi i paralu okaua 1:9 O nyawa mata-mata gnanga yoade-ade mangale sarakia nimi tarimangomi maraha madodihiraka ngomi miba nginika. Onanga yoadeadesarakia nanga yamala o gomanga-o gomanga de' yoba ma JouMadutuika woma tngo-tngoka wowango-wango la niwi leleani 1:10 Onanga yoade-adeoli mangale sarakia nanga ynganono ma JouMadutu ai Ngohaka ai ba o horogaino, enagnanga o Yesus, ma JouMadutu wihi wangoka o honenge mahidogoronaka. O Yesus kageUnangoli wonahihalamati ngone de ma Jou Madutu ai muruk aha i b

1 Tesalonika 2 2:1 Roriadodoto! Ngini mahirete nihi riki, ngomi mini dono nginika 2:2 Ngini nihi riki i hira de ngomi miba nginika o Tesalonikamabereraka, ngomi imi aniaya de imi hoheduoka o Filipimabereraka. M ngarok o nyawa manga nge imi lawani ngomi,tongone nanga Jou Madutu womihi dakoka o barani la mihi ngahu o 2:3 Ngomi miggoto migahoko nginika ganga mia howonua; inoli mia 2:4 Kowali! Ngomi miade-adeua la# mia sanangi o nyawa manga hininga,duga-duga la mia sanangi ma Jou Madutu ai hininga, wauji tongomimia hininga. Hababu ngomi ma Jou Madutu womi pulonoka ipatutu 2:5 Ngini mahirete nihi riki komaiwa ngomi mia uru dema mutiti ekolania lako mia tamunu la mia gogono o kalilu madungutu. Ma Jou 2:6 Ngomi mihi dailakoua la mia mke o higiriri o nyawaino -- kayaoanginino kayaoa o nyawa mahomoaino. Imoteke madiai hok o Kristusai rasul, ngomi yakunu dika migahoko okianaga 2:7 M ngomi de mia jako ibole-bole maraha naga ngini niahidogoronaka, hok momatngo o ayo mapaliara de mgana ami 2:8 Karana tongomi mia dora de mia hayanga, ngomi mimasadia minihidaka nginika koigoungua ka o Abari ma Oa dika ma Jou Madutuinognanga m tongomi mia ngang. Hababu ngomi duru mini dora 2:9 Marai ngini kanio hiningahi sarakia mia kaigoungu ngomimihidailako de miparangi. O hutu de o wange ngomi mimanaramahupaya kao nyawa moi de nia hidogoronaka ngomi mini diaiua ohuha, maraha ngomi mihi barihi o Abari ma Oa ma Jou Madutuino 2:10 Ngomi miwango itebini, itiai de' ma howono koiwa nginikaningaku-ngakuoka o Kristusika. Kangini tongomi mia hakihi, 2:11 Ngini nihi riki ngomi minihidiai ngini moi-moi hok womatngo o 2:12 Ngomi mini nasihati ngini, ngomi mini hititila ngini de' ngomimini ggoto hupaya ngini niwango hoko gnanga marupa hidono maJou Madutu ai hininga nia sanangi. Karana ma Jou Madutu winiahoko ngini la nidadi ma Jou Madutu ai Dunia ma Hungi makawaha 2:13 Nagaohi o hali moi mahomoa yadiai ngomi salalu mitemo tarima kasima Jou Madutuika. O hali gnanga ena ganga maorahoka ngomi mihingahu o abari ma Jou Madutuino nginika, ngini ni ihene de' niatarima o abari gnanga, hok o

abari o nyawa inoua, m hok oabari i gou-goungu ma Jou Madutuino. Una ganga magogiriawomanarama nia diri magoronaka ning ngaku-ngaku o 2:14 Roriadodoto, o hali kiaka ngini nia ohana yaohanokali ma JouMadutu ai jemaat o Yudea madaeraoka, yod dadioka to KristusYesus. Ngini nia ohana o huha de o hangihara nia hoana o nyawainomahirete, imatero hok yaoha-ohana ma Jou Madutu ai jemaat o 2:15 Hagala o nyawa gnanga iwi toma ma Jou Yesus de' o nabi-nabi,inoli ngomi imi aniaya. Onanga yhatur"u o nyawa mata-mata, de' 2:16 Igoungu nanga imi ttatoko ngomi mangale mihi ngahu o Yahudimanyawa ikaua, o abari yakunu yahihalamati o hoana de o bereramanyawa gnanga. De hoko gnanga hagala o Yahudi manyawa gnangay dogo gila-gila tonanga manga baradoha hidono yadonomagegtongo itiai. De raha nanga mabobaha nanga yatapalu ma Jou 2:17 M Roriadodoto, kade madero ngomi mima tingaka jai-jai dede ngini-- homa kitingaka nanga lakooka ma nanga hiningaka kowali --ngomi kai dogo mini igo de mini nganono nginika de' mihidailako 2:18 Ngomi mia niati mini dono ngini; de' ngohi tohi tailoka mamoi 2:19 Igoungu kangini tongomi mia ngonganono de' mia mrene. Hababunako daha ma Jou Yesus wobaoli, de' ngone hihimangika, done 2:20 Itiai kangini de mia hininga i amoko de' tongomi mia mrene! 1 Tesalonika 3 3:1 Mabobaha tongomi mia ngigo de mia nganono miatumungu miakunokaua.Hababu gnanga ngomi mima pikiri iholoi yaoa ngomi imi malaika 3:2 mihi jai-jai ngomi miwi huloko nanga riadodoto o Timotius. Unangao nyawa moi wil leleani ma Jou Madutu womanarama mima kokomotekedede ngomi mangale mihi ngahu o Abari ma Oa mangale o Kristus.Ngomi miwi huloko o Timotius nginika hupaya "unanga winihi kuatangini de winihi titila ngini la iholoi niwi ngaku o 3:3 De hoko gnanga kamoi de moiua nginino nima dohuku karana nangahuha de nanga hangihara nnanga. Ngini mahirete nihi riki o huhade o hangihara gnanga iwohama ma Jou Madutu ai datoro magoronaka 3:4 Maraha

ngomi ka dede nginiohi, ihiraka ngomi minihi ngahuokanginika ngone aha hatagongo o huha de o hangihara. De' itiaignanga i gou-goungu idadioka; ngini mahirete nihi 3:5 Mahababu gnanga ngohi tihuloko o Timotius, karana ngohi tigoduru tohi riki sarakia nia dodagi mahimangika mangale niangongaku magoronaka o Kristusika. Ngohi tohawatere o Ibilihi ihasili ini baja ngini hi dono mata-mata tongomi mia kangela 3:6 Oraha nanga o Timotius womakilioroka de' wohi ngahuoka ngomino omrene ma abari mangale sarakia ngini niwi ngaku o Kristusika de'nim kodora moi de moi. Unanga wohi ngahu ngomino ngini salalu denia hohininga maoa-oa nia hiningaka mangale ngomi. De' ngini nionahihu homakamke dede ngomi, imatero hok ngomi mio nahihu 3:7 Mahababu gnanga, Roriadodoto, hagala tongomi mia huha de miahangihara magoronaka, ngomi imi laru de o abari mangale ngini.Nia ngongaku o Kristusika ya amoko tongomi mia 3:8 hidono raha nanga ngomi mia mo igou-goungu miwango, itiyakunungini nitatapu nima okoino nibitumu, ni rimoi de ma 3:9 Hoko kia ma amoko o ma mo to ngomi mia tarima kasi ma JouMadutuika mangale o mrene mata-mata mia mke-mke ai himangoka 3:10 O hutu de o wange ngomi migahoko Unangika de mia hiningamagahumu, hupaya ngomi miakunu homakamke dede ngini mahirete lamia ngodumu okia ngini nip paralu, mangale nia ngongaku o 3:11 Tanu ma Jou Madutu tongone nanga Ama mahirete, de tongone nangaJou Yesus wohidiai o ngkomo mangale ngomi la homakamke dede 3:12 Tanu ma Jou wadiai ngini idogo-dogo nim kodora moi de moi, deidogo-dogo ni dora o nyawa mata-mata hidono nia dora gnanga 3:13 De hoko gnanga ma Jou aha wohikuata nia hininga, hidono ngininitebini de' koiwa nia howono ma Jou Madutu tongone nanga Ama aihimangoka maorahoka tongone nanga Jou Yesus woba imakomoteke de 1 Tesalonika 4 4:1 Mabobaha Roriadodoto, ngomi mihi dakoka o dulada nginikaimakorona de sarakia kokiani ngini niwango la nia sanangi ma

JouMadutu ai hininga. Itiai ngini niwangoka hoko gnanga. M orahananga de ma Jou Yesus ai kuaha ngomi migahoko de magiria nginikade' mini ggoto hupaya ngini iholoi nimahiahaoli o hali gnanga 4:2 Hababu ngini nihi orikoka o hidumutu-hidumutu ngomi mini 4:3 Nnanga doka ma Jou Madutu ai mau: Hupaya ngini niwango nimdingakika mangale Una, nitebini, nimahi tingaka ikurutika de o 4:4 O nau-nauru nia hidogoronaka kokiani ihi riki sarakia yowangoyorimoi de manga hekata de madodagi yasanangi ma Jou Madutu ai 4:5 Uha niwango nia moteke nia nahihu nia hekatika, hok yadodiai o 4:6 O hali hoko gnanga magoronaka kao nyawa moi de uhali nidiai ohowono nia dodiawoika, ekola ni tipu. Mahira ngomi mihi dakokao hohininga de makuata nginika, ma Jou whukumu hagala o nyawa 4:7 Ma Jou Madutu won ahoko ngone, koigoungua hupaya ngone howangoisafarune, duga-duga hupaya ngone howango de madodagi Ai hininga 4:8 O nyawa yaolu-oluku o dodtoko nnanga ko o nyawaua yoluku,duga-duga iwi oluku ma Jou Madutu wohi da-daka ai Womaha 4:9 I paralu okaua ngomi mitulihi nginika, mangale sarakia kokianingini ni dora nia roriadodoto o ngongaku moi. Ngini mahirete ma 4:10 De' o hali nnanga ngini nihi matokoka o roriadodotika o ngongakumoi, o Makedonia madaera mata-mataika. M Roriadodoto ngomimigahoko de magiria, hupaya niawowango iholoioli 4:11 Nihidailako niwango de nia hininga iridi de' nia ganu-ganuua onyawa mahomoa manga hali. Kokiani ngini nimanarama nim lingirimahirete nia ngolomo de nia ngokere, hok sarakia mahira ngomi 4:12 Nako ngini niwango hoko gnanga, ngini kamoi ika de nimahigagaoua, de' hagala o nyawa yongaku-ngakua o Kristusika aha ini 4:13 Roriadodoto, ngomi mioigo hupaya ngini nihi riki demadiaimangale hagala o nyawa yohonehonengoka; hupaya ngini nia hiningaihuhaua hok o nyawa mahomoa manga ngonganono 4:14 Ngone hongaku o Yesus wohonengoka de wowango okali. Mahababugnanga ngomi mingaku ma Jou Madutu aha wahi wango okalimata-mata o nyawa yongaku-ngaku o Yesusika de' yohonengoka, 4:15 Yakorona o hali gnanga, nnanga doka ma Jou ai dodtoko ngomimimau minihi ngahu nginika: Ma Jou Yesus woba maorahoka, ngonekaho wango-wangohi aha hohihiraua de o nyawa

yohone-honengoka 4:16 Dam o malaekat womomulia aha wopaka de' ma Jou Madutu aitrompet aha yawuwu hok o nonako o pareta ima sadia. Daha ma JouYesus mahirete aha wouti o horogaka de wauku, de o Haranioka 4:17 Ibto de gnanga, ngone kaho wango-wangohi o raha gnanga ahakama moi in graka dede nanga o lobi-lobi ma goronaika lahomakamke de ma Jou o gitawaoka. Daha ngone aha hogogere de ma 4:18 Hababu gnanga, kokiani ngini nima hikukuata nia hininga de nia 1 Tesalonika 5 5:1 Roriadodoto, iparalua ngomi mitulihi nginika muruonoka maraha 5:2 Hababu ngini mahirete nihi riki demadiai ma Jou ai ba ma Wangegnanga aha imahi dono hok yotohi-tohiki yaino o 5:3 Nako o nyawa yotemo yato, "Mata-mata kai rorahai de' kai riridi,"done maorahoka gnanga itodokanino nanga aha ytapalu o binaha,de' kao nyawa moi de yakunua yo otana. O hali gnanga aha idadiitodokanino, hok o ngoheka momatngo aha mongohaka mamo mahiri 5:4 M ngini koigoungua o nyawa niw wango-wango o huhutu magoronaka,hidono o wange gnanga ngini ini todokana hok o nyawa 5:5 Riadodoto mata-mata ganga o nyawa niw wango-wango o dararonomagoronaka; ngini niwohama o ginitara madodararonika. Ngonekoigoungua o nyawa yow wango-wango o huhutu magoronaka ekola 5:6 Hababu gnanga ngone yakunua kahom idu-idu dika hok o nyawamahomoa. Ngone kokiani homahi dodiai ho m gana de' to ngone 5:7 O hutu-hutu o nyawa im idu, de' o hutu-hutu o nyawa idadi 5:8 M ngone nnanga in etongo o ginitaroka manyawa; hababu gnangananga dibanga kokiani itararono. Ngone kokiani itatapu hingaku maJouika de' hdora o nyawa mahomoa inoli hnganono hagoungu ma JouMadutu aha wona hihalamati ngone. Gnanga doka o da inga-gana ngone o parangi magoronaka halawani o 5:9 Ma Jou Madutu won iriki ngone koigoungua la in hukumu, mmangale ina hihalamati de madodagi tongone nanga Jou Yesus 5:10 Unanga wohonenge mangale ngone hupaya maorahoka Unanga aha woba-- bote ngone kaho wango-wangohi, bote ngone hohonengoka --

ngone 5:11 Hababu gnanga, kokiani ngini itatapu nimahiki liara de' nimahikukuata, imatero hok ngini nia gogiria nia diai o raha 5:12 Roriadodoto, ngomi migahoko de magiria hupaya ngini ni horomatio nyawa yomomanarama nia hidogoronaka; enagnanga nanga ma Jou 5:13 Nia hidiai nanga duru demahoromati de' de nia hayangi de niadora karana homa hininga okia nanga yodiaioka. Niwango salalu 5:14 Roriadodoto, ngomi migahokoli, nia hidaaere nihididiai o nyawa yoolu-oluku yomanarama; nihi bitumu manga hininga o nyawa yohhawahawana; nia riwo o nyawa ipparalu nia riwo, de' nia 5:15 Nio gana hupaya uha naga yabalahi o dorou de o dorou. Nihidailako salalu mangale o oa nidiai, o nyawa moi de moiika de' o 5:16 Kokiani ngini salalu nimrene, 5:17 de' nim niata kahoko genangika. 5:18 Hagala okianaga iddadi magoronaka kokiani ngini nisukur, hababugnanga doka ma Jou Madutu w igo-igo nginino hok o nyawa 5:19 Uha nia ttatoko ma Jou Madutu ai Womaha. 5:20 Uhali nia pulono okiaua yadene o abari ihi da-daka ma Jou 5:21 Hagala moi-moi kokiani nia uji, de' maoa-oa kokiani nia moteke. 5:22 Nimahi tingaka nia kokurutika hagala rupa o dorou. 5:23 Tanu ma Jou Madutu mahirete wonahi da-daka o lol, winihi dadingini o nyawa yagou-goungu niwango nihi tingaka mangale ma JouMadutu. Tanu ma Jou Madutu wgana nia diri ingodumu, kayaoa niawomaha, nia jiwa kayaoa nia rehe, hi dono koiwa naga itotomua 5:24 Ma Jou Madutu wini ahokoka ngini la nia diai o hali gnanga 5:25 Roriadodoto, nimi hihubayanga ngomi! 5:26 Nima teke tabea nimahi teke dodiai, hok o roriadodoto Haranioka. 5:27 De ma Jou ai kuaha, ngohi togahoko de magiria hupaya ngini niabasa o hurata nnanga mata-mata o roriadodotika o ngongaku 5:28 Tanu nanga Jou Yesus Kristus winihi barakati ngini.

2 Tesalonika 1 1:1 Roriadodoto jemaat o Tesalonika mabereraka, niddadi ma Jou Madutu ai umati tongone nanga Ama d nanga Jou Yesus Kristus! Ngomi, enagnanga o Paulus, o Silas de o Timotius, 1:2 minganono tanu ma Jou Madutu nanga Ama d nanga Jou Yesus Kristus winihidaka o barakati d o lol nginika. 1:3 Roriadodoto, ngomi salalu kokiani mitemo tarima kasi ma Jou Madutuika karana ngini. D itiai mapatutu ngomi midiai hoko gnanga, hababu ngini kai dogo-dogo niwingaku o Kristusika, d ngini kai dogo-dogo nim kodora moi de moi. 1:4 Mahababu gnanga yadodoa ho ngomi mitemo-temo mangale ngini mihi gto-gtongo ngomi mi dono ma Jou Madutu ai jemaat-jemaat. De mia hininga iamoko ngomi mihi ade-ade sarakia ngini itatapu ibitumu nia ngongaku o Kristusika o aniaya magoronaka d o huha de o hangihara ngini nia oha-ohana. 1:5 D nenangokadau i nyata hokokia ma Jou Madutu ai adili hok o hakimi: Ngini nia tagongoka o huha de o hangihara karana ma Jou Madutu ai Dunia ma Hungi, d karana gnanga ngini aha in etongo nipatutu niwohama o Dunia ma Hungika. 1:6 Unanga aha wodiai okia iadi-adili, d aha wabalahi de o huha de o hangihara o nyawaika yod dodiai ngini nia tagongo o huha de o hangihara. 1:7 D nginika o raha nnanga nia tago-tagongo o huha de o hangihara -- hoko genangoli ngomino -- ma Jou Madutu aha wonahidaka o hininga masanangi ma Jou Yesus ai wangeoka wouti o horogaka de wauku d womahimatoko Ai diri de to Una Ai mmalaekat yon nau-nauru 1:8 d o uku i toka-tokara. Unanga wouti la whukumu hagala o nyawa iwi hohaduliua ma Jou Madutu d yo olu-oluku yowango hok imoteke de o Abari ma Oa mangale o Yesus tongone nanga Jou. 1:9 Hagala o nyawa gnanga aha yatarima o hukumanga o bobinaha kahi ado-adonika, yumo yohupu de ma Jou ai bobareta d Ai kuaha i kokurutile; 1:10 mata-mata gnanga aha idadi ma wange Unanga ai ba oka la Ai umati iwi himulia d mangale iwi horomati hagala o nyawa iwi ngaku-ngaku. Ngini ma aha naga ma Jou Madutu ai umati manga hi dogoronaka gnanga, hababu ngini ningakuoka o abari minihi ngahu-ngahuoka nginika. 1:11 Mahababu gnanga ngomi salalu

minihi hubayanga ngini. Ngomi mim niata hupaya ma Jou Madutu winihidadi ngini ipatutu mangale niwango imoteke Ai mau; mangale gnanga doka Unanga win ahoko ngini. Tanu ma Jou Madutu de Ai kuaha, wohi manga nia ngigo mangale o oa nidiai, d wohitotomo o manarama mata-mata ngini nia dodiai karana niwingaku o Kristusika. 1:12 De hoko gnanga ngini niwihi mulia nanga Jou Yesus, d ngini m o Yesus winihi mulia karana ma Jou Madutu d ma Jou Yesus Kristus manga hininga maoa. 2 Tesalonika 2 2:1 Mangale nanga Jou Yesus Kristus ai ba, d mangale aha ngone in toomu kamamoi dede Unanga, nnanga doka ngohi togahoko de magiria nginino: 2:2 Uhali itai-taiti ningaku ekola nia hininga ihuha karana naga o abari, bari yadonoka ma wange ma Jou Yesus wobaokali. Mudukua o abari nnanga ma ahali moi o nubuatino, ekola moi o dodotokino; ekola yakunoli idadi naga yotemo bari ngomi mamoi ibto mitulihi mia hurata moiani magoronaka. 2:3 Ngaro sarakiali mauha nima higumala ngini o nyawa in tipu. Hababu ihira de o Wange gnanga iba, kokiani o hali nnanga ihira idadi: O nyawa manga nge aha yosetia okaua o agamaika, iwihi pongono o Kristus; d o Nyawa ma Dorou mahirahi de hitantuoka la wowohama o narakaika, aha ai diri wohimatoko. 2:4 De woma hile nanga aha wolawani d ai diri wohikurutile ma lokuoka hagala mata-mata o nyawa yhuba-huba, ekola mata-mata o gikiri o nyawa yadodiai manga Jou Madutu. De igoungu nanga aha wo gogeruku ma Jou Madutu ai Tau magoronaka d wohingahu wohi kawahaoko una ganga ma Jou Madutu. 2:5 Nio hohininga mamoi ibto ngohi tinihi ngahuoka mata-mata gnanga maraha ngohi naga dede nginiohi. 2:6 D ngini nihi riki okia raha nanga kaya ttatokohi la mata-mata gnanga idadi. Dam maraha ma Jou Madutu wohi totantuoka, o Nyawa ma Dorou gnanga aha wohupu womahimatoko. 2:7 O kuata imomanarama o dorou gnanga imulaengoka imanarama kaya rrahasia, m kaya tumu-tumungohi. Dam nko yatumu-tumungu ihi rehenoka, 2:8 daha o

Nyawa ma Dorou gnanga iwi mke. Ho maraha ma Jou Yesus woba, de to Una ai womaha Ai uruiha, Unanga aha wa toma o Nyawa ma Dorou gnanga d wabinaha de to Una ai ba maleletongo. 2:9 O Nyawa ma Dorou gnanga aha wohupu womahimatoko de o kuaha malamo-amoko moi o Ibilihino. Unanga aha wodiai hagala rupa ihra-hranga d o hali-o hali ibobiahaua imanga de o tipu. 2:10 Unanga aha wapke hagala rupa o tipu mausaha itotorou la hagala o nyawa aha yobobinaha yorehene o ngkomo itotorouika. Onanga aha yobinaha hababu yatila de yoigoua o abari madiai ma Jou Madutuino yakunu yahihalamati nanga. 2:11 Mahababu gnanga ma Jou Madutu wadotagao onangika moi o kuaha la yorehene o ngkomo itotorouika, hi dono nanga yangaku okianaga madiaiua. 2:12 Mabaha o nyawa mata-mata yoigo o baradoha d yongakua o diai ika gnanga, aha yhukumu. 2:13 Roriadodoto ma Jou win dora-dora! Kokiani ngomi salalu mitemo tarima kasi ma Jou Madutuika mangale ngini, hababu kadema hirahi ma Jou Madutu win irikoka ngini la ini hihalamati. O hali gnanga idadi de okia yamomanarama ma Jou Madutu ai Womaha nginika la winihidadi ngini ma Jou Madutu ai umati itebi-tebini d ma karana ngini ningaku o abari madiaika ma Jou Madutuino. 2:14 Mangale gnanga doka ma Jou Madutu win ahoko ngini de madodagi o Abari ma Oa ngomi mihi ngahu-ngahu nginika. Ma Jou Madutu win ahoko ngini, karana Unanga womau hupaya dede ngini nia mo nanga Jou Yesus Kristus ai mulia. 2:15 De mahababu gnanga Roriadodoto, nima oko nimatotiaile d nimahi joj gila-gila o dodtoko-dodtokika ngomi minihi da-dakoka nginika, kayaoa mio uruika kayaoa de mia dulihi. 2:16-17 Tanu nanga Jou Yesus Kristus mahirete, d ma Jou Madutu tongone nanga Ama win laru d wohi kuata nia hininga, hupaya ngini yakunu nia manarama d nihi ngahu okianaga maoa-oa. Hababu ma Jou Madutu won dora ngone, d karana Ai hininga maoa Unanga wadiai ngone i tatapu nanga hininga ikuata, inoli hnganono maoa-oa. 2 Tesalonika 3

3:1 Mabobaha, Roriadodoto nim niata mangale ngomi. Nim niata hupaya o abari ma Jouino yakunu igila-gila ikerewoto de majapati d yatarima kai rorahai, ima tero hok mahira idadioka nginioka. 3:2 Nim niat hupaya ma Jou Madutu womi hihalamati ngomi de hagala o nyawaino yon naka-nakali d manga hininga i totorou. Hababu o nyawa mata-mataua yongaku o abari ma Jouino gnanga. 3:3 M ma Jou wosetia. Unanga aha winihi kuata ngini d win gana ngini la nihalamati o Dorouino. 3:4 D ngomi mingaku imanga ma Jouika mangale ngini, magogiria ngini nidiai d aha igila-gila nidiai okianaga ngomi minihi garo-garo nginiika. 3:5 Tanu ma Jou win tuda ngini la iholoi nimangarati ma Jou Madutu win dora ngini d o Kristus winihi daka o hininga makuata nginika. 3:6 Roriadodoto, de ma Jou Yesus Kristus ai kuaha, ngomi minihi pareta hupaya ngini ni tingaka ikokurutika o riadodoto mata-mata, yowango imatotebeturu d yoluku yamoteke hagala o do dtoko ngomi miahida-daka onangika. 3:7 Ngini mahirete nihi riki ngini kokiani nim duru ngomi mia dodiai. Ngomi mima totebeturua maraha ngomi naga tingini nia hidogoronaka. 3:8 Ngomi mia olomua o nyawa manga inomo de komi fangua. Ilio yaino o hutu de o wange ngomi mimkarajanga mimahohonenguku hupaya ka o nagona de nia hidogoronaka mia diaiua o huha. 3:9 Ngomi midiai gnanga koigoungua karana ngomi mia haku koiwa hupaya migahoko ngini nim riwo ngomi, m karana ngomi mimau midadi o dulada nginika. 3:10 Maraha ngomi naga kania hidogoronakahi, ngomi mihidaka o datoro nnanga, "O nyawa yoluku im karajanga, yakunua yolomo." 3:11 Ngomi mitemo nnanga hababu ngomi mi ihene naga o nyawa nia higoronaka yowango imatotebeturu. Ka okia naga moi de nanga yadiaiua, sowaliua yotasibu yosapuru o nyawa mahomoa manga hali. 3:12 De ma Jou Yesus Kristus ai kuaha ngomi mia pareta o nyawa ge nanga d mia hidaka o hohininga, hupaya nanga im manarama ihidodiai d im lingiri manga ngolomo de manga ngokere mahirete. 3:13 M ngini uha nio gihounu nidiai o oa-oa. 3:14 Mudukua daha naga o nyawa yoluku yamoteke okia ngomi mia heto-hetongo o hurata nnanga magoronaka. O nyawa hoko gnanga nim gana nimahi dodiai, d uha nima teke dodiawo dede nanga hupaya iwi

maleke. 3:15 M uhali niwi diai nanga hok nia hatur; duga-duga nanga niwi nasihati hok o riadodoto. 3:16 Ma Jou ganga nanga lol matiti. Tanu Unanga salalu winihi daka nginika o lol hagala o hali magoronaka. Tanu ma Jou wini tomoteke ngini Riadodoto mata-mata. 3:17 O tabea ngohioka, o Paulus. Ngohi mahirete totulihi o hidoku nnanga. Nnanga doka manonako tgogelenga tongohi ahi huratoka mata-mata. 3:18 Tanu tongone nanga Jou Yesus Kristus winihi barakati ngini Riadodoto mata-mata.

1 Timotius 1 1:1-2 Timotius, ahingohaka madutu mangale ma Jou! O hurata nnanga ngohioka de yaika, o Paulus, o Kristus Yesus ai rasul imoteke ma Jou Madutu ai pareta, Wonahi hohalamati ngone, d imoteke o Kristus Yesus ai pareta, tongone nanga ngonganono. Tanu ma Jou Madutu o Ama d o Kristus Yesus tongone nanga Jou wonihi daka o barakati, Ai hayanga de Ai dora d o lol ngonaika. 1:3 Ngohi toigo hupaya ngona nogogere nordi o Efesusoka, hok ngohi tonihi ributuoka ngonaika maraha ngohi toiki o Makedoniaika. Hababu, o Efesusoka naga o nyawa yamuruono naga ihi gerewoto o dodtoko itotiaiua, d ngona kiani nahibareti nanga. 1:4 Natemo onangika l ibtohi ihi gihenika o demo ito totiaiua d o ade-ade kai hira-hira ikahi koi toa-toakua. Mata-mata gnanga, duga-duga ihipuda o ributu dika, d koi tagiua ma Jou Madutu ai datoro duga-duga hakunu hanako de madodagi o ngongaku Unangika. 1:5 Tongohi ahi hitiari gnanga madungutu ganga, hupaya o nyawa yakunu yapke o hininga idododono d manga hininga magoronaka madebi-debini, de igou-goungu iwi ngaku ma Jouika, d de hokognanga nanga yakunu yahininga manga dodiawo o nyawa. 1:6 Naga o nyawa o hidoku moi yowango okaua hok hoko genangoli, d yorehene o ributu-ributu magoronaka mabaraguna koiwa-iwa. 1:7 Onanga yomau yodadi o agama maguru-guru, ena hioko nanga mahirete imangaratiua o demo yap pke-pke nanga, ekola o hali-hali ihihimanga nanga de hoko gnanga ihi goungu. 1:8 Ngone hohiriki o agama matita ganga yaoa, nako hok sarakia yapke demadiai. 1:9 Maraioka kiani nohininga o tita idiai o nyawa maoaikaua, m o nyawa o tita yatotilakurika, yododiai o dorou, o nyawa yororuae, o nyawa baradohaika, o nyawa yo o agamaua, o dunia manyawa, o nyawa ytoma-toma manga ayo de manga amaika, yototoma-toma mata-mataika, 1:10 o nyawa manga wowango issafaruneika, yodiai o howono imahi kokanauru, yotohi-tohiki o nyawa, yo elu-eluku; o hakihi ielu-eluku, d o nagona dika yodiai o hali-o hali ima denua de o dodtoko madiai. 1:11 O dodtoko gnanga hamke o Abari ma Oa magoronaka de ihi ngakuoka ngohino l tohibarihi, enagnanga o

Abari ma Oa ma Jou Madutuino womomulia d kiani hihigiriri. 1:12 Ngohi totemo tarima kasi o Kristus Yesusika tongone nanga Jou. Unanga wohihi dakoka o kuata ngohino mangale tileleani Unanga, d Unanga wohipulono ngohi topatutu mangale o manarama gnanga, 1:13 ngaro mahira ngohi tidiai o romanga madorou, d tianiaya, de thikauku Unanga. M ma Jou Madutu wohihininga ngohi, karana raha gnanga ngohi tongaku uahi, h ngohi tohirikua okia ngohi tadiai. 1:14 D ngohi kai holoi Ai hininga mahayanga de madora tongone nanga Jou. Unanga wohihi daka o kuata ngohino mangale tingaku Unangika d tahininga ahi dodiawo o nyawa. O kuata gnanga wonahi dakoka ngoneino mata-mata, horimoioka de o Kristus Yesus. 1:15 Igoungu itiai o demo nnanga -hababu gnanga ipatutu nia tarima d nia ngaku i tototomo --: "O Kristus Yesus woba o duniaka nnanga mangale wahi halamati o nyawa yobobaradoha." D ngohila o baradoha manyawa duru ittotorou. 1:16 M mangale hababu gnanga ma Jou Madutu wohihininga ngohi, l o Kristus Yesus yakunu wohi dumutu Ai sabari ingodumu ngohino, o nyawa duru tobobaradoha nnanga. D nenanga idadi o dulada moi mangale o nyawa mata-mata, dam aha yongaku Unangika d yamke o ngango madutu d ikakali. 1:17 Ma Jou Madutu, hagala o raha ma Koano, ipatutu hihoromati d hihigiriri ka hoko genangika, hababu Unanga wokakali, himke-mkeua d woma tngo-tngoka! Amin. 1:18 Timotius, ahingohaka! O manarama nnanga ngohi tonihi ggoanoka ngonaika, hohininga aha ma Jou Madutu ai behehongika ihiado-adonoka o nabi-nabi o jemaat magoronaka imakorona Ani diri. O behehongo gnanga kiani idadi o bilaono ngonaika ani manarama maoa-oa magoronaka. 1:19 Nomanarama de noma hijoj o ngongaku madiaika, d ani hininga magoronaka itebi-tebini. Naga o nyawa yohaduliua manga hininga madobote magoronaka, hidono iwedere tonanga manga ngongaku. 1:20 Mahi dogoronaka o Himeneus d o Aleksander. O nyawa yahinoto gnanga ngohi tahukumoka de tahilapahi o Ibilihika, l onanga imadotoko mangale imatogumu iwi hikauku ma Jou Madutu. 1 Timotius 2

2:1 Mahira-hiraka, ngohi togahoko de magiria l nia gogahoko, nia hubayanga, d nia niata o dodohanga de o demo tarima kasi nihi dono ma Jou Madutuika mangale o nyawa mata-mata; 2:2 mangale o kokoano d mangale o nyawa mata-mata yass o kuaha. Hogahoko l ngone yakunu howango ho ogoro de hordi mangale ma Jou Madutu de nanga manarama ipatu-patutu. 2:3 Gnanga yaoa de ma Jou Madutu ai hininga yasanangi, ngone Wonahi hohalamati. 2:4 Unanga womau l mata-mata o nyawa wahihalamati de ihi riki o diai. 2:5 Hababu, duga-duga naga ma Jou Madutu womatngo, d duga-duga womatngo womahi togoronauku ma Jou Madutu de o nyawa nanga hidogoronaka, enagnanga Kristus Yesus. 2:6 Unanga o nyawa womatngo wohi dakoka Ai diri mangale wahilapahi o nyawa mata-mata tonanga manga baradohaka. De gnanga ma Jou Madutu wohidumutu maraha yakokokorona, Unanga woigo la o nyawa mata-mata wahihalamati. 2:7 D hababu gnanga ngohi ihi huloko toiki o Yahudi manyawa okaikaua mangale tohi abari onangika o abari mangale o ngongaku madiai. Ngohi tohihimanga nnanga ganga itiai, ngohi tolukua. 2:8 Ngohi tomau l kiaka dika o nyawa o nau-nauru ima niata de manga hininga itebi-tebini, koiwa o gangamo ekola o ributu. 2:9 Kokiani o nyawa o ngoheka ima pke manga diri de biaha dika d imahi pke o pakeanga de ma ada-adatoka. Uha ima pke manga tadauru imadobikoka yatorou o lolegaka ekola imahi poromu o gurasi de o muhutika ekola o pakeanga ihali-hali. 2:10 M, kokiani o ngoheka imapke manga diri de o manarama maoa-oa hok sarakia ipatutu mangale o ngoheka iwi puji-puji ma Jou Madutuika. 2:11 O ngoheka kiani imadotoko de ima rirdi manga diri, d manga hingounu. 2:12 Ngohi tohi goungua o ngoheka ydotoko ekola ypareta o nau-nauru; nanga kiani ima rirdi. 2:13 Hababu madodihiraka iwihi dadi ganga o Adam d daha ituru o ngo Hawa. 2:14 D ko o Adamua, m o ngoheka imi taili hidono matilakuru ma Jou Madutu ai pareta. 2:15 Ngaroka hoko gnanga, o ngoheka aha mohalamati de mohidadi o ngohaka, iti mnanga de ami hininga madipokouku tatapu mingaku o Kristusika, d tatapu mahininga o nyawa mahomoa de ami wowango mohi taioka mangale ma Jou Madutu.

1 Timotius 3 3:1 Igoungu itiai o demo nnanga, "O nyawa yigo yodadi o jemaat yototailako, yigo o manarama moi duru de maraganeoka." 3:2 O nyawa moi wototailako o jemaat, o nyawa kiani koiwa ai kuranga, ngoi hekata duga-duga momatngo, wanako watumungu ai diri, wobarija, d ai datoro irahai; nanga woigo wtarima o nyawa ai tauoka; d wakunu wadotoko o nyawa; 3:3 uha o nyawa wotoba daluku, ekola woigo imakangamo. I idulu yaino, kokiani nanga ai hininga mabole-bole d aha woigo o dame. Unanga yakunua wokalilu o tiwi. 3:4 Unanga kiani wohi riki watatoro de madiai ai tau madola, d wadotoko ai ngoha-ngohaka mangale manga hingounu d manga horomati unangika. 3:5 Hababu nako o nyawa ihi rikua yatatoro manga tau madolaka mahirete, sarakia nanga wakunu watatoro ma Jou Madutu ai jemaat? 3:6 O nyawa womatngo wototailako o jemaat yakunua daha wo Haranino, hababu done nanga idadi ai hininga ikurutile daha wamke o lolai hok o Ibilihi mahira. 3:7 Unanga kiani o nyawa ai romanga maoa-oa kawaha manga hidogoronaka; hababu nako hoko genangua, done o nyawa aha iwihikauku nanga, hidono wo otaka o Ibilihi madadagoko magoronaika. 3:8 O jemaatoka yriwo-riwo kiani o nyawa yaoa d manga hininga irikoto; wokalilua o tiwi d woigoua wokere o angguru duru koha amoko. 3:9 Onanga kiani yas ibitumu de manga hininga madobote iddodono, o Haranioka manga ngongaku madodotokika wohimato-matokoka ma Jou Madutu. 3:10 Kiani nanga ytailako okahi ihira, d nako inyata nanga koiwa manga kuranga, daha nanga yakunu yriwo o jemaat magoronaka. 3:11 To nanga manga hekata kiani o nyawa maoa-oa, igoungua o nyawa yoigo i hi ade-ade o demo itotiaiua. Onanga kiani ihi riki yatumungu manga diri, deyorikoto hagala o hali magoronaka. 3:12 Yariwo-riwo o jemaatoka kiani manga hekata momatngo dika. Unanga kiani wohi riki watatoro ai ngoha-ngohaka d ai tau madola de kaya oa-oa. 3:13 O nyawa yriwo-riwo irahai o jemaat magoronaka, aha yahoromati d idadi iholoi yobarani yotemo-temo imakorona to nanga manga ngongaku o Kristusika. 3:14 Ngohi tonganono i tedekanoka uaoli ngohi aha tonilega.

Ngaro hoko gnanga, ngohi totulihi dika o hurata nnanga ngonaika, 3:15 l nako ngohi totedekanika, ngona nohi rikoka sarakia ngone kiani howango hok ma Jou Madutu ai tau madola manyawa, enagnanga ma Jou Madutu ai jemaat iwango-wango. O jemaat nnanga matero-tero o liate madidiki de maroriwo o dodtoko madiai ma Jou Madutuino. 3:16 O nyawa moiua yakunu ihi pongono, hokokia ma amoko tongone nanga agama marahasia: Unanga womahi matoko ai diri o nyawa ma rupa ma goronaka, d ihi matoko o diai ma Jou Madutu ai Womaha, de yamke o malaekat-malaekat. Ma abari ihi boakoka o hoana iago-agomo mahi dogoronaka, d Unanga iwi ngaku o dunia ingodumu d iwi goraka o horogaile. 1 Timotius 4 4:1 Ma Jou Madutu ai Womaha itemo ihi totararonuku maraha aha iba, o nyawa utu aha yodohuku, de iwihi pongono o Kristus. Onanga aha ihi ngounu o womaha yahir rehe-rehenika, d yanki o womaha madorou madodtoko, 4:2 ihi ngahu de madodagi o nyawa madorou de yototengeluku. Manga hininga madararono o nyawa gnanga, ihuhutuoka. 4:3 Onanga ydotoko o nyawa, mangale uha yokawingi, d yaolomua o inomo ihi totatapuoka. Enahioko o inomo gnanga ma Jou Madutu wohidadioka mangale yolomo de yotemo tarima kasi Unangika mangale o nyawa iwi ngakuoka o Kristusika, d yanakoka o dodtoko madiai ma Jou Madutuino. 4:4 Hagala moi-moi ma Jou Madutu wohi dadioka gnanga yaoa, d kamoi de koiwa kiani hapulono maharamu nako hatarimaka de hotemo tarima kasi ma Jou Madutuika. 4:5 Hababu o barakati ma Jou Madutuino d o niata yadiai o inomo gnanga idadi i halali. 4:6 Nako ngona ndotoko mata-mata gnanga o roriadodotika o ngongaku moi, ngona aha nodadi o Kristus Yesus ai leleani de nomanarama yaoa. D ngona aha gila-gila naburere ani hininga de ma Jou Madutu ai demo ngone hangongaku-ngaku, d o dodtoko-do dtoko madiai ngona nankoka madekanino nnanga. 4:7 Nomahi kurutika o ade-ade o ngongaku ipoparahaja de mabaraguna ko iwa-iwa. Kiani

nomahibiaha ani diri mangale o puji mawowango. 4:8 O hibiaha o rehe mahidoku mahuhutulu dika mafaid, m o hibiaha o rohani mafaid hagala o hali magoronaka, hababu yongohamika o jaji mangale o ngango maraha nnanga d oraha aha ibba-ba. 4:9 O hali gnanga itiai d kiani htarima de hngaku itototomo. 4:10 Hababu gnanga ngone hoparangi de homanarama hohauku, hababu ngone honganono ittotomo ma Jou Madutuika wow wango-wangoika; Unanga Wohih hohalamati o nyawa mata-mata, duru malokuoka o nyawa yongngaku-ngaku. 4:11 Nadotoko mata-mata gnanga d nhuloko o nyawa yamoteke. 4:12 Uha namalaika o nyawa moi ini pulono ngona okiaua ini dene karana ngona kanomag ikahi. I idulu yaino, kokiani ngona nodadi o dulada mangale o nyawa yongaku-ngaku ani ade-ade d ani kalakuanga magoronaka, madodagi magoronaka ngona nahininga ani dodiawo o nyawa mahi dogoronaka d ani ngongaku o Yesus Kristusika, d ani wowango nadebidebini. 4:13 Oraha gnanga, dam ngohi hi dono toba, ngona kiani nagou-goungu nadabasa Ma Jou Ai Demo ma Buku o nyawaika, d nhitomo de nadotoko nanga. 4:14 Uha ngona nawohanga napke o ngongike ma Jou Madutu ai Womahino, inihi dakoka ngonaika maraha o jemaat matutuda-tutuda tonanga manga giama yogelengaka ani heke malokuoka, d o nabi-nabi ihi adonoka ma Jou Madutu ai behehongo imakorona ani diri. 4:15 Namanarama mata-mata gnanga de magougoungu l ani manarama mahasili yamke o nyawa mata-mata. 4:16 Nolega nohidodiai ani diri, d nolega nohidodiai ani dodtoko. Kiani ngona nosetia nadiai mata-mata gnanga, hababu de hoko gnanga ngona aha nohihalamati, yaoa ani diri mahirete yaoa o nyawa inihig gihe-gihene. 1 Timotius 5 5:1 Uha ngona nngamo ikiria o nyawa iholoi yobaluhu de ngona, m nihigaro nanga wohigihene ani demo-demo matero-tero nanga ani ama. Nadiai o gogoduru hok ani riadodoto, 5:2 d o ngongoheka yobalubaluhu hok ngoni ayo. O momoholehe kiani ngona nadiai hok ani

biranga, de ani jako iddodono. 5:3 Nahoromati o bobao-bobao igou-goungu yowango o diri ima tengokahi. 5:4 M nako o bobao moma tngo de tomnanga ami ngoha-ngohaka ekola ami dano-danongo, nanga gnanga madodihiraka kiani nahidaka o mangarati, nanga kiani yahohininga tonanga manga riadodoto, d yabalahi manga gogao tonanga manga dimono d manga ele. Hababu o hali gnanga yasanangi ma Jou Madutu ai hininga. 5:5 O bobao igou-goungu o diri momatngoka, de moiua mnanga yakunu imipaliara, duga-duga mnganono ma Jou Madutuika. O hutu de o wange mnanga momatogu-togumua moma niata ma Jou Madutuika mangale mogahoko Ai roriwo. 5:6 M o bobao moigo mowango momahi sosanangi, mohonengoka ngaroka mnanga kamowangohi. 5:7 Nahi dono o hidumutu-o hidumutu nnanga onangika, l onanga yowango de koiwa manga kuranga. 5:8 M nako naga o nyawa ypaliaraua manga roriadodoto, maboboloi manga riadodoto mahirete, o nyawa gnanga ihi pongono manga ngongaku; nanga iholoi itorou ngaro de o nyawa yongaku-ngakua. 5:9 Duga-duga o bobao itotomo madodagi hok hoko nnanga yakunu ihi ngohama o bobao-bobao mabuku magoronaika: manga umuru kiani ikurangua de taongo mori butanga, mahira duga-duga mamoi mokawingi, 5:10 imi nko hok o ngoheka modiai o hali maoa-oa, hok hohitotero: ami ngoha-ngohaka m amokoka de maoa-oa, mosanangi matarima o nyawa imi adonino de ima hidodogumu ami tauoka, maleleani o nyawa yongaku-ngaku, mariwo o nyawa yohuhuha, d madiai dema gou-goungu hagala marupa o manarama maoa-oa. 5:11 Uha nohingohama o buku magoronaika gnanga o bobao-bobao kayag g ohi. Hababu nako nanga yamo manga nahihu idadi duru kohakuata, nanga yomau yokawingoli, d iwi malaka o Kristus. 5:12 Ma nanga yahowono hababu yatiaiua manga jaji yahi da-dakoka onangika. 5:13 Hoko genangoli nanga yaumo-umo raha de yohupu yowohama o nyawa manga tau. D iholoi itorouoli, enagnanga nanga imadotoko yadadi dorou o nyawa mahomoa manga romanga d yaganu-ganu o nyawa manga hali de ihi ade-ade o hali-o hali ipopatupatutua ihi ade-ade. 5:14 Hababu gnanga ngohi tomau hupaya o bobao-bobao mag yokawingoli, yamke o ngohaka d yatatoro manga

tau madola, l nanga haturu im mkeua raha mangale yadadi dorou tongone nanga romanga. 5:15 Hababu naga o bobao-bobao yorehenoka yanki o womaha madorou. 5:16 M nako o ngoheka o Haranioka momatngo tomnanga ami tau madolaka yodadioka yofo, mnanga kiani mariwo o bobao-bobao gnanga; uha mamalaika o jemaat ytagongo nanga. De hoko gnanga o jemaat yakunu yariwo o bobao-bobao nako manga dutu duru komoi okaua. 5:17 O jemaat matutuda yadiai manga manarama de madiai, kiani yahidaka o horomati o lape hinoto, de duru malokuoka nanga yamomagawe yoriwayati d yodotoko. 5:18 Hababu Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, "O hapi magogiria yadoko-doko o gandum mangale yarero o gandum mamui magobe oka, mauru uha nia aro-aro", hoko genangoli, "O nyawa yomanarama, yakunu yatarima manga hewa". 5:19 Uha nia tarima o galaki o jemaat matutuda womatngoika, sowaliua nako ihi kuata mangale o nyawa yoho hakihi yahinoto ekola iholoi. 5:20 O nyawa yodiai o baradoha, kokiani nia hidaare o jemaat yongodumu manga himangoka, l mahomoa idadi yohawana. 5:21 Ma Jou Madutu, o Kristus Yesus manga himangoka, d o malaekat-malaekat yairi-irikoka, ngohi togahoko de magiria l ngona namoteke o hidumutu-o hidumutu nnanga koiwa ani takihiri o nagonaika, d koiwa natingaka de nafara. 5:22 Uha kalioli itaiti nogelenga ani giama o nyawa moi-moi manga lokuoka mangale nahitatapu ngoraka hok ma Jou iwil leleani. Nako o nyawa mahomoa yobaradoha, uha nanki ini hidiliko o baradoha gnanga magoronaka. Nogana ani diri l tatapu idodono. 5:23 Uhali kao akere dika nokere; noker o angguru mahuhutulu mangale nohiriwo ani inomo mangengedere, hababu mamoi-mamoi ngona nopanyake. 5:24 O nyawa o hidoku moi yobaradoha, yatailakouahi, yamkeoka de madiai. M o nyawa mahomoa manga baradoha ipahaino daha ihi riki. 5:25 Hoko genang o manarama-o manarama maoa-oa gila-gila yamke. D ngaroka igapangua yamke koi yakunua gila-gila i iunu. 1 Timotius 6

6:1 O Haranioka manyawa yodadi o gilaongo, kiani yapulono tonanga manga tuanga patutu yahoromati, l o nyawa yakunua yadadidorou ma Jou Madutu ai romanga ekola tongone nanga dodtoko. 6:2 O gogilaongo manga tuanga o Haranioka manyawa, yakunua manga tuanga yapulono yahibaragunaua karana nanga imahi teke ho Haranioka manyawa. M onanga kokiani yaleleani tonanga manga tuanga gnanga de iholoi yaoaoli, hababu de yaoa yaleleani manga tuanga gnanga ganga o nyawa yongaku-ngaku yahohininga imahara-hara. Mata-mata nnanga ngona kiani ndotoko d nahitiari. 6:3 O nagona honanga yodotoko o dodtoko mahomoa de gnanga, d imadenua o dodtoko madiai tongone nanga Jou Yesus Kristusino, d tongone nanga agama madodtoko, 6:4 ganga o nyawa yoedenge d okia-kiaua ihi riki! Mapanyake enagnanga yoigo imateke ributu d imaka ngamo ima korona o demo mamangarati kabiahaua hi dono ihi puda yotaleana, o gitingaka, yodiai o romanga madorou, yotae itotorou, 6:5 d imaka denua o damke ipaha-pahaua. Manga dibanga mangkomo o nyawa gnanga itamunoka de itiaiokauaoli. Onanga yatobote o agamaino yakunu idadi yokaya. 6:6 I goungu o agama ihi daka o utumu ma amoko, nako o nyawa yamo iyaoaka de okia yapkeino. 6:7 Hababu okia naga utu de koiwa ngone ha o dunia magoronaino nnanga, d okia naga utu de koiwa ngone hakunu ha hohi hupu! 6:8 H, nako naga o inomo d o pakeanga, gnanga iyaoaka. 6:9 M o nyawa yomau yodadi yokaya, yamke o cocoba d o modoi mangale irupa-rupa o nahihu ibodo-bodo d yakokilianga. O nahihu-o nahihu gnanga yadiai o nyawa yodadi yowedere d yobodito. 6:10 Hababu o kalilu o tiwi ika, ipuda hagala rupa o dorou. Naga utu o nyawa yanki o tiwi, hi dono yamotekoka uaoli o Haranioka madodtoko, daha nanga yatapalu o hangihara kohange yawedere tonanga manga hininga. 6:11 M ngona ganga toma Jou Madutu ai nyawa madutu, h ngona kiani nomahi kurutika mata-mata gnanga. Nohi dailako nodadi o nyawa madiai ma Jou Madutu ai lakoka, nogilaongo ma Jou Madutuika, nongaku o Kristusika, nahininga ani dodiawo o nyawa, de notatapu o hangihara magoronaka, d ani jako mabole-bole. 6:12 No parangi nagou-goungu mangale nowango hok o Haranioka manyawa, l ngona naora o ngongike

iwango-wango madutu d ikakali. Hababu mangale gnanga ma Jou Madutu woni ahoko ngona nomangaku o nyawa yowe-we manga himangoka ngona ningaku o Kristusika. 6:13 D oraha nnanga, ma Jou Madutu ai himangoka wohi da-daka o jiwa hagala moi-moi ika, d o Kristus Yesus ai himangoka wohi da-daka o hakihi madiai o Pontius Pilatusika, ngohi togahoko nnanga ngonaino: 6:14 Nohi ngounu mata-mata o pareta gnanga de madodagi idododono d koiwa makuranga hidono tongone nanga Jou Yesus Kristus ai ba mahinotoka. 6:15 Ai ba, ma Jou Madutu mahirete aha wohitatapu maraha yakokorona. Unanga kawoma tngo-tngo woko Kuaha; Unanga womulia, o Koano hagala koano, d o Jou hagala tuanga. 6:16 Unanga dika iwi kuahaua o honenge; Unanga wowango o dararono magoronaka o nagona dika yakunua imahitigi. Koiwa o nyawa moi iwi mkeoka, ekola yakunu iwi mke. Unangika o horomati d o kuaha mangale kahi ado-adonika! Amin. 6:17 O nyawa yokaya-kayaika o duniaka nnanga, ngona kokiani nogahoko l uha nanga ima edenge d uha yonganono okia honangika itotatapua -hok o hali de o kaya. Onanga kiani winganono ma Jou Madutuika, wohi da-daka hagala moi-moi ngoneino de maboloioka hupaya ngone hamo majame. 6:18 Nogahoko onangika mangale ihi dumutu o oa-oa, mangale yodiai iwe o hali-o hali maoa, manga hininga imura, d yoigo ihi daka. 6:19 De hoko gnanga nanga yatoomu o arata idadi manga dai matiti maoa-oa, mangale maraha aha iba-ba. D de gnanga nanga aha yamke o ngango ikokakali, enagnanga o ngango madutu. 6:20 Okia inihi gogana ngonaika, nogana gnanga nohidodiai, Timotius! Nomahi kurutika o ade-ade koiwa-iwa mabaraguna d o ributu-ributu ima korona o hali-o hali madodagi ihowono yahetongo "O sawaro". 6:21 Hababu naga o nyawa yotemo onangoka naga o sawaro gnanga, hidono yorehenoka o Harani okaino madodtoko mahira nanga yang ngaku-ngaku. Tanu ma Jou winihi barakati Roriadodoto.

2 Timotius 1 1:1-2 Timotius, ahingohaka tonihohininga! Ngohi, o Paulus totulihi o hurata nnanga ngonaika, d tnganono tanu ma Jou Madutu o Ama tongone nanga Jou Kristus Yesus wonihidaka Ai barakati, Ai hayanga de Ai dora d Ai lol ngonaika. Mangale de ma Jou Madutu ai mau, ngohi wohigorakoka todadi o Kristus Yesus ai rasul d wohihuloko mangale tohi ngahu mangale o ngango ma Jou Madutu wohi jjajioka. O ngango gnanga ngone hatarima karana horimoi de o Kristus Yesus. 1:3 Ngohi totemo tarima kasi ma Jou Madutuika ngohi tileleani de ahi hininga madobote itotararono de itebi-tebini, hok mahira yadiai tongohi ahi ete de ahi tohora. Ngohi hoko genangika totemo tarima kasi ma Jou Madutuika, raha mahigetongo tonihininga ngona ahi niata magoronaka, yaoao wange yaoa o hutu. 1:4 Ngohi tohininga ani hininga mahuha. Hababu gnanga ngohi duru toigo homamke dede ngona l ngohi yakunu idadi igou-goungu tomrene. 1:5 Ngohi tohininga ani ngongaku magou-goungu o Kristusika, hok imatero manga ngongaku ngoni ele o ngo Lois d ngoni ayo o ngo Eunike. D ngohi tongaku ngona ani ngongaku hok hokognanga. 1:6 Hababu gnanga ngohi tonihidaka ngona o hohininga mangale nohiwango o ngongike ma Jou Madutu wonihi da-dakoka ngonaika maraha ngohi togelenga ahi giama ani lokuoka. 1:7 Hababu ma Jou Madutu ai Womaha wonahi daka ngoneino, igoungua o Womaha inadiai ngone idadi hohawana. Ilio yaino ma Jou Madutu ai Womaha gnanga inadiai ngone idadi hokuata, iomanga de o dora d hakunu nanga diri hatumungu. 1:8 Hababu gnanga uha inimaleke nohidaka o hakihi mangale tongone nanga Jou, d uha ini maleke imakorona ngohi, ihi buika karana Unanga. Ilio yaino, kiani ngona de ma Jou Madutuino ai kuata, no moteke nohangihara mangale o Abari ma Oa gnanga. 1:9 Ma Jou Madutu wona hihalamati d wona ahoko ngone l ngone hodadi Ai umati mahirete. Unanga wodiai gnanga igoungua matiti okia ngone hamo manaramoka, m matiti Ai datoro mahirete d Ai hayanga de Ai dora ittotomo. Unanga wonahi daka ngoneino Ai hayanga de Ai dora i tilakuru o Kristus Yesus, o dunia nnanga kaidadi de kowahi. 1:10 D

oraha nnanga, ma Jou Madutu wohi dumutu Ai hayanga de Ai dora i ttotomo gnanga ngoneino, de Ai ba tongone nanga Koano Wohi hohalamati o Kristus Yesus. O Kristus wautumoka o honenge makuaha d woao o ngango ikokakali itilakuru o Abari ma Oa gnanga. 1:11 Mangale tohingahu o Abari ma Oa gnanga ma Jou Madutu wohigoraka ngohi todadi o rasul d o guru. 1:12 Hababu gnanga ngohi tatagongo mata-mata nnanga, m ngohi tatapu tongaku, hababu ngohi tohi riki de madiai o nagona ngohi tngaku. Ngohi tongaku okia Unanga wohihi ngongakuoka ngohino, Unang wakunu wgana hidono o Kiamati ma Wange. 1:13 Nanki dema gou-goungu o dodtoko madiai ngohi tonihi da-dakoka ngonaika. D kokiani ngona tatapu ns o ngongakuika d o dora idadi tongone madutu, karana horimoi de o Kristus Yesus. 1:14 De ma Jou Madutu ai Womaha ma roriwo iwango ngoneoka, kiani ngona nogana nohidodiai o hali-o hali maroraganeoka, inihi ngongakuoka ngonaika. 1:15 Ngona nohi riki o nyawa mata-mata o Asia ma daeraka ihi malaka ngohi, yodogoika o Figelus d o Hermogenes. 1:16 M o Onesiforus ai tau madola ihigali muruono naga ibto yamrene tongohi ahi hininga. Tanu ma Jou woigo wohidumutu Ai dora de Ai hayangi onangika. Ngaroka ngohi o bui magoronaka, o Onesiforus aha iwi malekua tongohi ahi hali gnanga. 1:17 Kade womahi dono o Romaka, gila-gila nanga wohidailako wohilingiri ngohi, hidono nanga mimamke dede ngohi. 1:18 D ngona nohi riki o Efesusoka hara mange nanga wohiriwo ngohi. Tanu ma Jou wohidumutu Ai dora de Ai hayangi unangika, ma wange o Jou watailako o nyawa o umati yongodumu. 2 Timotius 2 2:1 Timotius, ahingohaka! Kiani ngona nokuaha de o dora de o hayangi itotomo inahi da-daka ngoneino, karana ngone horimoi de o Kristus Yesus. 2:2 O dodtoko mahira ngona noihenoka ngohino o nyawa yowe-we manga himangoka, kiani ngona nahingongaku o nyawaika yakunu yangaku d yosawaro yadotoko o nyawa mahomoa. 2:3 Ngona kiani nonki natagongo o hangihara hok o Kristus Yesus ai tentara

wososetia. 2:4 O tentaraoka womatngo magogiriaka womanarama, aha wotasibua ai diri de wohidailako ai diri mahirete, hababu nanga woigo ai kapita ai hininga wasanangi. 2:5 Womatngo woigo wohibiaha ai rehe ikuata aha wodadiua mahimangoka o rorebe moi magoronaka, nako nanga wamotekua madatoro-madatoro. 2:6 Yototumule yomanarama imahi kokangelaka, nanga manga haku madodihiraka yamke yodatodatomo mahasili. 2:7 Natibanga naluku-luku okia ngohi tohihimangoka gnanga, hababu ma Jou aha wonihi daka ngonaika mangale nakunu nomangarati mata-mata. 2:8 Nohininga nnanga: O Abari ma Oa ngohi tohi ngahu-ngahu gnanga ganga o abari mangale o Yesus Kristus, o Daud ai difauku; Unanga o Kristus wowangokali o honengino. 2:9 Karana tohingahu o Abari ma Oa gnanga, ngohi tatagongo o hangihara; iholoi idogo hidono ihi rante hok o nyawa madorou moi. M ma Jou Madutu ai demo yakunua yaliko de o rante. 2:10 Hababu gnanga ngohi totongohono tatagongo o hangihara mata-mata gnanga mangale manga paralu o nyawa wairi-irikoka ma Jou Madutu, l onanga yamke o halamati wahidaka itilakuru o Kristus Yesus, d ima nki o mulia ikokakali. 2:11 I goungu itiai o demo nnanga, "Nako ngone hohonengoka homakinki dede Unanga, ngone aha howango homakinki dede Unanga. 2:12 Nako ngone hotatapu hotongohono, ngone aha hopareta homakinki dede Unanga. Nako ngone hihipongono Unanga, Unang aha wonahipongono ngone. 2:13 Nako ngone hosetiaua, Unanga tatapu wosetia, hababu Unanga wakunua walawani Ai diri mahirete." 2:14 Kiani ngona nahidaka o hohininga o nyawa mangale mata-mata nnanga. Ma Jou Madutu ai himangoka, nahitiari nanga l uha imateke ributu mangale o demo-o demo kabiahaua. Gnanga koiwa mabaraguna, ma iholoi idogo duga-duga yaruae o nyawa manga gogihene. 2:15 Kiani ngona nohi dailako nagou-goungu l woni nako ma Jou Madutu hok o nyawa i patu-patutu yomanarama Unangika. Nohidailako l ngona koini malekua imakorona ani manarama, m duga-duga nadotoko de madiai o dodtoko-o dodtoko madiai ma Jou Madutuino. 2:16 Nomahi kurutika o ade-ade koiwa-iwa mabaraguna d iwi hikauku ma Jou Madutu. O ade-ade hok hoko gnanga duga-duga yadiai o nyawa iholoi itorou. 2:17

O nyawa manga dodtoko itahe hok o panyake o totengedere ibiha-biha. Tonanga manga hidogoronaka yodogoika o Himeneus d o Filetus. 2:18 Onanga yorehenoka deo dodtoko madiai, d yaruae o nyawa utu manga ngongaku. Onanga yotemo, o momiki o honengino idadioka. 2:19 M o hohole ipo puturungu ma Jou Madutu wadodiai yakunua yagiwi. Malokuoka itulihi nnanga, "Ma Jou wnako to Unanga ai nyawa", d "O nyawa yotemo nanga toma Jou, o nyawa gnanga kiani imatogumu yodiai o manarama ihowo-howono". 2:20 O tau ma amoko magoronaka hamke irupa-rupa mapakakaha. Naga yadiai o hakaino ekola o gurasi, m naga o gotaino ekola o tonaka. Naga ihi pke mangale iparalu irorahaika, d naga yapke mangale maparalu biaha. 2:21 O nyawa ima tebini manga diri mata-mata itotorouino, o nyawa gnanga aha yapke mangale irorahaika. Unanga wodadi madutu woma dinga-dingakoka d wobaraguna mangale ai tuangika. Unanga iwi hi diai oka mangale iwi pke moi-moi o manarama maoa-oa. 2:22 Nomahi kurutika o nyawa yogogoduru manga sanangi. Nohidailako mangale nowango imamoteke ma Jou Madutu ai mau, nosetia Ai dodotokika d nahininga ani dodiawo, de imanki tongona ani hininga irirdi. Hoko gnanga nowango dede nanga imahi boaka yogahoko o roriwo ma Jouika de manga hininga idodono. 2:23 Uha nanki o nyawa bodo manga ributu magoronaka, kokia-kiaua ihi riki. Ngona nohi riki mata-mata gnanga ihi puda duga-duga o gangamo. 2:24 O nyawa yomanarama mangale ma Jou ipatutua ima kokangamo; nanga kiani woigo wododiawo o nyawa mata-mataika, d wakunu wadotoko o nyawa iyaoa d ai sabari. 2:25 Unanga kiani de ai hininga mabole-bole wadotoko o nyawa yoigo yotoba lawani; tanu ma Jou Madutu wahidaka o raha o nyawaika gnanga mangale nanga i btohi yodiai o baradoha d yanako o dodtoko madiai. 2:26 De hoko gnanga nanga idadi ima todokanokali, d yolapahioka o Ibilihi madadagokoka yautumoka nanga d yapakisa nanga yanki mamau. 2 Timotius 3

3:1 Nohininga nnanga: O wange mabobahaka aha naga o huha kohange. 3:2 O nyawa aha yohininga manga diri mahirete, yokalilu o tiwi, ima hile, d yoigo yotemo-temo koiwa magoungu. Onanga yoigo yahikauku o nyawa, yota lawani manga dimonika, yanakoua yotarima kasi, d yolega ikaua o rohani. 3:3 Onanga yahiningaua manga dodiawo, yoluku yahi apongo, nanga yoigo yadadi o dorou o nyawa mahomoa manga romanga, yoigo yapke o pakisa, koiwa manga hayangi, d yoigoua o oa-oa. 3:4 Onanga yosetiaua, yoedenge, d yatibanga ikurutua. Onanga yoigo iholoi, o dunia makaramata de ngaro iwi moteke ma Jou Madutu. 3:5 Ngaroka madodagi maporetino, nanga ihi ngounu ihidagi o agama mamau-mau, m yatila o agamaino matiti mahirete gnanga. Nomahi tingaka o nyawa hok hoko gnanga. 3:6 Naga tonanga manga hidogoronaka yowohama o tau-tauika, daha manga hininga yadene o ngongoheka ima sosikaua manga baradoha duruhe koh amoko d yakuaha irupa-rupa o nahihu. 3:7 O ngongoheka gnanga ima togu-togumua yogahoko yadotoko, m komaiwahi yakunu yanako o dodtoko madiai ma Jou Madutuino. 3:8 Hok sarakia mahira o Yanes d o Yambres iwi lawani o Musa, hoko genang o nyawa genanga yalawani o dodtoko ma Jou Madutuino. To nanga manga dibanga itorouoka, d to nanga manga ngongaku itiroka. 3:9 M onanga aha okia-kiaua yamke, hababu tonanga manga bodo aha ihi riki mata-mata o nyawa, hok yamke o Yanes d o Yambres. 3:10 M ngona nankoka ahi dodtoko-dodtoko, tongohi ahi kalakuanga, d ahi ngango madumutu. Ngona mahirete namkeoka sarakia ngohi tagougoungu tingaku o Yesus Kristusika, d tahininga ahi dodiawo o nyawa. Ngona nohi riki ahi sabari de ahi dongohono. 3:11 Ngona namkeoka ngohi ihi aniaya d ngohi tatagongo. Ngona nohi riki mata-mata idadioka ngohino o Antiokhia madaeraoka, o Ikoniumoka, d o Listraoka; d ngona nohi riki mata-mata ngohi tatagongo! M ma Jou wohihihalamatioka ngohi mata-mataino gnanga. 3:12 Igoungu o nyawa mata-mata yomau yowango yopuji d yowango yorimoi de o Kristus Yesus aha ya aniaya, 3:13 m o nyawa madorou d o nyawa yotipu-tipu aha iholoi manga dorou. Onanga yatipu o nyawa mahomoa enahioko nanga mahirete maya tipu dika. 3:14 M mangale ngona, Timotius, ngona kiani nomahi

jj ikekete o dodtoko-o dodtoko madiai ika ini doto-dotokoka ngonaika, d ngona nangaku ingodumu; hababu ngona nohi riki o nagona ani guru-guru. 3:15 Ngona kiani nohininga kani ete-etekohi ngona nnakoka Ma Jou Ai Demo ma Buku. Ma Jou Ai Demo ma Buku gnanga yakunu inihi daka o mangarati ngonaika, mangale namke o halamati itilakuru nia ngongaku o Kristus Yesusika. 3:16 Mata-mata itulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka, de ma Jou Madutu ai tutuda, de mabaraguna mangale ydotoko o diai, mangale yahidaaere, d yatiai ihhowo-howono, d mangale yadotoko o nyawa hupaya yowango i mamoteke ma Jou Madutu ai mau. 3:17 De Ma Jou Ai Demo ma Buku gnanga o nyawa iwi leleani ma Jou Madutu yakunu yadongodumu ittotomo, mangale hagala marupa o manarama maoa-oa. 2 Timotius 4 4:1 O Kristus Yesus aha woboali o duniaino nnanga, mangale watailako o nyawa yowango-wango d yohone-honenge; d Unanga aha woba mangale wopareta hok o Koano. Hababu gnanga ngohi to gahoko kohagiria ngonaika ma Jou Madutu ai himangoka de o Kristus Yesus: 4:2 Kokiani ngona nohiabari o abari ma Jou Madutuino gnanga, d gila-gila nahiributu hupaya o nyawa yoihene, boteka nanga yomodeke ekola kowali. Kokiani ngona nahi ngaku o nyawa nohi matoko manga howono, d nahi daka o hihitomo onangika. Nadotoko o nyawa de duru de ani sabaroka. 4:3 Hababu maraha aha iba, o nyawa yolukoka yatarima o dodtoko madiai. I idulu yaino, nanga aha yanki manga nahihu mahirete, d yatoomu o guru-guru komangange l yadotoko o hali-o hali nanga yarahai manga ngauku magogihenoka. 4:4 Onanga aha manga ngauku yatamunu o diai ika, m manga ngauku aha ihidakunu o ade-ade mahomoaika. 4:5 Ngarok hoko gnanga, ngona kiani nogana ani diri sarakia dika marupa magoronaka. Notongohono natagongo o hangihara magoronaka, nadiai ani manarama hok ihi ngahu-ngahu o Abari ma Oa gnanga de nohidagi nohidodiai ani manarama hok ma Jou Madutu iwil leleani. 4:6 Imakorona tongohi ahi diri, yadonoka maraha ngohi aha

tohonenge hok o huba ma Jou Madutuika. Kabtino okahi ngohi aha tamala o dunia nnanga. 4:7 Ngohi tankoka o rorebe tohidodiai, d tadonoka mabatingi mabahaika. Ngohi tatapu tosetia o Kristusika hidono mabaha. 4:8 D oraha nnanga o utumu mangongike ihi damoka ngohi. O Kiamati ma Wangeoka, ma Jou, o Hakimi woadi-adili gnanga aha wohi daka o ngongike gnanga ngohino, karana ngohi towango yaoa de ma Jou Madutu. D kangohiua dika aha tatarima o ngongike gnanga, m o nyawa mata-mata ma Jou ai ba yododam de duru manga ngigoka. 4:9 Nohidailako duru demadataitoka naino ngohino, 4:10 1:4 * hababu o Demas wohimalaka ngohi, karana wohininga o dunia nnanga. Unanga woikoka o Tesalonikaika. O Kreskes woikoka o Galatiaika, d o Titus o Dalmatiaika. 4:11 Kol. 4:10 * Duga-duga o Lukas wogogogere dede ngohi. Ningoho o Markus, d niao nanga nimanki, hababu nanga wakunu wohiriwo ahi manarama magoronaka. 4:12 Ngohi tihulokoka o Tikhikus woiki o Efesusika. 4:13 Nako ngona naino, nao ahi mantele, ngohi tamalaika o Troasoka o Karpus ai tauoka. De nohidotao tongohi ahi buku-buku, duru malokuoka ahi buku-buku yadodiai o karatahi o aiwani makaino. 4:14 O Aleksander, o tabaga wododiai gnanga wodiaioka o hali duru itotorou ngohino. Ma Jou aha wbalahi unangika imoteke ai manarama. 4:15 Ngona mahirete kiani nomahi dodiai unangika, hababu nanga duru walawani tongone nanga abari. 4:16 Maraha madodihiraka ngohi tohingahu tomademo ahi diri, kao nyawa moi de koiwa ihi datekuku; mata-mata ihi malaka ngohi. Tanu ma Jou Madutu wahihowonua nanga, o hali nnanga magoronaka! 4:17 M ma Jou wohi datekuku ngohi. Unanga wohihi daka o kuata hidono ngohi takunu tohi ngahu o Abari ma Oa gnanga ingodu-ngodumu, l yoihene mata-mata o Yahudi okaua manyawa. D ngohi tolapahi o honenge mahangiharaino. 4:18 Igoungu, ma Jou aha wohihi lapahi ngohi moi-moi itotorou mamanarama ngohino. Unanga aha wohiao ngohi de mahalamatoka o horoga ai Pareta ma goronaika. Kokiani Unanga hihimulia kahi ado-adonika! Amin. 4:19 Tongohi ahi tabea o ngo Priskila d o Akwilaika d o Onesiforus ai tau madolaika. 4:20 O Erastus wogogogere o Korintusoka, d o Trofimus o panyake magoronaka timalaika o

Miletusoka. 4:21 Nohi dailako hoko gnanga marupa mangale naino o dumamta maraha uahi. O Ebulus, o Pudes, o Linus, d o ngo Klaudia ihidingoto tonanga manga tabea ngonaika hoko genang mata-mata o roriadodoto mahomoa o ngongaku moi. 4:22 Tanu ma Jou woni datekuku ngona. Tanu ma Jou winihi barakati Roriadodoto!

Titus 1 1:1 Titus ahingohaka! Ngohi, o Paulus, totulihi o hurata nnanga hok ma Jou Madutu ai gilaongo d o Yesus Kristus ai rasul. Ngohi ihi iriki d ihi huloko la triwo ma Jou Madutu ai ngongiriki manyawa hupaya yodadi yokuata tonanga manga ngongaku magoronaka. Ngohi kokiani ttuda nanga hupaya ihi riki o dodtoko madiai tongone nanga agama ydotodotoko. 1:2 O dodtoko gnanga imahi hole o ngonganono ngone aha hatarima o wowango madutu d i kokakali. Ma Jou Madutu wohi jajioka o ngango gnanga ihira de o raha madodihiraka -- d ma Jou Madutu idadiua woeluku. 1:3 Maraha yakokorona, ma Jou Madutu wohinyata Ai jaji gnanga Ai behehongo magoronaka. O behehongo gnanga wohihi goganoka ngohino, d ngohi nanga tohingahu de ma Jou Madutu ai pareta Wonahi hohalamati ngone. 1:4 Titus, ngona ganga igou-goungu tongohi ahingohaka, hababu ngona dede ngohi homa mote-moteke hingakuoka o Kristusika. Ngohi tonganono tanu ma Jou Madutu o Ama d o Kristus Yesus nanga Koano Wonahi hohalamati, wonihi daka o barakati d o lol ngonaka. 1:5 Ngohi toni malaika ngona o Kreta mabereraka hupaya ngona yakunu nohidailako o hali-o hali kai pparalu ohi natatoro. Inoli hupaya ngona ngraka o jemaat-jemaat matutuda o kota ygtongo. D nhohininga tongohi ahi hidumutu-hidumutu nnanga: 1:6 O jemaat matutuda womatngo kokiani womatngo koiwa ai howono; nanga kokiani ngoi hekata duga-duga momatngo; ai ngoha-ngohaka kokiani iwi ngakuoka o Kristusika d koigoungua yahi riki hok o ngohangohaka yo ora-ora d yakunua ytatoro. 1:7 O jemaat yottailako ganga o nyawa ihid dailako ma Jou Madutu ai manarama, nanga yakunua de ai howono. Unanga yakunua woma hile ekola wotoba ngamo, ekola wotoba daluku, ekola wigo imaka ngamo, ekola yokalilu o tiwi. 1:8 Unanga kokiani wosanangi wtarima o nyawa ai tauoka, wigo o hali maoa-oa, yakunu watumungu ai diri, wollalimua, wotebini, o atoranga wanko. 1:9 Unanga kokiani wasos ikkete o dodtoko yakunu yang ngakungakuika, hok iw dotokoka unangika. De hoko gnanga nanga wakunu wnasihati o nyawa imahi hole o dodtoko madiai de wohimatoko hagala

o nyawa iwi lawa-lawani manga howono. 1:10 Hababu o nyawa manga nge yigo yomalawani, maboboloi hagala o nyawa hoko kangano manga agama o Yahudioka manga agama; nanga ytipu o nyawa mahomoa de tonanga manga demo ihi hohomoa. 1:11 Hagala o nyawa hoko gnanga kokiani hatamunu manga uru, hababu nanga yruae manga nge o roriadodoto de manga tau madola, de o dodtoko-dodtoko magoungua. Onanga yadiai gnanga duga-duga karana yomau yolingiri o utumu i patu-patutua! 1:12 Mamoi ibto tonanga mahirete manga nabi womatngo, ai ahali o Kreta maberera inoli, wotemo, "Hagala o Kreta manyawa salalu yoelu-eluku, de hok o aiwani madorou ikokalilu de ytebeturu." 1:13 Okia wahto-htongo manabi gnanga i goungu itiai. Mahababu gnanga kokiani ngona nataaere nanga nahi totiai ika; hupaya nanga itatapu ima hijoj o dodtoko madiai ika, 1:14 d imahi joj okaua o Yahudioka manga jojarita i hira-hiraika ekola o datoro-datoro yadodiai hagala o nyawa yaolu-oluku o dodtoko madiai gnanga. 1:15 Hagala moi-moi ganga itebini o nyawa yotebi-tebinika. M hagala o nyawa manga dibanga ipese-pesekika d manga ngongaku koiwa-iwa okianaga moi de koiwa naga itebini, hababu tonanga manga dibanga de manga hininga mdobote itebi-tebini ipesekoka! 1:16 Onanga yotemo bari nanga iwi nako ma Jou Madutu, enahioko tonanga manga manarama iwi hipongono. Onanga kah emono, d onanga yoluku yotomoteke; nanga ganga o nyawa ya aku-akunua yodiai okianaga moi maoa-oa. Titus 2 2:1 M ngona, Titus, kokiani ngona nodotoko o dodtoko madumutu itiai. 2:2 Nanasihati o bobereki o nau-nauru, hupaya nanga manga diri yatumungu, yobarija d yowango hok o nyawa yopatu-patutu yhoromati. Onang kokiani imahi joj o dodtoko madiai ika ma Jou Madutuino, manga dora itotomo d yotongohono yatagongo o huha de o hangihara. 2:3 Hoko genangoli kokiani ngona nanasihati o bobereki o ngongoheka hupaya to nanga manga kalakuanga ima dene de okia ipatupatutu mangale o nyawa yow wango-wango im dingakika mangale ma

Jou Madutu. Onanga yakunua o nyawa yahi ade-ade itorou, d yakunua yabiaha yoke-okere o daluku i biha-biha. Onanga kokiani yodotoko o hali maoa-oa, 2:4 hupaya de gnanga nanga yakunu yahibiaha ydotoko o ngongoheka yog g la ydora manga rokata d manga ngoha-ngohaka, 2:5 idadi yobarija, yowango i tebini, d yodadi o ayo maoa o tau magoronaka yotomoteke manga rokatika. De hoko gnanga moiua naga o nyawa yakunu yahohedu o abari ma Jou Madutuino. 2:6 Hoko genang, nanasihati hagala o nyawa yog g hupaya nanga idadi yobarija. 2:7 Hagala o hali magoronaka, kokiani ngona nodadi o dulada o kalakuanga maoa-oa. Nako ngona nodotoko, kokiani ngona ani hininga irikoto d nakai goungu. 2:8 Napke o demo-demo i bobarija, o nyawa yakunua yahohedu, hupaya hagala ani lawani ymaleke karana koiwa naga o hali-o hali madodorou nanga yakunu yahtongo mangale ngone. 2:9 O gogilaongo kokiani yotomoteke manga tuangika, d yasanangi manga hininga hagala o hali magoronaka. Onanga yakunua yoroributu, 2:10 ekola yotohiki. Kokiani nanga ihi matoko salalu nanga manga jako yaoa d yosetia, hupaya de to ona manga jako gnanga o nyawa ihi giriri o dodtoko mangale ma Jou Madutu, Wonahi hohalamati ngone. 2:11 Hababu ma Jou Madutu wohi dumutoka Ai hayanga de Ai dora la wahihalamati hagala o nyawa mata-mata. 2:12 Ma Jou Madutu Ai hayanga de ai dora gnanga inahibiaha in dotoko ngone hupaya yakunokaua howango ima lawa-lawani de ma Jou Madutu ai mau, d hamotekua o dunia manahihu. Ngone inahibiaha in dotoko la howango o dunia nnanga magoronaka de hanko nanga diri hatumungu, nanga hininga itiai d hosetia ma Jou Madutuika. 2:13 Oraha nanga magogiria ngone hododam ma Wange ngone hngano-nganono gnanga; ma Wangeoka gnanga o dunia aha yamke o Yesus Kristus ai mulia, enagnanga ma Jou Madutu Duru wo Lamo-amoko d nanga Koano Wonahi hohalamati. 2:14 2:9 * Unanga wohi hubaka Ai diri mangale ngone la wonahilapahi ngone de hagala o dorou, d wonahidadi ngoneo umati moi hololapahi de o baradoha d hodadi madutu Unanga dika, inoli inamagawe o oa hodiai. 2:15 Ndotoko mata-mata gnanga, d nnasihati ikali ntaaere inihig gihe-gihene de ini manga de o kumati. Ka o nyawa

moi de uha namalaika inihi kauku ngona. Titus 3 3:1 Nahidaka o hohininga ani jemaat-jemaat mangoha-ngohaka hupaya nanga yotomoteke o tutuda-tutudaika d yakokuaha o negara, d ihi ngounu d imasadia yodiai moi-moi o hali maoa-oa. 3:2 Ntemo onangika hupaya uha hi ade-ade itotorou ekola imateke roributu de o nagona dika, duga-duga hupaya nanga manga jako yongamo-ngamoua. Kokiani nanga salalu manga jako manga hininga ibole-bole o nyawaika mata-mata. 3:3 Hababu mahira ngone mahirete hobodo, hanki o ngkomo ihowo-howono d hohi ngounua. Ngone imgilaongo hagala rupa o hininga itotorou d o nahihu; d ngone howango de nanga niati itotorou d o hininga homa kogogono, de kahoma kokodohatika. 3:4 M ma Jou Madutu, Wonahi hohalamati ngone wohimatoko ngoneino Ai dora d Ai hininga maoa. 3:5 Unanga wonahi halamati ngone, koigoungua karana ngone hodiaioka okianaga moi maoa-oa, duga-duga karana Unanga mahirete won dora ngone. Unanga wonahi halamati ngone madodagi de ma Jou Madutu ai Womaha, inahi daka ngoneino o dodadi mahungi d o ngango mahungi de mangkomo ina ihoro ngone. 3:6 Ma Jou Madutu wona doburaraha ai Womaha ngoneuku de mangkomo o Yesus Kristus, nanga Koano Wonahi hohalamati, 3:7 hupaya de o Yesus ai hayanga de Ai dora, ngone homateke oa-oa okali de ma Jou Madutu d ngone hamke o ngango madutu d ikokakali ganga ngone hngano-nganono. 3:8 O demo nnanga igoungu itiai. Ngohi tomau ngona nohiduku o hali-o hali nnanga, hupaya hagala o nyawa iwi ngaku-ngaku ma Jou Madutuika i gou-goungu yousaha mangale yodiai o manarama maoa-oa d iffaid mangale o nyawa mata-mata. 3:9 M nomahi rehene ima teke roributu o demo maffaidua, o jarita kiaino nanga ahali, o ributu d o gangamo mangale o agama matita. Mata-mata gnanga koiwa mafaid d koiwa mautumu. 3:10 O nyawa yododiai o hababu o gitingaka o jemaat magoronaka, kokiani ngona ntaare nohigali mamoi mahinoto; ibto de gnanga uhali nimateke dodiawoli dede nanga. 3:11 Ngona nohi riki o

nyawa hoko gnanga marupa manga kalakuanga itorou, d hagala manga baradoha ihi nyata igoungu nanga yahowono. 3:12 4:12 * Ipaha de ngohi thuloko o Artemas ekola o Tikhikus ngonaika itaiti nomahi dailako de majapati l naino ngohino o Nikopolisino, hababu ngohi ahi dungutu toggogere dokengoka madkana o duma mta maraha. 3:13 Nohi dailako nagou-goungu mangale nriwo o Zenas, wos sosawaro mangale o hukumu gnanga, d o Apolos, hupaya nanga yakunu yoiki yosobo d makuranga okia-kiaua. 3:14 Hagala nanga nyawa kokiani im dotoko yodiai o hali maoa-oa hupaya yakunu ywdono okia naga yap pke-pke duru yopparalu; uha hidono nanga yowango mafaid koiwa. 3:15 O riadodoto mata-mata mima kokomoteke dede ngohi, ihi dingoto manga tabea ngonaika. Nohingahu mia tabea nanga dodiawoika homa teke o ngongaku moi. Tanu ma Jou wahi barakati o Riadodoto mata-mata.

Filemon 1 1:1 Riadodoto Filemon, mia dodiawo d ngomi homateke manarama moi! Ngohi o Paulus, o bui manyawa moi karana o Kristus Yesus, mimanki de o Timotius tongone nanga riadodoto, totulihi o hurata nnanga ngonaika 1:2 d o jemaatika ima totoomu ani tauoka; kogenang tongone nanga birangika, o ngo Apfia de nanga doomu o manarama moi o Arkhipus. 1:3 Ngomi minganono tanu ma Jou Madutu o Ama d ma Jou Yesus Kristus wonihi daka o barakati d o lol ngonaika. 1:4 Tom niata mahigetongo, ngohi tahetongo Riadodoto ani romanga d totemo tarima kasi ma Jou Madutuika. 1:5 Hababu ngohi toihene i gou-goungu Riadodoto nngaku ma Jou Yesusika de nahininga ma Jou Madutu ai umati mata-mata. 1:6 Ngohi toma niata tanu ho riadodoto hok o nyawa yongaku-ngaku ihihasili o mangarati i holoi i lamoko mangale hagala o barakati ngoneoka karana homa teke rimoi de o Kristus. 1:7 Riadodoto Filemon, ani dora ma Jou Madutu ai umatika mata-mata ihi mrene ngohi, d ihi daka o hihitomo ngohino! Ma Jou Madutu ai umati mata-mata yadiaioka yomrene karana ngona Riadodoto. 1:8 Mahababu gnanga, hok o nyawa o riadodoto o ngongaku moi, ngohi kai yakunu dika toni pareta Riadodoto mangale okia Riadodoto kiani nadiai. 1:9 M karana ngohi tonihininga Riadodoto, duga-duga ngohi kato gahoko dika. Ngohi nnanga o dimono moi d oraha nnanga magogiria ihi tumunguku o bui magoronaka karana o Kristus Yesus. 1:10 Ngohi, o Paulus l nohi riki o gogahoko moi tohi dono ngonaika mangale o Onesimus, ahingohaka mangale o Kristus. Hababu o bui magoronaka nnanga ngohi todadioka ai ama o rohanioka. 1:11 Mahira nanga wobaragunaua mangale ngona, m oraha nnanga nanga wobaraguna, kangonaua dika, m mangale ngohi. 1:12 Oraha nnanga o nyawa tihohininga gnanga tihidingotoli ngonaika. 1:13 Imoteke madiai ngohi tomau titumungu nanga wogogere dede ngohi hok ani dagali, l unanga yakunu wohi riwo-riwo ngohi, hokokia madekana ngohi ihi tumunguku o bui nnanga magoronaka karana tohi ngahu o Abari ma Oa ma Jou Madutuino. 1:14 M ngohi toluku okianaga todiai nako Riadodoto nomodekuahi. Ngohi iholoi toigo nako Riadodoto

nodiai de ani hininga mangigo mahirete; ngohi toluku toni pakisa. 1:15 Marai o Onesimus woma tingaka raha mahuhutulu, l Riadodoto mangale nimke okali nanga kahi ado-adonika. 1:16 Oraha nnanga nanga igoungua duga-duga o nyawa o gilaongo moi mangale Riadodoto; nanga iholoi de gnanga. Unanga ganga nanga dodiawo o Haranioka manyawa duru hihohininga. Unanga duru wobaraguna mangale ngohi okia hongoli mangale ngona! Marai nanga duru wobaraguna yaoa hok o gilaongo yaoa hok o nyawa moi o riadodoto mangale ma Jou! 1:17 Mahababu gnanga, karana Riadodoto nohipulono ngohi ani dodiawo homahiho Harani, nitarimali o Onesimus hok imatero Riadodoto nohitarima ngohi. 1:18 Nako nanga wahowono ekola wonagimi ngonaika, malaika l ngohi tatagongo mata-mata gnanga. 1:19 Aa, yaoa ngohi mahirete totulihi nenangokadau: Ngohi, o Paulus aha tafangu tamata-mata. (Marai iparalu okaua ngohi toni hitoihene Riadodoto mahirete de ani nagimi ngohino, enagnanga ani wowango mahungi hok o Haranioka manyawa.) 1:20 Hababu gnanga, de ma Jou abeika nohiriwo ngohi, namrene ahi hininga hok o riadodoto o Kristusoka. 1:21 Totulihi o hurata nnanga karana tongaku Riadodoto aha nadiai okia ngohi togahoko. Igoungu ngohi tohi riki Riadodoto aha nadiai iholoi de gnanga. 1:22 Oraha mahuhutulu gnanga, tgahoko nasadia ani tauoka o kamari mangale ngohi, hababu ngohi tonganono ma Jou Madutu watarima o Riadodoto mata-mata nia niata, d wohi aokali ngohi nginika. 1:23 O Epafras, naga dede ngohi o bui magoronaka karana o Kristus Yesus, wohidingoto ai tabea ngonaika. 1:24 4:10, 4:14, 2Tim.4:10,11* Natarima manga tabea ahi dodiawo-ahi dodiawo: o Markus, o Aristarkhus, o Demas d o Lukas. 1:25 Tanu ma Jou Yesus Kristus winihi barakati ngini.

Ibrani 1 1:1 Mahiraino haramange ma Jou Madutu wotemo-temo nangaete de nangatohoraika wpke o nabi-nabi de wpke irupa-rupa madodagi. 1:2 M o raha mabobahaoka nnanga Unanga wotemo-temo ngoneino imadohanga Ai Ngohaka. De madodagi Ai Ngohaka nnanga ma Jou Madutu wohidadi o alami de madola. D ma Jou Madutu wohitantuoka Ai Ngohak gnanga wahaku hagala mata-mata ka Unanga madutu. 1:3 Unangino ihupu ma Jou Madutu aimulia illeto-letongo; Unanga ganga ma Jou Madutu aidiri mahirete madulada inyata-nyata. Unangoli ganga wapaliara o alami mata-mataika kamagahu-gahumu de to Unanga aidemo duru ikokuaha. Ipahaika Unanga wohigumala o nyawa yolapahi de toona manga baradoha, Unanga wgogere Ai kuruhi imomulia o horogaka imatuonino de ma Jou Madutu, Wokokuaha wokkurutile. 1:4 O ngohaka gnanga wamke aigogere iholoi ikurutile de o malaekat, d o romanga iwihida-daka ma Jou Madutu iholoi ikurutika mahoromati de o romanga yahida-daka o malaekatika. 1:5 O malaekatika kamoika m ma Jou Madutu komaiwa wotemo hokonnanga, "Ngona ahi Ngohaka; o wange nnanga Ngohi todadi ani Ama." Ykorona o malaekat okia dika, komaiwa ma Jou Madutu wotemo hokonnanga, "Ngohi aha todadi ai Ama, d Unanga aha wodadi ahi Ngohaka." 1:6 M maraha ma Jou Madutu whuloko Ai Ngohaka o riaka o duniauku nnanga, ma Jou Madutu wotemo hokonnanga, "Mata-mata ma Jou Madutu aimalaekat mapatutu iwihuba ma Ngohaka gnanga." 1:7 Yakorona hagala o malaekat, ma Jou Madutu wotemo hokonnanga, "Ma Jou Madutu wadiai hagala aimalaekat yodadi o hidaloko, d hagala iwlleleani yodadi o uku madokara." 1:8 M ma Ngohakika gnanga, ma Jou Madutu wtemo, "Ani kuruhi imomulia ya Jou Madutu, aha ikakali kahi ado-adonika! Ani popareta ganga o popareta iadi-adili. 1:9 Ngona nigo o adili d ndohata o lalimi; mahababu gnanga ma Jou Madutu, Ani Jou Madutu Ngona woniiriki d Ngonaika wonihidaka o horomati ya ao-ao o mrene, noholoi de anidodiawo." 1:10 Ma Jou Madutu wotemoli, "Ngona ma Jou, madodihirakahi o dunia nohidadi, d Ngona mahirete nodiai o dihanga.

1:11 Mata-mata gnanga aha ihihanga, d idadi madorou hok o pakeanga; m Ngona nongaliua. 1:12 O alami mata-mataika nnanga aha natupukoro hok o baju, d aha mahomoali nohitururu. M Ngona komaiwa aha nongali, d Ani ngango aha koiwa mabobaha." 1:13 O malaekat kamoika ma komaiwahi ma Jou Madutu wotemo hokonnanga, "Nogogeruku Ahi nirakoka, hidono hagala Ani hatur tahidodokouku anilou matimioka." 1:14 Nako hokognanga, imoteke madiai hagala o malaekat gnanga okia? Onanga ganga hagala o womaha iwllleleani ma Jou Madutu, d ma Jou Madutu wahulo-huloko la yariwo hagala o nyawa aha yatotarima o halamati. Ibrani 2 2:1 Mahababu gnanga kokiani ngone iholoi hagou-goungu homahijj o dodtoko-dodtokika ngone hoihe-ihenoka, hupaya uha ngone hodogumalaika tongone nanga ngongaku. 2:2 Hagala o behehongo ihing ngahu-ngahuoka ommalaekat nangaete de nangatohoraika inyata itiai, d o nyawa ihimote-motekua ekola ihingounua yatarima o hukumanga imatero de manga manarama. 2:3 Okia hongoli de o halamati iholoi ikkua-kuata o behehongo-behehongino gnanga! Nako ngone hatailako hohidodiaiua o halamatika gnanga, ngone maraioka aha holapahiua de o hukumanga. Hababu ma Jou mahirete madodihiraka wohingahuoka o halamati gnanga, d hagala o nyawa yoihe-ihene madodihiraka igoungu ihinyataoka tonanga madiai ngoneino. 2:4 Imako moteke degnanga, ma Jou Madutu womahimoteke wohikuata hagala o nyawa gnanga mangahakihi de wodiai hagala irupa ihra-hranga d hagala o hali kabiahaua, inoli wohikokodoku o ngongike-ngongike ma Jou Madutu ai Womahino imoteke to nanga Ai mau mahirete. 2:5 Hagala o malaekat yamkeua o kuaha ma Jou Madutuino la yapareta o dunia mahungi aha ibba-ba, nangaganga o dunia magogiria ngone hohi ade-ade nnanga. 2:6 Iidulu yaino, mahidoku moioka Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi hokonnanga, "Okia gnanga o nyawa, ya Jou Madutu, hidono Ngona nomau nhininga? O nyawa duga-duga kao nyawa dika,

m Ngona kan totailako! 2:7 O raha madodipokoino Ngona nihidadioka nanga ma huhutulu iholoi wotipokouku de o malaekat. Ngona nihidaka unangika o ng imomulia d duru dema horomati, 2:8 inoli nihidadi nanga wakokuaha hagala moi-moi." Aa, nako hahtongo ma Jou Madutu wahidadi o nyawa "yakokuaha hagala moi-moi", gnanga mamangarati kamoi de koiwa naga o nyawa manga kuaha matimiukuua. Mangaro hokognanga, ngone hamkeua rahananga o nyawa yakuaha hagala moi-moi. 2:9 M ngone hamkeoka rahananga o Yesus wokuaha! Unanga iwidiai mahuhutulu iholoi wotipokouku de o malaekat o raha madodipokoino, hupaya de ma Jou Madutu aihininga maoa Unanga yakunu wohonenge mangale o umati mata-mata. Ngone hamkeoka rahananga iwihidaka Unangika o ng imomulia d duru de mahoromati, karana Unanga watagongoka o huha de o hangihara hidono wohonenge. 2:10 Igoungu mapatutu ma Jou Madutu -- wohiddadadi hagala moi-moi mangale Ai dungutu mahirete -- wadiai o Yesus wohihohalamati ittotomo dema ngkomo o huha de o hangihara. De gnanga ma Jou Madutu yakunu wahigaro o nyawa mangange mangale imakomoteke de o Yesus yahimulia. Hababu Unanga o ngkomo mabobelenga onangika la yakunu yahihalamati. 2:11 O Yesus watebini o nyawa manga baradoha; d Unanga wahi tebi-tebini, de inoli nanga wahittebi-tebinoka gnanga mata-mata manga Ama kamoi. Mahababu gnanga o Yesus iwimalekua womangaku nanga ganga hok Ai riadodoto. 2:12 O Yesus wtemo ma Jou Madutuika, "Ngohi aha tohingahu Ahi roriadodotika mangale Ngona. Ngohi aha tonihigiriri Ngona to nanga manga doomu magoronaka." 2:13 O Yesus wotemooli, "Ngohi aha takelenga Ahi nganono ma Jou Madutuika." D Unanga wotemoli, "Nnanga Ngohi, kamamoi de o ngoha-ngohaka ma Jou Madutu wohihida-dakoka Ngohino." 2:14 Mangale mahababu hagala o nyawa Unanga whtongo o ngohaka gnanga, ganga o nyawa o dodadi yakunu ihonenge, ho o Yesus mahirete wodadi imaketero dede nanga d wowango marupa o nyawa magoronaka. Unanga wodiai hokognanga, hupaya de to Una Ai honenge Unanga wakunu wawedere o Ibilihi yakokuaha o honenge. 2:15 De madodagi hokognanga Unanga wahilapahi o nyawa manga umuru

magurutu yogilaongo karana ymodongo o honengika. 2:16 Inyata o malaekatua Unanga wriwo, duga-duga o Abraham aidifauku. 2:17 Nnanga mamangarati kokiani Unanga imaketero de Ai roriadodoto hagala o hali magoronaka. D de gnanga Unanga wakunu wodadi o Imam womo Mulia de wososetia d de Ai dora de Ai hayanga. De Ai leleani gnanga o nyawa manga baradoha yakunu iapongo. 2:18 D mangale gnanga Unanga mahirete mamoi ibto watagongo o huha de o hangihara d iwi taili, Unanga wakunu wriwo hagala o nyawa ykokorona o bobaja, hababu Unanga mahirete mamoi ibto iwitaili d watagongo o huha de o hangihara. Ibrani 3 3:1 Roriadodoto homahiteke ho Haranioka, ma Jou Madutu winahokoka. Abeika niatibanga nialuku-lukuku mangale o Yesus nnanga! Ma Jou Madutu whuloko Unanga madungutu magilamoko la wodadi o Imam womo Mulia tongone nanga agama magoronaka. 3:2 Unanga wosetia ma Jou Madutuika wiiri-irikoka Unanga mangale o manarama gnanga, hok o Musa mahiraino wosetia wagraka aimanarama ma Jou Madutu aitauoka. 3:3 M o Yesus ipatutu wamke o horomati iholoi ilamoko de o Musa. Hababu o nyawa higoko-goko o tau kokiani yamke o horomati iholoi ilamoko de o tau gnanga mahirete. 3:4 Itiai moi-moi o tau naga ihiggoko-goko, m ihiggoko-goko moi-moi ganga ma Jou Madutu mahirete. 3:5 O Musa wosetia hok wolleleani ma Jou Madutu aitau magoronaka d wohidono hagala o hali aha ma Jou Madutu wohingahu maraha nanga himangika ibba-ba. 3:6 M o Kristus wosetia hok o Ngohaka womahimoku mabobaluhu mangale ma Jou Madutu aitau. D ngone nnanga ma Jou Madutu aitau, nako ngone itatapu inamagawe d itatapu hongaku la hamke okia ngone hngano-nganono. 3:7 Gnanga mahababu, hok ma Jou Madutu ai Womaha yato, "Nako o wange nnanga ni ihene ma Jou Madutu aiilingi, 3:8 uha ngini niaheke niatogowini, hok niaete de niatohora, maraha nanga yolawani ma Jou Madutuika d ma Jou Madutu iwiuji o tonaka i kkokakahaoka. 3:9

'Dokengoka niaete de niatohora ihi taili ngohi, d ihiuji ngohi,' ma Jou Madutu wato, 'enahioko nanga yamkeoka Ahi manarama madkana o taongo moruata.' 3:10 Mahababu gnanga ngohi tngamo onangika de ngohi totemo, 'Onanga salalu yosetiaua, d yigoua ihingounu hagala Ahi pareta.' 3:11 Ngohi tongamo d tokoboto, 'Onanga aha koyngohamua o berera gnanga la yamke o dodogumu dede Ngohi.' " 3:12 Roriadodoto, nimahidodiai uha hidono naga niahidogoronaka womatngo aihininga hokognanga mamodorou d koiwa aingongaku, hidono nanga womaidulu d wtingaka ma Jou Madutu wowango-wango! 3:13 H, hupaya kao nyawa moi makoiwa naga niahidogoronaka o baradoha ytipu hidono iwilawani ma Jou Madutu, kokiani ngini nimateke nasihati o wange higetongo hokokia madkana ngone kahowangohi o raha magoronaka yahto-htongo "O Wange Nnanga" Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka. 3:14 Ngone mata-mata ganga homa tekedodiawo o parangi oka de o Kristus, iti ngone hidono mabobaha hasos ibitumu o ngongaku magoungu kade mahirahi naga ngoneoka. 3:15 Nnanga doka yattuli-tulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka, "Nako o wange nnanga ngini niihene ma Jou Madutu aiilingi, uhali ngini niaheke niatogowini, hok niaete de niatohora, maraha nanga yolawani ma Jou Madutuika." 3:16 Aa, o nyawa nagona yoihe-ihene ma Jou Madutu aiilingi de yolawani Unangika? Genanga mata-mata o nyawa wattuda-tuda o Musa, yohupu o Mesir mabereraino, koigoungua? 3:17 D o nagonaika ma Jou Madutu wngamo madekana o taongo moruatino? Onanga yobbaradohaika, yohhone-honenge o tonaka ik kokakahaoka, koigoungua? 3:18 Maraha ma Jou Madutu wokoboto hoko nnanga, "Onanga aha koy ngohamua o berera gnanga la yamke o dodogumu dede Ngohi" -- o nagonali ma Jou Madutu wdungutu? Wdungutu ganga hagala o nyawa yollawa-lawani ma Jou Madutuika, koigoungua? 3:19 Orahananga ngone homangarati nanga yakunua yowohama karana nanga yongakua ma Jou Madutuika. Ibrani 4

4:1 Aa, ma Jou Madutu aijaji kaipkeohi, d ngone aha inahidaka o dodogumu wonahijjaji. H, kokiani ngone hgana hupaya kao nyawa moi mauha naga niahidogoronaka inyata yajameua o dodogumu inahijjaji gnanga. 4:2 Hababu o Abari ma Oa gnanga ihingahuoka ngoneino imatero hok onangika. M onangika, o abari gnanga koiwa mafaid. Hababu maraha nanga yoihene, nanga yongakuua. 4:3 M ngone hangngaku-ngaku hatarima o dodogumu ma Jou Madutu wonahijjaji gnanga. Gnanga imadene de okia ma Jou Madutu wahtohtongo, hokonnanga, "Ngohi tongamo d tokoboto, 'Onanga aha koyowohamua la yamke o dodogumu dede Ngohi.' " Ma Jou Madutu wotemo hokognanga ngarok Ai manarama ibtoka kade madero Unanga wohidadi o dunia nnanga. 4:4 Hababu mangale o wange matumidi, naga itulihi Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka hokonnanga, "O wange matumidoka ma Jou Madutu womahibatongo de touna Ai manarama mata-mata." 4:5 Yakorona o hali gnanga ituliholi hokonnanga, "Onanga aha yowohamua o bereraika gnanga la yamke o dodogumu dede Ngohi." 4:6 H, nanga madodihiraka yoihe-ihene o abari mangale o Abari ma Oa gnanga, yatarimaua o dodogumu gnanga karana nanga yongakuua. Nako hokognanga itararonoka naga o nyawa mahomoa yakunu yatarima o dodogumu gnanga. 4:7 Hababu ma Jou Madutu wohitantuoka moi o wange mahomoaoli, yahtongo "O Wange Nnanga". Ipahaika de matao-taongo ma Jou Madutu wotemo-temo yakorona o hali gnanga de madodagi ma Koano Daud, ma ayat yahtohtongo kangano magoronaka, "Nako o wange nnanga ngini niihene ma Jou Madutu ai ilingi, uhali ngini niatogowini niaheke." 4:8 Ade-ade nako o Yosua wahidakoka o nyawa genanga o dodogumu ma Jou Madutu wohijjajioka, done ma Jou Madutu aha wohiade-adeokaua mangale o wange mahomoa. 4:9 H, mangale ma Jou Madutu aiumati kanagahi o jaji la imahibatongo hok ma Jou Madutu womahibatongo o wange matumidoka gnanga. 4:10 Karana o nyawa yatotarima o dodogumu ma Jou Madutu wahijjajioka onangika gnanga, aha imahibatongoli de toona manga manarama mata-mata, imatero hok ma Jou Madutu. 4:11 Mangale gnanga, niaino ngone homahidailako hagou-goungu la hatarima

o dodogumu ma Jou Madutu wohijjajioka gnanga. Uha hidono nanga hidogoronaka womatngo wodadiua hok nanga mahiraino, karana yongakuua ma Jou Madutuika. 4:12 Ma Jou Madutu aidemo ganga o demo mangango d ikuata; iholoi idto de o oworo madto mahimanga de maporete kaidto. O demo gnanga yatohoko hidono mabatingi o jiwa d o womaha mahigorona; yadono mabatingi nanga donga-donga de nanga kobongo maniara mabatingi, hidono ihiriki o nyawa madibanga ilukulukuuku d o nyawa mahininga mamau. 4:13 O dodadi moi ma koiwa naga yakunu iiunu ma Jou Madutu ailolegaoka. Hagala moi-moi i talajanga d ihelengaika Ai himangoka. D ngone kokiani hohidaka nanga bobaluhu Unangika. 4:14 Mahababu gnanga kokiani ngone homa hijoj hakkekete tongone nanga ngongakuika hohimato-matokoka. Hababu ngone dema nanga nanga Imam womo Mulia wolamo-amoko, wowohamoka hidono ma Jou Madutu aihimangika -- ge Unanga doka o Yesus ma Jou Madutu Ai Ngohaka. 4:15 Tongone nanga Imam womo Mulia gnanga koigoungua o imam wakunua wamoteke wamo tongone nanga bole-bole. Iidulu yaino, Unanga iwitailoka hagala o hali magoronaka, imaketero hok ngone mahirete; duga-duga Unanga wodiaiua o baradoha! 4:16 Hababu gnanga, niaino la ngone hogogomangile de homanau-nauru hhmanga ma Jou Madutu, wopopareta de aihininga maoa. Ma Jou Madutu aha wondora ngone d wonahibarakati ngone hupaya ngone hamke o roriwo maraha yakokorona. Ibrani 5 5:1 Moi-moi o imam yomomulia yiriki o umati manga higoronaka, d ygraka la iwleleani ma Jou Madutu hok tonanga manga dururu. Ai manarama gnanga la wohihuba ma Jou Madutuika o ngongike-ngongike d o huhuba-huhuba mangale o baradoha ma apongo. 5:2 O imam womomulia gnanga una mahirete wobole o hali mange magoronaka, d karana gnanga nanga yakunu wadiai wbole-bole hagala o nyawaika okia-kiaua yanako d o ngkomo madiai yahohongohu. 5:3 D karana

gnanga nanga mahirete wobole, done nanga kokiani wohihuba o huhuba, karana kaoumatua dika hagala manga baradoha, m karana hagala aibaradoha mahirete. 5:4 Kao nyawa moi makoiwa naga yagraka manga diri mahirete yodadi o imam womomulia. O nyawa yodadi o imam womomulia nako mangale gnanga ma Jou Madutu wahoko -- imatero hok o Harun. 5:5 Hokogenang o Kristus. Unanga womagrakua Ai diri mahirete wodadi o Imam womo Mulia. Ma Jou Madutu mahirete wgraka Unanga. Ma Jou Madutu wtemo Unangika, "Ngona ahi Ngohaka; o wange nnanga ngohi todadi Ani Ama." 5:6 O ng mahomoaka ma Jou Madutu wotemoli, "Ngona ganga o imam kahiadoadonika, hok ma Imam Melkisedek." 5:7 Maraha o Yesus wowango o duniaka nnanga, Unanga womniata d wogahoko de Ai baka de wgari ma Jou Madutuika, wa aku-akunu wihihalamati o honengino. D karana Unanga womahimoteke ma Jou Madutuika de Ai horomati ioma-omanga, ho Unanga wihigihene. 5:8 O Yesus ganga ma Jou Madutu ai Ngohaka, m ngarok hokognanga Unanga womdotoko wohingounu de madodagi Ai huha de Ai hangihara. 5:9 Ho ibto Unanga wodadioka wohihohalamati ittotomo, Unanga wodadi o halamati matiti ikokakali mangale o nyawa mata-mata yomote-moteke Unangika, 5:10 d ma Jou Madutu mawohinyata Unanga hok o Imam womo Mulia, hok ma Imam Melkisedek! 5:11 Yakorona o Yesus aipangkati hok o Imam womo Mulia, mange naga iparalu ngomi mihingahu nginika, m ihuha mangale hohitararono hababu ngini itaituaholi nimangarati. 5:12 Imoteke madiai ngini maorahoka la ngini nidadi o guru, m manyonyata ngini kaiparaluohi nimdotoko o nyawa mahomoaika mangale mahohole madodihiraka ma Jou Madutu aidodtoko. Ngini yakunowahi niatarima o inomo madodogowini; ngini kokiani niokere kaohuhuohi dika. 5:13 O nyawa kayohuhuohi, mamangarati Unanga kaongohaka magilauohi; nanga koiwahi wdibanga i kurutika mangale okia itiai de okia ihowono. 5:14 O inomo itotogowini ganga mangale o nyawa yobalu-baluhoka karana yammke-mke deyadodiai, yakunoka ihilihowono kiaka maoa d kiaka madorou.

Ibrani 6 6:1 Hababu gnanga, niaino ngone hotagi nanga himangika o dodtokododtokika iholoi ikurutika hogila-gila mangale o baluhu o Harani mawowango, d uha duga-duga hhohininga tongone nanga agama madodtoko mahohole madodihiraka. Uha ngone hgilioli o dodtoko mahohole madodihiraka o nyawa kokiani imatogumu yodiai hagala o hali mafofaidua d kokiani hingaku ma Jou Madutuika, 6:2 ekola o dodtoko madodihiraka yakorona o gohiki madebi-debini ekola yakorona o giama ygogelenga o nyawauku, ekola yakorona yohonengoka de yowangoli ekola o hukumanga ikokakali. 6:3 Niaino ngone, nako ma Jou Madutu wonahigumala, hotagi nangahimangika o dodtoko-do dtokika iholoi ikurutika igila-gila! 6:4 Hababu hagala o nyawa yosetiaokaua o agamaika, idadiua ytuda ykilio. Onanga mahira naga ma Jou Madutuino Ai dararono magoronaka, d onanga yajameoka Ai ngongike. Onang ma Jou Madutu ai Womaha ykuahaoka. 6:5 De okianaga yamke-mke de yadodiai nanga ihiriki ma Jou Madutu aidemo gnanga yaoa, d onanga yamoka o ngongike-ngongike yomanga de o kuaha o raha aha ibboa-boaka de yaino. 6:6 M ibto de gnanga nanga yosetiaokauao agamaika! Kiakayakunu nanga ytuda ykilio la yotobali o baradoha yodiaiokaua. Hababu nanga magogiria iwisaliboli ma Jou Madutu ai Ngohaka d yadiai Unanga iwihikauku o kawaha manga himangoka. 6:7 O tonaka mamoi-moi ydotawana enanguku yahihihi o awana ma akere, done ihihasili hagala o joro de mafofaidoka matonaka yamomanaramika, o tonaka gnanga ma Jou Madutu wohibarakati. 6:8 M nako o tonaka gnanga ihihasili o nguhumu d o momo mahohihika, done o tonaka gnanga koiwa mafaid d done aha ma Jou Madutu walolai d mabobahaka yamata yatuhuku. 6:9 M o Roriadodoto tinhohininga, ngarok ngomi mitemo hokognanga, m ngomi mingaku igoungu mangale ngini. Ngomi mingaku igoungu ngini niatarimaka hagala o hali iholoi yaoa, enagnanga hagala o barakati marupa niahalamatino mahidoku. 6:10 Ma Jou Madutu koigoungua ma Jou Madutu woadiadilua. Unanga kowawohangua okia ngini nimanarama Unangika, d o

dora nihimato-matokoka Unangika maraha niariwo o roriadodoto o ngongaku moi, rahannanga de mahira. 6:11 Ngomi duru mioigo hupaya ngini moi-moi gila-gila inmagawe hidono mabobaha, hidono ngini niatarima okia ngini niongano-nganono gnanga. 6:12 Ngomi mioluku ngini idadi intebeturu. M ngomi mioigo hupaya ngini niwango hok o nyawa yatotarima okia ma Jou Madutu wohijjaji, karana ngomi miwingaku Unangika d karana mitam de miasabari. 6:13 Maraha ma Jou Madutu wjaji o Abrahamika, Unanga wokoboto Unanga aha wadiai okia wohijjjajioka. D karana koiwa naga iholoi yokurutile de ma Jou Madutu ho Unanga wokoboto de touna Ai romanga mahirete. 6:14 Unanga wotemo, "Ngohi tojaji aha tonihibarakati ngona d Tadiai anidifauku idadi yowe." 6:15 O Abraham wotam de aisabari, ho nanga watarima okia wihijjjajioka ma Jou Madutu unangika. 6:16 Nako o nyawa yokoboto, nanga wokoboto de o nyawa mahomoa manga romanga iholoi yokurutile de nanga, ho o koboto gnanga yamata-mataka hagala o ributu. 6:17 Ma Jou Madutu womau wohitotiaika hagala o nyawaika yatotarima Ai jaji, Unanga aha kowangaliua touna Ai datoro. Mahababu gnanga Unanga wdogo o koboto o jajika gnanga. 6:18 O hali hinoto gnanga yakunua ingali: Ma Jou Madutu idadiua woluku yakorona Ai jaji d Ai koboto. Hababu gnanga, ngone homahhohongoka ma Jou Madutuika, ihidaka o hititila ikua-kuata la homahijoj ikkete o ngonganonika nangahimangoka imahoheika. 6:19 Tongone nanga ngonganono gnanga hok o tapu imahibaiti duru kahalukuku d imahirupa o joj ikua-kuata d koiwa o hawana nanga ngangoika. O ngonganono gnanga yatotara o Ng Duru i Tebi-tebini maguba ma Jou ai Tauoka o horoga magoronaka. 6:20 O Yesus wahelengaoka o ngkomo o ngika gnanga mangale ngone, d wowohamoka dokengika wodadi tongone nanga Imam womo Mulia kahiado-adonika, hok ma Imam Melkisedek. Ibrani 7 7:1 O Melkisedek nnanga ganga o koano o Salem mabereraino d ma

Jou Madutu aiimam Duru wok Kurutile. Maraha o Abraham o parangiino de womakilioro wahohhanga o kokoano, o Melkisedek woba wbhuku nanga d wihibarakati. 7:2 Ho o Abraham wihidaka o Melkisedekika maregu ngimoi de hagala okia una waora-oraino. (O romanga Melkisedek mamangarati, madodihiraka, "O Adili ma Koano"; d karana nanga o koano o Salem mabereraino, ho airomanga mamangaratioli "O Lol ma Koano".) 7:3 Yakorona o Melkisedek nnanga kiakadika makoiwa naga ihitararono nanga de aiamaoka ekola ngoiayo ekola aiete de aitohora; koiwali naga ihitararono mangale womakilau ekola aihonenge. Unanga imatero hok ma Jou Madutu aiNgohaka; nanga ganga o imam wokokakali. 7:4 H, ngone hamke nenangokadau hokokia ailamoko o Melkisedek nnanga; nanga hokognanga ailamoko hidono o Abraham, nangaete de nangatohora manga ama, wihidaka unangika maregu ngimoi de hagala moi-moi wammke-mke o parangioka gnanga. 7:5 O agama Yahudi matita magoronaka hamke hagala o imam o Lewi aidifauku kokiani yatoomu maregu ngimoi o Israeloka manga hasilino, enagnanga tonanga manga riadodoto mahirete, ngarok nanga imakoketero o Abraham aidifauku. 7:6 O Melkisedek o Lewi aidifaukua, m unanga watarimali maregu ngimoi de hagala o Abraham waora-oraino, d wihibarakatioli o Abraham imateke korona watarimaka hagala o jaji ma Jou Madutuino. 7:7 Itiai yakunua hohipongono, o nyawa iwihibbarakati ganga iholoi wopoluluku de o nyawa wohibbarakati. 7:8 O imam-imam yatotarima maregu ngimoi ganga o nyawa kayohonenge. Mimoteke Ma Jou Ai Demo ma Buku, o Melkisedek wototarima o ngongike maregu ngimoi gnanga ganga o nyawa itatapu wowango. 7:9 Yakunu hotemo, o Lewi -- aidifauku yal maregu ngimoi o Israel manyawaino -- yofanguoli o hidoku gnanga madodagi de o Abraham, maraha o Abraham wofangu o Melkisedekika. 7:10 Ngarok o Lewi womakilauowahi, m yakunu hotemo nanga naga wgogeroka o Abraham aiete de aitohora ai rehe magoronaka, maraha o Melkisedek imamke de o Abraham. 7:11 O imam-imam Lewi manga tutuda matimiuku, agama Yahudi matita ihidaka o Israel manyawaika. Karana o imam-imam Lewi mahiraino gnanga yakunua yadiai ittotomo

okia kokiani yamomanarama, ho kokiani naga o imam mahomoa, enagnanga hok ma Imam Melkisedek, d koigoungua ma Imam Harun aidoomu inoli! 7:12 Aa, nako o imam-imam manga gogere ingali, o agama Yahudi matita makokiani ingalioli. 7:13 Madungutu nengokadau ganga tongone nanga Jou: Unanga o ahali mahomoaino, d kao nyawa moi de komaiwahi aiahalino yomanarama hok o imam. 7:14 O nyawa mata-mata ihiriki tongone nanga Jou aiahali o Yehuda ma ahalino; d o Musa komaiwa wahtongo o ahali gnanga maraha nanga woade-ade mangale o imam-imam. 7:15 O hali hohio ade-ade nnanga idadi iholoioli itararono, de aiba womatngo ma imam mahomoa hok o Melkisedek. 7:16 Unanga iwigraka wodadi o imam, koigoungua imahihole de o nyawa mangadatoro, duga-duga imahihole de ai wowango ikokuaha d koiwa mabobaha. 7:17 Hababu ma Jou ai Buku i Tebi-tebini magoronaka yahetongo, "Ngona ganga o imam kahiado-adonika, hok ma Imam Melkisedek." 7:18 H, rahananga o datoro ihira-hira yatingakoka, hababu ikuatokaua d ibaragunaokaua. 7:19 O agama Yahudi matita okianaga moi mayakunua yadiai idadi itotomo. Mahababu gnanga ngone rahananga inahidaka o nganono moi iholoi yaoa; de gnanga ngone hakunu homahitigi ma Jou Madutuika. 7:20 Inoli, mata-mata gnanga ihidomoteke de o koboto ma Jou Madutuino. Maraha o imam-imam mahomoa ygraka koiwa naga o koboto hokognanga. 7:21 M o Yesus iwigraka wodadi o imam wapke o koboto, maraha ma Jou Madutu wtemo Unangika, "Ma Jou wokobotoka, d Unanga aha wangaliua Ai damke, 'Ngona ganga o imam kahiado-adonika.' " 7:22 De nenangoli o Yesus womahitagongo mangale moi o jaji iholoi yaoa. 7:23 Nagali moi o hali: o imam-imam mahomoa gnanga naga mangange, hababu nanga moi-moi yohonenge hidono nanga yakunua ihigila-gila manga manarama. 7:24 M o Yesus wowango kahiado-adonika, ho aimanarama hok imam imatagaliua mahomoaika. 7:25 Mangale karana gnanga kahiado-adonika o Yesus wakunu wahihalamati hagala o nyawa yaino-ino ma Jou Madutuika de madodagi Unanga, hababu Unanga wowango kahi ado-adonika la wohidono hagala o nyawa manga gogahoko gnanga ma Jou Madutuika. 7:26 H, o Yesus ganga ma Imam womo Mulia ngone

hipparalu. Unanga wotebini; Unangoka hamkeua o howono ekola o baradoha okianaga. Unanga iwihitingaka de o nyawa yobbaradoha, d iwihida hidono iholoi ikurutile de hagala o dihanga. 7:27 Unanga hok o imam womoMulia mahomoaua, o wange higtongo kokiani wohihuba o huhuba karana hagala aibaradoha mahirete ihira, daha karana o umati manga baradoha. O Yesus wohihuba o huhuba kamamoi dika mangale kahiado-adonika, maraha Unanga wohihuba Ai diri mahirete hok o huhuba. 7:28 O agama Yahudi matita ygraka o nyawa yottotomua yodadi o imam womomulia. M ipaha de o tita gnanga, ma Jou Madutu wodiai o jaji de makoboto Unanga wgraka hok o Imam womo Mulia, ai Ngohaka woddadioka Wohihohalamati ittotomo mangale kahiadoadonika. Ibrani 8 8:1 Nanga ade-ade mata-mata nnanga matiti enagenangala: Tongone de mananga o Imam womo Mulia hok hokognanga, wogogeruku wopareta de ma Jou Madutu Duru wo Lamo-amoko o horogaka. 8:2 Unanga wagraka o manarama hok o Imam womo Mulia o Ng Duru i Tebi-tebinoka, enagnanga ma Jou aitau madutu magoronaka, ma Jou wohigoko, ko o nyawaua. 8:3 Moi-moi o imam womomulia ygraka la ihihuba o huhuba ekola ihihuba ma Jou Madutuika. Hokogenangoli nanga Imam womo Mulia; Unanga kokiani de touna Ai kianaga moiani la wohihuba. 8:4 O demo maade Unanga naga o duniaka nnanga, Unanga aha wodadiua o imam, hababu naga ibto o imam wohihuba-huba o huhuba yagaho-gahoko o agama Yahudi matitaka. 8:5 O manarama nanga yadodiai hok o imam gnanga imoteke madiai ganga duga-duga o dulada moi de okianaga o horogaka magurumini. Gnanga mahira ma Jou Madutu wohingahuoka o Musaika, maraha o Musa womau wohigoko ma Jou ai Tau-tau. Ma Jou Madutu wtemo o Musaika hokonnanga, "Nohohininga! Mata-mata gnanga kokiani ngona nadiai imoteke inihimato-matokoka mapahitaka o loku malokuoka." 8:6 M orahananga o Yesus wamke o imam mamanarama iholoi ikurutika mamulia de yamo

manarama o imam-imam gnanga. Hababu o jaji yadodiai ma Jou Madutu d o nyawa mahigoronaka, ganga o jaji iholoi yaoa karana imahihole de o jaji mangale o hali-o hali i holoi yaoa. 8:7 O demo maade koiwa naga makuranga o jaji madodihiraka, done i paralua yadiai o jaji mahinotoka. 8:8 M ma Jou Madutu wamkeoka mahowono aiumatoka, hidono ma Jou Madutu wotemo, "Niohohininga, aha iba maraha, Ngohi aha tadiai o jaji mahungi de o Israeloka d deo Yehudaoka. 8:9 Koigoungua hok o jaji Tadodiai de mangaete de mangatohora maraha Ngohi ttuda nanga thihupu o Mesir mabereraino. Onanga yosetiaua o jajika Ngohi tadodiai dede nanga; mahababu gnanga Ngohi thaduli okaua nanga. 8:10 M oraha nanga, nnangadoka o jaji aha Ngohi tododiai de Ahi umati o Israeloka mawangeoka aha ibba-ba, ma Jou wato: Ngohi aha tgelenga Ahi tita to nanga manga dibanga magoronaka, de tatulihi tonanga manga hiningaka. Ngohi aha todadi toona manga Jou Madutu, d onanga aha yodadi Ahi umati. 8:11 Onanga iparaluua imakodotoko imahi kokonanga, ekola ihingahu manga riadodotika, 'Niwinako ma Jou.' Hababu mata-mata nanga, yoeteke de yopako, aha ihinako Ngohi. 8:12 Ngohi aha tahi apongo tonanga manga howono, d Tohiningaokaua tonanga manga baradoha." 8:13 De ihihihira moi o jaji mahungi, ma Jou Madutu wadiai o jaji madodihiraka gnanga idadioka madeka-dekanuku d hokabiahaokaua yapke; d okia madeka-dekanuku, aha itaitoli ihihanga. Ibrani 9 9:1 O jaji madodihiraka tonanga demapupuji madatoro de tona dema pupuji mang o nyawa yadodiai. 9:2 Gahumu moi o tau-tau ihi goko, mahidoku mahimangoka ihiromanga o Ng i Tebi-tebini. Genangoka naga o hilo matotodenge de madidiki, d nagali o meja demaroti ihihuba-huba ma Jou Madutuika. 9:3 Magoronaka, enagnanga o guba mahinotoka maporetoko naga o ng ihiromanga o Ng Duru i Tebi-tebini. 9:4 10:3-5 * O ng magoronaka gnanga naga o huhuba mang o gurasi la o dupa yotuhuku, d nagali o Jaji ma Peti mata-mataika ihilape de o gurasi. O Peti

gnanga magoronaka yamke o bohoko gurasi madola o manna, o Harun aidiki-diki ittori-torioka, d o blaka hinoto o helewo malokuuku yatulihi o tita ngimoi ma Jou Madutuino. 9:5 O Peti malokuoka gnanga naga o Malaekat hinoto, enagnanga o dodadi dema ggahuhuoka ihinonako genangokadau ma Jou Madutu wohimangika. O dodadi hinoto gnanga magahuhu yoderefeika o Peti madadamunu malokuku, enagnanga o baradoha maapongo mang. M mata-mata gnanga yakunua hohitararono hatngo-tngo. 9:6 Hokognanga mata-mata yatatoro. O wange ihigtogtongo o imam-imam yowohama mahidoku mahimangino o tau magoronaika gnanga la ihidagi toona manga manarama. 9:7 Yngohama mahidoku duru magogoronaika o tau gnanga duga-duga ma imam womomulia dika. Unanga wodiai gnanga duga-duga o taongo moi mamoi. Gnanga wodiai de wao o awunu la wohihuba ma Jou Madutuika karana aidiri mahirete d karana hagala o baradoha Ai umati yadodiai imanko-nkoua. 9:8 De o datoro yahhto-htongo, ma Jou Madutu ai Womaha ihimatoko de madodiai, madkana de magrutu o tau mahidoku mahimangoka gnanga kaima okoinohi, o ngkomo yngohama o Ng Duru i Tebi-tebini magoronaika ihelengaowahi. 9:9 Nnanga ihinonako o rahananga; mamangarati o huhuba-huhuba d o huhuba-huhuba o aiwani ihihuba-huba ma Jou Madutuika, yakunua ihitotomo manga hininga madobote o nyawa yoao-ao manga huhuba. 9:10 Hababu o agama madodiai-madodiai gnanga duga-duga imateke korona de o inomo, haoke-okere, d irupa-rupa o dedebini madodiai. Mata-mata ganga duga-duga o datoro hammke-mke ilaku hidono maraha ma Jou Madutu wahungi. 9:11 M o Kristus wobaka hok o Imam womo Mulia o hali maoa-oaino ibobtoka naga. Ma Jou ai Tau kiakauna wagraka aimanarama hok o Imam womo Mulia ganga o tau iholoi imulia d iholoi itotomo. Gnanga o nyawaua yodiai; mamangarati maahali o duniainoua ihidddadi nnanga. 9:12 O Kristus wowohama o Ng Duru i Tebi-tebini o tau magoronaika gnanga duga-duga kamamoi dika de kahiado-adonika. Orahaganga nanga waoua o kabingi manauru maawunu ekola o hapi mangohaka maawunu la ihihuba; Unanga woao Ai awunu mahirete, d de gnanga Unanga wonahilapahi ngone mangale kahiado-adonika. 9:13 O

kabingi maawunu d o hapi manauru maawunu inoli o hapi mangohaka ihihuba-huba makafo, yapke la ydohurero hagala o nyawa yopesepesekika imoteke o agama madatoro hupaya nanga idadi yotebini. 9:14 Aa, nako o awunu d o kafo gnanga yakunu yatebini hagala o nyawa gnanga manga peseke, okia hongoli o Kristus aiawunu! De madodagi o Womaha ikokakali, o Kristus wohihuba Ai diri mahirete ma Jou Madutuika, hok o huhuba ittotomo. Ai awunu yatebini tongone nanga hininga madobote de o agama madodiai mafofaidua, hupaya ngone hakunu hleleani ma Jou Madutu wowango-wango. 9:15 Mahababu gnanga o Kristus wodadi o Dodohanga mangale moi o jaji mahungi, hupaya o nyawa w aho-ahokoka ma Jou Madutu yakunu yatarima o barakati ikokakali wohijjajioka ma Jou Madutu. Mata-mata gnanga yakunu idadi karana naga ibto yohonengoka, enagnanga o Kristus; d Ai honenge gnanga wahilapahi o nyawa de hagala manga howono nanga yadodiai maraha o jaji madodihiraka kailakuohi. 9:16 Nako naga o puhaka mahurata, kokiani nagali manyonyata igoungu o nyawa yododiai o hurata gnanga yohonengoka. 9:17 Hababu o puhaka mahurata ilakuua madkana de magurutu o nyawa wadodiai kawowangohi. O hurata gnanga ilaku duga-duga o nyawa gnanga wohonengoka. 9:18 Karana gnanga o jaji madodihiraka gnanga ma kokiani ihigoungu de o awunu. 9:19 Madodihiraka o Musa wahidono o pareta mata-mata ma Jou Madutu aitita o Israel manyawaika. Gnanga ibto o Musa wal o hapi mangohaka maawunu d o kabingi manauru maawunu daha wohikaganuino de o akere, ipaha yodohurero o Tita-tita ma Bukuika ma Jou Madutuino d mata-mata o Israel manyawaika de yapke o hisop mahoka d o duba magogo duru maddoka-dokara. 9:20 Magogiriaka wodiai gnanga o Musa wotemo, "Nnanga doka o awunu ihiggougoungu o jaji ma Jou Madutuino kokiani ngini nihingounu." 9:21 Ipaha de madodagi kaimatero, o Musa wodohurero o awunu genangoli ma Jou ai Tau-tauika d mata-mata o pupuji mapakakahika. 9:22 Itiai imoteke o agama Yahudi matita, ngadeke hagala moi-moi ihitebini de o awunu; d o baradoha yakunu i apongo duga-duga nako naga o awunu ikopoa. 9:23 De madodagi hokognanga dika o bara-baranga ihinononako hagala o hali o

horogaka, kokiani ihitebini: M mangale o hali-o hali o horogaka gnanga mahirete iparalu o huhuba iholoi yaoa. 9:24 Hababu o Kristus wowohamua o Ng i Tebi-tebini o nyawa yadodiai, duga-duga ihinonako o Ng i Tebi-tebini madutu. O Kristus wowohama o horogaika womatngo; dokengoka rahananga Unanga whmanga ma Jou Madutu mangale tongone nanga paralu. 9:25 O Yahudioka manga imam womomulia o taongo ihigto-gtongo wowohama o Ng Duru i Tebi-tebinika ma Jou ai Tau magoronaka de woao o aiwani o dutumoi maawunu. M o Kristus wowohamua mangale wohihuba Ai diri wgogilio. 9:26 Hababu nako hokognanga, gnanga mamangarati Unanga wgogilioka watagongo o huha de o hangihara kademadero o dunia nnanga ihidadi. M manyonyata, rahananga o raha mabobahaka nnanga, Unanga wobaka mamoidika la waehe o baradoha de wohihuba Ai diri mahirete. 9:27 Ma Jou Madutu wohi tatapuoka o nyawa kamamoi dika yohonenge d ipaha de gnanga ma Jou Madutu wa hidero o adili. 9:28 Hokogenangoli o Kristus kamamoi dika wohonenge wihihuba hok o huhuba la yaehe o nyawa manga nge manga baradoha. Unanga aha wobali mahinotoka, koigoungua mangale wohitiai o baradoha mahali, m mangale wahihalamati hagala o nyawa yododam Ai ba. Ibrani 10 10:1 O agama Yahudi matita duga-duga ihidaka o dulada ihohannere mangale o hali-o hali maoa aha ibba-ba, d koigoungua o hali-o hali gnanga o dulada madiai. Idadiua o tita gnanga yakunu yahitotomo o nyawa yaino iwihuba-huba ma Jou Madutu de yoao o huhuba ngarok o taongo higtongo igila-gila ihihuba o huhuba-o huhuba imakoketero. 10:2 O demo maade hagala o nyawa iwihhuba-huba ma Jou Madutu duru itiai manga baradoha itebinoka, tonanga manga mamo yobaradoha aha kowalioka, d o huhuba aha ihihubaokaua. 10:3 M manyonyata o huhuba-huhuba ihihhuba-huba o taongo ihigetongo gnanga duru yakokorona kaihidaka o hohininga mangale tonanga manga baradoha, 10:4 hababu itiai o hapi maawunu d o kabingi manauru maawunu

yakunua yaehe o baradoha. 10:5 Mahababu gnanga maraha o Kristus wowohama o duniaino, Unanga wotemo ma Jou Madutuika, "Ngona nomaua o huhuba d o ngongike ihihuba-huba; i idulu yaino Ngona nasadiaka o rehe mangale Ngohi. 10:6 Ngona anihininga yadenua mangale o huhuba iharo-harongo ekola o huhuba mangale o baradoha maapongo. 10:7 De ino ngohi totemo, 'Ngohi nnanga, ya Jou Madutu! Ngohi toba la tadiai Animau, hok ihitulihoka mangale Ahidiri Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka.' " 10:8 Madodihiraka o Kristus wotemo, "Ngona nmaua o huhuba d o ngongike ihihuba-huba; Ngona nmaua mangale o huhuba o aiwani iharo-harongo hok o ngongike ihihuba-huba d o huhuba mangale o baradoha maapongo." O Kristus wotemo hokognanga, ngarok hagala o huhuba gnanga ihihuba imoteke o agama Yahudi matita. 10:9 Gnanga de ibto o Kristus wotemo, "Ngohi nnanga, ya Jou Madutu! Ngohi toba la tadiai Animau." H ma Jou Madutu waehe hagala o huhuba ihhira-hira gnanga, d wohitururu de o Kristus aihuhuba. 10:10 O Yesus Kristus wadiaioka okia ma Jou Madutu wmau-mau d wohihubaka Ai diri hok o huhuba. De o ngongike ihihuba-huba gnanga, idiai duga-duga kamamoi dika de kahiado-adonika, ngone mata-mata itebini nanga baradoha. 10:11 Moi-moi o Yahudioka manga imam ihidagi manga manarama hok o imam o wange ihigtogtongo d wgogilio nanga wohihuba o huhuba-huhuba imakoketero. M o huhuba-huhuba gnanga duru yakunua yaehe o baradoha. 10:12 Iidulu yaino, o Kristus wohidaka o huhuba duga-duga o huhuba moi dika, mangale o baradoha maapongo, d o huhuba gnanga idadi ilaku kahiadoadonika. De ibto wohihuba o huhuba gnanga, o Kristus wogogeruku ma Jou Madutu ainirakoka d wopareta dede Una. 10:13 D oraha nanga o Kristus wotam hidono ma Jou Madutu wadiai Ai hatur-hatur imahi daka Unangika. 10:14 H de o huhuba moi, o Kristus wahitotomo hagala o nyawa manga baradoha itebi-tebinoka. 10:15 Yakorona o hali gnanga ma Jou Madutu ai Womaha ihidakoli mahakihi ngoneino. Ma Jou Madutu ai Womaha itemo, 10:16 " 'Nnanga doka majaji aha Tadiai dede nanga mawange aha i bba-ba,' ma Jou wato, 'Ngohi aha takelenga hagala Ahi tita to nanga manga hininga magoronaka, d

Tatulihi to nanga manga hininga magoronaka.' " 10:17 Ma Jou Madutu wotemo, "Ngohi aha tawhanga hagala manga baradoha d hagala tonanga manga dorou." 10:18 H, hagala o baradoha d hagala o dorou gnanga iapongoka, ho iparaluokaua ihihuba o huhuba mangale o baradoha maapongo. 10:19 Aa, Roriadodoto, mangale ma Jou Yesus aihonenge gnanga ngone rahananga hobarani hngohama o Ng Duru i Tebi-tebini. 10:20 O Yesus wahelengaka o ngkomo moi mahungi mangale ngone, enagnanga o ngkomo inahida-daka o wowango. O ngkomo gnanga hatilakuru o guba, enagnanga o Yesus airehe mahirete. 10:21 D ngone rahananga de nanga imam womomulia womatngo, womahi tago-tagongo mabobaluhu ma Jou Madutu ai tauoka. 10:22 Hababu gnanga, niaino ngone homahitigika ma Jou Madutuika de nanga hininga madebi-debini d nanga ngongaku ibitu-bitumu; de nanga hininga ihitebinoka de o mamo ihhowo-howono d de o rehe ihitebitebinoka de o akere maddodono. 10:23 Kokiani ngone homahijoj habitu-bitumu o ngonganonika ngone homomangakuoka, hababu ma Jou Madutu yakunu hngaku d Unanga aha wohiganapu Ai jaji. 10:24 D kokiani ngone homateke tailako, hupaya ngone yakunu homahikodaka o hititila la hdora nanga dodiawo d hodiai hagala o hali maoa-oa. 10:25 Kokiani ngone itatapu homatoomu homa kokomoteke, d uhali hoalip hok o nyawa mahomoa. Ngone igoungu kokiani iholoi hosetia homa hikukuata, hababu ngone hohiriki itedekanokaua ma Jou aha woba. 10:26 Hababu nako o abari madiai ma Jou Madutuino ihiadonoka ngoneino, m ngone kagila-gila dika hohangaja o baradoha hodiai, done koiwaka naga o huhuba la yaehe tongone nanga baradoha. 10:27 Imattngo-tngo nanga naga mangale ngone enagenangala hhimanga ma Jou Madutu aiadili de Ai dohata mauku d aha yatuhuku yamata-mata hagala o nyawa iwilawa-lawani Unanga! 10:28 O nyawa ihingou-ngounua o tita o Musa wohida-daka, yhukumu yhohonenge maapongo koiwa, nako de o hakihi yahinoto ekola yaruange, nanga inyata igoungu wahowono. 10:29 Hokokia iholoi madubuho mahukumanga ygogelenga o nyawauku iwid doko-doko ma Jou Madutu ai Ngohaka. O nyawa gnanga yapulono okiauayadene ma Jou Madutu aijaji maawunu,

enagnanga o Kristus ai honenge yat tebi-tebini manga baradoha. Unanga wohikauku o Womaha ihidda-daka o hayanga de o dora. 10:30 Ngone hohi riki o naguna genanga wot temo-temo, "Ngohi aha tabalahi! Ngohi aha thukumu!" d yottemo-temo, "Ma Jou aha wahihakimi Ai umati." 10:31 Hokokia duru maborohono nako hotifa ma Jou Madutu Wo Wango-wango aigiamika! 10:32 Niohohininga sarakia ngini naga Roriadodoto maraha ippaha-paha. Orahagnanga, ipaha de ma Jou Madutu ailetongo inidararono, ngini kania nge niatagongo o huha de o hangihara; m ngini itatapu niparangi niakaigoungu. 10:33 Naga mamoiani inihikauku d inihidapara itorou o kawaha manga himangoka. Nagali mamoiani ngini niatagongo o huha de o hangihara dede nanga yahidapara hoko gnanga, 10:34 d ngini niamo mahuha de o nyawa ybbui-bui. D maraha mata-mata niakiahonanga tingini yaora, ngini niatarima gnanga de niahininga isosanangi, hababu ngini nianako kanagahi niakianaga moi iholoi yaoa, aha itongohono kahiado-adonika. 10:35 Mangale karana gnanga, uha niangonganono itoaka, hababu nako ngini itatapu ningaku, done naga niahewa iholoi ilamoko o hidoku gnanga! 10:36 Ngini iparalu nisabari, hupaya ngini yakunu niadiai ma Jou Madutu aimau d dehokognanga niatarima okia inihijjjajioka. 10:37 Hababu Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, "Duga-duga mahutuohi dika, done Unanga wobba-ba gnanga, aha itaiti woba; Unanga aha watuda-tudaokaua Ai ba. 10:38 D Ahi umati yototiai aha yongaku d yowango; m nako naga to nanga manga higoronaka imadohuku, done Ngohi tosanangiua onangika." 10:39 Ngone nnanga koigoungua o umati hodohu-dohuku de hohhihanga. Iidulu yaino, ngone ganga o umati hongaku-ngaku ma Jou Madutuika d inahi hohalamati. Ibrani 11 11:1 De nanga ngongaku mamangarati hohigoungu hagou-goungu mangale o hali-o hali hngano-nganono, mamangarati hohiriki de madiai mangale o hali-o hali hamke-mkeua. 11:2 Karana de manga ngongaku, hohagala o nyawa kahuruonino ma Jou Madutu aihininga yadene. 11:3

Karana de nanga ngongaku, hongone homangarati o alami nnanga idadi mangale ma Jou Madutu aidemo; h, okia yakunu hamke, idadi de okia yakunua imke. 11:4 Karana de aingongaku, ho o Habel wohihuba ma Jou Madutuika iholoi yaoa de to Kain aihuhuba. Karana aingongaku gnanga, o Habel ma Jou Madutu wtarima hok o nyawa maoa, hababu inyataka ma Jou Madutu watarima aihuba. O Habel wohonengoka, m karana aingongaku gnanga, ho nanga kawo temo-temohi hidono rahananga. 11:5 Karana de aingongaku, ho o Henokh wohonengua, duga-duga iwigraka d iwiao ma Jou Madutuika. Kao nyawa moi de yakunua iwimke nanga, hababu nanga ma Jou Madutu wgorakoka. Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yatulihi ihira de o Henokh iwigraka, nanga ma Jou Madutu aihininga wadene. 11:6 De o ngongakua, kao nyawa moi de yakunua ma Jou Madutu aihininga yadene. Hababu o nyawa yobboa-boa ma Jou Madutuika kokiani yongaku ma Jou Madutu naga, d ma Jou Madutu wohi daka mabalahi o nyawa iwilingi-lingirika. 11:7 Karana de aingongaku, ho o Nuh ma Jou Madutu wihingahu mangale o hali-o hali aha idddadi maduruino, kiaka nanga wammake-makeua. O Nuh wihingounu ma Jou Madutu hidono nanga wodiai o kapa o gahumu moi inyata maduruino iwihihalamati aidiri kamamoi de aitau madola. De hokognanga o dunia yahukumu, ho de o Nuh mahirete karana aingongaku ma Jou Madutu wohinyata hok o nyawa maoa moi. 11:8 Karana de aingongaku, ho o Abraham wihingounu ma Jou Madutu maraha ma Jou Madutu wahoko d whuloko woiki o bereraika ma Jou Madutu wihijjaji unangika. Done o Abraham womagraka de wohiorikua okiaika aha woiki. 11:9 De aingongaku o Abraham wgogere maberera ma Jou Madutu wihijjajioka unangika gnanga hok o nyawa mahomoaino. O Abraham wogogere genangoka o tau-tau magoronaka. Hokogenangoli o Ishak d o Yakub, imaketero yatarima o jaji ma Jou Madutuino. 11:10 Hababu o Abraham magogiria wododam o kota ma Jou Madutu wohid dailako de wohiggoko-goko de mapondasi ikkuakuata. 11:11 Karana de aingongaku, o Abraham yakunu wamke o difauku o ngo Sarahino, ngarok o Abraham duru iwiperekioka, d o ngo Sarah mahirete moftua. O Abraham wohigoungu ma Jou Madutu aha

wohiganapu Ai jaji. 11:12 Ngarok raha ganga o Abraham hok o nyawa airehe ihonengoka, m unanga wamke o difauku kamangange, mangange hakunua hatongo, -- mangange hok o murumu o dihangoka d o dowongi o hhana madatekino. 11:13 Mata-mata o nyawa genanga itatapu de manga ngongaku hidono yohonenge. Onanga yatarimaua o hali-o hali ma Jou Madutu wahijjjajioka, m duga-duga kamagurutoka de yamke d ydhongo. D degnanga nanga imahinyata nanga duga-duga o nyawa mahomoaino de o dagi-dagino o duniaka nnanga. 11:14 O nyawa imahtongo hokognanga ihidumutu de madiai nanga magogiria yalingiri o berera aha iddadi toona manga berera madutu. 11:15 Koigoungua o berera kiaka nanga yamala-malaka gnanga nanga yatiba-tibanga. Hababu nako hokognanga, done nanga yamkeoka o ngkomo mange la imakilioroli o bereraika gnanga. 11:16 M manyonyata, nanga yigo de ynganono moi o berera iholoi yaoa, enagnanga o berera o horogaka. Mahababu gnanga ma Jou Madutu iwimalekua nako nanga iwihetongo Unanga tonanga manga Jou Madutu, hababu ma Jou Madutu wasadiaka o kota o gahumu moi mangale onanga. 11:17 Karana de aingongakuoli, ho o Abraham wihihuba o Ishak hok o huhuba maraha nanga ma Jou Madutu wuji. O Abrahamika dika ma Jou Madutu wohidaka Ai jaji, m o Abraham womdeke wohidaka aingohaka womatngo-tngoka gnanga. 11:18 Ma Jou Madutu wtemoka o Abrahamika, "De mangkomo o Ishak nnanga ngona aha namke o difauku tonihijjjajioka ngonaika." 11:19 O Abraham wohiriki igoungu ma Jou Madutu wakunu wihiwango okali o Ishak o honenge mahigoronaka -- h, yakunu hahetongo o Abraham wtarima okali o Ishak o honengino. 11:20 Karana de aingongaku ho o Ishak wahijaji hagala o barakati o Yakub d o Esauika mangale raha manga hima-himangika. 11:21 Karana de aingongaku, ho ihira de o Yakub wohonenge, nanga wahidaka aibarakati o Yusuf aingoha-ngohakika -de womahiake aidiki-diki mahekika d whuba ma Jou Madutu. 11:22 Karana de aingongaku, ho o Yusuf -- maraha itigi-tigi o dunia wamala -wotemo-temo mangale o Israeloka o Mesir de yohupu, d wamala o behehongo mangale okia kokiani yodiai aimayetiika. 11:23 Karana de

manga ngongaku, ho o Musa aidimono iwiiunu o mede hange madkana womakilau ipahaika. Onanga iwimke nanga o ngohaka moi kaihailoa, d onanga yohawanua yalawani ma koano aipareta. 11:24 Karana de aingongaku, ho o Musa de wolamokoka, woluku iwihtongo makoano Mesir ngoiora amingohaka. 11:25 De o wowango ibbaradoha masanangi wajame kajai-jaino dika, nanga iholoi wigo watagongo o huha de o hangihara imakokinki de ma Jou Madutu aiumati. 11:26 De wamke hagala o Mesir maberera maarata, o Musa wamo iholoi ikurutile maragane o hidoku wamke o hikauku karana ma Koano Wohihohalamati ma Jou Madutu wohijjjaji gnanga, hababu o Musa wnganono o hewa o wange ma duruino. 11:27 Karana de aingongaku, ho o Musa wamala o Mesir de kowamoua ma koano aidohatika. O Musa wotagi aihimangika wdumutu touna aidungutu hok nanga wimkeoka ma Jou Madutu himmake-makeua gnanga. 11:28 Karana de aingongaku ho o Musa wadiai o Paskah d wahipareta hupaya ihieheika o awunu o Israeloka manga tau mangoranika hupaya o Honenge ma Malaekat uha wtoma tonanga manga ngoha-ngohaka o riaka. 11:29 Karana de manga ngongaku ho o Israel manyawa yakunu yatobongo o Ngto ma Doka-dokara, nanga imdagi hok o tonaka maddudungu malokuika, hode o Mesir manyawa o gahi gnanga ylahiri, maraha nanga ihitaili yatobongoli. 11:30 Karana de manga ngongaku o Israel manyawa yakunu yaruba o Yerikho makota mabebeno o mehele ipahaino nanga ygiloliti o wange tumidino madekana. 11:31 Karana de ami ngongaku dika, ho o ngo Rahab, o ngoheka amirehe mahuku-hukunu gnanga, imi hidotomaua de o nyawa iwilawa-lawani ma Jou Madutu; hababu mnanga kamahidodiai mtarima o Israel manyawa yottailako. 11:32 1 Sam. 1:1--25:1, 1Sam. 2:11 * Aa, ngohi katakunu dika tohigila-gila totemo-temo, ma ahi raha yawedonua. Hababu ngohi thtongowahi na o Gideon, o Barak, o Simson, o Yefta, o Daud, o Samuel, d o nabi-nabi. 11:33 Karana de manga ngongaku, nanga yahohihangoka o kokoano manga popareta. Onanga yodiaioka okianaga madiai, hidono yatarima okianaga ma Jou Madutu wohijjajioka. Onanga yatamunu hagala o singa mauru, 11:34 yahohonenge o uku ihohiru-hiru madkara, yahirehene de o oworo

madoto. Onanga yobole, m yodadi yokuata; nanga yonauru o parangi magoronaka hidono yahohihanga o hoana de o berera mahomoaino manga tentara. 11:35 Karana de manga ngongaku, ho o ngongoheka yakunu yamke okali manga nyawa yohone-honengoka. Nagali ymodeke yhangihara hidono yohonenge, d yoluku yahibebasi, karana yomau yahiwangoli mangale moi o wowango i holoi yaoa. 11:36 38:6 * Naga yhohedu, ygohara yliko de o rante, d yahingohama o bui magoronaika. 11:37 Onanga ykaweli de o helewo hidono yohonenge, naga ytobiki de o garagaji, d ytoma de o oworo. Onanga yonniarara de manga pakeanga o duba makai ekola o kabingi makai; nanga yomihikini, y aniaya d yhangihara. 11:38 O dunia nnanga tonanga manga ng madutuua. Onanga yonniarara o tonaka ikkakahaka d o dodoporonika, inoli yoggere hagala o aruku magoronaka d o tonaka ipida-pidaha magoronaka. 11:39 Hokokia maamoko o utumu yamke o nyawa mata-mata gnanga karana tonanga manga ngongaku! M onanga yatarimaua okianaga ma Jou Madutu wohijjaji, 11:40 hababu ma Jou Madutu de Ai datoro iholoi yaoa mangale ngone. Ai datoro enagenangala duga-duga kamamoi dede ngone, nanga aha idadi yototomo. 12:1 Aa, yakorona ngone mahirete, inkilolitino ngone naga duru kamangange o hakihi! Hababu gnanga, niaino ngone haumo mata-mata inahitotubuho ngone d o baradoha kahoko genangika imahi totataulu ngoneoka. D niaino ngone hakaigoungu hanki o rorebe naga tongone nanga himangoka. 12:2 Kokiani tongone nanga lolega madumutu o Yesusika, hababu Unanga dika wamomomiki tongone nanga ngongaku d wapaliara madodihirakahi hidono mabobaha. O Yesus wotongohono watagongo o huha de o hangihara o salib magotaka! Unanga wohaduliua wohonenge o salib magotaka gnanga ganga o hali moi iwihi maleke. Unanga duga-duga wohininga mangale o mrene kiaka Unanga aha wamo maduruino. Orahananga Unanga wogogeruku o kuruhi imomulia ma Jou Madutu ainirakoka d wopareta dede Unanga. 12:3 Abeika niapikiri sarakia o Yesus aihangihara whimanga o nyawa yobbaradoha iwilawani hokognanga mamogiria! Hababu gnanga uhali niahininga iteke d nianganono itaka. 12:4 Hababu niaparangi magoronaka nialawani o

baradoha, ngini komaiwahi niparangi hidono nia awunu ikopoa. 12:5 D uhali niawohanga ma Jou Madutu ainasihati nnanga inihidaka nginika hok Ai ngoha-ngohaka: "Ahi ngohaka, nohininga nohidodiai ma Jou ai dodtoko, d uhali ani hininga i teke nako Unanga woningamo. 12:6 Hababu ma Jou wdtoko moi-moi o nyawa wdora-dora, d Unanga wgohara moi-moi o nyawa womoma ngaku hok Ai ngoha-ngohaka." 12:7 Kokiani ngini niatarima o gogohara ma Jou Madutuino hok o dodtoko moi o amaino. Hababu boteka o ngohaka womatngo aiama kowhukumua? 12:8 Nako ngini inhukumua hok mata-mata Ai ngohaka mahomoa nnanga mamangarati ngini koigoungua ngohaka madutu, m o ngohaka madutuua. 12:9 Ngone de nanga ama o duniaka. Unanga wondtoko ngone, d ngone hhoromati. Aa, okia hongoli tongone nanga Ama rohaniika o horogaka, marai kokiani ngone ymoholoi homaponu Unangika hupaya ngone howango. 12:10 Tongone nanga dimono o duniaka indotoko ngone duga-duga maraha madodipoko, imteke okia nanga yamo yaoa. M ma Jou Madutu wondotoko ngone mangale tongone nanga oa mahirete, hupaya ngone yakunu idadi hotebini homa kokomteke dede Unanga. 12:11 Itiai maraha ngone indotoko, o hukumanga gnanga nanga hininga yasanangiua, duga-duga kayahuha dika. M duruino de gnanga, ngone indoto-dotokoka, o hukumanga gnanga idadi o hababu ngone howango imteke ma Jou Madutu aimau, d mahasili o lol mamamo ngoneino. 12:12 Hababu gnanga, nakuata anigiama yabbole-bole d anibuku ihhahara gnanga! 12:13 Salalu nomdagi o ngkomo irata-rataika, hupaya anilou isuga-suga gnanga ipaakorua, makaidogo i tgumu. 12:14 Nohidailako la nowango nimahitekehi dodiai de o nyawa mata-mata. Nohidailakoli la nowango itebini, maboboloi mangale ma Jou. Hababu kamoi de iwimkeua ma Jou nako nanga wowangoua hok hokognanga. 12:15 Niogana uha hidono naga womatngoani wohupu de ma Jou Madutu aihininga maoa, hupaya uha naga tingini niahidogoronaka imadadi hok hadato-datomo de marasongoka hidono ihipuda o huha d yabodito o nyawa mangange de manga rasongo. 12:16 Nio gana hupaya uha naga yowango isafarune ekola ylegaikaua o rohani mahali, hok o Esau wadodiai. Unanga

wahukunu aihaku hok o ngohaka o riaka, duga-duga mangale o inomo o udo-udomo moi. 12:17 Ngini nihiriki de ipahaika o Esau wnahihu wamke o barakati gnanga aiamaino, m unanga iwitila. Hababu ngarok de aigari nanga wolingiri o ngkomo la watiaioli aihowono, ma o ngkomo mangale gnanga koiwaka. 12:18 5:22-27 * Roriadodoto niainoua niohimanga okia naga moi hok o Israel manyawa yhimanga mahiraino. Onanga yhimanga okianaga moi yakunu hapalanga, enagnanga o Sinai ma loku dema uku i toka-tokara; nanga yhimanga o huhutu, ikuranga itararono, d o rato; 12:19 nanga yhimanga o trompet mailingi, de o ilingi mailingi duru kohakua-kuatile. Maraha o Israel manyawa yoihene o ilingi gnanga, nanga duruh yogahoko hupaya o ilingi gnanga btohi ytemo-temo onangika. 12:20 Hababu nanga yatnua yoihene o pareta o ilingi ihiado-adono gnanga. Karana o ilingi gnanga itemo, "Mata-mata yattigi-tigi o loku nnanga, haduliua gnanga o aiwani ekola o nagona dika, kokiani ykaweli de o helewo hidono yohonenge." 12:21 Okia yammake-make o Israel manyawa gnanga hokognanga magiria hidono o Musa wotemo, "Ngohi tohawana d tohahara!" 12:22 Iidulu yaino, ngini nibaka o Sion ma Doporono d ma Jou Madutu aikota iwango-wangoino, enagnanga o Yerusalem o horogaka de tona mamalaekat dema ribu-ribuhu. 12:23 Ngini niankoka moi o gamke irame-rame -- ma Jou Madutu aingoha-ngohaka yor ria-riaka manga gamke, manga roma-romanga yatuli-tulihoka o horoga magoronaka. Ngini niba niwhimanga ma Jou Madutu, o nyawa de o umati mata-mata manga Hakimi. Ngini nio himanga o nyawa maoa manga womaha yahidadioka yototomo. 12:24 Ngini niba niwhimanga o Yesus, o Dodohanga mangale o jaji mahungi gnanga; ngini niohimanga o awunu yoddohurero imahi tago-tagongo hagala o hali ihoholoi yaoa, de o Habel aiawunu imahi tago-tagongo. 12:25 Hababu gnanga nimahidodiai uha hidono ngini nioluku niwihigihene Unanga wottemo-temo gnanga. Onanga yolu-oluku iwihigihene Unanga wobboa-boa o duniaino d wohiado-adono o abari ma Jou Madutuino, yakunua mangadiriihioara. Okiali ngone nnanga hohigihe-gihene Unanga wotemo-temo o horogaino! Nako ngone holuku hihigihene, kiaka la yakunu ngone ho otana! 12:26 O

raha gnanga Ai ilingi yaburakiti o dunia. M oraha nanga nanga wojaji, "Mamoiohi, ngohi aha taburakiti kaoduniaua dika m de o dihang." 12:27 Mademo "ma moiohi" ihi matoko o dunia mata-mataika wohiddadioka aha igiwi d ihirehene, hupaya yamala-malaika duga-duga iyaku-akunua igiwi. 12:28 Hababu gnanga, kokiani ngone hotemo tarima kasi ma Jou Madutuika, karana ngone hatarima Unangino o koano mapopareta moi iyaku-akunua igiwi. Kokiani ngone hotarima kasi d hopuji-puji ma Jou Madutuika de mahoromati d mamodongo, imoteke madodagi Una mahirete wigo-igo. 12:29 Hababu tongone nanga Jou Madutu hok o uku ihit tuhu-tuhuku hidono yuku. Ibrani 13 13:1 Kokiani ngini itatapu nimkodora moi de moi hok o roriadodoto o Haranioka manyawa. 13:2 Uha nidodato niatarima niatauoka o nyawa ninko-nkoowahi. Hababu de nidiai hoko gnanga, mamoi ibto o nyawa, yanko-nkoua, ytarimaka o malaekat manga tauoka. 13:3 Niahininga hagala o nyawa o bui magoronaka, hok ngini naga dede nanga o bui magoronaka. D hagala o nyawa yahidapara isabarangika, kokiani ngini nimahininga onangika hok ngini inihi dapara hokognanga. 13:4 O nyawa mata-mata kokiani ihimatoko manga jako de mahoromati o gogilakika, mahababu gnanga o hekata de o rokata kiani yosetia moi de moi. O nyawa manga wowango issafarune d o nyawa yohowo-howono aha ma Jou Madutu wahidero o adili. 13:5 Uha aniwowango yakuaha ynahihu o tiwika, m kokiani ngini niamo yaoaka de okia nginioka naga de mananga. Hababu ma Jou Madutu wotemoka, "Ngohi aha tonihigumalaua ekola aha toni malaika ngona." 13:6 Hababu gnanga ngone hobarani hotemo, "Ma Jou ganga ahi Roriwo, ngohi tohawanua. Okia yakunu o nyawa yodiai ngohino?" 13:7 Uhali niwhanga inittudatudaika ihingngahu-ngahu ma Jou Madutu aibehehongo nginika. Niatailako sarakia nanga yowango d sarakia nanga yohnenge, d nimduru toona manga ngongaku. 13:8 O Yesus Kristus itatapu imatero, yaoa ihiraino, raha nanga, d hidono kahiado-adonika. 13:9 Uhali

nihigumala hagala o rupa o dodtoko ihra-hranga done ngini nianonua o ngkomo madiai. Nanga hininga kokiani ihikuata de ma Jou Madutu aihininga maoa, gnanga doka yaoa-oa; uha mangale o inomo madatoro. Hagala o nyawa mahira ihingou-ngounu hagala o datoro gnanga koyamkeua mafaid. 13:10 Tongone naga de nanga huhuba mang o gahumu moi la hohihuba o huhuba ma Jou Madutuika. D o imam-imam yolleleani ma Jou ai Tau magoronaka, manga haku koiwa yaolomo o huhuba naga o huhuba mang malokuoka. 13:11 O aiwani ma awunu ihi huba-huba hok o huhuba mangale o baradoha maapongo, ma imam womomulia wa o Ng Duru i Tebi-tebinika, m o aiwani mahnenge mahirete gnanga yatuhuku o tau-tau maporetoka. 13:12 Mahababu gnanga doka o Yesus wohonenge o kota mangorana maporetoka la watebini Ai umati manga baradoha de Ai awunu mahirete. 13:13 Karana gnanga, niaino ngone hoiki Unangika o tau-tau maporetika d ngone dede Una kamamoi inhikauku. 13:14 Hababu o duniaka koiwa naga o ng hogogere ikakali mangale ngone; ngone halingiri o ng hogogere aha ibba-ba. 13:15 Hababu gnanga, homahidomoteke o Yesus, kokiani ngone hihigogiriri ma Jou Madutu; gnanga marupa tongone nanga huhuba sukur Unangika, kiaka ngone de nanga demo-demo nanga uruiha mangale hohimulia Ai romanga. 13:16 Uha niawhanga nidiai o oa d nimkokiriwo, hababu nnanga doka o huhuba-huhuba ma Jou Madutu aihininga yade-dene. 13:17 Niamoteke niatutuda-tutuda mangapareta, d nimaponu onangika. Hababu nanga salalu ihidailako niajiwa, d onanga kokiani imahitagongo yohaluhu ma Jou Madutuika. Nako ngini niahingounu onangika, nanga yakunu yomanarama de manga hininga isanangi; nako kowali, done nanga aha yomanarama de manga hininga mahuha, d genanga koiwa mautumu nginika. 13:18 Kahokogenangika nimniata mangale ngomi. Ngomi mihigoungu de miahininga madobote iddodono, hababu hagala o hali magoronaka ngomi salalu mimau miadiai okianaga itotiai. 13:19 Maboboloi ngohi togahoko de magiria, hupaya ngini nihhubayanga ngohi hupaya ma Jou Madutu de madataiti wohiao ngohi toma idulu nginika. 13:20 Ma Jou Madutu wihiwangoka o Yesus tongone nanga Jou, o hnenge mahigoronaka. Karana Ai hnenge gnanga

Unanga rahananga wodadi o Gogana womo Mulia mangale ngone, enagnanga Ai duba-duba. Ai honeng gnanga ihigoungu o jaji ikokakali dede ngone ma Jou Madutu waddodiai. 13:21 Tanu ma Jou Madutu o lolmatiti gnanga wdogo okianaga ikura-kuranga nginioka de hagala maoa-oa ngini nipparalu la niadiai Ai mau. Tanu hidomoteke de o Yesus Kristus, ma Jou Madutu womanarama ngoneoka, okia wigo-igo. Kokiani o Kristus iwihigiriri kahi ado-adonika! Amin. 13:22 Ngohi togahoko hupaya ngini niatailako nihidodiai hagala ahi nasihati nnanga de niasabari, hababu ahihurata nnanga hoko kiaua magurutu. 13:23 Kokiani ngini nihiriki tongone nanga riadodoto o Timotius wohupuoka o buiino. Nako nanga wainoka ahi ng ino nnanga, ngohi aha tiao maraha ngohi tindono ngini. 13:24 Nihingahu miatabea mata-mata niatutudaika, d mata-mata ma Jou Madutu aiumatika. Nia tarimali manga tabea nanga roriadodotoka o Italia mabereraka. 13:25 Tanu ma Jou Madutu winihi barakati ngini riadodoto mata-mata.

Yakobus 1 1:1 Roriadodoto ma Jou Madutu ai umati mata-mata yodogilianga o dunia ingodumu! Ahi tabea ngohioka, o Yakobus, ma Jou Madutu ai gilaongo d ma Jou Yesus Kristus ai gilaongo. 1:2 Roriadodoto! Nako ngini nia ohana o cocoba irupa-rupa, kiani ngini niamo niutumu. 1:3 Hababu ngini nihi riki, nako ngini nitatapu ningaku ma Jouika maraha nia ohana o cocoba, mahasili enagnanga: ngini idadi nitongohono. 1:4 Nio gana la nia hininga madongohono gnanga gila-gila ihero hidono ngini igou-goungu nidadi nitotomo d nikurangua o hali okia magoronaka. 1:5 Nako naga o nyawa imatngo nia hidogoronaka ikuranga yobarija, kiani nanga im gahoko ma Jou Madutuika, ma Jou Madutu aha wahidaka o barija onangika; hababu o nyawa moi-moika, ma Jou Madutu wahi daka de Ai hininga mamura d Ai ma mo o dora de ai hayanga. 1:6 M o nyawa yogo gaho-gahoko, kiani yongaku; nanga yakunua wobibanga. Hababu o nyawa yobobibibanga ganga matero-tero o lulu o ngtoka o hidaloko yawuwu yakaika yakaino. 1:7-8 O nyawa hoko gnanga manga dibanga itatpua; nanga wakunua wal okianaga maputuhu hagala moi-moi wadodiai magoronaka. Karana gnanga, ngarouha nanga wonganono mangale okia naga wamke ma Jouino. 1:9 O Haranioka manyawa nimomihikini kokiani niamo nimrene, nako ma Jou Madutu winihikurutile. 1:10 De o Haranioka manyawa niko kaya-kaya, kokiani nimo ni mrene, nako ma Jou Madutu winihitipokouku. Hababu o nyawa yoko kaya-kaya aha yohihanga hok o momo mahuri irero. 1:11 Maraha o wange iba de yodihiwara duru kohahauku, done o momo gnanga aha idadi imaai hidono i rero mahuri, de makaramat maihihanga. Hoko genangoli de o nyawa yok kaya-kaya; nanga aha wowedere maraha nanga wohidagi magogiria ai hidailako. 1:12 Youtumu o nyawa yototongohono maraha nanga waohana o cocoba. Hababu nanga wohasiloka watna o cocoba magoronaka gnanga, nanga aha watarima ai hewa, enagnanga o wowango ma Jou Madutu wohi jjajioka o nyawa iwi hohiningaika ma Jou Madutu. 1:13 Nako o nyawa moi-moi yadene o bobaja mangale o cocoba marupa hoko gnanga, uha nanga wotemo, "O

bobaja nnanga ma Jou Madutuoka deyaino," hababu ma Jou Madutu wabajaua de o dorou, d kao nyawa moi dika mawabajaua. 1:14 M o nyawa yadene o bobaja nako nanga iwitauru d yadehoro ai nahihu mahirete itotorou. 1:15 Ipaha, nako o nahihu madorou gnanga yamoteke, imakilau o baradoha; d nako o baradoha iohakoka, mabaha enagnanga o honenge. 1:16 Uha ngini initipu, Roriadodoto tinihohininga! 1:17 O ngongike moi-moi maoa-oa d o parasengi itototomo iba o horogauku, ma Jou Madutuoka wohiguti wohid ddadi o dararono o dihangoka. Unanga ma Jou Madutu wongali-ngaliua, d okia dika o huhutu yakunua idiai o hababu. 1:18 De Ai mau mahirete Unanga wonahidadi ngone Ai ngoha-ngohaka imanki Ai demo itotiai. Unanga wodiai gnanga l ngone hamke o ng duru malokuoka mata-mata o dodadi wohid ddadi mahidogoronaka. 1:19 Nnanga niohininga nihidodiai, Roriadodoto tini hohininga! O nyawa moi-moi kiani itaiti mangale yoihene, m itaitua mangale yotemo d itaitua yongamo. 1:20 O nyawa yongamo yakunua yadiai maoa-oa, yasanangi ma Jou Madutu ai hininga. 1:21 Hababu gnanga, nia umo moi-moi o biaha ipese-peseke de itotorou. Nia tarima de nia hininga maboluluku o demo ma Jou Madutu wodato-datomo nia hininga magoronaka, hababu o demo gnanga tonanga makuata inihi halamati ngini. 1:22 Kiani ngini niadiai okia ma Jou Madutu wotemoka, uha duga-duga kani ihene dika, hidono de hoko gnanga nia tipu nia diri mahirete. 1:23 O nyawa yoihene ma Jou Madutu ai demo, m yadiaiua, ganga hok o nyawa magogiria ima lega manga biono de madiai o kahin mahimangoka. 1:24 Onanga ima tailako ihidodiai ibto, onang yoiki d gila-gila yawohanga sarakia manga biono marupa gnanga. 1:25 Ma Jou Madutu ai tita itotomo d tonanga de makuatoka mangale hilapahi o nyawa. D o nyawa yatailako de yohininga ihi dodiai d yadiai o tita-o tita gnanga, d kayo ihenua dika daha yawohangoka, o nyawa gnanga ma Jou Madutu aha wahi barakati o hali moi-moi magoronaka yadodiai. 1:26 Nako naga womatngo womamo ai diri o nyawa moi wohingounu o agama, m unanga wogoanua ai kiri, nanga watipu ai diri mahirete; de ai puji koiwa mabaraguna. 1:27 O domoteke madutu iddodono o agamaka, ima moteke ma Jou Madutu nanga Ama ai lolegaka enagnanga: yariwo o

ngoha-ngohaka o gohihi madutu de o bobao-bobao yohhangihara d yogana manga diri mahirete l uha o dunia nnanga yakilianga. Yakobus 2 2:1 Roriadodoto! Hok o nyawa yongaku-ngaku ma Jou Yesus Kristusika, o Jou Wo Mo Mo Mulia, uha ngini ni iri-iriki o nyawa, nihihababu de o hali-o hali nia pulono ma poretino. 2:2 Hababu nako naga o kaya manyawa moi womahi noaoko o ali-ali gurasi d ai pakeanga marorahai woba ani doomuika, daha woboali o mihikini manyawa moi, womahinoauku ai pakeanga makkakihi, 2:3 mangini iholoi niwi horomati o nyawa womapakeanga marorahai gnanga. Ngini nitemo unangika, "De mahoromati Tuanga nogogere o kuruhi nnanga duru marorahaiuku." M o mihikini manyawaika ngini nitemo, "Noma okoino dokengoka," ekola "No gogeruku nenangokadau o meheloka." 2:4 De nidiai hoko gnanga, ngini nidiai ni iri-iriki nia dodiawo o nyawa manga hidogoronaka, d nia pulono o nyawa nihihole de nia dibanga itotorou. 2:5 Nio hininga Roriadodoto tini hohininga! O mihikini manyawa o duniaka nnanga, ma Jou Madutu wairiki mangale yodadi o nyawa yokaya-kaya o ngongaku magoronaka. O nyawa gnanga aha yodadi o gegetongo ma Jou Madutu ai umati, hok ma Jou Madutu wohi jjajioka o nyawa iwi hohohiningaika. 2:6 M ngini iholoioli nia hikauku o mihikini manyawa, enahioko o kaya manyawa ini tuku ngini d ini tauru ngini o hakimika! 2:7 Onanga ihi kauku nia romanga ihohoromati nia totarima ma Jou Madutuino. 2:8 Ngini nia manarama madiai, nako ngini niadiai o pareta matita imo mke-mke o Buku ito Tebi-tebini magoronaka nnanga, "Nia hininga niadodiawo hok ngini niohininga nia diri mahirete." 2:9 M nako ngini ni iri-iriki o nyawa de nihihole o hali-o hali maporetino, ngini nidiai o baradoha, d ma Jou Madutu ai tita ihi matoko ngini ganga o tita nia totilakuru. 2:10 O nyawa yatilakuru ma Jou Madutu ai tita ngaroka moi, ma mangarati yatilakuru kamamoiuku. 2:11 Hababu itemo, "Uha nihowono," enang itemo, "Uha nitoma." H, nako ngini nihowonua m nitoma, ma ngini ganga o tita nia totilakuru. 2:12 Nitemo d nimanarama hok o nyawa aha yatailako

imamoteke ma Jou Madutu ai tita yahi lolapahioka o nyawa. 2:13 Hababu ma Jou Madutu aha wohimatokua Ai dora de Ai hayanga o nyawa yanko-nko ikaua o dora de o hayanga. M o dora de o hayanga iholoi ikuata ngaro de o hukumanga! 2:14 Roriadodoto! Okia mabaraguna o nyawa yotemo, "Ngohi o nyawa tongaku-ngaku", nako nanga wohi matokua de ai manarama? Yakunu o ngongaku marupa gnanga iwi hihalamati? 2:15 Hohiade o riadodoto womatngo ekola momatngo yoparalu o pakeanga, d to nanga manga inomo yawedonua mangale o wange mahigetongo. 2:16 Okia mabaraguna ngini niwitemo unangika, "Halamati nomahinoa ani pakeanga hatoli mahau-hauku d halamati nolomo!" -- nako ngini nihidakua unangika okia waparalu mangale wowango? 2:17 Hoko genangoli de o ngongaku, nako ihimatokua de mamanarama, o ngongaku gnanga koiwa mabaraguna. 2:18 Marai naga yotemo, "Naga o nyawa imahi ake manga ngongakuika d nagali imahi ake manga manaramaika." Ngohi tohaluhu, "Nihimatoko ngohino sarakia o nyawa yakunu manga ngongaku de koiwa mamanarama, d ngohi aha tohidumutu de mamanarama, ngohi de ahi ngongakuoka." 2:19 Ngini ningaku ma Jou Madutu duga-duga womatngo, koigoungua? Aa, o womaha madorou ingaku d onanga yohawana yohaharoka! 2:20 Ngini kanibodoholi! Bote iparalu hohimatoko de madiai nginika o ngongaku tonanga koiwa mabaraguna nako koiwa mamanarama? 2:21 Nia mke dika o Abraham nanga ete de nanga tohora. Ma Jou Madutu witarima nanga kayaoa-oa, karana ai manarama, enagnanga maraha nanga wihihuba ai ngohaka, o Ishak, ma Jou Madutuika o huhuba mang malokuoka. 2:22 Nenangoka inyata o ngongaku kiani ihi matoko de mamanarama, hupaya idadi itotomo. 2:23 Gnanga imadene de Ma Jou Ai Demo ma Buku ma ayatoka nnanga, "O Abraham wingaku ma Jou Madutuika, d karana ai ngongaku gnanga, ma Jou Madutu wihi daka hok o nyawa yadodiai ma Jou Madutu ai mau." Hababu gnanga o Abraham iwi hetongo, "Ma Jou Madutu ai Hobata". 2:24 Oraha nnanga itararono o nyawa ma Jou Madutu watarima yaoa gnanga, karana okia o nyawa gnanga yadiai de koigoungua duga-duga karana de manga ngongakua dika. 2:25 Niamke dika o ngo Rahaboka, o ngoheka o huhutu

maninki gnanga. Ma Jou Madutu womitarima mnanga yaoa, karana ami manarama, enagnanga maraha mnanga matarima ami tau magoronaka o Israeloka manga nyawa yototailako d mariwo nanga mahioara manga diri mahinonu o ngkomo mahomoa. 2:26 Aa, hok sarakia o rehe koiwa mawomaha ganga o rehe mahonenge, hoko genang o ngongaku koiwa mamanarama ganga o ngongaku mahonenge. Yakobus 3 3:1 Roriadodoto! Uha nia hidogoronaino nima we-we nimau nidadi niguru. Ngini nihi riki ngone hodadi o guru aha ina adili de iholoi ikiria ngaro de o nyawa mahomoa. 3:2 Mata-mata ngone mamoi-mamoi hodiai o howono. M o nyawa komaiwahi yodiai o howono de manga demo-demo, nanga o nyawa yottotomo yakunu yakuaha manga diri ingodumu. 3:3 Nako ngone hohipke o kuda madudumungu mauruoka l enanga yamoteke tongone nanga mau, ngone hakunu haleboto o kuda marehe mata-mata gnanga. 3:4 Ha l o hok o kapa manonako. Ngaroka o kapa moi ganga hoko gnanga ma amoko d ihi haili o hidaloko i kua-kuata, ma nanga yaleboto de maririmi duru koha mengeteke, imamoteke wohido duru-duru ai mau. 3:5 Hoko genang de tongone nanga kiri; ngaroka tongone nanga kiri gnanga mamengeteke, m enanga yakunu ima hile madiri, mangale o hali-o hali ma ago-agomo. Hatibanga, o hongana hokokia ma amoko yakunu yatuhuku de o uku duru maiteteke! 3:6 O kiri kaimadene de o uku. Tongone nanga rehoka, nanga marupa o dorou matiti, ihi gerewoto o dorou tongone nanga dirika ingodumu. De o uku ma ahali o narakaino, nanga yatuhukoka tongone nanga ngango ingodumu. 3:7 Hagala rupa o aiwani ihohatera, o totaleo, o aiwani ima tahe-tahe d o nawoko yakunu yadana, d ya dana ibto mangale o nyawa. 3:8 M o nyawa ma kiri kaima tngo mayakunua yadana. O kiri gnanga itorou d hakunua hakuaha; iomanga de o rasongo yahi hone-honenge. 3:9 Ngone hapke mangale hohidemo tarima kasi ma Jouika d tongone nanga Ama, m mangale hahilai nanga dodiawo o nyawa, ma Jou Madutu wahi dadadioka imoteke Ai rupa de Ai

dulada. 3:10 De o uru genanginoli ihupu o demo-demo tarima kasi d o demo-demo o lolai. Kokiani uha hoko gnanga! 3:11 Boteka naga o jobubu ma akere ma ake-akere d ma akere ma mali-mali matiti kaima dene? 3:12 Ahi roriadodoto, o ara mautu yakunua ihi hohoko o zaitun mahohoko, d o angguru mautu yakunua ihi hohoko o ara mahohoko. O jobubu-o jobubu magahi-gahi yakunua ihi hupu o akere ma ake-akere. 3:13 Nako nia hidogoronaka naga o nyawa yososawaro d yobobarija, kiani nanga wohidumutu de ai ngango maoa-oa d wodiai o hali-o hali maoa-oa, imanki o hininga maboluluku d o sawaro. 3:14 M nako ngini nimakangakua, nima teke hininga hiri, d nihi akunu kania diri mahirete, nia sawaro gnanga uha nihi lamoko, karana de gnanga ngini nia takaidulu o abari madiai ma Jou Madutuino. 3:15 O barija ma rupa hoko gnanga o horogainoua ma ahali. Enanga ma ahali o duniaino, o nyawa manahihuino d o hetangino! 3:16 Kiaka naga makangakua d o biaha ihi akunu manga diri mahirete, genangoka hamke o ruae d hagala irupa o manarama madorou. 3:17 M o nyawa to nanga manga barija ma ahali dakuku, duru madodihiraka nanga wododono, ipaha woigo imaka dame, ai demo-demo irahai, d wotomoteke. Unanga iwi omanga o dora de o hayanga, d ihihasili o manarama-manarama maoa-oa. Unanga woiriirikua d woma dodiaiua. 3:18 Igoungu o oa-oa ganga o dame magihihi, mahasili yodatomo o nyawa yoigo-igo o dame! Yakobus 4 4:1 Kiaino ma ahali hagala o gangamo d o ributu nia hidogoronaka? Koigoungua gnanga ma ahali nia nahihu-nahihuino hoko genangika dika iparangi nia diri magoronaka mangale nia mke o dunia masanangi! 4:2 Ngini nio nahihu, m nia mkeua, ho ngini nimau nitoma! Ngini nima kua-kuata, m niadonikaua okia ngini nia lingi-lingiri, mangini nima teke ributu d nimakangamo. Ngini okia-kiaua nia mke, hababu ngini nigahokua ma Jou Madutuika. 4:3 D ngaroka ngini nigahokoka, mangini nia mkeua, hababu nia gogahoko madumutu ihowono; okia ngini nigahoko ganga mangale nia diri mahirete masanangi. 4:4 Ngini ganga o

nyawa yososetiaua! Ngini manihi riki nako ngini nima teke dodiawo de o dunia, ngini nidadi ma Jou Madutu ai haturu? Ho onagona honanga yomau yodadi imateke dodiawo o dunia nnanga, nanga wohidadi ai diri ma Jou Madutu ai haturu. 4:5 Uha niato bote Ma Jou Ai Demo ma Buku koiwa mahohole itemo, "Ma Jou Madutu wohing nanga diri magoronaka o Womaha manahihu kohagiria." 4:6 Ngaroka hoko gnanga, ma Jou Madutu wonahi daka Ai dora duru ilo amo-amoko ngoneino, iholoi ikuata ngaro de tongone nanga womaha manahihu gnanga. Hababu gnanga, Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi, "Ma Jou Madutu walawani o nyawa manga hininga ikokurutile, m ikilioro yaino Unanga wahininga o nyawa manga hininga ipopoluluku." 4:7 Hababu gnanga, nima hilapahi ma Jou Madutuika d nia lawani o Ibilihi, done o Ibilihi aha ioara ngini oka 4:8 Niwitigika ma Jou Madutu, d ma Jou Madutu aha wini tigika ngini. Nia tebini nia giama, ngini nibobaradoha! D nia dodono nia hininga ngini, nia hininga ihohago-hago! 4:9 Kokiani ngini nia gou-goungu nimatoduba d niari ima nki nidodora; kiani nia giete idadi nia gorehe d nia mrene idadi nia hininga mahuha! 4:10 Kiani ngini nima hitipokouku nia diri ma Jou ai himangoka, done ma Jou aha ngini winihikurutile. 4:11 Roriadodoto, uha nimateke hohedu ekola nimahikohowono. O nyawa yahohedu ekola yahihowono manga riadodoto imahikoka Haranioka, nanga wahohedu d wohihowono ma Jou Madutu ai tita. D nako ngini ni hi howono ma Jou Madutu ai tita, gnanga mamangarati ngini nia motekua o tita-o tita gnanga, m nidadi mahakimi. 4:12 Enahioko duga-duga womatngo ai haku wohidaka o tita o nyawaika, de watailako o nyawa. Unanga ma Jou Madutu wokuaha, wohi halamati d wohibinaha. H, o nagona ngini, hidono ngini nimau nia hihowono nia dodiawo o nyawa? 4:13 Roriadodoto nitemo, "O wange nnanga ekola iyarehengomi aha mimagoraka o berera moika d migogere dokengoka o taongo moi madekana mangale mima hukunu d mima lingiri o tiwi," -- ni ihene ahi hitiari nnanga. 4:14 I yarehe okia aha idadi de nia wowango, ngini mahirete manihi orikua! Ngini duga-duga hok uku manofo jai-jai dika hamke, ipaha ihihanga. 4:15 Kokiani ngini nitemo hoko nnanga, "Nako ma Jou woigo, ngomi aha miwango de miadiai

nnanga ekola gnanga." 4:16 M oraha nnanga ngini nia hininga ikurutile d nitemo madiaiua. O demo madiaiua mata-mata hoko gnanga ihowono. 4:17 Hababu gnanga, o nyawa ihi riki okia maoa-oa kiani yadiai, m yadiaiua, o nyawa gnanga yobaradoha. Yakobus 5 5:1 O Roriadodoto, o kaya manyawa! Nihigihe-gihene tongohi ahi hitiari. Kiani ngini niari d nidodora karana ngini aha nia tagongo o hangihara! 5:2 Nia kaya imelaka. Nia pakeanga yaolomoko o buteteke. 5:3 Nia gurasi d nia haka yatamunoka o pariama; mapariama aha idadi hakihi ini lawani ngini d aha yaolomo nia rehe yamata hok o uku. Ngini nia toporonoka o arata maraha yododagika o wange mabobaha. 5:4 Ngini nifangua manga hewa, o nyawa yomomanarama nia dumuleoka. Oraha nnanga ni ihene to nanga manga liwolu! O nyawa yatotoomu nia dumule mahasili, yopa-paka yogahoko o roriwo d to nanga manga boaka yadonoka ma Jou Madutu ai ngaukile, ma Jou woko Kuaha. 5:5 Ngini niwango mata-mata de ma nanga, d nia moka masanangi o duniaka nnanga. Ngini matero-tero magogiria nia diri nihiburere mangale ma wange o aiwani yotoaka. 5:6 Ngini nia hukumu d nia toma o nyawa yahowohowonua, d onanga ini lawanua ngini. 5:7 Hababu gnanga, Roriadodoto nisabari hidono ma Jou woba. Nio lega womatngo wototumule sarakia ai sabari wodam hidono ai tonaka ihi daka mahasili mabobaraguna unangika. De ai sabari nanga wodam o awana maraha itiha d o awana maraha ihuri. 5:8 Kiani ngini nisabari d nia hininga ilamoko, hababu ma Jou ai wange woba itigioka. 5:9 Uha nitaiana d nima hikohowono, l ngini ma Jou Madutu wini hukumua. Nio hininga! Mahakimi wotigioka, sadia mangale woba. 5:10 Roriadodoto, nio hininga o nabi-nabi yotemoka de ma Jou ai romanga. Onanga yosabari d yotongohono yatagongo o hangihara. H, nia l nanga hok madulada. 5:11 Onanga yahetongo youtumu hababu nanga yotongohono. Ngini ni ihenoka mangale o Ayub ai sabari, d ngini nihi riki sarakia mabobahaka ma Jou wihi barakati nanga. Hababu ma Jou duru wototodora d Ai hininga

yaoa. 5:12 Duru malokuoka, enagnanga: Uha nikoboto, yaoa de o dihanga, yaoa de o dunia, ekola de okia dika. Nitemo dika "I goungu" nako nia dungutu igoungu, d "Kowali" nako nia dungutu kowali; l ma Jou Madutu ai hukumanga uha inido otaka nginiuku. 5:13 Nako naga nia hidogoronaka magogiria yohuha, kiani nanga womaniata. Nako naga yomore-morene, kiani nanga wonyanyi wipuji ma Jou Madutu. 5:14 Nako naga yopanyake, kiani nanga wa ahoko o jemaat matutuda-tutuda. D o tutuda-tutuda gnanga kiani yaniata o nyawa yopopanyake gnanga d yahinauhu o minya de ma Jou ai romanga. 5:15 Nako tonanga manga niata hidono de yagou-goungu ma Jou aha wahitogumu o nyawa yopopanyake gnanga, d wahi apongo manga baradoha yadododiai. 5:16 Hababu gnanga, kiani ngini nimateke mangaku nia howono d nima kiniata, l ngini inihi togumu. O nyawa manga niata imamoteke ma Jou Madutu ai mau, to nanga makuaha ilamoko. 5:17 O Elia homahi koka nyawa hok ngone. Unanga womaniata de magou-goungu l o awana uha iuti, o awan iutiua o taongo hange de mahononga madekana. 5:18 Ipaha nanga womaniatoli, daha o dihanga ihi guti o awana hidono o tonaka ihi dakoli mahasili. 5:19 Ahi roriadodoto! Nako nia hidogoronaka naga a momoi o nyawa yankoka uaoli ma Jou Madutuino ai dodtoko, daha womatngo mahomoa widiai o nyawa gnanga woma iduli ma Jou Madutuika, 5:20 nio hininga o ayat nnanga: O nyawa yadiai o nyawa yobobaradoha ima idulu manga ngkomo ihowo-howonino, o nyawa gnanga wahihalamatoka o nyawa yobo baradoha manga jiwa gnanga o honengino d idadi hababu o baradoha mange ihi apongo.

1 Petrus 1 1:1-2 O Roriadodoto ma Jou Madutu ai umati wom ngiri-ngirikoka, naga nimahi kokabarihika ni dagi-dagi o Pontus, o Galatia, o Kapadokia, o Asia d o Bitinia madaeraka! Ngohi o Petrus, o Yesus Kristus ai rasul, tonganono tanu ma Jou Madutu winihidaka o barakati d o lol nginika de maboboloi. Ngini in iriki nidadi ma Jou Madutu ai umati ima dene de ma Jou Madutu o Ama ai datoro. D ma Jou Madutu ai Womaha inihi dadioka ngini o umati itebi-tebini, maboboloi mangale ma Jou Madutu, hupaya ngini nihi ngounu o Yesus Kristusika d in tebini de Ai awunu. 1:3 Niaino ngone hosukur ma Jou Madutuika, nanga Jou Yesus Kristus ai Ama! Una duruh won dora ngone, mahababu gnanga Unanga wonahidaka o wowango mahungi ngoneino, de wihiwango okali o Yesus Kristus o honenge mahi dogoronaka. Nnanga inahi daka ngoneino o ngonganono ibitu-bitumu. 1:4 Ngone hnganono la hal idadi tongone hagala o barakati ma Jou Madutu was sadiaka Ai umatika, enagnanga hagala o barakati iggogono o horogaka, hidono yakunua ibodito, ekola idadi imla ekola iaiki. 1:5 Mata-mata gnanga mangale ngini, karana ngini ningaku ma Jou Madutuika. Ho ngini in gana de ma Jou Madutu ai kuaha hupaya ngini nia tarima o halamati yasosadia dam ihi nyata o raha mabobahaka. 1:6 Karana gnanga kokiani ngini nia hininga imrene, ngarok raha nanga maraha madodipoko ngini kokiani nia hininga i huha karana ngini nia hana i rupa-rupa o cocoba. 1:7 Madumutu enagangala ihi nyata igoungu boteka ngini igou-goungu niwi ngaku ma Jouika ekola kowali. O gurasi naga yakunu kai bodito, yataili de o uku. Aa, tingini nia ngongaku iholoi naga iragane de o gurasi, h kokiani yatailoli hupaya idadi ibitumu. D de hoko gnanga ngini aha in higiriri d in horomati inoli in tedeile o Yesus Kristus ai ba ma wangeoka. 1:8 Ngini niwdora, ngarok mahiraino ngini niwi mkeua. D ngini niwingaku Unangika ngarok raha nnanga ngini niwi mkeua. Mahababu gnanga ngini nimrene, d nia mo o mrene imomulia d hohidemo hakunua. 1:9 Hababu nia ngongaku madumutu namkeoka, enagnanga nia jiwa mahalamati. 1:10 O halamati nnanga doka ganga o nabi-nabi yatailako d

yatailako ihidodiai, d onanga yamke owahi ihi ngahuoka mangale o barakati ma Jou Madutu wohi da-daka nginika. 1:11 Onanga yatailako ihidodiai sarakia d muruonoka o hali gnanga aha idadi, ganga o Kristus ai Womaha madungutu naga manga diri magoronaka. O raha gnanga ai Womaha kadema hirahi de hingahuoka onangika mangale hagala o huha de o hangihara ganga kokiani o Kristus waohana d mangale Ai mulia aha iwi hiduru ipahaika de gnanga. 1:12 O nabi-nabiika gnanga ma Jou Madutu wahi ngahuokia nanga yodiai koigoungua mangale nanga imahi akunu, duga-duga mangale ngini; enagnanga hagala o hali raha nnanga ngini ni ihene de madodiai o Abari ma Oa ihing ngahu-ngahuino mangale o Yesus Kristus. Onanga ihi ngahu hagala o hali gnanga nginika de ma Jou Madutu ai Womaha makuaha ihi dingo-dingoto o horogaino. Igoungu hagala o malaekat may nahihuoli ihi riki o abari nanga ihing ngahu-ngahu gnanga. 1:13 Hababu gnanga, kokiani ngini nim bbtoka. Nimahi dodiai nim gana d nio nganono iomanga o barakatika aha inihidaka nginika maraha o Yesus Kristus daha woba. 1:14 Niwihi ngounu ma Jou Madutuika, d uha niwango nia moteke nia nahihu ihira-hira, maraha ngini niwi nako uwahi ma Jou Madutu. 1:15 I idulu yaino, kokiani ngini nitebini hagala moi-moi magoronaka naga ngini nia dodiai, imatero hok ma Jou Madutu win aho-ahoko ngini gnanga wotebini. 1:16 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka i tulihi, "Kokiani ngini nitebini, hababu Ngohi totebini." 1:17 Ngini niwi htongo ma Jou Madutu gnanga o Ama maraha ngini nim niata Unangika. Aa, ma Jou Madutu gnanga wahihakimi o nyawa imadene de moi-moi manga manarama de woiri-irikua o nyawa. Hababu gnanga madkana de magurutu ngini kanagahi o duniaka nnanga, kokiani ngini niwi himulia ma Jou Madutu nia wowango magoronaka. 1:18 Ngini nihi riki okia ihi fanguoka mangale in lapahi ngini de o wowango ipparahaja ini hipuhakka nia ete de nia tohora. Mabobangu koigoungua okianaga moi ibobodito hok o haka ekola o gurasi, 1:19 duga-duga okia naga moi duruh dema ijaka; enagnanga o Kristus ai diri mahirete, womadadi hok o duba ihi huba-huba ma Jou Madutuika koiwa manabo ekola itorou. 1:20 Ma Jou Madutu w iriki o Kristus ihira de o dunia nnanga ihi dadi. D ma

wange yododagika o raha o dunia mabobaha, Unanga woba o duniaino hupaya ngini wini hihalamati. 1:21 Madodagi de Unanga ngini niwi ngaku ma Jou Madutuika wihi wango okali o honenge mahi goronaka d wihimulia. H ma Jou Madutu ngini niwi ngaku d ma Jou Madutu ikaoli ngini nima hinganono. 1:22 Karana ngini nihingounu o dodotokika ma Jou Madutuino, hongini nia tebini nia diri d ngini ni dora hagala o nyawa o ngongaku moi de nia hininga itebini. Hababu gnanga, kokiani ngini nima kodora moi de moi de nia hininga iomanga-omanga. 1:23 Hababu madodagi de ma Jou Madutu ai demo iw wango-wango d i kokakali gnanga, ngini inihi dadioka o nyawa mahungi ko o nyawaua inihi ngohaka, duga-duga o Ama wokokakalino. 1:24 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka itulihi hoko nnanga, "Mata-mataika o umati hok o momo, d hagala mahoromati hok o momo mahuri. O momo imaai, mahuri ma irero; 1:25 m ma Jou ai demo kahi ado-adonika ikakali." O demo gnanga o Abari ma Oa i hi ngahu-ngahuoka nginika. 1 Petrus 2 2:1 Hababu gnanga, nia umo nia dirioka hagala itotorou; uhaoli nielueluku, d uha nimadodiai. Uha o hininga nim kogogono, d uha nia hikauku o nyawa mahomoa. 2:2 Kokiani ngini nidadi hok o ngohaka gnanga daha ima kilauino, hoko genangika nia kiriti madudungu o huhu rohani ma dutu. De hoko gnanga ngini aha niwango nihero d ini hihalamati. 2:3 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yatulihi hoko nnanga, "Ngini nia moka mahirete hokokia Ma Jou Ai oa." 2:4 Hababu gnanga niba ma Jouika. Unanga hok o helewo i wango-wango, o helewo yamo-mo o nyawa karana yapulono koiwa mafaid; m ma Jou Madutu wairikoka hok o helewo dema ijaka. 2:5 Ngini hok o helewohelewo iw wango-wango. Hababu gnanga kokiani ngini nio modeke in pke mangale nihigoko ma Jou Madutu ai tau irorohani. De hoko gnanga ngini nidadi o imam-imam niwango mangale kato ma Jou Madutu, d mangkomo de o Yesus Kristus nihihuba ma Jou Madutuika o huhuba rohani ma Jou Madutu ai hininga yad de-dene. 2:6 Karana Ma Jou Ai

Demo ma Buku magoronaka yatulihi hoko nnanga, "Ngohi tairikoka o helewo gahumu moi dema ijaka, takelengaka o Sionoka hok o helewo duru maoa-oa; d o nyawa yongaku-ngaku enangika nanga aha manga hininga i huhaua." 2:7 O helewo gnanga duru dema ijaka mangale ngini ning ngaku-ngaku. M o nyawa yongaku-ngakua, imadadi Ma Jou Ai Demo ma Buku maregu nnanga, "O helewo yap pke-pkeua o tau yododiai gnanga i nyata imadadi o helewo duru maoa-oa," 2:8 d "Gnanga doka mahelewo yadiai o nyawa yopeleke, o helewo idodiai nanga yoruba." Onanga yopeleke hababu nanga yangakua ma Jou Madutu ai demo. Hoko gnanga ma Jou Madutu wohitantuoka ykorona nanga. 2:9 Tit. 2:14 * M ngini naga o hoana de o berera manyawa yiriiriki, o imam-imam niwil leleani ma koano, o hoana de o berera manyawa yotebi-tebini, ma Jou Madutu wom dinga-dingakoka, ma Jou Madutu ai umati mahirete. Ma Jou Madutu win iriki ngini d win ahoko ngini o huhutuino nihupu la niwohama Ai dararono i totararono magoronaika, de madungutu hupaya ngini nihibarihi o abari mangale hagala Ai manarama kabiahaua. 2:10 Mahira ngini ma Jou Madutu ai umatua, m oraha nnanga ngini nagala ma Jou Madutu ai umati. Mahira ngini ma Jou Madutu win doraua, m oraha nnanga ngini nia tarima Ai dora de Ai hayanga. 2:11 O Roriadodoto tin hohininga! Ngini naga o nyawa mahomoaino d o dagi-dagino o duniaka nnanga. Hababu gnanga ngohi togahoko de magiria hupaya ngini uha nio domoteke o nyawa mahininga manahihu hoko genangika ya parangi yalawani o jiwa. 2:12 O nyawa iwi nko-nkoua ma Jou manga hidogoronaka nia kalakuanga kokiani duruh yaoa, hidono maraha okia nanga in diai o romanga madorou ngini hok o nyawa madorou, nanga marai kokiani ihi goungu nia manarama maoa-oa, hidono nanga aha iwihigiriri ma Jou Madutu ai ba ma wangeoka. 2:13 Karana ma Jou, kokiani ngini nimaponu moi-moi o nyawa yokokuahaika: yaoa ma Kaisarika wodadi yokokuaha ikokurutile, 2:14 inoli magubernurika ma Kaisar wtumutu la whukumu o nyawa yododiai o dorou d mangale yhoromati o nyawa yododiai maoa-oa. 2:15 Hababu ma Jou Madutu womau de hagala nia manarama maoa-oa ngini nia tamunu o nyawa manga uru yotemo-temo ib bodo-bodo. 2:16 Kokiani ngini

niwango hok o nyawa yololapahi, mauhali nia pke nia lapahi gnanga la nia tamunu o dorou, duga-duga niwango hok ma Jou Madutu ai gilaongo. 2:17 Nia horomati o nyawa mata-mata, nia dora nia roriadodoto nimahiteke ho Haranioka. Ma Jou Madutuika niw modongo d ma Kaisarika niwi horomati. 2:18 O Roriadodoto nid ddadi yol leleani, nimaponu nil leleanika duruh de mahoromati; koigoungua duga-duga manga hininga yaoa-oa d ini dodiawo irorahaika, m onanga yohohateraika. 2:19 Ma Jou Madutu aha winihi barakati ngini, nako ngini karana nimamo mangale ma Jou Madutu ai mau, nisabari nia tagongo ini hidiai i adi-adilua. 2:20 Hababu okia mahigiriri nako ngini nisabari nia moku o hukumanga kokiani ngini nia tagongo karana nia howono? M nako ngini de nia sabari nia tagongo o huha de o hangihara in totapalu karana niadiai o diai, done ma Jou Madutu aha winihi barakati. 2:21 Mangale gnanga ma Jou Madutu win ahoko. Hababu o Kristus mahirete watagongoka o huha de o hangihara mangale ngini, d de gnanga Unanga winihidaka nginika moi o dulada, hupaya ngini nia nki ai lou ma aguru mario. 2:22 Unanga komaiwa o baradoha wodiai, d komaiwa o nyawa moi de yoihene Unanga woeluku. 2:23 Maraha Unanga iwi da-dana, Unanga kowabalahua de o da-dana. Maraha Unanga watagongo o huha de o hangihara, Unanga wom riwoua; Unanga duga-duga wohilapahi Ai parakara ma Jou Madutuika o Hakimi woadi-adili gnanga. 2:24 O Kristus mahirete wa moku tongone nanga baradoha Ai dirioka o salib magotaka, hupaya ngone holapahi de o baradoha makuaha, d howango imoteke ma Jou Madutu ai mau. O Kristus ai nabo-nabo ganga inahi togumu ngone. 2:25 Mahira ngini hok o duba yamkeokaua o ngkomo, m oraha nanga ngini ini higiliokali la niwi nki o Gogana de nia jiwa wa Ppaliara. 1 Petrus 3 3:1 Hoko genang ngini, o heka-hekata, kokiani ngini nia himoteke nia rokata manga pareta hupaya nako to ona manga hidogoronaka naga yongakua o abari ma Jou Madutuino, nia kalakuanga yakunu yadiai nanga

idadi yongaku. D i paralua ngini nihi demo-demo okianaga onangika, 3:2 hababu nanga yamke nia kalakuanga naga itebini d o agamaika nitomoteke. 3:3 Uha nia hailoa duga-duga o hailoa kamaporetino, hok hohiade nia tadauru nihidiai, ekola nia pke o pke-pke, ekola nimahi pakeanga ih hali-hali. 3:4 I idulu yaino, kokiani nia hailoa ipuda nia hininga magoronaile, nia jako ib bole-bole d nrdi; gnanga doka o hailoa ikokakali duru de maraganeoka imoteke ma Jou Madutu ai lo legaka. 3:5 De madodagi hoko nnanga o raha mahiraino o ngongoheka de manga agamaka naga imahing ngano-nganono ma Jou Madutu ika ya hailoa manga diri de ya moteke to nanga manga rokata manga pareta. 3:6 O ngo Sarah mahoko genangoli, mnanga mihi ngounu o Abrahamika d mihtongo nanga ami tuanga. Ria dodoto raha nanga ganga o ngo Sarah ami ngoha-ngohaka, nako ngini niadiai o hali maoa-oa d okia naga m nio modongua. 3:7 D ngini, o roka-rokata, kokiani niwango de nia mangarati ioma-omanga nia hekatika, d de nia mamo nanga ganga o doomu yob bole-bole. Nia hidiai nanga de mahoromati, hababu nanga nimakomoteke dede ngini, aha nia tarima o ngongike o ngango madutu, ma Jou Madutuino. Niadiai nnanga, hupaya koiwa naga yattatoko nia hubayanga. 3:8 Hatipoko ino ena gnangala: kokiani Roriadodoto ka o demo moi de o higaro moi d o mamo moi. Kokiani ngini nima kokahayangi hok o nyawa niroriadodoto. D kokiani ngini nima kokahayangi de nim kodora d nia jako nia hininga ippoluluku. 3:9 Uha nia balahi o dorou de o dorou, ekola o da-dana de o da-dana; i idulu yaino nia balahi de ni gahoko o barakati ma Jou Madutuino. Hababu ma Jou Madutu win ahoko ngini imoteke madiai hupaya ngini nia tarima o barakati Unangino. 3:10 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yatulihi hoko nnanga, "O nyawa yomau yajame o ngango de yomau yamo o wange maoa-oa, kokiani ygana manga uru hupaya ihi ade-adeua o hali i totorou de o hali ielu-eluku ihidemoua. 3:11 Onanga kokiani imahi tingaka itotorou de yadiai o oa-oa; kokiani nanga yomanarama yagou-goungu la yamke o dame. 3:12 Hababu ma Jou wt tailako hoko genangika o nyawa Ai mau yam mote-moteke, d ma Jou hoko genangika wohigihene tonanga manga hubayanga; m ma Jou wlawani o nyawa o dorou

yadodiai." 3:13 O nagona yomau yodiai o dorou nginika, nako ngini nisanangi o oa-oa nidiai? 3:14 hangihara karana nidiai o hali maoa-oa, ngini niutumu! O nagonaika naga muha ni modongo d uha nihawatere. 3:15 M nia hininga magoronaka kokiani ngini nihidaka o Kristusika o horomati duru kagenang naga imadene de to una ai gogere hok ma Jou. D kokiani ngini salalu nim sosadia la nihidaka o bobaluhu moi-moi o nyawaika yol leha-leha mangale yakorona o ngonganono naga nginioka. 3:16 M nia diai gnanga de nia hininga ibole-bole d mahoromati. D kokiani nia hininga madobote i tebini, hupaya nako ngini o romanga madorou inidiai karana ngini niwango yaoa hok o Kristus iwin ninki, done o nyawa o romanga madorou in dodiai gnanga aha idadi nanga mahirete ymaleke. 3:17 Iholoi yaoa nia tagongo o huha de o hangihara karana nidiai o oa -- nako gnanga nagala ma Jou Madutu ai mau -imahowono nia tagongo o huha de o hangihara karana nidiai itotorou. 3:18 Hababu o Kristus mahirete wohonenge duga-duga kamamoi dika, mangale kahi ado-adonika karana o nyawa manga baradoha -- o nyawa womatngo wahowonua, wohonenge mangale o nyawa yahowo-howono. O Kristus wodiai hoko gnanga hupaya nanga wakunu wintuda ngini ma Jou Madutuika. Unanga iwi toma cara o rehe, m wowangokali cara rohani. 3:19 O womaha madodagi magoronaka nanga woiki wohi abari o abari ma Jou Madutuino hagala o womahika ibui-buiika: 3:20 enagnanga hagala o nyawa mawomaha ihi ngou-ngounua ma Jou Madutuika, o Nuh ai orahoka. O raha gnanga ma Jou Madutu wotam de Ai sabari madkana dema gurutu o Nuh wodiai ai kapa. Duga-duga o nyawa naga o kapaka dika -- mata-mata yatufange -- yahihalamati de o nguihi ma amo-amoko gnanga. 3:21 Aa, idddadi gnanga marupa o hitero o gohiki itebi-tebini naga raha nnanga in hihalamati ngini. O gohiki itebitebini nnanga koigoungua moi o agama yadodiai yatebini o rehe de o peseke mata-mata, duga-duga marupa nia jaji ma Jou Madutuika nia hininga madobote maoa-oaino. O gohiki itebi-tebini gnanga in hihalamati ngini karana o Yesus Kristus wo wango okali o honengino, 3:22 d wo daka o horoga ile. Oraha nnanga Unanga wokuaha imanki de ma Jou Madutu, d wapareta o malaekat mata-mata, yokokuaha mata-mata inoli

de o kuata mata-mata. 1 Petrus 4 4:1 Karana o Kristus watagongoka o huha de o hangihara cara o rehe, ngini, kokiani nia diri nia kuata de o jako hok hoko gnanga. Hababu o nyawa yatago-tagongo o huha de o hangihara cara o rehe, yodiaiokaua o baradoha. 4:2 Hababu gnanga, kokiani ngini niwango nnanga de hikaika o duniaka nnanga, imoteke ma Jou Madutu ai mau, d koimotekua o nyawa manahihu. 4:3 O raha ip paha-paha, ngini yaoaka madkana nidiai okia naga yigo-igo yadodiai o nyawa iwi nko-nkoua ma Jou. Ngini niwango itorou. Ngini nia moteke nia nahihu, in dalu-daluku kani rame-rame, kani oke-okere d o gomanga nia huba de macara ha emo-emono. 4:4 Oraha nnanga o nyawa iwi nko-nkoua ma Jou, yohranga ngini nia motekua o wowango hok nanga, yajame o baradoha mabatingi koiwa. Mahababu gnanga nanga ini hikauku ngini. 4:5 M onanga kokiani daha ihi daka o bobaluhu ma Jou Madutuika woma sosadiaka la wahidero o adili o nyawa kayo wango-wangohi ika d yohone-honengokaika. 4:6 Mahababu gnanga o Abari ma Oa ihi ngahu o nyawa yohone-honengika. Madungutu hupaya nanga, yahi dero-deroka o adili cara o rehe -- hok mahali o nyawa mata-mata aha yahi dero o adili -- yamke o ngango cara rohani, imoteke ma Jou Madutu ai mau. 4:7 Hagala moi-moi i tigioka mabobahaika, hababu gnanga kokiani ngini nia diri nia kuaha d nihi dodiai nim gana, hupaya ngini yakunu nim niata. 4:8 Iholoi de hagala mata-mata, kokiani ngini igou-goungu nim kodora moi de moi, hababu de nim kodora ngini aha nio modekoli nima hika apongo. 4:9 Kokiani ngini nimateke tarima moi de moi nia tauoka moi-moi, de nitaianua. 4:10 Ngini moi-moi nia tarimaka o ngongikengongike ima kokohowono ma Jou Madutuino. Hababu gnanga hok ihiddailako maoa ma Jou Madutu ai ngongike-ngongikeino, kokiani ngini nia pke o dagakunu gnanga mangale nia paralu kamamoi nima mata-mata. 4:11 O nyawa ihi ado-adono o abari kokiani ihi dono o abari ma Jou Madutuino; o nyawa ylleleani o nyawa mahomoa, kokiani

yoleleani de o kuata ma Jou Madutuino, hupaya hagala o hali magoronaka, ma Jou Madutu yakunu iwi himulia de madodagi o Yesus Kristus. Unanga dika wokokuaha d ipatutu iwi himulia kahi ado-adonika. Amin. 4:12 O Roriadodoto tin hohininga! Oraha nnanga ngini duru konia hangihara karana in uji magogiria. M uha nia mo nihranga, hok naga okia naga moi kabiahaua idadi nginika. 4:13 Kaidogo, kokiani ngini nia mo nisanangi karana nia tagongo o huha de o hangihara kamamoi nima komoteke de o Kristus. Hodam nako o Kristus ai mulia ihi matoko, ngini aha nimrene. 4:14 Ngini niutumu nako ngini in hikauku hababu ngini o Kristus niwin ninki. Gnanga mamangarati o Womaha imomulia, enagnanga ma Jou Madutu ai Womaha naga nginioka. 4:15 Ngini nia hidogoronaka kamoi de uha yatagongo o huha de o hangihara karana nanga wotoma ekola wotohiki, ekola o nyawa madorou, ekola karana nanga wosapuru o nyawa mahomoa manga hali. 4:16 M nako ngini ini hihuha de nihangihara hababu ngini o Haranioka manyawa, uha ini maleke karana o hali gnanga. Nitarima kasi ma Jou Madutuika ngini niao o Kristus ai romanga. 4:17 I yadonoka maraha o dunia nnanga ma Jou Madutu wohidero o adili. D ma Jou Madutu ai umati mahirete aha yatihira yahidero o adili. Aa, nako ma Jou Madutu aha wontihira ngone, sarakia done aha idadi de o nyawa yongaku-ngakua o Abari ma Oaika ma Jou Madutuino gnanga? 4:18 Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yatulihi hoko nnanga, "Nako o nyawa maoa mai huhaka yahihalamati, okia hongoli aha idadi de o nyawa yobbaradoha iwi nko-nkoua ma Jou!" 4:19 Hababu gnanga, nako naga o nyawa yohuha de yohangihara karana ma Jou Madutu womau hoko gnanga, kokiani o nyawa genanga yowango de madiai d manga diri ihi daka wahi Ddadika. Unanga aha hoko genangika waganapu Ai jaji. 1 Petrus 5 5:1 Ngohi togahoko ni ttailako nia jemaat matutuda. Ngohi totulihi nnanga hok o tutuda manga dodiawo d hok o nyawa yahhakihioka mahirete o Kristus Ai huha de ai hangihara, d aha tomotek ihihimulia,

maraha okia o Kristus ai mulia ihi matoko o nyawaika. Ngohi togahoko de magiria 5:2 5:3 Inihi gogogana nginika, uha nimadiai onangika hok yokokuaha, makiani nidadi o dulada onangika. 5:4 D maraha o Gogana womo Mulia gnanga dam woba ngini aha niatarima o makota ileto-letongo, aha koi hihangua maletongo. 5:5 Hoko genang Riadodoto ngini o gikiri magg. Nia moteke o balu-baluhu manga pareta. Riadodoto mata-mata kokiani nia diri nihitipokouku d nim teke leleani d nia hininga itotipoko uku. Hababu Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka yatulihi hoko nnanga, "Ma Jou Madutu wlawani o nyawa manga hininga ikkurutile, m wdora o nyawa manga hininga itotipokouku." 5:6 Hababu gnanga, nia diri nihitipokouku ma Jou Madutu ai giama ikkua-kuata matimiuku, hupaya nako maorahoka Unanga winihi kurutile ngini. 5:7 Nihilapahi hagala nia hawatere ma Jou Madutuika, hababu Unanga winhaduli. 5:8 Kokiani ngini nimahi dodiai nim gana d nim bbtoka! Hababu o Ibilihi ganga nia hatur. Enanga hok o singa imdagi yakaika yakaino de ipa-paka im lingiri mainomo. 5:9 Enanga nia lawani de nia ngongaku ibitu-bitumu, hababu ngini nihi riki o roriadodoto mahomoa homateke ho Harani o dunia mata-mataika yohuha de yohangihara hok ngini. 5:10 M de ibto nia mo o huha de o hangihara ihi jai-jai, ma Jou Madutu mahirete aha windiai ngini idadi nitotomo. Unanga aha winihigoko d winihikuata ngini de inoli winbitumu ngini. Hababu Unanga ganga ma Jou Madutu duruh Ai hininga yaoa, win ahokoka la nia mo Ai mulia ikokakali madodagi de o Kristus. 5:11 Unanga wokokuaha kahi ado-adonika! Amin. 5:12 Tongohi ahi hurata madodipoko nnanga ngohi totulihi nginika de o Silas ai roriwo, naga ngohi tpulono o riadodoto o Haranioka womatngo wososetia. Ngohi tigo tinihi daka o hititila nginika d ngini tinihi nako igoungu okia naga ngohi totulihi nnanga o abari madiai yakorona ma Jou Madutu ai hayanga de Ai dora. Kokiani ngini nimahi joj ikkete o hayanga de o doraika gnanga. 5:13 24 * Ahi dodiawo o jemaat moi o Babilon madaeraoka, ma Jou Madutu wirikoli, ihi dingoto manga tabea nginika; hoko genang o Markus ahingohaka tihohininga. 5:14 Nimateke tabea moi de moi de nia dora ioma-omanga hok riadodoto o Haranioka. Tanu ma Jou winihi

daka o lol nginika Riadodoto mata-mata nidadi madutu o Kristus.

2 Petrus 1 1:1 O Roriadodoto ig gou-goungu ningaku hok ngomi! O Yesus Kristus, enagnanga ma Jou Madutu d nanga Koano Wohihohalamati, wonahigumala ngone hingaku Unangika, karana Unanga o diai wadodiai. O hurata nnanga o Simon Petrusoka, o gilaongo womatngo d o Yesus Kristus ai rasul. 1:2 Tanu ma Jou Madutu winihi daka o barakati d o lol nginika de maboboloioka, hababu ngini niwinako ma Jou Madutu d o Yesus, tongone nanga Jou. 1:3 Ma Jou Madutu wapkeoka o gikiri moi makuaha la wonahi daka ngoneino hagala moi-moi okia naga hopparalu mangale howango de hopuji. Unanga wadiai nnanga de madodagi okianaga ngone hohi riki mangale o Yesus Kristus won ahokoka ngone la hamo Ai mulia d Ai oa. 1:4 De madodagi hoko gnanga ma Jou Madutu wonahi daka ngoneino hagala o barakati kabiahaua d irroragane naga wonahij jjajioka. De hagala o barakati gnanga ngini yakunu nilapahi de o nahihu itotorou yak kokilianga o dunia nnanga, d ngini nia tarima o gikiri moi mabiaha. 1:5 Ma hababu gnanga nihidailako nia gou-goungu hupaya ngini i tatapu niwingaku o Kristusika d nia ngongaku gnanga ihi tiki de o wowango maoa-oa. Madatekoka o wowango maoa-oa, ngini iparalu nidadi o nyawa yososawaro, 1:6 o sawaro ma datekoka, kokiani ngini yakunu nia diri nia kuaha. D ma homoahi yakunu nia diri nia kuaha kokiani ngini nihibiaha nia diri la nitongohono nio himanga hagala moi-moi okia naga. Nitongohono madatekoka nio himanga hagala moi-moi, ngini kokiani niwango nia moteke ma Jou Madutu ai mau. 1:7 D niwango imoteke ma Jou Madutu ai mau kokiani nihi totomo de o dora de o hayanga o roriadodotika o ngongaku moi. Ikali kokiani ni dora de ni hayanga nia roriadodotika o ngongaku moi nihidogo de o dora o nyawa mata-mataika. 1:8 Mata-mata gnanga o biaha-o biaha ngini nipparalu. Nako hagala o biaha gnanga naga nginioka de maboboloioka, ngini aha idadi in magawe d nihasili d niwinako o Yesus Kristus tongone nanga Jou iholoioli yaoa. 1:9 M o nyawa koiwa-iwa manga biaha-biaha gnanga, manga lolega itehehoto; nanga yakunua yamke d onanga yawhanga hagala manga baradoha

ippaha-paha yatebinoka. 1:10 Hababu gnanga o Roriadodoto nimahidailako iholoi ikiria hupaya ma Jou Madutu ai gogahoko d Ai ngongiriki nia dirika gnanga idadi iholoi ibitumu. Nako ngini niadiai gnanga, ngini aha nia umoua nia agama. 1:11 De hoko gnanga ngini aha inihidaka o haku iomanga la niwohama o Popareta ikokakali ma Jouino de nanga Koano Wohihohalamati o Yesus Kristus. 1:12 Hababu gnanga, ngohi hoko genangika tinihidaka o hohininga mangale o hali ihhetohetongo, ngarok ngini nihiorikoka d duru nia ngaku o dodtoko ma Jou Madutuino naga ngini nia tarimaoka gnanga. 1:13 Madkana de magurutu ngohi kato wangohi, ngohi tamo kokiani tinihidaka ngini o hohininga o hali ih heto-hetongo. 1:14 Hababu ngohi tohi riki itedekanokaua ngohi aha tamala o dunia nnanga, karana tongone nanga Jou Yesus Kristus wohihi ngahuoka wohitotiaino ngohino. 1:15 Ho ngohi aha tohidailako hupaya tohonenge ipahaika m ngini hoko genangika nio hininga okali o hali-o hali nnanga. 1:16 Maraha ngomi minihingahu nginika hokokia mamulia tongone nanga Jou Yesus Kristus ai ba, ngomi mima higagaoua o totowadeika o nyawa yoddodiai. O Kristus ai mulia gnanga ngomi mia mkeoka de mia lako mahirete. 1:17 Ngomi naga dokengoka maraha o Ama ma Jou Madutu wihoromati d wihimulia Unanga. O raha gnanga mi ihene o ilingi Naga Duru womomuliaoka, wotemo Unangika, "Nnanga Ahi Ngohaka tdora-dora. Unanga Ahi hininga wadene!" 1:18 Ngomi mahirete mi ihene o ilingi gnanga i ba o horogaino maraha ngomi naga dede Unanga o loku i tebi-tebini gnanga malokuoka. 1:19 Mahababu gnanga ngomi iholoi mihi goungoli ma Jou Madutu ai behehongo naga ihi o abari hagala o nabi. Kayaoa de ngini nio hohininga o behehongo gnanga, hababu o behehongo gnanga hok o hilo naga yatararono o ng mahohuhutu hidono danengino ibatingi, d o koruku o wange mahiwaroko madararono yatararono nia hininga magoronaka. 1:20 Duru malokuoka kokiani ngini nio hininga nnanga: Ma Jou Madutu ai behehongo naga ihi o ado-adono o nabi-nabi yakunua nihiguti to na mamangarati imoteke nia damke mahirete. 1:21 Hababu, komaiwa o behehongo ma Jou Madutuino ihi abari duga-duga de o nyawa manga mau. M ma Jou Madutu ai Womaha ykuaha o nyawa la ihi

dono o behehongo ma Jou Madutuino mahirete. 2 Petrus 2 2:1 O raha ipaha-paha ma Jou Madutu ai umati manga hidogoronaka imahi matokoka o nabi-nabi madutua. Hoko genang nia hidogoronaka aha imahi matoko o guru-guru madutua. Onanga aha ihi ngohama o dodtoko-dodtoko itotiaiua, yahi bobinaha o nyawa. D onanga aha iwihi pongono woko Kuaha wlolapahioka nanga. De hoko gnanga nanga ygao o binaha manga dirika mahirete, aha ytapalu nanga de majapati. 2:2 Ngarok hoko gnanga, o nyawa manga nge aha yanki o guru-guru madutua gnanga manga wowango madodagi naga ykuaha to nanga manga nahihu. D o guru-guru gnanga aha yadiai o nyawa manga nge ihikauku o Diai ma Ngkomo naga madumutu ma Jou Madutuika. 2:3 Karana nanga yokalilu, h o guru-guru madutua gnanga aha ihi ade-ade nginika hagala o jarita nanga mahirete yodiai la o utumu yamke nginino. M ihi ddero-dero o adili la ygelenga o hukumanga onanguku madekanoka yab btukuoka, d o binaha ihit tantuoka onangika kay dodam nanga. 2:4 O malaekat-malaekat ibbaradoha ma Jou Madutu wmalaikaua yolapahi de o hukumanga, duga-duga yumo o naraka magoronaika. Onanga yahingohama o wai mahohuhutu magoronauku la ytumunguku dokengoka hidono o Juru Hakimi ma Wangeoka. 2:5 Hoko genangoli de o dunia mahiraino, ma Jou Madutu wohi gumalaua ilapahi de o hukumanga. Ma Jou Madutu wohidingoto o nguihi ma amoko o nyawa madorou manga duniaika o raha gnanga. Duga-duga o Nuh imakinki de o nyawa mahomoa ytumidi dika yohalamati, karana o Nuh wohi ngangahu o abari imakorona de o wowango ma Jou Madutu ai hininga yade-dene. 2:6 Imatero dika mahali o Sodom de o Gomora makota: ma Jou Madutu wabinaha wahohihanga o kota-kota gnanga de o uku hupaya imadadi o dulada mangale okia aha idadi de hagala o nyawa madorou. 2:7 M o Lot iwi hihalamati, karana nanga wamoteke ma Jou Madutu ai mau; nanga duru wamo wohangihara karana o nyawa manga wowango itotorouoka tonanga manga kalakuanga ipatu-patutua. 2:8 Hagala o

nyawa marupa hoko gnanga manga hidogoronaka o Lot ai wowango yaoa-oa gnanga wowango de ai hininga ihangihara, karana o wange ihi getongo nanga wamke de woihene to ona manga manarama itotorou. 2:9 H, ma Jou wohi riki sarakia wahihalamati o nyawa yamote-moteke Ai mau maraha nanga yhimanga hagala o cocoba. D ma Jou wohi riki sarakia wgogono hagala o nyawa madorou la yhangihara, o Juru Hakimi ma Wangeoka, 2:10 maboboloi hagala o nyawa yamote-moteke to nanga manga nahihu ipese-peseke d ihi kokauku ma Jou Madutu ai kuaha. Hoko gnanga manga barani de manga hininga magurutile o guru-guru madutua gnanga hidono nanga yodododatoua yhikauku o dodadi imomulia o horogaka! 2:11 Barikua o malaekat-malaekat naga duru iholoi yokuata d yokuaha de o guru-guru madutua gnanga, yakalakiua o dodadi imomulia gnanga de o hikauku mademo-demo ma Jou ai himangoka. 2:12 M o guru-guru gnanga kao goguleua! Onanga hok o aiwani imakilauino mangale yatagoko de yatoma dika. Onanga imapikirua, m duga-duga yodiai yamoteke manga hininga majojobo dika, hidono nanga yngelo o hali yom mangaratiua de o hikauku mademo-demo. Hababu gnanga de to ona manga manarama mahirete, nanga aha yobinaha hok o aiwani itotualono. 2:13 Hok mabalaha o huha de o hangihara nanga yododiai mahababu, nanga aha yamku o hangihara. Mangale onang o hali manga hininga yasosanangi ganga okia dika yadodiai o wangeoka la ihi aiki to ona manga rehe manahihu. Nako nanga yogogeruku dede ngini o rame mangolomo magoronaka, tonanga manga jako haemono karana manga nahihu madorou ihi daluku. 2:14 Onanga ykihounua o baradoha yodiai, d to nanga manga ngigo ganga ypulo-pulono o ngoheka manga kalakuanga itotorou. D o nyawa gnanga daha yongaku, d imangarati ikiria owahi, nanga yatauru manga hininga. To nanga manga hininga ihi biaha de o kalilu. Onanga ganga o nyawa o lolai yamke-mkeoka. 2:15 Karana nanga yoluku yanki o ngkomo iriko-rikoto, ho nanga yahihangoka o ngkomo. Onanga yanki o ngkomo o Bileam o Beor ai ngohaka wan nonu mahira. O Bileam nnanga duru wnahihu o tiwi wamke de tonanga ai manarama itotorouino. 2:16 M unanga wamke o dodaaere kah hiri, ai

dorouika gnanga maraha ai keledai itemo-temo de o nyawa manga ilingi. Ho ma nabi gnanga iwi pakisa la wamala ai manarama yatotogohanga gnanga. 2:17 O guru-guru madutua gnanga ganga hok o akere malako mad dudungu d hok o lobi o rato yawuwu. Ma Jou Madutu wasadiaka onangika o ng moi duru mahohuhutu. 2:18 Onanga yodiai o demo-demo ikokurutile d o homoa; o nahihu ipese-peseke nanga yapke la yahibodito hagala o nyawa naga gnanga daha yomulenge yolapahi de o nyawa yowango yohihihanga manga daeraino. 2:19 O guru-guru madutua gnanga yahijaji hagala o nyawaika gnanga aha yolapahi, enahioko nanga mahirete hagala o biaha o nyawa yahibobodito im gilaongo. Hababu nako o nyawa okianaga moi yhihanga, done nanga wogilaongo iwihihihangika gnanga. 2:20 O nyawa iwi nko-nko ma Jou d Wonahihohalamati o Yesus Kristus yolapahioka de o dunia makuaha o nyawa ypese-peseke. M nako ipaha nanga iwihi daenoli iwi eluku hidono o kuaha-kuaha gnanga iwi hihanga, done o nyawa gnanga ai rupa mabaha iholoi itorou dei hira-hira. 2:21 O nyawa manga rupa hoko gnanga iholoi yaoa komaiwa ihi riki o ngkomo madiai ma Jou Madutuino, de nako ihi orikoka, ma deipaha yolukoka yanki hagala o pareta wahi da-daka ma Jou Madutu onangika. 2:22 Okia naga nanga yadodiai ihi nyata igoungu itiai o dolabololo nnanga, "O kaho aha yaolomoli okia ihi wuna-wunangoka," d "O ode yaohi-ohikoka, aha imal luluoli o pesekika." 2 Petrus 3 3:1 Ahi Roriadodoto tin hohininga! Nnanga tongohi ahi hurata mahinotoka nginika. O hurata hinoto nnanga magoronaka ngohi tohidailako tamomiki o dibanga itebi-tebini nginioka. 3:2 Ngohi tinihigaro hupaya ngini nio hininga o demo-demo mahira ma Jou Madutu ai nabi-nabi ihid demo-demo, d o pareta ma Jouino, ma Koano Wohihohalamati, naga ihi dono nginika de madodagi o rasul-rasul. 3:3 Madodihiraka, ngini kokiani nihiriki ma wange mab bobahaka, aha yoba o nyawa manga wowango ykokuaha to nanga manga nahihu mahirete. Onanga aha in

hohedu ngini, 3:4 d yotemo hoko nnanga, "Mademo ma Jou wojaji aha woba! Oraha nnanga nanga kiaka? O balu-baluhu nanga ete de nanga tohora yohonengoka m hagala mata-mata kaima keterohi dika, hok madero o dunia nnanga idadi!" 3:5 Onanga yohangaja yoluku yongaku kahuruonino ma Jou Madutu wohidadi o dihanga d o dunia de to una Ai demo. O dunia ihi dadi o akerino, d de o akere; 3:6 d de o aker -enagnanga o nguihi ma amokino -- o dunia mahiraino gnanga yabinaha. 3:7 M o dihanga d o dunia naga o raha nnanga, yapaliara de ma Jou Madutuoli ai demo gnanga la daha yabinaha de o uku. Oraha nnanga o dihanga d o dunia yapaliaraohi hidono mawange hagala o nyawa madorou yhukumu d ybinaha. 3:8 M ahi roriadodoto, o hali moi nnanga ngini uha nia wohanga ma Jou ai lolega magoronaka, o wange moi kaima tero de o taongo o ribuhu moi -- Unangika hinot kaima tero dika. 3:9 Ma Jou wotananaua wohi daka okia wohij jajioka ngarok naga yatakihiri hoko gnanga. I idulu yaino, Unanga wosabari nginika, hababu kao nyawa moio de Unanga woluku yobinaha. Unanga wigo hupaya o nyawa mata-mata yotoba o baradoha yodiai okaua. 3:10 M ma Jou ai ba ma Wange aha iba hok yotohi-tohiki. O Wange gnanga, o dihanga ihihanga de ma ilingi iruruhu, d hagala okia naga o dihangoka aha yuku, de o dunia de hagala okia naga ma goronaka aha ihihanga. 3:11 Karana mata-mata gnanga aha yawedere de madodagi hoko gnanga, kokiani sarakia ngini niwango? Ngini kokiani niwango itebini maboboloi mangale ma Jou Madutu, 3:12 madkana de magurutu ngini niododam d nionahihu de nionganono iba ma Jou Madutu ai Wange. O Wange gnanga o dihanga mata-mataka yuku, d karana mahauku, ho okia naga o dihangoka aha iwaro. 3:13 M ngone hdodam okia ma Jou Madutu wonahij jjajioka, enagnanga o dihanga mahungi d o dunia mahungi, kiaka genangoka yamke o adili. 3:14 Hababu gnanga, o Roriadodoto tin hohininga magogiriaka ngini niododam ma Wange gnanga, nimahi dailako nia gou-goungu la niwango itebini d koiwa mahowono ma Jou Madutu ai himangoka. D nia paliara nia rimoi yaoa-oa de ma Jou Madutu. 3:15 Niapulono nanga Jou ai sabari hok o ngkomo moi inihi daka nginika hupaya yakunu nihalamati. O Paulus nanga

riadodoto hhohininga, wotulihoka kahoko genangoli nginika. Unanga wotulihi gnanga de o sawaro ma Jou Madutu wihi da-daka unangika. 3:16 Ai hurata mata-mata magoronaka, o Paulus salalu wotulihi o hali gnanga. Itiai naga o hali muruono naga ihuha homangarati ai hura-hurata gnanga magoronaka. D o nyawa okia-kiaua ihi riki de manga ngongaku ibitumua o hidoku gnanga yaidulu. O hali gnanga hoherangua, karana Ma Jou Ai Demo ma Buku mahidoku mahomoa nanga yadiaioli hoko gnanga. Okia nanga naga yadiai gnanga duga-duga mabaha kato ona mahirete manga bodito. 3:17 M ngini, o Roriadodoto tin hohininga, nihi orikoka mangale o hali gnanga. Hababu gnanga nim gana nihidodiai, uha hidono ngini nimahi mote-moteke o nyawa manga kalakuanga i totorou manga ngkomo ihowo-howonika hi dono o hidodoko i bobitubitumu mangoka de ngini ini otaka. 3:18 Kokiani ngini idogo-dogo nia mo o Yesus Kristus ai hayanga de Ai dora, nanga Jou d nanga Koano Wonahiho halamati, d kokiani ngini o idogo-dogo niwinako Unanga. Unanga iwi higiriri, raha nanga d hidono kahi ado-adonika! Amin.

1 Yohanes 1 1:1 O hurata nnanga madola yakorona o Demo ihi daka o ngango, enagnanga o Demo nagaka kao dunia mahirahi. Ngomi mi ihenoka, d mia mkeoka de tongomi mia lako mahirete. Ngomi mia pulonoka, d mias oka de tongomi mia giama. 1:2 Maraha o ngango gnanga ihimatoko, ngomi mia mke. Hababu gnanga imakorona nanga ngomi mihi daka o hakihi. Ngomi mihingahu nginika mangale o ngango madutu d ikakali, naga de o Ama, d wohimatokoka ngomino. 1:3 Okia ngomi mia mkeoka d mi ihene, ngomi mihingahu gnanga nginika, l ngini de ngomi hamke o ngango kamoi de o Ama de ai Ngohaka o Yesus Kristus. 1:4 Ngomi mitulihi nnanga l tongone nanga hininga igou-goungu imrene. 1:5 O abari nnanga ngomi mi ihenoka ai Ngohakino d ngomi mihi adonoka nginika: ma Jou Madutu gnanga o dararono, d Unangoka hakali-kali koiwa o huhutu. 1:6 Nako ngone hotemo ngone howango kamoi dede Unanga, ena hioko ngone howango o huhutu magoronaka, mangone hoeluku yaoa de nanga demo-demo ya oa de nanga manarama. 1:7 M nako ngone howango o dararono ma goronaka hok sarakia ma Jou Madutu naga o dararono magoronaka, ngone howango ikekete, homakao yaoa moi de moi, d o Yesus, ai Ngohaka, Ai awunu ihi tebini hagala tongone nanga baradoha. 1:8 Nako ngone hotemo ngone hobaradohaua, ngone hatipu nanga diri mahirete; d ma Jou Madutu koiwiwa tongone nanga hininga magoronaka. 1:9 M nako ngone homangaku hagala nanga baradoha ma Jou Madutuika, Unanga aha wohi ganapu Ai jaji de okia wodiai iadili. Unanga aha wohi apongo hagala nanga baradoha de wonahi tebini ngone hagala nanga manarama ihowohowonino. 1:10 M nako ngone hotemo ngone hobaradohaua, ngone hapulono matero-tero ma Jou Madutu woelu-eluku de ngone hagogonua ma Jou Madutu ai demo nanga hiningaka. 1 Yohanes 2 2:1 Ahi ngoha-ngohaka! Ngohi totulihi nnanga nginika l ngini uha nidiai

o baradoha. M nako naga yodiai o baradoha, tongone nanga roriwo womatngo, enagnanga o Yesus Kristus woadi-adili gnanga; Unanga aha won gahoko mangale ngone o Ama ai himangoka. 2:2 De o dodohanga o Yesus Kristus gnanga tongone nanga baradoha iapongo. De kato ngoneua dika nanga baradoha, m o nyawa ingodumu manga baradoha. 2:3 Nako ngone hohingounu ma Jou Madutu ai pareta-paretaika gnanga manonako ngone hinako ma Jou Madutu. 2:4 O nyawa yotemo, "Ngohi tinako ma Jou Madutu," m ihi ngounua Ai pareta-paretaika, o nyawa gnanga yoelu-eluku, d ma Jou Madutu koiwiwa manga hininga magoronaka. 2:5 M o nyawa ihi ngounu ma Jou Madutu ai demoika, o nyawa gnanga iwi hininga ma Jou Madutu itototomo. Gnanga manonako ngone howango kamoi de ma Jou Madutu. 2:6 O nagona honanga yotemo yorimoi de ma Jou Madutu, nanga kiani yowango yanki o Kristus ai aguru mario. 2:7 Roriadodoto tini hohininga! Ngohi totulihi nnanga o pareta moi mahungiua. Nnanga o pareta madeka-dekanuku inihi adonoka nginika maraha ngini nimulenge niwingaku o Kristusika; enagnanga o abari ma Jou Madutuino, kowahiohi de ngini ni ihenoka. 2:8 Ngaro hoko gnanga, o pareta ngohi tato tuli-tulihi nenang mahungi; karana Ai diai yakunu hamke o Kristus Ai dirioka d tingini nia dirioka. Hababu o huhutu iholoi ihihanga d o dararono madiai imulaengoka ihiwara. 2:9 O nyawa yotemo nanga naga o dararono magoronaka m o nyawa gnanga kay dohatohi manga riadodotika, o nyawa gnanga kanagahi o huhutu magoronaka hidono raha nnanga. 2:10 O nyawa yahininga manga riadodoto, yowango o dararono magoronaka hidono kianaga moi koiwa onangoka aha idadi o hababu o nyawa mahomoa yootaka o baradoha magoronauku. 2:11 M o nyawa yadohata manga riadodoto, naga o huhutu magoronaka. Unanga wotagi o huhutu magoronaka, de wohi orikua kiaika nanga wakaika, hababu o huhutu gnanga iwi diai nanga womahi orikokaua. 2:12 Ngohi totulihi nginika, Ngoha-ngohaka, hababu karana o Kristus nia baradoha iapongoka. 2:13 Ngohi totulihi nginika, o Ama-ama, hababu ngini niwinako Unanga naga kama raha mamulaengohi. Ngohi totulihi nginika, O nyawa o gg, hababu ngini niwi hihangoka iwi to Torou. 2:14 Ngohi totulihi nginika, Ngoha-ngohaka,

hababu ngini niwinako ma Jou Madutu o Ama. Ngohi totulihi nginika, O Ama-ama, hababu ngini nianako o Demo nagaka kama raha mamulaengohi. Ngohi totulihi nginika, o nyawa o gg, hababu ngini nikuata. Ma Jou Madutu ai demo naga nia hininga magoronaka, d ngini niwi hihangoka iwi to Torou. 2:15 Uha niohininga o dunia nnanga, ekola okia dika naga o dunia magoronaka nnanga. Nako ngini niohininga o dunia, ngini niwihiningaua o Ama. 2:16 Hagala moi-moi o dunia ma goronaka nnanga -- o nyawa mabiaha ibobaradoha yononahihu, yamke daha yonahihu de ihi amo-amoko -- o hali-o hali mata-mata ganga ma ahali o Ama inoua, m o duniaino. 2:17 O dunia d hagala moi-moi magoronaka yononahihu o nyawa, magogiria i hihanga. M o nyawa yamote-moteke ma Jou Madutu ai mau, tatapu yowango kahi ado-adonika. 2:18 Ahi ngoha-ngohaka, raha mabaha itigioka! Koiwahi ma tinihi ngahuoka nginika o Kristus ai haturu aha iba; d oraha nnanga ipudaka o nyawa manga nge iwi haturu o Kristus. Gnanga manonako o raha mabaha itigioka. 2:19 O Kristus ai haturu gnanga ganga hagala o nyawa ina mala-malaka ngone, karana igoungu de madiai, nanga tongoneua nanga nyawa. Nako nanga tongone nanga nyawa, marai nanga tatapu homakinki dede ngone. M onanga ina mala ngone, hupaya itararono o nyawa moiua onangino igou-goungu yodogo tongone nanga doomu. 2:20 M ngini nia tarimaka ma Jou Madutu ai Womaha wini dogopoaka o Yesus Kristus d hababu gnanga ngini mata-mata nia nako o dodtoko madiai. 2:21 Ho ngohi totulihi nnanga nginika igoungua karana ngini nia nakoua o dodtoko madiai, m i holoi karana ngini nia nakoka, d ngini nihi riki koiwa naga ieluku o dodtoko madiai magoronaka gnanga. 2:22 Yoelu-eluku ganga o nyawa yotemo o Yesus o Koano Wohihohalamatua wihijajioka ma Jou Madutu. O nyawa gnanga o Kristus ai Haturu; nanga iwihi goungua o Ama ekola o Ngohaka. 2:23 O nyawa iwihi goungua o Ngohaka, ma mangarati iwitarimaua o Ama . D o nyawa iwihi goungu o Ngohaka mamangarati iwitarima o Ama. 2:24 Hababu gnanga, o abari ngini ni ihe-ihenoka maraha ngini mulenge ningaku ngini kiani niogana nihidodiai nia hininga magoronaka. Nako o abari gnanga ngini niohininga nihidodiai, ngini aha hoko genangika

niwango nirimoi de o Ngohaka d de o Ama. 2:25 D nenangala o Kristus mahirete wohijajioka ngoneino: o ngango madutu d ikokakali. 2:26 Ngohi totulihi nnanga nginika ima korona hagala o nyawa manga gogiria ihi dailako initipu ngini. 2:27 M ima korona ngini mahirete, o Kristus wini dogopoaka ai Womaha nginika. D hokokia madekana o Womaha naga nginioka, iparaluua naga o nyawa mahomoa ini dotoko ngini. Hababu Ai Womaha ini dotoko ngini mangale hagala moi-moi; d okia inidotoko gnanga itiai, ielukua. Hababu gnanga, ngini kiani nihi ngounu okia o Womaha ini dotokoka gnanga, d ngini kiani tatapu niwango nirimoi de o Kristus. 2:28 H, ahi ngoha-ngohaka, nitatapu niwango nirimoi de o Kristus, l dam maraha Unanga woba, ngone hihimanga Unanga de hogogomangile nanga barani, de kohoma ngiu-ngiunua karana inamaleke. 2:29 Ngini nihi rikoka o Kristus wowango imamoteke ma Jou Madutu ai mau. Hababu gnanga ngini kiani nihiorikoli o nyawa moi-moi yowango imamoteke ma Jou Madutu ai mau ganga ma Jou Madutu ai ngohangohaka. 1 Yohanes 3 3:1 Niolega hokokia ma Jou Madutu wonahininga ngone, hidono wonahi goungu ngone hok Ai ngoha-ngohaka. D igoungu ngone ganga ma Jou Madutu ai ngoha-ngohaka. Hababu gnanga o dunia itotorou nnanga inanakoua ngone, hababu o dunia iwi nakoua ma Jou Madutu. 3:2 Roriadodoto tini hohininga! Ngone raha nnanga ganga ma Jou Madutu ai ngoha-ngohaka, m nanga rupa ngone dam itararonuahi. M ngone hohi riki nako o Kristus woba, ngone aha hodadi hok Unanga, hababu ngone aha himke Unanga Ai rupa magoronaka de madiai. 3:3 Mata-mata o nyawa de manga nganono nnanga o Kristusika, yogana manga diri l igou-goungu yotebini, yo tebini o baradohaino hok o Kristus wotebini. 3:4 O nyawa yodiai o baradoha, yatilakuru ma Jou Madutu ai tita; hababu o baradoha ganga yatotilakuru ma Jou ai tita. 3:5 Ngini nihiriki o Kristus woba mangale waehe o nyawa ma baradoha, d koiwa naga o baradoha Ai diri magoronaka. 3:6 Mata-mata o nyawa yowango yorimoi de o

Kristus, kahoko genangikaua yodiai o baradoha. O nyawa kahoko genangika yodiai o baradoha, komaiwahi iwi mke o Kristus ekola iwi nako. 3:7 Ahi ngoha-ngohaka, uha nia higumalaika o nagona dika inihi rehene ngini. O nyawa yadodiai ma Jou Madutu ai mau ganga ma Jou Madutu ai ngoha-ngohaka hok sarakia o Kristus ganga ma Jou Madutu ai Ngohaka. 3:8 M o nyawa kahoko genangika yodiai o baradoha ganga o Ibilihi mangoha-ngohaka, hababu karaha mahirahi o Ibilihi ibaradoha. Mangale nnanga ma Jou Madutu ai Ngohaka woba, enagnanga mangale wawedere o Ibilihi mamanarama. 3:9 O nyawa yodadioka ma Jou Madutu ai Ngohaka, kahoko genangikaua yodiai o baradoha, hababu ma Jou Madutu mahirete Ai biaha naga onangoka. D karana ma Jou Madutu gnanga ai Ama, Unanga wakunua hoko genangika wodiai o baradoha. 3:10 Mahi dogoronaka nenangala ima howono ma Jou Madutu ai ngoha-ngohaka de o Ibilihi mangoha-ngohaka: o nagona honanga yadiai ua ma Jou Madutu ai mau, ekola yahiningaua manga riadodoto, nanga ma Jou Madutu ai ngohakua. 3:11 Oraha kama dodihirakahi inihi adonoka o abari nnanga nginika: Ngone kiani homateke hininga moi de moika. 3:12 Uha ngone hok o Kain, wodadi o Ibilihi mangohaka d witoma ai dodoto mahirete. Mahababu okia o Kain witoma ai dodoto? Hababu o hali-o hali wadodiai ganga ihowono, m o hali-o hali wadodiai ai dodoto ganga itiai. 3:13 Hababu gnanga, ahi Roriadodoto, uha nihranga nako o dunia manyawa nnanga in dohata ngini. 3:14 Ngone hohiriki ngone hohupuoka o honengino, d homatagalioka o ngangoika. Ngone hohiriki gnanga, hababu ngone hahininga nanga riadodoto. O nyawa manga dora koiwa, mamangarati kayakuahahi o honenge. 3:15 O nyawa yadohata manga riadodoto ganga yotoma-toma, d ngini nihiriki o nyawa imatngo yotoma-toma koiwa to nanga manga ngango madutu d ikakali. 3:16 De mangkomo nenangala ngone hohiriki madodagi hahininga nanga dodiawo o nyawa: O Kristus womahilapahioka Ai ngango mangale ngone. Hababu gnanga, ngone kiani hohilapahi nanga ngango mangale tongone nanga roriadodoto! 3:17 Nako o nyawa womatngo ai kiahonanga de maenangoka, wamke ai riadodoto manga kia-kiaua, m woluku wariwo ai riadodoto gnanga, sarakia o nyawa gnanga yakunu wotemo nanga

wihininga ma Jou Madutu? 3:18 Ahi ngoha-ngohaka! Uha ngone homateke hininga duga-duga kananga uruoka ekola duga-duga kananga demo dika. Kiani ngone homateke hininga de o dora madutu, hohimatoko de tongone nanga manarama. 3:19 Hoko gnanga madodagi ngone hohiriki iwohama ma Jou Madutu ai ngoha-ngohaka madiai, d tongone nanga hininga yakunu irdi ma Jou Madutu ai himangoka. 3:20 Ngone hohiriki, nako nanga hininga inahihowono ngone, ma Jou Madutu iholoi ilamoko wohiriki de tongone nanga hininga mahiriki, d Unanga wohiriki hagala mata-mata. 3:21 H, ahi Roriadodoto tinihohininga, nako nanga hininga inahi howonua ngone, ngone hakunu hihimanga ma Jou Madutu de nanga baranioka. 3:22 D okia ngone hogahoko Unangino, ngone hamke, karana ngone hohingounu Ai pareta-paretaika d hadiai okia Ai hininga yadene. 3:23 Unanga wonahipareta ngoneino enagnanga: Ngone kiani hingaku ai Ngohakika enagnanga o Yesus Kristus, d ngone kiani homateke hininga, hok o Kristus wonahiparetaka ngoneino. 3:24 O nyawa mata-mata ihi ngou-ngounu ma Jou Madutu ai pareta-paretaika, yowango kamoi de ma Jou Madutu d ma Jou Madutu kamoi de nanga. D ngone hohiriki ma Jou Madutu wowango kamoi de ngone, karana Unanga wonahidakoka ai Womaha ngoneino. 1 Yohanes 4 4:1 Roriadodoto tinihohininga! Uha nia ngaku o nyawa mata-mataika ima ngaku onangoka de ma Jou Madutu ai Womaha, m ni uji ihira nanga mangale nihiriki boteka o womaha naga onangoka gnanga ma ahali ma Jou Madutuino ekola kowali. Hababu o nabi madutua komanga nge ima hikabarihoka okiaika honanga. 4:2 Hoko nnanga madodagi ngini nihiriki bote gnanga ma Jou Madutu ai Womaha ekola kowali: O nyawa ihigoungu o Yesus Kristus woba o duniaino hok o nyawa, o nyawa gnanga manga Womaha ma Jou Madutuino iba. 4:3 M o nyawa ihigoungua o hali nnanga imakorona o Yesus, koiwa manga Womaha ma Jou Madutuino. O nyawa gnanga manga womaha o Kristus ai Haturuino. Riadodoto ni ihenoka o womaha gnanga aha iba, d oraha nnanga

nanga nagaka o dunia nnanga magoronaka. 4:4 M ahi Ngoha-ngohaka, ngini toma Jou Madutu. Ngini nia hihangoka o nabi-nabi madutua, hababu o Womaha naga nginioka holoi ikuaha de o womaha naga o dunia manyawaka nnanga. 4:5 O nabi-nabi madutua gnanga yotemo mangale o hali-o hali o dunia, d o dunia ihi gihene tonanga manga demo, hababu nanga todunia. 4:6 M ngone ganga ma Jou Madutu ai ngoha-ngohaka; d o nyawa iwinako ma Jou Madutu, ihi gihene tongone nanga demo. O nyawa to Jou Madutua ihi gihenua tongone nanga demo. Hoko gnanga madodagi ngone hohiriki imahowono o Womaha inahi daka o dodtoko madiai, de o womaha inahi ro rehe-rehene. 4:7 Roriadodoto tinihohininga! Niaino ngone homakodora moi de moi, hababu o dora gnanga ma ahali ma Jou Madutuino. O nyawa de manga doraka, ganga ma Jou Madutu ai ngohaka d onanga iwi nako ma Jou Madutu. 4:8 O nyawa koiwa manga dora, iwi nakoua ma Jou Madutu; hababu ma Jou Madutu ganga o dora. 4:9 Ma Jou Madutu wohi matoko Unanga wonadora ngone de wihuloko ai Ngohaka womatngo-tngoka o duniauku l ngone hamke o ngango itilakuru Ai Ngohaka gnanga. 4:10 Nnanga o dora: Ngoneua i hira hihininga ma Jou Madutu, m ma Jou Madutu wonahininga ngone d wihuloko ai Ngohaka l i tilakuru Unanga hamke tongone nanga baradoha ma apongo. 4:11 Roriadodoto tinihohininga, nako ma Jou Madutu hoko gnanga wonadora ngone, ngone kiani homakodora moi de moi. 4:12 Komoiuahi naga o nyawa iwi mkeoka ma Jou Madutu, m nako ngone homa tekehininga, ma Jou Madutu worimoi de ngone d Ai dora idadi itotomo tongone nanga diri magoronaka. 4:13 Karana ma Jou Madutu wonahi doakoka Ai Womaha ngoneino, ngone hohiriki howangoka kamoi de ma Jou Madutu, d ma Jou Madutu wowango kamoi dede ngone. 4:14 Ngomi mahirete miwimkeoka ma Jou Madutu ai Ngohaka, d ngomi mihiabari Unanga wihulokoka o Ama mangale wodadi o Koano Wohihohalamati o dunia nnanga. 4:15 O nagona honanga ihigoungu o Yesus gnanga ma Jou Madutu ai Ngohaka, ma Jou Madutu wowango kamoi de o nyawa gnanga, d o nyawa gnanga yowango kamoi de ma Jou Madutu. 4:16 Ngone mahirete hohiriki de hongaku ma Jou Madutu ai doraika ngoneino. Ma Jou Madutu gnanga o

dora. O nyawa yowango yakuaha o dora, o nyawa gnanga yorimoi de ma Jou Madutu, d ma Jou Madutu worimoi dede nanga. 4:17 O dora idadi ihitotomo nanga diri magoronaka, l iyakunu de nanga baranioka o Juru Hakimi ma Wangeoka. Ngone aha de nanga baranioka, hababu tongone nanga ngango o duniaka nnanga kaimatero o Kristus ai ngango. 4:18 O nyawa yatarimaka ma Jou Madutu ai dora yanakoua yamo yohawana; hababu o dora madiai yahohihanga o mamo ih hawa-hawana. H i nyata o nyawa yatarima uahi ma Jou Madutu ai dora de itototomo nako o nyawa gnanga yohawana yohimanga o Juru Hakimi ma Wange. 4:19 Ngone homateke hininga, hababu ma Jou Madutu iholoi ihiraka wonahininga ngone. 4:20 Nako o nyawa womatngo wato, "Ngohi tihininga ma Jou Madutu," m unanga wadoraua ai riadodoto, o nyawa gnanga woluku. Hababu o nyawa yahiningaua manga riadodoto ymke-mke, koiyakunua iwi hininga ma Jou Madutu iwi mke-mkeua. 4:21 Hababu gnanga, o pareta nnanga o Kristus wonahidaka ngoneino: O nagona honanga iwi hininga ma Jou Madutu kiani yahininga manga riadodoto . 1 Yohanes 5 5:1 O nyawa yongaku o Yesus ganga o Koano Wohihohalamati ma Jou Madutu wohi jjajioka, o nyawa ganga ma Jou Madutu ai ngohaka. O nyawa iwi hininga womatngo o ama, wihininga ai ngohak. 5:2 De mangkomo nenangala ngone hohiriki, ngone hahininga ma Jou Madutu ai ngoha-ngohaka: Ngone hihininga ma Jou Madutu d hohingounu Ai pareta-paretaika. 5:3 Hababu hihininga ma Jou Madutu mamangarati hohingounu Ai pareta-paretaika. D Ai pareta-pareta itubuhoua mangale ngone, 5:4 hababu ma Jou Madutu ai ngohaka moi-moi yakunu yahihanga o dunia itotorou nnanga. D ngone hahihanga dunia de tongone nanga ngongaku. 5:5 O nagona yakunu yahihanga o dunia? Duga-duga o nyawa yongaku o Yesus ganga ma Jou Madutu ai Ngohaka. 5:6 O Yesus Kristus woba o duniauku de o gohiki madebi-debini ma akere d Ai honenge ma awunu. Unanga wobaua duga-duga de o akere dika, m de o akere d o

awunu. D ma Jou Madutu ai Womaha mahirete ihi daka o hakihi gnanga itiai, hababu o Womaha komaiwahi ieluku. 5:7 Naga o hakihi hange: 5:8 Ma Jou Madutu ai Womaha, o akere d o awunu -- hange ihi daka o hakihi kaimatero. 5:9 Ngone hangaku o nyawa manga hakihi ika, m ma Jou Madutu ai hakihi iholoi ikuatoli. D o hakihi gnanga ma Jou Madutu wohidoakoka mangale ai Ngohaka. 5:10 Hababu gnanga, o nyawa yongaku ma Jou Madutu ai Ngohakika, yatarimaka o hakihi gnanga manga hininga magoronaka; m o nyawa iwi ngakua ma Jou Madutu, iwi pulonoka matero-tero ma Jou Madutu woelu-eluku, hababu nanga wongakua okia ma Jou Madutu wotemo mangale ai Ngohaka. 5:11 Nenangala o hakihi gnanga: ma Jou Madutu wonahidoakoka ngoneino o ngango madutu d ikakali, d ai Ngohaka gnanga o ngango matiti. 5:12 O nyawa toma Jou Madutu ai Ngohaka to nanga, o ngango gnanga to nanga; d o nyawa to onangua nanga, o ngango gnanga to onangua. 5:13 Ngohi totulihi nginika niwi ngaku-ngaku ma Jou Madutu ai Ngohakika, l ngini nihiriki tingini de maenangoka nia ngango madutu d ikakali. 5:14 D ngone hobarani hihimanga ma Jou Madutu, karana ngone hongaku Unanga woihene tongone nanga niata, nako ngone hogahoko okia dika imadene de Ai mau. 5:15 Karana ngone hohiriki Unanga wonagihene ngone, nako ngone homagahoko Unangika, mangone hohiriki Unanga wonahidaka okia ngone hogahoko Unangino. 5:16 Nako ngini nia mke o nyawa imatngo nimahiteke ho Haranioka yodiai o baradoha mabahaka o nyawa gnanga yahihangua manga ngango madutu d ikokakali, ngini kiani nia niata ma Jou Madutuika; d ma Jou Madutu aha wahidaka o ngango gnanga onangika. Nnanga imadene de to nanga manga baradoha mabaha yahihangua to nanga manga ngango gnanga. M naga o baradoha mabaha yahihanga o nyawa gnanga manga ngango. Mangale o hali gnanga ngohi totemoua ngini kiani nima niata ma Jou Madutuika. 5:17 Mata-mata o manarama ihohowo-howono ganga o baradoha, m naga o baradoha koiwa mabahaka ihihanga o nyawa manga ngango ma dutu d ikakali gnanga. 5:18 Ngone hohiriki o nyawa mata-mata yodadioka ma Jou Madutu ai ngoha-ngohaka, kahoko genangikaua yodiai o baradoha, hababu ma Jou Madutu ai Ngohaka

wahohongino, de Iwi to Torou okia-kiaua yakunu idiai onangika. 5:19 Ngone hohiriki ngone toma Jou Madutu mahirete, ngaroka o dunia nnanga i Wi to Torou ai kuaha matimioka. 5:20 Ngone hohiriki ma Jou Madutu ai Ngohaka wobaka d wonahidoakoka o mangarati ngoneino, l ngone hinako ma Jou Madutu wotiai. Ngone howango kamoi de ma Jou Madutu wototiai, d howango kamoi de ai Ngohaka o Yesus Kristus. Nenangala ma Jou Madutu wotototiai, d nenangala o ngango madutu d ikakali. 5:21 Ahi ngoha-ngohaka, nimahikurutika nia diri de o goma-gomanga!

2 Yohanes 1 1:1 O ngo Ayoika ma Jou Madutu womi iri-irikoka, d o ngo Ayo ami ngoha-ngohakika. O hurata nnanga ngohioka, o jemaat matutuda igou-goungu tinihininga ngini. Kangohiua dika, m mata-mata o nyawa iwi nko-nko ma Jou Madutu wototiai, inihininga ngini. 1:2 Hababu ma Jou Madutu wogogere tongone nanga hininga magoronaka, d aha hoko genangika naga dede ngone kahi ado-adonika. 1:3 Tanu wonahidaka Ai barakati, Ai hayanga de Ai dora d o lol ma Jou Madutu o Ama, d o Yesus Kristus o Ama Ai Ngohaka gnanga. Tanu mata-mata gnanga katongone de nanga hininga iriko-rikoto d o dora. 1:4 Ngohi duru tomrene, tohiriki naga o ngo Ayo ami ngoha-ngohaka yowango imamoteke ma Jou Madutu ai do dtoko, hok ma Jou Madutu o Ama wohiparetaka ngoneino. 1:5 Hababu gnanga, Ayo, ngohi togahoko de kahagiria ngone mata-mata homateke hininga. Ngohi tohitihira nnanga o pareta moi mahungiua; o pareta nnanga inahidoakoka ngoneino maraha madodihiraka ngone hongaku. 1:6 Homakodora mamangarati howango imamoteke ma Jou Madutu ai pareta. D o pareta ngini ni ihe-ihenoka maraha madodihiraka enagnanga ngini kiani niwango de nimakodora moi de moi. 1:7 Yototipu-tipu kamanga nge ima hikabarihoka o dunia ingodumu. Onanga ganga o nyawa ihi goungua o Yesus Kristus woba o duniaka hok womatngo o nyawa. O nyawa manga rupa gnanga ganga yotipu-tipu, d o Kristus ai Haturu. 1:8 Hababu gnanga, nio gana uha hidono nginioka ihihanga okia ngomi mihidodailakoka mangale ngini. Nihidailako hupaya ngini nia tarima nia hewa ingodu-ngodumu ma Jou Madutuino. 1:9 O nyawa imahijojua o Kristus ai dodotokika, m yorehene de okia o Kristus wodoto-dotokoka, o nyawa gnanga koiwa tonanga manga Jou Madutu. O nyawa yotatapu o Kristus ai do dtoko magoronaka, mamangarati tonanga yaoa ma Jou Madutu o Ama yaoa o Ngohaka. 1:10 Karana gnanga, nako naga o nyawa yoba d ihi ngahu nginika o dodtoko o Kristusua wodoto-dotoko, uha nia tarima o nyawa gnanga nia tau magoronaka ekola nia tabea onangika. 1:11 Hababu o nyawa yatabea o nyawaika hok hoko gnanga yamoteke ima kinki de o

nyawa gnanga yodiai o manarama i totorou magoronaka. 1:12 Duru kohange iparalu ngohi tinihi ngahu nginika, m tamo iholoi yaoa ngaro uha de o hurata. Ngohi tonganono yakunu ti ni lega d ho ma teke ade-ade mahirete de de ngini, l tongone nanga hininga igou-goungu imrene. 1:13 O ngoha-ngohaka o ngo Ayo o ngoheka ngomi dodotino ma Jou Madutu wini iriki, ihi dingoto manga tabea o ngo Ayoika.

3 Yohanes 1 1:1 Riadodoto Gayus tonihohininga! Ngohi, o jemaat matutuda, igou-goungu tonidora, 1:2 toma niata tanu Riadodoto kanototumuloa de mata-mata kaya oa-oa dede ngona, matero hok ani jiwa kaya oa-oa dika. 1:3 Ngohi duru tosanangi maraha o riadodoto o Haranioka yamuruono naga yoba d ihihingahu ngohino hokokia ani setia Riadodoto ma Jou Madutu wototiai ika, hababu igoungu Riadodoto hoko genangika nowango imamoteke ma Jou Madutu ai dodtoko. 1:4 Koiwa naga yakunu ihidiai ngohi iholoi tomrene, de toihene tongohi ahi ngoha-ngohaka yowango imamoteke ma Jou Madutu ai dodtoko. 1:5 Ahi Riadodoto! Riadodoto hoko gnanga ani setia ani manarama ma goronaka Ria dodoto na diai oka ani dodiawo nimahiteke ho Harani okaika; ngaroka o Haranioka manyawa Riadodoto nanakouahi, Riadodoto naleleani. 1:6 Onanga ihi ngahuoka o jemaatika tongomi mia ngoka imakorona ani dora. Nariwo nanga l yakunu to nanga manga dodagi ihi gila-gila d de hoko gnanga ma Jou Madutu ai hininga yasanangi, 1:7 hababu manga dodagi magoronaka mangale iwi leleani o Kristus, nanga yamkeua o roriwo okia dika o nyawa iwi nko-nkoua ma Jou Madutu. 1:8 Hababu gnanga, ngone o Haranioka manyawa kiani hariwo nanga dodiawo homahi teke ho Harani hoko gnanga, l ngone hakunu hanki to nanga manga hidailako magoronaka mangale ihi gerewoto o dodtoko madiai ma Jou Madutuino. 1:9 Ngohi totulihoka o hurata madodipoko o jemaatika, m o Diotrefes wonahihu wodadi o tutuda o jemaat magoronaka, woluku wohihimoteke ngohi. 1:10 Dam nako ngohi toba, ngohi aha takilianga hagala moi-moi wadodiaioka, enagnanga mangale o hali-o hali itotorou d o tengeluku nanga wohidemoka mangale ngomi! M mata-mata gnanga ingodumuahi mangale nanga. Maraha nanga ai dodiawo imahiteke ho Harani gnanga yoba, nanga wtarimaua nanga. Kaidogoli nanga waduhunu o nyawa yomau yatarima o roriadodoto gnanga, d unanga wahuloko o nyawa gnanga yohupu o jemaatino! 1:11 Roriadodoto tinihohininga, uha nimaduru okia itotorou. Nioduru okia maoa-oa. O nyawa yodiai maoa-oa ganga toma Jou Madutu. D o nyawa yododiai o

dorou iwi nako uahi ma Jou Madutu. 1:12 Mata-mata o nyawa iwihigiriri o Demetrius. I goungu ma Jou Madutu iwihigiriri. Ngomi miwihigiriri, d Riadodoto nihiriki okia ngomi mihi dono yakunu nia ngaku. 1:13 Kaha ngeohi iparalu ngohi totemo nginika, m ngohi tamo iholoi irahai ngarouha de o hurata. 1:14 Ngohi to nganono itedekanokaua aha homakamke dede ngini, d ngone aha gila-gila hom teke ade-ade. 1:15 Tanu ma Jou winihi barakati o Roriadodoto. Nia dodiawo tongohi ahi ngoka nnanga ihi dingoto manga tabea nginika. Nihi adonikahi ahi tabea tongone nanga dodiawoika mata-mata moi de moi.

Yudas 1 1:1 O Roriadodoto ma Jou Madutu o Ama win ahokoka d duru win dora-dora de inoli in gana mangale o Yesus Kristus. Hok o Yesus Kristus ai gilaongo, ngohi -- o Yudas -- o Yakobus ai dodoto, 1:2 tonganono: Tanu ma Jou Madutu winihidaka o barakati, de Ai hayanga de Ai dora d o lol de maboloioka nginika. 1:3 O Roriadodoto tinho hininga! Ngohi igou-goungu ahi dungutu totulihi o hurata nginika, imakorona o halamati ngone homakomoteke hamo-moka. M oraha nnanga ngohi tamo o hititila mangale tinnasihati ngini de o hurata nnanga hupaya hoko genangika ngini nimanarama nia gou-goungu mangale o ngongaku ma Jou Madutu wohidaka ma moi ibto Ai umatika mangale kahiado-adonika. 1:4 Hababu ngone koha mo-moua, naga o nyawa-o nyawa ytumu-tumutoka kaima ngiu-ngiunu yowohama tongone nanga hi dogoronaika. Onanga o nyawa madorou yattaka idulu o abari mangale tongone nanga Jou Madutu Ai hayanga de Ai dora, la immke raha ihi aiki to nanga manga nahihu. D onanga iwitila o Yesus Kristus, woma tngo-tngo woko Kuaha d tongone nanga Jou. Kahuruoninohi mangale to nanga manga hukumanga ihi ngahuoka Ma Jou Ai Demo ma Buku magoronaka. 1:5 Mata-mata gnanga ngini nihiorikoka. M ngohi tigo tinihidakoli ngini o hohininga, mangale sarakia ma Jou wahihalamati o Israeloka ma umati o Mesir mabereraka, m ipahaino wahibinaha o nyawa yongaku-ngakua to nanga manga hidogoronaka. 1:6 Nio hiningali o malaekat-malaekat yatotilakuru mabatingi-batingi to nanga manga kuaha, hidono yoiki yamala to nanga manga ng yggogere. Ma Jou Madutu walara o malaekat-malaekat gnanga de o rante ikokakali, o ng mahohuhutu magoronaka o dunia matimioka. Dokengoka nanga ytumunguku hoko genangika hidono ygelenga o hukumanga onanguku dam ma Wange ma amo-amokoka gnanga. 1:7 Nio hininga o Sodom d o Gomora maberera de inoli o berera-o berera madate-datekino, maberera manyawa yadiaioka o hali-o hali hok yadiaioka o malaekat-malaekat gnanga. Onanga yadiai o hali-o hali ihowo-howono d itotorou, hidono nanga yhangihara de o hukumanga

o uku ikokakali, la idadi o hohininga o nyawa mata-mataika. 1:8 Hoko genang o nyawa-o nyawa gnanga yohohayali hidono nanga yodiai o baradoha to nanga manga rehika mahirete. Onanga yapulono itipokouku ma Jou Madutu ai kuaha d ihikauku o dodadi-o dodadi imomulia o horogaka. 1:9 12:7 * O Mikhael mahirete, wahib balu-baluhu o malaekat, komaiwahi wodiai hok hoko gnanga. Oraha gnanga nanga imateke ributu de o Ibilihi imakalawani magoronaka mangale o nagona aha yamke o Musa ai mayeti, o Mikhael wobaraniua o Ibilihi wohihakimi de o hikauku mademo-demo. Duga-duga o Mikhael wato, "Ma Jou aha won banarata ngona!" 1:10 M de o hikauku-o hikauku, o nyawa gnanga yalawani hagala moi-moi nanga ima mmangaratiua. Onanga imatero hok o aiwani-aiwani koiwa-iwa ma akali, ihiriki ohali-ohali de mahininga manahihu. M de hababu ohali-ohali genangal idadi hababu nanga yowedere. 1:11 Onanga yobodito! Onanga yankoka o ngkomo o Kain wab ba-baka. Hupaya yamke o tiwi, nanga ima otakoka manga diri o howono mawaimagoronauku, imadene hok o Bileam. D onang ywedere karana ima lawani hok o Korah. 1:12 Maraha ngini nidiai o ngolomo marameanga, o nyawa genanga manga jako haemono nia hidogoronaka. Hababu nanga yolomo de manga kalilu ima male-malekua, d duga-duga ihi akunu manga diri mahirete. Onanga hok o lobi yawuwu o hidaloko, m iutiua o awana. Onang hok o gota ihi dakua mahohoko ngarok ih hohoko maraha i hohoko; o gota-o gota mautu yarahukoka mangutuku d kama moiuku i honengoka. 1:13 Ima tero hok o moku-moku ifa-fa o ngtoka yapuda ma abo, hoko genangoli nanga ya abo, manga manarama-manarama yahim male-maleke. Onanga ganga hok o murumu-o murumu iyoiki okiaika hnanga de ma Jou Madutu wasadiaka mang duru mahohuhutu magoronaka mangale kahi ado-adonika. 1:14 O Henokh, o Adam ai difauku matumiduku, mahira wohidodemoka mangale hagala o nyawa gnanga. O Henokh wato, "Niolega, ma Jou aha woba de Ai malaekat yotebi-tebini manga ribu-ribuhu, 1:15 la wahihakimi o nyawa mata-mata. Ma Jou aha whukumu hagala o nyawa madorou karana to nanga manga manaramamanarama itotorou. D Unanga aha whukumu o baradoha manyawa d

manga lolawani karana ohikauku mademo mata-mata ihi ddemodemoka." 1:16 Hagala o nyawa gnanga kahoko genangika dika yokurubungu de yahihowono o nyawa mahomoa. Onanga yowango yamoteke to nanga manga nahihu-nahihu ib baradoha. Onanga imahi ngarok mangale manga diri mahirete, d yahigogiriri o nyawa hupaya im mke o utumu. 1:17 M ahi Roriadodoto tin hohininga, nio hininga tongone nanga Jou Yesus Kristus ai rasul-rasul naga okia yotemoka. 1:18 I holoi ihira nanga ihi ngahuoka nginika yododagika raha mabaha aha yoba hagala o nyawa aha ini hohedu ngini, enagnanga o nyawa yowango imamoteke to nanga manga nahihu-nahihu ibbaradoha. 1:19 O nyawa neonangala yap puda-puda o gitingaka. Onanga ykuahaua ma Jou Madutu ai Womaha, m o dunia mabiaha manahihu-manahihu. 1:20 M ngini, ahi Roriadodoto, nia paliara nihi gila-gila nia wowango nihihole nia ngongaku o Yesus Kristusika. Nia ngongaku gnanga duru itebini. Ma orahoka gnanga nim niata de ma Jou Madutu ai Womaha makuaha, 1:21 d niwango hoko genangika ma Jou Madutu ai dora mahohongo magoronaka hokokia madkana ngini nio dam tongone nanga Jou Yesus Kristus Ai hayanga de Ai dora aha winihi daka nginika o ngango madutu d i kakali. 1:22 Hagala o nyawa manga hininga imahi orikokaua, onangika kokiani ngini nihi dumutu nia hayangi. 1:23 Nia tauru o nyawa yohupu o uku magoronaino, mangale nia hihalamati nanga. Hagala o nyawa mahomoaika kokiani ngini nihi dumutu nia hayangi, ima nki nia mamo de mamodongo, m nio dohata nia goungu de to onang manga pakeanga yap pese-pesekoka de to nanga manga nahihu i bbaradoha. 1:24 Ma Jou Madutu, wakunu win gana hupaya ngini in otakua, de wakunu winao Ai himanga imomuliaika de nia mrene d koiwa nia kuranga, 1:25 Unangala ma Jou Madutu woma tngo-tngoka, ngone Wonahihalamati mangale o Yesus Kristus tongone nanga Jou. Unangala ma Jou Madutu womomulia, wok kurutile, wok kokuaha d wokokumati ka o raha kahuruoninohi hidono raha nnanga de mangale kahi ado-adonika! Amin.

Himatoko 1 1:1 O buku nnanga madola yakorona okia wohimatoko o Yesus Kristus mangale idodadadi aha idadi. MaJou Madutu wohi ngahuoka o Kristusika la unanga wohidumutu ma Jou Madutu aigogilaongika okia kiani de madataitoka idadi. O Kristus wahuloko Ai malaekat Ai gilaongika o Yohanis, mangale wohingahu idodadadi gnanga unangika. 1:2 O Yohanis wohiade-ade mata-mata wamomke-mkeoka gnanga; d nenangala aihingahu imakorona ma Jou Madutuino aibehehongo ihikuata de o Yesus Kristus aihakihi. 1:3 Youtumu o nyawa yabasa d o nyawa yoihe-ihene o abari nubuat o buku nnanga imanki ihingounu okia itulitulihi magoronaka. Hababu koi tedekanokauaoli mata-mata nnanga aha idadi. 1:4 Roriadodoto naga o jemaat tumidi o Asia madaeraoka! Ngohi, o Yohanis tngnono ma Jou Madutuino winihidaka o barakati d o lol -enagnanga Unanga naga, de nagaka, d hokogenangika naga -- d hoko genang o womaha tumidino ma Jou Madutu aikuruhi imomulia mahimangoka, 1:5 d o Yesus Kristusino, o hakihi wososetia. Unangala madodihiraka iwihiwangokali o honengino d Unangala wkuaha o kokoano o duniaka. O Yesus wonadora ngone, d de Ai honenge Unanga wonahi lapahioka tongone nanga baradoha, 1:6 d wonahidadi ngone o imam-imam manga hoana de o berera moi womadinga-dingakoka, iw leleani ma Jou Madutu, Ai Ama. O Yesus Kristus gnanga womulia d wokuaha kahiado-adonika. Amin! 1:7 21:27, Yoh.19:34, 37, 1 Tes.4:17 * Niwilega, Unanga woba iwihawoino o lobi! O nyawa mata-mata aha iwimke Unanga, yodogoika onangohi iwittudu-tuduku. Hagala o hoana o duniaka aha yododora karana Unanga. Ia, igoungu! Amin! 1:8 Ma Jou Madutu wato, "Ngohi madodihiraka d mabobahaka," n naga, nagaka, d naga kahoko genangika Duru woko Kuaha. 1:9 Ngohi o Yohanis, niariadodoto o mamo moi hororimoi dede ngini o hangihara magoronaka de haohana moi-moi hininki o Kristus. Ngone hotongohono hatagongo o hangihara hok o umati to Unanga madutu. Ngohi ihiumo o Patmos manhika karana ngohi tohigerewoto o behehongo ma Jou Madutuino, wohikuata o Yesus de to Unanga aihakihi. 1:10 Ma Jou aiwangeoka,

ngohi ihikuaha ma Jou Madutu ai Womaha, daha ngohi toihene o ilingi kohakuatile -- hok o trompet mailingi -- itemo tongohi ahi poretoko. 1:11 O ilingi gnanga itemo, "Natulihi okia namke-mkeoka, d nohidingoto o buku gnanga o jemaat tumidika nnanga: O Efesus, o Smirna, o Pergamus, o Tiatira, o Sardis, o Filadelfia, d o Laodikia." 1:12 Ngohi tomalega ahiporetoko mangale ttailako o nagona gnanga ihitemo ngohino. Daha ngohi tamke o hilo matotodenge o gahumu tumidi o gurasi. 1:13 O hilo matotodenge mahidogoronaka gnanga womaokoino womatngo hipulo-pulono hok o nyawa. Unanga womahinoauku aijuba magogurutuku hidono Ai louku. Ai aluoka Unanga wohitamunoko o alu madadamunu o gurasi. 1:14 hok o kapas. Ai lako mamajanga hok o uku; 1:15 Ai lou icahaya-cahaya hok o tabaga haharongoka. Ai ilingi hok giwe ma amo-amoko ma akere maruruhu. 1:16 Ai giama manirakoka wasika o murumu o gahumu tumidi, d Ai uruiha ihupu o oworo moi kahadto madto hinotoka. Ai biono mameletongo hok o wange, o wange ikorona itotiaiuku. 1:17 Maraha ngohi timke, ngohi tomahi tudukuku Ai himangoka hok o nyawa yohonengoka. M Unanga wakelenga Ai giama maniraka ngohiuku daha wotemo, "Uha nohawana! Ngohi madodihiraka d mabobahaka. 1:18 Ngohi ne Unanga wow wango-wango! Ngohi tohonengoka, m nolega, ngohi towango mangale kahiado-adonika. Ngohi takuaha o honenge, d o nyawa yohone-honenge manga dunia. 1:19 Hababu gnanga, natulihi o hali-o hali nammke-mke enagnanga o hali-o hali raha nnanga naga, d o hali-o hali dam aha idadi. 1:20 Nnanga o murumu tumidi marahasia namke-mke Ahi giama manirakoka d o hilo o gurasi matotodenge tumidi gnanga: O murumu tumidi gnanga enagnanga o malaekat-malaekat o jemaat tumidi, d o hilo matotodenge tumidi gnanga ganga o jemaat tumidi gnanga." Himatoko 2 2:1 "O jemaat Efesus mamalaekatika, notulihi hokonnanga: Nnanga o behehongo Unangino wasosika o murumu tumidi Ai giama manirakoka, de womadagi o hilo o gurasi matotodenge tumidi mahidogoronaka

gnanga. 2:2 Ngohi tohiriki okia ngini niadiai: Ngini nimanarama kahagiria d ngini duru nitongohono. Ngohi tohiriki ngini nihidoakua niahininga o nyawa madorouika. D hagala o nyawa ihigoungu manga diri o rasul enahioko kowali, ngini niaujioka, d ngini niamke nanga o nyawa yototengeluku. 2:3 Ngini nisabari d ngini niatagongo o hangihara karana Ngohi, d tingini nianganono itoakua. 2:4 M nenanga Ahi kabaratanga nginika: Ngini nihihininga okauaoli hok mahira. 2:5 Hababu gnanga, niohininga hokokia magurutuku iniotakoka ngini! Ibtohi nidiai o baradoha, d niadiai okia mahira ngini niadodiai. Nako kowali, aha Ngohi toba nginika d tarahuku niahilo matotodenge mangoka gnanga. 2:6 M naga okianaga moi maoa nginioka, enagnanga: Ngini niodohata o Nikolaus iwinninki manga manarama, Ngohi ma todohata. 2:7 O nagona honanga yakunu yoihene, kokiani yohohininga okia itemoka ma Jou Madutu ai Womaha o jemaat-jemaatika! Onanga youtu-utumu aha Tahigumala yaolomo o hohoko o ngango magotaino iwowango-wango ma Jou Madutu ai Dumuleoka." 2:8 "O jemaat Smirna mamalaekatika, notulihi hokonnanga: Nnanga o behehongo Unangino madodihiraka d mabobahaka -- wohonengoka d wowangokali. 2:9 Ngohi tohiriki hagala tingini niahuha; Ngohi tohiriki ngini nimihikini -- m imoteke madiai ngini nikaya! Ngohi tohiriki o romanga madorou inidotumo nginika, hagala o nyawa ihigoungu mangadiri o Yahudioka, enahioko kowali; nanga ganga o Ibilihi aiumati! 2:10 Uha nihawana aha niatagongo o hangihara, koitedekanokauaoli ngini kiani niamo. Niohininga, o Ibilihi aha wahingohama o hidoku moi nginioka o bui magoronaika mangale initaili ngini. Ngini aha niatagongo o hangihara o wange ngimoino madekana. Kokiani ngini nisetia Ngohino hidono nihonenge, ngohi aha tinihidaka nginika o ngango madutu d ikakali hoknia utumu mangongike. 2:11 O nagona honanga yakunu yoihene, kokiani yohohininga okia ma Jou Madutu ai Womaha itemoka o jemaat-jemaatika! Onanga youtu-utumu, aha kautu de koiwa yatagongo okia naga mangale o honenge mahinotoka." 2:12 "O jemaat Pergamus mamalaekatika, notulihi hokonnanga: Nnanga o behehongo Unangino womajoika o oworo kahadto, mahimanga de maporete kamadto. 2:13 Ngohi tohiriki kiaka

ngini nigogere, enagnanga o ng o Ibilihi im kokadatoka. Ngini nisetia Ngohino. Idogoli maraha o Antipas, Ahi hakihi wososetia gnanga, iwitoma niahimangoka o Ibilihi mangoka, mangini nimahi pongonua, ngini nihingaku Ngohino. 2:14 Ngaro hokognanga naga o hali muruono naga nginioka Ngohi tsanangiua: Naga o nyawa o hidoku moi niahidogoronaka yanki okia o Bileam wododoto-dotokoka. O Bileam widotoko o Balak sarakia wahiotaka o umati Israel o baradoha magoronauku; de wbaja nanga yaolomo o inomo ihinia-niatoka o gomangika d yadiai o hali-o hali itotorou. 2:15 Hokogenang naga niahidogoronaka ima hijj o Nikolaus iwininki manga dodotokika. 2:16 Hababu gnanga ibtohi nidiai o baradoha! Nako kowali, kabotino okahi Ngohi aha toba nginika d Taparangi o nyawa gnanga de o oworo naga Ahi uruoka. 2:17 6:48-50 * O nagona honanga yakunu yoihene, kokiani yohohininga okia ma Jou Madutu ai Womaha itemoka o jemaat-jemaatika! Onanga youtu-utumu, aha Tahigumala yaolomo o manna io iu-iunu, d moi-moi aha yatarima Ngohioka o helewo moi magare-garehe. O helewoika gnanga itulihi o romanga mahungi moi, o nagona dika ihirikua, mahomoa de o nyawa yatotarima." 2:18 "O jemaat Tiatira mamalaekatika, notulihi hoko nnanga: Nnanga o behehongo ma Jou Madutu ai Ngohakoka ailako macahaya hok o uku, de Ai lou macahaya hok o tabaga haharongika. 2:19 Ngohi tohiriki mata-mata ngini niadiai -- Ngohi tohiriki ngini nidora niadodiawo o nyawa, ngini nisetia, ngini nimanarama, d ngini nitongohono niatagongo o hangihara. Ngohi tohiriki rahannanga ngini nimanarama iholoi iwe ngaro de mahira. 2:20 M nenanga ahi kabaratanga nginika: Ngini nihidaka niahininga o ngo Izebelika, o ngoheka momangaku amidiri ma Jou Madutu aihuhuloko gnanga. Komanga ngeoka Ahi gogilaongo matipu d madotoko mangale yodiai itotorou d mangale yaolomo o inomo ihinniatoka o gomangika. 2:21 Tomihi dakoka raha munangika mangale ibtohi modiai o baradoha, m munanga mluku momatogumu modiai o hali-o hali ittotorou gnanga. 2:22 Niohininga! Ngohi aha tomihipaka mnanga hidono kmihiri amingidu-ngidu mangoka. Genangoka mnanga de o nyawa ima kokhowono dede mnanga aha duru yohangihara. Orahannanga

mata-mata gnanga aha Tadiai -- sowaliua nako nanga imatogumu yodiai o hali-o hali itotorou imakinki dede mnanga. 2:23 Iminninki ahao Ttoma la mata-mata o jemaat yamo Ngohi ne nanga todumunu o nyawa manga dibanga d manga hiningaika. Aha Tabalahi imoteke tingini niamanarama moi-moi. 2:24 M ngini mahomoa o Tiatiraka niankua o dodtoko madorou gnanga, d nimadotokua o Ibilihi madodtoko. Ngohi totemo, Ngohi aha todogoua nginika inihitubuho niamomoku. 2:25 M dam hidono maraha Ngohi toba, kokiani ngini nitatapu nianki okia ngini niapkeinoka. 2:26-27 Onanga youtu-utumu, d hidono mabaha gila-gila yadiai okia toigo-igo, aha Tahidaka o kuaha hok imatero Tatotarima ahi Amaino. Onanga aha yatarima o kuaha Ngohioka mangale yapareta o hoana de o berera de o diki-diki o behi, d mangale yawedere o hoana de o berera gnanga hok o bohoko o tonaka. 2:28 Onanga aha yatarima o koruku Ngohioka. 2:29 O nagona honanga yakunu yoihene, kokiani yohohininga okia ma Jou Madutu ai Womaha i temoka o jemaatjemaatika." Himatoko 3 3:1 "O jemaat Sardis mamalaekatika, notulihi hokonnanga: Nnanga o behehongo Unangino Ai womaha tumidi ma Jou Madutuino d Ai murumu tumidi gnanga. Ngohi tohiriki okia ngini niadiai. Yatobari ngini niwango, enahioko ngini nihonenge! 3:2 Hababu gnanga, nimomiki, d niakuata okia kanagahi nginioka, koihonenguahi mata-mata gnanga. Hababu Ngohi tamkeokia ngini niadiai kamoi de itotomuahi ma Jou Madutu aihimangoka. 3:3 H, niohiningali okia kahuruono inidotokoka nginika d okia ngini nioihe-ihenoka. Nihidagi gnanga d ibtohi nidiai o baradoha. Nako ngini nimomikua, Ngohi aha toba nginika hok yotohitohiki; d ngini aha nihiorikua maraha muruonoka Ngohi toba. 3:4 M ngini niahidogoronaka o Sardisoka kanagahi o nyawa imgana l manga pakeanga itatapu itebini. Onanga gnanga aha imadagi mimakinki de Ngohi de mangapakeanga magare-garehe, hababu nanga ipatutu mangale gnanga. 3:5 20:12 * Onanga youtu-utumika aha yahinoa o juba magare-

garehe. Tonanga manga romanga aha taeheua o Nyawa yo Wango-wango ma Bukuoka. D Ahi Ama aihimangoka d Ai malaekatmalaekat, Ngohi aha tohigoungu nanga ganga to Ngohi madutu. 3:6 O nagona honanga yakunu yoihene, kokiani yohohininga okia ma Jou Madutu ai Womaha i temoka o jemaat-jemaatika!" 3:7 "O jemaat Filadelfia mamalaekatika, natulihi hokonnanga: Nnanga o behehongo Unangino wotebi-tebini de duru madutu. Unanga to Daud aikusi majojo; nako Unanga wahelenga, o nyawa moiuao yakunu yatamunu, d nako Unanga watamunu, o nyawa moiuao yakunu yahelenga. 3:8 Ngohi tohiriki okia ngini niadiai. Ngohi tohiriki ngini hokokiaua niabuturungu; mangini niamotekoka Ahi dodtoko d nisetia Ngohino. Mangale ngini tini dobelengaka o ngorana moi, ka o nagona dika yakunu yatamunu. 3:9 Niohininga nnanga: O nyawa yodadi o Ibilihi aiumati gnanga, yoelu-eluku ihigoungu manga diri o Yahudioka ena hioko kowali, aha Tadiai hidono nanga yoba yatilabuku niahimangoka. D onanga aha ihiriki Ngohi tinidora-dora. 3:10 Hababu ngini niamotekoka Ahi pareta l nitna, Ngohi aha Tinihohongino maraha o huha aha yatapalu o dunia ingodumu. O hali gnanga aha idadi mangale ycoba o nyawa o duniaka mata-mata. 3:11 Ngohi toba de mahiapotoka! Niogana nihidodiai okianaga nginioka, l o nyawa moiua yaora niautumu mangongikeino. 3:12 O nyawa youtu-utumu, aha Tahidadi hok o liate ahi Jou Madutu aitau itebi-tebini magoronaka, d Unanga aha wogogere o ng gnanga kahiado-adonika. Ahi Jou Madutu airomanga, d ahi Jou Madutu aikota maromanga -- enagnanga o Yerusalem mahungi aha iuti o horogauku, ahi Jou Madutuku -- aha tatulihi o nyawa manga dirika gnanga. Hokogenang ahiromanga mahungi aha tatulihi manga dirika. 3:13 O nagona honanga yakunu yoihene, kokiani yohohininga okia ma Jou Madutu ai Womaha i temoka o jemaat-jemaatika!" 3:14 "O jemaat Laodikia mamalaekatika, notulihi hokonnanga: Nnanga o behehongo o Amin womo Muliaka, o hakihi wososetia d madiai, hagala moi-moi matiti ma Jou Madutu wohid ddadi. 3:15 Ngohi tohiriki okia ngini niadiai; Ngohi tohiriki ngini nimtua d nihaukua. Ngini kokiani itimoi, nimta ekola nihauku! 3:16 M ngini kani bikihau; nihaukua, nimta

makowali. Hababu gnanga Ngohi aha tinihingunanga ngini nihupu Ahi uru magoronaiha. 3:17 Ngini niato, 'Ngomi mikaya d irupa-rupa iyaoaka; okia-kiakaua tongomi miakuranga.' M ngini nihirikua hokokia niahangihara d hokokia yahuha niarupa! Ngini nimihikini, nimahekono d nipiloko. 3:18 Hababu gnanga Ngohi tinihitiari ngini l nimaija Ngohino o gurasi, enagnanga o gurasi madutu, hupaya ngini nidadi nikaya. Nima ija o pakeanga magare-garehe Ngohino, hupaya ngini de niapakeangoka d nihitamunu tingini nia rehe imaheko-hekonoka d inihimmalemaleke. D nima ijali o houru mangale nihinauhu nialakoino l ngini yakunu nimahi riki. 3:19 O nyawa Tadora-dora nanga Tataaere d Tagohara. Karana gnanga kokiani ngini niahininga niaputurungu, d ibtohi nidiai o baradoha. 3:20 Niolega! Ngohi tomaokoino o ngorana mahimangoka d Ttolo. Nako naga o nyawa Ahi ilingi yoihene, d yahelenga o ngorana, Ngohi aha towohama mimamke de nanga; Ngohi aha tolomo dede nanga d unanga wolomo dede Ngohi. 3:21 Onanga youtu-utumu, aha Tahigumala yogogere Ahi kuruhi imomuliaka dede Ngohi, hok imatero Ngohi mahirete toutumoka d orahannanga togogere de Ahi Ama Ai kuruhi imomuliaka. 3:22 O nagona honanga yakunu yoihene, kokiani yohohininga okia ma Jou Madutu ai Womaha itemoka o jemaat-jemaatika!" Himatoko 4 4:1 Ipahaika gnanga ngohi tamkeoli o lolega. Ngohi tamke o horogaka o ngorana moi ihelengaika. Ipaha toihenoli o ilingi kama mulaengohi itemoka ngohino hok o trompet mailingi. O ilingi gnanga itemo, "Naino nodoa nengile. Ngohi aha tonihimatoko ngonaika dam okia aha idadi." 4:2 Gila-gila dika ngohi ihi kuaha ma Jou Madutu ai Womaha. Daha ngohi tamke o horogaka naga moi o kuruhi imomulia, d naga womatngo o nyawa wogogeruku o kuruhi imomuliaka gnanga. 4:3 O nyawa gnanga aibiono mame letongo hok o helewo baiduri pandan, d o delima mahelewo. O ngawatoro moi yoguku o kuruhi imomulia gnanga marupa magoguhurungu. 4:4 De madku ihululunino o kuruhi imomulia

magoronaka yakiloliti gnanga, naga o kuruhi imomulia monaoko de iata mahomoa. Genangoka yogogeruku o tutuda yamonaoko de yaruata manga pakeanga magare-garehe, d imahi tamunuku o makota o gurasi. 4:5 16:18 * O kuruhi imomuliaino gnanga itararono o leletongo macahaya d ihupu o dotoreke idilo-dilongo mailingi. D o kuruhi imomulia gnanga mahimangoka naga o oboro o gahumu tumidi itoka-tokara; gnanga ma Jou Madutu ai Womaha o gahumu tumidi. 4:6 moi hapulo-pulono hok o ngto o kahin mamododono hok o kahin maleto-letongo. O kuruhi imomulia yakilolitino, madatekino yogetongo, naga o dodadi iata, mahimangoka d maporetoka iomanga de malako. 4:7 O dodadi madodihiraka holega-lega hok o singa. Mahinotoko, hok o hapi manauru. Mahangeoka tonanga mabiono hok o nyawa mabiono. Maiatoka, holega-lega hok o totaleo rajawali magogiria ihoho. 4:8 Ododadi iata gnanga, moi-moi tonanga magahuhu butanga, d yakilolitino d doka magoronaka iomanga dema lako. O hutu de o wange o dodadi-dodadi gnanga imatogu-togumua i nyanyi, "Notebini, notebini, notebini Jou, ma Jou Madutu noko Kuaha; nnaga, nagaka, d naga hokogenangika." 4:9 O dodadi iata gnanga ihinyanyi o puji dema lugo-lugoka, horomati d o sukur Unangika woggogeruku o kuruhi imomuliaka gnanga, enagnanga mangale Unanga wowango kahiadoadonika. D maraha o dodadi-dodadi gnanga inyanyi, 4:10 o tutuda yamonaoko de yaruata gnanga imahitudukuku Ai himangoka o nyawa woggogeruku o kuruhi imomulia gnanga, daha iwihuba Unanga wowango kahiado-adonika. Ipaha nanga ihikaweli manga makotamakota o kuruhi imomulia mahimangika gnanga de yotemo, 4:11 "Ya Jou, yamia Jou Madutu! Ngona dika ipatutu natarima o higiriri, o horomati d o kuaha. Hababu Ngonala hagala moi-moi madodadi, d tongona Ani mau hagala moi-moi gnanga idadioka d i wango." Himatoko 5 5:1 Ipaha ngohi tamke o buku moi iluluino to Unanga Ai giamoka wogogogeruku o kuruhi imomulia gnanga. O buku gnanga imanga de o

dulihi arihohononga d ihisapu de o segel o gahumu tumidi. 5:2 Daha ngohi timke o malaekat womatngo wonau-nauru wopa-paka de aiilingi maamokile, "O nagona ipatutu yawedere o segel-segel nnanga d yahelenga o buku nnanga?" 5:3 M yaoa o horogaka, yaoa o duniaka, ekola ngaroka o dunia matimioka hamkeua o nyawa moi yakunu yahelenga o buku gnanga, d yolega magoronaika. 5:4 Ma ngohi toari hadang ihihhowo-howo hababu o nyawa moi de koiwa ipatutu yahelenga o buku gnanga, d yolega magoronaika. 5:5 Daha womatngo otutuda-otutuda manga hidogoronaka gnanga wohitemo ngohino, "Uha noari! Nolega! O singa o ahali de o hoana o Yehudaino, o Daud wolamo-amoko aidifauku, woutumoka. Unanga wakunu wapooteke o segel tumidi d wahelenga o buku gnanga." 5:6 Ipaha ngohi tamke o Duba ma Ngohaka moi imaokoino o kuruhi imomulia gnanga mahiddogoronaka, ihigilolitino o dodadi iata d o tutuda mata-mata gnanga. O Duba ma Ngohaka gnanga hapulo-pulono hok haluitoka mangomahino. To nanga matataduku tumidi d malako tumidi: enagnanga o womaha tumidi ma Jou Madutuino yahulokoka o duniaika ingodumu. 5:7 Ipaha o Duba ma Ngohaka gnanga itagi yaika d yal o buku iluluino gnanga o nyawa aigiama manirakoka wogogogeruku o kuruhi imomulia malokuoka. 5:8 O Duba ma Ngohaka gnanga idiai hokognanga magogiriaka, yatilabukuku mahimangoka o dodadi iata d o tutuda-o tutuda yamonaoko de yaruata. Onanga moi-moi yasika o kecapi d o belu-belu o gurasi madola o manyanyi, enagnanga ma Jou Madutu aiumati manga niata. 5:9 Onanga yonyanyi o lugo mahungi moi: "Ngona i patutu nal o buku gnanga d napooteke masegel-segel. Hababu Ngona initomaka, d de Ani honenge, o nyawa hagala o hoanino, o bahasa, o negara d o hoana de o berera ini ijaka mangale ma Jou Madutu. 5:10 Ngona nahidadioka nanga o hoana moi o imam-imam noma dingadingakoka, hupaya nanga iwileleani tongone nanga Jou Madutu, d yopareta o dunia malokuoka." 5:11 Ipaha ngohi tamkeoli. Ngohi toihene o malaekat mailingi maribu-ribuhu d masna iribu-ribuhu mange. Onanga imaoko yakiloliti o kuruhi imomulia d o dodadi iata de o tutuda-o tutuda gnanga. 5:12 D onanga yonyanyi de manga ilingi makuatile, "O

Duba ma Ngohaka yalui-luitoka mangomahino gnanga, ipatutu mangale yatarima o kuaha; o kaya, o barija d o kuata; nanga ipatutu iwihoromati, iwihimulia d iwihiggogiriri!" 5:13 Daha ngohi toihene hagala o dodadi o dihangoka, o duniaka, o dunia matimioka d o ngto magoronaka -- de madipoko, hagala o dodadi o alami madola nnanga -- i nyanyi, "Unanga wogogere o kuruhi imomulia malokuoka, d o Duba ma Ngohaka ikokurutile gnanga, ganga iwihiggogiriri d iwihohoromati de womulia d wokuaha mangale kahi ado-adonika!" 5:14 Ododadi iata gnanga yohaluhu, "Amin!" D o tutuda-o tutuda genang yatilabuku d iwi huba. Himatoko 6 6:1 Ipaha gnanga ngohi tamke o Duba ma Ngohaka gnanga yapooteke o segel madodihiraka o segel tumidi mahidogoronaka gnanga. Daha ngohi toihene o dodadi iata mahidogoronaka gnanga moi itemo, "Naino!" Mailingi gnanga hok o dotoreke mailingi. 6:2 Ngohi tmlega, daha tamke moi o kuda magare-garehe. Wobare-barenuku womajoika moi o toimi maleha, d unangika iwihidaka moi o makota. Unanga wohihira hok womatngo wo utu-utumu woiki waora o utumu. 6:3 Ipaha o Duba ma Ngohaka gnanga yapooteke o segel mahinotoka, d ngohi toihene o dodadi mahinotoka itemo, "Naino!" 6:4 Daha o kuda mahomoa moi ihupuoli. O kuda gnanga marupa madoka-dokara. Wobare-barenuku iwihidaka o kuaha mangale wahihanga o dame o dunia mahimangoka, l o nyawa imakotoma. Unanga iwihidaka moi o oworo koha amoko. 6:5 Daha o Duba ma Ngohaka gnanga wapooteke o segel mahangeoka. D ngohi toihene o dodadi mahangeoka itemo, "Naino!" Ngohi tomalega, tamke o kuda madaro-daromo moi. Wobare-barenuku aigiamoka wasino o didibanga o habi moi. 6:6 D ngohi toihene okianaga moi hohigihe-gihene hok o ilingi ipaka o dodadi iata mahi dogoronaino gnanga. O ilingi gnanga itemo, "O gandum maoa-oa o litere moi maija o hewa o wange moi, d marupa mahomoa o litere hange maija o hewa o wange moi. M uha niabodito o zaitun mautu-mautu de o angguru madumule!" 6:7 I paha o Duba ma Ngohaka gnanga yapooteke o segel

maiatoka. D ngohi toihene o dodadi maiatoka itemo, "Naino!" 6:8 Ngohi tomalega, daha tamke o kuda moi kama mule-mule. Wobare-barenuku airomanga o Honenge. Ai poretino, nanga iwinkino imahi tigi-tigiha o Honenge ma Alami. O dunia regu iata makuaha nnanga yahilapahi onangika, l onanga yakunu yotoma itilakuru o parangi, itilakuru maraha o habirokata, itilakuru o panyake itagi d i tilakuru o aiwani ihohatera. 6:9 Ipaha gnanga o Duba ma Ngohaka gnanga yapooteke o segel mamotoaka. Ngohi tamke o huhuba mang matimioka naga o nyawa yohone-honenge manga jiwa ytoma karana nanga ihikuata ma Jou Madutuino aibehehongo itilakuru tonanga manga hakihi. 6:10 Onanga imapaka de manga ilingi kohakuatile, "Ya Jou noko Kuaha, notebini d notiai! Hokokiaohi madekana daha Ngona natailako o dunia manyawa d nhukumu nanga karana ngomi imitomaka?" 6:11 Onanga yahidaka o juba magare-garehe imateke momeleko. Daha nanga yahuloko imahibatongo raha mahuhutulohi, hidono magegetongo itiaioka manga dodiawo o parangi moi d manga roriadodoto aha yatoma hok nanga. 6:12 13:24-25, Luk. 21:25, Him. 11:13, 16:18 * Daha ngohi tamke o Duba ma Ngohaka gnanga yapooteke o segel mabutangaka. Idadi o ohu kohakuata. O wange idadi itaromo hok ngere madaro-daromo madodorou, d o mede idadi itokara hok o awunu. 6:13 O murumu-o murumu iotaka o dihanguku o dunia malokuku, hok o ara mahohoko iomukuahi iotaka mautuoka, maraha o hidaloko ikua-kuata yagiwi. 6:14 O dihanga imahihanga hok o karatahi yalulu, d mata-mata o loku d o nhu ihi tingaka mangoka. 6:15 Daha o dunia makokoano, yolagoagomo, o kokapita, o nyawa yokaya-kaya d o nyawa yokokuaha d o nyawa mahomoahi, iyaoa o gilaongo iyaoa o nyawa yololapahioka, mata-mata manga diri yaiunu oaruku-oaruku magoronaka d o loku mahelewo madonga-dongaika. 6:16 Onanga yopaka o loku-o lokuika de o helewo-o helewoika gnanga, "Nomi bnga ngomi! Nomi ngiunoka ngomi nanga Ai lolegaka Wogogogeruku o kuruhi imomulia malokuoka, d aidohata o Duba ma Ngohakino gnanga! 6:17 Ma Jou aigangamo mawange iamo-amoko ibaka, rahannanga nanga yakopoa manga gangamo, d o nyawa moiua yakunu imatumungu tonanga manga

himangoka!" Himatoko 7 7:1 Ipaha gnanga, ngohi tmke o malaekat yaruata imaoko o dunia malibuku iata. Onanga yatumungu o hidaloko iata o duniaka l uha naga o hidaloko iwuwu o dudungoka ekola o ngtoka, ekola o gota-gotaika. 7:2 Daha ngohi timke o malaekat womatngo mahomoa o wange mahiwaroka de waiha. Unanga woao o segel ma Jou Madutu wowangowangoka. De aiilingi makuata o malaekat gnanga w ahoko o malaekat yruata gnanga yamkeoka o kuaha ma Jou Madutuino mangale yakilianga o dudungu d o ngto. 7:3 O malaekat gnanga itemo, "Wahiohi niakilianga o dudungu d o ngto, ekola o gota-gota nako ngomi mihidoakuahi o segel manonako manga bimaoaoko tongone nanga Jou Madutu ai gogilaongo." 7:4 Daha ihihingahu ngohi naga o gegetongo yaribuhu o ratuhu moi de moruata de iata manyawa yahidaka o segel manonako ma Jou Madutuino manga bimaoaoko. O nyawa gnanga yal o Israeloka manga hoana ngimoi de hinotoino; 7:5 o hoana moi-moino yaribuhu ngimoi de hinoto manyawa. Enagnanga: O Yehudaino mahoana, o Ruben, o Gad, 7:6 o Asyer, o Naftali, o Manasye, 7:7 o Simeon, o Lewi, o Isakhar, 7:8 o Zebulon, o Yusuf, d o Benyamin. 7:9 Ipaha gnanga ngohi tomalegali, daha tamke mangto o nyawa kabiahaua mangange -- koiwa naga o nyawa moi yakunu yaetongo magegetongo! Onanga manyawa ganga moi-moi o hoana de o berera, o hoana, o negara, d o bahasa. De imahinoauku o juba magare-garehe d imahijika o biso magota matage-tage mangagiamoka, o nyawa yowe-we gnanga imaokoino yohimangika o kuruhi imomulia d iwihimangika o Duba ma Ngohaka gnanga. 7:10 Daha de manga ilingi makuatile nanga yopaka, "Tongone nanga halamati iba nanga Jou Madutuino, wogogeruku o kuruhi imomulia malokuoka, d o Duba ma Ngohakino gnanga!" 7:11 O malaekat mata-mata imaoko yakiloliti o kuruhi imomulia d o tutudatutuda de o dodadi iata gnanga. O malaekat-malaekat gnanga yatilabuku o kuruhi imomulia mahimangoka daha iwihuba ma Jou Madutu. 7:12

Onanga yopaka, "Amin! Hihigiriri tongone nanga Jou Madutu womulia d wobarija. Unangika kiani hawe-we hotemo sukur d o horomati. Unanga wokuaha d wokuata kahiado-adonika! Amin." 7:13 Womatngo o tutuda-tutudaino gnanga wohileha ngohino, "O nyawa manga juba magare-garehe nnanga, nanga o nagona d onanga kiaka deyaino?" 7:14 Ngohi tohaluhu, "Ngohi tohiorikua, Tuanga. Tuanga mahirete nohiriki." Unanga wohitemo ngohino, "O nyawa nnanga yohalamatoka maraha yatilakuru o aniaya kohagiria. Onanga yafokaka manga juba de yadiai idadi iarehe de o Duba ma Ngohaka ma awunu gnanga. 7:15 Hababu gnanga nanga imaoko ma Jou Madutu aikuruhi imomulia mahimangoka, d iwipuji Unangika o hutu de o wange ma Jou Madutu ai Tau magoronaka. D Unanga woggogere Ai kuruhi imomulia malokuoka gnanga aha woba dede nanga la wahohongino nanga. 7:16 Onanga aha yamookaua o hahini ekola o kiriti madudungu; o wange ekola mahauk i kokiria aha yadahaukokaua nanga, 7:17 hababu o Duba ma Ngohaka iggogeruku o kuruhi imomulia mahidodogoronaka gnanga aha idadi tonanga mangagogana. Unanga aha watuda nanga o akere majobubuika yahida-daka o wowango. D ma Jou Madutu aha waehe hagala o kngo to nanga manga lakoino." Himatoko 8 8:1 Maraha o Duba ma Ngohaka gnanga yapooteke o segel matumidoka, o horoga idadi irdi doneho jam mahononga madekana. 8:2 Daha ngohi tmke o malaekat yatumidi imaokoino ma Jou Madutu aihimangoka, d onanga yahidaka o trompet o gahumu tumidi. 8:3 O malaekat womatngo mahomoa waoino o dupa mang o gurasi o gahumu moi, waino d womaokoino o huhuba mang mahimangoka. Iwihidaka unangika o manyanyi duru kohange la wogelenga ma Jou Madutu aiumati mata-mata manga niatika d mangale ihihuba o huhuba mang o gurasioka wamomke-mke o kuruhi imomulia mahimangoka. 8:4 Imakinki de ma Jou Madutu aiumati manga niata, o dupa gnanga magogiria iwango manofo idoa ikokapupu o malaekat aigiamoka womaoko-okoino ma Jou

Madutu aihimangoka gnanga. 8:5 16:18 * Ipaha o malaekat yal o dupa gnanga, d ynoa de o uku o huhuba manginoka, daha ihikaweli o dunia malokuku. O dotoreke ipotoka d o leletongo isawi iloliliara, d idadi o ohu. 8:6 Ipaha gnanga, o malaekat yatumidi imahijika o trompet tumidi gnanga imahidiaioka la yawuwu. 8:7 8:8 Daha o malaekat mahinotoka aitrompet wawuwu, okianaga moi duru kohaamoko holega-lega hok o loku itoka-tokara ihi kaweli o ngto magoronauku. O ngto o regu hange ingali imadadi o awunu, 8:9 d hagala o dodadi o ngtoka o regu hange ihonenge; hoko genangoli okapa-okapa o regu hange ibinaha. 8:10 Ipaha o malaekat mahangeoka aitrompet wawuwu, o murumu moi kohaamoko, itoka-tokara hok o oboro, o dihangoka de itifa, daha yatapalu o regu hange ongairi-ongairi de o akere malako-o akere malako. 8:11 (O murumu gnanga maromanga ma "Mali".) O akere o regu hange idadi imali, d o nyawa kamangange yohonenge karana yaokere o akere idadioka imali-mali gnanga. 8:12 Daha o malaekat maiatoka aitrompet wawuwu. O wange iregu hange, yapoka o regu moi, o mede iregu hange yapoka o regu moi, o murumu-o murumu iregu hange yapoka o regu moi hidono makuata iregu hange o regu moi macahaya makuata ihihanga. O wangewange i regu hange o regu moi i tararonua d hokogenang o hutu-hutu iregu hange o regu moi hokogenangoli. 8:13 Daha ngohi tamke moi o totaleo rajawali magogiria ihoho kohagurutile o gitawaino, ngohi toihene ipaka, "Bodito! Bodito! Bodito o nyawa mata-mata o duniaka dam maraha okia o malaekat yaruange mahomoa manga trompet yawuwu!" Himatoko 9 9:1 Daha o malaekat mamotoaka aitrompet wawuwu, d ngohi tamke o murumu moi itiha o dihangoka deyauku o duniauku. O murumu gnanga ihidaka o honenge mawai makusi. 9:2 O murumu gnanga yahelenga o honenge mawai gnanga, daha ihupu o nofo magoronaile hok o rikana maago-agomino inofo. O wange d o gitawa idadi ihuhutu mangale o waile gnanga manofo. 9:3 Daha o nofo magoronaino gnanga ihupu okhoho-okhoho iuti o duniauku. Okhoho-okhoho gnanga ihidaka o

kuaha imatero hok ihidaka o kokakatamika. 9:4 Yoduhunu nanga yabinaha o momo, ekola o gota-gota, ekola o dadatomo-o dadatomo mahomoa. Enanga duga-duga yakunu yaparangi o nyawa manga bimaoaoko koiwa o segel manonako ma Jou Madutuino. 9:5 O khoho-o khoho gnanga ihigumalaua yatoma o nyawa genanga, m duga-duga yhangihara nanga o mede motoaino madekana. Mahiri, idadi hababu mangale o khoho-o khoho gnanga yahangihara, hok imatero mahiri idadi hababu mangale o kokakatama mabiha. 9:6 O mede motoa madekana gnanga, o nyawa gnanga ihidailako l yohonenge, m onanga yakunua yohonenge; onang yoigo yohonenge, m o honenge i kurutika dede nanga. 9:7 O khoho gnanga marupa hok o kuda imahidiai l iparangi. To nanga mahekoka okianaga moi holega-lega hok o makota o gurasi. To nanga mabiono hok o nyawa mabiono. 9:8 To nanga matadauru hok o ngoheka manga tadauru d to nanga maingiri hok o singa maingiri. 9:9 To nanga ma alu ihitamunu de okianaga moi yodangadeika o baju o behi. Tonanga magahuhu maruruhu hok o kuda de makereta o doomu moi maamo-amoko mailingi magogiria yongohama o parangi magoronaika. 9:10 To nanga mabikini d mabiha hok o kokakatama. D tonanga mabikini magoronaka gnanga igogere to nanga makuata la yahangihara o nyawa o mede motoaino madekana. 9:11 To nanga de manga koano yapareta nanga, d o koano gnanga enagnanga o malaekat woga-gana o honenge mawai. Maromanga de o Ibranioka manga demo enagnanga o Abadon; d o Yunanioka manga demo o Apolion (mamangarati "Yakokilianga"). 9:12 O bodito mahira ipahaka. Ipaha gnanga naga o bodito hinotoli kiani iba. 9:13 Ipaha o malaekat mabutangaka aitrompet wawuwu. Ngohi toihene o ilingi iba o huhuba mang o gurasi malibuku iatoka deyaino kiaka naga ma Jou Madutu aihimangoka. 9:14 O ilingi gnanga itemo o malaekat mabutangaika gnanga, "Nhohe o malaekat iata yaliko-likoika gnanga o Efrat ma Ngairoka!" 9:15 O malaekat iat gnanga ihohe. Onanga yahidiaioka yodingakika mangale o jam, o wange, o mede de o taongo gnanga la o nyawa o regu hange o umati o nyawa yongodumu, yatoma o regu moi. 9:16 Ngohi ihihingahu magegetongo manga duduono

yokokuda-kuda gnanga ganga yajuta o ratuhu hinoto manga nge. 9:17 De o lolega magoronaka, ngohi tamke o kuda-o kuda gnanga dey bare-barenuku. Yobare-barene imahi noauku o baju o behi marupa mamodokara hok o uku, mamibihi hok o nilam mahelewo d mamogurati hok o walira. Maheke o kuda-o kuda gnanga hok o singa maheke, d mauruhi ihupu o uku, o nofo d o walira. 9:18 Umati o nyawa o regu hange ytoma o regu moi de o huha gnanga, enagnanga o uku, o nofo, de o walira ihupu-hupu o kuda mauruiha gnanga. 9:19 O kuda-o kuda gnanga makuata igogere mauruoka de mabikinoka. Mabikini-mabikini hok o dodiha de mahekoka. O kuda-o kuda de mabikini gnanga, yhangihara o nyawa. 9:20 M umati o nyawa mahou ytomaua de o huha-huha gnanga, yamalaikauaoli tonanga mahirete manga giama mamanarama. Onanga imatogumua yahuba o womaha-o womaha madorou d o gomanga-o gomanga o gurasi, o haka, o tabaga, o helewo d o gota yakunua imahiriki ekola imahihene, ekola imadagi. 9:21 Onanga yamalaua tonanga manga manarama itotorou, enagnanga, o doma ima popipidoro, o howono, d o dohiki. Himatoko 10 10:1 Daha ngohi timke o malaekat mahomoa wonau-nauru womatngo wouti o horogauku. Unanga iwihawoino o lobi, d moi o ngawatoro ihiguku aihekuku. Ai biono mameletongo hok o wange, d ailou hok o uku o liate. 10:2 Ai giamoka naga moi o buku malulu mai teteke ihohelengaika. Ai lou maniraka womahidoko o ngtuku, d ailou mahigili womahidoko o dudunguku. 10:3 Daha nanga wopaka de aiilingi makuata hok o singa ipaka. O malaekat gnanga wopaka ibto, o dotoreke tumidi ihaluhu de mailingi ipopotoka. 10:4 O dotoreke tumidi gnanga mailingi hoko gnanga, ngohi tomau tatulihi, m ngohi toihene o ilingi o horogauku yato, "Narahasia okia o dotoreke tumidi i temoka gnanga; uha natulihi!" 10:5 Daha o malaekat ngohi tam make-make imahidoko o ngtuku d o dudunguku gnanga yagoraka magiama maniraka o dihangile. 10:6 Unanga wokoboto de ma Jou Madutu

airomanga wowango-wango kahiado-adonika wohidadioka o dihanga, o dunia d o ngto de hagala okia honanga naga magoronaka. O malaekat gnanga itemo, "Maraha aha itudaokauaoli! 10:7 M maraha okia o malaekat matumidoka aitrompet wawuwu, ma Jou Madutu aha wamanarama aidatoro irorahasia, hok nanga wohi ngahuoka aigogilaongika, enagnanga o nabi-nabi." 10:8 Ipahaika o ilingi ngohi to ihe-ihene o horogauku gnanga, itemoli ngohino. Enanga yato, "Noiki nal o buku malulu ihohelengaika o malaekat magiamoka imahidodoko-doko o ngtuku d o dudunguku gnanga." 10:9 Ngohi toiki o malaekatika gnanga d tgahoko l unanga wohihidaka ngohino iluluino maiteteke gnanga. Unanga wato, "Nal d naolomo nnanga. Ani mmata magoronaka nanga aha idadi imali, m aniuru magoronaka nanga mamutiti hok o ohungu magula." 10:10 Ngohi tal aigiamoka malulu maiteteke gnanga daha taolomo. Ahi uruoka tamo hok o ohungu magula, m ngohi talahiri ibto, ahimmata magoronaka idadi mamali. 10:11 Ipaha ihi pareta ngohi, "Nohigerewoto mamoioli ma Jou Madutu aiabari mangale o hoana-o hoana de o berera, o negara-o negara, o bahasa-o bahasa, de okokoano-okokoano." Himatoko 11 11:1 Ipaha gnanga ihihidaka ngohi o gota o dobiki moi tanu hok o diki-diki o duduga o ngahiri moi, daha ihipareta, "Noiki natuga ma Jou Madutu ai Tau d o huhuba mang. Naetongo hokokia manga nge o nyawa magoronaka yopuji. 11:2 M uha natuga ma Jou Madutu ai Tau mala maporetoka gnanga, hababu o hidoku gnanga yahilapahioka o nyawa iwinko-nkoua ma Jouika. Onanga aha yadoko-doko o kota itebitebini gnanga o mede moruata de hinotoino madekana. 11:3 Ngohi aha tahuloko o nyawa yahinoto ahihakihi imahinoa o duka mapakeanga, d onanga aha ihibobita ma Jou Madutu aiabari o wange o ribuhu moi o ratuhu hinoto de mori butangaino madekana." 11:4 O hakihi yahinoto gnanga ganga o zaitun mautu marehe hinoto d o hilo matotodenge hinoto ikokelenga o alami magilolitino ma Jou aihimangoka. 11:5 Nako o

nyawa ihitaili yodiai okia naga moi yaoa-oaua onangika, to nanga manga uruiha ihupu o uku yahibinaha manga haturu-haturu. De madodagi hokognanga, mata-mata o nyawa yomau yahangihara nanga, aha ytoma. 11:6 To nanga manga kuaha mangale yatamunu o dihanga l uha iuti o awana hokokia madekana nanga ihibobita o abari ma Jou Madutuino. To onang manga kuaha o akere mata-mataika, la yangali o akere idadi o awunu. D to nanga manga kuahali l yagohara o dunia de hagala irupa o huha, maraha okia dika nanga yomau yadiai. 11:7 To nanga manga abari ihingahu ipaha ibto, o aiwani ihupu o honenge mawaiile aha yalawani nanga. 11:8 D to nanga manga mayeti aha ibitikangika o kota maago-agomo mangkomo malago-agomoka, kiaka tonanga manga Jou iwisosalib. Ihitotero o kota gnanga maromanga enagnanga o Sodom ekola o Mesir. 11:9 O nyawa mata-mata o negaraino, o hoana, o bahasa, o hoana de o berera aha yamke tonanga manga mayeti o wange hange de mahonongaino madekanino, d yahigumalaua o mayeti gnanga yalungunu. 11:10 O dunia manyawa aha yomrene mangale o hakihi yahinoto gnanga manga honenge. Onanga aha ihilamoko d ima hikidingoto o ngongike, karana o nabi yahinoto gnanga ihibaka o hangihara mange o nyawa mata-mataika o duniaka. 11:11 Ipaha o wange hange de mahononga, iba o ngango mawomaha ma Jou Madutuino d iwohamoli o nabi yahinoto manga goronaika gnanga. Onang yomomiki imaokoile, hidono o nyawa mata-mata ymke nanga idadi duru yohawana. 11:12 Ipaha o nabi yahinoto gnanga yoihene o ilingi kohakuatile yaahoko nanga o horogauku, "Niaino nidoa nenangile!" Daha to nanga manga haturu manga lako mahimangoka, onang yodoa o horogaile, yahawoino o lobi. 11:13 Orahagnanga o ohu kohagiria. O hidoku moi o regu ngimoi o kota gnanga iwedere, d o nyawa yaribuhu tumidi yohonenge karana o ohu gnanga. O nyawa mahomoa idadi duru yohawana, daha nanga ihigiriri ma Jou Madutu aimulia o horogaka. 11:14 O bodito mahinoto ipahaka. M niolega! Botinoli o bodito mahange aha yankino. 11:15 Daha o malaekat matumidoka aitrompet wawuwu, o horogaka toihene o ilingi-o ilingi duru kohakuatile itemo, "O kuaha mangale wapareta o dunia rahannanga naga tongone nanga Jou aigiama

mahoatoka d o Koano Wohihohalamati wihijjajioka. Unanga aha wopareta mangale kahiado-adonika!" 11:16 O tutuda yamonaoko de yruata yoggogeruku tonanga manga kuruhi imomuliaoka ma Jou Madutu aihimangoka, yatilabuku d iwihuba ma Jou Madutu. 11:17 Onanga yotemo, "Jou, Jou Madutu noko Kuaha, nnaga, d nagaka! Ngomi mitarima kasi Ngonaika hababu Ngona napkeoka Ani kuaha i lamo-amoko, d mulaengoka nopareta! 11:18 O nyawa ininko-nkoua Jou, yokinki yongamo hababu maraha ibto Ngona anigangamo nakopoa, d maraha yadonokali Ngona ntailako o nyawa yohonehonenge. Nnanga maraha mangale Nahidaka manga hewa Ani go gilaongika, o nabi-nabi, d mata-mata Ani umatika, enagnanga mata-mata o nyawa yopuji-puji Ngonaika, yolamoko ekola yoteke. Nnanga maraha mangale nwedere o nyawa yawede-wedere o dunia!" 11:19 Ihelenga ma Jou Madutu ai Tau o horogaka, d magoronaka tamke o Jaji ma Peti. Daha idadi o leletongo isawi iloliliara d o dotoreke mailingi idilongo mathu d ipopotoka, de o ohu d o awana o es koharikimi. Himatoko 12 12:1 Daha yamke o dihangoka okianaga moi ihra-hranga d kobiahaua. O ngoheka momatngo mapke o wange malako hok amipakeanga, momaokoino o mede malokuoka. Ami hekoka yamke o makota o gahumu moi mamurumu ngimoi de hinotoka. 12:2 O ngoheka gnanga de amirehoka, d karana ami raha yadonoka amingohaka imakilau ho mnanga mopaka mahiri. 12:3 Daha yamkeoli o dihangoka okianaga moi ihra-hranga. Naga moi o dodiha o naga madoka-dokara duruh kahpako maheke o gahumu tumidoka d matataduku ngimoi. Maheke ygetongo yapke o makota o gahumu moi. 12:4 De tonanga mabikini nanga yatatauru o murumu o dihangoka maregu hange d ihikaweli o duniauku. Madodiha o naga gnanga imaokoino mangoheka amihimangoka naga momau amingohaka imakilau gnanga de madungutu yalahiri amingohaka, kade imakilau o ngohaka gnanga. 12:5 Daha o ngoheka gnanga amingohaka o nauru womatngo aha wpareta

mata-mata o hoana de o berera manyawa de o diki-diki o behi. M o ngohaka gnanga mangohekaoka gnanga de yara, daha iwiao ma Jou Madutuika d aikuruhi imomulia mahimangoka. 12:6 Ho mangoheka gnanga mopiringana o tonaka ikkokakahaika, amingika ma Jou Madutu wassadiaoka mangale mnanga. Mangoka gnanga mnanga aha imipaliara madkana o wange o ribuhu moi de o ratuhu hinoto de mori butanga. 12:7 Daha o horogaka idadi o parangi. O Mikhael de aimalaekatmalaekat imateke parangi yalawani o dodiha o naga gnanga. D o dodiha o naga aimalaekat-malaekat iwriwo, iwilawani o Mikhael. 12:8 M o dodiha o naga gnanga ihihanga. Enanga de ma malaekat-malaekat ihigumalaokaua igogere o horogaka. 12:9 O dodiha o naga mapako-pako gnanga yamo maporetika! Enanga ganga o dodiha mabereki maromanga o Ibilihi ekola o Womaha ma Dorou, naga yatipu-tipu o dunia mata-mataika. Enanga yamo o duniauku de hagala to na mamalaekat. 12:10 Daha ngohi toihene o ilingi kahakuatile o horogaka itemo, "Orahannanga maraha ma Jou Madutu wahihalamati umati! Orahannanga ma Jou Madutu wohidumutu Ai kuaha hok o Koano! Orahannanga ma Koano Wohihohalamati inahijjjajioka gnanga Unang wohidumutu Ai kuaha! Hababu wkokalaki nanga riadodoto o hutu de o wange ma Jou Madutu aihimangoka, iwihihupuoka o horogaka. 12:11 Tongone nanga roriadodoto yahohihangoka nanga, de o Duba ma Ngohaka maawunu gnanga, d de o abari madiai ma Jou Madutuino naga nanga ihingahu-ngahu. Onanga ymodeke manga nyawa ihitai hidono yohonenge. 12:12 Hababu gnanga kokiani o horoga d mata-mata yoggogogere magoronaka, yomrene! M ibodito o dunia de o ngto, hababu o Ibilihi iutioka nginiuku de madohata kah amoko, karana nanga ihiriki maraha mahou mahuhutulokahi." 12:13 Maraha o dodiha o naga gnanga imamo, nanga yamoka o duniauku, nanga imulenge imiginki mangoheka amingohaka o nauru imakokilauoka gnanga. 12:14 M mangoheka gnanga imihidaka o totaleo rajawali mapako-pako magahuhu o gahumu hinoto, hupaya mnanga mohoho amingika o tonaka ikkokakahaika, kiaka mnanga aha imipaliara madkana o taongo hange de mahononga, imihirehene de o dodiha o naga magoginki. 12:15 Done o

dodiha o naga gnanga mauruiha ihiopuru o akere kah amoko imimeta mangoheka gnanga la imihinahini. 12:16 M o dunia imriwo mangoheka gnanga; o dunia mauru yahelenga d yalahiri o akere ihhupu-hupu o dodiha o naga tona mauruiha gnanga. 12:17 O dodiha o naga gnanga duru imingamo mangohekaika gnanga, hidono nanga ioiki yginki mangoheka gnanga amidifauku mahomoahi, enagnanga o nyawa mata-mata ihingou-ngounu ma Jou Madutu aipareta, d ihida-daka o hakihi mangale o Yesus d touna Ai kuaha. 12:18 Daha o naga gnanga imaokoino o hohanoka. Himatoko 13 13:1 Ipahaika ngohi tamke o aiwani o gahumu moi ipuda o ngtile. Enanga matataduku ngimoi d maheke tumidi. Matataduku ygtogtongo naga o makota o gahumu moi, d maheke ygto-gtongo yodulihika moi o romanga iwihikokauku ma Jou Madutuika. 13:2 O aiwani ngohi tammke-mke gnanga marupa hok o harimau, d malou hok o beruang malou, d mauru hok o singa mauru. Daha o aiwani gnanga o dodiha o naga gnanga ihidaka tona mahirete makuata, d tona makuruhi imomulia d tona makuaha ilamo-amoko. 13:3 O aiwani maheke o gahumu tumidi gnanga mahigoronaka moi hlega-lega hok manabo duru kahamoko, m manabo gnanga itogumoka. O dunia mata-mataika yamoteke o aiwani gnanga de mangamamo yohranga. 13:4 D onanga ihigogiriri yahoromati o dodiha o naga gnanga hababu nanga ihidakoka tonanga makuaha o aiwanika gnanga. D onanga ihigogiriri ma aiwani gnanga. Onanga yotemo, "Koiwa naga imaketero de o aiwani nnanga! Koiwa naga yakunu yoparangi yalawani nanga!" 13:5 O aiwani gnanga ihigumala ihidemo hagala o hali duru i de-denge d iwihikokauku ma Jou Madutu. Enanga ihigumala ipareta o mede moruata de hinoto madkana. 13:6 Daha nanga i mulenge iwihikauku ma Jou Madutu d ma Jou Madutu ai romanga. Hoko genangoli ma Jou Madutu aigogere mang, d mata-mata yog gogogere o horogaka m yhikauku. 13:7 Enanga ihi gumalaoli yalawani ma Jou Madutu aiumati

inoli yhihanga nanga. D yakokuaha mata-mata o ahali, o negara, o bahasa, d o hoana de o berera ihidaka enangika. 13:8 O nyawa mata-mata yow wango-wango o dunia malokuoka aha yahuba o aiwani gnanga, sowaliua o nyawa manga romanga ihituli-tulihoka ihira de o dunia nnanga idadi o nyawa yowango-wango manga buku magoronaka madutu to Duba ma Ngohaka yatoa-toakoka. 13:9 Hababu gnanga, nako ngini kaniakunu niihene, niihene o abari nnanga: 13:10 "O nyawa naga kokiani ytagoko, marai aha ytagoko. D o nyawa naga kokiani ytoma de o oworo, marai aha ytoma de o oworo. Mahababu gnanga ma Jou Madutu Ai umati kokiani yotongohono d yosetia." 13:11 Daha ngohi tamke o aiwani mahomoa o gahumu moi ipuda o duniaile. Enanga matataduku hinoto hok o duba mangohaka matataduku. Mailingi hok o dodiha o naga mailingi. 13:12 O aiwani madodihiraka gnanga toena mahimangoka nanga yapke o kuaha maago-agomo yammke-mke maaiwanino gnanga. O dunia mata-mataika d mata-mata yoggogogere malokuoka, ypakisa yahuba o aiwani madodihiraka gnanga, naga manabo illago-agomo itogumoka. 13:13 O aiwani mahinotoka gnanga yadiai ihhra-hranga illago-agomo. O nyawa mata-mata manga himangoka nanga yadiai o uku o dihangoka iuti o duniauku. 13:14 D o nyawa mata-mata yowwango-wango o duniaka ytipu de ihhrahranga yakunu yadodiai o aiwani madodihiraka gnanga tona mahimangoka. D mata-mata nanga yhuloko ihigoko o aiwani yalabolaboka de o oworo maitatapu iwango gnanga ma dulada o gahumu moi. 13:15 O aiwani mahinotoka gnanga ihigumala manyawa ihidaka o duladaika gnanga, hidono o dulada gnanga yakunu itemo-temo d ytoma o nyawa mata-mata yolu-oluku yahuba. 13:16 O nyawa mata-mata, yoaluhu d yolago-agomo, yomihikini d yokaya, o gilaongo d o gilaongua, o aiwani gnanga ypakisa la yatarima o nonako tonanga manga giama manirakika ekola tonanga manga bionoko. 13:17 Ka o nyawa moi dekoiwa yakunu yoija ekola yohukunu okianaga moi, nako nanga koiwa manga nonako gnanga, enagnanga o aiwani gnanga mahirete maromanga, ekola o gegetongo ihinynyata-nyata o romanga gnanga. 13:18 Nenangoka iparalu naga o barija. O nyawa yososawaro

yakunu yaetongo mamangarati o aiwani gnanga magegetongo, hababu o gegetongo gnanga ganga womatngo o nyawa airomanga. Ma gegetongo ganga 666 (o ratuhu butanga de mori butanga de butanga). Himatoko 14 14:1 Ipahaika ngohi tamke, daha ma Duba ma Ngohaka gnanga womaokoino o Sion ma Doporonoka. Dede Unanga naga o nyawa 144.000 (yaribuhu ratuhu moi de moruata de iata) moi-moi manga bionoko yatulihika Ai romanga d Ai Ama ai romanga. 14:2 Daha ngohi toihene o ilingi o dihangino maruruhu hok o akere yhahuru igiwe ma ago-agomuku d hok o dotoreke ikokua-kuatile ma tuuhu. O ilingi gnanga hok o musik mailingi o kecapi ihigogogule naga magogiriaka ihi gogule manga kecapi. 14:3 O kuruhi imomulia ma himangoka d o dodadi gahumu iat inoli o tutuda-tutuda o kuruhi imomulia ihigilolitino gnanga, o nyawa 144.000 (ya ribuhu ratuhu moi de moruata de iata) genanga ihi nyanyi moi o nyanyi mahungi. O nyanyi gnanga ka o nyawa moi de yakunua imdotoko mahomoa deya 144.000 (ya ribuhu ratuhu moi de moruata de iata) o nyawa ge nanga yololapahioka o duniaino. 14:4 Onanga gnanga o nyawa i tatapu yotebini hok o goduru maboro, karana imahi ganuua de o ngongoheka. Onanga iwi nki ma Duba ma Ngohaka gnanga kiaika dika Unanga woiki. O nyawa mata-mataika manga higoronaka, nanga yahilapahioka hok o huhuba madodihiraka ma Jou Madutuika d ma Duba ma Ngohakika. 14:5 Komaiwa nanga yoluku; d kamahuhutul makoiwa mabodito onangoka. 14:6 Daha ngohi tamke o malaekat mahomoa imatngo ihoho kahagurutile o dihangoka. O malaekat gnanga iao o abari mangale o Abari ma Oa ikokakali la ihidono o nyawaika o duniaka enagnanga mata-mata o hoana de o berera, o bahasa d o negara. 14:7 O malaekat gnanga ipaka de mailingi kahkuatile, "Niwmodongo ma Jou Madutuika, d nihigiriri Ai mulia! Hababu maorahoka ma Jou Madutu wahihakimi o nyawa. Niwihuba Unanga wohidddadi o dihanga, o dunia, o ngto d o akere malako mata-mata!" 14:8 O malaekat mahinotoka yanki o malaekat

madodihiraka de ipaka, "Itifaka! O Babel ma Kota illago-agomo itifaka! Enanga yadiaioka hagala o hoana de o berera ydaluku de o angguru ma akere, -- enagnanga o nahihu itotorou maangguru!" 14:9 Imatngo o malaekat mahangeoka yanki o malaekat hinoto gnanga, de ipaka de mailingi kahakuatile, "O nyawa yahhoromati o aiwani gnanga de tonanga madulada, d de manga nonako o aiwani gnanga manga bionoko ekola manga giamika, 14:10 o nyawa gnanga aha yaokere ma Jou Madutu aiangguru, enagnanga Ai dohata ma angguru yguheguheoka tona manguku, kamahuhutul de koyakurangua! O nyawa mata-mata gnanga aha yhangihara o uku d o walira magoronaka o malaekat-malaekat yottebi-tebini manga himangoka d ma Duba ma Ngohaka aihimangoka. 14:11 O uku yhhangihara o nyawa gnanga tona manofo ikuhuhulu kahokogenangika de kahiado-adonika. O hutu de o wange madodogumu koiwa nanga yohangihara, enagnanga nanga yahhuba-huba o aiwani gnanga d tona madulada, o nyawa mata-mata de manga nonako o aiwani gnanga maromanga." 14:12 O hali nnanga magoronaka ma Jou Madutu aiumati ihingou-ngounu ma Jou Madutu aipareta d yosetia o Yesusika, iparalu yotongohono. 14:13 Daha ngohi toihene o ilingi o horogaino itemo, "Natulihi nnanga: Mulenge raha nnanga, youtumu hagala o nyawa ka iwleleaniohi ma Jou de yohonenge!" "Itiai!" ma Jou Madutu ai Womaha ihaluhu. "Onanga aha imatogumu de o manarama itotubuho, karana tonanga manga leleani mahasili hoko genangika aha yatomoteke nanga." 14:14 Ipahaika ngohi tamke, hoimahimatoko moi o lobi magare-garehe. O lobi malokuoka gnanga wogogeruku womatngo hlega-lega hok o nyawa. Ai hekoka naga o makota gurasi o gahumu moi, d aigiamoka naga o gakana o gugutuku maddoto-doto o gahumu moi. 14:15 Ipahaika imatngo o malaekat mahomoa ihupu ma Jou Madutu ai Tauino. De mailingi kahakuatile, nanga woma paka unangika woggogeruku o lobi malokuoka gnanga, "Nohiwawe anigugutuku gnanga d noutuku rahannanga, hababu ma orahoka iutuku; o dunia iohakoka yaoaka yautuku!" 14:16 Daha nanga woggogeruku o lobi malokuoka gnanga wohiwawe aigugutuku o duniauku, ho o dunia mayautuku. 14:17 Ipahaika

ngohi tamke imatngo o malaekat mahomoali ihupu ma Jou Madutu ai Tauino o horogaka. Enang imahijino o gakana o gugutuku maddoto-doto o gahumu moi. 14:18 Ibto gnanga, imatngo o malaekat mahomoa, yakokuaha o uku, o huhuba mangoka de waino. De aiilingi kahakuata nanga womapaka o malaekatika womahi jjino o gugutuku maddoto-doto gnanga, "Nohiwawe anigugutuku gnanga d naluiti o angguru mahohoko o duniaka, karana mahohoko iomukoka!" 14:19 Ho o malaekat gnanga wohiwawe aigugutuku o duniauku d wautuku ma angguru mahohoko marehoka, daha ihikaweli ma Jou Madutu aidohata ihebu-hebulu maangguru madedeouku. 14:20 O angguru mahohoko gnanga yateo o kota maporetoka, d o angguru madedeoino gnanga o awunu ihahuru hok o ngairi magurutika o kilo ratuhu hangeika d maluku ngade o metere hinoto. Himatoko 15 15:1 Ipahaika ngohi tamke o dihangoka okianaga moi ihra-hranga de kabiahaua makuata. Naga o malaekat tumidi d o bal mabobaha tumidi. Nnanga wohibobaha ma Jou Madutu wakopoa Ai dohata. 15:2 Ibto de gnanga ngohi tamke okianaga moi hapulo-pulono hok o ngto o kahin imaganu o uku. Ngohi tamkeoli hagala o nyawa yautu-utumoka o aiwani de tona madulada, d yutumu o nyawa manga romanga yanononakoika de o gegetongo. Hagala o nyawa youtu-utumu gnanga imaokoino o ngto o kahin madatekoka inoli imahijino o kecapi ma Jou Madutu wahidda-daka onangika. 15:3 D onanga ihinyanyi o Musa ainyanyi ma Jou Madutu aigilaongo, d ma Duba ma Ngohaka ainyanyi. Hoko nnanga mabetongo, "Jou, Jou Madutu noko Kuaha, hokokia maamoko d ihranga hagala to Ngona animanarama! Hagala o hoana de o berera ma Koano, hokokia maadili d madiai hagala to Ngona anijojobo! 15:4 O nagona inimodongua Ngonaika, Jou? O nagona yoluku ihiabari Ani mulia? Ngona dika naga notebi-tebini. Hagala o hoana de o berera aha yoba inihuba Ngona karana Ani jojobo iadili o nyawa mata-mata yamkeoka." 15:5 Ibto de gnanga ngohi tamke ma Jou ai Tau o horogaka

ihelengaika, d ma Jou ai Tau-tau naga magoronaka. 15:6 Daha o malaekat tumidi de o bal tumidi gnanga ihupu ma Jou Madutu ai Tauino. Tonanga manga pakeanga mangere o lenan madebi-debini d maletoletongo. D onanga yapke ma ale mangunungu madadamunu o gurasi. 15:7 Ipahaika o dodadi iata mahigoronaka gnanga moi ihidaka o malaekat tumidika gnanga o gahumu tumidi o ng gurasi naga imanga de ma Jou Madutu aidohata, -- ma Jou Madutu wowango kahiado-adonika. 15:8 6:4 * Done ma Jou Madutu ai Tau gnanga imanga de o nofo ma Jou Madutu aimuliaino d Ai kuaha. D hokokia madekana o bal gnanga naga yao-ao o malaekat tumidi gnanga ihibobahauwahi, ka o nyawa moi de koiwa naga yakunu yowohama ma Jou Madutu ai Tau magoronaika. Himatoko 16 16:1 Daha ngohi toihene o ilingi malago-agomo ma Jou Madutu ai Tau magoronaino ytemo o malaekat tumidika gnanga, "Nioiki d niapuraraha madola ma Jou Madutu aidohata mang tumid gnanga o dunia malokuuku!" 16:2 O malaekat madodihiraka, ioiki de wapuraraha aing madola o duniauku. Done ipuda o boroho-o boroho malago-agomo d duru kahhiri mata-mata o nyawaoka naga de manga nonako o aiwani gnanga, d hagala o nyawaoka yahohuba-huba madulada. 16:3 Ibto de gnanga o malaekat mahinotoka wapuraraha aing madola o ngtuku. Done o ngto maidadi hok o nyawa mahonenge manga awunu, d ihonenge hagala o dodadi naga iwwango-wango o ngto magoronaka. 16:4 Ipahaika o malaekat mahangeoka wapuraraha aing madola hagala o ngairuku d o akere malakouku, homa akere mata-mata imadadi o awunu. 16:5 Ngohi toihene o malaekat wakokuaha o akere wotemo, "O hukumanga Ngona nogelengaka ganga iadili, ya n Tebi-tebini, Jou Madutu naga, d nagaka! 16:6 Onanga yakopoaka ma Jou Madutu aiumati manga awunu d o nabi-nabi manga awunu; rahannanga ngona nadiai nanga o awunu yaokere. Itiai ipatutu gnanga mangale onangika!" 16:7 Daha ngohi toihene o ilingi o huhuba mangino yotemo, "Jou, Jou Madutu

noko Kuaha, itiai d iadili hagala o hukumanga naga Ngona nagogelengaka!" 16:8 Ibto de gnanga o malaekat maiatoka wapuraraha aing madola o wange malakoika, ho o wange malako maihigumala yatuhuku o nyawa de tena mahauku ihohau-hauku gnanga. 16:9 O nyawa yatuhuku de tena mahauku duru ihohau-hauku, d onanga yalolai ma Jou Madutu airomanga, wakokuaha hagala o bal ihoheto-hetongo. Ngaroka hokognanga, nanga yoluku yotoba de to nanga manga baradoha d yoluku ihigiriri ma Jou Madutu aimulia. 16:10 Daha o malaekat mamotoaka wapuraraha aing madola o aiwani gnanga makuruhi imomuliauku. Ho o aiwani gnanga mapopareta mata-mataika idadi ihuhutu d o nyawa yagoli manga kiri karana mangahiri. 16:11 Daha nanga iwilolai ma Jou Madutu o horogaka karana nanga kamanga hiri d karana tonanga manga boro-boroho. M onanga yoluku yotoba de toona manga manarama itotorou. 16:12 Ibto de gnanga o malaekat mabutangaka wapuraraha aing madola o Efrat ma Ngairi maamoamokuku gnanga. Done o ngairi gnanga idudungu hidono o kokoano o wange mahiwariha yakunu yatilakuru imdagi. 16:13 Daha ngohi tamke o womaha madorou gahumu hange marupa hok o koro-koro. Moi-moi o koro-koro gnanga ihupu o dodiha o naga mauruiha, o aiwani mauruiha, d o nabi madutua aiuruiha. 16:14 Onanga ganga o womaha madorou idodiai ihhra-hranga. O womaha hange gnanga ioiki o kokoanoika mata-mata o dunia mata-mataika d ytoomu nanga la imateke parangi o Wange ma amokoka, enagnanga o Wange ma Jou Madutu woko Kuahaino. 16:15 "Niihene! Ngohi toba hok yotohi-tohiki! Youtumu o nyawa yotatapu imgana yabbto d ygoana manga pakeanga, hidono nanga yotagiua de manga hekonoka d idadi yamaleke o kawaha manga himangoka!" 16:16 Ipahaika o womaha-o womaha gnanga ytoomu o kokoano gnanga o ng moioka de o Ibrani mangademo ihiromanga Harmagedon. 16:17 Ibto de gnanga o malaekat matumidoka wapuraraha aing madola o gitawaile. Ho yoihene o ilingi ikkua-kuatile o kuruhi imomulia ma Jou Madutu ai Tauino, naga yotemo, "Yadiai ibtoka!" 16:18 Daha idadi o leletongo imakokepeleke de o dotoreke mailingi iruruhu, de ipotoka, inoli o ohu duru hmodongo. Maraha o

nyawa yahidadi komaiwahi idadi o ohu hokognanga. O ohu nnanga duru hmodongo! 16:19 O kota malamo-amoko gnanga ibelaka idadi o regu hange, d iwederoli o negara mata-mata makota o duniaka. Daha ma Jou Madutu womahininga mangale o Babel malamo-amoko gnanga. Ho ma Jou Madutu wadiai nanga i okere o angguru ma Jou Madutu aiangguru mangino -- enagnanga Ai dohata maangguru ihebu-hebulu. 16:20 O nhu mata-mata imahihanga, d o loku m mata-mata ihihanga. 16:21 O awana o es ma ago-agomo, moi-moi madubuho o kilo moritoa, o dihangoka de itifa ytapalu hagala o nyawa. Ho nanga iwilolai ma Jou Madutu karana o bodito o awana o es hmodo-modongo gnanga. Himatoko 17 17:1 Ibto de gnanga o malaekat tumid imahijjino o ng gnanga manga higoronaka imatngo yaino ngohino d itemo, "Naino, ngohi aha tonihidumutu ngonaika sarakia o hudali ma amoko gnanga aha yahukumu, enagnanga o kota malago-agomo gnanga naga ihigoko o ngairi-o ngairi madatekino. 17:2 O kokoano o duniaka yodiai ipese-peseke de itotorou de nanga, d o duniaka yoggogere ydaluku karana yaokere to na mapeseke de madorou ma angguru." 17:3 Daha ma Jou Madutu ai Womaha ihikuaha ngohi, d o malaekat gnanga ihiao ngohi o tonaka ikkokakahaika. Dokengoka ngohi tomimke o ngoheka momatngo mogogeruku o aiwani duru maddoka-dokara malokuoka, d iomanga ituli-tulihika de o roma-romanga o hikauku ma Jou Madutuika. O aiwani gnanga maheke tumidoka d matataduku ngimoi. 17:4 O ngoheka gnanga mapke o baju mawuwungu d duru maddoka-dokara, inoli ihiporomuika de o pke-pke o gurasi, de o intan de o folori de o muhutika. Ami giamoka momahi jino o udo-udomo o gurasi o gahumu moi imanga de o hali duru itotorou d ipeseke, ami manarama ittotorou mahasilino. 17:5 Ami bionoko yodulihika moi o romanga naga de tona mamangarati irrahasia. O romanga gnanga ganga "O Babel Ma Lamo-amoko, o ayo de hagala o hudali d o nyawa manga kalakuanga itotorou o duniaka." 17:6 Daha ngohi tomimke o ngoheka gnanga imi

daluku de ma Jou Madutu aiumati manga awunu, d manga awunu hagala o nyawa ytoma-toma karana yosetia o Yesusika. Maraha ngohi tomimke o ngoheka gnanga, ngohi kato hra-hrangika. 17:7 Daha o malaekat gnanga ihitemo ngohino, "Mahababu okia ngona kano hra-hrangika! Kayaoa de ngohi tonihingahu o ngoheka gnanga amirahasia d o aiwani mobare-barenuku marahasia, enagnanga o aiwani maheke tumidoka d matataduku ngimoi. 17:8 O aiwani gnanga mahiraino iwango, m oraha nenang iwangokauali. Enanga mahutuohi aha ihupu o honenge mawaiile d aha ioiki ydumutu o binahaika. O nyawa yowwango-wango o duniaka, manga romanga yatuli-tulihua o Nyawa yo Wango-wango ma Buku magoronaka ihira de o dunia nnanga idadi aha yohranga nako yamke o aiwani gnanga. Hababu o aiwani gnanga mahiraino iwango. Oraha nanga nanga iwangokauali, m enanga aha ibaokali. 17:9 O hali nnanga magoronaka i paralu naga o sawaro d o mangarati. Maheke tumidi gnanga ganga o doporono gahumu tumidi; enagnanga odoporono-odoporono aming o ngoheka gnanga moggogeruku. D maheke tumidi gnanga gang o koano ytumidi: 17:10 manga higoronaka ymotoa yotifaka, womatngo kawoparetaohi d womatngohi wobaowahi. 17:11 D o aiwani mahiraino iwango, m oraha nanga iwangokauali, ganga o koano matufangeoka. Unanga ganga makoano yatumidi ho nanga ganga womatngo, rahananga woiki magogiria wodumutu o binaha. 17:12 O tataduku ngimoi nammake-make gnanga ganga o koano yangimoi yomulaengowahi yopareta. M onanga aha yahidaka o kuaha la yopareta hok o koano imakinki de o aiwani gnanga madkana o jam moi. 17:13 O koano yangimoi nnanga mata-mata de manga dungutu imakoketero; nanga mata-mata ihidaka tonanga manga kuata d manga kuaha o aiwanika gnanga. 17:14 Onanga aha yoparangi iwilawani ma Duba ma Ngohaka gnanga. M ma Duba ma Ngohaka gnanga d iwinninki yososetia w aho-ahokoka d wiri-irikoka gnanga aha yhihanga o kokoano gnanga, hababu Unanga hagala o tuanga manga Jou, d hagala o kokoano manga Koano." 17:15 O malaekat gnanga itemoli, "O akere naga ngona namke gnanga, mohuda-hudali gnanga aming mogogere, ganga hagala o hoana de o

berera, hagala o kawaha, hagala o negara d hagala o bahasa. 17:16 O tataduku ngimoi ngona nam make-make d o aiwani gnanga aha imdohata mohuda-hudali gnanga. Onanga aha yaora hagala moi-moi tomnanga madutu, d imidiai mnanga mohekono. Onanga aha yaolomo amiakeme d imibinaha de o uku. 17:17 Hababu ma Jou Madutu wagarakioka tonanga manga hininga la ihidagi ma Jou Madutu aidatoro. Ma Jou Madutu wadiai nanga o fakati moi la ihidaka tonanga manga kuaha o aiwanika gnanga, hupaya o aiwani gnanga ipareta hidono idadi okia ma Jou Madutu wohidodemoka. 17:18 O ngoheka nomimke-mke gnanga enaganga o kota ma lago-agomo, ypopareta o kokoano o duniaoka." Himatoko 18 18:1 Ibto degnanga ngohi tamke o malaekat mahomoa imatngo iuti o horogauku. Enanga de makuaha iamoko, d tona maletongo yadiai o dunia mata-mataika idadi itararono. 18:2 14:8 * Dema ilingi kahaamokile, nanga ipaka, "Itifaka! O Babel ma amoko itifaka! Orahananga imadadi hagala o htanga d hagala o womaha madorou mang. Toena magoronaka hagala rupa o totaleo madorou d o nyawa ydoha-dohata. 18:3 Hababu hagala o hoana de o berera manyawa yaokeroka tona manahihu itotorou ma angguru. O kokoano o duniaka yodiai ipese-peseke dede nanga, d imahuku-hukunu o duniaka idadi yokaya mangale tona manahihu yakunua yatumungu gnanga." 18:4 Daha ngohi toihene o ilingi mahomoa o horogaino yotemo, "Nihupu, Ahi umati! Magoronaka nihupu! Uha ngini nianki tona mabaradoha d mahukumanga nimahi tagongo! 18:5 Hababu mabaradoha itotoporono hidono daku o dihangile, d ma Jou Madutu aha wohininga madorou. 18:6 Nihidapara nanga hoka sarakia nanga inihidapara ngini; nia balahi enangika nihigali mahinoto mangale mata-mata yadodiaioka. Nioguhe maudo-udomo de o daluku ibbiha-biha higali mahinoto mabiha i oke-okere nanga yasosadia mangale ngini. 18:7 Nihidaka enangika o huha de o hangihara d o duka de o baliha imaketero mange de o mulia d o dagakunu i hi da-daka

ami dirika mahirete. Hababu mnanga hokogenangika dika matemo amidirika, 'Ngohi nnanga o koano o ngoheka topopareta! Ngohi o ngoheka bobaoua; ngohi aha tamoua o hininga mahuha!' 18:8 Karana o hali gnanga, hok o wange moioka dika mnanga aha imi tapalu o bodito -- o panyake, o hininga mahuha, d o habirokata. D munanga aha imituhuku de o uku, hababu Ma Jou Madutu wokuaha womihihaki-hakimi gnanga." 18:9 Okokoano oduniaka yamote-moteke hagala amimanarama ipese-peseke magoronaka d o ngoheka gnanga aminahihu aha ygari d ydodora o kota gnanga maraha okia nanga yamke o uku ihituhutuhuku manofo ikuhuhulu. 18:10 Onanga aha kama gurutoka de imaokoino hababu nanga ymodongo ykorona tona mahuha demahangihara. Onanga yotemo, "Amao, kao goguleua mabodito o kota nnanga maromanga kiaka dika ygihene -- o Babel okota ikkua-kuata! O jam moi magoronaka dika anihukumanga yadiaioka!" 18:11 18:12 Moiokaua yoija o gurasi, o haka, o intan de o folori, d tonanga manga muhutika; o ngere o lenan, o ngere mawuwungu, o hutara, d o ngere duru maddoka-dokara; hagala marupa o gota igapa-gapangua hamke, okia honanga yadodiai de o gaja mahihipata, d yadodiai de o gota mahhali-hali maija, yadodiai de o tabaga, de o behi, d de o marmar; 18:13 o kayu manis makai, o rampa-rampa, o dupa, o mur, d o manyanyi; o angguru d o minya, o gopuno d o gandum; o hapi d o duba, o kuda d o kereta, o gogilaongo, maboboloi o nyawa manga jiwa . 18:14 Imahukuhukunu imitemo mangohekaika gnanga, "Mata-mata ngona nonnahihu nomahitongona koiwaka, d hagala nowango nomahi sosanangi d anihailoa ihihangoka. Ngona aha konamkeokaua!" 18:15 Ima huku-hukunu yokaya-kayaoka karana ima hukunu o kotaoka gnanga aha kamagurutoka de imaokoino, hababu nanga ymodongo ykorona mahuha de mahangihara. Onanga aha yoari d imanonakoika yoduka, 18:16 daha yotemo, "Amao ka o goguleua mabodito o kota nnanga maromanga kiakadika ygihene! Mabiaha nanga yapke o ngere o lenan, o ngere mawuwungu, de o ngere duru maddoka-dokara; mabiaha inimanga de o pke-pke gurasi, o intan de o folori de o muhutika! 18:17 M o jam moi dika magoronaka, ihihangoka hagala

tona makaya gnanga!" Mata-mata o kapa makaputeni, o kapa yobbarebarene, d o kapaoka manyawa, inoli o nyawa imallingi-lingiri o ngtoka, kamagurutoka de imaokoino. 18:18 D yopaka maraha yamke manofo ikuhuhulu o uku yatuhu-tuhuku ma kota gnanga. Onanga yopaka, "Komaiwa naga o kota mahomoa hok o kota malago-agomo nnanga!" 18:19 Done nanga ihibarihi o kafo manga mumukuku hok manonako yoduka, daha yoari d yopa-paka, "Amao, ka o goguleua mabodito o kota malago-agomo nnanga. Toena makaya yadiaioka o nyawa mata-mata de manga kapa-kapaoka o ngtoka idadi yokaya! M o jam moi dika magoronaka, nanga de mahagala mata-mata imahidihihangoka!" 18:20 Hei horoga, nimrene mangale o kota gnanga iwedere! Hei ma Jou Madutu aiumati, rasul-rasul, d o nabi-nabi, nimrene! Hababu ma Jou Madutu wahukumoka nanga hok mabalaha okianaga yadodiaioka nginika! 18:21 Ibto gnanga, o malaekat imatngo ikkua-kuata yagraka o helewo gahumu moi -- ma amoko ho o gulinga mahelewo malago-agomo -- daha wohikaweli o ngto magoronauku de itemo, "Hokonnanga madodagi o Babel makota ihiggogiriri gnanga aha ihikaweli kahkuata hidono aha koyamkeokaua. 18:22 o suling ihiggogoguleino, d o trompet yowwuwuwuino, aha yoihenokaua anihidogoronaka! Aha kawomateng ma iwimkeua okianaga wododiai wososawaro genangokadau, d o helewo o gulinga mailingi ma aha ygihenokaua. 18:23 Aha o nyawa yamkeokaua o hilo madararono anihigoronaka; d aha yoihenokauali o kawingi marameanga marame genangokadau. Ani da ganga manyawa yollago-agomo o duniaka, d de anidodtoko irrahasia ngona ntipu hagala o hoana de o berera o duniaka!" 18:24 O Babel yahukumu hababu o kota gnanga magoronaka yamkeoka o nabi-nabi manga awunu, ma Jou Madutu aiumati manga awunu -- de madipoko o nyawa mata-mata ytoma-tomaka o dunia malokuoka toona manga awunu. Himatoko 19 19:1 Ibto de gnanga ngohi toihene okianaga moi hok o nyawa

yowe-we manga ilingi o horogaino yopa-paka, "Niwi higiriri ma Jou Madutu! Tongone nanga Jou Madutu ganga ma Jou Madutu wohihohalamati; Unanga ma Jou Madutu womomulia d wokokuaha! 19:2 Wohidero o adili hok o hakimi woadili d wobarija! Unanga womigelengaka o hukumanga o hudali maamokika, makokilianga o dunia de tomuna amimanarama ipese-peseke. Ma Jou Madutu womihukumoka mohhuda-hudali gnanga, hababu mtomaka ma Jou Madutu aigogilaongo." 19:3 Daha o nyawa yowe-we manga ilingi gnanga ipakoli, "Niwihigiriri ma Jou Madutu! O uku manofo yattuhu-tuhuku o kota maamoko gnanga aha ikuhuhulu itogu-togumua!" 19:4 Ho o tutuda yamonaoko de yaruata gnanga d o dodadi iata yakokilolitino de o kuruhi imomulia gnanga imahitudukuku d iwihuba ma Jou Madutu naga wog gogeruku o kuruhi imomuliaka. Onanga yotemo, "Igoungu! Hihigiriri ma Jou Madutu!" 19:5 Daha o kuruhi imomuliaino gnanga toihene o ilingi itemo, "Niwihigiriri ma Jou Madutu, hei mata-mata ma Jou Madutu aigilaongo, d o nyawa mata-mata -- yolago-agomo de yohohumujuru -iwihhuba-huba ma Jou Madutu!" 19:6 Ibto de gnanga ngohi toihene okianaga moi hok o nyawa o doomu moi duruh kamangange mangailingi; mailingi hok o moku-moku malulu d hok o dotoreke maruruhu. Ngohi toihene nanga yotemo, "Niwihigiriri Ma Jou Madutu! Hababu ma Jou, tongone nanga Jou Madutu Duru woko Kuaha gnanga rahannanga wopareta! 19:7 Niaino ngone homrene d homagarago; niaino ngone hohigiriri Ai mulia! Hababu yadonoka Ai kawingi mawange wass o romanga o Duba ma Ngohaka gnanga, d mangoheka womikawi-kawingi mombbtoka la yokawingi. 19:8 Amipke o ngere o lenan malleto-letongo imihidakoka munangika la mapke." (O pakeanga mangere o lenan gnanga ganga hagala o manarama maoa-oa yaddodiai ma Jou Madutu aiumati.) 19:9 Daha o malaekat genang wohitemo ngohino, "Natulihi nnanga: 'Youtumu o nyawa yaho-ahoko ma Duba ma Ngohaka gnanga aikawingi marameangino.' " Ipaha o malaekat gnanga wdogoli, "Nnanga o abari madiai ma Jou Madutuino." 19:10 Ngohi tomahitudukuku o malaekat gnanga mahimangoka tomau tihuba, m unanga wohitemo ngohino, "Uha! Uha

nohihuba ngohi, nhuba ma Jou Madutu! Hababu ngohi makao gilaongo imatero hok ngona d hok mata-mata aniroriadodoto imahi jojoj ikekete o Yesus aihakihiika!" Hababu o Yesus aihakihi gnanga yahidaka o hidumutu hagala o nyawa yohingahu-ngahu okianaga iddadadiuahi. 19:11 Ipahaika ngohi tamke o horoga ihelenga, daha tamke o kuda maggare-garehe moi. Wbare-barenuku airomanga Wososetia d Wototiai. O hukumanga woputuhu magoronaka d o parangi wadodiai Unanga woadili. 19:12 Ai lako hok o uku madokara d Ai hekoka wapke o makota mange. Ai dirioka yatulihika moi o romanga; d duga-duga Unanga mahirete wohiriki o romanga gnanga. 19:13 O juba wappke-pke yatonoka o awunuku. D Unanga iwihetongo "Ma Jou Madutu ai Demo". 19:14 O horogaka matentara iwitomoteke Unanga de ybarenuku o kuda maggare-garehe, d manga pakeanga mangere o lenan magare-garehe de itebini. 19:15 Ai uruiha ihupuiha o oworo moi maddoto-doto d de o oworo gnanga Unanga aha whihanga hagala o hoana de o berera, d Unanga aha wpareta nanga de o diki-diki o behi. Unanga aha wdo o angguru ma Jou Madutu Duru woko Kuaha aidohata maangguru madedo magoronauku. 19:16 Ai jubaika d Ai ugurika ydulihika o romanga nnanga, "O koano de hagala o koano, d o Jou de hagala o tuanga." 19:17 Daha ngohi tamke imatngo o malaekat imaokoino o wange malakoka. De aiilingi kahakuatile nanga wopaka o totaleoika mata-mata ihhhoho o gitawaka, "Niaino nimatoomu la niohimanga o rameanga maamoko wohirrame-rame ma Jou Madutu! 19:18 Niaino niolomo o kokoano manga akeme, o kokapita manga akeme d yonnau-nauru manga akeme; niaino niaolomo o kuda yobbare-barene manga akeme de manga kuda ma akeme d o nyawa o umati mata-mataika manga akeme yolago-agomo d yohohumujuru, o gilaongo d yogogilaongua!" 19:19 Ipaha ngohi tamke o aiwani gnanga, d o kokoano o duniaka de toona mangatentara, imatoomu la yoparangi iwi lawani nanga wobbare-barenuku o kuda magare-garehe gnanga d aitentara. 19:20 Done o aiwani gnanga yatgoko kamamoi de o nabi madutua yaddodiaioka ihhra-hranga o aiwani gnanga mahimangoka. (De ihhra-hranga gnanga o aiwani

gnanga ytipu hagala o nyawa de manga nonakoka o aiwani gnanga manonako, d hagala o nyawa yahuba-huba o aiwani gnanga madulada.) Daha o aiwani gnanga d o nabi madutua gnanga kamanga ngango yumo o uku itoka-tokara de o walira mangtuku. 19:21 D toona manga tentara ytoma de o oworo ihhupu-hupu aiuruiha wobbare-barene o kuda mag gare-garehe gnanga. Ho hagala o totaleo maiba d yaolomo isabaranga to nanga manga akeme ytoma-tomaka gnanga. Himatoko 20 20:1 Ibto de gnanga ngohi tamke o malaekat imatngo iuti o horogadegauku. Ai giamoka nanga womahi jino o honenge mawai makusi de o rante o behi mapako-pako gahumu moi. 20:2 Daha nanga watagoko o dodiha o naga gnanga, o dodiha mabereki -- enagnanga o Ibilihi ekola o Womaha ma Dorou gnanga -- d waliko de airante o behi o taongo o ribuhu moi madkana. 20:3 Ipaha o malaekat gnanga waumo madodiha o naga gnanga o honenge mawaiuku, daha wakusi o wai gnanga d wasegel, hupaya o dodiha o naga gnanga yakunokaua ytipu hagala o hoana de o berera manyawa ihira de o taongo o ribuhu moi imata. Ibto de gnanga kokiani nanga yapidili m maraha itipoko. 20:4 Daha ngohi tamke o kuruhi imomulia, d hagala o nyawa yoggogeruku o kuruhi imomuliaoka gnanga yahidaka o kuaha la yaputuhu o hukumanga. Ngohi tamke hagala o nyawa manga heke yatobi-tobikoka manga jiwa karana nanga ihidaka o hakihi mangale o Yesus, d ihibarihi o behehongo ma Jou Madutuino. O nyawa genanga yahubaua o aiwani, ekola madulada. Onang komaiwa yatarima o aiwani gnanga manonako manga bionoko ekola toona manga giamika. Ho nanga yowango okali d yopareta hok o koano de o Kristus o taongo o ribuhu moi madkana. 20:5 Nenangala madodihiraka o nyawa yohone-honengoka yomomikokali. (M o nyawa yohone-honenge mahomoa yowango okaua madekana maraha o taongo o ribuhu moi gnanga.) 20:6 Youtumu hagala o nyawa imakomteke yahimomikokali madodihiraka gnanga. Onanga yopatutu yodadi madutu toma Jou Madutu. O honenge

mahinotoka ykuahaua nanga. Onanga aha yodadi ma Jou Madutu ai imam-imam d o Kristus ai imam-imam; d onanga aha yopareta dede Unanga o taongo o ribuhu moi madkana. 20:7 Maraha o taongo o ribuhu moi gnanga ipaha, o Ibilihi o buioka aha yapidili, 20:8 d enanga aha ioiki ytipu hagala o hoana de o berera manyawa naga imahikokabarihika o dunia mata-mataika enagnanga o Gog d o Magog. O Ibilihi ytoomu nanga la imateke parangi, o doomu moi malago-agomo duru, manga nge hok o dowongi o ngtoka. 20:9 Ho onang ma imahigerewoto o dunia mata-mataika, daha yakiloliti ma Jou Madutu ai umati manga tau-tau d o kota ma Jou Madutu wdora-dora. M o uku iuti o dihanguku d ybinaha nanga. 20:10 Ipaha o Ibilihi yat tipu-tipu nanga gnanga, ihikaweli o uku d o walira mangtuku. Genangokadau mang o aiwani d o nabi madutua gnanga yumo i hiraka. Onanga aha yhangihara o hutu de o wange de kahiado-adonika. 20:11 Ipaha de gnanga ngohi tamke o gahumu moi o kuruhi imomulia magare-garehe malamo-amoko d Unanga woggogeruku malokuoka. O dihanga d o dunia ihihanga Ai himangoka, hidono yamkeokaua. 20:12 De ngohi tmke o nyawa yohone-honenge, yolago-agomo de yohohumujuru, imaokoino o kuruhi imomulia gnanga mahimangoka. Ho o buku-buku yahelenga. Daha o gahumu moi o buku mahomoa yahelenga enagnanga o Nyawa yo Wango-wango ma Buku. Ipaha o hukumanga ygelenga o nyawa yohone-honenguku, imatero de tonanga manga manarama imoteke yatuli-tulihuku o buku-buku gnanga magoronaka. 20:13 Daha o ngto ihidaka o nyawa yohhone-honenge o ngto magoronaka. O Honenge de o Honenge ma Alam ihidaka o nyawa yohone-honenge naga enangoka. D o nyawa yohone-honenge gnanga mata-mata ygelenga o hukumanga imatero de tonanga manga manarama. 20:14 Ipaha o Honenge de o Honenge ma Alami ihikaweli o uku mangtuku. (O uku mangto nnanga ganga o honenge mahinotoka.) 20:15 Hagala o nyawa ituli-tulihua manga romanga o Nyawa yo Wango-wango ma Buku magoronaka, yumo o uku mangtuku. Himatoko 21

21:1 Daha ngohi tamke o dihanga mahungi d o dunia mahungi. O dihanga madodihiraka d o dunia madodihiraka ma ihihanga, inoli o ngto maihihanga. 21:2 Ho ngohi tamke o kota itebi-tebini gnanga, enagnanga o Yerusalem mahungi, iuti o horogauku ma Jou Madutuino. O kota gnanga ihidiaioka hok momatngo o ngoheka mokawi-kawingi imipkeika la imamke de manauru wokawi-kawingi. 21:3 Daha ngohi toihene o ilingi o kuruhi imomuliaino gnanga ipaka kahkuatile, "Orahananga ma Jou Madutu aigogere mang ganga kamamoi de o nyawa! Unanga aha wowango dede nanga, d onanga aha yodadi Ai umati. Ma Jou Madutu mahirete aha naga dede nanga d wodadi tonanga manga Jou Madutu. 21:4 Unanga aha waehe hagala manga kngo to nanga manga lakoka. O honenge aha kowalioka; o hininga mahuha, o gari, ekola o hiri makoiwakaoli. O hali ihhira-hira ihihangoka." 21:5 Daha Unanga woggogeruku o kuruhi imomuliaka gnanga wotemo, "Orahannanga Ngohi tadiai mata-mata mahungi!" Unanga wohitemoli ngohino, "Natulihi nnanga, hababu hagala o demo-demo nnanga itiai d yakunu hangaku." 21:6 Daha Unanga wotemo, "Idadioka! Ngohi nanga madodihiraka d mabobahaka; Ngohi nanga ma Jou Mamulaengohi hidono ihi Bobaha. O nyawa moi-moi manga kiriti madudungu, aha tahiokere de koiwa mabobangu o akere matitino ihidda-daka o ngango. 21:7 Hagala o nyawa youtu-utumu aha yatarima hagala o hali nnanga Ngohino. Ngohi aha todadi manga Jou Madutu, d onanga aha yodadi Ahi ngohaka. 21:8 M o nyawa yokokoko, yososetiaua, manga kalakuanga itotorou, yotoma-toma, manga manarama ipese-peseke, de o nyawa yapke-pke o gumatere de o maihi, o gomanga yahuba-huba, d mata-mata yoelu-eluku aha yumo o uku mangto d o walira ittoka-tokarika, enagnanga o honenge mahinotoka." 21:9 O malaekat tumidi manga hidogoronaka imatngo wasos inoka ong-ong i oma-omanga de o bodito tumidi mabobaha gnanga waino ngohino d wohitemo, "Naino! Ngohi aha tonihidumutu ngonaika o Ngoheka mo Kawi-kawingi, enagnanga ma Duba ma Ngohaka ngoihekata." 21:10 Ho ma Jou Madutu ai Womaha ihi kuahaino ngohi, d o malaekat gnanga ihiao ngohi o loku duru maggurutile

matubuile. Enanga ihihidumutu ngohino o Yerusalem, o kota itebi-tebini gnanga, o kota gnanga iuti o horogaka d yauku ma Jou Madutuino, 21:11 de maletongo d ma Jou Madutu aimulia. O kota gnanga iletoletongo hok o intan de o folori, hok o helewo baiduri pandan maddodono hok o kahin maleto-letongo. 21:12 Mabebeno o mehele magilolitino magurutile de malamoko, de mangorana ngimoi de hinoto, d o malaekat ngimoi de hinoto ygana. Mangora-ngoranika ydulihika o Israeloka manga hoana de manga ahali ngimoi de hinoto manga roma-romanga. 21:13 Naga o ngorana hange yhimanga ygeto-getongo madumutu: hange o wange mahiwaroko, hange o koreharaile, hange o koremieuku, d hange o wange madumuniha. 21:14 O kota gnanga mabebeno o mehele ihigoko o pondasi mahelewo ngimoi de hinoto malokuoka. O pondasi mahelewoka gnanga ydulihika ma Duba ma Ngohaka airasul yangimoi de yahinoto gnanga manga roma-romanga. 21:15 O malaekat mimatemo-temo dede ngohi gnanga de aiduduga o gurasi, la watuga o kota gnanga, mangora-ngorana d mabebeno o mehele. 21:16 O kota gnanga itku pahagi iata itotiai -- magurutu imatero de mangata. Ho o malaekat gnanga watuga o kota gnanga de touna aiduduga; inyata magurutu o metere o kilo2400 (o ribuhu hinoto de o ratuhu iata); mangata d magurutile imatero hok magurutu. 21:17 Maraha o malaekat gnanga watuga mabebeno o mehele, inyata mabebeno o mehele gnanga magurutile o metere mori butanga. O duduga yappke-pke o malaekat ganga o duduga yappke-pke o nyawa. 21:18 O kota gnanga mabebeno o mehele ihidiai de o helewo baiduri pandan, ho d makota mahirete de o gurasi madutu, mamododono hok o kahin. 21:19 O kota gnanga mapondasi mahelewo yaporomu de hagala rupa o intan de o folori. Mapondasi madodihiraka mahelewo ihidiai de o helewo baiduri pandan, mahinotoka de o helewo nilam, mahangeoka de o helewo yakut, maiatoka de o helewo zamrud, 21:20 mamotoaka de o helewo baiduri sepah, mabutangaka de o helewo delima, matumidoka de o helewo ratna cempaka, matufangeoka de o helewo pirus, mahiwoka de o helewo topas, mangimoioka de o helewo krisopras, mangimoi de moioka de o helewo lazuardi, d mangimoi de hinotoka de o helewo kecubung.

21:21 Ngimoi de hinoto mangorana ganga ngimoi de hinoto o muhutika, ongorana moi-ongorana moi ihidiai de o muhutika moi. Ma ngkomo o kotaoka gnanga i hi diai de o gurasi madutu, mamododono hok o kahin illeto-letongo. 21:22 Ngohi tamkeua ma Jou Madutu ai Tau o kota magoronaka gnanga, hababu ma Jou Madutu ai Tau ganga ma Jou mahirete, ma Jou Madutu Duru woko Kuaha, d ma Duba ma Ngohaka gnanga. 21:23 O kota gnanga iparaluua o wange malako ekola o mede yodihiwara, hababu ma Jou Madutu aimulia yatararono, d ma Duba ma Ngohaka gnanga ganga tona mahilo. 21:24 O hoana de o berera manyawa o duniaka aha yotagi Ai dararono magoronaka, d o kokoano ma aha yao tonanga manga kaya o kota gnanga magoronaika. 21:25 Mangorana-mangorana o kota gnanga aha ihelengaika o wange magurutu; aha koyabnoua, hababu genangoka yohutuokaua. 21:26 O hoana d o berera manyawa manga horomati d manga kaya aha yao o kota gnanga magoronaika. 21:27 M o nyawa yaddodiai hagala o hali haemo-emono, ekola o nyawa yoelu-eluku -- madipoko okia dika mappese-peseke, hakali-kali aha yowohamua magoronaika. Aha yowohama duga-duga o nyawa naga manga romanga yatuli-tulihoka o Nyawa yo Wango-wango ma Buku magoronaka, ma Duba ma Ngohaka gnanga Ai buku. Himatoko 22 22:1 O malaekat genangoli wohhimatoko ngohino o ngairi ma akere ihida-daka o wowango. O ngairi gnanga ileletongo hok o kahin maleto-letongo d ihahuru ma Jou Madutu de ma Duba ma Ngohaka manga kuruhi imomuliaino, 22:2 o kota gnanga mangkomo mahidodogoronaoko. O ngairi gnanga madatekino, yarihohononga naga o gotamautu o ngangomatiti, o taongo moi, ihohoko mangimoi de mahinoto, enagnanga o mede moi mamoi. To na mahoka yapke la yahitogumu o hoana de o berera manyawa. 22:3 O kota gnanga magoronaka kamoi de ymkeua ma Jou Madutu ailolai ykorona. Ma Jou Madutu d ma Duba ma Ngohaka manga kuruhi imomulia aha naga o

kota gnanga magoronaka. Aigogilaongo aha yopuji Unangika, 22:4 d yamke Aibiono. Airomanga aha ydulihi toona mangabionoko. 22:5 Onanga aha yparaluua o hilo ekola o wange malako madararono, hababu yhutuokaua, d Ma Jou Madutu mahirete aha wtararono nanga. Ho nanga aha yopareta hok o koano kahiado-adonika. 22:6 Daha o malaekat gnanga ihitemo ngohino, "O demo-demo nnanga itiai d yakunu hangaku. Ma Jou Madutu wahidda-daka ai Womaha o nabi-nabika, whulokoka Aimalaekat la wahidumutu Aigogilaongika okianaga demadataiti kokiani idadi." 22:7 "Niatailako nihidodiai nnanga!" o Yesus wato, "Ngohi aha itaiti toba. Youtumu o nyawa ihingou-ngounu o nubuat mademo-demo o buku nnanga magoronaka!" 22:8 Ngohi, o Yohanis, toihenoka d tamkeoka mata-mata nnanga. Ipaha ngohi toihene d tamke ibto ngohi tomahitudukuku o malaekat wohihimato-matokoka mata-mata gnanga ngohino mahimangoka, d ngohi tomau tihuba nanga, 22:9 m ena ihitemo ngohino, "Uha! Uha nohihuba ngohi! Nhuba ma Jou Madutu! Hababu ngohi ma kao gilaongo hok ngona, d hok ani roriadodoto o nabi-nabi d o nyawa mata-mata ihingngou-ngounu hagala o behehongo o buku nnanga magoronaka!" 22:10 Daha nanga ihitemoli, "Uha narahasia o nubuat mademo-demo o buku nnanga magoronaka, hababu maraha itigioka mata-mata nnanga aha idadi. 22:11 O nyawa madorou, malaikala gila-gila o dorou yodiai; o nyawa yoppese-peseke, malaikala manga diri yapeseke; o nyawa yammote-moteke ma Jou Madutu aimau malaikala gila-gila yamoteke ma Jou Madutu aimau, d o nyawa yowango duga-duga mangale ma Jou Madutu, malaikala gila-gila yowango duga-duga mangale ma Jou Madutu." 22:12 "Nia tailako nihidodiai nnanga!" o Yesus wato, "Itedekanokaua Ngohi aha toba d toao o hewa la tabalaha moi-moi o nyawa imoteke okianaga yadodiaioka. 22:13 Ngohi nanga madodihiraka d mabobahaka; Ngohi nanga ma Jou Mamulaengohi hidono ihi Bobaha." 22:14 Youtumu o nyawa yafoka manga juba hidono itebini hidono nanga de manga haku yaolomo o wowango magota mautu mahohoko d yowohama o kota gnanga magoronaika yanonu tona mangorana. 22:15 M o nyawa yadodiai hagala o hali duru itotorou,

yogogumatere d yomai-maihi, hagala o nyawa yododiai ippese-peseke, yotoma-toma, o gomanga yahuba-huba, d hagala o nyawa yoelu-eluku, kayaoa de manga demo-demo kayaoa de manga manarama, o nyawa genanga mata-mata manga ng o kota gnanga tona maporetoka. 22:16 "Ngohi o Yesus, tohidingotoka Ahi malaekat nginika hupaya nanga inihingahu o hali-o hali nnanga mangale o jemaat-jemaat manga paralu. Ngohi nnanga o Daud aidifauku; Ngohi nanga o koruku o wange mahiwaroko i totararono gnanga." 22:17 Ma Jou Madutu ai Womaha de ma Ngoheka mo Kawi-kawingi yotemo, "Niaino!" Moi-moi o nyawa yoihe-ihene nnanga kokiani yotemoli, "Niaino!" O nagona manga kiriti madudungu kokiani nanga yaino! D o nagona yoigo, kokiani nanga ima l o akere ihida-daka o ngango gnanga de koiwa mabobangu. 22:18 Moi-moi o nyawa yoihe-ihene o nubuat mademo-demo o buku nnanga magoronaka, ngohi, o Yohanis, onangika tohidaka o hohininga nnanga: nako o nyawa ydogo okianaga moi o nubuat mademo-demoika nnanga, done ma Jou Madutu aha wdogo o nyawa ge nanga manga hukumanga d hagala o bal ihi ade-adeoka o buku nnanga magoronaka. 22:19 D nako o nyawa yakuranga okianaga moi o nubuat nnanga mademo-demo, done ma Jou Madutu o aha wakuranga manga hidoku naga ihi o ade-adeoka o buku nnanga magoronaka -- enagnanga o wowango magota mautuino mahidoku d o kota i tebi-tebinino gnanga. 22:20 Unanga wohiado-adono o abari mata-mata nnanga wotemo, "Itiai, Ngohi aha itaiti toba!" Amin! Naino, ya Jou Yesus! 22:21 Tanu ma Jou Yesus whidaka Ai barakati ma Jou Madutu Ai umatika mata-mata!

You might also like