Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Farsi-Nameh: A History of Iran in Persian

    Uploaded by

    Arash Monzavi-Kia
    163 views419 pages
    A concise history of Iran from the early Persian period to the end of 20th century. Today’s intelligent humans (homo-sapiens) emerged around 200,000 years ago in North East Africa. Fifty thousand years back, a group of them moved into Asia and Europe. When the last ice-age ended 10,000 years ago; a group of those migrants created the first world civilization (Sumer) in today’s Iraq. Soon, the Sumerian civilization was flooded by waves of Semitic immigrants (forefathers of today’s Jews and Arabs) and at about 5,000 years ago, morphed into the Akkadian civilization. The Akkadians in turn were defeated and absorbed into the Assyrian and Babylonian states. The first Iran-based civilization was created by the people of today’s Khuzestan (the Elamites), at 3,000 BC and around the main city of Susa, near today’s Shush-e-Daniel. Elamites were neither Semite nor Indo-European, but (like the Sumerians) indigenous and unique. Influenced by their neighbors’ militancy for 2,000 years; Elamites waged wars against their Mesopotamian rivals, but were finally defeated and decimated by the Assyrians in 640 BC. The population vacuum left by the annihilation of Elamites was quickly filled by two Indo-European (Aryan) migrant tribes of Medes and Persians. Those nomadic tribes had moved into the Iranian plateau since 1,500 BC, but were relentlessly haunted by the Assyrian warlords. Finally, the Medes grew strong enough to establish a central power near today’s Hamadan (Ecbatana), and defeated the great Assyrian empire at their own game (610 BC). Consequently, the Persians who had moved into the Elamite lands in today’s Fars, became allied vassals to the Mede kings. Persians and Medes went to war in 550 BC, which resulted in a spectacular victory by Cyrus II (the great) who captured Ecbatana and sent the Mede king (his maternal grandfather) to exile. Cyrus’s victory had a lot to do with his brilliant diplomatic skills, which could attract most of the Mede nobles and generals to his cause and against the cruel old king. For the next twenty years, Cyrus continued with a string of incredible military expansions and established the fabled Persian Empire.

    Original Title

    Farsi-Nameh: a History of Iran in Persian

    Copyright

    © Public Domain

    Available Formats

    PDF, TXT or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document
    A concise history of Iran from the early Persian period to the end of 20th century. Today’s intelligent humans (homo-sapiens) emerged around 200,000 years ago in North East Africa. Fifty thousand years back, a group of them moved into Asia and Europe. When the last ice-age ended 10,000 years ago; a group of those migrants created the first world civilization (Sumer) in today’s Iraq. Soon, the Sumerian civilization was flooded by waves of Semitic immigrants (forefathers of today’s Jews and Arabs) and at about 5,000 years ago, morphed into the Akkadian civilization. The Akkadians in turn were defeated and absorbed into the Assyrian and Babylonian states. The first Iran-based civilization was created by the people of today’s Khuzestan (the Elamites), at 3,000 BC and around the main city of Susa, near today’s Shush-e-Daniel. Elamites were neither Semite nor Indo-European, but (like the Sumerians) indigenous and unique. Influenced by their neighbors’ militancy for 2,000 years; Elamites waged wars against their Mesopotamian rivals, but were finally defeated and decimated by the Assyrians in 640 BC. The population vacuum left by the annihilation of Elamites was quickly filled by two Indo-European (Aryan) migrant tribes of Medes and Persians. Those nomadic tribes had moved into the Iranian plateau since 1,500 BC, but were relentlessly haunted by the Assyrian warlords. Finally, the Medes grew strong enough to establish a central power near today’s Hamadan (Ecbatana), and defeated the great Assyrian empire at their own game (610 BC). Consequently, the Persians who had moved into the Elamite lands in today’s Fars, became allied vassals to the Mede kings. Persians and Medes went to war in 550 BC, which resulted in a spectacular victory by Cyrus II (the great) who captured Ecbatana and sent the Mede king (his maternal grandfather) to exile. Cyrus’s victory had a lot to do with his brilliant diplomatic skills, which could attract most of the Mede nobles and generals to his cause and against the cruel old king. For the next twenty years, Cyrus continued with a string of incredible military expansions and established the fabled Persian Empire.

    Copyright:

    Public Domain
    Download as PDF, TXT or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    Download as pdf or txt
    163 views419 pages

    Farsi-Nameh: A History of Iran in Persian

    Uploaded by

    Arash Monzavi-Kia
    A concise history of Iran from the early Persian period to the end of 20th century. Today’s intelligent humans (homo-sapiens) emerged around 200,000 years ago in North East Africa. Fifty thousand years back, a group of them moved into Asia and Europe. When the last ice-age ended 10,000 years ago; a group of those migrants created the first world civilization (Sumer) in today’s Iraq. Soon, the Sumerian civilization was flooded by waves of Semitic immigrants (forefathers of today’s Jews and Arabs) and at about 5,000 years ago, morphed into the Akkadian civilization. The Akkadians in turn were defeated and absorbed into the Assyrian and Babylonian states. The first Iran-based civilization was created by the people of today’s Khuzestan (the Elamites), at 3,000 BC and around the main city of Susa, near today’s Shush-e-Daniel. Elamites were neither Semite nor Indo-European, but (like the Sumerians) indigenous and unique. Influenced by their neighbors’ militancy for 2,000 years; Elamites waged wars against their Mesopotamian rivals, but were finally defeated and decimated by the Assyrians in 640 BC. The population vacuum left by the annihilation of Elamites was quickly filled by two Indo-European (Aryan) migrant tribes of Medes and Persians. Those nomadic tribes had moved into the Iranian plateau since 1,500 BC, but were relentlessly haunted by the Assyrian warlords. Finally, the Medes grew strong enough to establish a central power near today’s Hamadan (Ecbatana), and defeated the great Assyrian empire at their own game (610 BC). Consequently, the Persians who had moved into the Elamite lands in today’s Fars, became allied vassals to the Mede kings. Persians and Medes went to war in 550 BC, which resulted in a spectacular victory by Cyrus II (the great) who captured Ecbatana and sent the Mede king (his maternal grandfather) to exile. Cyrus’s victory had a lot to do with his brilliant diplomatic skills, which could attract most of the Mede nobles and generals to his cause and against the cruel old king. For the next twenty years, Cyrus continued with a string of incredible military expansions and established the fabled Persian Empire.

    Copyright:

    Public Domain
    Download as PDF, TXT or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    Download as pdf or txt
    of 419

    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ‬
    ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ‬
    ‫ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ ﺁرش ﻣﻨﺰوﯼ ﮐﻴﺎ‬: ‫ﻧﻮﺷﺘﻪ‬

    Reviewer’s DRAFT copy 2008


    Farsinameh – Summary of the
    Iranians chronicle from
    Persepolis to Jamaran

    By: Arash Monzavi-Kia

    Copyright © 2008 Arash Monzavi-Kia of


    Toronto, Ontario, Canada

    Contact: arash-monzavi-kia@hotmail.com

    1 Farsinameh
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫دﻓﺘﺮ اول‪ :‬از ﻇﻬﻮر ﺗﻤﺪن در اﻳﺮان ﺗﺎ ﺳﻠﻄﻪ اﺳﻼم ‪١٠ ------------------------‬‬
    ‫‪ -١‬در ﺁﻏﺎز ‪١٠ --------------------------------------------------------‬‬
    ‫ﻧﻘﺶ اﻓﺮاد ‪١٢ -------------------------------------------------------‬‬
    ‫ﭼﺮﺧﻪ ﺣﻴﺎت ‪١٤ -----------------------------------------------------‬‬
    ‫ﺗﻘﻠﻴﺪ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ‪١٤ ----------------------------------------------------‬‬
    ‫ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻗﺪرت ‪١٦ -------------------------------------------------‬‬
    ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻃﺒﻴﻌﯽ ‪١٧ ---------------------------------------------------‬‬
    ‫‪ -٢‬اﻳﻼم )ﻋﻴﻼم( و ﻣﺎد ‪١٨ ----------------------------------------------‬‬
    ‫ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺁرﻳﺎﻳﯽ ‪٢٠ -------------------------------------------------‬‬
    ‫ﻣﺎدهﺎ ‪٢١ -----------------------------------------------------------‬‬
    ‫‪ -٣‬هﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎن ‪٢٣ ------------------------------------------------------‬‬
    ‫دارﻳﻮش ﮐﺒﻴﺮ)هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ( ‪٢٦ -----------------------------------------‬‬
    ‫ﺧﺸﺎﻳﺎرﺷﺎﻩ ‪٣٢ ------------------------------------------------------‬‬
    ‫‪ -۴‬ﭘﺎرﺗﻴﺎن ﻳﺎ اﺷﮑﺎﻧﻴﺎن ‪٣٥ ----------------------------------------------‬‬
    ‫ﺗﻴﺮ ﭘﺎرﺗﯽ ‪٣٨ -------------------------------------------------------‬‬
    ‫‪ -۵‬ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن ‪٤٢ --------------------------------------------------------‬‬
    ‫ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺷﺎﭘﻮر اول ‪٤٣ ----------------------------------------------‬‬
    ‫ﺑﻬﺮام اول و ﻣﺎﻧﯽ ‪٤٧ ------------------------------------------------‬‬
    ‫ﻗﺒﺎد اول و ﻣﺰدﮎ ‪٥٠ ------------------------------------------------‬‬
    ‫ﺧﺴﺮو اﻧﻮﺷﻴﺮوان ‪٥١ ------------------------------------------------‬‬
    ‫ﺑﻬﺮام ﭼﻮﺑﻴﻦ و ﺧﺴﺮوﭘﺮوﻳﺰ ‪٥٣ --------------------------------------‬‬
    ‫ﻳﺰدﮔﺮد ﺳﻮم و ﻗﺎدﺳﻴﻪ ‪٥٤ --------------------------------------------‬‬

    ‫دﻓﺘﺮ دوم ‪ :‬از اﺳﻼم ﺗﺎ ﺁﻏﺎز ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ‪٥٨ ----------------------------------‬‬


    ‫‪ -١‬ﮔﺴﺘﺮش اﺳﻼم در اﻳﺮان ‪٥٨ -----------------------------------------‬‬
    ‫ﺁﻏﺎز اﺳﻼم در ﺣﺠﺎز ‪٦٠ ---------------------------------------------‬‬
    ‫ﻧﻔﺎق ﺷﻴﻌﻪ و ﺳﻨﯽ ‪٦٢ ------------------------------------------------‬‬
    ‫‪ -٢‬ﺧﻠﻔﺎﯼ ﻋﺒﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎن و ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن ‪٦٦ ------------------------------‬‬
    ‫هﺎرون اﻟﺮﺷﻴﺪ و ﻃﺎهﺮﻳﺎن ‪٦٧ ----------------------------------------‬‬
    ‫ﺻﻔﺎرﻳﺎن‪ ،‬ﺁل ﺑﻮﻳﻪ و ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎن ‪٦٩ -------------------------------------‬‬
    ‫ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن‪ ،‬ﻏﺰﻧﻮﻳﺎن و ﺧﻮارزﻣﺸﺎهﻴﺎن ‪٧١ -----------------------------‬‬
    ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮل ‪٧٤ ------------------------------------------------------‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪2‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ -٣‬از ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺗﺎ زﻧﺪﻳﻪ ‪٧٩ -----------------------------------------------‬‬


    ‫ﺷﺎﻩ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺻﻔﻮﯼ ‪٧٩ ---------------------------------------------‬‬
    ‫ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺻﻔﻮﯼ ‪٨٥ ---------------------------------------------‬‬
    ‫ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎس ﮐﺒﻴﺮ ‪٨٨ --------------------------------------------------‬‬
    ‫اﻓﻮل ﺻﻔﻮﻳﻪ ‪٩٠ -----------------------------------------------------‬‬
    ‫ﺣﻤﻠﻪ اﻓﻐﺎن ‪٩٤ ------------------------------------------------------‬‬
    ‫ﻧﺎدرﺷﺎﻩ اﻓﺸﺎر ‪٩٦ ---------------------------------------------------‬‬
    ‫ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن زﻧﺪ و زﻧﺪﻳﻪ ‪١٠٣ ------------------------------------------‬‬
    ‫‪ -۴‬ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻗﺎﺟﺎر ﺗﺎ اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ ‪١٠٥ -------------------------------‬‬
    ‫ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻗﺎﺟﺎر ‪١٠٦ -------------------------------------------‬‬
    ‫ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﻋﺒﺎس ﻣﻴﺮزا ﺑﺎ روﺳﻴﻪ ﺗﺰارﯼ ‪١١٢ --------------------------‬‬
    ‫ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر ‪١١٩ ------------------------------------------------‬‬
    ‫دوران ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر ‪١٢١ ------------------------------------‬‬
    ‫ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺎب و ﻧﻬﻀﺖ ﺑﻬﺎﻳﯽ ‪١٢٢ ---------------------------------------‬‬
    ‫اﺻﻼﺣﺎت ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﯽ ﺧﺎن اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ ‪١٢٧ -----------------------------‬‬
    ‫دوﻣﻴﻦ ﺟﻨﮓ هﺮات ‪١٣٥ --------------------------------------------‬‬
    ‫اﺻﻼﺣﺎت ﻣﺸﻴﺮاﻟﺪوﻟﻪ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر ‪١٣٧ --------------------------------‬‬
    ‫ﺟﻨﺒﺶ ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ ‪١٤١ ---------------------------------------------------‬‬
    ‫ﺗﺮور ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ‪١٤٥ -------------------------------------------‬‬

    ‫دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ :‬اﻳﺮان در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ و ﻋﻬﺪ ﺣﺎﺿﺮ ‪١٤٧ -------------------------‬‬


    ‫‪ -١‬اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ ‪١٤٧ -----------------------------------------------‬‬
    ‫ﻣﻈﻔﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ‪١٤٩ -------------------------------------------------‬‬
    ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﺸﺎﻩ و اﺳﺘﺒﺪاد ﺻﻐﻴﺮ ‪١٥٤ -----------------------------------‬‬
    ‫ﻣﺠﻠﺲ دوم ‪١٥٨ ----------------------------------------------------‬‬
    ‫‪ -٢‬ﻗﻴﻤﻮﻣﻴﺖ و اﺷﻐﺎل ‪١٦٥ ----------------------------------------------‬‬
    ‫ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ اول ‪١٦٦ --------------------------------------------‬‬
    ‫اﺛﺮات اﻧﻘﻼب روﺳﻴﻪ ‪١٦٩ -------------------------------------------‬‬
    ‫ﻗﺮارداد ‪١٧٢ ------------------------------------------------ ١٩١٩‬‬
    ‫ﮐﺸﻮر ﭼﻬﻞ ﺗﮑﻪ ‪١٧٤ ------------------------------------------------‬‬
    ‫‪ -٣‬رﺿﺎﺷﺎﻩ ﭘﻬﻠﻮﯼ ‪١٧٩ ------------------------------------------------‬‬
    ‫ﮐﻮدﺗﺎﯼ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ‪١٧٩ -----------------------------------------------‬‬
    ‫ﭘﺎﻳﺎن ﮐﺎر ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ ﻣﺤﻠﯽ ‪١٨١ ---------------------------------------‬‬
    ‫ﺳﺮدار ﺳﭙﻪ ﻣﺤﺒﻮب ‪١٨٣ --------------------------------------------‬‬
    ‫‪3‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺳﻘﻮط ﻗﺎﺟﺎر و ﺷﺮوع ﭘﻬﻠﻮﯼ ‪١٨٥ ------------------------------------‬‬


    ‫دوران اﺻﻼح ﮔﺮﯼ و ﺗﺠﺪد ﻃﻠﺒﯽ ‪١٨٧ -------------------------------‬‬
    ‫ﺳﻮء ﻇﻦ و ﺗﺮور ‪١٩١ ----------------------------------------------‬‬
    ‫ﻗﺪرت و ﺛﺮوت ﻣﻄﻠﻖ ‪١٩٤ -------------------------------------------‬‬
    ‫ﺗﻮهﻤﺎت ﺁرﻳﺎﻳﯽ ‪١٩٦ ------------------------------------------------‬‬
    ‫ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم ‪١٩٧ -----------------------------------------------‬‬
    ‫ﺳﻘﻮط دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر ‪٢٠٣ ------------------------------------------------‬‬
    ‫‪ -۴‬اﺣﻴﺎﯼ ﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ ‪٢٠٦ ----------------------------------------------‬‬
    ‫ﺷﺎﻩ ﺟﻮان ‪٢٠٧ -----------------------------------------------------‬‬
    ‫ﻗﺪرت ﮔﻴﺮﯼ اﺣﺰاب و ﻓﺮﻗﻪ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ‪٢١١ -------------------------‬‬
    ‫ﺁﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﺳﺮد ‪٢١٤ -----------------------------------------------‬‬
    ‫ﺑﺤﺮان ﺟﺪاﻳﯽ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﮐﺮدﺳﺘﺎن ‪٢١٧ -----------------------------‬‬
    ‫ﺁﺷﻮب در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ‪٢٢٠ -------------------------------------------‬‬
    ‫ﺗﺮور و ﺳﺮدرﮔﻤﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ‪٢٢٤ --------------------------------------‬‬
    ‫ﻣﻠﯽ ﺷﺪن ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ ‪٢٢٧ ------------------------------------------‬‬
    ‫‪ -۵‬دوﻟﺖ دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﺪق ‪٢٣١ ---------------------------------------‬‬
    ‫ﺟﺪال در ﺳﻪ ﺟﺒﻬﻪ ‪٢٣٥ ----------------------------------------------‬‬
    ‫ﭘﻴﺮوزﯼ ﺑﯽ ﻓﺮﺟﺎم ‪٢٤١ ---------------------------------------------‬‬
    ‫ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ‪٢٤٦ ----------------------------------------------‬‬
    ‫اهﻤﻴﺖ ﺗﺤﻠﻴﻞ دوران ﻣﺼﺪق ‪٢٥١ -------------------------------------‬‬
    ‫ﺳﺮﮐﻮب ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ و ﻗﺮارداد ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻔﺖ ‪٢٥٤ ----------------------------‬‬
    ‫‪ -۶‬ارﺗﺸﯽ ﻣﻘﺘﺪر و ﭘﻠﻴﺴﯽ ﻣﺨﻮف ‪٢٥٦ -----------------------------------‬‬
    ‫ﻣﺸﮑﻼت ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺷﺎﻩ ‪٢٥٩ -----------------------------------------‬‬
    ‫اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ ‪٢٦٠ ----------------------------------------------‬‬
    ‫ﻗﻴﺎم ﻣﺬهﺒﯽ ‪ ١۵‬ﺧﺮداد ‪٢٦٣ ------------------------------------------‬‬
    ‫دورﻩ ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ و دوﻟﺖ ﺁﻟﺖ دﺳﺖ ‪٢٦٩ -------------------------------‬‬
    ‫اﻣﻴﺮ ﻋﺒﺎس هﻮﻳﺪا ‪٢٧٠ ----------------------------------------------‬‬
    ‫روﻧﺪهﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب ﺳﻔﻴﺪ ‪٢٧٣ ----------------‬‬
    ‫رﺷﺪ ﻧﻔﻮذ ارﺗﺶ اﻳﺮان در ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ‪٢٧٧ ---------------------------‬‬
    ‫ﺟﻨﺒﺶ ﭼﺮﻳﮑﯽ و ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﭘﻠﻴﺴﯽ ‪٢٨٢ -----------------------------‬‬
    ‫ﺛﺮوت ﺑﺎدﺁوردﻩ و ﻏﺮور ﻣﺨﺮب ‪٢٨٥ ---------------------------------‬‬
    ‫رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﮐﺎرﺗﺮ و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻓﻀﺎﯼ ﺑﺎز و ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ‪٢٩١ --------‬‬
    ‫‪ -٧‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ‪٢٩٥ ------------------------------------------------‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪4‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ )ﻣﺼﻄﻔﻮﯼ( ‪٢٩٦ -------------------------------------‬‬


    ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻣﺘﺤﺪ و ﻃﺮﻓﺪاران ﻣﺘﻔﺮق ‪٢٩٩ -------------------------------‬‬
    ‫رﮐﺲ ﺁﺑﺎدان و ﻣﻴﺪان ژاﻟﻪ ‪٣٠٤ ---------------------------------------‬‬
    ‫ﺷﺎﻩ ﻣﻴﺮود ‪٣٠٧ -----------------------------------------------------‬‬
    ‫‪ -٨‬ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ در اﻳﺮان ‪٣١١ -------------------------------------‬‬
    ‫ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺮاﯼ ﭘﺮ ﮐﺮدن ﺧﻼء ﻗﺪرت ‪٣١٢ ------------------------------‬‬
    ‫ﻧﻘﺶ ﻣﺨﺮب ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ‪٣١٤ --------------------------------‬‬
    ‫ﭼﻤﺎق ﺣﺰب اﻟﻪ ‪٣١٧ ------------------------------------------------‬‬
    ‫ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ ﺳﻔﺎرت ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ‪٣١٩ ------------------------------------‬‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ در اﺳﺎرت ‪٣٢٣ ----------------------------------------------‬‬
    ‫اوﻟﻴﻦ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﻳﺮان ‪٣٢٧ --------------------------------------‬‬
    ‫ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ اداﻣﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ ‪٣٢٩ -------------------------------------‬‬
    ‫ﺳﺮﮐﻮب ﮐﺮدﺳﺘﺎن و ﺗﻌﻄﻴﻞ داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ ‪٣٣٢ ---------------------------‬‬
    ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ اﻳﺮان ‪٣٣٦ -------------------------------------------‬‬
    ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ ‪٣٤٠ -------------------------------‬‬
    ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ در ﺟﺒﻬﻪ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ داﺧﻠﯽ ‪٣٤٢ ----------------------------‬‬
    ‫ﺟﻨﮓ ﺟﻨﮓ ﺗﺎ ﭘﻴﺮوزﯼ ‪٣٤٦ -----------------------------------------‬‬
    ‫ﺣﻤﻠﻪ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻋﺮاق ‪٣٤٨ -------------------------------------------‬‬
    ‫ﻣﺴﺎﻋﺪت ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻪ ﻋﺮاق و اﻧﺰواﯼ اﻳﺮان ‪٣٥١ --------------------‬‬
    ‫ﺑﻦ ﺑﺴﺖ در ﺟﺒﻬﻪ هﺎ ‪٣٥٢ --------------------------------------------‬‬
    ‫ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬﺎﯼ ﻟﺒﻨﺎﻧﯽ و ﮐﻴﮏ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ ‪٣٥٣ -----------------------------‬‬
    ‫ﺣﻤﻼت ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺟﺪﻳﺪ ‪٣٥٨ -----------------------------------‬‬
    ‫ﺟﻨﮓ ﻧﻔﺘﯽ‪ ،‬ﭘﺎﺗﮏ ﻋﺮاق و "ﺟﺎم زهﺮ" ﺻﻠﺢ ‪٣٦١ ---------------------‬‬
    ‫دو ﺣﮑﻢ ﻗﺘﻞ ﻗﺒﻞ از ارﺗﺤﺎل ‪٣٦٦ -------------------------------------‬‬
    ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺳﻘﻮط ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ‪٣٧١ -------------------------------‬‬
    ‫رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ )‪٣٧٦ ----------------------- (١٩٨٩-٩٧‬‬
    ‫دورﻩ اول رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺧﺎﺗﻤﯽ )‪٣٧٩ ------------- (١٩٩٧ -٢٠٠١‬‬
    ‫دورﻩ دوم ﺧﺎﺗﻤﯽ )‪٣٨٤ ------------------------------- (٢٠٠١-٢٠٠۵‬‬
    ‫ﺑﻤﺐ اﺗﻤﯽ و ﺗﻬﺪﻳﺪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ‪٣٩٠ --------------------------------------‬‬
    ‫ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ ﻋﺮاق )‪٣٩٣ -------------------------------- (٢٠٠٣‬‬
    ‫ﭘﻴﺮوزﯼ اﺣﻤﺪﯼ ﻧﮋاد و ﮔﺮدش ﺑﻪ راﺳﺖ ‪٣٩٥ -------------------------‬‬
    ‫‪ -٩‬ﺁﻳﻨﺪﻩ اﻳﺮان در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﮑﻢ ‪٣٩٩ ---------------------------------‬‬
    ‫ﺁﻣﺎر و ارﻗﺎم ‪٣٩٩ ---------------------------------------------------‬‬
    ‫ﭼﺎﻟﺶ هﺎ و ﻣﺨﺎﻃﺮات ‪٤٠١ ------------------------------------------‬‬

    ‫‪5‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﺣﺘﻤﺎﻻت ﺁﻳﻨﺪﻩ ‪٤٠٤ -------------------------------------------------‬‬


    ‫در ﭘﺎﻳﺎن ‪٤٠٩ ------------------------------------------------------‬‬

    ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺮاﺟﻊ ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﻓﺘﺮ اول )ﻇﻬﻮر ﺗﻤﺪن ﺗﺎ اﺳﻼم( ‪٤١٣ ------‬‬

    ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺮاﺟﻊ ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﻓﺘﺮ دوم )اﺳﻼم ﺗﺎ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ( ‪٤١٣ -------‬‬

    ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺮاﺟﻊ ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﻓﺘﺮ ﺳﻮم )ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ و ﻋﻬﺪ ﺣﺎﺿﺮ( ‪٤١٤ -‬‬

    ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ‪٤١٦ -------------------------------------‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪6‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
    ‫ﻓﻬﻢ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان ﺑﺮاﯼ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬارﯼ ﺳﺎزﻧﺪﻩ ﺑﺮ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺁن‪ ،‬هﺪف اﺻﻠﯽ اﻳﻦ‬
    ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻋﻈﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻪ اﻳﺮان ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ ،‬زﻳﺮا ﺗﺄﺛﻴﺮ وﻗﺎﻳﻊ‬
    ‫ﺳﻪ ﻧﺴﻞ اﺧﻴﺮ ﺑﻴﺶ از داﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬راهﻨﻤﺎﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻗﺒﻞ از ﻗﺮن‪ ٢٠‬هﻢ‬
    ‫ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﻧﻘﻞ ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﺗﺎ هﻢ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﮐﻼم ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﻤﺎﻧﺪ و هﻢ روﻧﺪهﺎﯼ ﺗﮑﺮارﯼ و‬
    ‫ﭘﺪﻳﺪﻩ هﺎﯼ ﺑﻨﻴﺎﻧﯽ ﺁﺷﮑﺎر ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺗﺤﻮل و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ واﻗﻌﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ درﮎ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت رﻓﺘﺎرﯼ و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ زﻳﺮ ﺑﻨﺎﻳﯽ‬
    ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺎﺑﻞ وﺻﻮل اﺳﺖ‪ ،‬و ﮔﺮﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻮران و ﮔﻤﺸﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺴﺘﻪ و‬
    ‫ﺗﮑﺮارﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪ را دوﺑﺎرﻩ ﻃﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬داﺳﺘﺎن زﻧﺪﮔﯽ هﻴﭻ ﻗﻮﻣﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺪون‬
    ‫ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ وﺳﻴﻌﺘﺮ ﺗﻤﺪﻧﯽ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺟﻬﺎن اﻃﺮاﻓﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﻧﻤﯽ‬
    ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﻣﻠﺘﯽ هﻢ در اﻧﺰوا زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ و ﺑﺪور از ﻧﻔﻮذ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﻴﻄﯽ و‬
    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ هﺰارﺳﺎﻟﻪ اﺧﻴﺮ اﻳﺮان ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ‬
    ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﭘﺴﺮﻓﺖ ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬و وﻗﺎﻳﻊ ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ اﺧﻴﺮ ﺑﺪون‬
    ‫ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺗﺄﻣﻞ در ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ و اﺳﺘﻌﻤﺎرﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﺮان‬
    ‫هﺰار ﺳﺎل ﺗﻤﺪن و ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺎرﺳﯽ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم را ﻧﻴﺰ در ﺧﺎﻃﺮﻩ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﻮد‬
    ‫ﻣﺤﻔﻮظ دارد‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﮐﺸﻮر ﺑﻌﺪ از ﺳﻠﻄﻪ اﻋﺮاب هﻢ رﻧﮕﯽ ﺟﺪا و‬
    ‫ﻃﺮﺣﯽ ﺳﻮا ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺣﻔﻆ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﺮﺑﯽ‬
    ‫و ﺑﺎ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﺬهﺐ ﺗﺸﻴﻊ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﻼم ﺳُﻨﯽ‪ ،‬اﻳﺮان را ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ از ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﻏﺎﻟﺐ‬
    ‫اﺳﻼﻣﯽ و ﻋﺮﺑﯽ ﺟﺪا ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺣﺘﯽ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ و دﺷﻤﻨﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ارﺗﺒﺎط‬
    ‫ﺑﺎ ﺗﻤﺪن ﻏﺮب ﻧﻴﺰ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺳﻠﻄﻪ و ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻧﻔﻮذ اﺳﺘﻌﻤﺎرﯼ روس و‬
    ‫اﻧﮕﻠﻴﺲ در ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ و روﻧﺪ ﻏﺮب ﮔﺮاﻳﯽ و اﺻﻼح ﻃﻠﺒﯽ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬اﻳﺮان‬
    ‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﻣﺎ هﻮﻳﺖ رﻓﺘﺎرﯼ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
    ‫ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ در ﺣﻴﺎت هﺰار ﺳﺎﻟﻪ اﺧﻴﺮ اﻳﺮان‪ ،‬ﻧﻘﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و‬

    ‫‪7‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻗﻮام ﺳﻠﺤﺸﻮر و ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺗﺮﮎ ﺗﺒﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ‬
    ‫ﭼﻬﺎرم ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ اﻳﺮاﻧﯽ ﺗﺎ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ را‬
    ‫رهﺒﺮﯼ ﻧﻤﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺣﻴﺎت ﺿﻌﻴﻒ وﻟﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮐﺸﻮر اﻳﺮان ﺗﺎ ﺁﻏﺎز ﻗﺮن ‪ ٢٠‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ‬
    ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ اﯼ ﻗﺒﺎﻳﻞ اﻏﻠﺐ ﮐﻮچ ﻧﺸﻴﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺗﺎﺑﻌﻴﺘﯽ ﺳﺴﺖ از ﻗﺪرت ﻣﺮﮐﺰﯼ‬
    ‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼل ﻋﻤﻞ ﻧﺴﺒﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮهﻨﮓ و ﺗﻤﺪن اﻳﺮاﻧﯽ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺳﻂ اهﺎﻟﯽ‬
    ‫ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ و ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ و ﺑﺮ اﺳﺎس اﻣﺘﺰاﺟﯽ از ﺳﻨﺖ هﺎﯼ ﭘﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﻋﺮﺑﯽ و‬
    ‫ﺗﺮﮐﯽ اﺳﺘﻤﺮار ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶ هﺎﯼ ﺗﻤﺪن ﭘﻴﺸﺘﺎز ﻏﺮب‪،‬‬
    ‫ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ اﻳﺮان ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﺤﻮﻻت ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺬهﺒﯽ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﻬﺖ داد ﺗﺎ‬
    ‫داروﻳﯽ ﺑﺮاﯼ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ و ﻓﻘﺮ ﻣﺰﻣﻦ ﺧﻮد ﺑﻴﺎﺑﺪ‪ .‬ﮐﺸﻒ ذﺧﺎﻳﺮ ﻧﻔﺖ هﻢ ﺟﺮﻳﺎن‬
    ‫ﻼ ﺗﺤﺖ ﺷﻌﺎع ﺻﻨﻌﺖ و‬
    ‫ﺗﺤﻮﻻت را ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ ﻧﻤﻮد و ﻗﺸﺮ ﻣﺮﻓﻪ ﺷﻬﺮﯼ را ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫رﻓﺘﺎر ﻏﺮﺑﯽ ﻗﺮار داد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺤﻮﻻت و ﺑﯽ ﺗﻮﺟﻬﯽ اﺳﺘﺒﺪاد ﺣﺎﮐﻢ‪،‬‬
    ‫ﻗﺸﺮ ﻓﻘﻴﺮ و ﭘﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻬﺮﯼ و روﺳﺘﺎﻳﯽ )‪ ٨٠‬درﺻﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ( ﺑﺪون‬
    ‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪن از ﻣﻮاهﺐ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻏﺮب‪ ،‬دﭼﺎر ﺑﺤﺮان اﻗﺘﺼﺎدﯼ و دﻟﺰدﮔﯽ‬
    ‫ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫اﺳﺘﺒﺪاد ﻓﺮدﯼ ﺷﺎﻩ اﻳﺮان در دهﻪ ‪ ١٩٧٠‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از ﺛﺮوت ﺑﺎد ﺁوردﻩ ﻧﻔﺖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
    ‫ﻣﻌﻘﻮل ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬رﺷﺪ ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﯽ هﺎ ﺑﺎﻋﺚ روﻳﺎروﻳﯽ ﻗﺸﺮ ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﺎ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺎﮐﻤﻪ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺨﯽ وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ و ﻧﺎهﻨﺠﺎر ﻣﻮاﺟﻪ ﮔﺸﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺳﺮﮐﻮب ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ‬
    ‫ﺷﻮرﺷﻬﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ رهﺒﺮﯼ و ﺟﺎذﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮدﻩ اﻧﻘﻼب را ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب در ﻣﺠﺎﻣﻊ‬
    ‫ﺳﻨﺘﯽ )ﻣﺴﺎﺟﺪ و هﻴﺌﺖ هﺎ( رﻳﺸﻪ دواﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﺟﺴﻤﯽ و‬
    ‫ﺿﻌﻒ رواﻧﯽ ﺷﺎﻩ هﻢ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اهﺮﻣﻬﺎﯼ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ را در دﺳﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
    ‫ﺳﻘﻮﻃﺶ ﮐﻤﮏ ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ از اﺳﺘﺒﺪاد ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺑﻪ اﺳﺘﺒﺪاد‬
    ‫ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﺮد‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪8‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺣﺘﯽ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺗﻤﺪن اﻳﺮاﻧﯽ هﻮﻳﺖ ﭼﻨﺪ ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺧﻮﻳﺶ را ﺣﻔﻆ‬
    ‫ﻧﻤﻮد؛ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ﻓﺮهﻨﮓ ﻏﺮﺑﯽ اﻗﺸﺎر ﻣﺮﻓﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﺼﺮﯼ ﻣﻐﻠﻮب و‬
    ‫ﺳﺮﮐﻮب ﺷﺪﻩ ﮔﺮدﻳﺪ و هﻮﻳﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻃﺒﻘﺎت ﻓﻘﻴﺮ ﻧﻘﺶ ﻏﺎﻟﺐ و ﻇﺎﻟﻢ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
    ‫ﺗﻮزﻳﻊ ﺛﺮوت ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻣﺎﻧﺪ و اﺷﺮاف ﻗﺪﻳﻢ ﺟﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺁﻗﺎزادﻩ هﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ‬
    ‫دادﻧﺪ‪ .‬ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﯽ هﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ در اﻧﺤﺼﺎر ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻢ )ﺑﺨﺼﻮص‬
    ‫ﺷﺨﺺ وﻟﯽ ﻓﻘﻴﻪ( ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ و ﭘﺲ از دورﻩ ﮐﻮﺗﺎهﯽ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺁزادﻳﻬﺎﯼ ﻓﮑﺮﯼ و‬
    ‫ﺑﻴﺎﻧﯽ ﺳﻠﺐ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﺳﺘﺒﺪاد ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺤﺪودﻳﺖ هﺎﯼ‬
    ‫ﻓﮑﺮﻳﺶ‪ ،‬ﺣﺘﯽ از اﺳﺘﺒﺪاد ﻓﺮدﯼ ﺷﺎﻩ هﻢ در ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﯽ ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻼت داﺧﻠﯽ و‬
    ‫ﭼﺎﻟﺶ هﺎﯼ ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﺎﺗﻮان ﺗﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ؛ اﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻮزﻳﻊ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻗﺪرت و ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ‬
    ‫وﺳﻴﻌﺘﺮ ﻃﺒﻘﺎﺗﻴﺶ‪ ،‬از ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﺳﺮﮐﻮب و اﻗﺘﺪار ﻓﺰاﻳﻨﺪﻩ اﯼ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬

    ‫ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﯼ هﺎﯼ اﻋﺘﻘﺎدﯼ و اﻧﺤﺼﺎر ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬اﻳﺮان را ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻪ ﺁﺗﺶ و ﺧﻮن ﮐﺸﺎﻧﺪ و اﻣﺮوز هﻢ ﺗﺤﺖ اﺧﺘﻨﺎق‪ ،‬ﻓﻘﺮ و ﺗﻬﺪﻳﺪات ﺧﺎرﺟﯽ‬
    ‫ﻗﺮار دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻳﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﮑﻢ ﻗﻄﻌﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
    ‫ﻣﻬﻢ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁن ﺑﺎ روﺷﻬﺎﯼ ﻣﺮدم ﭘﺴﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ و ﮐﺎرﺁﻣﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
    ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻣﻴﺪ دارد‪ ،‬ﺗﺎ راﻩ ﺁن ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ را ﺑﺮ ﺟﻮاﻧﺎن ﺗﻮاﻧﺎ و ﻋﺎﻣﻪ اﻣﻴﺪوار‬
    ‫روﺷﻨﺘﺮ ﺳﺎزد‪.‬‬

    ‫‪9‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫دﻓﺘﺮ اول‪ :‬از ﻇﻬﻮر ﺗﻤﺪن در اﻳﺮان ﺗﺎ ﺳﻠﻄﻪ اﺳﻼم‬


    ‫‪ -١‬در ﺁﻏﺎز‬
    ‫ﻧﺴﻞ ﺑﺸﺮ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯼ اوﻟﻴﻪ در ﻗﺎرﻩ ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬داﻧﺶ‬
    ‫ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﯽ زﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺪود ‪ ٢٠٠‬هﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ اوﻟﻴﻦ "اﻧﺴﺎن" ﻣﻌﺎدل ﺑﺸﺮ‬
    ‫ﻣﻌﺎﺻﺮ در ﺷﻤﺎل ﺷﺮق ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ ﭘﻴﺪا ﺷﺪ و ﺣﺪود ‪ ۴٠‬هﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ دﺳﺘﻪ اﯼ از‬
    ‫اﻳﻨﺎن از ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﮑﺜﻴﺮ و ﺗﺴﻠﻂ در ﺁﺳﻴﺎ و اروﭘﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
    ‫از ﭘﺎﻳﺎن ﺁﺧﺮﻳﻦ دورۀ ﻳﺨﺒﻨﺪان در ﺣﺪود ‪ ١٠‬هﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﮔﺮوﻩ ﻋﻤﺪﻩ اﯼ از‬
    ‫اﻳﻦ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ در ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ )ﻋﺮاق اﻣﺮوزﯼ( ﺳﮑﻨﺎ ﮔﺰﻳﺪﻧﺪ و ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﻴﺲ‬
    ‫اوﻟﻴﻦ ﺗﻤﺪن ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻦ و اﺑﺪاع دو اﺧﺘﺮاع ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﺎز ﻳﻌﻨﯽ ﮐﺸﺎورزﯼ و ﺧﻂ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻤﺪن ﺳﻮﻣﺮﯼ‪ ،‬ﺑﻘﺪرت ﮐﺸﺖ ﻏﻼت ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺳﺮﮐﻮب دﻳﻮ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ‬
    ‫ﺷﺪ و ﺑﺎ ﻣﺪد ﺧﻂ و ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺗﻮاﻧﺴﺖ داﻧﺴﺘﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد را از ﻳﮏ ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﺑﻌﺪ‬
    ‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬دوام و اﻋﺘﻼ دهﺪ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻤﺪن اﻧﺴﺎﻧﯽ از زﻣﺎن اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﻣﺘﻤﺪﻧﺎن‪،‬‬
    ‫ﮔﺰارش ﺗﻼﺷﻬﺎ‪ ،‬ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎ و ﺷﮑﺴﺘﻬﺎﯼ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺑﺸﺮﯼ اﺳﺖ در ﮐﺴﺐ زﻣﻴﻦ‪،‬‬
    ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﯽ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﯼ اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﻗﺪرت ﻣﻌﻨﻮﯼ و ﻋﻠﻤﯽ‪ .‬زﻳﺮ ﺳﺎﺧﺖ اﻳﻦ داﺳﺘﺎن‬
    ‫داﻧﻪ داﻧﮥ ﺁدﻣﻬﺎﻳﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ارﺿﺎﯼ ﺗﻤﻨﻴﺎت ﻓﺮدﯼ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﭼﺮخ‬
    ‫زﻧﺪﮔﯽ را ﻧﺴﻞ ﺑﻌﺪ از ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﮔﺮدش ﻣﯽ اﻧﺪازﻧﺪ‪ ،‬و روﻧﻤﺎﯼ اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن را‬
    ‫ﭼﻬﺮﻩ هﺎﯼ ﻣﺘﺸﺨﺺ و رهﺒﺮان ﺁﻧﺎن ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ .‬ﺑﺸﺮ ﻣﺘﻤﺪن ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﻗﻴﻮد و‬
    ‫واﺑﺴﺘﮕﯽ هﺎﯼ ﻣﺪﻧﯽ ﺗﺎ ﺣﺪ زﻳﺎدﯼ از ﺷﺪاﻳﺪ ﻃﺒﻴﻌﯽ و ﻣﺼﺎﺋﺐ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و ﺗﺮس‬
    ‫زﻧﺪﮔﯽ در وﺣﺶ ﻧﺠﺎت ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ؛ اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺁزادﯼ ﺑﺪوﯼ ﺧﻮﻳﺶ را در ﮔﺮو‬
    ‫ﭘﻴﺮوﯼ از ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﺗﻤﺪن ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﻟﺬا‪ ،‬از زﻣﺎن ﺁن اوﻟﻴﻦ ﻣﺘﻤﺪﻧﻴﻦ‬
    ‫ﺳﻮﻣﺮﯼ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺎ ﺣﮑﺎﻳﺖ زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ هﺴﺖ و ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺁدﻣﻬﺎ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺘﺸﮑﻠﻪ ﭘﻴﮑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﻤﺪن هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ داﺳﺘﺎن ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻘﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ و‬
    ‫رهﺒﺮﯼ ﺁن و ﮐﻤﺘﺮ ذﮐﺮ اﻓﺮاد و اﺟﺰاء‪.‬‬
    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪10‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻤﺪن ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻣﺘﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﭘﺮدازد ﮐﻪ "رهﺒﺮان" ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺪ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ‬
    ‫اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ راهﺒﺮ اﻳﻦ رهﺒﺮان اﺳﺖ ﻳﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ .‬واﻗﻊ اﻣﺮ ﻣﺜﻞ‬
    ‫هﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻏﺎﻣﺾ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺟﺎﻧﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺁﻳﻨﺪ ﻣﻴﻞ ﺟﻤﻌﯽ ﺑﺮ ﻃﺮﻳﻖ‬
    ‫رهﺒﺮﯼ و ﻓﺮد رهﺒﺮ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﻴﺸﻮد و اﻓﺮاد ﻗﻮﯼ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟﺬﺑﻪ و ﺑﺎ ارادﻩ هﻢ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ راس هﺮم ﻗﺪرت ﻣﯽ ﮐﻮﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﯼ ﺟﺴﻮرﺗﺮ ﻣﯽ ﺳﭙﺎرﻧﺪ‪.‬‬
    ‫در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬اﻳﻦ رهﺒﺮﻳﺖ ﻣﺪام در ﺗﻼﻃﻢ و ﺗﺤﻮل ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺑﺎزﻳﭽﻪ دﺳﺖ‬
    ‫ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻣﻘﺘﺪر‪ ،‬هﻮا و هﻮس اﻃﺮاﻓﻴﺎن و ﺣﺘﯽ ﺣﺎدﺛﻪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل و اﻗﺒﺎل‪.‬‬

    ‫هﺮﮔﺎﻩ ﮐﻪ زﻣﺎم رهﺒﺮﯼ در دﺳﺖ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﮔﺮوﻩ ﻳﺎ ﻓﺮدﯼ ﺻﺎﺣﺐ ﻓﮑﺮ و اﻗﺘﺪار‬
    ‫ﻣﯽ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﺤﻮل ﻣﯽ ﺷﺪ و اﻳﻦ ﺗﺤﻮل و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺗﮑﺮار و ﺗﻘﻠﻴﺪ‬
    ‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﺴﻠﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﺁن ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺴﺘﻌﺪ هﻤﺴﺎﻳﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬
    ‫ﺗﻔﺎوت اﺳﺘﻌﺪادﯼ ﺟﻮاﻣﻊ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ اﻣﮑﺎن‬
    ‫رﺷﺪ ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ دادﻩ و در ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺗﻤﺪن ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺑﺮدﻩ و ﻏﺎﻟﺒﺘﺮ ﻧﻤﻮدﻩ؛ و از ﻃﺮﻳﻖ‬
    ‫ﻧﺰاع‪ ،‬ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺟﺬب ﻳﺎ ﺣﺬف ﺣﺮﻳﻔﺎن ﺿﻌﻴﻔﺖ ﺗﺮ را ﻓﺮاهﻢ ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪ .‬داﺳﺘﺎن‬
    ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺳﺮﺷﺎر از ﻓﺮاز و ﻧﺸﻴﺐ و ﺷﮑﺴﺖ و ﭘﻴﺮوزﯼ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺪون‬
    ‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺁن ﺑﻪ اﺟﺰاﯼ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ راﻧﻨﺪﻩ‪ ،‬ادراﮎ ﺁن ﻣﺤﺎل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از‬
    ‫ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ذﻳﻞ را ﻣﻴﺘﻮان ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﺎز ﻧﺎﻣﻴﺪ‪:‬‬

    ‫‪ (١‬ﭘﻮﻳﺶ ﻓﺮدﯼ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ارﺿﺎﯼ ﻧﻴﺎزهﺎﯼ ﻣﺎدﯼ‪ ،‬ﻏﺮﻳﺰﯼ و ﻣﻌﻨﻮﯼ‬


    ‫ﺧﻮد‪ ،‬از اﺟﺰاﯼ ﺑﯽ ﻗﺪرت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ رهﺒﺮان ﺟﺴﻮر و ﻗﺪرت‬
    ‫ﻃﻠﺐ‪.‬‬
    ‫‪ (٢‬ﭼﺮﺧﻪ ﺣﻴﺎت ﻳﻌﻨﯽ ﺗﻮﻟﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻮغ‪ ،‬ﺗﮑﺜﻴﺮ و ﻣﺮگ در ﻣﻴﺎن ﻋﻤﻮم و در ﺑﻴﻦ‬
    ‫رهﺒﺮان‪ ،‬اﻃﺮاﻓﻴﺎن و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎﻧﺸﺎن‪.‬‬

    ‫‪11‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ (٣‬ﺳﻴﺮ ﺗﻘﻠﻴﺪ و ﺗﺤﻮل رﻓﺘﺎرﯼ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﯼ ﻧﮕﺎرش‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺖ و‬


    ‫ﻣﺬهﺐ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﻠﻤﯽ هﺮ ﻧﺴﻞ ﺟﺪﻳﺪ را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ هﻨﺠﺎرهﺎﯼ ﻏﺎﻟﺐ‬
    ‫اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻪ ﻣﺪار رﻓﺘﺎرهﺎﯼ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻣﯽ اﻧﺪازد‪.‬‬
    ‫‪ (۴‬ﮔﺮوﻩ ﻣﺪارﯼ و ﻗﺒﻴﻠﻪ ﮔﺮاﻳﯽ‪ ،‬هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ رهﺒﺮ ﮔﺰﻳﻨﯽ و اﻋﻄﺎﯼ ﻗﺪرت‬
    ‫اﻧﺘﺨﺎب از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﮔﺮوﻩ ﺣﺎﮐﻢ و از ﮔﺮوﻩ ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ؛ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺁن‬
    ‫ﮐﻨﺘﺮل و ﺟﻬﺖ ﻳﺎﺑﯽ ﺣﺘﯽ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮﯼ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
    ‫‪ (۵‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻃﺒﻴﻌﯽ و دورﻩ هﺎﯼ زﻣﻴﻨﯽ از ﻗﺒﻴﻞ ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺳﻴﻞ‪ ،‬زﻟﺰﻟﻪ و‬
    ‫ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎﯼ واﮔﻴﺮدار‪ .‬ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ هﻢ ﺑﺮ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﺸﺮ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و‬
    ‫هﻢ از رﺷﺪ ﺟﻤﻌﻴﺘﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﻧﻘﺶ اﻓﺮاد‬
    ‫ﻓﺮد ﻓﺮد ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪﻩ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﺑﺪﻧﺒﺎل ارﺿﺎﯼ ﻏﺮاﻳﺰ‬
    ‫ﺟﺴﻤﯽ و زﻳﺴﺘﯽ ﺧﻮد اﻗﺪام ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻏﺮاﻳﺰ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ رﻓﺘﺎرهﺎﯼ ﻣﺸﺨﺼﯽ‬
    ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻘﺎﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ واﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻮردن‪ ،‬ﺧﻮاﺑﻴﺪن و اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
    ‫ﻣﺜﻞ‪ .‬ﻏﺮﻳﺰﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺜﻞ و ﻣﻴﻞ ﺟﻨﺴﯽ ﮐﻠﻴﺪ ﺑﻘﺎﯼ هﺮ ﺟﺎﻧﻮرﯼ اﺳﺖ و ﻣﺮﮐﺰ ﺛﻘﻞ‬
    ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﻋﻤﺎل و رﻓﺘﺎر‪ .‬هﻤﻪ ﺗﻤﻨﻴﺎت ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺷﻌﺮ و هﻨﺮ ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ و‬
    ‫ﺟﺎذﺑﻪ ﻋﻠﻢ و ﺻﻨﻌﺖ ﺧﻼﻗﺎﻧﻪ ﮐﻪ در ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪ ،‬هﻤﻪ رﻧﮓ و رﻣﺰﯼ اﺳﺖ از ﺁن‬
    ‫ﻏﺮﻳﺰﻩ ﺑﺸﺮﯼ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻮر زﻧﺪﮔﯽ و ﮔﺮﻣﯽ ﻏﺮﻳﺰﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺮاد را وادار ﺑﻪ‬
    ‫ﭼﺮﺧﺎﻧﺪن ﭼﺮﺧﮥ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ وﮔﺮﻧﻪ رﻧﺞ و ﺳﺨﺘﯽ ﺗﻮﻟﺪ‪ ،‬رﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺎر و ﺗﻼش‪،‬‬
    ‫هﻤﺴﺮﺟﻮﻳﯽ و ﻓﺮزﻧﺪ ﺁورﯼ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ و ﺗﻤﻴﺰ اﻧﺴﺎن ﺑﯽ ﻋﺸﻖ و ﺑﯽ ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﭘﺸﻴﺰﯼ‬
    ‫ﻧﻤﯽ ارزد‪.‬‬

    ‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻏﺮاﻳﺰ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻋﺎﻣﻞ اوﻟﻴﻪ ﺗﺤﺮﮎ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ در ﺗﻤﺪن زاﻳﯽ اﺳﺖ‪،‬‬
    ‫ﻣﺪﻧﻴﺖ و ﻓﺮﺁوردﻩ هﺎﯼ ﺟﻨﺒﯽ ﺁن ﻋﻤﻮﻣﺎً اﻓﺮاد را از ﻣﺴﻴﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻃﺒﻴﻌﯽ دور ﻣﯽ‬
    ‫ﮐﻨﻨﺪ و رﻓﺘﺎرهﺎﯼ ﻏﺮﻳﺰﯼ را ﻣﺤﺪود‪ ،‬ﻣﻨﺤﺮف و ﺳﺮﮐﻮب ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ از ﺧﻮد‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪12‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ و ﻃﺒﻴﻌﺖ ﮔﺮﻳﺰﯼ ﻻﺟﺮم ﺑﻪ ﻓﺸﺎرهﺎﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ‬


    ‫اﻧﺴﺎن ﻣﺪﻧﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ رهﺎﻳﯽ از ﻋﺎﻟﻢ وﺣﺶ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ دوش ﺑﮑﺸﺪ‪ .‬واﺿﺢ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮد‬
    ‫اﻳﻦ ﻓﺸﺎر "ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﺗﻌﻠﻴﻢ" ﻧﺴﻞ ﺟﻮان اﺳﺖ ﮐﻪ در ﭼﺸﻢ واﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮاﻩ ﺁﻣﺪﻩ ﺧﻮد‪،‬‬
    ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮﻣﯽ وﺣﺸﯽ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ زور ﺁﺷﮑﺎر و ﭘﻨﻬﺎن ﻣﺘﻤﺪن ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ‬
    ‫ﻓﺮهﻨﮓ و ﺳﻠﻄﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ دروﻧﯽ ﻳﺎ ﺑﻴﺮوﻧﯽ‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﻠﻘﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ را‬
    ‫ﺗﮑﻤﻴﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺼﺎدم و ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻗﻮاﻋﺪ و ﺳﺎﺧﺘﺎرهﺎﯼ اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬از ﻳﮑﻄﺮف ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﻤﺪن و ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﺎز ﻣﺤﺘﺎج ﻧﻴﺮو و ﺷﻮر زﻧﺪﮔﯽ‬
    ‫ﻓﺮدﯼ اﺟﺰاﯼ ﺧﻮد اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻣﻬﺎر ﮐﺮدن و اﻓﺴﺎر زدن‬
    ‫ﺑﻪ ﺁن اﻣﻴﺎل و ﻓﺮد ﮔﺮاﻳﯽ هﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻪ هﻤﻪ ﻏﺮاﻳﺰ ﺑﺸﺮﯼ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ و‬
    ‫ﺳﺎزﻧﺪﻩ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻏﺮاﻳﺰ ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮزاﻧﻪ و ﻣﺨﺮب ﻧﻴﻤﻪ دﻳﮕﺮ روان ﻣﺎ را ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ‬
    ‫ﻻ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﺎﺑﻘﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺳﺨﺖ وﺣﺸﯽ در ﻣﻴﺎن ﺟﺎﻧﻮران‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
    ‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎ ً‬
    ‫ﺑﻘﺎﯼ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﻻزم و ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﻦ ﻏﺮاﻳﺰ ﻣﻨﻔﯽ و ﻣﺮﮔﺒﺎر را‬
    ‫هﻢ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﺎوﻳﻦ اﻓﺘﺨﺎرﺁﻣﻴﺰ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﭘﺮﺳﺘﯽ و ﻋﻘﻴﺪﻩ دوﺳﺘﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ در‬
    ‫ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﯽ ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬اﻣﺎ هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻃﻐﻴﺎن اﻣﻴﺎل‬
    ‫ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺳﺮ ﺑﻪ ﻟﺬت ﺟﻮﻳﯽ و ﺧﻮدرأﻳﯽ ﺑﮕﺬراﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺒﺎﺷﺘﮕﯽ ﻏﺮاﻳﺰ‬
    ‫ﻣﺮگ و ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺳﺮﺧﻮردﻩ هﻢ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﻮرش و ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

    ‫اﻳﻨﮑﻪ روﻧﺪهﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺦ و داﺳﺘﺎﻧﻬﺎﻳﺶ از ﺁﻏﺎز ﺗﺎ اﻧﺠﺎم ﺁﺷﻨﺎ و ﺗﮑﺮارﯼ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬


    ‫ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ رﻳﺸﻪ در رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﻧﻮع ﺑﺸﺮ داﺷﺘﻪ و از ﭼﻨﮕﺎل‬
    ‫ﮐﺸﺎﮐﺶ ﻏﺮاﻳﺰ اﻧﺴﺎﻧﯽ راﻩ ﻓﺮار ﻧﺪارد‪ .‬ﺣﺘﯽ وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﻣﺘﻤﺪن‪ ،‬دﻳﻨﺪار‬
    ‫و ﺑﺎ ﻓﺮهﻨﮓ ﺷﺪﻩ اﻳﻢ‪ ،‬هﻨﻮز روﯼ ﻻﻳﻪ اﯼ ﻧﺎزﮎ از ﺷﺨﺼﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ راﻩ ﻣﯽ‬
    ‫روﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ درﻳﺎﻳﯽ از ﻣﺬاب ﻏﺮاﻳﺰ ﺷﻨﺎور اﺳﺖ‪.‬‬

    ‫‪13‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﭼﺮﺧﻪ ﺣﻴﺎت‬
    ‫ﻗﺪرت ﻓﺮدﯼ ﻣﺎ هﺮ اﻧﺪازﻩ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻼﺷﻤﺎن در اﻧﺪوﺧﺘﻦ ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ و ﻣﻨﺼﺐ ﺑﻪ‬
    ‫هﺮ درﺟﻪ ﮐﻪ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺎز هﻢ ﺑﺎ درد و ﺑﻴﻤﺎرﯼ‪ ،‬زﺧﻢ و ﻣﺮگ ﻣﺤﺪود و ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽ‬
    ‫ﮔﺮدد‪ .‬ﻻﺟﺮم ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﺳﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬اﻳﻦ دور و ﺗﺴﻠﺴﻞ را ﺑﺎزﻳﮕﺮاﻧﯽ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ و‬
    ‫ﻧﺴﻠﯽ ﻧﻮ ﮐﻪ از ﺳﺮﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﻴﺎت هﻢ ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮد ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
    ‫و هﻢ ﺑﺰرگ رهﺒﺮان را ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫در ﻏﺎﻟﺐ ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﻪ رهﺒﺮﯼ ﺟﻮاﻣﻊ و ﺗﻤﺪﻧﻬﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ اﻓﺮاد ﻳﺎ ﮔﺮوهﯽ‬
    ‫ﻣﺤﺪود ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﭼﺮﺧﻪ ﺣﻴﺎت هﺮ ﻧﺴﻞ )ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺑﻴﺴﺖ ﻳﺎ ﺳﯽ ﺳﺎل( ﺑﺎﻋﺚ‬
    ‫دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ هﺎﯼ ﻋﻤﻴﻖ و ﺑﻌﻀ ًﺎ ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﻧﻈﺎم ﺣﺎﮐﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ در ﻃﻮل‬
    ‫ﺣﻴﺎت ﻳﮏ رهﺒﺮ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ هﻢ ﺑﺎ رﺳﻴﺪن ﭘﻴﺮﯼ و ﺿﻌﻒ ﺑﺪﻧﯽ و ﻓﮑﺮﯼ‪ ،‬اﻣﻮر‬
    ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻘﺼﺎن ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺮدم ﺑﻪ دﺷﻮارﯼ ﻣﯽ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺷﺎهﯽ ﻣﺮدم‬
    ‫دوﺳﺖ و دﺷﻤﻦ ﻧﻮاز ﺑﺎ رﺳﻴﺪن ﻋﻔﺮﻳﺖ ﺑﻴﻤﺎرﯼ و ﻣﺮگ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮدﯼ ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮز و‬
    ‫ﺷﮑﺎﮎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﺸﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺗﺤﻤﻞ دﻳﺪن ﭘﺴﺮان ﺧﻮد را ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ دورۀ‬
    ‫ﺟﻮاﻧﯽ و ﺿﻌﻒ ﻗﻮاﯼ ﺟﻨﺴﯽ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻋﻘﺪﻩ هﺎ و ﮐﻤﺒﻮدهﺎﯼ ﻣﻬﺮﺟﻮﻳﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ‬
    ‫ﺧﺸﻢ و ﻧﻔﺮت ﺟﺎﻧﺴﻮزﯼ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﺮوﻩ ﺣﺎﮐﻢ و ﻣﺮدﻣﺎن ﺗﺤﺖ ﺳﻴﻄﺮﻩ را‬
    ‫در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻳﮏ رهﺒﺮ ﺟﻮان و ﺗﺎزﻩ ﺑﺪوران رﺳﻴﺪﻩ هﻢ ﻣﻌﻤﻮﻻً‬
    ‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺧﻮدﻧﻤﺎﻳﯽ ﮐﻨﺪ و ﻏﺮاﻳﺰ ﺟﻨﮓ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﺳﻠﻄﻪ ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺑﻪ‬
    ‫دردﺳﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺁﺷﻨﺎ و ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﺳﻴﺮاب ﺳﺎزد‪ .‬از اﻳﻦ روﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬
    ‫اﺳﺖ از ﭼﺮﺧﻪ هﺎﯼ ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﺨﺮﻳﺐ و ﻇﺎهﺮًا ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﮔﺮدﺷﯽ ﻣﺪارﯼ‪.‬‬

    ‫ﺗﻘﻠﻴﺪ و ﺗﺮﺑﻴﺖ‬
    ‫ﺁﻧﭽﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ دور زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را از ﻳﮏ داﻳﺮﻩ ﺑﺴﺘﻪ و اﺳﺎرت ﻣﻄﻠﻖ‬
    ‫رﻓﺘﺎرهﺎﯼ ﺳﺎدﻩ ﻓﺮدﯼ و ﮔﺮوهﯽ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﺎرﭘﻴﭻ ﺳﺮ ﺑﻪ ﮔﺮدون ﺳﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
    ‫ﻗﺪرت ﺗﻔﻬﻴﻢ و ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﺎدﮔﻴﺮﯼ‪ ،‬ﺗﮑﺮار و ﺗﮑﻤﻴﻞ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﺧﺘﺮاع ﻧﻮﺷﺘﻦ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪14‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﻪ ﻣﻮﺗﻮر ﻣﺤﺮﮐﮥ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺪون ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪ .‬از ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻓﺮاواﻧﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت‬
    ‫ﻏﺬاﻳﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻌﺪ از اﺧﺘﺮاع ﮐﺸﺎورزﯼ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﻇﻬﻮر وﻗﺖ ﺁزاد و اﻓﺮاد ﻓﺎرغ ﺑﺎل‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻣﻮزﻧﺪ و ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮﻣﺮﻳﺎن اوﻟﻴﻦ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﯼ‬
    ‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﮐﺸﺎورزﯼ را ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﺨﻢ و ﮐﺎﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺖ و ﺁﻳﺶ زﻣﻴﻦ ﺑﻪ‬
    ‫ﻃﺮﻳﻖ اﺣﺴﻦ اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮد‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﺣﻤﺎﺳﻪ ﻣﺪون ﻳﻌﻨﯽ ﮔﻴﻞ ﮔﻤﺶ هﻢ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ‬
    ‫ﺳﻮﻣﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﭘﻨﺪ ﺁﻣﻮز و ﻣﺬهﺒﯽ دارد‪.‬‬

    ‫ﺳﺎﻳﺮ داﺳﺘﺎﻧﺴﺮاﻳﯽ و اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺳﺎزﯼ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯼ ﺑﺪوﯼ ﻧﻴﺰ در ﺳﺎﻳﻪ ﻧﮕﺎرش و ﺗﺪوﻳﻦ‬
    ‫و در ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت هﻨﺠﺎرهﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ و ﺑﺎورهﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ درﺁﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
    ‫ﺳﻮﻣﺮﻳﺎن ﺑﺴﻴﺎر دﻳﻦ ﺑﺎور و ﺣﺘﯽ ﺧﺮاﻓﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن هﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ و‬
    ‫رﻓﺘﺎر ﻧﺎﺑﻬﻨﺠﺎر را ﻣﻨﺸﺎء ﺧﺸﻢ ﺧﺪاﻳﺎن و ﺑﺎﻋﺚ ﻇﻬﻮر ﺑﻼﻳﺎ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ ﻳﺎ‬
    ‫ﺳﻴﻞ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﺎدﮔﻴﺮﯼ و ﺗﮑﺮار ادﻋﻴﻪ ﺳﻮﻣﺮﯼ اﮔﺮ ﭼﻪ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ ﺑﯽ‬
    ‫ارزش و ﻏﻴﺮ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ اوﻟﻴﻪ ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﻻزم ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ رﻓﺘﺎرهﺎﯼ‬
    ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﻮد را ﻗﻮام دهﻨﺪ و ﺣﺮﮐﺘﻬﺎﯼ ﻓﺮدﯼ را ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

    ‫در اﺑﺘﺪاﯼ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺎ ﻗﺮﻧﻬﺎ در ﺳﻮﻣﺮ و اﮐﺪ‪ ،‬ﻳﺎدﮔﻴﺮﯼ و ﻧﻮﺷﺘﻦ در اﻧﺤﺼﺎر دو‬
    ‫ﮔﺮوﻩ دﺑﻴﺮان و روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺑﻮد‪ .‬در ﻧﺰد دﺑﻴﺮان‪ ،‬ﺧﻂ ﻋﻤﺪﺗًﺎ ﺑﺮاﯼ ﺛﺒﺖ‬
    ‫ﻗﺮاردادهﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ‪ ،‬ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش و ﻣﺎﻟﻴﺎت اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬و ﺧﻮاص‬
    ‫روﺣﺎﻧﯽ از ﺁن ﺑﺮاﯼ ﺗﺪوﻳﻦ و ﻧﺴﺨﻪ ﺑﺮدارﯼ از دﻋﺎهﺎ و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ هﺎﯼ‬
    ‫اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬دﻳﻨﯽ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ هﺮ ﻧﺴﻞ ﺟﺪﻳﺪ از ﺁن ﻣﺘﻔﮑﺮان‬
    ‫ﻧﮑﺘﻪ اﯼ ﺑﺮ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﯽ اﻓﺰود و ﺑﺪﻳﻨﺼﻮرت‪ ،‬ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﭼﺮﺧﻪ‬
    ‫ﺣﻴﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻴﺪاد‪.‬‬

    ‫‪15‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻗﺪرت‬
    ‫هﻴﭻ ﻓﺮدﯼ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺗﺎرﻳﺦ را ﻣﺘﺄﺛﺮ ﮐﻨﺪ ﻣﮕﺮ از ﻃﺮﻳﻖ و ﻣﺴﻴﺮ ﮔﺮوهﯽ‪ .‬ﭘﺸﺖ‬
    ‫هﺮ ﻗﻬﺮﻣﺎن اﻓﺴﺎﻧﻪ اﯼ از ﮔﻴﻞ ﮔﻤﺶ ﺳﻮﻣﺮﯼ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ رﺳﺘﻢ زاﺑﻠﯽ‪ ،‬ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ‬
    ‫ﺣﺎﻣﯽ و ﻣﺘﺤﺪ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪاﻳﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﮔﺮوهﻬﺎ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﺒﻊ‬
    ‫ﺁن ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ‪ .‬ﺑﺎ اﺣﺪاث ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﺳﻮﻣﺮ ﺑﻪ دور ﻣﻌﺎﺑﺪ اﺻﻠﯽ ﺷﺎن‪ ،‬ﺑﺮاﯼ "رﻓﻊ"‬
    ‫ﺑﻼﻳﺎﯼ ﻃﺒﻴﻌﯽ و ﻓﻮق ﻃﺒﻴﻌﯽ‪ ،‬ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ و دﺳﺘﻪ هﺎﯼ ﺟﻨﮕﯽ اﻳﺠﺎد ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
    ‫رهﺒﺮﯼ اﻳﻦ ﮔﺮوهﻬﺎ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﺑﺰرگ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺣﺎﮐﻢ )رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ(‪ ،‬روﺣﺎﻧﯽ ﺷﻬﺮ و‬
    ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻟﺸﮑﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ رهﺒﺮان از ﮔﺮوﻩ ﺷﻬﺮﯼ ﻧﻴﺮو ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و در ﺻﻮرت‬
    ‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﮐﺴﺐ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ و ﭘﻴﺮوزﯼ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ اﺟﺘﻤﺎع اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ‬
    ‫ﻧﻔﺲ و اﻗﺘﺪار روﺣﻴﻪ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﻏﺮﻳﺰﻩ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ ﺑﺸﺮﯼ ﻋﺎﻣﻞ ﺟﺬب اﻓﺮاد و ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﯼ ﮔﺮوﻩ اﺳﺖ و از‬
    ‫ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻏﺮﻳﺰﻩ ﺗﺨﺮﻳﺐ و ﺗﻨﻔﺮ ﻣﺒﻨﺎﯼ ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﻗﺪرت ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﺳﻠﻄﻪ‬
    ‫ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ ‪ .‬در ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻣﻮﻓﻖ‪ ،‬اﻳﻦ ﭼﺎﻟﺶ هﺎ و ﺗﻨﺶ هﺎﯼ دروﻧﯽ ﺑﺼﻮرت روﻧﺪ‬
    ‫ﮐﻨﺘﺮل ﺷﺪﻩ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪﯼ و رهﺒﺮ ﮔﺰﻳﻨﯽ ﻣﻬﺎر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﺴﻮرﺗﺮﻳﻦ و‬
    ‫ﺗﻮاﻧﺎﺗﺮﻳﻦ اﻓﺮاد ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ ﺑﺮﺳﻨﺪ و ﻧﻔﺮت‪ ،‬ﺗﺨﺮﻳﺐ و ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻮاﻧﻊ‬
    ‫ﻃﺒﻴﻌﯽ و ﮔﺮوهﻬﺎﯼ رﻗﻴﺐ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬

    ‫ﮔﺮوهﻬﺎ هﻢ ﻣﺜﻞ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ دورﻩ ﺗﻮﻟﺪ و ﺟﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﻗﺪرت و ﮐﻬﻮﻟﺖ دارﻧﺪ‪ .‬هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ‬
    ‫ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺪن ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز ﺁﺳﻴﺐ و ﺗﺠﻤﻊ ﺗﺪرﻳﺠﯽ ﺳﻤﻮم ﺳﻮﺧﺖ و ﺳﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪،‬‬
    ‫ﺗﻼﺷﻬﺎﯼ ﮔﺮوهﯽ هﻢ ﺑﻪ ﻣﺮور ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻨﻔﯽ و ﻣﺨﺮب داﺧﻠﯽ را رﺷﺪ ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
    ‫ﻼ درﺑﺎر ﻳﮏ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺟﻮان و ﭘﺮ اﻧﺮژﯼ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﻳﮏ ﻳﺎ دو ﻧﺴﻞ ﻣﯽ‬
    ‫ﻣﺜ ً‬
    ‫ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻻﻧﻪ ﻓﺴﺎد وﺗﻮﻃﺌﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪16‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻃﺒﻴﻌﯽ‬
    ‫ﮔﺬر ﻓﺼﻞ هﺎ‪ ،‬وﻗﻮع ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ و ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺣﺪوث زﻟﺰﻟﻪ و ﺁﺗﺸﻔﺸﺎن و ﭘﻴﺪاﻳﺶ‬
    ‫ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎﯼ واﮔﻴﺮدار‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ ﻓﻦ ﺁورﯼ اﻣﺮوز ﻣﻬﺎر ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪،‬‬
    ‫هﻤﮕﯽ ﺑﺮ ﭘﻴﺪاﻳﺶ‪ ،‬رﺷﺪ ﻳﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎ در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺮﻩ زﻣﻴﻦ ﻧﻘﺸﯽ ﺣﻴﺎﺗﯽ‬
    ‫ﺑﺮﺟﺎﯼ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﺳﻮﻣﺮ درﺷﺶ هﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ اوﻟﻴﻦ ﺗﻤﺪن ﺟﻬﺎن را در‬
    ‫ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﻴﻦ دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﺑﻮد و‬
    ‫وﺟﻮد و وﻓﻮر ﻏﻼت وﺣﺸﯽ؛ و ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﻧﮋادﯼ‬
    ‫ﺳﻮﻣﺮﻳﺎن در ﻗﻴﺎس ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ اﻗﻮام‪.‬‬

    ‫اﻣﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻗﻠﻴﻤﯽ ﺑﺮ ﻳﮏ ﻣﺪار ﻧﻤﻴﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬


    ‫ﮐﺸﺎورزﯼ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﺎرش ﺑﺎران ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ و ﺑﻪ ﻣﻘﺪار اﺳﺖ و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺧﺎﮎ‬
    ‫ﺧﻮب‪ .‬رﺷﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻧﺎﺷﯽ از ﻓﺮاواﻧﯽ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ در ﺳﻮﻣﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﺁﺑﻴﺎرﯼ دﺳﺘﯽ و ﮐﺸﺖ زﻣﻴﻨﻬﺎ ﺁﻧﻘﺪر ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮔﻴﺮد ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻣﻨﺎﻃﻖ از ﺣﺎﻟﺖ‬
    ‫ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺧﻮد ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﻧﺴﻞ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﻣﺮﻏﻮب ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺷﻮرﻩ‬
    ‫زار و ﺑﻴﺸﻪ هﺎﯼ ﺳﺒﺰ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﮐﻮﻳﺮ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺛﺮوت و اﻧﺒﺎرهﺎﯼ ﻏﻠﻪ ﺳﻮﻣﺮﯼ ﻣﺜﻞ ﺁهﻨﺮﺑﺎ‪ ،‬اﻗﻮام هﻤﺴﺎﻳﻪ را ﮐﻪ‬
    ‫ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﺳﺎﻣﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﺟﺬب ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﭼﻨﺪ ﻗﺮن‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺎزﻩ‬
    ‫رﺳﻴﺪﮔﺎن ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﻔﺮﻩ ﻧﺎﻧﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺳﻮﻣﺮﻳﺎن ﻣﯽ‬
    ‫ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻘﺪر ﮐﺜﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺑﯽ ﻧﺰاع ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ‪ ،‬ﺗﻤﺪن‬
    ‫ﺳﻮﻣﺮ را ﻣﻨﻘﺮض و ﻣﺪﻧﻴﺖ اﮐﺪﯼ را در ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ .‬اﮐﺪﻳﺎن و ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﯼ‬
    ‫ﺳﺎﻣﯽ ﺑﻌﺪ از ﺁﻧﻬﺎ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬رﻳﺸﻪ ﻣﺪﻧﻴﺖ اﻋﺮاب و ﻳﻬﻮدﻳﺎن اﻣﺮوزﯼ اﻧﺪ؛‬
    ‫ﮐﻪ از ﻏﺮب ﺑﺎ ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﺼﺮ‪ ،‬در ﺷﻤﺎل ﺑﺎ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن و در ﺷﺮق ﺑﺎ اﻗﻮام اﻳﺮاﻧﯽ‬
    ‫رﻗﺎﺑﺖ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫‪17‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ -٢‬اﻳﻼم )ﻋﻴﻼم( و ﻣﺎد‬


    ‫ﻋﻤﺪۀ روﺷﻨﻔﮑﺮان اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎور ﻳﺄس ﺁورﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﺳﻘﻮط از‬
    ‫اوج ﺧﻮد در ﺁﺧﺮ دورۀ هﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎن‪ ،‬در ﺳﺮاﺷﻴﺒﯽ و ﺳﻘﻮط ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬واﻗﻊ اﻣﺮ‬
    ‫ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺗﺮ و ﮐﻤﺘﺮ ﻳﮏ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻤﺪن اﻳﺮاﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻤﮥ اﻧﻮاع ﻣﺪﻧﻴﺖ‬
    ‫در درون ﺧﻮد ﺣﺎوﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭘﻴﺸﺮو و ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺮب ﺑﻮدﻩ و هﺴﺖ‪ ،‬و ﮐﺸﺎﮐﺶ‬
    ‫اﻳﻦ ﻧﻴﺮوهﺎ ﻻﺟﺮم ﺑﻪ ﺳﻴﺮﯼ ادوارﯼ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﺎزﻧﺪﻩ ﻣﻮﺟﺐ‬
    ‫ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎزهﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ و رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﺗﻤﺪن در ﺟﻬﺘﯽ ﺧﺎص ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ‬
    ‫رﺷﺪ و ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ ﻋﻮارض ﺟﻨﺒﯽ و ﺿﺎﻳﻌﺎﺗﯽ ﻓﺮﻋﯽ اﻳﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ‬
    ‫ﺧﻮد و در وﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و در ﭘﯽ ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
    ‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺗﺨﺮﻳﺐ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ از ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ و در ﺗﻼﻗﯽ‬
    ‫ﺑﻘﺎﻳﺎﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ و ﻗﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻋﻨﺼﺮﯼ ﺑﺪﻳﻊ ﻇﺎهﺮ ﻣﻴﮕﺮدد و ﭼﺮﺧﻪ ﺗﺎرﻳﺦ را‬
    ‫ﮔﺮدﺷﯽ دﻳﮕﺮ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

    ‫هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺟﻬﺎن ﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﺧﻂ راﺳﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬در ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻤﺪن هﻢ هﻴﭻ‬
    ‫ﮐﺸﻮرﯼ ﻣﺴﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺴﻮﯼ ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ را ﻃﯽ ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻓﺴﻮس‬
    ‫ﮐﻪ ادوار ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﺎر در روح و ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ زﺧﻤﻬﺎﻳﯽ ﺷﻨﻴﻊ اﻳﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻓﻠﺞ ﮐﻨﻨﺪﻩ و ﻳﺎ ﺣﺘﯽ ﮐﺸﻨﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻻﺟﺮم‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎ ﮐﻪ در ﻳﮑﯽ‬
    ‫از ادوار ﭼﺮﺧﺸﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ زﻳﺮ دﺳﺖ و ﭘﺎﯼ ﭼﭙﺎول و اﻧﺤﻄﺎط اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
    ‫ﻳﮏ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬هﺮﮔﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ دوﺑﺎرﻩ ﻗﺪ ﻋﻠﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ در ﻣﻮرد‬
    ‫اﻳﺮان ﺣﺘﯽ ﺑﻌﺪ از دورﻩ هﺎﯼ ﺗﻴﺮﻩ ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺬر ﺗﻤﺪن دوﺑﺎرﻩ ﺟﻮاﻧﻪ زدﻩ و ﻧﻬﺎل‬
    ‫زﻳﺒﺎ و درﺧﺖ ﺗﻨﻮﻣﻨﺪﯼ را ﺑﻪ ﺑﺎر ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

    ‫هﺴﺘﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﻓﻼت اﻳﺮان ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪﯼ ﺑﺮاﯼ زﻧﺪﮔﯽ و ﺗﻤﺪن ﺁﻓﺮﻳﻨﯽ‬
    ‫اﺳﺖ‪ .‬دو ﺳﻮم اﻳﺮان اﻣﺮوزﯼ را زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﮐﺸﺖ و زرع ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ‬
    ‫دهﺪ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻣﺮﮐﺰ و ﺷﺮق اﻳﺮان ﺗﻮﺳﻂ دو ﮐﻮﻳﺮ ﺑﺰرگ ﻟﻮت و ﻧﻤﮏ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪18‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺷﺪﻩ و ﻋﻤﺪۀ ﺷﻤﺎل و ﻏﺮب را هﻢ دو رﺷﺘﻪ ﮐﻮﻩ ﺳﺮ ﺑﻪ ﻓﻠﮏ ﮐﺸﻴﺪﻩ اﻟﺒﺮز و‬


    ‫زاﮔﺮس ﺑﻪ زﻳﺮ ﺳﻠﻄﻪ دارﻧﺪ‪ .‬زﻣﻴﻦ ﻣﺮﻏﻮب ﮐﺸﺎورزﯼ ﺗﻨﻬﺎ در ﺑﺎرﻳﮑﻪ هﺎﯼ ﮐﻨﺎر‬
    ‫رودﺧﺎﻧﻪ هﺎ )ﻣﺜﻞ زاﻳﻨﺪﻩ رود در اﺻﻔﻬﺎن(‪ ،‬درﻳﺎﭼﻪ هﺎ )ﻣﺜﻞ ﮔﻴﻼن( ﻳﺎ ﺟﻠﮕﻪ هﺎ‬
    ‫)ﻣﺜﻞ ﺧﻮزﺳﺘﺎن( ﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺧﻼﻗﻴﺖ و ﭘﺸﺘﮑﺎر اﻗﻮام اﻳﺮاﻧﯽ در ﺣﻔﺮ‬
    ‫ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ‪ ٣٠٠‬هﺰار ﮐﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻗﻨﺎت )ﻣﻌﺎدل هﺸﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺴﺎﻓﺖ دور ﮐﺮﻩ زﻣﻴﻦ(‪،‬‬
    ‫ﺑﺎز اﻳﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺖ و اﻧﻔﺼﺎل ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰ‪ ،‬وﺣﺪت ﺳﻴﺎﺳﯽ و‬
    ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻳﺮان را در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻮرد ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﻗﺮار دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا‪ ،‬اوﻟﻴﻦ‬
    ‫ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﯼ اﻳﺮاﻧﯽ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﯼ ﮐﻮﭼﮏ و در هﻤﺴﺎﻳﮕﯽ ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﺁﺑﺎد‬
    ‫ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰ ﺧﻮزﺳﺘﺎن از هﺰاران ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﮐﺸﺎورزﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪،‬‬
    ‫ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺁن ﺑﻪ ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﻔﻮذ و ﻳﺎدﮔﻴﺮﯼ از ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﯼ ﺳﻮﻣﺮﯼ و اﮐﺪﯼ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل ارﺗﺒﺎط و ﺗﺠﺎرت ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﺮﻗﯽ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﻮﻣﯽ ﮐﻪ از‬
    ‫ﺣﺪود ‪ ۵٠٠٠‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ در ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺗﻤﺪن ﺧﻮد را ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮد‪ ،‬اﻳﻼم ﻧﺎم داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬
    ‫ﻗﻮم ﻣﺤﻠﯽ اﻳﺮان داراﯼ زﺑﺎن‪ ،‬ﺧﻂ و هﻨﺮ وﻳﮋۀ ﺧﻮد ﺑﻮد و ﻣﺜﻞ ﺳﻮﻣﺮﻳﺎن ﮐﻪ‬
    ‫ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﮐﻬﻨﺴﺎل ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﺳﺎﻣﻴﺎن ﻏﺮب ﻳﺎ ﺁرﻳﺎﻳﯽ هﺎﯼ ﺷﻤﺎل‬
    ‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﻗﺮﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻓﺮهﻨﮓ‪ ،‬هﻨﺮ و ﺗﺠﺎرت اﻳﻼﻣﯽ از ﻣﺮﮐﺰ ﺧﻮد در‬
    ‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﻪ داﺧﻞ ﻓﻼت اﻳﺮان هﻢ ﻧﻔﻮذ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺷﻬﺮ اﻳﻼم ﺷﻮش ﻧﺎم داﺷﺖ ﮐﻪ در ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺷﻬﺮ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺷﻮش داﻧﻴﺎل‬
    ‫ﻣﻴﺒﻮد‪ .‬اﻳﻼﻣﻴﺎن ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺠﺎرت ﺑﺎ زاﺑﻞ و هﻨﺪ ارﺗﺒﺎط داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از‬
    ‫ﺟﻬﺖ ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ اﻗﻮام ﺳﺎﻣﯽ ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻔﻮذ ﺑﺮ ﻃﺮﻳﻖ‬
    ‫ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ و رﻓﺘﺎرﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺖ و در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎ اﮐﺪﻳﺎن و ﺑﺎﺑﻠﻴﺎن‪ ،‬ﺑﻪ‬
    ‫ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﻧﻈﺎﻣﻴﮕﺮﯼ ﺁﻧﻬﺎ داﻣﻦ زد‪ .‬ﻧﻘﻄﻪ اوج ﻧﻈﺎﻣﻴﮕﺮﯼ اﻳﻼﻣﯽ در ﺣﺪود‬
    ‫‪ ١٢٠٠‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد واﻗﻊ ﺷﺪ؛ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺷﺎﻩ اﻳﻼم ﺷﻬﺮ ﻣﻤﺘﺎز ﺑﺎﺑﻞ را ﺗﺼﺮف‬

    ‫‪19‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﮐﺮد و ﺛﺮوت ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﺗﺎراج ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺁن‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﻗﺮن اﻳﻼم هﻤﭽﻮن ﺧﺎرﯼ در‬
    ‫ﭘﻬﻠﻮﯼ ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﻣﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﮔﻴﺮﯼ ﺧﺪاﻳﺎن ﺟﻨﮓ ﺁﺷﻮرﯼ ﺑﻪ‬
    ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﯽ ﺧﻮﻧﻴﻦ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺁﺷﻮر ﺑﻨﯽ ﭘﺎل اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﻣﻘﺘﺪر ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ در ﺣﺪود‬
    ‫‪ ۶۴٠‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد از ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﮐﺎر اﻳﻼم را ﻳﮑﺴﺮﻩ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﻤﻠﻪ‬
    ‫او ﺑﻪ ﺗﺎراج ﺷﻬﺮ ﺷﻮش و ﺧﺮاﺑﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺁن ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ رﺳﻢ ﺁﺷﻮرﻳﺎن‬
    ‫ﺟﻨﮕﺠﻮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﻘﻴﻪ را ﺳﻮزاﻧﺪﻧﺪ و ﮐﺸﺘﻨﺪ و وﻳﺮان‬
    ‫ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﺸﻤﺸﺎن از اﻳﻼﻣﻴﺎن ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﺪﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ وﻻﻳﺎت هﻤﺴﺎﻳﻪ و‬
    ‫ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ اﻳﻼم را ﻧﻴﺰ رﺣﻢ ﻧﺪادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺮ ﺷﺨﺺ ﺁﺷﻮر ﺑﻨﯽ ﭘﺎل؛ " ﺁﻧﺠﺎ را‬
    ‫ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﻣﺨﺮوﺑﻪ ﮐﺮدم و ﺑﺮ ﺧﺎﮐﺸﺎن هﻢ ﻧﻤﮏ ﭘﺎﺷﻴﺪم"‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺨﺮﻳﺐ هﻤﻪ ﮔﻴﺮ‬
    ‫اوﻟﻴﻦ ﺗﻤﺪن اﻳﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻋﺮﺻﻪ را ﺑﺮاﯼ ورود اﻗﻮام ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺁرﻳﺎﻳﯽ ﮐﻪ واﻟﺪﻳﻦ ﻧﻴﻤﯽ‬
    ‫از اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﮐﻨﻮﻧﯽ اﻧﺪ‪ ،‬هﻤﻮار ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

    ‫ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺁرﻳﺎﻳﯽ‬
    ‫ﺁرﻳﺎﻳﯽ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ از ﺣﺪود ‪ ١۵٠٠‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﺣﺮﮐﺖ و ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻓﻼت‬
    ‫اﻳﺮان ﺁﻏﺎز ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﻗﻮم هﻨﺪ و اروﭘﺎﻳﯽ اﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪان اهﻞ ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﺛﺒﺖ‬
    ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺧﻮد ﻧﺒﻮدﻩ‪ ،‬وﻟﯽ دو ﻃﺎﻳﻔﻪ از ﺁﻧﺎن )ﻣﺎدهﺎ و ﭘﺎرس هﺎ( ﮐﻪ در ﻏﺮب اﻳﺮان‬
    ‫ﺳﮑﻨﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺘﻤﺪﻧﻴﻦ ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ و ﻳﻮﻧﺎن ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﻪ اﯼ‬
    ‫دﻳﮕﺮ ﮐﻪ در ﺷﺮق اﻳﺮان )ﺳﻴﺴﺘﺎن( ﺟﺎ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن ﻣﺘﻤﺪن و ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺴﯽ‬
    ‫ﭼﻮن ﺑﺎﺑﻠﻴﺎن و ﺁﺷﻮرﻳﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻟﺬا‪ ،‬اﺣﻮاﻟﺸﺎن ﮐﻤﺘﺮ ﺛﺒﺖ و ﺿﺒﻂ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
    ‫اﻣﺎ اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ اﺑﺪاع دﻳﻦ زرﺗﺸﺘﯽ و داﺳﺘﺎن اﺳﻄﻮرﻩ اﯼ‬
    ‫ﺧﺪاﻳﻨﺎﻣﻪ )ﺷﺎهﻨﺎﻣﻪ( ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺟﺎوداﻧﯽ ﺑﺮ ﺗﻤﺪن اﻳﺮان ﺑﺮﺟﺎ ﻧﻬﺎدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
    ‫اﺳﻄﻮرﻩ ﺧﺪاﻳﻨﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺷﺘﺮﻳﻦ وﺟﻬﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﮑﻴﻢ ﻓﺮدوﺳﯽ ﻃﻮﺳﯽ در دو‬
    ‫هﺰار ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﻢ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪ‪ ،‬زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ و روﺣﻴﻪ اﻳﺮاﻧﯽ را ﺟﺎوداﻧﻪ‬
    ‫ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺷﺎهﻨﺎﻣﻪ هﺮ داﺳﺘﺎﻧﺶ ﺟﻨﺒﻪ اﯼ از ﺗﻼﺷﻬﺎﯼ ﻣﺮدﻣﺎن اﻳﻦ ﺁب و ﺧﺎﮎ را ﺑﻪ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪20‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫زﻳﺒﺎﻳﯽ ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﺳﺎﻃﻴﺮ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬دﻳﻦ‬
    ‫زرﺗﺸﺖ هﻢ ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ اوﻟﻴﻦ ادﻳﺎن ﺗﮏ ﺧﺪاﻳﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ ١٠٠٠‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ‬
    ‫از ﻣﻴﻼد ﺑﺮﻣﻴﮕﺮدد و ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ اﺻﻠﯽ ﻣﺬهﺒﯽ دو ﻋﻤﺪﻩ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﭘﺎرس‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ‬
    ‫هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ و ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺎدهﺎ‬
    ‫ذﮐﺮ ﻗﻮم ﻣﺎد از ﺣﺪود ‪ ٩٠٠‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد درﺗﻮارﻳﺦ ﺁﺷﻮرﯼ و ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
    ‫اﻳﻦ ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺁرﻳﺎﻳﯽ اﺑﺘﺪا در ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺟﺒﺎل اﻟﺒﺮز )ﻧﺰدﻳﮏ هﻤﺪان‬
    ‫ﮐﻨﻮﻧﯽ( ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪﻧﺪ و از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﺁﺷﻮرﻳﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﺪن‬
    ‫ﺁﺷﻮر ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﺣﺎﮐﻢ ﮔﺮدﻳﺪﻩ و اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺧﻮد را ﺑﺮ اﺳﺎس‬
    ‫ﻣﺪﻧﻴﺖ و ﻓﺮهﻨﮓ ﺳﻮﻣﺮﯼ‪ -‬اﮐﺪﯼ ﺑﻌﻼوۀ ﻳﮏ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﻴﺮﺣﻢ و ﮐﺎرﺁﻣﺪ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻨﺎ‬
    ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺮ ﻏﺮور ﺁﺷﻮرﯼ ﺳﺮﺷﺎر از ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ هﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎ اﻗﻮام‬
    ‫هﻤﺴﺎﻳﻪ اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺤﻮﻳﮑﻪ ﺗﺮس از ﺁﺷﻮرﻳﺎن ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺮق‬
    ‫ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ ﺗﺴﻠﻂ ﺗﻤﺎم داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ وارﺛﺎن ﮐﺸﺎورزان و روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺳﻮﻣﺮﯼ‪،‬‬
    ‫ﺻﻨﻌﺘﮕﺮان اﮐﺪﯼ و ﺟﻨﮕﺎوران ﺑﺎﺑﻠﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎهﺎﻧﺸﺎن از ﮐﻮدﮐﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺳﻠﻄﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺬهﺒﯽ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﻧﻴﺰ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﻴﺸﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﮐﻮچ ﻧﺸﻴﻦ ﻣﺎد ﮐﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ دﺳﺘﻪ و ﻓﺮﻗﮥ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺎ رؤﺳﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ‬
    ‫ﻣﺠﺰا داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﯽ و ﺑﻪ ﮐﺮات از ﺁﺷﻮرﻳﺎن ﻣﻨﻀﺒﻂ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ و ﺑﺮاﯼ‬
    ‫دوﻳﺴﺖ ﺳﺎل ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ ﺁﺷﻮرﯼ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﻤﺪن‬
    ‫ﮐﺸﺎورزﯼ و ﻣﺬهﺒﯽ ﺳﻮﻣﺮﯼ در ﻃﯽ ﺳﻪ هﺰار ﺳﺎل رﻗﺎﺑﺖ و ﮐﺸﻤﮑﺶ ﺑﺮ ﺳﺮ‬
    ‫زﻣﻴﻦ و ﺛﺮوت ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﺷﻮرﻳﺎﻧﯽ ﺧﺘﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺗﺠﺎوز‪ ،‬ﻗﺘﻞ و‬
    ‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻗﺪرت و ﺳﻠﻄﻪ ﺧﻮد ﺳﻮد ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬و اﺟﺮاﯼ‬
    ‫ﺁن ﺷﻨﺎﻳﻊ را ﺑﻪ ﺣﺪ هﻨﺮﯼ ﺳﻴﺎﻩ و ﻧﮑﺒﺖ ﺑﺎر رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﮐﻪ ذﮐﺮش ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻤﺪن‬
    ‫را ﺑﻪ ﺷﺮم ﻣﯽ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬

    ‫‪21‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺎدهﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭼﺎﻟﺶ ﺁﺷﻮرﯼ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻳﮏ واﺣﺪ ﻣﻠﯽ و ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪ دور هﺴﺘﻪ‬
    ‫ﻣﺪﻧﯽ هﮑﻤﺘﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎدهﺎ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎﮔﺮداﻧﯽ ﺳﺎﻋﯽ‪ ،‬هﻨﺮ ﻧﻈﺎﻣﻴﮕﺮﯼ و اﻧﻀﺒﺎط‬
    ‫ﺟﻨﮕﯽ را از دﺷﻤﻨﺎن ﺁﺷﻮرﯼ ﺁﻣﻮﺧﺘﻨﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﺧﻮرد ﺧﻮدﺷﺎن دادﻧﺪ‪ .‬در‬
    ‫ﺣﺪود ‪ ٧٠٠‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد‪ ،‬ﻣﺎدهﺎ ﺑﺎ هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن ﺷﺮﻗﯽ ﺧﻮد )ﺳﮑﺎهﺎ( ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻧﺪ و‬
    ‫ﺑﺮ ارﺑﺎﺑﺎن ﺁﺷﻮرﯼ ﺷﻮرﻳﺪﻧﺪ‪ .‬رهﺒﺮ ﻣﺎد )ﺧﺸﺎﺗﺮﺗﻴﺎ( ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻟﺸﮑﺮ ﺁﺷﻮر را ﻳﮑﯽ‬
    ‫ﺑﻌﺪ از دﻳﮕﺮﯼ ﺷﮑﺴﺖ داد‪ ،‬وﻟﯽ در ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﻧﻴﻨﻮا ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬
    ‫از او‪ ،‬هﻮﺧﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺷﺎهﯽ رﺳﻴﺪ و اﻳﻨﺒﺎر در اﺗﺤﺎد ﺑﺎ ﺑﺎﺑﻠﻴﺎن و ﭘﺎرﺳﻴﺎن‪ ،‬هﻢ‬
    ‫هﻤﺴﺎﻳﻪ ﺷﺮﻗﯽ )ﺳﮑﺎهﺎ( و هﻢ ﻏﺮﺑﯽ )ﺁﺷﻮرﻳﻬﺎ( راﻣﻐﻠﻮب ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﺣﺪود ‪۶١٠‬‬
    ‫ﻼ ﻣﻀﻤﺤﻞ ﺷﺪ و ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺁن ﻣﻴﺎن ﻓﺎﺗﺤﺎن‬
    ‫ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد‪ ،‬ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻣﻤﺘﺎز ﺁﺷﻮر ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در هﻨﮕﺎم ﻣﺮگ هﻮﺧﺸﺘﺮ در ‪ ۵٨۴‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد‪ ،‬اﻗﻮام ﺁرﻳﺎﻳﯽ‬
    ‫ﻣﺎد و ﭘﺎرس ﺑﺮ ﻏﺎﻟﺐ اﻳﺮان ﺗﺴﻠﻂ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در اﻳﻦ ﺷﺮاﮐﺖ دﺳﺖ ﺑﺎﻻ هﻤﭽﻨﺎن‬
    ‫ﺑﺎ ﻣﺎدهﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﻩ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺎد ) ﺁﺳﺘﻴﺎژ( ‪ ٣۵‬ﺳﺎل ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ‬
    ‫رﻗﻴﺒﺎن دروﻧﯽ و ﺑﻴﺮوﻧﯽ ﮔﺬراﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺸﻨﻪ ﻣﺎﺗﺮﮎ ﺁﺷﻮرﯼ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪22‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ -٣‬هﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎن‬
    ‫ﭘﺎرﺳﻴﺎن در ﺣﻮاﻟﯽ اﺳﺘﺎن ﻓﺎرس ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺳﮑﻨﺎ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎﯼ زﻣﺎن ﺑﺎ‬
    ‫ﻣﺎدهﺎ ﻳﺎ اﻳﻼﻣﯽ هﺎ ﻣﺘﺤﺪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻄﺮ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺁﺷﻮرﯼ دﻓﺎع ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
    ‫ﺑﺎ ﻧﺎﺑﻮدﯼ اﻳﻼم در ﺣﺪود ‪ ۶۴٠‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﻣﻬﻢ اﻧﺸﺎن )در ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺷﻴﺮاز‬
    ‫اﻣﺮوز( ﺑﺪﺳﺖ ﺷﺎﻩ ﭘﺎرﺳﯽ ﮐﻮروش اول اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﮐﻪ دﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪﮔﯽ اﻣﭙﺮاﻃﻮر‬
    ‫ﻣﻘﺘﺪر ﺁﺷﻮر ﺑﻨﯽ ﭘﺎل را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻧﺤﻄﺎط ﺁﺷﻮر زﻳﺮ ﻓﺸﺎرهﺎﯼ ﻣﺎﻟﯽ داﺧﻠﯽ‬
    ‫و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﺷﺎهﺎن ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺘﺤﺪان زﻳﺮدﺳﺖ ﺷﺎﻩ ﻣﺎد ﺑﺪل ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺗﺤﮑﻴﻢ اﻳﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺴﺮ ﮐﻮروش اول ﻳﻌﻨﯽ ﮐﻤﺒﻮﺟﻴﻪ اول‪ ،‬دﺧﺘﺮ ﺷﺎﻩ ﺁﺳﺘﻴﺎژ ﺑﻨﺎم‬
    ‫ﻣﺎﻧﺪاﻧﺎ را ﺑﻪ زﻧﯽ ﮔﺮﻓﺖ و از ﺁن ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﺎد و ﭘﺎرس‪ ،‬ﮐﻮروش دوم )ﮐﺒﻴﺮ( زادﻩ‬
    ‫ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﮐﻮروش ﮐﺒﻴﺮ در ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺬار ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺑﺎ ﺷﮑﻮﻩ هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ‪ ،‬در‬
    ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻳﻬﻮدﯼ و ﻣﺴﻴﺤﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺎﺟﯽ ﻗﻮم ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﻴﻞ و در ﺗﺎرﻳﺦ ﻳﻮﻧﺎن ﺑﻪ‬
    ‫ﻋﻨﻮان اوﻟﻴﻦ اﺑﺮ ﻗﺪرت ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ ﭘﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺎهﯽ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ دارد‪ .‬ﻗﺪرت‪،‬‬
    ‫دراﻳﺖ و ﺳﺨﺎوت اﻳﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻩ از ﻻﺑﻼﯼ ﺻﻔﺤﺎت ﭘﺮاﮐﻨﺪۀ ﺗﺎرﻳﺦ هﻨﻮز ﺑﻌﺪ از‬
    ‫‪ ٢۵٠٠‬ﺳﺎل ﻧﻤﺎﻳﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻮروش از ﺁن دﺳﺖ ﺑﺰرگ ﻣﺮداﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ "رهﺒﺮان‬
    ‫ﻃﺒﻴﻌﯽ" ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ؛ وﻟﯽ در ﮐﻨﺎر اﻗﺘﺪار رهﺒﺮﯼ و ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺮوازﯼ و ﻗﺪرت‬
    ‫ﻃﻠﺒﯽ‪ ،‬از اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺮدم ﭘﺴﻨﺪ و ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻧﻮاز هﻢ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
    ‫ﻣﺘﻌﺎدل و ﻣﻘﺘﺪر ﻓﺮدﯼ‪ ،‬ﺟﺎذب ﻣﺮدﻣﺎن ﺷﺪ و ﺗﺠﺴﻢ روﻳﺎهﺎﯼ ﺁﻧﺎن ﺑﺮاﯼ رهﺒﺮﻳﺖ‬
    ‫ﺻﺎﻟﺢ و ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﯽ‪.‬‬

    ‫ﮐﻮروش در ﺣﺪود ‪ ۵۶٠‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد در ‪ ۴٠‬ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﺷﻬﺮ اﻧﺸﺎن‬


    ‫رﺳﻴﺪ‪ .‬ﭘﺪرﺑﺰرگ ﺳﺎﻟﺨﻮردﻩ و ﺑﻴﺮﺣﻢ او )ﺁﺳﺘﻴﺎژ( در ﺑﻴﻦ ﺧﻮدﯼ و ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‬
    ‫ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ زور ﺳﺮﮐﻮب و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺷﺎهﻨﺸﺎﻩ ﻣﺎد و ﭘﺎرس ﺑﻮد‪.‬‬
    ‫ﻣﺸﮑﻮﮎ از ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﺮﺧﯽ ﺳﺮان ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺎ ﮐﻮروش‪ ،‬ﺁﺳﺘﻴﺎژ در ‪ ۵۵٠‬ﻗﺒﻞ از‬

    ‫‪23‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﻴﻼد ﻟﺸﮑﺮﯼ را ﺑﺮاﯼ ﮔﻮﺷﻤﺎﻟﯽ او ﺑﻪ اﻧﺸﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬وﻟﯽ ﮐﺎر ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺷﺪ و‬


    ‫ﻋﻤﺪۀ ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺎد ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﮐﻮروش‪ ،‬هﻤﺪﺳﺖ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺳﭙﺎﻩ دو‬
    ‫ﭼﻨﺪان ﺷﺪﻩ ﮐﻮروش‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﺎرﯼ اﺷﺮاف ﻧﺎراﺿﯽ ﻣﺎد‪ ،‬ﺑﺮاﺣﺘﯽ هﮑﻤﺘﺎﻧﻪ را ﮔﺮﻓﺖ؛‬
    ‫اﻣﺎ ﺑﺠﺎﯼ ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﻗﺘﻞ ﺁﺳﺘﻴﺎژ‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﺟﺪﻳﺪ او را ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬

    ‫در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن ﺳﺎﮐﻦ ﺁﺳﻴﺎﯼ ﺻﻐﻴﺮ )ﻟﻴﺪﻳﺎﻳﯽ هﺎ( ﺑﻪ‬
    ‫ﺗﺼﻮر ﺳﻘﻮط و ﺿﻌﻒ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻣﺎد و ﺑﻪ ﺻﺮاﻓﺖ اﻓﺰودن ﺑﺮ ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ‬
    ‫ﺷﻤﺎﻟﻐﺮب اﻳﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺟﻨﮕﺸﺎن ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺘﺤﺪ اﻳﺮاﻧﯽ ﻣﻐﻠﻮﺑﻪ ﺷﺪ‪ ،‬و‬
    ‫ﻏﺎﻟﺐ دوﻟﺘﺸﻬﺮهﺎﯼ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ در ﺗﺮﮐﻴﻪ اﻣﺮوز ﺑﺪﺳﺖ ﺁرﻳﺎﻳﯽ هﺎ اﻓﺘﺎد‪.‬‬
    ‫ﮐﻮروش ﮐﺒﻴﺮ ﺑﺰرﮔﺸﻬﺮ ﺳﺎردﻳﺲ را در ﺣﺪود ‪ ۵۴۵‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﺗﺼﺮف ﮐﺮد و‬
    ‫ﺷﺎﻩ ﻟﻴﺪﻳﺎﻳﯽ )ﮐﺮوﺳﻮس( را ﮐﻪ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬

    ‫ﺑﺎﺑﻠﻴﺎن در ﺣﻤﻠﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻟﻴﺪﻳﺎﻳﯽ هﺎ هﻤﺪﺳﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﭙﺎﻩ ﮐﻮروش ﺑﻌﺪ از‬
    ‫ﻓﺘﺢ ﺁﺳﻴﺎﯼ ﺻﻐﻴﺮ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺑﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﮐﺎر او ﺑﺎ ﻣﺎدهﺎ ﺑﻮد؛ ﮐﻮروش‬
    ‫ﮐﺒﻴﺮ از ﺗﻀﺎدهﺎﯼ داﺧﻠﯽ ﺑﺎﺑﻞ و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ از اﺷﺮاف و‬
    ‫روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺁﻧﺸﻬﺮ ﮐﻪ از ﺣﺎﮐﻢ ﻇﺎﻟﻤﺸﺎن )ﻧﺒﻮﻧﻴﺪ( دﻟﺨﻮن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺗﻤﺎم ﺑﺮد و‬
    ‫ﺑﺮاﺣﺘﯽ در ﺣﺪود ‪ ۵۴٠‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﺁن ﺗﻤﺪن ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﺷﺎﻩ ﺗﺎزﻩ ﺑﺪوران رﺳﻴﺪﻩ و ﮐﻢ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ در ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ‪٣۵٠٠‬‬
    ‫ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﮐﻮروش ﺑﺮاﯼ ﮐﻨﺘﺮل اﻗﻠﻴﻢ ﺑﺎﺑﻞ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﺁن )از ﻏﺮب زاﮔﺮس‬
    ‫ﺗﺎ ﻣﺮز ﻣﺼﺮ(‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺘﯽ ﺧﻼف روش ﻣﻌﻤﻮل ﺟﺒﺎراﻧﻪ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺣﮑﻤﺮاﻧﺎن‬
    ‫ﺑﺎﺑﻠﯽ ﺑﺮ ﺳﻠﻄﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺎدﯼ و ﻣﻌﻨﻮﯼ ﺑﺮ اﻗﻮام زﻳﺮ دﺳﺖ ﺗﺎﮐﻴﺪ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬از‬
    ‫ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺗﺤﻤﻞ ﻣﺬاهﺐ و ﺧﺪاﻳﺎن دﻳﮕﺮ ﺟﺰ ﺧﺪاﯼ ﺑﺎﺑﻞ )ﻣﺮدوخ( را ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و‬
    ‫ﻧﻤﺎدهﺎﯼ ﺧﺪاﻳﺎن ﺷﻬﺮهﺎﯼ دﻳﮕﺮ )ﺑﺘﻬﺎ( و ﻣﻌﺎﺑﺪ ﺁﻧﺎن را ﻣﺮﺗﺒﺎً ﺗﺤﻘﻴﺮ و ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﯽ‬
    ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﺑﻠﻴﺎن ﺣﺘﯽ ﮔﺮوﻩ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﻳﻬﻮدﯼ را ﺑﻌﺪ از ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﻌﺎﺑﺪ ﺑﻴﺖ‬
    ‫اﻟﻤﻘﺪس‪ ،‬ﮐﻮچ دادﻩ و ﺑﻪ اﺳﺎرت در ﺑﺎﺑﻞ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺟﻠﺐ هﻤﮑﺎرﯼ اﻳﻦ اﻗﻮام‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪24‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫از ﺑﺎﺑﻞ ﺑﻪ ارث رﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬ﮐﻮروش ﮐﺒﻴﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺁزادﯼ ﻣﺬهﺒﯽ و اﺣﺘﺮام ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ‬
    ‫ﻋﻘﺎﻳﺪ را در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺖ؛ و از ﺁﻧﺠﻤﻠﻪ )ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺗﻮرات و اﻧﺠﻴﻞ ﺁﻣﺪﻩ(‬
    ‫ﻳﻬﻮدﻳﺎن را از ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺁزاد ﮐﺮد و ﻣﺴﺎﻋﺪت ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﺑﻴﺖ‬
    ‫اﻟﻤﻘﺪس ﺑﺎز ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﭘﺲ از ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻏﺮﺑﯽ‪ ،‬ﮐﻮروش ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺮق و ﺳﮑﺎهﺎ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ‪ ۵٣٠‬ﻗﺒﻞ از‬
    ‫ﻣﻴﻼد )در هﻔﺘﺎد ﺳﺎﻟﮕﯽ( ﻃﯽ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﺁن ﻗﻮم ﮐﻮچ ﻧﺸﻴﻦ ﺁﺳﻴﺎﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ‪ ،‬ﺑﻘﺘﻞ‬
    ‫رﺳﻴﺪ‪ .‬داﺳﺘﺎن ﮐﻮروش ﮐﺒﻴﺮ ﺣﮑﺎﻳﺘﯽ دﻟﭙﺬﻳﺮ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ اﻳﺮاﻧﻴﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻤﺎن‬
    ‫ﺑﺸﺪت از ﮐﻤﺒﻮد ﻗﺼﻪ هﺎﯼ ﺧﻮش ﻓﺮﺟﺎم رﻧﺞ ﻣﻴﺒﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻌﺪهﺎ ﻓﺎﺗﺤﺎن دﻳﮕﺮ‬
    ‫اﻳﺮاﻧﯽ هﻢ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﺪ ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ ﮐﻮروش وﺳﻌﺖ دهﻨﺪ‪،‬‬
    ‫اﻣﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ رهﺒﺮاﻧﯽ ﮐﻪ هﻢ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻬﺎ و هﻢ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺗﺴﺨﻴﺮ‬
    ‫ﻗﻠﻮب ﻣﺮدم ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﮐﻮروش ﺣﺎدث ﺷﺪ‪ ،‬ﺁﻳﻴﻨﻪ ﺗﻤﺎم‬
    ‫ﻧﻤﺎﯼ دﺷﻮارﻳﻬﺎﯼ ﺑﻨﻴﺎﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﻗﺪرت در ورﻃﻪ ﮐﺸﻮرﮔﺮداﻧﯽ و رهﺒﺮﯼ‬
    ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻳﻞ را ﻣﻴﺘﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ذﻳﻞ ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫‪ (١‬اﻧﺘﻘﺎل ﻗﺪرت از ﻳﮏ رهﺒﺮ ﺑﻪ رهﺒﺮ ﺑﻌﺪ ﺑﺮ ﭼﻪ اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ؟ در‬


    ‫ﺻﻮرت ﺑﺮوز ﺗﻀﺎد و درﮔﻴﺮﯼ ﺑﺮ ﺳﺮ وارث رهﺒﺮﯼ‪ ،‬ﭼﻪ‬
    ‫راهﮑﺎرهﺎﻳﯽ ﺑﺮاﯼ ﺣﻞ ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت وﺟﻮد دارد؟‬
    ‫‪ (٢‬ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻗﺪرت‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﺷﺮاف‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
    ‫اﻧﺘﻘﺎل ﻗﺪرت و رهﺒﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﻨﺪ؟‬
    ‫‪ (٣‬اﻗﻮام و اﻗﻠﻴﺖ هﺎﯼ ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ در دوران ﮔﺬار ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ ﺟﺪﻳﺪ و ﺗﺤﺖ‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﯼ ﻣﺘﻔﺎوت او‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟‬
    ‫‪ (۴‬رهﺒﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﭼﻪ ﻧﻴﺮوهﺎ و راهﮑﺎرهﺎﻳﯽ ﺑﺮاﯼ هﻤﺮاﻩ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺳﺎﮐﺖ‬
    ‫ﮐﺮدن و ﻳﺎ اﻧﻘﻴﺎد ﻋﻨﺎﺻﺮ داﺧﻠﯽ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ )اﻋﻴﺎن و اﺷﺮاف( و ﻋﻮاﻣﻞ‬
    ‫ﺧﺎرج از ﺣﮑﻮﻣﺖ ) اﻗﻠﻴﺖ هﺎﯼ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ( دارد؟‬

    ‫‪25‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ (۵‬ﭘﺲ از ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻗﺪرت‪ ،‬رهﺒﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮ ﭼﻪ اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎ و اﻋﻤﺎل ﺧﻮد‬


    ‫را ﭘﯽ رﻳﺨﺘﻪ و ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﺑﺮد؟ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮ او ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺬار ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﻮد؟‬

    ‫دو ﭘﺎﺳﺦ اﺳﺎﺳ ًﺎ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻮاﻻت وﺟﻮد دارد‪ .‬اوﻟﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
    ‫ﻣﻄﻠﻘﻪ رهﺒﺮ اﺳﺖ و دوﻣﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ رهﺒﺮﻳﺖ ﻣﺤﺪود ﻳﮏ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪۀ دﺳﺘﻪ اﯼ‬
    ‫ﻏﺎﻟﺐ از ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺁزاد‪ .‬اوﻟﯽ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ‪ ،‬دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ اﻳﻦ ﻳﺎ ﺁن‬
    ‫اﺳﺖ‪ ،‬و دوﻣﯽ دﻣﮑﺮاﺳﯽ و ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮدم ﺻﺎﺣﺐ راﯼ‪ .‬ﻣﺎ‬
    ‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن در ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺗﺎرﻳﺦ ﺧﻮد راﻩ اول را در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻳﻢ؛ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬
    ‫ﺗﻘﻠﻴﺪ و ﺗﮑﺮار اﻟﮕﻮهﺎﯼ ﺟﺎ اﻓﺘﺎدﻩ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﯼ ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ اﮐﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺑﻞ و ﺁﺷﻮر‪.‬‬

    ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ اﻟﺒﺘﻪ در ﺻﻮرت وﺟﻮد رهﺒﺮﯼ ﻃﺮاز اول‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ‬
    ‫ﻗﺪرت در ﻣﺴﻴﺮهﺎﯼ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺮﺑﺎزدﻩ و ﮐﺎرا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻃﺒﻖ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺸﺮ‪،‬‬
    ‫ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻪ ﻓﺴﺎد‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﺰرگ ﺑﻴﻨﯽ و ﺧﻮدﮐﺎﻣﮕﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻴﺸﻮد و ﺑﻌﺪ از ﻳﮏ‬
    ‫ﻳﺎ دو ﻧﺴﻞ‪ ،‬ﮐﻴﻔﻴﺖ رهﺒﺮﯼ ﻏﻴﺮ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﻪ ﻣﺮدم و ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻮﻳﺾ و ﺗﺄﺛﻴﺮ‪ ،‬ﺑﻪ‬
    ‫ﮔﻮﻧﻪ ﻓﺎﺣﺸﯽ ﻧﺰول ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬اﻟﮕﻮﯼ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﻟﻮد ﺗﻤﺪن ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ )ﺑﺨﺼﻮص ﺁﺗﻦ( اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ‬
    ‫دﺳﺘﺨﻮش ﺗﺮدﻳﺪهﺎ‪ ،‬رﻗﺎﺑﺘﻬﺎ و ﻣﺮدم ﻓﺮﻳﺒﯽ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺎزان ﮔﺮدد و اﻣﮑﺎن ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
    ‫ﮔﻴﺮﯼ ﻗﺎﻃﻊ و ﺗﻤﺮﮐﺰ رهﺒﺮﯼ را ﺳﻠﺐ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ هﻤﻴﻦ رﻗﺎﺑﺘﻬﺎ و ﻣﺒﺎرزات در‬
    ‫ﺟﻠﺐ راﯼ ﻣﺮدم و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻧﺸﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺗﻮان ﺑﺤﺚ‪ ،‬اﺑﺮاز ﻋﻘﻴﺪﻩ و‬
    ‫ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ در دراز ﻣﺪت‪ ،‬ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻬﺘﺮﯼ ﺑﺮاﯼ رﺷﺪ و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻓﺮهﻨﮕﯽ‪،‬‬
    ‫ﻋﻠﻤﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

    ‫دارﻳﻮش ﮐﺒﻴﺮ)هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ(‬
    ‫ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﮐﻮروش‪ ،‬ﭘﺴﺮش ﮐﻤﺒﻮﺟﻴﻪ دوم ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ رﺳﻴﺪ و ﺑﺮاﯼ اﺛﺒﺎت‬
    ‫"ﻟﻴﺎﻗﺖ" و ﻗﺪرت ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﻴﺪ و ﺁن ﮐﺸﻮر را ﻓﺘﺢ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪26‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺮﺧﻼف ﭘﺪر‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﮐﻤﺒﻮﺟﻴﻪ ﻓﺎﺗﺢ در ﻣﺼﺮ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻣﺤﻠﯽ را ﺑﻪ رﻧﺞ‬
    ‫و ﺷﮑﻨﺠﻪ اﻧﺪاﺧﺖ و ﭘﺎرﺳﻴﺎن را ﺑﻪ ﺷﮏ و ﺗﺮدﻳﺪ در ﺻﻼﺣﻴﺖ رهﺒﺮﯼ او‪ .‬ﭘﺲ‬
    ‫در ﺳﺎل هﺸﺘﻢ ﺳﻠﻄﻨﺖ در ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﮐﻤﺒﻮﺟﻴﻪ ﻣﻨﻔﻮر ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
    ‫ﻣﺸﮑﻮﮐﯽ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺎ ﻣﺮگ ﮐﻤﺒﻮﺟﻴﻪ ‪ ،‬ﺑﺮادرش ﺑﺮدﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﯽ رﺳﺪ و ﻇﺎهﺮًا ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﻋﻘﺎﻳﺪ‬
    ‫ﺳﺨﺎوﺗﻤﻨﺪاﻧﻪ ﭘﺪر‪ ،‬دﺳﺖ اﻗﻮام زﻳﺮدﺳﺖ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻣﺎدهﺎ را در ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺬهﺐ و‬
    ‫ﻗﺪرت ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻗﺪرت ﮔﻴﺮﯼ رهﺒﺮان ﻣﺤﻠﯽ و ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﺬهﺒﯽ ﻣﺎد‬
    ‫)ﻣﺠﻮس هﺎ( ﺑﺮ ﻣﻮﺑﺪان ﭘﺎرﺳﯽ و ﻃﺮﻓﺪاراﻧﺸﺎن ﭼﻨﺎن ﮔﺮان ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ‬
    ‫دارﻳﻮش هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ‪ ،‬وﺟﻮد ﺑﺮدﻳﺎ را اﻧﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و او را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﻣﺠﻮس‬
    ‫ﺟﺎدوﮔﺮ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ و ﻗﺎﻟﺐ ﭘﺴﺮ ﮐﻮروش درﺁوردﻩ‪ ،‬ﺗﮑﻔﻴﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ!‬
    ‫ﭘﺲ اﺷﺮاف ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ دارﻳﻮش ﻃﻐﻴﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮدﻳﺎ و ﻏﺎﻟﺐ‬
    ‫ﻣﺠﻮﺳﺎن ﻣﺎد را ﺑﻪ هﻼﮐﺖ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺗﻮارﻳﺦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﻣﻮﻓﻖ‪ ،‬اﺷﺮاف ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺸﻮرت ﻣﯽ‬
    ‫ﻧﺸﻴﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻳﺮان ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﮐﻮروش و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
    ‫دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺳﺒﮏ ﻳﻮﻧﺎن را ﻧﻤﯽ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺎور داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ هﺮج و ﻣﺮج‬
    ‫ﻣﻴﺸﻮد و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺪل ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ ﺁﻧﺰﻣﺎن‪ ،‬دوﻟﺘﺸﻬﺮهﺎﯼ رﻗﻴﺐ اﻳﺠﺎد ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
    ‫ﻣﺸﺘﺮﮎ اﺷﺮاف و اﻋﻴﺎن ﻣﺘﺤﺪ را هﻢ رد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎدا ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻔﺎق و دﺷﻤﻨﯽ و‬
    ‫ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺲ راﯼ ﺑﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ رهﺒﺮ ﻣﻘﺘﺪرﺷﺎن دارﻳﻮش ﮐﺒﻴﺮ‬
    ‫ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻨﮓ ﻧﺒﺸﺘﻪ دارﻳﻮش ﺑﺮ ﮐﻮﻩ ﺑﻴﺴﺘﻮن‪ ،‬ﻳﮏ دوﺟﻴﻦ اﻗﻮام و‬
    ‫اﻗﻠﻴﺖ هﺎﯼ ﻣﺘﻨﻮع ﮐﺸﻮر ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ هﻢ از ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ ﻣﺎد و ﭘﺎرس و ﺿﻌﻒ‬
    ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﻪ ﻃﻐﻴﺎن و اﺳﺘﻘﻼل ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﮐﻪ ﺳﭙﺎﻩ‬
    ‫ﭘﺎرﺳﯽ دارﻳﻮش ﺳﺮ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﻨﮓ ﻗﺪرت ﻣﯽ ﮐﻮﺑﺪ و رهﺒﺮاﻧﺸﺎن را ﻣﻨﻬﺪم‬
    ‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮب ﻳﺎ ﺑﺪ‪ ،‬دارﻳﻮش ﮐﺒﻴﺮ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺧﻮد اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﭘﺎرس را از‬

    ‫‪27‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫هﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺼﺮ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﺮﻋﮑﺲ ﮐﻮروش‪ ،‬ﮐﻪ اﻣﻮر هﺮ ﮐﺸﻮر و اﻗﻠﻴﻢ را‬
    ‫ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﻣﺮدﻣﺎن و رهﺒﺮان ﻣﺤﻠﯽ ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬دارﻳﻮش هﺮ اﺳﺘﺎن را ﺑﻪ دﺳﺖ‬
    ‫ﺳﺎﺗﺮاﭘﯽ ﭘﺎرﺳﯽ ﻣﯽ ﺳﭙﺎرد و اﺻﻮل ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻳﮑﺴﺎﻧﯽ را ﺑﺮ‬
    ‫ﺗﻤﺎم اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫دارﻳﻮش ﮐﺒﻴﺮ ﺳﺎزﻧﺪﻩ ﻣﺒﻨﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ ﻣﻘﺘﺪر ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﻮد و از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ‬
    ‫اﻗﺪاﻣﺎت اوﺳﺖ‪ :‬ﺗﮑﻤﻴﻞ زﺑﺎن و ﺧﻂ رﺳﻤﯽ ﭘﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺟﺎدﻩ هﺎﯼ ﻃﻮﻳﻞ در‬
    ‫ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ اﻳﺮان‪ ،‬اﻳﺠﺎد دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻧﺎﻣﻪ رﺳﺎﻧﯽ و ﭼﺎﭘﺎر‪ ،‬ﺑﻨﺎﯼ ﮐﺎرواﻧﺴﺮاهﺎﯼ ﻣﺘﻌﺪد‬
    ‫ﺑﺮاﯼ رواج ﺗﺠﺎرت‪ ،‬ﺣﻔﺮ ﮐﺎﻧﺎل ﺑﻴﻦ رود ﻧﻴﻞ و درﻳﺎﯼ ﺳﺮخ‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺲ اوﻟﻴﻦ‬
    ‫ﻧﺎوﮔﺎن اﻳﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻳﮑﻨﻮاﺧﺖ ﮐﺮدن اوزان و واﺣﺪهﺎﯼ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ‪ ،‬و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻳﮏ‬
    ‫ﭘﻮل واﺣﺪ و راﻳﺞ‪.‬‬

    ‫دارﻳﻮش اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ ﮐﺸﺘﻦ ﭘﺴﺮ ﮐﻮروش ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ رﺳﻴﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ ادﻋﺎﯼ ﻳﮏ ﺟﺪ‬
    ‫ﻣﺸﺘﺮﮎ )هﺨﺎﻣﻨﺶ( و ﺑﻪ ﻋﻨﻮن ﻳﮏ ﭘﺎرﺳﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﻧﮋاد و زرﺗﺸﺘﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺧﻮد‬
    ‫را وارث ﺑﻪ ﺣﻖ ﺗﺎج و ﺗﺨﺖ و ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ اهﻮرﻣﺰدا‪ ،‬اﻋﻼم ﻧﻤﻮد‪ .‬از ﻟﺤﺎظ ﺗﺎرﻳﺨﯽ‬
    ‫ﻧﻴﺰ اﮔﺮ ﭼﻪ ﮐﻮروش ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺬار ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ ﭘﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ دارﻳﻮش اﺳﺖ ﮐﻪ‬
    ‫ﺑﻨﻴﺎن ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﺁﻧﺮا ﺑﺮاﯼ دوام دوﻳﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻴﺮﻳﺰد‪ .‬ﺑﺮ ﮔﺮدۀ ﻳﮏ دوﺟﻴﻦ اﻗﻮام‬
    ‫ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ‪ ،‬دارﻳﻮش ﻗﺼﺮهﺎ و ﻣﻌﺎﺑﺪ و ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﺑﺎﺷﮑﻮﻩ ﭘﺎرﺳﯽ‬
    ‫ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ ،‬ﮐﻪ هﺮ ﺟﺰء ﺁن از ﻳﮏ ﮔﻮﺷﻪ اﻗﻠﻴﻤﯽ و هﺮ ﻧﻘﺶ ﺁن از ﻓﮑﺮ و هﻨﺮ‬
    ‫ﻣﺮدﻣﯽ ﻓﺮاهﻢ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻪ هﺎﯼ ﺑﺎ ﻋﻈﻤﺖ او در ﺷﻮش و ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از‬
    ‫ﮔﺬﺷﺖ هﺰاران ﺳﺎل و ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻓﺎﺗﺤﺎن ﺑﻌﺪﯼ‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎ اﺑﻬﺖ و اﻓﺘﺨﺎرﺁﻓﺮﻳﻦ‬
    ‫اﺳﺖ‪.‬‬

    ‫ﻋﻤﺪﻩ رﻣﺰ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻣﺪل ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ در اﺻﻮل ﺳﺎدﻩ ذﻳﻞ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪28‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ (١‬ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻓﺮهﻨﮕﯽ‪ ،‬ﻣﺬهﺒﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻓﺮزﻧﺪان ذﮐﻮر ﻗﻮم ﺣﺎﮐﻢ )ﭘﺎرﺳﻴﺎن(‬


    ‫ﺑﺮاﯼ اﺣﺮاز ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ هﺎﯼ ﮐﻠﻴﺪﯼ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ‪ ،‬روﺣﺎﻧﯽ و ارﺗﺸﯽ‪.‬‬
    ‫هﺮدوت ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺴﺮان ﭘﺎرﺳﯽ در ﻃﻔﻮﻟﻴﺖ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﺗﻨﻬﺎ اﺳﺐ ﺳﻮارﯼ‪ ،‬ﺗﻴﺮاﻧﺪازﯼ و راﺳﺘﮕﻮﻳﯽ ﺑﻴﺎﻣﻮزﻧﺪ‪.‬‬
    ‫‪ (٢‬راهﺒﺮﯼ ﻳﮏ دوﺟﻴﻦ اﺳﺘﺎن )ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺳﺎﺑﻘًﺎ ﻣﺴﺘﻘﻞ( ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
    ‫ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﺎ ﻧﻈﺎم ﻣﺮﮐﺰﯼ و ﻣﺘﻮازﯼ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ادارﯼ هﺮ اﺳﺘﺎن ﻳﮏ‬
    ‫ﺳﺎﺗﺮاپ ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤًﺎ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﮔﺰارش ﻣﯽ داد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﻮازات ﺳﺎﺗﺮاپ‪ ،‬اﻣﻮر ﻣﺎﻟﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ ﻣﻨﺼﻮب ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دﻳﮕﺮ ﺷﺎﻩ و‬
    ‫اﻣﻮر ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻣﺴﺘﻘﻴﻤًﺎ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻩ‬
    ‫ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن "ﭼﺸﻢ و ﮔﻮش" ﺷﺎهﻨﺸﺎﻩ در هﺮ اﺳﺘﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و‬
    ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺘﺮﺻﺪ و ﻣﻮاﻇﺐ زﻳﺮدﺳﺘﺎن و ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ‪.‬‬
    ‫‪ (٣‬ارﺗﺶ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﻋﻤﺪﺗًﺎ ﻳﮏ ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺰد ﺑﮕﻴﺮ و ﻣﺘﺸﮑﻞ از واﺣﺪهﺎﯼ‬
    ‫ﻧﺨﺒﻪ اﻗﻮام ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﻮد؛ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻧﺎوﻳﺎن ﻣﺼﺮﯼ و ﻧﻴﺰﻩ داران‬
    ‫ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ‪ .‬اﻣﺎ رهﺒﺮﯼ و هﺴﺘﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ اﻳﻦ ارﺗﺶ در دﺳﺖ دﻩ هﺰار ﻧﻔﺮ‬
    ‫ﻼ وﻓﺎدار ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻗﺮار داﺷﺖ‪.‬‬
    ‫ﺳﻮار ﻧﻈﺎم ﭘﺎرﺳﯽ )ﺳﭙﺎﻩ ﺟﺎوﻳﺪان( و ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﻣﺨﺎرج ﮐﻼن ارﺗﺶ ﻧﻴﺰ از ﻣﺤﻞ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎ و ﻳﺎ اﻣﻮال و ﺛﺮوﺗﻬﺎﯼ ﺗﺎراج‬
    ‫ﺷﺪﻩ از اﻗﻮام ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ‪ ،‬ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪.‬‬
    ‫‪ (۴‬ﺑﻪ ﻣﺪد راﻩ هﺎﯼ ﺗﺠﺎرﯼ‪ ،‬وﺣﺪت ﭘﻮﻟﯽ و اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﯼ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ‬
    ‫اﻗﺘﺼﺎدﯼ در هﺮ اﻗﻠﻴﻢ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺖ و ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﭘﺮﺳﻮد درﺁﻣﺪ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﯽ‬
    ‫دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﻧﻈﺎم ادارﯼ‪ ،‬ﻣﺬهﺒﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
    ‫‪ (۵‬ﻣﺬهﺐ ﺗﮏ ﺧﺪاﻳﯽ و ﻣﻘﺘﺪر زردﺷﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺒﻨﺎﯼ دﻳﻨﯽ و اﺧﻼﻗﯽ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ ﻗﻮم‬
    ‫ﺣﺎﮐﻢ در ﺳﻠﻄﻪ ﺑﺮ اﻗﻮام دﻳﮕﺮ را ﻓﺮاهﻢ ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬اﻳﻦ اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺬهﺒﯽ‬
    ‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﺎﻳﻪ و ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﮐﺎﺳﺘﯽ )ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ( ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻘﺶ اﻓﺮاد‬
    ‫را در ﺳﺎزﻣﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﻨﻤﻮد‪ .‬ﻣﺬاهﺐ و ﻋﻘﺎﻳﺪ اﻗﻮام ﺗﺤﺖ‬
    ‫‪29‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺳﻠﻄﻪ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ رهﺒﺮﻳﺖ ﭘﺎرس را ﭘﺬﻳﺮا ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ و ﺧﺪﺷﻪ‬


    ‫ﻗﺮار ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺎرﺳﻴﺎن هﻢ ﻋﻼﻗﻪ اﯼ ﺑﻪ زردﺷﺘﯽ ﮐﺮدن اﻳﻦ‬
    ‫زﻳﺮدﺳﺘﺎن ﻏﻴﺮ "ﭘﺎﮎ ﻧﮋاد" ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫در ﮐﺘﻴﺒﻪ ﺑﻴﺴﺘﻮن‪ ،‬دارﻳﻮش ﺧﻮد را "ﺷﺎﻩ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﺷﺎهﺎن‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ هﻤﻪ‬
    ‫ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺷﺎﻩ در اﻳﻦ زﻣﻴﻦ وﺳﻴﻊ از دور و ﻧﺰدﻳﮏ‪ ،‬ﻳﮏ هﺨﺎﻣﻨﺶ‪ ،‬ﻳﮏ‬
    ‫ﭘﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﭘﺴﺮ ﻳﮏ ﭘﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﻳﮏ ﺁرﻳﺎﻳﯽ و از ﻧﮋاد ﺁرﻳﺎﻳﯽ" ﻣﯽ ﻧﺎﻣﺪ‪ .‬در هﻤﺎن‬
    ‫ﺳﻨﮓ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺮدﮔﯽ و اﻧﻘﻴﺎد ﻳﮏ دوﺟﻴﻦ ﻗﻮم و ﻣﻠﺖ ﻣﺘﻨﻮع ﻧﻴﺰ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‬
    ‫ﮐﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن و رهﺒﺮاﻧﺸﺎن زﻧﺠﻴﺮ ﺑﺮ ﮔﺮدن و دﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
    ‫از ﻧﻈﺮ ﻗﺪرت و ﺷﻴﻮﻩ ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﭘﺎرﺳﯽ را ﻣﻴﺘﻮان ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻠﻒ‬
    ‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺑﺎﺑﻞ و ﺁﺷﻮر و ﺟ ّﺪ ِ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﻳﻬﺎﯼ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻋﺒﺎﺳﯽ و ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‬
    ‫داﻧﺴﺖ‪.‬‬

    ‫از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺦ را ﻓﺎﺗﺤﺎن ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ از ﺣﺎل و روز واﻗﻌﯽ اﻗﻮام ﺗﺤﺖ‬
    ‫ﺳﻠﻄﻪ ﭘﺎرﺳﯽ ﺧﺒﺮ دﻗﻴﻘﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻴﺘﻮان ﮔﻤﺎن ﺑﺮد ﮐﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ‬
    ‫ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ دوﻳﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ‪ ،‬ﭼﻮن ﺁﺗﺶ زﻳﺮ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ‬
    ‫ﺑﺮ ﺟﺎﯼ ﻣﺎﻧﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ؛ ﮐﻪ روزﯼ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻋﻨﺼﺮ و ﻣﺎﻳﻪ ﺧﻮد را اﺣﻴﺎء ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

    ‫از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ اﻗﻮام زﻳﺮ ﺳﻠﻄﻪ‪ ،‬ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن ﺁﺳﻴﺎﯼ ﺻﻐﻴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻬﺮهﺎﻳﺸﺎن ﺗﻮﺳﻂ‬
    ‫ﮐﻮروش ﮐﺒﻴﺮ ﻓﺘﺢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺗﺎزﻩ ﺑﻪ دوران رﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن‬
    ‫ﺳﻴﺼﺪ ﺳﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺑﺎﻟﮑﺎن‪ ،‬ﺁﺳﻴﺎﯼ ﺻﻐﻴﺮ و ﺣﺘﯽ اﻳﺘﺎﻟﻴﺎﯼ اﻣﺮوز‪ ،‬ﺗﻤﺪن ﻣﺪاوم‬
    ‫و ﭼﺸﻤﮕﻴﺮﯼ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺗﻤﺪن ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎرﯼ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﮐﺰﯼ و ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ‬
    ‫داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺁﻧﺮا در ﺑﺮاﺑﺮ هﺠﻮم ﭘﺎرﺳﯽ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﻣﯽ ﻧﻬﺎد‪ .‬ﺷﻬﺮهﺎﯼ‬
    ‫ﻋﻤﺪﻩ ﻳﻮﻧﺎن ﻣﺜﻞ ﺁﺗﻦ و اﺳﭙﺎرت ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻮدﻧﺪ و هﺮ ﮐﺪام ﻣﺜﻞ ﮐﺸﻮرﯼ ادارﻩ ﻣﯽ‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ؛ ﺻﺎﺣﺐ ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ و ﺣﺘﯽ ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت و ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات‬
    ‫ﻣﺠﺰا‪ .‬اﻳﻦ دوﻟﺘﺸﻬﺮهﺎ ﻣﺮﺗﺒًﺎ در ﺟﺪال و رﻗﺎﺑﺖ هﻢ ﺑﻮدﻧﺪ و ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪30‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺁﻏﺎز ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر )ﻣﺎﻩ ﻣﺎرس ﻳﺎ ﻣﺮﻳﺦ ﺧﺪاﯼ ﺟﻨﮓ( ﺟﻮاﻧﺎﻧﺸﺎن ﻧﻴﺰﻩ و ﺳﭙﺮ‬
    ‫ﺑﺮﻧﮕﻴﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻨﺎزﻋﮥ ﮔﺮوهﻬﺎﯼ هﻤﺴﺎﻳﻪ ﻧﺮوﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﮐﺜﺮ ﺟﻨﮕﺸﺎن ﺳﺒﮏ ﺑﻮد و‬
    ‫ﮐﻢ ﺗﻠﻔﺎت و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ زورﺁزﻣﺎﻳﯽ و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺮاﯼ اﻧﻬﺪام و‬
    ‫ﻧﺎﺑﻮدﯼ رﻗﻴﺐ‪ .‬اﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﮐﺰﯼ و ﭼﻨﺪ ﻣﺤﻮرﯼ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺤﺼﻮل ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﯼ‬
    ‫ﺟﺰاﻳﺮ ﻣﺘﻌﺪد ﺑﺎﻟﮑﺎن ﺑﻮد‪ ،‬در ﭘﻨﺪارهﺎﯼ ﭼﻨﺪ ﺧﺪاﻳﯽ و ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮاﻳﯽ و‬
    ‫ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺗﺄﺛﻴﺮ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﺑﺎرز اﻳﻦ اﻟﮕﻮﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺁﺗﻦ ﺑﻮد؛ ﺑﺎ‬
    ‫ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن و ﺁزاد اﻧﺪﻳﺸﺎﻧﺶ ﮐﻪ هﻴﭻ ﻓﮑﺮ دﻗﻴﻘﯽ را ﻧﺎﺁزﻣﻮدﻩ ﻧﻤﯽ ﻧﻬﺎدﻧﺪ و زﻳﺮ ﺑﺎر‬
    ‫ﺷﺎهﺎن و دﻳﮑﺘﺎرﺗﻮرهﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﻤﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻗﺪرت و ﻋﻈﻤﺖ ﭘﺎرﺳﯽ در‬
    ‫وﺣﺪت و ﺗﺸﮑﻞ ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺒﺎﻳﯽ ﺑﺎﺷﮑﻮﻩ ﺁﺗﻦ و ﻳﻮﻧﺎن در ﺗﻨﻮع و ﺗﮑﺜﺮ رﻳﺸﻪ داﺷﺖ‪.‬‬

    ‫دارﻳﻮش ﮐﺒﻴﺮ ﺑﺎ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ ﺧﻮد در ﺁﺳﻴﺎﯼ ﺻﻐﻴﺮ ﺑﺪرﻓﺘﺎر ﻧﺒﻮد و از‬
    ‫ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن ﻣﺸﺎور‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎز و ﺻﻨﻌﺘﮕﺮ اﺳﺘﺨﺪام ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺣﻀﻮر روز اﻓﺰون‬
    ‫ﭘﺎرﺳﻴﺎن در ﺣﻮزﻩ درﻳﺎﯼ ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ و ﻧﻔﻮذ ﺁﻧﺎن ﺑﺴﻮﯼ ﻏﺮب‪ ،‬دوﻟﺘﺸﻬﺮهﺎﯼ ﺷﺒﻪ‬
    ‫ﺟﺰاﻳﺮ ﻳﻮﻧﺎن را ﺑﻪ وﺣﺸﺖ از دﺳﺖ دادن اﺳﺘﻘﻼل و ﻗﻴﻤﻮﻣﻴﺖ ﭘﺎرﺳﯽ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬
    ‫ﭘﺲ اﻳﻨﺎن هﻤﺪﺳﺖ ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ ﺁﺳﻴﺎﯼ ﺻﻐﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﺁﻧﻬﺎ را ﻳﺎرﯼ دادﻧﺪ ﺗﺎ‬
    ‫ﻋﻠﻴﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﺎرس ﻗﻴﺎم ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ دارﻳﻮش ﺷﻮرش ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن در ﺗﺮﮐﻴﻪ اﻣﺮوز را‬
    ‫در هﻢ ﺷﮑﺴﺖ و ﺑﺮاﯼ ﭼﺸﻢ زﺧﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺎهﯽ ﮐﻮﭼﮏ )ﭼﻨﺪ دﻩ هﺰار ﻧﻔﺮﯼ( رواﻧﻪ‬
    ‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ اروﭘﺎﻳﯽ ﻳﻮﻧﺎن ﻧﻤﻮد‪ .‬ورود ﺳﭙﺎهﻴﺎن هﻤﻴﺸﻪ ﭘﻴﺮوز ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ‬
    ‫ﺗﻤﺪن ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ دوﻟﺘﺸﻬﺮهﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ‬
    ‫ﭼﺎﻟﺶ‪ ،‬ﻣﺘﺤﺪ و ﻣﺘﺸﮑﻞ ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﭙﺎﻩ اﻳﺮاﻧﯽ را در ﻧﺰدﻳﮑﯽ دهﮑﺪﻩ ﻣﺎراﺗﻦ ﺷﮑﺴﺖ‬
    ‫دادﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﺎراﺗﻦ ﺑﺮاﯼ اﺳﺘﻘﻼل اﻧﺪﻳﺸﺎن ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻳﻮﻧﺎن و وارﺛﺎن ﮐﻨﻮﻧﯽ اروﭘﺎﻳﯽ‬
    ‫ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺳﻤﺒﻞ ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻗﺪرت اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺮ زور ﺟﺒﺮ‪ ،‬و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﯼ ﻏﺮب ﺗﻨﻮع ﻃﻠﺐ ﺑﺮ‬
    ‫ﺷﺮق ﺳﻨﺖ ﮔﺮا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﺎراﺗﻦ‪ ،‬دوﻟﺘﺸﻬﺮهﺎﯼ ﺁزاد ﻳﻮﻧﺎن ﺑﻪ اﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮد و‬

    ‫‪31‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ اﺳﺘﻘﻼل ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﻧﻴﺮوﯼ ﭘﺎرﺳﯽ رﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ زور و اﺟﺒﺎر از ﮔﻮﺷﻪ‬
    ‫ﮔﻮﺷﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ ﺑﺮاﯼ ﻧﺒﺮدﯼ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم در دﻳﺎرﯼ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﮔﺴﻴﻞ ﺷﺪﻩ‬
    ‫ﺑﻮد؛ ﺗﺎ ﻗﻮﻣﯽ ﺟﺪﻳﺪ را ﺑﻪ ﺧﻴﻞ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎران ﺗﺤﺖ اﻣﺮ ﺷﺎهﻨﺸﺎﻩ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
    ‫ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺎراﺗﻦ را ﻧﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﺒﻮغ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ ﻳﺎ ﺑﯽ ﻟﻴﺎﻗﺘﯽ اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻤﻮد‪،‬‬
    ‫ﺑﻠﮑﻪ ﺟﻮهﺮ ﺁن در ﻧﻴﺮوﯼ ﺑﺮﺗﺮ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯼ ﻣﺸﺘﺎق و ﺁزاد اﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺠﺒﻮر‬
    ‫و ﻣﻘﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﻤﺎن ﻣﻮازﻧﻪ ﻗﺪرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ اﻣﺮوز ﺟﻬﺎن را از ﺗﮏ رهﺒﺮﯼ‬
    ‫ﺷﺪن ﻣﺼﻮن داﺷﺘﻪ و ﺑﺮ ﺧﻴﺎﻻت اﺳﮑﻨﺪر‪ ،‬ﺳﺰار و ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن هﻢ ﻣﻬﺎر زدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

    ‫ﺧﺸﺎﻳﺎرﺷﺎﻩ‬
    ‫ﮐﻤﯽ ﺑﻌﺪ از ﻣﺎراﺗﻦ‪ ،‬ﻣﺼﺮﻳﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺣﮑﺎم ﭘﺎرﺳﯽ ﺧﻮد ﺷﻮرﻳﺪﻧﺪ و ﺗﺎ ﮐﺎر ﻗﻴﺎم‬
    ‫ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﯽ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ‪ ٣۵‬ﺳﺎﻟﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ دارﻳﻮش ﮐﺒﻴﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
    ‫اﺗﻤﺎم رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از دارﻳﻮش‪ ،‬ﺧﺸﺎﻳﺎرﺷﺎﻩ اول از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭘﻨﺪ ﻧﮕﺮﻓﺖ و اﻳﻨﺒﺎر‬
    ‫ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﺰرگ )ﭼﻨﺪ ﺻﺪهﺰار ﻧﻔﺮﯼ( ﺗﺪارﮎ دﻳﺪ ﺗﺎ ﮐﺎر ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن ﺑﺎﻟﮑﺎن را‬
    ‫ﻳﮑﺴﺮﻩ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮﻏﻢ ﻣﺸﺎورﻳﻦ و ﺳﭙﺎهﻴﺎن ﻣﺰدور ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ و ﻧﺎوﻳﺎن ﻣﺼﺮﯼ و‬
    ‫ﺣﺘﯽ ﺑﺎ وﺟﻮد ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎﯼ اوﻟﻴﻪ در ﺗﺼﺮف و اﻧﻬﺪام ﺁﺗﻦ؛ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن ﻣﺘﺤﺪ در ﻧﺒﺮد‬
    ‫درﻳﺎﻳﯽ ﻧﺎوﮔﺎن ﭘﺎرﺳﻴﺎن را ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺳﭙﺎﻩ ﭘﻴﺎدﻩ و از ﻣﺮﮐﺰ ﺟﺪا ﻣﺎﻧﺪﻩ‬
    ‫اﻳﺮان را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﮐﻼن اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻌﺪ از ﻧﻴﻢ ﻗﺮن‬
    ‫ﮐﺸﻮرﮔﺸﺎﻳﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮد و ﺷﺎﻩ و درﺑﺎر را ﺑﻪ ﻣﺎﺗﻢ ﻧﺸﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﭘﺎرس‬
    ‫را ﺑﺮﺑﺎد داد و ذﺧﺎﻳﺮ ﻣﺎﻟﯽ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ را ﺧﺎﻟﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﺑﺎﻗﯽ دوران ﺳﻠﺴﻠﻪ هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ ﺑﻪ ﺑﻬﺮﻩ ﮐﺸﯽ و اﻧﻘﻴﺎد اﻗﻮام و ﻣﻠﻞ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذﺷﺎن‬
    ‫ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺎرﺳﻴﺎن در ﻗﺒﺎل ﻳﻮﻧﺎن ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺻﺒﺮ و ﻣﺪاﺧﻠﻪ از راﻩ دور را در‬
    ‫ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﺪد ﻣﺸﺎورﻳﻦ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ و ﺑﺎ ﺑﺬل ﭘﻮل و ﮐﻤﮏ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ‬
    ‫دوﻟﺘﺸﻬﺮهﺎﯼ ﻣﺘﻨﺎزع‪ ،‬ﺗﻼش ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ذرﻩ ذرﻩ ﺑﺮ ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد در ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ‬
    ‫ﺑﻴﺎﻓﺰاﻳﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪﯼ ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ ﭘﺎرﺳﻴﺎن‪ ،‬ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﻳﻮﻧﺎن دوﺑﺎرﻩ دﭼﺎر ﺗﺸﺘﺖ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪32‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺷﺪﻧﺪ و اﻳﻨﺒﺎر ﺁﺑﺪﻳﺪﻩ از ﻧﺒﺮد اﻳﺮﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺧﺎﮎ و ﺧﻮن ﺑﺮادراﻧﺸﺎن را ﺑﺮ ﺑﺎد‬
    ‫دادﻧﺪ ﮐﻪ دﺳﺘﻪ اﯼ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ اﺗﺤﺎد ﺷﺎهﺎن ﭘﺎرﺳﯽ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮدﻧﺪ! اوج اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ در‬
    ‫ﮐﻤﮏ ﻧﺎوﮔﺎن ﭘﺎرس ﺑﻪ دوﻟﺘﺸﻬﺮ اﺳﭙﺎرت ﻣﺘﺠﻠﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﻳﻮﻧﺎن و‬
    ‫ﺗﺴﻠﻂ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﻣﺂب اﺳﭙﺎرﺗﯽ ﺑﺮ ﺁﺗﻦ دﻣﮑﺮات ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﺳﭙﺎرﺗﻬﺎ هﻢ در‬
    ‫ﻋﻮض اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻋﺪت ﭘﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ ﺁﺳﻴﺎﯼ ﺻﻐﻴﺮ را دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ‬
    ‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺗﺤﺎد ﭘﺎرس و اﺳﭙﺎرت ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺮس و ﻧﻔﺮت ﻋﺎﻣﻪ‬
    ‫ﺁزاداﻧﺪﻳﺶ ﻳﻮﻧﺎن ﺷﺪ ﮐﻪ ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ اﺳﺘﻘﻼل ﺁن دوﻟﺘﺸﻬﺮهﺎ دادﻩ‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫در ﻧﺴﻞ هﺎﯼ ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﺷﺎهﺎن هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ‪ ،‬ﮐﺎرﮐﺮد ﻓﺴﺎد ﺁﻓﺮﻳﻦ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺑﻪ‬
    ‫ﺧﻮﺑﯽ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﮔﺸﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن دﻟﻴﺮ ﮐﻮهﺴﺘﺎﻧﻬﺎﯼ ﻓﺎرس ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
    ‫ﺑﺰودﯼ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮﻓﻪ و ﻟﺬﺗﺠﻮﯼ ﺟﻠﮕﻪ هﺎﯼ ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﺧُﻮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻓﺸﺎر و‬
    ‫ﭼﺎﻟﺶ ﻧﻈﺎﻣﯽ را ﺑﺎ ﻋﺸﺮت ﮐﻨﻴﺰ ﺑﺎزﯼ و ﻏﻼﻣﺒﺎرﮔﯽ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬رﻗﺎﺑﺖ‬
    ‫درﺑﺎرﯼ ﺑﺮاﯼ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﺷﺎهﺎن ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺸﮑﻞ اﻓﺰود و ﻣﺸﻮق ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
    ‫ﭘﺮورش ﺷﺎهﺰادﮔﺎن در ﻣﺤﻴﻂ ﺣﺮم و ﺑﺪور از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ ﺁﻧﮑﻪ‪،‬‬
    ‫ﺑﻌﺪ از ﻓﻮت ﻳﮏ ﺷﺎﻩ و در ﻣﻮﻗﻊ اﻧﺘﻘﺎل ﻗﺪرت ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل ﭼﻨﺪ دﻩ‬
    ‫ﺷﺎهﺰادﻩ ﺑﭽﻪ ﺑﺎز و ﻣﻴﮕﺴﺎر ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺎدﻩ ﺗﺮ از ﻣﻬﺎرﮐﺮدن ﺟﻮاﻧﺎن رزم دﻳﺪﻩ و‬
    ‫ﻣﻐﺮور ﻣﻴﺒﻮد‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺧﻮف ﺑﺮادر از ﺑﺮادر و ﭘﺪر از ﭘﺴﺮ ﻣﻮﺟﺐ اﻧﻮاع‬
    ‫رﻓﺘﺎرهﺎﯼ ﻧﺎهﻨﺠﺎر از ﻗﺒﻴﻞ ازدواج ﺑﺎ ﻣﺤﺎرم ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﻧﻔﻮذ در ﺧﺎﻧﻮادﻩ‬
    ‫ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ‪ ،‬ﭘﺴﺮﮐﺸﯽ و ﺑﺮادر ﮐﻮرﮐﻨﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ارﺛﻴﻪ‬
    ‫ﺷﺎهﺎن ﻣﺘﻮﻓﯽ‪ ،‬درﺑﺎر را ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎﯼ ﻣﺮﮔﺒﺎر ﻣﺒﺪل ﮐﺮد و ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺪﺑﻴﻨﯽ‬
    ‫ﺷﺎهﺎن ﺟﻮان از ﺑﺰرﮔﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ رﻗﻴﺐ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺗﮑﻴﻪ ﮔﺎﻩ رهﺒﺮﯼ ﺑﻴﺶ‬
    ‫از ﭘﻴﺶ ﺑﺮ ﺧﻮاﺟﮕﺎن ﺑﯽ ﻧﺴﻞ و ﺑﯽ ارادﻩ‪ ،‬ﮐﻪ ﻇﺎهﺮًا ﺑﻨﺪﻩ و اﺳﻴﺮ ﮐﺎﻣﻞ اﻣﻴﺎل‬
    ‫ﺷﺎهﺎﻧﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺤﻮﻩ اﻓﻮل و ﻓﺴﺎد اﻟﺒﺘﻪ در اﻧﺤﺼﺎر ﺷﺎهﺎن ﻣﺴﺘﺒﺪ‬

    ‫‪33‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻳﺮاﻧﯽ ﻧﺒﻮدﻩ و در اﮐﺜﺮ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺣﮑﻮﻣﺖ هﺎﯼ ﻣﻮروﺛﯽ از ﭼﻴﻦ ﺗﺎ‬
    ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

    ‫از زﻣﺎن ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪن ﮐﻮروش ﮐﺒﻴﺮ‪ ،‬ﺳﻠﺴﻠﻪ هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ ﺑﻤﺪت دوﻳﺴﺖ و ﺳﯽ‬
    ‫ﺳﺎل ﺑﺮ ﻓﻼت اﻳﺮان و ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻗﻮم ﮐﻮﻩ ﻧﺸﻴﻦ و ﺟﻨﮕﺠﻮﯼ‬
    ‫دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ در ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ اﻳﺮاﻧﻴﺎن و ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن هﻤﭽﻮن ﭘﻮﻻد ﺁﺑﺪﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬از‬
    ‫ﻣﻘﺪوﻧﻴﻪ ﻗﺪ ﻋﻠﻢ ﮐﺮد و ﺑﺮهﺒﺮﯼ اﺳﮑﻨﺪر ﮐﺒﻴﺮ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ اﻳﺮان ﻧﺎﻳﻞ ﺁﻣﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪34‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ -۴‬ﭘﺎرﺗﻴﺎن ﻳﺎ اﺷﮑﺎﻧﻴﺎن‬
    ‫ﺷﺎﻩ ﻣﻘﺪوﻧﯽ )ﻓﻴﻠﻴﭗ( ﮐﻪ هﻢ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﯽ دﻟﻴﺮ و هﻢ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﺪارس‬
    ‫ﺁﺗﻦ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺣﺪود ‪ ٣۴٠‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ اﺗﺤﺎد و اﻧﻘﻴﺎد ﻣﻘﺪوﻧﻴﻪ و ﻳﻮﻧﺎن‬
    ‫ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ واﺣﺪ ﺷﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ دهﻪ ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﺧﻮﻧﻴﻦ در ﺑﺎﻟﮑﺎن‬
    ‫ﺧﺎﺗﻤﻪ داد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺗﻬﻴﻴﺞ زﻳﺮدﺳﺘﺎن ﺟﺪﻳﺪ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ ﺧﻮد و ﺑﺮاﯼ ﺗﺠﻬﻴﺰ ﺧﺰاﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ‬
    ‫ﺷﺪﻩ از ﻧﺒﺮدهﺎﯼ ﺑﯽ ﭘﺎﻳﺎن‪ ،‬ﻓﻴﻠﻴﭗ ﻧﻘﺸﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ وﻟﯽ ﺑﻴﻤﺎر و‬
    ‫ﺿﻌﻴﻒ ﭘﺎرﺳﯽ را ﺗﺪارﮎ رﻳﺨﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﻋﻤﻠﻴﺎت‪ ،‬ﻳﮏ ﺗﻮﻃﺌﻪ‬
    ‫ﻣﺸﮑﻮﮎ درﺑﺎرﯼ اﻳﻦ ﺟﻨﮕﺠﻮﯼ ﺧﺸﻦ و ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ را ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ و ﭘﺴﺮش‬
    ‫اﺳﮑﻨﺪر را ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ .‬اﺳﮑﻨﺪر ﺟﻮان ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﭘﺮوردﻩ ﻓﻼﺳﻔﻪ ﺁﺗﻦ و‬
    ‫ﻣﻨﺰﺟﺮ از ﻗﺪرﻗﺪرﺗﺎن ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﭘﺪر را هﺪف اﺻﻠﯽ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻮﻳﺶ‬
    ‫ﻗﺮار داد‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻪ ﺷﺎﻳﻊ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺰدﻳﮑﺎن اﺳﮑﻨﺪر در ﻗﺘﻞ ﭘﺪر ﺑﻴﺮﺣﻢ و ﺑﯽ‬
    ‫ﻋﺎﻃﻔﻪ اش ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻨﺪ! ﭘﺲ ﺑﺎ ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮدن ﺷﺎﻩ اﻳﺮان ﺑﻪ ﺗﺮور ﻓﻴﻠﻴﭗ‪ ،‬اﺳﮑﻨﺪر هﻢ‬
    ‫از ﺧﻮد رﻓﻊ ﻇﻦ ﻧﻤﻮد‪ ،‬هﻢ دﺷﻤﻨﯽ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺑﺮاﯼ ﻣﺘﺤﺪ ﮐﺮدن دوﻟﺘﺸﻬﺮهﺎﯼ‬
    ‫ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻘﺪوﻧﻴﻪ ﺗﺮاﺷﻴﺪ‪ ،‬و هﻢ اﺷﺘﻬﺎ وهﻮس ﺁن ﺳﻠﺤﺸﻮران ﺟﺴﻮر را‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﺐ اﻓﺘﺨﺎر‪ ،‬ﻗﺪرت و ﮔﻨﺞ ﭘﺎرﺳﯽ ﺗﺤﺮﻳﮏ ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻳﻮﻧﺎن ﺑﺎ اﻳﻦ‬
    ‫ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﻳﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺮوازاﻧﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻬﺎﯼ هﻢ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ‬
    ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ داﺧﻠﯽ و اﻧﻬﺪام ﮐﺎﻣﻞ ﻳﮏ دوﻟﺘﺸﻬﺮ ﻧﺎراﺿﯽ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺗﺜﺒﻴﺖ‬
    ‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮد در ﺑﺎﻟﮑﺎن‪ ،‬اﺳﮑﻨﺪر ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻩ ﻣﻘﺪوﻧﯽ‪ -‬ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ ﻋﺎزم "ﺁزاد" ﮐﺮدن‬
    ‫دوﻟﺘﺸﻬﺮهﺎﯼ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ اﻻﺻﻞ در ﺁﺳﻴﺎﯼ ﺻﻐﻴﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ در هﻤﺎن اﻳﺎم در اﻳﺮان‪ ،‬ﮐﺎر ﻓﺴﺎد و رﻗﺎﺑﺖ در درﺑﺎر ﺑﺤﺪﯼ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‬
    ‫ﮐﻪ اردﺷﻴﺮ ﺳﻮم ﭘﺲ از ﺑﻘﺪرت رﺳﻴﺪن ﺗﻮﺳﻂ دﺳﻴﺴﻪ هﺎﯼ ﻳﮏ ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﻘﺘﺪر‬
    ‫درﺑﺎر‪ ،‬هﺸﺘﺎد ﺑﺮادر ﺧﻮد را ﮔﺮدن زد و ﺣﺘﯽ از ﺗﺮس ﺷﻮرش‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادهﻬﺎﯼ‬
    ‫ﺳﭙﻬﺒﺪان ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮔﺮوﮔﺎن ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ اردﺷﻴﺮ ﺑﺎ ﻓﺘﻨﻪ ﮔﺮوهﯽ دﻳﮕﺮ از‬

    ‫‪35‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫درﺑﺎرﻳﺎن دﺳﺖ از ﺟﺎن ﺷﺴﺘﻪ ﺑﻘﺘﻞ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻘﺪر اوﻻد ذﮐﻮر هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ در ﺗﻮﻃﺌﻪ‬
    ‫هﺎﯼ درﺑﺎرﯼ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد؛ ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻻﺟﺮم ﺑﻪ ﻳﮏ ﻋﻀﻮ دوراز ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﮐﻪ‬
    ‫ﺟﺪا اﻓﺘﺎدﻩ از ﺣﺮﻣﺴﺮا و درﺑﺎر هﻨﻮز زﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎم دارﻳﻮش ﺳﻮم رﺳﻴﺪ‪ .‬از ﺑﺨﺖ‬
    ‫ﺑﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﻠﻘﻪ ﺿﻌﻴﻒ ﺳﻠﺴﻠﻪ هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ ﻣﻘﺎرن ﺷﺪ ﺑﺎ ﺳﻠﻄﻨﺖ اﺳﮑﻨﺪر ﻣﻘﺪوﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
    ‫ﺟﺬﺑﻪ ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬ﻗﺪرت روﺷﻬﺎﯼ ﻣﺪرن ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺘﺤﺪ ﻣﻘﺪوﻧﯽ‪ -‬ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ‪،‬‬
    ‫ﻋﺎزم ﻣﺤﻮ ﭘﺎرﺳﻴﺎن "هﻤﻴﺸﻪ ﻣﺰاﺣﻢ" ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫دارﻳﻮش ﺳﻮم ﺳﻪ ﺑﺎر از اﺳﮑﻨﺪر ﻣﻘﺪوﻧﯽ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد و در ﻓﺮار ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺖ‪.‬‬
    ‫اﻣﺎ ﻋﻤﺮ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ اﺳﮑﻨﺪر ﮐﻪ از ﻣﺼﺮ و ﻳﻮﻧﺎن و اﻳﺮان ﺗﺎ ﻣﺮز هﻨﺪ رﺳﻴﺪ‪،‬‬
    ‫ﺣﺘﯽ ﺑﻪ دﻩ ﺳﺎل ﻧﮑﺸﻴﺪ و ﭘﺲ از ﻣﺮگ زودرس او‪ ،‬اﻳﺮان در ﻣﻴﺎن ﺳﺮداراﻧﺶ‬
    ‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺗﺎ ﺣﺪﯼ هﻮﻳﺖ ﺁرﻳﺎﻳﯽ و ﻣﺬهﺐ زردﺷﺘﯽ ﺧﻮد‬
    ‫را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻘﺎط ﻣﺮزﯼ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﺳﺎﻳﺮ اﻗﻠﻴﺖ هﺎ و اﻗﻮام اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ‬
    ‫اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از ﺣﻮزﻩ ﻓﺮهﻨﮓ و ﺳﻨﺖ ﭘﺎرﺳﯽ ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺳﻠﻄﻪ ﺳﺮداران اﺳﮑﻨﺪر )ﺳﻠﻮﮐﻴﺎن( ﺑﺮ اﻳﺮان ﺣﺪود ﻳﮑﺼﺪ ﺳﺎل دوام داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
    ‫ﻧﺰاع داﺋﻢ و ﺧﻮﻧﻴﻦ در ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻗﺪرت ﮔﻴﺮﯼ ﻗﻮم اﻳﺮاﻧﯽ ﭘﺎرت‪ ،‬از‬
    ‫ﺣﺪود ‪ ٢۴٠‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﺑﻪ ﺳﺮاﺷﻴﺐ ﺳﻘﻮط اﻓﺘﺎد‪ .‬ﻧﻔﺮت ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن از ﭘﺎرﺳﻴﺎن‬
    ‫ﺑﺤﺪﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺷﻬﺮهﺎ و اﺑﻨﻴﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺗﻼﻓﯽ ﺻﺪﻣﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﻳﻮﻧﺎن‪،‬‬
    ‫ﺁﺗﺶ زدﻧﺪ و ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا ﭘﺎرﺳﻴﺎن دوﺑﺎرﻩ ﻗﺪرت ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺻﺮاﻓﺖ‬
    ‫ﻓﺘﺢ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ و دﺳﺘﮕﺎﻩ دﻳﻮاﻧﯽ‪ ،‬ارﺗﺸﯽ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺁﻧﺎن را‬
    ‫ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬ﺧﺮاب ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﺎرﺗﻴﺎن ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯼ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺮق‬
    ‫اﻳﺮان و ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ ﺳﺎﺑﻖ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻧﺎﻣﺸﺎن ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ دﻧﺒﺎﻟﻪ‬
    ‫هﻮﻳﺖ ﭘﺎرﺳﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ ﺑﺪان ﺣﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﻌﺪ از ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪن‬
    ‫ﻣﺠﺪد اﻳﺮاﻧﻴﺎن‪ ،‬زﺑﺎن ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ ﺗﺎ دوﻳﺴﺖ ﺳﺎل ﺧﻂ رﺳﻤﯽ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ و ﻧﻘﺶ ﺑﺮ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪36‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺴﮑﻮﮐﺎت ﭘﺎرﺗﯽ ﻣﻴﺒﻮد‪ .‬ﭘﺎرﺗﻴﺎن هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﺐ دوﺳﺘﯽ دوﻟﺘﺸﻬﺮهﺎﯼ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ‬
    ‫ﺗﺎﺑﻊ و هﻤﺴﺎﻳﻪ ﺷﺎن و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺿﻌﻒ ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﻗﺒﺎﻳﻠﺸﺎن‪ ،‬در هﻨﺮ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬
    ‫ﺳﺎزﯼ ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﺳﺒﮑﻬﺎﯼ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ اﻓﺘﺨﺎر ﺧﻮد را "ﻳﻮﻧﺎن دوﺳﺖ"‬
    ‫ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻪ ﺑﺎ ﻇﻬﻮر و اﺳﺘﻴﻼﯼ ﺧﺸﻦ روﻣﻴﺎن ﺑﺮ ﺗﻤﺪن ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ )از‬
    ‫ﺣﺪود ‪ ٢٠٠‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد( ﭘﺎرﺗﻴﺎن ﺑﺪﻧﺒﺎل ﮐﺴﺐ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺳﺮﺑﺎزان و ﺻﻨﻌﺘﮕﺮان‬
    ‫ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ ﺗﺒﺎر در ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ وﺁﺳﻴﺎﯼ ﺻﻐﻴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ روﻣﻴﺎن ﻣﻘﺘﺪر‬
    ‫ﻳﺎرﯼ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ اول ﭘﺎرﺗﻴﺎن در ﺷﻬﺮ ﻧﺴﺎ )ﻧﺰدﻳﮏ ﻋﺸﻖ ﺁﺑﺎد ﻓﻌﻠﯽ در‬
    ‫ﺗﺮﮐﻤﻨﺴﺘﺎن( ﻗﺮار داﺷﺖ و ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺣﮑﻮﻣﺘﺸﻴﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم اوﻟﻴﻦ ﺷﺎﻩ ﭘﺎرت )ارﺷﮏ ﻳﺎ‬
    ‫اﺷﮏ( ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﻠﻮﮐﻴﺎن ﺷﻮرﻳﺪ و ﺑﻘﺪرت رﺳﻴﺪ‪ ،‬اﺷﮑﺎﻧﻴﺎن ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﺷﮑﺎﻧﻴﺎن‬
    ‫اهﻞ ﮐﺸﺎورزﯼ‪ ،‬داﻣﺪارﯼ و ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﯽ ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ ﻋﻼﻗﻪ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﻪ ﺗﻤﺪن ﺷﻬﺮ‬
    ‫ﻧﺸﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺧﻂ و ﻧﻮﺷﺘﺎر ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا اﮐﺜﺮ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ۴٠٠‬ﺳﺎﻟﻪ اﺷﮑﺎﻧﯽ را‬
    ‫دﺷﻤﻨﺎن روﻣﻴﺸﺎن )اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﻗﺪرﯼ ﮐﻴﻨﻪ و ﻋﺪاوت( ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺠﺰ ﺁن‪ ،‬ﻣﺨﺘﺼﺮﯼ‬
    ‫هﻢ ﺑﮕﻮﻧﻪ ﺣﮑﺎﻳﺖ و داﺳﺘﺎن در ﺷﺎهﻨﺎﻣﻪ ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﻌﺪ از ﻳﮑﺼﺪ ﺳﺎل رﺷﺪ و ﻧﻔﻮذ در ﺷﺮق اﻳﺮان‪ ،‬ﺷﺎﻩ اﺷﮑﺎﻧﯽ )ﻣﻴﺘﺮاداد( ﺿﺮﺑﻪ‬
    ‫ﻧﻬﺎﻳﯽ را ﺑﺮ ﺑﻘﺎﻳﺎﯼ ﻟﺸﮑﺮ ﺳﻠﻮﮐﻴﺎن وارد ﺁورد و ﻋﺮوس ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ‬
    ‫)ﺳﻠﻮﮐﻴﻪ( را در ‪ ١۴٠‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﺗﺼﺮف ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬روﻣﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﮐﻪ‬
    ‫ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت ﺁﺳﻴﺎﯼ ﺻﻐﻴﺮ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن را ﺑﻠﻌﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺎرﺗﻴﺎن هﻤﺴﺎﻳﻪ ﺷﺪﻧﺪ و‬
    ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﻴﺼﺪ ﺳﺎﻟﻪ رﻗﺎﺑﺖ روم و اﺷﮑﺎﻧﯽ ﺁﻏﺎز ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﺁﻧﻤﻮﻗﻊ‪ ،‬روﻣﻴﺎن از‬
    ‫ﻳﮏ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﮐﻮﭼﮏ در اﻳﺘﺎﻟﻴﺎﯼ ﻓﻌﻠﯽ ﮐﻪ در ﺣﺪود ‪ ٧٠٠‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﺑﻨﺎ‬
    ‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﮏ ﺗﻤﺪن ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ و ﺷﮑﻮﻓﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ روم ﺑﺮ‬
    ‫ﭘﺎﻳﻪ ﺟﻤﻬﻮرﻳﺘﯽ ﻣﺘﺮﻗﯽ‪ ،‬اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮ و اﻟﻬﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ‬
    ‫ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن روم ﮐﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺁراﯼ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺁزاد‬
    ‫)ﻏﻴﺮ ﺑﺮدﻩ( اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﻧﻴﺮوﯼ‬

    ‫‪37‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﺟﺮاﻳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﻴﺰ هﺮ ﺳﺎل ﺑﻪ دو ﻧﻔﺮ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ) ﮐﻨﺴﻮل( اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﻮازات هﻢ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺣﻖ اﺣﺮاز ﻣﺠﺪد ﺁن ﻣﻘﺎم را هﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ‬
    ‫رﺳﻴﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا رهﺒﺮﯼ ﻣﻘﺘﺪر ﺑﻪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ دﺳﺖ ﻳﺎزد‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن و ﮐﻨﺴﻮﻟﻬﺎ داﺋﻢ‬
    ‫در ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ و ﻣﺪام در رﻗﺎﺑﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﺎ ﻗﺮﻧﻬﺎ هﻴﭻ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺼﺒﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺁﻧﻘﺪر‬
    ‫ﻗﺪرت ﺑﮕﻴﺮد ﮐﻪ ﺟﻤﻬﻮرﯼ را ﺑﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﻣﻮروﺛﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﮕﻮﯼ ﻣﻮﻓﻖ‬
    ‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ روم ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻨﻴﺎن ﻗﻮﻳﺘﺮﻳﻦ ﺗﻤﺪن زﻣﺎن را ﺑﮕﺬارد و ﺣﺘﯽ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺑﻌﺪ از‬
    ‫دﮔﺮدﻳﺴﯽ اش ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺴﺘﺒﺪان‪ ،‬ﺧﻤﻴﺮ ﻣﺎﻳﻪ و زﻳﺮ ﺑﻨﺎﯼ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﻏﺮﺑﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﺗﻮان ﻧﻈﺎﻣﯽ روم ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭘﻴﺎدﻩ ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺳﻠﺤﻪ و ﻧﺎوﮔﺎن ﻣﺠﻬﺰش ﺑﻮد‪.‬‬
    ‫اﻳﻦ ﻧﺎوﮔﺎن ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم درﻳﺎﯼ ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ ﺳﻠﻄﻪ داﺷﺖ و ﺁن ﭘﻴﺎدﻩ ﻧﻈﺎم ﻏﺎﻟﺒًﺎ در‬
    ‫ﺟﻨﮓ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﺑﺎز ﭘﻴﺮوز ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ُﻳﻤﻦ ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻣﻠﺘﯽ ﺁزاد و ﻣﺒﺘﮑﺮ‪،‬‬
    ‫روﻣﻴﺎن ﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﺴﺘﻬﺎﯼ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻋﺒﺮت ﮔﻴﺮﻧﺪ و دﺳﺘﮕﺎﻩ‬
    ‫ﺟﻨﮕﯽ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺎ ﻳﺎدﮔﻴﺮﯼ از ﻓﻨﻮن دﺷﻤﻨﺎن و ﭘﻴﺸﺒﺮد ﺁن‪ ،‬ﮐﺜﺮت و ﻗﺪرت دهﻨﺪ‪.‬‬
    ‫اﻗﺘﺼﺎد روم ﺑﺮ اﺳﺎس ﮐﺸﺎورزﯼ‪ ،‬داﻣﺪارﯼ و ﺻﻨﻌﺘﮕﺮﯼ ﺧﻼق وﻟﯽ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ‬
    ‫ﺑﺮدﻩ دارﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺘﻮﺣﺎت روم ﺑﺮدﮔﺎن ﺁﻓﺮﻳﻘﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺁﺳﻴﺎﻳﯽ و ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ را‬
    ‫ﻓﺮاهﻢ ﻣﻴﮑﺮد ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﺘﯽ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ را ﺑﻪ‬
    ‫ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺁزاد اراﺋﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻗﺪرت ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ ﺑﺮدﻩ دارﯼ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ‬
    ‫ﺳﺎﻟﻴﺎن در ﻣﻌﺮض ﺷﻮرﺷﻬﺎﯼ ﺧﻮﻧﻴﻦ‪ ،‬ﻧﻔﻮذ ﺑﺮدﮔﺎن در ﺟﺎﻣﻌﻪ و ارﺗﺶ‪ ،‬و ﻓﺴﺎد و‬
    ‫رﮐﻮد هﺴﺘﻪ ﺑﻴﮑﺎر و ﺑﯽ هﻨﺮ ﺷﻬﺮوﻧﺪان‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ در زﻣﺎن اﺷﮑﺎﻧﻴﺎن‪،‬‬
    ‫روم هﻨﻮز در اوج ﻗﺪرت ﺑﻮد و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺷﻮﮐﺖ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺧﻮﻳﺶ؛ و از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬
    ‫ﻃﺒﻊ ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺮواز اﺑﺮ ﻗﺪرﺗﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺁﻣﺎدﻩ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ هﺮ ﻣﺎﻧﻊ و رﻗﻴﺒﯽ‪.‬‬

    ‫ﺗﻴﺮ ﭘﺎرﺗﯽ‬
    ‫اﻳﻦ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺑﻠﻨﺪﭘﺮوازﯼ روﻣﯽ در ‪ ۵۵‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد در رﻗﺎﺑﺖ ﺳﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﻣﻴﺎن‬
    ‫دو ﮐﻨﺴﻮل وﻗﺖ )ﭘﻤﭙﯽ و ﺳﺰار( و ﮐﻨﺴﻮل ﻗﺒﻠﯽ )ﮐﺮاﺳﻮس( ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﺐ ﮐﺎﻣﻞ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪38‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻗﺪرت و اﻳﺠﺎد و اﺣﺮاز ﻣﻘﺎم اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ‪ ،‬ﺗﺠﺴﻢ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬هﺮ ﮐﺪام از اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﮑﻴﻪ‬
    ‫ﺑﺮ ﻣﻨﺼﺐ و ﻗﺪرت ﺧﻮد ﺳﻌﯽ در ﻓﺘﺢ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ و ﭼﭙﺎول ﺛﺮوﺗﻬﺎﯼ ﻣﻠﻞ‬
    ‫دﻳﮕﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ دل ﺗﻮدﻩ زﻳﺎدﻩ ﺧﻮاﻩ روم را ﺑﺎ ﺑﺬل ﻏﻨﺎﻳﻢ و ﺑﺮدﮔﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﺁورﻧﺪ‬
    ‫ودر ﻣﺒﺎرزﻩ ﻗﺪرت ﭘﻴﺸﯽ ﮔﻴﺮﻳﻨﺪ‪ .‬ﮐﺮاﺳﻮس ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﻧﻘﺸﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﺮق را ﮐﺸﻴﺪ‬
    ‫ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﮑﻨﺪر‪" ،‬وﺣﺸﻴﺎن" اﻳﺮان و هﻨﺪ را ﺷﮑﺴﺖ دهﺪ وﻣﺎل و ﺟﺎﻧﺸﺎن را‬
    ‫ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ رﻏﻢ ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ روم و ﭘﺎرت و ﺑﺮ ﺧﻼف راﯼ‬
    ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪان و ﻣﻄﻠﻌﺎن ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ اﺷﮑﺎﻧﯽ در ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪ ور ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
    ‫ﭘﺎرﺗﻴﺎن هﺮ ﭼﻪ در ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﺧﻮاﻧﺪن ﮐُﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در اﺳﺐ ﺳﻮارﯼ ﺗﻨﺪ و ﭼﺎﻻﮎ‬
    ‫ﻣﻴﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮاران ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺳﻠﺤﻪ و زرﻩ دار ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ وزﻧﻪ ﭘﺎرﺗﯽ ﻋﻠﻴﻪ روﻣﻴﺎن‬
    ‫ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ ﭘﻴﺎدﻩ ﻧﻈﺎم ﺑﻮد‪ .‬اﺷﮑﺎﻧﻴﺎن هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺳﻮارﻩ ﻧﻈﺎم ﺗﻴﺮاﻧﺪاز ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‬
    ‫ﻧﻈﻢ ﺟﻨﮕﯽ هﺮ ﺳﭙﺎهﯽ را ﺑﺮ هﻢ رﻳﺨﺘﻪ و از ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﺧﻮد در ﺗﻴﺴﻔﻮن دﻓﺎع‬
    ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﺮاﺳﻮس ﺑﺎ ﺣﺪود ‪ ۴٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﺳﭙﺎهﯽ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺳﺮدار ﭘﺎرﺗﯽ )ﺳﻮرﻧﺎ(‬
    ‫در ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﻬﺮﯼ ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﺎرهﻪ )ﻣﺮز ﺗﺮﮐﻴﻪ وﺳﻮرﻳﻪ ﻓﻌﻠﯽ( رﻓﺖ‪.‬‬

    ‫ﺳﻮرﻧﺎ ﮐﻪ از اﺷﺮاف ﻳﮑﯽ از هﻔﺖ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻣﺘﺤﺪ و ﻣﺘﻔﻖ اﺷﮑﺎﻧﯽ و دﺳﺖ راﺳﺖ‬
    ‫ﺷﺎﻩ ارد دوم ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﮐﺎرهﻪ ﺑﺨﻮﺑﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﮑﻤﮏ‬
    ‫ﻳﮏ ﻗﺒﻴﻠﻪ دوﺳﺖ ﻋﺮب‪ ،‬روﻣﻴﺎن را ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺮﯼ ﺧﺸﮏ و ﺑﯽ ﺁب و ﻋﻠﻒ ﮐﺸﺎﻧﺪ و‬
    ‫ﺗﻮان ﺁﻧﻬﺎ را در ﻳﮏ ﭘﻴﺎدﻩ روﯼ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺳﭙﺎﻩ روم‬
    ‫در ﮐﺎرهﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺎرﺗﻴﺎن رﺳﻴﺪ‪ ،‬هﻢ از ﺧﺴﺘﮕﯽ رﻧﺞ ﻣﻴﺒﺮد و هﻢ ﺑﻴﺘﺎب ﺑﻮد ﺗﺎ‬
    ‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﻳﻦ اﺳﺐ ﺳﻮاران ﮐﻢ ﺗﻌﺪاد )دﻩ هﺰار ﻧﻔﺮ( را هﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ ﻳﮑﺴﺮﻩ‬
    ‫ﺳﺎزد و از ﺁن ﺑﻴﺎﺑﺎن ﮔﺬر ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺳﻮرﻧﺎ ﺑﻪ ﺿﻌﻒ ﻋﺪدﯼ ﺧﻮد واﻗﻒ ﺑﻮد و ﺑﻪ‬
    ‫ﻧﺒﺮدﯼ ﻓﺮﺳﺎﻳﺸﯽ و روش ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﻳﺰ روﯼ ﺁورد‪.‬‬

    ‫‪39‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺳﻮاران ﺗﻴﺮاﻧﺪاز ﭘﺎرﺗﯽ ﺑﻪ روﻣﻴﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ‬
    ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬از ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ‪ .‬روﻣﻴﺎن ﺑﺎ ﺑﯽ ﺻﺒﺮﯼ ﭘﺎرﺗﻬﺎ را ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻣﯽ‬
    ‫ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﮐﺎر را ﻳﮑﺴﺮﻩ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن دﭼﺎر "ﺗﻴﺮ ﭘﺎرﺗﯽ" ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻴﺮ‬
    ‫ﭘﺎرﺗﯽ ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻮاران اﺷﮑﺎﻧﯽ در ﺣﺎل ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﺳﺮﻳﻊ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﻼ‬
    ‫ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ و ﻣﺴﺘﻘﻴﻤًﺎ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد ﺷﻠﻴﮏ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮًا ﻗﺪرت ﺗﻴﺮﺷﺎن هﻢ‬
    ‫ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺳﭙﺮ و زرﻩ روﻣﯽ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ و ﻻاﻗﻞ ﺳﺮﺑﺎزان را زﺧﻤﯽ و‬
    ‫ﻋﺎﺟﺰ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻧﻈﻢ ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ از ﭘﻴﺎدﻩ ﻧﻈﺎم روم ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮهﻢ ﻣﯽ‬
    ‫ﺧﻮرد‪ ،‬ﺳﻮاران زرﻩ ﭘﻮش اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﻧﻴﺰﻩ و ﮔﺮز ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﮐﺸﺘﺎر‬
    ‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﻣﻮﻓﻖ‪ ،‬ﻧﺒﺮد ﮐﺎرهﻪ ﻳﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
    ‫ﺷﮑﺴﺘﻬﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺦ روم ﺷﺪ‪ .‬ﮐﺮاﺳﻮس و ﭘﺴﺮش ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﻤﺪﺳﺘﺎن‬
    ‫ارﻣﻨﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﭘﺎرﺗﻬﺎ اﻓﺘﺎد‪ .‬از ﺳﭙﺎﻩ روم ﺣﺪود ‪ ٢٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ و ‪١٠‬‬
    ‫هﺰار ﻧﻔﺮ اﺳﻴﺮ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ و ﭘﺮﭼﻢ هﺎﯼ ﭘﺮ اﻓﺘﺨﺎر ﻟﮋﻳﻮن هﺎﯼ روم ﺑﻪ دﺳﺖ‬
    ‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن اﻓﺘﺎد‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺮﻏﻢ اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ‪ ،‬ﺳﻮرﻧﺎ ﺑﻪ زودﯼ ﻣﻮرد ﺣﺴﺪ‬
    ‫و ﺳﻮءﻇﻦ ﺷﺎﻩ اﺷﮑﺎﻧﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺟﻼدان ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪ و هﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ در روم )ﻣﻴﺎن ﭘﻤﭙﯽ و ﺳﺰار( ﭘﺎرﺗﻴﺎن ﺑﺮ‬
    ‫ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت ﻏﺮﺑﯽ ﺧﻮد اﻓﺰودﻧﺪ و ﺗﻴﺴﻔﻮن ﻗﺪرت و ﺷﻮﮐﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﺷﮑﺎﻧﻴﺎن‬
    ‫ﻇﺎهﺮًا ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ روﺣﻴﻪ ﻳﻮﻧﺎن دوﺳﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺪﻧﺒﺎل اﻳﺠﺎد اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﻣﺸﺎﺑﻪ‬
    ‫هﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎن ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺷﻴﻮﻩ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮ اﺳﺎس اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﺧﺎﻧﺪان‬
    ‫هﺎﯼ ﻣﻘﺘﺪر ﻣﺤﻠﯽ ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﺤﻠﯽ در ﺷﻮراهﺎﯼ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺣﻖ رأﯼ‬
    ‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺎﻩ ﺟﺪﻳﺪ اﺷﮑﺎﻧﯽ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺣﺘﯽ ﺑﻌﻀًﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﻮد‬
    ‫ﺳﮑﻪ ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﺪان هﺎﯼ هﻔﺖ ﮔﺎﻧﻪ اﺷﮑﺎن ﻣﺜﻞ ﺳﻮرن در ﺳﻴﺴﺘﺎن و ﻣﻬﺮان‬
    ‫در اﻟﺒﺮز ﻣﺮﮐﺰﯼ‪ ،‬هﺮ ﮐﺪام ﻟﺸﮑﺮﯼ ﻣﺴﺘﻘﻞ )ﺁزادان( داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ در هﻨﮕﺎم‬
    ‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻳﮏ دوﻟﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ زﻳﺮ ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎهﺎن اﺷﮑﺎﻧﯽ ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﭘﺎرﺗﻬﺎ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪40‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﺳﺎل )ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ دوﺑﺮاﺑﺮ هﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎن( دوام ﺁوردﻧﺪ و ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﺳﭙﺎهﻴﺎن‬
    ‫ﻣﻨﻈﻢ و ﺗﺎ دﻧﺪان ﻣﺴﻠﺢ روﻣﯽ را ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﯼ و ﮐﺎرﺳﺎزﯼ ﺁن‬
    ‫رهﺒﺮﻳﺖ اﺷﺘﺮاﮐﯽ و ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ در ﻣﻬﺎر ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ هﺎ و ارﺿﺎﯼ ﺧﻮاﺳﺘﻬﺎﯼ‬
    ‫ﻃﻮاﻳﻒ اﻳﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ هﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎن ﮐﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﻤﺎم اﻣﻮر ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺷﺎﻩ‬
    ‫ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﺪ و زﻳﺮ ﺑﻨﺎﯼ ﺗﻤﺎم ﺑﺎر ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑﺮ دوش اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﻴﻮﻩ‬
    ‫ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﭘﺎرﺗﯽ از ﻗﺸﺮ وﺳﻴﻌﺘﺮ ﺑﺰرﮔﺎن و اﺷﺮاف زﻣﻴﻨﺪار ﻧﻴﺮو ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‬
    ‫ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻧﻌﻄﺎف ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺷﺪاﻳﺪ و ﻣﺼﺎﺋﺐ داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪،‬‬
    ‫ﺟﻨﮓ و ﻣﺒﺎرزﻩ ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺑﺎ روم و هﻢ ﭘﻴﻤﺎﻧﺎن ارﻣﻨﯽ ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺿﻌﻒ و ﻓﺘﻮر‬
    ‫ﻣﺎﻟﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ اﺷﮑﺎﻧﻴﺎن ﮔﺮدﻳﺪ و ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺁﻧﺎن را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﺤﻠﯽ‬
    ‫ﻧﻘﺼﺎن داد‪ .‬ﺑﻨﺤﻮﻳﮑﻪ دوﻟﺘﺸﻬﺮهﺎﯼ اﻳﺮان و اﻣﻴﺮان ﻣﺤﻠﯽ ﻗﻮﻳﺘﺮ و ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﺮ ﺷﺪﻧﺪ‬
    ‫و ﺷﺎهﺎن اﺷﮑﺎﻧﯽ ﺿﻌﻴﻔﺘﺮ و ﺿﺮﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮﺗﺮ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ اﻣﻴﺮان‬
    ‫)اردﺷﻴﺮ( در اﻳﺎﻟﺖ ﭘﺎرس ﺳﺮ ﺑﻪ ﻃﻐﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﺎ ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدن ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺷﺎﻩ‬
    ‫اﺷﮑﺎﻧﯽ‪ ،‬دوﻣﻴﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﭘﺎرﺳﯽ در اﻳﺮان را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن ﺑﻨﻴﺎد ﻧﻬﺎد‪.‬‬

    ‫‪41‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ -۵‬ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن‬
    ‫ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﻠﺴﻠﻪ اﺷﮑﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﯽ رﺳﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از ﻟﺤﺎظ ﻣﺬهﺒﯽ‪،‬‬
    ‫ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ و ﻣﻴﺮاث دار هﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎن هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺁﻧﺎن‬
    ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺷﮑﺎﻧﻴﺎن‪ ،‬ﭼﻬﺎرﺻﺪﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ و در اوج ﻗﺪرت‪ ،‬ﺳﺮزﻣﻴﻦ‬
    ‫ﭘﻬﻨﺎورﯼ از هﻨﺪ ﺗﺎ ﻗﻔﻘﺎز و از ﺳﻴﺤﻮن ﺗﺎ ﻧﻴﻞ را در ﺑﺮ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن‬
    ‫ﻣﻨﺰﺟﺮ از ﻳﻮﻧﺎﻧﺪوﺳﺘﯽ و ﻣﻠﻮﮎ اﻟﻄﻮاﻳﻔﯽ دوﻟﺘﺸﻬﺮهﺎﯼ اﺷﮑﺎﻧﯽ‪ ،‬اﻟﮕﻮﻳﯽ‬
    ‫ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ‪ ،‬ﭘﺎرﺳﯽ و زردﺷﺘﯽ را ﭘﯽ ﻣﻴﺎﻧﺪازﻧﺪ ﮐﻪ اﺗﺤﺎد و رﻗﺎﺑﺖ ﻗﺒﺎﻳﻞ و اﺷﺮاف‬
    ‫را ﺑﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺷﺎﻩ و ارادﻩ ﻣﻘﺘﺪر روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

    ‫در اواﻳﻞ ﻗﺮن ﺳﻮم ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬اردﺷﻴﺮ ﺑﺎﺑﮑﺎن از ﻧﮋاد ﺳﺎﺳﺎن ﭘﺎرﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
    ‫ﻓﺎرس اﻣﺮوز ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭼﻨﺪﻳﻦ اﻣﻴﺮ ﻣﺤﻠﯽ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺎ اﺷﮑﺎﻧﻴﺎن را ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽ‬
    ‫دهﺪ و ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد ﻣﻠﺤﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اردوان ﭘﻨﺠﻢ ﺷﺎﻩ‬
    ‫اﺷﮑﺎﻧﯽ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﻳﮏ ﺳﺮدار زﻳﺮدﺳﺖ را ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ و ﺗﻨﺒﻴﻪ اردﺷﻴﺮ رواﻧﻪ ﻣﯽ‬
    ‫ﺳﺎزد وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از ﺷﮑﺴﺖ وﯼ‪ ،‬ﺧﻮد ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اردﺷﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﺘﺎﺑﺪ‪ .‬در‬
    ‫ﺟﻨﮓ ﺳﺎل ‪ ٢٢۴‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬اردوان ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ و در ﻧﺒﺮد ﮐﺸﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬

    ‫اردﺷﻴﺮ ﺑﺎﺑﮑﺎن ﻣﻐﺮور از اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ اﺷﮑﺎﻧﯽ )ﺗﻴﺴﻔﻮن( ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و‬
    ‫ﺁﻧﺮا ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬در ‪ ٢٢۶‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﻩ ﺷﺎهﺎن ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﺪ‪.‬‬
    ‫ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ اردوان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﮑﺴﺘﻬﺎﯼ ﻗﺒﻠﯽ او از روﻣﻴﺎن در ﻏﺮب و ﺳﮑﺎهﺎ در‬
    ‫ﺷﺮق ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺰاﻧﻪ را ﭼﻨﺎن ﺧﺎﻟﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺎﻩ اﺷﮑﺎﻧﯽ ﻗﺪرت ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﻓﺮاهﻢ ﮐﺮدن ﻟﺸﮑﺮﯼ در ﺧﻮر ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اردﺷﻴﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬از ﺟﻬﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﻴﺰ‬
    ‫ﻣﺮدم اﻳﺮان ﺧﺴﺘﻪ از رﻗﺎﺑﺘﻬﺎ و ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﺑﻴﻦ ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻃﻮاﻳﻒ‪ ،‬ﺑﻘﺪرت رﺳﻴﺪن‬
    ‫ﺷﺎهﯽ ﻣﻘﺘﺪر و ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ را ﭘﺬﻳﺮا ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اردﺷﻴﺮ ﺑﺴﺮﻋﺖ و ﺑﺎ ﺟﺴﺎرت ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪42‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻳﺮان از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﺮاﺳﺎن و ﺳﻴﺴﺘﺎن را ﻧﻴﺰ ﻓﺘﺢ ﮐﺮد و ﻣﺮز ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ ﺧﻮد را ﺗﺎ‬
    ‫ﻣﺎوراﻟﻨﻬﺮ و هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﮐﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﻓﺘﻮﺣﺎت اردﺷﻴﺮ ﺑﺎﺑﮑﺎن ﺑﻌﺪ از ﻣﺮﮔﺶ در ‪ ٢۴٠‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺗﻮﺳﻂ دوﻣﻴﻦ ﺷﺎﻩ‬


    ‫ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ )ﺷﺎﭘﻮر( ﺗﺤﮑﻴﻢ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺗﺤﺖ رهﺒﺮﯼ ﺷﺎﭘﻮر‪ ،‬اﻳﺮان ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ‬
    ‫ﺑﺎورﻧﺎﮐﺮدﻧﯽ از ﻣﻮﺿﻊ دﻓﺎﻋﯽ و ﺿﻌﻒ در ﺑﺮاﺑﺮ روﻣﻴﺎن ﺧﺎرج ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ‬
    ‫و ﺗﻬﺎﺟﻢ دﺳﺖ زد‪ .‬از ﺁﻧﻄﺮف هﻢ روﻣﻴﺎن دو ﻗﺮن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻤﻬﻮرﻳﺖ ﺧﻼق ﺧﻮد‬
    ‫را از دﺳﺖ دادﻩ و ﺑﻪ ﻳﮏ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺑﻴﻤﺎر و ﻓﺎﺳﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ‬
    ‫ﺳﭙﺎهﻴﺎن روم و ﺧﺰاﻧﻪ ﭘﺮﺑﺎرش هﻨﻮز ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭘﺸﺖ هﺮ رﻗﻴﺒﯽ را ﺑﻠﺮزاﻧﺪ‪،‬‬
    ‫اﻣﺎ ﺁن ﻗﻮﻩ اﺑﺘﮑﺎر و ﺷﻮر و ﺗﻮان ﺁزادﮔﺎن زاﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺣﺘﯽ ﻣﺮگ و‬
    ‫زﻧﺪﮔﯽ اﻣﭙﺮاﻃﻮران روم هﻢ در دﺳﺖ ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻣﺮﻣﻮز درﺑﺎرﯼ و ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺸﮑﻮﮎ ﮔﺎرد ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺒﺎﻳﻞ "ﺑﺮﺑﺮ" هﻤﺴﺎﻳﻪ هﻢ ﮐﻪ ﺿﻌﻒ روم را ﺣﺲ‬
    ‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از هﺮ ﻃﺮف ﺑﺪان ﺷﻴﺮ ﭘﻴﺮ ﻓﺸﺎر ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺷﺎﭘﻮر اول‬


    ‫ﺷﺎﭘﻮر ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ در ﺳﺎل دوم ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ روم ﺣﻤﻠﻪ ور ﺷﺪ و ﺗﺎ ﺑﻨﺪر ﻣﻌﺘﺒﺮ‬
    ‫اﻧﻄﺎﮐﻴﻪ در ﺳﻮرﻳﻪ اﻣﺮوز ﭘﻴﺶ رﻓﺖ و ﺑﻌﺪ از ﻗﺮﻧﻬﺎ‪ ،‬راﻩ اﻳﺮان ﺑﻪ درﻳﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ را ﮔﺸﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮر روم‬
    ‫)ﮔﻮردﻳﺎن( ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﻪ ﻗﺮارداد ﺻﻠﺤﯽ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻗﺮار داد‬
    ‫ﻣﻔﺘﻀﺤﺎﻧﻪ اردوان ﭘﻨﺠﻢ در ‪ ٢١٨‬ﻣﻴﻼدﯼ ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬ﺗﻦ در داد‪ .‬اﻳﻦ ﺻﻠﺢ ﺣﺪود ‪١۵‬‬
    ‫ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ وﻟﯽ ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﮔﻮردﻳﺎن در ﻳﮏ دﺳﻴﺴﻪ درﺑﺎرﯼ و ﺗﻮﺳﻂ‬
    ‫ﻣﺤﺎﻓﻈﺎن ﺷﺨﺼﯽ اش‪ ،‬ﺷﺎﭘﻮر ﻣﻮﻗﻊ را ﻣﻐﺘﻨﻢ ﺷﻤﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت روم در‬
    ‫ﺗﺮﮐﻴﻪ و ﺳﻮرﻳﻪ اﻣﺮوزﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺎﻩ روم ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﺷﺨﺺ اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺟﺪﻳﺪ‬
    ‫)واﻟﺮﻳﻦ( ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺷﺎﭘﻮر ﺁﻣﺪ وﻟﯽ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺎ ﺷﮑﻮﻩ روم‪ ،‬ﻧﻪ‬

    ‫‪43‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺗﻨﻬﺎ ﻟﺸﮑﺮ روﻣﻴﺎن ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد ﺑﻠﮑﻪ ﺟﻤﻊ ﮐﺜﻴﺮﯼ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺧﻮد اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺑﻪ‬
    ‫اﺳﺎرت اﻳﺮاﻧﻴﺎن درﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺠﻤﻮع ﺟﻨﮕﻬﺎﻳﺶ ﺑﺎ روم ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﺘﻴﺒﻪ ﻧﻘﺶ رﺳﺘﻢ‬
    ‫در ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺷﻴﺮاز ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎﭘﻮر ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺳﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮر روم را‬
    ‫ﺷﮑﺴﺖ داد و ﺳﻠﻄﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺮ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ را ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫دهﻬﺎ هﺰارﺳﭙﺎﻩ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ روم ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﺎرت ﺷﺎﭘﻮر درﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﮑﻮﻧﺖ و‬
    ‫ﮐﺎر در اﻳﺮان ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و از ﺟﻤﻠﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻞ ﺳﺎزﯼ‪ ،‬ﺳﺪﮐﺸﯽ و ﻣﻌﻤﺎرﯼ روﻣﯽ‬
    ‫را ﺑﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺁﻣﻮﺧﺘﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺁﺛﺎرﺷﺎن ﺷﻬﺮ ﺑﻴﺸﺎﭘﻮر اﺳﺖ‪ ،‬در ﻧﺰدﻳﮑﯽ‬
    ‫ﻣﺮودﺷﺖ اﺳﺘﺎن ﻓﺎرس ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯼ ﺑﺪﻳﻊ از ﻣﻌﻤﺎرﯼ و هﻨﺮ روﻣﯽ را ﺑﻪ‬
    ‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻳﻦ "ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن اﺟﺒﺎرﯼ" روش روﻣﯽ در ﻣﺪارس و‬
    ‫ﻓﺮهﻨﮓ و ﺣﺘﯽ دﻳﻦ ﻣﺴﻴﺤﯽ در اﻳﺮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﻗﺖ رواج ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﯽ‬
    ‫ﺑﻪ ﻣﺬهﺐ ﻣﺎﻧﻮﯼ ﻣﻨﺠﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻓﺴﻮس ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﺤﻮﻻت ﻣﻮﻗﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‬
    ‫زﻣﻴﻨﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﻴﺎﻧﯽ اﺧﺘﻼف و ﺧﺼﻮﻣﺖ ﻣﺎﺑﻴﻦ اﻳﺮان و روم را ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺷﺎﭘﻮر ﺑﻪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن هﻢ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﻴﺪ و ﭘﺴﺮ ﺧﻮد را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺷﺎﻩ اﺷﮑﺎﻧﯽ ﺗﺒﺎر ﺁن‬
    ‫اﻗﻠﻴﻢ ﻧﻴﻤﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬ارﻣﻨﻴﺎن از ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻨﺎوب ﺑﺎ اﺷﮑﺎﻧﻴﺎن ﻳﺎ روﻣﻴﺎن‬
    ‫ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ اﻏﻠﺐ ﺷﺎهﺎﻧﺸﺎن ﻳﺎ از ﻧﮋاد اﺷﮑﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﺎ اﺷﺎرﻩ و اﺟﺎزﻩ‬
    ‫ﺁﻧﺎن ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن ﮐﻪ هﻢ از اﺷﮑﺎﻧﻴﺎن و هﻢ از روﻣﻴﺎن اﻧﺰﺟﺎر‬
    ‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼل ﻧﻴﻢ ﺑﻨﺪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن را ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ و داﺋﻢ ﺁن ﺗﻴﺮﻩ ﺑﺨﺘﺎن را‬
    ‫ﻣﻮرد هﺠﻮم و ﮐﺸﺘﺎر ﻗﺮار ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ارﻣﻨﯽ هﺎ و اﺷﺮاف ﻳﻮﻧﺎﻧﺪوﺳﺖ ﺁﻧﻬﺎ هﻢ‬
    ‫ﺗﺤﺖ اﻳﻦ ﻓﺸﺎر ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﭘﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ روﻣﻴﺎن ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺷﺪﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﺑﺎ‬
    ‫ﻗﺒﻮل ﻣﺬهﺐ ﻣﺴﻴﺤﯽ‪ ،‬ﻣﺮز ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن زردﺷﺘﯽ ﻣﺴﺠﻞ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
    ‫رﻓﺘﺎر ﺧﺒﻴﺜﺎﻧﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﺎ ارﻣﻨﻴﺎن‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ روﺣﻴﻪ ﻗﺪرت ﻃﻠﺒﯽ ﻣﻄﻠﻖ‬
    ‫و ﻋﺪم رﻋﺎﻳﺖ ﺣﺎل ﺳﺎﻳﺮ اﻗﻮام اﻳﺮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻣﺎن اﺷﮑﺎﻧﻴﺎن ﺁﻧﻘﺪر ﻣﻌﻤﻮل‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪44‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺮاﺳﺘﯽ ﺷﺎﭘﻮر ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻠﻒ اﻣﭙﺮاﻃﻮران ﻣﻐﺮور هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ اﺳﺖ‪،‬‬
    ‫وﻗﺘﻴﮑﻪ در ﮐﺘﻴﺒﻪ اش ﺧﻮد را "ﺧﺪاﻳﮕﺎن ﺷﺎﭘﻮر‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﺷﺎهﺎن اﻳﺮاﻧﯽ و ﻏﻴﺮ اﻳﺮاﻧﯽ‪،‬‬
    ‫از ﻧﮋاد ﺧﺪاﻳﮕﺎن‪ ،‬ﺑﺮادر ﻣﺎﻩ و ﺧﻮرﺷﻴﺪ و هﻤﺮدﻳﻒ ﺳﺘﺎرﮔﺎن" ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺟﺒﻬﻪ ﺷﺮق هﻢ ﺷﺎﭘﻮر ﺗﻤﺪن ﮐﻮﺷﺎﻧﯽ را ﺷﮑﺴﺖ داد و ﺁن ﮔﺮوﻩ هﻨﺮﻣﻨﺪ و ﺑﺎ‬
    ‫ﻓﺮهﻨﮓ و ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﻓﻌﺎﻧﺴﺘﺎن و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن اﻣﺮوز را ﺑﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺧﻮد ﺿﻤﻴﻤﻪ‬
    ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻨﻬﻢ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﺎﻋﺚ روﻧﻖ ﺗﺠﺎرت و ﻣﺒﺎدﻻت ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺑﻴﻦ اﻳﺮان و هﻨﺪ و‬
    ‫ﺣﺘﯽ ﭼﻴﻦ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در هﻨﺮ و ﺻﻨﻌﺖ ﺁن دورﻩ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﮐﻮﺷﺎﻧﻴﺎن ﻣﺜﻞ‬
    ‫اﺷﮑﺎﻧﻴﺎن ﻃﺎﻳﻔﻪ اﯼ اﻳﺮاﻧﯽ )هﻨﺪ و اروﭘﺎﻳﯽ( ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا زردﺷﺘﯽ و ﺑﻌﺪهﺎ‬
    ‫ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻓﺮهﻨﮕﻬﺎﯼ هﻨﺪﯼ و ﭼﻴﻨﯽ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﺬهﺒﯽ و ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺑﻮداﻳﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺠﺴﻤﻪ‬
    ‫هﺎﯼ زﻳﺒﺎ و ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻮدا در ﺑﺎﻣﻴﺎن اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﻳﺎدﮔﺎر ﺁن ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﮐﻮﺷﺎﻧﻴﺎن در ﺷﺮق ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻼء ﻗﺪرﺗﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ وﺣﺸﯽ و‬


    ‫ﺟﻨﮕﺠﻮﯼ ﻣﻐﻮﻟﯽ )هﻴﺘﺎﻟﻴﺎن( ﭘﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻮم ﺑﺪوﯼ و ﻣﺒﺎرز ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ ﻗﺮن و‬
    ‫ﻧﻴﻢ ﺑﻌﺪ دﻣﺎر از روزﮔﺎر ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن ﺑﺮﺁوردﻧﺪ؛ ﺷﻬﺮهﺎﻳﺸﺎن را ﻏﺎرت ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬از‬
    ‫ﺁﻧﺎن ﺑﺎج ﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮﻳﺎن و ﺣﺘﯽ ﻳﮏ ﺷﺎﻩ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ را ﻣﻨﻬﺪم ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ ﺑﺮ‬
    ‫درﺑﺎر اﻳﺮان‪ ،‬در ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ دو ﺷﺎﻩ ﺟﻮان ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ دﺧﺎﻟﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ هﻴﺘﺎﻟﻴﺎن‬
    ‫ﺗﻨﻬﺎ در اﺗﺤﺎد ﺷﺎﻩ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺧﺴﺮو ﺑﺎ ﺗﺮﮐﺎن ﺁﺳﻴﺎﯼ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﺎﯼ اﻗﻮام‬
    ‫وﺣﺸﯽ ﺗﺮﮎ را ﺑﻪ ﻓﻼت اﻳﺮان و ﺗﺎرﻳﺦ ﺧﺎور ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﺎز ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫از ﻟﺤﺎظ ﻓﺮهﻨﮕﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ‪ ،‬ﺗﻤﺪن ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻗﺪرت و ﺳﻠﻄﻪ ﻣﻄﻠﻖ‬
    ‫ﻣﻴﻞ و ارادۀ ﺷﺎﻩ و ﺣﻤﺎﻳﺖ روﺣﺎﻧﻴﻮن ﻃﺮاز اول زردﺷﺘﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻟﮕﻮﯼ ﻏﻴﺮ‬
    ‫ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻌﻄﺎف در ﺁﻏﺎز ﻣﻮﺟﺐ هﻤﮕﺮاﻳﯽ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭘﺎرﺳﯽ ﮔﺮدﻳﺪ و ﺁﻧﺎن را ﺑﺮ‬
    ‫ﻓﻼت اﻳﺮان و ﻃﻮاﻳﻒ هﻤﺴﺎﻳﻪ ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﻔﻆ ﺗﻮازن ﭼﻨﻴﻦ هﺮم ﻗﺪرﺗﯽ‬
    ‫ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﻮﮎ ﻧﺎزﮎ ﺷﺨﺺ ﺷﺎﻩ اﺳﺘﻮار ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻪ ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ ﻣﻄﻠﻘﻪ از‬

    ‫‪45‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺁﺷﻮر ﺑﻨﯽ ﭘﺎل ﺗﺎ اﻣﭙﺮاﻃﻮران ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ دﺷﻮار و ﭘﺮ ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در‬
    ‫ﺟﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﻏﺮور و ﺧﺎﻣﯽ ﺷﺎهﺎن ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﺟﺪال ﻣﯽ اﻧﺪازد و در‬
    ‫ﭘﻴﺮﯼ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻓﺮﺗﻮت و ﺿﻤﻴﺮ ﺷﮑﺎﮎ و ﺑﻴﻤﺎر رهﺒﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻣﺘﻌﺼﺒﺎﻧﻪ و‬
    ‫ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻮاﻧﺎن ﻏﻴﺮ ﻣﻄﻴﻊ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﭘﺮ از اﻳﻦ ﻧﺸﻴﺐ‬
    ‫و ﻓﺮازهﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﯼ ﺷﺎهﯽ اوج ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﺑﺎ ﺿﻌﻒ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ اﻓﻮل ﻣﯽ‬
    ‫ﭘﺬﻳﺮد‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭼﻬﺎر ﻗﺮن ﺑﺮ اﻳﺮان ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺪﻳﻮن‬
    ‫روﺣﺎﻧﻴﻮن زردﺷﺘﯽ و ﺑﺰرﮔﺎن اﺷﺮاف اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ و اﺑﺘﮑﺎر ﺧﻮد ﺗﻮازن‬
    ‫ﺁن هﺮم واژﮔﻮن را ﻣﻤﮑﻦ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫روﺣﺎﻧﻴﻮن زردﺷﺘﯽ ﺑﺎ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺧﻮد ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺷﺎﻩ را ﺑﺮاﯼ ﺧﻴﺮ و ﺻﻼح‬
    ‫ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮐﺮدﻩ و او را ﻣﺒﻨﺎﯼ ﺣﻔﻆ ﺛﺒﺎت و ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﻧﻈﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و‬
    ‫ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﻗﺮار ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ .‬ﺗﺤﺖ ﻣﺬهﺐ رﺳﻤﯽ زردﺷﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻓﺮاد ﺁزاد )ﻏﻴﺮ ﺑﺮدﻩ(‬
    ‫اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺠﺰاﯼ روﺣﺎﻧﯽ‪ ،‬ارﺗﺸﯽ‪ ،‬دﺑﻴﺮان و ﺻﻨﻌﺘﮕﺮان ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ‬
    ‫ﺷﺪ‪ .‬ﻋﻀﻮﻳﺖ در هﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﻮروﺛﯽ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻧﺪرت ﻓﺮدﯼ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﻣﯽ‬
    ‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ ارﺗﻘﺎء ﻃﺒﻘﻪ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬وﻇﻴﻔﻪ هﺮ ﮐﺲ در ﻗﺒﺎل ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﺗﻮﻟﺪ ﺗﺎ ﻣﺮگ‬
    ‫ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد و ﺷﺎﻩ‪ ،‬روﺣﺎﻧﻴﻮن و اﺷﺮاف هﻢ ﺑﺮ اﺟﺮاﯼ ﺁن ﻧﺎﻇﺮ‪ .‬اﺷﺮاف‬
    ‫)ﺑﺰرﮔﺎن( ﮐﻪ از ﺑﻘﺎﻳﺎﯼ ﺧﺎﻧﺪان هﺎﯼ ﻗﺪﻳﻢ اﺷﮑﺎﻧﯽ و ﺷﺎهﺰادﮔﺎن ﺟﺪﻳﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺪﻩ ﻃﺒﻘﻪ زﻣﻴﻨﺪار و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﮐﻪ از‬
    ‫ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻪ ورزش و ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ و در وﻗﺖ ﻧﻴﺎز‪ ،‬ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ارﺗﺶ‬
    ‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﺷﺮاف ﭘﺎرﺳﯽ زرﻩ ﭘﻮش و ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺳﻠﺤﻪ‪ ،‬ﺳﻮار ﺑﺮ‬
    ‫اﺳﺒﺎن ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ از ﺟﻮﺷﻦ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪهﺎ اﻟﮕﻮﯼ ﺷﻮاﻟﻴﻪ هﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ زﻣﻴﻨﺪار ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
    ‫اﻳﻦ ﺳﻮاران ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﭘﻴﻼن ﺟﻨﮕﯽ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﮐﻪ از هﻨﺪ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ دﻣﺎر‬
    ‫از روزﮔﺎر ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭘﻴﺎدﻩ و ﺳﻮاران ﺳﺒﮏ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﺮﺁورﻧﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪46‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﮐﺸﺎورزان و ﺻﻨﻌﺘﮕﺮان هﻢ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺷﺎهﺎن ﻣﻘﺘﺪر ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻣﺜﻞ اردﺷﻴﺮ و‬


    ‫ﺷﺎﭘﻮر ﺟﺎن ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﮐﺎرﺷﺎن ﺑﻪ روﻧﻖ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻗﻨﺎﺗﻬﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﮐﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‬
    ‫و ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎﯼ ﻗﺪﻳﻤﯽ ﻻﻳﺮوﺑﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻴﺮو و ﻓﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻳﺮاﻧﯽ و اﺳﻴﺮان‬
    ‫ﺟﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻨﺎ ﻣﻴﺸﺪﻧﺪ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﻧﻮ ﺑﻪ زﻳﺮ ﮐﺸﺖ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ و ﺻﻨﺎﻳﻊ‬
    ‫ﺳﻔﺎﻟﮕﺮﯼ‪ ،‬ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﯽ و ﻣﻌﺪﻧﮑﺎرﯼ و ذوب ﻓﻠﺰ اﺷﺎﻋﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﻧﻈﻢ و‬
    ‫اﺣﻘﺎق ﺣﻖ در ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم هﻢ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن در ﺷﻬﺮ و روﺳﺘﺎهﺎﯼ ﺑﺰرگ‪ ،‬دادﮔﺎﻩ ﻣﯽ‬
    ‫داﺷﺘﻨﺪ و روﺣﺎﻧﻴﻮن زردﺷﺘﯽ ﻗﻀﺎوت ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﮐﺘﺎب ﻗﺎﻧﻮن ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﻬﺮام اول و ﻣﺎﻧﯽ‬


    ‫هﻴﭻ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ اﻧﺴﺎﻧﯽ هﺮ ﻗﺪر هﻢ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﺑﺪان ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﻴﺐ و ﻗﺎﻧﻮن دهﻴﻢ‪ ،‬ﺑﯽ‬
    ‫ﮐﻨﮑﺎش و ﻳﮑﻨﻮاﺧﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺑﻴﻦ دو ﺑﺮادر ﺗﻨﯽ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ ﻧﻔﺎق وﺟﻮد دارد و‬
    ‫ﺟﻨﮓ و ﺁدﻣﮑﺸﯽ‪ ،‬ﻣﺜﺎل اﺳﻄﻮرﻩ هﺎﺑﻴﻞ و ﻗﺎﺑﻴﻞ‪ ،‬ﺣﺎدث ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺧﻤﻴﺮﻩ‬
    ‫ﮔﺴﺘﺎخ و ﺟﺴﻮر اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﺑﺮ زﻣﻴﻦ و زﻣﺎن ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﮐﺮدﻩ وﻟﯽ در‬
    ‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺸﺮ را ﮔﺮگ ﺑﺸﺮ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ! ﭘﺲ ﺑﺎ ﻣﺮگ ﺷﺎﭘﻮر اول در ‪٢٧١‬‬
    ‫ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ او در ﻣﻴﺎن ﭘﺴﺮان اﺧﺘﻼف اﻓﺘﺎد و ﮐﺎر ﺗﻔﺮﻗﻪ و ﻧﺰاع ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﻴﺎن درﺑﺎر و روﺣﺎﻧﻴﻮن ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬رهﺒﺮ رﺳﻤﯽ روﺣﺎﻧﻴﺖ زردﺷﺖ )ﮐﺎرﺗﻴﺮ( ﺟﺎﻧﺐ‬
    ‫ﺑﻬﺮام را ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺎﻧﯽ ﭘﻴﺎم ﺁور اﺻﻼح دﻳﻨﯽ‪ ،‬ﻃﺮف ﻣﺨﺎﻟﻒ را‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ‬
    ‫ﺑﻬﺮام ﺑﻪ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﮐﺎرﺗﻴﺮ و اﻋﻢ درﺑﺎر و اﺷﺮاف‪ ،‬ﮐﺎر ﻣﺎﻧﯽ ﻧﻴﺰ دﺷﻮار ﺷﺪ و در‬
    ‫ﺳﺎل ﺳﻮم ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻬﺮام ﺑﻪ زﻧﺪان اﻓﺘﺎدﻩ‪ ،‬ﺑﻘﺘﻞ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻮﻳﺎن اﺻﻼح ﻃﻠﺐ ﻧﻴﺰ‬
    ‫در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ اﻳﺮان ﻣﻮرد ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺟﻤﻊ ﮐﺜﻴﺮﯼ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ‬
    ‫ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﺗﻼش روﺣﺎﻧﻴﻮن روﺷﻨﻔﮑﺮ زردﺷﺘﯽ در اﺻﻼح اﻳﻦ دﻳﻦ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ‬
    ‫ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد و ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺑﻼﻣﻨﺎزع ﻣﺬهﺐ ﺧﺸﮏ و رﺳﻤﯽ ﻣﻮﺑﺪان ﺻﺎﺣﺐ‬
    ‫ﻗﺪرت ﺑﺮ ﺟﺎﯼ ﺧﻮد ﻣﺴﺘﺪام ﺗﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫‪47‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺎﻧﯽ در ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ در ﺣﺪود ‪ ٢١۵‬ﻣﻴﻼدﯼ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪﻩ و ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺤﻴﻂ‬
    ‫اﻳﺮاﻧﯽ– روﻣﯽ ﺁن دﻳﺎر هﻢ ﺑﻪ ﻣﺬهﺐ زردﺷﺘﯽ و هﻢ ﺑﻪ دﻳﺎﻧﺖ ﻣﺴﻴﺤﯽ اﻃﻼع‬
    ‫ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬از ﺣﺪود ‪ ٢٠‬ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﻪ ﺗﺮوﻳﺞ اﻟﻬﺎﻣﺎت دﻳﻨﯽ ﺧﻮﻳﺶ ﭘﺮداﺧﺖ‬
    ‫ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯼ اﻧﺴﺎن دوﺳﺘﺎﻧﻪ و روﺣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻣﺴﻴﺢ‪،‬‬
    ‫ﺑﻮدا و زردﺷﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺬﺑﻪ اﻟﻬﯽ ﻣﺎﻧﯽ و ﻋﻼﻗﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ او‪ ،‬اردﺷﻴﺮ‬
    ‫ﺑﺎﺑﮑﺎن و ﺷﺎﭘﻮر اول هﺮ دو او را ﻣﻨﺰﻟﺖ ﻣﯽ ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﻣﺎﻧﯽ در درﺑﺎرﺷﺎن ارج و‬
    ‫ﻣﺮﺗﺒﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺬهﺐ ﻣﺎﻧﻮﯼ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻗﺒﻮل ﻋﺎﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺨﺼﻮص در ﻣﻴﺎن‬
    ‫اﻗﻮام ﭘﺎرﺗﯽ ﺷﺮق اﻳﺮان ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎﻧﯽ هﻢ اﺻﻞ و رﻳﺸﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻃﺮﻓﺪاران ﺑﺴﻴﺎرﯼ‬
    ‫ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺳﻘﻮط ﻣﺎﻧﯽ و ﮐﺸﺘﺎر ﭘﻴﺮوان او‪ ،‬اﺻﻼح دﻳﻦ ﻓﺮﺗﻮت‬
    ‫زردﺷﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﻌﻠﻴﻖ اﻓﺘﺎد و اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺑﺨﺖ و ﻣﻮهﺒﺖ داﺷﺘﻦ ﻣﺬهﺒﯽ ﭘﻴﺸﺮو و‬
    ‫ﻣﺮدم ﮔﺮا ﻣﺤﺮوم ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫رهﺒﺮ روﺣﺎﻧﻴﻮن زردﺷﺘﯽ )ﮐﺎرﺗﻴﺮ( ﻧﻴﺰ ﻣﻐﺮور از ﺷﮑﺴﺘﻦ ﮐﻤﺮ ﻣﺎﻧﻮﻳﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر‬
    ‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﭘﺮداﺧﺖ و ﺁﻧﺎن را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﺗﻬﺎم هﻤﺪﺳﺘﯽ ﺑﺎ روم‪ ،‬ﺗﺤﺖ زﺟﺮ و ﺳﺘﻢ ﻗﺮار‬
    ‫داد‪ .‬ﭘﺲ در دوران ﺑﻬﺮام اول و دوم‪ ،‬ﺁزادﯼ ﻣﺬهﺒﯽ در اﻳﺮان ﮐﻪ در اﻳﺎم اﺷﮑﺎﻧﯽ‬
    ‫راﻳﺞ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺸﺪت ﻧﻘﺼﺎن ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و در ﻋﻮض ﺗﻌﺪاد ﺁﺗﺸﮑﺪﻩ هﺎ و ﻣﻮﺑﺪان ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ‬
    ‫ﻓﺰوﻧﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﺴﺨﻪ هﺎﯼ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ اوﺳﺘﺎ و زﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﮔﺮدﻳﺪ و ﺑﻪ زﺑﺎن‬
    ‫رﺳﻤﯽ ﭘﻬﻠﻮﯼ ﻳﺎ ﭘﺎرﺳﯽ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﮐﺎرﺗﻴﺮ‪ ،‬روﺣﺎﻧﻴﻮن رﺳﻤﯽ‬
    ‫دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺷﻴﻮﻩ ﺧﺸﮏ او را در ﺗﻠﻘﻴﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻌﻄﺎف ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ‬
    ‫اداﻣﻪ دادﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﻣﺆﮐﺪ ﻣﻮﺑﺪان ﺑﻮد در ﻣﻮرد ﺟﺪاﻳﯽ ﺑﺰرﮔﺎن و اﺷﺮاف‬
    ‫از ﻃﺒﻘﺎت ﻋﺎﻣﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ اﻟﺒﺴﻪ ﻣﺸﺨﺺ و ﺣﻘﻮق ﻣﺤﺪود ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل و ﻧﻈﺎرت‬
    ‫داﺋﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ازدواج ﺑﻴﻦ ﻃﺒﻘﺎت ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮد و ﺑﺰرﮔﺎن ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﻴﺸﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ازدواج‬
    ‫ﺑﺎ ﻧﺰدﻳﮑﺎن و ﺧﻮﻳﺸﺎن و ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﺤﺎرم‪ ،‬ﺧﻮن اﺻﻴﻞ‪ ،‬ﻧﺴﺐ اﺷﺮاﻓﯽ و ﺛﺮوت‬
    ‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻨﻈﻢ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ و‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪48‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫رهﺒﺮ ﻣﺪار ﮔﺮدﻳﺪ؛ ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ در ﺻﺪر هﺮ ﻃﺒﻘﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ از روﺣﺎﻧﯽ‪ ،‬ارﺗﺸﯽ و‬


    ‫دﺑﻴﺮان‪ ،‬ﻳﮏ "ارﺷﺪ" ﻗﺮار ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ارﺷﺪ روﺣﺎﻧﻴﻮن "ﻣﻮﺑﺪ ﻣﻮﺑﺪان" ﺑﻮد و‬
    ‫ﺑﺰرگ ارﺗﺸﻴﺎن "ﺳﭙﻬﺒﺪ" و ﺳﺮور دﺑﻴﺮان و ﮐﺎرﮔﺰاران دوﻟﺖ "وزﻳﺮ" ﻧﺎم‬
    ‫داﺷﺖ‪ .‬ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺗﺎ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ دﺳﺘﺠﺎت ﻣﺤﻠﯽ ﻧﻴﺰ اﻋﻤﺎل ﻣﻴﺸﺪ و‬
    ‫ﻋﻤﻮم ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﺎﻟﻴﻪ را ﻧﻴﺰ واﺑﺴﺘﮕﺎن ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ‪ ،‬اﺷﺮاف و ﺑﺰرﮔﺎن در‬
    ‫ﻗﺒﻀﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫اﮔﺮ ﭼﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﺴﺘﻪ و ﻣﻘﺮراﺗﯽ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺗﻮان ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻌﻤﻮل و‬
    ‫ﻣﺘﻌﺎرف را داﺷﺖ‪ ،‬ﻟﻴﮑﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺤﻴﻄﯽ و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﻨﻴﺎﻧﯽ‬
    ‫دروﻧﯽ‪ ،‬ﺿﻌﻒ و ﮐﻢ اﺑﺘﮑﺎرﯼ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ داد‪ .‬ﻣﺸﮑﻼت ﮐﺸﻮر ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ در‬
    ‫هﻨﮕﺎم ﻣﺮگ رهﺒﺮ و ﻃﯽ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﺷﺎﻩ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬اﻣﮑﺎن رﺷﺪ و اﻧﻔﺠﺎر ﻣﯽ‬
    ‫ﻳﺎﻓﺖ و ﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻘﺎﯼ ﻧﻈﺎم را زﻳﺮ ﺳﻮال ﺑﺒﺮد‪ .‬ﻋﻠﺖ هﻢ اﻟﺒﺘﻪ ﺗﮑﻴﻪ ﻗﺎﺑﻞ‬
    ‫ﺗﻮﺟﻪ هﺮم ﻗﺪرت ﺑﺮ ﺷﺨﺺ ﺷﺎﻩ ﺑﻮد! ﺑﺪﻳﻦ ﻟﺤﺎظ‪ ،‬اﮐﺜﺮ ﺷﺎهﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ در دو‬
    ‫ﻗﺮن ﺑﻌﺪ از ﺷﺎﭘﻮر اول‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ ﮐﻮﺗﺎﻩ و ﭘﺮ دردﺳﺮﯼ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﺎ‬
    ‫ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎﯼ درﺑﺎرﯼ و ﺗﺮور ﻓﺮدﯼ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﻪ دﻩ ﺳﺎل هﻢ ﻧﻤﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬
    ‫ﺷﺎﭘﻮر دوم در ﺑﻄﻦ ﻣﺎدرش ﺑﻪ ﺷﺎهﯽ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﺎﻳﺮ اوﻻد ذﮐﻮر در دﺳﺎﻳﺲ‬
    ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻘﺘﻞ رﺳﻴﺪﻩ و ﻳﺎ ﮐﻮر ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎدر ﺷﺎﭘﻮر ﺗﺎ ﺗﻮﻟﺪ و در ﮐﻮدﮐﯽ او‬
    ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺎﻳﺐ اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺎﻧﻮان در‬
    ‫رهﺒﺮﯼ اﻳﺮان را ﺑﺎز ﻧﻤﻮد و در اواﺧﺮ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ دو‬
    ‫ﺷﺎهﺪﺧﺖ ﭘﺎرﺳﯽ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ ﺁﻧﮑﻪ ﺷﺎﭘﻮر دوم ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻊ ﻋﺠﻴﺒﯽ ﺑﻪ‬
    ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ رﺳﻴﺪ‪ ،‬از ﻗﻀﺎ ﺷﺎهﯽ ﻣﻘﺘﺪر ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻗﺪرت اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ اﻓﺰود‪.‬‬

    ‫ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ ﺧﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻈﻢ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﺮاﯼ دوﻳﺴﺖ ﺳﺎل ﺣﻴﺎت و ﺗﻮازن‬
    ‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﭘﺎرس را ﺣﻔﻆ ﮐﺮد و ﺁﻧﺮا در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺎرﺟﯽ و رﻗﺎﺑﺘﻬﺎﯼ‬

    ‫‪49‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫داﺧﻠﯽ زﻧﺪﻩ ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‪ ،‬در هﻤﻴﻦ دورﻩ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ روم از وﺳﻂ‬
    ‫دو ﺷﻘﻪ ﺷﺪ و ﻧﻴﻤﻪ ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻪ دﻓﻌﺎت ﺑﻪ ﺗﺎراج اﻗﻮام وﺣﺸﯽ ژرﻣﻦ رﻓﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻓﻘﻂ‬
    ‫ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺮﻗﯽ روم )اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺑﻴﺰاﻧﺲ( ﺑﺎ ﺧﺼﻠﺖ و ﺧﻮﯼ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ و ﭘﺎﻳﺘﺨﺘﺸﺎن‬
    ‫در ﮐﻨﺴﺘﺎﻧﺘﻴﻨﻮﭘﻞ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ و رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫ﻗﺒﺎد اول و ﻣﺰدﮎ‬


    ‫ﭼﺎﻟﺶ ﺟﺪﻳﺪ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺮاﯼ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن در ﺷﺮق و ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻐﻮﻻن هﻴﺘﺎﻟﯽ اﻳﺠﺎد‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻮم ﭼﺎدرﻧﺸﻴﻦ ﮐﺎرﺷﺎن ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﮐﺸﻴﺪ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻗﺒﺎد اول )ﺣﺪود‬
    ‫‪ ۵٠٠‬ﻣﻴﻼدﯼ(‪ ،‬او را ﭼﻮن دﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪﻩ اﯼ ﻣﯽ ﭼﺮﺧﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒﺎد ﺿﻌﻴﻒ از‬
    ‫ﺑﻴﺰاﻧﺲ ﻧﻴﺰ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺨﺘﯽ ﺧﻮرد‪ ،‬و اﻳﻨﻬﻤﻪ ﻓﺸﺎرهﺎﯼ ﻣﺎدﯼ و اﻗﺘﺼﺎدﯼ اﻳﺠﺎد‬
    ‫ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻃﺒﻘﻪ اﺷﺮاف و ﺑﺰرﮔﺎن هﻤﻪ را دو دﺳﺘﯽ ﺑﺮ ﮔﺮدﻩ دهﻘﺎﻧﺎن و‬
    ‫ﺻﻨﻌﺘﮕﺮان ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺠﺎن ﺁﻣﺪﻩ از ﺑﺰرﮔﺎن زﻣﻴﻨﺪار ﮐﻪ ﻣﺎل و ﺟﺎن و‬
    ‫ﻧﺎﻣﻮس ﻋﺎﻣﻪ را در ﮐﻒ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻃﻐﻴﺎن ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﻣﺰدﮎ‪ ،‬ﻣﻮﺑﺪ اﺻﻼح‬
    ‫ﻃﻠﺐ زردﺷﺘﯽ‪ ،‬راﻳﺖ ﺁزادﯼ‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ و ﺑﺮادرﯼ ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻨﺪ و ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل در‬
    ‫اﻳﺮان ﻧﻔﻮذ و ﻗﺪرت ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺰدﮎ ﻗﺮﻧﻬﺎ از زﻣﺎن ﺧﻮد ﺟﻠﻮ ﺑﻮد و اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ او ﻧﺸﺎن از ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻋﻤﻴﻖ‬
    ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﻣﺪرن داﺷﺖ‪ .‬او ﺑﻴﺶ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﺧﻮاهﺎن اﺻﻼﺣﺎت‬
    ‫ارﺿﯽ و ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺪرت اﺷﺮاف و ﻣﻮﺑﺪان را ﻣﺤﺪود ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬وﯼ هﻤﭽﻨﻴﻦ‬
    ‫ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺗﻘﺴﻴﻢ زﻣﻴﻦ و ﺁزادﯼ زﻧﺎن از ﺣﺮﻣﺴﺮاﯼ زﻣﻴﻨﺪاران ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺒﺎد‬
    ‫ﺿﻌﻴﻒ اﺑﺘﺪا در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮرش ﻣﺰدﮐﻴﺎن راﻩ هﻤﺪردﯼ و ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺟﻮﻳﯽ ﮔﺮﻓﺖ و‬
    ‫ﺑﺮ اﺷﺮاف ﺑﺮاﯼ رﻋﺎﻳﺖ ﺣﺎل رﻋﻴﺖ ﻓﺸﺎر ﺁورد‪ .‬اﻣﺎ روﺣﺎﻧﻴﻮن زردﺷﺘﯽ ﮐﻪ از‬
    ‫ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻏﻴﺮ ﺳﻨﺘﯽ ﻣﺰدﮎ وﺣﺸﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺷﺮاف ﻧﺎراﺿﯽ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻗﺒﺎد را‬
    ‫وادار ﺑﻪ ﮐﻨﺎرﻩ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺳﻠﻄﻨﺖ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺰدﮐﻴﺎن ﺧﻮاﺳﺘﺎر‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪50‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﮐﺎووس ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ او ﻣﺒﺎرزﻩ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﻣﻮﺑﺪان و ﺑﺰرﮔﺎن ﻳﻌﻨﯽ‬


    ‫ﺧﺴﺮو ﺑﺎﺧﺖ‪ .‬ﺧﺴﺮو ﻧﻴﺰ ﺑﺤﺚ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ را ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﺮادران ﺧﻮد ﺧﺎﺗﻤﻪ داد و‬
    ‫در ‪ ۵٢٨‬ﻣﻴﻼدﯼ ﻣﺰدﮎ را ﻧﻴﺰ زﻳﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﺰدﮐﻴﺎن ﭼﻨﺎن ﺗﺎر و‬
    ‫ﻣﺎر ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﻧﺸﺎﻧﯽ از ﻋﻘﺎﻳﺪ و ﻧﻮﺷﺘﺎرﺷﺎن ﺑﺮ ﺟﺎﯼ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺴﺎن‬
    ‫دوﻟﺘﯽ هﻢ دﺳﺖ ﺑﮑﺎر ﺷﺪﻧﺪ و ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ‪ ،‬ﺁن ﺁزاد اﻧﺪﻳﺸﺎن را ﻓﺎﺳﺪ و‬
    ‫ﺑﯽ ﺷﺮاﻓﺖ ﺛﺒﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺧﺴﺮو اﻧﻮﺷﻴﺮوان‬
    ‫ﺑﺮﻏﻢ ﺁﻏﺎزﯼ ﺧﻮﻧﻴﻦ‪ ،‬ﺧﺴﺮو اول ﻧﺎﺟﯽ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ از دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺎرﺟﯽ و‬
    ‫اﻧﻘﻼب داﺧﻠﯽ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺁن ﭘﻴﮑﺮ ﻓﺮﺗﻮت روﺣﯽ ﺗﺎزﻩ دﻣﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﻣﻮﻓﻖ‬
    ‫ﺷﻬﻨﺸﺎهﯽ اﻳﺮان ﺑﻘﺎﯼ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﭘﺎرس را ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ ﻗﺮن دﻳﮕﺮ ﺿﺎﻣﻦ ﺷﺪ‪ ،‬و‬
    ‫در ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﻦ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوج ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﺳﻠﻄﻨﺖ در ﻣﺸﮑﻞ ﮔﺸﺎﻳﯽ و ﮐﺸﻮر‬
    ‫ﮔﺮداﻧﯽ ﺟﺎوﻳﺪان ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ اراﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﺴﺮو از روﯼ ﭘﻴﮑﺮ ﺑﻴﺠﺎن‬
    ‫ﺑﺮادراﻧﺶ و اﻧﺒﻮﻩ ﻣﺰدﮐﻴﺎن ﺁزاد اﻧﺪﻳﺶ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ اﻓﺘﺎد‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ او در ﺟﻠﺐ‬
    ‫ﻗﻠﻮب ﻋﺎﻣﻪ و ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﺗﻮازن ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺑﻪ اﻳﺮان ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ اﻣﮑﺎن اداﻣﻪ ﺣﻴﺎت داد‪.‬‬
    ‫اﻓﺴﻮس ﮐﻪ اﻳﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺮگ ﺑﺮﻧﺪﻩ اﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻈﺎم ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﺁﺳﺘﻴﻦ‬
    ‫ﺧﺎرج ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫در اﺑﺘﺪاﯼ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻟﻪ ﺧﻮد‪ ،‬اﻧﻮﺷﻴﺮوان ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﻏﺮب و ﺷﺮق ﻳﻌﻨﯽ‬
    ‫روﻣﻴﺎن و هﻴﺘﺎﻟﻴﺎن ﻣﺪارا ﮐﺮد و ﺑﻪ اﺻﻼح اوﺿﺎع داﺧﻠﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد‬
    ‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻣﺰدﮐﻴﺎن‪ ،‬ﺧﺴﺮو ﺑﺎ ﺗﻮدﻩ ﻣﺮدم ﮐﻪ از اﺻﻼﺣﺎت ﻣﺰدﮎ و ﻗﺒﺎد ﺑﻬﺮﻩ‬
    ‫ﻣﻨﺪ ﺷﺪﻩ و ﺑﻌﻀًﺎ زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﺑﺰرﮔﺎن را ﻏﺼﺐ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از در ﻣﺪارا درﺁﻣﺪ و‬
    ‫ﺑﺎ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻳﮏ ﻧﻘﺸﻪ ارﺿﯽ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﺎن ﮐﻮﭼﮏ و ﺗﺎزﻩ ﺑﻪ دوران رﺳﻴﺪﻩ ﻣﻴﺪان‬
    ‫داد‪ .‬در ﻋﻮض اﻳﻦ دهﻘﺎﻧﺎن ﻣﺠﺎز و ﻣﻮﻇﻒ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻼح ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪ و در ﮐﻨﺎر‬

    ‫‪51‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﺷﺮاف ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻧﻈﻢ داﺧﻠﯽ و اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزﯼ را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
    ‫اﺻﻼح در ﻣﻴﺰان و ﺷﻴﻮﻩ اﺧﺬ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎ هﻢ ﺧﺴﺮو از ﻓﺸﺎر ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺮ ﺑﺮزﮔﺮان و‬
    ‫ﺻﻨﻌﺘﮕﺮان ﮐﺎﺳﺖ و از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺮاﯼ ﻃﺮﺣﻬﺎﯼ ﻋﻤﺮاﻧﯽ )ﻣﺜﻞ ﺣﻔﺮ‬
    ‫ﻗﻨﺎت و ﮐﺎﻧﺎل( ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺁﺷﻮب زدﻩ ﮐﺸﻮر ﺟﺎﻧﯽ ﺗﺎزﻩ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪.‬‬

    ‫ﭘﺲ از دوازدﻩ ﺳﺎل ﺗﺮﻣﻴﻢ و اﻟﺘﻴﺎم داﺧﻠﯽ‪ ،‬در ‪ ۵۴٠‬ﻣﻴﻼدﯼ اﻧﻮﺷﻴﺮوان از ﺿﻌﻒ‬
    ‫ﻣﻮﻗﺘﯽ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺑﻴﺰاﻧﺲ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ اﯼ ﺑﺮق ﺁﺳﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺮزﻣﻴﻦ‬
    ‫هﺎﯼ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ در دوران ﭘﺪر را ﺑﺎز ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺪود اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﭘﺎرس‬
    ‫را ﺗﺎ درﻳﺎﯼ ﺳﻴﺎﻩ و ﺑﻨﺪر اﻧﻄﺎﮐﻴﻪ در ﮐﻨﺎر ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ وﺳﻌﺖ داد‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻳﻦ رهﺒﺮ‬
    ‫ﺟﺴﻮر در اﺗﺤﺎد ﺑﺎ ﺗﺮﮐﺎن ﺁﺳﻴﺎﯼ ﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮاغ هﻴﺘﺎﻟﻴﺎن ﺷﺮق رﻓﺖ و ﺁن ﺧﺎر‬
    ‫ﺻﺪ و ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻟﻪ را از ﭘﻬﻠﻮﯼ اﻳﺮان ﺧﺎرج ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﺧﺰران ﻗﻔﻘﺎز رﺳﻴﺪ‬
    ‫ﮐﻪ ﻣﺘﺤﺪ روم ﺷﺮﻗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و در دﺳﺖ ﺧﺴﺮو ﺷﮑﺴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ هﻢ‬
    ‫اﻧﻮﺷﻴﺮوان ﺑﻪ ﺳﺮاغ اﻋﺮاب اﺗﻴﻮﭘﯽ رﻓﺖ و ﺁﻧﻬﺎ را از ﻳﻤﻦ ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺁن‬
    ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺁﺑﺎد از ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن را ﺿﻤﻴﻤﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ اﻳﺮان ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫در ﺧﺎﻃﺮﻩ ﺗﺎرﻳﺨﯽ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺧﺴﺮو اﻧﻮﺷﻴﺮوان و وزﻳﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪش ﺑﺰرﮔﻤﻬﺮ ﺑﻪ‬
    ‫ﻋﻨﻮان دو ﺳﻤﺒﻞ ﻋﺪل و دراﻳﺖ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا اﻳﻨﺪو ﺑﻪ ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﻧﻈﻢ و‬
    ‫ﻗﺎﻧﻮن و ﺣﻔﻆ اﻣﻨﻴﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻌﺪ از ﻳﮏ ﻧﺴﻞ هﺮج و ﻣﺮج و ﺟﻨﮓ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
    ‫ﻋﺪاﻟﺖ ﻧﻮﺷﻴﺮواﻧﯽ در دوازدﻩ اﺻﻞ ﺧﺪا ﺗﺮﺳﯽ‪ ،‬راﺳﺘﮕﻮﻳﯽ‪ ،‬وﻓﺎدارﯼ‪ ،‬ﻧﺼﻴﺤﺖ‬
    ‫ﭘﺬﻳﺮﯼ‪ ،‬اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺎن‪ ،‬ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﮐﺎر ﻗﺎﺿﻴﺎن و دوﻟﺘﻴﺎن‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ ﺣﺎل‬
    ‫اﺳﻴﺮان‪ ،‬ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴﺖ ﻃﺮق و ﺑﺎزار‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ﻣﺠﺮﻣﺎن‪ ،‬ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻟﺸﮑﺮ‪ ،‬اﺣﺘﺮام ﺑﻪ‬
    ‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ و دﻓﺎع از ﮐﺸﻮر ﻣﮑﺘﻮب ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﻮﺷﻴﺮوان ﻋﺎدل از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺎهﺎﻧﯽ‬
    ‫ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ‪ ،‬دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرهﺎﯼ ﻧﻴﮑﻮﮐﺎر ﻟﻘﺐ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪52‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺑﻴﺮﺣﻤﯽ در ﮐﺎر ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎم ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم ﺧﻮش‬
    ‫ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻮد را ﺁﺑﺎد ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫اﻓﺴﻮس ﮐﻪ ﺣﺘﯽ اﻳﻦ اوج ﻣﺜﺎل ﺳﻠﻄﻨﺖ و اﻳﻦ ﺧﺴﺮو ﻧﻮﺷﻴﻨﺮوان ﻧﻴﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از‬
    ‫ﺿﻌﻔﻬﺎﯼ ﺑﻨﻴﺎﻧﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻓﺮار ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺎﻩ هﻢ در ﭘﻴﺮﯼ دﭼﺎر ﺑﺪﺑﻴﻨﯽ‪،‬‬
    ‫ﺣﺴﺪ و ﺳﻮءﻇﻦ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﮐﺎر ﺑﺰرﮔﻤﻬﺮ وزﻳﺮ را ﺑﻪ زﻧﺪان و ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﮐﻮرﯼ‬
    ‫رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺪون ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﺗﺮﺗﻴﺒﯽ ﺑﺎ دوام و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاﯼ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﺳﻠﻄﻨﺖ در‬
    ‫‪ ۵٧٩‬ﻣﻴﻼدﯼ درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﻬﺮام ﭼﻮﺑﻴﻦ و ﺧﺴﺮوﭘﺮوﻳﺰ‬


    ‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ اﻧﻮﺷﻴﺮوان‪ ،‬زﻣﺎم اﻣﻮر اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﯼ ﻣﺨﺘﻞ ﺷﺪ ﮐﻪ‬
    ‫اﺷﺮاف ﺧﺮاﺳﺎن ﺷﻮرش ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ ﺑﻬﺮام ﭼﻮﺑﻴﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ را‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺳﺮﻧﮕﻮن ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺴﺮو دوم ) ﭘﺮوﻳﺰ( دﺳﺖ ﺑﺪاﻣﺎن دﺷﻤﻦ ﻗﺪﻳﻢ‬
    ‫ﻳﻌﻨﯽ اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺑﻴﺰاﻧﺲ ﺷﺪ و ﻣﻮرﻳﺲ روﻣﯽ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻓﺮارﯼ اﻳﺮان ﭘﻨﺎﻩ داد‪ .‬در‬
    ‫ﺑﻴﺰاﻧﺲ‪ ،‬ﺧﺴﺮو ﺣﺘﯽ ﺑﻪ هﻤﺴﺮﯼ ﻳﮑﯽ از اﺷﺮاف زادﮔﺎن ﻣﺴﻴﺤﯽ درﺁﻣﺪ و ﺑﻪ‬
    ‫ﺗﻌﺒﻴﺮﯼ‪ ،‬ﻻاﻗﻞ در ﻇﺎهﺮ ﺑﻪ ﺁن دﻳﻦ ﮔﺮوﻳﺪ ﺗﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ روم ﺷﺮﻗﯽ‬
    ‫را ﺟﻠﺐ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻃﯽ دﻩ ﺳﺎل ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﻳﺰ ﺧﻮﻧﺒﺎر داﺧﻠﯽ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﺎﻟﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
    ‫ﺑﻴﺰاﻧﺲ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺧﺴﺮوﭘﺮوﻳﺰ در ﺳﺎل ‪ ۵٩١‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻩ‬
    ‫ﺷﺪ و ﺑﻬﺮام ﭼﻮﺑﻴﻦ ﮐﻪ ادﻋﺎﯼ ﺳﻠﻄﻨﺖ از ﻧﻴﺎﮐﺎن اﺷﮑﺎﻧﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻮارﯼ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ روم و رﻓﺘﺎر ﺑﺎ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن در اﻳﺮان را دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ‬
    ‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ دهﺴﺎﻟﯽ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺎﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ .‬در ﺁﻏﺎز ﺳﺪﻩ هﻔﺘﻢ ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻮرش و ﻗﺘﻞ‬
    ‫اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﻣﻮرﻳﺲ‪ ،‬روم ﺷﺮﻗﯽ ﺑﻪ ﺁﺷﻮب ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺴﺮوﭘﺮوﻳﺰ هﻢ ﺗﺤﺖ ﺷﻌﺎع‬
    ‫ﺑﻠﻨﺪﭘﺮوازﯼ و ﻏﺮور ﮐﺸﻮرﮔﺸﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻗﺮاردادهﺎﯼ ﺻﻠﺢ و دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
    ‫ﺑﻴﺰاﻧﺲ را زﻳﺮ ﭘﺎ ﻧﻬﺎد و ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺧﻮﻧﺨﻮاهﯽ از ﻣﻮرﻳﺲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ اﯼ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ‬
    ‫‪53‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت روم ﺷﺮﻗﯽ در ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺼﺮ و ﺁﺳﻴﺎﯼ ﺻﻐﻴﺮ را ﻓﺘﺢ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﺮﻣﺴﺖ‬
    ‫ﭘﻴﺮوزﯼ و ﻏﺮق در ﺷﮑﻮﻩ و ﺟﻼل درﺑﺎرش‪ ،‬ﺧﺴﺮوﭘﺮوﻳﺰ ﺣﺘﯽ ﻋﺰم ﻓﺘﺢ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ‬
    ‫ﺑﻴﺰاﻧﺲ را ﻧﻤﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ دﻟﻴﺮاﻧﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺟﺪﻳﺪ )هﺮاﮐﻠﻴﺲ( روﺑﺮو‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ و از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ دوﺑﺎرﻩ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻩ روم ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد‪ .‬ﺑﺠﺎﯼ ﺟﻨﮓ در ﺟﺒﻬﻪ‬
    ‫ﺧﻮدﯼ‪ ،‬هﺮاﮐﻠﻴﺲ ﺧﻂ دﻓﺎﻋﯽ اﻳﺮان را دور زد‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺧﻮد را از ﻃﺮﻳﻖ‬
    ‫ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﻓﺸﺎر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺗﺴﺨﻴﺮ و‬
    ‫اﺷﻐﺎل را ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ در ﺗﻴﺴﻔﻮن )ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻐﺪاد اﻣﺮوز( ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﺑﺎ ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪن ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻴﺰاﻧﺲ ﺑﻪ ﺗﻴﺴﻔﻮن‪ ،‬درﺑﺎر ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺧﺴﺘﻪ از ﻳﮏ ﻧﺴﻞ‬
    ‫ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ و ﺑﻴﺰار از ﻏﺮور ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺧﺴﺮوﭘﺮوﻳﺰ‪ ،‬ﺷﻮرش ﮐﺮد و ﺷﺎﻩ‬
    ‫را ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭘﺴﺮان ﺧﺴﺮو ﺑﺮاﯼ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﺑﺠﺎن ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﭼﻨﺪﻳﻦ‬
    ‫ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﻓﻮاﺻﻞ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﻘﺪرت رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﻣﻘﺘﻮل ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎر ﺷﺎﻩ و ﺷﺎهﺰادﻩ ﮐُﺸﯽ‬
    ‫ﺁﻧﻘﺪر ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ دو ﺷﺎهﺪﺧﺖ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎهﯽ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
    ‫رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﭼﻬﺮﻩ دﻟﭙﺬﻳﺮﺷﺎن ﺑﺎ ﮔﻴﺴﻮان ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺑﺮ ﺳﮑﻪ هﺎﯼ ﭘﺎرﺳﯽ ﺟﺎوداﻧﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﻳﺰدﮔﺮد ﺳﻮم و ﻗﺎدﺳﻴﻪ‬


    ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻼﻃﻢ هﺎﯼ ﺧﻮﻧﻴﻦ درﺑﺎر ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﻘﺪرت رﺳﻴﺪن ﻳﮏ ﻋﻀﻮ ﺣﺎﺷﻴﻪ اﯼ‬
    ‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻳﺰدﮔﺮد ﺳﻮم در ‪ ۶٣٢‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺟﻮان و ﺑﯽ‬
    ‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻗﻮﻳﺘﺮﻳﻦ اﻧﻘﻼب ﻣﺬهﺒﯽ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ اﺳﻼم‪،‬‬
    ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻧﻘﻼﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻣﺘﺰاج ﺳﻪ ﻓﺮهﻨﮓ ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬ﻳﻬﻮدﯼ و اﻳﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎﺷﺘﺎب‬
    ‫از اﺳﭙﺎﻧﻴﺎ ﺗﺎ هﻨﺪوﺳﺘﺎن را ﻓﺘﺢ ﻧﻤﻮد و ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﯽ را ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎد‪.‬‬

    ‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب در ﺳﺎﺑﻖ ﻧﻴﺰ از ﺿﻌﻒ ﻣﻮﻗﺖ دوﻟﺘﻬﺎﯼ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ‪،‬‬
    ‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺁﻧﺎن هﺠﻮم ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬در زﻣﺎن ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ ﺷﺎﭘﻮر دوم‪ ،‬اﻋﺮاب ﺣﺘﯽ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺪﺗﯽ ﺗﻴﺴﻔﻮن را ﻣﺘﺼﺮف ﺷﺪﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﺸﺪت ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ و اﺳﻴﺮاﻧﺸﺎن‬
    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪54‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﮐﻪ از ﺷﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻃﻨﺎب ﺑﻬﻢ وﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺎﭘﻮر دوم ﻟﻘﺐ ذواﻻﮐﺘﺎف دادﻧﺪ‪ .‬از‬
    ‫ﭘﺲ ﺁن ﺷﮑﺴﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ دﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪﻩ از ﺷﺎهﺎن ﻋﺮب )ﻟﺨﻤﻴﻮن( ﮐﻪ ﻃﺮﻓﺪار‬
    ‫ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺷﻤﺎل ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ رﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬اﻳﺮان را از ﺑﺮﺧﻮرد‬
    ‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺟﻨﮕﺠﻮ و ﺟﺴﻮر ﺟﺰﻳﺮﻩ اﻟﻌﺮب ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫اﻳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ در زﻣﺎن ﺧﺴﺮوﭘﺮوﻳﺰ ﮐﻪ ﺷﺎﻩ ﻟﺨﻤﻴﻮن ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﮔﺮوﻳﺪ و ﺑﺎﻋﺚ‬
    ‫ﺧﺸﻢ و ﺑﺪﺑﻴﻨﯽ ﺷﺎﻩ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺴﺮو ﮐﻪ ﺧﻮد هﻢ در ﻣﻮﻗﻊ ﻧﻴﺎز ﻣﺴﻴﺤﯽ ﺷﺪﻩ‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﻨﺎﻩ را ﻧﺒﺨﺸﻴﺪ و ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻟﺨﻤﻴﻮن را از ﺑﻴﻢ هﻤﺪﺳﺘﯽ ﺁﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن‬
    ‫ﺑﻴﺰاﻧﺲ‪ ،‬ﺗﺎروﻣﺎر ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ راﻩ ﻧﻔﻮذ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﺣﺠﺎز ﺑﻪ ﺑﻴﻦ‬
    ‫اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ و اﻳﺮان‪ ،‬هﻤﻮار ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫هﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ هﺮج و ﻣﺮج درﺑﺎر ﭘﺲ از ﻗﺘﻞ ﺧﺴﺮوﭘﺮوﻳﺰ و ﺿﻌﻒ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و‬


    ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺣﺎﺻﻞ از ﺷﮑﺴﺖ او در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻴﺰاﻧﺲ‪ ،‬در ﻣﮑﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ دﻋﻮﯼ‬
    ‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ ﻧﻤﻮد و ﺑﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻣﻮاﻧﻊ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ و ﺳﻨﺘﻬﺎﯼ ﻃﺎﻳﻔﻪ اﯼ ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ و‬
    ‫ﭼﻨﺪ ﺧﺪاﻳﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁرزوﯼ اﺗﺤﺎد اﻋﺮاب ﺟﺎﻣﻪ ﻋﻤﻞ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ‬
    ‫ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻧﻴﺰ در ﺳﻮرﻳﻪ و ﻋﺮاق اﻣﺮوز ﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮏ اﺳﻼم ﺁوردﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻮج‬
    ‫ﺗﻮﻓﻨﺪﻩ ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺤﻤﺪ و ﭘﺲ از او‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ رﻗﺎﺑﺖ اﻋﺮاب‬
    ‫ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺎ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ و ﻳﮏ دو ﺟﻨﮓ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺮزﯼ ﺑﺪون ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ‬
    ‫ﻗﺎﻃﻊ‪ ،‬واﻗﻊ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﻠﻴﻔﻪ دوم )ﻋﻤﺮ ﺧﻄﺎب( راﺿﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻳﻮارﯼ از ﺁﺗﺶ ﺑﻴﻦ‬
    ‫اﻋﺮاب و اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﻮد ﺗﺎ هﺮ ﮐﺪام ﺑﻪ دﻧﺒﺎل زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد روﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬
    ‫ﻧﺒﺮدهﺎﯼ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﻣﺮزﯼ ﺑﻪ ﺟﻨﮕﯽ ﺗﻤﺎم ﻋﻴﺎر ﻣﺒﺪل ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ دو ﺳﭙﺎﻩ اﻳﺮاﻧﯽ و‬
    ‫ﻋﺮب در ﻧﺒﺮد ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎز ﻗﺎدﺳﻴﻪ رودررو ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان را‬
    ‫رﻗﻢ زﻧﻨﺪ‪.‬‬

    ‫‪55‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در ﺧﺒﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﭙﺎﻩ اﻳﺮان ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ رﺳﺘﻢ ﻓﺮﺧﺰاد ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ﺻﺪ هﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪،‬‬
    ‫ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ ﭘﻴﻼن ﺟﻨﮕﯽ و ﺳﻮاران ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺳﻠﺤﻪ ﭘﺎرﺳﯽ‪ .‬از ﺁﻧﻄﺮف‪ ،‬ﺳﭙﺎﻩ ﻋﺮب‬
    ‫را ﺑﻴﻦ ‪ ٣٠‬ﺗﺎ ‪ ۵٠‬هﺰار ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﺷﺎر از اﻳﻤﺎن ﺗﺎزﻩ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻐﺮور از اﺗﺤﺎد‬
    ‫ﺟﺪﻳﺪ اﻋﺮاب و ﺁﺑﺪﻳﺪﻩ در ﺟﻨﮕﻬﺎ و ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎﯼ ﻣﺤﻠﯽ‪ ،‬در ﺁرزوﯼ ﺷﮑﺴﺖ دادن و‬
    ‫ﻏﺎرت اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ‪ .‬روز اول ﻧﺒﺮد ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‬
    ‫و اﻋﺮاب از ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻼن ﺟﻨﮕﯽ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬دوم روز‪ ،‬ﺳﻮاران ﻋﺮب ﺑﺎ ﺗﺰﻳﻴﻦ‬
    ‫اﺳﺒﺎﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﭘﺎرﭼﻪ هﺎﯼ رﻧﮕﻴﻦ و اﻳﺠﺎد ﺳﺮو ﺻﺪا‪ ،‬ﭘﻴﻼن ﭘﺎرﺳﯽ را ﺳﺮدرﮔﻢ‬
    ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در روز ﺳﻮم ﻧﺒﺮد ﺗﻮﻓﺎن ﺷﻨﯽ در ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎد ﻏﺮﺑﯽ‪ -‬ﺷﺮﻗﯽ ﭼﺸﻢ ﺳﭙﺎﻩ‬
    ‫اﻳﺮان را ﺗﺎر ﻧﻤﻮد و اﻋﺮاب دﺳﺖ ﺑﺎﻻ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎر در روز ﭼﻬﺎرم ﺑﻪ ﺳﭙﺎﻩ‬
    ‫درهﻢ رﻳﺨﺘﻪ اﻳﺮان ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺑﻪ رودﺧﺎﻧﻪ دﺟﻠﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻨﮓ ﺁﻣﺪ و اﻳﻨﺎن ﻓﺮارﯼ‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻋﺮاب ﺟﻨﮕﯽ اﻣﺎن ﻧﺪادﻧﺪ وﮐﺸﺘﺎر ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮ رﺳﺘﻢ ﻓﺮﺧﺰاد ﻧﻴﺰ ﺑﺮﻳﺪﻩ و‬
    ‫ﺑﺮ ﻧﻴﺰﻩ ﻋﺮب رﻓﺖ و ﺁﺧﺮﻳﻦ اﻣﻴﺪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺮ ﺑﺎد ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﭘﻴﺮوزﯼ در ﻗﺎدﺳﻴﻪ راﻩ را ﺑﺮ ﺳﭙﺎﻩ ﻋﺮب ﺑﺎز ﮐﺮد و ﻃﯽ دﻩ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎن ﺑﺎ‬
    ‫ﭘﻴﺮوزﯼ در ﻧﻬﺎوﻧﺪ و ﻓﺮار و ﻣﺮگ ﻳﺰدﮔﺮد ﺳﻮم ﺑﺮ ﻋﻤﺪﻩ ﻓﻼت اﻳﺮان ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬وﺛﺮوت و ﻣﮑﻨﺖ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﺗﺎراج ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻣﻐﺮور و‬
    ‫ﻓﺎﺗﺢ روﯼ دوم ﺳﮑﻪ ﺟﻨﮓ و ﻧﺒﺮد را دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺮگ و ﺷﮑﺴﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن‬
    ‫ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﺻﺪ ﺳﺎل ﭘﺸﺖ روم را ﺑﻪ ﻟﺮزﻩ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺻﻐﻴﺮ و ﮐﺒﻴﺮ در‬
    ‫ﺧﺎور ﻧﺰدﻳﮏ رﺣﻢ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﯼ ﺗﻤﺎﻣﺎً‬
    ‫ﭘﺎرﺳﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ و ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﺮ اﻳﺮان ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﮑﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﻪ‬
    ‫ﻗﺪرت ﺷﻌﺮا و ادﻳﺒﺎن زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪ و در اﺧﺘﻼط ﺑﺎ ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬ﺑﺪان ﻏﻨﺎ داد و از ﺁن‬
    ‫ﺷﻴﺮﻳﻨﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﭘﺎرﺳﯽ ﻧﻴﺰ اﻟﮕﻮﯼ ﮐﺎر اﻋﺮاب ﺷﺪ و روش‬
    ‫ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﺳﺮاﻳﺖ ﻧﻤﻮد؛ ﮐﻪ ﺑﺰودﯼ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺧﻮد را از ﺻﺤﺮاﯼ ﻋﺮب‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪56‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫)ﻣﮑﻪ( ﺑﻪ ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ )ﺑﻐﺪاد( ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﻧﺴﻞ‪ ،‬درﺑﺎرﺷﺎن و‬
    ‫رﻓﺘﺎرﺷﺎن از ﺷﺎهﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺗﻴﺴﻔﻮن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻤﻴﺰ ﻧﺒﻮد‪.‬‬

    ‫‪57‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫دﻓﺘﺮ دوم ‪ :‬از اﺳﻼم ﺗﺎ ﺁﻏﺎز ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‬


    ‫‪ -١‬ﮔﺴﺘﺮش اﺳﻼم در اﻳﺮان‬
    ‫ﻓﺘﺢ اﻳﺮان ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺗﻮﺳﻂ اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺣﻤﻠﻪ و ﭘﻴﺮوزﯼ اﻗﻮام‬
    ‫"ﺑﺮﺑﺮ" ﺑﺮ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﯼ ﺟﺎ اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪ .‬از ﺁﻧﺠﻤﻠﻪ اﻧﺪ ﻓﺘﺢ ﺑﺎﺑﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻮرش‬
    ‫هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ‪ ،‬ﻓﺘﺢ ﻳﻮﻧﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻓﻴﻠﻴﭗ ﻣﻘﺪوﻧﯽ و ﻓﺘﺢ روم ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺒﺎﻳﻞ ژرﻣﻦ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻪ‬
    ‫ﺑﺴﺎ ﮐﻪ اﻳﻦ "ﺑﺮﺑﺮان" ﻓﺎﺗﺢ‪ ،‬ﺗﻤﺪن ﻓﺮﺳﻮدﻩ و ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ ﻗﺪﻳﻢ را ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ اﻳﺎم ﻏﻨﺎ‬
    ‫دادﻧﺪ و ﺑﺮﺗﺮﯼ ﺑﺨﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ دو ﻗﻄﺒﯽ اﻳﺮان اﻣﺮوز‪ ،‬دﺳﺘﻪ اﯼ‬
    ‫ﺑﺮﺁﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﻴﺮاث ﭘﺎرﺳﯽ و ﺁرﻳﺎﻳﯽ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن را ﺗﺤﺖ ﻧﺎم "ﻃﺎﻏﻮت" ﻣﺤﮑﻮم‬
    ‫و ﻣﻨﮑﻮب ﮐﻨﻨﺪ و ﮔﺮوﻩ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺁﻧﺎن‪ ،‬اﺻﺮار دارﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ "ﭘﺎﮎ" ﭘﺎرﺳﯽ را‬
    ‫ﺑﻪ اوج ﺑﺮﻧﺪ و هﻮﻳﺖ و ارزش اﺳﻼﻣﯽ در اﻳﺮان را ﻧﺎدﻳﺪﻩ و ﺣﺘﯽ ﭘﻠﻴﺪ ﺷﻤﺎرﻧﺪ‪.‬‬

    ‫واﻗﻊ اﻣﺮ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ هﻴﭻ ﮐﺸﻮر ﻳﺎ ﺗﻤﺪن ﻣﻌﺎﺻﺮﯼ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮد را ﺧﺎﻟﺺ و‬
    ‫ﺗﮏ ﻋﻨﺼﺮﯼ ﺑﺪاﻧﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﻣﻠﻞ و ﻓﺮهﻨﮕﻬﺎﯼ اﻣﺮوزﯼ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎر‪ ،‬رﻧﺞ و ﺗﻼش‬
    ‫ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻣﺘﻔﺎوت و اﻗﻮام ﻣﺘﻀﺎد هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اول ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﯼ ﺑﺸﺮﯼ ﻣﺜﻞ ﺳﻮﻣﺮ و‬
    ‫ﻣﺼﺮ ﺗﻮﺳﻂ اﻗﻮاﻣﯽ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺰ ﻧﺎم و ﻧﺸﺎﻧﯽ در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺦ و ﺧﺮاﺑﻪ‬
    ‫هﺎﻳﯽ از ﻣﻌﺎﺑﺪ و ﻗﺒﻮرﺷﺎن‪ ،‬ﺑﺮﺟﺎﯼ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﯼ ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ و ﻣﺼﺮ‬
    ‫هﺮ دو ﺗﻮﺳﻂ اﻗﻮام وﺣﺸﯽ "هﻨﺪ و اروﭘﺎﻳﯽ" ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺎدهﺎ‪ ،‬ﭘﺎرﺳﻬﺎ و ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن ﻓﺘﺢ‬
    ‫ﻼ ﺁرﻳﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺮاﻓﻪ و ﺧﻴﺎل ﭘﺮدازﯼ ﻣﯽ‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮر ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻳﮏ ﻧﮋاد ﻣﺜ ً‬
    ‫اﻧﺠﺎﻣﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺼﻮﻣﺖ‪ ،‬ﺟﻨﮓ و ﻣﺼﻴﺒﺖ ﮔﺮدد‪.‬‬

    ‫ﻋﻠﺖ ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ رﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ و ﭘﻴﺮوزﯼ ﺑﺮﺧﯽ اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ ﺑﺮ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﯼ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ را‬
    ‫ﻼ ﺑﺎ‬
    ‫ﻣﯽ ﺗﻮان در ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ هﺎﯼ ﺗﻤﺪن و رﺷﺪ ﺟﻤﻌﻴﺘﻬﺎﯼ ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
    ‫اﻧﺘﻘﺎل ﻓﻦ ﮐﺸﺎورزﯼ و داﻣﺪارﯼ از ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ اﯼ )ﺳﻮﻣﺮ و ﻣﺼﺮ(‬
    ‫ﺑﻪ اﻗﻮام ﺑﺮﺑﺮ اروﭘﺎﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ )هﻨﺪ و اروﭘﺎﻳﯽ هﺎ(‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻳﻦ ﻗﻮم وﺣﺸﯽ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪58‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫رﺷﺪﯼ اﻧﻔﺠﺎرﯼ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﮐﻤﺒﻮد زﻣﻴﻦ و رﻗﺎﺑﺖ دﺷﻮار ﺑﺮاﯼ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﯽ‪،‬‬
    ‫ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﺑﺰرﮔﯽ از اﻳﻦ اﻗﻮام را در ﺣﺪود ‪ ١۵٠٠‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت‬
    ‫واداﺷﺖ‪ .‬دﺳﺘﻪ اﯼ )ﺗﺮﮐﺎن( ﺑﻪ ﺁﺳﻴﺎﯼ ﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮔﺮوهﯽ )ﭘﺎرﺳﻴﺎن و ﻣﺎدهﺎ( ﺑﻪ ﻓﻼت‬
    ‫اﻳﺮان و ﺟﻤﻌﯽ )ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن( ﺑﻪ ﺑﺎﻟﮑﺎن ﺳﺮازﻳﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺴﺎن ﻣﺼﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎن‬
    ‫اﻳﻦ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﻼن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ "ﺳﻴﻞ ﺟﻤﻌﻴﺘﯽ" ﺛﺒﺖ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﯼ ﺟﺎ اﻓﺘﺎدﻩ در ﻣﻘﺎﺑﻞ "ﺑﺮﺑﺮان" هﻤﺴﺎﻳﻪ اﻟﺒﺘﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﻣﺒﺎرزﻩ‬


    ‫ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ ،‬هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺁﺷﻮرﻳﺎن از ﻣﺎدهﺎ و ﭘﺎرﺳﻬﺎ ﮐﺸﺘﺎر ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ‬
    ‫ﺑﺮﺧﻮردهﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮدﯼ اﻗﻮام ﻣﺮزﯼ ﻣﻨﺠﺮ ﻧﺸﻮد و اﮔﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻳﮏ‬
    ‫ﻣﺤﺪودﻩ ﻗﺎﺑﻞ دﻓﺎع را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻳﺎدﮔﻴﺮﯼ رﻣﻮز ﻧﻈﺎﻣﯽ و‬
    ‫ﻼ هﻨﮕﺎم‬
    ‫ﺻﻨﻌﺘﯽ از هﻤﺴﺎﻳﻪ ﻣﺘﻤﺪن ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺲ در ﻳﮏ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﻣﺜ ً‬
    ‫ﺿﻌﻒ ﻣﺎﻟﯽ ﻳﺎ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺗﻤﺪن ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺟﻨﮓ هﺎﯼ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ‪،‬‬
    ‫دﺳﻴﺴﻪ هﺎﯼ درﺑﺎرﯼ ﻳﺎ ﺑﻼﻳﺎﯼ ﻃﺒﻴﻌﯽ‪ ،‬اﻗﻮام ﻣﺴﺘﻌﺪ و ﺟﺴﻮر وﺣﺸﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
    ‫ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻩ و زﻣﺎم اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ‬
    ‫ﮐﻪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﺎ ﺑﺎﺑﻠﻴﺎن و اﻋﺮاب ﺑﺎ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺑُﻌﺪ ﻓﺮهﻨﮕﯽ و ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ و ﺗﺴﻠﻂ ﻋﺮب ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﻦ ﺑﺴﺖ‬
    ‫ﻓﮑﺮﯼ اﻳﺮان و رهﺎﻳﯽ از ﺳﻴﻄﺮﻩ دﻳﻦ ﺧﺸﮏ و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻌﻄﺎف زردﺷﺘﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
    ‫اﻳﻦ ﻣﺬهﺐ ﮐﻪ در ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ دو هﺰار ﺳﺎل ﻗﺪﻣﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺷﮑﻞ‬
    ‫اﻳﺪﻩ ﺁﻟﯽ روﺣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺟﺴﻢ دﺳﺘﮕﺎهﯽ دﻳﻨﯽ– ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺣﻠﻮل ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻋﻤﺪﺗ ًﺎ‬
    ‫ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﻧﻈﻢ ﺣﺎﮐﻢ ﮐﺎﺳﺘﯽ )ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ( و ﺣﻔﻆ ﺣﺮﻳﻢ و ﻗﺪرت ﻣﻮﺑﺪان‬
    ‫ﺑﻮد‪ .‬ﮐﻮﺷﺶ هﺎﯼ اﺻﻼﺣﮕﺮاﻧﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺷﺮق ﺑﻮداﻳﯽ و ﻏﺮب ﻣﺴﻴﺤﯽ هﻢ‬
    ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ روﺣﺎﻧﻴﺖ زردﺷﺘﯽ راﻣﺘﮑﺎﻣﻞ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻣﺎﻧﻮﻳﺎن و ﻣﺰدﮐﻴﺎن‬
    ‫ﺑﺮﺑﺎد رﻓﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﺳﮑﻮن ﻓﺮهﻨﮕﯽ؛ رﺷﺪ ﻧﻮﺷﺘﺎر‪ ،‬ﻋﻠﻮم و ﻓﻠﺴﻔﻪ از زﻣﺎن‬
    ‫هﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎن ﺗﺎ دورﻩ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪﮎ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫‪59‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺳﻠﺴﻠﻪ هﺎﯼ ﭘﺎرﺳﯽ و ﭘﺎرﺗﯽ ﺟﻤﻠﮕﯽ اهﻞ رزم و ﮐﺸﻮرﮔﺸﺎﻳﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ‬
    ‫ﻓﻨﻮن ﻋﻤﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﻤﺎرﯼ و اﺳﻠﺤﻪ ﺳﺎزﯼ روﻧﻖ دادﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﻪ‬
    ‫ﻧﻮﺷﺘﺎر ﮐﻪ رﮐﻦ اﺻﻠﯽ ﺗﻤﺪن اﺳﺖ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﺷﮑﺎﻧﻴﺎن ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎل‬
    ‫ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﻴﭻ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﺑﺨﺶ ﻧﺨﺴﺖ داﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ ﺷﺎهﻨﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﻢ ﮔﻔﺘﺎرﯼ ﺑﻮد و‬
    ‫ﺗﺎ هﺰار ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻣﮑﺘﻮب ﻧﺸﺪ‪ .‬هﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎن ﻗﺪرﯼ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﮐﺘﻴﺒﻪ و ﺳﻨﮓ‬
    ‫ﻧﻮﺷﺘﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻨﻬﺎ هﻢ ﻳﺎ ذﮐﺮ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺷﺎهﺎن ﺑﻮد و زﺑﻮﻧﯽ دﺷﻤﻨﺎن‪ ،‬و ﻳﺎ‬
    ‫ﺁﻣﺎر و اﻋﺪاد ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺳﻬﻤﻴﻪ ﻧﺎن و ﺁب ﺳﺮﺑﺎزان و ﮐﺎرﮔﺮان‪ .‬ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن اﻟﺒﺘﻪ از‬
    ‫هﺮ دو ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﺘﻴﺒﻪ ﺷﺎن ﺑﻪ ﺳﻴﺎق هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ ﺑﻮد وﻟﯽ اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ ﺁن دﻋﺎهﺎ‬
    ‫و ﺳﺮودهﺎﯼ زردﺷﺘﯽ را هﻢ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ و ﻣﮑﺘﻮب ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﻴﺮان روﻣﯽ و‬
    ‫ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ ﻧﻴﺰ ﻣﺪﺗﯽ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻏﺮﺑﯽ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻣﺪرﺳﻪ داﺷﺘﻨﺪ‬
    ‫و ﻓﻌﺎل ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ دﭼﺎر ﺗﺼﻔﻴﻪ هﺎﯼ ﺧﻮﻧﻴﻦ زردﺷﺘﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ هﻴﭻ ﮐﺪام‬
    ‫اﻳﻨﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ اﻧﻔﺠﺎر ﻓﺮهﻨﮕﯽ‪ ،‬ادﺑﯽ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﯽ و ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻌﺪ از اﺳﻼم ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
    ‫اﻋﺮاب ﻓﺎﺗﺢ اﮔﺮ ﭼﻪ در ﮐﺸﻮردارﯼ و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺷﻴﻮﻩ ﭘﺎرﺳﻴﺎن را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻧﺪ‪،‬‬
    ‫ودﺳﺘﻮارات ﻣﺬهﺒﺸﺎن ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ در ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﺣﮑﻤﺖ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ‬
    ‫ﺷﺪﻳﺪ ﻧﻮاﺑﻎ ﻳﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن واﻗﻊ ﺷﺪﻧﺪ و ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺁﺛﺎر ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ‬
    ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﺗﮑﺜﻴﺮ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺁﻏﺎز اﺳﻼم در ﺣﺠﺎز‬


    ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺘﺤﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ اﺳﻼم ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﺎﺷﻨﯽ ﻣﺆﺛﺮﯼ ﺑﺎﻋﺚ‬
    ‫اﻧﻔﺠﺎر ﺟﺰﻳﺮﻩ اﻟﻌﺮب و اﺳﺘﻴﻼﯼ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻣﻐﺮور ﺁن دﻳﺎر ﺑﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
    ‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ زﻣﺎن ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬از ﻳﮑﺼﺪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﺁن‪ ،‬ﺣﺮﮐﺘﻬﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
    ‫ﺟﻬﺖ اﺗﺤﺎد اﻋﺮاب ﺁﻏﺎز ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﻤﺪﻩ ﺁن ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﺗﺮوﻳﺞ دﻳﻦ ﻳﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺖ‬
    ‫ﻣﺴﻴﺤﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن ﮐﻪ ﻣﺪام ﺑﺎ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﺑﻴﺰاﻧﺲ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
    ‫ﺁن رﺷﺪ ﻣﺬهﺐ ﻣﺴﻴﺢ را در ﺑﻴﻦ اﻋﺮاب ﺗﺤﺖ ﻗﻴﻤﻮﻣﻴﺖ ﺧﻮد ﺗﺤﻤﻞ ﻧﮑﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﻪ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪60‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺷﺪت و ﺣﺪت ﺳﺮﮐﻮب ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ دﻳﻦ زرﺗﺸﺖ و ﻣﺬهﺐ ﻳﻬﻮد هﻢ ﮐﻪ‬
    ‫هﺮ دو در ﺧﺎور ﻧﺰدﻳﮏ ﻗﺪرت داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺗﮏ ﻧﮋادﯼ ﺧﻮد‪ ،‬هﻴﭻ‬
    ‫رﻏﺒﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﺮوﻳﺞ و ﺗﺒﻠﻴﻎ در ﻣﻴﺎن "ﻧﺎﭘﺎﮐﺎن" ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ در ﻃﯽ اﻳﻦ‬
    ‫دورۀ ﻋﻄﺶ ﻣﺬهﺒﯽ و ﺑﻦ ﺑﺴﺖ ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﻗﺮن ﺷﺸﻢ و هﻔﺘﻢ ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﻋﺪﻩ ﻗﺎﺑﻞ‬
    ‫ﻣﻼﺣﻈﻪ اﯼ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن دﻋﻮﯼ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ اوج ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ‬
    ‫ﺁن ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫دﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻣﺬهﺐ ﻳﻬﻮدﯼ‪ ،‬از اﺳﻄﻮرﻩ هﺎ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﻨﻴﺎﻧﯽ ﺁن‬
    ‫دﻳﻦ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ و رﻳﺸﻪ دار ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺨﺶ ﺗﺎ ﻣﺬاهﺐ ﺳﻮﻣﺮ و اﮐﺪ در ﭼﻬﺎرهﺰار ﺳﺎل‬
    ‫ﻗﺒﻞ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮداﺷﺖ و ﺁﻧﺮا ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﮑﺮﯼ و ﺳﻨﺘﯽ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺗﻄﺒﻴﻖ و‬
    ‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺧﺪاﻳﯽ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻤﺎم ﻋﺎﻟﻤﻴﺎن )ﻧﻪ ﻳﮏ ﻧﮋاد‬
    ‫وﻳﮋﻩ و ﻣﻨﺘﺨﺐ( ﻣﻴﺒﻮد‪ ،‬ﭘﻴﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب را ﻣﺘﺤﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
    ‫ﻣﺬهﺐ ﻣﺴﻴﺢ )ﮐﻪ ﺁﻧﻬﻢ رﻳﺸﻪ در ﻳﻬﻮدﻳﺖ دارد( ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺬار دﻳﺎﻧﺘﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫اﺷﻐﺎل و ﮔﺴﺘﺮش اﺳﻼم در اﻳﺮان در زﻣﺎن ﺧﻠﻴﻔﻪ دوم )ﻋﻤﺮ ﺧﻄﺎب( ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ‬
    ‫هﻨﻮز وﺣﺪت ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮهﻢ ﻧﺨﻮردﻩ و ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺁﻏﺎز‬
    ‫ﻧﮕﺮدﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ او ﺑﺮوش اﺟﻤﺎع ﺑﺰرﮔﺎن‬
    ‫ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ و اﻧﺼﺎر ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ﺳﺎدﻩ اﯼ از دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺧﻮاص ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻴﻌﺖ‬
    ‫)اﻧﺘﺨﺎب( اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﺳﭙﺲ ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﺻﻠﺢ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﺮور ﻋﻤﺮ ﺗﻮﺳﻂ‬
    ‫ﻳﮏ اﻳﺮاﻧﯽ ﻧﺎراﺿﯽ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن در ﻣﻴﺎن ﻣﻮج رﻗﺎﺑﺖ و ﺗﺸﻨﺞ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺘﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ رﺳﻴﺪ‬
    ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻮرﺷﯽ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﺁﺗﺶ و ﺧﻮن‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ ﺑﺎ ﺑﻴﻌﺖ‬
    ‫ﺧﻮاص ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳﻴﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻤﺎم دوران ﺣﮑﻮﻣﺘﺶ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ داﺧﻠﯽ‬
    ‫هﻤﺮاﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺪﻩ اﯼ ﭼﻮن ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺎم )ﻣﻌﺎوﻳﻪ اﻣﻮﯼ( ﺑﺮ او ﺷﻮرﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا در‬
    ‫ﻗﺘﻞ ﻋﺜﻤﺎن )اﻣﻮﯼ( دﺳﺖ داﺷﺘﻪ و ﮔﺮوهﯽ دﻳﮕﺮ ﻋﻠﻴﻪ او ﺧﺮوج ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑﺎ‬
    ‫ﻃﺮﻓﺪاران ﻋﺜﻤﺎن و ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﻣﻤﺎﺷﺎت ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻮن ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ ﺗﻮﺳﻂ‬

    ‫‪61‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﮔﺮوﻩ اﻓﺮاﻃﯽ ﺧﻮارج ﮐﻪ ﺧﻮاهﺎن ﺧﻠﻊ ﻳﺪ از هﻤﻪ رﺟﺎل ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺁﻧﻤﻮﻗﻊ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
    ‫ﺗﺮور ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻼﻓﺖ از ﻣﻴﺎن ﭘﻴﺮوان ﻧﺰدﻳﮏ و ﻣﺬهﺒﯽ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و‬
    ‫در دﺳﺖ ﺑﺰرﮔﺎن و ﻣﺘﻤﻮﻟﻴﻦ ﻋﺮب ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﻣﻮروﺛﯽ ﻣﺒﺪل ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﻗﺘﻞ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از ﭼﻬﺎر ﺧﻠﻔﺎﯼ راﺷﺪﻳﻦ )ﺑﺠﺰ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮐﻪ ﭘﻴﺮ ﺑﻮد و دو ﺳﺎﻟﻪ ﻓﻮت‬
    ‫ﺷﺪ( ﻧﻤﻮدار ﺧﺸﻮﻧﺖ و هﺮج و ﻣﺮج ﺣﺎﮐﻢ در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﺗﺎزﻩ ﺑﺪوران رﺳﻴﺪﻩ و‬
    ‫ﻋﺪم ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﻧﻴﻢ ﺑﻨﺪ اﻧﺼﺎر و ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ در ﮐﻨﺘﺮل اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺧﻮﻧﺨﻮار‬
    ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﻧﻈﺎم‪ ،‬اﺷﺮاف ﻋﺮب ﺑﻪ دور‬
    ‫ﻣﻌﺎوﻳﻪ اﻣﻮﯼ ﺣﻠﻘﻪ زدﻧﺪ ﮐﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺑﻮد و ﺑﺰرگ ﺧﺎﻧﺪان ﺑﻨﯽ اﻣﻴﻪ؛ و او و‬
    ‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﺴﺮ‬
    ‫اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن دﺷﻤﻦ ﺗﻮاﻧﺎﯼ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪان و ﻧﺰدﻳﮑﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮان ﺁﻣﺪ و‬
    ‫دو ﮔﺮوﻩ ﻋﻠﻮﯼ )ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﻠﯽ داﻣﺎد ﻣﺤﻤﺪ( و ﻋﺒﺎﺳﯽ )ﻋﻤﻮزادﮔﺎن ﻣﺤﻤﺪ( ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﻮﻳﺎن ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر در زﻣﺎن ﺧﻠﻔﺎﯼ ﺑﻨﯽ اﻣﻴﻪ ﻧﺴﻨﺠﻴﺪﻩ و ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ‬
    ‫ﺷﻮرش ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺎﻣﻮرﺗﺮﻳﻦ ﺷﺎن ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺻﺤﺮاﯼ ﮐﺮﺑﻼ و‬
    ‫ﺑﺪﺳﺖ اﻣﻮﻳﺎن‪ ،‬در ﻧﺒﺮدﯼ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻘﺘﻞ رﺳﻴﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﺒﺎﺳﻴﺎن ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺗﺮ ﻋﻤﻞ‬
    ‫ﮐﺮدﻧﺪ و در اﺗﺤﺎد ﺑﺎ ﺗﺎزﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻳﺮاﻧﯽ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ و ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
    ‫رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﻧﻔﺎق ﺷﻴﻌﻪ و ﺳﻨﯽ‬


    ‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن در ﺟﻨﮓ ﻗﺪرت ﺑﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺟﺎﻧﺐ ﻃﺮف ﺿﻌﻴﻒ ﺗﺮ را ﻣﯽ‬
    ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ در ﺑﻐﺪاد ﺿﺮﺑﻪ زﻧﻨﺪ و ﺑﺮ اﺳﺘﻘﻼل ﺧﻮﻳﺶ‬
    ‫ﺑﻴﺎﻓﺰاﻳﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﺟﺎﻧﺒﺪارﯼ از ﻋﺒﺎﺳﻴﺎن و ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳﺎﻧﺪن ﺁﻧﺎن ﺑﺎ ﻗﺘﻞ‬
    ‫ﺷﻨﻴﻊ اﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﭘﺎداش ﻣﻌﮑﻮس ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺟﻤﻌﯽ از اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﭘﻴﺮو )ﺷﻴﻌﻪ(‬
    ‫ﺁل ﻋﻠﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﺧﻠﻔﺎﯼ ﺑﻐﺪاد و هﻤﺪﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﯽ ﺷﺎن ﻗﻴﺎم‬
    ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪62‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻗﻮﻳﺘﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ ﺷﻴﻌﻴﺎن اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در اﻳﺮان ﻗﻠﻌﻪ هﺎ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﻗﺘﻠﻬﺎ و‬
    ‫ﻣﺒﺎرزﻩ هﺎ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬رهﺒﺮ ﺑﻨﺎم اﻳﻦ ﻓﺮﻗﻪ )ﺣﺴﻦ ﺻﺒﺎح( ﺑﺎ ﮔﺮوﻩ ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﺧﻮﻳﺶ‪،‬‬
    ‫ﭼﻨﺪان ﺑﻪ ﺗﺮور ﺑﺰرﮔﺎن اﻳﺮاﻧﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻪ واژﻩ ﺣﺸﺎﺷﻴﻦ )اﺳﺎﺳﻴﻦ(‬
    ‫را در زﺑﺎن ﻓﺮﻧﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﺮورﻳﺴﺖ ﺟﺎ اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮل و ﺳﻘﻮط‬
    ‫ﻓﺠﻴﻊ ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ ﺳﻨﯽ در اﻳﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺷﻴﻌﻴﺎن اﻧﺪﮎ اﻧﺪﮎ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻓﺮﻗﻪ‬
    ‫دوازدﻩ اﻣﺎﻣﯽ ﺑﺎ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺻﻔﻮﻳﻪ در اﻳﻦ ﮐﺸﻮر رﺳﻤﻴﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

    ‫ﻣﺬهﺐ ﺷﻴﻌﻪ اﺛﻨﯽ ﻋﺸﺮﯼ ﻳﺎزدﻩ اﻣﺎم ﺷﻬﻴﺪ دارد و ﻳﮏ اﻣﺎم ﻏﺎﻳﺐ )ﻣﻬﺪﯼ(‪ .‬ﺑﺎ‬
    ‫ﻣﺮگ اﻣﺎم ﻳﺎزدهﻢ )ﺣﺴﻦ ﻋﺴﮕﺮﯼ( در ﺳﻦ ﭼﻬﺎردﻩ ﺳﺎﻟﮕﯽ‪ ،‬ﭼﻮن ﻃﺮﻓﺪاراﻧﺶ‬
    ‫ﻓﺮزﻧﺪﯼ ﺑﺮاﯼ او ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮادرش ﺟﻌﻔﺮ )ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﮐﺬاب( را هﻢ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﻣﺎﻣﺖ‬
    ‫ﻧﺪﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ از اﻣﺎم ﻳﺎزدهﻢ ﻓﺮزﻧﺪﯼ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﮐﻪ در ﺧﻔﺎﺳﺖ ﺗﺎ در ﻣﻮﻗﻊ‬
    ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻴﺮون ﺁﻳﺪ و ﺧﺮوج ﮐﻨﺪ‪ .‬هﻤﭽﻮن ﻋﻴﺴﯽ ﻣﺴﻴﺢ‪ ،‬زادن اﻣﺎم دوازدهﻢ ﻧﻴﺰ‬
    ‫داﺳﺘﺎﻧﯽ ﺷﮕﺮف دارد‪ .‬رواﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎدر اﻳﺸﺎن در ﻣﺼﺮ ﺷﺎهﺰادﻩ ﺑﻮدﻩ و‬
    ‫اﻣﺎم ﺣﺴﻦ ﻋﺴﮕﺮﯼ را ﺑﻪ ﺧﻮاب ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ و در هﻤﺎن روﻳﺎ‪ ،‬ﺑﺎردار ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ‬
    ‫ﺑﻪ ﺗﻠﻘﻴﻦ اﻣﺎم در روﻳﺎ‪ ،‬ﺷﺎهﺰادﻩ ﻣﺼﺮﯼ از درﺑﺎر ﻓﺮار ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ در راﻩ اﺳﻴﺮ‬
    ‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺷﻮد و در ﺑﺎزار ﺑﺮدﮔﺎن ﺑﻪ ﺣﺮاج رود‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﻏﻴﺒﯽ و ﻣﻌﺠﺰﻩ اﻟﻬﯽ‪،‬‬
    ‫اﻣﺎم ﻋﺴﮕﺮﯼ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ اﯼ را ﺳﺮ وﻗﺖ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ ﺗﺎ ﮐﻨﻴﺰﮎ ﺷﺶ ﻣﺎهﻪ‬
    ‫ﺁﺑﺴﺘﻦ را ﺧﺮﻳﺪارﯼ ﮐﻨﺪ!‬

    ‫ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﭘﻴﺮوان اﻣﺎم ﻋﺴﮕﺮﯼ ﺗﺎ ﭼﻬﺎر ﻧﺴﻞ از ﻃﺮﻳﻖ ﻋﺪﻩ اﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
    ‫ﻣﻴﺎﻧﺠﯽ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻣﺎم دوازدهﻢ در ﻣﻴﺎن ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻣﻌﺘﻘﺪان ﺳﺎدﻩ دل‬
    ‫ﺧﻤﺲ و زﮐﺎت در ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻬﻀﺖ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و از اﻣﺎم ﺗﻮﻗﻴﻊ )ﻧﻮﺷﺘﻪ( ﻣﯽ‬
    ‫ﺁوردﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ از ﭘﺲ هﻔﺘﺎد ﺳﺎل‪ ،‬ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﻴﺎﻧﺠﯽ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﻣﺎم‬
    ‫دﻳﮕﺮ ﻏﺎﻳﺐ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و درﯼ ﺑﺪﻳﺸﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺧﻮدﺷﺎن در ﻣﻮﻗﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ از ﺣﻔﺎظ‬

    ‫‪63‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻟﻬﯽ ﺧﺮوج ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و داغ اﻣﺎﻣﺎن ﺷﻴﻌﻪ و ﻣﻈﻠﻮﻣﺎن ﺁل ﻋﻠﯽ را ﻣﯽ ﺳﺘﺎﻧﻨﺪ و از‬
    ‫ﺧﻮن دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺬهﺐ ﺷﻴﻌﻪ رودﺧﺎﻧﻪ هﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺎ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺻﻔﻮﻳﺎن از ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎل ﺗﺎ ﮐﻨﻮن‪ ،‬ﻣﺬهﺐ ﺷﻴﻌﻪ دوازدﻩ اﻣﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ‬
    ‫ﺧﻮن اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ و ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﻇﻬﻮر اﻣﺎم ﻣﻬﺪﯼ‪ ،‬در اﻳﺮان رواج ﮐﺎﻣﻞ دارد‪ .‬ﻣﺬهﺐ‬
    ‫ﺷﻴﻌﻪ ﺻﻔﻮﯼ دﺷﻤﻨﯽ ﺧﻮﻧﯽ اﻳﺮان ﺑﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻠﻔﺎﯼ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ را ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻧﻤﻮد و‬
    ‫اﻳﺮان را در ﻣﺴﻴﺮ ﺗﻔﺮﻗﻪ و ﺟﺪاﻳﯽ از ﺳﺎﻳﺮ ﺑﻼد اﺳﻼم ﮔﺮداﻧﻴﺪ‪ .‬در ﻗﻠﺐ ﺟﻬﺎن‬
    ‫اﺳﻼم دوﻟﺘﯽ ﻣﻘﺘﺪر ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺑﺎ هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن ﺳ ُﻨﯽ ﻏﺮب )ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ( و‬
    ‫ﺷﺮق )ازﺑﮏ( در ﺟﻨﮓ ﺑﻮد و ﻣﺎﻳﻪ دﻟﮕﺮﻣﯽ اروﭘﺎﻳﻴﺎن ﮐﻪ هﺮ ﺳﺎل از ﺑﻴﻢ‬
    ‫ﺣﻤﻼت ﺗﺮﮐﺎن اﺳﻼﻣﺒﻮل ﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﯽ ﻟﺮزﻳﺪﻧﺪ‪ .‬در ﭘﻴﺎم ﺗﻮﺣﻴﺪﯼ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‬
    ‫ﻧﻴﺰ ﺷﮑﺎف و رﺧﻨﻪ اﯼ ﻋﻈﻴﻢ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﮐﻼم ﺧﺪا را از ﻣﻨﺒﻊ ﻳﮕﺎﻧﻪ وﺣﯽ ﺧﺎﺗﻢ‬
    ‫اﻻﻧﺒﻴﺎ ﺑﻪ ﺣﺪود ﻣﺘﮑﺜﺮ ﻗﻮل و ﻓﻌﻞ دوازدﻩ اﻣﺎم واﻗﻊ و ﻏﺎﻳﺐ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮﻗﺪ و‬
    ‫ﺑﺎرﮔﺎﻩ ﺻﺪهﺎ اﻣﺎم‪ ،‬اﻣﺎﻣﺰادﻩ‪ ،‬ﺳﻴﺪ و ﻧﻈﺮ ﮐﺮدﻩ ﻧﻴﺰ ﻣﺮﮐﺰ زﻳﺎرت‪ ،‬ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮاهﯽ‬
    ‫و ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺷﺪ؛ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﺮادران ﺳﻨﯽ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ اﻗﺘﺪاء از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺳﺠﺪﻩ و‬
    ‫ﭘﺮﺳﺘﺶ را ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺧﺪا ﻣﯽ داﻧﻨﺪ و از ﻣﺮدﻩ ﭘﺮﺳﺘﯽ و ﻗﺒﺮ ﮔﺮاﻳﯽ ﺑﻴﺰارﯼ ﻣﯽ‬
    ‫ﺟﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬

    ‫اﮔﺮ از ﺳﻨﻴﺎن ﺑﭙﺮﺳﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ؛ ﻣﮕﺮ ﺑﺘﻬﺎﯼ ﮐﻌﺒﻪ هﻢ ﻧﻤﻮدهﺎ و اﺑﻮاب اﻋﺮاب‬
    ‫ﺟﺎهﻠﻴﺖ ﺑﻪ ﺧﺪاﻳﺎﻧﺸﺎن و ارواح ﭘﺪراﻧﺸﺎن ﻧﺒﻮدﻧﺪ؟ ﻣﮕﺮ رﻧﺞ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در ﺑﺮﻗﺮارﯼ‬
    ‫وﺣﺪت و ﻳﮕﺎﻧﮕﯽ ﻧﺒﻮد؟ ﻣﮕﺮ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮد را ﺟﺰ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺜﻞ ﺳﺎﻳﺮ‬
    ‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﺤﻞ وﺣﯽ و ﮐﻼم اﻟﻬﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ‬
    ‫از هﺮ ﻣﻌﺠﺰﻩ دﻳﮕﺮﯼ ﻋﺠﺰ داﺷﺖ؟ ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻴﻌﻪ از در و دﻳﻮار و‬
    ‫ﺿﺮﻳﺢ و ﺳﻨﮓ ﻗﺒﺮ و ﺗﺮﺑﺖ و ﺷﻤﺎﻳﻞ و ﺷﻤﻊ و ﺳﻘﺎﺧﺎﻧﻪ و ﺳﻴﺪ و ﺷﻴﺦ و دروﻳﺶ‬
    ‫و ﻏﻴﺮﻩ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ و ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﺳﺠﺪﻩ ﺑﺮدﻩ‪ ،‬دورﺷﺎن ﭼﺮﺧﻴﺪﻩ و ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻧﺜﺎر‬
    ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪64‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻋﺪﻩ اﯼ ﺑﻪ ﻣﺰاح اﻳﻦ اﻧﺤﺮاﻓﺎت را اﻧﺘﻘﺎم اﻳﺮاﻧﻴﺎن از اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﻣﯽ‬
    ‫ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎر و روﺿﻪ ﺷﮕﺮف "واﻋﻈﻴﻦ" و "ﻣﺪاﺣﺎن" ﺷﻴﻌﻪ ﺧﻮب‬
    ‫ﮔﻮش ﺑﺪهﻴﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻓﻘﻂ اﺳﻼم ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺿﺮﺑﻪ ﺧﻮردﻩ و ﺻﺪﻣﻪ دﻳﺪﻩ‬
    ‫اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ذهﻦ اﻳﺮان و اﻳﺮاﻧﯽ هﻢ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ اﻳﻦ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﻨﺤﺮف و ﻓﺎﺳﺪ‪ ،‬ﻧﺴﻞ‬
    ‫ﺑﻌﺪ از ﻧﺴﻞ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺷﺪﻩ و ﻣﻨﻄﻖ و هﺪاﻳﺖ ﺟﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻓﺴﺎﻧﻪ و ﺟﻬﺎﻟﺖ دادﻩ‬
    ‫اﺳﺖ!‬

    ‫‪65‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ -٢‬ﺧﻠﻔﺎﯼ ﻋﺒﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎن و ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن‬


    ‫ﺑﺮاﯼ ﻳﮑﺼﺪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﻗﺎدﺳﻴﻪ‪ ،‬ﺳﻠﻄﻪ اﻋﺮاب ﺑﺮ اﻳﺮان اﺳﺘﻮار ﺑﻮد و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‬
    ‫ﻧﻈﺎﻣﻴﺸﺎن در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻓﻼت و ﺣﺘﯽ ﻧﻘﺎط دور اﻓﺘﺎدﻩ را ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ واﮐﻨﺶ‬
    ‫ﻣﺮدﻣﺎن اﻳﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻴﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﻀًﺎ زﻣﻴﻨﻪ را ﺑﺮاﯼ اﺣﻴﺎﯼ ﻓﺮهﻨﮕﯽ‪،‬‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻳﺮان ﺁﻣﺎدﻩ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﻘﺎط ﻏﺮﺑﯽ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ از ﺳﻮرﻳﻪ‬
    ‫)ﺷﺎم( ﺗﺎ ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ )ﺗﻴﺴﻔﻮن( ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻣﺎج ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻣﻬﺎﺟﺮت اﻋﺮاب‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ و هﺮﮔﺰ هﻮﻳﺖ اﻳﺮاﻧﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎز ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﮐﺰﯼ و ﻓﺎرس هﻢ اﮔﺮ‬
    ‫ﭼﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﺁﺳﻴﺐ دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻮان ﺟﻨﺒﺶ و ﻣﺒﺎرزﻩ را از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‬
    ‫ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ اﺷﮑﺎﻧﯽ و ﺑﻐﺾ ﭘﺎرﺗﻴﺎن از ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻗﺘﻞ ﻳﺰدﮔﺮد ﺳﻮم‬
    ‫در ﻣﺮو‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ و ﺗﻠﻔﺎت ﺑﻪ اردوﯼ اﺳﻼم ﭘﻴﻮﺳﺖ و ﺣﺘﯽ ﺟﻬﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬
    ‫ﺑﺎ ﺗﺮﮐﺎن ﺁﺳﻴﺎﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ‪ ،‬ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺳﺘﻮﻧﯽ در ﺑﻨﺎﯼ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺟﺪﻳﺪ‬
    ‫اﻋﺮاب ﻣﺒﺪل ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫دﻳﺎﻧﺖ اﺳﻼم ﻧﻴﺰ در ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻳﺮان ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺠﺰ ﺳﻮاﺣﻞ درﻳﺎﯼ‬
    ‫ﺧﺰر‪ ،‬در ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻣﺪﺗﯽ اﮐﺜﺮ اﺗﺒﺎع ﮐﺸﻮر ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﯽ )ﺟﺰﻳﻪ(‬
    ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬زرﺗﺸﺘﻴﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪ‪ ،‬ﮔﺮوهﯽ در ‪ ٧٢٠‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﻪ هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮت‬
    ‫ﮐﺮدﻧﺪ و هﺴﺘﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﭘﺎرﺳﻴﺎن هﻨﺪ را ﮐﻪ اﻗﻠﻴﺘﯽ ﭘﻮﻟﺪار و ﻣﻮﻓﻖ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
    ‫دادﻧﺪ؛ و ﺟﻤﻌﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺮ دﻳﻦ ﺧﻮد ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻪ اﻗﻠﻴﺘﯽ ﺿﻌﻴﻒ در ﮐﺸﻮر ﺁﺑﺎء و‬
    ‫اﺟﺪادﯼ ﺧﻮدﺷﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫اﻋﺮاب ﺟﻨﮕﺠﻮ و ﺟﺴﻮر از هﻤﺎن اﺑﺘﺪاﯼ ﮐﺎر ﺑﺮ ﺳﺮ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ )ﺧﻼﻓﺖ( ﺣﻀﺮت‬


    ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻧﺰاع داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺧﻠﻔﺎﯼ راﺷﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺑﻪ ﺑﻨﯽ اﻣﻴﻪ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﺻﺪ ﺳﺎل در ﺑﻐﺪاد ﺧﻼﻓﺖ و ﺳﻴﺼﺪ ﺳﺎل در اﺳﭙﺎﻧﻴﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬دﺷﻤﻨﯽ ﺁل‬
    ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﺑﻨﯽ اﻣﻴﻪ ﭘﺎﯼ اﻳﺮاﻧﻴﺎن را ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ‬
    ‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎز ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺑﺪ رﻓﺘﺎرﯼ و ﺗﺒﻌﻴﺾ ﺧﻠﻔﺎﯼ اﻣﻮﯼ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺎزﻩ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪66‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻏﻴﺮ ﻋﺮب "ﻣﻮاﻟﯽ"‪ ،‬ﭘﺎدﮔﺎن ﺧﺮاﺳﺎن در ﺣﺪود ‪ ٧۵٠‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺷﻮرﺷﯽ‬


    ‫ﺟﺎﻧﺎﻧﻪ ﻧﻤﻮد و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺮاﺳﺎن و اﻳﺮان را ﺗﺤﺖ رهﺒﺮﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ اﺑﻮﻣﺴﻠﻢ‬
    ‫ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﻓﺘﺢ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﻋﺮاق و ﺷﺎم ﻧﻴﺰ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﻴﺪ و ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻋﺒﺎس ﺳﻔﺎح‪ ،‬ﺧﻼﻓﺖ اﻣﻮﻳﺎن در ﺷﺎم را ﭘﺎﻳﺎن داد‪ .‬اﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ﺧﻼﻓﺖ را‬
    ‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺧﺎﻧﺪان ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻋﻼم ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﻋﻤﻮﯼ او )ﻋﺒﺎس( ﺳﭙﺮد‪.‬‬
    ‫ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﻧﻴﺰ از ﺷﺎم ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺑﻴﺰاﻧﺲ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد )ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﻴﺴﻔﻮن(‬
    ‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮدﻳﺪ و ﭘﺎﯼ دﺑﻴﺮان و ﻋﺎﻟﻤﺎن اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﻪ درﺑﺎر ﻋﺒﺎﺳﻴﺎن ﺑﺎز ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن از‬
    ‫ﻗﺒﻴﻞ اﺑﻮﻣﺴﻠﻢ در ﻧﻈﺎﻣﻴﮕﺮﯼ‪ ،‬اﺑﻦ ﻣﻘﻔﻊ در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺘﻮن ادﺑﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ و‬
    ‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺑﺮﻣﮑﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وزﻳﺮان و دﻳﻮاﻧﺴﺎﻻران ﺧﻠﻔﺎﯼ ﻋﺒﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﺁن ﺧﺎﻧﺪان‬
    ‫ﺧﺪﻣﺘﻬﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﮐﻪ رﺳﻢ ﺷﺎهﺎن و ﺣﺎﮐﻤﺎن ﻣﻄﻠﻘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﺎدﻣﺎن‬
    ‫اﻳﺮاﻧﯽ ﻧﻴﺰ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺪ و ﺳﻮءﻇﻦ ﺧﻠﻔﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻻﺟﺮم‬
    ‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮ و ﻣﺘﺮﺻﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ در ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ از ﻳﻮغ ﻋﺒﺎﺳﯽ ﻧﻴﺰ ﺧﺎرج‬
    ‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

    ‫هﺎرون اﻟﺮﺷﻴﺪ و ﻃﺎهﺮﻳﺎن‬


    ‫اوج ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺒﺎﺳﯽ و اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﻋﺮب در زﻣﺎن هﺎرون اﻟﺮﺷﻴﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم‬
    ‫ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺷﻤﺎل ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ از ﭼﻨﮓ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺑﻴﺰاﻧﺲ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪ و ﭘﺎﯼ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺣﺘﯽ‬
    ‫ﺑﻪ اروﭘﺎ و اﺳﭙﺎﻧﻴﺎ هﻢ ﺑﺎز ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﺮگ هﺎرون در ‪ ٨٠٩‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ‬
    ‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﻣﻴﺎن ﭘﺴﺮان او اﻣﻴﻦ و ﻣﺎﻣﻮن ﺟﻨﮓ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ راﻩ را ﺑﺮاﯼ اﺳﺘﻘﻼل‬
    ‫ﺧﺮاﺳﺎن و اﻳﺮان هﻤﻮار ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

    ‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺎرون اﻟﺮﺷﻴﺪ از ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ )ﻣﺮو(‪ ،‬درﻳﺎﯼ ﺁرال )ﺧﻮارزم(‪،‬‬


    ‫ﻣﮑﺮان )ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن(‪ ،‬اﻳﺮان‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ارﻣﻨﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺷﺎم)ﺳﻮرﻳﻪ(‪ ،‬ﻣﺼﺮ و‬
    ‫ﻼ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ‬
    ‫ﻟﻴﺒﯽ اﻣﺮوز را درﺑﺮ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﻤ ً‬
    ‫ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ و ﺣﺘﯽ وﺳﻴﻌﺘﺮ از ﺁن ﺑﻮد‪ .‬هﺎرون ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎهﺎن ﻣﯽ زﻳﺴﺖ و‬

    ‫‪67‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫وﺿﻌﻴﺖ او هﻴﭻ ﺷﺒﺎهﺘﯽ ﺑﺎ ﺧﻠﻔﺎﯼ راﺷﺪﻳﻦ ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻨﺪ رهﺒﺮان اﻧﻘﻼﺑﯽ‪ ،‬ﮐﻢ ﻣﺰد و‬
    ‫ﻣﻮاﺟﺐ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬دورﻩ هﺎرون اوج ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺒﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
    ‫ﻋﺒﺎس ﺳﻔﺎح )ﺧﻮﻧﺨﻮار( و ﺑﻪ هﻤﺖ ﻗﻴﺎم اﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ و ﺑﺎ ﮐﺸﺘﻦ‬
    ‫اﻋﻈﻢ ﺧﺎﻧﺪان ﺑﻨﯽ اﻣﻴﻪ )ﻋﻠﺖ ﻟﻘﺐ ﺳﻔﺎح( و ﻓﺮار ﻣﺎﺑﻘﯽ ﺑﻪ اﺳﭙﺎﻧﻴﺎ )اﻧﺪﻟﺲ(‪ ،‬ﺗﺜﺒﻴﺖ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺎس ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎل در ﺑﻐﺪاد ﺧﻼﻓﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺿﻌﻒ‬
    ‫روز اﻓﺰون ﺁﻧﺎن‪ ،‬اﻳﻦ دورﻩ هﻤﺰﻣﺎن ﺑﻮد ﺑﺎ ﻇﻬﻮر ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﭘﺎدﺷﺎهﺎن‬
    ‫ﻣﻠﻴﮕﺮا در ﺣﻴﻄﻪ اﺳﻼﻣﯽ و ﺣﺘﯽ اروﭘﺎﯼ ﻣﺴﻴﺤﯽ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ اﻳﻦ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ‬
    ‫رﻳﺎﺳﺖ ﻣﺬهﺒﯽ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﭘﺎپ روم ﻳﺎ رهﺒﺮ ارﺗﺪﮐﺴﯽ ﺑﻴﺰاﻧﺲ را ﺑﺮﺳﻤﻴﺖ ﻣﯽ‬
    ‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ دورﻩ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺁﻏﺎز ﺟﻮاﻧﻪ زدن ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﯼ در‬
    ‫هﺮ دو ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﯽ و ﻣﺴﻴﺤﯽ داﻧﺴﺖ‪.‬‬

    ‫از ﻟﺤﺎظ ﻣﺬهﺒﯽ‪ ،‬ﻋﺒﺎﺳﻴﻮن ﭘﻴﺮوزﯼ و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن‬


    ‫ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪان ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و در اﻳﻨﺮاﻩ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﻋﻠﻮﯼ را‬
    ‫ﻧﻴﺰ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﻌﻀًﺎ ﻋﺒﺎس ﺳﻔﺎح را ﻣﻬﺪﯼ ﻧﺎﺟﯽ ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﭙﺎهﺶ از‬
    ‫ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﺎ ﺑﻴﺮق هﺎﯼ ﺳﻴﺎﻩ ﺧﺮوج ﮐﺮدﻩ و ﺧﻮن ﺑﻨﯽ اﻣﻴﻪ را دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ ﻣﻴﺮﻳﺨﺖ‪.‬‬
    ‫در وادﯼ ﮐﺸﻮردارﯼ هﻢ ﻋﺒﺎﺳﻴﻮن ﺧﺮدﻣﻨﺪﺗﺮ و ﺑﺎﺳﻴﺎﺳﺖ ﺗﺮ از اﻣﻮﻳﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ‬
    ‫در ﺳﺎﺑﻖ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ و اﻗﺘﺼﺎدﯼ را در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب و ﺁﻧﻬﻢ‬
    ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ هﻢ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﻳﻬﺎﯼ ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺎس ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩ ﮔﻴﺮﯼ از‬
    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻏﻴﺮ ﻋﺮب در ارﺗﺶ و ﺑﺎ ﺁوردن ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻧﮋادهﺎﯼ ﻣﺴﺘﻌﺪ‬
    ‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ در ادارﻩ اﻣﻮر‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﻳﯽ وﺳﻴﻌﺘﺮ و ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﺗﺮ‬
    ‫اﺳﺘﻮار ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫هﺎرون اﻟﺮﺷﻴﺪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ اﻣﭙﺮاﻃﺮﻳﺲ ﺑﻴﺰاﻧﺲ ﺟﻨﮕﻴﺪ و ﭘﻴﺮوزﻣﻨﺪاﻧﻪ از او‬


    ‫ﻏﺮاﻣﺖ ﺳﺘﺎﻧﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ دول ﺗﺎزﻩ ﺗﺎﺳﻴﺲ اروﭘﺎﻳﯽ ﻣﺜﻞ ﺷﺎرﻟﻤﺎن در ارﺗﺒﺎط ﺑﻮد‪،‬‬
    ‫و از اﻳﻨﺮاﻩ در ﺗﺎرﻳﺦ و اﺳﺎﻃﻴﺮ ﻏﺮﺑﯽ ﺟﺎ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬داﺳﺘﺎن هﺰار و ﻳﮑﺸﺐ هﻢ ﺑﻪ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪68‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫دورﻩ او ﺗﻌﻠﻖ دارد ﮐﻪ ﻓﺮهﻨﮓ دوﺳﺖ ﺑﻮد و ادﻳﺐ ﻧﻮاز‪ .‬هﺎرون هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ‬
    ‫وﺿﻊ ﺑﻐﺪاد و ﺳﺎﻳﺮ ﺑﻼد اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻮد و ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻤﺎرت ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬در ﺧﺒﺮ‬
    ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﮐﺸﯽ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ از اوﺿﺎع زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﻋﺎدت داﺷﺖ‬
    ‫ﺷﺒﺎﻧﻪ و ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﻣﺒﺪل در ﺷﻬﺮ ﺑﮕﺮدد و اﻃﻼع ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬در زﻣﺎن هﺎرون‪،‬‬
    ‫ﺻﻨﺎﻋﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺟﻠﻮﺗﺮ از وﺿﻌﻴﺖ اروﭘﺎﯼ ﻗﺮون وﺳﻄﯽ ﺑﻮد و هﺪاﻳﺎﯼ‬
    ‫وﯼ ﺑﻪ درﺑﺎر ﺷﺎرﻟﻤﺎن )در ﺁﻟﻤﺎن اﻣﺮوز( ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﺎن ﺟﻠﻮﻩ ﺟﺎدو و اﻋﺠﺎز داﺷﺖ‪.‬‬

    ‫در ﻋﻬﺪ هﺎرون اﻟﺮﺷﻴﺪ و ﭘﺪرش‪ ،‬ﺑﺮﻣﮑﻴﺎن اﻳﺮاﻧﯽ وزارت داﺷﺘﻨﺪ و ﺷﺎﻳﻊ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
    ‫ﮔﺮداﻧﻨﺪﻩ واﻗﻌﯽ اﻣﻮر و اﺻﻼﺣﺎت ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺳﺮﺷﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ ادﻋﺎ و‬
    ‫ﺣﺴﺪ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﺮ ﺑﺎد رﻓﺖ‪ .‬ﻳﮏ هﻤﺴﺮ هﺎرون ﻧﻴﺰ اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﻮد و ﭘﺴﺮش ﻣﺄﻣﻮن در‬
    ‫ﺧﺮاﺳﺎن اﻣﺎرت داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺮگ ﭘﺪر‪ ،‬ﻣﺎﻣﻮن ﻧﻴﻤﻪ اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﺮ ﺑﺮادرش اﻣﻴﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
    ‫ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻐﺪاد رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﻮرﻳﺪ‪ .‬ﺳﭙﺎﻩ ﻋﻤﺪﺗًﺎ اﻳﺮاﻧﯽ ﻣﺄﻣﻮن ﺑﻪ ﺳﺮدارﯼ ﻃﺎهﺮ‬
    ‫ذواﻟﻘﺮﻧﻴﻦ ﻓﺎﺗﺢ ﮔﺮدﻳﺪ و اﻣﻴﻦ اﺑﻦ هﺎرون ﺑﻘﺘﻞ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻃﺎهﺮ اﻣﺎ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد و اﻋﺮاب‬
    ‫ﺑﺪﺑﻴﻦ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺁﻧﺠﺎ از ﻣﺄﻣﻮن اﻣﺎرت ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬وﻟﯽ در واﻗﻊ‬
    ‫ﻼ ﺷﺎﻩ ﺧﺮاﺳﺎن و ﻣﺎوراﻟﻨﻬﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از‬
    ‫ﺧﻮد و ﭘﺴﺮاﻧﺶ ﺗﺎ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎل ﻋﻤ ً‬
    ‫ﻃﺎهﺮﻳﻮن ﻧﻴﺰ ﺳﺮداران و دﺳﺘﺠﺎت دﻳﮕﺮ اﻳﺮاﻧﯽ ﻗﻴﺎم ﮐﺮدﻧﺪ و دﻳﮕﺮ اﻳﺮان ﺑﻪ زﻳﺮ‬
    ‫ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺧﻠﻴﻔﻪ اﯼ از ﺑﻐﺪاد ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺄﻣﻮن و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎﻧﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻴﺮوهﺎﯼ رﻗﻴﺐ اﻳﺮاﻧﯽ و ﻋﺮب‪ ،‬ﺳﭙﺎهﯽ از ﺗﺮﮐﺎن اﺳﻴﺮ و ﺑﻨﺪﻩ )ﻣﻤﻠﻮﮎ(‬
    ‫اﻳﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ و ﻣﺮداﻧﮕﯽ زﺑﺎﻧﺰد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﻣﺄﻣﻮن‪ ،‬اﻳﻦ‬
    ‫ﺳﺮداران ﻣﻤﻠﻮﮎ ﭼﻨﺎن ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﯽ ﺻﺪ ﺳﺎل‪ ،‬از ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺒﺎﺳﯽ ﺗﻨﻬﺎ‬
    ‫ﻧﺎﻣﯽ و ﻇﺎهﺮﯼ ﺑﺮﺟﺎﯼ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺻﻔﺎرﻳﺎن‪ ،‬ﺁل ﺑﻮﻳﻪ و ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎن‬


    ‫ﭘﺲ از ﻃﺎهﺮﻳﺎن‪ ،‬ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺣﮑﻤﺮاﻧﺎن اﻳﺮاﻧﯽ ﺗﺒﺎر دوام ﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از ﻓﺮﻗﻪ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺗﻨﻬﺎ در ﻇﺎهﺮ ﺣﺮﻣﺖ ﺧﻠﻔﺎﯼ ﺑﻐﺪاد را ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ‬

    ‫‪69‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫داﺷﺘﻨﺪ و ﺁﻧﻬﻢ ﻧﻪ هﻤﻴﺸﻪ! ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺻﻔﺎرﯼ در ﺳﻴﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ‬


    ‫ﺧﻮارج ﻣﻬﺎﺟﺮ و ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻣﺤﻠﯽ )ﻋﻴﺎران(‪ ،‬هﻤﻮارﻩ ﻧﺎﺁرام ﻣﻴﺒﻮد‪ .‬ﺑﺮهﺒﺮﯼ‬
    ‫ﻳﮏ ﺳﺮدار ﻣﺮدﻣﯽ )ﻳﻌﻘﻮب ﺻﻔﺎرﯼ( اﻳﻨﺎن ﺑﺮﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻳﻌﻨﯽ ﺣﮑﺎم ﻃﺎهﺮﯼ‬
    ‫ﺷﻮرﻳﺪﻧﺪ و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﺳﺘﻘﻼل ﺳﻴﺴﺘﺎن ﺑﻠﮑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﺮاﺳﺎن را ﻧﻴﺰ ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردﻧﺪ‪.‬‬
    ‫ﻳﻌﻘﻮب و ﺳﭙﺎﻩ ﺳﻠﺤﺸﻮرش در ﺣﺪود ‪ ٨٧۵‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد هﻢ رﺳﻴﺪﻧﺪ وﻟﯽ‬
    ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺁﻧﺮا ﻓﺘﺢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬از ﺁن ﭘﺲ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺻﻔﺎرﯼ ﭼﻬﻞ ﺳﺎل دﻳﮕﺮ دوام‬
    ‫داﺷﺖ ﮐﻪ اوﻟﻴﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ واﺿﺢ و ﻣﻮﻓﻖ ﻗﺪرت اﻳﺮاﻧﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻋﺮاب ﻓﺎﺗﺢ ﺑﻮد‪.‬‬
    ‫وﻻﻳﺖ ﮔﻴﻼن ﻧﻴﺰ ﮐﻪ از اﺑﺘﺪا ﮐﻤﺘﺮ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ و ﻧﻔﻮذ ﻋﺮب ﺑﻮد‪ ،‬هﻢ ﺑﻪ ﻏﻴﺮت‬
    ‫اﻳﺮاﻧﯽ و هﻢ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﻓﺮارﯼ ﺑﻪ ﺁن دﻳﺎر‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻠﻔﺎﯼ ﺑﻐﺪاد ﺳﺮ‬
    ‫ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎرﯼ داﺷﺖ‪ .‬ﮔﺮوهﯽ از دﻳﻠﻤﻴﺎن ﺳﻠﺤﺸﻮر از ﺷﻤﺎل اﻳﺮان ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ‬
    ‫ﻣﺮداوﻳﺞ زرﺗﺸﺘﯽ ﻗﻴﺎم ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻔﻮذ ﻋﺮب را ﺑﺮاﻧﺪازﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن در اﺑﺘﺪا ﺑﺴﻴﺎر‬
    ‫ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺗﻨﺪ ﺿﺪ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺮداوﻳﺞ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺮور او ﺑﻪ ﺳﺎل‬
    ‫‪ ٩٣۵‬ﻣﻴﻼدﯼ در اﺻﻔﻬﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺳﺮداران دﻳﻠﻤﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺮادران ﺁل ﺑﻮﻳﻪ‪ ،‬ﺳﭙﺎﻩ‬
    ‫ﻣﺮداوﻳﺞ را ﺑﻪ زﻳﺮ رهﺒﺮﯼ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻤﺪﻩ ﻏﺮب اﻳﺮان ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮد ﺑﻐﺪاد‬
    ‫را هﻢ در ‪ ٩۴۵‬ﻣﻴﻼدﯼ ﻣﺘﺼﺮف ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ زﻣﺎن‪ ،‬ﺧﻠﻔﺎﯼ ﻋﺒﺎﺳﯽ ﺑﺴﻴﺎر‬
    ‫ﺿﻌﻴﻒ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﻋﻨﻮان ﺧﻮد ﻗﻨﺎﻋﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁل ﺑﻮﻳﻪ ﻳﮑﺼﺪ ﺳﺎل‬
    ‫در ﻏﺮب اﻳﺮان و ﻋﺮاق اﻣﺮوز ﺣﮑﻮﻣﺖ داﺷﺖ و اﮔﺮ ﭼﻪ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺮﻣﺖ‬
    ‫ﻇﺎهﺮﯼ ﻋﺒﺎﺳﻴﻮن را ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺘﻨﺪ و از ﺁﻧﻬﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺼﺮﯼ )ﻓﺎﻃﻤﻴﻮن‬
    ‫ﺷﻴﻌﻪ( ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺳﻴﺼﺪ ﺳﺎل‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ ﺷﺎهﺎن ﺁل ﺑﻮﻳﻪ ﺧﻮد را‬
    ‫"ﺷﺎهﻨﺸﺎﻩ" ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ و ﺗﺎج اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺳﺎﻳﻪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ را ﺑﺮ اﻳﺮان و‬
    ‫ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ زﻧﺪﻩ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫اﻣﺎ ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎن در ﺧﺮاﺳﺎن و ﻣﺎوراﻟﻨﻬﺮ ادﻋﺎﯼ ﺷﺎهﯽ از ﻧﺴﻞ ﺑﻬﺮام ﭼﻮﺑﻴﻦ و‬


    ‫ﭘﺎرﺗﻴﺎن داﺷﺘﻨﺪ و از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻠﺦ ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن در ﻗﻴﺎم ﻃﺎهﺮ و‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪70‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺄﻣﻮن ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﯽ هﺎ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬در ﻣﺎوراﻟﻨﻬﺮ وﻻﻳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ‪ ٨٩٣‬ﻣﻴﻼدﯼ‪،‬‬
    ‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺮﮐﺎن ﺁﺳﻴﺎﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﻴﺪ و ﺁﻧﺎن را در‬
    ‫ﺗﺎﻻس ﺷﮑﺴﺘﯽ ﺳﺨﺖ داد‪ .‬ﺣﺪود ﻳﮑﺼﺪ هﺰار ﺗﺮﮎ ﺳﻠﺤﺸﻮر در ﺁن ﻧﺒﺮد ﺑﻪ‬
    ‫اﺳﺎرت ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎن درﺁﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺪدﯼ ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮ ﺁﻧﺎن ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ و ﻋﺪﻩ اﯼ ﺑﻪ ﺧﻠﻔﺎﯼ‬
    ‫ﻋﺒﺎﺳﯽ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ هﺴﺘﻪ اﺻﻠﯽ ﺳﭙﺎﻩ ﺟﺮار "ﻣﻤﻠﻮﮎ" ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬
    ‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎن ﺧﺮاﺳﺎن را در ﺣﺪود ‪ ٩٠٠‬ﻣﻴﻼدﯼ از ﭼﻨﮓ ﺻﻔﺎرﻳﺎن ﺧﺎرج ﮐﺮدﻧﺪ و‬
    ‫ﺑﻨﺎﯼ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﻣﻘﺘﺪر و ﺳﺮزﻣﻴﻨﯽ ﺁﺑﺎد در ﺁن ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨﺘﯽ ﺑﺨﺎرا رﻳﺨﺘﻪ‬
    ‫ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎن زﺑﺎن ﭘﺎرﺳﯽ )ﭘﻬﻠﻮﯼ( را ﺑﻪ ﺧﻂ ﻋﺮﺑﯽ اﺣﻴﺎ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺷﻌﺮ و ﻧﻮﺷﺘﺎر‬


    ‫ﻓﺎرﺳﯽ را ﺗﺮوﻳﺞ و ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در زﻣﺎن اﻳﺸﺎن ﺑﺨﺎرا از ﻟﺤﺎظ ﻓﺮهﻨﮓ‪ ،‬هﻨﺮ‬
    ‫و ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﯼ ﺑﻐﺪاد رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ﻓﺮهﻨﮓ اﻳﺮاﻧﯽ و زﺑﺎن ﺷﻴﺮﻳﻦ‬
    ‫ﻓﺎرﺳﯽ در ﺁﻧﺠﺎ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮد‪ .‬از ﺷﺎﻋﺮان ﺑﻨﺎم ﮐﻪ ﺳﻨﮓ زﻳﺮﺑﻨﺎﯼ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ‬
    ‫ﻣﻌﺎﺻﺮ را در اﻳﻦ اﻳﺎم ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان رودﮐﯽ و دﻗﻴﻘﯽ را ﻧﺎم ﺑﺮد‪ .‬در ﮐﺸﻮر‬
    ‫ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺬهﺐ ﺳﻨﯽ ﺑﺎ ﺑﺮداﺷﺖ ﺣﻨﻔﯽ ﻣﺴﺘﺪام ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺮ اﺻﻮل اﺳﺎﺳﯽ‬
    ‫اﺳﻼم وﻟﯽ ﺑﺎ ﺁزادﯼ ﻧﺴﺒﯽ در ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از زﺑﺎن ﻣﺤﻠﯽ )ﻓﺎرﺳﯽ( در ﻣﺴﺎﺋﻞ و‬
    ‫ﻣﺮاﺳﻢ دﻳﻨﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺮﮐﺎن ﺧﺪﻣﺘﮕﺰار ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻳﻦ‬
    ‫ﻋﻨﺼﺮ اﻳﺮاﻧﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺰودﯼ از اﻣﺘﺰاﺟﺸﺎن‪ ،‬ﺳﻠﺴﻠﻪ هﺎﯼ ﻣﻘﺘﺪر‬
    ‫ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن‪ ،‬ﻏﺰﻧﻮﻳﺎن و ﺧﻮارزﻣﺸﺎهﻴﺎن‬


    ‫ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻳﺮان از اﻗﻮام ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ اﻳﺠﺎد ﮔﺸﺘﻪ ﮐﻪ هﺮﮐﺪام در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ‬
    ‫و رﻓﺎﻩ ﻣﺮدم در اﻳﻦ ﺁب و ﺧﺎﮎ ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺣﺪود ﻳﮏ ﭼﻬﺎرم ﻣﻠﺖ ﮐﻨﻮﻧﯽ‬
    ‫اﻳﺮان را ﺗﺮﮎ ﺗﺒﺎران ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ ﮐﻪ اﺟﺪادﺷﺎن از ﺣﺪود ‪ ١٠٠٠‬ﺗﺎ ‪١٢٠٠‬‬
    ‫ﻣﻴﻼدﯼ رهﺒﺮﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻓﻼت اﻳﺮان را ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮﮐﺎن اول ﺑﺎر‬

    ‫‪71‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در رﮐﺎب ﺧﺴﺮو اﻧﻮﺷﻴﺮوان و در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ هﻴﺘﺎﻟﻴﺎن ﺑﻪ اﻳﺮان ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و‬


    ‫ﺳﭙﺲ در ارﺗﺶ ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎن ﺑﺮ اﺳﺘﻘﻼل و ﻗﺪرت اﻳﺮان اﻓﺰودﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ‬
    ‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮﮐﺎن ﺟﺪﻳﺪًا ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﺗﺎزﻩ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪﻩ در ﻏﺰﻧﻴﻦ )اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
    ‫اﻣﺮوز( ﻗﺪرت ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺧﻮد را ﻣﯽ ﻃﻠﺒﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﻘﻮط ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎن در ﺣﺪود ‪١٠٠۵‬‬
    ‫ﻣﻴﻼدﯼ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﻠﺴﻠﻪ هﺎﯼ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﭘﺎرﺗﻴﺎن و‬
    ‫ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ در اﻳﺮان ﻧﺎﻣﻴﺴﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﺗﺮﮐﺎن ﻏﺰﻧﻮﯼ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ﻳﮑﺼﺪ ﺳﺎل در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن اﻣﺮوز اﺳﺘﻴﻼ داﺷﺘﻨﺪ‬
    ‫و ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺳﻼم و ﻓﺮهﻨﮓ ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﻪ ﺗﺮوﻳﺞ دﻳﻦ )ﻏﺰوﻩ ﻋﻠﻴﻪ هﻨﺪﻳﺎن( و‬
    ‫ادﺑﻴﺎت )ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺷﻌﺮا و ادﺑﺎ( ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺣﻤﻼت ﻏﺰﻧﻮﻳﺎن ﺑﻪ‬
    ‫هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺁن ﺗﻤﺪن ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺁﺳﻴﺐ هﺎ رﺳﺎﻧﺪ و ﺛﺮوت ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻣﺮدم ﺁن دﻳﺎر‬
    ‫را ﺑﻪ ﺗﺎراج ﺑﺮد و ﺧﻮﻧﻬﺎ رﻳﺨﺖ‪ .‬اﻳﻦ هﻤﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺟﻬﺎد و ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ دﻳﻦ‬
    ‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻳﮏ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺗﺮﮐﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن از ﻏﺰﻧﻮﻳﺎن و ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن و ﺑﻌﺪهﺎ‬
    ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻴﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﺎن ﺑﺎ رﻓﺘﻦ زﻣﺴﺘﺎن‪ ،‬هﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺮاﯼ ﻏﺰوﻩ ﺑﻪ راﻩ ﻣﯽ اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﺗﺎ‬
    ‫هﻢ ﮐﻼم ﺧﺪا را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﻨﻨﺪ و هﻢ ﺟﻴﺐ ﺧﻮد را ﭘﺮ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل‬
    ‫ﻗﻮﯼ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ اﻋﻤﺎل ﻳﮏ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﺮ ﻳﮏ ﺳﻨﺖ زﺷﺖ و دﻳﺮﭘﺎﯼ ﺟﻨﮓ ﻃﻠﺒﯽ‬
    ‫در ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺗﺮﮎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﮕﺎر‪ ،‬هﻨﺪوان و ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن اﻧﺴﺎن ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻨﻬﺎ‬
    ‫ﻣﺮﺗﺐ ﺑﮑﺸﻨﺪ و ﺑﺴﻮزﻧﺪ و ﺑﻪ اﺳﻴﺮﯼ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن هﻢ ﺑﻌﺪ از ﮔﺮوﻳﺪن ﺑﻪ اﺳﻼم در ﻧﺰدﻳﮏ درﻳﺎﯼ ﺁرال‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺷﻴﻮﻩ ﺑﻪ‬
    ‫ﺟﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺗﺮﮎ هﻤﺴﺎﻳﻪ اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﻬﺎ را "ﺑﻪ راﻩ راﺳﺖ" هﺪاﻳﺖ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
    ‫ﺳﻠﺤﺸﻮرﯼ اﻳﻦ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻏﻴﺮﺗﻤﻨﺪ ﭼﺸﻢ ﺷﺎهﺎن ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ را ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ از ﺁﻧﺎن در‬
    ‫ﻧﺒﺮدهﺎﯼ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و در ﻋﻮض ﺑﻪ ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن در ﺧﺮاﺳﺎن ﻣﺴﮑﻦ و‬
    ‫ﻣﺄوا دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ رﺷﺪ ﻣﻮازﯼ ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن و ﻏﺰﻧﻮﻳﺎن در ﻏﺮب اﻳﺮان‪ ،‬وﻗﻮع ﺟﺪال‬
    ‫ﺣﺘﻤﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﭙﺎﻩ ﻏﺰﻧﻮﯼ در ‪ ١٠۴٠‬ﻣﻴﻼدﯼ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺎن‪،‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪72‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫دﺳﺖ ﺁن رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻓﺮهﻨﮓ دوﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﻣﯽ و ﻣﺸﻮق اﺑﻮرﻳﺤﺎن ﺑﻴﺮوﻧﯽ‪ ،‬ﻓﺮﺧﯽ‬


    ‫ﺳﻴﺴﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮﯼ داﻣﻐﺎﻧﯽ و ﻓﺮدوﺳﯽ ﻃﻮﺳﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﺧﺮاﺳﺎن و اﻳﺮان‬
    ‫ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﺠﺐ ﺁﻧﮑﻪ‪ ،‬ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن ﺗﺮﮎ از ﻏﺰﻧﻮﻳﺎن ﻧﻴﺰ در ﺗﺄﻳﻴﺪ و ﺗﺸﻮﻳﻖ‬
    ‫ﻓﺮهﻨﮓ و ﻋﻠﻢ و ادب ﺳﺒﻘﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﻣﺜﺎل اﻧﻮرﯼ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺧﻴﺎم و‬
    ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻈﺎم اﻟﻤﻠﮏ ﻃﻮﺳﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﺖ ﺧﻮاﺟﻪ و ﺷﺎهﺎن ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ‪ ،‬ﻣﺪارس‬
    ‫ﻧﻈﺎﻣﻴﻪ در ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺰرگ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺟﻮاﻧﺎن را ﻣﻬﻴﺎ ﺳﺎزد‪.‬‬
    ‫ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن هﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺎﺟﺪ و اﺑﻨﻴﻪ ﭘﺮ ﺑﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ‬
    ‫از هﺰار ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ ﺁﺛﺎرﺷﺎن در اﺻﻔﻬﺎن و ﺳﺎﻳﺮ ﺑﻼد هﻨﻮز ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﺳﺖ‪.‬‬

    ‫در ‪ ١٠۵۵‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﺑﻐﺪاد و ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﻧﺎﻳﻞ ﺁﻣﺪﻧﺪ و ﺗﺤﺖ‬
    ‫ﺗﺪاﺑﻴﺮ اﻳﺮاﻧﯽ و ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺗﺮﮐﯽ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎهﻴﺸﺎن از ﺁﺳﻴﺎﯼ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺗﺎ ﺷﺎم )ﺳﻮرﻳﻪ(‬
    ‫رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺁﻟﭗ ارﺳﻼن ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ ﺣﺘﯽ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺑﻴﺰاﻧﺲ را ﺷﮑﺴﺖ داد و راﻩ را‬
    ‫ﺑﺮ ﺳﻴﻄﺮﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ ارض روم )ﺗﺮﮐﻴﻪ( هﻤﻮار ﻧﻤﻮد‪ .‬از ﺁن ﭘﺲ ﺗﺎ ﺷﺸﺼﺪ‬
    ‫ﺳﺎل‪ ،‬ﻧﻔﻮذ و ﻏﺰوﻩ ﺑﯽ اﻣﺎن ﺗﺮﮐﺎن از ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ و ﺳﭙﺲ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ‬
    ‫ﺳﻮاﺣﻞ ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻟﮑﺎن و اروﭘﺎﯼ ﺷﺮﻗﯽ رﺳﺎﻧﺪ!‬

    ‫از ﻧﻈﺮ ﻣﺬهﺒﯽ‪ ،‬ﺗﺮﮐﺎن ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ ﺗﺎﺑﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺳﻨﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ‬
    ‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﺎن ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻓﺎﻃﻤﯽ در ﻣﺼﺮ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
    ‫دﺷﻤﻨﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻗﻼع اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﯽ در اﻳﺮان را ﺗﺤﺖ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ و ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ‬
    ‫دادﻧﺪ و ﻋﻘﺎﻳﺪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﯽ را در ﻣﺪارس ﻧﻈﺎﻣﻴﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‪،‬‬
    ‫ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ روش ﺗﺮورﻳﺴﺘﯽ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺰرﮔﺎن ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ‬
    ‫دﺳﺖ ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﺴﻮز ﻧﺴﻞ هﺎ اداﻣﻪ داﺷﺖ و ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ‬
    ‫ﻧﻮادر دوران هﻤﭽﻮن ﻧﻈﺎم اﻟﻤﻠﮏ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ ﺧﺴﺮو و ﺣﺴﻦ ﺻﺒﺎح زهﺮ و ﺧﻮن‬
    ‫ﭘﺎﭼﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺮور ﺧﻮاﺟﻪ در ‪ ١٠٩٢‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ دﭼﺎر ﺑﺤﺮاﻧﻬﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﺷﺪ و دﻳﮕﺮ ﺁن ﻋﻈﻤﺖ زﻣﺎن ﻣﻠﮏ ﺷﺎﻩ و ﻧﻈﺎم اﻟﻤﻠﮏ را هﺮﮔﺰ‬

    ‫‪73‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﺪﻳﺪ‪ .‬از هﺮ ﮔﻮﺷﻪ اﻣﻴﺮﯼ ﺑﻪ دﻋﻮﯼ رﻳﺎﺳﺖ و ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺗﻮان ﺁن‬
    ‫ﺧﺎﻧﺪان در ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ داﺧﻠﯽ ﺑﺸﮑﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺮگ ﺣﺴﻦ ﺻﺒﺎح و ﮐﺸﺘﺎر داﺋﻤﯽ‬
    ‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﺎن‪ ،‬ﺁن ﻓﺮﻗﻪ هﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از ﺧﻼء ﻗﺪرت ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺑﺮد‪ ،‬و اﻳﺮان‬
    ‫ﺑﻪ ﺣﺎل ﻣﻠﻮﮎ اﻟﻄﻮاﻳﻔﯽ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺗﺮﮐﺎن ﺧﻮارزﻣﺸﺎهﯽ ﺗﺎزﻩ وارد هﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎهﯽ درﺷﺮق اﻳﺮان ﺣﮑﻮﻣﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻓﺘﻮر ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
    ‫ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻘﻮط ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن را ﭼﺎرﻩ ﮐﻨﻨﺪ و ﻻﺟﺮم در زﻣﺎن اوﺟﮕﻴﺮﯼ ﮐﺎر‬
    ‫ﭼﻨﮕﻴﺰ ﺧﺎن ﻣﻐﻮل‪ ،‬اﻳﺮان در ﭼﻨﺪ دﺳﺘﮕﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺣﺘﯽ ﻣﺬهﺒﯽ ﻣﯽ‬
    ‫ﺳﻮﺧﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﺎ ﺳﻠﻄﻪ ﺗﺮﮐﺎن ﺑﺮ اﻳﺮان و ﺳﭙﺲ ﺑﻐﺪاد و ﻣﻬﺎﺟﺮت دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺗﺮﮎ از‬
    ‫ﺁﺳﻴﺎﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ‪ ،‬ﻣﻮازﻧﻪ ﻗﺪرت ﺟﺪﻳﺪﯼ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻴﻦ ﺳﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﻓﺮهﻨﮕﯽ‪،‬‬
    ‫زﺑﺎﻧﯽ و ﻧﮋادﯼ؛ ﺗﺮﮎ‪ ،‬ﻋﺮب و ﻓﺎرس ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﻳﺮان ﺗﺎ ﻗﺮﻧﻬﺎ‪ ،‬ﭘﺎرﺳﻴﺎن‬
    ‫ﺗﻨﻬﺎ در ﺧﺪﻣﺖ ﺗﺮﮐﺎن و ﺗﺮﮎ– ﻣﻐﻮﻻن ﺑﻪ ﺑﻘﺎﯼ ﺧﻮد اداﻣﻪ دادﻧﺪ و ﻋﻨﺼﺮ‬
    ‫ﭘﺎرﺳﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﺑﻴﺮﯼ و دﻳﻮان ﺳﺎﻻرﯼ ﺧﻮاﻧﻴﻦ ﺣﺎﮐﻢ‪ ،‬در ﻣﺪارج رهﺒﺮﯼ‬
    ‫ﺟﺎﯼ ﭘﺎ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻋﻨﺼﺮ ﻋﺮب هﻢ ﺑﺎ وﺟﻮد اداﻣﻪ ﺳﻴﻄﺮﻩ ﻓﺮهﻨﮕﯽ اﺳﻼم‪ ،‬ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﻼ ﺑﻪ‬
    ‫زﻳﺮ ﺳﻠﻄﻪ ﺗﺮﮐﺎن )در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ( رﻓﺖ و ﺗﺎ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬از ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻋﺮب ﻧﺸﺎﻧﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒﯽ ﺳﺎدﻩ ﻧﮕﺮاﻧﻪ‪ ،‬از ﺣﺪود ‪ ١٠٠٠‬ﻣﻴﻼدﯼ‪،‬‬
    ‫اﻳﺮان را ﻣﯽ ﺗﻮان اﻣﺘﺰاﺟﯽ از ﭘﺎرس‪ ،‬ﻋﺮب و ﺗﺮﮎ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻋﻨﺼﺮ ﺗﺮﮎ ﺑﺎ ﻧﻘﺶ‬
    ‫ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﯽ و رهﺒﺮﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻋﺮب از ﻣﺴﻴﺮ ﻣﺬهﺐ اﺳﻼم و هﻮﻳﺖ‬
    ‫ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﺼﻮرت زﺑﺎن ﻏﺎﻟﺐ و روش دﺑﻴﺮﯼ و ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ‪ ،‬ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻤﻴﺰ‬
    ‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮل‬
    ‫ﺑﺎ ﻣﺮگ ﺳﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ ﺳﻨﺠﺮ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺮﮐﺎن ﻗﺒﭽﺎق‬
    ‫ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺪان ﺿﻌﻴﻒ ﺷﺪ ﮐﻪ راﻩ ﺑﺮ ﻧﻔﻮذ ﺗﺮﮐﺎن ﺧﻮارزم از ﺷﻤﺎل‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪74‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ اﻳﺮان ﮔﺸﻮدﻩ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﻋﻼءاﻟﺪﻳﻦ ﺗﮑﺶ در ‪ ،١١٩۴‬ﻃﻐﺮل ﺳﻮم‬


    ‫ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ را ﺷﮑﺴﺖ داد و ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ؛ ﺗﺎ ﭘﺴﺮش ﻋﻼءاﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ‬
    ‫اﺷﻐﺎل اﻳﺮان و ﺷﮑﺴﺖ ﺗﺮﮐﺎن ﻗﺒﭽﺎق‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻩ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺸﻴﻨﺪ‪.‬‬
    ‫ﻣﺤﺪودﻩ اﯼ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻩ در ‪ ١٢١٠‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺘ ًﺎ‬
    ‫ﺑﺮازﻧﺪﻩ هﺮ ﭘﺎدﺷﺎﻩ اﻳﺮاﻧﯽ ﻣﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺸﻮر وﯼ از ﻣﺎورااﻟﻨﻬﺮ ﺗﺎ رود ﺳﻨﺪ و از‬
    ‫ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺗﺎ ﺑﻐﺪاد را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺁن ﻣﻠﮏ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺑﻌﺪ از ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎل هﺮج‬
    ‫و ﻣﺮج و ﺁدﻣﮑﺸﯽ‪ ،‬از ﻗﺪرت دروﻧﯽ و ﻣﺤﺘﻮاﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ‬
    ‫ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮد‪ .‬در اﻳﻦ اﺣﻮال ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ،١٢١٨‬رهﺒﺮ ﻣﻘﺘﺪر ﻣﻐﻮل‬
    ‫ﭼﻨﮕﻴﺰ ﮐﺎرواﻧﯽ دوﻳﺴﺖ ﻧﻔﺮﯼ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺠﺎرت و ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺣﺪ‬
    ‫اﻳﺮان ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﻣﺴﺖ از ﺑﺎدﻩ ﻏﺮور و ﻧﺨﻮت‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﻣﺮزﯼ ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻪ ﺟﺎﯼ‬
    ‫اﺣﺘﺮام و اﻋﺰاز در ﺣﻖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺧﺎن ﻣﻐﻮل‪ ،‬از ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﯼ ﺧﺸﻢ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‬
    ‫و از ﺳﺮ ﻧﺨﻮت و ﻃﻤﻊ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﺮ ﺟﺎن و ﻣﺎﻟﺸﺎن ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺧﺒﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺁن‬
    ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎن ﺑﺰرگ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ هﻴﺌﺖ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ و ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺷﺎﻩ‬
    ‫ﺧﻮارزم ﺑﺮاﯼ دادﺧﻮاهﯽ و ﻣﺠﺎزات اﻣﻴﺮ ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﻣﻴﺮ‬
    ‫ﻣﺮزﯼ ﮐﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻩ ﺑﻮد ﺗﻨﺒﻴﻪ ﮐﻪ ﻧﺸﺪ هﻴﭻ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ دوم‬
    ‫ﻧﻴﺰ ﺑﻘﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﯼ دﻳﮕﺮ از دﻳﻮاﻧﮕﯽ و ﺧﻮدﺧﻮاهﯽ ﻧﺎﺷﯽ از‬
    ‫ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ و ﻣﺴﺘﺒﺪاﻧﻪ‪ .‬ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻩ ﮐﻪ ﺧﻮد و ﭘﺪرش ﻃﯽ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل از ﻳﮏ‬
    ‫اﻣﻴﺮﯼ ﺳﺎدﻩ ﺑﻪ ﺷﺎهﯽ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ اﻳﺮان رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﺮد ﮐﻪ ﺑﺮ دﻧﻴﺎ‬
    ‫ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ و ﺑﺮ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ واﻗﻒ و ﺳﺮور‪ .‬ﮐﻼم ﺣﮑﻴﻢ ﻓﺮدوﺳﯽ را ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮد‬
    ‫ﮐﻪ؛ "ﻣﺒﺎﺷﻴﺪ ﮔﺴﺘﺎخ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﮐﻪ او ﺑﺪﺗﺮﯼ دارد اﻧﺪر ﻧﻬﺎن"!‬

    ‫ﻣﻐﻮﻻن ﺑﺎ دوﻳﺴﺖ هﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺟﺮار و ﺧﻮﻧﺨﻮار ﺑﻪ اﻳﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و‬


    ‫ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺁﺑﺎد ﺧﺮاﺳﺎن و ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﭘﺮﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺨﺎرا و ﻧﻴﺸﺎﺑﻮر و ﻣﺮو و ﻏﻴﺮﻩ را ﺑﺎ‬
    ‫ﺧﺎﮎ ﻳﮑﺴﺎن ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ وﺣﺸﻴﺎن ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﮕﺮد ﮐﻪ ﺧﺸﻤﺸﺎن ﺑﺮ ﺧﻮارزﻣﺸﺎهﻴﺎن و‬

    ‫‪75‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﮔﺸﻮدﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻐﻴﺮ و ﮐﺒﻴﺮ رﺣﻢ ﻧﮑﺮدﻧﺪ و ﺻﺪهﺎ هﺰار ﺗﻦ را‬
    ‫ﮐﺸﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ اﺳﻴﺮﯼ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻩ از ﻣﻘﺎﺑﻠﺸﺎن ﻣﺘﻮارﯼ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁﺑﺴﮑﻮن‬
    ‫)ﻧﺰدﻳﮏ ﮔﺮﮔﺎن اﻣﺮوز( ﺑﻘﺘﻞ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﭘﺴﺮش ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻣﺮداﻧﻪ ﺑﺎ‬
    ‫ﻧﺎﻣﺮدﻣﺎن ﻣﻐﻮل ﺟﻨﮕﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ او هﻢ ﺑﻴﮑﺲ و ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم ﺑﻘﺘﻞ رﺳﻴﺪ‪.‬‬

    ‫ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ اﻳﺮان ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮل ﺑﺮاﯼ ﺳﻴﺼﺪ ﺳﺎل ﻓﺮﺟﺎﻣﯽ ﺗﻠﺦ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺎدهﺎ و‬
    ‫ﭘﺎرﺳﻬﺎ دﻳﻦ زرﺗﺸﺖ و ﺁﺋﻴﻦ ﭘﻬﻠﻮاﻧﯽ را ﺑﻪ اﻳﺮان ﺁوردﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ اﺳﮑﻨﺪر ﻣﻘﺪوﻧﯽ‬
    ‫هﻨﺮ و ﻓﺮهﻨﮓ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺮز و ﺑﻮم ﮐﺸﻴﺪ و اﮔﺮ اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ دﻳﻦ‬
    ‫ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮل اﺳﻼم را ﺑﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن اﻟﻘﺎء ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﻣﻐﻮﻻن ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ‬
    ‫و ﻏﺎرت ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻔﺎق ﻣﻠﯽ– ﻣﺬهﺒﯽ )ﻧﻬﻀﺖ ﺗﺮورﻳﺴﺘﯽ ﺷﻴﻌﻪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﯽ( و‬
    ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ از هﻢ ﭘﺎﺷﻴﺪﻩ ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁن ﻗﻮم وﺣﺸﯽ اﻣﮑﺎن داد ﺗﺎ ﺛﻤﺮﻩ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎل‬
    ‫رﺷﺪ ﺗﺪرﻳﺠﯽ و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺳﻴﺎﺳﯽ– ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺗﻤﺪن ﻓﺎرﺳﯽ– اﺳﻼﻣﯽ را ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺑﺮ ﺑﺎد‬
    ‫دهﻨﺪ‪ .‬ﺷﺮق اﻳﺮان و ﻣﺎوراﻟﻨﻬﺮ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮب ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻦ و ﭘﻨﺎهﮕﺎهﯽ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﻋﻨﺼﺮ اﻳﺮاﻧﯽ )ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ( ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎ رﺧﻨﻪ ﺗﺮﮐﺎن ﺁﺳﻴﺎﯼ ﻣﻴﺎﻧﻪ و ﺟﺪال‬
    ‫ﺑﯽ اﻣﺎﻧﺸﺎن ﺗﻀﻌﻴﻒ ﮔﺸﺖ؛ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮﻻن وﻳﺮاﻧﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﻮج اول ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮل در زﻣﺎن ﭼﻨﮕﻴﺰ و ﺑﻪ ﻣﺪت ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﺗﺎ ‪ ١٢٢۴‬ﻣﻴﻼدﯼ‬
    ‫ﺷﺮق و ﺷﻤﺎل اﻳﺮان را ﺑﻪ ﺧﺎﮎ و ﺧﻮن ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﻣﻮج دوم در ‪ ١٢۶٠‬ﺗﻮﺳﻂ هﻼﮔﻮ‬
    ‫ﻧﻮﻩ ﭼﻨﮕﻴﺰﺧﺎن‪ ،‬ﮐﺸﺘﺎر و وﻳﺮاﻧﯽ را ﺗﺎ ﻋﺮاق و ﺳﻮرﻳﻪ هﻢ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﻐﺪاد‬
    ‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻐﻮﻻن ﺑﻘﺘﻞ رﺳﻴﺪ و ﺁن ﺳﺘﻮن ﻣﺬهﺐ اﺳﻼم ﺳُﻨﯽ ﺑﻌﺪ از ﺷﺸﺼﺪ ﺳﺎل‬
    ‫ﻣﺨﺮوﺑﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﻴﻌﻴﺎن هﻢ ﺑﯽ ﻧﺼﻴﺐ ﻧﻤﺎﻧﺪﻧﺪ و هﻼﮔﻮ ﺗﻤﺎم ﻗﻼع اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﯽ را ﻧﺎﺑﻮد‬
    ‫ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن هﻼﮔﻮ ﺑﺮاﯼ ﻳﮑﺼﺪ ﺳﺎل ﻣﻠﮏ اﻳﺮان را ﺑﻪ ﻏﺎرت ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ‬
    ‫ﺧﺮاج و ﺧﺮاﺑﯽ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﺷﻬﺮ و روﺳﺘﺎ را ﺑﻪ ﺗﻴﺮﻩ ﺑﺨﺘﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻐﻮﻻن‬
    ‫وﺣﺸﯽ ﺣﺘﯽ ﺑﻌﺪ از ﻗﺒﻮل دﻳﻦ اﺳﻼم هﻢ از راﻩ و روش ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺎﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ و داﺋﻢ ﺑﺎ‬
    ‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ و ﺑﺎ هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن در ﺟﻨﮓ و ﻧﺒﺮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮﻣﻴﻦ و ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﻮج اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪76‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺧﻮﻧﺨﻮار ﺗﻴﻤﻮر ﻟﻨﮓ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺮوﻳﺞ اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﭼﻬﻞ ﺳﺎل در‬
    ‫ﻣﺎوراﻟﻨﻬﺮ‪ ،‬اﻳﺮان‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬هﻨﺪ و ﺗﺮﮐﻴﻪ ﺣﻤﺎم ﺧﻮن ﺑﺮﭘﺎ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ‬
    ‫ﺗﻴﻤﻮر در ﺳﺎل ‪ ،١۴٠۵‬اﻳﺮان دوﺑﺎرﻩ دﭼﺎر ﻣﻠﻮﮎ اﻟﻄﻮاﻳﻔﯽ ﻗﺒﺎﻳﻞ و دﺳﺘﺠﺎت‬
    ‫ﺗﺮﮎ– ﻣﻐﻮﻟﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﻨﮕﺸﺎن ﻳﮑﺼﺪ ﺳﺎل دﻳﮕﺮ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺮوز ﺑﺎ‬
    ‫وﺟﻮد ﮔﺬﺷﺖ ﻗﺮﻧﻬﺎ از ﺁن ﺳﻴﺼﺪ ﺳﺎل ﺗﺒﺎهﯽ و رﻧﺞ‪ ،‬ﺁﺛﺎر روﺣﯽ و رواﻧﯽ ﺁن‬
    ‫هﻨﻮز ﺑﺮ ﺿﻤﻴﺮ اﻳﺮاﻧﻴﺎن هﻮﻳﺪا اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﺪﻩ ﺁﺛﺎر ﻣﻨﻔﯽ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮل و ﺗﺎراج‬
    ‫ﻣﺪاوﻣﺸﺎن را ﻣﻴﺘﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ذﻳﻞ ﺑﺮﺷﻤﺮد‪:‬‬

    ‫‪ (١‬ﺧﺮاﺑﯽ ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﻣﺘﻤﺪن اﻳﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺮهﻨﮓ‪ ،‬هﻨﺮ و ﺻﻨﻌﺖ ﻣﺎ‬


    ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺨﺮﻳﺐ‪ ،‬اﻳﺮان و ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﯽ را ﻧﺴﻠﻬﺎ از اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﮐﻪ در‬
    ‫ﺣﺎل رﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺻﻨﺎﻋﺖ و ﺗﺠﺎرت ﻣﺪرن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻘﺐ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬
    ‫‪ (٢‬ﺧﺮاﺑﯽ ﮐﺸﺎورزﯼ اﻳﺮان ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﭘﺮ رﻧﺞ ﻗﻨﺎت و ﺁﺑﻴﺎرﯼ دﺳﺘﯽ‬
    ‫اﺳﺘﻮار ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ روﺳﺘﺎﻳﯽ ﺑﺴﻴﺎرﯼ را ﺑﻪ ﻣﺮگ و ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﮐﺸﺎﻧﺪ و‬
    ‫ﻧﻴﺮوﯼ اﻧﺴﺎﻧﯽ اﻳﺮان را ﺑﺸﺪت ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﺮد‪ .‬ﻗﺒﺎﻳﻞ ﭼﺎدرﻧﺸﻴﻦ و داﻣﺪار‬
    ‫ﺗﺮﮎ– ﻣﻐﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻮچ ﻣﺪاوم در ﭘﯽ ﻋﻠﻮﻓﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻓﻼت اﻳﺮان‬
    ‫ﺗﺴﻠﻂ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؛ و ﺳﺮان و ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻤﺪن اﻳﻦ ﻃﻮاﻳﻒ‪ ،‬ﺗﺎ ﻗﺮﻧﻬﺎ‬
    ‫ﺑﺮ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان ﺗﺄﺛﻴﺮ و اﻗﺘﺪار ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
    ‫‪ (٣‬در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ زهﺮ و ﺿﺮﺑﻪ ﻣﻐﻮل‪ ،‬روان اﻳﺮاﻧﯽ دﭼﺎر ﺗﺐ‪ ،‬ﺗﺸﻨﺞ و‬
    ‫هﺬﻳﺎن ﺷﺪ و راﻩ ﺑﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ واهﯽ‪ ،‬ﺧﻴﺎل ﭘﺮدازﯼ‪ ،‬ﺧﺮاﻓﻪ ﭘﺮﺳﺘﯽ و‬
    ‫ﺟﻬﺎﻟﺖ هﻤﻮار ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮ اﻣﺜﺎل زﮐﺮﻳﺎﯼ رازﯼ‪ ،‬اﺑﻮرﻳﺤﺎن ﺑﻴﺮوﻧﯽ و‬
    ‫اﺑﻦ ﺳﻴﻨﺎ ﮐﻪ ﻧﻮاﺑﻎ ﭘﻴﺸﺮو ﻋﻠﻢ زﻣﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﺮان ﻇﻬﻮر ﻧﮑﺮدﻧﺪ و‬
    ‫هﺮﮔﺰ هﻢ ردﻳﻒ ﻣﻮﻟﻮﯼ‪ ،‬ﻏﺰاﻟﯽ و ﺳﻌﺪﯼ در ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﻓﺮهﻨﮓ‬
    ‫ﭘﺪﻳﺪار ﻧﮕﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫‪77‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ (۴‬ﺧﻮﯼ وﺣﺸﻴﮕﺮﯼ و ﺳﺒﻌﻴﺖ ﻣﻐﻮﻟﯽ در ﻓﺮهﻨﮓ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻳﺮان ﺁﻧﭽﻨﺎن‬


    ‫رﻳﺸﻪ دواﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﺮﺣﻤﯽ و ﺷﻘﺎوت‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﻋﺬاب ﺑﻪ اﺑﺰارهﺎﯼ ﻣﺘﺪاول‬
    ‫ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪78‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ -٣‬از ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺗﺎ زﻧﺪﻳﻪ‬


    ‫اﻳﻨﮑﻪ ﭘﺲ از ‪ ٣٠٠‬ﺳﺎل اﺳﺘﻴﻼﯼ ﻣﻐﻮل و ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻳﻠﺨﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﻠﺴﻠﻪ اﯼ اﻳﺮاﻧﯽ در‬
    ‫اﻳﻦ ﺁب و ﺧﺎﮎ ﺑﻘﺪرت رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺘﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻋﻨﺼﺮ ﻓﺎرﺳﯽ– اﺳﻼﻣﯽ‬
    ‫اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ دورﻩ ﻓﺘﺮت‪ ،‬ﺑﻘﺎﯼ اﻳﺮان را ﻧﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮزﻧﺎن و ﺟﻨﮕﺎوراﻧﯽ ﭼﻮن‬
    ‫ﮐﻮروش و ﺷﺎﭘﻮر و ﻣﺎزﻳﺎر‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎ و ادﻳﺒﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮ‬
    ‫ﻃﻮﺳﯽ‪ ،‬ﻋﻄﺎﻣﻠﮏ ﺟﻮﻳﻨﯽ و ﺣﺎﻓﻆ ﺷﻴﺮازﯼ ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺁن‬
    ‫ﺑﺰرﮔﻤﺮدان ﺑﻮد ﮐﻪ هﻼﮔﻮ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﻏﺎزان ﺧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮔﺸﺖ و ﺗﻴﻤﻮر ﺑﻪ‬
    ‫ﻓﺎرﺳﯽ ﺷﻌﺮ ﮔﻔﺖ‪ .‬از ﭘﺲ ﺳﻘﻮط ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﻣﺪن و رﻓﺘﻦ ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ اﻋﺮاب‪،‬‬
    ‫ﺗﺮﮐﺎن و ﻣﻐﻮﻻن؛ دﻳﮕﺮ ﺳﺨﻦ از ﻧﮋاد ﭘﺎرﺳﯽ و ﺁرﻳﺎﻳﯽ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
    ‫واﻗﻌﻴﺖ در ﻗﺪرت روﺣﯽ و ﻓﮑﺮﯼ ﺁن ﺑﺰرﮔﻮاران اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺮاﻣﺖ ﻧﻔﺲ و‬
    ‫ﺗﻮان ﻣﻌﻨﻮﯼ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬هﻮﻳﺖ ﻣﻠﯽ و ﻓﺮهﻨﮓ اﻳﺮاﻧﯽ را ﺗﺎ ﺣﺪﯼ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮدﻧﺪ وﺁن‬
    ‫روح ﮐﻬﻦ را در ﮐﺎﻟﺒﺪهﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪﯼ دﻣﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺷﺎﻩ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺻﻔﻮﯼ‬


    ‫در ﺷﺐ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺳﻠﻄﻪ ﻣﻐﻮل‪ ،‬ﻧﮕﺎهﺪاﺷﺘﻦ اﻣﻴﺪ و ﺣﻔﻆ روﺣﻴﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺪوش‬
    ‫ﺻﻮﻓﻴﺎن اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﮑﺎر ﺟﻬﺎن ﻣﻠﻤﻮس ﺑﻌﻨﻮان ﺧﻮاب وﺧﻴﺎل‪ ،‬و ﺑﺎ اﻋﻼم ﻋﺎﻟﻢ‬
    ‫هﺴﺘﯽ )از ﺧﻮب و ﺑﺪ( ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮏ ﮐﻞ واﺣﺪ و اﻟﻬﯽ‪ ،‬ﺑﺮ زﺧﻢ روان ﻣﺎ ﻣﺮهﻢ و‬
    ‫ﺗﺮﻳﺎﻗﯽ ﺟﺎدوﮔﺮاﻧﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻘﺎﻳﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ در ﺟﻬﺎن ﻣﺪرن ﻣﺎﻳﻪ ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﮔﯽ‬
    ‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻇﻠﻤﺖ دهﺸﺘﻨﺎﮎ ﻣﻐﻮﻟﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺁراﻣﺶ و اﻣﻴﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻴﺎران ﻧﻴﺰ در‬
    ‫اﻣﺘﺪاد ﺣﺴﻦ ﺟﻮاﻧﻤﺮدﯼ و هﻤﺪردﯼ‪ ،‬از ﺿﻌﻴﻔﺎن اﺟﺘﻤﺎع ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و در‬
    ‫زورﺧﺎﻧﻪ هﺎ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﺟﻮاﻧﺎن هﻤﺖ و ﺟﻬﺖ دادﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻗﻪ ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺻﻔﻮﯼ در‬
    ‫ﺣﺪود ‪ ١٣٠٠‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻴﺦ ﺻﻔﯽ اﻟﺪﻳﻦ اردﺑﻴﻠﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎﮔﺮد و داﻣﺎد ﺻﻮﻓﯽ‬
    ‫ﺷﻴﻌﻪ ﺷﻴﺦ زاهﺪ ﮔﻴﻼﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎﺳﻴﺲ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮﻗﻪ در ﺗﻘﻮﻳﺖ دﻓﺎع ﺷﻬﺮ اردﺑﻴﻞ‬

    ‫‪79‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻐﻮﻻن ﺑﺴﻴﺎر ﻓﻌﺎل ﺑﻮد و ﺧﺎﻧﻘﺎهﺸﺎن ﻣﺮﮐﺰ ﮐﻤﮏ رﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻓﻘﻴﺮان و‬
    ‫ﻳﺘﻴﻤﺎن ﺟﻨﮓ ﮔﺮدﻳﺪ؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﻣﺮگ ﺷﻴﺦ ﺻﻔﯽ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻪ ﺑﻪ اﺣﺘﺮاﻣﺶ ﻣﻘﺒﺮﻩ و‬
    ‫زﻳﺎرﺗﮕﺎﻩ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻴﻤﻮر ﻟﻨﮓ ﮐﻪ از ﺗﺮﮐﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻴﺰار ﺑﻮد و در ﻇﺎهﺮ ﺑﺎ‬
    ‫ﺻﻮﻓﻴﺎن هﻤﺪﻟﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺒﻠﻐﯽ زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻘﺎﻩ ﺷﻴﺦ ﺻﻔﯽ ﺑﺨﺸﻴﺪ و ﺟﻤﻌﯽ از‬
    ‫اﺳﻴﺮان ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻳﺸﺎن هﺪﻳﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺮﻳﺪاﻧﯽ ﺑﺎ وﻓﺎ و ﺟﻨﮕﺠﻮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺗﻴﻤﻮر‪ ،‬ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﻣﺒﺎرزﻩ دو ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺗﺮﮎ ﺁق ﻗﻴﻮﻧﻠﻮ و ﻗﺮﻩ‬
    ‫ﻗﻴﻮﻧﻠﻮ ﻣﺒﺪل ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺟﻨﻴﺪ ﺻﻔﻮﯼ ﮐﻪ ﺷﻮهﺮ ﺧﻮاهﺮ و ﺗﺤﺖ اﻟﺤﻤﺎﻳﻪ اوزن ﺣﺴﻦ‬
    ‫ﺁق ﻗﻴﻮﻧﻠﻮ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺎرش ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ و ﻟﺸﮑﺮ اﻧﮕﻴﺨﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻏﺰوﻩ رود و اﺳﻼم را‬
    ‫در ﻣﻴﺎن ﭼﺮﮐﺴﺎن ﻗﻔﻘﺎز ﺷﺎﻳﻊ ﺳﺎزد‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬در ‪ ١۴۶٠‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﻪ دﺳﻴﺴﻪ ﻗﺮﻩ ﻗﻴﻮﻧﻠﻮ‬
    ‫ﺑﻘﺘﻞ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﭘﺴﺮش ﺣﻴﺪر ﮐﻪ ﺳﻠﺤﺸﻮر ﺑﻮد‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎن ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ داﻳﯽ و ﭘﺪر‬
    ‫زﻧﺶ اوزن ﺣﺴﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮ ﻟﺸﮑﺮ و ﺣﺎﻣﻴﺎن ﭘﺪر اﻓﺰود؛ ﭼﻨﺪاﻧﮑﻪ اﻳﻦ‬
    ‫ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻧﺎﻣﺪار ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮕﺎورﯼ و ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﮐﻼﻩ ﻗﺮﻣﺰ ﺧﻮد ﻗﺰﻟﺒﺎش ﻟﻘﺐ‬
    ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﻴﺪر ﺷﻴﻌﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ دوازدﻩ اﻣﺎﻣﯽ ﺑﻮد و ﮐﻼﻩ ﻗﺰﻟﺒﺎش دوازدﻩ ﭼﻴﻦ و ﺗﺮﮎ‬
    ‫ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮد دوازدﻩ اﻣﺎم داﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﻣﺪد ﻗﺰﻟﺒﺎش‪ ،‬ﺁق ﻗﻴﻮﻧﻠﻮ ﺑﺮ ﻗﺮﻩ ﻗﻴﻮﻧﻠﻮ‬
    ‫ﭘﻴﺮوز ﮔﺸﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﺎر اﻳﻦ دو ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻣﺘﺤﺪ هﻢ از رﻓﺎﻗﺖ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ‬
    ‫اوزن ﺣﺴﻦ ﺑﻨﺎم ﻳﻌﻘﻮب ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت روز اﻓﺰون ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺑﺪﺑﻴﻦ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻧﺰاع ﺁن‬
    ‫ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﺣﮑﺎم ﻣﺤﻠﯽ )ﺷﺮواﻧﺸﺎﻩ( ﺟﺎﻧﺐ ﺷﺮوان را ﮔﺮﻓﺖ و در ‪١۴٩۴‬‬
    ‫ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﺣﻴﺪر را ﻣﻐﻠﻮب و ﻣﻘﺘﻮل ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭘﺴﺮ ﺑﺰرگ ﺣﻴﺪر ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎﻧﻪ‬
    ‫ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺴﺮ دﻳﮕﺮش اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺑﻪ ﮔﻴﻼن و ﻧﺰد ﺷﻴﻌﻴﺎن‬
    ‫ﺻﻮﻓﯽ ﺑﻪ ﭘﻨﺎﻩ ﮔﺮﻳﺨﺖ‪.‬‬

    ‫ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬وﺣﺪت وﺟﻮد )ﻳﮑﺘﺎ ﺑﻮدن ﺗﻤﺎم ﺧﻠﻘﺖ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﻖ( را ﺑﺎ اﻣﺎﻣﺖ‬
    ‫ﻋﻠﯽ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮدﻩ و ﺑﻌﻀًﺎ ﺑﻪ ﺣﺪود و ﻧﻬﺎﻳﺘﯽ ﺷﮕﺮف ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
    ‫اﮔﺮ ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺳُﻨﯽ ﻣﺬهﺐ ﮔﺎهﮕﺎﻩ در ﺳﻤﺎع "اﻧﺎﻟﺤﻖ" ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮوهﯽ از‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪80‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺷﻴﻌﻪ اﻳﻦ ﻳﮕﺎﻧﮕﯽ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﻖ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻴﻨﯽ در ﺣﻖ ﻋﻠﯽ و‬


    ‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ! ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺁﻧﮑﻪ‪ ،‬ﺷﻴﻌﻪ دوازدﻩ اﻣﺎﻣﯽ داﺋﻤًﺎ در اﻧﺘﻈﺎر ﻇﻬﻮر‬
    ‫اﻣﺎم ﻏﺎﻳﺐ و ﻣﻬﺪﯼ ﻣﻮﻋﻮد ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ و روﻳﻴﻦ ﺗﻦ ﺑﻮدﻩ و ﻗﺮار‬
    ‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم دﺷﻤﻨﺎن ﺁل ﻋﻠﯽ ﭘﻴﺮوز ﮔﺮدد‪ .‬از ﻗﻀﺎ‪ ،‬اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺟﻮان را‬
    ‫ﺁﻧﭽﻨﺎن ﻗﺪرت ﺑﺪﻧﯽ و هﻴﺒﺖ رهﺒﺮﯼ ﻓﺮاهﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﻴﺮان ﺷﻴﻌﻪ ﺻﻔﻮﯼ در ﮔﻴﻼن‬
    ‫ﻼ ﻣﺮﻳﺪ و ﻓﺪاﻳﯽ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁوازﻩ ﺟﻤﺎﻟﺶ و ﺳﻠﺤﺸﻮرﯼ رواﻧﺶ ﭼﻨﺪان ﮔﺴﺘﺮش‬
    ‫ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ در ﭼﻬﺎردﻩ ﺳﺎﻟﮕﯽ‪ ،‬هﻔﺖ هﺰار ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺟﺎن ﺑﺮ ﮐﻒ ﺑﻪ ﺧﻮﻧﺨﻮاهﯽ ﭘﺪر‬
    ‫و ﺟﺪش ﻗﻴﺎم ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﺤﺖ اﻣﺮ ﺁن ﺟﻮان ﻳﮕﺎﻧﻪ در ‪ ١۵٠٠‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﺷﺮواﻧﺸﺎﻩ و‬
    ‫ﺁق ﻗﻴﻮﻧﻠﻮ را ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﭙﺎﻩ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ‪ .‬از ﺁﻧﭙﺲ‪ ،‬ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎﯼ‬
    ‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻣﺪام ﺑﻮد و ﺁن ﺟﻮان ﭼﻨﺎن دﻟﻴﺮاﻧﻪ ﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﻣﯽ ﺗﺎﺧﺖ و ﺁﻧﺎن را ﺗﺎر و‬
    ‫ﻣﺎر ﻣﻴﮑﺮد ﮐﻪ ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﺑﺮ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻏﻴﺒﯽ از او‪ ،‬ﺣﺘﯽ ارﺗﺒﺎﻃﺶ ﺑﺎ اﻣﺎم زﻣﺎن و‬
    ‫ﺣﺘﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺁن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺷﺪﻧﺪ! ﭘﺲ در ‪ ١۵٠١‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﺳﭙﺎﻩ ﭘﻴﺮوز ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺑﻪ‬
    ‫ﺗﺒﺮﻳﺰ درﺁﻣﺪ و اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان اوﻟﻴﻦ ﺷﺎﻩ ﺻﻔﻮﯼ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬

    ‫ﺷﺎﻩ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺟﻮان ﮐﻪ از هﻴﭻ ﻧﺒﺮدﯼ ﺑﻴﻢ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺳﭙﺎهﻴﺎﻧﺶ او را ﭼﻮن اﻣﺎم‬
    ‫ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺘﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻃﯽ دﻩ ﺳﺎل و ﭼﻨﺪﻳﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﺘﺼﻞ‪ ،‬ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﻣﻠﮏ اﻳﺮان را‬
    ‫ﻣﺴﺨﺮ ﺳﺎﺧﺖ و از ﭘﺲ ﺳﻴﺼﺪ ﺳﺎل‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼل و ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ارﺿﯽ اﻳﻦ ﮐﺸﻮر را‬
    ‫ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻌﺠﺰﻩ در ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻓﺘﻮﺣﺎت ﮐﻮروش‬
    ‫ﮐﺒﻴﺮ و اردﺷﻴﺮ ﺑﺎﺑﮑﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﻩ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ اﻳﺮان را‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪﯼ در دﺳﺖ‬
    ‫ﻃﻮاﻳﻒ ﺗﺮﮎ– ﻣﻐﻮﻟﯽ ﻣﺜﻠﻪ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﺻﻼﺑﻪ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ زﻧﺪﻩ ﮐﺮد و‬
    ‫ﺑﻪ ﺷﻴﺮﯼ ﺗﻮﻓﻨﺪﻩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺮواﻧﺶ‪ ،‬اﻳﻦ اﻋﺠﺎز ﭼﻨﺪان ﺑﻮد ﮐﻪ در ﮔﻔﺘﺎر‬
    ‫و رﻓﺘﺎرﺷﺎن اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ را ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﺎﻣﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﺗﺼﻮر و‬
    ‫ﺧﻮدﺧﻮاهﯽ در ﺿﻤﻴﺮ ﺟﻮان او ﻧﻴﺰ ﻣﺆﺛﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ اﻳﺮان را ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ‬

    ‫‪81‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺴﺨﺮ ﮐﺮد و ﺑﻪ هﻤﺴﺎﻳﮕﯽ ازﺑﮑﺎن در ﺷﺮق و ﻋﺜﻤﺎﻧﻴﺎن در ﻏﺮب رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺐ‬


    ‫اﺣﺘﺮام ﺁن ﺳُﻨﯽ ﻣﺬهﺒﺎن را ﻧﮕﺎﻩ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﻪ ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﻳﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪.‬‬

    ‫ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ اﻳﺮان‪ ،‬اﺳﺘﺮاﺗﮋﯼ ﺷﺎﻩ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺟﻮان و اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺴﻴﺮﮐﺸﻮر ﺗﻮﺳﻂ او‬
    ‫ﺑﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان ﺗﺎ اﻣﺮوز‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻴﻤًﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬اﻓﺴﻮس ﮐﻪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ از‬
    ‫اوﺿﺎع زﻣﺎﻧﻪ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻴﺨﺒﺮ ﺑﻮد و روان ﺟﻮاﻧﺶ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺤﺖ ﺁﻣﻮزش‬
    ‫ﻣﺤﺪود ﻣﺬهﺒﯽ و ﺳﺘﺎﻳﺸﻬﺎﯼ اﻏﺮاق ﺁﻣﻴﺰ اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
    ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮﯼ از اوﺿﺎع ﺟﻬﺎن ﺁﻧﻤﻮﻗﻊ را ﮔﺰارش ﮐﻨﻴﻢ ﺗﺎ اهﻤﻴﺖ ﺁن اﻧﺘﺨﺎب‬
    ‫ﺷﺎﻩ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑﺮاﯼ ﺁﻳﻨﺪﻩ اﻳﺮان‪ ،‬ﺁﺷﮑﺎرﺗﺮ ﺷﻮد‪.‬‬

    ‫ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدهﻢ ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺎﻧﮕﺮ ﻗﺮون وﺳﻄﺎ و ﺁﻏﺎز ﺟﻬﺶ اروﭘﺎﺋﻴﺎن و ﺳﺒﻘﺖ‬
    ‫ﺟﻮﻳﯽ ﺁﻧﺎن ﺑﺮ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﯼ ﻣﺸﺮق زﻣﻴﻦ اﺳﺖ! اﻳﻦ ﺟﻬﺶ در زﻣﻴﻨﻪ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺑﺎ‬
    ‫ﮐﺸﻒ و اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻗﺎرﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ از ‪ ١۴٩٢‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﺎ اﺻﻼﺣﺎت‬
    ‫دﻳﻨﯽ ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﻨﺒﺶ ﻟﻮﺗﺮﯼ در ‪ ،١۵١٧‬و در زﻣﻴﻨﻪ ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﺷﮑﻮﻓﺎﻳﯽ‬
    ‫رﻧﺴﺎﻧﺲ ادﺑﯽ و هﻨﺮﯼ از ‪ ١۴۵٣‬هﻤﺮاﻩ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬هﻤﺰﻣﺎن‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻴﮑﺎر‬
    ‫ﻧﻨﺸﺴﺘﻪ و ﺗﺤﺖ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ادﻋﺎﯼ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺒﺎﺳﯽ را‬
    ‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﮔﺸﺎﻳﯽ و ﻏﻠﺒﻪ در ﺣﻮزﻩ درﻳﺎﯼ ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ و درﻳﺎﯼ ﺳﻴﺎﻩ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
    ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻴﺎن هﻢ رﻳﺸﻪ و هﻢ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺗﺮﮐﺎن ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﻏﺰوﻩ ﺑﺮ‬
    ‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺑﻴﺰاﻧﺲ در ارض روم )ﺗﺮﮐﻴﻪ( ﻣﯽ ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ و هﺮ ﺳﺎل ﺑﺮ ﺣﺪود ﺧﻮد‬
    ‫ﻣﯽ اﻓﺰودﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن از ﺧﻼء ﻗﺪرت ﺑﻌﺪ از ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮل اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻃﯽ ﭘﻨﺠﺎﻩ‬
    ‫ﺳﺎل‪ ،‬ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺁﺳﻴﺎﯼ ﺻﻐﻴﺮ‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬ﺷﺎم‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺣﺠﺎز و ﺷﻤﺎل‬
    ‫ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ ﺗﺎ ﺗﻮﻧﺲ و اﻟﺠﺰاﻳﺮ ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺎﺗﺢ در ‪ ١۴۵٣‬ﻣﻴﻼدﯼ‬
    ‫ﮐﻨﺴﺘﺎﻧﺘﻴﻨﻮﭘﻞ را ﻓﺘﺢ ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎم ﺁن ﺑﻪ اﺳﻼﻣﺒﻮل و ﺗﻐﻴﻴﺮ هﻮﻳﺖ ﺁن ﺑﻪ ﻳﮏ‬
    ‫ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ‪ ١١٠٠‬ﺳﺎل ﺳﻠﻄﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺑﻴﺰاﻧﺲ )روم ﺷﺮﻗﯽ( ﭘﺎﻳﺎن‬
    ‫داد‪ .‬در ﻧﻴﻤﻪ ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدهﻢ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎﻧﻴﺎن ﺗﺤﺖ اﻣﺮ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻴﻤﺎن ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﺮ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪82‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻋﻈﻢ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﮐﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻳﻮﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻠﻐﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬روﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن و ﺻﺮﺑﺴﺘﺎن‬


    ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫در اﻳﻦ هﻨﮕﺎﻣﻪ ﺗﺤﻮل ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬زﻣﺎم ﮐﺸﻮر ﺗﺎزﻩ ﻣﺴﺘﻘﻞ اﻳﺮان در دﺳﺘﺎن ﺟﻮاﻧﯽ‬
    ‫‪ ٢۴‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻣﻮﮐﺪ ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺷﻴﻌﻪ ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬دﻩ ﺳﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺪام‬
    ‫در ﻧﺒﺮد ﺑﻌﺪ از ﻧﺒﺮد ﭘﻴﺮوز ﻣﻴﺸﺪ و ﭘﻴﺮوان ﻣﺘﻌﺼﺒﺶ او را ﺳﺎﻳﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ روﯼ‬
    ‫زﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و روﻳﻴﻦ ﺗﻦ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻮان ﺳﻠﺤﺸﻮر‬
    ‫ﺑﻪ واﻗﻊ اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺧﺪا وﻇﻴﻔﻪ دارد ﺗﺎ ﻣﺬهﺐ ﺷﻴﻌﻪ را ﺑﺮ ﺗﻤﺎم‬
    ‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﮐﻨﺪ! ﭘﺲ اول ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﺷﺎﻩ ازﺑﮏ‬
    ‫رﻓﺖ و وﻳﺮا در ‪ ١۵١٠‬ﻣﻴﻼدﯼ در ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﺮو ﺷﮑﺴﺖ دادﻩ‪ ،‬ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
    ‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﮐﺎﻟﺒﺪ ﺳﻠﻄﺎن ازﺑﮏ را از ﮐﺎﻩ اﻧﺒﺎﺷﺖ و ﺑﺮاﯼ هﻢ ﻣﺬهﺐ ﺳُﻨﯽ او‪،‬‬
    ‫ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﭼﻮن ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷﺎﻩ ﺟﻮان ﺑﻪ ﻣﺬاﮐﺮﻩ‬
    ‫ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻩ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺷﻤﺎرﯼ از ﺑﺰرﮔﺎن ﺳﻨﯽ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن را در‬
    ‫ﻣﻘﺪﻣﺸﺎن ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻨﻨﺪ! ﺳﭙﺲ ﻓﺮﺻﺖ را ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺷﻤﺮدﻩ‪ ،‬در ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ‬
    ‫ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺘﻮﻓﺎﯼ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺐ ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ دوم را ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﻣﻤﺎﺷﺎت ﻣﯽ‬
    ‫ﮐﺮد‪ .‬اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺳﻌﯽ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺮادرش‪ ،‬در‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ داﺧﻠﯽ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺗﺄﺛﻴﺮ و ﺗﻐﻴﻴﺮ دهﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮادر رﻗﻴﺐ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻠﻴﻢ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪ‬
    ‫و ﭼﻨﺪان از اﻳﻦ دﺧﺎﻟﺖ ﺷﻴﻌﻴﺎن اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﮐﻪ هﺰاران ﻧﻔﺮ از ﺷﻴﻌﻴﺎن‬
    ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ را در ﺷﺮق ﺗﺮﮐﻴﻪ اﻣﺮوز ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻻﺟﺮم ﮐﺎر ﺑﺮادرﮐﺸﯽ ﺑﺎﻻ‬
    ‫ﮔﺮﻓﺖ و در ﺗﺒﺮﻳﺰ و ﺳﺎﻳﺮ ﺑﻼد اﻳﺮان‪ ،‬ﺟﺎن و ﻣﺎل و ﻧﺎﻣﻮس اهﻞ ﺳﻨﺖ ﺑﺮ ﺑﺎد‬
    ‫رﻓﺖ‪ .‬ﻻﺗﻬﺎ و ﺁدﻣﮑﺸﺎن در ﻣﻌﺎﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﻟﻌﻦ ﺑﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ و‬
    ‫هﺮ ﮐﻪ ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻴﮑﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺮم ﺳُﻨﯽ ﺑﻮدن ﺑﻘﺘﻞ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻋﺜﻤﺎﻧﻴﺎن ﺗﻤﺎم‬
    ‫ارﺗﺒﺎط ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺑﺎ دوﻟﺖ ﻧﻮﭘﺎﯼ اﻳﺮان را ﻗﻄﻊ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮕﯽ‬
    ‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎز ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫‪83‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺳﭙﺎﻩ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻳﮏ ارﺗﺶ ﻣﻨﻈﻢ و ﻣﺪرن ﺁن روزﯼ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ ﺗﻮپ و ﺗﻔﻨﮓ‬
    ‫هﺎﯼ ﺳﺎدﻩ؛ وﻟﯽ ارﺗﺶ اﻳﺮان ﺗﻨﻬﺎ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ اﺳﻠﺤﻪ ﻗﺮون وﺳﻄﺎﻳﯽ و ﺷﻬﺎﻣﺖ‬
    ‫ﺳﻮاران ﺧﻮد‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﮑﺴﺘﯽ ﺳﺨﺖ ﺷﺪ در ﭼﺎﻟﺪران ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﮐﺸﺘﺎر‬
    ‫ﮐﺮد و اﻣﻴﺪ ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺑﺮاﯼ ﺳﻠﻄﻪ ﺑﺮ ﺟﻬﺎن را ﺑﺮ ﺑﺎد داد! ﺣﺘﯽ ﺧﻮد ﺷﺎﻩ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ‬
    ‫هﻢ در ﻧﺒﺮد زﺧﻤﯽ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺟﺎن ﺑﺪر ﺑﺮد‪ .‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ در ‪ ١۵١۵‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎﻧﻴﺎن‬
    ‫ﺣﺘﯽ ﺗﺒﺮﻳﺰ را هﻢ ﻣﺘﺼﺮف ﺷﺪﻧﺪ و ﺻﻔﻮﻳﺎن ﺑﻪ ﻗﺰوﻳﻦ ﻣﺘﻮارﯼ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁن ﻋﻈﻤﺖ‬
    ‫و ﺟﺒﺮوت اﻣﺎم ﮔﻮﻧﻪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻧﻴﺰ در ﻣﻴﺎن ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺷﮑﺴﺖ و اﻳﻨﺎن دﻳﮕﺮ ﺗﺎ‬
    ‫ﻣﺮگ او دﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺒﺮدﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﺰدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭼﺎﻟﺪران‪ ،‬دهﺴﺎل ﺁﺧﺮ ﺷﺎﻩ‬
    ‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑﻪ اﻓﺴﺮدﮔﯽ و ﻳﺄس ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﻏﺎﻟﺐ اوﻗﺎت ﺧﻮد را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺮاﺑﺨﻮارﯼ‬
    ‫ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﺗﺎ دردهﺎﯼ ﺟﺴﻤﯽ و روﺣﻴﺶ را ﺁراﻣﺶ دهﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺟﻨﮓ اﻳﺮان و‬
    ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮاﯼ ﺳﻴﺼﺪ ﺳﺎل دﻳﮕﺮ هﻢ اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ زﻳﺎﻧﺒﺎر ذﻳﻞ ﻣﻨﺠﺮ‬
    ‫ﮔﺸﺖ‪:‬‬

    ‫‪ (١‬ﻋﻤﺪۀ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺳُﻨﯽ از اﻳﺮان ﺑﺮاﻓﺘﺎد و ﺗﻨﻮع ﻣﺬهﺒﯽ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻞ رﻗﺎﺑﺖ و‬


    ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻓﺮهﻨﮕﯽ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻣﻴﺎن ﺑﺮﻓﺖ‪.‬‬
    ‫‪ (٢‬ﮐﺸﻮر اﻳﺮان از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﺳﻴﺎﺳﯽ در اﻧﺰواﯼ ﻣﺤﻠﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‬
    ‫و اﻋﻈﻢ ﺗﻮان هﻤﺠﻮﺷﯽ و راﺑﻄﻪ ﻣﻮدت ﺁﻣﻴﺰ ﺑﺎهﻤﺴﺎﻳﮕﺎن ﺳُﻨﯽ ﺧﻮد را‬
    ‫از دﺳﺖ داد‪.‬‬
    ‫‪ (٣‬اﻳﺮان ﺑﺮاﯼ دﺳﺘﻴﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﺟﺪﻳﺪ و اﺳﻠﺤﻪ ﻣﺪرن ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ‬
    ‫اروﭘﺎﻳﯽ واﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد‪ ،‬از دوﻟﺖ ﺻﻔﻮﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻨﺠﺮﯼ‬
    ‫در ﭘﺸﺖ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺷﻴﻌﻪ و ﺳُﻨﯽ‬
    ‫داﻣﻦ زدﻧﺪ‪.‬‬
    ‫‪ (۴‬هﺰاران هﺰار ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﯽ ﮔﻨﺎﻩ در ﻗﺮﻧﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻟﺸﺎن ﺑﻪ‬
    ‫ﺗﺎراج رﻓﺖ و ﻧﺎﻣﻮﺳﺸﺎن ﺑﻪ ﺑﺮدﮔﯽ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪84‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺻﻔﻮﯼ‬


    ‫ﺑﻌﺪ از ﺷﮑﺴﺖ ﻓﺎﺣﺶ ﺳﭙﺎﻩ اﻳﺮان در ﭼﺎﻟﺪران‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎﻧﻴﺎن ﺗﻤﺎم ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت ﺻﻔﻮﯼ در‬
    ‫ﺷﺮق ارض روم )ﺗﺮﮐﻴﻪ( و ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ )ﻋﺮاق( را ﻣﺘﺼﺮف ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺳﺎﮐﻨﺎن‬
    ‫ﺷﻴﻌﯽ ﺁﻧﺮا ﺁزار و ﮐﻮچ دادﻧﺪ‪ .‬ازﺑﮑﺎن ﻧﻴﺰ در ﺁﺳﻴﺎﯼ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺣﻮل رهﺒﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﺧﻮد‬
    ‫ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﭙﺎﻩ ﺻﻔﻮﯼ را ﺷﮑﺴﺖ دادﻩ‪ ،‬دﺳﺖ اﻳﺮاﻧﻴﺎن را از ﻣﺎوراﻟﻨﻬﺮ‬
    ‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ اﺷﮑﺎﻧﻴﺎن و ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ‪،‬‬
    ‫در هﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ﺷﺎﻩ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ در ‪ ١۵٢۴‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ و‬
    ‫ﻗﺰﻟﺒﺎﺷﯽ ﻣﺄﻳﻮس ﺑﻪ ﭘﺴﺮ دﻩ ﺳﺎﻟﻪ اش ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ رﺳﻴﺪ‪.‬‬

    ‫ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺑﺮ درﺑﺎر و ﺷﺎﻩ ﺧﺮدﺳﺎل ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬
    ‫رهﺒﺮان ﻗﺰﻟﺒﺎش ﮐﻪ در راﻩ اﺳﺘﻘﻼل و ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ارﺿﯽ ﮐﺸﻮر ﺧﻮن و ﻓﺮزﻧﺪ دادﻩ‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺧﻮد را در اﻳﺮان ﭘﻴﺶ ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻣﺬهﺐ ﺷﻴﻌﻪ‬
    ‫را ﺑﺮ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﻠﺖ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﻴﺎﺳﺘﯽ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮاﻧﻪ را در ﻗﺒﺎل‬
    ‫اﮐﺜﺮﻳﺖ ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻳﺮان ﮐﻪ در ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺳٌﻨﯽ ﺑﻮد‪ ،‬در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﻠﻤﺎ و ﭘﻴﺶ‬
    ‫ﮐﺴﻮﺗﺎن اهﻞ ﺳﻨﺖ اﺑﺘﺪا ﺗﻄﻤﻴﻊ و ﺳﭙﺲ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ دﺳﺖ از دﻳﻦ ﺧﻮد ﺑﺮدارﻧﺪ و‬
    ‫ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻳﺎ ﻣﻘﺘﻮل ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ذﮐﺮ اﺋﻤﻪ ﺷﻴﻌﻪ و ﻟﻌﻦ ﺳﻪ ﺧﻠﻴﻔﻪ‬
    ‫اول ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ در ﻣﺴﺎﺟﺪ و ﻣﻨﺎﺑﺮ اﺟﺒﺎرﯼ ﮔﺸﺖ و ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ هﻤﺮاهﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در‬
    ‫ﺧﻄﺮ ﻣﺮگ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﻮال ﺑﺰرﮔﺎن ﺳٌﻨﯽ ﻣﺬهﺐ ﻣﺼﺎدرﻩ ﺷﺪ و زﻣﻴﻨﻬﺎﻳﺸﺎن‬
    ‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻗﺰﻟﺒﺎش اﻓﺘﺎد‪ .‬در ﺁﺧﺮ هﻢ ﺑﺮاﯼ ﭘﺮ ﮐﺮدن ﺧﻼء ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻋﻠﻤﺎﯼ‬
    ‫اهﻞ ﺳﻨﺖ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ داﻣﺎن ﻣﻼﻳﺎن ﺷﻴﻌﻪ ﻟﺒﻨﺎن ﺷﺪﻧﺪ و ﺁﻧﺎن را ﮔﺮوﻩ ﮔﺮوﻩ ﺑﻪ اﻳﺮان‬
    ‫وارد ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻣﺪارس و ﻣﺴﺎﺟﺪ و اﻣﮑﺎﻧﺎت اهﻞ ﺳﻨﺖ را در اﺧﺘﻴﺎرﺷﺎن ﻗﺮار دادﻧﺪ‪.‬‬
    ‫ﺻﻔﻮﻳﺎن و "ﺳﻴﺪﻳﺎن" هﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ و هﻤﺴﺮ اﻳﺮاﻧﯽ اﻳﺸﺎن‬
    ‫)دﺧﺘﺮ اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﻳﺰدﮔﺮد ﺳﻮم(‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﺷﺠﺮﻩ ﻧﺎﻣﻪ درﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و اﺳﻢ و‬

    ‫‪85‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫رﺳﻢ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و ﻧﮋاد ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪ زدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﻴﺎدت ﺧﻮد را‬
    ‫از دو ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﻣﻴﺎﻧﯽ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﮐﻪ ‪ ۵٢‬ﺳﺎل ﺣﮑﻮﻣﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ رﺷﺪ‬
    ‫ﺳﻨﻴﻦ ﺷﺎﻩ و ﻗﺪرت ﮔﻴﺮﯼ ﻋﻠﻤﺎﯼ ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬ﻧﻔﻮذ ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺁن‬
    ‫ﺳﻠﺤﺸﻮران ﺟﺴﻮر ﮐﻪ ﺑﺎ اﻋﺘﻘﺎدات اﻓﺮاﻃﯽ ﺻﻔﻮﯼ– ﺷﻴﻌﯽ ﺧﻮد اﻧﮕﺎر ﮐﻪ از ﺧﺪا‬
    ‫ﺧﻂ داﺷﺘﻨﺪ و ﭼﻨﺪان ﺑﻪ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ و ﺣﺘﯽ دﺳﺘﻮرات ﻇﺎهﺮﯼ دﻳﻦ اﻋﺘﻨﺎ ﻧﻤﯽ‬
    ‫ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﻗﺪرﯼ ﻣﻬﺎر ﺷﺪﻧﺪ و در ﻣﺒﺎرزﻩ ﻗﺪرت‪ ،‬ﺣﺘﯽ رهﺒﺮ ﻧﺎﻣﺪارﺷﺎن ﺣﺴﻴﻦ ﺧﺎن‬
    ‫ﺷﺎﻣﻠﻮ را در ‪ ١۵٣٣‬ﺑﻪ ﺟﻼدان ﺷﺎﻩ ﺑﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬از ﺁﻧﻄﺮف هﻢ‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪ اﯼ ﺟﺪﻳﺪ و‬
    ‫ﻣﻘﺘﺪر از ﻣﻼﻳﺎن و ﺁﺧﻮﻧﺪان ﺷﻴﻌﻪ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺁن در اﻳﺮان ﺳٌﻨﯽ وﺟﻮد‬
    ‫ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

    ‫در ﻣﺬهﺐ اهﻞ ﺳﻨﺖ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻃﺒﻘﻪ روﺣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﺸﻴﺶ ﻳﺎ ﺁﺧﻮﻧﺪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
    ‫ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺳٌﻨﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺮدم اﻧﺪ و در ﻓﻬﻢ و اﺟﺮاﯼ ﻣﺴﺎﻳﻞ دﻳﻨﯽ‪ ،‬ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﺁﻧﺎن‬
    ‫واﺟﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﺬهﺐ ﺷﻴﻌﻪ دوازدﻩ اﻣﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺑﺮ هﺮ ﻓﺮد ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ واﺟﺐ اﺳﺖ‬
    ‫ﮐﻪ از ﻳﮏ ﻣﻼﯼ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻨﺼﻮرت‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﻋﻤﺎل ﺳﺎدﻩ ﻣﺬهﺒﯽ‬
    ‫او )ﻧﻤﺎز‪ ،‬روزﻩ و ﺣﺞ( ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻧﻴﺴﺖ؛ و ﮐﺴﻴﮑﻪ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻨﻬﺎ‬
    ‫ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻋﻘﻞ و درﮎ ﺧﻮد ﺑﻪ اﺻﻮل و ﻓﺮوع دﻳﻦ ﺑﭙﺮدازد‪ .‬ﺧﻤﺲ و زﮐﺎت و‬
    ‫ﻓﻄﺮﻳﻪ و ﺳﺎﻳﺮ وﺟﻮﻩ ﺷﺮﻋﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺁن ﻣﺠﺘﻬﺪان ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻧﺸﺎن ﭘﺮداﺧﺖ‬
    ‫ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺰودﯼ ﺑﺎ ﭘﻮل ﻣﺮدم و ﺣﻤﺎﻳﺖ دوﻟﺖ ﺻﻔﻮﯼ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻋﺮﻳﺾ و‬
    ‫ﻃﻮﻳﻠﯽ ﺑﻬﻢ زدﻧﺪ و ﻃﺒﻘﻪ اﯼ ﺟﺪﻳﺪ و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ در اﺟﺘﻤﺎع اﻳﺮان ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ از‬
    ‫زﻣﺎن ﻣﻮﺑﺪان زردﺷﺘﯽ ﺑﯽ ﻧﻈﻴﺮ ﺑﻮد!‬

    ‫ﺣﺘﯽ ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﻧﻴﺰ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر اﻳﻦ روﺣﺎﻧﻴﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﮐﻪ از‬
    ‫ﺷﺮاﺑﺨﻮارﯼ و رﻓﺘﺎر ﻗﺰﻟﺒﺎﺷﯽ دﺳﺖ ﺑﺮدارد و در ‪ ١٨‬ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﻗﺴﻢ‬
    ‫ﺧﻮرد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮ ﺗﺮوﻳﺞ ﻣﺬهﺐ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﮑﻮﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﺧﺮﻳﺪ اﺳﻠﺤﻪ ﺟﺪﻳﺪ هﻢ‪،‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪86‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﻗﺪرت ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ازﺑﮑﺎن و ﻋﺜﻤﺎﻧﻴﺎن را ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻟﺬا دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر‬
    ‫"اﺷﺎﻋﻪ اﺳﻼم" در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺿﻌﻴﻔﺘﺮ ارﻣﻨﺴﺘﺎن و ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن زد‪ .‬اﻳﻦ اﻗﻮام ﺑﻴﻨﻮاﯼ‬
    ‫ﻗﻔﻘﺎزﯼ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﻣﺴﻴﺤﯽ و "اهﻞ ﮐﺘﺎب" هﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ از ﺁن زﻣﺎن ﺗﺎ ﺳﻴﺼﺪ‬
    ‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از دﺳﺖ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻣﺘﺠﺎوز ﺧﻮاب راﺣﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬هﺮ ﺑﻬﺎر‪ ،‬ﺳﭙﺎﻩ اﻳﺮاﻧﯽ‬
    ‫ﺑﻪ ﻣﺜﺎل ﻃﻌﻤﻪ اﯼ ﺿﻌﻴﻒ ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻴﺒﺮد‪ ،‬ﻣﺎﻟﺸﺎن را ﻣﯽ دزدﻳﺪ‪ ،‬زﻧﺎن و‬
    ‫ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﻮش ﺟﻤﺎﻟﺸﺎن را اﺳﻴﺮ ﻣﻴﮑﺮد و ﺑﻪ ﮐﻨﻴﺰﯼ و ﻏﻼﻣﯽ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬اوج اﻳﻦ‬
    ‫رﻓﺘﺎر در ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﮐﻮچ ﮐﺎﻣﻞ ارﻣﻨﻴﺎن ﺟﻠﻔﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن‬
    ‫راﻧﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺻﻔﻮﻳﺎن از اﻳﻦ اﺳﻴﺮان هﻨﺮﻣﻨﺪ ﺑﺮاﯼ رﺷﺪ ﺻﻨﻌﺖ اﻳﺮان و‬
    ‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺟﻬﺖ اﻳﺠﺎد ﻧﻴﺮوﻳﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان وزﻧﻪ اﯼ در‬
    ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻮاﻳﻒ ﻣﻐﺮور و ﺧﻮد راﯼ ﻗﺰﻟﺒﺎش‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫روش اﺳﺘﻔﺎدﻩ از اﺳﻴﺮان در ﺗﺸﮑﻴﻼت دوﻟﺘﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ زﻣﺎن ﺧﻠﻔﺎﯼ ﻋﺒﺎﺳﯽ و‬


    ‫ﺑﺨﺼﻮص ﻣﺎﻣﻮن ﻣﯽ رﺳﺪ؛ ﮐﻪ از ﺗﺮﮐﺎن ﺳﻠﺤﺸﻮر ﺳﭙﺎهﯽ ﺧﺎدم )ﻣﻤﻠﻮﮎ(‬
    ‫ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﻓﺎرغ از واﺑﺴﺘﮕﯽ هﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ و ﻃﺎﻳﻔﻪ اﯼ اﻋﺮاب‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ وﻓﺎدار و‬
    ‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﭙﺎﻩ وﻳﮋﻩ را ﺧﻠﻔﺎ در ﺣﻔﻆ اﻣﻨﻴﺖ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ‪،‬‬
    ‫ﺳﺮﮐﻮب ﻓﺘﻨﻪ هﺎﯼ ﺣﺴﺎس و ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺣﺴﺎﺑﻬﺎﯼ درﺑﺎرﯼ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ‬
    ‫در زﻣﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﻴﺎن ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎ ﻗﺮﻧﻬﺎ اﻋﻈﻢ ﺳﭙﺎﻩ زﺑﺪﻩ ﺧﻮﻳﺶ )ﻳﻨﯽ‬
    ‫ﭼﺮﯼ( و دﺳﺘﮕﺎﻩ دﻳﻮاﻧﯽ و دﺑﻴﺮﯼ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ را از ﻣﻴﺎن اﺳﻴﺮان ﻣﺴﻴﺤﯽ و‬
    ‫اﻃﻔﺎل ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ ﻓﻘﻴﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﻟﮑﺎن ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﻮدﮐﺎن از هﻔﺖ‬
    ‫ﺳﺎﻟﮕﯽ در اردوهﺎﯼ ﺷﺒﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ از ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ‪،‬‬
    ‫اﻏﺬﻳﻪ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺳﻦ ﺗﻤﻴﺰ‪ ،‬دﺳﺘﻪ اﯼ ﺑﻪ‬
    ‫ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻈﺎم و ﮔﺮوهﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر دﺑﻴﺮﯼ ﻣﺎﻣﻮر ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺴﻞ ﺑﻌﺪ از‬
    ‫ﻧﺴﻞ زﺑﺪﮔﺎن ارﺗﺶ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺣﺘﯽ وزراﯼ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدﮔﺎن ﻣﻤﺘﺎز‬
    ‫اروﭘﺎﻳﯽ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪.‬‬

    ‫‪87‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در اﻧﺘﻬﺎﯼ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﺧﻮﻧﻴﻦ‬
    ‫ﻣﺒﺪل ﺷﺪ و ﺑﺎ ﻣﺮگ ﺷﺎﻩ ﭘﻴﺮ در ‪ ١۵٧٩‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬هﺮ ﮔﻮﺷﻪ از ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑﺪﺳﺖ‬
    ‫ﺷﺎهﺰادﻩ اﯼ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ از ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻳﮏ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻗﺰﻟﺒﺎش )ﺷﺎﻣﻠﻮ‪ ،‬اﺳﺘﺎﺟﻠﻮ‪،‬‬
    ‫اﻓﺸﺎر‪ ،‬ﻗﺎﺟﺎر و ﻏﻴﺮﻩ( ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺰاع ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ و ﻣﺮگ ﺣﻴﺪر ﭘﺴﺮ‬
    ‫ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ و ﺳﻠﻄﻨﺖ ﭘﺴﺮ دﻳﮕﺮش )اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ دوم( ﻧﻴﺰ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻧﻴﺎﻓﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻗﺰﻟﺒﺎش‬
    ‫ﻧﺎراﺿﯽ ﺑﺰودﯼ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑﻴﺮﺣﻢ را ﻧﻴﺰ در ﺗﻮﻃﺌﻪ اﯼ ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺗﻨﻬﺎ‬
    ‫ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻩ ذﮐﻮر ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﮐﻪ ﮐﻮر ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺪاﺑﻨﺪﻩ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ‬
    ‫ﺷﺎهﯽ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ از اﻳﻦ ﺣﺎل ﺁﺷﻔﺘﻪ اﻳﺮان‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ و ازﺑﮑﺎن ﻧﻬﺎﻳﺖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ را‬
    ‫ﺑﺮدﻧﺪ ؛ﮐﻪ اﻳﻦ ﻳﮑﯽ ﭘﻴﻤﺎن ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ را ﺷﮑﺴﺖ و ﺗﺒﺮﻳﺰ را اﺷﻐﺎل ﻧﻤﻮد و‬
    ‫ﺁن دﻳﮕﺮ ﻣﺸﻬﺪ را ﻣﺘﺼﺮف ﺷﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﺣﺴﻦ ﻧﻴﺖ و ﭘﺎﮐﯽ ﻃﻴﻨﺖ‪ ،‬ﮐﻮر ﺑﻮدن‬
    ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺪاﺑﻨﺪﻩ ﻣﺎﻧﻊ از اﺑﺮاز رهﺒﺮﯼ در ﻣﻴﺎن ﻗﺰﻟﺒﺎش و اﺷﺮاف ﺑﻮد و ﺑﺎﻋﺚ‬
    ‫اﻧﺤﻄﺎط ﺗﺪرﻳﺠﯽ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬ﻟﺬا در ﺳﺎل دهﻢ ﺳﻠﻄﻨﺖ او‪ ،‬ﮔﺮوهﯽ ﺑﺮهﺒﺮﯼ‬
    ‫ﻣﺮﺷﺪﻗﻠﯽ اﺳﺘﺎﺟﻠﻮ ﺷﻮرش ﮐﺮدﻧﺪ و ﭘﺴﺮ هﻔﺪﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﺷﺎﻩ را ﮐﻪ در ﺧﺮاﺳﺎن اﻣﺎرت‬
    ‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺒﺎس در ‪ ١۵٨٧‬ﻣﻴﻼدﯼ در ﻗﺰوﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎ‬
    ‫وﺟﻮد ﻗﺪرت ﮔﻴﺮﯼ ﺳﺮاﻧﺶ‪ ،‬ﻗﺰﻟﺒﺎش از اﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﺟﻬﺖ اﻳﺠﺎد ﻳﮏ‬
    ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﺸﺎورﻩ و راﯼ اﺷﺮاف )ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن(‪،‬‬
    ‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﮑﺮدﻧﺪ و هﻤﭽﻨﺎن ﺳﺮﮔﺮم ﻣﻨﺎزﻋﺎت و رﻗﺎﺑﺘﻬﺎﯼ ﺧﻮﻧﻴﻦ در ﻣﻴﺎن ﺧﻮد‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎس ﮐﺒﻴﺮ‬


    ‫ﭼﻬﻞ و دو ﺳﺎل ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎس ﻧﻘﻄﻪ اوج ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺻﻔﻮﯼ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻨﻴﺎﻧﺶ را‬
    ‫ﺷﺎﻩ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ وﻟﯽ ﺑﻨﺎﻳﺶ را ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎس ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻮان اﮔﺮ ﭼﻪ دﺳﺖ‬
    ‫ﻧﺸﺎﻧﺪﻩ اﺷﺮاف ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﻴﻠﯽ زود ﺧﻮد را از اﺳﺘﻴﻼﯼ ﺁﻧﺎن ﺧﺎرج‬
    ‫ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩ ﮔﻴﺮﯼ از اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺁن ﻃﺎﻳﻔﻪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺣﺎﻣﻴﺶ ﻣﺮﺷﺪ ﻗﻠﻴﺨﺎن‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪88‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﺳﺘﺎﺟﻠﻮ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺟﻼد ﺳﭙﺮد! ﺑﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ و زﻣﺎم ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺴﻠﺢ‪ ،‬و ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻓﻨﯽ اﻧﮕﻠﻴﺴﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺟﺎﯼ ﭘﺎﻳﯽ در اﻳﺮان ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎس‬
    ‫ﻋﻈﻤﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻳﺮان را زﻧﺪﻩ ﮐﺮد و ﻧﻘﺎط اﺷﻐﺎﻟﯽ را از دﺳﺖ ازﺑﮏ و ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‬
    ‫ﺑﺎزﺳﺘﺎﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎس اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﯼ رهﺒﺮﯼ و ﺷﺠﺎﻋﺖ در ﻧﺒﺮد‪ ،‬ازﺑﮑﺎن را در ﺧﺮاﺳﺎن‬


    ‫ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺨﺘﯽ داد و ﻣﺸﻬﺪ را در ‪ ١۵٩٧‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﺎز ﺳﺘﺎﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‬
    ‫ﭘﺮداﺧﺖ و دﻻوراﻧﻪ ﻋﻤﺪﻩ ﮐﺮدﺳﺘﺎن و ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن را در ‪ ١۶٠٧‬ﺁزاد ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺣﺘﯽ‬
    ‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺳﺮﮐﺸﯽ ﻣﺠﺪد ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬در ‪ ١۶٢٣‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﻐﺪاد و ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ را ﺑﻪ‬
    ‫اﺷﻐﺎل ﺳﭙﺎﻩ اﻳﺮان درﺁورد‪ .‬اﻣﺎ ﻋﺒﺎس ﮐﺒﻴﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮد ﺟﻨﮓ ﻧﺒﻮد و ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬
    ‫ﮐﺸﻮر و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺟﺪﻳﺪش در اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬اهﺘﻤﺎم ﺑﺴﻴﺎر ورزﻳﺪ‪ .‬در زﻣﺎن‬
    ‫وﯼ ﻣﻌﻤﺎرﯼ‪ ،‬ﮐﺎﺷﻴﮑﺎرﯼ و ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺷﮑﻮﻓﺎ ﺷﺪﻧﺪ و ﺁﺛﺎر ﺑﯽ ﻧﻈﻴﺮﯼ در هﻨﺮ و‬
    ‫ﺻﻨﻌﺖ ﺧﻠﻖ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬و ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﻣﻮزﻩ اﯼ از هﻨﺮ ﻓﺎرﺳﯽ– اﺳﻼﻣﯽ و‬
    ‫ﺣﺘﯽ ارﻣﻨﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ! ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎس ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﺗﺠﺎرت و ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﻧﻴﺰ‬
    ‫ﺑﺴﻴﺎر اهﻤﻴﺖ ﻣﯽ داد و در اﻳﻦ زﻣﺎن‪ ،‬ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدﯼ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻓﺮﻧﮕﯽ ﺑﻪ اﻳﺮان‬
    ‫ﺁﻣﺪ و ﺷﺪ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻢ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﺗﺠﺎرﯼ‬
    ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ و ﻗﻄﻊ ﻋﻮاﻳﺪ ﺗﺠﺎرت اﺑﺮﻳﺸﻢ از ﻣﺴﻴﺮ زﻣﻴﻨﯽ اﻳﺮان‪ ،‬اهﻤﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎر‬
    ‫داﺷﺖ؛ ﺗﺎ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ راﻩ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ اﻳﺮان را از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس و ﺑﻨﺪر ﻋﺒﺎس‬
    ‫ﺑﺎز ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺎر ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯽ هﺎ و ﮐﺸﻮر ﮔﺸﺎﻳﯽ هﺎﯼ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎس اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮ دوش ﮐﺸﺎورزان‬
    ‫اﻳﺮان ﺑﻮد ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺷﺎﻩ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ و ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺗﺤﺖ "ﺗﻴﻮل" ﺳﺮداران‬
    ‫ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﺎ اﻓﻮل ﺳﺘﺎرﻩ اﻗﺒﺎل ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺰﻳﺮ دﺳﺖ ﻣﺒﺎﺷﺮان اﻣﻼﮎ‬
    ‫"ﺧﺎﺻﻪ" ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺒﺎﺷﺮان ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﻣﺒﺎﻟﻎ هﻨﮕﻔﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎت و‬
    ‫ﺧﺮاج را ﺑﺮاﯼ ﺑﻘﺎﯼ ﺷﻐﻞ و ﻋﻤﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻓﺸﺎر و زور را ﺑﺮ‬

    ‫‪89‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫زارع و داﻣﺪار ﺁوردﻧﺪ‪ .‬ارﺗﺶ ﻣﺮﮐﺰﯼ و ﻧﺴﺒﺘًﺎ ﻣﺪرن ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎس )ﺷﺎهﺴﻮن( ﮐﻪ‬
    ‫ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﺗﻮپ و ﺗﻔﻨﮓ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺮ ﺧﺮج ﺗﺮ از ﺳﭙﺎﻩ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ و داوﻃﻠﺐ‬
    ‫ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺗﻤﺎم ﻣﯽ ﺷﺪ؛ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﮔﺮان و ﻣﺪاوم ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﯽ را ﺑﺮ دوش‬
    ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﯽ ﻧﻬﺎد‪ .‬ﻻﺟﺮم‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن ﻋﺒﺎس ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺮﺧﺮج ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
    ‫او را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺗﻤﺎم زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﺁﺑﺎد ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ زﻳﺮ‬
    ‫ﺧﺎﺻﻪ و ﻣﺎﻟﻴﺎت درﺁورﻧﺪ‪ ،‬و زﻣﻴﻨﺪاران و ﮐﺸﺎورزان را ﻣﺴﺘﺄﺻﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

    ‫رﻓﺘﺎر ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎس ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪان و ﺧﻮﻳﺸﺎن ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻋﺚ ﺿﻌﻒ و ﺗﻘﻠﻴﻞ‬
    ‫ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎس ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﺎ ﮐﻮدﺗﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﭘﺪرش ﺑﻘﺪرت رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﭘﻴﺮﯼ ﺑﻪ‬
    ‫ﭼﻨﮓ اﺿﻄﺮاب و ﺑﺪﺑﻴﻨﯽ اﻓﺘﺎد و ﺑﻪ ﻗﺘﻞ و ﮐﻮر ﮐﺮدن ﭘﺴﺮان ﺧﻮد ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬
    ‫ﺟﻼدان ﻣﺨﻮف وﯼ ﭼﻨﺪان از ﺧﺎﻧﺪان ﺻﻔﻮﯼ ﮐﺸﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮﮔﺶ‪ ،‬ﻗﺒﺮ ﻋﺒﺎس‬
    ‫را از هﻤﮕﺎن ﻣﺨﻔﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﺳﺎﻋﻪ ادب ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﯼ دﻳﮕﺮ از‬
    ‫ﺗﺨﺮﻳﺐ روﺣﯽ و رواﻧﯽ ﺣﺎﺻﻞ از ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در ﻣﻮرد ﺁن ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
    ‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﺘﺒﺪادﯼ هﻢ ﺑﺸﺪت ﺑﺮوز ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎ هﻤﻪ دﻻورﯼ و دراﻳﺖ‪،‬‬
    ‫ﻋﺒﺎس ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد ﮐﻪ؛ ﻗﺪرت ﻓﺎﺳﺪ ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﻗﺪرت‬
    ‫ﻣﻄﻠﻖ ﻓﺴﺎد ﻣﻄﻠﻖ ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬

    ‫اﻓﻮل ﺻﻔﻮﻳﻪ‬
    ‫ﺑﻨﺎﯼ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎس ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﮐﺎﻓﯽ ﻗﻮﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﻔﻮﻳﻪ را ﺑﺮاﯼ ﺻﺪ ﺳﺎل‬
    ‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ او هﻢ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ روﻧﺪ ﮐﺎرهﺎ ﺁﺷﮑﺎرا رو ﺑﻪ ﻧﺰول ﻣﻴﺮﻓﺖ‪.‬‬
    ‫ﻓﺮزﻧﺪ ﮐﺸﯽ هﺎﯼ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎس و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺪﺑﻴﻨﺎﻧﻪ او و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎﻧﺶ در ﺟﺪا ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ‬
    ‫ﺷﺎهﺰادﮔﺎن از ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن و ﻗﺰﻟﺒﺎش‪ ،‬و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺁﻧﻬﺎ در ﺣﺮﻣﺴﺮا زﻳﺮدﺳﺖ‬
    ‫ﺧﻮاﺟﮕﺎن و ﻣﻼﻳﺎن‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﯼ از ﺷﺎهﺎن اﻣﻴﺮﯼ ﻧﮑﺮدﻩ و رزم ﻧﺪﻳﺪﻩ‬
    ‫ﺷﺪ؛ ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺘﺮ داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ وﻗﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻴﺎﺷﯽ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺁﺧﻮﻧﺪ ﺑﺎزﯼ ﺗﻠﻒ ﮐﻨﻨﺪ و‬
    ‫از هﺮ هﻨﺮ و ﺻﻨﻌﺖ و ﺟﺴﺎرﺗﯽ ﺑﯽ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﻴﺎن ﻓﮑﺮﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﺗﺤﺖ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪90‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﺷﺎﻋﻪ ﺧﺮاﻓﺎت ﻣﺬهﺒﯽ ﻓﺘﺮت ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ ﺷﻌﺮ و ادب ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺑﯽ ارج ﺷﺪ ﮐﻪ‬
    ‫هﻨﺮﻣﻨﺪان اﻳﺮاﻧﯽ راهﯽ هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺷﺪﻧﺪ! از ﻣﺪارس هﻢ ﺑﺠﺎﯼ دﺑﻴﺮان و وزﻳﺮان‬
    ‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﺸﺘﯽ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎف و رواﻳﺖ ﺳﺮا ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪ‪ .‬روﺣﺎﻧﻴﺖ ﺷﻴﻌﻪ ﻧﻴﺰ‬
    ‫ﻣﻐﺮور از ﻗﺪرت ﺑﻼﻣﻨﺎزﻋﺶ در اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﺠﺎن اﻗﻠﻴﺘﻬﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ اﻓﺘﺎد و ﺑﺮ اهﻞ‬
    ‫ﺳﻨﺖ و ﺣﺘﯽ ﻳﻬﻮدان ﻓﺸﺎر و ﺳﺨﺘﯽ ﺁورد‪ ،‬ﺗﺎ از دﻳﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ اﺟﺒﺎر ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
    ‫ﺻﻮﻓﻴﺎن ﻗﺰﻟﺒﺎش ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺳﻨﮓ زﻳﺮﺑﻨﺎﯼ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎن از ﺧﺼﻮﻣﺖ‬
    ‫ﻣﻼﻳﺎن در اﻣﺎن ﻧﺸﺪﻧﺪ و ﺧﺎﻧﻘﺎﻩ هﺎ و رﺳﻮم رﻧﮕﺎرﻧﮕﺸﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺤﺮاف از‬
    ‫دﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ و ﺳﺮﮐﻮب ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫ﻧﻴﺎزهﺎﯼ داﺋﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ و ازﺑﮏ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺗﻮان‬
    ‫ﺻﻔﻮﻳﻪ را ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﻔﺲ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻤﻠﮑﺖ را ﺑﻪ ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﻣﺨﺎرج‬
    ‫ارﺗﺶ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزان ﺑﻴﻨﻮا ﻓﺸﺎر ﻣﯽ ﺁورد و ﻧﺪارﯼ زارﻋﻴﻦ‪ ،‬دوﻟﺖ و ﺷﺎهﺴﻮن را‬
    ‫ﺗﻨﮕﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﻴﻌﻪ ﮐﺮدن اﺟﺒﺎرﯼ اﻳﺮان ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻴﺨﺮدان‬
    ‫ﻗﺰﻟﺒﺎش و ﺻﻔﻮﯼ ﺑﻮد! اﻣﺎ ﻗﺰﻟﺒﺎش هﻢ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺗﻴﻮﻟﺸﺎن را از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
    ‫دﺳﺖ ﺳﺮاﻧﺸﺎن از ﻣﺤﺪودﻩ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﺮﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬دﻳﮕﺮ‬
    ‫ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺑﺮاﯼ ارﺑﺎﺑﺎن ﻧﺎﺳﭙﺎس ﺻﻔﻮﯼ ﺧﻮد ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ در ﺳﺎل‬
    ‫‪ ١٧٢٠‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﺷﺎهﯽ ﺿﻌﻴﻒ و ﺧﺮاﻓﺎﺗﯽ )ﺳﻠﻄﺎن ﺣﺴﻴﻦ( ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﻟﺸﮑﺮﯼ‬
    ‫از هﻢ ﮔﺴﻴﺨﺘﻪ و اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﮐﻤﺮ ﺷﮑﺴﺘﻪ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻠﻪ اﻓﺎﻏﻨﻪ اﯼ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‬
    ‫ﮐﻪ از دﺳﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﯼ ﺿﺪ ﺳُﻨﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ و ﻓﺸﺎر ﺷﻴﻌﻴﺎن ﻣﺘﻌﺼﺐ در‬
    ‫ﻗﻨﺪهﺎر ﺑﺠﺎن ﺁﻣﺪﻩ و ﻗﻴﺎم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺣﻤﻠﻪ اﻓﻐﺎن و ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ داﺧﻠﯽ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺁن‪ ،‬اﻳﺮان را ﺑﺮاﯼ ﻳﮑﺼﺪ ﺳﺎل ﺑﻪ ﺧﺎﮎ و‬
    ‫ﺧﻮن ﻣﯽ ﮐﺸﺪ و ﺳﻴﺮ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺁﻧﺮا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ هﻤﮕﻨﺎن ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻼﺻﻪ اﯼ از اوﺿﺎع ﺟﻬﺎن ﻣﺘﻤﺪن در ‪ ١٧٢٠‬ﻣﻴﻼدﯼ‬
    ‫را در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﻮﻳﻢ‪.‬‬

    ‫‪91‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﻗﺮن هﺠﺪهﻢ‪ ،‬اروﭘﺎ ﺑﻪ ﻳﻤﻦ ﺗﺠﺎرت درﻳﺎﻳﯽ و اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻗﺎرﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯼ از دول ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ و ﻣﺒﺘﮑﺮ ﺑﺪل ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻳﮏ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
    ‫ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ ﻣﻘﺘﺪر و ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ ﺁراء ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻟﮕﻮﻳﯽ‬
    ‫ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ در ﻏﺎﻟﺐ اروﭘﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ ﺗﻘﻠﻴﺪ وﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﻣﮑﺮاﺳﯽ‬
    ‫ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻳﮑﺼﺪ ﺳﺎل اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﻣﺬهﺒﯽ و‬
    ‫ﺗﻼش اﺷﺮاف در ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﻧﻈﻢ و ﺗﻌﺎدل ﻣﻴﺎن ﻗﺪرت و اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻮد؛ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﯼ‬
    ‫ﺟﺎن ﺻﺪهﺎ هﺰار ﻧﻔﺮ و ﺟﺪاﻳﯽ و ﻧﻔﺎق از اروﭘﺎﯼ ﮐﺎﺗﻮﻟﻴﮏ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺗﻮان‬
    ‫اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺁن ﮐﺸﻮر ﻧﻴﺰ ﻣﺪﻳﻮن ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﮏ ﺁن در ﮐﻨﺎرﻩ اﻗﻴﺎﻧﻮس اﻃﻠﺲ‬
    ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺸﻒ ﻗﺎرﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﺟﺪﻳﺪ ﺛﺮوت و ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮔﺮدﻳﺪ و‬
    ‫ﺑﺴﺮﻋﺖ درﻳﺎﯼ ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ و ﺣﻮزﻩ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺁﻧﺮا ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ‬
    ‫اﺳﭙﺎﻧﻴﺎﯼ ﮐﺎﺗﻮﻟﻴﮏ ﻗﺎرﻩ ﺟﺪﻳﺪ را ﮐﺸﻒ ﮐﺮدﻩ و ﻋﻤﺪﻩ ﺛﺮوت ﻣﻨﻘﻮل ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﺗﺎراج‬
    ‫ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ دزدان درﻳﺎﻳﯽ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﮐﻪ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﻣﻠﮑﻪ درﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻋﻈﻢ ﺁن‬
    ‫ﻃﻼ و ﺟﻮاهﺮات را در ﻧﻴﻤﻪ راﻩ ﻏﺎرت ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻻﺟﺮم ﺟﻨﮓ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎز اﻳﻦ‬
    ‫دو اﺑﺮﻗﺪرت درﻳﺎﻳﯽ درﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ اﺳﭙﺎﻧﻴﺎ و ﺳﻴﺎدت اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺧﺘﻢ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ هﻢ ﺗﺤﺖ وزارت ﮐﺎردﻳﻨﺎل رﻳﺸﻮﻟﻴﻮ وﻟﻮﻳﯽ ﭼﻬﺎردهﻢ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﯼ ﻗﻮﯼ و‬


    ‫ﺑﺎ ﻓﺮهﻨﮓ ﺑﺪل ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﺜﺎل وﻟﺘﺮ و ﻣﻨﺘﺴﮑﻴﻮ را ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
    ‫ﻧﻬﻀﺖ ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن و اﺻﻼح دﻳﻨﯽ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮد و اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ‬
    ‫ﮐﺸﺘﺎر ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻧﻈﻢ ﺑﺮﻗﺮار ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﻟﻴﮑﻦ ﺗﻀﺎدهﺎﯼ ﺑﻨﻴﺎﻧﯽ ﻣﻴﺎن ﺷﺎﻩ‬
    ‫ﻣﺴﺘﺒﺪ و ﮐﻠﻴﺴﺎﯼ ﭘﻮﻟﺪار و زﻣﻴﻨﺪار از ﻳﮑﻄﺮف و ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺻﻨﻌﺘﯽ و در ﺣﺎل‬
    ‫رﺷﺪ از ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﭼﻮن ﺁﺗﺶ زﻳﺮ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺑﻘﺎﯼ ﻧﻈﺎم را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻴﮑﺮد‪.‬‬

    ‫ﺣﺘﯽ روﺳﻴﻪ ﻧﻴﺰ از ﺧﻮاب ﻗﺮون وﺳﻄﺎﻳﯽ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ اﻳﻮان‬
    ‫ﮐﺒﻴﺮ ﺳﻠﻄﻪ ﻣﻐﻮﻻن و ﺗﺎﺗﺎران را در ‪ ١۵٠٠‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﺮاﻓﮑﻨﺪ؛ و در زﻣﺎن ﺗﺰار‬
    ‫ﻣﻘﺘﺪر ﭘﺘﺮﮐﺒﻴﺮ ﺑﺎ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﺑﺴﻴﺎر‪ ،‬ﭘﻮﺳﺘﻪ ﻣﺘﺤﺠﺮ و ﻣﺮﺗﺠﻊ دﻳﺎﻧﺖ ارﺗﺪﮐﺲ را‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪92‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺷﮑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺴﺐ ﭘﻴﺮوزﯼ در ﺣﻮزﻩ ﺑﺎﻟﺘﻴﮏ )در اواﺳﻂ ﻗﺮن هﻔﺪهﻢ( ﺑﻪ ﺟﻤﻊ‬
    ‫ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ ﭘﻴﻮﺳﺖ‪.‬‬

    ‫اﻣﺎ دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﻣﺒﺘﮑﺮ و ﻣﺘﺤﻮل‪ ،‬در ﺣﺎل ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ‬
    ‫و اﻓﻮل ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻨﮓ در دو ﺟﺒﻬﻪ ﺷﺮق و ﻏﺮب‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ درﺑﺎرﯼ و ﻋﺪم‬
    ‫اﻧﻄﺒﺎق ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎﯼ زﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺰودﯼ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﻳﮏ ﻗﺪرت درﺟﻪ دوم ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
    ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺎﻩ ﻏﺎرﺗﮕﺮ ﺗﺮﮎ در ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺗﻼﺷﺸﺎن ﺑﺮاﯼ ﺗﺴﺨﻴﺮ و ﭼﭙﺎول ﺷﻬﺮ وﻳﻦ‬
    ‫در ‪ ١۶٨٣‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺷﮑﺴﺘﯽ ﻣﻔﺘﻀﺤﺎﻧﻪ ﺧﻮردﻧﺪ و ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺁن‪ ،‬ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن را ﺑﻪ‬
    ‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ اﺗﺮﻳﺶ ﺑﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬و در ﻣﻘﺎﺑﻞ روﺳﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻊ دﻓﺎﻋﯽ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
    ‫ﺳﻠﻄﻪ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﺑﺎﻟﮑﺎن ﻧﻴﺰ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻗﺮﻧﻬﺎ دوام داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻮﺟﺐ اﺗﺤﺎد‬
    ‫و ﻋﻄﻮﻓﺘﯽ ﻧﮕﺮدﻳﺪ و ﺑﻴﺰارﯼ اﻗﻮام ﺗﺤﺖ ﺳﺘﻢ ﻋﺎﻗﺒﺖ داﻣﻨﮕﻴﺮ ﺁن اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ‬
    ‫ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺷﺮق ﺁﺳﻴﺎ هﻢ دو اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﻨﺪ و ﭼﻴﻦ ﺑﺎ وﺟﻮد درﺧﺸﺶ اوﻟﻴﻪ ﺧﻮد‪،‬‬
    ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ و ﺳﺮﻳﻌًﺎ ﻣﺘﺤﻮل ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
    ‫ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﻣﻐﻮل در هﻨﺪ ﻳﮏ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺘﺮﻗﯽ و هﻨﺮ دوﺳﺖ را در‬
    ‫ﺷﻤﺎل ﺷﺒﻪ ﻗﺎرﻩ ﺑﻨﺎ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺁﺛﺎر ﻣﻌﻤﺎرﯼ ﺑﺪﻳﻌﺸﺎن ﺗﺎ اﻣﺮوز ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﻄﻪ اوج‬
    ‫ﺁﻧﺪورﻩ‪ ،‬ﺳﻠﻄﻨﺖ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻟﻪ اﮐﺒﺮﺷﺎﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﻣﺘﺰاج دو ﻓﺮهﻨﮓ اﺳﻼﻣﯽ و‬
    ‫هﻨﺪﯼ‪ ،‬ﺑﻨﺎﯼ ﺳﺎزش و ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ ﻧﻬﺎد‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن اﮐﺒﺮﺷﺎﻩ دﭼﺎر ﺗﻔﺮﻗﻪ و‬
    ‫ﺟﻨﮓ درﺑﺎرﯼ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺟﻨﺎح ﺧﺸﮑﻪ ﻣﺬهﺐ و ﺳﻠﻄﻨﺖ اورﻧﮓ‬
    ‫زﻳﺐ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ .‬اورﻧﮓ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﻣﺘﻌﺼﺐ ﺑﻮد‪ ،‬رﺑﻊ ﻗﺮن از ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
    ‫اﺷﺎﻋﻪ دﻳﻦ و ﺟﻬﺎد ﺑﺎ هﻨﺪوهﺎﯼ ﺟﻨﻮب ﮔﺬراﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻻﺟﺮم ﻣﻤﻠﮑﺖ را ﺑﻪ ﺗﺒﺎهﯽ و‬
    ‫ﻓﻘﺮ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﭼﻴﻨﻴﺎن هﻢ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻗﻮﺑﻴﻼﯼ ﺧﺎن ﺷﻮرش ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ روس و اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﺎ‬
    ‫ﻓﺮار ﻣﻐﻮﻻن ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺤﻠﯽ )ﻣﻴﻨﮓ( را ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎهﺎن ﻣﻴﻨﮓ‬

    ‫‪93‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در ﺣﺪود ‪ ١۴٠٠‬ﻣﻴﻼدﯼ دﻳﻮار ﭼﻴﻦ را ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﻠﻮﯼ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻣﻐﻮﻻن‬
    ‫وﺣﺸﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و ﺑﺎ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺻﻨﻌﺖ و ﺗﺠﺎرت‪ ،‬ﭼﻴﻦ ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﻣﻘﺘﺪرﺗﺮﻳﻦ‬
    ‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﻳﻬﺎﯼ وﻗﺖ ﻣﺒﺪل ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺻﻨﻌﺖ ﺳﺮاﻣﻴﮏ‪ ،‬اﺑﺮﻳﺸﻢ‪ ،‬ﮐﺎﻏﺬﺳﺎزﯼ و‬
    ‫ﺑﺎروت از ﭼﻴﻦ ﺁﻏﺎز ﮔﺸﺖ و ﻃﯽ ﻗﺮون ﺑﻌﺪ ﺟﻬﺎن را ﻣﺘﺤﻮل ﻧﻤﻮد‪ .‬در اواﻳﻞ‬
    ‫ﻗﺮن ﭘﺎﻧﺰدهﻢ ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﮐﺸﺘﯽ هﺎﯼ ﭼﻴﻨﯽ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ اﻳﺮان‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ ﻧﻴﺰ‬
    ‫رﺳﻴﺪﻧﺪ و در ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدهﻢ‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺮدان و ﺗﺠﺎر اﻳﺘﺎﻟﻴﺎﻳﯽ ﭼﻴﻦ را ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻤﺪن‬
    ‫ﺗﺮ و زﻳﺒﺎﺗﺮ از ﮐﺸﻮر ﺧﻮد ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﻤﻪ در ﻗﺮن هﻔﺪهﻢ ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﻪ‬
    ‫واﺳﻄﻪ رﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬ﮐﻤﺒﻮد زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﮐﺸﺎورزﯼ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﻴﺤﺪ دوﻟﺖ و‬
    ‫ﻓﻘﺮ و ﻃﻐﻴﺎن در وﻻﻳﺎت ﺑﺮهﻢ ﺧﻮرد‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﻳﮏ ﻗﺤﻄﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬ﺳﻠﺴﻪ ﻣﻴﻨﮓ‬
    ‫در ‪ ١۶۴۴‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮوهﯽ ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﻣﺴﻠﺢ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد و ﻳﺎﻏﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
    ‫ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻣﻨﭽﻮ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬و ﺁن ﮔﺮوﻩ ﭼﺎدرﻧﺸﻴﻦ ﺑﺮ‬
    ‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﭼﻴﻦ ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﺣﻤﻠﻪ اﻓﻐﺎن‬
    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻓﻐﺎن ﮐﻪ ﻃﯽ هﻔﺖ ﺳﺎل ﻃﻐﻴﺎن ﮐﺮدﻧﺪ و اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺻﻔﻮﯼ را ﺑﺮهﻢ‬
    ‫زدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ و اﻧﮕﻴﺰﻩ دﻗﻴﻘﯽ ﺑﺮاﯼ اﻳﻨﮑﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬رﺋﻴﺲ اﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺳُﻨﯽ ﻣﺬهﺐ‬
    ‫)ﻣﻴﺮوﻳﺲ ﮔﻴﻠﺰاﻳﯽ( از دﺳﺖ ﺳﺘﻢ ﺣﺎﮐﻢ ﺷﻴﻌﻪ ﺻﻔﻮﯼ در ﻗﻨﺪهﺎر ﺑﺠﺎن ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد و‬
    ‫ﻋﺎﺻﯽ ﮔﺸﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻴﺮوﻳﺲ ﭘﻴﺶ ﻧﺒﺮد؛ در ‪ ١٧٠۴‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
    ‫دوﻟﺘﯽ اﻓﺘﺎد و در اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﺶ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺳﺎﻟﯽ‪ ،‬اﺳﺘﻐﻔﺎر ﮐﺮد و از‬
    ‫ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎن ﺣﺴﻴﻦ رﺧﺼﺖ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ او اﺟﺎزﻩ ﺳﻔﺮ ﺣﺞ دهﺪ‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن هﻢ‬
    ‫روﯼ ﻏﻴﺮت ﺳﺎدﻩ ﻣﺬهﺒﯽ ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻮد! در ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﻣﻴﺮوﻳﺲ ﺣﺎﻟﺖ رﻓﺘﺎر ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺑﺎ‬
    ‫ﺳﮑﻨﻪ ﺳُﻨﯽ اﻓﻐﺎن را ﺑﻪ ﻣﻔﺘﻴﺎن اﻋﻈﻢ ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮد و اﻳﻨﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻳﺒﯽ ﮐﻪ‬
    ‫رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺘﻮا ﺑﻪ ﺷﻮرش و ﺟﻬﺎد ﻋﻠﻴﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﻗﻨﺪهﺎر دادﻧﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪94‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﻣﻴﺮوﻳﺲ ﻏﻴﺮت اﻓﻐﺎﻧﻬﺎ را ﺑﺠﻨﺒﺎﻧﺪ و ﺑﺎ رهﺒﺮﯼ و ﺷﻮرش‬


    ‫ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻗﻨﺪهﺎر رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺿﻌﻒ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺻﻔﻮﯼ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ‬
    ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺰاﺣﻤﺖ ﮐﻮﭼﮏ در ﻧﻘﻄﻪ اﯼ دور اﻓﺘﺎدﻩ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬
    ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻴﺮوﻳﺲ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﯽ وﻻﻳﺖ ﻗﻨﺪهﺎر را ﻣﻴﺪاﺷﺖ ﺗﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮﮔﺶ‪،‬‬
    ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ در ‪ ١٧١۵‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﻪ ﭘﺴﺮش ﻣﻴﺮﻣﺤﻤﻮد رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﻮد اﻓﻐﺎن ﮐﻪ هﻢ‬
    ‫ﺟﺴﻮر ﺑﻮد و هﻢ ﺟﺎﻩ ﻃﻠﺐ‪ ،‬ﺿﻌﻒ ﻗﻮاﯼ ﺻﻔﻮﯼ را ﺳﻨﺠﻴﺪ و ﺑﺮاﯼ ﻏﺎرت و‬
    ‫ﭼﭙﺎول‪ ،‬اﻧﺪﮎ اﻧﺪﮎ ﺑﺪاﺧﻞ اﻳﺮان ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﭘﺲ در ‪ ١٧١٩‬اﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎن ﺑﻪ‬
    ‫اﺷﻐﺎل ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻬﺎﺟﻢ اﻓﻐﺎن درﺁﻣﺪ و ﺳﭙﺎﻩ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﺷﺎﻳﺎن‬
    ‫ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬اﺷﺘﻬﺎﯼ ﻣﺤﻤﻮد از اﻳﻦ ﺿﻌﻒ و ﺑﻴﺤﺎﻟﯽ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎن ﺣﺴﻴﻦ ﺗﺤﺮﻳﮏ ﺷﺪ و‬
    ‫در ‪ ١٧٢١‬ﻣﻴﻼدﯼ ﻗﺼﺪ ﮔﻮهﺮ ﺳﺮ ﺳﺒﺪ ﺻﻔﻮﯼ ﻳﻌﻨﯽ اﺻﻔﻬﺎن را ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻧﻴﺮوﯼ‬
    ‫دﻓﺎﻋﯽ ﺻﻔﻮﯼ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد و اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺮاﯼ ﺷﺶ ﻣﺎﻩ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ اﻓﺎﻏﻨﻪ‬
    ‫درﺁﻣﺪ‪ .‬ﻗﺤﻄﯽ و ﻣﺮگ ﺑﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎن‬
    ‫ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﻮد ﺗﺴﻠﻴﻢ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد ﺗﺎج ﺳﻠﻄﻨﺖ اﻳﺮان را ﺑﺮ ﺳﺮش‬
    ‫ﻧﻬﺎد؛ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻴﮑﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺻﻔﻮﯼ و ﻣﺮدم اﺻﻔﻬﺎن ﻣﺪارا ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫اﻓﺎﻏﻨﻪ ﮐﻪ اﺻﻔﻬﺎن را اﺷﻐﺎل ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬از زﻳﺒﺎﻳﯽ و وﻓﻮر ﺛﺮوت در ﺁن ﺷﻬﺮ ﭼﻨﺪان‬
    ‫ﺑﻪ وﺳﻮﺳﻪ اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺰودﯼ ﻗﺮار و ﺗﺎﻣﻴﻦ دادﻩ ﺷﺪﻩ را زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬
    ‫و ﻏﺎرت و ﺗﺠﺎوز ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺪﻩ ﺧﺎﻧﺪان ﺻﻔﻮﯼ در اﻳﻦ ﻏﺎﺋﻠﻪ هﻼﮎ ﺷﺪﻧﺪ‬
    ‫و ﻣﺮدم اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﺳﻴﺎﻩ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ! ﺑﺎ ﺳﻘﻮط ﺧﻮﻧﺒﺎر ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ‪ ،‬هﺮج و ﻣﺮج‬
    ‫در ﺗﻤﺎم ﮐﺸﻮر ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﮔﺸﺖ و از هﺮ ﮔﻮﺷﻪ اﯼ ﻓﺘﻨﻪ اﯼ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ .‬دول روس و‬
    ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ هﻢ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪن اﻳﻦ ﻓﺘﻨﻪ هﺎ راهﯽ ﻣﻠﮏ اﻳﺮان ﺷﺪﻧﺪ و ﭼﻴﺰﯼ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ‬
    ‫ﺑﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﮐﺸﻮر را ﺷﻐﺎﻻن وﺣﺸﯽ دوﺑﺎرﻩ ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

    ‫‪95‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﺎدرﺷﺎﻩ اﻓﺸﺎر‬
    ‫داﺳﺘﺎن ﻧﺎدر ﻣﺎﻧﻨﺪ روﻳﺎﻳﯽ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺑﺮاﯼ اﻳﺮان ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﯽ اﺻﻞ و‬
    ‫ﻧﺴﺐ ﺑﻪ ﺑﺎزواﻧﯽ ﺗﻮاﻧﺎ و ﺑﺎ ﻗﻠﺒﯽ ﺳﻠﺤﺸﻮر ﺑﺮﺧﻴﺰد و ﮐﺸﻮر را از اﻓﻐﺎن ﻧﺠﺎت‬
    ‫دهﺪ‪ ،‬ﮐﻤﺮ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ را ﺑﺸﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻮاﯼ روس را ﺑﺮاﻧﺪ و ﺑﺎ ﻓﺘﻮﺣﺎﺗﺶ ﺑﺮ ﺳﺮزﻣﻴﻨﯽ‬
    ‫ﻣﻌﺎدل اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ و ﺑﻪ ﮔﻨﺠﯽ اﻓﺴﺎﻧﻪ اﯼ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻓﺴﻮس ﮐﻪ ﺁﺧﺮ اﻳﻦ‬
    ‫ﺷﺎهﻨﺎﻣﻪ ﺧﻮش ﻧﺒﻮد و هﻤﭽﻮن ﮐﺎﺑﻮﺳﯽ ﺟﻨﻮن ﺁﻣﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﯽ ﺧﻮﻧﻴﻦ رﺳﻴﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ و ﺧﻮﻧﺨﻮار اﻓﻐﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻃﻮاﻳﻒ ﻗﺰﻟﺒﺎش از‬
    ‫ﻗﺎﺟﺎر و اﻓﺸﺎر زﻳﺮ ﺑﻴﺮق ﻳﮑﯽ از ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﺻﻔﻮﯼ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ دوم در‬
    ‫ﺷﻤﺎل اﻳﺮان ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﻧﻴﺰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﻗﺸﻮن ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
    ‫ﻧﺎدرﺧﺎن "ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ" ﺳﭙﺮد‪ ،‬زﻳﺮا ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﺳﭙﺎﻩ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﻓﻐﺎن ﺑﻪ‬
    ‫ﺳﭙﻬﺒﺪﯼ ﻳﮕﺎﻧﻪ و ﻧﺎﺑﻐﻪ اﯼ ﺟﻨﮕﯽ ﻧﻴﺎز داﺷﺖ‪ ،‬و ﮐﺎر ﺁن ﺷﺎهﺰادﻩ ﻧﺎزﭘﺮوردﻩ‬
    ‫ﻧﺒﻮد!‬

    ‫ﻧﺎدرﺧﺎن ﻓﺮزﻧﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﺸﻦ اﻳﻼﺗﯽ در ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ داﺋﻢ در ﻣﻌﺮض ﺗﻬﺎﺟﻢ‬
    ‫ازﺑﮑﺎن ﺳُﻨﯽ ﻣﺬهﺐ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﺑﺮاﯼ دزدﯼ‪ ،‬ﭼﭙﺎول و ﺑﻪ ﺑﺮدﮔﯽ ﺑﺮدن‬
    ‫ﺳﮑﻨﻪ ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬هﺮ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻴﻒ ﺁن اﺳﺘﺎن ﺻﻔﻮﯼ ﺷﺒﻴﺨﻮن ﻣﯽ زدﻧﺪ و از‬
    ‫ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺎدر ﺧﺮدﺳﺎل و ﻣﺎدرش را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﺳﻴﺮﯼ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻧﺎدر از ﺑﻨﺪ‬
    ‫ﺗﺮﮐﺎن ازﺑﮏ ﺑﺠﺴﺖ و از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺷﻮم ﻏﻼﻣﯽ در ﮔﻮﺷﻪ اﯼ از ﻣﺎوراﻟﻨﻬﺮ‬
    ‫ﻧﺠﺎت ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ زود ﺑﺪام دزدان و راهﺰﻧﺎن ﻣﺤﻠﯽ ﺧﺮاﺳﺎن اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺖ‬
    ‫ﻳﺘﻴﻤﺎﻧﯽ ﺑﯽ ﭘﻨﺎﻩ ﻣﺎﻧﻨﺪ او را ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ در ﻣﻴﺎن راهﺰﻧﺎن‪ ،‬ﺷﻤﺸﻴﺮزﻧﯽ و‬
    ‫ﺑﻴﺒﺎﮐﯽ ﺁﻣﻮﺧﺖ و ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﮔﺮوهﯽ از ﺁن ﻃﺮاران رﺳﻴﺪ‪ .‬در ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﺑﻴﻦ‬
    ‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻗﺰﻟﺒﺎش ﻧﻴﺰ ﻧﺎدر ﺑﺰودﯼ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد و دﺳﺘﻪ اش ﺟﺎﻳﯽ ﺑﺎز ﮐﺮد و ﺑﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ‬
    ‫ﺑﻪ ﻃﺎﻳﻔﻪ اﻓﺸﺎر‪ ،‬دﻟﻴﺮﻳﻬﺎ ﻧﻤﻮد و درﺟﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬هﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺁن ﺟﻨﮕﺠﻮﯼ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪96‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﻐﺮور را ﻣﯽ دﻳﺪ‪ ،‬ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن از ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎﻳﺎن اﻓﺴﺎﻧﻪ اﯼ ﭼﻮن ﺗﻴﻤﻮر و‬


    ‫ﭼﻨﮕﻴﺰ دارد!‬

    ‫در ‪ ١٧٢٩‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ﮐﻮﭼﮏ ﻧﺎدرﺧﺎن در داﻣﻐﺎن ﺑﻪ ﻣﺼﺎف ﺳﭙﺎﻩ اﻓﺎﻏﻨﻪ‬


    ‫رﻓﺖ و ﻧﺎﺑﺎوراﻧﻪ ﻣﻐﻠﻮﺑﺸﺎن ﻧﻤﻮد و ﺗﺮس از اﻓﻐﺎﻧﻬﺎ را از دل اﻳﺮاﻧﻴﺎن زدود‪ .‬ﺑﺎﻗﯽ‬
    ‫ﻟﺸﮑﺮ اﻓﻐﺎن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﺻﻔﻬﺎن ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻋﻤﺪﻩ ﺳﭙﺎهﺸﺎن ﺑﻬﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ در‬
    ‫ﻣﻮرﭼﻪ ﺧﻮرت ﮐﺎر ﻧﺎدر را ﺑﺴﺎزﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺁن ﻧﺎﺑﻐﻪ ﺟﻨﮕﯽ ﭼﻨﺎن دﻣﺎر از روزﮔﺎر‬
    ‫ﻧﻴﺮوﯼ ﻓﺰوﻧﺘﺮ اﻓﺎﻏﻨﻪ ﺑﺮﺁورد ﮐﻪ ﻳﺎ ﻣﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺮز‬
    ‫ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺘﻮارﯼ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻮﮐﺐ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ زﻳﺮ ﺳﺎﻳﻪ ﺟﺒﺮوت ﻧﺎدرﯼ ﺑﻪ‬
    ‫اﺻﻔﻬﺎن رﺳﻴﺪ و ﺑﻌﺪ از داﻏﺪارﯼ ﺑﺮ ﺣﺎل ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﮑﻨﺠﻪ درﻳﺪﻩ و ﺧﻮﻳﺸﺎن ﺑﻘﺘﻞ‬
    ‫رﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻨﺎم ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ دوم ﺻﻔﻮﯼ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﻧﺎدر هﻢ‬
    ‫ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﻗﻠﻴﺨﺎن ﻟﻘﺐ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫ﻧﺎدرﺧﺎن ﺳﭙﺲ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺮق ﮐﺸﻮر ﺷﺪ ﺗﺎ ﺳﻠﻄﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ را در ﺧﺮاﺳﺎن‬


    ‫و هﺮات ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻏﻴﺎب او‪ ،‬ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ هﻮس ﭘﻬﻠﻮاﻧﯽ ﮐﺮد و ﺑﻴﺨﺮداﻧﻪ ﺑﺮ‬
    ‫ﻟﺸﮑﺮ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ در ﻏﺮب ﮐﺸﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد‪ .‬ﺳﭙﺎﻩ ﻧﻮﭘﺎ و ﮐﻢ ﺗﻌﺪاد اﻳﺮان ﮐﻪ‬
    ‫ﺑﻪ ﺧﻮن ﺟﮕﺮ ﻧﺎدر و ﺳﺎﻳﺮ ﺁزادﮔﺎن ﺗﺎزﻩ داﺷﺖ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺤﺖ رهﺒﺮﯼ‬
    ‫ﺑﯽ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ از ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر‪ ،‬ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ‬
    ‫ﻣﺘﻮﺣﺶ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻗﺮارداد ﺻﻠﺤﯽ ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﮔﺮدن ﻧﻬﺎد‪ .‬در ﺑﺎزﮔﺸﺖ از‬
    ‫ﻓﺘﺢ ﺧﺮاﺳﺎن و هﺮات‪ ،‬ﻧﺎدر دﻳﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ را او رﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺑﺮ ﺑﺎد دادﻩ‪.‬‬
    ‫ﭘﺲ ﺑﺎ رهﺒﺮان ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺑﻪ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻧﺸﺴﺖ ﺗﺎ ﺷﺎﻩ را ﺑﺪ ﻧﺎم و ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﻩ‬
    ‫ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ دوم ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﺿﻌﻒ رهﺒﺮﯼ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺿﻌﻒ اﺧﻼﻗﯽ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺪاﺷﺖ ﮐﻪ‬
    ‫ﺷﺮاﺑﺨﻮار ﺑﻮد و ﻏﻼﻣﺒﺎرﻩ! ﭘﺲ ﻧﺎدر در ﺧﻔﺎ ﺟﻤﻌﯽ از ﻋﻠﻤﺎﯼ اﺻﻔﻬﺎن و‬
    ‫ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﻮم را ﺑﻪ ﭘﺴﺘﻮﯼ ﺳﺮاﯼ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﺁورد و از روزﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺰم ﺷﺎهﺎﻧﻪ را‬
    ‫ﺑﺪﻳﺸﺎن ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺁن ﻣﺸﺎهﺪات و زﻳﺮ ﻧﻔﻮذ ﻧﺎدرﺧﺎن‪ ،‬ﺧﻂ ﺑﻪ‬

    ‫‪97‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﮔﻤﺮاهﯽ و ﻓﺴﺎد ﺷﺎﻩ دادﻧﺪ و ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﺰﻟﺒﺎش‪ ،‬ﭘﺴﺮ ﻳﮑﺴﺎﻟﻪ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ را ﻇﺎهﺮَا ﺑﻪ‬
    ‫ﺗﺨﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻧﺎدر را ﻧﺎﻳﺐ اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ و هﻤﻪ ﮐﺎرﻩ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﭘﺲ از ﺁن ﮐﻮدﺗﺎ و ﮐﺴﺐ ﻗﺪرت‪ ،‬ﻧﺎدر ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻋﺜﻤﺎﻧﻴﺎن ﻣﯽ رود و ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ‬
    ‫ﺳﺎل ﺟﻨﮓ و ﺗﻼش در ‪ ١٧٣۵‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺘﺸﺎن را درهﻢ ﻣﯽ ﺷﮑﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً‪،‬‬
    ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎن ﺻﻠﺤﯽ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﮔﺮدن ﻣﯽ ﻧﻬﺪ و ﺗﻤﺎم ﺳﺮﺣﺪ اﺷﻐﺎل ﺷﺪﻩ اﻳﺮان‬
    ‫را ﺑﻌﻼوﻩ ﺑﺼﺮﻩ و ﮐﺮﺑﻼ ﺑﺎزﭘﺲ ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﻓﺎﺣﺶ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‪،‬‬
    ‫روﺳﻬﺎ ﻧﻴﺰ از اﻳﺮان ﻋﻘﺐ ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﻨﺪ و ﻃﯽ ﻣﻌﺎهﺪﻩ ﮔﻨﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﺎدرﺧﺎن ﭘﻴﻤﺎن‬
    ‫ﺻﻠﺤﯽ ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ و ﺣﺘﯽ ﻗﺮارداد دﻓﺎع ﻣﺸﺘﺮﮎ اﻧﻌﻘﺎد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ!‬

    ‫ﭘﻴﺮوز ﺑﺮ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺎرﺟﯽ و ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ داﺧﻠﯽ‪ ،‬در ‪ ١٧٣۶‬ﻣﻴﻼدﯼ‬


    ‫ﻧﺎدرﺧﺎن ﺟﺮﮔﻪ اﯼ از ﺑﺰرﮔﺎن ﮐﺸﻮرﯼ‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎﯼ ﺷﻴﻌﻪ و ﺳُﻨﯽ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن‬
    ‫هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن ﺧﺎرﺟﯽ در دﺷﺖ ﻣﻐﺎن ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﭘﺎﻧﺰدﻩ ﺳﺎل از ﺣﻤﻠﻪ‬
    ‫اﻓﻐﺎن ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﮐﺜﺮ ﺻﻔﻮﻳﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد و هﻤﮕﺎن ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
    ‫اﮔﺮ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺒﻮغ و ﺟﺴﺎرت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﺎدر ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺟﺎن و ﻧﺎﻣﻮس ﻣﻠﺖ هﻨﻮز زﻳﺮ‬
    ‫دﺳﺖ اﻓﻐﺎﻧﺎن ﺑﻴﺮﺣﻢ ﻣﻴﺒﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺳﻠﺐ ﻳﺪ از ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺻﻔﻮﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮزﻧﺪان‬
    ‫ﺧﻠﻒ اﻣﺎم ﻋﻠﯽ و اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﺎﻩ اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﺸﺎن ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺣﮑﻢ ﻣﻬﺪﯼ و ﺳﺎﻳﻪ ﺧﺪا را داﺷﺖ‪ ،‬هﻨﻮز ﺑﻪ ﺗﻤﻬﻴﺪات‪ ،‬ﺗﺄﻳﻴﺪات و ﻧﻤﺎﻳﺸﺎﺗﯽ‬
    ‫ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫در اﺟﻼس دﺷﺖ ﻣﻐﺎن‪ ،‬ﻧﺎدر ﺷﺮﺣﯽ از ﺧﺪﻣﺎت و ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺷﻤﺮد و‬
    ‫اﻓﺰود؛ اﻳﻨﮏ ﮐﻪ ﮐﺸﻮر از ﺷﺮ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮان ﺧﺎرﺟﯽ در اﻣﺎن اﺳﺖ و وﻇﺎﻳﻒ او ﺑﻪ‬
    ‫اﻧﺠﺎم رﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻞ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﺎزﮔﺮدد و ﻗﺪرﯼ ﺑﻴﺎﺳﺎﻳﺪ‪ .‬در ﺧﺎﺗﻤﻪ هﻢ از‬
    ‫ﻣﺠﻤﻊ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺑﺮاﯼ ﺷﺎﻩ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﮐﻪ ﺁﺷﮑﺎرا ﻻﻳﻖ ﺳﻠﻄﻨﺖ‬
    ‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﺁراﻳﯽ و ﻣﺸﻮرت اﮔﺮ ﺑﺮاﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﺁزادﯼ راﯼ و ﺑﻴﺎن‬
    ‫هﻤﺮاﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻗﺪﻣﯽ ارزﻧﺪﻩ در راﻩ ﻗﺪرت ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم ﻳﺎ ﻻاﻗﻞ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪98‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻃﺒﻘﺎت ﺑﺎﻻﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ و راﻩ را ﺑﺮاﯼ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ در ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻳﺮان‬
    ‫ﺑﺎز ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻓﺴﻮس ﮐﻪ ﻧﺎدر ﺧﺎن و ﺳﭙﻬﺒﺪاﻧﺶ ﺑﻪ زور و ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ و ﺷﻮرا‬
    ‫ﻋﺎدت داﺷﺘﻨﺪ! ﭘﺲ‪ ،‬ﻳﮏ دو ﻧﻔﺮ ﮐﻪ ﺟﺮات ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺮف دل ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ و در دﻓﺎع‬
    ‫از اداﻣﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺻﺤﺒﺘﯽ ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ "ﺗﻴﺮ ﻏﻴﺐ" ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﻠﻮﯼ‬
    ‫ﭼﺎدرﺷﺎن ﺑﻪ هﻼﮐﺖ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻻﺟﺮم‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺠﻤﻊ ﺑﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎﯼ ﻧﺎدر اﻓﺘﺎدﻧﺪ و‬
    ‫اﻟﺘﻤﺎس ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﺸﺎن ﺑﺠﺎﯼ ﮔﻮﺷﻪ ﻧﺸﻴﻨﯽ در ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ﺳﻠﻄﻨﺖ اﻳﺮان را‬
    ‫ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ و ﻧﺎدرﺷﺎﻩ هﻢ "ﺑﺎ اﮐﺮاﻩ" ﻗﺒﻮل ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮط ﺁﻧﮑﻪ ﺷﻴﻌﻴﮕﺮﯼ در‬
    ‫اﻳﺮان از ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺬهﺐ ﺣﺎﮐﻢ و اﺟﺒﺎرﯼ ﺧﺎرج ﺷﻮد و ﻣﺬهﺐ ﺳُﻨﯽ هﻤﺮدﻳﻒ ﺁن‬
    ‫ﻣﺤﺘﺮم ﺷﻤﺮدﻩ و ﺁزاد ﮔﺮدد‪.‬‬

    ‫اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺁزادﯼ ﻣﺬهﺐ و ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻧﻴﺰ اﺑﺘﮑﺎرﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺮاﺳﺘﯽ اﺟﺮا‬
    ‫ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﻳﺮان را ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻓﺮهﻨﮕﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﺒﺮد‪ .‬ﻧﺎدرﺷﺎﻩ‬
    ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﮏ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﻴﺪاﻧﺴﺖ ﮐﻪ دﺷﻤﻨﯽ ﺧﻮﻧﯽ ﺑﺎ هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن ﺳُﻨﯽ‬
    ‫ﻣﺬهﺐ‪ ،‬اﻳﺮان را داﺋﻤًﺎ در ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﻗﺮار ﻣﯽ داد و ﺗﻠﻔﺎت ﺟﻨﮕﯽ و ﻣﺨﺎرج ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
    ‫ﺁن‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻤﻠﮑﺖ را ﻓﻠﺞ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬او ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ ﺗﺎ زﻳﺮ‬
    ‫ﺑﻨﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺻﻔﻮﯼ را ﻧﻴﺰ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺷﺮط ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ‬
    ‫ﻋﻠﻤﺎﯼ ﺷﻴﻌﻪ از ﻋﻘﺎﻳﺪ اﻓﺮاﻃﯽ ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﺮدارﻧﺪ و ﻣﺬهﺐ ﺷﻴﻌﻪ را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ‬
    ‫ﻋﻨﻮان "ﻓﻘﻪ ﺟﻌﻔﺮﯼ" ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺮداﺷﺖ اﻣﺎم ﺟﻌﻔﺮ ﺻﺎدق از دﻳﺎﻧﺖ اﺳﻼم‪ ،‬و ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
    ‫ﻳﮑﯽ از ﭼﻬﺎر ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺘﺪاول ﺳُﻨﯽ )ﺣﻨﻔﯽ‪ ،‬ﺣﻨﺒﻠﯽ‪ ،‬ﺷﺎﻓﻌﯽ و ﻣﺎﻟﮑﯽ( و ﻧﻪ ﻳﮏ‬
    ‫دﻳﻦ ﺟﺪا ﮐﻪ ﺳﻨﻴﺎن را ﮐﺎﻓﺮ ﻣﯽ ﺷﻤﺮد‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮَا اﻳﻦ‬
    ‫ﺷﺮط او هﻢ ﻣﻮرد ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻋﻠﻤﺎ واﻗﻊ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺁن ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺎدرﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن‬
    ‫ﺣﺎﺿﺮ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ در دﺷﺖ ﻣﻐﺎن ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ و دوﺳﺘﯽ ﺑﺴﺖ ﺗﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ‬
    ‫ﻣﺬهﺐ ﺷﻴﻌﻪ ﺟﻌﻔﺮﯼ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮑﯽ از ﺑﺮداﺷﺘﻬﺎﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻓﻘﻬﯽ اﺳﻼم‬

    ‫‪99‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ و ﺑﺮاﯼ ﺷﻴﻌﻴﺎن اﻳﺮان در ﻣﮑﻪ و ﺑﺤﺪﯼ ﻣﻌﺎدل ﺳُﻨﻴﺎن‪ ،‬اﻣﮑﺎن زﻳﺎرت و‬
    ‫ﺣﺞ ﻓﺮاهﻢ ﺁورﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﻌﺪ از ﻣﻮﻓﻘﻴﺘﻬﺎﯼ دﺷﺖ ﻣﻐﺎن‪ ،‬ﻧﺎدرﺷﺎﻩ اﻓﺸﺎر ﮐﻪ ﺑﺎ روﺳﻴﻪ و ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﭘﻴﻤﺎن ﺻﻠﺢ‬
    ‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و اﻳﺮاﻧﻴﺎن را ﺑﻌﺪ از دو ﻗﺮن ﺑﻪ ﭘﻬﻨﻪ اﻣﺖ ﺑﺰرگ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﺪﻩ‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﮐﺸﺎورزﯼ و ﺻﻨﺎﻋﺖ ﻣﻤﻠﮑﺖ و ﺗﺜﺒﻴﺖ‬
    ‫اﺻﻼﺣﺎت ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ ﺁن ﻧﺎدرﻩ دوران‪ ،‬ﻧﺒﻮغ ﺧﻮد‬
    ‫را در راﻩ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﻨﻴﺎدﯼ ﮐﺸﻮر ﺑﮑﺎر ﻣﻴﺒﺮد‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ اﻳﺮان هﺮﮔﺰ ﺗﺒﺎهﯽ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪ‬
    ‫را ﻧﻤﯽ دﻳﺪ و ﺑﻪ درﻳﻮزﮔﯽ دول ﻣﺘﻤﺪن ﻧﻤﯽ اﻓﺘﺎد‪ .‬اﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻴﺘﻮان از ﻣﺮدﯼ ﮐﻪ‬
    ‫از دهﺴﺎﻟﮕﯽ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺰرگ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﭼﻨﺪ ﺻﺪ‬
    ‫هﺰار ﻧﻔﺮﯼ ﺧﻮد را ﻣﺮﺧﺺ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ اﻣﻮر ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ و ﮐﺴﺎﻟﺖ ﺑﺎر‬
    ‫ﮐﺸﻮردارﯼ ﺑﭙﺮدازد؟‬

    ‫ﭘﺲ در ‪ ١٧٣٨‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬اردوﯼ ﻧﺎدرﯼ ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﺁﮐﻨﺪﻩ از ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻣﺘﻨﻮع‬


    ‫اﻳﺮاﻧﯽ‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﺮد‪ ،‬ﻟُﺮ و ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺑﻮد؛ و ﺣﺘﯽ زﺑﺎن اﺧﺘﻼﻃﯽ ﺧﺎص ﺧﻮدش‬
    ‫)اردو( را ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ؛ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻓﺘﺢ هﻨﺪوﺳﺘﺎن از ﻃﺮﻳﻖ ﻗﻨﺪهﺎر )اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن( و‬
    ‫ﭘﻴﺸﺎور )ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن( ﺑﺮاﻩ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ اﯼ ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﻗﻨﺪهﺎر ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ‬
    ‫اﻓﻐﺎﻧﺎن ﺳﻠﺤﺸﻮر ﺑﻮد ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﺎدر اﻓﺘﺎد‪ .‬او ﺳﭙﺲ رو ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﻧﻬﺎد و‬
    ‫ﻻهﻮر را ﻣﺴﺨﺮ ﮐﺮد و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻳﻌﻨﯽ دهﻠﯽ ﺷﺘﺎﻓﺖ‪.‬‬

    ‫ﻼ ﺑﻬﺒﻮد ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‬


    ‫هﻨﺪوﺳﺘﺎن هﻨﻮز از رﺑﻊ ﻗﺮن ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ داﺧﻠﯽ اورﻧﮓ زﻳﺐ ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﺎﺑﻐﻪ ﺟﻨﮕﯽ ﺁﺳﻴﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ هﻨﺪﯼ ﺳﭙﺎهﯽ‬
    ‫ﻣﻌﻈﻢ و ﻣﻤﻠﻮ از ﭘﻴﻼن ﺟﻨﮕﯽ را ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻧﺎدر ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬اﻣﺎ ﺁن ﮔﺮگ ﺟﻨﮓ دﻳﺪﻩ‬
    ‫ﺑﺎ ﻣﻬﺎرت ﭘﺸﺖ ﺳﭙﺎﻩ هﻨﺪ را ﺷﮑﺴﺖ و دهﻠﯽ را در ‪ ١٧٣٩‬ﻣﻴﻼدﯼ ﻣﺘﺼﺮف ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪100‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺁﻧﭽﻪ از ﻧﺎدر و اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺮ هﻨﺪوﺳﺘﺎن رﻓﺖ‪ ،‬ﻟﮑﻪ ﻧﻨﮕﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ داﻣﻦ ﻣﺎ و‬


    ‫ﺑﺮﭼﻬﺮﻩ ﭘﻠﻴﺪ ﺟﻨﮓ! در ﻏﺎرت دهﻠﯽ‪ ،‬دهﻬﺎ هﺰار ﻣﺮدم ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ ﺷﻬﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و‬
    ‫ﻣﺎل و ﻧﺎﻣﻮﺳﺸﺎن ﺑﺮﺑﺎد رﻓﺖ‪ .‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺗﻤﺎم ﺛﺮوت ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ هﻨﺪ را ﺑﺎر ﭼﺎرﭘﺎﻳﺎن و‬
    ‫ﭘﻴﻼن ﻣﺼﺎدرﻩ اﯼ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﺑﻪ ﭘﺎﯼ ﻧﺎدر اﻓﺘﺎد ﺗﺎ‬
    ‫ﺟﻠﻮﯼ ﻏﺎرت و ﮐﺸﺘﺎر را ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺳﻪ روز ﻗﺘﻞ و ﺗﺠﺎوز‪ ،‬ﻧﺎدر هﻢ‬
    ‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮط اﻳﻨﮑﻪ ﺗﻤﺎم ﺧﺰاﻳﻦ ﺁﺷﮑﺎر و ﭘﻨﻬﺎن هﻨﺪ را ﺑﻪ او دهﻨﺪ و دﺧﺘﺮ‬
    ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﭘﺴﺮ ﻧﺎدر درﺁﻳﺪ و ﺗﻤﺎم ﻣﻠﮏ هﻨﺪ در ﻏﺮب رودﺧﺎﻧﻪ ﺳﻨﺪ ﺑﻪ‬
    ‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ اﻳﺮان واﮔﺬار ﺷﻮد‪.‬‬

    ‫ﺣﻤﻠﻪ وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﻧﺎدر ﺑﻪ هﻨﺪوﺳﺘﺎن از هﻤﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺮدود اﺳﺖ‪ .‬هﻨﺪﻳﺎن را ﺑﺎ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬
    ‫ﺟﻨﮕﯽ ﻧﺒﻮد و ﺣﺘﯽ دﻳﻦ رﺳﻤﻴﺸﺎن هﻢ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻳﮑﯽ ﺑﻮد و ﻓﺮهﻨﮕﺸﺎن ﻧﻴﺰ از زﻣﺎن‬
    ‫ﭘﺎرﺳﻴﺎن و ﺻﻔﻮﻳﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺁب و ﺧﺎﮎ ﭘﻴﻮﻧﺪ و ﻧﺰدﻳﮑﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺁن ﺷﮑﺴﺖ‬
    ‫و ﻓﺘﺮت ﺑﺮاﯼ هﻨﺪوﺳﺘﺎن اﻳﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺰودﯼ اﻧﮕﻠﻴﺴﻴﻬﺎﯼ ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺐ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮﻩ‬
    ‫اش ﮐﺮدﻧﺪ و از ﻣﺮز و ﺑﻮﻣﺶ ﺑﺮاﯼ دوﻳﺴﺖ ﺳﺎل ﺑﻬﺮﻩ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫از ﺗﺎراج هﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻨﺞ ﻧﻔﺮﻳﻦ ﺷﺪﻩ و ﺷﻮﻣﯽ ﺑﻪ ﻧﺎدر رﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮﯼ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺗﺨﺖ‬
    ‫ﻃﺎووس و اﻟﻤﺎس هﺎﯼ ﮐﻮﻩ ﻧﻮر و درﻳﺎﯼ ﻧﻮر هﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎدرﺷﺎﻩ در‬
    ‫اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﺁن ﺛﺮوت ﻏﺎرت ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺧﺮاج و ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺳﻪ ﺳﺎل را ﺑﻪ ﻣﺮدم‬
    ‫ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﭘﺎﻳﺎن ﺁﻧﻤﺪت ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺨﺎرج ﻟﺸﮑﺮ ﻋﻈﻴﻤﺶ ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﺪ و ﻣﺒﻠﻎ ﺳﻪ‬
    ‫ﺳﺎﻟﻪ را در ﻳﮏ ﺳﺎل ﻃﻠﺐ ﻧﻤﻮد و ﮐﺸﺎورزان را ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﺳﻴﺎﻩ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮاَ‪،‬‬
    ‫ﺁﻧﻬﻤﻪ ﻃﻼ و ﺟﻮاهﺮ هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﭼﻨﺎن ﭼﺸﻢ ﻧﺎدر را ﺧﻴﺮﻩ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﻨﺼﺮ دزد و‬
    ‫ذات ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎرش ﻧﻤﻮدار ﺷﺪ! ﭘﺲ از واهﻤﻪ و اﺿﻄﺮاب‪ ،‬اﻋﻈﻢ ﺁن ﮔﻨﺞ ﺧﻮن‬
    ‫ﺁﻟﻮدﻩ را در ﮐﻮهﺴﺘﺎﻧﻬﺎﯼ ﺧﺮاﺳﺎن )ﮐﻼت ﻧﺎدرﯼ( ﮐﻪ ﻣﺨﻔﻴﮕﺎﻩ زﻣﺎن راهﺰﻧﻴﺶ‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺪﺑﻴﻨﯽ و رﻓﺘﺎر ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺑﺮ ﻧﺎدر ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﺟﻤﻌﯽ از ﻧﺰدﻳﮑﺎن ﻗﺼﺪ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و او ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺴﺮش ﻣﺸﮑﻮﮎ ﺑﻮد‪ ،‬در‬

    ‫‪101‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ ١٧۴١‬ﻣﻴﻼدﯼ دﺳﺘﻮر ﮐﻮر ﮐﺮدن وﯼ و ﻗﺘﻞ ﻋﺪﻩ ﮐﺜﻴﺮﯼ از ﺑﺰرﮔﺎن را ﺻﺎدر‬


    ‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﺑﻌﺪ از ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺑﺠﺰ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻧﺎدر ﻋﻠﻴﻪ ازﺑﮑﺎن ﻣﺎوراﻟﻨﻬﺮ‪ ،‬ﺳﺎﻳﺮ‬
    ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ او ﭼﻨﺪان ﻣﺆﺛﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﯽ اش در ﻗﻔﻘﺎز ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺑﺮادرش‬
    ‫و ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ و ﺟﻨﮓ ﻣﺠﺪدش ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ در ‪ ١٧۴۵‬ﻣﻴﻼدﯼ‬
    ‫هﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﻋﻤﻠﯽ ﻣﺬهﺐ ﺷﻴﻌﻪ ﺟﻌﻔﺮﯼ ﻣﺠﺎب ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻼش‬
    ‫ﻧﺎدردر ﺟﻬﺖ اﻳﺠﺎد ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ درﻳﺎﻳﯽ در ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﮔﺎﻣﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
    ‫ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﺑﺤﺮﻳﻦ و ﻋﻤﺎن ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻏﻠﺐ اﻋﻤﺎﻟﺶ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و دﻧﺒﺎﻟﻪ‬
    ‫ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﻌﺪ از وﯼ ﺑﺮ ﺑﺎد رﻓﺖ‪.‬‬

    ‫ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺁﺧﺮ ﮐﺎر ﻧﺎدر و اﻓﺸﺎرﻳﺎن ﺑﻪ ﮐﺎﺑﻮﺳﯽ ﺟﻨﻮن ﺁﻣﻴﺰ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺒﺮﻳﺰ از‬
    ‫ﮐﺸﺘﺎر و ﺟﻨﺎﻳﺖ! ﻧﺎدر ﺷﺎﻩ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ اﺣﺪﯼ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪان ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ و‬
    ‫ﮐﺸﺘﺎر ﻧﺰدﻳﮑﺎن ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﺎن ﺗﻨﻬﺎ اﻣﻴﺪ اداﻣﻪ ﺣﻴﺎت را در ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﺁن ﻣﺠﻨﻮن‬
    ‫ﻣﺨﻮف دﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ در ‪ ،١٧۴٧‬ﮔﺮوهﯽ از اﻓﺴﺮاﻧﺶ ﺑﻪ هﻤﻴﺎرﯼ ﭘﺴﺮ ﺑﺮادرش‬
    ‫)ﻋﻠﻴﻘﻠﯽ( در ﺧﻮاب ﺑﺮ ﺳﺮش رﻳﺨﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮش ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺁن‪ ،‬ﻋﻤ ً‬
    ‫ﻼ‬
    ‫ﻳﮑﺸﺒﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﻧﺎدرﯼ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪ وهﺮ ﺳﭙﻬﺒﺪﯼ ﺑﻪ وﻻﻳﺘﯽ رﻓﺖ و ادﻋﺎﯼ اﻣﻴﺮﯼ‬
    ‫ﻧﻤﻮد!‬

    ‫ﻋﻠﻴﻘﻠﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "ﻋﺎدل ﺷﺎﻩ" ادﻋﺎﯼ ﺗﺎج و ﺗﺨﺖ اﻓﺸﺎرﯼ ﻧﻤﻮد و ﻋﻠﯽ اﻟﺤﺴﺎب‬
    ‫ﺗﻤﺎم ﭘﺴﺮان ﻧﺎدر را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻮدش ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺶ از ﻳﮏ ﺳﺎل ﻧﭙﺎﻳﻴﺪ ‪.‬‬
    ‫ﺟﻤﻌﯽ از اﻓﺴﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﮔﻨﺞ ﻧﺎدرﯼ در ﮐﻼت اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﺑﺨﺸﯽ را ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و‬
    ‫ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁن ﺗﺎ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﺷﺪ‪ .‬از ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﺎدر اﻓﺸﺎر هﻴﭻ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﻧﻮﻩ‬
    ‫اش ﺷﺎهﺮخ ﮐﻪ در ﺁن ﺑﻼﻳﺎ ﮐﻮر ﺷﺪﻩ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺮدم دارﯼ و ﺣﺴﻦ ﺧﻠﻘﺶ‬
    ‫ﺗﺎ ﺳﺎﻟﻬﺎ در ﻣﺸﻬﺪ اﻣﻴﺮﯼ داﺷﺖ‪ .‬اﻓﺴﻮس ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺷﺎهﺮخ ﺑﻴﭽﺎرﻩ و ﺑﯽ ﺁزار ﻧﻴﺰ‬
    ‫در ﭘﻴﺮﯼ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﮔﻨﺞ ﺷﻮم ﻧﺎدرﯼ‪ ،‬زﻳﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﻘﺘﻞ ﻣﯽ رﺳﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪102‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن زﻧﺪ و زﻧﺪﻳﻪ‬


    ‫ﻧﺎدر ﻃﯽ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل‪ ،‬اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ اﻳﺮان را دوﺑﺎرﻩ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮد و ﻣﺠﺪدَا‬
    ‫ﺑﺮﺑﺎد داد! ﺑﻌﺪ از ﻣﺮﮔﺶ‪ ،‬هﺮ ﺳﭙﻬﺒﺪﯼ در وﻻﻳﺘﯽ راﻳﺖ اﺳﺘﻘﻼل و اﻣﻴﺮﯼ‬
    ‫ﺑﺮداﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ از ﭘﺲ دهﺴﺎل ﺁﺷﻮب و ﮐﺸﺘﺎر‪ ،‬از ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮑﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ دوﻟﺖ‬
    ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺪ )اﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ اﺑﺪاﻟﯽ( و دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻳﺮان رﺳﻴﺪ‬
    ‫)ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن زﻧﺪ(‪ .‬ﮐﺮﻳﻢ ﺧﺎن ﺑﺎ وﺟﻮد ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﺳﺎﻳﺮ اﻣﻴﺮان در ‪ ١٧۶٣‬ﻣﻴﻼدﯼ‪،‬‬
    ‫هﺮﮔﺰ ﺧﻮد را ﺷﺎﻩ ﻧﺨﻮاﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻟﻘﺐ وﮐﻴﻞ اﻟﺮﻋﺎﻳﺎ را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ اﯼ‬
    ‫از ﻣﻨﺎﻋﺖ ﻃﺒﻊ اوﺳﺖ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻟﺸﮑﺮ و ﻗﺪرت ﺑﻼﻣﻨﺎزع‪ ،‬هﺮﮔﺰ ﺑﻪ‬
    ‫ﺧﺮاﺳﺎن و ﺷﺎهﺮخ ﻧﺎﺑﻴﻨﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻴﺎورد و ﺣﺮﻣﺖ ﺁن ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻳﺎدﮔﺎر اﻓﺸﺎرﯼ را‬
    ‫ﻣﺤﺘﺮم داﺷﺖ‪ .‬ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن ﻟﺮﯼ ﺳﻠﺤﺸﻮر وﻟﯽ ﺳﺎدﻩ و ﺑﯽ ﺗﮑﻠﻒ ﺑﻮد و ﻗﻠﺒﯽ ﺑﺰرگ‬
    ‫و ﻃﺒﻌﯽ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ داﺷﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﮐﺜﺮ ﺷﺎهﺎن اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﺑﻌﺪ از ﻧﺎدر و‬
    ‫هﺮج و ﻣﺮج اﻣﻴﺮاﻧﺶ؛ در ﺧﺎﻃﺮﻩ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻣﺎ‪ ،‬ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن زﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ‬
    ‫ﻧﻴﮏ ﺳﻴﺮت و ﻧﻴﮑﻮﮐﺎر ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬او هﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ را ﺑﻪ ﺷﻴﺮاز ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
    ‫ﮐﺮد ودر ﺁن ﺷﻬﺮ ﺁﺑﺎداﻧﻴﻬﺎ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﺮﻗﻪ اﯼ هﻤﭽﻨﺎن ﺗﺤﺖ ﻧﺎم "وﮐﻴﻞ"‬
    ‫ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﺳﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﺮﺧﻼف ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻧﺎدرﯼ‪ ،‬ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن ﺣﺘﯽ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﺑﺨﺘﻴﺎرﯼ و ﻗﺎﺟﺎر ﺧﻮد هﻢ ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﺪارا رﻓﺘﺎر ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﻣﻴﺮزادﻩ ﺟﻮان ﻗﺎﺟﺎر )ﺁﻏﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎن( را ﮐﻪ در‬
    ‫درﺑﺎر زﻧﺪ ﮔﺮوﮔﺎن ﺧﻮش رﻓﺘﺎرﯼ ﻃﺎﻳﻔﻪ اش ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺰت و اﺣﺘﺮام ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
    ‫ﻏﺎﻓﻞ ﮐﻪ ﺁن ﺧﻮاﺟﻪ ﻗﺎﺟﺎر در ﺧﻔﺎ ﺑﻪ ﺷﻴﻄﻨﺖ و دﺳﻴﺴﻪ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪ‬
    ‫ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﺧﺎن ﻗﺎﺟﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻏﺎﻳﻠﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﻧﺎدر ﻗﻴﺎم ﮐﺮد و ﺑﺎ ﮐﻤﮏ‬
    ‫ﺟﻤﻌﯽ ﻗﺰﻟﺒﺎش‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ در ﻣﺎزﻧﺪران ﺣﮑﻮﻣﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﭘﺴﺮش ﻣﺤﻤﺪ‪،‬‬
    ‫ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺟﻨﮓ ﭘﺪر ﺑﺎ ﻋﺎدﻟﺸﺎﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺮدﺳﺎل را ﺑﻪ اﺳﻴﺮﯼ ﮔﺮﻓﺖ‪،‬‬
    ‫وﻳﺮا اﺧﺘﻪ ﻧﻤﻮد! اﺧﺘﻪ ﮐﺮدن و ﮐﻮر ﮐﺮدن ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﮐﻢ ﺧﻄﺮ از ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﯼ راﻳﺞ‬

    ‫‪103‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫وﺣﺸﻴﮕﺮﯼ ﻣﻐﻮﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﮐﺎﻟﺒﺪ ﺳﻴﺎﺳﯽ– ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻳﺮان ﺁﻧﻤﻮﻗﻊ رﺳﻮخ ﮐﺎﻣﻞ‬
    ‫داﺷﺖ‪.‬‬

    ‫ﻃﯽ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﮔﺮوﮔﺎﻧﯽ در ﺷﻴﺮاز‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺑﺎ ﻋﻘﺪﻩ ﻧﺎﻣﺮدﯼ و ﮐﻴﻨﻪ ﻗﺘﻞ‬
    ‫ﭘﺪرش ﺑﺰرگ ﺷﺪ و اﮔﺮ ﭼﻪ در ﻇﺎهﺮ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ داد‪ ،‬در ﺑﺎﻃﻦ هﻤﭽﻮن ﺁﺗﺸﻔﺸﺎﻧﯽ‬
    ‫ﻣﺨﻮف ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻃﻐﻴﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ هﻢ در ‪ ١٧٧٩‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﺎ ﻣﺮگ ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن‬
    ‫زﻧﺪ دﺳﺖ داد و ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﺑﯽ ﻓﻮت وﻗﺖ ﺑﻪ ﻣﺎزﻧﺪران ﻓﺮار ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺎ‬
    ‫ﺑﺮادران و هﻢ اﻳﻼﻧﺶ ﻟﺸﮑﺮ ﺁراﺳﺖ‪.‬‬

    ‫از ﺁﻧﻄﺮف در ﺷﻴﺮاز‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻴﺮاث ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن در ﻣﻴﺎن زﻧﺪﻳﻪ رﻗﺎﺑﺖ و ﻧﺒﺮد‬
    ‫درﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و دهﺴﺎل ﮐﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻮان ﻣﻐﺮور و ﺳﻠﺤﺸﻮرﯼ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎن زﻧﺪ‬
    ‫ﺑﺮ ﮐﺮﺳﯽ ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن ﺗﮑﻴﻪ زﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ دهﻪ ﻓﺘﺮت ﺑﺮاﯼ ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن و ﻗﺎﺟﺎرﻳﺎن‬
    ‫ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺳﻠﻄﻪ ﺧﻮﻳﺶ را در ﺷﻤﺎل و ﻣﺮﮐﺰ ﮐﺸﻮر ﺗﺜﺒﻴﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺧﺎن‬
    ‫ﺟﻮان زﻧﺪ روﻧﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪104‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ -۴‬ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻗﺎﺟﺎر ﺗﺎ اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ‬


    ‫ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ در اﻳﺮان ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻗﺎﺟﺎرﻳﻪ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﻣﺠﺪدًا ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻻزم اﺳﺖ‬
    ‫ﺗﺎ اﺣﻮال ﺟﻬﺎن ﻣﺘﻤﺪن را در اﻳﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻳﺎدﺁور ﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺗﺎ هﻢ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‬
    ‫اﻳﺮان ﻣﻌﻠﻮم ﮔﺮدد و هﻢ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺧﺎرﺟﯽ و اﺳﺘﻌﻤﺎرﯼ ﮐﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻳﺮان‬
    ‫را در ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺧﻮد ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪.‬‬

    ‫در ﻏﺮب‪ ،‬اروﭘﺎ در ﺟﻬﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دﻣﮑﺮاﺳﯽ روز اﻓﺰون و ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ‬
    ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﻣﻠﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺎم اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ رﺿﺎﯼ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺎهﺎن ﻣﺴﺘﺒﺪ اﻧﺠﺎم‬
    ‫ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺎﺻﻞ اﻧﻘﻼب ﮐﺒﻴﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﺑﻌﺪ از ﺁن‬
    ‫ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺎرﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻴﺰ ﻋﻤﺪﺗًﺎ از زﻳﺮ اﺳﺘﻌﻤﺎر اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﺳﺘﻢ اﺳﭙﺎﻧﻴﺎ ﺧﺎرج ﮔﺮدﻳﺪ‬
    ‫و ﺟﻤﻬﻮرﻳﻬﺎﯼ ﻣﺘﻌﺪدﯼ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ از ﻃﺮﻳﻖ اﻧﻘﻼب و ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ‬
    ‫اﺳﺘﻘﻼل ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻧﺪ و ﺁن ﻗﺎرﻩ را ﺷﮑﻮﻓﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻬﺖ ﺻﻨﻌﺖ و ﻓﻦ ﺁورﯼ‬
    ‫ﻧﻴﺰ در ﻏﺮب اﻧﻘﻼﺑﯽ در ﺗﻮﻟﻴﺪ و داﻧﺶ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺎدﯼ‬
    ‫را زﻳﺮ و زﺑﺮ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬رﻓﺎﻩ ﮔﺴﺘﺮدﻩ اﯼ در اﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮاص و ﻋﻮام ﻗﺮار داد‪.‬‬
    ‫اﺧﺘﺮاع ﻣﻮﺗﻮر ﺑﺨﺎر‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮﻳﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻠﮕﺮاف و ﮐﺸﻒ ﻣﻴﮑﺮوب و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ‬
    ‫ﭘﺰﺷﮑﯽ از ﺁن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺑﻪ ﺣﻮزﻩ ﻧﻈﺎﻣﯽ هﻢ رﺳﻴﺪ و‬
    ‫ﺗﻔﻨﮕﻬﺎﯼ ﺧﻮدﮐﺎر‪ ،‬ﻣﻮاد ﻣﻨﻔﺠﺮﻩ ﻗﻮﯼ و ﮐﺸﺘﯽ هﺎﯼ ﺗﻮﭘﺪار‪ ،‬ﻏﺮﺑﻴﺎن را ﺑﻪ ﺳﻴﺎدت‬
    ‫ﺟﻬﺎن رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺷﺮق‪ ،‬هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﮐﻪ هﺮﮔﺰ از ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺎدرﯼ و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن اﻓﻐﺎﻧﺶ ﻗﺪ ﻋﻠﻢ ﻧﮑﺮد‪،‬‬
    ‫ﺑﻪ زﻳﺮ ﻳﻮغ اﺳﺘﻌﻤﺎر اﻧﮕﻠﻴﺲ رﻓﺖ‪ .‬ﭼﻴﻦ هﻢ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﮐﺸﺘﯽ هﺎﯼ ﺗﻮﭘﺪار‬
    ‫اروﭘﺎﻳﯽ هﻤﭽﻨﺎن ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ واردات ﺗﺮﻳﺎﮎ ﺷﺪ و در ﺳﻴﺮﯼ ﻧﺰوﻟﯽ اﻓﺘﺎد‪ .‬اﻣﺎ‬
    ‫ژاﭘﻦ در ﭼﺮﺧﺸﯽ ﺷﮕﺮف از ﭘﻮﺳﺘﻪ اﻧﺰواﻃﻠﺐ ﺧﻮد ﺧﺎرج ﺷﺪ؛ راﻩ اﻧﻘﻼب‬
    ‫ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﺳﭙﺲ ﺳﻴﺎدت اﺳﺘﻌﻤﺎرﯼ را در ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﭘﻴﻤﻮد‪ ،‬و ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ‬
    ‫ﻣﺒﺪل ﮔﺸﺖ‪ .‬دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ در ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ دﭼﺎر اﻧﻘﻼب و اﺳﺘﻘﻼل ﻃﻠﺒﯽ ﻣﻠﻞ‬

    ‫‪105‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺎﻟﮑﺎن ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن و ﺻﺮﺑﻴﺎن ﮔﺮدﻳﺪ و رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺗﻮان اﻗﺘﺼﺎدﯼ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﯽ و‬
    ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد‪ .‬روﺳﻴﻪ ﺗﺰارﯼ ﺑﺎ ﺟﺬب ﻣﻘﺪارﯼ از ﺻﻨﻌﺖ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‬
    ‫ﻏﺮب ﺗﻮاﻧﺴﺖ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ارﺗﺶ ﺧﻮد را ﺗﺎ ﺣﺪﯼ ﺑﻬﺒﻮد دهﺪ‪ ،‬اﻣﺎ روش‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺁن ﺑﻴﺶ و ﮐﻢ ﺑﺮ هﻤﺎن ﻣﻨﻮال ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺘﺒﺪادﯼ و ﻓﺌﻮداﻟﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
    ‫ﻗﺎرﻩ ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ هﻤﭽﻨﺎن در ﺷﻤﺎل ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻣﺮﮐﺰ و ﺟﻨﻮب‬
    ‫ﺑﻪ ﭼﻨﮓ اﺳﺘﻌﻤﺎر اروﭘﺎﻳﯽ اﻓﺘﺎد‪.‬‬

    ‫ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻗﺎﺟﺎر‬


    ‫ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن زﻧﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻌﻨﻮان ﻋﺎدل و ﻧﻴﮑﻮﮐﺎر در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ‬
    ‫ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ارﺿﯽ اﻳﺮان و ﺑﺮﭘﺎﻳﯽ ﻳﮏ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻨﻈﻢ و ﭘﺎﻳﺪار ﭼﻨﺪان ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﺸﺎن‬
    ‫ﻧﺪاد‪ .‬او هﺮﮔﺰ ﺧﻮد را ﺷﺎﻩ ﻧﺨﻮاﻧﺪ و وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﺮاﯼ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن‬
    ‫ﻧﻴﺰ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻨﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ رﻓﺘﺎر ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮازﻧﺪﻩ ﻳﮏ ﺧﺎن ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
    ‫ﺑﻴﺰار از ﻳﮏ ﻧﺴﻞ ﺟﻨﮓ و ﻏﻮﻏﺎﯼ ﻧﺎدرﯼ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺁراﻣﺶ‪ ،‬اﺻﻼح و‬
    ‫ﺧﻮﺷﮕﺬراﻧﯽ در ﺷﻴﺮاز زﻳﺒﺎﻳﺶ دل ﺧﻮش داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺪرت ﭼﻮن ﺁهﻨﺮﺑﺎ اﻓﺮاد‬
    ‫ﺟﺴﻮر و ﭘﻮﻻدﻳﻦ را ﺑﺴﻮﯼ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن زﻧﺪ‪،‬‬
    ‫ﻣﻴﺪان ﺑﺮاﯼ ﭼﻨﺎن ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﻳﺎﻧﯽ ﺑﺎز ﺷﺪ!‬

    ‫ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﮐﻪ در ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﻧﺎدر اﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﭘﺪرش را از دﺳﺖ دادﻩ‬
    ‫ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﺮوﮔﺎن ﺧﻮش رﻓﺘﺎرﯼ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻗﺎﺟﺎر در ﻧﺰد زﻧﺪﻳﻪ ﺗﺤﺖ اﻟﺤﻔﻆ‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬هﻮﺳﯽ و ﻋﻄﺸﯽ ﺟﺰ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﺷﺎهﯽ اﻳﺮان ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ‬
    ‫راهﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁن ﺟﻮان ﺑﻴﺒﺎﮎ و ﻣﻐﺮور ﺑﺮاﯼ اﺛﺒﺎت ﻣﺮداﻧﮕﯽ ﺧﻮﻳﺶ و‬
    ‫ﺳﺰاوارﯼ ﺧﺎﻧﻮادﻩ اش ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬ﻋﺠﻴﺐ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺧﻮاﺟﮕﯽ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺎن‬
    ‫ﻗﺎﺟﺎر ﻧﻴﺰ ﺁن ﺷﻌﻠﻪ ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﺟﺴﺎرت را در ﭼﺸﻤﺎن ﺑﻴﺮﺣﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
    ‫دادﻧﺪ و در وراﯼ ﺻﻮرت ﺑﻴﻤﻮ و ﺻﻮت زﻳﺮ و زﻧﺎﻧﻪ اش‪ ،‬رهﺒﺮﯼ ﻗﺎﻃﻊ و ﺧﺸﻦ‬
    ‫ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ در ‪ ١٧٨۴‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻗﺎﺟﺎر ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن و ﺑﺮادراﻧﺶ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪106‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در ﻣﺎزﻧﺪران ﻧﻴﺮوهﺎﯼ زﻧﺪﻳﻪ را ﺷﮑﺴﺖ داد و ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﮔﻴﻼن‪ ،‬ﺗﻬﺮان و اﺻﻔﻬﺎن‬
    ‫را ﻣﺴﺨﺮ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫از ﺁﻧﻄﺮف در ﺷﻴﺮاز‪ ،‬ﺧﺎﻧﺰادﮔﺎن زﻧﺪ ﺑﻌﺪ از دهﺴﺎل ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ و ﺑﺮادرﮐﺸﯽ‪،‬‬
    ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎن ﺟﻮان و دﻟﻴﺮ رﺿﺎﻳﺖ دادﻧﺪ‪ .‬اﻓﺴﻮس ﮐﻪ اﻳﻦ‬
    ‫ﻣﺒﺎرز ﺧﻮش ﺳﻴﻤﺎ و ﻧﻴﮏ ﺳﻴﺮت ﮐﻪ در ‪ ١٧٨٩‬ﻣﻴﻼدﯼ در ﺷﻴﺮاز ﺑﻪ ﺗﺨﺖ‬
    ‫ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻟﺸﮑﺮﯼ در ﺧﻮر داﺷﺖ و ﻧﻪ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ وراﯼ ﻓﺎرس و ﮐﺮﻣﺎن‪ .‬ﺣﺘﯽ‬
    ‫ﺑﺰرﮔﺎن ﺷﻴﺮاز هﻢ ﮐﻪ از دهﺴﺎل ﺟﻨﮓ و هﺮج و ﻣﺮج زﻧﺪﻳﻪ ﺑﺠﺎن ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
    ‫وﻓﺎدارﻳﺸﺎن را ﺑﻪ ﺁن ﺧﺎﻧﺪان از دﺳﺖ دادﻩ و ﺑﻌﻀًﺎ در ﺧﻔﺎ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﻗﺎﺟﺎرﯼ‬
    ‫ﻣﺮاودﻩ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫داﺳﺘﺎن ﺟﻨﮓ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎن و ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن از هﺮ ﺗﺮاژدﯼ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ ﻏﻢ اﻧﮕﻴﺰﺗﺮ‬
    ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻗﻬﺮﻣﺎن اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺟﻮان ﺟﺬاب و ﺟﺴﻮرﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎهﺮاﻧﻪ اﺳﺐ ﻣﯽ‬
    ‫ﺗﺎزد‪ ،‬ﺷﻌﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ و ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﯽ زﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن ﺷﺎهﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻴﻞ دوﺳﺘﺎن‬
    ‫و هﻤﺮزﻣﺎن ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺰم و ﺷﺮاب دارد و ﻣﺤﺒﺘﯽ ﺑﺮادراﻧﻪ‪ .‬ﻧﻘﺶ ﻣﻨﻔﯽ را ﺧﻮاﺟﻪ‬
    ‫اﯼ زﺷﺖ و ﮐﺮﻳﻪ اﻳﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﺸﺮع اﺳﺖ و ﻣﻤﺴﮏ؛ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ ﺧﻮراﮎ‬
    ‫ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﺧﻴﺮش ﺑﻪ اﺣﺪﯼ ﻧﻤﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوﯼ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎن را ﺳﻮاران ﺁزادﻩ و ﻏﻴﻮر‬
    ‫زﻧﺪ و ﻟﺮ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ در ﮐﻤﺎل ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺎﻗﺪ اﻧﻈﺒﺎط ﻧﻈﺎﻣﯽ‪.‬‬
    ‫ﻋﻤﺪﻩ ﺳﭙﺎهﻴﺎن ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﭘﻴﺎدﻩ ﻧﻈﺎم ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ ﺗﻔﻨﮓ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎﯼ‬
    ‫ﻣﮑﺮر در ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﻣﺎزﻧﺪران‪ ،‬ﮔﻴﻼن‪ ،‬ﺗﻬﺮان و اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬هﻢ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ‬
    ‫ﻣﻘﺘﺪرﺷﺎن اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺎﻣﻞ داﺷﺘﻨﺪ و هﻢ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﻢ ارﺗﺸﻬﺎﯼ ﻣﺪرن‪ .‬اوﻟﻴﻦ رزم‬
    ‫اﻳﻦ دو ﺳﭙﺎﻩ در ﻧﺰدﻳﮑﯽ اﺻﻔﻬﺎن درﮔﺮﻓﺖ؛ وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺳﻮارﻩ ﻧﻈﺎم ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ زﻧﺪ‬
    ‫ﻣﺘﻬﻮراﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻓﺘﺢ ﺁن ﺷﻬﺮ از ﺷﻴﺮاز ﺑﺮاﻩ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎن ﺑﺎور ﻧﻤﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ از دﺳﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻔﻠﻮﮎ و ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺎﭼﻴﺰﯼ ﭼﻮن‬
    ‫ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﻮش ﺳﺮﺑﺰﻳﺮﯼ ﺳﺎﻟﻬﺎ در درﺑﺎر ﮐﺮﻳﻤﺨﺎن ﺣﺒﺲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ‬

    ‫‪107‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺨﻮرد‪ .‬او هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ روزﮔﺎر ﺳﻮاران ﺳﻠﺤﺸﻮر‬
    ‫در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺎدﻩ ﻧﻈﺎم ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ ﺗﻮپ و ﺗﻔﻨﮓ‪ ،‬ﺳﻴﺼﺪ ﺳﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺮﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬و ﺷﺎﻩ‬
    ‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ اﺛﺒﺎت ﺁﻧﺮا در ﭼﺎﻟﺪران ﺑﻪ ﺗﻠﺨﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﺳﺮﻋﺖ‬
    ‫ﺳﻮاران ﺣﺎﻻ ﺗﻨﻬﺎ در ﻧﺒﺮدهﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ و ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت اﻳﻼﺗﯽ اهﻤﻴﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻪ‬
    ‫درﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ دﻩ هﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺗﻔﻨﮕﺪار و ﻣﻨﻈﻢ‪ .‬ﭘﺲ زﻧﺪﻳﺎن ﺷﮑﺴﺖ ﻓﺎﺣﺸﯽ‬
    ‫ﺧﻮردﻧﺪ و ﺑﻪ ﺷﻴﺮاز ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﺎﮐﻢ ﺷﻴﺮاز )اﺑﺮاهﻴﻢ ﺧﺎن ﮐﻼﻧﺘﺮ( ﺧﺴﺘﻪ‬
    ‫و ﺑﻴﺰار از ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﺑﯽ ﭘﺎﻳﺎن زﻧﺪﻳﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﭘﻴﺮوز ﻣﺮاودﻩ داﺷﺖ و ﺑﻪ‬
    ‫ﭘﻴﻐﺎم او‪ ،‬دروازﻩ ﺷﻬﺮ را ﺑﺮوﯼ ﺳﭙﺎﻩ ﺧﺴﺘﻪ و ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎن ﺑﺎز ﻧﮑﺮد‪.‬‬
    ‫ﻻﺟﺮم‪ ،‬اﻳﻨﺎن هﻢ ﮐﻪ زﺧﻢ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﺮ ﺑﺎر ﺷﮑﺴﺖ و ﺟﺮاﺣﺘﺸﺎن اﻓﺰودﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
    ‫ﭼﺎرﻩ را در ﻓﺮار ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎن دﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺮدم ﮐﺮﻣﺎن ﺑﺎ ﺁﻏﻮش ﺑﺎز و ﺑﯽ واهﻤﻪ از ﻟﺸﮑﺮ ﺁﻏﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎن‪ ،‬هﺰار ﺳﻮار‬


    ‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ زﻧﺪ را ﭘﺬﻳﺮا ﺷﺪﻧﺪ و ﺁﻣﺎدﻩ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬روﺣﻴﻪ و رﻓﺘﺎر‬
    ‫ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎن ﭼﻨﺎن ﺑﺮ ﻗﻠﻮب ﮐﺮﻣﺎﻧﻴﺎن اﺛﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻃﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ‪ ،‬از‬
    ‫ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ او و ﺁزار ﺳﭙﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر ﻓﺮوﮔﺬار ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‪ ،‬هﺮ ﺷﺐ ﺑﺮ ﺑﺎروﯼ‬
    ‫ﺷﻬﺮ ﮔﺮوﻩ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن و ﻧﻮازﻧﺪﮔﺎن ﮔﺮد هﻢ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ و اﺷﻌﺎر ﻃﻨﺰ ﺁﻣﻴﺰ در‬
    ‫رﻳﺸﺨﻨﺪ ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﻨﻔﻮر ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﺳﺮﺑﺎزان اردوﻳﺶ را ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺗﺎ‬
    ‫از ﺁن ﻣﻮﺟﻮد ﮐﺮﻳﻪ و ﺑﻴﺮﺣﻢ دﺳﺖ ﮐﺸﻨﺪ و ﺑﻪ دﻻوران ﺧﺎن زﻧﺪ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در‬
    ‫اردوﯼ ﻗﺎﺟﺎر‪ ،‬اﻧﻈﺒﺎط ﺁهﻨﻴﻦ ﺧﻮاﺟﻪ ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻮد؛ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت را در دﺳﺖ داﺷﺖ‬
    ‫و ﺣﺘﯽ ﺣﺴﺎب ﺑﺮادرهﺎﻳﺶ را هﻢ در ﺗﻬﺮان رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻓﺴﺮان و ﺳﺮﺑﺎزان ﻗﺠﺮ‬
    ‫ﺧﻮب ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺗﺨﻄﯽ از اواﻣﺮ رهﺒﺮ‪ ،‬ﻣﻌﺎدل ﻣﺮﮔﯽ ﺑﺎ زﺟﺮ و‬
    ‫ﺷﮑﻨﺠﻪ اﺳﺖ!‬

    ‫ﭘﺲ ﭼﻮن ﮐﺎر ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺑﻪ درازا ﮐﺸﻴﺪ و ﺳﺨﺘﯽ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎ ﺷﺪ‪ ،‬ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ‬
    ‫ﺧﺎن ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﻴﺮون زﻧﺪ و ﺟﻨﮓ ﮐﻨﺎن از ﮐﺮﻣﺎن ﻣﺘﻮارﯼ ﺷﻮد ‪ .‬ﻣﺮدم‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪108‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺷﻬﺮ را ﻧﻴﺰ ﺳﻔﺎرش داد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺠﺮهﺎ ﻧﺠﻨﮕﻨﺪ و از اﻳﺸﺎن زﻳﻨﻬﺎر ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻮن‬
    ‫ﺳﻮاران زﻧﺪ ﺟﻨﮓ ﮐﻨﺎن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﻢ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻠﻴﺪ ﺁﺗﺶ ﺧﺸﻢ ﺧﻮد را ﺑﺮ‬
    ‫ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ ﮐﺮﻣﺎن ﺷﻌﻠﻪ ور ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﺪﺳﺘﻮر ﺁن اﺑﻠﻴﺲ‪ ،‬ﻣﺮدان ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ را‬
    ‫ﭼﺸﻢ از ﺣﺪﻗﻪ ﺑﻴﺮون ﺁوردﻧﺪ و زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎﻧﺸﺎن را ﺑﻪ اﺳﻴﺮﯼ و ﺑﺮدﮔﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
    ‫در ﺧﺒﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻼدان ﺑﺮاﯼ ﺧﺸﻨﻮدﯼ ﺧﺎﻃﺮ ﺁن ﺿﺤﺎﮎ زﻣﺎن‪ ،‬ﺑﻴﺴﺖ هﺰار‬
    ‫ﭼﺸﻢ ﺑﺪر ﺁﻣﺪﻩ را ﺗﻮدﻩ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺁن ﺷﻴﻄﺎن ﻋﻘﺪﻩ اﯼ ﻧﻈﺎرﻩ ﮐﻨﺪ و زﺧﻢ ﻃﻨﺰهﺎﯼ‬
    ‫ﮐﺮﻣﺎﻧﻴﺎن ﺑﺮ ﻗﻠﺐ ﺳﻴﺎهﺶ ﻣﺮهﻢ ﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬

    ‫از ﺁﻧﻄﺮف در ﺑﻢ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﮔﻤﺎﺷﺘﮕﺎن ﺁﻏﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺁﻣﺎدﻩ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻩ ﺳﻮاران‬


    ‫زﻧﺪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻦ هﺎﯼ ﺧﺴﺘﻪ و ﻣﺠﺮوح ﺁﻧﺎن را دﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ در ‪ ١٧٩۴‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﻪ‬
    ‫ﻧﺰد ﺟﻼد ﻗﺎﺟﺎر ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺳﺮهﺎﯼ ﺑﺮﻳﺪﻩ هﺰار ﺳﻮار دﻟﻴﺮ ﺑﺮاﯼ ﺧﺸﻨﻮدﯼ‬
    ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﻨﺎرﻩ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ وﺗﻦ زﺧﻤﯽ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ ﺧﺎن ﺟﺴﻮر را ﺑﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁﻏﺎ‬
    ‫ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺑﺎ وﺟﻮد دﻋﻮﯼ ﺷﻴﻌﻪ ﮔﻴﺮﯼ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻧﺸﺎن دادن "ﻣﺮداﻧﮕﯽ" ﺧﻮﻳﺶ‪،‬‬
    ‫ﻓﺮاﺷﺎن را ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁن ﺟﻮان اﺳﻴﺮ ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﻨﺪ و ﻏﺮورش را ﺑﺸﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
    ‫از ﺁﻧﻬﻢ وﻳﺮا ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺁورد و در ﺳﻴﺎﻩ ﭼﺎﻟﯽ ﻣﻴﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻮر ﺷﺪﻩ و‬
    ‫ﻣﺠﺮوح‪ ،‬ﺗﺎ هﺮ روز ﺷﮑﻨﺠﻪ اش ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﻮاﺟﻪ ﻗﺎﺟﺎر ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﻟﺬت ﺑﺒﺮد‪ .‬اﺳﻴﺮ‬
    ‫ﺑﻴﻨﻮا ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ زﺟﺮ ﺑﻤﺮد و ﻣﺎﻳﻪ اﻓﺴﻮس ﺁن ﭘﻠﻴﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
    ‫از ﺿﺠﻪ و ﻧﺎﻟﻪ ﭘﻬﻠﻮان زﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﻘﺪﻩ هﺎﯼ دل ﺑﻴﻤﺎرش ﻣﺮهﻢ ﮔﺬارد!‬

    ‫ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮدن اﻳﻦ داﺳﺘﺎن وﺷﺮح ﺁن ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﺪان ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ را‬
    ‫ﻳﺎدﺁرﻳﻢ ﮐﻪ رﻧﺠﯽ ﮐﻪ از اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﻪ اﻳﺮاﻧﯽ رﺳﻴﺪﻩ و ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﮐﻤﯽ از ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ‬
    ‫زﺧﻢ هﺎﯼ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬دوم اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ رﻓﺘﺎرﯼ ﻣﺎ را در‬
    ‫ﭼﺸﻢ هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻏﺮﺑﻴﺎن ﮐﻪ ﭘﺎﻳﺸﺎن از زﻣﺎن ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎس ﺑﻪ اﻳﺮان ﺑﺎز‬
    ‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﻠﻮﻩ دادﻩ و ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ﺳﻮم ﺁﻧﮑﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻇﻠﻢ هﺎ و ﺧﺸﻮﻧﺖ هﺎ در‬
    ‫ﻣﻴﺮاث ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﻣﺎ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ و ﭘﻠﻴﺪﯼ ﺁن رﻓﺘﺎر ﮐﻪ روح ﻋﺎﻣﻼن را ﺳﻴﺎﻩ ﻣﯽ‬

    ‫‪109‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﻧﺴﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﺑﻌﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ و هﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ روزﻳﮑﻪ ﻟﻄﻔﻌﻠﯽ‬
    ‫ﺧﺎﻧﯽ ﺑﺮ اﺑﻠﻴﺴﺎن زﻣﺎن ﭘﻴﺮوز ﺷﻮد و ﺁن ﻧﮑﺒﺖ ﻓﺮهﻨﮕﯽ را ﺑﻪ داورﯼ ﺗﺮﺑﻴﺖ و‬
    ‫ﺗﻤﺪن ﭼﺎرﻩ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﻗﺎﺟﺎر ﭘﺲ از ﭘﻴﺮوزﯼ در ﮐﺮﻣﺎن‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﭼﻨﺪﻳﻦ و ﭼﻨﺪ ﺷﺎﻩ ﻣﺘﺠﺎوز‬
    ‫ﻗﺒﻞ از ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺴﺮاغ ﻗﻔﻘﺎز و ﭼﭙﺎول ﺁن ﺧﻄﻪ ﺳﺮ ﺳﺒﺰ رﻓﺖ‪ .‬ﺷﺎﻩ ﻣﺴﻴﺤﯽ‬
    ‫ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن در زﻣﺎن ﻧﺎدر از ﺗﺮس ﺳﺮﺳﭙﺮدﻩ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻳﺮان ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺳﺎﻻﻧﻪ‬
    ‫ﺧﺮاج ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﮕﺮﻣﯽ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺗﺰار روس‪ ،‬زﻳﺮﺑﺎر ﺁﻏﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎن‬
    ‫ﻧﺮﻓﺖ و ﺑﺎ وﺟﻮد درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﮑﺮر وﯼ‪ ،‬از ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎج ﺧﻮددارﯼ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭘﺲ در‬
    ‫‪ ١٧٩۵‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻗﺎﺟﺎر ﺳﭙﺎﻩ ﻇﻔﺮﻧﻤﻮن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن اﻧﺪاﺧﺖ و‬
    ‫ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﮔﺮﺟﯽ‪ ،‬ﮐﻪ روﺳﻬﺎ هﻢ ﺑﻤﻮﻗﻊ ﺑﻪ ﮐﻤﮑﺸﺎن ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎراج ﺗﻔﻠﻴﺲ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬دوﺑﺎرﻩ از ﺳﺮهﺎﯼ ﺑﺮﻳﺪﻩ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﻨﺎرﻩ‬
    ‫ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﻣﺠﺪدًا ﺳﭙﺎﻩ اﺳﻼم زن و ﺑﭽﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن را ﺑﻪ ﺑﺮدﮔﯽ و ﮐﻨﻴﺰﯼ ﺑﺮدﻧﺪ و‬
    ‫ﺳﺮ ﺁﺧﺮ هﻢ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﺗﻔﻠﻴﺲ را ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪ و ﺗﺠﺎوز ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ‬
    ‫راﺑﻄﻪ اﻳﺮان ﺑﺎ ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن و ارﻣﻨﺴﺘﺎن را‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ از رﻳﺸﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ اﺷﮑﺎﻧﯽ اﻧﺪ‪،‬‬
    ‫ﺗﻴﺮﻩ ﺳﺎﺧﺖ و زﻣﻴﻨﻪ ﺳﺎز اﻟﺤﺎق ﻗﻔﻘﺎز ﺑﻪ روﺳﻴﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﻓﺎﺗﺢ و ﻣﻐﺮور از ﭘﻴﺮوزﯼ ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺁﻏﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺟﺪﻳﺪش ﺗﻬﺮان‬


    ‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ و در ‪ ١٧٩۶‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺗﺎﺟﮕﺬارﯼ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر در ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺣﺎﮐﻢ ﺗﻤﺎم‬
    ‫اﻳﺮان ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﺧﺮاﺳﺎن ﮐﻪ ﻳﮏ ﻧﺴﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺷﺎهﺰادﻩ ﻧﺎﺑﻴﻨﺎ وﻟﯽ‬
    ‫ﺳﻠﻴﻢ اﻟﻨﻔﺲ اﻓﺸﺎرﯼ )ﺷﺎهﺮخ( ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬زﻧﺪﻳﻪ ﺷﺎهﺮخ را ﺑﻪ اﺣﺘﺮام ﺟﺪش‬
    ‫ﻧﺎدرﺷﺎﻩ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﻋﺎﻣﻪ اش در ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
    ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺗﺎﺟﺪار ﺑﻪ ﻃﻤﻊ ﮔﻨﺞ ﮔﻤﺸﺪﻩ ﻧﺎدرﯼ ﺑﻪ ﻣﺸﻬﺪ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﻴﺪ و ﺷﺎهﺮخ را‬
    ‫اﺳﻴﺮ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺁن ﺷﺎهﺰادﻩ ﮐﻮر و ﻧﺎﺑﻴﻨﺎ ﻧﻴﺰ در ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ﺟﻨﺎﻳﺎت ﺟﺪش‬
    ‫ﻧﺎدر در دهﻠﯽ را ﮐﺸﻴﺪ و زﻳﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺧﺎن ﻗﺎﺟﺎر ﺟﺎﻧﺴﭙﺮد‪ .‬ﺁﻏﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﮐﻪ ﺑﺎور‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪110‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﻤﻴﮑﺮد ﺷﺎهﺮخ ﻣﺤﻞ ﮔﻨﺞ ﮐﻼت را ﻧﺪاﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ دور ﺳﺮ او را ﮔﭻ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‬
    ‫و در ﺣﻠﻘﻪ اﻳﺠﺎد ﺷﺪﻩ‪ ،‬ذرﻩ ذرﻩ ﺳﺮاب ﻣﺬاب ﺑﺮﻳﺰﻧﺪ!‬

    ‫ﭘﺲ از ﺁن "ﺷﻴﺮﻳﻨﮑﺎرﯼ" ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ‪ ،‬در ‪ ١٧٩٧‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺧﻮاﺟﻪ ﻗﺎﺟﺎر دوﺑﺎرﻩ ﻋﺎزم‬


    ‫ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺗﮑﺎﯼ ﻗﻮاﯼ ﮐﻤﮑﯽ ﮐﺎﺗﺮﻳﻦ ﮐﺒﻴﺮ از روﺳﻴﻪ‪ ،‬ﻋﻠﻢ اﺳﺘﻘﻼل‬
    ‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ در ﻳﮏ روز ﮔﺮم ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ در اردوﯼ ﺷﺎهﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺧﻮاﺟﻪ ﭘﻠﻴﺪ ﺑﺮ‬
    ‫دو ﺗﻦ از ﺧﺪﻣﺘﮑﺎران ﻧﺰدﻳﮑﺶ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﻮردن ﻳﮏ ﻧﺼﻔﻪ ﺧﺮﺑﺰﻩ‪ ،‬ﻏﻀﺐ‬
    ‫ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﻴﮑﺸﺪ‪ .‬ﭼﻮن وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺁﻧﺪو را ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﺤﺒﺲ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ روز ﺑﻌﺪ ﻳﺎ ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﺒﺨﺸﺪ و ﻳﺎ ﻗﺼﺎص ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺁﻧﺪو ﻧﻔﺮ ﮐﻪ‬
    ‫ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن را از ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﮐﻴﻨﻪ ﺑﻴﺤﺪش ﺁﺷﻨﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻤﮏ‬
    ‫رﻓﻴﻖ ﻓﺮاﺷﯽ از ﺣﺒﺲ ﺑﻴﺮون زدﻧﺪ و ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر را ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺎ ﺗﺮور ﺷﺎﻩ‪ ،‬اردوﯼ ﺳﭙﺎﻩ اﻳﺮان ﺑﺮهﻢ ﺧﻮرد! ﻋﺪﻩ اﯼ ﺑﺎ ﺟﻮاهﺮات ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﻓﺮار‬
    ‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻪ ﻃﻤﻊ ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﺗﻬﺮان ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﻮاﺟﻪ‬
    ‫ﻣﮑﺎر ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﯽ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﺧﻮد را از ﻗﺒﻞ رﻳﺨﺘﻪ و ﭘﺴﺮ‬
    ‫ﺑﺮادرش )ﺑﺎﺑﺎﺧﺎن( را در ﺷﻴﺮاز ﺑﺎ ﻋﻨﻮان وﻟﻴﻌﻬﺪ واﻟﯽ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﺑﺎﺧﺎن ﺑﻪ‬
    ‫ﺗﻤﻬﻴﺪ و ﺗﺠﻬﻴﺰ وزﻳﺮ ﮐﺎرداﻧﺶ اﺑﺮاهﻴﻢ ﺧﺎن ﮐﻼﻧﺘﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﻬﺮان ﻗﺸﻮن ﮐﺸﻴﺪ‬
    ‫و ﺑﻌﺪ از ﮐﻮر ﮐﺮدن ﻋﻤﻮﻳﺶ و ﺳﺮ ﺑﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﭼﻨﺪ ﻣﺪﻋﯽ زﻧﺪ و اﻓﺸﺎر‪ ،‬در‬
    ‫‪ ١٧٩٨‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬

    ‫ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﺁن ﺗﺎﺟﮕﺬارﯼ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ زﺷﺖ وﻟﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﺪاول ﺷﺎهﺎن اﻳﺮان‪،‬‬
    ‫ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﻣﻈﻨﻮن و ﻣﻀﻄﺮب از ﻗﺪرت وزﻳﺮ ﮐﺎرداﻧﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎن ﺁن ﺧﺎدم‬
    ‫ﺳﺮﺳﭙﺮدﻩ ﻗﺎﺟﺎر دﺳﺖ ﺑﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ "ﭘﺎداش" ﺧﺪﻣﺘﺶ ﺑﻪ ﺁﻏﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن در ﺷﻴﺮاز‬
    ‫و ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪن ﺑﺎﺑﺎﺧﺎن در ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﺑﺮاهﻴﻢ ﺧﺎن ﮐﻼﻧﺘﺮ را ﺷﮑﻨﺠﻪ دادﻧﺪ‪،‬‬
    ‫دﺳﺖ و ﭘﺎﻳﺶ را ﺑﺮﻳﺪﻧﺪ و ﺳﺮ ﺁﺧﺮ ﻧﻴﺰ در روﻏﻦ داﻏﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ! ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﮐﻼﻧﺘﺮ‬
    ‫هﻢ از ﻏﻀﺐ ﺷﺎهﺎﻧﻪ در اﻣﺎن ﻧﺸﺪ و ﻋﻤﺪﻩ ﺷﺎن ﺑﻘﺘﻞ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ‪،‬‬

    ‫‪111‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻏﺎﻟﺐ اﻣﻮر ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﭘﺴﺮان ﻣﺘﻌﺪد ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ اﻓﺘﺎد؛ ﺑﺨﺼﻮص ﻋﺒﺎس‬
    ‫ﻣﻴﺮزا ﮐﻪ وﻟﻴﻌﻬﺪ ﺑﻮد و در ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن اﻣﻴﺮﯼ داﺷﺖ‪ .‬ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ هﻢ ﺑﺮاﯼ ‪ ٣۵‬ﺳﺎل‬
    ‫ﺑﻘﻴﻪ ﺳﻠﻄﻨﺘﺶ‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮل ﺑﺎزﻳﻬﺎﯼ درﺑﺎرﯼ‪ ،‬ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻋﻴﺶ و ﻋﺸﺮت و ﺗﻤﻄﻊ از‬
    ‫زﻧﺎن و ﮐﻨﻴﺰان ﺑﯽ ﺣﺴﺎﺑﺶ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﻋﺒﺎس ﻣﻴﺮزا ﺑﺎ روﺳﻴﻪ ﺗﺰارﯼ‬


    ‫ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ در اروﭘﺎ ﺑﺎ ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮﻧﯽ و در اﻳﺮان ﺑﺎ ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﻗﻔﻘﺎز ﺁﻏﺎز‬
    ‫ﺷﺪ‪ .‬در ﻃﻮل ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ اﻳﺮان و روس و ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻧﻨﮕﻴﻦ ﺁن‪ ،‬دوﻟﺖ ﺿﻌﻴﻒ ﻗﺎﺟﺎر‬
    ‫ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ روزاﻓﺰون اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻣﻬﺮﻩ اﯼ در ﺑﺎزﯼ ﺷﻄﺮﻧﺞ‬
    ‫ﺁﻧﺎن ﻣﺒﺪل ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺼﺮ را ﻓﺘﺢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و‬
    ‫ﻃﻤﻊ ﺑﺪرﺁوردن هﻨﺪوﺳﺘﺎن زرﺧﻴﺰ از ﭼﻨﮕﺎل اﻧﮕﻠﻴﺲ را داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻗﺎﺟﺎر‬
    ‫ﻣﺴﺘﺸﺎر ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
    ‫روزش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ روﺳﻴﻪ و اﻳﺮان‪ ،‬ﮔﺎهﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻗﺎﺟﺎر ﻗﺪﻣﯽ ﺑﺮﻣﻴﺪاﺷﺖ و‬
    ‫زﻣﺎﻧﯽ ﻋﻠﻴﻪ ﺁن‪ .‬اﻣﺎ در واﻗﻊ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺮ اﻋﻤﺎل اﻧﮕﻠﻴﺲ در ﺧﺎور ﻧﺰدﻳﮏ‬
    ‫ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ از ﻳﮏ اﺻﻞ ﺳﺎدﻩ ﭘﻴﺮوﯼ ﻣﻴﮑﺮد؛ ﺣﻔﻆ ﮔﻮهﺮ ﻳﮕﺎﻧﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ‬
    ‫ﻳﻌﻨﯽ هﻨﺪوﺳﺘﺎن! ﺑﺎ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ اﻋﻈﻢ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﯼ ﺷﻤﺎﻟﯽ در ﭘﺎﻳﺎن ﻗﺮن هﺠﺪهﻢ‬
    ‫)اﺳﺘﻘﻼل اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ( و ﺑﻪ ورﺷﮑﺴﺘﮕﯽ رﺳﻴﺪن ﺧﺰاﻧﻪ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﻃﯽ‬
    ‫ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎل ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼل ﻃﻠﺒﺎن ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‬
    ‫ﺑﻨﺎﭘﺎرت؛ هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﮔﺎو ﺷﻴﺮدﻩ اﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزﯼ و وارداﺗﯽ‬
    ‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ را ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻴﮑﺮد و ﺁن ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎرﯼ را ﺳﺮﭘﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ داﺷﺖ‪.‬‬

    ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ روﺳﻴﻪ در ﺧﺎور ﻧﺰدﻳﮏ هﻢ از ﻳﮏ ﺧﻂ ﺳﺎدﻩ و ﺧﺸﮏ ﺗﺰارﯼ ﭘﻴﺮوﯼ‬


    ‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮد؛ ﺳﺮﮐﻮب ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن "وﺣﺸﯽ" و اﻓﺰودن ﺑﻪ ﺣﺪود اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺗﺤﺖ‬
    ‫ﻋﻨﻮان ﺣﻤﺎﻳﺖ از اﻗﻠﻴﺘﻬﺎﯼ ﻣﺴﻴﺤﯽ! اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺎ ﭘﻴﮕﻴﺮﯼ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻴﺰﻩ ﺳﻪ‬
    ‫ﺷﺎﺧﻪ اﯼ ﺑﺮ ﻓﺮق ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎن ازﺑﮏ‪ ،‬اﻳﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻓﺮو ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺮ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪112‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻗﺘﺪار ﺗﺰار ﻣﯽ اﻓﺰود و اﻟﺒﺘﻪ او را ﺑﻪ ﻃﺮز ﻣﺸﮑﻮﮐﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﺣﺪ هﻨﺪوﺳﺘﺎن‬


    ‫ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬روﺳﻴﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ اﺳﺘﻌﻤﺎرﻳﺶ ﭼﻨﺪان ﻣﺸﮑﻠﯽ در‬
    ‫ﭘﻴﺪا ﮐﺮدن ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻧﺪاﺷﺖ؛ ﭼﻮن ﺁزار ازﺑﮑﺎن در ﺁﺳﻴﺎﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ‪ ،‬ﺳﺘﻢ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮ‬
    ‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ارﺗﺪﮐﺲ ﺑﺎﻟﮑﺎن و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮔﺮﺟﻴﺎن در ﺗﻔﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺰار دﺳﺘﯽ ﺑﺎز ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﺻﻠﻴﺒﯽ اش ﻣﻴﺪاد‪.‬‬

    ‫ﻗﺎﺟﺎرﻳﻪ ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ را ﭼﻮن ﮔﺮﮔﯽ ﺧﻮﻧﺨﻮار ﺁﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ وﻟﯽ در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ‬
    ‫ﺳﺮ ﻧﻴﺰﻩ روس و ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﻮﺷﯽ ﺿﻌﻴﻒ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﺮدﻧﺪ! ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ‬
    ‫ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﺁﻏﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎن در ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺗﻔﻠﻴﺲ و اﺳﺎرت و ﺁزار‬
    ‫ﺟﻤﻊ ﮐﺜﻴﺮﯼ زن و ﮐﻮدﮎ ﻣﺴﻴﺤﯽ ﺷﺪ‪ ،‬در ‪ ١٨٠٠‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺷﺎﻩ ﻣﺴﺘﺄﺻﻞ ﮔﺮﺟﯽ‬
    ‫ﮐﻪ از دﻓﺎع در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﺮان ﻋﺎﺟﺰ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﯽ ﻧﺎﺑﺎوراﻧﻪ دﺳﺖ زد و‬
    ‫ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻮد را رﺳﻤًﺎ ﺑﻪ ﺗﺰار روﺳﻴﻪ ﺑﺨﺸﻴﺪ! اﺧﺒﺎر ﺗﻔﻠﻴﺲ ﻧﻴﺰ ﺁﻧﭽﻨﺎن در درﺑﺎر‬
    ‫و ﻋﺎﻣﻪ روس ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺮاﯼ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ﻋﻤﺪﻩ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ‬
    ‫ﻗﻔﻘﺎز ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻏﻴﻮر ﭼﭽﻦ ﮐﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻨﺸﺎن در‬
    ‫ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ روس و ﮔﺮﺟﯽ ﺑﻮد و ﻻﺟﺮم ﺑﻪ ﮔﻨﺎﻩ ﺧﻮاﺟﻪ ﻗﺎﺟﺎر‪ ،‬ﻧﺴﻞ ﺑﻌﺪ از ﻧﺴﻞ‬
    ‫ﺳﺮﮐﻮب ﭼﮑﻤﻪ روﺳﻬﺎ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺗﺰار روس رهﺒﺮﯼ ﺳﭙﺎﻩ اﻋﺰاﻣﯽ را ﺑﻪ ﻳﮏ اﻓﺴﺮ ﮔﺮﺟﯽ ﺗﺒﺎر واﮔﺬار ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ‬
    ‫ﺣﺪت و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﺣﺪ اﻳﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و در ‪ ١٨٠٢‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﮔﻨﺠﻪ و در‬
    ‫‪ ١٨٠۴‬اﻳﺮوان را ﻣﺘﺼﺮف ﺷﺪ‪ .‬از ﺁﻧﻄﺮف هﻢ‪ ،‬ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﮐﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﺳﺮﺳﺮﻩ‬
    ‫ﺑﺎزﻳﻬﺎﯼ ﺷﺎهﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺎهﺰادﻩ ﻋﺒﺎس ﻣﻴﺮزا را ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ روﺳﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد و دهﺴﺎل‬
    ‫ﺟﻨﮓ و ﮐﺸﺘﺎر اول اﻳﺮان و روﺳﻴﻪ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻨﮓ درﺳﺖ در زﻣﺎن‬
    ‫ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮﻧﯽ در اروﭘﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺁن ﻗﺎرﻩ و ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﮐﺸﻮر روﺳﻴﻪ را ﺑﻪ ﺧﺎﮎ‬
    ‫و ﺧﻮن ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬در ﻃﻮل اﻳﻦ دورﻩ ﺟﻨﮕﻬﺎ‪ ،‬اﺗﺤﺎد و اﺗﻔﺎق دول اروﭘﺎﻳﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر‬
    ‫ﭼﺮﺧﻴﺪ و ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻳﺮان را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺮﮔﻴﺠﻪ اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬در اﺑﺘﺪاﯼ ﻣﻨﺎزﻋﺎت‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬

    ‫‪113‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺎ روﺳﻴﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎهﯽ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻮد و ﺣﺘﯽ ﺗﺰاروﻗﺖ ﺑﻔﮑﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ هﻨﺪوﺳﺘﺎن‬
    ‫ﻧﻴﺰ اﻓﺘﺎد؛ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺮور ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ و ﻣﺮﻣﻮز وﯼ در دﺳﻴﺴﻪ اﯼ درﺑﺎرﯼ‪ ،‬ﻣﺴﮑﻮت‬
    ‫ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺗﺰار ﺟﺪﻳﺪ )اﻟﮑﺴﺎﻧﺪر( ﺟﺎﻧﺐ اﻧﮕﻠﻴﺲ را ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬
    ‫ﮔﺮوهﯽ ﻣﺴﺘﺸﺎر ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮاﯼ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ اﻳﺮان رواﻧﻪ ﺳﺎزد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ اول‬
    ‫روﺳﻬﺎ از ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن )در اﺗﺮﻳﺶ( اﻟﮑﺴﺎﻧﺪر ﺑﺎ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ ﺑﺴﺖ و ﺑﻪ‬
    ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﭘﺸﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻧﻮﺑﺖ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﺮان ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺴﺘﺸﺎر‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
    ‫ﺳﻔﻴﺮ و ﭘﻮل ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﺮا در ﺑﺮاﺑﺮ روﺳﻴﻪ و ﻋﻠﻴﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﻣﻐﺮور از اﻳﻨﻬﻤﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻓﺮﻧﮕﯽ هﺎ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻃﺎووس ﺗﮑﻴﻪ ﻣﯽ زد‬
    ‫و ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﯽ ﻣﺤﺘﻮاﯼ "ﺟﻼل و ﺟﺒﺮوت" ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺧﺎرﺟﻴﺎن را ﺑﺎر ﻣﻴﺪاد و‬
    ‫ﻣﻮرد ﺗﻔﻘﺪ ﺷﺎهﺎﻧﻪ ﻣﻴﻨﻤﻮد‪ .‬ﻏﺎﻓﻞ از ﺁﻧﮑﻪ اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن در ﮔﺰارﺷﺎت ﻣﺨﻔﯽ ﺧﻮد‬
    ‫ﺷﺎﻩ اﻳﺮان را "ﺿﻌﻴﻒ‪ ،‬ﺧﻮدﺧﻮاﻩ و ﺧﻴﺎﻻﺗﯽ" ارزﻳﺎﺑﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻴﺪان را‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﺑﺎزﯼ دادن ﺁن ﻣﺴﺘﺒﺪ ﺑﯽ اﻃﻼع و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎﻧﺶ ﺑﺎز ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ در ‪١٨٠٩‬‬
    ‫ﻣﻴﻼدﯼ اوﻟﻴﻦ ﻗﺮارداد "دوﺳﺘﯽ و ﻣﻮدت" ﺑﻴﻦ اﻳﺮان و اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ اﻣﻀﺎء رﺳﻴﺪ‬
    ‫ﮐﻪ ﻃﯽ ﺁن دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺎﻟﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ اﻳﺮان ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ‬
    ‫ﻗﺮارداد ﺑﺰودﯼ ﺗﺤﺖ ﺷﻌﺎع ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻪ روﺳﻴﻪ در ‪ ١٨١٢‬ﻣﻴﻼدﯼ ﻗﺮار‬
    ‫ﮔﺮﻓﺖ و اﻧﮕﻠﻴﺲ را ﮐﻪ ﻣﺠﺪدًا ﻣﺘﺤﺪ روﺳﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﮐﻤﮏ ﺑﻪ اﻳﺮان دﻟﺴﺮد‬
    ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎ وﺟﻮد ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎﯼ اوﻟﻴﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن و ﺷﮑﺴﺖ روﺳﻴﻪ از ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﻓﺮار‬
    ‫ﺗﺰار از ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‪ ،‬روﻧﺪ ﺟﻨﮓ در ﺳﺎل ‪ ١٨١٣‬ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ ﺧﺎرق اﻟﻌﺎدﻩ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

    ‫ﻣﻠﺖ روس ﺁﻧﭽﻨﺎن ﻣﻮرد ﺁزار و ﺗﺠﺎوز ﺳﭙﺎﻩ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ‬
    ‫اﺗﺤﺎدﯼ ﻣﻠﯽ در ﺁن ﮐﺸﻮر ﺟﻮﺷﻴﺪ و ﻋﺎﻣﻪ ﻏﻴﻮر ﭘﺸﺖ اﻟﮑﺴﺎﻧﺪر و ژﻧﺮال‬
    ‫ﮐﻮﺗﻮزوف ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ژﻧﺮال دوم روﺳﻴﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺳﺮﻣﺎﯼ زﻣﺴﺘﺎن ﺁﻧﻬﻢ ﺑﺠﺎن‬
    ‫ﺳﺮﺑﺎزان ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن اﻓﺘﺎد ﮐﻪ هﺰاران ﮐﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﺪور از ذﺧﺎﻳﺮ ﻏﺬاﻳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺧﻮد‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﻄﻮط ﻣﺮاﺳﻼﺗﻴﺸﺎن داﺋﻤًﺎ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﭘﺎرﺗﻴﺰاﻧﻬﺎﯼ روس ﻗﺮار ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪114‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﮐﺸﺎورزان روس ﻧﻴﺰ ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻧﺪ ﺗﺎ ﻏﻼت ﺧﻮد را ﺑﺴﻮزاﻧﻨﺪ و ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﮐﺎم‬
    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ ﻧﺒﻴﻨﻨﺪ! ﺣﺘﯽ ﺟﻤﻌﯽ از ﺳﮑﻨﻪ ﻣﺴﮑﻮ ﺁن ﺷﻬﺮ زﻳﺒﺎ را ﺑﻪ ﺁﺗﺶ‬
    ‫ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ و ﺷﻌﻠﻪ ﺧﺸﻢ ﺁﺷﺘﯽ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﺷﺎن را ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮﻳﺎن ﭘﻴﺮوز ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‬
    ‫هﻢ ﮐﻪ ﺑﻮاﻗﻊ ﻧﺎﺑﻐﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪ ،‬در ﭼﻨﮓ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺧﻮﻳﺶ در ﻣﺴﮑﻮﯼ ﺳﻮﺧﺘﻪ و‬
    ‫ﺑﯽ ﺁذوﻗﻪ اﺳﻴﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬او اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ روس را در ﻳﮏ ﻳﺎ دو ﻧﺒﺮد‬
    ‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎز ﺷﮑﺴﺖ دهﺪ و ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﺑﺮق ﺁﺳﺎﯼ ﻣﺴﮑﻮ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺮﺳﻮم اروﭘﺎﯼ‬
    ‫ﺁن زﻣﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺰار اﻟﮑﺴﺎﻧﺪر را ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﺷﮑﺴﺖ و ﻗﺮارداد ﺻﻠﺤﯽ ﭘﺮ ﻣﻨﻔﻌﺖ‬
    ‫ﻣﺠﺒﻮر ﺳﺎزد‪ .‬اﻣﺎ ژﻧﺮال ﮐﻮﺗﻮزوف ﮐﻪ در اﺗﺮﻳﺶ ﻣﺰﻩ ﺟﻨﮓ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن را‬
    ‫ﭼﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﺎً از ﻣﻘﺎﺑﻞ او ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ و ﻋﻤﺪﻩ ﺳﭙﺎﻩ روس را ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ‬
    ‫ﺳﻘﻮط ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﮐﺮد‪ .‬اﻟﮑﺴﺎﻧﺪر هﻢ ﺑﺮﺧﻼف ﺗﻤﺎم اﻧﺘﻈﺎرات‪ ،‬ﻣﺮداﻧﮕﯽ ﻧﻤﻮد‬
    ‫و هﻴﭻ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﺻﻠﺢ و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻧﻔﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﻟﺬا ﺗﻨﻬﺎ دو راﻩ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﺑﻨﺎﭘﺎرت "ﻓﺎﺗﺢ" ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ؛ ﮐﻪ در ﻣﺴﮑﻮﯼ ﻳﺦ زدﻩ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻃﯽ ﺁن زﻣﺴﺘﺎن‬
    ‫ﺳﺨﺖ از ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺎهﺪ ﻣﺮگ ﺗﺪرﻳﺠﯽ ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺶ و از دور ﻧﺎﻇﺮ از هﻢ ﭘﺎﺷﻴﺪن‬
    ‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ اروﭘﺎﺋﻴﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺎ ﻋﻤﺪﻩ ﺳﭙﺎﻩ ﻓﺮاﻧﺴﻮﯼ ﺑﻪ اﺗﺮﻳﺶ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﺪ و‬
    ‫ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻧﺠﺎت دادﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن راﻩ دوم را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ‪ ،‬ﻏﺎﻓﻞ از‬
    ‫ﺁﻧﮑﻪ ﻋﺰم ﻣﺮدم روس و ﻏﻴﺮت ﺁﻧﺎن در ﺗﻤﺎم ﻣﺴﻴﺮ ﺁن ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ‬
    ‫زﻣﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﭙﺎﻩ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺿﺮﺑﺎت ﭼﺮﻳﮑﯽ ﻣﯽ زﻧﺪ و ذرﻩ ذرﻩ ﻗﻮاﯼ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن‬
    ‫ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﺧﻴﺰش ﻣﺮدﻣﯽ و ﺳﻠﺤﺸﻮرﯼ ارﺗﺶ روس ﺑﻘﺎﻳﺎﯼ اﻧﺪﮎ ﺳﭙﺎﻩ‬
    ‫ﻣﺘﻼﺷﯽ ﺷﺪﻩ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن را ﺑﻪ اروﭘﺎ ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮد‪ ،‬و اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﻣﻘﺘﺪر ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﻃﯽ‬
    ‫ﻳﮑﺴﺎل از ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﯽ ﻗﺎرﻩ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪ در ﺟﺰﻳﺮﻩ اﯼ ﮐﻮﭼﮏ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬

    ‫در ﺟﺒﻬﻪ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺁن ﺧﻴﺰش ﻧﻈﺎﻣﯽ روس در ﻣﺤﻞ اﺳﻼﻧﺪوز ﺑﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﻋﺒﺎس‬
    ‫ﻣﻴﺮزا رﺳﻴﺪ و ﮐﻤﺮ اﻳﺮاﻧﻴﺎن را ﺷﮑﺴﺖ! ﻣﺴﺘﺸﺎران و اﻓﺴﺮان اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ هﻤﺮاﻩ‬
    ‫ﻋﺒﺎس ﻣﻴﺮزا هﻢ ﻳﺎ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﻳﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﺎرﯼ ﭘﻴﺶ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺰ ﺁﻧﮑﻪ ﺁﺗﺶ ﺑﺲ‬

    ‫‪115‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫و ﭘﻴﻤﺎن ﺻﻠﺤﯽ ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﻪ را ﻣﻴﺎن روﺳﻬﺎ و اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﮐﻪ ﺣﺎﻻ هﺮ دو ﻇﺎهﺮًا ﻣﺘﺤﺪ‬


    ‫دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺷﻬﺮ ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻣﺬاﮐﺮﻩ و ﺗﻮاﻓﻖ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﻤﺎن ﮔﻠﺴﺘﺎن‬
    ‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن را از هﺠﻮم ﻟﺸﮑﺮ ﺟﺮار روس ﻣﺤﻔﻮظ داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﺮاﻳﻂ‬
    ‫وﺧﻴﻤﯽ را ﺑﺮ ﻋﺒﺎس ﻣﻴﺮزا ﺗﺤﻤﻴﻞ ﮐﺮد؛ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن و ﭼﻨﺪ ﺷﻬﺮ‬
    ‫ﻗﻔﻘﺎز ﺑﻪ روﺳﻴﻪ و ﺳﻠﺐ اﺟﺎزﻩ از اﻳﺮان ﺑﺮاﯼ داﺷﺘﻦ ﻧﺎوﮔﺎن ﺟﻨﮕﯽ در درﻳﺎﯼ‬
    ‫ﺧﺰر‪.‬‬

    ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﻗﺪرﯼ ﺑﻪ اﻳﺮان و ﻋﺒﺎس ﻣﻴﺮزاﯼ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﻣﺴﺎﻋﺪت‬
    ‫ﮐﻨﺪ ﺗﺎ دوﺳﺘﯽ ﺁﻧﺎن را در دراز ﻣﺪت ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دو ﺣﺮﮐﺖ دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﮏ دﺳﺖ‬
    ‫زد‪ .‬اول ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻋﺒﺎس ﻣﻴﺮزا وﻟﻴﻌﻬﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﺶ در ﻣﻴﺎن‬
    ‫ﺷﺎهﺰادﮔﺎن ﻣﺘﻌﺪد ﻗﺎﺟﺎر ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎدﻩ اﯼ در ﭘﻴﻤﺎن ﮔﻠﺴﺘﺎن ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ‬
    ‫ﺑﺮﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ او و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪ‪ .‬دوم‪ ،‬ﺳﻔﻴﺮ اﻧﮕﻠﻴﺲ در ‪١٨١۴‬‬
    ‫ﻗﺮارداد دوﺳﺘﯽ و اﺗﺤﺎد ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﺎ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر ﺑﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺁن‬
    ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ در ﺻﻮرت ﺗﺠﺎوز هﺮ ﮐﺸﻮر اروﭘﺎﻳﯽ )در واﻗﻊ روﺳﻴﻪ(‬
    ‫ﺑﻪ اﻳﺮان‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻣﺎﻟﯽ در اﺧﺘﻴﺎر ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر ﻗﺮار دهﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ هﻢ‬
    ‫اﻳﺮان ﻗﺒﻮل ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ هﻴﭻ ﻧﻴﺮوﯼ ﺧﺎرﺟﯽ )ﻳﻌﻨﯽ روﺳﻴﻪ( اﺟﺎزﻩ ﻋﺒﻮر ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ هﻨﺪوﺳﺘﺎن را ﻧﺪهﺪ‪ .‬ﻃﺮﻓﻴﻦ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻓﺴﺮان اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‬
    ‫و ﻣﺘﺤﺪاﻧﺸﺎن‪ ،‬و ﻧﻪ ﺳﺎﻳﺮ دول اروﭘﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺴﺘﺸﺎر ﺑﻪ ارﺗﺶ اﻳﺮان ﺗﻌﻠﻴﻢ و‬
    ‫ﻣﺴﺎﻋﺪت ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎ هﻤﻪ ﺁن ﺗﻼﺷﻬﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻗﺮاردادهﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫دوازدﻩ ﺳﺎل ﺻﻠﺢ اﻳﺮان و روس را ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ روﺳﻴﻪ در ﻗﻔﻘﺎز ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺮﮐﻮب ﮐﺎﻣﻞ اﻗﻠﻴﺘﻬﺎﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﺑﺨﺼﻮص‬


    ‫ﻏﻴﻮران ﭼﭽﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺁزادﮔﺎن ﮐﻮهﺴﺘﺎﻧﻬﺎﯼ ﻗﻔﻘﺎز ﮐﻪ در ﺑﻴﻦ ﮔﺮﺟﻴﺎن‬
    ‫ﻣﺴﻴﺤﯽ و روﺳﻬﺎ ﺑﻪ دام اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از ﺗﺰار ﻓﺮو ﻧﻴﺎوردﻧﺪ و‬
    ‫ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺟﻨﮓ و ﺟﺪاﻟﺸﺎن ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻬﺎد ﻣﺬهﺒﯽ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺧﺒﺮ اﻳﻦ ﺟﻨﮕﻬﺎ و ﻓﺠﺎﻳﻊ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪116‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ روس ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻨﺎهﻨﺪﮔﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ ﺷﺎن ﻣﺘﻮارﯼ‬
    ‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺪام ﺑﻪ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻋﺒﺎس ﻣﻴﺮزا ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ‪ .‬رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮات‬
    ‫ﺷﮑﺴﺖ اﺳﻼﻧﺪوز هﻢ ﮐﻬﻨﻪ ﮔﺸﺖ و اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ و راﯼ ﻣﺠﺘﻬﺪان ﺑﺮ ﻣﺴﺎﻋﺪت‬
    ‫ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻗﻔﻘﺎز و ﺟﻬﺎد ﻋﻠﻴﻪ روس ﮐﺎﻓﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮﺧﻮردهﺎﯼ ﻣﺮزﯼ و‬
    ‫ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ و ﻋﺒﺎس ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺑﺪون اﺟﺎزﻩ ﺷﺎﻩ‪ ،‬در‬
    ‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ١٨٢۶‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﻪ ﻣﻮاﺿﻊ روس ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد‪.‬‬

    ‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ اﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺮزﯼ روس ﻣﻮﻗﺘًﺎ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﻪ‬
    ‫اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﻤﮑﯽ درﻣﻮﺿﻊ دﻓﺎﻋﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺑﺮ اﻓﺘﺨﺎر و‬
    ‫ﺁوازﻩ دﻻورﯼ ﻋﺒﺎس ﻣﻴﺮزا اﻓﺰود وﻟﯽ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ را ﮐﻪ از اول هﻢ ﻣﻮاﻓﻖ‬
    ‫ﺟﻨﮓ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺑﻪ ارﺳﺎل ﺳﭙﺎﻩ اﺻﻠﯽ اﻳﺮان ﻧﻨﻤﻮد‪ .‬ﺷﺎﻩ ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
    ‫را ﻳﮏ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﺳﺎدﻩ و ﻣﺤﺪود ﻣﺮزﯼ ﺑﻴﻦ واﻟﯽ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻗﻮاﯼ ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن ﺟﻠﻮﻩ‬
    ‫دهﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﻣﺘﺤﺪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن هﻢ ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﻋﺒﺎس ﻣﻴﺮزا ﺑﺮاﯼ ﮐﻤﮏ ﻧﻈﺎﻣﯽ را رد‬
    ‫ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﮐﻪ روﺳﻴﻪ ﺑﻪ اﻳﺮان ﺣﻤﻠﻪ ور ﻧﺸﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺘﺠﺎوز ﺳﭙﺎﻩ اﻳﺮان‬
    ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻋﻤﺪﻩ ﻗﺸﻮن روس ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎس ﻣﻴﺮزا ﭼﻨﺎن‬
    ‫ﺷﮑﺴﺖ ﻓﺎﺣﺸﯽ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺗﺎ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ اﺷﻐﺎل ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﻬﺎﺟﻢ درﺁﻣﺪ!‬

    ‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺁن ﺷﮑﺴﺖ ﻓﺎﺣﺶ‪ ،‬در زﻣﺴﺘﺎن ‪ ١٨٢٨‬ﻣﻴﻼدﯼ ﻋﺒﺎس ﻣﻴﺮزا ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ‬
    ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺮارداد ﻧﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﭽﺎﯼ ﮔﺮدن ﻧﻬﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻘﻴﻪ ﻗﻔﻘﺎز‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻤﺎم‬
    ‫ارﻣﻨﺴﺘﺎن و ﻧﻴﻤﯽ از ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﮔﻨﺠﻪ و ﺑﺎﮐﻮ ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ از ﭘﻴﮑﺮ اﻳﺮان‬
    ‫ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﻠﺖ ﺁذرﯼ دو ﺷﻘﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﺧﻄﺎﮐﺎرﯼ در ﺗﺠﺎوز اوﻟﻴﻪ ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﺮز روﺳﻴﻪ‪ ،‬ﻋﺒﺎس ﻣﻴﺮزا ﻣﺘﻘﺒﻞ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﻣﻴﻠﻴﻮن روﺑﻞ ﺧﺴﺎرت ﺑﭙﺮدازد و‬
    ‫ﺑﻪ هﻴﺌﺘﯽ روﺳﯽ اﺟﺎزﻩ دهﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻳﺮان ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬اﺳﻴﺮان و ﮐﻨﻴﺰان ﻣﺴﻴﺤﯽ ﻗﻔﻘﺎز را‬
    ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪاﻧﺸﺎن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﺎر اﻳﺮان‪ ،‬ﻓﺠﺎﻳﻊ‬

    ‫‪117‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫روس در ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻗﺒﻮل ﻗﺮارداد ﻧﮑﺒﺘﺒﺎر ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﭽﺎﯼ ﻋﻤﻴﻘًﺎ ﺑﺮ ﻣﺮدم اﻳﺮان ﺑﻪ‬
    ‫ﻃﺮق ذﻳﻞ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪:‬‬

    ‫‪ (١‬ﺿﻌﻒ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﺸﻮر در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮﺗﺮ اروﭘﺎﻳﯽ ﺑﺮ‬


    ‫اﻋﻴﺎن و اﺷﺮاف ﺁﺷﮑﺎر ﺷﺪ و ﻋﺪﻩ اﯼ را ﺑﻔﮑﺮ اﺻﻼح و اﺑﺘﮑﺎر‬
    ‫اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬
    ‫‪ (٢‬ﺿﺮﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮدن ﻧﻈﺎم ﻣﺴﺘﺒﺪ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺑﺮ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎﻳﺎن ﮔﺮدﻳﺪ و‬
    ‫دﺳﺘﻪ اﯼ از ﻋﻠﻤﺎ و ادﻳﺒﺎن ﺁﻏﺎز ﺑﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎﯼ ﻗﺎﺟﺎر ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
    ‫‪ (٣‬ﻣﺤﻮر اﺻﻠﯽ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺧﺎرﺟﯽ از ﺟﻨﮓ ﺷﻴﻌﻪ و ﺳﻨﯽ ﺧﺎرج ﺷﺪ و ﺑﻪ‬
    ‫ﺳﻤﺖ روﻳﺎروﻳﯽ ﺑﺎ ﻏﺮﺑﻴﺎن اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮ ﭼﺮﺧﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭼﺮﺧﺶ ﻣﻮﺟﺐ‬
    ‫ﺧﻮددارﯼ اﻳﺮان از ﮐﻤﮏ ﺑﻪ روﺳﻬﺎ در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪،‬‬
    ‫ﻗﺮارداد ﺻﻠﺤﯽ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎ اﺳﻼﻣﺒﻮل ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫داﻣﻨﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ و درﮔﻴﺮﯼ ﺑﺎ روﺳﻬﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ هﻢ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﮑﯽ از‬
    ‫ﻣﻮاد ﺗﺮﮐﻤﺎﻧﭽﺎﯼ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﺳﺘﺮداد اﺳﻴﺮان و ﮐﻨﻴﺰان‪ .‬ﮐﻠﻨﻞ ﮔﺮﻳﺒﺎﻳﺪوف در‬
    ‫راس هﻴﺌﺖ روﺳﯽ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺁﻣﺪ ﺗﺎ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن درﺑﻨﺪ را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ و اﺳﺘﺮداد‬
    ‫ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ رﻓﺘﺎر ﻣﻐﺮوراﻧﻪ او و ﺗﻈﺎهﺮات ﻣﺴﺘﺎﻧﻪ ﻗﺰاﻗﺎﻧﺶ ﺑﮑﻨﺎر؛ ﺑﺴﺖ ﻧﺸﺴﺘﻦ و‬
    ‫ﭘﻨﺎﻩ ﺟﺴﺘﻦ ﻳﮏ ارﻣﻨﯽ ﺧﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ درﺑﺎر و دو ﮐﻨﻴﺰ ﺣﺮﻣﺴﺮاﯼ ﻳﮑﯽ از اﻣﻴﺮان‬
    ‫ﻗﺎﺟﺎر‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﻓﺘﻨﻪ اﯼ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎهﺰادﻩ "ﺻﺎﺣﺐ" ﮐﻨﻴﺰان ﭘﻴﺶ ﻳﮑﯽ از‬
    ‫ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﯽ رود ﺑﻪ ﺷﮑﺎﻳﺖ؛ ﮐﻪ دو ﻣﺘﻌﻪ ﻣﺮا روﺳﻬﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﻪ زور‬
    ‫ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﻳﮏ ﻏﻼم ارﻣﻨﯽ ﺷﺎﻩ هﻢ ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﻳﺎرﻳﺸﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺘﻮاﯼ‬
    ‫ﻣﺠﺘﻬﺪ هﻢ ﺑﺎزار ﺗﻬﺮان را ﺑﻪ ﺷﻮرش اﻧﺪاﺧﺖ ﮐﻪ ﺑﺮوﻧﺪ و ﻧﻮاﻣﻴﺲ اﻣﻴﺮ را ﻧﺠﺎت‬
    ‫دهﻨﺪ و ﻣﺮﺗﺪ ارﻣﻨﯽ را هﻢ ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﺑﺨﺘﺎﻧﻪ در ﺣﻤﻠﻪ اوﺑﺎش ﻗﻤﻪ ﮐﺶ‬
    ‫ﺑﻪ ﺳﻔﺎرت روس‪ ،‬ﺗﻤﺎم هﻴﺌﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﯽ و ﺧﻮد ﮔﺮﻳﺒﺎﻳﺪوف )ﮐﻪ از ﻗﻀﺎ ﺷﺎﻋﺮ و‬
    ‫ﺁزادﻳﺨﻮاﻩ ﺑﻮد( ﺑﻘﺘﻞ رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺗﮑﻪ ﺗﮑﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬دوﻟﺖ اﻳﺮان هﻢ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺮ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪118‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺰﻳﺮ و ﭘﻮزش ﺧﻮاﻩ‪ ،‬هﻴﺌﺘﯽ را ﺑﺮاﯼ درﺧﻮاﺳﺖ ﻋﻔﻮ ﺑﻪ ﻣﺴﮑﻮ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
    ‫اﻓﺘﻀﺎح ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻣﻘﺎرن ﺟﻨﮓ روس و ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ در ‪ ١٨٢٩‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺷﺪ و ﺗﺰار‬
    ‫ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل هﻤﮑﺎرﯼ دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺑﻮد‪ ،‬از ﺳﺮ ﺧﻮن ﺁن ﮐﺸﺘﮕﺎن ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬

    ‫ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر‬
    ‫ﻋﺒﺎس ﻣﻴﺮزا ﻳﮏ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﭘﺪرش درﮔﺬﺷﺖ و ﺑﺎ ﻣﺮگ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ در‬
    ‫‪ ،١٨٣۴‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ او ﺟﻨﮓ اﻓﺘﺎد‪ .‬هﺮ دو دوﻟﺖ ﻏﺮﺑﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻔﻮذ )روس‬
    ‫و اﻧﮕﻠﻴﺲ( ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺮزا ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺒﺎس ﻣﻴﺮزا را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ وزﻳﺮ‬
    ‫ﮐﺎرداﻧﺶ )ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﻓﺮاهﺎﻧﯽ( و ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺟﻨﮕﯽ ﻳﮏ اﻓﺴﺮ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ )هﻨﺮﯼ ﺑﺘﻮن(‪،‬‬
    ‫ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﺗﻬﺮان را در ‪ ١٨٣۵‬ﻣﺴﺨﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﺮ ﭼﻨﺪ ﺷﺎهﺰادۀ ﻣﺪﻋﯽ‬
    ‫ﺳﻠﻄﻨﺖ را ﺑﺮﺑﺎد دادﻧﺪ!‬

    ‫اﻣﺎ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﺳﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﻧﻪ ﺣﻮﺻﻠﻪ ﻣﻌﻠﻢ و وزﻳﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪ‬
    ‫ﺧﻮد را ﻧﻤﻮد و ﻧﻪ زﻳﺮ ﺑﺎر ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﯼ اﻧﮕﻠﻴﺲ رﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺟﻼدان ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ‬
    ‫اﯼ واهﯽ ﻣﻴﺮزا اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم را ﮐﻪ ﻣﻨﺸﺄﺗﺶ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﯼ ﻧﺜﺮ ﻗﺮن‬
    ‫ﻧﻮزدهﻢ ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ‪ ،‬هﻼﮎ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺮاد ﺻﻮﻓﯽ ﻣﺴﻠﮏ ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺣﺎج ﻣﻴﺮزا‬
    ‫ﺁﻗﺎﺳﯽ ﮐﻢ ﻋﻘﻞ و ﻣﺘﺸﺮع ﺑﻪ ﺻﺪارت رﺳﻴﺪ‪ .‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻧﮕﻠﻴﺲ هﻢ ﺷﺎﻩ ﺟﻮان‬
    ‫ﭘﻮل و ﮐﻤﮏ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺁﻧﺎن را ﻧﺪﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮﻏﻢ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ اوﺿﺎع‪ ،‬ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
    ‫ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و هﺮات را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫در ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺪﺗﺮ از اﻳﺮان ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﮏ ﻣﻬﺮﻩ ﺷﻄﺮﻧﺞ در رﻗﺎﺑﺖ‬
    ‫اﺳﺘﻌﻤﺎرﯼ ﻣﻴﺎن اﻧﮕﻠﻴﺲ و روس ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻧﮕﻠﻴﺴﻴﻬﺎ از ﺟﻨﻮب )هﻨﺪوﺳﺘﺎن(‬
    ‫ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل )ﭘﻨﺠﺎب‪ ،‬ﺳﻨﺪ و ﮐﺸﻤﻴﺮ( ﮔﺴﺘﺮش ﻣﯽ دادﻧﺪ و روﺳﻬﺎ‬
    ‫از ﺷﻤﺎل )درﻳﺎﯼ ﺁرال( ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﺟﻨﻮب )ﻗﺮﻗﻴﺰﺳﺘﺎن‪،‬‬
    ‫ﺗﺮﮐﻤﻨﺴﺘﺎن و ﺑﺨﺎرا( ﻣﯽ اﻓﺰودﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﻓﻐﺎﻧﻬﺎ هﻤﭽﻮن داﻧﻪ ﮔﻨﺪﻣﯽ در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ‬

    ‫‪119‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫دو ﺳﻨﮓ ﺁﺳﻴﺎب ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻗﺎﺟﺎر هﻢ ﺑﻪ ﻣﻠﮏ اﻓﻐﺎن ادﻋﺎ داﺷﺖ‪،‬‬
    ‫ﭼﻮن اﻋﻈﻢ ﺁن ﺳﺮزﻣﻴﻦ در هﻨﮕﺎم ﺻﻔﻮﻳﻪ و ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺎدرﺷﺎﻩ در ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻳﺮان‬
    ‫ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻧﺎدر در ‪ ١٧۴٧‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﺳﺮداراﻧﺶ ﺑﻪ ﻧﺎم اﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ اﺑﺪاﻟﯽ‬
    ‫)دوراﻧﯽ( ﻗﺪرت را در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﺣﺘﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺨﺸﯽ از‬
    ‫ﮔﻨﺞ ﮐﻼت ﻧﺎدرﯼ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﻟﻤﺎس ﮐﻮﻩ ﻧﻮر ﺷﺪ‪ .‬اﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺷﻴﻮﻩ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻧﺎدر را در‬
    ‫ﺣﻤﻠﻪ و ﻏﺎرت ﺑﻪ هﺮ ﺷﻬﺮ ﺁﺑﺎد در ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ﭘﻨﺠﺎب و ﮐﺸﻤﻴﺮ ﮐﻪ در دﺳﺘﺮﺳﺶ‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬اداﻣﻪ داد و ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺳﻮاران ﺟﺴﻮرش ﺑﺮاﯼ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻏﺎرت و‬
    ‫ﭼﭙﺎول ﻣﺸﻐﻮل ﮔﺸﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن اﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﮐﻪ ﺑﻌﺪهﺎ ﭘﺪر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
    ‫ﻟﻘﺐ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ درازا ﻧﮑﺸﻴﺪ؛ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ داﺧﻠﯽ ﻣﻴﺎن اﻗﻮام و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺘﻌﺪد‬
    ‫اﻓﻐﺎن درهﻢ ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺪودﻩ ﮐﺎﺑﻞ ﺧﺘﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﭘﻨﺠﺎﻩ‬
    ‫ﺳﺎل ﻃﻮل ﮐﺸﻴﺪ ﺗﺎ اﻣﻴﺮ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﻧﺎم دوﺳﺘﻤﺤﻤﺪﺧﺎن‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را در ‪١٨٢۶‬‬
    ‫ﻣﻴﻼدﯼ ﺗﺤﺖ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ واﺣﺪ درﺁورد‪ .‬دوﺳﺘﻤﺤﻤﺪﺧﺎن هﻢ ﺳﺎﻟﻬﺎ در ﻣﻴﺎن هﻤﮑﺎرﯼ‬
    ‫ﺑﺎ روس ﻳﺎ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﻣﺮدد ﺑﻮد و زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎ اﻳﻦ و ﻣﺪﺗﯽ ﺑﺎ ﺁن ﻣﺮاودﻩ داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ در‬
    ‫ﺁﻏﺎز ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر‪ ،‬ﻗﺸﻮن اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ را ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن راﻩ دادﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
    ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ادﻋﺎﯼ ارﺿﯽ اﻳﺮان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ هﺮات و اﻗﺪام ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﯽ و ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ‬
    ‫ﺁن ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺑﻮﯼ دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ اﻧﮕﻠﻴﺲ و هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺎ روﺳﻬﺎ ﺟﻬﺖ ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
    ‫هﻨﺪوﺳﺘﺎن را ﻣﻴﺪاد‪.‬‬

    ‫ﭘﺲ ﺗﻨﻬﺎ دو ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر ﺑﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
    ‫ﺧﻮاهﺸﻬﺎ‪ ،‬ﭘﻮﻟﻬﺎ و ﮐﻤﮑﻬﺎﯼ اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﻴﺪ و هﺮات را‬
    ‫ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺧﻮد درﺁورد‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻗﺮارداد دوﺳﺘﯽ ‪ ،١٨١۴‬اﻧﮕﻠﻴﺲ‬
    ‫ﻋﻬﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﺑﻴﻦ اﻳﺮان و اﻓﻐﺎن ﺑﻴﻄﺮف ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزان و‬
    ‫اﻓﺴﺮان اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﻣﺴﺘﻘﺮ در هﺮات ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺪاﻓﻌﻴﻦ ﺷﻬﺮ ﮐﻤﮏ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪120‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﺷﺪن از ﻃﺮق دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﮏ و وﻋﺪﻩ هﺎﯼ ﭘﻮل و ﮐﻤﮏ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺷﮑﺴﺘﻦ‬
    ‫ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ هﺮات‪ ،‬ﻧﻴﺮوﯼ درﻳﺎﻳﯽ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﻗﺪام ﺑﻪ اﺷﻐﺎل ﺟﺰﻳﺮﻩ ﺧﺎرﮎ در ﺧﻠﻴﺞ‬
    ‫ﻓﺎرس و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﻴﺎر ﺑﻪ ﺑﻨﺎدر اﻳﺮان ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ هﻢ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از‬
    ‫ﻳﮑﺴﺎل ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ هﺮات ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺁﻧﺮا ﻓﺘﺢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر در ‪ ١٨٣٨‬ﻣﻴﻼدﯼ از‬
    ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

    ‫ﻧﺎﮐﺎم از ﻋﻤﻠﻴﺎت هﺮات‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺁﻗﺎﺧﺎن ﻣﺤﻼﺗﯽ در‬
    ‫ﮐﺮﻣﺎن و ﻣﺬاﮐﺮات ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺁﻗﺎ ﺧﺎن ﻣﺤﻼﺗﯽ ﮐﻪ رهﺒﺮ )اﻣﺎم(‬
    ‫ﺷﻴﻌﻴﺎن اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﯽ ﺑﻮد‪ ،‬از ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر اﻣﻴﺮﯼ وﻻﻳﺖ ﮐﺮﻣﺎن را درﻳﺎﻓﺖ‬
    ‫ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺳﺎل ‪ ١٨۴٠‬ﺳﺮ اﺳﺘﻘﻼل ﮔﺮﻓﺖ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ‬
    ‫ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﺁﻗﺎﺧﺎن و ﻋﻤﺪﻩ اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﺎن ﺑﻪ هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻣﺘﻮارﯼ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ هﻨﻮز‬
    ‫ﻣﺬهﺒﺸﺎن در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ از هﻨﺪ و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن هﻤﭽﻨﺎن ﻣﺴﺘﺪام اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ‬
    ‫ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﻣﺮزﯼ اﻳﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬دوﻟﺘﻴﻦ هﻤﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻃﯽ ﻣﺬاﮐﺮاﺗﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ‬
    ‫)ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﯽ اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ از ﻃﺮف اﻳﺮان( ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺟﻨﮓ ﺳﻴﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎ‬
    ‫ﻼ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﺎر ﮐﻪ‬
    ‫ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ در ‪ ١٨۴٧‬ﻣﻴﻼدﯼ ﻋﻤ ً‬
    ‫ﺷﺎﻳﺪ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﺧﻴﺮش ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر در ‪ ١٨۴٨‬ﻣﻴﻼدﯼ درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬

    ‫دوران ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر‬


    ‫ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺑﺮاﯼ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎل دوام داﺷﺖ و ﻃﯽ ﺁن دورﻩ‬
    ‫ﻼ از ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ ﺑﻪ ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‬
    ‫ﺣﺴﺎس‪ ،‬اﻳﺮان ﻋﻤ ً‬
    ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻨﻴﺎﻧﯽ اﻧﺪﮎ ﺑﻮد و ﮐﺸﻮر از ﻳﮏ ﻧﻈﺎم ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ وﻟﯽ ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ ﺧﻮد‬
    ‫ﮐﻔﺎﯼ زراﻋﺘﯽ ﺑﺎ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻣﺨﺘﺼﺮ و ﺧﻮدﺟﻮش‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز‬
    ‫ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﻳﺎن ﺧﺎرﺟﯽ و ﺷﺎهﺰادﮔﺎن دﻻل ﺻﻔﺖ ﻣﺒﺪل ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎس ﺑﺎ دﻧﻴﺎﯼ ﻏﺮب و‬
    ‫ﺳﻔﺮهﺎﯼ ﺧﺎرﺟﯽ ﺷﺎﻩ ﺑﺠﺎﯼ اﻳﻨﮑﻪ اهﻤﻴﺖ ﮐﺎر و ﺗﻼش و ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ را ﺑﻪ او و‬
    ‫درﺑﺎرﻳﺎن ﺑﻴﺎﻣﻮزد‪ ،‬اﮐﺜﺮ ﺁﻧﺎن را ﭼﻨﺎن ﺑﻪ ارز ﺧﺎرﺟﯽ و ﺳﻔﺮهﺎﯼ ﻣﺠﺪد ﻣﻌﺘﺎد‬

    ‫‪121‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺛﺮوت ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻣﻤﻠﮑﺖ را ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻳﯽ ﻧﺎزل ﺑﻪ اﻧﺤﺼﺎرات ﺧﺎرﺟﯽ و‬


    ‫واﻣﻬﺎﯼ ﺑﻴﺤﺴﺎب ﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﺻﻼح ﻃﻠﺒﺎن و اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪاﻧﯽ هﻢ ﮐﻪ ﺁرزو داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ‬
    ‫ﺷﺎﻩ و ﻣﻤﻠﮑﺖ را ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺮ ﺗﻤﺪن و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻴﺎﻧﺪازﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ در ﺷﻌﻠﻪ ﺧﺸﻢ و‬
    ‫ﺑﺪﺑﻴﻨﯽ ﺷﺎﻩ و درﺑﺎر ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﺰودﯼ دﭼﺎر ﺗﺒﻌﻴﺪ و ﻓﺮار ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺎب و ﻧﻬﻀﺖ ﺑﻬﺎﻳﯽ‬


    ‫در دﻳﻦ اﺳﻼم ﺳﻨﺘﯽ‪ ،‬وﺣﯽ و ارﺗﺒﺎط اﻟﻬﯽ ﺑﺎ درﮔﺬﺷﺖ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﺗﻢ‬
    ‫اﻧﺒﻴﺎ و ﻣﺮﺳﻠﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﯽ رﺳﺪ و وﻇﻴﻔﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﻴﺮوﯼ از دﺳﺘﻮرات‬
    ‫ﻗﺮﺁن و ﺳﻨﺖ رﺳﻮل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﺑﺎور ﻣﺬهﺐ ﺷﻴﻌﻪ دوازدﻩ اﻣﺎﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺴﻴﺮ‬
    ‫ﻣﺮاودات اﻟﻬﯽ ﺑﺎز اﺳﺖ و اﻣﺎم ﻏﺎﻳﺐ ﺗﺤﺖ ﺗﻮﺟﻬﺎت ﺣﻖ‪ ،‬در ﭘﺲ ﭘﺮدﻩ ﮔﺮداﻧﻨﺪﻩ‬
    ‫ﺗﻤﺎم اﻣﻮر ﺟﻬﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﺧﺎﺻﺎن و ﺧﺎﻟﺼﺎن ارﺗﺒﺎط دارد و ﺑﻪ ﭘﻴﺮوان‬
    ‫اﻣﺪاد ﻏﻴﺒﯽ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ! ﺗﺎ ﺁﻧﺮوز ﮐﻪ ﺁﺧﺮ زﻣﺎن ﺷﻮد‪ ،‬ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﮔﺮدد و ﻣﻬﺪﯼ‬
    ‫ﻣﻮﻋﻮد از ﭼﺎﻩ ﺟﻤﮑﺮان ﺑﺪر ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺮوهﯽ اﻧﺪﮎ وﻟﯽ ﺟﺮار ﺟﻬﺎن را از ﻇﻠﻢ و‬
    ‫ﺗﺒﺎهﯽ ﺑﺎ ﺳﻴﻼﺑﯽ از ﺧﻮن ﺑﺸﻮﻳﺪ‪ .‬ﻻﺟﺮم در ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ‬
    ‫ﻣﮑﺎﻧﻴﮏ ﻧﻴﻮﺗﻦ‪ ،‬ﺷﻴﻤﯽ ﻣﻨﺪﻟﻴﻒ و اﻟﮑﺘﺮﻳﺴﺘﻪ ﻓﺎرادﯼ ﺑﺮ اهﻞ ﻋﻠﻢ ﻏﺮب واﺿﺢ و‬
    ‫ﻣﺒﺮهﻦ ﺑﻮد؛ ﺣﻀﻮر ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ و ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺟﺎودان اﻣﺎم زﻣﺎن هﻢ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻠﻘﺖ و‬
    ‫اﻋﻤﺎل ﺑﺸﺮﻳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ "ﻋﻠﻤﺎﯼ" دﻳﻦ ﺷﻴﻌﻪ ﻣﺜﻞ روز روﺷﻦ ﻣﻴﺒﻮد!‬

    ‫اﻳﻦ ﻋﻠﻤﺎ در زﻣﺎن ﻗﺎﺟﺎر اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻃﺒﻘﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﻩ و ﻣﺪرﺳﻪ رﻓﺘﻪ اﻳﺮان را‬
    ‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﭘﺴﺮان ﻃﺒﻘﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺎﻟﮏ‪ ،‬ﺗﺎﺟﺮ و ﺻﻨﻌﺘﮕﺮ ﺗﺎ دﻩ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﮑﺘﺐ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ و ﻧﺰد ﻣﻼﻳﯽ ﻗﺮﺁن ﺧﻮاﻧﺪن )ﺑﺪون داﻧﺴﺘﻦ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺁن(‪ ،‬ﺻﺮف و‬
    ‫ﻧﺤﻮ و اﺣﻴﺎﻧًﺎ ﮔﻠﺴﺘﺎن و ﺑﻮﺳﺘﺎن ﺳﻌﺪﯼ را ﻣﯽ ﺁﻣﻮﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﮐﺜﺮ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ‬
    ‫ﺷﺎﮔﺮدﯼ ﭘﺪر‪ ،‬ﻋﻤﻮ ﻳﺎ داﻳﯽ ﺷﺎن ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح "ﮐﺎﺳﺐ" ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
    ‫ﺗﺤﺼﻴﻞ دﺧﺘﺮان ﻣﺘﻤﻮل اﮔﺮ ﮐﻪ ﺑﻮد‪ ،‬از اﻳﻨﻬﻢ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮد و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻗﺒﻞ از ﺁﻧﮑﻪ‬
    ‫"ﭼﺸﻢ و ﮔﻮﺷﺸﺎن ﺑﺎز ﺷﻮد"‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮهﺮ رواﻧﻪ ﻣﻴﮕﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﮔﺮوﻩ اﻧﺪﮐﯽ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪122‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫از ﻣﺘﻤﻮﻟﺘﺮهﺎ ﮐﻪ ﭘﺴﺮاﻧﺸﺎن ﺑﻪ درس و ﻣﺸﻖ ﻋﻼﻗﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ‬
    ‫ﺷﻬﺮﻳﻪ اﯼ‪ ،‬ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺧﻮد را ﻧﺰد ﺁﺧﻮﻧﺪﯼ ﻳﺎ ﻓﺎﺿﻠﯽ اداﻣﻪ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ هﻢ ﺧﻂ و‬
    ‫رﺑﻄﯽ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻨﺪ و هﻢ ﻳﮏ دوﺟﻴﻦ ﮐﺘﺐ ادﺑﯽ و دﻳﻨﯽ ﻓﺎرﺳﯽ و ﻋﺮﺑﯽ را ﻓﺮا‬
    ‫ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺁن‪ ،‬اﻳﻨﺎن اﮔﺮ ارﺗﺒﺎﻃﯽ و ﺁﺷﻨﺎﻳﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در دﺳﺘﮕﺎﻩ‬
    ‫اﻣﻴﺮﯼ ﻣﻴﺮزا ﺷﻮﻧﺪ و اﮔﺮ ﻋﻼﻗﻪ و ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ در اﺧﺘﻴﺎرﺷﺎن ﺑﻮد‪،‬‬
    ‫اﻣﮑﺎن داﺷﺖ ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﺣﻮزﻩ هﺎﯼ ﻋﻠﻤﻴﻪ رﻓﺘﻪ و درس ﻣﻼﻳﯽ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ‬
    ‫درﺳﻬﺎ ﮐﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اوﻗﺎت ﺟﻮاﻧﯽ ﻃﻼب را ﺑﺨﻮد اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻴﺪاد‬
    ‫و ﺁﻧﻬﺎ را از ﺑﺎزار ﮐﺎر و ﮐﺴﺐ دور ﻣﻴﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻋﺎﻣﻪ ﺷﻬﺮﯼ ﺧﻴﻠﯽ ﮔﺮان‬
    ‫ﺗﻤﺎم ﻣﯽ ﺷﺪ و ﻣﺨﺘﺺ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﻼﻳﺎن و ﻣﻼﮐﻴﻦ ﭘﻮﻟﺪار ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫ﭘﺲ اﻳﻦ ﺟﻮاﻧﺎن ﮐﻪ در ﺑﻴﻨﺶ اﻳﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﮔﻞ ﺳﺮﺳﺒﺪ اﻣﺖ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد اﻟﺒﺘﻪ‬
    ‫ﻋﺼﺎرﻩ اﺻﻴﻞ اﻣﺖ اﺳﻼم ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد واﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﺬهﺐ ﺑﺸﺮﯼ ﻣﺤﺴﻮب‬
    ‫ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﻠﻮغ را ﺗﻨﻬﺎ و ﻣﻔﻠﺲ در ﺣﺠﺮﻩ اﯼ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ‬
    ‫ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺛﻘﻪ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ﺣﺠﺖ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ﺁﻳﺖ اﻟﻪ و ﻣﺮﺟﻊ‬
    ‫ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺸﺮاﻳﻂ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮ ﻓﺮاز ﺁن ﻗﻠﻪ رﻓﻴﻊ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺸﻴﻊ ﻗﺪ ﻋﻠﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻓﻘﻂ ﻋﺪﻩ‬
    ‫اﻧﺪﮐﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺁن ﻣﻘﺼﺪ ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺮﺳﻨﺪ و ﺑﻘﻴﻪ ﻏﺎﻟﺒًﺎ در ﻣﺮﺣﻠﻪ اﯼ ﻣﻴﺎﻧﯽ از‬
    ‫ﻣﺪرﺳﻪ ﺷﺎن در اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬اراﮎ ﻳﺎ ﻧﺠﻒ ﺑﻴﺮون ﻣﻴﺰدﻧﺪ و ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ‬
    ‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ و ﻃﻠﺒﮕﯽ؛ ﭘﻴﺸﻨﻤﺎزﯼ ﻣﺴﺠﺪﯼ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺖ اﻣﺎﻣﺰادﻩ اﯼ ﻳﺎ ﻗﺮاﺋﺖ‬
    ‫در ﻗﺒﺮﺳﺘﺎﻧﯽ را دﺳﺖ و ﭘﺎ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﭘﺲ ﻣﺮاﺟﻊ و ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﺷﻴﻌﻪ در راس هﺮﻣﯽ از ﻗﺪرت ﻣﺬهﺒﯽ و ﻣﺎﻟﯽ ﻗﺮار‬
    ‫داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪد ﺧﻤﺲ‪ ،‬زﮐﺎت‪ ،‬ﻓﻄﺮﻳﻪ‪ ،‬ﻣﺎل اﻣﺎم و اﻣﻼﮎ ﻣﻮﻗﻮﻓﻪ و ﺑﺎ اﺗﮑﺎﯼ‬
    ‫ﺑﺮ ﻟﺸﮑﺮﯼ از ﻣﻼﻳﺎن‪ ،‬ﻗﺎرﻳﺎن‪ ،‬ﻣﺪاﺣﺎن و ﭘﻴﺸﻨﻤﺎزان ﺑﻪ اﻣﻮر روﺣﯽ‪ ،‬دﻳﻨﯽ و‬
    ‫ﺣﺘﯽ ﻗﻀﺎﻳﯽ ﻣﺮدم اﻳﺮان ﺗﺴﻠﻂ و ﻧﻈﺎرت داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺗﺌﻮرﯼ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ هﻤﻪ ﺑﻪ‬

    ‫‪123‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اذن اﻣﺎم ﻏﺎﻳﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﭘﺲ ﭘﺮدﻩ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﻣﯽ دﻳﺪ و ﺣﺘﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻋﻠﻤﺎ‬
    ‫ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ اﯼ ﻧﺎﭼﻴﺰ از ارادﻩ ﺑﻴﺤﺪ اﻳﺸﺎن ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫هﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﻋﻠﻤﺎ و ﻣﺠﺘﻬﺪان هﻢ ﻣﻌﻤﻮﻻً رﻗﺎﺑﺖ‪،‬‬
    ‫ﺣﺴﺎدت و ﺳﻠﻄﻪ ﻃﻠﺒﯽ ﺑﻮدﻩ و ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ اﺣﺴﺎﻳﯽ ﮐﻪ در‬
    ‫ﮐﺮﺑﻼ ﺑﻨﺎم ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺒﺎز ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ و ﭘﺴﺮاﻧﺶ ﺑﻪ اﻳﺮان ﺁﻣﺪ و ﻣﺠﻠﺲ درس و‬
    ‫ﺑﺤﺚ ﺑﺮاﻩ اﻧﺪاﺧﺖ؛ ﺑﻴﻦ او و ﻏﺎﻟﺐ ﻋﻠﻤﺎﯼ ﺷﻴﻌﻪ ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ارادت و اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
    ‫ﻣﻔﺮط ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﻳﯽ و ﻃﺮﻓﺪاراﻧﺶ )ﺷﻴﺨﻴﻪ( از ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻳﻮﻧﺎن‪ ،‬اﺧﺘﻼف اﻓﺘﺎد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬
    ‫ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﻣﻨﻄﻖ ﻳﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻗﺴﻤﺘﯽ از دروس ﺧﺎرج ﺣﻮزﻩ هﺎﯼ ﻋﻠﻤﻴﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬
    ‫هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺪان ﺑﺎ ﺷﮏ و ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﮕﺎﻩ ﺷﺪﻩ و ﺣﺘﯽ از ﻧﻈﺮ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻣﺬهﺒﯽ و ﮐﺴﺐ‬
    ‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺮاﯼ ﻃﻼب ﭼﻨﺪان ﮐﺸﺸﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺣﺎل‪ ،‬از ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺷﻴﺨﻴﻪ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‬
    ‫اﻳﻨﺒﻮد ﮐﻪ اﻣﺎم زﻣﺎن هﻨﻮز هﻢ از ﭘﺲ هﺰار ﺳﺎل در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻣﺪام ﻇﺎهﺮ‬
    ‫ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬و ﺑﺮاﯼ اﻳﻨﮑﺎر ﺑﻪ ﮐﺎﻟﺒﺪ هﺮ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ درﻣﯽ ﺁﻳﺪ؛ و اﻳﻨﺎن درب ﻳﺎ‬
    ‫"ﺑﺎﺑﯽ" ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺮاﯼ ﺁن ارﺗﺒﺎط! ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻣﺜﺎل اﻳﻦ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ‪،‬‬
    ‫ﻣﻴﺎن ﻃﻼب ﮐﺎر از ﺑﺤﺚ و ﻣﺸﺎﺟﺮﻩ ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﻪ ﺟﺪاﻟﻬﺎﯼ ﺣﻮزﻩ اﯼ و ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ‬
    ‫ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺷﻴﺦ اﺣﺴﺎﻳﯽ هﻢ ﻋﻘﺎﻳﺪ او در ﻣﻴﺎن اﻗﻠﻴﺘﯽ از‬
    ‫ﻃﻼب و ﻋﻠﻤﺎ )ﻣﺜﻞ ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ رﺷﺘﯽ( ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم هﻢ از ﻣﻴﺎن‬
    ‫ﻃﺮﻓﺪاران ﺷﻴﺨﻴﻪ‪ ،‬ﺳﻴﺪﯼ ﺟﻮان در ﺷﻴﺮاز ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻴﺮزا ﻋﻠﻴﻤﺤﻤﺪ دﭼﺎر ﺗﺼﻮرات‬
    ‫و اﻟﻬﺎﻣﺎﺗﯽ ﻣﻴﮕﺮدد و ﺑﻪ دﻋﻮﯼ "ﺑﺎب" ﺑﻮدن ﺑﺮﻣﻴﺨﻴﺰد‪.‬‬

    ‫ﭼﻮن ﺧﺒﺮ رﻓﺘﺎر و ادﻋﺎﯼ ﺧﺎرق اﻟﻌﺎدﻩ ﺑﺎب ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬واﻟﯽ ﻓﺎرس او را‬
    ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ از ﻣﻼﻳﺎن روﺑﺮو ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻗﺼﻪ ﺧﻮد را ﺑﮕﻮﻳﺪ و ﺁﻧﺎن‬
    ‫ﻗﻀﺎوت ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﺪ ﺑﺎب هﻢ ﮐﻪ اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﺑﻮد و ﮐﻢ ﺳﻮادﺗﺮ از ﺁن ﻣﻼﻳﺎن ﭘﻴﺮ‪،‬‬
    ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ دﻟﻴﻞ و ﺑﺮهﺎﻧﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ اراﺋﻪ دهﺪ و ﻣﻮرد رﻳﺸﺨﻨﺪ ﺁن ﺟﻤﻊ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
    ‫ﭘﺲ ﭼﻮب و ﻓﻠﮑﺶ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺁن ﺁزار و ﺷﮑﻨﺠﻪ‪ ،‬از دﻋﻮﯼ ﺧﻮد ﺑﻴﺰارﯼ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪124‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻣﺎ در اﻳﺮان ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺷﻴﻌﻪ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎل "ﻣﻨﺘﻈﺮ" اﻣﺎم زﻣﺎن ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ و ﻣﺮﺗﺒﻪ‬
    ‫ﺧﺮاﻓﺎت ﺣﺪ و ﻣﺮز ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ داﺳﺘﺎﻧﯽ ﻣﺴﮑﻮت ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬
    ‫ﺧﺒﺮ ﻳﮏ ﮐﻼغ و ﭼﻬﻞ ﮐﻼغ ﺷﺪ و ﻣﻠﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﻞ ﺑﻌﺪ از ﻧﺴﻞ ﻣﻨﺠﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪،‬‬
    ‫ﺑﺠﻮش اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﺁوازﻩ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺣﺪ درد و رﻧﺞ روﺣﯽ و ﻧﺎﺑﻬﻨﺠﺎرﯼ‬
    ‫رواﻧﯽ ﻣﺮدم و ﺧﺮاﻓﺎت ﻓﺮورﻓﺘﻪ در ذهﻨﺸﺎن ﺗﺎ اﻧﺪازﻩ اﯼ اﺳﺖ؛ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ اﻣﺮوز‬
    ‫هﻢ ﺑﺎ وﺟﻮد رادﻳﻮ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‪ ،‬هﺮ ﺳﺎل ﭼﻨﺪ ﻣﻌﺠﺰﻩ‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﮐﺮدﻩ و اﻣﺎﻣﺰادﻩ ﺟﺪﻳﺪ‬
    ‫در اﻳﺮان ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﺳﻼم اهﻞ ﺳﻨﺖ اﻳﻦ ﺧﺰﻋﺒﻼت ﮐﻔﺮ ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‪،‬‬
    ‫وﻟﯽ ﺑﺮاﯼ ﺷﻴﻌﻪ ﺧﺮاﻓﺎﺗﯽ ﺑﺎورش از ﺁب ﺧﻮردن ﺁﺳﺎﻧﺘﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ! ﻟﺬا‪ ،‬ﺑﺎب در‬
    ‫اﺻﻔﻬﺎن ﻃﺮﻓﺪاراﻧﯽ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﭘﻴﺪا ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺮاﻳﺶ اﺳﺐ و ﺳﻮار ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و از‬
    ‫ﺣﺒﺲ ﺷﻴﺮاز ﺑﺪرش ﺁوردﻧﺪ و در ﺳﭙﺎهﺎن ﻋﺰﻳﺰش داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﭘﺲ از ﭼﻨﺪﯼ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان رﺳﻴﺪ و ﭼﻮن داﻣﻨﻪ ادﻋﺎهﺎﯼ ﺑﺎب وﺳﻴﻊ ﺑﻮد و‬
    ‫ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﻮر وزﻳﺮﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ )ﺣﺎج ﻣﻴﺮزا ﺁﻗﺎﺳﯽ( ﺑﻪ ﺣﺒﺲ اﺑﺪ در‬
    ‫ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻧﺰد وﻟﻴﻌﻬﺪ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﺮزا ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻓﺘﻨﻪ ﺁﻏﺎز ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و‬
    ‫در ﻧﺒﻮد ﺑﺎب هﻢ ﻣﻌﺘﻘﺪاﻧﺶ دﺳﺖ از ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺑﺮﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﭼﻮن ﻋﺪﻩ اﯼ روﺷﻨﻔﮑﺮ‪،‬‬
    ‫ﺁزادﻩ و ادﻳﺐ ﻧﻴﺰ در ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺎرﺷﺎن روز ﺑﺮوز ﺑﺎﻻﺗﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در‬
    ‫هﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر ﮐﻪ اوﺿﺎع ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﺴﺖ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺑﻴﺎن در ﭼﻨﺪ ﺷﻬﺮ‬
    ‫ﺑﻪ ﺷﻮرش ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﻪ دراﻳﺖ اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ )وزﻳﺮ ﺷﺎﻩ ﺟﺪﻳﺪ( ﻧﻤﻴﺒﻮد‪،‬‬
    ‫ﺷﺎﻳﺪ ﮐﺎر ﻓﺘﻨﻪ ﺷﺎن ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ هﻢ ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺳﺮﮐﻮب ﺁن ﺷﻮرﺷﻬﺎ‪،‬‬
    ‫ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ و اﻣﻴﺮ ﮐﺒﻴﺮ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺳﻴﺪ ﺑﺎب را هﻢ ﻳﮑﺴﺮﻩ ﮐﻨﻨﺪ و‬
    ‫در ‪ ١٨۴٩‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺗﻴﺮﺑﺎراﻧﺶ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﭘﺲ از ﻗﺘﻞ ﺑﺎب و ﺳﺮﮐﻮب و دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ ﺟﻤﻌﯽ دﻳﮕﺮ‪ ،‬زﻣﺎم ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴﺮزا‬
    ‫ﻳﺤﻴﯽ ﻧﻮرﯼ )ازل( و ﺑﺮادرش ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ ﺑﻬﺎء اﻓﺘﺎد؛ ﮐﻪ ﮐﺎرﺷﺎن ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﺗﺮ‬
    ‫ﺷﺪ و ﻇﺎهﺮًا اوﺿﺎع ﺁرام ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﻣﻐﻀﻮب ﺷﺪن وزﻳﺮ ﻣﻘﺘﺪر‬

    ‫‪125‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫)اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ( و ﻗﺘﻞ او ﺑﺪﺳﺖ ﺟﻼدان ﺷﺎﻩ در ‪ ،١٨۵٢‬ﺑﺎﺑﻴﺎن ﺟﺴﻮر ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ‬


    ‫ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺗﺮورﻳﺴﺘﯽ ﺟﻬﺖ ﻣﻌﺪوم ﮐﺮدن ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ در ﮐﺎخ ﻧﻴﺎوران دﺳﺖ‬
    ‫زدﻧﺪ! اﻳﻦ ﺗﺮور ﭼﻮن ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺁﺗﺶ ﺧﺸﻢ ﺷﺎﻩ و ﺟﻼدان ﻗﺎﺟﺎر را ﺑﻪ ﺟﺎن‬
    ‫ﮔﻨﺎهﮑﺎر و ﺑﯽ ﮔﻨﺎهﺸﺎن اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮاﺷﺎن و ﻣﺘﻌﺼﺒﺎن هﺰاران ﺑﺎﺑﯽ ﻳﺎ‬
    ‫دﻳﮕﺮاﻧﺪﻳﺶ ﻣﺸﮑﻮﮎ ﺑﻪ ﺑﺎﺑﻴﮕﺮﯼ را ﺑﻪ ﺷﻨﻴﻊ ﺗﺮﻳﻦ وﺟﻬﯽ ﺷﮑﻨﺠﻪ دادﻧﺪ ﻳﺎ ﺷﻤﻊ‬
    ‫ﺁﺟﻴﻦ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و هﻼﮎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺠﺎﻳﻊ اﻳﻦ ﮐﺸﺘﺎر در ﺗﻬﺮان ﺑﺨﺼﻮص اﺳﻔﻨﺎﮎ ﺑﻮد‬
    ‫ﮐﻪ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ دهﻬﺎ ﺗﻦ از اﻋﻴﺎن‪ ،‬اﺷﺮاف و ادﻳﺒﺎن ﺑﺎﺑﯽ را از هﺮ ﮔﻮﺷﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﺎ‬
    ‫دﺳﺘﻪ اوﺑﺎش و ﺳﺎززﻧﺎن و ﻗﻤﻪ ﮐﺸﺎن ﺑﺮاﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ وﻧﻤﺎﻳﺸﯽ دﻟﺨﺮاش ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
    ‫دادﻧﺪ؛ از اﻳﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺮهﻨﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﺟﺮاﺣﺎت ﺑﺪﻧﺸﺎن ﺷﻤﻌﻬﺎﯼ اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
    ‫اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﺳﺎﮐﻦ ﺗﻬﺮان هﻢ اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻨﻬﻤﻪ را دﻳﺪﻧﺪ و ﺑﺮ ﺣﺎل ﺁن ﮐﺸﺘﮕﺎن دل ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ‬
    ‫و ﮔﺰارش ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﻪ وﺳﺎﻃﺖ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺟﻤﻌﯽ از رهﺒﺮان ﻧﻬﻀﺖ‬
    ‫ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ازل و ﺑﻬﺎء از ﻣﺮگ رهﺎﻳﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﮐﺎر ﺳﺮﮐﺮدﮔﯽ ﺑﺎﺑﻴﺎن‪ ،‬ازﻟﻴﺎن و‬
    ‫ﺑﻬﺎﻳﻴﺎن ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪ در ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﻗﺒﺮس و ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ رﺳﻴﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺎﺑﻴﮕﺮﯼ و ﺑﻬﺎﻳﻴﮕﺮﯼ را ﻧﻤﯽ ﺗﻮان هﻤﺮدﻳﻒ ﺟﻨﺒﺶ ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن ﮐﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ هﻨﮕﻔﺘﯽ‬


    ‫از ﺧﺮاﻓﺎت و ﺳﻠﻄﻪ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ ﮐﺸﻴﺸﺎن ﮐﺎﺗﻮﻟﻴﮏ را ﻧﺎﺑﻮد ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺮﺷﻤﺮد؛ زﻳﺮا در‬
    ‫ﻋﻮض ﮐﺎﺳﺘﻦ و از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﭘﻨﺪارهﺎﯼ ﺳﺨﻴﻒ‪ ،‬ﺑﺮ ﺁﻧﺎن اﻓﺰودﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮح‬
    ‫ﺣﺎل ﻧﻬﻀﺖ ﺑﺎب و ﺑﻬﺎء در ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان‪ ،‬اﻣﺎ از ﺁن ﻧﻈﺮ اهﻤﻴﺖ دارد ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺐ‬
    ‫ﻳﮑﺼﺪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﻗﺘﻞ ﺳﻴﺪ ﺑﺎب‪ ،‬ﺑﻬﺎﻳﻴﺎن زﻣﺎﻣﺪار ﭼﻨﺪﻳﻦ رﮐﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻳﺮان‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﻬﺎﯼ ﺻﺪراﻋﻈﻤﯽ‪ ،‬وزارت و رﻳﺎﺳﺖ دواﻳﺮ دوﻟﺘﯽ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
    ‫ﻗﺪرت و ﻧﻔﻮذ ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻻﺟﺮم ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻠﯽ ﺷﺪﻳﺪ ﮔﺮدﻳﺪ و‬
    ‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺁن رژﻳﻢ‪ ،‬اﻳﻨﺎن از ﻓﻘﻴﺮ و ﻏﻨﯽ دوﺑﺎرﻩ ﻣﻮرد ﺳﺘﻢ ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ‪،‬‬
    ‫ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﮐﺸﺘﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺗﻌﺪادﯼ از ﺁﻧﻬﺎ در اﻳﺮان و ﺗﺤﺖ ﻇﻠﻢ هﺎﯼ‬
    ‫ﺑﻴﺸﻤﺎر هﻤﭽﻨﺎن دﻟﻴﺮاﻧﻪ و ﺣﺘﯽ ﻣﺘﻌﺼﺒﺎﻧﻪ ﺑﺮ دﻳﻦ ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻴﻨﺪ‪ ،‬و دﺳﺘﻪ اﯼ در‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪126‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻏﺮﺑﯽ از ﺑﻬﺎﻳﻴﮕﺮﯼ ﻣﺬهﺒﯽ ﻟﻴﺒﺮال و "ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻤﯽ" ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﻓﺴﻮس‬
    ‫ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ اﻳﺮان در ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ ﻧﻴﺎز داﺷﺖ ﻧﻪ ﻏﺮق ﺷﺪن ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ در اﻧﺪﻳﺸﻪ‬
    ‫هﺎﯼ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮑﯽ و ﺧﻠﻖ ﻣﺬاهﺐ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ روﻳﮑﺮد ﺑﻪ ﺳﻨﺖ واﻗﻊ ﺑﻴﻨﯽ و روش‬
    ‫ﭘﮋوهﺶ ﻋﻠﻤﯽ و ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫اﺻﻼﺣﺎت ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﯽ ﺧﺎن اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ‬


    ‫ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﯽ ﺧﺎن ﻓﺮزﻧﺪ ﻳﮏ ﺁﺷﭙﺰ ﺳﺎدﻩ ﻣﻄﺒﺦ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﻓﺮاهﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺻﺎﺣﺐ‬
    ‫ﻧﺒﻮغ‪ ،‬اﻧﺮژﯼ و اﺳﺘﻌﺪاد ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ‪ .‬در ﺧﺒﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺑﺮاﯼ اﻃﻔﺎل ﻗﺎﺋﻢ‬
    ‫ﻣﻘﺎم در ﻣﮑﺘﺐ ﻃﻌﺎم ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺸﺖ در ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺎد و ﺑﻪ درﺳﺸﺎن ﮔﻮش ﻣﻴﺪاد‪.‬‬
    ‫ﻳﮑﺮوز ﮐﻪ ﺧﻮد ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﮐﺸﯽ اﻃﻔﺎل ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و ﭼﻨﺪ ﺳﻮأل ﺳﺨﺖ ﻣﯽ‬
    ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬هﻤﮕﯽ از ﺟﻮاب در ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ و ﺁن ﺑﭽﻪ ﺁﺷﭙﺰ ﺟﺴﻮراﻧﻪ از ﭘﺸﺖ در ﺟﻮاب‬
    ‫ﻣﯽ دهﺪ! ﺑﺮاﯼ ﻓﻀﻼ و داﻧﺸﻤﻨﺪان واﻗﻌﯽ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﻋﺎﻃﻔﯽ از ﻃﺮﻳﻖ اﺷﺘﺮاﮎ در‬
    ‫ﺟﻮهﺮۀ ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﻧﺒﻮغ ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧﻮﻧﯽ ﻋﺰﻳﺰ اﺳﺖ و ﻗﻮﯼ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ‬
    ‫ﺳﻨﺖ ﻧﻴﮑﻮﯼ ﺑﺰرﮔﺎن داﻧﺶ ﭘﻨﺎﻩ‪ ،‬ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﺁن ﺟﺴﺎرت ﻧﺮﻧﺠﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
    ‫ﺗﻘﯽ ﻓﺮزﻧﺪ ﮐﺮﺑﻼﻳﯽ ﻗﺮﺑﺎن ﺁﺷﭙﺰ را در ﮐﻨﺎر ﭘﺴﺮان ﺧﻮﻳﺶ و ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺷﺎهﺰادﻩ‬
    ‫ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬

    ‫در زﻣﺎن وﻟﻴﻌﻬﺪﯼ ﻋﺒﺎس ﻣﻴﺮزا در ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﯽ در ﭘﺎﻧﺰدﻩ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﻪ‬
    ‫ﺧﺪﻣﺖ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم در ﺁﻣﺪ و ﻣﺴﺌﻮل روﻧﻮﻳﺴﯽ ﻗﺮارهﺎ و ﮔﺰارﺷﺎت دوﻟﺘﯽ ﺷﺪﻩ‪ ،‬در‬
    ‫ﺟﺮﻳﺎن اﻣﻮر داﺧﻠﯽ و ﻣﺴﺎﺋﻞ روس و اﻳﺮان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺣﺮﮐﺖ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم‬
    ‫و ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﯽ در هﻤﺎن ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻌﻠﻤﯽ و ﺳﭙﺲ اﻣﻴﺮ‬
    ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ وﻟﻴﻌﻬﺪ ﺟﺪﻳﺪ )ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﺮزا( رﺳﻴﺪ‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ و اﻣﻴﺮ‬
    ‫ﮐﺒﻴﺮ )ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﺷﻮهﺮ ﺧﻮاهﺮ ﺷﺎﻩ هﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد( در ﺗﻬﺮان ﺑﻘﺪرت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺮزا‬
    ‫ﺗﻘﯽ ﺧﺎن ﻓﺮﺻﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﺗﺎ ﺧﻮﺑﻴﻬﺎﯼ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﻓﺮاهﺎﻧﯽ را در ﺣﻖ ﺗﻤﺎم ﺑﭽﻪ ﺁﺷﭙﺰهﺎ‬

    ‫‪127‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫و رﻋﻴﺖ هﺎﯼ اﻳﺮاﻧﯽ ﺟﺒﺮان ﻧﻤﺎﻳﺪ؛ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﮐﺸﻮر را ﺑﺎ ﺟﻬﺸﯽ ﺟﺴﻮراﻧﻪ‬
    ‫از ﻗﻔﺲ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ﻧﺠﺎت دهﺪ‪.‬‬

    ‫ﻧﻈﺎم ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻗﺎﺟﺎر در ﺁﻧﺰﻣﺎن )اﮔﺮ ﺑﺘﻮان ﻟﻔﻆ ﻧﻈﻢ را در ﻣﻮرد ﺁن ﺑﮑﺎر ﺑﺮد(‬
    ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ درهﻤﯽ از ﺷﺎهﺰادﮔﺎن‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﮕﻴﺮان‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن‪ ،‬ﺧﺎﻧﻬﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺤﻠﯽ ﻣﺴﻠﺢ و زﻣﻴﻨﺪاران ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻠﻤﺎ و روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺷﻴﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد‬
    ‫ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻮازات دوﻟﺖ و ﻣﺸﺎﺑﻪ ﮐﻠﻴﺴﺎﯼ ﮐﺎﺗﻮﻟﻴﮏ در اروﭘﺎ داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
    ‫ﻼ ﺷﺮح ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺁن رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺛﺮوت اﻧﺪﮎ ﻣﻤﻠﮑﺖ اﻟﺒﺘﻪ هﻤﭽﻨﺎن ﺗﻮﺳﻂ‬
    ‫ﮐﻪ ﻗﺒ ً‬
    ‫اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻓﻘﻴﺮ روﺳﺘﺎﻳﯽ و ﺟﻤﻌﻴﺖ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﮐﺎﺳﺐ ﺷﻬﺮﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬
    ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻮاﺳﻄﻪ رواج ﺟﻬﺎﻧﯽ ارﺗﺒﺎﻃﺎت درﻳﺎﻳﯽ از ﺳﮑﻪ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
    ‫از اﻳﻦ ﺛﺮوت‪ ،‬ﺑﺨﻮر و ﻧﻤﻴﺮش ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ زﻣﻴﻨﺪاران رﻋﻴﺖ )ﭼﺮﻧﺪﻩ( ﻣﯽ‬
    ‫ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺪرﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮش ﺑﻪ ﮐﺎﺳﺒﺎن ﺷﻬﺮﯼ و ﺻﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻨﺎﺑﻬﺶ ﺑﻪ‬
    ‫ﺧﻮاﻧﻴﻦ‪ ،‬اﻣﻴﺮان‪ ،‬روﺣﺎﻧﻴﻮن و درﺑﺎرﻳﺎن‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﮐﺎﺳﺒﺎن ﺷﻬﺮﯼ ﻻاﻗﻞ‬
    ‫ﺁزادﯼ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻐﻞ و ﻣﺤﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ رﻋﻴﺖ ﺑﻴﭽﺎرﻩ و ﺑﯽ‬
    ‫زﻣﻴﻦ ﺑﺎ اﻣﻼﮎ ارﺑﺎب ﺧﻮد ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و از اﮐﺜﺮ ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﯽ‬
    ‫ﺑﻬﺮﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫واﮔﺬارﯼ ﻣﻨﺎﺻﺐ ﻣﻬﻢ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ هﻢ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت درﺑﺎرﯼ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ‬


    ‫اﺧﺬ ﻣﺎﻟﻴﺎت از ﻣﺮدم ﻣﺤﻞ و دادن ﺑﺎج و ﺧﺮاج ﻋﻤﺪﻩ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬
    ‫رﺳﺎﻧﺪن "ﺷﻴﺮﻳﻨﯽ" ‪" ،‬رﺷﻮﻩ" و "اﻧﻌﺎم" ﺑﻪ ﮐﺎر ﭼﺎق ﮐﻨﺎن ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ‪ ،‬اﻣﻴﺮان‪،‬‬
    ‫ﺣﮑﺎم و ﺑﻬﺘﺮ از هﻤﻪ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﮔﺮﻓﺘﻦ هﺮ ﻣﻘﺎﻣﯽ اﻟﺰاﻣﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
    ‫ﺗﺮﻳﻦ راﻩ ﻋﻨﻮان ﮔﺮﻓﺘﻦ و "دوﻟﻪ" ﻳﺎ "ﺳﻠﻄﻨﻪ" ﺷﺪن‪ ،‬ﭘﻴﺸﮑﺸﯽ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻨﺎﺑﻬﯽ‬
    ‫وﺟﻪ ﻧﻘﺪ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺋﻴﺲ دزدان ﺳﺮ ﺗﻤﺎم اﻃﺮاﻓﻴﺎن را ﻣﯽ‬
    ‫ﺗﺮاﺷﻴﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﻬﺎ هﻢ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ از ﺧﻮد را‪ ،‬و اﻟﯽ ﺁﺧﺮ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ‬
    ‫ﺷﺎﻩ هﻢ ﺑﺎ ﺷﻬﻮت ﺳﻴﺮﯼ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮش ﭼﻨﺪ ﺻﺪ هﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺠﺎﯼ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪128‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻳﻨﻬﺎ هﻢ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻃﯽ ﻳﮏ دو ﻧﺴﻞ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮﯼ از ﺷﺎهﺰادﻩ هﺎﯼ ﭘﺮ ﺗﻮﻗﻊ و ﻏﺎﻟﺒًﺎ‬


    ‫ﺑﯽ هﻨﺮ و ﺑﻴﮑﺎر را وﺑﺎل ﮔﺮدن ﻣﻤﻠﮑﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﭘﻴﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ اﺷﺮاف‬
    ‫هﺰار ﻓﺎﻣﻴﻞ ﺟﻤﻠﮕﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﮋاد و ﮔﻮهﺮ "اﻓﻀﻞ" ﺧﻮد‪ ،‬ﺧﻮاهﺎن ﻣﻮاﺟﺐ و‬
    ‫ﻣﺴﺘﻤﺮﯼ و ﻣﻘﺎم ﺑﻮدﻧﺪ!‬

    ‫ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻔﻮذ ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ هﺎ و ورود ﺧﺎرﺟﻴﺎن ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬار‪ ،‬ﺁن‬
    ‫ﺧﻴﻞ ﻣﻔﺘﺨﻮران و ﺑﯽ هﻨﺮان ﻧﻴﺰ ﭼﻮن ﻣﮕﺲ ﺑﺪور ﺷﻴﺮﻳﻨﯽ ﺗﺮ و ﺗﺎزﻩ ﻓﺮﻧﮕﯽ‬
    ‫ﺣﻠﻘﻪ زدﻧﺪ و ﺑﺮاﯼ دﻻﻟﯽ و ﮐﺎرﭼﺎﻗﮑﻨﯽ اﺟﺎﻧﺐ ﺻﻒ ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺳﻔﺎرت اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺧﻮش ﺧﺪﻣﺘﯽ ﮐﻨﺪ و اﻧﻌﺎم ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬دﻳﮕﺮﯼ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﺗﺎ‬
    ‫ﺧﺒﺮﯼ ﺑﻪ ﺳﻔﺎرت روس دهﺪ و ﺑﺎ ﺳﻔﺎرش ﺁﻧﺎن ﺷﻐﻠﯽ دﺳﺖ و ﭘﺎ ﮐﻨﺪ و ﺳﻮﻣﯽ‬
    ‫درﺻﺪد ﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﺘﻴﺎز اﻳﻦ ﻣﻌﺪن ﻳﺎ ﺁن ﮐﺎﻻ را ﺑﺮاﯼ وﻟﯽ ﻧﻌﻤﺘﯽ ﻓﺮﻧﮕﯽ ﺑﭽﻨﮓ‬
    ‫ﺁورد! اﻣﺎ دو ﺳﺎل اﺻﻼح و اﻧﻈﺒﺎط اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮﯼ ﻋﻴﺶ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از اﻳﻨﻬﺎ را ﻣﻨﻘﺶ‬
    ‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫در ‪ ١٨۴٨‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺷﺎﻧﺰدﻩ ﺳﺎﻟﻪ اﻣﻴﺮ ﻧﻈﺎﻣﺶ ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﯽ ﺧﺎن‬
    ‫ﻼ ﻋﻨﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻳﺮان را ﺑﻪ او ﺳﭙﺮد‪.‬‬
    ‫ﭼﻬﻞ و ﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﻪ را وزﻳﺮ ﮐﺮد و ﻋﻤ ً‬
    ‫اﻣﻴﺮ ﮐﺒﻴﺮ هﻢ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻣﺮاودﻩ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻪ در ﺳﻔﺮهﺎ و ﻣﺬاﮐﺮاﺗﺶ ﺑﺎ‬
    ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ و روﺳﻴﻪ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬هﻤﺖ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ اوﺿﺎع اﻳﺮان را ﺗﺤﻮل ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬اﻳﺸﺎن‬
    ‫ﻳﮑﯽ از اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻋﺬرﺧﻮاهﯽ از ﻗﺘﻞ ﮔﺮﻳﺒﺎﻳﺪوف ﺑﻪ ﻣﺴﮑﻮ‬
    ‫ﺳﻔﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎ روﺷﻬﺎﯼ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺪارس و ﺻﻨﺎﻳﻊ روس ﺁﺷﻨﺎ ﺷﺪﻩ‬
    ‫ﺑﻮد‪ .‬او هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﻀﻮ ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮد و از ﻧﺰدﻳﮏ اوﺿﺎع‬
    ‫ﺁن ﻣﻤﻠﮑﺖ را در ﻋﻬﺪ اﺻﻼﺣﺎت )ﺗﻨﻈﻴﻤﺎت( دﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﻧﻴﻤﯽ از وزارت‬
    ‫اﻣﻴﺮ ﺑﻪ ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪن ﺁﺷﻮﺑﻬﺎﯼ داﺧﻠﯽ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻏﺎﻳﻠﻪ ﺑﺎﺑﻴﺎن‪ ،‬ﺷﻮرش ﻳﮏ‬
    ‫ﺷﺎهﺰادﻩ ﻗﺎﺟﺎر ﻣﺪﻋﯽ ﺳﻠﻄﻨﺖ در ﺧﺮاﺳﺎن و ﻓﺘﻨﻪ ﻣﺠﺪد اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﺎن در ﮐﺮﻣﺎن‪ .‬ﺑﺎ‬

    ‫‪129‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬اﻣﻴﺮ اﺻﻼﺣﺎت ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ ﺗﻘﻮﻳﺖ دوﻟﺖ و ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺮان ﺑﺪور از‬
    ‫واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬از هﻤﺎن اول در ﺳﺮ داﺷﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﺮاﯼ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺑﻨﻴﻪ دﻓﺎﻋﯽ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﯽ ﺧﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﯼ را ﺟﻬﺖ ﮐﺎهﺶ‬
    ‫واﺑﺴﺘﮕﯽ دوﻟﺖ ﺑﻪ هﻤﮑﺎرﯼ اﻳﻼت و ﺧﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺴﻠﺢ و اﻳﺠﺎد ﻳﮏ ارﺗﺶ ﻣﻠﯽ ﺑﺮ‬
    ‫ﭘﺎﻳﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻈﺎم وﻇﻴﻔﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺁﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬او هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﻨﺖ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ را‬
    ‫ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ روش ﻗﺒﻠﯽ )ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن( ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺒﺎﻟﻎ ﺣﻘﻮق‬
    ‫رﺑﻮدﻩ ﻧﺸﻮد و ﺳﺮﺑﺎزان ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺑﻪ ﭼﭙﺎول ﮐﺸﺎورزان ﻧﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﮐﺎهﺶ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ در زﻣﻴﻨﻪ اﺳﻠﺤﻪ و ﻣﻬﻤﺎت‪ ،‬اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ اوﻟﻴﻦ‬
    ‫ﮔﺎم را ﺟﻬﺖ ﺗﺎﺳﻴﺲ زرادﺧﺎﻧﻪ اﯼ ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ دوﻟﺘﻬﺎﯼ ﻣﺴﺘﻘﻞ اروﭘﺎﻳﯽ )ﻣﺜﻞ‬
    ‫اﺗﺮﻳﺶ و اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ( ﺑﺮداﺷﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﺮاﯼ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺎﻟﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﯽ ﺧﺎن ﺳﻨﺘﻬﺎﯼ دﻳﺮﻳﻨﻪ و ﻓﺎﺳﺪ ﺧﺮﻳﺪن‬
    ‫ﻋﻨﺎوﻳﻦ و ﻣﺸﺎﻏﻞ دوﻟﺘﯽ از ﻃﺮﻳﻖ رﺷﻮﻩ و ﭘﻴﺸﮑﺶ را ﻣﻮﻗﻮف ﻧﻤﻮد‪ .‬او هﻤﭽﻨﻴﻦ‬
    ‫ﻣﻴﺰان و ﺷﻴﻮﻩ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎ را ﻣﻨﻈﻢ و ﻳﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺳﺎﺧﺖ و ﻣﺴﺘﻤﺮﻳﻬﺎﯼ ﮔﺰاف‬
    ‫ﺷﺎهﺰادﮔﺎن و درﺑﺎرﻳﺎن را ﮐﺎهﺶ داد‪ .‬دوﻟﺖ اﻣﻴﺮ ﻧﻈﺎم ﺑﺮاﯼ رﺷﺪ ﮐﺸﺎورزﯼ‪،‬‬
    ‫ﭘﺮورش ﮐﺘﺎن و ﻧﻴﺸﮑﺮ را ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻤﻮد و ﺑﺮاﯼ رﺷﺪ ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ اﺣﺪاث‬
    ‫ﮐﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺟﺪﻳﺪ زد‪.‬‬

    ‫در زﻣﻴﻨﻪ ﻓﺮهﻨﮓ و ﺗﺮﺑﻴﺖ‪ ،‬اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ روزﻧﺎﻣﻪ اﯼ دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺎﻧﺪ و اوﻟﻴﻦ‬
    ‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﻨﯽ را ﺑﻨﻴﺎن ﻧﻬﺎد‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ اﻣﻴﺮ در ﺟﻬﺖ اﺷﺎﻋﻪ ﻓﺮهﻨﮓ‬
    ‫ﻓﺎرﺳﯽ و اﺧﺒﺎر ﺗﺮﻗﯽ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺲ ﮐﻨﺠﮑﺎوﯼ و ﻋﻼﻗﻪ ﻋﻠﻤﯽ را در‬
    ‫ﺟﻮاﻧﺎن ﺗﺸﻮﻳﻖ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪرﺳﻪ اﻣﻴﺮ )داراﻟﻔﻨﻮن( ﻧﻴﺰ ﮐﻪ هﻨﻮز ﺑﺮﺟﺎﺳﺖ؛‬
    ‫ﺟﻬﺖ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻓﻨﻮن‪ ،‬ﻋﻠﻮم و ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﯽ و ﻓﺮﻧﮕﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﺴﻠﻬﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪﯼ از‬
    ‫ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﯽ هﺎ را ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺳﺎزد و ﺁﻳﻨﺪﻩ ﮐﺸﻮر را ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻨﺖ ﺟﺪﻳﺪ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪130‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺪارس ﻋﻠﻤﯽ و ﻏﻴﺮ ﻣﺬهﺒﯽ از ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ )‪ ١٨٠١‬ﻣﻴﻼدﯼ( در ﺑﺮﻟﻴﻦ ﺁﻏﺎز‬
    ‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺗﻤﺎم اروﭘﺎ را ﻓﺮا ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫در زﻣﻴﻨﻪ ﻗﻀﺎﻳﯽ هﻢ اﻣﻴﺮ ﮐﺒﻴﺮ هﻤﺖ ﺑﻪ اﺻﻼح دادﮔﺎهﻬﺎﯼ ﺷﺮع ﻧﻤﻮد و ﺑﺮ ﮐﺎر‬
    ‫ﻗﻀﺎت روﺣﺎﻧﯽ ﻧﻈﺎرت ﮐﺮد و ﺣﺘﯽ ﻋﺪﻩ اﯼ از ﻓﺎﺳﺪان را ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬او هﻤﭽﻨﻴﻦ‬
    ‫ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﺧﺮاﻓﺎﺗﯽ "ﺑﺴﺖ ﻧﺸﺴﺘﻦ" ﺑﺮاﯼ ﺟﺎﻧﻴﺎن و دزدان در اﻣﺎﻣﺰادﻩ هﺎ‬
    ‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻨﺖ هﻢ ﮐﻪ ﻇﺎهﺮًا ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻴﻠﯽ از روﺷﻬﺎﯼ ﺧﺮاﻓﯽ و ﺗﻈﺎهﺮات‬
    ‫ﻣﺬهﺒﯽ ﺻﻔﻮﯼ از اﻳﺘﺎﻟﻴﺎﯼ ﮐﺎﺗﻮﻟﻴﮏ وارد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺠﺮﻣﺎن اﻣﮑﺎن ﻣﻴﺪاد ﺗﺎ در‬
    ‫ﭘﻨﺎﻩ اﻣﺎﮐﻦ ﻣﺬهﺒﯽ از ﻣﺠﺎزات در اﻣﺎن ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

    ‫اﻓﺴﻮس ﮐﻪ اﺻﻼﺣﺎت ﺷﺪﻳﺪ و ﺳﺮﻳﻊ اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﮔﺮوﻩ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ را ﺑﻪ دﺷﻤﻨﯽ‬


    ‫ﺑﺎ او ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ‪ .‬ﻗﻮﻳﺘﺮﻳﻦ دﺷﻤﻦ اﻣﻴﺮ ﻣﺎدرزﻧﺶ )ﻣﻠﮑﻪ ﻣﻬﺪﻋﻠﻴﺎ( ﻣﺎدر ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ‬
    ‫ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر ﺑﻮد! اﻳﻦ زن ﻣﻐﺮور و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺎز ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﺴﺎرﺗﻬﺎﻳﺶ ﻣﻐﻀﻮب‬
    ‫ﺷﻮهﺮ ﺳﺎﺑﻖ ﺧﻮد )ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ( ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻮد ﺳﻠﻄﻨﺖ ﭘﺴﺮش را هﻢ ﺑﻪ‬
    ‫ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﺮدﺳﺎل هﻮوﻳﺶ ﺑﺒﺎزد‪ ،‬ﻓﺘﻨﻪ هﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻧﻘﺸﻪ هﺎ ﭼﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ ﮐﻪ ﻣﻠﮑﻪ‬
    ‫ﻣﺎدر ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺣﺎﻻ ﭘﺴﺮ ﺟﻮاﻧﺶ را ﻣﻴﺪﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﻮم در دﺳﺖ اﻳﻦ ﺑﭽﻪ ﺁﺷﭙﺰ‬
    ‫ﻧﺮم ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮاهﺮش را ﺑﻪ زﻧﯽ او دادﻩ و ﻣﻤﻠﮑﺖ را هﻢ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﺑﻪ‬
    ‫دﺳﺘﺶ ﺳﭙﺮدﻩ ﺑﻮد! از هﻤﻪ ﺑﺪﺗﺮ‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﮐﺒﻴﺮ هﻢ ﻧﻈﺮ ﺧﻮﺷﯽ ﺑﻪ ﻣﺎدرزﻧﺶ ﻧﺪاﺷﺖ‬
    ‫و ﻣﺴﺘﻤﺮﯼ او و درﺑﺎرﻳﺎﻧﺶ را ﺑﺸﺪت ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و زﻳﺮ ﺑﺎر ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت و‬
    ‫ﺧﻮاهﺸﻬﺎﻳﺶ ﻧﻤﻴﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫ﻣﻬﺪ ﻋﻠﻴﺎ ﻣﺸﮑﻠﯽ در ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺮاﯼ دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ اﻣﻴﺮ ﮐﺒﻴﺮ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﺰودﯼ ﻳﮏ‬
    ‫ﮔﺮوﻩ ﻓﺸﺎر و دﺳﻴﺴﻪ ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﻣﻴﺮزا ﺁﻗﺎﺧﺎن ﻧﻮرﯼ ﺗﺮﺗﻴﺐ داد ﮐﻪ هﻢ ﻣﺘﺸﺮع ﺑﻮد‬
    ‫و هﻢ ﺑﺎ ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ هﺎ ارﺗﺒﺎط داﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻬﺪ ﻋﻠﻴﺎ روز و ﺷﺐ در ﮔﻮش ﭘﺴﺮش‬
    ‫ﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ؛ اﮔﺮ ﺗﻮ ﺷﺎهﯽ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﭽﻪ ﮔﺪا ﭼﺮا ﺧﺪاﻳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﭼﺮا ﻣﺴﺘﻤﺮﯼ ﻣﺎدرت‬
    ‫را ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ او اهﺎﻧﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ؟ ﺁﻗﺎﺧﺎن ﻧﻮرﯼ هﻢ ﺑﺮاﯼ اﻣﻴﺮ ﮐﺒﻴﺮ‬

    ‫‪131‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﭘﺮوﻧﺪﻩ ﺳﺎزﯼ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﺑﺎ روﺳﻬﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺮار دارد و ﺑﺎ رﻗﻴﺒﺎن ﺷﺎﻩ‬
    ‫ﭼﻨﺎن ﻧﻘﺸﻪ ﮐﺸﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬از ﺁﻧﻄﺮف هﻢ اﻣﻴﺮ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﻤﺎﺷﺎت ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻓﺮزﻧﺪ ذﮐﻮر‬
    ‫ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻨﺎن ﺑﻬﺎﻧﻪ داد ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺮزاﺗﻘﯽ ﺧﺎن ﻋﻨﻘﺮﻳﺐ ﻣﺜﻞ ﻧﺎدرﺧﺎن‬
    ‫اﻓﺸﺎر ﺷﺎﻩ ﺟﻮان و ﺑﻴﻘﺪرت را از ﮐﺎر ﺑﺮﮐﻨﺎر ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﺮادر ﻧﺎﺗﻨﯽ ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻟﻪ‬
    ‫اش را ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻣﻴﻨﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬و اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮدش هﻢ ﻧﺎﻳﺐ اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ و هﻤﻪ ﮐﺎرﻩ ﻣﻴﺸﻮد!‬

    ‫ﺁﻧﻘﺪر ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺗﻮﻃﺌﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻩ هﺠﺪﻩ ﺳﺎﻟﻪ هﻢ ﺑﺎ ﻏﺮور ﺧﺪﺷﻪ دار ﺷﺪﻩ و‬
    ‫ﻗﻠﺒﯽ ﺗﺮﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن وزارت را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺁﻗﺎﺧﺎن ﻧﻮرﯼ ﻧﻮﺷﺖ و اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ را‬
    ‫ﺑﺮﮐﻨﺎر ﻧﻤﻮد‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺮﮐﻨﺎرﯼ وزراﯼ اﻳﺮان هﻤﻮارﻩ ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺟﻼد‬
    ‫هﻤﺮاﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻔﻴﺮ روس ﮐﻪ اﻳﻦ ﻓﺘﻨﻪ ﻋﺎﻣﻞ اﻧﮕﻠﻴﺲ را دﻳﺪ و ﺑﺠﺎن ﺁﺷﻨﺎﯼ‬
    ‫ﻗﺪﻳﻢ ﺧﻮدش ﺗﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻪ اﯼ ﺳﻮار ﻗﺰاق را ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ رواﻧﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
    ‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺪﺗﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻬﺪ ﻋﻠﻴﺎ و ﺁﻗﺎﺧﺎن ﺑﺮ ﺁن ﺟﻮاﻧﻤﺮد ﺑﻬﺘﺎن‬
    ‫روس ﭘﺮﺳﺘﯽ هﻢ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬

    ‫اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺧﻄﺮ ﺟﺎﻧﯽ‪ ،‬زﻳﺮ ﺑﺎر ﭘﻨﺎهﻨﺪﮔﯽ ﺑﻪ روس ﻧﺮﻓﺖ و در ﻋﻮض‪،‬‬
    ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺎﮐﻢ ﮐﺎﺷﺎن و ﺑﺎ ﻗﻮل ﺷﺎﻩ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻧﻴﺎزردﻧﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁن ﺷﻬﺮ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
    ‫ﻣﺪﺗﯽ ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ از ﺗﺮس ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺷﺎﻩ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ ﺑﻪ ﻗﺪرت‪ ،‬ﺑﺎز‬
    ‫هﻢ ﻣﻬﺪ ﻋﻠﻴﺎﯼ ﭘﻠﻴﺪ در ﮔﻮش ﭘﺴﺮش ﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ اﻣﻴﺮ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺮاودﻩ دارد و ﺑﺎ ﺁن‬
    ‫ﻗﺮارهﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و اﻳﻨﻄﻮر ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ اﺳﺖ و ﺁﻧﻄﻮر ﻣﻘﺼﺮ؛ ﮐﻪ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ هﻢ‬
    ‫در ﻳﮏ ﺷﺐ ﻣﺴﺘﯽ و ﺑﯽ ﺧﺒﺮﯼ‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﻗﺘﻞ ﺁن ﺳﻠﺤﺸﻮر را اﻣﻀﺎء ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎﻗﯽ‬
    ‫ﻗﺼﻪ رگ زدن و ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن ﺁن ﻳﮕﺎﻧﻪ دوران را در و دﻳﻮار ﺣﻤﺎم ﻓﻴﻦ ﮐﺎﺷﺎن ﺗﺎ‬
    ‫اﺑﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮﻩ هﺎ ﺳﭙﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬و داﻏﺶ ﺗﺎ اﻣﺮوز ﺑﺮ دل اﻳﺮاﻧﻴﺎن وﻃﻦ ﭘﺮﺳﺖ ﺑﺎﻗﯽ‬
    ‫اﺳﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﻪ ﺁن ﻋﺪﻩ اﯼ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﺸﺘﻦ اﻣﻴﺮ دﺳﻴﺴﻪ اﻧﮕﻠﻴﺲ و روس ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻮاب‬
    ‫داد ﮐﻪ از ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﻣﺎﺳﺖ! ﻣﮕﺮ ﻗﺒﻞ از ﺁن ﺟﻨﺎﻳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪132‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻓﺮاهﺎﻧﯽ را ﻧﮑﺸﺖ؟ ﻣﮕﺮ اﺑﺮاهﻴﻢ ﺧﺎن ﮐﻼﻧﺘﺮ را در روﻏﻦ داغ ﻧﻴﺎﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ؟ ﻣﮕﺮ‬
    ‫ﻧﺎدر ﭘﺴﺮاﻧﺶ را ﮐﻮر ﻧﮑﺮد؟ ﻣﮕﺮ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎس ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را ﺑﻘﺘﻞ ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ در‬
    ‫زﻣﺎن اﻧﻮﺷﻴﺮوان هﻢ اﻧﮕﻠﻴﺴﻴﻬﺎ ﺑﺰرﮔﻤﻬﺮ را ﺑﻪ هﻼﮐﺖ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ در ﻋﻬﺪ‬
    ‫اﺷﮑﺎﻧﻴﺎن هﻢ روﺳﻬﺎ ﺳﻮرﻧﺎ را ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ؟ ﺟﻮاب ﻣﻌﻤﺎﯼ اﻳﺮان و ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
    ‫ﻧﻔﺮﻳﻦ ﺷﺪﻩ ﺁن در اﻧﺪاﺧﺘﻦ هﺮ ﮔﻨﺎﻩ و ﺗﺒﺎهﯽ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎن ﻧﻴﺴﺖ! از ﺁن‬
    ‫ﻃﺮز ﻓﮑﺮ ﺧﺎم ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮهﻴﺰ ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻨﻔﯽ ذﻳﻞ را ﺑﻪ ﺑﺎر ﻣﯽ ﺁورد‪:‬‬

    ‫‪ (١‬ﻣﺠﺮﻣﺎن واﻗﻌﯽ از دﻳﺪﻩ ﻧﻬﺎن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و اﻳﺮاﻧﯽ ﺣﺲ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺬﻳﺮﯼ‬


    ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻋﻤﺎل و رﻓﺘﺎر ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬
    ‫‪ (٢‬اﻳﻨﮑﻪ هﺮ ﭼﻴﺰ را هﻤﭽﻮن ﭘﻴﺮزﻧﺎن اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺑﺎف ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ ﺟﺎدوﻳﯽ‬
    ‫ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﺴﺒﺖ دهﻴﻢ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻨﻄﻘﯽ و اﺳﺘﺪﻻل ﻋﻠﻤﯽ را از ﻣﺎ‬
    ‫ﺳﻠﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺮ ﺣﺮﮐﺎت ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺜﺒﺘﯽ ﺑﮕﺬارﻳﻢ‪.‬‬
    ‫‪ (٣‬اﺳﺘﺒﺪاد ﻓﺮدﯼ و ﻓﮑﺮﯼ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺁزادﮔﺎن و ﻣﺒﺘﮑﺮاﻧﯽ هﻤﭽﻮن اﻣﻴﺮ‬
    ‫ﮐﺒﻴﺮ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﺑﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﺟﻨﺒﯽ ﺳﺘﻴﺰﯼ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺮدم از ﺧﺎرج‬
    ‫ﺗﺮﺳﻴﺪﻩ ﺣﮑﻤﺮواﻳﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

    ‫واﻗﻌﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﺎن ﻣﺜﻞ هﺮ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ‬
    ‫ﻓﮑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد ﺑﻮدﻩ وهﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ هﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ هﻤﺎن ﺷﻴﻮﻩ واﻗﻊ ﺑﻴﻨﯽ و ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﺎز‬
    ‫ﺑﺠﻮﻳﻴﻢ ﮐﻪ در ﮐﺸﻮر اﻳﺮان و در ﺟﻬﺎن ﭼﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﻳﯽ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﭼﻪ ﻣﻘﺎﺻﺪﯼ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
    ‫اﻳﻨﮑﻪ ﺷﺎﻩ ﭼﻪ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ و درﺑﺎر ﭼﻪ ﻣﻴﻄﻠﺒﺪ و روﺣﺎﻧﯽ و ﮐﺎﺳﺐ در ﭘﯽ ﭼﻪ‬
    ‫ﻣﻘﺼﻮدﯼ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻠﻴﺪ ﻣﻌﻤﺎﯼ اﻳﺮان زﻣﺎن ﻗﺎﺟﺎر اﺳﺖ‪ .‬اﻧﮕﻠﻴﺲ و روس هﻢ اﻟﺒﺘﻪ‬
    ‫از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﻬﻤﻴﺪن و دﺧﺎﻟﺖ در اﻳﻦ ﮐﻨﺶ هﺎﯼ داﺧﻠﯽ ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺸﺒﺮد ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﻮد‬
    ‫در اﻳﺮان اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺳﻘﻮط اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ در ‪١٨۵١‬‬
    ‫ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﻧﻔﻮذ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ در اﻳﺮان ﺑﺮاﯼ هﻔﺘﺎد ﺳﺎل روﻧﺪﯼ ﻓﺰاﻳﻨﺪﻩ ﻳﺎﻓﺖ‪،‬‬

    ‫‪133‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ زﻳﺮﺑﻨﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻳﻦ دو اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ در ﺧﺎور ﻧﺰدﻳﮏ را ﻣﺠﺪدًا‬


    ‫ﻳﺎدﺁور ﺷﻮﻳﻢ‪.‬‬

    ‫در ﻧﻴﻤﻪ دوم ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ‪ ،‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺁزاد و دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ در ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﻳﮏ اﻧﻘﻼب‬
    ‫ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﭼﻬﺮﻩ ﺟﻬﺎن را ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ ﻣﺘﺤﻮل ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺁن‬
    ‫ﺟﺰﻳﺮﻩ ﮐﻮﭼﮏ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﺨﺎر‪ ،‬ﻓﻮﻻد و اﻟﮑﺘﺮﻳﺴﺘﻪ را ﻣﻬﺎر ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ‬
    ‫ﮐﻤﮏ ﻣﻮاد ﺧﺎم اوﻟﻴﻪ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮاﺗﺶ‪ ،‬ﺛﺮوت و ﻗﺪرﺗﯽ اﻓﺴﺎﻧﻪ اﯼ ﺑﺴﺎزد‪ .‬ﮔﻞ ﺳﺮﺳﺒﺪ‬
    ‫اﻳﻦ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات هﻢ هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁﻧﻤﻮﻗﻊ از ﺑﺮﻣﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و از ﺳﺮﻳﻼﻧﮑﺎ ﺗﺎ‬
    ‫ﺗﺒﺖ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬هﺪف اول اﻧﮕﻠﻴﺲ در ﺧﺎور ﻧﺰدﻳﮏ اﻳﻨﺒﻮد ﮐﻪ ﻧﻪ روﺳﻴﻪ‬
    ‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﺮان ﺿﻌﻴﻒ ﺷﺪﻩ و ﻧﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺟﻨﮕﺠﻮ ﺑﻪ هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻋﺰﻳﺰش‬
    ‫ﭼﺸﻢ زﺧﻤﯽ ﻧﺰﻧﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ روﺳﻴﻪ را دور ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬اﻳﺮان را دوﺳﺖ ﻣﯽ‬
    ‫ﺧﻮاﺳﺖ و اﻓﻐﺎن را ﭼﻮن ﻻﻧﻪ زﻧﺒﻮرﯼ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺰاﻗﺎن ﻣﺎوراﻟﻨﻬﺮ‪.‬‬

    ‫در هﻤﺎن زﻣﺎن‪ ،‬روﺳﻴﻪ هﻨﻮز از ﺣﺎﻟﺖ ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺘﺒﺪادﯼ و ﻓﺌﻮداﻟﯽ‬
    ‫ﺧﺎرج ﻧﺸﺪﻩ و هﺪف ﺗﺰار ﺳﺮﮐﻮب ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺘﺮﻗﯽ داﺧﻠﯽ و ﮐﺴﺐ ﻗﺪرت و‬
    ‫ﺛﺮوت از ﻃﺮﻳﻖ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﯽ و اﺷﻐﺎل ﺳﺮزﻣﻴﻨﻬﺎﯼ هﻤﺴﺎﻳﻪ ﺑﻮد‪ .‬روﺳﻬﺎ ﺑﺎﻟﮑﺎن را‬
    ‫از ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ درﻳﺎﯼ ﺳﻴﺎﻩ و ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ ﻧﻔﻮذ ﮐﻨﻨﺪ و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻗﻄﻌﺎﺗﯽ‬
    ‫از اﻓﻐﺎن و اﻳﺮان را هﻢ ﻃﻠﺐ داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ راهﯽ ﺑﻪ اﻗﻴﺎﻧﻮس هﻨﺪ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﻤﻪ ﺷﺎﻳﺪ‬
    ‫وﺻﻴﺖ ﺟﺎوداﻧﻪ ﭘﺘﺮ ﮐﺒﻴﺮ ﺑﻮد ﺑﺮاﯼ راﻩ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ درﻳﺎهﺎﯼ ﮔﺮم!‬

    ‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮدار ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺑﺮاﯼ درﮎ ﻋﻤﻠﯽ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎﯼ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ در اﻳﻦ‬
    ‫دورﻩ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺟﻨﮓ ﮐﺮﻳﻤﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از ‪ ١٨۵٣‬ﺑﻤﺪت ﺳﻪ ﺳﺎل ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﺳﻴﺼﺪ‬
    ‫هﺰار ﻧﻔﺮ روﺳﯽ‪ ،‬اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻮﯼ و ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﺧﺎﮎ و ﺧﻮن ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ‬
    ‫ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﻔﻮذ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ روﺳﻴﻪ در ﺑﺎﻟﮑﺎن ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ارﺗﺪوﮐﺲ‬
    ‫ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﮐﺎر ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ و روﺳﻴﻪ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﻧﺎوﮔﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ در‬
    ‫درﻳﺎﯼ ﺳﻴﺎﻩ‪ ،‬ﺁﻧﺮا ﻣﻨﻬﺪم ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻧﮕﻠﻴﺲ ﮐﻪ ﻣﻴﺪﻳﺪ ﻋﻨﻘﺮﻳﺐ روﺳﻬﺎ ﺑﺎﻟﮑﺎن را ﻓﺘﺢ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪134‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ راﻩ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺰار روس اﻋﻼم ﺟﻨﮓ داد و ﭘﺎﯼ‬
    ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺘﺤﺪ ﻟﻨﺪن هﻢ ﺑﻪ ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻧﺎوﮔﺎن اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﯼ‬
    ‫زﻣﻴﻨﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﻮاﺣﻞ و ﻧﺎوﮔﺎن روﺳﻴﻪ در درﻳﺎﯼ ﺳﻴﺎﻩ و‬
    ‫ﺑﺨﺼﻮص ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﮐﺮﻳﻤﻪ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻧﺎﺑﺎورﯼ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺗﻤﺎم‬
    ‫ﻧﻴﺮوﯼ درﻳﺎﻳﯽ ﺗﺰار را ﻣﻨﻬﺪم ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮ ﺗﺰارﯼ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺷﮑﺴﺖ دادن‬
    ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در ﭼﻬﻞ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺳﺎﻳﻪ اﯼ ﺑﻠﻨﺪ از ﻗﺪرت و ﺷﻮﮐﺖ ﺑﺮ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ اروﭘﺎ‬
    ‫اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ و ﺗﺰار ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻗﺮاردادﯼ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﺣﺘﺮام ﺑﻪ‬
    ‫ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ارﺿﯽ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎﺛﻴﺮ داﺧﻠﯽ ﺷﮑﺴﺖ ﮐﺮﻳﻤﻪ هﻢ ﺳﻘﻮط رژﻳﻢ ﻓﺌﻮداﻟﯽ‬
    ‫در روﺳﻴﻪ و اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ وﺳﻴﻊ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺰار ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺳﺮف‬
    ‫)رﻋﻴﺖ( را از ﺑﺮدﮔﯽ ارﺑﺎﺑﺎن زﻣﻴﻨﺪار ﺁزاد ﻧﻤﻮد و ﺑﺎ اﺻﻼﺣﺎﺗﯽ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ‪ ،‬ﺑﻪ‬
    ‫ﺻﻨﺎﻳﻊ و اﺑﺘﮑﺎرات ﺟﺪﻳﺪ اﻣﮑﺎن رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ داد‪ .‬ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻋﻤﻠﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
    ‫اﻧﮕﻠﻴﺲ از دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ در ﺟﻨﮓ ﮐﺮﻳﻤﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ اهﻤﻴﺖ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺧﺎور ﻧﺰدﻳﮏ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﻟﻨﺪن و ﺗﺮس ﺁن دوﻟﺖ از ﻧﻔﻮذ ﺧﺰﻧﺪﻩ روﺳﻬﺎ ﺑﻮد؛ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ درﮎ ﻣﺴﺎﺋﻞ‬
    ‫اﻳﺮان هﻢ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬اﻧﮕﻠﻴﺲ اﻳﺮان را ﻧﻴﺰ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺁﻧﻘﺪر ﻗﻮﯼ ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ‬
    ‫ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺟﻠﻮﯼ ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﻧﻴﺮوﯼ روس را ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﻪ ﭼﻨﺪان ﻗﻮﯼ ﮐﻪ‬
    ‫ﻗﺎدر ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﻣﺘﺤﺪاﻧﺶ اﻳﺠﺎد دردﺳﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

    ‫دوﻣﻴﻦ ﺟﻨﮓ هﺮات‬


    ‫ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ وزﻳﺮ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺮزاﯼ ﻧﻮرﯼ‪ ،‬ﻳﮑﺒﺎر در هﻨﮕﺎم ﺧﻄﺮ از ﺳﻔﺎرت‬
    ‫اﻧﮕﻠﻴﺲ ﭘﻨﺎهﻨﺪﮔﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد؛ در رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻗﺪرت رﻓﺘﺎرش ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
    ‫دوﻟﺖ اﻳﺮان در ﺟﺮﻳﺎن ﺟﻨﮓ ﮐﺮﻳﻤﻪ ﺟﺎﻧﺐ روس را ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﻣﺸﺎﺟﺮات و‬
    ‫ﺗﻬﺪﻳﺪهﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﯽ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺳﻔﺎرت ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ در ﺗﻬﺮان ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺷﺪ و رواﺑﻂ‬
    ‫دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﮏ ﻗﻄﻊ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺷﺎﻩ ﺟﻮان هﻢ ﺑﺮاﯼ ﻗﺪرت ﻧﻤﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ ﺑﺎ‬
    ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﻧﺪﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ و در ‪ ١٨۵۵‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﻪ هﺮات ﺣﻤﻠﻪ ور‬

    ‫‪135‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺷﺪ و ﺑﺮﺧﻼف ﭘﺪرش‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﺁن ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻧﮕﻠﻴﺲ هﻢ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﭘﻴﻤﺎن ﺣﻤﺎﻳﺘﺶ‬
    ‫از اﻓﻐﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﺮان اﻋﻼم ﺟﻨﮓ داد و ﺟﺰﻳﺮﻩ ﺧﺎرﮎ و ﺑﻨﺎدر ﺑﻮﺷﻬﺮ و‬
    ‫ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ را ﺗﺼﺮف ﮐﺮد‪ .‬دوﺳﺎل ﺑﻌﺪ و ﺑﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ ﮐﺮﻳﻤﻪ‪ ،‬ﻃﯽ ﻣﺬاﮐﺮات‬
    ‫ﺻﻠﺢ در ﭘﺎرﻳﺲ‪ ،‬اﻳﺮان واﻧﮕﻠﺴﺘﺎن هﻢ ﻗﺮارداد ﺻﻠﺤﯽ اﻣﻀﺎء ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ‬
    ‫ﭼﻴﺰ را ﺑﻪ روال ﻗﺒﻞ از ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ هﺮات ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﺪ و اﻣﺘﻴﺎز‬
    ‫ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪ هﻴﭽﮑﺪام از ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻧﺪاد‪ .‬هﺰاران ﻧﻔﺮ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﮐﺸﺘﻪ و ﻣﻌﻠﻮل‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﻩ ﺟﻮان "ﺟﻬﺎن ﮔﺸﺎﻳﯽ" ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﻌﺪ هﻢ هﺮات را ﭘﺲ ﺑﺪهﺪ‪.‬‬

    ‫اﻣﺎ در ﻣﺎوراﻟﻨﻬﺮ‪ ،‬روﺳﻬﺎ ﺑﯽ ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻨﺸﺴﺘﻨﺪ و ﺗﺰار ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻌﺪ از اﺻﻼﺣﺎت‬


    ‫ارﺿﯽ و ﺁرام ﮐﺮدن اوﺿﺎع داﺧﻠﯽ‪ ،‬در ‪ ١٨۶۴‬ﺑﻪ دوﻟﺘﺸﻬﺮهﺎﯼ ﺿﻌﻴﻒ ﺁﺳﻴﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﻃﯽ ﭼﻬﺎرﺳﺎل‪ ،‬ﺗﺎﺷﮑﻨﺪ و ﺑﺨﺎرا و ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ را ﺗﺼﺮف‬
    ‫ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﻐﺎﻧﻬﺎ هﻤﺴﺎﻳﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﻌﺪ از اﻓﺘﻀﺎح ﺟﻨﮓ هﺮات‪ ،‬ﺁﻗﺎﺧﺎن ﻧﻮرﯼ از ﭼﺸﻢ ﺷﺎﻩ اﻓﺘﺎد و در ﺳﺎل ‪١٨۵٨‬‬
    ‫وزارت را از دﺳﺖ داد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﮐﻪ هﻢ از ﮔﻨﺎﻩ ﺧﻮد در ﻗﺒﺎل اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ‬
    ‫ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺑﻮد و هﻢ از ﺑﯽ ﮐﻔﺎﻳﺘﯽ ﻧﻮرﯼ ﻣﻨﺰﺟﺮ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ دوازدﻩ ﺳﺎل وزﻳﺮﻧﮕﺮﻓﺖ‬
    ‫وﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻮدش ﺑﻪ اوﺿﺎع و وﻇﺎﻳﻒ دوﻟﺘﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﮐﺎر ﻣﺪرﺳﻪ‬
    ‫داراﻟﻔﻨﻮن اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ وﻟﯽ اﺻﻼﺣﺎت ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﺪﻧﯽ اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ و ﮐﻮﺗﺎﻩ ﮐﺮدن دﺳﺖ‬
    ‫درﺑﺎرﻳﺎن و ﻣﺘﺸﺮﻋﻴﻦ ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﻩ اﺻﻼﺣﺎت ﻣﺨﺘﺼﺮ دﻳﮕﺮﯼ‬
    ‫هﻢ ﺑﻪ اﺑﺘﮑﺎر ﺧﻮد اﻧﺠﺎم داد؛ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اوﻟﻴﻦ ﺧﻂ ﺗﻠﮕﺮاف ﺑﻮد ﺑﻴﻦ ﺑﻮﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺗﻬﺮان و‬
    ‫ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ در اﻳﻦ زﻣﺎن ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ و ﻗﺤﻄﯽ ﺳﺨﺘﯽ اﻳﺮان را ﻓﺮاﮔﺮﻓﺖ‬
    ‫و ﻗﺪرت اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﮐﺸﻮر را از ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻮد هﻢ ﮐﻤﺘﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﺎ ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻠﯽ ﺟﻮاﻧﺎن از داراﻟﻔﻨﻮن و ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻋﺪﻩ اﯼ ﻓﺮزﻧﺪان اﺷﺮاف در‬
    ‫اروﭘﺎ‪ ،‬ﻣﻮج ﺟﺪﻳﺪﯼ از اﻣﻴﺪ ﺑﻪ اﺑﺘﮑﺎر و اﺻﻼﺣﺎت در اﻳﺮان ﺁﻏﺎز ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در‬
    ‫اﺑﺘﺪا ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ و ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺷﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﺷﻮراﯼ دوﻟﺘﯽ و‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪136‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ داد ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ هﺮ دو اﻧﺘﺼﺎﺑﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺨﺘﺼﺮ‬
    ‫ﺗﺸﺎﺑﻬﯽ ﺑﺎ هﻴﺌﺖ دوﻟﺖ و ﭘﺎرﻟﻤﺎن در اروﭘﺎ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﭼﻨﺪﯼ ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
    ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺟﻮاﻧﺎن روﺷﻨﻔﮑﺮ ﻣﺜﻞ ﻣﻴﺮزا ﻣﻠﮑﻢ ﺧﺎن ﮐﻪ در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺑﺤﺚ ﺧﻮد ﺣﺮف‬
    ‫از "ﺁزادﯼ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮﯼ و ﺑﺮادرﯼ" ﻣﻴﺰدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻼوﻩ ﺷﻮرش ﻣﺮدم ﻗﺤﻄﯽ زدﻩ‬
    ‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻮج دوم اﺻﻼﺣﺎت را ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ وﺣﺸﺖ زدﻩ‬
    ‫از ﺗﻈﺎهﺮات ﻣﺮدم و ﻣﻨﺰﺟﺮ از ﺷﺒﻨﺎﻣﻪ هﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﯼ ﻓﺮاﻣﺎﺳﻮﻧﺮﯼ‬
    ‫)ﻓﺮاﻣﻮﺷﺨﺎﻧﻪ( ﻣﻴﺮزاﻣﻠﮑﻢ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ ﻣﺮﺗﺠﻊ ﺷﺪ و ﺗﻤﺎم اﺻﻼﺣﺎت را ﻣﺘﻮﻗﻒ‬
    ‫ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺷﺎﻩ ﺟﻮان ﺁﻧﻘﺪر زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﻴﺪاﻧﺴﺖ و ﺗﺎرﻳﺦ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﺪ؛‬
    ‫اﻧﻘﻼب ﮐﺒﻴﺮ ﺁن دﻳﺎر را ﻓﺮاﻣﺎﺳﻮﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺷﻌﺎر ﺁزادﯼ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮﯼ و ﺑﺮادرﯼ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ‬
    ‫ﺁﻏﺎز ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺤﺮﮐﻪ ﺁﻧﻬﻢ ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ ﭘﺎرﻳﺲ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻃﯽ ﻗﺤﻄﯽ‬
    ‫ﺳﺎل ‪ ١٧٨٩‬ﺑﺮاﯼ ﻧﺎن ﺧﻮاهﯽ از ﺷﺎﻩ و ﻣﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ رﻳﺨﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺸﺎﺑﻪ ﻗﻀﺎﻳﺎ‬
    ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﺎﺷﺪ! ﭘﺲ ﺷﺎﻩ ﺷﻮرش ﺗﻬﺮان را ﺑﺎ زور ﺳﺮﮐﻮب‬
    ‫ﮐﺮد‪ ،‬در ﻓﺮاﻣﻮﺷﺨﺎﻧﻪ را ﺑﺴﺖ و ﻣﻴﺮزا ﻣﻠﮑﻢ ﺧﺎن را ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر ﺗﺒﻌﻴﺪ‬
    ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺷﺎﮔﺮدان اﻋﺰاﻣﯽ ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ را هﻢ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا درس ﺁزادﯼ و‬
    ‫اﻧﻘﻼب ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻀﺎﻳﺎ ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺤﻮﻻت اﺻﻼﺣﯽ در اﻳﺮان را ﻃﯽ دهﻪ ‪١٨۶٠‬‬
    ‫ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫اﺻﻼﺣﺎت ﻣﺸﻴﺮاﻟﺪوﻟﻪ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر‬


    ‫ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ دهﺴﺎل ﻃﻮل ﮐﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺷﻮرش ﺗﻬﺮان را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﺪ و ﺁن‬
    ‫ﺧﺎﻃﺮات ﺗﻠﺦ را ﺑﺎ ﺗﻌﺪد زوﺟﺎت‪ ،‬ﺷﮑﺎر وﺣﺶ و ﺗﻔﺮﻳﺤﺎت درﺑﺎرﯼ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ‬
    ‫ﺳﺎزد‪ .‬ﭘﺲ در ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻟﮕﯽ‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﺳﺮد و ﮔﺮم ﭼﺸﻴﺪﻩ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ اﺻﻼح ﻣﻤﻠﮑﺖ و‬
    ‫دﻳﺪن ﺗﺤﻮﻻت ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ ﺷﺪ و ﻋﺰم ﺳﻔﺮ ﻋﺘﺒﺎت و ﺑﻐﺪاد ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬
    ‫ﻣﺴﺎﻓﺮت ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺎزﺷﺪن ﭼﺸﻢ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ اوﺿﺎع ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزﯼ اﻳﺮان و ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
    ‫وﻧﻈﻢ ﻧﺴﺒﯽ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ در ﺑﻐﺪاد ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﺧﻴﺮش ﻣﻴﺮزاﺣﺴﻨﺨﺎن ﻗﺮوﻳﻨﯽ‬

    ‫‪137‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫)ﻣﺸﻴﺮاﻟﺪوﻟﻪ( ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ از دﺳﺖ ﭘﺮوردهﻬﺎﯼ اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ و ﻣﺎﻧﻨﺪ وﯼ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬


    ‫را ﻣﺴﺘﻘﻴﻤًﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻨﺎﺻﺐ دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﮏ در روس و ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ‬
    ‫ﺑﺮﺧﻼف اﻣﻴﺮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﯽ ﺁرام و ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺟﻮ و ﺻﺒﻮر داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﯽ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل‬
    ‫ﺳﻔﺎرت در ﻣﺴﮑﻮ و اﺳﻼﻣﺒﻮل و ﻣﻌﺎﺷﺮت ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﮏ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬هﺪف ﻣﺸﻴﺮاﻟﺪوﻟﻪ از ﺳﻔﺮ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺁن‬
    ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻐﺪاد را ﺗﺤﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺻﻼﺣﺎت )ﺗﻨﻈﻴﻤﺎت( ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﻠﻴﻔﻪ‬
    ‫و ﻃﺮح و ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻧﺸﺎن دهﺪ‪ .‬ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺳﻔﺮ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺷﺪ‬
    ‫ﮐﻪ ﺷﺎﻩ درهﻤﺎن ﺑﻐﺪاد ﻣﺸﻴﺮاﻟﺪوﻟﻪ را ﺳﻤﺖ داد و در ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‪،‬‬
    ‫ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر و ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر رﻳﺎﺳﺖ دوﻟﺖ اﻳﺮان‬
    ‫ﺑﺪﺳﺖ ﻓﺮدﯼ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ ﮐﺎرﯼ ﺧﻮد را در ﺧﺎرج ﮔﺬراﻧﺪﻩ و ﺑﻪ‬
    ‫اﺻﻄﻼح ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻣﺂب ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﻔﺎوت اﺻﻼﺣﺎت ﻣﺸﻴﺮاﻟﺪوﻟﻪ ﺑﺎ ﺗﺤﻮﻻت دورﻩ اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ‪ ،‬ﺟﻨﺒﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ‬


    ‫ﮐﺎراﻧﻪ و روش ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ اش در ﻗﺒﺎل درﺑﺎر و ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ هﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
    ‫ﻣﺸﻴﺮاﻟﺪوﻟﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ وزﻳﺮان اﺻﻼح ﻃﻠﺐ ﻗﺒﻞ از ﺧﻮد اﻃﻼع‬
    ‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﮐﺎرهﺎ را ﺑﺪون دﺷﻤﻦ ﺗﺮاﺷﯽ در داﺧﻞ و ﺧﺎرج ﭘﻴﺶ ﺑﺒﺮد‪.‬‬
    ‫او ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﺒﺎرزﻩ ﻗﺪرت ﻣﻴﺎن روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﻣﺜﻞ اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ‬
    ‫ﺑﻴﻄﺮف ﻣﺎﻧﺪ و اﻣﻴﺪ ﮐﻤﮏ ﻣﺆﺛﺮﯼ از ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺛﺎﻟﺚ ﻣﺜﻞ اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ و اﺗﺮﻳﺶ داﺷﺖ‪.‬‬
    ‫ﭘﺲ ﻃﺒﻖ ﺗﺠﺮﺑﻪ دوازدﻩ ﺳﺎﻟﻪ اش در اﺳﻼﻣﺒﻮل ﮐﻪ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﮐﺮﻳﻤﻪ و ﻃﯽ‬
    ‫دورﻩ اﺗﺤﺎد ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ و ﻟﻨﺪن ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وزﻳﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﺧﻮاهﺎن ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‬
    ‫اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﮐﺸﻮر از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﻠﺐ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاران اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫در زﻣﻴﻨﻪ ﻗﻀﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻣﺸﻴﺮاﻟﺪوﻟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺰاﻳﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ‬


    ‫ﻣﮑﺘﻮب و ﻣﺸﺨﺺ ﺣﺪود ﺁزادﻳﻬﺎ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﺪﻧﯽ اﻓﺮاد ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺷﻮد‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ‬
    ‫ﺗﺎﺳﻴﺲ ﻋﺪاﻟﺘﺨﺎﻧﻪ دﺳﺖ زد ﺗﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﮐﺸﻮر در ﻣﺮاﺟﻊ ﻗﻀﺎﻳﯽ ﺻﺎﻟﺢ و ﻳﮑﻨﻮاﺧﺖ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪138‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﮑﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﺿﻊ ارﺗﺶ را ﺑﻬﺒﻮد داد و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﺪرن ﺧﺮﻳﺪارﯼ‬
    ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺳﻨﺖ اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ دوﻟﺘﯽ را ﺑﺎ ﺧﻄﯽ هﻤﻪ ﻓﻬﻢ و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺁﻣﻮزﻧﺪﻩ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ اﻃﻼﻋﺎت و داﻧﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺎﻧﺪ و اوﻟﻴﻦ ﺧﻂ راﻩ ﺁهﻦ اﻳﺮان را‬
    ‫اﺣﺪاث ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫اﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ ﺗﺪرﻳﺠﯽ ﺑﻮد و ﻣﻴﺎﻧﻪ رواﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎز هﻢ ﻋﺪﻩ اﯼ دﺷﻤﻦ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺸﻴﺮاﻟﺪوﻟﻪ ﺗﺮاﺷﻴﺪ‪ .‬در اﺑﺘﺪا‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎن وزﻳﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﺳﻪ ﮔﺮوﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؛ روﺳﻬﺎ‪،‬‬
    ‫درﺑﺎرﻳﺎن ﺳﻨﺘﯽ و روﺣﺎﻧﻴﻮن ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر‪ .‬درﺑﺎرﻳﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪن‬
    ‫ﻣﺸﻴﺮاﻟﺪوﻟﻪ و ﮔﺮوﻩ ﻏﺮب ﮔﺮاﻳﺎن از داﻳﺮﻩ ﻗﺪرت ﺑﺪور اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ‬
    ‫زﻧﺎن ﺷﺎﻩ و ﻧﻮﭼﻪ هﺎﯼ درﺑﺎر ﮐﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﺗﺎ او را ﺑﺪ ﻧﺎم ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬دﺳﺘﻪ اﯼ از‬
    ‫روﺣﺎﻧﻴﻮن هﻢ ﮐﻪ ﺣﺪس ﻣﯽ زدﻧﺪ ﻗﺪرت ﻗﻀﺎوت و رهﺒﺮﻳﺖ ﻣﺪﻧﯽ ﻣﺮدم را از‬
    ‫دﺳﺖ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﺑﺪﮔﻮﻳﯽ از ﻣﺸﻴﺮاﻟﺪوﻟﻪ و اﺑﺪاﻋﺎت ﻏﺮﺑﻴﺶ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
    ‫اﻣﺎ ﺷﺎﻩ ﺑﺮاﯼ دوﺳﺎل ﭘﺸﺖ ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﺧﻮﻳﺶ اﻳﺴﺘﺎد و در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ اﻋﺘﺮاﺿﺎت‬
    ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻧﺤﺼﺎر روﻳﺘﺮ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ و ﺳﻔﺮ ﺑﻪ اروﭘﺎ‪.‬‬

    ‫ﻗﺮارداد اﻋﻄﺎﯼ اﻧﺤﺼﺎر ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ در اﻳﺮان ﺑﻪ ﺑﺎرون ژوﻟﻴﻮس‬


    ‫روﻳﺘﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬار اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ در ﺳﺎل ‪ ١٨٧٢‬ﻗﺪرﯼ ﻃﻮل ﮐﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
    ‫را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ ﮐﻪ ﺷﺎﻩ و وزﻳﺮش ﮐﻤﯽ ﺑﻌﺪ از اﻣﻀﺎﯼ ﻗﺮارداد‬
    ‫راهﯽ اروﭘﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻧﺤﺼﺎر روﻳﺘﺮ ﻗﺼﻪ اﯼ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﭘﻨﻬﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا‬
    ‫ﺻﺪراﻋﻈﻢ و ﺷﺎﻩ ﻃﯽ ﺁن ﺣﻖ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮدارﯼ از ﺗﻤﺎم ﻣﻌﺎدن و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﯽ‬
    ‫ﮐﺸﻮر‪ ،‬اﻣﺘﻴﺎز ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﺪ‪ ،‬ﺟﺎدﻩ‪ ،‬راﻩ ﺁهﻦ و ﺣﺘﯽ ﺗﺎﺳﻴﺲ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﻠﯽ را‬
    ‫ﻳﮑﺠﺎ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺗﺒﻌﻪ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﺁﻧﻬﻢ ﺑﺮاﯼ هﻔﺘﺎد ﺳﺎل! ﺣﺘﯽ اﮔﺮ اﻳﻨﺮا ﺑﻪ‬
    ‫ﺣﺴﺎب ﺣﺴﻦ ﻧﻴﺖ ﻣﺸﻴﺮاﻟﺪوﻟﻪ ﺑﮕﺬارﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﺁﺑﺎداﻧﯽ ﮐﺸﻮر ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻠﺐ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬
    ‫ﮔﺬارﯼ ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬داﻣﻨﻪ وﺳﻴﻊ اﻧﺤﺼﺎر و ﻃﻮل زﻣﺎن ﺁن ﭼﻨﺎن ﻋﺮﻳﺾ و ﻃﻮﻳﻞ‬

    ‫‪139‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻮﯼ ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﮐﻞ ﻣﻤﻠﮑﺖ را ﻣﻴﺪاد‪ .‬ﺳﻔﺮ ﭘﻨﺞ ﻣﺎهﻪ ﺁﻧﺪو ﺑﻪ اروﭘﺎ در ﺳﺎل‬
    ‫‪ ١٨٧٣‬هﻢ ﻣﺰﻳﺪ ﺑﺮ ﻋﻠﺖ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﺳﻔﺮ ﺑﻪ اروﭘﺎ را ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر از ﺗﻬﺮان و ﻣﻴﺮزاﻣﻠﮑﻢ ﺧﺎن از ﻟﻨﺪن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ‬


    ‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﺳﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺁﻟﻤﺎن ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و راهﻬﺎﯼ‬
    ‫زﻣﻴﻨﯽ اروﭘﺎ دوﺑﺎرﻩ ﺑﺎز ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ‪ ٩‬دوﻟﺖ اروﭘﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﺑﺮﭘﺎﻳﯽ‬
    ‫ﺟﺸﻦ و ﭘﺬﻳﺮاﻳﯽ رﺳﻤﯽ از ﺷﺎﻩ اﻳﺮان و هﻤﺮاهﺎﻧﺶ و ﺗﺮﺗﻴﺐ دادن ﺟﺰﺋﻴﺎت‬
    ‫ﻣﺴﺎﻓﺮﺗﯽ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﻃﻮﻻﻧﯽ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻓﺸﺮدﻩ‪ ،‬ﮐﺎرﯼ ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺳﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﻬﺎرﺗﻬﺎ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻓﺮاواﻧﯽ ﻧﻴﺎز داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺸﻴﺮاﻟﺪوﻟﻪ اﻧﮕﺎر ﮐﻼس‬
    ‫اروﭘﺎﺷﻨﺎﺳﯽ ﻳﺎ ﻣﺎراﺗﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮﺗﯽ ﺑﺮاﯼ ﺷﺎﻩ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ هﻤﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ‬
    ‫در روﺳﻴﻪ‪ ،‬ﺁﻟﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻠﮋﻳﮏ‪ ،‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﺳﻮﻳﺲ‪ ،‬اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ‪ ،‬اﺗﺮﻳﺶ و ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‬
    ‫را ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮًا هﺪف واﻗﻌﯽ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺣﻘﻴﻘﺘًﺎ دﻳﺪن ﺻﻨﺎﻳﻊ‪ ،‬ﺁﺷﻨﺎﻳﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮدن‬
    ‫و دوﺳﺖ ﻳﺎﺑﯽ در ﻣﻴﺎن ﺳﺮان ﮐﺸﻮرهﺎ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﻋﻴﺶ و ﻋﺸﺮت‪ .‬اﻣﺎ هﻤﺴﺮ‬
    ‫ﺳﻮﮔﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ در ﺣﺠﺎب ﺑﻮد‪ ،‬از هﻤﺎن ﻣﺴﮑﻮ ﻣﻌﺬب ﺷﺪ و ﺑﺎ ﻣﺸﻴﺮاﻟﺪوﻟﻪ‬
    ‫دﻋﻮاﻳﯽ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺗﺎ داغ اﻳﻦ ﺳﻔﺮ را ﺑﻌﺪًا ﺑﻪ دل ﺁن هﺮ دو‬
    ‫ﺑﮕﺬارد‪.‬‬

    ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر در ﺗﻬﺮان ﺣﻮل هﻤﺴﺮ ﺣﺴﻮد ﺷﺎﻩ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻓﺴﺮدﻩ و‬
    ‫ﻧﮕﺮان از راﻩ ﺑﺪر ﺷﺪن ﺷﻮهﺮ ﺧﻮد ﺑﻮد و زﺧﻤﺪﻳﺪﻩ از ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎﻳﯽ هﺎﯼ ﺁن "ﺑﭽﻪ‬
    ‫دﻻﮎ"‪ ،‬ﻣﺸﻴﺮاﻟﺪوﻟﻪ! ﺣﻮل اﻳﻦ ﻣﺤﻮر هﻢ ﺁن ﺳﻪ ﮔﺮوﻩ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ؛‬
    ‫ﺳﻔﺎرت روس و واﺑﺴﺘﮕﺎﻧﺶ ﮐﻪ وزﻳﺮ را هﻤﺮاﻩ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬درﺑﺎرﻳﺎن‬
    ‫ﻗﺪﻳﻤﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد را در ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻣﺂﺑﺎن از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ وروﺣﺎﻧﻴﻮن‬
    ‫ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر ﮐﻪ روﻧﻖ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎ و اﺑﺘﮑﺎرات ﻏﺮﺑﯽ را ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺎهﺶ ﻗﺪرت ﺧﻮد‬
    ‫ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮ اﻧﺤﺼﺎر روﻳﺘﺮ و ﻧﺒﻮدن ﺷﺎﻩ و وزﻳﺮش‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ را ﻧﻴﺮو داد‬
    ‫ﺗﺎ ﺷﺒﻨﺎﻣﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ و اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺻﺎدر ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﻓﺘﻮا ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪140‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﭘﺲ در هﻤﺎن ﺑﺪو ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻣﻮج ﻧﺎﻣﻪ و اﺳﺘﺸﻬﺎد و ﺗﮑﻔﻴﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬
    ‫وزﻳﺮش روﺑﺮو ﺷﺪ ﮐﻪ هﻤﮕﯽ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺑﺮﮐﻨﺎرﯼ او و ﺣﺘﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ!‬
    ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﺎﻩ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻮاز دل ﺁزار ﺑﻴﻔﺎﻳﺪﻩ ﺑﻮد و در اﻧﺪﮎ ﻣﺪﺗﯽ هﻢ‬
    ‫ﻣﺸﻴﺮاﻟﺪوﻟﻪ ﺑﺮﮐﻨﺎر ﺷﺪ و هﻢ ﻗﺮارداد روﻳﺘﺮ ﺑﺎﻃﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬از ﭘﺲ ﺁن واﻗﻌﻪ ‪،‬‬
    ‫ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر دﻳﮕﺮ وزارت ﻧﻴﺎﻓﺖ و در ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻳﻦ ﺷﻬﺮ و ﺁن اﺳﺘﺎن ﺑﻮد ﺗﺎ‬
    ‫درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬

    ‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺣﺴﻦ ﻧﻴﺖ ﻣﺸﻴﺮاﻟﺪوﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﯼ دو ﺳﻨﺖ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
    ‫اوﻟﯽ ﺳﻔﺮ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ اروﭘﺎ ﺑﻮد و دوﻣﯽ ﻓﺮوﺧﺘﻦ اﻧﺤﺼﺎرات ﺑﺮاﯼ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﺨﺎرج ﺁن‪.‬‬
    ‫ﻼ ﺁﺑﺪارﭼﯽ ﺑﺎﺷﯽ درﺑﺎر ﺑﻮد و اروﭘﺎ را ﻧﻤﯽ‬
    ‫اﻣﻴﻦ اﻟﺴﻠﻄﺎن وزﻳﺮ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻗﺒ ً‬
    ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اهﻞ ﺣﺎل ﺑﻮد و ﺑﻠﺪ ﺑﻮد ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ در ﭘﺎرﻳﺲ ﺧﻮش‬
    ‫ﺑﮕﺬراﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﻳﮏ ﺳﻔﺮ ﺁﻣﻮزﺷﯽ ﮐﺴﻞ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﻣﻮزﻩ ﻧﺒﺎﺷﺪ! درﺑﺎرﻳﺎن و‬
    ‫واﺑﺴﺘﮕﺎن رﻳﺰ و درﺷﺖ ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ هﺎ هﻢ ﺧﻴﻠﯽ زود "هﻨﺮ" دﻻﻟﯽ را ﻳﺎد ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‬
    ‫و هﺮ ﮐﺪام ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻪ دادن اﻳﻦ ﻗﻄﻌﻪ اﻧﺤﺼﺎرﯼ و ﺁن اﻣﺘﻴﺎز ﻣﻌﺪﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﺷﺎﻩ‬
    ‫ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ هﻢ ارز ﺧﺎرﺟﯽ ﺳﻔﺮ ﺑﻌﺪﯼ اﻳﺸﺎن ﻣﻬﻴﺎ ﺷﻮد و هﻢ ﭘﻮرﺳﺎﻧﺖ ﺁﻗﺎﻳﺎن‬
    ‫ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺳﻔﺎرت روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ هﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎ اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﻳﮏ ﻃﺮف در‬
    ‫اﻳﻦ ﺣﺮاج ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻤﻠﮑﺖ از دﻳﮕﺮﯼ ﺟﻠﻮ ﺑﺰﻧﺪ و ﺳﻬﻢ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯼ را ﻧﺼﻴﺐ ﺧﻮد‬
    ‫ﮐﻨﺪ ‪ .‬ﭘﺲ هﺮ اﻧﺤﺼﺎرﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ روس دادﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬اﻧﮕﻠﻴﺴﻴﻬﺎ ﻳﮑﯽ در ﻗﺒﺎﻟﺶ‬
    ‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺁن ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ارﮐﺎن ﮐﺸﻮر ﺑﻪ دﺳﺖ‬
    ‫ﻼ ﺑﻪ ﺑﺮﻳﮕﺎرد ﻗﺰاق ﺗﺤﺖ اﻣﺮ روﺳﻬﺎ‬
    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ارﺗﺶ ﮐﻪ ﻋﻤ ً‬
    ‫ﻣﺒﺪل ﺷﺪ‪ ،‬و ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ﺑﺎﻧﮏ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻴﻬﺎ رﺳﻴﺪ‪.‬‬

    ‫ﺟﻨﺒﺶ ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ‬
    ‫ورود ﺻﻨﺎﻳﻊ و ﺧﺪﻣﺎت ﺟﺪﻳﺪ از ﻏﺮب اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺜﺒﺖ هﻢ‬
    ‫ﻼ ﻣﺎﻳﻪ ﮐﻮﺑﯽ )واﮐﺴﻴﻨﺎﺳﻴﻮن( ﺳﻼﻣﺖ اﻃﻔﺎل و ﺷﺎﻧﺲ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻧﺸﺎن‬
    ‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻣﺜ ً‬

    ‫‪141‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫را اﻓﺰاﻳﺶ داد‪ ،‬راﻩ ﺁهﻦ و ﮐﺸﺘﻴﻬﺎﯼ ﺑﺨﺎر ﺑﺮ ﺗﺠﺎرت و ﻣﺴﺎﻓﺮت اﻓﺰود و ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ‬
    ‫هﺎ داﻣﻨﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ را ﮔﺴﺘﺮش ﺑﺨﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﭘﻮل ﺣﺎﺻﻞ از‬
    ‫اﻋﻄﺎﯼ اﻧﺤﺼﺎرات را ﻋﻤﺪﺗًﺎ درﺑﺎر و ﺷﺎﻩ ﺣﻴﻒ و ﻣﻴﻞ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺣﺘﯽ اﺷﺘﻬﺎﻳﺸﺎن‬
    ‫ﺑﺎزﺗﺮ ﺷﺪ و ﺑﻪ زودﯼ دوﻟﺖ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺧﺬ ﻗﺮوض ﺧﺎرﺟﯽ هﻢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮوش‬
    ‫اﻣﺘﻴﺎزات ﺑﻪ ﺧﺎرﺟﻴﺎن در ﮐﻨﺎر ﻓﺮوش ﺳﻨﺘﯽ ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻴﻦ و‬
    ‫اﻣﻴﺮان ﻣﻘﺘﺪر ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم در ﻓﺸﺎر اﻳﻦ دو ﮔﺮوﻩ‬
    ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬار ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﭘﻮل ﭘﺮداﺧﺘﯽ اﻣﺘﻴﺎزش را از‬
    ‫ﺻﻨﺎﻳﻊ و ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺷﻬﺮﯼ درﺁورد و دوﻣﯽ ﺳﻌﯽ ﻣﻴﮑﺮد ﺗﺎ ﻣﺒﺎﻟﻎ رﺷﻮﻩ و‬
    ‫ﭘﻴﺸﮑﺶ هﻤﺎﻳﻮﻧﯽ را ﺑﻪ ﺑﺎج و ﺧﺮاج از زارع و رﻋﻴﺖ ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ‪ .‬ﻻﺟﺮم اﻗﺸﺎر ﻓﻘﻴﺮ‬
    ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ هﻤﻴﺸﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺤﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﮐﺸﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻓﺸﺎرهﺎﯼ‬
    ‫ﺟﺪﻳﺪﯼ را ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﺗﻮﺳﻂ اﺟﺎﻧﺐ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﭼﺸﻢ و ﮔﻮش‬
    ‫ﻣﺮدم ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن روزﻧﺎﻣﻪ و اﺧﺒﺎر ﻓﺮﻧﮓ ﺑﺎز ﺷﺪﻩ ﺑﻮد! اﮔﺮ ﭼﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
    ‫روﺳﺘﺎﻳﯽ ﺗﺤﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻓﺸﺎر ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ هﺮﮔﺰ ﺷﻮرش دهﻘﺎﻧﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ در‬
    ‫اﻳﺮان ﻣﻌﺎﺻﺮ رخ ﻧﺪاد‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﻠﺖ ﺁن ﺷﺎﻳﺪ در ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ روﺳﺘﺎهﺎ و ﻋﺪم وﺟﻮد‬
    ‫ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻻزم ﺟﻤﻌﻴﺘﯽ در ﮐﺎﻧﻮﻧﻬﺎﯼ ﮐﺸﺎورزﯼ اﻳﻦ ﻓﻼت ﺧﺸﮏ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬
    ‫ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻔﺎوت در رﻓﺘﺎر و ﺳﻨﻦ‪ ،‬ﻟﻬﺠﻪ و زﺑﺎن ﺣﺘﯽ در‬
    ‫ﻣﻴﺎن روﺳﺘﺎهﺎﯼ ﻣﺠﺎور ﻣﻴﮕﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻧﻴﻤﻪ دوم ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻬﺮﯼ‬
    ‫داﺷﺖ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب رﺷﺪ ﻣﻴﮑﺮد و اﮐﺜﺮ ﺷﻬﺮهﺎﯼ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻣﺮور ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
    ‫هﺎ‪ ،‬وﻋﻆ هﺎ و ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ هﺎ ﺑﻪ ﻳﮏ زﺑﺎن و ﻳﮏ ﻓﺮهﻨﮓ ﻏﺎﻟﺐ درﺁﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫از ﺁﻧﻄﺮف‪ ،‬ﺷﺎﻩ و درﺑﺎر هﻢ داﺷﺘﻨﺪ ﺗﻮﺟﻴﻪ وﺟﻮدﯼ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯽ دادﻧﺪ!‬
    ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ واﺑﺴﺘﮕﯽ و ﺣﺘﯽ درﻳﻮزﮔﯽ ﺷﺎﻩ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎن‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ او‬
    ‫را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺸﻮر و ﻣﺪاﻓﻊ ﺣﺪود و ﺛﻘﻮر ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻮد؟ ﺧﺒﺮ‬
    ‫ﻋﻴﺎﺷﯽ هﺎﯼ درﺑﺎر و ﺳﻔﺮهﺎﯼ اروﭘﺎ هﻢ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭼﻬﺮﻩ اﯼ ﻣﺪاﻓﻊ دﻳﻦ و‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪142‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺬهﺐ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﺴﺘﺒﺪ ﻗﺎﺟﺎر ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮاﯼ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻬﺮﯼ ﻧﻴﻤﻪ ﺁﮔﺎﻩ اﻳﻦ‬
    ‫ﺳﻮال ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ وﺟﻮد ﺷﺎﻩ و زور و ﻇﻠﻢ ﺣﺎﮐﻤﺎﻧﺶ را ﺑﻪ ﭼﻪ ﺗﻮﺟﻴﻬﯽ ﺑﺎﻳﺪ‬
    ‫ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮد؟ اﻳﻨﻬﺎ دﻳﮕﺮ ﺣﺘﯽ در ﻓﮑﺮ اﺻﻼح زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم هﻢ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺑﺠﺰ‬
    ‫ﻗﺪرت ﻓﺮاﺷﺎن و ﭼﻮب و ﻓﻠﮑﺸﺎن‪ ،‬اهﺮم دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺮاﯼ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺮدم ﺷﻬﺮهﺎ‬
    ‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻧﻪ زﻳﺮدﺳﺘﺎن راﺿﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎﻻدﺳﺘﺎن ﮐﻔﺎﻳﺖ و رهﺒﺮﯼ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ‬
    ‫دادﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﻪ ﺗﺮس ﺟﻼدان و ﺗﻔﻨﮕﭽﻴﺎن ﺑﺮ ﻣﺮدم روزﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮان و ﺷﺒﻨﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺲ‬
    ‫ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ و ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻂ را ﺑﺮاﯼ ﺷﻮرش و اﻧﻘﻼب‬
    ‫ﺁﻣﺎدﻩ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

    ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺷﻮرش ﻣﺮدﻣﯽ در زﻣﺎن ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶ ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
    ‫اﻋﻄﺎﯼ اﻣﺘﻴﺎز اﻧﺤﺼﺎرﯼ ﮐﺸﺖ‪ ،‬ﻓﺮوش و ﺻﺎدرات ﺁن ﮐﺎﻻ ﺑﻪ ﻣﺪت ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎل‬
    ‫ﺑﻪ ﻳﮏ ﺗﺒﻌﻪ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﻴﺎز ﮐﻪ ﻣﺒﻠﻎ هﻨﮕﻔﺘﯽ ﺑﺎﺑﺖ اﻧﺤﺼﺎر‬
    ‫ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺷﺎﻩ دادﻩ ﺑﻮد و هﺮﺳﺎﻟﻪ هﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺒﺎﻟﻐﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺮاﻳﻪ و ﺳﻬﻢ‬
    ‫ﺳﻮد ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﺑﯽ درﻧﮓ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر ﺷﺪ و ﺑﺎزار ﺗﺠﺎر و ﮐﺎﺳﺒﺎن ﺳﻨﺘﯽ‬
    ‫را ﻣﺨﺘﻞ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ هﺎ را ﺑﺎﻻ ﺑﺮد‪ .‬ﺁزادﻳﺨﻮاهﺎن هﻢ از ﺧﺎرج ﮐﺸﻮر ﺗﻮﺳﻂ‬
    ‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﻴﺮزاﻣﻠﮑﻢ ﺧﺎن و هﻢ در داﺧﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺒﻨﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﺳﻴﺪ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﻳﻦ اﺳﺪ‬
    ‫ﺁﺑﺎدﯼ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻊ و ﺗﺤﺮﻳﮏ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﻣﺒﺎرزﻩ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ اﻧﺤﺼﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﺪ‬
    ‫ﺟﻤﺎل واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﺮوﻩ اﺧﻮان ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮوﻩ ﻓﺮاﻣﺎﺳﻮن )اﺧﻮان‬
    ‫ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن( ﻣﻴﺮزاﻣﻠﮑﻢ‪ ،‬دﺳﺘﻪ اﯼ ﺑﻮد ﻣﺨﻔﯽ و ﺁزادﻳﺨﻮاﻩ اﻣﺎ ﺑﺎ اﺗﮑﺎ ﺑﺮ رﻳﺸﻪ هﺎﯼ‬
    ‫دﻳﻨﯽ و ﻧﻪ ﺷﻌﺎرهﺎﯼ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﮏ اﻳﻨﺎن در ‪١٨٩٠‬‬
    ‫ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﺷﻮرﺷﻬﺎﻳﯽ در ﺷﻴﺮاز‪ ،‬ﺗﻬﺮان و ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ زور‬
    ‫ﻓﺮاﺷﺎن ﻣﻬﺎر ﺷﺪ و ﺳﻴﺪ ﺟﻤﺎل را ﻧﻴﺰ ﺗﻮﻗﻴﻒ و ﺁزار ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪ در‬
    ‫ﻋﺮاق ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﺳﺪﺁﺑﺎدﯼ در ﺁﻧﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﺁرام ﻧﮕﺮﻓﺖ و ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﮐﻴﻨﻪ اﯼ ﮐﻪ از‬
    ‫رﻓﺘﺎر دوﻟﺘﻴﺎن ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺧﻮد اﻓﺰود‪.‬‬

    ‫‪143‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺳﻴﺪ ﺟﻤﺎل ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺑﺮادرﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺁﻧﺎن در ﻗﺒﺎل ﺣﻔﻆ‬
    ‫دﻳﻦ و ﺷﺮاﻓﺖ اﻣﺖ در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ زور داﺧﻠﯽ و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺮﺑﻪ ﻓﺘﻮا‬
    ‫ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪ و از ﻣﺮاﺟﻊ روﺣﺎﻧﯽ ﺷﻴﻌﻪ در ﻋﺘﺒﺎت ﮐﻤﮏ ﻃﻠﺒﻴﺪ‪ .‬ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﺷﻴﺮازﯼ‬
    ‫هﻢ ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﺑﻪ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬در ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ او ﺑﻪ ﻇﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺮدم‬
    ‫ﻣﻴﺮﻓﺖ و از او داد ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺆﺛﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺷﺎﻩ ﭘﻮل هﻨﮕﻔﺘﯽ ﺑﺎﺑﺖ‬
    ‫اﻧﺤﺼﺎر ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﺧﺮج ﺳﻔﺮ ﺳﻮﻣﺶ ﺑﻪ ﭘﺎرﻳﺲ زدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ در‬
    ‫‪ ١٨٩١‬ﻣﻴﻼدﯼ ﻓﺘﻮاﻳﯽ ﺗﺤﺖ ﻧﺎم ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﺷﻴﺮازﯼ در ﺗﻬﺮان ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﻣﺼﺮف ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ را ﺑﻪ ﮐﻞ ﺣﺮام ﻣﯽ ﻧﻤﻮد! ﻋﻠﻤﺎ و روﺷﻨﻔﮑﺮان ﺗﻬﺮان هﻢ ﭘﺸﺖ اﻳﻦ‬
    ‫ﻗﻀﻴﻪ اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ و ﮐﺎر ﺑﻪ ﺷﻮرش و ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ارگ دوﻟﺘﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﻓﺮاﺷﺎن ﺑﺎ ﻣﺮدم‬
    ‫ﺗﻨﺪﯼ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻨﺒﺎر ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻌﮑﻮس داد‪ .‬ﺳﻔﺎرت روس هﻢ ﮐﻪ ﻣﺘﺮﺻﺪ ﺿﺮﺑﻪ‬
    ‫زدن ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻮد و از دو ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎ اﻣﺘﻴﺎز ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ‬
    ‫اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ از ﺷﻮرش ﻣﺮدم هﻴﺰم ﺑﺮ ﺁﺗﺶ اﻓﺰود و ﻋﻠﻨًﺎ ﺑﻪ‬
    ‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺳﻴﺪ ﺟﻤﺎل و ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﺷﻴﺮازﯼ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

    ‫ﺷﺎﻩ اﺑﺘﺪا از در ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﺎ ﻋﻠﻤﺎﯼ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ درﺑﺎر وارد ﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﺪت‬
    ‫اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺮدم‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ هﻢ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺟﻠﻮﯼ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺎﻳﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻧﺎﻣﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺁﻣﻴﺰﯼ‬
    ‫ﺑﻪ ﺷﻴﺮازﯼ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ او در ﺗﻬﺮان )ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﺁﺷﺘﻴﺎﻧﯽ( ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﮑﺲ داد‬
    ‫و ﻣﺮدم از ﺷﻨﻴﺪن ﻣﻨﺪرﺟﺎت ﺁن ﻣﺠﺪدًا ﺷﻮرش ﮐﺮدﻧﺪ و ﺣﺮف از اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﮐﺸﯽ‬
    ‫ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ! ﺣﺘﯽ در اﻧﺪروﻧﯽ ﺷﺎﻩ و ﺣﺮﻣﺴﺮا هﻢ ﻣﺼﺮف ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و‬
    ‫ﮐﺴﯽ ﺑﺮاﯼ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﻗﻠﻴﺎن هﻢ ﭼﺎق ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻳﮏ ﻣﺎﻩ درﮔﻴﺮﯼ و‬
    ‫ﻧﺎﺁراﻣﯽ‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﻗﺮارداد اﻧﺤﺼﺎر ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ را ﻟﻐﻮ ﮐﺮد و ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ‬
    ‫ﻧﻴﻢ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻟﻴﺮﻩ ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﻴﺎز ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ دوﻟﺖ را ﺑﻪ زﻳﺮ اﺳﺘﻘﺮاض‬
    ‫ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺮد! ﺟﻨﺒﺶ ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ اﺗﺤﺎد ﺁزادﻳﺨﻮاهﺎن‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن روﺷﻨﻔﮑﺮ‪،‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪144‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫روﺣﺎﻧﻴﻮن ﻣﺮدﻣﯽ و ﺣﺘﯽ ﮔﺮوهﯽ از درﺑﺎرﻳﺎن ﻧﺎراﺿﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺧﻮد‬
    ‫ﻧﻮﻳﺪ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻦ اﺳﺘﺒﺪاد ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ را ﺑﻪ ﻣﺮدم داد‪.‬‬

    ‫ﺗﺮور ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ‬


    ‫ﺳﻴﺪ ﺟﻤﺎل اﺳﺪﺁﺑﺎدﯼ هﺮﮔﺰ رﻧﺞ هﺎﯼ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ و ﺗﺒﻌﻴﺪ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﺮد و ﮐﻴﻨﻪ‬
    ‫ﺷﺎﻩ را ﺑﻪ دل داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﯽ ﭘﺮﺷﻮر ﺑﻨﺎم ﻣﻴﺮزا رﺿﺎﯼ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
    ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻴﺮزا رﺿﺎ ﮐﻪ زﻳﺮدﺳﺖ ﺳﻴﺪﺟﻤﺎل ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ اﺳﺘﺒﺪاد و اﺟﻨﺒﯽ و ﺷﺮح‬
    ‫ﺟﻨﺎﻳﺎت و ﺧﻴﺎﻧﺘﻬﺎﯼ درﺑﺎر را ﺁﻣﻮﺧﺖ‪ ،‬از ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮﯼ هﻢ از ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ‬
    ‫دل ﭘﺮﺧﻮﻧﯽ داﺷﺖ‪ .‬او از ﻗﺒﻞ ﺑﺎﺑﯽ ازﻟﯽ ﺑﻮد و ﺷﺮح ﺷﮑﻨﺠﻪ هﺎ و ﺷﻤﻊ ﺁﺟﻴﻦ‬
    ‫ﮐﺮدﻧﻬﺎ را زﻳﺮ ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺗﻘﻴﻪ ﺧﻮد ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻴﺮزا رﺿﺎ ﺟﺮم ﻣﻤﻠﮑﺖ‬
    ‫ﻓﺮوﺷﯽ را ﺑﻪ ﮔﻨﺎﻩ زﺟﺮ و ﺁزار ﻗﺮﻩ اﻟﻌﻴﻦ هﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮد و ﺣﺴﺎب ﺷﺎﻩ را واﺟﺐ‬
    ‫اﻟﻘﺘﻞ ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ هﻢ در هﻨﮕﺎم زﻳﺎرت ﺣﺮم ﺷﺎﻋﺒﺪاﻟﻌﻈﻴﻢ دﺳﺖ داد ﮐﻪ ﺷﺎﻩ‬
    ‫ﻗﺎﺟﺎر ﻣﻴﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎل ﺳﻠﻄﻨﺘﺶ را ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺟﺸﻦ ﺑﮕﻴﺮد؛ اﻣﺎ ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ‬
    ‫ﻣﻴﺮزاﯼ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ ﺗﺮور ﺷﺪ! ﺑﺪﻳﻨﺼﻮرت هﻢ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮﻳﻦ دورﻩ ﺳﻠﻄﻨﺖ در‬
    ‫ﺗﺎرﻳﺦ اﺧﻴﺮ اﻳﺮان ﺑﻪ ﺳﺮ رﺳﻴﺪ و هﻢ ﻋﻤﺮ اﺳﺘﺒﺪاد ﺁﺷﮑﺎر‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ‪،‬‬
    ‫هﻴﭻ رهﺒﺮ اﻳﺮاﻧﯽ ﻧﺒﻮدﻩ ﮐﻪ در زﻣﺎﻧﺶ ﻻاﻗﻞ ﻇﺎهﺮ ﻣﺠﻠﺲ و دوﻟﺖ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ وﺟﻮد‬
    ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

    ‫از "ﺷﺎﻩ ﺷﻬﻴﺪ" ﺳﻪ ﭘﺴﺮ ﻣﻘﺘﺪر و ﻣﺪﻋﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺮﺟﺎﯼ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻨﺸﺎن ﻇﻞ‬
    ‫ﻼ ﺑﺮ اﺻﻔﻬﺎن و ﺟﻨﻮب ﮐﺸﻮر ﺳﻠﻄﻪ اﯼ ﺷﻴﻄﺎﻧﯽ داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﯽ‬
    ‫اﻟﺴﻠﻄﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻤ ً‬
    ‫از ﻣﺎدر ﻗﺠﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﮐﺎﻣﺮان ﻣﻴﺮزا ﻧﺎﻳﺐ اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺗﻬﺮان ﺑﻮد و در ﻇﻠﻢ و‬
    ‫ﺟﻮر ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺪﮐﯽ از ﺑﺮادر ﺑﺰرﮔﺶ ﺑﻬﺘﺮ‪ ،‬و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻣﻈﻔﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﺮزا وﻟﻴﻌﻬﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن را داﺷﺖ وﻟﯽ ﻣﺮﻳﺾ اﺣﻮال ﺑﻮد و ﺿﻌﻴﻒ‪ .‬ﺻﺪراﻋﻈﻢ‬
    ‫)اﻣﻴﻦ اﻟﺴﻠﻄﺎن( ﺗﻠﮕﺮاف ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ ﺷﺎﻩ را اول ﺑﻪ وﻟﻴﻌﻬﺪ در ﺗﺒﺮﻳﺰ رﺳﺎﻧﺪ و‬
    ‫ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺑﻪ دراﻳﺖ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﺎرهﺎ را داد ﮐﻪ ﻣﻈﻔﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺑﯽ اﺷﮑﺎل در ‪١٨٩۶‬‬

    ‫‪145‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻗﺎﺟﺎر رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻮاﺳﻄﻪ اﻳﻦ ﺧﺪﻣﺖ ‪ ،‬اﻣﻴﻦ اﻟﺴﻠﻄﺎن ﺗﺎ ﻳﮑﺴﺎل‬
    ‫ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﻣﺎﻧﺪ و اﺗﺎﺑﮏ اﻋﻈﻢ هﻢ ﻟﻘﺐ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اول ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﻈﻔﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺑﺎزﯼ ﻗﺪرت ﻣﻴﺎن اﺗﺎﺑﮏ )اﻣﻴﻦ‬
    ‫اﻟﺴﻠﻄﺎن( و اﻣﻴﻦ اﻟﺪوﻟﻪ )وزﻳﺮﻣﻈﻔﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﺮزا در ﺗﺒﺮﻳﺰ( ﮔﺬﺷﺖ؛ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ‬
    ‫اﻳﻦ ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﺑﻮد و ﻣﺪﺗﯽ ﺁن‪ .‬ﺑﺮﻧﺪﻩ هﻢ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﮐﺪاﻣﻴﮏ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ وام را از روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﮕﻴﺮد و ﻳﺎ ﻓﺮﺑﻪ ﺗﺮﻳﻦ‬
    ‫اﻣﺘﻴﺎز اﻧﺤﺼﺎرﯼ را ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاران ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮ ﺑﻔﺮوﺷﺪ‪ .‬ﻧﻴﺖ هﻢ اﻟﺒﺘﻪ ﭘﺎﮎ‬
    ‫ﺑﻮد! ﺷﺎﻩ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﭼﻮن هﻨﻮز اروﭘﺎ را ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮد و از ﺳﺎﻟﻮﻧﻬﺎﯼ ﭘﺎرﻳﺲ ﺑﻬﺮﻩ‬
    ‫ﻣﻨﺪ ﻧﺸﺪﻩ‪ ،‬ارز ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﻴﺎز داﺷﺖ‪.‬‬

    ‫ﻳﮑﯽ از ﺁن ﻗﺮاردادهﺎﯼ اﻧﺤﺼﺎرﯼ هﻢ در ‪ ١٩٠١‬ﻣﻴﻼدﯼ رﻓﺖ ﺑﺪﺳﺖ وﻳﻠﻴﺎم‬


    ‫دارﺳﯽ اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺗﺎ ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ اﻳﺮان را ﺗﺤﺖ ﺷﻌﺎع ﺧﻮد ﻗﺮار دهﺪ‪.‬‬
    ‫دارﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ﭼﻬﻞ هﺰار ﭘﻮﻧﺪ و ﺷﺎﻧﺰدﻩ درﺻﺪ از ﺳﻮد ﺣﺎﺻﻠﻪ‪ ،‬اﻣﺘﻴﺎز اﮐﺘﺸﺎف‬
    ‫و اﺳﺘﺨﺮاج و ﺻﺎدرات ﻧﻔﺖ ﺟﻨﻮب اﻳﺮان را ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت ﺷﺼﺖ ﺳﺎل ﺑﺪﺳﺖ‬
    ‫ﺁورد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ورﺷﮑﺴﺖ ﺷﺪن دارﺳﯽ زﻳﺮ ﺑﺎر هﺰﻳﻨﻪ اﮐﺘﺸﺎف و ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺪ اﻗﺒﺎﻟﯽ‬
    ‫در ﻳﺎﻓﺘﻦ اوﻟﻴﻦ ﭼﺎﻩ ﻣﻮﻓﻖ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺷﺮﮐﺖ او را ﺑﻪ ﻣﻔﺖ ﺧﺮﻳﺪ و ﺑﺎ‬
    ‫ﺗﺠﻬﻴﺰات و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬارﯼ ﺑﻬﺘﺮ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﻃﻮرﻳﯽ از ﻃﻼﯼ ﺳﻴﺎﻩ ﺑﺮﭘﺎ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ‬
    ‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮﻩ اش در هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﮔﺮدﻳﺪ!‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪146‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ :‬اﻳﺮان در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ و ﻋﻬﺪ ﺣﺎﺿﺮ‬


    ‫‪ -١‬اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ‬
    ‫در ﺁﻏﺎز ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ در اﻳﺮان ﺷﺎهﯽ ﺿﻌﻴﻒ وﻟﯽ ﺑﺎ اﺧﺘﻴﺎرات ﻣﻄﻠﻖ ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎ‬
    ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻤﺎم ﺷﺎهﺎن ﻗﺒﻞ از ﺧﻮد‪ ،‬در اﺳﺘﻔﺎدﻩ و ﺑﻬﺮﻩ ورﯼ از اﻣﮑﺎﻧﺎت‬
    ‫ﻣﻤﻠﮑﺖ دﺳﺘﯽ ﺑﺎز داﺷﺖ‪ .‬از ﻟﺤﺎظ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺤﺪود ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺷﺎﻩ ‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻴﻦ‬
    ‫و ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﻼم ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﻴﺰ درﺑﺎر و اﻣﻴﺮان ﺑﻪ دﻟﺨﻮاﻩ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﯽ‬
    ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم ﮐﺸﻮر رﻋﻴﺖ ﺷﺎﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
    ‫زﻧﺪﮔﻴﺸﺎن و ﺳﻬﻤﺸﺎن از ﺛﺮوت ﺟﺎﻣﻌﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ او ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻮاﺳﺖ ﺷﺎﻩ‬
    ‫هﻢ اﻟﺒﺘﻪ اول ﺑﺮ رﻓﺎﻩ ﺣﺎل ﺧﻮدش ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ و ﺁﻧﮕﺎﻩ‬
    ‫ﺧﺎدﻣﺎن درﺑﺎر و ﺣﺎﮐﻤﺎن وﻻﻳﺎت‪ .‬ﭘﺎﻳﺪارﯼ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ دواﻣﺶ ﺑﻪ‬
    ‫هﺰاران ﺳﺎل ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ و ﻣﺨﺘﺺ اﻳﺮان هﻢ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺎج دو ﻧﻴﺮوﯼ ﺗﻮﺟﻴﻪ‬
    ‫ﻓﮑﺮﯼ و ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻋﻤﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﮐﻤﺎن ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﻧﻈﻢ دﻟﺨﻮاﻩ ﺧﻮد را‬
    ‫ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و ﺑﺎورهﺎﯼ اﺟﺘﻤﺎع )ﻣﺬهﺐ ﻏﺎﻟﺐ( ﻧﻴﺰ ﺣﻖ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ را‬
    ‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

    ‫در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻗﺮن هﻔﺪهﻢ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻗﺮن هﺠﺪهﻢ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ ﺷﺎﻩ و‬
    ‫ﻣﺬهﺐ ﺑﺮهﻢ ﺧﻮرد و ﺗﻌﺎدل ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺷﺎﻩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﻘﺎم ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺗﯽ و ﺣﻘﻮق ﺑﮕﻴﺮ دوﻟﺖ ﻣﻨﺘﺨﺐ‬
    ‫ﺷﺪ‪ ،‬و در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و ﺟﺎﯼ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر و‬
    ‫ﻣﺠﻠﺲ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ دادﻧﺪ‪ .‬هﺮ دوﯼ اﻳﻦ ﺗﺤﻮﻻت ﻋﻤﻴﻖ ﺑﺎ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ و ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ‬
    ‫هﻤﺮاﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻳﮏ ﻧﺴﻞ از ﻣﺮدم ﺁﻧﺪو ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ ﺗﺒﺎهﯽ ﮐﺸﻴﺪ!‬
    ‫ﻣﻀﺎف ﺑﺮ ﺳﻘﻮط رژﻳﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺳﻠﻄﻨﺖ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺬهﺒﯽ ﮐﻠﻴﺴﺎﯼ ﮐﺎﺗﻮﻟﻴﮏ ﻧﻴﺰ‬
    ‫در هﺮ دو ﮐﺸﻮر ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺷﺪ و اﻋﻈﻢ ﻗﺪرت ﭘﻮﻟﯽ و ﻧﻔﻮذ ﻣﻌﻨﻮﯼ ﺧﻮد ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ‬
    ‫ﻣﺮدم را از دﺳﺖ داد‪ .‬ﻧﻈﺎم اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺳﺒﮏ اروﭘﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ از ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
    ‫‪147‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺷﺎﻩ و ﮐﻠﻴﺴﺎ ﻣﺘﻌﺎدل ﺗﺮ و ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﭼﻨﺪ ﻗﺮن ﺗﺎرﻳﺦ‬
    ‫ﭘﺮﺁﺷﻮب ﺟﺪﻳﺪ را‪ ،‬ﮐﻪ هﺮ ﺳﺎﻟﺶ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﭼﻨﺪ دهﻪ ﻋﻬﺪ ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻣﺎﺟﺮا دارد‪ ،‬ﺑﺎ‬
    ‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ و اﻗﺘﺪار ﻃﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻻزم ﺑﻪ ﺗﺬﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪاﯼ ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﯼ اﻳﻦ‬
    ‫ﻣﺪل دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﻏﺮﺑﯽ‪ ،‬ﺣﻖ اﻧﺘﺨﺎب ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدان ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺑﺎﻻﺗﺮ دادﻩ ﺷﺪ‬
    ‫و ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺗﻼش و ﻣﺒﺎرزﻩ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻻزم ﺑﻮد ﺗﺎ زﻧﺎن و ﻃﺒﻘﺎت ﻓﻘﻴﺮ هﻢ ﺷﻌﻮر ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
    ‫و ﺣﻖ راﯼ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﻪ اﺟﻤﺎل‪ ،‬دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﻏﺮﺑﯽ ﺗﻘﻠﻴﺪﯼ از ﺟﻤﻬﻮرﯼ روم و روش اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﻳﻮﻧﺎن‬
    ‫ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﺗﻮزﻳﻊ ﻗﺪرت‪ ،‬راﯼ ﻣﻠﺖ و ﺁزادﯼ ﻋﻘﺎﻳﺪ اﺳﺘﻮار‬
    ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻗﺪرت ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﺁزادﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ واﺟﺐ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﮔﺮ ﺗﻤﺎم‬
    ‫ﻼ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺁن ﻓﺮد و ﮔﺮوﻩ‬
    ‫ﻗﻮاﯼ ﮐﺸﻮر در دﺳﺖ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﻣﺜ ً‬
    ‫ﻃﺮﻓﺪارش ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭼﻨﺎن ﻧﻔﻮذﯼ ﺑﺮهﻢ زﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺪﺗﻬﺎﯼ ﻃﻮﻻﻧﯽ در هﺮ‬
    ‫راﯼ ﮔﻴﺮﯼ ﭘﻴﺮوز ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺗﺠﺎرب ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻳﻮﻧﺎن و روم ﺑﺎﺳﺘﺎن و اﻧﮕﻠﻴﺲ و‬
    ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺪرن ﺑﻪ دﻣﮑﺮاﺳﯽ هﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻗﻮاﯼ اﺟﺮاﻳﯽ )دوﻟﺖ و‬
    ‫ارﺗﺶ(‪ ،‬ﻣﻘﻨﻨﻪ )ﻣﺠﻠﺲ و ﭘﺎرﻟﻤﺎن( و ﻗﻀﺎﻳﯽ )دادﮔﺎهﻬﺎ و ﻗﻀﺎت( را از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ‬
    ‫ﻼ‬
    ‫ﺟﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ هﻢ‪ ،‬دو ﻧﻴﺮوﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ را ﺟﺪا ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺜ ً‬
    ‫ﭘﺎپ ﮐﻠﻴﺴﺎﯼ ﮐﺎﺗﻮﻟﻴﮏ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻓﺮﻣﺎن )ﻓﺘﻮا( اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت را ﻗﺒﻀﻪ ﮐﻨﺪ و زﻣﺎم‬
    ‫اﻣﻮر را ﺑﺪﺳﺖ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب و راﯼ ﻣﺮدم ﺑﺪون ﺁزادﯼ ﺑﻴﺎن و ﻋﻘﻴﺪﻩ‬
    ‫ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ؛ در ﻏﻴﺮ اﻳﻨﺼﻮرت ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﭘﺎپ ﻳﺎ ﻳﮏ ﺣﺰب ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺘﺸﺎر ﻋﻘﺎﻳﺪ‬
    ‫و اﻓﮑﺎر را ﻣﺤﺪود ﺳﺎزد و ﻇﺎهﺮًا ﺑﺎ راﯼ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺴﺘﺒﺪاﻧﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎهﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺟﻬﺎن دوم و ﺳﻮم ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ در راﻩ‬
    ‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺗﻼﺷﻬﺎ ﺷﺪﻩ و ﺧﻮﻧﻬﺎ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ رﻳﺨﺘﻪ‪ ،‬هﻨﻮز اﮐﺜﺮ ﻣﺮدم از‬
    ‫ﺁزادﯼ اﻧﺘﺨﺎب واﻗﻌﯽ ﻣﺤﺮوﻣﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان هﻢ از اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﻧﺒﻮدﻩ و ﺑﺎ‬
    ‫وﺟﻮدﻳﮑﻪ ﻣﯽ داﻧﻴﻢ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ واﻗﻌﯽ و ﺑﺎرورﯼ ﻧﻴﺮوهﺎ و اﺑﺘﮑﺎرات ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪148‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻣﺮدﻣﯽ و ﺁزاد اﻧﺪﻳﺶ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ ،‬هﺮ ﺑﺎر ﮐﻪ ﺗﻼﺷﯽ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ‬
    ‫ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ اوﻟﻴﻦ ﺗﻼش ﺁزادﻳﺨﻮاهﺎﻧﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان ﻣﻌﺎﺻﺮ‬
    ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻧﺤﺮاﻓﺎت ﻳﮑﺼﺪﺳﺎﻟﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬هﻨﻮز هﻢ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﻮﯼ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺷﮑﻞ‬
    ‫ﻇﺎهﺮﯼ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻩ و از ﻣﺴﺘﺒﺪان ﮐﺴﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﻇﺎهﺮ ﻣﺠﻠﺲ و‬
    ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت را ﺣﺬف ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﻈﻔﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ‬
    ‫ﺷﺎﻩ ﺟﺪﻳﺪ هﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺪرش ﻣﻤﻠﮑﺖ را ﭼﻮن اﻣﻮال ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد ﮐﺮاﻳﻪ ﻣﻴﺪاد‪ ،‬ﺑﻪ‬
    ‫وام ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺣﺘﯽ ﻣﻴﻔﺮوﺧﺖ‪ .‬ﻣﺮدم هﻢ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن هﻴﭻ راﯼ و ﻧﻈﺮﯼ‬
    ‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻮر ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺷﺎهﺎﻧﻪ را ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ! اﻣﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬
    ‫هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در اﺳﻼﻣﺒﻮل‪ ،‬ﺗﻔﻠﻴﺲ و ﺑﺎﮐﻮ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ )از ﺟﻤﻠﻪ اﺧﺘﺮ و‬
    ‫ﺻﻮراﺳﺮاﻓﻴﻞ(‪ ،‬ﻣﻮﺟﯽ از ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ روﺷﻨﻔﮑﺮان‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮان و ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺑﺎ‬
    ‫اﻳﻦ رﻓﺘﺎر ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ ﺷﺎﻩ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫وزﻳﺮ اول ﺷﺎﻩ‪ ،‬اﺗﺎﺑﮏ اﻋﻈﻢ )اﻣﻴﻦ اﻟﺴﻠﻄﺎن( ﮐﻪ ﺑﺎ روﺳﻬﺎ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺳﺎل‬
    ‫‪ ١٩٠٠‬از دوﻟﺖ ﺗﺰارﯼ واﻣﯽ هﻨﮕﻔﺖ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺮاﯼ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﺨﺎرج ﺷﺎﻩ و درﺑﺎر و‬
    ‫ﺗﺎدﻳﻪ واﻣﻬﺎﯼ رﻳﺰ و درﺷﺖ ﻗﺒﻠﯽ از دول روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ .‬ﺷﺮط هﻢ اﻳﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﻼ ﺑﺮود در‬
    ‫اﻳﺮان از هﻴﭻ دوﻟﺖ دﻳﮕﺮﯼ ﺗﺎ دهﺴﺎل وام ﻧﮕﻴﺮد و ﺑﻪ اﻳﻨﺼﻮرت ﻋﻤ ً‬
    ‫ﮔﺮوﯼ ﺑﺎﻧﮏ روس! ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ وام هﻢ ﻗﺮار ﺷﺪ از ﻣﺤﻞ درﺁﻣﺪ ﮔﻤﺮﮐﺎت ﺟﺪﻳﺪ‬
    ‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺸﺎوران ﺑﻠﮋﻳﮑﯽ ادارﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬در راﺳﺘﺎﯼ اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮔﺮدش‬
    ‫ﺑﻪ روﺳﻴﻪ‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﺑﻠﮋﻳﮑﯽ ﮔﻤﺮﮎ )ژوزف ﻧﻮس( هﻢ ﻣﺎﻣﻮر ﺷﺪ ﺗﺎ ﺗﻌﺮﻓﻪ و‬
    ‫ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﺮ ﮐﺎﻻهﺎﯼ روﺳﯽ را ﮐﺎهﺶ دهﺪ و ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻗﻼم اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ )ﻣﺜﻞ‬
    ‫ﭼﺎﯼ( را ﻓﺰوﻧﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺳﺎﮐﺖ ﮐﺮدن ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ هﻢ اﻧﺤﺼﺎر ﻧﻔﺖ ﺟﻨﻮب را در‬
    ‫‪ ١٩٠١‬ﻣﻴﻼدﯼ دادﻧﺪ ﺑﻪ دارﺳﯽ‪ .‬دو ﺳﺎل ﺑﻌﺪ هﻢ ﮐﻪ ﭘﻮﻟﻬﺎﯼ وام اول ﺧﻮردﻩ ﺷﺪ‪،‬‬
    ‫دوﻟﺖ دوﺑﺎرﻩ از روﺳﻬﺎ وام ﺟﺪﻳﺪﯼ ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻤﺮﮎ هﻢ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﻮارض و‬

    ‫‪149‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺗﻌﺮﻓﻪ هﺎ را ﻣﺠﺪدًا اﻓﺰاﻳﺶ دهﺪ‪ .‬ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ واﻣﻬﺎ و ﻋﻮارض ﮔﻤﺮﮐﯽ و ﻣﺨﺎرج‬


    ‫دوﻟﺘﯽ و ﺳﻔﺮهﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ ﻣﻈﻔﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ هﻤﮕﯽ ﻗﻮز ﺑﺎﻻﯼ ﻗﻮز ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺮدم‬
    ‫و ﮐﺴﺒﻪ ﮐﻪ زﻳﺮ ﺑﺎر ﮐﻤﺒﻮدهﺎ و ﮔﺮاﻧﯽ ارزاق دﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻮرش و ﺗﻈﺎهﺮات "ﻧﺎن‬
    ‫ﺧﻮاهﺎﻧﻪ" زدﻧﺪ‪ .‬اﺗﺎﺑﮏ ﻣﻴﺎﻧﻪ رو ﺑﻮد و از ﭘﺲ ﺳﺮﮐﻮب ﺷﻮرش ﻣﺮدم ﮔﺮﺳﻨﻪ‬
    ‫ﺗﻬﺮان ﺑﺮﻧﻴﺎﻣﺪ‪ .‬ﭘﺲ او از ﮐﺎر ﺑﺮﮐﻨﺎر ﺷﺪ و ﻋﻴﻦ اﻟﺪوﻟﻪ ﻇﺎﻟﻢ در ‪ ١٩٠٣‬وزﻳﺮ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺮدم ﻧﺎراﺿﯽ را ﺑﻪ ﭼﻮب و ﻓﻠﮏ ﺑﺒﻨﺪد‪ .‬اﻣﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﻴﻦ اﻟﺪوﻟﻪ‬
    ‫هﻤﺪورﻩ ﺷﺪ ﺑﺎ دو ﺧﺒﺮ ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﺎز و ﺟﻨﺠﺎل ﺁﻓﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺎوﮔﺎن روﺳﻴﻪ‬
    ‫از ژاﭘﻦ و دﻳﮕﺮ اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ در ﻣﺴﮑﻮ!‬

    ‫در اﺑﺘﺪاﯼ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬روﺳﻴﻪ ﭼﻮن ﺧﺮﺳﯽ ﺳﻴﺮﯼ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ در ﺣﺎل ﺑﻠﻌﻴﺪن‬
    ‫هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن اروﭘﺎﻳﯽ و ﺁﺳﻴﺎﻳﯽ ﺧﻮد ﺑﻮد و ﺣﺘﯽ ﻗﺪرت و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎﯼ ﮐﺒﻴﺮ هﻢ‬
    ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﮐﻨﺪ‪ .‬روﺳﻬﺎ در ﻏﺮب‪ ،‬ﻓﻨﻼﻧﺪ و ﻟﻬﺴﺘﺎن و ﺣﻮزﻩ ﺑﺎﻟﺘﻴﮏ‬
    ‫را ﺗﺼﺮف ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؛ در ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ‪ ،‬اوﮐﺮاﻳﻦ و روﻣﺎﻧﯽ را زﻳﺮ ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد‬
    ‫داﺷﺘﻨﺪ؛ در ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﻗﻔﻘﺎز و ﻧﻴﻤﯽ از ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن را ﺗﺴﺨﻴﺮ ﮐﺮدﻩ و ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﺁﺳﻴﺎﯼ‬
    ‫ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﺠﺰ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﻠﻄﻪ داﺷﺘﻨﺪ؛ در ﺷﺮق هﻢ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﺳﺎﺧﺎﻟﻴﻦ و‬
    ‫ﻣﻐﻮﻟﺴﺘﺎن و ﻣﻨﭽﻮرﯼ و ﮐﺮﻩ ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺮﻓﺘﻨﺪ! ﻇﺎهﺮًا هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺟﻠﻮدار ﺗﺰار ﻣﺴﺘﺒﺪ‬
    ‫ﻧﻴﮑﻼﯼ دوم ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻠﻴﺴﺎﯼ ارﺗﺪﮐﺲ را هﻢ در ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻓﺘﺢ ﻣﻤﺎﻟﮏ‬
    ‫"ﮐﺎﻓﺮان" و ﺳﺮﮐﻮب روﺷﻨﻔﮑﺮان و ﺁزادﻳﺨﻮاهﺎن "ﺑﯽ دﻳﻦ" داﺧﻠﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﺗﺎ‬
    ‫ﺳﺎل ‪ ١٩٠۴‬ﻣﻴﻼدﯼ ﮐﻪ روﺳﻴﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ژاﭘﻦ ﺗﺎزﻩ وارد ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺘﻬﺎﯼ اﺳﺘﻌﻤﺎرﯼ‬
    ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫ژاﭘﻦ ﮐﻪ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺑﻮد در اﻧﺰواﯼ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ زﻳﺴﺖ‪ ،‬درﻧﻴﻤﻪ دوم ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ و‬
    ‫هﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﯽ در اروﭘﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﺮاودﻩ ﺗﺠﺎرﯼ ﭘﻴﺪا ﮐﺮد و از‬
    ‫ﻻﮎ ﺧﻮد ﺧﺎرج ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻻﻳﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺤﺚ ﺁن از ﺣﺪود اﻳﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺧﺎرج اﺳﺖ‪،‬‬
    ‫ژاﭘﻨﯽ هﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻳﺎ ﮐﺸﻮرﯼ اروﭘﺎﻳﯽ ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮد ﺗﻤﺎم‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪150‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﮐﺘﺸﺎﻓﺎت و اﺧﺘﺮاﻋﺎت اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﯽ را ﺁﻣﻮﺧﺘﻨﺪ و در ﺻﻨﻌﺖ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﮐﺎر‬


    ‫زدﻧﺪ و ﻳﮏ ﺷﺒﻪ راﻩ ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ژاﭘﻦ ﻧﻴﺰ از ﺣﺎﻟﺖ‬
    ‫ﻓﺌﻮداﻟﯽ ﺧﺎرج ﺷﺪ و ﺷﻴﻮﻩ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ ژاﭘﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯼ از‬
    ‫ﺟﺰاﻳﺮ ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺖ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻣﺤﺪودﯼ دارد‪ .‬ﭘﺲ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ژاﭘﻦ‬
    ‫ﻣﺸﻐﻮل دﺳﺖ اﻧﺪازﯼ ﺑﻪ هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن ﺿﻌﻴﻔﺘﺮ ﮐﺮﻩ اﯼ‪ ،‬ﺗﺎﻳﻮاﻧﯽ و ﭼﻴﻨﯽ ﺧﻮد ﺷﺪ و‬
    ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ روﻳﺎروﯼ روﺳﻬﺎ در ﻣﻨﭽﻮرﯼ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ روس ﮐﻪ از ﻗﺪرت اروﭘﺎﻳﯽ هﺎ در ﺷﮑﺴﺖ دادن ﺁﺳﻴﺎﻳﯽ هﺎ ﻣﻄﻤﺌﻦ‬


    ‫ﺑﻮد‪ ،‬در ‪ ١٩٠۴‬ﻣﻴﻼدﯼ ﻧﺎوﮔﺎن ﺧﻮد را از درﻳﺎﯼ ﺑﺎﻟﺘﻴﮏ ﺑﻪ ﺁﻧﻄﺮف ﮐﺮﻩ زﻣﻴﻦ‪،‬‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ژاﭘﻦ و ﺧﺮد ﮐﺮدن ﻧﻔﻮذ ﻧﻮﭘﺎﯼ ﺁن ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ اﻳﻦ ﻧﺎوﮔﺎن‬
    ‫هﻔﺘﻪ هﺎ ﺑﻄﻮل اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ و ارﺗﺶ و اﺷﺮاف روﺳﻴﻪ ﺑﺎ ﺧﻨﺪﻩ و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﮐﺎﻣﻞ‬
    ‫ﻣﻨﺘﻈﺮ درﻳﺎﻓﺖ ﺧﺒﺮ ﻧﺎﺑﻮدﯼ "زردﭘﻮﺳﺘﺎن" وﺣﺸﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺗﻠﮕﺮاف‬
    ‫ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﺎر اﻧﻬﺪام ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻴﺮوﯼ درﻳﺎﻳﯽ ﺗﺰار رﺳﻴﺪ! ژاﭘﻦ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ را ﻣﻤﮑﻦ‬
    ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬اروﭘﺎﻳﻴﻬﺎ را در ﺑﺎزﯼ ﺧﻮدﺷﺎن‬
    ‫ﺷﮑﺴﺖ دادﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫اﻧﻬﺪام ﻧﺎوﮔﺎن روس ﺑﺎﻋﺚ ﺣﺮﮐﺖ اﻧﻘﻼﺑﯽ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﺷﺪ و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎل‬
    ‫اﺧﺘﻨﺎق ﺗﺰارﯼ و ﮐﻠﻴﺴﺎﯼ ارﺗﺪﮐﺲ ﺑﻪ اﻧﻔﺠﺎرﯼ ﺧﻮﻧﻴﻦ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭘﻠﻴﺲ و‬
    ‫ارﺗﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺮدم درﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺗﺰار در ﺳﺎل ‪ ١٩٠۵‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﭘﺎرﻟﻤﺎن‬
    ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫اﻳﻦ اﺧﺒﺎر هﻴﺠﺎن اﻧﮕﻴﺰ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان رﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﻋﻮارض ﮔﻤﺮﮐﯽ داﺷﺖ ﮐﻤﺮ‬
    ‫ﮐﺴﺒﻪ را ﻣﯽ ﺷﮑﺴﺖ و ﺟﺮات ﺑﺎﻻﺑﺮدن ﻗﻴﻤﺖ را هﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻓﺮاﺷﺎن ﻋﻴﻦ‬
    ‫اﻟﺪوﻟﻪ ﻣﻐﺎزﻩ داران را ﺑﻪ ﺟﺮم ﮔﺮاﻧﻔﺮوﺷﯽ ﺷﻼق ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ .‬اﻧﺠﻤﻦ هﺎﯼ ﻣﺨﻔﯽ‬
    ‫ﮐﻪ در ﺗﻬﺮان ﻓﻌﺎل ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم را ﺣﻮل ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﻋﻴﻦ اﻟﺪوﻟﻪ ﻇﺎﻟﻢ ﻣﺘﺤﺪ‬
    ‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ دو ﻧﻔﺮ از ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ )ﺁﻗﺎﻳﺎن ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﯽ و ﺑﻬﺒﻬﺎﻧﯽ( را هﻢ‬

    ‫‪151‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺟﻠﺐ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﻳﻨﺒﺎر ﮐﻪ ﻓﺮاﺷﺎن ﻣﻌﺘﺒﺮان ﺑﺎزار را ﺑﻪ ﭼﻮب و ﻓﻠﮏ ﺑﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
    ‫ﮐﺴﺒﻪ ﺷﻮرش ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﮐﻢ هﻢ ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ را ﺑﻪ ﺟﺎن ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
    ‫ﻣﻌﺘﺮض اﻧﺪاﺧﺖ و ﺗﻌﺪادﯼ را ﻣﺠﺮوح و ﻣﻘﺘﻮل ﮐﺮد‪ .‬ﺁزادﻳﺨﻮاهﺎن هﻢ ﮐﻪ دﻳﺪﻧﺪ‬
    ‫از ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺮﻧﻤﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻨﻔﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻪ هﻤﺮاهﯽ‬
    ‫ﻋﻠﻤﺎﯼ روﺷﻨﻔﮑﺮ در ﺣﺮم ﺷﺎﻋﺒﺪاﻟﻌﻈﻴﻢ ﺗﺤﺼﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮاﺷﺎن ﻋﻴﻦ اﻟﺪوﻟﻪ از‬
    ‫ﺗﺮس ﺧﺮاﺑﺘﺮ ﺷﺪن اوﺿﺎع‪ ،‬ﺟﺮات ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﮐﺜﻴﺮ ﺣﺮم را ﻧﻨﻤﻮدﻧﺪ و اﻳﻦ‬
    ‫ﺑﻪ ﺟﺮات ﻣﺮدم اﻓﺰود و ﻣﺘﺤﺼﻨﻴﻦ ﭼﻨﺪهﺰار ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ اﻳﻨﺎن ﺑﻪ ﺷﺎﻩ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ‬
    ‫"ﻋﺪاﻟﺘﺨﺎﻧﻪ" ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ و ﺑﺮﮐﻨﺎرﯼ ﺣﺎﮐﻢ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺻﺪراﻋﻈﻢ و رﺋﻴﺲ ﮔﻤﺮﮎ‬
    ‫را‪.‬‬

    ‫ﺷﺎﻩ در زﻣﺴﺘﺎن ‪ ١٩٠۶‬ﺑﺎ ﻋﺪاﻟﺘﺨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺟﻌﯽ ﺑﺮاﯼ اﺣﻘﺎق ﺣﻖ ﻣﺮدم‬


    ‫ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد و اوﺿﺎع ﻗﺪرﯼ ﺁرام ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن هﻤﺎن ﺳﺎل ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ دوﻟﺘﯽ‬
    ‫ﺑﻪ ﺑﺎزداﺷﺖ ﻓﻌﺎﻟﻴﻦ و ﮔﺮداﻧﻨﺪﮔﺎن اﻧﺠﻤﻦ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ دﺳﺖ زدﻧﺪ ﺗﺎ درﺧﺖ ﻓﺘﻨﻪ‬
    ‫را از رﻳﺸﻪ ﺧﺸﮏ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺷﻬﺮﯼ هﻢ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ رﻳﺨﺘﻨﺪ‬
    ‫و ﺟﻤﻌﯽ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁﻗﺎﻳﺎن ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﯽ و ﺑﻬﺒﻬﺎﻧﯽ هﻢ ﺗﺤﺼﻦ دﻳﮕﺮﯼ در ﻗﻢ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
    ‫دادﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﺪﻩ ﮐﺜﻴﺮﯼ از ﻣﺮدم و ﻃﻼب ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎزارﻳﺎن ﺗﻬﺮان هﻢ در‬
    ‫ﺳﻔﺎرت اﻧﮕﻠﻴﺲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺧﻮاهﺎن هﻤﺪردﯼ ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬ﺗﺤﺼﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻳﮏ‬
    ‫هﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ ﺗﻌﺪاد اﻳﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﺑﻴﺴﺖ هﺰار ﻧﻔﺮ رﺳﻴﺪ! اﻳﻦ ﺗﺤﺼﻦ ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ‬
    ‫هﺎﯼ ﭘﺮﺷﻮر ﻓﻌﺎﻟﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﯽ هﻤﺮاﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ از ﻧﺰدﻳﮏ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
    ‫ﺁزادﯼ‪ ،‬ﺗﻮدﻩ ﻣﺮدم ﺗﻬﺮان را ﻣﻮرد ﺁﻣﻮزش و ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻗﺮار دهﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﺒﺎر‬
    ‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن و ﻣﻌﺘﺮﺿﻴﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ و‬
    ‫ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻨﺘﺨﺐ ﻣﺮدم‪ .‬ﻣﻈﻔﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﮐﻪ ﺿﻌﻴﻒ اﺣﻮال ﺑﻮد و ﺧﻮش ﻗﻠﺐ‪ ،‬زﻳﺮ‬
    ‫ﺣﺮف ﺗﻨﺪروان و ﻃﺮﻓﺪاران روس ﻧﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﺮدم را ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ‬
    ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻋﻴﻦ اﻟﺪوﻟﻪ ﻣﻨﻔﻮر را وادار ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻔﺎ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺷﺎﻩ هﻢ ﻓﺮﻣﺎن ﺗﺎﺳﻴﺲ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪152‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺠﻠﺲ را اﻣﻀﺎء ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻧﻘﻼب ﻣﺮدﻣﯽ ﻣﺸﺮوﻃﻪ‪ ،‬ﻧﺎﺑﺎوراﻧﻪ اﺳﺘﺒﺪاد ﮐﺒﻴﺮ اﻳﺮان‬
    ‫را ﺷﮑﺴﺖ دادﻩ ﺑﻮد!‬

    ‫ﻗﺎﻧﻮن اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺠﻠﺲ در ﻋﺮض ﻳﮏ ﻣﺎﻩ ﺗﻬﻴﻪ و ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﺎﻩ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻃﯽ ﺁن‬
    ‫ﺗﻤﺎم ﻣﺮدان اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﺎﻻﯼ ‪ ٣٠‬ﺳﺎل و ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻠﮏ و ﻣﺴﺘﻐﻼت ﺣﻖ راﯼ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪،‬‬
    ‫اﻣﺎ زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﺑﯽ زﻣﻴﻦ )رﻋﻴﺖ( ﻣﺤﺮوم ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ ﻧﺪادن ﺣﻖ راﯼ ﺑﻪ‬
    ‫زﻧﺎن ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﺁﻧﺎن در زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺎرﯼ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﻋﺮﻓًﺎ و‬
    ‫ﺷﺮﻋًﺎ ﺿﻌﻴﻔﻪ و ﻧﺎﻗﺺ اﻟﻌﻘﻞ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬رﻋﻴﺖ هﻢ ﺑﯽ ﺗﻤﻴﺰ و ﺑﯽ‬
    ‫اﺧﺘﻴﺎر ﻣﯽ ﺑﻮد و ﺷﻬﺮﻳﺎن ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﺮف ارﺑﺎﺑﺎن و ﺑﻪ دﻟﺨﻮاﻩ ﺁﻧﺎن‬
    ‫ﻼ ﻳﮏ اﻧﻘﻼب ﺷﻬﺮﯼ ﺑﻮد ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ‬
    ‫راﯼ دهﻨﺪ‪ .‬اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﻋﻤ ً‬
    ‫روﺷﻨﻔﮑﺮان‪ ،‬روﺣﺎﻧﻴﻮن و ﺑﺎزارﻳﺎن و اﻳﻨﻬﺎ هﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺳﻬﻢ در ﻗﺪرت ﺟﺪﻳﺪ را‬
    ‫ﮐﺴﺐ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺠﻠﺲ ﺟﺪﻳﺪ اوﻟﻴﻦ دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﺧﻮد را در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ ١٩٠۶‬ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‬
    ‫ﮔﺬاﺷﺖ و از روﯼ ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ )ﺑﺨﺼﻮص ﺑﻠﮋﻳﮏ( ﻃﺮح ﺁﻧﺮا ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬
    ‫اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺷﺎﻩ را ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ و اﺟﺮاﯼ ﻧﻈﺎم دﻣﮑﺮاﺳﯽ و‬
    ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﻧﻤﻮد و ﻗﺪرت او را ﻣﺤﺪود ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬رﻳﺎﺳﺖ دوﻟﺖ ﺑﺎ ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﻣﻨﺘﺨﺐ‬
    ‫ﻣﺠﻠﺲ و ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺷﺎﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﺁزادﯼ ﺑﻴﺎن و ﻣﺬهﺐ در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‬
    ‫و اﻗﻠﻴﺖ هﺎﯼ دﻳﻨﯽ هﻢ ﺣﻖ راﯼ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﺪاﻳﯽ دﻳﻦ از ﺳﻴﺎﺳﺖ در‬
    ‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪﻩ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻣﺬهﺐ ﺷﻴﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﻳﻦ رﺳﻤﯽ‬
    ‫ﮐﺸﻮر ﺗﺎﻳﻴﺪ ﮔﺮدﻳﺪ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺁن ﻣﻤﻨﻮع‪ .‬در ﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺣﻘﻮق‬
    ‫ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻦ‪ ،‬روﺣﺎﻧﻴﻮن و ﺷﺎﻩ را در ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎراﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻮﻗﺘًﺎ ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﺪارا رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮاﻓﻖ و ﻣﺪارا هﻢ ﺑﺪان ﻟﺤﺎظ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺎﻩ رﻗﻴﻖ اﻟﻘﻠﺐ ﻗﺒﻞ از‬
    ‫رﺣﻠﺘﺶ اﻣﻀﺎء ﮐﻨﺪ؛ ﮐﻪ او هﻢ ﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ در ﺁﺧﺮﻳﻦ روز ﺳﺎل ‪ ١٩٠۶‬ﻣﻴﻼدﯼ و‬
    ‫ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ از ﻓﻮﺗﺶ ﺗﻮﺷﻴﺢ ﻧﻤﻮد و ﭘﺎﻳﺎن ﻧﻴﮑﯽ ﺑﺮ ﮐﺎر ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬

    ‫‪153‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﺸﺎﻩ و اﺳﺘﺒﺪاد ﺻﻐﻴﺮ‬


    ‫ﺑﺎ اﻣﻀﺎﯼ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺸﺮوﻃﻪ و ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬دﺳﺖ وﻟﻴﻌﻬﺪ ﻣﺴﺘﺒﺪ )ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ‬
    ‫ﻣﻴﺮزا( ﮐﻪ در ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺣﮑﻮﻣﺖ داﺷﺖ و از اﻧﺠﻤﻦ هﺎﯼ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺁن ﺷﻬﺮ ﻣﺘﻨﻔﺮ‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ و ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﻩ ﻣﺸﺮوﻃﻪ و ﺑﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ وﻓﺎدارﯼ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن‬
    ‫اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﺷﺎﻩ ﺟﺪﻳﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻧﻮادﻩ دﺧﺘﺮﯼ ﻣﺮﺣﻮم‬
    ‫اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻃﺒﻖ ﺗﺮﺑﻴﺖ روﺳﯽ‪ ،‬از ﺁزادﮔﺎن و اﺻﻼح ﻃﻠﺒﺎن ﺑﻴﺰارﯼ‬
    ‫داﺷﺖ و ﻣﺘﺮﺻﺪ ﮔﺮدﻳﺪ ﺗﺎ از اﺧﺘﻼﻓﺎت درون ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺮاﯼ ﺗﻀﻌﻴﻒ و ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﺁن‬
    ‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫در ﻣﺠﻠﺲ هﻢ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ ﺑﺴﺮﻋﺖ ﻇﺎهﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن را ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوﻩ‬


    ‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻋﺪﻩ اﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ هﺎ ﺑﻬﺒﻬﺎﻧﯽ و ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﯽ اﻋﺘﺪاﻟﯽ )ﻣﻴﺎﻧﻪ رو(‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ و هﺪف ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺷﺎن ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻣﺎم ﮐﺸﻮر ﻧﻈﺎم دهﺪ و‬
    ‫ﻗﺪرت ﻣﺎﻟﯽ و زﻳﺮﺑﻨﺎﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺁﻧﺮا ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﺷﺎﻩ و درﺑﺎر و‬
    ‫ﺣﺎﮐﻤﺎن ﻣﻘﺘﺪر و ﻣﺘﻨﻔﺬ ﻣﻨﺎزﻋﻪ اﯼ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد‪ .‬دوم ﮔﺮوﻩ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ )ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ(‬
    ‫ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﺗﻘﯽ زادﻩ و ﺣﻴﺪرﻋﻤﻮاوﻏﻠﯽ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﻬﺮﻩ ﺑﯽ ﻗﺪرت‪،‬‬
    ‫ﺑﻬﺒﻮد اوﺿﺎع ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺠﺪد ﺛﺮوت و زﻣﻴﻦ‪ ،‬و ﮐﺎهﺶ ﻗﺪرت ﺣﺎﮐﻤﺎن‬
    ‫ﻣﻘﺘﺪر ﻣﺤﻠﯽ و روﺣﺎﻧﻴﻮن ﻣﺘﻤﻮل ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮوﻩ ﺳﻮم ﻣﺸﺮوﻋﻪ ﺧﻮاهﺎن‬
    ‫ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﺷﻴﺦ ﻓﻀﻞ اﻟﻪ ﻧﻮرﯼ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﮐﻨﺘﺮل دﻣﮑﺮات هﺎ و‬
    ‫ﺁزادﻳﺨﻮاهﺎن ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ؛ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺠﻠﺴﺶ ﻧﻴﺰ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺎﻳﺪ‬
    ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﺮع ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻤﺎم ﻗﻮاﻧﻴﻦ را هﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﻓﻌﺎﻟﻴﻦ‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺁزادﻳﺨﻮاﻩ و ﻣﺬهﺐ ﮔﺮﻳﺰ ﻣﺜﻞ ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ دهﺨﺪا‪ ،‬ﻣﻠﮏ اﻟﻤﺘﮑﻠﻤﻴﻦ و‬
    ‫ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﺧﺎن ﺻﻮراﺳﺮاﻓﻴﻞ را ﮐﺎﻓﺮ و ﻣﺮﺗﺪ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ و ﻗﺘﻠﺸﺎن را واﺟﺐ!‬

    ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎزﻋﻪ داﺧﻠﯽ ﻣﺠﻠﺲ اول ﺑﺮ ﺳﺮ اﺻﻮل ﻣﺘﻤﻢ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‬
    ‫‪ ١٩٠٧‬درﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺟﻨﺎح ﭼﭗ و روﺷﻨﻔﮑﺮ ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ اﻳﻦ ﻣﺘﻤﻢ را اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪154‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺣﻘﻮق و ﺁزادﻳﻬﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ هﻤﻪ اﻗﺸﺎر را ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﻮارد اﺧﺘﻼف ﺑﺮ‬
    ‫ﺳﺮ اﺳﺘﻘﻼل ﻗﻮﻩ ﻗﻀﺎﺋﻴﻪ از ﻣﺠﺮﻳﻪ‪ ،‬ﺗﺴﺎوﯼ ﺣﻘﻮق ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺬهﺐ‪ ،‬ﻣﺪارس‬
    ‫اﺟﺒﺎرﯼ و ﻏﻴﺮ دﻳﻨﯽ ﺑﺮاﯼ اﻃﻔﺎل‪ ،‬و ﺁزادﯼ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت و اﺑﺮاز ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻨﺎح‬
    ‫ﻣﺸﺮوﻋﻪ ﺧﻮاﻩ ﺁﻧﭽﻨﺎن از اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻀﻄﺮب ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎدﻩ اﯼ را ﻃﺮح‬
    ‫ﻧﻤﻮد ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺗﻤﺎم ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻳﮏ ﺷﻮراﯼ‬
    ‫روﺣﺎﻧﯽ ﺷﻴﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺿﻌﻒ ﺑﻨﻴﺎﻧﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﻴﻌﻴﮕﺮﯼ ﺣﺎﮐﻢ‪،‬‬
    ‫ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺧﻮاهﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺷﺮط ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﻮراﯼ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺬاﻳﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﺘﺨﺐ‬
    ‫ﺧﻮد ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻴﺦ ﻓﻀﻞ اﻟﻪ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم ﺑﺪون ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﻣﺠﺘﻬﺪ‬
    ‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺣﺘﯽ وﺿﻮ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﻃﻬﺎرت ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ زﻳﺮ ﺑﺎر اﻳﻦ ﺷﺮط ﻧﺮﻓﺖ و‬
    ‫ﺑﻪ ﺳﺒﮏ اﻋﺘﺮاﺿﺎت دورﻩ ﻣﻈﻔﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ‪ ،‬در ﺣﺮم ﺷﺎﻋﺒﺪاﻟﻌﻈﻴﻢ ﻣﺘﺤﺼﻦ ﺷﺪ‪.‬‬
    ‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﺷﺎﻩ هﻢ ﺷﻴﺦ را ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﺮد و ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺨﺎﻟﻒ‬
    ‫ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺧﻮاهﺎن اﻧﺘﺸﺎر دهﺪ‪ .‬ﺷﻴﺦ هﻢ ﮐﻪ ﻣﺮﺟﻊ ﻣﻘﺘﺪرﯼ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ داد ﮐﻪ ﺁن‬
    ‫ﻣﺘﻤﻢ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﻏﻴﺮ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا‬
    ‫ﺣﻖ راﯼ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺗﻤﺎم ﻣﺼﻮﺑﺎت ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻮازﻳﻦ ﻣﺬهﺐ‬
    ‫ﺷﻴﻌﻪ دوازدﻩ اﻣﺎﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬او هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻈﺮ داد ﮐﻪ ﺁزادﯼ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬
    ‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﻐﺎﻳﺮ ﻣﺬهﺐ و ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻋﻠﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮدود اﺳﺖ و‬
    ‫ﺿﺪ اﺳﻼم!‬

    ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﮐﻪ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻴﺦ ﻓﻀﻞ اﻟﻪ ﻧﻴﺮو ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
    ‫از اﻣﻀﺎﯼ ﻣﺘﻤﻢ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺧﻮددارﯼ ﻧﻤﻮد و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﻄﻴﻠﯽ ﻣﺠﻠﺲ ﮐﺮد‪.‬‬
    ‫ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺧﻮاهﺎن هﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و اﺳﻠﺤﻪ و ﻣﻬﻤﺎت ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و اﻓﺮاد‬
    ‫اﻧﺠﻤﻨﻬﺎ و ﻃﺮﻓﺪاراﻧﺸﺎن ﺑﺮاﯼ دﻓﺎع از "ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻠﺖ" ﺗﺠﻬﻴﺰ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺤﺜﻬﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺠﻠﺲ ﺣﺘﯽ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ ﮐﻪ ارﺗﺸﯽ ﻣﻠﯽ و ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺷﺎﻩ ﺗﺸﮑﻴﻞ دهﻨﺪ ﺗﺎ‬
    ‫از ﺣﻘﻮق ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﻃﻠﺐ دﻓﺎع ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اوﺿﺎع داﺷﺖ ﺣﺎﻟﺖ اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬

    ‫‪155‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫را ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺮور ﺻﺪر اﻋﻈﻢ اﺗﺎﺑﮏ‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﺗﺮﺳﻴﺪ و ﻣﺘﻤﻢ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ را‬
    ‫در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ ١٩٠٧‬اﻣﻀﺎء ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺗﺮور اﺗﺎﺑﮏ ﮐﻪ در ﻇﺎهﺮ ﻣﺸﺮوﻃﻪ دوﺳﺖ ﺷﺪﻩ‬
    ‫وﻟﯽ در ﻋﻤﻞ ﻗﻮﻳﺘﺮﻳﻦ اهﺮم ﺷﺎﻩ ﺟﻬﺖ اﻋﻤﺎل ﻧﻔﻮذ ﺑﺮ ﺟﻨﺎح ﻣﻴﺎﻧﻪ رو ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻮد‪،‬‬
    ‫ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮدﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻪ ﻗﺒﻠﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻋﻀﻮ ﻳﮏ اﻧﺠﻤﻦ رادﻳﮑﺎل‬
    ‫)ﻓﺪاﻳﻴﺎن ﻣﻠﺖ( ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻧﺠﻤﻦ را ﺣﻴﺪرﻋﻤﻮاوﻏﻠﯽ ادارﻩ ﻣﻴﮑﺮد ﮐﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﻩ‬
    ‫ﺗﻔﻠﻴﺲ ﺑﻮد و ﻳﮑﯽ از اوﻟﻴﻦ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎﯼ اﻳﺮان‪.‬‬

    ‫ﺑﺎ اﻣﻀﺎﯼ ﻣﺘﻤﻢ‪ ،‬اوﺿﺎع ﺗﺎ ﺣﺪﯼ ﺁراﻣﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ هﺮ دو ﻃﺮف ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﻣﺸﻐﻮل‬
    ‫ﺁﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮاﯼ ﻧﺒﺮد ﺑﻌﺪﯼ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬دو ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﮐﻨﺘﺮل و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ‬
    ‫ﻣﺨﺎرج درﺑﺎر ﺷﺪ و دو ﻧﻔﺮ از ﺷﺎهﺰادﮔﺎن اﺳﺘﺒﺪادﯼ را ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر ﺗﺒﻌﻴﺪ‬
    ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻴﺸﺎﻩ هﻢ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ ﻣﻨﺘﺨﺐ )ﻧﺎﺻﺮاﻟﻤﻠﮏ( را دﺳﺘﮕﻴﺮ‬
    ‫ﻧﻤﻮد و ﻋﺪﻩ اﯼ اوﺑﺎش و ﻗﻤﻪ ﮐﺶ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "ﺷﻮرش ﻣﻠﯽ" ﺑﺮاﯼ ﺗﻌﻄﻴﻠﯽ‬
    ‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﻣﺸﺮوﻋﻪ ﺧﻮاهﺎن ﺷﻴﺦ ﻓﻀﻞ اﻟﻪ هﻢ ﺑﺎ اﻓﺮاد ﺷﺎﻩ هﻤﺪﺳﺖ‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ رﻳﺨﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﻃﻠﺒﺎن ﮐﻪ ﻃﺮﻓﺪاران ﺧﻮد را ﻣﺴﻠﺢ ﮐﺮدﻩ‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺎﻧﻪ از ﻣﺠﻠﺲ دﻓﺎع ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺷﺎﻩ دوﺑﺎرﻩ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬

    ‫اﻳﻦ روﻳﺎروﻳﯽ هﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺟﺰ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻗﺎﻃﻊ ﻧﻤﯽ‬


    ‫ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺠﻠﺲ و ﻣﺸﺮوﻃﻪ را ﺷﮑﺴﺖ دهﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﭘﺲ از ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ دوم‪ ،‬ﺷﺶ ﻣﺎهﯽ‬
    ‫ﻧﻘﺸﻪ رﻳﺨﺖ ﺗﺎ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ١٩٠٨‬ﺣﻤﻠﻪ اﯼ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺪﺳﺘﻮر ﺷﺎﻩ در‬
    ‫ﺣﻤﻠﻪ اﯼ ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺮﻳﮕﺎرد ﻗﺰاق ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﻟﻴﺎﺧﻮف روﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا را‬
    ‫ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﺮد و ﻣﺪاﻓﻌﻴﻦ ﺳﺒﮏ اﺳﻠﺤﻪ را ﺑﻪ ﺗﻮپ ﺑﺴﺖ؛ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻴﮑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن‬
    ‫ﺗﺴﻠﻴﻢ و اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن را ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺑﺎﻏﺸﺎﻩ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻋﺪﻩ اﯼ را ﺷﮑﻨﺠﻪ دادﻧﺪ و‬
    ‫ﮐﺸﺘﻨﺪ و ﺟﻤﻌﯽ را ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪ و زﻧﺪان ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻠﮏ اﻟﻤﺘﮑﻠﻤﻴﻦ و‬
    ‫ﺻﻮراﺳﺮاﻓﻴﻞ ﺑﻘﺘﻞ رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺁﻗﺎﻳﺎن ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﯽ و ﺑﻬﺒﻬﺎﻧﯽ ﻣﺤﺒﻮس ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺸﺮوﻋﻪ‬
    ‫ﺧﻮاهﺎن و ﺷﻴﺦ ﻓﻀﻞ اﻟﻪ هﻢ ﺑﻪ ذوق ﺁﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺮ ﮐﺸﺘﺎر ﺁن "ﮐﺎﻓﺮان" ﺷﺎﻩ را ﺗﺎﻳﻴﺪ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪156‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫و ﺗﺤﺴﻴﻦ هﺎ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺮﮐﻮب دورﻩ اﯼ از اﺳﺘﺒﺪاد را ﮐﻪ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﻮد و ﺻﻐﻴﺮ‬


    ‫ﻧﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺁﻏﺎز ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ ﺁزادﻳﺨﻮاﻩ ﻣﺜﻞ اﺻﻔﻬﺎن و رﺷﺖ هﻢ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺴﺘﺒﺪان اﻓﺘﺎدﻧﺪ وﻟﯽ‬


    ‫ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﺟﺎﻧﺎﻧﻪ ﮐﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺷﺎﻩ اﮐﺜﺮ ﻃﺮﻓﺪاران اﻧﺠﻤﻦ هﺎ را‬
    ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﮐﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻴﺴﺖ ﻧﻔﺮﯼ ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﺳﺘﺎرﺧﺎن و‬
    ‫ﺑﺎﻗﺮﺧﺎن ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اداﻣﻪ داد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ از ﻋﻴﺎران ﺷﻬﺮ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺒﻠﻴﻎ‬
    ‫و ﺁﻣﻮزش اﻧﺠﻤﻦ هﺎ ﺑﻪ ﺁزادﯼ و ﺣﺮ ّﻳﺖ ﺑﺸﺮﯼ اﻳﻤﺎن ﺁوردﻩ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﺗﻮان و‬
    ‫ﺳﻠﺤﺸﻮرﯼ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺎﺑﺎوراﻧﻪ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ‬
    ‫ﮐﻮﭼﮏ در ﻳﮏ ﻣﺤﻠﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺁﻧﻘﺪر دوام ﺁورد ﮐﻪ ﻣﺤﻼت دﻳﮕﺮ هﻢ ﻏﻴﺮﺗﺸﺎن ﺟﻨﺒﻴﺪ‬
    ‫و اﻋﻈﻢ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺧﻮاﻩ اﻓﺘﺎد‪.‬‬

    ‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻴﺸﺎﻩ ﻣﺘﻮﺣﺶ ﺷﺪ و ﻋﻴﻦ اﻟﺪوﻟﻪ ﻇﺎﻟﻢ را ﺑﺎ ﺳﭙﺎهﯽ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﺒﺮﻳﺰ‬


    ‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﻬﺮ را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﺮد و اﻳﺠﺎد ﻗﺤﻄﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬از ﺁﻧﻄﺮف هﻢ‬
    ‫ﺁزادﻳﺨﻮاهﺎن ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﺣﺘﯽ ﻗﻔﻘﺎز و ارﻣﻨﺴﺘﺎن‪ ،‬رو ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺁوردﻧﺪ‬
    ‫ﺗﺎ در ﺁن ﻣﺒﺎرزﻩ ﺿﺪ اﺳﺘﺒﺪادﯼ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﻳﺪارﯼ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺁﻣﻴﺰ اﻧﺠﻤﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰ‬
    ‫ﺑﻪ ﺳﺮﮐﺮدﮔﯽ ﺳﺘﺎرﺧﺎن‪ ،‬ﺑﺤﺪ زﻳﺎدﯼ ﻣﺪﻳﻮن ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺷﻴﺨﻴﻬﺎ )ﮔﺮوﻩ ﺑﺎﻗﺮﺧﺎن( و‬
    ‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻬﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﻬﺎﯼ ﺧﺸﻦ و ﻗﺎﻃﻊ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﮐﻤﺮ اﻧﺠﻤﻦ ﻣﺸﺮوﻋﻪ‬
    ‫ﺧﻮاﻩ ﻣﺤﻠﯽ و ﺷﺎﻩ ﭘﺮﺳﺘﺎن را ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ و ﺷﻬﺮ را در ﮐﻨﺘﺮل ﺧﻮﻳﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
    ‫ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑﺮاﺗﻬﺎﯼ ﻗﻔﻘﺎز و داﺷﻨﺎﮐﻬﺎﯼ ارﻣﻨﯽ )ﮔﺮوﻩ ﻳﭙﺮم ﺧﺎن( ﻧﻴﺰ ﺑﻪ داد‬
    ‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺣﺪود ‪ ۴٠٠‬ﻧﻔﺮ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻣﺴﻠﺢ را ﺑﻪ ﺁن دﻳﺎر و‬
    ‫ﮔﻴﻼن اﻋﺰام داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﻼ‬
    ‫اوﺿﺎع ﻣﻴﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺁﻧﻘﺪر ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ زﻣﺎم اﻣﻮر از دﺳﺖ ﺷﺎﻩ و درﺑﺎر ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﺑﺪرﺁﻳﺪ و ﺣﻤﺎم ﺧﻮﻧﯽ ﺑﺮاﻩ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ را هﻢ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺒﺮد‪ .‬ﭘﺲ‬
    ‫ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ هﺎ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻓﺸﺎر ﺁوردﻧﺪ ﮐﻪ دﺳﺖ از ﮐﺸﺘﺎر و ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﺮدارد و‬

    ‫‪157‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﮔﺮدن ﻧﻬﺪ! ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ورود ارﺗﺶ ﺗﺰارﯼ ﺑﻪ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن در ﺑﻬﺎر‬
    ‫‪ ١٩٠٩‬ﻣﻴﻼدﯼ و ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬ﺳﻴﻞ ﺁزادﻳﺨﻮاهﺎن ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ‬
    ‫ﺗﻬﺮان رواﻧﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ رﺷﺖ هﻢ ﻗﻴﺎم ﮐﺮدﻧﺪ و ﻟﺸﮑﺮﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﺮهﺒﺮﯼ‬
    ‫ﺳﭙﻬﺪار ﺗﻨﮑﺎﺑﻨﯽ ﺑﺴﻤﺖ ﺗﻬﺮان ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬در اﺻﻔﻬﺎن هﻢ اﻳﻞ ﺑﺨﺘﻴﺎرﯼ ﮐﻪ‬
    ‫رهﺒﺮاﻧﺶ اﻣﻴﺪ ﺣﮑﻮﻣﺖ و رﻳﺎﺳﺖ در ﺗﻬﺮان داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﺎرﯼ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺧﻮاهﺎن‬
    ‫ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ و ﮔﺮوهﯽ ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺻﻤﺼﺎم اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ رواﻧﻪ ﺗﻬﺮان ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ‬
    ‫هﻔﺘﻪ ﭘﺲ از ورود اﻳﻦ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻮﻗﺖ‬
    ‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻴﺸﺎﻩ را ﺧﻠﻊ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪ در روﺳﻴﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﺷﻴﺦ ﻓﻀﻞ اﻟﻪ ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ‬
    ‫ﮔﺮ و ﺗﺸﻮﻳﻖ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻗﺘﻞ و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻮد هﻢ در ﻣﻘﺎﺑﻞ هﻤﺎن‬
    ‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻤﺒﺎران ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ دار ﻣﺠﺎزات ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺠﻠﺲ دوم‬
    ‫ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻮﻗﺖ ﭘﺴﺮ ﺧﺮدﺳﺎل ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻴﺸﺎﻩ را ﺑﻨﺎم اﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ رﺳﺎﻧﺪ‬
    ‫وﻋﻀﺪاﻟﺪوﻟﻪ ﻗﺎﺟﺎر را هﻢ ﻧﺎﻳﺐ اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺁﻧﻤﻮﻗﻊ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺠﻠﺲ هﺮ دو‬
    ‫ﺳﺎل ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﺬا ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻣﺠﻠﺲ ﺟﺪﻳﺪ )دوم( اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﻳﺖ اﻋﻀﺎﻳﺶ را‬
    ‫اﻋﺘﺪاﻟﻴﻮن و ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎران ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﺑﺎ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﺎﻟﯽ و ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ‬
    ‫ﻣﻼﮐﺎن و ارﺑﺎﺑﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬راﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﺁوردﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﺟﻨﺎح ﺗﻨﺪرو )اﺟﺘﻤﺎﻋﻴﻮن(‬
    ‫و ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﻧﻴﺰ در ﻣﺠﻠﺲ اﻗﻠﻴﺘﯽ ﭘﺮ ﺗﺤﺮﮎ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ از ﻳﮑﻄﺮﻓﻪ‬
    ‫ﺷﺪن ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻳﻬﺎ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫در ﻃﯽ اﻳﻦ دوران‪ ،‬اﺗﻔﺎق ﻣﻬﻤﯽ در ﻋﺮﺻﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻞ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﻋﺮﺻﻪ را‬
    ‫ﺑﻪ ﺁزادﻳﺨﻮاهﺎن اﻳﺮان ﺗﻨﮓ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻳﻨﺒﻮد ﮐﻪ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻌﺪ از هﺸﺘﺎد‬
    ‫ﺳﺎل رﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬دﺷﻤﻨﯽ و ﺣﺘﯽ ﺟﻨﮓ‪ ،‬از ﺗﺮس اﺑﺮﻗﺪرت ﺟﺪﻳﺪ اروﭘﺎ )ﺁﻟﻤﺎن( ﺑﺎ‬
    ‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﻖ ﺷﺪﻧﺪ! ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ رﻗﺎﺑﺘﺸﺎن در اﻳﺮان ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت دو دوﻟﺖ ﺁﺳﻴﺐ‬
    ‫ﻧﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﻃﯽ ﻗﺮاردادﯼ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻔﻮذ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد در ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪158‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻳﺮان ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و "ﺳﺨﺎوﺗﻤﻨﺪاﻧﻪ" ﻣﺮﮐﺰ را هﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻨﻨﺪ ﺑﺮاﯼ دوﻟﺖ‬


    ‫ﻼ ﺣﻖ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﻠﯽ اﻳﺮان را زﻳﺮ ﺳﻮال‬
    ‫ﻣﺸﺮوﻃﻪ! اﻳﻦ ﻗﺮارداد اﺳﺘﻌﻤﺎرﯼ ﮐﻪ ﻋﻤ ً‬
    ‫ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ١٩٠٧‬اﻣﻀﺎء ﮔﺮدﻳﺪ وﻟﯽ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﺗﺤﺖ ﺷﻌﺎع ﻣﺴﺎﻳﻞ‬
    ‫اﺳﺘﺒﺪاد ﺻﻐﻴﺮ ﻗﺮار داﺷﺖ ﺗﺎ داﻣﻨﮕﻴﺮ ﻣﺠﻠﺲ دوم ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺠﻠﺲ دوم دورﻩ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎز اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺳﻪ ﺳﺎل ﻣﺒﺎرزﻩ‪،‬‬
    ‫اﺳﺘﺒﺪاد ﻗﺎﺟﺎر ﺳﺮﻧﮕﻮن ﺷﺪﻩ و دﻳﮕﺮ ﺷﺎهﯽ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﻤﻠﮑﺖ و ﺟﻬﺖ‬
    ‫ﺣﺮﮐﺖ دوﻟﺖ را اﻣﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺁزداﻳﺨﻮاهﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ اﻧﻘﻼب را ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزﯼ‬
    ‫رﺳﺎﻧﻨﺪ وﻟﯽ ﺳﻮاﻻت ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺁﻳﺎ اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ "اﻧﻘﻼب‬
    ‫ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را ﻣﯽ ﺧﻮرد؟" و ﺟﻨﮓ ﻗﺪرت ﭘﺲ از ﭘﻴﺮوزﯼ ﺧﻮﻧﻬﺎ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽ‬
    ‫ﮐﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ واﻗﻌًﺎ ﺗﻤﺎم ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎﯼ اﻧﻘﻼب ﻧﺎﺷﯽ از ﺣﺮﮐﺖ ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ ﻣﺮدم ﺑﻮد ﻳﺎ‬
    ‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺎدش ﺑﻪ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ ﻓﻌﺎل ﺳﻔﺎرت اﻧﮕﻠﻴﺲ از ﺗﺤﺼﻦ ﺳﺎل ‪ ١٩٠۶‬و ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
    ‫ﺳﭙﺎﻩ روس در ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺗﺒﺮﻳﺰ در ‪ ١٩٠٩‬ﺑﺴﺘﮕﯽ داﺷﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ‬
    ‫ﻼ ﺑﻠﮋﻳﮏ( را ﮐﭙﯽ ﮐﺮد و‬
    ‫ﺳﺎدﮔﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺘﺮﻗﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﺎﺳﯽ اروﭘﺎ )ﻣﺜ ً‬
    ‫اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ در ﻳﮏ ﮐﺸﻮر ﻓﻘﻴﺮ و ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻮد و ﻧﻪ درﺻﺪ ﺑﻴﺴﻮاد‬
    ‫اﺟﺮا ﺷﻮد؟‬

    ‫اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺎﺳﻮاد )ﻃﻼب ﺟﻮان و‬


    ‫داراﻟﻔﻨﻮن رﻓﺘﻪ هﺎ( را ﺑﻴﺪار ﮐﻨﺪ و ادﻳﺒﺎن و روﺷﻨﻔﮑﺮاﻧﯽ ﭼﻮن دهﺨﺪا‪ ،‬ﻓﺮﺧﯽ‬
    ‫ﻳﺰدﯼ‪ ،‬ﻋﺎرف ﻗﺰوﻳﻨﯽ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻦ ﻣﺪرّس و ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﺪق اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ را ﺗﺮﺑﻴﺖ‬
    ‫ﻧﻤﺎﻳﺪ؛ اﻣﺎ ﺗﻮدﻩ ﻣﺮدم هﻤﭽﻨﺎن در ﺧﻮاب ﺑﻴﺨﺒﺮﯼ ﺑﻮدﻧﺪ! ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﮐﻪ اﻋﻈﻢ راﯼ‬
    ‫و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﻣﺠﻠﺲ را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل و ﺳﻴﺎدت ﺧﺎﻧﻬﺎ و ﻣﺎﻟﮑﻴﻦ ﺑﺰرگ ﺑﺴﺮ‬
    ‫ﻣﻴﺒﺮدﻧﺪ و از ﺁن ﻣﻨﺎﻃﻖ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ روﺷﻨﻔﮑﺮﯼ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ راﻩ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﺛﺮ‬
    ‫ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺧﺮاﻓﺎت و ﺟﻬﺎﻟﺖ را ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﺳﻪ ﺳﺎل ﭘﺎﮎ ﮐﻨﺪ و ﺣﺘﯽ‬

    ‫‪159‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﮐﺜﺮ "ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺧﻮاهﺎن" هﻢ اﻳﺪﻩ درﺳﺘﯽ از ﻣﻔﺎهﻴﻢ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺁزادﯼ و‬


    ‫اﺳﺘﻘﻼل ﻣﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬ﮐﺸﻮر هﻢ ورﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﻮد!‬

    ‫ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ‬ ‫رﻳﺨﺖ و ﭘﺎش هﺎﯼ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ و ﻣﻈﻔﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ و‬


    ‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻴﺸﺎﻩ‪ ،‬ﭘﻮﻟﯽ ﮐﻪ در ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد هﻴﭻ‪ ،‬ﮐﺸﻮر را ﺗﺎ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻪ‬
    ‫روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﺪهﮑﺎر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ هﻢ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﺮارداد ‪ ١٩٠٧‬ﻣﺎﺑﻴﻦ‬
    ‫ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ "ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ و ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ارﺿﯽ دوﻟﺖ اﻳﺮان"‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﺑﻊ درﺁﻣﺪ‬
    ‫ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب ﮐﺸﻮر را از ﮔﻤﺮﮐﺎت‪ ،‬ﺷﻴﻼت‪ ،‬ﮐﺸﺘﻴﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﭘﺴﺖ و ﺗﻠﮕﺮاف ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
    ‫ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺗﺎ روس در ﺷﻤﺎل و ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ در ﺟﻨﻮب ﻣﺪاﺧﻞ را ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﺑﺰﻧﻨﺪ ﺑﻪ اﺻﻞ‬
    ‫و ﻓﺮع واﻣﻬﺎﯼ ﺑﻴﺸﻤﺎر دوﻟﺘﻬﺎﯼ ﻗﺒﻠﯽ ﻗﺎﺟﺎر‪ .‬ﻻﺟﺮم ﻣﺠﻠﺲ دوم ﺣﺘﯽ ﭘﻮل ﻣﻮاﺟﺐ‬
    ‫ﻓﺮاﺷﺎن دوﻟﺖ و اﻋﻀﺎﯼ اﻧﺪﮎ ﻧﻈﻤﻴﻪ ﺟﺪﻳﺪ را هﻢ ﻧﺪاﺷﺖ؛ ﭼﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ هﺰﻳﻨﻪ‬
    ‫اﻳﺠﺎد ارﺗﺶ ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮏ ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﮐﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت‪ ،‬ﻣﺪارس‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬راهﻬﺎ و‬
    ‫ﺧﻼﺻﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﻳﮏ ﮐﺸﻮر ﻣﺘﻤﺪن را واﻗﻌًﺎ ﻣﺘﻤﺪن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﭼﻴﺰ هﻢ ﻣﺜﻞ‬
    ‫ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و ﺑﯽ ﭘﻮﻟﯽ دوﺳﺘﺎن ﻗﺪﻳﻢ را ﺑﺠﺎن ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻧﻤﯽ اﻧﺪازد!‬

    ‫از هﻤﺎن اول ﮐﺎر ﻣﺠﻠﺲ دوم در زﻣﺴﺘﺎن ‪ ،١٩١٠‬ﻣﺒﺎرزﻩ ﻗﺪرت ﻣﻴﺎن ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ‬
    ‫ﮐﺎران و ﺗﻨﺪروان ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬در ﺧﺎرج ﻣﺠﻠﺲ هﻢ "ارﺗﺶ" ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﮐﻪ ﭼﻴﺰﯼ‬
    ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺴﺠﻢ و ﺑﻴﺴﻮاد ﻋﻴﺎران ﺷﻬﺮﯼ و اﻳﻼﺗﯽ هﺎﯼ ﻋﺸﺎﻳﺮ‬
    ‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎن ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ و ﺑﻪ ﻣﺎل ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻗﻄﺒﯽ ﺷﺪن رهﺒﺮﻳﺖ‬
    ‫اﻧﻘﻼب در هﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺨﯽ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ و اﻳﺮان ﻧﻴﺰ از ﺁن ﺑﯽ‬
    ‫ﻧﺼﻴﺐ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﻗﺪرت در داﺧﻞ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎران و ﻣﻴﺎﻧﻪ روان ﺑﻪ‬
    ‫رهﺒﺮﯼ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ هﺎ ﺑﻬﺒﻬﺎﻧﯽ و ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﯽ و ﺷﺎهﺰادﮔﺎن ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﻩ و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ‬
    ‫اﻓﺘﺎد‪ .‬در ﺧﺎرج ﻣﺠﻠﺲ هﻢ ﻧﻈﻤﻴﻪ ﮐﻮﭼﮏ وﻟﯽ ﺑﺎ اﻧﻈﺒﺎﻃﯽ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ دﮐﺎن‬
    ‫ﻻت ﺑﺎزﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ را ﺗﺨﺘﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻨﮑﺎرهﺎ هﻢ ﺑﺪون ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻧﻴﺎﻓﺖ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪160‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺎ ﺣﺬف ﻣﺸﺮوﻋﻪ ﺧﻮاهﺎن‪ ،‬در ﻣﺠﻠﺲ دوم ﺗﻀﺎد اﺻﻠﯽ ﺑﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻴﻮن )ﺣﺰب‬
    ‫ﺟﺪﻳﺪ دﻣﮑﺮات( و اﻋﺘﺪاﻟﻴﻮن )روﺣﺎﻧﻴﺖ و اﺷﺮاف( ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬دﻣﮑﺮات هﺎ ﮐﻪ‬
    ‫"ﻏﻮرﻩ ﻧﺸﺪﻩ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻣﻮﻳﺰ ﺷﺪن" ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻃﺮح داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ "ﺑﻮرژوازﯼ‬
    ‫ﺻﻨﻌﺘﯽ" را دور ﺑﺰﻧﻨﺪ و ﺑﺎ ﺣﺬف "ﻃﺒﻘﺎت ارﺗﺠﺎﻋﯽ" ﻳﻌﻨﯽ ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ ﺁﺧﻮﻧﺪهﺎ و‬
    ‫ﻣﺘﻤﻮﻟﻴﻦ‪ ،‬اﻳﺮان ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ و ﻓﺌﻮداﻟﯽ را ﻳﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻓﺎﺿﻠﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬
    ‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ! ﺣﺰب دﻣﮑﺮات ﮐﻪ در ﻣﺒﺎرزات ﺗﺒﺮﻳﺰ و ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﻬﺎرت و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻤﺐ‬
    ‫ﺳﺎزﯼ و ﺗﺮور را ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﺑﻪ ﺟﺎن اﻋﺘﺪاﻟﻴﻮن اﻓﺘﺎد و ﺣﺘﯽ در ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
    ‫ﺑﻴﺸﺮﻣﯽ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﺑﻬﺒﻬﺎﻧﯽ را ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﻋﻈﻴﻤﯽ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ دوم ﺑﻮد‬
    ‫ﮐﻪ ﺳﺘﻮﻧﻬﺎﯼ اﺻﻠﻴﺶ را ﺑﻬﺒﻬﺎﻧﯽ و ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﯽ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ؛ و اﮐﺜﺮ دﻳﮕﺮ‬
    ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﮐﺎرﯼ ﺟﺰ ﻗﻠﻴﺎن ﮐﺸﻴﺪن و ﭼﺮت زدن ﺑﻠﺪ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺮور ﺑﻪ ﻃﻮر‬
    ‫ﻗﻄﻊ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺁﻧﻘﺪر داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ اﺧﺮاج رﺋﻴﺲ ﺗﻨﺪروان )ﺗﻘﯽ‬
    ‫زادﻩ( از ﻣﺠﻠﺲ و ﺗﺒﻌﻴﺪ او ﺑﻪ اﺳﻼﻣﺒﻮل ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺗﺮور‪ ،‬دوﻟﺖ‬
    ‫ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺧﻠﻊ ﺳﻼح ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﻧﻘﻼﺑﯽ هﻢ اﻓﺘﺎد‪.‬‬

    ‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﺗﻬﺮان ﺟﺎﻳﯽ ﺑﺮاﯼ اﻗﺎﻣﺖ ﻣﻴﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻴﻠﯽ هﺎﺷﺎن رﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ‬
    ‫ﻗﺼﺮ اﻣﻴﻦ اﻟﺴﻠﻄﺎن )ﺑﺎغ اﺗﺎﺑﮏ(‪ ،‬ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻴﺮﻩ ﺑﺨﺘﺶ )اﺗﺎﺑﮏ اﻋﻈﻢ( ﻗﺒ ً‬
    ‫ﻼ‬
    ‫ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻨﺪروان اﻧﺠﻤﻦ ﻓﺪاﻳﻴﺎن )ﮔﺮوﻩ ﺣﻴﺪرﻋﻤﻮاوﻏﻠﯽ( ﺗﺮور ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬
    ‫ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﮐﻪ ﺣﺎﻻ دﺷﻤﻦ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯽ هﺪف در ﺷﻬﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪،‬‬
    ‫ﻣﺴﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ و اهﺎﻟﯽ ﻣﺤﻞ درﮔﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎر ﺑﯽ ﻧﻈﻤﻴﺸﺎن‬
    ‫ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺠﻠﺲ دوم ﺑﻪ رﺋﻴﺲ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻈﻤﻴﻪ )ﻳﭙﺮم ﺧﺎن( ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﺠﺎهﺪﯼ‬
    ‫ﻃﺮاز اول ﺑﻮد‪ ،‬دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﺗﻔﻨﮕﺪاران ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﺑﺎغ اﺗﺎﺑﮏ را ﺧﻠﻊ ﺳﻼح ﮐﻨﺪ‬
    ‫و از ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺮاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻗﺪام ﻧﻈﻤﻴﻪ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺪﻧﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ و ﺑﺮادرﮐﺸﯽ‬
    ‫ﺷﺪ؛ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺳﺘﺎرﺧﺎن را ﻧﻴﺰ زﺧﻤﯽ و ﻋﻠﻴﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ در ﮐﻨﺘﺮل‬
    ‫ﺗﻨﺪروان در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ،١٩١٠‬ﻣﺠﻠﺲ "ﻓﻘﻂ" ﻻزم ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻤﻠﮑﺖ را ادارﻩ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫‪161‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫هﺮ دوﻟﺘﯽ ﺑﺮاﯼ ادارﻩ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑﻪ دو اهﺮم اﺻﻠﯽ ﻧﻴﺎز دارد؛ اﻣﻨﻴﺖ و درﺁﻣﺪ‪.‬‬
    ‫ﻣﺠﻠﺲ دوم اﻟﺤﻖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻳﻦ هﺮ دو ﻓﻘﺮﻩ ﺗﻼﺷﯽ ﺟﺴﻮراﻧﻪ ﻧﻤﻮد‪ ،‬وﻟﯽ‬
    ‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ در اﻳﻨﮑﺎر رودرروﯼ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﺮس روس و ﺷﻴﺮ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
    ‫ﺟﻬﺖ ﻳﺎدﺁورﯼ ﻻزم ﺑﻪ ﺗﮑﺮار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺮارداد ‪ ١٩٠٧‬اﻳﻦ دوﻟﺘﻴﻦ ﻧﻄﻔﻪ‬
    ‫ﻗﻴﻤﻮﻣﺖ اﻳﺮان را ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺷﻤﺎل اﻳﺮان‪ ،‬روﺳﻴﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻓﻘﻂ ﺣﺎﮐﻤﺎن‬
    ‫و اﻣﻴﺮان واﺑﺴﺘﻪ ﻳﺎ دوﺳﺘﺪار ﺧﻮد را ﺑﺒﻴﻨﺪ؛ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺮ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ‬
    ‫واﻣﻬﺎ و اﺟﺮاﯼ اﻧﺤﺼﺎرات و اﻣﺘﻴﺎزات اﺗﺒﺎع روس ﻧﻈﺎرت و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در‬
    ‫ﺟﻨﻮب ﻧﻴﺰ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ هﻢ ﭼﺎﻩ ﻧﻔﺖ ﻣﻴﺰد و ﻋﺸﺎﻳﺮ دوﺳﺖ را ﭘﻮل و اﺳﻠﺤﻪ‬
    ‫ﻣﯽ داد‪ ،‬ﺗﺎب دﻳﺪن ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﺴﺘﻘﻞ اﻳﺮاﻧﯽ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ دوﻟﺖ ﻣﺸﺮوﻃﻪ هﻢ ﻏﻴﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺪون روﻳﺎروﻳﯽ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن‬
    ‫ﻗﻠﺪر‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﻠﯽ و درﺁﻣﺪ ﻻزم را از ﮐﻮﻳﺮ ﻣﺮﮐﺰﯼ اﻳﺮان ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
    ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﺘﻘﻞ ژاﻧﺪارﻣﺮﯼ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺳﻮﺋﺪﯼ هﺎ‬
    ‫و وزارت ﻣﺎﻟﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻋﺪت ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ هﺎ )ﻣﻮرﮔﺎن ﺷﻮﺳﺘﺮ( زد‪.‬‬

    ‫در اﻳﻦ دورﻩ‪ ،‬روﺳﻴﻪ ﻣﻮﺿﻊ ﺑﻮﺿﻮح ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ اﯼ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دوﻟﺖ و ﻣﺠﻠﺲ دوم‬
    ‫در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺗﻌﻮﻳﺾ ﺣﮑﺎم ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﺧﺮاﺳﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬
    ‫اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ دوﺳﺖ و ﻣﻌﺘﻤﺪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﺰارﯼ ﻣﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻴﺮوﯼ ﺟﺪﻳﺪ‬
    ‫ژاﻧﺪارم ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺒﻮد و ﻋﻠﻨًﺎ درﺧﻮاﺳﺖ اﻧﺤﻼل ﺁن و ﺗﺤﮑﻴﻢ ﺑﺮﻳﮕﺎرد‬
    ‫ﻗﺰاق را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻴﮑﻪ اﻳﻦ درﺧﻮاﺳﺘﻬﺎ ﻗﺒﻮل ﻧﺸﺪ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ روس ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬
    ‫ﻋﻠﯽ ﻗﺎﺟﺎر و ﺑﺮادراﻧﺶ اﺟﺎزﻩ داد ﺗﺎ از ﺗﺒﻌﻴﺪ در ﺧﺎﮎ روﺳﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻏﻴﺮ‬
    ‫ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ وارد اﻳﺮان ﺷﻮﻧﺪ و در ﺷﻤﺎل و ﻏﺮب ﮐﺸﻮر از ﻣﻴﺎن ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺗﺪارﮎ‬
    ‫ﻟﺸﮑﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

    ‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﮔﺴﺘﺎﺧﺎﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﻗﺎﺟﺎر در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ،١٩١١‬دوﻟﺖ و‬


    ‫ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻮﭘﺎ اوراق ﻗﺮﺿﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺻﺎدر ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﭘﻮل ﺁن‪ ،‬ارﺗﺶ ﮐﻮﭼﮏ وﻟﯽ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪162‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺎ اﻧﻈﺒﺎﻃﯽ ﺗﻬﻴﻪ دﻳﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ارﺗﺶ ﺑﻪ ﺳﺮدارﯼ ﻳﭙﺮم ﺧﺎن ارﻣﻨﯽ و ﺷﺎهﺰادﻩ‬
    ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ و ﺑﺎ اﻓﺴﺮان ﻗﺎﺑﻠﯽ ﭼﻮن رﺿﺎﺧﺎن ﻣﻴﺮﭘﻨﺞ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺘﺠﺎﺳﺮ را‬
    ‫ﺷﮑﺴﺖ دهﺪ و ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﻗﺎﺟﺎر را دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ روﺳﻴﻪ ﺗﺰارﯼ ﻣﺘﻮارﯼ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
    ‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺗﻨﻬﺎ روﺳﻬﺎ را ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﺗﺮ و ﺟﺴﻮرﺗﺮ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺠﻠﺲ‪ ،‬ژاﻧﺪارﻣﺮﯼ و ﻣﺎﻟﻴﻪ ﺷﻮﺳﺘﺮ ﮐﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﺳﻨﮓ ﺑﻨﺎﯼ اﺳﺘﻘﻼل اﻳﺮان‬
    ‫را ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻗﺮارداد ‪ ١٩٠٧‬ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ ﺑﻮد‪ .‬روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ هﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
    ‫ﺧﻮد را ﻳﮑﻨﻮاﺧﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ ١٩١١‬ﻓﺸﺎر ﺧﻮد را ﺑﺮ ﻣﻮرﮔﺎن ﺷﻮﺳﺘﺮ‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﺧﺮاج ﺁن "ﻳﻬﻮدﯼ" ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﮔﻨﺎﻩ ﺷﻮﺳﺘﺮ‬
    ‫اﻳﻨﺒﻮد ﮐﻪ اﻣﻼﮎ دﺳﻴﺴﻪ ﭼﻴﺎن و هﻤﺪﺳﺘﺎن ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﻗﺎﺟﺎر را ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﺰاﻧﻪ ﻣﻠﯽ‬
    ‫ﺗﻮﻗﻴﻒ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ ﺿﺪ روﺳﯽ ﻗﻮﯼ را در ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﻗﺪرت و‬
    ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻋﻠﻨًﺎ در ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
    ‫اﻳﺮان در روزﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﺧﺎرج ﻣﻘﺎﻻت اﻓﺸﺎﮔﺮاﻧﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎ ﺗﻮاﻓﻖ و‬
    ‫هﻤﺪﺳﺘﯽ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬روﺳﻬﺎ در ﮔﻴﻼن ﻧﻴﺮو ﭘﻴﺎدﻩ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ اﻟﺘﻴﻤﺎﺗﻮﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﺎر‬
    ‫اﺧﺮاج ﻣﻮرﮔﺎن ﺷﻮﺳﺘﺮ و ﭘﺮداﺧﺖ "ﺣﻖ اﻟﺰﺣﻤﻪ" ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﯽ ﺷﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺠﻠﺲ دوم ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ زﻳﺮ ﺑﺎر ﭼﻨﻴﻦ درﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻴﺸﺮﻣﺎﻧﻪ اﯼ رود‪ ،‬ﺑﺎ رد‬
    ‫اﻟﺘﻴﻤﺎﺗﻮم‪ ،‬ﺑﻪ روﺳﻬﺎ ﺑﻬﺎﻧﻪ دﻟﺨﻮاﻩ را ﺑﺮاﯼ اﺷﻐﺎل ﻣﺎﺑﻘﯽ ﮔﻴﻼن و ﺳﭙﺲ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬
    ‫و ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬ﻓﺮاهﻢ ﺁورد‪ .‬روﺳﻬﺎﯼ ﺗﺰارﯼ هﻢ در اﺷﻐﺎل اﻳﻦ دو وﻻﻳﺖ ﺑﺮاﺳﺘﯽ ﻧﺸﺎن‬
    ‫دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﻘﻼﺑﯽ و ﻋﺰم اﺳﺘﻘﻼل ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
    ‫اﻳﻨﺎن ﺑﺎ ﺑﯽ ﺷﺮاﻓﺘﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﭼﻮﺑﻪ هﺎﯼ دار ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺠﻠﺲ دوم و دوﻟﺖ‬
    ‫ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﺻﻤﺼﺎم اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ و ﻧﺎﻳﺐ اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻧﺎﺻﺮاﻟﻤﻠﮏ در ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﯽ ﺑﺤﺮاﻧﯽ‬
    ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ اوﻟﺘﻴﻤﺎﺗﻮم روس را ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد اﻧﻘﻼب را‬
    ‫ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و اﮔﺮ ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺁن ﺁزادﯼ و اﺳﺘﻘﻼل‬
    ‫ﻧﻮﭘﺎ را ﺧﻔﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫‪163‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺮ ﺳﺮ اﻟﺘﻴﻤﺎﺗﻮم ﺟﺪﻳﺪ روس در ﻣﺠﻠﺲ دوم روزهﺎ ﺑﺤﺚ ﺑﯽ ﻧﺘﻴﺠﻪ درﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﺪﻩ‬
    ‫اﯼ ﻣﺜﻞ ﻣﺪرس ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ ﻃﻨﺎب دار را ﺧﻮدﻣﺎن ﮔﺮدﻧﻤﺎن ﺑﻴﺎﻧﺪازﻳﻢ؟‬
    ‫ﮔﺮوﻩ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر ﻣﺜﻞ ﺗﻴﻤﻮرﺗﺎش ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺑﺤﺚ در ﺟﻠﺴﺎت و ﮐﻤﻴﺘﻪ هﺎ‬
    ‫ﻳﮏ ﺟﻮرﯼ ﺑﺪون ﺁﺑﺮورﻳﺰﯼ ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ روس را ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﺷﮑﺎل ﮐﺎر هﻢ‬
    ‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﯽ ﺑﻮد؛ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﭘﻮل ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ارﺗﺶ ﺑﺴﻴﺞ ﮐﻨﺪ و ﺑﺠﻨﮕﺪ و ﺟﻨﮓ هﻢ دﻳﮕﺮ‬
    ‫ﺁن ﻣﺒﺎرزﻩ ﺳﺎدﻩ ﺳﻮاران دﻟﻴﺮ و ﺗﻴﺮاﻧﺪازان ﻣﺎهﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻏﻴﻮر هﻢ‬
    ‫ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﭘﺲ ﻗﻮاﯼ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﺮﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻈﺎﻣﯽ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﺎ ﺗﻮپ و‬
    ‫ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺟﻠﻮ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ هﺰارهﺰار ﺟﻮان دﻻور را از ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭼﻨﺪ‬
    ‫ﺻﺪ ﻣﺘﺮﯼ ﺑﮑﺸﻨﺪ وﻋﻠﻴﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

    ‫دوﻟﺖ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﮐﻪ دﻳﺪ دارد در ﻣﻴﺎن ﻓﺸﺎر ﻧﻴﺮوهﺎﯼ وﺣﺸﯽ روس و ﺑﯽ‬
    ‫ﺗﺼﻤﻴﻤﯽ ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺮد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در ﺁﺧﺮﻳﻦ هﻔﺘﻪ ﺳﺎل ‪ ١٩١١‬ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ هﻨﻮز‬
    ‫ﭼﻨﺪ هﻔﺘﻪ اﯼ از ﻋﻤﺮ ﻣﺠﻠﺲ دوم ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﻣﺠﻠﺲ را ﺑﻪ زور ﻧﻈﻤﻴﻪ‬
    ‫ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻧﻤﻮد و ﺳﺮﺧﻮداﻧﻪ اﻟﺘﻴﻤﺎﺗﻮم روﺳﻬﺎ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺟﺎﻧﻴﺎن ﺗﺰارﯼ ﺗﺎ‬
    ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺮدم اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺧﺮاﺳﺎن و ﻣﺸﻬﺪ را هﻢ ﺑﺎ ﺑﻤﺒﺎران ﺷﻬﺮ و ﺣﺮم اﻣﺎم رﺿﺎ‬
    ‫ﻧﺎﺑﻮد ﻧﮑﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﻴﺎل ﺧﻮدﺷﺎن ﻳﮏ ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ اﻣﻦ در ﺷﻤﺎل اﻳﺮان ﻧﺴﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬دﺳﺖ‬
    ‫از ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ و ﻗﺘﻞ ﻧﮑﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪ و ﺗﺠﺎوز ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺑﺎر روس و‬
    ‫اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﮐﻤﺮ ﻣﺸﺮوﻃﻪ و ﻗﻴﻤﻮﻣﻴﺖ ﻋﻤﻠﯽ و اﺷﻐﺎل اﻳﺮان ﺑﺮاﯼ‬
    ‫دهﺴﺎل ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪164‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ -٢‬ﻗﻴﻤﻮﻣﻴﺖ و اﺷﻐﺎل‬
    ‫ﻼ ﺑﺨﺸﻬﺎﯼ ﻋﻤﺪﻩ اﯼ از اﻳﺮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻨﺎوب ﺗﺤﺖ‬
    ‫از ﺳﺎل ‪ ١٩١٢‬ﺗﺎ ‪ ١٩٢١‬ﻋﻤ ً‬
    ‫اﺷﻐﺎل روس‪ ،‬اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮان ارﻣﻨﯽ‪ ،‬ﻳﺎﻏﻴﺎن ﮐﺮد و ﺷﻴﻮخ ﻋﺮب‬
    ‫اﺳﺘﻘﻼل ﻃﻠﺐ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﻪ ﺷﺒﺤﯽ ﺑﻴﺠﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺸﺖ و ﺣﺘﯽ‬
    ‫دﭼﺎر اﻧﺸﻌﺎب و ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ اﻳﺮان ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﮕﺮدﻳﺪ ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ‬
    ‫"ﺑﺎزﯼ ﺑﺰرگ" روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ اول و اﻧﻘﻼب ﺑﻠﺸﻮﻳﮑﯽ از‬
    ‫ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﻳﺮاﻧﯽ ﺿﻌﻴﻒ و ﺑﯽ ﺛﺒﺎت‪ ،‬ﺗﮑﻪ ﺗﮑﻪ‬
    ‫ﺑﺨﻮرد روﺳﻴﻪ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻣﻴﺮود‪.‬‬

    ‫ﺷﺮح ﺟﺰﺋﻴﺎت اﻳﻦ دهﺴﺎل و ﻃﻮﻣﺎر ﻣﺼﺎﻳﺐ و ﻣﺸﻘﺎت ﻣﺮدم ﺁﻧﺮوز از ﻋﻬﺪﻩ اﻳﻦ‬
    ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺧﺎرج اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﻘﺪر هﺴﺖ ﮐﻪ در هﻴﭻ زﻣﺎﻧﯽ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬ﻣﻠﺖ‬
    ‫اﻳﺮان و ﺑﺨﺼﻮص ﻣﺮدم ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺁن ﮔﻮﻧﻪ ﻗﺤﻄﯽ و ﮐﺸﺘﺎر را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﮑﺮدﻧﺪ!‬
    ‫ﺑﻌﺪ از اﻧﺤﻼل ﻣﺠﻠﺲ دوم‪ ،‬زﻣﺎم اﻣﻮر ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﻼ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﺎهﺰادﮔﺎن ﻗﺎﺟﺎر اﻓﺘﺎد ﮐﻪ‬
    ‫ﺳﻮادﯼ داﺷﺘﻨﺪ و زﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﮐﻨﻨﺪ و ﭼﺮخ‬
    ‫دوﻟﺖ را ﻟﻨﮓ ﻟﻨﮕﺎن ﺑﮕﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬از "ارﺗﺶ" اﻳﺮان ﺣﺪود دﻩ هﺰار ﻧﻔﺮ ﻧﻴﺮوﯼ‬
    ‫ﻣﺴﻠﺢ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﻇﺎهﺮﯼ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﻬﺮان ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻋﻤ ً‬
    ‫ﻼ‬
    ‫روﺳﻬﺎ ﺑﺮ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬ﮔﻴﻼن‪ ،‬ﻣﺎزﻧﺪران و ﺧﺮاﺳﺎن ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺑﺮ‬
    ‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻮﺷﻬﺮ‪ ،‬ﻓﺎرس و ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ﺳﻠﻄﻪ داﺷﺖ‪.‬‬

    ‫ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺧﻮاهﺎن ﺗﻨﺪرو از دوﻟﺖ ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻘﺶ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﻘﻼﺑﯽ و‬
    ‫ﺿﺪ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ را در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﺎزﯼ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ‬
    ‫ﺣﺘﯽ ﻣﻴﺎﻧﻪ روهﺎ و اﻋﺘﺪاﻟﻴﻮن هﻢ ﺑﺮاﯼ دوﻟﺖ ﺷﺎزدﻩ هﺎ و ﺧﻮاﻧﻴﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ‬
    ‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮوﻩ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺨﺎﻟﻒ )اﭘﻮزﻳﺴﻴﻮن( درﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮوﻩ ﺣﺎﮐﻢ‬
    ‫ﺳﻠﻄﻨﻪ هﺎ‪ ،‬دوﻟﻪ هﺎ و ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران ﺣﺮﻓﻪ اﯼ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻣﺸﺎﻏﻞ ﭘﺮﻧﻔﻮذ و ﭘﻮﻟﺴﺎز‬

    ‫‪165‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﮐﻤﺘﺮ ﻧﮕﺮان ﻣﺸﺮوﻃﻪ‪ ،‬ﺁزادﯼ و اﺳﺘﻘﻼل‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ وﺧﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺼﻴﺒﺖ‬
    ‫ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ هﻢ داﻣﻨﮕﻴﺮ اﻳﺮان ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ اول‬


    ‫اﻧﻘﻼب ﻓﺮهﻨﮕﯽ و ﺻﻨﻌﺘﯽ در اروﭘﺎ ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ ١٨٧۵‬ﺁﻏﺎز ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻮﻳﺪ‬
    ‫ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻬﺘﺮ و زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮﻓﻪ و ﺻﻠﺢ ﺁﻣﻴﺰ را ﺑﺪوش ﻣﻴﮑﺸﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﮐﺸﻒ ﻣﻴﮑﺮوب هﺎ‬
    ‫و اﺧﺘﺮاع ﭘﺎﺳﺘﻮرﻳﺰاﺳﻴﻮن‪ ،‬واﮐﺴﻦ هﺎ و ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺁب ﺁﺷﺎﻣﻴﺪﻧﯽ‪ ،‬ﻋﻤﺮ اﻓﺮاد و ﺑﻘﺎﯼ‬
    ‫اﻃﻔﺎل در ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺑﺴﺮﻋﺖ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﻌﺠﺰﻩ اﻟﮑﺘﺮﻳﺴﺘﻪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ‬
    ‫ﺷﺒﻬﺎ را ﻣﺎﻧﻨﺪ روز روﺷﻦ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻋﺼﺮ اﺑﺰارهﺎﯼ ﺑﺮﻗﯽ و ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎﯼ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ‬
    ‫را ﻧﻴﺰ ﺁﻏﺎزﮔﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻠﻢ ﻓﻴﺰﻳﮏ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﺗﻤﯽ ﻣﻮاد ﭘﯽ ﺑﺮد و اﺷﻌﻪ ﮐﺎﺗﺪﯼ و‬
    ‫اﻳﮑﺲ در ﺧﺪﻣﺖ ﺻﻨﻌﺖ و ﭘﺰﺷﮑﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ اروﭘﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‬
    ‫اﻧﻮاع رﻧﮕﻬﺎ‪ ،‬اﻟﻴﺎف‪ ،‬ﮐﻮدهﺎﯼ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ و اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻮاد ﻣﻨﻔﺠﺮﻩ‬
    ‫را در اﺑﻌﺎدﯼ ﺑﺎورﻧﮑﺮدﻧﯽ و از ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ ﺳﺎدﻩ ﭼﻮن زﻏﺎل ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﺁهﮏ و‬
    ‫ﻧﻤﮏ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮ ﮔﻮﻳﯽ ﺑﺸﺮ ﺑﺎ ﭼﺮاغ ﺟﺎدوﻳﯽ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻇﻠﻤﺖ ﺗﺎرﻳﺦ را ﺷﮑﺴﺘﻪ‬
    ‫ﺑﻮد و ﺧﻮد را از ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﮐﻤﺒﻮدهﺎ‪ ،‬رﻗﺎﺑﺘﻬﺎ و ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬در‬
    ‫ﺧﺎﮎ اروﭘﺎ هﻢ از ‪ ١٨٧١‬ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ١٩١۴‬هﻴﭻ ﺟﻨﮓ ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮﯼ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ‬
    ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺁﻳﺎ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ‪ ،‬ﺗﻤﺪن و ﻓﺮهﻨﮓ ﺑﺮاﺳﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮ ﻏﺮاﻳﺰ ﻣﺨﺮب‬
    ‫ﺑﺸﺮﯼ هﻤﭽﻮن ﺣﺴﺪ‪ ،‬ﻧﻔﺮت و دﻳﮕﺮ ﺁزارﯼ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨﺪ؟ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‬
    ‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻮال ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻔﯽ داد‪.‬‬

    ‫در اﺑﺘﺪاﯼ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯼ‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﻣﺼﺮف ﻧﻴﺰ ﺑﻨﺤﻮ ﻓﺰاﻳﻨﺪﻩ‬
    ‫اﯼ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬از اﺑﺘﺪاﯼ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺑﺸﺮ‪ ،‬رﺷﺪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﺣﺪود ﺷﺶ‬
    ‫هﺰارم درﺻﺪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ دوﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪن ﺗﻌﺪاد اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ در ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﺮ‬
    ‫دﻩ هﺰار ﺳﺎل ﻣﻴﺒﻮد‪ .‬اﻳﻦ رﺷﺪ ﮐُﻨﺪ وﻟﯽ ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ ﻳﮑﻨﻮاﺧﺖ در ﻃﯽ ﺣﺪود دوﻳﺴﺖ‬
    ‫هﺰار ﺳﺎل‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺸﺮ را از "ﺁدم و ﺣﻮاﯼ" اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺑﻴﺴﺖ ﺑﺎر دو ﺑﺮاﺑﺮ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪166‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﻤﻮد و در ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﯽ )‪ ١٨٧۵‬ﻣﻴﻼدﯼ( ﺑﻪ ﺣﺪود ﻧﻴﻢ ﻣﻴﻠﻴﺎرد رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬


    ‫اﻣﺎ از ﺁﻧﺰﻣﺎن ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬رﺷﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ روﻧﺪﯼ اﻧﻔﺠﺎرﯼ ﮔﺮﻓﺖ و اﻓﺰاﻳﺶ‬
    ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻪ ﺣﺪود دو درﺻﺪ ﺑﺎﻟﻎ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ دوﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪن ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
    ‫در هﺮ ‪ ٣۵‬ﺳﺎل ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﻣﺼﺮف ﺳﺮاﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﻟﺬا‪ ،‬ﺁﻟﻤﺎن ﺻﻨﻌﺘﯽ در ‪ ١٩١٠‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﯽ اﺗﺒﺎع ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
    ‫ﺳﺎﻳﺮ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﻘﺘﺪر اروﭘﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ و ﺧﺎم ﻣﻌﺪﻧﯽ و‬
    ‫ﮐﺸﺎورزﯼ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ١٨٧٠‬ﻧﻴﺎز داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻈﺮﯼ ﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺟﻬﺎن در ﺁﻧﺰﻣﺎن‬
    ‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ زراﻋﺘﯽ اروﭘﺎ در دﺳﺖ روﺳﻴﻪ ﺑﻮد و اﮐﺜﺮ‬
    ‫ﻣﺴﺘﻌﻤﺮﻩ هﺎﯼ ﭘﺮ ﺑﺎر را هﻢ اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ از ﺁن ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺴﺨﻴﺮ و‬
    ‫ﺣﻔﻆ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات هﻢ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻧﻴﺮوﯼ درﻳﺎﻳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻨﺶ را ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎﯼ ﮐﺒﻴﺮ‬
    ‫داﺷﺖ و ﺑﺎ ﺁن ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺠﺎرت و ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﻳﮏ ﭼﻬﺎرم ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﺟﻬﺎن‬
    ‫ﺣﮑﻤﺮواﻳﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ دوﻟﺖ ﮐﺸﻮر ﺗﺎزﻩ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻩ ﺁﻟﻤﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺒﻮغ‬
    ‫ﺻﻨﻌﺘﯽ ژرﻣﻦ و ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﯽ ﭘﺮوس ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮد را در ﺧﺎﮎ اروﭘﺎ‬
    ‫رودرروﯼ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و روﺳﻴﻪ ﻣﯽ دﻳﺪ و در درﻳﺎهﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻨﮑﻪ‬
    ‫ﺣﺘﯽ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪﯼ ﻧﺰدﻳﮏ و ﺧﻮﻧﯽ ﻗﻴﺼﺮ ﺁﻟﻤﺎن ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ اﻧﮕﻠﻴﺲ‬
    ‫و روس هﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺟﻠﻮﯼ درﮔﻴﺮﯼ‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ و ﺳﭙﺲ ﺧﺼﻮﻣﺖ ﺁﻧﻬﺎ را‬
    ‫ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺑﺮﻗﺪرت ﺟﺪﻳﺪ و ﺳﻠﻄﻪ ﻃﻠﺐ ﺁﻟﻤﺎن‪ ،‬در اروﭘﺎ دﺳﺘﻪ‬
    ‫ﺑﻨﺪﻳﻬﺎ و اﺗﺤﺎدهﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﻳﻬﺎﯼ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ هﺸﺘﺎد ﺳﺎل ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ و ﺣﺘﯽ‬


    ‫ﺟﻨﮓ ﻋﻤﻠﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ ١٩٠٧‬ﻣﺘﻔﻖ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻳﮏ ﺑﻠﻮﮎ‬
    ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ و دﻓﺎﻋﯽ ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺁﻟﻤﺎن هﻢ ﺑﺎ اﺗﺮﻳﺶ و ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻗﺮارداد‬
    ‫اﺗﺤﺎد ﺑﺴﺖ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻮازﻧﻪ ﻗﺪرﺗﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﯽ اﻣﻴﺪ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﺎح‬
    ‫ﺑﻨﺪﻳﻬﺎﯼ دﻓﺎﻋﯽ ﻣﺎﻧﻊ از ﺑﺮوز ﺟﻨﮓ در اروﭘﺎ ﮔﺮدد‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﻴﻨﺎن ﻣﯽ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬

    ‫‪167‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﭼﻮن هﺮ دو ﺑﻠﻮﮎ ﺑﻪ ﻳﮏ اﻧﺪازﻩ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ دارﻧﺪ و "ﻣﺘﻤﺪن" هﻢ هﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬


    ‫هﻴﭽﻴﮏ ﺟﺮات و ﻣﻴﻞ ﺷﺮوع ﺟﻨﮕﯽ ﺗﻤﺎم ﻋﻴﺎر را ﻧﺨﻮاهﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺸﺮ‬
    ‫ﻧﻪ در ﺁن ﻣﻮﻗﻊ و ﻧﻪ هﻨﻮز‪ ،‬ﺁﻧﻘﺪر ﻣﺘﻤﺪن ﻧﺸﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﻟﺤﻈﺎت ﺣﺎد و ﺷﺮاﻳﻂ‬
    ‫ﺑﺤﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻮاﻃﻒ و ﻏﺮاﻳﺰ ﻗﺮار ﻧﮕﻴﺮد‪.‬‬

    ‫ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ اول در ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ اروﭘﺎﻳﯽ ﺑﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ‪ ،‬ﻏﺮور ﻣﻠﯽ‬
    ‫و ﺣﺘﯽ ﺷﻮر و ﺷﻮﻗﯽ ﺳﺎدﻩ ﻟﻮﺣﺎﻧﻪ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻮاﻧﺎن و اﻓﺴﺮان هﺮ ﮐﺸﻮر ﻓﮑﺮ‬
    ‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﻳﯽ ﭘﺮ هﻴﺠﺎن ﻣﯽ روﻧﺪ؛ ﺗﺎ ﻳﮏ دو ﻣﺎهﯽ ﺣﺮﻳﻒ‬
    ‫ﺟﺴﻮر را ﮔﻮﺷﻤﺎﻟﯽ دهﻨﺪ و ﺑﻌﺪ هﻢ ﺑﺎ اﻓﺘﺨﺎر ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ ﺳﺮ ﺧﺎﻧﻪ و زﻧﺪﮔﻴﺸﺎن!‬
    ‫اﻓﺴﻮس ﮐﻪ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯼ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬از ﻣﺴﻠﺴﻞ و ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﺳﻼﺣﻬﺎﯼ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ‪،‬‬
    ‫اروﭘﺎ را ﺑﺮاﯼ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﺑﻪ ﻗﺘﻠﮕﺎﻩ دهﻬﺎ ﻣﻴﻠﻴﻮن اﻧﺴﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮد و ﺁن ﺷﻌﻠﻪ اﻣﻴﺪ‬
    ‫و ﺧﻮﺷﺒﻴﻨﯽ ﺁﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ را ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮد‪.‬‬

    ‫در اﻳﺮان ﺳﺎل ‪ ،١٩١۴‬اﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺳﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺳﻠﻄﻨﺖ رﺳﻴﺪ و ﺗﺎﺟﮕﺬارﯼ ﻧﻤﻮد‪.‬‬


    ‫ﺷﺎﻩ ﺟﻮان ﻧﻪ اهﻞ اﺳﺘﺒﺪاد ﺑﻮد و ﻧﻪ اهﻞ ﻣﺸﺮوﻃﻪ و اﺳﺘﻘﻼل؛ اهﻞ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﻮد و‬
    ‫ﺧﻮﺷﮕﺬراﻧﯽ‪ ،‬ﭘﻮل و ﺛﺮوت! هﻨﻮز ﭼﻨﺪ هﻔﺘﻪ اﯼ از ﺗﺎﺟﮕﺬارﻳﺶ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
    ‫ﺁﺗﺶ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﺳﺮاﻳﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ دوﻟﺖ اﻋﻼم ﺑﻴﻄﺮﻓﯽ ﮐﺮدﻩ‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺰودﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ و روس ﮐﻪ در ﻗﻔﻘﺎز ﻣﯽ ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ و ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺁذوﻗﻪ وارد ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺮدم ﺁن دﻳﺎر را ﺑﻪ ﺧﺎﮎ‬
    ‫ﺳﻴﺎﻩ ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺠﻠﺲ ﺳﻮم ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺳﻪ ﺳﺎل ﻓﺘﺮت در زﻣﺴﺘﺎن ‪ ١٩١۵‬ﺷﺮوع ﺑﻪ‬
    ‫ﮐﺎر ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﻄﺮﻓﯽ اﻳﺮان را ﺗﺎﮐﻴﺪ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮﯼ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
    ‫روس ﺑﻪ ﻗﺰوﻳﻦ رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﻣﻴﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﻬﺮان را هﻢ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻋﺪﻩ اﯼ از‬
    ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ ﻧﻈﺎم اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻣﺎﻓﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﻣﻮﺿﻊ‬
    ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ اﻳﺮان ﺑﻪ اﺗﺤﺎد ﺁﻟﻤﺎن و ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ و‬
    ‫اﻧﺸﻌﺎب ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺁن‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺤﻼل ﻣﺠﻠﺲ ﺳﻮم در ﺁﺧﺮ ﺳﺎل ‪ ١٩١۵‬و ﻣﻬﺎﺟﺮت‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪168‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﮔﺮوهﯽ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن و ﺗﻌﺪادﯼ از هﻴﺌﺖ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ دوﻟﺖ در‬
    ‫ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺪان ﻧﭙﺎﻳﻴﺪ و ﻃﺮح هﻤﺪﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد؛ زﻳﺮا اﻳﻨﺎن ﻧﻪ‬
    ‫ﭘﻮل داﺷﺘﻨﺪ و ﻧﻪ اﺳﻠﺤﻪ و ارﺗﺶ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﺎ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراﻳﻤﻠﯽ‬
    ‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻧﺸﺪ )دورﻩ ﻓﺘﺮت دوم( و ﺻﺪر اﻋﻈﻢ هﺎﯼ اﻧﺘﺼﺎﺑﯽ و ﮐﺎﺑﻴﻨﻪ هﺎﯼ ﮐﻢ‬
    ‫ﻋﻤﺮﺷﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ هﺮ ﺷﺶ ﻣﺎﻩ در ﺗﻬﺮان ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻇﺎهﺮﯼ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
    ‫ﻼ در اﺷﻐﺎل و ﺗﺤﺖ ﻗﻴﻤﻮﻣﻴﺖ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻮد‪.‬‬
    ‫ﮐﺸﻮر ﻋﻤ ً‬

    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن از اهﻮاز ﺑﻪ داﺧﻞ ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ )ﻋﺮاق اﻣﺮوز( ﻟﺸﮑﺮ‬
    ‫ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ﺑﺼﺮﻩ‪ ،‬ﭼﺎهﻬﺎﯼ ﻧﻔﺖ و ﺧﻄﻮط ﻟﻮﻟﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺳﻠﻴﻤﺎن و ﺁﺑﺎدان‬
    ‫را از ﺗﻴﺮرس دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺗﻘﻮﻳﺖ ارﺗﺶ هﻨﺪﯼ و اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‬
    ‫ﺧﻮد در ﻓﺎرس و ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻟﻨﺪن ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ﺷﺒﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﺤﻠﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
    ‫"ﺗﻔﻨﮕﺪاران ﺟﻨﻮب ﻓﺎرس" از ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺨﺘﻴﺎرﯼ و ﻋﺮب ﺗﺸﮑﻴﻞ داد‪ .‬ﺁﻟﻤﺎﻧﻬﺎ ﮐﻪ‬
    ‫ﻗﻮاﻳﯽ در اﻳﺮان ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻠﯽ و ﺿﺪ‬
    ‫اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﻧﻴﺮوهﺎ در ﺷﻤﺎل اﻳﺮان )ﮔﻴﻼن( ﺟﻨﺒﺶ ﺟﻨﮕﻞ‬
    ‫ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﻣﻴﺮزاﮐﻮﭼﮏ ﺧﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻳﺎرﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﺸﺮوﻃﻪ و اﻧﺠﻤﻦ‬
    ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻴﻮن )ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻬﺎﯼ ﺣﻴﺪر ﻋﻤﻮاوﻏﻠﯽ( ﺑﺎ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮان روس ﻣﺒﺎرزﻩ‬
    ‫ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬در ﺟﻨﻮب هﻢ ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ ﮐﻮﭼﮏ از ﺁﻟﻤﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ وﻳﻠﻬﻢ واﺳﻤﻮس‪،‬‬
    ‫ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺗﻨﮕﺴﺘﺎن و دﺷﺘﺴﺘﺎن را ﺑﺮﺿﺪ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮان اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺗﻬﻴﻴﺞ و هﺪاﻳﺖ ﻣﯽ‬
    ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺎت ﺧﻮدﺟﻮش ﭼﻨﺪان ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﮐﻪ اﻧﻘﻼب ‪١٩١٧‬‬
    ‫روﺳﻴﻪ ﺗﺰارﯼ را ﻓﻠﺞ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫اﺛﺮات اﻧﻘﻼب روﺳﻴﻪ‬


    ‫ارﺗﺶ ﺗﺰارﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺿﻌﻴﻒ ﮐﺸﯽ در ﺁﺳﻴﺎ ﻋﺎدت داﺷﺖ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁﻟﻤﺎن دﭼﺎر‬
    ‫ﺷﮑﺴﺘﻬﺎﯼ ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﺎرﯼ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻓﺴﺮان ﻣﻐﺮور‪ ،‬ﺧﻮدﺧﻮاﻩ و ﺟﺎﻩ ﻃﻠﺐ ﺗﺰار در‬
    ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻈﻢ و اﺳﻠﺤﻪ ﻣﺪرﻧﺘﺮ ﺁﻟﻤﺎن ﻗﺎﻓﻴﻪ را ﺑﺎﺧﺘﻨﺪ و در اﻳﻦ ﮐﺎرزار‪ ،‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ‬

    ‫‪169‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺳﺮﺑﺎز ﻓﻘﻴﺮ و ﺑﻴﻨﻮاﯼ روس ﮐﺸﺘﻪ و ﻣﻌﻠﻮل ﺷﺪﻧﺪ! در ﻃﯽ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺟﻨﮓ‪،‬‬


    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺁﻟﻤﺎن ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﻟﻴﺘﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﻟﺘﻮﻧﯽ‪ ،‬اﺳﺘﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻟﻬﺴﺘﺎن‪،‬‬
    ‫روﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻠﻮروس و اﮐﺮاﻳﻦ را از ﺳﻴﻄﺮﻩ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺗﺰار ﺧﺎرج ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در‬
    ‫ﺟﺒﻬﻪ ﺷﻤﺎل‪ ،‬ﺁﻟﻤﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﯽ ﮐﻴﻠﻮﻣﺘﺮﯼ ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺘﺮزﺑﻮرگ و در ﺟﻨﻮب ﺑﻪ درﻳﺎﯼ‬
    ‫ﺁزوف رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﻮاﻧﺎن روس هﺰار هﺰار در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﯽ ﻣﺮدﻧﺪ و زﻧﺎن و‬
    ‫ﮐﻮدﮐﺎﻧﺸﺎن را ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و ﻗﺤﻄﯽ از ﭘﺎ در ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﺗﺰار ﻧﻴﮑﻼﯼ دوم ﻧﻴﺰ ﺗﺤﺖ‬
    ‫ﻼ ﻗﺪرت اﺑﺘﮑﺎر را از دﺳﺖ‬
    ‫ﺗﺎﺛﻴﺮ رﻣﺎﻻن و ﮐﺸﻴﺸﺎن ﺧﺮاﻓﻪ ﭘﺮﺳﺖ ﺑﻮد و ﻋﻤ ً‬
    ‫دادﻩ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺟﻨﮓ را رهﺒﺮﯼ ﮐﻨﺪ و ﻧﻪ ﺟﺮات ﺻﻠﺢ و ﺳﺎزش ﺑﺎ ﺁﻟﻤﺎن‬
    ‫داﺷﺖ‪.‬‬

    ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺁن هﻤﻪ ﺳﺨﺘﯽ و ﻣﺼﻴﺒﺖ در زﻣﺴﺘﺎن ‪ ١٩١٧‬ﺑﻪ اﻧﻘﻼب ﻣﺮدم روﺳﻴﻪ و‬


    ‫ﺷﻮرش ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ و ﻳﮏ دوﻟﺖ ﻣﻮﻗﺖ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ و دﻣﮑﺮات را‬
    ‫ﺑﻘﺪرت رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﻦ دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ دو ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﻨﻈﻢ و ﻣﺼﻤﻢ‬
    ‫ﺧﺎرﺟﯽ )ﺁﻟﻤﺎن( و داﺧﻠﯽ )ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ( ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑﺮاﺗﻬﺎ‬
    ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻗﻴﺼﺮ ﺁﻟﻤﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ ﻳﮏ ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬
    ‫ﻗﻴﺼﺮ ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت ﺧﻮد در ﺟﺒﻬﻪ ﺷﺮق را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ و‬
    ‫ﻧﻔﻮذ روﺳﻴﻪ در اروﭘﺎ را ﺳﺎﻗﻂ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻬﺎ هﻢ ﮐﻪ اﻧﺸﻌﺎب ﺗﻨﺪرواﻧﻪ اﯼ از‬
    ‫ﺟﻨﺒﺶ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ و ﻓﻘﻂ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻘﺪرت ﺑﺮﺳﻨﺪ و در اﻳﻦ راﻩ‬
    ‫از هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻗﺒﻮل ﺷﺮاﻳﻂ ﺁﻟﻤﺎن‪ ،‬اﺑﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﻨﻴﻦ رهﺒﺮ ﻧﺎﺑﻐﻪ اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ‬
    ‫ﺑﯽ ﭘﺮوا‪ ،‬هﻨﺮ ﺧﺮاﺑﮑﺎرﯼ و ﺟﻨﮓ ﺳﻴﺎﺳﯽ را ﺑﻪ ﺁن درﺟﻪ رﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ "هﺪف‬
    ‫ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‪ ،‬هﺮ وﺳﻴﻠﻪ اﯼ را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﻴﮑﺮد"‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ دراﻳﺖ ‪ ،‬ﻟﻨﻴﻦ‬
    ‫ﺷﻌﺎر ﺣﺰب ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺳﻪ ﻣﺤﻮر "ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﻧﺎن و زﻣﻴﻦ" ﻗﺮار داد‪ .‬ﻣﻮﺿﻊ او در‬
    ‫ﻗﺒﺎل ﺻﻠﺢ ﺁﻧﯽ ﺑﺎ ﺁﻟﻤﺎن ﺣﺘﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﻣﺎﻟﯽ ﻗﻴﺼﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﺰوﻩ هﺎ‬
    ‫و روزﻧﺎﻣﻪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻬﺎ )ﺑﻠﺸﻮﻳﮏ هﺎ( را ﺗﮑﺜﻴﺮ و ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﻧﻤﻮد و ﺣﺘﯽ ﺧﻮد‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪170‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫وﻻدﻳﻤﻴﺮ ﻟﻨﻴﻦ را ﺑﺎ ﻗﻄﺎر ﻣﺨﺼﻮص از ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﮑﻮ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ! ﺷﻌﺎر ﺻﻠﺢ و‬


    ‫ﻧﺎن‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزان روس را ﮐﻪ دﻳﮕﺮ واﻗﻌًﺎ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮاﯼ ﭼﻪ هﺪﻓﯽ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﻮد‬
    ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﺦ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ و ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﺸﺎن از ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﻣﯽ ﻣﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻄﺮف‬
    ‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻬﺎ ﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﺷﻌﺎر ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺗﻤﺎم زﻣﻴﻨﻬﺎ ﺑﻴﻦ ﮐﺸﺎورزان هﻢ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻼﮐﺎن‬
    ‫ﺑﺰرگ و ﻣﺘﻮﺳﻂ را ﻧﮕﺮان ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاﯼ زارﻋﻴﻦ ﺑﯽ زﻣﻴﻦ و ﮐﻢ زﻣﻴﻦ‬
    ‫ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ هﺸﺖ ﻣﺎﻩ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﻓﻮرﻳﻪ‪ ،‬ﺷﻮرش‬
    ‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻬﺎ و ﻣﺘﺤﺪاﻧﺸﺎن دوﻟﺖ ﻣﻮﻗﺖ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ را ﺳﺎﻗﻂ ﻧﻤﻮد و اوﻟﻴﻦ رژﻳﻢ‬
    ‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﺟﻬﺎن را ﺑﻨﻴﺎن ﻧﻬﺎد‪.‬‬

    ‫روﺳﻴﻪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ )ﺷﻮروﯼ( ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ وﻋﺪﻩ ﺧﻮد در ﻣﻮرد ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﺁﻟﻤﺎن‬


    ‫ﻋﻤﻞ ﮐﺮد و ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ارﺗﺶ ﺧﻮد را از ﺷﻤﺎل اﻳﺮان ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
    ‫ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ را ﺑﻪ اﺿﻄﺮاب اﻧﺪاﺧﺖ ﮐﻪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﮐﻤﮏ و ﺗﺴﻠﻴﺢ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺿﺪ‬
    ‫ﺑﻠﺸﻮﻳﮏ )روﺳﻬﺎﯼ ﺳﻔﻴﺪ( از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﺮان و ﻗﻔﻘﺎز ﻧﻤﻮد‪ .‬ﮔﺮوﻩ ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﺳﭙﺎﻩ‬
    ‫اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺣﺘﯽ وارد ﮔﻴﻼن ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﻼء ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺮوج روﺳﻬﺎ را ﭘﺮ ﮐﻨﻨﺪ و‬
    ‫ﺟﻠﻮﯼ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻧﻬﻀﺖ ﺟﻨﮕﻞ را ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﻳﮑﯽ از دو ﻗﻴﻢ اﻳﺮان از‬
    ‫ﮔﺮدوﻧﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪ و اﺷﻐﺎل و ﺳﻠﻄﻪ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﮔﺮدن اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﻓﺘﺎد‪.‬‬

    ‫در ﺳﺎل ‪ ١٩١٧‬ﺑﺎ ﺧﺮوج روﺳﻬﺎ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ‬
    ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و ﻓﺮاﻧﺴﻪ رﺳﻴﺪ و از ﺳﻘﻮط ﺟﺒﻬﻪ ﻏﺮب در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻤﻠﻪ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺁﻟﻤﺎن‬
    ‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺘﻔﻖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‬
    ‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺟﻨﮕﯽ ﻗﻴﺼﺮ را ﺷﮑﺴﺖ دهﻨﺪ! ﺷﮑﺴﺖ ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮﻩ ﺁﻟﻤﺎن ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮرش‬
    ‫ﺳﺮﺑﺎزان و ﻣﺮدم ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﻗﺤﻄﯽ زدﻩ و روﯼ ﮐﺎر ﺁﻣﺪن ﻳﮏ دوﻟﺖ ﻣﻮﻗﺖ‬
    ‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ و ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺐ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫در ‪ ١٩١٨‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﭘﻴﺮوزﯼ ﻇﺎهﺮﯼ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﻓﺮﺳﻮدﻩ و‬


    ‫زﺧﻤﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ دوﺑﺎرﻩ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎﯼ اﺳﺘﻌﻤﺎرﯼ ﺧﻮد ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫‪171‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺻﻠﺢ ﭘﺎرﻳﺲ‪ ،‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن را ﺑﻪ ﻗﻴﻤﻮﻣﻴﺖ رﺳﻤﯽ ﻋﺮاق و ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪ ،‬ﺳﺎﺑﻘ ًﺎ‬
    ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬رﺳﺎﻧﺪ وﻟﯽ اﺳﺘﻘﻼل اﻳﺮان ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻟﻨﺪن ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‬
    ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻻﺷﻪ ﺧﻮﻧﻴﻦ و ﺿﻌﻴﻒ اﻳﺮان ﭼﻪ ﮐﻨﺪ؟ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ زور ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺳﺮﭘﺎ‬
    ‫ﻧﮕﻪ دارد‪ ،‬ﻳﺎ دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﻗﺎﺟﺎر را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﮐﻨﺪ و ﻳﺎ اﺟﺎزﻩ دهﺪ ﮐﻪ ﺷﻮرﺷﻴﺎن‬
    ‫ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر‪ ،‬اﻳﺮان را ﺑﻪ داﻣﺎن اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎهﻴﺮ ﺷﻮروﯼ ﺑﻴﺎﻧﺪازﻧﺪ؟‬

    ‫ﻗﺮارداد ‪١٩١٩‬‬
    ‫ﺑﻪ ﺗﺨﻤﻴﻨﯽ ﺣﺪود دوﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ از ﮐﻞ دﻩ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﻮس اﻳﺮان در ﻃﯽ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ‬
    ‫ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﻗﺤﻄﯽ و ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ اول ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ! ﮐﺸﻮر در ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ‬
    ‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و دوﻟﺘﻬﺎﯼ ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺜﻞ ﺑﺮق و ﺑﺎد در ﺗﻬﺮان ﻋﻮض ﻣﯽ‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ و ﮐﺎرﯼ از ﭘﻴﺶ ﻧﻤﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﺟﻤﻌﯽ از اﺷﺮاف ﺗﺤﺼﻴﻞ‬
    ‫ﮐﺮدﻩ و ﻣﺘﻤﻮل ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺸﺮوﻃﻪ را ﻗﺒﻀﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪﻧﺪ‬
    ‫ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ راﻩ ﺑﻘﺎ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﻤﻠﮑﺖ در اﺗﺤﺎدﯼ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﺎ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺎﻻ‬
    ‫ﻼ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﺖ اﺳﺘﺨﺮاﺟﯽ از ﺟﻨﻮب اﻳﺮان ﮔﺮدﻳﺪﻩ‪.‬‬
    ‫ﮐﺎﻣ ً‬

    ‫ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ وﺛﻮق اﻟﺪوﻟﻪ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ وزراﯼ ﺧﺎرج دﻳﺪﻩ اش‪ ،‬ﻧﺼﺮت اﻟﺪوﻟﻪ )ﭘﺴﺮ‬
    ‫ارﺷﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎﯼ ﺑﺰرگ( و ﺻﺎرم اﻟﺪوﻟﻪ )از ﺷﺎهﺰادﻩ هﺎﯼ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻗﺎﺟﺎر( ﺑﺎ‬
    ‫وزارت ﺧﺎرﺟﻪ اﻧﮕﻠﻴﺲ )ﻟُﺮد ﮐﺮزن( در ﻟﻨﺪن ﺑﺮاﯼ ﺣﺼﻮل ﻗﺮاردادﯼ ﺟﻬﺖ ﭘﻮل‬
    ‫و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﻪ ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﺮد ﮐﺮزن ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺑﺰﻋﻢ ﺧﻮد "ﻋﻨﺼﺮ اﻳﺮاﻧﯽ" را‬
    ‫ﺧﻮب ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﺣﺘﯽ در ﻣﻮرد ﺁن ﮐﺸﻮر و ﺟﻨﺲ ﺧﺮاب ﺑﺰرﮔﺎﻧﺶ ﮐﺘﺎﺑﯽ هﻢ‬
    ‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮ ﮐﻴﺴﻪ را ﺷﻞ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﭼﺮب ﮐﺮدن ﺳﺒﻴﻞ ﺁﻗﺎﻳﺎن ﭘﺮداﺧﺖ! ﺣﺎﺻﻞ‬
    ‫ﮐﺎر هﻢ ﻗﺮاردادﯼ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻪ ﻣﺎﻧﺪۀ اﺳﺘﻘﻼل اﻗﺘﺼﺎدﯼ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻳﺮان را‬
    ‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﮏ وام دو ﻣﻴﻠﻴﻮن ﭘﻮﻧﺪﯼ و ﺗﻌﺪادﯼ وﻋﺪﻩ و وﻋﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺛﻴﻘﻪ دوﻟﺖ‬
    ‫ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻏﺎﻓﻞ از ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ ﺟﻨﮓ و ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ اﻳﺮان را ﻓﻠﺞ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪172‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺁﻧﺮا ﺁﻧﻘﺪر ﺑﻴﭽﺎرﻩ و ﻣﺴﺘﺄﺻﻞ ﻧﺴﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻨﮓ ﻗﻴﻤﻮﻣﻴﺖ‬
    ‫رﺳﻤﯽ ﻟﻨﺪن را ﺑﭙﺬﻳﺮد!‬

    ‫ﻃﯽ ﻗﺮارداد ‪ ،١٩١٩‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﮐﻪ "اﺳﺘﻘﻼل و ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ارﺿﯽ"‬


    ‫اﻳﺮان را ﻣﻄﻠﻘًﺎ ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﺪ و دو ﻣﻴﻠﻴﻮن ﭘﻮﻧﺪ وام ﺑﺮاﯼ اﺻﻼح اوﺿﺎع‬
    ‫ﺧﺮاب ﮐﺸﻮر اﺧﺘﺼﺎص دهﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻃﺮف اﻳﺮاﻧﯽ ﻗﺒﻮل ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
    ‫ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ را ﺟﻬﺖ ادارﻩ اﻣﻮر ﻣﻤﻠﮑﺖ‪ ،‬ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺑﻨﻴﻪ‬
    ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺑﻬﺒﻮد راهﻬﺎ و ﺷﺒﮑﻪ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﮑﺎر ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﻟﺤﻦ ﻗﺮارداد ﺑﻨﺤﻮﯼ ﺑﻮد‬
    ‫ﮐﻪ ﺣﺘﯽ دوﻟﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﮐﻪ ﻣﺘﻔﻖ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻣﻴﺒﻮد‪ ،‬ﻧﺎراﺿﯽ ﺳﺎﺧﺖ و ﭘﺎرﻳﺲ ﺁن‬
    ‫ﻗﺮارداد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻃﺮﺣﯽ ﺑﺮاﯼ ﻗﻴﻤﻮﻣﻴﺖ ﭘﺎﻳﺪار اﻳﺮان ﻣﺤﮑﻮم ﻧﻤﻮد‪ .‬روﺳﻬﺎﯼ‬
    ‫ﺑﻠﺸﻮﻳﮏ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺣﺎﻻ در ﺷﻤﺎل اﻳﺮان ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻃﺮﻓﺪار‬
    ‫اﻧﮕﻠﻴﺲ )روﺳﻬﺎﯼ ﺳﻔﻴﺪ( را ﻋﻘﺐ زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﻗﺮارداد‬
    ‫اﻋﺘﺮاض ﮐﺮدﻧﺪ و اﻋﻼم ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ هﻨﮕﺎم ﺧﺮوج ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﮕﻠﻴﺲ از اﻳﺮان‪،‬‬
    ‫از ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر ﺧﺎرج ﻧﺨﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ رﺷﺪ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺳﺮﺧﻬﺎ‪،‬‬
    ‫ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻬﺎر ‪ ١٩٢١‬از اﻳﺮان ﺧﺎرج ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﻔﻴﺪهﺎ در‬
    ‫ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ روﺳﻴﻪ‪ ،‬ﺷﻮروﯼ ﺑﻪ دﺷﻤﻨﯽ ﻗﻮﯼ و ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‬
    ‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و "ﺑﺎزﯼ ﺑﺰرگ" دو اﺑﺮﻗﺪرت ﺑﺮاﯼ ﺳﻠﻄﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ‪١۴‬‬
    ‫ﺳﺎل دوﺑﺎرﻩ ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ!‬

    ‫در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺧﺒﺮ ﻗﺮارداد ﮐﻪ ﻓﺎش ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ داﺧﻠﯽ هﻢ ﻗﺪ ﻋﻠﻢ‬
    ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اول ﺳﺮان و ﻣﻌﺘﻤﺪﻳﻦ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺑﻮدﻧﺪ )از ﻣﺪرس و ﻣﺸﻴﺮاﻟﺪوﻟﻪ(‪ ،‬دوم‬
    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭼﭙﮕﺮا )ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺟﻨﺒﺶ هﺎﯼ ﺟﻨﮕﻞ ﮔﻴﻼن و دﻣﮑﺮات ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن( و ﺳﻮم‬
    ‫اﻋﻴﺎن و اﺷﺮاﻓﯽ ﮐﻪ از ﻋﻤﻞ ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ وﺛﻮق اﻟﺪوﻟﻪ و ﻧﺼﺮت اﻟﺪوﻟﻪ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ‬
    ‫ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎر ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺁن اﻧﺪازﻩ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ اﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر ﮐﻪ از‬
    ‫ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻣﻘﺮرﯼ ﻣﺎهﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﯼ ﻗﺮارداد را اﻣﻀﺎء ﮐﻨﺪ؛ و‬

    ‫‪173‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺴﯽ ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ ١٩١۵‬در ﻓﺘﺮت ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻪ ﮐﺮد‪ .‬دوﻟﺖ‬
    ‫ﺑﺪﻧﺎم " ﻗﺮارداد" در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد و ﺣﺘﯽ وزﻳﺮ ﻣﺨﺘﺎر اﻧﮕﻠﻴﺲ در ﺗﻬﺮان‬
    ‫)ﭘﺮﺳﯽ ﺳﺎﻳﮑﺲ( ﻣﻘﺎم ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد‪ .‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻔﺎرت ﺑﻪ ﻟﻨﺪن ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﻣﻮﺿﻮع ﻗﺮارداد ﺑﺎﻋﺚ ﺑﯽ اﻋﺘﺒﺎرﯼ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و ﺣﺘﯽ ﻧﻔﺮت ﻋﺎم و ﺧﺎص از‬
    ‫دوﻟﺖ ﻓﺨﻴﻤﻪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﭼﭙﮕﺮا و ﺳﻘﻮط دوﻟﺖ‬
    ‫ﻣﺮﮐﺰﯼ ﮔﺮدد‪ .‬ﻃﺮح دﻳﮕﺮﯼ ﻻزم ﺑﻮد!‬

    ‫ﮐﺸﻮر ﭼﻬﻞ ﺗﮑﻪ‬


    ‫در زﻣﺎن ﻃﺮح‪ ،‬ﻣﺬاﮐﺮﻩ و ﺳﻘﻮط ﻗﺮارداد ﻗﻴﻤﻮﻣﻴﺖ ‪ ،١٩١٩‬اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ‬
    ‫ورﺷﮑﺴﺘﮕﯽ دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺳﺮﭘﺎ ﺑﻮد‪،‬‬
    ‫ﭼﻬﺎر ﺟﺎﻧﺐ ﮐﺸﻮر هﻢ در دﺳﺖ ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﺎﻏﯽ‪ ،‬ﭼﭙﮕﺮا و ﺧﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺴﻠﺢ‬
    ‫ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﻳﺎ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻇﻠﻢ و ﺑﯽ ﮐﻔﺎﻳﺘﯽ ﺣﮑﺎم ﻣﺤﻠﯽ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ ﻃﻠﺒﯽ‬
    ‫ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺴﺐ ﻗﺪرت و ﺛﺮوت ﻓﺮدﯼ‬
    ‫و ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ‪ ،‬هﺮ ﻳﮏ ﮔﻮﺷﻪ اﯼ از اﻳﺮان را ﺑﻪ اﻧﻘﻴﺎد ﺧﻮد درﺁوردﻩ؛ اﻣﺎ از ﺣﻤﻠﻪ‬
    ‫ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ و ﮐﺴﺐ ﻗﺪرت در ﺗﻬﺮان ﻧﻴﺰ ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺪﻩ اﯼ داﻋﻴﻪ اﺳﺘﻘﻼل و‬
    ‫ﺟﻤﻬﻮرﻳﺘﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و ﮔﺮوهﯽ هﻤﭽﻮن اﻗﺒﺎل اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻣﺎﮐﻮﻳﯽ در ﺷﻤﺎل‬
    ‫ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﺷﻴﺦ ﺧﺰﻋﻞ در ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ در ﻧﺎز و ﻧﻌﻤﺖ و ﻟﺸﮑﺮﯼ‬
    ‫ﺗﻔﻨﮕﭽﯽ ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻗﺎﻧﻊ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫در ﮔﻴﻼن‪ ،‬ﻧﻬﻀﺖ ﺟﻨﮕﻞ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺎدت ﻣﻴﺮزا ﮐﻮﭼﮏ ﺧﺎن و دﮐﺘﺮ ﺣﺸﻤﺖ ﺑﺎ‬
    ‫داﻋﻴﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺸﺮوﻃﻪ و دﻓﺎع در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻮاﯼ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ ﺗﺰارﯼ ﺁﻏﺎز ﺷﺪﻩ‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻴﺮاﻩ ﭼﭗ روﯼ اﻓﺘﺎد و ﺟﺪاﻳﯽ ﻃﻠﺒﯽ‪ .‬ارﺗﺶ اﻧﮕﻠﻴﺲ در ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ اول‬
    ‫ﺟﻬﺎﻧﯽ از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻤﺎل اﻳﺮان ﺑﺮاﯼ ﺗﺴﻠﻴﺢ روﺳﻬﺎﯼ ﺿﺪ اﻧﻘﻼب )ﺳﻔﻴﺪ( اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
    ‫ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ و ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﺳﻔﻴﺪهﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﮔﻴﻼن‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﻠﺸﻮﻳﮏ‬
    ‫در ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺁﻧﺎن رﺷﺖ و اﻧﺰﻟﯽ را اﺷﻐﺎل ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﻴﺮوﯼ درﻳﺎﻳﯽ روﺳﻬﺎﯼ ﺳﻔﻴﺪ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪174‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫را ﻣﻨﻬﺪم ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺁﻣﺪن ﺳﺮخ هﺎ‪ ،‬در ﮔﻴﻼن ﻧﻴﺰ ﻳﮏ "ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺷﻮروﯼ‬
    ‫اﻳﺮان" اﻋﻼم ﺷﺪ! اﻳﻦ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺣﺎﺻﻞ اﺗﺤﺎد ﮔﺮوﻩ ﻣﻴﺮزا ﮐﻮﭼﮏ )اﺗﺤﺎد اﺳﻼم(‬
    ‫ﺑﺎ ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ )ﻋﺪاﻟﺖ( وارد ﺷﺪﻩ از ﺑﺎدﮐﻮﺑﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ اﺗﺤﺎد ﻋﺠﻴﺐ دو‬
    ‫ﻣﺎهﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺎﻧﺠﺎﻣﻴﺪ و ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺗﻨﺪروﯼ و ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎزﯼ ﺁن از ﺑﺎﮐﻮﺁﻣﺪﮔﺎن‬
    ‫و ﺗﺮس ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻨﺘﯽ ﻣﻴﺮزا ﮐﻮﭼﮏ از ﻳﮏ اﻧﻘﻼب ﺑﻠﺸﻮﻳﮑﯽ‪ ،‬ﺑﺮ هﻢ ﺧﻮرد‪.‬‬
    ‫ﭘﺲ "رﻓﻘﺎ" در ﻏﻴﺎب ﮐﻮﭼﮏ ﺧﺎن دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻮدﺗﺎ زدﻧﺪ و ﺣﮑﻮﻣﺖ "ﺳﺮخ"‬
    ‫ﺑﻠﺸﻮﻳﮑﯽ ﺧﻮد را در اﻧﺰﻟﯽ و رﺷﺖ ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﺮخ هﻢ‬
    ‫ﺑﺎﺷﺘﺎب ﺑﺠﺎن زﻣﻴﻨﺪاران‪ ،‬ﺑﺎزارﻳﺎن و ﺗﺠﺎر اﻓﺘﺎد و ﺑﻪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺗﻨﺪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ دﺳﺖ‬
    ‫زد‪ .‬ﺗﻨﺪروﯼ ﺁن ﮐﻮدﺗﺎﭼﻴﺎن )ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﺳﻠﻄﺎﻧﺰادﻩ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻪ ورﯼ و ﺣﻴﺪرﻋﻤﻮاوﻏﻠﯽ(‬
    ‫ﻼ ﺟﻨﺒﺶ ﺟﻨﮕﻞ را از ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺮدﻣﯽ ﻣﺤﺮوم ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
    ‫ﻋﻤ ً‬

    ‫در ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ ﮐﻪ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎل‬
    ‫دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﻮروﯼ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺰب دﻣﮑﺮات ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن را ﺗﺎﺳﻴﺲ ﮐﺮد‪ ،‬و‬
    ‫ﺑﺎﻧﯽ دﻳﮕﺮ ﺟﻨﺒﺶ ﭼﭙﮕﺮا و اﺳﺘﻘﻼل ﻃﻠﺐ در ﺷﻤﺎل اﻳﺮان ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﻧﺎم اﺳﺘﺎن‬
    ‫را ﺑﻪ "ﺁزادﻳﺴﺘﺎن" ﺗﻐﻴﻴﺮ دادﻧﺪ و هﺮ روز ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻣﻴﺘﻴﻨﮓ و ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻓﺮا‬
    ‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﻮرش ﺟﻤﻌﯽ ﺑﺮاﯼ ﻓﺘﺢ ﺗﻬﺮان ﺷﻮﻧﺪ و از ﺁﻧﺠﺎ هﻢ ﺗﻤﺎم‬
    ‫اﻳﺮان را "ﺁزاد" ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﺰب دﻣﮑﺮات ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن از ادارﻩ ﺳﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﮐﺎرهﺎ‬
    ‫ﻣﺴﺘﺄﺻﻞ ﺑﻮد و ﺑﺠﺰ ﺷﻌﺎرهﺎ و ﺳﺨﻨﺮاﻧﻴﻬﺎﯼ ﺑﯽ وﻗﻔﻪ‪ ،‬هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪهﯽ و‬
    ‫ﮐﺎرﺁزﻣﺎﻳﯽ از ﺷﻴﺦ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ ﺑﺮﻧﻤﯽ ﺁﻣﺪ‪.‬‬

    ‫در هﻤﺎن ﺳﺎﻟﻬﺎ در ﻣﺸﻬﺪ هﻢ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﻳﮏ ﮐﻠﻨﻞ ﺟﻮان و ﺟﺬاب ﺑﻪ ﻧﺎم‬
    ‫ﭘﺴﻴﺎن اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﮐﻪ او هﻢ ﺳﺮاﻧﺠﺎم داﻋﻴﻪ اﺳﺘﻘﻼل ﺑﺮداﺷﺖ‪ .‬ﮐﻠﻨﻞ ﭘﺴﻴﺎن از ﺧﺎﻧﻮادﻩ‬
    ‫اﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻮد و ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺳﺮﺳﺨﺖ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ .‬در‬
    ‫ﺟﺮﻳﺎن ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺮادر و ﻋﻤﻮزادﻩ اش در ﺟﺒﻬﻪ ﻓﺎرس در ﮐﻨﺎر ﺁﻟﻤﺎﻧﻬﺎ‬
    ‫ﺑﺎ ﻗﻮاﯼ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺟﻨﮕﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮد او هﻢ در ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ ﺑﺎ دوﻟﺖ در‬

    ‫‪175‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻧﻈﺎم اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻦ ﻣﺪرس و ﺳﻠﻴﻤﺎن ﻣﻴﺮزا اﺳﮑﻨﺪرﯼ‪ ،‬هﻤﮑﺎرﯼ ﻧﻤﻮد‬
    ‫و در ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﻳﺰ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺗﺰارﯼ زﺧﻤﯽ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﺑﻪ ﺁﻟﻤﺎن‬
    ‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﺪ‪ .‬در ﺁﻟﻤﺎن ﺑﻌﺪ از ﺑﻬﺒﻮد ﺣﺎل‪ ،‬ﮐﻠﻨﻞ در ارﺗﺶ ﻗﻴﺼﺮ ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮد و‬
    ‫ﺣﺘﯽ ﻣﺪال ﺻﻠﻴﺐ ﺁهﻨﻴﻦ درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻮد! اﻣﺎ ﻋﺸﻖ وﻃﻦ داﺷﺖ و ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﻳﺎن‬
    ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ اﻳﺮان ﺑﺎزﮔﺸﺖ و در ﻗﺤﻂ اﻟﺮﺟﺎل ﺁﻧﻤﻮﻗﻊ‪ ،‬در ﺳﯽ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ‬
    ‫هﻨﮓ ژاﻧﺪارم ﺧﺮاﺳﺎن رﺳﻴﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺲ از ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﺳﺎل ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺰﺟﺎر از‬
    ‫اﻋﻤﺎل دوﻟﺘﻬﺎﯼ ﻓﺎﺳﺪ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻋﻠﻢ اﺳﺘﻘﻼل ﺑﺮداﺷﺖ‪.‬‬

    ‫هﻢ ﺁﻧﺰﻣﺎن‪ ،‬ﺣﺪود ‪٢۵‬درﺻﺪ اهﺎﻟﯽ ﮐﺸﻮر را اﻗﻮام ﮐﻮچ ﻧﺸﻴﻦ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ‬
    ‫ﮐﻪ هﺮ ﮐﺪام ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﺧﺎﻧﯽ داﺷﺘﻨﺪ وﻧﻴﻤﭽﻪ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ! اﻳﻦ اﻗﻮام ﺗﺮﮎ ﺗﺒﺎر در‬
    ‫ﻗﺮن ﻳﺎزدهﻢ ﻣﻴﻼدﯼ از ﺁﺳﻴﺎﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﻪ ﻓﻼت اﻳﺮان ﮐﻮﭼﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ‬
    ‫ﺳﻠﺤﺸﻮرﯼ ﺧﻮد ﺑﺨﺸﻬﺎﯼ ﻋﻤﺪﻩ اﯼ از اﻳﺮان را ﻣﺴﺨﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﺮرﺷﺘﻪ دار‬
    ‫اﻋﻈﻢ ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ اﻳﺮان ﺗﺎ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻏﺰﻧﻮﻳﺎن‪ ،‬ﺳﻠﺠﻮﻗﻴﺎن‪،‬‬
    ‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎهﻴﺎن‪ ،‬اﻳﻠﺨﺎﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺻﻔﻮﻳﺎن‪ ،‬اﻓﺸﺎرﻳﺎن و ﻗﺎﺟﺎرﻳﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻃﺒﻊ‬
    ‫اوﺿﺎع ﮐﺸﻮر و ﻣﻴﻞ ﺧﻮاﻧﻴﻦ ﺷﺎن‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻋﺪت ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﺑﺎ‬
    ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﺛﺮوت ﺧﻮد ﺑﻴﺎﻓﺰاﻳﻨﺪ ﻳﺎ از اﻗﻮام هﻤﺴﺎﻳﻪ‬
    ‫اﻧﺘﻘﺎم ﮐﺸﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﮐﺸﺎورز و ﺻﻨﻌﺘﮕﺮ ﺷﻬﺮﯼ و روﺳﺘﺎﻳﯽ‪ ،‬اﻳﻦ ﮐﻮچ‬
    ‫ﻧﺸﻴﻨﺎن ﺟﻨﮕﺠﻮ ﻣﺎﻳﻪ دردﺳﺮ‪ ،‬ﻏﺎرت و ﭼﭙﺎول ﺑﻮدﻧﺪ؛ و ﻧﺎم ﻗﺸﻘﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺑﺨﺘﻴﺎرﯼ و‬
    ‫ﺷﺎهﺴﻮن ﻟﺮزﻩ ﺑﺮ اﻧﺪاﻣﺸﺎن ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬دوﻟﺖ ﻗﺎﺟﺎر هﻢ ﻣﺮﺗﺒﺎً از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
    ‫ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻣﺴﻠﺢ در ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﮑﺮد و از ﺧﺮاج ﺑﺮ اﺣﺸﺎم‬
    ‫و اﻣﻮال ﺁﻧﺎن ﺑﺮ ﺧﺰاﻧﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ اﻓﺰود‪ .‬ﺷﺎهﺎن ﻗﺎﺟﺎر ﻳﮏ ﻃﺎﻳﻔﻪ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
    ‫ﻃﺎﻳﻔﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﻣﻮازﻧﻪ ﻗﺪرت‪ ،‬ﺁﻧﺎن را ﺑﺎزﯼ ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
    ‫ﻣﺮگ ﻳﮏ ﺷﺎﻩ ﻗﺠﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺎهﺰادﮔﺎن رﻗﻴﺐ ﻗﺮار‬
    ‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻻﺟﺮم‪ ،‬ﻋﺪﻩ اﯼ ﮐﻪ ﻃﺮف ﻣﺪﻋﯽ ﻣﻐﻠﻮب را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻐﻀﻮب‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪176‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫و ﺣﺘﯽ ﻣﻘﺘﻮل ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎهﺎن ﻗﺎﺟﺎر از ﺗﺮﺳﺸﺎن و ﺑﺮاﯼ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺳﺮﺳﭙﺮدﮔﯽ‬


    ‫ﻋﺸﺎﻳﺮ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮاﻧﻴﻦ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﻤﺎن )ﮔﺮوﮔﺎن( در‬
    ‫ﺗﻬﺮان و ﻳﺎ ﻣﺮاﮐﺰ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻴﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ در ﻣﻮﻗﻊ ﻟﺰوم زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ‬
    ‫ﻳﮏ ﻃﺎﻳﻔﻪ را ﺑﻪ دﻳﮕﺮﯼ "ﻣﯽ ﺑﺨﺸﻴﺪ" ﺗﺎ ﺑﺎ ﮐﻮچ اﺟﺒﺎرﯼ‪ ،‬ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و‬
    ‫ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﺑﺎ ﻗﻮﻣﯽ ﻳﺎﻏﯽ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰد‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ در اﻳﻦ ﻓﻀﺎﯼ ﺳﺮﺷﺎر از ﺟﻨﮓ و‬
    ‫ﻏﺎرت و ﭼﭙﺎول‪ ،‬اﻓﺮاد اﻳﻦ ﻋﺸﺎﻳﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺤﻘﺮ و ﺳﺨﺘﯽ را ﻃﯽ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﻻﺟﺮم ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻏﺎرت دهﺎت و ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮهﺎ و ﮐﺎرواﻧﻬﺎ ﺳﻮق ﻣﯽ داد‪.‬‬

    ‫ﻃﯽ ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬دوﻟﺘﻴﻦ اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﺁﻟﻤﺎن هﻢ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﮐﺴﺐ ﺣﻤﺎﻳﺖ از‬
    ‫ﻃﻮاﻳﻒ ﮐﻮچ ﻧﺸﻴﻦ اﻳﺮان اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺷﻴﻮخ ﻋﺮب ﺧﻮزﺳﺘﺎن و ﺧﻮاﻧﻴﻦ ﻟﺮ‬
    ‫ﺑﺨﺘﻴﺎرﯼ را ﺑﺪوﺳﺘﯽ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﮐﺮد و از ﭘﻮل ﻧﻔﺖ ﺟﻨﻮب ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻣﺒﺎﻟﻎ ﻣﺘﻨﺎﺑﻬﯽ‬
    ‫ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺎ ﺁن ﭘﺮداﺧﺘﻬﺎ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺁﻟﻤﺎﻧﻬﺎ هﻢ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن‬
    ‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻗﺸﻘﺎﻳﯽ ﻓﺎرس اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻬﻴﻴﺞ ﺷﻮر ﻣﻠﯽ ﺁﻧﺎن و ﭘﺨﺶ ﭘﻮل و اﺳﻠﺤﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
    ‫ﺷﻮرش ﺧﻮﻧﻴﻨﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻮاﯼ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ اﻧﮕﻠﻴﺲ داﻣﻦ زدﻧﺪ و ﺗﺎ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
    ‫ﺷﻴﺮاز‪ ،‬ﮐﺎزرون و ﺑﻮﺷﻬﺮ را ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺧﻼﺻﻪ در ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ اول‪ ،‬از ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻳﺮان ﺑﻪ ﺟﺰ ﺷﺒﻬﯽ ﺿﻌﻴﻒ‬
    ‫ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد! ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﺸﻮر )هﻔﺖ هﺰار ژاﻧﺪارم و هﺸﺖ هﺰار ﻗﺰاق(‬
    ‫ﺣﺘﯽ ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﻧﻈﻢ در ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﺑﺰرگ هﻢ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬اﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﺟﻮان ﻧﻪ‬
    ‫ﺣﻮﺻﻠﻪ اﺷﺮاف ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺎز را داﺷﺖ و ﻧﻪ دل و ﺟﮕﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ و‬
    ‫ﻧﻈﻢ دادن ﺑﻪ ﻣﻤﻠﮑﺖ‪ .‬دوﻟﺖ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ورﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﺠﻠﺲ ﺗﻌﻄﻴﻞ‪ .‬ﻃﺮﻓﺪاران‬
    ‫ﺁﻟﻤﺎن ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺴﻴﺎرﯼ در ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻣﯽ زﻳﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻃﺮﻓﺪاران روﺳﻴﻪ‬
    ‫ﺗﺰارﯼ هﻢ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﻣﺎﻟﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﺪﻳﺪ‬
    ‫ﺷﻮروﯼ هﻢ ﻣﺜﻞ ﺷﺒﺤﯽ ﺳﺮخ در ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر اﻳﺠﺎد وﺣﺸﺖ و ﺑﻠﺒﺸﻮ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬در‬
    ‫اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﻧﻴﺰ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺧﻮد را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﯼ‬

    ‫‪177‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻔﺖ ﺧﻴﺰ ﻧﮕﻬﺪارد و در ﺻﻮرت ﻟﺰوم‪ ،‬ﺟﻨﻮب اﻳﺮان را از ﻣﺮﮐﺰ‬
    ‫ﻣﻠﻴﮕﺮا و ﺷﻤﺎل ﭼﭙﮕﺮا ﺗﺠﺰﻳﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮﮐﻴﻪ )ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ( ﮐﻪ ﻃﯽ ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺻﺪﻣﺎﺗﯽ ﮐﺸﻨﺪﻩ دﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﺮان‬
    ‫ﺑﻪ ﻳﮏ ﻧﺎﺟﯽ ﻗﻮﯼ ﻧﻴﺎز داﺷﺖ! اﻣﺎ ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺮﮐﻴﻪ ﮐﻪ داﻧﺸﮑﺪﻩ ﻧﻈﺎم ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ‪،‬‬
    ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن و داﻧﺸﮕﺎﻩ ﭼﻨﺪﻳﻦ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ و ادارات دوﻟﺘﯽ ﻧﻴﻤﻪ اروﭘﺎﻳﯽ‬
    ‫داﺷﺖ‪ ،‬در اﻳﺮان ﻗﺤﻂ اﻟﺮﺟﺎل ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﻣﻨﻔﺮدﯼ ﭼﻮن ﮐﻠﻨﻞ ﺟﻮان‬
    ‫ﭘﺴﻴﺎن ﮐﻪ در ﺧﺎرج )ﺁﻟﻤﺎن( ﺗﺤﺼﻴﻞ ارﺗﺸﯽ ﻣﺨﺘﺼﺮﯼ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﺷﺮاف‬
    ‫زادﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اروﭘﺎ دو ﻳﺎ ﺳﻪ ﺳﺎﻟﯽ درس ﺧﻮاﻧﺪﻩ و اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎرﯼ ﮐﻪ ﻓﺎرغ‬
    ‫اﻟﺘﺤﺼﻴﻞ داراﻟﻔﻨﻮن ﺑﻮدﻧﺪ؛ در ﮐﺸﻮر ﻗﺪرت و ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﻓﮑﺮﯼ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺻﻨﻌﺘﯽ‬
    ‫وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﺗﺮﮐﻴﻪ‪ ،‬ﮐﻤﺎل ﭘﺎﺷﺎ )ﺁﺗﺎﺗﻮرﮎ( ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻓﺮهﻨﮓ و ﺻﻨﻌﺖ‬
    ‫اروﭘﺎﻳﯽ و ﺟﺒﺮوت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺁن‪ ،‬از ﺳﻨﺘﻬﺎﯼ ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ ﺷﺮﻗﯽ و اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﮓ و‬
    ‫ﻧﻨﮓ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﻣﺪرن ﺳﺎزﯼ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺮﮐﻴﻪ‪ ،‬ﻧﺎﺟﯽ‬
    ‫ﻗﻠﺪر اﻳﺮان ﻧﻪ داﻧﺸﮑﺪﻩ ﻧﻈﺎم دﻳﺪﻩ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺣﺘﯽ ﺳﻮاد درﺳﺘﯽ داﺷﺖ!‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪178‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ -٣‬رﺿﺎﺷﺎﻩ ﭘﻬﻠﻮﯼ‬
    ‫ﮐﻮدﺗﺎﯼ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‬
    ‫ﺑﺎ ﭘﺬﻳﺮش ﺧﺮوج از اﻳﺮان ﺗﺎ ﺑﻬﺎر ‪ ،١٩٢١‬ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﻮل ﺧﺮوج‬
    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺷﻮروﯼ از ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر را ﮐﺴﺐ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ اﻳﺠﺎد ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﮐﻪ‬
    ‫هﻢ ﺑﻪ ﻣﺰاج روﺳﻬﺎ ﺑﺴﺎزد‪ ،‬هﻢ ﺑﻪ ﻣﺰاق اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻤﻠﮑﺖ را از‬
    ‫ﺁﺷﻮب و ﺑﯽ ﺛﺒﺎﺗﯽ هﻢ ﺧﺎرج ﺳﺎزد‪ .‬ﻇﺎهﺮاً‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﻧﺼﺮت اﻟﺪوﻟﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮا در ﻧﻈﺮ‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺁﺷﮑﺎرش از ﻗﺮارداد ‪ ١٩١٩‬ﻣﻨﺘﻔﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺳﻔﻴﺮ‬
    ‫ﺟﺪﻳﺪ دوﻟﺖ ﻓﺨﻴﻤﻪ )ﻧﺮﻣﺎن( و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﮕﻠﻴﺲ )ﺁﻳﺮون ﺳﺎﻳﺪ( ﺑﻪ‬
    ‫ﺳﺮاغ ﻣﻬﺮﻩ هﺎﯼ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و ﺁﺑﺮو ﻧﺒﺎﺧﺘﻪ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻴﺴﻮاد وﻟﯽ ﺷﺠﺎع و‬
    ‫ﺑﻴﺮﺣﻢ ﻗﺰاق )رﺿﺎﺧﺎن ﻣﻴﺮﭘﻨﺞ( ﺷﺪ رهﺒﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻮدﺗﺎ و ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎء اﻟﺪﻳﻦ‬
    ‫ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﯽ )روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎر اﺳﻼم ﮔﺮا( ﺷﺪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺁن‪ .‬ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﺳﻮم‬
    ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻗﺰاﻗﺎن ﺑﺮﻳﮕﺎرد ﻗﺰوﻳﻦ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺑﻴﻘﺪرت ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺧﺎن ﺳﭙﻬﺪار را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮد‬
    ‫و ﺑﺰور ﺳﺮ ﻧﻴﺰﻩ‪ ،‬از اﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر ﺑﺮاﯼ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎء ﺣﮑﻢ ﻧﺨﺴﺖ‬
    ‫وزﻳﺮﯼ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﻴﺪ هﻢ رﺿﺎﺧﺎن را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ارﺗﺶ و وزﻳﺮ ﺟﻨﮓ‬
    ‫رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ هﺰار دردﺳﺮ ﮐﺎﺑﻴﻨﻪ ﺗﺸﮑﻴﻞ داد؛ ﭼﻮن از رﺟﺎل ﻧﺒﻮد و ﻣﻌﻠﻮم و‬
    ‫ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮد ﮐﻪ دﺳﺘﭙﺨﺖ اﻧﮕﻠﻴﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﺘﺒﺮان ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻟﻮدﻩ ﺷﻮﻧﺪ و‬
    ‫ﻟﮑﻪ ﻧﻨﮕﯽ ﻣﺜﻞ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﺑﻴﻨﻪ ﻗﺮارداد )‪ (١٩١٩‬ﺑﺮ ﭘﻴﺸﺎﻧﻴﺸﺎن ﺑﺨﻮرد‪ .‬ﺑﺎ رﻓﺘﺎر‬
    ‫ﻧﮑﺒﺖ ﺑﺎر و ﻧﺨﻮت ﺑﻴﺤﺪ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎﯼ ﺗﺎزﻩ ﺑﻪ دوران رﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬هﻤﺎن هﻢ ﺷﺪ و‬
    ‫"ﮐﺎﺑﻴﻨﻪ ﺳﻴﺎﻩ" ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﻏﻠﺐ وزراﻳﺶ را ﺑﺪﻧﺎم ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

    ‫از اوﻟﻴﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺳﻴﺪ ﺳﻴﺎﻩ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﻳﮑﺼﺪ ﻧﻔﺮ از رﺟﺎل و اﺷﺮاف‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ هﻢ اﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﺣﺴﺎب ﮐﺎرش را ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬هﻢ ﮐﺴﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺎﺑﻴﻨﻪ‬
    ‫ﺿﻌﻴﻒ ﺳﻴﺪ ﻋﺮض اﻧﺪام ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬و هﻢ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ زور ﺣﺒﺲ و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﭼﻮﺑﻪ دار از‬
    ‫ﺁن ﺟﻤﻊ اﺧﺎذﯼ ﮐﻨﺪ! اﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺳﻴﺪ را از ﺣﻤﺎﻳﺖ داﺧﻠﯽ ﻣﺤﺮوم ﮐﺮد و او را‬
    ‫‪179‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻼ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻗﺰاق ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ رﺿﺎﺧﺎن ﻗﺰاق ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ ذرﻩ‬
    ‫ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫اﯼ ﺳﻮاد ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎﯼ روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎر و ﺗﻮﻃﺌﻪ ﮔﺮ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﻏﺮﻳﺰﻩ‬
    ‫ﻗﻮﯼ ﺧﻮد ﺣﺲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﻓﺘﺎر ﺳﻴﺪ ﭼﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮﯼ ﺑﺮ ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﺧﻮاص و ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم دارد‪.‬‬
    ‫ﺳﻴﺪ ﺧﻴﻠﯽ از ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺳﻔﺎرت ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮد و ﻣﺮدم اﻳﺮان را ﻧﻴﺰ هﻤﺮاﻩ‬
    ‫ﺣﺴﺎب ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻇﺎهﺮًا ﺑﺎ ﺷﻌﺎرهﺎﯼ او ﺑﺮاﯼ ﮐﺎﺑﻴﻨﻪ ﻧﺠﺎت ﻣﻠﯽ ﮔﻮل ﺧﻮردﻩ‬
    ‫اﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺣﺘﯽ در ﮐﺎر ﻗﺰاق هﺎ هﻢ ﺷﺮوع ﺑﻪ دﺧﺎﻟﺖ ﮐﺮد و ﺑﻪ رﺿﺎﺧﺎن ﻗﻠﺪر ﻧﻴﺰ‬
    ‫ﺁﻏﺎز ﺑﻪ اﻣﺮو ﻧﻬﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻏﺎﻓﻞ از ﺁﻧﮑﻪ؛ رﺟﺎل زﻧﺪاﻧﯽ در ﺧﻔﺎ ﭘﻮل و ﻗﻮل هﺎ ﺑﻪ‬
    ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻗﺰاﻗﺎن دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﺎﻩ از ﺟﺎن ﺗﺮﺳﻴﺪﻩ هﻢ ﺑﻪ او ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺳﻴﺪ‬
    ‫ﺳﻴﺎﻩ ﭘﻨﺎﻩ ﺁوردﻩ ﺑﻮد! ﻟﺬا ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ از ﺧﺮوج ﻗﺸﻮن اﻧﮕﻠﻴﺲ از ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺷﺎﻩ‬
    ‫زﻳﺮ ﭘﺎﯼ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎء را ﺧﺎﻟﯽ ﻧﻤﻮد و از رﺿﺎﺧﺎن ﺣﮑﻢ ﺟﻠﺐ و ﺗﺒﻌﻴﺪ او را‬
    ‫ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬ﻗﺰاق ﺑﻴﺮﺣﻢ ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ ﮐﻪ رﻓﻴﻖ ﺳﻪ ﻣﺎﻩ ﻗﺒﻞ را ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎﻩ ﻧﮕﺬاﺷﺖ‬
    ‫و ﺳﻴﺪ ﻣﻨﺤﻮس در ﻣﻌﻴﺖ ﻳﮏ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺳﻔﺎرت اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪ در ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺗﺤﺖ‬
    ‫ﻗﻴﻤﻮﻣﻴﺖ ﻟﻨﺪن رﻓﺖ‪.‬‬

    ‫رﺟﺎل زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺁزاد ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﺸﻦ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و رﺿﺎﺧﺎن ﻧﻴﺰ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻣﻠﯽ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ در ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮐﻮدﺗﺎ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻗﺰاق اﻋﻼﻣﻴﻪ اﯼ داد ﮐﻪ؛ "هﺪف ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
    ‫دوﻟﺘﯽ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ و ارﺗﺸﯽ ﻣﻘﺘﺪر ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﮐﺸﻮر را از ﺗﺒﺎهﯽ و ﺑﻴﭽﺎرﮔﯽ ﻧﺠﺎت‬
    ‫دهﺪ‪ .‬دوﻟﺖ و ارﺗﺸﯽ ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم اﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺒﻌﻴﺾ ﻧﮕﺬارد و ﺁﻟﺖ‬
    ‫دﺳﺖ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ"‪ .‬اﻳﻦ اهﺪاف‪ ،‬رﺿﺎﺧﺎن را در ﺟﺎﻧﺐ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
    ‫اﺻﻼح ﻃﻠﺐ و ﻣﻴﺎﻧﻪ رو ﻗﺮار ﻣﻴﺪاد و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ او را ﺑﺎ ﺟﻨﺒﺸﻬﺎﯼ ﺟﺪاﻳﯽ ﻃﻠﺐ‬
    ‫ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬ﺧﺮاﺳﺎن و ﮔﻴﻼن ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﻟﻐﻮ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ ﺷﻮروﯼ از ﺁن‬
    ‫ﺟﻨﺒﺶ هﺎ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺁﻧﻬﺎ هﻢ رﻗﻢ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﻮام اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺎز ﻧﺨﺴﺖ‬
    ‫وزﻳﺮ ﺷﺪ‪ ،‬رﺿﺎﺧﺎن در ﺳﻤﺖ وزﻳﺮ ﺟﻨﮓ اﺑﻘﺎ ﮔﺮدﻳﺪ و ﻣﺠﻠﺲ ﺟﺪﻳﺪ ﺷﻮراﻳﻤﻠﯽ‬
    ‫ﺑﻌﺪ از ﺷﺶ ﺳﺎل ﻓﺘﺮت در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ١٩٢١‬ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪180‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﭘﺎﻳﺎن ﮐﺎر ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ ﻣﺤﻠﯽ‬


    ‫هﻨﻮز ﻳﮏ هﻔﺘﻪ از ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﺳﻮم اﺳﻔﻨﺪ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺮارداد دوﺳﺘﯽ اﻳﺮان و‬
    ‫ﺷﻮروﯼ اﻣﻀﺎء ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺮارداد ﮐﻪ ﻇﺎهﺮًا ﺑﺨﺸﯽ از ﺗﻮاﻓﻘﺎت ﮐﻠﯽ دو‬
    ‫اﺑﺮﻗﺪرت در ﻣﻮرد اﻳﺮان ﺑﻮد‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ اﺳﺘﻘﻼل و ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ارﺿﯽ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺧﺮوج‬
    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺷﻮروﯼ و ﺣﺘﯽ ﻳﮏ ﻣﺎدﻩ دﻓﺎع ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻤﻠﻪ ﺧﺎرﺟﯽ را ﺷﺎﻣﻞ‬
    ‫ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳﺖ دوﻟﺖ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻣﺴﮑﻮ از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭼﭙﮕﺮا در ﺷﻤﺎل‬
    ‫اﻳﺮان ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد!‬

    ‫در ﮔﻴﻼن‪ ،‬ﮐﺎر ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﻴﻦ ﭼﭙﯽ هﺎ و ﻃﺮﻓﺪاران ﻣﻴﺮزا ﮐﻮﭼﮏ )اﺗﺤﺎد اﺳﻼم(‪ ،‬ﺑﻪ‬
    ‫ﮐﻮدﺗﺎ و ﺿﺪ ﮐﻮدﺗﺎ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮏ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻬﺎ‪ ،‬ﮔﺮوﻩ ﻣﻴﺮزا‬
    ‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ زد و ﻃﺮﻓﺪاران و ﺷﺨﺺ ﺣﻴﺪرﻋﻤﻮاوﻏﻠﯽ را در ﺗﺴﻮﻳﻪ‬
    ‫ﺣﺴﺎﺑﯽ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪" .‬ارﺗﺶ ﺳﺮخ" ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺷﻮروﯼ ﮔﻴﻼن هﻢ ﮐﻪ‬
    ‫زورش ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﮐﺴﺒﻪ و ﺑﺎزارﻳﺎن ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﺑﯽ ﮐﻔﺎﻳﺖ اﺣﺴﺎن اﻟﻪ ﺧﺎن‬
    ‫در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻩ دوﻟﺘﯽ ﺳﺮهﻨﮓ ﻓﻀﻞ اﻟﻪ زاهﺪﯼ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد و ﻣﺘﻮارﯼ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻋﺪﻩ اﯼ ﻗﻠﻴﻞ در ﺟﻨﺒﺶ ﺟﻨﮕﻞ ﺑﺮﺟﺎﯼ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ رﺿﺎﺧﺎن ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﺷﺎن‬
    ‫ﺟﺎﻳﺰﻩ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﺎ وﻋﺪﻩ و وﻋﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺪﻩ ﺷﺎن را ﮐﻪ ﮐﺮدان ﺧﺎﻟﻮ ﻗﺮﺑﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
    ‫ﺑﺨﻮد ﺟﻠﺐ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺁﺧﺮ ﮐﺎر‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﮐﺎﺋﻮﮎ )هﻮﺷﻨﮓ( ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ وﻓﺎدار ﻣﺎﻧﺪ و ﺧﻮد‬
    ‫ﻣﻴﺮزا؛ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﻳﺰ ﺑﺮ ﮐﻮهﻬﺎﯼ ﭘﺮ ﺑﺮف ﺗﺎﻟﺶ ﻳﺦ زدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ﮐﻠﻨﻞ ﺟﻮان ﭘﺴﻴﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر اﻧﺪوهﯽ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ و در اﻧﺘﻈﺎر ﺷﻬﺎدﺗﯽ‬
    ‫ﻣﺮداﻧﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻓﻮج ﮐﻮﭼﮏ ژاﻧﺪارﻣﺶ ﭼﻨﺪان ﻋﻼﻗﻪ اﯼ ﺑﻪ ﻣﺮگ در راﻩ هﺪﻓﯽ‬
    ‫ﺧﻴﺎل ﭘﺮدازاﻧﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ! ﮐﻠﻨﻞ "ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺧﺮاﺳﺎن" را اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺣﺘﯽ‬
    ‫دادﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁرم‪ ،‬ﭘﺮﭼﻢ و ﺳﺮﻧﺴﺨﻪ هﻢ ﺗﻬﻴﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﺻﻞ ﮐﺎر ﺧﺮاب ﺑﻮد؛‬
    ‫روﺳﻬﺎﯼ ﺷﻮروﯼ ﺑﺎ او ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﮐﻮﺗﺎهﯽ ﮐﺮدﻧﺪ وﻟﯽ ﺣﻮاﺳﺸﺎن ﺟﻤﻊ ﺗﻬﺮان ﺑﻮد‪.‬‬
    ‫ﮐﻠﻨﻞ ﺑﻪ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎء رو ﺁورد و ﺣﺎﻣﯽ او ﺷﺪ و از ﻃﺮف ﮐﺎﺑﻴﻨﻪ ﺳﻴﺎﻩ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم‬

    ‫‪181‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﻴﺎﺑﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﺮاﺳﺎن رﺳﻴﺪ‪ .‬وﻟﯽ دوﻟﺖ ﺳﻴﺪ ﻣﺴﺘﻌﺠﻞ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺳﻪ ﻣﺎﻩ هﻢ ﻗﺪ‬
    ‫ﻧﺪاد‪ .‬ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﺟﺪﻳﺪ )ﻗﻮام اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ( واﻟﯽ ﻗﺒﻠﯽ ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮد ﮐﻠﻨﻞ‬
    ‫دﺳﺘﮕﻴﺮ و رواﻧﻪ ﺣﺒﺲ ﺳﻴﺪ ﺳﻴﺎﻩ در ﺗﻬﺮان ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺴﻴﺎن ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ‬
    ‫ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﮐﺎرش ﺗﻤﺎم اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺪﺑﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس هﻤﺎن اﻃﻤﻴﻨﺎن و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬
    ‫ﻣﺨﻠﻮﻃﯽ از ﻏﺮور ﺟﻮاﻧﯽ و ﺷﻮر اﻳﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻘﻮط و ﻣﺮگ ﺧﻮﻳﺶ در‬
    ‫ﻧﺒﺮدﯼ ﻧﺎﭼﻴﺰ داﻣﻦ زد‪.‬‬

    ‫ﮐﺎر ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ در ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﺟﺪال هﻢ ﻧﮑﺸﻴﺪ! ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم ﮐﻮﭼﻪ‬
    ‫و ﺑﺎزار ﺁﻧﻘﺪر از ﺷﻌﺎرهﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺣﺰب دﻣﮑﺮات او ﺑﺠﺎن ﺁﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﺑﺎ رﺳﻴﺪن ﺣﺎﮐﻢ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ‪ ،‬ﺷﻮرش ﮐﺮدﻧﺪ و دﺳﺘﻪ اﯼ از‬
    ‫هﻤﺎن اوﺑﺎش ﮐﻪ ﺗﺎ ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ ﺑﺮاﯼ ﺷﻴﺦ زﻧﺪﻩ ﺑﺎد ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ اش‬
    ‫ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺟﺴﺪش را ﺑﺮاﯼ اﻧﻌﺎم ﮔﻴﺮﯼ روﯼ دﺳﺖ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
    ‫ﺁﺧﻮﻧﺪهﺎ و ﻣﻼﻳﺎن ﭼﭙﮕﺮا ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻋﺪاﻟﺖ ﺧﻮاهﯽ ﺳﻮﺳﻴﺎل‬
    ‫دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺬهﺐ را رهﺎ ﮐﺮدﻩ و ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻋﻤﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
    ‫اﺻﻄﻼح "ﮐﻼهﯽ" ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در زﻣﺎن ﻣﺸﺮوﻃﻪ و ﺗﺎ ﮐﻮدﺗﺎﯼ ‪ ،١٩٢١‬روﺣﺎﻧﻴﻮن‬
    ‫ﺷﻴﻌﻪ در ﻣﻴﺎن هﺮ ﺳﻪ ﻃﻴﻒ ﺳﻴﺎﺳﯽ راﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻧﻪ و ﭼﭗ ﺣﻀﻮر ﻓﻌﺎل داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
    ‫اﻳﻨﺎن ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁﻏﺎز ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﻃﺒﻘﻪ "ﺑﺎﺳﻮاد" ﮐﺸﻮر ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻴﻠﻴﻬﺎﺷﺎن ﺑﻪ ﺟﻤﻊ‬
    ‫روﺷﻨﻔﮑﺮان ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ )ﻣﺜﻞ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ هﺎ ﺑﻬﺒﻬﺎﻧﯽ و ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﯽ( و ﺣﺘﯽ‬
    ‫ﺑﻌﻀﯽ ﭼﭙﮕﺮا ﺷﺪﻧﺪ )ﻣﺜﻞ ﺗﻘﯽ زادﻩ و ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ(‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ از ﺁﺧﻮﻧﺪهﺎﯼ ﺳﻨﺘﯽ و‬
    ‫ﻣﺘﻤﻮل ﻧﻴﺰ اﺑﺪًا ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺸﺮوﻃﻪ را ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺜﻞ ﺷﻴﺦ ﻓﻀﻞ اﻟﻪ ﻧﻮرﯼ ﻣﺸﺮوﻋﻪ‬
    ‫ﺧﻮاﻩ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻗﺘﻞ ﺁزادﻳﺨﻮاهﺎن و ﺳﻠﻄﻪ ﻣﺬهﺐ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﻋﻘﺎﻳﺪ و اﻓﻌﺎل‬
    ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ‪.‬‬

    ‫رﺿﺎﺧﺎن ﺧﻮاهﺎن ﺳﻠﻄﻪ ﺑﯽ ﭼﻮن و ﭼﺮاﯼ ارﺗﺶ در ﺳﺮاﺳﺮ اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‬


    ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺑﻮد‪ .‬در اواﻳﻞ ﮐﺎر اﻳﻦ ﻗﺪﻣﯽ ﻣﺜﺒﺖ در اﺳﺘﻘﺮار ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﻠﯽ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪182‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اداﻣﻪ ﺑﯽ ﺣﺪ و ﺣﺴﺎب ﺁن ﺑﻪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ و زورﮔﻴﺮﯼ رﺳﻴﺪ‪.‬‬


    ‫ﻋﺸﺎﻳﺮ وادار ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ اﺳﻠﺤﻪ ﺧﻮد ﺷﺪﻧﺪ و در ﺻﻮرت ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﺎﻏﯽ‬
    ‫ﻣﻮرد ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻤﻌﯽ از ﺧﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺘﻨﻔﺬ ﭼﻮن اﻗﺒﺎل اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻣﺎﮐﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺑﺎ‬
    ‫ﺧﺪﻋﻪ و ﻧﻴﺮﻧﮓ ﺑﻘﺘﻞ رﺳﻴﺪﻧﺪ و اﻣﻮاﻟﺸﺎن ﺑﻪ ﺗﺎراج رﻓﺖ؛ و ﮔﺮوهﯽ دﻳﮕﺮ ﭼﻮن‬
    ‫ﺷﻴﺦ ﺧﺰﻋﻞ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ وادار ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ و ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ دﻳﮕﺮ‬
    ‫ﺳﺮان ﻗﺒﺎﻳﻞ ﮐﻮچ ﻧﺸﻴﻦ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻧﺸﻴﻨﯽ اﺟﺒﺎرﯼ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺸﺎن در‬
    ‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ زﻧﺪان اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺧﻠﻊ ﺳﻼح ﺷﺪﻩ هﻢ ﺑﺎ زور اﻓﺴﺮان و ﺳﺮﺑﺎزان‪،‬‬
    ‫وادار ﺑﻪ ﺗﺮﮎ ﺳﮑﻨﺎ و ﭼﺮاﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﺳﻨﺘﯽ ﺧﻮد ﺷﺪﻧﺪ و اﺳﺒﺎب ﻣﻤﺮ ﻣﻌﺎش‬
    ‫داﻣﺪارﯼ ﺧﻮﻳﺶ را ﮐﻪ ﻃﯽ ﻗﺮون ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ در ﮐﻮچ اﻧﻄﺒﺎق ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬از دﺳﺖ‬
    ‫دادﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻳﮑﺠﺎ ﻧﺸﻴﻨﯽ اﺟﺒﺎرﯼ )ﺗﺨﺖ ﻗﺎﭘﻮ( ﺗﺎ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻣﺎﻳﻪ اﻏﺘﺸﺎش و‬
    ‫درﮔﻴﺮﻳﻬﺎﯼ داﺧﻠﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﺳﺮدار ﺳﭙﻪ ﻣﺤﺒﻮب‬


    ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ و ﭘﺮﺑﺎزدﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ رﺿﺎﺧﺎن‪ ،‬ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻗﻮاﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ زﻳﺮ ﻧﻈﺮ‬
    ‫اﻓﺴﺮان اﻳﺮاﻧﯽ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺷﺨﺺ ﺧﻮدش ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ارﺗﺶ اﺑﺘﺪا ﺑﺎزوﯼ اﺗﺤﺎد ﻣﻠﯽ‬
    ‫و ﺳﭙﺲ اﺑﺰار اﻋﻤﺎل ﻗﺪرت ﺷﺨﺼﯽ او ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺧﺮاج اﻓﺴﺮان ﺳﻮﺋﺪﯼ‪،‬‬
    ‫رﺿﺎﺧﺎن ژاﻧﺪارﻣﺮﯼ را ﺑﻪ ﺑﺮﻳﮕﺎرد ﻣﺮﮐﺰﯼ ﻗﺰاق ﭘﻴﻮﻧﺪ داد و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﮐﺎر‬
    ‫"ﺗﻔﻨﮕﺪاران ﺟﻨﻮب ﭘﺎرس" ﮐﻪ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ و ﺣﻘﻮق ﺑﮕﻴﺮ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬رﺳﻴﺪ؛ و‬
    ‫ﺑﺨﺸﯽ را ﻣﻨﺤﻞ و ﻗﺴﻤﺘﯽ را ﺑﻪ ارﺗﺶ ﭘﻴﻮﻧﺪ زد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﺘﺤﺪ‬
    ‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺑﺪون ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ را ﺑﺮاﯼ ﺳﺮدار ﺳﭙﻪ ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﺻﺪراﻋﻈﻢ‬
    ‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ ١٩٢۴‬ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻤﻮد؛ ﮐﻪ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﺟﺪاﻳﯽ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﻧﻔﺖ ﺧﻴﺰ‬
    ‫از اﻳﺮان ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫ﺷﻴﺦ ﺧﺰﻋﻞ در ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﮐﻪ ﺁﻧﺰﻣﺎن ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺑﺪون ﺗﺎج‬
    ‫و ﺗﺨﺖ داﺷﺖ و ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ ﻣﻔﺎد‬

    ‫‪183‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻗﺮاردادهﺎﯼ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺁن اﺳﺘﺎن را در ﻗﻠﻤﺮو ﮐﺸﻮر اﻳﺮان ﻗﺮار ﻣﻴﺪاد‪ ،‬ﺷﻴﺦ‬
    ‫ﺧﺰﻋﻞ ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ درﺧﻮاﺳﺖ اﻟﺤﺎق ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺗﺎزﻩ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﻋﺮاق را ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺗﺤﺖ‬
    ‫ﻗﻴﻤﻮﻣﻴﺖ ﻟﻨﺪن ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ اﻋﻈﻢ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺘﯽ‬
    ‫اﻳﺮان و ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺑﻨﺎدر ﮐﺸﻮر در ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ هﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ "ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﻦ و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﻤﺎ" در ﺣﺎل ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﮐﺮدن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻠﻴﺞ‪،‬‬
    ‫ﻣﺎﺑﻴﻦ ﺷﻴﺦ ﻧﺸﻴﻦ هﺎ و اﻣﺎرات ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﻴﻘﺪرت و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﺨﻮد ﺑﻮد‪ ،‬از ﺷﻴﺦ‬
    ‫ﺧﺰﻋﻞ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻤﻠﻪ رﺿﺎﺧﺎن ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﺮد و ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺧﻄﺎر‪ ،‬ﮐﺸﺘﯽ‬
    ‫هﺎﯼ ﺗﻮﭘﺪار ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﻨﺪر ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ )ﻣﺤﻤﺮﻩ( ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬اﻣﺎ رﺿﺎﺧﺎن‬
    ‫ﻗﺪر و ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ را درﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و از ﺿﻌﻒ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﻴﺲ در ﻋﺮاق و ﺣﺘﯽ در‬
    ‫ﺧﻮد ﻟﻨﺪن ﺁﮔﺎهﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﻟﺬا اﻟﺘﻴﻤﺎﺗﻮم ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﮐﺎر ﺳﺎز ﻧﺸﺪ و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ارﺗﺶ‬
    ‫اﻳﺮان ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ ﺷﺨﺺ ﺳﺮدار ﺳﭙﻪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ وارد ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺷﻴﺦ ﺧﺰﻋﻞ را ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪ در ﺗﻬﺮان ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ ﭼﻬﺮﻩ ﻣﺠﺒﻮب‬
    ‫ﺳﺮدار ﺳﭙﻪ را ﺑﺮاﯼ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮏ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻗﻮﯼ ﮐﻪ ﺷﻤﺎل را از دﺳﺖ‬
    ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺷﻮروﯼ و ﺟﻨﻮب را از دﺳﺖ اﻳﺎدﯼ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺴﺠﻞ‬
    ‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ و ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎﯼ ﺳﺮدار ﺳﭙﻪ اﮐﺜﺮ روﺷﻨﻔﮑﺮان و اﺻﻼح ﻃﻠﺒﺎن را ﻧﻴﺰ‬


    ‫ﺑﺪور وﯼ ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ ﭘﺮ اﻧﺮژﯼ و ﻣﺘﻨﻔﺬ ﮐﻪ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‬
    ‫ﺳﺎل ‪ ١٩٢٣‬ﻣﺠﻠﺲ ﭘﻨﺠﻢ )ﺁﻧﻤﻮﻗﻊ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت هﺮ دوﺳﺎل ﺑﻮد( ﺑﻘﺪرت ﻋﻤﺪﻩ اﯼ ﺑﺪل‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎرﭼﺮﺧﺎﻧﺎن اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺗﺠﺪد ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از ﺗﻴﻤﻮرﺗﺎش ﺧﺎﻧﺰادﻩ‬
    ‫ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻞ از داﻧﺸﮑﺪﻩ ﻧﻈﺎم ﻣﺴﮑﻮ‪ ،‬ﻧﺼﺮت اﻟﺪوﻟﻪ ﻓﻴﺮوز ﭘﺴﺮ ارﺷﺪ‬
    ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎﯼ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺳﺮدار اﺳﻌﺪ ﺑﺨﺘﻴﺎرﯼ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺧﻮﺷﻨﺎم ﻣﺸﺮوﻃﻪ‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ‬
    ‫داور ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻞ داراﻟﻔﻨﻮن و داﻧﺸﮑﺪﻩ ﺣﻘﻮق در ﺳﻮﻳﺲ و ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﯽ ﻓﺮوﻏﯽ‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪار ﮐﺎردان‪ .‬هﺪف اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﺎدﯼ و ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﻳﮏ اﻳﺮان و رواج‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪184‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ارزﺷﻬﺎﯼ ﻓﺮهﻨﮓ اروﭘﺎﻳﯽ ﺑﻮد؛ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ رﺷﺪ ﻗﺪرت و ﻧﻔﻮذ ﺁﻧﻬﺎ‬
    ‫ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺠﺮ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺘﺠﺪدﻳﻦ در اﻳﻦ ﺁرزو ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﻓﻘﻂ اﻗﻠﻴﺖ ﮐﻮﭼﮑﯽ در‬
    ‫ﻣﺠﻠﺲ ﭘﻨﺠﻢ ﻓﺎﻗﺪ ﺁن اﻋﺘﻘﺎد و اﻃﻤﻴﻨﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ ﺑﻪ رﺿﺎﺧﺎن داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫اﻣﺎ هﺮﻗﺪر ﮐﻪ اﻗﺘﺪار ﺳﺮدار ﺳﭙﻪ اﻓﺰودﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺮس اﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر از اﻳﻦ‬
    ‫ﺻﺪر اﻋﻈﻢ ﻗﻠﺪر ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در هﻤﺎن ﺳﺎﻟﻬﺎ در ﺗﺮﮐﻴﻪ‪ ،‬ﮐﻤﺎل ﺁﺗﺎﺗﻮرﮎ‬
    ‫ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ را از ﭘﺲ ﺷﺸﺼﺪ ﺳﺎل ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺑﺮ‬
    ‫ﺳﺮﮐﺎر ﺁورد ﺗﺎ رﻳﺸﻪ ﺳﻨﺖ ﮔﺮاﻳﯽ ﺷﺮﻗﯽ را ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺧﺒﺎر ﺗﺮﮐﻴﻪ در اﻳﺮان هﻢ‬
    ‫ﺑﺎﻋﺚ اﺿﻄﺮاب درﺑﺎر و روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺷﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮًا اﺣﻤﺪﺷﺎﻩ اﺑﺘﺪا ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ‬
    ‫ﻣﻮازﻧﻪ ﻗﺪرﺗﯽ ﻋﻠﻴﻪ رﺿﺎﺧﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻴﻦ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ و ﺗﻔﻨﮕﺪار ﺷﻤﺎل )اﻗﺒﺎل‬
    ‫اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻣﺎﮐﻮﻳﯽ( و ﺟﻨﻮب )ﺷﻴﺦ ﺧﺰﻋﻞ( ﻓﺮاهﻢ ﺁورد؛ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺮور اوﻟﯽ و ﺗﺒﻌﻴﺪ‬
    ‫دوﻣﯽ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺷﺎﻩ ﺧﻮﺷﮕﺬران ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﻋﻤﺪﻩ وﻗﺘﺶ را در ﺳﻔﺮهﺎﯼ‬
    ‫اروﭘﺎ ﺑﺴﺮ ﻣﻴﺒﺮد‪ ،‬ﺑﻔﮑﺮ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﺁن ﺻﺪر اﻋﻈﻢ ﻣﻘﺘﺪر و ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ ﺑﺎ‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪارﯼ ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎدﺗﺮ اﻓﺘﺎد!‬

    ‫ﺳﻘﻮط ﻗﺎﺟﺎر و ﺷﺮوع ﭘﻬﻠﻮﯼ‬


    ‫ﺳﺮدار ﺳﭙﻪ ﮐﻪ ﻣﯽ دﻳﺪ ﺑﺎ ﻳﮏ دﺳﺘﺨﻂ ﺷﺎﻩ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﻤﺎم ﻋﻨﺎوﻳﻦ و ﻣﻨﺎﺻﺐ‬
    ‫ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﺑﺪهﺪ و ﻳﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬از‬
    ‫ﻃﺮﻳﻖ هﻢ ﭘﻴﻤﺎﻧﺎن ﻣﺘﺠﺪد ﺧﻮد ﻃﺮح اﻳﺠﺎد ﺟﻤﻬﻮرﯼ را ﭘﻴﺶ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬اﮐﺜﺮﻳﺖ‬
    ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﻠﺲ ﭘﻨﺠﻢ ﻧﻴﺰ ﻃﺮﻓﺪار ﺳﺮدار ﺳﭙﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ رژﻳﻢ ﺑﻪ‬
    ‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻗﻠﻴﺘﯽ ﭘﺮﻧﻔﻮذ )ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﻣﺪرس‪ ،‬ﺗﻘﯽ زادﻩ و ﻣﺼﺪق‬
    ‫اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ( از ﺷﺨﺺ رﺿﺎﺧﺎن واهﻤﻪ داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ او ﺟﻤﻬﻮرﯼ را‬
    ‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻳﮏ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻳﮏ ﺗﻮاﻓﻖ ﺳﺎزش ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺷﺪ؛ ﮐﻪ ﻃﯽ‬
    ‫ﺁن ﻣﺠﻠﺲ ﻋﻨﻮان "ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﮐﻞ ﻗﻮا" را از اﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﭘﺎس ﺧﺪﻣﺎﺗﺶ‬

    ‫‪185‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺎدام اﻟﻌﻤﺮ ﺑﻪ رﺿﺎﺧﺎن داد‪ ،‬ﺗﺎ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ او ﺑﺪون ﺣﺬف ﺳﻠﻄﻨﺖ‬
    ‫ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺳﺮدار ﺳﭙﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻬﻢ ﻗﺎﻧﻊ ﻧﺒﻮد!‬

    ‫رﺿﺎﺧﺎن ﮐﻪ در ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ و ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻗﻤﺎرﺑﺎزﯼ و ﻋﺮق ﺧﻮرﯼ ﻗﺰاﻗﺎن‪،‬‬


    ‫ﮔﺮﮔﯽ ﺑﻴﺮﺣﻢ و ﺑﺎران دﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮب ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺑﻴﺴﻮادﯼ در‬
    ‫ﻣﻴﺎن ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر و ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد راﻩ ﺑﺎز ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﻤﺮد ﺟﺎﻩ‬
    ‫ﻃﻠﺐ ﺷﻴﻔﺘﻪ ﻗﺪرت ﺑﻮد و ﺑﻪ اﻃﺮاﻓﻴﺎن و هﻢ ﭘﻴﻤﺎﻧﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﺮدﺑﺎﻧﯽ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﻼ رﺿﺎﺧﺎن ﮐﻪ در ﻣﺠﻠﺲ ﭼﻬﺎرم ﺧﻮد را ﺑﺎ اﺻﻼح‬
    ‫ﺻﻌﻮد ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺜ ً‬
    ‫ﻃﻠﺒﺎن و ﻣﺬهﺒﻴﻮن ﺟﻨﺎح ﻣﺪرس هﻤﺴﻮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺣﺘﯽ در ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ و ﻋﺎﺷﻮرا ﺑﻪ‬
    ‫زﻧﺠﻴﺮزﻧﯽ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻻ در ﻣﺠﻠﺲ ﭘﻨﺠﻢ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﻳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ ﺟﻨﺎح‬
    ‫ﺗﻴﻤﻮرﺗﺎش ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨﻮاﻩ و "ﻣﺪرن" ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ در ﺑﺎﻃﻦ‪ ،‬ﺁن ﻗﺰاق‬
    ‫ﺗﻨﻮﻣﻨﺪ و ﺟﺴﻮر ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺎزﻳﻬﺎﯼ ﺗﻬﺮان را ﮐﻪ ﺑﺎزﻳﮕﺮاﻧﺶ ﺳﺨﺘﯽ زﻧﺪﮔﯽ‬
    ‫ﺳﺮﺑﺎزﯼ‪ ،‬ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و وﺣﺸﺖ ﻣﺮگ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺪﯼ ﻧﻤﻴﮕﺮﻓﺖ و‬
    ‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﯽ ﮐﻪ از ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻔﻨﮓ ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﺁﻣﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ! ارﺗﺸﯽ ﻗﻮﯼ و‬
    ‫ﻣﻨﺴﺠﻢ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار از اﺳﻠﺤﻪ و ﺧﻮدروهﺎﯼ ﻣﺪرن‪ ،‬دوﻟﺖ او را از ﺗﮑﻴﻪ ﺑﺮ‬
    ‫ﻗﺒﺎﻳﻞ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻴﻦ و ﺣﮑﺎم ﻣﺤﻠﯽ ﺑﯽ ﻧﻴﺎز ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺣﺮف ﺁﺧﺮ را در ﻣﻮازﻧﻪ‬
    ‫ﻗﺪرت ﻣﻴﺰد‪ .‬در ﻇﺎهﺮ هﻢ ﺳﺮدار ﺳﭙﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺟﻨﺎح ﻋﻤﺪﻩ ﺗﺠﺪد ﻃﻠﺐ هﻢ‬
    ‫ﭘﻴﻤﺎن ﺷﻮد و اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻣﺠﻠﺲ ﭘﻨﺠﻢ را ﺑﺎ وﻋﺪﻩ اﺻﻼﺣﺎت ﺳﺒﮏ ﺗﺮﮐﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮد‬
    ‫ﺟﻠﺐ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﻴﻮﻩ ﺁﻣﺎدﻩ ﭼﻴﺪن ﺑﻮد!‬

    ‫اﻣﺎ ﺟﻨﺎح اﻗﻠﻴﺖ ﻣﺪرس هﻢ ﺑﻴﮑﺎر ﻧﻨﺸﺴﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺁﺧﻮﻧﺪﺑﺎزﯼ و اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺗﺮس‬
    ‫ﻣﻼﻳﺎن ﺳﻨﺘﯽ از ﺗﺤﻮﻻت ﺗﺮﮐﻴﻪ‪" ،‬اﻣﺖ اﺳﻼم" را ﺑﺎ ﺷﻌﺎر "ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﻧﻤﯽ‬
    ‫ﺧﻮاهﻴﻢ" ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ؛ و ﺟﻤﻬﻮرﯼ را ﻣﻌﺎدل ﺑﯽ دﻳﻨﯽ ﻗﺮار دادﻧﺪ و ﺁن‬
    ‫ﻼ ﺣﺬف ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁن ﺗﺮﻓﻨﺪ ﮐﺎرا‪ ،‬ﺟﻨﺎح ﺳﺮدار ﺳﭙﻪ ﻧﻴﺰ‬
    ‫اﻣﮑﺎن را ﻋﻤ ً‬
    ‫ﺑﻴﮑﺎر ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ اﻳﻨﺎن ﺑﺮﮔﯽ از ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﺎدرﯼ را ﮐﭙﯽ ﻧﻤﻮد و رﺿﺎﺧﺎن‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪186‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﺳﺘﻌﻔﺎ داد و ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﻧﺒﻮد او ﭼﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ‬
    ‫ﮐﺸﻮر ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ‪ .‬زﻳﺮ ﭘﺎﯼ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺑﺎزﯼ ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
    ‫ﻣﺠﻠﺲ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻃﺮح ﺟﺪﻳﺪ اﻳﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻩ ﺑﯽ ﻣﺼﺮف و ﻋﺸﺮت ﻃﻠﺐ و‬
    ‫اروﭘﺎ ﻧﺸﻴﻦ ﻗﺎﺟﺎر را ﺑﺮدارﻧﺪ و ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﯽ ﻏﻴﻮر و ﺟﺴﻮر ﮐﻪ ﮐﺸﻮر را از روس‬
    ‫و اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺷﻴﺦ و ﺧﺎن ﻧﺠﺎت دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ هﻤﺎن ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‬
    ‫و دﻳﮕﺮ هﻢ ﺣﺮﻓﯽ از ﺁن ﺟﻤﻬﻮرﯼ "ﺿﺪ اﺳﻼم" ﻧﺸﻮد! در ﭘﺎﻳﺎن اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ‬
    ‫ﻣﻮهﻦ و ﻣﻀﺤﮏ‪ ،‬رﺿﺎﺧﺎن ﻗﻠﺪر ﺑﻪ اوج ﻗﺪرت ﺳﻠﻄﻨﺖ رﺳﻴﺪ و اﻳﺮان هﻢ از‬
    ‫ﻣﺘﺮﻗﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ )ﺟﻤﻬﻮرﯼ( ﻣﺤﺮوم ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

    ‫دوران اﺻﻼح ﮔﺮﯼ و ﺗﺠﺪد ﻃﻠﺒﯽ‬


    ‫ﺑﺎ ﺗﺎﺟﮕﺬارﯼ رﺿﺎﺷﺎﻩ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻟﻪ در ﺑﻬﺎر ‪ ،١٩٢۶‬دورﻩ اﯼ ﺑﯽ ﻧﻈﻴﺮ از اﺻﻼح‬
    ‫ﻼ ﻋﻨﻮاﻧﻬﺎﯼ اﺷﺮاﻓﯽ و‬
    ‫ﮔﺮﯼ و ﺗﺠﺪد ﻃﻠﺒﯽ در اﻳﺮان ﺁﻏﺎز ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬رﺿﺎﺷﺎﻩ ﮐﻪ ﻗﺒ ً‬
    ‫اﻟﻘﺎب رﻳﺰ و درﺷﺖ را ﻣﻠﻐﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ "ﭘﻬﻠﻮﯼ" ﺑﺮ ﺗﺨﺖ‬
    ‫ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺎم را ﻣﺘﺠﺪدﻳﻦ از رﻳﺸﻪ اﯼ ﻣﺎﻗﺒﻞ اﺳﻼﻣﯽ ﺟﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ دورﻩ‬
    ‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﻨﺘﻬﺎﯼ ﭘﺎﮎ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ و زدودن ﺧﺮاﻓﺎت ﻣﺬهﺒﯽ را ﻧﻮﻳﺪ دهﻨﺪ‪.‬‬
    ‫رﺿﺎﺷﺎﻩ ﭘﻬﻠﻮﯼ ﻧﻴﺰ ﺁﻧﺎن را ﺑﺮاﯼ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﺷﺶ ﺳﺎل ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﻧﮑﺮد و ﻗﺪرت‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ را ﺑﺪﺳﺖ ﺁن ﮔﺮوﻩ ﻏﺮﺑﮕﺮا و ﻣﺪرن‪ ،‬ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ ﻓﺮوﻏﯽ و‬
    ‫وزﻳﺮ درﺑﺎر ﺗﻴﻤﻮرﺗﺎش ﺳﭙﺮد‪ ،‬و ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﺤﮑﻴﻢ ارﺗﺶ ﻣﻠﯽ ﻳﮑﺼﺪ هﺰار ﻧﻔﺮﯼ و‬
    ‫ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻩ ﺧﻮاﻧﻴﻦ ﺑﻠﻮچ و ﻗﺸﻘﺎﻳﯽ و ﮐﺮد ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

    ‫ﮐﺸﻮر اﻳﺮان در ﺁﻧﺰﻣﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻘﻴﺮﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﺎط ﺁﺳﻴﺎ ﺑﻮد! ﮐﻤﺮ ﮐﺸﺎورزﯼ ﻃﯽ‬
    ‫ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺎزﻋﺎت داﺧﻠﯽ و هﺠﻮم هﺎﯼ ﻗﻮﻣﯽ )ﻣﺜﻞ ارﻣﻨﯽ هﺎ و‬
    ‫ﮐﺮدهﺎ(‪ ،‬ﻗﺤﻄﯽ هﺎﯼ ﻣﮑﺮر و ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺒﮑﻪ ﻗﻨﺎﺗﻬﺎ و ﻧﻬﺮهﺎ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ‬
    ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺑﺠﺰ ﮐﺎرﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ ﻗﺮون وﺳﻄﺎﻳﯽ و ﻳﮏ دوﺟﻴﻦ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ‬
    ‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﺎ ﺣﺪود هﺰار ﮐﺎرﮔﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬داﻣﺪارﯼ هﻢ ﺗﺤﺖ ﺷﻌﺎع‬

    ‫‪187‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻮچ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ ﮐﻪ در ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﻋﺸﺎﻳﺮ و ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﻣﺘﻌﺪد ﺑﺎ‬
    ‫ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ در ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﻓﻘﺮ و ﻗﺤﻄﯽ ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬در ﺗﻤﺎم ﻣﻤﻠﮑﺖ ‪١/۶‬‬
    ‫ﻣﻴﻠﻴﻮن ﮐﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻌﯽ اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ ٢۵٠‬ﮐﻴﻠﻮﻣﺘﺮ راﻩ ﺁهﻦ و ‪ ١٢۵٠‬ﮐﻴﻠﻮﻣﺘﺮ راﻩ‬
    ‫ﺷﻮﺳﻪ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻌﻴﺖ دﻩ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﯽ ﮐﺸﻮر ﺗﻨﻬﺎ ‪ ۵٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﺳﻮاد‬
    ‫اﺑﺘﺪاﻳﯽ و ‪ ١۵‬هﺰار ﺗﺤﺼﻴﻼت ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ و ‪ ۶٠٠‬ﻧﻔﺮ ﻣﺪرﮎ داﻧﺸﮕﺎهﯽ داﺷﺘﻨﺪ!‬
    ‫درﺁﻣﺪ دوﻟﺘﯽ از ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﮔﺮدﻩ ﻓﻘﺮا و ﻃﺒﻘﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺮا‬
    ‫دﺳﺘﮕﺎﻩ دوﻟﺘﯽ ﻋﺰم و ﺗﻮان ﮐﺴﺐ ﻣﺎﻟﻴﺎت از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﺎﻟﮑﺎن و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان را‬
    ‫ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

    ‫زﻧﺎن از ﺗﻤﺎم ﺣﻘﻮق اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻋﺪ ﺷﺮﻋﯽ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﺪون‬
    ‫اﺟﺎزﻩ ﭘﺪر ﻳﺎ ﺷﻮهﺮﺷﺎن ﺣﻖ ﺧﺮوج از ﺧﺎﻧﻪ را هﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎﯼ واﮔﻴﺮدار‬
    ‫در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ و روﺳﺘﺎ ﺑﻴﺪاد ﻣﯽ ﮐﺮد و از ﺟﻬﺖ ﻧﺒﻮد ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ‬
    ‫دو ﻳﺎ ﺳﻪ ﻓﺮزﻧﺪ از ﭘﻨﺞ ﻳﺎ ﺷﺶ زاﻳﻤﺎن هﺮ ﻣﺎدر ﺑﻪ ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
    ‫ﻋﻤﺮ در ﺣﺪود ﭼﻬﻞ ﺳﺎل ﺑﻮد و ﺣﺼﺒﻪ‪ ،‬وﺑﺎ‪ ،‬ﺁﺑﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻻرﻳﺎ‪ ،‬ﺳﻞ و ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎﯼ‬
    ‫اﻧﮕﻠﯽ و ﺿﺎﻳﻌﺎت ﭼﺮﮐﯽ هﺮ ﺳﺎل هﺰاران ﻧﻔﺮ را ﻣﻴﮑﺸﺪ و ﻳﺎ ﻣﻌﻠﻮل ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
    ‫درﺁﻣﺪ ﺗﺠﺎرﯼ ﺑﺎ از روﻧﻖ اﻓﺘﺎدن ﺟﺎدﻩ اﺑﺮﻳﺸﻢ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺳﻴﺎدت ﺗﺠﺎرت درﻳﺎﻳﯽ‪،‬‬
    ‫اﻧﺪﮎ ﺑﻮد و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻌﺪﻧﯽ دﺳﺖ ﻧﺨﻮردﻩ و ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‪ .‬درﺁﻣﺪ ﻧﻔﺖ هﻢ از ﺟﺎﻧﺐ‬
    ‫"ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﻧﻔﺖ اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﭘﺎرس" ﮐﻪ ﻋﻤ ً‬
    ‫ﻼ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﺎﻣﻞ ﻟﻨﺪن ﺑﻮد‪ ،‬ﺁﻧﭽﻨﺎن‬
    ‫ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺴﺎب ﺳﺎزﻳﻬﺎﯼ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﻣﺴﺘﻮر ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﺮ ﻣﺨﺘﺼﺮﯼ از ﺳﻬﻢ‬
    ‫ﺗﻮاﻓﻖ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮد ﻓﺮوش ﺑﻪ ﻃﺮف اﻳﺮاﻧﯽ ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺮاﯼ اﺻﻼح وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﯽ و اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﮐﺸﻮر‪ ،‬اﻳﺮان ﻳﮏ هﻴﺌﺖ ﻳﺎزدﻩ ﻧﻔﺮﯼ از‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ) ﺑﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ دﮐﺘﺮ ﻣﻴﻠﻴﺴﭙﻮ( را دﻋﻮت ﺑﻪ هﻤﮑﺎرﯼ ﭼﻨﺪﺳﺎﻟﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
    ‫هﻴﺌﺘﯽ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻣﻮر ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻬﺎﯼ ﻧﺎﭼﻴﺰ واﺻﻠﻪ از ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
    ‫ﮔﺰارش ﺁن هﻴﺌﺖ در ﺑﺎب ﺣﺴﺎب ﺳﺎزﻳﻬﺎ و ﺗﻘﻠﺒﺎت ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺁﻧﭽﻨﺎن‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪188‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫وﺧﻴﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺗﻼش ﺑﻴﺤﺎﺻﻞ در اﺣﻘﺎق ﺣﻖ‪ ،‬رﺿﺎﺷﺎﻩ از ﺷﺪت‬
    ‫ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻧﺤﻼل ﻳﮑﺠﺎﻧﺒﻪ ﻗﺮارداد اﻧﺤﺼﺎر ﻧﻔﺖ ﺟﻨﻮب زد‪ .‬ﻣﺬاﮐﺮﻩ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﻗﺮارداد ﺟﺪﻳﺪ ﻳﮑﺴﺎﻟﯽ ﻃﻮل ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ در ﻧﺒﻮد رﻗﺎﺑﺖ از ﻃﺮف‬
    ‫هﻴﭻ ﮐﺸﻮر ﺛﺎﻟﺚ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺮارداد ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺪرﯼ از ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺪاﺧﻞ‬
    ‫اﻳﺮان ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻠﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﭘﻮﻧﺪ در ﺳﺎل ﺑﻌﻼوﻩ ﺳﻬﻤﯽ از ﺳﻮد‬
    ‫ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬در ﻋﻮض‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﯽ ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﻧﻔﺖ ﺣﺪود ‪ ٨٠‬درﺻﺪ ﮐﺎهﺶ‬
    ‫ﻳﺎﻓﺖ وﻟﯽ زﻣﺎن اﻧﺤﺼﺎر ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﯽ ﺁن ﺑﻤﺪت ‪ ۶٠‬ﺳﺎل )ﻳﻌﻨﯽ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ (١٩٩٣‬ﺗﻤﺪﻳﺪ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ؛ ﺗﺎ وﺑﺎل ﮔﺮدن ﻧﺴﻞ ﺑﻌﺪﯼ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺷﻮد!‬

    ‫ﺑﺮاﯼ ﺑﻬﺒﻮد ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﻀﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﮔﺎن و ﺣﻘﻮق داﻧﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ داور اﻣﮑﺎن‬
    ‫ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻋﺪﻟﻴﻪ را از اﻧﺤﺼﺎر ﻣﺮاﺟﻊ ﺷﺮع ﺧﺎرج ﺳﺎزﻧﺪ و ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ‬
    ‫ﻏﺮﺑﯽ دادﮔﺎهﻬﺎﯼ ﻣﺪﻧﯽ ارﺗﻘﺎء دهﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺪل ﻓﺮاﻧﺴﻮﯼ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﻣﺪﻧﯽ و‬
    ‫ﺟﺰاﻳﯽ ﺑﺮاﯼ ﮐﺸﻮر ﺗﺪوﻳﻦ ﮔﺮدﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎﯼ ﮐﺎر دادﮔﺎهﻬﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﻘﻮق ﻣﺴﺎوﯼ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ اﻗﻠﻴﺘﻬﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ هﻢ ﻣﻨﻈﻮر ﮔﺮدﻳﺪ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺧﺎﻧﻮادﻩ و اﻣﺘﻴﺎزات زﻧﺎن ﺑﻬﺒﻮد‬
    ‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎﻩ ادارﯼ ﮐﺸﻮر هﻢ از ﺷﮑﻞ ﻗﺮون وﺳﻄﺎﻳﯽ و ﺑﯽ ﻧﻈﻢ ﺧﻮد ﺧﺎرج‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ و ﺗﺤﺖ اﻣﺮ ‪ ١٠‬وزارﺗﺨﺎﻧﻪ ﺑﺎ ادارات و ﺷﻌﺒﺎت ودواﻳﺮ ﻣﺮﮐﺰﯼ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻧﯽ و‬
    ‫ﻣﺤﻠﯽ و ﺑﺎ ﺣﺪود ‪ ٩٠‬هﺰار ﮐﺎرﻣﻨﺪ ﺷﮑﻞ اروﭘﺎﻳﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﯽ ﮐﺸﻮر ﺷﮑﻮﻓﺎ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﺣﺪود‬


    ‫‪ ٢۵‬هﺰار ﮐﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺟﺎدﻩ ﺷﻮﺳﻪ‪ ١٠ ،‬هﺰار ﮐﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺧﻂ ﺗﻠﻔﻦ و ﻳﮏ ﺷﺒﮑﻪ راﻩ‬
    ‫ﺁهﻦ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮﯼ از ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﺗﺎ درﻳﺎﯼ ﺧﺰر اﺣﺪاث ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ ﺷﻬﺮهﺎﯼ‬
    ‫ﮐﺸﻮر ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮق و ﻧﻴﺮوﮔﺎﻩ ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﻌﺪاد وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﻣﻮﺗﻮرﯼ از ‪ ۶٠٠‬واﺣﺪ‬
    ‫ﺑﻪ ‪ ٢۵‬هﺰار رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮﻗﺮارﯼ اﻳﻦ ﺷﺒﮑﻪ ﺗﺮاﺑﺮﯼ ﻗﻴﻤﺖ ﺣﻤﻞ ﮐﺎﻻ را ﺑﻪ ﻳﮏ ﺳﻮم‬
    ‫و زﻣﺎن ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل را ﺑﻪ ﻳﮏ دهﻢ ﺳﺎﺑﻖ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺗﺠﺎرت ﻣﻮاد‬

    ‫‪189‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺧﻮراﮐﯽ و ﺻﻨﻌﺘﯽ روﻧﻖ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻗﺤﻄﯽ هﺎﯼ ﻣﮑﺮر در ﻧﻘﺎط دوراﻓﺘﺎدﻩ‬
    ‫ﺣﻞ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫در زﻣﻴﻨﻪ ﺁﻣﻮزش و ﭘﺮورش‪ ،‬ﺧﺎرج رﻓﺘﮕﺎن و ﻋﻠﻢ دوﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧﻈﻴﺮ ﺗﻴﻤﻮرﺗﺎش‬
    ‫ﺑﮑﺎر اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﻣﺪارس ﻋﻠﻤﯽ )ﻏﻴﺮ ﻣﺬهﺒﯽ( اﺑﺘﺪاﻳﯽ و ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ ﺑﺮاﯼ ﭘﺴﺮان و‬
    ‫ﺣﺘﯽ دﺧﺘﺮان در اﻏﻠﺐ ﺷﻬﺮهﺎ اﺣﺪاث ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮﻳﻪ اﻳﻦ ﻣﺪارس از ﻣﺤﻞ ﺑﻮدﺟﻪ‬
    ‫دوﻟﺘﯽ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻗﺸﺮ ﮔﺴﺘﺮدﻩ اﯼ از ﺟﻮاﻧﺎن ﻃﺒﻘﻪ‬
    ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺷﻬﺮﯼ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ در دهﺎت ﺑﺰرﮔﺘﺮ هﻢ ﻣﺪارس اﺑﺘﺪاﻳﯽ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﺷﺪ‪.‬‬
    ‫داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮان ﺑﺎ اﺳﻠﻮب و اﺳﺘﺎﻧﺪاردهﺎﯼ ﻓﺮاﻧﺴﻮﯼ ﺑﻌﻼوﻩ ﭼﻨﺪ دﻩ ﻣﺪرﺳﻪ ﻋﺎﻟﯽ‬
    ‫ﻣﻌﻠﻤﯽ و ﻓﻨﯽ اﺣﺪاث ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ و ﺗﻌﺪاد داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﮐﺸﻮر ﭘﻨﺞ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻼن داﺧﻞ‪ ،‬ﺑﻮرس ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر ﺑﺨﺮج دوﻟﺖ داﻳﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‬
    ‫ﮐﻪ ﺣﺪود ‪ ١۵٠٠‬ﻧﻔﺮ را ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺮاﯼ اﺻﻼﺣﺎت ﭘﺰﺷﮑﯽ‪ ،‬واﮐﺴﻴﻨﺎﺳﻴﻮن و ﭘﻴﺸﮕﻴﺮﯼ از اﻣﺮاض ﻣﺴﺮﯼ‪،‬‬


    ‫ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﻳﮏ دﮐﺘﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮﯼ‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﻪ درﻣﺎﻧﯽ ﭘﺎﺳﺘﻮر در ﺗﻬﺮان اﻓﺘﺘﺎح ﮔﺮدﻳﺪ و‬
    ‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻴﺮ و ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺳﺮخ )ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺻﻠﻴﺐ ﺳﺮخ اروﭘﺎﻳﯽ( ﺑﺮاﯼ ﺗﺎﺳﻴﺲ‬
    ‫ﮐﻠﻴﻨﻴﮏ هﺎﯼ ﻣﺤﻠﯽ و درﻣﺎن راﻳﮕﺎن اﺗﺒﺎع ﺑﯽ ﺑﻀﺎﻋﺖ‪ ،‬اﺣﺪاث ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ‬
    ‫ﺗﻤﻬﻴﺪات و ﺗﺎﺳﻴﺲ داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﭘﺰﺷﮑﺎن اﻳﺮاﻧﯽ ﻃﯽ ﻳﮏ دهﻪ ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫اﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ رﺿﺎﺷﺎﻩ ﺑﻮد و ﮔﺮوﻩ ﺗﺠﺪد ﻃﻠﺐ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت و اﻗﺘﺪار‬
    ‫او را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻓﺴﻮس ﮐﻪ هﺮ ﻗﺪر در زﻣﻴﻨﻪ هﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و‬
    ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻬﺒﻮد ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ‪ ،‬در زﻣﻴﻨﻪ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﻗﻬﻘﺮاﯼ ﺗﻨﮓ ﻧﻈﺮﯼ و‬
    ‫اﻧﺤﺼﺎر ﻃﻠﺒﯽ رﻓﺖ! اوﻟﻴﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن هﻢ ﺁن ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎرﯼ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در‬
    ‫ﻣﺠﻠﺲ ﭘﻨﺠﻢ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ رﺿﺎﺷﺎﻩ راﯼ ﻧﺪادﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن )ﻣﺜﻞ ﻣﺪرس و ﻣﺼﺪق(‬
    ‫ﻣﻐﻀﻮب و از ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺮﮐﻨﺎر و ﺳﭙﺲ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ دﺳﺘﮑﺎرﯼ در‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪190‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺑﻌﺪﯼ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺎ دﻳﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺎ ﻃﺮﺣﻬﺎﯼ رﺿﺎﺷﺎﻩ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
    ‫وزﻳﺮ ﮐﺸﻮر ﺟﺪﻳﺪ )ﺗﻴﻤﻮرﺗﺎش( و ﺳﺮان ﻣﺤﻠﯽ ارﺗﺶ ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺁﺧﺮ ﮐﺎر‬
    ‫ﺑﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻮق و ﺷﻌﻒ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ دﺧﺎﻟﺖ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ دﺳﺘﮑﺎرﯼ در‬
    ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ و ﺳﺮﺁﺧﺮ ﺑﻪ اﻧﺘﺼﺎب ﻋﻤﻠﯽ "ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن" ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراﻳﻤﻠﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
    ‫ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ دﺳﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ و ارﺗﺶ و ﺷﺎﻩ ﺗﻨﺰل ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
    ‫ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ روزاﻓﺰون ﻗﺪرت‪ ،‬رﻓﺘﺎر رﺿﺎﺷﺎﻩ ﭘﻬﻠﻮﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﺘﺪرﻳﺞ از ﺣﺎﻟﺖ ﺷﺎﻩ‬
    ‫ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺧﺎرج ﮔﺮدﻳﺪ و ﺑﻪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﺒﺪل ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﺳﻮء ﻇﻦ و ﺗﺮور‬
    ‫ﺑﻘﺪرت رﺳﻴﺪن ﺷﺨﺼﻴﺘﯽ ﻣﻘﺘﺪر و ﻧﻈﺎﻣﯽ در ﮐﺸﻮرﯼ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ و ﺑﻪ‬
    ‫ﻓﻼﮐﺖ رﺳﻴﺪﻩ از ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺨﺘﺺ اﻳﺮان ﻧﺒﻮد‪ .‬در روﺳﻴﻪ ﺷﻮروﯼ‬
    ‫اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ‪ ،‬در اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ ﻣﻮﺳﻮﻟﻴﻨﯽ و در ﺁﻟﻤﺎن هﻴﺘﻠﺮ ﺑﻘﺪرت رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺼﺎﻳﺐ‬
    ‫دهﺸﺘﺒﺎر ﺟﻨﮓ و ﻓﻘﺮ و ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻌﺪ از ﺁن‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺻﺪﻣﻪ دﻳﺪﻩ را‬
    ‫ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب رهﺒﺮاﻧﯽ ﻗﺎﻃﻊ‪ ،‬ﻣﻘﺘﺪر و ﺧﻮد راﯼ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزهﺎﯼ ﺁﻧﯽ و‬
    ‫ﺣﻴﺎﺗﯽ ﮐﺸﻮر ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﻳﻨﺪ و اﻣﻨﻴﺖ داﺧﻠﯽ‪ ،‬رﻓﺎﻩ ﻧﺴﺒﯽ و اﺳﺘﻘﻼل ﺧﺎرﺟﯽ را ﺗﺎﻣﻴﻦ‬
    ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺳﺮﮐﺎر ﺁوردن ﭼﻨﻴﻦ رهﺒﺮان ﮔﺮدن ﮐﻠﻔﺖ و ﺟﺴﻮرﯼ‪ ،‬ﺧﻴﻠﯽ‬
    ‫ﺁﺳﺎﻧﺘﺮ از ﺑﺮﮐﻨﺎر ﮐﺮدﻧﺸﺎن اﺳﺖ! ﺣﺘﯽ ﺑﻌﺪ از ﻃﯽ ﺷﺪن ﺁن دورﻩ اﺿﻄﺮارﯼ و‬
    ‫ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﻗﺪرت ارادﻩ ﺁهﻨﻴﻦ و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺑﻴﺤﺪ ﻳﮏ رهﺒﺮ‬
    ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻗﻠﺪران ﺣﺎﮐﻢ ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد دﺳﺘﮕﺎهﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداران‬
    ‫و ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺒﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ؛ ﺑﻌﻨﻮان ﺷﺎﻩ‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﺎدام اﻟﻌﻤﺮ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻮا و ﻳﺎ‬
    ‫ﺻﺪر هﻴﺌﺖ رﺋﻴﺴﻪ ﺣﺰب‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮ ارﻳﮑﻪ ﻗﺪرت ﺗﮑﻴﻪ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺣﻞ‬
    ‫ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺣﺎد اوﻟﻴﻪ‪ ،‬اﻳﻦ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرهﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺤﺮان را‪ ،‬ﮐﻪ‬
    ‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮔﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ و ﺣﺘﯽ ﺁﻧﺮا ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﺗﺸﻨﺠﺎت داﺧﻠﯽ ﻋﻠﻴﻪ‬
    ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﻠﻴﺖ ﻗﻮﻣﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ و از هﻤﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺗﻬﻴﻴﺞ ﻣﺮدم ﻋﻠﻴﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪات‬

    ‫‪191‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬اﺳﺘﻤﺮار دهﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ هﺪف واﻗﻌﯽ هﻤﺎن ﺣﻔﻆ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ اﺳﺖ و‬
    ‫اﺳﺘﻤﺮار ﺟﺬﺑﻪ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺴﻠﻂ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮ اﻋﻮان و اﻧﺼﺎر‪.‬‬

    ‫اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ روش دﻣﮑﺮاﺳﯽ و ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺑﺎ دورﻩ هﺎﯼ ﻣﺤﺪود ﭼﻬﺎر‬


    ‫ﻳﺎ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺮا از ﺟﻬﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻦ رهﺒﺮان ﻗﻮﯼ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻐﻪ و ﺑﺎ ارادﻩ‬
    ‫اﻧﺘﺨﺎب ﻧﮑﺮدﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺷﻴﻮﻩ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﺠﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﻣﮑﺮر ﺗﻠﺦ و دهﺸﺘﺒﺎر‬
    ‫از ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرهﺎﯼ ﻓﺮدﯼ و ﮔﺮوهﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻴﻨﺶ ﻏﺮﺑﯽ‪" ،‬ﻗﺪرت ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽ‬
    ‫ﮐﻨﺪ و ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ هﻢ ﻓﺴﺎد ﻣﻄﻠﻖ ﻣﯽ ﺁورد"‪ .‬ﻗﺪرت از ﻗﻮﻳﺘﺮﻳﻦ ﺷﻬﻮات اﻧﺴﺎﻧﯽ‬
    ‫اﺳﺖ و ﺳﻠﻄﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻟﺬت ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻻﺟﺮم ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻗﺪرت و‬
    ‫ﺳﻠﻄﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮﮎ ﻳﮏ ﻣﺎدﻩ ﻣﺨﺪر ﻗﻮﯼ‪ ،‬دﺷﻮار و ﻋﺬاب ﺁور ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
    ‫ﺑﻌﻼوﻩ اﻳﻦ ﻣﺎدﻩ ﻣﺨﺪر ذهﻦ ﻣﺒﺘﻼﻳﺎﻧﺶ را ﻣﮑﺪر و ﻣﻨﺤﺮف ﻣﯽ ﺳﺎزد و ﺁﻧﺎن را‬
    ‫در ﭼﺎهﻬﺎﯼ ﺳﻴﺎﻩ ﺳﻮءﻇﻦ‪ ،‬ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﻏﺮور اﺳﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫اﮔﺮ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮﮐﻴﻪ‪ ،‬رﺿﺎﺧﺎن هﻢ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻳﮏ ﻳﺎ دو‬


    ‫دورﻩ ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﯽ ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻳﺪ دﻳﮕﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺁن‬
    ‫ﻗﺰاق ﭼﮑﻤﻪ ﭘﻮش ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺸﻨﻪ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻮد و از ﻧﻮﺷﻴﺪن‬
    ‫ﺁن ﺁب ﺷﻮر هﺮ ﺳﺎل ﻋﻄﺸﺶ ﺷﻌﻠﻪ ورﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬از ﭘﺲ ﺷﺶ ﺳﺎل‪ ،‬رﺿﺎﺷﺎﻩ ﮐﻪ‬
    ‫در اﺑﺘﺪاﯼ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻟﺒﺎس ﺳﺎدﻩ ﺳﺮﺑﺎزﯼ ﻣﯽ ﭘﻮﺷﻴﺪ و در اﺗﺎﻗﯽ ﺳﺎدﻩ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ‬
    ‫ﻣﻴﺨﻮاﺑﻴﺪ؛ ﺣﺎﻻ ﭼﻮن ﮔﺮﮔﯽ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺑﺠﺎن و ﻣﺎل دوﺳﺖ و ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﻓﺘﺎد‪ .‬وﯼ اﮐﻨﻮن‬
    ‫ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺎﻣﻞ و ﺑﻨﺪﻩ وار اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﺘﯽ ﮐﺮﻧﺶ و ﺗﺴﻠﻴﻢ‬
    ‫ﻇﺎهﺮﯼ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ارﺿﺎﯼ روح ﺳﺨﺘﯽ دﻳﺪﻩ و ﭘﺮﺳﻮءﻇﻦ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر ﮐﻔﺎﻳﺖ‬
    ‫ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﺿﻄﺮاب از دﺳﺖ دادن ﻗﺪرت ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬وﺣﺸﺖ از رﺟﺎل ﭘﻮﻟﺪار‬
    ‫و ﺧﻮﺷﻔﮑﺮ؛ ﺑﻌﻼوﻩ ﺷﻬﻮت ﺷﮑﺴﺘﻦ ﮐﻤﺮﯼ دﻳﮕﺮ و ﺑﻪ زاﻧﻮ درﺁوردن ﻗﺪرﯼ‬
    ‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺁن ﻗﺰاق ﺳﻨﮕﺪل را ﺁﺳﻮدﻩ ﻧﻤﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪192‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫رﺿﺎﺷﺎﻩ ﭘﻬﻠﻮﯼ از ﺣﺪود ﺳﺎل ﺷﺸﻢ ﺳﻠﻄﻨﺘﺶ ﺑﻪ ﺟﺎن ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ واﻗﻌﯽ و ﺧﻴﺎﻟﯽ‬
    ‫ﺧﻮد اﻓﺘﺎد‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﮔﺮوﻩ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻬﺎ و ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻌﺪ‬
    ‫هﻢ ﺑﻪ زﻧﺪان اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻗﺪﻳﻤﯽ هﻢ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﺪرس در ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ‬
    ‫ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﻳﺎ ﭘﻴﻐﺎﻣﯽ ﻣﺸﮑﻮﮎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﻃﺌﻪ و ﺧﺪﻋﻪ ﺑﻘﺘﻞ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮان ﻋﺸﺎﻳﺮ هﻢ ﮐﻪ‬
    ‫اﺑﺘﺪا ﻣﻮرد ﻋﻔﻮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﺷﻐﻞ دوﻟﺘﯽ ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﯽ ﻣﺠﻠﺲ داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
    ‫اﺳﻴﺮ ﮔﺸﺘﻨﺪ و هﻼﮎ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﺁن دﺷﻤﻨﺎن‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﺑﻴﻤﺎردﻳﮑﺘﺎﺗﻮر ﻣﻌﻄﻮف‬
    ‫ﺁﻧﺎﻧﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ او را ﺑﻘﺪرت رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺎرهﺎﯼ دوﻟﺘﯽ را ﻣﯽ ﭼﺮﺧﺎﻧﺪﻧﺪ و از او‬
    ‫ﺑﻤﺮاﺗﺐ ﺑﺎﺳﻮادﺗﺮ‪ ،‬ﭘﻮﻟﺪارﺗﺮ و ﺟﻮاﻧﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺁﺳﻮدﮔﯽ ﺧﻴﺎل ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﭘﻠﻴﺲ‬
    ‫ﻣﺨﻔﯽ ﻣﺴﺌﻮل ﺧﺒﺮﭼﻴﻨﯽ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺁن ﮔﺮوﻩ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ هﻢ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ‬
    ‫ﺳﮓ هﺎر ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ و درﻳﺪن ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻧﻌﺎم "ﺷﮑﺎرﺷﺎن" از‬
    ‫رهﺒﺮ ﭘﻮل و ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺧﺒﺮهﺎﯼ ﻣﺸﮑﻮﮎ و راﭘﻮرت هﺎﯼ ﻣﻈﻨﻮن ﺗﻬﻴﻪ‬
    ‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ! ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﺷﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ "اﻃﻼﻋﺎت" اﻣﻨﻴﺘﯽ ﺳﺎدﻩ ﺑﻮد‪ :‬ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪،‬‬
    ‫ﺑﺰﻧﻴﺪ و ﺑﮑﺸﻴﺪ!‬

    ‫ﺳﺮدار اﺳﻌﺪ ﺑﺨﺘﻴﺎرﯼ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﮐﻪ اوﻟﻴﻦ وزﻳﺮ ﺟﻨﮓ رﺿﺎﺷﺎﻩ ﺑﻮد و از‬
    ‫او در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﻴﺎم ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻗﺸﻘﺎﻳﯽ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﻪ زﻧﺪان اﻓﺘﺎد‪ .‬در ﺣﺒﺲ‬
    ‫ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اورا ﺑﺎ ﻃﻌﺎم ﻣﺴﻤﻮم ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﺒﺮدار ﺷﺪ و اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا ﻧﻤﻮد‪.‬‬
    ‫ﻻﺟﺮم ﺑﻪ ﺣﺒﺲ اﻧﻔﺮادﻳﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و در ﺁﻧﺠﺎ او را ﺑﺎ ﺁﻣﭙﻮل ﺳﻤﯽ ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﻧﺼﺮت اﻟﺪوﻟﻪ ﻓﻴﺮوز)ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ( ﮐﻪ وزﻳﺮ ﻣﺎﻟﻴﻪ رﺿﺎﺷﺎﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻬﺎم اﺧﺘﻼس‬
    ‫اﻣﻮال دوﻟﺘﯽ )ﮐﺎرﻳﮑﻪ ﺧﻮد ﺷﺎﻩ ﺑﺪﻟﺨﻮاﻩ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪاد( ﺣﺒﺲ ﺷﺪ و ﺑﻨﺤﻮ ﻣﺸﮑﻮﮐﯽ‬
    ‫در زﻧﺪان ﺧﻔﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺎهﺰادﻩ ﻗﺎﺟﺎر ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟ ّﺪ ﺧﻮﻳﺶ و ﺳﻠﻄﻨﺖ هﻢ ﺗﺒﺎرش‬
    ‫ﺑﺨﺎﻃﺮ رﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﯼ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﭘﺎداش ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫‪193‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻼ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ و‬


    ‫ﺗﻴﻤﻮرﺗﺎش وزﻳﺮ ﻣﻘﺘﺪر ﮐﺸﻮر و ﺳﭙﺲ درﺑﺎر‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﻤ ً‬
    ‫اﺟﺮاﻳﯽ رﺿﺎﺷﺎﻩ ﺑﻮد و ﻳﺎر ﻏﺎر و ﻣﺤﺮم اﺳﺮار و رﻓﻴﻖ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ او‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻬﺎم‬
    ‫رﺷﻮﻩ ﺧﻮارﯼ ﺑﻪ زﻧﺪان اﻓﺘﺎد و ﺗﻮﺳﻂ ﺁﻣﭙﻮل ﺳﻤﯽ ﺑﻘﺘﻞ رﺳﻴﺪ‪.‬‬

    ‫ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ داور وزﻳﺮ ﻋﺪﻟﻴﻪ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻧﯽ و دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻗﻀﺎﻳﯽ ﮐﺸﻮر را ﭘﯽ‬
    ‫رﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺣﺒﺲ و ﻗﺘﻞ دوﺳﺘﺎن هﻤﮑﺎرش و ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ هﺎ و ﻓﺤﺶ هﺎﯼ‬
    ‫ﻧﺎﻣﻮﺳﯽ رﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﻗﻠﺪر‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ او هﻢ ﻧﺰدﻳﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ‬
    ‫ﻟﺬت اﻳﻦ ﻗﺘﻞ را ﺑﻪ ﻗﺰاق ﻧﺪاد و ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﻧﻤﻮد!‬

    ‫ﻗﺪرت و ﺛﺮوت ﻣﻄﻠﻖ‬


    ‫از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ و ﺣﺘﯽ ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ ﻣﻘﺘﺪر‪ ،‬راﻩ را ﺑﺮاﯼ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﮐﺎﻣﻞ‬
    ‫رﺿﺎﺷﺎﻩ هﻤﻮار ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬از اوﺳﻂ دهﻪ ‪ ١٩٣٠‬دﻳﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﺟﺮات اﺑﺮاز ﻋﻘﻴﺪﻩ و‬
    ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ راﯼ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر را ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻗﺰاق ﻗﻠﺪر هﻢ از اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﺐ‬
    ‫ﺛﺮوﺗﯽ اﻓﺴﺎﻧﻪ اﯼ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫اﮔﺮ ﭼﻪ در ﺁﻏﺎز رﺿﺎﺷﺎﻩ اهﻞ ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﯽ و ﺳﺎدﻩ زﻳﺴﺘﻦ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﻓﻮق‬
    ‫اﻟﻌﺎدﻩ ﻣﺎل دوﺳﺖ و ﺛﺮوت ﭘﺮﺳﺖ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮًا ﻓﻘﺮ دورﻩ ﻃﻔﻮﻟﻴﺖ و ﻳﺘﻴﻤﯽ‪،‬‬
    ‫ﺷﺮوع ﺳﺨﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺳﺮﺑﺎزﯼ از ﺳﻦ ‪ ١٢‬ﺳﺎﻟﮕﯽ‪ ،‬و زﻳﺮ دﺳﺘﯽ ﻗﺰاﻗﺎن ﺑﻴﺮﺣﻢ و‬
    ‫ﻣﺮدم ﺁزار‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ رﺿﺎﺧﺎن زورﮔﻮ و ﻧﺎﺁرام ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﯼ‬
    ‫ﻧﺎﭼﻴﺰ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ اﻓﺴﺮﯼ ﻳﺎ وزﻳﺮﯼ را ﺑﻪ رﮔﺒﺎر ﻣﻮهﻦ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﺤﺸﻬﺎﯼ‬
    ‫ﭼﺎروادارﯼ ﺑﮑﺸﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ زﻳﺮ ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﺗﻌﻠﻴﻤﯽ و ﭼﮑﻤﻪ ﺧﻮن ﺁﻟﻮدﺷﺎن ﮐﻨﺪ‪.‬‬
    ‫در ﻣﻮرد ﭘﻮﻟﺪاران و زﻣﻴﻨﺪاران هﻢ ﺣﮑﻢ ﻳﺎ ﺑﻪ رﺷﻮﻩ دادن و ﭘﻴﺸﮑﺶ ﮐﺮدن ﺑﻮد‪،‬‬
    ‫ﻳﺎ زﻧﺪان و ﻗﺘﻞ‪.‬‬

    ‫ﺑﺪﻳﻨﺼﻮرت‪ ،‬رﺿﺎﺷﺎﻩ ﭘﻬﻠﻮﯼ در ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ زﻣﻴﻨﺪار اﻳﺮان ﺗﺒﺪﻳﻞ‬


    ‫ﺷﺪ و ﺑﺨﺶ ﻋﻈﻴﻤﯽ از اﻣﻼﮎ ﻣﺮﻏﻮب زراﻋﯽ ﮐﺸﻮر را ﺑﻨﺎم ﺧﻮد ﻧﻤﻮد‪ .‬درﺁﻣﺪ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪194‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﻔﺖ هﻢ از دﺳﺖ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر ﻣﺤﻔﻮظ ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﻣﻘﺎدﻳﺮﯼ ﮐﻼن از ﺛﺮوت ارزﯼ ﮐﺸﻮر‬
    ‫)ﺣﺪود ‪ ٣٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﭘﻮﻧﺪ( از ﺣﺴﺎﺑﻬﺎﯼ ﺷﺨﺼﯽ او در ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر‬
    ‫ﺳﺮدرﺁورد؛ ﮐﻪ ﻣﻌﺎدل ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل درﺁﻣﺪ ﺁن ﻣﻮﻗﻊ ﻧﻔﺖ ﺑﻮد!‬

    ‫ﺑﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻗﺪرت و ﺛﺮوت و در ﻏﻴﺎب ﻣﺸﺎورﻳﻦ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﻩ اش‪،‬‬
    ‫اﺻﻼﺣﺎت رﺿﺎﺷﺎﻩ و ﻃﺮح هﺎﯼ ﻋﻤﺮاﻧﯽ او ﻧﻴﺰ ﮐﻢ رﻧﮓ و ﮐﻢ ﻣﺤﺘﻮا ﺷﺪ‪.‬‬
    ‫ﺁزادﯼ زﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻖ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺁﻏﺎز ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬هﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺣﻖ راﯼ ﻧﺮﺳﻴﺪ‪ .‬در‬
    ‫ﻋﻮض رﺿﺎﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﮐﺸﻒ ﺣﺠﺎب اﺟﺒﺎرﯼ‪ ،‬دﺳﺖ ﺁژاﻧﻬﺎﯼ زورﮔﻮ را ﺑﺮاﯼ اهﺎﻧﺖ‬
    ‫و ﺗﺨﻄﯽ ﺑﻪ ﻧﻮاﻣﻴﺲ ﻣﺮدم و درﻳﺪن ﺣﺠﺎب زﻧﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎز ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺷﺎﻩ‬
    ‫ﺁزادﯼ ﻟﺒﺎس زﻧﺎن را ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﺧﻮد و ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ دﻳﮕﺮ از زورﮔﻮﻳﯽ ﻣﺒﺪل ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ روﺣﺎﻧﻴﻮن هﻢ اﺑﺘﺪا ﮐﺎر ﺑﺎ ﻣﺤﺪود ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻣﺮ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت دﻳﻨﯽ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ‬
    ‫ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﻨﺒﻪ اﯼ اﺻﻼﺣﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﻌﻠﻤﻴﻦ دﻳﻨﯽ و‬
    ‫ﻣﻌﻤﻤﻴﻦ اﻣﺘﺤﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد ﮐﺪاﻣﻴﮏ ﺷﺮاﻳﻂ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺗﺒﻠﻴﻎ و ﻣﻮﻋﻈﻪ را دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻮال‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎﻩ ﮐﺜﻴﺮﯼ از روﺣﺎﻧﯽ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺑﻴﺴﻮاد‬
    ‫ﺗﺨﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ رﺿﺎﺷﺎﻩ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪن هﻴﭻ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺑﻠﻘﻮﻩ ﻣﺨﺎﻟﻔﯽ را‬
    ‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺪان ﺷﺮاﻳﻂ و ﻣﻼﺣﻈﺎت هﻢ اﮐﺘﻔﺎ ﻧﮑﺮد ؛ و دﺳﺘﻮر ﺑﻪ ﻟﻐﻮ ﻋﺒﺎ و ﻋﻤﺎﻣﻪ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻗﺎﻃﻊ ﻣﻼﻳﺎن داد‪ .‬ﭘﻠﻴﺲ ﺑﻴﺮﺣﻢ رﺿﺎﺧﺎﻧﯽ هﻢ ﺑﺎ ﺟﺎن و دل ﺑﮑﺎر‬
    ‫ﺗﻮهﻴﻦ و ﮐﺘﮏ زدن و ﻋﻤﺎﻣﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻦ اﻓﺘﺎد! ﺣﺘﯽ وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻳﮑﯽ از ﻋﻠﻤﺎﯼ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪ‬
    ‫ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض اﻳﻦ رﻓﺘﺎرهﺎ و روش ﻣﻐﺮوراﻧﻪ هﻤﺴﺮ ﺷﺎﻩ در ﻋﺰادارﯼ ﺣﺮم‪،‬‬
    ‫ﭘﺮﺧﺎش ﻧﻤﻮد؛ ﻗﺰاق ﻗﻠﺪر ﺷﺨﺼًﺎ ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﺑﻪ ﺣﻮزﻩ ﻗﻢ رﻓﺖ و ﺁن روﺣﺎﻧﯽ‬
    ‫ﭘﻴﺮ را زﻳﺮ ﺷﻼق و ﻟﮕﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﮎ و ﺧﻮن ﮐﺸﻴﺪ‪.‬‬

    ‫ﺗﺴﻠﻂ و اﻗﺘﺪار دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر ﺑﻨﺤﻮﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻴﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﻗﺒﺎل اﻳﻦ اﻋﻤﺎل‬
    ‫ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﺗﺠﺪد ﻃﻠﺒﯽ ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻴﻦ زورﮔﻮﻳﯽ و اﺳﺘﺒﺪاد ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
    ‫ﺣﺘﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﺁزادﯼ ﻣﺬهﺒﯽ هﻢ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺳﺮﮐﻮب وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ‬

    ‫‪195‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫وﺿﻊ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰﻳﮑﻪ ﮐﺸﻮر را ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ داﺷﺖ ارﺗﺶ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﻣﺮاﯼ‬
    ‫ارﺗﺶ و اﻓﺴﺮان هﻤﺮاﻩ رﺿﺎﺧﺎن ﻣﻴﺮ ﭘﻨﺞ هﻢ از ﺧﺸﻢ و ﻗﻬﺮ ﺷﺎﻩ ﻣﻈﻨﻮن و‬
    ‫ﻋﺼﺒﯽ در اﻣﺎن ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ هﺎ و ﺑﺎ اﺑﺘﮑﺎرﺗﺮﻳﻦ هﺎ زود درﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ در‬
    ‫ﮔﻮﺷﻪ اﯼ ﺑﻪ ﺳﻤﺘﯽ ﺑﯽ ارزش ﺳﺮﮔﺮم ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻳﺎ ﺧﻄﺮ ﻣﺮگ و ﺗﺒﻌﻴﺪ و زﻧﺪان‬
    ‫رﺿﺎﺷﺎهﯽ را ﺑﺠﺎن ﺑﺨﺮﻧﺪ! هﻴﭽﮑﺲ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻓﻼن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻧﺎﮔﻬﺎن‬
    ‫ﻣﻐﻀﻮب ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﻳﺎ ﭼﺮا ﺑﻬﻤﺎن ﮔﺮوﻩ ﺑﺪﺳﺘﻮرﯼ ﺑﻪ زﻧﺪان اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬هﺮﮔﻮﻧﻪ‬
    ‫ﻣﺮاودﻩ و رﻓﺖ و ﺁﻣﺪ ﺑﻴﻦ اﻓﺴﺮان ارﺷﺪ هﻢ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﭘﻠﻴﺲ ﻣﺨﻔﯽ ﺑﻮد و ﺑﺎ‬
    ‫ﺳﻮءﻇﻦ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﻣﻤﻠﮑﺖ را از ﺧﺪﻣﺖ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
    ‫روﺷﻨﻔﮑﺮان‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران و ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﻣﺤﺮوم ﺳﺎﺧﺖ و ﺣﺎﻻ ﻓﻘﻂ ﻋﺪﻩ اﯼ از ﺟﺎن‬
    ‫ﺗﺮﺳﻴﺪﻩ و دﺳﺘﻪ اﯼ ﻇﺎهﺮﺳﺎز ﻣﺘﺼﺪﯼ اﻣﻮر ﮐﺸﻮر ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺗﻮهﻤﺎت ﺁرﻳﺎﻳﯽ‬
    ‫ﻓﺮاﻧﺴﻮﻳﻬﺎ در زﻣﺎن ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن و ﺁﻟﻤﺎﻧﻬﺎ در ﻋﻬﺪ ﻗﻴﺼﺮ ﮐﻪ هﺮ دو ﻗﺼﺪ ﺣﻤﻠﻪ و‬
    ‫اﺷﻐﺎل ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ و هﻨﺪ را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻋﺮاب و اﻳﺮاﻧﻴﺎن از در دوﺳﺘﯽ درﺁﻣﺪﻧﺪ و‬
    ‫وﻋﺪﻩ هﺎﯼ ﺑﺮادرﯼ و هﻤﮑﺎرﯼ دادﻧﺪ؛ ﺗﺎ ﺷﻮرﺷﻬﺎﯼ ﺿﺪ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﻨﺪ‪ .‬هﻴﺘﻠﺮ‬
    ‫و ﺣﺰب ﻧﺎزﯼ هﻢ از هﻤﻴﻦ در ﺳﺮ ﺑﺮﺁوردﻧﺪ و داﺳﺘﺎن "ﮔﺬﺷﺘﻪ هﺎﯼ ﭘﺮاﻓﺘﺨﺎر"‬
    ‫ﻗﻮم ﺑﺮﺗﺮ ﺁرﻳﺎﻳﯽ را در اﻳﺮان ﭘﺎرﺳﯽ و ﺁﻟﻤﺎن ژرﻣﻦ ﺑﻪ ﮔﻮش رﺿﺎﺷﺎﻩ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و‬
    ‫ﺧﺮاﺑﻪ هﺎﯼ ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ را ﺷﺎهﺪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در ‪ ١۵٠‬ﺳﺎل‬
    ‫ﻗﺒﻞ ﻃﯽ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ادﻋﺎﯼ "اﺳﻼم ﭘﻨﺎهﯽ" ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬هﻴﺘﻠﺮ هﻢ رﻳﺸﻪ هﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻧﮋاد هﻨﺪ و اروﭘﺎﻳﯽ را ﺑﻬﺎﻧﻪ دوﺳﺘﯽ و ﻣﻮدت ﺑﺎ رژﻳﻢ اﻳﺮان ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
    ‫رﺿﺎﺧﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ ﺣﺘﯽ ﭘﺪرش را هﻢ درﺳﺖ ﺑﻴﺎد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬از ﺗﺨﻴﻼت ﻧﮋاد‬
    ‫ﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ هﺰاران ﺳﺎﻟﻪ ﭘﺮ و ﺑﺎل ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ رﻓﺘﺎرﯼ و ﮐﺮدارﯼ‬
    ‫ﺑﺎ رهﺒﺮ ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ ﺁﻟﻤﺎن‪ ،‬ﺷﻴﻔﺘﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ او ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪196‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﭘﺲ ﻃﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺷﺎهﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺎم رﺳﻤﯽ ﮐﺸﻮر از ﻓﺎرس ﻳﺎ ﭘﺎرس ﺑﻪ ﻟﻐﺖ ﻗﺪﻳﻤﺘﺮ‬
    ‫اﻳﺮان )ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺁرﻳﺎ( ﻣﺒﺪل ﺷﺪ و ادارﻩ ﭘﺴﺖ هﻢ ﻣﻮﻇﻒ ﮔﺸﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻧﺎﻣﻪ هﺎ ﺑﻪ‬
    ‫ﺁدرس ﻗﺪﻳﻢ را ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪﻩ ﻋﻮدت دهﺪ! دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر ﺁﻧﭽﻨﺎن ﻓﺮﻳﻔﺘﻪ ﺗﺼﻮرات و‬
    ‫ﺧﻮدﺑﺰرگ ﺑﻴﻨﯽ ﮔﺮدﻳﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﺎر ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎﻣﯽ و ادﻋﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻣﺮدم اﻳﻦ ﮐﺸﻮر ﭼﻨﺪ‬
    ‫ﻧﮋادﻩ و ﺗﻴﺮﻩ ﭘﻮﺳﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻳﮏ ﺷﺒﻪ ‪ ،‬ﺑﺮادر ﺧﻮﻧﯽ و هﻢ ﭘﻴﻤﺎﻧﺎن ﺟﺎوﻳﺪان ﻳﮏ‬
    ‫ﻣﺸﺖ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﻣﺘﻔﺮﻋﻦ ﺑﻠﻮﻧﺪ و ﭼﺸﻢ ﺁﺑﯽ ﺷﻮﻧﺪ! ﺗﻮ ﮔﻮﻳﯽ رژﻳﻢ ﻓﺎﺷﻴﺴﺘﯽ ﺁﻟﻤﺎن ﮐﻪ‬
    ‫ﺑﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ اﻋﺘﺮاﺿﯽ هﺰاران ژرﻣﻦ ﺑﻮر و ﺳﻔﻴﺪ را ﮐﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺻﻮرت‬
    ‫ﭘﻴﺮوزﯼ‪ ،‬دﻟﺶ ﺑﺤﺎل ﻳﮏ دﺳﺘﻪ ﮐﻠﻪ ﺳﻴﺎﻩ ﺻﺤﺮاﻧﺸﻴﻦ ﻣﻴﺴﻮﺧﺖ؛ ﮐﻪ ﺗﺼﺎدﻓًﺎ روﯼ‬
    ‫ﻳﮏ ﭘﻨﺠﻢ ذﺧﺎﻳﺮ ﻧﻔﺖ ﺟﻬﺎن ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ! اﻣﺎ هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺰاق ﺧﻮدﮐﺎﻣﮕﺎن‬
    ‫ﺧﻮﺷﺘﺮ از ﺗﺤﺴﻴﻦ و ﺗﻤﺠﻴﺪ ﻧﻴﺴﺖ و رﺿﺎﺷﺎﻩ هﻢ ﻓﺮﻳﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻮال‪ ،‬دوهﺰار ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ از ﻣﻬﻨﺪس و ﮐﺎرﺷﻨﺎس و ﻧﻈﺎﻣﯽ وارد اﻳﺮان ﺷﺪﻧﺪ‬
    ‫ﺗﺎ ﺑﻪ رﺿﺎﺷﺎﻩ در ﭘﺮوژهﻬﺎﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬راﻩ ﺁهﻦ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮﯼ و ﮐﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻣﻬﻤﺎت‬
    ‫ﺳﺎزﯼ ﻣﺴﺎﻋﺪت ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮًا ﻃﺮﺣﻬﺎﻳﯽ ﺳﺮﯼ ﻧﻴﺰ رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﻘﺸﯽ هﻢ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫اﻳﺮان در ﺟﻨﮓ ﺁﻳﻨﺪﻩ اروﭘﺎ در ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ اﻳﺮان‬
    ‫ﺑﻪ ﻳﮏ رژﻳﻢ ﺟﻨﮓ ﻃﻠﺐ‪ ،‬ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ و ﻧﮋاد ﭘﺮﺳﺖ ﻧﺰدﻳﮏ ﮔﺮدﻳﺪ و ﭘﺎﻳﻪ هﺎﯼ‬
    ‫اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺸﻮر در ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﺑﺎزﻳﻬﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم‬


    ‫وﻗﺎﻳﻊ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ اول زﻣﻴﻨﻪ را ﺑﺮاﯼ هﻔﺘﺎد و ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﺟﺪال ﮐﺸﻮرهﺎ‬
    ‫ﻣﻬﻴﺎ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ اﺑﺪاﻋﺎت ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﯽ در زﻣﻴﻨﻪ ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ‪ ،‬ﻣﻴﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺗﻤﺪن‬
    ‫ﺑﺸﺮ را در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎزد‪ .‬از ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﯽ دو رژﻳﻢ‬
    ‫دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ‪-‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺎ زادﻩ ﺷﺪﻧﺪ؛ ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ ﺁﻟﻤﺎن ﮐﻪ ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ دوم‬
    ‫ﺳﻮق داد و ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ روس ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎﯼ ﺟﻨﮓ ﺳﺮد و روﻳﺎروﻳﯽ اﺗﻤﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫‪197‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺮﻧﺪﮔﺎن ﺟﻨﮓ اول در اروﭘﺎ )ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﻴﺲ( ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﻟﻤﺎن ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ‬
    ‫و روﺳﻴﻪ "ﺧﻴﺎﻧﺘﮕﺮ" هﻴﭻ رﺣﻢ و ﮔﺬﺷﺘﯽ ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﻤﯽ از ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
    ‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و زﻳﺮﺑﻨﺎﯼ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﮐﻪ ﻳﮏ ﭼﻬﺎرم ﺟﻬﺎن ﺁﻧﻮﻗﺖ را ﺑﻪ‬
    ‫زﻳﺮﻓﺮﻣﺎن ﺧﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮهﻢ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬اﻳﻨﺪو ﻗﺪرت ﻣﺠﺮوح ﻧﻴﺰ‬
    ‫ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻣﺠﺎزات‪ ،‬درﻳﺎﻓﺖ ﻏﺮاﻣﺖ و ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﮔﺎن ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﺗﺎ ﺁﻧﻬﺎ‬
    ‫دﻳﮕﺮ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻼش ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ هﺎ در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺻﻠﺢ ﭘﺎرﻳﺲ هﻢ ﺑﻪ‬
    ‫ﺟﺎﻳﯽ ﻧﺮﺳﻴﺪ و در ﻋﻮض دﺳﺖ دوﺳﺘﯽ و رواﺑﻂ ﻣﻮدت ﺁﻣﻴﺰ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﻴﺲ‬
    ‫ﻣﺸﺖ ﻣﺤﮑﻢ ﺧﻮد را ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻧﻮﭘﺎﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ در ﺁﻟﻤﺎن ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺎﻃﻖ‬
    ‫ﻏﻨﯽ ﻣﻌﺪﻧﯽ ﻏﺮب ﮐﺸﻮر از ﺁﻟﻤﺎن ﺟﺪا ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﻠﺤﻖ ﮔﺮدﻳﺪ؛ و ﻏﺮاﻣﺘﯽ‬
    ‫هﻨﮕﻔﺖ ﻣﻌﺎدل ﻳﮏ ﻧﺴﻞ اﻧﺪوﺧﺘﻪ ﻣﺮدم ﺁﻟﻤﺎن ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﻣﻘﺮر ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ از ﺷﺮم ﺷﮑﺴﺖ و ﺁن "ﺻﻠﺢ" ﺗﺤﻘﻴﺮﺁﻣﻴﺰ ﺳﺮ ﺑﻪ زﻳﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و‬


    ‫ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﻐﺮور ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻬﺎﯼ ﺣﺎﮐﻢ را )ﮐﻪ اﮐﺜﺮًا ﻳﻬﻮدﯼ ﺑﻮدﻧﺪ( ﻣﻘﺼﺮ ﺷﮑﺴﺖ‬
    ‫در ﺟﻨﮓ ﻗﻠﻤﺪاد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻣﻴﺸﺪ ﮐﻪ ﻧﮋاد ﺑﺮﺗﺮ ژرﻣﻦ ﺑﺎ ﻧﻈﻢ ﺁهﻨﻴﻦ و‬
    ‫ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺧﻮد از ﻳﮏ ﻣﺸﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻮﯼ ﺧﻮﺷﮕﺬران ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺨﻮرد!؟‬
    ‫ﻻﺑﺪ اﻳﻨﻬﺎ هﻤﻪ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺖ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ را در روﺳﻴﻪ )ﺑﺮهﺒﺮﯼ‬
    ‫ﻟﻨﻴﻦ ﻳﻬﻮدﯼ ﺗﺒﺎر( ﺑﺮاﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و در ﺁﻟﻤﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﺧﻴﺎل ﭘﺮدازاﻧﻪ و‬
    ‫ﻣﺴﺎوات ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﻳﻬﻮدﯼ‪ ،‬از ﭘﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدم و ارﺗﺶ ژرﻣﻦ ﺧﻨﺠﺮ زدﻧﺪ و‬
    ‫ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮرش ﺳﺮﺑﺎزان در ‪ ١٩١٨‬و اﻧﻘﻼب اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮار ﻗﻴﺼﺮ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ!‬

    ‫هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻓﺸﺎر اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﺮاﻣﺖ‪ ،‬ﺑﻌﻼوﻩ ﺑﺤﺮان ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ در دهﻪ‬
    ‫ﺳﻮم ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﮕﻴﺮ ﮐﺎرﮔﺮان و ﮐﺸﺎورزان ﻓﻘﻴﺮ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎزار ﺗﺌﻮرﯼ‬
    ‫هﺎﯼ اﻓﺮاﻃﯽ ﻧﻴﺰ ﮔﺮم ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑﺮاﺗﻬﺎﯼ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﺜﻞ داﻧﻪ هﺎﯼ ﮔﻨﺪم در‬
    ‫ﻣﻴﺎن ﺳﻨﮕﻬﺎﯼ ﺁﺳﻴﺎب‪ ،‬از هﻤﻪ ﻃﺮف ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﺧﺎرج‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و‬
    ‫اﻧﮕﻠﻴﺲ ﭘﻮل ﻏﺮاﻣﺖ ﺳﺎﻻﻧﻪ را ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و در داﺧﻞ هﻢ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻻزم ﺑﺮاﯼ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪198‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺗﺠﻬﻴﺰ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﺮاهﻢ ﻧﺒﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺤﺮان ﻣﺎﻟﯽ و ﻗﺤﻄﯽ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ ﻏﻮﻏﺎ ﻣﻴﮑﺮد‪.‬‬
    ‫ﺟﻨﺎح ﭼﭗ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺳﺮخ ﺑﻮد و ﺷﻮرﺷﻬﺎﯼ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺑﺮاﻩ ﻣﯽ‬
    ‫اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬و ﺟﻨﺎح راﺳﺖ ﻓﺎﺷﻴﺴﺘﯽ دوﻟﺖ را ﺧﻴﺎﻧﺘﮑﺎر ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ و ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدن‬
    ‫ﺁن و اﻧﺘﻘﺎم از "ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺗﻮﻃﺌﻪ ﮔﺮ" ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ‪ ،‬ﺳﻘﻮط ﺑﺎزارهﺎﯼ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در‬
    ‫ﭘﺎﻳﺎن دهﻪ ‪ ١٩٢٠‬ﮐﺎر ﺧﻮد را ﮐﺮد و در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﭘﺎرﻟﻤﺎن‪ ،‬ﻓﺎﺷﻴﺴﺘﻬﺎ ﺑﺎ اﮐﺜﺮﻳﺖ‬
    ‫ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻘﺪرت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﭘﻴﺮوزﯼ ﮐﻮﭼﮏ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ ﻟﻨﻴﻦ در روﺳﻴﻪ ﮐﻪ‬
    ‫ﺁﻧﮑﺸﻮر را ﺑﻪ ﺟﺎدﻩ ﻳﮏ ﻃﺮﻓﻪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﮐﺸﺎﻧﺪ؛ ﻧﻮﮎ اﻧﮕﺸﺖ هﻴﺘﻠﺮ ﮐﻪ ﺑﻘﺪرت‬
    ‫رﺳﻴﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ رهﺎ ﻧﮑﺮد ﺗﺎ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﻄﻠﻖ را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺜﺎل ﻟﻨﻴﻦ و هﻴﺘﻠﺮ ﺑﻪ‬
    ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ در ﭼﺎرﭼﻮب دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ و اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﻪ ﻣﯽ ﺧﻨﺪﻳﺪﻧﺪ و‬
    ‫ﺁﻧﺮا ﺑﺎزﻳﭽﻪ اﯼ در راﻩ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻧﻬﺎﻳﯽ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ‪،‬‬
    ‫ﺑﻠﻨﺪﭘﺮوازﯼ و ﺧﻮد ﺑﺰرگ ﺑﻴﻨﯽ و ﻧﺎ اﻣﻨﯽ رواﻧﯽ اﻣﺜﺎل ﺁﻧﺎن را ارﺿﺎء ﻣﻴﮑﺮد‪.‬‬
    ‫هﺪف هﻢ وﺳﻴﻠﻪ را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد! ﻟﺬا هﺮدوﯼ اﻳﻦ ﻧﻮاﺑﻎ ﭘﻠﻴﺪ ﮐﻪ از اﻳﺪﻩ ﺁل هﺎﯼ‬
    ‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ و ﻣﺮدم دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺁﻏﺎز ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ وﺗﺒﻠﻴﻎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺻﺪ‬
    ‫اﻧﺤﺼﺎرﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮﭘﺎﻳﻪ ﺁن درﺧﺖ ﻋﺎﻣﻪ ﭘﺴﻨﺪ ﭘﻴﻮﻧﺪ زدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺗﻔﮑﺮ ﻟﻨﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ )اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻋﺎدﻻﻧﻪ و ﺑﺪون ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ(‬
    ‫و ﮔﺬار ﺑﻪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ )ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯼ ﺧﻮدﮔﺮدان و ﻓﺎرغ از ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ و ﺣﮑﻮﻣﺖ( ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ‬
    ‫ﺑﺪﺳﺖ ﮔﻴﺮﯼ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ و اﻋﻤﺎل دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺗﻮﺳﻂ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ )ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎﯼ‬
    ‫ﻋﻬﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ( ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺼﻮل ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ هﻴﭻ ﻃﺒﻘﻪ اﯼ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺪون‬
    ‫ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻳﮏ ﺣﺰب ﻗﻮﯼ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺮﺳﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﻬﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﺎ زور و‬
    ‫ارﻋﺎب )دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ( ﺑﺮ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻋﻤﺎل ﮐﻨﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬هﻴﭻ‬
    ‫ﺣﺰب ﻣﻘﺘﺪرﯼ هﻢ ﻗﺎدر ﻧﺒﻮد ﺑﺪون ﻳﮏ رهﺒﺮﯼ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ )ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ( و هﻴﭻ‬
    ‫ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﺪون ﻳﮏ رهﺒﺮ ﻃﺮاز اول‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ‬
    ‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺸﻦ و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﺎر ﺳﻴﺎﺳﯽ روﺳﻴﻪ‪ ،‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﮑﺮاﺳﯽ‬

    ‫‪199‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫)ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ( ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ و‬


    ‫رهﺒﺮ ﻋﻈﻴﻢ اﻟﺸﺎن اﻧﻘﻼب )اول ﻟﻨﻴﻦ و ﺳﭙﺲ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ( ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ!‬

    ‫ﺁدوﻟﻒ هﻴﺘﻠﺮ هﻢ در ﺟﻮاﻧﯽ از ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺁﻏﺎز ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ‬
    ‫ﺑﺎ روﺣﻴﻪ ﻧﻈﺎﻣﻴﮕﺮﯼ او دﻣﺴﺎز ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺁﻟﻤﺎن در ﺟﻨﮓ اول‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزان‬
    ‫زﺧﻢ ﺧﻮردﻩ و ﺷﺠﺎع ژرﻣﻦ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺣﺰﺑﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻏﺮور ﻣﻠﯽ ﺟﺮﻳﺤﻪ دارﺷﺪﻩ‬
    ‫ﺷﺎن را ﺗﺮﻣﻴﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻔﺮﻩ هﺎﯼ‬
    ‫ﺧﺎﻟﯽ ﻗﺮار دهﺪ‪ .‬ﺣﺰب ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎل ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ )ﻧﺎزﯼ( هﻴﺘﻠﺮ وﻋﺪﻩ هﺮ دو ﮐﺎر را‬
    ‫داد و در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﻘﺪرت رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻧﺎزﻳﻬﺎ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ و ﻗﺪرت ﺗﻮان‬
    ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺁﻟﻤﺎن را اﺣﻴﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬از ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﺮاﻣﺖ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﺳﺮ ﺑﺎز زدﻧﺪ و‬
    ‫ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺁزاد ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻳﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﭘﺮ ﺷﺘﺎب را ﺑﻪ اﺟﺮا رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺤﺮان ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺁﺧﺮ دهﻪ ‪ ١٩٢٠‬ﮐﻤﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ را‬
    ‫ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﺣﺰاب ﭼﭗ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻗﺪرت ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و اﺗﺤﺎدﻳﻪ هﺎﯼ ﮐﺎرﮔﺮﯼ‬
    ‫در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺁﺷﻮب و ﺗﻈﺎهﺮات داﻳﻢ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﻳﮏ ﭼﻬﺎرم ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر‬
    ‫ﺑﺪون ﺷﻐﻞ و درﺁﻣﺪ ﮔﺮدﻳﺪﻩ‪ ،‬ﻓﻘﺮ و ﻧﺎاﻣﻴﺪﯼ ﺑﻴﺪاد ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬ﺣﺘﯽ در اﻳﻦ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ‬
    ‫ﻣﻌﻈﻢ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ هﻢ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪،‬‬
    ‫ﺑﻴﻤﻪ ﺑﻴﮑﺎرﯼ‪ ،‬ﮐﻤﮑﻬﺎﯼ دوﻟﺘﯽ و اﺣﺪاث ﻃﺮح هﺎ و ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺼﻪ ﻇﻬﻮر‬
    ‫رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺳﻨﺖ هﺎﯼ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ در اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺁﻧﻘﺪر ﻗﻮﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬
    ‫ﺑﺪون ﺳﻘﻮط ﺣﮑﻮﻣﺖ و در ﭼﺎرﭼﻮب دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬اﺻﻼﺣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
    ‫ﻻزم را اﺟﺮا ﻧﻤﺎﻳﺪ و اﻗﺘﺼﺎد ﺟﻮاﻣﻊ ﻏﺮﺑﯽ را از ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑﺪون ﺣﺪ و‬
    ‫ﻣﺮز‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﻤﯽ رﻗﺎﺑﺘﯽ وﻟﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮔﺮا ﻣﺒﺪل ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﺪون ﺷﮑﺴﺘﻦ ﮐﻤﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬
    ‫دارﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﻟﺪ اﺻﻠﯽ ﺛﺮوت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﺟﺮاﯼ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﮔﻴﺮﯼ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
    ‫و اﻋﻤﺎل ﻃﺮﺣﻬﺎﯼ ﻋﻤﺮاﻧﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از ﺛﺮوت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺮﺗﺐ‬
    ‫و ﻣﻨﻈﻢ از ﭼﻨﮓ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان ﺧﺎرج ﮔﺮدﻳﺪ و در ﻣﻴﺎن اﻗﺸﺎر ﻓﻘﻴﺮ ﻗﺴﻤﺖ ﺷﺪﻩ‪،‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪200‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ از ﺳﻘﻮط در ورﻃﻪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻳﺎ ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ در‬
    ‫اﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ! ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻳﻦ " دوﻟﺖ رﻓﺎﻩ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ" ﺣﺎﺻﻞ اﺻﻼﺣﺎت روزوﻟﺖ در‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم اﻣﻴﺪ و اﻣﮑﺎن ﮐﺎر ﺳﺎزﻧﺪﻩ داد و ﺑﺮ اﺷﺘﻬﺎﯼ ﺳﻴﺮﯼ‬
    ‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﻣﻬﺎر و ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﺴﺖ‪ .‬دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﻏﺮﺑﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﭘﻴﺶ‬
    ‫ﺑﻴﻨﯽ ﻣﺎرﮐﺲ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺳﻘﻮط ﻋﺎﺟﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ اﺟﺮاﯼ ﻃﺮﺣﻬﺎﯼ رﻓﺎﻩ‬
    ‫و ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻧﺠﺎت ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺁﻟﻤﺎن ‪ ،‬روﺳﻴﻪ و ژاﭘﻦ در ﻣﺴﻴﺮ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ‬
    ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ژاﭘﻦ ﮐﻪ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯼ ﺑﺴﺘﻪ و درون ﮔﺮا ﺑﻮد‪ ،‬از ﻧﻴﻤﻪ دوم ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ‬
    ‫)‪ (١٨۵٣‬ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺗﺠﺎرت و ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﻓﮑﺎر ﺑﺎ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻴﺎن‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﻘﻼب ﺳﻴﺎﺳﯽ‪،‬‬
    ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺻﻨﻌﺘﯽ دﺳﺖ زد‪ .‬ﮔﺮوهﯽ از اﺷﺮاف ﺑﺮ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ ﻗﺒﻠﯽ‬
    ‫ﺷﻮرﻳﺪﻧﺪ و ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﺟﻮان و ﻣﺘﺠﺪد را ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬هﺪف اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ ﻳﺎدﮔﻴﺮﯼ‬
    ‫روش ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪون ﺁﻧﮑﻪ هﻮﻳﺖ ژاﭘﻨﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﺑﺪهﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺻﻼح‬
    ‫ﻃﻠﺒﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﺟﻨﮕﺠﻮﯼ ﺳﺎﻣﻮراﻳﯽ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻦ ﺷﻤﺸﻴﺮ و داﺷﺘﻦ ارﺗﺸﻬﺎﯼ‬
    ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ را ﻣﻤﻨﻮع ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬زﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﮑﻴﻦ ﺑﺰرگ ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﺑﻪ اﻗﺴﺎط‬
    ‫ﺧﺮﻳﺪارﯼ ﺷﺪ و در اﺧﺘﻴﺎر زارﻋﻴﻦ ﺑﯽ ﺑﻀﺎﻋﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﻈﺎم ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ‬
    ‫ﻓﺌﻮداﻟﯽ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﻨﺎوﻳﻦ‪ ،‬اﻟﻘﺎب و ﻣﺰاﻳﺎﯼ ﻗﺮون وﺳﻄﺎﻳﯽ اﺷﺮاف‬
    ‫از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪ و ﺁزادﻳﻬﺎﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺗﻮازن ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ اﻓﺰوﻧﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
    ‫ﺁﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬اﻃﻔﺎل ژاﭘﻨﯽ را ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎﯼ دﻧﻴﺎﯼ ﻏﺮب‬
    ‫ﺁﺷﻨﺎ ﻧﻤﻮد و ﮐﺸﻮر ﻃﯽ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎل ﺑﻪ درﺟﻪ ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ رﺳﻴﺪ و ﺣﺘﯽ‪،‬‬
    ‫روش ﻣﺪرن ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎﻳﯽ )اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ( را از ﺁﻧﺎن ﺁﻣﻮﺧﺖ‪ .‬ﻟﺬا در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ‬
    ‫روﺳﻴﻪ ﺗﺰارﯼ ﮐﻪ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺷﻤﺎل ﺷﺮق ﺁﺳﻴﺎ را هﻢ ﺑﺒﻠﻌﺪ‪ ،‬ﻧﺎوﮔﺎن ژاﭘﻦ در‬
    ‫‪ ١٩٠۴‬ﻧﻴﺮوﯼ درﻳﺎﻳﯽ روﺳﻬﺎ را ﻣﻨﻬﺪم ﺳﺎﺧﺖ و اراﺿﯽ ﻣﻮرد دﻋﻮا )ﺟﺰﻳﺮﻩ‬

    ‫‪201‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺗﺎﻳﻮان و ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﮐﺮﻩ( را ﺑﻪ اﺷﻐﺎل ﺧﻮد درﺁوردﻩ‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺟﺪﻳﺪﯼ را‬
    ‫ﺑﻨﻴﺎن ﻧﻬﺎد‪.‬‬

    ‫در ﭘﺎﻳﺎن دهﻪ ‪ ،١٩٣٠‬اﺗﻔﺎق اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﭼﻴﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺤﻮر ﺁﻟﻤﺎن‪ ،‬اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ‬
    ‫و ژاﭘﻦ در ﻣﻮﺿﻊ ﺿﻌﻒ ﻓﺎﺣﺸﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺤﺮان‬
    ‫اﻗﺘﺼﺎدﻳﺶ و ﺧﺎﻃﺮﻩ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺟﻨﮓ اول و ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻬﺎﻳﺶ در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ‬
    ‫ﭘﺎرﻳﺲ‪ ،‬ﺑﻴﻄﺮﻓﯽ اﺧﺘﻴﺎر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺣﺘﯽ ﺷﻮروﯼ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺁﻟﻤﺎن‬
    ‫ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺿﻌﻒ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺘﻔﻖ‪ ،‬ﺁﻟﻤﺎن هﻴﺘﻠﺮﯼ اﻗﺪام ﺑﻪ‬
    ‫اﺷﻐﺎل ﺗﺪرﻳﺠﯽ اروﭘﺎ‪ ،‬و ژاﭘﻦ ﻧﻈﺎﻣﻴﮕﺮ ﻣﺸﻐﻮل ﻓﺘﺢ ﭼﻴﻦ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺁﻟﻤﺎن اﺑﺘﺪا‬
    ‫زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ ﺧﻮﻳﺶ در ﻣﺮز ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﺑﺎ ﻳﮏ ﺣﺮﮐﺖ ﺟﺴﻮراﻧﻪ‬
    ‫ﺑﺎزﭘﺲ ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﺮاغ اﺗﺮﻳﺶ و ﭼﮑﺴﻠﻮاﮐﯽ رﻓﺖ‪ .‬ﻣﺘﻔﺘﻘﻴﻦ هﺮﺑﺎر از‬
    ‫ﺗﺮس ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و در ﻇﺎهﺮ ﻣﺠﺎب "ﻣﻨﻄﻖ" هﻴﺘﻠﺮ در اﺗﺤﺎد اﻗﻮام و‬
    ‫ﺟﻤﻌﻴﺘﻬﺎﯼ ژرﻣﻦ ﺗﺒﺎر ﺷﺪﻧﺪ! ﺁﻧﺎن اﮐﻨﻮن ﻣﺘﻮﺣﺶ از ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺨﻮف ﺗﺎﻧﮑﻬﺎ و‬
    ‫ﺗﻮﭘﻬﺎﯼ ﭘﺮ ﺗﺤﺮﮎ ﺁﻟﻤﺎن و ﮐﺎﺑﻮس ﺟﻨﮕﯽ دﻳﮕﺮ در اروﭘﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ اﻳﺘﺎﻟﻴﺎﯼ‬
    ‫ﻣﻮﺳﻮﻟﻴﻨﯽ )ﺣﺰب ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ( هﻢ در ﺳﺎﻳﻪ اﻳﻦ ﺗﻔﻮق ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺤﻮر‪ ،‬ﺑﻪ اﺷﻐﺎل‬
    ‫اﺗﻴﻮﭘﯽ و ﻟﻴﺒﯽ در ﺷﻤﺎل ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

    ‫اﻣﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم هﻴﺘﻠﺮ را راﺿﯽ ﻧﮕﺎﻩ ﻧﻤﯽ داﺷﺖ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﺷﺘﻬﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺟﻨﮕﯽ ﻣﺨﻮف ﭘﻴﺸﻮا را ﺳﻴﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬او ﺑﻪ ﻧﺎزﻳﻬﺎﯼ ﺳﻴﺎهﭙﻮش وﻋﺪﻩ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
    ‫هﺰارﺳﺎﻟﻪ راﻳﺶ ﺳﻮم را ﺑﺮ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺟﻬﺎن دادﻩ ﺑﻮد و ﺁن ﮔﺮﮔﺎن ﺟﻮان ﻧﻴﺰ ﺑﯽ‬
    ‫ﺗﺎﺑﺎﻧﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻓﺮﻣﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ! ﭘﺲ ﻃﯽ اﻗﺪاﻣﯽ ﺑﺎور ﻧﮑﺮدﻧﯽ‪ ،‬هﻴﺘﻠﺮ ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ ﺑﺎ‬
    ‫اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﭘﻴﻤﺎن دوﺳﺘﯽ ﺑﺴﺖ و ﮐﺸﻮر ﻟﻬﺴﺘﺎن را ﺑﺎ وﯼ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
    ‫اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺳﻪ ﺟﻤﻬﻮرﯼ درﻳﺎﯼ ﺑﺎﻟﺘﻴﮏ )اﺳﺘﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻟﺘﻮﻧﯽ و ﻟﻴﺘﻮاﻧﯽ( را‬
    ‫هﻢ اﺷﻐﺎل ﻧﻤﻮد و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻓﻨﻼﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻟﻬﺴﺘﺎن ﻣﺘﺤﺪ دوﻟﺖ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪202‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﻮد و ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺁن؛ ﻻﺟﺮم اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﺁﻟﻤﺎن اﻋﻼن ﺟﻨﮓ داد و دوﻣﻴﻦ‬
    ‫ﺟﺪال ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ در ﺁﺧﺮ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ١٩٣٩‬ﺁﻏﺎز ﮔﺸﺖ‪.‬‬

    ‫ﺳﻘﻮط دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر‬
    ‫در دو ﺳﺎل اول ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺁﻟﻤﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎﯼ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮﯼ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮق‬
    ‫ﺁﺳﺎﯼ ﺗﺎﻧﮑﻬﺎﯼ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﻘﺘﺪر ﻓﺘﺢ ﺷﺪ و ﻧﺎﺑﺎوراﻧﻪ ﺑﻪ زاﻧﻮ درﺁﻣﺪ‪ .‬ﻻﺟﺮم‪،‬‬
    ‫دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ درﺟﻪ دوم اروﭘﺎﻳﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁﻟﻤﺎن هﻴﺘﻠﺮﯼ ﺷﺎﻧﺴﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
    ‫داﻧﻤﺎرﮎ‪ ،‬ﻧﺮوژ‪ ،‬ﺑﻠﮋﻳﮏ‪ ،‬هﻠﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻮﮔﺴﻼوﯼ و ﻳﻮﻧﺎن ﻳﮑﯽ ﺑﻌﺪ از دﻳﮕﺮﯼ ﺗﺴﺨﻴﺮ‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬روﻣﺎﻧﯽ و ﺑﻠﻐﺎرﺳﺘﺎن هﻢ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺤﻮر ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ‬
    ‫ﮐﺎروزار‪ ،‬ﺑﺎ دراﻳﺘﯽ ﮐﻢ ﻧﻈﻴﺮ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴﻪ ﺑﻴﻄﺮف ﻣﺎﻧﺪ و از ﮔﺰﻧﺪ ﺟﻨﮓ ﻣﺤﻔﻮظ ﺷﺪ‪.‬‬
    ‫اﻳﺮان هﻢ اﻋﻼم ﺑﻴﻄﺮﻓﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻃﯽ دو ﺳﺎل اول ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دوﺳﺘﯽ‬
    ‫دوﻟﺘﻴﻦ روس و ﺁﻟﻤﺎن‪ ،‬ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ اﯼ ﮐﻪ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺖ هﻴﭻ؛ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ هﻢ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫رﺿﺎﻳﺖ ﺧﺎﻃﺮ رﺿﺎﺷﺎﻩ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﺎت دوﺳﺘﺎﻧﻪ زد‪ .‬اﻣﺎدر ‪ ١٩۴١‬ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ‬
    ‫ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ و ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﺎر هﻴﺘﻠﺮ ﺑﻪ ﺷﻮروﯼ و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ روس‪ ،‬ﺁن ﻣﻮازﻧﻪ‬
    ‫ﻗﺪرت ﺑﺮهﻢ ﺧﻮرد!‬

    ‫اﻳﻦ ﻳﮑﯽ از دو اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻋﻤﺪﻩ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺤﻮر ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ را از اﻧﺰواﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
    ‫ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻟﻨﺪن ﮐﻪ هﺮ روز ﺑﻤﺒﺎران ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬ﮐﺸﺘﯽ هﺎﻳﺶ ﺗﻮﺳﻂ زﻳﺮدرﻳﺎﻳﯽ‬
    ‫هﺎﯼ ﺁﻟﻤﺎن ﻏﺮق ﻣﻴﺸﺪﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮاﺗﺶ در ﺧﺎور دور ﺗﻮﺳﻂ ژاﭘﻦ ﻗﻠﻊ و‬
    ‫ﻗﻤﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻣﺘﻔﻘﯽ زﺧﻢ ﺧﻮردﻩ در ﺧﺮس روﺳﻴﻪ و زﻣﺴﺘﺎن دﺷﻤﻦ ﺷﮑﻦ‬
    ‫او ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ روﺳﻬﺎ ﮐﻪ ارﺗﺸﺸﺎن ﺗﻮﺳﻂ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ دﭼﺎر ﺗﺼﻔﻴﻪ هﺎﯼ ﺧﻮﻧﻴﻦ‬
    ‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺴﺮﻋﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ هﺠﻮم رﻋﺪ ﺁﺳﺎﯼ ﺗﺎﻧﮑﻬﺎﯼ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ در ﺣﺎل ﻋﻘﺐ‬
    ‫ﻧﺸﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻓﺮار و ﻳﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻣﻴﺪﯼ ﺑﻪ ﻧﺠﺎت ﻣﺴﮑﻮ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺖ ﻗﻔﻘﺎز‬
    ‫ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ ،‬ﮐﻤﮏ رﺳﺎﻧﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﯽ ﺳﺮﻳﻊ اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻮد! اﻣﺎ ﻣﺮزهﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ‬
    ‫روﺳﻴﻪ در اﺷﻐﺎل ﺁﻟﻤﺎن و ﻣﺮزهﺎﯼ ﺷﺮﻗﯽ ﺁن در ﺗﺼﺮف ژاﭘﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻴﻦ‬

    ‫‪203‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫هﻨﺪوﺳﺘﺎن و ﺟﻨﻮب روﺳﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﮐﻮهﻬﺎﯼ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﮔﺬر هﻴﻤﺎﻟﻴﺎ ﻗﺮار دارد‪ .‬درﻳﺎﯼ‬
    ‫ﻼ ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﻧﺎوﮔﺎن ﺁﻟﻤﺎن و اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ راﻩ ﻣﯽ‬
    ‫ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ و ﺳﻴﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﻋﻤ ً‬
    ‫ﻣﺎﻧﺪ‪ :‬از ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس و ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ اﻳﺮان!‬

    ‫در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ،١٩۴١‬ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ اﻟﺘﻴﻤﺎﺗﻮﻣﯽ را ﺑﻪ دوﻟﺖ اﻳﺮان ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ درﺧﻮاﺳﺖ‬


    ‫اﺧﺮاج اﺗﺒﺎع ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ و درﻳﺎﻓﺖ ﺣﻖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از راﻩ ﺁهﻦ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮﯼ‪ ،‬اﺑﻼغ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
    ‫رﺿﺎﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﺗﮑﺮار ﻣﻮﺿﻊ ﺑﻴﻄﺮﻓﯽ اﻳﺮان و اﻣﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ارﺗﺶ و ﮐﻤﮏ هﺎﯼ‬
    ‫ﺁﻟﻤﺎن‪ ،‬از درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﺳﺮ ﺑﺎز زد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ ﺷﻤﺎل اﻳﺮان ﺑﻴﺶ از‬
    ‫هﺰار ﮐﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮز ﺑﺎ روﺳﻴﻪ ﺷﻮروﯼ داﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺮق اﻳﺮان ﺑﺎ هﻨﺪوﺳﺘﺎن و ﻏﺮب‬
    ‫ﻼ‬
    ‫ﮐﺸﻮر ﺑﺎ ﻋﺮاق‪ ،‬ﮐﻪ هﺮ دو در اﺳﺘﻌﻤﺎر و اﺷﻐﺎل ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﺮان ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﻗﻮاﯼ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ هﻴﭻ راهﯽ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬارﯼ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ در وﺿﻌﻴﺖ ﺁن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻻﺟﺮم‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻞ رﺿﺎ ﺷﺎﻩ از اوﺿﺎع‬
    ‫ﻼ ﻏﻴﺮ واﻗﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﺑﻮد و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ او ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ دﻓﺎع!‬
    ‫ﮐﺎﻣ ً‬

    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺘﻔﻖ در ﺁﺧﺮ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ١٩۴١‬از ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب ﺑﻪ اﻳﺮان ﺣﻤﻠﻪ ور‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ارﺗﺶ رﺿﺎﺷﺎﻩ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺒﺮوﺗﯽ ﻇﺎهﺮﯼ داﺷﺖ و ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮد دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر از‬
    ‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ژﻧﺮال هﺎﻳﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
    ‫روز دوم ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺳﺘﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ اﻳﺮان ﮐﻪ اﻟﺘﻴﻤﺎﺗﻮم و دﺳﺘﻮرات ﻣﺨﻔﯽ از‬
    ‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻴﻬﺎ درﻳﺎﻓﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻃﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ارﺗﺶ را ﻣﻨﺤﻞ ﻧﻤﻮد و ﺳﺮﺑﺎزهﺎ را از‬
    ‫ﭘﺎدﮔﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻓﺮﺳﺘﺎد! ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﺧﺒﺮ اﻳﻦ ﺧﻴﺎﻧﺖ‪ ،‬ﺁﻩ از ﻧﻬﺎد رﺿﺎﺷﺎﻩ‬
    ‫ﺑﺮﺁﻣﺪ؛ ﮐﻪ ارﺗﺸﯽ را ﮐﻪ ﻃﯽ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ و ﺁﺷﻨﺎ در دو روز‬
    ‫ﺑﺮﺑﺎد دادﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ روس از ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﻬﺮان ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ و اﻧﮕﻠﻴﺴﻴﻬﺎ از‬
    ‫ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﺳﻮﯼ اﺻﻔﻬﺎن ﻣﯽ راﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ رﺿﺎﺷﺎﻩ را ﻳﮏ ﺳﻤﭙﺎت ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ و‬
    ‫ﺷﺎﻳﺪ ﺣﺘﯽ ﺧﺎﺋﻦ ﺑﻪ ﻗﺮارهﺎﯼ ﮐﻮدﺗﺎﯼ ‪ ١٩٢١‬ﻣﻴﺪاﻧﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ روﺳﻬﺎﯼ ﺳﺮخ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺁن دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر ﺿﺪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺗﺮﺳﻨﺎﮐﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎ اﻧﮕﻠﻴﺴﻴﻬﺎ ﻗﺮار ﺗﺴﻠﻴﻢ ﮔﺬاﺷﺖ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪204‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫و در اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻮازﺷﺎن رﻓﺖ‪ .‬ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ از ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻠﻌﺶ ﮐﺮدﻧﺪ و از ﮐﺸﻮر‬


    ‫اﺧﺮاﺟﺶ ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ اﻣﺎ اﺑﺘﺪا وﻳﺮا ﺑﻪ دﻓﺘﺮﺧﺎﻧﻪ اﯼ ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ هﺰاران ﺳﻨﺪ ﻣﻠﮏ و‬
    ‫ﻣﻮﺟﻮدﯼ ﺑﺎﻧﮑﯽ را از ﺧﻮد ﺳﺎﻗﻂ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻧﺎم دوﻟﺖ اﻳﺮان ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ روزﯼ‬
    ‫ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن اﺻﻠﯽ ﺁن ﻋﻮدت ﺷﻮد‪ .‬ورﺷﮑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ و اﻓﺴﺮدﻩ‪،‬‬
    ‫رﺿﺎﺷﺎﻩ "ﮐﺒﻴﺮ" را ﺑﺎ ﮐﺸﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺁﻓﺮﻳﻘﺎﯼ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﮐﻪ دو ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‬
    ‫هﻤﺎﻧﺠﺎ ﺟﺎن ﺳﭙﺮد‪.‬‬

    ‫‪205‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ -۴‬اﺣﻴﺎﯼ ﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ‬
    ‫ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺁﻧﻘﺪر از رﺿﺎﺷﺎﻩ ﻣﻨﺰﺟﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻤﺎم داراﻳﯽ‪ ،‬اﻣﻼﮎ‬
    ‫و ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﮑﯽ اش در اﻳﺮان را ﻣﺼﺎدرﻩ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺘﯽ ﻗﺼﺪ داﺷﺘﻨﺪ ﺳﻠﻄﻨﺖ‬
    ‫ﭘﻬﻠﻮﯼ را هﻢ ﻣﻨﻘﺮض ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻗﺎﺟﺎر را دوﺑﺎرﻩ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺎر ﺁوردﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
    ‫ﺷﺒﺢ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻘﺪرت ﺻﺪهﺎ "ﺷﺎزدﻩ" ﭘﺮ اﻓﺎدﻩ و ﺑﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺠﺮ ﮐﻪ ﺑﻌﻀًﺎ در‬
    ‫ﻓﺮﻧﮓ ﺣﺘﯽ ﻟﻐﺖ ﻓﺎرﺳﯽ را هﻢ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺑﺮ ﺑﺰرﮔﺎن اﻳﺮان‬
    ‫ﮔﺮان ﺁﻣﺪ ﮐﻪ اداﻣﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﭘﻬﻠﻮﯼ را در ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﺸﺮوﻃﻪ و ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‬
    ‫ﺑﻬﺘﺮ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﻓﺮوﻏﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻣﻐﻀﻮب و در ﻣﻨﺰل زﻧﺪاﻧﯽ‬
    ‫ﺁژاﻧﻬﺎﯼ رﺿﺎﺷﺎﻩ ﺑﻮد و ﺗﺎ ﻣﺮگ ﻗﺪﻣﯽ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﺪاﺷﺖ؛ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺳﻠﻄﻨﺖ‬
    ‫ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﻓﺮزﻧﺪ او ﭘﺮداﺧﺖ و اﺳﺘﺪﻻل ﮐﺮد ﮐﻪ ‪" :‬ﻣﺎ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ و دﻣﮑﺮاﺳﯽ‬
    ‫دارﻳﻢ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻻزم اﺳﺖ هﻤﺖ ﮐﻨﻴﻢ و ﺁﻧﺮا اﺟﺮا ﻧﻤﺎﻳﻢ؛ از ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﻧﻮﺷﺘﻦ‬
    ‫ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺪﻳﺪﯼ ﮐﻪ اﺟﺮا ﻧﺸﻮد هﻢ هﻴﭻ ﺳﻮدﯼ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻴﺴﺖ"! اﻧﮕﻠﻴﺲ هﺎ ﻓﺮوﻏﯽ‬
    ‫را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎﯼ ﺟﻮان هﻢ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ اﯼ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﻮاﻓﻖ ﺣﺎﺻﻞ‬
    ‫ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﻮاﻗﻊ ﻧﻴﺰ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﭘﻬﻠﻮﯼ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ اﺣﻴﺎﯼ ﻣﺠﺪد‬
    ‫ﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ و ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ و ﺁزادﻳﻬﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﻠﻴﺲ ﻣﺨﻔﯽ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر ﻳﺎ‬
    ‫دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﻳﺎ ﻓﺮار ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در زﻧﺪاﻧﻬﺎ ﮔﺸﻮدﻩ ﺷﺪ و ﺻﺪهﺎ روﺷﻨﻔﮑﺮ‪،‬‬
    ‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺁزادﻳﺨﻮاﻩ و وﻃﻦ ﭘﺮﺳﺖ اﻳﺮاﻧﯽ از ﺳﻴﺎهﭽﺎل هﺎﯼ رﺿﺎﺧﺎﻧﯽ‬
    ‫رهﺎﻳﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ هﻤﺎﻧﻨﺪ اﺑﺘﺪاﯼ ﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﻔﺠﺎر اﺣﺰاب و روزﻧﺎﻣﻪ هﺎ‪،‬‬
    ‫ﺗﻤﺎﻳﻼت اﺳﺘﻘﻼل ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ در اﺳﺘﺎﻧﻬﺎ و ﻗﺪرت ﮔﻴﺮﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺸﺎﻳﺮ هﻤﺮاﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ‬
    ‫اﺣﻴﺎﯼ ﻣﺠﺪد هﻢ ﺑﺰودﯼ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺗﻮﻓﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﮔﺮدﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
    ‫اﺷﻐﺎل ﮐﺸﻮر ﺗﻮﺳﻂ روﺳﻬﺎ در ﺷﻤﺎل و ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ در ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺟﻨﺒﻪ ﺑﻴﻦ‬
    ‫اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪206‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻋﻈﻢ ﺁﻧﭽﻪ از اﺻﻼﺣﺎت دورﻩ رﺿﺎﺷﺎﻩ ﺑﺮﺟﺎﯼ ﻣﺎﻧﺪ )ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺪﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺤﺼﻴﻼت‬
    ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺣﻘﻮق زﻧﺎن( ﭘﺎﻳﺪار ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ارﺗﺶ و اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﻮر هﺮ دو ﻣﺘﺰﻟﺰل‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﮐﻤﺒﻮد و ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ وﺟﻮد ﮐﺜﻴﺮﯼ‬
    ‫ﻧﻴﺮوﯼ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ ﮐﻪ هﺮ ﭼﻪ را ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪﯼ‬
    ‫ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﻋﺬاب ﺁور ﺟﻨﮓ اول را در ﺧﺎﻃﺮﻩ هﺎ زﻧﺪﻩ ﻧﻤﻮد؛ اﻣﺎ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻗﺤﻄﯽ‬
    ‫و ﻣﺮگ و ﻣﻴﺮ ﺁن ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺳﻴﺎﻩ ﺗﮑﺮار ﻧﺸﺪ‪ .‬ارﺗﺶ هﻢ ﮐﻪ "ﻣﺮﺧﺺ" ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ‬
    ‫زﺣﻤﺖ ﻓﺮاوان ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﺴﺮﯼ از ﻗﺪرت و اﻧﺘﻈﺎم رﺿﺎﺷﺎهﯽ را اﺣﻴﺎ ﮐﻨﺪ و در‬
    ‫ﻃﯽ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ اﺷﻐﺎل‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎﻩ ﺟﻮان )ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﮐﻞ ﻗﻮا( ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﻪ‬
    ‫ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻘﺎﯼ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﺒﺪل ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﺷﺎﻩ ﺟﻮان‬
    ‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﭘﻬﻠﻮﯼ در ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﻏﻴﺮ ﻋﺎدﯼ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎﻳﯽ ﮐﻪ او‬
    ‫را ﺑﻪ ﺷﺎهﯽ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺷﻐﺎﻟﮕﺮان اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺎ روﺳﻬﺎ‪ ،‬ﭘﺪرش‬
    ‫را ﺑﺎ ﺧﻔﺖ و ﺧﻮارﯼ از ﮐﺸﻮر اﺧﺮاج ﮐﺮدﻧﺪ و ﭘﺴﺮ ‪ ٢٢‬ﺳﺎﻟﻪ و ﺑﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪ را‬
    ‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻇﺎهﺮﯼ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺪرت اﺻﻠﯽ در ﺁن ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻗﻮاﯼ‬
    ‫اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ ﺑﻮد و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮐﺸﻮر ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ هﺎﯼ روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ اﺑﻼغ‬
    ‫ﻣﻴﺸﺪ! اﻋﻈﻢ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران اﻳﺮان )اﺷﺮاف ﻗﺎﺟﺎر ﺗﺒﺎر‪ ،‬روﺷﻨﻔﮑﺮان ﻣﻠﻴﮕﺮا و‬
    ‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻬﺎﯼ ﭼﭗ( هﻢ ﮐﻪ زﺧﻢ رﺿﺎﺧﺎن را ﺑﺮ ﺟﺴﻢ و ﺟﺎن ﺧﻮﻳﺶ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬
    ‫ﮔﺮگ زادﻩ را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ اﺿﻄﺮاب ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺘﺮﺻﺪ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﮔﺸﺘﻦ ﭼﻬﺮﻩ‬
    ‫واﻗﻌﯽ او ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮑﯽ از ﭘﺴﺮان رﺿﺎﺷﺎﻩ از ﭼﻨﺪ ازدواج ﻋﻘﺪﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺰاق ﻗﻠﺪر‬
    ‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺮدان ﻣﺘﻤﻮل ﺁن دورﻩ‪ ،‬ﭼﻨﺪان ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ زﻧﺎن و ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺘﻌﺪدش‬
    ‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬وﯼ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ را ﺑﺎ ﻧﻮﻋﯽ ﻋﻼﻗﻪ زورﮐﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ وارث ﺿﻌﻴﻒ‪،‬‬
    ‫ﻧﺎﭼﺎرًا ﺑﻪ وﻟﻴﻌﻬﺪﯼ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد؛ اﻣﺎ از ﺗﻮان او در ﮐﺴﺐ ﻗﺪرت و ﺣﻔﻆ ﺁﻳﻨﺪﻩ‬

    ‫‪207‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻧﮕﺮان و ﻧﺎﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮد‪ .‬رﻓﺘﺎر ﺧﺸﻦ ﭘﺪر و ﻋﺪم اﺑﺮاز ﻋﻼﻗﻪ و اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬ﺗﺎ‬
    ‫ﺣﺪﯼ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ را ﺿﻌﻴﻒ ﺳﺎﺧﺖ وﻟﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬او را ﺑﻪ ﮐﺴﺐ‬
    ‫ﻗﺪرت ﺑﺪﻧﯽ و ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻓﺮدﯼ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰارﯼ در ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن اﺣﺴﺎس ﻧﺎاﻣﻨﯽ‬
    ‫دروﻧﯽ اش‪ ،‬ﻣﺼﻤﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫وﻗﺘﯽ هﻨﻮز ﮐﻮدﮐﯽ ﺧﺮدﺳﺎل ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ را از ﻣﺎدر و ﺧﻮﻳﺸﺎن ﻧﺰدﻳﮑﺶ ﺟﺪا‬
    ‫ﮐﺮدﻧﺪ و در ﺑﺎﻏﯽ ﻣﺠﺰا ﺑﻪ "ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ" ﻣﺸﻐﻮﻟﺶ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ روز‪،‬‬
    ‫ﮐﻮدﮎ ﺷﺶ–هﻔﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺗﺤﺖ ﻣﺮاﻗﺒﺖ داﻳﻪ اﯼ ﻓﺮاﻧﺴﻪ زﺑﺎن ﺑﻮد و ﻣﻌﻠﻤﻴﻨﯽ ﺳﺨﺖ‬
    ‫ﮔﻴﺮ‪ ،‬و ﻣﻌﺪود ﺳﺎﻋﺎﺗﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺪر ﺗﺎﺟﺪار ﻳﺎ ﻣﺎدر ﻣﻠﮑﻪ اش ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﺪ‪ ،‬در‬
    ‫ﺁداﺑﯽ ﺧﺸﮏ و رﻓﺘﺎرﯼ ﺑﯽ ﻣﺤﺒﺖ ﺻﺮف ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ دوازدﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
    ‫هﻤﺮاﻩ وزﻳﺮ درﺑﺎر )ﺗﻴﻤﻮرﺗﺎش( و ﻓﺮزﻧﺪ او و ﭘﺴﺮ ﻳﮑﯽ از ارﺗﺸﻴﺎن ﻣﻮرد‬
    ‫اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﺪرﺳﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ روزﯼ در ﺳﻮﻳﺲ ﺑﺮاﯼ ﺗﺤﺼﻴﻞ دورﻩ دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن‬
    ‫اﻋﺰام ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺪاﻳﯽ ﮐﺎﻣﻞ از ﺧﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬دوﺳﺘﺎن و ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺎﻟﻮف از ﻳﮏ‬
    ‫ﻃﺮف و ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﺟﻤﻌﯽ از ﺧﺎرﺟﻴﺎن ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻓﺮهﻨﮓ و ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ زﺑﺎن از‬
    ‫ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ‪ ،‬در روﺣﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎﯼ ﮐﻤﺴﺎل ﺗﺎﺛﻴﺮﯼ ﻗﻮﯼ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬وﯼ ﺑﻪ‬
    ‫ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺿﻌﻒ و ﺑﯽ اﻋﺘﺒﺎرﯼ ﻣﻘﺎم "واﻻﯼ" وﻟﻴﻌﻬﺪﯼ و ﺳﻠﻄﻨﺖ ﮐﺸﻮرش در‬
    ‫ﻧﻈﺮ ﺧﺎرﺟﻴﺎن ﭘﯽ ﺑﺮد؛ و دﭼﺎر ﺗﺤﻘﻴﺮ و اﺿﻄﺮاب ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺟﺬب ﻓﺮهﻨﮓ‬
    ‫ﻏﺮﺑﯽ و ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻋﻼﻳﻖ و دوﺳﺘﺎن ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺁن ﺷﻮﮎ اوﻟﻴﻪ ﻏﺎﻟﺐ ﺁﻣﺪ و ﺣﺘﯽ رﻓﺘﻪ‬
    ‫رﻓﺘﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردهﺎﯼ زﻧﺪﮔﯽ ﻏﺮﺑﯽ و ﺗﻮﻗﻌﺎت ﻗﺸﺮ ﻣﺘﻤﻮل اروﭘﺎﻳﯽ ﻋﺎدت ﻧﻤﻮد‪.‬‬
    ‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﺷﺶ ﺳﺎل درس و زﺣﻤﺖ‪ ،‬درﺳﺖ ﭘﻴﺶ از ﭘﺎﻳﺎن اﻣﺘﺤﺎﻧﺎت و ﻓﺎرغ‬
    ‫اﻟﺘﺤﺼﻴﻠﯽ از دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﺳﻮﻳﺲ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن رﺿﺎﺷﺎﻩ وﻟﻴﻌﻬﺪ را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ داﻧﺸﮑﺪﻩ‬
    ‫ﻧﻈﺎم ﺗﻬﺮان ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ "ﻣﺮد ﺷﻮد" و اﺻﻮل ارﺗﺶ ﮔﺮداﻧﯽ را ﮐﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ‬
    ‫ﭘﻬﻠﻮﯼ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮاﮔﻴﺮد‪ .‬رؤﺳﺎﯼ داﻧﺸﮑﺪۀ ﻧﻈﺎم هﻢ دﺳﺘﻮر اﮐﻴﺪ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪208‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺜﻞ ﺳﺎﻳﺮ اﻓﺴﺮان ﺗﺤﺖ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﻨﺪ و از اول ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﺁﺧﺮ ﺷﺐ ﺑﻪ ﺗﻤﺮﻳﻦ‪،‬‬
    ‫ﺗﻌﻠﻴﻢ و اﻧﻈﺒﺎط ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﺸﻐﻮﻟﺶ ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪.‬‬

    ‫اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺁن "ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت" و ﺳﺨﺖ ﮔﻴﺮﻳﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﭘﺪرش ﮐﻪ روﺣﻴﻪ اﯼ ﺟﻨﮕﺠﻮ‬


    ‫و ﺧﺸﻦ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺧﻮش ﮔﺬراﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻔﺮﻳﺢ‪ ،‬ورزش و‬
    ‫دوﺳﺖ ﺑﺎزﯼ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﺷﺎﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﯼ ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻮد ﻧﻴﻤﻪ‬
    ‫اروﭘﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺧﻮش هﻴﮑﻞ و ورزﺷﮑﺎر‪ ،‬ﺑﺎ رﻓﺘﺎرﯼ ﻣﻼﻳﻢ و ﺣﺘﯽ ﮐﻤﯽ ﺧﺠﺎﻟﺘﯽ‪.‬‬
    ‫ﺗﺮﺳﻮ ﻧﺒﻮد و ﺣﺘﯽ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﻳﯽ هﺎﯼ ورزﺷﯽ‪ ،‬ﺳﻮارﮐﺎرﯼ و ﭘﺮواز‬
    ‫هﻮاﭘﻴﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ زد و از هﻴﺠﺎن ﺁن ﻟﺬت ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺜﻞ ﺧﻴﻠﯽ اﻃﻔﺎل ﭘﺪران‬
    ‫ﺧﺸﻦ و ﺑﯽ ﻣﻬﺮ‪ ،‬روﺣﻴﻪ اﯼ ﺷﮑﺎﮎ و ﻧﮕﺮان داﺷﺖ ﮐﻪ او را از اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ اﻓﺮاد‪،‬‬
    ‫هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان و اﻧﺠﺎم ﮐﺎرهﺎﯼ ﮔﺮوهﯽ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬دورﻩ ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
    ‫رﻳﺸﻪ ﮐﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و در ﭘﺎﻧﺴﻴﻮن ﺳﻮﻳﺲ‪ ،‬در ﻣﺤﻴﻄﯽ ﻏﺮﻳﺐ و ﺑﺎ هﻤﮑﻼﺳﯽ هﺎﯼ‬
    ‫دﻳﮕﺮ زﺑﺎن و ﻣﻐﺮور ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬هﻢ ﺁن ﻋﺪم اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ دﻳﮕﺮان را اﻓﺰاﻳﺶ‬
    ‫داد و هﻢ وﺳﻮاﺳﯽ ﮐﻤﺎل ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ را در وﯼ اﺳﺘﻮار ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻮال‪ ،‬در‬
    ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪاردهﺎﯼ ﺑﺎﻻﯼ اروﭘﺎ و ﺳﻮﻳﺲ‪ ،‬ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻤﺒﻮدهﺎ‪ ،‬ﺿﻌﻒ هﺎ و‬
    ‫ﻧﻘﺎﻳﺺ اﻳﺮان ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﺮاﯼ او ﺁزاردهﻨﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﺗﻪ دل‪ ،‬راﺿﯽ ﺗﺮ ﻣﻴﺒﻮد‬
    ‫اﮔﺮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ اروﭘﺎﯼ ﻋﺰﻳﺰش ﺑﺮود‪ ،‬ﺷﻐﻠﯽ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﺪ و زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ و‬
    ‫دﻟﭙﺬﻳﺮﯼ‪ ،‬ﻓﺎرغ از ﻓﻘﺮ‪ ،‬ﺟﻬﻞ و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ اﻳﺮان داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﻮﻟﻬﺎﯼ‬
    ‫ﭘﺪر ﺑﺮﺑﺎد رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و اﺷﻐﺎﻟﮕﺮان اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ و ﺑﺰودﯼ ﻣﺘﺤﺪان ﺟﺪﻳﺪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻴﺸﺎن‪،‬‬
    ‫در اﻳﺮان ﺑﻪ او ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫دوﻣﻴﻦ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺑﺰرگ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺤﻮر‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮاﻧﻪ و ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ﺑﻪ‬


    ‫ﻧﻴﺮوﯼ درﻳﺎﻳﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ در هﺎواﻳﯽ )ﭘﺮل هﺎرﺑﺮ( ﺑﻮد‪ .‬ﻇﺎهﺮًا ﭼﺮﭼﻴﻞ از ﺷﻨﻴﺪن‬
    ‫ﺧﺒﺮ ﺣﻤﻠﻪ ژاﭘﻨﯽ هﺎ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻮد از ﺻﻨﺪﻟﯽ ﺧﻮد ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ!‬
    ‫ﺑﻌﺪ از دوﺳﺎل و ﻧﻴﻢ ﺗﻌﻠﻞ‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﺎﭼﺎرًا و ﺑﺎ ﺣﺪت و ﻋﺼﺒﻴﺘﯽ ﺑﯽ ﻧﻈﻴﺮ ﺑﻪ‬

    ‫‪209‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم ﭘﻴﻮﺳﺖ و ﻣﻮازﻧﻪ ﻗﺪرت ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﭼﺮﺧﻴﺪ‪ .‬روزوﻟﺖ رﺋﻴﺲ‬
    ‫ﺟﻤﻬﻮر ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﮐﻪ روﺣﻴﻪ اﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ )ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ( داﺷﺖ‪ ،‬از اﺑﺘﺪاﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ‬
    ‫وﺟﻮد اﻋﻼم ﺑﻴﻄﺮﻓﯽ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﮐﻤﮏ ﻧﻈﺎﻣﯽ و اﻗﺘﺼﺎدﯼ )ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان‬
    ‫ﻗﺮاردادهﺎﯼ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ( ارﺳﺎل ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺁﻟﻤﺎن ﺿﺪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ در ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‬
    ‫ﻃﺮﻓﺪاران ﻣﻘﺘﺪر و ﻣﺘﻤﻮﻟﯽ داﺷﺖ و ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم هﻢ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺷﺮﮐﺖ در ﻳﮏ‬
    ‫"ﺟﻨﮓ اروﭘﺎﻳﯽ" دﻳﮕﺮ و رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪن دوﺑﺎرﻩ ﺧﻮن ﭼﻨﺪ ﺻﺪ هﺰار ﺟﻮاﻧﺎﻧﺸﺎن‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ژاﭘﻦ ﮐﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ را ﺧﻄﺮﯼ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ در اﻗﻴﺎﻧﻮس ﺁرام ﻣﯽ دﻳﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ‬
    ‫اﻗﺪاﻣﯽ "ﭘﻴﺸﮕﻴﺮاﻧﻪ" زد و ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮاﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﺮل هﺎرﺑﺮ ﺳﻌﯽ در ﻧﺎﺑﻮدﯼ‬
    ‫ﻧﺎوﮔﺎن ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﺑﺰودﯼ‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ هﻢ ﺑﻪ ﺟﻨﻮب اﻳﺮان و ﺗﻬﺮان وارد ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎزﻳﮕﺮان‬


    ‫ﻗﺪرت در ﮐﺸﻮر ﺷﺎهﺪ اﻳﺠﺎد ﻗﻄﺒﯽ ﺟﺪﻳﺪ در ﻣﻮازﻧﻪ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
    ‫اﻳﺮان هﻤﭽﻨﺎن در اﺷﻐﺎل ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﻴﺪ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ورود‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ هﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ و دل ﺑﺎزﯼ و ﺁزادﻳﺨﻮاهﯽ ﺷﻬﺮت داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼل‬
    ‫ﻣﺠﺪد ﺑﻌﺪ از اﺗﻤﺎم ﺟﻨﮓ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد‪ .‬ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺗﻬﺮان ﻧﻴﺰ اﻳﻦ اﻣﻴﺪ را ﺗﻘﻮﻳﺖ‬
    ‫ﻧﻤﻮد!‬

    ‫در ﺳﺎل ‪ ،١٩۴٣‬ﺑﺎ ﺁﻏﺎز ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ در ﺟﺒﻬﻪ روﺳﻴﻪ و ﺷﻤﺎل‬
    ‫ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ؛ ﭼﺮﭼﻴﻞ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ و روزوﻟﺖ در ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‬
    ‫ﺣﺎﺻﻞ از ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ارﺿﯽ و اﺳﺘﻘﻼل اﻳﺮان ﺻﺤﻪ ﮔﺬاﺷﺖ و‬
    ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺪرداﻧﯽ از ﻓﺪاﮐﺎرﻳﻬﺎﯼ ﻣﻠﺖ اﻳﺮان‪ ،‬وﻋﺪۀ ﮐﻤﮏ هﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ داد‪.‬‬
    ‫ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺷﺶ ﻣﺎﻩ ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺧﺎﮎ‬
    ‫اﻳﺮان را ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﺮان "ﭘﻞ ﭘﻴﺮوزﯼ" ﻟﻘﺐ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ‬
    ‫اﯼ از ﮐﻤﮏ هﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﮐﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰاﺗﯽ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ ١٨‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر ﺁن‬
    ‫ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻮد‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻨﺎدر‪ ،‬راﻩ ﺁهﻦ و ﺟﺎدﻩ هﺎﯼ ﮐﺸﻮرﻣﺎن ﺑﻪ ﺷﻮروﯼ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪210‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻬﻢ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺣﺪود ‪ ١٣‬هﺰار ﺗﺎﻧﮏ‪ ٨ ،‬هﺰار ﺗﺮاﮐﺘﻮر‪،‬‬
    ‫‪ ۴٠٠‬هﺰار ﺧﻮدرو‪ ٢٢ ،‬هﺰار هﻮاﭘﻴﻤﺎ‪ ١٢ ،‬هﺰار واﮔﻦ راﻩ ﺁهﻦ‪ ۴ ،‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻦ‬
    ‫ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ‪ ،‬دهﻬﺎ ﻣﻴﻠﻴﻮن دﺳﺖ ﮐﻔﺶ و ﻟﺒﺎس‪ ،‬و ‪ ۴۵٠‬هﺰار دﺳﺘﮕﺎﻩ رادﻳﻮ و‬
    ‫ﺗﻠﻔﻦ ﺻﺤﺮاﻳﯽ ﺑﻮد! ﺑﺪون ارﺳﺎل ﺁن ﮐﻤﮏ هﺎ از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﺮان‪ ،‬روﺳﻴﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
    ‫ﺁﻟﻤﺎن ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽ ﺧﻮرد؛ هﻴﺘﻠﺮ ﺑﻪ ﻧﻔﺖ ﻗﻔﻘﺎز دﺳﺖ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ و ﺳﻘﻮط ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ در‬
    ‫‪ ١٩۴۵‬ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﻗﺪرت ﮔﻴﺮﯼ اﺣﺰاب و ﻓﺮﻗﻪ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬


    ‫ﺑﺎ ﺗﺎروﻣﺎر ﺷﺪن ﭘﻠﻴﺲ و ارﺗﺶ رﺿﺎ ﺷﺎهﯽ‪ ،‬ﻋﺮﺻﻪ ﺑﺮاﯼ ﺟﻮﻻن ﺷﺨﺼﻴﺖ هﺎﯼ‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬اﺣﺰاب و ﺣﺘﯽ ﻋﺸﺎﻳﺮ و اﻗﻠﻴﺖ هﺎﯼ ﺳﺮﮐﻮب ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻣﻬﻴﺎ ﮔﺸﺖ‪ .‬اﺷﺮاف و‬
    ‫اﻋﻴﺎن ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﻩ و ﻣﺘﻤﻮل ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻼء ﻗﺪرت را ﭘﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺠﻠﺲ و‬
    ‫هﻴﺌﺖ دوﻟﺖ را ﻗﺒﻀﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﮐﺜﺮ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ رهﻨﻤﻮدهﺎﯼ ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ هﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
    ‫داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ هﻤﮑﺎرﯼ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻧﺠﻤﻦ هﺎ‪ ،‬اﺣﺰاب و اﻗﻠﻴﺖ‬
    ‫هﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺬر ﮔﻴﺎهﺎن ﮐﻮﻳﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ‪ ١۵‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﺑﺎراﻧﯽ ﻧﺎﻣﻨﺘﻈﺮ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
    ‫ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﻮاﻧﻪ زدﻧﺪ و رﺷﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﻦ رﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ و اﻧﻔﺠﺎرﯼ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ در اﻳﺮان ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬ﮐﻪ‬
    ‫هﺮ ﺑﺎر ﺑﺎ دورﻩ هﺎﯼ ﭼﻨﺪ دﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﻓﺘﺮت و دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺳﺮﮐﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ‬
    ‫ﺑﺮوز دو ﺿﻌﻒ ﺑﻨﻴﺎﻧﯽ در اﻣﺮ اﻳﺠﺎد دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اول ﺁﻧﮑﻪ اﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ‬
    ‫هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻓﺮﺻﺖ ﻧﻤﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﻠﻮغ ﮐﺎﻣﻞ ﻓﮑﺮﯼ و ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﯽ ﺑﺮﺳﻨﺪ و‬
    ‫درﺧﺘﺎن ﺗﻨﻮﻣﻨﺪ و ﺑﺎرورﯼ را ﺑﻮﺟﻮد ﺁورﻧﺪ‪ .‬دوم ﺿﻌﻒ در ﻋﺪم ﺗﻨﺎﺳﺐ اﻧﺪﻳﺸﻪ‬
    ‫هﺎﯼ اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺎت ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﺎ وﺿﻌﻴﺖ واﻗﻌًﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﺟﻬﺎن در ﺣﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﻼﻃﻢ‬
    ‫اﺳﺖ‪ ١۵ .‬ﺳﺎل ﻋﺪم ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‪ ،‬ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ و ﻣﮑﺎﺷﻔﻪ ﺑﺮاﯼ ﺟﻬﺎن ﺳﺮﻳﻌًﺎ ﻣﺘﺤﻮل ﻗﺮن‬
    ‫ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدن از ﻳﮏ ﻧﺴﻞ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻓﮑﺮﯼ ﻣﻴﺒﻮد‪ .‬ﻃﯽ ﻳﮏ ﻧﺴﻞ‪،‬‬
    ‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ روس از ﺟﻨﺒﺸﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑﻪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﺨﻮف اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و‬

    ‫‪211‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺁﻟﻤﺎن روﺷﻨﻔﮑﺮ و ﻣﺘﺮﻗﯽ ﺑﻪ دام ﺷﻴﻄﺎن ﺻﻔﺘﺎن ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ اﻓﺘﺎد‪ .‬اﻣﺎ ﻃﺮﻓﺪاران‬
    ‫روش روﺳﯽ و ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ در زﻧﺪاﻧﻬﺎﯼ رﺿﺎ ﺷﺎﻩ اﺳﻴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺁزادﯼ ﺑﻪ‬
    ‫ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﺮاغ هﻤﺎن واﺑﺴﺘﮕﯽ هﺎﯼ ﺁﺷﻨﺎ ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫در ﻣﺮﮐﺰ و ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﭼﭙﯽ هﺎﯼ ﺁزاد ﺷﺪﻩ از زﻧﺪان )ﭘﻨﺠﺎﻩ و ﺳﻪ ﻧﻔﺮ اﻧﺠﻤﻦ‬
    ‫دﮐﺘﺮاراﻧﯽ( ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ را ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﺮام ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در رﻓﺘﺎر و‬
    ‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ و ﺿﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺰب ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻋﺪت ﻣﺎﻟﯽ و‬
    ‫ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﯽ ﺳﻔﺎرت ﺷﻮروﯼ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﻨﺴﺠﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮوﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
    ‫اﻳﺮان ﮔﺮدﻳﺪ و در ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا اﻗﻠﻴﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﮐﺴﺐ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﺮان ﺣﺰب‬
    ‫ﻃﻴﻒ وﺳﻴﻌﯽ از ﻓﻌﺎﻻن ﺳﻴﺎﺳﯽ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﻗﺒﻮل اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ– ﻟﻨﻴﻨﻴﺴﺖ ﺑﺮاﯼ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﻻزم ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻮال‪ ،‬ﭼﻬﺮﻩ هﺎﯼ ﺿﺪ‬
    ‫اﺳﺘﻌﻤﺎر‪ ،‬ﭼﭙﮕﺮا‪ ،‬اﺗﺤﺎدﻳﻪ هﺎﯼ ﮐﺎرﮔﺮﯼ و ﺻﻨﻔﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺸﮑﻞ ﻣﻨﻈﻢ و ﻧﻮﻳﺪ‬
    ‫ﺑﺨﺶ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻋﻀﺎﯼ ﺧﻮد ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ‪ ،‬ﻋﻠﻮم اوﻟﻴﻪ و اﺻﻮل‬
    ‫ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﯽ و ﮐﺎرﮐﺮد ﮔﺮوهﯽ را ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻣﻴﺪاد‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﻴﻦ ﺣﺰب از ﻓﺎﻣﻴﻞ هﺎﯼ ﺑﺰرگ‬
    ‫ﻣﺜﻞ ﻣﺮﻳﻢ ﻓﻴﺮوز )ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ( و اﻳﺮج اﺳﮑﻨﺪرﯼ )اﺳﮑﻨﺪر ﻣﻴﺮزا( ﺗﺎ ﺟﻮاﻧﺎن ﭘﺮ‬
    ‫اﻧﺮژﯼ ﻣﺜﻞ ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﮐﻴﺎﻧﻮرﯼ و اﺣﺴﺎن اﻟﻪ ﻃﺒﺮﯼ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻘﻄﻪ‬
    ‫ﺿﻌﻒ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ و اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ از ﺷﻮروﯼ و‬
    ‫اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﺰب ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻴﺮوﯼ ﺟﻮاﻧﺎن اﻣﻴﺪوار اﻳﺮان را ﻗﺒﻀﻪ ﮐﻨﺪ‬
    ‫و ﺣﺘﯽ زﻣﺎم دوﻟﺖ ﻣﺸﺮوﻃﻪ را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

    ‫اﺣﺰاب رﻳﺰ و درﺷﺖ دﻳﮕﺮ هﻢ ﺑﻪ وﻓﻮر ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
    ‫اﻧﮕﻠﻴﺲ هﺎ و اﻳﻨﺒﺎر ﺗﺤﺖ ﻟﻮاﯼ اﺳﻼم ﺑﻪ ﮐﺸﻮر و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬ﻓﺮاﻣﺎﺳﻮن هﺎ‬
    ‫)ﻓﺮاﻣﻮﺷﺨﺎﻧﻪ( هﻢ در ﭘﺸﺖ ﺻﺤﻨﻪ ﺑﺎ دوﻟﺘﻤﺮدان اﺷﺮاﻓﯽ در ارﺗﺒﺎط ﺑﻮدﻧﺪ و‬
    ‫ﭼﺮﺧﻬﺎﯼ ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﺳﻴﺎﺳﺖ را ﺑﻪ ﺻﻼﺣﺪﻳﺪ ﺳﻔﺎرت اﻧﮕﻠﻴﺲ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﺸﺎﻳﺮ و‬
    ‫اﻗﻠﻴﺖ هﺎﯼ ﻣﻠﯽ هﻢ ﺳﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻗﻮام اﻳﻼﺗﯽ اﺳﺘﻘﺮار اﺟﺒﺎرﯼ و ﺗﺨﺘﻪ ﻗﺎﭘﻮهﺎﯼ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪212‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺴﺨﺮۀ رﺿﺎﺷﺎهﯽ را ﺑﻪ دور اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﭼﺮاﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﺁﺑﺎء و اﺟﺪادﯼ‬


    ‫ﺧﻮد ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻧﺎﺻﺮﺧﺎن و ﺧﺴﺮوﺧﺎن ﻗﺸﻘﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﭘﺪرﺷﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ‬
    ‫رﺿﺎﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺁزاد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻓﺎرس ﻗﺪرت‬
    ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ در ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮان اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‬
    ‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ارﺗﺶ ﺿﻌﻴﻒ ﺷﺎﻩ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻋﺸﺎﻳﺮ را دوﺑﺎرﻩ ﺗﺤﺖ اﻧﻘﻴﺎد‬
    ‫درﺁورد ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﻳﺰهﺎﯼ ﺳﺎل ‪ ١٩۴٢‬ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد و ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬
    ‫وﺟﻮد ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ در ﻣﻴﺎن ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻗﺸﻘﺎﻳﯽ‪ ،‬اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ هﺎ را ﺑﺸﺪت ﻧﮕﺮان‬
    ‫ﻧﻤﻮد و ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺧﻮد در ‪ ١٩۴٢‬ﻣﻮﺟﺒﺎت دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ ﺁن ﻋﻮاﻣﻞ را‬
    ‫ﻓﺮاهﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ارﺗﺒﺎط ﻗﺸﻘﺎﻳﯽ ﺑﺎ ﺁﻟﻤﺎن ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﺷﮑﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺎن‬
    ‫ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺑﻪ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺤﻠﯽ و ﺗﻔﻨﮕﺪاران ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﺸﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ‬
    ‫ﺳﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ورود ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا ﻗﺎﻧﻮﻧﻴﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
    ‫ﺿﺪﻳﺘﺸﺎن ﺑﺎ ﺟﻨﺎح ﭼﭗ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻴﻦ ﻗﺸﻘﺎﻳﯽ ﺑﺎ درﻳﺎﻓﺖ اﺳﻠﺤﻪ و ﻣﻬﻤﺎت‬
    ‫دوﻟﺘﯽ ﻣﺎﻣﻮر ﺑﻪ "اﺳﺘﻘﺮار اﻣﻨﻴﺖ" در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﻮد ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ و از ﺗﻀﺎدهﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮐﺸﻮر ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ دهﻪ ﺗﺜﺒﻴﺖ و ﮐﺴﺐ ﺗﻤﻮل ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﻓﻌﺎﻻن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن )ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﺳﻴﺪ ﺟﻌﻔﺮ ﭘﻴﺸﻪ ورﯼ( هﻢ ﺑﻌﺪ از ﺁزادﯼ از‬
    ‫زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮاغ هﻤﺎن اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺟﻤﻬﻮرﯼ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ و اﺳﺘﻘﻼل رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ‬
    ‫ﻻ ادﻏﺎم ﺁن‬
    ‫هﻤﮑﺎرﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ روس‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺟﺪاﻳﯽ ﺁن ﺧﻄّﻪ و اﺣﺘﻤﺎ ً‬
    ‫ﺑﺎ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﻮروﯼ را ﻓﺮاهﻢ ﺁوردﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ‬
    ‫ﻣﺮاودﻩ و هﻤﮑﺎرﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺰودﯼ درﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ اﺳﺘﻘﻼل اﻗﻠﻴﺖ هﺎ‬
    ‫در ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺁن ﺣﺰب ﻃﺮﻓﺪار ﻧﺪارد؛ ﭘﺲ ﻻﺟﺮم ﺑﺎ اﻧﺸﻌﺎب از ﺗﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻪ‬
    ‫ﺗﺎﺳﻴﺲ ﻣﺠﺪد ﻓﺮﻗﻪ دﻣﮑﺮات ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن دﺳﺖ زدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫‪213‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺁﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﺳﺮد‬


    ‫ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺎ اﺷﻐﺎل ﺑﺮﻟﻴﻦ ﺗﻮﺳﻂ روﺳﻬﺎ و ﺑﻤﺒﺎران اﺗﻤﯽ ژاﭘﻦ ﺗﻮﺳﻂ‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻴﺎن ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ‪ .‬در ﺟﺒﻬﻪ اروﭘﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻗﺘﻞ ﻋﺎم وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺳﯽ ﻣﻴﻠﻴﻮن‬
    ‫اﺗﺒﺎع ﺷﻮروﯼ و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻴﻤﯽ از ﺁن ﮐﺸﻮر ﺑﻪ وﻳﺮاﻧﻪ اﯼ ﺳﻮﺧﺘﻪ‪ ،‬ارﺗﺶ ﻣﺪرن‬
    ‫ﺁﻟﻤﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﺰم ﻣﻠﺖ روس و زﻣﺴﺘﺎن ﺳﺨﺖ ﺁن دﻳﺎر ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨﺪ؛ و ﻃﯽ دو‬
    ‫ﺳﺎل ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ و ﺷﮑﺴﺖ ﭘﻴﺎﭘﯽ ﺑﻪ دروازﻩ هﺎﯼ ﺑﺮﻟﻴﻦ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻗﻮاﯼ اﻧﮕﻠﻴﺲ و‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻴﺰ وﻗﺘﻴﮑﻪ از ﺿﻌﻒ ﺁﻟﻤﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ روس اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬از‬
    ‫ﺟﺒﻬﻪ ﻏﺮب )ﻓﺮاﻧﺴﻪ( و ﺟﻨﻮب )اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ( ﺑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺤﻮر ﺣﻤﻠﻪ ور ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﻴﻤﻪ‬
    ‫ﻏﺮﺑﯽ اروﭘﺎ را اﺷﻐﺎل ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در زﻣﺎن ﺳﻘﻮط ﺑﺮﻟﻴﻦ و ﺧﻮدﮐﺸﯽ هﻴﺘﻠﺮ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ‬
    ‫ﺟﻨﮓ ﺑﺮاﯼ ﺁﻟﻤﺎن ﺣﺪود هﺸﺖ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻠﻔﺎت‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑﻪ دو ﻧﻴﻤﻪ‪ ،‬ﻧﻔﺮت‬
    ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ وﺣﺸﻴﮕﺮﯼ ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ هﺎ و ﻧﺎﺑﻮدﯼ اﮐﺜﺮ ﺷﻬﺮهﺎ‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻊ‬
    ‫و زﻳﺮﺑﻨﺎﯼ ﮐﺸﻮر ژرﻣﻦ ﺑﻮد!‬

    ‫در ﺟﺒﻬﻪ ﺁﺳﻴﺎ‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻠﯽ ﭼﻴﻦ )ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺖ هﺎ و ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ( ﺑﺎ‬
    ‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ‪ ،‬اﺷﻐﺎﻟﮕﺮان ژاﭘﻨﯽ را ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ و ﺁﻧﺎن را از ﻋﻤﺪﻩ ﺧﺎﮎ ﺧﻮد‬
    ‫ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬رﻓﺘﺎر ﺧﺸﻦ و ﺳﺮﮐﻮب ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ ﻓﺎﺗﺤﺎن ژاﭘﻨﯽ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﻣﺮدم ﭼﻴﻦ‬
    ‫و ﮐﺮﻩ را ﻣﺘﺄﺛﺮ و ﻣﻨﻘﻠﺐ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻨﻔﺮ از ژاﭘﻦ ﺗﺎ اﻣﺮوز در ﺁن دو ﻓﺮهﻨﮓ‬
    ‫ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﺳﺖ‪ .‬ژاﭘﻨﯽ هﺎ ﮐﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺷﻌﺎر "ﺁﺳﻴﺎ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺁﺳﻴﺎﺋﻴﺎن" ﺁﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﮐﻪ هﺮ ﻧﮋاد اﻧﺴﺎﻧﯽ هﺮﻗﺪر هﻢ ﮐﻪ‬
    ‫ﺧﻮدش ﺳﺨﺘﯽ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﺳﻠﻄﻪ ﺑﺮ دﻳﮕﺮان ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻼدﯼ‬
    ‫ﻣﺨﻮف ﻣﺒﺪل ﮔﺮدد‪.‬‬

    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﻧﻴﺰ از ﺟﺒﻬﻪ ﺷﺮق )ﺟﺰاﻳﺮ اﻗﻴﺎﻧﻮس ﺁرام( ﻋﺮﺻﻪ را ﺑﺮ‬
    ‫ﻧﺎوﮔﺎن و ﻧﻴﺮوﯼ هﻮاﻳﯽ ژاﭘﻦ ﺗﻨﮓ ﮐﺮدﻧﺪ و هﺮ روز ﺑﺎ ﺑﻤﺒﺎران ﺷﻬﺮهﺎ و‬
    ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺻﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁن ارﺗﺶ و ﻣﻠﺖ ﻣﻐﺮور ﺿﺮﺑﻪ ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺷﮑﺴﺖ ژاﭘﻦ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪214‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺤﺘﺎج ﻋﻤﻠﻴﺎت زﻣﻴﻨﯽ و اﺳﺘﻘﺮار ﻧﻴﺮوﻳﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﺁﻟﻤﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻻاﻗﻞ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ‬
    ‫ﺻﺪ هﺰار ﺗﻠﻔﺎت ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬در ﻋﻮض‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
    ‫از داﻧﺶ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻓﺮارﯼ از ﺁﻟﻤﺎن )ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﻳﻬﻮدﯼ ﺗﺒﺎر ﺑﻮدﻧﺪ(‪ ،‬ﺑﻪ‬
    ‫ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯼ هﺴﺘﻪ اﯼ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد؛ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از دو ﺑﻤﺐ اﺗﻤﯽ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ‬
    ‫ژاﭘﻦ را ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﯽ ﻗﻴﺪ و ﺷﺮط واداﺷﺖ و ﺟﻨﮓ در ﺟﺒﻬﻪ ﺁﺳﻴﺎ ﻧﻴﺰ در ﺑﻬﺎر‬
    ‫‪ ١٩۴۵‬ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺮﻧﺪﻩ واﻗﻌﯽ ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﺸﻮر اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻮد! ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎﯼ رﻓﺎﻩ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺣﺰب دﻣﮑﺮات روزوﻟﺖ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺻﻠﺢ و ﺗﻮازﻧﯽ‬
    ‫داﺧﻠﯽ ﮐﺴﺐ ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﻧﻴﺎز ﻣﺼﺮﻓﯽ ﻓﺰاﻳﻨﺪﻩ زﻣﺎن ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺰ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮد و ﺑﻪ رﺷﺪﯼ‬
    ‫ﻋﻈﻴﻢ و ﺳﺮﻳﻊ در ﺻﻨﺎﻳﻊ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮑﻬﺎ و ﮐﺸﺎورزﯼ ﺧﻮد دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ ﮐﺸﻮر‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻃﺮف ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﯽ هﺮﮔﺰ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ و‬
    ‫ﺧﺴﺎرت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ دﺷﻤﻨﺎن واﻗﻊ ﻧﮕﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ارﺗﺸﯽ‬
    ‫ﻋﻈﻴﻢ‪ ،‬ﻧﺎوﮔﺎن و ﻧﻴﺮوﯼ هﻮاﻳﯽ ﻣﺪرن‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ ﻣﺨﻮف ﺗﺮﻳﻦ ﺳﻼح ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮ‬
    ‫)ﺑﻤﺐ اﺗﻢ( ﻧﻴﺰ دﺳﺘﺮﺳﯽ داﺷﺖ‪.‬‬

    ‫ﻧﻘﺶ اﺑﺮ ﻗﺪرت دوم ﻓﺎﺗﺢ ﺑﻪ ﺷﻮروﯼ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ هﺎﯼ ﻣﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺘﯽ و‬
    ‫ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و اﻧﮕﻠﻴﺲ ارﺗﺸﯽ دﻩ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﯽ ﺑﺎ هﺰاران ﺗﺎﻧﮏ و هﻮاﭘﻴﻤﺎ در‬
    ‫اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ در اﺑﻌﺎد اﻧﺴﺎﻧﯽ و اﻗﺘﺼﺎدﯼ‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺑﺮاﯼ روﺳﻴﻪ و ﺳﺎﻳﺮ‬
    ‫ﺟﻤﺎهﻴﺮ ﺷﻮروﯼ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺁور ﺑﻮد! ﺁﻟﻤﺎﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻧﮋاد اﺳﻼو را ﭘﺴﺖ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
    ‫ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﻧﻔﺮ را در ﺟﺒﻬﻪ‪ ،‬روﺳﺘﺎهﺎ و اردوﮔﺎهﻬﺎﯼ اﺳﺎرت ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬
    ‫رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﺎﺻﻞ اﻳﻦ ﻧﻔﺮت‪ ،‬در هﻨﮕﺎم ﺷﮑﺴﺖ ﺑﻪ اﺗﺒﺎع ﺁﻟﻤﺎن و ﻣﺘﺤﺪان ﺁﻧﺎن‬
    ‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﮐﻪ دﭼﺎر رﻓﺘﺎر ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ ارﺗﺶ ﺳﺮخ و اﺷﻐﺎﻟﯽ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮاﻧﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫اﻳﻦ ﺟﻨﮓ دو ﺑﺎزﻧﺪﻩ ﻇﺎهﺮًا ﺑﺮﻧﺪﻩ هﻢ داﺷﺖ‪ .‬اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎﯼ ﮐﺒﻴﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﺪت ﻳﮏ ﻗﺮن و ﻧﻴﻢ ﺑﺮ ﻳﮏ ﭼﻬﺎرم ﺧﺎﮎ و اﺗﺒﺎع ﺟﻬﺎن ﺳﻠﻄﻪ داﺷﺖ‪ ،‬و ﺛﺮوﺗﯽ‬

    ‫‪215‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻓﺴﺎﻧﻪ اﯼ و ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ اﻧﺪوﺧﺘﻪ ﺑﻮد؛ ﺑﻪ ﺷﻴﺮﯼ ﭘﻴﺮ و ﻧﺎﺗﻮان ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪.‬‬
    ‫ﺑﻤﺒﺎران هﻮاﻳﯽ ﺷﻬﺮهﺎﯼ اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺗﻠﻔﺎت ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﺎوﮔﺎن ﺟﻨﮕﯽ و ﺗﺠﺎرﯼ ﺁﻧﺎن‬
    ‫و از دﺳﺖ دادن ﺑﺨﺶ ﻋﻈﻴﻤﯽ از ﻧﻴﺮوﯼ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﭘﺸﺖ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ را‬
    ‫ﺧﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل در اﺷﻐﺎل ﻗﻮاﯼ ﺁﻟﻤﺎن ﺑﻮد و ﺻﺪﻣﺎت ﺟﻨﮓ را‬
    ‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤًﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻤﻮد‪ ،‬از ﺁن ورﻃﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ زﺧﻤﻬﺎﻳﯽ ﻋﻤﻴﻖ ﺟﺎن ﺑﺪر ﺑﺮد‪ .‬ﺿﻌﻒ‬
    ‫اﻳﻦ دو اﺑﺮﻗﺪرت اﺳﺘﻌﻤﺎرﯼ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﻳﺖ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺁﺳﻴﺎﻳﯽ و ﺁﻓﺮﻳﻘﺎﻳﯽ را ﺑﻪ‬
    ‫ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻌﻤﺮﻩ ﻳﺎ اراﺿﯽ ﺗﺤﺖ ﻗﻴﻤﻮﻣﻴﺖ در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻋﺪم‬
    ‫ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﺷﺎن در ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺮدم ﻣﺤﻠﯽ و رﺷﺪ اﻧﻔﺠﺎر ﺁﻣﻴﺰ ﻧﻬﻀﺖ هﺎﯼ ﺁزادﻳﺨﻮاﻩ‬
    ‫ﻣﻠﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺑﺰودﯼ هﻨﺪوﺳﺘﺎن را از دﺳﺖ داد و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر از‬
    ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ وﻳﺘﻨﺎم و ﺷﻤﺎل ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ ﺧﺎرج ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ اﺷﻐﺎل ﺷﺪﻩ اروﭘﺎ و ﻣﺴﺘﻌﻤﺮﻩ هﺎﯼ درﺣﺎل اﺳﺘﻘﻼل‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﯽ‬
    ‫ﺟﻨﮓ ﺳﺮد ﻣﻴﺎن ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬ﺷﻮروﯼ و ﭼﻴﻦ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ از ﻳﮑﻄﺮف و‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ از ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ ﺷﺪ‪ .‬هﺪف ﺷﻮروﯼ در اروﭘﺎﯼ ﺷﺮﻗﯽ‬
    ‫ﺗﺤﺖ اﺷﻐﺎﻟﺶ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از اﺳﺘﻘﺮار رژﻳﻢ هﺎﯼ دوﺳﺖ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻧﺤﺼﺎر‬
    ‫ﻣﺒﺎدﻻت ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﻣﺎﻟﯽ و اداﻣﻪ ﺣﻀﻮر و ﺳﻠﻄﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﭼﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪًا ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‬
    ‫هﻢ در ﺁﺳﻴﺎﯼ ﺷﺮﻗﯽ )ﮐﺮﻩ‪ ،‬وﻳﺘﻨﺎم‪ ،‬ﮐﺎﻣﺒﻮج‪ ،‬ﺗﺎﻳﻮان و ﺗﺒﺖ( اهﺪاف ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ را‬
    ‫دﻧﺒﺎل ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬رژﻳﻢ هﺎﯼ ﭼﻴﻦ و روﺳﻴﻪ از زﻣﺎن ﺗﺎﺳﻴﺲ ﺧﻮﻧﻴﻨﺸﺎن هﺮ دو ﺗﻮﺳﻂ‬
    ‫ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ و ﻓﺸﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا اﻳﻨﺪو ﺑﻪ ﺷﻌﺎرهﺎﯼ ﺁزادﯼ‬
    ‫و دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ هﺎ اﻋﺘﻤﺎدﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ؛ و ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
    ‫ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد را ﺑﺪﺳﺖ رﻗﺎﺑﺘﻬﺎﯼ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ و ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺁزاد ﭼﻨﺪ ﺣﺰﺑﯽ ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ‪.‬‬
    ‫ﺑﺮاﯼ دﻣﮑﺮاﺳﯽ هﺎﯼ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﻏﺮﺑﯽ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻘﺮار اﻳﻦ ﺷﺒﺢ ﻋﻈﻴﻢ ﺳﺮخ ﮐﻪ از‬
    ‫درﻳﺎﯼ ﭼﻴﻦ ﺗﺎ ﻗﻠﺐ اروﭘﺎ را ﻓﺮا ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪﯼ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﻮد ﮐﻪ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪216‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺑﻪ دﺷﻤﻨﯽ درﺟﻪ اول ﻣﺒﺪل ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ دو ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﺳﻘﻮط ﺑﺮﻟﻴﻦ‪،‬‬
    ‫ﺟﻬﺎن در ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﺟﻨﮓ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ!‬

    ‫ﺑﺤﺮان ﺟﺪاﻳﯽ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﮐﺮدﺳﺘﺎن‬


    ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻴﻤﻪ دوم ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺗﺤﺖ ﺷﻌﺎع ﺟﻨﮓ ﺳﺮد ﻣﺎﺑﻴﻦ دو ﺑﻠﻮﮎ ﺷﺮق‬
    ‫)ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ( و ﻏﺮب )دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ( ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬دﻟﻴﻞ "ﺳﺮدﯼ" اﻳﻦ‬
    ‫ﺟﻨﮓ دﺳﺘﻴﺎﺑﯽ ﺳﺮﻳﻊ هﺮ دو ﺑﻠﻮﮎ ﺑﻪ ﺑﻤﺐ هﺎﯼ اﺗﻤﯽ و ﺋﻴﺪروژﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
    ‫ﺻﻮرت ﺑﺮوز ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮدﯼ هﺮ دو ﻃﺮف را ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻟﺬا‬
    ‫ﺑﺨﺶ "ﮔﺮم" و ﺧﻮﻧﻴﻦ اﻳﻦ ﻣﺒﺎرزﻩ ﻗﺪرت ﺗﻨﻬﺎ در ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺛﺎﻟﺚ )ﺟﻬﺎن ﺳﻮم(‬
    ‫ﺑﻮﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺖ؛ ﺟﺎﻳﻴﮑﻪ هﻨﻮز ﻣﯽ ﺷﺪ ﺑﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪ و ﺑﻤﺐ و ﺗﺎﻧﮏ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺎر و ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
    ‫"ﻣﺤﺪود" ﭘﺮداﺧﺖ! ﻳﮑﯽ از ﻧﻘﺎط ﺑﺤﺮان هﻢ اﻳﺮان ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﮔﺬﺷﺖ ﻣﻬﻠﺖ‬
    ‫ﺷﺶ ﻣﺎهﻪ ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ‪ ،‬هﻨﻮز ﺷﻤﺎﻟﺶ در اﺷﻐﺎل ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﻗﺮار داﺷﺖ‪.‬‬

    ‫روﺳﻬﺎ در اﻳﺮان ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻧﻔﻮذ‪ ،‬اﻣﺘﻴﺎز و ﺗﺴﻠﻂ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻔﻮذ ﺳﻴﺎﺳﻴﺸﺎن ﺗﻮﺳﻂ‬
    ‫ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬اﻣﺘﻴﺎز ﻣﻮرد درﺧﻮاﺳﺘﺸﺎن هﻢ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮدارﯼ از ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
    ‫ﻧﻔﺖ ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺴﻠﻄﺸﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺮ اﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ هﻤﺴﺎﻳﻪ ﺷﻤﺎﻟﯽ )ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن و‬
    ‫ﮐﺮدﺳﺘﺎن( ﻣﻴﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻓﺮﻗﻪ هﺎﯼ "دﻣﮑﺮات" ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﻮد‬
    ‫ﻣﺨﺘﺎر ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﻮد‪.‬‬

    ‫ﺁذرﻳﻬﺎﯼ ﭼﭙﮕﺮا ﮐﻪ در دورﻩ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺑﺎ ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﺑﺎﻋﺚ ﺳﻘﻮط اﺳﺘﺒﺪاد‬


    ‫ﻗﺎﺟﺎر ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و در زﻣﺎن ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ هﻢ ﺑﺮاﯼ ﺁزادﯼ و اﺳﺘﻘﻼل‬
    ‫ﺟﻨﮕﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﺮﮔﺰ از ﺳﻬﻢ ﺧﻮد در ﻣﺠﻠﺲ ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎن ﺗﻬﺮان رﺿﺎﻳﺖ‬
    ‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﺎﺟﺎرﻳﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ اﺳﺘﺎن ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن واﻗﻒ ﺑﻮد و وﻟﻴﻌﻬﺪ و ﻋﻤﺪﻩ ﻗﺸﻮن‬
    ‫را داﺋﻢ در ﺁن ﺳﺮﺣﺪ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻴﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ زورﮔﻮﻳﯽ ﺗﻨﻬﺎ روش ﺣﮑﻮﻣﺖ رﺿﺎﺷﺎﻩ‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ اﻏﻠﺐ روﺷﻨﻔﮑﺮان ﺁذرﯼ را ﻳﺎ وادار ﺑﻪ ﻓﺮار ﺑﻪ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﻮروﯼ ﻧﻤﻮد‬

    ‫‪217‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫و ﻳﺎ ﺑﻪ زﻧﺪان اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺳﻘﻮط رﺿﺎﺷﺎﻩ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﺣﻴﺎﯼ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺸﺮوﻃﻪ‪،‬‬
    ‫ﺁذرﻳﻬﺎ ﺧﻮد را در ﺗﻬﺮان و ﺣﺘﯽ در دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﺰب رﻓﻴﻖ )ﺗﻮدﻩ(‪ ،‬ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ و ﻗﺪر‬
    ‫ﻧﺎدﻳﺪﻩ و ﻣﻮرد ﺗﺒﻌﻴﺾ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺷﻮروﯼ در ﺧﺎﮎ‬
    ‫ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و رﺋﻴﺲ دوﻟﺖ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﻮروﯼ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﭼﺮاغ ﺳﺒﺰ ﻧﺸﺎن داد؛‬
    ‫ﻓﺮﻗﻪ دﻣﮑﺮات ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﮐﻪ اﮐﺜﺮ اﻋﻀﺎﯼ ﻣﺤﻠﯽ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ را هﻢ ﺑﻪ درون ﺧﻮد‬
    ‫ﺟﺬب ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ اﺳﺘﻘﻼل و ﺟﺪاﻳﯽ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﮔﺸﺖ‪.‬‬

    ‫در ﭘﺎﻳﺎن ﭘﺎﻳﻴﺰ ﺳﺎل ‪ ،١٩۴۵‬ﻓﺮﻗﻪ دﻣﮑﺮات ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن در ﺗﺒﺮﻳﺰ و ﮔﺮوﻩ ﻣﺘﺤﺪ‬
    ‫ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﻓﺮﻗﻪ دﻣﮑﺮات ﮐﺮدﺳﺘﺎن در ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ ،‬اﻋﻼم ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ ﺧﻮد ﻣﺨﺘﺎر‬
    ‫ﻣﻠﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﺑﺮ دﺳﺘﻪ اﯼ از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ارﺗﺶ در ﭘﺎدﮔﺎن هﺎﯼ ﻣﺤﻠﯽ ﺗﺴﻠﻂ‬
    ‫ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﺷﻐﺎل و ﺣﻤﺎﻳﺖ ارﺗﺶ ﺳﺮخ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺿﻌﻴﻒ ﺗﻬﺮان از ﻣﻮاﺟﻬﻪ‬
    ‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺟﺪاﻳﯽ ﻃﻠﺒﺎن ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮد‪ .‬در ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬اﻳﺮان ﺷﮑﻮاﺋﻴﻪ اﯼ دال ﺑﺮ‬
    ‫دﺧﺎﻟﺖ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ روﺳﻴﻪ در ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮐﺸﻮر و ﻋﺪم رﻋﺎﻳﺖ ﺗﻮاﻓﻖ ﻗﺒﻠﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ‬
    ‫ﺧﺮوج از اﻳﺮان را اراﺋﻪ داد! ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و اﻧﮕﻠﻴﺲ هﻢ ﮐﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺧﻮد را از‬
    ‫ﻣﺮﮐﺰ و ﺟﻨﻮب ﺧﺎرج ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻣﻮﺿﻊ روﺳﻴﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت اﻧﺘﻘﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻴﻢ‬
    ‫ﺁن ﻣﻴﺮﻓﺖ ﮐﻪ روﺳﻬﺎ ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر را ﺑﺒﻠﻌﻨﺪ و اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ هﺎ هﻢ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ از‬
    ‫دوﻟﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺘﯽ ﺷﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻨﻮب اﻳﺮان ﻟﺸﮑﺮ ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ اﺣﺘﻤﺎل‬
    ‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺒﺎرزﻩ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﮔﺮوهﻬﺎﯼ رﻗﻴﺐ‪ ،‬اﻳﺮان هﻢ ﻣﺜﻞ ﮐﺮﻩ ﺑﻪ دو ﮐﺸﻮر‬
    ‫ﺷﻤﺎﻟﯽ و ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻣﺒﺪل ﮔﺮدد!‬

    ‫اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از ﺁﻧﮑﻪ ﻓﺮﻗﻪ دﻣﮑﺮات ﺑﺘﻮاﻧﺪ ارﺗﺸﯽ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﯽ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺧﺮوج روﺳﻴﻪ از ﺷﻤﺎل اﻳﺮان اوﻟﺘﻴﻤﺎﺗﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ داد و روﺳﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ‬
    ‫روز و ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ در زﻣﻴﻨﻪ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت اﺗﻤﯽ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﺧﺮوج ﺗﺎ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‬
    ‫‪ ١٩۴۶‬ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻋﻮض اﻳﻦ هﻤﮑﺎرﯼ روﺳﻬﺎ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﻗﻮام )ﻗﻮام اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ(‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪار ﮐﻬﻨﻪ ﮐﺎر و ﭼﻨﺪ روﻳﻪ‪ ،‬ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از رهﺒﺮان ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ را وارد ﮐﺎﺑﻴﻨﻪ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪218‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺧﻮد ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻃﺮح اﻋﻄﺎﯼ اﻣﺘﻴﺎز ﻧﻔﺖ ﺷﻤﺎل ﺑﻪ روﺳﻴﻪ را ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ‬
    ‫ﺟﺪﻳﺪ اراﺋﻪ دهﺪ و ﺣﺘﯽ ﺳﺮان ﻓﺮﻗﻪ دﻣﮑﺮات ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ هﺎﯼ ﮐﻠﻴﺪﯼ‬
    ‫ﺁن اﺳﺘﺎن ﻣﻨﺼﻮب ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻮاﻓﻖ هﺎ و ﺁن اوﻟﺘﻴﻤﺎﺗﻢ ﺗﺮوﻣﻦ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ راﺿﯽ‬
    ‫ﺷﺪ و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ارﺗﺶ ﺳﺮخ از ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻓﺮﻗﻪ هﺎﯼ دﻣﮑﺮات‬
    ‫ﺁذرﯼ و ﮐﺮد در ﻣﻘﺎﺑﻞ دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺗﻬﺮان از ﮐﻤﮏ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺤﺮوم‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫رﻓﺘﺎر واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ روس ﭼﭙﯽ هﺎ )ﺗﻮدﻩ و ﻓﺮﻗﻪ دﻣﮑﺮات( ﺧﺸﻢ روﺷﻨﻔﮑﺮان و‬


    ‫ﻣﻠﻴﮕﺮاﻳﺎن اﻳﺮاﻧﯽ را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ! ﻣﻴﺎﻧﻪ روهﺎﻳﯽ ﻣﺜﻞ دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﺪق )ﻣﺼﺪق‬
    ‫اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ( ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﮐﺸﻮرﯼ ﻣﺴﺘﻘﻞ و داراﯼ رواﺑﻂ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ وﻟﯽ ﻋﺎدﻻﻧﻪ‬
    ‫ﺑﺎ ﺧﺎرﺟﻴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از دﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪﮔﯽ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدارﯼ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ و ﻓﺮﻗﻪ‬
    ‫دﻣﮑﺮات ﺁﻧﭽﻨﺎن ﻣﻨﺰﺟﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ از ﺟﻨﺎح ﭼﭗ ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﺎح راﺳﺖ‬
    ‫)درﺑﺎر و ﻃﺮﻓﺪاران ﻏﺮب( از ﺁﺑﺮورﻳﺰﯼ ﭼﭙﯽ هﺎ و ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻣﻨﻔﯽ ﻣﺮدم‬
    ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺟﺎﻧﯽ دوﺑﺎرﻩ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻗﺒﻀﻪ ﻗﺪرت ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن هﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﻗﻪ اﻳﻬﺎ ﺣﺪود ﻳﮑﺴﺎل ﺑﻮد ﺣﮑﻮﻣﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
    ‫ﻋﻠﻴﻪ رﻓﺘﺎرهﺎﯼ روس ﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ و زورﮔﻮﻳﺎﻧﻪ ﺁﻧﺎن ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻓﺮﻗﻪ اﻏﻠﺐ‬
    ‫ﻣﺒﺎرزان ﭘﺮ اﺣﺴﺎس وﻟﯽ ﺑﯽ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮان راهﺒﺮﯼ اﺳﺘﺎن و ﮐﻨﺘﺮل‬
    ‫ﻣﻌﺎش ﻣﺮدم را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ هﻢ ﻓﺎﺳﺪ و ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺐ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻣﻨﺎﻓﻊ‬
    ‫ﺷﺨﺼﯽ ﺷﺎن‪ .‬رهﺒﺮ ﻓﺮﻗﻪ )ﺟﻌﻔﺮ ﭘﻴﺸﻪ ورﯼ( ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺰ‬
    ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﯽ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ در "ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺳﺮخ ﮔﻴﻼن" در ‪ ١٩٢٠‬و ﺣﺪود ‪ ١۵‬ﺳﺎل زﻧﺪان‬
    ‫و ﻋﺬاب در زﻣﺎن رﺿﺎﺷﺎﻩ‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻔﻴﺪﯼ ﮐﻪ ﺑﮑﺎر ﮐﺸﻮردارﯼ و ﺣﺘﯽ ﻣﺮدم‬
    ‫دارﯼ ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬دﻳﻦ ﺳﺘﻴﺰﯼ و ﺗﻈﺎهﺮات ﺿﺪ ﻣﺬهﺒﯽ ﻓﺮﻗﻪ هﻢ ﻣﺰﻳﺪ ﺑﺮ‬
    ‫ﻋﻠﺖ ﺷﺪ! ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ارﺗﺶ در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ ١٩۴۶‬ﺑﺮاﯼ "ﺣﻔﻆ ﻧﻈﻢ"‬
    ‫اﺳﺘﺎن وارد ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﺮدم ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ ﺷﻮرش ﮐﺮدﻧﺪ و از ﻓﺮﻗﻪ‬

    ‫‪219‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻳﻬﺎ ﮐﺸﺘﺎر ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ رﺳﻴﺪن اﺧﺒﺎر‪ ،‬در ﺗﺒﺮﻳﺰ هﻢ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻓﺮﻗﻪ دﻣﮑﺮات ﺁﻧﭽﻨﺎن‬
    ‫ﺑﻪ هﺮاس اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ‪ ،‬ﮔﺮوﻩ ﮔﺮوﻩ ﺑﺎر ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ‬
    ‫ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﻮروﯼ ﻣﺘﻮارﯼ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﺒﺮ رﻓﺘﺎر ﺧﺸﻦ روﺳﻬﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﻨﺎهﻨﺪﮔﺎن و‬
    ‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺷﺎن ﺑﺰودﯼ ﺑﻪ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺗﺘﻤﻪ ﺁﺑﺮوﯼ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ ﺑﺮ ﺑﺎد‬
    ‫رﻓﺖ!‬

    ‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻔﺘﻀﺤﺎﻧﻪ ﻓﺮﻗﻪ اﻳﻬﺎ‪ ،‬در ﻣﺠﻠﺲ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺟﺪﻳﺪ )‪ (١٩۴٧‬هﻢ ﭼﭙﻴﻬﺎ‬
    ‫و ﻃﺮﻓﺪاراﻧﺸﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﻴﺶ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ وﻗﺘﻴﮑﻪ اﺣﻤﺪ ﻗﻮام ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ‬
    ‫ﻃﺒﻖ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ‪ ،‬ﻻﻳﺤﻪ اﻋﻄﺎﯼ اﻣﺘﻴﺎز ﻧﻔﺖ ﺷﻤﺎل را ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺮد؛ دوﻟﺖ‬
    ‫ﺑﺎ ‪٩٨‬درﺻﺪ ﺁرا ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد و ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻔﺎ ﮔﺮدﻳﺪﻩ‪ ،‬ﺳﻪ وزﻳﺮ ﺗﻮدﻩ اﯼ هﻢ‬
    ‫از ﮐﺎر ﺑﺮﮐﻨﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻔﻮذ ﺷﻮروﯼ و اﺣﺰاب ﭼﭗ ﻃﯽ دو ﺳﺎل از اوج‬
    ‫اﻗﺘﺪار ﺑﻪ اهﻤﻴﺘﯽ درﺟﻪ دوم رﺳﻴﺪ‪ .‬از ﺁﻧﻄﺮف‪ ،‬ﻧﻔﻮذ درﺑﺎر و ﺷﺎﻩ ﺟﻮان ﮐﻪ ﺑﻪ‬
    ‫ﻋﻨﻮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﮐﻞ ﻗﻮا ﺑﻪ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﻪ اﯼ ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
    ‫ﮐﻤﮑﻬﺎﯼ ﻣﺎﻟﯽ ﻏﺮب )اﺻﻞ ﭼﻬﺎر ﺗﺮوﻣﻦ( ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﻮر ﻣﺴﺎﻋﺪت ﮐﺮد و‬
    ‫وﺟﻪ ﻣﺮدم ﭘﺴﻨﺪﺗﺮﯼ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻴﺎن ﺑﺨﺸﻴﺪ‪.‬‬

    ‫ﺁﺷﻮب در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‬
    ‫ﺳﺎل ‪ ١٩۴٨‬ﺷﺎهﺪ ﻏﻠﻴﺎن اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﻠﯽ و اﺳﻼﻣﯽ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ از‬
    ‫وارد ﺷﺪن ﻳﮏ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻧﺎﻣﺘﺠﺎﻧﺲ در ﺑﺎﻓﺖ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ وﻟﯽ ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ ﻳﮑﻨﻮاﺧﺖ‬
    ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﺸﺎت ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﮐﺸﻮر اﺳﺮاﺋﻴﻞ در ﻣﺮﮐﺰ ﺛﻘﻞ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﯽ و‬
    ‫ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺧﻄﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن زادﻩ ﺷﺪ و ﻧﻄﻔﻪ ﻧﺒﺮدﯼ ﺑﯽ ﭘﺎﻳﺎن و زﺧﻤﯽ ﺑﯽ درﻣﺎن‬
    ‫ﮔﺸﺖ؛ ﮐﻪ ﺗﺎ اﻣﺮوز زهﺮ ﺗﺤﻘﻴﺮ‪ ،‬ﻧﻔﺮت و ﺧﺸﻮﻧﺖ را ﺑﻪ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﻣﻤﺎﻟﮏ اﺳﻼﻣﯽ‬
    ‫ﭘﺨﺶ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪220‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻋﺮاب و ﻳﻬﻮدﻳﺎن هﺮ دو از ﻧﮋاد ﺳﺎﻣﯽ هﺴﺘﻨﺪ و هﺮ دو ﮔﺮوﻩ از ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ‬


    ‫ﻧﺸﺎت ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬در ﺁن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺗﻤﺪن دارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻳﻬﻮدان ﺧﻮد را در‬
    ‫ﻳﮏ ﭼﺎرﭼﻮب ﺗﻨﮓ دﻳﻦ– ﻧﮋادﯼ ﻣﺤﺒﻮس ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و هﻤﻴﺸﻪ اﻗﻠﻴﺘﯽ درون ﮔﺮا‬
    ‫ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ؛ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﻋﺮاب ﺑﻪ ادﻳﺎن و ﻃﺮق ﻓﺎﺗﺤﺎن ﺧﻮد )ﻣﺴﻴﺤﯽ در زﻣﺎن روم‬
    ‫و ﻣﺴﻠﻤﺎن در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ( ﮔﺮوﻳﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ رﺷﺪ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ‬
    ‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﯼ ﺗﮏ ﺧﺪاﻳﯽ ﻳﻬﻮدﻳﺖ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﺎوﻳﻦ و ﭘﻮﺳﺘﻪ هﺎﯼ ادﻳﺎن ﻏﻴﺮ ﻧﮋادﯼ و‬
    ‫ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮل ﻣﺴﻴﺤﯽ و اﺳﻼم‪ ،‬اﮐﻨﻮن اﮐﺜﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎن را ﻣﺴﺨﺮ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ؛ اﻣﺎ‬
    ‫ﻣﺬهﺐ دﻳﻦ– ﻧﮋادﯼ ﻳﻬﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺧﻠﻮص ﻗﻮم ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﻴﻞ و ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از‬
    ‫ﺗﺮوﻳﺞ دﻳﻦ ﻣﻮﺳﻮﯼ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ اﻗﻮام "ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺘﺨﺐ ﺧﺪا" ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
    ‫ﻳﮑﺪهﻢ درﺻﺪ از ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

    ‫ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﻌﺪ از ﺳﻘﻮط اﺳﺘﻘﻼل ﻣﺤﺪودﺷﺎن در ‪ ٢٠٠٠‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ‬
    ‫اﻗﻠﻴﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﮐﻪ هﺮﮔﺰ ﻗﺪرت ﺟﺬب در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻳﺎ ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش و ﺗﺒﻠﻴﻎ در ﻣﻴﺎن‬
    ‫ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﺣﺎﺷﻴﻪ اﯼ در ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻣﺴﻴﺤﯽ‬
    ‫اﻧﻄﺒﺎق ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در هﻴﭻ ﮐﺪام اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ‪ ،‬اﻗﻠﻴﺖ ﺳﺎﻋﯽ و ﮐﻮﺷﻨﺪۀ ﻳﻬﻮد‬
    ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﭼﻬﺮﻩ اﯼ دﻟﭙﺬﻳﺮ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﮋاد ﮔﺮاﻳﻴﻬﺎﯼ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ هﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
    ‫ﺑﻌﻼوﻩ اﻧﺰواﻃﻠﺒﯽ ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬ﻳﻬﻮدان را ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪ هﺎﯼ ﺗﺎرﻳﮏ زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و‬
    ‫ﻣﺸﺎﻏﻞ ﮐﻢ ﭘﺴﻨﺪ )ﻣﺜﻞ رﺑﺎﺧﻮارﯼ و ﺻﺮاﻓﯽ( ﺳﻮق ﻣﻴﺪاد‪ .‬اﻳﻦ اﻧﺰوا ﺑﺨﺼﻮص‬
    ‫در اروﭘﺎﯼ ﻣﺴﻴﺤﯽ‪ ،‬ﻳﻬﻮدﻳﻬﺎ را ﺑﻪ ﻳﮏ اﻗﻠﻴﺖ ﻣﻮرد ﺷﮏ و ﻧﻔﺮت ﻣﺒﺪل ﺳﺎﺧﺖ‬
    ‫ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺐ ﻣﻮرد ﺁزار‪ ،‬ﺗﺠﺎوز و ﻗﺘﻞ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ و اوﺑﺎش ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
    ‫ﻋﺎﺟﺰ از دﻓﺎع‪ ،‬اﻳﻦ ﻗﻮم داﺋﻢ از دﺳﺖ ﺁزاردهﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﻴﮑﺮد و در‬
    ‫ﭘﺎﻳﺎن ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ در اﮐﺜﺮ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ و ﺁﺳﻴﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫در ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﺤﺮاﻧﯽ اﻧﻘﻼﺑﺎت روﺳﻴﻪ‪ ،‬ﺳﺘﻢ ﭘﻠﻴﺲ و اوﺑﺎش ﺑﺮ ﻳﻬﻮدان اروﭘﺎﯼ‬
    ‫ﺷﺮﻗﯽ دوﭼﻨﺪان ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺁن ﻓﺠﺎﻳﻊ‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻳﻬﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اروﭘﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ و‬

    ‫‪221‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻓﺸﺎر ﻣﻴﺪاد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻧﮋادﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل‬
    ‫وﺳﻴﻊ ﺁن ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺣﻞ اﻳﻦ ﻣﻌﻀﻞ‪ ،‬دو اﻳﺪۀ ﻣﺘﻀﺎد در ﻣﻴﺎن‬
    ‫روﺷﻨﻔﮑﺮان ﻳﻬﻮدﯼ ﻇﺎهﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻔﮑﺮ اول ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺣﻞ ﺷﺪن ﻳﻬﻮدﻳﺎن در هﺮ ﻳﮏ‬
    ‫از ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻮﻧﺘﺸﺎن ﺑﻮد و اﻳﻦ اﻳﺪﻩ را ﺗﺮوﻳﺞ ﻣﻴﮑﺮد؛ ﮐﻪ ﻣﺜ ً‬
    ‫ﻼ ﻳﻬﻮدﯼ‬
    ‫ﻼ "ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ" ﺷﻮد و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت رﻓﺘﺎرﯼ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺤﻞ‬
    ‫ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫اﻗﺎﻣﺖ ﺧﻮد را ﮐﺴﺐ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺧﻂ دوم‪ ،‬ﻣﺎﻳﻮس از ﺧﺘﻢ ﺳﺘﻢ هﺎﯼ ﺿﺪ ﻳﻬﻮد‪ ،‬ﺑﺪﻧﺒﺎل‬
    ‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻳﮏ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻠﯽ )ﺻﻬﻴﻮن( ﺑﻮد؛ ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﻮم ﻳﻬﻮد ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ در ﺁن ﻣﺪﻳﻨﻪ‬
    ‫ﻓﺎﺿﻠﻪ‪ ،‬ﻓﺎرغ از ﺁزار ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮﻧﮋاد زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺻﻬﻴﻮن ﻧﻴﺰ‬
    ‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ وﻗﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ؛ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻗﺒﺮس ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‪،‬‬
    ‫ﺁﻓﺮﻳﻘﺎﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ )ﺗﺤﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎر اﻧﮕﻠﻴﺲ( و ﺣﺘﯽ ﺑﺨﺸﯽ از ﺁرژاﻧﺘﻴﻦ ﻓﻌﻠﯽ‪ .‬اﻣﺎ‬
    ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ )ارض ﻣﻮﻋﻮد ﺗﻮراﺗﯽ( ﺑﺮﻏﻢ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪش‪ ،‬ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺘﯽ در‬
    ‫ﻣﻴﺎن ﻳﻬﻮدﻳﺎن اﻳﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴﺖ ﻳﺎﻓﺖ و ﻣﻮج اول ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻪ ﺁن در زﻣﺎن اﻧﻘﻼب‬
    ‫روﺳﻴﻪ‪ ،‬وﻟﯽ در اﺑﻌﺎدﯼ ﮐﻮﭼﮏ )ﭼﻨﺪ دﻩ هﺰار ﻧﻔﺮ( ﺁﻏﺎز ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻟﻴﮑﻦ ﺁﻧﭽﻪ‬
    ‫اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﻄﺒﺎق و اﻣﺘﺰاج ﻳﻬﻮدان در اروﭘﺎ را ﮐﺸﺖ و ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻋﻤﺪۀ ﺁﻧﺎن را‬
    ‫ﺁﻏﺎز ﻧﻤﻮد‪ ،‬رﻧﺞ و ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺁﻟﻤﺎﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺷﮑﺴﺖ در ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﺳﻴﺎﻩ ﻓﻘﺮ و‬
    ‫ﺗﺤﻘﻴﺮ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻧﺎزﻳﻬﺎ‪ ،‬ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ را ﻣﺴﺒﺐ‬
    ‫ﺳﻘﻮط ارﺗﺶ ﻗﻴﺼﺮ و اﻧﻘﻼب ‪ ١٩١٨‬ﺁﻟﻤﺎن ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺁﻧﻬﺎ را ﻋﺎﻣﻞ اﻧﮕﻠﻴﺲ و‬
    ‫ﺧﻨﺠﺮﯼ در ﭘﺸﺖ ﻣﻠﺖ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ‪ ،‬ﺁﻟﻤﺎن هﻤﻴﺸﻪ ﮐﺸﻮرﯼ‬
    ‫ﻣﻄﻠﻮب و ﭘﺬﻳﺮا ﺑﺮاﯼ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ از روﺳﻴﻪ و اروﭘﺎﯼ ﺷﺮﻗﯽ ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
    ‫ﺑﻤﺮاﺗﺐ روﺷﻨﻔﮑﺮﺗﺮ ﻓﺮار ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺟﺮﻳﺎن ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻓﺠﺎﻳﻊ‬
    ‫ﻳﻬﻮدﮐﺸﯽ در ﺁﻟﻤﺎن و اروﭘﺎﯼ ﺷﺮﻗﯽ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﻧﻴﻤﯽ از ﺁن ﻗﻮم را ﺑﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪ و‬
    ‫هﻼﮐﺖ رﺳﺎﻧﺪ و اﻣﻴﺪ ﺑﻪ ﺟﺬب و اﻧﻄﺒﺎق در اروﭘﺎﯼ ﺷﺮﻗﯽ و ﻣﺮﮐﺰﯼ را ﺑﻪ ﻳﺄس‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪222‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺒﺪل ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﮐﺎﻧﺎدا و اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن هﻢ ﻋﻼﻗﻪ اﯼ ﭼﻨﺪان ﺑﻪ ﺟﺬب ﭼﻨﺪ‬
    ‫ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻳﻬﻮدﯼ ﺳﺮﮔﺮدان اروﭘﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﻀًﺎ ﻃﺮﻓﺪار اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ رادﻳﮑﺎل‬
    ‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻻﺟﺮم‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻔﻮذﺗﺮﻳﻦ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﺎن ﻳﻬﻮد در اﻧﮕﻠﻴﺲ و‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻓﮑﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻠﯽ ﺻﻬﻴﻮن را در ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺗﺤﺖ اﺷﻐﺎل ﻗﻮاﯼ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺗﺎﻳﻴﺪ‬
    ‫و ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺁﻏﺎز ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮۀ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ ۵‬درﺻﺪ‬
    ‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻳﻬﻮدﯼ داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ اﻣﻮاج ﻣﻬﺎﺟﺮت‪ ،‬ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺗﺤﺖ ﻗﻴﻤﻮﻣﻴﺖ‬
    ‫اﻧﮕﻠﻴﺲ در ‪ ١٩۴٨‬داراﯼ ‪ ۵٠‬درﺻﺪ ﻳﻬﻮدﯼ ﮔﺮدﻳﺪ! اﻳﻦ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺑﺎﻋﺚ‬
    ‫ﺑﺮﺧﻮرد و ﻣﻨﺎزﻋﻪ اﻋﺮاب ﺳﺎﮐﻦ ﺑﺎ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺳﺘﻢ ﮐﺸﻴﺪﻩ و ﺧﺸﻦ ﮔﺮدﻳﺪۀ ﻣﻬﺎﺟﺮ‬
    ‫ﺷﺪ‪ .‬ﺁن ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﻣﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎ رﻓﺘﻦ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﮕﻠﻴﺲ در ‪ ١٩۴٨‬و اﻋﻼم اﺳﺘﻘﻼل‬
    ‫اﺳﺮاﺋﻴﻞ در ﻧﻴﻤﯽ از اراﺿﯽ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻨﮕﯽ ﺁﺷﮑﺎر و ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻣﺒﺪل ﺷﺪ؛ ﮐﻪ‬
    ‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻴﺎن را از ﻧﻴﻤﻪ دﻳﮕﺮ ﺁن ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﻓﺮارﯼ و ﺁوارﻩ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻳﻬﻮدﻳﺎن‬
    ‫ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻃﯽ ﺟﻨﮓ دوم ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ هﻤﮑﺎرﯼ داﺷﺘﻨﺪ و از ﻃﺮف‬
    ‫ﺁﻧﺎن ﻣﺴﻠﺢ و ﻣﺠﻬﺰ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻋﺮاب‬
    ‫ﻣﺤﻠﯽ را ﺑﺸﮑﻨﻨﺪ و ﺑﺎ روﺷﻬﺎﯼ ﺗﺮورﻳﺴﺘﯽ‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻋﺎم و ﻏﺎرت‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
    ‫ﻋﺮب ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ را ﺑﻪ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ هﻤﺴﺎﻳﻪ ﻓﺮار دهﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﮐﺸﻮر اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺗﺎ ﺣﺪﯼ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﮑﺎن ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻓﺮارﯼ از اروﭘﺎﯼ ﺷﺮﻗﯽ و‬
    ‫ﻣﺮﮐﺰﯼ را ﺣﻞ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻌﻀﻞ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯼ در ﻗﺎﻟﺐ ﭘﻨﺎهﻨﺪﮔﺎن ﭘﺮﺧﺎﺷﺠﻮﯼ‬
    ‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ و ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﭘﻴﺎﭘﯽ ﺑﺎ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻋﺮب هﻤﺴﺎﻳﻪ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻃﯽ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ‬
    ‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ هﺎﯼ ﻣﻔﺘﻀﺤﺎﻧﻪ اﻋﺮاب ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺤﻘﻴﺮ‪ ،‬ﺧﺸﻢ و ﻧﺎاﻣﻴﺪﯼ وﺳﻴﻌﯽ در‬
    ‫ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺮﺧﻮردﮔﯽ ﺑﻪ ﺗﺮورهﺎ‪ ،‬ﮐﻮدﺗﺎهﺎ و‬
    ‫اﻧﻘﻼﺑﺎت ﺳﺎﻗﻂ ﮐﻨﻨﺪۀ رژﻳﻢ هﺎﯼ ﻣﻌﺘﺪل ﻋﺮب ﻣﻨﺠﺮ ﮔﺮدﻳﺪ و ﺑﺎﻋﺚ رﺷﺪ ﻣﻠﻴﮕﺮاﻳﯽ‬

    ‫‪223‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺘﻌﺼﺐ و رادﻳﮑﺎﻟﻴﺴﻢ اﺳﻼﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﺮان‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮ اﺑﺘﺪا در ﻣﻴﺎن ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ‬
    ‫اﻓﺮاﻃﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻨﺎم ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم ﺁﺷﮑﺎر ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﺗﺮور و ﺳﺮدرﮔﻤﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬


    ‫زورﮔﻮﻳﯽ هﺎ و اﺻﻼﺣﺎت رﺿﺎﺷﺎﻩ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪ روﺣﺎﻧﯽ از ﻧﻈﺮ‬
    ‫ﺗﻌﺪاد و ﻗﺪرت ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪود ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮﺟﻌﻴﺖ ﺷﻴﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﺣﺘﯽ ﺗﺎ ‪ ٢٠‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از‬
    ‫ﺳﻘﻮط رﺿﺎﺷﺎﻩ‪ ،‬در دﺳﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎران ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ دﺧﺎﻟﺖ دﻳﻦ در ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺎﻗﯽ‬
    ‫ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﮔﺮوهﯽ ﮐﻮﭼﮏ از ﻃﻠﺒﻪ هﺎﯼ ﺗﻨﺪرو ﺣﻮل ﺁزار و ﺗﺮور دﻳﮕﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن‬
    ‫ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ اﻳﻦ "ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم" دﮐﺘﺮ اﺣﻤﺪ ﮐﺴﺮوﯼ ﺑﻮد! ﮐﺴﺮوﯼ‬
    ‫ﻣﻌﺘﻘﺪاﻧﻪ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷﻴﻌﻪ ﮔﺮﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺻﻮل اﺳﻼم ﻣﺤﻤﺪﯼ و ﺧﺮاﻓﺎت ﺁن‬
    ‫ﺑﺮﺧﻼف ﻋﻘﻞ ﺳﻠﻴﻢ اﺳﺖ‪ .‬او ﮐﻪ درس ﺁﺧﻮﻧﺪﯼ ﺧﻮاﻧﺪﻩ وﻟﯽ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ وزارت‬
    ‫دادﮔﺴﺘﺮﯼ درﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺰم داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ زدودن زﻧﮕﺎر ﺧﺮاﻓﻪ و اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ‬
    ‫ﺟﺎهﻼﻧﻪ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﺎن ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﺟﺪﻳﺪ و ﻣﻨﻄﻖ ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮل ﺑﺸﺮﯼ‬
    ‫راهﺒﺮﯼ ﮐﻨﺪ و از ﺑﻦ ﺑﺴﺖ ﺑﺎورهﺎﯼ ﺑﺎورﻧﮑﺮدﻧﯽ ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻦ "ﮔﻨﺎﻩ‬
    ‫ﮐﺒﻴﺮﻩ"‪ ،‬ﮔﺮوﻩ ﻧﻴﻤﻪ ﻣﺨﻔﯽ ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم ﮐﺴﺮوﯼ را در ‪ ١٩۴۶‬ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﻨﺪ‬
    ‫و ﺳﺮﻣﺴﺖ از ﺁن ﭘﻴﺮوزﯼ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻀﻮﮔﻴﺮﯼ و ﺗﺸﮑﻴﻼت ﺳﺎزﯼ ﺟﻬﺖ ﻣﺒﺎرزﻩ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﺐ ﻳﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬارﯼ ﺑﺮ ﻗﺪرت دوﻟﺘﯽ‪ ،‬ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ١٩۴٨‬هﻢ ﺑﺎ‬
    ‫ﭘﻴﺪاﻳﯽ اﺳﺮاﺋﻴﻞ‪ ،‬ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم ﻋﻠﻴﻪ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺁن دوﻟﺖ ﺗﻈﺎهﺮات راﻩ ﻣﯽ اﻧﺪازﻧﺪ و‬
    ‫ﺣﺘﯽ ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ داوﻃﻠﺐ ﭘﻨﺞ هﺰار ﻧﻔﺮﯼ را ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﻧﺎم ﻧﻮﻳﺴﯽ ﻣﯽ‬
    ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺷﺎﻩ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﻓﻞ ﻳﻬﻮدﯼ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺣﺮﮐﺖ اﻳﻦ داوﻃﻠﺒﻴﻦ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
    ‫ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻋﺮب ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ رﻓﺘﺎر ﻏﻴﺮ ﻣﺬهﺒﯽ ﺷﺎﻩ ﺟﻮان و ﺷﻬﺮت‬
    ‫درﺑﺎر او ﺑﻪ ﻓﺴﺎد اﺧﻼﻗﯽ و ﮐﺮدار ﻏﻴﺮاﺳﻼﻣﯽ ‪ ،‬ﺧﺸﻢ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ را ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
    ‫او ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪224‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در ﺁﻏﺎز ﺳﺎل ‪ ١٩۴٩‬ﻃﯽ ﻣﺮاﺳﻤﯽ در داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎن ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎﺷﺎﻩ‬
    ‫ﺳﻮءﻗﺼﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬از ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﭼﻨﺪ‬
    ‫ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﺷﻠﻴﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﺤﻮ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺁﺳﺎﻳﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺻﻮرت وﻳﺮا ﺧﺮاش ﻣﯽ‬
    ‫دهﺪ! ﺿﺎرب ﺗﻮﺳﻂ اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﻌﻠﻮم‬
    ‫ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻀﻮ ﺳﺎﺑﻖ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ اﺧﻴﺮ هﻢ ﺑﺎ‬
    ‫ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم و روزﻧﺎﻣﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن )ﭘﺮﭼﻢ اﺳﻼم( هﻤﮑﺎرﯼ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﻩ‬
    ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ و ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﻋﻼم‬
    ‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادﯼ از ﺳﺮان ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ و دﺳﺘﻪ اﯼ از‬
    ‫ﻣﺬهﺒﻴﻮن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ ﺑﻪ زﻧﺪان ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﻩ و درﺑﺎر از اﻳﻦ‬
    ‫ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻼﻳﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺧﻮد را ﺗﺜﺒﻴﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ﺗﺮازوﯼ‬
    ‫ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺧﻮد ﺑﮕﺮداﻧﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬درﺑﺎر ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎﯼ ﭘﻬﻠﻮﯼ ﻣﺜﻞ ﺑﺴﻴﺎرﯼ دﻳﮕﺮ از ﺧﺎﻧﺪان هﺎﯼ ﻣﺘﻤﻮل و‬
    ‫ﺧﻮﺷﮕﺬران‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﻋﻠﻢ و ادب ﻧﺒﻮد‪ .‬رواج ﺑﯽ ﺑﻨﺪوﺑﺎر ﻋﻴﺶ و ﻃﺮب‪ ،‬اﻋﻀﺎﯼ‬
    ‫درﺑﺎر )ﻣﺜﻞ اﺷﺮف ﺧﻮاهﺮ دوﻗﻠﻮﯼ ﺷﺎﻩ( را ﺑﺪﻧﺎم ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﭘﻮﻟﺪوﺳﺘﯽ و ﻓﺴﺎد‬
    ‫ﻣﺎﻟﯽ ﺁﻧﺎن )ﻣﺜﻞ ﺷﺎهﭙﻮر ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺑﺮادر ﻧﺎﺗﻨﯽ ﺷﺎﻩ( ﺷﻬﺮت داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺠﺮوﻳﻬﺎ‬
    ‫هﻢ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﺪم ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺻﺤﻴﺢ در ﺧﺎﻧﺪان رﺿﺎﺧﺎن ﻗﻠﺪر و ﺑﻴﺴﻮاد ﺑﻮد‪ ،‬و هﻢ ﺗﺎﺛﻴﺮ‬
    ‫ﺛﺮوت و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﺷﺮاﻓﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻴﮑﺎرﮔﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﻓﺴﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪،‬‬
    ‫واﺑﺴﺘﮕﺎن ﺑﻪ درﺑﺎر و ﮐﺎرﮔﺰاران ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺁﻧﺎن هﻢ‪ ،‬اﻓﺮادﯼ ﺧﻮش ﻧﺎم و ﺑﯽ‬
    ‫ﻏﺮض ﻧﺒﻮدﻧﺪ و اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎﯼ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ )ﺑﺨﺼﻮص اﻧﮕﻠﻴﺲ( ارﺗﺒﺎط داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
    ‫ﻳﮑﯽ از ﺁن ﮐﺎرﮔﺰاران ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ هﮋﻳﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﻏﻢ اﺳﺘﻌﺪاد‪ ،‬ﺗﺤﺼﻴﻞ و‬
    ‫ﺗﺠﺮﺑﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ زﻳﺎدﻩ ﻃﻠﺒﯽ و ﺧﻮدﺧﻮاهﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺷﺨﺼﯽ و رواﺑﻂ ﺑﺎ درﺑﺎر را‬
    ‫ﺑﺮ هﻤﻪ اﻣﻮر ارﺟﺢ ﻣﻴﺪاﺷﺖ‪.‬‬

    ‫‪225‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ،١٩۴٨‬هﮋﻳﺮ ﺑﻪ وزارت درﺑﺎر رﺳﻴﺪ ﺗﺎ ﺳﻠﻄﻪ ﺁﻧﺮا ﺑﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮐﺸﻮر‬
    ‫ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﺰودﯼ ﺑﺎ اﻧﺤﻼل ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ و ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم‪ ،‬ﻋﻤﺪﻩ ﮔﺮوهﻬﺎﯼ‬
    ‫ﺗﻨﺪرو از ﮔﺮدوﻧﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﺗﻮازن ﻧﻴﺮوهﺎ در ﻣﺠﻠﺲ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ هﻨﻮز‬
    ‫ﻣﻠﯽ ﮔﺮاﻳﺎن و ﻣﻴﺎﻧﻪ روان ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻃﺮح اﺳﺘﻴﻀﺎح ﺑﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ دوﻟﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ‬
    ‫ﮔﺬارﻧﺪ و ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ و ﺑﺤﺚ ﺁﻧﺮا در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺮدم رﺳﻮا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ‬
    ‫هﮋﻳﺮ ﺁن ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ رﺳﻢ ﺳﻴﺎﻩ دورﻩ رﺿﺎﺷﺎﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻘﻠﺐ ﮔﺴﺘﺮدﻩ و ﻣﻨﻈﻢ در‬
    ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺎﻧﺰدهﻢ را در اﺧﺘﻴﺎر ﮐﺎﻣﻞ درﺑﺎر ﻗﺮار دهﺪ‪ .‬او ﻧﻴﺰ در‬
    ‫هﻤﺪﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﺳﺮان ﭘﻠﻴﺲ و ارﺗﺶ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺑﺎ ه ّﻤﻴﺖ ﺑﻪ اﻳﻨﮑﺎر ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از‬
    ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ در ﺣﻮزﻩ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺧﻮد ﺣﺘﯽ ﻳﮏ راﯼ هﻢ ﻧﻴﺎوردﻧﺪ! اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ‬
    ‫"ﻓﺎﺣﺶ" ﺑﺎﻋﺚ ﺑﯽ ﺁﺑﺮوﻳﯽ ﺷﺪ!‬

    ‫در اﻋﺘﺮاض‪ ،‬ﺳﺮان ﻣﻠﻴﮕﺮا و ﻣﻴﺎﻧﻪ رو در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺎخ ﺷﺎﻩ ﻣﺘﺤﺼﻦ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ‬
    ‫اﻓﺸﺎﮔﺮﯼ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﻣﻨﻔﺮد ﻳﺎ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﺣﺰاب ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
    ‫ﺣﻮل ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﺗﻘﻠﺐ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻧﺪ و در ﺑﻬﺎر ﺳﺎل ‪" ١٩۴٩‬ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ" را‬
    ‫ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﺪق ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﻧﺪ؛ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺬهﺒﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
    ‫ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬اﻋﺘﺮاض ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﯽ‬
    ‫ﻧﺮﺳﻴﺪ و هﮋﻳﺮ و درﺑﺎر از ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻋﺪول ﻧﻨﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻬﺮان دﭼﺎر ﺑﺤﺮاﻧﯽ‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻴﺮﻓﺖ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺳﺒﮏ رﺿﺎﺷﺎﻩ را زﻧﺪﻩ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻪ اﻳﻦ‬
    ‫ﺷﺎﻩ و وزﻳﺮ درﺑﺎرش ﺁن اﻗﺘﺪار ‪ ٢۵‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ را داﺷﺘﻨﺪ و ﻧﻪ ﺗﻮدﻩ ﻣﺮدم ﺗﺤﺖ‬
    ‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ‪ ٨‬ﺳﺎل ﺑﺤﺚ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﺣﺰاب زﻳﺮ ﺑﺎر اﻳﻦ زورﮔﻮﻳﯽ وﻗﻴﺤﺎﻧﻪ ﻣﻴﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
    ‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ،١٩۴٩‬وزﻳﺮ درﺑﺎر هﮋﻳﺮ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺷﺮﮐﺖ در ﻳﮏ‬
    ‫ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺬهﺒﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻀﻮﯼ از ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم ﺗﺮور ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻗﺘﻞ‬
    ‫هﮋﻳﺮ‪ ،‬درﺑﺎر ﺑﻪ ﻟﺮزﻩ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و ﺷﺎﻩ از ﻋﺎﻗﺒﺖ ﮐﺎر ﺑﻴﻤﻨﺎﮎ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‬
    ‫ﺗﻬﺮان ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﻗﻠﻴﺘﯽ از ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ راﻩ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪226‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﻠﯽ ﺷﺪن ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ‬


    ‫در ﺁﻏﺎز ﺳﺎل ‪ ١٩۵٠‬ﺑﺮاﯼ ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻣﻮج ﺗﺮورهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺑﻪ اﻣﻴﺪ‬
    ‫اﺻﻼﺣﺎت اﻗﺘﺼﺎدﯼ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺑﺮﻏﻢ ﺗﺮﺳﺸﺎن از ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﻣﻘﺘﺪر‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ و‬
    ‫ﺷﺎﻩ ﺑﺮ ﺻﺪارت ﻳﮏ ارﺗﺸﯽ ﮐﺎرﮐﺸﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﭙﻬﺒﺪ ﻋﻠﯽ رزم ﺁرا‪ ،‬ﺗﻮاﻓﻖ ﻣﯽ‬
    ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﻬﺒﺪ رزم ﺁرا در دورﻩ ﺧﺪﻣﺖ ‪ ٣٠‬ﺳﺎﻟﻪ اش ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﯽ و ﻟﻴﺎﻗﺘﯽ‬
    ‫ﺑﺮوز دادﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ دوﺳﺖ و دﺷﻤﻦ را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﺑﺴﻴﺎرﯼ‬
    ‫اﻓﺴﺮان دﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل راﺣﺘﯽ ﺣﺎل‪ ،‬ﺧﻮﺷﮕﺬراﻧﯽ و ﺣﺘﯽ ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎدﻩ هﺎﯼ ﻣﺎﻟﯽ‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬رزم ﺁرا دل ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ داﺷﺖ و ﻣﺮد ﻋﻤﻞ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﻴﺎﻗﺘﺶ ﭼﺸﻢ رﺿﺎﺧﺎن را‬
    ‫ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﮔﺮوهﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ در ﻣﺪرﺳﻪ ﻧﻈﺎم ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﺪ‪ .‬در‬
    ‫ﺁﻧﺠﺎ هﻢ ﮔﻞ ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
    ‫ﭘﺮ ﺁﺷﻮب ﻟﺮﺳﺘﺎن اﻋﺰام ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻋﺸﺎﻳﺮ و اﺷﺮار ﻣﺴﻠﺢ ﺑﺠﻨﮕﺪ‪ .‬ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎ‬
    ‫ﮐﺎرداﻧﯽ و دراﻳﺖ از ﭘﺲ ﺁن ﻣﻬﻢ ﺑﺮﺁﻣﺪ و ﻋﻤﺪﻩ اﻳﻼت را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻔﻮ ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
    ‫از ﺟﻨﮓ ﻣﻨﺼﺮف ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ را ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﻬﺒﺪ رزم ﺁرا از‬
    ‫ﻣﻌﺪود اﻓﺴﺮاﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺁن ﻗﺰاق ﻗﻠﺪر ﻧﻤﯽ ﺗﺮﺳﻴﺪ و رﺿﺎﺷﺎﻩ هﻢ اﺣﺘﺮام او را‬
    ‫داﺷﺖ‪.‬‬

    ‫ﺳﭙﻬﺒﺪ رزم ﺁراﯼ ‪ ۵٠‬ﺳﺎﻟﻪ ﻳﮏ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در داﻧﺸﮑﺪﻩ اﻓﺴﺮﯼ‬
    ‫درس ﻣﻴﺪاد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ زﺑﺎﻧﺪاﻧﯽ و ﻣﺮدم ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺧﻮﻳﺶ در ﻣﻴﺎن ﻃﺒﻘﺎت ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
    ‫)اﺷﺮاف‪ ،‬اﺣﺰاب و ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ هﺎ( ﻧﻴﺰ ﺟﺎ ﺑﺎز ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬از ﺁن ﻧﻮع ﻣﺮداﻧﯽ ﺑﻮد‬
    ‫ﮐﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ هﺎﯼ اهﻞ ﻋﻤﻞ و روﺷﻦ ﺑﻴﻦ را ﺧﻮش ﻣﯽ ﺁﻣﺪ؛ ﺑﯽ اﻓﺎدﻩ و ﮐﺎردان‪،‬‬
    ‫ﻗﻮﯼ و ﻧﺘﺮس‪ ،‬ﺑﺎ اﻃﻼع و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰ‪ .‬ﻻﺟﺮم در ﺁن ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﺤﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ‬
    ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺷﺎﻩ و وزﻳﺮ ﺗﺮور ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ ﻟﺮزﻩ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬رزم ﺁرا‬
    ‫در ﻗﺎﻟﺐ ﻳﮏ ﻧﺎﺟﯽ ﻣﻠﯽ ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ دوﻟﺖ رﺳﻴﺪ‪.‬‬

    ‫‪227‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻣﺎ اﻗﻠﻴﺖ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ )ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﻣﺼﺪق و ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ( در ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺎﻧﺰدهﻢ از ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
    ‫ﺁن ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﻘﺘﺪر وﺣﺸﺖ داﺷﺘﻨﺪ و در ﭼﻬﺮﻩ ﺳﭙﻬﺒﺪ رزم ﺁرا ﻳﮏ رﺿﺎﺧﺎن‬
    ‫ﮐﻮﭼﮏ اﻧﺪام ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪ .‬هﺮ ﮐﺎرﻳﮑﻪ دوﻟﺖ ﺳﭙﻬﺒﺪ ﻣﻴﮑﺮد در ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺎن ﻣﺤﮑﻮم‬
    ‫ﺑﻮد و ﺑﻮﯼ اﻳﺠﺎد ﻣﺠﺪد دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﯽ داد‪ .‬ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ در ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺠﻠﺲ‪،‬‬
    ‫ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺗﻈﺎهﺮات ﻋﻠﻴﻪ "دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر" ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﺼﺪق در داﺧﻞ ﻣﺠﻠﺲ رزم‬
    ‫ﺁرا را ﺗﻬﺪﻳﺪ و اﺳﺘﻴﻀﺎح ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ ﮐﺎردان ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺎت را‬
    ‫ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و از ﻣﻮاﻧﻊ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ ﺗﺎ ﻃﺮﺣﻬﺎﯼ ﺧﻮد را اﺟﺮا ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﺣﻮل ﭘﺎﮐﺴﺎزﯼ ادارات از ﮐﺎرﻣﻨﺪان رﺷﻮﻩ ﺧﻮار‪ ،‬ﺑﻬﺒﻮد‬
    ‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﯽ ﺧﺪﻣﺎت ﺷﻬﺮﯼ‪ ،‬اﺻﻼﺣﺎت ﻣﺤﺪود ارﺿﯽ و اﺟﺮاﯼ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت اﻧﺠﻤﻦ‬
    ‫هﺎﯼ وﻻﻳﺘﯽ و اﻳﺎﻟﺘﯽ اﺳﺘﻮار ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺎت دوﻟﺖ‪ ،‬هﻢ ﻣﻮرد‬
    ‫ﺣﻤﻠﻪ اﻗﻠﻴﺖ "ﺿﺪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ" ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و هﻢ ﻣﻮرد اﻧﺰﺟﺎر اﻋﻴﺎن‬
    ‫و اﺷﺮاف ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺮس از دﺳﺖ دادن ﺷﻐﻞ هﺎﯼ ﭘﺮﻣﻨﻔﻌﺖ دوﻟﺘﯽ و اراﺿﯽ‬
    ‫وﺳﻴﻊ روﺳﺘﺎﻳﯽ را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ درﺑﺎر و ﺷﺎﻩ هﻢ ﻧﮕﺮان اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ ﺳﭙﻬﺒﺪ‬
    ‫رزم ﺁرا ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮ ﮔﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ و ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ‬
    ‫ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﺳﻠﻴﻢ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﻘﻴﻪ از ﺧﻮاب ﺑﻴﺪار ﺷﺪﻩ و ﻣﯽ‬
    ‫ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ هﺮ ﻧﺤﻮ ﻣﻤﮑﻦ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ! روزﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﺷﻬﺮ هﻢ ﺣﻤﻼت ﭘﺮ‬
    ‫ﻧﻴﺶ و ﮐﻨﺎﻳﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ را ﺑﺎ ﺁب و ﺗﺎب ﭼﻮن داﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ ﭘﺮ هﻴﺠﺎن ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؛‬
    ‫ﻼ دﻳﺮوز ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ ﺟﻠﻮﯼ ﻣﺠﻠﺲ ﻓﺮﻳﺎد زد "ﻣﺮگ ﺑﺮ‬
    ‫ﺗﺎ ﻋﺎﻣﻪ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺜ ً‬
    ‫دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر" و اﻣﺮوز ﻣﺼﺪق ﻧﻌﺮﻩ ﮐﺸﻴﺪ ﮐﻪ "رزم ﺁرا را ﻣﺜﻞ ﻣﺮغ ﺧﻔﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ "‬
    ‫و ﺳﭙﺲ از ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﻏﺶ ﮐﺮد!‬

    ‫اﻣﺎ ﺟﻨﺎح ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺣﺮﺑﻪ ﻣﺤﮑﻤﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ دﮐﺘﺮ ﻓﺎﻃﻤﯽ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻗﺮارداد ﻧﻔﺖ را‬
    ‫ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺖ و ﻣﺼﺪق از دوﻟﺖ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﯼ و اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
    ‫وﻗﺘﻴﮑﻪ رزم ﺁرا در ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻧﻔﺖ ﻣﺠﻠﺲ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﻓﻨﯽ‪،‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪228‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺗﻮان اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﻧﻴﺮوﯼ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻻزم ﺑﺮاﯼ ﮔﺮداﻧﺪن ﺻﻨﺎﻳﻊ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﻧﻔﺖ را‬
    ‫ﻧﺪارد و ﺻﻨﻌﺘﮕﺮان داﺧﻠﯽ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﻋﺎﺟﺰ هﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ‬
    ‫ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ ﮐﻮرﻩ و ﭘﻤﭗ و ﺑﺮج ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻧﻔﺘﯽ؛ ﻓﻐﺎن از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن و ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت‬
    ‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺮﺁﻣﺪ ﮐﻪ رزم ﺁرا ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﭘﺮﺳﺖ و ﺧﻮد ﺑﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﺮدم اﻳﺮان را ﺑﻪ‬
    ‫هﻴﭻ ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮد!‬

    ‫اﻗﻠﻴﺖ ﻣﺠﻠﺲ ﺣﺲ ﮐﺮد ﮐﻪ در ﻗﻀﻴﻪ ﻧﻔﺖ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺴﺎﺳﯽ ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
    ‫ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺼﺪق ﺑﺎ ﺗﺮﻓﻨﺪﯼ ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻧﻔﺖ ﻣﺠﻠﺲ رﺳﻴﺪ و در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در‬
    ‫ﻋﻤﺮش ﻧﻪ ﭼﺎﻩ ﻧﻔﺖ دﻳﺪﻩ و ﻧﻪ درس ﭘﺎﻻﻳﺶ ﮔﺬراﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺟﺪﻳﺖ ﺑﺠﺎن دوﻟﺖ‬
    ‫رزم ﺁرا اﻓﺘﺎد ﺗﺎ ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ اﻳﺮان را ﻣﻠﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﮏ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ هﻢ ﻋﺎﻣﻪ‬
    ‫ﺑﺎزارﯼ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ رﻳﺨﺘﻨﺪ و ﻓﺮﻳﺎد ﮐﻨﺎن ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻧﻔﺖ ﻣﻠﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪ اﯼ‬
    ‫ﺑﻮد ﮐﻪ رزم ﺁرا ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺴﺎدﮔﯽ دﻓﻊ ﻧﻤﺎﻳﺪ!‬

    ‫ﺷﺮﮐﺖ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﮐﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ را ﻃﯽ ﭼﻬﻞ ﺳﺎل از دل ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ و ﺑﺎﺗﻼق هﺎﯼ‬


    ‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻴﻢ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺑﺸﮑﻪ در روز و ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺁن در ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ و‬
    ‫ﻣﺠﻬﺰﺗﺮﻳﻦ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻩ ﺟﻬﺎن در ﺁﺑﺎدان رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ از ﻣﺎﻳﻤﻠﮏ‬
    ‫ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻرﯼ ﺧﻮد ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﻓﻘﻴﺮ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪ اﯼ ﺣﺪود‬
    ‫ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر در ﺳﺎل‪ ،‬ﻧﻪ ﻗﺎدر ﺑﻮد ﺳﻬﻢ اﻧﮕﻠﻴﺲ را ﺑﺨﺮد و ﻧﻪ ﺑﻨﻴﻪ ﺁﻧﺮا‬
    ‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ زور از دﺳﺖ ﺁﻧﺎن ﺧﺎرج ﺳﺎزد و ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮدارﯼ و‬
    ‫ﭘﺎﻻﻳﺶ ﻧﻔﺖ ﺑﭙﺮدازد‪ .‬ﻻﺟﺮم‪ ،‬رزم ﺁرا ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻃﺮف اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ را‬
    ‫ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻬﺎﯼ داﺧﻠﯽ ﺟﻠﺐ ﮐﻨﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺠﺪد ﻗﺮارداد و ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﺑﻬﺘﺮ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ اﻳﺮان ﺷﻮد‪ .‬در هﻤﺎن زﻣﺎن‪ ،‬ﺷﺮﮐﺘﻬﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ‬
    ‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدﯼ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺁن ﮐﺸﻮر ﻗﺮاردادﯼ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
    ‫ﻣﺴﺎوﯼ )‪ (۵٠/۵٠‬ﺳﻮد ﻣﻨﻌﻘﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻧﮕﻠﻴﺴﻴﻬﺎ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﺳﻬﻢ اﻳﺮان را اﻓﺰاﻳﺶ دهﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دادن اﻣﺘﻴﺎزاﺗﯽ ﻧﺎﭼﻴﺰ و ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺴﻨﺪﻩ‬

    ‫‪229‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﺳﺮﺧﻮردﮔﯽ‪ ،‬ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت روزﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﭼﭗ و ﻧﻄﻖ هﺎﯼ ﺁﺗﺸﻴﻦ‬
    ‫ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ در ﻣﺠﻠﺲ‪ ،‬ﺳﭙﻬﺒﺪ رزم ﺁرا در ﺑﻴﻦ ﻋﻮام ﺑﺪ ﻧﺎم ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺑﻬﺎر ‪ ،١٩۵١‬ﺁن ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ ﮐﻮﺷﺎ و ﻣﺒﺘﮑﺮ هﻢ ﺑﺪﺳﺖ ﻓﺮدﯼ از ﮔﺮوﻩ‬
    ‫ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم ﺗﺮور ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺼﺪق ﺳﺮاﺳﻴﻤﻪ‬
    ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن را ﺗﻬﻴﻴﺞ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻃﺮح ﻣﻠﯽ ﺷﺪن ﻧﻔﺖ را ﺗﺼﻮﻳﺐ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ‬
    ‫ﺻﺪﯼ ﻧﻮد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ اﻋﺘﻘﺎدﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﺗﺮس ﺗﺮورهﺎﯼ ﻓﺮدﯼ و‬
    ‫ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺟﻮ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬راﯼ ﻣﺜﺒﺖ دادﻧﺪ!‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪230‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ -۵‬دوﻟﺖ دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﺪق‬


    ‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻠﯽ ﮐﺮدن ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ ﺗﺼﻮﻳﺒﺶ ﺁﺳﺎن ﺑﻮد و اﻧﺠﺎﻣﺶ ﻣﺸﮑﻞ! اﻗﻠﻴﺖ‬
    ‫ﻣﺠﻠﺲ اﻳﺮان را در ﭼﺎﻟﻪ اﯼ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ هﺮ دوﻟﺘﻤﺮدﯼ ﻣﺨﺎﻟﻔﺶ ﺣﺮف ﻣﯽ زد‬
    ‫دﭼﺎر ﻣﺮگ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻳﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪ اﯼ داغ ﻣﯽ ﺷﺪ و هﻴﭽﮑﺲ را هﻢ ﻳﺎراﯼ اﻧﺠﺎم ﺁن‬
    ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﺒﻮد! ﻳﺎس ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺠﺎ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﺳﻴﺪﺿﻴﺎء ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﯽ )ﮐﻪ هﻢ‬
    ‫اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺑﻮد و هﻢ اﺳﻼﻣﯽ( ﺑﺮاﯼ ﻗﺒﻮل ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮﯼ وارد ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺷﺪ‪ .‬در‬
    ‫اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻪ ﻃﻌﻨﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﮐﻪ؛ ﭼﺮا‬
    ‫ﺁن ﭘﻴﺮﻣﺮد )ﻣﺼﺪق( ﺧﻮدش ﺻﺪر اﻋﻈﻢ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ اﻳﻦ ﺑﺎر را ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ‬
    ‫ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ؟ ﻣﺼﺪق هﻢ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻣﺠﻠﺲ ﺗﻤﺎرض ﻣﻴﮑﺮد و ﺧﻮد را ﻻﯼ ﭘﺘﻮ و‬
    ‫ﻋﺒﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﺮﯼ و ﺿﻌﻒ ﻣﯽ زد‪ ،‬ﻧﺎﺑﺎوراﻧﻪ ﺁن ﭼﺎﻟﺶ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ! در ﻧﻴﻤﻪ ﺑﻬﺎر‬
    ‫‪ ،١٩۵١‬دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﺪق ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮﯼ اﻳﺮان رﺳﻴﺪ و ﺳﻪ روز ﺑﻌﺪ هﻢ ﺷﺎﻩ‬
    ‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻠﯽ ﺷﺪن ﻧﻔﺖ را اﻣﻀﺎ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﺪق )ﻣﺼﺪق اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ( از ﺧﺎﻧﻮادﻩ اﯼ اﺷﺮاﻓﯽ )ﻗﺎﺟﺎر( ﺑﻮد و از ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬


    ‫دﮐﺘﺮاﯼ ﺣﻘﻮق داﺷﺖ؛ اﻣﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻤﮑﻦ ﻣﺎدﯼ‪ ،‬ﺳﻮاد ﻓﺮﻧﮕﯽ و اﻋﺘﺒﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪،‬‬
    ‫ﻋﻤﻴﻘًﺎ از "ﺷﻴﻮﻩ ﻏﺮﺑﯽ" ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺟﺪﻳﺪ در اﻳﺮان ﺑﻴﺰار ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺼﺪق رﻳﺸﻪ ﺗﻤﺎم‬
    ‫ﻣﺸﮑﻼت ﮐﺸﻮر را در ﻧﻔﻮذ ﺧﺎرﺟﯽ )ﺑﺨﺼﻮص اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن( ﻣﯽ دﻳﺪ ﮐﻪ ﮐﺸﻮر را‬
    ‫ﭼﻮن ﮔﺎوﯼ ﺷﻴﺮدﻩ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﯽ )ﻧﻔﺖ( ﻣﯽ دوﺷﻴﺪ و ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و‬
    ‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران و دوﻟﺘﻤﺮدان را واﺑﺴﺘﻪ و ﻓﺎﺳﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬او‬
    ‫ﻧﻈﻢ ﺟﺪﻳﺪ ﭘﻬﻠﻮﯼ را از ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻗﺪﻳﻢ ﺳﺒﮏ ﻗﺎﺟﺎر ﺑﺪﺗﺮ و ﺑﺮاﯼ اﻳﺮان ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮ‬
    ‫ﻣﯽ داﻧﺴﺖ؛ ﭼﻮﻧﮑﻪ ارزش هﺎ و ﺳﻨﺖ هﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ را ﺑﺮ ﺁن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﺮﻗﯽ ﺑﺎ زور‬
    ‫و ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬روﻳﺎﯼ ﻣﺼﺪق ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﻳﺮان‬
    ‫ﺑﻪ ﺣﺎل و روز زﻣﺎن ﮐﻮدﮐﻴﺶ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﻮر ﺳﺎدﻩ و ﺧﻮدﮐﻔﺎ ﻣﯽ ﭼﺮﺧﻴﺪ‪،‬‬

    ‫‪231‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫دوﻟﺘﻤﺮداﻧﺶ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺣﮑﻢ ﻣﯽ راﻧﺪﻧﺪ و ﻧﻈﺎم ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ و ﻗﻀﺎﻳﯽ اش ﺑﯽ ﭘﻴﺮاﻳﻪ و‬


    ‫روﺷﻦ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫در اﺑﻌﺎد ﻓﺮدﯼ‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﻣﺼﺪق ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﻋﺎﻃﻔﯽ‪ ،‬زودرﻧﺞ و ﺣﺴﺎس ﺑﻮد‪ .‬ﻗﻠﺐ‬
    ‫ﻣﻬﺮﺑﺎن و روح ﭘﺎﮎ او ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﻋﻮام و ﺧﻮاص ارﺗﺒﺎط ﮔﻴﺮد و ﺁﻧﺎن‬
    ‫را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ زود رﻧﺞ وﯼ ﺑﻪ هﻤﺎن راﺣﺘﯽ از اﻓﺮاد‬
    ‫ﺳﺮﺧﻮردﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺑﺎ رﻓﺘﺎرﯼ ﻋﺼﺒﯽ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺁﻧﺎن را ﻧﻴﺰ دﻟﺰدﻩ ﺳﺎزد‪ .‬ﭼﻬﺮۀ‬
    ‫ﺷﮑﺴﺘﻪ و روﺣﻴﻪ ﻏﻤﻨﺎﮎ‪ ،‬ﺑﺪن ﭘﻴﺮ و ﺧﺴﺘﻪ ﻣﺼﺪق‪ ،‬ﺁﻳﻴﻨﻪ ﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎﯼ ﮐﺸﻮر‬
    ‫ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ و ﻓﺮﺗﻮت اﻳﺮان در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﭘﺮ ﺗﻼﻃﻢ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ و‬
    ‫ﺑﺨﺎﻃﺮ اﺧﻼص ﺑﯽ ﭘﺎﻳﺎﻧﺶ‪ ،‬در ﻧﻈﺮ اﻗﺸﺎر ﺳﺘﻢ ﮐﺸﻴﺪﻩ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺬل اﻋﺘﻤﺎدﯼ ﭘﺪراﻧﻪ‬
    ‫ﺟﻠﻮﻩ ﻣﻴﮑﺮد‪.‬‬

    ‫دوران دو ﺳﺎل وﻧﻴﻢ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﺼﺪق ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ ﺑﻠﺒﺸﻮﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ اﻳﺮان در اﺑﺘﺪاﯼ‬
    ‫دهﻪ ‪ ١٩۵٠‬اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻋﺪم وﺟﻮد ﺗﺸﮑﻞ هﺎﯼ ﺟ ّﺪﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻳﮏ‬
    ‫"ﭼﻬﺮﻩ ﻏﺎﻟﺐ" ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﭼﻬﺮﻩ هﺎﯼ ﻏﺎﻟﺐ هﻢ ﻋﻤﺮ ﻣﺤﺪودﯼ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎ اﻣﻮاج‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ زﻳﺮورو ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺗﺮورﻳﺴﺖ هﺎ ﻣﻌﺪوم ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
    ‫دﺳﺘﻪ اﯼ ﺷﺎن ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ادارﻩ ﻣﻤﻠﮑﺖ را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﭘﺎﮐﯽ ﻧﻴﺖ ﺑﯽ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
    ‫ﮔﺮوهﯽ از اﺧﻼص ﺳﺮﺷﺎر‪ ،‬ﺗﻮان ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﺗﺼﻤﻴﻢ و اﺟﺮا ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﻃﺒﻘﻪ ﺟﻮان روﺷﻨﻔﮑﺮ ﻣﺘﺸﺘﺖ و ﺑﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺸﻮر ﺧﻮد و اوﺿﺎع ﺟﻬﺎن را‬
    ‫ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ روش ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﺮ ﺁن ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬارد‪ .‬ﺧﻮد‬
    ‫ﺑﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻏﺮور و ﺧﻮدﺧﻮاهﯽ اﻏﻠﺐ ﻣﺎﻧﻊ هﻤﮑﺎرﯼ اﻳﻨﺎن ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ و ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
    ‫اﺣﺰاب ﻗﻮﯼ و ﺟﺒﻬﻪ هﺎﯼ ﻣﺘﺤﺪ و ﮐﺎرا ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﮐﺸﻮرهﺎﯼ‬
    ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻴﺰ‪ ،‬روﺷﻨﻔﮑﺮان اﺻﻼح ﮔﺮ هﻴﭻ راﺑﻄﻪ هﻤﺠﻮﺷﯽ ﺑﺎ ارﺗﺶ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و‬
    ‫ﻋﻤﺪﺗًﺎ از اﻳﺠﺎد هﻤﮑﺎرﯼ و هﻤﻔﮑﺮﯼ ﺑﺎ ﺁن ﮔﺮوﻩ ﻗﺪر ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬
    ‫ﺑﺠﺰ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ ﮐﻪ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﺮﺳﭙﺮدﮔﯽ ﺑﯽ ﺛﻤﺮش ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ و‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪232‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺷﻮروﯼ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ و وﺟﻬﻪ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻩ و ﺣﺘﯽ ﻏﻴﺮ‬
    ‫ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن اﻳﺮان هﻢ اﻏﻠﺐ ﻗﻠﺪر و ﺑﻴﺮﺣﻢ ﺑﻮدﻧﺪ و در دﺳﺘﮕﺎهﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻃﺎﻋﺖ‬


    ‫ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ و زورﮔﻮﻳﯽ ﺑﻪ زﻳﺮ دﺳﺖ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﺗﺤﺖ اﻟﻐﺎﻋﺎت ﺷﺎﻩ‬
    ‫و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن‪ ،‬از ﺳﻴﺎﺳﺖ و روﺷﻨﻔﮑﺮان دورﯼ ﻣﯽ ﺟﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺁن هﺮ دو ﮔﺮوﻩ‬
    ‫ﻣﺸﮑﻮﮎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﻃﺮف ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ‪ ،‬ارﺗﺶ ﺑﮑﺮات هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﮕﺎن هﺎر ﺑﻪ ﺟﺎن‬
    ‫ﺟﻮاﻧﺎن اﺻﻼح ﻃﻠﺐ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد و ﺁﻧﺎن را از ﺧﻮد ﺑﻪ وﺣﺸﺘﯽ ﻏﺮﻳﺰﯼ وا ﻣﻴﺪاﺷﺖ‪.‬‬
    ‫ﺣﺘﯽ ﻣﺮدم ﮐﻮﭼﻪ و ﺧﻴﺎﺑﺎن هﻢ از ﭘﻠﻴﺲ و ارﺗﺶ رﺿﺎ ﺷﺎﻩ زور و ﺟﻮر دﻳﺪﻩ‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ و از ﺁن ﮔﺮوﻩ ﺑﻴﻢ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺸﮑﻞ و ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻴﻤﯽ از اﺗﺒﺎع ﮐﺸﻮر در دهﺎﺗﯽ‬
    ‫ﺑﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺻﺪ ﻧﻔﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﻟﻬﺠﻪ دو دﻩ ﺁﻧﻄﺮﻓﺘﺮ‬
    ‫را ﻧﺪاﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎدﻩ هﺎ ﻣﺤﺪود و ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻴﺘﯽ دﺷﻮار ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻬﺮان ﺑﻮد ﮐﻪ داﺷﺖ‬
    ‫رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﻠﺐ اﻳﺮان ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬و ﻣﺮدﻣﺶ ﮔﻮﺷﯽ ﺑﻪ رادﻳﻮ و ﻧﻈﺮﯼ ﺑﻪ‬
    ‫روزﻧﺎﻣﻪ هﺎ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺟﺪا از هﻢ ﻣﯽ زﻳﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻔﺎوت ﻟﻬﺠﻪ‬
    ‫هﺎ‪ ،‬ﻃﺎﻳﻔﻪ هﺎ و ﻧﮋادهﺎ ﺑﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ دﻳﻮارﯼ ﻧﺎﻣﺮﻳﯽ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﻓﻘﺮ‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎرﯼ و‬
    ‫ﺑﻴﺴﻮادﯼ ﻣﺮدم را ﺑﯽ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ‪ ،‬ﮐﻢ ﺗﻮان و ﻓﺎﻗﺪ ارادﻩ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻋﺎﺟﺰ از‬
    ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺴﺎﻳﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﻓﺮدﯼ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﻮد ﺑﺎر ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬اﮐﺜﺮﻳﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﻀﺎ و‬
    ‫ﻗﺪرﯼ‪ ،‬ﺧﺮاﻓﻪ ﭘﺮﺳﺖ‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ و ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺼﺪق ﮐﻪ ﺑﺎ ﻃﺮح ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
    ‫ﻧﻔﺖ و ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻠﯽ ﺳﺎزﯼ ﺑﺴﺎط دوﻟﺖ ﻗﺒﻠﯽ را ﺑﺮهﻢ رﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﺑﺎﻳﺪ هﻢ ﺁن‬
    ‫ﻣﻌﻀﻞ را ﺣﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و هﻢ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ دﺷﻮار ﺣﮑﻤﺮواﻳﯽ ﻣﻴﮑﺮد‪.‬‬

    ‫ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ رﺳﻴﺪن ﻣﺼﺪق ﻣﺪﻳﻮن ﻣﺒﺎرزات اﻗﻠﻴﺘﯽ ﻓﻌﺎل در ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺎﻧﺰدهﻢ‪،‬‬
    ‫ﺗﺤﺖ ﻟﻮاﯼ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺒﻬﻪ ﺣﺰب واﺣﺪﯼ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬اهﺪاف و‬
    ‫رهﺒﺮﯼ ﻣﺸﺨﺺ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯼ از ﻣﻨﻔﺮدﻳﻦ و اﺣﺰاب ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮد ﮐﻪ‬

    ‫‪233‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﻃﺌﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ هﮋﻳﺮ ﮔﺮد هﻢ ﺁﻣﺪﻧﺪ و ﻳﮑﺴﺎﻟﯽ ﺑﻌﺪ از ﺑﻘﺪرت رﺳﻴﺪن‬
    ‫ﻼ از هﻢ ﭘﺎﺷﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ و ﺁﻳﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪ اﯼ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﺗﺎ‬
    ‫ﻣﺼﺪق‪ ،‬ﻋﻤ ً‬
    ‫ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎﯼ ﻧﺎهﻤﮕﻮن ذﻳﻞ را در ﭼﺎرﭼﻮب ﺟﺒﻬﻪ اﯼ واﺣﺪ و ﮐﺎرﺁﻣﺪ هﻤﺎهﻨﮓ‬
    ‫ﺳﺎزد‪ .‬ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻣﺘﺸﮑﻠﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪:‬‬

    ‫اﺳﻼم ﮔﺮاﻳﺎن‪ -‬ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ و در ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻣﺨﻔﯽ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﻨﺪرو‬
    ‫و ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم‪ .‬ﻋﻘﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ در ﻣﺠﻤﻮع ﺣﻮل ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎرﯼ و ﺳﻨﺖ ﮔﺮاﻳﯽ‬
    ‫ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻧﻔﻮذ "ﮐﺎﻓﺮان" اﻧﮕﻠﻴﺲ و روس هﻢ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺪر‬
    ‫ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ در ﺷﻮرﺷﻬﺎﯼ ﻋﺘﺒﺎت ﺑﻴﻦ دو ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺑﻪ‬
    ‫ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻮد وﯼ ﺑﻪ اﺗﻬﺎم هﻤﺪﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺁﻟﻤﺎن دوﺳﺖ )ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‬
    ‫ﺳﺮﻟﺸﮑﺮ ﻓﻀﻞ اﻟﻪ زاهﺪﯼ( در هﻨﮕﺎﻣﻪ ﺟﻨﮓ دوم‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ هﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮ و‬
    ‫هﻤﺮاﻩ زاهﺪﯼ ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫ﺣﺰب ﭘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺴﺖ‪ -‬ﮔﺮوهﯽ ﻣﻠﯽ ﮔﺮا و ﺣﺘﯽ ﻧﮋاد ﮔﺮا ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺑﺮﻗﺮارﯼ‬
    ‫ﺣﺎﮐﻤﻴﺘﯽ ﺁرﻳﺎﻳﯽ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﻓﻼت اﻳﺮان ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﻴﻦ اﻳﻦ ﺣﺰب )ﻣﺜﻞ دارﻳﻮش‬
    ‫ﻓﺮوهﺮ( ﺧﻴﺎل داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﮑﻮﻩ و ﻋﻈﻤﺖ اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن را زﻧﺪﻩ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﺣﺰب اﻳﺮان – ﺗﺤﺖ رهﺒﺮﯼ اﻟﻬﻴﺎر ﺻﺎﻟﺢ‪ ،‬ﮐﺮﻳﻢ ﺳﻨﺠﺎﺑﯽ و ﺣﺴﻴﻦ ﻣ ّ‬


    ‫ﮑﯽ ﻗﺼﺪ‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﯼ ﻣﻠﯽ و ﺿﺪ اﺳﺘﺒﺪادﯼ و ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ اﺳﺘﻌﻤﺎر داﺷﺖ و از ﻣﺸﯽ ﺣﺮﮐﺖ‬
    ‫ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ و دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺑﺮاﯼ ﺑﺪﺳﺖ ﮔﻴﺮﯼ ﻗﺪرت‪ ،‬ﭘﻴﺮوﯼ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

    ‫ﺣﺰب زﺣﻤﺘﮑﺸﺎن – از اﻧﺸﻌﺎﺑﯽ اﺳﺘﻘﻼل ﺧﻮاهﺎﻧﻪ از ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و‬
    ‫ﺗﺤﺖ رهﺒﺮﯼ ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻘﺎﻳﯽ و ﺧﻠﻴﻞ ﻣﻠﮑﯽ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻳﮏ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﭼﭗ )ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ(‬
    ‫وﻟﯽ ﻣﻠﯽ و ﺑﺪور از رهﺒﺮﯼ ﺷﻮروﯼ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪234‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﻨﻔﺮدﻳﻦ – ﻣﺜﻞ دﮐﺘﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﻓﺎﻃﻤﯽ ﮐﻪ ﺣﻘﻮق دان و روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎرﯼ ﺟﻮان و ﭘﺮ‬
    ‫ﺣﺮارت ﺑﻮد و ﻧﻔﺮت از ﻓﺴﺎد درﺑﺎر و ﻧﻔﻮذ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎﯼ ﺧﺎرﺟﯽ و ﻓﻘﺮ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم‪،‬‬
    ‫وﻳﺮا ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﺎﻣﻞ از ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎﯼ ﻣﺼﺪق ﮐﺸﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫ﺑﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺻﺪارت‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﺗﻤﺎﻳﻞ اﻋﻀﺎﯼ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ و ﺣﺘﯽ ﺳﻨﺖ هﺎﯼ‬
    ‫ﻼ ﻣﺸﺎﺑﻪ دوﻟﺖ ﻗﺒﻠﯽ‬
    ‫ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﻣﺼﺪق دوﻟﺖ ﺧﻮد را ﺑﺠﺰ از ﺳﻪ ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﺮد و ﺣﺘﯽ ﺑﻪ اﻋﻀﺎﯼ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاهﺎن ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ دوﻟﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
    ‫اﻋﻼم ﻧﻤﻮد ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﭘﺎﻓﺸﺎرﯼ ﺁﻧﺎن از ﺟﺒﻬﻪ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد! ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﺼﺪق‬
    ‫ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ دوﻟﺖ ﺑﺎﻳﺪ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اﻓﺮاد ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ واﺑﺴﺘﮕﯽ هﺎﯼ ﺣﺰﺑﯽ ﺁﻧﺎن‬
    ‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﻮد؛ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ در ﺗﺌﻮرﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﺴﻴﻦ اﺳﺖ وﻟﯽ در ﻋﻤﻞ ﻣﻮﺟﺐ دﻟﺴﺮدﯼ‬
    ‫ﺁن ﻋﺪﻩ اﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺒﺎرزﻩ ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ و از ﺧﻮد ﮔﺬﺷﺘﮕﯽ‪ ،‬ﻳﮏ ﺣﺰب ﺟﺪﻳﺪ را‬
    ‫ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ‪ .‬از ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺼﺪق ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ ‪٩٠‬‬
    ‫درﺻﺪ ﮐﺮﺳﯽ هﺎﯼ ﻣﺠﻠﺲ در دﺳﺖ زﻣﻴﻨﺪاران ﺑﺰرگ‪ ،‬اﺷﺮاف و واﺑﺴﺘﮕﺎن ﺑﻪ‬
    ‫درﺑﺎر و ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ هﺎ ﺑﻮد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﺎﻣﯽ ﺁﺷﺘﯽ ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﺣﺘﯽ ﻳﮏ ﮐﺎﺑﻴﻨﻪ‬
    ‫اﺋﺘﻼﻓﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﺟﺪال در ﺳﻪ ﺟﺒﻬﻪ‬
    ‫ﻳﮏ ﺳﺎل اول ﺻﺪارت دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﺪق ﺑﻪ ﺟﺪال در ﺳﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬اول‪،‬‬
    ‫ﻣﻠﯽ ﮐﺮدن ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ ﺑﻮد و ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ دوﻟﺖ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺳﻬﺎﻣﺪار اﺻﻠﯽ ﺷﺮﮐﺖ‬
    ‫ﻧﻔﺖ اﻧﮕﻠﻮ– اﻳﺮان‪ .‬دوم‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت دورﻩ هﻔﺪهﻢ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا ﮐﻪ ﺁﻧﺰﻣﺎن هﺮ دو‬
    ‫ﺳﺎل ﻳﮑﺒﺎر ﺑﺮﮔﺰار ﻣﻴﮕﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺳﻮم‪ ،‬ﻣﺒﺎرزﻩ ﻗﺪرت ﺑﺎ ﺷﺎﻩ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﻮء ﻗﺼﺪ‬
    ‫ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ در ‪ ،١٩۴٩‬اﺧﺘﻴﺎرات وﻳﮋﻩ و ﮔﺴﺘﺮدﻩ اﯼ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺁن ﺳﺎل‪ ،‬ﻣﺼﺪق‬
    ‫در هﺮ ﺳﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﯼ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﯽ ﻣﻠﯽ‬
    ‫ﻣﺒﺪل ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫‪235‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻠﯽ ﮐﺮدن ﻧﻔﺖ‪ ،‬دوﻟﺖ از ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ اﻧﮕﻠﻮ– اﻳﺮان ﺧﻠﻊ‬
    ‫ﻳﺪ ﻧﻤﻮد و ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﻔﺖ را ﺑﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﺟﺪﻳﺪ "ﻣﻠﯽ ﻧﻔﺖ اﻳﺮان"‬
    ‫ﺳﭙﺮد‪.‬‬

    ‫در اوان ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ١٩۵١‬ﻧﻴﺰ ارﺗﺶ اﻳﺮان در ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﭼﺎهﻬﺎﯼ ﻧﻔﺘﯽ‪ ،‬ﺧﻄﻮط‬
    ‫ﻟﻮﻟﻪ‪ ،‬ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻩ ﺁﺑﺎدان و ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل هﺎﯼ ﺻﺎدراﺗﯽ ﻧﻔﺖ را ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
    ‫دوﻟﺖ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﮐﻪ در دﺳﺖ ﺣﺰب ﮐﺎرﮔﺮ )ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ( ﺑﻮد‪ ،‬از اﻳﻦ اﻗﺪام اﻳﺮان‬
    ‫ﺑﺸﺪت ﻣﺘﺎﺛﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺁن دوﻟﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد در ﻟﻨﺪن ﺑﻪ ﻣﻠﯽ ﮐﺮدن ﺷﺮﮐﺘﻬﺎﯼ ﺑﺰرگ‬
    ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺖ‪ ،‬از اﻗﺪام ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺸﻮر "ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪۀ اﻳﺮان" اﻋﻼم‬
    ‫اﻧﺰﺟﺎر ﻧﻤﻮد و ﺁﻣﺎدﻩ ﺟﻨﮓ ﺷﺪ!‬

    ‫ﻗﺮﻳﺐ ‪ ٨۵‬درﺻﺪ از ﺳﻮد ﺧﺎﻟﺺ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ )ﺣﺪود ‪ ٣٠٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﭘﺎﻧﺪ در ﺳﺎل(‬
    ‫ﺑﺼﻮرت ﻣﺎﻟﻴﺎت )‪ ۵٠‬درﺻﺪ( و ﺣﻖ ﺳﻬﺎم )‪٣۵‬درﺻﺪ( ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‬
    ‫ﮐﻪ ﺳﻬﺎﻣﺪار اﺻﻠﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺻﺪﻣﺎت ﺟﻨﮓ دوم و اﺳﺘﻘﻼل‬
    ‫هﻨﺪوﺳﺘﺎن‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺒﻠﻎ اهﻤﻴﺖ ﺣﻴﺎﺗﯽ داﺷﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻟﻨﺪن در ﺗﻨﮕﻨﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و‬
    ‫ﺧﺰاﻧﻪ دوﻟﺖ در ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ورﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺪﻳﺮان اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﺁن‬
    ‫ﺳﻬﻢ ﮐﻼن هﻢ راﺿﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺣﻴﻠﻪ ﮔﺮﯼ و ﺣﺴﺎب ﺳﺎزﯼ‪ ،‬ﺳﻮد ﺧﺎﻟﺺ ﺷﺮﮐﺖ‬
    ‫را ﮐﻤﺘﺮ از واﻗﻊ ﮔﺰارش ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﻬﻢ اﻳﺮان ﺣﺪاﻗﻞ ﮔﺮدد‪ .‬در ﻧﻈﺮ ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﻧﻔﺖ‬
    ‫را اﻧﮕﻠﻴﺴﻴﻬﺎ در ﺑﺮهﻮت ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻪ ﻗﻮم ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﻳﺮاﻧﯽ‬
    ‫ﮐﻪ هﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﭼﻨﻴﻦ ﺻﻨﻌﺖ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ اﯼ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﺼﺪق‪ ،‬ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﭘﺮداﺧﺖ اﻗﺴﺎﻃﯽ ﻏﺮاﻣﺖ‪ ،‬هﻢ ﺑﺮاﯼ دوﻟﺖ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﻗﺎﺑﻞ‬
    ‫ﻗﺒﻮل ﻧﺒﻮد و در ﻋﻮض‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﺁﻣﺎدﻩ ﺗﺠﻬﻴﺰ و ارﺳﺎل ﻳﮏ ارﺗﺶ ‪ ٧٠‬هﺰار ﻧﻔﺮﯼ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ اﺷﻐﺎل ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﻣﮑﺎن ﺳﻘﻮط ﮐﻠﯽ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ و ﺗﺴﺨﻴﺮ‬
    ‫ﺷﻤﺎل اﻳﺮان ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻮروﯼ‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﭘﺮ ﻣﺨﺎﻃﺮۀ ﻧﻈﺎﻣﯽ از ﻃﺮف ﻣﺘﻔﻖ اول‬
    ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ دوﻟﺖ دﻣﮑﺮات ﺗﺮوﻣﻦ در ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﻣﻮرد ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺷﺪﻳﺪ ﻗﺮار‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪236‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﮔﺮﻓﺖ و ﻻﺟﺮم ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬دوﻟﺖ وﻗﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﺼﺪق را ﻳﮏ ﻣﻠﻴﮕﺮاﯼ‬


    ‫ﺳﺎزﻧﺪﻩ ﻣﯽ دﻳﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺒﻮد ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﮐﺸﻮر و ﭘﯽ اﻓﮑﻨﺪن ﻳﮏ ﻧﻈﺎم‬
    ‫دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ اﻳﺮان ﺛﺒﺎت ﺑﺨﺸﺪ و ﺟﻠﻮﯼ ﻧﻔﻮذ ﺷﻮروﯼ و ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‬
    ‫هﺎﯼ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ را ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻴﺎن هﻤﭽﻨﻴﻦ از ﺑﻬﺮﻩ ﮐﺸﯽ ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻴﻬﺎ‬
    ‫ﮐﻪ هﺰاران ﮐﺎرﮔﺮ اﻳﺮاﻧﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ را ﻣﺜﻞ ﺑﺮدﻩ و در ﻓﻘﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﮑﺎر ﻣﻴﺒﺮدﻧﺪ‬
    ‫و ﺑﻪ ﻧﺎﭼﻴﺰﯼ ﺣﻘﻮق ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻠﻪ داﺷﺘﻨﺪ و ﺁﻧﺮا ﻋﻠﺖ ﺗﻈﺎهﺮات و اﻋﺘﺼﺎﺑﺎت‬
    ‫ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺟﻨﻮب ﮐﺸﻮر ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺰب ﻣﺨﻔﯽ ﺗﻮدﻩ ﻗﺪرت و ﻧﻔﻮذﯼ‬
    ‫ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ ﻣﯽ داد‪.‬‬

    ‫ﻧﺎاﻣﻴﺪ از ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﺣﻤﻼت اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﺳﻴﺎﺳﯽ دﺳﺖ زد و‬


    ‫ﺑﺎ ﺧﺮوج ﺗﻤﺎم اﺗﺒﺎع و ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﺧﻮد‪ ،‬ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ در اﻳﺮان را از ﭘﺎ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬
    ‫ﻧﺎوﮔﺎن ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ هﻢ از ورود و ﺧﺮوج ﮐﺸﺘﯽ هﺎﯼ ﻧﻔﺘﮑﺶ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ هﺎﯼ‬
    ‫ﻼ ﺑﺮاﯼ دو ﺳﺎل ﺗﺤﺮﻳﻢ ﮔﺮدﻳﺪ و درﺁﻣﺪ ارزﯼ‬
    ‫اﻳﺮان ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﮐﺮد و ﮐﺸﻮر ﻋﻤ ً‬
    ‫ﺁن ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺻﻔﺮ رﺳﻴﺪ‪ .‬دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن هﻤﭽﻨﻴﻦ از دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺑﻪ ﺷﻮراﯼ‬
    ‫اﻣﻨﻴﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ و دادﮔﺎﻩ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻻهﻪ ﺷﮑﺎﻳﺖ ﺑﺮد؛ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺳﻔﺮ دﮐﺘﺮ‬
    ‫ﻣﺼﺪق ﺑﻪ ﻧﻴﻮﻳﻮرﮎ و دﻓﺎع ﻣﺴﺘﺪل وﯼ از ﺟﺎﻧﺐ اﻳﺮان ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫هﺮﯼ ﺗﺮوﻣﻦ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و ﺳﺎﻳﺮ دوﻟﺘﻤﺮدان‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ دﻓﺎع ﭘﺮﺷﻮر‬
    ‫و ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻣﺼﺪق ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺷﮑﺎﻳﺖ ﻟﻨﺪن در ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد‪.‬‬
    ‫ﺗﺮوﻣﻦ ﺳﭙﺲ ﻣﺼﺪق را ﺑﺮاﯼ ﭼﻨﺪ هﻔﺘﻪ در ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺎ هﻢ ﺑﺎ ﻧﺸﺎن‬
    ‫دادن ﻣﻬﻤﺎن ﻧﻮازﯼ و ﮐﺸﻮر ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺧﻮد وﻳﺮا ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار دهﺪ و از‬
    ‫ﻣﺼﺪق ﻳﮏ دوﺳﺖ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﺴﺎزد‪ ،‬و هﻢ اﻳﻨﮑﻪ در اﻣﺮ ﻧﻔﺖ ﻣﺎﺑﻴﻦ اﻧﮕﻠﻴﺲ و‬
    ‫اﻳﺮان ﭘﺎدرﻣﻴﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﻃﺮف ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ در ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﺎ ﻣﺼﺪق ﺑﻪ هﻤﺎن ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻗﺒﻠﯽ رﺳﻴﺪ؛ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﺨﺴﺖ‬
    ‫وزﻳﺮ اﻳﺮان ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ از ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﻢ اﻃﻼع و رهﺒﺮﯼ‬

    ‫‪237‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻏﻴﺮ واﻗﻊ ﺑﻴﻦ و اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ اﺧﻼص ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺿﺎﻳﻊ‬


    ‫ﺷﺪﻩ ﮐﺸﻮرش را از اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮان ﻇﺎﻟﻢ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﻟﺬا‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ ﻃﺮﻓﻴﻦ‬
    ‫ﻓﺸﺎر ﺁورد ﺗﺎ ﻃﺮﺣﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ‪ ۵٠/۵٠‬در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻪ ﻣﺼﺪق‬
    ‫زﻳﺮ ﺑﺎر رﻓﺖ و ﻧﻪ ﻟﻨﺪن! هﺮ دو ﻃﺮف ﺁﻧﭽﻨﺎن ﮔﺮم ﻧﺒﺮدﺷﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﻮد را‬
    ‫ﻣﺤﻖ ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ هﻴﭻ ﺗﻮاﻓﻘﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﻣﺼﺪق ﮐﻪ ﭘﺎﻳﻪ دوﻟﺘﺶ ﺑﺮ ﻣﻠﯽ ﮐﺮدن‬
    ‫ﻧﻔﺖ اﺳﺘﻮار ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻴﺨﻮاﺳﺖ و ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ از ﻣﻮﺿﻊ ﺧﻮد ﻋﺪول ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻟﻨﺪن هﻢ ﮐﻪ‬
    ‫هﻴﭻ ﺣﻘﯽ ﺑﺮاﯼ ﻃﺮف اﻳﺮاﻧﯽ در ﻣﻠﯽ ﮐﺮدن ﻳﮏ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬارﯼ ﻋﻤﺪۀ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‬
    ‫ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻣﻴﺪوار ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺰودﯼ ﻣﺼﺪق را ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺎت ﺳﻴﺎﺳﯽ داﺧﻞ اﻳﺮان‬
    ‫ﺳﺮﻧﮕﻮن ﺳﺎزد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﺮاﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻴﺎن ﮐﻪ ﻣﺘﻔﻖ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‬
    ‫و ﺧﻮد را ﺣﺎﻣﯽ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺮان ﺗﻤﺎم ﺷﺪ و ﺗﺮوﻣﻦ را ﺑﻪ‬
    ‫ﺻﺪاﻗﺖ هﺮ دو ﻃﺮف ﺑﺪﺑﻴﻦ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺳﺮﺧﻮردﻩ از ﻋﺪم ﺗﻮاﻓﻖ و ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر‬
    ‫ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ وام و ﮐﻤﮏ اﺿﻄﺮارﯼ ﺑﻪ اﻳﺮان را ﮐﻪ در ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﻗﺒﻞ ﺣﺪود‬
    ‫‪ ٢۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫در ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‪ ،‬از ﻣﺼﺪق ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﯽ ﻣﻠﯽ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻏﺮور‬
    ‫ﻏﻮل اﻧﮕﻠﻴﺲ را در ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﻮد! او ﺣﺎﻻ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﺑﻠﮑﻪ‬
    ‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﭼﭗ را ﻧﻴﺰ در ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ ﺧﻮد داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﺠﻠﺲ ﺗﻨﻬﺎ اﻗﻠﻴﺘﯽ از ﻣﺼﺪق‬
    ‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻴﮑﺮد و ﺷﺎﻩ هﻢ از اﻳﻦ ﭼﻬﺮﻩ ﻣﺤﺒﻮب ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﻪ وﻳﺮا از ﻋﻨﻮان‬
    ‫"ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻣﻠﯽ" ﮐﻨﺎر زدﻩ ﺑﻮد و ﺑﺮاﯼ ﮐﺸﻮر دردﺳﺮﺁﻓﺮﻳﻦ ﻣﻴﻨﻤﻮد‪ ،‬دل ﺧﻮﺷﯽ‬
    ‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺎﻩ و ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺑﺮاز ﻋﺪم اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬ﻣﺼﺪق را ﻳﮏ‬
    ‫ﺷﺒﻪ ﺑﺮﮐﻨﺎر ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺎر ﺁورﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ هﻨﻮز‬
    ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻻزم ﺑﻮد ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﮕﺬرد‪ ،‬ﻣﺼﺪق اﺷﺘﺒﺎهﯽ ﺑﮑﻨﺪ و ﺗﺐ ﻣﺮدم هﻢ از‬
    ‫ﻣﺸﮑﻼت اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺳﺮدﯼ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﻟﻨﺪن هﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ اﻣﻴﺪوار ﺑﻮد و در ﻣﻴﺎن‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران داﺧﻠﯽ زﻣﻴﻨﻪ ﭼﻴﻨﯽ ﻣﻴﮑﺮد؛ ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻪ ﺳﺮﺷﮑﺴﺘﮕﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪238‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻳﺮان ﺑﺎﻋﺚ ﺳﻘﻮط دوﻟﺖ ﮐﺎرﮔﺮ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و روش دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ‬
    ‫ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر )ﭼﺮﭼﻴﻞ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺟﻨﮓ دوم( ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺼﺪق ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ‬
    ‫ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت دورﻩ هﻔﺪهﻢ ﻣﺠﻠﺲ در ﺑﻬﺎر ‪ ١٩۵٢‬ﻣﺤﻞ ﮐﺎرزار اﻳﻦ ﻧﻴﺮوهﺎ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺠﻠﺲ هﻔﺪهﻢ ﺑﺎ ﺷﻮر و هﻴﺠﺎن ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ اﯼ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪ .‬ﻃﺮﻓﺪاران‬


    ‫ﻣﺼﺪق از ﻣﻠﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ و ﭼﭗ‪ ،‬ﮔﺮم ﺗﻈﺎهﺮات و ﺗﻬﻴﻴﺞ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺁراء‬
    ‫ﻣﺮدم را ﺟﺬب ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ هﻢ ﮐﻪ از ﻃﺮف درﺑﺎر‪ ،‬ﻣﻼﮐﻴﻦ ﺑﺰرگ و ﺳﻔﺎرت‬
    ‫اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ و ﻣﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻌﯽ در ﺗﺨﺮﻳﺐ ﭼﻬﺮﻩ ﻣﺼﺪق ﺑﻪ‬
    ‫ﻋﻨﻮان ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﻳﯽ ﻋﺼﺒﯽ و ﺑﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ از اول ﻣﺸﺮوﻃﻪ‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻨﺎح اﺻﻼح ﻃﻠﺒﺎن روﺷﻨﻔﮑﺮ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺗﻬﺮان و ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﺑﺰرگ ﻣﻮﻓﻖ‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ و ﻧﻘﺎط دوراﻓﺘﺎدﻩ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺗﺤﺎد ﻣﻼﮐﻴﻦ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ‬
    ‫و اﺷﺮاف ﻣﺘﻨﻔﺬ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽ ﺧﻮردﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ‪ ٨٠‬ﮐﺮﺳﯽ ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﺑﺰرگ ﮐﻪ اول‬
    ‫ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ‪ ٣٠‬ﮐﺮﺳﯽ را ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردﻩ‪ ،‬ﮐﻪ ‪ ٢٠‬ﻓﻘﺮﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮ از‬
    ‫ﮐﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺁن در ﻣﺠﻠﺲ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻮد! اﻣﺎ از ‪ ۶٠‬ﮐﺮﺳﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬اﺧﺒﺎر دﻻﻟﺖ‬
    ‫ﻣﻴﺪاد ﺑﺮ ﺗﻘﻠﺐ و اﻋﻤﺎل ﻧﻔﻮذ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺖ راﺳﺘﯽ هﺎ و ﺣﺘﯽ دﺧﺎﻟﺖ ﻏﻴﺮ‬
    ‫ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭘﻠﻴﺲ و ارﺗﺶ‪ .‬ﻟﺬا ﺟﻨﺎح ﻣﺼﺪق ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ دﺳﺖ زد و ﺑﺎ‬
    ‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺟﻠﺴﻪ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدۀ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺎ هﻤﺎن ‪ ٨٠‬ﻧﻔﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﮐﻞ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ‪۶٠‬‬
    ‫ﺣﻮزﻩ دﻳﮕﺮ را ﺑﺎﻃﻞ اﻋﻼم ﻧﻤﻮد! اﻳﻦ اﻗﺪام ﺑﺎ ﺗﻈﺎهﺮات و ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم‬
    ‫ﺷﻬﺮﯼ هﻢ روﺑﺮو ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﭙﯽ هﺎ در ﺁن ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﺠﻠﺲ‪،‬‬
    ‫ﺣﺎﻻ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺮوﯼ ﺑﺮﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪﻩ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺼﺪق‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺷﺨﺺ ﺷﺎﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫روﻳﺎروﻳﯽ ﺷﺎﻩ و ﻣﺼﺪق ﺑﻌﺪ از رﺳﻤﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻣﺠﻠﺲ دورۀ هﻔﺪهﻢ و ﺑﻪ هﻨﮕﺎم‬
    ‫ﻣﻌﺮﻓﯽ اﻋﻀﺎﯼ دوﻟﺖ ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎﺷﺎﻩ ﭘﺲ از ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ ﻓﺮﻗﻪ‬
    ‫دﻣﮑﺮات در ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﺟﺎن ﺑﺪرﺑﺮدن از ﺗﺮور داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﯽ ﻗﺎﺑﻞ‬

    ‫‪239‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﻼﺣﻈﻪ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﮐﻞ ﻗﻮا ﺑﺮ ارﺗﺶ دوﺑﺎرﻩ ﺟﺎن‬
    ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ‪ ١۵‬هﺰار اﻓﺴﺮ و درﺟﻪ دار و ‪ ١٠٠‬هﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺎدت‬
    ‫داﺷﺖ‪ .‬ﺷﺎﻩ ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﻳﮏ ﻣﺠﻠﺲ ﺳﻨﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻴﻤﯽ از‬
    ‫اﻋﻀﺎﯼ ﺁن اﻧﺘﺼﺎﺑﯽ ﺧﻮدش ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬را ﺑﻪ ﻗﻮﻩ ﻣﻘﻨﻨﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮ‬
    ‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﺼﺪق ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺟﺴﻮراﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﺤﻮر اﺻﻠﯽ ﻗﺪرت‬
    ‫ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ارﺗﺶ رﻓﺖ!‬

    ‫ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺳﻤﺖ وزارت ﺟﻨﮓ در ﮐﺎﺑﻴﻨﻪ را ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ ﺑﺮ ﻋﻬﺪۀ‬
    ‫ﺷﺎﻩ ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺟﻨﺠﺎل ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ ﻣﺠﻠﺲ هﻔﺪهﻢ و اﻋﻤﺎل‬
    ‫ﻧﻔﻮذهﺎﯼ ﻧﺎﺑﺠﺎﯼ ارﺗﺶ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺼﺪق ﮐﺎﻧﺪﻳﺪاﯼ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﺁن ﺳﻤﺖ در ﻟﻴﺴﺖ اﻋﻀﺎﯼ ﮐﺎﺑﻴﻨﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﺧﺸﻢ از ﻗﺒﻮل وزﻳﺮ‬
    ‫ﺟﻨﮓ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﯼ ﺳﺮ ﺑﺎز زد‪ ،‬ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﺤّﻴﺮ ﻣﻮﺟﺐ اﺳﺘﻌﻔﺎﯼ دﮐﺘﺮ ﻣﺼﺪق‬
    ‫ﺷﺪ! ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎور ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺁن ﺳﺎدﮔﯽ از دﺳﺖ‬
    ‫ﭘﻴﺮﻣﺮد ﻟﺠﺒﺎز ﺧﻼص ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺷﺎﻩ ﺑﺮاﯼ ﺳﻤﺖ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮﯼ در ﺁن ﺑﺮهﮥ ﺣﺴﺎس‪ ،‬ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﮔﺮگ ﮐﻬﻨﻪ ﮐﺎر‬
    ‫ﻋﺮﺻﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻳﺮان‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﻗﻮام را ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻗﻮام اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ هﻤﺎن‬
    ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ و ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺳﻴﺪ ﺿﻴﺎ ﺁﻣﺪ و ﮐﺸﻮر را ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺳﺮدار ﺳﭙﻪ‬
    ‫از ﺑﻠﺒﺸﻮ ﻧﺠﺎت داد؛ و اﺣﻤﺪ ﻗﻮام هﻤﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺟﻨﺒﺶ اﺳﺘﻘﻼل ﻃﻠﺐ‬
    ‫ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻋﺪم ﺧﺮوج ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺷﻮروﯼ از اﻳﺮان‪ ،‬ﺁﻣﺪ و اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ و ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ‬
    ‫را ﻓﺮﻳﺐ داد و ﺷﻮروﯼ را ﺑﻪ وﻋﺪﻩ هﺎﯼ ﺳﺮﺧﺮﻣﻦ راﺿﯽ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﺁن‬
    ‫ﺳﻮﯼ رود ارس ﻧﻤﻮد! ﺣﺎﻻ ﺑﺮاﯼ ﺑﺎر ﺳﻮم‪ ،‬ﺷﺎﻩ اﻣﻴﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻗﻮام ﺑﺘﻮاﻧﺪ دل‬
    ‫راﺳﺖ وﭼﭗ را ﺑﺎ رﻓﺘﺎر ﻣﺮدم ﭘﺴﻨﺪ و دﻳﭙﻠﻤﺎﺳﯽ دﻟﭙﺬﻳﺮش ﺑﺪﺳﺖ ﺁورد و ﺑﺮ ﺁﺗﺶ‬
    ‫ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻠﯽ ﮐﺮدن ﻧﻔﺖ ﺁب ﺑﭙﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺷﺪ!‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪240‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻧﺘﺼﺎب اﺣﻤﺪ ﻗﻮام ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﻳﺨﺘﻦ ﻧﻔﺖ ﺑﺮ ﻣﺤﻴﻂ ﮔﺮم ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
    ‫اﻳﺮان‪ ،‬ﺁﻧﺮا ﺷﻌﻠﻪ ور ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺣﺰب ﻣﺨﻔﯽ ﺗﻮدﻩ هﻢ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﻋﺎﻟﯽ ﻳﺎﻓﺖ ﺗﺎ از ﺁن‬
    ‫"دﻏﻠﺒﺎز ﭘﻴﺮ" اﻧﺘﻘﺎم ﮐﺸﺪ و ﺧﺎﻃﺮﻩ ﺷﮑﺴﺖ ﻗﺒﻠﯽ را ﺑﺎ ﻳﮏ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺷﮕﺮف‬
    ‫ﺟﺒﺮان ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮدﻩ اﻳﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻠﻴﮕﺮاﻳﺎن و ﺣﺘﯽ ﻣﺬهﺒﻴﻮن ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در اﻳﺮان ﻗﺮن‬
    ‫ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻗﻴﺎﻣﯽ ﻣﺘﺤﺪ دﺳﺖ زدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﯽ ﺗﻈﺎهﺮات ﮔﺴﺘﺮدﻩ و درﮔﻴﺮﻳﻬﺎﯼ‬
    ‫ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬و ﺳﭙﺲ ﺣﺘﯽ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﺮﺧﯽ واﺣﺪهﺎﯼ ارﺗﺶ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن‪ ،‬زﻳﺮ ﭘﺎﯼ‬
    ‫ﺷﺎﻩ و درﺑﺎر را ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺧﺎﻟﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬اداﻣﻪ ﻗﻴﺎم ﻣﺮدﻣﯽ ‪ ٣٠‬ﺗﻴﺮ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاﺣﺘﯽ‬
    ‫ﺑﻪ ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ رژﻳﻢ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﮔﺮدد‪ ،‬و ﺷﺎﻩ ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺁن ﺧﻄﺮ را درﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
    ‫درﺑﺎر‪ ،‬اﻋﻴﺎن‪ ،‬اﺷﺮاف و ﺳﻔﺎرت دوﻟﺖ ﻓﺨﻴﻤﻪ در ﺧﻮاب ﺧﺮﮔﻮﺷﯽ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﻓﮑﺮ‬
    ‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺼﺪق هﻢ ﻳﮏ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ دﻳﮕﺮ از ﻗﻤﺎش ﻳﮏ دوﺟﻴﻦ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻮد‪،‬‬
    ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﺑﺎ ﻳﮏ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮود‪ .‬ﻗﻴﺎم ﺳﯽ ﺗﻴﺮ روﻳﺎﯼ ﺁﻧﺎن را ﺑﺮهﻢ‬
    ‫زد!‬

    ‫ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﻣﺼﺪق را ﺑﻪ درﺑﺎر ﺧﻮاﻧﺪ و او را دوﺑﺎرﻩ ﺑﺴﻤﺖ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮﯼ‬
    ‫ﻧﺸﺎﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ وزارت ﺟﻨﮓ و ﮐﻨﺘﺮل ارﺗﺶ را ﺑﻪ وﯼ ﺳﭙﺮد‪ .‬هﻤﻪ ﺑﺎ‬
    ‫اﻳﻦ ﺷﺮط ﮐﻪ ﻣﺼﺪق ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻨﺪ و ﺷﺎﻩ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﺋﻴﺲ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺗﯽ ﻣﻤﻠﮑﺖ‬
    ‫)ﻣﺜﻞ وﺿﻌﻴﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن( ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در هﻤﺎن ﻣﻮﻗﻊ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ دادﺧﻮاﺳﺖ‬
    ‫اﻧﮕﻠﻴﺲ از دﻳﻮان ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻗﻀﺎﻳﯽ ﻻهﻪ هﻢ ﺻﺎدر ﺷﺪ؛ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺷﮑﺴﺖ‬
    ‫ﺧﻮردﻩ ﺑﻮد!‬

    ‫ﭘﻴﺮوزﯼ ﺑﯽ ﻓﺮﺟﺎم‬
    ‫ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﺼﺪق ﺣﺎﺻﻞ اﺗﺤﺎد در ﺟﺒﻬﻪ دوﺳﺘﺪاران او )ﻣﻠﻴﮕﺮاﻳﺎن‪ ،‬ﻣﺬهﺒﻴﻮن و‬
    ‫ﭼﭙﻴﻬﺎ( و ﺗﺸﺘﺖ در ﺟﻨﺎح ﻣﺨﺎﻟﻒ )درﺑﺎر‪ ،‬اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ( ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‬
    ‫ﻣﺼﺪق ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁﺧﺮ از ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ اﻳﻦ ﻣﻮازﻧﻪ ﻗﺪرت ﻏﺎﻓﻞ ﻣﺎﻧﺪ و در ﻋﻮض‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎن‬
    ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﻴﺰدﻩ ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪﯼ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺷﻴﻮﻩ اﯼ اﺣﺴﺎﺳﯽ و ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬

    ‫‪241‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫از ‪ ٣٠‬ﺗﻴﺮ ‪ ١٩۵٢‬ﺗﺎ ‪ ٢٨‬ﻣﺮداد ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬دوﺳﺘﺎن دﮐﺘﺮ ﻣﺼﺪق ﮔﺮوﻩ ﮔﺮوﻩ از‬
    ‫ﮐﻨﺎرش رﻣﻴﺪﻧﺪ و ﺑﻪ اردوﯼ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻋﺰم ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺳﻴﺎﺳﺘﯽ‬
    ‫ﻳﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺟﺰم ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺎ ﻳﮏ ﺳﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻇﺎهﺮًا دور دور ﻣﺼﺪق ﺑﻮد!‬

    ‫ﺷﮑﺴﺖ ‪ ٣٠‬ﺗﻴﺮ و دﻳﻮان ﻻهﻪ ﺑﺴﺮﻋﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن را از روﻳﺎﯼ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻋﺎﺟﻞ‬


    ‫ﺑﻴﺪار ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭼﺮﭼﻴﻞ دﺳﺖ ﺑﻪ داﻣﻦ ﺗﺮوﻣﻦ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﻳﺮان ﭘﺎ درﻣﻴﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ و اﻳﻨﺒﺎر‬
    ‫ﺑﻪ هﻤﺎن ﻗﺮارﯼ ﮐﻪ از اول ﻓﺘﻨﻪ را در ﻣﻴﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺮاﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ‬
    ‫‪ ۵٠/۵٠‬رﺿﺎﻳﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﺗﺮوﻣﻦ هﻢ ﮐﻪ اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﭘﺎﻳﻴﺰ‬
    ‫‪ ١٩۵٢‬ﮐﺎﻧﺪﻳﺪا ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻬﻢ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺧﺎﻃﺮﻩ اﯼ ﺧﻮش از‬
    ‫ﮐﺎخ ﺳﻔﻴﺪ وداع ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫هﺮﯼ ﺗﺮوﻣﻦ ﻣﻌﺎون رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮرﯼ در زﻣﺎن ﻓﺮاﻧﮑﻠﻴﻦ روزوﻟﺖ ﺑﻮد؛ ﻣﺮدﯼ‬
    ‫ﺳﺎدﻩ و ﮐﻮﭼﮏ اﻧﺪام زﻳﺮ ﺳﺎﻳﻪ ﭘﻬﻠﻮاﻧﯽ اﻓﺴﺎﻧﻪ اﯼ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺮگ ﻧﺎﺑﻬﻨﮕﺎم‬
    ‫روزوﻟﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ دو اﻗﺪام ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﺗﺮوﻣﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻨﺎم‬
    ‫دوﻟﺖ وﯼ ﺛﺒﺖ ﮔﺸﺖ؛ اول ﺣﻤﻠﻪ اﺗﻤﯽ ﺑﻪ ﺷﻬﺮهﺎﯼ ژاﭘﻦ و دوم ﺟﻨﮓ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﮐﺮﻩ‬
    ‫ﻋﻠﻴﻪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ و ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﭼﻴﻦ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﮐﺮﻩ ﮐﻪ از ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ١٩۵٠‬ﺁﻏﺎز‬
    ‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اوﻟﻴﻦ درﮔﻴﺮﯼ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻴﺎن در دوران ﺟﻨﮓ ﺳﺮد ﺑﻮد و ﺁﻧﺎن را‬
    ‫ﺗﺎ ﻳﮏ ﻗﺪﻣﯽ ﺑﻤﺒﺎران هﺴﺘﻪ اﯼ ﭼﻴﻦ و روﻳﺎروﻳﯽ اﺗﻤﯽ ﺑﺎ روﺳﻴﻪ ﺷﻮروﯼ ﮐﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
    ‫دهﻬﺎ هﺰار ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻼوۀ ﺣﺪود ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﮐﺮﻩ اﯼ‬
    ‫و ﭼﻴﻨﯽ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﺁن ﺳﻪ ﺳﺎل ﻣﺒﺎرزۀ ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻃﺮﻓﻴﻦ را دوﺑﺎرﻩ‬
    ‫ﺑﻪ ﺧﻂ ﺁﺗﺶ ﺑﺴﺖ اوﻟﻴﻪ ﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﺧﺴﺘﻪ از ﺧﺎﻃﺮات ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﯽ و‬
    ‫ﺑﻴﺰار از ﮐﺎﺑﻮس ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت هﺴﺘﻪ اﯼ ﺑﺎ ﺷﻮروﯼ و ﺟﻨﮓ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﮐﺮﻩ‪،‬‬
    ‫هﺮﯼ ﺗﺮوﻣﻦ ﺑﺮﺧﻼف اﮐﺜﺮ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق روﺳﺎﯼ ﺟﻤﻬﻮر ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
    ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ دورۀ دوم ﮐﺎﻧﺪﻳﺪاﯼ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻧﺸﻮد و ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪ اﯼ ﺳﺎﮐﺖ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪242‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻴﺎﻧﺠﻴﮕﺮﯼ ﺑﻴﻦ اﻧﮕﻠﻴﺲ و اﻳﺮان و ﺧﻨﺜﯽ ﮐﺮدن ﺁن اﻧﺒﺎر ﺑﺎروت‬
    ‫در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﺎر ﺧﻴﺮﯼ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺎم ﻧﻴﮑﯽ ﺑﺮﺟﺎﯼ ﮔﺬارد‪.‬‬

    ‫ﻃﯽ دور ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺬاﮐﺮات ﻧﻔﺖ‪ ،‬دوﻟﺖ ﭼﺮﭼﻴﻞ ﻗﺒﻮل ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻠﯽ ﺷﺪن ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ‬
    ‫اﻳﺮان را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "ﻋﻤﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻩ" ﺑﭙﺬﻳﺮد‪ .‬دوﻟﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻘﺒﻞ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻳﮏ‬
    ‫وام اﺿﻄﺮارﯼ ﺑﺮاﯼ اﻳﺮان ﮐﻪ ﺣﺴﺎﺑﻬﺎﻳﺶ در ﺑﺎﻧﮑﻬﺎﯼ ﻟﻨﺪن ﺑﻠﻮﮐﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
    ‫ﺻﺎدر ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻗﺒﻮل ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻠﯽ ﻧﻔﺖ اﻳﺮان‬
    ‫ﻗﺮاردادﯼ ﺑﺒﻨﺪد ﮐﻪ ﺳﻮد ﺣﺎﺻﻠﻪ از ﻋﻤﻠﻴﺎت را ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻗﺮاردادهﺎﯼ ﺟﺎرﯼ ﺁن اﻳﺎم‬
    ‫در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و وﻧﺰوﺋﻼ‪ ،‬ﺑﺼﻮرت ﻣﺴﺎوﯼ ﺑﺎ ﻃﺮف اﻳﺮاﻧﯽ ﻗﺴﻤﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬هﻴﭽﮑﺲ‬
    ‫اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺼﺪق اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد را رد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻨﻔﺮ وﻳﺮا از اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‬
    ‫دﺳﺖ ﮐﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ!‬

    ‫ﻣﺼﺪق‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺑﺴﻴﺎرﯼ دﻳﮕﺮ از اﻳﺮاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻤﻪ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ هﺎﯼ ﻣﺎ از‬
    ‫ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﺸﺎت ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﮐﻪ در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
    ‫اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان و ﺟﻬﺎن را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺿﻌﻒ اﻳﻦ "اﺳﺘﺪﻻل" ﭘﯽ‬
    ‫ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﻣﺼﺎﻳﺐ ﮐﺸﻮرهﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﮐﻨﺶ هﺎﯼ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ دروﻧﯽ و ﺑﻴﺮوﻧﯽ‬
    ‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﻳﮏ ﻧﻴﺮو را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺷﻴﻄﺎن ﺑﺎﻳﮕﺎﻧﯽ ﮐﺮد و‬
    ‫ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﻗﺒﺎل ﺁﻟﻤﺎن هﻴﺘﻠﺮﯼ ﮐﻪ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﺣﺎﮐﻤﻴﺘﯽ ﻓﺎﺷﻴﺴﺘﯽ ﺑﺮ‬
    ‫ﺗﻤﺎم اروﭘﺎ اﻋﻤﺎل ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و ﭼﺮﭼﻴﻞ ﻣﺮداﻧﻪ اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺑﻬﺎﯼ ﺟﺎن و‬
    ‫ﻣﺎل‪ ،‬هﻴﺘﻠﺮ را ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ ﭘﺲ از ﺳﻘﻮط ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺮاﯼ ﺣﺪود‬
    ‫ﻳﮏ ﺳﺎل‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ اﻧﮕﻠﻴﺲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺁﻟﻤﺎن اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮد و ﺣﺘﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و‬
    ‫روﺳﻴﻪ هﻢ ﺑﻴﻄﺮف ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺗﺮوﻣﻦ )ﮐﻪ از ﻗﻀﺎ ﺳﺎﻟﻬﺎ‬
    ‫ﺳﻔﻴﺮ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ در ﻟﻨﺪن ﺑﻮد(‪ ،‬ﻣﺼﺪق ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﻤﻞ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺎزش ﺑﺎ‬
    ‫اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ هﺎ را ﻧﺪارد؛ ﭼﻮن "اﻳﻨﺎن ﺷﻴﺎﻃﻴﻨﯽ ﮐﺜﻴﻔﻨﺪ و ﺑﻪ هﺮ ﭼﻴﺰ هﻢ دﺳﺖ ﺑﺰﻧﻨﺪ‬
    ‫ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﮐﺜﺎﻓﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ"‪ .‬ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮرد اﺣﺴﺎﺳﯽ و ﻟﺠﻮﺟﺎﻧﻪ و ﺑﺮﻏﻢ‬

    ‫‪243‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻨﻄﻘﯽ‪ ،‬ﻣﺼﺪق ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺁﺷﺘﯽ ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ را‬
    ‫ﺻﺮﻳﺤًﺎ ﻧﻔﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

    ‫در ﻋﺮﺻﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ داﺧﻠﯽ هﻢ‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ‬
    ‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﮑﺪﻧﺪﮔﯽ و زود رﻧﺠﯽ ﻣﺼﺪق ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮ ﮔﻮﻳﯽ ﮐﻪ دﮐﺘﺮ ﭘﻴﺮ و ﺳﺨﺘﮕﻴﺮ ﺑﺎ‬
    ‫ﻳﮏ ﺗﺮازوﯼ دﻗﻴﻖ‪ ،‬هﺮ روز ﺧﻮدﯼ و ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ را ﻣﺤﮏ ﻣﻴﺰد و هﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ‬
    ‫ﺳﺮ ﻣﻮﻳﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﻴﺰان او ﺑﻮد‪ ،‬دﺷﻤﻦ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ‬
    ‫ﺑﺮﺧﻮردش ﺑﺎ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ رﺋﻴﺲ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﺼﺪق ﮐﻬﻨﻪ ﮐﺎر‪،‬‬
    ‫ﮐﻠﻪ ﺷﻖ و ﻣﻐﺮور ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺮدم دارﯼ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد و ﻣﺠﻠﺴﻴﺎن دور او‬
    ‫ﺟﺬب ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺼﺪق را ﮐﻪ ﺧﻮد در زﻣﺎن ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﯽ اﻗﻠﻴﺖ‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﺑﺎزﻳﻬﺎﯼ وﻗﺘﮕﻴﺮ‬
    ‫ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ و ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت دوﻟﺖ ﺧﻔﻪ ﮐﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻨﮕﻨﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ هﻢ در‬
    ‫ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻣﺠﻠﺲ‪ ،‬اﺗﻤﺎم ﺣﺠﺖ ﮐﺮد و اوﻟﺘﻴﻤﺎﺗﻢ داد ﮐﻪ ﻳﺎ ﺑﻪ او اﺧﺘﻴﺎرات وﻳﮋﻩ در‬
    ‫ﮔﺮدش اﻣﻮر دوﻟﺖ اﻋﻄﺎ ﮐﻨﺪ و ﻳﺎ ﮐﻪ اﺳﺘﻌﻔﺎ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﻣﺠﻠﺴﻴﺎن ﻧﻴﺰ از ﺗﺮس ﺗﮑﺮار‬
    ‫ﺷﻮرش ‪ ٣٠‬ﺗﻴﺮ و ﻗﺪرﺗﮕﻴﺮﯼ ﭼﭙﯽ هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻣﺼﺪق اﺧﺘﻴﺎرات ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ‬
    ‫دادﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ زهﺮ اﻳﻦ ﻗﺪرﺗﻨﻤﺎﻳﯽ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺁﻣﻴﺰ‪ ،‬ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ و ﮔﺮوهﯽ دﻳﮕﺮ از ﺟﻨﺎح‬
    ‫راﺳﺖ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ درﺑﺎر ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫رﻓﺘﺎر ﻣﺼﺪق ﺑﺎ ارﺗﺶ و درﺑﺎر هﻢ ﻏﻴﺮ دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر اﻗﺘﺼﺎدﯼ‪ ،‬دوﻟﺖ‬
    ‫ﺑﻮدﺟﻪ ارﺗﺶ را ﮐﺎهﺶ داد و ﮐﻤﻴﺴﻴﻮﻧﯽ ﺑﺮاﯼ ﺑﺮرﺳﯽ ﻓﺴﺎد و رﺷﻮﻩ ﺧﻮارﯼ در‬
    ‫زﻣﻴﻨﻪ ﺧﺮﻳﺪهﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺣﺪود ‪ ١۵٠‬ﻧﻔﺮ از اﻓﺴﺮان ارﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻮرد‬
    ‫اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﺼﺪق ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ارﮐﺎن ﻟﺸﮑﺮ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
    ‫اﻓﺴﺮان ﻣﻠﻴﮕﺮا و ﻏﻴﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ درﺑﺎر ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﻟﻨﺪن از اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﻪ‬
    ‫وﺣﺸﺖ اﻓﺘﺎد و ﺳﺮاﺳﻴﻤﻪ ﺑﺎ ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ از اﻣﺮاﯼ ارﺗﺶ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺳﺮﻟﺸﮑﺮ زاهﺪﯼ‬
    ‫ﮐﻪ وﺟﻬﻪ اﯼ ﻣﻠﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ وارد ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻃﺮح‬
    ‫ﺁن ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺴﺮان ﻣﻠﯽ و ﭼﭗ اﻓﺸﺎ ﮔﺮدﻳﺪ و زاهﺪﯼ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺟﺎﺳﻮس‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪244‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺼﺪق از ﺧﺸﻢ ﺳﻔﺎرت اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن را ﺗﻌﻄﻴﻞ ﮐﺮد و ﺑﺎ‬
    ‫ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﮏ‪ ،‬ﭘﺮﺳﻨﻞ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻟﻨﺪن را اﺧﺮاج ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺧﻮاهﺮ‬
    ‫دوﻗﻠﻮﯼ ﺷﺎﻩ‪ ،‬اﺷﺮف هﻢ ﮐﻪ در ﺳﻴﺎﺳﺖ وارد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و اﻋﻤﺎل ﻧﻔﻮذ ﺿﺪ دوﻟﺘﯽ‬
    ‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬از ﮐﺸﻮر اﺧﺮاج ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ و ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﻋﻤﻠﮑﺮد‬
    ‫ﻣﺼﺪق او را روز ﺑﺮوز ﺑﻪ ﻣﻮاﺿﻊ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ ﻧﺰدﻳﮏ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ وﯼ ﺑﻪ‬
    ‫ﭼﭙﯽ هﺎ هﻢ اﻋﺘﻤﺎد و ﻋﻼﻗﻪ اﯼ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

    ‫ژوزف اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ روﺳﻴﻪ ﺷﻮروﯼ‪ ،‬در اوان ﺳﺎل ‪ ١٩۵٣‬ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﺮگ ﻃﺒﻴﻌﯽ درﮔﺬﺷﺖ و ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ را ﺑﯽ ﭘﺪر ﮐﺮد! ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎﯼ ﺳﺎدﻩ ﻟﻮح‬
    ‫ﺳﻴﺎﻩ ﭘﻮﺷﻴﺪﻧﺪ و در ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻋﺰادارﯼ ﺁن ﺧﻮﻧﺨﻮار رﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﺎر‬
    ‫ﻋﺰﻳﺰﯼ را از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﻳﮑﯽ از ﻣﺨﻮﻓﺘﺮﻳﻦ و‬
    ‫ﺑﻴﺮﺣﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﺎن روﺳﻴﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﮐﺸﻮرﯼ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ اﯼ ﻃﻮﻻﻧﯽ‬
    ‫در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ دژﺧﻴﻤﺎن‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ را در ﭼﺸﻢ‬
    ‫ﻋﺎﻣﻪ ﻓﻘﻴﺮ و ﺑﯽ اﻃﻼع ﭼﻮن ﭘﺪرﯼ ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻴﻨﻤﻮد‪ ،‬ﮐﻪ روﺳﻴﻪ و ﺟﻬﺎن‬
    ‫را از دﺳﺖ هﻴﺘﻠﺮ ﻧﺠﺎت دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻏﺎﻓﻞ‪ ،‬ﮐﻪ ﺁﻧﺪو ﮔﺮگ وﺣﺸﯽ اﺑﺘﺪا در ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
    ‫اروﭘﺎﯼ ﺷﺮﻗﯽ ﺑﻬﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﺎ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ١٩۴١‬ﭘﻴﻤﺎن دوﺳﺘﯽ داﺷﺘﻨﺪ! ﺑﻴﺨﺒﺮ‪،‬‬
    ‫ﮐﻪ اﻳﻦ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺼﻔﻴﻪ هﺎﯼ ﺧﻮﻧﻴﻦ در ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ و ارﺗﺶ ﺳﺮخ‪،‬‬
    ‫هﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﻓﮑﺮ روﺷﻦ و ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﻳﺎ اﻋﺪام ﮐﺮد و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺳﻴﺒﺮﯼ ﻓﺮﺳﺘﺎد‬
    ‫ﻼ ﺑﯽ‬
    ‫ﺗﺎ زﺟﺮﮐﺶ ﺷﻮد‪ .‬او ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬روﺳﻴﻪ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻤﻠﻪ ﺁﻟﻤﺎن ﻋﻤ ً‬
    ‫دﻓﺎع ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺁﻗﺎﻳﺎن ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ‪ ،‬دﮐﺘﺮهﺎ و ﺗﺌﻮرﻳﺴﻴﻦ هﺎﯼ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ‬
    ‫ﭼﺸﻤﺸﺎن ﺑﻪ دهﺎن ﻣﺴﮑﻮ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺁن دﺳﺘﮕﺎﻩ اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﯽ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻨﻬﺎ اﺟﺮا‬
    ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺰب و ﺳﻴﺎﺳﺘﯽ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ دﮐﺘﺮ ﻣﺼﺪق ﺑﺘﻮاﻧﺪ از ﺁن ﭘﻴﺮوﯼ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻳﺎ‬
    ‫ﺧﻮد را ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺁن ﻗﺮار دهﺪ‪ .‬ﻻﺟﺮم‪ ،‬روز ﺑﺮوز ﻣﺼﺪق ﺗﻨﻬﺎﺗﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬
    ‫دوﺳﺘﺎﻧﯽ راﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ و دﺷﻤﻨﺎﻧﯽ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ‪.‬‬

    ‫‪245‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ‬
    ‫هﺮ ﻗﺪر ﮐﻪ ﻣﺼﺪق در ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻄﻮط ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬از ﭼﺸﻢ‬
    ‫ﻣﻴﺎﻧﻪ روان و ﺑﺨﺼﻮص ﻣﺬهﺒﯽ هﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﯽ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم ﺑﻪ او‬
    ‫اﺧﻄﺎر ﻣﯽ دادﻧﺪ و وﯼ ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻴﺸﺪ ﮐﻪ روزهﺎ از ﺑﻴﻢ ﺣﻤﻠﻪ ﺗﺮورﻳﺴﺖ هﺎ در‬
    ‫هﻤﺎن ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮﯼ ﺳﮑﻮﻧﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎران ﻃﺮﻓﺪارش ﻣﺜﻞ ﻣﺤﻤﺪ‬
    ‫ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﯽ رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم ﺣﺘﯽ ﺑﻪ وزﻳﺮ اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اش )دﮐﺘﺮ‬
    ‫ﻓﺎﻃﻤﯽ( ﺳﻮءﻗﺼﺪﯼ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و او را ﻋﻠﻴﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬در ﻋﺮﺻﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
    ‫ﺧﺎرﺟﯽ هﻢ وﺿﻊ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﺒﻮد‪.‬‬

    ‫رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺟﺪﻳﺪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ از ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨﻮاﻩ‪ ،‬ژﻧﺮال ﺁﻳﺰﻧﻬﺎور ﺑﻮد ﮐﻪ‬
    ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﺟﺪال داﺷﺖ و ﮐﻤﺘﺮ اﻃﻼﻋﺎت دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﮏ‪ .‬ﺣﺰب و دوﻟﺖ‬
    ‫او هﻢ دﺳﺖ راﺳﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و هﺮ ﺟﻨﺒﺶ ﺁزادﻳﺨﻮاهﯽ را ﮐﻪ ذرﻩ اﯼ ﺗﻤﺎﻳﻼت ﺿﺪ‬
    ‫اﺳﺘﻌﻤﺎرﯼ داﺷﺖ‪ ،‬در ردﻳﻒ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺁﻣﺎدﻩ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ اش ﻣﻴﺸﺪﻧﺪ‪.‬‬
    ‫ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ‪ ،‬دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺣﮑﻢ وﺣﯽ ﻣﻨﺰل را داﺷﺖ و ﺑﺎ ﺧﻮد‬
    ‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﻳﮑﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﺣﺘﯽ اﻋﻀﺎﯼ ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﭼﭗ در داﺧﻞ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
    ‫ﻋﻨﻮان ﺧﺎﺋﻦ و ﺟﺎﺳﻮس ﺳﺮخ ﻣﻮرد ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ و زﻧﺪان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﻌﺪودﯼ ﻧﻴﺰ‬
    ‫اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ "ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ" ﺑﻴﻦ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﺎن ﻣﺴﻴﺤﯽ و ﺷﻴﻄﺎن ﭘﺮﺳﺘﺎن‬
    ‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ در ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و دوﻟﺖ ﺁﻳﺰﻧﻬﺎور ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻮد ﺗﺎ ﮐﺎر ﭼﭙﯽ هﺎ و‬
    ‫ﻃﺮﻓﺪاراﻧﺸﺎن را ﻳﮑﺴﺮﻩ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ در اﻳﻦ "ﺟﻨﮓ ﺳﺮد" دو ﺟﻨﺎح وﺟﻮد‬
    ‫داﺷﺖ؛ ﻣﺘﺤﺪ ﻳﺎ دﺷﻤﻦ! در ﻣﻮرد اﻳﺮان هﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ ﺷﮏ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺼﺪق ﻳﺎ‬
    ‫ﺧﻮدش ﻳﮏ ﺟﺎﺳﻮس ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ اﺳﺖ و ﻳﺎ ﺁﻧﻘﺪر ﻧﺎﻣﺘﻌﺎدل و اﺣﻤﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ دارد‬
    ‫ﮐﺸﻮر را دو دﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ ﻣﯽ ﺳﭙﺎرد‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ درب ﻣﺬاﮐﺮات ﻧﻔﺖ‬
    ‫را ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﺣﺎﻻ هﻢ داﺷﺖ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ هﺮ ﻧﺤﻮﯼ ﺷﺪﻩ )ﺣﺘﯽ در‬
    ‫هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺎ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروﯼ( ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ اﻳﺮان را راﻩ ﻣﯽ اﻧﺪازد؟‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪246‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ هﻢ ﮐﻪ از ﻟﺠﺒﺎزﯼ هﺎ و ﻳﮑﺪﻧﺪﮔﯽ هﺎﯼ ﻣﺼﺪق ﺑﻪ ﺳﺘﻮﻩ ﺁﻣﺪﻩ‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ را ﺑﺎ ﻳﮏ راﯼ ﻋﺪم اﻋﺘﻤﺎد از ﮐﺎر ﺑﺮﮐﻨﺎر ﮐﻨﺪ‪.‬‬
    ‫اﻣﺎ ﻣﺼﺪق ﭘﻴﺶ دﺳﺘﯽ ﮐﺮد و ﻣﺠﻠﺲ را ﺑﺎ اﻋﻼم ﻳﮏ رﻓﺮاﻧﺪم اﺿﻄﺮارﯼ‪ ،‬ﻣﻨﺤﻞ‬
    ‫ﺳﺎﺧﺖ! ﺳﻮال رﻓﺮاﻧﺪم اﻳﻨﺒﻮد ﮐﻪ اﺧﺘﻴﺎرات وﻳﮋﻩ ﺑﻪ ﻣﺼﺪق و اﻧﺤﻼل ﻣﺠﻠﺲ‪،‬‬
    ‫ﺁرﯼ ﻳﺎ ﻧﻪ! ﺣﺪود ‪ ٩٩‬درﺻﺪ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن )ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ( ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﺼﺪق راﯼ اﻋﺘﻤﺎد دادﻧﺪ و ﮐﻠﮏ ﻣﺠﻠﺲ هﻢ ﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬ﻣﺼﺪق‬
    ‫ﻇﺎهﺮًا ﺗﻤﺎم ﻗﻮاﯼ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﮐﺸﻮر را زﻳﺮ ﻧﻈﺮ داﺷﺖ و از ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ ﻣﺸﺮوﻃﻪ‬
    ‫ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﯽ ﻣﻄﻠﻖ ﻣﺒﺪل ﺷﺪﻩ ﺑﻮد! ﻓﻘﻂ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ اﺧﺮاج ﺷﺎﻩ و درﺑﺎر‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
    ‫ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ وزﻳﺮ ﺧﺎرﺟﻪ اش دﮐﺘﺮ ﻓﺎﻃﻤﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ اﻳﻦ دو ﺳﺎل و ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ دوران ﭘﺮﺁﺷﻮب ﻣﺼﺪق ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺎﻟﺐ‬
    ‫اﺳﺖ‪ .‬او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻴﻠﯽ از اﻳﺮاﻧﻴﺎن‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺖ ﮐﻪ در ﮐﺸﻮر هﻴﭻ ﮐﺎرﯼ ﺑﺪون‬
    ‫اﺟﺎزﻩ ﺳﻔﺎرت اﻧﮕﻠﻴﺲ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻟﺬا در اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺼﺪق و ﺣﺘﯽ‬
    ‫ﻣﻠﯽ ﮐﺮدن ﻇﺎهﺮﯼ ﻧﻔﺖ را ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻳﮏ ﻧﻘﺸﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ و ﭘﻠﻴﺪ ﻟﻨﺪن ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ‬
    ‫ﮔﻮﻳﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺘﯽ ﺷﻴﻄﺎﻧﯽ وﻟﯽ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ درﮎ ﻋﻮام‪ ،‬اﻳﺮان را ﺗﺠﺰﻳﻪ‬
    ‫ﮐﺮدﻩ و ﺳﭙﺲ ﺟﻨﻮب ﮐﺸﻮر را ﺑﺒﻠﻌﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ هﺮ ﻗﺪم ﮐﻪ ﻣﺼﺪق ﺟﻠﻮ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻩ از ﺑﻴﻢ‬
    ‫ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺑﻌﺪ از ﻗﻴﺎم ‪ ٣٠‬ﺗﻴﺮ‪ ،‬ﻣﻨﺰﺟﺮ از ﺗﺸﻮﻳﻖ اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﺑﻪ ﮐﻮدﺗﺎﻳﯽ‬
    ‫ﺧﻮﻧﻴﻦ؛ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﮑﺮ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ را رهﺎ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‬
    ‫ﻼ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻠﺒﺎن هﻮاﭘﻴﻤﺎ( راهﯽ اروﭘﺎ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺸﻮﻳﺶ وﯼ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﺪﻩ‬
    ‫)ﻣﺜ ً‬
    ‫اﯼ از درﺑﺎرﻳﺎن ﺣﺮف از ﺁن ﺁوردﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻳﮑﯽ از‬
    ‫ﺑﺮادران ﭘﺮ اﺑﻬﺖ ﺗﺮ و ﺑﺎ ارادﻩ ﺗﺮش ﮐﻨﺎر رود! اﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﺤﺚ هﺎ ﺑﺎ ورود‬
    ‫ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﻨﺘﻔﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺼﺪق ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﻤﻴﻖ ﺳﻴﺎﺳﯽ در واﺷﻨﮕﺘﻦ را درﮎ ﮐﻨﺪ و هﻨﻮز اﻣﻴﺪوار‬
    ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﭘﺮزﻳﺪﻧﺖ ﺁﻳﺰﻧﻬﺎور ﺑﻪ ﺗﻔﺎهﻢ و ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮﺳﺪ؛ از ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ وام‬

    ‫‪247‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﺿﻄﺮارﯼ ﺑﮕﻴﺮد و اﺟﺎزﻩ ﻳﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺘﻬﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﺑﺮاﯼ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮدارﯼ‬


    ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﻗﺮارداد ﺑﺒﻨﺪد‪ .‬ﻏﺎﻓﻞ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ واﺷﻨﮕﺘﻦ در ﺣﺎل‬
    ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ ﺑﺎ ﻟﻨﺪن ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﺮﻣﺮد ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ و ﻧﺎﻣﺘﻌﺎدل را از‬
    ‫ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺳﺎﻗﻂ ﮐﻨﺪ! از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺳﻔﺎرت اﻧﮕﻠﻴﺲ در ﺗﻬﺮان ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺷﺪﻩ و‬
    ‫ﮐﺎرﮔﺰاراﻧﺶ از ﮐﺸﻮر اﺧﺮاج ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬارﯼ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ و‬
    ‫اﺟﺮاﯼ ﮐﻮدﺗﺎ هﻤﻪ ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻴﺎن اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ هﻢ از ﭼﻬﺎر ﺟﻬﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‪،‬‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻟﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ وارد ﮐﺎرزار ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺑُﻌﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻗﺮار ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻩ ﻓﺮﻣﺎن ﻋﺰل ﻣﺼﺪق را ﺻﺎدر ﮐﻨﺪ و ﺳﺮﻟﺸﮑﺮ‬
    ‫زاهﺪﯼ را ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮﯼ ﻣﻨﺼﻮب ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ وﻗﺖ‪ ،‬ﻋﺰل و ﻧﺼﺐ‬
    ‫ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ را ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﺠﻠﺲ و ﺗﻮاﻓﻖ ﺷﺎﻩ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد؛ اﻣﺎ ﻣﺼﺪق‬
    ‫ﻣﺠﻠﺲ را ﻣﻨﺤﻞ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد و ﺗﻨﻬﺎ راﻩ ﻧﻴﻤﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫در ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻃﯽ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ١٩۵٣‬ﭼﻨﺪ دﻩ روزﻧﺎﻣﻪ ﺟﺪﻳﺪ در ﺗﻬﺮان ﺗﺎﺳﻴﺲ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣًﺎ ﺿﺪ ﻣﺼﺪق و ﺿﺪ ﺗﻮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺒﻨﺎﻣﻪ هﺎﯼ رﻧﮕﺎرﻧﮕﯽ هﻢ ﺑﻪ‬
    ‫وﻓﻮر ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﮔﺮدﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺼﺪق را ﻧﻮﮐﺮ روﺳﻴﻪ و ﺟﺎﺳﻮس ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎﯼ ﺑﯽ‬
    ‫ﺧﺪا ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺣﺘﯽ دﺳﺘﻪ اﯼ دروﻏﻴﻦ ﺑﻨﺎم ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺷﻌﺎر و‬
    ‫ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﭘﻴﻐﺎم هﺎﯼ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺁﻣﻴﺰ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ روﺣﺎﻧﻴﻮن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ؛ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ "ﻧﻮﻳﺪ"‬
    ‫ﻓﺮارﺳﻴﺪن اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺧﻮﻧﻴﻦ و ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪن ﭼﻮﺑﻪ هﺎﯼ دار ﺑﺮاﯼ ﻣﺮﺗﺠﻌﻴﻦ را ﻣﻴﺪاد‪.‬‬

    ‫از ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر ﺑﻮدﺟﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺧﺮﻳﺪ دوﺳﺘﯽ ﻻت هﺎﯼ ﺟﻨﻮب ﺷﻬﺮ و ﭼﺎﻗﻮﮐﺸﺎن ﺗﻬﺮان و ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﺑﺰرگ‬
    ‫دﻳﮕﺮ ﻣﺼﺮف ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺑﻌﺪهﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران ﻧﺎﻣﯽ و از ﺟﻤﻠﻪ ﻳﺎران‬
    ‫ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺼﺪق هﻢ ﺑﻌﻀًﺎ از ﺁن دﻻرهﺎ ﺑﯽ ﺑﻬﺮﻩ ﻧﻤﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺁن روزﮔﺎر ﺗﺤﺮﻳﻢ‬
    ‫ﻧﻔﺘﯽ‪ ،‬ﮐﻤﺒﻮد و ﮔﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺁن ﭘﻮل هﺎ ﺧﻴﻞ ﮐﺎرﺳﺎز ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪248‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻣﺎ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺗﻤﻬﻴﺪات ﺑﺪون هﻤﮑﺎرﯼ ارﺗﺶ ﺑﯽ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﻣﻴﺒﻮد‪ .‬اﮐﺜﺮﻳﺖ اﻓﺴﺮان‬
    ‫ﻋﺎﻟﻴﺮﺗﺒﻪ هﻨﻮز ﺑﻪ ﺷﺎﻩ وﻓﺎدار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ در اﺧﺘﻴﺎر‬
    ‫ﻃﺮﻓﺪاران ﻣﺼﺪق ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻀﺎف ﺑﺮ ﺁن‪ ،‬ﺣﺪود ‪ ۵‬درﺻﺪ اﻓﺴﺮان ارﺗﺶ هﻢ ﻋﻀﻮ‬
    ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺨﻔﯽ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﺒﺮ هﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺸﮑﻮﮐﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ و‬
    ‫در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻣﺼﺪق ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺎرد ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ و ﭼﻨﺪ ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺸﺨﺺ‬
    ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ در اﺧﺘﻴﺎر ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ دوﻟﺖ ﻗﺮار داﺷﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﺎﻣﺪادان روز ‪ ٢٣‬ﻣﺮداد ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻮدﺗﺎ ﺁﻏﺎز ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺷﺎﻩ ﮐﻪ در وﻳﻼﯼ درﻳﺎ‬
    ‫ﺧﺰرش ﺑﻮد و هﻮاﭘﻴﻤﺎﻳﯽ را هﻢ ﺁﻣﺎدﻩ ﻣﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن ﻋﺰل ﻣﺼﺪق را ﺻﺎدر‬
    ‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮهﻨﮓ ﻧﺼﻴﺮﯼ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﺑﺎ ﮔﺮوﻩ ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﺳﺮﺑﺎزان ﮔﺎرد‪،‬‬
    ‫ﺑﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺼﺪق رﻓﺖ ﮐﻪ او را ﻋﺰل و دﺳﺘﮕﻴﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻏﺎﻓﻞ از ﺁﻧﮑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن‬
    ‫اﻓﺴﺮان ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ ﺧﺒﺮ را زودﺗﺮ رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد و ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﺳﺮﺑﺎز ﻣﺴﻠﺢ در ﻣﻨﺰل‬
    ‫ﻣﺼﺪق‪ ،‬ﺁﻣﺎدﻩ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ ﺧﻮد ﮐﻮدﺗﺎﭼﻴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ! ﻣﺼﺪق ﺑﻪ اﻳﺴﺘﮕﺎﻩ رادﻳﻮ رﻓﺖ و‬
    ‫ﺧﺒﺮ ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ و ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺷﺎﻩ را ﺑﻪ اﻃﻼع ﻣﺮدم رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬در ﺗﻬﺮان و‬
    ‫ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﻏﻠﻐﻠﻪ ﺷﺪ!‬

    ‫ﻣﻠﻴﮕﺮاﻳﺎن ﻣﺼﺪﻗﯽ و ﺗﻮدﻩ اﻳﻬﺎ در ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ رﻳﺨﺘﻨﺪ و ﻣﺠﺴﻤﻪ هﺎﯼ ﺷﺎﻩ و ﭘﺪرش و‬
    ‫ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻼﻳﻢ ﺳﻠﻄﻨﺖ را ﺑﺰﻳﺮ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻩ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﺷﮑﺴﺖ را ﺷﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺳﻮار هﻮاﭘﻴﻤﺎ‬
    ‫ﺷﺪ و از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻐﺪاد ﺑﻪ اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ ﮔﺮﻳﺨﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺁﻧﺠﺎ هﻢ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻓﺎﻃﻤﯽ‪ ،‬ﺳﻔﺎرت‬
    ‫اﻳﺮان از ﻣﻼﻗﺎت و هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺎ ﺷﺎﻩ ﺳﺮﺑﺎز زد و ﺣﺘﯽ ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﺑﺎزداﺷﺖ از‬
    ‫ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻠﻴﺲ ﺁن ﮐﺸﻮر ﻣﻄﺮح ﮔﺸﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﯼ در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ اﯼ اﻇﻬﺎر‬
    ‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﻓﺮد ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ و ﻧﻪ ﺷﺎﻩ اﻳﺮان ﺑﻪ اروﭘﺎ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ و ﺑﺎ‬
    ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻴﺶ؛ ﺧﻴﻠﯽ زود ﺑﺎﻳﺪ "دﻧﺒﺎل ﮐﺎر ﺑﮕﺮدد"‪.‬‬

    ‫ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﻣﻘﻴﻢ در ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻣﺼﺪق )ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ‪ ،‬زاهﺪﯼ و‬


    ‫ﻏﻴﺮﻩ( و اﻓﺴﺮان هﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﮐﻮدﺗﺎ‪ ،‬از ﺁن ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻔﺘﻀﺤﺎﻧﻪ ﻣﻨﺠﻤﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از ﻣﻘﺮ‬

    ‫‪249‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ هﻢ دﺳﺘﻮر ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﻨﻨﺪ و ﮔﺮوﻩ‬


    ‫ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ ﺁﻣﺎدﻩ ﺗﺮﮎ ﺗﻬﺮان ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻳﮏ‬
    ‫ﺗﻼش دﻳﮕﺮ هﻢ دﺳﺖ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬اﻣﻴﺪ او ﺑﻪ ﺗﺮس ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻣﺼﺪق از ﺗﻈﺎهﺮات‬
    ‫ﭘﻴﺮوزﻣﻨﺪاﻧﻪ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫ﺑﻪ راﺳﺘﯽ هﻢ ﮐﻪ ﺗﻈﺎهﺮات ﭘﺮ ﺳﺮوﺻﺪا و ﺧﺸﻦ ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎ ﺗﺮس و وﺣﺸﺘﯽ‬


    ‫ﻋﻤﻴﻖ در ﺟﺎن ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎران و ﻣﺬهﺒﯽ هﺎ اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻳﻌﻨﯽ "ﺧﺪا ﻧﻴﺴﺖ" و ﻳﻘﻴﻦ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﺮخ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬
    ‫ﺣﻤﺎم ﺧﻮن و ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﺑﺎزارﻳﺎن و ﻣﻼﻳﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺒﻨﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﺗﻘﻠﺒﯽ ﺳﻴﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ هﻢ‬
    ‫ﺗﺮس ﺁﻧﻬﺎ را ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
    ‫ﻃﺮﻓﻬﺎﯼ اﻳﺮاﻧﯽ ﺧﻮد ﺗﻤﺎس ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬اﻣﮑﺎن اﺟﺮاﯼ دوﺑﺎرﻩ ﻃﺮح را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
    ‫ﻃﺮف اﻳﺮاﻧﯽ هﻢ اﻋﻼم ﺁﻣﺎدﮔﯽ ﮐﺮد وﻟﯽ هﻤﻪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺻﻠﯽ ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
    ‫ارﺗﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ دﺳﺘﻪ اﯼ از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان اﻋﺰام ﻣﯽ‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﻓﺮﻣﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻴﺮوهﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن ﻣﺼﺪﻗﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫ﭘﺲ روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻻﺗﻬﺎﯼ ﻣﺰدور ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺎ ﺗﻈﺎهﺮ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺗﻮدﻩ اﯼ ﻗﺎﻃﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ‬
    ‫ﻏﺎرت و ﭼﭙﺎول ادارﻩ هﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮑﻬﺎ و ﺣﺘﯽ ﻣﻐﺎزﻩ هﺎﯼ ﻣﺮدم ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ از‬
    ‫ﺁن ﻏﺎرت و ﺑﯽ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺼﺪق در دام اﻓﺘﺎد و ﺑﺎ اﻋﻼم ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬دﺳﺘﻮر‬
    ‫داد ﮐﻪ ﭼﻨﺪ واﺣﺪ ارﺗﺶ ﮐﻪ در ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺗﻬﺮان ﺑﻮدﻧﺪ )اﺳﺘﻘﺮارﺷﺎن ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻪ ﻗﺒﻠﯽ‬
    ‫ﮐﻮدﺗﺎﭼﻴﺎن ﺑﻮد(‪ ،‬وارد ﺷﻬﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﻃﻼﻳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﻻزم‬
    ‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻋﻼﻣﻴﻪ ﺷﺪﻳﺪ اﻟﺤﻦ ﻣﺼﺪق‪ ،‬ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎ را ﻧﻴﺰ ﻣﻨﻔﻌﻞ ﻧﻤﻮد و ﺣﮑﻢ‬
    ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺁﻧﻬﺎ را از ﻣﻴﺪان ﮐﺎرزار ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

    ‫ﭘﺲ روز ‪ ٢٨‬ﻣﺮداد ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻮدﺗﺎ )ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان اﺟﺮاﯼ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
    ‫ﻣﺼﺪق( وارد ﺗﻬﺮان ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻳﮑﺮاﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻧﻘﺎط ﺣﺴﺎس ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ارﮐﺎن‬
    ‫ارﺗﺶ و دوﻟﺖ‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﻨﺪﻩ رادﻳﻮ و ﻣﻨﺰل ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺮﺧﻮردهﺎﯼ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪250‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺁن روز ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ وﻓﺎدار ﺑﻪ دوﻟﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ و ﭼﻨﺪ هﺰار ﻧﻔﺮ‬
    ‫زﺧﻤﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬دﺳﺘﻪ اﯼ از ﺑﺎزارﻳﺎن و ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎران ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺮدﺳﺘﮕﯽ ﻻﺗﻬﺎ و‬
    ‫ﭼﺎﻗﻮﮐﺸﺎن ﺟﻨﻮب ﺷﻬﺮ )اﻣﺜﺎل ﺷﻌﺒﺎن ﺟﻌﻔﺮﯼ و ﻃﻴﺐ ﺣﺎج رﺿﺎﻳﯽ( ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ‬
    ‫رﻳﺨﺘﻨﺪ ﺗﺎ هﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ را ﺳﺮﮐﻮب ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺼﺪق دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ و ﮐﻮدﺗﺎ‬
    ‫ﭘﻴﺮوز ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫اهﻤﻴﺖ ﺗﺤﻠﻴﻞ دوران ﻣﺼﺪق‬


    ‫ﻋﻠﺖ ﺗﻔﺼﻴﻞ اﻳﻦ ﻣﺒﺤﺚ اهﻤﻴﺖ ﺗﺤﻠﻴﻞ دوران ﻣﺼﺪق اﺳﺖ؛ زﻳﺮا اﻳﻦ دورﻩ‬
    ‫ﻣﺘﺎﺧﺮﺗﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺣﺪود ﮐﺎرﺁﻳﯽ و ﺿﻌﻒ ﻧﻈﺎم ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ در اﻳﺮان ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪون‬
    ‫ﺗﺮدﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻮد ﮐﻪ دﻣﮑﺮاﺳﯽ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ در اﻳﺮان ﻗﺒﻞ از ﮐﻮدﺗﺎ وﺟﻮد‬
    ‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل رﺷﺪ ﻧﻤﻮد و در ﺁﺧﺮ ﮔﻠﯽ ﺑﻨﺎم ﻣﺼﺪق داد‪ .‬وﻟﯽ اﻳﻦ ﮔﻞ ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﻴﻮﻩ ﻧﻨﺸﺴﺖ؛ ﭘﺮﭘﺮ ﮔﺸﺖ و ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﺮگ ﺁن‪ ،‬دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ در اﻳﺮان ﻗﺮن‬
    ‫ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ‪ .‬اﻧﮕﺎر ﺁن ﮔﻴﺎﻩ ﺟﻮان ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺮوﯼ ﺧﻮد را در ﭘﺮورش‬
    ‫ﺗﮏ ﮔﻠﯽ ﻋﻘﻴﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﭼﺮا؟‬

    ‫ﺟﻮاب ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻮال از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ و در ﭼﻨﺪ ﺳﻄﺢ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺤﺚ اﺳﺖ؛ ﻓﮑﺮ‬
    ‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ را ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺮدﻩ و ﺧﻮاهﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ اﻣﮑﺎن ﮐﻠﯽ‬
    ‫ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ و ﻣﺤﺪودﻩ ﺗﻮﺟﻴﻬﺎت را از زاوﻳﻪ دﻳﺪ ﺑﺎزﻳﮕﺮان ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻳﻢ‪،‬‬
    ‫ﺗﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﺧﻮد ﺣﻘﻴﻘﺖ را از ﻣﻴﺎن دﻋﺎوﯼ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

    ‫اول از دﻳﺪ دوﺳﺘﺪاران ﺑﺎوﻓﺎﯼ ﻣﺼﺪق‪ :‬وﯼ ﻳﮏ اﻳﺮاﻧﯽ ﻣﺨﻠﺺ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ‬
    ‫ﺧﻮاﺳﺖ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺮدم و ﺛﺮوت اﻳﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﺪﺳﺖ دوﻟﺖ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن واﻗﻌﯽ‬
    ‫ﻣﻠﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻪ دﺳﺘﻨﺸﺎﻧﺪﮔﺎن ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﯽ و ﺟﻴﺮﻩ ﺧﻮاران اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻧﻮ‪ .‬ﺁن‬
    ‫ﭘﻠﻴﺪان از هﻤﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺼﺪق ﻧﻴﺰ در هﻤﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﺟﻨﮕﻴﺪ؛ اﻣﺎ‬
    ‫وﻗﺘﻴﮑﻪ اﻳﺮان ﺑﻪ ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ رﺳﻴﺪ‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﻣﺼﺪق ﺻﻼح ﮐﺎر را در ﻗﺒﻮل‬

    ‫‪251‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺷﮑﺴﺖ و ﺗﺴﻠﻴﻤﯽ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻪ دﻳﺪ‪.‬‬

    ‫دوم از دﻳﺪ دوﺳﺘﺎن ﻧﻴﻤﻪ راﻩ ﻣﺼﺪق‪ :‬ﻣﺎ هﻤﻪ در راﻩ اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺸﻮر و اﺣﻘﺎق ﺣﻖ‬
    ‫در اﻣﺮ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ رﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردن ﭘﻴﺮوزﯼ‪ ،‬ﻣﺼﺪق ﻣﻐﺮور از‬
    ‫ﺑﺎدﻩ ﻗﺪرت ﺷﺪ و ﺑﻪ هﻴﭻ ﻧﻈﺮﯼ ﺟﺰ ﻧﻈﺮ ﺧﻮد و اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﻧﺰدﻳﮑﺶ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﮑﺮد‪.‬‬
    ‫ﻼ در‬
    ‫او ﺣﺘﯽ ﻣﺠﻠﺲ را ﻣﻨﺤﻞ ﻧﻤﻮد و ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺒ ً‬
    ‫ﺷﺨﺼﻴﺖ اﻓﺮادﯼ ﻣﺜﻞ رزم ﺁرا ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار ﻣﯽ داد‪ .‬ﻣﺼﺪق ﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﺮد ﮐﻪ‬
    ‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﯼ هﻤﻪ و ﺑﺠﺎﯼ هﻤﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﮕﺮ ﻣﻌﻨﯽ‬
    ‫دﻣﮑﺮاﺳﯽ اﻳﻦ اﺳﺖ؟ دوﻟﺖ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻳﻴﻨﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺮدم و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن‬
    ‫ﻣﻨﺘﺨﺐ ﺷﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺁن ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎ رﺋﻴﺲ ﻣﺤﺒﻮب دوﻟﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﺳﻮم از دﻳﺪ ﺷﺎﻩ و درﺑﺎر‪ :‬ﻣﺮدم اﻳﺮان ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ اﻳﺠﺎد و ﺣﻔﻆ ﻳﮏ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
    ‫دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﻘﺮ و ﺟﻬﻞ ﻣﺮدم ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻴﺸﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ زﻣﺎن‬
    ‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﭼﭗ )ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ( ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ و وﻗﺖ دﻳﮕﺮ اﺳﻴﺮ ﻣﺮدم ﻓﺮﻳﺒﺎن‬
    ‫راﺳﺖ )ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم( ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪﺳﺖ رهﺒﺮﯼ ﻣﻘﺘﺪر‪ ،‬اﻳﺮاﻧﭙﺮﺳﺖ‪،‬‬
    ‫ﺑﺎﺳﻮاد و ﻣﻄﻠﻊ از اوﺿﺎع ﺟﻬﺎن ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ؛ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﮐﺸﺘﯽ اﻳﺮان را از‬
    ‫ﻣﺴﻴﺮهﺎﯼ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ از ﺧﻄﺮات داﺧﻠﯽ و ﻣﺪاﺧﻼت ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻠﯽ اﻣﻦ رهﻨﻤﻮن‬
    ‫ﮔﺮدد‪.‬‬

    ‫ﭼﻬﺎرم از دﻳﺪﮔﺎﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ :‬ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻳﺮاﻧﻴﺎن درون ﮔﺮا هﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻮﻳﮋﻩ ﺑﻪ‬
    ‫اﻓﮑﺎر اﻧﺘﺰاﻋﯽ رﻏﺒﺖ ﻓﺮاوان دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺸﺪت اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ هﺴﺘﻨﺪ و ﺧﻴﻠﯽ زود ﺑﻪ‬
    ‫هﻴﺠﺎن ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در ﮐﺎر ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺗﺨﻴﻼت ﺧﻮد ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺎت دﭼﺎر ﻋﺠﺰ‬
    ‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪاوﻣﺘﯽ از ﺧﻮد در ﮐﺎرهﺎ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ دهﻨﺪ و زود ﺑﻪ دام ﺗﻌﺼﺐ و‬
    ‫ﺧﺸﻮﻧﺖ اﻓﺘﺎدﻩ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ اﻳﺠﺎد و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻳﮏ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﭘﺎﻳﺪار را ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ‬
    ‫هﻤﻮارﻩ ﺁﻣﺎدﻩ اﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﺎرﺟﻴﺎن را ﺁﻣﺎج ﺳﺮزﻧﺶ ﻗﺮار دهﻨﺪ و ﺑﺮاﯼ ﺑﯽ ﮐﻔﺎﻳﺘﯽ ﺧﻮد‬
    ‫ﻣﻘﺼﺮ اﻋﻼم ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺼﺪق ﻳﮏ اﻳﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴﺖ ﺧﻴﺎﻟﺒﺎف ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ اﻧﺪﻳﺸﻪ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪252‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫هﺎﯼ اﻧﺘﺰاﻋﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎ زور هﻢ ﮐﻪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺮ ﮐﺸﻮر وﺳﻴﺎﺳﺖ و اﻗﺘﺼﺎد ﺁن اﻋﻤﺎل‬
    ‫ﮐﻨﺪ ‪ .‬وﯼ ﻟﺠﻮج و اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﺑﻮد و هﻤﻴﺸﻪ ﻳﮑﺪﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد و اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺶ‬
    ‫ﻧﻤﯽ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻏﺶ و ﺿﻌﻒ ﻣﻴﺰد ﺗﺎ ﺟﻠﺐ ﺗﺮﺣﻢ ﮐﻨﺪ و ﻣﺮدم را ﻣﺘﺄﺛﺮ‬
    ‫ﻻ ﻋﻘﺪﻩ ﺷﻬﺎدت داﺷﺖ و ﭼﻮن ﻣﻴﺪاﻧﺴﺖ ﮐﻪ از ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮداﻧﺪن ﮐﺸﻮر‬
    ‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎ ً‬
    ‫ﺑﺮﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺁرزو ﻣﻴﮑﺮد ﮐﻪ ﻣﺜﻞ اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ ﺷﻬﻴﺪﯼ ﺟﺎوﻳﺪ ﺷﻮد‪.‬‬

    ‫ﭘﻨﺠﻢ از دﻳﺪ ﭼﭙﯽ هﺎ و ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎ‪ :‬ﻣﺼﺪق ﻓﺎﻗﺪ ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ ﻻزم ﺑﺮاﯼ رهﺒﺮﯼ اﻳﺮان‬
    ‫اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮدم ﺷﻌﻮر‪ ،‬ﺷﻮر و ﻧﻴﺮوﯼ اﻧﻘﻼﺑﯽ داﺷﺘﻨﺪ وﻳﮏ رهﺒﺮﯼ ﻗﺎﻃﻊ ﻣﯽ‬
    ‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ و ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺑﺴﺎط ﺷﺎهﯽ را ﺑﺮهﻢ ﺑﺮﻳﺰد‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮرﯼ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ‬
    ‫اﻋﻼم ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﺎ ﺑﻠﻮﮎ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺁزادﻳﺨﻮاﻩ و ﺿﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻣﺘﺤﺪ ﺷﻮد‪ .‬در اﺗﺤﺎد‬
    ‫ﺑﺎ ﺟﻨﺎح ﭼﭗ )ﻣﺜﻞ اﻟﺠﺰاﻳﺮ‪ ،‬ﻟﻴﺒﯽ‪ ،‬ﻣﺼﺮ و ﺳﻮرﻳﻪ( ﻣﺼﺪق ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ارﺗﺶ را‬
    ‫ﻼ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮدارﯼ از ﮐﻤﮏ هﺎﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻃﺮﺣﻬﺎﯼ‬
    ‫ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﻋﻤﺮاﻧﯽ و ﺁﺑﺎداﻧﯽ را ﭘﯽ ﺑﺮﻳﺰد و ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ اﻳﺮان را ﻧﻴﺰ اﺣﻴﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
    ‫ﻣﺼﺪق ﺑﻪ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﺪاﺷﺖ و ﺣﺘﯽ ﺁﻧﺮا از ﺣﺎﻟﺖ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺧﺎرج‬
    ‫ﻧﺴﺎﺧﺖ‪ .‬ﺣﺰب هﻢ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ اﻋﻀﺎ و هﻮاداران ﺧﻮد را ﻓﺪاﯼ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎﯼ ﺿﻌﻴﻒ‬
    ‫و ﻣﺸﮑﻮﮎ او ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﻗﺪر ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﻣﺼﺪق در ﻧﻴﺎت ﺧﻮد ﺻﺎدق ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﻋﻤﺎﻟﺶ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻋﻮاﻃﻒ ﺗﻨﺪ و‬
    ‫ﺑﻴﻨﺸﯽ ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺘﻮار ﮔﺸﺖ‪ .‬دوﺳﺘﺎن را از ﺧﻮد راﻧﺪ‪ ،‬از ﺑﻴﻄﺮﻓﺎن دﺷﻤﻦ ﺳﺎﺧﺖ‬
    ‫و هﻴﭻ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﺰﺑﯽ و ﺗﺸﮑﻞ ﮔﺮوهﯽ ﻣﻨﺴﺠﻤﯽ ﻧﻴﺰ ﻓﺮاهﻢ ﻧﻴﺎورد‪ .‬در ﻋﺮﺻﻪ‬
    ‫ﻼ اﻳﺰوﻟﻪ ﻧﻤﻮد و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﺣﺘﯽ هﻤﺪردﯼ‬
    ‫ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﺧﻮد را ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫هﻴﭻ ﺑﻠﻮﮐﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺴﻴﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺼﺪق ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ هﻴﭽﮑﺪام‬
    ‫از اﻟﮕﻮهﺎﯼ ﭘﺎﻳﺪار رﺷﺪ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺟﻬﺎن ﺳﻮم ﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻪ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺣﺰﺑﯽ و‬
    ‫ﺧﻮدﮐﻔﺎﯼ ﺳﺒﮏ هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻣﻤﮑﻦ ﺷﺪ و ﻧﻪ اﺋﺘﻼف ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎ ارﺗﺶ ﺑﻪ روش‬
    ‫ﺗﺮﮐﻴﻪ‪ .‬ﺣﺘﯽ اﺋﺘﻼف ارﺗﺶ ﺑﺎ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ هﺎ )ﻣﺜﻞ ﻣﺼﺮ و ﺳﻮرﻳﻪ( هﻢ ﻗﺎﺑﻞ‬

    ‫‪253‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺣﺼﻮل ﻧﮕﺸﺖ‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺼﺪق در ﺁﺧﺮ ﮐﺎر ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ او و ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ ﻣﻠﻴﺶ‬
    ‫اﺳﺘﻮار ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻞ ﻣﺸﮑﻼت اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﺪون راهﮑﺎرﯼ‬
    ‫ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪.‬‬

    ‫ﺳﺮﮐﻮب ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ و ﻗﺮارداد ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻔﺖ‬


    ‫ﭘﺲ از ﮐﻮدﺗﺎﯼ ‪ ٢٨‬ﻣﺮداد‪ ،‬دوﻟﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺳﺮﻟﺸﮑﺮ زاهﺪﯼ ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ و ﺣﺒﺲ‬
    ‫ﻃﺮﻓﺪاران ﻣﺼﺪق ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻬﺎﯼ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻣﺪت ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
    ‫ﺷﺨﺺ ﻣﺼﺪق در ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ اﯼ ﻋﻠﻨﯽ از ﺧﻮد دﻓﺎﻋﯽ ﺟﺎﻧﺎﻧﻪ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﻬﺮﻩ‬
    ‫ﻓﺮﺗﻮت وﻟﯽ ﻣﺒﺎرز او را در ﺧﺎﻃﺮﻩ هﺎ ﺟﺎوﻳﺪان ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬وﯼ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺣﺒﺲ‬
    ‫در زﻧﺪان و ﺳﭙﺲ ﺣﺒﺲ اﺑﺪ در ﻣﻨﺰل و ﺑﺎغ ﺷﺨﺼﯽ اش در اﺣﻤﺪ ﺁﺑﺎد ﻣﺤﮑﻮم‬
    ‫ﮔﺸﺖ‪.‬‬

    ‫اﻣﺎ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻋﻀﺎﯼ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ و دﮐﺘﺮ ﻓﺎﻃﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺒﮑﻪ ﻣﺨﻔﯽ ﺁﻧﺎن ﭘﻨﺎﻩ‬
    ‫ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻓﺠﻴﻊ ﺗﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻧﻔﻌﺎل ﺣﺰب در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻮدﺗﺎ‪ ،‬دوهﺰار‬
    ‫ﺗﻦ از اﻋﻀﺎ و ﻃﺮﻓﺪاران ﺗﻮدﻩ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ و اﻏﻠﺐ ﻣﻮرد ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﺁزار ﻗﺮار‬
    ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ از دﺳﺖ اﻧﺪر ﮐﺎران ﺣﺰب ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ اﻋﺪام‬
    ‫ﻣﺤﮑﻮم ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬دﮐﺘﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﻓﺎﻃﻤﯽ هﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رادﻳﮑﺎﻟﺘﺮﻳﻦ ﻋﻀﻮ ﺟﻨﺎح ﻣﺼﺪق‬
    ‫ﮐﻪ از اﺑﺘﺪا ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﻟﻐﺎﯼ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ ﺗﻴﺮﺑﺎران ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻣﺴﻠﺢ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺟﺪﻳﺪ ﻳﮑﻨﻮاﺧﺖ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
    ‫ﺑﺨﺘﻴﺎرﯼ هﺎ ﮐﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ازدواج ﺛﺮﻳﺎ اﺳﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ ﺑﺎ ﺷﺎﻩ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﻄﺮف‬
    ‫ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﺸﻘﺎﻳﯽ هﺎ ﺷﻮرش ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﺧﺎن و ﺧﺴﺮوﺧﺎن ﻗﺸﻘﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
    ‫اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ هﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺟﻨﮓ و ﻣﺒﺎرزﻩ داﺷﺘﻨﺪ و ﭘﺪرﺷﺎن در ﺁن راﻩ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﺣﺘﯽ ﺷﻴﺮاز را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺪرﺗﻨﻤﺎﻳﯽ‬
    ‫ارﺗﺶ و ﺑﺨﺼﻮص ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﺎ زاهﺪﯼ )از دوﺳﺘﺎن ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻗﺪﻳﻤﯽ ﺑﺎ ﺁﻟﻤﺎﻧﻬﺎ(‪،‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪254‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺠﺎب ﺷﺪﻧﺪ و دﺳﺖ از ﮔﺮدﻧﮑﺸﯽ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮ و ﺧﺴﺮو ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺟﺪﻳﺪ‬
    ‫هﻢ راﻩ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻮاﺳﻄﻪ اداﻣﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‪ ،‬ﻳﮑﺴﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر ﺗﺒﻌﻴﺪ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺎ ﺣﺬف ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺨﺎﻟﻒ‪ ،‬ﺷﺎﻩ و درﺑﺎر اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت دورﻩ ﺑﻌﺪﯼ ﻣﺠﻠﺲ‬
    ‫ﻼ ﺗﺤﺖ ﺗﻘﻠﺐ و ﺻﻨﺪوق ﺳﺎزﯼ درﺁوردﻧﺪ و اﻣﮑﺎن ورود‬
    ‫در ﺳﺎل ‪ ١٩۵۴‬را ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫را از هﺮ ﮔﺮوﻩ ﻣﺨﺎﻟﻔﯽ ﺳﻠﺐ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﻓﻘﺪان هﺮﮔﻮﻧﻪ‬
    ‫اﻋﺘﺮاض‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ‪ .‬در ‪ ١٩۵۴‬ﻗﺮارداد‬
    ‫ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﺮاﯼ ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ اﻳﺮان ﻣﻨﻌﻘﺪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﺮ ﻣﺼﺪق‬
    ‫ﭘﻴﺮوز ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ورود ﺑﺎزﻳﮕﺮان ﺟﺪﻳﺪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﻄﻠﻖ‬
    ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺮ ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﺎ درﻳﺎﻓﺖ ﻏﺮاﻣﺘﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮم‬
    ‫ﺟﺪﻳﺪﯼ از ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ )‪۴٠‬درﺻﺪ( ﺷﺮﮐﺘﻬﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ )‪۴٠‬درﺻﺪ( و‬
    ‫اروﭘﺎﻳﯽ )‪٢٠‬درﺻﺪ( ﮐﻨﺘﺮل اﮐﺘﺸﺎف‪ ،‬ﺣﻔﺎرﯼ‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮدارﯼ و ﺻﺎدرات ﻧﻔﺖ‬
    ‫اﻳﺮان را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻇﺎهﺮ "ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﻣﻠﯽ" ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ هﻤﭽﻨﺎن‬
    ‫ﭘﺎﻳﺪار ﻣﺎﻧﺪ و ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮم ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺮاردادﯼ دراز ﻣﺪت ﺑﺮاﯼ ﺧﺪﻣﺎت ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎ دوﻟﺖ‬
    ‫اﻳﺮان و ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻠﯽ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ اﻣﻀﺎ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ‪ ،‬ﺳﻮد ﺣﺎﺻﻠﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺼﻮرت‬
    ‫ﺗﺴﺎوﯼ )‪ (۵٠/۵٠‬ﺑﻴﻦ اﻳﺮان و ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮم ﻗﺴﻤﺖ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻮال‪ ،‬ﺳﻬﻢ‬
    ‫اﻧﮕﻠﻴﺲ از ﺣﺪود ‪ ٨۵‬درﺻﺪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻧﻔﺖ در اﻳﺮان ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ ٢٠‬درﺻﺪ رﺳﻴﺪ؛ اﻣﺎ‬
    ‫دوﻟﺖ اﻳﺮان ﻣﻮﻇﻒ ﮔﺮدﻳﺪ ﺑﺮاﯼ ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرت ﻃﺮف اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻠﯽ‬
    ‫ﺷﺪن ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﻣﺒﻠﻎ ‪ ٢۵٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﭘﺎﻧﺪ را در اﻗﺴﺎط دﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﭙﺮدازد و ﺷﺮﮐﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ و اروﭘﺎﻳﯽ هﻢ ﻣﻘﻴﺪ ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ‪ ۶٠٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر ﺑﻪ ﻃﺮف اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪،‬‬
    ‫ﺑﺮاﯼ درﻳﺎﻓﺖ ‪۶٠‬درﺻﺪ از ﺳﻬﺎم ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮم ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫درﺁﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ اﻳﺮان در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ‪ ٩٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر رﺳﻴﺪ و در ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪ‪،‬‬
    ‫ﻣﺪاﺧﻞ ﻧﻔﺘﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﺎ رﺷﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ ٢٠‬درﺻﺪ در ﺳﺎل اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ و در ﭘﺎﻳﺎن‬

    ‫‪255‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫دهﻪ ‪ ١٩۵٠‬ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ ٣٠٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر ﺑﺎﻟﻎ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﺠﺒﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻓﺰاﻳﺶ‬
    ‫ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﻠﯽ ﺷﺪن‪ ،‬هﻨﻮز درﺁﻣﺪ ﻧﻔﺖ ﮐﻔﺎف ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ‪،‬‬
    ‫ارﺗﺶ و درﺑﺎر را ﻧﻤﯽ داد!‬

    ‫ﺑﺮاﯼ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﺨﺎرج‪ ،‬اﻳﺮان هﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﮐﻤﮏ هﺎﯼ ﺧﺎرﺟﯽ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ اﮐﺜﺮ‬
    ‫ﻏﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎﻗﺶ از ﺻﻨﺪوق ﻋﻈﻴﻢ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﺎﻳﺖ از دوﻟﺖ هﺎﯼ دوﺳﺖ‬
    ‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ "ﺧﻄﺮ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ" ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ از ﮐﻮدﺗﺎ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺁﻳﺰﻧﻬﺎور ﻣﺒﻠﻎ‬
    ‫‪ ٧٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر ﮐﻤﮏ ﺑﻼﻋﻮض )ﻣﻌﺎدل دو ﺳﺎل درﺁﻣﺪ ﻧﻔﺖ اﻳﺮان ﻗﺒﻞ از‬
    ‫ﻣﺼﺪق( را ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﺷﺎﻩ هﺪﻳﻪ داد‪ .‬ﺗﺤﺖ ﻟﻮاﯼ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ و‬
    ‫ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺑﻨﻴﻪ دوﻟﺖ ﻣﺘﺤﺪ اﻳﺮان‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ هﺎﯼ ﺑﻼﻋﻮض ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ در ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ دهﻪ‬
    ‫‪ ١٩۵٠‬ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ ١٠٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر ﮐﻤﮏ ﻣﺎﻟﯽ در ﺳﺎل و ‪ ١٠٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر‬
    ‫ﮐﻤﮏ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎﻟﻎ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺒﻠﻐﯽ ﻋﻈﻴﻢ و ﻗﺎﺑﻞ ﻗﻴﺎس ﺑﺎ درﺁﻣﺪ ﻧﻔﺖ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫‪ -۶‬ارﺗﺸﯽ ﻣﻘﺘﺪر و ﭘﻠﻴﺴﯽ ﻣﺨﻮف‬


    ‫ﺷﺎﻩ ﺑﻮدن در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ دهﻪ ‪ ١٩۵٠‬ﺷﻐﻞ ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ‬
    ‫هﺎﯼ ﻣﻔﺘﻀﺤﺎﻧﻪ اﻋﺮاب در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺗﺤﻘﻴﺮ و ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪﮔﯽ در‬
    ‫ﻣﻴﺎن ارﺗﺸﻴﺎن ﮔﺮدﻳﺪ؛ ﮐﻪ ﮔﺮوﻩ ﮔﺮوﻩ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺷﺎهﺎن ﺁﺑﺮو ﺑﺎﺧﺘﻪ ﺧﻮد‬
    ‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﮐﻮدﺗﺎهﺎﯼ ﭘﻴﺎﭘﯽ‪ ،‬رژﻳﻢ هﺎﯼ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
    ‫ﺿﺮﺑﻪ در ﻣﺼﺮ و ﺑﺮ ﻣﻠﮏ ﻓﺎروق )ﭘﺪر ﻓﻮزﻳﻪ هﻤﺴﺮاول ﺷﺎﻩ( وارد ﺁﻣﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺳﺎل ‪ ١٩۵٢‬ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﺟﻤﺎل ﻋﺒﺪاﻟﻨﺎﺻﺮ اﻓﺴﺮ ﻣﻠﻴﮕﺮاﯼ ﻣﺼﺮﯼ‪ ،‬ﻣﻠﮏ ﻓﺎروق‬
    ‫را ﺳﺮﻧﮕﻮن ﺳﺎﺧﺖ و ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻟﺰﻟﻪ اﯼ ﻋﻈﻴﻢ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ را زﻳﺮوزﺑﺮ‬
    ‫ﻧﻤﻮد! ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻋﺮب ﻳﮑﯽ ﭘﺲ از دﻳﮕﺮﯼ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﻧﺎﺻﺮﻳﺴﺖ‬
    ‫)ﻣﻠﻴﮕﺮاﻳﯽ ﻋﺮب و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ( ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺼﺮ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﮐﺎﻧﺎل‬
    ‫ﺳﻮﺋﺰ را ﻣﻠﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻏﺮب )اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﺳﺮاﺋﻴﻞ( ﻣﻮرد‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪256‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺗﻬﺪﻳﺪ و ﺳﭙﺲ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻻﺟﺮم ﻣﺼﺮ ﺑﺴﻮﯼ ﺑﻠﻮﮎ ﺷﺮق ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ‬
    ‫ﮔﺸﺖ و ﺑﺎ اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎهﻴﺮ ﺷﻮروﯼ هﻢ ﭘﻴﻤﺎن ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬و ﮐﻤﮏ هﺎﯼ وﺳﻴﻊ ﻣﺎﻟﯽ و‬
    ‫ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﯽ درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﺿﺮﺑﻪ ﻣﻬﻠﮏ ﺑﻌﺪﯼ در ﻋﺮاق ﺑﻮد ﮐﻪ در ‪ ١٩۵٨‬ﺳﻠﻄﻨﺘﺶ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻮدﺗﺎﯼ اﻓﺴﺮان‬


    ‫ﻣﻠﻴﮕﺮا ﺳﺎﻗﻂ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺳﻮرﻳﻪ هﻢ ﺑﻪ هﻤﺎن ﻣﺴﻴﺮ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺣﺎﻻ رژﻳﻢ هﺎﯼ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ‬
    ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺁﻧﭽﻨﺎن دﭼﺎر ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻩ اردن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﻮرش‬
    ‫اﻓﺴﺮاﻧﺶ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﺎر دﺧﺎﻟﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬و اﻗﻠﻴﺖ ﻣﺴﻴﺤﯽ‬
    ‫ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﻟﺒﻨﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ورود ﻧﻴﺮوﯼ درﻳﺎﻳﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺮوت ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺎر‬
    ‫ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس اﻣﻨﻴﺖ ﺑﻌﺪ از ﮐﻮدﺗﺎ‪ ،‬ﺑﺰودﯼ از ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ‬
    ‫ﺷﺎﻩ زدودﻩ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﯼ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺷﺎهﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪ رواﺑﻄﯽ ﺑﺴﻴﺎر دوﺳﺘﺎﻧﻪ داﺷﺖ و از‬
    ‫ﺳﻘﻮط ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﻔﺮت و وﺣﺸﺖ اﻓﺘﺎدﻩ‪ ،‬ﻣﺼﻤﻢ ﺷﺪ ﺗﺎ ارﺗﺶ را از "ﻋﻨﺎﺻﺮ‬
    ‫ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب" ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺗﺤﺖ ﺁﻣﻮزش اﻓﺴﺮان ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺿﺪ اﻃﻼﻋﺎت )رﮐﻦ‬
    ‫‪ (٢‬ارﺗﺶ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﺪ و ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺨﻔﯽ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ را ﮐﻪ‬
    ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ و ﻣﻌﺪوم ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺣﺪود ‪ ۵٠٠‬ﻧﻔﺮ اﻓﺴﺮ و‬
    ‫درﺟﻪ دار ﺗﻮدﻩ اﯼ ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪﻧﺪ و دهﻬﺎ ﺗﻦ ﺑﻌﺪ از ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ‪ ،‬اﻋﺪام‬
    ‫ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎﯼ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﺑﻘﻴﻪ را ﺑﻪ‬
    ‫زﻧﺪان هﺎﯼ اﺑﺪ و ﺳﭙﺲ ﺣﺒﺲ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺗﺨﻔﻴﻒ داد؛ و ﺣﺘﯽ ﺁﻧﻬﺎﻳﯽ را ﮐﻪ اﺑﺮاز‬
    ‫ﻧﺪاﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﮐﻤﺘﺮ از ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﺁزاد ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﻴﺎ و ﻣﺴﺘﺸﺎران ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ در اﻳﺮان‪ ،‬از ﺷﺎﻩ‬
    ‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺟﺎﻟﺒﯽ ﺑﺮاﯼ دوﻟﺖ ﺁﻳﺰﻧﻬﺎور ﻧﺴﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﯼ در ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺎن‪،‬‬
    ‫ﺷﺎهﯽ ﺿﻌﻴﻒ و ﻓﺎﻗﺪ ﻗﺪرت رهﺒﺮﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ درﺑﺎرﯼ ﺧﻮﺷﮕﺬران و‬
    ‫ﻓﺎﺳﺪ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻋﻈﻢ ﭘﻮل ﻧﻔﺖ و ﮐﻤﮏ هﺎﯼ ﺳﺮﺷﺎر ﻣﺎﻟﯽ‬

    ‫‪257‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﯼ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﺎرف ﻋﻤﺮاﻧﯽ و ﺁﺑﺎداﻧﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﺮﺳﺪ و زﻣﻴﻨﻪ رﺷﺪ‬
    ‫ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﯽ هﺎ و ﻧﻔﻮذ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ را ﺳﺪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺮج درﺑﺎر و دﺧﻞ دزدان ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ‬
    ‫ﺁن ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ .‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﮕﺮان ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ وﺻﻒ‪ ،‬ﺷﺎﻩ هﻢ ﺑﺰودﯼ دﭼﺎر ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‬
    ‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻠﻮﮎ اﺳﻼﻣﯽ ﮔﺮدد و ﻳﮏ ﮐﺸﻮر ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﻣﻬﻢ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺰﻳﺮ ﺗﺴﻠﻂ‬
    ‫ﺑﻠﻮﮎ ﺷﺮق رود‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻟﺤﺎظ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪ دو ﻣﻮرد‬
    ‫اﻣﮑﺎن ﮐﻮدﺗﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﺎﻩ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ .‬اوﻟﯽ ﻗﺮار ﺑﻮد در ﺳﺎل ‪ ١٩۵٨‬ﺗﻮﺳﻂ‬
    ‫ﺗﻴﻤﺴﺎر وﻟﯽ اﻟﻪ ﻗﺮﻧﯽ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد و دوﻣﯽ در ‪ ١٩۵٩‬ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺮﻟﺸﮑﺮ ﺗﻴﻤﻮر‬
    ‫ﺑﺨﺘﻴﺎر‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻣﺨﻮف ﺳﺎواﮎ‪ .‬اﻣﺎ در ﺁﺧﺮ‪ ،‬ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم‪ ،‬دوﻟﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ از‬
    ‫هﻴﭽﻴﮏ از ﺁن دو ﻃﺮح ﮐﻮدﺗﺎ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ ﻓﻌﺎل ﻧﮑﺮد؛ ﻣﺒﺎدا ﻣﻮﺿﻊ اﻳﺮان از ﺁﻧﭽﻪ‬
    ‫ﺑﻮد هﻢ ﺿﻌﻴﻔﺘﺮ ﮔﺮدد و ﺳﻘﻮط ﮐﺸﻮر ﺑﻪ داﻣﻦ ﺷﻮروﯼ ﺗﺴﺮﻳﻊ ﺷﻮد‪.‬‬

    ‫وﻗﺘﻴﮑﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﺳﻴﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻳﺎ ﻻاﻗﻞ اﻃﻼع ﻗﺒﻠﯽ ﺁﻧﻬﺎ از ﻗﺼﺪ‬
    ‫ژﻧﺮاﻟﻬﺎﯼ ﺟﺴﻮر ارﺗﺶ و ﺳﺎواﮎ‪ ،‬ﺑﻪ اﻃﻼع ﺷﺎﻩ رﺳﻴﺪ؛ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺳﺮﮐﻮب‬
    ‫ﻃﺮﺣﺸﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻋﺪم اﻃﻤﻴﻨﺎن ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺑﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ و هﻤﻪ ﮐﺲ ﮔﺮدﻳﺪ!‬
    ‫ﺣﺎﻻ او ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻣﺮاﯼ ﺑﺎ ارادﻩ ارﺗﺶ )ﻣﺜﻞ زاهﺪﯼ( را دﺳﺖ ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﮐﺮد و‬
    ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﺎن ﮐﻢ ﻣﺎﻳﻪ ﻣﯽ ﺳﭙﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﻨﻴﺖ و‬
    ‫اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺸﻮر )ﺳﺎواﮎ( ارﮔﺎﻧﯽ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ ﻣﻤﻠﮑﺖ‬
    ‫را زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬

    ‫ﭘﻠﻴﺲ ﻣﺨﻔﯽ ﻣﺨﻮف ﺷﺎﻩ )ﺳﺎواﮎ( ﻣﻠﻘﻤﻪ اﯼ از ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﻴﺮﺣﻢ‬


    ‫رﺿﺎﺷﺎﻩ ﺑﻮد و ﺿﺪ اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﺶ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺴﺮان ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ و ﻣﺴﺘﺸﺎران‬
    ‫اﺳﺮاﺋﻴﻠﯽ ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺠﻬﻴﺰ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺷﺎﻩ و اﺳﺮاﺋﻴﻞ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ دوﺳﺘﺎن اﻧﺪﮎ و‬
    ‫دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺑﺴﻴﺎرﯼ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺰودﯼ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺁﻓﺮﻳﻘﺎﯼ ﺟﻨﻮﺑﯽ )رژﻳﻢ‬
    ‫ﺁﭘﺎرﺗﺎﻳﺪ(‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﻮرﯼ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺟﻬﺖ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ ﺑﻠﻮﮎ ﺷﺮق و ﺟﻨﺒﺶ هﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺮدﻣﯽ‪ ،‬از ﺁﻧﮕﻮﻻ ﺗﺎ ﻟﺒﻨﺎن و از ﻣﺮاﮐﺶ ﺗﺎ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻣﺒﺪل ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪258‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺸﮑﻼت ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺷﺎﻩ‬


    ‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎﺷﺎﻩ در ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﺮﺧﻼف ﭘﺪرش‪ ،‬زورﮔﻮ و ﺧﺸﻦ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻧﺰدﻳﮑﺎن و‬
    ‫ﺁﺷﻨﺎﻳﺎن ﺣﺘﯽ از ﻋﻼﻗﻪ او ﺑﻪ ﺟﻠﺐ ﻣﺤﺒﺖ ﻣﺮدم ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ و ﻓﻘﻴﺮ ﺧﺒﺮ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﻩ‬
    ‫در ﺁﻏﺎز ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺗﻤﺎم ﻋﻼﻳﻢ رﻓﺘﺎرﯼ ﻳﮏ ﻓﺮد ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ و ﻣﺪرن را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ داد؛‬
    ‫از ورزش‪ ،‬دوﺳﺘﯽ هﺎ و ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﻳﯽ )اﺳﺐ ﺳﻮارﯼ و ﭘﺮواز(‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ اﻳﺎم؛‬
    ‫ﺗﺮورهﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎ‪ ،‬ﺷﻮرش هﺎ و دﺳﻴﺴﻪ هﺎ‪ ،‬دورﻩ ﻣﻴﺎﻧﺴﺎﻟﯽ او را ﺳﺮﺷﺎر از‬
    ‫اﻓﺴﺮدﮔﯽ‪ ،‬ﺑﯽ اﻋﺘﻤﺎدﯼ و ﻣﺮدم ﮔﺮﻳﺰﯼ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮادر ﺗﻨﯽ ﺷﺎﻩ )ﺷﺎهﭙﻮر ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ( ﮐﻪ در ﺳﻮﻳﺲ و ﺗﻬﺮان ﺑﺎ او هﻢ درس‬


    ‫ﺑﻮد‪ ،‬در ﺳﺎﻧﺤﻪ هﻮاﻳﯽ در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ ١٩۵۴‬ﺑﺮ ﻓﺮاز ﮐﻮهﻬﺎﯼ اﻟﺒﺮز ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و‬
    ‫ﺳﻠﻄﻨﺖ اﻳﺮان را ﺑﺪون ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬از ازدواج اول ﺑﺎ ﺷﻬﺰادﻩ‬
    ‫ﻣﺼﺮﯼ )ﻓﻮزﻳﻪ(‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ دﺧﺘﺮ داﺷﺖ و هﻤﺴﺮ زﻳﺒﺎﯼ دوﻣﺶ )ﺛﺮﻳﺎ‬
    ‫اﺳﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ( ﺑﭽﻪ دار ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻓﺸﺎر درﺑﺎر ﮐﻪ زﻧﺎن ﺑﯽ ﭘﺮواﻳﯽ ﻣﺜﻞ اﺷﺮف‬
    ‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﺷﺎﻩ و ﻣﻠﮑﻪ ﺑﺮاﯼ ﻓﺮزﻧﺪ ﺁورﯼ دوﭼﻨﺪان ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﯽ ﻧﺘﻴﺠﻪ از ﻣﺪاواﯼ‬
    ‫ﻃﺒﻴﺒﺎن‪ ،‬درﺑﺎرﻳﺎن ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﺑﺮاﯼ ازدواج ﻣﺠﺪد ﻓﺸﺎر ﺁوردﻧﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﻃﻼق او از‬
    ‫ﺛﺮﻳﺎ در ﺳﺎل ‪ ١٩۵٨‬ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫اﻳﻦ ﻃﻼق اﺟﺒﺎرﯼ ﺑﻌﻼوﻩ اﺧﺮاج دوﺳﺖ دورﻩ دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﺳﻮﻳﺲ )ارﻧﺴﺖ ﭘﺮون(‬
    ‫ﺗﻮﺳﻂ درﺑﺎر‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻓﺸﺎر روﺣﯽ ﺷﺪﻳﺪﯼ ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﮔﺮدﻳﺪ و ﻇﺎهﺮًا وﻳﺮا‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ دﭼﺎر اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﺑﻴﻤﺎرﮔﻮﻧﻪ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﺑﺤﺪﯼ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﻔﮑﺮ رهﺎ‬
    ‫ﮐﺮدن ﺳﻠﻄﻨﺖ و ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻪ اروﭘﺎ اﻓﺘﺎد! اﺧﺒﺎر ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻴﺎن رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ هﻢ‬
    ‫ﺑﻄﻮر ﺟﺪﯼ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﮐﻮدﺗﺎهﺎﯼ‬
    ‫ﻗﺮﻩ ﻧﯽ و ﺑﺨﺘﻴﺎر ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺁن ﺑﺤﺮان‪ ،‬دو ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺮ‬
    ‫روﺣﻴﻪ ﺷﺎﻩ ﻣﺪاوا ﺷﺪ؛ ازدواج ﻣﺠﺪد و اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ‪.‬‬

    ‫‪259‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﻌﺪ از ﻃﻼق ﺛﺮﻳﺎ‪ ،‬ﺷﺎﻩ اﻓﺴﺮدﻩ ﺗﺮ از ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل هﻤﺴﺮ ﺑﺎﺷﺪ و‬
    ‫ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب هﺎﯼ اﺣﺴﺎﺳﯽ او را هﻢ درﺑﺎر ﻧﻤﯽ ﭘﺴﻨﺪد‪ .‬ﻻﺟﺮم‪،‬‬
    ‫اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻨﺘﯽ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‪ ،‬او را ﺑﺎ دوﺷﻴﺰﮔﺎﻧﯽ ﺁﺷﻨﺎ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ‬
    ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮح دﻳﺒﺎ داﻧﺸﺠﻮﯼ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ اﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﭘﺎرﻳﺲ‬
    ‫درس ﻣﻌﻤﺎرﯼ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬از ﺧﺎﻧﻮادﻩ اﯼ ارﺗﺸﯽ ﺑﻮد و ﺑﺎ وﺟﻮد ﻓﻮت زود هﻨﮕﺎم‬
    ‫ﭘﺪر‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺎدر و داﻳﯽ‪ ،‬در ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﺪارس ﻓﺮاﻧﺴﻪ زﺑﺎن ﺗﻬﺮان درس‬
    ‫ﺧﻮاﻧﺪﻩ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﭼﻬﺮﻩ دﻟﭙﺬﻳﺮ و ﺻﺤﺒﺖ دﻟﻨﺸﻴﻦ ﺧﻮد )ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ و‬
    ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ( ﺑﺮ ﺷﺎﻩ ﻣﻴﺎﻧﺴﺎل ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬارد‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ ﺁﻧﮑﻪ ﻓﺮح ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻏﻠﺐ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‬
    ‫ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺁزادﻳﺨﻮاهﺎﻧﻪ داﺷﺖ و ازدواﺟﺶ ﺑﺎ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر‬
    ‫ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﻋﺠﻴﺐ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ از ﻗﻀﺎ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺧﻮﺑﯽ ﺷﺪ و ﻧﻪ‬
    ‫ﺗﻨﻬﺎ ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ ﺷﺎﻩ را ﺷﮑﺴﺖ و ﺑﺮاﯼ او در ‪ ١٩۶٠‬ﭘﺴﺮﯼ ﺁورد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در‬
    ‫ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪ هﻢ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﺘﻘﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻣﻬﺎر ﺧﻮدﮐﺎﻣﮕﯽ هﺎ و ﺗﻌﺪﻳﻞ‬
    ‫ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﯽ هﺎ‪.‬‬

    ‫اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ‬
    ‫ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨﻮاﻩ در ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪن ﺟﺎن ﮐﻨﺪﯼ در‬
    ‫‪ ،١٩۶١‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺟﻬﺎن ﺳﻮم ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
    ‫ﺑﺮﺧﻼف دوﻟﺖ ﺁﻳﺰﻧﻬﺎور‪ ،‬ﮐﻨﺪﯼ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ از هﺮ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر ﺧﻮﻧﺨﻮارﯼ‬
    ‫ﺗﻨﻬﺎ در ﻟﻮاﯼ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻧﺒﻮد‪ .‬دﻣﮑﺮاﺗﻬﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺳﺮﮐﻮب و ﺧﺸﻮﻧﺖ در‬
    ‫ﺟﻬﺎن ﺳﻮم و در ﻗﺒﺎل ﺟﻨﺒﺶ هﺎﯼ ﻣﺮدﻣﯽ و اﺳﺘﻘﻼل ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ را زﻳﺮ ﺳﻮال ﺑﺮدﻧﺪ و‬
    ‫ﺁﻧﺮا ﻋﺎﻣﻠﯽ در اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻔﻮذ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ و ﺑﺪﻧﺎﻣﯽ ﺑﻠﻮﮎ ﻏﺮب داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا‪،‬‬
    ‫دوﻟﺖ ﮐﻨﺪﯼ ﺑﺮاﯼ ﻣﺘﺤﺪان ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺁﺷﮑﺎر ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ از اﺻﻼﺣﺎت‬
    ‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﯽ و دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ در ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺒﻮد ﺷﺮاﻳﻂ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم و ﺧﻨﺜﯽ ﮐﺮدن‬
    ‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب اهﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖ را‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪260‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫درﻳﺎﻓﺖ و ﺑﻪ اﺷﺎرﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬وزﻳﺮ ﻣﺎﻟﻴﻪ ﺳﺎﺑﻖ در زﻣﺎن ﻣﺼﺪق )دﮐﺘﺮ ﻋﻠﯽ‬
    ‫اﻣﻴﻨﯽ( را در ﺳﺎل ‪ ١٩۶١‬ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮﯼ ﻣﻨﺼﻮب ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﻼ ﺳﻔﻴﺮ اﻳﺮان در ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﮔﺮوﻩ ﮐﻨﺪﯼ ﺁﺷﻨﺎﻳﯽ و راﺑﻄﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ‬
    ‫اﻣﻴﻨﯽ ﻗﺒ ً‬
    ‫ﺁن ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ‪ ،‬از ﺷﺎﻩ ﻣﻮاﻓﻘﺖ و ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ ﺟﻬﺖ اﻧﺤﻼل ﻣﺠﻠﺲ ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﯽ ﮔﺮﻓﺖ؛ ﺗﺎ‬
    ‫ﺑﺎ دﺳﺘﯽ ﺑﺎز و ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺸﻐﻮل اﺑﻼغ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و اﺟﺮاﯼ ﻣﺼﻮﺑﺎت‬
    ‫اﺻﻼﺣﺎت ﺷﻮد‪ .‬دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ اﻏﻠﺐ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﺎن ﺑﯽ ﮐﻔﺎﻳﺖ را ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺖ و ﻣﺪﻳﺮان‬
    ‫ﻻﻳﻖ و دﻟﺴﻮز )ﻣﺜﻞ ارﺳﻨﺠﺎﻧﯽ وزﻳﺮ ﮐﺸﺎورزﯼ( را ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺎر ﺁورد‪ .‬اﻳﻦ‬
    ‫وزﻳﺮان و ﻣﺪﻳﺮان هﻢ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﭘﺎﮐﺴﺎزﯼ ادارات و ﻃﺮح هﺎﯼ ﺟﺎﻩ‬
    ‫ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اﺻﻼﺣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬هﺪف اﺻﻠﯽ ﺑﺮ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﭘﻮﺳﺘﻪ ﻓﺌﻮداﻟﯽ روﺳﺘﺎهﺎ‪،‬‬
    ‫ﺑﻴﺴﻮادﯼ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﻣﺮدﺳﺎﻻرﯼ ﻗﻀﺎﻳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫در ﺁن زﻣﺎن‪ ،‬ﺷﺼﺖ درﺻﺪ روﺳﺘﺎﺋﻴﺎن اﻳﺮان ﺑﯽ زﻣﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ )رﻋﻴﺖ( و اﻋﻈﻢ‬
    ‫اﻣﻼﮎ زراﻋﯽ در ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﻓﺌﻮداﻟﻬﺎﯼ ﻣﺘﻨﻔﺬ و ﻣﺘﻤﻮل )ارﺑﺎب( ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ از‬
    ‫ﻳﮏ درﺻﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﮐﺸﻮر را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ‬
    ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ رﮐﻦ ﺗﺤﻮﻻت ﺟﺪﻳﺪ ﺷﺪ؛ ﺗﺎ رژﻳﻢ اﻳﺮان را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﻮرﺷﻬﺎﯼ دهﻘﺎﻧﯽ‬
    ‫)ﻣﺜﻞ ﭼﻴﻦ و ﮐﻮﺑﺎ( ﺑﻴﻤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺁن ﻃﺮح‪ ،‬ارﺑﺎﺑﺎن ﻣﻮﻇﻒ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﻤﺎم‬
    ‫زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﺧﻮد )ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎﯼ ﻣﻴﺰاﻧﯽ ﻣﻌﺎدل ﻳﮏ دﻩ ﺷﺶ داﻧﮓ( را ﺑﻪ دوﻟﺖ‬
    ‫ﺑﻔﺮوﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ دوﻟﺖ ﻧﻴﺰ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﺑﻬﺎﯼ ﻧﺎﭼﻴﺰ و ﺑﻪ اﻗﺴﺎط ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺪت ﺑﻪ دهﻘﺎﻧﺎن‬
    ‫هﺮ روﺳﺘﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺳﺎزد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺒﻠﻎ ﭘﺮداﺧﺘﯽ ﺑﻪ زﻣﻴﻨﺪاران ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ارزﻳﺎﺑﯽ‬
    ‫ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﯽ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺑﻮد! ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ در اﻳﺮان‪ ،‬ﭼﻪ ﺁن ﻣﻮﻗﻊ و ﭼﻪ‬
    ‫اﻣﺮوز‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﻴﻦ و ﮐﺎﺳﺒﻴﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎت درﺳﺖ و ﺣﻘﻴﻘﯽ را ﻧﻤﯽ دهﻨﺪ؛ ﻣﺒﻠﻎ ارزﻳﺎﺑﯽ‬
    ‫ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﺮﯼ از ارزش واﻗﻌﯽ زﻣﻴﻨﻬﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺁن ﻣﺒﻠﻎ هﻢ ﻗﺮار ﺷﺪ ﻃﯽ دﻩ ﺳﺎل‬
    ‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ اﺣﺘﺴﺎب ﺗﻮرم ﻏﺎﻟﺐ‪ ،‬در ﻋﻤﻞ ﻣﻌﺎدل ﮐﺴﺮﯼ از ﮐﺴﺮ ﺛﺮوت‬
    ‫اوﻟﻴﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ! اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻳﮏ ﺷﺒﻪ ﻗﺪرت ﻣﺎﻟﮑﻴﻦ ﺑﺰرگ )از ﺧﻮاﻧﻴﻦ‪ ،‬ارﺑﺎﺑﻬﺎ و‬

    ‫‪261‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫روﺣﺎﻧﻴﻮن ﻣﺘﻤﻮل( ﺷﮑﺴﺖ و ﺿﺮﺑﻪ اﯼ ﻣﻬﻠﮏ ﺑﺮ ﺑﺎﻓﺖ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺳﻨﺘﯽ و ﺳﺎﺧﺘﺎر‬


    ‫ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ دهﺎت و ﺷﻬﺮهﺎ وارد ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ زﻣﻴﻨﺪاران ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ‬
    ‫ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬دوﻟﺘﯽ هﺎﯼ ﺷﺎﻩ ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ ﮐﺮدﻧﺪ! ﺑﺮاﯼ ﻣﻼﮐﻴﻦ دردﻧﺎﮐﺘﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻌﺪودﯼ‬
    ‫ﻼ ﺻﺎرم اﻟﺪوﻟﻪ( ﻇﺎهﺮًا از ﻗﻀﻴﻪ ﺧﺒﺮ ﻗﺒﻠﯽ‬
    ‫از اﺷﺮاف ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ درﺑﺎر )ﻣﺜ ً‬
    ‫داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻓﺮوش اراﺿﯽ ﺧﻮد )ارزاﻧﺘﺮ از ﻗﻴﻤﺖ روز وﻟﯽ ﺑﻤﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ از‬
    ‫ارزﻳﺎﺑﯽ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﯽ( اﻗﺪام ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺷﺎﻩ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﺎن ﮐﻨﺪﯼ دﻣﮑﺮات ﻋﻼﻗﻪ اﯼ داﺷﺖ و ﻧﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪن روﺷﻨﻔﮑﺮان‬
    ‫ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻣﺜﻞ اﻣﻴﻨﯽ و ارﺳﻨﺠﺎﻧﯽ را؛ اﻣﺎ از اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ ﺧﻮﺷﺶ ﺁﻣﺪ‬
    ‫و ﺣﺘﯽ در ﻓﺮوش اﻣﻼﮎ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﭘﻴﺸﻘﺪم ﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻨﮑﻪ ﻗﺒﺎﻟﻪ زﻣﻴﻦ هﺎ را ﺑﻪ‬
    ‫روﺳﺘﺎﺋﻴﺎن ﻣﯽ داد و ﺁﻧﻬﺎ از ﺷﻮق ﺑﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎﻳﺶ ﻣﯽ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻏﺮور‬
    ‫ﻣﻴﮑﺮد و ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺷﺎهﯽ ﻧﻴﮑﻮﮐﺎر ﮐﻪ ﻣﻠﺘﯽ ﻓﻘﻴﺮ و ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ را ﺑﻪ ﺳﻮﯼ رﻓﺎﻩ و‬
    ‫ﺗﺮﻗﯽ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﺑﻪ او ﻧﻴﺮو و هﻴﺠﺎن ﻣﻴﺪاد‪ .‬ﭘﺲ ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﮐﻨﺎر رﻓﺘﻦ اﻣﻴﻨﯽ در‬
    ‫‪ ،١٩۶٢‬اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ و ﺳﺎﻳﺮ ﺣﺮﮐﺘﻬﺎﯼ ﻣﺮدﻣﯽ )ﺳﭙﺎﻩ داﻧﺶ‪ ،‬ﺣﻖ راﯼ زﻧﺎن‬
    ‫و ﻏﻴﺮﻩ( را اداﻣﻪ داد و ﺗﺤﺖ ﻧﺎم "اﻧﻘﻼب ﺷﺎﻩ و ﻣﺮدم" از ﺁن ﺧﻮد ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺣﺎﻻ‬
    ‫ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎﯼ ﻣﺘﺠﺪد و ﻏﺮﺑﮕﺮا در ﻣﺤﺎﻓﻞ داﺧﻞ و ﺧﺎرج‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ادﻋﺎ ﮐﻨﺪ‬
    ‫ﮐﻪ در ﺣﺎل رﻳﺸﻪ ﮐﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻓﻘﺮ ﻣﺎدﯼ و ﻣﻌﻨﻮﯼ ﻋﺎﻣﻪ ﮐﺸﻮر ﺧﻮد اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ‬
    ‫هﻤﻪ را ﺑﺪون اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺳﺮخ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ هﻤﮑﺎرﯼ و هﻤﻘﺪﻣﯽ ﻧﻬﺎد ﺳﻠﻄﻨﺖ‬
    ‫ﺑﺎ ﺗﻮدﻩ ﺷﺎهﺪوﺳﺖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻟﺒﺘﻪ هﻤﻪ ﻣﺮدم هﻢ راﺿﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ! ﺑﻘﺎﻳﺎﯼ‬
    ‫ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻗﺪاﻣﺎت ﺷﺎﻩ و اﻣﻴﻨﯽ اﻳﺴﺘﺎدﮔﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
    ‫اﻧﺤﻼل ﻣﺠﻠﺲ و ﻋﺪم اﻋﻼم اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺁزاد ﺑﺮاﯼ ﻣﺠﻠﺲ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺰﻋﻢ اﻳﺸﺎن‬
    ‫ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮﺟﻊ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺮاﯼ ﺑﺤﺚ و ﺗﺼﻮﻳﺐ اﺻﻼﺣﺎت ﻣﻴﺒﻮد‪ ،‬ﻣﺤﮑﻮم ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
    ‫اﻳﻦ اﻋﺘﺮاض در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺗﻨﺪرو ﻣﺬهﺒﯽ‪ ،‬هﻴﭻ ﻧﺒﻮد‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪262‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻗﻴﺎم ﻣﺬهﺒﯽ ‪ ١۵‬ﺧﺮداد‬


    ‫ﺑﻌﺪ از ﮐﻮدﺗﺎﯼ ‪ ٢٨‬ﻣﺮداد‪ ،‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺷﺎﻩ از "ﻣﺴﺎﻓﺮت" اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺟﻤﻌﯽ از‬
    ‫ﻣﻠﻴﻮن و ﻣﺬهﺒﻴﻮن ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻮازش رﻓﺘﻨﺪ و ﻣﻘﺪﻣﺶ را ﺑﻪ‬
    ‫ﻋﻨﻮان ﻧﺎﺟﯽ ﮐﺸﻮر از ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ‪ ،‬ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪ‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﻏﻴﺮ‬
    ‫ﻣﺬهﺒﯽ ﺷﺎﻩ و درﺑﺎر‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮑﯽ روز اﻓﺰون او ﺑﻪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ و ﻗﺪرت ﮔﻴﺮﯼ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن‬
    ‫و ﻳﻬﻮدﻳﺎن در دﺳﺘﮕﺎﻩ دوﻟﺘﯽ‪ ،‬ﮔﺮوﻩ ﻣﺬهﺒﯽ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ و دوﻟﺖ ﺑﺪﺑﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
    ‫ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﻌﻀﯽ ﻋﻠﻤﺎﯼ ﺿﺪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ و ﺷﺎهﺪوﺳﺖ )ﻣﺜﻞ ﻓﻠﺴﻔﯽ( ﭼﻬﺎر‬
    ‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﮐﻮدﺗﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻻﯼ ﻣﻨﺒﺮ ﺑﺮ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ رﺣﻤﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و‬
    ‫در ﻋﻮض ﻣﺮدم را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻳﯽ هﺎ هﺸﺪار دادﻧﺪ؛ ﮐﻪ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﭼﻄﻮر دارﻧﺪ‬
    ‫ﮐﺸﻮر ﻣﺴﻠﻤﺎن را ذرﻩ ذرﻩ ﻣﯽ ﺑﻠﻌﻨﺪ! دﺳﺘﻪ اﯼ ﻣﺮدم ﺑﺎزار هﻢ ﺑﻪ ﺗﺸﻮﻳﻖ ارازل و‬
    ‫اوﺑﺎش‪ ،‬دﮐﺎﻧﻬﺎ را ﺑﺴﺘﻨﺪ و اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن و در ﭼﻨﺪ ﺷﻬﺮ ﺁﺷﻮب‬
    ‫ﺷﺪ‪ .‬در ﻣﻮاﺟﻬﻪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﯼ ﭘﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ اوﺑﺎش را ﻣﻬﺎر ﮐﺮد و ﺁن ﺁﺧﻮﻧﺪهﺎﯼ‬
    ‫ﺁﺷﻮﺑﮕﺮ هﻢ "ﻣﻤﻨﻮع اﻟﻤﻨﺒﺮ" ﺷﺪﻧﺪ و ﻏﺎﻳﻠﻪ ﺧﻮاﺑﻴﺪ‪ .‬اﻣﺎ وﺟﻬﻪ ﺷﺎﻩ و درﺑﺎر در‬
    ‫ﻣﻴﺎن روﺣﺎﻧﻴﻮن و ﺑﺎزارﻳﺎن ﺷﮑﺴﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﺳﻘﻮط ﻣﺼﺪق‬
    ‫و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺷﺎﻩ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ و اﻓﺴﻮﺳﮑﺎر ﺷﺪﻧﺪ! ﺑﺎ ﺣﺬف ﺣﺰب‬
    ‫ﺗﻮدﻩ و ﺑﺎزداﺷﺖ و اﻋﺪام اﻓﺴﺮان ﺷﺒﮑﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺁﻧﻬﻢ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺬهﺒﯽ– ﺳﻨﺘﯽ‬
    ‫ﺗﺮﺳﯽ از ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺷﺪن اﻳﺮان ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻋﻘﺪﻩ ﺷﺎن از ﺷﺎﻩ ﻓﺮاﻣﻮﺷﮑﺎر ﺳﺎل‬
    ‫ﺑﻪ ﺳﺎل ﻓﺰوﻧﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻇﺎهﺮ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ اﻣﺜﺎل ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ و در‬
    ‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﯽ ﺁﺑﺮوﻳﯽ ﺳﻴﺎﺳﻴﺸﺎن‪ ،‬ﺑﻌﻼوﻩ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ اﮐﻴﺪ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﻋﻈﻤﯽ ﺑﺮوﺟﺮدﯼ ﮐﻪ‬
    ‫ﻣﺮﺟﻊ ﻣﺴﺠﻞ وﻗﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻠﻮﯼ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ روﺣﺎﻧﻴﻮن را ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬
    ‫اﺣﻮال ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺮوﺟﺮدﯼ در ﺳﺎل ‪ ١٩۶١‬وﻓﺎت ﮐﺮد و ﻗﻀﻴﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ‬
    ‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺎ اﻧﻘﻼب ﺳﻔﻴﺪ ﺷﺎﻩ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ‪.‬‬

    ‫‪263‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﮐﻪ از ﻣﺪرﺳﻴﻦ ﺣﻮزﻩ ﻗﻢ ﺑﻮد‪ ،‬در دورﻩ ﻣﺼﺪق از ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ‬
    ‫ﻃﺮﻓﺪارﯼ ﻣﻴﮑﺮد؛ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﮐﻨﺘﺮل ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﺑﺮوﺟﺮدﯼ‪ ،‬رﺧﺼﺖ ﻣﺒﺎرزﻩ‬
    ‫ﺁﺷﮑﺎر ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻤﯽ داﺷﺖ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﺶ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ و ﺟﻠﺴﺎت ﻣﺨﺘﺼﺮﯼ در‬
    ‫ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم ﻣﺤﺪود ﺑﻮد‪ .‬در ﺁﻏﺎز اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ هﻢ ﮐﻪ دﮐﺘﺮ‬
    ‫اﻣﻴﻨﯽ ﻃﺮح ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻊ ﻣﺬهﺒﯽ ﻗﻢ ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻇﺎهﺮًا از‬
    ‫ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﺳﻪ ﻣﺮﺟﻊ دﻳﮕﺮ ﻃﺮف ﺳﻮال )ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ‪ ،‬ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﯽ و‬
    ‫ﻣﺮﻋﺸﯽ ﻧﺠﻔﯽ( اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﻧﺸﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ رﻓﺘﻦ اﻣﻴﻨﯽ روﺷﻨﻔﮑﺮ و ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮﯼ‬
    ‫ﻣﺠﺪد اﺳﺪاﻟﻪ ﻋﻠﻢ ﮐﻪ ﮐﻤﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﺿﺪ ﺑﻬﺎﻳﯽ را ﺷﺶ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪،‬‬
    ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺎ اﻧﻘﻼب ﺳﻔﻴﺪ ﺷﺎﻩ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ در ﺟﻮ ﺁﻧﺮوز ﮐﺸﻮر‬
    ‫ﺿﺪﻳﺖ ﺑﺎ اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ و ﺳﭙﺎﻩ داﻧﺶ و ﺣﻖ راﯼ زﻧﺎن ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﯽ‬
    ‫ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﮐﻢ اهﻤﻴﺖ ﺗﺮ "ﻗﺎﻧﻮن اﻧﺠﻤﻦ هﺎﯼ اﻳﺎﻟﺘﯽ و وﻻﻳﺘﯽ" ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪ .‬اﻳﻦ‬
    ‫ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﻣﻀﺎف ﺑﺮ ﺣﻖ راﯼ زﻧﺎن و اﻗﻠﻴﺖ هﺎ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﺤﺪودﻳﺖ هﺎﯼ دﻳﻨﯽ را ﺑﺮاﯼ‬
    ‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪﮔﺎن و اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﻧﺠﻤﻦ هﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮد؛ و اﻧﮕﺎر دﻳﻦ ﺷﻴﻌﻪ را‬
    ‫از ﺳﻴﺎدت و رﺳﻤﻴﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺬاهﺐ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺁوردﻩ و هﻢ ردﻳﻒ ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬اﮔﺮ‬
    ‫ﭼﻪ در ﻣﻴﺎن اﺻﻮل ﺷﺶ ﮔﺎﻧﻪ اﻧﻘﻼب ﺳﻔﻴﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﯼ روﺷﻦ و ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯼ‬
    ‫ﺣﻴﺎﺗﯽ ﺑﺮاﯼ اهﻞ ﻣﻨﺒﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺎ ﺗﮑﺮار و ﺗﻠﻘﻴﻦ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻗﻀﻴﻪ را ﺑﻪ‬
    ‫ﻳﮏ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ ﻋﻠﻴﻪ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻧﺴﺒﺖ دهﺪ و از ﺁن زاوﻳﻪ‪ ،‬ﻧﻘﺶ روز‬
    ‫اﻓﺰون ﻳﻬﻮدﻳﺎن و ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن در ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﮐﺸﻮر و ﻧﻔﻮذ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ واﺳﺮاﺋﻴﻞ را‬
    ‫ﺑﺮ ﺷﺎﻩ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﺧﻄﺒﻪ هﺎﻳﺶ ﻣﻄﺮح ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﺮﺟﻊ و‬
    ‫ﻣﺪرس ﺣﻮزﻩ ﻗﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت‪ ،‬دوﻟﺖ و ﭘﻠﻴﺲ اﻗﺪاﻣﯽ ﻧﮑﺮدﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ‬
    ‫ﺑﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪ و ﺗﻄﻤﻴﻊ ﺑﺴﻨﺪﻩ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺮاﯼ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ اﺻﻼﺣﺎت‪ ،‬ﺷﺎﻩ هﻢ اﺻﻮل اﻧﻘﻼب ﺳﻔﻴﺪ را در ﺑﻬﺎر ﺳﺎل‬
    ‫‪ ١٩۶٣‬ﺑﻪ رﻓﺮاﻧﺪم ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﺎ راﯼ ﻣﻮاﻓﻖ ﻣﺮدم‪ ،‬ﭘﻴﺮوزﯼ ﺧﻮد را ﺑﺮ ارﺗﺠﺎع‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪264‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺳﺮخ )ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ( و ﺳﻴﺎﻩ )ﻣﺬهﺒﯽ( ﺑﻪ دﻧﻴﺎ اﻋﻼم ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﺮﻣﺴﺖ از ﺁن ﭘﻴﺮوزﯼ‪،‬‬


    ‫ﺑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻣﻨﻴﺘﯽ هﻢ دﺳﺘﻮر دادﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ از ﺁن ﭘﺲ ﺣﻮزﻩ ﻗﻢ را ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
    ‫داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﮔﺎرد ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﻳﺮ ﮐﻨﺘﺮل درﺁوردﻩ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ‬
    ‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت و ﺗﻈﺎهﺮات ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺷﻮﻧﺪ! ﭘﺲ اﻳﻨﺒﺎر ﮐﻪ ﻃﻼب اﻋﺘﺮاض ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺎرد‬
    ‫ﺑﻪ ﺣﻴﺎط ﻣﺪرﺳﻪ ﻓﻴﻀﻴﻪ وارد ﺷﺪ و ﻃﺎﻟﺒﺎن هﻢ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺑﺎم ﺣﺠﺮﻩ هﺎﯼ ﺧﻮد رﻓﺘﻨﺪ‬
    ‫و ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﺳﻨﮓ اﻧﺪازﯼ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺠﺮوح ﺷﺪن ﭼﻨﺪ ﭘﻠﻴﺲ و‬
    ‫ﻣﺮگ ﻳﮏ اﻓﺴﺮ‪ ،‬ﺧﺸﻢ ﮔﺎردﻳﻬﺎ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ اﺳﻠﺤﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﺲ‬
    ‫از ﺗﻴﺮاﻧﺪازﯼ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺑﺎم ﻣﺪرﺳﻪ هﺠﻮم ﺁوردﻧﺪ و دﺳﺘﻪ اﯼ از ﻃﻼب ﺳﻨﮓ‬
    ‫اﻧﺪاز را از هﻤﺎن ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺣﻴﺎط ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﻬﻤﻪ‪ ،‬ﺧﺸﻤﺸﺎن ﻧﺨﻮاﺑﻴﺪ و‬
    ‫ﺑﺪاﺧﻞ ﺣﺠﺮﻩ هﺎ رﻓﺘﻨﺪ و هﺮﭼﻪ از ﻋﺒﺎ و ﻋﻤﺎﻣﻪ و ﮐﺘﺎب ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻴﺎن اﻳﻮان‬
    ‫ﻣﺪرﺳﻪ رﻳﺨﺘﻪ‪ ،‬ﺁﺗﺶ زدﻧﺪ! ﺳﺒﻌﻴﺖ اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺖ وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ در ﮐﺸﺘﺎر ﻃﺎﻟﺒﺎن و‬
    ‫ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻋﻤﺎﻣﻪ هﺎ و ﻣﺘﻮن ﻣﺬهﺒﯽ‪ ،‬رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ رﺿﺎﺧﺎﻧﯽ را در ﻗﻢ زﻧﺪﻩ‬
    ‫ﺳﺎﺧﺖ و ﮐﻴﻨﻪ ﻧﻬﺎﻳﯽ را در دل ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﻃﺮﻓﺪاراﻧﺶ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁﻧﻮﻗﺖ در‬
    ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺮﮐﻮب هﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﮔﺎرد در داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ و ﮐﺸﺘﺎر ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻣﻠﯽ و ﭼﭙﮕﺮا‬
    ‫ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ در ﻣﻘﺎﺑﻞ هﻤﺎن ﻗﺪرت ﺑﻴﺮﺣﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ!‬

    ‫ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ و دﻟﺸﮑﺴﺘﻪ‪ ،‬در اوﻟﻴﻦ ﻋﺎﺷﻮراﯼ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺣﻤﻠﻪ ﻓﻴﻀﻴﻪ‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﯽ در هﻤﺎن‬
    ‫ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺒﺮ رﻓﺖ و ﺑﺮﺧﻼف ﺗﻤﺎم ﻓﺸﺎر ﭘﻠﻴﺲ و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻣﻨﻴﺘﯽ‪ ،‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ‬
    ‫ﻣﻬﻴﺠﯽ را ﺑﻪ هﺰاران ﺷﻨﻮﻧﺪﻩ ﻋﺰادار ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ در ﺣﻤﻠﻪ‬
    ‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ و رژﻳﻢ او ﺑﻌﻨﻮان ﻋﻮاﻣﻞ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻳﺎدﺁورﯼ‬
    ‫وﻗﺎﻳﻊ ﻓﻴﻀﻴﻪ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺁن ﺑﺎ ﻓﺠﺎﻳﻊ ﻋﺎﺷﻮرا‪ ،‬ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺷﻮرش و اﻋﺘﺮاض‬
    ‫ﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﺳﻪ روز در ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻗﻢ و ﭼﻨﺪ ﺷﻬﺮ ﺑﺰرگ دﻳﮕﺮ ﺑﺎزارﻳﺎن ﻣﺘﻌﺼﺐ‪ ،‬ﻃﻠﺒﻪ‬
    ‫هﺎ و ﺣﺘﯽ ﺑﺮﺧﯽ اوﺑﺎش ﻗﺒﻼً ﻃﺮﻓﺪار ﺷﺎﻩ )ﻣﺜﻞ ﻃﻴﺐ ﺣﺎج رﺿﺎﻳﯽ( ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ‬
    ‫رﻳﺨﺘﻨﺪ؛ ﺗﺎ "ﺁن ﺷﺘﺮﯼ را ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﺎﻻﯼ ﺑﺎم ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺰﻳﺮ ﮐﺸﻨﺪ"! اﻣﺎ ﻋﻠﻢ و‬

    ‫‪265‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺷﺎﻩ و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻣﻨﻴﺘﯽ ﻣﺤﮑﻢ اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ و ﺑﯽ ﻣﺤﺎﺑﺎ ﮐﺸﺘﺎر ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﭼﻨﺪ‬
    ‫ﺻﺪ ﻧﻔﺮ و ﻣﺠﺮوح و ﺑﺎزداﺷﺖ ﻧﻤﻮدن ﭼﻨﺪ هﺰار دﻳﮕﺮ از ﺗﻈﺎهﺮﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و‬
    ‫ﺳﺮدﺳﺘﮕﺎن‪ ،‬ﺷﻮرش را ﺳﺮﮐﻮب ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺧﻤﻴﻨﯽ را هﻢ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫اﻳﻦ ﺷﻮرش ﻣﺬهﺒﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ رژﻳﻢ )ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎ و‬
    ‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن( را ﺗﺤﺮﻳﮏ و ﺟﺬب ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺁﻧﻬﺎ ﺳﻨﺨﻴﺖ و هﻤﺪردﯼ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﺎ‬
    ‫هﻤﺎن ﮔﺮوهﯽ ﮐﻪ در ‪ ٢٨‬ﻣﺮداد ﺳﺎﻗﻄﺸﺎن ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ‬
    ‫اﻧﻘﻼب ﺳﻔﻴﺪ ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﯽ ﺷﺎﻩ را ﭼﻨﺪان ﺟﺪﯼ ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻔﺎد اﺻﻼح‬
    ‫ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺁﻧﻬﻢ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻮال‪ ،‬در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﻴﺎم ‪ ١۵‬ﺧﺮداد ﺳﺎل ‪،١٩۶٣‬‬
    ‫ﺷﺎﻩ ﻣﻮﻓﻖ ﮔﺮدﻳﺪ ﺗﺎ ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻣﻮج ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ ﺳﺎﻗﻂ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬او ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ‬
    ‫را در ‪ ١٩۴٨‬ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ اﻋﺘﺮاﺿﯽ از ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﺳﺮﮐﻮب‬
    ‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻠﯽ ﮔﺮاﻳﺎن ﻣﺼﺪﻗﯽ را در ‪ ١٩۵٣‬ﺑﺎ هﻤﮑﺎرﯼ ﻣﺬهﺒﯽ هﺎ و ﺑﺪون‬
    ‫ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ از ﺟﺎﻧﺐ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﺣﺎﻻ دﻩ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺬهﺒﯽ– ﺳﻨﺘﯽ را ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻣﻄﻠﻖ و ﺑﯽ رﻗﻴﺐ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ!‬
    ‫داﻧﺴﺘﻪ ﻳﺎ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺷﺎﻩ در ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎﯼ ﻣﺴﺘﺪام ﺧﻮد از اﺻﻞ ﻣﻬﻢ "درﻣﻴﺎن دﺷﻤﻨﺎن‬
    ‫ﺗﻔﺮﻗﻪ ﺑﻴﺎﻧﺪاز و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻦ"‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩ اﯼ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫ﭘﺲ از ﺳﺮﮐﻮب ﻣﺬهﺒﻴﻮن‪ ،‬در ﺑﻬﺎر ‪ ١٩۶۴‬ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ اﯼ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ و‬


    ‫ﻣﻴﺎﻧﻪ رواﻧﻪ‪ ،‬اﺳﺪاﻟﻪ ﻋﻠﻢ را از ﺻﺪارت ﺑﻪ وزارت درﺑﺎر ﺑﺮد و ﻳﮏ ﺟﻮان ‪۴٣‬‬
    ‫ﺳﺎﻟﻪ و ﭼﺮب زﺑﺎن )ﺣﺴﻨﻌﻠﯽ ﻣﻨﺼﻮر( را ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮﯼ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺼﻮر از‬
    ‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ اﯼ زﻣﻴﻨﺪار و اﺷﺮاﻓﯽ )ﻗﺎﺟﺎر( ﺑﻮد و ﭘﺪرش در ﻋﻬﺪ رﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﺳﺎﺑﻘﻪ‬
    ‫وزارت و ﺻﺪارت داﺷﺖ‪ .‬ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺧﻮش ﺻﺤﺒﺖ و ﺑﺎ اﻧﺮژﯼ‪.‬‬
    ‫ﮐﺎﺑﻴﻨﻪ اش ﺗﻨﻬﺎ ﭘﻨﺞ وزﻳﺮ ﺳﺎﺑﻘﻪ دار داﺷﺖ و ﺻﺪ ادﻋﺎﯼ ﻧﻮﺁورﯼ و ﺁﺷﺘﯽ ﻃﻠﺒﯽ؛‬
    ‫ﮐﻪ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺑﺎ ﺁزاد ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪266‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در زﻧﺪان‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﯽ را ﺗﺤﺖ ﺷﮑﻨﺠﻪ رواﻧﯽ ﻗﺮار دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻴﺮون ﺳﻠﻮﻟﺶ روز‬
    ‫و ﺷﺐ ﻧﻮار ﺻﺪاﯼ زﺟﻪ و ﻧﺎﻟﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮐﺸﻴﺪﮔﺎن را ﭘﺨﺶ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ‬
    ‫ارادﻩ اش ﺑﺸﮑﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﺠﺰ و اﻟﺘﻤﺎس ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺪون ﺣﺼﻮل ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ و ﺗﺤﺖ‬
    ‫ﻓﺸﺎر اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﺒﺲ ﺧﺎﻧﮕﯽ در ﺷﻤﺎل ﺗﻬﺮان رﺿﺎﻳﺖ‬
    ‫دهﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﻢ ﺷﺶ ﻣﺎهﯽ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻨﺼﻮر‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﺁزادﯼ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺁﻳﺖ‬
    ‫اﻟﻪ ﺑﻪ ﻗﻢ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﮑﻮﺗﺶ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﺸﺪ‪.‬‬

    ‫در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ ،١٩۶۴‬دوﻟﺖ ﻣﻨﺼﻮر دو ﻃﺮح ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ را ﺑﻪ‬


    ‫ﻣﺠﻠﺲ اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬اوﻟﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻗﺒﻮل دوﻳﺴﺖ ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر وام اﻋﺘﺒﺎرﯼ از‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻮد و دوﻣﯽ ﻣﺎدﻩ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺮاﯼ اﻋﻄﺎﯼ ﻣﺼﻮﻧﻴﺖ ﻣﻌﺎدل دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﮏ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم‬
    ‫ﭘﺮﺳﻨﻞ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺷﺎن در اﻳﺮان‪ .‬دوﻟﺖ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺷﺎرﻩ‬
    ‫اﯼ‪ ،‬هﺮ دو ﻃﺮح ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا و ﺳﻨﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﻠﻢ ﺑﺎ ﺣﺰﺑﺶ‬
    ‫)ﻣﺮدم( ﮐﻪ از ﻣﻨﺼﻮر و ﺣﺰب او )اﻳﺮان ﻧﻮﻳﻦ( دل ﺧﻮﺷﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و او را‬
    ‫ﺳﺰاوار ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮﯼ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺖ‪ ،‬ﮐﺎر را ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ و ﻣﺸﺎﺟﺮﻩ و ﺣﺘﯽ‬
    ‫ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻴﺎن ﻣﺼﻮﻧﻴﺖ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ در ﺳﺎﻳﺮ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺘﺤﺪ ﻧﻴﺰ‬
    ‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺻﻮرت اﻧﺠﺎم ﺗﺨﻠﻒ‪ ،‬ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ را ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺧﻮد‬
    ‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻩ و در ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ و ﻣﺠﺎزات ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ روﻧﺪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻨﻈﻢ‬
    ‫و ﻣﻌﻘﻮﻟﯽ در اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺁﻟﻤﺎن‪ ،‬ﮐﺎﻧﺎدا و ژاﭘﻦ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮد؛ وﻟﯽ در ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت‬
    ‫اﻳﺮان ﺗﺤﺖ ﺷﻴﻄﻨﺖ هﺎﯼ ﻋﻠﻢ‪ ،‬رﻧﮓ و ﺑﻮﯼ ﮐﺎﭘﻴﺘﻮﻻﺳﻴﻮن )ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﯽ ﻗﻴﺪ و ﺷﺮط(‬
    ‫ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫ﺗﺤﺖ ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﻨﺠﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺧﻴﻠﯽ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﻨﻔﺮد هﻢ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺑﺪﻧﺎﻣﯽ ﻧﺸﺪﻧﺪ و‬


    ‫ﻃﺮح اﻋﻄﺎﯼ ﻣﺼﻮﻧﻴﺖ دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﮏ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﺧﺘﻼف ﻧﺎﭼﻴﺰ هﻔﺖ راﯼ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ‬
    ‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ ﭘﺮ ﺳﺮو ﺻﺪا‪ ،‬ﻣﻨﺼﻮر ادﻋﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ‬

    ‫‪267‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ در اﻳﺮان زﻧﺪﻩ و ﭘﻮﻳﺎﺳﺖ؛ اﻣﺎ در ﻧﻈﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ رژﻳﻢ‪ ،‬دوﻟﺖ‬
    ‫او ﺣﻘﻮق ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﻳﺮان را ﺑﻪ ﻳﮏ وام ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫هﻔﺘﻪ اﯼ ﺑﻌﺪ در ﺳﺎﻟﺮوز ﺗﻮﻟﺪ ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﯽ از ﺑﺎﻻﯼ ﻣﻨﺒﺮ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻋﺰادارﯼ‬
    ‫دﻋﻮت ﮐﺮد! در ﻧﻄﻖ ﻣﻌﺮوﻓﺶ ﮐﻪ اوج ﺣﻤﻼت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﺗﻨﺪ او در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر‬
    ‫ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺷﺎﻩ ﺑﻮد؛ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻓﺮوﺧﺘﻪ اﻧﺪ و ﺣﺎﻻ ارزش‬
    ‫ﻳﮏ ﺁﺷﭙﺰ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ از ﻳﮏ ﻣﺮﺟﻊ اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن اﮔﺮ ﺁن ﺁﺷﭙﺰ‬
    ‫ﻣﺮﺟﻌﯽ را ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬در اﻳﺮان ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻧﻴﺴﺖ اﻣﺎ اﮔﺮ ﺷﺎﻩ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻳﮏ ﺳﮓ‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ را زﻳﺮ ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻣﻘﺼﺮ اﺳﺖ! اﻳﻦ ﻧﺒﻮغ ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺿﻌﻴﻔﺘﺮﻳﻦ‬
    ‫ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺎم )ارﺗﺒﺎط ﺧﺎدﻣﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺧﺎرﺟﻴﺎن(‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن ﺳﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﻋﺒﺎرات و‬
    ‫ﻣﺜﺎﻟﻬﺎﯼ ﻋﺎﻣﻪ ﻓﻬﻢ )ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﭼﻨﺪان دﻗﻴﻖ و ﺻﺤﻴﺢ هﻢ ﻧﺒﻮدﻧﺪ(‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ وﺣﺸﺖ ﺷﺎﻩ‬
    ‫از ﺗﮑﺮار وﻗﺎﻳﻊ ﺧﻮﻧﻴﻦ ‪ ١۵‬ﺧﺮداد ﺳﺎل ﻗﺒﻞ و ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺳﻔﺎرت ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ از ﺣﻤﻠﻪ و‬
    ‫ﺁﺷﻮب ﻋﻠﻴﻪ اﺗﺒﺎﻋﺶ ﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺎ وﺟﻮد اﮐﺮاﻩ ﺳﺮان اﻣﻨﻴﺘﯽ‪ ،‬ﺷﺎﻩ دﺳﺘﻮر ﺑﻪ‬
    ‫دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻋﺠﻮﻻﻧﻪ او ﺑﻪ ﺗﺮﮐﻴﻪ و ﺳﭙﺲ ﻋﺮاق داد‪.‬‬

    ‫اﻣﺎ اﻣﻴﺪ رژﻳﻢ در رﻳﺸﻪ ﮐﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﺰودﯼ ﺑﺮﺑﺎد رﻓﺖ‪ .‬در‬
    ‫ﺁﻏﺎز ﺳﺎل ‪ ،١٩۶۵‬ﺣﺴﻨﻌﻠﯽ ﻣﻨﺼﻮر ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮑﯽ از اﻋﻀﺎﯼ‬
    ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺨﻔﯽ ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪ و ﺳﭙﺲ در ﺑﻬﺎر هﻤﺎن ﺳﺎل ﺑﻪ ﺟﺎن‬
    ‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﻧﺎﻣﻮﻓﻘﺎﻧﻪ ﺳﻮء ﻗﺼﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺿﺎرب ﺷﺎﻩ ﻳﮑﯽ از اﻋﻀﺎﯼ ﮔﺎرد‬
    ‫ﻣﺤﺎﻓﻆ ﺑﻮد ﮐﻪ در راهﺮوﯼ ﮐﺎخ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ و دﻓﺘﺮﮐﺎرش ﺗﻴﺮاﻧﺪازﯼ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻇﺎهﺮًا‬
    ‫ﺟﺎن ﺑﺪر ﺑﺮدن از ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺮورﯼ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺗﺮور داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮان ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ را ﺑﻪ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻏﻴﺒﯽ از او )ﺑﺮاﯼ اﻋﺘﻼﯼ ﮐﺸﻮر(‬
    ‫ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﮐﻮب ﺗﺮورﻳﺴﺖ هﺎ‪ ،‬ﺷﺎﻩ رﺋﻴﺲ ﻣﻴﺎﻧﻪ روﯼ ﺳﺎواﮎ‬
    ‫)ﺗﻴﻤﺴﺎر ﭘﺎﮐﺮوان( را از ﮐﺎر ﺑﺮﮐﻨﺎر ﻧﻤﻮد و رﺋﻴﺲ ﺟﻼد ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﯽ )ﻧﻌﻤﺖ اﻟﻪ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪268‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﺼﻴﺮﯼ( را ﺑﺎ اﺧﺘﻴﺎرات ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﺐ‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﮐﺸﺘﺎر ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺑﮑﺎر‬


    ‫ﮔﻤﺎﺷﺖ‪.‬‬

    ‫دورﻩ ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ و دوﻟﺖ ﺁﻟﺖ دﺳﺖ‬


    ‫ﺑﺎ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﻳﻦ هﻴﺠﺎﻧﺎت و درﮔﻴﺮﻳﻬﺎ‪ ،‬ﻃﯽ دوازدﻩ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ دورﻩ اﯼ‬
    ‫ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎور از ﻟﺤﺎظ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎﯼ ﻣﺎدﯼ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ در اﻳﺮان ﺑﻮﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺖ ﮐﻪ‬
    ‫ﮐﺸﻮر را از ﺷﮑﻞ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﮐﺸﺎورزﯼ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻴﻤﻪ ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﺷﺒﻪ اروﭘﺎﻳﯽ‬
    ‫رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﻧﻴﺰ اﻣﮑﺎن واردات ﻣﻮاد ﻣﺼﺮﻓﯽ و ﻏﺬاﻳﯽ‬
    ‫را ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﻓﺮاهﻢ ﻧﻤﻮد و ﻳﮏ ﺷﺒﻪ‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪ اﯼ ﻣﺮﻓﻪ ﺷﻬﺮﯼ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ‬
    ‫ﻏﺮﺑﯽ اﻳﺠﺎد ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ و ﺣﺘﯽ ﺑﺎ‬
    ‫ﮔﺴﺘﺮش ﺟﻨﺒﺶ ﭼﺮﻳﮑﯽ و ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ ﭘﻠﻴﺴﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻬﻘﺮا رﻓﺖ‪ .‬ﺷﺎﻩ ﺣﺎﻻ‬
    ‫ﺣﺘﯽ از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻨﺘﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺷﺨﺼﻴﺖ هﺎﯼ ﻗﻮﯼ وﻟﯽ ﻣﻐﺮور و ﺧﻮد راﯼ‬
    ‫)ﻣﺜﻞ اﻣﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻋﻠﻢ و زاهﺪﯼ( دﻟﺰدﻩ ﺷﺪ و زﻣﺎم ﮐﺎرهﺎ را ﺷﺨﺼًﺎ و از ﻃﺮﻳﻖ‬
    ‫ﻼ ﺣﺮف ﺷﻨﻮ )هﻮﻳﺪا( ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
    ‫دوﻟﺘﯽ ﺁﻟﺖ ﻓﻌﻞ و ﮐﺎﻣ ً‬

    ‫ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﭘﺮ از ﻓﺮاز و ﻧﺸﻴﺐ ﺳﻠﻄﻨﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ را از ﺷﺎهﯽ ﺟﻮان در‬


    ‫ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺑﻪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻋﺒﻮس و ﻣﻄﻠﻖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬او ﺗﻨﻬﺎ‬
    ‫راﻩ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺮ اﻳﺮان را ﺳﻠﻄﻪ اﯼ ﺑﺎ اﻗﺘﺪار ﻣﯽ دﻳﺪ و ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
    ‫ﮐﺸﻮرﯼ‪ .‬روﺣﻴﻪ ﺷﮑﺎﮎ و ﺑﯽ اﻋﺘﻤﺎد او ﺣﺎﻻ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ دﺧﺎﻟﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ در ﺗﻤﺎم اﻣﻮر‬
    ‫دوﻟﺘﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺁرام ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﻤﺎم وزراﯼ ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﺳﻔﺮاﯼ ارﺷﺪ‪ ،‬اﻣﻴﺮان ارﺗﺶ و‬
    ‫روﺳﺎﯼ ﭘﻠﻴﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤًﺎ و ﻣﻨﻔﺮدًا ﺑﻪ ﺷﺨﺺ او ﮔﺰارش ﻣﯽ دادﻧﺪ و دﺳﺘﻮر‬
    ‫درﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬از ﺻﺒﺢ زود ﺗﺎ ﭘﺎﺳﯽ از ﺷﺐ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﺮ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺟﺰﺋﻴﺎت‬
    ‫ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ دﺧﺎﻟﺖ داﺷﺖ و هﺮ ﻧﮑﺘﻪ ﻧﺎﻣﻘﺒﻮﻟﯽ زﺟﺮش ﻣﯽ داد‪.‬‬

    ‫‪269‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻓﺮﻧﮕﻴﺶ‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم اﻳﺮان و ﮐﺸﻮرهﺎﯼ هﻤﺴﺎﻳﻪ را ﻣﺸﺘﯽ‬
    ‫وﺣﺸﯽ ﺑﺪوﯼ ﻣﯽ دﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺤﺖ زور و ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﻬﺎر ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ارﺗﺶ‬
    ‫ﺧﻮد را ﻗﻮﻳﺘﺮ از هﻤﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ هﺮ ﭼﺎﻟﺶ‬
    ‫داﺧﻠﯽ ﻳﺎ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﮐﻨﺪ و ﺣﺘﯽ ﺑﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن "ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ" ﺗﺄﺛﻴﺮ‬
    ‫ﮔﺬارد‪ .‬وﺳﻮاﺳﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺸﻮرش ﻣﺜﻞ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ‬
    ‫ﺣﻘﺎرت اﻧﺘﻘﺎد ﺧﺎرﺟﻴﺎن و ﺧﺠﺎﻟﺖ از رﻓﺘﺎر داﺧﻠﻴﻬﺎ اﻓﺴﺮدﻩ اش ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬از ﮐﺎر‬
    ‫ﮔﺮوهﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺴﺎت ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ و ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﺑﻴﺰار ﺑﻮد؛ ﺗﻨﻬﺎ راﻩ ﺣﮑﻮﻣﺖ را‬
    ‫در ﺳﻠﻄﻪ ﻣﯽ دﻳﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻴﻮﻩ ﺳﻴﺎﺳﺖ را در اﻋﻤﺎل ﻧﻔﻮذ ﺑﺎ ﭘﻮل ﻳﺎ زور‪ .‬از‬
    ‫ﺑﺮﻗﺮارﯼ رواﺑﻂ ﻋﺎﻃﻔﯽ و اﻳﺠﺎد ﺣﺲ اﻋﺘﻤﺎد در اﻃﺮاﻓﻴﺎن و زﻳﺮدﺳﺘﺎن ﻋﺎﺟﺰ‬
    ‫ﻣﻴﺒﻮد‪ .‬ﺗﻤﺎم اﺟﺰاﯼ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ را ﺑﻪ ﻣﻬﺮﻩ هﺎﯼ ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎر و ﺑﯽ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﺒﺪل‬
    ‫ﻣﻴﮑﺮد و ﺳﭙﺲ ﺁﻧﺎن را ﭼﻮن ﻣﺸﺘﯽ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﻴﻔﮑﺮ ﻣﯽ راﻧﺪ و ﺟﺎﻟﺐ ﺁﻧﮑﻪ از "ﺑﯽ‬
    ‫اﺑﺘﮑﺎرﯼ" ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ زﺟﺮ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺮار‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻣﻤﻠﻮ از‬
    ‫ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﺎن و ﺑﯽ ﻣﺎﻳﮕﺎﻧﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺁﻣﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ هﺮ ﺳﺎز ﺷﺎﻩ ﺑﺮﻗﺼﻨﺪ‪ .‬اﻗﻠﻴﺖ‬
    ‫هﺎﯼ ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺐ و ﺁﺳﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن و ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺷﺎﻩ را ﺣﺎﻣﯽ و‬
    ‫ﻣﺤﺎﻓﻆ ﺧﻮد در ﻗﺒﺎل ﻋﺎﻣﻪ ﭘﺮ ﻧﻔﻮس ﺷﻴﻌﻪ ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﻧﻴﻤﯽ از ﭘﺴﺖ هﺎﯼ‬
    ‫ﻣﻬﻢ دوﻟﺘﯽ را اﺷﻐﺎل ﮐﺮدﻧﺪ و ﮐﻤﺮ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ و اﻃﺎﻋﺖ ﺑﯽ ﻗﻴﺪ و ﺷﺮط از وﻟﯽ‬
    ‫ﻧﻌﻤﺖ ﺧﻮد ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﻴﺮ ﻋﺒﺎس هﻮﻳﺪا‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ اﻳﺮان ﻃﯽ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ‪ ١٩۶۵‬ﺗﺎ‬
    ‫‪ ١٩٧٧‬از هﻤﻴﻦ دﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫اﻣﻴﺮ ﻋﺒﺎس هﻮﻳﺪا‬


    ‫هﻮﻳﺪا از ﺧﺎﻧﻮادﻩ اﯼ ﻣﺘﻤﻮل و اﺷﺮاﻓﯽ )ﻗﺠﺮ( ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺪرش ﺑﻬﺎﻳﯽ و در ﺧﺪﻣﺖ‬
    ‫وزارت ﺧﺎرﺟﻪ رﺿﺎ ﺷﺎﻩ در ﻟﺒﻨﺎن و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن اﺳﺘﻘﺮار داﺷﺖ‪ .‬در دورﻩ‬
    ‫داﻧﺸﺠﻮﻳﯽ‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﻋﺒﺎس ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺎز اروﭘﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺬهﺒﯽ و ﺧﻮﺷﮕﺬران‬
    ‫ﺑﺎر ﺁﻣﺪ‪ .‬در ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﻳﺮان )‪ (١٩۴٢‬در ‪ ٢٣‬ﺳﺎﻟﮕﯽ و ﺑﻌﺪ از ‪ ٢٠‬ﺳﺎل ﻏﻴﺒﺖ‪،‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪270‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در وزارت ﺧﺎرﺟﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺎر ﺷﺪ و ﺑﺎ ﭘﺎرﺗﯽ ﺑﺎزﯼ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻌﺪ از دو ﺳﺎل ﺧﺪﻣﺖ‪،‬‬
    ‫ﭘﺴﺖ ﻣﻬﻢ و ﺟﺬاﺑﯽ در ﺳﻔﺎرت ﭘﺎرﻳﺲ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫داﻳﯽ هﻮﻳﺪا )ﺳﺮدارﯼ( ﮐﻔﻴﻞ ﺳﻔﺎرت ﭘﺎرﻳﺲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮﺷﮕﺬران و ﭘﻮﻟﺪوﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در‬
    ‫ﭘﺎرﻳﺲ اﻳﺎم ﺟﻨﮓ و ﺑﻌﺪ از ﺁن‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﻧﺎﭼﻴﺰ وزارت ﺧﺎرﺟﻪ ﺑﺠﺎﻳﯽ ﻧﻤﯽ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
    ‫ﻟﺬا ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﺐ ﻣﺪاﺧﻞ ﺟﺎﻧﺒﯽ در زﻣﺎن ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺳﺮدارﯼ ﻇﺎهﺮًا ﺑﻪ اﻗﻠﻴﺖ ﻳﻬﻮدﯼ‬
    ‫ﭘﺎرﻳﺲ ﭘﺎﺳﭙﻮرت اﻳﺮاﻧﯽ ﻣﯽ ﻓﺮوﺧﺖ! اﻳﻨﺎن ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ هﺎﯼ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ در‬
    ‫ﻣﻌﺮض ﺑﺎزداﺷﺖ و ﮐﺸﺘﺎر در ﮐﻮرﻩ هﺎﯼ ﺁدم ﺳﻮزﯼ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺎﺳﭙﻮرت اﻳﺮاﻧﯽ‬
    ‫)ﮐﻪ در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﻧﺎزﻳﻬﺎﯼ ﺁرﻳﺎﻳﯽ ﺑﻮد( ﻧﺠﺎت ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺣﺘﯽ ﻃﻼ و ﺟﻮاهﺮ‬
    ‫ﺧﻮد را از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻔﺎرت ﺑﻪ ﺳﻮﻳﺲ ﺑﻴﻄﺮف ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ‪،‬‬
    ‫هﻮﻳﺪا هﻢ وارد ﺁن داد و ﺳﺘﺪ ﺷﺪ و ﺣﺎﻻ ﻃﻼ و ﺟﻮاهﺮات ﻳﻬﻮدﻳﺎن را ﺑﺎ ﭘﺎﺳﭙﻮرت‬
    ‫دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﮏ از ﺳﻮﻳﺲ ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺑﺮ ﻣﻴﮕﺮداﻧﺪ‪ .‬هﻢ ﻓﺎل ﺑﻮد و هﻢ ﺗﻤﺎﺷﺎ‪.‬‬
    ‫درﺻﺪﯼ ﺑﺎﺑﺖ ﺣﻤﻞ ﺁن اﺟﻨﺎس ﻗﻴﻤﺘﯽ ﻗﺎﭼﺎق ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺮﺗﺐ ﺑﻪ ﺳﻮﻳﺲ زﻳﺒﺎ‬
    ‫هﻢ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻣﻴﮑﺮد؛ ﺗﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻠﯽ ﻟﻮ رﻓﺖ و ﺁﺑﺮورﻳﺰﯼ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺪان ﻟﺤﺎظ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ ١٩۴٧‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮدﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﻔﺎرت اﻳﺮان در ﺁﻟﻤﺎن و زﻳﺮدﺳﺖ‬
    ‫ﺑﺰرگ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪار وﻗﺖ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻪ اﻧﺘﻈﺎم‪ .‬اﻧﺘﻈﺎم وﻳﺮا ﺑﻪ ﮐﺎرورزﯼ ﮔﺮﻓﺖ و‬
    ‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ رام و اﺧﻼق دﻟﭙﺬﻳﺮش‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺴﺎﻋﺪت ﻧﻤﻮد و ﺣﺘﯽ در ‪١٩۶٠‬‬
    ‫هﻮﻳﺪا را ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﻓﺮاﻣﺎﺳﻮﻧﺮﯼ )ﻟﮋ ﻓﺮوﻏﯽ( درﺁورد؛ ﮐﻪ ﺧﻮد اﻧﺘﻈﺎم ﮔﺮاﻧﺪ‬
    ‫ﻣﺴﺘﺮش ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺨﺘﻪ ﺗﺮ و ﺑﺎ ارﺗﺒﺎط ﺗﺮ‪ ،‬هﻮﻳﺪا ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﺎزﮔﺸﺖ و هﻤﺮاﻩ دوﺳﺖ‬
    ‫ﺻﻤﻴﻤﯽ و ﺑﺎﺟﻨﺎق ﺁﻳﻨﺪﻩ اش ﺣﺴﻨﻌﻠﯽ ﻣﻨﺼﻮر‪ ،‬اﻧﺠﻤﻨﯽ ﺑﻨﺎم "ﮐﺎﻧﻮن ﻣﺘﺮﻗﯽ" را‬
    ‫ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺬارﯼ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻨﺼﻮر ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻴﺎن و ﺣﺘﯽ رﺋﻴﺲ ﺳﻴﺎ در ﺗﻬﺮان ﻣﺮﺗﺒﻂ‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺁﻧﻬﺎ و اﺟﺎزﻩ ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﮐﺎﻧﻮن را ﺑﻪ ﺣﺰب ﺟﺪﻳﺪﯼ )اﻳﺮان ﻧﻮﻳﻦ( ﻣﺒﺪل‬
    ‫ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺎﻧﻮن و ﺣﺰب ﺑﺴﺮﻋﺖ از اﻧﺠﻤﻦ ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﮔﺎن ﺟﻮان‬

    ‫‪271‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫و ﻣﺘﻤﻮل ﺑﻪ ﮔﺮوهﯽ ﭼﻨﺪﺻﺪ ﻧﻔﺮﯼ رﺷﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺧﺎﻃﺮ هﻢ‪،‬‬
    ‫"ﺻﻼﺣﻴﺖ " اﻋﻀﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎواﮎ ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻴﺸﺪ!‬

    ‫در ﮐﺎﺑﻴﻨﻪ ‪ ١٩۶۴‬ﻣﻨﺼﻮر‪ ،‬هﻮﻳﺪا ﺳﻤﺖ وزارت داراﻳﯽ ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺎ ﺗﺮور او‪ ،‬ﺑﻪ‬
    ‫ﻋﻨﻮان رهﺒﺮ ﺣﺰب ﺣﺎﮐﻢ از ﺷﺎﻩ ﮐﺮﺳﯽ ﺻﺪارت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﺳﺪاﻟﻪ ﻋﻠﻢ هﻢ ﮐﻪ ﺣﺰب‬
    ‫ﻣﺮدﻣﺶ در ﻗﻀﻴﻪ ﻣﺼﻮﻧﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻴﺎن ﺷﻴﻄﻨﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪،‬‬
    ‫ﺁﺗﺶ ﺑﺎزﻳﺶ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﻠﻮاﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﺗﺮور ﻣﻨﺼﻮر ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪ‬
    ‫رﻳﺎﺳﺖ داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺷﻴﺮاز ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮﯼ هﻮﻳﺪا ﺁﻩ از ﻧﻬﺎد‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران ﻗﺪر و ﺷﺨﺼﻴﺖ هﺎﯼ ﻧﺎﻣﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﺮﺁورد! اﻣﺜﺎل زاهﺪﯼ )ﺳﺮﻧﮕﻮن‬
    ‫ﺳﺎزﻧﺪﻩ ﻣﺼﺪق(‪ ،‬اﻣﻴﻨﯽ )ﻣﺒﺪع ﻃﺮح اﺻﻼﺣﺎت( و ﻋﻠﻢ )ﺳﺮﮐﻮب ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺧﻤﻴﻨﯽ(‬
    ‫هﻮﻳﺪا را ﻧﺎﭼﻴﺰﺗﺮ‪ ،‬ﺑﯽ اﻃﻼع ﺗﺮ و ﺑﯽ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺗﺮ از ﺁن ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ‬
    ‫هﻤﮕﻨﺎن ﭘﻴﺸﯽ ﮔﻴﺮد و ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت ‪ ١٢‬ﺳﺎل‪ ،‬ﻣﺘﺼﺪﯼ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮﻳﻦ دورﻩ ﻧﺨﺴﺖ‬
    ‫وزﻳﺮﯼ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﺸﺎن ﺑﺪﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺎهﺎن ﻣﻘﺘﺪر و‬
    ‫زورﮔﻮﯼ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ هﻤﻴﺸﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ داﺷﺘﻦ وزراﯼ ﺧﻮاﺟﻪ ﺻﻔﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ‬
    ‫ﺑﺪون ﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺖ و ﭼﻮن و ﭼﺮا‪ ،‬ﺗﻤﺎم "ﻣﻨﻮﻳﺎت هﻤﺎﻳﻮﻧﯽ" را اﺟﺮا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
    ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ "ﻧﻘﻄﻪ ﻗﻮت" هﻮﻳﺪا ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﻋﻤﺎل و ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎﯼ دوﻟﺘﺶ "ﺣﺴﺐ‬
    ‫اﻻﻣﺮ ﻣﻠﻮﮐﺎﻧﻪ" ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ و از ﺧﻮد هﻴﭻ راﯼ ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

    ‫اﻟﺒﺘﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻴﻮﻩ اﯼ ﮐﺎر ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺮراﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ در ﻋﻮض‬
    ‫دوﻟﺖ و ﻣﻠﺖ را از ﺧﺪﻣﺎت‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ و اﺑﺘﮑﺎر اﻓﺮاد ﺟﺴﻮر و ﺑﺎ ارادﻩ و ﺧﻮﺷﻔﮑﺮ‬
    ‫ﻼ واﺑﺴﺘﻪ‬
    ‫ﻣﺤﺮوم ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﻻﺟﺮم‪ ،‬ﭘﻴﺮوزﯼ ﻳﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺴﺘﻪ اﯼ ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﺑﻪ ﺷﺨﺺ رهﺒﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺰودﯼ در ﭘﻴﻠﻪ اﯼ از ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﯽ و ﺗﻤﻠﻖ از‬
    ‫واﻗﻌﻴﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪا ﺷﺪﻩ؛ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺧﻮد ﺑﺰرگ ﺑﻴﻨﯽ‪ ،‬ﭘﻴﺮﯼ‪ ،‬اﻓﺴﺮدﮔﯽ و ﺧﺸﻢ‬
    ‫از ﻗﺪرت و ﺑﺼﻴﺮت اوﻟﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﻳﻨﺮا ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﺎ دﻣﮑﺮاﺳﯽ‬
    ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﺪال داﺋﻢ وﻟﯽ ﺻﻠﺢ ﺁﻣﻴﺰ رﻗﻴﺒﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﻳﻦ ﺷﺎن را ﺑﺎ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪272‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﮐﺸﻮر ﻣﯽ ﭘﺮوراﻧﺪ و ﺑﺮاﯼ ﻣﺪﺗﯽ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬


    ‫اﻟﺒﺘﻪ دﻣﮑﺮاﺳﯽ هﻢ ﻣﺜﻞ هﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﺸﺮﯼ دﭼﺎر اﺷﺘﺒﺎﻩ و ﻧﻘﺼﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ‬
    ‫اﺗﻤﺎم دورﻩ ﻳﮏ ﺣﮑﻮﻣﺖ و اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮوﻩ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬راﻩ ﺗﺼﺤﻴﺢ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺪون‬
    ‫ﺷﻮرش و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﺑﺎز ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻼﺷﻬﺎﯼ راﺳﺖ و ﭼﭗ‪ ،‬ﮐﺸﻮر اﻳﺮان و ﺳﺎﻳﺮ دول اﺳﻼﻣﯽ در‬
    ‫ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ از ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﻪ درﺟﻪ ﺗﻤﺪن دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﻣﺤﺮوم ﻣﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر رﺷﺪ ﺁﻧﻬﺎ‬
    ‫در ﻣﺤﺪودﻩ ﺗﻨﮓ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ ﻣﻄﻠﻘﻪ اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺎﻧﻊ‬
    ‫در اﻳﻨﺮاﻩ‪ ،‬ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺟﺴﺎرت ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ رﮐﻦ رﺳﻴﺪن‬
    ‫ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ رﮐﻦ و رﻣﺰ ﻇﺮﻳﻒ ﻣﺴﺘﺘﺮ در ﻗﻠﺐ هﺮ‬
    ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ‪ ،‬ﻧﻪ در ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﮐﺴﺐ ﻗﺪرت‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﺟﺮات و ﺷﻬﺎﻣﺖ ﺑﻪ از‬
    ‫دﺳﺖ دادن ﺁن ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﺣﺎﮐﻢ اﻣﺮوز ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻗﺪرت را ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﭘﻴﺮوز‬
    ‫واﮔﺬارد و ﺑﺪون ﺗﺮس از ﻣﺮگ و اﻧﺘﻘﺎم‪ ،‬ﺑﺮاﯼ روﻳﺎروﻳﯽ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ ﺑﻌﺪﯼ ﺁﻣﺎدﻩ‬
    ‫ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﻃﺒﻘﺎت و اﺣﺰاب رﻗﻴﺐ ﺁﻧﻘﺪر ﻋﺰت و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ داﺷﺘﻪ‬
    ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﻣﺤﺪود و ﻧﻮاﻗﺺ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺧﻮد و ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ را ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺣﺬف ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﯽ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﻧﺰﻧﻨﺪ‪ .‬در هﻨﮕﺎم ﭘﻴﺮوزﯼ‬
    ‫ﻋﺎدل ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﻣﻮﻗﻊ ﺷﮑﺴﺖ ﻗﺎﻧﻊ! اﻓﺴﻮس ﮐﻪ اﻳﺮان ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻼﺷﻬﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺸﺮوﻃﻪ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﻧﻬﻀﺖ ﻣﻠﯽ و دوﻟﺖ ﻣﺼﺪق‪ ،‬از دﺳﺘﻴﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﮐﻠﻴﺪ رﻣﺰ‬
    ‫دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﻋﺎﺟﺰ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻤﺎم ﺿﻌﻔﻬﺎ و ﻧﻮاﻗﺼﺶ‪ ،‬ﺧﻨﺪﻩ )ﻳﺎ ﮔﺮﻳﻪ(‬
    ‫دار اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬ﺁن ‪ ١٢‬ﺳﺎل ﺻﺪارت هﻮﻳﺪا را ﺑﺎﻳﺪ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺣﻴﺎت ﮐﺸﻮر در‬
    ‫ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺑﺸﻤﺎر ﺁورد‪.‬‬

    ‫روﻧﺪهﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب ﺳﻔﻴﺪ‬


    ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رهﺒﺮ ﺑﻠﻮﮎ ﻏﺮب ﻃﯽ ﺟﻨﮓ ﺳﺮد‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ از‬
    ‫ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺘﺤﺪ ﺧﻮد در ﺟﻬﺎن ﺳﻮم ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﺎ اﻳﺮان هﻢ ﮐﻪ ﮐﺸﻮرﯼ ﮐﻠﻴﺪﯼ‬

    ‫‪273‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬راﺑﻄﻪ اﯼ وﻳﮋﻩ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﮐﻮدﺗﺎﯼ‬
    ‫‪ ٢٨‬ﻣﺮداد‪ ،‬ﺳﻴﻞ ﮐﻤﮏ هﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺳﺮازﻳﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ‬
    ‫از ‪ ١٩۵٣‬ﺗﺎ ‪ ١٩۶٠‬ﺑﻪ ﺣﺪود ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر ﺗﺨﻤﻴﻦ زدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ‪،‬‬
    ‫از اواﺳﻂ دهﻪ ‪ ١٩۶٠‬و ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ درﺁﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ‪ ،‬ﮐﺸﻮر از ﺁن ﮐﻤﮏ هﺎ ﺑﯽ ﻧﻴﺎز‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺷﺎﻩ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺘﻬﺎﯼ ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮم ﻗﺮارداد ﺳﻮدﺁورﺗﺮﯼ ﺑﺒﻨﺪد و ﺑﺎ‬
    ‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻔﺖ‪ ،‬درﺁﻣﺪ اﻳﺮان از ﺣﺪود ‪ ۴٠٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر در ﺳﺎل ‪ ١٩۶٣‬ﺑﻪ‬
    ‫‪ ٨٠٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن در ‪ ١٩۶٩‬رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻤﮏ هﺎﯼ ﻣﺎﻟﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻴﺰ از‬
    ‫‪ ١٠٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻪ ﺣﺪود ﺻﻔﺮ ﻧﺰول ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﺮان از ﺣﺎﻟﺖ ﻳﮏ ﮐﺸﻮر‬
    ‫ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ و ﻣﺤﺘﺎج ﮐﻤﮏ ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﻤﻠﮑﺖ درﺟﻪ دوم وﻟﯽ ﺧﻮد ﮐﻔﺎ‬
    ‫ﻣﺒﺪل ﻣﻴﺸﺪ‪.‬‬

    ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ هﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ دهﻪ ‪ ١٩۶٠‬ﺑﺮ درﺁﻣﺪ ﺳﺮاﻧﻪ ﻣﻠﯽ ﻧﻴﺰ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮﯼ‬
    ‫ﻧﻬﺎد؛ ﮐﻪ ﻃﯽ هﻔﺖ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺸﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺪود‬
    ‫هﺰار دﻻر در ﺳﺎل رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎﺳﻮادﯼ از ‪ ١۵‬درﺻﺪ در ﺳﺎل ‪ ١٩۵۶‬ﺑﻪ‬
    ‫ﻗﺮﻳﺐ ‪ ۴٠‬درﺻﺪ در ‪ ١٩۶٩‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ و ﺗﻌﺪاد ﮐﺎرﮔﺮان ﺻﻨﻌﺘﯽ هﻢ از ‪٨٠٠‬‬
    ‫هﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ ١/۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺑﺎﻟﻎ ﮔﺸﺖ‪ .‬رﺷﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺻﻨﻌﺘﯽ از اﻳﻨﻬﻢ ﭘﺮﺷﺘﺎﺑﺘﺮ‬
    ‫ﺑﻮد و ﻃﯽ دﻩ ﺳﺎل ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزﯼ ﻣﺤﺪود ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﻌﺪ از اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ‪ ،‬دوﻟﺖ ﮐﻤﮏ ﻣﺤﺪودﯼ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزان ﺗﺎزﻩ زﻣﻴﻨﺪار ﺷﺪﻩ‬
    ‫اراﺋﻪ داد‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻗﻄﻌﻪ زﻣﻴﻨﻬﺎﻳﺸﺎن ﻣﻌﻤﻮﻻً ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮد )ﻣﺘﻮﺳﻂ ﭘﻨﺞ هﮑﺘﺎر( و‬
    ‫ﺑﺎ ﮐﺸﺖ ﺳﻨﺘﯽ ﮐﻔﺎف زﻧﺪﮔﯽ ﺧﺎﻧﻮادﻩ اﮐﺜﺮًا ﭘﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﺎن را ﻧﻤﯽ داد‪ ،‬ﺑﻌﺪ از‬
    ‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﯽ ﺑﻪ دردﺳﺮ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪﻣﺎت اوﻟﻴﻪ ﭘﺰﺷﮑﯽ )ﺳﭙﺎﻩ ﺑﻬﺪاﺷﺖ( و ﺗﺮوﻳﺞ‬
    ‫واﮐﺴﻴﻨﺎﺳﻴﻮن ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻋﺚ رﺷﺪ اﻧﻔﺠﺎرﯼ ﺟﻤﻌﻴﺖ روﺳﺘﺎﻳﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺎت ﺳﻨﺘﯽ و‬
    ‫ﻣﺬهﺒﯽ‪ ،‬از روﺷﻬﺎﯼ ﮐﻨﺘﺮل زاد و وﻟﺪ ﺧﻮددارﯼ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬روﺳﺘﺎﺋﻴﺎن ﻓﻘﻴﺮ ﺑﻨﻴﻪ‬
    ‫ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از روﺷﻬﺎﯼ ﻣﺪرن ﮐﺸﺖ و داﺷﺖ و ﺑﺮداﺷﺖ را هﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬و‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪274‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺷﺮﮐﺘﻬﺎﯼ ﺗﻌﺎوﻧﯽ و اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﺸﺘﺮﮎ از ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺁﻻت ﮐﺸﺎورزﯼ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺪود ﺑﻮد‪.‬‬
    ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬دﻩ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﯽ‪ ،‬هﻨﻮز ‪ ٣٠‬درﺻﺪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ‬
    ‫روﺳﺘﺎﻳﯽ ﺑﯽ زﻣﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و ‪ ۵٠‬درﺻﺪ داراﯼ زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ و ﮐﻢ ﺑﺎزدﻩ ‪.‬‬
    ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺳﻴﻠﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﯽ از ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ دهﺎت ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان و ﺳﺎﻳﺮ ﺷﻬﺮهﺎﯼ‬
    ‫ﺑﺰرگ در ﭘﯽ ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ و ﮐﺎرﻣﺰدﯼ هﺠﻮم ﺁوردﻧﺪ و ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ‬
    ‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻦ از ‪ ۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮن در ‪ ١٩۵۶‬ﺑﻪ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ ٢٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن در ﺳﺎل ‪١٩٧٩‬‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫اﻳﻦ ﻏﻔﻠﺖ ﻧﺎﺑﺨﺸﻮدﻧﯽ دوﻟﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺎورزﯼ و اﺷﺘﻐﺎل روﺳﺘﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺗﻌﺎدل‬


    ‫ﻓﺮهﻨﮕﯽ و اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺷﻬﺮهﺎ را ﻧﻴﺰ ﺑﺮهﻢ زد و ﻣﻮﺟﺐ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﭘﺪﻳﺪﻩ زاﻏﻪ ﻧﺸﻴﻨﯽ‬
    ‫در اﻃﺮاف ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﺑﺰرگ و ﺑﺨﺼﻮص ﺗﻬﺮان ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺶ‬
    ‫ﺻﻨﻌﺖ و ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ وﻳﮋﻩ ﺷﺎﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ روﻧﺪ رﺷﺪﯼ ﻣﻌﺎدل ‪١٠‬‬
    ‫درﺻﺪ در ﺳﺎل اﻓﺰودﻩ ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ رﺷﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺸﺎورزﯼ ﺗﻨﻬﺎ ‪ ٢/۵‬درﺻﺪ‬
    ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺣﺪود ‪ ٣‬درﺻﺪ رﺷﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﺑﻬﺒﻮد ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﺷﻬﺮﯼ‪،‬‬
    ‫ﻣﺼﺮف ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﯽ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺣﺪود ‪ ١٢‬درﺻﺪ رﺷﺪ ﻣﻴﻨﻤﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ‪٩/۵‬‬
    ‫درﺻﺪ اﻓﺰوﻧﺘﺮ از رﺷﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺸﺎورزﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر‪ ،‬هﺮ ﺳﺎل ﻣﻴﺰان ﺗﻘﺎﺿﺎ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ در ﻗﻴﺎس ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ؛ ﺑﻨﺤﻮﻳﮑﻪ در ﺳﺎل ‪ ١٩٧٧‬ﺣﺪود‬
    ‫‪ ٢۵‬درﺻﺪ از ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ ﻣﺼﺮﻓﯽ از ﺧﺎرج وارد ﻣﯽ ﮔﺸﺖ! اﻳﻦ واردات اﻟﺒﺘﻪ‬
    ‫از ﻃﺮﻳﻖ ﻋﺎﻳﺪات ﻧﻔﺘﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﻄﺢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺎﻻﻧﻪ‪،‬‬
    ‫ﮐﻨﺘﺮل ﻗﻴﻤﺖ و ﺳﻮﺑﺴﻴﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ از ﺑﻨﺎدر‪ ،‬و‬
    ‫ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ اﻧﺒﺎرﺳﺎزﯼ و ﺳﺮدﺧﺎﻧﻪ دارﯼ در اﺑﻌﺎد وﺳﻴﻊ‪ ،‬هﺮﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ دوﻟﺖ را‬
    ‫ﺑﻪ دردﺳﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﻠﺖ اﻳﺠﺎد ﮐﻤﺒﻮد ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫رﺷﺪ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻌﻄﻮف ﭘﺮوژﻩ هﺎﯼ ﺑﺰرگ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬارﯼ هﺎﯼ ﮐﻼن‬
    ‫ﺑﻮد و دوﻟﺖ از ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﺮدﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ زﻳﺮﺑﻨﺎﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺗﺮﯼ‬

    ‫‪275‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫از ﺟﻬﺖ ﺗﻨﻮع ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺳﺎدﻩ ﻣﺼﺮﻓﯽ و ﻣﻴﺰان اﺷﺘﻐﺎل ﮐﺎرﮔﺮان ﭘﺪﻳﺪ ﺁورﻧﺪ‪،‬‬
    ‫اﺑﺎ داﺷﺖ‪ .‬ﻧﺤﻮﻩ اﻋﻄﺎﯼ اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺎﻟﯽ و وام هﺎﯼ ﺑﺎﻧﮑﯽ هﻢ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ‬
    ‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ درﺑﺎر )هﺰار ﻓﺎﻣﻴﻞ( را هﺮ ﺳﺎل ﭘﻮﻟﺪارﺗﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬در‬
    ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻃﯽ ﻧﻴﻤﻪ دوم دهﻪ ‪ ،١٩٧٠‬ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ‪ ٨۵‬درﺻﺪ ﺷﺮﮐﺘﻬﺎﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ–‬
    ‫ﺻﻨﻌﺘﯽ در ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺗﻨﻬﺎ ‪ ۴۵‬ﻓﻘﺮﻩ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﻮد!‬

    ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﺻﻨﻌﺘﯽ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺤﺘﺎج ﺗﺮﺑﻴﺖ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ و‬


    ‫ﭘﺰﺷﮑﺎن در اﺑﻌﺎدﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﻣﻴﺒﻮد‪ .‬ﮐﻤﺒﻮد اﻳﻦ ﺗﺨﺼﺺ هﺎ در ﺗﻤﺎم ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ‬
    ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺷﺎﻩ ﻣﺤﺴﻮس ﺑﻮد و ﺣﺘﯽ ﺑﻌﻀًﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ وارداﺗﯽ از ﺧﺎرج‬
    ‫)ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ و ﭘﺰﺷﮑﺎن هﻨﺪﯼ( ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬دوﻟﺖ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻌﺪاد و‬
    ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ را ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻤﻮد و ﺣﺘﯽ دهﻬﺎ هﺰار داﻧﺸﺠﻮﯼ اﻳﺮاﻧﯽ را‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺑﻪ اروﭘﺎ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎزدﻩ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺁﻣﻮزﺷﯽ ﺗﮑﺎﭘﻮﯼ‬
    ‫ﻧﻴﺎزهﺎﯼ روزاﻓﺰون ﺻﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ را ﻧﻤﻴﮑﺮد؛ ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻪ‬
    ‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ از داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺑﻪ ﺧﺎرج رﻓﺘﻪ ﺑﺎز ﻧﻤﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ و اﻧﺒﻮهﯽ از داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‬
    ‫داﺧﻠﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻮرﻃﻪ ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻮﺟﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺗﺤﺼﻴﻠﯽ و ﺣﺘﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻤﮏ هﺰﻳﻨﻪ هﺎﯼ‬
    ‫ﻧﻘﺪﯼ ﺑﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‪ ،‬ﺟﻮ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﻴﺮﻩ اﯼ ﺑﺮ اﻏﻠﺐ ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺁﻣﻮزش ﻋﺎﻟﯽ در‬
    ‫اﻳﺮان ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎ ﺑﻮد‪ .‬هﺮ ﺳﺎل‪ ،‬ﺗﻈﺎهﺮات داﻧﺸﺠﻮﻳﯽ از ﭘﺎﻳﻴﺰ )ﺳﺎﻟﮕﺮد ﻗﺘﻞ ﺳﻪ‬
    ‫داﻧﺸﺠﻮ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﮐﻮدﺗﺎﯼ ‪ ٢٨‬ﻣﺮداد( ﺁﻏﺎز ﻣﻴﺸﺪ و ﺑﻪ اﻋﺘﺼﺎﺑﺎت و ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﻳﺰ‬
    ‫ﺑﺎ ﮔﺎرد وﺣﺸﯽ ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﺑﺮهﻢ ﺧﻮردن ﮐﻼﺳﻬﺎ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺷﺪن ﮐﺎﻣﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻨﺠﺮ‬
    ‫ﻼ ﻣﺎﻧﻊ اداﻣﻪ‬
    ‫ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد رﻗﺎﺑﺖ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺮاﯼ ورود ﺑﻪ داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ )ﮐﻪ ﻋﻤ ً‬
    ‫ﺗﺤﺼﻴﻞ ‪ ٩٠‬درﺻﺪ ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻼن دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﺑﻮد(‪ ،‬اﺷﺘﻴﺎق ﺑﻪ درس و ﻣﺸﻖ‬
    ‫ﺑﺴﺮﻋﺖ در داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺟﺪﻳﺪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻓﻌﺎﻟﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
    ‫ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ هﻮادارﯼ و اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﺳﻴﺎﺳﯽ در اﻳﺮان ﺁﻧﺰﻣﺎن ﺑﺮاﯼ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪276‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫رژﻳﻢ و ﺳﺎواﮎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺒﻮد و ﺟﻮاﻧﺎن اﻳﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ "ﺑﻮدار"‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ اﻣﻨﻴﺘﯽ هﺎ ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﻣﯽ‬
    ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺷﺘﺎب رادﻳﮑﺎل ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﺣﺘﯽ ﺑﻌﺪ از ﭘﻨﺞ ﻳﺎ‬
    ‫ﺷﺶ ﺳﺎل از داﻧﺸﮕﺎﻩ ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻞ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ و در ﮐﻤﺘﺮ ﮐﻼﺳﯽ ﺣﻀﻮر ﻣﯽ‬
    ‫ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ! وﺿﻊ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر هﻢ ﺧﻴﻠﯽ از اﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬زﻳﺮا ﺷﺒﮑﻪ‬
    ‫اﯼ ﻗﻮﯼ از ﻓﻌﺎﻟﻴﻦ ﻣﺨﺎﻟﻒ رژﻳﻢ )ﮐﻨﻔﺪراﺳﻴﻮن( در اروﭘﺎ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺁﻣﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
    ‫اﻳﻨﺎن را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﺎﻳﺎت و ﺷﮑﻨﺠﻪ هﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻬﺎﯼ ﺷﺎﻩ ﻣﻄﻠﻊ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﮐﺎر‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻴﺎﻧﺪازﻧﺪ‪ .‬ﺟﻮ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎﯼ ﺧﺎرج هﻢ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ وﻗﺎﻳﻊ ﺟﻨﮓ‬
    ‫وﻳﺘﻨﺎم و ﺟﻨﮓ ‪ ١٩۶٧‬اﻋﺮاب و اﺳﺮاﺋﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻣﺘﺸﻨﺞ ﺑﻮد و ﺣﺘﯽ در‬
    ‫ﻣﻴﺎن ﺧﻮد داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻧﻴﺰ ﻧﻬﻀﺖ ﺿﺪ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﯽ و ﺗﻈﺎهﺮات ﺿﺪ‬
    ‫ﻧﻈﺎﻣﻴﮕﺮﯼ در ﻧﻴﻤﻪ دوم دهﻪ ‪ ١٩۶٠‬ﺑﻪ اوﺟﯽ ﺑﺎور ﻧﮑﺮدﻧﯽ رﺳﻴﺪ‪.‬‬

    ‫رﺷﺪ ﻧﻔﻮذ ارﺗﺶ اﻳﺮان در ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس‬


    ‫در ﺳﺎل ‪ ،١٩۶٧‬ﺷﮑﺴﺖ ﺣﻘﺎرت ﺁور اﻋﺮاب از اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻣﺠﺪدًا ﺟﻬﺎن اﺳﻼم و‬
    ‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ را ﻣﺘﺸﻨﺞ ﻧﻤﻮد و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﺪاﻳﯽ و رﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﭼﺮﻳﮑﯽ‬
    ‫ﻋﺮب و ﺑﺨﺼﻮص ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﻮدﺗﺎهﺎﯼ ﭘﯽ در ﭘﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ در ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻋﺮاق‪،‬‬
    ‫ﺳﻮرﻳﻪ و ﻟﻴﺒﯽ‪ ،‬ﺷﺎﻩ و دﻳﮕﺮ ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر ﻣﻨﻄﻘﻪ را در دهﻪ ‪ ١٩۵٠‬ﺑﻪ‬
    ‫ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺗﺮﺳﻴﺪﻩ و دﻓﺎﻋﯽ در ﻗﺒﺎل ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ روز اﻓﺰون ﻧﺎﺻﺮﻳﺴﺖ هﺎ‬
    ‫)ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻬﺎﯼ ﻣﻠﻴﮕﺮاﯼ ﻋﺮب( ﺳﻮق دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ دوﺑﺎرﻩ اﻋﺮاب‬
    ‫ﺗﻨﺪرو در ‪ ،١٩۶٧‬ﺷﺎﻩ ﻗﻮت ﻗﻠﺒﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ از ﻣﻮﺿﻊ دﻓﺎﻋﯽ ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﺒﺶ هﺎﯼ ﭼﭗ در ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﺑﺸﺘﺎﺑﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨﻮاهﺎن‬
    ‫)ﻧﻴﮑﺴﻮن( ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ‪ ١٩۶٨‬در ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻘﺪرت رﺳﻴﺪ‪ ،‬در اﻳﻨﺮاﻩ ﻣﺸﻮق‬
    ‫ﺷﺎﻩ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫‪277‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺎر ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻟﯽ و رواﻧﯽ ﺟﻨﮓ وﻳﺘﻨﺎم‪ ،‬دوﻟﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﺼﻤﻢ‬
    ‫ﺷﺪ ﺗﺎ از دﺧﺎﻟﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ در ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﻣﺤﻠﯽ ﺧﻮددارﯼ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ در‬
    ‫زﻣﺎن ﮐﻨﺪﯼ ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺤﺪود ﻧﻈﺎﻣﯽ وارد وﻳﺘﻨﺎم ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺳﻘﻮط‬
    ‫ﮐﺎﻣﻞ هﻨﺪوﭼﻴﻦ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺷﻮﻧﺪ؛ ﺣﺎﻻ ﺗﺎ ﺑﻨﺎﮔﻮش در ﻧﺒﺮدﯼ‬
    ‫ﺧﻮﻧﻴﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻪ و ﻣﻌﻠﻮل ﺷﺪن ﺻﺪهﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ‬
    ‫و ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ وﻳﺘﻨﺎﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺳﺒﻌﻴﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ در وﻳﺘﻨﺎم ﻧﻴﺰ وﺟﻬﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ را‬
    ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "رهﺒﺮ ﺟﻬﺎن ﺁزاد" ﺑﺸﺪت ﺧﺪﺷﻪ دار ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ و‬
    ‫ﺳﺮﺑﺎزﮔﻴﺮﯼ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ را ﺑﻪ ﻣﺤﻞ زد و ﺧﻮرد ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ‬
    ‫ﻣﺒﺪل ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺒﺎرزﻩ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ در ﻋﺮﺻﻪ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﭼﻨﺪ دﺳﺘﮕﯽ و‬
    ‫ﺳﻘﻮط ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺎر ﺣﺰب دﻣﮑﺮات در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ‪ ١٩۶٨‬ﮔﺮدﻳﺪ و ﺟﻮاﻧﺎن‬
    ‫روﺷﻨﻔﮑﺮ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ را از هﺮ دو ﺣﺰب ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺘﻨﻔﺮ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﺪام ﻣﺒﺎرزﻩ اﯼ‬
    ‫ﻣﻨﻔﯽ در ﻗﺎﻟﺐ هﻴﭙﯽ ﮔﺮﯼ‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر و رواﺑﻂ ﺑﯽ ﺑﻨﺪ و ﺑﺎر ﺟﻨﺴﯽ‬
    ‫اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻴﮑﺴﻮن ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻮد ﺗﺎ اﻣﻨﻴﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ هﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ‬
    ‫ﮐﺎرﮔﺰاران ﻣﺘﺤﺪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺴﭙﺎرد و در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ اﯼ ﻣﻬﻤﺘﺮ از ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‬
    ‫ﻧﺒﻮد ﮐﻪ اﻧﺒﺎر ﻧﻔﺖ ﻏﺮب و در ﻣﺠﺎورت اﻧﺒﺎر ﺑﺎروت ﺟﻨﮓ اﻋﺮاب و اﺳﺮاﺋﻴﻞ‬
    ‫ﻣﻴﺒﻮد‪ .‬ﺷﺎﻩ ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺮواز اﻳﺮان ﺑﺮاﯼ درﻳﺎﻓﺖ ﺁن ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ و اﺟﺮاﯼ ﻧﻘﺶ‬
    ‫ژاﻧﺪارم ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﺳﺮاز ﭘﺎ ﻧﺸﻨﺎﺧﺖ‪.‬‬

    ‫اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬اﻳﺮان ﮐﻪ ﺗﺎزﻩ داﺷﺖ در زﻣﻴﻨﻪ اﻗﺘﺼﺎدﯼ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﻣﺘﺤﻮل‬
    ‫ﻣﯽ ﺷﺪ و در ﭼﻬﺎرراﻩ ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﮔﺬرا از ﺑﺎﻓﺘﯽ ﺳﻨﺘﯽ– روﺳﺘﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺪرن‬
    ‫ﺷﻬﺮﯼ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺠﺎﯼ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬارﯼ ﻣﺎﻟﯽ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ در ﺟﻬﺖ ﺣﻞ ﻣﻌﻀﻼت‬
    ‫داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺪام ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﻳﯽ هﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺧﺮﻳﺪ ﮐﻼن ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﺟﻨﮕﯽ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺷﺎﻩ ﮐﻪ‬
    ‫از اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﺎ وﺟﻮد‬
    ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻬﺎﯼ روﺳﺎﯼ ﺟﻤﻬﻮر ﺳﺎﺑﻖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ )ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻨﺪﯼ(‪ ،‬داﺋﻤًﺎ در ﺣﺎل‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪278‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﺪدﯼ و اﺑﺰارﯼ ارﺗﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺑﺎ ﺗﺸﻮﻳﻘﻬﺎﯼ ﻧﻴﮑﺴﻮن‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن درب‬
    ‫زرادﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺑﺮوﯼ هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺧﺮﻳﺪ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﯽ اﻳﺮان ﺑﺎز ﺷﺪ و‬
    ‫ﺷﺎﻩ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪ اﯼ ﺳﺮ از ﭘﺎ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬هﺮ ﺳﺎل ﺛﻠﺚ درﺁﻣﺪ ﻧﻔﺖ را ﺟﻬﺖ ﺑﻪ‬
    ‫ﭼﻨﮓ ﺁوردن ﻣﺪرﻧﺘﺮﻳﻦ ﺗﺎﻧﮑﻬﺎ‪ ،‬ﮐﺸﺘﻴﻬﺎ و هﻮاﭘﻴﻤﺎهﺎﯼ ﺟﻨﮕﯽ‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
    ‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺁن ارﺗﺶ ﻗﻮﯼ‪ ،‬ﺷﺎﻩ در ﺑﺎﻃﻦ ﺧﺠﺎﻟﺘﯽ و ﻣﻀﻄﺮب‪ ،‬ﻗﻮت ﻗﻠﺐ ﮔﺮﻓﺖ و‬
    ‫ﺑﻪ ﺟﻨﮓ دﺷﻤﻨﺎن ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ و رﻗﻴﺒﺎن ﺣﺎﮐﻤﺎن ﺳﻨﺘﯽ در ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس‬
    ‫رﻓﺖ! اﻳﻦ ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﻳﯽ هﺎ ارﺗﺶ اﻳﺮان را ﺑﻪ ﻳﻤﻦ‪ ،‬ﻋﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و ﻋﺮاق‬
    ‫ﮐﺸﺎﻧﻴﺪ و هﻤﮑﺎرﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻳﺮان ﺑﺎ اﺳﺮاﺋﻴﻞ و اﻓﺮﻳﻘﺎﯼ ﺟﻨﻮﺑﯽ )ﺁﭘﺎرﺗﺎﻳﺪ( را ﺑﺸﺪت‬
    ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ داد‪.‬‬

    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﺪد ﺳﺮﺑﺎزان ﻳﻤﻨﯽ ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﻬﺎ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻗﻮاﯼ‬
    ‫ﭼﭗ در ﻳﻤﻦ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ارﺗﺶ اﻳﺮان ﺑﻪ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﺟﻬﺖ ﺳﺮﮐﻮب‬
    ‫ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﺑﻠﻮچ ﮐﻤﮏ ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻋﻤﺎن هﻢ ﺑﺮاﯼ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﺳﺮﺑﺎزان ﺷﺎﻩ ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﭼﭙﮕﺮاﯼ ﻇﻔﺎر ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ و در ﺳﺎل ‪ ،١٩٧٣‬ﺳﻠﻄﺎن‬
    ‫ﻗﺎﺑﻮس را از ﺷﮑﺴﺖ و ﺳﻘﻮط ﻧﺠﺎت دادﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﻋﺮاق‬
    ‫ﺑﻌﺜﯽ ﺑﻮد!‬

    ‫راﺑﻄﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﻋﺮاق )هﺎﺷﻤﯽ( ﺑﺎ ﺷﺎﻩ اﻳﺮان ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺰدﻳﮏ و دوﺳﺘﺎﻧﻪ‬
    ‫ﺑﻮد و ﮐﻮدﺗﺎﯼ ‪ ١٩۵٨‬ﮐﻪ ﺁﻧﺎن را ﺳﺎﻗﻂ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺷﺎﻩ ﺿﺮﺑﻪ اﯼ ﻣﻬﻴﺐ و ﺗﮑﺎن‬
    ‫دهﻨﺪﻩ ﮔﺸﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻼﺷﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﺪن ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﯽ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺎﻧﺪ و ﻋﺮاق‬
    ‫دﭼﺎر ﺣﮑﻮﻣﺖ هﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﮐﻮدﺗﺎهﺎﯼ ﭘﻴﺎﭘﯽ ﮔﺮدﻳﺪ؛ ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﭼﭙﯽ هﺎ و ﺳﭙﺲ‬
    ‫ﺑﻌﺜﯽ هﺎ را ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬دﺧﺎﻟﺖ اﻳﺮان ﻋﻤﺪﺗًﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺟﻨﺒﺶ‬
    ‫اﺳﺘﻘﻼل ﻃﻠﺐ ﮐﺮدهﺎﯼ ﻋﺮاق ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﺣﺘﯽ و ﺑﻪ ﻣﺪد ﺷﺮاﻳﻂ‬
    ‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﯽ ﮐﺮدﺳﺘﺎن و ارﺗﺒﺎط ﻣﺪاوم ﺟﻤﻌﻴﺖ دو ﺳﻮﯼ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺮزﯼ‪ ،‬ﻣﻴﺴﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
    ‫ﺳﻴﻞ اﺳﻠﺤﻪ و ﻣﻬﻤﺎت ﺑﻪ ﮐﺮدهﺎﯼ ﺟﻨﮕﺠﻮ رﺳﻴﺪ و ﺁﻧﺎن را در ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ رژﻳﻢ‬

    ‫‪279‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﻐﺪاد ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻳﺮاﻧﯽ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و‬
    ‫در ﻧﺒﺮدهﺎﯼ ﻣﻬﻢ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤًﺎ ﺑﻪ واﺣﺪهﺎﯼ ﻋﺮاﻗﯽ ﺿﺮﺑﻪ زدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺮاق هﻢ در ﻋﻮض‬
    ‫ﺑﻪ ﻳﺎرﯼ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻳﺮان ﭘﺮداﺧﺖ و ﺑﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﺗﻴﻤﺴﺎر ﺗﻴﻤﻮر ﺑﺨﺘﻴﺎر‪،‬‬
    ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺳﺎﺑﻖ ﺳﺎواﮎ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ ﮐﻮدﺗﺎﻳﯽ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ از اﻳﺮان ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺎﻟﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﺪارﮐﺎت ﺿﺪ ﺷﺎﻩ داد‪ .‬ﻋﺮاق در ﺧﻂ‬
    ‫ﮐﺸﺘﻴﺮاﻧﯽ اروﻧﺪ رود )ﺷﻂ اﻟﻌﺮب( ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ اﻳﺮان اﻳﺠﺎد ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻧﻤﻮد‪ ،‬و ﺣﺘﯽ ﺑﻪ‬
    ‫ﺗﺤﺮﻳﮏ ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﻋﺮب ﺗﺒﺎر اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن )ﮐﻪ ﺗﺎ زﻣﺎن رﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﺎم‬
    ‫داﺷﺖ(‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﻮرﺷﻬﺎﯼ اﺳﺘﻘﻼل ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ دﺳﺖ زﻧﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ هﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺆﺛﺮ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ و اﻣﻨﻴﺘﯽ اﻳﺮان ﺗﻤﺎم ﺁن ﺣﺮﮐﺎت را ﺧﻨﺜﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫در ﺳﺎل ‪ ١٩٧٠‬ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﺎواﮎ در ﻋﺮاق ﺗﻴﻤﻮر ﺑﺨﺘﻴﺎر را ﺗﺮور ﮐﺮدﻧﺪ و ﻏﺎﻳﻠﻪ‬
    ‫او ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻧﺎوﮔﺎن و ﻧﻴﺮوﯼ هﻮاﻳﯽ اﻳﺮان در اروﻧﺪ رود دﺳﺖ ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﺎﻧﻮر ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺟﻬﺖ اﺛﺒﺎت ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺧﻮد زدﻧﺪ و ﺑﺪون ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ‪،‬‬
    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻋﺮاﻗﯽ را از ﺣﻀﻮر در ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻣﺴﺪود ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﮐﺸﺘﻴﺮاﻧﯽ ﺑﻪ‬
    ‫ﺁﺑﺎدان‪ ،‬ﻣﻨﺼﺮف ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻣﻨﻴﺘﯽ اﻳﺮان ﺣﺘﯽ ﺑﺪاﺧﻞ ﺳﺎزﻣﺎن‬
    ‫اﻣﻨﻴﺖ ﻋﺮاق ﻧﻔﻮذ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻃﺮح و اﺟﺮاﯼ ﻳﮏ ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ‪ ،‬ﺑﻪ دو ﻗﺪﻣﯽ‬
    ‫ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدن ﮐﺎﻣﻞ رژﻳﻢ ﺑﻌﺚ رﺳﻴﺪﻧﺪ! ﺑﻌﺪ از ﺁن ﺷﮑﺴﺖ هﺎ‪ ،‬ﻋﺮاﻗﻴﻬﺎﯼ ﺿﺮﺑﻪ‬
    ‫دﻳﺪﻩ و ﺗﺮﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬راﻩ ﻣﺬاﮐﺮﻩ و ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭘﺲ از ﺑﺮﮐﻨﺎرﯼ رهﺒﺮ‬
    ‫ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ )ﺣﺴﻦ اﻟﺒﮑﺮ(‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ ﺟﺪﻳﺪ ﻋﺮاق )ﺻﺪام ﺣﺴﻴﻦ( ﺑﻪ ﺷﺎﻩ‬
    ‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺻﻠﺢ و ﺳﺎزش داد‪ .‬ﻣﺬاﮐﺮات ﺗﺤﺖ ﺳﺎﻳﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﻏﺎﻟﺐ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ‬
    ‫اﻳﺮان ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ و در ﺗﻮاﻓﻖ ‪ ١٩٧۵‬در اﻟﺠﺰاﻳﺮ‪ ،‬ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎﯼ ﻣﺮزﯼ‬
    ‫اﻳﺮان در اروﻧﺪ رود و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد‪ ،‬ﮔﺮدن ﻧﻬﺎد‪ .‬در ﻋﻮض ﺷﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺟﻨﺒﺶ‬
    ‫ﮐﺮدﺳﺘﺎن را ﺑﻪ ﺻﺪام ﻓﺮوﺧﺖ و ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﮐﺮد ﺷﻮرﺷﯽ را از ﺷﻤﺎل‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪280‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻋﺮاق ﺑﻪ اﻳﺮان ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﭘﻨﺎهﻨﺪﮔﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ داد و رهﺒﺮان ﺁﻧﺮا )ﺧﺎﻧﺪان‬
    ‫ﺑﺎرزاﻧﯽ( ﺑﺮاﯼ روز ﻣﺒﺎدا‪ ،‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ در ﮐﺮج ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

    ‫ﺳﺎﻳﻪ ﺷﺎﻩ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺷﻴﺦ ﻧﺸﻴﻦ هﺎﯼ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس هﻢ ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﮐﻪ از‬
    ‫ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻗﺒﻞ در ﻗﻴﻤﻮﻣﻴﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻌﺪ از اﺳﺘﻘﻼل ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﺎ‬
    ‫ﺧﺮوج ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ از ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﯽ ﺣﺎﻣﯽ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
    ‫ﺁرﯼ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺑﻌﺪ از ﺧﺮاﺑﻴﻬﺎﯼ ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻌﻼوﻩ از دﺳﺖ‬
    ‫رﻓﺘﻦ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات‪ ،‬ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺷﻴﺮ ﭘﻴﺮ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن را ﺑﻪ زﺣﻤﺖ اﻧﺪاﺧﺖ‬
    ‫ﮐﻪ دوﻟﺘﻬﺎﯼ ﮐﺎرﮔﺮ )ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ( ﻟﻨﺪن دﻳﮕﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﻣﺨﺎرج ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻏﻴﺮ‬
    ‫ﺿﺮورﯼ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و در ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺎ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬اﻳﺮان و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدﯼ؛ در ﺳﺎل‬
    ‫‪ ١٩٧١‬از ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻮال‪ ،‬ﻧﻘﺶ ژاﻧﺪارﻣﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺎﻣﻼ ً ﺑﻪ‬
    ‫دوﻟﺘﻬﺎﯼ اﻳﺮان و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮدﻳﺪ! اﻳﻨﺪو ﻧﻴﺰ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻋﺮب ﻳﺎ ﻋﺠﻢ‬
    ‫ﺑﻮدن ﺟﺰاﻳﺮ ﮐﻮﭼﮏ وﻟﯽ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﮏ ﺧﻠﻴﺞ ﻣﺮاﻓﻌﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﺎ‬
    ‫ﻣﻮاﻓﻘﺖ در ﻗﺒﺎل اﺳﺘﻘﻼل ﺑﺤﺮﻳﻦ و اﻧﻀﻤﺎم ﺟﺰاﻳﺮ ﺗﻨﺐ و اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ ﺑﻪ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﺎ‬
    ‫ﺻﻠﺢ و ﺗﻮاﻓﻖ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﺑﺎﻃﻦ‪ ،‬اﻋﺮاب هﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﺑﺨﺎﻃﺮ زورﮔﻮﻳﯽ‬
    ‫هﺎﻳﺶ در ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﭘﻨﻬﺎن و ﺁﺷﮑﺎرش از اﺳﺮاﺋﻴﻞ‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ!‬

    ‫دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺎﻣﯽ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﯼ اﺳﺮاﺋﻴﻞ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﻩ ﺑﻪ‬
    ‫رژﻳﻢ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﻧﻔﺖ ﻣﻴﺪاد و از ﺁن ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺴﺘﺸﺎرﯼ‬
    ‫درﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻮﺳﺎد و ﺳﺎواﮎ ﻧﻴﺰ در ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﻧﻬﻀﺖ هﺎﯼ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻠﯽ و‬
    ‫ﭼﭙﮕﺮا هﻢ ﭘﻴﻤﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ از ﺑﺪو ﭘﻴﺪاﻳﺶ در ﺣﺎل ﮔﺴﺘﺮش ﺑﻮد و‬
    ‫ﺣﺎﻻ ﺑﻠﻨﺪﻳﻬﺎﯼ ﺟﻮﻻن را از ﺳﻮرﻳﻪ‪ ،‬ﺳﺎﺣﻞ ﻏﺮﺑﯽ و ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس را از اردن‪ ،‬و‬
    ‫ﺻﺤﺮاﯼ ﺳﻴﻨﺎ و ﻧﻮار ﻏﺰﻩ را از ﻣﺼﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد؛ اﻣﺎ ﺁﺷﮑﺎرا در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
    ‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﯽ هﺎ ﺑﻪ ﺑﻦ ﺑﺴﺖ رﺳﻴﺪﻩ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ روﺷﻬﺎﯼ ﭼﺮﻳﮑﯽ و ﺗﺮورﻳﺴﺘﯽ ﺁﻧﻬﺎ‬

    ‫‪281‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در زﺣﻤﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﯽ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﺷﺎﻩ هﻢ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﭼﻨﺪﻳﻦ‬
    ‫دﺳﺘﻪ از ﭼﺮﻳﮑﻬﺎﯼ اﻳﺮاﻧﯽ را در ﻟﺒﻨﺎن ﺁﻣﻮزش دادﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺟﻨﺒﺶ ﭼﺮﻳﮑﯽ و ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﭘﻠﻴﺴﯽ‬


    ‫ﭘﺲ از ﻗﺘﻞ ﺣﺴﻨﻌﻠﯽ ﻣﻨﺼﻮر ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ و ﺗﺮور ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺷﺎﻩ در ‪،١٩۶۵‬‬
    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻣﻨﻴﺘﯽ ﺑﺎﺷﺘﺎب ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﮔﺮوﻩ ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ‬
    ‫زﻧﺪان و ﻳﺎ ﭼﻮﺑﻪ دار ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﺘﯽ ﺣﺬف اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ رادﻳﮑﺎل از ﻃﺎﻟﺒﺎن‬
    ‫ﻣﺪارس دﻳﻨﯽ و ﻣﺬهﺒﻴﻮن ﺑﺎزار ﻧﻴﺰ ﺣﺮﮐﺘﻬﺎﯼ ﺗﺮورﻳﺴﺘﯽ در اﻳﺮان را ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻧﺪاد‪،‬‬
    ‫زﻳﺮا ﺑﺰودﯼ داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻦ و ﻣﺮﮐﺰ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ اﻓﺮاﻃﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ‬
    ‫ﺟﻨﺒﺸﻬﺎﯼ ﭼﺮﻳﮑﯽ ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﯽ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﯼ ﻻﺗﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺮاﻩ ﻣﺒﺎرزﻩ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
    ‫ﺑﺮﺧﻼف ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﮐﻢ ﺳﻮاد و ﺑﯽ ﻓﺮهﻨﮓ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻣﻴﺎن‬
    ‫ﺗﺮور ﻣﻨﺼﻮر و ﻗﺘﻞ ﮐﺴﺮوﯼ ﻗﺎﻳﻞ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺁﻣﺎدﮔﯽ ﮐﺸﺘﻦ هﺮ "ﻣﺮﺗﺪ" و‬
    ‫ﻧﺎﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ داﻧﺸﮕﺎهﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﺤﺼﻴﻞ‬
    ‫ﮐﺮدﻩ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ اﻳﻨﺎن را ﺑﻪ راﻩ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺮورﻳﺴﺘﯽ اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬ﺳﺮﮐﻮب ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ‬
    ‫هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺣﺮﮐﺖ و ﺻﺪاﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻣﻨﻴﺘﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ و ﻻﺟﺮم‪،‬‬
    ‫ﺣﺮﮐﺎت ﭼﺮﻳﮑﯽ ﺁﻧﻬﺎ هﻢ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد دﺳﺖ ﺳﺎواﮎ را در ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﮐﺸﺘﺎر ﺑﺎزﺗﺮ‬
    ‫ﻧﻤﻮد و ﺑﺮ ﻓﺸﺎر و اﺧﺘﻨﺎق ﺣﺎﮐﻢ اﻓﺰود‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻮال‪ ،‬دور ﺑﺎﻃﻞ ﺗﺮور و ﺳﺮﮐﻮب‬
    ‫ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻼداﻧﯽ ﻣﺜﻞ ﻧﺼﻴﺮﯼ و اوﺑﺎش ﺗﺤﺖ اﻣﺮش را ﺧﻮش ﻣﯽ‬
    ‫ﺁﻣﺪ؛ ﮐﻪ در زﻧﺪان اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺗﺠﺎوز و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺟﻮاﻧﺎن و ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﯽ اﺷﺘﻐﺎل‬
    ‫داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫دو ﮔﺮوﻩ اﺻﻠﯽ ﭼﺮﻳﮑﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ‪ ١٩۶۵‬ﺗﺎ ‪ ١٩۶٩‬ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن‬


    ‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ )ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ اﺳﻼﻣﯽ( و ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﺧﻠﻖ )ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ( ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
    ‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ از دل ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ و ﻧﻬﻀﺖ ﺁزادﯼ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺬاراﻧﺸﺎن از‬
    ‫روﺷﻬﺎﯼ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ و ﻇﺎهﺮًا ﺑﯽ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻣﺜﺎل دﮐﺘﺮ ﺳﺤﺎﺑﯽ‪ ،‬ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ و‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪282‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﻬﻨﺪس ﺑﺎزرﮔﺎن؛ ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻳﺎﺳﺮﻋﺮﻓﺎت در‬
    ‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ اﺷﻐﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻋﺰم داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺿﺮﺑﺎت ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺑﺮ رژﻳﻢ‪ ،‬هﻢ ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
    ‫ﺁﻧﺮا ﮐﺎهﺶ دهﻨﺪ و هﻢ روﺷﻨﻔﮑﺮان ﺷﻬﺮﯼ و ﻣﺬهﺒﯽ را ﺑﻪ ﺷﻮرش ﺗﻬﻴﻴﺞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
    ‫ﭼﺮﻳﮑﻬﺎﯼ ﻓﺪاﻳﯽ هﻢ از ادﻏﺎم دو ﮔﺮوﻩ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ رﻳﺸﻪ در ﺣﺰب‬
    ‫ﻣﻨﺤﻞ ﺷﺪﻩ و ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﺗﻮدﻩ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺮوش ﭼﻪ ﮔﻮارا و ﮐﺎﺳﺘﺮو‬
    ‫)در ﮐﻮﺑﺎ( ﻣﻴﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت روﺳﺘﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ اﯼ ﮐﻮﭼﮏ را ﺁزاد ﺳﺎزﻧﺪ‬
    ‫و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﺴﻠﻴﺢ ﮐﺸﺎورزان ﻓﻘﻴﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺮهﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬رژﻳﻢ را ﺑﺎ اﻧﻘﻼب و‬
    ‫ﺟﻨﮓ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ ﺳﺎﻗﻂ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﻧﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﺑﻪ ﭘﺎﺳﮕﺎﻩ ژاﻧﺪارﻣﺮﯼ در‬
    ‫روﺳﺘﺎﯼ ﺳﻴﺎهﮑﻞ و ﻧﻪ ﺗﺮور ﭼﻨﺪ ﻣﺴﺘﺸﺎر ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ و ﻣﻘﺎم دوﻟﺘﯽ ﺗﻮﺳﻂ‬
    ‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬هﻴﭽﮑﺪام ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﯼ ﺑﺮ ﮐﺎرﺁﻳﯽ و اﺳﺘﺤﮑﺎم رژﻳﻢ ﺷﺎﻩ‬
    ‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻋﻤﺎل ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺰم ﺷﺎﻩ را ﺑﺮ ﺳﺮﮐﻮب هﺮ ﭼﻪ وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺗﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ‬
    ‫ﺟﺰﻣﺘﺮ ﻧﻤﻮد و ﺳﺎﻳﻪ اﯼ ﺳﻴﺎﻩ از ﺗﺮور و اﺧﺘﻨﺎق ﺑﺮ ﻣﺤﺎﻓﻞ روﺷﻨﻔﮑﺮﯼ اﻳﺮان‬
    ‫ﺣﺎﮐﻢ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﮐﺜﺮ اﻋﻀﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪ و ﻓﺪاﻳﯽ ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ١٩٧٣‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ و‬
    ‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪﻧﺪ و ﮐﺜﻴﺮﯼ از ﺁﻧﺎن ﺷﮑﻨﺠﻪ و اﻋﺪام ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺖ ﭼﺮﻳﮑﯽ و ﺗﺮورﻳﺴﺘﯽ‪ ،‬هﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﻧﺘﻘﺎد و اﺑﺮاز ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻣﺨﺎﻟﻒ‪،‬‬
    ‫در ﺣﮑﻢ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪ و ﺣﺘﯽ ﺟﺮاﻳﺪ ﻓﮑﺎهﯽ ﻣﻨﺘﻘﺪ )ﻣﺜﻞ ﺗﻮﻓﻴﻖ( هﻢ ﺗﻮﻗﻴﻒ‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﺸﺎر ﺑﺮ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺮدﻳﺪ و دﺳﺖ اﻓﺴﺮان وﺣﺸﯽ ﮔﺎرد ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺁزار و دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ ﺁﻧﺎن ﺑﺎزﺗﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﺳﺎﺗﻴﺪ و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺑﺎﻳﺪ هﺮ روز از ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
    ‫ﭘﻠﻴﺲ هﺎﯼ ﺑﺎﺗﻮن ﺑﺪﺳﺖ وارد داﻧﺸﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﺮس از ﺑﺎزداﺷﺖ هﺎﯼ ﺑﺎ دﻟﻴﻞ‬
    ‫و ﺑﯽ دﻟﻴﻞ ﺑﺮ ﻗﻠﺒﻬﺎ ﺳﺎﻳﻪ اﻧﺪاز ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺬا در ﺁﻏﺎز دهﻪ ‪ ،١٩٧٠‬اﻳﺮان ﮐﺸﻮرﯼ‬
    ‫ﻣﺮﻓﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺘﺪر و در ﺣﺎل رﺷﺪ ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﺑﻮد؛ ﮐﻪ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ روﺷﻨﻔﮑﺮان ﭼﭗ‪ ،‬ﻣﻠﯽ و‬
    ‫ﻣﺬهﺒﯽ در ﺁن اﺣﺴﺎس زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ را داﺷﺘﻨﺪ در ﻳﮏ ﮐﺸﻮر ﺗﺤﺖ اﺷﻐﺎل ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ! اﻳﻦ‬
    ‫اﺣﺴﺎس اﻟﺒﺘﻪ هﻨﻮز در ﻣﻴﺎن اﻗﺸﺎر وﺳﻴﻊ ﻣﺮدم ﭼﻨﺪان ﮔﺴﺘﺮﺷﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺣﺘﯽ‬

    ‫‪283‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺎﺳﻮاد ﺷﻬﺮﯼ هﻢ رﻏﺒﺖ ﻳﺎ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻣﺼﺪق‪،‬‬


    ‫"وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ" ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻳﺎ "ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺮد" ﻟﻨﻴﻦ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻴﺪاد‪ .‬هﺴﺘﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﻨﻴﺎﻧﯽ و‬
    ‫ﻗﺎﺑﻞ درﮎ ﻋﻤﻮﻣﯽ را ﻧﺴﻞ ﺟﺪﻳﺪﯼ از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﭼﻮن ﺻﻤﺪ ﺑﻬﺮﻧﮕﯽ‪،‬‬
    ‫ﻏﻼﻣﺤﺴﻴﻦ ﺳﺎﻋﺪﯼ‪ ،‬ﺟﻼل ﺁل اﺣﻤﺪ و ﻋﻠﯽ ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪،‬‬
    ‫ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ ﺑﻬﺘﺮ از ﺑﻘﻴﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺬر ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺘﻘﻼل ﻓﮑﺮﯼ‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و‬
    ‫ﺷﺮاﻓﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ را در ذهﻦ ﻋﺎﻣﻪ ﮐﺘﺎب ﺧﻮان و ﺟﻮان ﺗﻌﺒﻴﻪ ﺳﺎزد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺮوز ﺣﺎدﺛﻪ‬
    ‫ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﺪ و ﺑﺎر ﺁورد‪.‬‬

    ‫دﮐﺘﺮ ﻋﻠﯽ ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ ﻣﺜﺎل ﺑﺎرز ﻧﺴﻞ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﮔﺎن اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻃﺒﻘﻪ‬
    ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و دﻟﺰدﻩ از ﻓﺴﺎد دﺳﺘﮕﺎﻩ دوﻟﺘﯽ و ﺑﯽ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ زرق و‬
    ‫ﺑﺮق "ﻓﺮهﻨﮓ ﺣﺎﮐﻢ" ‪ ،‬ﺳﺮاغ داروﯼ اﺿﻄﺮاب هﺎ و ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻌﻤﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺦ را در‬
    ‫رﻳﺸﻪ هﺎ و اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﮐﻬﻦ اﻳﺮاﻧﯽ– اﺳﻼﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ اروﭘﺎ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ هﻢ‬
    ‫رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﺮﻳﺤﺎت و ﻟﺬاﺗﯽ ﮐﻪ هﻢ ﻣﺨﺮب ﺑﻮد و هﻢ ﺧﻼف ﭘﺮورش‬
    ‫ﺳﻨﺘﯽ ﺷﺎن‪ ،‬ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺲ و ﻟﻨﻴﻦ را هﻢ ﺧﻮاﻧﺪﻩ و ﺑﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻧﻴﺰ‬
    ‫ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﺮح ﺟﻨﺎﻳﺎت اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ و ﻧﺒﺮد ﭼﻨﺪ دﺳﺘﮕﯽ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ‬
    ‫ﺑﻴﺰارﺷﺎن ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬از هﻤﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺟﻨﺒﺸﻬﺎﯼ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ از اﻟﺠﺰاﻳﺮ ﺗﺎ‬
    ‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ و وﻳﺘﻨﺎم‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪﻩ اﯼ ﻣﺨﺮب و ﺷﻴﻄﺎﻧﯽ را در اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﻏﺮب و ﻣﺘﺤﺪان‬
    ‫اﺳﺮاﺋﻴﻠﯽ و اﻳﺮاﻧﯽ ﺁن ﻣﻴﺪﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎﯼ ﻏﺮب را ﻣﻴﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻣﺎ از ﺳﻠﻄﻪ اش‬
    ‫ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ! ﭘﺲ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ را در اﺳﻼم ﻋﻠﯽ و اﺑﺎذر ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻏﻨﺎﯼ ﻓﺮهﻨﮕﯽ را‬
    ‫در هﻨﺮ اﺻﻴﻞ اﺳﻼﻣﯽ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ در ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ دو ﺳﺎل ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ‬
    ‫در ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ارﺷﺎد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن وﻋﺪﻩ داد؛ ﮐﻪ راهﯽ دﻳﮕﺮ هﺴﺖ ﮐﻪ از ﻧﮕﺎﻩ ﺑﺪرون‬
    ‫و ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺳﻨﺘﻬﺎ ﺁﻏﺎز ﻣﻴﺸﻮد و ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺁن ﺷﻌﻠﻪ روﺣﺎﻧﯽ را رهﻨﻤﺎﯼ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺷﺎن‬
    ‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﮕﻔﺖ ﮐﻪ اﻳﺮان و اﺳﻼم ﮔﺬﺷﺘﻪ اﯼ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺳﺮﺷﺎر از ﻓﺮهﻨﮓ و ﻧﺒﻮغ‬
    ‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ ﺧﻮد را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻏﺮب ﺑﺒﺎزﻳﻢ و ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪﯼ ﻣﺴﺨﺮﻩ از هﺮ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪284‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫رﻓﺘﺎر ﻣﺒﺘﺬﻟﺶ ﻧﺰول ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬از ﺗﻠﻔﻴﻖ ﺁزاد اﻧﺪﻳﺸﯽ و ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻏﺮﺑﯽ ﺑﺎ‬
    ‫اﺳﻼم ﺗﺸﻴﻊ‪ ،‬ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ ﻣﻌﺠﻮﻧﯽ ﻗﻮﯼ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﻀﻄﺮب و‬
    ‫ﻣﺒﻬﻮت‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺴﮑﻨﯽ دﻟﮕﺮم ﮐﻨﻨﺪﻩ داﺷﺖ‪ .‬اﻓﺴﻮس ﮐﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ و ﺁزار او ﺗﻮﺳﻂ‬
    ‫ﺳﺎواﮎ‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺮﮔﯽ زودرس در ‪ ۴۴‬ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺷﺪ و اﻳﻦ ﮔﺸﺎﻳﺶ ﻓﺮهﻨﮕﯽ را‬
    ‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﻧﺒﺮدﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم و ﺷﺎﻩ ﻣﺒﺪل ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

    ‫ﺛﺮوت ﺑﺎدﺁوردﻩ و ﻏﺮور ﻣﺨﺮب‬


    ‫ﻃﯽ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬درﺁﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ اﻳﺮان را از ﻳﮏ ﮐﺸﻮر ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ و ﻓﻘﻴﺮ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
    ‫اﯼ ﻣﺘﺮﻗﯽ و ﻣﺘﻤﻮل ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺪون ﺁن‪ ،‬اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﻳﮏ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻳﺎ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‬
    ‫دﻳﮕﺮ ﻣﻴﺒﻮد؛ ﻓﻘﻴﺮ و ﻣﺤﺘﺎج داﺋﻤﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ هﺎﯼ ﺧﺎرﺟﯽ‪ .‬هﻴﭻ دورﻩ اﯼ از ﺁن‬
    ‫ﻗﺮن ﻧﻴﺰ از ﻟﺤﺎظ اﻓﺰاﻳﺶ اﻧﻔﺠﺎرﯼ درﺁﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ دهﻪ ‪١٩٧٠‬‬
    ‫ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬دوﻟﺖ و ﻣﻠﺖ اﻳﺮان ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺁن ﺛﺮوت ﺑﺎدﺁوردﻩ‪ ،‬دﭼﺎر‬
    ‫ﻏﺮورﯼ ﻣﺨﺮب ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ هﻢ ﭘﺎﻳﻪ هﺎﯼ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ و هﻢ ﻣﺒﺎﻧﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺘﻤﺪن‬
    ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را واژﮔﻮن ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫اﻣﺮوز‪ ،‬ﺗﺼﻮر زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺪون ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﮔﺎز و ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺑﺮاﯼ اﻏﻠﺐ ﻣﺎ ﻧﺎﻣﻴﺴﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬
    ‫در ﺁﻏﺎز ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ هﻴﭽﮑﺪام وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺜﻼ ً ﭼﺮخ ﺗﻤﺎم ﺻﻨﺎﻳﻊ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺎ‬
    ‫اﻧﺮژﯼ زﻏﺎل ﺳﻨﮓ ﻣﯽ ﭼﺮﺧﻴﺪ‪ .‬رﺷﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎﺷﻴﻨﯽ ﺳﺒﺐ ﮔﺮدﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﻔﺖ ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﮐﺎﻻﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺗﻤﺪن ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد و ﻣﺼﺮف ﺁن ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪﻩ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎ و ﻗﻴﻤﺖ ﺁن اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻧﻔﺘﯽ ﻃﯽ دهﻪ‬
    ‫‪ ١٩۶٠‬دوﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪ و دﺳﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را ﺑﺮاﯼ درﻳﺎﻓﺖ درﺁﻣﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ و‬
    ‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻗﻴﻤﺖ هﺎﯼ ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ﺑﺎز ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬

    ‫در اوان دهﻪ ‪ ،١٩٧٠‬ﺷﺎﻩ اﻳﺮان ﺗﻮاﻧﺴﺖ رهﺒﺮﯼ ﻋﻤﻠﯽ اوﭘﮏ )اﺗﺤﺎدﻳﻪ‬
    ‫ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻧﻔﺖ( را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﻴﺮد وﺑﺮاﯼ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﺨﺎرج روزاﻓﺰون‬

    ‫‪285‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺻﻨﻌﺘﯽ اش‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم را ﺑﺎ ﺷﺘﺎب اﻓﺰاﻳﺶ دهﺪ‪ .‬او هﻤﭽﻨﻴﻦ‬
    ‫ﻗﺮارداد ﺗﺎزﻩ اﯼ ﺑﺎ ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮم ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﺳﻬﻢ اﻳﺮان از درﺁﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ اﻓﺰاﻳﺶ‬
    ‫ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬درﺁﻣﺪ ارزﯼ ﮐﺸﻮر از ‪ ٨٠٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر در ﺳﺎل ‪ ١٩٧٠‬ﺑﻪ‬
    ‫‪ ١/۵‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر در ‪ ١٩٧٢‬رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﺷﺎﻩ در ﺳﺎل ‪ ١٩٧٣‬از ﺁﻧﻬﻢ ﻓﺮاﺗﺮ‬
    ‫ﻼ از ﺳﻴﻄﺮﻩ‬
    ‫رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ اﻳﺮان را ﮐﻪ اﺳﻤًﺎ از زﻣﺎن ﻣﺼﺪق ﻣﻠﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻤ ً‬
    ‫ﮐﻨﺴﺮﺳﻴﻮم ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺖ و ﺷﺨﺼًﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻓﺮوش ﻧﻔﺖ ﺧﺎم را ﺑﺪﺳﺖ‬
    ‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻗﺪام ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺤﻈﻮرات دﻧﻴﺎﯼ ﻏﺮب ﻃﯽ ﺟﻨﮓ اﻋﺮاب و اﺳﺮاﺋﻴﻞ‬
    ‫در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ ،١٩٧٣‬ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ روﺑﺮو ﻧﺸﺪ و ﺣﺘﯽ ﺷﺎﻩ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁن ﻣﻨﺎزﻋﻪ‪،‬‬
    ‫درﺁﻣﺪ ﻧﻔﺖ را ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺎزد!‬

    ‫در ﻣﺎﻩ رﻣﻀﺎن ﺳﺎل ‪ ،١٩٧٣‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺼﺮ و ﺳﻮرﻳﻪ ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮاﻧﻪ ﺑﻪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ‬


    ‫ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و از ﺁﺳﻤﺎن و زﻣﻴﻦ ﺑﺮ ارﺗﺶ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﺁﺗﺶ ﺑﺎرﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺼﺮﯼ وارد ﺻﺤﺮاﯼ ﺳﻴﻨﺎ ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﺎﻧﮑﻬﺎﯼ ﺳﻮرﯼ در ﺑﻠﻨﺪﻳﻬﺎﯼ ﺟﻮﻻن‬
    ‫ﭘﻴﺸﺮوﯼ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻃﯽ ﻧﺒﺮدهﺎﯼ هﻮاﻳﯽ‪ ،‬اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺣﺘﯽ ﺳﻠﻄﻪ ﻧﻴﺮوﯼ هﻮاﻳﯽ ﺧﻮد را‬
    ‫از دﺳﺖ داد و اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺷﻐﺎل ﺷﺪﻩ در ‪ ١٩۶٧‬را ﺁزاد‬
    ‫ﺳﺎزد‪ .‬اﻣﺎ دوﻟﺖ ﻧﻴﮑﺴﻮن در ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬درب زرادﺧﺎﻧﻪ هﺎ و زاﻏﻪ هﺎﯼ ﻣﻬﻤﺎت‬
    ‫ﺧﻮد را ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺎﻟﯽ ﻳﺎ ﻗﺮارداد ﺧﺮﻳﺪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮔﺸﻮد‪ ،‬و ﺑﺎ هﺮ وﺳﻴﻠﻪ‬
    ‫ﻣﻤﮑﻦ و ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‪ ،‬ﺳﻴﻞ اﺳﻠﺤﻪ و ﻣﻬﻤﺎت و ﺗﻮپ و ﺗﺎﻧﮏ‬
    ‫و هﻮاﭘﻴﻤﺎ را ﺑﻪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ در ﺣﺎل ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ‪ ،‬رواﻧﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻧﮕﺎر دو ارﺗﺶ‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻃﯽ ﺁن روزهﺎ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻇﻮاهﺮ را درﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﮏ‬
    ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ واﺣﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻋﺮب ﻣﻴﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻋﺮاب ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻪ و زﺧﻢ‬
    ‫ﺧﻮردﻩ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺮدم ﮐﺸﻮرهﺎﻳﺸﺎن‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻧﻔﺘﯽ‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ زدﻧﺪ و ﻳﮑﺸﺒﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم از ﺑﺸﮑﻪ اﯼ ‪ ٣‬دﻻر ﺑﻪ ‪ ۵‬دﻻر رﺳﻴﺪ‪ .‬در‬
    ‫اﺟﻼس ﺑﻌﺪﯼ اوﭘﮏ در ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺷﺎﻩ از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻨﮓ و ﺗﺤﺮﻳﻢ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮد و ﺑﺎ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪286‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻣﺬاﮐﺮات ﺁن ﮐﺎرﺗﻞ ﻧﻔﺘﯽ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم را ﺑﺮاﯼ ﺗﺤﻮﻳﻞ در ‪١٩٧۴‬‬
    ‫ﺑﻪ ﺑﺸﮑﻪ اﯼ ‪ ١٢‬دﻻر رﺳﺎﻧﺪ! اﻳﻦ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ و ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻬﺎﯼ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ‬
    ‫ﻣﺎدﻩ ﺧﺎم ﺻﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ دﻧﻴﺎﯼ ﻏﺮب ﺿﺮﺑﻪ اﯼ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻮد و ﺁﻧﺮا ﺳﺎﻟﻬﺎ دﭼﺎر‬
    ‫ﺑﺤﺮان اﻗﺘﺼﺎدﯼ )ﺗﻮرم و رﮐﻮد( ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺎت ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﺳﻮدﺟﻮﻳﺎﻧﻪ‬
    ‫ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و ﻧﻴﮑﺴﻮن را ﻣﻨﻘﻠﺐ ﺳﺎﺧﺖ و رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺷﺨﺼًﺎ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻓﺸﺎر‬
    ‫ﺁورد ﺗﺎ در روش ﺧﻮد ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻏﺮﺑﯽ هﻢ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺗﻮﺟﻪ‬
    ‫ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﻪ اﻳﺮان ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﻘﺶ ﺟﺎﻩ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﺧﻮد ﺑﺰرگ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﺷﺎﻩ‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ و او را ﺑﻪ ﺧﻨﺠﺮ زدن از ﭘﺸﺖ ﻣﺘﻬﻢ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ هﺎ و رﺳﺎﻧﻪ هﺎﯼ‬
    ‫ﻏﺮﺑﯽ درﻣﻮرد ﺷﮑﻨﺠﻪ هﺎ و ﮐﺸﺘﺎرهﺎﯼ ﺳﺎواﮎ در زﻧﺪاﻧﻬﺎ ﻣﺸﻐﻮل اﻓﺸﺎﮔﺮﯼ‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ و رازهﺎﯼ ﻧﮕﻔﺘﻨﯽ ﺷﺎﻩ را ﺑﺮﻣﻼ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎ و‬
    ‫ﻣﻐﺮوراﻧﻪ در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ هﺎ ﺟﻮاب ﺳﺮﺑﺎﻻ و ﻧﻴﺶ دار ﻣﻴﺪاد و ﺣﺘﯽ "ﻧﻮﻳﺪ" ﻓﺮوش‬
    ‫ﻧﻔﺖ ﺧﺎم در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﺰدﻳﮏ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﻄﺮﯼ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺑﺸﮑﻪ را در ﺟﮕﺮ ﻏﺮﺑﻴﻬﺎﯼ‬
    ‫وﺣﺸﺖ زدﻩ ﻓﺮو ﻣﻴﮑﺮد! ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻼﺷﻬﺎ و ﭼﺎﻟﺸﻬﺎ‪ ،‬ﮐﺎرﯼ از ﻧﻴﮑﺴﻮن و دﺳﺘﮕﺎﻩ‬
    ‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﻧﻴﺎﻣﺪ؛ ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻪ ﺑﺰودﯼ رﺳﻮاﻳﯽ واﺗﺮﮔﻴﺖ ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ‬
    ‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ او ﭘﺎﻳﺎن داد و ﺳﭙﺲ ﺷﮑﺴﺖ و ﻓﺮار از وﻳﺘﻨﺎم‪ ،‬ﮐﻤﺮ ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨﻮاهﺎن و‬
    ‫روﺣﻴﻪ ﻣﻠﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ را ﺷﮑﺴﺖ‪ .‬در ﻗﺒﺎل اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ دﻟﺨﻮﺷﻴﺸﺎن اﻳﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻩ‬
    ‫هﻤﭽﻨﺎن ﺛﻠﺚ ﭘﻮل ﻧﻔﺖ را ﻣﺼﺮوف ﺧﺮﻳﺪ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﯽ از ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﻴﮑﺮد و ﺑﻪ‬
    ‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از وﻳﺘﻨﺎم ﺑﻴﮑﺎر ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻋﺪت ﻣﻴﻨﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎﺻﻴﻞ‪ ،‬درﺁﻣﺪ ﻧﻔﺘﯽ اﻳﺮان از ‪ ١/۵‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر در ﺳﺎل ‪ ١٩٧٢‬ﺑﻪ ‪۴/۵‬‬
    ‫ﻣﻴﻠﻴﺎرد در ‪ ١٩٧۴‬و ‪ ١٨‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد در ‪ ١٩٧۵‬ﺟﻬﻴﺪ و ﻃﯽ ﺳﻪ ﺳﺎل ‪ ١٢‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪ!‬
    ‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﻋﺪم ﻗﺪرت ﺟﺬب و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ‪ ،‬ﺁن ﺑﺎران رﺣﻤﺖ را ﮐﻪ از ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻗﺒﻞ‬
    ‫ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻴﻠﯽ ﺗﻮرم زا و ﺑﺤﺮان ﺳﺎز ﻣﺒﺪل ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎ‬
    ‫ﮐﻪ ﻣﻨﺸﺎء ﺁن ﮔﻨﺞ ﺑﺎد ﺁوردﻩ ﮐﺎر و ﺗﻼش اﺑﻨﺎﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺗﻮزﻳﻊ ﺁن ﻧﻴﺰ از ﺑﺎﻻ‬

    ‫‪287‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ و ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻌﻤﻮل اﻳﺮان ﮐﻪ هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﻓﺴﺎد و دزدﯼ‬
    ‫ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻮدﻩ و هﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ هﻨﮕﻔﺖ و ﺑﻴﺸﻤﺎرﯼ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤًﺎ ﺑﻪ ﺟﻴﺐ درﺑﺎر و ﺣﺎﮐﻤﺎن‬
    ‫رﺗﺒﻪ اول رﻓﺖ و ﻣﺒﻠﻎ ﮐﻼﻧﯽ ﻧﻴﺰ ﻣﺼﺮوف ﻟﻔﺖ و ﻟﻴﺲ دﻻﻻن و ﮐﺎرﭼﺎق ﮐﻨﺎن‬
    ‫واﺑﺴﺘﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺛﻠﺚ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﺧﺮﻳﺪ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ رﺳﻴﺪ و ﻣﺎﺑﻘﯽ ﺑﻪ‬
    ‫ﺧﺮج ﭘﺮوژﻩ هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ ﺻﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬از ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻩ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﮔﺎﻩ‪ ،‬ذوب ﺁهﻦ‪،‬‬
    ‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت هﺴﺘﻪ اﯼ و ﻏﻴﺮﻩ ﻣﺼﺮوف ﮔﺸﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻓﺴﺎد راﻳﺞ ﻣﺎﻟﯽ و ﻋﺪم ﮐﺎراﻳﯽ‬
    ‫ادارﯼ ﮐﻪ از ﺑﻴﻤﺎرﯼ هﺎﯼ ﻣﺰﻣﻦ اﻏﻠﺐ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺟﻬﺎن ﺳﻮم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﻼوﻩ‬
    ‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ دوﻟﺖ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ ﺑﺮاﯼ ﻣﻬﺎر ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻴﻞ ﻋﻈﻴﻤﯽ از ﺧﺮﻳﺪهﺎﯼ‬
    ‫ﺧﺎرﺟﯽ و ﭘﺮوژﻩ هﺎﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺣﻴﻒ و ﻣﻴﻞ و ﻧﺎرﺳﺎﻳﯽ ﺑﺴﻴﺎرﯼ‬
    ‫ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﻼ ﺑﻨﺎدر ﮐﺸﻮر و ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮔﻤﺮﮐﯽ ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ درﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ و ﺣﻤﻞ ﺁن ﺗﻮدﻩ‬


    ‫ﻣﺜ ً‬
    ‫ﻋﻈﻴﻢ ﻣﺤﻤﻮﻻت را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺴﻴﺎرﯼ در هﻤﺎن ﺑﻨﺎدر ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﻣﯽ‬
    ‫ﻣﺎﻧﺪ و از اﻧﺘﻔﺎع ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬دوﻟﺖ هﻮﻳﺪا ﮐﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺎدﯼ از ﭘﺲ ﻣﺴﺎﻳﻞ‬
    ‫روزﻣﺮﻩ ﺑﺮﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ هﺮج و ﻣﺮج ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﮐﻨﺘﺮل‪ ،‬دﭼﺎر ﺑﺤﺮان‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ و هﺮ روز ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﺑﺮهﻢ ﺧﻮرد و ﮐﻤﺒﻮد ﺟﺪﻳﺪﯼ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ‪ .‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﯽ‬
    ‫ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻮرم ﺷﺪ و ﮐﺜﺮت ﻃﺮﺣﻬﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﺒﻮد ﻣﺼﺎﻟﺢ‬
    ‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ و ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻗﻴﻤﺖ اﻣﻼﮎ و ﻣﺴﺘﻐﻼت اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ .‬رﺷﺪ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﺳﺮﻳﻊ‬
    ‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻬﺮهﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﻤﺒﻮد ﻣﺴﮑﻦ و واﺣﺪهﺎﯼ اﺟﺎرﻩ اﯼ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺤﻮﻳﮑﻪ ﮐﺮاﻳﻪ‬
    ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان از درﺁﻣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺧﺎﻧﻮار ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪ! ﺧﺼﻠﺖ دﻻﻟﯽ‬
    ‫و ﺳﻮدﺟﻮﻳﯽ اهﻞ ﺑﺎزار و ﮐﺴﺒﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻀﺎف ﺑﺮ ﻋﻠﺖ ﮔﺮدﻳﺪ و ﻋﺎﻣﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﮕﻴﺮ‬
    ‫و ﮐﻢ ﺑﻀﺎﻋﺖ را هﺮ روز ﺑﺎ ﮐﻤﺒﻮد ﺟﻨﺴﯽ اﺣﺘﮑﺎر ﺷﺪﻩ ﻳﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﻴﻤﺘﯽ ﻧﺎﻣﻨﺘﻈﺮ‬
    ‫ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬در هﺮم ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺛﺮوت ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮﻳﻦ اﻗﺸﺎر از هﻤﻪ ﮐﻤﺘﺮ‬
    ‫ﺑﻮد و اﺛﺮات ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺗﻮرم زاﯼ ﺁن از هﻤﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻳﮏ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪288‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫روز ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻬﺎر ﺑﺎ ﻧﺎن ﺑﺨﻮرﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن وارد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‬
    ‫اﻣﺎ داﺷﺖ ﺧﺮوار ﺧﺮوار درﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس ﻣﯽ ﮔﻨﺪﻳﺪ! روز دﻳﮕﺮ ﭘﻴﺎز ﻧﺒﻮد و‬
    ‫ﻓﺮداﻳﺶ وﻗﺖ ﺷﺎم ﺑﺮق ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ ،‬زﻳﺮا دهﻬﺎ ﻃﺮح ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ و ﺻﺪهﺎ واﺣﺪ‬
    ‫ادارﯼ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺟﺪﻳﺪ و هﺰاران ﺁﭘﺎرﺗﻤﺎن ﺷﻴﮏ و ﻣﺪرن هﻤﻪ ﺑﺎ هﻢ ﺑﻪ ﺷﺒﮑﻪ‬
    ‫ﻣﺤﺪود و ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻬﺎﯼ ﮐﻢ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ! ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ هﻢ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧﻪ‬
    ‫ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ ﮐﺮاﻳﻪ را اﻓﺰاﻳﺶ دهﺪ‪ ،‬و ﺳﺎل ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻣﺨﺎرج ﻳﮏ ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﯽ ﺳﺎدﻩ‬
    ‫ﺗﻤﺎم ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺧﺎﻧﻮادﻩ را ﺑﺮﺑﺎد ﻣﯽ داد‪.‬‬

    ‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺮدم زﺣﻤﺘﮑﺶ اﻳﺮان‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ هﻤﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻣﻴﺒﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﺎﻩ دﺳﺖ از ﺳﺮ‬
    ‫ﻣﻠﺖ ﺑﺮﻣﯽ داﺷﺖ و ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻃﺮﻳﻘﯽ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺪﻳﺪ اﻧﻄﺒﺎق ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
    ‫اﻣﺎ ﻗﺼﺪ هﻤﺎﻳﻮﻧﯽ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد "ﺗﻤﺪﻧﯽ ﺑﺰرگ" ﺑﻮد و ﺑﺎﻳﺪ ﻃﺮﺣﻬﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺧﺎرق‬
    ‫اﻟﻌﺎدﻩ اﯼ را هﻢ ﺑﺮ ﮔﺮدﻩ ﻣﻠﺖ ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ! ﻏﺮور ﺷﺎﻩ ﮐﻪ در ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﭘﻴﺮﯼ ﺑﻮد‪،‬‬
    ‫ﺳﺮ ﺑﻪ ﺟﻨﻮن ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﻇﺎهﺮًا اﻓﺴﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﺁرﻳﺎﻳﯽ ﺑﺎورش ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻮد را ﺑﺎ‬
    ‫ﮐﻮروش ﮐﺒﻴﺮ هﻢ ﺳﻄﺢ ﻣﯽ دﻳﺪ و ﮐﺸﻮر را در ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﯽ‬
    ‫ﻣﻌﺎدل ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ .‬اﻓﺴﻮس ﮐﻪ اﻋﻠﻴﺤﻀﺮت دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻮاﻧﻴﻬﺎ در ﺗﻬﺮان‬
    ‫راﻧﻨﺪﮔﯽ ﻧﻤﯽ ﻓﺮﻣﻮد و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ هﻠﻴﮑﻮﭘﺘﺮ و هﻮاﭘﻴﻤﺎ ﻃﯽ ﻣﺴﻴﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬از‬
    ‫ﮐﺎﺧﻬﺎﯼ ﻣﺮﮐﺰ ﺷﻬﺮ هﻢ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ رﺧﺖ ﺑﺮﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﻧﻤﺎﯼ ﺷﻬﺮ را ﺗﻨﻬﺎ از‬
    ‫ﻓﺮاز ﮐﺎخ ﻧﻴﺎوران ﻣﯽ دﻳﺪ!‬

    ‫اوﻟﻴﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ اﺑﻠﻬﺎﻧﻪ ﺷﺎﻩ ﺑﺮﮔﺰارﯼ ﺟﺸﻦ هﺎﯼ دوهﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎﻟﻪ‬
    ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺘﯽ در ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﻏﺮب ﻧﻴﺰ ﺣﮑﻮﻣﺖ هﺎ ﻣﯽ ﮐﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ هﺮ هﺰﻳﻨﻪ‬
    ‫اﺿﺎﻓﯽ ﺧﻮد را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم هﺮ ﻃﺮح ﻓﺮهﻨﮕﯽ هﺰار دﻟﻴﻞ و ﺑﺮهﺎن‬
    ‫اراﺋﻪ دهﻨﺪ و ﺗﺎزﻩ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻌﺪ از ﻣﺸﺎورﻩ و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬اﺟﺮا ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺷﺎﻩ‬
    ‫اﻳﺮان ﮐﻪ اﺻﻞ و ﻧﺴﺐ ﭘﺪرش هﻢ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﺎن ﺑﻔﮑﺮ ﺗﺠﻠﻴﻞ از‬
    ‫"ﻣﻴﺮاث ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ ﭘﻬﻠﻮﯼ" اﻓﺘﺎد و ﺟﺸﻨﯽ ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻرﯼ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ‬

    ‫‪289‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫روﺳﺎﯼ دهﻬﺎ ﮐﺸﻮر ﺧﺮد و ﮐﻼن در ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺮﺗﻴﺐ داد‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻤﺎم وﺳﺎﻳﻞ و‬
    ‫اﻣﮑﺎﻧﺎت و ﺣﺘﯽ اﻏﺬﻳﻪ روزاﻧﻪ ﺁن از اروﭘﺎ ﺧﺮﻳﺪارﯼ ﻣﯽ ﺷﺪ! اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‬
    ‫اﮐﺜﺮ روﺳﺘﺎهﺎﯼ ﮐﺸﻮر ﺣﺘﯽ ﺁب و ﺑﺮق ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺧﻮد ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان هﻢ ﻳﮑﯽ از‬
    ‫ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ هﺎﯼ ﺟﻬﺎن ﺑﻮد )و هﺴﺖ( ﮐﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺎﺿﻼب ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

    ‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺁن ﺟﺸﻨﻬﺎ هﻢ ﺷﺎهﻨﺸﺎﻩ ﺁرﻳﺎﻣﻬﺮ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎن هﻤﺎﻳﻮﻧﯽ ﻣﺒﺪا‬


    ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﺸﻮر را از هﺠﺮت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﺑﻪ زﻣﺎن ﺗﻘﺮﻳﺒﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻮروش ﮐﺒﻴﺮ‬
    ‫ﻼ ﺟﺪﻳﺪ و ﺑﯽ‬
    ‫ﺗﻐﻴﻴﺮ دهﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺪﻋﺖ ﻏﺮﻳﺐ ﮐﻪ اﻳﺮان را ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻘﻮﻳﻤﯽ ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﻧﻈﻴﺮ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ و از ﺗﻤﺎم ﻣﻠﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺟﺪا ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﻻزم‬
    ‫ﺑﻮد ﻧﻪ ﻣﻔﻴﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻤﺎم اﺳﻨﺎد دوﻟﺘﯽ و ﻣﺪارﮎ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
    ‫ﻣﻴﺸﺪ و ﺗﻤﺎم ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﯼ درﺳﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻴﮑﺮد و ﺗﻤﺎم ﺟﺪاول زﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻟﯽ و ﺑﻴﻦ‬
    ‫اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ! اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﺑﯽ ﺷﺮم هﻢ ﻳﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ و ﻳﺎ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺁن‬
    ‫"ﺧﺪاﻳﮕﺎن" و ﺁن "ﺑﺰرگ ارﺗﺸﺘﺎران" ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺠﺰ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﯼ ﮐﻮﭼﮏ از‬
    ‫ﺷﻤﺎل ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ ﮐﺸﻮر ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻣﺬهﺒﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺮﮐﺘﯽ را ﺑﺪون‬
    ‫اﺿﻄﺮاب و ﺗﻌﺼﺐ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﺑﻌﻼوﻩ ﺟﻠﻮ و ﻋﻘﺐ ﮐﺸﻴﺪن ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ‬
    ‫)ﺑﺮاﯼ ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﯽ در ﻣﺼﺮف ﺑﺮق(‪ ،‬ﺷﺎﻩ و دوﻟﺖ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺗﺪ و ﮐﺎﻓﺮ‬
    ‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺣﺴﺎﺳﺎت دﻳﻨﯽ ﻣﺮدم ﻗﺮار داد‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻘﻮﻳﻢ و زﻣﺎن روزﺷﺎن ﻣﺒﻨﺎﯼ ﻧﻴﺎﻳﺶ‬
    ‫ﺑﻮد و اهﻤﻴﺘﯽ ﺁﻳﻴﻨﯽ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ داﺷﺖ‪.‬‬

    ‫ﺷﺎﻩ دﻳﻮاﻧﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻬﻢ ﻗﺎﻧﻊ ﻧﺸﺪ و در ﺑﻬﺎر ‪ ١٩٧۵‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺑﺎورﻧﮑﺮدﻧﯽ زد‪.‬‬
    ‫ﻇﺎهﺮًا ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺁﻧﭽﻨﺎن او را از واﻗﻌﻴﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪا ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺬف‬
    ‫هﻤﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﻣﻴﮑﺮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻳﺮان را ﭼﻮن ﺑﺎزﻳﭽﻪ اﯼ‪ ،‬هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ‬
    ‫ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ ﺷﮑﻞ دهﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ هﻢ اﺧﺒﺎر ﭘﺰﺷﮑﺎن در ﻣﻮرد ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﻻﻋﻼﺟﺶ او را‬
    ‫در ﺣﺮﮐﺎت ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﯽ اﺣﺘﻴﺎط ﺗﺮ و ﻋﺠﻮﻟﺘﺮﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﻴﺎل ﺧﻮد ﻣﻤﻠﮑﺖ‬
    ‫را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﻳﺪﻩ ﺁﻟﯽ درﺁوردﻩ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ وﻟﻴﻌﻬﺪش ﺁﻣﺎدﻩ ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﻪ هﺮ دﻟﻴﻞ‪،‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪290‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻋﻠﻴﺤﻀﺮت در ﻣﻴﺎن ﺑﻬﺖ و اﺑﻬﺎم ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮ ﺻﺤﻨﻪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﻇﺎهﺮ ﺷﺪ ﺗﺎ‬


    ‫اﻧﺤﻼل ﺗﻤﺎم اﺣﺰاب ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻳﮏ ﺣﺰب ﺟﺪﻳﺪ )رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ( را اﻋﻼم ﮐﻨﺪ‪.‬‬
    ‫اﻳﺸﺎن هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﭼﺸﻤﺎن ﺑﻴﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﻴﺮﻩ ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ اﺗﺒﺎع اﻳﺮان‬
    ‫ﻣﻮﻇﻔﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ اﻳﻦ ﺣﺰب ﺟﺪﻳﺪ درﺁﻳﻨﺪ! هﺮ ﮐﺲ هﻢ ﮐﻪ ﻧﻤﻴﺨﻮاهﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻳﺪ‬
    ‫ﭘﺎﺳﭙﻮرﺗﺶ را ﺑﮕﻴﺮد و ﺑﺮود!! ﭼﻨﻴﻦ رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻟﻴﺨﻮﻟﻴﺎﻳﯽ ﺣﺘﯽ از ﺟﺎﻧﺐ اﻣﺜﺎل‬
    ‫ﻋﻴﺪﯼ اﻣﻴﻦ )ﺟﻼد اوﮔﺎﻧﺪا( و ﻣﻌﻤﺮ ﻗﺬاﻓﯽ )دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر ﻟﻴﺒﯽ( هﻢ ﻋﺠﻴﺐ ﻣﻴﺒﻮد‪ ،‬ﭼﻪ‬
    ‫رﺳﺪ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﻩ اﻳﺮان ﮐﻪ ‪ ٣۴‬ﺳﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ رهﺒﺮان ﺟﻬﺎن ﻣﺮاودﻩ‬
    ‫ﻼ ﻣﻄﻠﻊ‪.‬‬
    ‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ زﺑﺎﻧﻬﺎﯼ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﻣﺴﻠﻂ ﺑﻮد و از اﺧﺒﺎر ﺟﻬﺎن ﮐﺎﻣ ً‬

    ‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ رﻓﺘﺎر‪ ،‬ﺳﺎواﮎ و ﭘﻠﻴﺲ ﺷﺎﻩ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﺗﺴﻠﻂ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﻧﻪ دﺷﻮارﻳﻬﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻮرم و ﮐﻤﺒﻮدهﺎ‪ ،‬ﻧﻪ ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﻓﺮهﻨﮕﯽ‬
    ‫"ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ" و ﻧﻤﺎﻳﺸﺎت ﻣﺴﺘﻬﺠﻦ "ﺟﺸﻦ هﻨﺮ ﺷﻴﺮاز" و ﻧﻪ زورﮔﻮﻳﯽ‬
    ‫هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺣﺰب رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ‪ ،‬هﻴﭽﮑﺪام ﺑﺎﻋﺚ ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﺁﻧﯽ و ﻣﻠﻤﻮﺳﯽ ﻧﺸﺪ‪.‬‬
    ‫ﺗﻮ ﮔﻮﻳﯽ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺑﺎ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮد و ﻣﻠﺖ "روﻟﺖ روﺳﯽ" ﺑﺎزﯼ ﻣﻴﮑﺮد و‬
    ‫ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺪام ﺣﺮﮐﺖ اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﮐﺎﺳﻪ ﺻﺒﺮ ﻣﺮدم را ﻟﺒﺮﻳﺰ ﻣﻴﮑﻨﺪ!‬
    ‫در اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺧﺸﻢ ﻣﺮدم در ﺳﻴﻨﻪ هﺎ ﻓﺮو ﮐﻮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ و ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺎ در‬
    ‫روز ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﻪ ﺟﺮﻗﻪ اﯼ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮔﺮدد‪.‬‬

    ‫رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﮐﺎرﺗﺮ و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻓﻀﺎﯼ ﺑﺎز و ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‬


    ‫ﺷﺎﻩ اﻳﺮان از هﻮاداران ﻣﻘﺘﺪر ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨﻮاﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻮد و ﺣﺘﯽ ﺑﺮﺧﻼف‬
    ‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ هﺮ دو ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺷﺎﻳﻊ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎﻩ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ و ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻤﮏ‬
    ‫ﻓﺮاواﻧﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻟﺬا‪ ،‬ﺳﻘﻮط ﻧﻴﮑﺴﻮن و ﺷﮑﺴﺖ ﻓﻮرد در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻴﻤﯽ ﮐﺎرﺗﺮ‬
    ‫دﻣﮑﺮات در ‪ ،١٩٧۶‬ﺑﺮ ﺷﺎﻩ ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺮان ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻪ ﮐﺎرﺗﺮ در ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
    ‫ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺴﺌﻠﻪ "ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ" را ﻋﻨﻮان ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ هﻢ ﻧﻮﮎ ﺣﻤﻠﻪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﯽ او‬
    ‫را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻠﻮﮎ ﺷﺮق )ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ ﺷﻮروﯼ( ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و هﻢ ﺑﻪ ﻣﺘﺤﺪان‬

    ‫‪291‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ در ﺟﻬﺎن ﺳﻮم هﺸﺪار ﻣﯽ داد‪ .‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮐﺎرﺗﺮ از اﻳﻦ ﮐﺸﻮرهﺎ )ﻗﺒﻴﻞ‬
    ‫اﻳﺮان‪ ،‬ﺷﻴﻠﯽ‪ ،‬ﺁرژاﻧﺘﻴﻦ و ﻓﻴﻠﻴﭙﻴﻦ( ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ ﮐﻪ از ﺷﮑﻞ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ‬
    ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺧﻮد ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺁزادﯼ و ﺣﻘﻮق اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دهﻨﺪ و ﺑﻪ‬
    ‫ﺳﺎﺧﺘﺎرﯼ ﻧﻴﻤﻪ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ دﮔﺮدﻳﺴﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ "ﮔﺸﺎﻳﺶ از ﺑﺎﻻ" ﻃﯽ دهﻪ‬
    ‫هﺸﺘﺎد ﺑﺎﻋﺚ رﺷﺪ ﺗﺪرﻳﺠﯽ روش اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ در ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺘﺤﺪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺷﺪ و‬
    ‫اﻏﻠﺐ ﺁﻧﻬﺎ را از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﻧﻘﻼﺑﯽ و اﻧﻔﺠﺎرﯼ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺘﯽ ﺑﺎ ﺛﺒﺎت ﺗﺮ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬در‬
    ‫اﻳﺮان هﻢ‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﻳﺠﺎد "ﻓﻀﺎﯼ ﺑﺎز ﺳﻴﺎﺳﯽ"‬
    ‫ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻮﻗﻮف ﮔﺮدﻳﺪ و هﻮﻳﺪاﯼ ﺑﺪﻧﺎم ﻧﻴﺰ ﺟﺎﯼ ﺧﻮد را‬
    ‫در ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮﯼ ﺑﻪ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺁﻣﻮزﮔﺎر داد ﮐﻪ ﺑﻪ درﺳﺘﮑﺎرﯼ و ﺧﻮﺷﻔﮑﺮﯼ‬
    ‫ﺷﻬﺮت داﺷﺖ‪ .‬ﭼﺎپ ﮐﺘﺐ و ﻧﺸﺮﻳﺎت ﻧﻴﺰ ﺁزادﺗﺮ ﮔﺮدﻳﺪ و ﺣﺘﯽ ﺁﺛﺎر دﮐﺘﺮ ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ‬
    ‫در ﺳﻄﺤﯽ وﺳﻴﻊ ﺑﻪ ﻃﺒﻊ رﺳﻴﺪ و ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺸﺘﺎق ﺑﺮاﯼ ﺧﺮﻳﺪش ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ ﺻﻒ ﻣﯽ‬
    ‫ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻓﻀﺎﯼ ﺑﺎز از ﺁن ﺟﻠﻮﺗﺮ ﻧﺮﻓﺖ!‬

    ‫ﺷﺎﻩ در دو دﻳﺪار ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﺑﺎ ﮐﺎرﺗﺮ‪ ،‬وﻳﺮا ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ هﺎﯼ ﺧﻮد ﻗﺮار داد و‬
    ‫ﻧﮕﺮاﻧﻴﻬﺎﯼ ﻓﯽ ﻣﺎﺑﻴﻦ را ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﮐﺎرﺗﺮ ﺑﺮاﯼ ﺗﺴﺮﻳﻊ‬
    ‫اﺻﻼﺣﺎت دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ در اﻳﺮان ﮐﺎهﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‬
    ‫ﺑﺴﺮﻋﺖ درﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﮏ اﻳﺮان ﮐﻪ ﺁﻧﺮا ﺑﺮ ﻧﻴﻤﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺖ‬
    ‫ﺟﻬﺎن ﺳﺎﻳﻪ ﮔﺴﺘﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﺮﻳﻊ و ﭘﺮﻣﺨﺎﻃﺮﻩ را ﻧﻤﻴﺪاد‪ .‬اﻳﺮان‬
    ‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﯼ ﭘﺮﺁﺷﻮب ﻗﺮار داﺷﺖ ﮐﻪ در ﺷﻤﺎل ﺑﺎ ﺷﻮروﯼ هﻤﺴﺎﻳﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در‬
    ‫ﺷﺮق ﺁن ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ ﮐﻮدﺗﺎﯼ روس ﺳﻘﻮط ﮐﺮدﻩ‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬و در ﻏﺮب ﻣﺠﺎور ﻋﺮاق ﺑﻌﺜﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﮎ ﺷﺮق وﻳﮑﯽ از‬
    ‫دﺷﻤﻨﺎن ﻗﺴﻢ ﺧﻮردﻩ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬اﻳﺮان از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
    ‫ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن ﺻﻨﺎﻳﻊ و ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﺑﻮد؛ دهﻬﺎ هﺰار ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ در‬
    ‫اﻳﺮان ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر و ﺗﺠﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ و ﻏﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﻳﮑﺼﺪ هﺰار اﻳﺮاﻧﯽ در ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪292‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺰدﻳﮑﯽ دو ﮐﺸﻮر ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺑﻮد‬
    ‫ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﺑﻪ ﻃﻨﺰ اﻳﺮان را اﻳﺎﻟﺖ ﭘﻨﺠﺎﻩ و ﻳﮑﻢ ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد‬
    ‫ﺗﻈﺎهﺮات ﮔﺴﺘﺮدﻩ داﻧﺸﺠﻮﻳﯽ و ﻣﻘﺎﻻت اﻓﺸﺎﮔﺮ و اﻧﺘﻘﺎد ﺁﻣﻴﺰ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻏﺮب‪،‬‬
    ‫ﮐﺎرﺗﺮ ﻃﯽ ﻧﻄﻖ ﻣﻌﺮوف ﺧﻮد‪ ،‬ﺷﺎﻩ را رهﺒﺮﯼ روﺷﻨﻔﮑﺮ و ﻣﺮدم دوﺳﺖ ﺧﻄﺎب‬
    ‫ﮐﺮد ﮐﻪ اﻳﺮان را ﭼﻮن ﺟﺰﻳﺮﻩ اﯼ از ﺛﺒﺎت در ﻣﻴﺎن درﻳﺎﯼ ﺣﻮادث ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
    ‫هﻨﻮز ﻳﮏ هﻔﺘﻪ از ﺁن ﻧﻄﻖ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﺛﺒﺎت دﭼﺎر زﻟﺰﻟﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
    ‫ﺷﺪ!‬

    ‫در ﭘﺎﻳﻴﺰ ﺳﺎل ‪ ١٩٧٧‬ﭘﺴﺮ ارﺷﺪ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺮﻣﻮزﯼ در ﻋﺮاق‬
    ‫درﮔﺬﺷﺖ و ﺷﺎﻳﻊ ﮔﺮدﻳﺪ ﮐﻪ ﻋﻮاﻣﻞ اﻣﻨﻴﺘﯽ اﻳﺮان در ﺁن ﻣﺮگ زودرس دﺳﺖ‬
    ‫داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺳﺎواﮎ در ﺗﺮورهﺎﯼ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ هﻤﻮارﻩ ﻓﻌﺎل ﺑﻮد وﺁن‬
    ‫ﺷﺎﻳﻌﻪ ﺑﺮاﯼ ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎور ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ و ﺑﻌﺪ از‬
    ‫دﻩ ﺳﺎل ﺳﮑﻮت ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ ﺣﺰب رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ و ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ ﻓﺘﻮا دادﻩ و‬
    ‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺼﻮر ﻗﺘﻞ ﻓﺮزﻧﺪ ﻳﮏ ﻣﺮﺟﻊ ﻋﺎﻟﻴﺮﺗﺒﻪ ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ‬
    ‫ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎﯼ ﻧﺠﻒ و ﺗﻬﺮان را ﺳﺨﺖ ﺗﮑﺎن داد و ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺧﺘﻢ و ﻳﺎدﺑﻮد‬
    ‫ﺣﺎج ﺳﻴﺪ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻴﻬﺎﯼ اﻧﺘﻘﺎد ﺁﻣﻴﺰ از رژﻳﻢ و ﺣﺘﯽ درﮔﻴﺮﯼ ﺑﺎ‬
    ‫ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﺷﺎﻩ ﻇﺎهﺮًا از ﺁن اﺗﻬﺎﻣﺎت ﻧﺎﺑﺠﺎ و اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﻣﺬهﺒﯽ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪﻩ‪ ،‬در ﭘﺎﺳﺦ‪،‬‬
    ‫ﻳﮑﯽ از "ﻣﺘﻔﮑﺮان" ﺣﺰب رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ را ﻣﺎﻣﻮر ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯼ ﻣﻮهﻦ ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ‬
    ‫"ارﺗﺠﺎع ﺳﻴﺎﻩ" ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺁن ﻧﻮﺷﺘﺎر اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ هﻢ ﺑﺎ دﺳﺘﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دﻓﺘﺮ‬
    ‫هﻤﺎﻳﻮﻧﯽ و ﺑﺪون اﺟﺎزۀ ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺼﺤﻴﺢ‪ ،‬در روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﭼﺎپ ﻣﻴﺮﺳﺪ‬
    ‫و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻤﺐ ﺻﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ! ﻣﻘﺎﻟﻪ ﮐﺬاﻳﯽ‪ ،‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﯽ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ اﺣﺴﺎﺳﺎت‬
    ‫ﻣﺬهﺒﯽ اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮدم اﻳﺮان‪ ،‬ﺁن ﻣﺮﺟﻊ ﺷﻴﻌﻪ را هﻨﺪﯼ زادﻩ‪ ،‬هﻤﺠﻨﺲ ﺑﺎز‪،‬‬
    ‫ﺟﺎﺳﻮس اﻧﮕﻠﻴﺲ و داﺋﻢ اﻟﺨﻤﺮ ﺧﻄﺎب ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ! روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻃﻼب ﻣﺪارس دﻳﻨﯽ‬

    ‫‪293‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻗﻢ ﮐﻪ ﺷﺎﮔﺮدان ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﺁن ﻓﻌﺎل ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ رﻳﺨﺘﻪ‪ ،‬دﻓﺎﺗﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‬
    ‫اﻃﻼﻋﺎت را ﺁﺗﺶ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ و ﻋﻠﻴﻪ ﺷﺎﻩ ﺗﻈﺎهﺮات ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻣﻨﻴﺘﯽ هﻢ‬
    ‫ﮐﻪ ﻃﺮﻳﻘﯽ ﺟﺰ ﺳﺮﮐﻮب ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻳﺎد ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻼب ﺣﻤﻠﻪ ور ﺷﺪﻩ و ﮐﺸﺘﺎر ﻣﯽ‬
    ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﭼﺎﺷﻨﯽ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ را ﺷﺨﺼًﺎ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪294‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ -٧‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‬
    ‫هﻴﭽﮑﺲ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻴﮑﺮد ﮐﻪ ﺟﺮﻗﻪ ﺗﻈﺎهﺮات ﻗﻢ در ﺁﻏﺎز ﺳﺎل ‪ ،١٩٧٨‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ‬
    ‫ﻳﮑﯽ از ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮﻳﻦ اﻧﻘﻼﺑﺎت ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮔﺮان داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ‪،‬‬
    ‫ﺷﺎﻩ را در اوج ﻗﺪرت ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ارﺗﺶ ﭼﻨﺪﺻﺪ هﺰار ﻧﻔﺮﯼ و ﻣﺪرن ﺧﻮد‬
    ‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﭘﺸﺖ هﺮ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺨﺎﻟﻔﯽ را ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﺁورد‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ داﺧﻠﯽ او هﻢ اﻧﺪﮎ‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺿﻌﻴﻒ‪ .‬از ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ هﻴﭻ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد و ﺣﺘﯽ رادﻳﻮﯼ ﺁﻧﻬﺎ در ﺑﻠﻐﺎرﺳﺘﺎن‬
    ‫ﺑﻌﺪ از ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﻳﮏ ﻗﺮارداد ﺗﺠﺎرﯼ ﺑﺎ ﺻﻮﻓﻴﻪ‪ ،‬ﺗﻌﻄﻴﻞ‬
    ‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ داﺷﺖ ﺑﻪ ﮐﺎﻧﻮن ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﺸﺪ ﮐﻪ ﺟﻠﺴﺎت و اﻃﻼﻋﻴﻪ‬
    ‫هﺎﻳﺶ ﺟﺎذﺑﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم ) ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺳﻨﯽ ‪ ٢٠‬ﺳﺎل( ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ هﻢ از‬
    ‫‪ ١٢‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ در ﻋﺮاق ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺑﻮد و ﺑﺠﺰ ﻣﻌﺪودﯼ ﻧﻮار از ﺳﺨﻨﺮاﻧﻴﻬﺎﯼ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ‬
    ‫اش ﺑﻪ اﻳﺮان ﻧﻤﻴﺮﺳﺪ‪ .‬دﮐﺘﺮ ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ در ﺗﺒﻌﻴﺪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻃﺮز ﻣﺸﮑﻮﮐﯽ ﻣﺮدﻩ‬
    ‫ﺑﻮد و ﺻﺪهﺎ ﭼﺮﻳﮏ ﻓﺪاﻳﯽ و ﻣﺠﺎهﺪ هﻢ ﻳﺎ در ﮔﻮﺷﻪ زﻧﺪان ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﺎ در ﻗﺒﻮر‬
    ‫ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻠﯽ– ﻣﺬهﺒﯽ از ﻗﺒﻴﻞ ﺑﺎزرﮔﺎن‪ ،‬ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ و ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ هﻢ ﻳﺎ در‬
    ‫ﺣﺒﺲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﺎ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ‪ .‬ﺷﺎﮔﺮدان ﺳﺎﺑﻖ ﺧﻤﻴﻨﯽ از ﻗﺒﻴﻞ ﻣﻄﻬﺮﯼ و ﺑﻬﺸﺘﯽ ﻧﻴﺰ‬
    ‫ﺑﺎ ﮐﺎﻧﻮن هﺎﯼ ﻓﺮهﻨﮕﯽ دوﻟﺘﯽ هﻤﮑﺎرﯼ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺘﺎب و ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و‬
    ‫ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ و ﻣﺮﮐﺰ اﺳﻼﻣﯽ ادارﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؛ و ﺣﻘﻮق ﺧﻮﺑﯽ هﻢ ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا‪،‬‬
    ‫ﺗﻈﺎهﺮات ﻗﻢ هﻢ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻳﮏ درﮔﻴﺮﯼ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ‬
    ‫ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﯽ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ و ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻨﺎن ﻧﺸﺪ‪.‬‬

    ‫ﺟﺮﻗﻪ اﯼ از ﺷﻌﻠﻪ ﻗﻢ ﺑﻪ ﺧﺮﻣﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰ رﺳﻴﺪ و ﺑﺎرﻗﻪ اﯼ از ﺁﺗﺶ ﺁذرﯼ داﻣﻨﮕﻴﺮ‬


    ‫ﺗﻬﺮان ﺷﺪ و ﺁﻧﮕﺎﻩ داﻣﻨﻪ اﻟﺘﻬﺎب ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﺷﻴﺮاز‪ ،‬هﻤﺪان‪ ،‬اهﻮاز و ﻳﺰد‬
    ‫و ﺧﻼﺻﻪ ﭼﻬﺎر ﮔﻮﺷﻪ اﻳﺮان ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬از اﺑﺘﺪاﯼ ﺳﺎل ‪ ١٩٧٨‬ﺗﺎ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺁﻧﺴﺎل‪،‬‬
    ‫ﻣﺮدم هﺮ ﺷﻬﺮ ﺑﺮاﯼ ﮐﺸﺘﮕﺎن ﺗﻈﺎهﺮات ﺷﻬﺮ ﻗﺒﻞ ﻋﺰادارﯼ )ﭼﻬﻠﻢ( ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ‬
    ‫ﺗﻘﺪﻳﻢ ﮐﺸﺘﮕﺎن ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺁن ﺁﺗﺶ ﻣﺒﺎرزﻩ را ﻓﺮوزان داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺷﺎﻩ هﻢ ﻧﻘﺶ‬

    ‫‪295‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﻨﻔﯽ ﺁن ﺗﻌﺰﻳﻪ را ﺑﺎ ﮐﺸﺘﻦ‪ ،‬ﺗﺠﺎوز و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻋﻬﺪﻩ دار ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ "ﺧﺪاﻳﮕﺎن‬
    ‫اﻋﻠﻴﺤﻀﺮت هﻤﺎﻳﻮﻧﯽ ﺷﺎهﻨﺸﺎﻩ ﺁرﻳﺎﻣﻬﺮ" ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ "ﺗﻤﺪن‬
    ‫ﺑﺰرﮔﺶ" در ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﯼ او ﺗﻈﺎهﺮات ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻏﺮور ﺑﯽ ﭘﺎﻳﺎﻧﺶ‬
    ‫اﺟﺎزﻩ ﻧﻤﯽ داد ﮐﻪ ﻓﺮﻳﺎد ﺁﻧﻬﺎ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺘﻤﺪن ﺑﺎ ﻓﺸﺎر‬
    ‫ﺁب و ﻣﻬﺎرت ﭘﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺁﺗﺶ ﻓﺸﺎن ﺧﺸﻤﺸﺎن رود‪ .‬ﻟﺬا‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻠﻴﮏ‬
    ‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺎردﻳﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺳﺎواﮐﯽ هﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺠﺎوز و‬
    ‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ!‬

    ‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻈﺎهﺮات و درﮔﻴﺮﻳﻬﺎﯼ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ در اﻏﻠﺐ ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﺑﺰرگ ﻃﯽ زﻣﺴﺘﺎن‬


    ‫و ﺑﻬﺎر ‪ ،١٩٧٨‬زﻧﺪﮔﯽ روال ﻣﻌﻤﻮل ﺧﻮد را در اﮐﺜﺮ ﻧﻘﺎط ﮐﺸﻮر اداﻣﻪ داد‪.‬‬
    ‫ﻣﺪارس ﺑﺮﭘﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ادارات ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر و ﮐﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت و ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ در‬
    ‫ﮔﺮدش‪ .‬اﺑﺮهﺎﯼ ﻃﻮﻓﺎﻧﺰا در اﻓﻖ اﻳﺮان ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﻏﻠﺐ ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان و‬
    ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮔﺮان ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻣﻨﻴﺘﯽ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ را ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺷﺎﻩ ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ و ﺧﻄﺮ‬
    ‫ﺑﻨﻴﺎﻧﯽ ﺑﺮاﯼ رژﻳﻢ را اﻧﺪﮎ ﻣﯽ ﺷﻤﺎردﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻒ ﺁن ﺣﻮادث ﺷﺪ و‬
    ‫اﻧﻘﻼﺑﯽ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ )ﻣﺼﻄﻔﻮﯼ(‬


    ‫روح اﻟﻪ ﻣﺼﻄﻔﻮﯼ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ١٩٠٢‬در ﺧﺎﻧﻮادﻩ اﯼ از روﺣﺎﻧﻴﻮن زﻣﻴﻨﺪار و‬
    ‫ﻣﺘﻤﮑﻦ ﺧﻤﻴﻦ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﻤﻴﻦ ﺑﺮ ﻣﺴﻴﺮ ﮐﺎرواﻧﻬﺎﯼ ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر ﺑﻮد و‬
    ‫ﻻﺟﺮم در ﺁﻧﺰﻣﺎن ﺑﯽ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺷﺮار و ﻋﺸﺎﻳﺮ‪ .‬ﭘﺪر روح اﻟﻪ وﻗﺘﻴﮑﻪ‬
    ‫او هﻨﻮز ﻃﻔﻞ ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﺧﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ‬
    ‫ﻗﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺪ؛ اﻣﺎ وﯼ در داﻣﻦ ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺧﺎﻧﻮادﻩ و ﺑﺪور از ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺎﻟﯽ رﺷﺪ‬
    ‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬در دورﻩ ﺗﺤﺼﻴﻞ دﻳﻨﯽ در ﻣﺪارس اراﮎ و ﻗﻢ‪ ،‬دﻳﻨﺪارﯼ و ﺗﻮﺟﻪ او ﺑﻪ‬
    ‫رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل اﺧﻼﻗﯽ ﺑﺎرز ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺧﻤﻴﻨﯽ را از ﻃﻼب ﺧﻮﺷﮕﺬران و‬
    ‫راﺣﺖ ﻃﻠﺐ‪ ،‬ﻣﺠﺰا ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻋﻼﻗﻪ اش ﺑﻪ ﻋﺮﻓﺎن‪ ،‬ﺷﻌﺮ و ﻓﻠﺴﻔﻪ هﻢ ﻣﻴﺎن او و‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪296‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻣﺪرﺳﻴﻦ ﺣﻮزﻩ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ و ﺗﺤﻘﻴﻖ در اﺻﻮل ﺧﺸﮏ و‬
    ‫ﺁداب ﻇﺎهﺮﯼ دﻳﻨﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﻌﺪ از دورﻩ ﻣﺸﺮوﻃﻪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻣﻼﻳﺎن روﺷﻨﻔﮑﺮ و ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎﯼ‬


    ‫ﻣﺬهﺐ ﺷﻴﻌﻪ و ﻓﺴﺎد ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ اﻏﻠﺐ ﺣﻮزﻩ هﺎ ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺁﺷﮑﺎرا ﺗﺮﮎ ﻋﻤﺎﻣﻪ‬
    ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺮﺷﻮر ﺳﻴﺎﺳﯽ و ادﺑﯽ ﺁن دورﻩ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ؛ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﺣﻤﺪ‬
    ‫ﮐﺴﺮوﯼ و ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ ﺣﮑﻴﻢ زادﻩ‪ .‬ﺣﮑﻴﻢ زادﻩ ﺣﺘﯽ ﮐﺘﺎﺑﯽ در اﻓﺸﺎﯼ ﻓﺴﺎد ﺣﻮزﻩ و‬
    ‫دروغ ﭘﺮدازﻳﻬﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ ﻧﻮﺷﺖ )اﺳﺮار هﺰار ﺳﺎﻟﻪ( ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن ﻃﺎﻟﺒﺎن و‬
    ‫ﻣﺪرﺳﻴﻦ وﺣﺸﺖ و اﺿﻄﺮاب اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﻧﺎم ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﻧﻮﺷﺘﻦ‬
    ‫رﺳﺎﻟﻪ اﯼ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺁن ﮐﺘﺎب و دﻓﺎع از ﺳﻨﻦ ﺗﺸﻴﻊ )ﮐﺸﻒ اﻻﺳﺮار( در ﺣﻮزﻩ‬
    ‫ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﺁن ﮐﺘﺎب )ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ، (١٩۴٢‬ﺧﻤﻴﻨﯽ هﻢ ﺑﻪ رژﻳﻢ رﺿﺎ‬
    ‫ﺷﺎﻩ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﺮﮐﻮب ﻣﺬهﺒﯽ اش ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ و هﻢ ﺑﻪ روﺷﻨﻔﮑﺮان ﻣﺘﺠﺪد و‬
    ‫ﻏﺮﺑﮕﺮا‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬وﯼ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺑﺮﺧﻮرد ﻗﻬﺮﺁﻣﻴﺰ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ دﻳﻨﯽ ﺷﺪﻩ‪،‬‬
    ‫ﻣﺮدم و ﻃﻼب را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺁﻧﺎن ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﻴﮑﻨﺪ؛ ﺗﺎ ﺑﻘﻴﻪ ﺑﺘﺮﺳﻨﺪ و ﺟﺮات اﺑﺮاز‬
    ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﮑﻨﻨﺪ! اﻣﺎ ﺗﺎ ﺳﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﺑﯽ ﭘﺮواﻳﯽ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﺁﻳﺖ ﺁﻟﻪ ﺑﺮوﺟﺮدﯼ‬
    ‫ﻼ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
    ‫ﻣﺴﮑﻮت ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺁن دورﻩ و ﻗﻴﺎم ‪ ١۵‬ﺧﺮداد ﻗﺒ ً‬

    ‫ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺳﺎل ‪ ١٩۶۵‬ﺑﻪ ﺗﺮﮐﻴﻪ ﺁﻧﻘﺪر ﻋﺠﻮﻻﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ را ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ و ﺷﺎﻳﺪ‬
    ‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺎر‪ ،‬از ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺄﻟﻮف ﻣﺬهﺒﯽ ﺟﺪا ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻳﮏ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻣﺪرن‬
    ‫ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬داﺳﺘﺎن اﻗﺎﻣﺖ ﺷﺶ ﻣﺎهﻪ او در ﻣﻨﺰل ﻳﮏ اﻓﺴﺮ ﺗﺮﮎ‬
    ‫ﺟﻮان و ﺑﺮﺧﻮردهﺎﻳﺶ ﺑﺎ هﻤﺴﺮو دﺧﺘﺮ ﺑﯽ ﺣﺠﺎب ﺧﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬هﻢ ﻧﺸﺎن از ﭘﺪﻳﺪﻩ دو‬
    ‫ﻓﺮهﻨﮕﯽ در ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﻼﻣﯽ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ دارد و هﻢ از ﻗﺪرت اﻧﻄﺒﺎق و ذﮐﺎوت‬
    ‫ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺮﻗﺒﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ روﺳﺘﺎﻳﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ‬
    ‫اﮔﺮ ﭼﻪ از ﺑﯽ ﺣﺠﺎﺑﯽ ﺁﻧﻬﺎ اﺑﺘﺪا ﻋﺼﺎﺑﯽ و ﭘﺮﺧﺎﺷﺠﻮ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻋﺎدت‬
    ‫ﻧﻤﻮد و ﺁﻧﺪو را هﻢ ﺑﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻳﮏ روﺳﺮﯼ ﮐﻮﭼﮏ و رﻧﮕﯽ ﻗﺎﻧﻊ ﺳﺎﺧﺖ!‬

    ‫‪297‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺮﮐﻴﻪ ﮐﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪش ﺑﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﯽ ﺳﺮو ﺻﺪا ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪ ،‬در ﻋﺮاق‬
    ‫)ﻧﺠﻒ( از وﯼ ﺑﻪ ﮔﺮﻣﯽ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﻠﻤﺎﯼ ﺗﺮاز اول ﺁن ﺷﻬﺮ )ﺁﻳﺖ اﻟﻪ‬
    ‫ﺧﻮﻳﯽ و ﺣﮑﻴﻢ( ﺑﺰودﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ را ﺁﺧﻮﻧﺪﯼ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺎز و دردﺳﺮ ﺁﻓﺮﻳﻦ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و‬
    ‫ﮐﻨﺎرﻩ ﺟﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اواﻳﻞ دهﻪ ‪ ،١٩٧٠‬اﻋﻀﺎﯼ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ ﺑﻪ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ‬
    ‫ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ از ﻃﺮﻳﻖ اﺋﺘﻼﻓﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﺮ ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد در ﻣﻴﺎن ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم‬
    ‫ﺑﻴﺎﻓﺰاﻳﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺣﺮﻓﻬﺎ و ﻧﻮﺷﺘﺠﺎت ﺁﻧﺎن را ﮐﻪ ﺑﻮﯼ اﺧﺘﻼﻃﯽ از اﺳﻼم و‬
    ‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻣﻴﺪاد‪ ،‬ﻧﭙﺴﻨﺪﻳﺪ و ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ هﻤﮑﺎرﯼ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺁﺛﺎر ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ را هﻢ ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
    ‫ﺣﻤﻼت او ﺑﻪ ﺷﻴﻌﻪ "ﺻﻔﻮﯼ" و ﻃﺒﻘﻪ روﺣﺎﻧﻴﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﺪﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از ﺑﺮﺧﻮرد‬
    ‫ﺻﺮﻳﺢ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺁﺷﮑﺎر ﺑﺎ ﺁن ﮔﺮاﻳﺶ هﺎﯼ ﺿﺪ ﺷﺎﻩ هﻢ ﭘﺮهﻴﺰ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ‬
    ‫هﻤﻮارﻩ ﻳﮏ روﺣﺎﻧﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻏﻴﺮ ﻣﻼﻳﺎن را‬
    ‫ﭼﻨﺪان ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺖ و ﺣﺘﯽ ﻧﻤﺎز و روزﻩ ﺁﻧﺎن را ﺑﺪون ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﻣﺠﺘﻬﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ‬
    ‫ﭘﺬﻳﺮش ﻧﻤﻴﺪاﻧﺴﺖ‪ .‬اﻣﻴﺪ ﺧﻤﻴﻨﯽ اﻳﻨﺒﻮد ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪ روﺣﺎﻧﯽ اﻳﺮان روزﯼ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺁﻳﺪ‬
    ‫و ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺷﺮﻋﯽ را ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻬﺎد واﺟﺐ ﻋﻠﻴﻪ ﻇﻠﻢ واﺿﺢ‬
    ‫ﺷﺎﻩ و ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺿﺪ اﺳﻼﻣﯽ او ﺑﭙﺮدازد‪ .‬در ﻣﻮرد ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﺪل اﻟﻬﯽ ﺑﻌﺪ از ﺷﺎﻩ‬
    ‫هﻢ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد )وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ( ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﮐﺴﯽ ﺟﺪﯼ ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬اﺳﺎس ﺁن‬
    ‫ﮐﺘﺎب ﺑﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻓﻼﻃﻮن در ﺑﺎب دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
    ‫اﻳﺪﻩ ﺁل ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻗﻮت ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﺜﻞ اﻏﻠﺐ روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬در ﻋﺰادارﯼ‬
    ‫وﺗﻌﺰﻳﻪ ﮔﺮداﻧﯽ ﻣﻴﺒﻮد‪ .‬ﻣﺮگ ﺣﺎج ﻣﺼﻄﻔﯽ )ﭘﺴﺮ ارﺷﺪش( و ﺳﺮﮐﻮب ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ‬
    ‫ﺷﻮرﺷﻬﺎﯼ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺁن‪ ،‬اﻳﺮان را ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﻧﺒﺮد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮد و ﺣﺎﻻ اﻳﻦ ﺷﻌﺎر ﺳﺎدﻩ‬
    ‫و ﺻﺮﻳﺢ در ﻣﻴﺎن ﻃﺒﻘﻪ روﺣﺎﻧﯽ و ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺬهﺒﯽ ﻗﻮت ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ؛ ﮐﻪ ﺷﺎﻩ ﻳﺰﻳﺪ‬
    ‫زﻣﺎن اﺳﺖ و اﻳﺮان را ﺑﻪ ﺻﺤﺮاﯼ ﮐﺮﺑﻼ ﻣﺒﺪل ﺳﺎﺧﺘﻪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪298‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻣﺘﺤﺪ و ﻃﺮﻓﺪاران ﻣﺘﻔﺮق‬


    ‫هﺴﺘﻪ اﺻﻠﯽ ﻣﺒﺎرزﻩ و ﺗﻈﺎهﺮات را ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻣﺪارس دﻳﻨﯽ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﺑﺰودﯼ ﻣﺘﺤﺪاﻧﯽ ﻗﻮﯼ در داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ و داﻧﺶ ﺁﻣﻮزان ﻣﺪارس ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
    ‫دﺳﺘﻪ اﯼ از روﺣﺎﻧﻴﻮن ﻃﺮاز اول ﻧﻴﺰ از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﺑﻪ هﻮادارﯼ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ‬
    ‫ﻼ ﺑﻌﺪ از ﺳﺮﮐﻮب ﺷﻮرش‬
    ‫ﺑﺎﻋﺚ ﻗﻮت ﻗﻠﺐ ﺑﺎزارﻳﺎن و ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
    ‫اول در ﻗﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﻋﻈﻤﺎ ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﮐﺸﺘﮕﺎن ﻣﺠﻠﺲ ﭼﻬﻠﻢ‬
    ‫ﺗﺮﺗﻴﺐ داد و ﺑﻪ ﻟﺒﻴﮏ او در ﺗﺒﺮﻳﺰ ﮐﻪ ﮐﺜﻴﺮﯼ ﻣﻘﻠﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻈﺎهﺮات و درﮔﻴﺮﯼ‬
    ‫ﮔﺴﺘﺮدﻩ اﯼ ﺑﻮﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺮاﺟﻊ ﻋﻈﺎم ﻧﻴﺰ از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا در ﺳﺮزﻧﺶ‬
    ‫رﻓﺘﺎر ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ اﻣﻨﻴﺘﯽ و هﺸﺪار ﺑﻪ ﺷﺎﻩ‪ ،‬اﻋﻼﻣﻴﻪ ﻣﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺸﺘﮕﺮﻣﯽ‬
    ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺑﻮد و ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺮدﻳﺪ ﺷﺎﻩ در ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن ﮐﺎﻣﻞ و ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
    ‫ﺳﺮﮐﻮب‪.‬‬

    ‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﭼﺮﻳﮑﻬﺎﯼ ﻓﺪاﻳﯽ و ﻣﺠﺎهﺪ هﻢ ﻓﻌﺎل ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﺤﺮﻳﮑﺎﺗﯽ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬


    ‫ﻧﻴﺮوﯼ رهﺒﺮﯼ و هﻤﺎهﻨﮕﯽ ﻋﻤﺪﻩ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬هﻴﺌﺖ هﺎ و ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ هﺎ ﺑﻮد؛ ﮐﻪ‬
    ‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﺗﻮﺳﻂ روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺟﺴﻮر و دوﺳﺘﺪار ﺧﻤﻴﻨﯽ ادارﻩ ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﭼﻮن‬
    ‫از ﻧﺰدﻳﮏ ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﺷﻘﺎوت رژﻳﻢ را ﭼﺸﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬از ‪ ١٢‬ﺳﺎل ﻣﻮﺿﻊ اﻧﻔﻌﺎﻟﯽ‬
    ‫ﺧﻮد در ﻗﺒﺎل ﻣﺒﺎرزات ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭼﭗ و داﻧﺸﮕﺎهﯽ‪ ،‬ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ روﺣﻴﻪ‬
    ‫ﻣﺬهﺒﯽ و ﮐﺮﺑﻼﻳﯽ ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ در ﺑﺮاﺑﺮ "ﻳﺰﻳﺪ زﻣﺎن" ﻣﺼﻤﻢ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص‬
    ‫ﮐﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺮاﺟﻊ ﺷﻴﻌﻪ و روﺣﺎﻧﻴﻮن ﻣﺴﺎﺟﺪ هﻢ ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ رﻧﮕﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ و‬
    ‫ﭘﺬﻳﺮش ﻣﻴﺪاد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﺗﺌﻮرﻳﻬﺎﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ و ﭼﭗ‪ ،‬ﺑﺴﺎدﮔﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮدﻩ‬
    ‫ﻣﻬﺎﺟﺮ روﺳﺘﺎﻳﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫اﻳﻦ روﺳﺘﺎﺋﻴﺎن از ﮐﺸﺖ و زرع ﻣﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ زرق و ﺑﺮق ﺷﻬﺮ‬
    ‫ﺷﺎهﺎﻧﻪ را دﻳﺪﻩ و ﺑﻌﻀًﺎ ﺣﺘﯽ ﺷﺮاﺑﺶ را ﭼﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﻋﻄﺶ ﻋﺎﻃﻔﯽ و ﻧﻴﺎز‬
    ‫ﺑﺸﺮﻳﺸﺎن ﺑﺎ وﺟﻮد ﺁﻧﻬﻤﻪ ﺗﺤﺮﻳﮑﺎت داﺋﻢ ﻏﺮﻳﺰﯼ‪ ،‬رﻧﮓ ﺳﻴﺮاﺑﯽ و ﺧﻮاب ﺁراﻣﺶ‬

    ‫‪299‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﻤﯽ دﻳﺪ‪ .‬از رﻋﻴﺖ روﺳﺘﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﮐﺮ و ﮐﺎرﮔﺮ روزﻣﺰد ﺁن ﺷﻬﺮ ﺑﯽ هﻮﻳﺖ و ﺷﻠﻮغ‬
    ‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ زﺣﻤﺘﺸﺎن ارﺑﺎﺑﺎن ﺟﺪﻳﺪ را هﺮ روز ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪﺗﺮ‬
    ‫ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﻣﺨﺘﺼﺮﺷﺎن ﺣﺘﯽ از ﻋﻬﺪﻩ ﻣﺨﺎرج ﺧﺎﻧﻪ اﯼ ﺳﺎدﻩ و ﺧﺎﻧﻮادﻩ اﯼ‬
    ‫دﻟﮕﺮم ﮐﻨﻨﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺮﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﮐﻪ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺿﺮب ﺷﺴﺖ ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ‬
    ‫ﺷﻬﺮدارﯼ و ﭘﻠﻴﺲ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ زاﻏﻪ هﺎﻳﺸﺎن ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﺣﺎﻻ‬
    ‫در ﭘﻨﺎﻩ اﻋﻼﻣﻴﻪ ﻣﺮاﺟﻊ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺧﺎﻃﺮ ﻻزم را ﺑﺮاﯼ ﺑﻴﺮون رﻳﺨﺘﻦ ﻋﻘﺪﻩ هﺎﯼ‬
    ‫ﻗﺪﻳﻢ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﻣﺒﺎرزﻩ هﻢ ﺳﺎدﻩ ﺑﻮد و هﻢ ﻣﺆﺛﺮ‪ .‬ﺗﻈﺎهﺮات از ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻌﻴﻨﯽ ﺑﺎ ﺗﺠﻤﻊ ﺳﺮﻳﻊ‬
    ‫و ﺳﺮ وﻗﺖ ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺷﺎن ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬
    ‫دﺳﺘﻪ ﻣﻮﺗﻮر ﺳﻮارهﺎ ﺟﻠﻮ ﻣﯽ اﻓﺘﺎد و ﻣﺴﻴﺮ راهﭙﻴﻤﺎﻳﯽ را ﺑﺎز ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ ﮔﺮوﻩ‬
    ‫ﻣﺮدان و ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺻﻔﻮف زﻧﺎن ﺑﺮاﻩ ﻣﯽ اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﮏ و ﺗﺸﻮﻳﻖ‬
    ‫ﻳﮏ دو ﺑﻠﻨﺪﮔﻮﯼ دﺳﺘﯽ‪ ،‬ﺷﻌﺎر ﻣﯽ دادﻧﺪ و ﭘﻴﺶ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش ﮔﺮدهﻤﺎﻳﯽ و‬
    ‫راهﭙﻴﻤﺎﻳﯽ ﻧﻴﺰ رﻳﺸﻪ در ﻣﺮاﺳﻢ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ و ﻋﺎﺷﻮرا داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
    ‫ﻋﺰادارﯼ ﺳﺮور ﺷﻬﻴﺪان‪ ،‬ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ هﺎ‪ ،‬هﻴﺌﺖ هﺎ و ﻣﺴﺎﺟﺪ )ﮐﻪ‬
    ‫ﺣﺪود ‪ ١٠‬هﺰار ﻓﻘﺮﻩ ﻣﻴﺸﺪﻧﺪ(‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺮﺗﺐ اﺟﺎزﻩ‬
    ‫ﮔﺮدهﻤﺎﻳﯽ و ﺗﻈﺎهﺮات ﻣﺬهﺒﯽ ﭼﻨﺪهﺰار ﻧﻔﺮﻩ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁن ﻣﺮاﺳﻢ ﮐﻪ در زﻣﺎن‬
    ‫رﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﺳﻘﻮط وﯼ دوﺑﺎرﻩ ﺑﺎب ﮔﺸﺖ و ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
    ‫ﺑﺎزارﻳﺎن ﻣﺘﻤﮑﻦ‪ ،‬در اواﺧﺮ دورﻩ ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺟﻮاﻧﺎن‬
    ‫ﻣﺤﻞ ﻃﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ ﺑﺮاﯼ ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ‪ ،‬ﻋﺎﺷﻮرا‪ ،‬ﻧﻴﻤﻪ ﺷﻌﺒﺎن و ﻏﻴﺮﻩ؛ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ‬
    ‫ﺗﻤﺮﻳﻦ هﻤﺎهﻨﮕﯽ و ﮐﺎر ﮔﺮوهﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﻃﯽ راهﭙﻴﻤﺎﻳﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺳﻴﻨﻪ زدن و‬
    ‫زﻧﺠﻴﺮ زدن ﺑﻪ ﺧﻠﺴﻪ اﯼ ﻏﺮﻳﺰﯼ و روﺣﺎﻧﯽ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ‪ ،‬از وﺣﺸﺖ ﺁﺳﻴﺐ ﺑﺪﻧﯽ‬
    ‫ﻣﺼﻮﻧﻴﺖ ﮐﺴﺐ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬هﻴﭻ اﺣﺴﺎﺳﯽ ﻗﻮﻳﺘﺮ از ﺁن ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ در ﮔﺮوﻩ‬
    ‫ﺑﺮادراﻧﺖ ذوب ﺷﻮﯼ‪ ،‬در ﺳﺎﻳﻪ اﻳﻤﺎﻧﯽ ﺳﺎدﻩ ﮐﻪ از ﻃﻔﻮﻟﻴﺖ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ اﯼ ﭘﻨﺎﻩ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪300‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﮕﻴﺮﯼ و ﺑﺎ ﻓﺮﻳﺎد زدﻧﻬﺎ و ﻣﺸﺖ ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ ﮐﻮﺑﻴﺪﻧﻬﺎﯼ ﻏﺮﻳﺰﯼ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﯽ‬
    ‫ﺷﻴﻄﺎن ﺻﻔﺖ روﯼ!‬

    ‫از هﻤﺎن روزهﺎﯼ اول ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺳﺒﻌﻴﺖ ﭼﻤﺎﻗﺪاران )اﻣﻨﻴﺘﯽ هﺎﯼ‬
    ‫ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﯽ و اوﺑﺎش ﻣﺰدور( و ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ ﺁﺷﻨﺎ ﺷﺪﻧﺪ؛ ﻣﺮدان‬
    ‫ﺟﺴﻮرﺷﺎن ﭼﻮب و ﭼﺎﻗﻮ و زﻧﺠﻴﺮ‪ ،‬و زﻧﺎن هﻢ ﮐﺎرد ﺁﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ و ﻗﻴﭽﯽ ﺧﻴﺎﻃﯽ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ دﻓﺎع ﺑﺮﻣﻴﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ در ﺻﻮرت ﺣﻤﻠﻪ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮان‪ ،‬ﻣﺘﻔﺮق ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و‬
    ‫ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت دﻓﺎﻋﯽ و ﺣﺘﯽ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎز اﺷﮏ ﺁور را ﺑﺎ ﺁﺗﺶ زدن‬
    ‫ﻻﺳﺘﻴﮏ اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ هﺎ ﺧﻨﺜﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮاﯼ ﮐﻢ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮐﺮدن ﮔﻠﻮﻟﻪ هﺎﯼ ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﯽ‬
    ‫و ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﺑﺎﺗﻮن‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻻﻳﻪ ﻟﺒﺎس اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﭘﻮﺷﻴﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن‪ ،‬ﺑﻪ‬
    ‫ﺑﺎﻧﮑﻬﺎ و ﻣﻮﺳﺴﺎت دوﻟﺘﯽ هﻢ ﺑﺎ ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﭼﻤﺎق و ﺑﻤﺐ ﺑﻨﺰﻳﻨﯽ ﺿﺮﺑﻪ ﻣﻴﺰدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن‬
    ‫دﻳﮕﺮ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن روﺷﻨﻔﮑﺮ و درس ﺧﻮاﻧﺪﮔﺎن ﻣﻮدب ﺷﻬﺮﯼ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺪون‬
    ‫ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﮐﺘﮏ ﺑﺨﻮرﻧﺪ‪ .‬روﺳﺘﺎ زادﮔﺎن ﻧﺘﺮس و ﺟﻨﻮب ﺷﻬﺮﻳﻬﺎﯼ ﻗﻠﺪر ﺑﻮدﻧﺪ؛‬
    ‫از هﻤﺎن ﻗﻤﺎش ﮔﺎردﻳﻬﺎ و ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻠﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺿﺮﺑﻪ را ﺑﺎ ﺿﺮﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ‬
    ‫دهﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﻌﺪ از هﺮ راهﭙﻴﻤﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ در ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬دود و ﺑﻮﯼ‬


    ‫ﻻﺳﺘﻴﮏ هﺎﯼ ﺳﻮﺧﺘﻪ‪ ،‬ﻓﺮش ﺧﺮدﻩ ﺷﻴﺸﻪ هﺎﯼ ﺷﮑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺠﺮوﺣﻴﻦ و ﮐﺸﺘﮕﺎن‬
    ‫ﺑﺮﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪﻩ و اﻟﺒﺘﻪ ﺻﺪهﺎ ﺟﻔﺖ ﮐﻔﺶ و ﮐﻼﻩ اﻓﺘﺎدﻩ و ﭼﻮب و ﺳﻨﮓ رﻳﺨﺘﻪ‪ .‬ﺷﺎﻩ‬
    ‫اﻳﻨﻬﺎ را ﻣﻴﺪﻳﺪ و از ﻳﺎﻓﺘﻦ راﻩ ﺣﻞ ﻋﺎﺟﺰ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ .‬روش ﺳﺮﮐﻮب ﺧﺸﻦ و ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ‬
    ‫اش ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ از هﻤﺎن روز اول ﮐﺜﻴﺮﯼ را ﮐﺸﺘﻪ و ﻣﺠﺮوح ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻇﺎهﺮًا‬
    ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻌﮑﻮس ﻣﻴﺪاد و ﻋﺰادارﯼ و ﺗﻈﺎهﺮات ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ را در ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط ﮐﺸﻮر‬
    ‫اﻳﺠﺎد ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬ﺟﺴﻢ ﺑﻴﻤﺎر ﺷﺎﻩ و ذهﻦ ﺑﺪﺑﻴﻨﺶ هﻢ ﻗﻮاﯼ اﻧﺪﻳﺸﻪ و اﺳﺘﺪﻻل را ﮐﺪر‬
    ‫ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ و ﺣﺘﯽ ﺑﻌﻀﯽ روزهﺎ وﻳﺮا ﺑﻪ ﺷﮏ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ هﻤﻪ ﻗﻀﺎﻳﺎ‬
    ‫ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و اﻧﮕﻠﻴﺲ اﺳﺖ! ﺷﺎﻳﺪ ﺁﻧﻬﺎ از دﺳﺖ رﻓﺘﺎر ﺳﻮدﺟﻮﻳﺎﻧﻪ اش در‬

    ‫‪301‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اوﭘﮏ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ اﻧﺪ و دارﻧﺪ ﻣﺠﺎزاﺗﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻃﺮﻩ ﭘﺪرش را ﮐﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻴﻬﺎ از‬
    ‫اوج ﻗﺪرت در ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪ ذﻟﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﺑﺎ ﻗﻀﻴﻪ ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﮐﻪ‬
    ‫ﻣﺼﺪق را ﻳﮏ روزﻩ ﺳﺮﻧﮕﻮن ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﻣﻴﺰد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ‬
    ‫اﻳﻨﻬﻢ ﮐﺎر ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ؛ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ اﻳﺮان را وﻳﺮان و او را ﺁوارﻩ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽ‬
    ‫ﺗﺮﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ روﺳﺎﯼ ﺳﺎواﮎ و ﭘﻠﻴﺲ هﻢ دﺳﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ هﻤﻴﻦ رﺳﺘﺎﺧﻴﺰﻳﻬﺎ و‬
    ‫ﻓﺮاﻣﺎﺳﻮﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﭘﺸﺖ ﭘﺮدﻩ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ‪ .‬ﺁﺧﻮﻧﺪهﺎ را ﮐﻪ هﻤﻴﺸﻪ ﺟﻴﺮﻩ ﺧﻮار اﻧﮕﻠﻴﺲ‬
    ‫ﻣﻴﺪاﻧﺴﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺁﺧﺮﻳﻦ روزهﺎﯼ او هﻢ ﻓﺮا رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ هﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬
    ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﯽ ﺳﺨﺘﺘﺮ و ﻣﺠﺎزاﺗﯽ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ در اﻧﺘﻈﺎرش ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺳﺎزش ﺑﻬﺘﺮ‬
    ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ ﮔﺮوهﻴﺸﺎن ﮐﻨﺎر ﺁﻣﺪن‪.‬‬

    ‫ﺷﺎﻩ ﻏﺮق در اﻓﮑﺎر ﻣﺘﻨﺎﻓﺮ‪ ،‬ﺑﻪ روﺷﻬﺎﯼ ﻣﺘﻀﺎدﯼ ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
    ‫ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﯽ ﺗﺼﻤﻴﻤﯽ و ﺗﺮدﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ اﯼ از ﺿﻌﻒ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ را در‬
    ‫ﻣﺒﺎرزﻩ ﺟﺴﻮرﺗﺮ ﮐﺮد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺣﺎﻻ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ را ﮐﻪ در ﻧﻘﻄﻪ اﯼ اﻣﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪ‬
    ‫ﺑﻮد و ﺑﺮاﺣﺘﯽ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﮐﻨﺪ و اﻋﻼﻣﻴﻪ و ﻧﻮار ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ‬
    ‫ﺧﻮد ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻤﺎم ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﺿﺪ رژﻳﻢ ﺗﺤﺖ ﻧﺎم او ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺬﻳﺮش‬
    ‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮاﯼ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻬﻞ و ﺁﺳﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﻬﺮﻩ اﯼ ﭘﺪراﻧﻪ داﺷﺖ و‬
    ‫ﻣﺠﺘﻬﺪ و ﻣﺮﺟﻊ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﭼﭙﯽ هﺎ و ﻣﻠﻴﮕﺮاﻳﺎن ﻧﻴﺰ ﺁن ﭘﻴﺮﻣﺮد ‪ ٧۶‬ﺳﺎﻟﻪ ﺳﻤﺒﻠﯽ‬
    ‫ﻻ ﻣﻼﻳﺎن را ﺟﺪﯼ ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ذرﻩ اﯼ ﮔﻤﺎن‬
    ‫ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﮐﻪ اﺻﻮ ً‬
    ‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﭘﯽ اﻋﻤﺎل ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و واهﻤﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺁﺧﻮﻧﺪهﺎ‬
    ‫ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺣﺎﮐﻤﺎﻧﯽ ﻇﺎﻟﻤﺘﺮ از ﺷﺎﻩ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در دورﻩ اﺧﺘﻨﺎق هﻤﺎﻳﻮﻧﯽ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﻧﻪ "ﮐﺸﻒ‬
    ‫اﻻﺳﺮار" را دﻳﺪﻩ و ﻧﻪ "وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ" را ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ داﺷﺘﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ‬
    ‫اﻟﻤﺴﺎﻳﻞ ﺧﻤﻴﻨﯽ هﻢ ﺟﺮم و زﻧﺪان داﺷﺖ! ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ و ﺑﯽ اﻃﻼع از ﺁﻧﭽﻪ‬
    ‫درﮔﺬﺷﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺁﻧﭽﻪ در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ ،‬هﺮ دﺳﺘﻪ اﯼ ﻣﯽ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪ ﮐﻪ ﺁﺧﻮﻧﺪ را‬
    ‫ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد اﻳﻨﻄﻮر ﮐﻨﺘﺮل ﮐﺮد و ﺁﻧﻄﻮر ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺖ! ﺑﺮاﯼ ﺁن‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪302‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺧﻴﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬اﺻﻞ ﮐﺎر ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدن ﺷﺎﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺜﻞ اژدهﺎﻳﯽ ‪ ٢۵‬ﺳﺎل ﺑﺮ ﺗﻤﺎم‬
    ‫ﺟﻨﺒﻪ هﺎﯼ ﺣﻴﺎت ﮐﺸﻮر ﺳﻠﻄﻪ اﯼ ﻧﻔﺲ ﮔﻴﺮ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻣﻴﺪ رﻓﺘﻦ ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ روح ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺑﻠﻴﺲ هﻢ ﺑﻔﺮوﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﭘﻴﺮﻣﺮدﯼ ﺑﯽ ﺁزار ﺑﻴﺶ‬
    ‫ﻧﺒﻮد! اﻣﺎ اﮔﺮ در ﻣﻴﺎن دﺷﻤﻨﺎن ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺳﺮﮐﻮب ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ اش و ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
    ‫ﻗﺪرﺗﻨﻤﺎﻳﯽ هﺎﯼ ﺗﺤﻘﻴﺮﺁﻣﻴﺰش‪ ،‬اﺗﺤﺎد ﮐﺎﻣﻞ ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎ ﺑﻮد‪ ،‬دوﺳﺘﺎن ﺷﺎﻩ اﻧﺪﮎ ﺑﻮدﻧﺪ‬
    ‫و ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ‪.‬‬

    ‫ﻇﺎهﺮًا ﺷﺎﻩ ﺳﺎدﻩ ﻟﻮﺣﺎﻧﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﻴﮑﺮد و از ﺗﻪ دل ﺧﺮﺳﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻤﻪ ﺁن "ﺟﺎن‬
    ‫ﻧﺜﺎران" و "ﻏﻼﻣﺎن ﺧﺎﻧﻪ زاد" ﮐﻪ هﺮ ﺳﺎل ﺑﻪ دﺳﺘﺒﻮﺳﺶ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ و ﺳﮑﻪ ﻣﯽ‬
    ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬واﻗﻌًﺎ دوﺳﺘﺶ داﺷﺘﻨﺪ و از ﺟﺎن و دل ﻓﺪاﺋﻴﺶ ﺑﻮدﻧﺪ! اﻣﺎ ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ‬
    ‫ﺧﺪﻣﺎﺗﺶ اﻳﺮان را از ﺗﻪ ﭼﺎﻩ ﻓﻘﺮ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﻗﻠﻪ ﺛﺮوت رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد؛ ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ‬
    ‫ﺗﻬﺮان ﻗﺒﻞ از ﺣﮑﻮﻣﺘﺶ ﺣﺘﯽ ﺁب ﻟﻮﻟﻪ ﮐﺸﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺣﺎﻻ ﭘﺮ از ﺁﺳﻤﺎن ﺧﺮاش‬
    ‫ﺑﻮد؛ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﻴﻮﻩ ﻣﻐﺮوراﻧﻪ و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﯽ دﻟﻴﻠﺶ هﻤﻪ از او ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬
    ‫ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﻴﭽﮑﺲ او را ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺖ!‬

    ‫ﺷﺎﻳﺪ ﺁﺧﺮﻳﻦ دوﺳﺘﺪار واﻗﻌﯽ او اﺳﺪاﻟﻪ ﻋﻠﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ درﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﺎر‬
    ‫اﮐﺜﺮا ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
    ‫ً‬ ‫ﻧﺼﻴﺤﺖ هﺎﯼ ﻧﻴﺶ دار و ﮔﺮﻣﯽ ﻣﺤﺒﺘﺶ را ﺑﻪ ﮔﻮر ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ‬
    ‫ﻣﮕﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ دور ﺷﻴﺮﻳﻨﯽ‪ .‬ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧﯽ ﺑﻴﺸﺮم ﮐﻪ ﺳﺨﺖ ﻣﺸﻐﻮل دزدﯼ و‬
    ‫دﻻﻟﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻرﯼ ﺟﻤﻊ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻟﻨﺪن ﻳﺎ ﻟﻮس ﺁﻧﺠﻠﺲ ﺑﺮوﻧﺪ‪.‬‬
    ‫هﻤﺴﺮش ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﻃﺒﻌﯽ روﺷﻨﻔﮑﺮ و ﺁزاد اﻧﺪﻳﺶ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﺶ ﻧﻤﯽ ﻧﺸﺴﺖ و‬
    ‫ﺷﺎﻩ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ او و اﻃﺮاﻓﻴﺎن "اﻧﺘﻠﮏ ﺗﻮاﻟﺶ" را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ ارﺗﺶ‬
    ‫ﻋﺰﻳﺰش ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪ اﯼ هﻴﺠﺎن زدﻩ‪ ،‬ﺛﻠﺚ ﺛﺮوت ﮐﺸﻮر را ﺧﺮﺟﺶ ﻣﻴﮑﺮد‬
    ‫و هﺮ ﺳﺎل ﺑﺮاﻳﺶ ﺗﺎﻧﮑﯽ ﺟﺪﻳﺪ و هﻮاﭘﻴﻤﺎﻳﯽ ﻣﺪرن ﻣﯽ ﺧﺮﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ هﻢ‬
    ‫اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻧﺪاﺷﺖ! ﻣﮕﺮ ﻣﻴﺸﺪ ﺗﻬﺪﻳﺪ رزم ﺁرا را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد‪ ،‬ﻳﺎ ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﻗﺮﻩ ﻧﯽ‪،‬‬
    ‫ﻳﺎ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺗﺮس از ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎﯼ ﺗﻴﻤﻮر ﺑﺨﺘﻴﺎر؟ واهﻤﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ دﺳﺖ اﻣﺮاﯼ‬

    ‫‪303‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ارﺗﺶ را ﺑﺎز ﮔﺬارد‪ ،‬ﺁﻧﺎن ﺑﻬﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻳﮏ ﺷﺒﻪ ﮐﺎرش را ﺗﻤﺎم ﮐﻨﻨﺪ! ﻏﺮق اﻳﻦ‬
    ‫ﺗﺸﻮﻳﺸﺎت و ﻣﻌﺬب از ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﻻﻋﻼج ﺳﺮﻃﺎن‪ ،‬در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ١٩٧٨‬ﺷﺎﻩ ﻇﺎهﺮًا‬
    ‫ﻣﻘﺘﺪر اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺎﻧﺪوﻟﯽ ﮐﻪ ﺣﺮﮐﺘﺶ روز ﺑﺮوز ﮐﻨﺪﺗﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻴﻦ ﻣﻮاﺿﻊ‬
    ‫ﺳﺎزش ﮐﺎراﻧﻪ و ﺳﺮﮐﻮب ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ ﻧﻮﺳﺎن ﻣﻴﺰد‪.‬‬

    ‫رﮐﺲ ﺁﺑﺎدان و ﻣﻴﺪان ژاﻟﻪ‬


    ‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻒ ﺷﻮرﺷﻬﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﺳﺎزش و اﺻﻼﺣﺎت ﺧﺘﻢ ﻣﻴﺸﺪ و ﻳﺎ‬
    ‫ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ ﺑﻴﺮاﻩ ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ ﺧﻮﻧﻴﻦ و ﻳﺎ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف‬
    ‫ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﺮﺟﻊ ﻃﺮاز اول ﻣﻘﻴﻢ در اﻳﺮان )ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ‪ ،‬ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﯽ و ﻣﺮﻋﺸﯽ‬
    ‫ﻧﺠﻔﯽ( ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺳﻘﻮط ﺷﺎﻩ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻈﺎم ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ اﺟﺮاﯼ ﻗﻮاﻧﻴﻦ‬
    ‫ﮐﺸﻮر ﮐﻪ در ﺗﺌﻮرﯼ ﺁزادﯼ هﺎﯼ ﻓﺮدﯼ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و هﻤﭽﻨﻴﻦ رﺳﻤﻴﺖ ﻣﺬهﺐ‬
    ‫ﺷﻴﻌﻪ را ﻓﺮاهﻢ ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬ﭘﺎﻓﺸﺎرﯼ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺮاﯼ ﺁرام ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻣﻴﺎﻧﻪ رو ﺧﻮد‪ ،‬در اﺑﺘﺪاﯼ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺷﺎﻩ دﺳﺖ ﺑﻪ‬
    ‫اﻗﺪاﻣﺎت ﺁﺷﺘﯽ ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ زد‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻣﻨﻔﻮر ﺳﺎواﮎ )ﺗﻴﻤﺴﺎر ﻧﺼﻴﺮﯼ( را از ﮐﺎر‬
    ‫ﺑﺮﮐﻨﺎر ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮﯼ ﺟﺪﻳﺪ )ﺷﺮﻳﻒ اﻣﺎﻣﯽ( از اﺻﻞ و ﻧﺴﺐ روﺣﺎﻧﯽ ﺑﺮ‬
    ‫ﺳﺮ ﮐﺎر ﺁورد‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ را ﻣﻨﺴﻮخ ﮐﺮد و ﭘﺨﺶ ﻓﻴﻠﻢ هﺎﯼ ﻣﺒﺘﺬل را‬
    ‫ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺪﻳﺪﯼ هﻢ دﺧﺎﻟﺖ و ﺳﻮدﺟﻮﻳﯽ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ در‬
    ‫ﻗﺮاردادهﺎﯼ ﻣﺎﻟﯽ و ﭘﺮوژﻩ هﺎﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ را ﻣﺤﺪود ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺗﻨﺪروهﺎ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻧﻔﺮ از رهﺒﺮان راهﭙﻴﻤﺎﻳﯽ هﺎ را دﺳﺘﮕﻴﺮ و زﻧﺪاﻧﯽ‬
    ‫ﮐﺮد‪" .‬ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان" هﻢ ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻈﺎهﺮات در ﺷﻬﺮهﺎ ﺧﻴﻠﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪﻩ‪،‬‬
    ‫اوﺿﺎع ﺁرام ﻣﻴﮕﺮدد و ﺧﻄﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﯼ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ رژﻳﻢ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﺷﺘﺒﺎهﺸﺎن‪ ،‬ﺧﻴﻠﯽ هﻢ ﻧﻤﻴﺘﻮان ﺑﻪ ﻣﻔﺴﺮان ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ‬


    ‫ﺧﺮدﻩ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﻧﻘﻼب ﻋﻈﻴﻤﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ ‪ ۶‬ﻣﺎﻩ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪304‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ و ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻤﺎم ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺣﺎﺻﻞ از‬
    ‫ﺷﻮﮎ ﻧﻔﺘﯽ‪ ،‬اﻳﺮان هﻤﭽﻨﺎن در ﭘﻮل ﻏﻮﻃﻪ ﻣﻴﺨﻮرد و ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺷﻬﺮﯼ‬
    ‫)ﻣﻮﺗﻮر راهﺒﺮ اﻧﻘﻼب( از ﻟﺤﺎظ ﻣﺎدﯼ در ﺑﺤﺮان ﺑﺴﺮ ﻧﻤﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺳﺮﮐﻮب‬
    ‫ﺗﻈﺎهﺮات و ﺁزار زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ هﻢ در ﺗﻤﺎم ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﻨﻄﻘﻪ راﻳﺞ ﺑﻮدﻩ و‬
    ‫هﺴﺖ؛ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺧﻴﻠﯽ ﺑﺪﺗﺮ از ﻣﻮرد ﺷﺎﻩ )ﻣﺜﻞ ﺻﺪام و ﺁل ﺳﻌﻮد(‪ .‬ﺧﻴﻠﯽ از‬
    ‫ﮐﺸﻮرهﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺣﺘﯽ هﺮ ﺳﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮﯼ‪ ،‬ﺿﺪﻳﺖ ﻣﺬهﺒﯽ و ﻓﻘﺮ‬
    ‫اﻗﺘﺼﺎدﯼ را ﺑﺎ هﻢ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ )ﻣﺜﻞ ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺳﻮرﻳﻪ و ﻣﺮاﮐﺶ( اﻣﺎ دﭼﺎر اﻧﻘﻼﺑﯽ‬
    ‫ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻳﺮان ﻧﺸﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫اﻧﻘﻼب اﻳﺮان در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ و ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﻳﮕﺎﻧﻪ و ﺑﯽ ﻧﻈﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﻗﺒﻞ از ﺁن‬
    ‫و ﻧﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﮐﻪ ‪ ٢٩‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬هﻴﭻ اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
    ‫ﺗﻤﺎم ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎ در دول اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ )ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪،‬‬
    ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬ﻳﻤﻦ‪ ،‬اﺗﻴﻮﭘﯽ‪ ،‬ﺳﻮﻣﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺳﻮرﻳﻪ و ﻟﻴﺒﯽ(‪ ،‬ﺑﺠﺰ‬
    ‫اﻟﺠﺰاﻳﺮ ﮐﻪ اﻧﻘﻼﺑﯽ اﺳﺘﻘﻼل ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻗﻮاﯼ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ در‬
    ‫ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﺎﻳﺮ ﮐﺸﻮرهﺎ هﻢ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻳﺮان )ﺑﺪون وﺟﻮد ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻨﮕﯽ‪،‬‬
    ‫ﻗﺤﻄﯽ ﻳﺎ اﺷﻐﺎل ﻗﻮاﯼ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ( ﮐﻢ ﻧﻈﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬روﺳﻴﻪ و ﺁﻟﻤﺎن ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﮑﺴﺖ در‬
    ‫ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﯽ و ﻗﺤﻄﯽ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺷﮑﺴﺖ در ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﺳﯽ ﺳﺎﻟﻪ و‬
    ‫ﻗﺤﻄﯽ‪ ،‬و ﭼﻴﻨﯽ هﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮان ژاﭘﻨﯽ ﺑﻪ اﻧﻘﻼب دﺳﺖ زدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﯽ‬
    ‫هﻤﺘﺎﻳﯽ و ﮐﻢ ﻧﻈﻴﺮﯼ ﺑﻌﻼوﻩ ﺗﺠﺎرب ﺳﺨﺖ ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﺮوزﯼ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﻪ هﺰار و ﻳﮏ‬
    ‫ﺗﺌﻮرﯼ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺁﻣﻴﺰ و ﺧﻴﺎل ﭘﺮدازاﻧﻪ در ﻣﻮرد ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺮﻣﻮز ﭘﺸﺖ ﭘﺮدﻩ و‬
    ‫ﻧﻘﺸﻪ هﺎﯼ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﮏ "از ﻣﺎ ﺑﻬﺘﺮان" ﻣﻨﺠﺮ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮوﻩ ﮐﺜﻴﺮﯼ هﻢ‬
    ‫اﻓﺴﻮس ﻣﯽ ﺧﻮرﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﻣﺜﻞ ﭼﻨﺪﻳﻦ و ﭼﻨﺪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬از‬
    ‫ﻃﺮﻳﻖ اﺻﻼﺣﺎت ﺗﺪرﻳﺠﯽ از ﺳﻘﻮط ﻧﺠﺎت ﻧﻴﺎﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻤﺎم ﺁن ﺧﻴﺎﻻت و اﻓﺴﻮس‬
    ‫هﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ واﻗﻌﻴﺖ ﺣﻮادث ﺁﺗﺸﻴﻦ و ﭘﺮﺷﺘﺎب اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ را اﻧﮑﺎر ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫‪305‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺁﺗﺶ ﺳﻮزﯼ ﺟﺎﻧﮕﺪاز ﺳﻴﻨﻤﺎ رﮐﺲ ﺁﺑﺎدان در ﺳﺎﻟﮕﺮد ﮐﻮدﺗﺎﯼ ‪ ٢٨‬ﻣﺮداد‪ ،‬ﮐﻪ‬
    ‫ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺮگ ﻓﺠﻴﻊ ‪ ٣٨٠‬ﻧﻔﺮ در ﻳﮑﯽ از ﻣﺤﻼت ﻓﻘﻴﺮ و ﺷﻮرش زدﻩ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺷﻌﻠﻪ‬
    ‫ﺗﻈﺎهﺮات را دوﺑﺎرﻩ ﻣﻠﺘﻬﺐ ﻧﻤﻮد‪ .‬هﺮﮔﺰ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﮕﺸﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺒﺐ واﻗﻌﯽ ﭼﻪ‬
    ‫ﮔﺮوهﯽ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺟﻨﺎﻳﺎت ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬اﻳﻦ وﺻﻠﻪ ﺑﺴﺎدﮔﯽ ﺑﻪ رژﻳﻢ‬
    ‫ﺷﺎﻩ ﭼﺴﺒﻴﺪ‪ .‬اﺟﺴﺎد ﺳﻮﺧﺘﻪ و ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ داﻏﺪار‪ ،‬ﺁﺑﺎدان را ﺑﻪ ﺷﻮرش اﻧﺪاﺧﺖ و‬
    ‫ﭘﺸﺖ ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ را ﺑﻪ ﻟﺮزﻩ‪ .‬ﺗﺄﺛﻴﺮ رواﻧﯽ اﻳﻦ واﻗﻌﻪ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
    ‫ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﻩ در ﺗﻈﺎهﺮات ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ را ﻳﮑﺸﺒﻪ دﻩ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻤﻮد! ﺣﺎﻻ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﺮ‬
    ‫روز در ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺻﺪ هﺰار ﻧﻔﺮ از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺷﻬﺮ رژﻩ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ و ﻓﺮﻳﺎدهﺎﯼ‬
    ‫"ﺗﺎ ﻣﺮگ ﺷﺎﻩ ﺧﺎﺋﻦ ﻧﻬﻀﺖ اداﻣﻪ دارد" ‪" ،‬ﺣﺰب ﻓﻘﻂ ﺣﺰب اﻟﻪ‪ ،‬رهﺒﺮ ﻓﻘﻂ روح‬
    ‫اﻟﻪ" و "اﺳﺘﻘﻼل‪ ،‬ﺁزادﯼ‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ" ﺳﺮ ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻩ ﮐﻪ از روش‬
    ‫ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻣﺪﺗﺶ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در اوﻟﻴﻦ ﺳﺎﻋﺎت ‪ ٧‬ﺗﻴﺮ ﺑﻪ‬
    ‫ﺟﺎﻧﺐ ﺳﺮﮐﻮب و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﻧﻮﺳﺎن ﻧﻤﻮد و اﻋﻼم ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺗﻴﻤﺴﺎر‬
    ‫اوﻳﺴﯽ هﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺎﻣﻮر ﺳﺮﮐﻮب ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺗﻈﺎهﺮ‬
    ‫ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اوﻳﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺷﻮرﺷﻴﺎن ‪١۵‬‬
    ‫ﺧﺮداد را ﺑﻪ ﺧﺎﮎ و ﺧﻮن ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﮔﺎرد ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ را در ﺷﻬﺮ‬
    ‫ﻣﺴﺘﻘﺮ و ﺁﻣﺎدﻩ ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻣﻴﺪان ژاﻟﻪ ‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﺮوﯼ ﺗﻮدﻩ ﻣﺮدم ﺁﺗﺶ‬
    ‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﮔﺸﻮدﻧﺪ و هﺰار ﺗﻦ را ﮐﺸﺘﻪ و زﺧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﮐﺸﺘﺎر ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ‬
    ‫ﻣﻴﺪان ژاﻟﻪ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ رژﻳﻢ را رﻗﻢ زد‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ اﻋﻼم ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺁن‬
    ‫ﮐﺸﺘﺎر ﺟﺎﻧﮕﺪاز‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻣﻮﻗﺘًﺎ از ﺗﻈﺎهﺮات و روﻳﺎروﻳﯽ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﭘﺮهﻴﺰ ﻧﻤﻮدﻩ‪،‬‬
    ‫ﺑﻪ روش ﺗﺤﺼﻦ و اﻋﺘﺼﺎﺑﺎت ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ هﻢ زﻟﺰﻟﻪ‬
    ‫ﻓﺠﻴﻊ ﻃﺒﺲ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺮگ هﺰاران ﺗﻦ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺗﻮﺟﻬﺎت را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ‬
    ‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪306‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ زﻟﺰﻟﻪ ﻃﺒﺲ‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻠﯽ– ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ و‬
    ‫دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻏﻴﺮ ﮐﺎراﯼ دوﻟﺘﯽ را دور زدﻩ و ﺣﺘﯽ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ‪،‬‬
    ‫هﻤﺎهﻨﮕﯽ و ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﮐﻤﮑﻬﺎﯼ ﻣﺮدﻣﯽ و ﻣﺴﺎﻋﺪت ﺑﻪ ﻣﺠﺮوﺣﻴﻦ و ﺁوارﮔﺎن‪،‬‬
    ‫هﻢ ﺑﻪ دﺳﺘﺠﺎت اﻧﻘﻼﺑﯽ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ و ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ داد و هﻢ ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﺧﻮد ﺟﻮش‬
    ‫ﺁﻧﺎن را در ﻗﻴﺎس ﺑﺎ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻓﺎﺳﺪ و ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎﯼ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺁﺷﮑﺎر ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻏﻢ و اﻧﺪوﻩ‬
    ‫‪ ٢۵‬هﺰار ﮐﺸﺘﻪ ﻃﺒﺲ ﺑﺮ داغ ﭼﻨﺪ هﺰار ﮐﺸﺘﻪ و زﺧﻤﯽ ﺷﻮرﺷﻬﺎﯼ ﺷﻬﺮﯼ اﺿﺎﻓﻪ‬
    ‫ﺷﺪ و در ﮔﻠﻮﯼ ﻣﺮدم ﻋﻘﺪﻩ اﯼ ﮔﺸﺖ ﮐﻪ در ﭘﺎﻳﻴﺰ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﺷﺎﻩ ﻣﻴﺮود‬
    ‫ﺑﺎ ﺁﻏﺎز ﺳﺎل ﺗﺤﺼﻴﻠﯽ در ﭘﺎﻳﻴﺰ ﺁﻧﺴﺎل‪ ،‬ﺟﻮاﻧﺎن اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑﻪ ﮐﻼس هﺎﯼ داﻧﺸﮕﺎﻩ و‬
    ‫ﺣﻴﺎط ﻣﺪرﺳﻪ هﺎ رﻓﺘﻨﺪ و ﺁﻧﭽﻪ از ﺟﻨﺎﻳﺎت ﺷﺎﻩ دﻳﺪﻩ و ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺁﻧﭽﻪ از‬
    ‫روﺷﻬﺎﯼ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﮕﻨﺎن ﻳﺎد دادﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﻳﻨﺒﺎر ﮐﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‬
    ‫داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮان ﺗﻈﺎهﺮات ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﺎرد ﺑﺮوﻳﺸﺎن ﺁﺗﺶ ﮔﺸﻮد؛ ﻧﺎﮔﻬﺎن در ﻣﺪارس‬
    ‫هﻢ ﺑﺎز ﺷﺪ و داﻧﺶ ﺁﻣﻮزان ﺑﻪ ﺷﻮرﺷﯽ ﭼﻨﺪ روزﻩ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﻬﻨﻪ ﺷﻬﺮ را ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮕﯽ ﻣﺨﺮوﺑﻪ و دود زدﻩ ﻣﺒﺪل ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ادارات و ﺻﻨﺎﻳﻊ دوﻟﺘﯽ )ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‬
    ‫ﻧﻔﺖ( ﻧﻴﺰ در هﻤﺪردﯼ ﺑﺎ ﮐﻮدﮐﺎن و ﺑﺮادران ﻣﺼﺪوم و ﻣﻘﺘﻮل ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ‬
    ‫اﻋﺘﺼﺎب و ﺗﺤﺼﻦ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﭼﺮخ ﺗﻮﻟﻴﺪات و ﻋﺎﻳﺪات ﮐﺸﻮر را ﻓﻠﺞ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
    ‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﻋﺰم اﻧﻘﻼﺑﯽ‪ ،‬ﺷﺎﻩ دوﺑﺎرﻩ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ اﺻﻼﺣﺎت ﻧﻴﻢ ﺑﻨﺪ‬
    ‫و دﻳﺮ وﻗﺖ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ ﺷﺎﻩ در اﻗﺪاﻣﯽ ﺑﺎور ﻧﮑﺮدﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﺻﺪاﻳﯽ ﻟﺮزان و ﭼﻬﺮﻩ اﯼ ﻏﻤﮕﻴﻦ‪،‬‬
    ‫از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‪ ،‬ﻣﺮدم اﻳﺮان را ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻗﺮار داد و اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ "ﺻﺪاﯼ‬
    ‫اﻧﻘﻼﺑﺸﺎن" را ﺷﻨﻴﺪﻩ اﺳﺖ و ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﻨﻴﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ! ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت‪،‬‬
    ‫ﺣﺰب رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ را ﻣﻨﺤﻞ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮐﺜﻴﺮﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪﮔﺎن‬
    ‫اﺧﻴﺮ را ﺁزاد ﺳﺎﺧﺖ و ﮔﺮوهﯽ از ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺑﺪ ﻧﺎم‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻧﺼﻴﺮﯼ و هﻮﻳﺪا را ﺑﻪ‬

    ‫‪307‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫زﻧﺪان اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﺟﻮاﻧﺎن اﻧﻘﻼﺑﯽ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺿﻌﻒ ﺑﻮد و‬
    ‫ﻓﺮارﺳﻴﺪن زﻣﺎن ﺿﺮﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﯽ را ﻧﻮﻳﺪ ﻣﻴﺪاد‪.‬‬

    ‫ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﺣﺎﻻ در ﭘﺎرﻳﺲ ﺑﻪ اﻧﺒﻮﻩ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن اﻧﺠﻤﻦ هﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ و ﻓﻌﺎﻟﻴﻦ ﻣﻠﯽ–‬
    ‫ﻣﺬهﺒﯽ )ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﺻﺪر‪ ،‬ﻳﺰدﯼ و ﻗﻄﺐ زادﻩ( ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮد و از ﻃﺮﻳﻖ ﻗﻮﻩ‬
    ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺗﻔﺴﻴﺮ "ﺧﻼق" اﻳﻨﺎن ﺑﻪ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻏﺮﺑﯽ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ را‬
    ‫ﺑﻪ ﺑﻠﻨﺪﮔﻮﻳﯽ ﺟﻬﺖ اﺷﺎﻋﻪ ﭘﻴﺎم اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺧﻮد ﻣﺒﺪل ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ رادﻳﻮ ﺑﯽ ﺑﯽ ﺳﯽ‬
    ‫هﻢ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻓﺎرﺳﻴﺶ ﺗﻨﻬﺎ ﺻﺤﺒﺖ از ﺗﻈﺎهﺮات اﻳﺮان و ﺁﺧﺮﻳﻦ اﻋﻼﻣﻴﻪ هﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬اﺧﺒﺎر ﺷﻮرﺷﻬﺎ و ﺗﻈﺎهﺮات ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﭘﺎﻳﻴﺰ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﮐﺎخ ﺳﻔﻴﺪ را ﻧﻴﺰ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻄﻮر ﺟﺪﯼ ﻧﮕﺮان ﻋﺎﻗﺒﺖ ﮐﺎر ﺷﺎﻩ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﭼﻬﻞ هﺰار‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﻣﻘﻴﻢ در اﻳﺮان ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫دو ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﺘﻀﺎد در واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﻨﺪروان ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻧﻘﻼب اﻳﺮان‬
    ‫هﻨﻮز ﻗﺎﺑﻞ ﺷﮑﺴﺖ اﺳﺖ وﺑﺎﻳﺪ ارﺗﺶ را ﺑﺮاﯼ ﮐﻮدﺗﺎﻳﯽ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺁﻣﺎدﻩ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
    ‫ﻣﻴﺎﻧﻪ روان )ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺳﻔﻴﺮﺷﺎن در ﺗﻬﺮان ﮐﻪ از ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺎهﺪ وﻗﺎﻳﻊ ﺑﻮد( اﻃﻤﻴﻨﺎن‬
    ‫داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻩ ﺿﻌﻴﻔﺘﺮ از ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻴﻞ ﺧﺮوﺷﺎن اﻧﻘﻼب را دوام ﺁورد؛ ﻻﺟﺮم‬
    ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺣﻔﻆ ارﺗﺶ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺘﻌﺎدل ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻮد و ﻣﺬاﮐﺮﻩ‬
    ‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺟﻨﺎح ﺧﻤﻴﻨﯽ را ﺑﺮاﯼ اﻳﺠﺎد ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺁﻳﻨﺪﻩ‪ ،‬ﺁﻏﺎز‬
    ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﮐﺎرﺗﺮ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺻﻠﺢ ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ اش در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ و ﺷﻌﺎرهﺎﯼ‬
    ‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ اول ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮًا وﯼ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
    ‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ از ﻣﺘﺤﺪ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﮏ را ﺑﻪ هﺮ ﻗﻴﻤﺖ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬و در ﺷﺨﺼﻴﺖ‬
    ‫ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ هﻢ رهﺒﺮﯼ ﻗﺎﺑﻞ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻧﻤﯽ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﺎﻣﻞ‬
    ‫ﺧﻮد را از ﺷﺎﻩ ﻟﻐﻮ ﻧﻨﻤﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻨﺎ ﺷﺪ ﮐﻪ وﯼ ﺑﺘﺪرﻳﺞ از ادارﻩ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
    ‫ﺧﻮددارﯼ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬اﺧﺘﻴﺎرات را ﺑﻪ دوﻟﺘﯽ ﻣﻴﺎﻧﻪ رو واﮔﺬار ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬هﻤﺰﻣﺎن‪ ،‬ﻗﺮار‬
    ‫ﺷﺪ ﮐﻪ ارﺗﺶ هﻢ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﻳﮏ ژﻧﺮال رزم دﻳﺪﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ )هﺎﻳﺰر( ﺁﻣﺎدﻩ ﻃﺮح‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪308‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ ﺑﺮاﯼ ﮐﻮدﺗﺎﻳﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ‬
    ‫ﺁﺷﺘﯽ ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا در ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪.‬‬

    ‫اﻳﻦ ﻃﺮح در هﺮ دو ﺟﻨﺒﻪ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ اﺷﮑﺎل ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻤﻮد! اول ﺁﻧﮑﻪ‬
    ‫هﻴﭽﮑﺪام از ﺷﺨﺼﻴﺖ هﺎﯼ ﻣﻠﯽ ﻳﺎ ﻣﺬهﺒﯽ ﮐﻪ در ﻧﻈﺮ اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
    ‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮﯼ در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﻧﺸﺪ‪ ،‬و ﺧﻤﻴﻨﯽ‬
    ‫هﻢ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﺷﺪت و ﺗﻬﺪﻳﺪ از ﭘﺬﻳﺮش ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ اﯼ ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮد‪ .‬دوم ﺁﻧﮑﻪ‬
    ‫اﻣﺮاﯼ ارﺗﺶ ﺁﻧﭽﻨﺎن واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺷﺎﻩ و دﺳﺘﻮرات ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اش‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ هﻴﭻ ﺗﻤﺎس و ﺟﻠﺴﺎت ﻗﺒﻠﯽ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬از هﺮ ﮔﻮﻧﻪ هﻤﺎهﻨﮕﯽ و‬
    ‫ﻼ ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮدﻧﺪ! ﺗﻈﺎهﺮات هﻢ هﺮ روز ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ‬
    ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫و در ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ و ﻋﺎﺷﻮراﯼ ﺁﻧﺴﺎل ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ ٩‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ در ﺳﻄﺢ ﮐﺸﻮر رﺳﻴﺪ‪،‬‬
    ‫ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﻋﺘﺮاض ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ! اﻧﻘﻼﺑﺎت ﮐﺒﻴﺮ‬
    ‫روﺳﻴﻪ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﻓﻌﺎل ﻳﮏ ﻳﺎ دو درﺻﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﮐﺸﻮرﺷﺎن ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزﯼ‬
    ‫رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﻋﻈﻴﻢ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ‪ ٢٠‬درﺻﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻳﺮان ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ‬
    ‫و ﺑﺎورﻧﮑﺮدﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﻋﺘﺼﺎﺑﺎت و ﺗﺤﺼﻦ هﺎ هﻢ اﻋﻈﻢ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ دوﻟﺘﯽ و‬
    ‫ﺻﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺻﺪور ﻧﻔﺖ ﺧﺎم را ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮد ﺻﺪارت را ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﻃﺮﻓﺪاران ﻣﻠﯽ–‬
    ‫ﻣﺬهﺒﯽ ﺧﻤﻴﻨﯽ )ﻣﺜﻞ دﮐﺘﺮ ﺳﺤﺎﺑﯽ ﻳﺎ ﻣﻬﻨﺪس ﺑﺎزرﮔﺎن( واﮔﺬار ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻓﺎﺳﺪ‬
    ‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﭘﻬﻠﻮﯼ را از ﮐﺸﻮر اﺧﺮاج ﮐﻨﺪ و ﺧﻮد ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻤﺒﻞ ﺳﻠﻄﻨﺖ‬
    ‫ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ درﺧﻮاﺳﺘﺶ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ "ﺷﺎﻩ ﺑﺎﻳﺪ‬
    ‫ﺑﺮود"‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﯼ هﻢ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر اﻧﻘﻼب و ﺑﺎ اﺷﺎرﻩ ﺳﻔﻴﺮان‬
    ‫اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﻗﺒﻮل ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "اﺳﺘﺮاﺣﺖ" و ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﮔﺮﻳﺎن از‬
    ‫ﮐﺸﻮر ﺧﺎرج ﺷﻮد‪ .‬ﺳﻠﻄﻨﺖ را ﺑﻪ ﻳﮏ ﺷﻮراﯼ ﻣﻮﻗﺖ و ﺻﺪارت را ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از‬
    ‫ﻣﺒﺎرزﻳﻦ ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ )دﮐﺘﺮ ﺷﺎﭘﻮر ﺑﺨﺘﻴﺎر( ﺳﭙﺮد‪ .‬ﺑﺨﺘﻴﺎر ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮ‬

    ‫‪309‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻳﻦ ﺳﺎزش ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ رهﺒﺮﯼ اﻧﻘﻼب ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺣﺘﯽ از ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ ﻧﻴﺰ‬
    ‫اﺧﺮاج ﺷﺪ‪ .‬او اوﻟﻴﻦ ﻣﻠﯽ ﮔﺮاﻳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻄﺮ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﺬهﺒﯽ در ﺣﺎل‬
    ‫ﻗﺪرﺗﮕﻴﺮﯼ را ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﺨﺎﻃﺮات هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺎ رژﻳﻢ ﭘﻬﻠﻮﯼ ﺗﺸﺨﻴﺺ داد‪ ،‬اﻣﺎ‬
    ‫ﺗﻈﺎهﺮات ﭼﻨﺪ دﻩ هﺰار ﻧﻔﺮﯼ ﻃﺮﻓﺪاراﻧﺶ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﯽ ﻧﺮﺳﻴﺪ‪ .‬در ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﻳﺮان‬
    ‫و ﻃﯽ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﯽ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻧﻮﻳﺪ داد ﮐﻪ "ﺗﻮﯼ دهﻦ اﻳﻦ دوﻟﺖ ﻣﯽ زﻧﻢ؛‬
    ‫ﻣﻦ ﺧﻮدم دوﻟﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪ ،‬از ﺑﺮاﯼ ﻣﻠﺖ"‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻃﯽ دو روز درﮔﻴﺮﯼ‬
    ‫ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ در ‪ ٢١‬و ‪ ٢٢‬ﺑﻬﻤﻦ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻣﻮﻗﺖ ﺑﺨﺘﻴﺎر و ارﺗﺶ ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ ﺳﻘﻮط‬
    ‫ﻧﻤﻮد و ﺗﻤﺎم ﺳﺮان ﺁن ﻳﺎ ﻣﺘﻮارﯼ ﺷﺪﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ زﻧﺪان اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬در ﺑﻬﺎر ‪،١٩٧٩‬‬
    ‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﻳﮏ رﻓﺮاﻧﺪم ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ اﻳﺮان ﻣﺴﺘﻘﺮ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪310‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ -٨‬ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ در اﻳﺮان‬


    ‫اﮔﺮ ﭼﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﻳﺮان در ﺟﻬﺎن ﺑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ و ﮐﻢ ﻧﻈﻴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺪﻳﺪﻩ‬
    ‫"ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ" در ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺟﻨﻮب و ﺷﺮق ﺁﺳﻴﺎ و ﺷﻤﺎل‬
    ‫ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل رﺷﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و ﻣﻮرﻳﺘﺎﻧﯽ ﺣﺪود ‪ ٢٠‬ﺳﺎل‬
    ‫ﻗﺒﻞ از اﻳﺮان ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎم دادﻧﺪ و در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
    ‫ﻋﻨﻮان ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق هﻢ ﺑﺪان ﺟﻬﺖ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻃﺮﻳﻖ‬
    ‫اﻋﻤﺎل ﻗﺪرت اﻳﻦ ﺟﻤﻬﻮرﯼ هﺎ و درﺟﻪ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻋﻤﻠﻴﺸﺎن ﺑﻪ ﻗﻮاﻋﺪ اﺳﻼﻣﯽ و‬
    ‫ﻼ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
    ‫ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﺁن‪ ،‬ﮐﺎﻣ ً‬

    ‫در ﺗﺌﻮرﯼ‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﻳﮏ ﺷﮑﻞ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺁن‬
    ‫ﻣﻐﺎﻳﺮﺗﯽ ﺑﺎ اﺳﻼم ﻧﺪارد‪ .‬اﺟﺮاﯼ اﻳﻦ ﺗﺌﻮرﯼ در ﻋﻤﻞ از دو ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺸﮑﻞ دارد‪.‬‬
    ‫اول ﺁﻧﮑﻪ دﻣﮑﺮاﺳﯽ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ در ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎدر و ﺳﺴﺖ ﺑﻨﻴﺎن‬
    ‫اﺳﺖ‪ ،‬و دوم اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺮداﺷﺖ هﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ در ﻣﻴﺎن اهﻞ ﻳﮏ‬
    ‫ﻣﺬهﺐ )ﻣﺜﻞ ﺷﻴﻌﻪ( ﻧﻴﺰ ﺗﻮاﻓﻖ واﺿﺢ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اﻣﺎ ﺁﻧﭽﻪ در اﻳﺮان اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪،‬‬
    ‫ﻣﺒﺎرزﻩ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻗﺪرت ﺑﻴﻦ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﺎﺑﻘًﺎ ﻣﺘﺤﺪ اﻧﻘﻼب ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ‬
    ‫ﭘﻴﺮوزﯼ اﻳﺪﻩ ﺧﻤﻴﻨﯽ از ﺣﮑﻮﻣﺖ وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻗﻴﺎم اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺻﻔﻮﯼ‪،‬‬
    ‫ﺗﻌﺼﺐ و ﺟﺴﺎرت ﺷﻴﻌﯽ در ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ اﻳﺮان را ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬
    ‫ﻣﺤﺪودﻳﺖ هﺎﯼ ﺗﻔﮑﺮ ﻣﺬهﺒﻴﺶ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺎﮐﻤﻴﺘﯽ ﻣﺮدم ﭘﺴﻨﺪ‪ ،‬واﻗﻊ ﻧﮕﺮ و ﺻﻠﺢ‬
    ‫ﻃﻠﺐ را ﭘﺎﻳﻪ رﻳﺰﯼ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﻣﺨﺘﺺ اﻳﺮان ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺑﻨﻴﺎدﯼ‬
    ‫اﮐﺜﺮ اﻧﻘﻼﺑﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻮرﺷﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺪرت و ﺟﺮات ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ و اﺳﺘﻴﻼ را دارﻧﺪ‪،‬‬
    ‫ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﻧﻈﻢ ﻣﺆﺛﺮ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬

    ‫‪311‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺮاﯼ ﭘﺮ ﮐﺮدن ﺧﻼء ﻗﺪرت‬


    ‫ﺑﺎ ﺳﻘﻮط رژﻳﻢ ﭘﻬﻠﻮﯼ‪ ،‬ﺗﻤﺎم اهﺮم هﺎﯼ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺑﯽ‬
    ‫ﺻﺎﺣﺐ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺒﺎرزﻩ اﯼ ﺑﯽ اﻣﺎن ﺑﺮاﯼ ﭘﺮ ﮐﺮدن ﺁن ﺧﻼء ﻗﺪرت ﺁﻏﺎز ﮔﺸﺖ‪.‬‬
    ‫ﺑﻪ دﺳﺘﻮر رهﺒﺮ اﻧﻘﻼب ﮐﻪ اﮐﻨﻮن اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻳﮏ ﺳﺮو ﮔﺮدن‬
    ‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺳﺎﻳﺮ ﺁﻳﺎت ﻋﻈﺎم ﻗﺮار ﮔﻴﺮد؛ ﻣﻬﻨﺪس ﻣﻬﺪﯼ ﺑﺎزرﮔﺎن ﮐﻪ اوﻟﻴﻦ ﻣﺪﻳﺮ‬
    ‫ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻠﯽ ﻧﻔﺖ در زﻣﺎن دوﻟﺖ ﻣﺼﺪق ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ دوﻟﺖ ﻣﻮﻗﺖ ﺟﺪﻳﺪ‬
    ‫رﺳﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ دوﻟﺖ ﻣﻮﻇﻒ ﮔﺸﺖ ﺗﺎ ﮔﺮدش اﻣﻮر ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ را ﻣﺘﻘﺒﻞ ﺷﻮد و ﮐﺸﻮر‬
    ‫را ﺑﺮاﯼ ﺗﺪوﻳﻦ و ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻳﮏ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺟﺪﻳﺪ ﺁﻣﺎدﻩ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ دوﻟﺖ ﺑﺎزرﮔﺎن‬
    ‫ﮐﻪ ﺷﺨﺼًﺎ ﻓﺮدﯼ ﺳﻠﻴﻢ اﻟﻨﻔﺲ و ﺑﯽ ﺁزار ﺑﻮد‪ ،‬از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻣﻮرد ﺁزار و ﺗﺤﺖ‬
    ‫ﻓﺸﺎر ﺟﻨﺎح هﺎﯼ ﭼﭗ و راﺳﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ؛ زﻳﺮا ﺑﺎ ﺳﻘﻮط ﺷﺎﻩ ﺳﻴﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﻦ‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺒﻠﻐﻴﻦ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ و اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن ﺣﺮﻓﻪ اﯼ ﺗﻤﺎم ﺳﻄﻮح ﮐﺸﻮر را ﻓﺮا‬
    ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﺑﺎ ﻏﺎرت ﭘﺎدﮔﺎﻧﻬﺎﯼ ارﺗﺶ و ﭘﺎﺳﮕﺎهﻬﺎﯼ ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﺁن‬
    ‫ﻣﺪﻋﻴﺎن ﻣﺴﻠﺢ ﻧﻴﺰ ﺑﻮدﻧﺪ!‬

    ‫ﺷﻤﺎرﻩ دﺳﺘﺠﺎت و ﮔﺮوهﻬﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﺮوزﯼ اﻧﻘﻼب ﻓﻌﺎل ﺷﺪﻧﺪ از ﺣﺴﺎب‬


    ‫ﺧﺎرج اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺟﻨﺎح هﺎ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ذﻳﻞ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮد‪.‬‬

    ‫ﺟﻨﺎح ﻣﺬهﺒﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﮐﻪ رهﺒﺮاﻧﺶ از ﺷﺎﮔﺮدان ﻧﺰدﻳﮏ اﻣﺎم ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪،‬‬


    ‫)ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺑﻬﺸﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺎهﻨﺮ‪ ،‬ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ و رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ( و ﺑﻪ ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ‬
    ‫ﻣﻨﺠﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﺟﻨﺎح ﻣﺬهﺒﯽ ﺳﻨﺘﯽ ﮐﻪ از ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ اﻟﻬﺎم ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺣﺰب ﻣﻠﺖ‬
    ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن رﺷﺪ ﮐﺮد‪.‬‬

    ‫ﻧﻬﻀﺖ ﺁزادﯼ )ﺑﺎزرﮔﺎن و ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ( و ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ )ﺳﻨﺠﺎﺑﯽ‪ ،‬ﺳﺤﺎﺑﯽ و‬
    ‫ﻓﺮوهﺮ( ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﻣﻴﺎﻧﻪ رو و ﻟﻴﺒﺮال را ﺗﺸﮑﻴﻞ داد‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪312‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ ﮐﻪ در اﺋﺘﻼف و هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﮔﺮوﻩ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ‬


    ‫ﻣﺬهﺒﯽ‪ ،‬ﺟﻨﺎح ﭼﭗ اﺳﻼﻣﯽ را اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ‪ ،‬ﺣﺰب ﺗﻮدۀ از ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ‪ ،‬ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﺧﻠﻖ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﻴﮑﺎر و ﻳﮏ‬
    ‫دوﺟﻴﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻟﻨﻴﻨﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺮوﺗﺴﮑﻴﺴﺖ‪،‬‬
    ‫اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﺖ و ﻣﺎﺋﻮﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﺎح ﭼﭗ ﻏﻴﺮ ﻣﺬهﺒﯽ را ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫اﺣﺰاب اﻗﻠﻴﺖ هﺎﯼ ﻣﻠﯽ ﻧﻴﺰ از ﺧﻮاب ‪ ٣٠‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻴﺪار ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺣﺰب‬
    ‫دﻣﮑﺮات ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺁن اﺳﺘﺎن و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺮدﻧﺸﻴﻦ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن و‬
    ‫ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﺎن را ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﺮوهﻬﺎﯼ "ﺧﻠﻖ" ﺗﺮﮐﻤﻦ‪ ،‬ﻋﺮب و ﺑﻠﻮچ‬
    ‫ﻧﻴﺰ ﺟﻬﺖ ﮐﺴﺐ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎرﯼ ﻣﺤﻠﯽ ﻓﻌﺎل ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ هﺰار ﻧﻔﺮ از ﭼﭙﯽ هﺎ ﮐﻪ‬
    ‫از ﺗﺒﻌﻴﺪ در ﺧﺎرج و ﻳﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ در ﮐﻨﻔﺪراﺳﻴﻮن داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و اروﭘﺎ ﺑﺎز‬
    ‫ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺰم داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﻳﺮان را ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺁزﻣﺎﻳﺸﺎت اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ ﺧﻮد ﻣﺒﺪل‬
    ‫ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬

    ‫در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﺧﻴﻞ ﻃﺮّاران و ﻣﻌﺮﮐﻪ ﮔﻴﺮان‪ ،‬ﺁﻧﺎﻧﮑﻪ ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺣﻔﻆ ﻧﻈﻢ و‬
    ‫ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨﺪ و ﺁزاد ﺑﻮدﻧﺪ‪) ،‬اﻣﺜﺎل ﺑﺎزرﮔﺎن و ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ( ﺑﺰودﯼ‬
    ‫ﻣﺴﺘﺄﺻﻞ ﺷﺪﻧﺪ!‬

    ‫ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺑﺴﺮﻋﺖ دﺳﺖ ﺑﺎﻻ را در ﻣﻴﺎن ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﻣﺤﻠﻪ هﺎ )ﮐﻤﻴﺘﻪ‬
    ‫هﺎﯼ اﻧﻘﻼب(‪ ،‬دادﮔﺎهﻬﺎﯼ اﻧﻘﻼب و ﺷﻮراﯼ اﻧﻘﻼب )ﻣﻨﺼﻮب ﺧﻤﻴﻨﯽ( از ﺁن ﺧﻮد‬
    ‫ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ دوﻟﺘﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ دوﻟﺖ ﻣﻮﻗﺖ و ﺣﺘﯽ در درون ﺁن ﻣﺒﺪل ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ‬
    ‫ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ارﺟﺤﻴﺖ ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﺎﯼ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ و ﺗﺤﺼﻴﻞ‬
    ‫ﮐﺮدﮔﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎزرﮔﺎن را ﻓﻘﻂ در ﺟﻬﺖ اﺟﺮاﯼ دﺳﺘﻮرات و ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮﻳﻬﺎﯼ‬
    ‫رهﺒﺮﯼ ﻣﺬهﺒﯽ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل و ﻣﻔﻴﺪ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﮕﺮوﻩ هﻤﺎﻧﻨﺪ اﻣﺎم‪ ،‬ﺗﻤﺎم‬
    ‫ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﭼﭗ و اﺧﺘﻼﻃﯽ را ﻣﺮﺗﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻓﺮ و ﻣﻨﺎﻓﻖ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ اول‬

    ‫‪313‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫"ارﺷﺎد" ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و در ﺻﻮرت ﺷﻴﻄﻨﺖ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬ﺧﻮﻧﺸﺎن ﺣﻼل ﺑﻮد! ﺗﻔﮑﺮ‬


    ‫اﻧﺤﺼﺎر ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اﻳﻨﺎن ﺑﻌﻼوﻩ ﺣﻤﺎﻗﺖ هﺎﯼ ﺗﻨﺪرواﻧﻪ ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﭼﭗ‪ ،‬ﻋﻤﺮ دورﻩ‬
    ‫ﺁزادﯼ ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ را ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﻧﻘﺶ ﻣﺨﺮب ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‬


    ‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ در ‪ ،١٩۵٣‬ﺟﻬﺎن ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ و اﺗﺤﺎد ﺁﻧﻬﺎ )ﮐﻤﻴﻨﺘﺮن( ﺑﻪ‬
    ‫ﻟﺮزﻩ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺁن دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر ﻣﺨﻮف ﺑﺮاﯼ ‪ ٣٠‬ﺳﺎل ﺳﺮﻧﺦ ﻋﺮوﺳﮑﻬﺎﯼ رﻳﺰ و درﺷﺖ‬
    ‫ﭼﭗ را ﮐﻪ ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺳﻮدﭘﺮﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ داﻣﺶ‬
    ‫اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﮐﻒ داﺷﺖ؛ و دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻴﺶ ﺗﺼﻮﻳﺮﯼ ﺧﻴﺎﻟﯽ از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻓﺎﺿﻠﻪ‬
    ‫روﺳﻴﻪ وﻣﻘﺼﺪ ﻋﺎﻟﯽ ﺷﻮروﯼ در ذهﻦ ﺳﺎدﻩ ﻟﻮح و ﺗﺸﻨﮥ ﻣﺒﺎرزﻳﻦ ﺿﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎرﯼ‬
    ‫و ﺿﺪ اﺳﺘﺜﻤﺎرﯼ‪ ،‬ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺗﺎ ﺟﺎﺋﻴﮑﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﭼﭙﮕﺮاﯼ اﻧﮕﻠﻴﺲ و‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ اﺳﺮار ﺑﻤﺐ اﺗﻢ را ﺑﻪ روﺳﻴﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﮐﺸﺎورزان ﭼﻴﻨﯽ و ﮐﺮﻩ اﯼ‬
    ‫زﻳﺮ ﭘﺮﭼﻢ ﺳﺮخ ﺑﻪ ﻣﺼﺎف ﺳﭙﺎهﻴﺎن ﺗﺎ دﻧﺪان ﻣﺴﻠﺢ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﻴﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن‬
    ‫اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ )ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ ﺧﺮوﺷﭽﻒ( ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ زﻳﺮ ﺳﺎﻳﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪ هﺎﯼ رواﻧﯽ و‬
    ‫ﺗﻬﺪﻳﺪهﺎﯼ روزاﻧﻪ ﺁن دژﺧﻴﻢ ﻋﺬاب ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻃﯽ ﮐﻨﮕﺮﻩ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺣﺰب از‬
    ‫ﭼﻬﺮﻩ ﭘﻠﻴﺪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ در روﺳﻴﻪ ﻧﻘﺎب ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎد از ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﻠﺦ ﺳﯽ ﺳﺎل‬
    ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﺻﻼﺣﺎت ﺧﺮوﺷﭽﻒ در دو ﺟﻬﺖ ﺑﺎز ﻧﻤﻮدن ﻓﻀﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
    ‫داﺧﻞ ﺑﻠﻮﮎ ﺷﺮق و رﻓﻊ ﺗﺸﻨﺞ از رواﺑﻂ ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ )ﺟﻨﮓ ﺳﺮد( ﺑﺎ دﻧﻴﺎﯼ ﻏﺮب‪،‬‬
    ‫در ﻣﺴﻴﺮ "ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ" ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻓﺴﻮس ﮐﻪ هﺮ دو ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﻮرد ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬
    ‫ﺷﺪﻳﺪ ﺗﻨﺪروان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻬﺎﯼ دو ﺁﺗﺸﻪ و از ﭘﺎپ ﮐﺎﺗﻮﻟﻴﮏ ﺗﺮ در اﺣﺰاب "ﺑﺮادر" ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﻣﺎﺋﻮ‬


    ‫در ﭼﻴﻦ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ذرﻩ اﯼ از اﺻﻮل دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ ﮐﻪ زﻳﺮﺑﻨﺎﯼ‬
    ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺷﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺪول ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﯽ اﻣﺎن ﺑﺎ "اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ‬
    ‫ﺟﻬﺎﻧﯽ" را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻠﺖ وﺟﻮدﯼ اﺳﺘﺒﺪاد داﺧﻠﯽ ﺧﻮﻳﺶ و ﺗﻮﺟﻴﻪ روﺷﻬﺎﯼ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪314‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ ﺧﻮد ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا هﻢ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﯼ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ زداﻳﯽ در‬
    ‫داﺧﻞ ﺣﺰب و ﮐﻤﻴﻨﺘﺮن‪ ،‬و هﻢ ﺑﻪ ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ "هﻤﺰﻳﺴﺘﯽ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ"‬
    ‫ﺧﺮوﺷﭽﻒ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﮎ ﻏﺮب‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از اﺻﻼﺣﺎت‬
    ‫ﺧﺮوﺷﭽﻔﯽ‪ ،‬ﻣﺎﺋﻮ ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﻮﻧﻴﻨﯽ در ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﭼﻴﻦ دﺳﺖ زد و ﺳﭙﺲ‬
    ‫داﻣﻨﻪ ﺳﺮﮐﻮب را ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﻩ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت‬
    ‫ﺷﺶ ﺳﺎل ﻣﺪارس و داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎﯼ ﭼﻴﻦ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺷﺪﻧﺪ )اﻧﻘﻼب ﻓﺮهﻨﮕﯽ( ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻤﻴﻦ‬
    ‫و ﻣﺤﺼﻠﻴﻦ ﺑﻪ اﺟﺒﺎر ﺑﻪ روﺳﺘﺎهﺎ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺑﺪﻧﯽ و ﺁزار رواﻧﯽ‪،‬‬
    ‫"ﺑﺎز ﺁﻣﻮزﯼ" ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺳﻘﻮط ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﮐﺸﺎورزﯼ ﻧﺎﺷﯽ از ﺁن‬
    ‫اﻗﺪاﻣﺎت ﺟﻨﻮن ﺁﻣﻴﺰ‪ ،‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﭼﻴﻨﯽ ﻃﯽ ﻗﺤﻄﯽ و ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺣﺴﺎﺑﻬﺎﯼ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﮐﺸﺘﻪ‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ! ﺑﺰودﯼ ﺷﮑﺎف ﭼﻴﻦ و ﺷﻮروﯼ ﺑﻪ ﺣﺪﯼ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﺋﻮ روﺳﻴﻪ را در ﮐﻨﺎر‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و ﺣﺘﯽ ﺑﺪﺗﺮ از ﺁن‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻤﺪﻩ ﺧﻄﺮ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
    ‫اﻳﻦ ﮔﺴﻞ ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﻣﻴﺎن اﺣﺰاب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ رواج ﻳﺎﻓﺖ و‬
    ‫ﺑﻪ ﻳﮏ دوﺟﻴﻦ ﺧﻂ ﮐﺸﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺟﻨﺎح ﺑﻨﺪﯼ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ ﻣﺴﺨﺮﻩ ﻣﻨﺠﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫اﺣﺰاب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻏﺮﺑﯽ )ﻣﺜﻞ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ( از ﮐﻤﻴﻨﺘﺮن ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎﯼ ﭼﭗ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﻧﺰدﻳﮏ ﮔﺸﺘﻨﺪ و اﻳﺪﻩ ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ و دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ‬
    ‫ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ را ﻧﻔﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﺣﺰاب روﻣﺎﻧﯽ و ﻳﻮﮔﺴﻼوﯼ هﻢ ﮐﻪ ﮐﺸﻮرﺷﺎن در‬
    ‫اﺷﻐﺎل ارﺗﺶ روﺳﻴﻪ ﻧﺒﻮد‪ ،‬از ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎﯼ ﺷﻮروﯼ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و در ﻣﺒﺎرزﻩ‬
    ‫ﺟﻨﮓ ﺳﺮد‪ ،‬ﻣﻮﺿﻊ ﺑﻴﻄﺮﻓﯽ اﺗﺨﺎذ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮﺧﯽ اﺣﺰاب ﮐﻮﭼﮏ و ﺗﻨﺪرو‬
    ‫)ﺁﻟﺒﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﺮﻩ ﺷﻤﺎﻟﯽ و ﮐﺎﻣﺒﻮج( ﺑﺎ رد ﺗﺌﻮرﻳﻬﺎﯼ ﭼﻴﻦ و روﺳﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻴﺮاهﻪ هﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﺤﺖ "ﺗﻔﮑﺮات" دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرهﺎﯼ ﻣﺤﻠﯽ ﺧﻮد )اﻧﻮرﺧﻮﺟﻪ‪ ،‬ﮐﻴﻢ اﻳﻞ ﺳﻮﻧﮓ و‬
    ‫ﭘﻮل ﭘﻮت( رﻓﺘﻨﺪ و هﺮ ﮐﺪام در ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدن ﻓﺠﺎﻳﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﺻﺪهﺎ هﺰار ﺗﻦ از‬
    ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ و اﻳﺠﺎد ﻗﺤﻄﯽ و ﻣﺮگ دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ‪ ،‬از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﭘﻴﺸﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ!‬

    ‫‪315‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺰودﯼ روﻧﺪ اﺻﻼﺣﯽ و ﺳﺎزش ﮔﺮاﻧﻪ ﺧﺮوﺷﭽﻒ در ﺧﻮد ﺷﻮروﯼ ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد‬
    ‫ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﺒﺮد ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎز در اروﭘﺎﯼ‬
    ‫ﺷﺮﻗﯽ ﺗﺤﺖ اﺷﻐﺎل ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻨﺪروان روس ﺁﻧﺮا ﺧﻮﻧﺒﻬﺎﯼ‬
    ‫ﺷﻬﻴﺪان ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﻴﻠﯽ ﺑﺎ ﺁﻟﻤﺎن هﻴﺘﻠﺮﯼ ﻣﻴﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺑﺎ ﻓﻀﺎﯼ ﺑﺎزﺗﺮ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
    ‫ﺧﺮوﺷﭽﻒ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم و ﺣﺘﯽ اﺣﺰاب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬ﭼﮑﺴﻠﻮاﮐﯽ و‬
    ‫ﻟﻬﺴﺘﺎن ﮐﻪ از زورﮔﻮﻳﯽ روﺳﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﺎن ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﺳﺘﻘﻼل ﺳﻴﺎﺳﯽ و‬
    ‫ﺁزادﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﻮج ﺁزادﻳﺨﻮاهﯽ ﺁﻧﭽﻨﺎن رهﺒﺮان ﻧﻈﺎﻣﯽ روس و‬
    ‫دﺳﺘﮕﺎﻩ اﻣﻨﻴﺘﯽ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ وﺣﺸﺖ اﻧﺪاﺧﺖ ﮐﻪ ﺷﻮرﺷﻬﺎ را ﺑﻪ وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﺤﻮﯼ‬
    ‫ﺳﺮﮐﻮب ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺮوﺷﭽﻒ هﻢ ﺑﺮ ﮐﻨﺎر ﮔﺮدﻳﺪ و ﺑﻘﻴﻪ ﻋﻤﺮ را در ﺣﺒﺲ ﺧﺎﻧﮕﯽ‬
    ‫ﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬ﻗﺪرﺗﮕﻴﺮﯼ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎران در ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ روﺳﻴﻪ و ﺳﺮﮐﻮب ﻗﻴﺎم‬
    ‫هﺎﯼ ﺑﻮداﭘﺴﺖ و ﭘﺮاگ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﺁزادﯼ ﻣﺮدم اروﭘﺎﯼ ﺷﺮﻗﯽ و ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﺟﻬﺎن‬
    ‫ﻏﺮب را ﺑﺮاﯼ ‪ ٢۵‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬

    ‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎﯼ اﻳﺮان هﻢ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﮐﻮدﺗﺎﯼ ‪ ٢٨‬ﻣﺮداد ﺑﻪ اروﭘﺎ ﻳﺎ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻓﺮار‬


    ‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺁن زﻟﺰﻟﻪ هﺎﯼ ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ‪ ،‬ﺻﺪ ﭘﺎرﻩ ﺷﺪﻧﺪ! ﺟﺎﻟﺐ ﺁﻧﮑﻪ‬
    ‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ از اﻳﻨﺎن ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻨﻔﺮ ﻋﻤﻴﻘﺸﺎن از ﺷﺎﻩ ﻇﺎﻟﻢ و ﻣﺘﺤﺪان ﻏﺮﺑﻴﺶ‪،‬‬
    ‫ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ ﺑﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﺧﻮد وﻓﺎدار ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و در ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﻳﺮان؛‬
    ‫ﻳﮏ دوﺟﻴﻦ ﺣﺰب‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن و ﮔﺮوﻩ ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﻧﺪ‪ .‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺎرﺗﺮﻳﻨﺸﺎن ﺣﺰب‬
    ‫ﺗﻮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺤﺖ رهﻨﻤﻮدهﺎﯼ ﻣﺴﮑﻮ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﺎﻣﻞ از ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ‬
    ‫ﭘﺮداﺧﺖ و ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﻓﺮاهﻢ ﺁوردن ﺧﺪﻣﺎت اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺁﻧﺮا در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎﯼ‬
    ‫ارﺗﺶ )ﻣﺜﻞ ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﻧﻮژﻩ( ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﮔﺮوهﮏ هﺎﯼ ﭼﭗ اﻓﺮاﻃﯽ از‬
    ‫هﻤﺎن اﺑﺘﺪاﯼ ﮐﺎر ﻋﺰم ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻬﻴﻴﺞ ﺷﻮر اﻧﻘﻼﺑﯽ اﻗﻠﻴﺖ هﺎﯼ ﻗﻮﻣﯽ‪ ،‬ﻗﺪرت‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ را در ﭼﻨﺪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﺮف‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪316‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺮﮐﺰ و ﺗﻬﺮان ﮔﺴﺘﺮش دهﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺟﺮﻗﻪ ﻣﻨﺎزﻋﺎت داﺧﻠﯽ در هﻤﺎن‬
    ‫ﺑﻬﺎر ‪ ١٩٧٩‬در ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺗﺮﮐﻤﻦ ﺻﺤﺮا و ﮐﺮدﺳﺘﺎن زدﻩ ﺷﺪ!‬

    ‫ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‪ ،‬رهﺒﺮﯼ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ارﺗﺶ ﺗﺎ دﻳﺮوز‬


    ‫ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﺳﭙﺎﻩ ﭘﺎﺳﺪاران زد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﭙﺎﻩ ﮐﻪ رهﺒﺮاﻧﺶ )ﻣﺜﻞ‬
    ‫ﭼﻤﺮان( در ﻟﺒﻨﺎن روش ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﭼﺮﻳﮑﯽ را ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺴﻴﺞ ﮔﺴﺘﺮدﻩ‬
    ‫اﻗﺸﺎر ﻣﺬهﺒﯽ ﺟﻨﻮب ﺷﻬﺮ و روﺳﺘﺎهﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺷﻮرﺷﻬﺎﯼ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ را‬
    ‫ﺳﺮﮐﻮب ﮐﺮدﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻘﺎوﻣﺘﺮ ﺣﺰب دﻣﮑﺮات و ﭼﭗ )ﻣﺜﻞ‬
    ‫ﮐﻮﻣﻠﻪ( در ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺻﻒ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺁﺳﺎن ﻧﻤﯽ ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺮا‬
    ‫ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ ﺗﻤﺎم ﭘﺎدﮔﺎﻧﻬﺎ را ﺧﻠﻊ ﺳﻼح ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻋﺎﻣﻪ‬
    ‫ﻣﺮدم‪ ،‬روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺳﻨﯽ و ﮐﺮدهﺎﯼ ﻧﺒﺮد دﻳﺪﻩ ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺟﻠﻮﯼ ﭘﻴﺸﺮوﯼ‬
    ‫ﭘﺎﺳﺪاران را ﺳﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺮاﯼ دو ﺳﺎل ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ زﺧﻢ‬
    ‫ﺧﻮﻧﺮﻳﺰ و ﭼﺮﮐﻴﻨﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ زهﺮ ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﭼﺮﻳﮑﯽ را در ﭘﻴﮑﺮ‬
    ‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻤﻮد؛ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭼﭗ را ﺑﺪﻧﺎم ﺳﺎﺧﺖ؛ دوﻟﺖ ﻣﻮﻗﺖ ﻣﻴﺎﻧﻪ‬
    ‫رو را ﻣﺴﺘﺄﺻﻞ ﮐﺮد؛ و ﻋﺰم ﻣﺬهﺒﻴﻮن اﻧﻘﻼﺑﯽ را در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ‬
    ‫ﭼﭙﮕﺮا و ﮔﺮوهﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ اﻧﺪﻳﺶ‪ ،‬راﺳﺦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﭼﻤﺎق ﺣﺰب اﻟﻪ‬


    ‫در ﺷﻬﺮهﺎ هﻢ ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻣﻠﻴﮕﺮا و ﭼﭗ ﺑﻪ ﺗﻈﺎهﺮات ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و در ﻣﺪت زﻣﺎﻧﯽ‬
    ‫ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﻪ ﺟﺬب ﺻﺪهﺎ هﺰار هﻮادار و ﻧﺸﺮ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﮐﺘﺐ و روزﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد‬
    ‫ﻧﺎﻳﻞ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭼﺎﻟﺶ ﺳﻴﺎﺳﯽ– ﻓﺮهﻨﮕﯽ‪ ،‬ﻣﺬهﺒﻴﻮن اﻧﻘﻼﺑﯽ ﮐﻪ در‬
    ‫ﺑﺤﺚ و اﺳﺘﺪﻻل ﺿﻌﻴﻒ ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ در ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﻳﺰ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺳﺮﺑﺎزان ﺷﺎﻩ‬
    ‫ﺁﺑﺪﻳﺪﻩ و ﺟﺴﻮر ﮔﺮدﻳﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﺿﺮﺑﺖ "ﺣﺰب اﻟﻪ" ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
    ‫اوﺑﺎش ﮐﻪ در ﺧﻔﺎ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ و ﺳﺎزﻣﺎن هﺎﯼ ﻣﺘﺤﺪ ﺁن‬
    ‫)از ﻗﺒﻴﻞ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ( ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻇﻴﻔﻪ ﺳﺮﮐﻮب ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ و‬

    ‫‪317‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻧﻮﻋﯽ وﺣﺸﺖ ﻓﺎﺷﻴﺴﺘﯽ را ﻋﻬﺪﻩ دار ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ "ﺁزادﯼ" ﻳﮑﯽ از ﺳﻪ‬
    ‫رﮐﻦ اﺻﻠﯽ ﺷﻌﺎر اهﺪاف اﻧﻘﻼب ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ هﺪف ﻣﺬهﺒﻴﻮن و ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮﭘﺎﻳﯽ ﻳﮏ‬
    ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺁزاد ﺑﺮ اﺳﺎس اﺣﺘﺮام ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﺣﻖ ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ در ﺑﻴﺎن و ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻳﻨﺎن‬
    ‫ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً از ﻃﺒﻘﺎت ﻏﻴﺮ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﻩ و ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ روﺳﺘﺎﻳﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد‬
    ‫داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ هﺮ "ﺧﺸﮏ و ﺗﺮﯼ" در ﻗﺮﺁن هﺴﺖ و "ﺁﻗﺎ" هﻢ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﻔﺴﺮ و ﻣﻌﻠﻢ‬
    ‫ﺁن! ﻟﺬا‪ ،‬ﺁﻧﻬﻤﻪ ﻧﺸﺮﻳﺎت و اﻓﮑﺎر رﻧﮕﺎرﻧﮓ‪ ،‬ﻣﻀﻄﺮب و ﻣﻨﺰﺟﺮﺷﺎن ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻌﻨﯽ ﺁزادﯼ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻓﺮاﻏﺖ ﺑﺎل ﺑﻪ اﻣﻮر دﻳﻨﯽ و‬
    ‫ﺳﻨﺖ هﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ ﺧﻮد ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻏﻴﺮ ﻣﺬهﺒﯽ‪ ،‬ﻣﻠﻴﮕﺮا و ﭼﭗ‬
    ‫ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻓﺮزﻧﺪان اﻣﺖ را از راﻩ ﺑﺪر ﮐﻨﻨﺪ!‬

    ‫ﺑﺪﻳﻦ ﻟﺤﺎظ ﺣﺰب اﻟﻪ )و ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ( ﺳﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﻣﻬﻢ ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺮوزﯼ‬
    ‫دراز ﻣﺪت ﺧﻮد در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اول اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﺿﺮﺑﺖ ﻓﺎﺷﻴﺴﺘﯽ ﺑﻮد‬
    ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻤﻼت هﺮ روزﻩ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺑﻔﺮوﺷﯽ هﺎ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ هﺎ و ﮔﺮدهﻤﺎﻳﯽ هﺎﯼ‬
    ‫دﻳﮕﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ از ﺗﺒﻠﻴﻎ و رﺷﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﺪﻩ‪ ،‬در دل هﻮاداراﻧﺸﺎن رﻋﺐ و‬
    ‫وﺣﺸﺖ اﻳﺠﺎد ﻣﻴﮑﺮد و از ﺗﺸﮑﻞ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬دوم ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
    ‫ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﻣﺪارس و داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ از ﻣﻌﻠﻤﻴﻦ و اﺳﺎﺗﻴﺪ دﻳﮕﺮاﻧﺪﻳﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ اﺻﻮل‬
    ‫ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ ﺷﻴﻌﻪ اﻃﻼع ﻳﺎ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ رادﻳﻮ‪ ،‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‪،‬‬
    ‫ادارات‪ ،‬ارﺗﺶ‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻊ دوﻟﺘﯽ و ﻣﺼﺎدرﻩ ﺷﺪﻩ )ﺑﻨﻴﺎدهﺎ( هﻢ رﺳﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ‪،‬‬
    ‫ﻗﺪرت ادارﯼ و ﻣﺎﻟﯽ از دﻳﮕﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻣﻬﺮﻩ هﺎﯼ "ﺧﻮدﯼ" واﮔﺬار‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺳﻮم‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮔﺴﺘﺮدﻩ از ﻧﻴﺮوﯼ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﯽ وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺗﮑﺮار و ﺗﻠﻘﻴﻦ ﺷﻌﺎرهﺎ و ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮات ﻣﺬهﺒﯽ‪ ،‬و ﺣﻤﻠﻪ و اﻧﮑﺎر ﻋﻘﺎﻳﺪ و ﻣﻮاﺿﻊ‬
    ‫ﻣﻠﯽ و ﭼﭗ‪.‬‬

    ‫اﻳﻦ روش ﺳﺮﮐﻮب اﻧﺤﺼﺎرﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﺑﺮاﯼ ﺣﺰب اﻟﻪ ﮐﺴﺐ ﻧﻤﻮد و‬
    ‫ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺨﺮﻳﺐ و ﺗﻌﻄﻴﻞ ﭼﻨﺪﻳﻦ روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻳﻨﺪﮔﺎن( و دﻓﺎﺗﺮ اﺣﺰاب و‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪318‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ )ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ و ﺳﺎزﻣﺎن هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و ﻓﺪاﺋﻴﺎن( ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
    ‫ﻧﻔﻮذ ﻣﻠﯽ ﮔﺮاﻳﺎن و ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﮔﺎن ﻟﻴﺒﺮال در دوﻟﺖ ﻣﻮﻗﺖ ﻗﻄﻊ ﻧﺸﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ‬
    ‫داﻣﻨﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و ﺟﺎذﺑﻪ ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ در ﻣﺪارس و داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ وﺳﻌﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
    ‫واﻗﻌﻴﺖ اﻳﻨﮑﻪ اﮐﺜﺮ ﻣﺮدم اﻳﺮان ﺑﺎ ﭼﻬﺮﻩ ﻳﺎ ﺻﺪاﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺁﺷﻨﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺳﺎﻧﺴﻮر‬
    ‫ﺷﺎﻩ ﻣﺮدم را از اﻋﺘﻘﺎدات ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﻣﻮرد وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ‪ ،‬ﺣﺠﺎب زﻧﺎن و ﺁزادﯼ‬
    ‫ﻋﻘﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﯽ اﻃﻼع ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﮐﻪ ﺁﻗﺎ در ﻗﻢ ﺑﻮدﻧﺪ و هﺮ روز ﺳﺨﻨﺎﻧﺸﺎن در‬
    ‫رادﻳﻮ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﭘﺨﺶ ﻣﻴﺸﺪ؛ درﺟﻪ ﻓﻬﻢ و ﺳﻮاد‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺳﻌﻪ ﺻﺪر و ﺣﺪود‬
    ‫رﺣﻢ و ﺷﻔﻘﺖ اﻳﺸﺎن هﺮ روز ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺁﺷﮑﺎرﺗﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ! اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﯽ زﺑﺎن‬
    ‫ﻓﺎرﺳﯽ را درﺳﺖ ﻧﻤﻴﺪاﻧﺴﺖ‪ ،‬ﺣﺮﻓﻬﺎﯼ ﺑﯽ ﻣﺤﺘﻮا زﻳﺎد ﻣﯽ زد و ﻧﻄﻘﺶ از "ﻣﯽ‬
    ‫زﻧﻢ و ﻣﯽ ﮐﺸﻢ" ﺁﮐﻨﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻤﺎﻗﺪاران هﻢ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ ﻓﺮﻳﺎدهﺎﯼ "ﺣﺰب ﻓﻘﻂ ﺣﺰب‬
    ‫اﻟﻪ" ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در دل ﺟﻮاﻧﺎن رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ اﻳﺠﺎد ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از ﺟﺬب و‬
    ‫ﺗﺸﮑﻞ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﮔﺎن و روﺷﻨﻔﮑﺮان ﮐﻪ رژﻳﻢ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻧﻴﺎز داﺷﺖ‪،‬‬
    ‫ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺿﻌﻒ ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ ﻣﺬهﺒﯽ هﺎ در هﻴﭻ ﺟﺎﻳﯽ ﻣﺜﻞ داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ ﭘﺪﻳﺪار ﻧﺒﻮد‪.‬‬
    ‫ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻻزم ﺑﻮد ﺗﺎ وﺟﻬﻪ اﻧﻘﻼﺑﻴﺸﺎن اﺣﻴﺎء ﺷﻮد‪ ،‬دﺳﺖ ﻟﻴﺒﺮال هﺎ از دوﻟﺖ ﮐﻮﺗﺎﻩ‬
    ‫و ﺟﺎذﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭼﭗ ﻣﺨﺪوش ﮔﺮدد‪.‬‬

    ‫ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ ﺳﻔﺎرت ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‬


    ‫هﻔﺖ ﻣﺎﻩ ﭘﺲ از اﺳﺘﻴﻼﯼ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎﯼ ﺁن اﻧﺪﮎ‪ ،‬هﻮاداراﻧﺶ ﺑﯽ‬
    ‫هﺪف و رﻗﻴﺒﺎﻧﺶ در ﺣﺎل رﺷﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﻘﻼب ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ‬
    ‫اﻋﺪام ﺑﺪون ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﺻﺪهﺎ ﻧﻔﺮ از ﺳﺮان و واﺑﺴﺘﮕﺎن رژﻳﻢ ﻗﺒﻠﯽ )ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ هﻮﻳﺪا‪،‬‬
    ‫ﻧﺼﻴﺮﯼ و ﭘﺎﮐﺮوان(‪ ،‬ﭼﭙﺎول اﻣﻮال و اﻣﻼﮎ ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺼﺎدرﻩ ﺻﻨﺎﻳﻊ و ﺷﺮﮐﺘﻬﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺘﻨﻔﺬان دوﻟﺖ ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬و ﭘﺨﺶ ﻏﻨﻴﻤﺖ و ﻋﻨﻮان و ﻣﺸﺎﻏﻞ در ﻣﻴﺎن ﺧﻮدﻳﻬﺎ‪ ،‬دﺳﺘﻪ‬
    ‫اﯼ را ﺷﺎد و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺳﺎزد؛ اﻣﺎ ﺣﺘﯽ در ﻣﻴﺎن رهﺒﺮان ﺷﻮراﯼ اﻧﻘﻼب و دوﻟﺖ‬
    ‫ﻣﻮﻗﺖ هﻢ ﺷﮑﺎﻓﻬﺎﻳﯽ ﻋﻤﻴﻖ ﺣﺎﺻﻞ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﻠﻴﺪﯼ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺰب اﻟﻪ‬

    ‫‪319‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ داﺷﺘﻦ دﺳﺖ ﺑﺎﻻ در ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ راﺿﯽ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ! ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺳﻠﻄﻪ‬
    ‫ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم اهﺮم هﺎﯼ ﻗﺪرت ﺑﻮدﻧﺪ و راهﮑﺎر ﺁﻧﺮا ﻧﻴﺰ در ﮔﻨﺠﺎﻧﺪن اﺻﻞ‬
    ‫"وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ" ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺪﻳﺪ ﮐﻪ در ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺒﺮﮔﺎن ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﻣﺸﺎﺟﺮﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
    ‫وﻟﯽ ﻓﻘﻴﻪ اﺧﺘﻴﺎر ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ ﺗﺎ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﮐﺎﻧﺪﻳﺪاهﺎﯼ ﻣﺠﻠﺲ و رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ را‬
    ‫ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺎﻳﻴﺪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﮐﻞ ﻗﻮاﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ را ﺑﺮﻋﻬﺪﻩ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ و ﺑﺎ‬
    ‫اﻧﺘﺼﺎب ﻳﮏ ﺷﻮراﯼ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺑﺮ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺗﻤﺎم ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻈﺎرت ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ‬
    ‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻓﻘﻴﻪ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﻮراﻳﻌﺎﻟﯽ ﻗﻀﺎﻳﯽ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﮑﺮد و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪،‬‬
    ‫ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺮ هﺮ ﺳﻪ ﻗﻮاﯼ ﻣﻘﻨﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺠﺮﻳﻪ و ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ را ﻋﻬﺪﻩ دار ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
    ‫ﺟﺎن ﮐﻼم‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻘﺎم ﺳﻠﻄﻨﺖ اﺳﺘﺒﺪادﯼ را از ﺷﺎﻩ ﺑﻪ وﻟﯽ ﻓﻘﻴﻪ‬
    ‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻴﮑﺮد و از ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ واﭘﺴﮕﺮاﺗﺮ و ﻏﻴﺮ‬
    ‫دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺗﺮ ﺑﻮد! ﻗﺎﻧﻮن ﻗﺪﻳﻤﯽ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗًﺎ از اﻟﮕﻮﯼ ﺑﻠﮋﻳﮏ اﻗﺘﺒﺎس‬
    ‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺁزادﻳﻬﺎﯼ ﻣﺪﻧﯽ و ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻟﺒﺘﻪ ﺟﺪاﻳﯽ ﺳﻪ ﻗﻮﻩ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ‬
    ‫را در ﺧﻮد داﺷﺖ؛ اﻣﺎ در ‪ ٢۵‬ﺳﺎل ﺁﺧﺮ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ اﺟﺮا ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ‬
    ‫ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺘﺒﺪادﯼ رژﻳﻢ ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻟﻮاﯼ وﻻﻳﺖ‬
    ‫ﻓﻘﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ ﺑﺨﺸﺪ!‬

    ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺁن اﻧﺪازﻩ زﻳﺎد ﺑﻮد ﮐﻪ ﻇﺎهﺮًا ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ ﭘﺲ از ﻳﮏ ﻣﺸﺎﺟﺮﻩ ﺗﻨﺪ و‬
    ‫ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﺎ ﺑﻬﺸﺘﯽ در ﺷﻮراﯼ اﻧﻘﻼب دﭼﺎر ﺣﻤﻠﻪ ﻗﻠﺒﯽ ﮔﺮدﻳﺪ و ﺟﺎن ﺳﭙﺮد‪ .‬ﺁﻳﺎت‬
    ‫ﻋﻈﺎم دﻳﮕﺮ هﻢ ﺑﺎ وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ ﮐﻪ ﺑﺪﻋﺘﯽ در ﺗﻔﮑﺮ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
    ‫ﺣﺘﯽ ﺧﻮد ﺧﻤﻴﻨﯽ هﻢ درﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد؛ "ﺁﺧﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺴﺖ و ﻣﻘﺎم ﻧﻤﯽ‬
    ‫ﺧﻮاهﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﻧﻘﺶ ﻣﺸﻮرﺗﯽ دارد در ﺟﺎﻣﻌﻪ"! ﺣﺎﻻ ﻃﺮح ﺗﺠﻤﻊ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت‬
    ‫ﻣﻤﻠﮑﺖ در دﺳﺖ ﻳﮏ رهﺒﺮ‪ ،‬ﻣﻠﻴﮕﺮاﻳﺎن و روﺷﻨﻔﮑﺮان ﻣﺬهﺒﯽ و ﻏﻴﺮ ﻣﺬهﺒﯽ را‬
    ‫ﻧﮕﺮان و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺘﺤﺪ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﻤﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪320‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺸﺎﺟﺮﻩ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ دﻟﺴﺮدﯼ ﻣﺮدم و ﻗﻄﻊ اﻣﻴﺪ از اﻧﻘﻼب و رهﺒﺮان ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬ﺟﻨﺎح‬
    ‫ﺗﻨﺪ ﻣﺬهﺒﯽ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺮﻓﻨﺪﯼ ﺁﺗﺶ ﺷﻮر اﻧﻘﻼﺑﯽ را دوﺑﺎرﻩ ﺷﻌﻠﻪ ور‬
    ‫ﺳﺎزد و ﭘﺎﯼ اﻣﺎم را ﻣﺠﺪدًا ﺑﻪ دﺧﺎﻟﺖ ﻋﻤﻠﯽ در ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﯼ دوﻟﺖ ﺑﺎز ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺣﺰب اﻟﻪ ﺑﻪ ﺳﻔﺎرت ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪١٩٧٩‬‬
    ‫ﻓﺮاهﻢ ﺁﻣﺪ! اﻳﻨﻬﺎ در اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﺳﻔﺮ ﺷﺎﻩ ﺑﺮاﯼ ﻣﺪاواﯼ ﺳﺮﻃﺎن در ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و در‬
    ‫ﺳﺎﻟﺮوز ﺣﻤﻠﻪ ﮔﺎرد ﺑﻪ داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮان در ﺳﺎل ﻗﺒﻞ‪ ،‬از دﻳﻮار ﺳﻔﺎرت )ﮐﻪ ﺧﺎﮎ و‬
    ‫ﺣﺮﻳﻢ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ هﺮ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ( ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻨﺪ و دهﻬﺎ ﮐﺎرﻣﻨﺪ و ﻣﺴﺘﺸﺎر ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ را‬
    ‫اﺳﻴﺮ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮهﺎ اﻋﻼم ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺷﺎﻩ را ﺑﻪ اﻳﺮان ﻋﻮدت‬
    ‫ﻧﺪهﺪ‪ ،‬اﺳﻴﺮان ﺳﻔﺎرت را ﺑﻪ ﺟﺮم ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات اﻋﺪام ﺧﻮاهﻨﺪ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
    ‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﺷﺶ ﻣﺎﻩ ﻗﺒﻞ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻤﻞ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ از ﻃﺮف ﭼﺮﻳﮑﻬﺎﯼ ﭼﭗ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬
    ‫ﻧﺸﺎن دادﻩ و ﭘﺎﺳﺪاران را ﺑﺮاﯼ ﺁزادﯼ ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮد؛ اﻳﻨﺒﺎر ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﮏ‬
    ‫رهﺒﺮان ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ از داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن "ﺧﻂ اﻣﺎم" و اﻗﺪام ﻏﻴﺮ‬
    ‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻴﺸﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از اﻧﻘﻼب اول‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﺮد‪.‬‬

    ‫دوﻟﺖ ﻣﻮﻗﺖ ﻣﻬﻨﺪس ﺑﺎزرﮔﺎن ﮐﻪ در ﺗﻬﺮان و اﻟﺠﺰاﻳﺮ ﺑﺎ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ هﺎ ﺑﺮاﯼ‬


    ‫اﺳﺘﺮداد ﺛﺮوت ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﺷﺎﻩ و روﺷﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻗﺮاردادهﺎﯼ ﭼﻨﺪ ﻣﻴﻠﻴﺎرد‬
    ‫دﻻرﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻴﻦ دو ﮐﺸﻮر‪ ،‬در ﺣﺎل ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﻮد‪ ،‬دﭼﺎر ﺿﺮﺑﻪ اﯼ‬
    ‫ﻣﻬﻠﮏ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻣﻬﻨﺪس ﺑﺎزرﮔﺎن ﺑﺎ وﺟﻮد ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻣﺒﺎرزﻩ‪ ،‬زﻧﺪان و ﺷﮑﻨﺠﻪ در‬
    ‫ﭼﻨﮕﺎل ﺷﺎﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻋﺘﻘﺎدش ﺑﻪ اﺻﻮل ﻣﺪﻧﯽ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﻧﻤﯽ‬
    ‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺮﮐﺖ وﻗﻴﺤﺎﻧﻪ اﯼ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ روز ﻣﻘﺎوﻣﺖ و‬
    ‫ﮔﻮﺷﺰد ﺧﻄﺮات و ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﯽ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎ ﺧﻤﻴﻨﯽ و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻔﺎ‬
    ‫ﺷﺪ! ﻣﺬهﺒﻴﻮن هﻢ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺧﻤﻴﻨﯽ را از اﻧﺰواﯼ ﻗﻢ و ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺘﻌﻔﻨﺶ ﺧﺎرج‬
    ‫ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺮ ﻓﺮاز ﺗﻬﺮان )ﺟﻤﺎران( ﺟﺎﯼ دادﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎ اﻣﺮوز ﻣﺮﮐﺰ ﺛﻘﻞ ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
    ‫ﮔﻴﺮﻳﻬﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‪.‬‬

    ‫‪321‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺟﻨﺎح ﻣﺬهﺒﯽ– اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑﺪﺧﺎﻟﺖ دادن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﺗﻤﺎم اﻣﻮر‬
    ‫ﮐﺸﻮرﯼ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ در ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻣﺪت ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻔﻴﺪ ﺷﺪ وﻟﯽ در دراز ﻣﺪت ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺎز‬
    ‫ﮔﺸﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﯽ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎ اﻋﻄﺎﯼ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺑﻪ اﻣﺎم ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻃﺮﻳﻖ‬
    ‫او ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﺟﻨﺒﻪ هﺎﯼ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺰودﯼ درﮔﻴﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺸﮑﻞ ﻋﻤﻠﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
    ‫اول اﻳﻨﮑﻪ ﺣﺎﻻ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ اﺳﺘﺪﻻل و ﺑﺤﺚ در ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﺑﺮاﯼ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ راﻩ‬
    ‫ﺣﻠﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻼﮎ ﺣﺮف و ﻧﻈﺮ اﻣﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ راﻩ ﺑﺮاﯼ دو ﮔﺮوﻩ ﺑﺎز ﮔﺮدﻳﺪ‪ :‬ﻓﺮﺻﺖ‬
    ‫ﻃﻠﺒﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺧﻤﻴﻨﯽ ارﺗﺒﺎط داﺷﺘﻨﺪ و ﺣﺎﻻ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺪان ﻃﺮﻳﻖ از‬
    ‫ﻧﺮدﺑﺎن ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺑﺎﻻ روﻧﺪ‪ ،‬و ﺷﻴﻔﺘﮕﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻧﻘﺶ و اﺛﺮ اﻣﺎم زﻣﺎن را‬
    ‫ﻣﻴﺪﻳﺪﻧﺪ و او را ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺗﺎ درﺟﻪ ﺧﻄﺎ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﯼ و ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
    ‫ﺳﭙﺮدن ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﻪ ﻳﮏ ﭘﻴﺮﻣﺮد ‪ ٧٧‬ﺳﺎﻟﻪ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺟﺰ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺤﺪود‬
    ‫ﻃﻠﺒﮕﯽ‪ ،‬درس و ﺑﺤﺚ ﺣﻮزﻩ‪ ،‬ﻣﻮﻋﻈﻪ ﮔﺮﯼ و روﺿﻪ ﺧﻮاﻧﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪ اﯼ ﻧﺪاﺷﺖ؛‬
    ‫وﻳﺮا ﺳﺨﺖ ﻣﻐﺮور و هﻴﺠﺎن زدﻩ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎﺿﯽ اﻟﻘﻀﺎت‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﮐﻞ ﻗﻮا و‬
    ‫اﻣﺎم ﻋﺼﺮ هﻢ اﻟﺒﺘﻪ از ﺧﻮد ﻋﻘﺎﻳﺪ و ﻧﻈﺮات ﻓﺮو ﮐﻮﻓﺘﻪ اﯼ داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﭼﻮن‬
    ‫وﺣﯽ ﻣﻨﺰل ﻗﺪرت اﺟﺮا ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻨﮓ ﻧﻈﺮﻳﻬﺎﯼ ﻓﮑﺮﻳﺶ‪ ،‬ﮐﺒﺮ‬
    ‫ﺳﻦ و ﮐﻤﺒﻮد اﻃﻼﻋﺎﺗﺶ‪ ،‬ﺁن ﻋﻘﺎﻳﺪ و ﻧﻈﺮات ﺑﺮاﯼ ﮐﺸﻮر ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ و‬
    ‫زﻳﺎﻧﺒﺎر ﺷﺪﻧﺪ و اﻳﺮان را ﺑﺮاﯼ دﻩ ﺳﺎل دﭼﺎر ﺗﺨﺮﻳﺐ و ﺗﺒﺎهﯽ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫اﻣﺎ در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ ،١٩٧٩‬ﺗﻬﺮان ﺷﻬﺮﯼ ﺷﺎد ﺑﻮد و هﺮ روز ﮐﺎرﻧﺎوال داﺷﺖ! ﺟﻠﻮﯼ‬
    ‫ﺳﻔﺎرت ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ را ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮﭼﻢ ﺁﺗﺶ ﻣﻴﺰدﻧﺪ و رژﻩ ﻣﻴﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
    ‫دﺳﺘﻔﺮوﺷﺎن هﻢ ﺑﻪ ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﺗﻈﺎهﺮ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﮐﻪ هﺮ روز از ﺷﻬﺮﯼ‪ ،‬دهﯽ‪ ،‬ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ‬
    ‫اﯼ ﻳﺎ ﻣﺪرﺳﻪ اﯼ ﻣﻴﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻴﺮﻳﻨﯽ و ﺷﻮرﯼ ﻣﯽ ﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﺧﻮﺷﺤﺎل‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺷﻴﻄﺎن ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻣﺴﺒﺐ ﺗﻤﺎم ﻧﺎﮐﺎﻣﻴﻬﺎ و ﻣﺼﺎﻳﺐ ﺑﺸﺮﯼ را‬
    ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ هﺮ روز ﭘﺮﭼﻤﺶ را ﻟﮕﺪ ﮐﻮب ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻳﺎد "ﻣﺮگ‬
    ‫ﺑﺮ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ" هﻤﻪ را ﺑﻪ وﺟﺪ ﻣﯽ ﺁورد و ﻣﺘﺤﺪ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪322‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺁرام ﺷﺪ و ﺻﺤﺒﺖ از ﻣﺬاﮐﺮﻩ و ﺧﻮد ﻣﺨﺘﺎرﯼ ﻣﺤﺪود ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ‪.‬‬
    ‫روﺣﺎﻧﻴﻮن "ﺧﻂ اﻣﺎم" ﺷﺎﺧﻪ زﻳﺘﻮن ﺻﻠﺢ ﺑﻪ ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﭼﭗ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ‬
    ‫ﺷﻌﺎر "هﻤﻪ ﺑﺎ هﻢ" ﺧﻄﺎب ﺑﻪ "ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ هﺎ‪ ،‬ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ و هﻤﻪ اﻳﺴﺖ هﺎ"‬
    ‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺟﻨﮓ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺑﺎ ﺷﻴﻄﺎن ﺑﺰرگ دادﻧﺪ‪ .‬اﮐﺜﺮ اﺣﺰاب و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎﯼ ﭼﭗ‬
    ‫هﻢ ﺳﺮ از ﭘﺎ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ دام اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻋﻠﺖ وﺟﻮدﯼ ﺧﻮد را در‬
    ‫ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران و اﺳﺘﻌﻤﺎر ﮔﺮان ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ و ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﺁﻧﮑﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ رهﺒﺮ‬
    ‫ﺁن ﮔﺮوﻩ ﺧﺒﻴﺚ ﺑﻮد؟ ﻣﮕﺮ هﺪﻓﺸﺎن اﻳﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ اﻧﻘﻼب را رادﻳﮑﺎﻟﻴﺰﻩ ﮐﻨﻨﺪ و‬
    ‫هﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﻮﺑﺎ و ﻧﻴﮑﺎراﮔﻮا از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻟﻴﺒﺮال و ﺳﺎزﺷﮑﺎر ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و در‬
    ‫ﺟﻬﺖ ﻣﺒﺎرزﻩ اﯼ ﺑﯽ اﻣﺎن ﺑﺎ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺟﻬﺎﻧﯽ هﺪاﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﭘﺲ هﻤﻪ ﺑﺮاﯼ ﺳﻘﻮط‬
    ‫دوﻟﺖ ﺑﺎزرﮔﺎن هﻮرا ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ و ﺑﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ "ﮐﻢ اهﻤﻴﺘﯽ" ﻣﺜﻞ ﺗﺼﻮﻳﺐ‬
    ‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ و اﺻﻞ وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ‪ ،‬ﺁﻣﺎدﻩ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮﻳﺐ اﻟﻮﻗﻮع ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و‬
    ‫ﻧﺒﺮدﯼ ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﺎز ﺑﻴﻦ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺧﻴﺮ و ﺷﺮ ﺷﺪﻧﺪ!‬

    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ در اﺳﺎرت‬
    ‫ﺑﻌﺪ از ﺷﮑﺴﺖ وﻳﺘﻨﺎم‪ ،‬ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﻧﮋادﯼ دهﻪ ‪ ١٩۶٠‬و رﺳﻮاﻳﯽ واﺗﺮﮔﻴﺖ در‬
    ‫‪ ،١٩٧۴‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻏﺮق ﺑﺤﺮان هﻮﻳﺖ ﻓﺮهﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
    ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮان ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺧﻮد ﮐﻤﺮ ﺁﻟﻤﺎن هﻴﺘﻠﺮﯼ و ژاﭘﻦ‬
    ‫ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ را ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻋﻬﺪﻩ دار رهﺒﺮﯼ ﺑﻼﻣﻨﺎزع‬
    ‫"ﺟﻬﺎن ﺁزاد" ﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاﯼ رهﺒﺮان ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﺁزاد ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ‬
    ‫ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺣﻖ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺴﺐ و ﭘﻴﺸﻪ‪ ،‬راﯼ وﻋﻘﻴﺪﻩ‪،‬‬
    ‫اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ و ﺑﺤﺚ را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺁزادﻳﻬﺎ هﻢ در ﻋﻤﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
    ‫ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ و ﻣﺮﻓﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﺮﺻﺖ و اﻣﮑﺎن ﺑﻬﺮﻩ ورﯼ از ﺁن ﻣﻮاهﺐ را‬
    ‫داﺷﺖ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ اﻗﻠﻴﺘﻬﺎﯼ ﻧﮋادﯼ‪ ،‬ﺳﻴﺎهﺎن ﻓﻘﻴﺮ و ﻃﺒﻘﺎت ﺑﯽ ﺑﻀﺎﻋﺖ از اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
    ‫ﻋﻤﻠﯽ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻋﻈﻢ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻓﺎﺣﺶ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ و ﺗﺸﻨﺞ ﻧﮋادﯼ ﻧﻴﺰ ﺣﺎﺻﻞ‬

    ‫‪323‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺮدﻩ دارﯼ در ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺣﺼﻮل رﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ در ﻧﻴﻤﻪ ﻗﺮن‬
    ‫ﻧﻮزدهﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺪد اهﺎﻟﯽ ﺳﻔﻴﺪ و ﺁزاد‪ ،‬ﺑﺮدﻩ ﺳﻴﺎﻩ و درﺑﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

    ‫اﻟﺒﺘﻪ اﮐﺜﺮ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻴﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺜﺎر ﺧﻮن ‪ ۶۵٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ و ﭼﻨﺪ‬
    ‫ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺠﺮوح در ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ داﺧﻠﯽ ﺑﺮاﯼ اﻟﻐﺎﯼ ﺑﺮدﻩ دارﯼ‪ ،‬و ﺳﭙﺲ در ﻣﺴﺎﻋﺪت‬
    ‫ﺑﻪ اروﭘﺎ در ﺟﻨﮓ هﺎﯼ اول و دوم ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻘﺎص ﮔﻨﺎهﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ را دادﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ‬
    ‫ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎﻳﺺ داﺧﻠﯽ و اﺷﺘﺒﺎهﺎت ﺗﺎرﻳﺨﯽ‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ را ﻋﺎرﯼ از ﻋﻴﺐ و ﮔﻨﺎﻩ‬
    ‫ﻧﻤﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ از هﺮ ﮐﺸﻮر و روش ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ دﻳﮕﺮﯼ در اﻳﻦ‬
    ‫ﺟﻬﺎن ﭘﺮ ﻋﻴﺐ و ﻧﻘﺺ‪ ،‬ارﺟﺤﺘﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ هﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮ اﻣﻴﺪوار و ﭘﻨﺎهﺠﻮﯼ‬
    ‫ﻓﻘﻴﺮ هﻤﻮارﻩ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ را ﮐﻌﺒﻪ ﺁﻣﺎل ﺧﻮد ﺧﻮاﺳﺘﻪ و راهﯽ ﺑﻪ ﺁن‬
    ‫ﻣﯽ ﺟﻮﻳﺪ؟ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺧﻮد را در ﻣﺒﺎرزﻩ ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
    ‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺗﺮ و ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﺤﻘﺘﺮ از روﺳﻴﻪ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ و‬
    ‫ﭼﻴﻦ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎر ﻣﻴﺪﻳﺪ‪ .‬ﻣﺸﮑﻞ ﺁﻧﮑﻪ‪ ،‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺸﺮ ﻧﺴﺒﯽ اﺳﺖ و ﺧﻮب و ﺑﺪش‬
    ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ!‬

    ‫ﭘﺲ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ در زﻣﺎن ﺁﻳﺰﻧﻬﺎور در ﮐﺮﻩ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺴﻮن در وﻳﺘﻨﺎم و ﻧﻴﮑﺴﻮن در‬


    ‫ﺷﻴﻠﯽ‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻏﺮق ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ "ﺷﻴﻄﺎن ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ" ﮔﺮدﻳﺪ؛ ﺧﻮد ﺗﻤﺎم ﻣﻼﺣﻈﺎت‬
    ‫ﺑﺸﺮدوﺳﺘﺎﻧﻪ و هﻤﺪردﯼ اﻧﺴﺎﻧﯽ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺎر ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﯽ ﮐﺮﻩ اﯼ هﺎ‬
    ‫و وﻳﺘﻨﺎﻣﯽ هﺎ و ﺷﮑﻨﺠﻪ و اﻋﺪام دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ روﺷﻨﻔﮑﺮان ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﯼ ﺟﻨﻮﺑﯽ دﺳﺖ‬
    ‫زد‪ .‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻴﺎن ﮐﻪ در ﺻﻨﻌﺖ و ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺒﻮﻩ اﺳﺘﺎد ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻨﮓ و ﻣﺒﺎرزﻩ را‬
    ‫ﻧﻴﺰ در ﻣﻘﻴﺎس ﮐﻼن ﺑﻪ ﮐﻤﺎل رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺟﻤﻌﯽ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻣﺒﺪل‬
    ‫ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬اﺧﺒﺎر اﻳﻦ روش ﻣﻐﺮوراﻧﻪ و ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎ ﺑﻪ رﻧﺞ ﺑﺸﺮ‪ ،‬در ﺧﻮد‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزات ﺿﺪ ﺟﻨﮓ و ﺿﺪ ﺗﺒﻌﻴﺾ ﻧﮋادﯼ ﻣﺒﺪل‬
    ‫ﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻧﻴﮑﺴﻮن رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﻐﺮور‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ‬
    ‫ﺑﻴﺤﺪ و ﻣﺮز ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻟﻴﺒﺮال و دﻳﮕﺮاﻧﺪﻳﺶ ﺧﻮد ﻗﺮار داد‪ ،‬و ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪324‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫هﺎﯼ ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ و ﺧﺮاﺑﮑﺎرﯼ ﻋﻠﻴﻪ ﺁﻧﺎن اﻗﺪام ﻧﻤﻮد؛ رﺳﻮاﻳﯽ واﺗﺮﮔﻴﺖ و اﻓﺸﺎﯼ‬
    ‫ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ او‪ ،‬ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨﻮاﻩ را از ﻗﺪرت ﺳﺮﻧﮕﻮن ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

    ‫در ﺳﺎل ‪ ،١٩٧۶‬ﺟﻴﻤﯽ ﮐﺎرﺗﺮ ﺑﺎ وﻋﺪﻩ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و اﻋﺎدﻩ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‬
    ‫ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ رﺳﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ وﯼ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻏﻠﺐ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران ﻏﺮب‪ ،‬ﺑﺰودﯼ در دو‬
    ‫ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺟﻬﺎن ﺳﻮم راﺳﺦ ﺷﺪ‪ .‬اول ﺁﻧﮑﻪ ﮐﺸﻮرهﺎﻳﯽ ﻣﺜﻞ‬
    ‫اﻳﺮان زﻣﺎن ﺷﺎﻩ‪ ،‬در ﻳﮏ ﻣﺴﻴﺮ ﮐﻨﺪ وﻟﯽ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﮑﺎر ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﺴﻮﯼ ﺗﻤﺪن‬
    ‫ﺁزاد و ﻣﺮﻓﻪ ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﻳﺪ از ﻃﺮف ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬دوم‬
    ‫اﻳﻨﮑﻪ ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺁن هﺪف ﻋﺎﻟﯽ‪ ،‬ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺟﻬﺎن ﺳﻮم از دﻧﻴﺎﯼ ﻏﺮب ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ‬
    ‫و ﺑﺮاﯼ ﺗﺪاوم در ﻣﺴﻴﺮ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﺎج اﻋﻤﺎل زور و ﻓﺸﺎر ﻣﯽ‬
    ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﮐﺎرﺗﺮ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺷﺎﻩ را در رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪،‬‬
    ‫اﻣﺎ رژﻳﻢ ﻣﺴﺘﺒﺪ او را ﺑﺮاﯼ رﺷﺪ ﺗﺪرﻳﺠﯽ اﻳﺮان و ﺣﻔﻆ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻔﺖ ﺧﻴﺰ و‬
    ‫ﻧﺎﺁرام ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬ﻻزم ﻣﻴﺪاﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص ﺣﺎﻻ ﮐﻪ روﺳﻬﺎ داﺷﺘﻨﺪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
    ‫را ﻣﯽ ﺑﻠﻌﻴﺪﻧﺪ و ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﺣﻠﻘﻪ دوﺳﺘﺎن و ﻣﺘﺤﺪان ﺧﻮد )ﻋﺮاق‪ ،‬ﺳﻮرﻳﻪ‪ ،‬ﻟﻴﺒﯽ‪،‬‬
    ‫اﻟﺠﺰاﻳﺮ و اﺗﻴﻮﭘﯽ( اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻤﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻩ ﭘﻴﺮوزﯼ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ و از‬
    ‫اوﻟﻴﻦ ﮐﺸﻮرهﺎﻳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ رژﻳﻢ ﺟﺪﻳﺪ را ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮﺁوردﯼ از دوﻟﺖ ﻣﻮﻗﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺁوردﻩ‪ ،‬ﺁﻧﺮا ﺧﻄﺮﯼ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﻣﻨﺎﻓﻊ درازﻣﺪت ﺧﻮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻧﺪادﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﻣﺸﺘﺎﻗﺎﻧﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ‬
    ‫اﻳﺠﺎد راﺑﻄﻪ اﯼ دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن هﻢ ﺑﻪ ﭼﻬﻞ هﺰار ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﻣﺴﺘﻘﺮ در‬
    ‫اﻳﺮان ﺻﺪﻣﻪ اﯼ ﻧﺰدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ اﺟﺎزﻩ ﺧﺮوﺟﯽ ﺻﻠﺢ‬
    ‫ﺁﻣﻴﺰ دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬در اﺑﺘﺪاﯼ ﺳﺎل ‪ ،١٩٧٩‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ دﻳﮕﺮ ﻣﺘﺤﺪ و‬
    ‫دوﺳﺖ اﻳﺮان ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﻴﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻴﺰان ﺣﻀﻮرش در‬
    ‫ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺑﺮﻗﺮارﯼ راﺑﻄﻪ اﯼ ﻣﻌﻘﻮل ﺑﺎ دوﻟﺖ ﻣﻮﻗﺖ‪ ،‬و ﺣﻔﻆ راﺑﻄﻪ ﻓﺮهﻨﮕﯽ از‬

    ‫‪325‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻃﺮﻳﻖ ‪ ۵٠‬هﺰار داﻧﺸﺠﻮﯼ اﻳﺮاﻧﯽ در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ؛ ﭘﺎﻳﻪ هﺎﯼ راﺑﻄﻪ اﯼ ﻣﻔﻴﺪ و‬
    ‫ﻣﺜﺒﺖ را ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺳﻔﺮ ﺷﺎﻩ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻪ ﻧﻴﻮﻳﻮرﮎ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ را واژﮔﻮﻧﻪ‬
    ‫ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﻌﺪ از ﺧﺮوج از اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﯼ دﭼﺎر درﺑﺪرﯼ ﻏﺮﻳﺒﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ‬
    ‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ در ﺗﻬﺮان ﺑﻌﻼوﻩ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺗﮑﺎن دهﻨﺪﻩ ﮐﺸﺘﺎرهﺎﯼ اﻧﻘﻼب و‬
    ‫داﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ دهﺸﺘﻨﺎﮎ ﺷﮑﻨﺠﻪ هﺎﯼ ﺳﺎواﮎ‪ ،‬از ﺷﺎﻩ ﻣﺨﻠﻮع ﻣﻮﺟﻮدﯼ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﯽ و‬
    ‫ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ ﻧﺎﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬او ﮐﻪ ﺻﺪهﺎ ﺑﺎر ﺳﺮان ﮐﺸﻮرهﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ و اﺳﻼﻣﯽ‬
    ‫را ﻣﻴﺰﺑﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺣﺘﯽ در هﻨﮕﺎم دﺳﺖ ﺗﻨﮕﯽ و ﻧﻴﺎز؛ ﺷﺎهﺎن ﺳﺎﺑﻖ ﻋﺮاق‪،‬‬
    ‫ﻣﺼﺮ و اﻓﻌﺎﻧﺴﺘﺎن را ﻣﺴﺎﻋﺪت ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺎﻻ در هﻴﭻ ﮐﺸﻮرﯼ اﺣﺴﺎس اﻣﻨﻴﺖ‬
    ‫ﻧﻤﯽ ﮐﺮد ﻳﺎ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ در ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ هﻢ ﺛﺮوت داﺷﺖ و هﻢ‬
    ‫ﻧﻔﻮذ‪ .‬ﻣﺮدم ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ هﻢ ﺑﺮﺧﻼف اروﭘﺎﺋﻴﺎن‪ ،‬ﺁﻧﻘﺪر اهﻞ اﺧﺒﺎر ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
    ‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﭼﻨﺪ درﺻﺪﯼ هﻢ ﮐﻪ داﺳﺘﺎن اﻧﻘﻼب اﻳﺮان را دﻳﺪﻩ و ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺰودﯼ‬
    ‫ﻼ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ دوﺳﺘﺎن‬
    ‫ﺑﺎ ﻓﺮارﺳﻴﺪن ﻓﺼﻞ ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ورزﺷﯽ‪ ،‬ﺁﻧﺮا ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﭘﻬﻠﻮﯼ )از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﻴﺴﻴﻨﺠﺮ و راﮐﻔﻠﺮ( ﺑﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎﯼ دوﻟﺖ ﮐﺎرﺗﺮ ﭘﻴﭽﻴﺪﻧﺪ‬
    ‫ﺗﺎ ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ وﻳﺰا ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

    ‫اﻣﺎ ﮐﺎرﺗﺮ ﮐﻪ ﺷﺎﻩ را ﻣﺴﺒﺐ ﺳﻘﻮط اﻳﺮان ﺑﻪ ورﻃﻪ اﻧﻘﻼب ﻣﻴﺪاﻧﺴﺖ و رواﺑﻂ‬
    ‫دوﺳﺘﺎﻧﻪ اش و ﺷﺎﻳﻌﻪ ﮐﻤﮑﻬﺎﯼ ﻣﺎﻟﻴﺶ ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨﻮاهﺎن را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد؛‬
    ‫هﻴﭻ ﻋﻼﻗﻪ اﯼ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻋﺪت ﺑﻪ او ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ رواﺑﻂ ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻣﻨﻴﺖ اﺗﺒﺎع ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‬
    ‫در اﻳﺮان‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﮐﺎرﺗﺮ از ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﭼﺮﻳﮑﯽ ﺑﻪ ﺳﻔﺎرﺗﺸﺎن در اﺑﺘﺪاﯼ اﻧﻘﻼب‬
    ‫ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮد و از ﺗﮑﺮار ﺁن واهﻤﻪ داﺷﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان ﺑﻪ ﻓﺎﻣﻴﻞ ﭘﻬﻠﻮﯼ از ﭘﺎ‬
    ‫ﻧﻨﺸﺴﺘﻨﺪ و ﭘﺮوﻧﺪﻩ اﯼ دور و دراز از ﻣﺸﮑﻼت ﭘﺰﺷﮑﯽ ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ اراﺋﻪ دادﻧﺪ؛‬
    ‫ﮐﻪ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ داد ﮐﻪ وﯼ ﺑﻪ ﺳﺮﻃﺎن وﺧﻴﻢ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻮد و اﮔﺮ درﻣﺎﻧﯽ‬
    ‫ﻣﻴﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ در ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻴﮕﺸﺖ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ هﻤﭽﻨﻴﻦ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪326‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﮔﻮﺷﺰد ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺘﺤﺪان ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ هﻢ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺷﺎﻩ ﺳﺎﺑﻖ‬


    ‫اﻳﺮان ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ هﺴﺘﻨﺪ و ﺁﻧﺮا از ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‬
    ‫ﻣﺘﺤﺪﯼ دﻳﺮﻳﻨﻪ را ﺧﺴﺘﻪ و ﺑﻴﻤﺎر ﭘﺸﺖ در رهﺎ ﮐﺮدﻩ ﮐﻪ ﺟﺎن ﺑﮑﻨﺪ! ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ‪،‬‬
    ‫اﻣﻀﺎ و ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺗﻤﺎم ﻣﻘﺎﻣﺎت دوﻟﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ اﻳﺮاﻧﯽ )دوﻟﺖ‬
    ‫ﻣﻮﻗﺖ( ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺎورﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﺑﺎ اﻗﺎﻣﺖ ﻣﻮﻗﺖ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺪاوا و ﻋﻤﻞ‬
    ‫ﺟﺮاﺣﯽ ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺟﻴﻤﯽ ﮐﺎرﺗﺮ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻗﻠﺒﯽ اﻣﻀﺎ ﮐﺮد و‬
    ‫ﺑﺰودﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ اﺳﺎرت ‪ ۴۴۴‬روزﻩ اﻋﻀﺎﯼ ﺳﻔﺎرت ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ در اﻳﺮان ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫اوﻟﻴﻦ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﻳﺮان‬


    ‫ﻼ‬
    ‫ﺑﺎ اﺳﺘﻌﻔﺎﯼ ﺑﺎزرﮔﺎن و ﻳﺰدﯼ از دوﻟﺖ ﻣﻮﻗﺖ‪ ،‬ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ و ﻧﻬﻀﺖ ﺁزادﯼ ﻋﻤ ً‬
    ‫ﺑﻪ ﺻﻒ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ و ﻣﻨﺘﻘﺪﻳﻦ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ دو ﮔﺮوﻩ ﺑﺎ ﻣﺮگ‬
    ‫ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ ﭼﻬﺮﻩ ﺷﺎﺧﺺ و ﻣﺒﺎرز ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﻳﺎ‬
    ‫ﻋﻼﻗﻪ اﯼ ﺑﻪ روﻳﺎروﻳﯽ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﺣﺰب اﻟﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ در ﺟﻨﺎح ﻣﻴﺎﻧﻪ‬
    ‫رو ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺰب ﻣﻠﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ هﻨﻮز ﻗﺪرﺗﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﺁﻳﺖ اﻟﻪ‬
    ‫ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ از ﻟﺤﺎظ ﻓﻘﻬﯽ اﮔﺮ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤًﺎ ﭼﻴﺰﯼ هﻢ از او‬
    ‫ﮐﻢ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻣﺮﺟﻊ ﻃﺮاز اول ﺑﻮد و در ﻗﻢ )ﻣﺤﻞ ﺗﺪرﻳﺲ( و ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن )ﻣﺤﻞ‬
    ‫ﺗﻮﻟﺪش( ﻧﻔﻮذ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮﺧﻼف ﺷﺨﺼﯽ هﺎ‪ ،‬دﻟﻴﻠﯽ ﻧﻤﯽ دﻳﺪ ﺗﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬
    ‫ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ دﻳﻨﯽ ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﻣﻨﺪرﺟﺎت ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺟﺪﻳﺪ ﭘﻨﻬﺎن‬
    ‫ﺳﺎزد‪ .‬وﯼ ﺻﺮاﺣﺘًﺎ اﺻﻞ وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ را ﺧﺎرج از ﺷﺮع اﺳﻼم و ﻣﺘﻀﺎد ﺑﺎ وﻋﺪﻩ‬
    ‫ﺁزادﯼ اﻋﻼم ﻧﻤﻮد و رﻓﺮاﻧﺪم ﺁﻧﺮا ﻧﻴﺰ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﺰب ﻣﻠﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن هﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
    ‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ در ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ داﺷﺖ‪ ،‬در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت‬
    ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻣﻮاﺟﻬﻪ‪ ،‬ﺣﺰب اﻟﻪ هﻢ ﺑﺎ ﭼﻮب و ﭼﻤﺎق ﺑﻪ ﺑﻴﺖ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ در ﻗﻢ ﺣﻤﻠﻪ‬
    ‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﮔﺮوهﯽ از ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺁذرﯼ و اهﻞ ﻣﻨﺰل اﻳﺸﺎن‬
    ‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ! ﺧﺒﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ رﺳﻴﺪ‪ ،‬اﻋﻀﺎﯼ ﺣﺰب ﺷﻮرش ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ دﻓﺎﺗﺮ‬

    ‫‪327‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫دوﻟﺘﯽ و رادﻳﻮ‪ -‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺷﻬﺮ هﺠﻮم ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁن ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﺷﺪﻳﺪ‪،‬‬
    ‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﻪ ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﺎ ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

    ‫در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺧﻂ اﻣﺎم ﮐﻪ هﺮ از ﭼﻨﺪﯼ ﺑﺎ اﻓﺸﺎﯼ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺑﺮﺧﯽ از‬
    ‫ﻣﺪارﮎ ﺳﻔﺎرت ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﮔﺮوهﯽ از ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺣﺰب اﻟﻪ را ﺑﻪ ﺗﻬﻤﺖ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ‬
    ‫"ﻻﻧﻪ ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ" ﺑﺪﻧﺎم و ﺁﻣﺎج ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺎپ ﻣﺪارﮐﯽ دال ﺑﺮ‬
    ‫ﻣﺬاﮐﺮﻩ اﻋﻀﺎﯼ ﺣﺰب ﻣﻠﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ هﺎ دﺳﺖ زدﻧﺪ‪ .‬واﻗﻌﻴﺖ ﺁﻧﮑﻪ‪،‬‬
    ‫اﻋﻀﺎﯼ ﺳﻔﺎرت ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻏﻴﺮ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺣﺰب‬
    ‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ و رهﺒﺮش ﺑﻬﺸﺘﯽ‪ ،‬ﻣﻼﻗﺎت و ﻣﺬاﮐﺮﻩ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻟﺒﺘﻪ ﻳﮑﯽ از‬
    ‫وﻇﺎﻳﻒ هﺮ ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ رهﺒﺮان ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر ﻣﻴﺰﺑﺎن در‬
    ‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺘﯽ ﮐﺴﺐ اﻃﻼع ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺘﻮاﯼ ﺁن "اﻓﺸﺎﮔﺮﻳﻬﺎ"‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪاران ﻣﺴﻠﺢ ﻣﻨﺰل ﺁﻳﺖ اﻟﻪ‬
    ‫ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ در ﻗﻢ را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﺮدﻧﺪ و او را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺻﺪور‬
    ‫اﻋﻼﻣﻴﻪ اﯼ در اﻧﮑﺎر ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ ﺣﺰب ﻣﻠﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬دﻟﮕﺮم از ﺁن اﻋﻼﻣﻴﻪ‪،‬‬
    ‫ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﭙﺎﻩ ﺑﻪ دﻓﺎﺗﺮ ﺣﺰب در ﺗﺒﺮﻳﺰﺣﻤﻠﻪ ور ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻋﻀﺎﯼ‬
    ‫ﺁﻧﺮا دﺳﺘﮕﻴﺮ و رهﺒﺮان را اﻋﺪام ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺣﻮزﻩ ﻗﺪرت ﺁﻧﻬﺎ در‬
    ‫ﻼ ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺎﻣﯽ ﺑﺰرگ ﺑﺮاﯼ اﺳﺘﻴﻼﯼ ﻣﺬهﺒﯽ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻮد‪،‬‬
    ‫ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫زﻳﺮا دو ﻣﺮﺟﻊ ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺸﺮاﻳﻂ دﻳﮕﺮ ﺷﻴﻌﻪ در اﻳﺮان )ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﯽ و ﻣﺮﻋﺸﯽ ﻧﺠﻔﯽ(‬
    ‫ﻏﻴﺮ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﺎﻟﺸﯽ ﺑﺮاﯼ وﻻﻳﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ اﻳﺠﺎد ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺣﺰب اﻟﻪ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺗﻤﺎم اهﺮﻣﻬﺎﯼ ﻗﺪرت را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﻴﺮد و ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ‬
    ‫ﺧﻮد را ﺗﮏ ﺑﻪ ﺗﮏ از ﻣﻴﺪان ﺧﺎرج ﺳﺎزد‪ .‬ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ هﻢ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﻣﺘﺸﺘﺖ‬
    ‫و ﻓﺎﻗﺪ روﺣﻴﻪ هﻤﮑﺎرﯼ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ هﻴﭽﻴﮏ ﺑﻪ ﺳﺮﮐﻮب‪ ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ و اﻋﺪام‬
    ‫ﺑﺪون ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ دﺳﺘﻪ ﻗﺒﻠﯽ اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﻧﻤﻴﮑﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﻮﺑﺖ ﺧﻮدش ﻓﺮا ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ و در‬
    ‫دﻧﺪاﻧﻪ هﺎﯼ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻓﺎﺷﻴﺴﺘﯽ ﺣﺰب اﻟﻪ ﺧﻮﻧﻴﻦ و ﻣﺎﻟﻴﻦ ﻣﻴﮕﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻗﺪم ﺑﻌﺪﯼ ﺑﺮاﯼ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪328‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺁن ﻋﺎﻟﻴﺠﻨﺎﺑﺎن‪ ،‬ﮐﺴﺐ ﻣﻘﺎم اوﻟﻴﻦ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﻳﺮان ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ‬
    ‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ ﻗﺒﻠﯽ ﺁﻧﺮا ﻣﻴﻮﻩ اﯼ رﺳﻴﺪﻩ و ﺁﻣﺎدﻩ ﭼﻴﺪن ﻣﯽ دﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺮاﯼ اﻳﻨﮑﻪ اﻳﺮان ﭼﻬﺮﻩ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺁﺧﻮﻧﺪﯼ ﻧﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﯽ اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
    ‫ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺗﺼﺪﯼ ﻣﻘﺎم رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﺷﺨﺼﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻬﺖ اﻳﻦ‬
    ‫ﺳﻤﺖ هﻢ ﺑﺎ ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ در ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ ﻓﺎرﺳﯽ ﺗﻮاﻓﻖ‬
    ‫ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﺣﺰب اﻟﻪ ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺮوﯼ ﺧﻮد را ﭘﺸﺖ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت "ﻓﺎرﺳﯽ"‬
    ‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﻏﺎﻓﻞ از اﻳﻨﮑﻪ ﭼﻨﺪ روز ﻗﺒﻞ از اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ‬
    ‫اﻓﻐﺎﻧﯽ زادﻩ اﺳﺖ و ﺑﺮاﺳﺎس ﻳﮑﯽ از ﻣﻮاد ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺎﻧﺪﻳﺪاﯼ‬
    ‫رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ در ﺁن ﻣﻬﻠﺖ اﻧﺪﮎ ﮐﺎﻧﺪﻳﺪاﯼ‬
    ‫دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻴﺎﺑﺪ و ﺑﺎﻻ ﺁورد‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﻧﺸﺪ و ﻳﮏ ﻧﻔﺮ از ﻣﻠﯽ– ﻣﺬهﺒﻴﻮن )ﺑﻨﯽ‬
    ‫ﺻﺪر( ﮐﻪ از ﺷﻴﻔﺘﮕﺎن دﮐﺘﺮ ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ ﺑﻮد‪ ،‬در اوان ﺳﺎل ‪ ١٩٨٠‬ﺑﺎ ﮐﺴﺐ ‪٧۵‬‬
    ‫درﺻﺪ ﺁرا ﺑﻪ ﻣﻘﺎم اوﻟﻴﻦ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﻳﺮان رﺳﻴﺪ‪.‬‬

    ‫ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ اداﻣﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‬


    ‫ﺑﺎ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺑﻨﯽ ﺻﺪر‪ ،‬ﺁزادﯼ ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﻦ ﺑﺴﺖ‬
    ‫اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ و ﺟﻨﺎح ﺑﻨﯽ ﺻﺪر )دﻓﺘﺮ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ( ﮐﻪ‬
    ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ دو ﮔﺮگ ﺟﻨﮕﯽ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را داﺋﻤًﺎ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬هﻴﭽﮑﺪام ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺖ‬
    ‫ﺑﺎ ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﮐﻪ ﻻزﻣﻪ ﺣﻞ ﺑﺤﺮان ﺑﻮد‪ ،‬در ﻧﻈﺮ ﻋﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼﺑﯽ‬
    ‫ﺿﻌﻴﻒ ﺟﻠﻮﻩ ﮐﻨﺪ و در "ﻣﺒﺎرزﻩ ﺿﺪ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﯽ" از رﻗﻴﺐ ﻋﻘﺐ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬درد و‬
    ‫رﻧﺞ ﻣﺮدم ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ هﻢ ﮐﻪ هﺮ ﺷﺐ ﺑﻪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن هﺎ ﺧﻴﺮﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎﯼ‬
    ‫ﺗﻤﺎﺷﺎﯼ ﺳﺮﻳﺎل ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ ﺷﺎن‪ ،‬از ﺁﺧﺮﻳﻦ اﺧﺒﺎر ﺑﺪ ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ ﻋﺬاب ﻣﯽ‬
    ‫ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻬﻢ ﮐﻪ ﻧﺒﻮد هﻴﭻ؛ ﺑﺮاﯼ رهﺒﺮان اﻧﻘﻼﺑﯽ اﻧﺘﻘﺎم ﺷﻴﺮﻳﻨﯽ ﺑﻮد از ﺷﻴﻄﺎن‬
    ‫ﺑﺰرگ و ﻣﻠﺖ ﻣﻐﺮورش‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ هﻢ ﮐﻪ در ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ ﺳﻴﺎﺳﯽ اش از دﻋﻮاﻳﯽ‬
    ‫ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮد ﺣﺘﯽ ﺑﻌﺪ از ﺧﺮوج ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﯼ از‬

    ‫‪329‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و درﺑﺪر ﺷﺪن ﻣﺠﺪدش و ﺑﻌﺪ از ﻃﯽ ﭼﻬﺎر ﻣﺎﻩ از اﺳﺎرت ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬﺎ ﮐﻪ‬
    ‫ﺑﺎﻋﺚ ﺑﯽ ﺁﺑﺮوﻳﯽ هﺮ دو ﮐﺸﻮر اﻳﺮان و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
    ‫ﮔﻴﺮﯼ در ﻣﻮرد ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺣﻮاﻟﻪ داد‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎزﻩ ﻗﺮار‬
    ‫ﺑﻮد در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺳﺎل ‪ ١٩٨٠‬ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﻮد!‬

    ‫در ﮐﻤﺘﺮ از ﻳﮏ ﺳﺎل‪ ،‬ﺣﻀﻮر ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ در اﻳﺮان از ‪ ۴٠‬هﺰار ﻣﺘﺨﺼﺺ‪،‬‬


    ‫ﻣﺴﺘﺸﺎر و ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺷﺎن ﺑﻪ ‪ ۵٠‬ﻧﻔﺮ ﮔﺮوﮔﺎن ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد! ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﺮوزﯼ‬
    ‫اﻧﻘﻼب و ﺣﻤﻠﻪ اول ﺑﻪ ﺳﻔﺎرت‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺗﻌﺪاد ﭘﺮﺳﻨﻞ ﮐﻨﺴﻮﻟﯽ و اﻋﻀﺎﯼ ﻓﺎﻣﻴﻞ‬
    ‫اﻳﺸﺎن در اﻳﺮان را از ‪ ١۴٠٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ‪ ۵٠‬ﻧﻔﺮ ﺗﻘﻠﻴﻞ دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﺮان و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ اﮔﺮ‬
    ‫ﭼﻪ هﺮ دو ﺑﻪ راﺑﻄﻪ دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺮﮐﻮﺑﻬﺎﯼ ﺧﻮﻧﺒﺎر دورﻩ‬
    ‫اﻧﻘﻼب و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﺎرﺗﺮ از ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﺷﮑﺎﻓﯽ ﻋﻤﻴﻖ در ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬هﺮ دو‬
    ‫ﮐﺸﻮر ﺿﺪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺷﻐﺎل اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﻮﺳﻂ روﺳﻴﻪ ﺷﻮروﯼ‬
    ‫ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ .‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ ﻧﻔﺖ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ و اﻣﻨﻴﺖ ﺁن واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و‬
    ‫اﻳﺮان ﺑﻪ وﺳﺎﻳﻞ ﻳﺪﮐﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﻧﻴﺎز داﺷﺖ‪ .‬ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ‪۵٠‬‬
    ‫هﺰار داﻧﺸﺠﻮﯼ اﻳﺮاﻧﯽ در اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ در ﺣﺎل ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻓﺎرغ‬
    ‫اﻟﺘﺤﺼﻴﻠﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﮐﻤﺒﻮد ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺘﺨﺼﺺ را ﺟﺒﺮان ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﻤﺒﻮد‬
    ‫ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺎ ﻋﺰﻳﻤﺖ ﺧﺎرﺟﻴﺎن و ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺗﮑﻨﻮﮐﺮاﺗﻬﺎﯼ اﻳﺮاﻧﯽ ﮐﻪ از‬
    ‫ﺗﻼﻃﻢ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺗﺤﺮﻳﻢ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﺧﻄﺮ ﺟﻨﮓ ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ‪ ،‬هﺮ روز‬
    ‫ﻣﺤﺴﻮس ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﮐﻪ در ﭘﻮﺳﺘﻪ ﻣﺤﺪود اﻓﮑﺎر ﺧﺸﮏ ﻣﺬهﺒﯽ و‬
    ‫ﻏﺮور ﻓﺘﺢ و ﻏﻠﺒﻪ اﺳﻴﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺎت اهﻤﻴﺘﯽ ﻧﻤﯽ داد‪ .‬در ﺳﺨﻨﺮاﻧﻴﻬﺎﻳﺶ ﻣﯽ‬
    ‫ﮔﻔﺖ‪" :‬ﻣﺎ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻏﺮب را ﻧﻤﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ" ؛ "ﻣﺮگ ﺑﺮ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‬
    ‫ﻣﺮگ ﻣﯽ ﺁورد"؛ "ﺑﮕﺬارﻳﺪ اﻳﻦ ﻣﻐﺰهﺎﯼ ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ ﺑﺮوﻧﺪ"؛ "ﻣﺎ اﮔﺮ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬هﺮ‬
    ‫روز هﻢ ﮐﻪ ﺷﺪﻩ روزﻩ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻳﻢ"‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪330‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫از ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ ﺑﺮاﯼ اﻳﺮاﻧﻴﺎن هﻢ ﻋﺠﻴﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ دوﻟﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و ﺷﺨﺺ رﺋﻴﺲ‬
    ‫ﺟﻤﻬﻮرﺷﺎن ﺁﻧﻬﻤﻪ ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ‪ ۵٠‬ﮔﺮوﮔﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺸﺎن دادﻩ‪ ،‬ﻋﺬاب ﻣﯽ‬
    ‫ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬از ﺧﻮد ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﮐﺎرﺗﺮ ﺑﺮاﯼ هﺰاران ﻧﻔﺮ ﺷﻬﺪاﯼ اﻧﻘﻼب دل‬
    ‫ﻧﻤﯽ ﺳﻮﺧﺖ؟ ﭼﺮا ژﻧﺮال هﺎﻳﺰر را رواﻧﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ ارﺗﺶ را ﺑﺮاﯼ ﮐﻮدﺗﺎﻳﯽ‬
    ‫ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺁﻣﺎدﻩ ﺳﺎزد ﮐﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺟﺎن دهﻬﺎ هﺰار ﺗﻦ را ﺑﮕﻴﺮد و اﻳﺮان را ﺑﻪ‬
    ‫زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺨﻮف ﻣﺒﺪل ﮐﻨﺪ؟ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم دو ﮐﺸﻮر هﻢ ﺷﮑﺎف اﺣﺴﺎﺳﯽ‬
    ‫و ادراﮐﯽ ﻏﺮﻳﺒﯽ ﺁﻏﺎز ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺷﮑﺎﻓﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﻪ هﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺨﯽ‪ ،‬ﻓﺮهﻨﮕﯽ و ﻧﮋادﯼ‬
    ‫داﺷﺘﻪ و از ﺁﻧﺰﻣﺎن ﺑﺎ رﺷﺪﯼ ﻣﺪاوم ﺑﻪ ﮔﺴﻠﯽ ﻋﻤﻴﻖ در ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﻏﺮب ﻣﺎدﻳﮕﺮا‬
    ‫و واﻗﻊ ﺑﻴﻦ ﺑﺎ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ اﺣﺴﺎﺳﯽ و اﻳﺪﻩ ﺁل ﭘﺮﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺒﺪل ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

    ‫ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ در ﺗﻬﺮان ﺑﺮاﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻴﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻔﯽ در ﺑﻴﻨﺶ اﺳﻼﻣﯽ و‬


    ‫اﻳﺮاﻧﻴﺸﺎن ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ هﻴﭻ دﻟﻴﻞ ﻣﻮﺟﻬﯽ ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺑﻪ ﺳﻔﺎرت‬
    ‫)ﺧﺎﮎ( ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و اﺳﺎرت ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺎهﻪ ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﮏ ﺁن ﮐﺸﻮر ﻧﻤﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
    ‫ﺑﻼ ﺗﺼﻤﻴﻤﯽ و ﺑﯽ ﻋﻤﻠﯽ رهﺒﺮان ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﻳﻌﻨﯽ ﻗﻮﻳﺘﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
    ‫ﺟﻬﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﻏﺮورﺷﺎن ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺒﮑﻪ هﺎﯼ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﯽ هﻢ روز و‬
    ‫ﺷﺐ اﺧﺒﺎر ﻧﺎﮔﻮار ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬﺎ و ﺗﻈﺎهﺮات دﻳﻮاﻧﻪ وار اﻳﺮاﻧﻴﺎن را ﭘﺨﺶ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
    ‫در ذهﻦ ﻣﺮدم ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﺷﺐ و روز اﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺗﻈﺎهﺮﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺑﺎ‬
    ‫ﻣﺸﺘﻬﺎﯼ ﮔﺮﻩ ﮐﺮدﻩ و ﻓﺮﻳﺎدهﺎﯼ ﺟﻨﻮن ﺁﻣﻴﺰ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺖ و ﺳﭙﺲ ﺣﮏ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺑﻪ‬
    ‫ﻻ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ادب ادا ﻧﻤﻴﮑﻨﻨﺪ( از‬
    ‫اﻣﺮوز هﻢ‪ ،‬ذهﻨﻴﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و ﻏﺮب )اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻌﻤﻮ ً‬
    ‫ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﻨﻔﯽ و ﻏﻴﺮدوﺳﺘﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺨﺮب در ذهﻦ رهﺒﺮان‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺁن ﮐﺸﻮر از اﻳﻨﻬﻢ ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮ و دﻳﺮﭘﺎﺗﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

    ‫دوﻟﺖ ﺟﻴﻤﯽ ﮐﺎرﺗﺮ از هﻤﺎن اﺑﺘﺪاﯼ ﮐﺎر‪ ،‬ﺗﻼش ﮔﺴﺘﺮدﻩ اﯼ را ﺑﺮاﯼ ﺣﻞ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
    ‫ﺑﺤﺮان ﺁﻏﺎز ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ دو ﻣﺎﻧﻊ اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد‪ .‬اول ﺁﻧﮑﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬
    ‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و دوم‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﭼﻪ اﻓﺮادﯼ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ‬

    ‫‪331‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻋﻨﻮان ﻣﻴﺎﻧﺠﯽ از ﻃﺮف ﭼﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻﻧﯽ در ﺗﻬﺮان ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮدرﮔﻤﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬


    ‫و ﺑﻠﺒﺸﻮﯼ دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ‪ ٣٠‬ﺳﺎل اﺳﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ‬
    ‫را ﻓﻠﺞ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺁن روزهﺎ در اوج ﺧﻮد ﺑﻮد! ﺑﺎ اﺳﺘﻌﻔﺎﯼ ﻣﻬﻨﺪس ﺑﺎزرﮔﺎن و دﮐﺘﺮ‬
    ‫ﻳﺰدﯼ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﮐﺎﻧﺎل هﺎﯼ رﺳﻤﯽ و اﻓﺮاد ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از ﻣﻴﺪان ﺧﺎرج‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ هﻢ ﺟﺮات ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻗﻀﻴﻪ ﭘﺮ ﺣﺮارﺗﯽ ﻣﺜﻞ ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ ﻧﺰدﻳﮏ‬
    ‫ﺷﺪﻩ‪ ،‬دﭼﺎر "اﻓﺸﺎﮔﺮﯼ" داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺧﻂ اﻣﺎم و ﭼﻤﺎق ﺣﺰب اﻟﻪ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﻤﻠﻪ‬
    ‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ هﻢ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺧﺴﺎرات ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻊ و‬
    ‫ﻻ ﻧﺰدﻳﮑﯽ‬
    ‫ﺑﻨﺎدر اﻳﺮان وارد ﺁورد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤًﺎ ﺑﻪ ﺁزار ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬﺎ و اﺣﺘﻤﺎ ً‬
    ‫اﻳﺮان ﺑﻪ روﺳﻴﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎﭼﺎر ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ در ﺑﻬﺎر ﺳﺎل ‪ ١٩٨٠‬ﺑﻪ ﻳﮏ‬
    ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻧﺠﺎت ﺑﺎ هﻠﻴﮑﻮﭘﺘﺮ دﺳﺖ زد ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻃﻮﻓﺎن ﺷﻦ در ﻣﺤﻞ‬
    ‫ﻓﺮود‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﺗﺶ ﺳﻮزﯼ و ﻣﺮگ ﺗﻌﺪادﯼ از ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد‪ .‬ﺳﭙﺎﻩ‬
    ‫ﭘﺎﺳﺪاران هﻢ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ و ﺁﻧﺎن را در ﻧﻘﺎط‬
    ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﻮر ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬از ﺁن ﭘﺲ‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ راﻩ ﺣﻠﯽ ﺑﺠﺰ ﺑﻠﻮﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ‬
    ‫داراﻳﯽ هﺎﯼ ﺧﺎرﺟﯽ اﻳﺮاﻧﯽ‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر )ﺗﺤﺮﻳﻢ( اﻗﺘﺼﺎدﯼ و هﻤﺪﺳﺘﯽ ﺑﺎ‬
    ‫دﺷﻤﻨﺎن رژﻳﻢ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺳﺒﻴﻞ ﺑﺒﺮ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ را در ﻣﺸﺖ ﺧﻮد‬
    ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺒﺮ ﻣﻐﺮور هﻢ ﺑﺮاﯼ رﺳﻴﺪن ﻣﻮﻗﻊ ﺗﻼﻓﯽ و ﺿﺮﺑﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‪،‬‬
    ‫روزﺷﻤﺎرﯼ ﻣﯽ ﮐﺮد!‬

    ‫ﺳﺮﮐﻮب ﮐﺮدﺳﺘﺎن و ﺗﻌﻄﻴﻞ داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ‬


    ‫ﺁﺗﺶ ﺑﺲ ﺣﺰب اﻟﻪ و ﭼﭙﯽ هﺎ در ﺑﻬﺎر ‪ ١٩٨٠‬ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ و ﺟﻨﮓ و درﮔﻴﺮﯼ‬
    ‫در دو ﺟﺒﻬﻪ ﮐﺮدﺳﺘﺎن و داﻧﺸﮕﺎﻩ از ﺳﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻪ‬
    ‫درﺻﺪ از ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻳﺮان را در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﯼ ﮐﻮهﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻓﻘﻴﺮ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ‬
    ‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻼت ﺳﭙﺎﻩ ﭘﺎﺳﺪاران و ارﺗﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﺑﻪ اﺷﻐﺎل‬
    ‫ﺷﻬﺮهﺎﯼ اﺻﻠﯽ )ﻣﻬﺎﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻨﻨﺪج و ﻣﺮﻳﻮان( اداﻣﻪ دهﻨﺪ‪ .‬اﻋﻄﺎﯼ ﺣﻘﻮق ﺧﻮد‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪332‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺨﺘﺎرﯼ ﻓﺮهﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﻪ اﻗﻠﻴﺖ ﮐﺮد ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﺳﻨﯽ ﻣﺬهﺐ‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻴﺎن رهﺒﺮان ﺷﻴﻌﻪ ﻃﺮﻓﺪار ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ )ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ رﺋﻴﺲ‬
    ‫ﺟﻤﻬﻮر ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻨﯽ ﺻﺪر( هﻢ ﻧﮕﺮان ﻧﻔﻮذ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎ و ﻋﻮاﻣﻞ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﻳﺎ ﻋﺮاﻗﯽ‬
    ‫ﻻ اهﻞ ﻣﺬاﮐﺮﻩ و ﻣﻤﺎﺷﺎت ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﻪ‬
    ‫در ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺰب اﻟﻪ هﻢ ﮐﻪ اﺻﻮ ً‬
    ‫روان و اﺻﻼح ﻃﻠﺒﺎن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﻣﺴﻠﺢ و اﺳﺘﻘﻼل ﻃﻠﺐ‪.‬‬

    ‫ﻣﺒﺎرزﻩ ﭼﺮﻳﮑﯽ ﺑﺎ ﺳﻼح ﺳﺒﮏ و ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭘﺎﺳﺪار‪ ،‬در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪١٩٧٩‬‬
    ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدهﺎ را درهﻢ ﺑﺸﮑﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا در ﺑﻬﺎر ‪ ١٩٨٠‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﻬﺮان‬
    ‫از ارﺗﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺮاﯼ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ و زرهﯽ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺷﮑﺴﺘﻦ‬
    ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺣﺰب دﻣﮑﺮات و ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﻮﻣﻠﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ‪،‬‬
    ‫ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن ﮐﺮد ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺮﮎ ﺷﻬﺮهﺎﯼ اﺻﻠﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ ﻣﺒﺎرزﻩ‬
    ‫ﭼﺮﻳﮑﯽ‪ ،‬ﺳﺮان ﺁﻧﺎن ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻓﺮار و زﻧﺪﮔﯽ در ﺗﺒﻌﻴﺪ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺁن‬
    ‫ﺳﺮﮐﻮﺑﻬﺎ‪ ،‬ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ‪ ١٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ از ﻣﺮدم ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺑﻪ هﻼﮐﺖ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺪود‬
    ‫ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﮐﻞ ﺷﻬﺪاﯼ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻧﺪﮎ ﺁن‬
    ‫ﺧﻄﻪ‪ ،‬در واﻗﻊ ﮐﺸﺘﺎر ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﺑﺎﻋﺚ ﻳﮑﺼﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺁﺳﻴﺐ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﻧﺴﺒﯽ ﺑﻪ‬
    ‫ﻗﻴﺎس ﮐﻞ ﺗﻠﻔﺎت اﻧﻘﻼب در اﻳﺮان ﮔﺮدﻳﺪ! اﻣﺎ هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ هﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﺮگ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻃﯽ اﻧﻘﻼب ﺑﯽ اﻃﻼع و ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻓﺎرس و ﺷﻴﻌﻪ‬
    ‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺟﻨﺎﻳﺎت ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﭼﻨﺪان ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﮑﺮدﻩ‪ ،‬ﺁن اﻗﻠﻴﻢ ﺳﺘﻤﺪﻳﺪﻩ را ﺑﺰودﯼ‬
    ‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻮد‪ .‬ﮐﺮدﺳﺘﺎن هﻢ ﺑﺪون درﻳﺎﻓﺖ ﺣﻘﻮق اﻗﻠﻴﺖ ﺳﻨﯽ و ﮐﺮد ﺗﺒﺎر ﺧﻮﻳﺶ‪،‬‬
    ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ زﺧﻢ ﮐﻬﻨﻪ اﯼ ﺑﺮﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ در ﺻﻮرت ﺿﻌﻒ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ‬
    ‫ﺳﺮ ﺑﺎز ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﭼﭗ در داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎﯼ ﮐﺸﻮر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺎر ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ‬


    ‫ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺸﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺷﺪ و وﻳﺮا ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ و اﺧﺮاج ﺁﻧﻬﺎ‬
    ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺷﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ً ﻧﻴﻤﯽ از داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن هﻮادار ﻳﺎ ﻋﻀﻮ‬

    ‫‪333‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﭼﭗ )ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ﻓﺪاﻳﯽ‪ ،‬ﺗﻮدﻩ و ﻏﻴﺮﻩ( ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ رهﺒﺮان ﺟﻤﻬﻮرﯼ‬


    ‫اﺳﻼﻣﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﺒﻮد‪ .‬ﭘﺲ در اﻗﺪاﻣﯽ ﻧﺎﺑﺎوراﻧﻪ‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﯽ داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ را "ﻻﻧﻪ‬
    ‫ﻓﺴﺎد" ﻧﺎﻣﻴﺪ و ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﺣﺰب اﻟﻪ را ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ و ﺗﺴﺨﻴﺮ ﺁﻧﻬﺎ و اﻳﺠﺎد ﻳﮏ "اﻧﻘﻼب‬
    ‫ﻓﺮهﻨﮕﯽ" ﺗﻬﻴﻴﺞ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭼﻤﺎﻗﺪاران هﻢ ﻣﺸﺘﺎﻗﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ داﻧﺸﮕﺎﻩ در ﺗﻬﺮان و‬
    ‫ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ وﺑﺎ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻪ زد و ﺧﻮرد ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻨﯽ ﺻﺪر ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺎر ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ‬
    ‫ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻃﯽ اوﻟﺘﻴﻤﺎﺗﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻗﻄﻊ ﺣﻤﻼت ﺣﺰب اﻟﻪ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‬
    ‫ﺗﻌﻄﻴﻞ دﻓﺎﺗﺮ ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﭼﭗ در داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺁﺗﺶ ﺑﺴﺘﯽ ﻣﻮﻗﺖ ﺑﻴﻦ دو‬
    ‫ﮔﺮوﻩ ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ‪ ،‬ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ و دﻓﺎﺗﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ دوﻟﺖ اﻋﻼم ﻧﻤﻮد‬
    ‫ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ اﺟﺮاﯼ "اﻧﻘﻼب ﻓﺮهﻨﮕﯽ" از اﺑﺘﺪاﯼ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ،١٩٨٠‬داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ را‬
    ‫ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺤﻮ‪ ،‬ﮐﺸﻮرﻳﮑﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﺧﺎرﺟﻴﺶ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در‬
    ‫ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻏﺮﺑﻴﺎن ﺑﻮد و ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﮔﺎن داﺧﻠﺶ هﻢ در اﺷﺘﻴﺎق‬
    ‫ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ دو ﺳﺎل و ﻧﻴﻢ داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﯽ‬
    ‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻮد!‬

    ‫ﺑﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭼﭗ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺠﻠﺲ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻬﻴﺎ ﺷﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ‬
    ‫ﮐﺎﻧﺪﻳﺪاهﺎ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﻠﻴﮕﺮاﻳﯽ‪ ،‬ﺁزاد اﻧﺪﻳﺸﯽ و ﻳﺎ ﭼﭙﮕﺮاﻳﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﻃﺮف‬
    ‫ﺷﻮراﯼ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻣﻨﺼﻮب اﻣﺎم‪ ،‬ﺻﻼﺣﻴﺖ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﺰب‬
    ‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ هﻢ ﺑﮑﺎر اﻓﺘﺎد و ﺑﺎ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﮔﺴﺘﺮدﻩ در ﻣﻴﺎن ﺗﻮدﻩ هﺎﯼ ﻓﻘﻴﺮ و‬
    ‫ﻣﺬهﺒﯽ ﺷﻬﺮ و روﺳﺘﺎ‪ ،‬ﻣﺠﻠﺴﯽ ﻣﻮاﻓﻖ ﻣﻴﻞ ﺣﺰب اﻟﻪ را ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬رﻳﺎﺳﺖ‬
    ‫ﻣﺠﻠﺲ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﺣﺠﺖ اﻻﺳﻼم رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ از ﺷﺎﮔﺮدان ﻣﺒﺎرز و ﺑﺎ ذﮐﺎوت‬
    ‫ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﻳﮑﯽ از ﻣﻌﺎوﻧﻴﻦ ﺑﻬﺸﺘﯽ در ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎم رﻳﺎﺳﺖ ﻗﻮﻩ‬
    ‫ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﺑﻬﺸﺘﯽ دادﻧﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬دو ﻗﻮﻩ از ﺳﻪ ﻗﻮاﯼ‬
    ‫ﻼ زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﺣﺰب اﻟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
    ‫ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﮐﺎﻣ ً‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪334‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ‪) ١٩٧٩‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪًا ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺖ(‪ ،‬ﻗﻮﻩ ﻣﺠﺮﻳﻪ ﺗﺤﺖ اﺧﺘﻴﺎر‬
    ‫رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺑﻮد و ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻨﯽ ﺻﺪر ﺳﻤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﮐﻞ ﻗﻮا را ﺑﻪ اذن ﺧﻤﻴﻨﯽ‬
    ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺪون ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ هﻴﺌﺖ دوﻟﺖ و ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ‬
    ‫ﺧﻮد را ﻣﻨﺼﻮب ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ هﻢ ﭼﺸﻢ دﻳﺪن ﺑﻨﯽ ﺻﺪر ﻓﺮاﻧﺴﻪ درس ﺧﻮاﻧﺪﻩ و‬
    ‫ﻣﺘﺄﺛﺮ از دﮐﺘﺮ ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ! ﭘﺲ ﻃﯽ ﻧﺒﺮدﯼ ﭼﻨﺪ ﻣﺎهﻪ‪ ،‬اﮐﺜﺮ وزراﯼ‬
    ‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺠﻠﺲ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ )ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﯽ رﺟﺎﻳﯽ( را ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﺻﺪر‬
    ‫ﺗﺤﻤﻴﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻴﺶ از ﻧﻴﻤﯽ از ﻗﻮﻩ ﻣﺠﺮﻳﻪ را ﻧﻴﺰ ﺣﺰب اﻟﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫رﺟﺎﻳﯽ ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢ ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻮد و ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺳﻴﺎﺳﯽ– ﻣﺬهﺒﯽ ﺧﻮد‬
    ‫ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎواﮎ زﻧﺪاﻧﯽ و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب‪ ،‬در ﺁﻣﻮزش و ﭘﺮورش‬
    ‫ﺟﺪﻳﺪ ﺳﻤﺘﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ در ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺗﺎ وزارت هﻢ رﺳﻴﺪ‪ .‬در ﺁن‬
    ‫ﻣﻘﺎم‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺣﺰب اﻟﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻣﺪارس از ﺣﺪود ‪ ٢٠‬هﺰار ﻣﻌﻠﻢ "ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻌﻬﺪ"‬
    ‫ﭘﺮداﺧﺖ و دﺳﺘﮕﺎهﯽ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮاﻧﻪ و ﻓﺎﺷﻴﺴﺘﯽ را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ اﻣﻮر‬
    ‫ﺗﺮﺑﻴﺘﯽ" ﺑﺮ ﻣﺪارس ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ‪ ،‬هﻤﮕﻨﺎن وﻳﺮا ﭼﻨﺎن ﺧﻮش ﺁﻣﺪ‬
    ‫ﮐﻪ ﺑﺰودﯼ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ادارات‪ ،‬ﮐﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت‪ ،‬ارﺗﺶ و ﺷﺮﮐﺘﻬﺎﯼ ﻣﺼﺎدرﻩ ﺷﺪﻩ‬
    ‫)ﺑﻨﻴﺎدهﺎ( ﺳﺮاﻳﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﭘﺎﮐﺴﺎزﯼ ﭼﻨﺪ ﺻﺪهﺰار ﻧﻔﺮﯼ‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ "ﻏﻴﺮ‬
    ‫ﻣﮑﺘﺒﯽ" را از ﮐﺴﺐ ﻣﻌﺎش ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ‬
    ‫ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ "اﻧﺠﻤﻦ هﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ" و "دواﻳﺮ ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ"‪ ،‬ﻧﻈﺎرت و ﺳﻠﻄﻪ‬
    ‫ﺣﺰب اﻟﻪ را ﺑﺮ ﺗﻤﺎم دﺳﺘﮕﺎﻩ دوﻟﺘﯽ و ﻧﻴﻤﻪ دوﻟﺘﯽ ) ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ‪ ٨٠‬درﺻﺪ اﻗﺘﺼﺎد‬
    ‫ﮐﺸﻮر ﺑﻮد( ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫اﮔﺮ در زﻣﺎن ﺷﺎﻩ ﺣﺪود ‪ ٣٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﺳﺎواﮐﯽ ﻣﺮدم را ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ‬
    ‫ﻼ ﺑﺮاﯼ ﺗﺼﺪﯼ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﻬﻢ دوﻟﺘﯽ و‬
    ‫ﺗﻌﺪاد ﻣﺮاﻗﺒﻴﻦ دﻩ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد! اﮔﺮ ﻗﺒ ً‬
    ‫ارﺗﺸﯽ‪ ،‬ﺳﺎﺑﻘﻪ اﻓﺮاد ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﺣﺘﯽ ﻓﺮاﺷﯽ ﻣﺪارس هﻢ‬
    ‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻦ از اﻣﺘﺤﺎن و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ داﺷﺖ! زﻧﺪﮔﯽ در اﻳﺮان‬

    ‫‪335‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫از ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎت ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ روز ﺑﺮوز ﺑﺪﺗﺮ و ﻣﺸﮑﻠﺘﺮ ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬ﺗﺎ‬
    ‫ﺁﺳﻴﺒﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺁن ﻣﺼﺎﺋﺐ اﺿﺎﻓﻪ ﮔﺸﺖ‪.‬‬

    ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق ﺑﻪ اﻳﺮان‬


    ‫ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﯽ و اﺳﺘﻘﻼل از ﻗﻴﻤﻮﻣﻴﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﮐﺸﻮر ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﻋﺮاق‬
    ‫راﺑﻄﻪ اﯼ ﺣﺴﻨﻪ ﺑﺎ دوﻟﺖ ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ اﻳﺮان ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﻧﺎﺻﺮﻳﺴﺖ هﺎ‬
    ‫)اﻓﺴﺮان ﭼﭗ ﻣﻠﻴﮕﺮا ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﻣﺼﺮ( در ﺳﺎل ‪ .١٩۵٨‬ﺷﺎﻩ اﻳﺮان ﮐﻪ ﺣﺎﻣﯽ‬
    ‫ﺳﻠﻄﻨﺖ هﺎﯼ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮد و ﻧﮕﺮان ﻋﺎﻗﺒﺖ ﮐﺎر ﺧﻮدش‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
    ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻐﺪاد دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎﯼ ﻣﮑﺮر زد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺮزﯼ‬
    ‫اروﻧﺪ رود )ﺷﻂ اﻟﻌﺮب( و ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﮐﺮدان اﺳﺘﻘﻼل ﻃﻠﺐ ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ‬
    ‫‪ ١٧‬ﺳﺎل ﮐﺪورت راﺑﻄﻪ ﺗﻬﺮان و ﺑﻐﺪاد ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻋﺮاق ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ‪ ١٩۵٨‬دﭼﺎر ﺳﻪ‬
    ‫ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰ و ﺗﺼﻔﻴﻪ هﺎﯼ ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ دﻳﮕﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻮان ﻣﺎﻟﯽ و اﻗﺘﺼﺎدﯼ‬
    ‫ﭼﻨﺪاﻧﯽ داﺷﺖ و ﻧﻪ ﺑﻨﻴﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ‪ .‬ﻟﺬا ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺷﺎﻩ‬
    ‫ﺑﺮاﺣﺘﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ رژﻳﻢ هﺎﯼ ﺑﻐﺪاد را در دهﻪ هﺎﯼ ‪ ١٩۶٠‬و اواﻳﻞ ‪ ١٩٧٠‬ﺗﺤﺖ‬
    ‫اﻧﺰوا و در ﻣﻮﺿﻊ ﺿﻌﻒ ﻗﺮار دهﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‪ ،‬رژﻳﻢ ﺑﻌﺚ )ﭘﺎن ﻋﺮﺑﻴﺴﺖ و‬
    ‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ( ﮐﻪ در ‪ ١٩۶٨‬ﺑﺎ ﮐﻮدﺗﺎﻳﯽ ﺧﻮﻧﺒﺎر ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺳﺎل‬
    ‫‪ ١٩٧٢‬ﺑﺎ روﺳﻴﻪ ﺷﻮروﯼ ﻗﺮارداد دوﺳﺘﯽ و ﻣﻮدت ﺑﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺗﺤﺎد ﻣﻘﺪﻣﻪ ﮐﻤﮏ‬
    ‫هﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻣﺎﻟﯽ روﺳﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﻮﺿﻊ ﺁن ﮐﺸﻮر را‬
    ‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﻣﺘﺤﺪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ )ﺗﺮﮐﻴﻪ‪ ،‬اﻳﺮان و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن( ﺗﻘﻮﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ‬
    ‫اﻳﻦ ﭼﺎﻟﺶ و ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﺎﻣﻞ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از اﻗﻤﺎر ﺷﻮروﯼ‪،‬‬
    ‫دوﻟﺖ ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻣﺬاﮐﺮﻩ و ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺑﺎ ﺑﻌﺜﯽ هﺎ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
    ‫ﻗﺮارداد ‪ ١٩٧۵‬اﻟﺠﺰاﻳﺮ‪ ،‬هﺮ دو ﮐﺸﻮر ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ در اﻣﻮر داﺧﻠﯽ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ‬
    ‫)ﺗﻬﺮان در ﮐﺮدﺳﺘﺎن و ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺟﻨﻮب ﻋﺮاق و ﺑﻐﺪاد در ﺧﻮزﺳﺘﺎن اﻳﺮان( دﺧﺎﻟﺖ‬
    ‫ﻧﮑﻨﺪ؛ ﺧﻂ ﻣﺮﮐﺰﯼ اروﻧﺪ رود را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮز رﺳﻤﯽ از ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﺗﺎ ﺑﻨﺪر‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪336‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ؛ و از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺮزﯼ ﺧﻮددارﯼ‬


    ‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﭘﺲ از ﭘﻴﺮوزﯼ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺿﺪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ و ﺿﺪ‬
    ‫اﺳﺮاﺋﻴﻠﯽ هﺮ دو رژﻳﻢ‪ ،‬رواﺑﻂ ﻓﯽ ﻣﺎﺑﻴﻦ ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ ﺷﺪ! ﺧﻤﻴﻨﯽ از‬
    ‫ﻧﺰدﻳﮏ )ﻃﯽ ‪ ١٢‬ﺳﺎل ﺗﺒﻌﻴﺪ در ﻋﺘﺒﺎت( رﻓﺘﺎر ﻋﺮب ﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﻣﺬهﺒﯽ و ﺿﺪ‬
    ‫ﺷﻴﻌﻪ رژﻳﻢ ﻋﺮاق را دﻳﺪﻩ ﺑﻮد و از روﺷﻬﺎﯼ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮐﺸﺘﺎر و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ‬
    ‫ﺷﺎن ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻠﻤﺎﯼ ﺷﻴﻌﻪ ﻋﺮاق ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺣﺎﻻ از ﺟﺎﻧﺐ اﻳﺮان ﻗﻮت ﻗﻠﺐ و‬
    ‫ﻣﺴﺎﻋﺪت داﺷﺘﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻌﺜﯽ هﺎ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺷﺪﻧﺪ و ﮐﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از‬
    ‫ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﺷﻴﻌﻴﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ‪ ۶٠‬درﺻﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ‬
    ‫ﺻﺪام ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎر اﻗﺪام ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﭼﺮﻳﮑﯽ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺁﻧﺎن ﻋﻠﻴﻪ ﺳﺮان ﺣﺰب ﺑﻌﺚ‬
    ‫در ﺑﻬﺎر ‪ ١٩٨٠‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺸﺎﯼ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎ ﮔﺮدﻳﺪ! ﺻﺪام ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺎر دﺳﺘﺠﻤﻌﯽ‬
    ‫ﮐﺜﻴﺮﯼ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ ﺻﺪر اﻗﺪام ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻋﺮاق هﻢ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮﻳﺶ در‬
    ‫ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﺧﻮزﺳﺘﺎن دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻮﻃﺌﻪ زد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ از ﺁﻧﺎن‬
    ‫)ﺗﺤﺖ ﻧﺎم ﺟﻨﺒﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ ﺧﻮزﺳﺘﺎن( ﺑﻪ ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ اﻳﺮان در ﻟﻨﺪن و ﻳﮏ هﻔﺘﻪ‬
    ‫ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻬﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺟﺮﻳﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﭘﺎﺳﺪاران و ارﺗﺶ ﺑﻪ ﮐﺮدهﺎﯼ ﺧﻮد ﻣﺨﺘﺎرﯼ ﻃﻠﺐ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
    ‫ﻋﺮاﻗﯽ و اﻳﺮاﻧﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺮزﯼ ﺑﻄﻮر ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ درﮔﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ؛ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻤﻼت و‬
    ‫ﺿﺪ ﺣﻤﻼت ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ در ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ١٩٨٠‬اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪،‬‬
    ‫ﺿﻌﻒ ارﺗﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪﻩ اﻳﺮان‪ ،‬اﻧﺰواﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
    ‫ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺷﻮرﺷﻬﺎﯼ داﺧﻠﯽ ﮐﺸﻮر و ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﺑﯽ اﻣﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺟﻤﻠﮕﯽ ﺑﻪ‬
    ‫ﮔﺮگ ﺻﻔﺘﺎن ﺑﻌﺜﯽ ﻧﻮﻳﺪ ﻣﻴﺪاد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻔﺘﯽ و ﻋﺮب زﺑﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن را‬
    ‫ﻃﻌﻤﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﺳﺎزﻧﺪ! ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﺁﻏﺎز ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ ،١٩٨٠‬ﺻﺪام ﺣﺴﻴﻦ ﻃﯽ ﻧﻄﻖ‬

    ‫‪337‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﭘﺮﺣﺮارﺗﯽ ﻗﺮارداد ‪ ١٩٧۵‬اﻟﺠﺰاﻳﺮ را ﭘﺎرﻩ ﮐﺮد و ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬


    ‫ﻋﺮاﻗﯽ در ﻃﻮل ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺮزﯼ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﻮا ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎﮎ اﻳﺮان ﺣﻤﻠﻪ ور ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﻧﻘﺸﻪ ﺟﻨﮕﯽ ﺻﺪام اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺴﺮﻋﺖ وارد ﺟﻠﮕﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺷﻮد و ﻃﯽ ‪١۵‬‬
    ‫روز ﻋﻤﻠﻴﺎت‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﮔﻴﺮﯼ ﺧﻄﻮط اﺻﻠﯽ ﻣﻮاﺳﻼﺗﯽ ﺗﺎ داﻣﻨﻪ ﮐﻮهﻬﺎﯼ زاﮔﺮس‬
    ‫و ﺗﻨﮕﻪ هﺎﯼ ﺻﻌﺐ اﻟﻌﺒﻮر ﺁن ﭘﻴﺸﺮوﯼ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺁن ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﯽ‬
    ‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﻧﻔﺖ ﺧﻴﺰ را ﺑﺎ ﺷﺘﺎب از اﻳﺮان ﺟﺪا ﺳﺎزﻧﺪ و ﺑﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﺗﻨﮕﻪ‬
    ‫هﺎﯼ زاﮔﺮس‪ ،‬از ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻳﺮاﻧﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﺣﺘﯽ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ اﯼ‬
    ‫ﻣﻬﻠﮏ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﺷﻴﺎﻧﻪ اﺟﺮا ﮔﺮدﻳﺪ و داغ "ﭘﻴﺮوزﯼ دوم‬
    ‫ﻗﺎدﺳﻴﻪ" را ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ ﺻﺪام ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬

    ‫در روز ﺣﻤﻠﻪ‪ ٩ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ﻋﺮاق از ﻣﺮز ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎﮎ اﻳﺮان ﺳﺮازﻳﺮ‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﻪ ﻟﺸﮑﺮ زرهﯽ و دو ﻟﺸﮑﺮ ﻣﻮﺗﻮرﯼ وارد ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺷﺪ ﺗﺎ ﺷﻬﺮهﺎﯼ‬
    ‫اﺻﻠﯽ‪ ،‬ﺟﺎدﻩ هﺎﯼ ﻣﻬﻢ و ﺗﻨﮕﻪ هﺎﯼ ﺳﻮق اﻟﺠﻴﺸﯽ را ﺗﺴﺨﻴﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺟﺒﻬﻪ‬
    ‫ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻧﻴﺰ ﺳﻪ ﻟﺸﮑﺮ ﭘﻴﺎدﻩ ﻋﺮاق و ﻳﮏ ﻟﺸﮑﺮ زرهﯽ ﺑﺮاﯼ دﺳﺘﻴﺎﺑﯽ ﺑﻪ‬
    ‫ﮔﺬرﮔﺎهﻬﺎﯼ زاﮔﺮس‪ ،‬در ﻣﻨﻄﻘﻪ دزﻓﻮل و ﻣﻬﺮان ﻋﻤﻠﻴﺎت ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ‬
    ‫ﺳﻴﻞ ﺳﺮﺑﺎز و ﺗﺠﻬﻴﺰات‪ ،‬اﻳﺮان ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﻴﭻ دﻓﺎع ﻣﻨﻈﻤﯽ ﻧﺪاﺷﺖ! ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﺎهﻬﺎ‬
    ‫درﮔﻴﺮﯼ ﻣﺮزﯼ‪ ،‬ارﺗﺶ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪﻩ و ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران ﻧﺎﻻﻳﻖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ‪،‬‬
    ‫هﻴﭻ اﻗﺪام اﺣﺘﻴﺎﻃﯽ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻧﻴﺮو در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺮزﯼ و اﻃﻼع ﮔﻴﺮﯼ‬
    ‫ﻓﻌﺎل از ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎﻻت ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻧﺪادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﯽ ﻋﺮﺿﮕﯽ ﺑﻌﺜﯽ هﺎ و‬
    ‫ﻏﻴﺮﺗﻤﻨﺪﯼ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﻧﻤﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻘﻮط ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻔﺖ ﺧﻴﺰ ﻣﺤﺮز ﺑﻮد!‬

    ‫از ﺁﻏﺎز اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺴﻠﺢ اﻳﺮان ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻤﺮد و ﻓﺮار ﺳﺮﺑﺎزان در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ‬
    ‫ﺗﻈﺎهﺮات ﻣﺮدﻣﯽ‪ ،‬دﭼﺎر ﺗﺰﻟﺰل روﺣﻴﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻮج‬
    ‫و ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺳﻴﺎﺳﯽ–‬ ‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﺮﮐﻮﺑﻬﺎﯼ ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬ﺗﻮﻃﺌﻪ ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﻧﻮژﻩ‬
    ‫ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ‪ ،‬ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ‪ ١٢‬هﺰار ﻧﻔﺮ از اﻓﺴﺮان و درﺟﻪ داران ﮐﺎدر را از ﮐﺎر‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪338‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺮﮐﻨﺎر ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﺿﻌﻴﺖ ﺳﺮﺑﺎزﮔﻴﺮﯼ و ﺁﻣﻮزش ﻧﻈﺎﻣﯽ هﻢ ﺑﺨﺎﻃﺮ وﻋﺪﻩ‬


    ‫ﺑﺨﺸﻮدﮔﯽ ﺧﺪﻣﺖ وﻇﻴﻔﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﮐﺎهﺶ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ زﻣﺎن ﺁن‪ ،‬ﺑﺸﺪت ﺑﯽ ﻧﻈﻢ و‬
    ‫ﻧﺎﻣﺮﺗﺐ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ هﻮاﻳﯽ و زرهﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮐﻤﺒﻮد وﺳﺎﻳﻞ ﻳﺪﮐﯽ و ﻓﻘﺪان‬
    ‫ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ و ﻧﮕﻬﺪارﯼ‪ ،‬در ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﯽ اﺳﻒ ﺑﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻋﻈﻢ ﺁﻧﭽﻪ از ﺗﻮان‬
    ‫رزﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﻧﻴﺰ ﺻﺮف ﺳﺮﮐﻮب ﭼﺮﻳﮑﻬﺎﯼ ﮐﺮدﺳﺘﺎن ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬ﻻﺟﺮم در هﻨﮕﺎم‬
    ‫ﺁﻏﺎز ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﻳﺮان ﺗﻨﻬﺎ ‪ ۵٠٠‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺗﺎﻧﮏ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ٢۵٠٠‬ﺗﺎﻧﮏ‬
    ‫ﻋﺮاﻗﯽ‪ ٣٠٠ ،‬ﻓﻘﺮﻩ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ١۴٠٠‬ﻋﺮادﻩ ﻋﺮاﻗﯽ و ﺗﻨﻬﺎ ‪١٠٠‬‬
    ‫هﻮاﭘﻴﻤﺎﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺮواز در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ‪ ٣۴٠‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺟﺖ ﺻﺪام داﺷﺖ!‬

    ‫از هﻤﻪ ﺑﺪﺗﺮ‪ ،‬در زﻣﺎن ﻳﻮرش ﺑﻌﺜﯽ هﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﻟﺸﮑﺮ اﻳﺮان در ﺧﻮزﺳﺘﺎن‬
    ‫ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺁﻧﻬﻢ ﺁﻣﺎدﻩ ﺑﺎش ﺟﻨﮕﯽ ﻧﺪاﺷﺖ! ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻠﺖ اﻳﺮان ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮش‬
    ‫اﻗﺒﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻌﺜﯽ هﺎﯼ ﺑﯽ ﮐﻔﺎﻳﺖ )ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺿﻌﻴﻒ‬
    ‫ﮐﺸﯽ و ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﻋﻨﻒ ﻣﺠﺮب ﺑﻮدﻧﺪ( و ﻧﻪ ژﻧﺮاﻟﻬﺎﯼ ﺳﺎﺑﻘﻪ دار و ﻻﻳﻖ‪ ،‬رهﺒﺮﯼ‬
    ‫ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬اوﺑﺎش ﺻﺪام هﻢ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻗﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﻳﮑﯽ از ﻣﻔﺘﻀﺤﺎﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
    ‫ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ را ﭘﻴﺎدﻩ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺑﻤﺒﺎران هﻮاﻳﯽ ﺗﻮﺳﻂ ‪ ١٠٠‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺟﺖ ﺟﻨﮕﻨﺪﻩ ﺁﻏﺎز ﮔﺸﺖ ﮐﻪ‬
    ‫ﻋﻤﺪﺗًﺎ ﺑﻪ اهﺪاف ﺧﻮد ﺁﺳﻴﺐ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﯼ ﻧﺰدﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭘﻴﺎدﻩ و‬
    ‫زرهﯽ ﺑﺪون ﻧﻘﺸﻪ ﺟﺰﻳﯽ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﯽ و ﻣﺎﻧﻮرﯼ ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﻴﻦ‬
    ‫ﻳﮕﺎﻧﻬﺎ و ﻳﺎ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﭼﻴﻨﯽ ﻟﺠﺴﺘﻴﮏ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻠﻪ اﯼ وﺣﺸﯽ‪ ،‬وارد ﺧﺎﮎ اﻳﺮان ﺷﺪﻧﺪ!‬
    ‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺘﺠﺎوز ﺑﺰدل ﻧﻴﺰ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﮐﻨﺪ و ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎراﻧﻪ اﻗﺪام ﻣﯽ‬
    ‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﯼ از اﻳﺮاﻧﻴﺎن را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
    ‫ﺧﻴﻠﯽ زود در ﺑﺮاﺑﺮ هﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻧﺪﮐﯽ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
    ‫ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﮐﻢ ﺳﺮﻋﺘﺸﺎن ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﺎران ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ هﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺪاﻓﻌﻴﻦ ﺳﺒﮏ‬
    ‫اﺳﻠﺤﻪ اﻳﺮاﻧﯽ را ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮐﻪ در ﭘﻨﺎﻩ ﺧﺎﻧﻪ هﺎ ﻳﺎ ﭼﺎﻟﻪ هﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻗﻄﻊ ﺁن‬

    ‫‪339‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺳﺘﻮن ﻋﺮاﻗﯽ دوﺑﺎرﻩ راﻩ ﻣﯽ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺑﺰودﯼ ﺑﺎ ﺷﻠﻴﮏ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ‬
    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬از ﺗﺮس ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺎد ﻳﺎ ﻋﻘﺐ ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺖ و دوﺑﺎرﻩ‬
    ‫ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﻘﺪﻳﺮ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻓﺎﺣﺶ ﻋﺪدﯼ و‬
    ‫ﺟﻨﮓ اﻓﺰارﯼ و ﺑﺮﻏﻢ ﻋﻨﺼﺮ ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮﯼ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮهﺎﯼ ﻋﺮاق ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻴﺶ از‬
    ‫‪ ٢٠‬ﻳﺎ ‪ ٣٠‬ﮐﻴﻠﻮﻣﺘﺮ )ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ( در ﺧﺎﮎ اﻳﺮان ﻧﻔﻮذ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ‬
    ‫اﺷﻐﺎل ﻳﮏ ﺷﻬﺮ ﺧﻮزﺳﺘﺎن )ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ( ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ درﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ رود اروﻧﺪ‬
    ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ در ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﯽ ﻧﻈﻴﺮ ﺳﺮﺑﺎزان و داوﻃﻠﺒﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻨﮓ را‬
    ‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ و ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﻳﮑﺼﺪ واﺣﺪ‬
    ‫ﺗﺎﻧﮏ ﻋﺮاﻗﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺁرﭘﯽ ﺟﯽ و ﺣﺘﯽ ﺑﻤﺐ هﺎﯼ ﺑﻨﺰﻳﻨﯽ )ﮐﻮﮐﺘﻞ ﻣﻮﻟﻮﺗﻮف(‬
    ‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫از ﻧﻈﺮ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﮏ‪ ،‬ﺻﺪام اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻓﺎﺣﺶ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ اﻧﻘﻼب ﭘﻴﺮوز را ﻣﺮﺗﮑﺐ‬
    ‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﻟﻬﺎﯼ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ و روﺳﻴﻪ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪،‬‬
    ‫ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺮ ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﺑﻮد و اﺣﺘﻤﺎل ﺷﮑﺴﺖ ﺁن ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﯽ ﻧﻴﺰ‬
    ‫ﺑﻌﺜﯽ هﺎ ﺑﺎ ﻋﺪم اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ژﻧﺮاﻟﻬﺎﯼ ﻗﺎﺑﻞ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ دﻗﻴﻖ‪ ،‬ﺧﻮد را در ﻣﻴﺎن‬
    ‫ﺟﻠﮕﻪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن و ﭘﺸﺖ ﺑﻪ اروﻧﺪ رود ﺑﻪ دام اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‬
    ‫ﮔﺬرﮔﺎهﻬﺎﯼ زاﮔﺮس را ﺑﺮوﯼ ﺳﻴﻞ ﻧﻔﺮات اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﺮان ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﺮاق‬
    ‫ﺟﻤﻌﻴﺖ دارد و ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺞ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﺠﺎوز ﺑﻌﺜﯽ ﺑﺎ‬
    ‫ﺷﺘﺎب ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺣﺪود ﺷﺶ ﻣﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺗﻤﺎم دﺳﺘﺠﺎت و ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
    ‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺧﻮد را ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﻳﮏ دﻟﻪ ﺑﻪ "دﻓﺎع ﻣﻘﺪس" ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﻓﺴﻮس ﮐﻪ‬
    ‫ﻋﻤﺮ ﺁن هﻤﺪﻟﯽ و هﻤﮑﺎرﯼ ﻧﻴﺰ ﮐﻮﺗﺎﻩ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺁن ﺷﻮم ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ‬


    ‫درﮔﺬﺷﺖ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﯼ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ١٩٨٠‬در ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻣﺎﺟﺮاﯼ ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ‬
    ‫ﺳﻔﺎرت را از ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻮد هﻢ ﺑﯽ ﻣﻌﻨﺎﺗﺮ و ﺑﯽ هﺪﻓﺘﺮ ﻧﻤﻮد‪ .‬دو هﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ از ﺣﻤﻠﻪ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪340‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻋﺮاق‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺠﻠﺲ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﺁﻣﺎدﻩ ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫اﺳﺘﺮداد ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻓﺴﻮس ﮐﻪ ﻃﯽ دﻩ ﻣﺎهﯽ ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮدم ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‬
    ‫ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻳﺐ دورﻩ اﻧﻘﻼب هﻤﺪردﯼ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از اﻳﺮان و اﻳﺮاﻧﯽ‬
    ‫ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺷﺪﻧﺪ! ﻣﺮدم اﻳﺮان ﻧﻴﺰ از ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ ﺑﻬﺮﻩ اﯼ ﻧﺪﻳﺪﻧﺪ ﺑﺠﺰ اﻧﺰواﯼ ﺑﻴﻦ‬
    ‫اﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﺷﻬﺮت دﻳﻮاﻧﮕﯽ و ﺣﻤﺎﻗﺖ و زﺣﻤﺖ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﮐﻤﺒﻮد ﺗﻤﺎم‬
    ‫ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺼﺮﻓﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬اﻧﻌﮑﺎس ﺑﯽ اﻣﺎن اﺧﺒﺎر ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ‬
    ‫ﺁﻧﭽﻨﺎن ذهﻦ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﺎ ﺗﻴﺮﻩ و ﺗﺎر ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﺠﺎوز‬
    ‫ﺁﺷﮑﺎر ﺻﺪام‪ ،‬ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻧﺎﭼﻴﺰ و ﺑﯽ اهﻤﻴﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻠﻮﮎ ﺷﺮق ﮐﻪ‬
    ‫ﺑﺎ ﻋﺮاق ﻧﺰدﻳﮑﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﺳﮑﻮت ﻧﻤﻮد و ﺑﻠﻮﮎ ﻏﺮب ﮐﻪ از اﻳﺮان ﻣﺘﻨﻔﺮ ﮔﺸﺘﻪ‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬زهﺮﺧﻨﺪ زﻧﺎن اﻣﻴﺪوار ﺑﻮد ﮐﻪ رهﺒﺮان ﺁﻧﺪو ﮐﺸﻮر وﺣﺸﯽ ﮐﺎر ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را‬
    ‫ﺗﻤﺎم ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﻧﻴﺎز ﻣﺒﺮم اﻳﺮان ﺑﻪ ﺧﺮوج از اﻧﺰواﯼ دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﮏ‪ ،‬ﻧﺠﺎت از ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ‬
    ‫اﻗﺘﺼﺎدﯼ‪ ،‬دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ذﺧﻴﺮﻩ هﺎﯼ ارزﯼ ﺑﻠﻮﮐﻪ ﺷﺪﻩ در ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬و درﻳﺎﻓﺖ‬
    ‫وﺳﺎﻳﻞ ﻳﺪﮐﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬رهﺒﺮان اﻧﻘﻼب هﻴﭻ ﺷﺘﺎﺑﯽ ﺑﺮاﯼ اﺳﺘﺮداد‬
    ‫ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻧﺪ! ﻇﺎهﺮًا اﻣﺎم ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﺗﺎ ﻓﺮﻣﻮدﻩ ﺧﻮد را‬
    ‫ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ "ﮐﺎرﺗﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮود"‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺑﺮ اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻃﯽ‬
    ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺁن ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻣﺒﺪل ﺳﺎﺧﺘﻪ و از ﺟﻴﻤﯽ ﮐﺎرﺗﺮ‬
    ‫هﻢ ﻣﺜﺎﻟﯽ ﺑﺴﺎزد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎﻩ ﻣﺨﻠﻮع‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ اﺣﻮال‪ ،‬اﻳﺮان ﺗﺎ زﻣﺎن ﺷﮑﺴﺖ ﮐﺎرﺗﺮ‬
    ‫)در اواﺧﺮ ‪ (١٩٨٠‬و ﺣﺘﯽ ﺗﺎ روزﻳﮑﻪ رﻳﮕﺎن رﺳﻤًﺎ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ را ﻋﻬﺪﻩ‬
    ‫دار ﺷﺪ )در اول ﺳﺎل ‪ ،(١٩٨١‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﺁزادﯼ ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬﺎ ﻧﻨﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎﺧﻴﺮ ﭘﻨﺞ‬
    ‫ﻣﺎهﻪ از زﻣﺎن ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﺁزادﯼ ﺁن اﺳﻴﺮان ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻧﻴﺰ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاﯼ ﮐﺸﻮرﻣﺎن‬
    ‫ﭼﻨﺪﻳﻦ "ﺑﺮﮐﺖ" داﺷﺖ!‬

    ‫‪341‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻃﯽ ﻗﺮارداد اﻟﺠﺰاﻳﺮ ﺑﺎ ﻃﺮف ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ‪ ،‬اﻳﺮان ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ‪٢٠‬درﺻﺪ از ذﺧﺎﻳﺮ‬
    ‫ارزﯼ ﺧﻮد در ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ را ﺁزاد ﺳﺎزد‪ .‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ هﺸﺖ ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر از‬
    ‫ﺛﺮوت ﻣﺮدم اﻳﺮان در ﮔﺮوﯼ دوﻟﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺻﺪﻣﺎت و ﺿﺮرهﺎﯼ‬
    ‫اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺑﻪ اﻓﺮاد و ﺷﺮﮐﺘﻬﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﺣﺎﺻﻠﻪ از ﻗﻀﻴﻪ ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ را ﺗﺎدﻳﻪ‬
    ‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻮﻟﻬﺎ هﻨﻮز در اﺧﺘﻴﺎر واﺷﻨﮕﺘﻦ اﺳﺖ و ﭘﺮوﻧﺪﻩ دﻋﺎوﯼ و ادﻋﺎﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ‬
    ‫ﺧﺴﺎرت ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ذرﻩ ذرﻩ ﺁﻧﺮا ﻣﯽ ﺑﻠﻌﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮوﯼ ﮐﺎر ﺁﻣﺪن ﺣﺰب ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
    ‫ﮔﺮا و ﺳﻠﻄﻪ ﺟﻮﯼ ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨﻮاﻩ ﻧﻴﺰ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ و‬
    ‫ﮐﺸﻮرهﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ را ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ ﺗﺮ و ﻣﻮذﻳﺎﻧﻪ ﺗﺮ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮐﻪ دودش در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ‬
    ‫ﭼﺸﻢ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ رﺳﻴﺪ‪.‬‬

    ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ در ﺟﺒﻬﻪ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ داﺧﻠﯽ‬


    ‫هﻤﺪﻟﯽ ﻣﻮﻗﺖ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﭼﭗ و ﻣﺬهﺒﯽ ﺣﻮل ﻣﺤﻮر "دﻓﺎع ﻣﻘﺪس" ﺑﻌﺪ از‬
    ‫ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪن ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق و ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﺷﺪن ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﯽ ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬از هﻢ‬
    ‫ﭘﺎﺷﻴﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران ﮐﻪ روش ﺣﻤﻼت "ﻣﻮج اﻧﺴﺎﻧﯽ" ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭘﻴﺎدﻩ ﺳﭙﺎﻩ و ﺑﺴﻴﺞ را‬
    ‫ﻋﻠﺖ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ در ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺪﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ ﺑﻨﯽ ﺻﺪر ﺑﻌﻨﻮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﮐﻞ ﻗﻮا و‬
    ‫ﺑﻪ دﺳﺘﻮرات ﺗﻴﻤﺴﺎرهﺎﯼ دوﺑﺎرﻩ ﺟﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ارﺗﺶ‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﯽ ﺻﺪر هﻢ‬
    ‫روش ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺣﺰب اﻟﻪ را در ﻗﺒﺎل ﻣﺴﺎﻳﻞ ﮐﺸﻮرﯼ؛ از ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
    ‫ﺗﺎ ﺟﻨﮓ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و "ﭘﺎﮐﺴﺎزﯼ دوﻟﺖ"؛ در ﺳﺨﻨﺮاﻧﻴﻬﺎ و‬
    ‫روزﻧﺎﻣﻪ اش )اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ( ﺁﺷﮑﺎرا ﺑﻪ ﺑﺎد اﻧﺘﻘﺎد و ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﺟﻨﺎح‬
    ‫ﺑﻨﯽ ﺻﺪر ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﻋﻤﺪﻩ ﮔﺮوﻩ ﻣﻠﯽ– ﻣﺬهﺒﯽ در ﺻﺤﻨﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻳﺮان ﺑﻮد‪،‬‬
    ‫ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻦ روﺷﻬﺎﯼ اﻧﺤﺼﺎر ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ‪ ،‬ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از‬
    ‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ادارات و ارﺗﺶ‪ ،‬و ﺳﭙﺮدن اﻣﻮر ﮐﺸﻮر ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺑﻮد‪.‬‬
    ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺑﻪ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ دﮐﺘﺮ ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ و در‬
    ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻬﺪﻳﺪات ﺟﻨﺎح ﺣﺰب اﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ– ﻣﺬهﺒﯽ ﻧﺰدﻳﮏ ﮔﺮدﻳﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪342‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در ‪ ١٩٨١‬ﺑﻪ اﺗﺤﺎدﯼ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺎ ﺑﻨﯽ ﺻﺪر‪ ،‬دﻓﺘﺮ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ و روزﻧﺎﻣﻪ‬
    ‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﺮﺧﻮرد دو ﮔﺮوﻩ ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ )ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ و ﺑﻨﯽ ﺻﺪر( در ﺑﻬﺎر ‪ ١٩٨١‬ﺑﻪ‬


    ‫درﮔﻴﺮﯼ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ .‬ﺣﺰب اﻟﻪ ﺑﻪ ﮔﺮدهﻤﺎﻳﯽ ﻃﺮﻓﺪاران رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر در‬
    ‫داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﻧﺘﻈﺎﻣﺎت را ﺑﺮﻋﻬﺪﻩ‬
    ‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻔﺮ از ﺁﻧﺎن را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺎزرﺳﯽ و ﺑﺎزﭘﺮﺳﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ‬
    ‫ﮐﻪ اﻏﻠﺐ‪ ،‬اﻋﻀﺎﯼ ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻌﺪادﯼ ﺣﺘﯽ ﮐﺎرت‬
    ‫ﻋﻀﻮﻳﺖ هﻤﺮاﻩ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﯽ ﺻﺪر ﺑﺎ ﺁن ﺷﻮاهﺪ ﺑﻪ دﻳﺪار ﺧﻤﻴﻨﯽ رﻓﺖ؛ ﮐﻪ اﻣﺎم هﻢ‬
    ‫دﺳﺘﻮر ﺑﻪ ﺧﻮددارﯼ از ﺗﻈﺎهﺮات و ﺻﻠﺢ ﺑﻴﻦ دو ﺟﻨﺎح داد‪ ،‬ﺗﺎ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ‬
    ‫ﻋﺮاق ﭘﺎﻳﺎن ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻣﺎ دﺷﻤﻨﯽ ﺁﻧﺎن ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ از اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و‬
    ‫اﻧﺤﺼﺎر ﻃﻠﺒﯽ ﺣﺰب اﻟﻪ هﻢ ﺗﺸﻨﻪ ﺣﺬف ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ‪.‬‬

    ‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﮔﺬراﻧﺪن ﻟﻮاﻳﺤﯽ ﺟﻬﺖ‬
    ‫ﻣﺤﺪود ﺳﺎﺧﺘﻦ اﺧﺘﻴﺎرات رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻧﻤﻮد؛ و ﺑﻨﯽ ﺻﺪر هﻢ از اﻣﻀﺎ و ﺗﺎﻳﻴﺪ‬
    ‫ﺧﻮددارﯼ ﮐﺮد‪ .‬وﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ ﺷﺨﺼﯽ اش )ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺳﻨﺠﯽ هﺎﯼ‬
    ‫روزﻧﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ( و ﻋﺪم اﻋﺘﻤﺎد ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ رهﺒﺮان ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ‬
    ‫)ﺑﺨﺼﻮص ﺑﻬﺸﺘﯽ( اﻃﻤﻴﻨﺎن داﺷﺖ‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ رﻓﺮاﻧﺪﻣﯽ ﺑﺮاﯼ ﺣﻞ اﺧﺘﻼف ﺑﺎ‬
    ‫ﻣﺠﻠﺲ و درﻳﺎﻓﺖ اﺧﺘﻴﺎرات ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ )ﻣﺜﻞ ﻣﺼﺪق در ‪ (١٩۵٣‬ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺠﻠﺲ‬
    ‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬ﺑﻨﯽ ﺻﺪر را ﻣﺨﺎﻟﻒ و ﺧﺎﻃﯽ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ اﻋﻼم ﮐﺮد و‬
    ‫وﻳﺮا ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ اﻣﻀﺎﯼ ﻣﺼﻮﺑﺎت ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا ﻃﯽ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﭘﻨﺞ روز ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬و‬
    ‫از اﻣﺎم ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺳﻠﺐ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﮐﻞ ﻗﻮا از ﺑﻨﯽ ﺻﺪر ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﺣﺰب اﻟﻪ هﻢ ﺑﻪ روزﻧﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و اﻋﻀﺎﯼ دﻓﺘﺮ رﺋﻴﺲ‬
    ‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ را ﺑﻪ ﺿﺮب ﭼﻮب و ﭼﻤﺎق‪ ،‬ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻨﯽ ﺻﺪر اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ‬
    ‫ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻗﻴﺎﻣﯽ ﻣﺮدﻣﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ‪ ٣٠‬ﺗﻴﺮ زﻣﺎن ﻣﺼﺪق‬

    ‫‪343‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻼ ﻧﻘﺎب از ﭼﻬﺮﻩ ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﺎ اﻋﻀﺎﯼ ﮐﻤﻴﺘﻪ و‬


    ‫ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﺰب اﻟﻪ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﺳﭙﺎﻩ ﻳﮑﯽ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد؛ ﺑﻪ ﺗﻈﺎهﺮات ﻳﮑﺼﺪ هﺰار ﻧﻔﺮﯼ در ﺗﻬﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و‬
    ‫ﺑﺮوﯼ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ هﻮادارن ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻴﻤًﺎ ﺁﺗﺶ ﮔﺸﻮد و‬
    ‫ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻧﻔﺮ را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﺷﺎرﻩ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺟﻬﺖ ﺳﺮﮐﻮب ﮐﺎﻣﻞ ﺁن ﺣﺮﮐﺖ‪،‬‬
    ‫اوﺑﺎش ﻣﺴﻠﺢ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻬﺎ هﺠﻮم ﺑﺮدﻧﺪ و زﺧﻤﻴﺎن را ﮐﺸﺘﻪ ﻳﺎ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤًﺎ ﺑﻪ‬
    ‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮔﺎﻩ اوﻳﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻃﯽ ﺣﮑﻤﯽ ﺑﻨﯽ ﺻﺪر از ﺗﻤﺎم ﻋﻨﺎوﻳﻦ و ﻣﻘﺎﻣﺎت‬
    ‫دوﻟﺘﯽ ﻣﻌﻠﻖ ﮔﺮدﻳﺪ و رﺟﺎﻳﯽ )ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ( رﻳﺎﺳﺖ دوﻟﺖ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ از ﺁن ﮐﺸﺘﺎر‪ ،‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ ﺑﺎ اﻧﻔﺠﺎر ﺑﻤﺒﯽ ﻣﻬﻴﺐ دﻓﺘﺮ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺣﺰب‬
    ‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ را وﻳﺮان ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻴﺶ از ‪ ٩٠‬ﻧﻔﺮ از ﺳﺮان ﺣﺰب )ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺑﻬﺸﺘﯽ‪،‬‬
    ‫‪ ٢٧‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﻣﺠﻠﺲ و ‪ ۴‬وزﻳﺮ( را ﮐﻪ ﮔﺮدهﻤﺎﻳﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ‬
    ‫در ﺁﻏﺎز ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ،١٩٨١‬ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ داﺧﻠﯽ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﮕﻴﺮ اﻳﺮان ﺷﺪ‬
    ‫ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺲ از ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ‪ ٩‬ﻣﺎﻩ ﺗﺮور‪ ،‬ﺳﺮﮐﻮب‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ و اﻋﺪام؛ ﺑﺎ ﭘﻴﺮوزﯼ‬
    ‫ﺣﺰب اﻟﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ ٢٠٠‬ﻧﻔﺮ از ﺳﺮان ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ )ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‬
    ‫ﺑﺎهﻨﺮ و رﺟﺎﻳﯽ( در ﺑﻤﺐ ﮔﺬارﻳﻬﺎ و ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻧﺘﺤﺎرﯼ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﻳﮏ‬
    ‫هﺰار ﻧﻔﺮ از ﺣﺰب اﻟﻪ )ﺳﭙﺎﻩ و ﮐﻤﻴﺘﻪ( ﺗﻮﺳﻂ ﭼﺮﻳﮑﻬﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪ و ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﭼﭗ‬
    ‫ﻣﺤﺎرب‪ ،‬هﻼﮎ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اذن ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻤﻴﺘﻪ هﺎ و ﺳﭙﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺟﺎن ﺗﻤﺎم ﮔﺮوهﻬﺎﯼ‬
    ‫"ﻏﻴﺮ ﺧﻮدﯼ" اﻋﻢ از ﻣﻠﯽ– ﻣﺬهﺒﯽ )ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻗﻄﺐ زادﻩ و ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ(‪،‬‬
    ‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎﯼ ﭼﭗ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و هﺰاران ﻧﻔﺮ را در درﮔﻴﺮﻳﻬﺎﯼ‬
    ‫ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬زﻳﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﻃﯽ اﻋﺪام هﺎﯼ ﺑﺪون ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﺴﺎل‪ ،‬ﺑﺎ‬
    ‫ﮐﺸﺘﺎر ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ‪ ١۵‬هﺰار ﻧﻔﺮ از ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و ‪ ۵‬هﺰار ﻧﻔﺮ از ﭼﭙﯽ هﺎ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎﻩ‬
    ‫ﺳﺮﮐﻮب ﺣﺰب اﻟﻪ ﺁﻧﭽﻨﺎن اﻗﺘﺪارﯼ ﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺳﺎواﮎ ﺷﺎﻩ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁن ﺑﺎزﻳﭽﻪ اﯼ‬
    ‫ﺑﻴﺶ ﻧﺒﻮد!‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪344‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺗﺮورهﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ )ﺑﺨﺼﻮص ﺑﻤﺐ ﮔﺬارﯼ ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ و دﻓﺘﺮ ﻧﺨﺴﺖ‬


    ‫وزﻳﺮﯼ( ﻗﻠﺐ ﺳﺮان رژﻳﻢ را ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺳﻨﮓ ﻧﻤﻮد؛ ﮐﻪ دﺳﺖ ﺣﺰب اﻟﻪ را ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺗﺒﺪﻳﻞ اوﻳﻦ و دهﻬﺎ زﻧﺪان دﻳﮕﺮ در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮاﮐﺰ ﻋﻈﻴﻢ ﺷﮑﻨﺠﻪ دهﻬﺎ‬
    ‫هﺰار ﺗﻦ از اﻋﻀﺎ و هﻮاداران ﮔﺮوهﻬﺎ )ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﻣﺤﺼﻞ و داﻧﺸﺠﻮ ﺑﻮدﻧﺪ( ﺑﺎز‬
    ‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺁن دژﺧﻴﻤﺎن ﻧﻴﺰ ﺁﻧﭽﻨﺎن در هﻨﺮ ﺳﻴﺎﻩ ﺁزار و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺟﺴﻤﯽ و روﺣﯽ‬
    ‫ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻨﺪ؛ ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺷﺪﻧﺪ رهﺒﺮان اﺣﺰاب را ﺑﻪ هﻤﮑﺎرﯼ و ﺗﻮﺑﻪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﯽ‪ ،‬و‬
    ‫اﻋﻀﺎﯼ ﻓﻌﺎل را ﺑﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪ دوﺳﺘﺎن ﺳﺎﺑﻖ ﺧﻮد و ﺣﺘﯽ اﻋﺪام ﺁﻧﺎن ﻣﺠﺒﻮر ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ!‬
    ‫ﺟﻨﺎﻳﺎت زﻧﺪاﻧﻬﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺣﺪﯼ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ روﯼ ﺷﺎﻩ و ﺳﺎواﮎ را ﺳﻔﻴﺪ ﻧﻤﻮد‪،‬‬
    ‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﮔﺮوهﯽ از ﺟﻼدان ﺟﺪﻳﺪ از اﻋﻀﺎﯼ ﺳﺎﺑﻖ هﻤﺎن ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺨﻮف ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم در اوان ﺳﺎل ‪ ،١٩٨٢‬ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ و ﻣﺘﺤﺪاﻧﺶ ﺑﺮ‬


    ‫اﻳﺮان ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﯽ ﺻﺪر و ﺳﺮان ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺘﻮارﯼ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ‬
    ‫اﻋﻀﺎﯼ ﮔﺮوﻩ ﺑﻪ ﮐﺮدﺳﺘﺎن و ﺳﭙﺲ ﻋﺮاق ﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﻄﺐ زادﻩ و ﻃﺮﻓﺪاراﻧﺶ‬
    ‫ﺗﻴﺮﺑﺎران ﺷﺪﻧﺪ و ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ ﮐﻪ ﻇﺎهﺮًا ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ هﻤﺪﺳﺘﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺒﻮل‬
    ‫ﺳﻠﺐ ﺧﻮد از ﻣﻘﺎم ﻣﺮﺟﻌﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﺧﺎﻧﮕﯽ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺳﺮان ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﺧﻠﻖ و‬
    ‫ﭘﻴﮑﺎر‪ ،‬و ﺣﺘﯽ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ ﮐﻪ هﺮﮔﺰ در ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ رژﻳﻢ اﻗﺪام ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺮم‬
    ‫ارﺗﺪاد ﺷﮑﻨﺠﻪ و اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺠﺖ اﻻﺳﻼم ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ‬
    ‫رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﻣﻮﺳﻮﯼ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ ﺷﺪ و ﺁﻳﺖ اﻟﻪ اردﺑﻴﻠﯽ ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﻗﻮﻩ‬
    ‫ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻣﻨﺼﻮب ﮔﺸﺖ‪ .‬در دوم ﻣﺎﻩ ﺳﺎل ‪ ١٩٨٢‬ﻧﻴﺰ ﺧﺎﻧﻪ اﻣﻦ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ هﺴﺘﻪ‬
    ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﻣﺴﻠﺢ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ در ﺗﻬﺮان ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﮔﺮدﻳﺪ و ﻃﯽ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ‬
    ‫درﮔﻴﺮﯼ‪ ،‬ﺳﺮان ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭼﺮﻳﮑﯽ ﺁن )ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻣﻮﺳﯽ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ و اﺷﺮف رﺟﻮﯼ(‬
    ‫ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫‪345‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺟﻨﮓ ﺟﻨﮓ ﺗﺎ ﭘﻴﺮوزﯼ‬


    ‫ﺑﺎ ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﮐﺎﻣﻞ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺪﻋﻴﺎن اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ و ﻣﺘﺤﺪاﻧﺶ ﺗﺤﺖ‬
    ‫رهﺒﺮﯼ اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ارادﻩ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﮐﺸﻮر اﻳﺮان ﻏﺎﻟﺐ‬
    ‫ﺳﺎزﻧﺪ و ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﯼ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﺁﻧﺮا ﺷﮑﻞ دهﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻮر اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎ ﺗﺎ‬
    ‫ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﺷﺶ ﺳﺎل ﺑﺮ اﺻﻮل ذﻳﻞ اﺳﺘﻮار ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫‪ (١‬اﻋﻤﺎل ﮐﺎﻣﻞ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺬهﺐ ﺷﻴﻌﻪ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺣﺠﺎب زﻧﺎن‪،‬‬
    ‫ﺣﻘﻮق ﺑﺮﺗﺮ زﻧﺎﺷﻮﻳﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﺮدان و اﻣﮑﺎن ﺻﻴﻐﻪ ﻣﻮﻗﺖ‪ ،‬ارث‬
    ‫دوﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻬﺖ ﻣﺮدان‪ ،‬ﻣﺪارس ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮاﯼ دﺧﺘﺮان‪ ،‬ﮔﻨﺠﺎﻧﺪن ﺗﻌﻠﻴﻢ و‬
    ‫ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺬهﺒﯽ در ﺗﻤﺎم ﺳﻄﻮح و ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺗﺤﺼﻴﻠﯽ‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ادارات‬
    ‫دوﻟﺘﯽ و داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﻘﻴﺪﻩ و ﻣﺬهﺐ‪ ،‬ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ و ﻗﺘﻞ ﻣﺮﺗﺪﻳﻦ‬
    ‫)ﭼﭙﯽ هﺎ و ﺑﻬﺎﻳﯽ هﺎ( و دﻳﮕﺮ اﻧﺪﻳﺸﺎن )ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ(؛ ﺳﺎﻧﺴﻮر ﻣﺬهﺒﯽ و‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ رادﻳﻮ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ و ﮐﺘﺐ‪.‬‬

    ‫‪ (٢‬ﺻﺪور اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ هﻤﺴﺎﻳﻪ و ﺳﺎﻳﺮ دوﻟﺘﻬﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ‪،‬‬


    ‫ﺑﺎ هﺪف زﻣﻴﻨﻪ ﺳﺎزﯼ اﻧﻘﻼب ﻣﻬﺪﯼ ﻏﺎﻳﺐ و ﺑﺮﻗﺮارﯼ "ﻋﺪل ﺟﻬﺎﻧﯽ"‪.‬‬
    ‫ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎﮎ ﻋﺮاق و ﺳﺎﻗﻂ ﺳﺎﺧﺘﻦ رژﻳﻢ ﺻﺪام‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
    ‫از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺣﮑﻮﻣﺖ در ﮐﻮﻳﺖ‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدﯼ و‬
    ‫ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺎﻟﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ از اﻗﻠﻴﺖ ﺷﻴﻌﻪ در ﻟﺒﻨﺎن و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪،‬‬
    ‫ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﯽ رادﻳﮑﺎل ﺑﺎ هﺪف ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﮐﺸﻮر‬
    ‫اﺳﺮاﺋﻴﻞ‪ ،‬ﺣﻤﻼت ﺗﺮورﻳﺴﺘﯽ ﺑﻪ اهﺪاف ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ‪ ،‬اﺳﺮاﺋﻴﻠﯽ و ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ‬
    ‫رژﻳﻢ ﺗﻬﺮان در ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر‪.‬‬

    ‫‪ (٣‬ﭘﻴﺮوﯼ ﺑﺪون ﭼﻮن و ﭼﺮا از دﺳﺘﻮرات ﺳﻴﺎﺳﯽ اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬


    ‫وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ و از اهﺪاف ﻧﻈﺎﻣﯽ او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﮐﻞ ﻗﻮاﯼ اﻧﻘﻼب‬
    ‫اﺳﻼﻣﯽ‪ .‬اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﯼ و ﺻﺤﺖ ﺗﻤﺎم ﻧﻈﺮات و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪346‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫هﺎﯼ اﻣﺎم زﻣﺎﻧﻪ و ﺗﺒﻠﻴﻎ اﻳﻦ اﺻﻮل ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﻈﻢ و ﺑﯽ اﻣﺎن در ذهﻦ‬
    ‫ﺗﻤﺎم ﺁﺣﺎد ﮐﺸﻮر‪.‬‬

    ‫‪ (۴‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺑﺮاﯼ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﺨﺎرج "ﺟﻨﮓ ﺣﻖ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺎﻃﻞ" از‬
    ‫ﻃﺮﻳﻖ ﮐﻨﺘﺮل دوﻟﺘﯽ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺣﻞ واردات‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺗﻮزﻳﻊ ﮐﺎﻻهﺎﯼ‬
    ‫ﺿﺮورﯼ؛ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎم ﺳﻬﻤﻴﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﺑﺮاﯼ ﺻﻨﺎﻳﻊ و ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪.‬‬
    ‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺎﻟﯽ از ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﺟﻨﮓ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻨﻴﺎدهﺎﯼ‬
    ‫دوﻟﺘﯽ‪ .‬ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ از ﺧﺎﻧﻮارهﺎﯼ ﻓﻘﻴﺮ و ﭘﺮﺟﻤﻌﻴﺖ از ﻃﺮﻳﻖ‬
    ‫ﮐﻮﭘﻦ هﺎ و ﺳﻮﺑﺴﻴﺪهﺎﯼ دوﻟﺘﯽ‪ .‬ﻣﺤﺪودﻳﺖ )ﺣﺘﯽ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ( اﻏﻠﺐ‬
    ‫روﺷﻬﺎﯼ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﺑﺎردارﯼ و ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ ﻓﻘﻴﺮ ﺷﻬﺮ و‬
    ‫روﺳﺘﺎ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪﺁورﯼ ﺟﻬﺖ ﺗﺠﻬﻴﺰ "ﻟﺸﮑﺮ اﻣﺎم زﻣﺎن"‪.‬‬

    ‫‪ (۵‬ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺎﻟﯽ از ﺣﻮزﻩ هﺎﯼ ﻋﻠﻤﻴﻪ و ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺟﻮاﻧﺎن )ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻤﮏ‬
    ‫هﺰﻳﻨﻪ و ﻣﻌﺎﻓﻴﺖ از ﺳﺮﺑﺎزﯼ( ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﺬهﺒﯽ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻃﺒﻘﻪ‬
    ‫روﺣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‪ ،‬در ﮐﻨﺎر ﺣﺰب اﻟﻪ ﻣﺴﻠﺢ‪ ،‬ﻣﺤﻮر اﺻﻠﯽ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ‬
    ‫اﺳﻼﻣﯽ را ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﻩ و ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

    ‫ﺳﻮﺧﺖ اﺻﻞ اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﻴﺰ ذﺧﺎﻳﺮ ﻋﻈﻴﻢ اﺣﺴﺎﺳﺎت‬
    ‫ﻣﺬهﺒﯽ ﺗﻮدﻩ هﺎﯼ ﺑﻴﺴﻮاد و ﻓﻘﻴﺮ ﺷﻬﺮ و روﺳﺘﺎ ﺑﻮد! هﻤﺎﻧﻨﺪ اﻧﻘﻼﺑﺎت اﻳﺪوﻟﻮژﻳﮏ‬
    ‫ﻗﺒﻞ از ﺧﻮد )روﺳﻴﻪ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ(‪ ،‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻓﺪاﮐﺎرﯼ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﺟﻮان‬
    ‫از ﺧﻮد ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻴﺎز داﺷﺖ؛ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻴﻦ رهﺒﺮ را ﭼﻮن وﺣﯽ ﻣﻨﺰل ﺑﺎور ﻣﯽ‬
    ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ ﺧﻮد را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺟﺎن و ﺗﻦ ﺧﻮﻳﺶ را در‬
    ‫ﺧﺪﻣﺖ ﺁن ﺟﻬﺎد ﺑﯽ اﻣﺎن ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ ﻗﺮار ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ذﺧﺎﻳﺮ ﺳﺎدﻩ ﺑﺎور‬
    ‫ﻣﺬهﺒﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﺎهﻬﺎﯼ ﻧﻔﺖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﯽ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ‪۵٠٠‬‬
    ‫ﺳﺎل رﺳﻮﺑﺎت ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﺬهﺐ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻮد!‬

    ‫‪347‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﺁﻧﮑﻪ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﯽ ﮐﺲ و ﺗﻨﻬﺎ در ﺻﺤﺮاﯼ ﮐﺮﺑﻼ ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ دﻳﻦ و ﺷﺮاﻓﺖ‬
    ‫ﻣﺎ ﺟﺎن دادﻩ ﺑﻮد؟ ﻣﮕﺮ هﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﺳﻴﻨﻪ و زﻧﺠﻴﺮ ﻧﻤﯽ زدﻳﻢ ﺗﺎ ﺧﻮد را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﯽ‬
    ‫ﻏﻴﺮﺗﯽ و ﺧﻴﺎﻧﺘﻬﺎﯼ اﺟﺪادﻣﺎن ﮐﻪ ﺳﺮور ﺷﻬﻴﺪان را ﻳﺎرﯼ ﻧﺪادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺎزات‬
    ‫ﮐﻨﻴﻢ؟ ﻣﮕﺮ ﻧﺎﻟﻪ و زﺟﻪ ﻧﻤﻴﮑﺮدﻳﻢ ﮐﻪ ﺣﺴﻴﻦ ﺟﺎن‪ ،‬ﮐﺎش ﻣﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻳﻢ و ﻗﻄﺮﻩ ﺁﺑﯽ‬
    ‫ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪﻳﻢ و ﺟﺎن ﺑﯽ ارزش را ﻓﺪاﯼ ﻗﺪﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ؟ ﭘﺲ ﭼﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ‬
    ‫اﻳﻢ؟ ﺳ ّﻴﺪﯼ ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻩ ﺣﺴﻴﻨﯽ؛ ﮐﻪ ﺑﺘﻬﺎﯼ ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ را ﺷﮑﺴﺘﻪ و ﺣﺎﻻ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬
    ‫ﻳﺰﻳﺪان ﻋﺮاق ﻣﯽ رود‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﺮﭼﻢ ﺗﻮﺣﻴﺪ را ﺑﺮ ﮐﺮﺑﻼ و ﺗﺮﺑﺖ ﻣﻄﻬﺮ ﺷﻬﻴﺪان ﺁن ﺑﻪ‬
    ‫اﺣﺘﺰاز ﺁورد‪ .‬هﺮ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﺨﻴﺰد‪ ،‬هﺮ ﮐﻪ ﻧﺸﺘﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻘﺪﺳﺎت ﻣﺬهﺒﻴﺶ و ﺗﻤﺎم‬
    ‫ﻣﻌﺘﻘﺪات اﺟﺪادش ﺧﻴﺎﻧﺖ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ!‬

    ‫ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ‪ ،‬روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻪ ذﺧﺎﻳﺮ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﻣﺬهﺒﯽ ﮐﻪ از ﻋﻬﺪ ﺻﻔﻮﻳﻪ ﻧﻬﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪،‬‬
    ‫ﭼﺎﻩ زدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻓﻮراﻧﯽ ﺧﻮﻧﺒﺎر ﺧﺎﮎ ﺟﺒﻬﻪ هﺎ را رﻧﮕﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﺣﻤﻠﻪ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻋﺮاق‬


    ‫ﺑﺎ رﻓﺘﻦ ﺑﻨﯽ ﺻﺪر‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن ﺳﭙﺎﻩ اﺑﺘﮑﺎر ﻋﻤﻞ را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ از‬
    ‫ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﯽ ﮐﻪ ﭼﻴﻨﻴﻬﺎ و ﮐﺮﻩ اﻳﻬﺎ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺠﻬﺰﺗﺮ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ در‬
    ‫‪ ١٩۵٢‬اﺑﺪاع ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻤﻼت "ﻣﻮج اﻧﺴﺎﻧﯽ" دﺳﺖ زدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ رﮐﻦ‬
    ‫اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭘﻴﺎدﻩ ﺳﺒﮏ اﺳﻠﺤﻪ وﻟﯽ از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد؛ ﮐﻪ‬
    ‫ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮج ﻣﻮج ﺑﺮ ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﯽ دﺷﻤﻦ ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ در ﻳﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺴﺎس و‬
    ‫ﺿﻌﻴﻒ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ واﺣﺪهﺎﯼ ﻣﻮﺗﻮرﯼ ﺳﭙﺎﻩ ﺑﻪ رﺧﻨﻪ اﻳﺠﺎد ﺷﺪﻩ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽ‬
    ‫ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﺮا وﺳﻴﻌﺘﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬در ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻴﺰ‪ ،‬واﺣﺪهﺎﯼ زرهﯽ )ﺗﺎﻧﮏ و‬
    ‫ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ( ارﺗﺶ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﺧﻄﻮط ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ هﺠﻮم ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣﺎﻧﻮر ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻪ‬
    ‫ﭘﺸﺖ ﺟﺒﻬﻪ ﻋﺮاﻗﯽ رﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ وﺣﺸﺖ زدﻩ و در ﺣﺎل ﻓﺮار را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ و‬
    ‫اﺳﻴﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪348‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻗﻮت اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ ﺟﻨﮕﯽ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﮐﺴﺐ ﭘﻴﺮوزﯼ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺮﺗﺮﯼ‬
    ‫ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﯽ و زرهﯽ دﺷﻤﻨﯽ ﻣﺠﻬﺰﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻒ ﺁن ﺗﻠﻔﺎت ﮐﺜﻴﺮ ﻗﻮاﯼ‬
    ‫ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص در ﻣﻮج هﺎﯼ اول ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ هﻤﺎﻧﻄﻮرﻳﮑﻪ دوﻣﻴﻠﻴﻮن ﭼﻴﻨﯽ‬
    ‫و ﮐﺮﻩ اﯼ را در ﺟﻨﮓ هﺎﯼ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﮐﺮﻩ ﺑﻪ هﻼﮐﺖ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬در ﻟﺸﮑﺮ اﻳﺮان‪،‬‬
    ‫ﺗﻠﻔﺎت ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ داوﻃﻠﺐ ﺑﺴﻴﺞ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ ﮐﻪ در ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ اول ﺟﻨﮓ‪،‬‬
    ‫ﺑﻪ وﻓﻮر ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁن ﭘﺎﮐﺪﻻن ﻣﺬهﺒﯽ را ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻌﺪ از ﻳﮏ ﺗﺎ ﺳﻪ روز‬
    ‫ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت ﺳﺎدﻩ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﻘﺪم اﻋﺰام ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺷﺐ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻴﺰ‬
    ‫روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ ﺑﺮاﻳﺸﺎن روﺿﻪ هﺎﯼ ﮐﺮﺑﻼ و ﺷﺮح ﺷﻬﺎدت ‪ ٧٢‬ﺗﻦ را ﻣﯽ‬
    ‫ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ در ﺳﭙﻴﺪﻩ ﺻﺒﺢ‪ ،‬هﻴﺠﺎن زدﻩ و ﻣﺸﺘﺎق‪ ،‬ﺁﻣﺎدﻩ هﺠﻮم ﺑﻪ ﺳﻴﻢ ﺧﺎردارهﺎﯼ‬
    ‫ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﻋﺒﻮر از ﻣﻴﺎدﻳﻦ ﻣﻴﻦ و ﭘﻴﺸﺮوﯼ زﻳﺮ رﮔﺒﺎر ﻣﺴﻠﺴﻞ و ﺑﺎران ﺧﻤﭙﺎرﻩ‬
    ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻤﺎن‪ ،‬ﺟﺴﺎرت و ﺷﻬﺎﻣﺖ ﺁن ﺟﻮاﻧﺎن ﻏﻴﻮر ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺧﻄﻮط‬
    ‫ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ ﺁن ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ ،١٩٨١‬ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺁﺑﺎدان ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬در زﻣﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺧﻄﻮط ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
    ‫ﻋﺮاﻗﯽ در ﺑﺴﺘﺎن ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪ .‬در ﺑﻬﺎر ‪ ،١٩٨٢‬ﻋﻤﺪﻩ ﻗﻮاﯼ ﺑﻌﺜﯽ در ﺟﺒﻬﻪ دزﻓﻮل‬
    ‫ﻣﻨﻬﺪم ﮔﺸﺖ و ﻳﮏ ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ از ﺁن‪ ،‬ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺁزاد ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‬
    ‫‪ ،١٩٨٢‬ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺷﻐﺎل ﺷﺪﻩ اﻳﺮان ﺑﺎزﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ‬
    ‫ﺷﮕﺮف‪ ،‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺗﺼﻔﻴﻪ هﺎﯼ ﺧﻮﻧﻴﻦ داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ را در‬
    ‫ﻣﻮﺿﻊ ﻗﺪرت ﻗﺮار داد و ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻋﺮب ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﻪ ﺗﺸﻮﻳﺶ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬

    ‫در هﻤﺎن اﻳﺎم‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻠﻴﮕﺮاﯼ ﻋﺮب و ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﯽ در ﻟﺒﻨﺎن )ﺟﻨﺒﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ‬
    ‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ ﻳﺎﺳﺮﻋﺮﻓﺎت( ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺟﻨﻮب ﺁن‬
    ‫ﮐﺸﻮر ﺗﺎ ﺣﻮﻣﻪ ﺑﻴﺮوت ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ارﺗﺶ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﺘﯽ و ﻣﺘﺤﺪان ﻣﺴﻴﺤﯽ ﺁن اﻓﺘﺎد‪.‬‬
    ‫ﮔﺮوﻩ ﻳﺎﺳﺮﻋﺮﻓﺎت ﮐﻪ از ﺻﺪام و ﺳﺎﻳﺮ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻋﺮب ﻣﺴﺎﻋﺪت درﻳﺎﻓﺖ‬
    ‫ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺖ در ﺟﻨﮓ اﻳﺮان و ﻋﺮاق ﻧﻴﺰ ﭘﺎدرﻣﻴﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺻﺪام ﺷﮑﺴﺖ‬

    ‫‪349‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺧﻮردﻩ هﻢ ﻣﺰّوراﻧﻪ اﻋﻼم ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻳﺮان ﺻﻠﺢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
    ‫هﺮ دو ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﻟﺒﻨﺎن و ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ دوﻟﺘﻬﺎﯼ ﻋﺮب در ﻣﺮاﮐﺶ‬
    ‫)ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ (١٩٨٢‬ﻧﻴﺰ ﻃﺮح ﺻﻠﺤﯽ ﺑﻪ اﻳﺮان ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﮏ ﺑﺴﺘﻪ‬
    ‫ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرت ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ‪ ٧٠‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر از ﻃﺮف ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻧﻔﺖ ﺧﻴﺰ‬
    ‫ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮﺻﺘﯽ ﻃﻼﻳﯽ دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻳﺮان ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل‬
    ‫اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ داﺧﻠﯽ و ﺟﻨﮓ ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﺴﻮز را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ‬
    ‫زﻳﺮﺑﻨﺎﯼ ﮐﺸﻮر ﺑﭙﺮدازد!‬

    ‫اﻣﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﺻﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬رﻓﺎﻩ ﻣﺎدﯼ و ﺧﺪﻣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬اﻋﺘﻼﯼ ﻋﻠﻤﯽ‬
    ‫و ﻓﺮهﻨﮕﯽ هﻴﭽﮑﺪام ﺑﺮاﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ اهﻤﻴﺖ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬او از ﻃﻔﻮﻟﻴﺖ ﺟﻨﮕﺠﻮ‬
    ‫و ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﺮ ﺑﻮد؛ رزﻣﻨﺪﻩ اﯼ ﮐﻪ از ﻗﻀﺎﯼ روزﮔﺎر ﺑﻪ ﮐﺴﻮت روﺣﺎﻧﯽ اﻓﺘﺎدﻩ‬
    ‫ﺑﻮد! اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ دوﺟﻴﻦ ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻋﺖ در ﺻﻒ ﺑﺎﻳﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ‬
    ‫اهﻤﻴﺘﯽ داﺷﺖ؟ اﻳﻨﮑﻪ دو ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﺁوارﻩ ﺟﻨﮕﯽ ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
    ‫داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﮐﺜﺮ ﮐﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬دارو و وﺳﺎﻳﻞ‬
    ‫ﭘﺰﺷﮑﯽ ﻧﺎﻳﺎب ﺑﻮد و ﺧﺰاﻧﻪ دوﻟﺖ از ﭘﻮل ﺧﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﻣﺎم ﺑﺨﻮدﯼ ﺧﻮد اهﻤﻴﺘﯽ‬
    ‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﺑﺎﻃﻦ‪ ،‬ﻏﺮﻳﺰﻩ اش او را ﺑﻪ ﺟﺴﺎرت و ﺳﻠﻄﻪ ﻃﻠﺒﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و در‬
    ‫ﻇﺎهﺮ‪ ،‬اﻳﻤﺎﻧﺶ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﺑﺮاﯼ "ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم" ﻣﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ‬
    ‫اﺳﻼم را ﺑﺮاﯼ ﺗﻌﺎﻟﯽ اﻳﺮان ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻳﺮان را ﺑﺮاﯼ اﺳﺘﻴﻼﯼ ﻋﻘﺎﻳﺪ‬
    ‫ﺧﻮدش و وﻻﻳﺖ ﻣﻄﻠﻘﺶ وﺳﻴﻠﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ اﻳﺮان ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﺳﺎزش و‬
    ‫ﻏﺮاﻣﺖ را ﺑﻪ ﮐﻨﺎرﯼ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﻪ ﺑﺎﺗﻼق ﺷﺶ ﺳﺎل ﺣﻤﻠﻪ هﺎﯼ ﺑﯽ ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﻓﺘﺎد؛‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﻓﺘﺢ ﮐﺮﺑﻼ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻗﺪس و ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﻓﺮاﺷﺘﻦ "ﭘﺮﭼﻢ اﺳﻼم" در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ‬
    ‫ﺟﻬﺎن!‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪350‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺴﺎﻋﺪت ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻪ ﻋﺮاق و اﻧﺰواﯼ اﻳﺮان‬


    ‫ﺧﻄﺮ ﺳﺮاﻳﺖ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ را ﺑﺮ ﺁن‬
    ‫داﺷﺖ ﺗﺎ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ١٩٨٢‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ اﯼ ﺻﺎدر ﮐﻨﺪ؛ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ درﺧﻮاﺳﺖ ﺁﺗﺶ‬
    ‫ﺑﺲ ﻓﻮرﯼ‪ ،‬ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺮزهﺎﯼ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ و ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻳﮏ ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن‬
    ‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﺴﺎرت و ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﺘﺨﻠﻒ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﻣﻮاﻓﻘﺖ اﻳﺮان‬
    ‫ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫ﻧﮕﺮان از ﺳﻘﻮط ﻋﺮاق و ﺳﭙﺲ ﺳﺎﻳﺮ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر ﻧﻔﺖ ﺧﻴﺰ‪ ،‬دوﻟﺘﻬﺎﯼ‬
    ‫ﻋﺮب ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﺑﻪ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﺎﻟﯽ رژﻳﻢ ﺑﻐﺪاد ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و از ﻣﺘﺤﺪان ﻏﺮﺑﯽ ﺧﻮد‬
    ‫ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﺮاق )ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁن زﻣﺎن ﺑﻪ ﺷﻮروﯼ و ﺑﻠﻮﮎ ﺷﺮق ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻮد(‬
    ‫راﺑﻄﻪ ﻣﻮدت ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا‪ ،‬در ﺳﺎل ‪١٩٨٢‬رﻳﮕﺎن‬
    ‫دوﻟﺖ ﻋﺮاق را از ﻟﻴﺴﺖ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺣﺎﻣﯽ ﺗﺮورﻳﺴﺖ )ﮐﻪ اﻳﺮان هﻨﻮز در راس‬
    ‫ﺁن ﻗﺮار دارد( ﺧﺎرج ﻧﻤﻮد و راﻩ ﺑﺮاﯼ ﮐﻤﮏ هﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻗﺮاردادهﺎﯼ‬
    ‫اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ و اروﭘﺎﻳﯽ هﻤﻮار ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﺎﻟﯽ و اﻋﺘﺒﺎرﯼ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻧﻔﺖ ﺧﻴﺰ ﻋﺮب‪ ،‬رژﻳﻢ ﺑﻐﺪاد ﻣﺸﻐﻮل ﺧﺮﻳﺪ‬
    ‫اﺳﻠﺤﻪ از ﺷﺮق و ﻏﺮب ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻃﯽ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻋﺮاق ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر‬
    ‫ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻧﻈﺎﻣﯽ از ﻟﻬﺴﺘﺎن‪ ١/۵ ،‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد از ﭼﻴﻦ‪ ٢ ،‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد از اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ‪٢ ،‬‬
    ‫ﻣﻴﻠﻴﺎرد از ﻣﺼﺮ‪ ١٠ ،‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد از ﺷﻮروﯼ و ‪ ۵۶‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد از ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺧﺮﻳﺪارﯼ‬
    ‫ﻧﻤﻮد! ﺻﺪام ﮐﻪ ﺣﺎﻻ از ﺷﮑﻞ ﻓﺎﺗﺢ ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﺑﻪ ﭼﻬﺮﻩ ﻳﮏ رهﺒﺮ ﻧﮕﺮان و ﻣﺪاﻓﻊ‬
    ‫ﻣﻠﻴﮕﺮاﻳﯽ ﻋﺮب در ﺑﺮاﺑﺮ هﺠﻮم "ﻋﺠﻤﺎن" درﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص از ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
    ‫و ﮐﻮﻳﺖ ﮐﻤﮏ هﺎﯼ ﺑﻼﻋﻮض و وام هﺎﯼ ﮐﻢ ﺑﻬﺮﻩ درﻳﺎﻓﺖ ﮐﺮد؛ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻴﺰان‬
    ‫واﻣﻬﺎﻳﺶ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ ١٢٠‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر رﺳﻴﺪ!‬

    ‫ﺣﺘﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺗﺎ ‪ ١٩٨٢‬ﺑﺎ ﻋﺮاق دﺷﻤﻨﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻴﻞ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬
    ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﻣﺎهﻮارﻩ اﯼ ﺧﻮد ﺣﺮﮐﺎت ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬

    ‫‪351‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻳﺮاﻧﯽ را ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﺧﺒﺮ داد و ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ در ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﯽ ﻋﺮاق را ﺑﻪ‬
    ‫ﺑﻐﺪاد ﮔﻮﺷﺰد ﮐﺮد‪ .‬از ﺳﺎل ‪ ١٩٨٢‬ﺗﺎ ‪ ،١٩٨۶‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ هﻤﭽﻨﻴﻦ ‪ ١/۵‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر‬
    ‫ﮐﻤﮏ ﺑﻼﻋﻮض ﻏﺬاﻳﯽ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮ از هﻤﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻦ‬
    ‫ﺗﺤﺮﻳﻢ هﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﻠﻴﻪ ﻋﺮاق‪ ،‬راﻩ ﺻﺎدرات ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯼ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و‬
    ‫اروﭘﺎ ﺑﻪ ﺻﺪام را هﻤﻮار ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻋﺮاق ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺛﻠﺚ اﻳﺮان ﺑﻮد؛ از‬
    ‫ﺁن ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺮاﯼ دﺳﺘﻴﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺳﻼﺣﻬﺎﯼ ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ‬
    ‫روش "ﻣﻮج اﻧﺴﺎﻧﯽ" اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﻤﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﻴﺰ دﺳﺖ ﺑﻪ‬
    ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭘﻨﻬﺎن و ﺁﺷﮑﺎر ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ ﻋﺮاق زد و ﺳﻌﯽ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ داﻣﻨﻪ ﺟﻨﮓ را ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻔﺘﯽ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدﯼ و ﺣﺘﯽ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺑﻠﻮﮎ ﻏﺮب در ﻟﺒﻨﺎن‬
    ‫ﮔﺴﺘﺮش دهﺪ؛ ﺗﺎ ﻣﮕﺮ ﺁن دوﻟﺘﻬﺎ را از ﻣﺴﺎﻋﺪت ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺑﺎز دارد‪.‬‬

    ‫ﺑﻦ ﺑﺴﺖ در ﺟﺒﻬﻪ هﺎ‬


    ‫در داﺧﻞ ﻋﺮاق هﻢ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎﯼ ﺻﺪام ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ دﻓﺎع ﻣﻠﯽ و هﻤﮑﺎرﯼ‬
    ‫ﮔﺮوهﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺜﯽ هﺎﯼ ﻗﻠﺪر و ﺑﯽ ﺳﻮاد از ﺳﻤﺖ هﺎﯼ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ارﺗﺶ‬
    ‫ﺧﻠﻊ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ دﻓﺎع از ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ژﻧﺮال هﺎﯼ ﺣﺮﻓﻪ اﯼ ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪ‪.‬‬
    ‫ﻃﺮح هﺎﯼ ﻋﻈﻴﻢ دﻓﺎﻋﯽ ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﻋﺮاﻗﯽ و ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﺧﺎرﺟﯽ‬
    ‫در ﺟﻠﮕﻪ هﺎ و ﺑﺎﺗﻼق هﺎﯼ ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﺑﻪ اﺟﺮا درﺁﻣﺪ‪ .‬ﻋﺮاق ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﮐﺮدهﺎﯼ‬
    ‫اﻳﺮان و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﻣﺤﻞ اﺳﺘﻘﺮار و‬
    ‫اﺳﻠﺤﻪ داد‪.‬‬

    ‫در زﻣﻴﻨﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬رژﻳﻢ ﺑﻌﺚ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﺑﺎورﻧﮑﺮدﻧﯽ در‬
    ‫ﺗﻤﺎم ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﻣﻮﺷﮑﯽ‪ ،‬ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻣﻴﮑﺮوﺑﯽ و هﺴﺘﻪ اﯼ زد و ﺑﻪ ﺧﺮﻳﺪ‬
    ‫ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯼ ﺳﻼﺣﻬﺎﯼ ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ هﺴﺘﻪ اﯼ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪352‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻋﺮاق ﻃﯽ ﺣﻤﻠﻪ ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮاﻧﻪ ﺟﺘﻬﺎﯼ اﺳﺮاﺋﻴﻠﯽ در ﺳﺎل ‪ ١٩٨١‬ﺑﺮاﯼ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻋﻘﺐ‬


    ‫اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺁن رژﻳﻢ ﺟﻨﮕﺠﻮ از دﺳﺘﻴﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺑﻤﺐ اﺗﻤﯽ ﻣﺤﺮوم ﻣﺎﻧﺪ! اﻣﺎ در‬
    ‫زﻣﻴﻨﻪ ﻣﻮﺷﮑﯽ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻋﺮاق ﺑﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻮان اﻳﺮان رﺳﻴﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ هﺪف اﻳﺮان در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺗﺴﺨﻴﺮ ﺷﻬﺮ ﺑﺼﺮﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
    ‫ﺟﻤﻌﻴﺘﯽ ﺷﻴﻌﻪ دارد‪ .‬ﻋﺮاق هﻢ ﺑﺎ اﻃﻼع از اﻳﻦ اﻣﺮ‪ ،‬اﻃﺮاف ﺁن ﺷﻬﺮ را ﺑﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ‬
    ‫ﺣﻠﻘﻪ دﻓﺎﻋﯽ )ﺧﻨﺪق‪ ،‬ﺧﺎﮐﺮﻳﺰ‪ ،‬ﻣﻴﺪان ﻣﻴﻦ و ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ( اﺳﺘﺤﮑﺎم داد‪ .‬اﻳﻦ روش‬
    ‫دﻓﺎع ﭼﻨﺪ ﺣﻠﻘﻪ اﯼ ﺗﻮاﻧﺴﺖ دو هﻔﺘﻪ ﺣﻤﻼت ﻣﺪاوم ﻧﻴﺮوﯼ زﻣﻴﻨﯽ اﻳﺮان را در‬
    ‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ١٩٨٢‬ﺗﺎب ﺁورد و ﻋﻘﺐ زﻧﺪ‪ .‬در ﭘﯽ ﺁن ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ‬
    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻳﺮان در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻤﺎل ﺧﻮزﺳﺘﺎن )ﺑﺎﺗﻼق هﺎﯼ هﻮﻳﺰﻩ در ﻧﺰدﻳﮑﯽ‬
    ‫ﺷﺎهﺮاﻩ ﺑﺼﺮﻩ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد( ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻄﻮط ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﯽ‬
    ‫ﻧﺮﺳﻴﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺮاﯼ ﻓﺸﺎر ﺁوردن ﺑﻪ اﻳﺮان ﺟﻬﺖ ﻗﺒﻮل ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪ ،‬ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺑﻤﺒﺎران‬
    ‫ﺷﻬﺮهﺎ و ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺻﻨﻌﺘﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﺳﺎل ‪ ١٩٨٣‬هﻨﻮز ﺑﺮﺗﺮﯼ هﻮاﻳﯽ‬
    ‫ﺻﺪام ﺁﻧﭽﻨﺎن ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﻋﺰم اﻣﺎم ﺧﻠﻠﯽ وارد ﺁورد‪ .‬ﻻﺟﺮم‪ ،‬ﺻﺪام دﺳﺖ‬
    ‫ﺑﻪ ﺣﻤﻼت هﻮاﻳﯽ ﻋﻠﻴﻪ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻧﻔﺘﯽ اﻳﺮان زد‪ ،‬ﮐﻪ ﺁﻧﻬﻢ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑُﻌﺪ ﻣﺴﺎﻓﺖ اﮐﺜﺮ‬
    ‫ﻼ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﮔﺮدﻳﺪ(‬
    ‫ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﻧﻔﺘﯽ )ﺑﺠﺰ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻩ ﺁﺑﺎدان ﮐﻪ در اول ﺟﻨﮓ ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﮐﺎرﺳﺎز ﻧﺸﺪ‪ .‬ﻃﯽ ﺳﺎل ‪ ١٩٨۴‬ﻧﻴﺰ وﺿﻌﻴﺖ ﺟﺒﻬﻪ هﺎ در ﺑﻦ ﺑﺴﺖ ﻣﺎﻧﺪ؛ اﻣﻴﺪ ﺁن‬
    ‫ﻣﻴﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ و ﺳﺎزش رﺿﺎﻳﺖ دهﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﻮادث ﻟﺒﻨﺎن ﺁن ﻣﻮازﻧﻪ‬
    ‫ﻗﺪرت را ﺑﺮهﻢ زد‪.‬‬

    ‫ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬﺎﯼ ﻟﺒﻨﺎﻧﯽ و ﮐﻴﮏ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ‬


    ‫ﺻﺪور اﻧﻘﻼب ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎن از اﺑﺘﺪاﯼ ﮐﺎر در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻬﻮرﯼ‬
    ‫اﺳﻼﻣﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬دﻓﺘﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬ﭘﺴﺮش و داﻣﺎدش‬

    ‫‪353‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫)ﻣﻬﺪﯼ هﺎﺷﻤﯽ( اﻳﺠﺎد ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ هﺎﯼ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻤﮏ ﻣﺎﻟﯽ و‬
    ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﻧﻴﺰ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻴﻌﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
    ‫ﺳﻌﻮدﯼ )در ‪ (١٩٨٠‬و در ﺟﺰﻳﺮﻩ اﻳﺮاﻧﯽ اﻻﺻﻞ ﺑﺤﺮﻳﻦ )‪ (١٩٨١‬دﺳﺖ ﺑﻪ‬
    ‫ﺷﻮرﺷﻬﺎﯼ ﻣﺤﺪودﯼ زدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ هﺮ ﺗﻘﺪﻳﺮ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺮﮐﻮب ﺣﮑﻮﻣﺖ هﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺗﺎب ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻴﺎورد ‪ .‬اﻣﺎ در ﻟﺒﻨﺎن ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ زدﻩ )از ﺳﺎل ‪(١٩٧۵‬‬
    ‫ﮐﻪ ﻧﻴﻤﯽ از ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺁن ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺁﻧﻤﻮﻗﻊ ﺗﺤﺖ اﺷﻐﺎل اﺳﺮاﺋﻴﻞ و ﻣﺘﺤﺪان‬
    ‫ﻣﺴﻴﺤﯽ اش ) ﻣﺎروﻧﯽ هﺎ( ﻋﺬاب ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺎت اﻳﺮان ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ رﺳﻴﺪ!‬

    ‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺑﯽ درﻳﻎ از ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﻞ و ﺳﭙﺲ ﺟﻨﺒﺶ‬


    ‫رادﻳﮑﺎﻟﺘﺮ ﻣﻨﺸﻌﺐ از ﺁن )ﺣﺰب اﻟﻪ ﻟﺒﻨﺎن( ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﮐﻪ رهﺒﺮاﻧﯽ روﺣﺎﻧﯽ داﺷﺖ‪.‬‬
    ‫هﻤﮑﺎرﯼ اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن اﻳﺮاﻧﯽ و ﻟﺒﻨﺎﻧﯽ ﺑﻪ دورﻩ ﺷﺎﻩ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺸﺖ‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﯽ‬
    ‫ﻳﺎﺳﺮ ﻋﺮﻓﺎت ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ ﺁﻣﻮزش ﭼﺮﻳﮑﯽ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﺎﺧﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮔﺮوﻩ‬
    ‫اﻣﻞ ﺑﻪ هﺴﺘﻪ دﮐﺘﺮ ﭼﻤﺮان )ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺬار ﺳﭙﺎﻩ ﭘﺎﺳﺪاران( ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت رزﻣﯽ و ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت‬
    ‫رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺎﻋﺪت ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪١٩٨٢‬ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ ﭼﻨﺪ‬
    ‫ﺻﺪ ﻧﻔﺮﯼ از ﺳﭙﺎﻩ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﻟﺒﻨﺎن رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ در ﺣﺎل ﺷﮑﻞ‬
    ‫ﮔﻴﺮﯼ ﺣﺰب اﻟﻪ را ﻗﻮام دهﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ روش ﺑﻤﺐ هﺎﯼ ﻣﺎﺷﻴﻨﯽ و‬
    ‫ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ اﺗﺒﺎع ﺧﺎرﺟﯽ را ﺑﺎب ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﮕﻴﺮ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
    ‫ﺧﺎرﺟﯽ )ﺣﺎﻓﻆ ﺻﻠﺢ( در ﻟﺒﻨﺎن ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر و اﻋﻤﺎل ﻧﻔﻮذ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ در ﻟﺒﻨﺎن؛ ﭼﺮﻳﮑﻬﺎﯼ ﺷﻴﻌﻪ‬
    ‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ "ﺟﻬﺎد اﺳﻼﻣﯽ" دﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
    ‫ﻣﻮﻓﻖ زدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺧﺮوج ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻴﺎن و ﻓﺮاﻧﺴﻮﻳﺎن )ﺣﺎﻣﻴﺎن ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﻟﺒﻨﺎن(‬
    ‫ﺷﺪ‪ .‬در ﺑﻬﺎر ‪ ،١٩٨٣‬ﻳﮏ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻤﺐ ﮔﺬارﯼ ﺷﺪﻩ ﺳﻔﺎرت ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ در ﺑﻴﺮوت را‬
    ‫وﻳﺮان ﺳﺎﺧﺖ و ‪ ۶٠‬ﻧﻔﺮ را ﺑﻪ هﻼﮐﺖ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬در ﭘﺎﻳﻴﺰ هﻤﺎن ﺳﺎل‪ ،‬ﻳﮏ ﮐﺎﻣﻴﻮن‬
    ‫ﺣﺎﻣﻞ ﺑﻤﺐ ﻣﺮﮐﺰ اﻗﺎﻣﺖ ﻧﺎوﻳﺎن ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺣﺪود ‪ ٢۴٠‬ﮐﺸﺘﻪ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪354‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺮﺟﺎﯼ ﮔﺬاﺷﺖ! ﮐﻤﯽ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻴﻮن هﺎﯼ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻓﺮاﻧﺴﻮﯼ و‬


    ‫اﺳﺮاﺋﻴﻠﯽ هﺮ ﮐﺪام ‪ ۶٠‬ﮐﺸﺘﻪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﻣﻘﻴﺎس ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ )ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺗﻠﻔﺎت‬
    ‫اﻧﺪﮎ ﺑﺮ اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ(‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻠﻔﺎﺗﯽ ﻓﺎﺣﺶ ﺑﻮد و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﮑﺴﺖ‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺁﻧﻬﺎ در ﻟﺒﻨﺎن و ﺧﺮوج ﻣﻔﺘﻀﺤﺎﻧﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ‪،‬‬
    ‫"ﺟﻬﺎد اﺳﻼﻣﯽ" را در ﻋﻤﻠﻴﺎت و روﺷﻬﺎﯼ ﺗﺮورﻳﺴﺘﯽ ﺧﻮد ﻣﺼﻤﻢ ﺗﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﺮاﯼ ﺁزادﺳﺎزﯼ اﺳﺮاﯼ ﺧﻮد در اﺳﺮاﺋﻴﻞ و ﺳﺎﻳﺮ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻋﺮﺑﯽ )ﻣﺜﻞ ﮐﻮﻳﺖ(‪،‬‬
    ‫ﺗﺮورﻳﺴﺖ هﺎﯼ ﺷﻴﻌﻪ در ﻟﺒﻨﺎن دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ اﺗﺒﺎع ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ و ﺳﭙﺲ‬
    ‫هﻮاﭘﻴﻤﺎ رﺑﺎﻳﯽ زدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ هﺎ ﻣﺆﺛﺮ اﻓﺘﺎد و ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ در ‪ ١٩٨۵‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺁزادﯼ‬
    ‫‪ ٧۶٠‬زﻧﺪاﻧﯽ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ دﻳﮕﺮ ﺟﻬﺎد اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
    ‫ﮔﺮوﮔﺎن ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﭘﺮ ﺷﺪن ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ اﻣﻨﺶ در ﺑﻴﺮوت‪،‬‬
    ‫ﺗﻌﺪادﯼ را ﺣﺘﯽ ﺑﺮاﯼ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﺑﻪ اﻳﺮان ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد!‬

    ‫اﺧﺒﺎر ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ در ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮﻩ ﺗﻠﺦ ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ ﺳﻔﺎرت ﺗﻬﺮان‬


    ‫را ﺑﺮاﯼ ﻣﺮدم ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ زﻧﺪﻩ ﺳﺎﺧﺖ و اﻧﻌﮑﺎس ﻣﺮﺗﺐ ﺁن در رﺳﺎﻧﻪ هﺎﯼ هﻤﮕﺎﻧﯽ‪،‬‬
    ‫دوﻟﺖ رﻳﮕﺎن را دﭼﺎر ﻳﺎس ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨﻮاهﺎن ﮐﻪ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﮐﺎرﺗﺮ‬
    ‫را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺿﻌﻔﺶ در ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ۴۴۴‬روز ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ ﺳﻔﺎرت ﺗﻬﺮان ﺳﺮزﻧﺶ‬
    ‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﺎرت ﻳﮏ دوﺟﻴﻦ ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺧﻮد در ﻟﺒﻨﺎن ﻣﺴﺘﺎﺻﻞ‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﺣﺘﯽ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ رﺳﻤًﺎ در ﻗﻀﻴﻪ دﺧﺎﻟﺖ ﻧﺪاﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ‬
    ‫ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻳﺎ ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻓﺸﺎر دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﮏ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻣﺆﺛﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺁن‬
    ‫اﻧﺠﺎم دهﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر‪ ،‬دوﻟﺖ رﻳﮕﺎن ﺑﺎزﻳﭽﻪ دﺳﺖ ﻣﻴﺎﻧﺠﻴﮕﺮاﻧﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ادﻋﺎ ﻣﯽ‬
    ‫ﮐﺮدﻧﺪ اﮔﺮ دوﻟﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺎ اﻳﺮان ﮐﻨﺎر ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ هﻢ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻼن ﺗﺮورﻳﺴﺖ ﺷﻴﻌﻪ‬
    ‫در ﻟﺒﻨﺎن ﻣﻬﺎر ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ .‬ﻗﺒﻮل ﺷﺪ ﮐﻪ دوﻟﺖ رﻳﮕﺎن ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪ اﻳﺮان اﻃﻼﻋﺎت‬
    ‫ﻣﺎهﻮارﻩ اﯼ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎت ﻳﺪﮐﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻣﻮﺷﮏ هﺎﯼ ﺿﺪ هﻮاﻳﯽ و ﺿﺪ ﺗﺎﻧﮏ‬
    ‫ﺑﻔﺮوﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﺑﺪون اﻓﺸﺎﯼ ﺧﺒﺮ ﺁن در‬

    ‫‪355‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ )ﮐﻪ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻨﺠﮑﺎو و ﺟﺴﻮر دارد( ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺮ ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺬا‪،‬‬
    ‫ﻗﺮار ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﻮﻟﻪ هﺎ را ﻃﺮف ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﺑﻪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﻔﺮوﺷﺪ و ﺳﭙﺲ ﻃﺮف‬
    ‫اﺳﺮاﺋﻴﻠﯽ ﺑﺎ هﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺑﻪ اﻳﺮان ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ!‬

    ‫اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬دوﻟﺖ رﻳﮕﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎزﺷﮑﺎرﯼ ﮐﺎرﺗﺮ ﺧﺮدﻩ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ؛ ﺣﺎﻻ در ﺑﺮاﺑﺮ‬
    ‫ﻣﻮج ﺗﻠﻔﺎت و اﺳﺮا در ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ رﺿﺎﻳﺖ داد!‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻇﺎهﺮًا دو هﺪف را دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ هﺮ دو ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد؛ اول ﺁزادﯼ‬
    ‫ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ ٣٠‬ﮔﺮوﮔﺎن‪ ،‬دوم ﺑﺮﻗﺮارﯼ راﺑﻄﻪ دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ‪ .‬ﻃﺮف‬
    ‫اﻳﺮاﻧﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺧﺮﻳﺪ ﭼﻨﺪ هﺰار ﻣﻮﺷﮏ ﺿﺪ ﺗﺎﻧﮏ ﺟﻬﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﺎﻧﮑﻬﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ‬
    ‫)ﺗﯽ–‪ (٧٢‬ﻋﺮاﻗﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ زرهﺸﺎن ﺑﻪ ﺁرﭘﯽ ﺟﯽ ﻣﻘﺎوم ﺑﻮد‪ .‬دهﻬﺎ ﻓﻘﺮﻩ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
    ‫ﻣﻮﺷﮑﯽ ﺿﺪ هﻮاﻳﯽ )هﺎوﮎ( و ﻧﻘﺸﻪ هﺎﯼ ﻣﺎهﻮارﻩ اﯼ ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﯽ ﻋﺮاق ﻧﻴﺰ‬
    ‫ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﻳﮑﺴﺎل ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﺎ "ﺟﻨﺎح ﻣﻴﺎﻧﻪ رو" در ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﻬﺮان‬
    ‫و ﻓﺮوش ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت و اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻪ ﮔﺮوﮔﺎن ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﺁزاد ﺷﺪﻧﺪ و‬
    ‫ﮐﻞ ﺁن ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻃﺮف اﻳﺮاﻧﯽ ﻗﺮارهﺎ )ﺑﺮهﺒﺮﯼ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ( ﺑﺮاﯼ ﺁزادﯼ ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬
    ‫ﺣﺰب اﻟﻪ ﻟﺒﻨﺎن ﻓﺸﺎر ﺁورد‪ ،‬ﺣﺎﻣﻴﺎن اﻳﺮاﻧﯽ ﺁﻧﺎن )دﻓﺘﺮ ﺟﻨﺒﺶ هﺎﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ( از‬
    ‫هﻤﮑﺎرﯼ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و اﻓﺸﺎﮔﺮﯼ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺗﻨﺪروان‬
    ‫ﻗﺒﻮل ﭼﻨﻴﻦ راﺑﻄﻪ اﯼ ﺑﺎ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﻮد و ﺑﻮﯼ ﺧﻴﺎﻧﺖ و‬
    ‫ﻓﺮوﺧﺘﻦ اﻧﻘﻼب را ﻣﻴﺪاد‪ .‬ﻟﺬا اﺧﺒﺎر ﻣﺎﺟﺮا را در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ ١٩٨۶‬ﺑﻪ روزﻧﺎﻣﻪ اﯼ در‬
    ‫ﻟﺒﻨﺎن ﻧﺸﺖ دادﻧﺪ و ﺗﻤﺎم اﺳﺮار ﺑﺮ ﻣﻼ ﺷﺪ! در ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﭘﺸﺖ رﻳﮕﺎن و ﻣﻌﺎوﻧﻴﻦ او‬
    ‫ﺑﻪ ﻟﺮزﻩ درﺁﻣﺪ و اﻏﻠﺐ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻔﺎ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻋﺪﻩ اﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ارﺗﺒﺎط ﻏﻴﺮ‬
    ‫ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺎ اﻳﺮان و ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﭘﻮل ﻓﺮوش ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﺑﻪ ﺿﺪ اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن ﻧﻴﮑﺎراﮔﻮا‬
    ‫)رﺳﻮاﻳﯽ اﻳﺮان– ﮐﻨﺘﺮا( ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺗﻬﺮان ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻇﺎهﺮﯼ ﺁن اﻓﺸﺎﮔﺮﯼ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪356‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫هﺎ ﺑﺮ اﺧﺒﺎر روزﻧﺎﻣﻪ هﺎ و رادﻳﻮ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ در ﺧﻔﺎ‬
    ‫ﭼﺎرﭼﻮب ﮐﺎدر رهﺒﺮﯼ اﻧﻘﻼب را ﺑﻪ ﻟﺮزﻩ اﻧﺪاﺧﺖ!‬

    ‫در ﻣﺒﺎرزﻩ ﻗﺪرت ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ رﺳﻮاﻳﯽ اﻳﺮان– ﮐﻨﺘﺮا‪ ،‬ﺟﻨﺎح رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﮔﺮوﻩ‬
    ‫ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﻓﺎﻳﻖ ﺁﻣﺪ‪ .‬در ﺧﻄﺒﻪ هﺎﯼ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺣﺠﺖ اﻻﺳﻼم رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ‬
    ‫ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻤﻞ ﺳﺮﺧﻮداﻧﻪ ﻳﮏ ﮐﻠﻨﻞ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ )ﻣﮏ ﻓﺎرﻟﻴﻨﮓ( ﺑﻪ اﻣﺖ‬
    ‫ﺣﺰب اﻟﻪ "اﻓﺸﺎ" ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﺸﺎن داﺳﺘﺎن را ﺑﺎ ﻟﺒﺨﻨﺪ و ﻣﺰاح ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﻮد؛ ﮐﻪ‬
    ‫ﮐﻠﻨﻞ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻓﺮوﻧﺪ ﺟﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﺑﻴﺨﺒﺮ در ﻣﻬﺮﺁﺑﺎد ﻓﺮود ﺁﻣﺪ و ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ‬
    ‫ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺁﻗﺎﯼ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ هﻢ رﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻓﺮودﮔﺎﻩ‬
    ‫و ﺁﻧﺠﺎ‪ ،‬ﮐﻠﻨﻞ ﻳﮏ ﻗﺒﻀﻪ ﮐﻠﺖ ﮐﻤﺮﯼ اهﺪاﻳﯽ رﻳﮕﺎن و ﻳﮏ ﺟﻌﺒﻪ ﮐﻴﮏ ﺑﻌﻨﻮان‬
    ‫هﺪﻳﻪ دوﺳﺘﯽ ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﺗﺴﻠﻴﻢ داﺷﺖ‪ .‬ﺁﻗﺎﯼ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ هﻢ ﮐﻠﺖ را ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﻧﺪ وﻟﯽ‬
    ‫ﮐﻠﻨﻞ را رواﻧﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﮐﻴﮏ را هﻢ ﻇﺎهﺮًا ﺑﺮادران ﺳﭙﺎﻩ ﻣﻴﻞ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ!‬
    ‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻣﺎﺟﺮا ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺨﻮف ﺗﺮ و ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﻣﺰﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ و ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ هﺮ دو ﻧﺰد اﻣﺎم ﺷﮑﺎﻳﺖ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ دو دﻟﻴﻞ‬


    ‫ﻃﺮف رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اول ﺁﻧﮑﻪ اﻣﺎم از ﺗﻤﺎم ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮد و ﻣﺼﺮاﻧﻪ‬
    ‫ﺁن ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎهﻮارﻩ اﯼ را ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺮوزﻳﺶ در ﺟﻨﮓ ﻃﻠﺐ ﻣﻴﮑﺮد‪.‬‬
    ‫دوم‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻮد؛ ﮐﻪ هﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﯽ رهﺒﺮﯼ در‬
    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺴﻠﺢ را داﺷﺖ و هﻢ در ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺟﻤﺎران ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻣﺎم ارﺗﺒﺎط‬
    ‫روزﻣﺮﻩ ﻣﻴﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﻗﻴﺎس‪ ،‬ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در ﻗﻢ درس ﻣﯽ داد و ﭘﺲ از‬
    ‫ﺗﺮور ﭘﺴﺮش ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬اﻋﻈﻢ ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد را در ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻣﻨﻴﺘﯽ از دﺳﺖ‬
    ‫دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﻤﺎﻳﺖ اﻣﺎم ﺑﻪ ﺟﻨﺎح رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ اﻣﮑﺎن داد ﺗﺎ رهﺒﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﯽ ﮔﺮوﻩ‬
    ‫ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ )ﻣﻬﺪﯼ هﺎﺷﻤﯽ( و دﻳﮕﺮ اﻋﻀﺎﯼ ﻓﻌﺎل ﺧﺎﻧﻮادﻩ او را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
    ‫زﻳﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ‪ ،‬ﻣﻬﺪﯼ هﺎﺷﻤﯽ ﺑﻪ ﻳﮏ "ﺟﺮم" ﻗﺪﻳﻤﯽ ﻳﻌﻨﯽ رﺑﻮدن و ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن ﻳﮑﯽ‬
    ‫از روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺑﻨﺎم و ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر اﺻﻔﻬﺎن در زﻣﺎن ﺷﺎﻩ‪ ،‬اﻋﺘﺮاف ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﯽ‬

    ‫‪357‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﻤﻮد واﻋﺪام ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻋﺰم و ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺑﻘﻴﻪ ﻓﺎﻣﻴﻞ و ﻳﺎران ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ را هﻢ در‬
    ‫ﺳﻴﺎهﭽﺎﻟﻬﺎ ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻌﻀﯽ اﻋﺪام و دﺳﺘﻪ اﯼ ﻣﺤﺒﻮس ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ از ﺁن ﺳﺮﮐﻮب ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑﻪ ﺷﺨﺺ اﻣﺎم ﻣﻌﺘﺮض ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺆﺛﺮ‬
    ‫ﻧﻴﺎﻓﺘﺎد‪ .‬ﺳﭙﺲ از ﻓﺮط درد و رﻧﺞ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﺗﻨﺪ و ﺳﺮﮔﺸﺎدﻩ اﯼ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ‬
    ‫ﻧﻮﺷﺖ و ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺳﺎواﮎ وﻳﺮا ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﺪﺗﺮ از ﺷﺎﻩ داﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎم را ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ‬
    ‫ﺑﺮﻗﺮارﯼ رژﻳﻢ وﺣﺸﺖ و ﻣﺮگ‪ ،‬ﺑﻨﺎم اﻧﻘﻼب و اﺳﻼم ﻧﻤﻮد! اﻳﻦ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ رهﺒﺮ‬
    ‫ﮔﺮان ﺁﻣﺪ و ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ را از ﻧﻴﺎﺑﺖ وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ ﺧﻠﻊ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ‬
    ‫ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﺧﺎﻧﮕﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻇﺎهﺮًا داﻣﻨﻪ اﻳﻦ ﺟﺪال ﺣﺘﯽ ﺑﻪ دو ﺟﻨﺎح ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ و‬
    ‫رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ در ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﻴﺰ رﺧﻨﻪ ﮐﺮد و ﺁﻧﺎن را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ‬
    ‫اﻧﺤﻼل ﺣﺰب در ﺳﺎل ‪ ١٩٨٧‬ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﺣﻤﻼت ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺟﺪﻳﺪ‬


    ‫ﺧﺮﻳﺪ ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ‪ ،‬اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺟﻨﮕﯽ اﻳﺮان را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﯼ‬
    ‫ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ هﺎﯼ ﻣﺪرن ﺿﺪ هﻮاﻳﯽ )هﺎوﮎ( ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﺑﺰرگ و ﺻﻨﺎﻳﻊ‬
    ‫ﮐﻠﻴﺪﯼ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻼت هﻮاﻳﯽ ﺟﺘﻬﺎﯼ ﻋﺮاﻗﯽ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﺷﮏ هﺎﯼ‬
    ‫ﺿﺪ ﺗﺎﻧﮏ )ﺗﺎو( ﺗﺎﻧﮑﻬﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺻﺪام را ﺁﺳﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ؛ و ﻧﻘﺸﻪ هﺎﯼ دﻗﻴﻖ‬
    ‫ﻣﺎهﻮارﻩ اﯼ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ ﺧﻄﻮط دﻓﺎع ﻋﺮاق را ﺁﺷﮑﺎر ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻦ ﺑﺴﺖ‬
    ‫و ﺳﮑﻮن ﻧﺴﺒﯽ ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ در ﺟﺒﻬﻪ هﺎ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪ و اﻳﺮان ﺑﻪ ﺣﻤﻼت ﮔﺴﺘﺮدﻩ‬
    ‫ﺟﺪﻳﺪﯼ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﯽ ﻓﺎو و ﺑﺼﺮﻩ اﻗﺪام ﮐﺮد‪.‬‬

    ‫در زﻣﺴﺘﺎن ‪ ،١٩٨۶‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻳﺮاﻧﯽ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﮔﺴﺘﺮدﻩ و ﻣﺘﻤﺮﮐﺰﯼ ﺑﺮ‬


    ‫ﺿﻌﻴﻒ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ دﻓﺎﻋﯽ ﻋﺮاق در ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻓﺎو زدﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺳﺮﻳﻊ‬
    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻳﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺪاﻓﻌﻴﻦ ﻋﺮاﻗﯽ را ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﻧﻤﻮد و ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل‬
    ‫ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ و ﻣﺤﻮر ﺑﺼﺮﻩ ﺑﻪ ام اﻟﻘﺼﺮ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺷﺎدﯼ ﺁﻓﺮﻳﻦ‪،‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪358‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺳﻠﻄﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ را ﺑﺮ دهﺎﻧﻪ اروﻧﺪ رود ﻣﺴﺠﻞ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻗﻮاﯼ‬
    ‫اﻳﺮان را ﻣﺴﺘﻘﻴﻤًﺎ در ﻣﺠﺎورت و ﺗﻴﺮرس ﺧﺎﮎ ﮐﻮﻳﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪ! ﺳﭙﺎﻩ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺣﺎﻻ‬
    ‫ﺷﻬﺮ ﺑﺼﺮﻩ را از ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﺷﺮق و ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ در ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ داﺷﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﻪ ﻣﺪت ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺎﻩ ﺑﺮاﯼ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﺑﺼﺮﻩ‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺻﺪهﺎ هﺰار ﺑﺴﻴﺠﯽ‪،‬‬
    ‫ﭘﺎﺳﺪار و ﺳﺮﺑﺎز را ﺁﻣﺎدﻩ ﮐﺮد و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻟﺠﺴﺘﻴﮑﯽ و ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت زرهﯽ‬
    ‫ﺧﻮد را ﻋﺎزم ﺁن ﺟﺒﻬﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬در اوان ﺳﺎل ‪ ،١٩٨٧‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﺎ ﻣﺎﻧﻮرﯼ‬
    ‫ﺟﺴﻮراﻧﻪ از دو ﺧﻂ دﻓﺎﻋﯽ ﻋﺮاق در ﺷﺮق ﺑﺼﺮﻩ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺻﺪام ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﯽ‬
    ‫اﻣﺎن ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ و هﻮاﻳﯽ ﭘﺎﺳﺦ داد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮاﯼ ﭼﻬﺎر هﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ و ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ‬
    ‫ﻣﺪاوم و ﺧﻮﻧﺒﺎرﯼ درﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﺮاق ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ واﺣﺪهﺎﯼ ﮔﺎرد ﺟﻤﻬﻮرﻳﺶ را ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﻴﺪان ﻓﺮﺳﺘﺎد و هﻮاﭘﻴﻤﺎهﺎﻳﺶ هﺮ روز ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﺑﺎر ﻣﻮاﺿﻊ اﻳﺮان را ﺑﻤﺒﺎران‬
    ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﻮج ﺑﻌﺪ از ﻣﻮج‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺑﺴﻴﺞ را ﺑﻪ ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﯽ‬
    ‫ﻣﺘﺴﺤﮑﻢ ﻋﺮاق زدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﭘﻨﺞ ﺧﻂ از ﺷﺶ ﺧﻂ دﻓﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
    ‫دﻳﺪرس ﺷﻬﺮ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎران ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﺗﺎﻧﮑﻬﺎﯼ ﻣﺪرن روﺳﯽ‬
    ‫و ﺳﻼح هﺎﯼ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ اروﭘﺎﻳﯽ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﻧﻴﻤﯽ از ﺳﺮﺑﺎزان اﻳﺮاﻧﯽ را هﻼﮎ ﻧﻤﻮد؛ و‬
    ‫ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق ﺑﻘﻴﻪ را ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﺻﺪهﺎ هﺰار ﺟﻮان اﻳﺮاﻧﯽ و ﻋﺮاﻗﯽ ﻃﯽ‬
    ‫اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺁﻧﮑﻪ ﮔﺸﺎﻳﺸﯽ در ﮐﺎر ﺟﻨﮓ ﺣﺎﺻﻞ‬
    ‫ﺁﻳﺪ‪.‬‬

    ‫اﻣﺎ ﻧﺒﺮد ﺗﻤﺎم ﻋﻴﺎر و ﮐﺸﺘﺎر ﭼﻨﺪ ﺻﺪ هﺰار ﻧﻔﺮﯼ ﻓﺎو و ﺑﺼﺮﻩ‪ ،‬ﺳﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻬﻢ ﺑﺮ‬
    ‫ﻣﻮازﻧﻪ ﺟﻨﮓ داﺷﺖ‪ .‬اول ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺮدم اﻳﺮان داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺑﻦ ﺑﺴﺖ در ﺟﺒﻬﻪ هﺎ و‬
    ‫ﻧﻪ ﻧﺒﺮدهﺎﯼ ﺧﻮﻧﺒﺎر و ﺑﯽ ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬هﻴﭽﮑﺪام رژﻳﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ را از اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ‬
    ‫ﺑﺎزﻧﺨﻮاهﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎم ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ؛ و ﭘﻴﺮوان ﻣﻌﺘﻘﺪش هﻢ او را ﻣﺜﻞ ﺑﺖ‬
    ‫ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺘﻴﺪﻧﺪ و ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻓﺪا ﮐﺮدن ﺧﻮد و ﺗﻤﺎم اﺑﻨﺎﯼ ﮐﺸﻮر در راهﺶ ﺑﻮدﻧﺪ!‬
    ‫ﺁﺧﻮﻧﺪهﺎﯼ ﺑﺎ ﺷﻌﻮرﺗﺮ ﻧﻴﺰ ﺟﺮات اﺑﺮاز ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬اﻓﺘﺎدن از ﭼﺸﻢ رهﺒﺮ و ﺳﻘﻮط در‬

    ‫‪359‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺮاﺑﺮ رﻗﻴﺒﺎن را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺣﺎﻻ ﺧﺒﺮ از ﻣﺸﺎهﺪﻩ اﻣﺎم زﻣﺎن )ﺳﻮار‬
    ‫ﺑﺮ اﺳﺒﯽ ﺳﻔﻴﺪ( در ﺟﺒﻬﻪ هﺎ ﻣﻴﺪادﻧﺪ؛ و اﻣﺎم دﻳﻮاﻧﻪ هﻢ ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ ﺁﻧﺎن را ﺗﺎﻳﻴﺪ و‬
    ‫ﺗﮑﺮار ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬ﺟﻨﮓ از ﺣﺎﻟﺖ دﻓﺎع ﻣﻘﺪس هﻔﺖ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﺟﻬﺎدﯼ ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
    ‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد؛ ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺳﺎز ﻇﻬﻮر ﺣﻀﺮت ﻣﻬﺪﯼ ﺷﻮد‪ ،‬و اﻣﺎم و ﻣﻌﺪودﯼ‬
    ‫ﻣﻌﺘﻘﺪان دﺳﺘﭽﻴﻦ ﺷﺪﻩ را در ﻣﻴﺎن درﻳﺎﻳﯽ از ﺁﺗﺶ و ﺧﻮن ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ‬
    ‫ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ! ﻻﺟﺮم‪ ،‬ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم اﻳﺮان از ﺁن ﺷﮑﺴﺖ هﺎﯼ ﺧﻮﻧﻴﻦ و ﺁن دﻋﺎوﯼ ﭘﻮچ‬
    ‫ﺑﻪ ﺟﺎن ﺁﻣﺪﻧﺪ و رﻏﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ رﻓﺘﻦ و داوﻃﻠﺐ ﺷﻬﺎدت ﺷﺪن‪ ،‬ﺑﺸﺪت ﮐﺎهﺶ‬
    ‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻨﺤﻮﻳﮑﻪ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﮔﺮدﻳﺪ ﺗﺎ داﻧﺶ ﺁﻣﻮزان‪ ،‬داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن و‬
    ‫ﮐﺎرﻣﻨﺪان دوﻟﺖ را ﺑﻪ اﺟﺒﺎر ﻣﺎﻣﻮر ﺧﺪﻣﺖ دورﻩ هﺎﯼ ﺷﺶ ﻣﺎهﻪ و ﻳﮏ ﺳﺎﻟﻪ در‬
    ‫ﺟﺒﻬﻪ ﮐﻨﺪ؛ ﺗﺎ ﺟﺎﯼ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺸﺘﮕﺎن‪ ،‬اﺳﺮا و ﻣﻌﻠﻮﻟﻴﻦ ﭘﺮ ﮔﺮدد‪.‬‬

    ‫دوم اﺛﺮ اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﺧﻄﺮ ﻋﺎﺟﻞ ﺣﻤﻼت اﻳﺮان‬
    ‫هﺸﻴﺎر و ﻓﻌﺎل ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﻮﻳﺖ‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﺷﻴﺦ ﻧﺸﻴﻦ هﺎﯼ ﺧﻠﻴﺞ دﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺳﻪ‬
    ‫ﺳﺎل ﺑﻦ ﺑﺴﺖ و ﺳﮑﻮن ﺟﺒﻬﻪ هﺎ ﺧﻤﻴﻨﯽ را ﺁرام ﻧﮑﺮدﻩ و ﺳﭙﺎهﺶ را ﻟﺠﺎم ﻧﺰدﻩ‬
    ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ هﻢ ﮐﻪ از رﺳﻮاﻳﯽ اﻳﺮان– ﮐﻨﺘﺮا زﺧﻤﻬﺎﯼ ﻋﻤﻴﻘﯽ داﺷﺖ؛ از ﮔﺮوﻩ‬
    ‫ﻼ ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﮔﺮدﻳﺪ و ﻋﺰم ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﻼﻓﯽ ﻧﻤﻮدن ﺿﺮﺑﻪ‬
    ‫"ﻣﻴﺎﻧﻪ روان" اﻳﺮاﻧﯽ ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫هﺎﯼ ﻟﺒﻨﺎن و ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ‪ ،‬ﺟﺰم ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﺳﻮﻣﻴﻦ و ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺁﻧﮑﻪ‪ ،‬دوﻟﺖ و ﻣﻠﺖ ﻋﺮاق ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
    ‫روش دﻓﺎﻋﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﺮان ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺻﻠﺢ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺁن ﭘﺲ‪ ،‬ارﺗﺶ‬
    ‫ﻋﺮاق ﻋﺰم ﺟﺰم ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ هﺮ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻤﮑﻦ )ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺳﻼﺣﻬﺎﯼ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ( ﺑﻪ‬
    ‫اﻳﺮان ﭘﺎﺗﮏ زﻧﺪ و ﮐﺎر ﻧﺒﺮد را ﻳﮑﺴﺮﻩ ﺳﺎزد‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪360‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺟﻨﮓ ﻧﻔﺘﯽ‪ ،‬ﭘﺎﺗﮏ ﻋﺮاق و "ﺟﺎم زهﺮ" ﺻﻠﺢ‬


    ‫اوﻟﻴﻦ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺮاق در ﺟﻬﺖ ﻣﺘﻼﺷﯽ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺻﺪور ﻧﻔﺖ اﻳﺮان‬
    ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺘﻬﺎﯼ ﺟﻨﮕﯽ ﻣﺪرن ﺻﺪام )ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﻋﺪدﺷﺎن ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ ۵٠٠‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ(‬
    ‫اﻳﻨﺒﺎر ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﻧﻔﺘﯽ ﺟﺰاﻳﺮ ﺧﺎرﮎ و ﺳﻴﺮﯼ ﺁﺳﻴﺐ‬
    ‫رﺳﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬ﺻﺎدرات ﻧﻔﺘﯽ اﻳﺮان را ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﻧﺼﻒ ﮐﻨﻨﺪ! از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻧﻔﺖ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺧﻂ‬
    ‫ﻟﻮﻟﻪ هﺎﯼ زﻳﺮزﻣﻴﻨﯽ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺮﮐﻴﻪ و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺻﺎدر ﻣﻴﺸﺪ؛ در ﻣﻮاﺟﻬﻪ‪،‬‬
    ‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت و ﻧﻔﺘﮑﺶ هﺎﯼ ﺣﺎﻣﻴﺎن ﻣﺎﻟﯽ‬
    ‫ﻋﺮاق ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺪود ‪ ۵٠‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺟﺖ ﺟﻨﮕﯽ اﻳﺮان هﻨﻮز ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ‬
    ‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺎﻩ ﭘﺎﺳﺪاران داوﻃﻠﺐ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﻣﻮﺷﮑﯽ و درﻳﺎﻳﯽ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﺁن ﺣﻤﻼت اﻳﺬاﻳﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﻗﺎﻳﻖ هﺎﯼ ﺳﺒﮏ وﻟﯽ ﺗﻨﺪرو ﺳﭙﺎﻩ‪ ،‬ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ ﻧﺎرﻧﺠﮏ اﻧﺪازهﺎﯼ ﺿﺪ ﺗﺎﻧﮏ و‬
    ‫ﻣﺴﻠﺴﻞ هﺎﯼ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻮﺷﮏ هﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ )ﮐﺮم اﺑﺮﻳﺸﻢ ﺳﺎﺧﺖ ﭼﻴﻦ( ﺑﺎ وﺟﻮد‬
    ‫ﺑُﺮد ﮐﻢ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺳﻮاﺣﻞ ﮐﻮﻳﺖ را از ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻓﺎو هﺪف ﻗﺮار دهﺪ‪.‬‬
    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﭙﺎﻩ هﻤﭽﻨﻴﻦ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰ ﺳﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﮐﺮم اﺑﺮﻳﺸﻢ در ﺗﻨﮕﻪ هﺮﻣﺰ و‬
    ‫اﺳﺘﻘﺮار ﮐﺸﺘﻴﻬﺎﯼ ﻣﻴﻦ ﮔﺬار ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ ﮐﻪ ﺑﺰودﯼ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺴﻴﺮ ﺗﻤﺎم ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‬
    ‫ﻧﻔﺖ ﺧﺎم از ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ‪٣٠‬درﺻﺪ ﺣﺠﻢ ﺻﺎدرات ﺟﻬﺎﻧﯽ را هﺪف ﻗﺮار‬
    ‫دهﺪ‪ .‬ﺷﻴﺦ ﻧﺸﻴﻦ ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻮﻳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ دﻓﺎع از ﺧﻮد ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دو ﻗﺪرت روس‬
    ‫و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ رو ﺁورد! ﺑﺰودﯼ ﻧﻴﺮوﯼ درﻳﺎﻳﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ وﻇﻴﻔﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺗﺎﻧﮑﺮهﺎﯼ‬
    ‫ﮐﻮﻳﺘﯽ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ و ﺁن ﮐﺸﻮر ﺗﺪرﻳﺠًﺎ درﮔﻴﺮ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﻳﺮان ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ از ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﯼ‬
    ‫درﻳﺎﻳﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﭘﺮهﻴﺰ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺤﺪود وﻟﯽ ﻣﺮﮔﺒﺎر‪ ،‬ﻋﺮﺻﻪ را ﺑﺮ‬
    ‫ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻨﮓ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬دوﻟﺖ رﻳﮕﺎن ﺑﻌﺪ از ﺣﺪود ‪ ٣٠٠‬ﮐﺸﺘﻪ از ﺑﻴﺮوت ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮد و‬
    ‫ﺳﭙﺎﻩ ﭘﺎﺳﺪاران در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﺁن ﺗﺠﺮﺑﻪ را ﺗﮑﺮار ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫‪361‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﺟﺘﻬﺎﯼ ﻋﺮاﻗﯽ هﻢ ﻏﻔﻠﺘًﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ اﻳﺮان ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺷﻠﻴﮏ‬
    ‫اﺷﺘﺒﺎهﯽ دو ﻣﻮﺷﮏ‪ ،‬ﻳﮏ رزﻣﻨﺎو ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ را ﻧﺎﺑﻮد و ﺣﺪود ‪ ۴٠‬ﻧﺎوﯼ را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬
    ‫رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮﺧﻼف ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬دوﻟﺖ زﺧﻢ ﺧﻮردﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس را ﻳﮏ‬
    ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯽ اﻋﻼم ﻧﻤﻮد و ﺑﺮاﯼ دﻓﺎع از اﻣﻨﻴﺖ ﻧﻴﻤﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
    ‫ﻧﻔﺘﯽ ﺟﻬﺎن ﺁﻣﺎدﻩ ﮔﺸﺖ‪.‬‬

    ‫در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ،١٩٨٧‬ﻧﺎوهﺎﯼ ﺟﻨﮕﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﻔﺎﻇﺘﯽ از ﮐﺸﺘﯽ هﺎﯼ‬


    ‫ﻧﻔﺘﮑﺶ ﮐﻮﻳﺘﯽ را ﺁﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪاران اﻗﺪام ﺑﻪ ﻣﻴﻦ ﮔﺬارﯼ در ﺗﻨﮕﻪ‬
    ‫هﺮﻣﺰ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺗﺎﻧﮑﺮ ﮐﻮﻳﺘﯽ ﺁﺳﻴﺐ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺎﻩ هﻤﭽﻨﻴﻦ از ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ‬
    ‫ﻣﻮﺷﮑﯽ ﻓﺎو‪ ،‬ﺑﻨﺪر ﮐﻮﻳﺖ را ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮑﻬﺎﯼ ﮐﺮم اﺑﺮﻳﺸﻢ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار داد ﮐﻪ‬
    ‫ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺴﺎرت و وﺣﺸﺖ ﻣﺮدم ﺁن ﮐﺸﻮر ﮐﻮﭼﮏ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ در‬
    ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺁن ﭼﺎﻟﺶ‪ ،‬واﺣﺪهﺎﯼ ﻋﻤﻠﻴﺎت وﻳﮋﻩ ﺧﻮد و هﻠﻴﮑﻮﭘﺘﺮهﺎﯼ ﻣﺪرن ﮐﻢ ﺻﺪا‬
    ‫)ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ دﻳﺪ ﺷﺐ و ﻣﻮﺷﮏ هﺎﯼ ﻟﻴﺰرﯼ( را رواﻧﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬در اوان‬
    ‫ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ ،١٩٨٧‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﺑﻪ اوﻟﻴﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺧﻮد دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻳﮏ ﮐﺸﺘﯽ‬
    ‫ﻣﻴﻦ ﮔﺬارﯼ اﻳﺮاﻧﯽ را ﺑﺪام اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﻧﻌﮑﺎس ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﯽ ﻣﻴﻦ هﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺼﺎدرﻩ ﺷﺪﻩ و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻧﺎوﻳﺎن اﺳﻴﺮ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﮐﺸﻮرهﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ‬
    ‫ﻼ از ﮐﻨﺘﺮل ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ و ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﺟﻨﮓ در‬
    ‫ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ اﻳﺮان ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﺗﻤﺎم ﻣﺤﺪودﻩ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﺑﮑﺸﺪ! ﻟﺬا‪ ،‬ﺑﺰودﯼ ﻧﺎوﮔﺎﻧﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ‬
    ‫اﻋﻀﺎﯼ ﻧﺎﺗﻮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﺳﺮازﻳﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺁﻏﺎز ﺳﺎل ‪ ،١٩٨٨‬وﺿﻊ ﺟﻨﮓ ﺑﻘﺪرﯼ اﺳﻒ اﻧﮕﻴﺰ ﺑﻮد ﮐﻪ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‬
    ‫ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ )ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻣﻨﺘﺼﺐ ﮐﻞ ﻗﻮا( ﺑﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﮔﺰارﺷﯽ ﻣﺎﻳﻮس ﮐﻨﻨﺪﻩ داد و‬
    ‫ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﮐﻤﺒﻮد ﺷﺪﻳﺪ داوﻃﻠﺒﺎن اﻋﺰام ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ‪ ،‬رﺷﺪ ﻓﺰاﻳﻨﺪﻩ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻴﻬﺎﯼ ﻣﺪرن‬
    ‫ﻣﻮﺷﮑﯽ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ ﻋﺮاق و ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻧﻴﺮوﯼ درﻳﺎﻳﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ در ﺧﻠﻴﺞ‪ ،‬اﻋﻼم‬
    ‫ﺧﻄﺮ ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﭘﺎﻳﺎن‪ ،‬ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ اﻳﺮان ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪362‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫را ﺑﭙﺬﻳﺮد و ﺣﺎﻻ ﮐﻪ هﻨﻮز دﺳﺖ ﺑﺎﻻ را در ﺟﺒﻬﻪ هﺎ دارد‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻣﺬاﮐﺮﻩ‬
    ‫ﺻﻠﺢ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺧﻤﻴﻨﯽ اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت و ﻧﻈﺮات را ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺠﺪدًا ﺗﺎﮐﻴﺪ ﮐﺮد‬
    ‫ﮐﻪ؛ "ﺻﻠﺢ ﺑﻴﻦ اﺳﻼم و ﮐﻔﺮ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺪارد" و ﻣﻠﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻬﺎدت را ﺑﺮ ﺁن ﻧﻨﮓ‬
    ‫ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺁن‪ ،‬اﻣﺎم ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺟﻤﻌﯽ دﻳﺪارﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺷﺮح‬
    ‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﯽ ﻧﻤﻮد و اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد؛ "ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ از ﺟﻨﮓ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ‬
    ‫اﺳﺖ ﮐﻨﺎر روﻧﺪ"‪ .‬ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ از ﻣﻘﺎم ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﮐﻞ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺴﻠﺢ‬
    ‫اﺳﺘﻌﻔﺎ داد و ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺁن ﺳﻤﺖ را ﺑﻪ رﺋﻴﺲ ﻣﺠﻠﺲ )رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ( ﺳﭙﺮد‪.‬‬

    ‫در ﺑﻬﺎر ‪ ،١٩٨٨‬ﺻﺪام ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻮﺷﮑﯽ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﻬﺮهﺎﯼ اﻳﺮان را ﺁﻏﺎز ﻧﻤﻮد!‬
    ‫اﺳﮑﺎدهﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﻋﺮاﻗﯽ ﮐﻪ از ﺗﻠﻔﻴﻖ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯼ ﭼﻴﻨﯽ و اروﭘﺎﻳﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪﻩ‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻧﻈﺮ ﺗﻌﺪاد ﺑﺮﺗﺮﯼ دﻩ ﺑﺮ ﻳﮏ در ﻣﻘﺎﺑﻞ واﺣﺪهﺎﯼ اﻳﺮاﻧﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
    ‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑُﺮدﺷﺎن هﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺮاﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺁن ﺗﻔﻮق ﻋﺪدﯼ و ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﻳﮏ‪،‬‬
    ‫ﻋﺮاق ﻃﯽ ﺳﻪ ﻣﺎﻩ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ﺳﻴﺼﺪ ﻣﻮﺷﮏ ﺑﻪ ﺷﻬﺮهﺎﯼ اﻳﺮان )‪ ٢٠٠‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﻪ‬
    ‫ﻼ ﺑﺎﻋﺚ ﺳﻘﻮط روﺣﻴﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻬﺮﯼ‪ ،‬ﻓﺮار دﺳﺘﻪ‬
    ‫ﺗﻬﺮان( ﺷﻠﻴﮏ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﻤ ً‬
    ‫ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺎﺷﻴﻪ اﯼ و رﮐﻮد ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
    ‫ﺷﺎﻳﻌﺎت ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﺣﺘﻤﺎل اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺻﺪام از ﮐﻼهﮏ هﺎﯼ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ ﻧﻴﺰ وﺣﺸﺖ‬
    ‫ﻣﺮدم ﺑﻴﺪﻓﺎع را ﺻﺪ ﭼﻨﺪان ﻧﻤﻮد! ﻧﻴﺮوﯼ هﻮاﻳﯽ ﻋﺮاق ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﺑﺎ ﺧﺮﻳﺪ‬
    ‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻓﻦ ﺁورﯼ هﺎﯼ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ دﻩ ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﺮان ﺗﻮان ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺮوع‬
    ‫ﺑﻪ ﺣﻤﻼت ﮐﻮﺑﻨﺪﻩ ﻋﻠﻴﻪ هﺪﻓﻬﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﭼﻨﺪ‬
    ‫ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻩ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﮔﺎﻩ ﺑﺮق و ﮐﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﻣﻬﻤﺎت ﺳﺎزﯼ ﺁﺳﻴﺐ دﻳﺪﻧﺪ و‬
    ‫ﮐﻤﺒﻮدهﺎﯼ ﺟﻨﮕﯽ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﻼ اﺳﺘﻮار ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﻧﻴﺰ‬


    ‫در ﺟﺒﻬﻪ هﺎ هﻢ ﺗﻔﻮق ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ ﻋﺮاق ﺑﺮ اﻳﺮان ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺟﻨﮓ اﻓﺰارهﺎﯼ ﺳﺎدﻩ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ )ﺗﻨﻔﺴﯽ( ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻴﺰان‬
    ‫ذﺧﺎﻳﺮ و ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺁن ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬زرادﺧﺎﻧﻪ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ ﻋﺮاق ﺣﺎﻻ ﺷﺎﻣﻞ اﻧﻮاع‬

    ‫‪363‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﻮاد ﭘﻮﺳﺘﯽ )ﮔﺎز ﺧﺮدل( و اﻋﺼﺎب )ﺳﺎرﻳﻦ( ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﺎر ﺣﻔﺎﻇﺖ‬
    ‫ﻓﺮدﯼ ﺳﺮﺑﺎزان اﻳﺮاﻧﯽ را ﺑﺴﻴﺎر دﺷﻮار ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻼت ﻋﺮاق ﺑﺎ‬
    ‫ﻣﺨﻠﻮط هﺎﯼ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺎﻩ اﻳﺮان ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺎﺳﮏ هﺎﯼ ﺗﻨﻔﺴﯽ ﻣﺪرن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ‬
    ‫ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯼ ﮐﺎﻣﻞ ﺿﺪ ﻧﻔﻮذ و ﺁﻣﭙﻮﻟﻬﺎﯼ ﺿﺪ ﺳﻢ ﻋﺼﺒﯽ ﻧﻴﺎز داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺧﻄﻮط‬
    ‫ﺟﺒﻬﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻤﻴﺎب ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اواﺳﻂ ﺑﻬﺎر‪ ،‬ﺻﺪام اﻳﻦ ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﺟﺪﻳﺪ را در ﺷﺒﻪ‬
    ‫ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻓﺎو ﺑﻪ ﺁزﻣﺎﻳﺶ ﮔﺬاﺷﺖ!‬

    ‫ﻃﯽ دو روز ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ در ﻓﺎو‪ ،‬ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
    ‫اﻳﺮاﻧﯽ را ﺗﺎر و ﻣﺎر ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﻤﺒﺎران اوﻟﻴﻪ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﭘﻴﺎدﻩ ﻧﻈﺎم را ﺧﻨﺜﯽ‬
    ‫ﮐﺮد و ﺑﻪ واﺣﺪهﺎﯼ زرهﯽ ﻋﺮاق اﺟﺎزﻩ داد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﺧﻄﻮط اﻳﺮان‬
    ‫ﻧﻔﻮذ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﺎﻧﻮر ﭼﺮﺧﺸﯽ‪ ،‬ﮐﺜﻴﺮﯼ از ﻧﻔﺮات و ﺗﺠﻬﻴﺰات اﻳﺮاﻧﯽ را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ‬
    ‫ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﻣﻨﻬﺪم ﻳﺎ اﺳﻴﺮ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬اﺧﺒﺎر ﺁن ﻓﺠﺎﻳﻊ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ در ﺟﻬﺎن ﭘﻴﭽﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬
    ‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﯽ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﺑﻪ ﺣﺎل اﻳﺮاﻧﻴﺎن "دﻳﻮاﻧﻪ ﺟﻨﮕﯽ ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ" ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ‬
    ‫ﺻﺪام ﺑﺮاﯼ ﺗﮑﺮار ﻣﮑﺮر ﺁن روش ﻣﻮﻓﻖ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ در ﺑﻘﻴﻪ ﺑﻬﺎر و‬
    ‫ﺁﻏﺎز ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻋﺮاﻗﯽ هﻤﺎن ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ– زرهﯽ را ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻔﺮات‬
    ‫اﻳﺮاﻧﯽ در ﺷﻤﺎل ﺑﺼﺮﻩ )درﻳﺎﭼﻪ ﻣﺎهﯽ(‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻬﺮان‪ ،‬ﺟﺰاﻳﺮ ﻣﺠﻨﻮن و ﻣﺤﻮر‬
    ‫دهﻠﺮان ﺑﮑﺎر ﺑﺮدﻧﺪ و ﭘﻨﺞ ﺑﺎر ﮐﻤﺮ ارﺗﺶ و ﺳﭙﺎﻩ اﻳﺮان را ﺷﮑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزان را‬
    ‫وادار ﺑﻪ ﻓﺮار ﺑﯽ ﻧﻈﻢ ﻳﺎ اﺳﺎرت و ﻣﺮگ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻋﻈﻢ ﺗﺠﻬﻴﺰات زرهﯽ اﻳﺮان‬
    ‫هﻢ دﺳﺖ ﻧﺨﻮردﻩ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺻﺪام اﻓﺘﺎد و دهﻬﺎ هﺰار ﻧﻔﺮ از اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬
    ‫ﮐﺸﺘﻪ ﻳﺎ اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻤﺎم اراﺿﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﺗﺼﺮف ﺷﺪﻩ از ﺷﺶ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ‬
    ‫ﺑﺎزﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺑﻌﺜﯽ ﺣﺘﯽ ﺑﺮاﺣﺘﯽ وارد ﺧﺎﮎ اﻳﺮان ﺷﺪﻧﺪ و در‬
    ‫ﻣﺤﻮرهﺎﯼ هﻮﻳﺰﻩ و ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد ﺑﺪون ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮل ﭘﻴﺸﺮوﯼ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ و ﺑﺰودﯼ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﮐﻴﻠﻮﻣﺘﺮﯼ اهﻮاز رﺳﻴﺪﻧﺪ! ﺣﺘﯽ ﻣﺘﺤﺪان ﮐﻢ ﺗﻌﺪاد‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪364‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻳﺮاﻧﯽ ﺻﺪام )ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ( ﻧﻴﺰ در ﮐﺮدﺳﺘﺎن و ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﺎن اﻗﺪام ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬


    ‫ﻧﻔﻮذﯼ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎﯼ ﺻﺪام ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺟﻨﮓ اﻓﺰارهﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ و ﭘﻮل ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﭙﺎﻩ‬
    ‫را ﻣﺼﻤﻢ ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﺎهﺮگ ﺣﻴﺎﺗﯽ ﻧﻔﺖ در ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﺿﺮﺑﻪ زﻧﻨﺪ و ﺑﻄﻮر‬
    ‫ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ از ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ ارﺗﺶ ﻣﻘﺘﺪر ﻋﺮاق ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻗﺎﻳﻖ‬
    ‫هﺎﯼ ﻣﻮﺷﮏ اﻧﺪاز ﺳﭙﺎﻩ و ﻧﺎوﮔﺎن ﺟﻨﮕﯽ ﻧﻴﺮوﯼ درﻳﺎﻳﯽ اﻳﺮان ﻣﺘﻔﻘًﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﺎر‬
    ‫ﻧﻔﺘﮑﺶ هﺎﯼ ﻋﺮب و روﻳﺎروﻳﯽ ﺑﺎ ﻧﺎوهﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺿﻊ‬
    ‫ﺟﺒﻬﻪ هﺎ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺁﻣﻴﺰ ﺑﻮد! ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺑﺮﺗﺮ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﻧﺎوهﺎﯼ اﻳﺮان و ﻗﺎﻳﻖ هﺎﯼ‬
    ‫ﺳﭙﺎﻩ ﺣﻤﻠﻪ ور ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺪرن هﻠﻴﮑﻮﭘﺘﺮﯼ و ﻣﻮﺷﮑﯽ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻮان‬
    ‫درﻳﺎﻳﯽ اﻳﺮان را ﻣﻨﻬﺪم ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﺸﺘﯽ هﺎﯼ ﻣﻮﺷﮏ اﻧﺪاز ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﻮﺷﮑﯽ ﮐﺮم اﺑﺮﻳﺸﻢ ﺳﭙﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺗﮏ زدﻧﺪ و ﺟﻤﻠﮕﯽ را ﻧﺎﺑﻮد ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در‬
    ‫ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ هﺎﯼ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﯽ اﻳﺮان در ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺮدﻳﺪ!‬
    ‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻳﮏ ﻧﺎو ﺟﻨﮕﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻃﯽ درﮔﻴﺮﯼ ﺑﺎ ﻗﺎﻳﻖ هﺎﯼ اﻳﺮاﻧﯽ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎهًﺎ ﺑﻪ‬
    ‫ﻳﮏ ﭘﺮواز ﻣﺴﺎﻓﺮﺑﺮﯼ اﻳﺮان اﻳﺮ ﺷﻠﻴﮏ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺮگ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ‪٣٠٠‬‬
    ‫ﻣﺴﺎﻓﺮ و ﺧﺪﻣﻪ ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺁن ﺷﮑﺴﺖ هﺎﯼ ﮐﻤﺮﺷﮑﻦ‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﯽ در راهﺮوهﺎﯼ ﺟﻤﺎران ﺑﯽ هﺪف راﻩ‬


    ‫ﻣﻴﺮﻓﺖ و ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎر ﺁﻩ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران ﻓﺪاﻳﯽ او هﻢ ﮐﻪ ﺁب ﺗﻪ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺁﻓﺘﺎﺑﻪ اش‬
    ‫را ﺑﺮاﯼ ﺗﺒﺮﮎ از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﯽ رﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻘﻮط اﻣﺎم ﺳﻴﺰدهﻢ را ﺑﺎور ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و در‬
    ‫ﺁﺗﺶ ﺧﺸﻢ و اﻧﺘﻘﺎم ﻣﻴﺴﻮﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ دﻳﮕﺮ وﺳﻴﻠﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ‬
    ‫ﺑﻮد‪ .‬ارﺗﺶ ﺣﺘﯽ اﺗﻮﺑﻮس و ﮐﺎﻣﻴﻮن ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻞ ﺳﺮﺑﺎز و ﺑﺎر ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ‬
    ‫ﺗﺎﻧﮏ و ﺗﻮپ! اﮔﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻋﺮاﻗﯽ هﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺗﻤﺎم ﺧﻮزﺳﺘﺎن را‬
    ‫ﺗﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻘﺸﻪ ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﺳﺎل ‪ ١٩٨٠‬را ﺑﻪ اﺟﺮاﯼ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ‬
    ‫اﻣﮑﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻀﺎﺣﺖ ﮐﺎﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺁن ﺟﻨﮕﺠﻮﯼ ﭘﻴﺮ و ﻣﻐﺮور ﭼﺎرﻩ اﯼ ﺟﺰ ﻗﺒﻮل‬

    ‫‪365‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ و ﺳﺮﮐﺸﻴﺪن "ﺟﺎم زهﺮ" ﺻﻠﺢ ﻧﺪاﺷﺖ! در ﻧﻴﻤﻪ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺳﺎل ‪،١٩٨٨‬‬
    ‫دهﻪ دهﺸﺘﻨﺎﮎ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺳﺎل ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺧﻮد رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫ﺑﺎ ﭘﺎﻳﺎن هﺸﺖ ﺳﺎل ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﻳﺮان و ﻋﺮاق هﻴﭽﮑﺪام ﺑﻪ ﺛﻤﺮﯼ ﻧﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺰ ﺁﻧﮑﻪ‬
    ‫در ﭼﺸﻢ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن وﺣﺸﻴﮕﺮﯼ و ﺑﻴﺮﺣﻤﯽ ﻣﺮدم ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ )از ﻓﺎرﺳﯽ و ﺳﺎﻣﯽ(‬
    ‫ﺑﺮاﯼ هﺸﺖ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺸﯽ ﻣﻮهﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺮﮔﺒﺎر اﻳﻦ ﻃﻮﻻﻧﯽ‬
    ‫ﺗﺮﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺖ؛ ﺗﺎ اﺣﺴﺎس ﺗﺮﺣﻢ و ﻣﺤﺒﺖ‬
    ‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺁﻧﻬﺎ را از ﮐﺸﻮرهﺎﻳﯽ ﮐﻪ هﻴﭻ اهﻤﻴﺘﯽ ﺑﻪ ﺟﺎن ﻣﺮدم ﺧﻮد و هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن هﻢ‬
    ‫ﮐﻴﺶ ﺧﻮد ﻧﻤﯽ دهﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻠﺐ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ از ﺟﻮاﻧﺎن دو ﮐﺸﻮر‬
    ‫ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺠﻤﻮﻋًﺎ ﺣﺪود ‪ ۴٠٠‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد دو ﻃﺮف‬
    ‫وارد ﺁﻣﺪ! اﻋﻈﻢ ﺻﻨﺎﻳﻊ و ارﺗﺶ اﻳﺮان ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺮدﻳﺪ و ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﭘﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
    ‫ﻣﺮزﯼ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺑﺎ ﺧﺎﮎ ﻳﮑﺴﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺻﺪﻣﺎت ﺷﻬﺮﯼ و ﺗﺎﺳﻴﺴﺎﺗﯽ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ‬
    ‫ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺁن ﮐﺸﻮر ﺣﺎﻻ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ‪ ١٢٠‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر وام‬
    ‫ﺑﻪ ﮐﻮﻳﺖ‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﺷﻴﺦ ﻧﺸﻴﻦ هﺎﯼ ﺧﻠﻴﺞ روﺑﺮو ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﺳﻘﻮط ﻗﻴﻤﺖ‬
    ‫ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺮﺿﻪ ﺑﯽ روﻳﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻳﺮان و ﻋﺮاق ﻣﻔﻠﻮﮎ ﺷﺪﻩ‪،‬‬
    ‫درﺁﻣﺪ ارزﯼ ﺗﻤﺎم ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس را ﻳﮏ ﺷﺒﻪ ﻧﺼﻒ ﻧﻤﻮد! ﻣﻀﺎف ﺑﺮ‬
    ‫هﻤﻪ ﺁن ﻣﺸﮑﻼت و ﺧﺮاﺑﻴﻬﺎ‪ ،‬ﺗﻬﺮان درﮔﻴﺮ ﻣﻌﻀﻞ ﺟﻬﺖ ﻳﺎﺑﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻳﺎﻓﺘﻦ‬
    ‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺑﺮاﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﺳﺮﻃﺎن ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫دو ﺣﮑﻢ ﻗﺘﻞ ﻗﺒﻞ از ارﺗﺤﺎل‬


    ‫ﺑﻌﺪ از ﺳﻘﻮط ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ از ﻣﻘﺎم ﻧﻴﺎﺑﺖ وﻟﯽ ﻓﻘﻴﻪ )ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭘﺮﺧﺎش و اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ‬
    ‫ﺟﻨﺎﻳﺎت ﺳﺎواﮎ اﺳﻼﻣﯽ(‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻣﺮﺟﻌﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻣﺮاﺟﻊ ﻃﺮاز اول‬
    ‫دﻳﮕﺮ ﻳﺎ از اﺻﻞ وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﺎ روش ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ‬
    ‫ﻧﻈﺎم اﻧﻄﺒﺎق ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺳﻄﻮح دوﻟﺘﯽ و در ﻣﻴﺎن روﺣﺎﻧﻴﻮن‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬دو ﻧﻔﺮ ﺣﺠﺖ اﻻﺳﻼم )ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ و رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ( از هﻤﻪ ﺑﻪ اﻣﺎم ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪366‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ هﻢ ﺳ ّﻴﺪ ﺑﻮد و هﻢ ﮐﻤﺘﺮ ﺷﻬﺮت ﻣﺎل ﭘﺮﺳﺘﯽ و دﻧﻴﺎ دوﺳﺘﯽ داﺷﺖ‪.‬‬
    ‫ﻟﺬا‪ ،‬راﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮ ﺁن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ را ﺗﻐﻴﻴﺮ دهﻨﺪ و ﺷﺮاﻳﻂ‬
    ‫اﺻﻠﯽ وﻟﯽ ﻓﻘﻴﻪ را ﮐﻤﺘﺮ ﻣﺬهﺒﯽ– ﻣﺮﺟﻌﯽ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﻴﺎﺳﯽ– رهﺒﺮﯼ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬در‬
    ‫ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ هﻢ اﻣﺎم اﻋﻼم ﻧﻤﻮد ﮐﻪ "ﺣﻔﻆ ﻧﻈﺎم" از اﺟﺮاﯼ ﻓﺮاﻣﻴﻦ اﺳﻼم هﻢ‬
    ‫واﺟﺒﺘﺮ و ﻣﻬﻤﺘﺮ اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ از دﺳﺘﻮرات رهﺒﺮ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ از‬
    ‫ﻟﺤﺎظ اﺟﺘﻬﺎد ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ از ﻋﻠﻤﺎﯼ ﻗﻢ و ﻧﺠﻒ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺮدم واﺟﺒﺘﺮ از‬
    ‫ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻣﺮاﺟﻊ ﺻﺎﺣﺐ رﺳﺎﻟﻪ و ﺣﺘﯽ ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺸﺮاﻳﻂ اﺳﺖ! ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﺗﻌﺎدل ﻗﺪرت‬
    ‫ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻣﻘﺎم ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮﯼ را ﺣﺬف ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮ اﻣﺘﻴﺎزات رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﻓﺰودﻧﺪ و‬
    ‫ﺁن ﻣﻘﺎم ﺑﺮاﯼ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﺣﻞ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﺎم هﻤﭽﻨﺎن ﻧﮕﺮان ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮﯼ ﺳﻴﺎﺳﺖ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ اﻳﺮان ﺑﻌﺪ‬
    ‫از وﻓﺎﺗﺶ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺎ ﻣﺜﺎﻟﯽ ﻋﻤﻠﯽ‪ ،‬ﺷﻴﻮﻩ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ را ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن‬


    ‫ﺧﻮد ﺑﻴﺎﻣﻮزد و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل از ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﭘﻨﻬﺎن و ﺁﺷﮑﺎر هﻢ زهﺮ ﭼﺸﻢ ﮐﺸﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬
    ‫اﻣﺎم ﺣﮑﻢ دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﻼدان و زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎﻧﺶ )ﺳﺮﺑﺎزان ﮔﻤﻨﺎم اﻣﺎم زﻣﺎن( ﻓﻬﺮﺳﺘﯽ از‬
    ‫ﺗﻤﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺷﺒﻬﻪ اﯼ در ﻣﻮرد ﺗﻮﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ‬
    ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از دژﺧﻴﻤﺎن در هﺮ زﻧﺪان ﻣﺎﻣﻮر ﺷﺪﻧﺪ و ﻗﺮار ﮔﺸﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﻳﮏ‬
    ‫راﯼ ﻣﻨﻔﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ هﺮ اﺳﻴﺮ ﻣﺸﮑﻮﮎ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻻﺟﺮم‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺗﻤﺎم‬
    ‫‪ ۵٠٠٠‬ﺟﻮان زﻧﺪاﻧﯽ در ﺁن ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ! اﻳﻨﻬﺎ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ از ﺳﺎل ‪١٩٨١‬‬
    ‫ﺣﺒﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﻮاداران ﺧﺮدﻩ ﭘﺎﯼ ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﺑﺨﺎﻃﺮ داﺷﺘﻦ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻳﺎ ﺧﻮاﻧﺪن روزﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﺑﻪ دام اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؛ وﮔﺮﻧﻪ ﺗﻤﺎم‬
    ‫اﻋﻀﺎﯼ ﻓﻌﺎل ﻣﺴﻠﺢ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﺢ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﺧﻴﻠﯽ وﻗﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻃﻌﻢ ﺷﮑﻨﺠﻪ و‬
    ‫ﻣﺮگ را ﭼﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ! در اوج ﺁن درﮔﻴﺮﻳﻬﺎ‪ ،‬درﻳﺎﻓﺖ ‪ ١٠‬ﻳﺎ ‪ ٢٠‬ﺳﺎل ﺣﺒﺲ‬
    ‫ﺑﺨﺎﻃﺮ داﺷﺘﻦ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﯽ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺧﻤﻴﻨﯽ زﺧﻢ‬

    ‫‪367‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫دﻳﺪﻩ از ﺷﮑﺴﺖ و ﺗﻠﺨﮑﺎم از "ﺟﺎم زهﺮ" ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻨﺤﻮﯼ ﺗﻼﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد؛ ﭘﺲ دﺳﺘﻮر‬
    ‫ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺗﻤﺎم ﺁن اﺳﻴﺮان داد! اﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎن ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﻣﺨﻮف ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ‬
    ‫دل ﺁﺧﻮﻧﺪهﺎﯼ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ را هﻢ ﺑﺪرد ﺁورد و ﺟﻤﻌﯽ ﻣﻌﺘﺮض ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﯽ‬
    ‫ﻧﺮﺳﻴﺪ‪ .‬از هﻤﻪ ﻏﻤﻨﺎﮐﺘﺮ داﺳﺘﺎن اﻋﺘﺮاض ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ دوﺷﻴﺰﮔﺎن‬
    ‫ﺑﺎﮐﺮﻩ ﺑﻮد؛ ﮐﻪ "ﺳﺮﺑﺎزان اﻣﺎم زﻣﺎن" ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﺻﻴﻐﻪ اﯼ و اﻧﺠﺎم ﺗﺠﺎوزﯼ ﻗﺒﻞ‬
    ‫از ﺗﻴﺮﺑﺎران‪ ،‬ﺁن ﻣﺸﮑﻞ ﺷﺮﻋﯽ را ﻧﻴﺰ ﺣﻞ ﻧﻤﻮدﻧﺪ!‬

    ‫اﮔﺮ ﺗﻤﺎم ﺟﻨﺎﻳﺎت ﺧﻤﻴﻨﯽ را ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﯼ واهﯽ ﻳﺎ دﻟﻴﻠﯽ ﺧﻴﺎﻟﯽ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻤﻮد‪،‬‬
    ‫اﻳﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻗﺴﺎوت ﺁن دژﺧﻴﻢ ﺗﺎ اﺑﺪ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﮔﺬﺷﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﻮر ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻴﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﺷﺎﻩ "ﺧﺎﺋﻦ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ" در ﺗﻤﺎم دورﻩ ﺣﮑﻮﻣﺖ ‪ ٣٧‬ﺳﺎﻟﻪ اش‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻴﺎم‬
    ‫ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﮐﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺧﻴﺰش ﺗﻮدﻩ اﻳﻬﺎ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻈﺎﻣﻴﺸﺎن‪ ،‬ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻣﺼﺪق‪،‬‬
    ‫ﺳﺮﮐﻮب ﻗﻴﺎم ‪ ١۵‬ﺧﺮداد‪ ،‬ﺳﺮﮐﻮب ﭼﺮﻳﮑﻬﺎﯼ ﻓﺪاﻳﯽ و ﻣﺠﺎهﺪ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ‬
    ‫ﺗﻈﺎهﺮات دورﻩ اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻗﺘﻞ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ۵٠٠٠‬ﻧﻔﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد! ﺣﺎﻻ اﻣﺎم‬
    ‫اﻣﺖ‪ ،‬ﮔﻞ ﺳﺮﺳﺒﺪ ﻓﻘﺎهﺖ ﺷﻴﻌﻪ و ﻧﺎﻳﺐ اﻣﺎم زﻣﺎن‪ ،‬در ﻳﮏ روز ﺣﮑﻢ ﻗﺘﻞ ‪۵٠٠٠‬‬
    ‫ﻧﻔﺮ زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ را ﺻﺎدر ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﭼﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﭘﻠﻴﺪﯼ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻨﺎﻳﺘﯽ اﺳﺖ؟ ﻓﻘﻂ اﻣﺜﺎل هﻴﺘﻠﺮ و اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ و ﺁﻏﺎ‬
    ‫ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﻗﺎﺟﺎر! ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ ﺧﻮد اﻳﻤﺎن ﮐﺎﻣﻞ دارﻧﺪ و‬
    ‫از ﺁن ﻃﺮﻳﻖ‪ ،‬هﺮ رﻓﺘﺎر ﻏﻴﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮوهﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد زﻣﺎﻧﯽ‬
    ‫ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ دﺷﻤﻨﺎن ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ و ﺣﺎﻻ ﺑﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻗﺪرت‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎم از هﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﯽ را ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺷﺴﺘﻦ ﻇﻠﻢ هﺎﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪ ‪ ،‬اﻟﺘﻴﺎم ﺑﺨﺶ روح ﺑﻴﻤﺎرﺷﺎن ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬هﻴﺘﻠﺮ از ﻋﻤﻖ‬
    ‫رﻧﺞ و ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺁﻟﻤﺎن ﻗﺤﻄﯽ زدﻩ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﻀﻄﺮب وﻋﺪﻩ اﻧﺘﻘﺎم از‬
    ‫دﺷﻤﻨﺎن ﻗﻮم ژرﻣﻦ دهﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ ﮔﻴﺎهﺨﻮار ﺑﻮد و از ﺁزار ﺣﻴﻮاﻧﺎت واهﻤﻪ‬
    ‫داﺷﺖ‪ ،‬در ﺑﺮﭘﺎ داﺷﺘﻦ ﮐﻮرﻩ هﺎﯼ ﺁدﻣﺴﻮزﯼ درﻧﮓ ﻧﮑﺮد‪ .‬اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ و ﻣﺎﺋﻮ هﻢ‬
    ‫اﺑﺘﺪا ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺳﺮﮐﻮب اﺳﺘﺒﺪاد و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﭙﺲ ﺗﻤﺎم ﺟﻨﺎﻳﺎت‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪368‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺻﺪﺑﺎر ﺑﺪﺗﺮ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺁن ﻇﻠﻢ هﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از‬
    ‫ﺁﻏﺎﻣﺤﻤﺪﺧﺎن دﻩ ﺳﺎﻟﻪ و اﺧﺘﻪ ﮔﺸﺘﻪ ﻣﻈﻠﻮم ﺗﺮ و ﺳﺘﻢ دﻳﺪﻩ ﺗﺮ؟ ﺑﻪ ﮔﻨﺎﻩ ﺁن درد و‬
    ‫رﻧﺞ ﮐﻮدﮐﯽ‪ ،‬ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻤﺎم دﺷﻤﻨﺎن را ﺑﻪ دل ﮔﺮﻓﺖ و در ﭘﻨﺎﻩ ﺷﺮع ﺧﻮاهﯽ ﻇﺎهﺮﯼ‪،‬‬
    ‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻴﻄﺎﻧﯽ ﺗﺮﻳﻦ اﻋﻤﺎل زد‪.‬‬

    ‫اﺳﻄﻮرﻩ ﺷﻴﻄﺎن در دﻳﺎﻧﺖ هﺎﯼ ﻣﻮﺳﻮﯼ‪ ،‬ﻣﺴﻴﺤﯽ و اﺳﻼم ﻧﻴﺰ روﻧﺪﯼ ﻣﺸﺎﺑﻪ‬
    ‫دارد‪ .‬اﺑﻠﻴﺲ ﻣﻘﺮﺑﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮﺷﺘﻪ درﺑﺎر اﻟﻬﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ را ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﺣﻖ ﻣﯽ‬
    ‫ﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺧﺪا از او ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺟﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ اش )اﻧﺴﺎن( ﮐﺮﻧﺶ‬
    ‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﻴﻄﺎن از ﭘﺬﻳﺮش ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﺿﻌﻴﻒ و ﻣﻤﻠﻮ از ﭼﻨﺪ رﻧﮕﯽ و ﺗﻨﻮﻋﺎت‪،‬‬
    ‫ﮐﺮاهﺖ داﺷﺖ! ﭘﺲ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﺮﭘﻴﭽﯽ ﺣﻖ‪ ،‬از ﻟﺬت ﺟﻮار ﻣﻠﮑﻮﺗﺶ و ﺻﻔﺎﯼ‬
    ‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ذاﺗﺶ‪ ،‬ﺗﺒﻌﻴﺪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬او هﻢ از ﺁن ﭘﺲ ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات اﻳﻦ ﻇﻠﻢ ﮔﺮان‪،‬‬
    ‫ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﮕﻴﺮ اﻧﺴﺎن ﺷﺪ ﺗﺎ ﮐﻪ او را در ﻧﻈﺮ ﺧﺎﻟﻘﺶ ﻋﺬاب دهﺪ و ﺧﻮار ﺑﺪارد‪.‬‬
    ‫ﺣﺎﮐﻤﺎن ﺷﻴﻄﺎن ﺻﻔﺖ هﻢ ﺗﺤﻤﻞ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻣﺘﻨﻮع را ﻧﺪارﻧﺪ!‬
    ‫در ﭘﯽ اﻋﻤﺎل ﻗﻬﺮﺁﻣﻴﺰ اﺣﮑﺎم ﻣﻄﻠﻖ ﺧﻮد ﺑﺮﻣﻴﺂﻳﻨﺪ و هﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﯽ را ﺑﺮاﯼ ﺗﺴﮑﻴﻦ‬
    ‫ﻋﻘﺪﻩ هﺎ و ﺻﺪﻣﺎت رواﻧﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﻋﺬاب ﻣﯽ دهﻨﺪ‪.‬‬

    ‫در زﻣﻴﻨﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ هﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻧﮕﺮان ارﺗﺒﺎط ﻣﺠﺪد ﺑﺎ دﻧﻴﺎﯼ ﺧﺎرج ﺑﻮد‪.‬‬
    ‫ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺼﻮرات و ﺧﺮاﻓﺎت ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ هﺰار ﺳﺎﻟﻪ اش ﺗﻮان روﻳﺎروﻳﯽ ﺑﺎ‬
    ‫ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ﻏﺮب را ﻧﺪارد‪ .‬ﻻزم ﺑﻮد ﺳﺪﯼ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ اﻣﺖ ﺷﻴﻌﻪ را از‬
    ‫ﻧﺰدﻳﮑﯽ و ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻧﺎﭘﺎﮐﺎن ﻏﺮﺑﯽ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﻀﻴﻪ ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪﯼ هﻢ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
    ‫ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺷﺪ! رﺷﺪﯼ رﻣﺎن ﻧﻮﻳﺲ هﻨﺪﯼ زادﻩ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از ﺁﺛﺎرش )ﺑﭽﻪ‬
    ‫هﺎﯼ ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ( ﺳﺎل ﻗﺒﻞ در ﺗﻬﺮان ﺟﺎﻳﺰﻩ ﮐﺘﺎب ﺳﺎل را هﻢ درﻳﺎﻓﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﻮد؛‬
    ‫اﻣﺎ ﮐﺘﺎب ﺟﺪﻳﺪش )ﺁﻳﺎت ﺷﻴﻄﺎﻧﯽ( در ﻣﺪارس ﻣﺬهﺒﯽ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺑﻠﻮا و اﻋﺘﺮاض‬
    ‫اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ادﺑﯽ ﭼﻨﺪان ﺟﺎذﺑﻪ اﯼ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺨﻮدﯼ ﺧﻮد ﺷﺎﻳﺪ‬
    ‫دﻩ هﺰار ﺟﻠﺪش هﻢ ﻓﺮوش ﻧﻤﯽ رﻓﺖ و ﺑﺰودﯼ در ﺳﻴﻞ ﺑﺎزار ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﯼ ﺗﺨﻴﻠﯽ‬

    ‫‪369‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻏﺮب‪ ،‬ﻏﺮق و ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﭼﻮن اﺷﺎرات ﻣﺬهﺒﯽ ﻣﺸﮑﻮﮐﯽ داﺷﺖ؛‬
    ‫ﻃﺎﻟﺒﺎن ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﯽ را ﺑﺮ ﺳﺮ ﺟﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻈﺎهﺮاﺗﺸﺎن ﺑﻪ درﮔﻴﺮﯼ ﺑﺎ ﭘﻠﻴﺲ هﻢ‬
    ‫ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬وﺿﻌﻴﺖ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﺳﻨﯽ ﻣﺬهﺐ هﻨﺪﯼ زادﻩ ﮐﻪ ﺗﺒﻌﻪ اﻧﮕﻠﻴﺲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ‬
    ‫رﺑﻄﯽ ﺑﻪ روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺷﻴﻌﻪ در اﻳﺮان ﻧﺪارد؛ اﻣﺎ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺑﻮد و ﺑﺎ‬
    ‫ﺷﺘﺎب ﺣﮑﻢ ﻗﺘﻞ رﺷﺪﯼ و ﺗﻤﺎم ﻋﺎﻣﻼن ﭼﺎپ و ﭘﺨﺶ ﺁن ﮐﺘﺎب در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺟﻬﺎن‬
    ‫را ﺻﺎدر ﻧﻤﻮد! ﭘﻴﺮوان اﻣﺎم هﻢ ﺣﺘﯽ ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﺷﺎن ﺟﺎﻳﺰﻩ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﻋﺪﻩ اﯼ را‬
    ‫ﻧﻴﺰ ﮐﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﻏﺮب ﻣﺎت و ﻣﺒﻬﻮت ﮔﺸﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﻗﺮن‬
    ‫ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮان ﺑﺮاﯼ ﺳﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ اﯼ ﺟﺎﻳﺰﻩ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد؟! ﺗﻤﺎم دوﻟﺘﻬﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ‬
    ‫هﻢ اﺑﺮاز اﻧﺰﺟﺎر و ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺻﻠﯽ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺣﺎﺻﻞ‬
    ‫ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫ﺁﺧﺮ ﺑﻬﺎر ‪ ،١٩٨٩‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﺳﺮﻃﺎن درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ دهﻪ‪،‬‬


    ‫رهﺒﺮﯼ او ﻣﺮدم اﻳﺮان را در ﻣﺴﻴﺮﯼ ﺧﻮن ﺁﻟﻮد ﮐﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺸﺎن را زﺧﻤﯽ و‬
    ‫رواﻧﺸﺎن را ﺑﻴﻤﺎر ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﮐﻪ او ﺑﺮﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺖ هﻢ‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ هﺎﯼ زور و‬
    ‫ﺳﺮﮐﻮب ﺟﺴﻤﯽ و روﺣﯽ اﺳﺘﻮار ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻣﺪاوم ﺣﺰب اﻟﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ‬
    ‫ﻓﺸﺎر ﻋﺼﺒﯽ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎورﯼ را ﺑﺮ ﭘﻴﺮ و ﺟﻮان وارد ﺁوردﻩ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ‬
    ‫روان ﭘﺮﻳﺸﯽ ﻳﮏ ﻧﺴﻞ از اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺪرت واﻗﻌﯽ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ‬
    ‫دﻳﮕﺮ ﻧﻪ از ﻃﺮﻳﻖ اﮐﺜﺮﻳﺖ ﺁراء ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از راﻩ ﺗﺤﻤﻴﻞ دو ﻋﺎﻣﻞ زور و‬
    ‫دروغ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ هﺎ و ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎﯼ ﻗﺮن ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺣﺰب اﻟﻪ از‬
    ‫ﻃﺮﻳﻖ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ هﺮ ﺻﺪاﯼ ﻣﺨﺎﻟﻔﯽ‪ ،‬اﻣﮑﺎن و اﻣﻴﺪ ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎد و ﺗﻐﻴﻴﺮ را ﺳﺪ ﻣﯽ‬
    ‫ﺳﺎزد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ دﻳﻦ و ﻣﺬهﺐ‪ ،‬اﺻﻮل اﻋﺘﻘﺎدﯼ و ﺧﻄﻮط ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
    ‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ذهﻦ ﻣﺮدم ﺗﺰرﻳﻖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ! ﺣﺘﯽ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺳﺮﮐﻮب‬
    ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ‪ ،‬ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻓﺎﺷﻴﺴﺘﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ اﻳﺮان هﻨﻮز ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﻇﺎهﺮًا ﺁرام ﺟﺎﻣﻌﻪ‪،‬‬
    ‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ اﻋﺘﺮاض اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪370‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺗﺮور و ارﻋﺎب را از ﻣﺨﻔﯽ ﮔﺎهﻬﺎﯼ ﭘﻠﻴﺪ ﺧﻮد ﺑﻴﺮون ﮐﺸﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎن ﻣﺮدم ﺑﯽ‬
    ‫ﮔﻨﺎﻩ اﻧﺪازد‪.‬‬

    ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺳﻘﻮط ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‬


    ‫در ﻧﻴﻤﻪ دوم دهﻪ ‪ ،١٩٨٠‬هﺮ دو ﻗﺪرت ﺑﺰرگ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻳﻌﻨﯽ روﺳﻴﻪ و ﭼﻴﻦ‬
    ‫دﭼﺎر ﺑﺤﺮان ﺷﺪﻧﺪ؛ ﭼﻴﻦ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﻣﺎﺋﻮ و ﺷﻮروﯼ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﻓﻮت ﺑﺮژﻧﻒ‪ .‬ﺑﺎ‬
    ‫اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ﭼﻴﻦ ﺑﺎ اﻗﻠﻴﻤﯽ ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺷﻮروﯼ ﮐﻪ‬
    ‫ﻳﮏ دوﺟﻴﻦ ﮐﺸﻮر را در اﺳﺎرت داﺷﺖ‪ ،‬ﺳﻘﻮط ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﺟﺮﻗﻪ ﺗﺤﻮﻻت ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ‪ ١٩٨٠‬در ﭼﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻈﺎهﺮات ﮔﺴﺘﺮدﻩ داﻧﺸﺠﻮﻳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ‬
    ‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻣﺒﺪل ﮔﺮدد‪ .‬ﺣﺎﮐﻤﺎن ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺎﺋﻮ ﮐﺸﻮر را‬
    ‫از ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺴﺘﻪ و ﺳﺮﮐﻮب داﺋﻢ ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در‬
    ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻨﺒﺶ داﻧﺸﺠﻮﻳﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻧﺸﺎن دهﻨﺪ ‪ .‬ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﮐﺸﺘﺎر ﻣﯽ‬
    ‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻴﺮﮔﯽ رواﺑﻂ ﺗﺎزﻩ اﻳﺠﺎد ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﻏﺮب ﮔﺮدد و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺘﺮﻗﯽ‬
    ‫داﺧﻠﯽ را ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻳﻮس و ﻣﻨﺤﺮف ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬روﻧﺪ ﺑﺎزﺳﺎزﯼ ﺧﺮاﺑﻴﻬﺎﯼ ﻣﺎﺋﻮ را‬
    ‫ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺳﺎزد‪ .‬ﻟﺬا‪ ،‬دوﻟﺖ ﭼﻴﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ ﻣﻨﻈﻢ اﻣﺎ ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﻠﻔﺎت را اﻧﺘﺨﺎب‬
    ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺗﻈﺎهﺮات و ﺗﺤﺼﻦ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪ و ﺻﺪهﺎ ﺗﻦ ﮐﺸﺘﻪ ﻳﺎ ﻣﺠﺮوح‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺪﻩ اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎرﯼ دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺑﻪ ﺣﺒﺲ هﺎﯼ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺤﮑﻮم‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادﯼ از رؤﺳﺎﯼ ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﻢ از ﻣﻘﺎم ﺧﻮﻳﺶ ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
    ‫ﻣﺴﻴﺮ اﺻﻼﺣﺎت ﺳﻴﺎﺳﯽ و دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ در ﭼﻴﻦ ﮐﻨﺪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﺰب ﺣﺎﮐﻢ راﻩ‬
    ‫ﺁزادﻳﻬﺎﯼ ﻓﺮدﯼ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﺎدﯼ را ﺑﺎز ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ روش اﮔﺮ ﭼﻪ ﭼﻴﻦ را ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺣﺪود ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﻣﻮرد ﻏﻀﺐ و ﺗﺤﺮﻳﻢ دﻧﻴﺎﯼ ﻏﺮب ﻗﺮار داد‪ ،‬اﻣﺎ اﻧﺘﻈﺎم ﺁن‬
    ‫اﺟﺘﻤﺎع ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﻧﻔﺮﯼ و ﻓﻘﻴﺮ را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮد‪ .‬از ﺁن ﭘﺲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺤﻮﻻت و‬
    ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎﯼ ﺗﺪرﻳﺠﯽ و ﺣﺬف ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم ﻧﻘﺶ ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻴﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
    ‫ﻳﮏ ﻗﺪرت ﻣﺪرن اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﻧﻈﺎﻣﯽ درﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬارﯼ ﺧﺎرﺟﯽ‬

    ‫‪371‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﺸﺪت رواج ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺟﻮان را ﺑﺮاﻩ ﮐﺴﺐ و ﮐﺎر‪ ،‬ﺗﺠﺎرت و‬
    ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

    ‫ﺁﻏﺎزﮔﺮ ﺳﻘﻮط ﺷﻮروﯼ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻔﺘﻀﺤﺎﻧﻪ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ اﺷﻐﺎل ﺁن‬
    ‫ﮐﺸﻮر در ‪ ١٩٨٠‬ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻮدﺗﺎﻳﯽ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺑﻪ‬
    ‫ﻗﺪرت رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد؛ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺟﻨﮕﯽ روﺳﻬﺎ ﺑﻪ دام ﻧﺒﺮدﯼ ﭼﺮﻳﮑﯽ اﻓﺘﺎد‪ .‬دوﻟﺖ‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ هﻢ ﻃﯽ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ دﻩ ﺳﺎل‪ ،‬ﭘﻮل و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻋﺎزم اردوﮔﺎهﻬﺎﯼ ﭘﻨﺎهﻨﺪﮔﺎن‬
    ‫اﻓﻐﺎﻧﯽ در ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻧﻤﻮد و ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻣﺪرﻧﺘﺮﻳﻦ ﺟﻨﮓ اﻓﺰار ﺳﺒﮏ ﻣﺠﻬﺰ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
    ‫اﻓﻐﺎﻧﻬﺎ هﻢ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﯽ و ﺳﻠﺤﺸﻮرﯼ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮏ دﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
    ‫ﺣﻔﻆ اﺳﻼم و ﮔﺮوهﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻔﻆ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺁﻟﺖ دﺳﺖ دو اﺑﺮﻗﺪرت‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺧﻮن ﺧﻮد را در ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﺒﺮد "ﺟﻨﮓ ﺳﺮد" رﻳﺨﺘﻨﺪ‪ .‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﺒﺪل ﺑﻪ‬
    ‫وﻳﺘﻨﺎم روﺳﻬﺎ ﺷﺪ و ﺣﺪود ‪ ۵٠‬هﺰار ﻧﻔﺮﺷﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﺴﻮراﻧﻪ ‪،‬‬
    ‫روﺣﻴﻪ ﻣﺮدم ﺷﻮروﯼ را ﺿﻌﻴﻒ و اﻣﻴﺪ ﻣﻠﺘﻬﺎﯼ درﺑﻨﺪ اروﭘﺎﯼ ﺷﺮﻗﯽ را ﺑﺮاﯼ‬
    ‫اﺳﺘﻘﻼل ﺷﻌﻠﻪ ور ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﮐﺎرﮔﺮان ﮐﺸﺘﯽ ﺳﺎزﯼ ﻟﻬﺴﺘﺎن ﺑﻪ اﻋﺘﺼﺎﺑﯽ‬
    ‫ﮔﺴﺘﺮدﻩ دﺳﺖ زدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺰودﯼ ﺗﻤﺎم ﮐﺸﻮر را در ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﺻﻼح‬
    ‫ﻃﻠﺐ در اﺣﺰاب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺧﻮد ﺷﻮروﯼ )ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ( ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و‬
    ‫اﺑﺮاز ﻋﻘﻴﺪﻩ و اﺻﻼﺣﺎت ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﯽ از ﺁزادﻳﺨﻮاهﯽ و اﺳﺘﻘﻼل‬
    ‫ﻃﻠﺒﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﺘﺎً‪ ،‬در دهﻪ ‪ ،١٩٩٠‬اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺷﻮروﯼ از هﻢ ﭘﺎﺷﻴﺪ و‬
    ‫دوﻟﺘﻬﺎﯼ ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻠﻐﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺁﻟﻤﺎن ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬ﻟﻬﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮرﻳﻬﺎﯼ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ‬
    ‫ﺑﺎﻟﺘﻴﮏ‪ ،‬روﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺁﻟﺒﺎﻧﯽ و ﻳﻮﮔﺴﻼوﯼ هﺮ ﻳﮏ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ از زﻳﺮ ﻳﻮغ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‬
    ‫ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ اﻏﻠﺐ ﺟﻤﻬﻮرﻳﻬﺎﯼ ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﺷﻮروﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
    ‫اﺳﺘﻘﻼل رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﮐﺸﻮرهﺎﯼ اوﮐﺮاﻳﻦ‪ ،‬روس ﺳﻔﻴﺪ‪ ،‬ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪،‬‬
    ‫ارﻣﻨﺴﺘﺎن‪ ،‬ازﺑﮑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻗﺰاﻗﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻗﺰﻗﻴﺰﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺗﺮﮐﻤﻨﺴﺘﺎن و ﺗﺎﺟﻴﮑﺴﺘﺎن ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
    ‫ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪372‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ ﺳﺮد و ﺳﻘﻮط ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ اروﭘﺎﻳﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﻴﺎﺳﯽ– ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
    ‫ﺟﻬﺎن از زﻣﺎن ﺟﻨﮓ دوم ﺑﻮد! ﺑﻌﺪ از ﭼﻬﻞ ﺳﺎل‪ ،‬ﻣﺮزهﺎﯼ اروﭘﺎ از ﻧﻮ ﮐﺸﻴﺪﻩ‬
    ‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺁن ﻗﺎرﻩ ﺑﺴﻮﯼ اﺗﺤﺎدﯼ ﻗﻮﯼ از دول ﺁزاد و ﻣﺮﻓﻪ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺁﻣﺪ‪ .‬اﺑﺮ‬
    ‫ﻗﺪرت روﺳﻴﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﯼ ﺑﻤﺮاﺗﺐ ﻓﻘﻴﺮﺗﺮ و ﺿﻌﻴﻔﺘﺮ ﻣﺒﺪل ﺷﺪ و ﺧﻄﺮ ﻣﻨﺎزﻋﻪ‬
    ‫ﺟﻬﺎﻧﺴﻮز اﺗﻤﯽ ﺑﺎ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻓﺮوﮐﺶ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺟﻬﺎن ﻏﺮب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺎﺗﺢ ﺟﻨﮓ ﺳﺮد‪،‬‬
    ‫ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ روش دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺧﻮد و ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺁزاد و ﻣﺴﺌﻮل ﻣﻄﻤﺌﻦ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ و رهﺒﺮ ﺁن ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ اﺑﺮ ﻗﺪرت ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﺗﺤﮑﻴﻢ ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد‬
    ‫ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

    ‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺸﻮرهﺎ اهﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﻨﻴﺎﻧﯽ را درﮎ ﻧﻨﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺎ "ﻧﻈﻢ‬
    ‫ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻬﺎﻧﯽ" ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ‪ ،‬ﻻﺟﺮم ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺜﺎل اﻳﻦ‬
    ‫دوﻟﺘﻬﺎ‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﻳﻮﮔﺴﻼوﯼ در اروﭘﺎ و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻌﺚ ﻋﺮاق در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻮﮔﺴﻼوﯼ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺟﻨﮓ ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ داﺧﻠﯽ و ﺗﺤﺖ ﺑﻤﺒﺎران ﺷﺪﻳﺪ‬
    ‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻧﺎﺗﻮ‪ ،‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ و ﻳﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﺗﺠﺰﻳﻪ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﻳﯽ ﻋﺮاق در ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس هﻢ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﯽ ﻧﺮﺳﻴﺪ‪.‬‬

    ‫ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﻳﺮان‪ ،‬ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺣﺪود ‪ ١٢٠‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر وام ﻣﻮاﺟﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‬
    ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻘﻮط ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم؛ ﺗﻤﺎم درﺁﻣﺪ ارزﯼ اش ﺣﺘﯽ ﮐﻔﺎف ﭘﺮداﺧﺖ‬
    ‫اﻗﺴﺎط ﺳﺎﻻﻧﻪ را هﻢ ﻧﻤﯽ داد‪ .‬ﮐﺎر ﺻﺪام ﺑﺎ اﻣﻴﺮان ﮐﻮﻳﺖ و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﮐﻪ ﻋﻤﺪﻩ‬
    ‫ﻃﻠﺒﮑﺎران او ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺸﺎﺟﺮﻩ و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﮐﺸﻴﺪ! ﻋﺮاق ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺣﻔﻆ‬
    ‫اﻣﻨﻴﺖ ﮐﻞ ﺧﻠﻴﺞ و ﺗﻤﺎم ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻋﺮب ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ اﻳﺮان ﺟﻨﮕﻴﺪﻩ ﺑﻮد و ﺣﺎﻻ ﻧﻤﯽ‬
    ‫ﺑﺎﻳﺴﺖ ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ واﻣﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﮐﻮﻳﺖ و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن زﻳﺮ ﺑﺎر ﻧﺮﻓﺘﻨﺪ‬
    ‫و ﺗﺠﺎوز اوﻟﻴﻪ ﻋﺮاق را ﮔﻮﺷﺰد ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ،١٩٩٠‬ﺻﺪام ﺣﺴﻴﻦ ﻣﻐﺮور و ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ ارﺗﺶ ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮﯼ‬


    ‫ﺧﻮد ﮐﻪ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ‪ ٢۵٠‬هﻠﻴﮑﻮﭘﺘﺮ‪ ۵٠٠ ،‬هﻮاﭘﻴﻤﺎﯼ ﺟﻨﮕﯽ و ‪ ۵٨٠٠‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺗﺎﻧﮏ‬

    ‫‪373‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻣﻴﺮ ﻧﺸﻴﻦ ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻮﻳﺖ ﮐﻪ ذﺧﺎﻳﺮ ﻧﻔﺘﯽ اش ﻣﻌﺎدل ﺗﻤﺎم ﻋﺮاق اﺳﺖ؛‬
    ‫ﺣﻤﻠﻪ ور ﮔﺮدﻳﺪ و ﺁن ﮐﺸﻮر ﭘﻮﻟﺪار وﻟﯽ ﮐﻢ ﺳﮑﻨﻪ را در ﮐﻤﺘﺮ از ﻳﮏ هﻔﺘﻪ‬
    ‫ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻋﺮاﻗﻴﻬﺎ ادﻋﺎ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻮﻳﺖ از زﻣﺎن ﺳﻠﻄﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻗﺴﻤﺘﯽ از‬
    ‫اﻳﺎﻟﺖ ﺁﻧﺎن ﺑﻮدﻩ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﻃﺌﻪ اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼل ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
    ‫ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ هﻴﭻ ﮐﺸﻮر ﻏﺮﺑﯽ و ﺣﺘﯽ ﺷﺮﻗﯽ زﻳﺮ ﺑﺎر ﭼﻨﻴﻦ "اﺳﺘﺪﻻﻟﯽ" ﻧﺮﻓﺖ!‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و اروﭘﺎ ﺑﺸﺪت ﻧﮕﺮان ﺁﻳﻨﺪﻩ ذﺧﺎﻳﺮ ﻧﻔﺖ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺴﺮﻋﺖ در‬
    ‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدﯼ ﻧﻴﺮو ﭘﻴﺎدﻩ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬روﺳﻴﻪ هﻢ ﺁﻧﻘﺪر درﮔﻴﺮ ﻣﺸﮑﻼت داﺧﻠﯽ‬
    ‫ﺧﻮد ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺠﺰ ﻣﻴﺎﻧﺠﻴﮕﺮﯼ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ اﻗﺪاﻣﯽ ﺑﺮاﯼ رﻓﻊ ﺑﺤﺮان و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از‬
    ‫ﻧﻔﻮذ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻠﻮﮎ ﻏﺮب اﻧﺠﺎم دهﺪ‪.‬‬

    ‫ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺁن ﺟﻨﮓ ﺑﯽ ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﺳﺮاﯼ ﻋﺮاق و اﻳﺮان ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬
    ‫ﮔﺮوﻩ ﮐﻪ ﺗﻌﺪادﺷﺎن ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ ٢٠٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻴﻦ ‪ ٢‬ﺗﺎ ‪ ١٠‬ﺳﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ‬
    ‫در ﺑﻨﺪ و ﻋﺬاب ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺻﺪام ﺑﺮاﯼ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺑﻴﻄﺮﻓﯽ اﻳﺮان‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻓﻮرﯼ‬
    ‫اﺳﻴﺮان ﺷﺪ و ﺣﺘﯽ ﻣﺴﺎﻓﺮت زاﺋﺮﻳﻦ اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﺘﺒﺎت را ﺁزاد ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﺮان هﻢ‬
    ‫ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ از دﺧﺎﻟﺖ در ﺁن ﻧﺒﺮد ﻣﺸﮑﻮﮎ ﺧﻮددارﯼ ﮐﺮد‪.‬‬

    ‫در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﺗﺠﺎوز ﺻﺪام‪ ،‬ﻃﯽ ﭼﻬﺎر ﻣﺎﻩ ﺗﺠﻬﻴﺰ‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و اروﭘﺎ و ﭼﻨﺪﻳﻦ‬
    ‫ﮐﺸﻮر ﻣﺘﺤﺪ دﻳﮕﺮ)ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺼﺮ و ﺳﻮرﻳﻪ(‬
    ‫ﻧﻴﺮوﻳﯽ ﻋﻈﻴﻢ را ﺑﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدﯼ و ﻣﺮز ﮐﻮﻳﺖ رواﻧﻪ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬رﺋﻴﺲ‬
    ‫ﺟﻤﻬﻮر ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ )ﺑﻮش ﭘﺪر( ﺣﺘﯽ ﺻﺪام را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ در ﺻﻮرت اﺳﺘﻔﺎدﻩ از‬
    ‫ﺳﻼﺣﻬﺎﯼ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ ﻳﺎ ﻣﻴﮑﺮوﺑﯽ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ اﺗﻤﯽ ﻗﺮار ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﺁﻏﺎز‬
    ‫ﺳﺎل ‪ ،١٩٩١‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺘﺤﺪ ﺣﺪود ‪ ٢۴٠٠‬ﻓﺮوﻧﺪ هﻮاﭘﻴﻤﺎﯼ ﺟﻨﮕﯽ و ‪ ٧٠٠‬هﺰار‬
    ‫ﻧﻔﺮ ﺳﺮﺑﺎز را در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﯽ اﺳﺘﻘﺮار دادﻧﺪ؛ و ﺁﺧﺮﻳﻦ اوﻟﺘﻴﻤﺎﺗﻢ را ﺑﻪ ﺻﺪام‬
    ‫ﺟﻬﺖ ﺗﺮﮎ ﮐﻮﻳﺖ اﺑﻼغ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر دام ﻧﺨﻮت و ﻏﺮور‪ ،‬ﺻﺪام ﭘﺎﺳﺦ داد‬
    ‫ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﺻﻮرت ﺧﺮوج ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﺳﺮاﺋﻴﻞ از ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺷﻐﺎل ﺷﺪﻩ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ و‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪374‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺳﻮرﻳﻪ‪ ،‬از ﮐﻮﻳﺖ ﺧﺎرج ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ! ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﯽ هﺎﯼ ﻣﻘﻴﻢ ﮐﻮﻳﺖ‪ ،‬ﻳﺎﺳﺮ ﻋﺮﻓﺎت و‬
    ‫ﺣﺘﯽ ﺷﺎﻩ اردن از ﻣﻮﺿﻊ ﻋﺮاق ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و ﺣﺘﯽ ﺳﻮرﻳﻪ ﺁن‬
    ‫ﺳﺨﻦ را ﺟﺪﯼ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺁن ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ و ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺎ ﺑﻤﺒﺎران ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﻓﺮودﮔﺎهﻬﺎ و اﻳﺴﺘﮕﺎهﻬﺎﯼ‬


    ‫رادار ﺿﺪ هﻮاﻳﯽ ﻋﺮاق ﺁﻏﺎز ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻨﺼﻮرت‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ و دﻓﺎع‬
    ‫هﻮاﻳﯽ از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺻﺪام ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦ هﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ و اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﭼﻨﺪ هﻔﺘﻪ اهﺪاف ﻣﻬﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺧﻄﻮط ﻧﻴﺮو و ﺣﺘﯽ ﭘﻠﻬﺎﯼ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﮏ‬
    ‫ﻋﺮاﻗﯽ را ﺑﺎ هﺰار ﭘﺮواز روزاﻧﻪ ﻣﻨﻬﺪم ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬در ﭘﺎﻳﺎن اﻳﻦ دورﻩ ﺟﻨﮓ‬
    ‫هﻮاﻳﯽ‪ ،‬در ﻋﺮاق ﺷﺒﮑﻪ هﺎﯼ ﺑﺮق و ﺗﻠﻔﻦ از ﮐﺎر اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺗﺮاﺑﺮﯼ و ﻟﺠﺴﺘﻴﮏ‬
    ‫ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ؛ و ﺣﺘﯽ واﺣﺪهﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﺳﻮﺧﺖ و ﻏﺬا ﻧﺒﻮدﻧﺪ!‬
    ‫ﺻﺪام در ﭘﺎﺳﺦ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻮﺷﮏ دورﺑﺮد ﺑﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و اﺳﺮاﺋﻴﻞ‬
    ‫ﺷﻠﻴﮏ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺴﺎرت و وﺣﺸﺖ ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﺷﻬﺮهﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻋﺮاﻗﯽ‬
    ‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻤﺎم ‪ ۶٠٠‬ﺣﻠﻘﻪ ﭼﺎهﻬﺎﯼ ﻧﻔﺖ ﮐﻮﻳﺖ را ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻳﮑﯽ‬
    ‫از ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺁﻟﻮدﮔﻴﻬﺎﯼ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺘﯽ ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬و ﺑﺎزﺳﺎزﯼ ﺁن ﻳﮑﺴﺎل ﺑﻪ‬
    ‫ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ!‬

    ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﻴﺮوهﺎﯼ زﻣﻴﻨﯽ ﻣﺘﺤﺪ وارد ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺷﺪﻧﺪ و ﻃﯽ ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﻧﺒﺮد زرهﯽ‬
    ‫هﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ هﻮاﻳﯽ‪ ،‬هﺰاران ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺮاﻗﯽ را ﮐﺸﺘﻪ‪ ،‬اﺳﻴﺮ و ﻳﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ‬
    ‫ﻓﺮار ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﻞ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻃﯽ ﻳﮑﻤﺎﻩ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻳﮑﺼﺪ هﺰار‬
    ‫ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺮاﻗﯽ و ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ٣٠٠‬ﻧﻔﺮ از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻋﻈﻢ ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
    ‫ﺻﺪام ﻣﻨﻬﺪم ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ رژﻳﻢ ﺑﻌﺚ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻮاﻓﻖ ﻗﺒﻠﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺎ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و‬
    ‫ﻧﮕﺮاﻧﯽ از ﻗﺪرﺗﮕﻴﺮﯼ اﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺮﻧﮕﻮن ﻧﮕﺮدﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاﯼ ‪ ١٢‬ﺳﺎل دﻳﮕﺮ هﻢ ﺑﻪ‬
    ‫ﺷﻴﻄﻨﺖ هﺎﯼ ﺧﻮد اداﻣﻪ دهﺪ‪.‬‬

    ‫‪375‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ )‪(١٩٨٩-٩٧‬‬


    ‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ دﻩ ﺳﺎل اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺗﺤﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ داﺧﻠﯽ و ﺟﻨﮓ ﮐﻪ ﻣﻌﺎدل ‪٣٠٠‬‬
    ‫ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد اﻳﺮان ﺁﺳﻴﺐ زد و درﺁﻣﺪ ﺳﺮاﻧﻪ ﻣﻠﯽ را ﻧﺼﻒ ﻧﻤﻮد‪،‬‬
    ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻌﻀﻞ دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎزﺳﺎزﯼ ﺧﺮاﺑﯽ هﺎ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻋﺪت ﺑﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ‬
    ‫ﺷﻬﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮﻟﻴﻦ و ﺁوارﮔﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎزﮔﺸﺎﻳﯽ زﻣﻴﻨﻪ هﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺑﺮوﯼ ﺑﺨﺶ‬
    ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ واردات ﻧﻘﺪﯼ و اﻋﺘﺒﺎرﯼ‪ ،‬ﺗﻼش در ﺟﻠﺐ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬارﯼ‬
    ‫ﺧﺎرﺟﯽ و ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺻﺎدرات ﻏﻴﺮ ﻧﻔﺘﯽ‪ ،‬ﻇﺎهﺮًا در ﺻﺪر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ دوﻟﺖ ﻗﺮار‬
    ‫ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﺮاﯼ رﺿﺎﻳﺖ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻌﻠﻮﻟﻴﻦ و ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺷﻬﺪا‪ ،‬درب داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ ﺑﺮوﯼ ﺣﺘﯽ ﮐﻢ‬
    ‫ﺳﻮاد ﺗﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﺸﻮدﻩ ﺷﺪ؛ و ﺑﺠﺎﯼ ﻓﺮاهﻢ ﺁوردن ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت و ﻣﻬﺎرﺗﻬﺎﯼ ﻓﻨﯽ و‬
    ‫ﻋﻤﻠﯽ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺻﺪهﺎ هﺰار ﻧﻔﺮ از ﺁﻧﺎن را در ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺤﺼﻴﻼت ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﭘﺰﺷﮑﯽ و‬
    ‫ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻗﺮار داد‪ .‬ﺁﺧﻮﻧﺪهﺎ ﮐﻪ هﻤﻴﺸﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﮔﺎن اﺣﺴﺎس ﻋﻘﺪﻩ‬
    ‫ﺣﻘﺎرت و ﮐﻤﺒﻮد داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﺑﺎ اﺣﺪاث "داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎﯼ" ﻣﺘﻌﺪد و ﺑﯽ ﻣﺤﺘﻮا وﻟﯽ‬
    ‫ﭘﺮﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻳﮏ ﻧﺴﻞ از ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ "ﻣﮑﺘﺒﯽ" ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫در زﻣﻴﻨﻪ ﺳﻴﺎﺳﯽ و دﻳﻨﯽ‪ ،‬ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ ﺟﺎﻧﺐ اﺣﺘﻴﺎط را رﻋﺎﻳﺖ ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺣﻔﻆ‬
    ‫ﻇﺎهﺮﯼ ﻣﻴﺎﻧﻪ رو و ﻓﺮهﻨﮓ دوﺳﺖ‪ ،‬هﻢ ﺗﺎ ﺣﺪﯼ ﺧﺎﻃﺮﻩ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻴﻬﺎﯼ ﺑﯽ رﺑﻂ‬
    ‫ﺧﻤﻴﻨﯽ را زدود‪ ،‬و هﻢ اﺟﺎزﻩ داد ﺗﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﻧﻘﺶ وﻳﺮا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺁﻳﺖ اﻟﻪ و‬
    ‫وﻟﯽ ﻓﻘﻴﻪ ﻣﺴﺠﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺳﺮﮐﻮب و ﺗﺮور ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ روﺷﻬﺎ ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ‬
    ‫ﺗﺮ و ﻣﻮذﻳﺎﻧﻪ ﺗﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺳﺎل ‪ ،١٩٩١‬ﺗﺮورﻳﺴﺖ هﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ دﮐﺘﺮ ﺷﺎﭘﻮر ﺑﺨﺘﻴﺎر را در ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺘﺶ‬
    ‫در ﺣﻮﻣﻪ ﭘﺎرﻳﺲ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﺎ دﺷﻨﻪ ﺗﮑﻪ ﺗﮑﻪ ﮐﺮدﻧﺪ! ﺳﭙﺲ در‬
    ‫‪ ،١٩٩٢‬ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ ﺳﺎواﮎ اﺳﻼﻣﯽ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ از ﺳﺮان ﺣﺰب دﻣﮑﺮات ﮐﺮدﺳﺘﺎن‬
    ‫را در ﻳﮑﯽ از رﺳﺘﻮراﻧﻬﺎﯼ ﺑﺮﻟﻴﻦ ﺑﻪ رﮔﺒﺎر ﻣﺴﻠﺴﻞ ﮐﺸﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻗﺒﺎل اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪376‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺗﺮورﻳﺴﺘﯽ و ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﺑﻪ دﻳﮕﺮ در ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ در ﺳﺎل‬


    ‫‪ ١٩٩٣‬ﺗﺤﺮﻳﻢ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻋﻠﻴﻪ اﻳﺮان را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ‬
    ‫ﺁﻏﺎز ﻧﻤﻮد و ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ١٩٩۵‬ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﻗﻼم ﺻﺎدراﺗﯽ و وارداﺗﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ داد‪.‬‬
    ‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺠﺎرت در ﺣﺎل رﺷﺪ ﺑﺎ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ از ‪ ۶٠٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر در ﺳﺎل ﺑﻪ ﺻﻔﺮ‬
    ‫رﺳﻴﺪ‪ .‬ﮐﺸﻮرهﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ‪ ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ و ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ ﺗﺮور‬
    ‫اﻳﺮان ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺁﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ،١٩٩۶‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ اﻋﺘﺮاف‬
    ‫ﺗﺮورﻳﺴﺖ هﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ در ﺑﺮﻟﻴﻦ‪ ،‬دادﺳﺘﺎن ﺁﻟﻤﺎن اﻗﺪام ﺑﻪ ﺻﺪور ﺣﮑﻢ ﺟﻠﺐ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ وزﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت اﻳﺮان )ﺣﺠﺖ اﻻﺳﻼم ﻓﻼﺣﻴﺎن( ﺑﺠﺮم رهﺒﺮﯼ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
    ‫ﮐﺸﺘﺎرهﺎ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺣﺘﯽ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ و رهﺒﺮ ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ هﻢ در‬
    ‫دادﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮﮐﺎﯼ ﺟﺮم و ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن دﺳﺘﻮر ﻗﺘﻞ‪ ،‬ﻣﻮرد‬
    ‫اﺗﻬﺎم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻻﺟﺮم‪ ،‬ﺳﻔﻴﺮ ﺁﻟﻤﺎن و ﺳﺎﻳﺮ دوﻟﺘﻬﺎﯼ ﻣﺘﺤﺪ اروﭘﺎﻳﯽ از اﻳﺮان‬
    ‫ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪ و ارﺗﺒﺎط ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻗﺘﺼﺎدﯼ از ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻮد هﻢ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ و ﺧﺮاﺑﺘﺮ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺳﻘﻮط ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ و اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺷﻮروﯼ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﺸﺪت ﮐﺎهﺶ‬
    ‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻗﺘﺼﺎد از هﻢ ﭘﺎﭼﻴﺪﻩ روﺳﻴﻪ و ﺳﺎﻳﺮ دول ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻠﻮﮎ ﺷﺮق ﺑﻪ ارز‬
    ‫ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﻴﺎز ﻓﻮرﯼ داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺻﺎدرات ﺑﯽ روﻳﻪ ﻧﻔﺖ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮاد ﺧﺎم‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬درﺁﻣﺪ ارزﯼ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﺸﺪت ﻧﻘﺼﺎن ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻧﺰواﯼ‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ– اﻗﺘﺼﺎدﯼ‪ ،‬ﺻﺎدرات ﻏﻴﺮ ﻧﻔﺘﯽ هﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻳﮑﺪهﻢ ﻣﻴﺰان‬
    ‫ﻓﺮوش ﻧﻔﺖ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم رﻏﺒﺖ و ﺟﺮات ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬارﯼ ﺧﺎرﺟﯽ در‬
    ‫اﻳﺮان‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ و اﺷﺘﻐﺎل زا ﺑﻪ ﮐﻨﺪﯼ رﺷﺪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ و ﭘﺮوژﻩ هﺎﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ‬
    ‫ﺑﺰرگ هﻢ ﮐﻪ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ دزدﯼ و ﺳﻮء ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺎﺧﻴﺮهﺎﯼ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﻪ‬
    ‫ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻧﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ رﮐﻮد اﻗﺘﺼﺎدﯼ‪ ،‬ﮐﺴﺮﯼ ﻣﻮازﻧﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻬﺎﯼ ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﺗﻮرم‬
    ‫ﻟﺠﺎم ﮔﻴﺴﺨﺘﻪ و اداﻣﻪ ﺳﻘﻮط ارزش رﻳﺎل )از ‪ ٧٠‬در ﺑﺮاﺑﺮ دﻻر ﻃﯽ ﺳﺎل ‪١٩٧٨‬‬

    ‫‪377‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﻪ ‪ ۵٠٠٠‬در ﺳﺎل ‪ ،(١٩٩٧‬ﺑﻴﮑﺎرﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ در ﻣﻴﺎن ﺟﻮاﻧﺎن )‪ ٣٠‬درﺻﺪ( و‬


    ‫رﺷﺪ ﺟﺮاﻳﻢ و ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﺑﻮد!‬

    ‫در ﭘﺎﻳﺎن دو دورﻩ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ اﻳﺮان در‬
    ‫ﺟﻬﺎت ذﻳﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ دورﻩ ﺣﻴﺎت ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺗﺤﻮل ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

    ‫‪ (١‬اﻋﻤﺎل زور ﺟﻬﺖ اﺟﺮاﯼ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻇﺎهﺮﯼ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﮐﺎهﺶ ﻳﺎﻓﺖ وﻟﯽ‬
    ‫ﺑﻪ ﺗﻨﺎوب ﻓﺼﻮل و ﺗﻐﻴﻴﺮ وﺿﻊ ﻟﺒﺎس ﺧﺎﻧﻤﻬﺎ‪ ،‬ﮐﻢ و زﻳﺎد ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬اﻓﺴﺮدﮔﯽ‬
    ‫ﻧﺎﺷﯽ از ﻳﮏ دهﻪ ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ و ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺸﺎرهﺎ و‬
    ‫ارﻋﺎب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﺎن را ﺑﺴﻮﯼ ﻟﺬت ﻃﻠﺒﯽ و ﺗﻨﻮع ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻇﺎهﺮﯼ )ﮐﻪ‬
    ‫ﺑﺮﺧﻼف ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺤﻤﻞ ﻣﻴﺸﺪ( ﺳﻮق داد‪ .‬اﻳﻦ‬
    ‫ﻓﺮهﻨﮓ ﮐﺎﻣﮕﻴﺮﯼ ﺣﺘﯽ در ﻣﻴﺎن ﭘﺎﺳﺪاران ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﻣﺨﻔﯽ ﻓﺤﺸﺎ‬
    ‫ﻼ رواج‬
    ‫داﺷﺘﻨﺪ و ﺁﺧﻮﻧﺪهﺎ ﮐﻪ ﻣﺪام ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺗﺮﻳﺎﮎ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اوﺿﺎع ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬ﻻﻳﻪ ﻧﺎزﮐﯽ از ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت و‬
    ‫ﻓﺮاﻣﻴﻦ ﻋﺎﻟﻴﻪ دوﻟﺘﯽ ﺑﺰﺣﻤﺖ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ واﻗﻌﻴﺖ ﺗﻠﺦ و ﺑﻴﻤﺎرﮔﻮﻧﻪ اﺟﺘﻤﺎع را‬
    ‫ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪.‬‬

    ‫‪ (٢‬ﻣﺮﮐﺰﻳﺖ و ﻗﺪرت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ دوﻟﺖ ﮐﺎهﺶ ﻳﺎﻓﺖ و ﻣﺨﺎرج‬


    ‫ﺑﺎﺷﺘﺎب از ﻣﺪاﺧﻞ ﺑﺎﻻﺗﺮ زدﻧﺪ و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ‪ ٣۵‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر وام ﺧﺎرﺟﯽ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزﯼ ﮐﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت و ﺷﺮﮐﺘﻬﺎﯼ دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ‬
    ‫ﺛﺮوت اﻧﺪوزﯼ ﻗﺸﺮ ﺑﺎﻻﯼ ادارﯼ–ﻣﺬهﺒﯽ )ﺧﻮدﻳﻬﺎ و ﺁﻗﺎزادﻩ هﺎ( ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
    ‫اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ارﺗﺒﺎﻃﺎت دوﻟﺘﯽ و ﺑﻨﻴﺎدﯼ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﻣﻮال ﻋﻤﻮﻣﯽ را ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﻔﺖ ﺧﺮﻳﺪارﯼ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ؛ ﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺮﮐﺘﻬﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ وﻟﯽ ﭘﺮ ﻧﻔﻮذ ﭘﻮﺳﺘﻪ‬
    ‫اﯼ‪ ،‬ﭘﻮﻟﺴﺎزﺗﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت واﺣﺪهﺎﯼ ﻋﻈﻴﻢ دوﻟﺘﯽ )ﻣﺜﻞ ﺧﺮﻳﺪهﺎﯼ ﺧﺎرﺟﯽ و‬
    ‫ﻓﺮوش ﻣﺤﺼﻮﻻت( را ﻗﺒﻀﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮزﻳﻊ ﮐﻮﭘﻨﻬﺎ و ﺳﻮﺑﺴﻴﺪهﺎﯼ دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ‬
    ‫ﻼ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ رﺳﻴﺪ؛ و اﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺤﺮوم ﮐﻪ در دهﻪ‬
    ‫ﺧﺎﻧﻮارهﺎﯼ ﮐﻢ ﺑﻀﺎﻋﺖ ﻋﻤ ً‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪378‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﻪ زاد و وﻟﺪ ﺑﯽ روﻳﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎر ﮐﻤﺮ ﺷﮑﻦ‬
    ‫هﺰﻳﻨﻪ هﺎﯼ ﺟﺎرﯼ ﻣﺴﺘﺎﺻﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫‪ (٣‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻇﺮﻓﻴﺖ داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ و رﺷﺪ ﻗﺎرﭼﯽ ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺁﻣﻮزش ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺎﻋﺚ‬


    ‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪن ﺗﻌﺪاد دارﻧﺪﮔﺎن ﻣﺪرﮎ ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ ﮐﻢ ﮐﻴﻔﻴﺖ و ﺣﺘﯽ ﭘﺰﺷﮑﺎن‬
    ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬هﻤﻴﻦ روﻧﺪ در ﺣﻮزﻩ هﺎﯼ دﻳﻨﯽ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻃﻼب و ﺁﺧﻮﻧﺪهﺎﯼ‬
    ‫ﺟﻮان را ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﻮر ﺑﻪ هﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ رﺷﺪ ﻧﻴﺎﻓﺖ‬
    ‫و ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻴﮑﺎرﯼ و ﻳﺎ اﺷﺘﻐﺎل ﻏﻴﺮ ﺗﺨﺼﺼﯽ ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻼن ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
    ‫ﻣﻌﺪود ﻣﺸﺎﻏﻞ دوﻟﺘﯽ هﻢ ﺑﻪ "ﺧﻮدﻳﻬﺎ" رﺳﻴﺪ؛ و رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻤﺘﻬﺎﯼ‬
    ‫ﻏﻴﺮﻣﻮﻟﺪ و ﺳﺮﺑﺎر ﺁﺧﻮﻧﺪﯼ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻓﻘﺮ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﺗﻮرم ﺳﺎﻻﻧﻪ ‪١۵‬‬
    ‫درﺻﺪﯼ ﺑﺰودﯼ اﻣﮑﺎن ﮐﺴﺐ ﻣﻌﺎش و ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺧﺎﻧﻮادﻩ را از اﻏﻠﺐ اﻳﻦ ﺑﯽ‬
    ‫هﻨﺮان ﻣﺪرﮎ دار ﺳﻠﺐ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫دورﻩ اول رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺧﺎﺗﻤﯽ )‪(١٩٩٧ -٢٠٠١‬‬


    ‫ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻔﺴﺮﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ اﻳﺮان ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ‬
    ‫ﺟﻨﺎح اﻓﺮاﻃﯽ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻧﻪ رو و اﺻﻼح ﻃﻠﺐ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﻨﺎح اﻓﺮاﻃﯽ هﻢ ﺷﺎﻣﻞ‬
    ‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺁﺷﮑﺎر دوﻟﺘﯽ )ﻣﺜﻞ ﺣﺠﺖ اﻻﺳﻼم ﻓﻼﺣﻴﺎن( اﺳﺖ و هﻢ ﺗﺮورﻳﺴﺘﻬﺎﯼ‬
    ‫"ﮔﻤﻨﺎم اﻣﺎم زﻣﺎن" )ﻣﺜﻞ ﺳﻌﻴﺪ اﻣﺎﻣﯽ(؛ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋًﺎ ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻗﻬﺮﺁﻣﻴﺰ‬
    ‫ﺗﺸﻴﻊ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺁﺣﺎد ﮐﺸﻮر ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺟﻨﺎح ﻣﻴﺎﻧﻪ رو )اﻣﺜﺎل رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ و‬
    ‫ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ( ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﺧﻤﻴﻨﯽ از هﻤﮕﺎن در ﮐﺴﺐ اهﺮم هﺎﯼ رهﺒﺮﯼ ﻣﻮﻓﻖ ﺗﺮ‬
    ‫ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ؛ و ﺑﺎ وﺟﻮد ﻧﺎﮐﺎﻣﻴﻬﺎﯼ ﻣﻮﻗﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﮑﻴﻪ ﺑﺮ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر‬
    ‫روﺣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎزارﯼ و اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﻋﻤﺪﺗًﺎ ﮐﺸﻮر را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻠﻘﻤﻪ اﯼ از اﻋﺘﻘﺎدات‬
    ‫دﻳﻨﯽ و ﻣﻼﺣﻈﺎت دﻧﻴﻮﯼ‪ ،‬ادارﻩ ﻧﻤﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬در ﺟﻨﺎح اﺻﻼح ﻃﻠﺐ‪ ،‬اﺻﻮل ﮔﺮاﻳﺎن‬
    ‫و ﻟﻴﺒﺮاﻟﻬﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ هﺮ دو ﻗﺮار دارﻧﺪ؛ ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣًﺎ ﺑﻪ ﺛﺮوت اﻧﺪوزﯼ ﻣﻴﺎﻧﻪ روان‬

    ‫‪379‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫و ﺑﻪ اﻧﺤﺼﺎر ﻃﻠﺒﯽ ﻣﺮﺗﺠﻌﻴﻦ اﻋﺘﺮاض دارﻧﺪ‪ .‬رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺗﺒﻠﻮر‬


    ‫ﺟﺎذﺑﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ ﻧﺎهﻤﮕﻦ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫ﺣﺠﺖ اﻻﺳﻼم ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﯽ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل در زﻣﺎن رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ و‬
    ‫رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ‪ ،‬وزﻳﺮ ﻓﺮهﻨﮓ و ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺎﻳﻴﺪ و ﺗﺸﻮﻳﻖ او‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎر‬
    ‫ﮐﺘﺐ و ﻣﺠﻼت ﺁزادﺗﺮ ﺷﺪ و ﺻﻨﻌﺖ ﺳﻴﻨﻤﺎﯼ اﻳﺮان رﺷﺪﯼ ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮﻩ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻓﻴﻠﻢ‬
    ‫ﺳﺎزان اﻳﺮاﻧﯽ در داﺧﻞ و ﺧﺎرج ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ هﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪﯼ روﺑﺮو ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﻮ ﺑﺎز‬
    ‫ﻓﺮهﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﻣﮑﺎن اﻧﺘﻘﺎد ﺳﺮﭘﻮﺷﻴﺪﻩ از زﻣﻴﻨﻪ هﺎﯼ ﻣﻤﻨﻮع ﻣﺜﻞ ﺟﻨﮓ ﻃﻮﻻﻧﯽ‬
    ‫ﺑﺎ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺁزار ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ و دزدﯼ ﺁﻗﺎزادﻩ هﺎ را ﻓﺮاهﻢ ﺁورد‪ .‬اﻳﻦ هﻤﻪ اﻟﺒﺘﻪ از ﺣﺪ‬
    ‫ﺗﺤﻤﻞ ﺣﺰب اﻟﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪ و ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺟﻨﺎح راﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺎﺗﻤﯽ در ‪ ١٩٩٢‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ‬
    ‫اﺳﺘﻌﻔﺎﯼ از وزارت ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﺗﻼﺷﻬﺎﯼ ﺳﺎل ‪ ١٩٩٧‬ﺑﺮاﯼ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻨﺤﻮﻳﮑﻪ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫ﺑﺎر ﺳﻮم رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺠﺎﻳﯽ ﻧﺮﺳﻴﺪ؛ و ﺑﺮاﯼ دﻟﺠﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ وﻳﺮا ﺑﻪ‬
    ‫رﻳﺎﺳﺖ "ﻣﺠﻤﻊ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﻈﺎم" ﻣﻨﺘﺼﺐ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺟﺪﻳﺪ‬
    ‫رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ هﻢ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻴﺢ رهﺒﺮ ﺁن ﺷﺪ ﮐﻪ رﺋﻴﺲ ﻣﺠﻠﺲ )ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﻧﺎﻃﻖ‬
    ‫ﻧﻮرﯼ( ﮐﻪ از ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺳﭙﺎﻩ و راﺳﺘﮕﺮاﻳﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻴﺮوز ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ‬
    ‫ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺷﻴﻄﻨﺖ ﺟﻨﺎح رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ و ﮔﺮوﻩ اﺻﻼح ﻃﻠﺐ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪ! ﺧﺎﺗﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺎﻧﺪﻳﺪاﻳﯽ ﺑﯽ ﺧﻄﺮ و ﮐﻢ ﺁزار ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل رهﺒﺮﯼ‬
    ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻣﻴﺎن ‪ ٢٠٠‬داوﻃﻠﺐ اوﻟﻴﻪ‬
    ‫ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻮراﯼ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻣﺮدود ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬در ﮐﻤﺎل ﻧﺎﺑﺎورﯼ‪ ،‬ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺑﺎ ‪ ٧٠‬درﺻﺪ ﺁرا‬
    ‫در هﻤﺎن دور اول ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزﯼ رﺳﻴﺪ و دهﺎن ﺷﻴﺦ و ﺷﺎرع را ﺑﺎز ﮔﺬاﺷﺖ!‬
    ‫ﻇﺎهﺮًا ﺟﻮاﻧﺎن ﻧﻘﺶ وﻳﺮا در وزارت ﻓﺮهﻨﮓ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻃﺒﻘﻪ‬
    ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ هﻢ ﺷﻌﺎرهﺎﯼ ﺧﺎﺗﻤﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ زدودن زﻧﮕﺎرهﺎﯼ ﺧﺮاﻓﺎت و ﺗﻌﺼﺐ را‬
    ‫ﺑﺠﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ وﻋﺪﻩ "ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ" او راﯼ ﻣﺜﺒﺖ دادﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺣﻤﻼت ﻧﺎﻃﻖ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪380‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﻮرﯼ ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻤﯽ‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﺳﺴﺘﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و ﺁﺳﺎن ﮔﻴﺮﯼ در ﺗﺤﻤﻴﻞ‬


    ‫ﻓﺮاﻣﻴﻦ دﻳﻨﯽ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻌﮑﻮس ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﮐﻞ راﯼ دهﻨﺪﮔﺎن )‪ ٣٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ(‬
    ‫ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان در ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ اﻳﺮان ﺑﻮد!‬

    ‫ﺧﺎﺗﻤﯽ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ را ﺑﺎ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﺑﺮ ﺁزادﻳﻬﺎﯼ ﻓﺮدﯼ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺁﻏﺎز ﮐﺮد و‬


    ‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ اهﻤﻴﺖ اﺟﺮاﯼ ﻳﮑﺴﺎن ﻗﺎﻧﻮن در ﻣﻮرد ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪان و دوﻟﺘﻤﺮدان ﺗﺎﮐﻴﺪ‬
    ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ هﺮ دو از ﺷﻌﺎرهﺎﯼ ﺟﻨﺎح اﺻﻼح ﻃﻠﺐ در ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ اﻧﺤﺼﺎر ﻃﻠﺒﯽ و‬
    ‫ﺛﺮوت اﻧﺪوزﯼ دﺳﺖ راﺳﺘﯽ هﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎﺗﻤﯽ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﺎ ﻏﺮب را‬
    ‫ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "ﮔﻔﺘﮕﻮﯼ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎ" ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ از رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﮔﺰارﺷﮕﺮان اروﭘﺎﻳﯽ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

    ‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﻣﺮدم و ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت و ﺗﺠﻤﻊ ﺳﺮﻳﻊ ﺟﻨﺎح اﺻﻼح ﻃﻠﺐ ﺑﻪ دور‬
    ‫ﻣﺤﻮر رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن او را ﺑﺮاﯼ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ در ﻧﺎﺑﺎورﯼ‪ ،‬اﺑﻬﺎم و‬
    ‫ﻣﻮﺿﻊ دﻓﺎﻋﯽ ﻗﺮار داد؛ ﺑﻨﺤﻮﻳﮑﻪ ﮐﺎﺑﻴﻨﻪ اش ﮐﻪ ﻣﻤﻠﻮ از اﺻﻼح ﻃﻠﺒﺎن ﺑﻮد‪،‬‬
    ‫ﺑﺪون ﻣﺸﮑﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر ﺗﺎﻳﻴﺪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ وﺣﺸﺖ از اﺑﻌﺎد وﺳﻴﻊ‬
    ‫ﭘﻴﺮوزﯼ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺠﺪد روﺷﻨﻔﮑﺮان و روزﻧﺎﻣﻪ‬
    ‫ﻧﮕﺎران‪ ،‬ﺑﺰودﯼ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ را در دو ﺟﺒﻬﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﺗﺮور ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﻧﺪاﺧﺖ؛ ﺗﺎ‬
    ‫ﺟﻠﻮﯼ "ﺁﻳﺖ اﻟﻪ ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ" را ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ! در ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا‪ ،‬ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ رﻗﻴﺐ زﺧﻢ‬
    ‫ﺧﻮردﻩ اش ﻧﺎﻃﻖ ﻧﻮرﯼ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺠﻌﻴﻦ و دﺳﺘﻪ اﯼ از ﻣﻴﺎﻧﻪ روان ﻋﻠﻴﻪ او ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻧﺪ‬
    ‫ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻊ اﻗﺪاﻣﺎت اﺻﻼح ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺳﻄﺢ ﺷﻬﺮ هﻢ‪ ،‬ﺣﺰب اﻟﻪ‬
    ‫وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﺟﺎن ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ اﻓﺘﺎد ﺗﺎ ﭼﻬﺮﻩ هﺎﯼ ﻣﺮدم ﭘﺴﻨﺪ و "ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ"‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺗﺮور ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬از ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺳﻴﺎﺳﯽ اﻳﺮان ﺣﺬف ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ‬
    ‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺮاﺣﺘﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺮﮐﺎت دوﻟﺖ ﺧﺎﺗﻤﯽ را ﻣﻬﺎر ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﻤﻼت‬
    ‫ﺗﺮورﻳﺴﺘﯽ "ﻗﺘﻞ هﺎﯼ زﻧﺠﻴﺮﻩ اﯼ" ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻌﮑﻮس داد!‬

    ‫‪381‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫"ﺳﺮﺑﺎزان ﮔﻤﻨﺎم اﻣﺎم زﻣﺎن" ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﺮوزﯼ ﺧﺎﺗﻤﯽ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﺮ ﻣﺎهﻪ ﺑﻪ ﺷﻘﻪ‬
    ‫ﮐﺮدن‪ ،‬رﺑﻮدن‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ روﺷﻨﻔﮑﺮ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‬
    ‫دارﻳﻮش ﻓﺮوهﺮ )از ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻠﯽ و وزﻳﺮ ﺳﺎﺑﻖ ﮐﺎﺑﻴﻨﻪ ﺑﺎزرﮔﺎن( و هﻤﺴﺮش را در‬
    ‫ﻣﻨﺰﻟﺸﺎن ﺑﺎ دﺷﻨﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺑﺎ وﺟﻮدﻳﮑﻪ ﺁن ﺧﺎﻧﻪ از ﺟﻬﺖ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ‬
    ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻓﺮوهﺮ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ داﺋﻤﯽ ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ ﺑﻮد! ﺑﺎ هﻤﻴﻦ ﺷﻘﺎوت‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ‬
    ‫روﺷﻨﻔﮑﺮ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻣﺨﺎﻟﻒ دﻳﮕﺮ هﻢ ﺑﻌﺪ از ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﺁزار ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬
    ‫رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬روش ﮐﺎر و هﺪف ﺁﺷﮑﺎر ﺗﺮورﻳﺴﺖ هﺎ ﺑﺮاﯼ ﺧﺎﻣﻮش ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺮدم‬
    ‫ﺁزادﻩ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺰﺟﺎر ﮔﺴﺘﺮدﻩ و دادﺧﻮاهﯽ از رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺎﺗﻤﯽ هﻢ ﺑﺎ‬
    ‫ﻗﻮل ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻳﺎﺑﯽ و ﻋﺪاﻟﺖ ﺧﻮاهﯽ‪ ،‬ﻳﮏ ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن ﺑﺮرﺳﯽ را ﻣﺎﻣﻮر ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫در ﭘﺎﻳﻴﺰ ﺳﺎل ‪ ،١٩٩٨‬ﺗﻌﺪادﯼ از ﻋﺎﻣﻠﻴﻦ ﻗﺘﻠﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ‬
    ‫و ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﺑﺰودﯼ ﺁﺷﮑﺎر ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺮ ﻧﺦ هﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد وزارت‬
    ‫اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر‪ ،‬وزﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺘﻌﻔﺎ داد و‬
    ‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻬﺮﻩ اﻣﻨﻴﺘﯽ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻳﮑﯽ از ﻣﻌﺎوﻧﻴﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﯽ او )ﺳﻌﻴﺪ اﻣﺎﻣﯽ( ﺑﺎزداﺷﺖ‬
    ‫ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﺗﺎزﻩ ﺁزاد ﺷﺪﻩ و ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﮐﺸﺘﻪ دادﻩ‪ ،‬ﺟﺎن ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ‬
    ‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻋﺪاﻟﺖ و اﻓﺸﺎﮔﺮﯼ‪ ،‬ﭼﻬﺎرﭼﻮب رژﻳﻢ وﺣﺸﺖ و زور را ﺑﻪ ﻟﺮزﻩ‬
    ‫اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ! در ﻣﻮاﺟﻬﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﺎت زﻧﺪان اوﻳﻦ اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻌﻴﺪ اﻣﺎﻣﯽ ﺑﺎ ﺧﻮردن‬
    ‫داروﯼ ﻧﻈﺎﻓﺖ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ! ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺳﻌﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت را ﺑﻪ‬
    ‫ﺷﺨﺺ او )ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻳﺎ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﻮدﻩ!!( ﻧﺴﺒﺖ دهﻨﺪ؛ و دﻳﮕﺮ‬
    ‫ﻣﻘﺎﻣﺎت وزارت اﻃﻼﻋﺎت و از ﺁن ﺑﺎﻻﺗﺮهﺎ را ﻣﺒﺮا ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

    ‫اﻣﺎ دادﺧﻮاهﯽ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت و اوﻟﻴﺎﯼ دم هﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ و ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺑﻪ اﺻﺮار‪،‬‬


    ‫ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ را ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﻪ ﺁﻏﺎز ﭘﺎﮐﺴﺎزﯼ در وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﻇﺎهﺮًا‬
    ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺮورﻳﺴﺘﯽ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻩ و دﻓﺘﺮ ﻣﻘﺎم رهﺒﺮﯼ ﻧﻴﺰ هﻤﺎهﻨﮓ ﻣﻴﺸﺪ! ﻟﺬا‬
    ‫ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ ﺑﺎ ﺁن ﭘﺎﮐﺴﺎزﯼ در ﻧﻴﻤﻪ ﮐﺎر ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ و ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪382‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ رهﺒﺮ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن ﺳﭙﺎﻩ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﺗﺮور زداﻳﯽ از وزارت‬


    ‫اﻃﻼﻋﺎت ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻗﻮﻩ ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ و ﻣﺠﻠﺲ هﻢ ﺳﭙﺲ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻋﻠﻴﻪ‬
    ‫اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﺟﺴﻮر و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺧﺎﺗﻤﯽ زدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺮﺑﺎﺳﭽﯽ )ﺷﻬﺮدار ﺳﺎﺑﻖ ﺗﻬﺮان( ﮐﻪ‬
    ‫ﻃﺮاح ﻣﺒﺎرزات اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻬﺎم واهﯽ ﻓﺴﺎد ادارﯼ ﺑﻪ ﻣﺤﺒﺲ‬
    ‫اﻓﺘﺎد؛ ﻋﺒﺪاﻟﻪ ﻧﻮرﯼ وزﻳﺮ ﮐﺸﻮر ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﻘﺎﻻت اﻧﺘﻘﺎد ﺁﻣﻴﺰ ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل‬
    ‫ﺣﺒﺲ ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪ؛ و ﻣﻬﺎﺟﺮاﻧﯽ وزﻳﺮ ﻓﺮهﻨﮓ ﺧﺎﺗﻤﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻴﻀﺎح ﻣﺘﻮاﻟﯽ‬
    ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﻌﺘﺮض ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻪ ﺁزادﯼ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اوج اﻳﻦ ﺣﻤﻼت ﺑﺎ‬
    ‫ﺗﻌﻄﻴﻠﯽ و ﺣﻤﻠﻪ ﺣﺰب اﻟﻪ ﺑﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﺘﻨﻔﺬ و ﻣﺨﺎﻟﻒ "ﺳﻼم" ﺑﻮد؛ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ‬
    ‫ﺗﻈﺎهﺮات داﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻧﯽ ﮔﺮدﻳﺪ ﮐﻪ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‪ ،‬وزرا و راﯼ ‪ ٧٠‬درﺻﺪ ﻣﺮدم‬
    ‫را در ﻣﻘﺎﺑﻞ رژﻳﻢ زور و دروغ‪ ،‬ﺑﻴﻘﺪرت ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺗﻈﺎهﺮات داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‪ ،‬ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﺟﻨﺎﺣﯽ را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﮔﺴﻠﯽ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻳﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ‬


    ‫ﻧﻈﺎم را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﮐﺮد و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺟﻬﻨﻤﯽ ﺳﺮﮐﻮﺑﮑﺶ را ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬در‬
    ‫ﺁﻏﺎز ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ،١٩٩٩‬اوﺑﺎش ﺣﺰب اﻟﻪ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑﻪ‬
    ‫ﺧﻮاﺑﮕﺎﻩ داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮان رﻳﺨﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﭼﻤﺎق و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺮگ‪ ،‬داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن را‬
    ‫ﻣﻨﮑﻮب ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﺧﺸﻢ ﺟﻮاﻧﺎن را ﺷﻌﻠﻪ ور ﺳﺎﺧﺖ و ﻳﮏ هﻔﺘﻪ‬
    ‫ﺗﻈﺎهﺮات و درﮔﻴﺮﯼ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ ﻣﺎﺑﻴﻦ ﺁزادﻳﺨﻮاهﺎن و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻣﻨﻴﺘﯽ و اوﺑﺎش‬
    ‫ﺣﺰب اﻟﻪ در ﮔﺮﻓﺖ؛ و ﺑﻪ ﻗﺮﻳﺐ ‪ ١٢‬ﺷﻬﺮ دﻳﮕﺮ هﻢ ﺳﺮاﻳﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺟﻮاﻧﺎن و‬
    ‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺁرزو داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﯽ هﻢ ﻣﺜﻞ ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ از‬
    ‫ﺧﻮﻧﻬﺎﯼ رﻳﺨﺘﻪ ﻣﻈﻠﻮﻣﺎن ﺑﺮﺧﻴﺰد و ﺗﺤﻮﻟﯽ ﻋﻤﻴﻖ در ﻧﻈﺎم وﻻﻳﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻓﻘﻴﻪ‬
    ‫اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ اهﻞ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻣﺸﺎﺟﺮﻩ و ﻣﺒﺎرزﻩ!‬
    ‫ﻣﺘﻔﮑﺮﯼ اﻧﺴﺎﻧﺪوﺳﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪارﯼ ﺟﺴﻮر‪ .‬ﭘﺲ هﻢ از رادﻳﮑﺎل ﺷﺪن‬
    ‫ﺣﺮﮐﺖ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن و ﺷﻌﺎرهﺎﯼ ﺗﻨﺪﺷﺎن و هﻢ از اﺧﻄﺎرهﺎﯼ اﮐﻴﺪ ﺳﭙﺎﻩ و ﺣﺰب اﻟﻪ‬
    ‫ﺗﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬و ﻧﺨﻮاﺳﺖ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ‪ ١٨‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ اوﻟﻴﻦ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﻳﺮان را ﭘﻴﺪا‬

    ‫‪383‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﮐﻨﺪ! ﻻﺟﺮم‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮط ﺳﺮﮐﻮب ﺑﺪون ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﺗﻈﺎهﺮات‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ ﺁن‬
    ‫ﺷﻮرﺷﻬﺎ را ﺗﺨﻄﺌﻪ ﮐﺮد! ﻋﺰم اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺟﻮاﻧﺎن ﺷﮑﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪ دﻩ ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ و ﺻﺪهﺎ‬
    ‫ﻧﻔﺮ زﻧﺪاﻧﯽ ﺷﺪﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﮐﺸﺘﺎرﯼ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻗﻀﻴﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ در زﻣﺎن ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬رخ‬
    ‫ﻧﺪاد‪.‬‬

    ‫اﻳﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻒ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺑﻮد و از ﺁن ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪،‬‬
    ‫ﺟﻨﺎح او ﻣﺪام از ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻴﺎﻧﻪ روهﺎ و ﻣﺮﺗﺠﻌﻴﻦ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
    ‫از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ و اﻣﻨﻴﺘﯽ ﺗﺤﺖ اﻣﺮش‪ ،‬ﻗﺪرت ﻣﺮدﻣﯽ ﺧﺎﺗﻤﯽ را ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‬
    ‫و ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺑﺪون ﺣﻤﺎﻳﺖ روزﻧﺎﻣﻪ هﺎ و ﻣﺮدم‪ ،‬اﺳﻴﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺷﺪ؛‬
    ‫ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت واﻗﻌﯽ را در اﺧﺘﻴﺎر وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ!‬

    ‫ﺣﺘﯽ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻗﺎﻃﻊ )‪ ٧۵‬درﺻﺪ ﮐﺮﺳﯽ هﺎ( در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺠﻠﺲ ﺳﺎل ‪ ٢٠٠٠‬هﻢ‬
    ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺟﻨﺎح اﺻﻼح ﻃﻠﺒﺎن را ﻧﺠﺎت دهﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﺗﻤﺎم ﻗﻮاﯼ اﻧﺘﺨﺎب‬
    ‫ﺷﺪﻧﯽ ﮐﺸﻮر )ﺷﻮراهﺎﯼ ﻣﺤﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ و رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ( را در اﺧﺘﻴﺎر‬
    ‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﺰم راﺳﺦ وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ و اﺑﺰار ﺳﺮﮐﻮب ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺁن )ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ‬
    ‫ﻼ ﺑﻪ ﺑﻦ ﺑﺴﺘﯽ ﻣﻔﺘﻀﺤﺎﻧﻪ رﺳﻴﺪﻧﺪ!‬
    ‫ﮐﻞ ﻗﻮا‪ ،‬ﺷﻮراﯼ ﻧﮕﻬﺒﺎن و ﻗﻮﻩ ﻗﻀﺎﺋﻴﻪ( ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﺗﻤﺎم ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻟﻮاﻳﺢ اﺻﻼﺣﻴﺸﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻮراﯼ ﻧﮕﻬﺒﺎن و ﺣﺘﯽ ﺷﺨﺺ رهﺒﺮ‪،‬‬
    ‫ﻣﺮدود ﺷﺪ؛ ﻗﻮﻩ ﻗﻀﺎﺋﻴﻪ ﺑﺎ ﺣﺪﺗﯽ دو ﭼﻨﺪان ﺑﻪ ﺁزار و ﺣﺒﺲ "ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ" رهﺒﺮان و‬
    ‫روزﻧﺎﻣﻪ هﺎﻳﺸﺎن ﭘﺮداﺧﺖ؛ و اوﺑﺎش ﺣﺰب اﻟﻪ )اﻣﻨﻴﺘﯽ هﺎ( هﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺗﺮور و‬
    ‫ﺳﺮﮐﻮب "ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ" اداﻣﻪ دادﻧﺪ‪.‬‬

    ‫دورﻩ دوم ﺧﺎﺗﻤﯽ )‪(٢٠٠١-٢٠٠۵‬‬


    ‫ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺗﺼﻤﻴﻢ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﺮﮐﻮب ﺣﺎﮐﻢ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺑﺎر دوم‬
    ‫ﮐﺎﻧﺪﻳﺪاﯼ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﻧﺸﻮد‪ .‬اﻣﺎ رهﺒﺮ ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺎﻻ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻨﻔﺲ‬
    ‫ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮد را در ﻧﻘﺶ وﻟﯽ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﻳﻦ اﺧﺘﻴﺎر را ﺑﻪ او ﻧﺪاد؛ و‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪384‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﮕﺮان از اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﻣﺠﺪد ﻣﺮدﻣﯽ و اﻳﺠﺎد وﺿﻌﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺘﻌﻔﺎﯼ ﻣﺼﺪق‪ ،‬او‬
    ‫را وادار ﺑﻪ اداﻣﻪ ﮐﺎر و ﺣﻔﻆ ﻇﺎهﺮ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻴﺎﻧﻪ روان ﺟﻨﺎح رهﺒﺮﯼ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد؛ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از اﺧﺘﻴﺎرات ﮔﺴﺘﺮدﻩ‬
    ‫وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ هﺮ ﺣﺮﮐﺖ اﺻﻼح ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اﯼ را ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ‬
    ‫ﺣﺬف ﺁﺷﮑﺎر ﺧﺎﺗﻤﯽ و ﻓﺮاﮐﺴﻴﻮن ﭘﺮﻗﺪرت وﯼ در ﻣﺠﻠﺲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
    ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ و ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﺘﺮﻳﻦ اهﺮم ﻗﺪرت اﺻﻼح ﻃﻠﺒﺎن‪ ،‬ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﺁزاد و ﺣﺮﮐﺘﻬﺎﯼ‬
    ‫ﺧﻮدﺟﻮش ﻣﺮدﻣﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ هﺮ دو ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺳﺮﮐﻮب ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ! ﻣﻬﺮﻩ هﺎﯼ‬
    ‫اﺻﻠﯽ و اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﺴﺖ هﺎﯼ ﭘﺮ ﺣﺮارت اﺻﻼح ﻃﻠﺒﯽ )ﻣﺜﻞ ﮔﻨﺠﯽ و ﺣﺠﺎرﻳﺎن(‬
    ‫ﻧﻴﺰ ﻳﺎ در زﻧﺪان ﺑﻮدﻧﺪ وﻳﺎ زﻣﻴﻦ ﮔﻴﺮ‪.‬‬

    ‫ﺧﺎﺗﻤﯽ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺳﺎل ‪ ٢٠٠١‬ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﺣﺘﯽ )ﺑﺎ ‪ ٧٧‬درﺻﺪ ﺁرا( ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزﯼ‬


    ‫رﺳﻴﺪ‪ .‬او ﮐﻪ از اﺻﻼﺣﺎت در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺪرﯼ در ﺟﻬﺖ‬
    ‫ﺑﺎزﺳﺎزﯼ رواﺑﻂ ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﺧﺎرج و ﺑﻬﺒﻮد ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺗﻼش ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﮐﻪ‬
    ‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺁﻧﻬﻢ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎ ﻣﻮاﻧﻌﯽ ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﻣﻮاﺟﻪ ﮔﺸﺖ‪.‬‬

    ‫در ﺁﻏﺎز دورﻩ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﻳﺶ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ دو‬
    ‫ﻣﺎﻧﻊ ﻋﻤﺪﻩ؛ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺮورﻳﺴﺘﯽ اﻳﺮان در اروﭘﺎ و ﻓﺘﻮاﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮاﯼ ﻗﺘﻞ‬
    ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ و ﻧﺎﺷﺮان ﮐﺘﺎب "ﺁﻳﺎت ﺷﻴﻄﺎﻧﯽ"‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺑﺎ دراﻳﺖ و‬
    ‫ﻣﻬﺎرت هﺮ دو ﻣﺎﻧﻊ را ﺑﺮﻃﺮف ﺳﺎﺧﺖ و ﻃﺮف اﻋﺘﻤﺎد و ﻋﻼﻗﻪ ﺳﺮان‬
    ‫ﮐﺸﻮرهﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ و ﺣﺘﯽ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر دﻣﮑﺮات ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ )ﺑﻴﻞ ﮐﻠﻴﻨﺘﻮن( ﻗﺮار‬
    ‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﻣﻮرد ﺗﺮورهﺎ‪ ،‬ﭘﺎﮐﺴﺎزﯼ ﻧﺴﺒﯽ وزارت اﻃﻼﻋﺎت از ﻋﻨﺎﺻﺮ اﻓﺮاﻃﯽ‬
    ‫ﮐﺎرﺳﺎز ﮔﺸﺖ و ﻣﻴﺰان ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎر در ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر )از ﻗﺘﻞ هﺎ‪،‬‬
    ‫ﺑﻤﺐ ﮔﺬارﻳﻬﺎ و ﺁدم رﺑﺎﻳﯽ( ﺑﺸﺪت ﮐﺎهﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺑﯽ اﺛﺮ ﮐﺮدن ﻓﺘﻮاﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ‬
    ‫هﻢ‪ ،‬دوﻟﺖ اﻳﺮان رﺳﻤًﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﻮد و ﺟﺎﻳﺰﻩ اﻋﻼم ﺷﺪﻩ ﺑﺮاﯼ ﻗﺘﻞ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ و‬
    ‫ﻧﺎﺷﺮﻳﻦ را ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺖ و ﻏﺎﻳﻠﻪ را ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻋﻼم ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬دوﻟﺘﻬﺎﯼ‬

    ‫‪385‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اروﭘﺎﻳﯽ هﻢ درهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ را ﺑﺮوﯼ دوﻟﺖ ﺧﺎﺗﻤﯽ‬


    ‫ﮔﺸﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫در ﺑﻬﺎر ‪ ،١٩٩٩‬ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻳﮏ رهﺒﺮ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ اﻳﺮان ﺑﻪ اروﭘﺎ‬
    ‫دﻋﻮت ﮔﺮدﻳﺪ و ﻳﺦ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ رواﺑﻂ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ دﻳﺪار رﺳﻤﯽ‬
    ‫ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺑﻪ اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ ﺑﺰودﯼ در ﭘﺎﻳﻴﺰ هﻤﺎن ﺳﺎل ﺑﺎ ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ اداﻣﻪ و ﺗﺤﮑﻴﻢ‬
    ‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬هﺮ دو ﺳﻔﺮ ارﻣﻐﺎﻧﻬﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻣﻔﻴﺪﯼ هﻢ داﺷﺘﻨﺪ و ﻗﺮاردادهﺎﯼ ﻣﻴﻠﻴﺎرد‬
    ‫دﻻرﯼ در زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻔﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن هﻢ رواﺑﻂ ﮐﺎﻣﻞ‬
    ‫دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﮏ ﺑﺎ اﻳﺮان را ﮐﻪ از دﻩ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻓﺘﻮاﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﻌﻠﻖ ﺑﻮد‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ‬
    ‫ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺣﺘﯽ دوﻟﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻴﺰ اﺷﺎرات دوﺳﺘﺎﻧﻪ را ﺁﻏﺎز ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن‬
    ‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ را در ﻟﻴﺴﺖ ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﺗﺮورﻳﺴﺖ ﻗﺮار داد‪ ،‬ﺻﺪور وﻳﺰا ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﺤﺼﻼن و ﻣﺤﻘﻘﺎن اﻳﺮاﻧﯽ را ﺗﺴﻬﻴﻞ ﮐﺮد و ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺗﻴﻢ هﺎﯼ ورزﺷﯽ ﺑﻪ اﻳﺮان‬
    ‫را ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻧﻤﻮد! در ﺑﻬﺎر ‪ ،١٩٩٩‬دوﻟﺖ ﮐﻠﻴﻨﺘﻮن ﺗﺤﺮﻳﻢ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻋﻠﻴﻪ اﻳﺮان را‬
    ‫ﻣﺤﺪودﺗﺮ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻣﻮارد ﻏﺬاﻳﯽ و داروﻳﯽ را ﻣﺴﺘﺜﻨﺎ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

    ‫در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ روﻧﺪ ﺳﺎﻟﻤﺴﺎزﯼ رواﺑﻂ ﺑﺎ ﻏﺮب‪ ،‬ﺟﻨﺎح اﻓﺮاﻃﯽ ﺑﻴﮑﺎر ﻧﻨﺸﺴﺖ؛‬
    ‫و ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﺣﺰب اﻟﻪ ﺑﺎزدﻳﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺎرﺟﯽ )ﺑﺨﺼﻮص ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ( را ﻣﻮرد‬
    ‫ﺣﻤﻠﻪ و ﺁزار ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن اروﭘﺎﻳﯽ هﻢ ﺗﺤﺖ ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﭘﺮوﻧﺪﻩ ﺳﺎزﯼ‬
    ‫ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ و اﻣﻨﻴﺘﯽ‪ ،‬ﺣﺒﺲ و ﺗﻮهﻴﻦ دﻳﺪﻧﺪ‪ .‬از هﻤﻪ ﺟﻨﺠﺎﻟﯽ ﺗﺮ‪ ،‬ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ‬
    ‫ﭘﺎﻧﺰدﻩ ﻧﻔﺮ از اﻗﻠﻴﺖ ﻳﻬﻮدﯼ در اﺳﺘﺎن ﻓﺎرس ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ارﺗﺒﺎط و ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ ﺑﺮاﯼ‬
    ‫اﺳﺮاﺋﻴﻞ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات اﻋﺪام ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺨﺮﻳﺒﯽ‬
    ‫اداﻣﻪ داﺷﺖ ﺗﺎ ﻋﻮاﻗﺐ ﻓﺎﺟﻌﻪ ‪ ٩١١‬ﻣﺼﺎﻳﺐ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ را از ﺁﻧﭽﻪ هﻢ ﮐﻪ ﺑﻮد‪،‬‬
    ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫"ﻣﺮگ ﺑﺮ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ" اﻟﺒﺘﻪ از زﻣﺎن ﮔﺮوﮔﺎﻧﮕﻴﺮﯼ ﺳﻔﺎرت )‪ (١٩٨٠‬در ﺻﺪر‬


    ‫ﻼ ﺑﻪ ﺟﺰﻳﯽ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻔﮑﺎﮎ‬
    ‫ﺷﻌﺎرهﺎﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ و ﺣﺘﯽ ﻋﻤ ً‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪386‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫از ﺗﮑﺒﻴﺮ ﺳﻴﺎﺳﯽ– ﻣﺬهﺒﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ! ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ١٩٩٧‬هﻢ رژﻳﻢ ﺗﻬﺮان ﺣﺘﯽ‬
    ‫ﺑﺼﻮرت ﻓﻌﺎل در ﻣﺮگ ﺁﻓﺮﻳﻨﯽ ﺑﺮاﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻴﺎن در ﻟﺒﻨﺎن و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن اﻗﺪام‬
    ‫ﻣﻴﻨﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻮﺿﻊ رﺳﻤﯽ دوﻟﺖ ﺧﺎﺗﻤﯽ از ﺁﻏﺎز ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺮ اﺳﺎس‬
    ‫ﮔﻔﺘﮕﻮ و ﺑﺮﻗﺮارﯼ رواﺑﻂ ﺳﺎﻟﻢ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺟﻬﺎن )ﺑﺠﺰ اﺳﺮاﺋﻴﻞ(‬
    ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺘﯽ در ﻣﻮرد اﺳﺮاﺋﻴﻞ هﻢ ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺗﺸﻮﻳﻖ اﻋﺮاب ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﺁن‬
    ‫ﮐﺸﻮر را رهﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﻳﺎﻓﺘﻦ راﻩ ﺣﻠﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﺮاﯼ هﻤﺰﻳﺴﺘﯽ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ هﻤﻪ‬
    ‫اﻗﻮام و ﻣﺬاهﺐ )ﻳﻬﻮدﯼ‪ ،‬ﻣﺴﻴﺤﯽ و ﻣﺴﻠﻤﺎن( را در ﺁن اﻗﻠﻴﻢ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
    ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺷﺎدﯼ ﭘﻨﻬﺎن اﻓﺮاﻃﻴﻮن و ﺣﺰب اﻟﻪ‪ ،‬دوﻟﺖ اﻳﺮان رﺳﻤًﺎ از‬
    ‫ﻣﺮگ ﺑﻴﺶ از ﺳﻪ هﺰار ﻧﻔﺮ ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ و ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺑﺮج هﺎﯼ دوﻗﻠﻮ )ﻗﻠﺐ‬
    ‫ﺗﺠﺎرت ﻧﻴﻮﻳﻮرﮎ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻴﺘﯽ اﮐﺜﺮًا ﻳﻬﻮدﯼ( و ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن )ﻣﺮﮐﺰ‬
    ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ارﺗﺶ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ(‪ ،‬اﺑﺮاز ﺗﺎﺳﻒ و هﻤﺪردﯼ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ هﻢ ﮐﻪ ﺣﺎﻻ‬
    ‫ﻋﺎزم ﺟﻨﮓ و ﻧﺎﺑﻮدﯼ رژﻳﻢ ﻃﺎﻟﺒﺎن در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ ،‬از اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺖ اﻳﺮان ﺗﺸﮑﺮ‬
    ‫ﮐﺮدﻩ‪ ،‬دﺳﺖ دوﺳﺘﯽ و هﻤﮑﺎرﯼ ﻋﻠﻴﻪ ﺁن دﺷﻤﻦ ﻣﺸﺘﺮﮎ‪ ،‬دراز ﮐﺮد‪ .‬ﺗﻬﺮان ﮐﻪ از‬
    ‫هﻤﻪ ﻧﻈﺮ و از هﺮ ﺟﻨﺎح‪ ،‬دﺷﻤﻦ ﺧﻮﻧﯽ ﻃﺎﻟﺒﺎن و هﻤﭙﻴﻤﺎﻧﺎن وهﺎﺑﯽ و اﻟﻘﺎﻋﺪﻩ اش‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺑﻪ هﻤﮑﺎرﯼ ﻏﻴﺮ ﻋﻠﻨﯽ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
    ‫ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

    ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺗﺼﻮﻳﺮ ﮐﺮﻳﻪ ﺣﺰب اﻟﻪ در ﺁﻳﻴﻨﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻮد؛ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻳﮏ‬
    ‫دهﻪ ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺗﺨﺮﻳﺐ ﮔﺴﺘﺮدﻩ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و‬
    ‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن )دو ﻣﺘﺤﺪ ﻣﻬﻢ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ( ﺑﻘﺪرت رﺳﻴﺪ‪ .‬از زﻣﺎن ﺧﺮوج روﺳﻬﺎ‪ ،‬ﮐﺸﻮر‬
    ‫ﻣﺼﻴﺒﺖ زدﻩ اﻓﻐﺎن دﺳﺘﺨﻮش ﺟﻨﮓ و ﺗﺎراج دهﻬﺎ ﮔﺮوﻩ رﻗﻴﺐ "ﻣﺠﺎهﺪ" ﮔﺮدﻳﺪ‪،‬‬
    ‫ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﺴﺐ ﻗﺪرت و ﺛﺮوت و اﻧﺘﻘﺎم از دﺷﻤﻨﺎن ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻃﺮﺣﻬﺎ و‬
    ‫ﻣﺬاﮐﺮات ﺻﻠﺢ ﻣﺘﻌﺪد هﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ در ﻣﻴﺎن ﺁن ﮔﺮوﻩ ﻣﺘﺸﺘﺖ و ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ‪ ،‬ﺻﻠﺢ‬
    ‫ﭘﺎﻳﺪارﯼ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ؛ و هﺮ ﺑﺎر ﺑﻌﺪ از ﻳﮏ دورﻩ ﺁراﻣﺶ ﻣﻮﻗﺖ‪ ،‬ﺁﺗﺶ درﮔﻴﺮﻳﻬﺎﯼ‬

    ‫‪387‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻓﺮﻗﻪ اﯼ و ﻃﺎﻳﻔﻪ اﯼ ﺑﺎ ﺷﺪت ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ زﺑﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﺧﺎﻃﺮﻩ زﻧﺪﮔﯽ ﺳﺎدﻩ وﻟﯽ‬
    ‫ﺻﻠﺢ ﺁﻣﻴﺰ زﻣﺎن ﻇﺎهﺮﺷﺎﻩ ﺑﻪ روﻳﺎﻳﯽ دور ﻣﺒﺪل ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد؛ و ﺁن ﮐﺸﻮر ﻓﻘﻴﺮ هﺮ‬
    ‫روز ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺷﻌﻠﻪ ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ )ﺑﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ ﺳﺮد( ﺣﺘﯽ دﻻﻳﻞ و ﺗﻮﺟﻴﻪ اوﻟﻴﻪ‬
    ‫ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺳﻮﺧﺖ‪ .‬ﻃﺮح ﺟﺪﻳﺪﯼ از ﻃﺮف ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﻨﻴﺖ‬
    ‫ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﮐﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﻨﺎهﻨﺪﻩ ﻧﺸﻴﻦ ﻣﺮزﯼ ﻧﻔﻮذ ﺑﺴﻴﺎر داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺮدﻳﺪ! ﺑﺮ‬
    ‫ﻣﺒﻨﺎﯼ ﺁن ﻃﺮح‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﻠﺤﻪ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﯽ و ﭘﻮل ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﮔﺮوهﯽ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ‬
    ‫ﻃﻠﺒﻪ هﺎﯼ ﻣﺪارس دﻳﻨﯽ )ﻃﺎﻟﺒﺎن( اﻳﺠﺎد ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﻣﺬهﺒﯽ و‬
    ‫ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺰودﯼ ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﻋﻈﻢ ﺧﺎﮎ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن )ﺑﺠﺰ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺮزﯼ ﺑﺎ‬
    ‫ﺗﺎﺟﻴﮑﺴﺘﺎن( را اﺷﻐﺎل ﻧﻤﻮدﻩ و ﺗﻤﺎم ﮔﺮوهﻬﺎﯼ رﻗﻴﺐ )ﺑﺠﺰ اﺗﺤﺎد ﺷﻤﺎل( را ﻧﺎﺑﻮد‬
    ‫و ﻳﺎ در ﺧﻮد ﺟﺬب ﮐﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎ و ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﻴﺖ ﻧﺴﺒﯽ را ﺑﻪ ﮐﺸﻮر اﻓﻐﺎن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ؛‬


    ‫ﭼﺮخ ﻓﺮﺳﻮدﻩ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﺎورزﯼ ﺁﻧﺮا دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ اﻧﺪاﺧﺖ؛ و ﺣﺘﯽ دﺳﺖ‬
    ‫ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻴﺎن ﺗﺮﻳﺎﮎ و هﺮوﺋﻴﻦ را ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻒ ﻃﺎﻟﺒﺎن اﻋﺘﻘﺎد‬
    ‫اﻓﺮاﻃﯽ ﺑﻪ دﺳﺘﻮرات دﻳﻦ اﺳﻼم و رﻓﺘﺎر ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ در اﺟﺮاﯼ ﻓﺮاﻣﻴﻦ ﻣﺬهﺒﯽ‬
    ‫ﺑﻮد! اﻳﻦ ﺿﻌﻒ اﻟﺒﺘﻪ از ﻋﻠﺖ وﺟﻮدﯼ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻧﺸﺄت ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ و هﻤﺎﻧﺎ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ‬
    ‫ﻗﺪرت ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﭘﺬﻳﺮش ﺳﺮﻳﻊ ﺁﻧﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺎﻣﻪ ﺑﻴﺴﻮاد ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻧﻘﻼب‬
    ‫اﺳﻼﻣﯽ اﻳﺮان‪ ،‬دوﻟﺘﯽ ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ در ﮐﺎﺑﻞ ﺑﻘﺪرت رﺳﻴﺪ ﮐﻪ اﻳﻤﺎن ﺧﺸﮏ ﻣﺬهﺒﯽ‪ ،‬در‬
    ‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎل هﻢ ﺑﻪ ﺁن اﻗﺘﺪار ﻣﻴﺪاد و هﻢ از ﺁن ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ رﻓﺘﺎرﯼ ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ را ﺳﻠﺐ‬
    ‫ﻣﻴﻨﻤﻮد‪.‬‬

    ‫ﭘﺲ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﭘﻴﮕﻴﺮاﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﮑﺎر ﺗﻤﺎم ﻋﻮاﻣﻞ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺠﺎﻧﺲ ﺑﺎ ﺑﺮداﺷﺖ ﺧﻮد از‬
    ‫ﻣﺬهﺐ اﺳﻼم رﻓﺘﻨﺪ! ﺗﺮاﺷﻴﺪن رﻳﺶ ﻣﺮدان‪ ،‬ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻏﻴﺮ ﻣﺬهﺒﯽ دﺧﺘﺮان‪ ،‬ﭘﺨﺶ‬
    ‫ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ از رادﻳﻮ‪ ،‬ﭘﻮﺷﻴﺪن اﻟﺒﺴﻪ ﻏﻴﺮ اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻤﺎﻣًﺎ ﻣﻤﻨﻮع ﮔﺮدﻳﺪ و ﺑﺎ اﺷﺪ‬
    ‫ﻣﺠﺎزات ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎﯼ ﮐﺎر اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺮﺗﺠﻌﻴﻦ ﻣﺬهﺒﯽ در‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪388‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻳﺮان ﺑﺴﻴﺎر دﻟﭙﺬﻳﺮ ﺑﻮد! اﻣﺎ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻣﺬهﺐ ﺷﻴﻌﻪ را هﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﻧﻮع ﺑﺪﻋﺖ‬
    ‫دﻳﻨﯽ رد ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ رﻓﺘﺎر ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ و ﺧﺮاﻓﯽ ﺷﻴﻌﻴﺎن و اﻋﺘﻘﺎدات‬
    ‫ﻣﺎ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط اﻟﻬﯽ اﻣﺎﻣﺎن ﻣﻌﺼﻮم‪ ،‬ﺷﻴﻌﻪ را ﮐﺎﻓﺮ و ﺧﺎرج از دﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﻣﯽ‬
    ‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺷﻴﻌﻪ در ﻏﺮب اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و وﻗﺘﻴﮑﻪ‬
    ‫ارﺗﺒﺎط و ﻣﺴﺎﻋﺪت ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻳﺮان ﺑﻪ ﺁن ﮔﺮوهﻬﺎ ﺑﺮﻣﻼ ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ دﻩ ﻧﻔﺮ اﺳﻴﺮ‬
    ‫اﻳﺮاﻧﯽ )از ﺳﭙﺎﻩ و وزارت ﺧﺎرﺟﻪ( را ﺑﻄﺮز ﻓﺠﻴﻌﯽ ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬وﻗﺘﻴﮑﻪ در ﺳﺎل ‪ ٢٠٠١‬دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﺟﻤﻬﻮرﻳﺨﻮاﻩ )ﺑﻮش ﭘﺴﺮ(‪ ،‬از‬


    ‫ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻔﺎرت ﺳﻮﻳﺲ در ﺗﻬﺮان ﺑﻪ دوﻟﺖ اﻳﺮان ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد هﻤﮑﺎرﯼ ﺟﻬﺖ ﺳﺎﻗﻂ‬
    ‫ﮐﺮدن ﻃﺎﻟﺒﺎن و هﻤﺪﺳﺘﺎﻧﺶ )اﻟﻘﺎﻋﺪﻩ( را داد‪ ،‬ﺑﺮاﺣﺘﯽ ﻣﻮرد ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺧﺎﺗﻤﯽ و‬
    ‫رهﺒﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﺎﻋﺪت در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ‬
    ‫ﻣﺸﻮرﺗﯽ اﻳﺮاﻧﯽ‪ -‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ در ژﻧﻮ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪ؛ ﮐﻪ در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﻋﻤﻠﻴﺎت‪،‬‬
    ‫ﺟﻠﺴﺎت ﻣﺮﺗﺐ داﺷﺖ‪ .‬اﻳﺮان ﺣﺘﯽ ﺑﻪ هﻮاﭘﻴﻤﺎهﺎﯼ ﺗﺪارﮐﺎﺗﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ اﺟﺎزﻩ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
    ‫از ﻓﺮودﮔﺎهﻬﺎﯼ ﺷﺮق ﮐﺸﻮر‪ ،‬و ﺑﻪ ﻧﺎوﮔﺎن ﺑﺎرﺑﺮﯼ ﺁن اﻣﮑﺎن دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺑﻨﺪر‬
    ‫ﭼﺎﺑﻬﺎر را داد‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﻮاﻣﻞ اﻳﺮاﻧﯽ در ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﺷﻴﻌﻪ "اﺗﺤﺎد ﺷﻤﺎل" ﺑﻪ‬
    ‫هﻤﺎهﻨﮕﯽ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﯽ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﯼ هﻮاﻳﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ‪ ،‬ﻃﯽ ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﺣﻤﻼت‬
    ‫زﻣﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺳﭙﺎﻩ ﻃﺎﻟﺒﺎن را ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ!‬

    ‫در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺁﻟﻤﺎن ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ هﻤﺎهﻨﮕﯽ و ﺣﻤﺎﻳﺖ از دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن )ﺣﻤﻴﺪ‬
    ‫ﮐﺮزاﯼ( ﺗﺸﮑﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ از ﻧﻘﺶ ﻣﺘﺤﺪان ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﻳﺮان ﻗﺪرداﻧﯽ‬
    ‫ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺗﻬﺮان اﺟﺎزﻩ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻴﻌﻪ ﻧﺸﻴﻦ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن داد‪.‬‬
    ‫ﺣﺎﻻ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮐﺜﺮﻳﺘﯽ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺁﺷﮑﺎرا ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﻗﺪام‬
    ‫دوﻟﺖ در ﺟﻬﺖ ﻋﺎدﯼ ﺳﺎزﯼ رواﺑﻂ ﺑﺎ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺷﺪﻧﺪ و ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ هﻢ ﺑﻪ ﺁن‬
    ‫اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﻧﻨﻤﻮد‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﻏﺮور ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﭘﺲ از ﭘﻴﺮوزﯼ ﺁﺳﺎن در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪،‬‬

    ‫‪389‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺗﻨﻔﺮﺷﺎن از ﺗﻤﺎم ﺗﺮورﻳﺴﺘﻬﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ و دو ﺧﺒﺮ ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪﻩ از ﻋﻤﻠﻴﺎت‬


    ‫ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ اﻳﺮان‪ ،‬ﺁن ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺁﺷﺘﯽ را در ﺳﺎل ‪ ٢٠٠٢‬ﺑﺮهﻢ زد‪.‬‬

    ‫ﺑﻤﺐ اﺗﻤﯽ و ﺗﻬﺪﻳﺪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ‬


    ‫در ﺗﮑﺒﻴﺮ ﻣﺬهﺒﯽ– ﺳﻴﺎﺳﯽ اﻳﺮان‪" ،‬ﻣﺮگ ﺑﺮ اﺳﺮاﺋﻴﻞ" درﺳﺖ ﺑﻌﺪ از "ﻣﺮگ ﺑﺮ‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ" ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻗﺮﻳﺐ ‪ ٢٨‬ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ رژﻳﻢ ﺗﻬﺮان )ﻻاﻗﻞ ﺑﺨﺶ ﻏﺎﻟﺐ ﺁن(‬
    ‫اﻋﺘﻘﺎد دارد ﮐﻪ ﻓﺮﻳﺎدهﺎﯼ ﻣﺮگ ﺑﺮ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و ﻣﺮگ ﺑﺮ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﺮاﯼ ﺁن‬
    ‫"ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ" ﻣﺮگ ﻣﯽ ﺁورد‪ ،‬و ﻻﺑﺪ ﺑﺮاﯼ اﻳﺮان ﺑﺮﮐﺖ!‬

    ‫اﻟﺒﺘﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﮐﻤﺮﺷﮑﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻗﻮاﯼ اﻳﺮان در ‪ ،١٩٨٨‬ﺧﻴﻠﯽ‬


    ‫ﻧﮕﺮان اﻳﻦ ﻓﺮﻳﺎدهﺎ ﻧﺒﻮد؛ ﺗﺎ ﻗﻀﻴﻪ ‪ ٩١١‬و ﺧﺒﺮ دﺳﺘﻴﺎﺑﯽ اﻳﺮان ﺑﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ‬
    ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎﯼ ﻓﻦ ﺁورﯼ هﺴﺘﻪ اﯼ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ‪ .‬اﺳﺮاﺋﻴﻞ هﻢ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ١٩٨١‬ﺣﺘﯽ ﺑﺎ‬
    ‫ﺑﻤﺒﺎران ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت اﺗﻤﯽ ﻋﺮاق ﺑﻪ اﻳﺮان ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و در دورﻩ رﺳﻮاﻳﯽ‬
    ‫اﻳﺮان– ﮐﻨﺘﺮا ﺑﻪ ﺗﻬﺮان اﺳﻠﺤﻪ ﺻﺎدر ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬ﺧﻴﻠﯽ از ﺳﺮوﺻﺪاﯼ ﺣﺰب اﻟﻪ‬
    ‫ﺗﻬﺮان ﻧﻤﯽ ﺗﺮﺳﻴﺪ؛ ﺗﺎ اوﺟﮕﻴﺮﯼ ﺗﻮان رزﻣﯽ ﺣﺰب اﻟﻪ ﻟﺒﻨﺎن و ﺣﻤﺎس ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‬
    ‫ﺻﻠﺢ و ﺛﺒﺎﺗﺶ را ﺑﺨﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬

    ‫در اوﻟﻴﻦ روزهﺎﯼ ﺳﺎل ‪ ،٢٠٠٢‬اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻳﮏ ﮐﺸﺘﯽ ﻣﻤﻠﻮ از اﺳﻠﺤﻪ اﻳﺮاﻧﯽ را در‬
    ‫درﻳﺎﯼ ﺳﺮخ ﺑﻪ دام اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﮐﺸﺘﯽ ﺳﺎﺧﺖ اﻳﺮان ﺑﻮد و ﻣﺤﻤﻮﻟﻪ در ﺑﻨﺪر‬
    ‫ﮐﻴﺶ ﺑﺎرﮔﻴﺮﯼ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﻇﺎهﺮًا ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﯽ ﺣﻤﺎس ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﺑﺘﺪرﻳﺞ داﺷﺘﻨﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻨﺎح ﻣﻴﺎﻧﻪ رو و ﻣﻮاﻓﻖ ﺻﻠﺢ )اﻟﻔﺘﺢ(‪ ،‬ﻗﺪرت ﻣﯽ‬
    ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﺑﺎر ﺑﺮاﯼ راﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻳﮏ ﺟﻨﮓ ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
    ‫اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ ‪ ٢۵٠٠‬ﮐﻴﻠﻮ ﻣﻮاد ﻣﻨﻔﺠﺮﻩ و ﺻﺪهﺎ ﺗﻔﻨﮓ و ﻣﺴﻠﺴﻞ‪ ،‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻨﺎﺑﻬﯽ‬
    ‫ﺁرﭘﯽ ﺟﯽ‪ ،‬ﺧﻤﭙﺎرﻩ اﻧﺪاز و ﮐﺎﺗﻴﻮﺷﺎ هﻢ ﺿﻤﻴﻤﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺳﺎل ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﺎ‬
    ‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﯽ هﺎﯼ ﮔﺮوﻩ ﻳﺎﺳﺮﻋﺮﻓﺎت‪ ،‬ﺗﺮور ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺐ اﺳﺮاﺋﻴﻞ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪390‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫)اﺳﺤﻖ راﺑﻴﻦ( ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻬﻮدﻳﺎن اﻓﺮاﻃﯽ‪ ،‬ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ در‬
    ‫ﺳﺎﺣﻞ ﻏﺮﺑﯽ و ﻧﻮار ﻏﺰﻩ‪ ،‬اﺧﺮاج ﻳﻬﻮدﻳﺎن اﻓﺮاﻃﯽ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ اﺷﻐﺎل و‬
    ‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﻤﺐ ﮔﺬارﯼ و اﻧﺘﺤﺎرﯼ "ﺟﻬﺎد اﺳﻼﻣﯽ"‪ ،‬هﻤﻪ و هﻤﻪ ﺑﺮ رواﺑﻂ اﻋﺮاب‬
    ‫و اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬ﺣﺎﻻ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻳﺮان هﻢ وارد ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و‬
    ‫ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ ﮐﺸﺘﯽ ﮐﺸﺘﯽ ﺑﻤﺐ و ﻣﻮﺷﮏ ﺑﻪ ﺁن ﻣﺨﻠﻮط در ﺣﺎل اﻧﻔﺠﺎر ﺻﺎدر‬
    ‫ﻧﻤﺎﻳﺪ! ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻣﻮاﺟﻬﻪ‪ ،‬ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﭘﺮﻧﻔﻮذ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺑﻮش‬
    ‫ﺧﻄﺮات و روﺷﻬﺎﯼ ﺗﺮورﻳﺴﺘﯽ اﻳﺮان را ﺗﮑﺮار و ﺗﺒﻠﻴﻎ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ وﯼ در‬
    ‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻣﻌﺮوﻓﺶ‪ ،‬اﻳﺮان را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﻋﺮاق و ﮐﺮﻩ ﺷﻤﺎﻟﯽ در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
    ‫"ﻣﺤﻮر ﺷﻴﻄﺎﻧﯽ" ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻬﺪﻳﺪﯼ ﺟﺪﯼ و ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺮاﯼ دﻧﻴﺎﯼ ﻏﺮب و‬
    ‫ﻣﺘﺤﺪاﻧﺶ ﮔﻨﺠﺎﻧﻴﺪ‪.‬‬

    ‫ﺳﭙﺲ‪ ،‬اﺧﺒﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﻓﻮق ﺳﺮﯼ اﺗﻤﯽ اﻳﺮان ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ‬
    ‫در اروﭘﺎ ﺑﺮﻣﻼ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﺎﺳﻴﺲ دو‬
    ‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺁب ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﻏﻨﯽ ﺳﺎزﯼ اوراﻧﻴﻮم )در اراﮎ و ﻧﻄﻨﺰ( ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ و‬
    ‫ﺑﺰودﯼ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻤﺐ اﺗﻤﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد! اﻳﺮان ﺑﻌﻨﻮان ﻋﻀﻮﯼ از ﺁژاﻧﺲ ﺑﻴﻦ‬
    ‫اﻟﻤﻠﻠﯽ هﺴﺘﻪ اﯼ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺣﻖ ﺗﺤﻘﻴﻖ و اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺻﻠﺢ ﺁﻣﻴﺰ از ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯼ اﺗﻤﯽ را‬
    ‫دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻮﻇﻒ اﺳﺖ ﮐﻪ هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ را در اﺳﺮع وﻗﺖ ﮔﺰارش دهﺪ‪ .‬در‬
    ‫ﻋﻮض‪ ،‬اﻳﺮان ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﺳﺮﮔﺮم ﺧﺮﻳﺪ ﺗﺠﻬﻴﺰات‪ ،‬ﻃﺮاﺣﯽ واﺣﺪهﺎ و اﺟﺮاﯼ‬
    ‫ﺁﻧﺪو ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻓﻮق ﻣﺪرن ﺑﻮد؛ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ هﻴﭻ ﺗﻮﺟﻴﻬﯽ ﺑﺠﺰ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ ﭘﻨﻬﺎن ﺟﻬﺖ‬
    ‫دﺳﺘﻴﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺳﻼح هﺴﺘﻪ اﯼ ﻧﻤﯽ داﺷﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻼﺷﻬﺎﯼ دوﻟﺖ ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺑﺮاﯼ ﻋﺎدﯼ ﺳﺎزﯼ رواﺑﻂ ﺑﺎ دﻧﻴﺎﯼ ﻏﺮب ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
    ‫ﺷﮑﺴﺘﯽ ﮐﺎﻣﻞ و ﺑﻦ ﺑﺴﺘﯽ ﻻﻳﻨﺤﻞ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺣﻤﻼت ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﯽ ﺟﻨﺎح اﻓﺮاﻃﯽ ﺑﺰودﯼ‬
    ‫ﮔﺮوﻩ ﺧﺎﺗﻤﯽ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻏﺮﺑﻴﻬﺎ ﺿﻌﻴﻒ و ﻧﺎﺗﻮان ﺟﻠﻮﻩ داد‪ ،‬و رﻓﺘﺎر‬
    ‫ﺟﻨﮓ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﺁﺷﺘﯽ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﻴﺮ راﻩ ﺣﻠﻬﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ را ﻣﺴﺪود ﻧﻤﻮد‪.‬‬

    ‫‪391‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫دوﻟﺖ ﺧﺎﺗﻤﯽ و ﺟﻨﺎح اﺻﻼح ﻃﻠﺐ ﺣﺎﻻ در ﻣﻴﺎن دو اردوﯼ دﺷﻤﻦ ﺑﺪام اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪،‬‬
    ‫ﮐﻪ ﻳﮑﯽ در داﺧﻞ ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺑﻤﺐ اﺗﻤﯽ ﺑﻮد‪ ،‬و دوﻣﯽ از ﺧﺎرج ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻴﮑﺮد‬
    ‫ﮐﻪ اﻳﺮان را ﺑﻪ ﻣﺨﺮوﺑﻪ اﯼ ﺑﻤﺐ زدﻩ ﻣﺒﺪل ﻣﻴﮑﻨﺪ! در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﺤﺮان‪،‬‬
    ‫دوﻟﺖ ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ ﺗﮑﻤﻴﻞ و ﺗﻮﺳﻌﻪ واﺣﺪهﺎﯼ اراﮎ و ﻧﻄﻨﺰ را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﻨﺪ‬
    ‫و ﺑﻪ ﺁژاﻧﺲ اﺗﻤﯽ اﺟﺎزﻩ دﺳﺘﺮﺳﯽ و ﺑﺎزرﺳﯽ از ﺗﻤﺎم اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﻮﺟﻮد را اﻋﻄﺎ‬
    ‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت‪ ،‬ﺗﺤﺮﻳﻢ هﺎﯼ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ را ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺑﻪ‬
    ‫ﺗﻌﻮﻳﻖ اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺁژاﻧﺲ اﺗﻤﯽ و ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ ادﻋﺎهﺎﯼ اﻳﺮان ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ‬
    ‫ﺻﻠﺢ ﺁﻣﻴﺰ ﺑﻮدن ﺁن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎ را ﺑﺎور ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﻗﺮارداد راﮐﺘﻮرهﺎﯼ ﺑﺮﻗﺴﺎز اﻳﺮان ﺑﺎ روﺳﻴﻪ‪ ،‬ﻓﺮوﺷﻨﺪﻩ روس را ﻣﻘﻴﺪ و ﻣﺨﺘﺎر‬


    ‫ﻣﻴﺴﺎزد ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ﺳﻮﺧﺖ هﺴﺘﻪ اﯼ را ﺗﺎﻣﻴﻦ و ﺗﻤﺎم ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻩ هﺎﯼ اﺗﻤﯽ را از اﻳﺮان‬
    ‫ﺧﺎرج ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق در ﺁن واﺣﺪهﺎ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮔﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
    ‫ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﻏﻨﯽ ﺳﺎزﯼ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﮐﻞ ذﺧﺎﻳﺮ اوراﻧﻴﻮم اﻳﺮان ﺁﻧﻘﺪر اﻧﺪﮎ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
    ‫ﺣﺘﯽ ﮐﻔﺎف ‪ ۵‬ﺳﺎل ﻣﺼﺮف ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻬﺎﯼ اﺗﻤﯽ ﺑﻮﺷﻬﺮ را ﻧﺨﻮاهﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻻﺟﺮم‪،‬‬
    ‫ﺗﻨﻬﺎ دﻟﻴﻞ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﺮاﯼ ﺧﺮﻳﺪ و ﺳﺎﺧﺖ ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯼ ﺳﺎﻧﺘﺮﻳﻔﻮژ ﻓﻮق ﺳﺮﻳﻊ‬
    ‫در ﻧﻄﻨﺰ‪ ،‬ﻏﻨﯽ ﺳﺎزﯼ اوراﻧﻴﻮم ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﯽ ﻣﻴﺒﻮد؛ و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻘﺼﻮد ﻋﻤﻠﯽ از واﺣﺪ‬
    ‫ﺁب ﺳﻨﮕﻴﻦ اراﮎ‪ ،‬ﻏﻨﯽ ﺳﺎزﯼ ﭘﻮﻟﻮﺗﻮﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮاﺑﺮ از اوراﻧﻴﻮم ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
    ‫ﺑﻤﺐ اﺗﻤﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺗﺮ اﺳﺖ!‬

    ‫ﭘﺪر ﺑﻤﺐ اﺗﻤﯽ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن )دﮐﺘﺮ ﺧﺎن( ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯼ ﺳﺎﻧﺘﺮﻳﻔﻮژ ﮔﺎزﯼ ﻓﻮق ﺳﺮﻳﻊ را‬
    ‫ﺑﻪ اﻳﺮان و ﻟﻴﺒﯽ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺑﻮد! او ﮐﻪ اﻳﻦ ﻓﺮوش را ﻇﺎهﺮًا ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﺐ ﺛﺮوت‬
    ‫ﺷﺨﺼﯽ و ﺑﺪون اﻃﻼع دوﻟﺖ )ﭘﺮوﻳﺰ ﻣﺸﺮف( اﻧﺠﺎم دادﻩ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪٢٠٠۴‬‬
    ‫ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ و ﻣﺤﮑﻮم ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﯽ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯼ دﮐﺘﺮﺧﺎن ﺑﺎزدﻩ ﺑﺎﻻﯼ هﺮ‬
    ‫واﺣﺪ ﺳﺎﻧﺘﺮﻳﻔﻮژ اوﺳﺖ؛ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن اﻣﮑﺎن دادﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﺗﻤﯽ ﺧﻮد ﺑﺎ‬
    ‫هﻨﺪوﺳﺘﺎن را ﺑﺴﺮﻋﺖ ﮐﺎهﺶ دهﺪ و ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﻤﺰﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻤﺐ اﺗﻤﯽ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﺪ! ﺑﻌﺪ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪392‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫از اﻓﺸﺎﯼ ﺣﻘﺎﻳﻖ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻟﻴﺒﯽ )ﻣﻌﻤﺮ ﻗﺬاﻓﯽ( از ﺗﺮس ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻏﺮب‪ ،‬از‬
    ‫اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ اﺗﻤﯽ ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﺎ اروﭘﺎ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺘﯽ ﭼﻨﺪ‬
    ‫ﺟﺎﻧﺒﻪ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻃﯽ ﺁن‪ ،‬ﻗﺬاﻓﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ ﻣﻘﺘﻮﻟﻴﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﺮورﻳﺴﺘﯽ ﺧﻮد‬
    ‫)ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﻧﻔﺠﺎر هﻮاﭘﻴﻤﺎﯼ ﻣﺴﺎﻓﺮﺑﺮﯼ( ﺧﺴﺎرت ﭘﺮداﺧﺖ؛ ﺗﻤﺎم ﺗﺠﻬﻴﺰات و‬
    ‫ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯼ ﺳﻼح ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ )ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻣﻴﮑﺮوﺑﯽ و هﺴﺘﻪ اﯼ( ﺧﻮد را ﺑﺎ‬
    ‫ﻧﻈﺎرت ﺑﺎزرﺳﻴﻦ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﻨﻬﺪم ﺳﺎﺧﺖ؛ و ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺎﻟﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ از‬
    ‫ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﺗﺮورﻳﺴﺖ ﻋﺮب و ﻓﻠﺴﻴﻄﻨﯽ ﺧﺎﺗﻤﻪ داد‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬دوﻟﺘﻬﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ هﻢ‬
    ‫ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻟﻴﺒﯽ ﭘﺎﻳﺎن دادﻧﺪ و ﺑﻪ ﭘﺮوژﻩ هﺎﯼ ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﺁن ﮐﺸﻮر‬
    ‫ﻣﺴﺎﻋﺪت ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﻋﺮاق و اﻳﺮان ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﮔﺮدن ﻧﻨﻬﺎدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ ﻋﺮاق )‪(٢٠٠٣‬‬


    ‫از ﺷﮑﺴﺖ ﻋﺮاق در ﮐﻮﻳﺖ )‪ (١٩٩١‬و ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ ﺑﻌﺪ از ﺁن ﺑﻴﺶ از دﻩ ﺳﺎل‬
    ‫ﻣﻴﮕﺬﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ رژﻳﻢ ﺻﺪام ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺎ ﻗﻠﺪرﯼ و ﺟﺴﺎرت ﺗﻤﺎم از ﻗﺒﻮل ﺷﮑﺴﺖ و‬
    ‫هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺎ ﻓﺎﺗﺤﺎن ﺳﺮ ﻣﯽ ﭘﻴﭽﻴﺪ‪ .‬در دورﻩ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﮐﻠﻴﻨﺘﻮن‪ ،‬ﺗﻼﺷﻬﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺠﺪد ﺻﺪام ﺑﺮاﯼ دﺳﺘﻴﺎﺑﯽ و اﺧﺘﻔﺎﯼ ﺳﻼﺣﻬﺎﯼ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻣﻴﮑﺮوﺑﯽ و هﺴﺘﻪ اﻳﺶ‪،‬‬
    ‫ﺗﻮﺳﻂ ﭼﻨﺪ ژﻧﺮال ﻧﺎراﺿﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﻓﺎش ﮔﺮدﻳﺪ؛ و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ دور ﺗﺎزﻩ اﯼ از‬
    ‫ﺑﻤﺒﺎراﻧﻬﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ و ﺗﺤﺮﻳﻢ هﺎﯼ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺷﺪ‪ .‬زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﻋﺮاق‬
    ‫ﭼﻨﺪان ﺳﺨﺖ ﮔﺮدﻳﺪ ﮐﻪ ﺳﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ وﺳﺎﻳﻞ و ﻧﻴﺎزهﺎﯼ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﺎﻳﺎب و ﺻﺪهﺎ ﺑﺮاﺑﺮ‬
    ‫ﮔﺮاﻧﺘﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ در دورﻩ ﺟﻨﮓ هﺸﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮐﻤﮏ اﻋﺮاب‬
    ‫و ﻏﺮﺑﻴﻬﺎ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺳﺨﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ از ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻴﺎزهﺎﯼ اوﻟﻴﻪ‬
    ‫ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺮوم ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎﯼ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ ﮐﻪ‬
    ‫ﻃﯽ ﺁﻧﺪورﻩ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ﻧﻴﻢ ﻣﻴﻠﻴﻮن اﻃﻔﺎل ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﻮء ﺗﻐﺬﻳﻪ و ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎﯼ‬
    ‫ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮﯼ و درﻣﺎن‪ ،‬ﺑﻪ هﻼﮐﺖ رﺳﻴﺪﻧﺪ! اﻣﺎ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻣﺼﺎﻳﺐ در ﻋﺰم راﺳﺦ‬
    ‫ﺻﺪام ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺮاﯼ اﺧﺮاج ﺑﺎزرﺳﻴﻦ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ اﺗﻤﯽ و ﺳﻼﺣﻬﺎﯼ ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ‬

    ‫‪393‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫از ﻋﺮاق‪ ،‬و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺁﺷﮑﺎر ﻣﺎﻟﯽ و ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﯽ از ﮔﺮوهﻬﺎﯼ اﻓﺮاﻃﯽ ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﯽ‬
    ‫)ﺑﻤﺐ ﮔﺬارهﺎﯼ اﻧﺘﺤﺎرﯼ(‪ ،‬ﺧﻠﻠﯽ وارد ﻧﺴﺎﺧﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﭘﺲ از ﺣﻤﻠﻪ ‪ ٩١١‬ﺑﻪ‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﺻﺪام ﻟﺤﻦ و روش ﺑﺮﺧﻮرد ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺪادﻩ‪ ،‬ﺑﺮﻋﮑﺲ‬
    ‫اﻳﺮان و دوﻟﺖ ﺧﺎﺗﻤﯽ‪ ،‬از ﺁن ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﺮاﯼ ﺳﺎﻟﻤﺴﺎزﯼ رواﺑﻂ ﺑﺎ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ‬
    ‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻨﻤﻮد‪.‬‬

    ‫اﺷﻐﺎل ﺁﺳﺎن و ﺳﺮﻳﻊ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﻋﻤﺪﻩ ﻗﻮاﯼ اﻟﻘﺎﻋﺪﻩ و ﻃﺎﻟﺒﺎن‪ ،‬دوﻟﺖ‬
    ‫ﺑﻮش را ﺑﻪ رﻳﺸﻪ ﮐﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪات دﻳﮕﺮ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻧﻤﻮد‪ .‬روﺣﻴﻪ‬
    ‫ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ و اﻧﺘﻘﺎم ﺟﻮﯼ ﻣﺮدم ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻴﺰ ﺟﻮرج ﺑﻮش را ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬
    ‫ﺗﺮورﻳﺴﺘﻬﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻴﺎن ﮐﻪ ﻳﮏ ﻧﺴﻞ ﺑﻮد ﺟﺰ ﺧﺒﺮهﺎﯼ‬
    ‫ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺁﻣﻴﺰ )هﻮاﭘﻴﻤﺎ رﺑﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺑﻤﺐ ﮔﺬارﯼ‪ ،‬ﺁدم رﺑﺎﻳﯽ و ﺗﺮور( از‬
    ‫ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﻧﻤﯽ ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ؛ از ﻋﺰم رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮرﺷﺎن در ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺗﻤﺎم ﻋﻮاﻣﻞ‬
    ‫ﺑﻠﻘﻮﻩ ﻓﺘﻨﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻧﻤﻮدﻧﺪ! ﺗﻼش اﻗﻠﻴﺖ روﺷﻨﻔﮑﺮ و ﺁزاداﻧﺪﻳﺶ اروﭘﺎﻳﯽ و‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ هﻢ در دﻓﺎع از ﺣﻘﻮق اﺳﺎﺳﯽ دوﻟﺖ و ﻣﻠﺖ ﻋﺮاق‪ ،‬ﮐﻪ در ﺣﻤﻠﻪ ‪٩١١‬‬
    ‫ﺑﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻘﺸﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺎﻳﯽ ﻧﺮﺳﻴﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﺑﻮش ﻣﻐﺮوراﻧﻪ ﺣﺘﯽ اﻋﺘﺮاﺿﺎت‬
    ‫ﻣﺘﺤﺪان ﺧﻮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ )ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬اردن و ﻣﺼﺮ( را ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﮔﺬاﺷﺖ؛ و ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﻨﺘﻘﺪان اﻃﻤﻨﻴﺎن داد ﮐﻪ ﻣﺜﻞ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدن رژﻳﻢ ﺧﻮﻧﺨﻮار ﺻﺪام و‬
    ‫ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﻳﮏ دوﻟﺖ ﻣﺮدﻣﯽ در ﺑﻐﺪاد ﻧﻴﺰ‪ ،‬از ﺁب ﺧﻮردن )ﻗﺪم زدن روﯼ ﮐﻴﮏ(‬
    ‫هﻢ ﺁﺳﺎﻧﺘﺮ اﺳﺖ!‬

    ‫ﺣﻘﻴﻘﺘًﺎ هﻢ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻏﺮﺑﻴﺎن ﺑﻪ ﻋﺮاق در ﺑﻬﺎر ‪ ٢٠٠٣‬ﺁﺳﺎن ﺑﻮد و اﺷﻐﺎل ﮐﺎﻣﻞ ﺁن‬
    ‫ﺑﻴﺶ از ﻳﮑﻤﺎﻩ ﻃﻮل ﻧﮑﺸﻴﺪ‪ .‬ﺻﺪام و اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﺶ ﺑﺰودﯼ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﻳﺎ‬
    ‫اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮﺧﻼف اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺨﺶ وﺳﻴﻌﯽ از ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺳﻨﯽ ﻋﺮاق ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و ﺟﻨﮓ ﭼﺮﻳﮑﯽ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬و دو ﺑﺨﺶ ﺿﺪ ﺻﺪام و‬
    ‫ﺿﺪ ﺑﻌﺜﯽ )ﺷﻤﺎل ﮐﺮدﻧﺸﻴﻦ و ﺟﻨﻮب ﺷﻴﻌﻪ( ﻧﻴﺰ ﻣﺸﻐﻮل اﺣﺪاث ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪394‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫و ﻧﻴﻤﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ! روش ﺧﺸﻦ و ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ هﻢ‬
    ‫ﻣﺰﻳﺪ ﺑﺮ ﻋﻠﺖ ﺷﺪ و ﺁﺗﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﻴﺎن ﻣﺮﮐﺰ ﻋﺮاق را ﮐﻪ ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ اﺻﻠﯽ رژﻳﻢ‬
    ‫ﺑﻌﺚ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻌﻠﻪ ور ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﺷﻐﺎﻟﮕﺮان ﮐﻪ در ﺑﻤﺒﺎران و ﺗﺨﺮﻳﺐ اﺳﺘﺎد ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
    ‫از ﺣﻞ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻣﺤﻠﯽ ﻋﺎﺟﺰ ﺷﺪﻧﺪ و ﭼﺮﺧﻬﺎﯼ‬
    ‫دوﻟﺖ ﻣﻮﻗﺖ ﻋﺮاق ﺑﺰودﯼ ﺑﻪ ﮔﻞ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﺗﻠﻔﺎت ﺳﺮﺑﺎزان ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﺑﻪ هﺰاران‬
    ‫ﻧﻔﺮ رﺳﻴﺪ و ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ هﺎﯼ ﺳﺮﮐﻮب ﮔﺮاﻧﻪ و رﻓﺘﺎر وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺁﻧﺎن را ﺗﺸﺪﻳﺪ‬
    ‫ﻧﻤﻮد؛ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﻢ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﺻﻔﻮف ﭼﺮﻳﮑﻬﺎﯼ ﺑﻤﺐ ﮔﺬار و ﻣﺒﺎرزﻩ ﺟﻮ را‬
    ‫ﭘﺮﺟﻤﻌﻴﺖ ﺗﺮ و ﻣﺼﻤﻢ ﺗﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﺰودﯼ ﻣﻠﺘﻬﺎﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻋﺮب‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‬
    ‫ﺑﻪ ﻋﺮاق را ﻧﻪ ﻗﺪﻣﯽ در راﻩ اﺳﺘﻘﺮار ﺻﻠﺢ و ﺁزادﯼ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺠﺎوزﯼ اﺳﺘﻌﻤﺎرﯼ و‬
    ‫اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﺑﺮﺁورد ﻧﻤﻮدﻧﺪ؛ و ﺑﻪ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺁﺷﮑﺎر و ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
    ‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﺗﻔﻮق اﺧﻼﻗﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬و هﻤﺪردﯼ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻓﺠﺎﻳﻊ ‪ ،٩١١‬در ﺻﺤﺮاﯼ‬
    ‫ﺧﺸﮏ و ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺑﺎد رﻓﺖ؛ و ﺗﺼﺎوﻳﺮ زﻧﺪان "اﺑﻮﻏﺮﻳﺐ" و اﺟﺴﺎد‬
    ‫ﻣﺘﻼﺷﯽ ﺷﺪﻩ زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮﻩ ﮐﺸﺘﮕﺎن ﺑﺮﺟﻬﺎﯼ دوﻗﻠﻮ را ﻣﺤﻮ‬
    ‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻗﻤﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ ﺟﻮرج ﺑﻮش ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ را از ﻣﻮﺿﻊ ﻗﺪرت و ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
    ‫ﭼﺎﻟﻪ ﺿﻌﻒ و ﺗﺮدﻳﺪ اﻧﺪاﺧﺖ!‬

    ‫ﭘﻴﺮوزﯼ اﺣﻤﺪﯼ ﻧﮋاد و ﮔﺮدش ﺑﻪ راﺳﺖ‬


    ‫ﻣﺤﻤﻮد اﺣﻤﺪﯼ ﻧﮋاد ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﺐ ﻣﻘﺎم رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻗﻮﻳﺘﺮﻳﻦ و‬
    ‫ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﻳﻦ رهﺒﺮان اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ )ﺁﻳﺖ اﻟﻪ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ( را ﺷﮑﺴﺖ داد‪ .‬ﺟﻨﺎح‬
    ‫اﻓﺮاﻃﯽ او هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻳﮏ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﺁن‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺠﻠﺲ را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪،‬‬
    ‫ﮔﺮوهﻬﺎﯼ اﺻﻼح ﻃﻠﺐ را از ﻣﻴﺪان ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺮدش ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﺑﻪ‬
    ‫راﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﯼ داﺧﻠﯽ دوﻟﺖ و ﻣﻬﺮﻩ هﺎﯼ اﺻﻠﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
    ‫دادﻩ اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻤﻖ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﯽ هﺎ ﺗﺎ روﺳﺎﯼ ادارات‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎدهﺎ و ﺻﻨﺎﻳﻊ ﮐﺸﻮر هﻢ‬

    ‫‪395‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻣﻴﺮﺳﺪ! در زﻣﻴﻨﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﺗﺎﺛﻴﺮ دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ از ﺁﻧﻬﻢ ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ‬
    ‫هﻴﭻ ﺟﻨﺒﻪ اﯼ از ﺳﺎﻟﻤﺴﺎزﯼ هﺎﯼ دورﻩ ﺧﺎﺗﻤﯽ را ﻣﺤﻔﻮظ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬و هﻴﭻ‬
    ‫ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﯽ دوﻟﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ در ﺧﺎرج را ﺑﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ‬
    ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻨﺎح در هﻤﺎهﻨﮕﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎ اﻓﺮاﻃﻴﻮن ﺣﺰب اﻟﻪ )ﺳﭙﺎﻩ و ارﮔﺎﻧﻬﺎﯼ‬
    ‫اﻣﻨﻴﺘﯽ( ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ؛ و ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻨﺴﺠﻤﺸﺎن ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻠﯽ ﻗﺎﻃﻊ در‬
    ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺁزادﻳﺨﻮاهﯽ اﺻﻼح ﻃﻠﺒﺎن‪ ،‬ﻓﺴﺎد ﻣﺎﻟﯽ ﻣﻴﺎﻧﻪ روان و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‬
    ‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ! ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ و ﻣﻬﺎرت اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ در ﮐﺴﺐ ﻗﺪرت‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ‬
    ‫دو ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻴﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎ و رﻓﺘﺎرﺷﺎن راهﮕﺸﺎﯼ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺑﺤﺮاﻧﯽ‬
    ‫اﻗﺘﺼﺎدﯼ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻴﻨﺶ ﺗﻨﮓ ﻧﻈﺮاﻧﻪ و ﺑﺮﺧﻮرد ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ‬
    ‫اﻳﻨﺎن‪ ،‬ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺸﺎرهﺎﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺷﺪﻩ‪،‬‬
    ‫اﻧﺰواﯼ ﺟﻬﺎﻧﯽ اﻳﺮان و ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ را ﻧﻴﺰ ﺷﺪت دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﺠﺰ دورﻩ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ رﺟﺎﻳﯽ‪ ،‬اﺣﻤﺪﯼ ﻧﮋاد ﺗﻨﻬﺎ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﻳﺮان اﺳﺖ‬
    ‫ﮐﻪ اﻋﺘﻘﺎد اﺻﻮﻟﯽ‪ ،‬اﻳﻤﺎن ﻓﻠﺴﻔﯽ و ﺗﻌﻬﺪ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻪ روﺷﻬﺎ و ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎﯼ اوﻟﻴﻪ‬
    ‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از او‪ ،‬ﻣﻘﺎم رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﻳﺮان ‪ ٢۴‬ﺳﺎل در دﺳﺖ‬
    ‫ﻣﻴﺎﻧﻪ روان و اﺻﻼح ﻃﻠﺒﺎﻧﯽ ﺑﻮد؛ ﮐﻪ از ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﺿﻌﻔﻬﺎﯼ ﻋﻤﻴﻖ ﺑﻴﻨﺶ ﺧﺸﮏ‬
    ‫و ﺑﻴﺮﺣﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺁﮔﺎهﯽ داﺷﺘﻨﺪ و از ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎﯼ ﮐﺎرﺑﺮدﯼ ﺁن در ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻳﻞ‬
    ‫داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ ﺁﻧﮑﻪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ هﻤﻪ روﺣﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ و اﺣﻤﺪﯼ‬
    ‫ﻧﮋاد ﻇﺎهﺮًا از ﻳﮑﯽ از داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎﯼ ﺗﺎزﻩ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﭘﺎﺳﺪاران‪ ،‬دﮐﺘﺮاﯼ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬
    ‫دارد!‬

    ‫ﭘﻴﺮوزﯼ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ ﺟﻨﺎح اﻓﺮاﻃﯽ در ﻣﺠﻠﺲ ﺳﺎل ‪ ،٢٠٠۴‬ﻣﺪﻳﻮن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﮔﺴﺘﺮدﻩ‬


    ‫ﺷﻮراﯼ ﻧﮕﻬﺒﺎن و ﻣﻘﺎم رهﺒﺮﯼ در رد ﺻﻼﺣﻴﺖ ﮐﺎﻧﺪﻳﺪاهﺎﯼ اﺻﻼح ﻃﻠﺐ ﺑﻮد‪.‬‬
    ‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺣﺰب اﻟﻪ و ﻗﻮﻩ ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﺑﺮاﯼ ﺳﺎﻗﻂ و ﻣﺤﺒﻮس ﺳﺎﺧﺘﻦ رهﺒﺮان‬
    ‫ﻓﻌﺎل ﺁن ﺟﻨﺎح )ﻣﺜﻞ ﺣﺠﺎرﻳﺎن و ﮔﻨﺠﯽ( ﻧﻴﺰ ﭘﺮﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدﻳﺪ! ﻣﻀﺎﻓﺎً‪ ،‬ﺗﻌﻄﻴﻞ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪396‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫روزﻧﺎﻣﻪ هﺎ‪ ،‬اﺳﺎرت ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و روﺷﻨﻔﮑﺮان‪ ،‬و ﺑﻴﻘﺪرﺗﯽ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر و‬


    ‫ﻣﺠﻠﺲ در ﺑﺮاﺑﺮ وﻻﻳﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻓﻘﻴﻪ؛ اﻣﻴﺪ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺟﻨﺎح ﺧﺎﺗﻤﯽ را ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻮد و‬
    ‫ﺁﻧﻬﺎ را از ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺠﺪد در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺄﻳﻮس ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺣﺰب اﻟﻪ ﺳﭙﺎﻩ و‬
    ‫ﺑﺴﻴﺞ ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ و ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﯽ وﺳﻴﻊ و اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و‬
    ‫ﻓﺠﺎﻳﻊ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺁراﯼ اﻗﺸﺎر ﻣﺬهﺒﯽ را ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

    ‫در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺳﺎل ‪ ٢٠٠۵‬هﻢ‪ ،‬ﻣﻴﺰان رد ﺻﻼﺣﻴﺖ ﮐﺎﻧﺪﻳﺪاهﺎ ﺑﯽ‬
    ‫ﻧﻈﻴﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﮐﺎﻧﺪﻳﺪاﯼ اﺻﻼح ﻃﻠﺐ را ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ او هﻢ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ‬
    ‫ﻗﺪرت ﺑﻴﺎن و ﺟﺎذﺑﻪ ﻣﺮدﻣﯽ ﺧﺎﺗﻤﯽ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﺎﺑﻴﻦ اﻓﺮاﻃﻴﻮن و ﻣﻴﺎﻧﻪ‬
    ‫روان ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪ و ﮐﺎر ﺑﻪ دور دوم ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬اﺣﻤﺪﯼ ﻧﮋاد ﭼﻬﺮﻩ اﯼ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬
    ‫ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻇﺎهﺮًا ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺑﻮد ﺑﺎ دو ﺳﺎل ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺨﻠﺼﺎﻧﻪ در ﺷﻬﺮدارﯼ‬
    ‫ﺗﻬﺮان‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺁﻳﺖ اﻟﻪ هﺎﺷﻤﯽ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ را هﻤﻪ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ! از اول اﻧﻘﻼب‬
    ‫ﻣﺼﺪر ﮐﺎر ﺑﻮد و ﺑﺮاﯼ هﺸﺖ ﺳﺎل در ﮐﻨﺎر ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ‪ ،‬رهﺒﺮ ﺑﻼﻣﻨﺎزع اﻳﺮان!‬
    ‫اﻣﺎ هﻤﻴﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ هﻢ ﻣﺎﻳﻪ دردﺳﺮ ﺷﺪ‪ .‬روﺷﻨﻔﮑﺮان از او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺨﺼﻴﺘﯽ‬
    ‫ﻣﻮذﯼ و ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ ﻣﻨﺰﺟﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻋﺎﻣﻪ ﻓﻘﻴﺮ هﻢ داﺳﺘﺎن ﺛﺮوت اﻓﺴﺎﻧﻪ اﻳﺶ را‬
    ‫ﺷﻨﻴﺪﻩ و ﺑﺎور داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﺣﻤﺪﯼ ﻧﮋاد ﺑﺠﺎﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺷﻌﺎرهﺎﯼ ﺁﺷﺘﯽ ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ و‬
    ‫ﻣﻴﺎﻧﻪ رواﻧﻪ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻒ اﺻﻠﯽ او ﻳﻌﻨﯽ ﺷﺎﻳﻌﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺒﯽ و‬
    ‫ﻓﺴﺎد ﻣﺎﻟﻴﺶ ﺣﻤﻠﻪ ور ﺷﺪ‪ .‬وﻇﻴﻔﻪ اﻓﺸﺎﮔﺮﻳﻬﺎﯼ ﭘﺮدﻩ درﺁﻧﻨﺪﻩ را ﺗﺸﮑﻴﻼت ﺳﭙﺎﻩ و‬
    ‫ﺑﺴﻴﺞ )ﺑﺼﻮرت ﻧﻴﻤﻪ ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ( اﻧﺠﺎم داد؛ و ﺧﻮد اﺣﻤﺪﯼ ﻧﮋاد ﺑﻪ ﺣﻤﻼت‬
    ‫ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬او ﻣﻨﺰل اﺟﺎرﻩ اﯼ و وﺿﻊ ﺳﺎدﻩ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ‬
    ‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﯽ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺳﺎﺑﻘﻪ رﻓﺘﺎر ﺑﯽ ﭘﻴﺮاﻳﻪ اش در ﺷﻬﺮدارﯼ را ﺗﺒﻠﻴﻎ ﮐﺮد‪ .‬اﻳﻦ‬
    ‫ﺷﻴﻮﻩ ﻣﺆﺛﺮ اﻓﺘﺎد و ﺑﺎ اﺧﺘﻼف ﮐﻤﯽ‪ ،‬ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ را ﺑﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﭘﻴﺮوز ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺑﺎ ﺁن ﺷﮑﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ وﻋﺪﻩ هﺎﯼ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
    ‫هﺴﺘﻪ اﯼ و ﻋﺎدﯼ ﺳﺎزﯼ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻏﺮب ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪ! رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‬

    ‫‪397‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺰودﯼ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﻔﻞ و ﺑﺴﺖ ﺑﺎزرﺳﺎن ﺁژاﻧﺲ اﺗﻤﯽ را ﺷﮑﺴﺖ و ﮐﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت‬
    ‫ﻧﻄﻨﺰ و اراﮎ را ﺑﺎزﮔﺸﺎﻳﯽ ﻧﻤﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻃﺮﺣﻬﺎﯼ ﮔﺴﺘﺮش ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺑﻪ‬
    ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا درﺁورد‪ .‬در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ،٢٠٠۶‬دوﻟﺘﻬﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ )ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ(‬
    ‫ﺑﻪ اﻳﺮان ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺳﺎزﺷﯽ ﺳﺨﺎوﺗﻤﻨﺪاﻧﻪ )ﺑﺴﺘﻪ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﺳﻴﺎﺳﯽ( دادﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬
    ‫ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﻣﻮاﻓﻘﺖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﺤﺮﻳﻢ هﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﮔﺎم ﺑﻪ‬
    ‫ﻼ ﺁن ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد را ﺑﯽ‬
    ‫ﮔﺎم را از ﭘﺎﻳﻴﺰ ﺁﻧﺴﺎل ﺁﻏﺎز ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬دوﻟﺖ اﻳﺮان ﻋﻤ ً‬
    ‫ﭘﺎﺳﺦ ﮔﺬاﺷﺖ و در ﺳﺮاﺷﻴﺒﯽ ﺗﺤﺮﻳﻢ هﺎ اﻓﺘﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺗﻮرم ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻪ ﺣﺪود ‪٣٠‬‬
    ‫درﺻﺪ رﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬و ﻧﺮخ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از اﻗﻼم ﻣﺼﺮﻓﯽ و ﻣﺴﮑﻦ از زﻣﺎن ﺗﺼﺪﯼ‬
    ‫اﺣﻤﺪﯼ ﻧﮋاد‪ ،‬دو ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺸﺎرهﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم را ﻣﺴﺘﺎﺻﻞ‬
    ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬و ﺑﻪ وﻋﺪﻩ هﺎﯼ ﺑﯽ اﺳﺎس دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺨﺺ اﺣﻤﺪﯼ‬
    ‫ﻧﮋاد ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎﯼ ﻏﻴﺮ واﻗﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮐﺮدار ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺮوازاﻧﻪ و ﮔﻔﺘﺎر‬
    ‫ﻧﺴﻨﺠﻴﺪﻩ اش‪ ،‬ﻣﻮرد ﻃﻌﻨﻪ و اﺳﺘﻴﻀﺎح ﻣﺮدم ﮐﻮﭼﻪ و ﺑﺎزار ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪398‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ -٩‬ﺁﻳﻨﺪﻩ اﻳﺮان در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﮑﻢ‬


    ‫اﻳﺮان ﮐﺸﻮرﯼ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار و ﺑﻴﻤﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﺁﻳﻨﺪﻩ را ﺑﺴﻴﺎر دﺷﻮار ﻣﯽ‬
    ‫ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﺗﺤﻮﻻت ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﮐﺸﻮر ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻧﻔﺠﺎرﯼ هﺴﺘﻨﺪ و‬
    ‫ﻣﺨﺮب‪ ،‬ﮐﻪ روﻳﻪ ﻣﺪﻧﯽ اﻳﺮان را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻮﺳﺘﻪ زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺁن‪ ،‬ﭘﺮ از ﻧﺸﻴﺐ و‬
    ‫ﻓﺮاز و زﻟﺰﻟﻪ ﺧﻴﺰ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﻧﻈﺮﯼ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺁﻣﺎرﯼ‬
    ‫ﮐﺸﻮر ﻣﯽ اﻧﺪازﻳﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﭼﺎﻟﺶ هﺎﯼ ﻗﺮن ‪ ٢١‬را ﻣﺮور ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ و در ﺧﺎﺗﻤﻪ‬
    ‫اﺣﺘﻤﺎﻻت ﺁﻳﻨﺪﻩ را ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬

    ‫ﺁﻣﺎر و ارﻗﺎم‬
    ‫ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺼﻮر و ﺗﻮهﻢ اﻳﺮان– ﻣﺮﮐﺰﯼ اﻏﻠﺐ ﻣﺎ‪ ،‬ﮐﺸﻮرﻣﺎن اﻗﻠﻴﻤﯽ ﮐﻮﭼﮏ‬
    ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﻳﮏ درﺻﺪ ﺳﻄﺢ ﺧﺸﮑﻴﻬﺎﯼ زﻣﻴﻦ ﻣﺴﺎﺣﺖ دارد‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﻳﮏ‬
    ‫درﺻﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ در ﺁن ﺳﺎﮐﻦ هﺴﺘﻨﺪ و ﮐﻤﺘﺮ از ﻳﮏ درﺻﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ‬
    ‫ﺟﻬﺎﻧﯽ را اﻳﺠﺎد ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

    ‫از ‪ ۶۵‬ﻣﻴﻠﻴﻮن اﻳﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺣﺪود ‪ ۴۵‬درﺻﺪ زﻳﺮ ﺳﻄﺢ ﻓﻘﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻗﺮﻳﺐ‬
    ‫ﺑﻪ ‪ ٣٠‬درﺻﺪ ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن ﺑﻴﺴﻮاد هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺑﻴﮑﺎرﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ اﺳﺖ و ﺣﺪود‬
    ‫‪ ٢۵‬درﺻﺪ ﮐﻞ ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر و ‪ ۵٠‬درﺻﺪ ﺟﻮاﻧﺎن را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﻳﺮان از ﻳﮑﯽ‬
    ‫از ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﻓﺮار ﻣﻐﺰهﺎ در ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ ١۵٠‬هﺰار‬
    ‫ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﻩ داﻧﺸﮕﺎهﯽ در ﺳﺎل‪ ،‬رﻧﺞ ﻣﻴﺒﺮد‪ .‬ﺳﺮاﻧﻪ زاﻳﻤﺎن ﮐﺸﻮر ﺣﺪود ‪١/۶‬‬
    ‫درﺻﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺣﺘﺴﺎب ‪ ٠/۶‬درﺻﺪ ﻣﺮگ و ﻣﻴﺮ و ‪ ٠/۴‬درﺻﺪ ﻣﻬﺎﺟﺮت‪،‬‬
    ‫رﺷﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ را در ﺣﺪ ‪ ٠/۶‬درﺻﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻧﺼﻒ رﺷﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎن‪،‬‬
    ‫ﮐﻨﺘﺮل ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ .‬اﻣﺎ رﺷﺪ اﻧﻔﺠﺎرﯼ دهﻪ ‪ ١٩٨٠‬هﻤﭽﻨﺎن اﻳﺮان را ﻳﮑﯽ از ﺟﻮاﻧﺘﺮﻳﻦ‬
    ‫ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺟﻬﺎن ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻴﻤﯽ از ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺁن ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ٢۵‬ﺳﺎل ﻋﻤﺮ‬
    ‫دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺼﺎﻳﺐ ﻃﺒﻴﻌﯽ )ﻣﺜﻞ ﺳﻴﻞ و زﻟﺰﻟﻪ( ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ ۵٠٠٠‬ﻧﻔﺮ را در ﺳﺎل‬

    ‫‪399‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺑﻪ هﻼﮐﺖ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪﻧﺪ؛ و در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‪ ،‬ﻣﺼﻴﺒﺖ راﻧﻨﺪﮔﯽ دﻳﻮاﻧﻪ وار ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻗﺎﺗﻞ‬
    ‫‪ ٢۵٠٠٠‬اﻳﺮاﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

    ‫درﺁﻣﺪ ﺳﺮاﻧﻪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ اﻳﺮان )‪ ٨۵٠٠‬دﻻر در ﺳﺎل( ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﻣﻌﺎدل ‪ ٨۵‬درﺻﺪ‬


    ‫ﻣﻴﺰان ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺟﻬﺎﻧﯽ اﺳﺖ؛ ﮐﻪ ﮐﺸﻮر را در ﮐﻨﺎر ﻣﻤﺎﻟﮑﯽ ﻣﺜﻞ ﺗﺮﮐﻴﻪ و ﺑﺮزﻳﻞ‪،‬‬
    ‫در ﺟﻤﻊ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﻮﺳﻂ اﻟﺤﺎل ﺟﻬﺎن ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺳﻮم درﺁﻣﺪ ﺳﺮاﻧﻪ و‬
    ‫‪ ٩٠‬درﺻﺪ درﺁﻣﺪ ارزﯼ ﮐﺸﻮر از ﻧﻔﺖ و ﮔﺎز ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻣﻨﺸﺎء ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻻﺟﺮم‬
    ‫اﻗﺘﺼﺎد را ﺑﺸﺪت واﺑﺴﺘﻪ ﺁن ذﺧﺎﻳﺮ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬اﻳﺮان ﺑﺮاﯼ ﺗﺎﻣﻴﻦ‬
    ‫ﮐﺎﻣﻞ واردات ارزﯼ ﺧﻮد ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺻﺎدراﺗﯽ در ﺣﺪود ‪ ۵٠‬دﻻر ﺑﺮ‬
    ‫ﺑﺸﮑﻪ ﻧﻴﺎز دارد و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ اﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺣﺪود ‪۴۵‬‬
    ‫ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر ذﺧﻴﺮﻩ ارزﯼ ﺧﺎﻟﺺ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﮐﻨﺪ‪ .‬ذﺧﺎﻳﺮ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم اﻳﺮان ﺑﺎ ﺳﻄﺢ‬
    ‫ﻣﺼﺮف و ﺻﺎدرات ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺣﺪود ‪ ٩٠‬ﺳﺎل دﻳﮕﺮ ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﺧﻮاهﺪ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
    ‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺧﺸﮏ و ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ ١٠‬درﺻﺪ زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﮐﺸﻮر ﻗﺎﺑﻞ زراﻋﺖ هﺴﺘﻨﺪ‬
    ‫و ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزﯼ ﺑﺎ وﺟﻮد اﺷﺘﻐﺎل ‪ ٣٠‬درﺻﺪ از ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ ١١‬درﺻﺪ‬
    ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮاﻧﻪ را ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻻﺟﺮم‪ ،‬اﻳﺮان ﺣﺪود ﻳﮏ ﺳﻮم ﻣﺤﺼﻮﻻت‬
    ‫ﻏﺬاﻳﯽ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺧﻮد را وارد ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬

    ‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﻳﮏ دوﺟﻴﻦ رﻳﺸﻪ ﻗﻮﻣﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺎ ﻓﺎرﺳﯽ‬
    ‫زﺑﺎﻧﺎن )‪۶٠‬درﺻﺪ( و ﺳﭙﺲ ﺗﺮﮎ زﺑﺎﻧﺎن )‪٢۵‬درﺻﺪ( اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﺷﻤﺎرﺗﺮﻳﻦ‬
    ‫اﻗﻠﻴﺘﻬﺎﯼ ﻗﻮﻣﯽ را ﮐﺮدان‪ ،‬اﻋﺮاب و ﺑﻠﻮﭼﻬﺎ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ ٨٨ .‬درﺻﺪ ﻣﺮدم‬
    ‫اﻳﺮان ﺷﻴﻌﻪ‪ ١٠ ،‬درﺻﺪ ﺳﻨﯽ و ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺴﻴﺤﯽ‪ ،‬ﻳﻬﻮدﯼ و ﺑﻬﺎﻳﯽ اﻧﺪ‪ .‬هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن‬
    ‫اﻳﺮان از اﻗﻮام و ﻣﺬاهﺐ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﺳﻨﯽ ﻣﺬهﺐ و از ﻧﻈﺮ‬
    ‫ﻧﮋادﯼ ﻋﺮب‪ ،‬ﺗﺮﮎ‪ ،‬ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺸﺘﻮن و ﺑﻠﻮچ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

    ‫ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ اﻳﺮان ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار و ﮐﻢ ﻋﻤﺮﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ رژﻳﻢ هﺎﯼ ﻣﺘﮑﺎﻣﻞ‬
    ‫و ﭘﺎﻳﺪارﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ‪ ٣٠٠‬ﺳﺎل ﻋﻤﺮ ﺑﯽ وﻗﻔﻪ دارﻧﺪ‪،‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪400‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ اﻳﺮان در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﭼﻬﺎر ﺑﺎر ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬در هﻤﺎن ﻗﺮن‪ ،‬ﮐﺸﻮر‬
    ‫اﻳﺮان دو ﺑﺎر ﻣﻮرد اﺷﻐﺎل ﮐﺎﻣﻞ ﻗﻮاﯼ ﺧﺎرﺟﯽ و ﻳﮏ ﺑﺎر ﻣﻮرد ﺗﻬﺎﺟﻢ و اﺷﻐﺎل‬
    ‫ﺟﺰﻳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬اﻳﺮان ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ‪ ٢۵‬ﺳﺎل از ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ را در‬
    ‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻬﺎﯼ دﺷﻮار ﺟﻨﮕﯽ ﻳﺎ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﮔﺬراﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ هﻼﮐﺖ و ﻣﻌﻠﻮﻟﻴﺖ‬
    ‫ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ اﻧﺴﺎن ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‪ ،‬در هﻤﺎن دورﻩ ﺻﺪﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬اﻳﺮان ﮐﻤﺘﺮ از ‪٢٠‬‬
    ‫ﺳﺎل را در ﺷﺮاﻳﻂ ﺁزاد و دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺑﺴﺮ ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺸﻮرهﺎﯼ هﻤﺴﺎﻳﻪ ﻧﻴﺰ‬
    ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯼ ﻧﺎ ﺁرام و ﺑﯽ ﺛﺒﺎت را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ؛ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﻳﺸﺎن‬
    ‫ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ٢٠‬ﺳﺎل ﻋﻤﺮ دارﻧﺪ و هﻤﮕﯽ در ‪ ٢۵‬ﺳﺎل اﺧﻴﺮ درﮔﻴﺮ ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪،‬‬
    ‫ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ ﻳﺎ اﻧﻘﻼب ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻘﻴﺎس ﺟﻨﮓ و ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻓﻼت اﻳﺮان از‬
    ‫ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﺠﺰ ﺁﻓﺮﻳﻘﺎﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ‪ ،‬ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﺘﺮ اﺳﺖ!‬

    ‫ﭼﺎﻟﺶ هﺎ و ﻣﺨﺎﻃﺮات‬
    ‫اﻳﺮان ﻣﺎﻧﻨﺪ هﺮ ﮐﺸﻮر دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺎ دﺳﺘﻪ اﯼ از ﭼﺎﻟﺶ هﺎﯼ ﻋﻤﻮﻣﯽ و اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ‬
    ‫روﺑﺮوﺳﺖ‪ .‬ﻧﻴﻤﯽ از اﻳﻦ ﻣﺸﮑﻼت ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﮕﻴﺮ هﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻳﺮاﻧﯽ در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺖ‬
    ‫و ﻳﮑﻢ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﻴﻤﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺨﺘﺺ ﺷﮑﻞ ﻧﺎهﻨﺠﺎر رژﻳﻢ ﺟﻤﻬﻮرﯼ‬
    ‫اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻋﻈﻢ ﭼﺎﻟﺶ هﺎ رﻳﺸﻪ هﺎﯼ دروﻧﯽ و ﺑﻨﻴﺎﻧﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
    ‫ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﻴﺰ ﻋﺎﻣﻞ و ﻣﻨﺸﺎء دﺳﺘﻪ اﯼ ﻣﻬﻢ از ﻣﺨﺎﻃﺮات ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻧﺪ‪.‬‬

    ‫در زﻣﻴﻨﻪ ﺟﻤﻌﻴﺘﯽ‪ ،‬رﺷﺪ ﻧﻔﻮس اﻳﺮان ﮐﻨﺘﺮل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﺑﺎ وﺟﻮد ﺻﺤﺒﺘﻬﺎﯼ‬
    ‫ﺳﻔﻴﻬﺎﻧﻪ دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﺨﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎدﯼ و ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‪ ،‬ﺗﮑﺮار رﺷﺪ‬
    ‫اﻧﻔﺠﺎرﯼ دهﻪ ‪ ١٩٨٠‬را ﺑﻌﻴﺪ ﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻧﻌﮑﺎس اﻧﻔﺠﺎر ﺁن دهﻪ‪ ،‬در ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ‬
    ‫دهﻪ ‪ ٢٠١٠‬ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺮخ زاد و وﻟﺪ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ؛ ﭼﻮن ﺑﻬﺮﺣﺎل ﺟﻮاﻧﺎن ‪٢٠‬‬
    ‫ﺗﺎ ‪ ٣٠‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ازدواج و ﻓﺮزﻧﺪﺁورﯼ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺟﻤﻌﻴﺘﯽ‬
    ‫اﺷﺘﻐﺎل ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﮕﻴﺮ اﻏﻠﺐ دول ﺟﻬﺎن ﺳﻮم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻗﺘﺼﺎد اﻳﺮان‬
    ‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ از ﻋﻬﺪﻩ اﺷﺘﻐﺎل زاﻳﯽ ﺑﺮاﯼ ﻧﻴﻤﯽ از ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﺮﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‬

    ‫‪401‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﮐﺜﻴﺮﯼ از اﻳﺸﺎن هﻢ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺟﻮاﻧﯽ و ﻧﻴﺮوﯼ ﻓﮑﺮﯼ و ﺟﺴﻤﯽ ﺧﻮد را‬
    ‫ﻣﺼﺮوف ﮐﺴﺐ ﻣﺪارﮎ داﻧﺸﮕﺎهﯽ ﻳﺎ درﺟﺎت دﻳﻨﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺸﺎﻏﻞ‬
    ‫ﺳﻨﺘﯽ و ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻴﮑﺎرﯼ و ﺳﺮﺧﻮردﮔﯽ ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد‬
    ‫ﺑﻪ ﺟﺮاﻳﻢ‪ ،‬ﻓﺤﺸﺎ‪ ،‬اﻋﺘﻴﺎد ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر و ﻻﺟﺮم اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪،‬‬
    ‫ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

    ‫در ﺑُﻌﺪ اﻗﺘﺼﺎدﯼ‪ ،‬ﻓﻘﺮ و ﺑﻴﺴﻮادﯼ هﻤﭽﻨﺎن ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﮕﻴﺮ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‪ .‬اﺧﺘﻼف‬
    ‫ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺗﻌﺪاد وﻟﮕﺮدان‪ ،‬دزدان و ﮔﺪاﻳﺎن در ﺣﺎل اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﻴﻤﺖ‬
    ‫ﻼ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ دﻧﻴﺎﯼ ﻏﺮب رﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬در‬
    ‫ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﻣﺼﺮﻓﯽ و ﻣﺴﮑﻦ در ﺗﻬﺮان ﻋﻤ ً‬
    ‫ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻗﺪرت ﺧﺮﻳﺪ ﻋﺎﻣﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﭘﻨﺠﻢ ﺁﻧﺴﺖ‪ .‬ﮐﻤﺒﻮد زﻣﻴﻦ زراﻋﯽ و ﻧﺎﭼﻴﺰﯼ‬
    ‫ذﺧﺎﻳﺮ ﺁب ﻣﻮﺟﺒﺎت ﻓﻘﺮ روﺳﺘﺎﻳﯽ را ﻓﺮاهﻢ ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﮐﻤﺒﻮد ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬارﯼ‬
    ‫ﺻﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬ﻓﺮار ﭘﻮﻟﻬﺎ و ﻣﻐﺰهﺎ‪ ،‬و ﺳﻮء ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﺑﺎزدﻩ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ‬
    ‫ﻼ‬
    ‫ﻣﻨﺠﺮ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﺗﺸﺪﻳﺪ روز اﻓﺰون رﻗﺎﺑﺘﻬﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﻬﺎﻧﯽ )ﻣﺜ ً‬
    ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻓﺰاﻳﻨﺪﻩ در ﺁﺳﻴﺎﯼ ﺷﺮﻗﯽ( اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻄﺢ اﺷﺘﻐﺎل ﻣﻔﻴﺪ و ﮐﻨﺘﺮل ﺳﻄﺢ ﻓﻘﺮ‬
    ‫را ﻣﺸﮑﻠﺘﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺟﻠﺐ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬارﯼ ﺧﺎرﺟﯽ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﻌﻠﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﺎﻣﺤﺘﻤﻞ‬
    ‫اﺳﺖ و روﻧﺪ ﺗﺤﺮﻳﻢ هﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﻣﺎﻟﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻓﻘﺮ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺗﻮرم ﻗﻴﻤﺘﻬﺎ ﻣﯽ‬
    ‫اﻓﺰاﻳﺪ‪.‬‬

    ‫از ﺟﻬﺖ ﻓﺮهﻨﮕﯽ‪ ،‬اﻳﺮان از ﺁﻏﺎز ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ دﭼﺎر ﻣﻌﻀﻞ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ‬
    ‫ﻧﺎﺷﯽ از اﺧﺘﻼط ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺷﺮﻗﯽ و ﻏﺮﺑﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺪ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺁن اﺧﺘﻼط‪،‬‬
    ‫ﮔﺴﻠﯽ ﻋﻈﻴﻢ در روﺣﻴﻪ ﻓﺮدﯼ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺣﺘﯽ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ اﻳﺮان ﺑﻮﺟﻮد ﺁوردﻩ و‬
    ‫ﻼ دو ﺷﺨﺼﻴﺘﯽ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻼش ﻋﻨﺼﺮ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ و ﻣﺎدﻳﮕﺮاﯼ ﻏﺮﺑﯽ‬
    ‫ﺁﻧﺮا ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ اﮐﺜﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻳﺮان را در ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ‪ ١٩٠۶‬ﺗﺎ ‪ ١٩٧٩‬ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اروﭘﺎﻳﯽ‬
    ‫ﻣﺒﺪل ﺳﺎزد؛ و اﻗﺘﺪار ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ و ﺁرﻣﺎﻧﯽ ﻋﻨﺼﺮ ﺷﺮﻗﯽ هﻢ از ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن ﮐﺸﻮر ﺑﻪ‬
    ‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﻨﺘﯽ و اﺳﻼﻣﯽ ﻋﺎﺟﺰ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺗﻼﺷﻬﺎﻳﯽ در ﺟﻬﺖ اﻣﺘﺰاج و‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪402‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫هﻤﺰﻳﺴﺘﯽ اﻳﻨﺪو ﻓﺮهﻨﮓ و ﺷﺨﺼﻴﺖ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﻋﺰم‬
    ‫ﻏﺎﻟﺐ در ﺟﻬﺖ ﺣﺬف ﻳﮑﯽ ﺗﻮﺳﻂ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ اﺧﻴﺮ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺗﻀﺎد‬
    ‫و ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﻣﻴﺎن ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺷﺮﻋﯽ و ﻋﺮف ﻏﺮﺑﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻠﻘﻴﻦ و ﺗﮑﺮار‬
    ‫در ﻣﺪارس ﮐﺎهﺶ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺣﺪ ﺧﻨﺪﻩ )ﻳﺎ ﮔﺮﻳﻪ( ﺁورﯼ رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﺮان‬
    ‫در ﻋﻨﻮان و ﻇﺎهﺮ ﮐﺸﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺁن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺮب ﺧﻤﺮ و زﻧﺎ‬
    ‫ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺘﯽ روزﻩ ﺧﻮارﯼ و ﺗﺮﮎ ﻧﻤﺎز هﻢ ﻣﺠﺎزات ﺷﻼق‪ ،‬زﻧﺪان و ﺣﺘﯽ اﻋﺪام‬
    ‫دارد‪ .‬اﻣﺎ در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﻣﺼﺮف ﻣﺸﺮوب اﻟﮑﻠﯽ و رواﺑﻂ ﺑﯽ ﺑﻨﺪ و ﺑﺎر ﺟﻨﺴﯽ‬
    ‫در ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ! ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮ اﻳﺮاﻧﯽ در‬
    ‫ﻻ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﯽ ﻳﺎ ﻣﺼﺮﯼ ﻣﻮرد ﺳﻮال و ﻣﻮاﺧﺬﻩ ﻗﺮار‬
    ‫ﺧﺎرج ﻣﻌﻤﻮ ً‬
    ‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ؛ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑﺎ وﺟﻮد ﺁﻣﺪن از "ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ" ﺣﺘﯽ ﻣﻘﻴﺪ ﺑﻪ ﺁداب‬
    ‫اوﻟﻴﻪ ﻧﻤﺎز و روزﻩ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ؟ ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ دو ﻓﺮهﻨﮕﯽ و ﺳﺮﮐﻮب ﻗﻬﺮﺁﻣﻴﺰ‬
    ‫ﺁن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺳﺮﺧﻮردﮔﯽ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم و ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﺗﻨﺪ و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺎر‬
    ‫ﺟﻮاﻧﺎن ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

    ‫از ﻟﺤﺎظ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ‪ ،‬ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺳﺮﮐﻮب ﺁزادﻳﻬﺎﯼ‬


    ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در اﻳﺮان ﺑﺼﻮرﺗﯽ ﻣﺴﺘﺒﺪاﻧﻪ اداﻣﻪ دارد‪ .‬اﻳﻦ روش ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ‬
    ‫در ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ ﮐﺎرﺳﺎز ﺑﻮد‪ ،‬در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ و ﺑﺎ رﺷﺪ داﻧﺶ‪ ،‬ﺛﺮوت و ﺟﻤﻌﻴﺖ‬
    ‫ﺷﻬﺮﯼ‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﻣﻮرد هﺠﻮم و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ؛ ﮐﻪ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺟﻤﻠﮕﯽ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ‬
    ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﺮ ﺑﺎر‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﺟﺪﻳﺪﯼ از ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ اﺳﺘﺒﺪادﯼ ﺑﻌﺪ از دورﻩ اﯼ ﮐﻮﺗﺎﻩ از‬
    ‫ﺁزادﯼ و رﻗﺎﺑﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪ و ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم را از داﺷﺘﻦ ﺣﻖ راﯼ‪،‬‬
    ‫ﺁزادﯼ ﻋﻘﻴﺪﻩ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺤﺮوم ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻓﺸﺎر اﻳﻦ ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ ﺑﺴﺘﻪ هﻢ ﺑﻪ‬
    ‫ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ رﻓﺘﺎر ﺿﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺮدم‪ ،‬از ﻗﺒﻴﻞ ﻓﺴﺎد ﻣﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺟﺮاﻳﻢ ﺧﺮد و‬
    ‫ﮐﻼن و ﺑﯽ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺗﺨﺮﻳﺒﯽ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

    ‫‪403‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در زﻣﻴﻨﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﺗﻀﺎد و ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ و ﮐﺸﻮرهﺎﯼ‬
    ‫هﻤﺴﺎﻳﻪ‪ ،‬اﻳﺮان را در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر در ﻣﻌﺮض ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز ﻟﺸﮑﺮهﺎﯼ‬
    ‫ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻗﺮار داد‪ .‬اﻳﻦ ﺧﻄﺮ هﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ؛ ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻪ هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن اﻳﺮان‬
    ‫ﺑﯽ ﺛﺒﺎت هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬دوﻟﺘﻬﺎﯼ ﻣﻘﺘﺪر ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻪ ذﺧﺎﻳﺮ ﻧﻔﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و‬
    ‫درﺁﻣﺪ ﻧﻔﺖ ﻣﻮﺟﺐ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﯽ ﻧﻈﻴﺮ ﺳﻼح و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻧﻈﺎﻣﯽ در ﺧﻠﻴﺞ‬
    ‫ﻓﺎرس ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد اﺷﻐﺎل دو ﮐﺸﻮر هﻤﺴﺎﻳﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﺗﺤﺎدﯼ‬
    ‫ﻏﺮﺑﯽ ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮرد دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺧﺎرﺟﯽ هﻤﭽﻨﺎن ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ‬
    ‫واﻧﺤﺼﺎرﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺴﺘﺮش اﻳﻦ ﺗﻀﺎد و ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺠﺪدًا ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ‬
    ‫روﻳﺎروﻳﯽ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻳﺮان ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﮔﺮدد و ﺣﺘﯽ ﻓﺠﺎﻳﻊ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‬
    ‫را ﺗﮑﺮار ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

    ‫ﭼﺎﻟﺸﻬﺎﯼ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﯽ‪ ،‬ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﮑﻢ را از ﺗﻤﺎم ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﺒﻠﯽ ﺗﻤﺪن ﻣﺘﻔﺎوت‬
    ‫ﺧﻮاهﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﺗﻤﺎم اﻏﻠﺐ ذﺧﺎﻳﺮ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻣﻮاد ﺧﺎم ﺻﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﺘﺎﺑﻨﺪﻩ‬
    ‫ﺁﻟﻮدﮔﻴﻬﺎﯼ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﯽ و ﻣﻴﮑﺮوﺑﯽ‪ ،‬و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ و ﺳﺮﻳﻊ ﺁب و‬
    ‫هﻮا‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ زﻧﺪﮔﯽ اﻏﻠﺐ ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﮐﺮﻩ ﺧﺎﮎ را دﺷﻮارﺗﺮ ﺧﻮاهﺪ ﻧﻤﻮد و ﻻﺟﺮم؛‬
    ‫ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺸﺪﻳﺪ رﻗﺎﺑﺘﻬﺎ و اﻳﺠﺎد ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﺟﺪﻳﺪ ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد اﻳﺮان‪،‬‬
    ‫ﻋﻄﺶ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‪ ،‬ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻧﺮژﯼ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﺮاﯼ ﻣﺼﺮف‬
    ‫داﺧﻠﯽ و روﻳﺎروﻳﯽ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎ و ﮐﻤﺒﻮد ﺁب‪ ،‬ﻣﺨﺎﻃﺮات اﺻﻠﯽ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ‬
    ‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

    ‫اﺣﺘﻤﺎﻻت ﺁﻳﻨﺪﻩ‬
    ‫ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻳﺮان در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﮑﻢ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻋﺪم ﺛﺒﺎت ﺳﻴﺎﺳﯽ و‬
    ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر دﺷﻮاراﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﻳﺎد‪ ،‬اﻳﺮان ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﯼ ﻣﺮﻓﻪ و‬
    ‫دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﻣﺜﻞ ﺳﻮﻳﺲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ ،‬و اﻣﻴﺪوار هﻢ هﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺎل و روز‬
    ‫اﻗﻠﻴﻤﯽ ﻣﺼﻴﺒﺖ زدﻩ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻨﮕﻮ ﻧﻴﺰ دﭼﺎر ﻧﺸﻮد‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﺁن دو ﮐﺮاﻧﻪ ﻣﺘﻀﺎد‪،‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪404‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ و ﻣﺪل ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻋﻤﻠﯽ‪،‬‬
    ‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺨﯽ و ﻣﺜﺎﻟﻬﺎﯼ هﻤﺴﺎن و هﻤﺴﺎﻳﻪ اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬

    ‫اﺳﺘﻤﺮار ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﻳﮑﯽ از اﺣﺘﻤﺎﻻت ﺁﻳﻨﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺬهﺐ ﺗﺸﻴﻊ )ﭘﺲ از‬
    ‫زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ( ﺑﺎرزﺗﺮﻳﻦ وﺟﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻣﺮدم اﻳﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﺷﮑﻞ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ‬
    ‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﻧﻴﺰ از ﻟﺤﺎظ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﻳﺪار ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻪ دﻟﻴﻠﯽ ﺑﺮاﯼ ﻋﺪم‬
    ‫اﻧﻄﺒﺎق ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﺮان وﺟﻮد دارد؟ اول ﺁﻧﮑﻪ‪ ،‬از ﺟﻤﻬﻮرﻳﺖ‬
    ‫ﺗﻨﻬﺎ اﺳﻢ و ﻇﺎهﺮ ﺁن ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬رژﻳﻢ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﻳﮏ اﺳﺘﺒﺪاد ﺑﺴﺘﻪ‬
    ‫ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﮑﻞ اﺳﺘﺒﺪادﯼ ﺣﮑﻮﻣﺖ هﻢ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
    ‫ﺁﻧﺎن را ﺧﺎدم ﺳﻴﺎدت و ﺳﻠﻄﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﻻﺟﺮم ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﺎن‬
    ‫ﻣﺴﺘﺒﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﭘﻴﺸﺘﺮ از ﻧﻴﺎزهﺎﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ و واﻗﻌﻴﺎت زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دور ﻣﯽ‬
    ‫ﺷﻮﻧﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺨﺪوﻣﻴﻦ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎن‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﮐﻮب و ﺁزار ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ .‬دوم‬
    ‫اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬اﺳﻼم و ﺧﺮاﻓﺎت هﺰار ﺳﺎﻟﻪ ﺗﺸﻴﻊ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﻣﻬﻴﻴﺞ ﺑﺮاﯼ اﻧﻘﻼب و‬
    ‫ﺷﻮرش ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ هﺪاﻳﺖ و راﻩ ﮔﺸﺎﻳﯽ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﻬﺎن ﻣﺪرن را‬
    ‫ﻧﺪارد! دﺳﺘﻮرات ﺧﺸﮏ ﻣﺬهﺒﯽ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم را از ﺷﺮﮐﺖ ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ و ﺧﻼﻗﺎﻧﻪ در‬
    ‫اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺎز ﻣﻴﺪارد‪ ،‬و ﺧﺮاﻓﺎت ﺷﻴﻌﯽ ذهﻦ ﺟﻮاﻧﺎن را ﻣﻀﻄﺮب و ﺑﻴﻤﺎر‬
    ‫ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬اﻧﺤﺼﺎر ﻃﻠﺒﯽ و ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺳﺘﻴﺰﯼ دﻳﻦ اﺳﻼم ﻧﻴﺰ ﮐﺸﻮر را روﻳﺎروﯼ‬
    ‫ﺟﻬﺎن ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﺣﺘﯽ هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن دﻳﮕﺮ ﻣﺬهﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
    ‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺛﺮوت ﺑﺎد ﺁوردﻩ ﻧﻔﺖ و ﮔﺎز ﻧﺒﻮد؛ وﻻﻳﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻓﻘﻴﻪ‪ ،‬اﻳﺮان را ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺮﯼ‬
    ‫ﻣﺸﺎﺑﻪ و ذﻟﺘﯽ ﻣﻌﺎدل ﮐﺸﻮر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﭘﻮل ﺑﯽ زﺣﻤﺖ ﻧﻔﺖ اﺳﺖ‬
    ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻳﺮان اﺟﺎزﻩ دادﻩ ﺗﺎ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﮕﯽ‪ ،‬ﺑﻴﻔﮑﺮﯼ و ﺑﯽ ﭘﺮواﻳﯽ‬
    ‫ﺑﻪ اﻋﻤﺎل و رﻓﺘﺎرﯼ دﺳﺖ زﻧﺪ ﮐﻪ هﺮ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ و هﺮ ﮐﺸﻮر دﻳﮕﺮﯼ را ﺗﺎ ﺑﺤﺎل‬
    ‫ﺻﺪ ﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﺳﻴﺎﻩ ﻧﺸﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

    ‫‪405‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺳﻘﻮط ﺷﻮروﯼ ﻧﻴﺰ ﻳﮑﯽ از اﺣﺘﻤﺎﻻت ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﻤﻬﻮرﯼ‬
    ‫ﺷﻮروﯼ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻓﻌﻠﯽ اﻳﺮان‪ ،‬در واﻗﻊ ﻳﮏ اﺳﺘﺒﺪاد ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺸﻮر‬
    ‫را ﺑﺎ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت دروﻏﻴﻦ و ﺑﺎ زور ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ ﻣﻬﺎر ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
    ‫هﻤﺴﺎﻳﮕﯽ ﺑﺎ اﻳﺮان و اﺷﺘﺮاﮎ در ﻣﺮزهﺎﯼ ﺷﻤﺎﻟﯽ و ﺑﺨﺼﻮص اﺳﺘﺎن ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن؛‬
    ‫اﻓﮑﺎر ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ و روش رادﻳﮑﺎل دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ‪ ،‬از هﻤﺎن اﺑﺘﺪاﯼ ﻗﺮن‬
    ‫ﺑﻴﺴﺘﻢ وارد اﻳﺮان ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻃﻮل اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻪ )ﺗﻮﺳﻂ اﻣﺜﺎل‬
    ‫ﺣﻴﺪرﻋﻤﻮاوﻏﻠﯽ( ﺳﻠﻄﻨﺖ رﺿﺎ ﺷﺎﻩ )ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮوﻩ اراﻧﯽ(‪ ،‬ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﯽ‬
    ‫)ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ( و دوران ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺷﺎﻩ )ﺑﮑﻤﮏ ﭼﺮﻳﮑﻬﺎﯼ ﻓﺪاﻳﯽ و ﻣﺠﺎهﺪ(‬
    ‫ﻣﺮام ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﺷﮑﻞ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ رادﻳﮑﺎل ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻓﮑﺎر و رﻓﺘﺎر ﺁن‬
    ‫ﻣﺴﻠﮏ ﺳﻴﺎدت ﻃﻠﺐ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺑﺮﭘﺎﻳﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯼ ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻃﺒﻘﻪ‬
    ‫ﻣﺴﺘﻀﻌﻒ و ﻣﻨﺎزﻋﻪ اﯼ ﺑﯽ اﻣﺎن ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﺑﻮد؛ در اﻳﺮان ﺑﻌﺪ از‬
    ‫اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺑﺸﺪت ﮔﺮوﻩ ﺣﺎﮐﻢ اﺳﻼﻣﯽ را هﻢ ﻣﺘﺎﺛﺮ و ﻣﺘﺤﻮل ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ‬
    ‫دوﻟﺖ ﺧﻤﻴﻨﯽ )ﻣﻬﻨﺪس ﺑﺎزرﮔﺎن( ﻟﻴﺒﺮال و ﺁزادﻳﺨﻮاﻩ ﺑﻮد؛ وﻟﯽ ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺗﻮﺳﻂ‬
    ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻨﺪرو‪ ،‬ﻏﺮب ﺳﺘﻴﺰ و زور ﭘﺮﺳﺖ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﻤﺨﻮاﻧﯽ ﻋﻤﻠﯽ‬
    ‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﯼ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎور در ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ از ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺗﺎ‬
    ‫ﻟﺤﻈﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ و اﻋﺪام ﺳﺮاﻧﺶ‪ ،‬ﻣﻨﻌﮑﺲ اﺳﺖ‪.‬‬

    ‫ﺑﺮﺧﻼف اﺳﻢ و ﻇﺎهﺮش‪ ،‬از ﻟﺤﺎظ ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﻋﻤﻠﮑﺮد‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻔﺎوت‬
    ‫ﺑﻨﻴﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺷﻮروﯼ ﻧﺪارد؛ ﺟﺰ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﻳﺪوﻟﻮژﻳﮏ ﺑﺮاﯼ ﺗﺜﺒﻴﺖ‬
    ‫اﺳﺘﺒﺪاد ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ از ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﺗﺸﻴﻊ ﻣﺒﺪل ﮔﺮدﻳﺪﻩ‪ .‬هﺮ دو رژﻳﻢ ﺁﻏﺎز اﻧﻘﻼﺑﯽ‬
    ‫ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ و ﺧﻮﻧﻴﻨﯽ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ هﻤﺎن ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ دهﺸﺘﻨﺎﮎ و هﻤﺎن اﻋﺪام‬
    ‫هﺎﯼ دﺳﺘﺠﻤﻌﯽ‪ .‬هﺮ دو ﻃﯽ ﺟﻨﮕﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻋﻠﻴﻪ دﺷﻤﻨﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺁﺑﺪﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻋﻠﻢ‬
    ‫و ﮐﺘﻞ ﺷﻬﺪا را ﺑﻬﺎﻧﻪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ و اﺳﺘﻴﻼﯼ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬هﻤﺎن ﺳﺮﮐﻮب ﮐﺎﻣﻞ‬
    ‫اﻓﮑﺎر و ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺨﺎﻟﻒ‪ ،‬هﻤﺎن ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﻨﻴﺘﯽ ﻣﺨﻮف و ﻧﺎﭘﻴﺪا‪ ،‬هﻤﺎن دﺧﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻞ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪406‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ )روﺣﺎﻧﯽ ﻳﺎ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ( در ﺗﻤﺎم ﺷﺌﻮن زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪،‬‬


    ‫هﻤﺎن ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ وﻟﯽ ﺳﺮﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻣﺮدم و هﻤﺎن ﺿﺪﻳﺖ ﺁﺷﺘﯽ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎ‬
    ‫ﺟﻬﺎن ﻏﺮب‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ هﺮ دو ﻣﺜﺎل ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎﺳﺖ!‬

    ‫ﺟﺎﻟﺐ ﺁﻧﮑﻪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺟﺎذﺑﻪ ﺷﻮروﯼ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﺒﺸﻬﺎﯼ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﺟﻬﺎن‬
    ‫ﺳﻮم‪ ،‬اﻳﺮان هﻢ از دور دل ﺳﺎدﻩ ﺑﺎوران ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﻼﻣﯽ را ﻣﻴﺮﺑﺎﻳﺪ؛ و‬
    ‫روﺷﻨﻔﮑﺮان ﻣﺬهﺒﯽ ﺁﻧﺮا در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ اﻧﺰﺟﺎر ﻣﺮدم اﻳﺮان از ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ‪،‬‬
    ‫ﻣﺘﺤﻴﺮ ﻣﻴﺴﺎزد! ﺣﺘﯽ در اﺑﻌﺎد ﻓﺮهﻨﮕﯽ و ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ هﻢ ﺗﺸﺎﺑﻪ اﻳﻦ دو ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺗﺎرﻳﺨﯽ‬
    ‫ﻓﺰاﻳﻨﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺷﻮروﯼ‪ ،‬ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻣﺬهﺐ رﺳﻤﯽ ﺑﻮد و ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﻨﯽ اﻟﻬﯽ از‬
    ‫ﮔﻬﻮارﻩ ﺗﺎ ﮔﻮر ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺪاﻳﺶ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﻳﺎ ﻧﺎم داﺷﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮاﻧﺶ ﻣﺎرﮐﺲ و‬
    ‫ﻟﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺻﺤﺮاﯼ ﮐﺮﺑﻼﻳﺶ در ﻧﺒﺮد اﺳﺘﺎﻟﻴﻨﮕﺮاد‪ .‬ﺣﺘﯽ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺷﻮروﯼ‬
    ‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻣﺬاهﺐ ﺧﺮاﻓﯽ ﻗﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺨﻮد ﻇﺎهﺮﯼ "ﻋﻠﻤﯽ" و اﺛﺒﺎﺗﯽ ﻣﻴﺪاد؛ اﻣﺎ در واﻗﻊ‬
    ‫اﺳﺘﺒﺪادﯼ ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﺮوهﯽ ﮐﻮﭼﮏ و ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺐ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ‬
    ‫اﻧﻌﻄﺎف و ﺑﺎ زور ﺳﺮﮐﻮب‪ ،‬ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯼ ﻋﻤﻮﻣًﺎ ﻧﺎراﺿﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
    ‫هﻤﺎن دﻻﻳﻠﯽ ﮐﻪ ﺷﻮروﯼ ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻤﺮار ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ هﻢ ﻧﺎ ﻣﺤﺘﻤﻞ‬
    ‫ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻳﺮان را ﻧﻴﺰ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

    ‫اﻟﺒﺘﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺤﻮﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻴﻦ را ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﭼﻴﻦ‬
    ‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﻣﺎﺋﻮ ﺗﻮاﻧﺴﺖ "اﻧﻘﻼب ﻓﺮهﻨﮕﯽ" وﻳﺮا ﺳﺎﻗﻂ ﺳﺎزد؛ ﺑﺎﻧﺪ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎر‬
    ‫ﻧﺰدﻳﮑﺎن ﻣﺎﺋﻮ )ﮔﺮوﻩ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮﯼ( را ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ و اﻋﺪام ﻧﻤﺎﻳﺪ؛ و از ﻃﺮﻳﻖ‬
    ‫اﺻﻼﺣﺎت ﺗﺪرﻳﺠﯽ داﺧﻠﯽ و ﺳﺎﻟﻤﺴﺎزﯼ رواﺑﻂ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺎ دﻧﻴﺎﯼ ﻏﺮب‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻴﺎت‬
    ‫و ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺧﻮد اداﻣﻪ دهﺪ‪ .‬اﺳﺎس اﺻﻼﺣﺎت داﺧﻠﯽ ﭼﻴﻦ را ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﺎﺧﺘﻦ دﺧﺎﻟﺖ‬
    ‫ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ در زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻣﺮدم ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺤﻮل‬
    ‫از ﺑﺎﻻ ﮐﻨﺘﺮل ﺷﺪﻩ ﭼﻴﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺪود دﻩ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ‬
    ‫ﺳﻘﻮط و ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺷﻮروﯼ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺣﻴﺎﺗﯽ ﺁزادﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و‬

    ‫‪407‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫اﻧﺘﺨﺎب دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ هﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺤﻮﻻت ﭼﻴﻦ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﻋﻘﺐ‬
    ‫ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ﻗﺮون و اﻋﺼﺎر را ﭘﺎﻳﺎن دهﺪ و ﺁن ﮐﺸﻮر ﻓﻘﻴﺮ و ﭘﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ را ﺑﻪ‬
    ‫ﺧﺮوج ﺗﺪرﻳﺠﯽ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﻬﺎن ﺳﻮم ﻧﺰدﻳﮏ ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت ﮔﺬار‬
    ‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯼ ﻣﺮﻓﻪ و ﺑﺎ اﻗﺘﺼﺎد ﺁزاد‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﺗﺤﻮل ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ از‬
    ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﮏ ﺣﺰﺑﯽ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ هﻢ ﺑﺮاﯼ ﻧﺴﻞ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﭼﻴﻨﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺘﻤﻞ‬
    ‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺤﻮﻻت ﻣﺸﺎﺑﻪ در اﻳﺮان ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎﯼ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ دو ﻓﺮهﻨﮓ‬
    ‫و دو دوﻟﺖ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ ﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ‪ .‬روﺷﻦ ﺑﻴﻨﯽ رهﺒﺮان ﭼﻴﻨﯽ در اﻳﺮان ﻣﺸﺎهﺪﻩ‬
    ‫ﻧﻤﻴﺸﻮد؛ و ﺳﺨﺖ ﮐﻮﺷﯽ و ﻧﻈﻢ ﭘﺬﻳﺮﯼ ﻣﺮدم ﺁﻧﻬﻢ در ﮐﺸﻮرﻣﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

    ‫ﺳﻘﻮﻃﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺮاق اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ دردﺁور و ﺗﺮﺳﻨﺎﮎ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﺮاق اﺳﺘﺒﺪادﯼ‬
    ‫ﻓﺮدﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺑﻬﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ و ﺣﺰﺑﯽ )ﺑﻌﺚ(‪ ،‬ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﻼ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺨﺺ‬
    ‫ﺻﺪام ﺣﺴﻴﻦ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‪ ،‬اﺳﺘﺒﺪاد اﻳﺮان زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﯽ وﺳﻴﻌﺘﺮ دارد‬
    ‫و ﻗﺪرت ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ در ﻣﻴﺎن ﮔﺮوهﯽ از زورﻣﺪاران )ﻣﺬهﺒﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ( ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
    ‫ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮع ﻓﺮدﯼ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎهﺎت و ﺧﻄﺎهﺎﯼ ﻣﺮﮔﺒﺎرﺗﺮﯼ‬
    ‫ﻼ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
    ‫ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺜﺎل ﻋﺮاق و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺁن ﺑﺎ اﻳﺮان‪ ،‬ﮐﺎﻣ ً‬
    ‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺁن اﺳﺖ‬
    ‫ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل اﺷﻐﺎل ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺁﻣﻴﺰﯼ از ﺟﺎﻧﺐ دﺷﻤﻨﺎن ﻏﺮﺑﯽ ﻳﺎ ﺳﻨﯽ ﻣﺬهﺐ را ﻗﺎﺑﻞ‬
    ‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺳﺎزد‪ .‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ دﺧﺎﻟﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻏﺮب )ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ( در اﻳﺮان‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل‬
    ‫ﺑﻤﺒﺎران ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت اﺗﻤﯽ و ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻄﺮ ﻓﺸﺎرهﺎﯼ‬
    ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ از ﻃﺮف ﺑﺎزﻳﮕﺮان ﺿﻌﻴﻔﺘﺮﯼ ﻣﺜﻞ ﺳﻨﯽ هﺎ ﻳﺎ ﮐﺮدهﺎﯼ ﻋﺮاﻗﯽ هﻢ‪ ،‬اﮔﺮ‬
    ‫ﭼﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﺁراﻣﯽ و ﻣﺼﺎﻳﺒﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻏﺮب ﮐﺸﻮر ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﻴﺪ‬
    ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﻗﻬﺮﺁﻣﻴﺰ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪408‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫در ﭘﺎﻳﺎن‬
    ‫ﻧﺴﻞ ﺑﺸﺮ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯼ اوﻟﻴﻪ در ﻗﺎرﻩ ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﺑﺸﺮ‬
    ‫ﻣﻌﺎدل "اﻧﺴﺎن هﻮﺷﻤﻨﺪ" ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬ﺣﺪود ‪ ٢٠٠‬هﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ در ﺷﻤﺎل ﺷﺮق ﺁن‬
    ‫ﻗﺎرﻩ ﭘﺪﻳﺪار ﺷﺪ و ﻗﺮﻳﺐ ‪ ۴٠‬هﺰار ﺳﺎل ﭘﻴﺶ‪ ،‬دﺳﺘﻪ اﯼ از ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﺁﺳﻴﺎ‪ ،‬اروﭘﺎ و‬
    ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ اﻋﺪاد ﺑﺰرگ و ﺳﻨﻮات ﻃﻮﻻﻧﯽ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ‬
    ‫ﻋﻤﺮ ﺣﻴﺎت ﺟﺎﻧﻮرﯼ )‪ ۵٠٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺳﺎل(‪ ،‬ﺳﻦ ﮐﺮﻩ زﻣﻴﻦ )ﭼﻬﺎر ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﺳﺎل( و‬
    ‫ﺷﺮوع ﮐﻬﮑﺸﺎﻧﻬﺎ )‪ ١٢‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﺳﺎل(‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻮﺗﺎﻩ اﺳﺖ و ﺑﻪ دﻗﻴﻘﻪ اﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻤﯽ‬
    ‫ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ از ﺁﻧﻬﻢ ﮐﻮﺗﺎهﺘﺮ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﻣﺪﻧﻴﺖ )ﺷﺶ هﺰار ﺳﺎل( و ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺗﻤﺪن ﺻﻨﻌﺘﯽ‬
    ‫)‪ ١٣۵‬ﺳﺎل( اﺳﺖ‪ .‬ﻻﺟﺮم‪ ،‬ﭼﺎرﭼﻮب ﻓﻌﻠﯽ ﺣﻴﺎت ﻣﺎ هﻤﭽﻮن ﺟﺮﻗﻪ اﯼ ﮐﻮﺗﺎﻩ و‬
    ‫اﻧﻔﺠﺎرﯼ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎور اﺳﺖ! در ﻳﮏ ﭼﺸﻢ ﺑﺮهﻢ زدن‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ از ﺑﺨﺶ ﮐﻮﭼﮏ‬
    ‫و ﻗﻄﻌﻪ ﻧﺎﭼﻴﺰﯼ از ﻣﻮزاﻳﻴﮏ ﺣﻴﺎت ﺑﻪ ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺗﻤﺎم‬
    ‫ﺳﻄﺢ ﮐﺮﻩ زﻣﻴﻦ ﻣﺒﺪل ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

    ‫رﺷﺪ ﻣﺪاوم ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺰودﯼ اﺑﻨﺎﯼ ﺑﺸﺮ را ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ ١٠‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﻧﻔﺮ ﺧﻮاهﺪ رﺳﺎﻧﺪ‬
    ‫و اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺼﺮف و ﻧﻴﺎزهﺎﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬ﺗﺎﺛﻴﺮ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﯽ هﺮ ﻳﮏ از ﻣﺎ را‬
    ‫ﺻﺪهﺎ ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯼ ﻗﺮون ﻗﺒﻞ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ روﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺮﻩ زﻣﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم‬
    ‫ﻋﻈﻤﺖ و ذﺧﺎﻳﺮش‪ ،‬ﺑﺮاﯼ رﺷﺪ اﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﺎهﻮش و ﭘﺮ ﻣﺼﺮف ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻧﻤﯽ‬
    ‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻓﻀﻮﻻت زﻳﺴﺘﯽ ﺑﺸﺮ هﻢ ﮐﻪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﺻﻨﻌﺖ ﺁن رﺷﺪ ﮐﺮدﻩ‬
    ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﺑﻪ ﺣﺪﯼ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻌﺎدل ﻇﺮﻳﻒ و ﺣﻴﺎﺗﯽ ﻋﻮاﻣﻞ‬
    ‫ﻃﺒﻴﻌﯽ را ﺑﺮهﻢ زﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﮐﺸﻮرهﺎ و دوﻟﺘﻬﺎ هﻤﭽﻨﺎن دﺳﺘﺨﻮش رﻗﺎﺑﺖ‬
    ‫ﺧﻮدﺧﻮاهﺎﻧﻪ وﻣﻨﺎزﻋﺎت ﻗﺪرت ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

    ‫ﺧﺼﻠﺖ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﯽ و ﺟﺴﺎرت‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ ﺟﺪاﻳﯽ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻏﺮاﻳﺰ ﺑﺸﺮﯼ‬


    ‫اﺳﺖ ﮐﻪ هﻴﭻ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺗﻤﺪﻧﯽ را از ﺁﺗﺶ ﺧﺸﻢ دروﻧﯽ و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻪ و ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
    ‫در اﻣﺎن ﻧﻤﯽ دارد‪" .‬اﻧﺴﺎن هﻮﺷﻤﻨﺪ" ﻃﯽ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺧﻮد‪ ،‬اﻧﻮاع دﻳﮕﺮ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ را‬

    ‫‪409‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺮداﻧﻴﺪﻩ و ﺣﺘﯽ ﺑﺎ هﻤﻨﻮﻋﺎن و ﺑﺮادراﻧﺶ ﻧﻴﺰ ﺁراﻣﺶ ﻧﺪارد‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ ﺁﻧﮑﻪ‪،‬‬
    ‫هﻤﻴﻦ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺟﺴﺎرت اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻮع ﻣﺎ را ﺑﺮ ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﻮن ﻣﺴﻠﻂ ﺳﺎﺧﺘﻪ و‬
    ‫ﺗﻤﺪن ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻣﺪرن را اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ! اﻋﻈﻢ اﺧﺘﺮاﻋﺎت و اﮐﺘﺸﺎﻓﺎت ﮐﻠﻴﺪﯼ و‬
    ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﺎز‪ ،‬در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ هﺎﯼ ﻗﺒﺎﻳﻞ هﻤﺴﺎﻳﻪ و در ﻧﺒﺮدهﺎﯼ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ‬
    ‫ﻣﺘﻤﺪن ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا‪ ،‬ﺣﺬف ﮐﺮدن ﻏﺮاﻳﺰ ﺗﺨﺮﻳﺐ و ﮐﺸﺘﺎر از ﺳﺎﻳﺮ اﻧﮕﻴﺰﻩ‬
    ‫هﺎﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﺣﺴﺎﺳﯽ اﻧﺴﺎن هﻮﺷﻤﻨﺪ‪ ،‬هﻢ ﺑﻌﻴﺪ اﺳﺖ وهﻢ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ او را ﻃﻌﻤﻪ‬
    ‫ﮔﺮوهﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ رﻗﻴﺐ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﺷﻮارﯼ اﻟﺒﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻣﻴﺒﻮد‪ ،‬اﮔﺮ داﻣﻨﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ‬
    ‫ﺗﻤﺪن ﻣﺎ اﺑﻌﺎد ﺟﻬﺎﻧﯽ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

    ‫اﻳﻨﮑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻃﻮاﻳﻒ ﺁﻓﺮﻳﻘﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺁﺳﻴﺎﻳﯽ و اروﭘﺎﻳﯽ هﺰاران ﺳﺎل ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﯽ‬
    ‫ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻴﺮ و ﮐﻤﺎن‪ ،‬ﺷﻤﺸﻴﺮ و ﭼﻤﺎق‪ ،‬ﺟﺎن و ﻣﺎل هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن را ﺗﺒﺎﻩ‬
    ‫ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ؛ ﺑﺮاﯼ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺣﻴﺎت ﺑﺸﺮﯼ و ﮔﺴﺘﺮﻩ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ زﻣﻴﻦ‪،‬‬
    ‫ﻗﺎﺑﻞ ﺟﺬب و ﺗﻌﺎدل ﻣﻴﺒﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﻣﺮوز‪ ،‬اﮔﺮ دو اﺑﺮ ﻗﺪرت ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و روﺳﻴﻪ ﺣﺘﯽ‬
    ‫ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ هﻔﺘﻪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﮐﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺣﻴﺎت در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﮐﺮﻩ‬
    ‫زﻣﻴﻦ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺁﻣﻴﺰﯼ ﺧﻮاهﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﺎﯼ ﺗﻤﺪن ﻣﻌﺎﺻﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ؛‬
    ‫ﺻﻨﻌﺖ و ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ رﺷﺪ ﮐﺮدﻩ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻧﻄﺒﺎق ﺑﺎ اﻟﮕﻮهﺎﯼ‬
    ‫ﻏﺮﻳﺰﯼ و رﻓﺘﺎرﯼ ﺑﺸﺮ را ﻧﺪارد! ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰﻳﮑﻪ در ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﺑﻘﺎ و ﻓﻨﺎ‪ ،‬ﺟﻠﻮدار‬
    ‫ﺟﺒﻬﻪ ﺗﺒﺎهﯽ اﺳﺖ؛ ﻗﻮﻩ ادراﮎ و ﺗﺼﻮر ﺑﺸﺮﯼ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻓﺎﺟﻌﻪ‬
    ‫ﺁﻣﻴﺰ در ﺁﻣﻴﺨﺘﻦ رﻓﺘﺎرهﺎﯼ ﮐﻬﻦ ﺑﺎ اﺑﺰارهﺎﯼ ﻧﻮﻳﻦ ﺁﮔﺎﻩ ﻣﯽ ﺳﺎزد؛ و ﻏﺮﻳﺰﻩ اﯼ‬
    ‫هﻤﺘﺎﯼ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻳﻌﻨﯽ ﺗﺮس را ﺑﺮ رﻓﺘﺎرﻣﺎن ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﻣﯽ دارد‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺘﯽ ﺗﻠﺦ‬
    ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺳﻘﻮط ﺗﻤﺪن "اﺷﺮف ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت" در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬وﺣﺸﺖ از‬
    ‫ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬در ذهﻦ دو اﺑﺮ ﻗﺪرت ﺟﻨﮓ ﺳﺮد ﺑﻮد!‬

    ‫در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺖ وﻳﮑﻢ‪ ،‬اﺑﺰارهﺎﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﺗﺴﻠﻴﺤﺎﺗﯽ در ﻣﻴﺎن ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺘﻨﻮع و‬
    ‫ﻣﺘﻌﺪد ﺑﺎ ﺷﺘﺎب رﺷﺪ ﺧﻮاهﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺟﺎدوﯼ ﻋﻠﻢ و ﺻﻨﻌﺖ دﻳﮕﺮ ﺗﻨﻬﺎ در ﺁزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻩ‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪410‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫هﺎﯼ اروﭘﺎ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﺤﺒﻮس ﻧﻴﺴﺖ؛ و ﺁن اﻓﺴﻮﻧﮕﺮ ﻓﺮﻳﺒﮑﺎر ﺣﺎﻻ از ﭼﻴﻦ و هﻨﺪ‬
    ‫ﺗﺎ اﻳﺮان و ﺑﺮزﻳﻞ‪ ،‬ذهﻦ ﻧﻮاﺑﻎ و داﻧﺸﻤﻨﺪان را ﻧﻮازش ﻣﻴﺪهﺪ و ﻏﺮاﻳﺰ ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ‬
    ‫ﺳﻠﻄﻪ و ﮐﺎﻣﮕﻴﺮﯼ از ﺧﻮد ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪ! هﻨﻮز دهﻪ اول اﻳﻦ ﻗﺮن ﺳﭙﺮﯼ ﻧﮕﺸﺘﻪ ﮐﻪ‬
    ‫ﮐﺮﻩ ﺷﻤﺎﻟﯽ‪ ،‬هﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و اﻳﺮان ﺑﻪ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯼ هﺴﺘﻪ اﯼ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ‬
    ‫ﻣﺮﮔﺒﺎر وﻟﯽ دو ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﻠﻮﮎ ﺷﺮق و ﻏﺮب در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺘﯽ ﭼﻨﺪ‬
    ‫ﺟﺎﻧﺒﻪ و ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﻣﺒﺪل ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﺗﻌﺎدل در اﻳﻦ ورﻃﻪ هﻮل اﻧﮕﻴﺰ‪،‬‬
    ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﺑﺰار ﺑﺸﺮ ﻣﺘﻤﺪن اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻗﻮﻩ ادراﮎ ﺑﺮاﯼ ﺁﮔﺎهﯽ از واﻗﻌﻴﺖ هﺎ و‬
    ‫زدودن ﺧﺮاﻓﺎت ﺧﻮد ﺧﻮاهﺎﻧﻪ ﻧﮋادﯼ و اﻋﺘﻘﺎدﯼ اﺳﺖ! ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ و ﮔﻮش ﺑﺎز و‬
    ‫هﻤﮑﺎرﯼ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻣﻴﺘﻮان از اﻳﻦ ورﻃﻪ ﭘﺮﺧﻄﺮ ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬

    ‫در ﻧﻴﻤﻪ دوم ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﻧﻈﺎم ﮐﺸﻮر اﻳﺮان ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ دو اﻳﺪﻩ‬
    ‫ﺧﺮاﻓﺎﺗﯽ واﺳﻄﻮرﻩ اﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﭘﺮﺧﺎﺷﺠﻮﻳﯽ و ﺟﻨﮓ ﻋﻠﻴﻪ‬
    ‫دﻳﮕﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن‪ ،‬هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن و ﺣﺘﯽ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن وا ﻣﻴﺪاﺷﺖ‪ .‬هﺮ دو اﻳﺪﻩ ﭼﺸﻢ ﻣﺎ را ﺑﻪ‬
    ‫واﻗﻌﻴﺘﻬﺎﯼ دﻧﻴﺎﯼ ﻣﺪرن ﻣﯽ ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ﻣﺎ ﺣﺮارت و ﻏﺮورﯼ ﮐﺎذب ﻣﯽ دادﻧﺪ‬
    ‫و ﺟﺴﻢ ﻣﺎ را ﺑﻪ راﻩ ﻧﺒﺮدﯼ ﻣﺸﮑﻮﮎ ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
    ‫اﻳﺮان وارث ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺁرﻳﺎﻳﯽ و از ﻧﮋادﯼ ﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻴﺮﻓﺖ‬
    ‫ﺗﺎ ﭘﺎﻳﻪ هﺎﯼ "ﺗﻤﺪﻧﯽ ﺑﺰرگ" و ﺳﻠﻄﻪ ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ را ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺬارد‪ .‬اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻧﻴﺰ‬
    ‫اﻳﻤﺎن داﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﺸﻴﻊ ﮔﻞ ﺳﺮﺳﺒﺪ ادﻳﺎن و ﻋﻘﺎﻳﺪ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم اﺑﻨﺎﯼ ﺑﺸﺮ در‬
    ‫اﻳﺮان و ﺳﭙﺲ ﺟﻬﺎن اﺳﺘﻴﻼ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

    ‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﮑﻢ‪ ،‬رﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﺁن ﻋﻘﺎﻳﺪ هﻤﭽﻨﺎن در ﺿﻤﻴﺮ ﻣﺎ‬
    ‫ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ اﺳﺖ و ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻮد ﺑﻴﻨﯽ واﻧﺤﺼﺎر ﻃﻠﺒﯽ ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﻴﺴﺖ‪ .‬ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺣﻴﺎت ﺳﺎﻟﻢ‬
    ‫و ﺻﻠﺢ ﺁﻣﻴﺰ در اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺟﺴﺘﺠﻮﯼ ﺣﻘﺎﻳﻖ و زدودن ﺧﺮاﻓﺎت ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽ‬
    ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﭼﺸﻢ و دل ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺮدم هﻤﺴﺎﻳﻪ و ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﯼ ﻣﺘﻨﻮع ﺑﺎز ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻋﻴﻮب‬

    ‫‪411‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫و ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ هﺎﯼ ﻣﺸﺘﺮﮎ را درﻳﺎﺑﻴﻢ و ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ هﺎﯼ ﮐﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺸﺮﯼ ﺁﮔﺎهﯽ‬


    ‫ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬اﻣﻴﺪواراﻧﻪ در ﻳﺎﻓﺘﻦ راﻩ ﺣﻞ هﺎﯼ ﺟﻤﻌﯽ هﻤﺖ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪412‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺮاﺟﻊ ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﻓﺘﺮ اول )ﻇﻬﻮر ﺗﻤﺪن ﺗﺎ اﺳﻼم(‬

    ‫‪ -١‬اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺣﺴﻦ ﭘﻴﺮﻧﻴﺎ‪ ،‬ﻧﺸﺮ دﻧﻴﺎﯼ ﮐﺘﺎب‪.١٣۶٣ ،‬‬


    ‫‪ -٢‬ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﺤﻤﻮد ﺣﺮﻳﺮﻳﺎن‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﺳﻤﺖ‪.١٣٧٧ ،‬‬
    ‫‪ -٣‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ اﻳﺮان‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ذﺑﻴﺢ اﻟﻪ ﺻﻔﺎ‪ ،‬ﻧﺸﺮ‬
    ‫اﻣﻴﺮﮐﺒﻴﺮ‪.٢۵٣۶ ،‬‬
    ‫‪ -۴‬زﻧﺪﮔﯽ اﻳﺮاﻧﻴﺎن در ﺧﻼل روزﮔﺎران‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﺮﺗﻀﯽ راوﻧﺪﯼ‪ ،‬ﻧﺸﺮ‬
    ‫راوﻳﻦ‪.١٣۶٢ ،‬‬
    ‫‪ -۵‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻴﺪارﯼ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺎﻇﻢ اﻻﺳﻼم ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ و ﺑﻪ اهﺘﻤﺎم ﻋﻠﯽ‬
    ‫اﮐﺒﺮﺳﻴﺮﺟﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﺑﻨﻴﺎد ﻓﺮهﻨﮓ ‪.١٣۴۶ ،‬‬
    ‫‪ -۶‬ﺷﺎهﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺣﮑﻴﻢ ﻓﺮدوﺳﯽ ﻃﻮﺳﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﺟﻴﺒﯽ‪.١٣۶٩ ،‬‬
    ‫‪ -٧‬ﺗﺠﺪد و ﺗﺠﺪد ﺳﺘﻴﺰﯼ در اﻳﺮان‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻋﺒﺎس ﻣﻴﻼﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺮ اﺧﺘﺮان‪،‬‬
    ‫‪.١٣٨۵‬‬

    ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺮاﺟﻊ ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﻓﺘﺮ دوم )اﺳﻼم ﺗﺎ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ(‬

    ‫‪ -١‬ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﺳﻼم و اﻳﺮان‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﺮﺗﻀﯽ ﻣﻄﻬﺮﯼ‪ ،‬ﻧﺸﺮ اﻧﺘﺸﺎر‪،‬‬


    ‫‪.١٣۴٧‬‬
    ‫‪ -٢‬ﺑﻴﺴﺖ و ﺳﻪ ﺳﺎل‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻋﻠﻴﻨﻘﯽ ﻣﻨﺰوﯼ )ﻋﻠﯽ دﺷﺘﯽ(‪ ،‬ﺑﻴﺮوت‪،‬‬
    ‫‪.١٣۵٣‬‬
    ‫‪ -٣‬ﺷﻴﻌﻴﮕﺮﯼ‪ ،‬ﺑﻬﺎﻳﻴﮕﺮﯼ و ﺻﻮﻓﻴﮕﺮﯼ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺳﻴﺪ اﺣﻤﺪ ﮐﺴﺮوﯼ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪،‬‬
    ‫‪.١٣٢٣‬‬
    ‫‪ -۴‬رﺳﺘﻢ اﻟﺘﻮارﻳﺦ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﺤﻤﺪ هﺎﺷﻢ ﺁﺻﻒ‪ ،‬ﻧﺸﺮ اﻣﻴﺮ ﮐﺒﻴﺮ‪.١٣۵٢ ،‬‬
    ‫‪ -۵‬اﺳﻼم در اﻳﺮان‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﭘﺘﺮوﺷﻔﺴﮑﯽ و ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮﻳﻢ ﮐﺸﺎورز‪.١٣۵۴ ،‬‬

    ‫‪413‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ -۶‬زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎس اول‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺼﺮاﻟﻪ ﻓﻠﺴﻔﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺮﺳﺎﻳﻪ‪.١٣۵١ ،‬‬


    ‫‪ -٧‬ﺷﻬﺮﻳﺎران ﮔﻤﻨﺎم‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺣﻤﺪ ﮐﺴﺮوﯼ‪ ،‬ﻧﺸﺮ اﻣﻴﺮ ﮐﺒﻴﺮ‪.١٣۵۴ ،‬‬
    ‫‪ -٨‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﻟﻤﻮت ﺣﺴﻦ ﺻﺒﺎح‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﭘﻞ ﺁﻣﻴﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ذﺑﻴﺢ اﻟﻪ‬
    ‫ﻣﻨﺼﻮرﯼ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﺳﻌﺪﯼ‪.١٣٧٢ ،‬‬
    ‫‪ -٩‬ﺧﻮاﺟﻪ ﺗﺎﺟﺪار‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ژان ﮔﻮر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ذﺑﻴﺢ اﻟﻪ ﻣﻨﺼﻮرﯼ‪ ،‬ﻧﺸﺮ اﻣﻴﺮ‬
    ‫ﮐﺒﻴﺮ‪.٢۵٣۵ ،‬‬
    ‫‪ -١٠‬ﮔﺰﻳﺪﻩ ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ ﻣﺠﻠﺴﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻓﺮدوﺳﯽ‪،‬‬
    ‫‪.١٣۵١‬‬

    ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺮاﺟﻊ ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﻓﺘﺮ ﺳﻮم )ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ و ﻋﻬﺪ ﺣﺎﺿﺮ(‬

    ‫‪ -١‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺸﺮوﻃﻪ اﻳﺮان‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺳﻴﺪ اﺣﻤﺪ ﮐﺴﺮوﯼ‪ ،‬ﻧﺸﺮ اﻣﻴﺮ ﮐﺒﻴﺮ‪،‬‬
    ‫‪.١٣۵۴‬‬
    ‫‪ -٢‬ﺗﺎرﻳﺦ هﺠﺪﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺣﻤﺪ ﮐﺴﺮوﯼ‪ ،‬ﻧﺸﺮ اﻣﻴﺮ ﮐﺒﻴﺮ‪،‬‬
    ‫‪.١٣۵۴‬‬
    ‫‪ -٣‬ﮐﺸﺘﮕﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺪرت‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻬﻨﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻋﻠﻢ‪.١٣٧٧ ،‬‬
    ‫‪ -۴‬ﺧﺎﻃﺮات و ﺗﺄﻟﻤﺎت ﻣﺼﺪق‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﺪق‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻋﻠﻤﯽ‪،‬‬
    ‫‪.١٣۶۵‬‬
    ‫‪ -۵‬ﺳﺮدار ﺟﻨﮕﻞ ﻣﻴﺮزا ﮐﻮﭼﮏ ﺧﺎن‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺑﺮاهﻴﻢ ﻓﺨﺮاﻳﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺮ‬
    ‫ﺟﺎوﻳﺪان‪.١٣۶۶ ،‬‬
    ‫‪ -۶‬ذﮐﺎء اﻟﻤﻠﮏ ﻓﺮوﻏﯽ و ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ،١٣٢٠‬ﻧﻮﺷﺘﻪ دﮐﺘﺮ ﺑﺎﻗﺮ ﻋﺎﻗﻠﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺮ‬
    ‫ﻋﻠﻤﯽ‪.١٣۶٧ ،‬‬
    ‫‪ -٧‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﺼﺪق در ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز ﺁﻳﻨﺪﻩ اﻳﺮان‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ هﻮﺷﻨﮓ ﮐﺸﺎورز‬
    ‫ﺻﺪر و ﺣﻤﻴﺪ اﮐﺒﺮﯼ‪ ،‬ﺷﻴﮑﺎﮔﻮ‪.٢٠٠١ ،‬‬

    ‫‪Farsinameh‬‬ ‫‪414‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫‪ -٨‬ﻣﺼﺪق‪ ،‬دوﻟﺖ ﻣﻠﯽ و ﮐﻮدﺗﺎ – ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﻬﻨﺪس ﻋﺰت اﻟﻪ ﺳﺤﺎﺑﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺮ‬
    ‫ﻋﻠﻤﯽ ‪.١٣۶۴ ،‬‬
    ‫‪ -٩‬ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﯼ اﻳﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ دﮐﺘﺮ ﻣﺎﺷﺎءاﻟﻪ ﺁﺟﻮداﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺮ اﺧﺘﺮان‪،‬‬
    ‫‪.١٣٨٣‬‬
    ‫‪ -١٠‬ﭼﺮا اﻳﺮان ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪ و ﻏﺮب ﭘﻴﺶ رﻓﺖ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ دﮐﺘﺮ ﮐﺎﻇﻢ ﻋﻠﻤﺪارﯼ‪،‬‬
    ‫ﻧﺸﺮ ﻃﻮس‪.١٣٧٩ ،‬‬
    ‫‪ -١١‬اﻧﻘﻼب اﻳﺮان در دو ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻬﻨﺪس ﻣﻬﺪﯼ ﺑﺎزرﮔﺎن‪ ،‬ﻧﺸﺮ‬
    ‫ﻧﺮاﻗﯽ‪.١٣۶٣ ،‬‬

    ‫‪415‬‬ ‫‪Farsinameh‬‬
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‬

    International References for Chapter One (Pre-Islam) and


    Overall:
    1. The History of Iran, by E.L. Daniel, Greenwood Press,
    2001.
    2. The Persians, by G.R. Garthwaite, Blackwell publishing,
    2007.
    3. Civilization, Society and Religion, by S. Freud, Penguin
    publishing, 1991.
    4. A Study of History, by A.J. Toynbee, Oxford University
    Press, 1957.
    5. The Open Society and its Enemies, by K.R. Popper,
    Princeton University Press, 1966.
    6. Guns, Germs and Steel, by J.M. Diamond, Norton
    publishing, 1997.
    7. Shadows in the Desert – Ancient Persia at War, by K.
    Farrokh, Osprey publishing, 2007.
    8. The Histories, by Herodotus, Penguin Classics, 2003.

    International References for Chapter Two (Islam to 20th


    Century):
    1. The Golden Age of Persia, by R.N. Frye, Weidenfeld &
    Nicolson publishing, 1975.
    2. Iran under the Safavids, by R. Savory, Cambridge Press,
    1980.
    Farsinameh 416
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    3. Iran and Islam, by C.E. Bosworth and V.Minorsky,


    Edinburgh publishing, 1971.
    4. Crescent and Cross: the Battle of Lepanto 1571, by H.
    Bicheno, Cassell publishing, 2003.
    5. A History of Persia, by P.M. Sykes (Sir), Routledge
    publishing, 2004.
    6. Persia in the Great Game, by A. Wynn, John Murray
    publishing, 2003.
    7. A Concise History of Middle East, by A. H. Goldschmidt
    and L. Davidson, Westview Press, 2006.
    8. The Iranian Constitutional Revolution, by J. Afary,
    Columbia University Press, 1996.
    9. Religion and State in Iran, by H. Algar, University of
    California Press, 1969.
    10. Qajar Iran and the Rise of Reza Khan, N.R. Keddie,
    Mazda Publishing, 1999.
    11. Curzon’s Persia, edited by Peter King, Sidgwick &
    Jackson, 1986.

    International References for Chapter Three (20th Century


    to Now):
    1. The Persian Puzzle, by K. Pollack, Random House, 2004.
    2. Modern Iran – Roots and Results of Revolution, by N.R.
    Keddie, Yale University Press, 2003.
    3. Blood and Oil, by M. and R. Farmanfarmaian, Random
    House, 1997.

    417 Farsinameh
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    4. Khomeini: Life of the Ayatollah, by B. Moin, St. Martin’s


    Press, 2000.
    5. Iran in the Twentieth Century, by M. Reza Ghods, Lynne
    Rienner publishing, 1989.
    6. The Shah and I, by A. Alam, translated by A. Alikhani,
    St.Martin’s Press 1992.
    7. The Government of God, by Z. Khalilzad and C. Benard,
    Columbia University Press, 1984.
    8. Reign of the Ayatollahs, by S. Bakhash, Basic Books
    publishing, 1990.
    9. The Persian Sphinx, by A. Milani, I.B. Tavris Publishers,
    2000.
    10. Iran between two Revolutions, by E. Abrahamian,
    Princeton University Press, 1982.
    11. Iranian Mojahedian, by E. Abrahamian, Yale University
    Press, 1989.
    12. All the Shah’s Men, by S. Kinzer, John Wiley publishing,
    2003.
    13. All Fall Down, by G. Sick, I.B. Tavris Publishers, 1985.
    14. Iran-Iraq War, By D. Schaffer, Gale Group publishing,
    2002.
    15. Mission to Tehran, by R.E. Huyser, Deutsch publishing,
    1986.
    16. Iran- the Illusion of Power, by R. Graham, St. Martin’s
    Press, 1980.

    Farsinameh 418
    ‫ﻓﺎرﺳﻴﻨﺎﻣﻪ – ﻣﺨﺘﺼﺮ داﺳﺘﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﺎران‬

    17. Ataturk- the Birth of a Nation, by P. Kinross, Phoenix


    Press, 2003.
    18. Khrushchev Remembers, by E. Crankshaw (introduction),
    translated by S.Talbott, Little Brown, 1974.
    19. Nixon: a Life, by J. Aitken, Regney publishing, 1993.
    20. The Unknown Life of the Shah, by A. Taheri, Random
    Century, 1991.
    21. My Turn to speak, by A. Banisadr, Brassey’s publishing,
    1991.
    22. An Enduring Love, by F. Pahlavi, translated by P. Clancy,
    Miramax publishing, 2004.
    23. Iran- a People Interuppted, by H. Dabashi, New Press, 2007.
    24. Keeping the Faith, by J. Carter (President), Bantam
    publishing, 1982.
    25. The Longest War, by D. Hiro, Routledge publishing, 1991.
    26. The Iranian Labyrinth, by D. Hiro, Nation Books publishing,
    2005.
    27. Iran Awakening, by S. Ebadi (Noble Laureate), Knopf
    Canada, 2006.

    419 Farsinameh

    You might also like