EVRE VE ALGI

Alglamay Etkileyen Faktrler Duygu ve gdleme duyumlar gibi korku, kayg veya benzeri ruh hallerinin nceden zihinsel bir hazrlk iinde bulunmalar nesneyi alglamada etkin bir rol oynamaktadr. Fakat artlar olduu kadar eksileri de vardr ve alg yanlmalarna neden olmaktadr. Alg zerinde telkin etkili olmaktadr ve yanl alglamalara neden olduu bilinmektedir. Hatta bir topluluu bile harekete geirebilir. Kiinin psikolojik duyarll byk lde etkendir. Durum ya da olaylar zerine olumlu veya olumsuz gelitirilen yarglar, alglamay etkileyen faktrlerden biridir. Dikkatinizi eken dnce ya da nesneler de alglamay etkiler. Bunun nedeni bireyin algda seici olmasdr.

Derinlik Algs ve Derinlik Algsn Glendiren pular A tabaka zerine den imgelerin iki boyutlu bir dzlem olmasna ramen nesneleri uzay biiminde boyutlu alglarz. boyutlu alglama ok sayda ipucundan ya da evresel nitelikten yararlanlarak gerekleir. Bunlar molekler ve binokler ipular olarak ikiye ayrlr. Bir de atan ipular vardr ki; bu ipucunda molekler ve binokler ipular birbirini destekler. a) Molekler pular Dorusal Perspektif (Linear Perspective) Aklk Araya Girme Glgeler Hareket b) Binokler pular c) atan pular

a) Molekler pular Bu ipucu iin tek gz yeterlidir. Dorusal Perspektif (Linear Perspective) Byklklerini bildiimiz nesnelerin, uzakta olanlarn, yaknda bulunan nesnelerden daha kk alglanmasdr. RN: Dz bir ovada ekilen tek bir figrn arka fonunda bir ka figr ile (daha kk gzkecektir) derinlii salamak gibi.

Aklk Havann akl ya da netlii uzaklkla deiir. Hava ve renk perspektifi olarak dzlem zerinde resimsel ifadeye ynlendirilebilir. Yakndaki nesnelerin parlak ve kl renklerle uzaktaki nesnelerin renk deerlerindeki farkllklarla veya netliin azalmasyla oluur. RN: Arka fondaki aalarn ndeki aalardan daha gri gzkmesi.

Araya Girme Bu ipucu bir nesnenin, dierinin grlmesini engelledii durumlarda sz konusu olur. Bir cisim dieri tarafndan ksmen kapatlyorsa kapatan cisim daha ndeymi gibi grlr.

Glgeler inde yaadmz evre, gnein, tepeden klandrmasyla aydnlanr. Bylece nesnelerin glgelerinin belli bir ayla yere dmesini salar. Binalarn iinde de tepeden aydnlatma yaplr ve ayn durum meydana gelir. Bu iki oluum glge ve derinlik ilikisinde renmeye dayal bir birikim salar. te glgelerin derinlik etkisine neden olduu, bu kaynaktan yola karak kullanlmtr. RN: Glgelerin d asyla gnein nerede olduunu bilmemiz ve uzakl alglamamz gibi.

Hareket Nesnelerin greceli uzaklklar en ak ipucudur. Fiziksel her hareketimizde uzak nesnelerdeki hareket, yakn nesnelerdekine oranla daha azdr. RN: bir ka metre mesafeden geen kiiyi, uzaktan geen bir kiiden daha az grrz.

b) Binokler pular Binokler ipular iki gzn birlikte kullanld ipucudur. Aralarndaki mesafe nedeniyle gzlerimiz nesnelere farkl alardan bakarlar. Bu farkllk imgelerde kk bir farklla neden olur. Bu kk fark nemli bir ipucudur. c) atan pular Bu ipucunda da iki gz kullanlmaktadr. Dier iki ipucu olan molekler ve binokler ipular birbirlerini desteklemektedir. Ancak ipularnn att durumlar da vardr ve durumlar nedeniyle alglanabilecek derinlik miktarnda azalma gerekleir. RN: Kitap ya da duvardaki natrmort gerek natrmorttaki derinlikten yoksun olabilir. Bu bizim gerek derinlii bilmemizden kaynaklanr.

KOMPOZSYON
LKELER

KOMPOZSYON LKELER
Oranlar Rnesans ustalarnn birounun kusursuz ilerinin olduunu bilmekteyiz. Gerek resim, gerek heykel, gerekse mimaride olsun isimlerinden yzyllar sonra da bahsettirmi ve eserlerini bugne kadar getirmeyi baarmlardr. Eserlerin mkemmeliyetleri hibir zaman tartlmam, fakat Yunan felsefeci birok kiinin ayn ekilde dnmesinin arkasnda bir somutluk olabileceini kansna varmlardr ve bir altn forml aramaya balamlardr. Gzel olarak kabul edilen eserlerin zerinde bir aratrmaya gitmiler, ve en sonunda bir sonuca varmlardr. Gzelin ince detaylarda deil de iskelette, erevede, nesnelerin ktlesel birleiminde bulmulardr. Bu kurala da altn oran, altn kesim (Section dore) demilerdir.

Altn Oran Bu oranlarn kada dklmesi yledir. Bir doru parasn yle bir yerinden ikiye bln ki kk parann byk paraya oran, byk parann btne olan oranna eit olsun. Bunun matemetiksel ifadesi ise a/b = b/a+b eklindedir. Bunu bir pencere, resim tuvali ya da fotoraf kart olarak dnrsek dar kenarn uzun kenara oran, uzun kenarn en ve boy toplam oranna eit olmas gerekir. a/b = b/a+b Ayn dzlemin (b) kenar yine altn blmle paralannca x/y = y/b eklinde de ifade edilir. (y) paras tekrar altn oranla blnebilir ve bu blme ilemi sonsuz sayda tekrarlanabilir. Eski matematikiler yukardaki a/b = b/b+a bantsna uyan oranlar aadaki ekilde saylatrdlar. 3/5 = 5/8 = 8/13 = 21/34. Bu oranlarn hepsi yaklak olarak eittir ve 1/1,6 eklinde de ifade edilir. Bu oranlama btn yzey dzenlemelerinde kullanlabilir. Bu dzenleme mimarlkta, resimde, grafikte ve fotorafta kullanlabilir.

Denge Denge konusu drt ayakla yryen insan olunun arka ayaklar zerinde dorulduu gn iyice glenmeye balayan en temel duygulardandr. Bu yzden gnmze kadar ok gelimi ve kolay aklanabilmitir. Gl kylarnda, bataklklarda aalar stnde yaad dnem belki de insann denge duygusunun en hzl gelitii dnem olmutur. ldrd bir av hayvann tarken onu tek koluyla tamak yerine srtna vurmann daha rahatlatc olduunu abuk farketmitir. Bir kayay yerinden oynatrken kuvvetli bir dalla bir kaldra kullanmann yarar birka bin yl gibi ksack bir srede renilmi olmaldr. Grsel balamda bu denge bu temel duygunun grme duyusuna yansm eklidir. Bir kompozisyon iki farkl denge sistemi iinde dzenlenebilir. Bunlar simetrik denge ve asimetrik dengedir.

Simetrik Denge Simetri szcnn iki anlam vardr. Simetri denildiinde ilk olarak; iyi ortalanm ve dengelenmi paralarn oluturduu genel bir yap akla gelir. Dier taraftan, hayali bir izgi ya da dzlemle ayrlm iki ynl biim, biim benzerlii de simetri olarak tanmlanr. Gelenein, resmiyetin, otoritenin vurgulanaca konularda simetrik denge tercih edilir. Dier yandan simetri, drstlk ve saygnln psikololojik simgesidir. Simetrik dengeye dayal kompozisyonlar daha gvenilir olmalar nedeniyle grafik tasarmlarnda amatr tasarmclar tarafndan ska kullanlr.

Doada simetrinin deiik trlerine rastlamak mmkndr. Merkezi (radial) simetride grsel unsurlar merkezi bir nokta ya da eksenden gne nlarna benzer biimde 360 derecelik bir a gsterirler. Dnel (rotational) simetri ise grsel unsurlarn bir nokta etrafnda dnerek eit aralklar halinde sralanmaktadrlar. Bir yzey ya da bolukta birbirine benzeyen biimlerin youn bir istif dzeni iinde bulunmas da (rnein, yer demelerinin oluturduu dokular) sslemeci (ornamental) yada kristal dokulu (crystallographie) simetriye rnek olarak gsterilebilir.

Dnel (rotational) simetri

Merkezi (radial) simetri

Asimetrik Denge 20. yzyl balarnda ortaya kan modern sanat ve tasarm akmlar, simetrik dengeyi reddederek; geleneksel olarak simetri noksanln ya da btn paralar arasnda orantya dayal bir eksiklik anlamna gelen asimetriyi benimsemilerdir. Modernist akmlar asimetriyi, birbirine benzemeyen ya da edeer olmayan grsel unsurlarn arasnda dinamik bir denge ya da dzen salayan bir kavram olarak ele alp kullanmlardr Simetride duraanlk ve kaslma, asimetride ise hareket ve geveme duygusu vardr. Birinde dzen ve kural, dierinde rastlant ve keyfilik egemendir. Daha genel bir anlatmla; simetri katlk ve snrll, asimetri ise hayat, elenceyi ve zgrl simgeler.

Devamllk ve Yn Dnyada Araplar dndaki btn insanlar soldan saa doru okuyup yazarlar. Doumundan lme kadar soldan saa doru bir yn izledikleri iin bu da insanlarda bir yn ve hareket duygusuna yol aar. Okuyup yazma dnda btn grsel etkileimleri de bu ynde ynde yapar. zleyicinin gz, eser zerinde bir izgi ya da kvrm boyunca hareket eder. Gz bir unsurdan dierine doru kesintisiz geiler yapabiliyorsa, devamllk salanm demektir. Sanat, izleyicinin ilgisini konuya ynelterek, onu fotoraflarn labirentlerinde dolatracak grsel devamll yaratmak zorundadr. Devamll salamada aadaki yntemlerden yararlanlabilir.

Grsel unsurlar gzn normal hareketlerine uyucak bir ynde yerletirilmelidir. Alglama yn, okuyucunun dikkatini datmayacak biimde dzenlenmelidir. Gz alkanlk gerei, soldan saa ve yukardan aaya doru bir yn izler. Gzn yatay hareketleri ise dikey hareketlerine gre daha kvrak ve hzldr. Ayrca gz; bykten ke, koyu tondan ak tona, renkliden renksize, allm olandan allmam olana doru bir alglama sras izler.

Bizim yn konusunda deineceimiz baka bir unsur da erevelemedir. Ne kadar bu konuyla ilikisi yok gibi gzkse de bizim ana temaya odaklanmamz salayan, merkeze doru ynlendiren bir unsurdur. Bu geyi nasl kullandmza gelince; iki trl ereveleme vardr. Birincisi yapay olarak bizim yarattmz erevelerdir. Bunlar stdyolarda kullanlan kompozisyon malzemeleridir. Dieri ise doal erevelemedir. Bu erevelemede doal malmezemenin kullanlmad yerler vardr fakat mekan iinde sizin isteminiz dnda bulunduklar iin bu ismi almlardr. Bunlar bir portre ekiminde vcut uzullarnn (kol gibi) kullanlmas, bir figr ekiminde bir sarmak dalnn kulanlmas gibi.

Ritm Sanat olgusu evrenseldir. Yaamn her evresinde ve sanatn her dalnda ritm esastr. Her yaratc sreten geen tasarmda da ritm duygusu bulunur ve seyredilebilirlii ile doru orantldr. Ritm mzikte olduu gibi plastik sanatlarda da vardr. Bizim burada bahsedeceimiz ritm matematiksel kavramlarla ilgilidir.

Ritm+perspektif: rnein bir tren hattnn traverslerini pepee gsteren ya da aalkl bir yolun derinlemesine oluu fotorafta bu iki genin bulunuunu gsterir. Ritm+k: Cephe ile aydnlatmada ritmin etkisi minimaldir. Ters, yar-ters veya yanal kta ise maksimumdur. Bu yzden ritm gesine dayal fotoraflarda k seimi nem tar. Ve okluk bu fotoraflarda ritm kadar k gesi de baskndr. Ritm+keskinlik: Ritme dayal bir fotorafta gelerin hepsinin eit kesinlikte olmas nemlidir. Bu yzden bu gelere dayal fotoraflarda snrsz kesinlikte kullanlmaldr. Ritm+ema: V eklinde dizilmi bir uak veya gmen ku filosunda ema ve ritm birbirinden g alan komu gelerdir.

Ritm+hareket izlenimi: Hz ve hareket izlenimi fotorafta hareket netsizlii ile ifade edildii gibi stroboskobik ekimlerle, hareketin analitik tesbiti ile de verilebilir. Bu tr ekimlerde hareket ok sayda edeer ve eit aralkl grnt ile verilir. Yapay ritm etkisi veren filtreler: Bunlar prizmatik filtrelerdir e merkezli veya lineer ok sayda yzey yardm ile tek bir ge ok sayda ritmik ge haline getirilir. Ayn teknikle yaplan hz filtreleri ile de hz ve hareket izlenimine benzer yapay grntler elde edilebilir.

Sadelik Fotorafa ulamann yolu karmsaldr. ou kez etrafmzda o kadar fazla gereksiz ayrntlarla urayoruz ki sadece skldmz iin yalnlayor ya da iinde bulunduumuz ortam kabullendiimiz iin yalnlktan holanyoruz. Kadrajmzda sadelii yakalamann belli yollar vardr. Bunlardan birka konuyla aramzda olan mesafeyi azaltmak veya odak uzakln bytmek, alan derinliini azaltmak ve konu karsnda sabrla sadelii yakalamak. nl heykeltra Rodin syledii bir szle bu konuyu ok iyi aklamtr. Ben mermerin heykele benzemeyen taraflarn yontuyorum, ve geriye heykel kalyor. demitir.

Doku Doku, bir nesneyi nesne yapan bir zelliktir. Bizim bugne kadar hissettiimiz btn cisimler dokularyla vardr ve dokular olduu srece biz onlar tanmaya devam edeceiz. Fotorafta da bu zellii nesneyi izleyiciyi yormadan tantabilmek iin kullanmaktayz. Dokuyu, gerek ekimlerde olsun, gerekse de bask esnasnda olsun basit kontrast teknikleriyle de karmamz mmkndr. Ayrca dokuyu abartmak bizim gndelik hayatta hissettiimiz boyutlu dokuyu iki boyutlu zeminde gereklie yaklatrmamz salayacaktr. Dokuyu n plana karmak ortamda bulunan k-glge etkisiyle de ilgilidir.

Hareket ve Farkl Bak Alar Hepimiz, dnyann dn hzna ve yerekiminin dayanlmaz basksna almz. Neden dayanlmaz bask dediimi merak etmiinizdir. Bunun nedeni bu basknn farknda olduumdan deil, fotorafn bana baz gerekleri anlatmasndan kaynaklanmaktadr. Fotoraf bana bunu nasl anlatr? Haraket ve farkl bak alar iin insan usunun ve bedeninin de baz snrlar vardr. rnein hzl giden bir ara lastiinin belirli bir hza geldiinde geri dnyormu gibi gzkmesi ya da hzla aa den bir hz oyuncanda btn kannzn ekiliyor gibi veya ok yksek irtifadan baktnzda dcekmi gibi hissetmeniz snrlarmzn birkadr. Fakat fotoraf bu duygularnn hibirini size yaadnz gibi hissettirmez. te fotoraf, burada, bizim tek amacmz olan izleyici zerinde bir etki oluturmak iin nemlidir. Bu etkinin oluma nedeni bizim hibir zaman duyularmzla hissedemeyeceimiz hzlar ve alar bize iki boyut zerinde kitap okur gibi izlettirmesinden kaynaklanmaktadr.