Srpske narodne pripovijetke Skupio ih i na svijet izdao V u k S tef. K a ra d i .

[D elovi k oje n e sad ri izd an je: " S rp sk e n arod n e p rip ovijetk e. U B eu , 1853" ] D ru go u m n oen o izd an je. u B eu u n ak lad i A n e u d ovice V . S . K arad ia 1870. Povratak na glavni indeks Srpskih narodnih pripovjetki S ad raj
o o

Dodatak Srpske narodne pripovijetke 1. B a elik . 2. ela. 3. G v o zd en o v jek . 4. Kum riba. 5. C ariin a sn ah a o v ca. 6. Vilina gora. 7. Tica djevojka.

8. C ar h tio k er d a u zm e. 9. Tri prstena. 10. Opet zla svekrva. 11. U lai su k ratk e n o g e. 12. Jarac iv o d erac. 13. Dobra djela ne propadaju. 14. C arev a k i i sv in jare. 15. S u n arev a m ajk a. 16. L ijek o d m a ija. 17. B ib ere. 18. Carev zet i krilata baba. 19. S v eti S av a i av o . aljive p rie 20. Pijesak i sveti Petar. 21. Ko je to? Nikola! 22. Moj je prednjak. 23. Zet i punica. 24. Z a to su p ro staci siro m asi. 25. Pop i parohijani. 26. O k lad ta je n ajb jelje 27. Ljenivi slijepac. 28. Zet u punicama. 29. Seljanin i gospodar. 30. Seljani kupuju pamet 31. Krepao kotao 32. Vina mijeh i njegova pjesma. 33. Ciganin i vlastelin. 34. Kafa i njezino crnilo. 35. Kudrov i kusov. 36. K ad se ari n ek se ari 37. e a i v in o . 38. U to p io se p o p to n ije ru k u d ao 39. Z la en a sau v ala m u a. 40. Z a to se sv eti Ig n jatije zo v e Bogonosac. 41. Bonik i bolest.

42. G rjen ik i lu d i isp o v jed n ik . 43. Kum i njegova prasica. 44. Kapa i svat. 45. S lo v o ie, ali sirca n ie. 46. av o lsk a slan in a. 47. Ero s onoga svijeta. 48. ta je n ajg o re n a svijetu , ili P ijan S rb in i g lad an T u rin . 49. E ro i T u rin . 50. Ero i kadija. 51. H o e v o d en iar u v o jsk u . 52. Bekri-Mujo. 53. C ig an e, p a cig an e! 54. N esretn ik u se n e m o e p o m o i. 55. Mlada i Ciganin. 56. K ak o se K raljev i M ark o ju n atv u n au io . 57. Ko nije dobro svezao? 58. Kako se medvjed prevario. 59. A ta ti je? 60. K ak o C ig an in n aui k o n ja gladovati.

Dodatak U o v o m e d o d atk u n atam p an e su o n e p rip o v ijetk e i aljiv e m ale p rie, za k o je je V u k u p red g o v o ru p rv o g a izd an ja o v e k n jig e k azao da ih im a jo za jed n u o v ak vu k n jiicu, i sv ak o m e e jam an o m ilo b iti d a ih o v d je im a zajed n o sa onijem pripovijetkama prvoga izdanja. I za ove se pripovijetke mora kazati da bi one mnogo sav ren ije b ile d a ih je V u k za iv o ta sv o g a sam n a sv ijet izd ao , jer ih je o n h tio jo n eto p o p rav iti i b o lje za tam p u d o tjerati, n o k ad to n e b jee su en o n ek a ih svaki evo p rim i o v ak o n atam p an e k ak o su se u ru k o p isu n ale; pa ak o se u n jim a n a e to p o g rjen o , n ek a sv ak i o p ro sti i

p o m isli: d a je b o lje to su se i o v ak o n atam p ale n eg o nikako.

Srpske narodne pripovijetke 1. Ba elik . B ijae jed an car, i im a ae tri sin a i tri erk e. K ad g a v e staro st o b u zm e, d o e v rijem e d a u m re. N a sm rti d o zo v e sin o v e i eri sv o je, p a sin o v im a p rep o ru i d a sv o je sestre d ad u za o n o g a k o ji p rv i d o e i zap ro si ih . "P o d ajte" ree "tako ne bili prokleti." Potom car umre. Poslije njegove sm rti stan e zem an p o zem an u , d o k n a jed n u n o stan e neko na vratima lupati, zadrma se cijeli dvor, neka huka, vriska, pjevanje, sijevanje, bi rekao sama vatra oko dvora sip a. U d v o ru se p o p laie i stan u o d strah a drktati. Na jed an p u t n ek o p rog o v o ri "o tv o rite, carev ii, v rata". N a to v eli n ajstariji sin carev : "N e o tv arajte!" S red n ji ree: "N e o tv arajte n ip o to ." A li n ajm la i ree: "Ja u d a o tv o rim v rata" p a sk o i i v rata o tv o ri. K ak o v rata o tv o ri, n eto u e u dv o r o d eg a n ijesu m o g li v i eti d ru g o n ita o sim v atre d a sip a, p a p ro g o v ara: "Ja sam d o ao d a v am p ro sim sestru n ajstariju , i to sad o v aj as d a je v o d im , jer ja n e ek am , n iti u v ie d o i d a je p ro sim , p a m i sad o d g o v o r dajte, ili je date ili ne date, ho u d a zn am ." V eli n ajstariji b rat: "Ja je n e d am . K ak o u je d ati, k ad n e zn am ta si i o d k u d a si n o as do ao , h o e o d m ah d a je v o d i, p a n e zn am n i e b i iao sestri u p o h o d e." S red n ji v eli: "Ja n e d am sestre n o as d a se v o d i." A li n ajm la i v eli: "Ja je d am , ak o je v i n e d ate; zar n e zn ate to je n a o tac k azao ?" p a sestru u v ati za ru k u i d aju i je ree: "N ek a ti je sretn a i estita!" K ad im sestra p rek o p rag a p re e, sv i u d v o ru padnu po zemlji od straha, seva, grmi, tutnji, puca, vas se dvor stane ljuljati, n o to p ro e, i sju tra o sv an e d an . K ak o svane, oni odmah stanu gledati, da l' ima kakoga god trag a, k u d je o n a sila ila o d d v o ra carsk o g , ali se n ita

zn ati n e m o re; n ig d je n ik ak o g a trag a n i g lasa. D ru g e n o i u isto vrijeme stane opet onaka sila, huka i piska oko d v o ra carsk o g , i n ek o p o n e n a v ratim a g o v o riti: "O tv o r' , carev ii, v rata." O n i se p rep an u i o tv o re v rata i n ek e sile strah o v ite p o n u go v o riti: "D ajte ev o jk u sred n ju sestru, m i sm o d o li d a je p ro sim o ." V eli n ajstariji b rat: "Ja je n e dam." S red n ji v eli: "Ja n e d am sestre n ae." A li n ajm la i v eli: "Ja je d am ; zar n e zn ate v ie to je o tac n a rek ao?" p a u zm e sestru za ru k u i d aju i je ree: "N a, n ek a v am je sretn a i estita!" I o n a sila s ev o jk om o tid e. S ju tra d an k ak o sv an e, o tid u b raa o k o d v o ra i d alje, p a trae trag a d a l'se to g o zn ati m o e, k u d je o n a sila o tila, ali n ita na ovom svijetu nije se moglo doznati kao da nije ni d o lazila. T ree n o i u o n o isto d o b a op et se zatrese iz temelja dvor od velike sile i tutnjave, i neki glas po v ie: "O tv o ri v rata!" C arev i sin o v i sk o e i o tv o re v rata, u e n ek a sila p a p o v ie: "D o o sm o d a p ro sim o v au n ajm la u sestru ." S tariji i sred n ji b rat p o v iu : "N e d am o je o v e tree p o n o i, zaista m o ram o b ar za o v u n ajm la u sestru zn ati, kud je dajemo i za koga je dajemo, da je moremo pohoditi k ao sestru sv o ju ." N a to ree b rat n ajm la i: "Ja je d ajem , ak o je v i n e d ate; zar ste zab o rav ili ta je o tac n a sm rti n am a p rep o ru io , to n ije d av n o b ilo ." P a ev o jk u za ru k u , g o v o rei: "N a, v o d i je, p a n ek a ti je sretn a i vesela!" a ona sila o n o g asa o tid e s v elik o m h u k o m . K ad sju tra d an sv an e, b raa se v rlo zab rin u to se u in i s n jih o v ijem sestram a. P o to p ro e d o sta v rem en a, stan u se b raa jed an p u t m e u so b o m razg o v arati: "M ili B o e, d a u d a v elik o g a? ta se u in i s n aijem sestram a k ad n e zn ad o sm o n i trag a n i g lasa, k u d o d o e i za k o g a se u d ad o e. N ajp o slije jed an d ru g o m e ree: "D a id em o sestre n ae p o traiti." I o d m ah stan u se o p rem ati sv a tri b rata, u zm u n o v aca za p u ta, p a p o u traiti sestre sv o je. T ak o p u tu ju i zai u u jed n u p lan inu i cijeli d an p u to v ae. K ad se m rak u v ati, o n i se d o g o vo re d a im treb a v o d u im ati e b u d u zak on aili, p a to i u in e; d o u jed n o m jezeru p a tu k o n ak u in e i sed u v eerati. K ad p o n u lijeg ati d a sp av aju , o n d a ree n ajstariji b rat: "V i sp av ajte, a ja u

strau u v ati." T ak o o n i d v a m la i b rata zasp e a n ajstariji o stan e strau u v ati. K ad b u d e n ek o d o b a n o i, zalju lja se jezero , o n se jak o p rep an e, k ad v id i d a n eto o d sred in e id e u p rav o n jem u : to je b ila ad ah a strah o v ita sa d v ije u i, pa ju ri n a n jeg u in i, n o o n p o teg n e n o i u d ari je i g lav u jo j o d sijee, p a u i o b ad v ije o d sijee i k seb i ih u d ep ostavi, trupinu i glavu baci u vodu natrag. U tom svane; ali b raa jo te sp av aju , n ita n ijesu zn ali ta je n ajstariji b rat u in io . O n ih p ro b u d i a n e k ae im n ita, o tale se p o d ign u i stan u p uto v ati d alje. K ad se m rak p o n e p rib liav ati, stan u o n i jed n ak o g ov o riti d a treb a eg o b lizu v o d e zan o iti, i sam i se u p lae, jer su zaili u n ek e o p ak e p lan in e; d o u jed n o m e m alo m jezeru , tu rek u n o iti; n alo e v atru i to su im ali v eeraju , p o to m p o n u da legnu spavati. Tada veli onaj srednji brat: "Vi spavajte, ja u n o as u v ati strau ." O n i d v a zasp e a o n o stan e d a u v a strau . U jed an p u t b rak u d ari iz jezera, k ad im a ta i v i eti! ad ah a sa d v ije g lav e, p a ju ri, d a ih sv a tri p ro d ere; ali o n sk o i i p o v ad i n o , d o ek a ad ah u i o d sijee jo j g lav e o b ad v ije; p o to m o d sijee u i i seb i ih u d ep o stav i, a o stalo b aci u jezero . N o b raa za to n ita n e zn aju , jer o b a sp av ae d o b ijele zo re. K ad se sv an e, onda sred n ji b rat p o v ie: "U stajte, b rao ! svan u lo se" a o n i o d m ah sk o e, o p rem e se i p o u d alje p u to v ati, am a n ijesu zn ali n i e su n i u k o jo j zem lji. V elik strah ih p o p ad n e d a u onoj pustinji od gladi ne poskapaju, pa se stanu Bogu moliti da bi se pusta sela, v aro i o li m a k o g a v i eti m o g lo , jer v e trei d an v rljae p o isto j p u stin ji i n ig d je k raja n i k o n ca v i eti n e m o g o e. N ajp o slije d o u p o ran o op et k o d jednog velikog jezera, i dogovore se da dalje ne putuju, n eg o tu k o d jezera d a p ren o e, "jer" v ele "m o e b iti, ak o d alje o d em o , d a v o d e n e n a em o e b i m o g li zan o iti" p a tak o tu i o stan u . N alo e v atru v elik u , v eeraju i sp rem e se d a leg n u sp av ati. O n d a n ajm la i b rat ree: "S p av ajte v as d v o je, n o as u ja strau u v ati", te tak o j o n o d vo jica legnu i zasp e, a n ajm la i n ajb o lje g led ae o k o seb e i esto n a jezero o i o b raae: p ro e n ek o d ob a n o i, d o k se sv e jezero stade ljuljati, pljusak od jezera udari po vatri i

zagasi je polovinu, on potegne sablju pa stane do same v atre, al' eto se p o m o li ad ah a sa tri g lav e, p a n a b rau ju rii, d a ih sv a tri p ro d ere. N o n ajm la i b rat b u d e ju n ak a srca, n e b u d i b rau sv o ju , n eg o srete ad ah u p a je u d ari trip u t i sv e tri jo j g lav e o d sijee, p o to m o d m ah u i o d sijee i o stav i ih seb i u d ep , a tru p in u b aci u jezero . Do k je o n to in io , v atra se o d o n o g velik o g p lju sk a u g asila sa sv ijem . O n d a o n n e im aju i im v atru zaei a b rau ae h o tei b u d iti, p o e m alo u p u stin ju , n e b i l' to g o v i eti m o g ao , ali n ig d je n ita. N ajp o slije p o p n e se n a jed n o d rv o v isok o , p a k ad iza e u vrh drveta, pogleda n a sv e stran e n e b i l'to g o v i eti m o g ao ; g led aju i tak o d u g o op azi v atru d a se sjaji, p a m u se u in i to b lizu , sk in e se sa d rv eta, p a p o e d a v atru d o n ese i k o d b rae n alo i. T ak o je d u g o iao , sv e m u se in ilo b lizu , k ad n a jed a nput d o e u jed n u p einu , u p ein i g o ri v elik a v atra i tu im a d ev et d iv o v a, p a n atak li d v a o ek a te ih p ek u u z v atru , jednog sa jedne a drugog sa druge strane vatre, a na vatri sto ji jed n a o ran ija v elik a p u n a isjeen ijeh lju d i. K ad to carev sin v i e, jak o se prepane, bi se vratio, ama se ne m o e, n em a se k u d k am o . O n d a p o v ie: "D o b ar v eer, m o ja d ru in o , ja v as traim o d av n o ." O n i g a d o b ro d o ek aju i rek u m u : "B o g ti p o m o g ao , k ad si n am d ru g ." O n o d g o vo ri: "V a d o v ijek a o stajem i za v as u m o j iv o t dati." "H e" v ele "k ad ti m isli n a d ru g d a b u d e, h o e li ti lju d e jesti, i s n am a u etu ii?" O d g o v o ri carev i: "H o u , to g o v i rad ite, to u i ja rad iti." "E v ala, d o b ro kad je tako, sjedi" pa svi posjedaju oko vatre, skinu onu oraniju, povade onda meso pa p o n u jesti. n jim a i carev i jed e, am a im o i zav araje p a b aca m eso p rek o seb e, tak o i p een je p o jed u sv e; p a o n d a rek o e: "H ajd e d a id em o u lo v , jer sju tra treb a jesti." O tale p o u sv i d ev et i carev i d eseti. "H ajd e" v ele m u "o v d je im a jed an g rad i u njem u car sjed i, o tale se m i ran im o v e im a to m e v ie godina." Kad se blizu grada primaknu, onda izvade dvije jele s granama iz zemlje pa ih ponesu sa sobom, a kad d o u do g rad a, jed n u jelu p rislo n e u z b ed em i p o v iu carev iu : "h ajd e" v ele "ti p en ji se g o re n a bedem da ti ovu

drugu jelu dodamo, pa je uzmi za vrh i prebaci je u grad, a v rh jo j zad ri: k o d seb e, d a se sk in em o n iz n ju d o le u g rad ." O n se p o p en je p a o n d a ree n jim a: "Ja n e zn am to u , n ijesam o v d je u v jeb ao o v o m jesto , n e u m ijem je preturiti, no h o d ite k o ji o d v as d a m i p o k aete k ak o u je preturiti." Jedan se od divova ispenje, uvati za vrh od jele i p retu ri je u g rad a v rh jo j zad ri k o d seb e. K ad se o n tak o namjesti, onda carev sin trgne sablju pa ga dohvati po v ratu te m u o d sjee g lav u , a d iv pane u grad unutra, onda o n ree: "E sad h ajte p o jed an red o m d a v as ja o v am o sp u tim ." O n i n e zn aju i to je sa o n ijem g o re n a b ed em u b ilo , p o u jed an po jed an , a carev i n ji sv e p o v ratu , d o k sv e d ev et p o sijee p a se sk in e n iz jelu , i p o lak o si e d o le u g rad , o n d a p o e p o g rad u u n ak rst, ali n ik o g iv a d a u je, sv e p u sto ! S am u seb i p o m isli: b a su to sv e d iv o v i izk o rijen ili i p o n ijeli! p a o n d a d u g o po g rad u tu m araju i, n a e jed n u k u lu zdrav o v iso k u , i v id i e u jed n o j so b i sv ijea g o ri, o n o tv o ri v rata p a uz kulu te u sobu. Kad tam o al' im a ta i v i eti! so b a u k raen a zlato m i sv ilo m i k ad ifo m , u n jo j n em a n ik o g a d o jed n e ev o jk e, a ta ev o jk a lei n a jed n o m k rev etu p a sp av a. im carev i u e u so b u , o tm u m u se o i g led ati ev o jk u , k ak a je v rlo lijepa. U isto vrijeme smotri da ide jedna velika zmija niz d u v ar, tak o se p ru ila d a jo j je g lav a v ie g lav e ev o jin e b ila b lizu p a se izd ig n e i u jed an p u t ev o jk u u elo m e u o i d a u jed e; o n d a o n p ritri p a p o v ad i m ali n o , i p rib o d e zm iju u elo u z d u v ar, p a o n da ovako progovori: "Da Bog d a d a se o v aj m o j n o i n ed a n ik o m izv ad iti b ez m o je ru k e," p a o n d a p o h ita d a se n atrag v rati. P re e p rek o b ed em a, u z jelu se isp en je i n iz jelu si e n a zem lju ; k ad d o e u p ein u e su d iv o v i b ili, u zm e v atre p a p o tri i d o e b rai e ih jo zastan e d a sp av aju . O n v atru n alo i, a su n ce o g ran e i sv an e se, o n d a o n b rau izb u d i te u stan u i tak o p o u d alje. Isto g d an a n ai u n a pu t k o ji v o d i to m e g rad u . U to m e je g rad u iv ljeo jed an silan car k o ji je sv ak o g a ju tra ietao u g rad i tu n o su ze p ro ljev ao , to m u narod u gradu od divova strada i pojeden bi, pa se sve b o jao d a m u i erk a jed n o m n e b u d e p o jed en a, zato p o ran i

isto g a ju tra p a stan e g led ati p o g rad u , a g rad o p u stjeo , v e je m alo i n aro d a jo o stalo , jer su sv e d iv o v i po jeli, p a ode tamo amo po gradu, kad na jedan put vidi neke jele onako itav e iz zem lje izv a en e p a u z b ed em p rislo n jen e, a k ad d o e b lie, im a u d o i v i eti: d ev et d iv o v a b a o n ijeh k rv n ik a g rad sk ijeh a n jim a sv ijem a g lav e p o sjeen e. K ad car to vidi, jako se obraduje, a svijet se skupi i Boga stane moliti za zdravlje onoga koji ih je posjekao. U isto v rijem e d o o e i slu g e iz d v o ra carsk o g a i jav e caru , k ak o je ela zm ija d a n jeg o v u erk u u jed e. K ak o to car u je, o d m ah o tid e u d v o r p a u p rav o u o n u so b u svo jo j eri, kad tam o , v id i zm iju p rib o d en u u z du v ar, p a ae sam n o d a izvadi iz duvara, ama nije mogao. O n d a car u in i zap o v ijest n a sv e stran e p o n jeg o v o m carstvu i oglasi: ko je divove pobio i zmiju pribo, neka d o e d a g a car o b d ari v elik ijem d aro m i d a m u erku za en u d ad e; to se o g lasi p o cijelo m e carstv u n jeg o v o m i car zapovjedi, da se glavne mehane po velikim drumovima postave, pa svakoga putnika da pitaju, nije li doznao, ko je d iv o v e p og u b io , p a k ad k o ji u je za to g o ek a, d a caru jav i, a taj o ek n ek a b re n a m u tu lu k o d e caru , d a g a car o b d ari. T o se tak o p o carev o j zap o v jesti i u in i, m eh an e postave na glavne drumove i svakog putnika pitali bi i za to kazivali mu. Poslije nekog vremena ovi trojica carski sin o v i traei sestre sv o je d o u u jedn u o d tije h mehana d a zan o e te u in e tu k o n ak , a p o slije v eere d o e m eh an d ija i u razg o v o ru n jim a stan e se faliti, ta je o n ju n atv a p o in io , pa o n d a zap ita n jih : a jeste li i v i to g o u in ili d o sad? O nd a o tp o n e n ajstariji b rat g o v o riti: "K ad sam p o ao s m o jo m b rao m p o o v o m p u tu , p rv u n o k ad sm o d o li k o n aiti k o d jed n og jezera u n ek o j v elik o j p u stin ji, k ad b raa m o ja o b a sp av ah u a ja u v ah strau , n ajed an p u t ad ah a p o e iz jezera d a n as p ro d ere, a ja o n d a p o v ad im n o i o d sijeem jo j g lav u : ak o se n e vjerujete, ev o jo j u v eta o d g lav e", p a izv ad iv i i n a sto ih b aci. K ad to u o n aj sred n ji b rat, i o n ree: "Ja sam k ad sam u v ao strau n a d ru g o m k o n ak u p o sjek ao ad ah u od

dvije glave: ako se ne vjerujete, evo uveta od obje glave", p a izv ad i u i i n jim a ih p o k ae. O n aj n ajm la i u ti. P o e g a m eh an d ija p itati: "B o g m e, m o m e, tv o ja su b raa ju n aci, a d a u jem o , jesi li i ti to g o u in io o d ju n atv a?" O n d a n ajm la i o tp o e d a k aziv a: "I ja sam n eto m alo u in io k ad sm o zan o ili o n u n o k od jezera u p u stin ji, v i ste, b rao , sp av ali, a ja sam u v ao strau ; k ad b i n ek o d o b a n o i, zalju lja se sv e jezero i iza e tro g lav a ad ah a i ae n as d a p ro d ere, o n d a ja p o v ad im sab lju i g lav e jo j sv e tri o d sijeem : ak o n e v jeru jete, ev o est u v eta o d ad ah e." T o m e se i sam a b raa zau d e, a o n n astav i k aziv ati: "U to m e se v atra u g asi, a ja p o em d a v atre p o traim . T u m araju i p o p lan in i n a em u jed n o j p ein i d ev et d iv o v a", i tak o im sv e p o red u k ae to je u in io , i sv i se to m e u d u zau d ie. K ad to m eh an d ija u je, b re p o tri i c aru sve javi, a car m u d ad e m n o g o n o v aca, p a b re p o alje sv o je lju d e d a sv a tri carev a sin a n jem u d o v ed u . K ad o n i izi u p red cara, car zap ita n ajm la eg a carev ia: "Jesi li ti sv e to u d o u o v om e g rad u p o in io , d ivo v e isjek ao i er m o ju o d sm rti sau v ao?" "Jesam , estiti care." o d g o v o ri n ajm la i carev i. O n d a m u car d ad e sv o ju er za en u , i d o p u sti mu da je on prvi do njega u svome carstvu, a onoj dvojici starije b rae ree car: "A k o h o ete, i v as h o u o en iti, p a vam dobre dvore sagraditi", no oni njemu k au d a su o en jen i o b o jica, i cijelu m u istin u o tk riju , k ak o su p o li d a sestre sv o je trae. K ad car sv e to u je, zau stav i sam o o n o g n ajm la eg k o d sebe kao zeta, a onoj dvojici dade dvije mazge novaca, i tako oba starija brata vrate se svome dvoru i u svoje carstv o . O n aj n ajm la i jed n ak o m iljae za sv o jijem sestram a, i ae d a id e d a ih trai, ali m u je o p et b ilo i ao o stav iti sv o ju en u , a i car m u to n e d ae u in iti, i tak o o n za sestram a sv o jim a jed n ak o v en jae. Jed n o m car p o e u lo v , a n jem u k ae: "Ostani ti tu kod d v o ra i ev o ti d ev et k lju ev a, u v aj ih k o d seb e; m o e"

v eli "d a o tv o ri tri etiri o d aje, tam o e v i eti d a im ad e i sreb ra i zlata, o ru ja i m n o g o d ru g ijeh d rag o cjen o sti, n ap o sljetk u m o e o tv o riti sv e o sam o d aja, am a d ev etu d a se nijesi u su d io n ip o to o tvo riti, jer" v eli "ak o to u in i, zlo e p ro i." O n d a car o d e, a zeta o stav i k o d k u e; o vaj im car o tid e, o tv o ri jed n u p a i d ru g u so b u i tak o red o m sve osam sobe, i vidi u njima svakojakijeh dragocjenosti, n ap o sljetk u k ad do e i n a v rata o d d ev ete so b e, ree u seb i: "Ja sam m n o g o u d a p retu rio , a sad d a n e sm em o tv o riti o v u so bu !" p a i tu so b u o tv o ri, k ad u e u n u tra, im a ta i v i eti! U so b i jed an o ek d o k o ljen a u g v o e zak o v at i ru k e d o lak ata zak o v ate o b je, n a etiri stran e im ad u etiri direka, a tako od svakoga direka ima po jedan sin d ir o d g v o a, i tak o su k rajev e svo je sastav ili p a o n am o o ek u o k o v rata o b av ili, i tak o je tv rd o o k o v at bio , da se nije mogao nikako micati. Pred njim je bila jedna esm a n a zlatn o m u n k u izv irala, i tako saljeva se pred njim u jedno korito zlatno. Blizu njega stoji jedna m atrav a u k raen a d rag ijem k am en jem . o ek b i h tio d a v o d e p ije, am a n e m o e d a d o v ati. K ad carev i sv e to v id i, o n se v em a zau d i, p a se trg n e m alo n atrag , a o v aj o ek progovori: "Odi unutra kod mene, zaklinjem te Bogom iv ijem ." O v aj u e u n u tra k o d n jeg a, o n d a m u o n aj o ek ree: "D aj u in i jed an sev ap , te m i d aj jed n u m atrav u v o d e d a p o p ijem , i zn aj za cijelo d a e o d m en e za to d o b iti n a d ar jo t jed an iv o t." C arev i se p ro m isli: ta im a b o lje n eg o d a d o b ijem d v a iv o ta, p a u zm e m atrav u , i da mu punu vode, te ovaj popije. Onda ga carev sin pita, k ak o se ti zo v e, b o g ati; p o im en u?" O v aj o d g o v o ri: "Ja se zo v em B a elik ." C arev i p o e k a v ratim a a o v aj g a stane moliti. "Daj mi i d ru g u m atrav u v o d e, p a u ti p o k lon iti i d ru g i iv o t." C arev i p o m isli: "S ad d v a iv o ta d a m i p o k lo n i, a trei im am , to je u d o v elik o ," p a u zm e m atrav u te m u d ad e; a o v aj p o p ije. C arev i p o e p a p o n e d a v rata zatv o ri, a B a elik ree: "O ju n ae, povrati se k o d m en e, k ad si v e d v a d o b ra u in io , u in i i tree, d au ti i trei iv o t. U zm i o v u m atrav u , n ato i je p a m i u sp i n a g lav u , a ja u ti za to to m i v o d u u sp e n a

g lav u d ati i trei iv o t te iv i." K ad carev i to u je, p o v rati se n atrag , u zm e m atrav u p a n ato i v o d e i u sp e m u n a g lav u . K ak o m u v o d a p o sp e g lav u , u o n aj m ah p rsn u e alk e o k o v rata, i sv e g v o e k o je je B a elik a d ralo . A B a elik sk o i k ao m u n ja, p a rairi k rila, p o leti, i u isto v rijem e u zm e p o d k rilo carev u erk u , en u n jeg o v a izb av itelja, i tak o n a jed an p u t iezn e iz o iju . S ad d a v id i u d a; p rep an e se carev sin o d cara! u to m k ad car d o e iz lo v a, k ae m u zet n jeg o v sv e p o red u , car se v em a u b rig u d ad e, p a m u ree: "Z a to tak o u in i? jesam li ti k azao d a n e o tv o ri d ev etu so b u?" C arev i m u o d g ov o ri: "N em o j se srd iti n a m en e, ja u d a id em d a B a elik a traim i d a p o v ratim m o ju en u ." O n i car g a stan e o d to g a o d v raati: "N em o j" v eli "d a id e n i p o to ! ti n e zn a k o je B a elik , m en e je m n o g o v o jsk e i n o v aca propalo dok sam B a elik a u v atio , n eg o o stan i k o d m en e, ja u ti isp ro siti d ru g u ev o jku , i n e b o j se, ja te opet milujem kao sina svoga." Ali carev sin nije htio n ik ak o slu ati, n ego u zm e n o v aca za p u ta, u zjae sv o g a k o n ja p a p o e u svijet traiti B a elik a. P u tu ju i o vako zad u g o d o e u jed n u v aro , k ak o u e g led a tam o am o , d o k n a jed an p u t po v ie jed n a ev o jka s ard ak a: "E carev iu , o d ja, k o n ja p a o d i u av liju ." K ad carev i d o e u av liju i o n d a g a srete ev o jk a a o n p o g led a i p o zn ad e sv o ju sestru n ajstariju : ru k e ire, u lice se ljube, a sestra n jem u g o v o ri: "H ajd e, b rate, sa m n o m n a ard ak ." K ad izi u n a ard ak , o n d a carev i stan e p itati sestru sv o ju , k o je n jen o ek za k o g a se o n a u d ala, a o n a m u o d g o v o ri: "Ja sam se" v eli "u d ala za cara zm ajsk o g , i m o j je o ek zm aj, n eg o , b rate, d a te d o b ro sak rijem , jer m o j o ek v eli d a b i sv o je u re isjek ao k ad b i ih sam o v i eti m o g ao ; ja u n jeg a n ajp rije k u ati, ak o ti n ita n e en e u in iti, ja u m u k azati za teb e. P a tak o i u in i: b rata i k o n ja m u sak rije. K ad v ee d o e, zm aju zg o to v e v eeru p a g a ek aju , k ad eto ti zm ajsk o g cara! K ak o d o lee u d v o r, sav se d v o r zasv etli i zab lista! K ak o u e, o d m ah zo v e sv o ju en u : " en o " v eli "o v d je o eja k o st m irie, k o ji im ad e? k azu j o d m ah ." O n a m u ree: "N em a n ik o g a." a o n v eli: "T o n e

m o e b iti." O n d a m u en a o d g o v o ri: "B o g a ti, to te p itam d a m i p rav o k ae: b i li ti to g o m o jo j b rai d a sad k o ji o d n jih o v am o d o e?" A zm ajsk i car o d g ov o ri: "O n o g n ajstarijeg i sred n jeg b i zak lao p a ih p ek ao , a n ajm la em n e b i n ita." O n d a o n a v eli: "D o ao je m o j n ajm la i b rat a tv o j u rak ." K ad car u je, o n p o v ie: "D ajte g a." K ad u rak a sestra d o v ed e p red cara, car sko i, ru k e ire, u lica se lju b e: "D o b ro d o ao , u rae." "B o lje teb e n aao , zete!" "G d je si?" "E v o m e." P a m u p ria o d k raja d o k o n ca. Onda m u car ree zm ajsk i: "T a k u d id e, B o g a ti, p rek o ju e B a elik p ro e i p ro n ese tv o ju en u , ja g a d o ek am sa sed am h iljad a zm ajev a, p a m u n e m o g o h n ita u in iti, p ro i se av o la, m o lim te, d a ti d am n o v aca k o lik o h o e, p a id i k u i." N o carev i n ije h tio nikako da ga slu a, n eg o sju tra d an n au m io d a p o e, a k ad car v id i d a g a n e m o e d a zau stav i i s p u ta d a g a o d v rati, o n d a m u izv ad i jed n o p ero p a m u g a d a u ru k e, i o v ak o m u ree: "D o b ro slu aj ta ti k aem , i ev o ti o v o m o je p erce, p a k ad ti bude velika nu da i B a elik a n a e, a ti zap ali o v o p ero m o je, ja u o n d a u isto v rijem e d a d o letim sa sv o m m o jo m silo m teb i u p o m o ." C arev i u zm e p ero te p o e. P u tu ju i o p et p o sv ijetu d o e u d ru gu v elik u v aro i id u i k ro z v aro p o v ie o p et jed n a ev o jk a sa ard ak a: "E ti, carev iu , o d jai k o n ja p a h o d i u av liju ." C arev i u e s konjem u avliju, kad tamo a sestra srednja srete ga u avliji, ru k e ire, p a se u lica lju b e; v o d i b rata n a k u lu . P o to sestra odvede konja u jarove a brata na kulu, pita brata k ak o je d o ao , a o n n jo jzi sv e p o red u k ae, p a je p ita: "Z a koga si se" veli "udala?" a ona mu odgovori: "Ja sam se u d ala za cara so k o lo v sk og , i o n e d o v ee d o i; n eg o d a te d o b ro eg o sakrijem , jer o n b rai m o jo j p reti." T ak o i u in i i b rata sak rije. K ad d u g o n e p ro e al'eto ti cara so k o lov sk og ! K ak o d o lee, sv a se k u la zalju lja o d v elik e sile. O d m ah m u p o stav e v eeru , n o o n k ak o d o e, p ro g o vo ri sv o jo j en i: "O v e im a o v eja k o st." en a g o v o ri: "N em a, o ee", p a p o d u g o m razg o v o ru o n a m u v eli: "B i li ti m o jo j b rai to g o , k ad b i k o ji d o ao?" C ar v eli: "Ja b i n ajstarijeg i sred n jeg m n o g o m u io , a

n ajm la em n e b i n ita." O n d a m u o n a za b rata k ae. O n b rzo n ared i d a g a d o v ed u , a k ad g a car v id i, sk o i n a n o g e, ru k e ire p a se u lica lju b e. "D o b ro d o ao , u rae." v eli so k o lov sk i car. "B o lje teb e n aao , zete!" o d g o v o ri n jem u carev i, p a o d m ah sed n u v eerati. P o slije v eere p ita car u ru sv o g a k ud je p o ao , a o v aj m u o d g o vo ri, d a trai B a elik a, i sv e m u red o m p ria. A li car g a stan e sjeto v ati: "Nemoj" veli "dalje da id e, ja u ti za B a elik a k azati: o n o g istog d an a k ad je tv o ju en u u g rab io , ja sam g a d o ek ao sa p et h iljad a so k o lo v a, p a stran o sm o se p o b ili n jim e, k rv p ad e d o k o ljen a, i n ita m u u in iti n e m o g o sm o ! a ti d a n jem u jed an n eto u in i! Z ato te sjetujem ja d a se v rati k u i, i ev o ti b lag a, u zm i i p o n esi k o lik o go h o e." A li carev sin v eli: "H v ala ta n a sv em u , ali se v ratiti n eu n ik ak o , n eg o h o u B a elik a d a traim ", a sam u seb i m isli: zato n e b i, k ad im am jo tri iv o ta! K ad so k o lo v sk i car v e v idi da ga nikako odvratiti n e m o e, izv ad i jed n o p erce p a m u g a d ad e g o v o rei: "N a ti" veli "to moje pero, pa kad ti bude velika nevolja, a ti isk rei v atru p a g a zap ali, a ja u ti o n d a d o i s m o jo m silo m u p o m o ." O n d a carev i u zm e p erce p a p o e traiti B a elik a. P u tu ju i tak o za d u g o p o sv ijetu d o e u treu v aro , k ak o u e u v aro , al'eto ti ev o jk e p a p o v ie sa ard ak a: "O d jai k o n ja p a h o d i u av liju ." C arev i sv rata konja pa upravo u avliju, kad tamo al' evo ti njegove sestre n ajm la e, ru k e ire, p a se u lica ljube, vodi brata na kulu a konja u arove. Brat je pita: "Za koga si se, sestro, ti u d ala, k o ji je tv o j o ek?" O n a m u o d g o v o ri: "M o j je o ek car o rlu jsk i za n jeg a sam se u d ala." K ad car d o e u v ee k u i, en a g a d o ek a a o n n i rei, n eg o v eli: " Ko je ovdje u d v o r o d lju d i d o ao , k azu j o d m ah !" O n a m u o d g o v o ri: "N ije n ik o ", p a p o n u v eerati. O n d a m u en a v eli: "D a li b i ti to g o m o jo j b rai u in io , d a o d k u d d o u?" C ar jo j ree: "Ja b i n ajstarijeg ti i sred n jeg b rata u b io , a n ajm la eg ne bi; njemu b i i u p o m o sv ak ad p ritek ao , k ad b i m o g ao ." O n d a o n a caru k ae: "E v o o n aj m o j n ajm la i b rat a tv o j u rak d o ao d a m e v id i." O n d a car zap o v jed i d a g a p red an j d o v ed u , do ek a g a n a n o g e p a se n jim e p o lju b i i

ree m u : "D o b ro d o ao , u ro !" A taj n jem u o d g o v o ri: "B o lje teb e n aao , zete!" P a o d m ah sjed n u v eerati. Z a v eero m se razg o v araju o sv aem u , i n ap o sljetk u carev i k ae d a id e B a elik a d a trai. K ad to zau car o rlu jsk i, stan e g a o d v raati g o v o rei m u : "P ro i se ti, u ro , to g a av o ljeg v rag a, i n e id i tijem putem, nego ostani ovdje k o d m en e, b ie sv eg a zad o v o ljan ." A li carev sin to n e slu a, n eg o sju tra d an k ak o sv an e o p rem i se i p o e d alje traiti B a elik a. O n d a car o rlu jsk i k ad v id i d a g a o d v ratiti n e m o e, izv ad i jed n o p erce p a g a d ad e u ri, "n a" v eli "u ro , k ad ti b u d e n ev o lja, ti u k rei v atru p a g a zap ali, ja u ti o n d a s m o jijem o rlo v im a o d m ah u p o m o d o i." C arev i u zm e p erce i p o e traiti B a elik a. P u tu ju i p o svijetu od grada do grada tako sve dalje i dalje najposlije n a e sv o ju en u u jed n o j p ein i. en a k ak o g a v id i, zau d i se p a m u ree: "Z a B o g a, o je, o d k u d ti o v d je?" A o n jo j sv e p o istin i k ae, i v eli: "B jei, en o , d a b jeim o !" N o o n a m u n a to o d g o v o ri: "K u d e, k ad e n as B a elik stii o d m ah , p a e" v eli "teb e p o g u b iti a m en e vratiti. C arev i zn aju i d a im a jo "tri v jek o v a d a iv i, n ag o v o ri en u d a b jee, p a tak o i u in e. N o k ad o n i p o n u b jeg ati, B a elik to d o zn a p a b re p o tri i carev ia stig n e p a p o v ie: "E carev iu , zar ti u k rad e en u ", p a m u en u o tm e i k ae: "Ja ti sad iv o t p ratam , jer zn am d a sam ti k azao , d a u ti d ati tri iv o ta, p a sad id i, am a v ie za en u n em o j d a se v raa, jer e p o g in u ti." P o to to ree B a elik , o d v ed e en u sa sob o m , a carev i o p et o stan e sam n e zn aju i to e. N ajp o slije se rijei d a n a n o v o id e za en u sv o ju . K ad d o e b lizu o n e p ein e, u lu i p rilik u k ad B a elik b u d e o tiao , p a en u o p et p o v ed e sa so b o m d a b jee. N o B a elik o d m ah to d o zn a, p a p o tri i carev ia stig n e p a p o v ad i strijelu i p o v ie: "V o li li" v eli "d a te ustrijelim ili da te sab ljo m p o sijeem ?" C arev i stan e se m o liti, i B a elik m u ree: "Ja ti sad i d ru g i iv o t p o k lan jam , n o ti k aem d a se v ie n e u su d i d a se za en u v rata, jer n eu v ie d a p o k lan jam iv o t, n o u te n a m jestu p o g u b iti." P o to to ree, u zm e en u p a je odvede, a carev i o p et o stan e sam m islei sv e jed n ak o , k ak o b i enu

sv o ju izb av io . N ajp o slije sam seb i k ae: "A to b i se B a elik a b o jao , k ad jo im am d v a iv o ta, jed an to m i je o n p o k lon io , a jed an m o j?" p a zak lju i d a se sju tra en i p o v rati, k ad B a elika nije bilo kod nje: "Hajde" veli "da id em o b jeati." O n a g a razb ijae d a im n ije v ajd e b jeati, jer e ih stii, n o o ek n jen p rim o ra je, p a p o n u b jeati, a B a elik b rzo ih stig n e p a p o v ie: " ek aj, ja ti v ie n e p ratam !" C arev i se p rep an e i p o n e ga moliti da mu o p ro sti, ali B a elik ree m u : "Z n a li d a sam ti k azao d a u ti p o k lo n iti tri v ijek a? eto sad ti trei p o k lan jam , i v ie iv o ta o d m en e n em a, n eg o id i k u i, i n em o j iv o t sv o j to ti g a je B o g d ao d a izg u b i." C arev i v id ei d a p ro tiv o v e sile n e m o e n ita, p o e k u i, n o jed n ak o m iljae k ak o b i en u sv o ju B a elik u o teo , d o k m u n a jed an p u t p ad n e n a u m , to su m u zeto v i k azali, k ad m u je sv ak i o d n jih p o jed n o p erce d ao . O n d a ree sam seb i: "H o u b a i etv rti p u t d a se v ratim d a en u moju povratim, pa ako mi b u d e d o n evo lje, o n d a u p era d a zap alim d a m i zeto v i u p o m o d o u ," p a se o d m ah d ig n e i o p et se v rati o n o j p ein i, e B a elik d rae en u n jeg o v u , i k ad iz d alek a v id i d a B a elik n ek u d o d e, jav i se en i, a o n a se zau d i i prep an e p a m u ree: "B o g a ti, zar ti je tak o o m rzn u lo iv ljeti, te si se v ratio p o m en e!" N o o n jo j k ae za zeto v e k ak o su m u d ali sv ak i p o jed n o p erce, p a k ak o ed u m u d o i u p o m o , ak o m u b u d e d o n ev o lje, "p a za to sam " v eli "jo jed ared d o ao p o teb e; h ajd e o d m ah d a b jeim o " i tak o i u in e i p o n u b jeati, ali B a elik to o d m ah d o zn a p a iz d alek a p o v ie: "S tan i, carev iu , n ijesi u tek ao !" A carev i k ad v id i B a elik a, p o v ad i o n a sv a tri p era i k resiv o , p a stan e k resati d o k m alo v atru p riee p a zapali sva tri p era, ali d o k je zap alio B a elik g a stig n e, p o teg n e sab lju i carev ia n a d v ije p o le rasjee. U isti as eto ti u d a! D o leti car zm ajsk i sa sv o jijem zm ajev im a, car sokolovski sa sokolovima i car orlujski s orlovima, pa se s B a elik o m strano p o b iju i mnogo se krvi prolije, ali B a elik o p et u g rab i en u i u tee. O n d a tri cara stan u sv o g a m rtv a u ra g led ati i zak lju e d a m u iv o t p o v rate, p a o n d a zap itaju n ajb ra tri zm aja k o ji

m o e n ajb re s Jo rd an a v o d e d o n ijeti. Jed an v eli: "Ja mogu za po sahata;" d ru g i v eli: "Ja m o g u za jed an etv rt sah ata;" trei v eli: "Ja m o g u za d ev et tren u tak a." O n d a carev i p o v iu o v om e: "A sad ti, zm aje, b re p o h itaj", o v aj rairi silu v atren u i d o n ese zaista za d ev et tren u tak a v o d e s Jordana. Carevi uzmu vodu, pospu vodom po onijem ran am a, k u d je carev i rasjeen b io , k ad p o spu , ran e se sastav e, i carev i sko i n a n o g e te o iv i. O n d a g a carev i sjetu ju : "Id i sad k u i, k ad si se sm rti izb av io ." C arev i n jim a v eli d a e jo t jed an p u t d a id e sreu p o k u ati i en u m a n a k o j n ain u krasti. Carevi, zeto v i n jeg o v i, v ele m u : "N em o j, p o g in u e zaista sad ak o o d e, jer iv o ta ti d ru g o g n em a o sim o n o g a tv og a o d B o g a. A li carev i n ee za to d a u je. O n d a m u carev i rek u : "E k ad v e h o e silo m d a id e, a ti n em o j o d m ah en u d a v o d i, n ego jo j k ai d a p ita B a elik a, e m u je ju n atv o , p a o n d a d o i d a n am k ae, m i em o ti p o m o i d a g a o sv o jim o ." O n d a carev i o d e k rio m i d o e en i, p a je n au i d a k u a B a elik a e m u je ju n atv o , p a se v rati n atrag . K ad B a elik k u i d o e, en a g a stan e p itati: "B o g a ti, e je to tv o je ju n atv o?" B a elik jo j ree: "M o ja en o , m o je je ju n atv o u sab lji m o jo j." O n d a se en a stan e m o liti spram sab lje B o g u . B a elik k ad to v id i, u d ari u sm jeh p a ree: "O lu d a en o ! n ije m o je ju n atv o u sab lji, neg o je u m o jo j strijeli" a ona se onda o k ren e B o g u m o liti sp ram strijele, a B a elik jo j ree: "O en o , d o b ro li te n ek i u i d a m e k u a, e je m o je ju n atv o ! ja b i rek ao d a je iv tv o j o ek , p a o n te u i." a o n a se p o n e k leti d a je n ik o n e u i, jer i n em a k o . P o slije n ek o lik o d an a do e jo j o ek , o n a m u sv e k ae k ak o jo n ije m o g la d o zn ati o d B a elik a, e m u je ju n atv o , a o ek jo j o d g o vo ri: "K u aj g a o p et" p a o d e. K ad B a elik d o e, en a g a stan e o p et p itati, e m u je ju n atv o . O n d a jo j B a elik o d g o v o ri: "K ad ti moje ju n atv o tak o po tu je, ja u ti istin u d a k aem , e je m o je ju n atv o ," p a o n d a stan e k aziv ati: "D alek o o d av d je im a jedna visoka planina, u onoj planini jedna lisica, u lisici srce, u srcu jed n a tica, u o n o j je tici m o je ju n atv o , am a se

ona lisica ned a lak o u h v atiti: o n a se m o e p retv o ri u razn e n ain e." S ju tra d an k ad B a elik o d e, carev i o p et d o e en i sv o jo j da u je ta je d o zn ala, a en a m u sv e k ae. O n d a carev i o tid e u p rav o zeto v im a, a o n i g a jed v a d o ek aju d a u ju , e je B a elik o v o ju n atvo, pa se o d m ah d ig n u i sa carev iem o tid u . K ad tam o d o u u o n u p lan in u , p u te o rlov e d a lo v e lisicu , a lisica p o b eg n e u jedno jezero koje je bilo u sred one planine, i pretvori se u u tv u esto k rilu , ali so k o lov i o d m ah za n jo m i o d an d je je izagnaju, onda on a p o leti u o b lak e p a p o n e b jeati, a zm ajev i za n jo m ! O n a b re o n d a p retv o ri se o p et u lisicu i stan e p o zem lji b jeati, ali tu je o rlo v i d o ek aju i o stala vojska, pa je salete i uhvate. Onda carevi zapovede te se lisica rasp o ri i srce izv ad i p a n alo e v atru, srce raspore, iz srca ticu izv ad e i u v atru b ace, k ak o tica izg o ri B a elik p o g in e. C arev i o n d a u zm e sv o ju en u p a o d e n jo m e k u i

2 ela. B io jed an car p a im ao tri k eri. D v e starije u d a za carsk e sinove, a na n ajm la o j n au m i d a o stav i carstv o , jer je b ila n ajlep a. U to g a cara b io je jed an slu g a k o jeg a su zv ali ela, jer je b io elav . T aj slu g a n ita d ru g o n ije rad io , n eg o sam o p o b ai to je treb alo , ali m u je b aa tak o b ila u ra en a k ao d a je u n jo j rad ilo d eset ljudi, i svi su se tome u d ili. C arev a je k i esto g led ala s p en d era u b au i g o v o rila u seb i: "B o e m o j, k ak v a je to lep a b aa i k ak o je u ra en a, a rad i je sam o jed an o v ek , p a jo d a je k ak av , n eg o m ali k ao u ica!" Jed n o ju tro carev a k i g led aju i tak o s p en d era i u d ei se, o p azi elu u b ai p a m u p ro g o vo ri: "Z a B o g a, elo , k ak o m o e ti sam to lik u b au tak o lep o rad iti i d rati?" A o n jo j o d g o vo ri: "G o sp o o d ev o jk o! ak o si rad a zn ati, p o ran i p o b o lje p a e v id eti." D ru g o ju tro carev a k i u rani vrlo rano, i stane

d a g led a u b au n ejav ljaju i n i o cu n i m ateri, k ad ali eli d o ao zm ajev it k o n j i d o n eo m u g o sp o sk o o d elo i o ru je, i d o v eo u za se tro je etv o ro eljad i te rad e b au , a ela se o b u k ao u on o o d elo , te p o stao sa sv im d ru g i: n ije v ie ni elav n eg o lep m o m ak to m o e b iti, p a u zjah ao n a o n og a k o n ja, te se ee p o b ai, a k o n j d a se p o m am i p o d n jim : sv e m u v arn ice iz n o zd rv a sev aju . O n a k ak o v id i elu , zagleda se u njega, ali nije htela za dugo nikome kazati. Kad mnogi prosci stanu dolaziti i prositi je, ona najposle k ae d a n e e n i za k o g a n eg o za elu . C ar i carica k ad to u ju , stan u je ru iti i h u liti: "K ak o b i ti za slu g u p o la, p a jo d a je k ak av , n eg o ela. H o e d a n am sram o ti carstv o ." A li o n a to n e h ted n e n i slu ati, n eg o re e: "Ili za n jeg a ili n i za k o g a." K ad o tac v id i d a n ita n e p o m ae, o b u e je u p ro stak o o d elo i n ain i je k ao p u k u p ro stak in ju , te je u d a za elu , p a im d a iza g rad a m alo zem lje, a ela o n d e n ain i b au i u n jo j k o leb u , i stan e iv eti s carev o m k eri k ao sv ak i b ao v an , n o sei zelen u g rad i tak o p o to g o d zaslu u ju i. A li k ad je g o d h teo , m o g ao se p retv o riti u n ajlep eg a o v ek a, sam o je treb alo d a zv izn e, p a b i o d m ah d o trao zm ajev it k o n j i d o n eo g o sp osk o od elo i o ru je. T ak o je trajalo za n ek o v rem e, ali n a jed an p u t u d are n ep rijatelji n a elin o g a tasta sa d v e stran e, d a n ije zn ao k u d a p re. O n d a ree u seb i car: "O n e d v e k eri to sam u d ao za carsk e sin o v e, im am sad o d n jih p o m o , a o v u o d k o je sam se n ajv ie n ad ao , d ad o h za r u ." I tak o car u v elik o j b rizi izda zapovest, da svako ide n a v o jsk u tog o d m o e sab lju p asati. Ile su v o jsk e sv e jedna za drugom pred neprijatelja, a glasovi caru jednako nesretni dolaze da vojska propada. Najposle podigne se car sam so b o m d a v id i, k ak o je tam o . Z a n jim p o e i m alo i v elik o , a s n jim i ela n a jed n o m k o n jik u . S v i su se eli p o d sm ev ali g o v o rei: "S ad e d o b ro b iti, id e ela, o n e n ep rijatelja p o trti i u m iriti." K ad d o u tam o , stan u u lo g o r, a i ela za seb e ato r n ain i, i o stan u o n d e tri d an a n a m iru . A etv rti d an zap o n e se b o j. S ad ela zv izn e, a k o n j zm ajev iti o b ri se p red n jim . ela o d m ah o b u e o n e g o sp osk e h aljin e to m u je k o n j d o n eo , p rip ae sab lju p a

usedne na konja i odmah uleti u boj. Kako on uleti u boj, sva se neprijateljska vojska uzbuni: ne zna se ili v ie o n see ili m u v ie k o n j tlai. I tak o za tili as v o jsk a n ep rijateljsk a p rsn e i razb eg n e se k u d k o je. O d m ah d o e g las caru p o d ato r d a je u n jeg o v o j v o jsci b io ju n ak k o ji je n ep rijatelja p o b io i d a n ep rijatelj ite m ir. C ar o d m ah zapovedi da taj ju n ak d o e p red an j i d a ite to h o e d a g a d aru je. O v i p rv i g lasn ici jo i n e o d u d a trae o n o g a ju n ak a, a to d o u dru g i i k au d a je to n jeg o v ela. C ar se u d iv i k ad to u je, i n ije h teo v ero v ati: "K ad b i o n b io , o n b i d o ao k m en i." A ela m u p o ru i: "K ad p o em o k u i, n ap o red u s n jim jah ati." K ad se p o sle to g a u in i m ir i p o u n atrag . ela sav ije sv o j ato r i o n o m alo p rtljag a, i m etn e n a sv o g a k o n jik a, p a o n d a zv izn e a k o n j se zm ajev it o b ri p red n jim . O n o b u e g o sp o sko o d elo i usedne na zmajevita konja p a p o e s carem n ap o red d a g a svi vide da je on. Kad car vidi da je on, od radosti se zap lae i tak o u rad o sti d o u k u i i o n d e car jo za iv o ta sv o g a p red a eli carstv o , te ela p o stan e car.

3 G vozd en ovjek . Bio jedan car, pa imao tri sina. Kad mu sinovi dorastu do en id b e, o n d a im o n zap o v ed i d a se p o p n e sv ak i n a k u lu, p a d a s k u le zastreli: g d e k o g a p ad n e strela, o d an d e e m u d o v esti d ev o jk u . S in o v i p o slu aju o ca, p a k ad zastrele starija dvojica, strele im padnu u dva grada; a kad n ajm la i zastreli, n jeg o v a se strela izg u b i, p a je stan u traiti m a sv e stran e, i n ik ak o d a je n a u ; n ajp o sle n ag aze na nekaku bunarinu, kad tamo u bunarini jedna velika ab a, i k o d ab e strela n ajm la eg a carev a sin a. B re b o lje jav e caru k ak o su n ali strelu , a car, k ad u je, o d m ah dovede devojke iz ona dva grada za dva starija sina, a za n ajm la eg a d o n ese o n u ab u , p a ih v en a i u in i v elik o veselje. Kad bude vreme, svedu mladence, starija dva

brata svedu s njihovim devojkama. a n ajm la eg a sa ab o m . P o to ih sv ed u , ali iz o n e ab e izi e k rasn a d ev o jk a, to je n ig d e u carstv u n em a, sam o ab lja k o a o stan e n a zem lji, a k ad b u d e u ju tru , d ev o jk a o p et u e u ab lju k o u , i tak o sv e d an jo m ab a a n o o m d ev o jk a. Posle nekoliko dana zapita ga mati: "Za Boga, sinko, kako ti je s o n im g ad o m ?" A o n jo j k ae: "E m o ja m ati, d a ti v id i k ak v a je to lep o ta, izv u e se iz o n e k o u ljice, p a je o n d a d ev o jk a to je n ig d e p o d n eb o m n em a." O n d a m u ree m ati: "Z a B o g a sin e, p a d a je o p ro stim o . D o v ee ukrad i k o u ljicu p a m etn i n a p en d er, a ja u je p o lak o u zeti s p en d era p a u je b aciti u p e n ek a izg o ri." O n p o slu a m ater; k ad b u d e u v ee, i o d ab e izi e d ev o jk a, o n jo j u k rad e k o uljicu , p a m etn e n a p en d er, a m ati d o e p a je u zm e i b aci u p e, te izg o ri. Kad pred zoru ustane d ev o jk a p a stan e traiti k o u ljicu d a se p retv o ri ab a, ali k o u ljice n em a, i tak o o n a o stan e d evo jk a. K ad u ju tru sv an e, izi e o n a n a p o lje, k ad je v id e, sv i se zau d e: n e mogu da se naglede take lepote. K ad d o e p rv a n ed elja, o tid e carica sa svojim snahama u crk v u ; k ad izi u iz crk v e, sav n aro d stao p a g led i k ak v a je to lep o ta; za caricu n ik o n i m u k aet. O n d a p o n e zlo b iti carica n ajm la o j snasi sv o jo j, p a k ak o o tid e u d v o r, o d m ah ree caru : "Ja n e u s to b o m h leb a jesti, ak o to g a najm la eg a sin a n e istera iz d v o ra." C ar je stan e b laiti, i jed v a je m alo u m iri. K ad d o e n ed elja, o p et carica o tid e sa sv o jim sn ah am a u crk v u ; p a k ad izi e iz crk v e, sav n aro d stao p a g led a n ajm la u carev u sn ah u , i u d i se tak o j lepoti. Onda carica kako otid e k u i, o d m ah n a cara: "Ili o n iz dvora, ili ja. Kad car vidi da se nema kud ni kamo, d o zo v e n ajm la eg a sin a, p a m u ree: "S in k o ! ja u jem d a se ti h v ali d a m o e jed n im ru p n jak o m p ro je sto b rav aca n ah ran iti." O n se siro m ah stan e k rstiti g o v o rei, d a o n to nije nikad ni pomislio. Ali car ni pet ni devet nego: "Ako to n e u rad i, n a teb i n em a g lav e." O n d a o n siro m ah o tid e p lau i k en i sv o jo j, a o n a g a zap ita to p lae, a o n jo j k ae sv e ta je i k ak o je. O n d a m u o n a ree: "N e b o j se n ita, id i n a o n u b u n arin u , g d e ste m en e n ali, p a se

n ad n esi n ad n ju p a v ii: " u ra, u ra." O n e se o d azv ati p a e te p itati ta e, a ti m u k ai sv e ta ti je o tac k azao ." O n p o slu a en u sv o ju , o tid e n a b u n arin u p a stan e v ik ati: " u ra, u ra." A u ra se o d zo v e iz b u n arin e: " ta e?" a o n m u se p o tu i k ak o h o e o tac d a g a p o g u b i, ak o jed n im ru p n jak o m p ro je sto b rav aca n e n ah ran i. O n d a m u u ra ree: "P o ek aj m alo ," p a m u izb aci jed n o g a sv in jara p a m u ree: "T i sam o jed an ru p n jak izv ad i iz am b ara, p a se onda ne staraj, svinjar e v u i k o lik o g o d u streb a, a n ik o g a n e e v id eti." C arev sin u zm e sv in jara, p a s n jim k u i. K ad d o e k u i, a svin je g lad n e cie p o d v o ru , ek aju d a im se d a jesti, i sav d v o r iziao d a v id i ta e b iti. O n d a n ajm la i carev sin o tv o ri am b ar p a izn ese jedan rupnjak proje, te uspe svinjama; svinje jedu a onaj svinjar jednako d o sip a, a n ik o g a n e v id i. C ar o stan e u d ei se, g d e se n asitie sto b rav aca o d jed n o g a ru p n jak a p ro je. O n aj svinjar posle otide svojim putem. Posle nekog vremena opet car dozove najm la eg a sv o jeg sin a, p a m u ree: "Ja u jem , g d e se ti h v ali d a m o e napojiti sto volova jednim kablom vode." On se siromah upropasti i stane se odgovarati, da to nije nikad ni pomislio. Ali mu se car ne dadne mnogo odgovarati, nego m u ree: "A k o to n e u rad i, n a teb i n em a g lav e." O n d a o n siro m ah o tid e k u i p lau i, a en a k ad g a v id i g d e p lae, zap ita g a to p lae, a o n jo j p rip o v ed i k ak o g a n a n o v o o tac b ed i. O n d a m u o n a ree: "Id i o p et n a o n u b u n arin u p a v ii: " u ra, u ra," a o n e se srd iti i rei e ti: "Aratos ti i tak o g a zeta," a ti m u k ai: "N ev o lja m e tera," p a m u p rip o v ed i sv e ta je i k ak o . O n p o slu a en u sv o ju , o tid e n a b u n arin u , i stan e v ik ati: " u ra, u ra!" a u ra m u se srd ito o d zo v e: "A rato s ti i tak o g a zeta, ta e o p et?" A o n mu odgovori: " u ra, n ev o lja m e tera, o tac m i zap o v ed io da jednim kablom vode sto volova napojim " Onda mu u ra ree: "P o ek aj m alo ." T e m u izb aci jed n o g a g o v ed ara, p a m u ree: "T i sam o jed an k ab ao izv u ci iz b u n ara, p a u sp i u v alo v , p o sle n em aj b rig e, o v aj e govedar vu i k o liko g o d u streb a, a n ik o g a n e e v id eti."

O n zah v ali u ri, p a u zm e g o v ed ara, p a s n jim k u i; k ad tam o , a v o lo v i d red e o k o v alo v a, ek aju d a im se d a v o d a, i sav d v o r iziao d a v id i ta e b iti. O n d a n ajm la i carev sin izv u e k ab ao v o d e, p a u sp e v o lovima u valov: volovi piju, a onaj govedar jednako doliva, a niko ga ne v id i. C ar o stan e u d ei se, g d e se n ap o ji sto v o lo v a o d jednoga kabla vode. Onaj govedar posle otide sam svojim putem. P o sle n ek o g a v rem en a o p et d o zo v e car n ajm la eg a sin a, p a m u ree: "Ja u jem d a se ti h v ali d a m o e d o v esti g v o zd en a o v ek a." O n se siro m ah stan e o d g o v arati, d a to n ije n ik ad n i p o m islio , ali car: "N i rei v ie; n eg o ak o to n e u rad i, n a teb i n em a g lav e." O n d a o n siro m ah o tid e k en i sv o jo j p lau i, a en a k ad v id i g d e p lae, p ita g a: " to p lae?" A o n jo j k ae ta je i k ak o . O n d a m u o n a ree: "Id i o p et n a b u n ar, p a v ii: " u ra, u ra," o n e se o d azv ati i srd ie se p a e ti rei: "A rato s i tak o g a zeta." A li ti m u k ai: "Z a B o g a! n ev o lja m e tera!" p a m u pripovedi sve red om ." O n p o slu a en u , o tid e n a b u n ar, p a stan e v ik ati: " u ra, u ra!" O n se srd ito o d zo v e: "A rato s i tak o g a zeta, ta e o p et?" A o n m u o d g o vo ri: "Z a B o g a, u ra, n ev o lja m e tera; ite o tac d a m u d o n esem g v o zd en a o v ek a, d a se s n jim e razg o v ara." O n d a m u u ra o d g o v ori: "P o ek aj m alo ; sad u ja izai, ali se n em o j p rep ad ati n i strav iti." K ad m alo as, ali eto ti g v o zd en a o v ek a. V elik i je, straan je! v u e b u d u za so b o m , sv e o re zem lju , id e za njim brazda kao da osam volova ore. Kad car izdaleka ugleda gde id e g v o zd en o v ek , o n se p o p lai, te zatv o ri d v o ro v e, p a p o b egn e n a g o rn je ard ak e, i zatv o ri se. K ad d o e g v o zd en ov ek , stan e lep o n a vratima lupati da mu otvore, a kad vidi da niko ne otvora, on bubne pesnicom u vrata, a vrata se odmah na dvoje raspadn u , tak o o tvo ri red o m sv a v rata i d o e p red cara. K ad d o e p red cara, zap ita g a: " ta si m e zv ao?" A car u ti k ao n em . "T a ta ti im a sa m n o m ." ree g v o zd en o v ek , p a g a zv rcn e u elo , a car o d m ah d u u isp u sti. O n d a g v o zd en o vek u zm e zeta sv o g a p a g a p o stavi za

cara, i tak o je n ajm la i sin sa sv o jo m en o m caro v ao d o svoga veka.

4. Kum riba. N ek ak v o m e o ek u u m irah u eca: n ek a jed v a k rst d o ek aju a n ek a n i p etn aest d an a. S v u d a je n a p ro ro ice h o d io i n a p ro ro k e k n jig u o tv arao , ali n ita fajd isalo n ije, d o k n ek akv a p ro ro ica sjetu je o v o g a o ek a i d ad e m u n ek ak av zap is g o vo rei: " U zm i o v i zap is i stav i g a tv o jo j en i d a g a n o si o g rlu , m a n em o j d a njim e izv an k u e iza e. O n a e ti o stan u ti tek a, i k ad a d o e v rijem e d a rodi, ne zovi druge babice da dijete obabi nego mene." o ek u zm e zap is i d a g a en i d a g a n o si k azav i jo j, k ak o m u je p ro ro ica rek la, te o n a te iste g o d in e o stan e tek a. A li n esreo m isp red sam o g a ro en ja p o e n eg e izv an k u e i zab o rav i sn im iti s g rla o n i zap is, i n e b i se n i tad ar d o sjetila, n eg o jo j d o e n ek ak v a m u k a u d ro b , te o n a tri d o m a i tek e d o e, izb i d ijete m u k o m rtv o i lak o m g lav o m n e d ad e. D o sjeti se siro m aica en a, ali sv rh sv ijeh jad a ne k azu je m u u d a n e b u d e v ie trlab u k e. K ad u je m u za n esreu , stan e lelek ati k o lik o d a je g lav o m p o g in u o , p a o d m ah o p et k o n o j p ro ro ici, a o n a k ad a d o e, sjeti se to je, ali n ita m u u n ee k aziv ati, n eg o o p et en u m u pokara i sjetuje da posan sega b o lji op az im a. P o to m en a m alo je k ad izv an k u e i izlazila, a ak o je k ad i izljeg la, o stav ljala je zap is d o m a, te o p et o stan e tek a; i k ad a d o e v rijem e o d ro en ja, p o lju za o v u p ro ro icu d a d ijete b ab i. K ad li ev o ro d i sin a u k rv av o j k o u ljici. K ad p ro ro ica vidi, sjeti se da je vjedogonja, pa sutuke radi iznese dijete n a d v o r o d k u e i zav ik a iza sv eg a g lasa: " u j p u e i n aro d e! ro d i v u ica v u k a, sv em u sv ijetu n a zn an je a etetu n a zd rav lje." O b eseli se o tac i h o ae u p u t d a se d ijete k rsti b o jei se sm rti, ali m u n e d ad e p ro ro ica g o v o rei: "N e, ja zn am to u in iti, ak o eli d a ti d ijete zd rav o

o stan e i d u g o iv i." N a to u zm e d ijete, p o v ije g a, i o b jesi m u d rag i k am en o v ratu i n a jed an listi k arte zap ie: "Primi kume Boga i svetog Jovana a dar uzmi", pa iznese dijete i ostavi na raskrsnicu blizu nekake rijeke, i otolen d o m a u o n o j g a o ek a. D ijete sam o a zar i g lad n o , stan e plakati, a bilo rano, te se niko onuda ne namjeri, dok u o n o j rijeci zau je n ek ak v a v elik a rib a, te o n a n a su v o , i p o glasu n ab rb lje o n o d ijete, i tek e to zin u la b jee d a g a p ro d ere, zasja se o n i d rag i k am en , te o n a d a v id i ta je, kad li v id i i o n i zap is etetu n a p rsim a, p a se u steg n e n a se, i u h v ati d ijete u elju sti te n jim e o in o j k u i. O n i k o d k u e o p aze izd alek a rib u , e d ijete u zu b im a n o si, i e rib a v risk o m tri, a d ijete p iti i cii, te sv i u p la i u v risk u , a p ro ro ica ih stan e teiti i g o v o riti d a se n e b o je, jere je to sjen eteta, i iztri n a su sret rib i i d ijete p rim i. P o to m zovnu popa da dijete krsti po zakonu, a za kuma onu istu rib u . K ad sv ri p o p k rten je, k ren u sv i d o m a d a p iju i n a estito , a k u m a rib a n ee, n eg o u ze o n i d rag i k am en , i o to len k ao n ajb ra tica p o lee i o stan i se u sin je m o re, i n ita n e ree d ru g o , n eg o : "S B o g o m , k u m e! k ad ja iz mora o p et iziao , tad ar i ti u m r o !." O v o je d ijete iv ljelo B o g zn a k o lik o i do k le, i k ad je v e p o d staro st h tio d a u m re, p o k ae m u se o p et o n a ista rib a, i tek to se n jim e oprosti, on umre, a ribe nestane s te stope da niko ko se tu n am jerio , n e v i e k u se ed e i to se o d n je u in i.

5 C ariin a sn ah a ovca. B ijae n ek ak v a zla carica, k o ja m n o g e lju d e i en e s o v o g a sv ijeta sm icae d a se n ik ad a n ije n ik o m o g ao d o sjetiti, i n em ae d ru g o n iko g a n eg o jed n o g a jed ik to g a sina k o jeg a m iljae n ak o m seb e za cara o stav iti. K ad d o e v rijem e d a carica en i sin a, ree m u : "Ja sam n ala za teb e ev o jk u sjen o v itu , k o ja e ti k rilate ju n ak e ra ati, i ak o o v u n e u zm e to sam ti ja n ala, p azi se to e ti se

dogoditi." Sin joj na to odgovori da joj zahvaljuje na sv im a ev o jk am a o d sv ijeta i n a sv im a k rilatijem sin o v im a, jer je v e n aao ev o jk u , i d a e je n a sram o tu m aterin u v jen ati, v e n ijed n u , m ak ar se n ik ad a i n e o en io . P o to carica o v o u ralju ti se i zap rijeti m u g o v o rei: "E la, ako ti basta." Carev sin materi za inat o en i se i zo v n e v ilu za k u m a i zm aja za staro g a sv ata, te s ev o jk o m d o m a, g o v o rei sv o jo j en i d a se o d n jeg o v e m atere u v a i k rije, d a je n en ad n o u d o n e sn a e "jer je' ' v eli "o n a n ek ak a en a u d esn e ru k e tak o da su moja sva b raa i sestre p a i sam o tac n a p reac p o m rli, ili ih je o n a p o tro v ala ili zam a ijala." P ro e n ek o lik o v rem en a i carica n e v id i sv o je sn ah e, i k o lik o je g o n astajala d a je v id i, n ita n ije m o g la u in iti, d o k jed n o ju tro n esreo m p o e jo j mu u lo v , i zalu d u zatv o ri v rata o d k am are e m u je n ev jesta sp av ala; jer carica o b azn a d a je o n o tiao u lo v , te n ek ak ijem tap o m tak n e u v ratn ice te v rata jed an ak b u p ie n a tle. P rep ad e se siro ta n ev jesta, sk o i u su sret sv ek rv i, i pane pred njom na gola koljena kao da joj se umoli i o p ro ten je ite. A o n a je p o d ie g o v orei: "N e b o j se, m o j sin k o , ja n ijesam za d ru g o d o la n eg o d a te d aru jem k ao p o p rav sv o je d ijete." O v o izrek av i izv ad i jed an p rsten i u h v ati sn ah u za ru k u , p ak m eu i jo j o v i p rsten n a p rst p ro n ju n jo ri n ek o lik o rijei, a o n a n ju u ru k u p o zak o n u poljubi i zahvali na prstenu. Carica otide s te stope, a sn ah a jo j g led aju i i p rem eu i o n i p rsten , k ak o g a jo u sv o m e v ijek u n ije v i ela, tak o je b io lijep , m alo za tijem pretvori se u ovcu i tam amo kroz kamaru stane blejati. C arica je im ala n eg e p o tajn o n ek aku v elik u ad aju , i k ad b i k o g a o arala o v ijem p rsten o m , i p o to b i se p ro m etn u o u o v cu , p o v ela b i ov o j n esito j ad aji i tek e se v raae d a uhvati i povede snahu, prispije u toliko i njen sin iz lova te jed an ak se n a u n a v ratim a o d k am are. K ad g a alo sn a en a v id i, p o n e o k o lo n jeg a i u zan j sk ak ati i b lejati d a se i sam cariin sin zau d i, i n e m o g ae d a p ro g o v o ri rijei, k rstei se o d u d a, i n ajp o slije m ater zap ita: "O tk u d o v a o v ca o v en?" "K am o m i en a?" O n a se sm ete n e zn aju i m u ta o d g o v o riti, n eg o to to lik o d a nita n e zn a, i zak u n e

se n je p ro k leto m d u o m . V id ei carev sin d a m u en e n em a, a o v a o v ca m im o ik ak e o v ce e n ep restan o n jeg a u o i g led a, o k o lo n og a m u se u v ija i n ep restan o b leji, stavi se d a je zam a ijan a, te o n o d alo sti d a sam seb e u b ije i traei n o k ro z k am aru , v id i o n i u d esn i p rsten u k am ari, i p ru i ru k u d a g a u zm e, a o v ca n a n jeg a sk o i i n e d a m u g a u zeti, n eg o n a n jeg a n asre d a m u o b a o k a izb ije. S jeti se on zlu, te u zm e o v cu , p a s n jo m u g o ru traei i zo v u i k u m u v ilu , d o k je n ek ak o d o zov e, p a k ad se sastan u , k ae jo j o n sv e k ak o je i to je, a v ila m u o d g o vo ri: "O n a ti je zatrav ljen a i zam a ijan a, m a ja p rije n eg o se d o g ov o rim sa sv o jijem b ratim o m zm ajem , n i ta ti n e u m ijem rei." O n d a ti v ila n ek u d a p o lee i d o v ed e zm aja. K ad se sv i sastad o e i zm aju k azae sv e p o tan k o , cie zm aj d a se sv a g o ra u strese, i ree carev u sin u : "A k o eli d a o p et tv o ja en a o stan e k ak a je i b ila, treb a d a d v ije d u e izg u b im o ." "Koje?" upita carev sin. "Tvoju i moju majku", odgovori zm aj, a zm ajev a m ajk a b ila je o n a ad aja u carice. C arev sin n a to p ristan e, ali v ila ree im : "N e tak o , ak o su v am m ajk e d u u izg u b ile, n em o jte v i; n eg o h ajd e ti zm aju zak u m i m ater ad aju , d a v ie n e p ro d ire B o jih d u a, a ja u k u m u caricu , d a se v e o k an i zlo in iti." I tak o p o u sv i d o m a, zak u m e u tri p u ta ad aju , a tri p u ta caricu , i o n e im se zak u n u d a n e e, te carica izv ad i d ru g i p rsten , d ad e o v ci, a o v ca p ro v re se o p et k ak v a je i b ila. I B o g m i te veselio!

6 Vilina gora. Im ao N ek ak av b o g ati o v jek jed in k a sin a, p a o th ran iv i g a d o o ru ja p o lje g a p o sv ijetu d a tee, ali n e tee d a asp ri stee n eg o d a stee p am eti, i d a v id i id u i p o sv ijetu k ako se tru d io iv i i k ak o se v alja m u iti d a se o v o g a k ratk o ga. v ijek a p o ten o iv i, i d ad e m u n ek o lik o asp ri to e m u dosta za put biti. Kad ga opremi, mnoge mu stvari

p rep o ru i a n ajv ie d a u v a n o v ac, p ak g a s b lag o slo v om o tp u sti. Id u i o v aj m lad i p o sv ijetu d o e u n ek ak av grad g d je v id i d a jed n og a o v jek a v o d e na v jealo . O n se zau d i p ak p ritrav i zap ita ta je sk riv io o v i siro m ah o v jek te g a n a sm rt o su d ie, a n ek i m u o d g o v o ri: "O v i je o v jek d u an m n o zin ji, i n e im aju i o tk u d a d a sv e svakome isplati, po zakonima ovog a m jesta zaslu io je sm rt." O n u v i o v o zap ita su d n ik e: "G o sp o d o ! jeli m o g u e d a ja to g a o v jek a o d sm rti o tk u p im , i d a p latim to je d u an?" O n i m u o d g o v o re: "Z a to n e! p lati to lik o i to lik o p a ev o ti o v jek a d a o d n jeg a in i to h o e." O n izvadi sve o n o n o vaca to im ae p a n ajp o slije sv e h aljin e d o k o u lje, i k ad nam iri k o lik o je treb alo , su d n ici m u d ad o e o v jek a, te o n s n jim p o sv ijetu p ro sei o d v rata d o v rata. Jed n u v eer leei zajed n o o v a d v o jica, ree o tk u p ljen ik : "M en i se d o d ijalo v e o v ak o iv jeti, a jo m i je alo st v ia teb e g led aju i e s m en e strad a, n eg o h ajd em o u v ilin u g o ru , tam o em o n ai jed n u m o ju p o sestrim u i o n a e n am k azati n ain k ak o em o o b o jica o b o g atiti." M lad i p ristan e n a o v o i u p u te se k v ilin o j g ori sve stranputicama nek ijem , k alau zei o tk u p ljen ik a m lad i su sto p ice za n jim , d o k tak o d o u u n ek ak u g o ru , k o jo j v rh d o m jeseca d o ticae, a listo v i jo j zlatn i b jeh u a stab la sreb rn a, a u sred n je v i ae se v elik i p lam i d im o d o g n ja. M lad i v id ei to p rep ad n e se i u p ita svo g a d ru g a: " ta je o v o? k ak ov o je o vo u d o ." A o n m u o d g ov o ri: "N e b o j se, o v o je sv e m o je p o sestrim e i n jezin e m atere, p a i n ae, sam o tek e zn ad i d a se m i d v o jica n e m o em o n jim a n a jedan put iznenada javiti, nego ja otidoh k njima da im se jav im i d a im k aem d a sm o d o li k n jim a d a s n jim a iv im o , a ti m e p riek aj o v en p o d on o d rijev o , te je o d suhoga zlata a perja su mu biserna; ma pazi, bez velikoga sv o g a u d a n em o j p isn u ti rijei jed n e d o k len se v ratim opet k tebe, jer je ovo drvo sviju vila, ispod njega se kupe ljeti te n a er ev e v ezu , p ak ak o k ak v a m lad ia o p aze u o v u g o ru u on i as o im a g a zatrav e i u k ak u g o ho e iv in u o b rn u ." O v o izrek av i n estad e g a k ao d a g a zem lja p ro d rije. M lad i sto jei o n e d o sad i m u se ek ati te

p o n e tam am o k ro z g o ru e tati se dok nabasa na nekakvo k o lo k rilatijeh ev o jak a, p a se p rik ri d a ih g led a i slu a k ak o p jev aju , ali n jeg o v o m n esreo m o p azi g a k o lo v o ica te g a o im a zatrav i i u o n i as o stad e n ijem i slijep . T ad a se p rep ad e te o d strah a i v elik e alo sti stad e v ik a ti i p lak ati, d o k ev o ti o d n ek ud d o lee n a k rilim a p red an j o n i o v jek , u h v ati g a za ru k u i ree: "N e b o j se, to ti je?" A o n m u ru k am a p o k ae d a je o slijep io i o n ijem io . T ad a o n i o v jek k ad to v i e, izv ad i iza p asa n ek ak u m alu zlatn u sviralicu, pa se pripe n a jed n o d rv o i p o e u n ju zv i eti, d o k ev o ti sa sv iju stran a v ila i v ilen ik a, o v o g a o v jek a b rae i sestara, p o b ratim a i p o sestrim a, to lik o d a im b ro ja n e b jee, te p o ee p o g o ri b rata n ek ak e ljek o v ite trav e, p a d ad o e m lad iu d a p ije, a d ru g o m m u o p et n am azae o i, te u o n i isti as stee v id o in ji i razg o v o r d eset p u ta ljep i i b o lji n eg o li je p rijed im ao . P o to m g a p rim ie u sv o je d ru tv o , i o en ie g a, te stee siln o b lag o i im a lijep p o ro d . A li k ad v e o stari, p o k aja se g o sp o du B o g u , povrati se sv o m e d o m u , i jed v a iv a zatee sv o g a ro d itelja, te se s n jim o p ro sti i u k o p a g a, te d o a sm rti iv je k ao p rav i h rian in , ali o p et d o k len je g o iv io sv ako g a je ljeta p o jed an p u t u o n u g o ru h o d io te se s d ru in o m sastajao i pozdravljao.

7. Tica djevojka. Im ao n ek ak av k ralj jed in k a sin a. K ad m u v e za en id b u p risp ije, o tp rav i g a p o sv ijetu d a trai za seb e ev o jk u . K raljev sin p o e, i cijeli sv ijet o b iav i n e m o e n ai za seb e ev o jk e. P o to v i e d a n e m o e n ai n a kom toliko siln o g a tro k a i v rem en a n au m i d a sam seb e u b ije, i m islei k ak o k ren e u z jed n o b rd o d a se s n jeg a b aci strm o g lav d a m u se n i strv a n e b i zn alo . K ad izi e n a brdo, popne se na jedan veliki stanac kamen, i tek da se b aci n izan j, zau je jed an g las e m u g o v o ri: "N e, n e,

o v jee! za trista ezd eset i p et k o ji su u g o d in i!" O n se u steg n e i n e v id ei n ik o g a u p ita: "K o ji si ti to sa m n o m zb o ri? d a se v id im o , p ak k ad u je jad e m o je. n e e m i sm etati d a seb e n e sam o d av im ." N a to m u se u k ae n ek ak av o v jek v as sijed k ao o v ca, i ree m u : "Ja zn am to je teb e, n eg o m e u j: v id i li o n o o n am o (p o k azu ju i p rsto m ) v elik o b rd o?" O n m u o d g o v ori: "V id im ." "A v id i li ono silno mramorje povrh njega?" "Vidim." "E dobro" ree starac; "n av rh o n o g a b rd a im a jed n a b aba zlatnijeh k o sa e d an i n o n a jed n o m m jestu sjed i i u sk u tu d ri jed n u ticu ; k o je o v u ticu k ad ar d o b av iti, o n e n ajsretn iji o v jek n a o v o m sv ijetu b iti; n eg o p azi d o b ro ; ti treb a o v u b ab u , ak o ti b asta, p rv o n eg o te v id i za k o se d a u h v ati, a ako ona teb e p rv o v id i n eg o ti n ju za k o se u h v ati, o k am en ie se n a o n o m jesto i u o n i as, k ao to se d o g od ilo o d sv ijeh o n ijeh m lad ia to v id i o n am o d u p k e o k am en jen e, rek ao b i o v jek d a je m ram o rje." u ju i o v e rijei k raljev sin ree u seb i: "M en i je sv e jedno, idem o n am o , p a ak o m i reu i d a je za k o se u h v atim , d o b ro sam ; ak o li n e, sv ak o jak o sam n au m io iv o tu sv o m e k id isati." T e o n o n am o n a o n o d ru g o b rd o . D oav i v e b lizu b ab e p o e jo j s p lei te u m k e p u t n je, i n jeg o v o m sreo m b ab a se s onom ticom igrae i p rem a su n cu b isk ae, a o n p o lak o te babu za kose. Vrisne baba da se sve brdo od jakote p o n e d rm ati k ao k ad je n ajv ei p o tres, ali k raljev sin d ri i n e p u ta. O n d ar m u b ab a ree: " ta h o e o d m en e?" O n jo j o d g ov o ri: "D a m i d a tu ticu sa sk u ta i d a p o v rn e sv e o v e h rian sk e d u e." O n a n a to p ristan e, d a m u ticu i pusti iz usta nekakav vjetar plavetan i zadunu put onijeh o k am en jen ijeh lju d i, te sv i n a jed an ak o iv jee. K raljev sin d o h v ativi o v e se tice p o n e d a je lju b i o d m ilin e, i lju b ei je p ro m etn u m u se n ajljep a ev o jk a. A o v o je b ila jed n a ev o jk a k o ju je b ab a zam a ijala b ila i u ticu p ro m etn u la p a m am ila m lad ie n jo m e. K ad k raljev sin sag led a ev o jk u , om ilje m u i k ren u s n jo m e sv o jo j k u i, i n a p o lask u o n a m u d ad e jed an tap g o v o rei m u , d a to g o se ree o v o m e tap u , o n o u in i. B o g m e k raljev sin n ajp ri e k u cn u n jim u jed an k am en , a to se izru i iz n jeg a

rp a ru p ija zlatn ijeh , p ak se n ag rn u e k o lik o im je d o sta za p u t. P u tu ju i d o u n a n ek ak u v elik u rijek u i n e m o g u p rijei, tae tap o m a rijek a se razd v o ji, i p asae. Id u i naprijed nastupe na gomilu vukova, te vuci napanu na njega i na vjerenicu mu da ih rastrgnu; ali kako koji n asrtae tak o g a o n tap o m d o ek iv ae, i k ak o k o jeg a u d ari, v u k se p reo k ren e u m rav in jak . N ajp o tlje p u tu ju i stignu zd rav o i v eselo d o m a i v jen aju se.

8. C ar h tio k er d a u zm e. B io jed an car i carica. O v a carica im ae zv ezd u n a elu p a ro d i i k er sa zv ezd o m n a elu . K ad k i b u d e n a u d aju , umre carica i na smrti zakune cara, kad se stan e en iti d a n e u zm e d ru g e v e k o ja im a zv ezd u n a elu K ad p o e car d a se en i, rasp ie p o sv em u sv etu , im a li g d e d ev o jk a ili u d o v ica sa zv ezd om n a elu . K ad m u o d sv iju stran a o tp iu d a n em a tak e n i d ev o jk e n i u d ov ice, o n o n d a ta e, v e d a u zm e sv o ju k er, p a sazo v e sv e m in istre d a m u k au m o e li to b iti; m in istri k au d a m o e, a o n o n d a o tid e sv o jo j k eri, i ree jo j: " erk o ! N ije d ru k ije, v alja za m en e d a p o e, m ati je tak o zak lela, a d ru g e u sv etu n em a sa zv ezd o m n a elu ." O n a stan e p lak ati i m o liti se: "Jao j tata, k ak o b ih ja za o ca p o la!" A car je o n d a izv ed e n a su d p red m in istre, i o n i jo jed n o m rek u d a m o e o tac u zeti k er sv o ju . O n d a o n a o tid e jed no j b ab i i p o tu i jo j se, a b ab a jo j ree d a ite d a jo j o tac n ain i o d sv ile h aljin e da mogu stati u o rah o v u lju sk u , p a e o n d a p o i za n jeg a. O n a to k ae o cu , ali ta car n e b i m o g ao u in iti? n ain i on n jo j o n ak e h aljin e, a o n a o p et o tid e b ab i: " to u , b ab a? n ain io ." A b ab a jo j ree: "S ad iti o d sreb ra h aljin e, p a d a stanu u orahovu ljusku. To v alja d a n e e m o i n ain iti. O tid e o n a o p et o cu i k ae m u d a jo j n ain i o d sreb ra h aljin e p a d a stan u u o rah o v u lju sk u . A li car n ain i i to . O p et o n a o tid e b ab i, a b ab a jo j k ae d a ite o d zlata

h aljin e, p a d a stan u u o rah o v u lju sku. K ad jo j o tac n ain i i tak e h aljin e, o n a d o e b ab i p lau i: "Jao , b ab a, ta u ? n ain io i o d zlata h aljin e." A b ab a jo j ree: "S ad ti n ezn am d ru g o , v e iti o d sam e m ije k o e, to b a n ee m o i n ain iti. K ad o n a i to o d o ca zaite, o n o d m a izd a zap o v est d a sv ak i o v ek d on ese p o to lik o i to lik o k o a o d m iev a, i tak o za n ek o lik a d an a d o b ije k i carev a h aljin e o d sam e m ije k o e. P a o d m ah car sk u p i sv ato v e d a se su trad an v en a sa sv o jo m k eri. A li n ju b ab a n au i ta e rad iti, te u v ee u o i sv ad b e zaite k ad u v o d e i d v e b ele p atke, "da se" veli "okupam, tako valja." Car zapovedi te joj se o d n ese u so b u k ada v o d e i d v e b ele p atk e, a o n a zak lju a v rata, i p u sti p atk e u k ad u , p a o b u e on e h aljin e o d m ije k o e, a o d sv ile, o d sreb ra i o d zlata u o rah o v im lju sk am a metne u nedra pa kro z p en d er p o b eg n e. V id ei car g d e je n em a zad u g o d a d o e m e g o ste, p o lje jed n o g a slu g u da slu a n a v ratim a, k u p a li se jo . S lu g a o tid e i stan e slu ati, p a k ad u je g d e se p atk e lep raju p o v o d i, o n p o m isli d a je o n a, p ak se v rati i k ae caru d a se jo kupa. Kad bi ujutru, v e sv i g o to v i d a id u n a v en an je, a n je jo n em a, o n d a car naredi te obiju vrata, kad tamo vidi kako ga je p rev arila, te o d m ah p o lje p o teru za n jo m , i o n a je traila i traila, i n e n aav i je v rati se, i car n ajp o sle m iljae d a su je g d e rastrg li zv ero v i. A li o n a id u i za d u g o d o e u d ru g o carstv o u jed n u u m u ; n e zn aju i n i ta e n i k ak o e, zav u e se u jed n o u p lje d rv o . U to d o b a carev sin lo v io u u m i, p a n ek ak o p si n ai u n a o n o d rv o , i stan u lajati, o n d a lo v ci p o tri o n am o m islei d a je k ak a zv er u d rv etu , a v id e d ev o jk u u o n o j m ijo j h aljin i, p o u d a p u caju n a n ju , ali carsk i sin n e d ad e: "N em o jte" ree, "v e d a je v o d im o d v o ru , d a im am o to n ik o n em a." K ad je izvedu iz drveta na polje, zapitaju je: "Ko si?" A ona odgovori: "Ne znam." A oni je opet zapitaju: "Jesi li iv o tin ja ili si o v eje stv o ren je, ili si av etin ja?" O n a o p et: "N e zn am ." "Z n a, n e zn a' , ree carski sin , "ti m o ra s n am a." K ad je o d v ed u d v o ru carsk o m e, o d red e je d a u v a guske, i sluge je prozovu pepeljugom. K ad p ro e n ek o v rem e, carsk i sin u in i v elik u ast i sazo v e m n o g o

g o sp od e i g o sp o a i g o sp o d sk ih d ev ojak a i sv o je i iz tu ih carev in a. O n d a o n a u sv o jo j so b ici svu e h aljin e o d m ije k o e, p a o b u e o n e o d sv ile, p a o tid e m e u g o sp o d u . S vi se zau d e n jezin o j lep o ti a o so b ito zvezd i n a elu . C arsk i sin u zm e je, te ig rae s n jo m , p a je zap ita o d k u d a je, a o n a o d g ov o ri: "Iz izm e g rad a." P o to m se u k rad e i o tid e u sv o ju so bu , sv u e sv ilen e h aljin e, p ak o b u e o p et o n e od m ije k o e, a g o sp o d a k ad o p azie d a je n em a, stad o e p itati: "K u d je ta lep o ta?" a n ajv ie carev sin . K ad se sv a g o sp od a razi u , rasp ie! carsk i sin p o sv em u sv etu za izm u g rad d a m u jav e g d e je. A li sa sv iju stran a o tp iu d a to g a g rad a n em a. P o to m o n n ain i o p et ast, n e b i li i o n a d o la. A o n a o n d ar k ad se v eselje p o n e, o b u e sreb rn e h aljin e, p a o tid e m e u g o sp o du . K ak o o n a tam o , svi polete pred nju, a carski sin uzme je za ruku, pa joj stane govoriti: "Gde ste za Boga? ja poludih za vama, a izm e g rad a n ig d e n em a." "G o sp o d ine!" o d g o v o ri o na, "sad u v am p rav o k azati; ja sam iz L eg en g rad a." P o to carev sin malo poigra s njome, opet se ona nekako ukrade, p a o tiav i u sv o ju so b u svu e sreb rn e h aljin e, a o b u e o n e o d m ije k o e. P o to m carev sin rasp ie za L eg en g rad g d e je, i o d sv u d a o tp iu, da toga grada nema. Onda on i trei p u t d a ast, i o n a u zlatn im h aljin am a d o e. C arev sin o b rad u je se i stan e je m o liti, d a m u k ae p rav o o d k u d a je, jer, v eli, d a n i L eg en g rad a n ije m o g ao n ig d e n ai. "E sad u v am " ree o n a "p rav o k azati: ja sam iz S ablje grada." P o to carev sin p o ig ra s n jo m , sk in e p rsten s ru k e i d a jo j a ona se po tom opet nekako ukrade. Onda carev sin rasp ie za S ab lju g rad , o n i m u o p et o tp iu , d a to g a g rad a n em a. O n d a se o n razb o li, i b o lu ju i d u g o v rem en a, p ad n e mu na um na mleko , p a d a se u d ro b i h leb a. O d m ah k au k u v aru , d a izv ad i m lek a, a o n a d ev o jk a u m ijo j k o i stan e ga moliti da ona udrobi. "Idi bez traga!" prodere se on na nju, "da upadne kakva dlaka s tebe, pa da platim glavom." "N e e, k u v are," ree m u o n a, "ja sam n o as sn ila d a e o d m ah o zd rav iti, ak o iz m o je ru k e to izjed e." N a to jo j k u v ar d o p u sti, a o na d ro b ei u m lek o sp u sti o n aj p rsten u n jeg a. K ad caru o d n esu m lek o , i o n g a p ro m ea k aik o m ,

n a e p rsten , te ip i o d m ah i p o v ie: "D ajte o v am o kuvara!" Kuvar se siromah prepadne, da nije od pepeljuge d lak a u p ala, p a k ao m rtav d o e p red carsk o g a sin a. "K o je d ro b io u o vo m lek o "" zap ita g a carsk i sin , a k u v ar d rk u i o d g ov o ri: "Ja sam , g o sp o d in e." "N isi ti, v e k azu j k o je, ili e p o g in u ti." O n d a k u v ar stan e p lak ati i k azivati, kako g a je p ep elju g a p rev arila, d a je sn ila, d a e g o sp o d ar o zd rav iti, ak o to izjed e iz n jen e ru k e. K ad carsk i sin u je za p ep elju g u , ip i p a o tri k n jo jzi, razd ere n a n jo j m ije h aljin e i n atera je d a o b u e o n e zlatn e, p a je o d v ed e o cu i materi, te se lep o v en a s n jo m e. K ad se v en aju , p rip o v ed i o n a n jim a sv e, k ak o je i za to je o d o ca p o b eg la, i k ad p ro e g o d in a d an a, ro d i o n a k er i sin a zajed n o , k er sa zv ezd o m n a elu k ao i u n je. K ad d eca m alo o d jaaju , sed n e o n a s m u em i s d eco m n a in to v, pa o d e sv o m e o cu . K ad d o e, a o tac b a n jo jzi za d u u d aje, p a k ad je v id i, B o e! te rad o sti i to g a v eselja, to je in io . A o n u b ab u to je n ju u ila, to je o n a i n jen m u o b d ari, to o tac tro jin o m a o n e m in istre, to su k azali d a m o e o tac k er u zeti, sve pogubi.

9. Tri prstena. N ek ak av k ralj zap ro si za sv o g a sin a u d ru g o g a k ralja er, i p o lje m u k n jig u itu i ev o jk u i u z k n jig u ob iljeje n a ev o jk u . K ad k ralju k n jig a d o e i v idi ta m u p ie, o n ree poslaniku: "Ja ti, p rijatelju , n e m o g u n ita o d g o vo riti, d o k n e p itam ev o jk e." P o to m o tiav i k sv o jo j k eri k ae jo j, kako je ta i ta kralj prosi za svoga sina i poslao prsten za o b iljeje, "n eg o " v eli "ta u m u o d g o v o riti?" A o n a ree ocu: "Odgovori mu: ako mi ne donese tri prstena jedan od zv ijezd a, d ru g i o d m jeseca a trei o d su n ca, ja g a n e u ." K ralj k ae sv e o v o p o slan ik u i p ristav i: "P o zd rav i sv o g a kralja, i zahvali mu od mene na pitanju i moli ga, da mu n e b u d e ao n a o d g o v o r m o je sam o sio n e ere, ele jo j n e

m o g u n ita." P o slan ik se v rati i k ae sv o jem u k ralju , ta je i k ak o , a k ralj se ralju ti i stan e m isliti, k ak o b i d o b av io ova tri prstena, pa najposlije turi glas po svemu svijetu: ko m u d o b av i o v a tri p rsten a, d a e m u d ati p o lo v inu kraljevine svoje ili blago nebrojeno. Ali sve zafajdu. N ajp o slije k raljev sin p ad n e u v elik u alo st, i v e ae o d jad a d a se u b ije, k ad tu m ariv i o n ak o za e u n ek ak u p lan in u i n ab asa na jed n u b ab u , e u k raj p u ta sjed i. O n jo j nazove pomoz' Bog, a ona mu prihvati: "Bog daj budi, nesretnji pa sretnji i presretnji sine!" Kraljev sin kad ovo u , o n se zau d i i u p ita je, ta e o v o rei, a o n a o d g o v o ri: "T i si b io p ro p ao , ali si n aiao n a ljek ara, k o ji e te ako Bog da o d te m u k e izb av iti." T ad a o n p o e d a jo j k azu je, ta m u je, a ona mu ne dade, nego zavika: "Dosta, dosta, ja zn am to ti je, n eg o u zm i o v u trav u to m i je u n jed rim a, te je u sv o ja n jed ra stav i; raeljaj m i k o se i p u ti m i p o lo v icu sp rijed a p o lo v icu n iz p lei, p ak d o d o v ee o stan i o v en k o d m en e." O n je p o slu a: u zm e jo j travu iz njedara i stavi u svoja njedra, pa rasplete joj kosu k o ja p ad e p o d o lini sv a crn a k ao u g alj, sam o e e k o ja sijed a. A k ad b i ispred v eera, ree b ab a k raljev u sin u : "P rv u zv ijezd u k ad u g led a, izv ad i tu trav u iz n jed ara i reci: daj mi B o e p rsten ." O n tak o i u in i, i tek to izree to m u je rek la, zv ijezd a se u zig ra, te p red an j p rsten p ad e i u n jem u o n a ista zv ijezd a. P o to m ree m u b ab a, d a p azi k ad izi e iza g o re m jesec, p a d a isto u in i. I o n u in i, i prsten mu pade i u njemu mjesec. A kad bi u jutru prije su n ca, ree m u b ab a: "P azi d o b ro , k ad u sp o m alja su n ce, pa kad pomoli, gledaj ga kroz moje kose, dokle sa svijem izi e, i tri p u ta reci: "P retv o ri m i B o e o d o v e k o se p rsten k ao su n ce!" T e o n tak o u in i, i tek to trei p u t zav ik a , p ro v re m u se o d o n ijeh k o sa p rsten sjajan k ao su n ce. P o to k raljev sin o v ak o d o b av i sv a tri p rsten a, u p ita b ab u : " ta sam ti d u an?" A o n a m u o d g o vo ri: "N ita d ru g o , n eg o d o k len si iv , d a se za m o ju d u u B o g u m o li, jer u ja do malo dana umrijeti, i da n e k azu je n ik o m e." P o to m joj kraljev sin zahvali i u ruku je poljubi, i s njom se o p ro sti, i d o av i d o m a k ae sv e sv o jem u o cu , a o n s

o n ijem p rsten im a p o alje k ev o jci, i o n a p o e zan j i s n jim e se p o zak o n u v jen a.

10 Zla svekrva N ek ak o g a cara sin etaju i se jed n o m n aid e n a jed n o m jesto , e se b ijah u ev o jk e sk up ile n a ig ru , te se o n e m alo zau stav i d a g led a ev o jk e i ig ru . S v e ev o jk e k o je o n e b ijah u , p ristajah u u ig ru o sim tri m n o g o lijep e, k o je p a stran i sje ahu i kao stidno igru gledahu. Carev sin kad ih opazi, pristupi k njima i upita ih, bili se udale i za koga bi koja najradija. Jedna odgovori, da bi za mlinara, jer on im a d o sta k ru h a; d ru g a za o b an a, jer im a d o sta m lijek a; a trea u zd ah n u v i ree: "A h , d a carev sin zn a ta b ih m u ja ro d ila, sju tra b i m e v jen ao ." " ta?" u p ita je carev siv , a o n a m u o d g o v o ri: "D v a sin a zlatn ijeh ru k a i er sa zlatn o m zv ijezd o m n a elu o d p rv e u jed n o ." C arev sin k ad to u je, o n o d m ah n jo m e, te d o m a, p a u crk v u , v jen a se i d o m alo v rem en a o n a o stan e etin ja. O v i carev sin n ije im ao o ca n eg o m ajk u p rek o m jere zlu en u , k o ja je m rzjela sin a sv o jeg a o so b ito sad to je s red a ev o jk u v jen ao , i stan e sv o jo j sn asi a n jeg o vo j en i o g lav i rad iti. Oni isti dan kad je mlada parica ela ro d iti, p o e jo j m u u lo v , i u to m e o n a ro d i d v a sin a zlatn ijeh ru k a i treu ev o jk u zlatn e zv ijezd e n a elu . A k ad jo j sv ek rv a to v id i, p o d stav i tro je m aad i, a o n o tro je ece zatv o ri u jed an san d u k , p ak n ared i slu zi, d a g a b aci u n ajb liu rijek u . U v ee u sam u m rk licu k ad se carev sin d o m a v rati, istri m u m ater i jav i, d a m u je en a ro d ila tro je m aad i. O n o d m ah zap o v jed i, d a je u isti as p o n esu n asred o n o g a carev a g rad a, i d a k au sv ak o m e k o je p o red n je p ro e, ta je rodila, i da je car zapovjedio da svako na nju pljune, a k o n e p lju n e, o d m ah d a g a p o g u b e. S lu g e o v ak o u in e, i jadna carica koje od stida koje od bolesti i od zime do

m alo d an a u m re. O n i san d u i s o n o tro je eice p lo v ei rijek o m n an ese g a srea isp red jed n o g a v elik o g a d v o ra i d ard in a n ek ak o g a p reb o g ato g a o eka, k o ji b a sje ae pokraj rijeke pred svojijem domom odmora radi. Kad u g led a san d u i, o n b re zap o v jed i slu g am a, te g a u h v ate i d o n esu m u g a. O tv o riv i g a i v i ev i o v o tro je eice u n jem u , o b rad u je se i zau d i, d o b av i d o jilju i pohrani ih do o ru ja b rau a sestru d o u d aje. Jed an d an d o zo v e o v i oek cara n a o b jed , i p o o b jed u izid u g led ati g ra ev in e i d ard in e, d a tak e ljep o te i d arila B o jeg a n ije b ilo n i u jed n o g a cara ili k ralja. C ar se zau d i o v o g led aju i, a osobito ono j eci, ali ih n e p o zn av ae, k o lik o n i o n i n jega, p a ree: "H v ala B o g u ljep o te! n ita n e m an k a o e d o sam o tri stv ari: T ica to zb o ri, d rv o to p jev a i v o d a zelen a." O v o b i ao jed n o m e o d o v a d v a b rata i ree: "O d o h traiti o v e tri stv ari, d a b a n ita n e manka." I tako krene. P u tu ju i n a e b lizu n ek ak a jezera u sred p lan in e jed n o ga starca, e sjed i v as sijed k ao o v ca, k o ji g a u p ita, e id e, a o n m u sv e k ae. T ad a m u starac ree: "Ja u ti k azati, e e sv e o v o n ai. H ajd e o n am o , e se ja b acim o v o m balotom g v o zd en o m , o n e e sv e tri stv ari n ai, n eg o zn ad i: k ad u zid e: o n am o , stan u e v ik a i g raja o k o lo teb e v elik a o d h iljad u lju d i, a n ik o g a n e e v i eti, i n ik o te n e e n i p rsto m tak n u ti, a k am o li u b iti, ali n em o j d a se o b azre za so b o m b ez sv o g a u d a, jer e se n a o n o m jesto o k am en iti." K ad to u o v i m lad i, o tra p u t o n o g a m jesta, e m u je starac b alo tu b acio , d o k n a jed an p u t rek ao b i p ad e n eb o n a zem lju , zav ik ae s h iljad u stran a, on se obrne da vidi ko je, kad ne vidi nikoga, pa se prepade i okameni se. S ju tri d an b rat m u n e v id ei b rata d a se v re, p o e i o n za n jim , srete starca, i starac m u ree k ao i p rv o m e. O n m u zah v ali i trk e o tid e o n am o , k ad n asred p u ta v id i b rata o k am en jen a, te p o n e p lak ati i lju b iti g a, a u to lik o zau o n u u k u i vrisk u o d hiljadu razliitijeh g laso v a, p ak se p rep ad e i p o e d a n atrag b jei, ali teke se obrnu, okameni se i on blizu brata. Sestra n jih o v a n e v id ei ih n atrag , sju trad an u sam u zo ru u stan e te tragom za njima, pogodi na onoga istog starca, i on joj

sv e k ae, k ak o je i to je, i stan e je o d v raati d a o n am o n e id e "jer se n ik o o d o n u d a", ree, "n ije v ratio , p a k ad se lju d i o ru an i p rep an u , k ak o n e e ev o jk a k ao to si ti?" Ali ona ni najmanje za to, nego ubere nekake trave te d o b ro u i zatisn e i ru icam a su v ie, p a ree starcu : "B aci ti m en i b alo tu , d a o n am o id em e o n a p an e, sam o m i k ai, h o u li n ai sv e tri stv ari k ak o sam ti k azala, i h o u li n ai b rau o k am en jen u ." S tarac jo j o d g o v o ri: "H o e", p a u to lik o o d b aci b alo tu , a o n a p o teci o n am o to je n ajb re mogla. D o av i d o o b a b rata o k am en jen a, p o zn a ih i stad e d a ih p lae, jer jo j iv o srce p u e; i u to v rijem e zau n ek o lik o , m a n e b a o n o lik o uk e, n eg o o n a p o tk rijep i seb e, te o n am o e je p ala b alo ta. K ad d o e, u p azi jed n u v elik u p ein u i u njo j v id i ticu , k o ja jo j u o n i isti as d o lee n a d esn o ram e, i ree: "H v ala d a je B o g u ! k o lik o im a v rem en a d a te ek am ", i ree jo j suv ie: "H ajd e u o n o jezero o n am o , zacrep n i v o d e zelen e, i o d o n o g a d rv eta to p jev a g ran icu o eb rsn i, i k ad d o em o d o tv o je b rae, n am ai ih d a o iv e." O n a to u in i, p ak k ren u v i n atrag k ad d o e d o b rae, n am ae ih , i u o n i isti as o iv e, te sv i d o m a. K ad d o u , o b rad u je im se o n i g o sp o d ar, a jo v ie kad vidi one tri stvari, koje je rekao car da ih nema, pak o d m ah u in i v elik i o b jed i d o zo v e cara. O n d a ree o v a tica: "Kad bude na trpezu, gospodaru, nemoj iznositi ni o ice n i p an taru la n i n o a, n eg o o n ako n ek a car jed e ru k am a." P o slu a je o v i o ek , i k ad d o e car, k ae m u , k ak o je d o b av io one tri stv ari, i tak o d a v e n ita n e manka, pa otolen za trpezu gotovu. Car kad vidi da na trp ezi n em a o ice n i n o a n i p an taru la, ree ijetk o : " ta je o v o? k ak o e se o v o jesti?" "L ijep o " o d g ov o ri tica, "s m u k o m k ao to su se d o sad a m u ili o v a tv o ja d v a sin a i er, i p o k aj se, to si n a v elik u B o ju p rav d u smakao sv o ju en u a n jih ov u m ater: o v o su tv o ja eca, a n a m jesto n jih tv o ja p ro k leta m ater, p o d m etn u la tro je m aad i." C ar se o b rad u je, p ritri k eci, a o n i k n jem u , tu se ilju b e i izg rle, p a o to len d o m a, i u o n i isti as sm ak n e m ater, a o b a sin a o en i i er u d a u jed an isti d an .

11 Opet zla svekrva. B ile su d v ije siro te b ez o ca i m atere. S to jei jed an d an n a p ro zo ru v id e, e isp red n jih o v e k u e p ro e carev sin , p a e rei m la a: "A h lijep li je o n i carev sin ! d a m e h o e u zeti za en u , ro d ila b ih m u sin a i er n a jed an p u t sa zlatn ijem a zv ijezd am a n a elu ". O v o n ek ak o d o u je carev sin , p a o n i as o tid e i o v u ev o jk u v jen a, p a n jo m e doma. On nije imao oca, nego samo mater, vrlo opaku i zloga srca, koja kad sagleda sina i nevjestu, naijedi se esto k o i stan e k o riti sin a, zato je v jen ao ev o jk u , k o ja n ije n jem u p rilik a; ali jo j u k o r b i zafajd u , n eg o p o n e m isliti, k ak o e sn asi sv o jo j k rad im ice d o g lav e d o i, ali n i to o d sin a n e m o g ae. I tak o o v a m lad a carica zatru d ni, te n jezin m u d o b av i o d n ek u d a jed nu p ro ro icu i u p ita je, d a m u k ae, ta e m u en a ro d iti, a o n a m u o d g o v o ri: "R o d ie ti zajed n o sin a i er sa zlatn ijem a zv ijezd am a n a elu , n eg o p azi d o b ro , d a ti se o d n je i o d d v o je ece to n e d o g o d i." P ri e n eg o m u se en a p o ro d i, d o e n ek ak a p rea o v o m e carev u sin u d a id e n a v o jsk u , p a b o jei se en i i eci d o zo v e sv o ju o p ak u m ater i ree jo j: "Z ak lin jem te n eb o m i zem ljo m i sv ijem to je n a sv ijetu : u v aj m i en u i o n o to ro d i, d o k len se ja v ratim ." O n otide, i m alo p o to m ro d i m u en a n ajed an ak sin a i er sa zlatn ijem a zv ijezd am a n a elim a, ali m ater n jeg o v a n a m jesto o v o d v o je ece p o d m etn e d v o je m alo ten ad i a ecu o d m atere sak rije, zatv o ri ih u jed an k o v ei i d o b ro zap eativ i d a ih jed n o j slu zi g o vo rei: "H ajd e s o v ijem k o v eiem te g a zak o p aj u zem lju u k ak o j p u stin ji ili u to p i u rijek u k ak u; i ak o to n e u in i to ti g o v o rim , n e d o lazi m i v e n a o i b ez sv o g a n en ad n o g a u d a." S lu g a n o sei k o v ei p ustin jo m u , e p lau eca, te p o lak o otvori zaklop, k ad v id i o v o dv o je eice k ao d v ije zlatn e jab u k e i n a elim a zv ijezd e, raali jo j se, te ih n e ed n e zak o p ati u zem lju , n eg o ih b aci u jed n u jau o d m lin a, p a

se v rati d o m a i k ae staro j carici, d a je zak o p ala u zem lju u jednoj dubravi, i ona joj vjeruje. O n u istu v eer zatisn e se o k n o o d jae i zau stav e se k o la o d m lin a b ran en o g a, a m lin ar istri d a v id i ta je, k ad n a e o n i k o v ei, i o tv o riv i g a v id i jad n u eicu , ali k ad v id i zv ijezd e im n a elim a, jo se v ie zau d i, p a d o zo v e en u sv o ju , a o n a ecu p o d o ji i stan e ih p aziti k ao i sv o ju ro en u . C arev sin d o av i s v o jsk e od m ah u p ita m ater, e m u je en a i ta mu je rodila, a ona mu odgovori: "Zlo i naopako za tebe, sin k o ! O n a ti je ro d ila d v o je ten ad i, i ja ih n ijesam sm jela od tebe ubiti ili baciti, n eg o n ag n ala sam tv o ju en u d a ih d o ji, d o k len ti d o e; i en o je zatv o ren e u tam n ici u g v o u , i k o d n je su ten ad , p ak ti sad in i o d n je to h o e." K ad o v o u carev sin , sm rtn i g a zn o j d o p ad e o d v elik e tu g e i alo sti, te p o leti s n o em u tam n icu , da zak o lje i en u i ten ad . A k ad d ie ru k u n ad n jo m d a je p o sijee, razrik a se alo sn a m u en a: "A h za B o g a! n e u b ij m e! n ita ti k riv a n ijesam , n eg o m e tv o ja m ati ev o o v o lik o v rem en a o v en u tam n ici zak o v ala, i p o d m etn u la d v o je ten ad i, a m o ju lijep u ecu n eg e o b estrv ila; n eg o se sm ilu j n a m en e!" C arev sin k ad to u , razm isli i saali se na nju, pa stane ispitivati i mater i sve dvorane, ali ne m o g ae n ita razab rati, n eg o sv i m u k au o n o , to m u je p asja m ati n alag ala, i v e n e zn ad ijae, ta e d a rad i, ili sv o ju en u d a zak olje ili d a id e p o sv ijetu traiti sv o ju ecu . O n o d v o je ece ig raju i se jed an d an p o jed n o j liv ad i p rik ae im se jed an m lad i u b ijelijem h aljin am a sa zlatnijem krilima a o v o je b io an eo B o ji i ree im : "Hajte doma; evo vam ov i tap , p ak n jim e to g o v am b u d e p o treb a, k u cnite n jim e te ete im ati. T ak o ete d o i u jed an g rad , te u ljezite u n u tra, i e n ajv ii d v o r v id ite, k u cn ite o v ijem tap o m u v rata, te e v i se v rata sam a o tv o riti, p a zav iite: A h , e si alo sn a m ajk o n aa? e si? iza i i d o i d a n as izg rli a m i teb e; v e je v rijem e." B rat i sestra p o slu ae i u zev i tap o to len h ajd e h ajd e h ajd e, d o k len ih o n i tap d o sam e o in e k u e d o v ed e, te k ak o ih je n au io o n i an eo , tak o i u in ie: zak u cn u e i zav ik ae, i na njihov glas o tv orie se v rata, i o n i u ljeg o e u k u u . A li

ih u taj m ah o p azi stara carica i p o zn av i ih p rep ad e se, te b re b o lje sm ae s p rsta o d ru k e jed an p rsten i n atae g a n a o n i tap , k o ji im ae u ru k am a carev sin i, te o n u o n i as zan ijem lje, ali sestra m u k ad to v i e, u ze o n i tap i strese s n jeg a p rsten , p a u d ari staru p o v ik av i: "T i zanijemi; a ti, brate moj, progovori." Te stara ostade n ijem a, a b rat jo j o p et p o e g o v o riti. O v o sv e g led ae o tac n jih o v , p ak k ad ih zau en u p ita, k o su , o n i sv e k au , kako je i to je b ilo , te o n o d m ah izv ad i im m ajk u iz tam n ice i u ze je o p et za sv o ju en u zajed n o sa sin o v im a, a slugama zapovjedi, te mater njegovu zatvore u jednu b av u k atram o m o b liv en u i zad e je n asred g rad a.

12 U lai su k ratk e n oge. B io jed an car p a im ao tri sin a, i tak o je b io star, d a v e n ije n i u o n i v id eo . U to lik o j staro sti iv ei, u sn i jed n u n o , d a im a n eg d e u sv etu n ek ak i g rad , i u to m e g rad u d a ima jedan studenac, pa da mu je vode iz onoga studenca d a se o k u p a i u m ije, d a b i se p o m lad io i d a b i o p et u o i video. Kad se iza toga sna probudi i dan svane, a on dozove sinove svoje i pripovedi im, kakav je san usnio, pa im ree: "D eco m o ja, n e alite tru d a n i b lag a, n ego p o traite tu v o d u ; ak o d a B o g te je n a ete, to b i v o leo n eg o sv e carstv o sv o je." O n d a n ajstariji sin ree o cu : "D aj mi blaga jednu galiju i nekoliko momaka, pa ja idem da traim tu v o d u , d a ak o je n a em ." O tac m u d a sv e to i o p rav i g a u im e B o ije, i o n se n av eze n a m o re i p o e m o rem p u to v ati. P u tu ju i tak o za d u go , d o e p o d jed an g rad , u k o m e je b io car. K ak o o n d o e p o d g rad i g alija stan e u k raj, o d m a car p o alje lju d e, d a m u d o zo v u g o sp od ara o d g alije. L ju d i o tiav i k au carev o m e sin u , d a ga zove njih o v car, i o n o d m ah o tid e. P o to izi e p red cara, zapita ga car, ko je, od kuda je i kuda ide. A on se o see n a cara g o v o rei, d a je o n carev sin , i d a n ik o n em a

vlasti pitati ga, ko je, od kuda je i kuda ide. Car se na to jako rasrdi i zapovedi, te ga odmah okuju i bace u tamnicu; tako pozatvara i njegove ljude, a galiju mu uzme u b eg lu k . P o sle to ga p ro e g o d in a d ana, a u d v o ru o v o g a careva sina zanj ni glasa ni traga. Onda pristupi drugi sin k o cu p a m u ree: "K ad b rat m o j to lik o n ed o lazi, d aj i meni blaga i galiju i nekoliko momaka, pa idem ja da traim taj g rad i tu v o d u ." O tac m u d a sv e k ao i p rv o m e sin u , i o p rav i g a u im e B o ije, i sin se n av eze n a m o re i p o e m o rem p u to v ati. P u tu ju i tak o d u g o v rem e d o e i o n pod onaj isti grad, gde mu je brat zatvoren . K ak o o n d o e p o d g rad i g alija stan e u k raj, car o n o g a g rad a p o lje i p o n jeg a lju d e, d a g a zo v u p red an j. P o to izi e p red cara, i p o to car i n jeg a zap ita, k o je i o d k u d a je i k u d a id e, i o n nepokorno odgovori kao i njegov brat, da je on carev sin, i da niko nema vlasti pitati ga, ko je i od kuda je i kuda ide. C ar se stran o rasrd i, o k u je g a i b aci u tam n icu . P o sle to g a p ro e o p et g o d in a d an a, i n i zan j n i g lasa n i trag a u d v o ru o ca n jeg o v a. N ajp o sle izi e i n ajm la i sin p red o ca, p a m u ree: " ta em o rad iti? N i jed an o d m o je b rae n e d o lazi natrag. Daj i meni blaga i galiju i nekoliko momaka, da id em i ja d a traim v o d u . M o e B o g d ati te u n ai i b rau i vodu." Otac i njega opravi kao i prvu dvojicu, a on se n av eze n a m o re i p o e m o rem p u to v ati. I tak o p u tu ju i d o e i o n p o d on aj isti g rad , g d e su m u d v a b rata zatvorena. Kako on stane pod grad i galija stane u kraj, car o d o n og a g rad a p o lje lju d e i p o n jeg a; i o n o d m ah o tid e p red cara, i p o to g a car zap ita, k o je i o d k u d a je i k u d a ide, stane smern o i alo stiv o k aziv ati sv e p o red u , k ak o ima oca stara i slepa i gluha, i kako mu je otac usnio da ima negde u nekom gradu studenac, i da bi se pomladio, i d a b i o p et u o i v id eo d a m u je v o d e iz n jeg a, d a se o k u p a i umije; i kako je imao dva brata, i kako su obadvojica jed an za d ru g im o tili m o rem d a trae o n aj g rad i v o d u , p a k ad se n i jed an n ije v ratio n atrag , d a je o n sad p o ao d a trai to . C ar k ad g a saslu a, rek n e m u : "K ad je tak o , sin k o , srean ti p u t! K ad se v rati, n em o j p ro i, d a m i se n e jav i, jer i meni ima dosta godina, pak ako bi dao Bog te bi

n aao tu v o d u , m o g ao b i se i ja o k u p ati, n e b i li se p o m lad io ." I tak o g a lep o o tp u sti, i carev sin p o e d alje p u to v ati. P u tu ju i tak o za d u g o , d o e p o d jed n u v eliku goru. Onde priteraju galiju u kraj, i carev sin usedne na k o n ja p a p o e su v im d a p u tu je, a lju d e n a g aliji o stav i d a g a ek aju . Id u i tak o , n a e u g o ri jed n o g a staro g a p u stin ik a, i n azv av i m u B o g a, zap ita g a, n e zn a li o n , d a ima gdegod taki i taki grad. Pustinik mu odgovori da ne zna, "nego" veli idi na onu veliku goru: onde ima jedan lo v ac, k o ji se zn a s ticam a razg o v arati, m o e b iti, d a je o n o d tica u o d a im a g d eg o d tak i g rad ." O n d a se o n u p u ti k ro z o n u p lan in u i n a e lo v ca, i n azv av i m u B o g a, zap ita g a: "B rate, u o sam d a se ti zn a s ticama razgovarati, a o n e lete sv u d a; ed a li si u o k ad o d k o je, d a im a tak i i tak i g rad?" L o v ac m u o d g o vo ri, d a n ije n ik ad u o , "n eg o em o ih," veli "sad pitati." Pa onda sazove sve tice te ih zapita: "Jeste li kad koja videle taki i taki grad?" Sve tice odgovore, da nisu videle, "nego" vele "ima jedan stari o rao , k o ji n e m o e d a leti, p a je o stao u u m i: m o e b iti d a bi on znao kazati za taj grad." Onda lovac i carski sin otidu k orlu, pa ga zapita lovac, jeli kad video taki i taki grad, a orao odgovori: "Samo sam jedan put u svome veku p releteo p rek o n jeg a. T am o je v rlo tek o d o i: treb a p rip rav iti d v an aest o v n o v a p een ih i d v e m etle i jed n o u e. Jer k ad se d o e u g rad , n a k ap iji sto je d v an aest lav o v a i u v aju g rad : k o se g o d p rik u i o d m ah g a rastrgnu, za to im treba dati dvanaest ovnova, svakome lav u p o jed n o g a, pa e se zab av iti; k ad se v e u e u g rad , im aju d v e d ev o jk e, to iste sav g rad sv o jim ru k am a, te b i o v ek u o d m ah o i isk o p ale, za to im treb a d ati p o m etlu , p a e se sm iriti; m alo d alje o d tih d ev o jak a im a jo jed n a, k o ja p o lev a sav g rad sam a i v u e v o d u n a sv o jo j k o si: n jo jzi treb a d ati u e, p a e se o k an iti. A li jo treb a u d esiti u p rav o u p o dn e d a je o v ek o n am o , jer u to d o b a carica sv ag d a sp av a i n ita n e zn a za seb e. O n d a treb a rad iti to se m o e b re, p a b ei!" K ad to saslu a carev sin , u zm e o rla n a k o n ja, p a njim u g aliju , te se o p et k ren u p u to v ati. O n je o rla d o b ro h ran io , d a b i se to o p o rav io . I tak o izi u

o p et p o d jed n u go ru . O n d a o rao ree: "Ja sam treb a d a idem onamo da vidim kako je", pa se digne u oblake i nadleti se nad onaj grad i sve vidi, kako je onamo, pa se o p et v rati u g aliju , p a im ree, d a im se v alja su tra ran o k ren u ti, k ak o e m o i d o p o d n e p rispeti u g rad . S u trad an kako zora zabeli, oni poustaju i stanu putovati, i putu ju i jednako upravo u podne stignu pred grad. Odmah carev sin d a slu g am a d a n o se to treb a, p a p o e p red n jim a u g rad . K ak o o n i n a g rad sk a v rata, a d v an aest stran ih lav o v a sk o e d a ih sv e rastru . O n i im b re b ace d v an aest p een ih o v n ov a, a lav o v i se zab av e. K ad u u u g rad , a to d v e d ev o jk e iste g rad sv o jim ru k am a, p a k ak o ih o p aze, p o lete n a n jih . O n i im b re b ace d v e m etle, a d ev o jk e se sm ire. P o av i m alo u n ap red , a to b u n ar, i n a b u n aru d ev o jk a, v u e v o du sv e n a sv o jo j k o si. K ak o ih d ev o jk a opazi, ostav i v o d u , p a p o lete n a n jih . O n i jo j b ace u e, a o n a ih se o k an i. O n d a m o m ci to b re zah v ate v o d e iz bunara, pa odnesu na galiju, a carev sin otide u dvor da v id i caricu . K ad u e u cariin u so b u , im a ta i v id eti: carica leg la n a le a, p a sp av a. O n d a ca rev sin pristupi polako, te je obljubi, pa joj skine prsten s desne ruke, i s lev e n o g e arap u , i n a k o ljen u o stav i jo j b eleg u . P a o n d a o tid e u g aliju , te je b re b o lje k ren u , p a b ei! K ad b u d u v e p o d alek o o d g rad a, carica se p ro b u d i, i o seti o d m a, ta je, p a sk o i iz so b e i stan e v ik ati n a o n u d ev o jku , to g rad poleva: "Tamo ona ovakvica i onakvica! ti me toliko g o d in a slu i v ern o , a sad m e izn ev eri." D ev o jk a se stan e o d g ov arati: "Ja te slu im to lik o g o d ina, p a m i n ik ad n isi d ala u eta, a o n k ak o d o e, o d m a m i u e d ad e." O n d a carica o tid e k o n im d ev o jk am a, to iste g rad , i stan e vikati na njih: "Tamo one ovakvice i onakvice! toliko me g o d in a slu iste v ern o , a sad m e izn ev eriste." A d ev o jk e jo j se stan u p rav d ati: "M i to lik o g o d in a teb e v ern o slu im o , pa nam n ik ad n isi d ala m etle, a o n k ak o d o e, d ad e n am svakoj po metlu." Najposle otide k lavovima, pa i njima stan e g o v o riti: "T am o o n i o v ak i i o n ak i! ta u in iste? T o lik o m e g o d in a v ern o slu iste, a sad m e izn ev eriste." A oni se stanu odgovarati: "Mi toliko go d in a u teb e slu im o ,

p a n as n ik ad n isi n iim site n ah ran ila, a o n k ak o d o e, d ad e n am sv ak o m p o p een a o v n a." O n d a o n a u u ti i pomisli u sebi da je sama kriva. Carev sin dugo vreme m o rem p u tu ju i, d o e o p et p o d on aj g rad , g d e su m u b raa zatv o ren a. K ak o uje car od onoga grada za njega, izi e m u n a su sret i lep o g a d o ek a, p a g a zap ita: "E d a to , sin e? N ije li B o g d ao d a si n aao to si traio ?" A carev m u sin o d g o v o ri: "H v ala B o g u ! n aao sam ." C ar se v rlo o b rad u je p a m u ree: "D aj d a v id im o , je li ta v o d a taka." P o to se car o k u p a u o n o j v o d i, p o stan e zd rav i m lad k ao d a m u je to d v ad eset g o d in a. O n d a o n u rad o sti i u d u ree carsk o m e sin u : "K ad si ti m en e o v ak o o b rad o v ao , i ja u tebe obradovati: ona tvoja obadva brata kod mene su u iv o tu , o n i se n isu u m eli vladati tako mudro kao ti, nego su b ili p o eli n a m e o secati se, za to sam ih zad rao , ali ih sad tebi poklanjam obojicu." Pa mu ih onda izvede i dade. S ad se carev sin n a n o v o o b rad u je, to je i b rau n aao . Car im dade njihove obe galije i sve ljude; jo ih su v ie o b d ari i sp rem i im n a p u t to je g o d b ilo o d p o treb e. O n d a o n i p o sed aju sv ak i n a sv o ju g aliju te p o u ku i. P u tu ju i tako stanu se dogovarati dva starija brata, kako bi uzeli v o d u od sv o g a n ajm la eg a b rata, d a se o cu u m ile k ao d a su je oni nali, i d o g o v o re se o v ak o : da p o d m ite n jeg o v e momke da izliju vodu u njihove sudove, a u njegov sud da n aliju m o ra. T ak o i u rad e. K ad d o u ku i, o tac ih jed v a d o ek a: "D o b ro d o li, d eco ! E d a je B o g d ao d a ste n ali vodu?" A stariji sinovi odmah prihvate: "Hvala Bogu! n ali sm o . E to b rat n a n ajm la i n ek a d aje n ajp re sv o ju v o d u p a em o o n d a m i sv o ju ." M o m ci o d m ah izliju v o d u , iz su d a b rata n ajm la eg a i d ad u caru d a se o k u p a. O n se o k u p a i n ita m u n e p o m o e, p a ree d ru g o j d vo jici: "D ajte v i d a v id im ta v i imate." Oni odmah iznesu vodu, car se o k u p a, i o n aj as se p o m lad i, te v id i i u je k ao m lad i. O n d a car ree n ajm la em u sin u : "T i n isi n ita n aao , n eg o si m i d o n eo m o rsk u v o d u ; sad id i k u d te o i v o d e i n o g e n o se, k ad si m e tak o teo d a p rev ari." P a g a otera iz dvora, a on siromah onda otide u svet, i pribije se

u jed n o g a k n eza da m u u v a o v ce. C arica o n a to je im ala v o d u , o stan e tru d n a o d carev a sin a, i k ad b u d e n a to m d o b a, o n a ro d i m u k o d ete. K ad d etetu b u d e g o d in a d an a, o n o p o n e go v o riti m ateri svojo j: "M ati, g d e je n a o tac?" O n a m u o d g o v o ri: "S in k o , h o em o g a traiti." Iza to g a sp rem i se i sed n e s d eteto m n a g aliju p a p o e m o rem , i p o sle d u g o g a p u to v an ja p o sv etu k ad d o e b lizu g rad a, o d ak le je b io o n aj carev sin , o n a pritera galiju ka kraju malo p o d alje o d g rad a, p a izi e n a b reg i razap n e ato r, p a o n d a n ap ie caru k n jig u : "P o lji m i o n o g a o v ek a k o ji je o d n eo v o d u o d m en e." C ar odmah opravi najstarijega sina. On sedne na konja, pa u p rav o k n jo jzi p od ato r. K ad d o e k carici, o n a g a lep o d o ek a, pa ga zapita: "Jesi li ti odneo vodu od mene?" A o n jo j o d go v o ri: "Jesam ." O n d a g a carica zap ita: " ta si jo ?" A o n o d g ov ori: "N isam n ita." O n d a carica izm ah n e ak o m te n jeg a p o o b razu . K ak o g a je lak o u d arila, o d m ah su mu dva zuba ispala, pa ga opravi o cu i ree m u : "Id i, k ai sv o m e o cu , n ek a p o lje o v ek a k o ji je v o d u o d n eo ." K ad o n o tid e k u i i k ae o cu ta b i, o tac b re p o lje d ru g o g a sin a. O v aj k ak o d o e k carici, o n a i n jeg a lep o d o ek a, p a g a zap ita: "Jesi li ti o d n eo v o d u od m en e?" O n odgovori: "Jesam ." C arica g a zap ita. " ta si jo ?" A o n o d g ov o ri: "N isam n ita." O n a i n jeg a ak o m p o o b razu , i o d m ah m u isk o e d v a zu b a, p a m u o n d a ree: Z n a li to je? O v ak o e p o zd rav iti sv o g a o ca: A k o m i n e p o lje o n o g a o v ek a ko ji je o d n eo v o du o d m en e, sv e u mu carstv o razo riti; n eg o stan i d a ti d am p o em u ete n ai to g a o v ek a." P a o n d a sed n e te p rep o n e lice sv o g a sin a n a sv ilen u m aram u , p a o n d a ree carev o m e sin u : "E v o , k ak v o je o v o d ete, o n ak i je i o n aj o v ek ." O n o tid e s o n o m m aram o m o cu i k ae m u sv e p o redu. Car kako vidi lice n a m aram i, o d m ah ree d a je iti n jeg o v n ajm la i sin , p a p o lje m aram u p o sv em u carstv u d a id e o d g rad a d o g rad a i o d sela d o sela, d a m u trae sin a. K ad tak o d o e m aram a u o n o selo g d e je carev sin u k n eza slu io , n ajp re je donesu knezu. Kad knez razvije maramu i stane gledati

lice na njoj, iti slu g a n jeg o v ; o nd a ree slu zi: "M o re, slugo, ovo si ti." On se ne htedne odmah pokazati, ali kad g a salete d a se k ae, jer v alja p red cara d a id e, o n n e imadne kud, nego im pripovedi sve ta je b ilo , p a se d ig n e i o tid e k o cu . K ad izi e p red o ca, zag rli g a o tac, p a m u ree: "Z a B o g a, sin k o , g d e si? p rop ad e carstv o !" A o n o d g ov o ri: "K o je to m e k riv ? N eg o d aj m i k o n ja i ta treb a d a id em to j carici." O tac g a o d m ah sp rem i i p o lje carici. Kak o g a carica u g led a, o d m ah g a p o zn a, p a jo i d ete g a p o zn a i stan e g a v ik a: "E v o o ca! ev o o ca!" K ak o o n d o e p o d ato r, carica i n jeg a zap ita: "Jesi li ti o d n eo v o d u od m en e?" O n o d g ovo ri: "Jesam ." O n a g a zap ita: " ta si jo ?" A o n izv ad i p rsten i arap u p a jo j ree: "E to to ; i jo im a b eleg u n a k o ljen u ." O n a to sv e p rizn a, p a se zag rle i p o lju b e. P o sle o tidu u g rad p a se v en aju , i o tac jo za iv o ta sv o g a p red a m u carstv o , a d ru g a d v a starija sin a o tera, i tak o n ajm la i sin o stan e car u o b ad v a carstv a.

13 Jarac ivod erac. Bio starac i baba, pa imali dva sina i dvije snahe. Oni su b ili v rlo siro m an i i n ijesu n ita im ali d o jed n o g a jarca. Jed an d an p o lje starac m la u sn ah u d a v o d i jarca u u m u , d a m u n ak ree d a n e b i krepao od gladi. Ona po zap o v ijesti o tid e s jarcem , ali m alo as, eto ti jarca k u i, p a se stan e d rek en jati o k o k u e: "M eh eh e!" S tarac izi e i zap ita g a ta m u je i ta je d o ao k u i." A o n o d g o v o ri: "P o slao si sn ah u d a m i k ree d a b rstim , a o n a m i n atak la g u v u n a g ub icu , p a n e m o g u ." O n d a starac p o lje d ru g u sn ah u ; ali jarac o n ak o u rad i i k o d n je. P o lje starac sin a m la eg a, ali jarac o n ak o u rad i i n jem u ; p o lje starijeg a, i starijem u u in i jarac o n ak o . S ad p o e b ak a, u zm e u rukavicu osjevina, i stane pro sip ati za so b o m , v ab ei jarca: "Jac, jaco , jac, jaco !" Jarac i ae za b ab o m , d o k le tecijae iz n jezin e ru k av ice o sjev in a, a k ad n estad e, o n se

o n d a v rati k u i p o sv o m e o b iaju i stan e g a d rek a o k o k u e: "M eh eh e!" O p et g a starac zap ita, to m u je, a o n odg ov o ri: "P o slao si b ab u rin u d a m i k ree d a b rstim , a o n a m i n atak la g u v u n a g u b icu , p a n e m o g u ." S tarac m islei d a je istin a, to jarac g o v o ri, p o e sam s njime; a jarac isto onako uradi i njemu. Tada se starac razlju ti, i k ak o d o e k u i, o d m ah jarca zak o lje, odere ga, o so li, n atak n e n a raan j i p rip ee g a k v atri, a m o j ti jarac sk o i s ran ja, p a b jei! b jei! te u lisiiju jam u , a lisice n e b jee k o d k u e. K ad lisica d o e, u je d a im a n etk o u n jezin o j k u i, i n e sm jed n e u ljei u n u tra, n eg o p o e d o svoje k u e n ev esela i alo sn a. Id u i tak o eto ti p red n ju zeca, p a je zap ita, ta trai tu d a tak o n ev esela. A o n a m u k ae d a se n etk o u v u k ao u n jezin u kuu , p ak sad n e sm ije u n u tra. O n d a zec ree: "H ajd em o n as d v o je, d a v id im o , tk o b i to b io ." I tak o p o u . K ad d o u p red jam u , p o v ie zec: "Tko je u tetinoj jami?" A jarac iznutra odgovori: "Ja sam jarac iv o d erac, iv k lan n e d o k lan , iv so ljen n e d o so ljen , iv p een n e d o p een ! zu b i su m i k ao k o lac, p reg riu te k ao k o n ac." K ad to u ju zec i lisica, p o p lae se pa p o b jeg n u b ez o b zira. B jeei tak o n ai u n a v uk a, m e ed a i lav a, p a ih o v i zap itaju , ta im je, to b jee. K ad lisica i zec v id e o v ak o d ru tv o , o n i se zau stav e p a im p rip o v jed e, ta je i k ak o je. O n d a se d ig n u sv i zajed n o , eda bi kako uveli tetu u njezinu k u u ; ali im zalu d b jee m u k a, jer im jarac sv ak o m e o d g o v o ri k ao i zecu . H o d aju i tak o n ev eseli p o po lju i b rin u i se teto m , sretv u jea, i o n ih zap ita, ta rad e u d ru tv u to lik i, a o n i m u k au sv e ta je i k ak o je. O n d a ree je: "H ajd e d a i ja sreu p o k u am , d a v id im tk o je to ." K ad d o u p red jam u , p o v ie je: "T k o je to u tetin o j k u i?" Jarac o d g o v o ri: "Ja sam jarac iv o d erac, iv k lan , n e d o k lan , iv so ljen n ed o so ljen , iv p een n e d o p een ! zu b i su m i k ao k o lac, p reg riu te k ao k o n ac." N a to m u je ree: "Ja sam je, sv em u selu k n ez, sav iu se u tru b icu , u b o u te u g ... .u " A m o j ti jarac b jei!

14 Dobra djela ne propadaju. B io je m u i en a, i im ali su jed n o g a sin a. K ad im sin p o o d raste, d ad u g a n a n au k u , k o ja e mu u neko vrijeme i p o m o i. O n je b io d o b ar i m iran , i za n ajv ie p u n strah a B o ijeg a. P o to sv ri n au k u , o tac m u d a b ro d i u n jem u trgovinu, da kroz prostrani svijet ide i da se trudi, ne bi li u staro st ro d iteljim a sv o jijem a o d p o m o i b io . O n se s brodom n av eze, i p lo v ei p o m o ru , sretn e b ro d T u rsk i i u je, g d je u n jem u v elik i p la sto ji, te zap ita m o rn are n a T u rsk o m e b ro d u : "M o lim v as, ta se ta p la u b ro d u v aem u je?" A o n i m u o d g o v o re: "V o zim o ro b lje, to smo kroz svijet zarobili, i to oni vezani plau ." O n d a o n ree: "M o lim v as, b rao , u p itajte k ap etan a v aeg , b i li ih na otkupe za gotove novce dao." Oni ga odmah veselo p o slu aju , p o tre i zo v n u k ap etan a. K ap etan izi e, i o n i se odmah pogode, on kapetanu brod i trgovinu a kapetan njemu vezane robove. O n ih p rizo v e k seb i i p o n e ih p itati, o k len je k o ji, p a sv ak o m e ree d a id e n a sv o ju postojbinu, i tako redom jedno po jedno, dok najposlije d o e d o jed n e starice, k o ja je d rala d o seb e p rek rasn u ev o jk u . K ad n jih zap ita, o tk u d a su , b ab a m u p lau i odgovori: "Ja sam izdaleka, babica od dvora careva; a ova ev o jica, o v o je jed in a er carev a, k o ju sam ja iz m alen a g o jila; p a p o n esrei sv o jo j o tid e u b au , p o d alek o o d d v o ra. P ro k leti T u rci o p aze je i u h v ate, o n a p o n e v ik ati, a ja o p et p o n esrei svo jo j n am jerim se b lizu , p ritrim n a glas, a oni uhvate i mene, i povedu obadvoje na brod." P o to m o n e n e u m iju i k u h o d iti, a i n em aju i su to traiti k u e sv o je, zam o le se n jem u , d a ih o n u zm e so b o m . O n ih u zm e, ev o jk u v jen a seb i za en u , i o d e n atrag svojo j k u i. K ad d o e k u i, o tac g a zap ita, e m u je b ro d i trg o v in a. A o n m u p rip o v jed i sv e ta je b ilo , k ak o je o tk u p io ro b lje i o tp u tao k u am a, "a o v a" ree " ev o jk a jest er carev a, a o v a starica, o v o je carev a k u tn ja b ab ica; o n e n e u m iju i k u d , a i n em aju i su ta traiti sv o je k u e,

o stad o e u m en e, i ja u zeh seb i ev o jk u o v u za en u ." O tac m u se n a to ralju ti: "N esretn i sin e, to u in i! Z a to li izg u b i m o je b lag o b ez i k ak e n esree i b ez i k ak e n ap asti?" p a g a iera o d seb e. O n p o to m sa sv o jo m en o m i s o v o m starico m iv ljae d u g o v rem en a u isto m e selu , ali u tu o j k u i, p rep o ru u ju i se m ateri sv o jo j i ostalim prijateljima, ne bi li kakogod oca sklonili da ga jopet k sebi primi, i da mu druga brod napravi, o b eav aju i se d a e u n ap rijed b o lju p am et imati. Poslije toliko vremena otac mu se smiluje i primi ga k sebi sa en o m i s o n o m starcem , i d ad e m u d ru g i b ro d v ii i ljep i od prvoga, pun trgovine svake, da ide jopet trgovati. On o tp lo v i, a en a m u i o n a starica o stan u k o d n jeg ov ijeh roditelja. Kad doplovi u jedan grad, vidi gdje vojnici n esretn e seljan e p o g rad u h v ataju i u tam n icu m eu . O n ih zap ita: "Z a to to in ite, b rao ? te siro m a u tam n icu m eete?" A o n i m u o d g ov o re: "Z a to , za to n ijesu carev in e caru p latili." O n d a o n p o e k v lasn ik u i za pita: "Koliko, molim te, ima oni narod pohvatani carevine da p lati?" V lasn ik m u ree k o lik o i to lik o . O n d a o n o p et proda svoj brod i trgovinu, i otkupi sve pohvatane seljake, p a se o p et v rati k u i b ez n ita, i p ad n u v i o cu p od n o g e k ae sv e ta m u se d o g od ilo , i p lau i p o n e g a m o liti za o p ro ten je. O tac m u se jo v ie ralju ti, i o era g a jo p et o d seb e. K ak o e sad n esretn i sin , n a k o ju li e stran u? k o d bogatijeh roditelja sad prosi? Dok nakon toliko vremena o p et p rijatelji o k o lo n jeg o v a o ca n ago v araju i, da ga opet k seb i p rim i, o b eav aju i m u se o n i, d a v ie n e e b iti o n ak o v k ak o v i d o sad , v e d a g a je n ev o lja n a b o lju p am et n au ila. V e n a sv e d u g e jad e o tac m u se o p et sk lo n i, p rim i g a k seb i i d ad e m u b ro d jo v ilji i jo ljep i od prvijeh. On ispie n a k rm u o d b ro d a izn u tra sv o ju en u a na provu onu staricu: pozdravi se s ocem i s materom, sa en o m i sa sv im a u k u i, i o tisn e se p lo v iti. P lo v ei tak o d o e p o d jed an v elik i g rad , u k o m je car iv io , isp u stiv i svoja sidra stane grad topovima pozdravljati. Svi se g ra an i zau d e, a i sam car, n e zn aju i k o je i to je. K ad b u d e p red n o , p o lje car k n jem u sv o g a m in istra d a v id i,

k o je i to je, i d a m u ree, d a e sju tra n a d ev et u ra u ju tru car d o i n a n jeg o v b ro d . M in istar p o e, g d je e v i eti u d a? u gleda na krmi od ovoga broda ispisanu njegovu v jeren icu a carev u er, k o ju m u je car jo iz m alen a o b eao b io , a n a p ro v u d vo ra carev a b ab icu , k o ju su zajedno s njom Turci zarobili bili, ali od radosti nije m o g ao sam seb i v jero v ati, n iti je i k o m e za to to kazivao. Dok sjutradan, devet ura zazvoni, evo cara sa svojim m in istrim a n a b ro d , p o n e se razg o v arati, k o je i o k len je, i etaju i se s p ro v e n a k rm u u p azi ev o jk u isp isan u n a krmi i staricu jednu na provu od broda, i on pozna svoju jed in u er i n je b ab icu , to su im T u rci zaro b ili, ali n i o n o d v elik e rad o sti n ije se m o g ao u v jeriti, v e p o zo v e k ap etan a d v ije u re p o slijed p o dn e, d a p o e u n jeg ov d v or d a g a isk u a, jeli istin ito to m u srce k ae. P o to m se pozdravi s njim i otide. Kad su dvije zazvonile, kapetan o tid e n a zap o v ijest carsk u . C ar g a p o n e isp itiv ati p o izd alek a, to m u d o lazi o n a m lad ica isp isan a n a k rm i o d njegova broda i ona starica na provi! Spazi se on odmah, d a je o v o en e n jeg o v e ro d itelj, i p o n e m u sv e itije sv o je redom kazivati, kak o je p lo v ei p o m o ru srio T u rsk i b ro d , pun robova, i kako ih je svijeh otkupio, i svakoga domu o tp u stio , "a o v a ev o jk a" ree, "i s n jo m o n a starica, n e u m iju i k u h o d iti a i n eim aju i su to traiti sv o je postojbine, jer im je daleko bilo, ostanu u mene, i ja ev o jk u v jen am za sv o ju en u ." K ad p ar to u je, p o v ikn e: "T o je m o ja jed in a er, k o ju su p ro k leti T u rci zarobili; a ta starica, to je od moga dvora babica, koja je n ju jo izm alen a g o jila i u v ala; a ti ti e b iti k ru n e m o je n aljed n ik , v e tri n atrag sv o jo j k u i, i d o v ed i m i er m o ju , a en u tv o ju , d a je v i u jo jed n o m p rijed n eg o li umrem, i dovedi oca svoga i mater svoju i svu familju sv o ju , i p ro d aj sv e im an je sv o je; tv o j o tac b ie m o j b rat, a tv o ja m ati m o ja sestra, a ti e b iti m o j sin i krune moje n aljed n ik , i sv i em o iv ljeti u jed n o m e d v o ru ." P o to m zo v n e en u sv o ju caricu i sv e m in istre i k ae im , to se zb ilo sa eri n jeg o v o m . O n d a se p o n u sv i rad o v ati i v elik o v eselje in iti. P o to m car m u d a sv o j v elik i i

prekrasni brod, a on sv o j o stav i o n e, ali ree caru : "S v ijetla k ru n o ! n e e m en e k o d d o m a m o g v jero v ati, ak o m i n e d a jed n o g a o d sv o jijeh m in istara." C ar m u d a m in istra, b a o n o ga k o m je er sv o ju o b eao b io . I tak o se o n i o tisn u i stan u p lo v iti. K ad d o m a d o e, o tac m u se zau d i, o k len tak o u b rzo d o m a se v rati, i b ro d ljep i i v ii d o b av i. O n m u k ae sv e ta je i k ak o , i m ateri sv o jo j i en i i onoj starici objavi radosni glas, i "evo" veli, "ako ne vjerujete, evo vam carskog ministra, koga je car sa mnom poslao da se bolje uv jerite." K ad en a n jeg o v a u g led a ministra, povikne od radosti svekru svome i svekrvi: "Jest istin a, d rag i o e, o v o je m in istar o ca m o g a, a m o j n esu en i zaru n ik ." O n i o n d a p ro d ad u sv e sv o je im an je, i otisnu se ploviti. Ministar ovi gledao je svakojako mladog n aljed n ik a carev a a v jeren ice sv o je m u a d a u b ije, n e b i li se o n s n jo m e v jen ao , k ak o m u je o d n je ro d itelja o b ean o b ilo , d a b i o n d a o n n aljed n ik carsk i o stao . K ad su v e b ili n a n ek i d io p u ta, zo v n e o n n jeg a n o tn jo , k ad su sv i p o sp ali, d a izi e n a k u v ijertu d a se s n jim n eto d o g ov o ri. O n p rav e m isli b ez i k ak v o g strah a izi e g o re, a ovi ga onda uhvati i preko broda u more baci. Brod je jed rio , i o n se v e n ije m o g ao n jeg a u h v atiti. O n d a m in istar o tid e o p et sp av ati. M lad o g a n aljed n ik a carsk o g iznese srea n a jed n u sek u p od alek o o d k raja, ali p o d jed n u p u stin ju , e n ik o m e tu d a p ro lazak n e b ijae, d a b i ga izbavio. Kad ujutru svane, vide oni u brodu da njega n em a, p a p o n u p lak ati i jau k ati su d ei, d a se n o tn jo sam nehotice utopio, i nikako se nijesu m o g li u tjeiti i za n ajv ie n jeg o v a en a, jer su se p rem n o g o p azili. K ad d o u k o d cara, jav e m u n esreu , k o ja im se u p u tu d o go d ila. T ad a n astan e tu g a i p la u carsk o m d v o ru za m n o g o , i n ig d a se u tjeiti n ijesu m o g li. N jeg o v e ro d itelje car p rim i i kod seb e ih u zd ri k ao to je o b eao b io . N esretn i zet carev sjed ei n a p lo i m o rsk o j iv ljae o trav ici, k o ja b jee p ri p lo i p rirasla, v as b jee v e p o crn io , aljin e n a n jem u izag n jile, d a se n e m o g ae p o zn ati i n i o d k u d a iv e d u e, k o ja b i g a izb av ila, d o k sreo m n jeg o v o m p o slije p etn aest d an a i p etn aest n o i eto ti jed n o g starca n a tap u

p o k raj m o ra e rib u lo v i. O n g a o d m ah stan e v ik ati i m o liti, d a g a n a su h o p ren ese. S tarac m u se o b ea: "H o u " ree "ali d a m i p lati." ""O d k u d u ti p latiti" o d g o v o ri m u on, "k ad n i h aljin e n a seb i n em am ."" "N ita za to " starac odgovori; "evo ja imam pri sebi kalamar i pero, ako u m ije p isati d a m i se p o tp ie, o d sv eg a sv o g a, to b i i g d a im ao , d a e m i p o lo v icu d ati." O n n a to p ristan e sa svim srcem. Starac onda zagazi i d o e d o n jeg a, o n m u se p o tp ie, a starac n jeg a n a su h o p ren ese. O n d a o n o d k u e d o k u e, o d sela d o sela, g o , b o s, crn i g lad an , d ad e m u n ek o g ae a n ek o k o u lju , sam o to tijelo p o k rije. N ak o m trid eset d an a d o n ese g a srea u carev g rad i p red carev dvor, te sjed n e sa tap o m u ru ci p o k raj v rata o d d v o ra, a p rsten v jen an i s im en o m n jeg o v ijem i n jeg o v e en e a carev e ere jo m u je n a ru ci stajao . U v ee slu g e carev e p rim e g a u d v o r i d ad u m u to je iza n jih o stalo d a jed e. S ju trid an p o e i sjed n e u k raj v rata o d carsk e b ae; ali d o e b ao v an te ga o to le o era g o v o rei m u , d a e sad car tu d a p ro i sa svo jo m fam iljo m . O n se o to le m ak n e i o p et sjed n e u jed an k raj o d b ae, d o k ev o ti cara g d je eta s n jeg o v o m m atero m , a o tac n jeg o v sa carico m , a en a njegova s k rv n ikom n jeg o v im , m in istro m . O n im se jo n ije h o tio o tk riti, v e o n i etaju i p ro u p o k raj n jeg a i dadu mu nekoliko novaca; ali na onoj ruci kojom je novce p rih v atao , p rsten je stajao , en a g a n jeg o v a u g led a, i n e m o g u i n i p o m isliti d aje o n n je m u , ree m u : "N u , d aj m i ru k u , d a v i u p rsten taj k ak av je." M in istar, k o ji je d o n je stajao , m alo se k a i p rep an e i ree jo j: "O d m ak n i se" v eli "kako bi s ovom odrpanicom govorila?" Ali ga ona ne ed n e n i slu ati, v e u zm e p rsten i p o zn a im e n je i n je m u a. K ak o se n jo j tad a u in ilo , k ak o li se srce b ilo o k am en ilo , k ad p rsten o v aj v i e; ali se o p et u strp i i p rem u i. K ad d o u u d v o r, k ae o n a o cu sv o m , k ak o je p rsten n je p o k o jn og m u a p o zn ala u p ro sjak a o n o g a to u b ai sje ae, "n eg o p o lji" ree "n ek a g a zo v n u , da ga isp itam o , o d k u d je p rsten o n i u ru k e n jeg o v e d o ao ." C ar o d m ah p o lje slu g e, te p ro sjak a d o v ed u . O n d a g a car p o n e isp itiv ati, o d k u d je, i k ak o se zo v e, i k ak o je p rsten

taj u ru k e n jeg o v e d o ao . O n se v ie n e m o g ae u zd rav ati da im se ne otkrije, v e p o n e im red o m k aziv ati, k ak o g a je ministar oni kad su bili u putu, preko broda u more b acio , i k ak o g a je srea n a jed n u p lou b lizu k raja n an ijela, n a k o jo j je p etn aest d an a i p etn aest n o i iv io o trav i, k o ja je p ri p lo i p rirasla b ila, i n ak o m ovoliko dana k ak o g a je starac jed an o tlen izb av io , "i ev o " ree "B o g i moja pravica donese me opet mojim roditeljima i mojoj lju b i." O n i k ad o v o u e, o n ijem e o d rad o sti, a p o to se m alo razab rae, sk o i car i zo v n e o ca n jeg o v a i m ater i k ae im , to se d ogodilo od sina njihovoga. Ko bi sad mogao iskazati radost ovu, koja ih obuze, kad su se poznali, kako li veselje u tome dvoru postade! Odmah mu d o n eso e sv ijetlo i n o v o o elo , izm ie g a p o b u k o e. Z a toliko dana trajala je radost i veselje ne samo u njihovom d v o ru , v e p o cijelo m g rad u , p jev alo se i v eselilo , i n jeg a za m lad o g cara o k ru n ie. C ar o d m ah zap o v jed i, te o n o ga ministra uhvate i da ga zetu na volju da mu sudi. On mu sv e o p ro sti, n e d ad e g a n i u b iti n i o b jesiti, v e sam o o era ga izvan njihovog carstv a, d a v ie p o d v last n jih o v u n e p rip ad a. N o v i car p o n e caro v ati, k ad n ak o m m alo d an a njegova vladanja, evo ti mu onoga starca, koji ga je iz m o ra izb av io , n o si o n i p o tp is to m u je p o tp isao , d a e m u k ad g o d b i to im ao , o d sv eg a p o lo v in u d ati. D o av i starac u dvor, zamoli sluge da ga pred cara puste. Sluge u ljezu k caru i k au m u , d a jed an starac eli k n jem u u ljesti. C ar d o p u sti, i starac u ljezav i p o k lon i m u se i poljubi mu ruku i metne mu kartu na koljeno. Car uzme i p ro ativ i je ree m u : "D o b ro , stare m o j, sjed i, ja sam d an as car, ali d a sam i p ro sjak , ja u rije m o ju i p o tp is m o j p o tv rd iti; v e p riek aj, d a p o n em o d ijeliti. C ar izn ese k n jig u i p o n u p rv o g rad o v e d ijeliti: "O v aj" ree "m en i, o v aj teb i" p iu i sv e n a k artu , d o k len sv e p od ijele o d n ajv ieg a g rad a d o n ajm an je k u erice. S tarac u zm e svoju polovinu zapisanu svu u karti, i pokloni je opet caru g o v o rei: "N a, n ijesam ja starac, o ek zem aljsk i; v e sam ja an eo B o ij, k o jin o sam p o slan b io o d B o g a, d a teb e iz mora izbavim za tvoja dobra ela, k o ja si d o sad p red

B o g o m u in io . V e caru j i u iv aj, d a ti b u d e d u g ov jen o." A n ela n estan e, a o n o stan e sretn o v lad aju i.

15 C areva k i i svin jare. B io jed an car p a im ao k er, k o ja je im ala n a seb i tri belege: n a elu k ao zv ezd u , n a p rsim a k ao su n ce, n a kolenu kao mesec. Kad doraste do udaje, rekne ocu, da ne e n i za k o g a p o i k o ji n jen e b eleg e n e p o g o d i, a k o ji p o g od i, za o n o g a e p o i, d a b i b io n ajv ei siro m ah ili prosjak. Kad se to razglasi po svetu, stanu je prositi mnogi carev i i k raljev i, ali o n a n ije h tela p o i n i za jed n o g a, jer ni jedan nije mogao pogoditi njezinih belega. Jednom ona izi e s d v o rk in jam a u etn ju , i n ai e u p o lju n a jed n o g a siro m ak a d ek a g d e u v a jed n u k rm au i tro je p raia, koji su u isti m ah k rm au sisali. K ad carev a k i v id i p raie, v rlo jo j o m ile, p a se o tisn e o d d ru g ih d evo jaka i o tid e k sv in jaretu , k o je je m alo d alje o d k rm ae stajalo , i zap ita g a: "H o e li m i d a ti jed n o p rasen ce isp o d sv o je k rm ae?" A sv in jare o d g o v o ri: "H o u , g o sp o o ." O n a g a u p ita: "P o to?" A o n o d go v o ri: "N e item n ita, sam o d a o tk rije lice d a te v id im ." C arev a k i o n d a o tk rije sv o je lice i n e seaju i se b eleg e, a o n jo j o p azi b eleg u n a elu , pa onda uhvati jedno prase i da joj, ona uzme prase i rad o sn a o tid e k u i s o stalim d ev o jk am a. K ad u v ee d ete o tera k u i k rm au i d v o je p rasaca, o tac n ap ad n e n an j i stane ga karati: "Gde ti je prase, ubio tamo njega Bog! Ja g led am d a zap atim , a ti raerd av a." D ete n ije h telo kazati, kome je prase dalo, nego ree, d a je zasp alo , te p raseta n estalo . C arev a k i o tiav i k u i, o d m ah p o k ae prase ocu i materi, i ono njima obadvoma omili, jer je bilo v rlo lep o , p a rek n u k eri, d a b i d o b ro b ilo , k ad b i m o g la d o b iti jo jed n o , a o n a m u o d g o v o ri, d a im a jo d v o je. T e tako sutradan digne se opet s dvorkinjama, i otide k sv in jaretu , i zaite u n jeg a jo jed n o p rase. A sv in jare

jo j k ae, d a e jo j d ati p rase, ali d a m u d a d a jo j v id i g ru d i. Ona odmah razdrlji prsi, a on kad joj vidi na prsima belegu, da joj i drugo prase. C arev a k i u zm e p rase p a v esela o tid e k u i, a sv in jare s k rm ao m i jed n im p raseto m o p et sv o jo j, i o tac g a za d ru g o p rase jo v em a isk ara T rei d an d o e carev a k i n a o n o isto m esto , i zaite o d sv in jareta i tree p rase. O n jo j o b ea d ati, sam o da se otkrije do kolena, da joj vidi kolena. Ona se otkrije, a o n k ad o p azi n a k o len u b eleg u , d a jo j i tree p rase. O n d a carev a k i o ti e i s treim p raseto m svo jo j k u i, a sv in jare sa sam o m k rm ao m o p et svo jo j, i sad se i o tac i m ati jo v em a rasrd e, i tak o g a isk araju i izru e, d a jed v a b ez b o ja o stan e. P o sle n ek o g a v rem en a ree sv in jare m ateri, d a m u u m esi jed n u p o g au i isp ee jed n o p ile i d a m u n ato i u tu ru v in a i d a stru k b o siljk a. M ati m u to sv e p rip rav i i sp rem i u to rb u . O n u zm e to rb u n a ram e p a p o e i n a p o lask u ree m ateri "Id em , m ajk o , d a i ja p o g a am carevoj devojci belege; ne bi li Bog dao da pogodim!" M ati m u n a to o d g o v o ri: "Jao j, m o j sin k o , n em a te sree u n as." A o n jo j o p et ree: "Ja se n ad am m ajk o , ak o B o g d a." I tak o se d ig n e i d o e u care v dvor, kad tamo, a to d o ao i jed an T u rin d a p o g a a. K ad ih izv ed u k d ev o jci d a p o g a aju , ree T u rin sv in jaretu : "D ed sin o v e ti p rv i g o v o ri, a ja zn am ta u g o v o riti " O n d a sv in jare zan e g o v o riti: "D ev o jk o, jeli ti n a elu zv ezd a?" T ek to o n to izu sti, a T u rin m u u re: "V alaj b a sm o u jed n o j m isli." D ev o jk a se o tk rije p a ree d ek u : "E , to si p o g o d io ; sad k azu j ta im am n a g ru d im a." D ek o o d g o vo ri: "Im a su n ce." A T u rin se o d m ah u tak n e: "V alaj i b ila, b a sam to hteo da izreknem." Careva devojka otkrije i grudi pa ree d ek u : "I to si p o g o d io ; k azu j jo ta im am n a k o len u . 'D ek o o d g o v o ri: "Im a m esec." A T u rin : "M o je m i v jere, sin o v e, ta em o n as d v o jica sad? Ja sam to sv e zn ao ." O n d a se sv i u zb u n e ta e in iti: d ev o jk a je v o lela za T u rin a, jer je bio lep momak i gosposki odeven, a sv in jare u siro m ak im h aljin am a. N ajp o sle n ared e d a o b o jica p ren o e s d ev o jk o m , p a k o m e n a u u ju tru d ev ojk u o k ren u tu , o n og a d a b u d e. K ad n astan e n o i o n i leg n u

sp av ati, a d ev o jk a se o k ren e T u rin u . O n d a d ek o ustane p a izi e n a p o lje, a d ev o jk a zap o v ed i T u rin u : "Id i b re i ti za n jim , p a to g o d o n u zrad i, o n o rad i i ti." D ek o iziav i n a p o lje, u n e u m rak u , p a izv ad i iz to rb e p o g au i p een o p ile i u tu ru s v in o m p a stan e jesti i p iti. T u rin u se k ro z p o m rin u u in i d a d ek o rad i o n aj p o sao k o ji cara s k o n ja stera, p a i o n u n e i jed v a se s v elik im n atezan jem o n ered i. U to m u ju i T u rin d a d ete n eto jed e i m ljete, p o m isli d a o n o jed e sv o ju n eist, p a stan e i o n jesti sv o ju . S v injare k ad se n ajed e i n ap ije, uzme onaj stru k b o siljk a, p a se stan e trti n jim e p o licu , a T u rin p o m isli d a se o n o m ae sv o jo m n eiu p a u zm e i o n o d sv o je to jo n ije b io p o jeo , te se d o b ro u m ae p o o b razu . P o sle u u o b o jica k d ev o jci, i leg n u u za n ju , jed an s jed n e, drugi s drug e stran e. D ev o jk a se o p et o k ren e T u rin u , ali od smrada i gada nije mogla trpeti, nego se odmah okrene sv in jaretu k o je je m irisalo n a b o siljak , i tak o u ju tru n a u d ev o jk u ok ren u tu k sv in jaretu . S v in jare p o sle o stan e onde kao carski zet, i dovede k sebi oca i mater, te su iv eli sretn o d o sv o g a v ek a.

16 S u n areva m ajk a. B ijae b re a jed n a en a, p a u sn i d a sv ak e n e elje p o jed an d an im a jed n o n iiti d o k len ro d i: ak o li to n e u in i, d a e se u n jo j p ro v ri d ijete u to d ru g o . O n a o v o p o slu a, ali n eh o tice zab o rav i jed an d an jed n o n iiti, n eg o n eto m alo izjed e, te k ad d o e v rijem e d o ro en ja, ro d i stru k b o sio k a m n o g o lijep i p rek o m jere m irisan . O v a je en a g o jila o v i struk bosilja, i oglasi se zanj po cijelom svijetu, do k n eg e u sv ijetu u je sin n ek ak v o g a cara, p a p o e u k u u on e en e. K ad carev sin v i e o v i stru k b osio k a, o m ilje m u v rlo i zamoli mater njegovu da mu ga daruje ili za dobru platu p ro d a; ali o v a n e ed n e n ik ak o g o vorei: "D a m i d a p o lo v in u o in e carev in e zan j, n e b ih ti g a d ala." u ju i

o v o carev slu g a, p riap ti sv o m e g o sp od aru , carev u sin u , d a n ita n e zb o ri, d a e jo j g a o n u k rasti, te tak o i b u d e: nekako ga ukrade i carevu sinu odnese a ovi njega dobro daruje i obeseli se, pa zatvori struk bosioka u kamaru, a sju trad an u ita v elik i o b jed i sazo v e m n o g e sv o je p rijatelje n a p ir d a im p o k ae o v i stru k b o sio k a. K ad o b jed b u d e g o tov , p o u slu g e te jav e g o sp od aru d a je sv e g o to vo , ali k ad se v rate, n a u sv e p een je i v ariv o isk o trljan o k ro z k uin u i sv e p ro su to tamo amo. Kad sluge to v id e, jav e b re carev u sin u , a o n v id ei zlu i g o ru , p o ru i g o stim a d a n e d o laze, n eg o ih p o zo v e k ao sju tra, te tak o i b u d e. S u trad an k ad b u d e sv e sprav n o , i slu g e p o u d a jav e g o sp o d aru , o p et n eto sv e raspra u k u in i, p ro sp e jela zg o to v ljen a i p o lo m i su d o v e. Z au d e se slu g e p a i sam i carev sin , te n ared i d a se trei d an trei o b jed p rip rav i, i p o stav i strae d a v id e k ro z v rata k o to rad i. P o to o b jed b ud e g o to v , izid u sv i iz k am are i stan u v irjeti k o e d o i; k ad li tam o ta je! ev o jk a zlatn ijeh k o sa, te o n i u v ad u ri jed n ak sk o e i u k u in u u tre te je u h v ate i d o zo v u carev a sin a. K ad je carev sin v id i, zau d i se i o b rad u je, p a je zap ita o tk u d a o n a u k uin u , a o n a se p rep ad e i isp o v i e m u n a tajn o d a je o n a o n i stru k b o sio ka to g a o n g o ji i u k am ari m irie, p a d a je m iljela d a se o n p rip rav ljaju i o n e o b jed e en i i d a jo j je ao b ilo , jer se n ad ala d a n e e d ru g e n eg o n ju v jen ati. C ar u ju i to i v id ei p rek o lijep u ev o jk u ob rad u je se i o b ea jo j d a e je v jen ati, sam o ak o se po zakonu Hristovu pokrsti, i ona m u se o b ea d a h o e. U to lik o d o e nek ak a p o treb a d a carev sin id e n a v o jsk u , i n e m o g ae m u se io n ak o n eg o d a id e. N a p o lask u p rizo v e sv o ju m ilu p a jo j ree: "Ja id em na vojsku, i tebe s velikom ranom na srcu ostavljam, nego ti se m o lim d a se ti o p et p ro m etn e u stru k b o sio k a d ok se ja v ratim , i d a se n ik o m e n e p o k ae, ak o b i k o u o v u m o ju k am aru d o lazio ; a ev o o v en o v o m alo zv o n ce, k ad se ja, ako bo! da, vratim, i kad u ovo zvonce zakucnem, ti se provrzi kakva si danas." O n p o e, i tek to se s n jo m poljubi, prometnu se ona u bosiok. Dvije careva sina lju b azn ice, v id ei d a je carev sin p restao k n jim a d o laziti,

d o sjete se jad u , d a je k ak v u d ru g u ev o jk u k seb i d ob avio a n jih zab o rav io , p a se d o g o v o re d a n av alice p o u u k am aru e carev sin lei. K ad u ljezu , n ita d ru g o n e v id e n eg o h aljin e, p o stelju i jo to to carev a sin a k ro z k am aru i o v i stru k b o sio k a; ali se n ita n e d o sjete. O b ijaju i k ro z k am aru tam o am o , ed a se n ije k ak v a ev o jk a e sak rila, ugledaju i ono malo zvonce, te jedna od njih tako ga zlarad ik e u ru k e u zm e, te zv o n ce zazv o n i. alo sn a zlatn o k o sa m islei d a je o n o carev sin to zak u ca, n a jed an p u t se p ro m etn u ev o jk o m i m e u o n e d v ije izn en ad a stad e. P o to ih v i e, a o v e d v ije n ju , zau d ie se, i o v e potonje dvije dosjete se, te spopanu jadnicu i zakolju, pa je m rtv u u g o ru p o n esu . U v eer slu g a carev a sin a n o sei v eeru ev o jci, n e n a e stru k b o sio k a, n eg o p o k am ari stran u k rv ; d o sjeti se sv o m e zlu i b o jei se, d a g a carev sin n e sm ak n e, p o b jee iz g rad a o n o g a. P ro lazei jed n a b ab a o n o m g o ro m n ai e n a ev o jk u bez g lav e a g lav a k o d n je, p a jo j se raali v id ei o n ak u m lad icu , te stan e b rati n ek ak o v ijeh trav a i o iv i je. A o v a je b ab a b ila su n arev a m ajk a. K ad o n a siro ta o iv lje i v i e d a je u g o ri, zag rli bab u i n ik ad a se o d n je o d v o jiti n e ho ae. A li jo j b ab a ree: "T i, erce m o ja, h ajd e s B o g o m k u d a zn a, ja n ijesam k ad ra n i sam a seb e h ran iti, ja sam siro m an a b ez n ig e n ik og a, a ti si m lad a i zelen a, p a k ak o ti B o g d a." Odgovori joj ona: "Ne, za Boga tak o ! ti si m en e o iv ljela, i ja sam teb e d u n a d o sm rti lju b iti, a lasn o em o iv ljeti: ja u p ro d av ati m o je zlatn e k o se p a i seb e i teb e h ran iti, a k ad sv e k o se p ro d am , o n d ar u trav u p o g o ri b rati p a teb e h ran iti." N a o v o b ab a p ristan e, te sju trad an o v a evojka o d ree b i k o se zlatn e i p o lje b ab u n a p azar, g o v o rei d a g a n e d a za m an je o d sto zlatn ijeh cek in a. P o e b ab a u o n i isti g rad e je carev sin b io , k o ji se v e s v o jsk e v ratio i vas grad u korotu stavio za smrt svoje ljubavnice. Baba tamo amo hodaju i, srea je n an ese n a carev a sin a, p a g a u p ita, h o e li k u p iti o v i b i zlatn e k o se. K ad carev sin v id i, v as u m re o d u d a, d o sjeti se d a je o v o k o sa n jeg o ve drage, pak uhvati babu i upita, otkuda joj ova zlatna kosa. B ab a se p rep an e i k ae sv e. O n d ar o n b re b o lje u zjae n a

k o n ja a n a d ru g o g a u zjae b ab u , te s n jo m u o n o selo e b ab a iv i. K ad tam o , u p azi ev o jk u e p lae i n arie sv o g a d rag o g a. O n p ritri k n jo j te se tu ilju b e, p a o n d ar s n jo m i s b ab o m d o m a. P o to je car u p ita, i o n a p rip o v jed i sv e ta joj se dogodilo, on naredi te one dvije proklete ev o jk e p og u b e, a n jo m e se p o zak o n u v jen a, i b ab u d o sm rti k ao sv o ju m ater d ri i p o sm rti carsk i u k o p a.

17 L ijek od m a ija. Im ae n ek ak av car jed in k a sin a, k o ji m u v e d o o ru ja d o rastao b jee, p a etaju i jed an d an n astu p i n a m a ije, oboli i klijenit ostane savrtijeh noga i ruka. Car koji svoga sin a m ilo v ae v ie n eg o sv o ju d u u , eg o je b io k o ji ljek ar u sv ijetu , n an j je d o v o d io i o b eav ao p o lo v inu carstva, ako ga ko ji izlijei, ali sv e zafajd u ; d ok jed n u no u sn u d o e m u n ek ak a ev o jk a i ree m u : "T i, estiti care, zalu d u sv e tro i o k o lo sv og a sin a, i zafajd u si o b eav ao p o lo v in u carstv a sv o jeg a k o ti g a izlijei, m o ja ti g a je m ajk a zam a ijala, n eg o d o b av i o i o d zmaja, srce od ad ah e i zm iju k rilaticu u h v aen u izm e u g o sp o a, p a sv ari u jed n o m e lo n cu n eo m ren u a u v o d i n en aeto j, o d ev o jk e sam o h ran e a n a v atru sam o tv o ru , p a n ek a za tri ju tra p o p ije n a te srca iz m o litv en e ae, o n d ar e ti ozdraviti i mene vjenati." P ren e se iza sn a car i jed v a ek ae, d o k len m u d an d o e, ali n e n a e n ik o g a k o e m u sv e o v o d ob av iti, i ak o je zalu d u o b eav ao p o carstv a sv o jeg a k o m u sv e o v o d on ese. N ajp o slije jed an m lad i o b ea m u se ak o m u d a er za lju b o v cu , i car m u b ez odgov o ra o b ea. O v i m lad i im ae u d o tv o rn i p rsten , te s n jim e k ro za sv ijet, n a e ad aju , p a k ad se v i ee, o n a p u t n jeg a d a g a p ro d ere, a o n p u t n je d a je u fati. K ad se sastad o e, izv ad i o n o n i p rsten (a n o b ijae), zasja se jezero i planina od njega te joj zaslijep i o i, izv ad i an d ar, zak la je i srce iz n je izv ad i. S ad n a u d u k ak o e n ai

zm aja, ali u d a ih im a u n ajv iso ijim g o ram a i d a lete isp o d o b lak a, p a kad su n ce zap ad n e, i o n i slete i p o in u p o v rh o v im a p lan in a, te o n tam o i ek ae k ad e se su n c e sm iriti, d o k ev o ti jed an zm aj d o lee i lee u jed n u u m u , te o v i m lad i u m k e p rik u i m u se i p u ta o g an j p lav etan iz p rsten a te m u saee k rila i o i zaslijep i, p a b re b o lje m alo m k o p ico m izv ad i m u o i. P o slije to g a p o e d a trai zmiju krilaticu, i kau m u d a je n ju lak o u fatiti, m a sam o u oni trem kad se sunce pomoli iza planina, jer ona u sunce p o g led a, i d o k len su n ce d o b ro k op lje n e o sk o i, slijep a sto ji. T ak o o n p rei k ad e su n ce izai, i sreo m n ab asa n a jed n u , u fati je i p rik o lje i n jo m u to rb icu p a p u t za u i te k caru . C ar se o b eseli, i d o b av i lo n ac n eo m ren , v o d e n en aete i ev o jk u sam o h ran u , n o n em a o g n ja sam o tv o ra. A li o v i m lad i o k ren e o k o lo o gn jita s p rsten o m tri p u ta i izn ie o g an j, te sv arie u lo n cu o i o d zm aja, srce o d ad aje i zm aju k rilaticu i d ad o e d a p ije carev sin za tri ju tra iz m o litv en e ae, te p reb o lje i o zd rav i. C ar d ad e o n o m u m lad iu sv o ju k er za en u , i u jed an d an o en i sin a o n o m ev o jk o m k o ja m u je n a san d o lazila i o d m ah mu se javila, kako mu je sin ozdravio, i udad e er, te tak o stee sin a, n ev jestu i zeta h v alei G o sp o d a B o g a, k o ji m o e k ad h o e.

18. B ib ere. B ila en a n ero tk in ja, p a m o lila B o g a d a jo j d a d a ro d i, makar bilo dete k ao b ib ero v o zrn o . B o g jo j d ad e p o elji, te ro d i m u k o d ete k ao b ib ero v o zrn o . Iz p o etk a u rad o sti n ije m arila to je to lin o d ete ro d ila, ali p o sle d o e jo j n a ao g led aju i d ru g u d ecu k o ja su se s n jezin im ro d ila g d e n arasto e n a en id b u i u d ad b u , a n jezino ostalo kao b ib ero v o zrn o . O n d a o k ren e u p la i jau k sv ak i d an . Jed an p u t d o e jo j u san n ek o i k ae d a n e p lae v ie, b ie n jen sin veliki kao jablan. Iza toga sna ostane vesela, ali ne

zad u g o , jer m alo p o to m d o e jo j sin i ree d a m o ra ii kud mu je u sn u reen o ; i tak o o n o d e a m ati o stan e p lau i. Iav i o n zad u g o d o e u jed an carsk i d v o r p a u e u b au , k ad tam o carsk a k i sed i p o d jed n im d rv eto m i p lae. O n jo j n azo v e p o m o z B o g i zap ita je, za to p lae, a ona mu odgovori da je to drvo pod kojim se ae, ro d ilo tri zlatn e jab u k e, d a jo j je o tac zap o v ed io d a u v a, ali d o e ala ispod zemlje te za tri jutra odnese sve tri jabuke jednu p o jed n u , te sad n esm e o cu d a k ae, a o tac sazv ao su tra siln e g o ste d a im p o k ae ta m u je B o g d ao . O n jo j k ae da u u ti, o n e jo j sv e tri jab u k e o d ale d o n eti, sam o d a mu da dve svoje sluge da idu s njim. Po tom on kupi jednu o v cu i zak lav i je sva etiri ereg a m etn e u to rb u a o stalo b aci p a p o n esav i i jed n o u e o d e sa slu g am a iza g rad a n a jezero, i onde digne jedan k am en p a ree slu g am a, d a g a n a u etu sp u ste d o le, p a k ad zad rm a u e, d a g a v u k u g o re. Tako ga sluge spuste, kad tamo lep a b aa i k u a, k ad u e u k u u , a to ala sed i k o d v atre i u v elik o m k azan u n eto v ari. A la k ak o g a u g led a, sk o i n an j, a o n jo j b r e b aci jed an ereg m esa; d o k se o n a sag n u i u ze m eso , o n ukrade jednu jabuku; ala opet na njega nasrne, a on joj b aci d ru g i ereg p a u zm e i d ru g u jab u k u , k ad ala o n aj ereg p ro g u ta, o n a o p et n a n jeg a n asrn e, a o n jo j b aci trei p a u zm e i treu jab u k u ; k ad ala etv rto m n a n jeg a n asrn u , o n jo j b aci i etv rti ereg , p a b jei n atrag , i tek d a se u h v ati za u e, a ala isp ad n e n a p o lje, a o n b re o d see o d sv o je n o g e m esa p a jo j b aci i zad rm a za u e, te g a izv u k u g o re. P o to m p red a carsk o j k eri jab u k e p a o d e. M alo v rem e zatim p ro e, a ala p o n e sv ak i d an g o re izlaziti, te je svaki dan jela po jednu devojku koju su joj morali iz g rad a slati red o m , tak o d o e red i n a carev u k er, k o ja je b ila isp ro en a. O tac i m ati i sv a g o sp o d a isp rate je d o jezera, i o n d e izg rliv i se s n jo m i izlju b iv i o tac i m ati v rate se k u k aju i, a o n a o stan e sam a d a ek a alu . ek aju i tak o stan e se m o liti B o g u , d a jo j p o lje B ib ere, k o je jo j jab u k e o d ale d o n elo , d a je sad izb av i. U to m B ib ere d o e u g rad , a g rad sav u crn o zav ijen . K ad o n zap ita to je, i o n i m u k au , o n b re n a jezero i n a e carev u k er g d e

sed i i p lae, p a je zap ita, h o e li p o i za n jeg a, ak o je o d ale izb av i. O n a ree: "H o u , ali ti m e n e m o e izb av iti; jedan je samo koji bi mogao, ali toga nema." "A koji je taj?" zapita on, a ona odgovori: "Istina da je mali kao b ib ero v o zrn o , al' o n b i m en e izb av io ." B ib ere se n asm eje i ree jo j d a je B ib ere sad v elik i m o m ak , i d a je d o ao d a je izb av i. O n a se zau d i i k ad v id i p rsten to m u je dala onda kad joj je doneo jabuke, osved o i se d a je o n b a. O n d a jo j o n k ae d a g a m alo p o b ite, i ak o zasp i d a ga probudi, kad se jezero zadrma. On legne njoj na krilo i o n a g a p o n e b isk ati, te o n zasp i, k ad u jed an p u t jezero se zan jih a, a o n a p o n e p lak ati, i su za k an e n jem u n a o b raz, a on se trg n e, u zm e m a i stan e d a ek a alu . U to m eto ti ale sa d ev et g lav a, o n je d o ek a i o d see jo j jed n u g lav u , a ala ju ri n a n jeg a, a o n jo j o d see i d ru g u , i tak o sv ih d ev et. P o to m zaite o d d ev o jk e m aram u p a p o v ad i sv ih jezik a d ev et i v ee u m aram u , a d ev o jci k ae d a n ik o m n e k azu je k o je je izb av io , o n e v e d o i k ad b u d e v rem e, p a o n d a o d e. K ad i d ev o jk a p o e k u i, srete je n jen m lad o en ja i k ae jo j: ak o n e e k azati d a je je o n izb av io , d a e je ubiti, pa joj je sve jedno. Ona se razmisli, i opomin ju i se ta jo j je B ib ere k azalo , d a e d o i k ad b u d e v rem e, o b ea d a e k azati d a je je o n izb av io . M lad o en ja se v rati te p o n ese za sv ed o an stv o sv ih d ev et o seen i g lav a. K ad o n a d o e s n jim sv o m e o cu i m ateri, n ije se m o g lo zn ati k o g a v em a g rle i ljube, nju ili njega, i naume, odmah da ih v en aju , ali se o n a n ain i b o lesn a. K ad p ro a n ek o liko d an a, eto ti B ib ereta, i k ae d a je o n izb av io d ev o jk u . S ad car k o m e e d a v eru je? d ev o jk a n e sm e d a k ae, o n aj p reti d a e je u b iti; te car n ared i d a im su d su d i. K ad izi u n a su d , su d ree: k o im a sv ed o an stv o , o n o g a je d ev o jk a. Kad onaj iznese glave a ovaj jezike, opet sud ne zna, k o m e e d a v eru je, jer o n aj k ae d a n ije g lav e o d m ah p o sek ao n ego p o trao s d ev o jk o m k o cu , a k ad o v aj izn ese d ev o jak u m aram u , o n k ae d a je d ev o jk a m aram u o d strah a izg u b ila. O n d a car ree, d a u ju tru id u o b a u crk v u n a m o litv u , tam o e b iti i d ev o jk a, p a k o p re d o e, n jeg o v a je. B ib ere n ije h telo ii, d o k n e zazv o n i, a o n aj

se d ig n e u p o n o i, ali im k o rai u crk v u , p ro v ali se p o d n jim zem lja i sav se isee n a n o ev e. O n d a d ev o jk a u p ali sv eu i sed n e k o d jam e d a ek a su en o g a. K ad u d ari zv o n o , eto ti B ib ereta. O n d a car v id i k o je p rav , i v en a sv o ju k er za B ib ere. P o to m B ib ere ## svojoj materi da vidi da je on veliki.

19. Carev zet i krilata baba. Otac i majka imali sina, pa ovaj usnio da je postao carev zet. U ju tru k ad se razb u d i, k ae o cu i m ajci d aje n eto v rlo lijep o u sn io . O tac i m ajk a zap itaju g a ta je u sn io , a on im odgovori: "Vala n eu d a v am k aem ." O n d a g a o tac i m ajk a d o b ro izib aju i n azo v u g a in ato m p a g a o teraju . O v aj siro m a to e, k u d e, te n a d ru m . N a o v o m je d ru m u zadugo stajao i plakao, dok evo ti carskog tatarina pa mu k ae: "P o m o zi B o g , d ijete!" A o v aj m u o d g o v o ri: "B og ti p o m o g ao ! k ak o si? ta rad i?" "F ala B o g u , zd rav o , k ak o si ti? a ta ti je te p lae?" a o v aj m u o d g o v o ri: "E m o j b rate, u sn io sam jed an san p a m e terae o tac i m ajk a d a im k aem , a ja n eeh , zato m e izb ie i k azae m i d a sam in at, p a m e o erae." "E d o b ro ", ree tatarin , "k ad n isi eo n jim a k azati, a ti k ai m en i, ja sam carsk i o v ek , p a u caru k azati, i ak o b u d e to d o b ro m o e i za teb e lijep o biti." A ovaj mu odgovori: "Makar da si i sam car, ja ti k azati n eu ." T atarin o tid e, n o im caru d o e, o dmah mu sv e k ae, k ak o je jed n o g d ek a n a p utu n aao i to je s n jim razg o v arao . O n d a car p o alje d ru g o g sv og o v ek a, te o v o g jun o u n a e i p red cara d o v ed e. S ad g a u p ita car, ta je u sn io , a o v aj m u o d g o vo ri: "N eu d a ti k aem ." A car m u ree: "Z n a li ti, ko sam ja, i da sam ja car, pa ako m en i n e k ae, ja u te o b jesiti!" A ju n o a m u o d g o v o ri: "V ala ak o si b a i car, ja ti o p et n eu k azati." S ad g a car zatvori u jednu sobu do koje je bila jedna velika soba, g d je je b ila carsk a k er u k av ezu . O v aj je siroma poslije

d o m iljao se, to e i k ak o e, k ad u v ee, m o j b rate! ali n eg d je zv eck aju v ilju k e i k aik e, ju n o a u sam ljen razg led ae, g d je je d u v ar slab , d a g a k ak o p ro k o p a i v id i, ta je u d ru g o j so b i i to se u n jo j u je. K ad li, m o j b rate, prokopa, ali tam o carsk a k er zasp ala p a jo j v ie g lav e g o ri sv ijea aren a a n ie n o g u b ijela, o k o lo n je sp av aju slu k in je a n a astalu sv eg a d o sta. O v aj se o n d a p o lag an o p ro v u e k ro z d u v ar i p rik rad e k a astalu , p a n a o v o m ta n a e, sv e p o jed e i p o p ije, p a o n d a o nu aren u sv ijeu iznad glave promijeni pod noge a onu bijelu ispod nogu m etn e v ie g lav e, p a o n d a o tid e n a sv o je m jesto a o n u provalu tako zazida, da se nikako nije moglo znati da je d u v ar k v aren . K ad se u ju tru carsk a k er razb u d i, v id i sv ijee p ro m ijen jen e a astal u svemu prazan, onda stane v ik ati n a slu k in je g o v o rei, d a su to o n e u in ile. O n e se k lee, d a to n ijesu u in ile, ali carsk a k er to n e v jero v a. S ad carsk a k er p o lje o cu sv o m p ro en ije, d a u d v o ran u n o u sv e n ek o do lazi i s astala p ite i sv e o stalo pojede i p o p ije, i d a slu k injam a zap o v ijed i, d a se n e u su d e v ie sv ijee m ijen jati. C ar jo j u in i p o m o lb i, ali p ri sv em to m carsk a k er o p et p o d o zrijev ae n a slu k in je. D a b i d ak le i u sn u v i ela i o n o ga, k o ji sv e sa astala p o jed e i p o p ije a poslije svijee jo j m ijen ja, u v atila, n am ae o i n ek ak v o m trav o m , k o ja i u sn u d aje v id , p a o n d a zasp i p o slije v eere. P o to p ro e d v a tri sah ata n o i, a ju n o a o p et p ro v ali zid i u e u so b u te sv e sa astala p o jed e i p o p ije, p a o n d a u zm e aren u sv ijeu izn ad g lav e, te je metne pod noge, a ovu b ijelu isp o d n og u v ie g lav e, p a p o e d a id e. U to m e m ah u u v ati g a carsk a k er za ru k u , n o k ad v id i, k ak v i je p rek rasan m lad i, o n d a g a isp ita, k o je i ta je i o d k u d a je u o v u ap san u do v ed en i zato , p a p o to m m u k ae, n ek se opet u sv o ju sob u v rati. U ju tru k ad svan e, p o ru i carsk a k er o cu , d a jo to lik o jela i p ia p o alje d o k azu ju i m u , k ak o su jo j slu k inje g lad n e. C ar i to u in i, i tak o se o d sad ran jae i zad o v o ljav ae ju n o a sa o v o m ljep o to m djevojkom dotle, dok carski ferm an n e izid e, d a je k er n jeg o v a p un o ljetn a i d a e je u d ati. K ad o v o d o zn a carsk a k er, o n d a o n a p ie sv o m o cu i k ae m u , d a o n a n i za k o g a

d ru g o g v ee p o i no za o n o g ju n ak a, k o ji d ilito m b ed em e n jin o g g rad a p reb aci. R azu m jev i o v o car p o zo v e sv e svoje v elik ae, v ezire i p ae i zap o v jed i im , d a sv ak i sv o g sin a p o v ed e u p rv i p etak . K ad o v i d o u i sv o je sin o v e d o v ed u , o nd a car izv ed e sv o ju k er i sa n jo m izn ese d ilit, p a o n d a p o elji sv o je k eri zap o v jed i, d a k o ji m isli i eli b iti carev zet, b aca d ilit i bedeme grada prebacuje. U o v o m ju n atv u sv i su se n ad m etali, ali b ad av a n i jed an n e m o e n i n a p o la d o b aciti. K ad to v id i carsk a k er, o n d a zamoli svog oca, da onog roba, kojeg je prije tri godina d ao zatv o riti i k o jeg a o n a k ro z d u v ar o p aa k ak o d ie i d u v aro v e k ree, izv ed e, i d a o g led a n jeg o v o ju n atv o . u v i o v o car m n o g o se u d iv i i k ae, d a je taj ro b jo t prije tri godine tu zatvoren i da je on za njega i zaboravio, i misli, da je on davno istrunuo. Potom dade istog roba izv esti i zau d i se v rlo , k ad ga ugleda, kako je krasan m lad i, te m u se o d m ah v rlo d o p ad ne i o m ili. S ad m u d aje d ilit i zap o v jed i, d a o g led a, m o e li b ed em e p reb aciti. Ostala pak velika gospoda i njini sinovi smijahu se i p o tp rd iv ahu g o vo rei: "H o ! h o ! jad an ti je, d a o n p reb aci bedeme gradske, kad sinovi Muhamedovi ne mogu." No o v o n jino sm ijan je p reo k ren e se u alo st, k ad v i ee, d a o v aj ju n o a trid eset arin a p rek o sv ih b ed em a d alje p reb aci d ilit i d o p o lo v in e g a zaera u jed an v elik i k am en . S ad car v id ei o v ak o v o g do b ro g ju n ak a i n em arei, to je o n ro b b io i o d n isk og ro d a, p o zd rav i g a lin o m m u iro m i p o to m d ad e m u sv o ju lju b azn u i p rek rasn u k er za en u a u z n ju m n o g o d ara i b lag a m u pokloni. Kad vide ovo vezirski sinovi, jako im bude krivo i vrlo mu pozavide, i da bi na koji n ain o d o v og ju n o e carsk u k er o d u zeti m o g li, n au m e n jim e se o p k lad iti, d a v ezirsk i sin o v i u prv i id u i p etak sp rem e v eeru za h iljad u lju d i a d a carsk i zet p o v ed e sv o ju enu i h iljad u lju d i n a zijafet, p a ak o sv e o v o to v ezirsk i sin o v i b ud u sp rem ili, lju d i n e p o jed u , d a carsk i zet n jim a u stu p i sv o ju en u i sv u p ratn ju . N a o v o o b je stran e p ristan u i jo se p ism en o o b v eu . K ad p risp ije v rijem e, u k o je je treb alo p o i, o n d a carsk i zet p o zo v e d ru in u , n o n e d o e m u v ie n eg o d ev et

stotina devedeset i pet ljudi. Sad carski zet uzme ovijeh d ev et sto tin a i d ev ed eset i p et lju d i i sv o ju en u , p a se k ren e n a p u t. Id u i tak o n a e jed n o g o ek a k o ji se b ijae sag n u o uv o m k zem lji, i tak o stajae. S ad m u carsk i zet ree: "P o m o zi B o g , b rate!" a o n m u o d g o vo ri: "B o g ti p o m o g ao !" "A ta tu rad i?""V ala n ita ,tek b esp o slen , p a slu am k ak o trav a raste." K ad o v o u carsk i zet a o n m u ree: "B i li ti, b rate, p o ao sa m n o m u d ru in u? m en e zovu vezirski sinovi na zijafet, pa bi i tebi bilo lijepo." A ovaj mu odgovori, da hoe, i tak o carsk i zet d o b ije d ev et sto tin a i d ev ed eset i est lju d i. Id u i d alje n a e d ru g o g o ek a, k o ji u k o en n a p u tu sto jae i n a sv e se stran e o b zirae. U p ita g a carsk i zet, ta o n o v d je rad i i ta iek u je, i o v aj m u o d g o vo ri, d a se je o p k lad io sa tic om da o n a leti a o n d a tri "p a ev o " ree, "tri sah ata k ak o sam o v d je zaiao , a tice jo t n em a." Z au d i se carsk i zet o v ak o vo j b rzin i, p a g a u p ita: "A b i li ti, b rate, p o ao sa lin o m u d ru in u? m en e v ezirsk i sin o v i zo v u n a zijafet, p a e i teb i b iti lijep o "O v aj se o b ea i p o e, i tak o carsk i zet d o b i d ev et sto tin a d ev ed eset i sed am lju d i. Id u i jo d alje o p azi treeg o ek a, k o ji u n eb o g led ae, i u p ita g a, to u n eb o g led a i ta o d tu d a izg led a, a o v aj m u k ae, d a je b acio d ilit u n eb o , "i ev o " ree, "tri sah ata g a ek am d a pane, pa ga ne ima." Carski zet pozove i ovog, te i taj n jim p o e, i tak o d o b ije d ev et sto tina i d ev ed eset i o sam d ru g a. Id u i sa d ru tv o m d alje jed an sah at, o p azi o p et jed n o g o ek a n a pu tu , k o ji b ijae zak u v ao k azan o d trista o k a k aam ak a, i za d o ru ak m u n e b ilo d o sta, te u zeo k u p lau p a p o k azan u lo it stru g u e, n azo v e m u p o m o zi B o g , a o v aj m u o d g o v o ri: "B o g ti p om o g ao !" "A ta tu rad i?" "V ala," ree "n ita, b ijah n ap rav io m alo za d o ru ak , p a d a b ijae jo t, m o g ae te p o ariti." P o n u di i o v o g d a n jim p o e, a o v aj rad o p ristan e, i tak o carsk i zet dobije devet stotina i devedeset i devet druga. Sa ovom d ru in o m id u i d alje n a e p eto g o ek a, o v aj b ijae p o p io jedno veliko jezero vode, pa stao na sredini te seiri, kako se rib e p raak aju . Nazove mu pomozi Bog, a ovaj mu o d g ov o ri: "B o g ti p o m o g ao !""A ta tu rad i?" ree m u

carsk i zet: "V ala n ita, ju tro s m alo p o d o ru k o v ah , p a se ovdje svratih na ovu vodicu, te malo pijnuh i gledam kako se o v i crv ii sick aju b ez v o d e. "P o n u d i i o v o g , d a s n jim p o e, a o v aj jed v a d o ek a, i tak o carski zet d o b ije h iljad u d ru g ara, p a n jim a u m jesto . K ad tam o d o u , o nd a odsjednu konje, pa se malo odmore, a vezirski sinovi sp rem ili v eeru i sveg a d o sta jela i p ia, d a i etiri hiljade ljudi pojelo i popilo ne bi. S ad carsk i zet p o alje o n o g to je trista o k a k aam ak a p o jeo za d o ru ak p a m u n e b ilo d o sta, i k ae m u d a o g led a jelo i p ie i v id i k ak o je. O v aj o tid e tam o p a u zm e k u p lau te o d o ran ije d o kazana, od kazana do oranije, ondale kusni, ondale srkni, dok sv e o stav i p razn o , p a p o slije i sv e p ie p o p ije i d o e carsk o m zetu p a m u k ae, d a je o n sam v eeru sv u p o jeo i d a m u jo n ije d o sta. K ad o v o v id i carsk i zet, o n d a p o zo v e v ezirsk e sin o v e i p o ite n jin e en e d a m u d ad u . O v i g a stanu moliti, da im po ugovoru p rv om n e u zim a en e, v e d a jo t n jem u o p k lad u u in e, p a ak o carsk i zet i o v u d o b ije, o n d a d a m u d ad u sv o je tri en e i sv e im an je. N a o v o carsk i zet p ristan e i tak o se o p k lad e, d a o n i u are p e to b o lje m o g u , a carsk i zet d a n a e jed n o g o ek a o d sv oje pratn je i u o n ak o zaaren u p e b ace, p a ak o n e izg o ri, d a m u d ad u sv o je tri en e i sv e im an je: ak o li sag o ri, o n d a d a carsk i zet n jim a d ad e sv o ju en u i sv u p ratn ju . K ad o v i zaare p e, o n d a carsk i zet ree o v o m e to je p o p io jezero v o d e, d a id e i sk o i u p e, a o v aj o d m ah u sk o i u p e p a b lju n e iz seb e siln u v o d u i ar p o g asi, p a o n d a stan e p ev ati: "U carev a zeta sad e d a b u d e etiri en e: n aa je o p k lad a! n aa je p o b jed a!" V id ei v ezirsk i sin o v i d a i o v o m o p k lad o m n e m o g o e n ita d o b iti, u p lae se esto k o pa u m o le carsk o g zeta, te im o d o b ri jo jed n u o pk lad u , p a m u o n d a rek o e d a o n i im aju k rilatu b ab u , a carsk i zet n ek n a e u sv o jo j d ru in i jed n o g b rzo g oek a, p a n ek a o n tri nogama, a baba neka leti, i koje prije sa izvorca ispod te i te planine vode donese, onoga da je opklada. Onda carski zet p o v ie: "D ajte m i iz d ru in e o n o g o ek a k o ji se b io sa tico m o p k lad io , d a o n tri, a tica d a leti, p a tri sah ata p rije tice d o e." K ad o v aj o ek d o e, o n d a m u v ezirsk i sin o v i

dadu jednu testiju a krilatoj babi tikvicu. Baba poleti, a o v a p o teci, d o k p re b ab e d o e te v o d u n ato i. T am an n ato i testiju , a b ab a d o leti p a g a p rev ari te m u u zm e p u n u testiju a u k lep a u ru k e p razn u tik v icu, p a p o leti to b re m o e n atrag , d o k o v aj tik v icu n ato i, b ab a d alek o izmakla: ali onaj to u je k ak o trav a raste, o d m ah o p azi u m b ab in ijeh k rila p a d o tri i k ae carsk o m zetu : "B ab a p rev arila n aeg o ek a, u zela m u p u n u testiju a u k lep ala p razn u tik v icu , i d o k o v aj n ato io tikv icu , ev o b ab a e je izm ak la i sad e b iti tu : ja u jem v e k ak o leti." Onda carsk i zet p o zo v e o n o g to je b acio dilit u n eb o i tri sah ata ek ao d a p ad n e p a g a jo n em a, te o v aj u g led a b ab u p a p o teg n e d ilitom u o b lak e te b ab u u p rsi, b ab a m rtv a n a zem lju p ad n e, a o ek stie i d o n ese v o d u . S ad carsk i zet u zm e tri en e vezirskijeh sinova i sve njino blago, pa sa sv o jo m en o m v ezirsk im sn ah am a i p ratn jo m d o e zd rav o i v eselo sv o m d v o ru , g d je p o iv i zad o v o ljn o do sv o g a vijeka.

20 S veti S ava i avo. P o ao sv eti S av a p rek o jed n e p lan in e p a srete av o la. K ad g a av o u g led a, u plai se i ed n e d a p o b jeg n e, ali n e mogne, pa se sada sretnu na putu. Sveti Sava rekne av o lu : "P o m o zi B o g !" a o v aj o d g o v ori: "N ije ti za tim stalo ." "K ak o si?" ree sv eti S av a, a av o m u o d g o v o ri: " ta je teb i b rig a k ak o sam ?" "K u d a h o e?" u p ita g a sv eti S av a, a o v aj o d g o v o ri: "N i za tim ti n ije stalo ." " ta b i rad io?" ree sv eti S av a; a o v aj m u o d g o v o ri: "R ad io b i b ato v an luk , k ad b i im ao m rav e zem lje i tak o g o rtak a." Onda sveta S av a k ae av o lu : " u je, p o b ratim e, b a ak o h o e d a rad i b ato v an lu k , ev o sam ti ja o rtak , n o d a se d o g ov o rim o , k ak o em o i ta n ajp rije rad iti i sijati i k o e sjem e n ab av ljati." A av o m u o d g o vo ri: "V ala, ak o m e i mrzi s tobom raditi i opet ti se pok o riti n eu , ali sam o

h o u d a n ain im u g o v o r p a d a o tp o n em o rad iti." S ad se d o g ov o re d a p o sade n ajp rije m rk i lu k ; o v o i u in e. K ad lu k p o n e d a raste, d o ao b i av o p a g led ao k ak o su lijep a i d o b ra p erja u lu k a, a n e g led ae ta je u zem lji. K ad lu k u najv eo j sn azi b u de, o n d a sv eti S av a p o zo v e av o la, te d o o e. E ree sad sv eti S av a av o lu : "P o la je m o je a p o la tv o je, p a b iraj sam k o je v o li." V id ei av o siln a p era u lu k a p rev ari se i u zm e o n o to je n a zem lji, a sv eti S av a u zm e o n o to je u zem lji. K ad lu k stan e zreti, d o laae av o p o esto d a g a o b i e, ali m u n e b ijae m ilo k ad v id i d a p era tru n u i su e se. L u k sazri, p era sv a u v en u , a sv eti S av a p o v ad i lu k i o d n ese g a. O v o av o la v rlo o alo sti p a se rijei te jo t jed an u g o vo r sa sv etijem S av o m u in i, da p o siju i p o sad e k up u s, p a av o ree: "Ja u o n o to je u zem lji, a ti o n o to je n a zem lji" i tak o b u d e. K u p u s, m o j b rate, p o sad e i o v aj sv e rastijae v ie i razv ijae sv o j list, d o k se i g lav ice u k au . V id ei o v o av o m iljae: k ad je o v o lik a v o n ta n a zemlji, to kolika mora biti u zemlji, pa se v rlo rad o v ae. K ad u jesen b u d e, sv eti S av a d o e te k u p u s po sijee a av o lu o stav i k o ren je. M alo za tijem ev o ti i av o la! T u su g ajd e, tu su sv irale, h u k a, b u k a, p jesm a i arata v elik a. P a im jed an k o ren izv ad i i vidi, da nema n ita, p ren em o g n e se o d m u k e p a o n d a u m o li sv eto g a S av u , te jo t jed an u g o vo r n ain e, d a p o siju k ro m p ire, p a o n d a to je u zem lji to n ek a b u d e sv eto g a S av e, a to je n a zem lji to d a n jem u o stan e. O v ak o i u in e. P o siju krompire. Krompiri izn ik n u , u k ae se n ajp rije cim in a, p a o n d a cv ijet a za o v ijem b o b e. V id ei o v o av o stan e se smijati i svetom Savi prkositi. No kad bude u jesen, onda cimina opadne i istrune, a sveti Sava povadi krompire pa u trap . N ad im ae se av o d a p u kn e o d zla v id ei o vako sebe p rev aren a, k ajae se to je sa p o p o m im ao p o sla, p a o p et u m o li sv eto g a S av u , te p o siju en icu i u g o v o re: to je n a zem lji n ek a b u d e sv eto g S av e, a to je u zem lji to d a b u d e av o lu . K ad en ica p o raste i u k lasa, a av o d o e n ad o g rad u p a g led ae k o lik o je izrasla, i g o v o rae: "Iz m alo g zrna naraste ovolika stabljika." Kad bude u jesen, onda sv eti S av a p o zo v e eteo ce, te en icu p o n je, a av o lu strn .

S ad av o stan e p lak ati p a o d lju tin e ree: "V ala, p o p e, b a h o u jo s to b o m d a p o sad im v in o g rad , p a ta b u d e, i ak o m e jo i o v e p rev ari, o n d a o d n aeg a o rtak lu k a n em a n ita. I tak o p o sad e v in o g rad . K ad v in o g rad tree g o d in e ro d i i p o k ae se v rlo lijep o g ro e, o n d a se sastan u d a o p et b iraju ta k o ji v o li. S ad sv eti S av a u p ita av o la: " to v o li, o rtae, ili o rb u ili g u stiu?" a av o o d go v o ri: "V ala ja u g u stiu , a teb i d ab a o rb a." K ad v in o g rad sazri, o n d a sv eti S av a o b ere g ro e, m etn e u k acu p a p o sle isto i v in o , a av o lu o stan e d ib ra. S ad se, m o j b rate, d o m isli av o te u d ib ru n asp e v o d u , n aini kazan i p rep ee rak iju , a sveti S av a tek n jem u , p a m u ree: " ta je to , o rtae?" a o vaj m u o d g o v o ri: "P eem rak iju , p o b ratim e!" O n d a sv eti S av a rek n e: "D ajd e, o rtae, d a v id im , v alja li." A o v aj m u n ato i u au . S ad sv eti S av a srkne jednom, drugom, pa trei p u t b lag o slo v i i p rek rsti se, a av o p o b eg n e i ree: "V ala, b a to je staru lijek a m lad o m e b ijes!" p a tak o iezn e, i v ie g a n ik ak o n em a tam o g d je u je d a je p o p .

aljive p rie 1 Pijesak i sveti Petar. D o e jed an g rad sk i lo v ac u selo d a lo v i. O k o lo p o d n a u e u k u u jed n og a seljan in a p o zn an ik a da to ru a; p o to sjede, pogleda okolo sebe i vidi vrlo malo zemlje u ono selo , v e sv e g o la litica i siln e g o m ile n atrp an e m ali i v elik i k am en ja. Z au en u p ita seljan in a, k o ji o ru k u ra ae: ,B o g a, rad i, p o b ratim e, k ak o v i o v e u o v o m e selu b ez zem lje m o ete iv ljeti, i o d k u d a o v e siln e g o m ile i rpe od kamenja?" "Zlo i naopako." odgovori seljanin. "P riaju , g o sp o d aru , n ai stari d a su u li o d sv o jijeh p ra ed o v a, k ad je Hristos po zemlji hodao, da je hodio za n jim sv eti P etar i n o sio v reu sitn o g a p ijesk a, te g o sp o d e je htio da bude brdo, uzeo bi zrno pijeska i rekao bi: "Da

u m n o it sja" te su zato sv u d a v elik a i v iso k a b rd a; a k ad je d o ao u n ae selo , p ro v ali se sv eto m P etru v rea i v ie polovinu prospe."

2 Ko je to? Nikola! Jed n o g a seljan in a v rlo p o n e p ro g o n iti b rat, k o jem u je im e b ilo N ik o la, i n e sam o to g a je svak i d an p ro g o n io b io i g la u m o rio , n eg o i sv u o ev in u p ro o rd isao, dok ga najposlije nagna nevolja da odbjegne od brata go i bos, t.j. b ez n ig e n ita, i o d to g a asa n ijed n o g a o v jek a n a ovome svijetu, kojemu je bilo ime Nikola, nije mogao na o i v i eti n i im e u ti. Jed n u v eer k u cn e m u n ek o n a v rata, i o n p o lje d o m aicu , sv o ju en u , d a v id i k o je, a o n a k ad v id i, jav i, d a je siro m ah i d a m ilo stin ju trai. O n k ad u je, ree jo j: "P u ti g a u n u tra." T ek to siro m ah ae d a p o o b iaju p ristu p i d a m u ru k u cjeliv a, zap ita g a seljanin: "Kako ti je ime?" "Nikola" odgovori mu siro m ah . "N ad v o r, n ad v o r, iz k u e." d o k jad n i p ro sjak o n ak o u p laen po bjee b ez o b zira g o v o rei: "Z a to , b rate, ak o B o g a zn a?" "K ak o zato " o d g o vo ri seljan in , "d ali n e zn a d a m i je s m o jeg a b rata N ik o le i sv eti N ik o la omrznuo, a kamo li nijesi ti!"

3 Moj je prednjak. B io jed an o v ek pa im ao en u k o ja je h tela sv ak ad d a je n jen a re starija, a siro m ah m u m o rao jo j d av ati za p rav o . Jed an p u t k ad su sed ili p red k u o m , p ro leti o n u d a v eliko jato d ralo v a, a jed an d ra l pred svima izmakao pozdravo. G led aju i en a d ralo v e ree m u u : "V id a, o v ee, k ak o o n aj d ral n ap red leti, o n o je b a m o j!" "N ije, en o ", rek n e o v ek , "o n o je p red n jak i starein a o n ih d ru g ih d ralo va, a

ja sam tv o j starein a, d ak len je m o j p red n jak ." " Nije tvoj, n eg o m o j", o d g o v ori en a, i tak o n ije tv o j n eg o m o j, o n i se p o sv a aju , te n ajp o slije en a rek n e o v ek u : " o v ee, ak o n e e b iti m o j p red n jak , ja u u m reti." "P a u m ri", o d g ov o ri jo j o v ek, "jed an p u t n ek je i m o ja starija." en a leg n e p ak se n ain i d a je u m rla. L eei tak o celu n o , k ad b u d e u ju tru , rek n e jo j m u : "U staj, ili u sad ii d a zo v em en e d a te o k u p aju i n am este." "A jeli m o j p red n jak ?" p ro g o vo ri o n a, a o n jo j o d g ov o ri: "N ije." A o n a ree: "K ad n ije, n ek a m e k u p aju ." P o to m o tid e m u i dozove en e, te je o k u p aju i n am este. O n d a o v ek k ao n ariu i o k o n je p riap e jo j: "U staj, ili id em d a te o g lase." "A jeli moj prednjak?" zapita ga ona, a kad joj on opet odgovori d a n ije, o n a m u ree: "K ad n ije, n ek a m e g lase." K ad v e d o e v rem e d a se sah ran ju je, o p et jo j m u p riap e: "U staj, sad e d o i p o p i aci d a te p rate u g ro b lje." "A jeli m o j p red n jak?" Z ap ita en a, a k ad jo j o n o p et o d g ov o ri d a n ije, o n a ree: "K ad n ije, n ek a m e p rate." U to m e d o e i p o p i aci i sv et se isk u p i, te je izn esu na avliju te sv eten ik o ita p o sled n ju m o litv u , a o v ek k ao p lau i n ad n jo m p riap e jo j: "U staj, n esren ico ! zar n e v id a d a te h o e u rak u d a te n o se?" "A jeli m o j p red n jak?" u p ita o n a, a k ad jo j o n o p et ree d a n ije, o n a o d g o v o ri: "E k ad nije, neka me u raku nose." Po tom odnesu je u groblje, i k ad je sp u ste u rak u , sv eten ik p o o b iaju b aci n a n ju zem lje p a o d e p rv i. O n d a m u rek n e svetu : "Id ite, b rao , p o lag an o ku i m o jo j, eto o d m ah i m en e, sam o h o u d a je ja sam zemljom pokrijem tako sam joj se zaverio." Onda sv et k o o d e k o n e o d e, a m u se sp u sti u rak u , p a v ik n e en i k ro z zak lo p ac: "U staj, p ro k letn ico ! E to h o e zem ljo m da te zatrpaju." "A jeli moj prednjak?" Zapita ona opet, a k ad jo j m u o d g o vo ri d a n ije, o n a m u ree: "K ad n ije, o v ee, a ti id i k u i, p o d aj sv etu n ek a jed e i p ije za m o ju d u u , a m en e n ek a zatrp aju ." K ad m u v id i d a n ita n e p o m ae, o n d ig n e zak lo p ac i ree: "U staj! tv o j je p red n jak , n ek a te av o n o si!" O n d a en a ip i o n ak o s p o k ro vo m , p a stad e trati za sv eto m i v ik ati: "S tan te, n arode, moj je prednjak! moj je prednjak!" A svet kad vidi, pomisli da se

p o v am p irila, p a b ei! a k ad u p o p g de o n a v ie: "M o j je p red n jak !" p o m isli d a o n a m isli n jeg a, p a b ei k o lik o ig d a m o e, a en a sv e p retrala p a ju ri za n jim v iu i: "S tan i, popo, moj je p red n jak !" A k ad p o p v id i d a e g a stii, padne od straha a o n a p ro e v iu i: "M o j je p red n jak !" i tak o o tid e k u i.

4 Zet i punica. N ek ak av zet d o e u p u n ice, i sjed ei k o d v atre v id i e d v ije en e d o b ro p o so le je dan lonac, pa pomisli u sebi da o n o to se u lo n cu k u v a, v e n ije za jelo , i k ao to su zeto v i u p u n icam a aljiv i i b ezo b razn i, n am isli d a g a i o n jo t tak o p reso li, d a se n i u u sta u zeti n e m o e, p a o n d a o stav i sam u k u i, zav u e o b je ru k e u slan icu i za grabi p u n e p reg rti so li. S lan ica je b ila o d d rv eta i im ala o k ru g lu jamu, na koju se so unutra sipala i napolje vadila. Na onu jam u o n ru k e u v u e lasn o u slan icu , ali ih zajed n o , jo p u n e so li, n i p o to n ije m o g ao n ap o lje izv u i, i tak o m u ei se o k o to ga i n ateu i, ru k e p o d b un u d a n ajp o slije n i jed n e n i p razn e n ije m o g ao izv u i. K ad u to m n ek o ru p i n a v rata, o n b re b o lje sjed n e, p a slan icu s ru k am a m etn e m e u n o g e, d a se n e b i v i elo ta m u se d o g o d ilo . K ad p o to m sjed n u za v eeru , o n o d sram o te n e sm jed ne kazati ta m u se d o g o d ilo, n eg o ree d a je sit i d a n e m o e v eerati n ita. I tak o p o slije m n o g o g a n u en ja i m o ljen ja, o n n a u d o i alo st sv iju k u an a n e ed n e n i sjesti za so fru n iti i ta o k u siti. K ad se p o v eeri eljad razi u iz k u e, o n ustane i no sei slan icu n a ru k am a izi e n a p o lje, p a u g led av i za k u om k ro z m rak sv o ju p u n icu e sto ji, p o m isli d a je p an j n ek ak av , p a razm an u v i slan ico m u d ari je p o p leim a k o lik o ig d a m o e, g o v o rei tam o n jo j m ater: "T i m en i n e d ad e v eerati." P u n ica se n a to trgne, i odgovori mu: "Ana te temate bilo! Kako ti nijesam dala v eerati? T a n ijesam li te zv ala i n u d ila v ie o d d eset

puta!"

5 Z a to su p rostaci sirom asi. K ad su n aro d i d ijelili sreu o v o g a sv ijeta, sk u p e se sv i nasred sv ijeta i p o n u d ijeliti d o b ra n jeg o v a, p a d a b ru k ete m eu , i k o g a to d o p an e n a sreu , n ek a g a n o si. R ian i n e zn aju i, ta b i o n i o d ab rali za se n ajb o lje, n e p ristan u n a b ru k ete, n eg o rek u d a sv ak i za seb e izab ira p o svojoj volji, i da u isto vrijeme v id e k o to m isli. R ek u n ajp rije L atin i: "M i em o m u d ro st;" In g lezi: "A m i em o m o re;" T u rci: "M i em o p o lje;" R u si: "A m i em o g o re i ru d u ;" F ran cu zi: "M i em o asp re i rat;" "A v i S rb i, ta ete v i?" "D o k se d o g ov o rim o ." rek u , p ak n i d an as jo t se n e dog ov o rie, te tak o sv ak i sv o je p o n ese.

6 Pop i parohijani. B u d e jed n e g o d in e siln a su a, za to sastan u se seljan i p red crk v o m p o letu r iji, i u k o re p o p a k ak o m u n ijesu p rijatn e molitve k Bogu, a u toliko je puta zalud molio za k iu . P o p se n aao m u d ar i ree im : "Z n ad ite, b rao , d a su m i ju er p o ru ili o zg o r s n eb a d a se s v am a d o g o v o rim , u k o ji ete d an d a v am p o lje i k o lik o k ie. S ad m i o d g o v o rite." R ee g lav ar o d sela: "E to sju tra u p o n e eln ik ." O d g o v ori pop: "Sjutra n e, za to sam n ajm io m o b u , d a m i o k o p av aju frm en tin ." "A o n o u u to rn ik " ree g lav ar, a d ru g i o d g ov o ri: "A zar n ijesi v id io d a m i je to lik o ito p ro strto n a g u v n o d a se su i?" "A m i h ajd em o u srijed u " ree g lav ar, a trei o d g o v o ri: "N e u srijed u , m en e je k rsno ime, p ak ak o m i se zv an ice sk v ase, o n d ar k u d u ja?" "A m i elajm o u etv rtak " ree g lav ar, a etv rti o d g o vo ri: "K ak o u etv rtak ? d a li ja ta d an n e en im sin a?" "A jd em o d ak le u

p etak " ree g lav ar, a p eti o p et sk o i: "N e u p etak , lju d i govore da nikaka srea u p etak n ije p ro b itan a." "A v i, b rao , ajd em o u su b o tu ;" "B o g m e ja n e u " o d g o v o ri esta, "d o g n ae m i jed an o rtak d v a v o la, ak o se p o g od ism o , p ak v alja m i ih o b id o v ati." T ad ar ree p o p : "A v i, m o ji lju d i, o v e d ru g e n e elje, d o g o vo rite se, p ak m i odg ov o rite." A seljaci se n i d ru g e n e elje n e m o g o e dogovoriti, pa ni do danas.

7 O k lad ta je n ajb jelje D ad u se u razg o v o r d v a p rijatelja, seljan in a, ta je n ajb jelje n a o v o m sv ijetu . Jed an o d n jih ree: "M lijek o ", a drugi da nije, nego jedna druga stvar, te se tako opklade. O v i p o to n ji d ak le zazo v n e n a v eeru o n o g a to go v o ri i o e d a je m lijek o n ajb jelje, p ak p o v eeri sp rav i g a u sv o ju p o stelju d a lee, te p o to lee, o d n ese sv ijeu iz sobe u kojoj mu je prijatelj leao , i p o to zasp i, p rin ese m u p u n an k ip u m u zen o g a m lijek a p ri p o stelji. N o tn jo digne se gost za svoje potrebe, te posred mlijeka, a iz m lijek a n asred k u e strm o g lav , p a p o v ie o n ak o trap o v ijesan iza sn a d o m ain a. S k o i d o m ain zn aju i, ta se dogodilo, pak p rin ese sv ijeu , i ree m u : " ao m i te, ali m i je m ilo e sam o k lad d o b io , jer je d an b jelji o d mlijeka."

8 Ljenivi slijepac. S rete jed an lijen tin a n a p u tu slijep ca e u jed n u to rb u nosi punu kruva a u drugu gusle, p ak sjed e p red k u o m jednom i uzme slijepac gusle te uza njih mnogo lijepu i k rasn u p jesn u isp jev a. S lu aju i g a ljen iv ac, stan e m u zav id iti g o v o rei, d a n ik o n a sv ijetu lasn ije o d slijep ca n e

iv i, a za to to m u k te jed e a u z g u sle p jev a b ez n ajm an je brig e, te p o n e m o liti B o g a d a o slijep i. B o g k ao B o g , v ala n jem u , o d u zm e m u v id o in ji, te o n d ar o n v eseo . K u p i o d n jek u d a g u sle i p on e se u iti p o jati, te d o b av i v o u te s n jim e p o sv ijetu k ren u ljep ak i i sv ak e p jesm e p o ju i. Jedan dan zar su mu se bile gu sle n eto p o k v arile, k ak o li, ele n ik ak o n e m o g ae zap o eti d a s n jim a n ap red u je, p ak p red sk u p ljen ijem a n asm ija se i ree: "V ala, g o sp o d o , k ad m i g u sli lijep o n e isleiu , n e m ili m i se n i d a sam oslijepio."

9 Zet u punicama. V jeri se jed an v rlo m rav i i u licu b lijed i m lad i, a p ri to m i v rlo falia. Im ao je jed n o g a slu g u k ojeg a je n au io , d a k ad g o b i se o n to p red k im falio o em u , d a o n v azd a p o m ae m u p o lag iv ati, i ree v ie n eg o to je o n rek ao . P o e jed an p u t u p u n ice i p o v ed e so bo m p o laicu , k ad tam o d o u , d o ek a ih p u n ica, i p o v eeri p o n e jo j se zet faliti, k ak o o n u m ije d o b ro n ak u k n jig u , a slu g a m u d o d a: "Umije nebore i Latinsku, te da znate kako!" Dalje stane se zet faliti, k ak o im a v ie o d d eset k rav a i v o lo v a, a slu g a ree: "Im a v aistin u i d v ad eset." D alje ree, k ak o m o e n a godinu od osam krastavaca dobiti trideset cekina, a sluga p o tv rd i: "M o e, i p rek o ezd eset, d u e m i i o b raza." N ajp o slije ree, d a m o e n ajv ieg a k o n ja p resk o iti, a slu g a ree: "M o e, p o ten ja m i m o g a, i d v a jed an u z d ru g o g a." S lu ala p u n ica to i d iila se, p a zap ita zeta: "Z a B o g a, to si tak o b lijed i u t u o b razu ?" A zet o d g o vo ri: "Ovo mi se samo u ljeto dogodi", a sluga potvrdi: "Jest, vjere mi moje, i u ljeto i u zimu vazda jednak." Na to se v jeren ik ralju ti, p ak m u ree: "M u i, n iij sin e, ak o si sve dosad istinu govorio, tu si najpotonju slagao."

10 Seljanin i gospodar. Opotrebi jedan seljanin, k o ji p o to je sv e sv o je o in stv o rasp ro su o , sk lo n i se d a id e k o d k o jeg a b o g ataa slu b u traiti, i n a e jed n o g a b o g ata n o p ri to m p ro stak a, a zam o li g a, d a b i g a n a slu b u p rim io , i b o g ati o d g ov o ri m u : "Ja o u , n o k ak av zan at u m ije?" S eljan in o d g o v o ri: "Ja k u v ati, ja p ei n a to lik o n ain a." B o g ata g a n a to zapita: "A da koliko bi mi uzeo na godinu plate?" Seljanin o d g ov o ri: "D v an aest cek in a n a g o d inu i d a m e ran i i o b u ku je." B o g atau se v rlo cijen e u in i, p a n a to p ristan e i p rim i g a u sv o ju k u u . S ju tradan u jutru digle se sve o stale slu g e, eljad o d k u e, p a i sam i g o sp o d ar, a n o v o ga n aeg n ajam n ik a n em a, d o k o k o lo sam o g a p o d n a id e g o sp od ar rasr en d a g a zo v e, k u cn e m u n a v rata e je sp av ati p o ao , i o n m u o tv o ri. K ad g a n a e d a se d ig ao iz postelje i o n ak o g ola e sjed i, zau d i se p ak m u ree: "T ak o li se slu i?" A o n m u o d g o v o ri: "G o sp o d in e! ja te o d ju tro n jeg a ju tra sv e o v ak o ek am , k ak o sm o se i p o g od ili." "A k ak o sm o se p o g o d ili?" ree g o sp o d ar, "d a m e ran i i o b u k u je", o d g o v o ri slu g a "p ak sam te ek ao , k ad e d o i d a m e o b u e."

11 Seljani kupuju pamet S astan u se jed an d an n a o b in o m jesto starjein e i g lav ar o d jed n o g a m jesta k o ji je n a m o ru k o lj, i stan u se k o riti jedni drugoga, kako od n jih n ik ad n e m o e b iti m u d ar k ao to u d ru g a m jesta im a m u d rijeh lju d i. "Z n ate li, b rao " ree jed an p o n ajm u d riji "d o esa je to? S v e b ez p u ste pameti, nego ajdemo skupiti pedeset talijera pa da p o ljem o u M letk e tro jicu o d n as d a k u p e, jer su M leii, u o sam, najmudriji i da toliko pameti imaju, da i prodavati mogu pa i cijene." Svi na to pristanu, te skupe

reen e n o v ce i o p rav e tro jicu , te u M letk e. K ad tam o d o u , p o nu p rip itiv ati e b i je k u p ili i p o to o k a. T ak o se namjere na nekakva majstora hitra u rugi i podsmijehu, k o ji im ree: "Ja u v am p ro d ati n e o k u n o litru , a d v ije neka mi ostanu za te aspre." Oni pristanu, a on od nekuda d o b av i jed n og a m ia, te iv a zatv o ri u jed n o j k atu ljici, i ree im : "E v o v am p am et o v e, n eg o o d m ah b jeite d o m a, i ne o tv o rajte, p ri e n o d o m a d o ete." S eljan i se v rate v eseli u isti b ro d , s k o jim su i d o li, p a k ad d o u b lizu sv o jeg a m jesta, ree jed an o d n jih : "V aistin u n ije p rav o d a pamet podijelimo svakome jednako, nego uzmimo mi trojica polovicu a polovica neka svemu selu." Ostala d v o jica p ristan u o dm ah n a to , p a k ad o tv o re k atu ljicu , a m i k ao m i p o b jeg n e te se n eg e u b ro d zav u e. S ad seljaci n an u k u k ati i lelek ati a jed an o d g ov o ri: " to v am je? ev o je u b ro d u , n ig e n ije p o b jeg la." K ad d o u , d o ek aju ih b raa eljn o i rad o sn o , n o k ad u ju zli g las, ozlovolje se, pa se najposlije dogovore te brod izvuku na su h o i stan u g a red o m u v ati sv e p o jed an o d sela, p a k ad g o b i to eli d a k o m u m u d ro o tp iu ili o d g o v o re, v azd a b i u b ro d o tili, d a n ajp ri e p am eti n ap u n e .

12 Krepao kotao Izmisli jedan prosti seljanin, kako bi prevario nekog k am atn ik a trg o v ca u v aro i, k o ji m u je d o sta k riv ice u rad io , i p o e jed an d an u trg o v ca m o lei g a: "G o sp o d aru , molim te, uzajmi mi kotao rakijnski, d a n eto rak ije isp eem , a d o d an an jeg a d an a d o n ijeu ti g a i d o b iti n an j talijer." Slakomi se trgovac i uzajmi mu kotao, a seljanin sed m i d an p o e k trg o v cu i o d n ese jed an p rek o m jere m ali k o tli rak ijn sk i g ov o rei: "Z n a, ta je, g o sp o d aru?" " ta?" zap ita trgovac. "Bogme se okotio tvoj kotao" o d g ov o ri seljan in , "i ev o sam ti d rijeb e o d n jeg a d o n io , jer je u m en e d rijeb an i d o ao , aja tv o jeg a n e u ."

"Bravo! bravo!" odgovori trgovac, "po tome se vidi, da si o v jek p o ten , fala ti!" "N eg o m o lim te, g o sp odaru" p rid o d a seljan in , "n ek a jo k o ji d an u m en e p o sto ji k o tao , jer ga onako bolesna ne mogu spraviti." "Dobro dakle" o d g ov o ri m u trg o v ac. P o slije d esetak d an a d o tri u p laen seljan in k trg o v cu , p a m u ree: "G o sp o d aru , n e zn a n esree?" "K o je?" zap ita trgovac. "Krepao kotao." "Kako k rep ao , n iiji sin e!" p ro d ere se trg o v ac, "k ak o m o e k o tao k rep ati?" "E to k ak o " p rih v ati seljan in , ,to g o se k o ti, v alja i d a k rep a." I n a o v aj n ain , k ad trg o v ac p o tjera seljanina na sud, seljanin i u sudu dobije razlog, i uzme veliki kotao za mali*.

13 Vina mijeh i njegova pjesma. K ren e seljan in u jed n u v aro n a d v a tri d n i p red k rsn o im e d a d o n ese d v a m ijeh a v in a, te k u p u ju i o n ak o eljan k ao i o stali seljan in n ap ije se p o zak o n u , i n an e p o v aro i k ao k o d k u e p jev ati, p a i k ad v in o n ato v ari, jed n ak o p o n e k ro z v aro o n ak o pjan p jev ati i sv ijem p u tem d o m a id u i. K ad d o e n a jed n u v o d u , rasto v ari k o n ja d a m u p o in e i da malo pospava, jer ga je san bio predobio i vino. Kad rastovari, sjede pokraj jednoga mijeha punana vina i stane m ah ati g lav o m p u t n jeg a u d ei se, k ak o v in o o n ak o v eselje o v jek u u g lav u i u srce u lije, p ak o n d a n an e g a b iti to je n ajb o lje m o g ao ak o m g o v o rei: "P iv aj i ti, g reb en ti sv iu ! k ad si u m ijeh , n e o e p iv ati, a kad u me u e, k o lik o d a trista v razi u m e u u ."

14 Ciganin i vlastelin. Uputa se nekakva silna a pri tom bogata delija sam u k o iji n a etn ju , i u d alji se u d alek e p lan in e k u d g a je p u t

n o sio . N ag azi slu ajn o n a tri etiri Ciganina, koji kad ga vide sama i valjana dva konja, slakome se i namisle, kako b i m u ih n ajb o lje i n ajp o ten ije u k rali. Isk o e sv i n a p u t, i tek to im d elija p o m o z B o g n azo v e, svi p o sk id aju k ap e i pred kolima na gola koljena kleknu, i jedan od njih p o e mu govoriti: "Blago nama, gospodine, kad smo te d o ek ali i d a m o em o o d v ratiti jed an d io o d o no g a v elik o g a d o b ra to je b io n am a tv o j p o k o jn i o tac u in io , ali n e zn am o d ru g o g a n ain a, n eg o em o sv i tv o ja k o la i teb e u n jim a v u i." I tak o o d rijei jed an od njih dva konja, a o n i se p o d u p reg nu u k o la i stan u g a v u i. Z au en m lad i o d tak e i to lik e p o asti, a i o n ak o d ian , p u ti se d a g a v u k u . K ad n a jed an p u t p restan u C ig an i, i tek to rek n u : "Jeli v e d o sta, g o sp o d in e?" od b jeg n u sv ak i n a svoju stranu, a v lastelin p o g led a, k ad li n ije n i o in ijeh m u p rijatelja n i k o n ja, i n e zn aju i, ta li e k ak o li e, o stav i k o iju n asred p u ta te p jeice n atrag u g rad . K ad d o m a d o e, u p ita g a m ater: "K am o ti k o la i k o n ji?" A o n jo j o d g ov o ri: "T ek o sv u d a b ez p rijate lja, moja majko! o stav io sam ih p rijateljim a tv o g a m u a i m o g a p o k o jn o g oca."

15 Kafa i njezino crnilo. K ad p o e jed n o m k u m k n ez u k u m a p o p a u v aro n a k rsn o im e, n ajp ri e izn esu m u k afu . K n ez p o m isli d a je k afa n ajv ia ast, i n au m i k ad se k rsn o im e slu i, te k u p i m alo k afe. K ad d o e k u i, ree k n eg in ji: "S p rem i o v o k av e tam o k ad d o e k u m p o p , d a m u sv ari." K n eg in ja n ije n ik ad k afu n i v i ela a k am o li p ila ali v arila, i n ak o m n ek o lik o do b a p ro e p o p p o k raj n jiho v e k u e, a knez ga sv rati u k u u m o lei g a, d a p riek a d o k m u k av u u in e. P o n e se p o p izg o v arati d a n em a v rem en a a d a se n o p rim ie, ali zalu d u . U ljeze p o p , a k n ez en i: "O d m ah k av u pristavi da se vari." Kneginja nastavi po pinjate vode i svu

kavu u vodu, onako ne p o p ren u . ek a p o p k ad e ta k av a d o i, k ad k av a n ik ad v aren a, te p o p zap rai m o lei, d a g a b ez k av e p u te. P o tri k n ez d o o g n ja i zap ita k n eg in ju : "Jeli v e v aren a? Jeli p u tila crn ilo ?" p a k ad v id i d a n ije, v rati se stid an g o v o rei: "O p ro sti, k u m e p o p e , Boga radi! p rev ario m e u v au v aro u jed an L acm an i L acm an sk i sin , te m i p ro d ao n ek ak v e k av e k o ja n e p u tav a crn ilo ." P o p se n asm ije, te p o e d o m a b ez k av e.

16 Kudrov i kusov. P o tu ri se jed an o b ijesan V lah , a p o n e v em a jad e H rian im a zad av ati n o d o k len je b io u sv o ju p rv u p rav u v jeru . N ak o m n ek o d o b a srete se n a p u tu o d a i p o p , i d ad u se u razg o v o r. O d a d a b i se p o tsm ijao p o p u e m u se p aro h ijan in p o turio , k ao ru g aju i se i silei se ree m u : "Bogu vala, pope, evo otpade od vas jedan valjatan junak i o d ab ra n au T u rsk u v jeru , i T u rsk e m i v jere, tak o g a ju n ak a u n ae selo d an as n em a, n iti je o d k ad ja zn am bilo." Nasmije se pop namjesto da se postidi, pa odgovori o d i: "M i u n as zo v em o p sa k ad n em a rep a k u so v , a on o g a to cijele u i n em a k u d ro v , a p as te p as v azd a."

17 K ad se ari n ek se ari P risp ije n a ru ak k u m u k u m a tv rd ice izn en ad a i k u m m u se ni malo ne obraduje, ali mu je za nevolju moralo biti da g a s v eselim srcem d o ek a i p red u srete, g o v o rei m u : "M ilo m i je to si p risp io , ali m i je v rlo ao to m i se estito n ije n am jerilo n eg o k rto le n a b istru v o d u ." "O stav ' se, k u m e, d u e ti!" o d g o vo ri g o st, "sam o k ad je v o lja d o b ra, a u o sam d a je g lad n u o v jek u n am jern a n ajb o lja." P o to n a tv rd ica to u je, p o e u k u varn icu , i tek to

u ljeze, zv ek n u se ak o m p o g lav i, p ak u zev i so li b aci u p in jatu g o vo rei: "E h m o g a isk o p an ja!" N o razm isliv i d a sam a so n e e o sm o iti k rto lu i p o v o ljiti g o sta, u zm e i dvije crljene paprike, te poto i n jih v rh k rto le v re, ree: "K ad se ari, n ek se ari."

18 e a i vin o. S p o p an e tek a e a jed n o g a seljak a p o to je b io n a p o k lad e m esn e o b jed o v ao , a n e im aju i o d k u d a d a k u p i, sreo m v id i jed n o g a sv o g a su sjed a e n o si p u n an u b o cu v in a iz jed n e k rm e d o m a za v eeru , a seljan in ed an i eljan v in a, p o e za n jim , d o k le g a p ristig n e, p ak m u o tk rije d a je eljan v in a i d a je v rlo o ed n jao tak o d a b i cijelu b o cu d a n e p red u i o b lik e p o p io . "V alaj n e e" o d g ov o ri m u su sjed . T ad ar ree m u ed n ji seljan in : "A ti ovako: ajde peri mi ako svu ne popijem, a ti mi pljuni u b rk e." "O u " ree su sjed i d ad e m u b o cu v in a p u nu u ru k e, a seljan in p riteg n e o n ak o eljan i ed an i sv o jsk i: o d v ali v ie o d p o le, p ak p o to se d o b ro n ap ije, o d ag n e i ree: "Sad da ti je prosto, pljuni mi u brke, kad si me ovako napojio." "Valaj nije pravo ja tebe nego ti mene, kad sam ovaki magarac," odgovori susjed, i su po boce vina krene u zd iu i sv o jo j kui.

19 U top io se p op to n ije ru k u d ao U k rcaju se u jed an u n p et est p ro staka i jedan pop da se prevezu preko jedne rijeke iliti blata, dok ta jedan mah p u h n e esto k i v jetar i izv rn e se u n te sv i u b lato . P o srei sv i su zn ali p liv ati d o sam o g a p o p a, d o k n an u se to p iti, te se sv ak i o d n jih u hv ati za u n i p rep liju n a d ru g u stranu. K ad se v rate k u i, k au i p o p ad iji sv e k ak o je b ilo , i d a se

p o p b ez p am eti i b ez p o treb e u to p io . S tan e u sav p la popadija kukati kao kome je nevolja, pak ih zapita: "Kako se u to p i?" A o n i jo j o d g o vo re: "K ad se izv rn u u n , i m i svi u vodu panusmo, svi jednogrlice zavikasmo: "Daj p o p e ru k u ! d aj p o pe ru k u !" i o n m o g ae lasn o d ati tek d a h o ae, m a n e d ad e i u to lik o se u to p i. "Z n am ja k u k av a k u k av ica" ree p o p ad ija "d a je tak o , m a d a ste m u zav ik ali: "N a, p o p e, ru k u , h o ae sk ap u lati, jer je v azd a (tek o m en e!) n au io u zim ati, a n e d av ati."

20 Z la en a sau vala m u a. Z ap an u la b ijah u d v a b rata n a k raj p u ta d a ek aju k rv n ik a koji im je ponedavno oca ubio, i koji se ta dan s pazara v raao . K ad g a u p aze n a jed an p u k o m et, priprave se da g a u b iju , ali o n im ad ijae jo jed n o g a d ru g a k o ji m u ree: "B raj, ak o B o g a zn a, m re; n e em o n o as n ik ad k u i d o i," a k rv n ik m u o d g o vo ri: ,.M en i se, b rate, d u e m i! n e m ili u p u stu k u u u ljesti za to to im am n esretn u en u , i prosta Turska sablja ma ne njezin jezik, i ko bi me ubio, d u u b i stek ao ." O v o u ju i d v a b rata, ree stariji: "V aistin u , k ad o v ak o zlu en u im a, b o lje b ism o m u u in ili da ga ubijemo, nego ajde da ga ostavimo." I tako ga puste i v e m u o g lav i n ijesu rad ili.

21 Z a to se sveti Ign jatije zove B ogon osac. S v eti Ig n jatije jed an d an o rae, i o p asu m u v iae tik v a iz k o je p risrk iv ae v o d u k ad o ed n i. P ro e p u tem H risto s i vidi ga, pa ga zovne: "O Ignjatije!" a on mu se odzove: " to v eljae! k o m e zo v e?" O n d a H risto s ree: "P o m ag a ti B o g !" "D o b ra ti srea," o d g o v o ri Ig njatije, a H risto s o p et ree: "O li m i d ati m alo v o d e d a p ijem ?" "O u , o e, a za

to n e" o d g o v o ri Ig n jatije, "n eg o d o i o v am o ." A H risto s m u ree: "D o ao b ih , n eg o p rek o o v e rijeke ne mogu p reg aziti." U to o stav i Ig n jatije v o lo v e, izu je se i p rije e s onu stranu rijeke, kad li tamo, ne vidi nikoga i uzalud zo v e, te se o n o p et u p u ti n atrag . R aali se H ristu (fala n jem u ) d a se m u i, p a m u ree: "P riek aj m e m alo , eto me!" Kad k n jem u d o e, u zm e g a sv . Ig n jatije n a p lea. K ad b u d u n asred rijek e, ree H risto s Ig n jatiju : "Ig n jatije!" A o n se o d zo v e: " to v eljae?" "Jesam li ti teak?" zap ita Hristos, a Ignjatije odgovori: "Bogme jesi, kao sva sila vasiljena." "Bogme si pogodio, i jesam b a sv a sila v asiljen a," ree m u H risto s, i n estad e g a.

22 Bonik i bolest. R azb o li se jed an b o g ati n o p ro sti o vjek tak o d a je u d v ije tri godine dana sve ljekare nad sobom izmijenio bez svake p o m o i. N ajp o slije m u dosadi te stane moliti Boga da u m re. U to m e d o e k n jem u o d n ek u d a n ek ak av k alu er, i tek ta g a v id i, ree m u : "B lag o teb i, m o j b o lesn ie i H rian in e, k ad to lik o b o lu je!" B o lesn ik m u ree: "Kakvo blago? Ovako blago Bog tebi dao pak da se n asiti!" "Ja sam itao " ree k alu er, " e sto ji n ap isan o : A ta g o sp o d ljub it k o g o , to g o n ak azu jet." "A ta e to rei, o e", zap ita b o lesn ik , a k alu er m u o d g o vo ri: "B o g m e rei e, d a k o g a B o g lju b i, to g aj se i o p o m in je, p a tak o se opominje i tebe, nego mu zafali." "O u " o d g o vo ri b o lesn ik , "ali b ih m u v ie zafalio d a m e zab o rav i d o p et est g o d in a; a o v o b ih d o b ro , ak o si ti o e k ail, teb e darovao."

23 G rjen ik i lu d i isp ovjed n ik .

O tid e n ek ak av g rjen ik H rian in k isp o v jed n ik u n a v eliki p o n e eln ik d a se isp o v jed i, te izm e u o stalijeh g rijeh o v a k ae d a se je p et p u ta u z asn e p o ste o m rsio . K ad u je isp o v jed n ik , sav u trep etn o u d o o stan e, i zav ie: "B je' , g rjen ie! ja te n e m o g u o d rijeiti o d g rijeh a p rv o n eg o pitam vladike, nego do i sju tra." K ad p o to m isp o v jed n ik o tid e k v lad ici i zam o li g a d a o n o d rijei g rjen ik a o d grijeha, vladika se stane u cijeli grohot smijati, pak mu se n aru g a k ak o o n n e zn a za o v ak i m ali g rijeh p o k o ru izn ai, p a m u ree: "N ek a o ita tri o e n aa i etiri bogorodice d jev o , p ak o d m ah n ek a se p riesti." S ju trad an ev o ti g rjen ik a d a p rim i p o k o ru , i p o to m u isp o v jed n ik k ae ta je v lad ik a n ared io , ree g rjen ik u : "M o li B o g a, to je n a v lad ik a d o b ar a zn ao b i m i k azati k ak o se m rsi u z asn e p o ste." T ek to ispovjednik otpusti onoga, evo mu d ru g o g a n a isp ov ijest, k o ji m u ree d a je tri p u ta m esa u z p o ste jio . S ad se n a e u u d u n a isp o v jed n ik n e zn aju i, k o lik u e p rem a g rijeh u p o k o ru izm jeriti, p a p o to v i e d a n e m o e n a k raj izii p o p o k o ri k o ju je v lad ik a m alo p ri e k azao , ree g rjen ik u : "Jo d v a p u t je i m esa, to jest sju tra i p rek o sju tra, p a o itaj tri o en aa i etiri b o g o ro d ice d jev o , p a u etv rtak p ristu p i sa strah o m d a se p riesti."

24 Kum i njegova prasica. Jedan seljanin zamoli nekakva drugoga bogatijega od sebe u istome selu da mu kupi jedno malo prase, jer sam nije imao od kuda da ga kupi, pa kad uzraste da ga podijele; i o v i m u g a k u p i. K ad d o e v rijem e d a se p rase u b ije, p o m isli u seb i o n aj siro m aan seljak da nije pravo da mu u p rav p o lo v icu od n jeg a d a, p a n ezn aju i, k ak o b i u rad io ili d a m u o d n jeg a v ita n e d a a d a p o ten o stan e, p o e k sv o m e k u m u d a se sv jetu je. K u m m u ree: "T i p rase u b ij p red v eer i jav i o rtak u d a sju trad an d o e u ju tro , d a g a s tobom p o d ijeli, p a k ad d o e u ju tro , p o n i k u k ati i p lak ati

i reci m u , d a su p ro le n o i u k rali, a p rase m rtv o o b jesi o p ro zo ru d a v isi." S eljan in se o b rad u je, k ak o e cijelo n jem u o stati, i u in i o n ak o , k ak o g a je k u m sv jeto v ao . Kad seljanin prasca zakolje i ob jesi, k u m se p riv u i p o n o i i p rase u k rad e. K ad u ju tru seljan in v id i d a zb ilja p rasca n em a, o n b re b o lje k u k aju i k a k u m u , i k ae m u : "K u m e ah za B o g a! M en i u k rad o e n o as p rasca." "T ak o , tak o , k u m e, v azd a g o v o ri", ree m u k u m , a o n m u o p et ree: "M a z bilja ti govorim, kume, tako mi svetoga Jovana k o ji je m e u n am a." A k u m o p et: "T ak o , tak o , sam o , k u m e, v azd a g o v o ri." "A li se n e alim , u je? n ego su m i g a u k rali" ree o p et seljak , a k u m jed n ak o : "T ak o , tak o kume", te ortacima ne dopadne nijednome ni dijel.

25 Kapa i svat. Zovne pobratim pobratima u svatove. Ovaj je imao sve pripravno od haljina, jere se svadbi nadao, ali samo kape nije imao, ili je nije imao od kuda kupiti ili nije mogao d o b av iti, te se tak o n a e n a u d o , i n ev o lja g a n aera, te p o e u jed n og a su sjed a i zam o li g a d a m u u zajm i k ap u , d o k len se iz sv ato va v rati, i o v i m u je u zajm i i k ae, d a m u je u v a k ao sv o je o i u g lav i, jer je i o n n e n o si n o sam o o d sv eca d o sv eca. I tak o p o b ratim p o e u sv ato v e, ali n jeg o v su sjed ko ji m u je k ap u u zajm io , ek ao je zg o d u k ad su sv ato v i s ev o jk o m d o li u crk v u , tek to m u su sjed u e u crk v u, a o n m u o n ak o p red cijelim n aro d o m p o v ie: " u je! u v aj m i k ap u ".

26 S lovo ie, ali sirca n ie. Z ap isao k alu er n a sircu ( e se ree) ie (i), d a b i p o zn ao , ak o ak o sijee m alo o d sirca. K ad k alu er izi e iz so b e,

o n d a ak u zm e sirac, d a o sijee m alo , a k ad v id i n a sircu ie, o n d a o sijee p o v elik u k rik u , p a zap ie o p et o n ako ie, k ao to je i b ilo . K ad d o e k alu er, p o g led a sirac i uzme u ruke: "Va istinu slovo ize, ali sirca nize."

27 avolsk a slan in a. N ek ak av k rad ljiv ac zam o tri d an ju u o v ek a slan in u n a tav an u , p a p o e u v ee, p o to lju d i p o sp e, te se sastrag p o p n e n a so m i, i u v u e se n a tav an . P o to sk in e slan inu i u p rti n a le a, p o e g red o m d a se vrati natrag, pa se n ek ak o o m ak n e, te p ad n e n a sred k u e, e je sp av ao o v ek sa en o m i s eco m . K ad o v aj b u b n e sa slan in o m m e u n jih a o v ek sk o i o n ak o u m rak u , p a stan e v ik ati: "K o je to ?" A k rad ljiv ac o d g o v o ri: "Ja sam av o ." A o v ek k rstei se p o v ie: "P a ta e o v e, an ate te m ate b ilo?" A k rad ljiv ac o d g o vo ri: " u ti, ev o sam ti d o n io jed n u slan in u ." A o v ek , jo v em a u p laen , p o v ie: "Id i bez traga, anate mate i tebe i tvoje slanine!" A kradljivac o n d a ree: "E d o b ro , k ad n e e, a ti m i p rid ig n i slaninu da id em ." o v ek m u d rag o v o ljno p rid ign e slan in u , sam o d a m u se av o k in e iz k u e; i o n u p rti slan in u n a le a, i o d n ese k ao sv o ju . K ad u ju tru sv an e, o n d a o v ek v id i, da je av o lu p rid ig ao sv o ju slan inu .

28 Ero s onoga svijeta. K o p ao T u rin s T u rk in jo m k u k u ru ze, p a n a p o d n e o tid e T u rin d a p rep n e i d a n ap o ji. k o n ja, a T u rk in ja o stan e o d m araju i se u lad u . U to m u d ari o d n ek u d E ro : "P o m o zi Bog kado!" "Bog ti pomogao kmete! a odakle si ti kmete!" "Ja sam, kado! s onoga svijeta." "Je li Boga ti! a n ijesi li v i eo tam o m o g a M u ju , k o ji je u m ro p rije

nekoliko mjeseci?" "O ! k ak o g a n e b i v i eo ! o n je m o j p rv i k o m ija." "P a k ak o je, B o g a ti! K ak o iv i?" "Vala B o g u ! zd rav o je, ali se B o g m e d o sta m u i b ez alu k a: n em a zato d a k u p i d u v an a, n iti im a im d a p lati k av u u d ru tv u ." "A o e li ti o p et n atrag ? n e b i li m u m o g ao p o n ijeti, d a m u p o ljem m alo alu k a?" "B i, zato n e b i, ja idem sad upravo tamo." O n d a T u rk in ja o tri tam o , e jo j se m u b io sk in u o o d v ru in e, te u zm e k esu s n o v cim a, i to g o b ud e n o v aca u n jo j, d a E ri, d a p o n ese M u ji. E ro d o k op a n o v ce, p a m etn e u n jed ra, p a b jei u z p o to k . T ek to E ro zam ak n e u z p o to k , al eto ti T u rin a e v o d i k o nja d a n ap o ji, a T u rk in ja te p red an jg a: "D a v id i, m o j o v ee! tu d a sad p ro e jed an k m et s o n o g a sv ijeta, p a k ae za n aeg a M u ju , d a se m u i b ez alu k a: n em a za to d a k u p i d u v an a, n iti im a im d a p lati k av u u d ru tv u ; te sam m u ja d ala o n o n o v aca, to je b ilo u tv o jo j k esi, d a m u p o n ese." A T u rin : ,.P a k u d o d e? ku d o d e?" A k ad m u en a k ae, d a je o tiao u z p o to k , o n d a o n b re b o lje sk o i n a g o la k o n ja, p a p o eraj u z p o to k ! K ad se o b azre E ro i v id i T u rin a, e tri za n jim , a o n o n d a b jei! K ad d o e p o d b rd o m u jed n u v o den icu , a o n u tri u n u tra, p a p o v ie v o d en iaru : "B jei, jad n a ti m ajk a! E to T u rin a, d a te p o sijee; v e d aj m en i tv o ju k ap u , a n a teb i m o ju , p a b jei u z b rd o tu d a o k o vo d en ice." V o d en iar, v id ei T u rin a e tri n a k o n ju , p o p lai se, i, n eim aju i k ad p itati, zato e i k ro z to d a g a p o sijee, d a Eri svoju kapu, a Erinu baci na g lav u , p a izn ad v o d en ice b jei u z b rd o ! E ro m etn e v o d en iarev u k ap u n a g lav u , p a jo u zm e m alo b ran a, te se p o sp e, i n ain i se p rav i v o d en iar. U to m i T u rin d o tri p red v o d en icu , p a sjae s k o n ja i u leti u v o d en icu : "Kamo m o re tak i i tak i o v ek , to je sad tu u ao u vodenicu?" A E ro m u k ae: "E n o g a v id i, e u tee u z b rd o ." O n d a T u rin : "D ri m i m o re k o n ja, d ri m i k o n ja." E ro u zm e k o n ja, a T u rin u z b rd o za v o d en iaro m , o v am o o n am o p o b u k v ik u . K ad g a v e stig n e i u v a ti, a on: "K am o , k ...o ! n o v ci, to si p rev ario m o ju en u , te u zeo d a p o n ese M u ji n a o n i sv ijet?" V o d en iar se stan e k rstiti i sn eb iv ati "B o g s to b o m , g o sp o d aru ! ja n iti sam v i eo

tv o je en e, n i M u je, n i n o v aca." I tak o im p ro e itav o p o sata, dok se osvijeste, i v id e, ta je. O n d a T u rin p o tri, n a v rat n a n o s k v o d en ici; k ad tam o , ali o e! E ro u zjao k o n ja, p a o tiao b ez trag a, a T u rin sav ije ip k e, p a p jeice k en i. K ad g a en a o p azi b ez k o n ja, a o n a p o v ie: "K am o , o v ee! ta u rad i?" Veli: "Tamo njoj mater! ti si mu poslala novaca, da kupi kave i duvana, a ja sam mu p o slao i k o n ja, d a n e id e p jeice."

29. ta je n ajgore n a svijetu , ili P ijan S rb in i glad an T u rin . R azg o v arali se T u rci u k av an i: ta je n ajg o re n a ovom sv ijetu . Jed an v eli: Z la en a; d ru g i v eli: Z la g o d in a; trei v eli: Z la u d i t. d . D o k jed an p o v ie iz b u d ak a: "T u rsk e m i v jere! v i n e zn ate n ijed an ta je n ajg o re n a o v o m e sv ijetu ; n em a n ita g o reg a o d p ijan a V lah a i o d g lad n a T u rin a. Jed an p u t ja m rtav g lad an d o em p red jed n u v lak u k u u , a V lah p red k u o m tee d ralicu za b u d ak . K ak o ja sjaem s k o n ja, a ja p o v iem n a V lah a: d ri m o re k o n ja, p a v ii V lah in ju , n ek a m ijesi p o g au , i k u v a cicv aru i p ee k o k o ; p a o n d a o tid em u k u u . U k u i sjed i, sjed i; ek aj, n em a n ita! n i V lah a n i V lah in je; n it'se ta p ee n i v ari. O n d a ja sk o im , p a izi em n a p o lje, a to m o j k o n j sto ji, e sam g a i sjao , a V lah jed n ak o tee i elja d ralicu . O n d a ja n e zn aju i, d a je k rm ak p ijan , sv rn em lu lu , p a n jeg a k am iem p rek o le a, a o n se isp rav i, p a n i p et n i d ev et, n eg o rasp ali d ralico m m en e iza v rata, a ja b acim ib u k , p a p o em ru k o m za n o , a o n jo jed n o m , aja te n a ru k e. I T u rsk e m i v jere! d a n e d o leee en e, ad ijah u b iti g o v ana i o d m en e i o d n jeg a."

30.

E ro i T u rin . O rao T u rin ralico m p o stran i izn ad n ek ak e u p rije, a E ro p u tem erao n ek o lik o k o n ja n ato v arenih . K ad se E ro p rik u i b lizu , o n d a T u rin stan e v ik ati: " a aro n ja, a! i ti im a p am et, a E ro je n em a." U to m E ro d o e n a u p riju , p a n aera k o n je p rek o u p rije, a n jeg a stan e p o m ag an ja: "Jao g m en e d o B o g a m ilo g a! to u sad?" A T u rin , k ad to u je, b re b o lje u stav i v o lo v e, p a stri k n jem u : " ta je m o re E ro ? ta je?" "Og mene do Boga miloga! eto o d o e m i k o n ji, a ja ostadoh za vodom." "Ajde more i ti za konjma." "N e sm ijem , g o sp o d aru ! B o g a B o ja v jera, ja tu d a za iv o t p rei." "Be ajde more ne luduj, kako ne sm ije p rei p rek o u p rije, k u d a id e svijet i k o n ji natovareni prelaze." A jja! E ro n e e n ip o to , n eg o jed n ak o jau e i lelee. O n d a T u rin : "A jd e m o re ta e d ati, d a te p ren esem ja n a le im a?" "A to ite, g o sp od aru?" "D ae m i d v an aest p erp era." "Ajde de!" U p rti T u rin E ru , te p ren ese p rek o u p rije, a k ad g a sp u sti na onoj strani, onda se Ero stane pipati po njedrima: "N em am , g o sp o d aru , n i p erp ere, B o g i B o ja v jera!" A T u rin : "K ak o n em a, b re, an a sen i sitim ! Z ato lae? O d i o p et n a le a." E ro u zjae o p et T u rin a, te g a jo jed n o m p rejae p rek o u p rije; p a g a o n d a zb aci T u rin n a zemlju: "Eto, k u rv o ! crk n i tu , k ad n em a im d a p lati," p a o n d a o tid e sv o jim v o lo v im a i p o n e o p et o rati; a E ro o n d a sk o i p a p reko u p rije: "E j T u rin e! g led aj k ak o i tv o j aro n ja im a p am et, a E ro je n em a! E le o n teb e p rejah a d v ap u t p rek o u p rije."

31 Ero i kadija. u v ao E ro k ad ijn a g o v ed a, p a im ao i sv o ju jed n u k ravu , te ila s k ad ijn im g o v ed im a. Jed an p u t se d o g o d i, te se pobode kadijna krava s Erinom, pa Erina krava ubode k ad ijn u n a m jesto . O n d a E ro b re b o lje o tri k ad iji:

" estati efendija! tvoja krava ubola moju kravu." "Pa ko je k riv , m o re! jeli je k o n aerao ?" "Nije niko, nego se pobole same." E vala, more! marvi nema suda. Onda E ro : "A m a u je li ti, efen d ija! to ja k aem : m o ja k rav a ubola tvoju kravu." "A a! more! stani dok pogledam u itap ;" p a se seg n e ru k o m , d a d o v ati itap , a E ro te za ru k u : "N e e, B o g i B o ja v jera! k ad n ijesi g led ao m o jo j u itap , lje n e e n i tv o jo j."

32. H oe vod en iar u vojsk u . Jednome vrlo bogatu trg o v cu d o e red d a id e n a v o jsk u , o n se sp rem i to se ljev e m o e, o b u e n a se sto jee h aljin e, p rip ae sv ijetlo o ru je i o d jen e sv o g a h ata v rlo lijep o p a p o e n a v o jsk u . Id u i p u tem n ai e p o red jed n e v o d en ice u k o jo j bijae v o d en iar, k o ji im a ae etiri ila k am en a, i b ijae v rlo b o g at, a v o d en iar k ak o g a o p azi, o tri p red v o d en icu . T rg o v ac m u ree: "P o m o zi B o g ", a v o d en iar o d g ov o ri: "B o g ti p o m o g ao !" p a ree: "A k u d B o g d a g azd a?" a o v aj m u o d g o v o ri: "H o u , b rate, u im e Boga na vojsku." E veli, moj brate, ree v o d en iar: "L ak o ti je ii n a v o jsk u ; d a ja im am tak o g a k o n ja, tak o o ru je i tak e h aljin e, i ja b ih iao ." K ad o v o , m o j b rate, u trg o v ac, a o n ree v o d en iaru : "E d o b ro , b rate, ak o sam o h o e, a ti h ajd e, ev o ti i o ru je i k o n j i m o je h aljin e, a ja u u v ati, v o d en icu do k se ti v rati." S eljak k ad o v o u je, o d m ah sv u e sa seb e v o d en iarsk e h aljin e, te n a trg o v ca, a trg o v ak e h aljin e n a seb e, o ru je p rip ae i k o n ja u zjae, p a ode na vojsku, a trgovac u vodenicu pa umjesi opornicu i p o p ree u v atru p a ek a, d o k se isp ee, te ru a i o sta u v ati v o d en icu . K ad seljak d o e n a v o jsk u , o d m ah se pobiju, i nekako u prvi mah nadvlada neprijatelj, a ovaj p o n e b jeg ati. V id ei jed an n ep rijateljsk i v o jn ik d a o v aj b jeg a, n atu ri se za n jim te o v e te o n e d a g a p o sijee, d o k g a stig n e p a ne p o g o d i p o v ratu , v e m u o d sijee

sab ljo m tem en jau i u g led a m u se m o zak . K ad o v o v id i d ru g i v o jn ik a o n po v ie: "O jo j! en o u o n o g a se v id i, brate, mozak." A ovaj mu nesretni odgovori; "Nije ovo, brate, mozak nego g... a da je o v o m o zak , o n b i u v ao svoju vodenicu, ono, brate, mozga gdje ostade u vodenicu."

33. Bekri-Mujo. Pripovijeda se da je u Carigradu negda bio nekakav T u rin , B ek ri M u jo (M u jo p ijan ica), k o m e je iza o ca ostalo nebrojeno b lag o , p a o n p ro p iv i se sv e p o p io i p ro erd ao , tak o , d a n ik ak ih d ru g ih h aljin a n ije im ao , o sim jed n o g a eb eta, k o jim je o g rn u t p o sok ak u iao , i n ek ak e stare k ap etin e, k ro z k o ju m u je p erin b io p ro p ao . Jed an put srete ga Turski car na sokaku pijana, i stane ga karati, to je to lik o b lag o p ro p io i d o tak o g a sram o tn o g stan ja d o tjerao ; n o o n se o k o rn o o sijee n a cara, g o v o rei m u : " to je teb i stalo , to ja p ijem ? A k o p ijem , za sv o je n o v ce p ijem ; a ti ak o m isli, d a ja n em am n o v aca, p o to e m i dati Stambol?" Car prem da je znao, da on nema ni pare, opet pomisli u sebi, da ga nije podgovorio ko drugi, ko im a n o v aca, p a p o to se o b ree, n e m o e se n atrag u d ariti, i zato mu odgovori: "Ne dam ti, Mujo, cijeloga Stambola n i p o to , n eg o u ti p o la d ati p o to i p o to, pa onda za n ev o lju m o em o u n jem u o b a caro v ati." M u jo m u n a to o d g ov o ri: "D o b ro ! S u tra u ti u ju tru d o n ijeti n o v ce." I tak o se rastan u . K ad su trad an M u jo n e d o e u o d re en o v rijem e s n o v cim a, car p o alje, te g a d o v ed u ; no sad M u jo trijezan prizna, da nema ni pare a kamo li da kupi Carigrad ili polovinu njega. Onda car odmah zapovjedi, d a g a p o sijek u , to je tak o lag ao i s carem sp rd n ju zb ijao . M u jo se izn ajp rije stan e m o liti za o p ro ten je, a k ad v id i, d a m u n ita n e p o m ae, o n d a rek n e caru : "K ad si n aumio, lasn o e m e p o g ub iti; n eg o te m o lim , d a u in i jed n u

m ilo st p rije n eg o m e p o g u b i; d a n a e u tv o m e carstv u tri o v jek a: jed n o g a siro m ah a, k o ji n ita n a sv ijetu n em a; jed n o g a slijep a, k o ji n ita n e v id i i jed n o g a b og alja, k o ji nema ni jedne noge, neg o sam o tru p ; p a d a ih d o v ed e o v d je i d a ih lijep o n ah ran i i n ap o ji, a n as em o d v o jica g led ati, ta e o n i rad iti." C ar n a to p ristan e, i o d m ah zap o v jed i, te se tak a tri o v jek a n a u i d o v ed u , i p o sad ivi jed n o g a d o d ru go g, d o n ese im se jelo i p ie, i stanu se astiti. K ad se p o d o b ro n ajed u i n ap iju , o n d a slijep ac p ro g o vo ri: "H v ala B o g u i estito m e caru , k o ji n as je nahranio bijeloga hljeba i napojio crvenoga vina!" A b o g alj n i p et n i d ev et, n eg o n a n jeg a: "K u rv o o rav a! k ak o ti zn a, d a je h ljeb b ijel i v in o d a je crv en o , k ad n e v id i? S ad u te n o g o m u zad n jicu !" U z to siro m ah p o v ie: "U d ri g a u m o j o d g o v o r ja u g a p latiti." O n d a B ek ri M u jo p ro g o vo ri caru : "V id i, estiti care, to in i p ie! N iti slijep ac im a o iju , n i b o g alj n o gu , n i siro m ah n o v aca ; a k ad se n ap ie, i slijep ac stee o i, i b o g alj n o g e, i siro m ah n o v ce; tak o sam i ja ju e b io stek ao n o v ce, d a k u p im o d teb e S tam b o l." V id jev i car i saslu av i to sv e, o p ro sti B ek ri M u ju , i p o k lo n i m u iv o t. P o slije to g a u d ei se car, kako vino taku silu im a, i g led aju i, k ak o p ijan ice za n jim ginu, namisli, da ga jednom i on ogleda; i tako zapovjedi, te m u jed n o v ee d o n esu n ajljep eg a m o rsk o g v in a, p a se dobro napije. Kad bude drugi dan u jutru, car bolestan, b o li g a g lav a, n e m o e d a je p o d ig n e s u zg lavlja. Kako se to razg lasi p o d v o ru , sk u p e se b re b o lje sv i ljek ari, d a lijee cara; n o car k ae, d a o d te n jeg o v e b o lesti zn a b o lje lijeiti B ek ri M u jo , n eg o sv i ljek ari, v e n jeg a o d m ah d a m u d o zo v u . K ad B ek ri M u jo d o e, car m u k ae, k ak o je bolestan i o d a ta, i zap ita g a, ta e sad in iti; a o n m u o d g ov o ri, o p et d a p ije o n o , to je i sin o p io , p ak e g a o d m ah g lav a p ro i. C ar g a o n d a zap ita: "P a ta u in iti, ako me poslije, kad se otrijeznim, opet glava uzboli" A Mujo mu odgovori: "Opet pij nanovo."-"P a d o k le e tak o trajati?" zapita car.- "D o k n e o g rn e eb e, o v ak o k ao i ja," odgovori mu Mujo.

34. C igan e, p a cigan e! B io jed an car p a im ao caricu k o ja m u je ra ala sv e en sk u ecu . K ad jed n o m carica zatru d n i, ree jo j car d a e je o erati, ak o m u sad n e ro d i m u k o d ijete. K ad se carica p o ro d i i ro d i o p et en sk o d ijete, o n a se b re b o lje dogovori s nekakom Cigankom u susjedstvu koja je u isto v rijem e b ila ro d ila m u k o d ijete, te ecu p ro m ijen e i p o tom jave caru, da mu je carica rodila sina. Car se tome v rlo o b rad u je i u in i se v elik o v eselje. K ad o v aj carev sin p o o d raste v elik i, i stan e sa slu g am a i d v o ran im a p o u m i ii u lo v , o n b i esto g o v o rio : "D a lijep ih d rv a za g reb en ita!" ili: "D a lijep ijeh d rv a za u g alj!" i tako se po tome dozna da on nije carski sin nego Ciganski.

35. N esretn ik u se n e m oe p om oi. Z a n ek ak o g a o ek a g o v o rilo se d a je n esrean i d a m u se n ik ak o n e m o e p o m o i. Jed an b o g at o ek n am isli ogledati, dali je to istina, pa uzme jednu kesu novaca te metne na brvinu preko koje je malo po tom valjalo da p re e o n aj n esretn ik . K ad n esretn ik d o e b lizu k b rv in i, on rekne u sebi: "Dosta sam puta preko ove brvine p relazio , h ajd e sad d a o g led am , d ali m o g u m u rei p rek o n je p rei," i tak o zam u riv i p re e p rek o b rv in e i p rek o rai k esu s n o v cim a.

36. Mlada i Ciganin. N ek ak v a m lad a rek n e C ig an in u ko ji jo j je b io d o ao k ui

rad i p ro n je, d a b i jo j sk o v ao p letie ig le, p a e m u d ati in ik p ro sa. C ig an in jo j o d g ov o ri: "T o je d o b ro , sn ao , to ti m en i o b rie, ali n em a g v o a; n eg o n e zn a li o d v aijeh etia k ak av sk o p ak od m o tik e ili o d eg a d ru g o g a." M lad a se o n d a p o p n e n a tav an i n a e lem e, te g a zb aci d o lje, i zap ita C ig an in a, d a li e to d o sta b iti, a o n jo j o d g ov o ri d a e o n d o d ati jo o d svo g a g v o a m alo to n e b u d e d o sta, i o d n esav i lem e p o d sv o ju erg u , d o n ese m lad i o d m ah p letie ig le i u zm e za n jih in ik p ro sa.

37. K ak o se K raljevi M ark o ju n atvu n au io. P itali K raljev ia M ark a, k ak o je p o stao ju n ak , a o n odgovorio, d a se ju n atv u n au io o d pasa i o d ece: k ak o jed n o p seto m ak ar b ilo n ajv ee i n ajjae p o b jeg n e, o n d a sv a o stala p aad i n ajm an ja i n ajslab ija tre za n jim ; tak o isto i d ijete k ad p o b jeg n e, eca tre za n jim . A k ad se kako pseto ili dijete, makar bilo najmanje i najslabije, isp rijei i stan e d a se b ran i, o n d a slab o k o sm ije n an j udariti.

38 Ko nije dobro svezao? K ad je n ek ak av o ek p o lazio u v o d enicu , sv ee m u en a v reu sa ito m . K ad b u d e u p u tu , o d rijei m u se v rea i on je d o v o d en ice v ezao d eset p u ta, p a k ad se v ratio k u i, o p et h tjeo en u d a b ije, to m u je n ije d o b ro sv ezala.

39 Kako se medvjed prevario. Iziav i m ed v jed ran o u p ro ljee iz svo je jam e u g led a

d rijen e je u cv atio , a o stala d rv eta jo i n e m isle d a cv ate, p a p o m isli d a e d rijen tak o i sazreti p rije sv iju o stalijeh d rv eta, p ak se izv ali p o d an j d a ek a. I tak o leei o n e i ek aju i d a d ren jin e sazre, o stalo sv e v o e sazri i p ro e.

40 A ta ti je? Jed an o ek k o jeg a je b o ljeo zu b , srete d ru g o g a o ek a e jau e iza g lasa, p a g a zap ita, ta m u je, a k ad m u o n aj o d g ov o ri d a g a je u jela zm ija, o n m u ree: "E ja m iljah , tebe zub boli!"

41. K ak o C igan in n au i k on ja glad ovati. N ek ak o m e C ig an in u u in i se tek o h ran iti k o n ja, za to n am isli d a g a n au i g lad o v ati, i tak o m u p restan e d av ati i to za jelo . K ad k o n j p o slije n ek o lik o d an a crk n e o d g lad i, Ciganin rek n e: "H ej n esree m o je! tam an k ad g a n au ih g lad o v ati, o n d a cre." Povratak na glavni indeks Srpskih narodnih pripovjetki