Krishan Bhagwan Te Kalgidhar

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 52

ikRsLn Bgvfn qy klgLIDr

AuWprly isrlyK vflI pusqk df ilKx ZMg bRfhmxI gRMQf dy ilKx ZMg nfl
myl KFdf hY . igafnI eIsLr isMG jI bRfhmx vFg hI, vydF dy igafqf,
ivdvfn aqy isafxy pVcolIey hn . ijvyN bRfhmx ny afpxy gRMQF ivcly
imiQhfs nUM bVy gUVH igafn dy prdy ivc lpyt ky inrol JUT nUM swc df rUp dy
idwqf sI, AuhI ZMg nfrf jI ny vriqaf hY . klgLIDr jI dI Aupmf vI ajyhy
ZMg nfl kIqI hoeI hY ik ijhVf iswK pVHdf hY AuhI nfrf jI df sLrDflU bx
jFdf hY . Gfqk JUT nUM sRysLt gihixaF ivc lpytx dI klf vI bRfhmx vflI
hI hY . irg vyd, gIqf, purfx, aQvf hor ihMdU-Drm gRMQF dy hvfly dyx dy
nfl hI cMgIaF cMgIaF ieiqhfsk pusqkF dy hvfly vI dwqy hn . BfeI
gurdfs jI dIaF ajyhIaF vfrF ijnHF ivc imiQhfsk avqfrF df Audfhrx-
mfqR ijLkr hY, cux cux ky vrqIaF hoeIaF hn . eysy qrHF dsm gRMQ ivcly
ikRsLnfvqfr aqy ibicqR nftk ivcoN vI afpxI psMd dy svXY aQvf BgqI
Bfv vflIaF ilKqF dI cox aqy vrqoN vI bVy asrdfr ZMg nfl kIqI hoeI hY
. bhuqf lohVf ieh mfiraf hoieaf hY ik, gurbfxI sLbdF dI mrjLI nfl cox
krky AunHF dy mnmwqI-arQ krn ivc vI bVI vwzI cplqf qoN kMm ilaf
hoieaf hY . ieh, sB kuJ ajyhy ZMg nfl iliKaf hoieaf hY, ik, cMgf Blf
piVaf iliKaf aMimRqDfrI guriswK vI ckrI Kf jFdf hY . Aus pusqk dy
asr qoN kyvl gurU nfnk dyv jI isiKaf hI bcf skdI hY . pr ajyhy iswK
sfzy ivc ikMny ku hn ijnHF qy gurdyv jI df ieh PUrmfn Zuwkdf hovygf ?---
-
dIiKaf afiK buJfieaf isPqI sic smyAu ..
iqn kAu ikaf AupdysIaY ijn guru nfnk idAu .. 2 .. {150}-27
dfs ny vI ieh pusqk keI vfr pVHI aqy keI gurmuK ivdvfnf dy ilKy gurbfxI dy
arQ ivcfr pVyH . lMmy icr ipCoN smJ afeI ik huisLafr ilKfrI ny iswK pMQ nUM
bRfhmxI rIq df DfrnI bxf ky Aus dI inafrI jIvn-jugq KLqm krn df BrpUr
Xqn kIqf hY . ajyhf krn leI nfrf jI ny jfx buwJ ky keI JUTIaF aqy bydlIl
gwlF ilKIaF hn . Audfhrx vjoN :--
1) gurU nfnk dyv jI nUM aQvf AunHF dy bfkI srUpF nUM mC, (mwCI) kwC (kCU) bYrfh
(sUr) nrisMG, bfvn afid ivsLnUM dy avqfrF vFg hI DrqI df Bfr hlkf krn
afey avqfr iswD krn leI afpxI pusqk dy 2 sPLy qy BfeI gurdfs jI dI vfr--
13, pAuVI 19 df hvflf idwqf hY . dfs ny arQ smJx vfsqy jd BfeI sfihb
dIaF vfrF dy stIk vflf gRMQ (ijs df pRkfsLn qy sMpfdn BfeI sfihb z: vIr isMG
jI ny kIqf hY) piVHaf, qF 19vIN pAuVI ivc Auh kuJ nhIN sI jo nfrf jI ny iliKaf
hY . Aus pAuVI ivc BfeI sfihb ny gurmuK pMQ vrxn kIqf hoieaf hY . BfeI
gurdfs jI ny imiQhfs dy avqfrF df ijkr, afpxIaF vfrF ivc keI QFeI kIqf hY
. pr AunHF dI iksy hoNd dI pusLtI krn leI nhIN sgoN prclq ho cuky Brm vflIaF
kQf-khfxIaF df pRBfv htf ky gurmq gRhx krn df AupdysL dyx leI, sfrIaF
pAuVIaF dy aKLIr ivc hr QF gurmiq df isDFq smJfieaf hoieaf hY . purfxk
aQvf vydk kQf-khfxIaF df iesLfry mfqR ijLkr gurbxI ivc keI QFeI hY, BfeI
gurdfs jI ny Ausy afsLy nUM jLrf hor Kohl ky iliKaf hoieaf hY . gRMQ ivclIaF
sfrIaF vfrF qoN imldy imlvyN igafn dy aDfr qy arQ krn dI QF nfrf jI ny isrPL
iewk ipAuVI jF kuJ qukF dI cox krky Aus dy sQfeI aqy awKrI arQ afpxI mrjLI
dy krky gurmiq isDFq nUM ivgfVn df koJf Xqn kIqf hY .
BfvyN avqfr pRQf ivc imiQhfsqk avqfrF dI aslIaq sMKyp ivc ilKI jf cukI
hY pr Aupr vrxn avqfr, ijnHf nfl gurU nfnk jI nUM joiVaf hY aqy gurU sfihbfn
nUM ijnHF dy vMsLk kihx df anrQ kIqf hY AunHF kiQq BgvfnF dy sMKyp ijhy drsLn
kr leIey :--
(A)mwC avqfr--mhfn kosL dy 237 sPLy qy iliKaf hY ik sMKfsr nfmI dYNq iek
sMK ivcoN pYdf hoieaf aqy jMmdf hI bRhmf jI dy cfr vyd curf ky smuMdr ivc jf
viVaf . bRhmf dI PLirafd qy ivsLnUM jI mwC bx ky smuMdr ivc jf vVy aqy bVf
lMmf aqy iBafnk XuwD krky Aus dYNq nUM mfr ky, vyd ilaf ky bRhmf jI nUM idwqy .
{hor jfxkfrI leI pVHo avqfr pRQf ivc dsvyN nMbr qy}
(a)kCu avqfr--dyviqaF qy dYNqF ny jdoN aMimRq dI Bfl ivc smuMdr irVikaf sI
qF ivsLnUM jI ny kwC avqfr bxky phfV dI bxfeI mDfxI dy hyTF afpxI ipT idwqI
sI . jy ieh Aupkfr nf krdy qF mDfxI ny DrqI ivc Ds jfxf sI aqy DrqI mfqf
ny duKI hoxf sI aqy smuMdr vI nhIN sI irVikaf jfxf . {avqfr pRQf df 11vF
avqfr}
(e) bYrfh jF vrfh avqfr--purfrxk kQf df hvflf dy ky mhfn kosL dy 1085
sPLy qy iliKaf hY ik ihrnXfKsL dYNq (bRhmF nfl nrfjL ho igaf aqy Aus df jIv
bxfAx vflf kMm bMd krn leI DrqI mfqf nUM curf ky smuMdr ivc jf viVaf . iPr
smuMdr dy rsqy pqfl lok nUM clf igaf . DrqI aqy bRhmf dI imlvI PLirafd sux
ky ivsLnUM jI ny vrfh Bfv, sUr df rUp Dfr ky iewk hjLfr vrHf Aus asur nfl Gor
XuwD krky Aus nUM mfiraf aqy DrqI nUM iPr afpxy itkfxy qy ilaFdf . {not--dyvI-
Bfgvq dy 8vyN skMD dy dUjy aiDXfey ivc vrfh dI AuqupqI bRhmF dy nwk ivcoN hoeI
dwsI hY } (avqfr pRQf ivc dUjy nMbr vflf avqfr)
(s) nrisMG avqfr--ieh ivsLnUM jI df cOQf avqfr sI . adBuq iksm dy jfnvr
bxn igJy hoey ivsLnUM jI df ies vfrI awDf srIr sLyr df sI aqy aDf mnuwK df sI .
(ipCy af cuwkf 14vF avqfr)
(h) bfvn avqfr--purfxk kQf anusfr, rfjf bl, nUM Twgx leI bOxy bRfhmx df
rUp Dfr ky Aus df rfj Bfg KLqm krn vfly ies avqfr df vrxn avqfr pRQf
ivc pMdRvyN nMbr qy hY .
(2) aOrMgjLyb dy rfj nUM (ihMdU) Drm-nfsk jLmfnf ilK ky gIqf ivcly slok dy
arQ kridaF, nfrf jI ny ieAuN iliKaf hY--
N hy arjun ! myry qyry anyk jnm ho cuky hn, aYpr qUM AunHF jnmF nUM nhIN jfxdf qy
mYN jfxdf hF . 5 . hy arjun ! myrf jnm sfDfrn-mfiekI mnuwK vFgU nhIN . mYN
abnfsLI rUp, ajnmf hox qy vI, sfry pRxIaF df prmysLvr hox qy vI afpxI
pRfikrqI afpxy aDIn kr ky Xog mfieaf dy nfl pRgt huMdf hF N. ies slok df
hvflf dy ky ieh iliKaf hY---ikRsLn rUp ivc Aucfry afpxy eysy hI bcn dI pflxf
kridaF klgLIDr jI, isrPL ihMdU Drm dI riKaf krn leI duafpr dy mgroN
kljug ivc avqfrI hoey sn .
Aus pusqk dy 31 sPLy qk dI ieh lMmI vfrqf ilKx vflf ivdvfn aqy prly drjy
df KojI ilKfrI, igafnI eIsLr isMG nfrf, klgLIDr jI dy ilKy pRiswD ieiqhfsk
pwqR N jLPLrnfmh N qo vI cMgI qrHF jfxUM hY . pr jLPLrnfmh ivcly hyT ilKy bMd dI
Aus ny jfx-buwJ ky kOeI prvfh nhIN kIqI aqy ilK idwqf ik dsLmysL jI ihMdU Drm
dI riKaf krn afey sn---
mnm kusLqnm kohIaF buq prsq ..
ik E buq prsqMd mn buq isLksq .. 95 ..
arQ:--myrI (lVfeI aqy mrnf-) mfrnf mUrqI pUj phfVIaF nfl sI, phfVIey
buq prsq hn aqy mYN buqF (Bfv, mUrqIaF) nUM qoVn vflf hF . ajyhf kuJ ilKx
vflf klgLI-Dr kI Ausy ihMdU Drm dI riKaf leI avqfrI hoieaf sI ijs df roxf
nfrf jI ny roieaf hY ?gurU sfihbfn nf iksy kiQq Drm dI riKaf krdy sn aqy
nf iksy Drm dI ivroDqf hI krdy sn . AunHF dI ivroDqf jLulm nfl sI aqy Auh
rwiKaf mjLlUm dI krdy sn . gurU nfnk jI dy bcpn df sfQI Auh zUMm sI ijs nUM
ihMdU smfj ny iBwtV kih ky Aus df Gr ipMzoN bfhr dUr htvF bxvf idwqf sI .
ieslfmI Drm nfl sMbMD rwKx vflf (BfeI) mrdfnf mrfsI, siqgurF dy lMmy
pYNizaF df sfQI sI . rbfb df vjMqRI aqy pwkf syvk koeI bRfmx jF ihMdU nhIN sI .
hrmMdr sfihb df nINh pwQr vI iksy ihMdU ny nhIN sI riKaf, pIr mIaF-mIr Aus
kOm ivcoN sI, vydk-DrmI ihMdU, ijs kOm nUM mlyC kihMdf sI . gurU goibMd isMG jI
qoN qn, mn, Dn kurbfn krn vfly pIr buDU sLfh jI aqy sYd KLfn jI vI bRfhmx
nhIN sn . cMdU, swucf nMd, gMgU, phfVI rfjy afid ijnHF ny siqgurF dy iswK-prvfr
nfl bVf iGxfvxf DRoh kIqf sI, kI Auh muslmfn sn ? gurU gRMQ sfihb jI dy iswK
dI ardfs kyvl iksy ihMdU vfsqy nhIN sgoN, srbwq dy Bly vfsqy huMdI hY, arQfq
iswK dovyN vyly, afpxy-prfey, pfpI-puMnI, swjx--vYrI sfiraF dy Bly dI mMg krdf
hY . nfrf jI df ieh kQn muZoN hI inrmUl hY ik gurU nfnk dyv jI iksy vI
krmkFzI Drm dI riKaf krn afey sn . siqgurU jI qF mnuwKqf dy sLuB guxf nUM
pRPuwlq krn df aqy pfpF-aprfDF df nfs krn df ivDfn lY ky afey sn .
3= nfrf jI ny QF QF qy vydF dF aQvf vyd bfxI df ijLkr kIqf hY . pusqk dy 18
sPLy qy N irg vyd N dy sUqr df hvflf dy ky ieh iswD krn df Xqn kIqf hY ik
kilXug ivc gurU nfnk dyv jy dy avqfrI hox dI gwl vydF ivc pihlf hI ilKI
hoeI sI . jy nfrf jI dy ies kQn ivc koeI scfeI huMdI qF siqgurF dy mn ivc vyd
bfxI df siqkfr jLrUr hoxf sI . pr gurU sfihb jI dI bfxI kihMdI hY vydF ivc
ajyhIaF (imiQhfsk aqy mno-klpq) kQf-khfxIaF hn ijnHF dI shfieqf nfl
vydF dy igafn ny lokF nUM krm-kFzI bxfieaf hY . gurU sfihb dI bfxI ny vydF,
sLfsqRF, purfxF, isimrqIaF afid dI bfxI nUM mnuwKqF vfsqy lfhyvMd nhIN mMinaF .
vyd sLfsqR aqy gurbfxI--pRkrx ivc 12 sLbd arQF smyq ivcfry hoey hn aqy
Ausy ivsLy nUM spwsLt krn vfly 82 gurU-sLbdF dI sUcI idwqI hoeI hY, ijnHF ivc
siqgurF ny vydF dI qflIm nUM mnuwKqf leI lfhyvMd hoxf nhIN mMinaF . kdy nhIN ho
skdf ik AunHF pfvn gurU-sLbdF df nfrf jI vrgy pVcolIey ilKfrI nUM pqf nf huMdf
. jfx buJ ky aslIaq nUM lukf ky isKF nUM gumrfh kIqf hY . ijnHF vydF nUM mnuwKqf
leæI lfhyvMd hI nhIN mMndy, AunHF (vydF) dy iksy Drm dI riKaf krn siqgurF ny
ikAuN afAuxf sI ?
kQf khfxI bydNI afxI, pfpu puMnu bIcfru .. {1243}-vfr-16
{ieh pUrf pfvn slok,pusqk dy dUjy Bfg dy pMjvyN kFz ivc 11 nMbr qy arQF
smyq iliKaf hoieaf hY}
afp zuby chu byd mih cyly dIey bhfie .. 104 .. {1370}
kbIr bfmnu gurU hY jgq kf, Bgqn kf guru nfih ..
ariJ AuriJ kY pic mUaf, cfrAu bydhu mfih .. 237 .. {1377}
{AupRok (36 aqy 37) dovyN slok pusqk dy dUjy Bfg dy pMjvyN kFz ivc nOvyN dsvyN
(9-10) nMbrF qy arQF smyq ilKy hoey hn}
bydu kI puqRI isMimRiq BfeI .. sFkl jyvrI lY hY afeI .. (329)
arQ:--ieh isimRqI jo vyd dy aDfr qy bxI hY ieh qF (lokF vfsqy vrn afsLrm
dy, mfno) sMgl qy (krm-kFz dIaF) rwsIaF lY ky afeI hY .
bhuqf duwKdfeI aqy gMBIr icMqf vflf mslf
gurU nfnk jI df igafn iek ajyhf acUk bfx sI ijhVf bRfhmx dI krmkFzI
ivcfr Dfrf dIaF DwjIaF Auzf irhf sI . bRfhmx hr hflq ivc gurU nfnk sfihb
jI koloN afpxf ipCf CuzfAuxf cfhuMdf sI . siqgurU jI dI Jfl JwlxI Aus leI asih
ho geI sI . gurdyv jI nUM ibrD ho rhy vyK ky bRfhmx, cyqf krky idl nUM Zfrs dy
irhf sI ik-- bwuD Drm dy isDFq dy pYr qF sfzI Buwl kfrn keI sdIaF aVy rih
sky sn, pr isKI isDFq df Kurf Koj qF (gurU) nfnk jI dy clfxy dy nfl hI alop
hoieaf smJo . bs, gurU nfnk (jI) dy jfx dI iZwl hY, isKI df ibsqrf CyqI hI
gol kr idaFgy N .
pRoihq bVI bycYnI nfl siqgurF dy srIr Cwzx vfly idn dI AuzIk kr irhf sI .
pr Aus dI icMqf dI koeI hwd nf rhI jd Aus ny gurU nfnk dyv jI dI gwdI qy muV
gurU nfnk jI nUM hI ibrfj mfn vyiKaf . bRfhmx socIN pY igaf-- N hfey ! mYN hux
ikhVI cfl cwlF ? ijhVy gurU kol vI prqfvf lYx jFdf hF, Auh iblkul qlvMzI
vflf gurU nfnk hI ho idwsdf hY . myrI qF mwq mfrI cwlI hY . ikvy CuzfvF afpxf
ipwCf . ies pMjvyN nfnk inrMkfrI ny qF gurbfxI nUM ajyhy inrfly ZMgL nfl sFB
ilaf hY ik ies ivc rlf pf skxf sMBv hI nhIN irhf . ijhVf vI gurU bxdf hY
Auh afpxy afp nUM nfnk hI ilKdf hY . mYN keI prqfvy (Test) ley hn pr gurU-
gwdI qy ijhVf vI bYTdf hY hr pwKoN qlvMzI vfly gurU nfnk dyv jI hI iswD huMdf hY N
.
afKLr sLMkr acfrIaf dy cyilaF ivcoN purfxy qjrbykfr aqy skImF GVn dy mfhr
bRfhmxF dI sBf iekwqR hoeI . ies ivcfr qy sfiraF dI sihmqI sI ik, ijnF icr
isKF ivc gurU nfnk jI hfjLr-nfjLr hn AunF icr iswKI afpxy pYrF qy pUrI qrHF
siQr hY . bRfhmx arMB qoN hI afpxf mfieaf-jfl, krfmfqF dy Brm dy afsry,
bVI CyqI aqy pUrI sPLlqf nfl iKwlrdf af irhf sI . pr gurU nfnk dyv jI dI swB
qoN vwzI krfmfq ieh sI ik AunHF ny afpxy iswK nUM ajyhy Poky BrmF ivc nhIN sI pYx
idwqf . sLRomxI bRfhmxF dI iekwqRqf ivc hyT ilKy msilaF nUM bhuqf gMBIr smiJaf
igaf:---1)iswKF dy mn ivc ieh gwl Gr cuwkI hY ik gurU nfnk sfihb jI akfl
purK koloN anMq klF dy mflk bx ky ies sMsfr ivc afey sn .
2)iswKF df ieh ivsLvfsL vI bVf atwl hY ik ijhVf iswK vI gurU gwdI df mflk
bxdf hY, Aus ivc gurU nfnk dyv jI dI anMq klF vflI amr joiq hI af ibrfjdI
hY .
3)gurU gwdI iml jfx qoN pihlF sfry iswK gurU Gr dy tihlUey hI mMny jFdy hn . gurU
pirvfrF dy sfry jIa vI, gurU jI dy Ausy qrHF dy iswK aqy tihlUey huMdy hn ijvyN dUjy
iswK hn . so bhuqI pRysLfnI vflI gwl ieh hY ik, svfey gurU dy iksy dUjy iswK nUM jF
gurU Gr dy jIa nUM krfmfqI sLkqIaF vflf nhIN mMinaF jFdf .
cMzfl cOkVI df PLYslf ieh sI ik gurU nfnk jI pRqI isKF dI sLrDf iZwlI krn
leI ienHF iqMnf pfisaF qoN iswKI qy hwlf bolxf cfhIdf hY . iswK dy ivsLvfsL ivc
ieh Br dyx dI vwzI loV hY ik gurU nfnk jI vFg hor gurU vI DuroN akfl purK koloN
hI avqfrI sLkqIaF vflf bx ky af skdf hY aqy ajyhy DuroN afey nUM gurU nfnk jI
dy igafn-joiq dI loV nhIN huMdI . eyho ivsLvfsL hI iPr smyN dy cwkr nfl ivsLnUM jI
dy avqfrF nfl jf juVnf hY . dUjI vwzI PLqih Ausy idn hI ho jfxI hY ijs idn asF
gurU pirvfr ivc aQvf iswK mhF-purKF ivc vI bRfhmxI soc vflI krfmfqI sLkqI
dy hox df Brm iswKF ivc surjIq kr idwqf . bRfhmx nUM XkIn sI ik ijvyN hI ienHF
iqMnF msilaF df hwl lwB ilaf, gurU nfnk jI dy igafn-pRkfsL aQvf N joiq N vwloN
iswKF df ivsLvfsL iZwlf pYxf arMB ho jfxf hY, aqy iswKF nUM ies vrq rhy Bfxy df
pqf vI nhIN lwgxf . ieh PLYslf vI hoieaf ik, jy iswK ieiqhfs ivc rly pfAux dI
loV pY geI qF ajyhI iksy prkfr dI iBxk gurU (jI) dy kMnF ivc nhIN pYxI cfhIdI
. ikAuNik jy gurbfxI vFg ieiqhfs ivc rly pYx dI KLbr vI iKwlr geI qF gurbfxI
vFg hI ieiqhfs nUM aKMzq rwKx df rfh siqgurF ny iswKF nUM jLrUr smJf dyxf hY .
bVI cOksI nfl gurU drbfr dI hr gwl vl iKLafl rKidaF bVy sbr nfl ZukvyN
smyN dI AuzIk krdy rihx dy PLYsly nfl bRfhmx ivdvfnF dI sBf AuT geI .
gurU arjn dyv jI dy Gr jnmy sfihbjLfdy df nfm hirgoibMd rwiKaf igaf . gurU
hr goibMd jI ny gwdI qy ibrfjmfn hox smyN iek dy QF doN ikrpfnF pihn leIaF sn
. izwT vI PLkIrF vflI nf rhI . jlfl vyK ky vYrI koloN Jwilaf nf igaf . Aus ny
jfqf, sLfied eyh hux afKLrI gurU hY ijs ny gurU nfnk jI dI rIq qoN Ault, sLfhI
TfT bfT vflf qKLq vI rc ilaf hY . ies bflk gurU dy cfly hux gurU nfnk jI
vfly nhIN hn . iewk hor soc PurI qF bRfhmx KLusLI nfl CflF mfrn lwg ipaf . iswKI
dy vYrIaF dy Gr iGAu dy dIvy jg pey . ies df qF nfm hI goibMd hY . goibMd nfm
qF asI ikRsLn nUM idwqf sI . kI ieh ikqy AuhI ikRsLn-goibMd hI qF nhIN ?
bRfhmx dy mn ivc soc PurI ik, ies CyvyN gurU hrgoibMd (jI) nUM Duro hI krmfqF lY
ky afieaf iswD kr dyxf sihl rhygf . Gfqk-XojnF GVn ivc inpuMn afid-
bRfhmx dy ivdvfn vMsLk nUM sLrfrq suJidaF ikhVf icr lwgxf sI ? ikRsLn-goibMd
aQvf hry-goibMd nUM mfr dyx leI Qxf nUM jLihr lf ky afeI kiQq pUdnf vFg hI,
bflk sLfihbjLfdf hr-goibMd dI jfn lYx vfsqy vI dfeI afpxy Qxf nUM jLihr lf
afeI . bfl hr-goibMd ny TIk Esy qrHF hI dfeI dy QxF nUM jLKmI krky Aus dI jfn
lY leI ijvyN ikRsn-hry-goibMd jI ny pUdnF dI jfn leI sI . ikRsLn goibMd jI nUM
iek kiQq dYNq kF (kAUaf) bx ky mfrn igaf ijs nUM ikRsLn-goibMd jI ny krfmfqI
sLkqI nfl pfr bulfieaf sI . eyDr vI jfn lYx leI Cwzy jLihrI swp nUM bfilk
sfihbjLfdy ny krfmfqI ZMg nfl mfr mukfieaf . ikRsLn Bgvfn dy puwqRF vFg hI gurU
hir goibMd sfihb jI dy sihbjLfidaF nUM bVy krfmfqI hox vfly iswD krn vflIaF
sfKIaF gurU ieiqhfs nfl nwQ ky ZukvyN smyN qy vrqn leI sFB leIaF . pr gurU
hr goibMd jI afKLrI gurU iswD nf hoey . pUrf N hry-goibMd N iswD kr dyx leI, AunHF
nUM iksy ipCly jnm nfl joV dyx dI Xojnf Twp idwqI geI .
bRfhmx ny bfl-sfihbjLfdf hirgoibMd jI dI jfn lYx df ijhVf iGnfAuxf Xqn
kIqf sI Aus df pwkf sbUq gurU arjn dyv jI dy ilKy BYroN rfg dy ies sLbd qoN
mldf hY :--
lypu n lfgo iql kf mUil .. dusLtu bRfhmxu mUaf hoie kY sUl .. 1 .. hir jn rfKy
pfrbRhim afip .. pfpI mUaf gur prqfip .. 1 .. rhfAu .. apxf Ksmu jin afip
iDafieaf .. ieafxf pfpI Ehu afip pcfieaf .. 2 .. pRBu mfq ipqf afpxy dfs kf
rKvflf .. inMdk kf mfQf eIhF AUhf kflf .. 3 .. jn nfnk kI prmysir suxI
ardfis .. mlyCu pfpI picaf Bieaf inrfsu .. 4 ..{1137}--9
arQ:--prmfqmf ny afpxy syvkF dI rwiKaf (sdf hI) afp kIqI hY . (vyKo,
ivsfh-Gfq bRfhmx) dusLt, prmfqmf dy prqfp nfl afp hI mr igaf hY . 1 .
rhfAu .
(prmfqm dI imhr afpxy syvk Auæwqy hoeI hY, bflk hirgoibMd Auæwqy Aus dusLt dI
mMdI krqUq df) iblkul rqf Br vI mfVf afsr nhIN ho sikaf (pr gurU dy prqfp
nfl Auh) cMdrf bRfhmx pyt ivc sUl AuæwTx nfl mr igaf hY . 1 . (prmfqmf ny
afpxy syvk dI afp rwiKaf kIqI hY, ikAuNik) syvk ny afpxy mflk-pRBU nUM sdf
afpxy ihrdy ivc vsfieaf hY . Auh bysmJ dusLt (ies rwbI Byq nUM smJ nf
sikaf, qy prmfqmf ny) afp Aus nUM mfr mukfieaf . 2 . mF ipAu vFg pRBU afpxy
syvk df sdf afp rfKf bxdf hY (qfhIeyN pRBU dy syvk dy) doKI df mUMh lok prlok
duhIN srfeIN kflf huMdf hY . 3 . gurdyv jI PLurmfn krdy hn, ik afpxy syvk dI
prmysr ny sdf hI ardfs suxI hY (vyKo, prmysr dy syvk Auæwqy vfr krn vflf)
dusLt pfpI afp hI mr imitaf, qy, by-murfdf hI irhf . 4 .
ies gur-sLbd qoN hyT ilKy qwQF dI smJ afAuNdI hY:--
1) gurU Gr nfl dusLmxI aqy eIrKflU sfVy df mfiraf bRfhmx iks hwd qwk igr
jfx leI iqafr sI . bflk dI jfn lYx vrgf nIc krm krn qoN nf sMigaf .
2) bRfhmx dI mOq df kfrn kyvl pRBU df hukm hI sI . Aus dI mOq sfihbjLfdf jI
dI iksy krfmfqI sLkqI nfl nhIN sI hoeI . gur-Gr afpxI jF afpxy pirvfr dI
riKaf krn leI iksy irDI isDI afid sLkqI df afsrf iblkul nhIN sI lYNdy . duK
suK ivc iewk smfn ivcrdy hoey jgq leI sdf vfihgurU dy Bfxy ivc rihx dI jfc
isKfAuNx leI afp pUrny pfieaf krdy sn .
3) ijvy pihly srUp smyN bRhm igafn dI bKLsLsL krn dy nfl gurbfxI ivc
ieiqhfsk pwK df vrnx vI ikqy ikqy kIqf hoieaf hY Ausy qrHF pMjvyN jFmy smy ies
gwl df iDafn rwKidaF ik gurU Gr df doKI iksy iksm dI krfmfqI sLkqI vrqn
df Brm gurU Gr nfl nf joV dyvy, ikqy ikqy ieiqhfsk pwK df sMkyq vI gurbfxI
sLbdF ivc idwqf hY . ijvyN sMn 1594 qoN sMn 1599 qk mfJy ivc sKLq kfl ipaf
sI aqy sIql (Small Pox) df vI bVf jLor sI . sfihjLfdy hrgoibMd sfihb jI df
jnm 1595 ivc hoieaf sI . gurU sfihb BuwKy aqy rog-pIVqF dI shfieqf krn
vfsqy mfJy dy ipMzF aqy iPr lfhOr sLihr hI ivcrdy rhy . sfihb jLfdf jI nUM vI
nfl hI rKxf ipaf sI . jd vfps afey qF sfihbjLfdf sfihb jI nUM sIqlf aQvf
mqf inkl afeI sI . duKF rogF qoN Cutkfry dI gwl ikqy krmfqI sLkqI dy Brm nfl
nf juV jfey--sfihjLfdf jI dy rfjLI ho jfx qy, gurdyv jI ny pRBU dI afpxI imhr df
cmqkfr hoieaf dws ky sdf sLukrfny vflI sdIvI Xfd nfl juVy rihx df AupdysL
dyx leI jo sLbd Aucfry AunHF dI sUcI ies pRkfr hY:--
sIqlf qy rfiKaf ibhfrI .. pfrbRhm pRB ikrpf DfrI .. 1 ..{200}-103-172
sIqlf Tfik rhfeI .. ibGn gey hir nfeI .. 1 .. {627}--11--75
iPr sfihbjLfdf (gurU) hrgoibMd jI dy buKLfrF afid qoN rfjLI ho jfx df ijkr vI
Aucycy qOr qy ienHF sLbdF ivc krky jgq nUM bhumuwlf AupdysL idwqf :--
sdf anMd krh myry ipafry hirgoivdu guir rfiKaf .. vzI vizafeI nfnk krqy
kI sfcu sbdu siq BfiKaf .. 2 .. {620}--18--46
hir goivdu pRiB rfiKaf .. jn nfnk sfcu suBfiKaf .. 2 ..{626}-6-70
eysy qrHF iewk hor ieiqhfsk GtnF df sMkyq vI idwqf hY :--
sulhI qy nfrfiex rfKu .. sulhI kf hfQu khI n phucY sulhI hoie mUaf nfpfku .. 1
.. rhfAu .. {825}-18-104
ienHF gurU sLbdF qoN iswD ho jFdf hY ik jy iksy dfeI vloN jF iksy spyry vloN vI
sfihjLfdf jI dI jfn lYx df GtIaf Xqn kIqf igaf huMdf qF gurdyv jI Aus df
ijLkr vI jLrUr krdy . ies qoN ieh iswD ho jfx ivc koeI ksr nhIN rihxI cfhIdI
ik Auh dovyN khfxIaF ieh Brm pfAux leI GVIaF geIaF sn ik sNihjLfdf jI DuroN
hI krfmfqF dy mflk ho ky afey sn . Bfv, gurU nfnk dyv jI qoN qury af rhy pRkfsL
dI, AunHF nUM loV nhIN sI, ies kfrn Auh CyNvyN gurU nfnk jI nhIN sn.
iPr ptnf sfihb ivKy pRgty gurU bflk (sRI gurU) goibMd rfey jI dy pfvn nfm (df
pihlf ihwsf) vI N goibMd N riKaf sux ilaf . ienHF ny vI jMgI rucIaF ivKfeIaF .
klgLIDr jI ny gwdI df mflk gurU gRMQ sfihb jI nUM Qfp idwqf qF vYrI pUrI qrHF
huisLafr ho igaf . iswKI qy hmlf krn df ZukvF smF af igaf sI . gurU nfnk jI
dy pihly srUpF dy tfkry qy afpxy afp nUM nIvF drsFAuNidaF klgLIDr jI ny afpxI
rcI bfxI ivc nfnk nfm vI nf vriqaf aqy nf hI afp rcI bfxI nUM gurU grMQ
ivc sLfml kIqf . siqgurF dI imhr dI isKLr sI ik AunHF ny gurU gRMQ sfihb jI dy
pRQm awKr N 1 N (iewk, eykf) vfly vzmuwly gurmiq isDFq dI pfvxqf bxfeI rwKx
leI, koeI awzrf gRMQ jF gutkf ilK ky iswKF ivc pRclq krnf TIk nf smiJaf .
bRfhmx pUrI cOksI nfl ienHF sfrIaF gwlF nUM ghu nfl qfVdf aqy ivcfrdf jf irhf
sI . awgy qoN gurU nfnk dyv jI qoN jgq ivc afey inafry igafn dy BMzfry dI mflkI
gurU gRMQ sfihb jI nUM, aqy ies inafry igafn nUM sMsfr ivc inrMqr vMzdy rihx
dI ijMmyvfrI gurUpMQ nUM sONp ky, gurdyv jI jdoN hI inj-Dfm nUM isDfey, bRfhmx ny
apxI XojnF nfl iqafr kIqy hiQafr iqwKy kr ley . bRfhmx ny keI pRkfr df
pMQ-ivroDI ilKqI smwgRI iqafr kr leI aqy ZukvF smF imlx qy iswKI isDFq
ivc sLfml krI igaf . ies sfry Bfxy df ivsQfr ilKx leI awzrI pusqk ilKx
dI loV hY .
afAu hux ieh vyKIey ik afKLr Auh sfrI smwgRI vrq ky igafnI eIsLr isMG nfrf ny
klgLIDr jI nUM ikRsLn vFg DuroN hI krmfqF lY ky aieaf N ikRsLn-goibMd N ikvyN iswD
kIqf hY . ies gwl nUM vI iDafn ivc rKxf hY ik ijhVIaF gwlF gurU hrgoibMd jI
dI bfl Aumrf nfl joV cuwkf sI (Qxf nUM jLihr lfAux vflI aqy iksy jLihrI kIVy
vflI) Auh gurU goibMd isMG jI dI bfl Aumrf nfl joVnoN sMkoc kr ilaf . awz awz
isrlyK dy ky nfrf jI ny jo kuJ iliKaf hY Aus nUM sMKyp kr lYx qo Cuwt, lgL-pg
sfrI sLbdfvlI AunHF dI hI hY :--
(A) bflpn ivc sLkqI df pRgLtfE--afpxI pusqk dy 32 sPLy qoN ieh kuJ ilKxf
arMB kIqf hY ik,-- kYd KLfny ivc bMd mfqf ipqf dy Gr ikRsLn jI dy jnm lYx
AupRMq jdoN ipqf vfsdyv AunHF nUM gokl vsdy nMd jI dy Gr Cwzx jfMxf sI qF pihlF
kYd KLfny dy sfry pihrydfr sON gey qy iPr sfry qfly KulH gey . jd jmunf ndI ivc
vVy qF Auh Auqfh cVHdI jfey . ndI dI ieiCaf pUrI krn leI ikRsLn goibMdy ny
afpxy dovyN nMnHy pYr ndI vwl vDf idwqy ijnHF nUM Cuh ky jmnf df pfxI nIvF ho igaf .
eysy qrHF hI 1732 sMmq dI poK sudI sqvIN nUM gurU goibMd isMG df jnm ptny ivc
hoieaf qF BIKx sLfh nUM anuBv hoieaf ik koeI vlI pYgMbr KLudf df Byijaf afieaf
hY, qF Aus ny pUrb vwl isr invf ky isjdf kIqf . aqy ptny af ky prqfvf lYx
leI----imTfeI dy Zwky hoey do kujy nMnHy gurU jI dy pysL kIqy . qd muskrFdy hoieaF
nMnHy inky inky hQ dohF Auqy rwK idwqy . (Ausy qrHF ijvyN ikRsLn ny do nMnHy nMnHy pYr
jmnF dy sprsL leI lmkf idqy sn .
(a) bfl lIlHf dy inafry kOqk---- ikRRsn jI Kyzx jogy hoey qF bflkF nfl dOVdy
gvflxf dIaF duwD dhIN nfl BrIaF mwtIaF nUM qoV idMdy sn . jd gvflxf mfqf
XsLoDf kol sLkfieq krdIaF qf Auh AunHF nUM mwKx afid afpxy koloN dy idMdI . eyDr
bfl gurU goibMd isMG jI Kyzx gey KUhI Auqy pfxI Brn afeIaF bIbIaF dy pfxI Bry
GiVaF nUM gulyly mfr mfr ky BMn idMdy aqy PLuhfrF CutIaF vyK vyK ky KLusL huMdy .
mfqf gujrI jI kol sLkfieqF huMdIaF qF Auh hI XsLuDf vFg hI bIbIaF df hrjfnF
BrdI hoeI AunHF nUM ipwql dy GVy lY dyNdy .
(e) sRI iksLRn jI nUM jmnf dy bhfAu nfl bhuq ipafr sI gvflxf dy bwicaF nfl
pfxI ivc Kyzdy aqy bicaF qy pfxI dy Cwty clFdy . eyDr gurU goibMd isMG jI ptny
ivc gMgf iknfry Kyzdy qy sfQI bflkF sny nhFAuNdy, iek dUjy qy pfxI dy Cwty mfr
mfr mn prcfAuNdy qy KLusLIaF mnfAuNdy . ijvy ieh XfdgfrF jmnf ny kMzy bxIaF hn
eysy qrHF gMgf dy iknfry goibMd Gft gurduafrf hY .
(s) ikRsLn jI mKx curf ky lY jfieaf krdy qy sfQIaF nfl vMz ky Kf lYNdy sn aqy
jd sLkfieqF sux ky mfqf XsLoDf ikRsLn-gopfl jI nUM rwsI nfl bMnH idaf krdI .
pr pl ku ipCoN Auh rwsI qoN bfhr huMdy sn . eyDr gMgf iknfry Kyzdy hoey isLvdwq
pMzq (smfDI ivc bYTy) dy agoN TfkrF dy Bog vflI imTfeI gurU goibMd isMG jI cuwk
iljFdy, qy hfxIaF nfl vMz KFdy rhy . brfhmx nUM pqf lwgf ik ieh kfrf pMjfboN
afey gurU jI dy cMcl bflk df hY qF agly idn AunHF imTfeI cuwkdy PV ky jwPI ivc
Gut ley . pr pqf nhIN lwgf ik ikvyN aqy kdoN Aus dI jwPI ivcoN Ausy qrHF hI inkl
ky dOV gey ijvyN ikRsLn jI rwisaF ivcoN inkl jFdy sn . isLv dwq ny mfqf jI kol
sLkfieq kIqI qF puCx qy gurU jI ny mfqf jI nUM ikhf ik, ieh inq qF pRfrQnF
krdf sI ik Tfkr jI pRqwK ho ky Bog lfAux . isLv dwq smJ igaf ik koeI
avqfrI bflk hY . Aus dI arDnF qy gurU jI ny Aus nUM rfm rup aQvf ikRsLn rUp
ho ky drsLn idwqy . ajyhf rlf pf ky bRfhmx dy cyly ny spwsLt kr dyx df Xqn
kIqf hY ik klgLIDr jI Auh AuhI qRyqy aqy duafpr XugF vfly ivsLnUM avqfr hI hn
. (akfl purK qoN sLkqIaF lY ky afAux vflI gwl hux ipCy rih geI ?)
(h) dyvkI dy grB ivcoN jnmy ikRsLn jI ijvyN XsLoDf dy pwuqr bx gey sn lwg pg
AuvyN hI gurU jI rfjf PLqih cMd mYxI dI rfxI dy puwqr bx ky pUVIaF aqy GuMGxIaF
KFdy rhy . {rfjy kMs koloN zridaF iksy dUjy ipMz dI bIbI XsLoDf dy Gr plxf hor
gwl hY pr puwqR ivjog ivc kuwTy mn vflI iksy duiKafrI dI swDr pUrI krn leI
Aus nUM N mF N kihxf iblkul hI vwKrI gwl hY . pr nfrf jI nUM scfeI nfl kI
vfsqf?)
5= kI iPr ikRsLn hI klgLIDr sn ? Aus pusqk dy ies isrlyK dy awgy ies
pRkfr iliKaf hY---
N sRI md Bfgvq gIqf dy coQy aiDafie dy sLlok pMjvyN qy CyvyN df Bfv ieh hY-- hy
arjn ! myry qyry anyk jnm ho cuky hn, aYpr qUM AunHF sfry jnmF nUM nhIN jfxdf qy
mYN jfxdf hF . 5 . arQ Bfv--hy arjn ! myrf jnm sfDfrn-mfiekI mnuwKF vFgUM
nhIN . mY abnfsLI rUp, ajnmF hox qy vI, sfry pRfxIaF df pRmysLvr hox qy vI
afpxI pRfikRqI afpxy aDIn kr ky Xog mfieaf dy nfl pRgt huMdf hF . 6 . N
ieh ilK ky iPr Ausy joq nUM pihly bfvn avqfr, qRyqf ivc sRI rfm cMdr aqy
duafpr ivc sRI ikRsLn ivc qy kljug ivc AuhI joiq gurU nfnk jI ivc dws ky,
iPr dsvyN jFmyN gurU goibMd isMG jI qF ikRsLn jI vflI joiq vfly ivsLnUM Bgvfn hI
pRgty dwsy hn . ies dlIl dI pusLtI leI pusqk dy 29 sPLy qy ieAuN iliKaf hY--
ikRsLn Bgfvfn vFg gurU goibMd isMG ny vI XuD jMg vfprn qoN pihlF bicqR nftk
(dsm gRMQ) iDafey 6 ivc pUrb jnm df pqf idwqf hY--
ab mY apnI kQf bKfno . qp sfDq ijh ibD moih afno . hym kuMt prbq hY jhF .
spq isRMg soiBq hY qhF. spq isRMg iqh nfm khfvF . pMz rfj ijh jog kmfvF .
iqh hm aiDk qpisaf sfDI . mhF kfl kflkf arfDI. ieh ibD krq qpisaf
BXo . dvY qy eyk rUp hÍY gXo . qfq mfq mur alwK arfDf . bhu ibD jog sfDnf
sfDf . iqn jo krI alwK kI syvf . qFqy Bey pRsMn gur dyvf . iqn pRBu aies muih
dIaf . qb hm jnm klU mih lIaf .
eynf hI ilK ky awgy ieAuN iliKaf hY-- iPr, sMsfr ivc dubfrf afpxy afAux df
pRXojn ieh dwisaf---ies qo pihlF ikRsLn rUp ivc afey sn . hm ieh kfj jgq
mo afey . Drm hyq gurdyv pTfey . jhF qhF qum Drm ibQfro . dusLt doKIan
pkir pCfro . XFhI kfj Drf hm jnmM . smJ ilhu sfDU sB mnmM . Drm clfvn
sMq Aubfrn . dusLt sBn ko mUl Aupfrn .
ies ilKq nUM vrq ky nfrf jI ny bVIaF BulyKf pfAU dlIlF dy ky klgLIDr jI nUM
ikRsn vFg hI DuroN avqfr bx ky afey iswD kIqf hY . ieh gwl nhIN rihx idwqI ik
Auh gurU nfnk dI gwdI dy mflk bx ky sLkqIaF vfly bxy sn .
ajyhf kuJ ilKx ivc nfrf jI df koeI KLfs ksUr nhIN hY . pMQ qF pihlF hI dsm
gRMQ dI ilKq nUM gurUbfxI mMn ky dsLmysL jI nUM iswDy akfl purK koloN hI sLkqIaF
aqy (nvF pMQ clf skx dI shfieqf df bcn) lY ky mfq lok ivc afey mMn cuwkf hY
. {pMQ clY qb jgq mY jb qum krhu shfie .}(ibicqR nftk-30) pr nfl hI
sfry iswK klgLIDr jI nUM dsvyN gurU nfnk vI kihMdy hn . iswKF dI ies durMgI
sLrDf nUM nfrf jI ny bVI Xogqf nfl iewk rMgI bxfieaf hY . nfrf jI ny sfbq kIqf
hY ik klgLIDr jI, imiQhfs dy bfkI avqfrF vFg ivsLnUM-prmfqmF jI dy hI
avqfr sn . sfrIaF sLkqIaF dy mflk dsLmysL rUpI ikRsLn--vfihgurU nUM iksy hor
koloN sLkqI lYx dI loV nhIN sI . ijs mMqv nUM muwK rwK ky ibwpR ny gurmiq, ivroDI
sfihq dsmgRMQ df ihwsf bxvf ilaf sI, nfrf jI ny ibpR jI (bRfhmx) dy Aus mMqv
nUM, bVI dlyrI aqy Xogqf nfl spwsLt kr idwqf hY .
awj df ihMdU ivdvfn jfxdf hY ik sUrj DrqI nfloN lwKF guxf vwzf hY aqy kroVF
mIlF qoN hI sfV dyx dI sLkqI vflI iBafnk awg df BMzfr hY . pr eysy ihMdU
ivdvfn leI hjLfrF sfl pihlF, pRfhmx df iliKaf iehI kuPLr, (ik nv jnmy
hnMmfn ny sUrj nUM Pl (Fruit) smJ ky sfbq hI ingl ilaf sI) ajyhf pUjnIk
swc bx cuikaf hY ik bVI sLfn nfl Aus axhoxI gwl nUM, isnmy dy prdy qy ivKfAux
ivc, PLKLr anBv kr irhf hY aqy Aus dIaF Video rIlF bjLfr ivc ivk
rhIaF hn . eyhI hflq awj dy iswK dI bx cuwkI hY . bRfhmx ny afpxI Ausy ilKx-
klf nUM vrq ky ijhVf JUT (ihMdU imiQhfs dy hjLfrF sflN dy tfkry qy) isrPL do ku
sO sfl hI pihlF, iswK ieiqhfs ivc rlf idwqf sI, Auh Gfqk kuPLr, (hosL qoN
swKxy) inry josL dy Bry hoey iswK leI pUrn swc df rUp Dfr cwukf hY. ijs QF df
gurmiq aQvf iswK ieiqhfs nfl dUr df sMbMD vI nhIN hY U.P.ivclf hymkuMz
phfV lg-pg sfry iswK jgq leI mhfn qIrQ asQfn bx igaf .
bRfhmx df injI qjrbf sI ik Aus ny afpxI XojnF aqy afpxI ivAuNq anusfr ijho
ikhf mrjLI sI JUT GV ky purfxf, afid Drm-gRMQF ivc ilK idwqf, ihMdU ny Aus nUM
rwbI hukm mMn ilaf . iPr Aus kuPLr nfl ajyhI sLrDf bxf leI ik khfxIaF
ivcly imiQaf kfr dy aDfr qy qIrQ asQfn bxf ley . bRfhmx dy ilKx ZMg dI
hI krfmfq sI Aus df JUT sony dy mhlF ivc bYTf afpxI pUjf krvf irhf hY .
imiQhfsk JUT dy pRqIk, Auh sfry qIrQ kroVF lokF leI pUjnIk bx gey afpxy
pfpI sLrDflUaF dy sfry pfp nfs krky AunHF nUM surgF ivc Byj skx dI sLkqI vfly
mMny jfx lwg pey . bRfhmx smJdf sI ik isKF dy gRMQF ivc ajyhy ivsLfl JUT dy
ilKx dI loV nhIN . Ausy ZMg df iliKaf QohVf ijhf BulyKf hI isKF leI kfPLI hY .
gurU dIaF lfzlIaF POjF ny lokF nfl lVfeIaF mul lY ky vI, AunHI QFeI hym kuMz
vrgy qIrQ bxfAux ivc jLrf iZwl nhIN krnI . ieh qF akfl purK jfxy ik hym
kuMz dI brPL ivc Trdy mrdy iswKr qy puwjx vfly iksy XfqrU dI kilafx huMdI hY
ik nhIN, pr XU pI dy lokF leI aQvf AuQoN dI srkfr leI, Tos afmdn df pRbMD
jLrUr ho igaf hY .
kI asIN TMzy idl nfl ienHF jLrUrI msilaF qy vI kdy ivcfr kr skFgy ?:--
A) ivdRoh aQvf bgLfvqF qF bysLk hoeIaF hoxgIaF pr iksy rfjy dy drbfr ivc
(rojL hI) ajyhf kdy iksy ny nhIN afiKaf hoxf ik-- qyry qoN pihlf rfjf awj huMdf
qF lokF dI TIk riKaf ho skxI sI . ajyhI Buwl krn vfly mUrK nUM qruMq jylH ivc
bMd kr idqf jfxf sI . gurU nfnk jI dy AuprMq gurU goibMd isMG jI qwk, sfry gurU
drbfrF ivc gurU nfnk jI dIaF vizafeIaF dy sohly qF rojL gfey jFdy hoxgy pr
siqgurF dy kol ieh gwl kdy iksy ny nhIN khI hoxI ik, sfzI riKaf qF qlvMzI
ivc pRgt hoieaf byby nfnkI df vIr hI kr skdf hY . klgLIaF vfly dI imhr nfl
iswKI awj Aus gurU dI Cqr Cfieaf hyT hY ijs nUM asIN dsF siqgurF dI joiq mMndy
hF . ijs gurU srUp ivc dsF gurF dy nfl keI Bgq-jn vI ibrfjmfn hn . lg
pg sfry gurU GrF ivc, asI Ausy gurU gRMQ sfihb dy drbfr ivc, dIvfn dI
smfpqI dI ardfs ivc ieh diohrf---KMzf jF ky hfQ my klgLI sohy sIs . so
hmrI riKaf kry klgLI Dr jgdIsL---iks afsLy nfl pVHdy hF ? kI sfzf ieh
Bfv hY ik, N hy klgLI vfilaf ! sfnUM ijs gurU dy lV lf igaf sYN Aus (gurU gRMQ
sfihb) dy pwly qF kwK vI nhIN hY, qUM afp hI af ky sfzI lfvfrsF aqy inqfixaF dI
riKaf kr ? N ajyhf kih ky kI asIN klgLIDr jI nUM gurU nfnk jI dI joiq nfloN
awz nhIN kr rhy huMdy ? isr qy klgLI lf ky qy hQ ivc KMzf PV lYx vflf kI
klgLIDr bx jFdf hY ? kI kdy iksy ieiqhfs ivc ieh piVHaf hY ik klgLIDr jI
KMzf PV ky jMg krdy huMdy sn ? by-mqlbf aqy gurU gRMQ sfihb dI byadbI vflf
dohf bVf, gwj vwg ky pVHn df kI eyhI arQ nhIN ik bRfhmxI jfdU ny sfzI mwq df
nfs krnf sLurU kr idwqf hoieaf hY ? asIN Kry Koty doihry dI prK krn jogy vI
nhIN rhy . klgLIDr jI ny sfnUM ijs jugo-jug atwl siqgurU jI nUM pRgLt gurF df
srUp mMn ky dsfF pfqsLfhIaF dI suimlq sLkqI vflf smJdy rihx df hukm idwqf
sI sfnUM AunHF df Auh hukm pRvfn nhIN . sfnMU sRI gurU gRMQ sfihb ivc Auh kuJ njLr
hI nf afieaf jo kuJ dsLmysL jI ny vyK ky sfnUM AunHF dI sLrn ivc sONipaf sI .
vfsqv ivc asIN dsLmysL jI nUM hI ipwT dy Kloqy . asI dsLmysL jI dy ies Bfxy nUM
mMnx leI qafr hI nhIN ik AunHF ny awgy qoN pMj BUqk srIr ivc ivcrn vflI Kyz
smfpq kr idqI hY aqy AunHF ny hux igafn-rUp ivc hI sMsfr ivc ivrnf hY . ies
scfeI nUM asIN imMnx nUM iqafr hI nhIN ik sRI gurU gRMQ sihb jI dy drbfr dI
byadbI dsF hI pfqsLfhIaF dI byadbI hY .
a) klgLIDr jI dy Aus jnm dI khfxI pVH ky ijs jnm ivc Auh sfzy gurU nhIN
sn, asF hym kuMz qIrQ bxf ilaf hY, pr sfnUM gurU nfnk jI dy eysy jnm ivcly
jwdI ipMz df ikMinaF ku nUM pqf hY ? iswKI dy jnm dfqf, sRI gurU nfnk dyv jI
afpxI ipClI Aumr smyN ijs QF qy 12 sfl rhy, ijs pivwqR QF qy bfbf lihxf jI
gurU aMgd jI bxy, Auh mhfn qIrQ sRI krqfr pur sfihb lfvfrs ipaf hY .
srovr suwk ky CpVI quwl bx igaf . afpxy afp nUM pwky iswK kihx vfilaF ivcoN,
ikMny ku ajyhy sLrDflU iswK hn ijhVy krqfr pur sfihb dI XfqR krn leI kdy
rfvIAuN pfr gey hox ?
e) kI iksy vI hor gurU sfihb jI dy N jnm asQfn N dI eynI vfkPLIaq iksy nUM hY
ijnI klgLIDr dy ipCly jnm dy kiQq qp asQfn nfl sLrDf bx cuwkI hY ? ajyhI
AucycI jfxkfrI isrPL Ausy asQfn dI ho skI ijs dI gfQf bRfhmx ny ilKI sI .
ieh hY bRfhmxI ilKx ivDI dy jfdU df asr .
s) KLflsy nUM sMsfr ivc pRgt krn vflf gurU nfnk jI df pihlf srUp sI ik jF
dsvF ? kI gurU nfnk dyv jI df isDFq KLflsy df jnm dfqf hY ik jF dsLmysL dI
ikrpfn ny KLflsf isrijaf sI ? ikrpfn qF CyvyN srUp qoN iswK df gihxf bx cuwkI
sI . dsvyN gurU nfnk vI Auh afp hI sn ijs ny afpxy KLflsy dI pRIiKaf leI sI .
rMgrUt pulsIey nUM aQvf rMgrUt POjI nUM pUrI vrdI aqy mihkmyN dy kfnUMnF dI vrqoN
dy aiDkfr Ausy idn nhIN iml jFdy hn ijs idn Auh BrqI huMdf hY . pUrI vrdI
aqy mihkmy vfly aiDkfr Aus smyN imldy hn ijs idn Auh isKlfeI pUrI kr lYNdf
hY . sKlfeI pUrI kr lYx vfly idwn nUM spfhI df BrqI-idn kdy nhIN mMinaF jFdf,
pr Aus dI nOkrI Ausy idn qoN igxI jFdI hY ijs idn Aus nUM BrqI kIqf igaf sI .
1699 dI ivsfKI, KLflsy dI pRIiKaf df idn sI . KLflsy dI mUriq nUM pMj kkfrF
ivc surwiKasq krn df mhfn idn sI, iswK nUM isMG bxfAux df vzBfgf idn sI .
Aus idn gurU df iswK krVI pRIiKaf ivc imlI sLPLlqf dy rUp ivc pRgt hoieaf sI
.
ieh kdy nhIN Bwulxf cfhIdf ik dsLmysL jI ivc gurU pd vflIaF rUhfnI sLkqIaF
aQvf gurU nfnk dyv jI vflIaF brkqF Aus idn qoN afeIaF sn ijs idn gurU qygL
bhfdr jI ny AunHF nUM 10vyN gurU nfnk dyv jI bxf idwqf sI . ies qoN pihlF Auh vI
gurU Gr dy tihlUey iek iswK hI sn . gurU goibMd isMG jI nUM bfl Aumry hI
AucycIaF krmfqF nfl joVn vflI soc, bRfhmx dI dyx hY .
6= ikRsLn jI ies pfisAuN vI klgLIDr hI sn--nfrf jI ilKdy hn ik--NN ijvyN
ikRsLn jI ny pMj pFzvF dI agvfeI krky mhfBfrq vrgy jMg krfey klgLIDr jI
pMj ipafiraF dI agvfeI kIqI . aqy ijvyN isKF dy boly ivc 1 (iewk) nUM svflwK
kihMdy hn Ausy qrHF hI sRI ikRsn jI dIaF 16000 rfxIaF asl ivc isrPL solF
hI sn . aqy ieh vI Ausy qrHF hI sn ijvy klgLIDr jI dI pqnI sfihb dyvF jI
sn . pusqk dy 96 sPLy qy ieh vI iliKaf hY ik ijvyN (mfqf) sfihb dyvF jI df gurU
jI nfl kyvl afqmk sMbMD hox krky AunHF dy Audr ivcoN koeI sMqfn nhIN sI hoeI
eysy qrHF ikRsLn jI df vI apxIaF pqnIaF nfl afqmk sMbMD hox krky AunHF dI
koeI aOlfd nhIN sI hoeI .
nfrf jI dI ieh gwl iblkul swcI hY ik ikRsLn jI dI koeI aOlfd nhIN sI . jd
ikRsLn nfm df koeI avqfr kdy hoieaf hI nhIN sI qF Aus dI aOlfd ikQoN hoxI sI ?
pr ijQoN qFeI purfxF dIaF aQvf hor ihMdU gRMQF dIaF ilKqF df sbMD hY Aus
anusfr nfrf jI ny jfx buwJ ky ieh korf JUT afpxy koloN bxf ky iliKaf hY . sRI md
Bfgvq purfx AunHF bRfhmxF dI ilKq hY ijhVy bfkI sfry dyviqaF aQvf BgvfnF
nfloN sRI ikRsLn jI nUM vwzf mMndy hn, aqy ijnHF lokF dy idlF ivc sRI ikRsLn jI dI
krfmfqI mihmF df Brm pwkf krn leI hI bRfhmx ny ieh gRMQ iliKaf sI . Aus
gRMQ sRI md Bfgvq purfx dy skMD--10, aiDafie--59 ivc ikRsLn jI dIaF 8
(awT) ptrfxIaF dy nfm ilKy hn aqy eysy skMD dy aiDafie 60 ivc 16100
rfjkumfrIaF nfl bfkfiedf sLfdI hox df ijLkr ilK ky kul rfxIaF dI igxqI
16108 sLfPL sLbdF ivc ilKI hY . aqy iPr aiDafey--90 ivc ikRsLn jI dI
aAulfd df ijLkr kridaF ieAuN iliKaf hY:--
sRI sukdyv jI boly ik rfjn sRI ikRsLn dyv kI ieqnI sMqfn hUeI ik ijs kf kuC
pfrfvfr nhIN pr Aun qy lVikAuN ko qIn kroV aTqflI hjLfr qIn sO bRfhmx
ividaf ky lIey rihqy Qy . ies lIey Xd bMsIEN kI igxqI nhIN ho skqI sXfm
suMdr jI kI solF hjLfr eyk sO afT iesqRI QIN . iqn ky puqroN kI sMiKaf eyh hY,
pRqyk rfxI ky Gr ds ds puqR aOr eyk eyk kMinaF hueI QI . iqn ky afgy kI kuC
igxqI nhIN hY jo ikqnf ku prvfr hUaf .
ieh gwl mMnx jog nhIN hY ik nfrf jI vrgf ikRsLn-Bgq sRI md Bfgvq purfx df
pfT nf krdf hovy, aQvf AunHF nUM Bfgvq purfx dI ies ilKq df igafn nf hovy .
isrPL iswK jgq ivc gMBIr iksm df Brm pfAux leI jfx buJ ky ajyhI gwl koloN
hI bxf ky ilK idwqI . iPr ieh ilKxf ik ikRsLn jI dI aOlfd hI koeI nhI sI vI
kutlnIqI df sbUq hY . nfrf jI dI ieh gwl vI scI hY ik ikRsLn jI sm-drsI sn
aqy Auh afpxIaF rfxIaF nfl ieko ijhf ivhfr krdy sn . ikRsLn jI qF eyny vwzy
sm-drsI sn ik pUry ihsfb nfl hr iek rfxI ivcoN 10/10 kfky aqy 1/1 kfkI
pYdf kIqI qF jo iksy nfl koeI byinsfPLI nf hoey . ijs ikRsLn jI nUM nfrf jI by-
aOlfdf ilK rhy hn Aus ikRsLRn Bgvfn dy iewk lwK aTfeI hjLfr aT sO cOhT
(128864) lVky sn aqy solF hjLfr iewk sO aT (16108) lVkIaF sn arQfq
iewk lwK cuqflI hjLfr nO sO bhwqr (144972) bwcy sn .
7= nfrf jI ny klgLIDr jI nUM ikRsLn Bgq aQvf iswDf ikRsLn hI iswD krn leI
dsm gRMQ ivcly ikRsLfvqfr kfv dI vrqo kIqI hY . Aus kfv nUM ilKx vfly kvI ny
afpxf nfm isXfm iliKaf hY . dsm gRMQ dI ijhVI vI ilKq nfrf jI ny vrqI hY
Aus bfry pUry jLor dfr sLbdF ivc Auh eyhI khI gey hn ik, N ieh kuJ gurU sfihb
ny bVI sLrDf aqy soc ivcfr nfl iliKaf hY N . iPr sLfied ieh iKLafl af igaf ik
kivqf dy sfry bMdF ivc isXfm kvI df nF pVH ky ikqy pfTk iehI nf kihx lwg
pYx ik Aus ny isXfm kvI dy ilKy nUM dsmys jI dI ilKq dws ky lokF dy ivsLvfsL
nfl DRoh kIqf hY . so ies qOKLly nUM dUr krn leI pusqk dy 54 sPLy dI tUk ivc
ieAuN ilK idwqf:--
isXfm--gurU goibMd isMG jI df afpxf qKLlws (Aup-nfm) sI . jo mfqf gujrI jI
vloN riKaf hoieaf sI . Auh BfrqI qihjLIb (sMsikRqI ) muqfbk afpxy susr (gurU
hirgoibMd) sfihb dy nfm jYsf (goibMd dfs) nfm bulfx dI QF isXFmjI bulFdy qy
gurU jI ny ieho qKLwls rK ilaf qy bhuqf ieho vriqaf sI .
hyT ilKIaF dlIlF dy aDfr qy tUk (Foot not) ivc igafnI eIsLr isMG nfrf df ieh
kuJ ilKxf, iswK jgq ivc jfx buJ ky BulyKy pfAux vflI iek hor duKdfeI cfl hY
. vyrvf ies pRkfr hY:---
(A) afpxy pqI aQvf bjLurg df nfm nf lYxf bRfhmxI Brm-jfl df aMg sI . ieh
kdy nhIN ho skdf ik nfrf jI nUM ieh pqf nf hovy ik gurmiq ny arMB qoN hI ajyhy
BrmF qoN iswK nUM mukq kr idwqf sI . gurbfxI ny qF isrPL pRBU nUM hI pqI kih ky
bfkI sfry jIaF nUM pRBU-pqI dIaF iesqRIaF mMinaF hY--ies jg mih purKu eyk hY,
hor sglI nfir sbfeI.. (591) kI iksy jIv-iesqRI nUM iPr pRBU-pqI df nfm nhIN
lYxf cfhIdf ? iswK bIbIaF afpxy pqI jF shury afid iksy vI bjUrg df nfm lYxf
pfp nhIN sn mMndIaF . nf hI kdy iksy bjLurg ny afpxf nfm ley jfx qy burf
mnfieaf sI . so ajyhf kuJ ilKx nfl sDfrn iswK dy mn ivc Brm pfAux df
Xqn hY .
(a) kI gurU hirgoibMd jI CyvyN gurU nfnk jI nhIN sn ? kI mfqf gujrI jI afpxy
iesLt gurU nfnk jI df nfm lYxf pfp smJdy hoxgy ? ik jF mfqf jI gurU sfibfn nUM
gurU mMndy hI nhIN sn ? lokF df Brm dUr krn afey gurU nfnk jI dy Gr ivcoN hI
iksy nUM kI ajyhy bRfhmxI Brm krn dI KulH hovy gI ? ajyhf socxf vI pfp hY .
mfqf gujrI jI, jF gurU hrgobMd jI aQvf gurU hir rfey jI dy mhl, kI gurU
arjn dyv jI df nfm lYxf pfp smJdy sn ? kI AunHF leI gurbfxI dy ajyhy sLbd
pVHny vrjq sn ?---jipAu ijnH arjun dyv gurU, sMkt join grB nf afXAu ..
(1409)
(e) prclq irvfj hY ik nvjnmy bwcy df nfm rwKx ligaF keI nfvF ivcoN cox
kIqI jFdI hY . iksy vzwky df nfm lYxf inrfdrI smJx vfly BrmIaF dy GrF ivc
bwcy df ajyhf nfm kdy nhIN riKaf jFdf ijhVf Gr dy iksy jIa leI lYxf TIk nF
mMinaF jFdf hovy . jy mfqf gujrI jI ny vzy gurU sfihb jI (ijnHF nUM nfrf jI ny
susr krky iliKaf hY) dy nfm vrgf iksy hor df nfm vI lYxf mfVI gwl smJxI sI
qF AunHF afpxy hI bwcy df afp hI nfm, N goibMd N ikAuN rwKxf sI ?
ieh kdy nhIN ho skdf ik igafnI eIsLr isMG jI vrgy huisLafr ilKfrI nUM ienHF
sfrIaF gwlF df pqf nf hovy . AunHF df mqlb qF gurmq df isDFq ivgfV ky isKF
nUM ibpRn kI rIq dy nfl joVx dy Auprfly krn nfl hY . afpxI Aus gl ivc Auh
pUrI qrHF kfmXfb hn .
8= iewk pfsy qF ikRsLn jI nUM afp hI abnfsLI, ajnmf qy sfry pRfxIaF df pRmysLr
aqy afpxI Xog mfieaf nfl pRgt hox vflf sYBM aqy a-ivakqI ilKdf hY, aqy
Aus dy srgux qy inrgux srUpF df vrxn krdf hY aqy iswKF nUM slfh idMdf hY ik
gurU gRMQ sfihb dy iswKF nUM cfhIdf hY ik ikRsLn jI nUM vfihgurU mMn ky pUijaf krn,
ikzI hYrfnI vflI gwl hY ik AuhI nfrf jI iPr afp hI apxI pusqk dy 42 sPLy qy
ieAuN ilKdy hn-keI iswK prcfrkF df pRcfr huMdf hY ik ikRsLn Bgvfn ny afpxy nUM
rwb (pfrbRhm) prmysLÍr khfieaf hY . jYsy gIqf AupdysL qoN sfbq hY ik Auh sUrj
cMd dI rosLnI ivc afpxI hI cmk aqy srb rsF ivc afp hI rs rwqf dsdy hn .
pr aYsy pRcfrkF nUM ieh nhIN pqf ik ikRsLn jI (jo gIqf igafn dy AupdysLk sn)
Auh--bRhm igafnI afp prmysLr--rUp huMdy hoey sdf bRhm avsQf arUV sn . qy
iesy avsQf ivc arUV huMidaF aYsf AupdysL kIqf sI . dUjf koeI ies pd nUM jo
pRfpiq huMdf hY (agr muslmfnI jfmyN ivc hovy) qF--anwl hwk--hI boldf hY . qy
aYsf koeI ihMdU hovy qF--ahM bRhMmfsmI jF sohM (mYN bRhm hF) sihjy bol AuTdf hY .
ikAuNik afpxy ivc Ausy srb sLkqIvfn df pUrn igafn qy mhfn afqmk bl
afieaf smJdf hY . duoKI lok ! BfvyN AunHF dI Kwl luhf dyx, qF vI AuhdI mrjLI hY
ij sLkqI nUM ivKfvy jF nf ivKfey ? pr scfeI dy afKx qoN bRhm igafnI twldf nhIN
hY ikAuN ik Auh qUM qUM krqf qUM ho cukf huMdf hY . ijvyN icty kpVy nUM ijs rMg ivc
rMgIey, AuhI rUp rMg cVH igaf idsdf hY . qy ictafeI KLqm ho jFdI hY . gurU
arjn sfihb jI pfsoN vI aYsy vjd (srUr) ivc irhf nhIN igaf sI, qy afpxI
isKr dI bRhm avsQf ivc huMidaF hI sMsikRq sLlokF aMdr PLurmfieaf sI---
srb sIl mmM sIlM srb pfvn mm pfvnh .. srb krqb mmM krqf nfnk lyp n
ilpúqy .. {1357}
ies pfvn slok dy arQF df rUp ajyhy ZMg nfl ivgfV ky icqiraf hY ik ijs qoN
pVHn vfly nUM smJ eyhI afAuNdI hY ik pMcm pfqsLfh jI ny ikhf hY ik--ijvyN
prmfqmf pUjx jog pfvn pivqR hY mYN vI pfvn hF ijvyN Auh sfiraF df rcn hfr
hY mYN vI vYsf hI krqf hF prmfqmF vFg hI mYnUM koeI lyp Cyp nhIN hY . arQfq jo
kuJ ikRsLn jI ny ikhf sI AuhI gurU jI ny ikhf hY .
nfrf jI vrgy ijs ilKfrI ny afpxy imQy tIcy vfly ivsLy nUM muwK rwK ky gurbfxI dy
sLbdF dI cox afpxI mrjLI nfl kIqI hoeI hovy Aus nUM gurbfxI df asl isDFq
smJx dI loV nhIN huMdI . Aus ny cuxI hoeI gurbfxI dy arQ AuhI krny huMdy hn
ijnHF nfl Aus dI injI dlIl dI pusLtI huMdI hovy . ajyhy ilKfrI dI rucI pwK-pfq
vflI hox krky Aus dI gwl df koeI vjLn nhIN rihMdf . pr ijs gurmuK ivdvfn ny
gurU gRMQ sfihb dI sfrI bfxI dy lVI vfr arQ kIqy hox Aus nUM smwucI bfxI dy
isDFq df igafn ho jFdf hY . ajyhy tIkfkfr dI rucI afpxy imQy hoey iksy KLfs
ivsLy nUM smJfAux qy kyNdrq bVI Gwt vyKx ivc afeI hY . ajyhy ivdvfn dy kIqy
arQ vwD Brosy jog mMny jFdy hn . pRoPLYsr sfihb isMG jI ny ies gurU vfk dy arQ
ies qrHF kIqy hn:---hy nfnk jo pRBU srb jIvF nUM sLFqI suBfAu dyx vflf hY mYnUM
BI AuhI sLFqI dyNdf hY, jo sB nUM pivqR krn dy smrQ hY, myrf BI AuhI pivqR-krqf
hY, jo pRBU sB jIvF nUM rcn dy smrQ hY, AuhI myrf krqf hY . Auh pRBU ivkfrF dy
pocy nfl nhIN ilbVdf .
sfihb isMG jI vloN kIqy arQF nUM pVH ky sfPL iswD hY ik, pwK pfqI vflI rucI dy
mflk, nfrf jI ny gurU PLurmfn dy arQ TIk nhIN ilKy hoey . eIsLr isMG jI ny ieh
iswD krn leI, ik pMcm pfiqsLfh jI vI ikRsLn vFg hI afpxy afp nUM-- N
isjxhfr, krqf aQvf prmysLÍr kihMdy sn, gurU bfxI dI vrqoN kutlqf nfl krky
siqgurF dI Gor byadbI kIqI hY. sfrI gurbfxI ivc koeI iewk quk vI ajyhI nhIN
ijs qoN gurU mhfrfj afpxy afp nUM prmfqmf kihMdy iswD huMdy hox . aqy iPr ijvy
rfDf-ikRsLn jI dI mUrqI dI pUjf ho rhI hY, AusyqrHF dI pUjf nf siqgurF dI hoeI hY
aqy nf hI kdy ho hI skdI hY . kI anl hk kihx vfly muslmfn nUM iksy ny KLudf
mMinaF hY ? kI sohM kihx vfly ihMdUaF dIaF mUrqIaF bx ky mMdrF ivc af itkIaF
hn ? kI awj qFeI iksy bRhm igafnI aQvf Bgq dy pwQr dy buwq nfl kdy iksy
iewk vI kMinaF dI sLfdI hoeI hY ? ikRsLn jI dI mUrqI sfhmxy qF awj vI rfmjxIaF
nfc kr rhIaF hn, kI N rfm kbIrf eyk Bey hYN N , kihx vfly kbIr dI mUrqI
sfhmxy vI rfm jxIaF nfc krdIaF hn ?
ijs BfgF vfly dy aMdr pUrn swc df invfs ho igaf Aus ny afpxy afp nUM swc df
rUp hoieaf anuBv kIqf . pr rb koeI nhIN bixaF . ihrdy ivc afey pRB kfrn
AupjI anMd-meI ivsmfdI avsQf df pRgtfvf aKrF ivc Ausy qrHF hI nhIN kIqf
jf skdf ijvyN gUMgf imTfeI df suafd nhIN dws skdf . Auh isrPL muskrf hI skdf
hY . pMcm pfqsLfh jI df PLurmfn hY:--
Euie suK kf isAu brin sunfvq .. and ibnod pyiK pRB drsn, min mMgl gun
gfvq .. 1 .. rhfAu .. ibsm BeI pyiK ibsmfdI pUir rhy ikrpfvq .. pIE aMimRq
nfmu amolk, ijAu cfiK gUMgf muskfvq .. 1 .. {1205}-9
arQ:--pRBU df drsLn kridaF aQvf pRBU dy guxf gFAuNidaF mn ivc ijhVIaF
KLusLIaF pYdf huMdIaF hn ijhVy anMd kOqk pYdf huMdy hn, AunHF df ibafn iksy pfsoN
vI nhIN kIqf jf skdf . 1 . rhfAu . Aus acrj-rUp aqy ikrpf dy somy srb-
ivafpk pRBU df drsn krky mYN hYrfn ho igaf hF . jdoN mYN Aus df afqmk jIvn
dyx vflf nfm jl pIqf (qF myrI hflq ieAuN ho geI) ijvyN koeI guMgf mnuwK (guV
afid imTf) cwK ky muskRfAuNdf hI hY (pr suafd nhIN ds skdf . 1 . ajyhf kuJ
Purmfn krn vfly gurU arjn dyv jI bfry ieh kihxf qy ikqy irhf ajyhf socxf
vI mhF pfp hY ik Auh afpxy afp nUM vI krqfr vFg krqf hI mMndy sn .
kbIr sfihb jI nUM jd prmfqmf dy afqmk imlfp dy anMd bfry puiCaf qF
Purmfieaf ik prmfqmf nfl afqmk imlfp ho jfx dy ivsmfdI anMd nUM ibafn
nhIN kIqf jf skdf . ijvyN koeI gUMgf mnuwK sLwkr Kf ky cfhMdf hoieaf vI Aus dy
suafd bfry kuJ nhIN ds skdf, idl dI pRsMnqf kfrn isrPL muskrf hI skdf hY,
bs ajyhI hflq hux myrI hY-ijin rfmu jfinaf, iqnih pCfinaf .. ijAu gUMgy sfkr
mn mfinaf .. 1 ..{327-18} iPr vI mhfrfj ! afpxy aMdr dy anMd dI hflq
bfry kuJ qy smJfAu ! qF kbIr sfihb jI ny Purmfieaf, bs iPr iehI smJ lAu ik
hux mY apxy afp dI pCfx Buwl igaf hF, mYN hux mYN nhIN irhf hux--rfm kbIrf eyk
Bey hYN koie n skY pCfnI .. 6 .. {969} ieh kihx nfl kbIr jI ivDfqf nhIN sn
bx gey . ikvyN smJfeI jFdI imlfp dy ivsmfdI anMd vflI avsQf dI hflq ?
ies ivsmfdI anMd vflI imTfs nUM ibafn kr skx vflI jLbfn guMgI sI . Aus
anUTI imTfs df pRgtfvf hor ikhVy ZMg nfl kIqf jFdf ? rFJf rFJf kihMdI hIr
kI iesqRI qoN mnuwK bx geI sI ? pr kihMdI qF Auh vI ieho sI ik--NN rFJf rFJf
kihMdI nI mY afpy rFJf hoeI N . iek AurdU dy sLfier ny afpxI mihbUbf dy ipafr
ivc ieAuN vI ikhf hY---
awCf KLfsf bYTy bYTy guMm ho jfqf hUM . ab mYN aksr, mYN nhIN rihqf, qum ho jfqf hUM
.
qF kI kvI sc muc hI afpxI mihbUbf vFg iesqRI bn jFdf hY ? apxy iesLt dy
gux afpxy ivc af jfxy ihrdy qoN kIqI swcI BgqI dI insLfnI hY . ijhVf gurU ieh
kihMdf hY ik--krx kfrx pRBu eyku hY dUsr nfhI koie .. (suKmnI) kI Auh ieh
kihxf soc vI skdf hY ik ijvyN krqfr N krqf N hY mYN vI Ausy qrHF df N krqf N hI
hF .
iswKI ByK vfly ies anoKy igafnI jI ny BtF dI bfxI ivcoN keI sLbd vrqidaF vI
eyho gwl bfr bfr iswD kIqI hY ik pMcm pfiqsLfh afpxy smyq sfry gurU sfihbfn nUM
prmfrmf dy hI avqfr mMndy sn . aKy, qdy AunHF ny BwtF dI bfxI gurbfxI df ihwsf
bxfeI hY . AunHF sLbdF dI ivcfr ilK ky TIk qrIky nfl BulKy dUr krny pMQ dy
srbrfhF df Drm hY . dfs qF nfrf jI dI Aus AukqI df KMzn krn dy Xqn ivc
eyhI kihx jogf hY ik:---
zfktrF ny iksy rogI dy rog nUM asfD kih ky Aus nUM mOq dI AuzIk krn leI Cwz
idwqf hoieaf sI . koeI nhIN sI kihMdf ik ieh iksy ZMg nfl bc skdf hY . pr iewk
ajyhf hkIm iml ipaf ijs ny Aus rogI df rog dUr krky Aus nUM nvF nroaf kr
idwqf . rfjLI ho ky Auh mnuwK afpxy ihrdy dI zMUGfeI qoN pukfr AuiTaf---N
N hy siqkfr Xog hkIm jI ! mYN keIaF zfktrF aQvf hkImF kol igaf, pr sfiraF
myrf rog lf-ielfj hI dwisaf . iPr mY keI BgvfnF aqy dyvI dyviqaF dy mMdrF
ivc mwQy rgVn ivc vI koeI ksr nf CwzI . suKxf kIqIaF aqy N icqoN vwD keI kuJ
dfn vI kIqf, pr iksy ny bhuVI nf kIqI . mYnUM muV nvF nroieaf kr dyx vfilaf
awj qUM hI myrf Bgvfn hYN myry leI qUM hI rfm hY, qUM hI ikRsLn hY, qUM hI isLv hYN, quM
hI lftF vflI dyvI hYN, myrf qUMhI jIvn dfqf hY, swcI gwl qF ieh hY ik qUM AuhI
prmfqmf hYN ijhVf DrqI dy duKIaF dy duK dUr krn leI asmfnF qoN afAuNdf irhf
hYN N
N---Aus rfjLI hoey mnwK dI sLrDf ivc iBjIaF ienHF gwlF nfl, kI Auh vYd swcIN
Bgvfn bx igaf hovygf ? aYn eysy qrHF hI Bwt kvI afqmk rogF dI pIV nfl keI
Drm gurUaF dy zyiraF qy Kwjl huMdy rhy . sfry irKIaF munIaF, pMizqF sMinafsIaF
dy zyiraF vfly kihMdy kuJ sn pr AunHF dy aMdr dI rihq kuJ hor sI . prmfqmf dy
nfm nUM vrq ky TwgLIaF mfrx vfly zyry-dfrF dy mgr sfl Br Btkdy rhy . afKLr
ajyhy vYd dy duafry qy pujy ijhVf afqmk rogIaF dy rog dUr krky AunHF nUM prm-
TMZ nfl joV ky sdf leI suKI bxf idMdf sI . Aus vYd dI ikrpf nfl BwtF dy sfry
afqmk rog nfs ho gey . aqy gurU dI ikrpf nfl jdoN hI Auh prm anMd nfl juVy
qF Auh pukfr AuTy---
rihE sMq hAu toil, sfD bhuqyry izTy .. sMinafsI qpsIah, muKhu ey pMizq imTy ..
brsu eyku hAu iPirE, iknY nhu prcAu lfXAu .. khiqah khqI suxI rhq ko KusI
n afXAu .. hir nfmu Coiz dUjY lgy, iqn ky gux hAu ikaf khAu .. gur, diX
imluXAu iBiKaf, ijv qU rKih iqv rhAu .. 20 ..{1395}
iPr BwtF ny pukfr pukfr ky ikhf ik imiQhfs dy sfry avqfr sfnUM mfieaf Twgx
leI bxfey Clfvf hI ho idwsy sn, pr awj hy gurU nfnk Aus sfry avqfrF dy vwg dy
QF qUM hI qUM sB kuJ njLr af irhf hYN . BwtF dIaF ienHF sLrDf BrpUr gwlF nfl gur
sfihbfn nf hI avqfr bx gey sn aqy nf hI prmysLr . iPr iswKF ny dyh DfrI
gurU dy QF ijs sLbd-igafn nfl juVnf sI, Aus gurU-igafn dI vizafeI dI kdr
surjIq rwKxI vI aqI jLrUrI sI . smyN dy gyV nfl ies mhFn igafn dy Aucfrn
hfry gurU jI dI asl vizafeI Buwl ky igafn smJx ivc mnuwK avyslf nf ho jfvy
? bRhm igafn dy Aucfrn hfry, gurU sfihbfn pRqI bxy ivdvfn BwtF dy ivcfrF nUM
iswKF ivc sdf srjIq rwKxf AunHF dy Bly vfsqy sI, AunHF dI jIvn-jugq nUM isKLrF
qy lY jfx leI lfhy vMd sI . so AunHF sdIvI scfeI vfly prvcnF nUM gurbfxI df
ihwsf bxf idwqf . jy gurU sfihbfn ikRsLn vFg afp hI Bgvfn bx gey huMdy jF jy
Auh afpxI pUjf loVdy huMdy qF rfm, ikRsLn jF dUjy Bgvfnf vFg AunHF nUM vI kI loV
sI bRhm-igafn dI pUjf krfAux dI ? Auh vI Tfkr bx ky mMdRIN jf sQfpq huMdy
aqy rfmjxIaF dy nfc rMg ivc msq ho jFdy .
9= ikRsLn Bgq, igafnI eIsLr isLMG ny awgy afpxI pusqk dy 58 sPy qy qrkvfdI
sLbd vrqidaF, asl Bfv nUM ivgfVn leI sLbdF dy awKrI arQF dy aDfr qy ieh
iliKaf hY----
hux qrkvfdI agr koeI ieh afKy ik Aukq avqfrF dy nfm qF imsflF (jF
idRsLtFq) dyx nUM ilKfey sn, qF ieh vI AunHF dy siqkfr vjoN Gwt nhIN hY . ikAuNik
sBnF dy sFJy gurU huMidaF vI kuurfn sLrIPL dI koeI afieq, jF muslmfnI pYgMbrF dI
isPLq ivc ilKx qoN ienkfr kIqf sI qy ies hukm adUlI ivwc jhFgIr dy sLfhI
hukm nfl afp nUM qsIhy dy ky sLhId krf idqf igaf sI . pr Aukq avqfrF dy
sbMD ivc gurU arjn sfihb ny ibnF iksy dbfAu dy, scfeI jfx ky gurU gRMQ jI dy
aMdr bhuq kuwJ ilKfieaf hY . aYsf qdy kIqf igaf ik Aukq avqfrF nfl afp df
afqmk qy vMsLk sbMD sI qy AuuhI joq sLkqI jo siqjug ivc bfvn rUp Pyr qRyqf
ivc rfm cMdr aqy duafpr ivwc 16 klf sMpUrn ikRsLn Bgvfn ivc vrqI sI hux
kilXug ivc siqgurU nfnk rUp ivc pRkfsLI, anBv kIqI geI . qy Auhf joq sLkqI
ipCoN dy grugwdI nsLIn siqgurF ivc smrpx huMdI rhI sI .
jfx buwJ ky iksy qy qrk krnI Bfv, cuBvIN nukqf cInI krnI aQvf iksy Bly pursL
dI jfx buwJ ky bdnfmI krn leI AUj lfAux nUM inMidaf mMinaf igaf hY . gurU qoN
bymuwK jF koeI mnmuwK hI ajyhI inMidaf kr skdf hY . inMdf BlI iksY kI nfhI
mnmuK mugD krMin ..(755) ihrdy sLuwD nfl aslIaq nUM nMgf krnf inMdf nhIN hY
. igafnI jI ny afpxI AukqI ivwc jo inrmUl pr KLqrnfk Zucwr KVy kIqy hoey hn,
AunHF nUM krm vfr ivcfrnf jLrUrI bx igaf hY:---
ilKfrI ny gurU arjn dyv jI nUM sBnF dy sFJy vI iliKaf hY pr bRfhmxI kutlqf nUM
vrqidaF, nfl hI AunHF nUM pwky pwK vfdI aQvf vMsLk-vfdI iswD krn leI iliKaf
hY ik AunHF ny sLhId ho jfxf mnjLUr kr ilaf pr (A) kurfn-sLrIPL dI koeI afieq
aqy (a) muslmfnI pYgMbrF dI koeI isPLq gurU gRMQ sfihb ivc nhIN ilKI, jd ik
ihMdU avqfrF bfry ibnF iksy dbfAu dy bhuq kuwJ iliKaf hY . ienHF bydlIlI
AukqIaF dy krm vfr AuN wqr ies pRkfr hn :-
(A) jy gurU-gRMQ sfihb ivwc kurfn sLrIPL dI koeI afieq nhIN ilKI qF kurfn dIaF
afieqF dy ivruwD vI kuJ nhIN iliKaf . pr ihMdU vydF sLfsqRF, purfxf afid dI bfxI
nUM siqgurF ny nfpsMd kIqf aqy ihMdUaF dy Drm gRMQF bfry afpxI rfey Kohl ky
ilKI, ik vydF purfxf afid ny mnuwK nUM krmkFzI bMDnF ivc bMnH ky BrmI bxfieaf
hY aqy pfp puMn dy ihsfb ikqfb ivc pf ky pRBU nfloN dUr kIqf hY . pVHo lyK N vyd -
sLfsqR afid ihMdU-Drm gRMQ N .
kurfn-sLrIPL ivwc vyd bfxI vFg nf krm kFzI bMDnF dI mrXfdf hY aqy nf hI
mfieaf gRsI klpxf dI Aupj ienHf dyvI dyvqy dI pUjf krn bfry kuJ iliKaf hY .
qIrQF dy iesLnfn, XwgF, mUrqI pUjf aqy jfqk sMskfr qoN sLurU ho ky mrn AupRMq dy
anykF sMskfrF dy bMDnF df vI kurfn sLrIPL ivc koeI ijLkr nhIN hY . gurdyv jI ny
jd, vydF aQvf purfxk gRMQF ivclIaF, mnuKqf leI hfnI-kfrk gwlF vrgI koeI
gwl vI kurfn PLrIPL ivc nf sI vyKI, qF grbfxI ivwc Aus (kurfn sLriPL) df
ijLkr, KLfh mKfh ikvyN kIqf jf skdf sI ?
a) muslmfn ny afpxy pYgLMbr nUM isDf rwb krky nf mMinaf aqy nf hI prcfiraf .
AunHF ny muhMmd sfihb nUM avqfr nhIN sgoN pYgMbr arQfq rwb df sunyhf lY ky
afAux vflf mnuwK hI ikhf hY . so ajonI aqy inr-akfr pRBU dy AupfsLk gurU
arjn dyv jI grB ivwcoN jnmyN iksy mnuwK (muhmwd sfihb) dy sohly gurU gRMQ
sfihb ivwc ikvyN ilK skdy sn ? pr eyDr bRfhmx ny kiQq aqy klpq sLkqIaF
nUM avqfr, eIsLvr, ivDfqf, krqf, prmysLr krky hjLfrF sflF qoN ajyhy ZMg nfl
prcfiraf sI ik hr BfrqI dy mn aMdr, ihMdU avqfr hI prmysLr bx cuwky sn *
.>>>>

* Foot note:- ihMdU ies sFieMs dy Xuwg ivwc vI DrqI df pUrf glob ikRsLn dI
BUmkf inBf rhy iewk mnwuKI bwcy adfkfr (afcqor) dy mUMh ivwc GuMmdf sYnimaF dy
prdy Auqy aqy tÍ rfhIN idKfAuNdf sMg nhIN krdf . jy iksy mnuwK dy mUMh ivwc DrqI
df vVnf sMBv hY qF ienHF avqfrF dI hoNd vflI gwl aQvf bfRhmx dI hr gwl swc
mMn lYxI cfhIdI hY .
<<<<< ipafry dI hr cIjL ipafrI lgdI hY . afpxy swjx ipafry nUM
koeI ijs nfm nfl bulfey AuhI ipafrf lwgx lwg pYNdf hY . grdyv jI pRBU dy hr
nfm qoN sdky huMdy sn--bilhfrI jfAu jyqy qyry nfv hY .. 4 .. {1168} gurdyv jI
dy rom rom ivwc ijs afid-swc df ipafr smfieaf hoieaf sI, ijs pRBU dy ipafr
ivwc gurdyv jI ieh kuwJ afKdy nhIN sn Qkdy---hAu hir ibnu iKnu plu rih n
skAu, jYsy jl ibnu mInu mir jfeI ..{368} ajyhy pRBU dy sfry nfm ipafry ikvyN nf
lwgdy ? anfm pRBU nUM Ausy nfm nfl bulfieaf ijhVf dysL vfsIaF ny Aus nUM idwqf
hieaf sI . afpxI gwl ju AunHF nUM hI smJfAuxI sI . Aus iewk pRBU dy sohly vI dysL
vfsIaF dI hI bolI ivwc hI gfey . AunHF ny nf hI dyvkI dy puwqR ikRsLn nUM aqy nf hI
kusLilaf dy puwqR rfm nUM rwb mMinaF jF iliKaf .
igafnI eIsLr isMG ny, gur sfihbfn nUM, bRfhmxI klpxf dI Aupj, mC, kQ, sUr,
hMs, nrisMG afid psU srIrF vfly ijnHF Bgvfnf dy vMsLk ikhf hY gurU nfnk jI qF
AunHF dI iksy hsqI nUM jLrf vI mhqwqf nhIN idMdy . swc srUp Aus--qUM---qoN ibnF
hor iksy dI hoNd qF siqgurF nUM ikqy idsdI hI nhIN--qUM Gt Gt aMqir srb
inrMqir jI hir eyko purK smfxf .. (348--2)
afpxI XojnF dI pUrqI leI GVy hoey rwb dy ijny vI nfm bRfhmx ny rwKy hoey sn
AunHF sfiraF nUM gurdyv jI Aus iewk agMm, agocr, aQfh srb-sLkqImfn
akflpurK leI vrq ky bRfhmx dy bnfvtI BgvfnF dI bVy imwTy aqy inafry ZMg
nfl KMzxf kIqI hY . aOJVy pey hoey keI mnuwKF nUM Esy 1 nfl joiVaf ijhVf ajonI
aqy sYBM hY . siqgurF ny ijQy Bgvfn, ivsLnUM, dNmodr, eIsLvr, mfDo, ikRsLn, rfm,
bfvn, murlI mnohr, murfrI, nfrfiex, mukMd, goibMd afid nfm gurbfxI ivwc vrqy
hn AuQy prmfqmf dy Auh nfm ijhVy muslmfn ny rwKy hn ijvyN, awlfH, Kudf,
prvrdgfr, rhIm , krIm afid vI Eny hI ipafr aqy KulH idlI nfl keI-keI
vfr vrqy hn:-
alfhu alKu agMmu, kfdru krxhfru krImu .. sB dunI afvx jfvxI mukfmu eyku
rhImu ..6 .. {64}--17
pMij invfNjf vKq pMij pMjf pMjy nfAu .. pihlf scu hlfl duie , qIjf KYr Kudfie ..
cAuQI nIaiq rfis mnu,pMjvI isPiq snfie .. krxI klmf afiK kY qf muslmfxu
sdfie .. nfnk jyqy kUiVafr, kUVY kUVI pfie .. 3 ..{141}--7
hm jyr ijmI dunIaf pIrf msfiekf rfieaf .. myrvid bfidsfhf aPLjU Kudfie
..{143}--4
Kuid Ksm Klk jhfn alh imhrvfn Kudfie ..{724}--4
krImF rhImF alfh qUM gnMI .. hfjrf hjUir dir pyis qU mnMNI .. 1 ..{727}--1
(nfmdyv jI nUM ikRsLn Bgq kihx vflf kI hux Bgq jI nUM muslmfn imQ lvygf ?
)
ajyhy hoor vI keI sLbd hn, pr iewk sLbd ijs ivwc AunHF do pRkfr dy nfvF df
ijLkr hY jo rwb nUM ihMdU aqy muslmfn dohF ny idwqy hoey hn--ilK ky ivcfr awgy
qordy hF :-
kfrn krn krIm .. srb pRiqpfl rhIm .. alh alK apfr .. Kuid Kudfie vz
bysumfr .. 1 .. EuN nmo BgvMq gusfeI .. Kflku riv rihaf srb TfeI .. 1 .. rhfAu
.. jgMnfQ jg jIvn mfDo .. BAuBMjn ird mfih arfDo .. irKIkys gopfl guoivMd ..
pUrn srbqR mukMd .. 2 .. imhrvfn mAulf qUhI eyk .. pIr pYkFbr syK .. idlf kf
mflku kry hfku .. kurfn kqyb qy pfku .. 3 .. nfrfiex nrhr dieafl .. rmq
rfm Gt Gt afDfr .. bfsudyv bsq sB Tfie .. lIlf ikCu lKI nf jfie .. 4 ..
imhr dieaf kir krnYhfr .. Bgiq bMdgI dyih isrjxhfr .. khu nfnk guir Koey
Brm .. eyko alhu pfrbrhm .. 5 ..{896}--45
asF vyiKaf hY ik siqgurF ny rwb dy Auh nfm ijhVy kurfx sLrIP ivc hn, vI Ausy
KulH-idlI nfl ilKy hn ijvyN ihMdU gRMQF ivcly pRBU dy nfm gurbfxI ivc hn . pr
eIsLr isMG nfrf ny siqgurF nUM kyvl ihMdU-Drm gRMQF vfly BgvfnF df hI vMsLk
bxfieaf hY . jy gurbfxI ivc ilKx dy kfrn hI vMsLk iswD ho rhy sn qF iPr gurU
nfnk jI muslmfnf dy rwb dy vMsLk iks kfrn nhIN sn ? ajyhIaF pwK-pfqI
ivcfrF qoN sfbq ho irhf hY ik igafnI jI Ausy bRfhmx dy vMsLk hn ijs ny dsm
gRMQ ivc ajyhf isKI ivroDI msflf jV idwqf sI . iPr gurU arjn dyv jI df hI
iliKaf ieh sLbd igafnI jI nUM ikvyN nf idisaf hovygf ijs ivc siqgurF ny mnuwK
nUM AupdysL idwqf hY ik Auh ajyhy pRBU dI Et PVy jo Gt Gt vfsI srb invfsI hY .
ijs dy ivc hI sfrI kfienfq hY . siqgurF leI vyd sLfsqR afid, sB kJ Auh afp
hI afp hY . Aus qoN ibnF dUjf hor kuJ vI nhIN hY . Bfv, Aus pRBU dI kyvl sLkqI qoN
ibnf, dUjI hor sLkqI koeI nhIN hY ijhVI isRsLtI dI isrjnF aqy sMBfl afid krn
ivc sLfml ho skdI hovy . arQfq avqfrF afid vflf sfrf psfrf, bRfhmxI soc dI
Aupj, kyvl iewk mfieaf jfl hI hY:--
afpy sfsqu afpy bydu .. afpy Git Git jfxY Bydu .. joiq srUp jf kI sB vQu ..
krx kfrx pUrn smrQu .. 1 .. pRB kI Et ghhu mn myry .. crn kml gurmuiK
afrfDhu, dusmn dUKu n afvY nyry .. 1 .. rhfAu .. afpy vxu iqRxu iqRBvxu sfru .. jf
kY sUiq proieaf sMsfru .. afpy isv skqI sMjogI .. afip inrbfxI afpy BogI .. 2
.. jq kq pyKAu qq qq soie .. iqsu ibnu dUjf nfhI koie .. sfgru qrIaY nfm kY
rMig .. gux gfvY nfnku sfD sMig .. 3 .. mukiq Bugiq jugiq vis jfkY .. AUxf nfhI
ikCu jn qf kY .. kir ikrpf ijsu hoie supRsMn .. nfnk dfs syeI jn DMn .. 4 ..
{1150} --50

kOVf swc
nfrf jI ny gurU sfihbfn nUM ijnHF avqrF dy vMsLk iliKaf hY AunHF imiQhfsk
avqfrF aqy dyviqaF dI kiQq rwbI sLkqI df aQvf AunHF dI hoNd df hI Brm dUr
krn vfsqy bRfhmx dI ivcqR kutlqf vl iDafn dvfieaf hY . ijvyN iksy mnuwK nUM
dunIaF ivwc sB qoN qfkqvr mnuwK df iKqfb dy ky snmfinaf jf irhf hovy pr Aus
dI sLkqI dy sohly ieh afK ky gfey jfx ik Aus ny--Cy mhIny dy kfky nUM cuwk lYx
dI aduqI sLkqI ivKfeI hY--qF kI ieh Aus pihlvfn dI vizafeI hovygI ik jF
iewk koJf mKLOl ? bRfhmx ny vI afpxy prmysLvr dI sLkqI df ajyhf hI mUjU
Auzfieaf hY . gurdyv jf PLurmfn hY :---

pAuxu Aupfie DrI sB DrqI jl agnI kf bMDu kIaf .. aMDulY dhisir mUMzu
ktfieaf rfvxu mfir ikaf vzf Bieaf .. 1 .. ikaf Aupmf qyrI afKI jfie .. qUM
srby pUir rihaf ilv lfie .. 1 .. rhfAu .. jIa Aupfie jugiq hiQ kInI, kflI
niQ ikaf vzf Bieaf .. iksu qUM purKu jorU kAux khIaY srb inrMqir riv rihaf
.. 2 .. nfil kutMbu sfiQ vrdfqf bRhmf Bflx isRsit gieaf .. afgY aMqu n pfieE
qf kf kMsu Cyid ikaf vzf Bieaf .. 3 .. rqn Aupfie Dry KIru miQaf hoir BKlfie
ij asI kIaf .. khY nfnku CpY ikAu Cipaf eykI eykI vMiz dIaf .. 4 .. {350}--
7
arQ:--ijs prmfqmf ny hvf bxfeI, sfrI DrqI sfjI, pfxI awg df myl kIqf (
Bfv, ieh sfry ivroDI qwqF nUM ricaf aqy iPr ienHF nUM iewk QF iekwTy krky jgq
rcnF krky ies ascrj lIlHf vfly koqk nfl sfrI isrjnF nUM nym bwD ZMg nfl
clf irhf hY . ijs qoN idsdf hY ik pRBU byaMq vizafeI aqy sLkqI df mflk hY .
aqy--hrn Brn jF kf nyqR Por-suKmnI .. jo awK Jmkx dy smyN ivwc sfrI
isrjxF krky pRlY kr skdf hY, Aus aQfh sLkqIaF dy mflk akfl purK nUM
kihxf ik Aus ny rfvx nUM mfr idwqf sI ies nfl iksy rfjf-rfm dI vizafeI qF
BfvyN smJI jf sky pr pRBU-rfm dy nfm nfl ajyhf mfmUlI sfkf joVnf Aus dI
inrfdrI krnI hY aqy gfQf anusfr rfvx ny mOq afpxI hI mUrKqfeI nfl shyVI
sI . iksy mUrK nUM mfr dyx nfl kI rwb vwzf ho igaf sI ? (Bfv, rfm nUM rwb kih ky
Aus dy nfm nfl rfvn dy mfrn dI bhfdrI joV ky sfbq kr idwqf ik Auh mfmUlI
sLkqI vflf mnuwK sI) . 1 . (hy pRBU !) qyrI vizafeI qF ibafn hI nhIN kIqI jf
skdI qU swB jIvF ivwc ivafpk hYN .. 1 .. rhfAu .. (hy akfl purK !) isRRsLtI dy
sfry jIv pYdf krky sBnF dI jIvn jugq qMU afpxy hwQ ivwc rwKI hoeI hY, (Bfv
sfrI isrjxf df iewk ikxkf vI ajyhf nhI jo qYQoN ibnf hovy aQvf swb kuwJ qyry
vws ivwc hY, smuwcf aQfh ivsqfrf qyry hukm ivwc ivcr irhf hY--afip nfQu, nfQI
sB jf kI--(jpujI) qUM afp ajyhf nfQ hYN ijs ny sfrI isrjxf nwQI hoeI hY iPr
iewk kflI-nfg nUM nwQ lYx vflf rwb ikvyN ho igaf ? (mdfrI qF keI keI swp nQI
iPrdy hn . mdfrIaF vflf kMm pRBU dy nfm nfl mVH ky Aus dI inrdrI nf kro) . nf
qUM iksy KLfs iesqRI df KLsm hYN, nfh koeI iesqRI qyrI vhutI hI hY, qUM qF swB jIvF
dy aMdr iewk rs mOjUd hYN . (Bfv, prmfqmf sfry sMsfr dy arbF KrbF mrdF aqy
iesqRIaF ivwc inrMqr vfs krdf hY) (Bfgvq purfx dy skMD--10 aqy aDfie 90
ivwc iliKaf hY ik Bgvfn ikRsLn dIaF 16108 rfxIaF sn . eyny hI rUp Dfr ky
AunHF nUM Bogdf sI iPlmF duafrf vI ieh dwsx ivwc vizafeI smJI jFdI hY ik
Bgvfn rfq nMU swB iesqRIaF kol huMdf sI . byaMq jIvF ivwc ivcrdy prmfqmf nUM
igLxqI dIaF iesqRIaF kol dws ky Aus nUM bhuq nIvF kIqf jfx df Gor pfp kIqf jf
irhf huMdf hY . Bfv ieh kih ky qusF afp hI sfbq kr idwqf hY ik ikRsLn rwb nhIN
sI sgoN iewk ivsLweI jfdUgr sI)
(bRfhmx ny afp hI ieh gfQf msLhUr kIqI hoeI hY ik, ivsLnUM dI DuwnI ivcoN kOl Puwl
ilkilaf ijs dI nfil ivcoN bRhmF pYdf hoieaf sI . afpxI pYdfiesL bfry sLwk krky
bRhmf afpxI jnnI-nfil df isrf lwBx leI Aus ivwc jf viVaf . keI Xuwg Aus dy
ivwcy hI Btkdf irhf pr Ausdf aMq nf lwB sikaf . (ijs ivsLnUM Bgvfn dI DuwnI
ivcoN Augy Puwl dI nfil df aMq bRhmF vrgy dyvqy nUM nhIN lwBf Aus ivsLnUM df afpxf
akfr ikwzf ku hoxf cfhIdf hY ? arQfq pRBU nUM byaMq ivsQfr vflf aqy byaMq
sLkqIaF df mflk drsfieaf hY) iPr Aus byaMq pRBU nUM kMs mfrn vflf dwsx ivwc
kI Aus dI vizafeI hY ik jF Aus nUM nIvF ilaf suitaf ? (Bfv, qusIN afp hI sfbq
kr idwqf ik ikRsLn rwb nhIN sI)
(iewk gfQf ieh vI hY ik dyviqaF aqy dYNqF ny rl ky) smuMdr irVikaf qy (Aus
ivwcoN) 14 rqn kwZy,(vMzx smy Auh dovyN DVy) guwsy ivwc af ky ieh hwk ijqfAuNx lgL
pey ik rqn AunHF dy DVy ny kwZy sn .(afpxy vloN prmfqmf dI vizafeI dwsx leI
bRfhmx ny gfQf ivwc ieh iliKaf hY ik prmfqmf ny mohxI avqfr Bfv, bhuq
mnmohxI iesqRI df rUp Dfr ky dYNqF nUM afpxy rUp qy Brmf ilaf aqy) rqn iewk
iewk kr ky vMz idwqy, . (afpxy iesqRI-rUp nfl dYNqF nUM DoKy ivwc pf ky, TwgL-nIqI
nfl rqn vMzx ivwc prmfqmF dI vizafeI hY ik Aus dI bdnfmI kIqI hY ? ajyhI
bdnfmI vflI JUTI gfQf bxf ky Bgvfn dI sLkqI df mKOl Auzfieaf hY, Bfv mohnI
avqfr vflI gwl vI mn-GVq aqy JUT hY)
smyN nUM bRfhmx ny awz awz nfm dy cfr jugF ivc vMz ky hryk juwg dy avqfr Qfpy
hoey hn . ajyhI vMz aqy avqfrF vfly Brm nUM dUr krn leI gurU nfnk dyv jI df
PLurmfn ieAuN hY :--
sfm khY syqMbru suafmI sc mih afCY sfic rhY .. sBu ko sic smfvY .. irgu khY
rihaf BrpUir .. rfm nfmu dyvf mih sUru .. nfie lieaY uprfCq jfih .. nfnk qAu
moKMqru pfih .. juj mih joir ClI cMdRfvil kfnH ikRsnu jfdmu Bieaf .. pfrjfq
gopI lY afieaf ibMdRfbn mih rMgu kIaf .. kil mih bydu aQrbxu hUaf, nfAu
KudfeI alhu Bieaf .. nIl bsqR ly kpVy pihry qurk pTfxI amlu kIaf .. cfry
vyd hoey sicafr .. pVih guxih iqnH cfr vIcfr .. BfAu Bgiq kir nIcu sdfey ..
qAu nfnk moKMqr pfey .. 2 .. {470}--vfr-13
pd arQ:--sfm--sfm vyd . syqMbr--syq df arQ icwtf aqy aMbr df arQ
kwpVf, icty kpiVaF vflf, hMs, (ihMdU imiQhfs anusfr sfm vyd ijs dy mMqR gfAux
leI bxy hoey hn dy smy ivsLnUM nUM hMs df rUp Dfr ky avfqfrI hoxf ipaf sI . mhfn
kosL dy 284 sPLy qy Bfgvq purfx dy hvfly nfl iliKaf hY ik snkfdkF ny bRhmF
pfs afqmivvyk df pRsLn kIqf qF jd bRhmf Auqwr dyx dI icMqf ivwc pY igaf qd
ivsLnUM ny hMs rUp Dfr ky snkfdkF nUM igafn idRVfieaf ) . irgL- - - - sUr---
irgu vyd afKdf hY ik (Bfv qRyqy jug ivwc) (sIqf pqI) rfm df nfm hI sfry
dyviqaF ivwc sUrj vFg cmkdf sI Ausy nUM hI hr QF BrpUr smiJaf jFdf sI
(Bfv, dsLrQ nMdn rfm nUM hI hr QF ivafpk mMinaF jFdf sI . prfCq--pfp .
moKMqr--mukqI . jju--jujr vyd, ivafh, aQvf dyv pUjn . joir--Dwky nfl .
cMdrfvl--sfihb isMG jI anusfr ieh iewk gopI sI aqy rfDf dy ipqf ivRKBfn dy
jyTy Brf cMdRBfn dI DI sI . ieh bIbI cMdRfvl, govrDn nfl ivafhI hoeI sI jo
krlf nfmk ipMz df rihx vflf sI . aqy mhfn kosL dy 483 sPLy qy cMdRfvl bfry
iliKaf hY ik ieh--ivMdumqI dy Audr qoN cMdRBfnu dI kMinaf iewk gopI sI ijs qy
ikRsLn jI mohq ho gey sn aqy anyk AupfvF nfl ies nUM kfbU kIqf sI . (rfDf vFg
ieh vI rKyl rUp ivwc hI rhI, ies df nfm vI ikRsLn dIaF awT ptrfxIaF ivwc
nhIN hY . AunHF awTF dy nfm ieh hn 1--rukmxI . 2--jfmvMqI . 3--sqBfmf . 4-
-kfilMdrI aQvf jmunf . 5--imqR ibMdf . 6--sqXf . 7--Bwdrf . aqy 8--
lKmxF . dsm gRMQ ivcly ikRsLnfvqfr kfvX ivwc sXfm kvI ny ies nUM cMdRBgf
krky iliKaf hY . ikRsLn jI df ies nfl ipafr vyK ky rfDf gLusy ho geI qy ikRsLn
nUM kih rhI hY--pRIiq krI sMg cMdRBgf aiq kop bZXo iqh qr muih jI no . XON kih
kY Bir sfs lXo kib (kvI) sXfm khY aiq hI kptIno . 471 . juj mih- - - -
jfdmu Bieaf - (Xjur vyd Bfv , duafpr ivwc suafmI df nfAuN jfdmu kfnH ikRsLn
vjdf sI . ikhVf ikRsLn sI ? jo kfnH (XU pI df hox kfrn) sFvly rMg df sI qy
jfdm sI Bfv, jfdvF dI kul ivcoN sI . pfrjfq--ieMdr dy nMdn nfmI bfgL ivwcly
pMj sRysLt ruKF ivcoN iewk df nfAu pfrjfq dsdy hn . AunHF pMjF ruKF dy nfm ies
pRkfr hn-1) mMdfr, 2) pfrjfq 3) sMqfn 4) klp-ruwK qy 5) hrI-cMdn .
pfrjfq ruwK smuMdr ivcoN inkly 14 rqnF ivcoN iewk dwsIdf hY . (bfkI cOhF ruKF
bfry pqf nhIN lwg sikaf ik Auh ikQoN pRgt ho ky surgF ivwc jf pujy sn) .
pfrjfq- - - -lY aieaf--ijs ny jLor nfl hI cMdRvlI nUM Cl ilaFdf sI aqy ijs
ny afpxI gopI sqX-Bfmf (ihMdUaF dy afpxy hI gRMQF anusfr, jd ieh suMdr gopI,
rfDf aqy cMdRBgf vFg rKyl bx ky rihxf nF mMnI qF ies nU ikRsLn ny ivafh ilaf
sI . ies bIbI df nfm qIsry nMbr qy hY) dI Kfqr pfrjfq ruwK ieMdr dy bfgL ivwcoN
puwt ilafieaf sI . kil.........kIaf--kljug ivwc aQrbx vyd (ijs ivwc jfdU
tUxy ilKy hn) prDfn ho igaf, jIvF dI agvfeI mfnoN aQrbx vyd kr irhf hY,
kljug ivwc jfdU-tUxy, vYr ivroD qy jLulm prDfn hn, Bfv, kiljug agin df rQ
qy kuV agY rQvfhu bx igaf . qurkF aqy pTfxF df rfj ho igaf, ijnHF dy nIly
kwpVy lY ky afpxy pihnx vfly bsqr bxvf ley AunHF dy qyj prqfp krky hux
suafmI df nfAuN Kudf qy awlf vwj irhf hY . cfry vyd----sicafr--cfry vyd swcy ho
gey (Bfv cohF hI jugF ivwc jgq dy mflk df nfm vwKo--vwKrf vwjdf irhf hY,
hryk smy iehI iKafl bixaf irhf hY ik jo jo mnuwK sqMbr (hMsfvqfr) rfm ikRsLn
qy alhu afK afK ky jpygf, AuhI mukqI pfeygf, ieh sI Auh pRBfv jo cfry vyd dy
rhy sn, Bfv cfry vyd hI iewk akflpurK dI BgqI df AupudysL dyx dI QF lokF nUM
jfnvrF (hMs) aQvf mnuwK dI pUjf nfl joVdy hn) (Note-siqgurU jI iksy vyd
df iksy KLfs jug nfl afpxf sMbMD nhIN dws rhy . ijvy ies slok qoN pihly slok
ivwc hryk smyN dy jIvF dy suBfAu afidk dI qbdIlI df ijLkr hY, iqvNy hI ieQy hY .
sfm, irgu, juj aqy aQrbxu nUM qrqIbvfr kyvl sLbd syqMbr, rfm, jfdm aqy
alhu nfl vriqaf igaf hY . hryk vyd dy nfAuN df pihlf awKr rwb dy Aus smyN dy
pRclq nfm dy pihly awKr nfl imldf hY ). { ivcfr aDIn slok qoN pihlf slok
ieh hY--nfnk myru srIr kf ieku rQu ieku rQvfhu .. jugu jugu Pyir vtfeIaih
igafnI buJih qfih .. sqjuig rQu sMqoK kf Drmu agY rQvfhu .. qRyqY rQu jqY kf
joru agY rQvfhu .. kljuig rQu agin kf kUVu agY rQvfhu ..(470) } ibMdRfbn--
ivRMdfvn, mQurf dy ijLly ivwc jmunf ndI dy iknfry iewk jMgl hY, jo iksy kydfr nfmI
mnuwK dI puqRI ivRMdf df qp asQfn mMinaf igaf hYY . rfDf aQvf rfiDkf df iewk
nfAuN ivRMdf hY, Aus ny ies bn ivwc ikRsLn nfl kRIVf kIqI (ibYMdRf bn mih rMg
kIaf) . rMg df arQ mhfn kosL anusfr--afnMd, KusLI, qmfsLy dI QF, aqy rMg-
sLflf hY .
arQ:- sfm vyd afKdf hY ik (Bfv, siqjug ivc) jgq dy mflk (suafmI) df nfm
syqMbru (priswD) hY (Bfv, qdoN rwb syqMbr mMn ky pUjf ho rhI sI), jo sdf swc ivc
itikaf rihMdf hY, qdoN hryk vIv swc ivc lIn huMdf hY (jdoN afm qOr qy hryk jIv
swc ivc aqy Drm ivc idRV sI, qdoN sqjug vrq irhf sI) .
irg vyd afKdf hY ik (qRyqy jug ivc) rfm jI df nfm hI sfry dyviqaF ivc sUrj
vFg cmkdf sI, Auh sB QFeI ivafpk hY . hy nfnk ! (irg vyd afKdf hY ik) sRI
rfm jI df nfm ilaF hI pfp dUr ho jFdy hn aqy jIv qdoN mukqI pRfpq kr lYNdy
hn .
Xjur vyd ivc (duafpr ivc) jgq dy mflk df nfm sFvlf jfdum ikRsLn prisD ho
igaf, ijs ny jLor nfl cMdRfvlI nUM Cl ilaFdf, ijs ny afpxI gopI (sqXBfmf) dI
KLfqr pfrjfq ruwK (ieMdr dy bfgL ivcoN) lY aFdf aqy ijs ny ibMdRfbn ivc kOqk
vrqfieaf . (gurdyv jI Aus ikRsLn df ijLkr kr rhy hn ijs nUM rwb afK ky Aus
dy nfm nfl ajyhIaF khfxIaF joV ky prcfrIaF hoeIaF sn aqy Boly lok Aus nUM
hI rwb mMn ky pUjdy sn . ikRsLn df ijLkr kridaF ieh nhIN PLurmfieaf ik Aus
smyN dy lok DrmI sn, aQvf sc bolx vfly sn jF afpxI mukqI vfsqy pRBU df nfm
ismrn vfly sn . isrPL prclq khfxIaF vwl hI iesLfrf kIqf hY)
kljug ivc aQrbxu vyd prDfn ho igaf, jgq dy mflk df nfm Kudfie qy alhu
vwjx lwg ipaf hY, qurkF qy pTfxf df rfj ho igaf hY, ijnHF ny nIly rMg df bsqr
lY ky kwpVy pfey hoey hn .(iKLafl rhy ik, ikAuNik muslmfnF ny hjLrq muhMmd
sfihb nUM rwb nHhIN sI ikhf ies kfrn Aus df nfm siqgurF nhIN ilaf . eyDr
bRfhmx ny kiQq avqfrF nUM rwb krky msLhUr kr idwqf hoieaf sI ies leI Auh
nfm afey hn . siqgurF ny isrPL AuhI nfm ilKy hn jo lokF ny akflpurK nUM idwqy
hoey sn . ikRsLn jI dy rMg qmfisLaF df ijLkr agly siPaF qy Kohl ky kIqf igaf
hY) cfry vyd swcy ho gey (Bfv, cOhF hI jugF ivc jgq dy mflk df nfm vKo-vwKrf
irhf hY, hryk smyN iehI iKLafl bixaf irhf hY ik jo jo mnuwK syqMbr, rfm, ikRsLn
qy alhu afK afK ky jpygf, AuhI mukqI pfeygf), aqy jy mnuwK ienHF vydF nUM pVHdy
ivcfrdy hn, (Bfv, afpo afpxy smyN ivc jo jo mnuwK ies Auprokq XkIn nfl
afpxy Drm-pusqk pVHdy qy ivcfrdy rhy hn) Auh hoey vI cMgIaF XukqIaF vfly
hn . grU nfnk jI PLurmfn krdy hn---jdoN mnuwK pRym-BgqI kr ky afpxy afp nUM
nIvF aKvFAuNdf hY (Bfv, hMkfr qoN bicaf rihMdf hY) qdoN Auh mukqI pRfpq krdf hY
. 2 . (afKLrI quk ivc gurdyv jI ny afpxf isDFq dws ky avqfrF dy rUp ivc
afieaF nUM rwb mMnx df KMzx kr idwqf hY)
ibRMdfbn mih rMgu kIaf--
igafnI eIsLr isMG jI nfrf ny ijs ikRsLn Bgvfn nUM klgIDr sfbq krn leI
sfrf jLor lfieaf hoieaf hY, afAu vyKIey ik Auh ies ibMRdfbn ivwc ikho ijhf rMg
krdy rhy sn . nfrf jI ny afpxI pusqk N ikRsLn Bgvfn qy klgIDr N dy 94 sPy
qy sRI md Bfgvq purfx, gRMQ ivclI gfQf df hvflf qoV moV ky idwqf hoieaf hY .
Ausy Bfgvq purfx gRMQ dy skMD---10 aiDafie--22 ivwc jo iliKaf hY Aus df
sMKyp ies pRkfr hY---ipMz dIaF bIbIaF jmunf ivwc mfGI df iesLnfn leI
prcwlq irvfj anusfr pivwqr idhfVy iesLnfn krnF puMn-krm dy Brm kfrn,
Br isafl dI TMz ivwc diraf jmunf dy TMzy-sIq pfxI ivwc nMgIaF hI jf vVIaF .
ies gwl df pqf lwgidaF hI Bgvfn ikRsLn jI vI bMsI Gft qoN doV ky Jwt jf puwjy
aqy awK bcf ky sfrIaF gopIaF dy kwpVy cuwk ky ruwK qy jf ibrfjy . gopIaF nUM jd
kpiVaF dI loV peI qF vyiKaf ik Auh qF lIlHf prsLoqm Bgvfn ikRsLn jI sFBI
bYTy sn . kwpVy mMgx qy Bgvfn ikRsLn jI ny bcn kIqf ik Auh afpxy awgy ipCy
hwQ dy ky bfhr af jfx . kuVIaF sLrm dIaF mfrIaF bfhr nhIN afAuNdIaF aqy
imMnqF krdIaF hn . pr agoN Bgvfn sRI ikRsLn jI jo kihMdy hn aqy iPr jo agoN
gopIaF ny ikhf, Aus sfrf vfrqf-lfp sLRI md Bfgvq purfx gRMQ dy ilKfrI ny
kivqf ivwc ies qrHF iliKaf hY :- ( sPLf 310 pMjfbI awKrF ivwc , ihMdI vrgI
bolI )
kfnHAu vfc sÍYXf ( kfnH df bcn )
dyAUN ibnF inkry 1 nih cIr 2 khXo hs kfnH suno qum ipafrI . jy kwpVy lYxy hn
qF afpxy awgy ipwVy hwQ dy ky nMgIaF hI bfhr afAu . sIq3 sho jl mYN qum nfhk ,
bfhr afvhu gorI aO kfrI . dy afpny agUaf4 ipCUvf4 kr5, bfr6 qjo pqlI ar
BfrI . Xo nhI dyhu kuihXo hir-jI7 , qslIm8 kro kr5 jor hmfrI . 1 .
1=inkly (ibnf ) . 2=kpVy(nhI imlny) . 3=TMz . 4= awgy ipCy .. 5= hwQ . 6=
pfxI . (awgy ipwCy hwQ dy ky afpxf nMgyjo kwj lvo aqy gorIaF kflIaF, pqlIaF
BfrIaF sfrIaF hI pfxI nUM iqafg ky bfhr af jfAu . aYvyN TMzy pfxI ivwc TrdIaF
ikAuN jy . 7= ikRRsLn rwb jI ny . 8= nmskfr . (ikRsLn rUp ivwc afey rwb jI,
nMgIaF bwcIaF nUM afKdy hn ik hor iksy vI qrIky nfl kwpVy nhIN dyx gy . Bfv
pfxI ivwcoN inkl ky afpxy hwQ nMgyj qoN htf ky hwQ joV ky nmskfr kIqy ibnf kwpVy
nhIN imlxgy BFvyN TMz nfl mr bysLwk jfx )
gopIAuvfc sÍYXf ( gopIaF dy bcn )
kfnH bihkRm1 QorI qumY qum Kylhu nf apny Gr kfho . 1= Aumr(ajy qyrI Aumr
QoVI hY ) . Bfv, jo kuwJ qUM sfzy nfl krnf cfhuMdf hYN Aus jogI qyrI ajy Aumr nhIN
hoeI . ajy qF Gr jf ky KylHx dI qyrI Aumr hY . (Bfv, ajyhy pMgy lYx jogf qUM ajy
nhIN hoieaf) nMd sunY jsoDF qpqY2 qum kfnH Bey hir kfho . 2= qpxgy, qYnUM guwsy
hoxgy . nMd aqy jsoDf ( qyrI krqUq sux ky ) duKI hoxgy . hy hrI qUM ikhVy KihVy
pY igaf hY ? nyih lgY nih jLor Bey qum nyhu lgfvq ho brkfho3 . 3=- jLbrdsqI
ajyhf ipafr ikAuN pfAuNdf hYN . (ajyhI Dwky KorI ikAuN krdf hYN ?) nyhu khf ibn
bfqn sy rs jfnq kf4 ajhuM lrkf5 ho . 2 . 4= kI jfxdf hYN . 5= ajy quM bfl
hYN . ( ajy qUM bwcf hYN ajy ajyhy pRym rs df qYnMU kI pqf hY )
(Note:- ieh dovyN svYXy lg mfqR qwk eysy qrHF, dsm gRMQ ivcly ikRsLnfvqfr
ivc vI hn . Bfgvq purfx qF dsm gRMQ nfloN bhuq pihlF df iliKaf hY . dohIN
QFeI ilKx vfly ny ieh nhIN iliKaf ik ieh Aus dI afpxI rcnf nhIN hY . kI
dsm gRMQ dy ilKfrI ny nkl kIqy sn ik jF Bfgvq purfx ilKx vfly ny dsm gRMQ
ilKy jfx qoN pihlF hI ilK ley sn ? ies Byq nUM koeI KojI ivdvfn hI Kohly ?)
hor koeI cfrf nf vyK ky gopIaF awgy ipCy hwQ dy ky Ausy hflq ivwc bfhr af
geIaF . agy ivafs dy puwqR sukdyv jI ny jo ikhf Aus df anuvfd Bfgvq purx
ivwc ienHF lPLjLF ivwc drj hY:- N qb Bgvfn ny khf arI gopIE ! donoN hfQ joV
kr nmskfr kro, qb bsqR imlyNgy, iPr gopIaF bolIN hy nMd lfl ! hmfry sfQ
kpt ikAuN krqy ho . ieqnf kih gopIEN ny hfQ joV kr nmskfr krI, qb Bgvfn
ny bsqR dIey ar iqnky pfs af kr khf dyKo kBI ngn aMg sLnfn nhIN krnf, hwCf
ab myrf msUl muJy dIjIey, ieqnI bfq kih kr iqn ky muwK cUm lIey ar iksI ky
kuKoN ko pivqR kr dIaf,(Bfv, grB-vqI kIqf ?) jYsy hrn hrnIEN ky sfQ kRIVf
krqf hY, ies rIq sy Bgvfn ny iqn ky sfQ kfm cysLtf krky srb ko suwK dy kr
afp iPr bMsI Gft pr cly gey N .
kfm cysLtf vflI ieh iks iksm dI kRIVf krdf irhf sI Bgvfn ? kuKF hrIaF
krn df arQ kI hY ? Bfgvq purfx dy ilKfrI ny psUaF (hrn hrnIaF) dI imsfl
dy ky sfbq kIqf hY ik Aus smyN ikRsLn Bgfvfn ny prfeIaF bwcIaF nfl jo kuwJ kIqf
Auh Ausy qrHF df sI jo mdInF dy iewjV aQvf vwg ivwc nr-psU krdf hY . Bgvfn
df afpxIaF Bgq-bwcIaF nfl ieh iks qrHF df pivqR pRym sI ?
igafnI eIsLr isMG nfrf ny afpxI pusqk dy 94 sPLy qy ikRsLn nUM gurU goibMd isMG
ijhf hI bRhmcfrI iliKaf hY . anoKy bRhmcfrI ikRsLn dy afcrn dI ieh pihlI
imsfl hY jo Aus dy afpxy BgqF ny iewk bRhm irKI dy mMUhoN aKvfeI hoeI hY .
JUTu n boil pfzy scu khIaY .. hAumY jfie sbid Gru lhIaY .. 1 .. rhfAu ..{904}

igafnI eIsLr isMG nfrf aqy dsm gurU gRMQ sfihb


gurmq isDFq qoN jfxUM, aqy ibbyk buDI vflf iswK kdy nhIN mMndf ik ikRsLn avqfr
aQvf dsm gRMQ dI Auh bfxI jo sRI gurU gRMQ sfihb dy isDFq dy ankUl nhIN hY,
dsm-pfiqsfh jI dI rcnf hovygI . dfs vI AunHF hI gurmuKF dIaF dlIlF nfl
sihmq hox kfrn, ikRsLn avqfr dI iksy ilKq nUM gurU goibMd jI dI ilKI mMn ky,
afpxI dlIl dI pRoVqf ivwc dyx nUM iqafr nhIN sI . Aupwr ilKI cOpeI qoN ieh vI
sLwk bixaf hY ik dsm-gRMQ ivclf ikRsLnfvqfr kfvX Bfgvq purfx dI nkl hY .
pr igafnI eIsLr isMG ny iswK jgq ivwc KLqrnfk iksm df BulyKf pfAux leI
ikRsLn-Bgq sXfm kvI dI ikRsLnfvqfr kfvX-rcfnF ivcoN cOpeIaF, svXy aqy
kibwq, cux cux ky ilKy hn aqy sfrI rcnf klgLIDr jI dI hoxI dws ky byaMq QF
vrqI hY . aqy nflo nfl ieh vI ilKI igaf ik N ikRsLn Bgvfn pRqI apfr sLrDf
hox kfrn dsLmysL jI aYsf bVI ivcfr nfl sB kuJ swc iliKaf hY N . ies leI dfs
AunHF svYXF df vrxn krn qy mjbUr hY jo ies ivroDI ilKfrI ny bRfhmx vflI
kutl-nIqI vrq ky pfTkF qoN lukfey hn . pihlF ilKy N sB kuJ N nUM nfrf jI ny
klgLIDr dI sLrDf dI Aupj, swB N swc hI swc N ikhf hY,, hux jo kuJ awgy iliKaf
jf irhf hY ikAuNik Auh vI dsm gurU gRMQ sfihb jI ivcoN hI ilaf igaf hY Auh N swB
kuJ N vI awKr awKr swc hI mMnxf pvygf . afAu Bfgvq purfx vflI gfQf jo Aupr
ilKI hY, Aus nUM igafnI jI dy dsm gRMQ gurU gRMQ sfihb jI dI hI bolI ivwc pVH-
ivcfrIey :-
nHfvin lfig jbY gupIaF, qb lY pt 1 kfn crXo qru2 AUpY . qAu muskXfn lgI
miD afpn, koie pukfr krY hir jU pY . cIr3 hry4 hmry Cl sy qum , Tg nfih
ijDo koAU BU5 pY . hfQn sfQ su sfrHI hrI4 idrg6 sfQ hro hmry qum rUpY .251.
pd arQ:- 1=kwpVy . 2=ruwK . 3=kwpVy . 4=curfey, curfey . 5=DrqI qy(qyry
ijhf Twg koeI nhIN) . 6=aKIaF Bfv, aKF nfl sfzf rUp curf irhf hYN Bfv sfzf
nMgyj qwk irhf hYN ?
arQ :- jdoN gopIaF insicMq ho ky nHfAux lwg peIaF qF ikRsLn AunHF dy kwpVy lY ky
ruwK qy jf ciVHaf . keI gopIaF qF muskVIaF ivwc hsdIaF sn aqy keI Bgvfn jI
awgy PLirafd krn lwg peIaF ik DoKy nfl ijhVy kwpVy curfey sn Auh moV dyvy,
aqy kihMdIaF sn ik sfrI DrqI qy ikRsLn ijhf hor dUjf cor aQvf Twg nhIN hoxf
ijhVf hwQF nfl sfVHIaF curfeI bYTf sI aqy aKIaF nfl AunHF df husn curf irhf
sI, Bfv AunHF df nMgyj qwk irhf sI .
awgly kuwJ svwXF ivwc gopIaF ikRsLn nUM rfjy kMs df zr idMdIaF hn qF ikRsLn
Bgvfn jI PurmFdy hn ik mYN Aus nUM ies qrHF mfr dyxf hY ijvyN klI qoV ky suwtI dI
hY aqy ksm KFdf hY ik ijwnf icr bfhr nf afAugIaF kwpVy iblkul nhIN dyxy .
AunHF nUM pfxI ivclIaF jokF afid df zr idMdf hY . aqy iPr ien-ibn AuhI Bfgvq
purfx vflf svYXf hY . AuQy ies df nMbr 1 hY :-
dyAu ibnF inkrY nih cIr khXo his kfnH suno qum ipafrI . sIq sho jl mYN qum
nfhk bfhir afvhu gorI ar kfrI . dy apuny agUaf ipCUaf kr, bfir qjo pqlI
aru BfrI . Xo nih dyAu ! kihE hir jI qslIm kro kr joir hmfrI . 255 .
(arQ ilKy jf cuwky hn)
agoN gopIaF qrly kridaF hn ik Auh nMgIaF pfxI ivcoN bfhr ikvyN afAux aqy mF
jsoDf nUM sLkfieq lOx df zr pfAuNdIaF hn . pr ikRsLn eyho kihMdf hY ik BfvyN kuJ
hovy Auh AunHF df pUrf nMgyj vyKy ibnF kwpVy nhIN dyvfgf . iPr vI gopIaF kihMdIaF
hn :-
Pyir khI muK qy imil gopn, nyhu lgY hir jI nih jorI . nYnn sfQ lgY soAU nyhu,
khYN muK qy, ieh sFvl gorI . kfnH khI his kY bfq, sunY rsu-rIiq khoN mm ho rI 1
. afKn2 sfQ lgY tkvf 3 Puin hfQn sfQ lgY suB sorI 4 .262.
pd arQ:--nih jorI--Dwky nfl (sfrIaF gopIaF ny iewk jLbfn ho ky Bgvfn nUM
ikhf ik Dwky nfl ajyhf pRym krnf vfjb nhIN) . nYnn sfQ--aKIaF df ipafr
(sFvly rMg vfliaF aqy gorIaF gopIaF qrly krdIaF hn ik aKIaF dI sLrm vflf
ipafr hI cMgf huMdf hY arQfq hrI-Bgvfn nUM srIrk ipafr krn dI nIXq qoNo
vrj rhIaF hn . 1--nI aVIE - (DrqI qoN bdmfsLI df nfs krn afieaf Bgvfn
ipMz dIaF DIaF BYxF nUM TMzy pfxI ivwc nMgIaF KVIa krky hwsdf hoieaf kih irhf
hY ik, aVIE afAu mYN quhfnUM ris-rIiq dwsF Bfv aslI ipafr dI rIq smJfvF) 2
+ 3--aKIaF nfl itktkI lf ky, ingfh gwz ky . 4--qIr (Bfv, ikRsLn jI
PLurmfAuNdy hn ik aKIaF nfl nIJ lf ky quhfzf nMgyj dyKx nfl afeI Auqyjnf nUM
pUrf anMd df qIr hwQF aQvf srIrF dI Cuh nfl hI KuwBxf hY)
ikRsLn dI dlIl kft kr geI aqy iPr :-
dY1 agUaf ipCUaf apuny kr pY, sB hI jl iqafig KrI 2 hY . 1+2 =afpxy awgy
qy ipey hwQ dy ky pfxI ivwcoN bfhr af ky KVIaF ho geIaF . kfn ky pfieM prI bhu
bfrn, aAu ibnqI bhu BFiq krI hY . aqy iPr ikRsLn dy pYrIN pY ky keI ZMgF nfl
bynqIaF kIqIaF . dyhu khXo, hmrI srIaF qum, jo kir3 kY Cl sfQ hrI 4 hY .
3+4 sfzIaF sfVHIaF jo DoKy nfl curfeIaF hn Auh moV dyh . jo kih ho min hYN hm
so, aiq hI sB sIqih 5 sfQ TrI hY . 265 . 5=pfly ivc, TMZ ivc . (jo qMU ikhf
sI asF mMn ilaf hY . asIN TMz nfl afqur hF sfzy kwpVy dy dyh) agoN iPr ikRsLn
hws ky kihMdf hY ik kIh hor vI jo kuJ mYN khF gf Auh mMnogIaF ? iPr jo mMg krdf
hY Auh swB kuJ dsm gRMQ dI hI bolI ivwc pVoH :-
kfnH khI his bfq iqnY, kih hYN hm jo qum so mn ho ? sB muK cUmn dyhu ! khXo
cum hYN, hm hUM qum hUM gin1 ho . 1=igx ky, igxqI krky Bfv sfrIaF df mUMh cumF
gf, iksy nUM iKskx nhIN idaF gf . aqy iPr aru qorn2 dyhu hXo sB hI kuc3
nfqr4 hAu qum ko hin5 ho . 2-qoVn idAu, puwtx idAu . 3--Qx, mwmy (afpxy mwmy
vI putwx idAu) . 4=nhIN qF . 5= mfrF gf . qb hI pt dyAu sBY qumry, ieh JUT
nhI, siq6 kY jin ho . 266 . 6= swc krky jfxo . (Bfv, ikRsLn jI lfcfr bIbIaF
koloN sLrqF mnvf rhy hn ik jy Auh sfrIaF afpxf mMUh cumx dyxgIaF aqy CfqIUaF
putvfAuxIaN mMnx qwd hI kpVy dyvy gf . aqy jy muwkrIaF qF kutwx dI DmkI vI dy
irhf hY . (jd Bgvfn hI eyho jyhIaF krqUqF krdf hovy qF Aus dy BgqF ny qF afpy
hI ds kdm awgy jfxf hoieaf--gurU ijnHF dy twpxy, cyly jfx CVwp) Pyir khI muK
qy hir1 jI, suin rI iewk bfq khoN sMg qyry . 1= hrI, prmfqmf (jy ieh kuwJ krn
vflf hrI aKvFdf hY qF durfcfrI kOx hoieaf ?) joir pRnfm krqo kr soN qum, kfm
krf 2 AupjI jIa myry . 2=(myry jIa ivwc quhfzy nfl ) kfm-cysLtf,sMjog krn
dI ieiCaf jfg peI hY . qO hm bfq khI qum so, jb Gfq3 bnI sB TAur akyry 4
. 3=mOkf af bixaf hY . 4= invykly, iewklvMjy . dfn lhYN jIa ko hm hUM , sh
kfnH khI qumro qn hyry 5 . 5= quhfzf ngn srIr dyK ky aqy ZukvF smF vyK ky
hI ieh mMg kIqI hY, ik mYN quhfzy nfl Bog krnf cfhuMdf hF ) (arQ BfeI rxDIr
isMG vfly hI ilKy jf rhy hn)
ies qoN aglf - gopI bfc svXf- AuhI hY jo Bfgvq purfx ivcoN iliKaf jf cukwf hY
. EQy ies nUM do nMbr idwqf igaf hY pr dsm gRMQ ivwc 269 nMbr hY . asF piVHaf
sI ik Aus svwXy ivwc gopIaF Bgvfn nUM kihMdIaF hn--qUM ajy CotI Aumr df hYN
qYnUM qF afpxy Gr hI Kylxf cfhIdf hY . qyrf ipAu nMd aqy mfqf jsoDf sux ky duKI
hoxgy aqy Bgvfn nUM akl dyNdIaF hoeIaF gopIaF Aus nUM kihdIaF hn ik hy kfnH
ieh GtIaf gwlF kih ky qUM hlkf ho igaf hYN, Bfv qUM bdnfm ho jFvyN gf . jor nfl
vI kdy ipafr ipaf hY ? qUM qF Dwkf kr irhf hYN . ajy qUM lVkf hYN Bfv bfl Aumr
hYN qYnUM ienHF kMmf ivc ajy nhIN pYxf cfhIdf .
agy 277 svYXy qfeIN ikRsLn-Bgvfn nMgIaF KloqIaF gopIaF dy muKVy, ihrnF
vrgy nYnF, moqIaF vrgy dMdF dI soBf kr kr ky, iesLk krn ivwc afpxI npuMnqf
df pRBfv pfAuNdf hY aqy gopIaF dI qwslI krfAuNdf hY ik ikRsLn nUM bfl nf smJx .
jvfnf nfloN ikqy vwD sfbq hovygf . Aus qoN aglf vfrqflfp ies pRkfr hY :-
kfnH khI his kY iqn so, qumry imRg1 sy idRg2 dyKq jIjy3 . 1= hrn . 2= nYNn,
nyqR . jIjY - jIAuNdf hF . 4= GrIN, (PyiraF qFeI) . zyrn4 nfih khYN qumry, ieh qy
qumro kCU nfihn CIjY5 . 5=ivgVdf . (Bfv, jy awj dI gwl quhfzy ivafh smyN dy
PYiraF ivwc kOeI nf dwsy qF quhfzf kuJ nhIN ivgVdf ) kfnH dIaF gwlF suxky AunHF
(nMgIaF) dy aMdr vI kfm vfsLnf jfg pYx kfrn gopIaF ny afqm smrpx df
PYslf kr ilaf :-
joir pRnfm kro hir ko kr, afps mY kih kY muskfnI1 . 1= musqkrfeIaF . sXfm
lgLI khny muK qy, sB hI gupIaF imil aMimRq2 bfnI . 2= imwTy bcn . hohu pRsMnX
! khXo hm pY, kru3 ! bfq khI qum, so hm mfnI . 3= kr lY . aMqr4 nfih rhXo
ieh jf, ab soAU BlI qum jo min BfnI . 278 . 4= hux koeI Byd (PLrk) nhIN
irhf, jo qyrf idl krdf hY kr lY , asIN iqafr hF ) kfm ky bfn bnI brCI,
Bruty5 Dnu sy idRg6 suMdR qyry . 5= DnuK vrgy Brvwty . 6= nYn, nyqR . afnn7 hY
sis8 soN alkY9 hir, moih rhYN mn rMck10 hyry . 7= muKVf . 8= cMd . 9=
ltF, jLulPLF . 10= QuhVf ( ijhf dyKx nfl hI moh ilaf hY ) qAu qum sfQ krI
ibnqI, jb kfm krf11 AupjI jIa myry . 11=kfm dI klf , kfm df vyg . cuMbn
dyhu kihA sB hI muK, sAuh hmY kih hYN nih zyry . 279 . hoie pRsMnX sBY gupIaF
imil , mfn leI joAU kfnH khI hY . joir hulfs12 bZXo jIa mY ignqI sirqf13
mg nyh bhI14 hY . 12=jLor df anMd viDaf . 13+14=anMd dI ndI hI cwl
inklI, eynf suafd afieaf ik koeI igxqI imxqI nf rhI . sMk CutI duhuM ky mn qy,
his kY hir qo ieh bfq khI hY . ( Bgvfn afpxIaF BgqnIaF nUM kfm cystf df
anMd dy irhf hY ) bfq suno hmrI qum hUM, hm ko iniD15 afnMd afj lhI hY .
280 .15= KLjLfnf (kfm-kRIVf nfl eynf anMd afieaf ik gvflxf Bgvfn nUM
kihdIaF hn ik awj qF anMd df KLjLfnf hI iml igaf hY)
awgy jo Bfxf vriqaf Aus df vyrvf Bfgvq-purfx ivcoN pVH cuwky hF . bfr bfr
afcrn hIxqf df qF sMklp vI krnf iensfnIXq dy guxf leI hfnI kfrk mMinaF
igaf hY .
ikRsLn jI dy ibRMdf-bn ivclI rMg sLflf dI styj dy njLfiraF df hor pwK vI vyK
leIey . bn ivwc gLAUaF cfridaF ikRsLn jI aqy AunHF dy sfQI gvfilaF leI
bRfhmx iesqRIaF jo Bojn iqafr kr ky ilafeIaF Aus df vyrvf ikRsLnfvqfr df
ilKfrI, N isXfm N kvI (ijs nUM igafnI eIsLr isMG dsLmysL jI kih irhf hY) ieAuN
ilKdf hY :-
sfln1 aAu aKnI2 ibrIaf3 ijjL4 qfhrI5 aAur pulfv6 Gny7 . 1=qrIdfr
mfs,sLorbf . 2= XKnI, mfs dI sMGxI qrI . 3= Bujf hoieaf suwkf mfs . 4= duMby
dI cwkI df Buwjf hoieaf mfs . 5= mfs nUM bhuqf irnH ky bxfeI hoeI kVHI . 6= mfs
df plfAu, mtr Xf vVIaF afid pf ky bxy slUxy, iGAu BuMnvyN cOl . 7= bhuqy . 8=
doihrf . nugdI8 aru syvkIaF9 icrvyy10 lzUaf aru sUq10 Bly hu bny . 8=
vysx dIaF bxIaF, qlIaF hoeIaF motIaF slUxIaF syvIaF . 9= syvIaF . 10=cOl
iBAuN ky XF QuhVy Aubfl ky qy BwTI ivwc Buwn ky cpty kr leIdy hn . icVvy pUrbIaF
df mn-BfAuNdf Kfjf hY . Puin KIr dhI aru dUD ky sfQ, bry bhu aAur n jfq gny .
ieh Kfie clXo Bgvfn igRhM khu sXfm kbIsr Bfv gny . 329 .
ikRsLn nUM Bgvfn afK ky Aus dI pUjf krn vfilaF ny ijQy Aus nUM bfl Aumr ivwc
lokF dIaF bwcIaF nfl blfqkfr krdf aqy hrnIaF ipCy hrn bixaF hoieaf AunHF
dIaF kuwKF hrIaF krdf ivKfieaf hY EQy nfl hI Aus leI keI rMgF df mfs bx ky
afAudf vI ivKf idwqf hY . nfrf jI ijs ikRsLn nUM klgLIDr hoxf dws irhf hY Aus
Bgvfn dy ibRMdf bn dI rMg sLflf ivwc gopIaF nfl myl imlfp dy kuJ hor rMg vyK
lAu : -
jbY ikRsLn sMg gopIan, krI mfnuKI1 bfn2 . 1+2 mrdF vflI afdq, nr-nfrI
vflf sMjog , Bog ivlfs . sB gopI qb XoN lKXo BXo bwsX3 Bgvfn . 479 . 3=
ikrsLx Bgvfn hux kfbU af gey hn . (prfeI iesqRI df sMg krky cMgy mnuwK dI
afqmf jLKLmI ho jFdI hY aqy muV Aus iesqRI dy sfhmxy sLrimMdgI mMn ky DOx nIvIN
rKdf hY . zrdf hY ik ikqy Auh iesqRI Aus nUM bdnfm nf kr dyvy . mfnoN ajyhI
aOrq mnuwK nUM afpxy kfbU afieaf mMndI hY ) arQfq jdoN ikRsLn jI ny(Bgvfn
vflI imhr nhIN) mrdF vflI afdq anusfr gopIaF nfl sMjog-Bog kr ilaf qF
gopIaF nUM XkIn ho igaf ik hux Bgvfn AunHF dy kfbU af igaf hY . 10= kfnH CuhXo
chY gÍfrn kO, soAU Bfg clYN nhI dyq CuhfeI . ijAu imRgnI apny piq1 ko riq2
kyl3 smy nhIN dyq imlfeI . 658 . 1= pqI . 2= kfmdyv dI DI, ipafr . 3=
kRIVf (Bfv, ilKfrI cMgI qrHF smJf irhf hY ik ibRMdf-bn ivwc jdoN vI ikRsLn
gopIaF nfl Kyl qmfsLy krdf sI qF Auh Aus hrn vFg vI huMdf sI jo hrnIaF dy
iewjV ivwc huMdf hY . aqy ijvyN hrnIaF afpxy pqI hrn nMU awgy awgy Bwj ky
sqfAuNdIaF hn aqy CyqI dyxI imlfeI nhIN krn idMdIaF Esy qrHF hI gopIaF
krdIaF sn . ikRsLn dOV dOV ky AunHF nUM kfbU krdf sI . vBfgvq purfx vFg hI
sXfm kvI ny gopIaF dy JuMz ivwc ikRsLn df rUp AuhI drsfieaf hY jo hIry ihrn df
afpxIaF ihrnIaF dy vwg ivwc huMdf hY . iks dlIl nfl ajyhy sbMD nUM Bgvfn
aqy Bgq vflf pivqR pRym ikhf jf skdf hY ? jy ihrnIaF df ihrn nfl ipafr
BgqI Bfv vflf huMdf hY qF iPr kfm-BuwK gRisaf ipafr iks nUM ikhf jFdf hY ?
psUaF vfly afcrn dy mflk ikRsLn df ismrn Bgq-nfmdyv jI ikvyN kr skdy sn
? Bgq jI df ikRsLn AuhI sI ijs nUM Auh, krImf, rhImf, alHf, qUM gLnI afid
ieslfmI nfvF nfl vI bulfAuNdy sn .
nfrf jI dy klgLIDr, kvI sXfm jI ny ikRsLn jI df iewk hor rUp vI pysL kIqf hY .
ilKdy hn ik jdoN aAuD dI rfj kumfrI nUM ijq ky duafrkf puwjy qF ikRsLn jI arjun
nUM nfl lY ky bfgL ivwc sYr krn inkl qury . EQy syvfdfrF, hor loVvMdF aqy
mMgiqaF nUM Bojn idwqf . afpxy Kfx pIx aqy sLugLl myly vfsqy jo kuJ mMgfieaf
isXfm kvI jI ny Aus df vrxn ies pRkfr kIqf hY :-

jIiq suaMbr1 mY hir aAuD ky, BUpiq kI duihqf2 jb afXo . 1= (


sXM+br=lVkI dI mrjLI df vr , kMq cuxnf ) sLrqIaf ivafh ivwc ijwq ky . 2=
lVkI . bfg ky BIqr sYl krY, sMg pfrQ3 Qy icq mY TihrfXo . 3= arjun . posq
BFg aPLIm, Gno md4, pIvn ky iqin kfj5 mMgfXo . 4= bhuq sfrI sLrfb .
5=afpxy leI pIx vfsqy mMgf leI . (nisLaF dI kmI rihMdI sI sLXfm jI ny Auh
vI pUrI kr idwqI . bRfhmx afpxy iesLt nUM vI BMzxoN nhIN tldf ) { ieh swcI gwl
vI nfrf jI dy gurU goibMd isMG jI ny hI ilKI hY . pqf nhI nfrf jI ikRsLn jI dy
ies pwK nUM ikAuN lukf rhy sn . } mMgn6 logn boil pTXo7 jn afvq Qy jn pfr
n pfXo 8. 2112 . 6= mMgqy lok . 7= swd ley . 8=mMgiqaF aqy syvkF afid dI
igxqI df koeI aMq nhIN sI .
svYXf
bhu rfmjnI1 qh nfcq hYN iek JFjr bIn imRdMg bjfvYN . 1=ihMdU mMdrF-KLfs
krky ikRsLn nfl sbMDq mMdrF ivwclIaF mUrqIaF dI Byty kIqIaF hoeIaF lVkIaF
jo bhuqf krky nwcdIaF, gfAuNdIaF qy pysLf kmfAuNdIaF hn, Dfrimk--durfcfrnF ,
vysvfvF . dY iek JUmk2 afvq hY, iek Bfimn3 dY hir4 JUmk5 jfvYN . 2= JUm
JUm ky ncxf . 3= kfm vfsLnF nfl BrIaF nfrF . 4+5 = Bgvfn ikRsLn nUM hulfrf
dy jFdIaF sn . (aKfVy ivwc ncdI kMjrI, sLrfbIaF nfl klolF krdI hY qy sLrfbI
JUmdf hY ) kfnH ptMbr6 dyq iqnY7 min8 lfl Gny icq ko ju irJfvY9 . 6= rysLmI
kwpVy . 7= vysvfvF nUM . 8= hIry , mxIaF . 9= qmfsLbnInF dy idlF nUM KLusL kr
idMdIaF hny . sXfm BnY bhumol Kry10 surrfjih11 ko koAU hfiQ n afvYN .2113.
10= vzmuwly Kry rqn jvfhr . 11= dyviqaF dy - ieMdr nUM BI nhIN lwBdy sn .
(kIh ieh lwCx avqfrF dy huMdy hn ?)
pfvq rfmjnI nr kY Dn, pfvq hYN bhu dfn gvwieXf . eyk irJfvq 1 hY hir ko,
kib sXfm2 BnY piVH CMq svNwieXf . 1= KLusL krdy hn . 2=kvI sXfm kihMdf hY .
aAur idsf hY ibKY Qny, imil nfcq hYN kir gfn3 BvwNieXf4 . 3= gfAux vfly .
4= PyrIaF- GumyrIaF lY ky ncx vfly , nfcy-nfcIaF afid . kAun kmI kho hY iqn
ko, joAU sRI jdubIr ky Dfm avwNieXf5 . 2114 . 5= jo vI afieaf .
svYXf
iqn ko bhu dY sMig pfrQ lY, hir Bojn kI BUa1 mY pg2 DfrXo . 1=Bojn sLflf ,
lMgr ivwc . 2=crn pfey . (mMgiqaF afid nUM dfn dy ky ivhly ho ky , rwb jI Bojn
Kfx leI pDfry) posq BFg aPLIm mMgfie, pIE md sLok ibdf kir zfirXo3 .
3=iPLkr-Pfky sB dUr kr idqy . miq4 ho cfroeI kYPn5 so, suq6 ieMdR kY soN ieim
sXfm7 AucfrXo . 4=msq nsLeI ho ky . 5= chuaF -posq, BMg, aPLIm qy sLrfb
nisLaF nfl . 6= ieMdR dy puwqr arin nUM . 7= sXfm jI ny aYAuN afiKaf . kfm8
kIXo bRhmf Git ikAuN ? mdrf9 ko n aTvoN isMDu10 svfrXo . 2115 . 8= bRhmF
ny ieh GtIaf kMm ikAuN kIqf ? 9= sLrfb df . 10= aTvF smuMdr Bfv, bRHmF ny
sLrfb df aTvF smuMdr nf bxf ky bVf GtIaf kMm kIqf hY (bcpn qoN keI iksmF
df mfs Kf ky ipMz dIaF sfrIaF qINvIaF nfl Bog ivlfs krn vfly ikRsLn Bgvfn
nUM jvfnI smyN jy 16108 rfxIaF cfhIdIaF sn qF sLrfb df vI iek smuMdr hI
cfhIdf sI, ies iÍvc awq-kQnI kIh hY ?)
doihrf
qb pfrQ 1 kr joir kY, hir isAuN khXo sunfie . 1= arjn( ny hwQ joV ky
afiKaf ) jV bfmn2 ien rsn3 ko, jfny khf AupfIe4 . 2116 . 2= mUrK bRhmf
. 3=ienHF rsF nisLaF nUM . 4= bnfAux df qrIkf jfxdf hI nhIN hoxf . jnfnI ijwq
ky ilafAux dI KLusLI mnfANux df ZMg jy iewk avqfr df ieh sI, qF Aus dy Bgq kI
kuwJ krdy hoxgy ? gurvfk hY- jyhf ismry qyhf hoey - kjMrIaF dy nfc ivwc afp
ihwsf lYxf, posq, aPLIm, BMg aqy sLrfb cOhF dy nsLy ivwc bdmsq ho ky bRhmF nUM
ies kfrn mMd-krmI aQvf mUrK kihxf ikAuN jo sI Aus ny sLrfb df iewk vwKrf
smuMdr nhIN sI bxfieaf . igafnI eIsLr isMG jI nfrf ijs bfxI nUM klgLIDr jI
dI rcnf dws ky iPLr Ausy dy aDfr qy hI dsLmysL jI nUM ikRsLn Bgq sfbq kr irhy
hn, AunHF ny Aupr ilKy svYXy ikAuN nhIN ilKy ? kI ieh Esy gurU dI bfxI nhIN sI ?
kI ieh vI swB kuwJ sLrDf nfl iliKaf sB swc hI nhIN sI ?
ajyhI asLlIl aqy mnuwKI afcrn (KLfs krky alHV jvfnI) qy Gfqk asr pfAux
vflI bolI Esy bRfhmx dI ilKI mMnx dy QF, (ijs bRfghmx ny afpxy Drm gRMQF
ivc ies qoN vI nINvIN pwDr dI BfsLf ilK ky srb sLRI bRhmf, ivsLnUM , isLv sLMkr jI
afid nUM nIc krmI ilKx qoN iZwl nhIN kIqI) dsm gurU nfnk jI dy pfvn pivqR
nfmxy nfl joV dyx leI pUrf itwl lf rhy hn. ajyhy ivdvfn ilKfrI inrMkfrIaF
nfloN hjLfrF guxf vwD KLqrnfk hn . ienHF pMQ DroeIaF qoN sucyq rihx dI loV hY .
(hfey ! awj kOx dwsy, ik bfbf jrnYl isMG jI ny inrMkfrIaF vFg hI ajyhI pusqk
dy ilKfrI igafnI eIsLr isMG nUMU puiCaf qwk vI ikAuN nhIN sI ?)
rfDf df ikRsLn nfl ivafh nhIN sI hoieaf . ieh dlIl idwqI jFdI hY ik isrPL
rfDf df hI ikRsLn nfl pivwqR pRym sI . Bfv, bfkI iesqRIaF nfl ikRsLn df srIrk
sbMD sI, pr kyvl rfDf hI iewk ajyhI iesqRI sI ijs nfl inrol afqmk irsLqf
sI . eysy krky hI ikRsLn dy nfl Aus dI mUrqI vI pUjx jog bxI .
pr purfxf dy ilKfrI rfDf jI dy pivwqR ipafr vflI ies dlIl dI KMzxf kyrky
rfDf jI df ikRsLn jI nfl sbMD kfm vfsnf gRisaf hI dsdy hn . Audfhrx vjo :-
isLv purfx dy KMz- 5 aqy aiDafie 7 (pMjfbI anuvfd--sPf 289) qy iliKaf hY
ik iewk vfrI rfDf nUM ikDry Byj ky, ivrjf* nfmI dyvI nfl ikRsLn Bog krn lwg
ipaf . iksy sKI ny rfDf nUM jf KLbr idwqI . rfDf gLuwsy nfl sVdI hoeI pqf krn
afeI qF pihry qy ibTfeyy sudfmy ny AusnUM bUhy qy rok ilaf . gLuwsy ivwc afeI rfDf ny
sudfmy nUM srfp dy idwqf ik qUM sMKcUV nfm df dYNq bxy . eyny ivc ikRsLn nUM pqf lwg
igaf qF Auh aMqr iDafn(Cpn) ho igaf aqy ivrjf ny afpxy srIr nUM ndI bxf
ilaf .]>>>>>

* Foot note---ivrjf bfry mhfn kosL dy 1103 sPy qy ies pRkfr iliKaf hY
:- vYsLnvF dI klpI iewk ndI, jo bYkuMT ivwc vihMdI hY . bRhmvYvrq anusfr ivRjf
ikRsLn dI iewk pXffrI sKI ijs ny rfDf dy zr qoN ndI df rUp Dfrn kr ilaf sI,
pr jd ikRsLn ivrjf dy ivXog nfl bhuq ivafkul hoieaf qF Aus ny iPr afpnf
iesqRI rUp Dfr ilaf . ies ivrjf ndI aQvf, Bgvfn dI shylI df itkfxf iksy
DrqI qy hoxf nhIN dwisa . ies ndI df pwkf itkfn: golok iliKaf hY . bRmvYvrq
dy mq anusfr golok (go=pRkfsL + lok =dsL arQfq vwzy pRkfsL vflf dy dYsL )
bYkuMT qo bhuq Aupwr hY . ies df ivsqfr 50 kroV Xojn ilKaf hY . Bfv DrqI
nfloN lwKF guxf vwzf . ies golok ivc hI iksLn jI afpxIaF gopIaF aqy rfDf nfl
invfs krdy iliKaf hY . ienHF dy svrn mhl jo rqnF nfl jVy hoey hn ivrjf
ndI dy iknfry qy hn . eyho ndI jd ikRsLn jI cfhux sMudr iesqRI bx jFdI hY .
ijvy gMgf BIsLm ipqfmy dI mF kiraf krdI sI . Aus lok df aiDkfr isrP ikRsLn
jI nUM hI hY .)
pr CyqI mgroN ikRsLn ny rfDf nUM iPr ikDry iKskf idwqf aqy afp ivrjf nfl
ivhfr krn lwg ipaf . aglI ilKq ies pRkfr hY :- jd rfDf jI ny iPr suixaf
qF guwsy ivwc afeI aqy afpxy bsqr Auqfr ky ngn jLmIn Auqy lyt geI . jd
ikRsLn jI nUM ies gwl df pqf lwgf qF Auh rfDf dy nyVy afey . rfDf jI ikRsLn nUM
afAuNidaF dyK ky bolI ik qusIN myry nyVy nf afAu ikAuNik qusIN prfeIaF iesqRIaF (
kI afp ivafhuqf sI ? ) nfl sMjog krdy ho . qusIN eyQoN cly jfAu aqy apxIaF
sKIaF nUM afigaf idwqI ik ienHF nUM eyQoN kwZ idAu . --
jy rfDf df isrPL afqmk ipafr hI sI aqy ikRsLn nfl iesqRI mrd vflf sbMD
nhIN sI, qF Aus nUM sOkxF vflf guwsf krn dI kI loV sI ? nMgI ho ky DrqI qy lytx
vflI BYVI hrkq ikAuN krnI sI ? sgoN afpxy ipafry dI KusLI ivwc KLusL huMdI . so
spwsLt hY ik bRfmx dI afpxy ilKy isLv purfx ny iswD kr idwqf hY ik kuafrI bIbI N
rfDf N ikRsLn jI dI N Auh kuJ N hI sI ijs nUM gory vIr jI, “Girl Friend”
kihMdy hn .
igafnI eIsLr isMG jI ny sXfm kvI dI ilKq nUM rwbI hukm mMinaf hY so rfDf nfl
ipafr dI qsvIr isXfm kvI dI ikrq ikRsLnfvqfr ivcoN vI vyK leIey :-
rfDf nUM ieh nrfjgI ho geI ik kfnHf cMdRBgf gopI nfl vwD ipafr krdf hY aqy
Aus nfl ruws geI . pr ikRsLn ny rfDf dy husn dIaF isPLqF krky rfDf dI qswlI
krf idwqI ik aslI ipafr Ausy nfl hI hY . kfnH dIaF gwlF sux ky ibRKBfn-suqf
arQfq ibRKBfn dI DI, rfDf ny rusyvF Cwz idwqf aqy ikRsLn ny Aus nfl Aucycy
imlfp leI QF cuixaf ijwQy rfDf ikRsLn nUM jf imlI . afqmk sFJ vfly swcy pRymIaF
df aQvf BgqnI aqy Bgvfn df imlfp iks ZMg df huMdf hY ? ies imlxI df jo
idRsLX aQvf njLfrf N kib N Bfv, kvI sXfm1 ny dsm gRMQ (ivclI bVI lMmI bfxI)
ikRsLnfvqfr ivwc ies prkfr icqiraf hY :-
doAU jAu his bfqn sMg Zry1, qu hulfs iblfs 2 bZy sgry . 1=psIjy . 2= anMd
dfiek kRIVf, suafdlI Kyz . (hfsy mKOl dIaF gwlF krn nfl dohF dy mn psIj
gey, anMd dfiek Kyz nfl mjLf hor viDaf) his kMT lgfie leI llnf3, gih
gfVy anMg4 qy aMk5 Bry . 3= ipafrI rfiDkf (nMU CfqI nfl lf ilaf ) 4= kfm
iewCf nfl . 5= jPLIaF pfeIaF, klfvy Bry . qrkI6 hY qnI drkI7 aMgIaf8, gr
mfl9 qy tUt kY lfl10 pry . 6=qxI qVwk krdI tuwt geI . 7= colI pft geI .
8= aMgI , colI jo qIvINaF isrPL CfqI kwjx leI pihndIaF hn . 9= gl dI
mflf . 10= lfl mxIaF izwg peIaF (Bfv, ipafrI rfiDkf nUM ikRsLn ny eyzI bycYnI
Bry josL nfl PV ky CfqI nfl Guitaf ik AusdI aMgI dIaF qxIaF qVwk dyxI tuwt
geIaF, colI pft geI aqy gl pfeI mflf tuwt ky Aus dy mxky iKwlr gey . ieh
iswD huMdf hY ik rfiDkf jdoN vI ikRsLn kol afAuNdI sI pUrf hfr sLMgfr krky afieaf
krdI sI . ikRsLn df mn KLusL krn ivwc inpuwn sI qdy Aus nfl ikRsLn df bhuqf nyV
sI ? )
pIX ky imley11 qRIX ky hIX12 qy ,aMgrf13 ibrhfgin14 ky inkry .749. 11=
ipafry dy imilaF . . 12= ihrdy ivwc . 13+14 = icCoVy dy swl nfl Aupjy hoey
ibrhoN dI awg dy aMigafrF (nUM TMz pYx lwg peI) . (jy pfk pivwqr ipafr vflI
pRymx nfl imlfp df ZMg ieh sI qF ivRjf jyhIaF gMdy pRym vflIaF nfl imlx ZMg
iks qrHF df huMdf hovygf ?) jd aMgI qy colI pft geIaF aqy moqIaF dI mflf vI
tuwt ky iKwlr geI qF iPr ies hflq ivwc bfhr rihxf TIk nf smJ ky rfDf nUM
Bgvfn jI kihMdy hn ik bfkI df anMd jmunf dy pfxI ivwc vV ky lYNdy hF qF :-
hir1 jU iem rfiDkf sMig khI, jmunf mY qro qum ko gih2 hYN ! 1= ikRsLn . 2=
(asIN qYnU) EQy PVFgy . 3= klol, mOj mylf . jl mY hm kyl3 krYgY suno, rs4
bfq sBY su qhF kih hYN ! 3= klol, mOj-mylf . 4= pRym ipafr df anMd . 5= dyK
ky . ijh Er inhfir5 bDU6 ibRj kI, llcfie7 mnY ipiKboo8 cih hYN ! 5= vyK ky .
6=ibRj ipMz dIaF hor qIvIaF, vhutIaF . 7=llcf ky sLONk nfl . 8= dyKxF
cfhuxgIaF . phuMcYNgI nih qh gÍfrn eyN, hm hUM qum9 rIJq hfrihN10 hYN ! 751 .
9= isrPL mY qy qUM hI hoxf hY . 10= anMd lYky rwj lvF gy, Qwk hfr ky htF gy (
Bfv, ikRsLn Bgvfn ipafrI shylI rfDf nUM kihMdf hY ik bfhr kfm kRIVf kridaF
vyK ky ipMz dIaF hor qIvIaF df mn vI llcf pYxf hY aqy iPr AunHF dy sLfml ho
jfx nfl rfDf nfl pUrf ipafr nhIN kIqf jfxf . pfxI ivwc dohF iekwilaF hI hoxf
hY, AuQy mOj mylf krdy rwj lvFgy . htFgy hI AudoN jdoN dohF dI bws ho jfvygI )
ibRKBfn suqf1 hir ky muK qy, jl pYTn kI 2 bqIXf suin pfeI . 1= ibRKBfn gujLwr
dI DI , rfDf . 2= jmunf jl ivwc vVn dI gwl suxI . Dfie3 kY jfie prI sr4 mY
kir kY aiq hI ibRjnfiQ5 bzfeI . 3= hwlf kry, qurq nws ky . 4= srovr,jl
ivwc kuwd peI . 5= ikRsLn . qf hI ky pfCy qy sXfm6 pry, kib ky mn mY Aupmf ieh
afeI . 6= Aus rfDf dy ipCy hI ikRsLn vI pfxI ivwc jf pey . mfnhu sXfm jU bfj7
prXo, ipiK kY ibRj-nfir8 ko ijAuN murgfeI . 752 . 7=bfjL, isLkfrI pMCI . 8=
ibRj dI nfr - rfDf nUM murgfbI vFÕ dyK ky Bfv, ijvyN bfjL diraf ivwc qrdI
murgLfbI nUM dyK ky Jptdf hY, iqvyN ikRsLn jI rfiDkf AuN wqy hlf krky jf pey . nfrf
jI dy kvI iXfm nyy ikRsLn jI nUM qIvIaF ivc hrn vFg jF bfj vFg hrnIaF aQvf
kUMjf qy pYNdy drsf ky sfbq kr idwqf hY ik ikRsLn goibMd jI qIvIaF nfl jfnvrF
vflf ivhfr hI krdy sn .)
ibRjnfQ qbY Dis kY jil mY, ibRj-nfir soAU qb jfie ghI1 . 1= PV leI, rfDf nUM
pfxI ivwc jf PiVaf . 2= srIr ikrsLn dI Bytf kr hir ko qn Byt2 hulfs3
bZXo ignqI4 mn kI jl BFiq bhI5 . 2= srIr ikRsLn dI Bytf kr idwqf 3=
anMd, suafd af igaf . 4= iPr igLxqI df ihsfb hI nf irhf . 5= suafd pfxI
vFg vih quiraf, kvI dI igxqI qoN twp quiraf . joAU afnMd bIc bZXo mn kY, kib
qAu muK qy kQ BfK khI . ipKXo6 ijn hUM rIJ7 rhXo ipiK8 kY jmunf ijh rIJ
rhI2 . 753 . 6= ijs ny vI dyiKaf . 7= Auho hI mohq ho igaf . 8= vyK ky .
prfeIaF DIaF BYxf nfl ijs qrHF dI KLrmsqIaF krdy ikRsLn jI nUM AunHF lokF ny
Jilaf hY, kI ieh kuJ pMjfbI jwt Jwl skdy sn ? Jwlx dI gwl qF ikqy rhI,
ajyhf kuJ ilKx vfilaF nUM AunHF dy GrF dI awg ivc hI sVnf pY jFdf . bs iehI
kfrn hY ik bRfhmx dy sfry avqfr pMjfboN bfhr hI jnmy aqy ivcry . ihMdUaF df
koeI qIrQ vI korKusLyqR qoN AurHF pMjfb vl nUM nhIN imlygf . kI koeI smJf skdf hY
ik, kI Bgvfnf aqy dyviqaF leI pMjfb jF ipsLfvr vwl jMmxF jF jFxf drgfhoN hI
mnHF sI ? pr eyQy vI siqgurF df eyhI bcn Zuwkdf hY ---JUTu n boil pfzy scu
khIaY ........... {
rMg-mMc vflI ibwpRI lIlHf qy vI rwbI dPLqr dI mohr ?
bRfhmx ny ijs pRkfr ikRsLn aQvf hor avqfrF aqy dyviqaF bfry afpxy Drm
gRMQF ivwc ilK ky AunHF nUM BMizaf hY, ieh kuJ ilKxf qy bVI dUr dI gwl hY, dunIaF
dy iksy vI Drm df mnuwK afpxy iesLt dI sLfn ivruD ajyhf sux vI nhIN skdf .
dfn pRQf ivcfridaF ieh gwl sfPL kIqI geI hY ik sMsikRq dy AuN wc kotI dy ivdvfn
aqy igafn dy BMzfr bRfhmx ny, ieh sfrf anrQ iks XojnF dI pUrqI vfsqy kIqf
sI ? jy bRfhmx hor dyvI dyviqaF dy nfl ikRsLn jI nUM igry hoey afcrn vfly,
sLrfbI kbfbI, bcpn qoN pr iesqRI gfmI aqy 16108 ivafhuqf iesqrIaF nUM
Bogx qy vI sMqusLt nf ho ky pr-nfrIaF nfl vI, Bog krn df sLOkIn iswD nf krdf,
KLUbsUrq qoN KLUbsUrq bwcIaF ikRsLn dI mUrqI aQvf pwQr nfl kOx ivafhuMdf ?
(Xfd rhy ik, Bgvfn nfl sLfdI krn vfsqy vwD qoN vwD KLUbsUrq bIbI pysL kIqI
jfx df Brm pwky pYr jmf cuwkf sI) dysL dIaF byigxq mfsUm bwcIaF bRfhmx dI
hvs df isLkfr bx ky rfmjxIaF aQvf vysvF ikvyN bxdIaF ? bRfhmx dI iesy
lMptI rucI ny hI hjLfrF qy lwKF dI igLxqI ivwc, Bfrq dI lfj, mMdrF dy rsqy
muslmfnI dysLF ivwcN puj ky nIlfm ikvyN huMdI ? Aus gUrU goibMd isMG jI nUM ikRsLn dI
isPLqF ilKx vfly sfbq krn qy jLor lfieaf hYY ijnHF ny kiQq ivsLnUM dy kiQq
avqfr ikRsLn nUM idwqy hoey nfm, nfrfiex, gopInfQ, gupfl, irKIkys, mfDv afid nUM
afpxy ies kibq ivwc vrq ky ikRsLn dI iksy hoNd dy Brm dI KMznf kIqI hY :-
nfrfiex kwC mwC, iqMdUaf khq sB, kAul nfiB kAul ijh, qfl mY rhq hY .. gopI
nfQ gUjr, gupfl sBY DyncfrI, irKIkys nfm kY, mhMq lhIaqu hY .. mfDv Bvr aO
, atyrJU ko knHXf nfm, kMs ko bDXf jmdUq khIaqu hY .. mUV rUV pftq, n guVqf
ko Byd pfvY, pUjq n qfih, jf ky rfKy rhIaqu hY .. 74 ..
arQ:-siqgurU jI kihMdy hn ik jy pfxI ivwc invfs rKx vfly (ivsLnUM) nUM hI rwb
(nfrfiex) kihxf hY qF pfxI ivwc invfs krn vfly kwCU-kMumy, mwC aqy qMdUey
afidk jIvF nUM vI rwb mMnxf peygf . jy afpxI DuMnI ivwc kMvl Dfrn krn nfl
koeI cIjL rwb aKvf skdI hY, qF Auh srOvr qF rwb bxy bxfeY hI hwn ijnHF dI
DuMnI ivwc anykF kMvl Puwl hn .
gAUaFF df suafmI gopInfQ hoxf vI koeI rwbI gux nhIN . sfry guwjr vI qF gopIaF dy
KLsm hI huMdy hn (jy ivahy hoey hox) . jy rwb nUM jfnx leI eyho mfp-dMz hY qF swB
guwjr vI rwb bx gey . gAUaF cfrnF koeI gux nhIN, jy aijhI gwl hI hY qF gAUaF
cfrn vfly swB gvfly rwb mMnxy pYxgy . kyvl ieMdRIaF nUM ijwqx vflf (irKIkysL)
rwb ikvyN mMinaF jf skdf hY . anykF aYsy mhMq mhfqmF iml skdy hn, ijnHF ny
ieh gux hfsl kr riKaf hovy . iPr qF aijhy smUh mhMqF nUM vI rwb hI mMnxf
peygf .
QF QF rs pfn krn vfly nUM jy rwb (mfDv) kihxf hY, qF BOry nUM vI rwb hI mMnxf
peygf, jo ies gux ivwc pRbIn hY . jy kMD Auqy jflf Aux skx dI qfkq rwKx mfqr
kfrn koeI rwb (knHeIaf) aKvf skdI hY qF atyrU aQvf mwkVI nUM BI rwb krky
pUjxf peygf . kMs-Gfqk hoxf vI kOeI rwbI gux nhIN, jmdUq (mOq) iewk kMs nhIN
ieh qF kRoVF kMsF nUM roj KLqm krdf hY . qF iPr jmdUq nUM vI rwb hI mMnxf peygf
. vfsqv ivwc kMs nUM mfrn vfly nUM jmdUq qoN vwD nhIN mMinaf jf skdf .
siqgurU jI aMq ivwc PurmfAuNdy hn ik mUrK lok rUVIaF nUM Bfv PokIaF arQ-hIx
rsmF aqy ivsLvfsLF nUM iptdy rihMdy hn, aqy qwq jF aslIaq dI gwl dI qih qwk
puwj ky rfjI nhIN . ieh mUrK lok Aus srb-sLkqImfn pRBU df ismrn krn leI qy
Aus nUM mMnx leI iqafr nhIN, ijs dy hukm ivwc sB jIaF dI pflxF ho rhI hY .
pRBU dI kyvl hsqI nUM Cwz ky ikrqm, dyvI dyviqaF aqy avqfrF nUM pUj ky lukfeI
KLuafr hO rhI hY .
{pMnf 713-14} 33 svYXy pfqsfhI 10
kfhU lY Tok bDy Aur Tfkur, kfhU mhys kO eys bKfnXo .. kfhU kihXo hir mMdr my
hir, kfhU msIq kY bIc prmfinXo .. kfhU ny rfm khXo, ikRsLnf khu kfhU mnY
avqfrn mfnXo .. Pokt Drm ibsfr sbY, krqfr hI ko kirqf jIa jfnXo .. 12..
arQ:--keIaF ny keI qrFH dy Tfkr ihrdy ivwc idRVH kIqy hoey hn koeI isLv nUM hI
prmfqmF kih irhf hY . koeI pRBU nUM mMdr ivwc kihdf hy qy koeI rwb nUM msIq ivwc
smJdf hY . koeI rfm aqy ikRsLn nUM hI prmfqmf dy avqfr kih irhf hY . ajyhy
ivsLvfsL swB PjLUl hn mY qF isrPL krqfr nUM hI krn hfr jfxdf hF .
{ pMnf 711} hjLfry sLbd pfqsLfhI 10
so ikm mfns rUp khfey . isD smfD sfD kr hfry, kXohUM n dyKn pfey .. 1 ..
rhfAu ..
gurdyv jI df PLqvf hY ik akflpurK mnuKf srIr ivwc ivcr hI nhIN skdf . aqy
Purmfieaf hy ik bVy bVy iswD smfDIaF lf lf ky hfr gey pr awj qwk pRmfqmf dy
ivakqI-rUp ivwc drsLn iksy nUM vI nhIN hoey . (pihlF vI ieh bcn ivcfiraf
igaf sI )
iqlMg kfPI pfiqsfhI 10
kyvl kfleI krqfr .. afid aMq anMq mUriq gVHn BMjnhfr .. 1 .. rhfAu .. inMd
Ausqq jAun ky sm sqR imqR n koie .. kAun bft prI iqsY pQ sfrQI rQ hoie ..
1 .. qfq mfq n jfq jfkr puqR pOqR mukMd .. kAun kfj khfihMgy afn dyvkI nMd ..
2.. dyv dYq idsf ivsf ijh kIn srb psfr .. kAu Aupmf qOn ko muK lyq nfmu
murfr .. 3 ..
arQ:--isrjnF aqy KY kr skx vflf , sdIvI aqy atwl hsqI vflf isrPL
akfl purK hI hY .. BfvyN koeI AusdI inMidaf kry qy BfvyN koeI Ausqq krdf rhy
prmfqmf nUM koeI Prk nhI . eysy qrHF nf koeI Aus vfsqy dusLmn hY aqy nF hI koeI
swjx hY . Aus dy vfsqy swB iewk hn . iPr Blf ieh soco ik Aus ny arjun dy DVy
ivwc ho ky Aus df rQvfhI ikAuN bxnf sI . arjun dy rQvfeI nUM rwb nhIN ikhf jf
skdf . ijs pRBU df nf koeI ipqf hY nf hI mfqf hY ajyhf pRBU iks kfrn dyvkI df
puwqR aKvf skdf sI . arQfq ieh JUTI gfQf hY ik akfl purK ikRsLn rUp ho ky
jnimaf sI . sfrI isRsLtI df mflk ijs dy vws ivwc swb kfienfq hY Aus nUM mur
dYNq mfrn vflf murfr kihxf pRmfqmf dI inMdf krn quwl hY .
rqn isMG BMgU, BfeI mihqfb isMG jI mIrF kotIey ( ijnHF mwsy rMGV df isr vwiZaf
sI ) dy poqy srdfr rfie isMG dy spuwqr sn . AunHF ny afpxI pusqk pRfcIn pMQ
pRkfsL ivwc purfqn iswKF dy awKIN izTy aQvf ipqf ipqfmf koloN suxy Aus smyN dy TIk
hflfq ilKy hn . AunHF iliKaf hY ik ihMdU lok ijnHF nMU avqfr aQvf dyvqy mMn ky
pUjdy hn iswK AunHf nUM mnuwKF vFg prmysLr dy syvk hI smJdy hn :-
pMQ pRkfsL
ihMMdU kihq ijnHy avqfr . prmysLÍ qn Dfry sfr . prmysLÍr Qfip pUjq mfnq . Bjn
DXfn Aun hI kf Tfnq . iswK AunHy prmysLr n mfny . prmysLÍr ky syvk jfnY .
gurU ky iswKF dI gwl qF ikqy rhI vydF nUM mMnx vfly afrIaf-smfjI rfm aqy ikRsLn
dohF dI iksy ajyhI hsqI nUM nhIN mMndy jo purfxF afid rfhIN prcfrI hoeI hY .
asIN ipwCy vyiKaf hY ik luwt-nIqI nfl bxfeI hoeI mrXfdf Auqy rwbI mohr lfAux
vfsqy rfjy dsLrQ dy Gr Bgvfn rfmcMdR nUM pYdf kIqf igaf sI . Aus df hI asr
hY ik afrIaf smfjI rfm nUM mfnqf bysLwk nhIN dyNdy pr rwbI mohr vflI bRfhmxI-
mrXfdf dI kYd ivwcoN afjLfd nhINN ho sky . vydF aQvf, kfgd kI EbrI ms ky krm
kpft ..(1317) ivwc pUrI qrHF bwJy hoey hn . mfieaff dy Zyr lwg jfx nfl bRfhmx
ijs pRkfr df sLrfbI kbfbI, durfcfrI JUTf, bcnF df kwcf afid avguxf BMzfr bx
cuwkf sI, ieh pUrI gfQf ipCy pVH cuky hF . afpxIaF ienHF GtIaf aqy afcrn hIx
KLrmwsqIaF vflI lIlHf dI mrXfdf Auqy vI eIsLvrI mohr lf lYxI cfhI . rwb nUM
rfm rUp ivc vrqn vflf qjrbf pUrI qrHF sPLl irhf sI . so afpxI hI klpxf
vflI hsqI df ikRsLn-rUpI rwb pYdf kr ilaf . ikRsLn koloN Auh swB kuwJ krf ky
Drm df ainKVvF aMg bxf ilaf jo kuwJ krnf bRfhmx afp igwJ cuwkf sI . Aus nUM
mhFBfrq dy jMg ivc afpxf bcn BMg krky hiQafr cukdf ivKfieaf, aqy JUT,
dgLy , PLryb df afsrf lY dRoxcfrIaF ky nUM mrvfAuNdf iPlmfieaf . iPr dfn vIr,
swcy suwc,y inrBY aqy asUlF dy pwky mhfn joDy, krx dI mOq GtIaf iksm dI
dgLybfjLI nfl krvfAuNdf ikRsLn jI nUM bRfhmx ny afpxI klm nfl iliKaf aqy
T.V. qy drsfieaf hY . eyQy hI bws nhIN, Drm nUM, mnuwKqf dy sLuwB guxf nUM, aQvf
jMg dy inXmF nUM iqlFjlI dy ky drXodn dI mOq krvfAuNdf ikRsLn Bgvfn nUM ivKf
idwqf . iPr afpxy ies iesLt nUM 16108 iesqRIaF df pqI aqy hor byaMq bIbIaF
df BogI prm-ivsLeI iswD kr lYx dy nfl hI BMg, posq, aPLIm aqy sLrfb vrgy
gLMdy nisLaF nUM ieko smy vrqdf aqy sLrfb dy smuMdr dI mMg krdf drsf idwqf .
ies qrHF dyvkI nMdn sRI ikRsLn jI nUM bVf vwZf vYlI iswD krky lIlHf-pursLoqm
AupfDI df mYzl lf idwqf . rfm-rwb jI koloN afpxI bxfeI mrXfdf Auqy qsdIkI
mohr luaf leI sI, hux apxI hvs pUrqI vflI lIlHf Auqy ikRsLn-rwb jI dy
eIsLvrI drbfr df bVf gUhVf TwpU lwg igaf sI . smy nfl sfrf kuJ Drm df
ainKVvF aMg bx igaf .
eynF krky vI bRfhmx insicMq nhIN hoieaf . hor keI avqfrF df nfm asIN ipCy
piVHaf hY, AunHF bfry eynf KulHf prcfr ikAuN nhIN kIqf igaf ? iPLkr aqy icMqf df
prCfvF Aus QF qy hI bhuqf gUhVf huMdf hY ijQy pfp hovy . pfp vflI QF dI sPfeI
rwK ky pivqRqf df Brm bxfeI rwKx leI mnuwK df Aucycf iDafn huMdf hY . avqfrF
dI ilst ivc keIaF dy nfm hn . bfvn, mC, kwC, hXgRIv, afid nUM ikny ku lokI
jfxdy hn ? rfmcMdR aqy ikRsLn dovy vI qF bfkI avqfrF vFg ivsLnUM dy hI avqfr
sn . kI kfrn hY ik bfkIaF df eynf prcfr nhINN kIqf igaf ijnF ienHF dohF df
hoieaf jF ho irhf hY ?
afcrn hIxqf, lflc aqy pfpF gRsI XojnF nfl bxI mrXdf qy PLrjLI BgvfnF
koloN rwbI drbfr dI mohr lfAux leI iksy hor avqfr nUM eynf nhIN sI vriqaf
ijnF sRI rfm jI aqy sRI ikRsLn jI nUM vriqaf sI . lokF dy mnF ivc ienHF dohF
Bgvfnf dI vwD qoN vwD sLrDf bxf dyxI--bRfhmx dI lMptI pkV nUM Drm df aMg
bxf lYx leI jLrUrI sI . eysy leI ienHF dohF BgvfnF dI lIlHf nUM zrfimaf ivwc
ajyhI Xojnf-bwD ZMg nfl Kyizaf, ik bRfhmx dy pfp krmF df ilbiVaf sfrf JUTf
zrfmF, Dfrimk swc bx igaf . {aYn eysy qrHF ijvyN bRfhmx dy idmfgL dI hI Aupj,
hymkuMz (sfihb) dI Xfqrf aqy Aus QF nfl juV rhIaF krfmfqI sLkqIaF, pUrn
swc df rUp bx rhIaF hn} nqIjf ieh hoieaf ik dysL df sfrf husn ikRsLn mUrqI
nfl ivafihaf igaf . aqy aMq pujf AunHF dy mihlI ijnHF nUM bRfhmx mlyC afKdf
Qwkdf hI nhIN sI .
kI nfrf jI ny pMcm pfiqsLfh jI df ieh sLbd nf piVaf hovygf:---
sglI QIiq pfis zfir rfKI .. astm QIiq goivMd jnmfsI .. 1 .. Brim BUly nr
krq kcrfiex .. jnm mrx qy rhq nfrfiex .. 1 .. rhfAu .. kir pMjIru
KvfieE cor .. Ehu jnim n mrY ry sfkq Zor .. 2 .. sgl prfD dyih loronI .. so
muKu jlAu ijqu khih Tfkuru jonI .. 3 .. jnim n mrY n afvY n jfie .. nfnk kf
pRBu rihE smfie .. 4 .. {1136}--1
arQ:--Btkxf dy kfrn kurfhy pey hy mnuwK ! qMMU ieh kwcI, Bfv JUTIaF gwlF kr
irhf hYN (ik prmfqmf ny BfdoN vdI asLtmI nUM ikRsLn-rUp ivc jnm ilaf) .
prmfqmf jMmx mrn qoN pry hY . 1 . rhfAu . (qyrI ieh gwl vI bVI kwcI hY ik)
prmfqmf ny hor sfrIaF iQwqF lFBy rihx idwqIaF, aqy (BfdoN vdI) asLtmI iQwq nUM
(jhVI iQwq qyry joqsL dy ihsfb nfl bVI cMgI sI) Aus ny jnm ilaf . 1 . hy BfeæI
! pMjIrI bxf ky qUM lukf ky (afpxy vloN prmfqmf nUM ikRsLn-mUrqI dy rUp ivc
(KvfAuNdf hYN . hy rwb qoN tuwqy hoey mUrK ! pRBU nf jMdf hY nf mrdf hY . 2 . (ikRsLn
sLRI mqI dyvkI dy pytoN jnm lYNdf aqy iewk isLkfrI dy qIr nfl mrdf bRfhmx ny
afp hI iliKaf hY) . 2 . hy BfeI ! qUM (ikRsLn-mUrqI nMU pMGUVy ivc pf ky) lorIaF
idMdf hY (afpxy vloN qUM rwb nUM lorI idMdf hYN, qyrf ieh kMm) sfNry aprfDF (df mUl
hY) (Bfv, eysy pKMz dy prdy ivc qUM sfry aprfD kr irhf hYN) . sV jfey qyrf Auh
mUMh ijs dI rfhIN qUM afKdf hYN ik mflk-pRBU jUnF ivc afAuNdf hY . 3 . hy BfeI !
nfnk df pRBU qF hr QfeIN (afpxI isrjnF dy kx kx ivc) ivafpk hY, Aus nUM
Blf jnm mrn dy gyV ivc pYx dI loV kI hY ?
gurU gRMQ sfihb dy ies PLurmfn dy huMidaF ijhVf iswK, ikRsLn, aQvf rfm afid nUM
bRfhmxI klpxf dI Aupj mMnx dy QF AunHF bfry Dfrimk sLrDf rwKdf hY, Auh gurU
df iswK ikvyN aKvf skdf hY? gurdyv dy PUrmfn qoN iswD ho jFdf hY ik ikRsLn mUrqI
dI pUjf bRfhmx leI keI aprfDF df mUl bxdI hY .

ivcfr dI gwl
isKI ByK vfly ilKfrI igafnI eIsLr isMG jI, bfr bfr dlIlF dy ky ieh iswD krdy
hn ik gurU nfnk jI bfvn avqfr aQvf dUjy avqfrF vFg ivsLnUM jI hI sn . aqy
ikRsLn jI hI klgLIDr jI dy rUp ivc pRgt hoey hn, aqy nfl hI bVy qrkvfdI
ZMg nfl, ieh ilKdy hn ik, gurU gRMQ sfihb df iswK AuhI hY ijhVf ikRsLn jI nUM
vfihgurU mMny . jy igafnI jI vfikaf hI swcy idloN eyho smJdy sn ik ikRsLn jI hI
klgLIDr jI dy rUp ivc pRgt hoey hn, qF kI kfrn hY ik AunHF ny ikRsLn Bgq
ihMdUaF nUM ikqy iewk vfr vI ieh msLvrf nhIN idwqf ik, suDiraf hoieaf inafrf
igafn lY ky afey afpxy klgLIDr-rUpI ikRsLn jI df aMiRmq Cwk ky iqafr-br-
iqafr KLflsf swj jfx . isrPL iswKF nUM hI ikAuN ikRsLn BgLq bxf lYx leI bycYn ho
rhy hn ? kI kfrn hY ik afpxI pusqk ilKx smy suihrdqf aQvf eImfndfrI nUM
qlFjlI dy ky dsm gRMQ dIaF ilKqF dI iek vfgI cox krky pfTkF dy mnf ivc
aslIq dy Ault BulyKy pfAux df pUrf Xqn kIqf hoieaf hY ? gurU gRMQ sfihb jI dy
isDFq dI jfx buwJ ky KMzxf krn df kI kfrn sI ? kI ies ivc ajy vI koeI sLwk
hY ik nfrf jI bRfhmx dy pwky eyjMt hn ?
aYsy kfhy BUil pry .. krih krfvih mUkir pfvih pyKq sunq sdf sMig hry .. 1 ..
rhfAu .. kfc ibhfjn kMcn Cfzn bYrI sMig hyqu sfjn iqafig Kry .. hovnu kAurf
anhovnu mITf ibiKaf mih lptfie jry .. 1 .. aMD kUp mih pirE prfnI Brm
gubfr moh bMiD pry .. khu nfnk pRB hoq dieafrf guru BytY kfZY bfh Pry .. 2 ..
{823}-10-96

You might also like