Viti III. Nr.

82, 18 mars 2013

Editorial

Revist e prjavshme Nacionali Themelues dhe botues: Kshilli Kombtar i Shqiptarve Kryeredaktor: Baki Rexhepi Zv/kryeredaktor: Jeton Ismaili Redaktor teknik: Kastriot Sinani Lektore: Kadushe Nuhiu Bashkpuntor: Faruk Daliu, Ardita Saqipi, Bilall Maliqi, Esat Shahini, Feride Salihu, Avni Selimi, Dinela Vehbiu, Rijad Demiri, Llukman Rrustemi E regjistruar n ARE-Beograd ISSN: 2217-4990 - Biblioteka Kombtare Beograd Tirazhi: 1000 cop Shtypet n shtypshkronjn VELSON-DEVA 15 Nntori 113, Preshev Dorshkrimet dhe fotografit nuk kthehen Adresa: Nacionali - sheshi Karagjorgje, p.n. ndrtesa e shtpis s kulturs - Bujanoc Tel/fax:017/652-661 E-mail: nacionali2011@hotmail.com NACIONALI sht organ i Kshillit Kombtar t Shqiptarve q jetojn N Serbi

Mas(k)at urgjente!
Kuvendart shqiptar t prir nga paria politike e Lugins s Preshevs, nj territor me mse 120 mij banor dikur e tash i prgjysmuar, fundjavn e kaluar shqyrtoi dhe miratoi nj rregullore e m von edhe nj sr krkesash t cilat u emruan Masat urgjente pr afirmimin e t drejtave t shqiptarve n Luginn e Preshevs. Vet titulli i dokumentit t l prshtypjen se hartuesit e dokumentit por edhe ata q e shqyrtuan dhe e votuan e kan me ngut zgjidhjen e shtjes shqiptare e cila pa t drejt po prolongohet nga Beogradi zyrtar, e besa jo mjaft e sinqert po sht edhe prkrahja nga Prishtina e edhe Tirana zyrtare. Por, fajin nuk duhet krkuar gjetk, kur ne jemi problemi dhe ky problem po ndodhet pikrisht te ne, ne q jemi fizikisht, juridikisht dembabadem t vendosur ktu me rrnj, fis e farefis, me adres e me vendbanim. Masat urgjente,...n pasusin e dyt t dokumentit shkruhet pr afirmimin..., se vokabulari i politikanve din t jet i ndryshm sht pasoj e oratoris si mjet hipnotizues i atyre q merren edhe me politik. N rastin konkret disi as oratoria nuk i lidh mjaftueshm Masat urgjente me afirmimin e jo zgjidhjen apo intervenimin, madje ktu t krijohet prshtypja se kto Masa t shndrrohen n Mas(k)a urgjente. Kjo madje u pa edhe nga vet seanca n t ciln u la prshtypja e udhheqsve aktual t dy komunave me shumic shqiptare t cilt ishin mjaft t zshm me kritika ndaj dokumentit, bile pati raste kur kushtzuan nse jo kshtu ather ne nuk do t prkrahim kt dokument... Por, far ndodhi tash e mse nj jav nga shpallja e Mas(k)ave urgjente,... edhe sa lloj mas(k)ash duhet t durojn letrat e bardha t shkruara nga politikant tan, pr t knaqur ambiciet e tyre prej njohsve t s shkruarit shqip, derisa populli vazhdon n avazin q tashm, nse rastsisht ndodh nj e papritur e mir,bhet lajm i uditshm, sepse e keqja e ka ngulfatur edhe shpresn se e nesrmja sjell dika m t mir,...

18 mars 2013

Prmbajtja

Editorial...........................................................................................................................................................................3 Prmbajtja.......................................................................................................................................................................4 Aktuale Kuvendi i kuvendarve shqiptar t Lugins s Preshevs merr form juridike....................................................5 Lugina nuk sht si veriu i Kosovs, Lugina sht Serbi.......................................................................................6 Vulin: Shqiptarve nga jugu u dshiroj jet m t mir se t serbve n Kosov..............................................6 T akuzuarit pr sulmet n Dobrosin mohojn akuzat...............................................................................................7 Stankoviq n Preshev, premton 1.3 milion dinar pr sanimin e dmeve...........................................................8 Kumtesa KKSH priti ambasadorin e OSBE-s............................................................................................................................9 Intervista Intervist ekskluzive me Peter Burkhard, shef i misionit t OSBE-s n Serbi.............................................10-12 Shoqri Njzet vjet (me) REXHEPIN.......................................................................................................................................13 Pasurit nntoksore t fshatit Trnoc (2)............................................................................................................14-15 Opinione Treni i fundit pr Luginn e Preshevs.................................................................................................................16-18 Shqiptart n Lugin t Preshevs ndrmjet veimit dhe shtypjes...................................................................19-21 Prezantim Mbahet mbledhja e Kryesis s Shoqats s Shkrimtarve Feniks Preshev...................................................22 Kultur Karvani Poetik i Lugins n Rahovic dhe n Corrotic.....................................................................................23 Mbahen Takimet Poetike t Karadakut 2013....................................................................................................24 Fejton Kujtimet mbi shqiptart e Vrajs!..........................................................................................................................25-26 Shndetsi Duhani e dmton seriozisht shndetin ton.....................................................................................................27-28 Sport Sporti dhe figurat e mdha sportive preshevare..................................................................................................28-29 Fjalkryq.......................................................................................................................................................................30

18 mars 2013

Aktuale

Kuvendi i kuvendarve shqiptar t Lugins s Preshevs merr form juridike

Kuvendart e shqiptar t Lugins s Preshevs, n seancn e sotme i kan dhn form juridike Kuvendit t kshilltarve t tri kuvendeve t Preshevs, Medvegjs dhe Bujanocit. N seancn e sotme ku merrnin pjes 74 kshilltar t zgjedhur n tre kuvendet e Lugins, nj zri u aprovua Rregullorja e Puns e Kuvendit e cila prmbante n vete dhjetta nene e q kishin t bnin me konstituimin dhe formn juridike t ktij institucioni reprezentues t shqiptarve q jetojn n Luginn e Preshevs. Pas shum diskutimeve dhe propozimeve rreth performanss sa m profesionale t ktij dokumenti kshilltart e votuan rregulloren e cila nj hersh paraqet nj model ndryshe t Statutit t nj subjekti juridik si sht ky Kuvendi. M pas kuvendart shqiptar kan debatuar rreth t ashtuquajturave masa urgjente pr si sht thn afirmimin e t drejtave t shqiptarve t Lugins s Preshevs, karshi qeveris s Serbis. Kto masa t prmbledhura n shtat pika mendohet q t jen mjaft afirmative pr prmirsimin e gjendjes aktuale n Preshev, Medevgj dhe Bujanoc. Ndikimi sipas dokumentit q mban titullin Masat urgjente pr afirmimin e t drejtave t shqiptarve t Lugins s Preshevs, do t duhet t jet n kto sfera: - Integrimin e plot t shqiptarve; - Revitalizimin ekonomik; - Realizimin e t drejtave n prdorimin zyrtar t gjuhs dhe shkrimit si dhe simboleve nacionale; - Decentralizimin n gjuhsi;

- Arritjen e siguris s plot n rajon; -Arsim, kultur dhe informim; - Masat n shndetsi dhe sigurim social; Edhe ky dokument sht aprovuar n plotni me nj sr propozimesh pr plotsim t tij, por kjo mbeti q t bhet n njrn nga seancat e radhs s Kuvendit t Lugins, emrim ky i cili u propozua nga kshilltart prezent.

Gjithashtu pr seancat e radhs mbeti q sipas rregullores t zgjidhet kryesia e Kuvendit si dhe organet tjera t parapara q i japin identitet ktij organizimi politik t shqiptarve t Lugins s Preshevs. Ndryshe seanca sotme sht prcjell nga nj numr i konsiderueshm i prfaqsuesve t mediave si dhe nga prfaqsuesit e OSBE-s, zyra n Bujanoc.

18 mars 2013

Aktuale

Lugina nuk sht si veriu i Kosovs, Lugina sht Serbi

Pas krkimit t reciprocitetit nga Kuvendi i kshilltarve shqiptar t Lugins ka reaguar kryetari i Trupit Koordinues Zoran Stankoviq duke thn se duhet t ndrpritet trheqja e paraleles n mes t jugut t Serbis dhe veriut t Kosovs. Kryetari i Trupit Koordinues pr komunat Preshev, Bujanoc dhe Medvegj Zoran Stankoviq, me rastin e seancs s kshilltarve shqiptar t Lugins, ka thn se Qeveria e Serbis sht e angazhuar pr t prmirsuar jetn n kt pjes t Serbis prmes institucioneve dhe n prputhshmri me ligjet, mirpo ka theksuar se duhet t ndrpritet me trheqjen e paraleleve me veriun e Kosovs. N kt drejtim shqiptart jan qytetar t barabart t ktij shteti duhet t ndrpritet me trheqjen e paraleles, pasi do her q hapet shtja e veriut t Kosovs, nga jugu i Serbis dgjohen krkesa t reja t liderve shqiptar, ka thn Stankoviq n Beograd. Ai ka theksuar se Serbia jugore dhe qendrore jan pjes t pandashme t vendit dhe se pr kt nuk ka bisedime. Sipas fjalve t tij, kt ia kan thn edhe ambasadort e shteteve perndimore dhe bashksia Zoran Stankovic ndrkombtare, si Kryetar i TK pr Jug t Serbis prgjigje n deklaratat nga Kosova prmes s cilave krkohet t ndryshohet teza. Kamberi, ka zgjedhur 11 antar t Kuvendi i t gjith kshilltarve kryesis, rregulloren e puns dhe shqiptar t Preshevs, Bujanocit dhe vendimin pr prfaqsuesin e Medvegjs, t cilin e drejtoi kryetari i Kuvendit i cili duhet t ndrrohet do degs s Partis pr Veprim gjasht muaj. Demokratik n Bujanoc Shaip

Vulin: Shqiptarve nga jugu ju dshiroj jet m t mir se t serbve n Kosov

Shqiptart n jug t Serbis jan bashkatdhetart e mi, ne jemi pjes e t njjtit vend dhe kjo sht arsyeja pse un nuk dua q asnj qytetari t Serbis t'i ndodh ajo q po u ndodh serbve n Kosov, ka thn drejtori i Zyrs pr Kosovn n Qeverin e Serbis, Aleksandar Vulin, n lidhje me krkesn e shqiptarve t Preshevs, Bujanocit dhe Medvegjs, q t ken statusin e njjt si serbt n veri t Kosovs. 6
18 mars 2013

Ai deklaron se shqiptarve ju dshiron jet m t mir se t serbve n Kosov dhe se shpreson se serbt e Kosovs do t jetojn si shqiptart n jug t Serbis. Shqiptart nga Serbia e jugut u dshiroj t jen t kujdesshm n at q krkojn, sepse ajo leht mund t'ju realizohet. Vetm ai q sht qllimkeq mund t dshiroj t jetoj si serbt n Kosov. Aleksandar Vulin - Drejtor i Zyrs pr Kosovn n Qeverin e Serbis

Aktuale

T akuzuarit pr sulmet n Dobrosin mohojn akuzat

N Gjykatn Themelore n Gjilan t hnn ka nisur procesi gjyqsor ndaj grupit t njohur si Lvizja e liris. Gjykatsi Akadeusz Sedek u ka lexuar aktakuzn derisa t gjith t akuzuarit than se jan t pafajshm. N Gjykatn Themelore n Gjilan EULEX-i ka nisur procesin gjyqsor ndaj grupit t njohur si Lvizja e liris t gjith t akuzuar pr sulmet e ndodhura m 17 maj 2012, 28 qershor dhe 7 tetor 2012 n pik kontrollin policor n Dobrosin. N bankn e t akuzuarve sipas aktakuzs q e ka ngritur prokurori i EULEX-it Maurizio Salustro jan ulur: Valon Jashari , Skender Jashari ,Gazmend Lakna, Gazmend Xhemshiri, Qendrim Rexhaj, Muhamed Aliu, Skender Selmani, Enver Musolli, Abdullah Zogaj dhe Jeton Shabani. Kryetari i trupit gjykues Akadeusz Sedek u ka lexuar pik pr pik aktakuzn t gjith t akuzuarve dhe ka krkuar prej tyre q t deklarohen rreth tyre. T gjith t akuzuarit e kan mohuar veprn dhe than se jan t pafajshm.Zoti gjykats nuk jemi as terrorist dhe as kidnapues dhe nuk kemi vepra penale t mparshme tha Sknder Jashari, transmeton rajonipress. Avokatt mbrojts Halit Azemi dhe Shemsedin Piraj nuk jan pajtuar me veprat e akuzs dhe kan krkuar q tu ndrpritet paraburgimit t gjith t akuzuarve. Halit Azemi tha se kjo aktakuz sht utopike dhe abstrakte.

Ju po mbani n burg njerz t cilt po akuzohen me mesazhe dhe me prova t paqndrueshme . N kt aktakuz s`ka asgj konkrete, sepse bazohet vetm n sms dhe thashetheme. Kurr s`kam par kso aktakuze s cils i mungojn provat dhe elementet. S`ka asnj dshmi , asnj gjurm e as dshmitar dhe gjithka sht shkruar n kohn e paprcaktuar, armt e paprcaktuara tha avokatiAzemi. Avokati tjetr Shemsedin Piraj ka krkuar nga trupi gjykues q klientit t tij Gazmend Lakns t`i ndrpritet paraburgimi , por trupi gjykues mori vendim q t gjith t akuzuarve tu vazhdohet paraburgimi. Seanca e radhs sht caktuar pr datn 15 prill 2013. Ndryshe prokurori i EULEX-it Maurizio Salustro ka ngritur aktakuz kundr Valon Jasharit, Skender Jasharit, Gazmend Lakna, Gazmend Xhemshiri, Qendrim Rexhaj, Muhamed Aliu, Skender Selmani, Enver Musolli, Abdullah Zogaj dhe

Jeton Shabani. Ky grup i njohur si Lvizja e liris dyshohet se ka marr pjes n sulmet n punktin Dobrosin t Bujanocit m 17 maj 2012, 28 qershor dhe 7 tetor 2012 thuhet n aktakuz. Aktakuza i ngarkon kta nnt persona pr veprat penale t terrorizmit, organizimi i grupeve terroriste , pjesmarrja n grupe terroriste dhe mbajtja e paautorizuar e armve. Aktakuza saktson se tek ky grup jan gjetur dshmi e prova prmes prgjimeve telefonike, fotografi e gjsende tjera q lidhen me aktivitetet e ktij grupi. Sipas aktakuzs m 17 maj 2012 nj postbllok policor n Dobrosin t Bujanocit sht gjuajtur me arm zjarri dhe dy sulme tjera m 28 qershor dhe 7 tetor 2012. Prgjegjsia pr kto tri sulme sht pranuar nga grupi i quajtur si Lvizja e liris prmes tri komunikatave t publikuara n faqe t ndryshme t internetit thuhet n aktakuz. 7

18 mars 2013

Aktuale

Stankoviq n Preshev, premton 1.3 milion dinar pr sanimin e dmeve

infrastrukturore dhe n amvisri do t jap 1.3 milion dinar, q fillimisht t zgjidhen problemet, tha pas konsultave kryetari TK Zoran Stankoviq. Ndrsa kryetari BL t Stacionit Hekurudhor Skender Limani tha se u dakorduan q ta bjn projektin pr zgjidhje t prhershme t ktij problemi. Stankoviq tha se Brenda disa ditve 6 milion dinar do t barten n llogarin e komuns s Preshevs nga rezervat e buxhetit, ndrsa prmisimi i infrastrukturs q do t kushtoj rreth 20 milion dinar do t bhet n bashkpunim me ministrit, por pa precizuar se kur. Dmet nga vrshimet e t reshurave t shiut n territorin e komuns s Preshevs sipas Shtabit Komunal pr Situata t Jashtzakonshme jan mbi 20 milion dinar, kurse amvisrit kan psuar dme n 2 milion dinar, ndrsa dmet tjera jan n objektet infrastrukturore.

Foto: Vrshimet n Preshev

Kryetari Trupit Koordinues (TK) Zoran Stankoviq sot ka vizituar Bashksin Lokale (BL) t Stacionit Hekurudhor, ku ka biseduar me banort lokal, kryetarin e BL dhe prfaqsuesit e pushtetit lokal t Preshevs,

pas vrshimeve t fundit t ndodhura n rajonin ton. Trupi Koordinues p Preshev, Bujanoc dhe Medvegj, pr fazn e par t sanimit t dmeve n objektet

Foto: Zoran Stankovic - Kryetar i TK pr Jug t Serbis

18 mars 2013

Kumtesa

KKSH priti ambasadorin e OSBE-s

N zyrat e Kshillit Kombtar Shqiptar, kryetari i KKSH-s dhe kryetari i Organit Ekzekutiv, Galip Beqiri dhe Hamdi Fejzullahu priti sot n takim Ambasadorin e ri t emruar t OSBE-s Peter Burkhard me bashkpuntort e tij, Drejtorin ekzekutiv t OSBE-s Giovanni Gabassi dhe Erih Manton Koordinatorin e OSBE-s pr jug t Serbis. Kryetari Beqiri e njoftoi me rrjedhat e KKSH-s punn, veprimtarin, sukseset dhe shtjet jetike q presin t zgjidhen duke vr theksin n shtjet e arsimit, kulturs, informimit dhe prdorimit zyrtar t gjuhs dhe shkrimit shqip. OSBE ka qen aktive dhe m tej do t jet aktive sa i prket problemeve t shqiptarve n Preshev, Bujanoc dhe Medvegj si nj faktor ky ndrkombtar edhe n bisedimet e rifilluara me organet shtetrore s fundmi pr prmirsimin e situats s krijuar u shpreh Beqiri. Ambasadori Burkhard shprehi mbshtetjen e OSBE-s edhe n vazhdim t trajtimit t gjitha problemet me t cilat
18 mars 2013

KKSH- sht duke u angazhuar pr t i zgjidhur. Lugina e Preshevs mbett n top prioritetet e OSBE-s dhe

mbshtetja jon nuk do t mungoj sa i prket funksionimit dhe angazhimit t KKSH-s nnvizoi Burkhard.

Inter vista
Intervist ekskluzive me Peter Burkhard, shef i misionit t OSBE-s n Serbi

E rndsishme t arrihen rezultate konkrete n bisedime

N dhjetor t vitit t kaluar n postin e shefit t misionit t OSBE-s n Serbi sht emruar diplomati zviceran Peter Burkhard, i cili n kt post ka zvendsuar grekun Dimitrios Kipreos. Burkhard ka nj prvoj t madhe n diplomaci, pasi q ka qen ambasador i Zvicrs n Kub e Uzbekistan. N javn q e lam pas Burkhard vizitoi pr her t par Luginn e Preshevs, ku u takua me lidert politik e institucional t ktij rajoni. Faruk Daliu Nacionali: Si i vlersoni bisedimet e filluara n mes t shqiptarve t Lugins s Preshevs dhe Trupit Koordinues, gjegjsisht qeveris s Serbis? Peter Burkhard: Bisedimet e ndrmjetsuara nga OSBE kan filluar koh m par, dhe m vjen shum mir q pala shqiptare ka arritur q t hartoj nj dokument dhe t v n letr gjra konkrete dhe tema, n rezultatet e t cilave llogarit. Tani sht e rndsishme t fillohen bisedime konkrete pr kto tema konkrete,
10
18 mars 2013

Peter Burkhard Ambasador i OSBE n Serbi

ndrmjet, n nj an prfaqsuesve lokal nga Serbia jugore, dhe n ann tjetr prfaqsuesve t shtetit t Serbis, Trupit Koordinues dhe ministrive relevante nga Beogradi. sht e rndsishme t

arrihen rezultate konkrete q do t prmirsojn jetn e qytetarve n jug t Serbis, e gjithashtu kto rezultate t kontribuojn q qytetart e ktij rajoni t shohin t ardhmen me optimizm.

Inter vista

Nacionali: Cili sht roli i OSBE-s n kto bisedime dhe far mund t presim nga ato? Peter Burkhard: Roli yn, pra i misionit t OSBE-s n Serbi sht t lehtsojm dialogun, por bisedimet e vrteta duhet t zhvillohen n mes t prfaqsuesve t pushtetit nga Beogradi dhe prfaqsuesve lokal. Ne jemi t gatshm t ndihmojm n do mnyr t mundshme kto bisedime, n at form q palt e involvuara dshirojn inkuadrimin ton. Un e di q zyra e OSBE-s n Bujanoc ka besimin e t gjith akterve n kto bisedime. Natyrisht edhe un kam besim t plot n punn e stafit tim, e jo vetm un, por edhe t gjitha vendet dhe prfaqsuesit e tyre n Kshillin e Prhershm t OSBE-s n Vjen. T gjitha ata krkojn nga misioni dhe nga un personalisht t lehtsojm kto bisedime, dhe ne kt natyrisht do ta bjm. Nacionali: N far do t prqendrohet puna juaj si shef i misionit t OSBE-s n Serbi n trsi, dhe me theks t veant n Lugin t Preshevs? Peter Burkhard: Si prgjigje n kt pyetje mund t jap nj prgjigje teorike, e kjo sht nj pjes e tekstit nga mandati i misionit ton n Serbi. Misioni i

OSBE-s n bashkpunim t ngusht me autoritetet e Serbis do t'i siguroj ndihm dhe mbshtetje profesionale pushtetit n t gjith nivelet si dhe t gjith individve t interesuar. Kjo ndihm prfshihet n demokratizimin e shoqris, mbrojtjen e t drejtave t njeriut, e n veanti t drejtave

dhe rolin e Kshillit Kombtar? Peter Burkhard: Pr misionin e OSBE-s n Serbi pozita e pakicave etnike sht shum e rndsishme. N misionin ton punojn njerz q merren ekskluzivisht me shtjen e pakicave, dhe kjo tregon se i kushtojm vmendje t madhe ksaj teme. Veanrisht i

t pakicave etnike. Mund t jap edhe nj prgjigje ndryshe n kt pyetje. Fokusi i puns sime, sidomos n Serbin jugore do t jet q me punn ton t mundsojm nj jet m t mir pr qytetart dhe q ata me m shum shpresa t shohin t ardhmen. Nacionali: Si e vlersoni gjendjen e pakicave kombtare n Serbi, pozitn e shqiptarve

kushtojm vmendje pozits s pakics etnike shqiptare, me vet faktin se mbi 10 vite kemi zyren dhe prezencn e prhershme n Bujanoc. Kjo flet pr angazhimin ton n mbrojtjen e t drejtave t pakicave etnike n Serbi, e nprmjet zyres n Bujanoc veanrisht mbrojtjen e t drejtave t shqiptarve. N prgjithsi, mekanizmat institucional q ekzistojn n Serbi lidhur m shtjet e
18 mars 2013

11

Inter vista

pakicave etnike duket se jan shum adekuat, n veanti kshillat kombtare t pakicave etnike, q mund t ken nj rol vendimtar n mbrojtjen e t drejtave t pakicave. N t vrtet institucioni i kshillit nacional, si sht i rregulluar n Serbi, mund t'i shrbej si shembull edhe vendeve tjera. shtja tjetr sht funksionimi i kshillave kombtare. N kt aspekt duket se ka shum hapsir pr avancimin e puns s tyre, por jam i sigurt se t gjith aktert jan t gatshm t punojn n kt drejtim dhe ne si mision i OSBE-s n Serbi natyrisht se jemi t gatshm t ofrojm ndihm pr kt. Nacionali: Si i vlersoni bisedimet Prishtin - Beograd n kontestin e realizimit t t drejtave t pakicave, pasi q shqiptart e Lugins s Preshevs kan krkuar t jen pjes e ktyre bisedimeve dhe krkojn reciprocitet me t drejtat e serbve n Kosov? Peter Burkhard: Si e dini dialogu ndrmjet Beogradit dhe Prishtins po zhvillohet nn organizim t Bashkimit Evropian, jo t OSBE-s, por natyrisht q rezultatet e ktij dialogu do t ken ndikim edhe n shtjet me t cilt ne merremi n jug t Serbis. N kt aspekt sigurisht q rezultatet e ktij dialogu jan t rndsishm pr
12
18 mars 2013

ne, e rezultatet pozitive do t ken ndikime pozitive n tr rajonin, si edhe n Serbin jugore. N nj aspekt psikologjik rezultatet pozitive t bisedimeve do t ndikojn pozititivisht pr t ardhmen, dhe natyrisht do t ket edhe rezultate konkrete, si jan pr shembull: avancimi i lidhjeve ekonomike e tregtare, n arsim njohja e diplomave, mundsi t reja punsimi e t ngjajshme. Nacionali: Cila sht karriera juaj e deritanishme para se t emroheni shef i misionit t OSBE-s n Serbi? Peter Burkhard: Un jam diplomat profesionist nga Zvicra dhe jam i deleguar nga shteti zviceran pr kt post. Para se t vij n Beograd n dhjetor t vitit

t kaluar, kam qen ambasador i Zvicrs n Kub. Para Kubs kam qen ambasador i Zvicrs n Uzbekistan. Gjithashtu kam qen shef i misionit t OSBE-s n Baku n Azerbejxhan, si dhe shef operativ i OSBE-s n Kiev t Ukrains. Para kalimit n diplomaci jam marr me shkenc, pasi q jam doktor i shkencave n kimin fizike. Si shkenctar kam punuar n Akademin e athershme t Shkencave t Bashkimit Sovjetik n Novosibirsk.

Shoqri

Njzet vjet (me) REXHEPIN

Ne jetojm n nj shtpi e cila po rrzohet Sami Frashri Pse edhe pas dy decenieve ne ende sillemi n nj pik n nj vend, ende e njejta dhembje ose edhe m e rnd? Pse ende jetojm nn hijen e historis s viteve 1878, 1912, 1924, 1928..!? Ende t ndar, t prar, t arratisr, t syrgjynosur, t rraskapituur e t sakatosur! Mr.Agim Hasani Mars 2013 Viti 1990 i gjeti shqiptart e Lugins s Preshevs n nj situat t njjt sikur n kohn kur Turqia trhiqej nga Ballkani, pra koha kur u b shprbrja e ish-Jugosllavis. Prandaj, duhej n ate koh t lvizej duke kaluar nga nj sistem q ishte monist e mbretronte n nj pjes t madhe t bots n sistemin e ri pluralist. Fillimisht, formimi i partis (PVD) si parti shqiptare ishte me konotacion t nj lvizje popullore e jo partiake. T gjitha ato forca t reja q doln n siprfaqe ishin si shprehje ndaj sistemit totalitar q sundonte me decenie n vazhdimsi e q hyri n histori si nj sistem i egr, i organizuar kundr njerzimit. Jan prdorur t gjitha format e veprimit ilegal, gjysm ilegal, legale pr t ndryshuar gjendjen e padurueshme dhe njkohsisht pr t treguar se ne ishim dhe jemi n tokat tona t lashta q veohemi me gjuhn, traditat, kulturn, historin, pra identitetin e kombit. Sigurisht modest n kujtimet e veta N. Sedullahu n librin e botuar Rrjedhat e Formimit t PVD-s shkruan pr shokun, mikun, bashkmendimtarin, por edhe nismtarin e formimit t lvizjes popullore t shqiptarve n Lugin. N kt distanc kohore rrjedhin kujtimet vetvetiu sikur t ishte sot viti '90 kur me nj fletore e shum letra nn sqetulla q e kishte zakon Rexha t'i mbante, t hap nj faqe t re t jets dhe organizimit t shqiptarve n Preshev, Bujanoc dhe Medvegj. Pr gjeneratat e reja duket e pakuptueshme, por pr autort e kohs q sot jan gjall e dijn se si njerzit friksoheshin t bhen antar t partis s re. Shum prej tyre nuk besonin se mund t formohet nj parti shqiptare n vete n kto troje, i ruheshin denoncimeve nga pushteti i athershem mos t'i largoj nga puna, disa nga nostalgjia, por edhe nga devotshmria nuk donin ta ndrronin partin e vjetr komuniste se ishin t besatuar, disa shkonin edhe m larg duke propaganduar se pushteti nuk lejon q shqiptart t formojn parti me veprim demokratik etj etj.. I ndjeri bashk me shok prjetoi nnmime e injorime, duke cilsuar punn q e bnim si t kot, se kjo q ne mendojm nuk mund t bhet e deri tek cinizmi i ult, le t merren kta t papunsuarit me politik njher e pastaj ne e shohim. Sa vshtire e kishte pr t na bindur t veprojm t bashkuar si nj, shqiptart e Preshevs, Bujanocit e Medvegjs. Ata q e jetuan kt koh e mbajn mend se far obstruksione ushtronin individ t caktuar pr t ndar veprimin politik, Bujanoci t veproj n veti e Presheva n veti. Pr at nga kjo distanc kohore mendoj se i madh e i vogl duhet t respektojn strategjin e veprimit dhe t zhvillimit t nj politike autoktone shqiptare e sidomos konceptin q t veprojm t bashkuar e jo t coptuar. Mendoj fuqishm nga vshtrimi i sotm se veprimet e shndosha t pastrta, t udhhequra me sinqeritetin m t larte pa hile, pa spica, kan br q veprimi politik i shqiptarve pastaj t funksionoj me dekada. E kundrta, shqiptart do t'i gjente t shprndar npr parti t ndryshme me qendr n Beograd, synim ky q ka filluar kohve t fundit t shfaqet haptas. Kujtimi pr ata t cilt nuk jane n mesin ton si: Rexhep Hasani, Hafz Nazmiu, Shenasiu, Musa Limani e shum veprimtar tjer t cilt u vun n ball t proceseve plurale duhet t jet i gjallq ashtu sikur q janq t gjalla veprat e tyre . Madhshtia qndron n thjeshtsi besoj se partia q kta burra e themeluan me shum shok t tjer vazhdimisht sht kujdesur t kujtoj emrat dhe veprat e tyre, por shkrimi i librit sht edhe nj gur i fuqishm n murin e pambaruar. Ruajtja e incizimit t asaj kohe kur Rexha si nj trim, tribun, orator i shklqyeshm me z t larte q jehona e tij ndihej n tr qytetin, prezantoi krkesat e shqipatrve t artikuluara hartuara n harmoni me nevojat e kohs. Nj mik pasi dolm nga promovimi i librit m tha po Krkesat q i lexoi Rexha JAN AKTUALE EDHE SOT. Sot, sht muaji mars, viti 2013 kur prms ktij shkrimi po mundohem t kthehem mbrapa me decenie, duke e shikuar video incizimin nga tubimi protestues n mbrojtje t ARSIMIT SHQIP NE BUJANOC, t mbajtur n shkolln fillore Naim Frasheri n vitin 1991, vrejta pjesmarrje masovike t grave, nnave, vajza e shum nxnse t shkolls s mesme. I shqetsuar pyes veten a thua tani nuk kemi nevoj pr liri? Apo krkesat tona jan shterrur, jemi t knaqur apo kemi krijuar vetknaqsi n vete dhe nuk na nevojiten tubime t ngjajshme? A thua me kalimin e kohs njeriu po msoka edhe me t kqija, me vshtirsi, dhe mer rolin e miopit dhe nuk po i dallojka sendet, padrejtsit n arsimim, n gjuh, n simbole, shtjen e mjerueshme sociale, shprnguljet q s'kan t ndalur, zbrazjen e territoreve t tra t mbetura shkret etj. Koha q po vie po m duket gjendja edhe m e keqsuar, e ne po soditemi me veprat e shokve, bashkpuntorve tan, e n mesin e tyre i ndjeri Rexhep Hasani e t tjer t cilt guximshm para dy decenieve e than at q ne sot ndoshta duhet vetm ta prsrisim.

18 mars 2013

13

Shoqri

Pasurit nntoksore t fshatit Trnoc (2)

Mr. Sci Agim Hasani Faruk Daliu (vazhdim nga numri i kaluar) N hapsirat e eksploatimit t xehes ka pasur korridore t hapura deri n 2500 metra t gjat. Zgafellat q edhe sot jan si dshmi t nj pune t madhe, po edhe t mundimshme sepse punohej me mjete primitive, ishin t hapura tre kilometra larg n veri t fshatit, n rrugn q edhe sot lidh Trnocin me fshatrat e Malsis s Bujanocit. Zgafellat e hapura t gjata me kilometra kishin edhe emrat e tyre sipas vendit psh: Rruza e gjat, Prroni i iftit, dhe Dardha e Muslis. Pr seciln zgafell ekzistojn hartat e xehtaris t punuara n kohn kur ka funksionuar miniera dhe aty mund t vrehet n mnyr precize shtrirja e xehes s antimonit n zonat e prmendura. Nxjerrja e xehes nga nntoka bhej me mjet shum t thjeshta t puns q krkonin forc fizike, n largsi m t madhe bhej me qerre me kuaj, ndrsa shtyllat n zgafell bheshin prej druri, q krkonin mirmbajtje t vant, 14
18 mars 2013

Hartat dhe vizatimet jan gjetur n arkivin e miniers n Trnoc.

sepse thell n nntok shfaqej uji dhe i dmtonte shpesh. Para se t fillonte pasurimi i xehes me metoden e flotacionit ajo bhej nga ana e puntorve n mnyr vizuele dhe metoda mekanike. Puntort udhtonin n kmb me kilometra t tra, sepse ather nuk kishte mjete transporti etj. Malet e Trnocit prve mineralizimit t kaolinit dhe antimonit jan t pasura edhe me tela pagmetit t jometaleve q prmbajne xehe me prqndrim t lart t Feldsfatit, Liskunit dhe Kuarcit. Koh pas kohe n pjesn

ku sipas arkeologve fshihet nj qytez shum e vjetr ilire sht nxjerr edhe qymyrdruri pr nevojat e miniers. T gjitha kto xehe jan eksploatuar nga nj organizat e quajtur Grote m von Feldspat e Bujanocit. Pr rndsin e miniers rolin strategjik pr rrethin e m gjer sot ende me dshir flasin puntort jo vetm t fshatit, por edhe t punsuarit nga fshatrat e komuns s Bujanocit. Shkurt, vet jeta e ksaj treve ishte e lidhur ngusht me funksionimin e miniers. Pr kt dshmon edhe

Shoqri

numri i madh i t punsuarve q n at kohe ishin t punsuar 1308 puntor, ndrsa Vranja e cila sot sht br qendr industriale n at koh ka pasur vetm pes puntore t prodhimit (ekzistonte nj puntori pr prodhimin e karrocave t dors). Puna n minier realizohej n tre ndrrime, vetm n nj ndrrim kishte mbi 250 putor. Kaptin n vete dhe me rndsi pr punn dhe funksionimin e miniers ishte Muharrem Kadriu (shtekja), i cili me aftsit e tij, me punn e palodhshme e me shum prpikshmri dshmoi pr aftsit e tij organizative, si drejtor teknik i miniers. Pr kt lufttar dhe humanist t madh (q pas lufts s dyte botrore nga populli u shpall hero), para lufts s dyt botrore kishte t kryer gjimnazin n Vranj, e m von edhe shkolln e lart te xehtaris n Bor, sot me respekt t veant flasin jo vetm bashkmendimtart dhe bashkpuntort, por t gjith ata t cilt u ndeshn me veprn humane e patriotike t Muharrem Kadriut shtekes. Nga puntort e dikurshm t ksaj miniere dhe nga shum dokumente t nnshkruar nga M. Shtekja (Muharrem Kadriu), msojm pr punn e vshtir, pr padrejtsit q i bheshin puntorve, kushtet e puns, pagat e ulta etj. Disa prej atyre q punuan sot tregojn se pagat q

merrnin nuk ndihmonin gj, por deri diku i ndihmonin triskat q i ndaheshin pr ushqim (vaj, kryp, sheqer e gaz). N kohn edhe e para lufts, edhe gjat lufts, e pastaj edhe deri n mbylljen definitive n vitin 1957 popullata e ksaj treve jetonte n varfri t skajshme, prandaj miniera ishte shptim pr t gjith banoret, sepse gati nuk kishte familje q nuk e kishte t punsuar punsuar nga nj antar. Mirpo funksionimi i miniers kishte edhe rndsi tjera: Vetfunksionimi ishte nje projekt i qndrueshem i zhvillimit t fshatit me rrethin. Popullit i siguronte egkistencen dhe i jepte shpres pr t qndruar n vatrat e tyre t lashta. Perspektiva e zhvillimit t komuns s Bujanocit ishte e lidhur me funksionimin e miniers. Sipas ngjarjeve q jan zhvilluar n at koh, organizimi i mir edhe i puns n minier, po edhe i jets, duke siguruar nj standard minimal pr popullaten, sikur funksionimi i miniers e pengoi strategjin q udhhiqej n at koh pr Bujanocin dhe rrethinn. Pr kt arsye, interesimi pr hulumtimin e kapaciteteve t reja t xehes s Antimonit ishte zvogluar n nj

an, e n ann tjetr duke u pdorur metoda shkatrruese t trupit t xehes oi deri tek mbyllja e saj n vitin 1957. Edhe tani q kan kaluar shum dekada nga mbyllja e miniers, n fshatin m t madh t t komuns e m gjer, nuk sht ndrtuar asgj q do t zbuste papunsin, e cila sht shum e madhe dhe ka shifra t pabesueshme. Shnim: Pasurit nntoksore t fshatit Trnoc sht shkruar n vitin 1992 pr t qen pjes e monografis s fshatit. Ishte nj iniciativ e mir n at koh, por q nuk pati vullnet t mir nga nj pjes e intelektualve t fshatit, dhe ky projekt, kjo ide ende mbetet nj pjes e dhimbshme e realitetit ton. Shkrimin e ndihmuan: Xhemail Limani (i ndjer) lagja Shteke puntor i miniers, q kishte mbaruar kursin e xehtaris n Majdanpek. Avni Nazifi inxhinier i diplomuar i xehetaris, tani pensionist. Edvig Kadriu - doktor i shkencave t mjeksis djali i Muharrem Kadriut.

18 mars 2013

15

Opinion

Treni i fundit pr Luginn e Preshevs

Nehat Hyseni Mbledhja e Kshilltarve shqiptar t komuns s Preshevs, Bujanocit dhe Medvegjs, organ politik i krijuar nga legjitimiteti i marr n zgjedhjet e lokale, u mbajt m 9 mars 2013 n Preshev, edhe pse me nj vones t konsiderueshme, n d o s h t a e d h e t pakompensueshme. Megjithat, m n fund ky Kuvend miratoi dy dokumente t rndsishme. Me kt hap sikur jan br prpjekjet shpresdhnse se m n fund edhe ne shqiptart e Lugins s Preshevs, apo t Kosovs Lindore, nuk do t mbesim jasht trenit t fundit, apo agjends s dialogut t Brukselit. Deri tani kemi pasur nj bashkjetes paradoksale t retoriks politike boshe, q konsistonte kryesisht n dhnien e deklaratave megalomane t disa liderve politik lokal, t cilat shrbenin si ushqim i mediave shqiptare dhe atyre serbe, si dhe mjerimit n rritje t pandalshme t shqiptarve t Lugins. Sa duket, mediave shqiptare ato deklarata i shrbenin sa pr t'i mbushur faqet e gazetave t tyre, 16
18 mars 2013

apo minutazhin e emisioneve t lajmeve t agjencive t ndryshme informative, duke deklaruar me plot pompozitet strprsritjen e pafund shqiptart e Lugins jan pr bashkim me Kosovn, dhe fraza t tjera t cilat arritn kulminacionin sidomos pas festimit t 100 vjetorit t Pavarsis s Kosovs dhe t kanonads krekosse n garn pr t'i treguar muskujt (e munguar) dhe trimrin e potencialet dhe kapacitetet politike e ushtarake, t cilave, si u pa puna, as ata vet nuk i besuan dhe asgj nga ato nuk ishte as reale e as e sinqert. Dikush kt e quajti sindroma e lapidarit, si sinonim i paprgjegjsis s skajshme t faktorit politik t shqiptarve t Lugins, si dhe mos koordinim i pakuptueshm dhe i pafalshm me faktorin politik t Kosovs, si dhe me Shqiprin. Pas shum "patriotizmave", m n fund, edhe shqiptart e Lugins s Preshevs vendosn q t lshohen me kmb n tok dhe q n vend t lvdatave dhe deklaratave e premtimeve boshe, t'i prvjelin kraht pr t br dika konkrete. Dinamika e shpejt, ndoshta dramatike e zhvillimit t ngjarjeve

n tavolinn e bisedimeve t Brukselit, si duket ia eli syt atyre, duke ua br t qart se koha e matrapazllkut politik ka kaluar dhe se tani sht koha pr t br dika konkrete. Sepse, rrota e historis do t ec edhe pa ata. E dim se n rrethanat e reja politike, gjrat qartsohen dhe sikur duan t' i japin fund parajss politike, kohs kur ke mundur t deklarosh ka t duash, bile edhe marrit m groteske. Dhe, ato t shiten tek mediat tona, t cilat ndiejn etje t pashuar pr sensacion, shum m tepr se pr lajme pr gjra t "vockla" q mund t ndodhin n mjedisin ton t ngrysur politik, prej nga kan filluar, si e prshkroi nj poet lokal i yni, t ikin edhe zogjt, duke ua ln vendin sorrave dhe skifterve t cilt jan t aft t

Opinion

jetojn nga kufomat dhe nga gjuajtja grabitqare e qenieve t gjalla mbi tok. Syri i tyre i strvitur shikon nga largsia si t' i rrmbejn shpirtrat dhe trupat e sfilitur, duke krijuar perandori ekonomike dhe dinasti politike n kto troje ku vshtir frymon shqiptari i rndomt, t cilit i zihet edhe fryma e edhe dielli. Natyrisht se kjo gjendje alarmante e braktisjes s trojeve strgjyshore shqiptare po shfrytzohet, por edhe mjerisht po stimulohet n mnyr t pangopshme nga oreksi gllabrues i hienave politike, t cilat tr tmerrin q e krijojn me veprime t paligjshme, t pamoralshme dhe jonjerzore, i mbulonin me "shkopin magjik" duke dhn deklarata megalomane politike. Dhe, sa m tepr q shtoheshin deklaratat e tilla, aq m tepr shtohej dhe ishte m i madh mjerimi dhe skterra politike dhe gjendja e tyre ekonomike, e krijuar ve tjerash edhe me kontributin dhe "meritat" e tyre "patriotike", duke realizuar nj bashkjetes t pashpjegueshme suksesi dhe prparimi e bashkpunimi brilant me pushtetin serb, t cilin ditn e pshtyjn kurse natn e "lpijn".

maksimalisht realiteti se "pushteti t bn zoj, e pushteti t bn toj". T kuptohemi se do identifikim me ndonj rast konkret n Lugin t Preshevs mund t jet i rastsishm. Sepse ktu, ruana Zot, gjra t tilla nuk mund t ndodhin. Gjra t tilla mund t ndodhin gjithkund, por tek ne n Lugin t Preshevs, ku fjala sht fjal dhe prgjegjsia sht prgjegjsi, vend pr dyshime nuk ka. Ktu gjra si "Vefa" , "Gjallica" etj. n Shqipri, apo Mishoviqa etj. n Serbi, nuk ka dhe nuk mund t ndodhin. Ktu vetm ka sukses t vots s pastr, pa asnj devijim, blerje apo vjedhje nuk ka. Sepse, do gj sht e "pastr" n fitimin dhe performansn e pushtetit, por

edhe t biznesit t "suksesshm". Prandaj, edhe jepen deklarata, sikur kur i nxjerrin nga xhepi, n do koh dhe n do situat, pa kurrfar ndjesie t prgjegjsis minimale politike e morale. far t duash. Nse do e bjn "bashkimin me Kosovn" , hi pa e pyet Kosovn. Sepse, kush sht Kosova me e pyet pr kt pun? Tek e fundit, interesi kombtar sht i till dhe a ka kush e di kt pun m mir se ne, ose m sakt se disa "politikan" t ksaj treve heroike t shqiptaris. Tani sht koha q t tejkalohet ecejakja 21 vjeare e mos krijimit t nj institucioni t prbashkt pr t gjith shqiptart e Lugins s Preshevs, me kompetenca legjislative e ekzekutive, q do t' i
18 mars2013

Prandaj edhe tek ata sht kuptuar dhe shfrytzuar

17

Opinion

siguronte dhe do t'ua garantonte atyre ruajtjen dhe kultivimin e t gjitha t drejtave kombtare e qytetare, si dhe nj zhvillim dhe prosperitet t gjithanshm. Ruajtja e brthams kombtare shqiptare n kto troje, si dhe ndrprerja e shprnguljes dhe boshatisjes e lnies shkret t tyre, do t ishte qllimi i ktij organizimi, duke ndrprer trsisht militarizimin ekstrem dhe vendosjen e nj mbikqyrjeje ndrkombtare, duke mundsuar edhe formimin e njsive rajonale t siguris n nivel t Lugins. Doemos imponohet nevoja e domosdoshme q n vizitn e baroneshs Catherine Ashton, m 14 mars 2013 n Prishtin, si dhe n raundin e radhs t bisedimeve m 20 dhe m 28 mars 2013 n Bruksel, t prezantohet me vendosmri dhe devotshmri e seriozitet edhe shtja e shqiptarve t Lugins s Preshevs nga Qeveria e Kosovs, si shtje plotsisht e barabart me at t serbve t Kosovs, duke vepruar me parimin as m shum e as m pak se ata. Kshtu, Qeveria e Kosovs do t'ia lehtsonte vetes pozitn ndaj zgjidhjes s problemit t serbve t Kosovs, duke vendosur paralelizma dhe balanc politike duke e vn edhe Serbin n sprov se a sht e gatshme dhe sa sht e gatshme edhe ajo t jap t drejta pr popullatn joserbe ose 18
18 mars 2013

minoritetin shqiptar n kuadr t saj. Por, shqiptart e Lugins duhet ta ken gati dokumentin ose Propozimin e zgjidhjes s mundshme politike t shtjes s tyre, duke propozuar edhe ata organizimin e tyre sipas modelit t propozuar t serbve t Kosovs duke themeluar Asociacionin (Bashksin) e komunave shqiptare n Serbi. Kuvendi si organ m i lart i Asociacionit t Komunave Shqiptare n Serbi duhet ta ket organin Ekzekutiv ose Kshillin, i cili do t formohej nga kryetart e komunave Preshev, Bujanoc e Medvegj, si dhe nga antart e Bordit. Zgjedhjet pr organet e Asociacionit do t duhej t

mbaheshin s bashku me zgjedhjet lokale, e jo si ishte rasti me zgjedhjet pr Kshillin Kombtar Shqiptar q ishin t veanta. Asociacioni i Komunave Shqiptare do t duhej t ishte si "ombrell" e tyre. Fleksibiliteti politik i shqiptarve t Lugins konsiston n faktin se Qeveris s Kosovs dhe palve negociuese n Bruksel u lihen duart e lira, duke mos shtruar kurrfar krkese shtes n krahasim me serbt e Kosovs. Prandaj, zgjidhjet politike q do t vendosen pr serbt e Kosovs do t vendoseshin pa i hequr asnj pik e asnj pres edhe pr shqiptart e Lugins s Preshevs.

Foto: Gazmen Idrizi

Opinion

Shqiptart n Lugin t Preshevs ndrmjet veimit dhe shtypjes

Nga Iljasa SALIHU T shkruash sot pr Luginn e Preshevs nuk sht gjithaq e leht, ngase ngjarjet me shpejtsin e ers marrin trajta tjera, duke ndryshuar shum shpejt shumka prpos ndryshimit. Se kjo gjymtyr e Shqipris vazhdon t jetoj ndrmjet veimit dhe shtypjes shtetrore serbe, dshmuan ngjarjet e rastit t vnies s lapidarit me krenari prej vergut politik shqiptar t Lugins s Preshevs dhe shkuljes s asaj krenarie prej forcave politike, plicore dhe ushtarake serbe. Lapidari nuk ishte gj tjetr, pos nj cop guri n kuptimin material, por n kuptimin e pasqyrimit t panorams s vrtet n kt vend, ishte nj kushtetut e llojit t veant, brenda s cils qart lexohej se sa larg ishte ajo q thuhej e shkruhej pr shtetin e Serbis prej vet krerve t saj, me at q vrtet mbretronte n at truall, pjesrisht t pushtuar. N Luginn e Preshevs, apo n Kosovn Lindore q sht gjithashtu emrim i pranuar pr kt truall shqiptar q realisht dhe fatkeqsisht sot gjendet n Jug t Serbis, n prputhje me konsensusin e vitit 2002 bhet fjal pr 61.647 shqiptar. N komunat e Preshevs dhe t Bujanocit sqiptart prbjn shumicn e popullsis (89,1 prqind n Preshev dhe 54,69 prqind n Bujanoc, sipas 2002 regjistrim). Rrshira e zhgnjimit t ksaj gjymtyre shqiptare, erdhi m vitin 1918, me themelimin e Mbretris Serbe, Kroate, Sllovene, ku rrethi i Preshevs iu caktua Banovins s Vardarit me qendr n Shkup. Kshtu vazhdoi deri m vitin 1945. Por, edhe pas ksaj sterre shqiptarve t ksaj ana, Lufta e Dyt Botrore nuk i solli dit t mira, por i fundosi edhe m tej n gjendje t vshtir ekonomike e politike, pr t vazhduar kshtu deri m sot, her duke vrar e her duke i shpallur paqe shqiptarve nn tytn e arms s xhandarmris serbe. Gjendja e sotme ekonomike dhe sociale, padrejtsia q u bhet qytetarve shqiptar t Lugins s Preshevs nga vet shteti ku jetojn, vrtet sht br e paprmbajshme. Si shihet, Serbia sht duke e ditur se far pune sht duke br shteti am, Shqipria, aq m e dukshme shihej nj drdllisje n prag t fests s pavarsis s saj. Edhe pse shumic n kt komun jan shqiptar, shqiptart vijojn t trajtohet si punonjs pakic. Mungon akusheria pr lindje, gjykata, prpjestimi i policis multietnike n rajonet shqiptare sht dy serb dhe nj shqiptar dhe n rajonet me shumic serbe tre serb dhe asnj shqiptar. Maqedonia n njrn an prmes vnies s sigurimit shum t shtrenjt pr studentt e lugins dhe n ann tjetr Kosova me vnien e sigurimit pr makina me targa t Serbis, shqiptart e ksaj ana i kan ngujuar

keqas n kridhn e balts s veimit dhe t shtypjes shtetrore serbe. Kosova, shtet ky kujdestar me pages pr vllezrit preshevar Bisedimet jo gjithher sjellin lajme t mira. N suaza t bisedime q zhvilloheshin n Bruksel prej pals serbe dhe asaj kosovare, Serbis si shenj t parimit t anasjellshmris (reciprocitetit), Republika e Kosovs i vuri pages pr sigurimin e makinave q udhtojn pr n Kosov. Ktu mbi t gjith, psorja piketoi shqiptart e Lugins s Preshevs. Ata menjher reaguan. Njashtu edhe krert e saj politik. Shkuan atje pr t'u marr vesh q kjo ngarkes ekonomike t'u hiqet. N vend t heqjes, ajo vetm u zvoglua! Shqiptart e ksaj ana u organizuan dhe me vrik reaguan, duke br nj peticion q sa m par t hiqen tarifat e sigurimit pr Luginn e Preshevs. Kt e organizoi qendra shqiptare pr punsim. Ky peticion iu drgua
18 mars2013

19

Opinion

qeveris s Prishtins. Krert e ktij organizmi pohuan se ndien t fyer dhe t nnmuar me kt prqasje t vllezrve t tyre shqiptare. Zemrata nuk prkonte vetm me gjendjen e vshtir ekonomike q mbretron n Luginn e Preshevs. Njzet euro n jave dhe njmij euro n vit ishte shpenzimi i ksaj rrmuje. Transporti privat e kishte br zgjidhjen e ktij problemi, duke e ngritur mimin e bilets dhe barra si zakonisht kishte rn mbi qytetart shqiptar, t cilt sikur mish e asht jan t lidhur andej dhe kndej me Kosovn. Organizatort e ktij peticioni kishin qen t bindur se pas 28 nntorit, edhe at, menjher m 29 nntor, se pas 28 nntori n munges t nj date t caktuar, mund t nnkuptohej edhe shtja e pakufishmris, kjo tarif do t shporrej n koshin e plehrave. Ndrsa edhe pas shkurtit t vitit 2013, qytetart shqiptar t lugins vijojn t jen t ngujuar brenda asaj avllie t tkurrur. Prkrahje me fjal n vend t ndihmave ekonomike N prag t festimit t njqindvjetorit t shpalljes s pavarsis s Shqipris, t gjith shqiptart gjithandej ku gjendeshin u mbrthyen me nj gzof shqiptarie t papar ndonjher, madje nj galdim i till mungonte edhe n luftrat q rrodhn n kto hapsira t murrme. Sikur n do drejtim q kemi humbje dhe fitore, njashtu edhe kjo gar nuk shptoi pa t atill q me ngazllim t lart ngritn medaljet prpjet dhe pa t atill q n pamundsi t prekjes s atyre dhuratave, psuan shtrngata npr gjokse, pasoj kjo q do t'i 20
18 mars 2013

vrshonte edhe luginat m t gjra. Ai q fitoi ishte kryeministri i Shqipris, deri diku ai i Kosovs dhe disa udhheqs shqiptar t gjymtyrve t Shqipris s Ismail Qemal Bej Vlors. Ndrsa humbs t asaj zallahie ishin qytetart q jetojn jasht Shqipris s Sali Berishs. M datn 29 nntor t ktij vitit, ndrmarrjet q udhhiqen prej shqiptarve t Kumanovs, nuk mbajn mend t ket pasur ndonjher nj harlisje kontrolli prej inspektorve financiar, thuajse pikrisht at dit kishin vendosur t'i qaseshin sinqerisht luftimit t krimit ekonomik. Fjalt e atyre q shushatn kta qytetar, diku npr skaje t errta u fashitn, ashtu si fashitet zjarri n ort e vona t nats. Rrshira e trbimeve nuk mbaroi vetm me dnimin e ndrmarrsve shqiptar pr parregullsi financiare, por ajo vijoi t lshoj shtat edhe n Luginn e Preshevs. Lapidari q mbante t shnuara me skrmitje t gjith emrat e t rnve shqiptar n luftn e vitit 2000-2001, filloi t'ia thumbonte syt vrassve serb apo atyre q prkrahn vrassit dhe shkeljet njerzore. Kryeministri i Serbis i drgoi t fala t akullta prfaqsuesve politik shqiptar pr nj veprim t ngutshm, madje edhe provokues. Pa humbur koh, zdhnsi i dikurshm i kasapit t Ballkanit, tha q ai lapidar ku prurohen kriminelt menjher t hiqet, ose prndryshe ai me shpurn e tij do ta hiqte, duke e br kshtu at epitaf neverits pr syt e tyre cop e gri. Kundrprgjigja e politikanve shqiptar t asaj ane qe e shpejt. Ata i than ktij satrapi t vogl, hiqe po ta mbajti! Deklarat e guximshme, apo jo? Sigurisht q po! Po ku e morn at

guxim kaq t trimruar se? Ende nuk dihet, por mos marrja e ndonj rruge t dhunshme nga ana e mendsis sllave, tregoi se kjo shtje nuk ishte pika e nxeht e atij vargmali t kapur prej flaks gjithandej. N rend dite ishte shtja e bisedimeve dhe ajo e Mitrovics, ndaj dikush e shfrytzoi rastin q t thot edhe fjal pr t cilat dikur t shkonte koka, ndrsa sot, lre q koka mbeti ajo q ishte, por edhe kolltuku fare nuk e ndrroj butsin dhe ngrohtsin e tij. N kt mejdan burrash e grash, kryeministri i gjith shqiptarve nuk bzajti fare. Ndrsa ai i Kosovs i drgoi selame t ashpra ktij matufi, me t cilin njkohsisht shtrngonte duart n Bruksel. Prmes mediave sikur mburravec ziheshin dhe posa takoheshin sy m sy, ledhatoheshin e zgrdhiheshin. Pr ta arsyetuar pamundsin e shtrirjes s mbretris s tij n pjesn veriore t Kosovs, ai gjente vullnet dhe forc t bhej edhe gardian i atyre shqiptarve q ende gjenden jasht kangjellave t Shqipris dhe t Kosovs, edhe pse fjala gardian t'i kujton rojet me trupa muskulor t burgjeve. Mungesa e mbrojtjes dhe guximi pr ta rivendosur flamurin Srish n Dobrosin z. Musliu e vendosi flamurin. Kjo i bie kshtu: meq nuk kemi mundsi ta mbrojm flamurin kombtar prej bishave q si t prdal e heqin at, ather at kemi mundsi ta rivendosim. Vepr e guximshme kjo padyshim, por ky mishmash nuk sht shenj e mir. Ky rravgim sht edhe nj sprndritje e llumit juridik t fjetur n kt rajon. Nuk e di pse t gjitha kto veprime

Opinion

m ngjajn me ujin e lshuar gjithandej, pa nj shtrat t caktuar, ku rrjedha e ujit po vijon t privohej prej mundsis s shndrrimit n nj lum t bukur. Prse kaq pluhur nuk u ngrit asnjher pr shum shtje, q po t ishin zgjidhur dhe zbrthyer me koh, tanim flamurin apo emrat e skrmitur t t rnve n nj lapidar t vetm, do t kishin mbrojtje ligjore dhe pr do heqje apo thyerje t mundshme t atij lapidari, vepruesit do t viheshin nn tehun e mpreht t prgjegjsis penale. N fund t asaj krekosje, rrodhi varja publike me litar e Lapidarit Dit e diel me pak diell, n mengjesin e hershm, teksa dikush sikur ariu polar flinte thell, t hershmit n keqbrje i vran pr s dyti ata q amanetin ia kishin ln atyre, q t fort ishin vetm kur flisnin dhe kur premtonin dhe n fazn e jetsimit t gjrave, avulloheshin n erresira t thella. Lapidari u hoq. Un n vijim pyesja, vall 't duhej makina e bukur pa rrota, 't duhej asfalti i bukur pa sistemin e kanalizimit posht, 't duhet gurra e ujit pa nj shtrat t lumit, 't duhet lapidari pa prkujdesjen e t gjallve dhe vdekjen e mistershme t Komandant Lleshit, me kt edhe t Marrveshjes s Konulit. Xhandarmria nuk e di pse ruheshin aq shum, vall kush t'i sulmoj? Mir edhe bn q dikush prej popullit nuk mori hapa t till, ngase kjo ishte nj tejfryerje e panevojshme e krijuar prej vargut t prgjithshm politik. Lapidarit ia kishin vr nj thes,

thuasje bheshin gati pr ta varur me litar ndonj t rrezikshm pr sistemin e pushtetit. N vend t dorheqjes Meq bota ishte n gjum dhe gjoja nuk e paska par dramn tragjike me rastin e heqjes s lapidarit, tani shqiptart prmes protests s harlisur, do t'i tregojn bots dhe gjith atyre me ndrgjegje t fjetur, se n oborrin ton kanibalt na kan grabitur epitafin e ngjeshur me emra t ndritur. Meq dorheqja e kryetarit qenka kundrfrytdhnse, ather n vend t ksaj duhej krakllitur pr veprimet e tyre zuzare prmes protests. Kjo do t jet nj hi gj! Ndonse mund t jet nj pandehje pr ta arsyetuar glltitjen e fjalve t para disa ditve, se lapidarin nuk e heqim dhe nuk guxon t hiqet prej askujt. Protesta kishte edhe n vitin 2003 kur u arrestuan disa ish-ushtar shqiptar t liris dhe si rrjedhoj e ksaj kishte srish n vitin 2005 burgosje dhe srish protesta dhe fjalime t nxehta patriotike, duke e prvijuar shtjen e burgusjes n vitin 2008 dhe nnvetdijshm kuptohet srish mugulluan protestat dhe ja tani lapidari hiqet para hunds s kreckatorve dhe prap thirrn qytetart n protesta, edhe at n protesta gjithpopullore. Prologun e ktyre protestave tanim t gjith e kemi t qart, porse cili do t jet epilogu pas fashitjes s ksaj gurre t njerzve, ende jehon si e paqart prej dikujt? Asgj, prpos q edhe njher pr t satn me radh do t mbingarkohet timpani i veshit me

fraza t zjarrta pr ndarje t shapit prej shqerit dhe me gjas e gjith kjo amalgam sfilitjesh do t merrte fund me ikjen e njerzve npr shtpit e tyre. Shqiptart m nuk kan nevoj pr protesta dhe fashitje t krkesave t tyre me shuarjen e turms s protestuesve. Ata kan nevoj pr krkesa t qart, ngase praktikisht Beogradi zyrtar sht duke krkuar prej t gjorve nj gj t till. T krkojn bashkimin me Kosovn, me kt, bashkimin e saj me nj gjymtyr t Shqipris, duke ia hapur pastaj nj dritare edhe atyre q ende gjenden kndej gardhit pr t tilla krkesa. Ndjekja e shembullit pr nj dukuri t caktuar sht normale, ashtu si ishte e natyrshme pr mendsin e mediave maqedonase krkesave e kryetarit t partis maqedonase Dinjiteti, Stojane Angelo, q edhe Gruevski t veproj sikurse Ivica Dai. Pra t'i heq gjitha prmendoret e UK-s n Maqedoni! Nse ende kta t drobitur e t syrgjynosur krkojn t drejta n kuadr t Serbis, ata vetm sa nuk jan duke thn drejtprdrejt se krkojm q n vazhdimsi t gjymtohemi, t rrihemi, t burgosemi e t vritemi, njkohsisht me shoqrim t emrtimeve si kriminel e si terrorist. Shum gjra n shikim t par duken t pamundura, por pr hir t nj mirqenie t dinjitetshme, prmes prpjekjeve njerzore t njjtat gjra mund t trajtsohen si t lehta n jetsim, ndaj n kt pluhur t ngritur gjithandej, le t krkojm oaza me uj t shndetshm dhe t prthekuara me gardhe t gjelbrta, ose prndryshe t bhemi gati t vdesim prej ndotjes s mushkrive, edhe at si rrjedhoj e mjedisit t tejndotur.

18 mars2013

21

Prezantim

Mbahet mbledhja e Kryesis s Shoqats s Shkrimtarve Feniks Preshev

Bilall Maliqi Mbahet mbledhja e Kryesis s Shoqats s Shkrimtarve Feniks n Preshev. Duke i patur parasysh disa rrethana t krijuara koht e fundit n Lugin t Preshevs, sidomos n sfern e kulturs letrare dhe me krkes t Kryesis s Shoqats, mbahet mbledhja e e cila kishte pr qllim q t njoftohen antart e ksaj Shoqate lidhur me disa pika t rendit t dits dhe me vendimet q do t dalin mandej nga kjo mbledhje. Mbledhja n fjal n munges t zyrs u mbajt n nj lokal t Biblioteks Mehmet Jusufi n Preshev, me antart e kryesis s Shoqats s Shkrimtarve Feniks . Mbledhjen e hapi kryetari i Kuvendit t Shoqats, poeti Demush Berisha i cili n bashkpunim me kryesin prezantoi edhe pikat e rendit t dits, e ato ishin: Rendi i dits 1.Problematika rreth financimit t Shoqats s Shkrimtarve Feniks n Preshev; 2. Mungesa e lokalit pr Shoqatn dhe 3. T ndryshme N mbledhjen e kryesis morn pjes: Bilall Maliqi kryetar, Nehat Ramizi nnkryetar, Demush Berisha kryetar i Kuvednit t Shoqats, Ismet Bajrami antar i kryesis dhe Halim Hasani antar i kryesis s Shoqats. Pr pikn e par t rendit t dits diskutoi poeti Demush Berisha, i cili pohoi se: Problematika rreth shtjes financiare t Shoqats gjithnj shkon e rritet. Mjetet e parapara q iu sht dashur t'i ndahen Shoqats n vitin 2010 nuk jan dhn t gjitha mjetet e lejuara, por 20.000 dinar mangut. Edhe vitin q e lam pas megjith 22
18 mars 2013

parashikimin me mejte prej 100.000 dinarve, prej tyre 50.000 dinar nuk na kan qitur n xhirollogari fare, gj q antart e Shoqats kan pasur mjaft telashe reth mjeteve pr hargjim t rrugs, npr or letrare ata kan shkuar me mejetet e veta. M pas rreth ksaj pike t rendit t dits, fjaln e mori kryetari i Shoqats s Shkrimtarve Feniks Bilall Maliqi, i cili e njoftoi kryesin lidhur me buxhetin e aprovuar pr vitin 2013, dhe se n kt buxhet sivjet Shoqata jon ka ngelur pa mjete financiare edhe pse krkesa pr parashikim t mjeteve financiare edhe pr kt vit ishte dorzuar me koh, por prap se prap Shoqata jon ka ngelur pa mjete nga Kuvendi Komunal i Preshevs. Poeti Nehat Ramizi nga komuna e Bujanocit, pajtohet me mendimin e antarve t tjer t Shoqats rreth mungess s mjeteve financiare t antarve q jan nga komuna e Bujanocit edhe pse disa her kemi pasur krkesa tek kryetari paraprak pr ndihm antarve nga Bujanoci por kjo assesi nuk sht marr n shqyrtim. Kt vit perfekti i Bujanocit z. Nagip Arifi e financoi numrin e tret t revists s vetme letrare n Lugin Qndresa gj q e faleminderojm publikisht, por ne do t krkojm nga

kryetari edhe disa mjete simbolike pr hargjime t rrugs npr or letrare. Me ktt mendim u pajtua edhe antari tjetr i kryesis krijuesi Halim Hasani i cili potencoi se Shoqata jon n nivel t Lugins po anashkalohet nga udhheqsit komunale. Ne nuk duam mditje, por vetm mbulimin e hargjimeve t rrugs prfundon Halim Hasani. Pr pikn e dyt t rendit t dits diskutoi kryetari i Shoqats Bilall Maliqi, i cili pohon se: Shum her iu kemi drejtuar Kshillit komunal t Preshevs pr ndarjen e nj zyreje apo lokali pr shoqatn qoft edhe tek tregu i gjelbrt (tek lokalet afariste), por deri m tani nuk ka dika konkrete lidhur me kt shtje. T gjith antart e kryesis s Shoqats s Shkrimtarve Feniks Preshev prun vendim q nj dit do t shkojn bashkrisht tek kryetari i komuns pr t krkuar zgjidhje sa i prket lokalit dhe mjeteve materiale, sepse Shoqata jon vepron qe katr dekada me sukses dhe tani ka ngelur pa lokal dhe pa mjete financiare N pikn e fundit t rendit t dits t ndryshme, u shprehn mendime lidhur me punn e efektshme t Shoqats son npr or letrare dhe npr aktivitete t tjera prcjellse.

Kultur

Karvani Poetik i Lugins n Rahovic dhe n Corrotic

Bilall Maliqi Me moton Kultura na bashkon, Karvani Poetik i Lugins vizitoi shkollat fillore Selami Hallai n fshatin Rahovic dhe shkolln fillore Dituria n Corrotic. Kto or letrare kan karakterin edukativ si dhe pr nxitjen e pendave t reja pr t'u marr aktivisht me shkrime dhe me kultur. Or letrare n Rahovic N shkolln fillore Selami Hallai n Rahovic u mirprit Karvani Poetik i Lugins nga drejtori i ksaj shkolle i cili iu dshiroi mirseardhje poetve n kt shkoll dhe i prshndeti aktivitetet e Shoqats s Shkrimtarve Feniks q po i zhvillojn n kto tri komuna dhe po e mbajn gjall jetn kulturore tek ne. Orn letrare e udhhoqi kryetari i Shoqats s Shkrimtarve Feniks Bilall Maliqi, i cili potencoi se ky Karvan ka pr detyr q ti vizitoj disa shkolla t Lugins s Preshevs dhe m gjer dhe se sipas statutit t Shoqats kto or obligative shnojn nj sukses t padiskutueshm pr Shoqatn n njrn an dhe pr njohjen reciproke n mes t shkrimtarve me nxnsit dhe anasjelltas. Ky Karvan poetik sht nj organizim i madh kulturor brenda Shoqats dhe si i till ka pr qllim pasqyrimin e kulturs letrare n n kto tri komuna tona dhe si i till bn zbulimin e talentave t rinj n fushn e letrave t zhanreve t ndryshme letrare. N kt or letrare morn pjes poet nga Presheva dhe nga Bujanoci: Bilall Maliqi, Nehat Ramizi, Demush Berisha, Hajrullah Kasumi,

Jalldze Kasumi, Ismet Bajrami, Halim Hasani, Rexhep Zylfiu, Herolinda Salihu. Nuk munguan as prezantimet e nxnsve t ksaj shkolle me poezit e tyre autoriale dhe recitime poezish nga poett e njohur shqiptar si:Fjolla Osmani, Kaltrina Aliu, Arta Aliu dhe Gentiana Mehmeti. Or letrare n letrare n Corrotic N shkolln fillore Dituria n fshatin Corrotic , Karvani Poetik i Lugins me poett vizituan kt shkoll, prkatsisht ciklin e ult klasor. Edhe n kt shkoll u mirpritm nga drejtori i shkolls i cili paraprakisht iu dshiroi mirseardhje poetve t ktij Karvani duke e cilsuar lart punn dhe aktivitetet e ksaj Shoqate. Mandej orn letrare e shpalli t hapur kryetari i Shoqats Bilall Maliqi, i cili elaboroi n pika t shkurtra qllimin e mbajtjes s orve letrare npr shkollat tona dhe m gjer, duke ptencuar se: Karvani Poetik sht akti kryesor i kulturs letrare n Luginn e Preshevs, sepse pikrisht ky Karvan viziton dhe

zbulon shum talenta t rinj ende t pazbuluar dhe ti bashkangjiten kulturs letrare. Kta nxns duhet t dalin nga anonimiteti sepse pikrsiht ktu n kt shkoll dhe n shkolla t tjera ka nxns q merren me shkrime, merren me poezi, shkruajn edhe tregime dhe detyra e jon sht q kta t rinj nxns ti zbulojm dhe t prkrahim maksimalisht duke iu ndihmuar ta gjen veten dhe n nj t ardhme t bhen pjes e ktij Karvani Poetik dhe pjes e Shoqats son e cila ka nevoj pr antar t rinj, pra ka nevoj pr Ju. Prfundon fjalimin kryetari Maliqi. Edhe n kt shkoll lexuan para nxnsve poett: Bilall Maliqi, Nehat Ramizi, Demush Berisha, Ismet Bajrami, Hajrullah Kasumi, Jalldze Kasumi, Rexhep Zylfiu, Herolinda Salihu, Halim Hasani. Edhe nxnsit e ksaj shkolle para poetve t pranishm lexuan dhe recituan poezi: Lum Selimi, Resul Bajrami, Aulona Sherifi, Enesa Veseli, Bajram Zymberi, Fatbardha Rexhepi, Rita Qerimi, Gentiana Sylejmani etj. Diciplina e nxnsve n t dy shkollat ishte n nivel t duhur.

18 mars 2013

23

Kultur

Mbahen Takimet Poetike t Karadakut 2013

Bilall Maliqi N kto Takime me rndsi kulutrore dhe letrare me ftes t organizatorit morn pjes edhe poett nga Lugina e Preshevs: Bilall Maliqi, Demush Berisha, Nehat Ramizi, Rexhep Abazi dhe Arsim Halili. N komunn e Likovs u mbajt edicioni i XXI me radh i manifestimit tradicional kulturor letrar Takimet Poetike t Karadakut, organizuar nga Klubi i Shkrimtarve Shqiptar t Kumanovs Jehona e Karadakut. N kt aktivitet letrar, i cili sivjet u mbajt n Likov, morn pjes dhjetra poet nga Shqipria, Kosova, Lugina e Preshevs dhe Maqedonia, t cilt n Orn e madhe letrare i lexuan krijimet e tyre m t reja letrare. Ky manifestim si patronat t vetin e ka datn e nisjes s protestave studentore t '81-shit n Kosov kundr regjimit komunist dhe antishqiptar jugosllav, dhe mbahet n nderim t sakrifics s rinis shqiptare pr liri, demokraci dhe shtet t pavarur. Manifestimin e shpalli t hapur kryetari i Klubit t Shkrimtarve Jehona e Karadakut Mr. Sevdail Demiri i cili t pranishmve iu dshiroi mirserardhje n kto takime dhe n kt ambient poetik. Poashtu t pranishmit i prshndeti edhe kryetari i komuns s Likovs z. Sadulla Duraku si dhe HajdinAbazi n emr t Ministris s Kulturs Rinis dhe t Sportit t Republiks s Kosovs. M pas pr t'i prshndetur t pranishmit doli edhe Prof.Dr. Shefket Zekolli n emr t Trashgimis kulturore n Maqedoni. 24
18 mars 2013

3. Bilall Maliqi Ora letrare... N kt or letrare punimet e tyre i lexuan kta poet: Ana Kove, Sabit Rrustemi, Adem Abdullahu, Nexhat Rexha, Festim Tomori, Fistret Haxhillari, Bujar Ballilli, Ornela Musaveliu, Dritan Kii, Sar Gjergji, Ismail Baftjari, Nazmi Beqiri, Bilall Maliqi, Bejtush Mehmeti, Demush Berisha, Burhanedin Xhemaili, Rexhep Abazi, Behram Hoti, Sadije Haliti, Fadil Curri, Sunaj Rahimi, Arben Ibrahimi, Nehat Jahiu, Nehat Ramizi, Rrahim Ganiu, Ismet Bilalli, Ismail Ganiu, Arsim Halili, Bajram Ramadani, Kreshnik Sopaj,Ali Qerimi. Ky Manifestim kishte karakter garues. Nga juria profesionale ishte e prbr nga: 1. Dr. Nazmi Beqiri- kryetar; 2. Sar Gjergji dhe Ata u prckatuan pr tri poezit m t mira Vendi i par i takoi poetes nga ShqipriaAna Kove; Vendi i dyt poetit nga Vitia Ismail Baftjari ; Vendi i tret iu nda dy poetve Ali Qerimi nga Kumanova dhe Rexhep Abazit nga Medvegja. Prve ksaj iu ndan edhe mirnjohje pr bashkpunim shoqatave si: Ars Clubit Beqir Musliu t Gjilanit dhe mirnjohje speciale pr shkrimtarin Sabit Rrustemi; Shoqats s Shkrimtarve Feniks Preshev dhe Klubit Pen klubi t Vitis. Dhe Shoqats s Shkrimtarve dhe t artistve Liqenort nga Pogradeci. Pr n fund u shtrua nj dark modeste dhe nj program i shkurtr muzikor dhe argtues

Fejton

Kujtimet mbi shqipatart e Vranjs! (2)

(vazhdim) Kt punim ia kushtoj profesorit t ndjer Qerim Qerimit, t cilin si nxns i gjimnazit t Preshevs e kam pas idol .Si drejtorit i Radiotelevizionit t Bujanocit, n kuadr t programit arsimor, kam realizuar intervist me profesorin e respektuar n fjal. Pas intervists, profesori m rrfeu pr gjeneologjin e familjs Qerimi. Prejardhjen e kishin nga Vranja. Interesohej si u krijua knga e Abdyl Qerim- ags. Supozonte se sht strnip i tij. Un i premtova se pr hir t respektit ndaj profesorit do t prpiqem t hulumtoj megjithse kan kaluar dy shekuj. ABDYL QERIM-AGA Biri i menur, madhron Babin, Birit trim i vajton Mami! Katrdhjetvjetori i maturs, 1968 2008: Profesort Qerim Qerimi, Adem Ahmeti, Sylejman Ahmeti me ish nxnsit Shkruan: Mr Xhahit Ramadani KNGA Sipas tradits popullore Abdyl Qerim-Aga prshkruhet si trim i trimave n rrethin e Vranjs. N fshatin Kopininc prball Vranjs shkonte atin tue luajt edhe pushk duke it. Prpara i dilnin shkina e shkije t Kopinincs tu e prit, e kng tu i kndu. Si trim t dshmuar Hysein pasha i Vranjs e merrte me vete gjat ekspeditave dhe luftat q i bnte n Shumadi e aak. Sipas kangs popullore Luftimet e Hysein pashs (Vojevanje Husejin pae), pasha Abdyl Qerim-Agn e vendoste n rreshtin e par, sulmues t betejs,dhe e trimronte: More, napred, napred,Abdulerim-ago,-9 Te para , te para, Abdyl Qeim Ag More, napred,ne se vraaj natrag! -Hajt te para e mos u kthe mbrapa! Abdyl Qerim- aga i a kthen: Ne se vraam mlad Juseinpao, S kthehem mbrapa Hysein pash i ri Ne se vraam,da znam da poginem! S kthehem mbrapa me dit se vritem. N kt betej t ashpr sipas kngs popullore, Hysein pasha prshkruhet si njeri luftarak dhe trim. I zemruar pasha i ri me shpat n dor knd e mbrrin kokn i ja hiqte. Naljuti se mlad Jusein-paa, Golu sablju u ruke si dr i, Koga sretne glavu mu odsee. Hysein pasha i prmledh me ushtrin e vet serbt dhe kur ata fillojn me ik prmes klisure s ngusht pa pritmas i mshefur pas kaubave,i maskuar mir, Ilija i Osllars e vren Hysein pashn,e gjuan me pushk dhe e godit n kmbn e djatht. Odma paa od ata padnaja; Sva se Turska vojska razbegala. Pasi bie Hysein pasha i plagosur nga ati i lut kalorsit serb ta nxjerrin nga malet q mos ta coptojn qent serb. Bre, aman te, kaurski seizi, Iznes'te me iz srpske planine, Da me srpska pseta ne raznosiv! Kngtari popullor n vargjet n vijim, prshkruan ardhjen e kalorsve serb, ndihmn e par q ia japin duke ja lidh varrn hypjen e pashs n atin e vet t madh dhe drgimin n nj fshat serb, ku para dyrve i prit nj hall e plak cils Hysein pasha i thot: Oj Srpkinjo,mori stara babo, Donesi mi ljutu ljivovicu Da gu pijem i od njum da crknem, Jer su moji bolovi golemi. Donese mu ona stara baba Jednu oku ljutu ljivovicu,
25

18 mars 2013

Fejton

Pa gu di e mlad Jusein paa, Sve gu popi,kapka ne ostade, Pa si brkna u svileni d epi, I izvadi ute med udije. Na ti babo, ute med udije, Da spominje mlad Jusein pau, Pau babo iz toj belo Vranje. Pasi ia bien Hysein pashs nj ok raki e pi me nj fyt, nga xhepat e mundasht nxjerr peslira t artaMexhidije, e dhuron plakn ta prmende Hysein pashn e ri nga Vranja e bardh. Po rakija e ze pashn i pushojn dhimtat e mdhaja, por i dehur s'mund t qndronte n at. Ather e zbresin pashn nga ati.Pashn gjum i thell e kish zan dhe e lan n fshatin serb ta kaloje natn. Kah mes nata vijn djemt e plaks, vijn serbt me kuaj, kurse kalorsit serb q ia lidhn plagn pashs dhe i dhan ndihmn e par i bjn aman vllezrve serb mos ta ngucin Hysein pashn se ai i ka shtat djem, nse pashan e vritni fmijt e tan n zjarr na esin. M mir merni duqet me ari. Bre aman te, naa mila brao, Mi smo brao vere pravoslavne, Ne dirajte mlad Jusein pau, Paa ima do sedam sinova ; Ako njega,brao ubijete, Nau decu u oganj e baciv, Ve uzmite bisage sas zlato, A Jusein pau proputite, I seizi pau dovedoe Dovedoe u toj belo Vranje.
26
18 mars 2013

Ndonse vargjet e para t ksaj knge bjn fjal pr trimin e Vranjs Abdyl-Qerim-agn tema e kngs sht Luftimet e Hseinpashs, Abdyl Qerim-aga mo nuk prmendet. Figur qendrore e kngs sht Hysein-pasha. Konaku i Hysein Pash Gjinollit - Vranj LEGJENDA E DYT Sipas legjends s dyt Abdyl Qerim-aga, jetonte n Vranj, kurse tr vern e kalonte n ifllgje n grykn e Grdelics, duke u prpjekur q nga toka qe e kishte, t merte sa m tepr fruta. Pas ndrtimit t Xhads s madhe , prej Nishit n Kumanov e Shkup, tani rruga e vjetr,(Xhahit Ramadani,fejtoni Han na carskom drumu,Vranjske, 03.07.1997.,07.08.1997)10, tregtia n provincn e Nishit lulzonte. N grykn e Grdelics rreth Moravs para vitit 1878, M.Rakiq11, bn fjal pr mba se shtatdhijet hane t vegjl. Tregtart dhe udhtart e largt kishin nevoj vet dhe kafsht t pushojn n vende t sigurt. Pasi binte terri nik ishte e sigurt t udhtohej napr gryk prej hajdutve dhe komitave serb. Prej gjith ktyre haneve m trheqs pr udhtart dhe ndr m t bukurit prmenden hanet n hyrje t gryks s Grdelics q e mbanin dy motra Xhan Stamena dhe Bella Perka dhe hani i Xhepit.

Ndonse arat dhe pyjet e ags ndodheshin afr hanit Abdyl Qerim-aga ishte mysafir i shpesht n hanin e Xhan Stamens dhe Bella Perks. N kt han, pr t br qejf duke pir raki, n prcjellje t muziks, larg syve t qytetarve vinin edhe agallart tjer nga Vranja. D y m o t r a t i s h i n jashtzakonisht t bukura. Perka kishte mar nofkn Bella Perka pr shkak fytyrs s bukur, lkurs s holl e t bardh si qumshti. Megjithat Stamena pr nj nuans i a kalonte pr nga bukurija Perks s Bardh. Dit pas dite Abdyl Qerim-aga duke ardhur n han, sjelljet e ti me manire t nj age t vrtet, pasaniku dordhns e bmirs vuri n sprov ndjenjat e Stamens. Megjithse u mundua ajo me i ndrydh dhe shtyp ndjenjat, nuk mundi me i prballu, dhe nj dit u prqafua me Abdyl Qerim-agan. Fort e donin njeri-tjetrin. Aga Stamenin e kishte pr shpirti. E quante xhan q turqisht do t thot shpirt. Kshtu edhe Stamens i mbeti nofka Xhan-Stamena,a hani mori emrin hani i Xhan-Stamens dhe i Bella Perks. Gjat kndimit t kngs pas do vargu tek paraqitt fjala xhanm(canm),q turqisht do t thot shpirti im.

Shndetsi

Duhani e dmton seriozisht shndetin ton

Bilall Maliqi Koht e fundit t rinjt po e prdorin n mas t madhe duhanin gj q e dmtojn seriozisht shndetin e tyre. Rastsisht shkova te mjeku Dr. Sabit Sahiti dhe n bised e sipr me t, ma dha nj doracak prej 31 faqesh, dhe e shqetsonte fakti se shumica drmuese e t rinjve jan duhanpirs dhe ate q nga mosha e re dhe m tha hudhja nj sy ktij doracaku t botuar hert q nga viti 2003, e cila sht aktuale edhe pr kt koh. S lexuari t ktij doracaku dosido me karakter t ruajtjes s shndetit t popullats, respektivisht pr rinin ton s cils iu dedikohet, pam shumka q sht n t mirn e qytetarve tan e sidomnos pr rinin ton. M interesoi m tepr mua dhe lexuesve se far fshihet pikrisht tek kjo dukuri negative tek rinia, pirja e duhanit, dhe papritmas u ndala tek kapitulli / Pirja e duhanit dhe pasojat pr shndetin e njeriut/ , shkrim q e kishte prgatitur dr. Sabit Sahiti, pneumoftiziolog, n t ciln e kishte trajtuar bukur mir kt dukuri shqetsuese pr rinin ton, t cilt me t madhe jan duhanpirs. Duhani Sipas shkrimit t Dr. Sabit Sahitit, pneumoftiziolog ,me pierjen e duhanit nnkuptojm thithjen e tymit t flets s ndezur t duhanit n cigare apo n llull. Pr nga masiviteti i prdorimit dhe pasojat q len n organizmin e njeriut ka karakter pandemie. Pirja e duhanit sht form vullnetare e helmimit kronik pr njeriun i cili e pin duhanin si dhe helmim i t tjerve

prreth personit q e pin duhanin. Duhani prmban katr grupe t substancave: -Nikotin dhe bashkdyzime t ngjajshme; -Monoksid t karbonit; -Materie kancerogjene/ arsen, katran, brom, polonium, kalium radioaktiv; -Gazra nxitse t tymit t duhanit. Nikotina sht bashkdyzim kimik, komponenta toksike m e fort e tymit t duhanit. Sipas prbrjes sht alkaloid tepr helmues , veti q e radhit n grupin e pesticideve. Mirpo megjithat cigaret pa nikotin nuk jan trheqse pr prdoruesit. Me pirjen e cigareve nikotina shpejt absorbohet n alveolet e mushkrive e koncentrimi n gjak rritet shpejt. Nikotina e absorbuar kalon prmes gjakut n t

ashtuquajturn barier t trurit dhe atakon trurin n prgjithsi nprmjet difuzionit pasiv dhe t transportit aktiv e m von pason stimulimi i receptorve t nikotins te lirimi i acetil kolins , dopamins, norepinefrins, serotonins, vazopresins etj. Metabolizmi i nikotins n shumic bhet n mlin e zez dhe pjesa tjetr n mushkri. Doza vdekjeprurse /letale/ e nikotins sht 40-60 mg. Pasiq kontakti i par me tymin e duhanit sht n n traktin e frymmarrjes , logjikisht pasojat m t mdha ndodhin n t . Si pasoj e pirjes s duhanit mund t vij deri te paraqitja e ktyre smundjeve : bronkiti kronik obstruktiv. Emfizema karcinoma e bronkeve etj. Tymi i duhanit ngacmon mukozn e rrugve t frymmarrjes dhe n kt
18 mars 2013

27

Spor t

mnyr shkaktohet ajtje /edem/dhe tajitje e shtuar e sekretit /hypersekrecion/ e cila m von bie deri te inflamacioni / ndezja/ dhe te spazma e traktit t frymmarrjes. Kohzgjatja e pirjes s duhanit ka rol dominant n paraqitjen e karcinoms s laringut, karcinoms s mushkrive , turbekulozit t mushkrive, emfizems dhe bronkitit kronik obstruktiv. Nikotina dmton edhe sistemin kardiovaskular, duke dhn infarktin e zemrs dhe gangrenn e arterieve t ekstremiteteve t poshtme. Prve ksaj ndikim t dmshm ka edhe n traktin e tretjes dhe fajsohet pr keqsimin e gjendjes te i thati n lukth dhe n zorrn dymbdhjet gishtore. Nuk jan t rralla rastet kur pirja e duhanit n mnyr direkte apo indirekte shkakton sterilitet tek femrat. Prse porosisim mosmsimin e pirjes s duhanit apo braktisjen e pirjes s duhanit? -Dobit shndetsore: zvoglimi i rrezikut t smurjes nga smundjet e cekura m lart, ndrsa te t smurit pr arsye t shrimit m t shpjet dhe m t leht; -Dobit ekonomike: rritja e buxhetit personal dhe atij familjar; -Dobit sociale: prmirsimi i sjelljes ndaj t afrmve dhe ndaj rrethit; -Prmirsimi i dukshm i kualitetit t jets: disponimi i mir psikik dhe kondicioni fizik, jeta personale dhe jeta e m t afrmve m e sigurt dhe m komfore, pa rrezik pr smuarje prej smundjeve, t cilat jan n lidhje me duhanin. Prandaj porosia e Dr. Sabit Sahitit, pneumoftiziolog sht q t'i themi stop pirjes s duhanit , sepse do t keni pasoja t lartprmendura pr shndetin tuaj

Sporti dhe figurat e mdha sportive preshevare

Sikurse n shum sfera t jets q sht margjinalizuar padrejtsishte Lugina e Preshevs apo Kosova Lindore,nga pjest tjera t gjeografis shqiptare,e njra nga ato qe po ndien m s shumti pasoja sht komunikimi kulturor e sportiv. E gjithe kjo si vazhdimsi e rrethanave t krijuara shoqeroropolitike e t siguris si dhe gjendjes s prgjitheshme q mbretron n historin e re n hapsirat e ksaj treve. Por pa dyshim se edhe nj pjes t madhe t prgjegjsis dhe fajit e bartin edhe vet institucionet prkatse q jan t thirrura dhe t krijuara q t mirren me organizimin

sportive si pjes t kulturs dhe edukats fizike e sportive. N komunn e Preshevs pr fat t keq kjo nuk po ndodh, edhe at ,si pasoj e militantizmit partiak t institucioneve sportive, ku sporti dhe aktivitetet tjera kulturore e sportive jan ln n meshir t individve , jo profesional n sporte, ndrsa kuadrot e licencuara dhe t prkushtuara n aktivitete sportive po anashkalohen. Ku infrastuktura pr aktivitete sportive jo vetm q sht n gjendje t mjerueshme ,por pr fat t keq edhe po shkon drejt shkatrrimit. Kur n shekullin e XXI nj vendebanim si presheva ende nuk ka salle qendrore te sportit. E gjithe kjo me pasoja t mdha pr rinin dhe sportistet e rinj

28

18 mars 2013

Spor t

preshevar,q do dit e m shum po ikin nga Lugina e Preshevs. Kjo duhet te jet brengosse pr nj shoqri. Por n Preshev sporti n pergjithsi ,e fudbolli n veanti si sport m popullor gjithmon me entuziazm dhe dshir t madhe sht luajtur dhe kultivuar nga shum gjenerata sportistsh. Kjo trev n veanti ka respekt dhe ndien knaqsi q nga gjiri i vet ka dhn e kultivuar shum individ e breza sportistsh qe pr prmasat e nj qyteze periferike i tejkalon kufijt e suksesit ,karrieres dhe fams,e kjo vetm se i bn nder ktij vendi dhe ksaj popullate. Njri ndr ta q keto dite u purkujtua sht edhe HASAN KADRIU, nj djalosh preshevar q arriti majn e karriers sportive evropiane edhe at n historin e fudbollit gjithshqipetar si menaxheri i pare shqipetar i licensuar nga F.I.F.A. Pr punn dhe meritat n fudbollin gjith shqiptar t Hasan Skender Kadriut ,m tregoi m detajisht ,trajneri i shum ekipeve superiore shqiptare dhe profesori nga Tirana Hysen Dedja, i cili e monte shum kontributin e veant t Hasanit n periudhn e tranzicionit t sportit dhe shoqeris shqiptare. Por njeri nder sportistt q ktyre ditve ndrroi jet, e q fare nuk sht ditur s sht me origjine nga Presheva sht tashm i ndjeri ALI KASTRATI - lindur n fshatin Corrotic t Preshevs ne vitin 1920, e q qysh n ditn e 7 t jets s tij s bashku me familjen e lshojn Preshevn dhe shprngulen n Stanboll t Turqis. Por n prag t adoleshencs me prindrit kthehet n

Tiran,pa ditur t flas shqip,por duke u angazhuar n aktivitetet sportive e mson edhe shqipen. Ali Kastrati gjat gjithe karriers s vet t bujshme sportive si boksiere,munds,peshngrits edhe si trajner arriti t stoliset me 65 medalje t disciplinave t ndryshme. N karriern e tij mbajti edhe titullin kampion i Evrops si peshngrits n stilin,,shtytje me nj dor-discipline q sot nuk ekziston m,duke mbajtur rekorde t pathyeshm deri tani n 71 kg. Z.Aliu kishte edhe autoritete t madh edhe si mjek sportiv,nj profesion paralel me sportin. Ne shenj mirnjohjeje dhe respekti sht zgjedhur midis 12 sportisteve m t medhenje shqiptare pr t gjitha kohrat(1998) .Ai ishte barts i shum titujve ndr ta edhe ,,Urdhr i Art Naim Frasheri, Urdhri i Sknderbeut . Sot ne lirisht mundemi t mburremi se Ali Kastrati ishte nj personalitet i shquar me origjin nga Presheva.

Andaj t prkulemi Ali Kastrati ,Hasan Kadriu,.Musa Musahu,Ali Latifi,Afrim Ymeri dhe shum e shum sportist t tjer q dhan nj kontribut t veant pr sportin kombtar e preshevar. Kto figura duhet t nderohen dhe respektohen edhe n mnyr institucionale ,ktu n lugin t Preshevs, por fatkeqsisht kto sugjerime ,nuk shkojn aty ku duhet, ngase te ata n trend jan bastoret dhe injoranca. Gjeneratat e tashme edhe te ardhshme t sportistve duhet t vazhdojn rrugn e ktyre kalorseve t sportit edhe prkundr sfidave t kohs, sepse Presheva ka nxjerr dhe ka patur gjithmon njerz t medhenj n shrbim t progresit.Ket m s miri e vrtetojn kto figura t mdha sportive. Fitim Hajrullahu ecc.i dip. aktivist sportiv.

18 mars 2013

29

Fjalkr yqi

tor Au KIM NI BE ABA SH

NISHESTE

AKTORI FRANCEZ N FOTO

PARASHTRES, PRKUJTES

EMR MASHKULLI (SHQ.)

SPONZORI, DHURUESI (SHQ.)

DEMINUTIV I EMRIT OTILIA

AI Q NOTON (SHQ.)

SHTET N AFRIK

PRODUKT I RREZATIMIT SHAHISTJA RUSE, GAPRINDASHVILI POET YNI, AGOLLI DY ZANORET E PARA LUM N AMERIKN JUGORE RADIUMI RRALLSI AKTORJA AMERIKANE, HEPBERN LUM N VIETNAM FSHAT AFR PRISHTINS SHKURTES PR UPSALA URUGVAJ Q BHET E IKUR IKACAK SYPRIN, TONELAT, SULFUR QYSH BANOR I TATARIS RADIO TELEVIZIONI NJ NJSI ELEKTRIKE
PORT N ISHULLIN HONSHU

AUSTRIA EPOKA HULUMTUESI AMERIKAN I ARKTIKUT, LLOJ PRELISHA KENT MENDOREJE GOMAR I EGR NDEZJE E VESHIT

L. N.

KRYEMURG LARTSIA E TREKNDSHIT BARAKRAHS

QYTET N FRANC(SHQ)

BANORI I SHBA-VE THIRRJET ZYRTARE LLOJ ALKALOIDI INERES DRIDHJE E TOKS (SHQ.)

Q SHT ME NGJYRA T GJALLA T SKENUARIT SIUJDHES N GREQI LUM N GJERMANI AKTORJA AMERIKANE, SHERIDAN SHKRIMTARI YN, BARLETI
TAKS Q I PAGUHET SHTETIT(SHQ.)

I MOSHS S RE

RREZE AKTORJA, MORENO METRI

SHKUPI

MINDERI

IRIDIUMI

30

18 mars 2013