Agim BAI TURPI I T MOSPASURIT TURP (Shnime mbi librin Turpi i nobelistit Coetze) Coetze sht shkrimtar q marrdhniet

me lexuesin ka ndrmend ti shtrij vetm n rrafshin e zgjuarsis. Nuk t l koh t mendosh pr at q thot. Nuk t l mundsi t hezitosh dhe t mendosh edhe ti pr zgjidhje. Gjithka e vendos ai vet dhe ti je nj spektator q duhet t kesh durim. Dualiteti sht stili i tij. Kemi t bjm me dy histori: nje prej institkt (Luri), q e shkakton vet, si dhe nje histori q shkaktohet nga keqdashja e dikujt mbi dik tjetr (mbi Lusin). Personazhi kryesor (Devid Luri) q gjer ne momentin qe kish gabuar vete sht n nj jet normale, nuk mundet m t jet i qet kur lndojn t tjert vajzn e tij. Luri sht mes njeriut q ka br nj t keqe dhe njeriut q i kan br nj t keqe. Gjith konfliktet dhe gjith zgjidhjet vijn nga ky dualitet. Kush sht e keqe m e madhe, ajo q vjen prej instiktit apo ajo q vjen nga keqdashja? Kush sht m guxim, t kesh turp ap t bsh gjra t turpshme? Nj Zot e di! Gjer n momentin q ai ka br nj t keqe (edhe pse prej instiktit) ai mendon se ka t drejt t jetoj ashtu pa menduar se far ndodh n krahun q sht shkaktuar kjo e keqe. Por kur rreshtohet vet n radhn e njerzve q lndohet ai fillon t veproj. Krenaria sht armiku yn. T pranojm nj gabim q e kemi kryer ne apo t prballojme nj t keqe q na kan br t tjert?
1

Luri ka t metn q nuk pranon rrshqitjen e tij. Esht krenaria q nuk e lejon ta lndoje askush. Ai nuk prpiqet t mendoje t kundrtn. Ai sht pranim i fatit me destinacion ndshkimin. Ai ka turp t ket turp. Ai ka turp t pranoje se instikti i tij sht edhe armiku i tij. Pranon ta ndshkojn pr t shmangur vetndshkimin, pr t shmangur pendimin budalla q shpesh na merr n qaf, pasi as nuk jemi krenar pr at q bm e as nuk mund t bjm dika tjetr me krenari. Kjo sht piktur e krenaris. Lusi ka t metn se nuk pranon t keqen q i kan br t tjert. Nuk krkon t paraqitet si viktim. Esht e gatshme t pranoj gjithka q t mos jet n rreshtin e njerzve t mshiruar. Debati Luri-Lusi nuk sht vese ajo pjes e jona q ne pranojm t diskutojm pr t tjert, por jo pr veten. Lusi e di t vrtetn pr t atin, por nuk prpiqet ta korrigjoj sipas mendimit t vet. Luri e e prjeton t vrtetn pr t bijn, por nuk mundet ta bj t bijn t sillet ashtu si mendon. Asnj nga palt nuk bn asnj hap prpara edhe pse asnj nga personazhet nuk sht i sigurt pr t drejtn q ka brenda vetes. Por nuk mund t ket zgjidhje nse nuk ke investuar pr t qen njeri, si mund t pretendosh t trajtojn dhe t respektojn si t till? Ndaj nuk ka zgjidhje: ka vetm nj baba mekanik, q jeta e bn t kuptoj se ka nj vajz, si dhe sht nj vajz q mekanikisht e kupton se do t bhet nn. Ktu njeriu nuk prpiqet, ktu njeriu kalon ditn!

Ata e din q duhet t ndryshojn, pos slvizin asnj grim pr t br nj jet tjetr. Fati sht mbi ta sepse ata nuk kan qen kurr me veten e tyre. Ata nuk kan asnj raport me faljen- ose thn shkurt, ata nuk kan asnj raport me shpirtin. Lusi sht pajtim me Fatin! Luri sht loj e fatit! N fakt, edhe loja Luri-Lusi-Petrusi, ngjan si nj loj fjalsh, si pr t thn qe e gjith zgjidhja sht mes gabimit q bjm vet, gabimit q bjn t tjert drejt nesh si dhe veprimeve pr t cilat ne nuk mbajm shum prgjegjsi q ndodhin. Luri nuk ka jet t vrtet: vetm divorce, tradhti dhe nj vajz q as nuk e ka dashur t vij n kt jet e as q e kupton. Lusi sht destinacion i njeriut q ka marr rrjedha. Ajo e di se kush e lufton, e di q mund t humbas, por nuk reagon, nuk krkon t ndryshoj. Madje arrin deri atje sa edhe prdhunimin q i ndodh, nj prdhunim i dyshuar pr inicim nga ai q ajo e ka br njeri, ajo e konsideron rrjedh. Petrusi sht fabula. Esht fabul pr t ndryshuar jetn e Lurit, por sht fabul edhe pr t kuptuar pranimin e fatit nga Lusi. M shum se sa fshatar tipik, Petrusi sht fati tipik. Njri nuk ka fuqi ta kundrshtoje (Lusi), ndrsa tjetri nuk ka fuqi ta kontrolloj, ta zboj apo ta ndryshoj (Luri).

Rikthimi i Lurit n qytet, e m pas edhe nj her n fshat, nuk sht tjetr vese nj dshir pr tu rikthyer n jet. Isaksi apo Melania, apo m pas edhe dashuria me Bevin, jan nj prpjekje pr t kuptuar jetn prtej instiktit. Por pr far na shrbejn gjrat q bjm von nse nuk kemi falur dhe nuk kemi krkuar kurr falje, nse nuk kemi dashur dhe nuk jemi kujdesur t na duan? Mos ndoshta Zoti na ndihmon t prpiqemi nj grahm vetm pr t vdekur m mir?