Professional Documents
Culture Documents
Iii Các Phương Pháp Cân Bằng Phản Ứng Oxi Hóa Khử
Iii Các Phương Pháp Cân Bằng Phản Ứng Oxi Hóa Khử
Iii Các Phương Pháp Cân Bằng Phản Ứng Oxi Hóa Khử
21
Chng trnh Ha hc
III
Nguyn tc chung cn bng phn ng oxi ha kh l s in t cho ca cht kh phi bng s in t nhn ca cht oxi ha hay s oxi ha tng ca cht kh phi bng s oxi ha gim ca cht oxi ha. III.1. PHNG PHP CN BNG IN T (THNG BNG ELECTRON) Thc hin cc giai on: + Vit phng trnh phn ng xy ra vi y tc cht, sn phm (nu u bi yu cu b sung phn ng, ri mi cn bng). + Tnh s oxi ha ca nguyn t c s oxi ha thay i. Nhn din cht oxi ha, cht kh. + Vit phn ng cho, phn ng nhn in t (Phn ng oxi ha, phn ng kh). Ch cn vit nguyn t ca nguyn t c s oxi ha thay i, vi s oxi ha c bn trn. Thm h s thch hp s nguyn t ca nguyn t c s oxi ha thay i hai bn bng nhau. + Cn bng s in t cho, nhn. S in t cho ca cht kh bng s in t nhn ca cht oxi ha (Hay s oxi ha tng ca cht kh bng s oxi ha gim ca cht oxi ha) bng cch thm h s thch hp. + Phi hp cc phn ng cho, nhn in t; cc h s cn bng tm c; v phn ng lc u b sung h s thch hp vo phn ng lc u. + Cui cng cn bng cc nguyn t cn li (nu c) nh phn ng trao i. Cc th d: Cn bng cc phn ng sau y theo phng php cn bng in t. Th d 1
+7 +2 +2 +3
Mn
+2 (+4)
+5e-2e-
Mn
+3
5 2Fe
2Fe
(+6)
22
Fe3O4
+
+8/3
Cht oxi ha +3
HNO3
Fe(NO3)3
+ NO +
H2O
3 3Fe - e(+8) +5
3Fe
(+9) +2
N 3Fe3O4 + 3Fe3O4 +
+ 3e-
N 9Fe(NO3)3
HNO3 28HNO3
9Fe(NO3)3 +
[ Trong 28 phn t HNO3 ca tc cht, ch c 1 phn t l cht oxi ha tht s, cn 27 phn t tham gia trao i (to mi trng axit, to mui nitrat)] Th d 3:
+2 -1 0 +3 -2 +4 -2
FeS2
O2
Fe2O3
SO2
2Fe
(+4)
-2e
+3
2
-1
4S - 20e(-4) 0
4S
(+16) -2
11 O 2
(0)
+ 4e+
+5
2O
(-4)
4FeS2 Th d 4:
+2y/x
11O2
2Fe2O3 + 8SO2
+2
+3
FexOy
HNO3
Fe(NO3)3
+3
NO
H 2O
3 (3x-2y)
xFe
(+2y) +5
- (3x-2y)e+3e-
xFe
(+3x) +2
(Phn ng kh)
23
Mx O y +
HNO3
M(NO3)n +
+n
N2O +
H2O
xM - (nx-2y)e+5
xM
(+nx) +1
(+2y)
(nx-2y) 2N
(+10)
+ 8e-
2N
(+2)
(Phn ng kh)
8xM(NO3)n + (nx-2y)N2O +
H 2O
[ (2nx - 4y) phn t HNO3 l cht oxi ha tht s, n b kh to (nx-2y) phn t N2O; cn (10nx-4y) - (2nx- 4y) = 8nx phn t HNO3 tham gia trao i, to mi trng axit, to mui nitrat, trong s oxi ha ca N khng i] Th d 6:
0 +5 +3 +2 +1
Al
Cht kh
HNO3
Cht oxi ha
(3x+8y)
Al
+5
-3e+3xe-
+3
Al
+2
xN
(+5x)
xN
(+2x)
3
+5
+ (3x+8y) e-
2yN
(+10y)
+8ye-
+1
2yN
(+2y)
(Phn ng kh)
24
Th d 7:
+2y/x +2 +2m/n t0 +4
FexOy
+ CO
FenOm + CO2
+2m/n
nxFe
(+2ny) +2
+ (2ny-2mx)e-2e +
-
nxFe
(+2mx) +4
(ny-mx)
C xFenOm +
nFexOy Th d 8:
+8/3
(ny-mx)CO
+5
+3
+2y/x
Cht kh
+8/3
Fe3O4
+ HNO3 - e-
Cht oxi ha
Fe(NO3)3
+3
(5x-2y) 3Fe
(+8) +5
3Fe
(+9) +2y/x
xN
+ (5x-2y)e
(+5x)
xN
(+2y)
(5x-2y)Fe3O4 +
xHNO3
(15x-6y)Fe(NO3)3 +
(5x-2y)Fe3O4 + (46x-18y)HNO3
Th d 9:
-1 +6 +1 +3
Cht oxi ha
C
+6
2e
+1
C
+3
2Cr +
(+12)
6e-
2Cr
(+6)
xN
(Phn ng kh)
25
Th d 10:
0
C6H12O6
0
Cht kh
Cht oxi ha
MnO4-
+7
+ H+
+4
+4
CO2
+ Mn2+
+2
+ H2O
5 24
6C
(0) +7
24e5e-
6C
(+24) +2
Mn
Mn 30CO2 30CO2
Th d 11:
+2 -1
+6
+3
+4
Cht kh
+2
FeS2
H2SO4(, nng )
Cht oxi ha
Fe2(SO4)3 +
+3
SO2 + H2O
2Fe
(+4) -1
2e-22e-
2Fe
(+6) +4
4S
(-4) +6
4S
(+6) +4
11 2FeS2 2FeS2 + +
11H2SO4 14H2SO4
Th d 12: CnH2n
+ 1OH
+ K2Cr2O7 +H2SO4
(Cho bit s mol CH3COOH v CO2 to ra bng nhau) Kt qu : 9 CnH2n + 1OH + 5n K2Cr2O7 + 20n H2SO4 3n CH3COOH + 3n CO2 + 5n Cr2(SO4)3 + 5n K2SO4 + (23n +9) H2O
26
Th d 13: CxHyO + KMnO4 + HCl CH3-CHO + CO2 + MnCl2 + KCl + H2O (Cho bit s mol gia CH3-CHO vi CO2 l 1 : 1) Kt qu : 15CxHyO + (2x+ 3y -6)KMnO4 + (6x +9y -18)HCl 5xCH3-CHO + 5xCO2 + (2x +3y -6)MnCl2 + (2x+3y -6)KCl + (-7x +12y -9)H2O
Th d 14: CnH2n
-2
+ KMnO4 + H2O
Kt qu : 6CnH2n - 2 + (10n -4)KMnO4 + (4 -4n) H2O 3nKOOC-COOK + (10n -4)MnO2 + (4n -4)KOH
Th d 15: Zn + H2SO4 (, nng ) ZnSO4 + SO2 + H2S + H2O (T l s mol n SO2 : n H2S = a : b)
Th d 16: K2SO3 + KMnO4 Kt qu : 5K2SO3 + 2KMnO4 + 6KHSO4 9K2SO4 + 2MnSO4 + 3H2O + KHSO4 K2SO4 + MnSO4 + H2O
27
Ghi ch
G.1. Phn ng t oxi ha kh (Phn ng t oxi ha t kh) l mt loi phn ng oxi ha kh c bit, trong mt cht va l cht oxi ha va l cht kh v c s cho, nhn in t gia cc phn t ca cng mt cht. Ngha l phn t cht ny cho in t (ng vai tr cht kh) n mt phn t khc ca cng cht y (ng vai tr cht oxi ha). Trong thc t thng gp ch mt nguyn t trong phn t c s oxi ha thay i v h s nguyn ng trc phn t tc cht ny 2.
Th d :
+4 +5 +2
3NO2
H 2O
2HNO3
NO
Axit nitric Nit oxit (2 phan t NO2 cho ien t, 1 phan t NO2 nhan ien t)
+3 +5
2NO2
2NaOH
NaNO2
NaNO3
H 2O
Natri nitrit Natri nitrat (1 phan t NO2 cho ien t, 1 phan t NO2 nhan ien t)
0 +1 t0, Xt -1
H-CHO
Cht kh
H-CHO
Cht oxi ha
O=CH-CH2-OH
(2H-CHO)
cht va l cht oxi ha, va l cht kh v c s cho, nhn in t ngay trong mt phn t cht . Thng gp hai nguyn t khc nhau trong phn t c s oxi ha thay i. Nhng cng c trng hp ch mt nguyn t trong phn t c s oxi ha thay i (nguyn t ny cho in t v nguyn t ca cng nguyn t y trong cng phn t nhn in t).
Th d :
+7 -2 +6
t0
+4
2KMnO4
K2MnO4
MnO2
O2
Kali manganat Mangan ioxit Oxi (Mn nhn in t, O cho in t trong cng phn t KMnO4)
+6
t0
+3
2 K2Cr2O7
+5 -2
2K2CrO4
-1
Cr2O3
0
3/2O2
Kali cromat Crom(III) oxit (Cr nhn in t, O cho in t trong cng phn t K2Cr2O7)
MnO2 , t0
2KClO3
2KCl
3O2
28
Cl2
2NaOH
NaCl
NaClO
H2O
Natri clorua
Natri hipoclorit
nhn in)
-2 -2
Tm oxi ha T m kh
CH2 = CH2
H2O
H3PO4, t0, p
CH3-CH2-OH
Bi tp 10
Cn bng cc phn ng oxi ha kh sau y theo phng php cn bng in t:
SO2 +
H2O
P4
+ CO + +
CaSiO3 + H 2O
M2(SO4)n
SO2
HNO3(l)
Bi tp 10
Cn bng cc phn ng sau y theo phng php thng bng electron:
1) C12H22O11 2) 3) Zn CnH2n +
MnO4-
H+
CO2
Mn2+ +
H2O
+ 1CHO
KNO3
4) Al + KNO2 + NaOH
29
III. 2. PHNG PHP CN BNG ION - IN T Thc hin cc bc sau y: + Vit phng trnh phn ng vi y tc cht, sn phm (nu cha c phn ng sn). + Tnh s oxi ha ca cc nguyn t c s oxi ha thay i. Nhn din cht oxi ha, cht kh. + Vit di dng ion cht no phn ly c thnh ion trong dung dch. (Cht no khng phn ly c thnh ion nh cht khng tan, cht kh, cht khng in ly, th nguyn dng phn t hay nguyn t). Tuy nhin ch gi li nhng ion hay phn t no cha nguyn t c s oxi ha thay i (ion hay phn t no cha nguyn t c s oxi ha khng thay i th b i). + Vit cc phn ng cho, phn ng nhn in t (chnh l cc phn ng oxi ha, phn ng kh). Vit nguyn c dng ion hay phn t, vi s oxi ha bn trn. Thm h s thch hp s nguyn t ca nguyn t c s oxi ha thay i hai bn bng nhau. + Cn bng s in t cho, nhn. S in t cho ca cht kh phi bng s in t nhn ca cht oxi ha (Hay s oxi ha tng ca cht kh phi bng s oxi ha gim ca cht oxi ha) bng cch nhn h s thch hp. Xong ri cng v vi v cc phn ng cho, phn ng nhn in t. + Cn bng in tch. in tch hai bn phi bng nhau. Nu khng bng nhau th thm vo ion H+ hoc ion OH- ty theo phn ng c thc hin trong mi trng axit hoc baz. Tng qut thm H+ vo bn no c axit (tc cht hoc sn phm); Thm OH- vo bn no c baz. Thm H2O pha ngc li cn bng s nguyn t H (cng l cn bng s nguyn t O). + Phi hp h s ca phn ng ion va c cn bng xong vi phn ng lc u b sung h s thch hp vo phn ng lc u (Chuyn phn ng dng ion tr li thnh dng phn t). + Cn bng cc nguyn t cn li, nu c, nh phn ng trao i.
30
Cc th d:
Cn bng cc phn ng sau y theo phng php cn bng ion - in t: Th d 1:
+7 +2 +2 +3
Cht oxi ha
MnO4_
+7
Fe2+ + 5e2e-
2 +
MnO4+2 (+4)
Mn2+ 2Fe3+
(+6) +3
+2
5 2Fe2+
2MnO4-
10Fe2+
2Mn2+ + 10Fe3+ 2(+2) + 10(+3) +34 + 8H2O 2MnSO4 + 5Fe2(SO4)3 + K2SO4 + 8H2O
+6
+6
Cht oxi ha
KMnO4
+ K2SO3 + SO32e2e-
+ KOH
Cht kh
MnO4+7
2 +
MnO4- +
+4
MnO42+6
+6
SO32-
SO42-
2MnO42- +
SO32- + 2OH-
K2SO4 + H2O
31
Th d 3:
+8/3 +6 +3 +4
Cht kh
Fe3O4 Fe3O4
+ +
H2SO4(, nng )
Cht oxi ha
SO42-
+8/3 (+16) +6
2Fe3O4 SO42-
2e2eSO42-
+ +
SO2
6Fe3+ +
+ 20 H+ + 10H2SO4(, nng )
2(0) + 1(-2) -2
Th d 4:
0 +5 +3 -3
Al Al
+ +
Cht kh
KNO3 NO3-
+ KOH
Cht oxi ha
KAlO2 + NH3
8 + 3
Al
+5
3e+ 8e
+3
-3
NO3
8Al + 3NO3in tch : 8(0) + 3(-1) -3 + 5OH- + 2H2O 8Al + 3KNO3 + 5KOH + 2H2O
32
Th d 5:
+7 +4 +4 +6
Cht oxi ha
KMnO4
+ K2SO3 +
Cht kh
+ H 2O SO32+4
MnO2 MnO2
+ K2SO4 + SO42-
KOH
MnO42 + 3 MnO4+4 +7
+ -
3e2e-
MnO2
+6
SO32-
SO422MnO2 + 3SO42-
Th d 6:
0 +5 +2 +2 +1
Mg
Cht kh
+ + - 2e
-
HNO3
Cht oxi ha
Mg
0
NO3-
H2O
25
Mg
+5
3NO3- +
(+15)
9e25e-
3NO
(+6) +1
2
+5
4NO3
(+20)
+ 16e +
2N2O
(+4)
25Mg
14NO3-
25Mg2+
33
Th d 7:
-2 +7 (2n - n)/n +4
CnH2n
Cht kh
+ KMnO4 + MnO4-
Cht oxi ha
+ H 2O
CnH2n(OH)2 CnH2n(OH)2 +
CnH2n
-2
3 CnH2n + -(2-2n+2n)e
(-2n) +7
(2 - 2n)/n
CnH2n(OH)2
(2-2n) +4
Th d 8:
+3 -1 +2 0
Cht oxi ha
FeCl3
KI
Cht kh
FeCl2
I2
KCl
+ + +
Ie2e2I-
Fe2+ Fe2+
0 +2
I2
(0)
2Fe3+
2Fe2+
I2
34
Th d 9:
Cht oxi ha
+6
Cr2O72-
+6
Cht kh
SO32-
+4
H+ 6e2e3SO32-
Cr3+ 2Cr3+
(+6) +6 +3
+3
SO42-
+6
H2O
Cr2O72+ 3
(+12) +4
+ +
SO32-
SO422Cr3+
Cr2O72-
+ 8 H+ 8 H+
Zn(NO3)2 + NO2 + NO + H2O (T l th tch:: VNO2 : VNO = 1 : 3) K2ZnO2 + NH3 + + + H2O H2O H2O
+ KNO3
Bi tp 11 Cn bng cc phn ng sau y theo phng php cn bng ion - in t: Al2(SO4)3 + SO2 + H2S + H2O 1) Al + H2SO4
(T l s mol: nSO2 : nH2S = x : y)
2) FeO + 3) C6H12O6
HNO3 + MnO4- +
Fe(NO3)3 H+
+ NO CO2
+ KHSO4
MnSO4 +
+ SO42+ + H+
35
III.3. CN BNG THEO PHNG PHP I S Thc hin cc bc sau: + Vit phng trnh phn ng xy ra vi y tc cht, sn phm (nu u bi yu cu b sung phn ng ri mi cn bng). + t cc h s bng cc ch a, b, c, d, ng trc cc cht trong phn ng. + Lp h phng trnh ton hc lin h gia cc h s ny vi nguyn tc s nguyn t ca tng nguyn t bn tc cht v bn sn phm bng nhau. Nu phn ng dng ion th cn t thm mt phng trnh ton na l in tch bn tc cht v bn sn phm bng nhau. + Gii h phng trnh ton. Thng s phng trnh ton lp c t hn mt phng trnh so vi s n s. Tuy nhin ta c th chn bt c mt h s no bng 1. Do c s phng trnh ton bng s n s, nn s gii c. Sau , nu cn, ta nhn tt c nghim s tm c vi cng mt s thch hp cc h s u l s nguyn. Cc th d: Cn bng cc phn ng sau y theo phng php i s. Th d 1: KMnO4 + HCl aKMnO4 + bHCl K: a=e (1) Mn : a=c (2) O: 4a = f (3) H: b = 2f (4) Cl : b = 2c + 2d + e
(C h 5 phng trnh, 6 n s)
MnCl2
Cl2 +
KCl
+ H2O + fH2O
cMnCl2 + dCl2
+ eKCl
(5)
Chn e = 1 (1) a = 1 (2) c = 1 (3) f = 4 (4) b = 8 1 1 5 (5) d = (b - 2c - e) = [ 8 - 2(1) - 1] = 2 2 2 a=2 Nhn cc nghim s vi 2 b = 16 c=2 d=5 e =2 f=8 2KMnO4 + 16HCl
2MnCl2 + 5Cl2 + 2KCl + 8H2O
36
Th d 2: Cl2 +
aCl2 Cl : K: O: H: +
t0
KCl cKCl +
KClO3 dKClO3
+ +
H2O eH2O
2a = c + d b =c+d b = 3d + e b = 2e
Chn e = 1
Nhn cc nghim s tm c vi 3
a = 3 b = 6 c = 5 d = 1 e = 3
3Cl2 + 6KOH() +
t0
Th d 3: Mg
HNO3(rt long)
Chn c = 1 (1) a = 1 So snh (2), (3) 4d + 2e = 2c + 2d 2d + 2e = 2c 2d + 2e = 2(1) 2d + 2e = 2 d + e = 1 (2) So snh (3), (4) 3(2c + 2d) = 6c + 3d + e 6c + 6d = 6c + 3d + e 3d - e = 0 (3)
H 2 phng trnh (2'), (3'), 2 n s e, d:
1 5 (3) b = 2(1) + 2( )= 4 2
37
Nhn tt c nghim vi 4
Cu2+ + dCu2+ +
NO
+ H2O
aCu +
eNO + fH2O
Cu : a=d N: b=e O: 3b = e + f H: c = 2f in tch : -b + c = +2d Chn e = 1 (2) b = 1 (3) f = 2 (4) c = 4 (5) d = 3/2 (1) a = 3/2
Nhn tt c nghim s tm c vi 2
a=3 b=2 c=8 d=3 e=2 f=4 2NO + CO2 dCO2 + + 4H2O Mn2+ + H2O eMn2+ + fH2O
3Cu
+ 2NO3C12H22O11
+ 8H+ + MnO4- + H+
3Cu2+ +
Th d 5:
aC12H22O11
38
(2) (3)
Nhn tt c nghim s vi 48
a b c d e
=5 = 48 = 144 = 60 = 48
(1) (4)
a=1 b = 2y c = 3x - 2y d = 2y - 2x e=y
39
FexOy + 2yHCl
yH2O
Na2SO4 + MnSO4 + K2SO4 + H2O dNa2SO4 + eMnSO4 + fK2SO4 + gH2O (1) (2) (3) (4) (5) (6)
(H 6 phng trnh, 7 n s)
(6) c = 6
Tm c cc nghim s: a = 5 ; b = 2 ; c = 6 ; d = 8 ; e = 2 ; f = 1 ; g = 3
+ H2O
MBr2 + MBr3 +
+ H2SO4(, nng )
40
Bi tp 12
Cn bng cc phn ng sau y theo phng php i s:
a. FeO
+ H2SO4(, nng )
Fe2(SO4)3 + M(NO3)n + NO
SO2 + + H2O
H2O
H2O
CU HI N PHN III
Nu nguyn tc chung cn bng phn ng oxi ha kh. Ti sao gi phn ng cho in t cng l phn ng oxi ha? Ti sao gi phn ng nhn in t l phn ng kh? Ti sao ni nhn din cht oxi ha, cht kh gp phn cn bng phn ng oxi ha kh d dng hn? S dng phng php cn bng i s trong trng hp no? +3 Khi Fe3+ , Fe , Fe(III) c khc nhau khng? Cho th d minh ha. Phn ng oxi ha ni phn t l phn ng nh th no? Cho hai th d minh ha. Th no l phn ng t oxi ha kh? Cho hai th d. Phn bit phn ng t oxi ha kh vi phn ng oxi ha kh ni phn t. Cho th d minh ha. +7 0 +4 Hy cho bit ngha khi vit:: Mn, Mn, Mn, Mn(II), Mn(VII), Mn2+, MnO4Hy tm gn cc giai on cn bng mt phn ng oxi ha kh theo phng php cn bng in t. Cho th d minh ha bng mt phn ng c th. Hy vit gn cc giai on cn bng mt phn ng oxi ha kh theo phng php cn bng ion - in t. Cho th d.
http://vietsciences.free.fr v http://vietsciences.org V Hng Thi
41
Nu cc bc cn bng mt phn ng theo phng php i s. Cho th d minh ha. Cn bng phn ng oxi ha kh theo phng php cn bng ion - in t s nhanh hn trong trng hp no? Cho th d minh ha. Trong phng php cn bng ion - in t nu khng bit phn ng c thc hin trong mi trng axit hay baz th lm th no cn bng in tch? Cho th d. Cn bng mi phn ng sau y theo ba phng php (cn bng in t, cn bng ion - in t v i s). Nhn xt u, khuyt im ca tng phng php. a. Cu + NO3- + H+
t0
+ H2 O H 2O
KClO3 +
KMnO4 +
t0
e. FexOy + CO
Khi no khng vit c mt cht dng ion? Cho th d. Trong phng php cn bng i s c nhn din c cht oxi ha, cht kh hay khng? C nht thit phi lm tng bc nh hng dn khi cn bng mt phn ng oxi ha kh hay khng?
Ch :
Ch khi no u bi yu cu cn bng theo phng php c th no th ta mi thc hin cc giai on cn bng phn ng theo ng phng php yu cu. Cn khi u bi khng yu cu theo phng php no (nh trong bi ton ha hc) th ta cn bng theo cch no cng c, cng nhanh cng tt. Thng ta thc hin trc tip trn phn ng va vit vi nguyn tc s oxi ha tng bng s oxi ha gim. Theo chng trnh ph thng, ch phng php cn bng in t.