Sorun Yaynlar

TALAT T U R H A N

1. Bask: Austos 189

DORUK

OPERASYONU

Yayn Hakk: Sorun Yaynlar 0 > Bilgi Dizgi Bask: Gzlem Matbaaclk Koli. ti. ISBN 975-431-004-1

4P Sorun Yaynlar Babali Cad. No:6/2 K.1 Caalolu/STANBUL Tlf: 527 45 38

NDEKLER

NSZ SUNU I.BLM Milli stihbarat Tekilat ve Sivilleme Yine Milli stihbarat Tekilat Kstebekler stihbarat rgtleri ve Ak Odalar II. B L M Askeri Darbeler D n e m i 12 Eyll Tartlyor 12 Eyll n c e s i n d e n Bir Kesit III. B L M Uluslararas T e r r i z m v e l m M a n g a l a r IV. B L M Politik D u r u m D e e r l e n d i r m e s i I. Politik D u r u m D e e r l e n d i r m e s i II. ( D a r b e Olasl) V. B L M Hayali hracata Bir r n e k VI. B L M Sonuca Doru EKLER Yazarn Yaz ve Yaynlar Dizini

5 7 17 24 33 44 59 66 78 85 97 113 130 138 142 166 amz devletinin karmak bir yaps var. A n c a k bu karmak yap iinde bir de "devlet iindeki devletten ya da "gizli iktidar"6ar\ v e y a "grnmeyen hkmet"\en sz alyor. o u lkede d e n e t i m dnda kalan bu ikinci devletin, halkn g z n d e n uzakta bir m e k a n i z m a o l u t u r d u u biliniyor. stihbarat rgtleri nin, o r d u d a k i zel dairelerin, b r o k r a s i d e k i yeralt birimlerinin varl "ak rejim" kavramyla b a d a m y o r . in ilgin yan en "ak re/ /m"e sahip o l d u u n u ileri s r e n A B D ' d e ClA'nn egemenliini k i m s e yadsyamyor. A m e r i k a ' y a bal lkelerde ise k o n u d a h a dramatiktir. n k bu kez bal lkedeki "grnmeyen iktidar"\a W a s h i n g t o n arasndaki "gizli ilikiler" olaya gayrmilli bir nitelik vermektedir. "Devlet iindeki dev let" ulusal varl bir baka y a b a n c devletin g v e n c e s i n d e g r r s e so n u ne olur? Bu kez "ak rejim"\n d ya da y a n l s a m a d a n baka bir ey olmad grlecektir. "Kapal kaplar arkasnda" o lkeye ilikin kararlar verile cek; ve bir "silahl siyasal p a r t / " y e d n t r l e n o r d u n u n d destekli darbeleriyle baml lkeye y n v e r m e k kolaylaacaktr. Bu s o r u n k u k u s u z yalnz Trkiye'ye z g deildir; a m a , bizim zel bir d u r u m u m u z var. Trkiye, bamszln hibir lkeye b o r l u deildir. T m y l e ulusun gerekletirdii bir ulusal kurtulu savandan sonra C u m h u r i y e t Dev leti kurulmutur. Ne var ki kinci Dnya Savandan sonra ABD'nin Trkiye'deki etkin lii o u eski s m r g e d e y a d a ikinci Dnya Savandan s o n r a A m e r i kan o r d u s u n u n igalden kurtard lkelerde o l d u u n d a n d a h a g l 7 dr. 5

N i t e k i m b u g c n l s 1 2 Eyll d a r b e s i n d e t a m a n l a m n d a sapta nabildi. Artk b e l g e l e n d i i g i b i ; 1980'de d n y a d e n g e l e r i ve Trkiye'de ki zel k o n u m A n k a r a ' d a bir d a r b e y e g e r e k s i n m e g s t e r i y o r d u . Wash i n g t o n ' u n g z e t i m ve d e n e t i m i n d e 12 Eyll gerekletirildi. Bu olayn l k e m i z d e k i sol, sosyalist, d e v r i m c i ve d e m o k r a t i k halk g l e r i adna n e d e m e k o l d u u , a n c a k yaandktan s o n r a anlalabildi. Talat T u r h a n , T r k i y e ' d e k i askeri d a r b e y i (27 Mays, 12 Mart, 12 Eyll) iinde ve y a k n d a n yaadktan s o n r a d e n e y i m ve birikimlerini ki t a b a d n t r e n bir yazardr. ileli hayatnda "gizli iktidara o k kez y z y z e g e l m i ve o k kez atmaya girmi bir insann yalnz kitaplk bilgisiyle yetinmesi k u k u s u z beklenemez. Bu a l a n d a kiisel d e n e y i m , bilgi ve birikimin n e m i sanldndan d a h a deerlidir. B u g n Trkiye'nin o u n l u u d e m o k r a s i y i zlemektedir. Geri d e m o k r a s i kavram, herkese g r e biraz d e i i y o r ; a m a , "ak r e j i m " e g e m e k y o l u n d a Trkiye zorlanyor. i m d i y e d e k d e m o k r a s i adna y rtlen "saa ak, sola kapal ok partili rejim"] a m a k iin l k e m i z d e "devlet iindeki devlet"\ t a n m a k gerekiyor. Talat Turhan'n bu tantm y o l u n d a k i katks, belki b u g n d e n n e m i l lemeyecek deerdedir. Elinizde t u t t u u n u z kitap, ite bu y o l d a bilgiye dayal bilincin olumas iin gerekli ierii tayor. D e m o k r a s i y i halk k u r a c a k s a , z g r l k l e r e s ras g e l d i i n d e " d u r " d e m e k iin hazrlkl "grnmeyen iktidar"\, o k u r g z n d e "grnr iktidar" y a p m a k t a yarar var. Talat Turhan'n da yapt b u d u r . lhan Se Iuk

SUNU

O k u d u u n u z yapt, 1987-1989 yllar arasnda yaynlanan yazlardan olumaktadr. Bu yazlara, n c e d e n hazrlanm fakat yaynlanmam bir b l m l e , b t n l k s a l a m a k a m a c y l a gerekli d e e r l e n d i r m e l e r eklenmitir. Aslnda balangta konular ilenirken ilerde bir yapta d n t r l m e si d n l d n d e n , genellikle g n c e l l i i n i y i t i r m e y e c e k sorunlar seil mitir: MLL STHBARAT TEKLATI, DARBELER, 12 EYLL, TERR, C U M H U R B A K A N I SEM, D A R B E OLASILII, HAYAL. HRACAT vb. gibi... I.Blm lk yaz Milli stihbarat Tekiltna ilikin grleri iermektedir. "Milli istihbarat Tekilt ve Sivilleme" balkl yazda, r g t n blmleri, bunlarn grevleri y a s a y a dayanlarak aklanm, ta 1986'l yllarda n e s r d m z "sivilleme" kavram ile iktidarn b e n i m s e d i i " s i villeme" anlay arasndaki yz seksen derecelik farkllk vurgulan mtr. Bu arada, iktidarn t a m d e s t e i y l e MT Mstearlna getirilmesi d n l e n H i r a m A b a s ile o n u n e k i b i n d e n M e h m e t E y m r ' n gerek nitelikleri, sistemin mant iinde ve zet halinde gzler n n e seril m e e allmtr. Bu yaz yazldktan sonra, vakti z a m a n n d a istihbarat birimlerinde et kin g r e v l e r d e b u l u n a n baz dostlarn uyarlarna m u h a t a p o l d u m . On lara g r e "arnn kovanna o m a k s o k u y o r d u m , n k , H i r a m Abas Trkiye'nin en g l adamlar arasnda idi. Daha da etkin k o n u m a gel mesi sz k o n u s u y d u . Bam d e r d e girebilirdi... O y s a eletirdiim kiiler, Faik T r n ' n Ziverbey Kk'ndeki iken-

celi s o r g u l a m a y a p a n , antaj, kkrtma, t e r t i p d z e n l e y e n ekipte MT t e m s i l c i s i olarak b u l u n u y o r l a r d . Ta 1971'li yllardan beri becerileri (!) malmdu... Z i v e r b e y K k ' n d e d z e n l e n e n t e r t i p l e r d e n biri d e , Faruk Grler'in, C u m h u r b a k a n seilmesini n l e m e k iin senaryolatrlan " B O M B A D A V A S I " idi. Hazrlanan s e n a r y o y a g r e , stanbul'da bir iki yldan bu yana b o m b a lar, bir r g t e Faruk Grler cuntasn iktidara g e t i r m e k iin patlat lyordu... Grler c u n t a s n d a Kemal K a y a c a n (Dz.K.K-Oramiral) ile M u h sin Batur ( H v . K K O r g e n e r a l ) c u n t a yeleri olarak savclarca s u l a nyordu... B u s a m a savlarn g e r e k o l m a d m a h k e m e kararyla za m a n i i n d e aydnland... O h a l d e tertipilerin a m a c ne idi? Z i v e r b e y K k ' n n i k e n c e c i ba p a t r o n u n a d a h a sonraki a k l a m a larndan anlald zere, z a m a n n iktidarnca Genel K u r m a y B a k a n l v a a d edilmiti. O halde, G n . Kur. Bk.lna g e l m e s i olas o l a n , Gr ler'in n tkanmal idi... Bu a m a l a bir i k e n c e c i general bakanln d a , MT'iler, polisler, savclar etelemi bu tertibe hizmet ediyorlar d... K u k u s u z T r n ' e nasl ki Gn.Kur.Bk'l v a a d edilmise, T r n de e b e k e s i n d e k i ikencecilerin herbirine g n l n d e yatan aslana u l a m a s z n vermiti... Onlar da bu t r d e n bir anlayla vatan hizmeti (!) y a pyorlard... A n c a k ilk a a m a d a hesaplar t u t m a d . B O M B A DAVASI ile d z e n l e n e n tertibe karn Grler, Gn.Kur.Bk.lna g e l i n c e tertipiler geri e k i l d i ler. Bir yl sessiz ve d e r i n d e n oyunlarna d e v a m ettiler; Grler'in C u m hurbakan olmasn nlediler; h e m e n a r d n d a n C u n t a Ba olarak " B O M B A DAVASI"na sank olarak getirilmesini denediler. A m a baaramadlar... T m bunlar Grler'in avukatln y a p m a k iin y a z m y o r u m . G n m zn en g n c e l ve siyasal b u n a l m istidad tayan C u m h u r b a k a n Se i m l e r i n d e n e tr d o l a p l a r d n d n a n m s a t m a k i s t i y o r u m . T r n ' n hesab t u t m a y n c a AP'nin kanatlar altnda C u m h u r b a k a n aday o l a c a k l d e itibar g r m e s i b o u n a d e i l d i . Zira t m tertiplerini, siyasi iktidardan ald g l e yapmt. Gn.Kur.Bk. olarak kendisini dllendiremeyenler C u m h u r b a k a n y a p m a k suretiyle vefa borlarn d e m e k istiyorlard... Demirel "Grler'in C u m h u r b a k a n l n n l e d i k " d e r k e n bir a n l a m d a Trn'le eski angajmanlarn da ele v e r m e k t e idi.. 8

V u r g u l a m a k istediimiz gerek, C u m h u r b a k a n l s e i m l e r i n d e tertip dzenleyenler iinde (btnlkl olarak) o d n e m i n , siyasi iktidar yet kilileri, Skynetim Komutanlar, MT'iler, E m n i y e t Grevlileri, Askeri Savclar, A d l i Mavirler ve d a n m a n h u k u k p r o f e s r l e r i n i n b u l u n m a sdr... , Bunlar arasnda H i r a m A b a s v e M e h m e t E y m r ' d e g r d m z d e n "MLL STHBARAT TEKLATI VE S V L L E M E " balkl yazda baz g e r e k l e r yaln izgilerle dile getirilmitir. Yani bile bile "Arlarn kovanlarna o m a k s o k u l m u t u r . " kinci yaz "YNE MLL STHBARAT TEKLATI...." baln tamaktadr. 1988 ylnda, "2000'e D O R U " D e r g i s i ' n d e " e y t a n g e ni: CIA-MOSSAD-MT ilikileri" ve "olaylarla H i r a m A b a s CIA-MOSSAD ibirlii" k a p a k k o n u s u yaplmt. 1977 ylnda (onbir yl n c e ) 7 G N D e r g i s i ' n d e yaymladm bir yaznn bal " O R T A D O U ' D A EYTAN G E N L E R " baln tayordu. Balklardaki benzerlik il g i n o l d u u g i b i konular d a b e n z i y o r d u . Anlan yazda tank o l d u u m o l a y l a r d a n rnekler vererek, CIA-MOSSAD-MT ilikilerini m a k r o d z e y d e ele a l y o r d u m . 2000'e D O R U Dergisi ayn ilikileri A r a p ve hatt srail basnna g n d e r m e y a p a r a k b u o l u u m i i n d e H i r a m Abas'n FK'ne kar tertiplere giritiini aklyor, g e r e i somutlatryordu. Bu o l u u m d a H i r a m Abas'n (uluslararas tekelci s e r m a y e n i n uzants) m a s o n l u u n u n r o l n n b u l u n u p b u l u n m a d aratrmaya deer... Yok sa Hiram'n M O S S A D ' l a ibirlii iinde Filistinlilere kar s o n u fiyaskoy la s o n u l a n a n tertiplere girierek e m p e r y a l i z m e ve s i y o n i z m e hizmet edii nasl aklanabilir? Bu n e d e n l e bu yazlarn karlatrlmas ve k o n u n u n d a h a iyi deer lendirilmesi iin, anlan yazlar yapta ek olarak konulmutur... n c yaznn bal: "KSTEBEKLER..." dir. Bu d n e m d e "MT RAPORU OLAYI" g n d e m e geldi. K o n u aylarca k a m u o y u n n d e tar tld. zal'n MT mstearl iin hazrlad g l a d a m (!) H i r a m A b a s ve e k i b i n i n n d e gelen ismi M e h m e t E y m r bir a n d a kendilerini s o k a k t a buldular. Yaz'da bu olay incelenmi, A m e r i k a n c a s u s l u u sulamasyla H i r a m A b a s tarafndan yakalanp m a h k e m e y e verilerek m a h k u m edilen Emekli Kur. Alb. Sabahattin S a v a m a n olayyla, ayn s u l a m a y l a y a k a l a n a n Emekli Kur. Alb. T u r a n alar'n yarglanrken M a m a k C e z a e v i n d e n l s n n ailesine teslim edilmesi olaynn aydn la k a v u t u r u l m a s gerektii vurgulanmtr. I.Blmdeki d r d n c yaz bu yapta k o n u l m a k zere kaleme alnm o l u p ; "KSTEBEKLER KONUUNCA..." baln tamaktadr. Anlan yazda MT RAPORU nedeniyle emekliye sevkedilen H i r a m A b a s ile 9

M e h m e t E y m r ' n k o n u m a l a r n d a n kan sonularn genel bir d e e r lendirilmesi y a p l m a a allmaktadr. II. B l m ilk yaz "ASKER DARBELER D N E M " d i r . Bu k o n u d a d a h a n c e yaynlanan yazlara da g n d e r m e yaplarak darbelerle ve D stih barat rgtleri arasnda ilikiler ksaca g z d e n geirilmitir. K o n u y a ilikin n e s r d m z savlar d a h a sonraki tarihlerde eitli kaynaklar ca d o r u l a n m bulunmaktadr. Anlan yaz yaynlandktan yaklak bir yl sonra, Cneyt A r c a y r e k ' i n " D a r b e l e r ve Gizli Servisler" adl yapt yaynlad. Kitap 1964 ylndan bu y a n a n e s r d m z savlar d o r u layc niteliktedir. "12 EYLL TARTIILIYOR..." balkl yazda g e r e k t e bu tr d n c e lerin yaylmasndan h o l a n m a y a n evrelerin balatt tartmalarn g e nel bir d e e r l e n d i r m e s i y a p l m a a allmtr. Bu arada g n d e m e g e t i rilen " d a r b e tartmalar" zerine n e srlen grlere t o p l u c a yer verilmitir. Bu b l m n s o n yazs " 1 2 EYLL N C E S N D E N BR KEST..." baln tamakta olup, bu yaptta ilk kez yaynlanmaktadr. Yazda 12 Eyll n c e s i n d e Trkiye'deki CIA faaliyetleriyle Emperyalist lkenin he def setii Evsahibi lkeyi, istikrarsz hale g e t i r m e k (Dstabilisation) iin kulland y n t e m l e r aklanmaktadr. Basnda yer alan k o n u y a ilikin tartmalar y e n i d e n gzler n n e serilerek 12 Eyll n c e s i ' n d e lkeyi t e r r e iterek " D a r b e O r t a m " hazrlayanlarn amalar sergilen m e y e allmaktadr. Orgeneral (E) Bedrettin Demirel, " 1 2 Eyll D a r b e kararnn" harekt tan o k n c e alndn aklamtr. O halde n e d e n beklenilmitir? M a s u m insanlarn akan kanlarnn eer d a r b e iin g e r e k e hazrlayaca d n l m s e byle bir s o r u m l u l u u n altndan kolay kolay kalkla m a y a c a bilinmelidir. S l e y m a n Demirel, 12 Eyll n c e s i n d e t e r r n l e m e k l e grevli g lerle 12 Eyll sonrasndakilerin ayn o l d u u n u , iktidar d n e m i n d e t e r r n l e y e m e y e n glerin 12 Eyll'den s o n r a b u n u nasl baardklarn s o r u y o r - mealen - Haksz da deil... (Blent Ecevit'de ayn s o r u y u s o ruyor)* Yoksa d a r b e gerekesini o l u t u r m a k iin d a h a o k kana m g e r e k s i n m e vard? "12 Eyll n c e s i n e d n m e " korkutmacasnn t e m e linde b u v a h i m t u t u m m u yatmaktadr?
* Ecevi^ 12 Eyll' anlatyor, Milliyet, 2-4 Austos 1989

III. B l m B u b l m "ULUSLARARASI T E R R Z M V E L M M A N G A L A R I " baln tamaktadr. K o n u g e m i v e gelecekte o k u z u n sre Dn yada gncelliini k o r u y a c a a benzemektedir. Bir o k l k e d e AAA s i m gesi ile tanmlanan, para-militer r g t l e r " L M M A N G A L A R I " ad al tnda faaliyetlerini s r d r m e k t e d i r . Genellikle " A n t i k o m n i s t " bir beyin ykama ierisine itilerek cinayet ileyen sac cinayet ebekeleri gerek tiinde sahneye srlerek emperyalist glerin a m a l a r d o r u l t u s u n d a kullanlmaktadr. " L M M A N G A L A R I " l k e m i z d e p e k kullanlan bir tabir o l m a m a k l a birlikte; 12 Eyll n c e s i n d e s a militan gler, onlarn ilevlerini stlenmilerdir. Bu yolla sahneye srlen terr, solu nefis mdafasna itmi, karde kan ile oluturulan bu o r t a m a m a l a r d o rultusunda k u l l a n m a k isteyen d ve i gerici gler arzuladklar d z e ni 12 E y l l l e g e t i r m e i baarmlardr. G n n birinde l k e m i z d e hesap sorulabilecek b i r d z e n gelirse, 1982 Anayasas'nn g e i c i 15'inci m a d d e s i n i n ardna snarak m r b o y u d o k u n u l m a z l k zrh ardna g i z l e n m e k isteyenlerin hesaplarnn bir a n d a b o z u l d u u grlecektir. " L M MANGALARI"nn D n y a g n d e m i n d e o l d u u n u aklamtm. Nitekim d a h a s o n r a basnda yer alan yazlarda, d o r u l a y c niteliktedir: ^."El Salvador'da 10 yldan beri faaliyet g s t e r e n "lm mangalar nn" d e s t e i n e sahip ar sac A r e n a Partisinin aday A l f r e d o Christiani'nin bakanl kesinleti. Arena Partisi ile yakn ilikide bulanan "lm mangalar" lkede y n e t i m e kar glere ve kiilere kar o k kanl bir yldrma, s i n d i r m e k a m p a n y a s srdryorlar. K o n u y l a yakn d a n ilgilenen b i r o k kimse ise "lm mangalan"nm lkede gizli polisin v u r u c u g c o l d u u n u iddia ediyorlar.* 2."Acaba Honduras'ta 1981'den 1984'e kadar srf siyasi d n c e l e r i nedeniyle 200' akn politikacnn ldrlmesi srasnda m e h u r "lm mangalar" isimli gizli polise y a r d m ettii ortaya kan CIA rg t, A B D y n e t i m i n i n "/'nan/7a/(/ar/"na balln m kantlyordu?"** 3."RANGATE skandalinin k a h r a m a n ABD'li y a r b a y Oliver N o r t h ' u n , Libya Lideri M u a m m e r Kaddafi'yi l d r m e k iin plan hazrlad, a n c a k b u n u n uygulanmadn ngiliz gazetelerinde yaynlanmasndan s o n r a aklama y a p a n Kaddafi, "Bize terrist diyen ABD, gerek ve irkin
* Milliyet, 22 Mart 1989 ** Oktay Eki, Dinime Karan, Hrriyet 15 Nisan 1988

'

10

11

y z n gsteriyor. ABD'li gangsterler, hazrladklar planlarla, asl t e r ristin kendileri o l d u u n u ispat ediyorlar " d e d i . IV. B l m Bu b l m "POLTK D U R U M DEERLENDRMES (I) ve (II) o l m a k zere iki yazdan olumaktadr. B l m d e Trkiye'nin uzun bir s r e t e n b u y a n a siyasal g n d e m i n i o l u t u r a n sorunlar, C u m h u r b a k a n l s e i mi, Askeri Darbeler, 12 Eyll tartmalar ve Askeri Darbe olasl ince lenmektedir, ilk yaz Kasm 1988'de, ikinci yaz O c a k 1989'da yayn lanm olmasna karn, sorunlarn gncelliini yitirmedii grlecektir. O g n d e n bu y a n a o r t a y a kan gelimeler yazlanlar dorulayc nite liktedir. Aslnda sz k o n u s u sorunlar d a h a u z u n sre lkenin g n d e m i n d e kalacaa b e n z e m e k t e d i r . 1982 Anayasa'sn 58 yl g e r i y e g t r m e n i n d n k u r a n kii, h a k i m gerici snflar ittifaknn s z c s olarak, sistemi ileteceini s a n m a k t a dr. Hayat bu mant aa v u r m u ve amtr. 12 Eyll rejimi, Anayasas, yasalar, siyasi partileri ve kurumlaryla b y k l d e ilevini yitirmitir. T o p l u m ilerici d e i i m v e d n m l e r e gebedir. O y s a k i Mitterrand 14 T e m m u z 1989 g n yapt konumasnda** 1 "Bireysel haklarnn inendii izlenimine sahip olan herkesin Anaya sa Mahkemesi'ne bavuru hakkna sahip oimas\" gerektiini syle mitir. a d a kafal lider, t m vatandalarna Anayasa M a h k e m e s i ' n e b a v u r m a y o l u n u a m a hedeflerken ad anlay sergileyen A n a y a s a deiiklii ile A n a y a s a M a h k e m e s i ' n i kaldrmay d l e m e k t e dirler... zal'n 1987'h yllarda g n d e m e kard " C u m h u r b a k a l s e i m i " k o n u s u o g n d e n bu y a n a artan b o y u t t a tartlmakta, baz kiilerin, evrelerin zlemleriyle niteliklerinin bu m a k a m a u y g u n bulunmayn d a n kaynaklanan bunalm her g e e n g n b y m e k t e d i r . B u o l u u m a kout olarak d a r b e olasl srekli g n d e m e g e l m e k t e d i r . Bu k o n u y a ilikin i n c e l e m e d e "zayf bir olaslk" olarak d e e r l e n d i r d i i m i z koullar, g e e n sre iinde d e m o k r a s i aleyhine bir geliim gstermektedir... 12 Mart muhtral askeri darbesi'nin imzaclarndan M u h s i n Batur bir

g a z e t e d e yaynlanan yaz d i z i s i n d e : Bir b u n a l m a n n d a "Silahl Kuv vetlerin hi bireyyapmayacan, klasnda oturacam" akladktan sonra, kapy aralamakta v e " F a k a t b e n i m b u s z l e r i m d e n m a n a ka rarak.. ."Ne yaparsam yapaym...""Ordu mdahale etmez" pervazl iine g i r m e m e l e r i n i de siyasilerimize tavsiye e d e r i m " d i y e yazsn sr drmektedir. G e r i Silahl Kuvvetler teorik olarak politikann s t n d e ve dndadr, a m a bu kural u y g u l a m a d a b y k bir farkllk g s t e r m e k t e d i r . O s m a n l m p a r a t o r l u u d n e m i n d e ttihat ve Terakki Frkas O r d u y u siyasetin iine e k m i , C u m h u r i y e t i n kurulu yllarnda O s m a n l miras u g s termise d e alnan nlemlerle o r d u g e n e l d e politika dnda t u t u l mutur. A n c a k smet n n ' n n C u m h u r b a k a n s e i m i n d e o r d u d a n baz giriimlerin sz k o n u s u o l d u u da bir gerektir. 1960'dan n c e "basiretsiz politikaclarn lke y n e t i m i n d e a c z e d m e l e r i " , A n a y a s a tanmamalar vb. gibi nedenlerle Slh.K.ler politi kann iine g i r m e k z o r u n d a kalmtr. 1961 Anayasas'nda yer alan Mil li Gvenlik Kuruluna tannan yotkiler bir a n l a m d a Sivil-Asker iktidar paylamn g s t e r m e k t e d i r . Asker'ere st d z e y d e Anayasal bir ku r u m l a iktidar sivillerle p a y l a m a k az g e l m i olmal ki her d a r b e d e n s o n r a A n a y a s a l a r d a -1971,1982- Milli Gvenlik K u r u l u ' n u n yetkileri ar trlm bulunmaktadr. ".Demokratikleme, s i v i l l e m e d e n " sz edenlerin s o m u t o l g u ve ger ekleri g z ard e t m e m e l e r i gerekir. Kald ki D r . H i k m e t z d e m i r "Re j i m ve A s k e r " adl yaptnda O s m a n l m p a r a t o r l u u n d a n bu y a n a SivilAsker ilikilerinin geliimini i n c e l e m e k t e ve C u m h u r i y e t D n e m i ' n d e Milli S a v u n m a Bakanl-Genetkurmay Bakanl k o n u m u n u belgesel olarak a k l a m a k t a ve bu o l u u m iinde Genel K u r m a y Bakanl'nn ayrcalkl k o n u m u n u gzler n n e sermektedir. Bir a n l a m d a Atatrk, Devlet K u r u c u l u u hakkn kullanarak G e n e l k u r m a y ' a k e n d i n e z g bir stat getirmitir. Deien koullar iinde NATO ya da AT lkeleri r n e k alnarak yeni bir yaplanma sz k o n u s u ise, bu s o r u n ayak st d e melerle, ztlamalarla n l e n e m e z . K o n u p r o t o k o l t e s i n d e boyutlar iermektedir. Siyasi iktidarlarn nitelikleri anlan boyutlar a a n a p a ulatnda yeni bir d z e n l e m e sz k o n u s u olabilir. Slh.K.ler f a k t r n g z ard e d e n politikaclar d e e r l e n d i r m e l e r i n d e h e p yanlmlardr. zellikle az gelimi veya gelimekte olan lke lerde b u yanlg d a h a d a somutlamaktadr. C u m h u r b a k a n seimle rinde "Sivil k k e n l i " veya "Askeri k k e n l i " C u m h u r b a k a n tartmas
. * Hava Orgeneral (E) Muhsin Batur, Bir Cumhurbakan seiminin perde arkas, Milliyet, 17-20 Temmuz 1989

* "Asl terrist ABD, Milliyet, 14 Haziran 1988 ** Sebatay Varol'un haberi, Hukuk Sisteminde Devrim, Cumhuriyet, 21 Temmuz 1989

13

12

g n d e m e getirenler v e b u n u d a " d e m o k r a t i k l e m e v e sivilleme"nin bir g s t e r g e s i gibi g s t e r e r e k bir ztlama u n s u r u haline d n t r e n l e r kanmzca b y k yanlg ierisinde bulunmaktadrlar. E m e k i Halkmz C u m h u r b a k a n n a b y k bir n e m v e r m e k t e o m a k a m d a s t n nitelikli kiileri g r m e k istemektedir. T B M M ' d e iktidar partisi 26 Mart mahalli s e i m sonularna g r e , ger e k t e aznla d m t r . Bu o l g u y u g z ard e d e r e k politika yaplmas b y k yanlglar b e r a b e r i n d e getirebilir. C u m h u r b a k a n m a k a m ne baz kiilerin y e d i yl d a h a g ve e m n i y e t iinde bulunmasnn garantisi iin kullanlabilir ne de "First L a d y " o l m a k isteyenlerin saltanat s r m e isteklerinin arac olabilir. Politikada rakamsal g v e n c e l e r i n ardna snmann her z a m a n g v e n celi saylan bir yol o l d u u s y l e n e m e z . S o m u t gerekler, bu k o n u d a inatlamay y e l e m e i g z e alacaklar ilk a n d a o l m a s a bile, z a m a n ie risinde h s r a n a u r a t a c a k istidatta g r n m e k t e d i r . A c a b a b u g n e kadar yaplan C u m h u r b a k a n seimleriyle Slh.K.ler, d o r u d a n d o r u y a y a d a dolayl olarak ilgilenmek gereksinimini n e d e n d u y m u t u r ? Hi zerinde d n l m m d r ? Kanma g r e k o n u y a Slh.K.lerin ilgisi A n a y a s a ' d a n k a y n a k l a n m a k t a dr. N i t e k i m C u m h u r b a k a n n n "Grev ve yetkileri 104'nc m a d d e d e : "Trkiye Byk Millet Meclisi adna Trk Silahl Kuvvetlerinin Bako mutanln temsil etmek, Trk Silahl Kuvvetlerinin kullanlmasna ka rar vermek, Genelkurmay Bakann atamak" aklanmaktadr. G r l d gibi C u m h u r b a k a n n n g r e v ve yetkileri Trk Silahl Kuv vetleri asndan yaamsal k o n u m d a d r . Slh.K.lerin bu b o y u t t a yetkili bir m a k a m d a b u l u n a c a k kiide r n e k nitelik bulunmasn istemeleri doaldr. Bu istek aka belirtilmese bile ilgililerince gz ard edile m e y e c e k a p t a o l d u u n u v u r g u l a y a r a k belirtmek isterim.* Srtnda bir sr k a m b u r u olan kiiler bu m a k a m a s o y u n m a y a kalkar larsa hassas dengeleri alt st edebilirler... V. B l m B u b l m d e k a m u v i c d a n n d a v e lke e k o n o m i s i n d e d e r i n yaralar a a n bir k o n u y a yer verilmitir: "HAYAL HRACATA BR RNEK..." Seilen irket RAM DI TCARET RKET'dir. n k bu irket 1988 ylnn T r k i y e ihracat birincisidir. Buna karn Hayali hracata b u * Dr.Hikmet zdemir'in aratrmas, ankaya Krizleri, Cumhuriyet, 23-29 Temmuz 1989

lastii iddia edilen irketler ierisinde RAM'n elde ettii iddia edilen haksz k a z a n rakam en d k olandr. Bu elikiyi " K O G R U B U " n d a n s o r m a k k a m u o y u n u n hakkdr d i y e d n y o r u m . Hayali hracat v u r g u n u n d a k a m u vicdann rahatsz e d e n e n b y k eliki ihracatn patronlar, d e v h o l d i n g l e r i n sahipleri yargd brakl masna karn, bir ka g s t e r m e l i k d a v a ile k a m u ' n u n yanltlmaya a llmasdr. "Yasa n n d e Eitlik" ilkesini g z ard e t m e y e hi bir g c n yetkisi o l m a m a s gerekir. Bu n e d e n l e ismi Hayali ihracata karan irketlerin t m n n yarg n n e getirilmesinin yasal bir z o r u n l u l u k o l d u u n u a n m s a t m a k iste rim. O k u d u u n u z yaptn iinde yer alan konularn t m ynleriyle incelen dii savnda deiliz. Bir d e r g i n i n bize ayrd sahife a d e d i y l e snrl kalp, konular hakkndaki bildiklerimiz a k l a n m a y a allmtr. B u n u yapar ken o l a b i l d i i n c e g e r e k i o l m a a altm. Z a m a n z a m a n kiisellie k a m a z o r u n d a kaldm b l m l e r ve d i e r noksanlar iin balanma m rica ediyor, eletirel katklarnz b e k l i y o r u m . Yapttaki baz konularn g n c e l olmasna karn, o u n l u k l a ilenilen blmler u z u n s r e lke g n d e m i n d e n k m a y a c a a benzemektedir. Bu nedenle ilgi duyanlarn d a h a ierikli ve kapsaml aratrma y a p m a sna y a r d m c o l m a k amacyla 480 k a y n a k a ve aklamaya g n d e r m e yaplmtr. K u k u s u z b u n l a r d a n da yararlanlmtr. Sayglarmla...
, Kuzguncuk-lst. Temmuz 1939

Talat

Turhan

* ABD'de yaynlanan Forbes dergisi Dnyann En Zenginleri listesine 1 milyar dolarlk servetle Ko ailesi nin ilk kez listeye girdiini aklamtr. (Hrriyet, 20 Temmuz 1989)

14

15

MLL

STHBARAT TEKLATI

VE

SVLLEME*

Ksaltlm ad MT olan Milli stihbarat Tekilat yasayla d z e n l e n e n bir k u r u m d u r . 1 Bilindii gibi yasalar k a m u y a ak b f jgelerdir. B u g e n e l l e m e ierisine 644 sayl MT yasas da girmektedir. A n c a k t o p l u m a mal olan baz kanlar s o n u c u , MT ve benzeri rgtler bir giz perdesi ardna saklanlarak, d e m o k r a t i k y n e t i m l e r l e badatrl mas olanaksz tabularn da o l u t u r u l d u u bir gerektir. Anlan giz perdesini aralamak savnda olmakszn MT yasasndan ya rarlanp, bu r g t o k u y u c u l a r a t a n t m a k ve bu a r a d a baz d n c e l e rimizi k a m u o y u n a a k l a m a k iin, bu yaz kaleme alnmtr. '_MT, Babakanla bal olarak k u r u l m u , MT mstear tarafndan ynetilen ve Milli Emniyet Hizmetleri Bakanl ( M A H ) , stihbarat Bakanl (B), Psikolojik S a v u n m a Bakanl (PSB), idari iler Bakanl (B) Tefti Kurulu Bakanl ve. H u k u k Mavirlii ile d i e r gerekli dairelerden k u r u l u r . " 2 Yasasna g r e d z e n l e n e n MT'in kurulu emas ve Bakanlklarnn grevleri i z e l g e d e gsterilmitir. 3 (EK-1) MT'nn kendisine verilen grevleri yerine getirebilmesi iin Milli stih barat K o o r d i n a s y o n Kurulu (MKK) kurulmutur. Bu "Kurul MT Mstearnn Bakanlnda Mili) Gvenlik Kurulu Genel Sekreteri veya" yardmcs. M A H ve stihbarat Bakanlar, Genel K u r m a y stihbarat Bakan veya yardmcs, bakanlklarn istihbarat hizmetleriyle grev* SORUN Birlikte Kitap Dizisi'nin 1 Ekim '87 tarihli saysnda yaynlanmtr. "Gerekte, 644 sayl yasa, 1 Kasm 1983 tarih, 2937 sayl, "Devlet istihbarat Hizmetleri ve Milli istihbarat kanunu ad ile deitirilmitir. Yeni yasada MT blmleri ve onlarn grevleri belirtilmedii iin, 644 sayl yasadan yararlanlmtr, ~644 sayl kanun: 6 Temmuz 1965 gn kabul edilmi olup Resmi Gazete'nin 12055 No'lu saysnda 22 Temmuz 1965 tarihinde yaynlanmtr. 2 a.g.e. Madde 1 ve 2 3 MT emas (EK-1)

17

lendirilmi daire ve b e n z e r i k u r u m l a r bakanlaryla MT mstearnn a r a c a k i m s e l e r d e n t e e k k l e d e r . ' l (EK-2) Katlan kiilerden anlalaca zere bu k u r u l d a n a s y o n u n u n salanld sylenilebilir. istihbaratn koordi

D e m o k r a s i l e r d e y r t m e n i n hi bir eylemi p a r l a m e n t e r d e n e t i m m e kanizmasnn dnda t u t u l a m a z . Teorideki bu kuraln u y g u l a m a d a b y k l d e z a m a n z a m a n g z ard edildii d e bir gerektir. B u arada, zellikle MT'na yneltilen ve zerinde n e m l e d u r u l u p akla ka v u t u r u l m a s g e r e k e n sulamalar, gizlilik ve ulusal gvenlik perdeleri nin ardna snlarak geitirilmekte ve r g t n " d e v l e t zerinde dev let" o l m a k o n u m u s r d r l m e k t e d i r . Bu niteliiyle MT'nin bal b u l u n d u u Babakanl bile ap, d e m o k r a sid giriimlere olanak salad da bilinen tarihi bir gerektir. Nitekim, 27 Mays 1960 hareketi, 12 Mart 1971 muhtral askeri darbe si ve 12 Eyll 1980 askeri darbesini Milli istihbarat Tekilat e m r i n d e b u l u n d u u Babakanlara h a b e r v e r m e m i l e r d i r . 5 D e m o k r a s i n i n kesintiye u r a m a s n d a en n d e gelen e t k e n l e r d e n biri olan r g t n bu tarihsel s u u bir d a h a ilemesini n l e m e n i n nlemleri nin alnmas d e m o k r a s i n i n yaatlmasnn n k o u l u o l d u u n u v u r g u layarak belirtmek isterim. D n y a d a k i en kurald istihbarat r g t l e r i n d e n biri olan ClA'nn za m a n z a m a n parlamenter d e n e t i m altna alnmasna g e r e k g r l m t r , i n c e l e m e s o n u c u sulu b u l u n a n r g t zerinde d z e n l e m e l e r i n yapl d da bilinen gerekler arasndadr B u d u r u m d a , Askeri Darbeleri n l e m e n i n n k o u l u n u n devlet iindeki t m kurumlar d e m o k r a t i k v e . parlamenter d e n e t i m altna a l m a k ol d u u n u kesinlikle syleyebiliriz. Kukusuz parlamentolarn d a b u d e netimi y a p a b i l e c e k nitelikte o l u m a s d a y a a m s a l n e m d e d n l melidir. Bu zlemlerin g e r e k l e m e s i n i n , bir a n l a m d a MT'nin sivillemesi'ne bal b u l u n d u u n u g e e n yl a k l a m t m 7 K o n u y a ilikin grlerimi y i n e l i y o r u m : " a h a p Balcolu: "...MT mi iktidar kavgasnda y a n t u t u y o r , y o k s a kavga e d e n subaylardan bir b l m m MT' ara olarak kulla nyor?..."
4 a.g.e. Madde 8 MKK emas (EK-2) 5 Nokta, 5 Temmuz 1987 say 26, Sleyman Demlrel. "MT Sivillemelidir." 6 Les Comlots de la CIA - Manipulations et Assasinats - David Antonel, Alain Jaubert, Lucien Kovalson 7 Bomba Davasnda Talat Turhan'n savunmas -2. kitap ikence- Altnc blm, s.381 -416,1. bask, Temmuz-1986

Talat T u r h a n - MT k o n u s u n d a k i s o r u n u z a g e l i n c e : T m lkelerin is tihbarata g e r e k s i n i m i vardr. MT d e b u a m a l a k u r u l m u r g t l e r d e n biridir. Yasa snrlar iinde kald s r e c e devlet y n e t i m i asndan yaamsal ilevi bulunmaktadr. A n c a k o r g t n y a s a snrlar dna tat, gerek P a r l a m e n t o d a g e r e k s e basnda sk sk eletirildi. Ayrca, Dileri eski Bakanlarndan hsan Sabri alayangil MT ile CIA iliki sinden sz etti. T m h a b e r a l m e rgtlerinin kendilerini d z e n i n ve ya salarn s t n d e g r d ve bu anlay s o n u c u d e n e t i m dnda kalp lkelerini g d u r u m a s o k t u u d a bir gerektir. B u k o n u d a e n sabkal r g t s e ClA'dr. B u n a karn A m e r i k a ' d a o k o n u d a d e m o k r a t i k m e k a nizma z a m a n z a m a n ilemitir. CIA hakknda aratrma k o m i s y o n l a r kurulmu, o r d a n gelen raporlara g r e CIA yeni batan dzenlenmitir. Yani en sabkal r g t o l a n CIA bile d e m o k r a t i k d e n e t i m iine, z a m a n z a m a n da olsa alnabilmitir. Buna karn, t m eletirilere r a m e n MT'in d e m o k r a t i k d e n e t i m altna alnd grlmemitir. Demirel baz g a z e t e 8 ve dergilerle yapt syleide "Trkiye'de ne 27 Mays'da, ne 12 Mart'da, ne 12 Eyll'de bizim istihbarat tekilat bir d a r b e ve m d a hale olacana dair bir bilgi vermemitir. Devletin ilemesi lazmsa bu f o n k s i y o n u n d a g r l m e s i lzmdr" d e r k e n , bir a n l a m d a , B a b a k a n olarak e m r i n d e b u l u n m a s g e r e k e n kurulua yani MT'e h a k i m olama dn itiraf etmektedir. Ayn kii bu k o n u d a k i gafn anlam olacak ki, bir gazeteye yapt a k l a m a d a "Sivil Cuntaclar hakknda MT'den bilgi aldn" fakat MT'nin "Trk Silahl Kuvvetleri iine g i r m e m e s i ne deniyle asker arasndaki c u n t a faaliyetlerine szamadk" d i y e gerek lerle b a d a m a y a n bir tevile s a p m a k gereini hissetmitir. 9 Bir g n devlet arivlerindeki belgeler aklanrsa, bu k o n u d a k i gereklerin Demirel'in syledikleri d o r u l t u d a o l m a d g r l e c e k t i r . 1 0 zetle, bir aklk rejimi olarak d e m o k r a s i d e hibir k u r u m d e n e t i m dnda k a l m a m a s g e r e k i r k e n , u y g u l a m a d a babakanlar bile MT' t a m olarak k o n t r o l altna alamamlardr. Yani, MT'nin yasad faa liyetleri d e m o k r a t i k d e n e t i m m e k a n i z m a s dnda t u t u l d u u iin, d e mokratik h k m e t l e r d a r b e l e r d e n bile habersiz braklmaktadr. Bu ne d e n byle o l u y o r ? MT'nin y n e t i m kadrolarnda asker kkenli olanlar o u n l u k t a , siyil_ olanlar aznlktadr. MT bakanlar genellikle generallerden seilmek tedir. MT'nin idari ve teknik hizmetlerinde de grevli personel genel likle k o m p a r t m a n usul almakta, r g t n t m zerinde etkili olabilecek bir ilevleri bulunmamaktadr. Asker kiilerin e g e m e n o l d u 8 Gne, 22 Mart 1986 9 Tercman, 21 Mart 1986 10 Muhsin Batur, Demirel'i bu konuda yadsmaktadr. Tercman. 21 Mart 1936
t

18

19

u bir istihbarat r g t , zellikle az gelimi lkelerde, silahl kuvvetleri nin g c n ve o n u n iktidar zerindeki etkinliini en iyi d e e r l e n d i r e c e k d u r u m d a b u l u n d u u n d a n , iktidarlar yeteri kadar haberle idare eder ken, asl istihbarat Silahl Kuvvetler'e aktarrlar. Bu a r a d a Silahl Kuvvet ler i i n d e g r u p l a m a l a r o l d u u n u saptad z a m a n d a , r g t y a ikiye b l n m e k t e , y a d a g l g r u b a istihbarat v e r m e y i y e l e m e k t e d i r . B u o l u u m u n sakncalarn n l e m e n i n y o l u , istihbarat t o p l a m a grevini d e i i k kurululara v e r m e k v e bunlarn k o n t r o l n k o o r d i n e e d e c e k g t e bir r g t e ilerlik kazandrmaktr. 12 Mart n c e s i n d e MT banda b u l u n a n kiiyle (Fuat D o u ) 12 M a r t ' d a n s o n r a k i Bakann (Nurettin Er sin) S u n a y - T a m a ' l a s i m g e l e n e n t u t u c u k a n a d a hizmet v e r d i i bilinen bir gerektir. O halde MT'nn, kuruluuyla a m a l a n a n g e r e k grevini t a m olarak yerine g e t i r e b i l m e s i iin n k o u l , r g t n sivilletirilmesidir. B u n u n iin de sivil istihbaratlarn yetitirilmesi g e r e k m e k t e d i r . O y s a b u g n iin istihbarat yetitiren en n e m l i k a y n a k Trk Silahl Kuvvetleri'dir. A m a s z edilen sivilleri A m e r i k a ' d a yetitirirseniz, CIA - MT ilikisi ni d a h a da arttrmak sakncasyla karlalabilir. 12 Mart d n e m i n d e T r n ' n Zihni Paa k e n c e K k ' n d e grevli MT elemanlarndan E y p z a l k u (Halen T H Y Sivil S a v u n m a Tekila t n d a alyor) askerlikten ayrlma o l u p A m e r i k a ' d a eitilmi bir kiiydi. H i r a m A b a s d e d e d e n m a s o n olan bir aileden g e l m e k t e y d i . A m e r i k a ' d a zel e i t i m d e n geirilmiti. Ad bile m a s o n i k t i . M e h m e t E y m r ' n babas MT r g t iinde Baba Mazhar olarak anlan bir m a s o n d u . Kendisi A m e r i k a ' d a eitilmiti. M a s o n i k ilkelere t a m a m e n kart olan bir ikenceh a n e d e bu kiilerin ne ii vard? Onlar t a m a m e n Faik T r n hiyerarisi i i n d e yasad bir tertibe girmilerdi. Faik T r n ' n bir m a s o n olan S l e y m a n Demirel'le ilikisini b i l m e y e n kalmad. B u g n S l e y m a n Demirel 12 M a r t n rvann iki sene s o n r a aldk: Grler C u m h u r b a k a n o l a m a d d e m e k t e d i r . 1 1 Grler'in Cumhurbakanln n l e m e k iin d z e n l e n e n tertipler T r n ' n k o n t r o l u n d a k l Zihni Paa kence K k ' n d e t e z g a h land. Bu tertipler s o n u c u B o m b a Davas d e n e n s e n a r y o hazrland. B y l e c e Grler, 12 Mart'n rvann alnmak zere Cunta ba olarak ilan edildi. B u a m a l a alnan a m a m a h k e m e n n e g e t i r i l e m e y e n , d o l a y syla hukuki bir d e e r l e n d i r m e ve i n c e l e m e y e t b i t u t u l a m a y a n el yazs ifadeler T e r c m a n g a z e t e s i n d e Nazl Ilcak tarafndan 12 Mart Cuntala r d i y e yaynland. Biraz n c e adlarn v e r d i i m ikenceci MT elemanlar u z u n s r e n e m l i g r e v l e r d e b u l u n m a y a d e v a m ettiler. Hlen d e ilerinde g r e v i n i s r d renler var. Bu karmak olaylarn i y z a y d n l a n m a d a n g e r e k l e r ortaya
11 Tercman, 21 Mart 1986

k a m a z ve Trkiye'de d e m o k r a s i y e t a m anlamyla ilerlik kazandrlamaz. Ayrca T r n ' n i k e n c e c i l e r i n d e n sz e d e r k e n , T r n - Demirel ilikisini t m boyutlaryla s a p t a m a d a n d a salkl d e e r yarglar o l u t u r u lamaz. ilk kez tarafmzdan n e s r l d n sandmz MT'nn sivilletirilmesi g n c e l l e m i bulunmaktadr. ktidar, g b e k balaryla d n y a f i n a n s kurulular ve onlarn sahipleri olan devletlere Serbest piyasa e k o n o m i s i y u t t u r m a c a s y l a b a l a n m a k t a ve lkenin t m kaynaklar yannda, u c u z i g c n emperyalist lere peke e k e r k e n ar bamllk bataklnda rpnmaktadr. Prens Sabahattin'lerden b u y a n a z l e n e n b u e k o n o m i k politikay u y g u l a m a y a koyanlar, b u y n d e k i d z e n l e m e giriimlerini s r d r m e k t e v e bunlar r e f o r m ve hatt d e v r i m d i y e halka y u t t u r m a k t a , Atatrk diye diye o n u n Devletilik ilkesi ve Tam Bamszlk iar t a h r i p edilmektedir. Bu anlay s o n u c u lke e k o n o m i s i IMF boys'larnn k o n t r o l n e terkedil mi bulunmaktadr... B y l e bir iktidarn d e m o k r a t i k l e m e ve sivilleme anlayna u y g u n he deflerinden biri de MT'nn sivilletirllmesidir. Kukusuz bu sivilleme bizim anlaymzn t a m kart o l u p a n c a k ikti darn politikasna hizmet e t m e a m a c n a yneliktir. Yaptmda da belirttiim gibi CIA - MT ilikisini d a h a da artrmak tehli kesini iermektedir. S o m u t a indirgersek: B u g n k iktidarn, MT mstear olan generali, r g t bandan alp o n u n yerine, b u g n iin ikinci k o n u m d a b u l u n a n Hi r a m Abas' a t a m a k l a sivillemede bir n e m l i a d m d a h a a t m a k u m u d u n da o l d u u n a ilikin savlar n e srlmektedir. Baz evreler, Babakan'n Suriye gezisine MT mstear yardmcs Hi r a m Abas' g t r m e s i n i ve bu olayn basna aktarlmasn, bu niyetin da v u r u l a n bir yansmas olarak deerlendirdiler.
12 CIA - MT ilikisi hakknda 8 Eylt 1964 gn GEN KEMALSTLER ORDUSU davas nedeniyle Genel kurmay Askeri Mahkemesinde ve BOMBA DAVASI nedeniyle 1973 ve 1975 yllarnda yaptm aklama lar daha sonra yetkili kiilerce dorulanm ve bu husus basn ve yayn organlarnda yansmtr. Baknz: a) alayangil, 12 Mart' aklyor, 12 Mart'ta byk lde CIA vardr alayangil'in smail Cem ile yapt sylei, Politika, 9 Mart 1976 - 21 Mart 1976 b) Kime Kar, Kim Yapt, lhan Seluk, Cumhuriyet, 19 Mart 1976 c) Kim Kimi Doruluyor, Uur Mumcu, Cumhuriyet, 26 Mart 1976 d) Bir Pulsuz Dileke, Uur Mumcu, s.195-198 Kim Kimi Doruluyor e) Ban Srtndaki Trkiye -CIA, MT ve Kontr Gerilla- Sleyman Gen Vatan, 13 Kasm 1977, 14 ubat 1978, ve ayn ad tayan yapt f) 12 Mart -CIA - MT likileri, Orsan ymen Milliyet, 23 Mart 1976

21 20

H i r a m Abas'n biyografisini y a k n d a n bilenler olay d e i i k b o y u t l a r d a yorumlamaktadrlar... A n c a k bu kiinin, 12 Mart sonras Faik T r n D kalnca 1 3 kurulan ve iletilen, kendilerini KONTR GERLLA R G T olarak tanmlayan, t e k n i k s o r g u l a m a y n t e m l e r i y l e -KENCEYLEtertipler d z e n l e y e n E r e n k y Zihni Paa K k ' n d e k i ^ M T grevlisi o l d u u n a ilikin savlar, b u g n e k a d a r yadsnm deildir. B u n u n yannda, M T ' n d e n e m e k l i o l a n H i r a m Abas'n bir i adamnn kiisel k o r u m a grevini - b o d y g u a r d - stlendikten s o n r a , 1 5 b u iktidar d n e m i n d e tekrar r g t e alnd savlar d a n e srlmektedir. K u k u s u z b i z i m MT'nn sivilletirilmesi nerimiz, bir sivil kiinin MT mstearlna atanmasyla g e r e k l e m e y e c e k kadar geni b o y u t l u , k a p s a m l v e u z u n srelidir. ktidar v e o n u n bal o l d u u g l e r e hizmeti a m a l a y a n y a p a y giriimler halkmza sivilleme ve d e m o k r a t i k l e m e diye yutturulamaz. lkemizde: - L o o c h e a d rvet olay esrarn korumaktadr. - n e m l i m a k a m l a r d a b u l u n a n kiiler hakknda n e srelen y o l s u z l u k savlarn akla k a r m a giriimlerinin n tkanmtr. - K o c a t e p e Gemisi'nin batrlmas olay yarg n n e getirilememitir. - G n e y D o u A n a d o l u ' d a c e r e y a n e d e n olaylarn g n m z d e k i b o y u t lara ulamasndaki sorumluluklarn ortaya karlmas iktidar partisince nlenmitir. Sekiz yllk skynetimden s o n r a b u g n istihbarat n o k s a n l n d a n sz edilmektedir. O y s a Meclis aratrlmas yaplabilseydi bu k o n u d a var sa, eksiklikler ve sorumlular saptanabilecekti. - MT'nn Askeri Darbeler n c e s i s o r u m l u l u u n u a r a t r m a a u z u n za m a n hi bir iktidarn g c n n y e t m e y e c e i kansndaym. - H o l d i n g patronlarnn ismi karan b y k yolsuzluklar g z a r d edil m e k t e , yanllkla yarg eline d e n l e r i n davalar r t b a s edilmektedir. Da ha d n hakknda yurt dna k yasa b u l u n a n bir b y k i a d a m , b u g n zel kesimin AT ile ilikilerini d z e n l e m e k iin yurt dna m e k i k d o kumaktadr.
13 Gne, 12 Mart 1986 Sadi Koa: Trn, sz dinlemeyen dukalkt * Baknz: "Ziverbey Kk, ilhan Seluk" 14 644 sayl MT yasas Madde 22: Baarl hizmet ifa edip MT'te iliii kesilenlere de takdir edilecek mik tarlar zerinde tazminat verilebilir. 15ok narin olduu sylenilen ve her zaman n planda grnen bu adamnn bu gnlerde bankalara olan 800 milyon liralk borcu nedeniyle deme gl iine dt basna yansd.
14

- Hayali ihracat olaylaryla devleti soyanlarn v u r g u n l a r yanlarna kr kalmakta, s o y g u n d a n b y k p a y a l a n bykler, p a r a v a n isimlerin ardna snarak gnlerini g n etmektedir. r n e k l e r oaltlabilir. Gerek sivilleme v e d e m o k r a t i k l e m e t m devlet kurumlarnn parla m e n t o n u n d e n e t i m i altna alnd, sektrler aras d e n g e l e r i n k u r u l d u u , sosyal adaletin saland, i ve d s m r n n n l e n d i i bir d z e n l e ger ekletirilebilir. Oysaki e m p e r y a l i z m e baml hale getirilen lkelerde politik yelpazenin sanda tahterevalli oynatlmas, halka d e m o k r a s i d i y e yutturulmaktadr gnmzde...
7EylM987

22

23

Y N E MLL STHBARAT TEKLATI...*

r g t e g i r m e s i n e y a r d m c o l d u m . Fakat onlarn hi birine fatura uzat m a y a c a m iin, b u g n bile atanmalarnn i y z n bilmezler... Herkesin ieri g i r m e k iin k u y r u a g i r d i i * bir k u r u l u u n en st d z e y d e ki grevini n e d e n kabul e t m e m i t i m ? ncelikle g r d k l e r i m beni t a t m i n etmemiti. r g t A k u n ' u n elinde srekli kalamazd. Her ne kadar O, ya sa hudutlar iinde k a l m a k iin kesin inan sahibi bir kii idiyse d e , MT yaps itibariyle Mstearn eilimleri d o r u l t u s u n d a hzla g r e v alan dna kaydrlabilirdi. r g t iindeki kiilerin bir o u n u n istihbaratlk megalomanisi iinde o l d u u n u g r m e m de m i d e m i bulandrmt. Za manla o k isabetli karar v e r d i i m i anladm... Ankara'da 27 Mays sonras siyasal kargaas i i n d e ve olaylar rn d a n kt, herkesin bir eyler b e k l e d i i bir g n d e - 1 8 u b a t 1962 - N a c i A k u n g e n e ziyaretime geldi. B e n i m l e g r al verii y a p m a k niye tinde o l d u u n u anladm v e a r k a o d a y a aldm. K o r i d o r d a dolaarak k o numamz y e l e d i . O n u n gibi d e n e y i m l i bir istihbarat b u n u nasl y a p mt. B u g n d a h i anlam deilim... Bana g r e s o r u n y o k t u . M S B ' ln d a n KKK'lnn k o r i d o r u n a getik, O b e n i m k o l u m a g i r d i . K o r i d o r d a U i zerek t a m bir saat m e v c u t d u r u m u tarttk. ki asker g i b i d e i l , iki d o s t gibi nerilerimi s y l e d i m v e ayrldk. A m a t m Kara Kuvvetleri K o m u t a n l Karargh subaylar d e h e t i i n d e idiler. Herkesin kara kara geleceini d n d bir d n e m d e sivil elbiseli bir t m g e n e r a l , resmi elbiseli bir yarbayla kolkola bireyler tartyor. A c a b a ne k o n u u l u y o r ? Kaplar a lp kapanyor, dikkatli, e k i n g e n ve k a a m a k baklar fiskos'lar izliyor du... Ayrldk... 22 ubat patlad; b e n Bakanlkta m a k a m o d a s n d a y d m . O d a merakl subaylarla d o l u p tayor. Saat 22.00 sralar A k u n ' d a n bir telefon: Memleket batyor kurtar! diye... ki a r k a d a gibi a m a serte k o n u m a lar... r n e i n b e n yant v e r i y o r u m : S/z en nemli ve bulamala kurul mu bir rgtn basnz ve omuzu aprazl yarbaysnz** Ben ise kad romda iki sivil memur iki sekreter olan yarbaym are bulmak size der. A k u n yant veriyor. O d a m d a bulunan en az o n b e subayn ta nk o l d u u b u k o n u m a e n a z o n d a k i k a sryor... B u r a d a keselim; b u an bir r o m a n a dnebilir. O k u y u c u y a bir mesaj v e r m e k i s t i y o r u m . Aslnda bir s u b a y -kurmay s u bay- geni k a p s a m l istihbarat e i t i m i n d e n geer. Bir de bu tr rastlant lar istihbarat ve istihbarat rgtleri zerine srekli e i l m e m e neden o l d u .
* O dnemde Slh. K.'ler ile Miiti Emniyet Hizmetleri grevlileri arasnda ikincilerin lehine ok az olanak fark vard. ** Tmgeneral yerine.kulianyorum.

1960 - 1 9 6 2 yllar arasnda Milli S a v u n m a Bakanl zel K a l e m M d r l n e veklet e t t i m . 1 1961 yl balarnda d n e m i n Milli Emniyet Hizmet leri Bakan T m g e n e r a l N a c i A k u n ziyaretime g e l d i . S o h b e t e d e r k e n o k yalnz o l d u u n u , b u n e d e n l e b a n a g e r e k s i n i m i b u l u n d u u n u eer ka bul e d e r s e m bir sre A n k a r a ' d a altrdktan sonra, stanbul Blgesi Daire Bakanl'na a t a y a c a n syledi v e fikrimi s o r d u . G bir d u r u m da kalmtm. n k 1958-1960 yllar arasnda D r t y o l ve s k e n d e r u n 'da birlikte almtk ve b e n i m k o m u t a n m o l m u t u . -O, K u r m a y Albay, b e n K u r m a y Binba- A r a m z d a k i b a ksa d n e m d e hiyerarik ller dna kmta Benzeri o k ender b u l u n a n bir alma a z m i , e n g i n bir genel kltr vard. o k u z u n yllar istihbarat ilerinde alt iin t e m kinli, dikkatli, irdeleyeci bir kiilii vard. Ad D e m o k r a t Parti d n e m i n d e k i d o k u z s u b a y olayna katld iin de e p e y c e e k m i t i . Devrim'e inanyor d u , fakat e k i n g e n d i . B a n a s o n s u z gveni vard. Srda o l m u t u k . Mesai d iki a r k a d a g i b i saatlerce her k o n u d a tartrdk. Bu d u r u m d a tekli fine nasl hayr d i y e b i l i r d i m ? Z a m a n k a z a n m a k iin, Tekilt bana tantr msnz d e d i m , kabul etti. G n l e r c e o d n e m d e Evkaf Apartman'ndaki o d a s n d a stihbarat ve r gtleri hakknda fikir al veriinde b u l u n d u k ve Milli E m n i y e t i n dank b i nalarda b u l u n a n tesislerini Etlik'ten Florya'ya kadar dolatk. B t n a basyla beni bu hizmete sndrmaya alyordu... Bu a a m a d a n s o n r a nerisini yineledi. Bu kez de Bakan'n izni o l m a d a n g r e v i m d e n ayrlma mn u y g u n o l m a y a c a n mazeretinin ardna sndm. N a c i A k u n karar lyd. B e n i m h a b e r i m o l m a d a n bu izn| alm ve MT'na a t a n m a m iin Ba kanlktan istekte -inha- b u l u n m u t u . * * Bu kez Bakan'a -Muzaffer Alanku- g r e v d e n ayrlmak i s t e m e d i i m i s y l e d i m . A k u n b a n a g c e n m i t i ; a m a d o s t l u u m u z s r y o r d u . B u d u r u m u bilen subaylar, Milli E m n i y e t ' e atanmalarna yardmc o l m a m iin srekli istekte b u l u n u y o r l a r d . B a z a n
* SORUN Birlikte Sosyalist Dergi, Temmuz'88 tarihli saysnda yaynlanmtr. ** Bu belgenin sicil dosyamda ve MT arivlerinde bulunmas lzm. 1 MSB Kara Emir Subay kadrosunda dim.

24

25

N a c i A k u n ' l a g r t k t e n biraz s o n r a d a -18 u b a t - Milli Emniyette g revli bir a r k a d a m - K u r m a y Yarbay- b a n a g e l d i . Grevli olarak Telaviv'e gideceklerini, a m a ortalk kartndan gidip, g i t m e m e k iin b e n i m f i k r i m e gereksinimi o l d u u n u syledi. G i t m e s i n d e hi bir saknca olmadn s y l e d i m ve b a k a kimler var d i y e s o r d u m . Ekipteki d i e r iki kii K u r m a y Albay Fuat D o u 2 , K u r m a y A l b a y Hayrettin H a n a a s r . B u e k i b i n servenini d e b u r a d a brakalm... B e n i m iin n e m l i olan s o n u t u . . . Milli E m n i y e t ile M O S S A D ilikisini saptamtm. Yl 1962... 2 2 u b a t ' t a n s o n r a N a c i A k u n d n e m i n Gn.Kur.Bk. Cevdet Sunay'la Silhl Kuvvetler - Milli Emniyet ilikisi k o n u s u n d a ilke anlamazlna derler. Hatt A k u n bir a r a yle ise: Sizi de t a k i b e alrm. g i b i szler sarfeder ve r g t n e d n d n d e bu olay ar bir slupla -kendisinden b e k l e n m e y e n l d e - kaleme alr yaynlar, ak kart oynamaktadr. Tekilt birimlerinden neriler ister G e l i b o l u ' y a K o l o r d u Komutanl'na sus pay olarak atanr. O n u r l u o l d u u iin g i t m e z . Emekliye ayrlr ve stanbul'a yerleir. MT'in k o m p l o s u y l a o l u t u r u l a n Gen Kemalistler Davasnda yargla n a r a k 5 M a m a k Cezaevi d e n e y i n d e n g e t i k t e n s o n r a emekli o l u p b e n d e stanbul'a yerletim. H a f t a d a bir g n evlerde ya da Park Oteli'nin Pastahane'sinde d r t kii b u l u u y o r d u k . N a c i A k u n , N e c i p S a n 6 , Faruk A t e d a l 7 ve Ben... Emekli d e d i k o d u s u y a p m a z d k . Daha d k Yurt v e D n y a sorunlarnn b u g n n ve yarnn tartrdk. Hepsinin n e m l i d e n e y i m l e r i vard, d g revlerde b u l u n m a n n birikimlerini iyi d e e r l e n d i r m i l e r d i . Birbirimizden o k ey r e n i y o r d u k . A m a u a n d a A k u n ' u n d n e m i n d e k i CIA - MT ilikisine dair kendini sulayc zeletirisini y a p a r k e n g s t e r d i i heye can, hl t y l e r i m d i k e n d i k e n olarak a n m s y o r u m . Bu a r a d a k e n d i n d e n s o n r a gelen kiinin yaptklarndan bile s o r u m l u l u k d u y u y o r kahroluyor. N a m u s l u b i r . y n e t i m i n g e l m e s i n i ve k e n d i s i n d e n h e s a p sormasn is* Daha sonra Orgeneral oldu ve emekli oldu. -ismi bende sakl2 12 Mart dneminin MT Bakan - Korgeneral - Sunay ve Tama'a yaknlyla bilinen kii. rgt gerek i te ve gerekse d ilikilerinde yasad kulland iddia ediliyor, daha sonra Lizbon'a Byk Eli oldu. 3 Benim akrabam olur, daha sonra CHP milletvekillii ve Gmrk Muhafaza Genel Mdrl yapt. 4 Bu nereleri bana da okutturmutur. Florya'daki evinde... Y.N.: - Akun lmnden sonra yaynlanmak zere an yazmtr. Onun hayattaki deerli varisleri vasiyeti ni yerine getirmek zorundadrlar. - Akun'la lnceye kadar dost kaldk. Son gnlerde Hakk Suman adl bir eski MlTi iie Ziverbey kence kk idarecisi Memduh nltrk bu ilikiyi glgelemek istemilerse de, sonu alamamlardr. 5 Bir ara Tugeneral Faik Trn Mahkeme Bakanlm yapt. 6 Kurmay Albay (E), stihbarat, As. Mze Mdr, Emniyet Genel Mdr, Babakanlk Mstear. 7 Kurmay Albay (E), stihbarat, Harp Akademileri retmeni, 27 Mays'n saygn isimlerinden.

tiyordu. Burada da CIA - MT ilikisini birinci e l d e n saptamtm. T r k halknn ulusal bilin ve o n u r u asndan k o n u n u n n e m i n i alglamtm. kinci kez de MT k o m p l o s u y l a bir ay i k e n c e g r p Bomba Davas'na iki yl Selimiye'de h a p i s yattktan sonra istihbarat r g t l e r i n i n zerine d a h a d a eilmeyi g r e v s a y d m . Gerek 1964 ve g e r e k s e 1975 ylnda yaptm sa v u n m a l a r d a v e m a h k e m e l e r d e , b u r g t a m a l a n dnda kullananlar sert bir slupta s u l a d m . A m a c m r g t y p r a t m a k d e i l , O'na yararl olmakt... B u n u y a p a r k e n k e n d i m i d e riske ettiimin bilincindeydim... G e r e k t e istihbarat akla, sezie, ilme d a y a n a n e d i l g e n bir abadr. A m a c karar m a k a m l a r n a dorular b u l m a d a y a r d m c olmaktr. O y s a ki 12 M a r t ' t a n bu y a n a istihbarat ^rgtlerini -MT dndakilerini d e - her t r l , antaj, k o m p l o , p r o v a k a s y o n , sahte v e g e r e k o p e r a s y o n da kullanmak ve t e k n i k s o r g u l a m a a d altnda ikence y a p m a l a r m o d a o l d u . B u n u n t e m e l n e d e n i kurulan d ilikiler v e b u a m a l a d a r d a y e titirilmi kiilerin o r a d a k i rnekleri l k e m i z d e u y a r l a m a y a kalkmalar o l d u . Amerikallarn ad zerinde dirty action d e d i k l e r i m o d e l i n lke m i z d e sadk savunucular kt. Bunlar istihbarat aktif operasyon anla mnda anlyorlar v e r g t b u y n d e , k u l l a n m a k istiyorlard. Eer u s o n MT Raporu olay kmasayd ban H i r a m A b a s ve M e h m e t Eymr'n ektii M a s o n biraderler ve yandalarnn marifetleri talyan P-2 M a s o n Locas statlarndan Gelli'nin s o n u n a benzeyebilirdi. U c u z kurtul duklarna kretsinler... A d a m yle ileri geri, yalan yanl k o n u t u r m a z ; lar. H e m eski r g t , h e m onlarn ikencelerinden g e e n insanlar, Men dakka dukka.. Devlete hizmet ettim derken insanlara Grevleri ni srdrmeleri devlet asndan saknca yaratacak d i y e Emekli San dnn y o l u n u gsterirler... Ben ikenceci deilim d i y e n H i r a m Abas' ben Zihni p a a ikence k k n d e g r d m v e b u k o n u d a yasal bavurularda b u l u n d u u m u aklamak isterim. Ayrca yllardr basnda bu d o r u l t u d a s u l a n a n bir kiinin o g n l e r d e ne aklama, ne tekzip, ne d e yarg y o l u n a b a v u r m a m olmas b u g n k yadsmasn deersiz k lar. G e r e k t e biz, yaral kua k u r u n atmayz, a m a H i r a m Abas'larn, M e h m e t Eymr'lerin ahin olduklar d n e m d e d e k o n u t u u m u z iin b u g n bu hakk k e n d i m i z d e buluyoruz... Eer 1960'l yllarda Milli Emniyette ltfedip g r e v kabul e t s e y d i m . Bu a d a m l a r e m r i m d e sokak ajanl y a pacaklard. A m a g n geldi devlete hizmet ediyoruz paravanas ardna snan grevlilerin evirmedikleri d o l a p kalmad... Bu k o n u d a ayrntl
* P-2 Mason Locas lideri Licio Gelli, darbe giriimine hazrlk olmak zere terr olaylarn rgtlemekten yar glanyor. (Milliyet, 12 Nisan 1988). " B u kiilerin bal bulunduu Mason Locas'nn bu kadar ikence sav karsnda tavr almamas Masonlua ikencecilik glgesi drmez mi?

26

27

eletiri hakkmz sakl t u t a r a k yapt iten t i k s i n d i i n i syleyenlerin ay n y o l u izleyeceklere r n e k olmasn dileriz. (Bu k o n u d a baknz:) 1 Mays 1977 g n hal giz perdesi a r a l a n m a y a n bir t o p l u m s a l p r o v a k a s y o n ve katliam tezghlanmt. Bu olayn da etkisiyle yazdm bir dizi yaz -1977- iinde ara balk halinde Orta Dou'da eytan genle rinden sz e t m i t i m . 1 8 Rastlantya baknz ki a r a d a n onbir yl g e t i k t e n s o n r a b e n i m yazdklarm h e m e n h e m e n ayn balkla 2000'e D o r u s o mutlatrd ve bu o l g u iinde H i r a m Abas'n ilevini a k l a d . 1 9 G e n e ayn d e r g i ayn k o n u y u H i r a m Abas'n Siyonist bir yaklam iinde k a h r a m a n Filistin halknn Ulusal Kurtulu Savana kar tavr aldn belgeleriyle aklad. g e n l e r z a m a n iinde yer deitirmitir a m a , yeni d z e n l e melerle A B D b l g e halklarna tuzaklar kurarak, karlarnn bekiliini yaptrmaktadr. i m d i anlan yazy a y n e n aa k a r y o r u m .
20 Haziran 1988

O R T A D O U ' D A EYTAN G E N L E R *
7 GN DERGS: 15 Haziran 1977 Talat Turhan

Gemiin

Miras ve

Dzen

Deiiklii
ve tam ba

Ulusal Kurtulu Sava'mz anti-emperyalist, anti-kapitalist mszlk ilkelerini iar e d i n e r e k baarya ulamt.

Dnyann ilk Kurtulu Sava'm v e r e n Trkiye, o d n e m d e kendisi gibi emperyalizm, kapitalizmve bamllk tuza iine d r l e r e k , s m r len m a z l u m lkelere r n e k olmutu... Atatrk'ten s o n r a k i iktidarlar, O ' n u n ilkelerine her rek, kendi karlarn emperyalizmce b t n l e m e d e d e n emperyalizmin ve kapitalizmin ana g i r m e k t e ler. Bu n e d e n l e d e , d n yar i i n d e kanla szlkMmm dabamllka dntrdler... g e e n g n srt evire g r d k l e r i iin, yeni bir saknca g r m e d i kazanlm tam bam-

8 AYDINLIK, 8 Austos 1978 -CIA okullarnda 4 yl eitilen kontrgerilla efi- istanbul'da btn provakasyon ve tertiplerin ardndaki beyin: M. HRAM ABAS. 2.THKP-C sanklarndan Lale Snmez (Arkdal) Hiram Abas' Erenky'deki ikence evinde grdm Hiram Abas, bende insanlara ikence yapmak zel bir ura haline geldi diyordu. 9 AYDINLIK, 24 Austos 1978 - istanbul kontrgerillasnda ikence, provakasyon ve istihbarat yneten BE L ETEden Mehmet Eymr -Eymr MT iindeki MC yanls cuntadan 10 Talat Turhan, BOMBA DAVASI, 'Savunma', 2 (ikence) s.381 - 416 (H.Abas ve M.Eymr'den ismen sz ediliyor.) . 11 KBN'E DORU - MT Mstear Aday -Mister Komplo- Hiram Abas. (2-8 Austos 1987, say: 31) - Ma sonlar MT'in kilit yerlerinde - ilhami Soysal. 12 SORUN, BRLKTE KTAP DZS, 1 Ekim'87, Talat Turhan, Milli stihbarat Tekilt ve Sivilleme (H. Abas ve M.Eymr'den ismen szediliyor.) 13 KBN'E DORU, 21 -27 ubat 1988, Say: 9. MT RAPORUNDA ZAL PARMAI, GZL KIRIKKALE TOPLANTISI 14 KBN'E DORU, 10 Nisan 1988, Say: 16. Mahir Kaynak, Bir daha MlTci olmam. 15 Sabah Gazetesi, 8-11 Haziran 1988, Hiram Abas - Gngr Mengi Syleisi 16 Gne Gazetesi, 11-12 Haziran 1988, Mehmet Eymr - Hayri Birler Syleisi 17 Bulvar Gazetesi, 13-19 Haziran 1988, Mehmet Eymr - Oktay Balamir Syleisi 18 Taiat Turhan, ORTADOUDA EYTAN GENLER 7 GN Dergisi, 15 Haziran 1977. 19 KBN'E DORU, 28 ubat - 5 Mart 1988, Say: 10. eytan geni: CIA - MOSSAD - MT LKLER (EK-3) 20 KBN'E DORU, Olaylarla HRAM ABAS - CIA - MOSSAD BRL. 12 Haziran 1988, Say: 25. (EK-4) Y.N. Bu konudaki yadsnmas olanaksz gerekleri tam anlamyla kavramak isteyenlere Benim (18) deki ya zmla, (19) ve (20) deki yazlar karlatrmal olarak okumalarn neriyorum.

Bu bamllk politikas'nn iflas b u g n iin Amerikan a m b a r g o s u ile s o m u t bir g e r e k olarak n m z d e durmaktadr. Trkiye A t a t r k ' n anti-emperyalist, anti-kapitalist ve tart bamszlk il kelerini t e m e l alarak, kendi d z e n i n i n model ve ideolojisini y a r a t m a k uras iine g i r s e y d i , b u g n k ideolojik boluk m e y d a n a gelmeye c e i gibi, i ve d d i n a m i k l e r i m i z i n verdii g n e d e n i y l e mazlum lke lerin ideoloji ve d politikalar'na nderlik e t m e k olanan kazanm olacakt... D o a l olarak u l u s u ve g e r e k i b y l e bir seenek, lkemizi h e m b l o k s u z lkelerle btnletirecek, h e m d e A r a p lem'nde, Devrim n c l y a p m a m z m m k n klacakt. Dolaysyla da slm lemi ze rinde de e t k e n olmamz salayacakt... O y s a ki, b u g n iinde b u l u n d u u m u z i v e d d u r u m , t m boyutlaryla g e m i t e yaplan hatalar g n y z n e kard halde, b u o l u u m u n s o r u m l u s u olanlar, A t a t r k olduklarn iddia ediyorlar ve hal Atatrk* Kaynaka ve aklamalar yaz SORUN Dergisi'nde yeniden yaynlanrken eklenmitir. 1 Milli Savunma Bakan Ercan Vuralhan diyor ki: Milliyet, 10 Haziran 1988. TAM BAIMSIZLIK HBR ZA MAN ARZU EDLEN DURUM OLMAMALIDIR. Y.N.: Tam bamszlklar ve Heykel Atatrkleri neredesiniz?

28

29

lk d i y e bir ideolojik m o d e l d e n u t a n m a d a n s z edebiliyorlar. 2 Anti-emperyalizm yerine Amerikan emperyalizm"m\ Atatrk olamazlar ve Anti-kapitalizmyer'mekapitalizm' Tam bamszlk y e r i n e bamll yeleyenler, O ' n u n m o d e l i n i n ardna snamazlar...

Ankara-Tahran-Tel Aviv g e n i b u a m a l a o l u t u r u l m u g e n l e r d e n biridir. alayangil'in de kabul ettii g i b i , MT-SAVAK-MOSSAD arasnda o r g a n i k balar k u r u l m u ve Trkiye-lran-srail istihbarat rgtleri CIA ile ibirliine sokulmutur... lke Ekibi ad verilen y a y g n bir A m e r i k a n stihbarat Ekibi tarafndan CIA adna g r e v y a p a n ajanlar, bu ilikiyi d z e n l e m e k t e d i r l e r . 4 MT-SAVAK-MOSSAD g e n i n i n D o u ' d a Pakistan ve Bat'da Bat Al m a n istihbarat r g t B N D ile b l g e d e k i istihbarat ann yaygnlatrl d da bilinen bir gerektir. A m e r i k a n E m p e r y a l i z m i O r t a d o u , D o u A k d e n i z v e dolaysyla Kbrs politikas'n b u b l g e d e o l u t u r d u u eytan g e n l e r i n e d a y a n d r m a k tadr. Trkiye'nin Kbrs m d a h a l e s i b l g e d e k i d e n g e y i emperyalistler aleyhine b o z d u u iin, b u g n T r k ulusu silah a m b a r g o s u ile cezalan drlm bulunuyor... Bu c e z a d a n kurtulmay a m a l a y a n MC iktidarnn t m giriimlerinden o l u m l u s o n u a l a m a m olmas, bir baka adan d a O'nun d politikasnn iflsn kantlamaktadr... A m e r i k a n E m p e r y a l i z m i O r t a d o u ' n u n kuzey b l g e s i n d e MT-SAVAKM O S S A D ' d a n o l u t u r d u u eytan g e n i n i n SAVAK u c u ile gerici ve CIA ibirlikisi A r a p lkeleriyle de iliki iine girerek istihbarat ebekesini Or t a d o u ' n u n g n e y b l g e s i n e d e yaym, v e b u a m a l a d a ran-rdnS u u d i A r a b i s t a n ' d a n oluan bir d i e r g e n oluturmutur. Bu kadar ile de yetinmeksizin A r a p lkeleri'nden Nasr'n t u t u t u r d u u devrim mealesin\ s n d r m e k iin bu b l g e d e gerekletirilen Emper yalist e y t a n g e n l e r i n i n de katks ile Enver Sedat'n politikasn k e n d i sine balam ve FK zerindeki basklar younlatrmtr. L b n a n i h a r b e srklenerek, bir y a n d a n O r t a d o u ' d a k i A m e r i k a n k p r b a olan
4 Amerikan FM 30-31 A resmi talimnamesi: (Bar, 24 Mart, 16,18 Nisan 1975) ~) ABD'nin konuk bulunduu lkelerde ibirlii yapt statkocu -muhafazakar- iktidarlarla, gerektiinde mtereken i sorunlarla ilgili harekt -operasyon- yapmay ve bunun iin, dahilde kabilecek atmalarla Amerikan Ordusu ile mdahale etmeyi ngrmektedir. Baknz: KL ANLAMALAR, Haydar Tunkanl ~~ b) Operasyonlarn birincil merkezi, ABD'nin en byk lke ii koordinasyon ve denetim organ olan L" htb EKlBldlr... c) ABD ordusu, i savunma istihbarat sisteminde tedricen milti dzeyden daha alt blgelere de kol salablir... ABD lke i askeri istihbaratnn inas, ayn zamanda NIDCC* ve Blge Koordinasyon rverkezleri (ACC)" dorudan destekleyen ev sahibi lkenin askeri istihbarat rgtlerine danmanlar salad gibi.." ^ ABD ordusunun istihbarat konusundaki katlmasn da ierir... ABD ve evsahibi lke arasndaki birleik ET istihbarat toplama, alma ve retme programlarnn planlanmas ve tefti edilmesi, ABD ve evsahibi lkenin istihbara! gereklerini etkin bir ekilde karlamak iin gereklidir. _* National Intelligence Department Coordination Center = NIDCC (Milli istihbarat Tekilt Koordinasyon Merkezi) ** Area Coordination Center = ACC.

Gaflet ve hyanet i i n d e bulunanlar, iine d t k l e r i u m u t s u z l u k ba taklnda saa d a , sola da karyz d i y e barrken, g e r e k t e hi bir ey olmadklarn ifade etmektedirler... deolojik boluka toplumlarn tahamml y o k t u r . Tpk hava boluu gibi, k e n d i l i i n d e n dolar... Bu n e d e n l e Atatrk m o d e l i n i , Tr kiye'nin e k o n o m i k , sosyal, politik, kltrel ve tarihi o l u u m u , zerine bina e d e r e k k e n d i m i z e z g bir ideolojik modele d n t r e m e y e n l e r i n ya rattklar ideolojik boluu d i e r m o d e l l e r i n d o l d u r u l m a s n d a n d a h a d o a l bir sosyal o l u u m d n l e m e z d i . . . Kanmzca, b u g n k ideoloji tartmalar ve dzen deiiklii fikrini g n d e m e getiren nedenler arasnda d n yaratlan b u bolukta .bulun maktadr... B u d u r u m u n sorumlular o l a n e m p e r y a l i z m e v e kapitalizme baml ibir liki g ve snflarla onlarn s z c s iktidarlar, k o k u m u dzenlerini yaatmak iin, ikence-terrizm, bireysel ve toplumsal siyasi cinayetler ve toplumsal provokasyonlar'dan medet umuyorlar...3 D o a l olarak d a , g e r e k u l u s u , d e v r i m c i snf ve g l e r bu tavra kar yasal k a v g a vereceklerdir. Bu kavga, a y n z a m a n d a Trkiye'nin kendi dzenini arama ve yaratma uras iinde bulunduunu da simgele mektedir... Emperyalist hyanet zincirlerinin kopartlp atlmas, deiiklii g n d e m i n d e birinci n c e l i i almaldr... kanmzca dzen

Amerikan Milli

Emperyalizminin Politikas

eytan

genleri

ve

Trkiye'nin

zerine

Amerikan e m p e r y a l i z m i Ortadou ve D o u Akdeniz politikalarn, o l u t u r d u u politik, e k o n o m i k , askeri v b . balar k o r u m a amacn g d e n ve istihbarat alarndan k u r u l a n eytan genleri ile y r t m e k t e d i r .
2 12 Eyll'den sonraki Atatrklk edebiyat yerini Trk - slm sentezine brakt. Bugn iin ABD'ye ba mlln ampiyonluunu yapan iktidarn teki ideolojisi budur... eriat dost ve mttefik lkelere yenileri katlyor bugnlerde -PAKSTAN, BANGLADE-... Acaba ylesi emperyalist smrgenlerin daha m iine geliyor? 3 Y.N.: Bugn de deien bir ey yok.

30

31

srail giendirjlirken, d i e r y a n d a n A r a p ' l a r d a n FK ile y a n a n devrim afe/ni s n d r m e giriimleri younlatrlmtr... Emperyalistlerin ana d e n lkelerin, u y d u l u k t a n b a k a seenekleri kalmad iin d politikalar, ulusal karlar d o r u l t u s u n d a ak ve s a m i mi olarak y r t l e m e m e k t e d i r . Bu d u r u m , d o a l olarak onlarn yalnz kalmalaryla s o n u l a n m a k t a d r . r n e i n : Kbrs s o r u n u ' n d a A r a p lkeleri'nden bile d e s t e k g r m e y i i m i z , o l u u m u n d a katkmz b u l u n a n eytan g e n l e r i n i n rol k m s e n e m e y e c e i gibi, bir b a k a a d a n da M C ' n i n d politikasnn tkenmiliini yanstmaktadr. D politika'da yalnzlktan k u r t u l m a k iin, MC iktidar ile aa kan Panislmist akmlar'm da katks ile A r a p lkeleri'yle ilikiler Siret konferans d z e n l e m e y e liklik ilkesine ters d e n bir d z e y e getirilmeye allm ve -Arap lkeleri'yle mmeti fikre d a y a n a n balar k u r u l m a k istenmitir. Bu a m a l a , zellikle MC iktidar d n e m i n d e tantanal slm konferans lar d z e n l e n i p d politikada yalnzlktan k u r t u l m a k isteyenler, bu g i riimlerinde bile s a m i m i deillerdi. nk... A m e r i k a n E m p e r y a l i z m i n c e oluturulan, CIA-MT CIA-MOSSAD MT-MOSSAD ilikileri iinde T r k i y e ve israil stihbarat rgtleri arasnda k u r u l m u b u l u n a n gizli balar var o l d u k a Trkiye slm lkeleri ilikilerini ulusal karlarmza u y g u n ve s a m i m i y e t lleri iinde y r t m e s i olanakszd... Kaldi ki, slm lkeleri de h o m o j e n bir m a n z a r a g s t e r m e m e k t e , ile rinde o k y n l elikiler bulundurmaktadr... O halde CIA-MT-MOSSAD ilikilerine kar k m a d a n , tantanal slm konferanslar dzenleyenler, ne y a p m a k istiyorlard?... Din'i politikaya alet ederek, b u sahte i g r n m iinde g e r i c i v e t u t u c u evrelerin o y u n u kazanmak... Trkiye'nin s m r g e n e m p e r y a l i s t ve kapitalist ilikilerinden arndrlma s ve ulusal karlarmza u y g u n , s a m i m i , ak, haysiyetli, bir d politika izlemesi a n c a k dzende7/W/'/'nebaldr. Ve de, bu dzen deimelidir.
5

SORUN DERGS'nde yaynlanan yazlarmda Milli tndan (MT) sz e t m e k g e r e k s i n i m i d u y m u t u m ' 1 " 2

stihbarat Tekil

Milli stihbarat Tekilt ve Sivilleme baln tayan ilk yazda, asln da 1986 ylnda yaynlanan bir y a p t m a 3 g n d e r m e yapyor, nerinin ilk sahibi o l d u u m u v u r g u l a m a k i s t i y o r d u m . 1986 ylndan s o n r a MT'in sivilletirilmesi k o n u s u g n c e l l e m i ve bu d o r u l t u d a iktidar kanadnda s o m u t giriimlere balanlmt. 4 A n c a k k o n u y l a ilgilenen t m yayn or ganlar Amerika'y y e n i d e n kefetme tavrn y e l i y o r d u . Bir o k kiinin g r ve d e e r l e n d i r m e s i n e yer veriliyor, fakat nerinin ilk sahibinin kln hakk g z ard e d i l i y o r d u . B u n a karn anlan yazdaki uyarlar d o rultusunda sivilleme her g e e n g n d a h a da g n c e l l e i y o r d u . Ko nuya ilgi d u y a n kii ve yayn organlar bize ba v u r m a k yle d u r s u n , yazdklarmzdan alnt y a p m a y bile g z e alamadlar. S o r u n Basn ahl kna tipik bir r n e k o l u t u r u c u nitelikte idi... G e r e k t e bizim amzdan olayn bu yan n e m tamyordu... A n c a k iktidarn sivilleme anlayyla bizimkisi arasndaki yz seksen derecelik farkll v u r g u l a m a k z o r u n l u l u u n d a idim. Anlan yazmla 1 bir l d e de olsa bu g r e v i yerine getir m e e altm. Bu a r a d a iktidar tarafndan MT M s t e a r l n a getiril m e k istenilen H i r a m A b a s zerine dikkatleri e k m e k v e b u d u r u m u n ya rataca sakncalar k a m u o y u n a yanstmak istemitim. Doal olarak A b a s ekibinin ikinci a d a m k o n u m u n d a k i M e h m e t E y m r ' d e n d e sz etmitim. Gerekte anlan kiilerin, Faik T r n liderliinde 12 Mart n c e s i ve s o n ras, b t n antaj, k o m p l o , p r o v o k a s y o n , sahte o p e r a s y o n ve ikenceli s o r g u l a m a l a r d a yer ald s y l e n i y o r d u . A m a balangta bu kiilerin bir
* SORUN Birlikte Sosyalist Dergi EYLL'88 tarihli saysnda yaynlanmtr. 1 Talat Turhan, Milli stihbarat Tekilt ve Sivilleme, SORUN Birlikte Kitap Dizisi, 1 Ekim 1987 2 Talat Turhan, Yine Milli stihbarat Tekilt..., SORUN Birlikte Sosyalist Dergi, Temmuz 1988. 3 Talat Turhan, Bomba Davas, Savunma, 2'nci kitap (kence) s. 381-416, ahap Balcolu ile sylei. 4 Hiram Abas'n Halit Narin'i koruma grevinden (!) MT mstear yardmclna atanmas gibi...(yn.)

5 zal da dzeni deitirdiini iddia ediyor, geri vitese takarak, bizim dzen deiiklii anlaymz farkldr: Evet sahte milliyetilerin, dmenlerine baktklar bu dzen mutlaka deiecektir. Dzen iki yolla deiir. Oyla, zorla... Talat Turhan'n savunmas, Celil Grkan, 12 MARTA BE KALA, s.405-410 nanyoruz kl Trk halk emperyalist ve kapitalist uydu ilikilerden arndrlm gerek bamsz ve demokrat bir dzene mutlaka eriecektir.

32

33

 o u n u n ismi bite k a m u o y u n c a b i l i n m i y o r d u -Eyp zalku dnda- , 1974 ylnda Selimiye C e z a ve T u t u k e v i n d e n tahliye o l d u k t a n s o n r a iz s r p , kstebekleri s a p t a d m . Listeyi z a m a n n iktidarna ve basna ver 6 d i m . Haklarnda geni bir yayn k a m p a n y a s b a l a t l d B u tavr s r d r r k e n a m a c m kiilerle u r a m a k deildi. Hibir demok ratik, siyasi, ahlki ve insancl l y temsil etmeyenlerin sergilenmesi bir yurtseverlik l t y d . A n c a k H i r a m ekibinin MIT'na e g e m e n olduk lar d u r u m d a , ulusal karlarmz asndan saylamayacak kadar sakn calar b e r a b e r i n d e g e t i r e c e i n e kesinlikle i n a n y o r d u m . Onlar deifre et m e k v e k a m u o y u n d a b u d o r u l t u d a bir tartma balatp ypranmalarn s a l a m a k i s t i y o r d u m . V e d e g r l d g i b i b u d o r u l t u d a k i giriimlerim 1970'li yllardan bu y a n a sregeliyordu... Anlan ekibin O k y a n u s t e s i n d e k u r u l m u ilikiler ve destekileri b u l u n d u u ve oralarda yetitirilerek, Trkiye'de denendikleri iddia ediliyordu. CIA, M O S S A D , B N D , SAVAK (iran ah d n e m i ) vb. gibi... stihbarat r gtleriyle ibirlii boyutlar dn aan ilikiler iine girdikleri s y l e n i p ya zlyordu. En nemlisi CIA e k o l n benimsedikleri iin, istihbarat ve istihbarat rgtlerini A m e r i k a g i b i o p o r t n i s t , p r a g m a t i s t ve Machiavelist bir an layla kullanma y n t e m i n i u y g u l a m a y yeliyorlar ve yasa dna k m a k t a hibir saknca g r m y o r l a r d . Aslnda Amerikan FM 31-15 resmi t a l i m n a m e s i n d e n t e r c m e edilen, ST 31-15 adl Gayri nizami kuvvetlere kar harekt adl Kara Kuvvetleri Komutanl sahra t a l i m n a m e s i n d e l k e m i z d e kontr gerilla adyla tannan yeralt r g t n n emas verilmekte ve bu r g t elemanlarnn kanun statyesahipdeillerdir denilmektedir.11 B y l e bir yaklam k u k u s u z d e m o k r a t i k h u k u k devleti ve Anayasal d /ifc/o/

zenle b a d a t r m a k olanakl deildir. A n c a k emperyalist devletlerin istihbarat r g t l e r i saldrgan, antaj ve k o m p l o d a n o l u a n istihbaratlk anlayn b e n i m s e m i , bu a m a l a CIA iinde rgtler k u r u l m u Dirty Action-Kirli Harekt d e n i l e n y n t e m l e r e ba vurduklar da bilinen gerekler arasndadr. A m e r i k a n S e n a t o s u n c a ClA'nn bu trl y n t e m l e r i aratrlm, k o m i s y o n u bakan Church adyla bir r a p o r yaynlanmtr. Bu r a p o r d a n rendiimize gre: - ili, Santiago'da General Schneider, 22 Ekim 1970 g n , - Patrice L u m u m b a , Ellsabethville'de, 13 ubat 1961 g n , - Vietnam'da N g Dinh D i e m , 1 Kasm 1963 g n , - Dominik'te Rafael Trujillo, 30 Mays 1961 g n CIA yntemleriyle l d rlmlerdir. Ayn yaptta M a s s a c h u t e s temsilcisi Michael H a r r i n g t o n ' u n bir m e k t u b u n d a n A B D ' n i n ili'deki oyunlarna yer verilmektedir: 1962 ile 1973' kapsayan d n e m d e 40'lar k o m i t e s i (ClA'nn yasad etkinliklerini g z e t e n ve yetkili klan Milli Gvenlik B a k a n Yardmcs t a rafndan idare edilen Bakanlklararas k u r u l u ) 1 3 Allende'nin seilmesini engellemek v e M.Colby'nin d e y i m i y l e o n u n d m e s i n i abuklatrmak iin 11 m i l y o n d o l a r harcamt... Fonlar, A v r u p a ve Latin Amerika'daki eitli lkelerin araclyla kiilere ve partilere verilmiti. 1964'de 3 mil y o n dolar s e i m l e r d e Allende'nin rakibi olan ili Hristiyan Demokrat Par t i s i n e gnderilmiti. 4 MT yasas g e r e i n c e de r g t n e y l e m e ynelik bir grevi b u l u n m a rnTctclr. A m a M T n CIA yntemleriyle k u l l a n m a a kalkarsanz bu ey lemler emperyalist devlete yararl olaca iin ift y n l bir hiyanete d nebilir... Kanmza g r e , Hiram A b a s ekibinin (ve destekilerinin) eh byk yanl gs bu anlaytan kaynaklanyordu. A m a l a r MT'ndaki asker kkenlileri z a m a n iinde tasfiye e d e r e k r g t kirli harekt arlkl kullanmak, kendi bantlar ve snrl d n y a grleri k o u t u n d a komnizmle m cadele e t m e k t i . Nitekim yasalarmzda yeri o l m a y a n bu tr o p e r a s y o n l a r a kartn bu
12 Les complots de la CIA - Manipulations et Assassinats. 13 lkemizde bu ilev Milli Gvenlik Konseyi ve Milli stihbarat Koordinasyon Kurulu tarafndan yrtl yor olabilir, (y.n.) 14 ClA'nn marifetleri saylmakla bitmez, bu amala gerek dnyada ve gerekse lkemizde yzlerce cilt kitap yazlmtr. Alnt yaptmz yapt, (12'de a.g.e.) resmi belge niteliinde olup tercme edilip yaynlanmam tr, (y.n.)

Haceti

Sa/ird

%Urtficirt).

5 Bu Kii ilk kez tarafmdan saptanlp, 1973 ylnda Bomba Davas, Duruma tutanana Kel Eyp diye ge irilmitir, (y.n) 6 Talat Turhan, Sadi Koa ve Memduh nltrk'e cevap veriyor: Kontr-Gerilla Gerei Politika, 10-16 Mays 1978* nltrk'e hitaben: Grev esnasnda, MT'ten: E.., HA,** 8.Y., A.., C.A., M.A., F.I., .K., H.T., O.O., Emniyet'ten M.., I.A., G.D., .B., M.D., K.K, le nerede, ne zaman, hangi amala altnz? Bu kii lerle ilikilerinizin yasa snrlar iinde olduunu iddia edebilir misiniz? * Bu yazmla Ziverbey ikence kk yneticisi Tmgeneral (E.) Memduh nltrk' basn nnde ak tar tmaya armtm. Tabii nerimi kabul etmedi; ama zmir'de kiiliime ynelik kara alma giriimlerini srdrd. Bu ona yakan bir tavrd aslnda... ** Hiram Abas. 7 Talat Turhan, Ortadou'da eytan genleri, 7 Gn Dergisi, 15 Haziran 1977, (Yaz 2'de age'de yeniden yaynland). 8 MT Mstear Aday - Mister Komplo, Hiram Abas 2000'e DORU, 2-8 Austos 1987, s.31. 9 eytan geni: CIA - MOSSAD - MT ilikileri, 2000'e DORU, 28 ubat, 5 Mart 1988, s. 10. (EK-3) 10 Olaylarla Hiram Abas, CIA - MOSSAD birlii 2000'e DORU, 12 Haziran 1988, s. 25 (EK-4) 11 Talat Turhan, Bomba Davas, Savunma, Vinci kitap.

34

35

g n v n e r e k aklayan H i r a m A b a s , aklamalar ile kendisini ele ver mektedir.15 Oysa, istihbarat grevlilerinin rlde gelen nitelikleri arasnda, nyargsz b u l u n m a k ve tarafsz o l m a k saylabilir. A m a , H i r a m A b a s ilk kez MIT'nd a n ayrldktan sonra, b u g n g e r e k nitelii t m aklyla o r t a y a kan bir i adamnn e m r i n e ve hizmetine girmitir. Yani y e l e m e s i n i n ser m a y e n i n (!) yan o l d u u n u gstermitir. Byle bir hizmeti kabul e d e n kii nasl olur da yeniden MT'nn bana g e t i r i l e b i l i r d i . 1 7 D a h a d a nemlisi H i r a m A b a s v e M e h m e t Eymr, b a b a d a n g e l m e m a s o n idiler. Yani bir b a k a r g t n - legal g r n m d e de olsa (!) - yesi idiler. Bu nitelikteki kiiler ve yandalar b i z i m anlaymza g r e , istihbarat r gtleri ve lke karlar iin potansiyel bir tehlike oluturabilirlerdi. Bu ne d e n l e onlara kar k m a bir yurtseverlik g r e v i s a y y o r d u m . zal'n Suriye gezisinde bir g a z e t e n i n H i r a m Abas' fl isim olarak
15 Emekli olan MT Mstear Yardmcs Hiram Abas, Gngr Mengi'ye anlatt: Sabah, 8-11 Haziran 1988. MENG: Boaznzda bir yara izi gryorum. ABAS: Kendi ekibimle yaptm, kendi yetitirdiim ekibimle yaptm 156-157 baskn vardr... Bir tanesinde ben yaralandm... Ama benim alma azmim ve arzum bitmedii iin 15 gn sonra omuzum bal olarak ben yine ekibimin banda idim... 71-73 byie olmutur. Y.N.: Hiram Abas 70'li yllarda Fndkzade'de Kzlelma Operasyonu diye anlan atmada yaralanm o dnemde gerek kimliini saklam ve basn olayda bir Albay'n yaralandn yazmtr. MT yasas, MT'i personeline bu tl bir'grev vermemektedir. O halde Abas'n ekip kurarak yasad ey lemlere kalkmasna niin gz yumulmutur? Bu kiiler kimlerdir? Acaba bu eylemler iinde Sleyman Demirel, Nihat Erim, Ferit Melen, Naim Tal iktidarlarnn sorumluluu nedir? Ayn dnemde MT Mste arlar Fuat Dou ve Nurettin Ersin ile Skynetim Komutan Faik Trn bu yasad duruma neden gz yummulardr? Su sorular ve benzerleri yantlanmadan terr olaylarna gerek tanlar konulamaz. Bu tavr kukusuz zal iktidar ve benzerlerinden beklemek gibi bir hayale kaplmayacak kadar da gerekiyedir. Ama bir gn bu hesap mutlaka sorulmaldr... Hiram Abas, eylemci karakteriyle Emniyet rgt'nn eitli alanlarnda alabilirdi. Ama MT'nda asla... 16 1'de age.: ok narin olduu sylenilen ve her zaman n planda grlen bu iadamnn bugnlerde bankalara olan 800 milyon liralk borcu nedeniyle deme gl iine dt yansd. (Ekim/1987) Y.N:Bugn Halit Narin borcunun 60-70milyar lira olduunu kabul etmektedir.(Cumhuriyet, 7 Austos 1988) 17 Y.N. Kukusuz bu soru IMF patentli uydu kapitalist ve liberal bir ekonomik modeli benimseyen baml iktidarlar iin topiktir. Amacmz gerekleri vurgulamaktr. Byk bir blm UH* ve U"lerin ibirlikisi olan lkemizdeki holding ve irketler, yllardan bu yana kucaklarn emekli gvenlik ve istihbarat rgtleri grevlilerine am olduu bilinmektedir. Sermaye, kendi dzenlerine hizmet edenlere vefa gstermekte ve yemlemektedir. Tpk iktidarlarn adamlarn Ynetim Ku rullarnda arpaladklar gibi... Hatt aktif grevde iken dahi hem kendi rgtnden (Emniyet veya istihbarat) hem de zel sektr kurulu larndan maa alan ajanlar bulunmaktadr. Bu olguya karn, gvenlik ve istihbarat rgtleri ii sendikalar ve demokratik derneklere ajanlarn gizlice szdrmakta, onlara tuzaklar kurmaktadr, rnein yllardan beri Amerika, AAFU (Asie & Africa Free Lobour Institude) adl kurulula, ii hareketlerini aka ynlendirmekte, eitimden, seminerine kadar finansman salamaa devam etmektedir. Baknz: Talat Turhan, i Snf ve Snf Gerei, 7 Gn dergisi, 16 ubat, 9 Mart 1977

manete karmas anlaml idi... Aslnda zal kendisini etkileyen evrele rin nerileri d o r u l t u s u n d a Abas' MT Mstearlna a t a m a k istiyordu. A n c a k ilgililerin t m niyetlerini MT raporu olay kursaklarnda brakt. ve d o k y n l d i n a m i k ve d e n g e l e r i n zorlamasyla zal'a karn Hi r a m Abas, M e h m e t E y m r ve ekibi MT'ndan dlandlar. Ummadklar bir b i i m d e kendilerini s o k a k t a bulan bu kiiler, kzgnlk iinde ilgin aklamalarda bulundular. ' ' Gerekte bu ekibin r g t t e n dlanmasyla her eyin g l l k glstanlk olacan b e k l e m e k safdillik olur. MT mutlaka P a r l a m e n t o ' n u n denetimi altna alnmal, yasad eylemlere bulatrlmamaldr. MT'na ilikin ilk yazmzda 1 s o n u olarak: l k e m i z d e L o o c h e a d rvet olay, K o c a t e p e g e m i s i n i n batrlmas olay, n e m l i m a k a m l a r d a bulunan kiiler ve h o l d i n g patronlar hakkndaki yolsuzluk olaylaryla hayali ihra cat olay vurguncularyla, G n e y - D o u olaylarnda g e l m i g e m i iktidar larn s o r u m l u l u u y l a MT'nn askeri d a r b e l e r d e k i t u t u m u n a aklk getirici bir parlamenter d e n e t i m m e k a n i z m a s altrlmadan g e r e k d e m o k r a s i kurulamayacan vurgulamtm (Ekim/1987). n e r i l e r i m i n bir b l m bu tarihten s o n r a tartld. A m a o kadar...
18 Amerika'nn gelmi gemi tm Cumhurbakanlarnn. - ikisi uyuyan mason - olduu iddia edilmektedir, (y.n.) ' 19 Mason'larn tm dnyada iktidara, kapitalizmin uluslararas rgtlerine, finans kurulularna, Silhl Kuv vetlere, gvenlik ve istihbarat rgtlerine girdikleri ve bu rgtleri kontrol altna alp ynlendirmee al tklar bilinmektedir, (y.n.) 20 a) llhaml Soysal, Masonlar MT'in Kilit Yerlerinde, 2000'e DORU, 2-8 Austos 1987, s. 31 b) Trkiye ve Dnya'da Masonluk ve Masonlar, lham Soysal 21 talyan P-2 Mason Locas stad Lucio Gelli ve talyan stihbarat rgt grevlilerinden bazlar, Italya'daki sa terr ynlendirdikleri iin geen ay iinde mahkum oldular ve eitli hapis cezalarna arptrl dlar. 22 15'te age; Hiram Abas: Demirel'in tebrik ve teekkrlerine mazhar olduunu ve Demirel'le defalarca te mas ettii, altn ve takdirini grdn aklamaktadr. Y.N: Demirel, Abas'n yasad operasyonlarn m tebrik etmitir. Ya da bu ilikide her ikisinin de Mason ol mas m etken unsurudur? 23 15'de age; Hiram Abas: zal'la gayet iyi anlayordum ve istihbari ynden anlayordum. Y.N: Bize gre bu itirafn ikinci blm zal-Abas ilikisine k tutucu niteliktedir. stihbari ynden CIA tr operasyonel tarz benimseyen Abas'la bu aklamaya gre zal ayn anlaytadr. Tehlike ise bu an laytan kaynaklanmaktadr. Akladm gibi, bu tr istihbaratlkta adam ldrmeden, her trl antaj, komplo, provokasyon vb. gibi... ba vurulmas doal karlanmakta, yasalar gz ard edilebilmektedir. Bu anlay MT'na egemen olsayd ve artlar da uygun olsayd, solcularn nefeslerini dinlemek yerine sosyal demokratlar dahil, tm ilerici demokrat aydnlarn nefesleri kesilebilir, faili mehul cinayetler zinci rine yenileri eklenirdi... 24 Mehmet Eymr - Hayri Birler Syleisi, Gne, 11,12 Haziran 1988. 25 Mehmet Eymr - Oktay Balamlr Syleisi, Bulvar, 13,19 Haziran 1988. Y.N: Bu aklamalar iinde bizim yirmi yldan beri ne srdmz savlar dorultanlar vard. ktidarn gszln belirleyici vurgulamalar vard. Devletin ileyiindeki lakalklar sergileniyordu. " ok Uluslu Holding. ** ok Uluslu irket. ,

36

37

Anlan yaz nedeniyle istihbaratla yakn ilikisi b u l u n a n e t k e n kiilerin d o s t a uyarlarna m u h a t a p o l d u m . O n l a r a g r e : Arnn kovanna i s o k u y o r d u m . Bu n e d e n l e b a m belaya girebilirdi. O d n e m d e Trkiye 'nin en g l a d a m l a r n d a n biri o l a n H i r a m Abas'n stne g i t m e k akll bir t u t u m deildi... G e e n d n e m d e olaylar n e s r d m z savlar d o r u l t u s u n d a geliti. S e i m ve r e f e r a n d u m a karn, zellikle d g l e r i n z e r i n d e n e m l e d u r d u k l a r , siyasal istikrar salanamad iin, yeni bir r e f e r a n d u m l a Trk halknn dikkatleri t e m e l s o r u n l a r d a n uzaklatrlmak istenmektedir. Bu ikinci r e f e r a n d u m ve C u m h u r b a k a n seimi istikrar szlk unsurlarn b e r a b e r i n d e getirebilir. ktidarn gelecei pek parlak g rnmemektedir. MT r a p o r u olaynda Parlamenter d e n e t i m yerine mfetti raporu'yla yetinilmejTde iktidarn g s z l n n belirgin bir kant olarak g r n mektedir.27"28 Yine anlan yazmzda MT Yasasna g n d e r m e y a p m ve r g t n b lmleri ve grevlerini o k u y u c u l a r a t a n t m a k i s t e m i t i m . 2 9 " 3 0 Yeni MT K a n u n u n d a Kaaklk ve stihbarat Dairesi Bakanl diye bir birimin k u r u l d u u yaplan aklamalardan anlalmaktadr. Bu d u r u m MT'n polisin grevleri iine e k t i i iin, bilinen s r t m e l e r e n e d e n o l m u ve MT'na eylemsel bir ilev y k l e m e k gibi o l u m s u z l u k g e t i r m i 3 MT r a p o r u olay'ndan da anlalaca zere, MT - Emniyet r g t srtmelerini younlatrm, elikiler stanbul - A n k a r a polisine yansm ve bu k o n u d a k i tartmalar m a h k e m e l e r e yansmtr. B u n a karn, MT R a p o r u ile sulananlarn t m - r u dnda - sus kunluklarn k o r u m u , iktidar yeni bir r e f e r a n d u m u n ardna snarak ra26 zal iktidarna bandan beri destek veren The Wall Street Journal gazetesi bile, zal ekonomisini E lence bitti diye eletirmektedir. (Cumhuriyet, 8 Austos 1988) 27 15'de age, Hiram Abas: MT kendisini hkmetlerin dnda.... grmekle ftihar duyan insanlardan kuru ludur. Hiram Abas: MT mutlaka parlamento tarafndan tannmal ve denetlenmelidir. 28 25'de age, Mehmet Eymr: Szde Babaknlk'a balyz ama, bugn iin Tekilt kimin idare ettii belli deil. 29 Milli stihbarat Tekilt Kanunu - 644 sayl kanun - Kabul tarihi: 6 Temmuz 1965. (EK-1) 30 Devlet istihbarat Hizmetleri ve Milli stihbarat Kanunu: (1 Kasm 1983 tarih ve 2937 sayl) 31 15'de age: a. Hiram Abas: Benim grme gre de istihbarat servisi aktif operasyonlar da yaparak Trkiye'ye ynelik faaliyetlerin zerine gitmek mecburiyetindedir. b. Hiram Abas: Ben devletime hizmet vermek in grev yaparm, operasyonlar yaparm. Ben masada almadm. Az altm. Y.N.: stihbarat rgtlerinde yerleik kanya gre -CIA hari- James Bond'luk ve Rambo'culukla istihbaratln hibir ilgisi bulunmamaktadr. Abas'n amaz da bu arpk mantktan kaynaklanmaktadr. Bay Abas eer grev verirlerse Anti-terr rgtn ynetebilirsiniz. Daha da olmazsa ayn ii profesyonel olarak yapp doyurulmam komplekslerinizi tatmin edebilirsiniz. (Baknz: Erich Fromm'un Sevgi ve iddetin Kayna}.
1

p o r d a k i o k n e m l i ve lke karlarn y a k n d a n ilgilendiren gerekleri p e e l e m e y i yelemitir. MT'na ilikin ikinci yazmzda d a 2 MT'ndaki grevlerine s o n verilen Hiram A b a s ve M e h m e t E y m r ' n CIA-MT, MOSSAD-MT ilikilerini yadsyan g r l e r i n i n g e r e i yanstmadn 1962'li yllara kadar uzanan olaylar ve olay tanklarn aklayarak kantlamaya altm. A n c a k gizini k o r u y a n iki olay zerindeki r t bir g n k a l d r a b i l i r s e b u k o n u d a k i g e r e k l e r biraz d a h a aydnlanabilir.

Vinci

Olay:

Sabahattin

Savaman

Olay:*

Olay 25 ve 26 Aralk 1977 g n k basnda k a m u o y u n a akland. Gnaydn'a g r e : (Mealen) MT stihbarat Daire Bakan Sabahattin Sa v a m a n , A m e r i k a ve ngiltere hesabna c a s u s l u k yapt bu a m a l a her iki lkeye: Amerikan sleri, Kbrs'taki Trk kuvvetleri, Trk-Amerikan ilikileri, Amerikan ambargosu'na ilikin konularda bilgi verdii iin tu tuklanmt. A n c a k d u r u m a srerken d a v a y a yayn yasa k o n u l d u u i i n 3 2 ka m u o y u gerekleri renemedi... Yaplan d u r u m a s o n u n d a -Genel Kur m a y Askeri M a h k e m e s i - S a v a m a n 17 yl 6 ay hapis cezas alm ve cezasn t a m a m l a y p hapisten kmt. A m a s u s k u n l u u n u k o r u m a y y e liyordu... Bu n e m l i d u r u m a d a n Savaman'n a n c a k bir ka c m l e s i basna y a n s d 3 4 v e A m e r i k a n c a s u s l u u olay u n u t u l d u g i t t i . S a v a m a n karardan s o n r a yapt a k l a m a d a : Bu MT'in mahkmiyetidir. Benim deil. Her gn yzlerce en gizli bilgi Amerika'ya Almanlara veriliyor, CIA, MT iinde dnen arkn birdilisidir. Bu dili sklp atlmadka MT gerek niteliine kavuamaz. eklinde k o n u m u t u r . Yl 1979'da S a v a m a n b y l e k o n u u y o r . A m a b u g n en azndan bildii gerekler yannda, savunmasn k a m u o y u n a aklamak tarihi s o r u m -

* Bu yaznn yazld tarihten sonra yaynlanan Cneyt rcayrek'in Darbeler ve Gizli Servisler adl yaptn da Savaman olayna yer verilmitir. 32 Vatan, 25 ubat 1978. 33 Cumhuriyet, 26 Temmuz 1979. * Btn sular kendisine ykletilen kii, gnah keisi (Franszca-Trke Szlk- Tahsin Sara). 34 Cumhuriyet, 10 Nisan 1979.

38

39

l u l u u altndadr Yl 1964, Eyll aynn sekizi, bu satrlarn yazar Genel K u r m a y Bakanl A s k e r i M a h k e m e s i n d e Gen Kemalistler davas ba san olarak y a p t s a v u n m a d a : MT'in Silahl Kuvvetler mensuplarn t a k i p ettiini ve bu y n d e k i g i riimlerinin her g e e n g n artacan ve MT'in siyasal iktidarn aleti o l m a m a s gerektiini, MT'in iinde grevini ktye kullanan parazitlerden temizlenmesi gerektiini belirttikten sonra, rgtn grevini k t y e kullandn ve Anayasa'y ihll ettiini sylemi, Gen Kemalistler Or d u s u davas hazrlk soruturmasnn yasad y o l l a r d a MT'nda yapld n aklamtm. Yl 1973, Haziran aynn onalts, B o m b a Davas b a san olarak stan bul Skynetim Askeri M a h k e m e s i ' n d e k i s o r g u m d a : Sunay ve T a m a ' l a ahsi bir ilikim yoktur. A n c a k bunlar, zellikle 22 u b a t ' t a n (1962) s o n r a y n e t i m i fiilen ele geirmiler, MT'i e!e geir miler, MT'i de Amerikallar ele geirmi ve bu ekilde memleket idare edilmee balanmtr... Belgesel aklamalarmdan kesinlikle anlalaca gibi S a v a m a n ' d a n 6 yl n c e CIA - MT ilikisini, i d a m istemiyle yarglanrken a k l y o r d u m . Savlarm bilindii gibi 3-4 yl s o n r a da hsan Sabri alayangil tarafndan doruland.38"4cr T m bunlar n e d e n aklyorum? H i r a m A b a s y z n d e n . . . n k o , k e n disine y n e l i k Amerikanofillik savlarn y a d s m a k iin S a v a m a n olayn r n e k g s t e r m e k gereini zellikle vurgulamaktadr: Geni apl bir o p e r a s y o n d u . Bu sayede de hakikaten Trkiye'nin iine szm bir istihbarat r g t n n faaliyeti, Trk istihbarat r g t tarafndan a k a m e t e uratlm ve 17 sene hapis yemitir Savaman. H i r a m Abas, S a v a m a n o p e r a s y o n u n u y r t m e k l e n m e k t e d i r . Dava gizini k o r u d u u iin Savaman'n Le b o u c missaire* olarak seilip, Abas'n bir tala iki ku v u r u p vuramadn iddia e d e m i y o r u z . A c a b a MT iinde bir kiinin m a h k m edilmesiyle CIA-MT ilikisi n l e n m i midir? Parlamenter d e n e t i m dnda o l a n bir r g t n yneltilen
35 Sabahattin Savaman, Harp Okulundan snf arkadamdr (y.n.) 36 Bu blm,.Bomba Davas'ndakl Savunmasna da aktarlmtr. (8'inci klasr: Giri, CIA, AID, Basndan Semeler: 1974-1975) Yaynlanmad. 37 Bomba Davas, Duruma Tutana, s 16. 38 Politika, 9, 21 Mart 1976, alayangil'in smail Cem'le Syleisi". 39 alayangil: 12 Martta CIA geni lde vardr, Politika, 1 Ocak 1977. 40 a.Uur Mumcu, Kim Kimi Doruluyor... Cumhuriyet, 26 Mart 1977. b. Uum Mumcu, Bir Pulsuz Dileke, s. 195-198.

s u l a m a l a r d a n arnmas olas deildir. B u g n A b a s bile b u t r d e n e t i m i s t e m e k t e d i r . 2 7 A m a m e h u r 12 Mart n c e s i ve sonras eylemlerini sr d r r k e n S e n a t o Aratrma K o m i s y o n u bakan Salih Tanyeri, iddet olaylar k o n u s u n d a Babakanlk ve MT'ndan bilgi a l a m a m a k t a n yak nyordu.41

kinci Olay:

Turan

alar

olay.

Turan alar, 2 7 Mays d n e m i n d e stanbul Radyoevi M d r l g r e v i n d e b u l u n m u , d a h a s o n r a e m e k l i y e ayrlm bir k u r m a y albayd. 1965'li yllarda T e p e b a ' n d a T a r h a n hann b y k bir dairesinde, geni bir k a d r o ve snrsz parasal olanaklarla alan zel Sektr Enfor m a s y o n Brosu adl bir k u r u l u u y n e t i y o r d u . Bu b r o d a Trkiyedeki sol akmlar .izleniyor, s e r m a y e adna kart y n t e m l e r gelitiriliyordu. alar, uzun sre b u grevini s r d r d k t e n , b r o y u Fethi G e m u h l u o l u 'na dev-rettikten sonra, A k b a n k Sosyal ler M d r o l m u t u . Bu hiz meti de yllarca s r m t . alar'n g r e v ad g e r e k t e bir m a s k e idi. Bu kez s e r m a y e adna deil de A k b a n k adna zel istihbarat t o p l u y o r , kendi sine salanan snrsz mali olanaklarla etkin kiileri, b r o k r a s i n i n her iki kanadn eantiyonlara (!) b o u y o r d u . stihbarat - Sa b r o s u t a h m i n edildii gibi piyasa istihbarat y a p m y o r d u . . . Bu evrede, stanbul ve Blgesi Milli Emniyet Daire Bakanl g r e v i n d e b u l u n a n T u r a n Deniz'le alar o k yakn iki arkadat. Aslnda alar'n hizmetlerinden yararlanmak isteyenlerin, bu yaknlktan kendi karlar d o r u l t u s u n d a geni l d e yararlandklarn kabul e t m e k gerekir. 12 Mart'tan (1971) s o n r a Faik T r n , Zihnipaa k k n -Ziverbey k k - 4 2 bilinen ekiple i k e n c e h a n e y e ' d n t r d n d e Turan Deniz, s o r u m l u o l d u u halde kullanlm, kk'te MT adna b t n yetkiler E y p zalku'a verilmitir. 3 Bu d u r u m d a n tedirgin olan T u r a n Deniz, alar' n basnla k u r d u u scak ilikilerden yararlanarak T r n ' n ikencecileri ni afie e t m e y i karna u y g u n g r m t . Bu a m a l a Nimet Arzk'a ikence k k gezdiril mistir. A m a Turan Deniz, stanbul'daki g r e v i n d e n ayrldktan sonra, o n u n ye rine gelenler, T u r a n alar'la kyasya m c a d e l e y e girmiti. Bir ka kez MT'te misafir edildiine (!) ve bir defasnda da g e c e karlp Belgrat Or* Bugnlerde kendisinden Radyo'da ska sz edilen Gemuhluolu daha sonra Trk Petrol Vakf Yneticisi olmutur. 41 Cumhuriyet, Milliyet, 25 Aralk 1976. 42 ilhan Seluk, Ziverbey Kk. 43 Eyp zalku, 12 Mart dneminde her manada birlikte alt Askeri Savclardan Sleyman Takkeci'ninemrinde bugn THY Sivil Savunma rgtnde vatani grevine devam etmektedir...

40

41

m a n ' n d a t e r k e d i l d i i n e dair sylentiler ortalkta d o l a y o r d u . Tabii b u d u r u m d a alt kimseler v e kurulular o n u yalnz brakmlard... D a h a s o n r a bir g n , alar' Amerikan casusu sulamasyla M a m a k , A s k e r i C e z a v e T u t u k e v i n e aldlar. D u r u m a s d e v a m e d e r k e n bir g e c e h c r e s m d e l b u l u n d u . . . Yaplan o t o p s i d e kalp krizinden l d anlal mt... T a m bir CIA senaryosu... K k Amerika o l m a hayalleri ger e k o l m u t u . . . Her ey kitabna u y d u r u l u y o r d u . Bilim ve t e k n i k ilerle miti... Her y n d e n kullanlabilirdi v a t a n kurtarcs o p e r a s y o n c u l a r tara fndan... T u r a n alar olayndaki giz p e r d e s i n i n aralanmasnn z a m a n k a n m c a gelmitir. B u o l a y d a : - zel S e k t r E n f o r m a s y o n B r o s u n u n t m ilevi o r t a y a karlmal, f i n a n s kaynaklar saptanlmaldr. - A k b a n k ' t a k i alma ayn ekilde irdelenmelidir. - T u r a n Deniz bildiklerini aklamaldr.
46

kukusuz b u g r e v i basn y k l e n m e l i d i r . B u n u n gibi, 1 2 Mart d n e m i ikencecileri arasnda b u l u n d u u iddia e d i 49 len MT grevlisi Blent z t r k m e n , zal iktidar d n e m i n d e DPT Mstear Yardmcs olarak hayali ihracatlara d e m e yaplmas iin emir v e r m e s i n i n a r d n d a k i giz o r t a y a karlmaldr. " ktidarn hayali ihracat r t b a s e t m e iin giriimlerde bulunmasnn a r d n d a k i nedenler t m ayrntlaryla saptanmaldr. Yaznn bal Kstebekler... idi. Onlara bu sfat d n hizmet verdikleri yetkili kiiler yaktrmlard. G e r e k t e k s t e b e k l e r p e k m a k b u l h a y v a n lar saylmazlar ve yeraltnda yaarlar. stihbarat elemanlar da grevleri g e r e i yeraltnda altklarndan d n y a n n her y e r i n d e K s t e b e k d i y e t a 5 nmlanrlar. A n c a k M e h m e t E y m r b u ekilde t a n m l a n m a k t a n honut olmadn akladktan s o n r a , Biryerde yaptm iten tiksiniyorumzaton... diyerek g n a h kartmaktadr. Tpk ili'deki C I A ^ e f i gibi... ili CIA grevlisi d e : Tanrm neden bu grevi bize verdin? d i y e yaknyor du. Yapt iten u t a n duyanlarn, b u d u r u m d a n k u r t u l m a l a n n n tek y o l u vardr. J e a n J a c q u e s R o u s s e a u g i b i itiraflarda bulunmak... B u k o n u d a e n u y g u n r n e i Philip A g e e o l u t u r m a k t a d r . 5 3 Eski bir CIA ajan o l a n A g e e de yapt iten utan duyduu iin katld t m o p e rasyonlar aklamt. B u yolla h e m v i c d a n a z a b n d a n k u r t u l m u , h e m d e insan o l m a n n o n u r u n u n zevkini tatm, a m a l k e d e n , lkeye d e k o vulmutu. Bay Eymr, C u m h u r b a k a n n a h e s a p s o r u l m a s n d a n e n d i e etmek, ve ru'u illegal c e m i y e t toplantsna katlmakla s u l a m a k size bir ey kazandrmaz. Biraderiniz ve d a v a arkadanz H i r a m Abas'n ( m a a l n ) 156-157 bas k n 1 5 - o p e r a s y o n u - var. Eer riskine katlanabilirseniz, o t u r u n anlarnz yazn. D e m o k r a s i m i z e katk y a p m olursunuz. B u a r a d a h e m eitli ve o k y n l karmak niyetlerle sansasyon ve reklam p e i n d e olan kimi basna yeni bir m a l z e m e olursunuz, h e m de keyi dnersiniz. Bu arada, h e m d e v i c d a n a z a b n d a n k u r t u l m u olursunuz. A z ey midir? Nasl olsa devr-i d e m o k r a s i n i n , yollarn y o l u n u o k iyi bilirsiniz...
11 Austos 1988 49 Blent ztrkmen 12 Mart'ta MT Ankara ubesinde K masasnda alt. kenceyle yaplan sorgula malar ynetti... Aydnlk, 22 Austos 1978. 50 Rafet Ball, hracat Oyunu, Milliyet, 3 Temmuz 1988. 51 Mehmet Muhsinolu, 300 Dosya Meclis'te, Milliyet, 12 Temmuz 1988. 52 J. J. Rousseau, tiraflar Confession - adl yaptnda asrlarca nce yaad sosyetenin tm irenlik leri .yannda, homoseksel ilikide bulunduunu aklamada bir saknca grmemiti. Ne dersiniz Bay Hi ram Abas?... 53 CIA Gnl, 2. Cilt, Philipe Agee.

- T u r a n D e n i z ' d e n s o n r a stanbul MT r g t n d e T u r a n alar' b o y he defi seenler kimlerdi? Bunlar arasnda 12 Mart ikencecileri var myd? A m a l a r ne idi? - T u r a n alar, h a p i s h a n e d e n ailesine ve baz d e e r l i yazarlara m e k t u p ulatrmay baarmtr. B u m e k t u p l a r n k a m u o y u n a a k l a n m a zaman g e l m e m i midir? - alar ailesi babalarn' a k l a m a k iin g i r i i m d e b u l u n m a y d n m e mekte midir?47"48 Sorular uzatlabilir... MT R a p o r u olayna yeni bir aydnlk, yeni bir soluk, yeni bir ses getir m e k isteniyorsa S a b a h a t t i n S a v a m a n v e T u r a n alar olaylar t m b o y u t v e ayrntlaryla k a m u o y u n u n n n e getirilmelidir. B u a a m a d a
* Mon Dieu! Pour quai nous a-t-on confi cette mission? 44 MT Mstear Emekli Koramiral Bahallin zlker, egemen gler ve onlarn i ve d rgtlerini karlannave dnya grlerine lers den bir raporu ilgili makamlara verdikten, ksa bir sre sonra Samsun'da. bir otel odasnda l bulundu. Otopsi sonucunda kalp krizinden ld anlalmtr... Yannda 12 Mart' sonras ItonceOilgfltd^n bir emekli albay vard, (y.n.) 45-Spr zehirli bitkilerle cinayet nasl lenir? - Gizli ajanlarn cinayet arac olan ve sonular laboratuvarlarda kolay saptanlmayan zehirleri..., - eviri: zgn Tademir/Murat Paker, Cumhuriyet. Bilim ve Teknik eki, 26 Mart 1988, s. 56. ~~ ' " 46 Turan Deniz, eski paalardan Korgeneral Galip Deniz'in oludur. Babas 1935-1940'l yllarda Diyarbakr' da snrsz yetkilerle Umumi Mfettilik yapm bir kiidir. Halk arasnda 93 odal bir sarayda oturduu sylenir, paann kz o dnemde ata binerdi. Yani umur grm bir aileden geldii iin her halde hem yat, hem katlar, hem de dnyal vardr. -1960'l yllarda babasnn Etlik'teki kkn MT'e kiraya ver miti- Huzurunu bozmak istemez. Bu nedenle ne arkadalk ne de erkeklik adna konuacan sanmam. Amacm nerilerimin eksiksiz olmasdr. Gn ola, harman ola... (y.n.) 47 Turan alarn damad ok tannm ve deerli bir ses sanatsdr, (y.n.) 48 Turan alar' 1960'lardan beri yakn tanyan kiilerden biri de benim (y.n.)

42

43

STHBARAT RGTLER v e A K O D A L A R I *

m r ' "tekilatn y z karas" o l m a k l a s u l u y o r d u 1 O y s a biz 1964 ylnda Gn.Kur.As.Mah.'nde yaptmz s a v u n m a d a : 2 "MT'in Silahl Kuvvetler mensuplarn izlediini ve bu yndeki giriim lerin her geen gn artacan, MT'nn siyasi iktidarn aleti olmamas gerektiini ve MT'nn iinde grevini ktye kullanan parazitlerden te mizlenmesi gerektiini belirttikten s o n r a , rgtn grevini ktye kul landn ve Anayasa'y ihll ettiini" aklamtk. O d n e m d e g e r e k t e n MT t a b u idi. As. Savc ve o n u n g i b i d n e n l e r "MT'n ypratma amacn g d e n bir rejim d m a n i n n (!) samalar" a n lay iinde di gcrdatarak beni dinlediler. Ne MT parazitlerden arnd, ne de yasad faaliyetlerine s o n v e r d i . O y s a k i nerilerim g z ard edil m e s e y d i Tekilat yasal e r e v e i i n d e k i grevlerini s r d r e r e k bu l d e ypranmazd. Bizim kstebekleri " p a r a z i t " olarak s u l a m a m z d a n , t a m yirmi be yl s o n r a E y m r ' n "MT'in y z k a r a s " o l a r a k nitelenmesi ilgin deil mi? Eski Askeri Savc, general emeklisi, avukat; e y r e k asr sonra bizimle ayn n o k t a y a gelmiti. G e t e olsa... Amacmz, MT'na kara a l m a k o l m a y p , kendisine eki d z e n v e r m e s i ni salamakt. Bu nedenle eletiri hakkmz kullanrken kendimizi riske ettiimizin bilincinde idik... N i t e k i m emekli o l d u k t a n s o n r a MT stanbul Emniyet M d r l n e e m i r vererek yllarca alt polisle beni zledi. U y g u l a m a y b a v u r u m zerine za mann leri Bakan Faruk S k a n d u r d u r t t u . "Devlet kin t u t m a z " derlerse de inanmayn. Bir devlet r g t olan MT 'nn kin t u t t u u n u saysz olaylarla bilmekteyiz. r n e i n : 1972 ylnda stanbul Milli Emniyet Blgesi Bakan T u r a n Deniz, stleri nin ald emirle bir o p e r a s y o n iin kullanlyor ve Orgeneral Faruk Grler (o tarihte K.K.K) aleyhinde Ziverbey k k n d e ikenceli sorgulamalarla Grler'in n c e G n . Kur. Bk, s o n r a C u m h u r b a k a n o l m a niyetlerini e n g e l l e m e k iin d z e n l e n e n tertiplerde yer alyordu. kenceli s o r g u l a m a lar yrtenler i i n d e MT R a p o r u Olay'nda marifetleri g n yzne kan kstebekler de vard... " B o m b a Davas" tertibine katlan zamann stan bul Emniyet M d r yardmcs k r Balc'nn d a h a s o n r a Faruk Grler' in y e e n i olan N e c d e t ru'la d o s t olmalarn hal anlam deilim... B u n u n gibi, MT R a p o r u Olay'ndan n c e Harbiye O r d u Evi'nde H i r a m Abas'n kznn d n n d e nikah ahitlerinden biri Vehbi Ko idi. Bu ikili arasndaki yaknl b u g n bile yerine o t u r t m a k t a g l k e k m e k t e y i m .
1 Raporcu Eymr MtTn yzkaras, Hrriyet, 18 Ocak 1989 2 Gen Kemalistler Ordusu Davas, Talat Turhan'n savunmas, 8 Eyll 1964

T r k i y e ' d e k i d e m o k r a t i k l e m e savlarna karn baz kurumlar, Devlet Tekilt iindeki yasal konumlarn g z a r d e d e r e k "Devlet iinde dev let" o l a b i l m e i her d n e m d e baarmlardr. B u n l a r d a n biri de Milli istihbarat Tekilt'dr. Daha n c e akladm g i b i , 1961 ylnda bu tekiltta almak zere in h a m yaplmasna karn g r e v kabul e t m e m i t i m . 22 u b a t 1962'den s o n r a Afyon'a s r g n e d i l d i m . A n c a k peimi brakmamlard. Bizi safd brakmak iin MT bir J a n d a r m a s t e m e n i ieri alm ve u z u n sre bask altnda s o r g u l a y a r a k aleyhte bir tertip d z e n l e m e y i baarmt. Ba z evreler, varlm kendileri iin potansiyel bir tehlike olarak g r d k l e rinden MT'n, kullanabiliyorlard. 19 Nisan "1963 g n , M e m d u h T a ma'n zel uakla g n d e r d i i As. savc tarafndan gzaltna alndm. 20 Mays 1963 g n " s o r u t u r m a y a mahal o l m a d " karar verildi. Bu karar b a n a u l a m a d a n 21 Mays olaylar patlak v e r d i . C e m a l Tural ilk n c e 21 Mays'la ilikili gsterilerek tasfiye e d i l m e m i istiyordu. Bu baarlamaynca " G e n Kemalistler O r d u s u Davas"nda bir ka yl sreyle yarglandm ve tabii bir srede nl M a m a k Askeri Ceza ve T u t u k Evi'nin misafirleri (!) arasna katldm. As. Savclar ve As. Yarglar MT'nn senaryolarnn dna kp, mesleklerinin g e r e i n i yerine g e t i r m e yrekliliini kendile rinde bulamyorlard. Anlan d a v a d a Askeri Ceza K a n u n u ' n u n 148'inci m a d d e s i uyarnca m a h k u m o l d u m . "Politika y a p m a k l a " sulanmtm. Sanki Slh.K.lerde politika y a p a n tek kii bendim... T a m a ' n u a n savcs d a h a s o n r a general o l d u . E m e k l i y e ayrlp a v u katla balad. MT r a p o r u olay patlaynca bu kiiyi N e c d e t r u ' u n avukat g r n c e d o r u s u ardk. D n MT'yla alan As.Savc, b u g n MT'n d a v a e d i y o r d u . Avukat, MT r a p o r u n u k a l e m e alan M e h m e t Ey* Bu yaz ilk kez yaynlanmaktadr.

44

45

B y k p a t r o n - " M i s t e r K o m p l o " d o s t l u u ne ola ki? T u r a n Deniz stanbul Skynetim K l n a yazd bir yaz i l e benirnde i i n d e o l d u u m alt kiinin "memleket iindeki anarik olaylarn plan laycs olduumuz ve bir cunta faaliyeti ierisinde bulunduumuz" belir tiliyordu. MT'i T u r a n Deniz bu yaz ile su iliyordu. lki, idari bir o r g a n olmas na karn " T u t u k l a m a e m r i " veriyor, yasal olarak MT'te s o r g u l a n m a m a mz g e r e k t i i halde, o r a d a sorgulandmz o r t a y a kyordu. Yazda birde kstahlk vard: T u r a n Deniz, e m r i n d e b u l u n d u u Skynetim K o m u t a n lna e m i r v e r i y o r d u , " T u t u k l a n a c a k ahslar" diye... Elindeki t e k kant ikenceli s o r g u l a m a l a r d a kiiden kiiye aktarlan itiraflardan o l u a n dz m e c e ifadelerdi... MT'nn kini " D e v e k i n i " n d e n s t n d . kinci kez d z e n l e n e n tertiplerle yarg n n e karlmtm. H e m de bu kez idamlk bir sank olarak... nsanlk o n u r u n u n bir parasn o l u t u r a n kiisel o n u r u m u kurtarmak iin, Z i v e r b e y K k ' n d e ikenceyle tertip d z e n l e y e n l e r i n pliini pazara k a r m a k zere t m yasal yollar d e n e d i m . Z a m a n n B a b a k a n Naim Tal, G n . Kur.Bk.Orgeneral Semih S a n c a r ve K.K.K. O r g e n e r a l Eref Aknc'ya b a v u r d u m . T m bavurularm hasr alt e d e r e k tarih n n d e ikencelerin k o r u y u c u s u d u r u m u n a dtler. D z m e c e " B o m b a Davas"nda yarglanrken d e MT'nn i y z n ora d a k i olanaklar iinde a k l a m a a altm. " S u n a y ve T u m a ' l a ahsi bir ilikim y o k t u r . A n c a k b u n l a r zellikle, 22 u b a t ' t a n (1962) s o n r a y n e t i m i fiilen ele geirmiler, MT'i ele geir miler, MT'i de Amerikallar ele g e i r m i ve bu ekilde idare e d i l m e e balanmtr. B u y z d e n d e m e m l e k e t b u hale g e l m i t i r . 5 " Geri b u g n o z a m a n n e s r d m z savlar t m boyutlaryla d o r u lanmtr a m a MT'nda o l u m l u bir d e i i m o l m a d anlalmaktadr. B o m b a Davas'nda yarglama s r d r l r k e n "Yazl deliller"in o k u n m a evresinde T u r a n Deniz imzasn tayan MT yazs o k u n d u . 3 Sz alarak MT'n savlarn kantlamaya ardm. Aksi d u r u m d a g e r e k T u r a n Deniz'i ve g e r e k s e Tekiltn o k ar dille s u l a y a c a m ifade e t t i m . Szlerimin bir ksm D u r u m a T u t a n a n a ve basna yansd. A m a k i m s e d e n ses se da kmad... Dava d e v a m e d e r k e n , bir g n Sadi K o a s tank o l a r a k m a h k e m e y e a rlmt. Sz alarak tann eski bir B a b a k a n Yardmcs olarak MT hak3 Talat Turhan, 1'nci kitap, Bomba Davas, Savunma, s. 236 4 Yn: Bu kiilerden biri halen SHP milletvekilidir. 5 Bomba Davas Duruma Tutana s. 16, Haziran-1973.
3

kndaki bildiklerini aklamasn, n k skynetim n n e getirilen t m davalarn bu r g t e hazrlandn, beyanlarnn m a h k e m e iin aydnlat c ve karara y a r d m c olabilecek arlk tayabileceini bu h u s u s u n k e n d i s i n d e n sorulmasn istedim. Tank bildiklerinin t m n a k l a m a a ha zrd. M a h k e m e heyeti i s t e m i m karsnda n c e duralad. S o n r a reddetti. Bu kez MT'na ilikin istemimin t u t a n a a g e i r i l m e s i n d e srar ettim. Ge rei yerine getirildi. G e r e k t e M a h k e m e heyeti olanlarn t m n biliyordu. A m a , "ar kovan n a o m a k s o k m a k " t a istemiyorlard. Hazr stanbul'a g e l m i k e n , l o j m a n , tazminat, araba ve eitli y a n o l a n a k l a r d a n yararlanrken onlar t e p m e k ilerine g e l m i y o r d u , Kaldki g e m i t e k i o l u m s u z rnekleri de anmsyor lard. n k , Komutanlar Faik T r n , istei d o r u l t u s u n d a karar ver m e y e n m a h k e m e y i bir haftada lav ettirmi, hakimlerinin stanbul dna atanmalarn salamt. Bu koullar altnda "Yarg Bamszl"ndan sz e t m e k kukusuz g ln o l u r d u . Yaadmz olaylarla MT'nn "Devlet iinde devlet o l d u u n u " alglamtk. B u nedenle Z i v e r b e y K k ' n n P a r l a m e n t o Denetimin d e n geirilmesini istedik. D o a l olarak b u istek d e yerine getirilmedi. As lnda MT k u r u l d u u n d a n bu y a n a b y l e bir d e n e t i m d e n g e m i deildir. Eer 1973 ylndaki isteklerimiz g z ard edilmeseydi H i r a m A b a s ve M e h m e t E y m r v b . gibi olanlarn marifetleri o z a m a n ortaya kacak ve bu kiilerin on be yl sreyle Tekilat d kaynakl koullanmalar ve ilikileri d o r u l t u s u n d a kullanmalarnn n alnm olacakt. Denetim d babo kalan MT'nn i y z n n ortaya kmas "MT Raporu Olay" 7 yla gerekleti. zal tarafndan MT Mstearl iin ha zrlanan H i r a m A b a s ve ekibi kendilerini s o k a k t a buldular. K o n u aylarca g n d e m d e kald ve r g t n marifetlerini, k a m u o y u b y k bir aknlk iinde rendi... Ve de zal'n MT'i Sivilletirme hayali bir baka bahara kald. G e r e k t e duyarl devlet k u r u m l a r n d a g r e v alanlarn emekli o l d u k t a n s o n r a d a k o n u m a m a l a r kuraldr. A n c a k bu kural ilk kez Mahir Kaynak b o z d u . n k Tekiltn bir kural da ajann aklamamaktr. O y s a M a d a n o l u Davas'nn alabilmesi iin Mahir Kaynak'n deifre edilmesi g e r e k i y o r d u . " B a l o n O p e r a s y o n u " n d a ajan harcand; a m a d a v a beraatla s o n u l a n n c a kabak d e i l d e " b a l o n " Kaynak'n banda patlad. Zor, ve skntl anlar yayan eski a j a n kural b o z a n Tekilatn kural d da olsa srekli eletirdi. Sade v a t a n d a eski MT'inin sylediklerinin
6 Yn: o dnemde-12 Mart'1971 sonras-trafik kazasnda ien bir Askeri Savcnn zerinde tam sekiz tl h viyet kmtr... 7 MT Raporu Olay, Kaynak yaynlar

46

47

 o k azn dile g e t i r s e o k t a n T.C.K. 141 ve 142'nci m a d d e l e r i n i n hmna u r a r d . Ajanl d n e m i n d e " s a h t e s o l c u l u k " y a p a n Mahir K a y n a k b u kez " g e r e k s o i c u " g i b i d e h e t e n g i z aklamalar yapyor v e D e v r i m c i kesi m i n T r k - A m e r i k a n ilikileri ve CIA-MT ilikileri hakknda sylediklerinin a d e t a s z c l n stlenmi g r n y o r d u . B u kiinin d e m e l e r i n i n eletirisi a n c a k y e n i bir yapta k o n u edilebilir. Bu yazda g e e n yl e m e k l i edilen H i r a m A b a s ve M e h m e t E y m r ikilisi nin aklamalarnda n e kan baz gerekleri a n m s a t m a k i s t i y o r u m . 8 " 1 0

G n . Kur. Bk.l ve K.K.K.Ina bir d i l e k e g n d e r d i m 1 1 . Ziverbey K k ' n d e O r g . Faik T r n s o r u m l u l u u n d a v e T m g e n e r a l M e m d u h nltrk d e n e t i m i n d e yaplan i k e n c e v e tertiplerin " P a r l a m e n t o heye t i n c e tahkik e d i l m e s i n i " istedim. Eer B a b a k a n N a i m T a l 1 2 grevini y e rine getirseydi, ilerinde H i r a m A b a s v e M e h m e t E y m r ' n d e b u l u n d u u b u kiilerin s o r u m l u l u u saptanlacak v e ikencenin n l e n m e s i iin n lemler alnabilecekti. A m a ikenceler iktidarlarca y n l e n d i r i l d i i iin, bu t r istekler h e p hasr alt edildi. B u g n a r a d a n o n b e yl g e t i k t e n s o n r a A b a s ' t a bize k o u t d n m e k t e d i r . A b a s 8 : "MT mutlaka parlamento tarafndan tannmal ve denetlenmesi dir. MT' iktidar partisinin bir ara gibi grmesi zararldr. Onun iin parlamentoda bir komisyon kurulmal, muhalefetin de adam olmal, MT'in umumi gidii parlamentoda denetlenebilmelidir. Btn Avrupa devletlerinde olduu gibi... Neden kalr, neden bir perde arkasna sak lanlr; sebep yok." Bu aklama MT'nn b u g n e k a d a r P a r l a m e n t o n u n d e n e t i m i dnda kaldnn ak bir itirafdr. Bu ne b i i m d e m o k r a t i k d z e n d i r ki p a r l a m e n to baz kurulular hala d e n e t i m altna alamyor?

MT

Kime

Bal
balyz ama, Erkan bugn iin tekilt Grvit" kimin

Eymr10: "Szde Babakanlk'a idare ettii belli deil'' "Anlalan MT'in

asl yneticisi bizzat

A b a s : 8 ...esas a m i r g e n e Babakandr. A m a i m d i b e n size s o r u y o r u m . B u s o n o l a y d a hakiki a m i r olarak zal g z k t m ? Bu s u l a m a n n g e r e k l i i iktidar yetkililerinin aklamalar ile de d o r u lanm b u l u n m a k t a d r . Bu o l g u n u n iktidarn iktidarszln kantlamaya y e t e c e k b y k l k t e o l d u u kansndaym. Yasa g e r e i k e n d i s i n e bal b u l u n a n bir r g t i d d i a edildii gibi, bakalar idare e d i y o r s a B a b a k a n k o n t r o l karm d e m e k t i r . Hele o bakas C u m h u r b a k a n n n d a m a d ise... Bilindii g i b i E r k a n Grvit'in MT'teki t m ariv bilgilerini a n kaya'ya aktararak tekilt uzaktan k u m a n d a e t m e giriimleri bir l d e nlenmitir a m a , hi bir d n e m d e a n k a y a bu l d e MT'inin iine gir m e k gereksinimi duymamtr. A c a b a olaand b y l e bir k o n t r o l gerek sinimi nereden kaynaklanyor?

Darbeleri

nceden

renmek

Milli istihbarat Tekilat ve S i v i l l e m e 1 3 balkl yazda "MT'nn Askeri Darbeler ncesi sorumluluunu aratrmaa uzun zaman hi bir iktidarn gcnn yetmeyecei kansndaym." d i y e y a z y o r d u m . MT'iler d o k u z a y sonra ayn k o n u d a aklama y a p m a gereini d u y d u lar: E y m r : 1 0 "12 Eyll ihtillini MT niin hkmete bildirmedi, banda bir asker olduu iin mi?" eklindeki s o r u m u z u cevaplandrrken de "Tabii" d e d i . "Bizim kadersizi i imiz de burada zaten. plerin ucu her zaman Ge nelkurmay Bakan'nda olmutur. Orgenerallik bekleyen bir adamn Ge nelkurmaya deil de Babakanlk'a daha yakn olmas beklenemez." Balamir: Sen 1980'de MT'teydin d e i l mi? E y m r : Tabii. Hatt 12 Eyll'den n c e de A n k a r a ' d a y d m . Balamir: Peki, Trkiye'de bir ihtilal olacan MT niye bildirmedi hk mete? H e p bu sorular s o r u l u y o r k a m u o y u n d a MT'le ilgili. E y m r : Bildirmez.

Hesap

Sorma
10

ve

Parlamento

Denetimi
endie ediyor.

Eymr; "Evren 12 Eyll'n Bu yzden Cumhurbakanlnda

hesabnn sorulmasndan kalmak istiyor."

Bu savn n e atld tarih, 13 Haziran 1988'dir. Evren'in A n a y a s a Deiiklii yolu ile g r e v sresinin uzatlmasna ilikin grler, aa y u kar ayn d n e m e rastlamaktadr. B o m b a Davas'nda yarglanrken 12 Haziran 1973 g n , Babakanlk,

8 Hiram Abas - Gngr Mengi Syleisi, Sabah, 8-11 Haziran 1988 9 Mehmet Eymr - Hayri Birler Syleisi, Gne, 11-12 Haziran 1988 10 Mehmet Eymr - Oktay Balamir Syleisi, Bulvar, 13-19 Haziran 1988

11 Talat Turhan, Bomba Davas, Savunma, s. 342-346 12 Yn: Halen AKT3ANK Ynetim Kurulu Bakan... 13 Yn: Ekim 1987'de yaynlanmtr.

48

49

Balamir:

MT'in banda

asker olduu iin hep

mi bu byle? dengelere olsa, bakar. Denge

lypr: - MT'te edildi. - Bu Sivilleme fikrini savunan baarl bir ekip, kolaylkla tasfiye

E y m r : Tabii, MT'in bandaki nerededir? Genelkurmaydadr. Balamir: nlenemez. Dolaysyle, > MT

mevcut sivil de

mstear

muhtemel

bir ihtilal

ekibin tasfiyesi suretiyle ktidara da

dolayl

bir ihtar verildi.

Mengi, a r g o d a k i d e y i m i y l e " K s t e b e k l e r e k o l t u k k a r k e n , bir a n l a m d a iktidarn aczini dile g e t i r m e k t e d i r . ktidara ihtar v e r e n g l e r k i m l e r d e n olumaktadr? Byle bir ihtara m a r u z kalan iktidar n e d e n istifa e t m e m i t i r ? Sorularn yantlar boluktadr... M e n g i , ayn k o n u d a k i sorularn s r d r y o r : Mengi: 8 "Sivilleme olayna dnersek, MT' ada bir yapya nasl oturturuz?" nerilerimiz dorultusunda

E y m r : Tabii, o da meselenin sakat bir yn Bir tel rg ekmi as kerler kendi etraflarna "Bunun ine hi kimse giremez" diyorlar. Byle birey olmaz tabii Aslnda ille MT mstear askeri kesimden ola cak diye de bir kanun yok. E y m r z m s z l k iinde g r n y o r . MT mstear a s k e r d e olsa si v i l d e olsa ihtilaller n l e n e m i y o r . O h a l d e s o r m a k lazm MT neye yarar d i y e ? K u k u s u z g e r e k b y l e deil... H i r a m A b a s v e ekibi yllardan beri Tekilt ele g e i r m e y i d l e m e k t e d i r . A m a nleri askerler tarafndan t kaldr. Srf bu g e r e k e bile onlar asker d m a n l n a itmi olabilir. G e r e k t e MT h o m o j e n bir y a p d a deildir. Mstear asker ya da sivil o l s u n , ihtillden h a b e r d a r olan MT'ilerden h e r h a n g i birisinin b y l e bir bildirimi y a p m a z o r u n l u l u u n d a olmas gerekir. D o a l olarak "Anayasal D z e n e " v e d e iktidarn g c n e inanyorsa... B y l e bir haberi alan g l bir iktidar annda d a r b e c i l e r i e m e k l i y e sevkedebilir ve hatt y a r g n n e getirebilir. ktidarlar ihtilllerden habersiz brakmann s o r u m l u s u s a d e c e MT mstear o l m a y p , ilgili birimlerde alan t m MT grevlileridir. A n c a k bu kiiler ne 27 Mays, ne 12 Mart ne de 12 Eyll'den n c e g l iktidar b u l u n m a d n d a n , g l d e n -Slh.K.lerden- y a n a o l m a y kiisel e m n i y e t v e karlarna d a h a u y g u n g r m l e r d i r . S o r u m l u l u k bireysel d e i l kolektiftir bize gre...

Abas: "Bandaki adamn tekilatn eitli kademelerinde alm, bu meslei ailesiyle birlikte yaam biimi olarak kabul etmi biri olmas ge rekir. Sivillemeden maksadm budur "

niforma

Hastas

MT'iler

ikencecilerin sivil olmasna karn, sorguladklar kiilerin kendilerine uydurduklar, rtbelerle arlmasn istediklerini s a v u n m a m d a u z u n uzadya a k l a m t m . 1 4 ' Zavall ve hasta ruhlu bu kiiler, bir y a n d a n kiisel k o m p l e k s l e r i n i t a t m i n e t m e e alrken d i e r y a n d a n bilinli ya da bilinsiz olarak s o r g u l a nan kiiyi Slh.K.lerle kar karya getiriyorlard. Slh.K.lere yneltilen bu " h i y a n e t i n " hesab hi bir d n e m d e sorulmamtr. Kanmzca bu hesap lama ivedilikle sorulmaldr. Kant m istiyorsunuz? te s a m i m i itiraflar: Eymr10; " Bizim baz arkadalarmz kendilerini albay, yarbay, bin ba olarak tantmaya pek merakldrlar. Bazen asker pantolonlar giyer ler. Bulutuklar grtkleri insanlara asker intiban vermek in asker diye tantrlar. Bir arkadam vard benim, ast subaylktan ayrlma, evine gittim birgn. Baktm karsyla albay niformas giymi olarak fotoraf ektirip evinin duvarna asm..." Bazen, n i f o r m a y a z e n e n garibanlar yakalanr. Basnda b o y b o y f o t o -

MT'nn

Sivilletirilmesi

D a r b e l e r d e n h a b e r d a r e t m e y l e birlikte MT'nn sivillemesi d e g n d e m e g e l d i . Abas'a g r e , MT'nn sivillemesi kendisinin MT mstearlna getirilmesiyle eanlamldr. N i t e k i m : Abas:8 benim sivillemeden kastm, dorudan doruya servisin iin den, seneler iinde kademelerle eitli grevleri yaptktan sonra ada mn mstearla gelmesidir" d e r k e n kendisini tarif etmektedir... G n g r M e n g i : 8 "Hiram Abas, MT'e Bat demokrasi/erindeki ileyie benzer bir kimlik kazandrmak, bana asker yerine, tekilt kademele rinden gelerek ykselmi bir istihbarat oturtmak fikrini besliyordu. Babakan zal da ayn dnceyi paylat iin oradayd" d i y e kansn aklyor ve MT R a p o r u ' n u n szdrlmasyla varlan s o m u t s o n u l a r sra50

14 Talat Turhan, Bomba Davas, Savunma, 1 nci ve 2nci kitap 15 Yn: Beni Ziverbey kk'nde sorgulayan Slh. .lerden Binba rtbesinde iken ayrlmt. Sorguda ken disine Albay diye hitap ettiriyordu. Eyp zalku adl bu kiinin 1970'li yllarda, birlikte alt o dnemin Askeri Savclarndan Sleyman Takkeci'yle birlikte bugn THY Sivil Savunma rgtnde birlikte almas elbette rastlant olamaz.

51

raflar yaynlanyor. O y s a k i hastaln kaynan sivil MT'iler tekil e d i y o r m u . B u k o m p l e k s t e k i insanlara, 1971'den b u y a n a s o r g u l a m a k iin y z l e r c e niformal s u b a y teslim edildi. B y l e bir av y a k a l a y a n bu aalk ruhlu kiilerin ne k a d a r canavarlatn o d e n e y d e n g e e n l e r e s o r m a l ve Tekilt m u t l a k a bu tr insanlardan temizlenmelidir. B y l e bir temizlik s o n u c u , MT sivilleme yerine d a h a da askerleebilir...

milyonluk maalar alabilirdim. A n c a k p i m a n d e i l i m . " G e r e k t e n de h o l d i n g patronlaryla MT'iler arasndaki ilikiler aydnlatlabilse d z e n i n k o k u m u l u u d a h a da belirgin o r t a y a kabilir. Nite k i m , " H o r z u m ' u n dostlar, iinde general r t b e s i n d e MT'iler bile b u lunmaktadr...18 Uur M u m c u yllardan beri usanmakszn bu karanlk ilikileri gzler n n e serer durur, a m a birey d e i m e z . n k d z e n e er ittifak e g e mendir. Bu nedenlerle de H o r z u m , ilk t u t u k l u l u u n d a n salverilmesinden sonra, Kzlay H o r z u m ' a altn m a d a l y a t a k a b i l m i t i r . 1 9 Yaptn "Hayali ihracata Bir r n e k " balkl V . B l m ' n d e de madalyal hayali ihracatlar aklanmaktadr. M a d a l y a merakllarna H o r z u m 'lamalarn n e r i r i m . H o r z u m d e y i p g e m e y i n , 12 Eyll partileme sre c i n d e "Devlet Partisi" olarak s u n u l m a a allan Turgut Sunalp'n MDP'si bile kurulu almalarna H o r z u m ' u n " M a v i Evi'nde - Safety H o u s e - (!) balamtr... MT'iler t r l t r l , ilerinde ne ararsan b u l u n u y o r . Hayali ihracat sa n bile... Nitekim eski MT'i Mustafa N e c a t i Ercan, M a r m a r i s Hayali hracat d a vasnda yarglanmaktadr. 0 Ve nihayet eski MT'i Kemal Eker, eski gelini Sonia'y tabancas ile v u rarak y a r a l y o r d u . . . 2 1 T m bunlar k u k u s u z MT'n y p r a t m a k iin yazmyoruz. B u g n kesin likle g r l d gibi MT'n asl ypratanlar/Tekilat yasad y n t e m l e r l e yatak odalarna kadar sokanlar v e b u o l u u m a g z y u m a n iktidarlardr...

MT'iler
E y m r ' n bir dier itiraf d a h a da ilgin: "Bir yerde yaptm iten tiksiniyorum zaten." nsanlar tiksindii ileri y a p m a m a l . Yoksa E y m r ' n d u r u m u n a der ler... N i t e k i m bilindii gibi E y m r ' n k a l e m e ald MT Raporu nedeniyle idare ru'a krk m i l y o n TL tazminat d e m e k d u r u m u n d a kald. Yasalara g r e idarenin E y m r a l e y h i n d e d a v a ap, b u paray geri almas gerek mektedir. Bu z o r u n l u l u k yaplmad s r e c e tiksindirici ilikiler, k o k u m u l u k kukular, k a m u vicdanna takl kalacaktr. E y m r ' n kaynvalidesini A m e r i k a ' d a ameliyat ettirip, eiyle birlikte ora da ziyaret e d i p geri d n e c e k kadar dnyaln y a p m bir kii o l d u u an lalyor. 1 Bay A b a s ise o l u ve arkadalaryla emekli o l d u u n d a n bu y a na A v r u p a ' d a seyahate k a c a k kadar m u t l u bir emeklidir... E y m r ' n ei ve kaynvalidesinin A B D ' y e gidi d n u a k bilet creti ve f o n iin yapt h a r c a m a en az be m i l y o n lira olmas gerekir. Kaynva lidesinin kanser ameliyat da y i r m i m i l y o n d a n aa deildir. O r a d a k i ika met masraflarn da katarsanz t o p l a m h a r c a m a s krk m i l y o n u tutar. Bir solukta bu miktar h a r c a y a b i l e n kiinin p o r t f y n n kabark o l m a s gere kir. Kukusuz k o n u n u n o y n bizi ilgilendirmez. V u r g u l a m a k istediim g e r e k MT Raporu Olay'nn s o r u m l u s u olan bu kii hakknda n e d e n rc davas almam olmasdr. Yoksa iktidar bu kiilerden k o r k u y o r mu? lke, genelinde m u t l u aznlk, mutsuz o u n l u k motifi anlalan MT'na d a yansm, nitekim M e h m e t E y m r v e H i r a m A b a s gibi e m e k l i MT'i ler Amerika'da, Avrupa'da cirit atarken Ferdi T a m e r adl eski MT'i, sila hn s a t m a y a kalkyor, b a a r a m a y n c a bir " b a b a " d a n b o r istiyor. So n u n d a manavlkta karar klyor. tiraf i l g i n : 1 7 " B e n d e baz MT'iler gibi h o l d i n g patronlarnn yanna yaklar, i m d i
16 Eymur Amerika'da Milliyet, 15 Ocak 1989 17 Dndar Kl'tan yardm isteyen MT eski sorgu ube mdr Ferdi Tamer manavlk yapyor, MlTiye ba ba destei, Milliyet, 12 Temmuz 1989

stihbarat

rgtleri

ve

Yatak

Odalar

G n m z d e CIA - MT ilikisini b i l m e y e n kalmad. O halde denilebilir ki CIA eer yatak odalarnza girerse MT'na da girer. Byle bir mantki yaklama aslnda gerek bile y o k . ClA'nn yatak odas serveninden il g i n r o m a n l a r yazlabilir. " K k Amerikac"lar MT R a p o r u ' n d a g r l d gibi, b e l d e n aasn istihbaratlk saymaktadrlar. Tpk a a b a b a lar gibi...

18 le, Horzum'un dostlarnn listesi, Uur Dndar'n haberi, Hrriyet, 20 Temmuz 1989 19 19 Mays 1989 tarihli gazeteler. 20 MT'i alad... Diller zld. Hrriyet, 18 Ocak 1989 21 25 ve 26 Temmuz 1989 tarihli gazeteler

52

53

Transparan

Aynalar

"Ajanlarn yatak o d a l a r n d a a y n a l a r : 2 2 Turner, 7976 ylnda ClA'nn bana getikten sonra, ClA'nn daha n ceki ileriyle ilgili olarak "Soruturma Komisyonu'na arlr. Konu ClA 'nn "baz ajanlarn yerletirdii aynalardr." Turner ile Senatr Kennedy arasnda u ilgin konumalar geer: K e n n e d y - ClA'ye ait rgt evlerinde, kaytlarmza gre bir taraf ayna, dier taraf lodann iini gsteren camlar kullanlm. Bu doru mu? Turner- Evet efendim, elimizdeki belgeler, o evin ina nalar yerletirilecek ekilde planlandn gsteriyor. edilirken bu ay

A m e r i k a ' d a y a t a k odas o l u r d a " K k A m e r i k a " d a y a t a k o d a s o l m a z m? M e m h e t E y m r - O k t a y Balamir syleisine d n e l i m 1 0 : "Balamir- Peki, r a p o r d a k o n u edilen r u Paa o l m a y p d a , o n u n kadar nl b a k a bir st d z e y general olabilir mi? Emel Sayn'a h a y r a n olan... E y m r : Baz eyler t e t k i k edilirse tabii d a h a iyi s o n u l a r a v a r m a k m m kndr. Mesela S h e r a t o n Oteli'nde bir a d a m vard. Polisten ayrlma bir kii.... orann g v e n l i k amiri o l d u . O t e l d e zel bir o d a s vard. Kendisini herkes MT eleman olarak biliyor ve o t e l d e k i o o d a , o n a MT adna t a h sis edilmi. Bu ahs, b t n bu M e h m e t Aar'lar, nal Erkan'lar, k r Balc, T u n c a y M a t a r a c gibilerle vck vck o l m u bir a d a m . i m d i stan bul Belediyesi'nde alyor. B u n u n o d a s n d a kimler kalm a c a b a ? Aratrmak lazm. B a k m a k lazm tabii. Mesela, Fahrettin Aslan o r a d a k e n d i adna o d a l a r t u t m u m u d e v a m l olarak? T u t m u s a niye? Aratr lrsa kar. Milliyeti, m u h a f a z a k r v e d e m u k a d d e s a t iktidarn g c a c a b a n e d e n b y l e bir aratrma y a p m a y a y e t m i y o r ? Y u k a r d a a d g e e n l e r ko n u m a y a c a n a g r e en iyisi Bilge Erol'a sormal... E y m r ' d e n r e n d i i m i z e g r e , lkemiz g e r e k t e n " a atlam" h e m k a m u ' n u n h e m d e zel s e k t r n "AK O D A L A R I " varm. Byklerimiz (!) b o u n a s z ederler mi hi? G e r e k t e n her iki s e k t r arasndaki ibir-' ligi kapsaml bir b o y u t a ulam... Peki kimdir bu S h e r a t o n Oteli'ndeki MT grevlisi: M.T. a d n d a k i bu kii yllarca" n c e Adalet Partili bir bakann " m a h r e m i e s r a s " olarak n e kt. O d n e m d e g e r e k Bakan'na ve bu a r a d a d o a l o l a r a k kendisine ynelik " k e d n c " iler yapt kulaktan k u l a a s y l e n i l i y o r d u . Daha sonra otelde kendisine u y g u n bir i b u l m u olmal ki v a t a n a hizmetini (!) bura d a u z u n s r e s r d r d . Dalan Belediye Bakan o l u n c a her halde o n u n e n g i n d e n e y i m l e r i ve p o r n o ariv bilgilerinden y a r a r l a n m a k iin, yanna alm olmal. A n c a k b e n i m bildiime g r e , M.T. eski zenaatn da brak m d e i l iini A k s a r a y ' d a k i be yldzl bir otelde srdryor... M e h m e t E y m r s a m i m i itiraflarnda: 1 0 "Bu meslein tabii ki irkin yanlar var" d i y o r ve d e v a m ediyor: "Bir kokumuluk var" diye.

K e n n e d y - Ve bu aynalar yatak odalarna yerletirilmi. Burada gerek letirilen operasyonlara da, yine sizin kaytlarnza gre, "Geceyars ve Doruk Operasyonu" denilirmi. ClA'ya ait rgt evlerindeki bu aynal ya: tak odalarnn nasl kullanldna ilikin bir fikriniz var m? TurnerHayr efendim. (Komisyon yelerinden
22

kahkahalar!)

CIA eski Bakan Amiral Turner d i y o r k i :

"1977'de.... ahlakd ve tarafl baz olaylarn o r t a y a km o l m a s n e d e niyle halkn d e s t e i n i k a y b e t m e k tehlikesi ile kar karyaydk milletin C l A ' y a alayc bak, CIA elemanlarn etkilemi, g n l s z almaya it miti." "CIA ajanlar g e c e h a n m arkadalar ile k o n a k l a r k e n f a r k e t t i r m e d e n u y u t u r u c u verilmi v e z l p z l m e d i k l e r i denenmitir... A n c a k y a plan ahlakd davrann sorumlularn t a m olarak o r t a y a k a r m a k m m k n deildi. n k ClA'nn yaps v e r g t l e n i biimi b u n a elvermiyordu." K u k u s u z Amiral T u r n e r g e r e i aklyordu. O'nu d o r u l a y c bilgiler ba sn arivlerinde bile bulunabilir. lke i i n d e m u h a b b e t tellall bile y a p a n CIA, k u k u s u z d o s t ve m t t e fik lkelerde d a h a d a fazlasn y a p m a k t a v e yaptrmaktadr. r n e i n : CIA, A m e r i k a n ua ran ahnn yatak o d a s n a kadar szmtr. 2 6

22 CIA, Gizlilik ve Demokrasi, Eski CIA Bakan Stans Field Turner'ln anlar, Cumhuriyet, 26-28 Ocak 1986 23 CIA Raporu, Hazrlayan: Orhan Duru, Milliyet, 5-9 Mart 1976 - ClA'nn rtl eylemleri arasnda muhabbet tellall bile var. 24 ClA'nn yeni marifeti - 200 bin kii ehvet delisi yaplm - Mavi ku - enginar harekat olarak tanmlanan bu uygulama ile bir ok yabanc lke casusu tuzaa drlp bilgi alnm - AK ODALARI - Hrriyet, 4 Aralk 1978 25 Yn: Host, Country - Ev Sahibi lke 26 ahn yatak odasndan CIA kt, Hrriyet, 19 ubat 1978

Evet g e r e k t e n bir k o k u m u l u k var. A n c a k b u k o k u m u l u u n sulusu Devrimciler deildir. Asl sulular "Yeni A m e r i k a n Mandacl" anlayn d a olan s a c iktidarlar v e onlara d e s t e k veren b r o k r a s i v e d i e r sac glerdir. A m e r i k a ' y a b e n z e y e c e i z diye "Ak Odalar"nn iletilmesine gz y u 55

54

manlar, k o k u m u l u u n g e r e k amilleridir. K u k u s u z ClA'nn ak odalar ile bizimkiler arasnda teknik benzerlikler b u l u n m a k t a d r . A n c a k kullan b i i m i v e y n t e m i farkl o l d u u anlal maktadr. Onlar " A k O d a l a r f ' n yabanclara a a r a k t u z a a d r m e k t e , d a h a s o n r a antajla o kiilerden istihbarat a m a c y l a yararlanmaktadr. M.T.'nn S h e r a t o n ' d a k i odasnn ilevinden b a n a g r e bir alaturkalk var: M.T.'yi kullanan g l e r ve o n u n e b e k e s i n d e k i kiiler, g e r e k t i i n d e ikti d a r v e y a b r o k r a s i n i n sivil ve asker k a n a d n d a n setikleri etkin kiileri s c a k y a k l a m y n t e m l e r i y l e t u z a a d r p , S h e r a t o n ' d a k i o d a y a misafir e t m e k t e v e o r a d a z l e m i n i d u y d u u , hayl ettii kadn kendisine sunul maktadr. O a n d a n itibaren t m gizli kameralar, ses alma cihazlar a larak hedef kiinin zel p o r n o g r a f i k filmi ekilmektedir. Bu filimi eline g e i r e n l e r artk zel karlarn k o r u m a k iin, her trl antaja bavur maktadr. Hatt baz duyarl yerlere a t a n a n kiilerin arzu ettikleri m a k a m lar bu y n t e m l e elde ettikleri kulaktan k u l a a sylenilmektedir. " A k Odalar T u z a " ulusal b n y e m i z i i n d e kalsa b u " k o k u m u l u k " a katlanlabilinir belki. Ne yazk ki, s o r u n u n bir de da baml yan var. As lnda sanrz ki en tehlikeli yan da bu... A k o d a l a r n d a n g e e n kiiler C l A ' d a pazarlanlmakta, hedef, seilen kiiler bu y n t e m l e A m e r i k a n karlar iin kullanlabilmektedir. y l e k i : Bilindii g i b i t m d n y a d a k i " S h e r a t o n otelleri" ITT irketince ina edilmitir. Bu irketin CIA ile ilikisini b i l m e y e n kalmad. Bir r n e k vermek gerekirse:2 "Fallac1970'de emir vermiti. Colbymedik. Fallacirketinin seimleri kazanan Ailende'nin urad, devrilmesi iin Nixon

CIA, ITT kanalyla ili'de s e i m l e g e l e n iktidar " A s k e r i D a r b e " yaptra rak, kanla iktidardan uzaklatryor. ine g e l m e y e n yurtseverleri sac ibirlikilere ldrtyor... S o n r a da A m e r i k a , hr d n y a n n (!) liderliine s o y u n u y o r v e d e u t a n m a d a n d e m o k r a s i d e n , insan haklarndan sz e d e biliyor. K o n u y a y e n i d e n d n e r s e k , A B D , " g e r e k y u r t s e v e r " d e d i i yerli ibirlik ilerin ilettii " A k O d a l a r f n d a n geirttii kiilerle isterse d a r b e bile yaptrabilir... Kukusuz eer bu r a p o r o r g e n e r a l (E.) N e c d e t r u ' u hedef almasayd, k i m s e d e n ses s e d a k m a y a c a k t . Yanl hedef seildii iin r a p o r u ha zrlayanlar harcanmtr. O y s a bu kiilerin hizmetleri a r a t r l a b i l i r e g e m i d e benzeri nice r a p o r a rastlamak olas... n k b u adamlarn t m istihbaratl " R a m b o c u l u k " ve "Kirli H a r e k f ' l a dayanyor. Aslnda vazlanlara baklrsa " A k O d a s f n d a n g e e n bir general var: Balamir : " R a p o r d a k o n u edilen o l m a y p d a , o n u n k a d a r nl baka bir st d z e y general olabilir mi? Emel Sayn'a hayran olan..." Aslnda O k t a y Balamir'in imas b o deildir. A m a aklamyor g e r e i , n o k t a ile o k u y u c u n u n anlayna terk ediyor... Devlet hiyerarisindeki lakalk bu olayla bir kez d a h a aa kmaktadr. MT B a b a k a n ' a bal o l d u u halde, o n u n e m r i n d e v e k o n t r o l n d e d e i l dir. n k : Balamir:10 "Aslnda Cumhurbakan Kenan Evren'in MT Mstear Hayr ndl' arp, "Bunlar emekliye evket" diye emir vermesi ok enteresan bir durum. Siz szde Babakanlk'a balsnz. Eymr- Bu ilk deil ki. Benim ilk tayinim de Cumhurbakan'nn emri ile oldu.... Tekilt bugn kimin idare ettii belli deil." Aklananlara baklrsa, MT R a p o r u Olay'nda C u m h u r b a k a n Kenan Evren ve d a m a d Erkan Grvit k o n u y l a yakndan ilgilenmi ve gerekli g i riimlerde bulunmulardr... idare r a p o r nedeniyle m a h k e m e kararyla tazminat d e m e k zorurda kalmtr. H i r a m A b a s ve ekibi temizlenmitir ve yeni bir MT mstear atanmtr. H e p s i bu kadar... Olay tekiler gibi d a l g a l a n m a y a brakl mtr. Ayn raporla s u l a n a n l a r d a n ne ses var ne de seda... D e m e k k i onlarn m i l y o n l u k t a z m i n a t a gereksinimleri y o k d i y e d n e m e y i z . Bu bir o n u r s o r u n u d u r . Eer insanlar g e r e k t e n ru gibi, haksz yere sulanlmlarsa onurlarn k o r u m a k zorundadr. Aksi d u r u m d a , r a p o r d a yazlan larn s u l a n a n d i e r kiiler asndan d o r u olmas gerekir. Onlar s u s t u ran n e d e n l e r d e n birisi "Ak O d a l a r f n d a n g e m e l e r i olmasn? H i r a m A b a s ve ekibinin MT'ndan uzaklatrlmalar birinci raunttur. M a 57

1970'teki giriimimiz baarszla Gerekten mi? rol. Peki

sonra da

mdahale et ITT

Allende'yi zor duruma

dren grevler,

C o l b y - Biraz para verdik. Sadece 10 milyon dolar kadar. sunuz, Hitler de, Mussolini'de seimle gelmediler mi?

Seim diyor

Fallac- te kt niyet buna denir. Hitler'i iktidara getiren seimlerle Al lende'yi iktidara getiren seimleri kyaslamaya hakknz yok. Ya General Schneider'in ldrlmesi? C o l b y - Schneider"i ldren, bizim para verdiimiz rgt deildir. iin alan kiiler de lkelerini savunan gerek yurtseverlerdir." te ClA'nn i yz...
27 talyan gazeteci Fallaci, ClA'nn eski mdrn terletti, Cumhuriyet, 6 Mays 1976

Bizim

56

b i t m i deildir. A b a s v e benzerleri yllarca MT'nda A m e r i k a n e k o l u n u n temsilcileri o l a rak almlardr. B u n u n yannda m a s o n olmalar nedeniyle artlarnda l o c a d e s t e i b u l u n m a k t a d r . D a h a d a nemlisi iktidarn "MT'n Si villetirmek" anlaynn MT mstear aday, H i r a m Abas'tr. Bu kiilerin hal A m e r i k a ve A v r u p a ' y a m e k i k d o k u m a l a r n n ardndaki giz nedir? Bekleyelim grelim...
86 Temmuz 1989

II.BLM ASKER DARBELER D N E M

Tarihilerin T r k i y e ' d e 1960-1980 evresini balktaki d e y i m l e tanmlaya caklarn sanrm. G n m z d e baz evreler askeri d a r b e y i de ayn p o t a y a k o y m a y yeliyorlar. B y k bir o u n l u k ise d a h a g e r e k i bir y o rumla 1960 olayna d i e r l e r i n d e n d a h a farkl bir bak asyla b a k m a k t a drlar. Kanmzca 1961 Anayasasnn getirdii d z e n ; b a t a ii snf o l m a k zere t m ezilen ve s m r l e n k e s i m e o g n n koullarna g r e azms a n m a y a c a k l d e haklar tanm, t o p l u m u n ilerici, d e m o k r a t kesimine ve zellikle g e n l i e r g t l e n m e o l a n a salamtr. B u n u n yannda kii hak ve z g r l k l e r i basklardan arndrlm ve ilk kez legal bir sol parti (TP) T B M M ' d e temsil olana b u l m u t u r . K u k u s u z b u o l u u m emperyalist g l e r l e onlarn yerli ibirlikilerini v e d o a l mttefiklerini her g e e n g n t e d i r g i n e t m e e balamtr. B u ne d e n l e d e o n l a r c a 2 7 Mays Anayasas b o y hedefi seilmi v e S e r m a y e sa + Dinsel s a + oven s a A n t i - K o m n i z m potasnda kaynatlarak 12 Mart 1971'e gidiin koullar hazrlanmtr. Bu a n l a m d a 12 Mart ve 12 Eyll, 27 Mays'n t m getirdiklerini o r t a d a n kaldrma ilevini g r d n e rjre b u d a r b e y i ayn g r u p t a sayamayz. n k s o n ikisi ilkinin kartdr. O h a l d e 27 Mays ilerici nitelikte bir ha reket o l m a s n a karn dierlerinin o n u n kart karakterinde ve yapsnda o l d u u n u syleyebil iriz. Dilimizde turnay g z n d e n v u r m a d i y e bir d e y i m vardr. Askerlerin kulland hedef tahtasnda 12 rakam turnann gz ile e anlamldr. 12'li Darbelerin nedenini aratrrken tarihinin z m e ulatraca ilk s o r u d a r b e c i l e r i n g e r e k t e n 12'den vurduklarn sandklar halde karava na m attklarn saptamalar, ikincisi ise seilen hedeflerin ulusal m y o k sa d g l e r i n mi yararna bir o l u u m g s t e r d i i n i aratrmak olmaldr.
* SORUN Birlikte Sosyalist Dergi MART89 tarihli saysnda yaynlanmtr.

58

59

12 Mart 1971'da balatlan terr, bask ve z u l m d n e m i y l e g e r e k letirmeye allan Temizlik Harekt ya da ikencecilerin d e y i m i ile Solun k k n kazma o p e r a s y o n u t a m olarak salanamad iin, lke d g l e r tarafndan istikrarsz hale getirilmek iin terre itildi ve 12 Ey ll 1980 d a r b e s i y l e bir y a n d a n temizlik o p e r a s y o n u s r d r l r k e n , d i e r y a n d a n yasal yap, e g e m e n d g l e r i n istekleri d o r u l t u s u n d a er eve! eridi. 1953'l yllarda A B D ' d e Mc Carty'cilik anlay iktidarca b e n i m s e n d i i bir d n e m d e , Albert Einstein bir d o s t u n a u ak m e k t u b u g n d e r i y o r d u : 1 Bu lke (Amerika) aydnlarnn kar karya b u l u n d u u s o r u n s o n d e r e c e ciddidir. Gerici politikaclar, b t n aydnlara kukuyla baklmasn s a l a m a k t a baarl olmulardr. Bu baardan s o n r a i m d i kendilerine b o y u n e m e y e n l e r i a brakma abalarna girieceklerdir. B u n a kar ne yapmaldr? Onlarla ibirlii y a p m a m a k d o r u olur kansndaym. Gere kirse cezaevine g i r m e y i , parasz kalmay, lkenin karlar u r u n a k e n d i karlarndan olmay g z e almaldrlar. Yeterli sayda k i m s e b u n u yapabilirse baar kazanlr. Baar kazanlmazsa, bu ulus zaten kle olarak y a a m a y kabullenmi saylr. i m d i b u m e k t u p t a k i parantez iindeki (Amerika) yerine (Trkiye) k o y u p y e n i d e n okuyalm d i y e bir neride b u l u n a m y o r u m . Yasalarn gazabna u r a m a m a k iin... G e r i 27 Mays' ve 12'li darbeleri tarihiler enine b o y u n a irdeleyecekler dir. A m a b u d n e m l e r i n her t r l bask z u l m v e ikencesinin hedefi o l m u bizlerin bir grevi de bildiimiz gerekleri k a m u o y u n a yanstmaktr. Bu anlayla Selimiye Askeri Ceza ve T u t u k Evinde B o m b a Davas sa n olarak yarglandmz d n e m d e 8 Haziran 1973 g n yaplan sor g u m d a d u r u m a zaptna g e e n szlerimle: 12 Mart A t a t r k bir hare ket olmamtr. B u n u A t a t r k ' n n u t k u n d a aka g r m e k m m k n d r . Atatrk b u n u t k u n d a T B M M ' d e o u n l u u temsil e d e n partinin iktidar temsil edebileceini syler. 12 Mart'tan s o n r a ne o l m u t u r ? o u n l u k partisi d u r u r k e n iktidar aznlk partisine verilmi ve idare bu ekilde y r tlmtr. Sunay ve T a m a ' l a ahsi bir ilikim yoktur. A n c a k bunlar zellikle 22 ubattan (1962) s o n r a y n e t i m i fiilen ele g e i r m i l e r MT' ele geirmiler, MT'i de Amerikallar ele g e i r m i ve bu ekilde idare e d i l m e e balanlmtr. B u y z d e n d e m e m l e k e t b u hale g e l m e e bala mtr. Bu aklama ile 12 Mart ve A m e r i k a arasnda iliki k u r u l m u ve bu ger e k o d n e m d e her trl bel g z e alnarak ifade edilmitir. K u k u s u z
1 Sadun Tanju, Einstein'in mektubu, Cumhuriyet, 8 Aralk 1975 2 Bomba Davas Duruma tutana, s. 16

bu n e m l i sav n e srerken tan o l d u u m , b i l d i i m ve kantlayacama inandm g e r e k l e r d e n g a l m a k t a y d m . Nitekim bu savm 10 Klasr d e n oluan 5 0 0 0 sahifelik bir s a v u n m a ile 14 Kasm 1975'de bir hafta s r e n aklamalarmla kantlamaa altm. 3 Daha sonraki g n l e r d e bu savmz 12 Mart n c e s i d n e m i n n e m l i poli tikacs ve D leri Bakan ihsan Sabri alayangil tarafndan d o r u l a n d: Trkiye'nin stihbarat Tekilat, Amerika'nn, iran'n, srail'in istihbarat tekilatlaryla d a i m a organik m n a s e b e t l e r iindedir. Bunlar her sene toplanrlar. Tahran'da, Telaviv'de, VVashington'da. M b a d e l e yaparlar, kararlar alrlar... ...alayangil d a h a sonra da aklamalarn s r d r d . 5 12 MARTTA CIA G E N L D E VARDIR U u r M u m c u , bizim savmz d o r u l a y a n alayangil'in aklamalarn Kim Kimi Doruluyor... balkl yazsyla irdeledi. Ve 12 Mart - CIA MT - KONTR-GERLLA ilikilerini i e r e n savlarmz da KONTR-GERLLA TAKTKLER adl makalesiyle k a m u o y u n a d u y u r d u . 7 Bu olay o d n e m d e uzun sre basna yansd ve savmzn gereklii g n y z n e kt. ihsan Sabri alayangil z a m a n iinde bu k o n u d a k i aklamalarn sr drd.22'24 CIA hissedilir... CIA bir m o b i l y a y a girer... Tahtay k e m i r d i i n i duyarsnz,
3 Savunmann ok kk bir blm: Bomba Davas Savunma 1 ve 2 adl yaptlarda yaynlanmtr. 4 Politika, 10 Mart 1976 5 Politika, 1 Ocak 1977, Tercman, 1 Ocak 1977 6 Cumhuriyet, 26 Mart 1976 7 Cumhuriyet, 3 Nisan 1976 8 Sleyman Demirel, Baka lkeler kuvvetli bir Trkiye istemez Politika, 24 Mart 1976 9 Sadun Aren, Amerikan Dostluu Politika, 22 Mart 1976 10 Hasan Ylmaer, alayangil'in demokrasiye hizmeti Politika, 23 Mart 1976 11 CIA m, MT mi, simit mi? Vatan, 21 Mart 1976 12 Orsan ymen, Mart CIA MT ilikileri, Milliyet, 23 Mart 1976 13 Murat Belge, alayangil'e niin kzyorlar? Politika, 23 Mart 1976 14 Sevgi Soysal, yi dile gazetecilii Politika, 24 Mart 1976 15 Oktay Akbal, Fndk, fstk, lokum derken Cumhuriyet, 25 Mart 1976 16 smail Cem, 12 Mart ve Gnmz, Politika, 25 Mart 1976 17 Mmtaz Soysal, Karanlk, Milliyet, 26 Mart 1976 . 18 Mustafa Ekmeki, Vay canna bu ne itir, Cumhuriyet, 29 Mart 1976 19 Uur Mumcu, Buyurun ispat edin..., Cumhuriyet, 16 Nisan 1976 20 Mmtaz Soysal, Solun Birlii, Milliyet, 28 Mays 1976 21 CHP'I Unsal, 12 Mart'ta CIA parma olduunu alayangil'den rendim, Milliyet, 23 Ocak 1979 22 Politika, 1 Ocak 1977 23 Mobilya kurdunun byl sesi. Politika, 2 Ocak 1977 24 Uur Kkden, 12 Mart ve Mobilya kurdu, Politika, 14 Mart 1977,

60

61

sesi d u y u l u r , f a k a t n e r e d e o l d u u bilinmez. Tartmalarn b y l e s i n e younlat bir d n e m d e Trkiye y e n i d e n destabilize edilmi, bir y a n d a n terr trmanrken d i e r y a n d a n sahte o p e r a s y o n l a r d z e n l e n i l e r e k d a r b e y e u y g u n bir o r t a m hazrlandn g ryor, b u d o r u l t u d a k i kukularm dile g e t i r i y o r d u m . 2 5 " 2 9 . G e r e k t e emperyalistler asndan 1 2 Mart d a r b e s i n i n t a m d o y u r u c u o l madn d a h a 1975'li yllarda alglam bu k o n u d a k i kukularm d a h a o d n e m d e n itibaren dile getirerek yeni bir d a r b e y e kar k a m u o y u n u u y a r m a grevini y e r i n e g e t i r m e e almtm. Nitekim 1975 yl Kasm aynda stanbul Skynetim m a h k e m e s i n d e yaptm s a v u n m a d a gele c e k bir d a r b e d e n v e b u d a r b e s o n u c u varlmak istenilen hedeflerin bazOf}

k o n u d a k i g r n a n m s a m a m z d a yarar var. ClA'nn h u k u k dan manlarndan Mitchel R o g o v i n : ClA'nn cinayetlere karmasn ya saklayan y a s a yok diyerek ClA'nn bir cinayet r g t o l d u u n u ak lkla itiraf etmektedir. B u n u n dnda CIA Sorgu uzmanlar, u y u t u r u c u m a d d e uzmanlar. psikiyatrisler ve psikologlardan o l u a n ve adna Enginar Grubu d e n i len bir g r u b u n nsanlar iradesi dnda cinayet i l e t m e e altda aklanmtr. 0 " ~ B u g n e kadar n e srlen belgelere g r e A B D ' n i n k o n t r o l altna al n a n Askeri Darbelerin g e r e k hazrlanmas, g e r e k o l u u m u v e g e r e k s e d a r b e sonras g e i d n e m i n i d z e n l e y e n koullarn, siyasal v e e k o n o m i k d z e n i n A B D ' n i n v e o n u n istihbarat r g t l e r i n c e y n l e n d i r i l d i i ak la km bulunmaktadr. A n c a k bu k o n u d a gayri resmi bir y a p t 3 6 Trkiye'de ilk kez s a v u n m a m l a Trk k a m u o y u n a mal edilmitir. Resmi olan ikincisi g e r e k s a v u n m a m ve g e r e k s e yazlarmla " F M 3 1 - 1 6 . Counterguerlla o p e r a t o n s " adl y a p t 3 7 k a m u o y u n a tantlmtr. Bu iki b e l g e Askeri D a r b e l e r d e A B D ' n i n ve o n u n istihbarat rgtlerinin roln kesinlikle o r t a y a koymaktadr. zellikle yazdm bir yaz d i z i s i n d e 2 8 " A m e r i k a n FM 31 - 16 Counterguerilla o p e r a t i o n s (kontrgerilla h a r e k t l a r ) " 3 8 adl r e s m i A m e r i k a n Ta l i m n a m e s i n i n , 33. sahifesinde yer alan emay yaynladm. Bu b e l g e d e Askeri darbeler iinde ABD istihbarat rgtlerinin varl aka g r l mektedir. (EK-5) zetle: 27 Mays olayn yar kalm bir d e v r i m olarak nitelendirebiliriz. Yar kalmtr. n k , 27 Mays'a sahip kan k a d r o n u n , ideolojik ve s nfsal k o n u m u bir sosyal d e v r i m i y n e t i p y n l e n d i r e b i l e c e k nitelikte d e i l d i . Ayrca sosyal muhalefeti deerlendirebilecek, d e i i m v e d n m l e r i gerekletirebilecek ve de kitle taban olan bir parti gelenei de y o k t u . Bu nedenle de o k ksa bir s r e d e iktidar zerindeki kontrolle rini yitirerek T. Slh. K.lerindeki cuntalamalarn n e d e n i oldular. T m bu o l u m s u z l u a karn, t o p l u m u ilerici bir Anayasa'ya k a v u t u r m a n n o n u r u 27 Mays' y c e l t m e e yeter. 12 Mart, imzaclarnn yetenek ve nitelikleriyle s i m g e l e n e n talihsiz yar
33 Milliyet, 11 Aralk 1975. '34 Talat Turhan, Sorun Birlikte Kitap Dizisi: 2/Ocak 1988, Uluslararas Terrizm ve lm Mangalar, s. 24-34 35 Politika, 13 ubat 1978 36 David Galula, Ayaklanmalan Bastrma Hareketleri, (Amarika'da ClA'nn yaynevi olan PFtAGER tarafndan baslan bu yapt Genelkurmay tarafndan tercme edilerek T.SIh.KJerine yaynlanmtr.' 37 Department of the army field manuel, Headguarters, Department of the army - March 1967 38 Bilindii gibi 12 Mart dneminin istanbul Skynetim Komutan Faik Trn Kontr-gerillay nkr etmek teydi.

larn dile g e t i r m i t i m . 1. 27 Mayslarn t a m tasfiyesi, 3. C H P ' n i n kapatlmas, 4. A t a t r k ve D e m o k r a t i k sol g r n tasfiyesi, 5. Faist bir d z e n i n kurulmas. B u n g r 1975'lerden 1980'lerin g r n m olarak g e r e k l e m i b u l u nuyor. Gene o d n e m d e ClA'nn Trkiye'de cinayetler dzenlediini iddia ediyordum B i z d e n yllarca s o n r a 15 CHP'li Milletvekili ve S e n a t r ayn sav yineledilerse de l k e d e siyasal cinayetler birbirini k o v a l a d . 3 2 Bir oklarnn da faili ne yazk ki hl bilinmiyor. Geri k o n u m u z ClA'nn iledii cinayetler deildir. Bu k o n u d a devlet adamlar bata o l m a k zere ClA'nn iledii cinayetler k a p s a m l bir yap ta k o n u olabilir. A n c a k sras g e l m i k e n ClA'nn h u k u k danmannn bu
25 Talat Turhan, 12 Mart hukukunun ardndaki Amerika m? Politika, 11-13 Ekim 1976 26 Talat Turhan, ii snf ve snf gerei, 7 Gn dergisi, 16 ubat 1977 - 9 Mart 1977 27 Talat Turhan, ikence, Terrizm, siyasal cinayetler ve Gvenlik rgtleri, 7 Gn Dergisi, 11 Mays 1977 15 Haziran 1977 28 Talat Turhan, iktidarlarn etelemesi ve brokrasi, 7 Gn Dergisi 3 Austos 1977 - 14 Aralk 1977 (Yaz disizi srerken dergi yayn faaliyetine son verdi ve dergi sahibi saf deitirdi.)' 29 Talat Turhan, Kontr-Gerilla Gerei, Sadi Koa ve Memduh nltrk'e cevap veriyor, Politika, 10-15 Ma ys 1978 30 Talat Turhan, Bomba Davas Savunma 1, s. 63 Mahkemeye verilen emada faist dzen yazldr. Yap ta bu blm yeni bir dzen olarak gemitir. 31 Hrriyet, 4 Kasm 1975 32 DSK'in basn toplantsna katlan 15 CHP'li ClA'nn Trkiye'de cinayet ilediini ddia etti: ismail H. ztorun (Adana), Sleyman Gen (izmir), Erol Saraolu (Ankara), Kemal Anadol (Zonguldak), Selahattin cal (Ankara), N.elik Yazc (ankr), Faik ztrk (Elaz), Metin Tzn (stanbul), Ferhat Aslanta (zmit), Cemal Bor (Nide), Solmaz Bell (stanbul), Mustafa Gazalc (Denizli), Temel Ate (Ordu), Cevat Atlgan (Tokat), Altan Tuna (anakkale), Hrriyet, 30 Nisan 1978

2. T. Slh. K.lerin radikal kesiminin t a m tasfiyesi.

62

63

askeri bir d a r b e o l u p , b u d a r b e y e b o y u n e e n T B M M ' n e d e yara aldr mtr. B u d a r b e y e b o y u n e e n d n e m i n politikaclar amalarnn T B M M ' n i ak t u t m a o l d u u n u savunmasnn ardna snmlarsa da 12 Eyll 1980 d a r b e s i bu g e r e k e n i n tutarszln kantlamtr. A n c a k 12 Mart'ta i k t i d a r d a n olan kadrolar o d n e m d e b a t a Faik T r n o l m a k zere Skynetim Komutanlarna m a k a m v e imknlar v a a d ede rek, sahte davalar d z e n l e y e r e k , zellikle 12 Mart imzaclarndan Faruk Grler ve M u h s i n B a t u r ' u B o m b a Davas'yia sank sandalyesine oturt m a y d e n e m i ve T.SIh.K.lerjnin bir kesimini tertiplerine alet etmeyi baarmlarsa d a bir y a n d a n t o p l u m d a k i d e m o k r a t i k o l u u m , d i e r yan d a n B o m b a Davas sank ve savunucularnn o n u r l u direnileri karsn d a geri ekilmilerdir. Bir a n l a m d a 12 Mart, 12 Eyll'n provasdr. E m p e r y a l i z m b t n gleri ni seferber ederek, 24 O c a k kararlarn kalc klmak iin n c e askeri g t e n yararlanm d a h a s o n r a bu g c e d a y a n a r a k uzants bir sivil k a d r o y a iktidar yollarn a m ve Prens Sabahattin'den beri hayal e d i l e n bir e k o n o m i k dzen- e m p e r y a l i s t s m r y e t a m teslimiyet h a l i n d e yrtl m e k t e ve d gler tarafndan p o m p a l a n a r a k yaatlmaa allmakta dr. 12 Eyll' salt bir askeri d a r b e sananlar yanlr. 12 Eyll d a r b e s i y l e Tr kiye d n y a kapitalizminin acmasz karanlna girdi. Z a t e n kapitalizme baml idi iyice baml oldu... Gerici akmlar kimi srtlanyor, kimi de dlanyor. E m e k i kitleler iin cretler, maalar, kyller iin t a b a n fiyat lar bask arac olarak kullanlyor. Acmasz v u r g u n d z e n i s m r , rvet, aferizm destekleniyor. Belli bir v u r g u n c u k e s i m yaratlyor... B u d e e r l e n d i r m e y e katlmamak m m k n deil. Politika biliminde b y l e bir o l u u m a KARI DEVRM denilir. yle o l d u u iin 12 M a r t l a r d a n bu yana DEVRM kelimesi d z e n i n e g e m e n liince yasaklanmtr. Sosyal bilimlerden h a b e r d a r olanlar bilirler ki, t o p l u m l a r n d i n a m i i o l u m s u z l u k b o y u t u n d a s o n s u z a d e k t u t u l a m a z . Kar D e v r i m tarihsel s r e iinde o l u m l u o l a n kartnn koullarn istese de i s t e m e s e de za m a n iinde hazrlayacak d e m o k r a t i k ' k o u l l a r iinde lkemiz layk o l d u u d z e n e mutlaka kavuacak, b u o l u m l u l u u d a h a iyiye g t r m e k tarihsel d i n a m i i n kurallar iinde zorlamasz, bask, z u l m ve ikencesiz d e v a m edecektir.
* Byle bir oluumun alt yaps, Uluslararas Flnans Kurulularnn uzants olarak kurulan Sina Kalknma Bankasnca ynlendirilmitir. birliki zel sektr yaratma giriimlerini kavramak iin SKB'nn kurulduun dan beri datt krediler ve bununla ulalan hedefler ayrntlaryla incelenmelidir. 39 Mehmet Keml, Anayasadan Yana, Cumhuriyet, 1 ubat 1988

Kurtulu Savayla k u r u l a n A t a t r k ' n Tam Bamsz Trkiye'sini Amerikasz Trkiye D n e m i y o r u m d i y e n m a n d a c anlay sahiple rinin karlarn kollayan b a b o l u u n a , ii ve e m e k i snf ve hareketler bir g n m u t l a k a d u r diyeceklerdir. K i m s e n i n k u k u s u olmasn...
2 ubat 1988

40 Yener Ssoy'un Erdal Kabatepe ile tatil sohbeti, (Milliyet, 8 Kasm 1987) (Erdal Kabatepe, -Eisenhower Mbadele Dostlar Vakfnn bursu ile Amerikada zel eitimden gemi (1982 ylnda) 19.Trk'tr. (1 .S leyman Demirel). Bu kii Amerika dn kendi ifadesiyle dnyann en byk Amerikan firmalarndan birisinin mavirlii ile baka bir Amerikan firmasnn temsilciliini almtr Halen de Trk - Amerikan Der nekleri Bakanln yapmaktadr.

64

65

12 EYLL TARTIILIYOR*..

zenleme iinde d a r d a n tezghlandn belgelerle aklam b u l u n u y o rum. Emperyalist g l e r iin n e m l i o l a n , o lkelerdeki karlarnn k o r u n m a sdr. karlarn n d e geleni e k o n o m i k o l m a k l a birlikte, k u k u s u z b a k a etkenler d e bulunmaktadr. B u nedenle b o r v e r e n lkeler, b o r l u lkelerin siyasal dzenlerine, m dahale e t m e k t e kendilerini hakl grmektedirler. karlar tehlikede o l m a d srece, o n l a r c a d z e n istikrardadr. Niteliinin n e m i yoktur. A n c a k , lke dzeninin deitirilmesi karlarna d a h a u y g u n geliyorsa o lke is tikrarsz hale -dstabilisation- getirilir; d a r b e o r t a m hazrlanr ve d a r b e c i ler yreklendirilir. Bu a m a l a kullanlan aralarn n d e geleni t e r r d r . Darbe sonrasn k r i m i n o l o g yaklamyla d e e r l e n d i r e n l e r -sonutan y a rarlanan kim?- g e r e k l e r e ulaabilir. O y s a ki, d a r b e l e r e s a h n e olan lke lerde d z e n egerhenlerinin ve onlarn akl hocalarnn nerileri d o r u l t u s u n d a t m devlet tekeli altnda b u l u n a n yayn aralar ve kontrol alt, n a alnan basn organlarnca y r t l e n p r o p a g a n d a b o m b a r d m a n y l a b y k bir o u n l u k k o u l l a n d r m a k t a d r . Darbe n c e s i , terr, anari ve k a r g a a d a n ylm bu kitle yaplan p r o p a g a n d a d a n e t k i l e n m e k t e ve bu ounluun destei darbecilerin gvencesini oluturmakta ve bu gven c e d e n yararlanlarak ara d n e m i n g d m l partisine oy s a l a n m a k t a dr. Halk kitleleri nedenlerle d e i l , s o n u l a r l a oyalatl m a k t a , kendi z karla rnn t a m kart partilere oy verebilmektedir. K u k u s u z bu t r d e n bir d e mokrasicilik o y u n u s o n u n a k a d a r halka yutturulamyor... r n e i m i z d e k i yaklam, o y u n o y n a y a n kedinin davranna benzetebili riz. Bir iplie b a l a n a n makaray oynattnzda kedi makarann kprdanndan etkilenerek oynar. O y s a , hareketi yaratan g , ipi e k e n kiinin elinden kaynaklanmaktadr. Kedi elle ilgilenmez. Makarann kprdamas s o n u , elin g c ise nedendir. Darbelerde ise, t e r r s o n u , t e r r n iplerini elinde t u t a n gler nedeni olutururlar. Darbelere s a h n e olan lkelerde b y k o u n l u k nedenlerle deil, s o n u larla ilgilidir. n k p r o p a g a n d a n n ilevi budur. Bu anlayn bir s o n u c u olarak da bizde, 12 Eyll n c e s i n e mi d n m e k istiyorsunuz? sloagn o k a kullanlmaktadr. 12 Eyll sonrasnn getirdii d z e n d e n yararlanan evrelerin 12 Eyll' savunmalar k e n d i karlar asndan ne kadar d o a l ise, 12 Eyll d a r b e si ve o n u n s o n u c u olan ara rejimden zarar g r e n v e y a byle bir d z e ni e m e k i halkna ilke olarak yaktrmayan evrelerin kar klar da o l d e doaldr. 67

B u n d a n n c e k i yazmzn bal ASKER DARBELER D N E M i d i . 1 Bu sayda 12 EYLL N C E S N E D N E L M M? ara bal ile k o n u y u i l e m e e d e v a m e t m e i d n y o r d u k . N e varki a r a d a g e e n d n e m i n h e m e n h e m e n t m b u k o n u y a ilikin ilgin tartmalara sahne o l d u . B t n b u gelimeler k o n u m u z u gncelletirdi. B u n e d e n l e s o r u nun bu ynn irdelemek gereksinimi duyulmutur. Mart ay balarnda C u m h u r b a k a n n n y a p m o l d u u k o n u m a n n tar tmalar srerken, a y s o n u n a d o r u B a b a k a n n Mdahale heveslile r i n i n varlndan sz e t m e s i bu gelimeleri bir SHP milletvekili ile 22 ar kadann darbeleri nleme yasa tasars hazrlamalar kukular artrd. Baz evreler zellikle, Mdahale olasln iktidarn bir p r o p a g a n d a taktii olarak nitelerken, b y k bir o u n l u k Ne o l u y o r u z ? , nereye g i d i y o r u z ? , G e r e k t e n bir d a r b e olasl var m? sorularn y n e l t m e e balad. zellikle ban alm g i d e n bir enflasyon, b o r krizi, trilyonluk b t e a, dardan e m p o z e edilen b u u y d u e k o n o m i k v e siyasal d z e nin iflas iaretleri v e r d i i bir d n e m d e , bu t r d e n sorular yneltenler haksz saylmazd. 1970 - 1980 d n e m i n i ASKER DARBELER D N E M olarak nitele mitik. G e r e k t e b y l e bir tanm grecelidir. n k 1980 bir d a r b e n i n balang tarihidir. B u n a ASKER REJM d n e m i v e G D M L DE MOKRAS d n e m i n i n de katlmas gerekir. Bir olaslk o l a r a k da DARBE LERN Z N C R L E M E R E A K S Y O N U ' n d a n s z edilebilir. B u d u r u m d a s r e uzayabilir. 1970'li yllardan bu y a n a yazdmz yazlarda A m e r i k a n g d m altna alnan lkelerde ASKER DARBELER, onlarn karlarna uyarl bir d -

* SORUN Birlikte Sosyalist Dergi, MAYIS'88 tarihli saysnda yaynlanmtr. 1 SORUN Birlikte Sosyalist Dergi, MART88, s. 34-39
\

66

Aslnda h a n g i yolla gelirse gelsin iktidarda b u l u n a n l a r eletirilir ve za m a n i i n d e ypranrlar. Bu o l g u y u a l g l a y a m a y a n 12 Eyllcler, kartlar n s o y u t sloganlarla s i n d i r m e k ve sulamalarn s r d r m e k istiyor: - T e r r ve anari kkrtcl, - A t a t r k dmanl, - Sol a m i g o l u k v b . gibi... Kanmzca bu tartma bilimsel ilkelere d a y a n m a m a k t a d r . Ayrca ya rarsz o l u p , 12 Eyllclerin sosyal yasalar g z ard etmeleri yannda, karlarn elden karmak k u k u s u n d a n k a y n a k l a n m a k t a d r . Bir g a z e t e d e y a y m l a n a n yaz dizisi de bu o l g u y a bilimsel a d a n yak lamay d e n e m e k t e d i r : Her t o p l u m u n bir e g e m e n kltr vardr. Bir d e , e g e m e n k l t r d e n sa p a n alt kltrleri. (...) 'Alt kltr', t o p l u m d a e g e m e n o l a n 'genel kltr' d e n , y a n i genel d n c e , t u t u m v e davan b i i m l e r i n d e n farkl ynleri olan ve g r u p yelerince paylalan 'farkl' d e e r l e r d e n oluur. T r k i y e ' d e de bir '12 Eyllzedeler' alt k l t r o l u m u t u r . (...) '12 Eyllzedeler' alt kltr, 12 Eyll'den s o n r a gzaltna alnan, t u t u k l a n a n , m a h k m olan, h a p s e atlan, srlen v e b e n z e r i m u a m e l e y e tutulan kiiler ile bunlarn ailelerinden ve yaknlarndan oluur. (...) 'Hakllk'*ya da 'hakszlk' yargs bu alt k l t r o l u t u r a n kii, g r u p ve olaylarn genel ak iindeki deerlendirilmesi s o n u n d a , t o p l u m ve ta rih tarafndan verilecektir. (...) 12 Eyll m d a h a l e s i de '12 Eyllzedeler' rettii l d e u ya da bu b i i m d e 12 Eyll'e d e s t e k v e r e n baka bir g r u b u da yaratmtr. Bu kl tr de bir rnek (homojen-ecinsten) bir kltr deildir. lerinde 12 Ey ll'den d o r u d a n menfaat salayan kiiler o l d u u , b a k a k o u l l a r d a hi bir z a m a n ulaamad p a r a y a , mevkie, ne ulaanlar b u l u n d u u g i b i , 3 hibir menfaati olmad halde, hatt zarar g r d k l e r i h a l d e 12 Eyll' destekleyenler de vardr. Sonu ster ierde olalm, ister darda, her siyasi d a r b e t o p l u m u bler, etkiler. T o p l u m s a l aclar d a , t o p l u m s a l mutluluklar da insanlar arasnda eit d a l m a z . (...) Darbelere bilimsel y n t e m l e yaklaldnda, o k y n l s y l e n e c e k ey ler vardr. 12 Eyllclerle 12 Eyllzedeler arasndaki t a r t m a ve ztlama
2Adalet Aaolu, Duvarlarn Dnda, Milliyet, 12Mart 198S 3 Bte grmeleri srasnda baz milletvekilleri tarafndan Cumhurbakanl Konseyi yeleri ar lde eletirilmitir. (5 Nisan 1988 tarihli TBMM Tutanak Dergisi ve 6 Nisan 1988 tarihli basn)

d o a l grlebilir. Bu ztlama bir alt k l t r n d i e r i n i ait etmesiyle bir l d e s o n bulabilir. B u alt edi d e m o k r a t i k y n d e n o l a b i l e c e i gibi, ayn t r yntemlerle gerekleebilir. S a n y o r u m ki, her iki y n t e m de 12 Ey llclerin karabasandr. A N A P dnda bir partinin ya da partilerin k o a l i s y o n halinde iktidara g e l diini veya t m darbelerin d o a s n d a b u l u n a n zincirleme etkileim sonu cu yeni bir d a r b e - baz ervelerce s y l e n d i i gibi - o l d u u n u varsayalm. Al bir karabasan vur tekisine... 12 Eyllcler b y l e bir ryay dahi g r : m e k istemezler. Birinci olaslk onlar iin sakncal, ikincisi tehlikeli olabi lir. n k d a r b e c i l e r vefa tanmazlar, ayn alt kltr g r u b u n d a n g e l m i olsalar bile... 5 12 Eyll tartmas C u m h u r b a k a n K e n a n Evren'in 12 Eyll'n hncn tayanlar var eklindeki k o n u m a s y l a y e n i d e n g n d e m e g e l d i . 6 Daha s o n r a S l e y m a n Demirel partisinin m e c l i s g r u b u n d a yapt k o n u m a d a h k m e t i m u h a t a p alp b u k o n u d a k i g r l e r i r aklad. Gelin Meclis k r s s n d e n bunlar syleyin, televizyonu da acn 12 Ey ll n c e s i n i n ve sonrasnn bir hesabn yapalm. Biz yaia p e i n d e deiliz, a m a her g n sizin '12 Eyll n c e s i n e dnersiniz haa k o r k u s u n u milletin s t n e k o y u p , vicdanlar ve zihinleri tek tarafl olarak artlandrmaya bask altnda t u t m a y a ve 12 Eyll istismar y a p m a a hak knz yoktur. (...) Bu b y l e d e v a m e d e m e z , ak s y l y o r u m : Bu i p o t e i n altnda Trkiye kalamaz. Tartma, B a b a k a n T u r g u t zal'n 22 Mart 1988 g n Mdahale he veslileri var eklindeki aklamasyla yeni bir b o y u t kazand. ANAP'nin p r o p a g a n d i s t l e r i g e r i 'MT R a p r u ' , zal'n N o b e l d l n e a d a y g s t e r i l m e s i giriimi, Z a k k u m olay ve ran-lrak savanda ate kes s a l a m a k gibi olaylar g z ard edersek, g e n e l d e baarl saylabilir. Her d n e m d e k a m u o y u n u n dikkati, ustalkla baka alanlara e k m e y n t e m i n e ba v u r u l u y o r d u . Mdahale heveslilerinin varl bu t r d e n bir p r o p a g a n d a n n balang slogan myd? Yoksa, 12 Eyll n c e s i n e d n m e , tehtidinin yeni bir t r m y d ? A N A P ' n d a k i olas zlmeleri e n g e l l e m e y e ynelik yeni bir taktik g e r e i olarak m byle bir slogan or t a y a atlyordu? Ya da g e r e k t e n d e m o k r a s i asndan c i d d i bir tehlike mi sz k o n u s u idi?
' 4 Bu konuda 27 Mays ilgin bir istisna oluturmaktadr. nk 27 Mays alt kltr ayn trden bir baka alt kltrle ortadan kaldrlmtr. 5 Bu kanm MAMAlCdan SELMYE'ye uzanan hapishanelerde geen dnemde dahil olmak zere yaaya rak renmi bulunuyorum. 6 Cumhurbakannn Aydn li, Incirliova ilesinde 9 Mart 1988 gn yapt konuma (Basn ve Ajanslar) .7 Sleyman Demirel, 12 Eyll stismar Yaplyor, Milliyet, 16 Mart 1988

68

69

UurMumcu'ya g r e : B u g n artk askeri ihtilaller 'laiklik e l d e n gidiyor' g e r e k e s i n e d a y a n m y o r . T e m e l n e d e n , t e r r d r ; terr ile getirilmek iste n e n y e n i bir y n e t i m m o d e l i d i r . B u m o d e l ' e k o n o m i l e r i n militarizasyonu' olarak adlandrlyor. B o r l u lkelerin, b o r v e r e n lkelere d a h a d a baml hale getirilmelerini n g r e n b u m o d e l , l k e d e , ii, m e m u r , k y l gibi e m e k i kesimlerin r g t l e n m e zgrlklerini kaldryor. (...) Trkiye'de k i m s e k u k u l a n m a s n A t a t r k l k t e n , laiklikten, irtica d a n s z edildi d i y e k i m s e ihtilal y a p m a z . (...) M. Ali Birand'a g r e : 9 (...) Askeri m d a h a l e y e iten en n e m l i etkenler d e n biri bizleriz. (...) ktidardaki politikacmz, etrefelli bir k o n u o l d u m u , t o p u h e m e n askerlere atar, o n u n arkasna gizlenir. Askerler itiraz etmez. (...) B u n d a n s o n r a a s k e r i m d a h a l e l e r i n hi bir s o r u n u z e m e d i i gibi, yenilerini yaratacana, lkeyi d a h a da b y k risklere srkleyebile c e i n e inananlardan biriyiz. (...) Metin Toker'e g r e : 1 0 (...) Babakan ' y r d y o l d a d u r d u r a c a k ve itidale sevkedecek' b t n b a k a kuvvetler etkisiz kaldlar v e y a brakld lar m, 'bulunur elbet k u r t a r a c a k , baht kara maderini'. (...) Askeri m d a haleyi istemek ne k a d a r b o s a , o n u veya 12 Eyll n c e s i n i u m a c gibi g s t e r i p Trkiye'nin m s t e h a k b u l u n m a d bir ' h a n e d a n y n e t i m i ' n i se razat yrtebileceini s a n m a k o kadar b y k gaflettir. Ali Sirmen'e g r e : 1 1 (...) Trkiye'nin bir d e m o k r a s i d n e m i yaad sylenemez. (...) 12 Eyll'e oranla d a h a az kstlamann o l m a s yine de b u g n k y n e t i m i n d e m o k r a t i k olmas anlamn tamyor. (...) Baba kan satr aralarnda, ara r e j i m d e n sz e d e r k e n bir askeri d a r b e olabile c e i n i ima e t m e k istiyor. (...) B u g n T r k i y e ' d e rejimin k e n d i seenekleri ni o l u t u r a b i l m e ans hl vardr. Bu da d a r b e olasln d a h a da g sz klmaktadr. (...) zal e k o n o m i k politikasnn iflas, artk ANAP'nin Trkiye'yi ynet mesini gletirmekte, g i d e r e k olanaksz klmaktadr. ztin Akg'e g r e : 1 2 (...) Sayn zal'n prestij yitirmesi, a r a rejim tar8 Uur Mumcu, Yersiz Kukular, Cumhuriyet, 14 Mart 1988 9 M.Ali Birand, ite Askeri Darbe Byle Geliyor, Milliyet, 19 Mart 1988 Y.N.: Bu yaz Cumhurbakannn ga zete sahipleri ve genel yayn ynetmenleriyle yapt konuma zerine yazlmtr. Evren bu konumasn da: 27 Mays (mdahalelerin) en hafifiydi, 1971 daha ar oldu. 12 Eyll en aryd eklinde bir tanmla ma yaptktan sonra, Ancak dikkat edin, bir daha gelirse bu defa 12 Eyll gibi gitmeyebilir de... eklinde kansn aklamtr. zal'n Mdahale heveslileri var eklindeki aklamas Evren'I izlemesi ilgin ar mlara neden oldu. 10 Metin Toker, Askeri Mdahaleler Hakknda, Milliyet, 24 Mart 1988 11 Ali Sirmen, Ara Rejim Tartmas, Cumhuriyet, 1 Nisan 1988 12 ztin Akg, Ara Rejim Gelmemeli, Milliyet, 2 Nisan 1988

tmalarn g n d e m e getirdi. (...) S o n o t u z yldr T r k i y e ' n i n kaderi b u , her baarsz iktidar, s o n u n d a a r a rejimi g n d e m e , getiriyor. (...) % 36 o y la iktidar olan A N A P oy t a b a n d a h a da kaydka, bask n l e m l e r i ile ikti d a r d a k a l m a y a v e y a iktidar sresini u z a t m a y a abalayabilir. (...) Trkiye'de, g e n i kitleler, a r a rejimden yana deildir. Alnt yaptmz yazarlarn kans s a n y o r u m k a m u o y u n u n d n c e s i n i yanstmakta ve l k e m i z d e bir askeri d a r b e o r t a m ve olasl b u l u n m a maktadr. A n c a k sav c i d d i y e alp i r d e l e m e k t e de yarar g r m e k t e y i z : 1. Olay: Bu k o n u d a ilk uyar Skynetim eski k o m u n t a n l a r n d a n - 1 2 Ey ll sonras - Emekli Korgeneral Nevzat B l g i r a y ' d a n g e l d i . Hani 10 ylda bir ihtilal o l u y o r deniliyor ya b u n l a r d u r u p d u r u r k e n olmaz. Byle pis birikimler olur. K o m u t a n deiiklii srasnda zal'n gaf o l m u t u . Or du iinde, o z a m a n bu b y k bir krgnlk yaratmtr. O r d u y u eletirmek baka, kabadaylk baka eydir. (...) o k ilgintir, sanki Ozal, M e n d e res'in y o l u n u ezberlemi ve ayn y o l u izliyor gibidir. (...) Harbiye O r d u evini karargh yapp, papazna, partilisine, politikacsna kadar herkesi sokar. Bu birikimler yllar iinde byr. Patlamalar, O r d u n u n el koymalar byle o l u y o r . 1 4 2. Olay: O r d u ile zal iktidar arasndaki elikileri belirten ngiltere'de yaymlanan South dergisinin m a k a l e s i : Trkiye'den E n d e n o z y a ' y a kadar bir o k lkede Silahl Kuvvetlerin e k o n o m i d e zel ve k a m u s e k t r n d e n s o n r a n c bir sektr d u r u m u n a geldiini aklamakta, as kerlerin klalarndan kp iadamlna soyunduklar belirtilmekte, zal'n y n e t i m i altnda zel s e k t r n o r d u y a m e y d a n o k u d u u n u , b u d u r u m karsnda o r d u n u n , n c sektr k o n u m u n u s a v u n m a k z o r u n da kaldn n e s r m e k t e , Trkiye'de askerle sivil y n e t i m arasnda kolay kolay o l m a y a n bir iliki balatldna da dikkati ekerek, zal y n e t i m i n i n A t a t r k g e l e n e k l e r d e n uzaklamakta o l d u u n u , e k o n o m i d e devlet sermayesinin ve askeri yatrmlarn arlnn g i d e r e k azal dna iaret edilmektedir. 3. Olay: Gazetelerde y a y m l a n a n 1 6 T h e E c o n o m i s t dergisinin ru'un d n balkl yazda: B a b a k a n zal'a kar yaplan en c i d d i m u h a lefetin, o r d u kanalndan geldii yazlmakta. (...) r u kesine ekil* Bilindii gibi gnmzde bu oran % 21,80'dir. 13 MT eski yneticisi Emekli Korgeneral Blgiray ar konutu- 'zal Menderes'in Yolunda' Milliyet, 25 ubat 1988 14 Blgiray'n bu syleisi zerine istanbul DGM'rce soruturma aim ve sonuta takipsizlik varan veril mitir. 15 Milliyet, 3 Mart 1988, 'South' dergisinin incelemesi, 'Ordu irketi'. 16 27 Mart 1988 tarihli gazeteler, The Economist ru'un kesine ekilmediini yazdf zal'a ordudan cid di muhalefet, Milliyet, 27 Mart 1988

70

71

m e d i ve unutulmad ifadesi kullanldktan s o n r a zal politikaclar devred brakabilir, a m a a y n eyi generallere y a p m a s zor g r n y o r e k l i n d e bir y o r u m a u l a m a k t a ve B a b a k a n n Mdahale hevesleri var e k l i n d e k i szlerine d e d i k k a t ekilmektedir. T h e E c o n o m i s t ' i n b u y o r u m u , b u k o n u d a E m e k l i O r g e n e r a l T u r g u t Sunalp'n d a h a n c e yapt aklamay anmsatr n i t e l i k t e d i r . 1 7 S u n a l p : ktidarn bir sredir o r d u y u y p r a t m a gayreti iinde b u l u n d u u nu n e s r m e k t e . Daha G e n e l k u r m a y B a k a n y k e n bile r u ' a 'Reisi c u m h u r olmas' iin bir hayli tazyik ettiler. i m d i 1989 yaklayor c u m hurbakanlna adayl y e n i d e n g n d e m e geldi. S o r u : O p e r a s y o n , r u ' a kar m yapld d i y o r s u n u z ? S u n a l p : Evet, o l a y r u ' u n c u m h u r b a k a n l n a engel o l m a k iin d z e n l e n m i bir itir. (...) r u ' u yeme"k iin z t o r u n ' u yediler. Bu t a m a m e n o r d u n u n g c n krmak iin hazrlanm ve sivil bir d a r b e ' gibi g s t e r i l m i bir olayd. G e n e l k u r m a y olay b y k bir k o m p l o l a r tezgah dr,,. 1 8 4. Olay: DYP Antalya Milletvekili Z e k e r i y a B a h e c i ' n i n ilgin aklama s: 1. Bu h k m e t i n o r d u s u n u n st k a d e m e s i n d e k i k o m u t a n l a r a birer ikier ' o i m a n , oullarna kzlarna hanmlarna ifter ifter a r a b a tahsis et ti. 2. Milli Gvenlik K u n s e y i ' n d e k i st d z e y k o m u t a n a , 'alt k a d e m e d e k i s u b a y l a r ne yapyor"?' d i y e s o r d u u m u z d a , 'silahlarna k u r u n skm bekliyorlar' yantn aldk. Ksaca T r k i y e ' d e h u z u r s u z l u k h a d safhada. T m kesimler b u n u tedirginlikle izliyor. 3. zal ailesi 80 milyar d o l a r servete sahip. Emirlerinde her an harekete hazr u a k var. (...) Bunlar her an k a m a a hazr. (...) 5. Olay: A B D S a v u n m a Bakan Carlucci'nin Temsilciler Meclisi Dileri K o m i t e s i n d e yapt k o n u m a : 2 0 C a r l u c c i , Trkiye'nin m u a z z a m e k o n o m i k s o r u n u var eklinde e k o n o m i m i z i n iine d r l d d u r u m u vur g u l a m ve Trkiye'ye istikrar getirdik' d i y e r e k aklamalarn s r d r mtr.
17 MDP eski bakan 'MT Raporu'nu eletirdi.. Sunalp: Hedef ru, Milliyet, 10 ubat 1988 18 Sunalp'n bu syleisi zerine stanbul DGM'ince soruturma alm ve sonuta takipsizlik karar veril mitir. 19 Bir Milletvekili ve Kehaneti, Cumhuriyet, 30 Mart 1988 20 ABD Savunma Bakan Carlucci: Trkiye'nin muazzam ekonomik sorunu var. Ufuk Gldemir'in haberi, Cumhuriyet, 11 Mart 1988 Y.N.: Carlucci bu konumasnda Trkiye, Yunanistan ve Portekiz'den oluan NATO lkesini gney ku ak olarak nitelemektedir. Bilindii gibi bu lkede askeri darbelere sahne olmulardr. Eer darbe on larn iine gelmiyorsa mdahale doktirinleri iletilmektedir. Bu anlay iinde de Trkiye'ye istikrar ge tirdik diyebilmektedir.

Mmtaz Soysal'a bir yazsnda: (...) Trkiye'nin manzaras, sefil ve sefih o l m a k l a kalmayp g i t g i d e d a h a sefilleen ve sefihleen bir m a n z a raysa, o n u n b t n bunlar ezelden e b e d e u z a n a n bir B u d a kmldanmazlyla seyretmesini nasl beklersiniz? A m a bylesine tepkilerin baarl olabileceini s a n m a k , b u g n k Tr kiye'nin g e r e k i dengelerini t a n m a m a k olur. Bu eit tepkilerin kanl m a z s o n u c u yine 'mdehale'dir. (...) M d a h a l e y e dayal, a m a en inand rc y o l d a n davetiye karan, b u g n k m o d e l i n ta kendisidir. 6. Olay: Metris Askeri Ceza ve T u t u k e v i ' n d e n tnel kazlarak k a m a olay:22 zetle: Akladmz olaylarn bir iki ay iine sm olmas ilgintir. Emekli Korgeneral Nevzat B l g i r a y v e Emekli O r g e n e r a l T u r g u t S u n alp'n aklamalarna g r e T.SIh.K.lerin iktidarn t u t u m u n d a n rahatsz d r . 2 3 Sunalp'n n e s r d ru'un cumhurbakanl f o r m l n n b u g n k p a r l a m e n t o yaps ve a r i t m e t i i n e g r e , nasl somutlatrlacan ak-lamas beklenirdi... Olas g r l m e y e n bu f o r m l bir e v r e n i n niye tini mi yanstmaktadr? Bu s o r u n u n cevab boluktadr... DYP Milletvekili Baheci'nin n e s r d savlar iki emekli generalin ka nlarn d o r u l a r nitelikte g r n m e k t e d i r . K u k u s u z b u k o n u d a zerinde e n fazla d u r u l m a y a d e e r olan savlar, e k o n o m i k d u r u m v e e k o n o m i k m o d e l i n iflasna ilikin olanlardr. 12 Eyll (1980) n c e s i n d e Trkiye, d gerici gler ve onlarn ibirliki si i g l e r araclyla stikrarsz hale -dstabilisation- getirilmiti. n k bir a n l a m d a o d n e m i n iktidar anlan d g l e r e g v e n v e r m i y o r d u . te b y l e bir d u r u m d a uluslararas finans evrelerinin ve onlarn bal o l d u k l a r devletlerin istemleri d o r u l t u s u n d a 24 O c a k (1980) kararlar alnd. A n c a k o d n e m i n iktidar k o n t r o l elden karm ve lke istik rarsz hale d r l m t . A m e r i k a n S a v u n m a Bakan Carlucci'nin Tr kiye'ye istikrar getirdik eklindeki k o n u m a s anlamldr. Terr, anari, kargaa ile lke istikrarsz hale getirilmeliydi ki, "istikrar" g n d e m e gelsin. Bu anlayla 12Eyll d a r b e s i n e g e r e k e "hazrland.
21 Mmtaz Soysal, Kazkl Senaryo, Milliyet, 5 Nisan 1988 22 26 Mart 1988 tarihli gazeteler 23 Bu tr savlar nitelikleri asndan ciddiyete alnacak boyuttadr. Nitekim Adnan Menderes'e aftedilen Ge rekirse orduyu yedek subaylarla dare ederim sz T.SIh.KJerin 27 Mays'a gidiinde etkili olduu syle nebilir. 24 Bugnk ekonomik modeMn temelini oluturan 24 Ocak kararlarn alanlarn, bu kararlarn uygulaycs olan Askeri dare dnemi ve zal iktidarlarna ekonomik adan syleyecekleri fazla szleri olmamas gerekir. 25 M. Ali Birand, 12 Eyll 04.00 26 Yaln Doan, Dar Sokakta Siyaset

72

73

B u n o k t a d a baz g e r e k l e r i n saptanlmas y a a m s a l n e m d e d i r . Yetkili kiilerin aklamalarndan r e n d i i m i z e g r e 12 Eyll d a r b e s i n i n karar b u t a r i h t e n o k n c e alnmtr. B u s r e kesin olarak n e kadardr? B u d n e m d e k a kii yaamn yitirmitir? 12 Eyll darbesiyle A m e r i k a ne d e n bu kadar ilgilidir? Sorular oaltlabilir. Aslnda Blent H a b o r a , yaymlad kitabnda b u g r e v i yerine getirmi b u l u n u y o r . 2 7 lgililere s o y u t s u l a m a y e r i n e s o m u t yant y n t e m i n i yelemelerini n e r i r i m . B u n e d e n l e O k t a y Akbal'n da belirttii gibi 12 Eyll n c e s i tartlmaldr. 1 2 Eyll d a r b e s i v e o n d a n s o n r a k i g d m l e n e n ara d n e m d e , uluslara ras finans glerinin r g t l e r i -IMF, D n y a Bankas, O E C D , IFC v b . g i b i v e bunlarn bal b u l u n d u u devletlerce e m p o z e edilen e k o n o m i k d z e nin ilkelerine b y k bir sadakatla u y u l d u . E k o n o m i k d u r u m iyilemedi. T o p l u m d a k i m a d d i v e m a n e v i r m e aksine ktletike ktleti. B u iktidara d e s t e k v e r e n g l e r i n bile sesleri y k s e l m e e balad. Enflasyon ban alm gidiyor. Cak, cak'l d e m e l e r l e e n f l a s y o n u n aa ekile m e y e c e i yaanlarak r e n i l d i . Alktan, y o k s u l l u k t a n ve isizlikten s rekli intihar olaylarnn tan o l m a m z * T r k i y e iin n e m l i bir y e n i o l u m suzluk b o y u t u n u s i m g e l e m e k t e d i r . B y l e bir d n e m d e Anavatanlarndan ithal edilen, ifte p a s a p o r t l u IMF boy'slarn 9 k o n t r o l u n a terk edilen e k o n o m i n i n g d m rayndan km b u l u n u y o r . 4 u b a t (1988) kararla r b u a m a l a alnd. A n c a k d a h a b u g n d e n e k o n o m i k m o d e l i n iflasn b t n halk katmanlar - m u t l u aznlk dnda- yaayarak alglam b u l u nuyorlar. B y l e bir t a b l o i i n d e ngiltere'de y a y m l a n a n South d e r g i s i n d e d e 1 5 vurguland gibi, e k o n o m i d e n c sektr haline d n e n o r d u n u n e k o n o m i k karlaryla IMF m o d e l i g d m l e k o n o m i arasnda bir kar atmas olasl g z ard edilebilir mi? B t n bu o l u u m l a r a ek olarak, zerinde ku bile u u r t u l m a y a n , iinde u y g u l a n a n z u l m ve baskya kar k m a k iin l m orularyla direnilmi, uygulamalar d n y a literatrne g e m i Metris Askeri Ceza v e T u t u k e v i ' n d e n 29 kiinin elini k o l u n u sallayarak kam b u l u n m a s berabe rinde hakl olarak kukular getirmektedir. Bu o l a y d a iktidarn s o r u m l u l u u G e n e l k u r m a y a aktarmasnn a r d n d a yatan niyetlere d o r u tanlar konulmaldr. , Hele d a h a n c e k i bu t r d e n hapisten ka olaylarndan s o n r a baz
* DE verilerine gre, Trkiye'de intihar edenlerin saysnda 1978-1986 dneminde yzde 69 art grl d. (Salkta Kara Tablo, Cumhuriyet, 7 Nisan 1988) 27 Blent Habora, 12 Eyllclere 1000 Soru 28 Oktay Akbal, 12 Eyll ncesi Tartlmal... Cumhuriyet, 27 Mart 1988 29 Talat Turhan, Milli istihbarat Tekilat ve Sivilleme, SORUN B.K.Dz: 1/Ekim'87 Y.N.: Basnmzda prensler, yupMer olarak nitelenen bu kiileri biz, MF boy's olarak nitelemitik.

g l e r c e SAHTE v e G E R E K OPERASYONlara b a v u r u l m a s v e b u tr p r o v o k a s y o n l a r s o n u c u iktidarlardaki d n m l e r i anmsayanlarla olaylar geni bir perspektif iinde ve s o r u m l u l u k l a y o r u m l a y a n l a r n iyim ser olmalar g l e m e k t e d i r . Bu koullarda bile u m u d u m u z u yitirmemeliyiz. Halkmzn d e m o k r a t i k bilinci, darbelerin baarszlnn, d a r b e c i l e r i n niyetlerini e n g e l l e y e c e i umulur. G r l d g i b i , Mart aynda y o u n l a a n 12 Eyll tartmalar ve m d a hale heveslileri var sav z e r i n d e d u r u l m a s iin k m s e n i l m e y e c e k nedenler bulunmaktadr. B t n bu gelimeler yannda g e e n yl yaymlanan bir haberi anmsat m a k i s t i y o r u m . 2 Uluslararas D e m o k r a t l a r Birlii (IDU) Bakan, Avus t u r y a B a b a k a n Yardmcs ve Dileri Bakan Dr. Alois M o c k , Berlin'de ki 3. Parti Bakanlar toplantsnda m u h a f a z a k r partiler arasnda askeri d a r b e l e r e kar bir d a y a n m a f o n u kurulacan aklam ve bu f o n a m u h a f a z a k r partilerin kendi l l e r i n e g r e , istedikleri y a r d m d a b u l u nacaklarn sylemi ve f o n u n a m a c n : Bu f o n , zellikle askeri d a r b e ler srasnda g d u r u m a d e n k a r d e partilerin yaamlarn s r d r m e lerinde, parti mensuplarnn g e r e k t i i n d e yurtdna klarn ve k o n f e rans, s e m i n e r gibi almalara katlmalarn salamak, d e m o k r a s i n i n y e n i d e n tesisi iin abalar finanse e t m e k g i b i d u r u m l a r d a kullanlacak eklinde aklamtr. Bilindii gibi A N A P ad g e e n k u r u l u u n yesidir ve zal m u h a f a z a k r
30 Yaln Doan, IMF Kskacnda Trkiye 31 Prof. Dr. Emre Kongar, Askeri Darbelerve Seimler, Cumhuriyet, 12 Aralk 1987 Kongar, bu yazsnda Askeri darbelerin nedenlerini aklamaktadr: Endstrileme, kentleme ve kapitalistleme sreleri, her zaman kendi aralarnda uyumlu olmuyor. rnein Trkiye'de hi uyumlu deil. Endstrilemeyle uyumlu olmas gereken kentleme zaman zaman onun nne geiyor, ortaya gece kondu sorunu kyor. Endstrileme ve kentlemeyle ayn hzla gelimesi gereken kapitalistleme sreci ise kimi sektrlerde ve kimi corafyalarda ileri gidiyor, kimi sektrler ve corafi blgelerde ise geri kalyor. Bu kez ortaya Dou ve Gney Dou Sorunu kyor. dinamik ile d dinamik, yani Trkiye ile d dnyann ilikileri de btn bu oluumlar erevesinde ak syor: Kapitalist Batnn bir mttefiki ve bir paras olan Trkiye, kimi zaman bu dnyaya ayak uyduramyor ve hem onun karlaryla hem de onun hzyla ters dyor. Ortaya Kbrs Sorunu, d demeler denge si sorunu gibi sorunlar kyor. Btn bu oluumlar sonunda, adeta tek bireim (sentez) olarak beliren demokrasi arzaya uruyor. Askeri darbeler ortaya kyor. 32 Muhafazakr Partiler Tedbir Alyor-Askeri Darbelere Kar Dayanma Fonu, Ali H. Yurtsever'in Viyana'dan verdii haber, Milliyet, 24 Eyll 1987 . Uluslararas Demokratlar Birlii (IDU) Bakan Dr. Mock, DYP'nin (Doru Yol Partisi) birlie bavurusu ko nusunda kesin konuarak, bu partinin rgte kabul edilmesinin sz konusu olmadn belirtmi ve Bu arada IDU'nun icra sekreteri Prof. Andreas Kohl, bir gn nce Demirel iin saffettii Trkiye'de demokra sinin mezar kazcs eklindeki szlerini dorulam ve hibir ekilde bu szlerini geri almayacan belirt mitir.

74

75

parti toplantlarna katlmaktadr. Hatt Dr. M o c k 1986 ylnda Viyana'da yaplan t o p l a n t d a zal ile Miotakis'i bir a r a y a getirdiini anlan yazda aklamaktadr. i m d i zal'a s o r m a k gerekiyor, askeri d a r b e l e r e kar d a y a n m a f o n u 'na A N A P o l a r a k ne m i k t a r d a para yatrlmtr? Bu parann kayna nere d e d i r ? Yatrlmamsa b u k o n u IDU'a nasl aklanmtr? B u d u r u m d a darbe h e v e s l i l e r i n d e n sz e d e n zal elikiye d m o l m u y o r m u ? S H P el Milletvekili stemihan Talay ve 22 arkadann Darbeleri n l e m e y a s a tasars hazrlamalar, bu k o n u d a k i kukular a r t r d . 3 3 Yasa n e r i s i n d e 211 sayl T r k Silahl Kuvvetleri i Hizmet Yasas'nn, 35. Maddesinin u ekilde deitirilmesi istenilmektedir: Silahl Kuvvetle rin vazifesi: T r k y u r d u n u ve a n a y a s a ile t a y i n edilmi olan Trkiye C u m huriyeti'ni p a r l a m e n t e r d e m o k r a t i k s i s t e m i n ilerlii e r e v e s i n d e ve a n a y a s a ile bal o l a r a k k o r u m a k ve kollamaktr. Deiiklik g e r e k e s i n d e : Tm k u r u m l a r g i b i , T r k Silahl Kuvvetleri de T r k i y e C u m h u r i y e t i ' n i k o r u m a k v e k o l l a m a k grevlerini a n a y a s a sistemi i i n d e y r t m e k d u r u m u n d a d r . Yaplmas g e r e k e n , baarlmas zor, fa kat z o r u n l u o l a n bu grevdir. Y o k s a her 10 ylda bir a n a y a s a dzenini rafa kaldrp yeni bir a n a y a s a sistemi getirerek sorunlarmza are b u l u n a m a y a c a d e n e y l e r l e o r t a y a km bulunmaktadr. (...) Artk herkes bilmelidir ki k t alan bir p a r l a m e n t o n u n alternatifi askeri bir y n e t i m d e i l d i r ve plmayacaktr, sivil y n e t i m olacaktr. Bu tasarnn dier partilerin de baz yetkililerince desteklendiini r e n mi bulunuyoruz.35 Bu k o n u d a k i giriimi; t o p l u m u n d e m o k r a t i k l e m e s i n i isteyen bir iyi niyet asndan takdir e t m e k l e birlikte, darbelerin yasalarla n l e n e m e y e c e i n i n b i l i n c i n d e olarak, g e n e d e yasal d z e n l e m e k o n u s u n d a , teki nlemlerle beraber, o k g e kalnm o l d u u n u v u r g u l a m a k t a k e n d i m i hakl g r m e k t e y i m . yleki, sank olarak yarglandm B o m b a Davasnda, 1975 ylnda yaptm s a v u n m a d a 3 6 12 Mart (1971) muhtrasna i m z a koyanla rn T r k Ceza K a n u n u ' n u n 147. M a d d e s i n e 3 g r e cezalandrlmalar ge rektiini istemitim. l k e m i z d e TCK. 146. M a d d e s i yol g e e n hanna d 33 SHP'den TSK Yasas'ndaki Deiiklik nerisi, Cumhuriyet, 29 Mart 19S8 el Milletvekili stemihan Talay ve 22 arkada tarafndan hazrlanan yasa nerisinde, Silahl Kuvvetler'in cumhuriyeti koruma ve kollama grevinin anayasaya balanmas yer alyor. 34 TSK, 211 Sayl Hizmet Kanunu Madde 35: Silahl Kuvvetler'in vazifesi: Trk Yurdunu ve Anayasa ile tayin edilmi olan Trkiye Cumhuriyetini kollamak ve korumaktr. 35 Darbeyi nleme yasa nerisine destek, Cumhuriyet, 30 Mart 1988 36 Talat Turhan, Bomba Davas - Savunma 1 ve 2 adl kitaplar 37 TCK Madde: 147: Trkiye Cumhuriyeti icra Vekilleri Heyetini cebren iskat veya vazife grmekten cebren menedenlere bunlar tevik eyleyenlere idam cezas hkmolunur. (Ar Ceza)

n t r l d halde, TCK. 147. M a d d e s i , sanrm hi bir o l a y d a u y g u l a n mamt. O y s a 12 Mart d a r b e s i n d e , muhtrann imzaclar asndan m a d d e n i n b t n unsunlar m e v c u t t u . A n c a k n e varki, h u k u k i mekanizmalarn iletilmesi iin d e n g e l e r u y g u n deildi... O y s a isteimizin yerine getirilme si halinde, d a r b e c i l i i n n , en a z n d a n h u k u k asndan b y k bir yara alm v e kesilmi olurdu... A m a m a d d i koullar elbette b u n a u y g u n d e i l di... Daha sonra, bir g a z e t e d e y a y m l a n a n s y l e i m d e , 3 8 k o n u y a ilikin g rlerimi aklamtm: 12 Mart'da s u s k u n kalan o r g a n l a r ve iktidar yetkilileri 12 Eylllere d a v e tiye karacak l d e aymazlk i i n d e olduklarn alglayamamlardr. T.SIh.K.leri 211 sayl Hizmet Yasas'nn 35. M a d d e s i uyarnca ' C u m huriyeti k o r u m a v e k o l l a m a ' g r e v i n i n v e r i l d i i n d e n hareket ederek, b u grevin z a m a n g e l d i i n d e kendi k o m u t a k a d e m e s i n i n inisiyatifi i i n d e karar vermektedir. O y s a Anayasal d z e n iinde Slh.KJer k o m u t a katnn byle bir yetkisi o l u p o l m a d da bilimsel olarak tartlm d e i l d i r . 3 9 B u k o n u d a ilerde b u l u n m a y d o r u s u i s t e m e z d i m . Darbecilerin i i n d e n g e l m i o l m a m z a karn, o y o l u n , t o p l u m u n d e m o k r a t i k d e i i m ve d n m iin asla geerli olmadn, aksine k m a z sokaklar v e bataklklarla s o n b u l d u u n u hapishanelerde yatarak, ikence g r e r e k , snfsal ve ideolojik hastalklardan kaynaklanan, nice kalleliklerin, namussuzluklarn, d n e k l i k l e r i n tan ve b u n u alglam bir kii olarak; 1975 ylnda stanbul 2 N o ' l u Skynetim Askeri M a h k e m e sinde y a p m o l d u u m s a v u n m a m d a dile g e t i r m e y e alm; ayrca ii ve e m e k i halkmza kar z o r u n l u zeletirimi y a p m bulunuyorum. lerici ve d e v r i m c i herkes yanlglarn arasndan gelebilir: bu nedenle a s la yere baklmamaldr d i y e d n y o r u m . N a m u s l u c a yaplan zeleti riyi insanmz a n l a m a k t a g e c i k m e y e c e k t i r . A m a kurt var diye d i y e lke mizi g e r e k t e n kurtlara t e s l i m edenlerin, yapabilseler bile z e l e t i r i l e r i nin insanmz katnda kabul g r m e y e c e i n i d n y o r u m .
7 Nisan 1988

38 Talat Turhan'n Sorularmza Verdii Yantlar, Dn, 15 Ekim 1986 39 Looking after and protecting the repuplic: The Legitimation of the Military's Authority In Turkey, Dr. Mn. Nairn Turfan Y.N.: Dr. Mn. N. Turfan'n konuya likin kapsaml aratrmalar ingilizce olarak yazlmtr. 40 Talat Turhan'n Savunmas, Klasr: 3 Y.N.: Tamam yaymlanamad. Ancak zeletiriyi ieren blm Cumhuriyet gazetesinde ve Celil Grkan'n 12 Mart'a Be Kala adl kitabnda yaymlanmtr, s. 397-410

76

77

m e y e n " B " eki hakknda bilgi veriliyor v e : 12 EYLL N C E S N D E N BR KEST...* Amerika'nn dostu kalmas gereken lkelerde siyasal istikrarszlk ne deni olarak" AYAKLANMA'* deyimi altnda sregelen dzene kar muha-lefet gsteriliyor ve Amerika'nn karlar asndan bu ayaklanan glerin bastrlarak istikrarn salanmas iin izlenen yol ve yntemler aklanyor ve "Asi glerin" iddete ynelmemesi halinde ibandakl hkmeti kar nlemlere zorlamak iin ar sol gruplara zel ajanlar sokarak anari karma yntemlerinden sz ediliyor. Bu arada hangi durumlarda ortak operasyonlarla Amerikan karlarna elverili hkmet deiikliine uygun ortam oluturulaca aklanmakta ve Amerikan destekli rejimlefde - pek aznn gerek anlamda demokrasi iin uygun ortama sahip olduu kabul ediliyor - demokratik yap Kom nizm aleyhtar dzenin gerekleri karland srece ho karlanr. Bu gerekler karlanmazsa remln yapsndaki muhtemel deiikliklere nem vermek gerekecektir. Bu lkelerin nde suzluklara karm gelen politik kiilerdir...6 ahsiyetleri tecrbesiz, ikiyzl ve yol

12 Eyll'cler ve onlarn uzants olan iktidar, 12 Eyll'n i y z o r t a y a ktka, " 1 2 Eyll n c e s i n e D n m e " c s n srekli olarak halkmzn z e r i n d e " D e m o k l e s i n Klc" gibi sallandrp durdular. 26 Mart (1989) ye rel seimleriyle s e m e n iktidara " i h t a r " da b u l u n m a m , t o k a t atmtr. Y e d i i tokatn o k u n d a n k u r t u l m a y a alan iktidar, e r k e n s e i m d e n ka m a a almakta, t r l politik manevralarla siyasal b u n a l m a elverili bir o r t a m a d o r u l k e y i ' s r k l e m e k t e v e g r l m e m i bir v u r d u m d u y m a z l k la m i r a s y e d i tavr ile y a n g n d a n mal karrcasna saltanat s r m e e d e v a m e t m e k t e , rvet, s o y g u n , talan, hrszlk alm ban g i t m e k t e d i r . Bu gidiin s o n u karanlk g r n m e k t e d i r . . . 12 Eyll'den bir yl k a d a r n c e , bir g a z e t e 1 kanmza g r e g n m z d e d e n e m i n i k o r u y a n bir sav m a n e t e kard. " A N A R YETERL D E L S E Z E L A J A N L A R I M I Z L A BZ DDET LENDRYORUZ" (EK.5) Bu n e m l i sav, 1973 ylndan bu y a n a M a h k e m e l e r d e , S a v u n m a m d a ve yaynlanan yaz dizileriyle tarafmzdan d a n e s r l m t . A n c a k bu kez ayn sav, C l A ' d a n ayrlan eski ajanlarn A m e r i k a ' d a yayn ladklar " C o v e r t A c t i o n I n f o r m a t i o n Bulletin"in 1979 ylnda baslan 3'nc saysnda yer a l y o r d u . Yaynlanan y a z d a 1 zetle: "CIA eski grevlilerinin kard d e r g i n i n A m e r i k a n Silahl Kuvvetlerinin kard "istikrar o p e r a s y o n l a r v e i s t i h b a r a f ' k o n u l a r n ieren F M 2 3031 simgeli t a l i m n a m e n i n " T o p Secret = o k Gizli" y a b a n c l a r a gsteril* Bu yaz ilk kez yaynlanmaktadr. 1 Amerikan stihbarat rgtlerinin ilk defa aklanan gizli raporundaki itiraf, Gnaydn, 1 Ekim 1979 2Yn:FM = Field Manuel, Trkeye ST = Sahra Talimnamesi olarak tercme edilmektedir. Birok Amerikan talimnamesinde olduu gibi FM 30-31 talimnamesi de ST 30-31 olarak T.SIh.K.lerinde kullanlmaktadr. FM'den sonra gelen 30 istihbarat konusunun numarasdr. (rnein 6 = piyade, 7 = topu) 31 ise istihba rat talimnameleri iindeki sra numarasn gstermekledir.

zel

Operasyonlarda

Ajanlarn

Grevi

Dost lke hkmetlerinin, komnist ya da komnist eilimli ykc faa liyetler karsnda kararszlk ve pasiflik gsterdikleri zamanlar olabilir. Byle durumlarda... Amerikan istihbarat servislerinin ajanlar hkmeti ve kamuoyunu ayaklanma tehlikesi gerei konusunda baz zel ope rasyonlar yapabilirler. Amerikan ajanlar zel eylem gruplar halinde rejim aleyhtarlar arasna szmaa alacaktr. Ajanlarn szma ilemi, asi glerin lider kadrolar na kadar ulamad takdirde hedefe ulamak iin ar solcu rgtlerin

3 Yn: FM 30-31 talimnamesinin varl "Bar" gazetesinde yaynlanan "Amerika dnyay nasl kontrol edi yor?" balkl yaz dizisiyle ilk kez aklanmt. 21 Mart - 7 Mays 1975 4 ClA'nn yaynevlerinden biri olan Frederick A. Praeger, Inc. 1964 ylnda "COUNTER-INSURGENCY WAR FARE- by David Galula" adl yapt, 1965 ylnda Genelkurmay Bakanl tarafndan "AYAKLANMALARI BASTIRMA HAREKETLER" ad altnda yaynlanmtr. 1975 ylnda Skynetim Askeri Mahkemesinde yaptm SAVUNMA le anlan yaptn varl ilk kez kamuoyuna aklanm bulunmaktadr. 5 Yn: 12 Eyll ncesi anari senaryosunun gerek nedeni bu aklama ile netletii gibi, darbe gerekesi ve 12 Eyll'den sonraki dzenlemelerin ardndaki gler aydnla kavumaktadr. 6 Yn: Aslnda Amerika da bylelerini iktidarda grmek istemektedir. nk "stisnai liderler ktnda onlarn giriimlerinin brokrasi tarafndan hayal krklna uratlaca" aklanmaktadr. Kokumu bir dzen, s mrlmee daha uygun bir ortam oluturduu emperyalist lkelerce iyi bilinmektedir. Devlet eski Bakan Adnan Kahveci "Heryl 20-25 trilyon lirann devlet kasasndan rvetinin cebine akt n" aklamaktadr. (Milliyet, 28 Temmuz 1989)

78

79

kullanlmas

yardmc

olur."

1977 ylnda yaynlanan bir a r a t r m a d a : 8 "Amerikan Emperyalizmi, iliki kurduu lkelerde oluturduu kendi karlarndan yana iktidarlar yaatmak iin "STKRARI KORUMA YN TEMLER" gelitirmi bulunmaktadr. (FM 30-31 A, Amerikan Talimna mesine baknz) Srf bu yntemleri gelitirmekle de yetinmemi "dolayl saldr" anlamalar ile gerektiinde mdahelesine bUe "Devletler Huku ku" asndan yasal klf uydurmay da baarm bulunmaktadr" diye g r aklamtm. B a k a bir yaz dizisinde i s e , 9 r e s m i bir b a k a A m e r i k a n t a l i m n a m a s i n e g n d e r m e y a p a r a k , 1 0 A m e r i k a tarafndan kkrtlarak ynlendirilen a n a r i k o r t a m d a n s o n r a g n d e m e getirilen "STKRARI K O R U M A " v e y a "AYAKLANMALARI B A S T I R M A " v e y a "TEMZLK H A R E K A T I " i i n d e A m e r i k a ile hedef seilen evsahibi lkenin sivil ve asker t m g lerinin e g d m iinde altn ve bu birliktelik iinde " A m e r i k a n stih barat Temsilcileri'nin de yer aldn zellikle vurgulamtm. (EK-6) 1971'li yllarda ise, zel Sava Dairesi eski Bakan Cihat A k y o l yaynla d bir y a z d a 1 1 " S A H T E O P E R A S Y O N " l a r d a n sz edebilmektedir. De m o k r a t i k h u k u k devleti o l d u u iddia edilen bir l k e d e bir general z u l m ve haksz m u a m e l e n e r m e k t e d i r k e n d i halkna kar... Ayn g a z e t e 1 2 ertesi g n g e n e m a n e t t e yaynn s r d r d : (EK-7 ) "TRKYE A J A N L A R I N CRT ATTII L K E H A L N E G E L D " diye... Yazda zetle: "eitli uluslara mensup ajanlarla onlarn Trkiye'de bi lerek ya da bilmeyerek kuklalar haline gelen bir ok sayda yerli ajann etkinliklerini artrmak iin youn bir aba iinde olduklarn ileri sryor lar." d e n i l d i k t e n s o n r a FM 3 0 - 3 1 , H a b e r a l m a ve Gvenlik O p e r a s y o n l a r adl t a l i m n a m e d e n d a h a n c e h a n g i lkelerin basnnda sz edildii ak l a n m a k t a ve: " 7 9 7 0 yl ortalarnda Trkiye ClA'nn balca haberleme merkezlerin den birisi olarak kalmyor NSA'nn btn grev dallarnda, askeri habe ralma ilemlerinde ana karargah oluturuyordu" d e n i l d i k t e n s o n r a " C o -

vert A c t i o n " adl d e r g i y e g n d e r m e yaplarak: Ortadou lkelerinde 10 bine yakn ajan bulunduu ve bunun 1500'e ya knnn ise Trkiye'de faaliyet gsterdii, ajanlarn Trkiye'de btn ku rum ve kurulularn iine szmak iin ok titiz yntemler kullandn be lirten ilgili kaynaklar, zellikle: - Ar sa ve sol rgtler, niversiteler, kurulular, ve esnaf teekklleri, - veren - Ajanslar, - ifti - i sendikalar,

Genlik rgtlerinde, faaliyet gsterdikleri belirtiliyor ve ajanlarn yerli destekileriyle birlikte niversitelerdeki eitimden, anariye; ii iveren ilikisinden siyasal hayata kadar, her konuda olay yaratma ve ynlen dirme abas iinde olduklar ileri srlyordu. zetini kardmz bu yayn zerine, o z a m a n k i G n a y d n gazetesi yet kililerinden A.V. ile iliki k u r d u m : Kendisine g a z e t e n i n n e s r d b u savlar 1973'i yllardan b u y a n a vurguladm, bu k o n u d a yaynlanm 100'lerce sahifelik belgesel yazla rmn b u l u n d u u n u , k o n u n u n k a m u o y u n a t m boyutlaryla yanstlmasn d a ulusal y a r a r g r d m b u n e d e n l e ; isterlerse s y l e i d e bulunabile c e i m i , e e r bu k o n u d a k i yayn s r d r m e e kararl iseler, gerekli bilgi ve belgeyi karlksz olarak v e r m e e hazr o l d u u m u , bu isteklerimin hibiri n i yerine getirmemeleri d u r u m u n d a ise, "Covert A c t i o n " d e r g i s i n i n f o t o kopisini v e r m e l e r i ricasnda b u l u n d u m . steklerim yantsz brakld... Yayn zerine A B D B y k Elilii bir aklama y a p t : 1 4 "Birleik A m e r i k a h k m e t i n i n " M t t e f i k lkelere szma v e y a ykc faa liyetlerde b u l u n m a k zere, hi bir plannn b u l u n m a d " anlan b e l g e n i n sahte o l d u u n u ve ABD'nin K.K.Kur.Bk. H a b e r a l m e Yardmcsnn FM 30-31 adl yayn bulunmadn akladn..." n e s r d . B u a k l a m a d a n sonra bir d e r g i 1 5 k o n u y a aklk g e t i r d i (EK-8) v e A B D
13 Yn: Bu durumda 12 Eyll ncesi anarik ortamn olumasna katkda bulunan iktidarlarn m, yoksa ier de bulunan genlerimiz mi sulu olduu tartmaldr. 14 4 Ekim 1979 tarihli gazeteler ve Milliyet, 9 Ekim 1979. Yrl: Aslnda ABD Byk Elisi, Gnaydn' deilde, "Covert Action" dergisini tekzip etmesi gerekiyordu. nk kaynak oras idi. Ancak bu yola bavurmas durumunda gerek ortaya kacak ve ABD yetkililerinin yalan syledii anlalacakt. Talimnamenin varl karsnda bugn gene ayn duruma dlm olunmaktadr. 15 Yank, Say: 448, 22-28 Ekim 1979

7 Yn: Art sac rgtlere szldnn liderlerince bile kabul edildii yaznn ilerdeki blmnde grlecektir. 8 Talat Turhan, KENCE - TERRZM - SYAS CNAYETLER ve GVENLK RGTLER, 7 Gn Dergisi 11 Mays -15 Haziran 1977 (Gnaydn'daki yazdan ki yl nce) 9 Talat Turhan, KTDARLARIN ETELEMES ve BROKRAS, 7 Gn Dergisi 3 Austos, 14 Aralk 1977 10 FM 31-16, COUNTER GUERILLA OPERATIONS - Headquarters Department of the Army- March 1967 11 Tmgeneral Cihat Akyol, Gayri nizami kuvvetlere kar harekt, Slh.K. dergisi "Halk mukavemetilerden ayrmak iin, sanki ayaklanma kuvvetlerince yaplyormu gibi, mdahale kuvvetlerince zulme kadar varan haksz muamele rnekleri ile sahte operasyonlara bavurulmas tavsiye olunur. 12 Gnaydn, 2 Ekim 1979

80

81

B y k Elisinin sahte o l d u u n u aklad t a l i m n a m e n i n -FM 3 0 - 3 1 - o k Gizli, B ekini yaynlad. (EK-9) Bu yaynla birlikte k o n u n u n u z m a n olarak tanna E r g u n G k d e n i z ile yaplan bir syleiye d e yer v e r i l d i : 1 6 "YANKI: B u n a benzer belgeler vard, aklanmt tabii! Gkdemir: Talat Turhan'n 3 Numaral Skynetim Askeri Mahkemesi'ne sunduu 14 Kasm 1975 tarihli savunmasna ekli olarak FM 31-16 Sahra Talimnamesi ile ilk kez kamuoyuna sunulmu ve bir ok kitaplar da yer almtr..." Yank Dergisi'nin yayn da A B D Basn Ateesi D o n a l d B.Cofman tarafn d a n B y k e l i s i n e benzer bir slupta y a d s n d . 1 6 A n c a k g n e balkla svanmaz. A m e r i k a ' n n devlet v e h k m e t bakanlarna c i n a y e t d z e n l e m e y e kadar v a r a n kirli ilere bulatn t m d n y a y a a y a r a k r e n d i i g i b i , benzeri kurallar ieren FM 30-15, FM 30-16 resmi A m e r i k a n t a l i m n a m e l e r i n i n varl yadsnm deildir. zellik le FM 30-15, Sahra T a l i m n a m e s i n d e bir yeralt r g t n n emasna yer v e r i l m e k t e , bu r g t n sabotaj'larda dahil o l m a k zere her t r l terr olay y a p a b i l e c e i belirtilmekte ve bunlar y a p a r k e n d e "Yasalara bal b u l u n m a d " ifade edilmektedir. 7 Kald ki g e r e k A m e r i k a n , g e r e k D n y a ve T r k Basnnda k o n u y a ilikin saysz kantlara yer verilmi b u l u n m a k t a d r . 1 8 n n bile A m e r i k a n ajanlaryla birlikte y a a m a k z o r u n l u l u u n d a b u l u n d u u m u z u dolayl da olsa k a b u l e t m e k t e d i r . Ta 1966'l yllarda... CIA, A m e r i k a n karlarn k o r u m a k iin y a b a n c lkelerde " C o v e r t Act i o n " adi altnda g e r e k t i i n d e s e i m l e r e m d a h a l e etmekte, iktidar yetkili lerini satn almakta, lkeleri istikrarszla-destabilisation- i t m e k iin ajan lar kullanmakta, darbeler d z e n l e m e k t e , d a r b e sonras d z e n l e m e l e r i y n l e n d i r m e k t e ve cinayet ilemektedir. ClA'nn giriimlerinin yetersiz kald d u r u m l a r d a A B D , y a b a n c lkelere m d a h a l e e t m e k t e n e k i n m e mektedir. O halde gerekleri gizleme abalar bounadr. G n a y d n gazetesinin yaynndan d r t a y k a d a r n c e bir g a z e t e d e 1 9 yer alan "100'e yakn CIA ajan Trkiye'ye gelmek iin Atina'da bekliyor" balkl haberi A B D B y k Elisi n e d e n yadsmamtr?
16 Yank, Say: 449, 29 Ekim-11 Kasm 1979 17 Yn: Bu konudaki gerekler tm yazlarmzda ayrtlanyla vurgulanmtr. 18 Devlet Tekilatmzdan Amerikan Ajanlar, smet nn, Amerikallar kovmaa alrsak bamza neler gelir kestiremem. dedi. Yn, Say: 172 15 Temmuz 1966 19 ran'da hezimete urayan CIA Trkiye'de ayn duruma dmemek iin blgedeki adamlarn harekete ge irdi. - ClA'nn yeni operasyonlarnda grev alanlar ise Ermeni, Rum, Yunan, Arap ve Yahudi asll Ameri kallar (Ajanlarn kimlikleri de aklanmaktadr), Cem Baar'n haberi Hrriyet, 19 Mays 1979

Daha d a nemlisi, 3 5 CHP'linin A B D istihbarat r g t ' n n Trkiye'deki varl k o n u s u n d a genel g r m e almas i s t e m i n d e n , 2 0 bir s o n u alna mamtr. Bu a r a d a bir g a z e t e d e y e r alan, : "Bozkurtlar demokrasiyi tehdit ediyor diyen Sddeutsche Zeitung, Trke'in ABD'den geni maddi yardm almasn mmkn gryor" ha beri bir a n l a m d a genel g r m e ' y e yanstlm, a m a o da akla ka vuturulamamtr Daha sonraki bir tarihte bir g a z e t e d e y e r alan bir h a b e r d e T r k e : 2 3 " B u tr iddet olaylar ile M H P ' n i n st, y k s e k k a d r o s u n u n alakas yok tur. Bir ok ajan alt kademe mensuplarmzn arasna szyor, zellikle gen ve toy kimseleri tahrike alyorlar... iddet hareketleriyle ilgili ola rak yakalanan kiilerin y z d e 50'si s u s u z d u r . S u bu kimselere zorla kabul ettiriliyor... kenceler yaplyor, zorla ifadeler imzalatlyor." eklinde k o n u m u t u r . B u a k l a m a d a n s o n r a O r s a n y m e n ile yapt syleide i e : 2 4 Terr'n kayna dtadr, CIA hem saa, hem sola szyor. d i y e r e k g r bildirmitir. Bylelikle 12'li Darbelerin n c e s i n d e n yaln rnekler sunarak, zellikle A B D ' n i n l k e m i z d e k i t e r r iindeki r o l n bir b o y u t u ile ksaca gzler n n e s e r m e e altk. 1980 yl sonrasnda itiraflarda b u l u n a n l k c eydi E s e n y e l : 2 5 "Katliamlar MT provokasyonuydu. MT ve ClA'nn provokasyonu ile 12 Eyll'e zemin hazrland." eklinde aklamada bulunmu ve "ABD Bakonsolosluu ikinci katibinin orum, Amasya, Merzifon, Sivas ve Er zincan'da Alevi-Snni atmasn kkrttm" vurgulamtr. 12 Mart'tan s o n r a " K o m n i z m E d e b i y a t f n a itibar e d e n san militan ke simi, 12 Eyll silindiri zerinden g e i n c e , kullanldn anlam ve A B D parman g r m e y e balamtr. Ecevit i s e : 2 6 T r k i y e ' d e k i m k i m i n a d a m belli deil. KGB, CIA birbirine karm" d i y e kansn aklam v e nihayet Richard N i x o n d i y o r k i : 2 7
20 18 Mart 1976 tarihli gazeteler 21 Cumhuriyet, 13 ubat 1976 22 ClA'nn eylemleri konusunda genel grme istendi. MHP'nin CIA tarafndan kurulduu ne srld, Vatan, 18 Mart 1976 23 Gnaydn, 7 Ekim 1979 24 Milliyet, 8 Ekim 1979 25 Sevim Ertemr'n haberi, Gne, 3 Eyll 1987 26 Cneyt Arcayrek Demokrasinin Sonbahar 1977-1978 Cumhuriyet, 16 Ekim 1985 Cneyt Arcayrek aklyor - 7, Demokrasinin Sonbahar, 1977-1978, Bilgi Yaynevi 27 Cumhuriyet, 26 Mart 1989

83

'zellikle ran-Contra olaylarndan s o n r a A B D ' n i n rtl harektlarla u r a m a m a s g e r e k t i i n i syleyenler o l m u t u r . A n c a k A B D ' n i n bir d politika arac olarak r t l harektlardan v a z g e m e s i c i d d i bir hata olur..." o k kapsaml olan b u k o n u y a u z u n bir sreci k a p s a y a c a k l d e (1966-1989) r n e k l e m e y o l u ile kaln izgilerle v u r g u l a n d . ClA'nn k o m p lolarnn kaynan bize g r e GESTAPO oluturmaktadr. r g t emalar karlatrldnda benzerlik grlecektir. A m e r i k a g r n r d e Hr D n yann Liderlii, D e m o k r a s i ve insan Haklar S a v u n u c u l u u rol ardna snarak her t r l kirli ie b u l a m a k t a saknca g r m e m e k t e d i r . Tpk G E S T A P O gibi... N i t e k i m G E S T A P Q 2 8 ' n u n A M T 2 9 IV, A M T V; A M T VI Servislerinde b u l u n a n ; "Kar s a b o t a j , siyasi polis, m a d d i m a n e v i v e siyasal sabotajlar d z e n l e m e ve y r t m e b l m l e r i " ClA'nn " C o v e r t A c t i o n - r t l hare k a t " ^ servisinde o l d u u g i b i yanstlmtr. A m e r i k a evsahibi lke d i y e tanmlad mttefik lkelerin b t n istihbarat rgtleri ve bu a m a l a k u r d u r t t u u militer ve para-militer yer alt rgtle rine her t r l d e s t e i salayp, onlara karlarnn bekiliini yaptrmakta dr. K u k u s u z A m e r i k a Evsahibi lkenin s a d e c e istihbarat rgtlerine sz m a k l a y e t i n m e m e k t e d i r . B u anlayla ad g e e n lkelerinin t m t o p l u m sal kesitlerinden kiilere burs s a l a m a k t a , ilerinden elverili olanlar ayartp kendi ajan gibi kullanmakta, en azndan setii kiilerin " A m e r i kan H a y r a n " olmalar iin b y k a b a g s t e r m e k t e d i r . B u hedefe u l a m a iin d e p o sayd Evsahibi lkelerin KAPTALST ENTERNASY O N E L rgtleriyle kiisel karlarn d z e n l e z d e t i r m i t m kiilere, her t r l d e s t e i v e r m e k t e d i r . ' Hiyanetin bylesine r g t l e n d i i bir o r t a m d a kolaylkla satlmlar, yurt sever, yurtseverler - v a t a n haini diye halka y u t t u r u l m a k t a , lkelerin d zenleri kokumaktadr. K o k u m u d z e n l e r i n pisliklerinden arnmalarnn n k o u l u , ilk n c e halkn d e m o k r a t i k bilincinin emperyalistlerin tuzaklarna d m e y e c e k l d e gelitirmek o l d u u n a inanyorum. K u k u s u z s o r u n u n " D Z E N " v e " S I N I F " a ilikin z n g z ard etmeksizin...
28 Temmuz 1989

III.BLM ULUSLARARASI T E R R Z M * V E L M M A N G A L A R I

Yllarca n c e sinemalarmzda Akbabann Gn** adl bir film g s terilmiti. Filmde Gri p r o p a g a n d a n n t m y n t e m l e r i ustalkla kullanl makta, ClA'nn o l a a n s t g l o l d u u v e b u r g t l e baa klamaya ca izlenimi, izleyicilere v e r i l m e k i s t e n m e k t e y d i . Y n e t m e n kulland p r o p a g a n d a t a k t i i n i n bir g e r e i olarak d a , r g t n irkin y z n d e gzler n n e s e r i y o r d u . Filmde CIA, kendi iinde bir h c r e oluturan ve g r e v i d n y a d a y a y m l a n a n t m yaynlar d e e r l e n d i r m e k t e olan, Ame rikan Ktphanesi m a s k e s i altnda alan bir e k i b i n l m l e biten sonla r g s t e r i l i y o r d u . CIA ekibi bir rastlant s o n u c u b i l m e m e l e r i g e r e k e n bir srr renmilerdi. Bu srrn yaylmasn n l e m e n i n en kestirme y o l u , onlarn o r t a d a n kald rlmasyd. Bu l d r m e eylemi de bir baka CIA e k i b i n e verilmiti. A n c a k K t p h a n e c i l e r d e n biri balangta b u t o p l u kymdan kendini kurtar mt. Akbaba t a k m a adyla t a n m l a n a n bu kiinin birka g n l k y a a m iin l m d e n ka, d r a m a t i k bir ekilde senarize edilmi, film tek dze likten kurtarlmt. D o a l olarak Akbabann s o n u da arkadalarnnkine benzemiti. Film, basnmzda u z u n uzadya tartld ve eletirildi. 1 Fakat d i k k a t i m i e k e n n e m l i bir noktann g z l e r d e n karlm o l d u u nu farkettim: ClA'nn cinayetler iin kulland arkas kapal station w a g o n tipi ara filmin bir y e r i n d e CIA binasna g i r e r k e n g s t e r i l i y o r d u . Aracn zerinde belirgin b y k l k t e AAA yazlyd. Bu ksaltma y a b a n c m deildi ve b e n de ilgin armlar yapmt. ay y o u n alma y a p p o g n l e r d e g n c e l olan Siyasi Cinayetler ile AAA rgtleri arasnda, bu rgtlerle b t n d n y a d a k i Neo-faist ve Neo-nazist partiler ilikisini ve anlan par* SORUN Birlikte Sosyalist Dergi, Ocak,'88 tarihli saysnda yaynlanmtr. ** Film, 1989 ylnda TVde gsterildi. 1 Sevil Kutlar, 'Akbaba'nn gn' ve Akbaba'nn 1 Mays gn, Politika, 30 Mays 1977

28 Halt! Histoire de la Gestapu -Jacques Delarue- Librairie Fayard, 1962 (Gestapo ad ile Trkeye evril mitir) _ 29 AMT = Amter (oul) = Daire, bro, servis 30 Yn: Dirty Action - Kirli Harekt da denilmektedir..

84

tilerle A B D ' n i n bantsn gzler n n e s e r m e y e altm. Bu aratrmam konularn yabancs o l m a y a n bir a r k a d a m a incelemek iin v e r d i m . Ar k a d a m bir eletiri g e t i r m e m i t i ; a m a , bunlar yaynlarsan seni bir hafta i i n d e ldrrler d e m e k l e yetinmi ve de yaznn bir m d d e t d a h a ken d i s i n d e kalmasn rica etmiti. A n c a k , o k hzl s e y r e d e n bir a k c i e r k a n seri O'nu aramzdan ayrd v e s z k o n u s u aratrma d a b u a r a d a k a y b o l du. A m a k o n u gncelliini yitirmiyor, aksine terr yllardan beri lkelerin g n d e m i n d e e n n d e g e l e n bir s o r u n o l m a k zelliini k o r u y o r d u . B u ne d e n l e o g n k uramn a n c a k y z d e bir l s n d e de olsa k a m u o y u n a b u k o n u y u yanstmay u y g u n b u l d u m . Peki AAA ne d e m e k t i ? Aratrdm ksaltma lgatlarnda: AAA = A n t i A i r c r a f t Artillerie = Uaksavar t o p u s u A A A = American Automobile Association = Amerikan Otomobilciler D e r n e i gibi k o n u y a hi de aklk g e t i r m e y e n karlklar b u l u y o r d u m . A n c a k basnmzda, z a m a n z a m a n AAA simgesinin lm mangalar o l d u u n a dair haberler yer alyordu. O halde bu espri iinde AAA'nn anla m neydi? K o n u n u n uzman kiiler de d o y u r u c u cevaplar veremiyorlard. Bu kez Amnesty International Reports Uluslararas Af r g t ' n n yllk raporlarn ilk kt 1970 ylndan bu y a n a taradm, lm m a n g a l a r n n b t n marifetleri (!) bu raporlarda aklanyordu, lk andaki g z l e m i m lm m a n g a l a r n n vatannn Latin A m e r i k a lke leri o l d u u n u s a p t a m a k o l d u . O halde n e d e n Latin Amerika? 20. yzyln balarnda A B D C u m h u r b a k a n M o n r o e , Amerika Ameri kallarndr demiti. Monroe Doktrini d i y e tanmlanan bu d e y i m ilk ba kta o k m a s u m g r n y o r d u ; a m a g e r e k t e O'nun s y l e m e k istedii, Amerika kt'asnn A m e r i k a Birleik Devletlerine ait o l d u u idi. M o n r o e ' d e n bu yana zellikle iki b y k d n y a savandan b y k kazanmlarla kan ABD, bu g r e d a y a n a r a k kar olan her b l g e ve her lke iin m d a h a l e yntemleri gelitirmi ve u y g u l a m a y a k o y m u t u r . Balangta Kore v e Vietnam v b . gibi lkelere d o r u d a n d o r u y a m d a h a l e y n t e m i y e l e y e n ABD, d a h a sonralar genellikle dolayl m d a h a l e y n t e m l e r i n i benimser olmutur. B u n u n iin, A B D d e n e t i m i altna alnan lkelerde ibirlikilere byk bir g e r e k s i n i m duyulmaktadr. o k bilinli bir planla her alanda kurulan rgtlerle lkeler, A m e r i k a n karlarna u y g u n soy o - e k o n o m i k , sosyo-kltrel, sosyo-politik k o n u m a sokulmaktadr. Vietnam Savanda, Phoenix Plan uyarnca 20 bin m a s u m kiinin ac-

maszca l d r l m e s i n d e n s o r u m l u o l a n A B D 2 ' n i n b u g n k B a k a n yar dmcs v e B a k a n aday, ClA'nn e s k i b a k a n , E r m e n i d o s t u G e o r g e Bush, 1975'li yllarda, Yabanc lkelerde gerektiinde darbe dzenle mekten yanaym4 d e m e k t e d i r . Rastlantya baknki, T r k i y e b yllardan s o n r a t e r r l e istikrarsz hale -dstabilisation- getiriliyor; ve bu o l g u 80'li yllarda d a r b e ile noktalanyordu... Bir d a r b e n i n A B D ' y l e ilikisi b t n boyutlaryla aklanmtr. 5 A B D ' n i n m d a h e l e fikri yalnz CIA B a k a n n c a d a b e n i m s e n m i deildir. Y n e t i m i n t m st d z e y k a d r o s u b u g r t e b i r l e m e k t e v e yllardr A B D politikas b u anlayn g e r e k t i r d i i saldrganlk i i n d e bulunmaktadr. N i t e k i m Kissinger Dileri Bakan o l a r a k A m e r i k a n n A n g o l a ' d a k i Antik o m n i s t gerilla r g t l e r i n e yardmnn k e s i l m e m e s i in senatrlere bilgi verirken: ABD Angola'ya mdahale hakkna sahiptir. Byk Devletler karlar olduu blgelere mdahale etmezlerse bylklerini koruya mazlar7 d e m e k t i r . Kissinger A B D y a n n d a d i e r b y k devletlerin d e m d a h a l e s i n e hakllk kazandran b u s z y l e belki d i p l o m a t i k hayatnn e n b y k gafn y a p m a k t a y d . K u k u s u z k o n u m u z A B D ' n i n m d a h a l e anlay o l m a m a k l a birlikte b u g r n Terrist Devlet o l g u s u y l a o k y a k n ilikisi bulunmas nede niyle bir r n e k l e b u b l m b i t i r m e k i s t i y o r u m . A B D S a v u n m a Bakan H a r o l d B r o w n , 1979'lu yllarda, lkesinin Orta Dou'daki karlarn korumak iin 'gerekirse' askeri mdahale de dahil, her trl giriimde bulunmaya hazr olduunu aklam ABD'nin bir Sovyet tehdidi karsnda Orta Dou'daki petrol karlarn korumak iin Silahl Kuvvetler dahil her areye bavuracan belirtmitir. 8 Ve de b u gn Amerikan Donanmas krfezde bulunmakta, bu amala kurulmu evik Kuvvet in harekt iin sler ve kolaylklar a r a n m a k t a , O r t a D o u ' d a A m e r i k a n karlarna u y g u n y e n i d e n g e l e r kurulmas y o l u n da CIA dolarlaryla tahtn s r d r e n r d n Kral H s e y i n grevlendiril mektedir.9"11

2 Time, ClA'nn eski bakan Colby le grt: Vietnam'da giritiimiz Phoenix harektnda 20 bin kii l d, Cumhuriyet, 21 Ocak 1976 3 Ermeniler iin belge aray: ABD Bakan yardmcs George Bush, ABD'nin Ankara Bykelisi Hupe'ye Ermeni soykrmnn olup olmadn belirleyebilecek Osmanl arivlerinin almasn salamak iin talimat verdii akland. Bush Ermeni Kilisesi Patrii'ne gnderdii mektupta, Trkiye'nin Ermeni Soykrmn ink rna kar mcadele veren Ermeni Cemaatinin abalarna sempati duyduunu syledi, Ufuk Gldemir, Cumhuriyet, 13 Kasm 1987 4 Cumhuriyet, 17 Aralk 1973 , 5 M. Ali Birand, 12 Eyll 04.00 6 Yaln Doan, Dar Sokakta Siyaset 7 Politika, 18 Aralk 1975 8 Cumhuriyet, (Milliyet), 27 ubat 1979.

86

ClA'nn besledii devlet a d a m l a r ve politikaclar s a y m a k t a b i t m e z ; bir ka r n e k v e r m e k g e r e k i r s e : - Eski M e k s i k a Bakan Lulz Echeverria. - V e n e z u e l a Bakan C a r l o s A n d r e a s P e r e z - Enver S e d a t 1 3 - ran ah P e h l e v i 1 4 vb... W a t e r g a t e s u l u s u b l g e efi H o w a r d H u n t ' a g r e : ClA'nn y a b a n c l kelere p a r a vermesi sayg d e e r bir gelenektir ve bu nedenle grev yapt srada URUGUAY, MEKSKA ve J A P O N Y A h k m e t yetkililerine r g t f o n l a r n d a n gizli d e m e l e r d e b u l u n d u u n u sylemitir. 5 Hal b y l e y k e n T r k i y e ' d e hl L o o c h e a d rvet olay esrarn k o r u r k e n , g n c e l IRAN-CONTRA ilikisi iinde Trkiye ayandaki rvet olay g e itirilmitir. Ve de Eisenhovver M b a d e l e Dostlar Vakfna s o n seilen Trk, Erdal Kabatepe, Amerika'sz Trkiye'yi d n e m i y o r u m d i y e b i l mektedir. Dnyann e n b y k A m e r i k a n firmalarndan birisinin mavir lii, bir baka A m e r i k a n firmasnn temsilciliinden... gelen papelleri c e b e indirdikten s o n r a . . . 1 6 ATATRK'n n d e g e l e n iarlar, anti-emperyalizm, anti-kapitalizm v e t a m bamszlktr. O y s a , g n m z d e k i YEN A M E R K A N M A N D A C I L A RI, t m bu kavramlar i n e y e r e k A T A T R K L K taslyorlar... Sras g e l m i k e n Eisenhovver M b a d e l e Dostlar Vakfna ilk seilen T r k ' n -Fellow- S l e y m a n Demirel o l d u u n u hatrlatalm. A m e r i k a d n A m e r i k a n M o r r i s o n firmas t e m s i l c i l i i n d e n Babakanlk k o l t u u n a atlamasn da rastlant sayalm... Peki A B D bu b o y u t t a rvet, cinayet, m d a h a l e vb. gibi giriimleriyle neyi a m a l a m a k t a d r ? A m e r i k a b t n bunlar oltasna takt lkelerdeki karlarn k o r u m a k ve a n t i - k o m n i z m i r g t l e m e k iin y a p m a k t a d r . Bu tesbitin uluslararas t e r r l e sk skya ilikisi o l d u u n u v u r g u l a m a k iste rim. G r l y o r ki, M o n r o e Doktrini'yle balayan A m e r i k a n politikas, Latin
12

A m e r i k a ' y l a snrl k a l m a m , ulam b u l u n m a k t a d r .

b t n , dnyay tehdit

edici

bir

boyuta

A m e r i k a t e r r k o n u s u n d a , srail stihbarat r g t ' n n -MOSSAD- n c l n yapt iddete i d d e t l e m u k a b e l e y n t e m i n i b e n i m s e m i t i r . 1 7 " 1 8 Bu anlay s o n u c u R e a g a n , terrist devlet ilan ettii Nikara g u a , Kba, Libya, Iran ve Kuzey K o r e g i b i lkelere eitli y n t e m l e r l e m d a h a l e e t m e k t e k e n d i n i hakl g r m e k t e d i r . Sayn Yarg Cell Karaveliolu bu davran b i i m i n i n t e h l i k e s i n d e n sz etmektedir20 srail ve Amerika'nn t e r r i z m l e m c a d e l e aralar arasnda kullanlmak zere g e l i t i r m e k t e olduklar v e Avrupal baz d e v l e t l e r c e d e b e n i m sendii anlalan terrist g r u p l a r k o r u y a n lkelere kar askeri misil leme (fiili o p e r a s y o n ) teorisi k o n u s u n d a devletimizin dikkatli olmas g e rektiidir. y l e k i , t e r r i z m l e m c a d e l e e d e l i m d e r k e n , k e n d i m i z i baz l kelerin milli karlar u r u n a balatabilecekleri bir askeri misilleme hare ketinin ve dolaysylada bir scak savan ierisinde bulmayalm. Reagan, ABD'ne kar giriilecek t e r r hareketlerini planlayanlar ve bunlara m a d d i d e s t e k s a l a y a n lkelere kar yeni o l u t u r u l a c a k ekiple rin ve harekta giriebilecekleri g r n d e o l d u u n u aklamtr. Reagan'n k a r g a l a r d a n o l u d u u olaylarla kantlanan danmanlarnn g r l e r i d e farkl deildir. N i t e k i m A l m a n Stern Dergisinin, yazdna g r e , ABD'nde 1 0 0 ' d e n fazla t e r r o k u l u b u l u n m a k t a v e b u okullarda binlerce paral a s k e r i n k o m n i z m e kar yetitirildiini y a z m a k t a ve Reagan'n d a n m a n l a r n d a n Robert M c . Farlane'in Terristlere ve onla r yetitiren lkelere kar askeri saldrlarda bulunmay d n d k l e r i n i aklamaktadr.22"24 Bu anlay s o n u c u 15 Nisan 1986 g n Libya b o m b a l a n m t r . O y s a ki, bu saldrnn hakszl, Birlemi Milletler r g t ' n c e kabul edilmi bulunmaktadr. B u n u n gibi b u g n l e r d e A B D ' d e yaynlanan IRAN-CONTRA AFFAIRE adl ran'a gizli silah satndan elde edilen paralarn yetkili organlarn
17 Bu ynteme gizli servis dilinde Hornos Operasyonu denilmektedir,^'/?^/<4 JtJJ??.< r 'uk'j 18 Amerika'nn terre kar terr plan, Hrriyet, 1 Nisan 1986 ^ 19 By Reginal Dale, Reagan hits out at 'confederation of terrorist states' Us Editor in Washington Financial Times, July, 9, 1985 20 Cell Karaveliolu, Dnya gndeminde terr, Kayseri dare Mahkemesi Hakimi, Milliyet, 9 Ekim 1986 21 Reagan, uluslararas kar-terr ekipleri oluturuyor, Cumhuriyet, 14 Mart 1984 22 Terr Okulu, Gne, 11 Temmuz 1985 23 ABD'de zel terrist okullar, Nokta, 4 Austos 1985, say: 30 , 24 Bilindii gibi, Robert Mc. Farlane Iran-Contra rezaletinin mimarlarndan bisiridir. 25 Prof. Dr. Halk lman, Orman Kanunu, Hrriyet, 16 Nisan 1986
n
-
25

9 -Washington Post gazetesinde yeralan habere gre, Kral Hseyin 1957 ylnda Bakan Eisenhower dne minde CIA bordrosuna geirildi ve geen yl ise Kraln tahsisat azaltlarak 750 bin dolara indirildi. CIA r dn Kral Hseyin'e 20 yldr maa veriyor, Cumhuriyet, 19 ubat 1977. 10 ABD Bakan Carter, ClA'nn rdn Kral Hseyin'e deme yaptn dorulad, Cumhuriyet, 27 ubat 1977. 11 Kral Hseyin: 20 yldan beri ClA'dan para aldm. Milliyet, Vatan, 1 Mart, 1977 12 Uur Kkden, ClA'nn besledii politikaclar, Politika, 2 Mart 1977 13 Sedat, ClA'dan ald parayla ngiliz turizm irketinin hisse senetlerini ald. Cumhuriyet, 28 ubat 1977. 14 Iran ah Pehlevi, ClA'nn 1953'de kendisine 60 bin dolar verdiini aklad. Cumhuriyet, 6 Mart 1977. 15 Politika, 26 ubat 1977 16 Yener Ssoy'un Erdal Kabatepe ile tatil Sohbeti, Milliyet, 8 Kasm 1977.

88

89

haberi olmakszn N i k a r a g u a y n e t i m i n e kar m c a d e l e e d e n CONTRA'lara a k t a r m a d a k i t u t u m u nedeniyle Reagan ar l d e eletirilmektedir. B u d u r u m d a Reagan b a k a devletleri terrist o l m a k l a sularken A m e r i ka'y Terrist Devlet k o n u m u n a s o k m u o l m u y o r m u ? Orta D o u ' d a k i A B D ' n i n TRUVA ATI o l a n SRAL devletinin M O G A D U , IRAK ve T U N U S ' d a g e r e k l e t i r d i i eylemler uluslararas h u k u k kurallaryla nasl badaabilir? Devletlerce y n e t i l e n bu t r d e n haksz t e r r eylemleri kartlarna d a v e tiye k a r m a z m? B u g n k ABD-RAN atmas nasl aklanabilir? i m d i y e n i d e n b a a d n e r e k vatannn Latin A m e r i k a o l d u u n u belirttii miz AAA'nn g e r e k anlamn aklayalm: AAA = Allianza A n t i - c o m m u n i s t a A r g e n t i n a 2 6 AAA = Allience Article A n t i - c o m u n i s m e
27

hale gelen askeri d a r b e l e r - p r o n i n c i a m e n t o - g e l e n e i n i kulland. K e n d i n d e n y a n a diktatrleri ibana g e t i r m e yollarna b a v u r a r a k A B D s m r s n e m n i y e t e almay d e n e d i . A n c a k , II.Dnya Sava'ndan s o n r a A B D ile S S C B ' n i n ayrlan yollar, M c . C a r t y ' c i l i i n balatlmas, in Devri m i , K b a olay, ili'de Sosyalist iktidarn s e i m l e ibana g e l m e s i ve ni hayet A B D ' n i n arka b a h e s i n d e k i N i k a r a g u a ' d a A m e r i k a n kuklas S o m o z a ' n n d e v r i l m e s i ile s o s y a l i z m e ak bir y n e t i m i n kurulmas, d n y a d a u y a n a n halklarn her g e e n g n A m e r i k a n s m r s n e kar kmas; A B D ' n i kar t e d b i r l e r a l m a y a itti; b u a m a l a ite v e dta k o m n i z m e kar m c a d e l e iin koullandrlm Silahl Kuvvetler, Gvenlik rgtleri, stihbarat r g t l e r i , K o m a n d o Birlikleri, Kontr-Gerilla y n t e m l e r i u y g u layan kurulular, Anti-terr r g t l e r i , idam mangalar ve benzeri legal veya illegal bir k o n u m d a d z e n l e n d i ve finanse edildi. ~ Bu y n t e m l e r i n bir ksmna Gayr-nizami harp d e n i l m e k t e d i r . Bu am a l a kurulan v e k o m n i z m l e m c a d e l e y i ilke e d i n e n r g t l e r i n h e m f i nansman, h e m d e eitimi A B D tarafndan stlenilmektedir. Bu t i p eitim kurulularna W a s h i n g t o n ' d a k i U L U S L A R A R A S I POLS AKADEMSni r n e k gsterebiliriz. B u m e r k e z d e d i e r lkelerin seilen polis eflerine kendi lkelerinin t o p l u m s a l sorunlar anlatlmakta, k o m nistlerin saldrgnlfklar ve ykclklar k o n u s u n d a konferanslar verilmekte, patlayc m a d d e l e r l e suikast d z e n l e m e k o n u s u n d a f i l m gsterilmekte, M e k s i k a snrnda M a t a m a r o s yaknlarnda 'Yeil Bereliler g z e t i m i n d e patlayc m a d d e l e r i n kullanlmas d e n e n m e k t e , s e s s i z c e a d a m l d r m e ^ "baklama, b o m a , v b . eitimleri r e t i l m e k t e d i r . U z u n sreli bir u r a t a n s o n r a A B D , etki alan altndaki lkelerdeki militer g l e r e A n t i k o m n i z m = Milliyetilik f o r m l n b e n i m s e t t i . zellikle FM 31 seri numaral r e s m A B D t a l i m n a m e l e r i n d e 'Gayri-nizami h a r p ' veya 'Kontr-Gerilla' y n t e m l e r i a k l a n m a k t a , b u a m a l a k u r u l a n yeralt rgtlerinin, k o m n i z m l e m c a d e l e e d e r k e n , g e r e k t i i n d e iken c e d e n k t r m h l e g e t i r m e y e v e s o y g u n d a n s a b o t a j a kadar her Turlu ' y n t e m e b a v u r a c j l k e s i getirilmektedir. B u r e s m i A B D belgeleri varol d u k a A B D ' n i h e m Terrist Devlet h e m d e 'Terr i h r a Eden Devlet' olarak nitelemekle g e r e i ifade e t m e k t e o l d u u m u z u sanyoruz.
30 Bomba Davas, Savunma, I. ve II. cilt. Bu konuyu Savunmam'da eletirmi, Trk emniyet grevlileri arasnda benzeri kurulularda eitim gren olup olmadm aratrmann 1980 ncesi ortamnn aydnlanmasna yardmc olacan belirtmitim. Nitekim 1986 yl iinde 100'e yakn Trk polis efinin ABD'de FBI tarafndan dzenlenen kurslarda Kontrterrizm, sulularn analizi, havaclk, yneticilik, laboratuvar aratrmalar vb. konularda eitim grecekle ri akland. Cumhuriyet, 18 Ocak 1986 Emniyet Genel Mdr Saffet Arkan Bedk'n aklamasna gre, Terrle Mcadele Daire Bakanlnda grev alacak 100 kadar polis efi terrle mcadele konusunda eitilmek zere 1986 Mart, Austos aylar iinde ABD'ne gnderildi. Milliyet, 22 Eyll 1986.

AAA = Allianza A n t i - c o m m u n i s t a A m e r i c a n a 2 8 AAA = A m e r i c a n Anti-comunist A l l i a n c e 2 9 G r l d gibi AAA s i m g e s i karlarnda tanmlamalar aklanan d e y i m lerin ba harflerinden olumaktadr. ' B t n tanmlamalar belgesel olarak akland halde, kanma g r e ger e e en yakn olan: ALLIANCE ARTICLE A N T - C O M U N S M E olmas g e rekir. Bu n e d e n l e AAA simgesi g e r e k t e k o m n i z m l e m c a d e l e e t m e k t e kendilerini f e d a e t m e y i g z e alm insanlar t o p l u l u u olarak tanmlanabi lir. Latin A m e r i k a lkelerinde bu inanla yetitirilmi ve cepleri a m e r i k a n dolarlaryla iirilmi topluluklar idam mangalar (Death s q u a d - Escad r o n s de lamort) paramiliter rgtler o l u p A m e r i k a n yanls iktidarlarn d e n e t i m i ve k o r u m a s altnda k o m n i z m l e m c a d e l e e d e r k e n her t r l terr y n t e m i n i -siyasi cinayet, a d a m karma, i k e n c e y l e s o r g u l a m a , sabotaj, s o y g u n ve k u n d a k l a m a , vb.- kullanmaktadr. B u n o k t a d a sa terr m , sol terr davet eder y a d a sol terr m s a t e r r kkrtr s o r u s u n u n cevab aranmaldr. Bu c e v a p aranrken ULU SAL KURTULU SAVALARI'nn DEVRMC DDET o l g u s u parantez dnda tutulmaldr. Amerika, balangta Latin Amerika'nn Bolivar'dan bu y a n a geleneksel
26 Amnesty International Rapport Annuel, 1975-1976, s. 84 27 Patrick Sharoff, Neo Nazisme 28 Amnesty International Rapport, 1981, s. 130 29 A.g.y.

90

91

N i t e k i m , y u k a r d a r n e i n i verdiimiz VVashington'daki Polis A k a d e m i s i 'nin benzerleri A B D ' n i n d i e r eyaletlerinde, P a n a m a ' d a ve Bat A l m a n y a 'da da vardr. Yazmzn bu n o k t a s n d a en n e m l i s o r u l a r d a n biri d e , m c a d e l e edile c e k k o m n i s t l e r i n nasl saptanacadr. Eer bu s a p t a m a d a l karlrsa -ki t m lkelerde karlmaktadr- lke halknn b y k o u n l u u k o mnistlikle sulanmaktadr. O n u n a r d n d a n , s z k o n u s u lkede y a p a y bunalmlar yaratlarak askeri darbelerin, skynetimlerin g n d e m e geti rilmesi, ve b y l e d n e m l e r d e lider kadrolar A B D ' d e yetitirilmi p a r a m i liter, militer g l e r l e A B D karlar d o r u l t u s u n d a r g t l e n m i ve k o u l landrlm ibirliki s e r m a y e , oven g r u p l a r ve dinsel glere dayanla rak Temizlik Operasyonlar d z e n l e n m e s i , t m yurtseverlerin k o m nistlikle s u l a n m a s iten bile deildir. FM 31-15 r e s m A B D t a l i m n a m e s i byle kargaa d n e m l e r i n d e s u s u z kiilerin 'adi sularla' sulanlarak yarglanmasn n e r e c e k kadar ileri gitmektedir. Byle bir e r e v e iinde, ikence, bask, z u l m , terr, c i n a yet ve adaletsizlikler bu d n e m l e r d e birbirini kovalamaktadr. 1965 ylnda Komnist htilaller ve Subaylar bal altnda Yaln Metiner imzal bir b r o r Genel K u r m a y Bakanl emriyle t m o r d u birliklerinedatlmt.31^2"33"34 B u b r o r e g r e zetle: 1- ...Kzl air Nazm Hikmet'i ve eserlerini gklere kartanlar k o m nisttir.35 2- ...Mlk sahiplerine hrsz, dindarlara yobaz ve gerici, milliyeti lere sermayedar ua veya g n m z e uyarak Amerikan ua, d e m o k r a t i k devlet mmessillerine satlm politikaclar, sanayicilere de emek dmanlar g i b i yalanlar, isnatlar ve iftiralar atanlar komnisttir. 3- ...Mehmet isminin Muhammetle ilgili olan h harfini atp o n u n y e rine s a d e c e MEMET adn kulland grlenler komnisttir. 4- ...Mlkiyet hakknn s o n r a d a n b s b t n kaldrlacan i m d i d e n giz31 Prof. ismet Giritli, Komnist Darbeler ve Silahl Kuvvetler, Tercman, 29 Mart 1967 32 lhan Seluk, Subaylarmza kim ders veriyor? Cumhuriyet, 31 Mart 1967. (Bu brorn I. Seluk'un yaz snda Fahri Tanman adl bir toprak aas tarafndan kaleme alnd aklanyor.) 33 Yaln Metiner ii kartrd, Cumhuriyet, 2 Nisan 1987. (Trkiye Komnizmle Mcadele Dernei Bakan lhan Darendeliolu'na gre ise ayn bror eski emniyet mensubu Keml ztrkmen yazmtr) 34 Cneyt Arcayrek Aklyor - 5 -Demirel Dnemi- 12 Mart Darbesi, s. 173. 35 a) LOrdu Komutanl Skynetim As.Svc.'nn Esas No: 1986/153, 20.11.1986 tarihli Bar Komitesi Da vasnn Esas Hakkndaki Mtalaas S.inci sayfasnda As.Svc. Nzm Hikmet iin: Kabul etmek gerekir ki, gerekten byk airdir diyerek kansn aklamtr. b) Kltr Bakan N.Keml Zeybek: "Nazm Hikmet, Trkiye'nin en byk airlerinden biridir." Hrriyet, 4 Austos 1989.

l e m e k iin o n u n kstlanacan, v e b u n u n d a g y a s o s y a l adaleti (ger e k t e sosyal sefaleti) t e m i n iin yaplacan syleyenler komnisttir. 5 : ...Seimle g e l m i o l a n d e v l e t v e h k m e t m e n s u p l a r n n itibarn d r e c e k her t r l tezvir v e p r o p a g a n d a y yapanlar komnisttir. 6- ...Hr m e m l e k e t i m i z d e m e v c u t d z e n i n her tarafn ktleyenler k o mnisttir. 7- ...Maksatl A B D d m a n l yapanlar komnisttir. Ve bu grleri sa v u n a n partinin K o m n i s t Partisi o l d u u , dolaysyla bunlar b e n i m s e y e n lerin k o m n i s t olduklar aklanmaktadr. Eer bu g r yetkili ve s o r u m l u kiilerce b e n i m s e n m i s e -ki u y g u l a m a d a b e n i m s e n d i i n i g r y o r u z - l k e m i z d e k i politik d a l g a l a n m a l a r n ne denleri bir l d e aydnla kavuabilir. Bu anlay iktidarlara e g e m e n o l m a s a y d b u g n y z b i n l e r c e kii sakn cal varsaylarak sulanabilir m i y d i ? B u a k l a m a l a r d a n g r l d g i b i Latin A m e r i k a ' y a z g gibi g r l e n AAA simgeli lm mangalar, d e i i k isimler altnda legal ve illegal k u rulular halinde A B D politikasna g r e g d m l e n e n b t n lkelerde k u r u l m u ve a m a l a r d o r u l t u s u n d a kullanlmtr ve kullanlmaktadr. Nite k i m p e k yakn bir tarihte bir g a z e t e d e y e r alan bir h a b e r d e El Salvador 'da l m mangalarnn sahnede b u l u n d u u n u r e n i y o r u z . 3 6 A m e r i k a Sandinist y n e t i m e kar N i k a r a g u a ' d a y n e t i m kart CONTRA'lara d e s t e k v e r m e k t e d i r . O y s a d e v r i k N i k a r a g u a lideri S o m o za:37 A B D ' d e y k e n yaamn ikinci el a r a b a satcl, k a h v e ileticilii, Rockfeller Vakf'nda tuvalet bekilii v b . iler y a p a r a k k a z a n a n I. S o m o z a , 1956'da 60 m i l y o n dolarlk bir servet ile, 45 a d e t k a h v e p l a n t a s y o n u ve 51 adet b e s i iftliinin sahibi idi. 1979'da ise S o m o z a ailesi 5-600 m i l y o n dolarn yan sra, t m l k e d e k i ekilebilir topraklarn 1/5'ini, en b y k 26 sna k u r u l u u n u , 8 eker kam p l a n t a s y o n u n u , b i r o k rafineriyi vb. elinde t u t u y o r d u . Ayrca alkol tekeli, eitli besin endstrilerinin d e n e t i m i , A v r u p a o t o m o b i l firmalarnn a c e n t e l i i , lkenin tek ulusal hava y o l u irketi, eitli d e n i z nakliyat irketleri, tekstil ve i m e n t o sanayiinde n e m l i m i k t a r d a hisse, bir b a n k a , bir tasarruf ve kredi sand ve eitli A B D firmalaryla ortaklklar da servetinin unsurlar arasndayd. te halkn b y k o u n l u u n u n sefaleti pahasna edinilen servetin S a n dinist a y a k l a n m a ile tehlikeye g i r m e s i , A B D destekli Milli Muhafzlarn N i k a r a g u a halk z e r i n d e tyler r p e r t i c i basklarna yol at. Bu basklar
36 Sz, 22 Kasm 1987. 37 Alain Rouguie, Latin Amarika'da Askeri Devlet, Alan Yaynclk, Ekim 1986.

92

93

Uluslararas Af r g t raporlarndan izleyelim.

38

siviller, kentsel ve krsal alanlarda grevli o l u p , istedikleri k a d a r silahl yardmc s e m e yetkisiyle donatlmlardr. zellikle s o l c u gerillalarn etkinlik g s t e r d i i alanlarda b l g e halk; ka nunsuz tutuklamalarn, kayplarn v e cinayetlerin Silahl K u v v e t l e r c e d zenlendiine inanmaktadr. Genellikle l m m a n g a l a r kurbanlarn l d r m e d e n n c e k a r m a k t a ikence y a p m a k t a v e s o r g u l a m a k t a d r . o u n l u k l a tannmalar m m k n o l m a y a n ve kafalar, elleri, kol ve bacaklar v b . koparlm kurbanlarn c e setleri karldklar y e r i n y z l e r c e k i l o m e t r e uzanda b u l u n m a k t a d r . 4 3 d a m mangalar, Latin A m e r i k a ' d a v e benzerleri b t n d n y a d a A B D karlarn k o r u m a k iin yllardan beri y z b i n l e r c e m a s u m insan cinayetle rine k u r b a n etmitir. zellikle d i k t a t r l k l e r d e ve c u n t a d n e m l e r i n d e bu cinayet etelerinin faaliyetlerinin arttna tank olmaktayz. r n e i n , Ar j a n t i n ' d e c u n t a d n e m i n d e o n b i n l e r c e kii o r t a d a n kaldrlm ve bir o u n u n cesetleri d e n i z e atlmtr. Daha s o n r a Alfonsin ile b a l a y a n d e m o k r a s i d n e m i n d e s o r u m l u c u n t a c generaller hapse atlm; a m a b u sulara katlm g l e r i n etkinlii karsnda s o r u t u r m a d u r d u r u l m u , baka y n t e m l e r l e Alfonsin'in g c krlmtr. G u a t e m a l a ' d a 1976-77 d n e m i n d e 20 bin kii k a y b o l m u ve gizli me zarlklara g m l m t r . israil ve Amerika'nn terre kar terr y n t e m i n i b e n i m s e d i k l e r i n i aklamtk. O y s a a d a , g e r e k t e n d e m o k r a t i k , insan haklarna ve kii z g r l k l e r i n e saygl devletler kanmzca bu y n t e m l e r e b a vurmazlar. H u k u k a ve uluslararas genel h u k u k a saygl devletler, k e n d i yasalarn i n e y e r e k t e r r n l e m e e kalkarlarsa, DEVLET T E R R s u u iler ler. Ayn y n t e m i lkelerinin snrlar dna tarrlarsa TERRST DEVLETe d n r l e r . K u k u s u z yzylmzn g e r e i , o l a n t e r r o k geni b o y u t l u ve kapsaml bir o l g u d u r . Biz b u yazda t m d n y a d a genellikle A m e r i k a tarafndan d z e n l e n e n s a t e r r k o n u aldk. Terr o l g u s u gibi o n u n l a m c a d e l e y n t e m l e r i d e o k y n l v e eitlidir. B u n l a r d a n kanmzca n d e geleni s o s y o - e k o n o m i k koullarn adaletli bir k o n u m a getirilmesi ve sosyal adaletsizliklerin giderilmesidir. Ayn g r d n y a geneli iin d e geerli dir. D n y a d a yeni bir e k o n o m i k d z e n anlay ile lkeler arasndaki gelir d z e y i n d e d e n g e s a l a n m a s hayal gibi g r n m e k t e d i r . n k e m p e r y a 42 Amerikan gdmndeki lkelerde, Kontr-Gerilla yntemleri uygulayan Silahl Kuvvetlere bal yeralt r gtnn elemanlar. 43 Arjantin'de cunta dneminde cesetlerin helikopterlerle denize atld gnmzde aydnlanm bulunmak tadr. 44 Amnesty International Repport, 1979.

- Uluslararas Af r g t ' n n 1976 r a p o r u n d a Nikaragua'da Milli M u h a f z l a r n o p e r a s y o n l a r s o n u c u 300 k y l n n y o k o l d u u bildirilmektedir. Dinsel g r u p l a r ise 1974-78 aras 3000'i akn k y l n n tutuklandktan s o n r a k e n d i l e r i n d e n h a b e r alnamadn kaydediyorlar. - N i k a r a g u a ' d a yerli halkn C e p h e ' y e d e s t e i n i n l e m e k amacyla y o u n .basklar s r d r e n CIA destekli Milli Muhafzlar, o k sayda yerel efin ikenceyle l d r l m e s i n d e n s o r u m l u tutuluyor. - Bu a m a l a lkenin baz b l g e l e r i n d e t e m e r k z kamplar k u r u l d u u , b u ralarda kitle halinde l d r m e l e r i n gerekletii biliniyor. - Milli Muhafzlar Sandinist C e p h e iinde n e m l i bir rol o y n a d n d a n kukulandklar kiileri s o r u t u r m a brolar Oficina de Seguridad Nacional'e s e v k e t m e k t e ; b u r a d a kimseye haber verilmeksizin birka ay t u t u lan, eitli ikence y n t e m l e r i y l e s o r g u l a n a n sank, a r d n d a n askeri m a h k e m e y e kartlmakta idi. A n c a k ilk ifadelerinden sonradr ki hakla rnda resmi t u t u k l a m a e m r i kartlp cezaevine g n d e r i l i y o r l a r d . 3 9 zetle: G e r e k Latin A m e r i k a ' d a g e r e k s e ABD'nin etki alanndaki lkelerde legal ve illegal olarak r g t l e n m i gler, yllardan bu yana yz binlerce kiiyi k o m n i z m l e m c a d e l e m a s k e s i altnda o r t a d a n kaldrarak s a t e r r n n e d e n i olmulardr. Bu g l e r d e n biri de Latin A m e r i k a ' d a yuvalanm dam mangalardr. Basnda yer alan bir habere g r e AAA r g t n n SPANYA'da da ayn isim altnda b u l u n d u u n u g r y o r u z . i d a m mangalarn bir kez d a h a t a n m l a r s a k : 4 1 Guatemala: (...) Bu l m mangalar b y k l d e sivillerden o l u m u o l m a k l a birlikte ayn z a m a n d a gvenlik g l e r i elemanlarn da ierirler. (Policia Regional)'n s a d e c e grevli polislerden o l u t u u sanlmaktadr. Bunlarn dnda, krsal a l a n d a etkinlik gsterenleri de gvenlik g l e r i k o n u m u n d a saylmakta v e b y k tarmsal iletmelerden o l u a n y n e t i m birimlerine baldrlar. Silahl kuvvetler ajanlar (les c o m i s s i o n a d o s militares) olarak t a n m l a n a n
38 Amnesty International, Annual Repport, 1975-76. 39 FM 19-20 Department ot the Army Field Manual fCRIMINAL INVESTIGATION) adl resm ABD talimnamesinde sorgulama tekniine yer verilmektedir. Bu talimname poliste de ders kitab olarak okutulmaktadr. (Modern Sorgu Teknii, retmen Emniyet Md. Erturul Korhan). Bu kitapta zellikle farmakolojik ikencede kullanlan ilalar zerinde durulmaktadr. (1977'nin Mays ile Temmuz aylar arasnda Ankara'da yayn l a n a n 7 Gn dergisinde bu konuyu ayrntlaryla akladm halde, o gnden beri ne iktidarlar ne de mu halefet partileri polise ders olarak retilen ve Anayasa ve yasalarmzla badamas mmkn olmayan farmakolojik ikencenin zerine gidemediler.) 40 spanya'da sa ve sol ulardan 30 kii tutukland. Cumhuriyet, 11 Ekim 1977. 41 ' -nesty International Rapport, 1978, s. 129

95

94

list lkelerin y a a m a l a r iin s m r y e ihtiyalar vardr. Yeni s m r g e c i lik y n t e m l e r i y l e b u s m r n n t m alt yaps v e rgtleri k u r u l m u v e tkr tkr almaktadr. Bir b e n z e t m e y a p a r s a k sivrisineklerle m c a d e l e iin her yl ilalama m y a p a l m , y o k s a sivrisineklerin hi o l u m a m a s iin batakl m kurutalm d i y e d n r s e k , k u k u s u z e n radikal z m n ikincisi o l d u u n u g r rz. Terrle d e m c a d e l e d e nemli olan batakln kurutulmas yani t e r r e u y g u n o r t a m n o r t a d a n kaldrlmas e n n d e g e l e n z m d r . O y s a te rre kar terr ilke olarak b e n i m s e y e n A m e r i k a ' d a d a h a b u g n d e n 100 okul k u r u l m u , d n y a n n b t n lkelerine diplomal caniler ihra edilmektedir. Bir g n t e r r n k k n n k u r u t u l d u u n u varsayalm, ileri cinayet ilemek o l a n bu insanlar ne yapacaklardr? H i k u k u d u y u l m a s n Neo-nazist ve Neo-faist partilerin militan g l e r i olarak nlenilmesi olanaksz yeni bir t e r r k a o s u n a d n y a y b o a c a k l a r dr. G e l e c e i n e n b y k kasrgasn n l e m e n i n y n t e m l e r i b u g n d e n dnlmelidir.

IV.BLM POLTK D U R U M DEERLENDRME*

I. BLM

*
Yukarda aktardmz o l g u ve olaylarn benzerleri, s o n y i r m i yln al kantlar i i n d e g e i r e n l k e m i z d e d e yaanmtr, y a a n m a k t a d r . T o p l u m u m u z u n yerli v e y a b a n c eitli mihraklarn u y a d a b u hesapla kkrtt kr d v n d e n kurtularak salkl bir geliim izgisine ka v u m a s k u k u s u z t m yurtseverlerin o r t a k isteidir. B u n u n iin ilk koul, kanmzca t o p l u m s a l muhalefetin d n c e l e r i n i s e r b e s t e ifade e d i p z g r c e r g t l e n e b i l d i i ak bir ortamn oluturulmasdr. B u n u n iin, ge mite olanlarn r t b a s edilmesi deil, a k s i n e cesaretle s t n e gidilmesi g e r e k m e k t e d i r , i k e n c e d e lenler, kaybolanlar, faili hl b u l u n m a m c i nayetlerin s o r u m l u l u u , yalnzca d n e m l e r i n i n iktidarlarna mal edilemez. C a n gvenliini s a l a m a k l a y k m l devletin sreklilii s z k o n u s u d u r . B u olaylarn t m aydnlanncaya kadar g e m i , m e v c u t v e g e l e c e k ikti darlar s o r u m l u l u k altndadr. Bir b a k m a bu olaylarn aydnlanmasnn d e m o k r a s i n i n ilerlik kazanmasnn n k o u l u o l d u u n u d a v u r g u l a m a k is terim.
30 Kasm 1987

Askeri Darbeler Dnemin bal altnda yayna g i r e n d i z i yazmza 12 2 Eyll Tartlyor ara balyla d e v a m etmitik. G e r e k t e ilk yazdan sonra a r a d a n g e e n sre iinde k o n u g n c e l l i i n d e n , ikincisini kaleme 2 a l m a k d u r u m u n d a kalmtk. B u kez d e s o n y a z m z d a , zayf bir olaslk olmasna karn, eletirme g e r e i n i d u y d u u m u z askeridarbe olasl, C u m h u r b a k a n K e n a n Evren'in T r a b z o n , Rize v e G i r e s u n konumalary la g n c e l l e t i ; ve b t n Mays-1988 ayn ieren bir b o y u t t a , gerek yurt iinde, g e r e k d n y a d a v e hatt uluslararas fi nans e v r e l e r i n d e y o u n bir ekilde tartld. 3 Ate o l m a y a n y e r d e d u m a n kmaz. d i y e bir zdeyi vardr. z n d e b u k o n u d a k i duyarllk v e s r e g e l e n 12 Eyll n c e s i n e d n m e tehditleri, iflas e d e n u y d u bir e k o n o m i k m o d e l , ar bamlln getirdii sorunlar, sabit gelirlilerin her g e e n g n y o k s u l l a m a s n a karn, ibirliki s e r m a y e n i n palazlanp d z e n e e g e m e n olmas, sosyal, kltrel ve etnik s o r u n l a r v b . gibi d a r b e olaslna elverili bir o r t a m o l u t u r m a y a d e v a m e d i y o r d u . B u nedenle tartma b y k l d e ilgi g r d ve satr aralarnda da olsa baz g e r e k l e r i n alglanmasna n e d e n o l d u . Bu a r a d a , baz kiilerin ileriye d n k politik z l e m l e r i n e ilikin niyetleri akla kavutu. C u m h u r b a k a n s e i m i n e ilikin tartma 1987'de s a h n e y e s r l m b u k o n u d a baz evrelerin n e d n d saptanlmaya allmt. S r e g e l d i i iddia edilen Evren - zal u y u m u o g n d e n b u y a n a g l g e l e n m e y e yz t u t m u , zal k e n d i s i n e yaplan tel kinler d o r u l t u s u n d a ikircikli aklamalar y a p m a k g e r e i n i d u y m u v e C u m h u r b a k a n n halk m sesin? s o r u s u Anayasa deiiklii'ni g n * SORUN Birlikte Sosyalist Dergi, Kasm'88 tarihli saysnda yaynlanmtr. 1 SORUN Birlikte Sosyalist Dergi, 1/3 Mart'88 2 SORUN Birlikte Sosyalist Dergi, 2/4 Mays-88 3 Cumhurbakannn konumalar, 30 Nisan, 1-2 Mays 1988 gnleri yapld a) 1/3 Mays 1988 gnl gazeteler b) Milliyet aktalite dergisi, Mays, 1988, Ayn dosyas, zel Blm, Cilt: 3, Say: 1 "12 Eyll Uyars ve * Demokrasi Savunmas".

96

97

d e m e getirmiti. m e e baland....

Yar bakanlk, ya da bakanlk sistemi'nen

sz

edil

Kapal kaplar a r d n d a n s r d r l e n bu yarma, s e i m e kadar s r d . A N A P , kendi eseri olan y a p a y bir s e i m yasasyla y z d e 36'yla T B M M ' d e o u n l u k o l m a becerisini g s t e r m i , a n c a k b u o l u u m d a h a b a n d a politik istikrarszlk koullarn b e r a b e r i n d e getirmiti. E k o n o m i k , sosyal, kltrel vb. gibi nedenler yannda zal H a n e d a n n n v u r d u m d u y m a z savurganl ve y a a m b i i m i , A N A P iktidarnn itibarn hzl bir e k i l d e d r d . Mahalli seimler bu k o n u d a bir denekta olabilir. A N A P iktidar d a h a d a ypranabilir, bir e r k e n s e i m g n d e m e gelebilirdi. B y l e bir d u r u m d a riske g i r m e n i n anlam y o k t u . C u m h u r b a k a n K e n a n Evren'in giriimlerinden t e d i r g i n o l a n A N A P ikti darnn niyeti, Gn.Bsk. Yardmclarndan G n e Taner'in kiisel g r (!) olarak akland Oysa, s o n d n e m d e bu k o n u d a k i zal'n tavr Ta ner'in aklamalarna k o u t t u . Taner'in lider diktatoryas y a a n a n bir par t i d e bylesine yaamsal k o n u d a kiisel a k l a m a y a p a c a k kadar cesur o l d u u n a ilikin rneklere siyasal g e m i i n d e r a s t l a n m y o r d u . 6 zal bu n e m l i s o r u n u hafife alyor ve Taner bir eyler sylemi, Evren de ce v a p v e r m i mesele y o k . 7 Fikri Salar, S l e y m a n Demirel, Blent Ecevit g n g n n e tartmaya katlyorlard. Ayn k o n u d a Evren d e tepkisi ni Kilis k o n u m a s n d a g s t e r i y o r d u . 1 1 C u m h u r b a k a n s e i m i n e ilikin tartmay g e e n yl zal balatt. n m z d e b u s e i m iin 1 6 a y sre var. Trkiye'nin g n d e m i n e b u k o n u y u z a m a n n d a n n c e srenlerin taktii dikkatleri b a k a alana k a y d r m a k ise yanldklarn anladklarnda o k g e olabilir. Daha b u g n d e n ANAP'l H a y d a r zalp, Halil vgn, M e h m e t Keeciler, Taner'in aklamasn tas-

vip etmediklerini b e l i r t m i l e r d i r . 1 2 O y s a bilindii g i b i A N A P ' t a Keeciler'inban ektii kanat zal'n C u m h u r b a k a n olmasn ve s e i m i TBMM'nin yapmasn istemesine karn; liberal kanat, Anayasa deiikliine C u m h u r b a k a n ' n n halk tarafndan seilmesini istemekte ve mevcut d e n g e l e r i k o r u m a k iin, Evren'in y e n i d e n seilmesine olanak salamay y e l e m e k t e d i r . Dinci, hareketi kanadn hesab zal' C u m h u r bakan y a p a r a k partiyi ele g e i r i p Trk-lslm sentezini d a h a da iktidara yaklatrmak olabilir. Byle bir o l u u m liberal kanadn tasfiyesiyle s o n u lanabilir. Byle bir olaslk ANAP'ta b l n m e l e r e n e d e n olabilir. zal'n g e l e c e e ynelik tasarmlarn g e r e k l e t i r m e k iin transferler y o l u ile ANAP'ni g l e n d i r m e k zere ilgililere talimat v e r d i i basna yansd. Demirel, byle bir g n d e n y a r a r l a n m a k iin p u s u d a beklemektedir. O'nun C u m h u r b a k a n s e t i r m e y a d a s e t i r m e m e d e o k a z politikacya nasip olan d e n e y i m l e r i vardr. Geri b u g n kendisine bu k o n u d a y a r d m c olacak Faik T r n gibi Skynetim Komutanlar y o k t u r , 1 4 a m a Dnya Muhafazakr Partiler IDU cra Sekreteri Prof. A n d r e a s Kohl Demirel'i Trkiye'de d e m o k r a s i n i n mezar kazcs olarak t a n m l a m a k t a d r . 1 5 Demirel'e siyasal d a l g a l a n m a l a r d a n yararlanp y e n i d e n iktidar y o l u n u n al mas saylamayacak kadar sakncalar b e r a b e r i n d e getirebilir. Daha i m d i d e n Mustafa Mulal k o m p l e k s i n d e n 1 6 sz ediinin ardndaki niyetlere d o r u tanlar konulmaldr. te N a k i b e n d i ve N u r c u tarikatlarnn desteiyle yaad sylenen bu iki sac partinin iktidar m c a d e l e s i lkeyi arzu e d i l m e y e n srtmelere gtrebilir. G r l d gibi, d a r b e olasl bu koullar altnda g n d e m e gelebilir. Bu nedenle siyasal istikrarszla n e d e n olan bu koullarn bir ksmnn o l u u m u n u i r d e l e m e k istiyorum. -12 Eyll tartlsn m, tartlmasn m? - Askeri darbe olasl var m?
12 12 Haziran gnl. gazeteler. 13 Cneyt Arcayrek, Sylentinin ardndan, Cumhuriyet, 12 Haziran 1988 14 Y.n: Trn'n izniyle faaliyete geen nl Ziverbey ikence kknde Temmuz/1972'de alnan ifadeler. Balangta Mahkemeye getirilmemitir ama, AP. kulislerinde Faruk Grler'in Cumhurbakan olmasn engellemek iin kullanlm daha sonra intikam srecine geilerek Bomba Davas'nda Grler yannda Muhsin Batur ve Kemal Kayacan sank iln edilmi, sonra mevcut dengeler elvermediinden dava rtbas edilerek bu hesaplama nlenmitir. Bu Cumhurbakan seimlerinde dnmesi olas entrikalar renip ders atmak isteyenler, Bomba Davas'nn konuya ilikin blmn, Faik Trn'n aklamalarn "Kore'den 12 Mart'a - Yazan: Ergun Gze, Ter cman, 6-25 Aralk 1985 ve Nazl llcak'n 12 Mart Cuntalar, Tercman 12 Mart 13 Mays 1986 balkl ya z dizisi -kitap halinde kt- 'ne bavurabilirler. 15 Askeri Darbelere Kar Dayanma Fonu Ali. H. Yurtsever'in haberi, Milliyet, 24 Eyll 1987 16 Cumhuriyet, 4 Mays 1988 * YK Bakan vekili Uygur Tazebay, 500 yllk Nakibendi geleneinden geliyor. Milliyet, 4 Austos *989

4 Y,n: ANAP'nin lidere dayal diktatoryal yaps, onu referandum riskine itti ama, byk bir pikinlikle %35 oran esas alnd, Referandum yenilgisi propaganda bombardmanyla zafer diye iln edilerek iktidar sr drme abas bal bana siyasi istikrarszlk nedeni olabilir... 5 Milliyet, 11 Haziran 1988, Gne Taner'in aklamas: Evren 1989'daki Cumhurbakanl seimi iin yeniden adaylk iin yatrm yapyor. Ama bouna, Anayasa'ya gre bir daha adayln koymas mmkn deildir. Biz bu konuda bir Anayasa deiiklii dnm yoruz. 6 Daha sonra Gne Taner'in bu konuda kendi inisiyatifiyle hareket etmedii akland. 7 12 Haziran 1988 gnl gazeteler. 8 ankaya Yar, Milliyet, 12 Haziran 1988. a) Salar. Cumhurbakan da, zal da koltua oturamaz. b) Demirel: ankaya hevesleri kursaklarnda kalacak. 9 -Ecevit: Son derece yakksz" Cumhuriyet, 12 Haziran 1988. Kamuoyunun kim Cumhurbakan olmal veya olabilir tartmasn gndemden karp, ncelikle seim sistemi konusu ile ilgilenmesini tavsiye ederim. 10 Demirel: ankaya'ya yzde 36 ile kimse heveslenmesin. 11 Evren: Baz evreler benim konumamdan rahatszlk duyuyorlar. 12 Haziran 1988 gnl gazeteler.

98

99

- Cumhurbakann TBMM mi, yoksa halk m sesin? Bu amala Anaya sa deitirilsin mi? l k e m i z i n g e l e c e k t e k i siyasal g n d e m i n i o l u t u r m a a d e v a m e d e c e i anlalan, anlan sorulara ilikin g z l e m l e r i m i z i d e r g i sayfalarnn kapsa m i i n d e a k l a m a a alacaz. Bu sorunlar 1989 Kasm ayna kadar d z e n i n y a p a y d e n g e l e r i n i k k n d e n sarsabilecei gibi, siyasal parti lerde y e n i k a y n a m a ve b l n m e l e r e n e d e n olabilir. Siyasal partilerdeki yeni transferlerin y a r a t a c a o l u m s u z o r t a m a d i e r etkenler d e eklenince Ecevit'in de belirttii g i b i darbe tiryakilerin\ y r e k l e n d i r e b i l i r . 1 7 Evren zal dolaysyla A N A P arasnda sregeldii sylenilen balay, b u g n lerde a n k a y a rekabetine d n m , zarlar atlmtr. Evren'in Kbrs, G A P p r o j e s i n e ilikin giriimleri ve hayali ihracat k o n u s u n d a k i k a n u n u Kaaklar a f f e d i l i y o r 1 8 d i y e v e t o etmesi geri d n o l m a y a n giriim ler olarak deerlendirilmelidir. A m a ilgililere s o r m a k lzm: Daha n c e l e ri nerelerdeydiniz? iktidar ve U ve UH'larn ibirlikisi yerli hol d i n g l e r e m m e b a s m a t u l u m b a gibi birbirlerini d e s t e k l e m e l e r i n i n d o a l s o n u c u onlarn kaaklna g z y u m m a k t a d r . K o n u y u s o y u t t a n s o m u ta i n d i r m e k gerekirse, r n e i n b y k ihracat irketleri olarak bilinen E N KA, TEKFEN'e bal ihracat kurulular ve R A M 1 9 D Ticaret v b . gibi ir ketler hakknda kaar d a v a almtr? Sz k o n u s u davalarn mali portre si nedir? Affedilecek bu miktarlar dargelirlinin srtna ne yolla yklene cek? v b . gibi y z l e r c e soru... Olay b y l e s i n e aratrdmzda ihracat devlerinin talan ve s o y g u n l a r ortaya kacaktr. B u r a d a b a k a bir ilgin d u r u m l a d a h a karlalacaktr. Yarglananlar b y k patronlar d e i l , o k u r u l u u n mdrleridir. n k iyi eitim g r m birka dil bilen bu zavall a d a m l a r , kendilerine s u n u l a n bol maa, yat, kat ve avanta karlnda patronlarnn hrszlklarna paravanlk y a p a c a k kadar aalamalardr. Patronlar ise, yurt i i n d e ve dndan ibirlikilii orannda itibar gr m e k t e , dllendirilmekte, devlet t e l e v i z y o n u n d a b y k i a d a m l a r diye e m e k i halka y u t t u r u l m a k t a , D a v o s ' d a kayak, A c a p u l c o , Rio, Kanarya Adalarnda yaz tatili, C e n e v r e ' d e dinlenip, K e n y a ' d a av partisine katlan b u m i r a s y e d i kuak z e n g i n l e t i k e halkmz fakirlemektedir. B u parababalar, zal iktidarnn d e s t e k i s i olarak o n u n seyahatlarna katlmakta, b y k bir olaslkla tantanal seyahatlarnn masraflarn bile devlet karlamaktadr. E k o n o m i k bunalmn d o r u u n d a n , n e m l i bir ticaret
17 Ecevit: -Darbe tiryakileri vardr Cumhuriyet, 8 Mays 1988 18 Evren'den hayali ihracat yasas iin ar veto gerekesi, 'kaaklar affediliyor' Cumhuriyet, 13 Haziran 1988. 19 25 Austos 1988 tarihli Milliyet Gazetesi'nde mahkemeye verilen 33 hayali ihracat firmas aklanmtr. 13. srada Tam d ticaret denilmektedir. Baz evreler byle bir firmann bulunmadn iddia etmekte, gazetenin harf yanlln bilerek mi, yoksa bir bask hatas olarak m yaptn tartmaktadr. RAM m? TAM m? akla kavuturmak gerek... Bilindii gibi RAM Ko Topluluu iinde yer almaktadr.

kuruluunun bana o t u r t u l a n bir kiinin l d r l m e s i n i n esrar perdesine karn baz gerekler su y z n e kt. Ayn d u r u m d a k i Halit Narin de h l bir kuruluun bakan, hl Ozal seyahatlarnn g e d i k l i mdavimi... Neden? G e r e k t e m o d a s g e m i Laissez-faire, Laissez-passer (Brak nz yapsnlar, braknz gesinler) slogan, kr ve sarlar d i y a l o g u n a d n m ; kimin n e yapt, k i m i n k i m e n e g e i r d i i t o z d a n d u m a n d a n g rlmez hale gelmitir... Bylesine kark bir o r t a m d a t o p l u m u bir de ankaya bunalm ile dalgalandrrsanz ne olaca belli olmaz... Bu koullarda Trkiye'nin n n d e k i siyasal g n d e m i : Rumba'dan Cumba'ya d i y e sloganize edebiliriz. Rumba'y k i m baarl o y n a r s a c u m ba'ya o oturacaktr: Bu kii b u g n s a h n e d e g r n e n l e r d e n bakas da olabilir... D e m o k r a t i k t m r g t v e kurulular d e m o k r a s i y i s a v u n m a y a , kollama ve k o r u m a y a hazr olmaldrlar...

12

Eyll

Tartmas:

Bu tartmay bata C u m h u r b a k a n istememektedir. N i t e k i m Giresun k o n u m a s n d a : (2 Mays 1988) 12 Eyll'e satamalar oluyor. o k rica ettim. B u n u d e m e y i n , d e m e y e l i m , b u k a p a n d . B u yaray kanatmayalm d e d i m . . . B u n u tarih d e e r l e n d i r e c e k d e d i m . B u n u n mnakaasnn yaplmas i m d i d o r u deildir. B u n u ilerde millet, tarih karar verecek, bu tartmalar ilerde yap lacaktr eklinde grlerini aklamtr. za'n dolaysyla ANAP'n, 12 Eyll'n tartmas k o n u s u n d a C u m h u r bakan gibi d n d t e d e n beri bilinmektedir. Oysa, geriye kalan b y k o u n l u k farkl d n m e k t e d i r . Aslnda t o p l u mu her y n y l e etkilemi bir siyasal olayn tartmasn e n g e l l e m e e kal kmak olas deildir. Nitekim i d d i a l a m a y a d n t k e , su duyurular na, hesap Sormalara kadar istemler n e srlmekte, slup sertlemekte ve byle bir d u r u m d a Kurumlar ypranmaktadr. Kukusuz t o p l u m d a geriye d o r u b y k d n m l e r e n e d e n olan, yzbinlerce g e n ve insanmzn i k e n c e d e n geirilip hapishanelerde s r n d r l d , d kaynakl bir e k o n o m i k modelin u y g u l a n m a s s o n u c u y a a m d z e n i d t k e d e n ii, k y l ve sabit gelirlilerin ve onlarn d e m o k r a t i k rgtlerinin susmalarn beklemek g d m l d e m o k r a s i iinde bile olas deildir. T m n e m l i siyasal olaylarda o l d u u gibi, 12 Ey ll'n g e r e k d e e r l e n d i r i l m e s i n i de tarih yapacaktr. Tarihi g e r e i y a kalayabilmek iin o d n e m e ilikin belgeler yannda, olayda taraf o l m u kii ve kurumlarn da eletirisine g e r e k s i n m e duyacaktr. Bu nedenle ya plan tespit, d e e r l e n d i r m e ve tartmalar tarihe hizmet edici niteliktedir. 101

100

Evren'den n c e k i G n . Kur. Bakan'nn 27 Mays'a T. Slh. K.leri adna sahip kan d e m e l e r i gazete kolleksiyonlar iinde d u r m a k t a d r . Buna karn 12 Eyll'cler 27 Mays'a hnc olanlarn d e s t e k l e r i n d e n yararlan m a k iin, 27 Mays'a kar bir t u t u m almay yelemilerdir. Bu n e m l i e liki kiiler arasnda olsayd g z a r d edilebilirdi. Kukusuz 27 Mays ve 12 Eyll bu y n ile de tartlacaktr. Bu k o n u d a ynakta yanlgya d l d kansndaym. 1982 Anayasa snn y z d e 92'ye yakn tasvip g r m e s i n i n kalc o l d u u n u v a r s a y m a k bize g r e temel bir yanlgdr. Evren d i y o r ki: 12 Eyll zerinde halkn y z d e 92'lik tasvibi vardr... Ayn hal zuhur ederse Trk halk, kendini feraha karacak, O r d u s u n a yine ayn o r a n d a minnet d u y a c a k ve bu hareketi tasvip edecektir... Trk milletinin y z d e 92'sinin b e n i m s e y i p tasvip ettii bir hareket mi d e m o k r a s i y e u y g u n d u r ; y o k s a anari ve t e r r n d e v a m n d a n yana, y z d e 8'lik bir kitlenin karar m? Bu k o n u m a n n basna yanl yansdn t e m e n n i ederiz. 27 Mays'n lideri 100 yl m r l , kimsenin i n e y e m i y e c e i bir Anayasa yaplmas iin ilgililere talimat v e r m i t i ; 2 1 a m a bilindii gibi nitelii ve yete nei b u g n herkes tarafndan iyi bilinen ve G r s e l i n a d a m olarak tan nan M e m d u h T a m a gibi bir kiinin zorlamasyla 1961 Anayasas 1971 ylnda halla p a m u u gibi atlm ve te biri d g l e r i n ve onlarn yerli ibirlikilerinin nerileri d o r u l t u s u n d a deitirilmi; bu kadar y e t m e mi 1982 Anayasa's ile t m espirisi y o k edilmitir. G r s e l i n 100 yllk z lemi 1 0 - 2 0 yl srebilmitir. Trkiye gibi d e v i n g e n bir t o p l u m d a z l e m lerle gereklerin birbirlerine uymadna ilikin d a h a saysz rnekler veri lebilir. Nitekim 1982 Anayasa'snn kefaletine karn 8 4 ' n c m a d d e pas pas gibi inenilmi, bu k o n u d a giriimlerin henz.ard kesilmi deildir. Geici 4 ' n c m a d d e halk oylamasyla d e i m i , yapclar tarafndan bile deiiklik istekleri b u g n l e r i n g n d e m i arasnda b u l u n m a k t a d r . 2 3 " 2 4 1982 Anayasa'sndan g n m z e kadar 6 yl gemitir. B u g n a y n i j k o 20 Yaln zer, Kim anlad, kim anlamad? Trkiye, 11 Mays 1988 21 Stk Ulay, Harbiye Silh Bana 22 Muhsin Batur, Anlar ve Grler a) s. 275 Memduh Tama: Biz ekonomiden filn anlamayz, hepimiz bozuk olduunu biliyoruz, ama na sl dzeltileceini bilmeyiz. (ab.J, b) Anayasa deiiklii iin s. 150-156, 165, 169, 179, 182. 185, 192, 197. 213, 259, 264, 265, 273, 275 284, 286, 287, 290, 292, 296 - 297, 315. 316, 318, -325, 337, 354. 368, - 371. 384, 403, 404, 406, 435, 457, 504,529,570 .571 ,574,580. 23 Y.n: Bilindii gibi gereksiz gibi grnen bir referandumla Anayasa'nn nemsiz bir maddesinin deitirme e kalklmas halka Demokratik Katlm diye yutturulmaya allmtr. Halk bu zokay yutmamtr. Ama kanmza gre referandumla d ve i gler ANAP'n itibarn lmek gereini duymular ve bu arada zal'n Cumhurbakanl hesab iin yeni taktikler saptamay amalamlardr. 24 Y.n: Bu yaznn yaynlanmasndan sekiz ay getikten sonra bugnlerde zal, 1924 Anayasa'sna dnmek ten sz etmektedir.

n u d a r e f e r a n d u m yaplsa y z d e 92 ve y z d e 8 oranlarnn allak bullak o l d u u grlebilir. B y l e olmasn d o a l s a y m a k gerekir. B u n u n dnda, demokrasilerin ' o n s u z olmaz' artlarndan biri de aznlk o y u n a , o u n luk o y u kadar sayg gsterilmesidir. Aznlk o y u o l a n y z d e 8'in bylesi ne ar sulanabilmesi d e m o k r a s i y l e nasl b a d a t r a b i l i r ? r n e i n bu satrlarn yazar, Cell Bayar hari T r k i y e ' n i n t m asker k kenli C u m h u r b a k a n l a r n a ayn k a r i y e r d e n gelen, 12 Mart'ta Faik T r n ' n e m i r ve k o n t r o l u n d a alan, Slh. K.ler m e n s u p l a r , MT e l e m a n lar, Emniyet grevlileri, askeri yarglar zel Sava G r u b u elemanlar s a c militanlardan oluan ikenceli sorgulamalarla tertip dzenleyerek, Faruk G r l e r i n C u m h u r b a k a n olmasn e n g e l l e m e e alan bir ete nin bir ay sreyle ar ve a l a k a ikencelerine m a r u z kalm bir kiidir. Hakkm a r a m a k iin d a h a da nemlisi g e l e c e k t e devleti bylesine iren tertiplere alet e t m e k isteyeceklerin cretini e n g e l l e m e k iin, yaptm t m bavurular (yarg, Babakanlk) yantsz braklmtr. Bu tertipler iinde g r e v alanlar 1974 affnn g v e n c e s i n e snarak, entrikalarn srdr m e e d e v a m edegelmilerdir. Bunlarn bazlarnn MT soruturmas ne deniyle b u g n l e r d e iplikleri pazara kt; a m a o k g e deil mi? Bu koullarda bir askeri rejimi tasvip a n l a m n d a 1982 Anayasa'sn onayla mak, gerek kendi ve gerekse insanlk o n u r u n a saygszlk olurdu. 1961 Anayasa'sna o l u m l u oy vermi bir kiinin 1982 Anayasas'n onaylamas eliki olmaz myd? Bu tavr ne O r d u tasvibi, ne de anarinin ve t e r r n d e v a m n d a n y a n a o l m a k l a s u l a m a k b y k hakszlk deil midir? B u g n , Anayasa'nn balang b l m n d e bir a n l a m d a T r k i y e halkna t u z a k k u r u l d u u anlalyor, i Hizmet Yasasnn 351nci m a d d e s i n i n koruma ve kollamaya yeterli olmadn; n k Anayasa'nn b u n a olanak sala madna ilikin grlere karn, baz evrelerce A n a y a s a Balang b l m n d e k i milletin arsyla d e y i m i n e srlmektedir. yle a n lalyor ki bu d e y i m d a r b e zlemcileri iin b y k bir ak kap olarak d e m o k r a s i iin potansiyel bir tehlike tekil edecektir. Bu nedenle, y z d e 8'ler iinde b u l u n m a k l a hep v n e c e i m . Nitekim 1986 ylnda y a y m l a n a n yaptmda bu k o n u d a k i fikrimi aklamak frsat n b u l m u t u m . T m bunlara ek olarak 1975 ylnda istanbul 2 No.lu Askeri M a h k e m e d e yaptm s a v u n m a d a faist bir dzenin geleceini n e s r y o r d u m '

25 Talt Turhan, Bomba Davas, Savunma, ikence, 2'nci kitap. s. 416: 1982 Anayasas'nn bugnden tart lr duruma gelmesine kanmca bu yapay oluum neden oluyor. Tepki anayasalarnn uzun mrl olma dn biliyoruz. (...) 1982 Anayasasdaevet oran yzdeka olursa olsun, dierleri gibi ksa s/ede de mokratik yoldan deitirilecektir" (Yaptn basm tarihi: 1986) 26 Talt Turhan, Bomba Davas, Savunma, Vinci kitap, s. 63

102

103

D a h a s o n r a bir d e r g i y e yazdm dizi yazlarda MC iktidarlarnn A B D patentli faist bir askeri d a r b e y e davetiye karacak kadar aymazlk i i n d e o l d u u n u belgelerle aklamtm. G e l e c e k t e k i bir askeri d a r b e y e 1975'lerden 1977'lerden itibaren kar k m birisi o l a r a k 2 8 1 980 m d a halesini o n a y l a m a a n l a m n d a 1982 Anayasasna nasl evet diyebilir d i m ? A n a r i d e n t e r r d e n y a n a o l m a k sulamasn r e d d e d i y o r , tarihin yargsn b u g n d e n g r r g i b i o l u y o r v e t e b e s s m e d i y o r u m . C u m h u r b a k a n k o n u m a k t a srarl o l d u u n u aklamtr 2 9 . Kukusuz bu O ' n u n en d o a l hakkdr. Aslnda bu suretle balayan tartma orta m n d a k a m u o y u k e n d i s i n d e n saklanlan baz g e r e k l e n r e n m e k t e d i r . Bu y n ile yararl olmaktadr. Bu k o n u d a farkl d n e n l e r i n g e r e k e l e r i deiiktir. Bir ka r n e k v e r m e k i s t i y o r u m :
30

12 Eyll tartmasna baz kiilerin bak as farkl idi. Onlar s u ve sululuktan, Mulal k o m p l e k s i ' n d e n sz ediyorlar ve istemleri h e s a p s o r m a y a kadar u z a n y o r d u . Teoman Ere/: 3 4 (...) B u g n k Anayasayla d e m o k r a s i y e v a r m a k m m k n deildir. (...) Karadeniz k o n u m a s n h u k u k i i n d e tasvip e t m e k m m k n deildir (...) Do. Dr. Nevzat Toroslu: Mdahaleyi m e r u g s t e r e n bir Anayasann olmas ve devletin en yetkili kiilerinin h e m e n her '12 Eyll n c e s i ' t e h d i dini ileri srerek m d a h a l e n i n s a v u n u c u l u u n u yapmalar(...)n byle bir d n e m d e (...) c e z a h u k u k u y n n d e n d e e r l e n d i r m e y e kalkmann bir anlam olmad.(...) Av. Emin Deer, m d a h a l e szlerini TCK 311 ve 312. m a d d e k a p s a m n da g r r k e n Av. Nevzat Helvac: A n a y a s a y a aka aykr o l d u u n u ifade ediyordu.34 Blent Ecevit:35 Cumhuriyet t a r i h i m i z d e ilk kez bir C u m h u r b a k a n mil leti ve rejimi bu ekilde t e h d i t ediyor. Eer bir sade v a t a n d a byle bir k o n u m a yapsayd, hakknda d e r h a l s o r u t u r m a alrd. (...) T r k i y e ' d e h u k u k devleti bir l d e o l s u n iliyorsa b u n u n hesab sorulmaldr. C u m h u r i y e t gazetesi y o r u m u : 3 6 Sayn Evren'in talihsizlii, artk ge mite kalm eyleminin savunmasn yapmak isterken Trk Ceza Kanunu 146. maddesiyle cezalandrlm bir suu, gelecekte de yinelendii za man merulatrma abasna girimesidir. Sleyman Demirel: 3 5 , 3 7 , 3 8 Trkiye'de o r d u , be generalin o r d u s u d e il, Cumhuriyet'in ordusudur. Sayn Evren'in 12 Eyll s a v u n u c u l u u n u y a p a y m d e r k e n h e m de 12 Eyll n c e s i n i n Gn. Kur. Bk. o l d u u n u u n u tarak (...) Trkiye Devleti Anayasas'nn 6 ve 1 1 . m a d d e l e r i n i ihll d u r u m u n a d t n belirtmeliyim.

Mmtaz Soysal: (...) herkesin her eyi s e r b e s t e konumasnn za rarl o l d u u d n c e s i n i bir kez ortaya attnz m iin s o n u n u n nereye va racan kestiremiyorsunuz. (...) n c e bir yere g i t m e y i s e r b e s t e tar tma z g r l getirin ki bakalm Trkiye nereye d o r u g i d i y o r ? Sizden y a n a g i t m e y i n c e hep bellediiniz yere g i d e c e i n i n e r e d e n biliyorsunuz? Cokun Krca:3^ Bellidir ki bu tartmalar, milli birlik asndan da d e m o k r a t i k rejim asndan da zararldr. (...) C u m h u r b a k a n l a r , hi bir k o n u d a yeterli hazrl y a p m a d a n konumamaldr. (...) Ve nihayet k o numalar, a n c a k hayati k o n u l a r d a yapmaldrlar. Bnyamin Ate: (...) Silhl Kuvvetler d r d n c defa d a r b e yaptklar t a k d i r d e a c a b a Sayn Evren'e nasl bir m u a m e l e lyk g r e c e k l e r d i r ? (...) D e m o k r a t i k c u m h u r i y e t l e idare edtfen bir lkenin Cumhurbakanl g i bi bir m a k a m igal e d e n zatn... yeni bir askeri m d a h a l e d e n bahset m e m e s i gerekirdi... Mustafa Ekmeki: A v r u p a ' d a n Trkiye (...) o k k t g r n y o r . (...) 12 Mart'larda Meclislerin kapanmasn isteyen bir kii nasl d e m o k r a t ola bilirdi? (...) Bir lkede d e m o k r a s i ya vardr ya yoktur. Az pilav der gibi az demokrasi olmaz!... Kenan bey k o n u m a s n m? K o n u s u n elbet. A m a a b a altndan s o p a g s t e r m e k t e n vazgesin. G r d o da, k i m s e rgalamyor (...)
27 Tait Turhan, ikence. Terrizm, Siyasi cinayetler ve Gvenlik rgtleri 7 Gn Dergisi, 11 Mays, 15 Haziran 1977. 2S Talt Turhan, iktidarn etemesi ve Brokrasi 3 Austos - 14 Aralk 1977 29 Cumhurbakan Kenan Evren'in Nizip konumas (12 Haziran gnl gzeteler): ... Baz evreler benim konumamdan rahatsz oluyor... Benim grevim... doru bildiim, inandm konular rahatlkla syleyebil' ' mektr. .J Y.nvBu konuma Gne Taner'in (4'de a.y.y) aklamas zerine yapld anlalmaktadr. 30 Mmtaz Soysal, Konumak Milliyet, 3 Mays 1988 31 Cokun Krca, 'Nasl Konumal', Hrriyet, 6 Mays 1988 32 Bnyamin Ate. 'Talihsiz Konuma', Yeni Nesil, 2 Mays 1988 33 Mustafa Ekmeki, 'Kenan Bey Konumasn m?', Cumhuriyet, fc Mays 1988

34 2000'e Doru, 8 Mays 1988, s. 20 35 Nokta - 15 Mays 1988, Yl: 6, s.19 36 Olaylarn Ardndaki gerek stunu: Askeri Mdahale Kuram Meclisle, Cumhuriyet, 3 Mays 1988 37 Demirel mdahaleler sorunlar azaltmyor dedi - Kurtarc istemiyoruz. Cumhuriyet, 4 Mays 1988 (1943 ylnda 3'nc Ordu K.n olan Orgeneral Mustafa Mulal Van blgesinde 33 vatandan kuruna dizilmesine emir verme suu ile - zalp Olaylar - 1950'de yarglanp lm cezasna mahkm edilmiti. 1951'de ldnden dava ortadan kalkmt) - Baknz: a) Gneri Civaolu, Mustafa Mulal rnei Sabah, 11 Mays 1988, b) Hikmel zdemir Rejim ve Asker S. 21-30 38 Cneyt Arcayrek, 'Safla Beliriyor', Cumhuriyet, 4 Mays 1988. Baknz: Cneyt Arcayrek, 'Demokratik Kprdanma', Cumhuriyet 7 Mays 1988. . Demirel BBC'ye verdii demete....... ncesi skynetim komutanlarnn baarsz kaldn vurgulam ve Skynetim komutanlarnn baarsz kaldn tartma yerine, mdahalelerin ne kadar makbul oldu unu syleyip alklamak neden? diye sormaktadr.

104

105

C u m h u r b a k a n K e n a n Evren'in tepkilerini Mulal k o m p l e k s i olarak nitelendiren Demirel, 12 Eyll n c e s i n d e i gvenlii s a l a m a k t a n yalnz siyasi iktidarn s o r u m l u olmadn belirterek Gvenlii s e n s a l a y a c a k sn. A d a m a derler ki: S e n n e y a p y o r d u n ? Antalya'da t a p u m e m u r u m u y d u n ? (...) Biz azmz a m y o r s a k , z a m a n g e l m e d i i iindir. Yaln Bykdal: (SP. G n . S e k . ) 3 9 Parlamenter bir c u m h u r i y e t t e C u m h u r b a k a n ' O r d u g e r e k i r s e m d a h a l e eder' d i y e m e z . Derse b u l u n d u u y e r d e d u r a m a z . (...) Bu aklamayla Sayn Evren andn i n e m i ve A n a y a s a s u u ilemitir. Av. Turhan zgner:40'4^ (...) Bu tr k o n u m a n n o r d u y u y e n i bir dar be giriimine a r nitelii tad, b u n u n TCY'nin 146/2. m a d d e s i g e r e i n c e ar bir s u o l u t u r d u u bir y a n a (...) Evren, saylan s z k o n u s u eylemlerine Anayasay ve Anayasal d z e n i ihlle T r k o r d u s u n u tevik v e a z m e t t i r m e k s u u n u ilemi v e b u s u u kez yinelemitir. TCY'nin 146/2. ve 80. m a d d e l e r i g e r e i n c e cezalandrlmas iin bu s u d u y u r u s u n u n ileme k o n u l m a s n rica ediyorum. - Mersin C. Savcl aracly la A n k a r a C. Savclna gnderilmitir. Ayhan Frat (SHP G n . Sek. Y a r d . ) : 4 2 Eer bu szleri sradan bir vatan d a s y l e m i olsayd, h a k k n d a h e m e n s o r u t u r m a alrd. (...) Bu k o n u m a y l a , andn d a i n e m i olmaktadr. Uur Mumcu:43 Evet, k i m s e 12 Eyll n c e s i n e d n m e k istemez. D n lrse, 12 Eyll n c e s i n i n babakanlar, partileri, yarg kurulular, niver siteleri ve basn kadar; o d n e m i n g e n e l k u r m a y bakanlar ile skyne t i m komutanlar, MT mstearlar v e polis m d r l e r i n i n d e s o r u m l u l u k lar tartlr. Kenan Snmez: (SHP stanbul M i l l e t v e k i l i ) 4 4 12 Eyll s o r u m l u l a r n d a n h e s a p sorulmaldr d e d i . S n m e z , bir g a z e t e c i n i n .Kenan Evren ve K o n s e y yelerinden de h e s a p sorulmaldr? eklindeki s o r u s u n a Evet, evet yantn verdi. A n a y a s a ' y a g r e 4 5 Milli Gvenlik Konseyi, o d n e m i n h k m e t l e r i n i n ve Danma Meclisinin her t r l karar ve tasarruflar, ceza, m a l ve h u k u 39 SP Evren'e tepki gsterdi, Anayasa Suu, Yaln Bykdal, Cumhuriyet: 2 Mays 1988 40 Evren iin su duyurusu, Cumhuriyet, 12 Mays 1988 41 Ahmet Tan, Evren ve zal'n davacs, Cumhuriyet, 20 Mays 1988. Avukat Turan zgner: Rejim asn dan hukukun stnl asndan, yasa d tutumlar: Eer hukuka saldr st dzey yneticilerinden geli yorsa, bunu sineye ekme gibi bir eilim gzleniyor. Bu tutum yrek burkucudur. 42 Tepkiler, Ecevit, Meclis Evren'i uyarmaj. Frat: Rejime mdahale askerin grevi deil. Milliyet, 1 Mays 1988 43 Uur Mumcu, Gerginlik, Cumhuriyet, 3 Mays 1988 44 12 Eyll'n Hesab Sorulsun, Milliyet, 2 Haziran 1988 45 TC Anayasas - 1982, 2707 numaral kanunla 7 Kasm 1982 gn kabul edilmitir. Geici 15'inci madde.

k s o r u m l u l u k d braklmtr. B u n a b e n z e y e n bir h k m Arjantin c u n taclar da getirmilerdi. A m a F a l k l a n d yenilgisi h e p s i n i n sonlarn hazrla m, g e l e n y n e t i m hesap s o r m u v e cuntaclar cinayet, a d a m karma, ikence, hrszlk s u l a r n d a n m a h k m o l m u l a r d r 4 6 A n c a k m e v c u t d e n g e l e r e l v e r m e d i i iin b u h e s a p s o r m a d n e m i n t m sorumlularn kapsayamamtr. i m d i de g e n e 12 Eyll tartmas zerine bir ka r n e k v e r m e k istiyo rum: lhan Seluk:47 nsanlar ve toplumlar bir kez clardan kurtulmak, ok ama ok daha zordur. kurtarlmasnlar, kurtar

Demirel de Kurtarc istemiyor. K u k u s u z lhan S e l u k ' u n bu soruna bak as farkldr. Devrim yapp eski k h n e d z e n i ykm yeni devlet k u r m u liderler K u r u c u - Kurtarclardr. B u n a karn u u r u m kenar edebiyatyla emperyalist, kapitalist lkelerin istekleri d o r u l t u s u n d a d z e n e ekil veren d a r b e c i l e r i n kurtarclna farkl baklmaldr. Sac, t u t u c u , b a n a z , tarikat, m u h a f a z a k r politikaclar iine gelen d a r b e l e r d e n v e d a r b e c i l e r d e n y a n a o l u p t m d e v r i m l e r e v e Atatrk Dev rimlerine kardrlar. A n c a k Zaman g e l m e d i i iin A t a t r k kesil milerdir. Bu nedenle onlar Kurtarcya kar o l u r k e n Mustafa Kemal'e de kar km oluyorlar. Mustafa Kemal* 1906 ylnda Vatan ve Hrriyet Cemiyetiri\n Selanik ubesini k u r a r k e n arkadalarna y l e s e s l e n i y o r d u : 4 8 (...) Bu b e d b a h t m e m l e k e t e kar m h i m vazifelerimiz vardr. O n u kurtarmak y e g n e he defimizdir. (...) Millet z u l m ve istibdat altnda m a h v o l u y o r . Hrriyet ol46 Y.n: Arjantin'in cuntac generalleri: (Tm ABD'de eitimden gemi bir ksm Panama'daki Kontr-Gerilla Okulu'nun kurslarndan gemitir.) Devlet Bakanlar: Gn.Jorge Videla, Roberto Vioia, Leapoldu Galtieri. Deniz Kuvvetleri K.lan: Amiral Emilio Massera, Armando Lambruschini, Jorge;'Anaya Hava Kuvvetleri K.lan: Gn.Orlando Aoosti, Omar Graffigna, Basilio Lami Dozo. Polis mdrleri: Gn. Ramon Camps, Gn. Oviedo Riccheri. 47 lhan Seluk, 'Kurtarc', Cumhuriyet, 2 Ocak 1986. Y.N: a) Bilindii gibi nemli, anlaml ve kapsaml (chef doevre) bu yaz nedeniyle lhan Seluk ve Okay Gnensin hakknda dava alm sonuta her ikisi de aklanmtr. b) Demirel, 3 Mays 1988 gn TBMM Gn. Krl.nda yapt konumada (37) Milletin himaye ve kurtarlma ya muhta olmadn aklam ve szlerini Biz azmz ap konumuyorsak zaman gelmedii iindir diye bitirmitir. Ona gre, Faik Trn iyi skynetim K. dr. nk her trl isteine uymutur. Ancak ze rine darbe eken sktnda apkay alp giden Demirel'den zaman beklemeden bildikleri dorular syle yen ve bu nedenle mahkemelere den lhan Seluk gibi yrekli, vatanperver, gerek devrimci ve demok rat bir kiiye Kurtulmaktan sz ederken gnderme yapmasn beklemezdik. c) Uur Mumcu Demirel iin diyor ki: 12 Eyll ncesinde yaplmas gerekeni yapmayp, bugn krsler den demokrasi dersi vermek ne kadar inandrc oluyor, bilmiyorum. Askerin menzili dna ktktan son ra yaplan kahramanlklar, biraz da hamamda ark sylemeye benziyor. Cumhuriyet, 8 Mays 1988. 48 Atatrk'n Sylev ve Demeleri, 2. kitap 1906-1938 TTK Basmevi, 1959 basm, s. 1 -2 * Kurmay Yzba.

106 107

m a y a n bir m e m l e k e t t e l m ve izmihlal vardr. (...) Kahhar bir istibdada kar a n c a k ihtill ile c e v a p v e r m e k ve k h n e l e m i o l a n r k idareyi y k m a k , milleti h k i m klmak, hulsa vatan kurtarmak iin sizi vazifeye davet ediyorum. A r k a d a m e r N a c i , O'na yant v e r i y o r d u : lmler, celltlar, ikenceler bile bizi bu a z m i m i z d e n eviremeyecektir. Hrriyet verilmez a n c a k alnr. Z u l m ve istibdat altnda inleyen bu m a s u m ve biare milleti kurtaracaz, yaasn hrriyet ve ihtill! Mustafa Kemal Paa, Kurtulu Savan baaryla sonulandrp a m a c a ulatktan s o n r a 27 E k i m 1922 g n B u r s a ' d a r e t m e n l e r e hitap eder k e n 4 9 kurtarc'nn niteliini aklamtr: Memleket ve milleti kurtarmaa alanlarn ayn z a m a n d a meslekle rinde birer n a m u s k r mtehassz ve birer lim olmalar lzmdr. i m d i s o r u y o r u m , adna n e d e r s e k d i y e l i m -darbe, m d a h a l e , kurtarma l k e m i z d e baarl y a d a baarl o l m a y a n hareketlere d a m g a s n v u r m u kiiler iinde lim var myd diye? Ben t a n m y o r u m . Bilen ya da byle bir savda b u l u n a n varsa renelim... Mustafa Kemal Paa, 28 Aralk 1920 g n A n k a r a ileri g e l e n l e r i n e yapt konumada ise:50 Her halde millet h k m e t i n nigehban (bekisi) o l m a k lzm gelir. n k h k m e t l e r i n icraat menfi o l u p ta, itiraz e t m e z ve iskat e t m e z s e b t n kusur ve kabahatlere itirak e t m i d e m e k t i r eklinde g r n aklamtr. A t a t r k ' n sevdii ihtill (devrim) k e l i m e l e r i n d e n 5 1 k o r k a n Heykel Ata t r k l e r i n e d e m e k istediimi anlayamayacaklardr. Aslnda b e n i m onla ra syleyecek szm de yok. Yeniden lhan Seluk'un 12 Eylle ilikin g r l e r i n e d n y o r u m : (...) 12 Eyll hi bir s o r u n a z m g e t i r e m e d i , k u r d u u m e k a n i z m a l a r n hi biri ilemedii v e y r m e d i i iin Bir b a k a 12'nci g n e d o r u yol m u alyoruz k u k u s u younlayor. (...) A N A P iktidar, lik c u m h u r i y e t i rayndan karp, s z d e Trk-slm Sentezinin g r n t s altnda A m e rika'ya bal i a d a m l a r devletine d n t r m e e alyor. 5 2 Yurdu k o r u m a ve kollama g r e v i n d e k i o r d u adna y n e t i m e el koya c a k paa t u z a a d m e z mi?
49 age. s. 42-46. 50age. s. 4-15 51 Mahmut Esat Bozkurt, Atatrk htilli. .. Y.N.: Atatrk'n Adalet Bakan olan ve tm hukuk devrimlerine nclk yapan yazar yaptnda: Atatrk ihtill terimini severdi diye yazyor. 52 lhan Seluk, 12'ye ka var? Cumhuriyet, 13 Mart 1987.

niversite a y a a kalkm, g e n l e r e y l e m e atlm, halk birbirlerine gir mi, gvenlik g l e r i y e t m i y o r ; s o n u n d a herkes Asker gelsin d i y e d u a ediyor. Asker geliyor. D b o r 40 milyar dolar. n m z d e k i yl d e n m e s i g e r e k e n d b o r 7 milyar dolar. Bu d e m e y i y a p a b i l m e k iin dardan 5 milyar d o l a r yeni b o r b u l m a k gerekiyor. b o r 12 t r i l y o n liray akn. Enflsyon y z d e 70. Ne yapsn paa? Maa olarak kullanlmay r e d d e t s e o saat o lke birbirine girecek, t e p e m i z d e k i sper musluklar k a p a y a c a k , askeri y n e t i m b o l u k t a kalacak. D e m e k ki, maa gibi kullanlmak tehlikesini eit olarak p a y l a m a k z o rundayz. Bu i niversiteli g e n c e t v e r m e k l e b i t m i y o r . 5 3 (...) Eer Sayn Evren'in m e s a j n d a vurgulad g i b i hainler seneler g e t i k e azalacana o a l m a eilimi gsteriyorlarsa 12 Eyll y n e t i m i b u alandaki s o r u m u n u d n m e l i d i r . 5 4 Melih Cevdet Anday:55 (...) Sen yasalar i n e m e y e mi kalkarsn, b e n de siyasi partileri kapatrm anlaynn manta aykr d e n yan, terrc anlayn taklit e d i l m e k istenmesidir. Bir an t e r r n Trkiye'deki d e m o k r a s i benzeri rejimi y k m a k istemi o l d u u n u d n s e k , o n u n k i n d e n d a h a radikal bir y n t e m l e ayn a m a c gerekletirmesinin nlem ola rak adlandrlmas c o k yanltr. B a n a Ama byle d a v r a n m a k l a t e r r y o k ettik denirse, b e n de d e r i m ki, Terrcnn isteini yaptnz da ondan. Prof. Dr. Hsn A. Gksel:56 Trkiye'nin iinde b u l u n d u u e k o n o m i k , kltrel, siyasal bunalmlar ve bunlarn d o a l s o n u c u o l a n kiilik e r o z y o nu bir d i k t a t r n d o u u n a g e b e d i r . Bu gebeliin nasl sonlanacan ve k i m i n d o a c a kestirilemez. Yazar bu gzlemini akladktan s o n r a zal'n, konumalarnda ve davranlarnda kendisinin seeneksiz o l d u u n a , hatt Tanr tarafndan grevlendirildiine itenlikle inand izleni mi alyordu. D u r u p d u r u r k e n k a yl s o n r a yaplacak C u m h u r b a k a n l s e i m i n i g n d e m e getirip, 'ipler k i m i n elinde ise o o l u r u m ' d e m e s i k e n d i s i n d e n b a k a herkesi, hatt ilerde C u m h u r b a k a n l m a k a m n a seile c e k kimseyi bile kukla olarak g r m e y e h e v e s l e n d i r d i i n i n belirtisidir...
53 lhan Seluk, 'Maa!' Cumhuriyet, 4 Mays 1988. 54 lhan Seluk, 'Evren'in Konumas', Cumhuriyet, 20 Mays 1987 55 Melih Cevdet Anday, 'htill Mitosu ve Otorite', Cumhuriyet, 9 Ekim 1987. 56 Prof. Dr. Hsn A. Gksel, 'Bunalmlar Diktatrlerin Douuna Gebedir' Cumhuriyet, 13 Nisan 1988.

108

109

B u ihtiyar d n y a S e z a r ' d a n Hitler'e d e i n a p o k (ama o k ) b y k n i c e diktatrler g r d geirdi...) Talt Halman:57 D,politikada zal'n ifls gzler n n d e : Trkiyemizi havsala almaz ABD ak ve Reagan hayranl yznden Washington'a teslim etti. AT'a g i r m e k iin b u n c a rpndktan sonra, belli bal A v r u p a h k m e t l e r i n d e n t o k a t y e y i p duruyoruz... zal v e Anavatan Partisi hizaya g e l m e k v e d o r u d r s t almaya b a l a m a k zorundadr. Y o k s a C u m h u r b a k a n Evren'in Ordu m d a h a l e edebilir s z belki de g e r e e d n e b i l i r . (...) 1988, zal'n s o n ans dr denebilir. Prof. Macit Gkberk:58 Atatrk'e darbe: te 12 Eyll bu b a k m d a n b t n skntlar o n a d a n kaldrm, bir b t n olarak Atatrk Devrimleri'ne kar k m a k z e m i n i n i hazrlamtr. Ben A t a t r k ' n Dil K u r u m u ' n u orta d a n kaldrmay, Tarih K u r u m u d a var, b u anlay iinde d e e r l e n d i r i y o r u m : Atatrk Devrimleri'ni bir eit tasfiye iin atlm gl bir admn sonucu olarak anlamak istiyorum. Bu iki k u r u m Atatrk ideolojisinin kay naklaryd. Askeri darbe ayn zamanda Atatrk Devrimleri'ne kar da ldrc bir darbe olmutur, anlayndaym. D g r n t e k i b t n patrtya, t r e n sel A t a t r k l e karn g e r e k t e 12 Eyll Atatrk Devrimlerine ok ar bir darbedir. Belki hi bir z a m a n Atatrk iin bu kadar bst d i k i l m e d i , bu k a d a r t r e n yaplmad. A m a hepsi gsteri, h3psi k a m u f l a j 5 9 (...) 12 Ey ll (...) okullara z o r u n l u d i n dersi k o y u y o r , ahlk dersini de din hocasna o k u t u y o r . Yani ahlk d i n e dayyor. Ahlk dine dayamak demek, zgr vicdan istememek demek. Beer Baydar:60 (SHP Milletvekili) D e m o k r a t i k ve A t a t r k siyasal y a a m n hi bir z a m a n T u r g u t zal, Keeciler ve bu zihniyetteki kiileri devletin bana g e i r m e y e c e i n i v u r g u l a y a n Baydar, bu g e l e n e i 1980
57 Talt Halman 'zal Bilanosu' Milliyet, 9 Mays 1988 58 80 yandaki Macit Gkberk bask olan yerde felsefe yoktur diyor, Felsefenin Sisyphos'u, Cumhuriyet, 16 Mays 1988 59 Y.N: a) 12 Eyll'den sonra uyank bir vatanda Polonez kye turistik (!) bir otel yapmt. Sylenildiine gre otel kaakt, ama Beykoz Belediyesi yasal ilem yapamyordu. nk mlk sahibi otelin bahesinde kocaman bir Atatrk heykeli dikerek, Atatrk olduunu (!) kantlamt. Belediye ne yapsn yksan bir tr l, ykmasan bir trl. Sonunda Atatrk otelci (I) ruhsatn ald. Keyi dnd m, dnmedimi mi bile miyorum. Gene kendisini kutlamak gerek. 12 Eyll heykel Atatrklne anlaml bir simge brakmt, b) stanbul Barosuna kaytl bir avukat parann pul olmad dnemde 5 milyona ald heykelini 12 Eyll' den sonra bir askeri okula balamak ster. Okul Komutan general'dan ald yant hal tyleri diken di ken olarak anmsamaktadr. Generalin yant: Bam belya sokmadr. Avukat bu szn anlamn hal anlam deildir. Ancak tepkisini heykelini satmamak suretiyle srdrmektedir. Halen emekli Korgeneral olan zat muhterem, kim bilir o dnemde ne Atatrk nutuklar ekmiti... (isimleri bende sakl. Bu yaz ya ynlandktan sonra avukat trafik kazasnda vefat etti.) 60 Baydar'n konumas, Cumhuriyet, 11 Nisan 1988.

askeri y n e t i m i yani k o n s e y i n atn belirterek k o n u m a s n yle sr d r d : Bu zihniyetteki zal ve Keeciler K o n s e y i n r n d r , K o n s e y i n eseridir. B u n d a n d r ki, zal ve K e e c i l e r i o g n k K o n s e y i n ba K e n a n Evren'e ve Evren'i de tarihe ikyet ediyorum eklinde k o n u m u ve Atatrkln Atatrk adna nasl yklmak istendiini aklamtr.
^ 14 Haziran 1988

zetle:
C u m h u r b a k a n s e i m i s o r u n u n u n 1987 ylnda aklanmas bu k o n u d a k i tartmalar her g e e n g n y o u n l a t r m a k t a ve olayn 1989 ylnn politik g n d e m i n d e ilk sray alaca anlalmaktadr. zal bu k o n u y u or taya a t m a k l a eitli evrelerin niyetlerini s a p t a m a y a m a l y o r d u . Kendi taktiini b u geliim iinde o l u t u r m a y tasarlyordu. A m a evdeki h e s a p arya u y m u g r n m y o r . R e f e r a n d u m f i y a s k o s u , yerel s e i m yasas nn iptali ilk a a m a d a t m hesaplar allak bullak etti. n m z d e yerel seim var. Bu s e i m b y k bir olaslkla Erken seimi g n d e m e geti rebilir. T m bu o l u u m l a r yannda g e r e k A N A P ve g e r e k s e d i e r partiler bu k o n u d a ikircikli bir tavr iinde g r n m , A N A P iinde bile bu k o n u d a g r birlii salanamamtr. Nitekim balangta Cumhurbakann halk s e s i n 6 1 d i y e n zal d a h a sonraki gelimeler s o n u c u geri e k i l m i g r n m e y i y e l i y o r d u . Bir gazete tarafndan yaplan k a m u o y u aratrmasnda halkn y z d e krkalt o n d a Evren'i istedii, zal' isteyenlerin y z d e alt o l d u u akla nyordu.62 Ayn gazete Evren'e destek veren k a m u o y u aratrmasn s r d r d . Bu gelimeler iinde Evren, stanbul'da gazetelerin ileri gelenleriyle k o n u u y o r ve baz telkinlerde b u l u n u y o r d u . C u m h u r b a k a n basn d a nman ise Evren'in Cumhurbakann halk sesin tezinin yeni o l m a d n a k l a m a k 6 3 suretiyle ankaya'nn niyetini ortaya k o y u y o r d u . B u n a karn, iktidar k a n a d n d a eliik aklamalar birbirini izlemeye d e v a m e d i y o r d u . Keeciler, Evren'in sresi u z a m a y a c a k , 6 zal, Cumhur bakann o u n l u k partisi seer. A m a o u n l u k partisi i i n d e n kar m bilemem. , Oltan S u n g u r l u , zal, a n k a y a ' y a yakr. Kukusuz Evren f o r m l , A n a y a s a deiiklii gerektiriyordu. Balangta
* SORUN Birlikte Sosyalist Dergi, Ocak'89 tarihli saysnda yaynlanmtr. 61 Milliyet, 8 Ocak 1988. Ayn gazetede yaynlanan ankette Cumhurbakannn halk tarafndan seilmesini isteyenlerin oran yzde yetmi onda drt olarak aklanyordu. 62 Hrriyet, 22 Mart 1988 63 Hrriyet, 13 Mays 1988 64 Hrriyet, 18 Nisan 1988 65 Hrriyet, 29 Nisan 1988 66 Cumhuriyet, 12 Temmuz 1988

110

111

b u g r e yatkn g r n e n zal, z a m a n l a b u y n t e m l e C u m h u r b a k a n s e i l m e ans b u l u n m a d n anlaynca Anayasa o c u k o y u n c a d e i l 67 d i r . d i y e r e k y z s e k s e n d e r e c e l i k d n y a p m a d a saknca g r m y o r d u . Aslnda b u tavr o n u n p r a g m a t i k felsefesine u y g u n d u . . . A n c a k ANAP'n s e i m d e n s o n r a hzla ite ve dta itibar yitirmesi yann da zal'n C u m h u r b a k a n l t u t k u s u o n u Anayasa deiiklii istemiyle 68 referandum kumarna i t t i . za'n r e f e r a n d u m yenilgisi o n u n v e partisi nin t m hesaplarn alt st etti... i m d i y e n i taktikler aranyor. H e s a p l a m a n n C u m h u r b a k a n s e i m i t a r i h i n e kadar s r e c e i anlal m a k t a d r . Basn u z u n s r e d e n beri s o r u n u t a r t m a k t a , eitli senaryolar t r e t m e k t e v e g r n e n iki a d a y dnda y e n i isimler n e s r m e k t e d i r . K u k u s u z t m b u niyetler Mart/1989'da yaplacak yerel s e i m s o n u l a r na g r e y e n i d e n ekillenecektir. A N A P bir y a n d a n Yerel S e i m Yasa s n k e n d i karlarna g r e ekillendirirken, d i e r y a n d a n o y karl baz ileleri il'e d n t r m e k g i b i sakncal y o l l a r a ba v u r m a sevdasnda g r n y o r . ve d evreler yerel s e i m sonularnn erken seimi g n d e m e g e t i r e c e i n i b y k bir olaslk o l a r a k b e n i m s e m i g r n y o r lar. K u k u s u z b u d u r u m d a haksz v e adaletsizlii a k a g r n e n b u g n k s e i m yasasnn d e i i k l i i g n d e m e gelebilecektir. T m b u koulla rn o l u m a s n d a n s o n r a seilecek y e n i T B M M ' n i n C u m h u r b a k a n n se e b i l e c e i v e b u y o l u n salkl v e sakncasz o l d u u sylenebilir. 1 9 8 0 ' d e n b u y a n a e n o k kullanlan kelimelerin birinin d e istikrar ol d u u n u biliyoruz. T m b u savlara karn, ksaca akladmz geliim l k e m i z d e Politik stikrarn salanamadn a k a o r t a y a k o y m a k t a d r . Kanmzca b u d u r u m u n t e m e l n e d e n i , 1982 Anayasas v e o n u n getirdii d z e n d i r . Dier etkenlerin de katksyla i d e s t e i n i yitirdiinin farkna va ran A N A P , y a p a y bir s e i m yasas ile azflk oylaryla iktidarn srdr m e y e almas d a d i e r bir istikrarszlk n e d e n i olarak g r l m e k t e d i r . B u n e d e n l e bata C u m h u r b a k a n s e i m i o l m a k zere, iktidarn d i e r kar hesaplar d z e n i k k n d e n sarsabilir... Kald ki, By-pass'l zal'n istikrar u n s u r u saylmas bile t e k bana d e m o k r a s i adna potansiyel bir tehlike oluturabilir.
67 Cumhuriyet, 5 Mays 1988 68 Referandum sonularn yorumlayan yabanc gazeteler, zal'n ANAP iinde hizipleri kontrolnn g leeceini ne srdler. Hrriyet, 28 Eyll 1988 69 Necmettin Karaduman gibi... Cumhuriyet, 29 Kasm 1988 70 a) ANAP'nin seim yasasn deitirmemesi halinde bumerang gibi kendi silahyla yaralanmas da sz konusu olabilir. b) Bu yaynlandktan sonra 26 Mart 1989'da yaplan yerel seimlerde ANAP gerek bir hezimete uram ve oy oran yzde 21.8'e dmtr. imdilik ne erken seime ne de seim yasas deiikliine yanama dan ANAP oylaryla Cumhurbakannn seilebilecei gibi sonulan sakncal bir iddialama iinde grl mektedir.

Aslnda politik istikrar ile e k o n o m i k istikrar skskya birbirine baldr. l kemizde uygulamaya konulan Prens Sabahattin'den bu yana emperya list zlemleri yanstan u y d u e k o n o m i k d z e n ifls iaretleri v e r m e k t e d i r . ktidar e k o n o m i k politikay s r d r m e d e b o c a l a m a k t a , t o p l u m s o s y a l b u nalm ierisinde kvranmaktadr. T u z u k u r u k a t m a n l a r bile g e l e c e k e n diesine d m g r n y o r l a r . T m b u geliim lkeyi b e k l e n i l m e y e n srprizlerle kar karya getirebilir. Bu n e d e n l e askeri d a r b e olas l n d a n sz e d e c e i z .
II. BLM

Askeri

Darbe

Olasl
2

12 Eyll Tartlyor... balkl yazmzda d a r b e olasln t a r t m a g e reini d u y m u t u k . D a h a s o n r a C u m h u r b a k a n n n T r a b z o n , Rize, G i r e 71 sun konumalarnda y e n i d e n d a r b e olaslndan sz e t m e s i v e b u k o numalarn ite, dta ve hatt uluslararas finans kurulularndaki y a n k lar t m Mays aynn g n d e m i n i o l u t u r d u . E k o n o m i k , sosyal, politik v e kltrel bunalm ve zller; rvet, hrszlk, talan, sahtekrlk ve satlmlk y a n n d a m i r a s y e d i anlayyla devletin s o y u l u u , a n k a y a s o r u n u n u n i m d i d e n ulat b o y u t l a r v e baz etkili, tepkili, duyarl her d n e m d e devlet i i n d e devlet olma k o n u m u n u s r d r e b i l m i k u r u m l a r d a k i h u zursuzluk ve kprdanmalar, MT bunalm, laiklikten verilen d n l e r v b . sorunlar kanmzca d a r b e olaslndan sz edilmesini gerekli k l y o r . 7 3 B u n e d e n l e yeni gelimeler nda k o n u y a ilikin g e m i i g z d e n g e i r m e k t e yarar g r m e k t e y i m . n c e C u m h u r b a k a n ' n n h a n g i p s i k o l o j i altnda Karadeniz konumalar/'n yaptn s a p t a m a k g e r e k t i i kansndaym. Bunlarn bazlarn m a d d e balaryla sralayalm: - K o n u m a n c e s i n d e ve d e v a m esnasnda olaylar c e r e y a n etmjstir. Hele niversite r e n c i l e r i n i n e y l e m l e r i n i n 28 Nisan'a rast g e l m e s i n i n
71 30 Nisan - 2 Mays 1988 72 Talat Turhan, Milli stihbarat Tekilat ve Sivilleme, SORUN Birlikte Kitap Dizisi: 1/Ekim'87. Y.n: 12 Mart'tan bu yana Memduh Tama, Faik Trn vb. gibi kiilerin yreklendirmesiyle yasad ey, lemler ve ikence olaylarna ad geen baz MT grevlileri afie olmu, Savunma (2'nci kitap) ve yukar daki yazmzda kendilerinden sz edilmitir. Yllar sonra MT skandali ile gerek nitelikleri ortaya km, onlar tutan hyper gler (!) bile kendilerini kurtaramamlardr. Oysa zamannda yasal bavurularmza dayanarak haklarnda ilem yaplsayd nemli bir kuruluumuzda bu kiilerin yllardan beri srdrdkleri yasad faaliyetlerin n alnrd. 73 a) - Prof. Demir Demirgil, rktc konutu. Ekonomi darbe sinyali veriyor. Hrriyet, 27 Kasm 1988. b) - Tccar da 'ekonomi kt' diyor ve askeri darbe'den sz ediyor Hrriyet, 3 Aralk 1988. c) - ATO Bakan Gngr Yener: Devalasyon olursa asker kapya dayanr. Sabah, 3 Aralk 1988. 74 Y.n: 28 Nisan 1960 niversite rencilerinin eylemleri 27 Mays 1960'a giden sreci ksaltm, bu nedenle hareket Ordu - Genlik Elele eklinde sloganize edilmiti.

112

113

yapt arm, yetkilileri heyecanlandrmtr. - Bu o l u u m ve irticai n e d e n l e r e kar duyarl baz k u r u m l a r d a c i d d i h u zursuzluk ve kprdanmalar olmutur. 5 -1 Mays'taki giriimlerin yetkilileri tedirgin etmesi. - C u m h u r b a k a n s e i m i n e ilikin niyetlerin aa v u r u l m a zamannn gelmesi. - zellikle Demirel'in K o n s e y e ynelik ar sulamalarn - 1 2 Eyll n c e si G n . Kur. Bk. ve Skynetim K.larna - yaratt tedirginlik. T m b u g e r e k e l e r d e n n d e geleni k o n u m a n c e s i TSK'lerindeki h u zursuzluk olarak kabul edilebilir. 12 Mays g n a n k a y a ' d a muhalefet liderleriyle yaplan zirvede DYP Gn. Bk. S l e y m a n Demirel'in Karadeniz konumalarna ilikin bir s o r u suna C u m h u r b a k a n K e n a n Evren Asker z l m e s i n istedik yantn vermiti.76 Bu yantn anlam aktr. C n e y t A r c a y r e k bir yazsnda k o n u y a d a h a da aklk g e t i r m e k t e d i r . 7 7 ... Evren bir baka k e s i m d e yapt yine y k s e k d z e y g r m e l e r i n i n birinde 'Yani ben bu konumay yapmasaydm da 'bakalar m' syle seydi daha iyi olurdu?' demiti. Bakalar nitelemesi herhalde Silahl Kuvvetler olacakt. Demek ki, bir ara o kurumda da bir 'sknt' sz konu suydu. rnein Genel Kurmay Bakan bu tr irdeleme yapacana, g revi Cumhurbakan stlenmiti.
7D

Tartma s r e c i n d e darbe, m d a h a l e , e l k o y m a , ara rejim deyimlerini herkes kendi a m a c d o r u l t u s u n d a kullanrken ihtill ve d e v r i m kelimeleri u n u t u l m u t u . Hatt 12 Mart ve 12 Eyll'clerin 'inklp' d e y i m i bile pek aza alnmyor, t a m bir k a v r a m k a r g a a s s r d r l y o r d u . Bu arada ba sn darbe olur m u , olmaz m? s o r u s u n u g n d e m e getirip, ayak st d e m e l e r l e baz kiilerden yantlar almt. Olur, olmaz, belki olur, zrva vb. gibi yzeysel yantlarla bu kiiler z l e m ve temennilerini ak larken bir ksm falclk y a p m a y y e l i y o r d u . Bu tavrn s o r u n u n z m n e ilikin n e m l i bir yarar olabileceini s a n m y o r u m . Bu k o n u d a Uur Mumcu d i y o r k i : 7 9 'Olur mu o l m a z m?' tartmas... Bu tartma da samadr; ihtilller iin fal almaz. htillleri oluturan n e d e n ve koullar vardr. n e m l i o l a n bu koullarn yaratlmasn engel lemektir... Bu koullar yaratld m, k i m s e ihtillleri nleyemez... htillleri z g r l k d z e n nler. z g r k a m u o y u nler. B u z g r k a m u o y u n d a bilinlenen t o p l u m kesimleri nler ihtillleri... htill bir sonutur. Her o l u u m gibi ihtilller de belli n e d e n l e r e baldr. O nedenler d o a r s a , so nu da kanlmaz olur... ihtilller, 'darbe olur mu olmaz m?' d i y e fal a m a k l a deil her ihti l l d e n 8 0 d e r s kararak, z g r l k d e m o k r a s i y i b t n k u r u m v e ilkeleri iletmekle ve savunmakla nlenir. Aslnda 12 Eyll ncesine dnme sekiz yldr yeni bir d a r b e olaslna arm y a p a n ska kullanlan bir s l o g a n olarak z a m a n z a m a n baz evrelerin tepkisini ekmiti. A n c a k Karadeniz k o n u m a l a r ANAP dn da bata muhalefet liderleri nn ve Demire! o l m a k zere t o p l u m u n her k e s i m i n d e tepkilere neden o l d u . B u tepkiler bilindii gibi s o n u c a d a ulat. A m a bu d e r e c e konuulan bir s o r u n u kapanm v a r s a y m a k ban k u m a s o k a n d e v e k u u n u n t u t u m u n a benzeyebilir. Darbe - ara rejim - olaslndan s o n bir yl iinde: Amerikallar, M e h m e t Keeciler, T u r g u t zal, Yldrm A k b u l u t , Kenan Evren sz ettiler. Ko nuanlarn k o n u m l a r gz n n e alnnca k o n u n u n n e m i anlalabilir. Bu nedenle s o r u n u bu y n ile de t o p l u c a a n m s a m a m z d a yarar gr mekteyim: Frost a n d Sullivan'n 1988 Trkiye Raporu:8^ Askerler, brokratlar ve
79 Uur Mumcu. Astro-Darbel. Cumhuriyet, 12 Mays 1988. 80 Y.n: Evren, 12 Eyil'n ihtilal olmadn, -uurumun kenarna gelen lkenin kurtarlmas" eklinde nitele mektedir. 12 Mart'n bir yazar tarafndan ... gazi devrimi olarak nitelendirildiini her halde Mumcu anm syordur. 81 Dtan Yine Olumsuz Rapo, Cumhuriyet, 29 Mart 1988. Frost and Sulhtan adl ABD irketi, yabanc lkelerde yatrm yapacak olan Amerikan irketleri iin 'siyasi risk analizleri hazrlayan' bir irket olup, iran'da ah dnemindeki CIA analizleri olaylarladoruianmad halde, anlan irketin tahminlerinin doru kmas irkete nandrclk kazandrmtr.

Kaldki Cneyt A r c a y r e k d a h a n c e yazd d i e r bir yazda soruna bir baka bak asyla yaklayordu. Evren'in T r a b z o n ' d a b y l e k o n u m a s n d a n , Genel K u r m a y Bakan'nn zal' 'birdenbire' ziyaret e t m e s i n d e n sonra, o r d u yine siyasal tartma larn iine giriverdi... O g e c e bir m d a h a l e n i n 'ilk belirtisi saylacak' nite likte yeni bir 'uyarnn' yaplp yaplmadn soruyordu. Yukardaki aklamalara g r e Karadeniz konumalarnn yaplmasndaki t e m e l n e d e n i n Slh. K.'lerdeki h u z u r s u z l u u pasifize e t m e k a m a c n a y nelik o l d u u n u syleyebiliriz.

75 M. Ali Birand, Evren'in Konumasna Harp Okulu'nun Tepkisi, Milliyet. 3 Mays 1988. Y.n: M. Al Birand satr arasna deil de Harp Okulu'nu ke yazsnn balna almakla yetinmi. Bizim kanmza gre bu konuda verilmek istenilen asl mesai aklanamamtr. 75 Demire!, Evren'le 12 Eyll' Konutu Cumhuriyet, 14 Mays 1988. 77 Cneyt Acayrek. ankaya'da Olup Biten, Cumhuriyet, 14 Mays 1988, Y.n: Arcayrek, bildii gerekleri bylesine dolayl aktarmak zorundayd. nk baz: yaplarndaki yapt aklamalar nedeniy'e yarglanyordu.' 78 Cneyt Arcayrek. Mdahale yks, Cumhuriyet, 2 Mays 1988.

114

115

kar olan i evreleri zal'n liberalizasyon abalarna kstek oluyor. Evren - zal rejimi, zel sektr, zelletirme ve y a b a n c s e r m a y e d e n yana. ise: zal + asker rejimi olasl y z d e 60, DYP + asker rejimi olasl y z d e 25, Askeri rejim olasl yzde 15. Bu olaslklara g r e risk faktrleri ise: zal + asker rejiminin devam halinde 'karklk orta d z e y d e bir risk' dier iki olaslkta 'risk d a h a f a z l a ' d e e r l e n d i r m e sryor. zal malar' + Asker rejimi i banda olduu srece 'yatrm ve ticaret kstla ile ilgili riskler giderek azalacak. Basn k s m e n k o n t r o l altnda. nndeki be ylda hkmetdeiikliineilikin tahminlerde Trkiye'nin

A B D Dileri Bakanl yetkilisi Frank Peres: Trkiye'de terrist faa liyetlerin o k c i d d i b o y u t l a r a ulamas halinde o r d u n u n m d a h a l e y e ha zr d u r u m d a b u l u n d u u n u sylemiti. ABD'li yetkili, Trkiye'nin gelecek teki d u r u m u n u n b y k l d e zal'n e k o n o m i k reformlarnn n e l d e baarl olacana bal b u l u n d u u n u da eklemiti. Tesadfe baknz ki, zal'n e k o n o m i k politikasnn k t kans yay g n l a t m d a ' d a r b e ' tartmalar d a younlaverdi. Teoman Erel anlan y a z s n d a : 8 3 Bu tartmay g n d e m e ilk kez Evren s o k m u deildir. Ara rejimden ilk sz eden Mehmet Keeciler'd\\ diye yazmaktadr. Daha s o n r a T u r g u t zal yapt k o n u m a d a 8 4 mdahale heveslileri var eklinde g r belirtmesi olaya yeni bir b o y u t getirdi. Darbe s y l e n tileri y o u n l a a r a k basnn g n d e m i n i o l u t u r d u u bir z a m a n d a Meclis Bakan Yldrm A k b u l u t ' n 23 Nisan'daki bir g r m e s i n d e askeri dar belerin s a v u n u c u l u u n u stlenmesi kar tepkileri younlatrd. Bu t e p k i ler srerken C u m h u r b a k a n ' n n T r a b z o n , Rize, G i r e s u n ' d a 3 yeni bir m dahale olaslndan sz etmesi: Arzu edilmemesine ramen bir zaman gelir, Trkiye ayn durumlarla kar karya kalrsa, bundan kurtaracak kuvvet, Silhl Kuvvetlerdir. siyasal b u n a l m a d n t . Muhalefet lider leri Evren'i sert bir slupta eletirirken, A N A P ' l l a r v e zal, Evren'in savu n u c u l u u n u y k l e n d i 8 S o n u t a muhalefet liderleriyle ( i n n v e D e m i rel) yaplan zirveden sonra; n n : Evren, askeri rejimlerin z m o l madn s y l e d i i n i aklam, Demirel ise: Evren'in d a r b e o l m a m a s fikrinden t a t m i n o l d u u n u belirtmitir. D n m e k g e r e k ki basna yansd kadaryla A m e r i k a ' d a aylarca n c e
82 Y.n Raporda grld gibi her olaslk iinde de asker vardr. Yani bugn iin Trkiye'nin dzeni Askersel Demokrasi olarak nitelendirilebilir. 1967 ylnda yaynlanan bir yazmda diyordum ki: Silhl Kuvvetler Birliini btn abalarna ramen, nlenememi ankaya Protokol'ne (1961) politikaclar yann da imza koymak halasna den komutanlar, orduyu politikann kucana atm olduklarn idrak edeme dikleri gibi, politikac da bu vesika ile Kumandal Demokrasinin (Ab) temelini attnn farkna varamam tr. Talal Turhan, nfazlarla ilgili aklama, Dnya, 8 Mays 1976 (Menderes, Polatkan, Zorlu'nun idamlar). 12 Eyll ncesi Ankara'daki ABD Bykelisi Spain'in Ufuk Gldemir'le yapt syleide, yazdklarmdan 18 yl sonra, Kanmca Trkler'de ekonomik istikrar salanabildii ve kademeli bir yumuama getirdii s rece bu disiplinli demokrasl'den (Ab) memnun olmay srdreceklerdir. Cumhuriyet, 3 Ocak 1985. Bilindii gibi ne askeri, ne kumandal, ne de disiplinli demokrasi olmaz. Bunun tek aklamas mehur biz bize benzeriz - Atatrk tanmlamaysla yaplabilir. 1967'de dzeni Kumandal demokrasi olarak tanml yordum. Oysa ondan sonra ki darbe daha oldu, bu olgu Frost and Sullivan raporu'nda olduu gibi ku rumlat. Gerek demokrasi iin nmezde daha ok yol olduu grlyor. 83 Teoman Erel, Ylmaz Polat'n Tercman, Nisan 1988'deki haberini Darbede Perev Olur mu? balkl yazsnda deerlendirmekledir. Milliyet, 5 Mays 1988. 84 23 Mart 1988 tarihli gazeteler 85 Teoman Erel, ANAP'n avukatlndan Evren memnun mu? Milliyet, 7 Mays 1988 86 13 Mays .1988. 87 Cumhuriyet, 14 Mays 1988

DYP'li veya DYP'siz bir askeri rejim olaslnda ise g i d e r e k artacak. 18 Aylk tahminlere g r e d e : Evren - zal iktidar y z d e 75, Evren - T B M M iktidar y z d e 15, Evren - Ordu iktidar yzde 10 olaslk. ... Dikkat e k e n bir b a k a unsur Evren - zal iktidarnda ii maliyet lerinin az risk tamas yani emein ucuzluunu srdrecek olmas. B u n a karlk Evren + T B M M ya da Evren + Ordu s e e n e k l e r i n d e risk fazla. Burada kapal bir dille anlatlan: O r d u n u n yeni bir e k o n o m i k bak asyla ya T B M M ' y i f e s h e d e r e k ya da e t m e d e n d u r u m a el k o y m a s. Rapor Krt sorununa ve gelir gruplar ve blgeleraras denge sizliin potansiyel bir sosyal atma alan o l d u u n u belirttikten sonra, Eer zal hkmeti artan isizlie are bulamazsa hrsl ekonomik program ifls eder e k l i n d e bir d e e r l e n d i r m e y e yer v e r m e k t e : Asker ler, zal'n ekonomik program baarl olduu srece onu destekle meye devam edecekler. A n c a k bu e k o n o m i k p r o g r a m siyasal karklk lara yol aarsa seslerini ykseltebilirler... Ancak askerlerin ne pahasna olursa olsun kendi kendine yeterlilik arzusu hkmet hedefleriyle a tabilir82 Muhalefet partileri v e b u k o n u d a g r bildirenlerin bal o l d u u k u r u lular 'lf salatas'* yapacaklarna Frost a n d Sullivan R a p o r u t r aratr malara y n e l m e k z a h m e t i n e katlanrlarsa olas tehlikelere kar d e m o k ratik y n t e m l e r gelitirebilirler.
* 'Salade de mot' ya da 'diarr he de la bouche' - az ishali.

116

117

Trkiye'deki d a r b e olaslndan sz ediliyor. Devlet p r o t o k o l n n ilk srasndaki kiiler, ayn d o r u l t u d a srekli aklamalarda bulunuyorlar. Sonra bir k o n u m a y l a s o r u n u n halledildii sanlyor. Balarmz k u m a sokmayalm... B u anlayla s o r u n u i r d e l e m e e d e v a m e d i y o r u m . Darbe olasl tartmalarnn yurt iindeki o l u u m u n d a n sz ettim. im di de d basn ve uluslararas finans kurulularndaki yanklarn g z d e n geirelim:88 Reuter Ajans:89 Ajansn J o h n O w e n - Davies imzal Ankara kl d n getii h a b e r d e , Babakan Turgut zal'n arkasndaki halk destei artk alt ay ncesindeki gibi deil. E k o n o m i k zorluklarla b o u m a k t a olan halk, h o n u t s u z l u u n u k a m u o y u yoklamalarnda gsteriyor denildi. H a b e r d e zetle u g r l e r e yer verildi: Trkiye'nin y z d e 70'e varan enflasyonu, 38,3 milyar dolarlk d b o r c u , halk skntya s o k u y o r . Baz evreler, 10 ylda bir T r k i y e ' d e d a r b e yapldn belirterek, s o n d a r b e n i n 1980 ylnda gerekletirildiini hatrlatyorlar. . Financial Times:90 H k m e t i n 1960 ylndan beri 10 yllk aralarla gelen askeri m d a h a l e l e r e yol a a n t o p l u m s a l kargaay n l e m e k iin enfls y o n u , k aylarndan n c e aa, n e m l i l d e e k m e s i gerekli. Kolner - Stadt A n z e / g e r : 9 1 Dnya Bankas gelir durumunun bozulmas nn sosyal patlamalara yol aabilecei eletirisinde b u l u n u y o r . Reel ge lirleri geen 10 yl iinde yar yarya dm olan alanlar, 1988 yln da gelirlerinin d a h a da azalacan hesaba k a t m a k zorundalar. Independent - Tim Kelsey:92 C u m h u r b a k a n Kenan Evren'in balatt tartma, Trk Anayasas'na ne l d e sadk o l d u u k o n u s u n d a c i d d i kukulardourdu. Guardian - Adnan Forzman:92 be tartmasna dnt... Cumhurbakannn gaf T r k i y e ' d e dar

Mehmet Ali Birand: D g r n t ierdeki gibi kararszlk iinde. Bir ka ay n c e k i 'istikrar ve ' g v e n ' havas giderek sarslyor...

Darbe Ekonomi

Olasln ve

Arttran

Nedenler Model:

zerine

Grler:

Ekonomik

Mmtaz Soysal:95 Trkiye'deki k r o n i k d a r b e tartmalarnn t a m u s rada y e n i d e n balamas rastlant deildir... Trkiye g i b i t o p l u m yaps za ten salksz bir lkeye b s b t n dengesizlik, t e p k i ve eziklik getirmi olan bir ekonomik model iflsa yz tutunca artk sinek usa olay olur... Ortaya kan.bu bunalmn provasnn t e m e l i n d e m o d e l i n ifls yatyor... Mmtaz Soysal:96 ... Ekonomik model ifls etmitir... Her g n her alan da yaplan zamlarla bile diki t u t m a y a n bu mflis m o d e l i n uzun s r e ayakta kalabilmesi ve yaknmalara, protestolara, patlamalara d a y a n a b i l mesi a n c a k zor kullanarak olabilir. Model, skynetimleri, mdahaleleri aran bir yola girmitir. Ayn d o r u l t u d a yazlanlar b u r a y a aktararak k o n u y u uzatmay gereksiz .buluyoruz.

Geriye

Dn
98

zlemleri:

Mmtaz Soysal: Trkiye kark yerdir, kimin ne z a m a n ne y a p a c a belli olmaz... O r t a m , birikimler, gerilimler ortamdr ve b y l e o r t a m l a r d a n kimin nasl yararlanabilecei s o r u s u n e m kazanr... ANAP'n h e m e n he m e n b t n il kongreleri T r k - s l m sentezcileri'nin zaferiyle s o n u l a nyor... 'Milli Hareket' gelimesini i m d i s l m i ' g r n t n n g e r i s i n d e s r d r m e y i d a h a elverili bir taktik olarak benimsemitir... Bu alt yapnn su y z n e kp devlete e g e m e n o l u u , her eyi alt st edip herkesi pa nie kaptracak patlamalarn ve kargaalarn d o m a s n a baldr...
94 M. Ali Birand. Trkiye'deki durumun dardaki yanklar, Milliyet, S Mays 1988. 95 Mmtaz Soysal, Trkiye'nin Gney Amerika Yolculuu, Milliyet, 4 Nisan 1988. 96 Mmtaz Soysal, Modelin Sonras, Milliyet, 19 Nisan 1988. 97 agm Baknz: a) Taha Akyol. Model Deiiklii mi?, Tercman, 23 Ocak 1988. b) ismail Cem, Ekonomi: Gidi Nereye?, Gne 6 ubat 1988 c) Ferhat Ko, Ekonominin ifls, Milli Gazete, 3 uba 1988. d) A. Baer Kafaolu, zal Sfr Tketirken, Gr. s. 16 Mart 1988. e) Hasan Cemal, Dnya Bankas'nn Raporu, Cumhuriyet, 24 Mart 1988. f) ilhan Seluk, Model fls Etti, Cumhuriyet, 21 Nisan 1988. g) Prof. Dt. Glten Kazgan, Sonumuz ekonomik tkeni olabilir" Milliyet, 22 Haziran 1988 h) Der Spiegel, Yanl ekonomi kriz geirdi. Milliyet, 29 Haziran 1938, The Wall Street Journal, Suikast gerekleseydi, askeri mdahale gelirdi. 1-111111/6!, 25 Haziran 1988. 98 Mmtaz Soysal, Sentez Mentez, Milliyet, 13 Nisan 1988.

Financial Times - Jim Bodgener:93 Halktaki genel d krklyla birleen d k y a a m standardnn s a d a ve solda ar grleri besle mesi v e d u r u m u n t e r r i z m e yol v e r m e s i n d e n , b u n u n s o n u c u olarak d a yeni bir askeri m d a h a l e d e n korkuluyor...

88 Yavuz Gkmen'in haberi: IMF heyeti; ikisi ekonomik, biri siyasi, endieyle gitti. Ykselen eflsyon... Bte a... Darbe.,..- Hrriyet, 8 Mays 1988 89 Reuter dnyaya duyurdu: Halk zal'dan desteini ekti, Milliyet, 19 Nisan 1988. Timuin Tzecan'n haberi: Ortadirek zal'dan desteini ekti. Milliyet. 22 Nisan 1988. 1 Trk ekonomisi krizin eiinde mi, Cumhuriyet ve Milliyet, 27 Nisan 1988. :: dip. E.ymen. ngiliz basn: Trkiye'de mdahale korkusu artyor. Cumhuriyet, 5 Mays 1988. Mncia! Times'in zel eki: Trkiye huzursuz, Miliiyel, 21 Mays 1988.

118

119

Talat H a l m a n . Trkiye'de b u g n bir b y k tarihi olay yaanmaktadr. B u , dine dayanan bir toplumsal eylemdir. G e l i m e y e d e v a m e d e r s e - ki d e v a m e t m e k l e k a l m a y p y a y g n l a a c a a benzer- 'halk ayaklanmas' olarak patlak verebilir... T r k i y e , tpk ran'daki gibi, batl ve atl bir d i n anlaynn karanlk p r o p a g a n d a s n a s a h n e olmaktadr... 'rtica' s z y l e k e n d i m i z i altadyoruz. l k e m i z d e g e l i m e k t e , d e v boyutlara u l a m a k t a o l a n hareket, 'irtica' d e d i i m i z olaylarn o k tesindedir... slmiyetin uzak o l m a y a n bir g e l e c e k t e halkmzn 'tek' inanc, tek lks, t e k ideo lojisi o l m a s kuvvetle m u h t e m e l d i r . A t a t r k l k , liklik, milliyetilik, belki de slmiyeti e y l e m karsnda etkisiz kalacak b u g n k partilere ege m e n o l a n ideolojiler, islm ideolojisinin basks altnda eriyecektir... Mr tecilerin irkin eylemlerinin yan sra, a m a onlarn o k t e s i n d e , gibi b y y e n , sel gibi yaylan bir 'islmiyetilik halk harekat' balamtr... Trkiye'mizde bundan sonraki ihtill, belki de, hill uruna olacak. Bu ihtilale ya 'mukaddesatlar' rejimi deitirmek iin kalkacak ya da 'asker-brokrat-aydn' zmresi onlar sindirmek iin... Siyasal Nedenler: Bu b l m yukardaki b l m d e yeteri kadar tartl mt. 12 Eyll Tartlyor balkl yazmzda skynetim eski k o m u t a n larndan Korgeneral (E) Nevzat Blgiray'n zal'n M e n d e r e s ' e benzet tiine ilikin aklamasna y e r v e r m i t i k 2 . A n c a k , Blgiray gibi ayn b e n z e t m e l e r i n o a l m a s olas bir d a r b e n i n - a r z u e t m e m e m i z e karn - siya sal nedenleri arasnda saylabilir. Ali Ulvi - Karikatrist - 1 0 1 Karikatrde g e c e karanlnda ve zayf bir ay nda g s t e r g e o k u y n d e i t i r m i Menderes Bulvar yazl bir levhaya Ozal endie ile bakmaktadr. ztin Akg2 ... Sayn zal ve ANAP'n n o r m a l s e i m d n e m i n i t a m a m l a y a b i l e c e i n e , 1992 ylna d e i n iktidarda kalabileceine inananlarn says o k az... zal iktidarna biilen m r bir veya iki yl. Bu belirsizlik eitli senaryolarn o r t a y a atlmasna n e d e n oluyor eklinde kansn aklyor ve olas senaryolar saylyor. Bunlar arasnda: M a r c o s - meld a * g e r e k hayatndan esinlenen senaryo ile Menderes'in dram t rnden senaryolar da saylyor. Sleyman D e m / r e / : 1 0 3 Allah, zal'n s o n u n u rahmetli M e n d e r e s gibi yapmasn... Allah k i m s e n i n s o n u n u yle yapmasn... K a m u o y u n d a b u

t r l sylentiler varsa, skntnn s o n u c u d u r . Geceler sabaha gebedir. Yurdakul Fincanc:4 ikinci genel s e i m d e n yaklak 5 ay s o n r a i m d i , zal'n lkeyi g e l e c e k s e i m e kadar y n e t e b i l e c e i n e k u k u y l a bak lyor... Menderes'in ypranma sreci sekiz yl iinde dorua trmand; zal'nki 5 ksur yl srebildi. Menderes'i de, zal' da iktidara getiren ey, halkn deiim ise ikisini de ypratan ey, o ihtiyaca cevap vermek iin iktidara leri halde, bekleneni yapamamalardr. Suphi Grsoytrak:5 zal, Menderes'in hatasn affettirdi. Ancak uygulad poli Babakan zal Menderes'e fiziken benzemiyor. tikalar daha geni boyutlu olarak uyguluyor. ihtiyac geldik

zal' d k liderlere b e n z e t m e giriimleri srekli g n d e m d e t u t u l d u . Hatta m e l d e - M a r c o s ve XVI. Louis- Marie A n t i o n e t t e benzetmeleriyle iftletirildi.106 S e i m Kanunu: zal, partisinin.karlarna u y g u n bir s e i m k a n u n u kartarak y z d e 3 6 o y oranyla T B M M ' d e y z d e 6 5 temsil edilir d u r u m a getirmesi 'siyasal istikrarszln, n d e gelen n e d e n l e r i n d e n biridir. T m kar k o y m a l a r a karn, 1957 de M e n d e r e s ' i n ve DP'nin s o n u n u hazr layan bir yolda d i r e n m e s i n i n o l u m s u z sonular o k ksa z a m a n d a g r l mtr. Yerel s e i m s o n u n d a erken s e i m i n g n d e m e g e l m e s i b y k bir olaslk gibi g r n m e k t e d i r . Bu seimlere sk skya bal o l d u u a n lalan C u m h u r b a k a n seimi 1989 sonlarna kadar c i d d i bunalmlara n e d e n olabilecektir. Darbe Olaslna likin Grler.7''*08 T e m p o ve N o k t a dergileri ve basnda eitli kurulularn ve kiilerin grleri akland. SHP, DYP, DSP darbelere kar tavr alrken, 1990 da ihtill olur mu s o r u s u n d a b y k o u n l u k ve eski k o m u t a n l a r 1 0 9 , genellikle 'olmaz' yantn verdiler. IDP G n . Bk. A y k u t Ediba ... htill olur, n k artlar var. eklinde grlerini aklarken, M e h m e t Ali Klal, Ben falc d e i l i m ki eklinde yant v e r i y o r d u . Alparslan Trke, Trkiye'de yarn ne olaca belli ol maz d e r k e n , Aziz N e s i n i s e 1 1 0 , Trkiye'de askeri d a r b e beklendiini
104 Yurdakul Fincanc, Ypranmak, Milliyet, 24 Nisan 1988. 105 aban Sevin'in haberi: Mdahale are Deil, Milliyet, 28 Nisan 1988. 106 a) Ecevit: zal, Marcos gibi Turhan Narler ve Ersin uhac'nn haberi. Hrriyet, 31 Mart 1988. b) Erdal nn: nallah zal'n sonu Menderes'e benzemez Milliyet, 12 Eyll 1988. c) Metin Toker, Milliyet, Temmuz 1988 107 1990'da Askeri Darbe Olur mu?, Tempo, S. 23, s. 14-22, 8, 14 Mays 1988 108 Demokrasi Deklarasyonu, Nokta, S.19, 15 Mays 1988. 109 Komutanlardan Farkl Gr, Milliyet, 4 Mays 1988 110 Trkiye'de Darbe Bekleniyor, Cumhuriyet, 4 Mays 1988.

99 Talat Halman, Hill ve Ihtil, Milliyet, 15 Haziran 1987. 100 Y.n: Uur Mumcu, Yersiz Kukular... balkl yazsnda Talat Halman'n ikinci olasl, Asker-brokrataydn'n 'irtica' nedeniyle ihtill yapacan kabul etmemektedir. Cumhuriyet, 14 Mart 1988. 101 Cumhuriyet, 13 Nisan 1988. 102 ztin Akg, Belirsizlik ve Senaryolar, Milliyet, 23 Nisan 1988. 103 Demiel, Denizli'de zal'a bol bol att. Sonlar Mende-es'e benzemesin. Milliyet, 23 Nisan 1988.

120

121

Atina d a aklyor. R e c e p E r g u n , m d a h a l e n i n o l m a d n d a n s z ediyor du.111 Darbeler Nasl nlenir? D e m o k r a s i y e ilerlik kazandrmak ve gerek d e m o k r a s i y i t m koullaryla ina e t m e k l e nlenir diyebiliriz. K u k u s u z bu s o r u n u n yant bu yaz kapsamn aar. Biz bu aratrmamzda ilke olarak ncelikle v a r o l a n d u r u m u t o p a r l a m a y a alyoruz. Sorunlar or t a y a k o n u l d u k a a r e arayanlar kaca u m u d u n d a y m . B u g n e kadar yazlanlar i i n d e siyasal b u n a l m d a n k iin gsterilen a r e l e r d e n zerinde d u r u l m a y a d e e r g r d m z : - Yeni bir s e i m k a n u n u yaplarak e r k e n s e i m e gidilmesi ve - Anayasa'nn balang b l m n n deitirilmesidir. Erken S e i m : ztin Akg2: ... Bir erken seim, Trkiye'nin g e l e c e i iin s e n a r y o retimini d u r d u r u r , bir ara rejim olasln gndemden ka rr... D e m o k r a s i l e r d e de bunalmlar olabilir, ... b y l e d u r u m l a r d a s e i m sistemin gvencesidir. Cneyt Arcayrek:u2 Kukusuz asl ilcn, d e m o k r a t i k rejimin b u n a l m larda da ilerliini s r d r e b i l m e s i n i s a l a y a n s o n ve tek y o l u n hemen seime gitmek o l d u u bilincine itenlikle sarlarak... Teoman Erel:83 Erken s e i m iin plnlar yapanlar, hesaplarnda dar b e y e aralk brakmasnlar. Hele Anayasa'nn balangcndaki o u u r s u z delik dururken. Mmtaz Soysal:u3 imdi, on ikiye her an genel seimlere gidebilecek b e kala, yerel seimlerin ardndan bir Trkiye'de...

12 Eyll 1980 harekt sonucunda... eklinde bir b l m vard. Dikkatli g z l e m c i l e r milletin ars d e y i m i zerine eildiler. Bu d e y i m h e m 12 Eyll' merulatryor, h e m de olas d a r b e l e r e yeil k yakyor d u . Bir a n l a m d a 1982 Anayasas'n tasvip edenler bilerek ya da bilmeye rek t u z a a d r l m t . Oysa, s o n z a m a n l a r d a T r k Silahl Kuvvetleri Hizmet Yasas'nda yer alan K o r u m a ve k o l l a m a grevinin karl A n a y a s a ' d a b u l u n m a d n d a n ve hi bir yasa A n a y a s a z e r i n d e buluna m a y a c a iin Slh. K.lerin m d a h a l e y a p a m a y a c a tezi tartlyordu. "12 Eyll Tartlyor" balkl b l m d e akland g i b i T B M M ' d e darbeyi n l e m e yasas giriimleri yaplmt... 1 6 Evren bir y a n d a n milletars d e y i m i n i anmsatrken d i e r y a n d a n Slh. K.lerin g e r e k t i i n d e bu grevini y a p a b i l e c e i n i anmsatyor v e b u n u n Anayasa'da yeri o l d u u n u belirtmek istiyordu. Baz evreler bu k o n u m a l a r d a Ben g i d e r s e m d a r b e olur mesajn ve rerek, A n a y a s a ' d a Cumhurbakanl'nn halk t a r a f n d a n seilmesi, A n a y a s a deiiklii yaplmas iin k a m u o y u o l u t u r m a k eklinde nitelen dirdiler. Bu y o r u m u y a p a n l a r haksz saylmazlard. n k Evren, Rize k o n u m a snda Bir A n a y a s a deiiklii g e l d i i n d e o n u iyi inceleyin. Kimsenin etki si altnda k a l m a d a n aklnz, fikrinizi kullanarak oy verin... Belki b u n d a n s o n r a baz m a d d e l e r zerinde deiiklik olacaktr. d i y o r d u . Daha s o n r a basn temsilcileriyle yapt g r m e l e r d e Cumhurbakan'nn halk tarafndan seilmesi tezine ilikin telkinlerde b u l u n m u t u . Bu a r a d a C u m h u r b a k a n Basn Danman Ali Baransel bir aklama yap m a gereini d u y m u , 1 1 7 Evren'in y e n i d e n seilmesi k o n u s u n d a Sayn C u m h u r b a k a n m z stanbul'da gazetelerin st yneticileriyle ve yazar larla yaptklar g r m e l e r d e bu k o n u y a ilikin g r l e r i n i itenlikle or t a y a koymulardr... Z a t e n Sayn C u m h u r b a k a n m z , eitli vesilelerle yaptklar k o n u m a l a r d a Anayasa'nn t e m e l lkeleri k o n u s u n d a duyarl o l duklarn, baz h k m l e r i n gelien ve d e i e n artlara g r e deitirilmesi ni d o a l karlamak gerektiini vurgulamlardr. Bu g e l i m e l e r d e n s o n ra yaplan a n k a y a zirvesinden (13 Mays 1988) s o n r a n n yapt a k l a m a d a : ... C u m h u r b a k a n ' n n halk tarafndan s e i l m e s i n i n iyi bir yaklam o l d u u eklinde k e n d i fikri o l d u u 1982 Anayasas hazrlanrken d e s a v u n m u olduunu... belirtmitir. Yani Cumhurbakan, Anayasa'nn 101'inciU8 ve Cumhurbakan'nn

Blent c e v / f : 1 1 4 " 1 1 5 C u m h u r b a k a n seiminin b u g n k Meclisle ya plmasnn da halk tarafndan seilmesinin de sakncal olacan n e sr d ve ncelikle seim yasasnn deitirilerek seimlerin yenilenmesini istedi. Anayasa'nn Balang Blm ve Deitirme nerileri: Cumhurbaka n Kenan Evren T r a b z o n k o n u m a s n d a 3 , 12 Eyll' s a v u n u r k e n : Eer milletars o l m a s a y d , millet b u n u t a s v i p e t m e s e y d i , Silhl K u v v e t l e r i n b u n u gerekletirmesi m m k n olabilir miydi? eklinde bir aklama yapt. 1982 Anayasas'nn balang b l m n d e : Trk milletinin, ayrlmaz paras olan Trk Silahl Kuyvetleri'nin milletin arsyla g e r e k l e t i r d i i
111 Ergun: Mdahale Kesinlikle Yok, Milliyet, 13 Nisan 1988. 112 Cneyt Arcayrek, Bu Tartma Bitmez, Cumhuriyet, 3 Mays 1988. 113 Mmtaz Soysal, SHP Bir Cephedir, Milliyet 10 Haziran 1988. 114 Tepkiler, Cumhuriyet, 12 Haziran 1988. 115 Ecevit plan: nce seim sistemi deisin, sonra genel seime gidilsin. Cumhuriyet, 5 Temmuz 1988.

116 htillleri nleme yasa nerisi ANAP'llarn oylaryla reddedildi. htilller yasayla nlenemez. Cumhuriyet, 10 Kasm 1988. 117 ankaya'da zirve, Milliyet, 13 Mays 1988. 118 Bir kimse iki defa cumhurbakan seilemez.

122

123

o y u n a s u n m a k yetkisi d e vardr. TBMM tarafndan seilmesine ilikin 102'nci maddesinin: Cumhur bakan'nn halk tarafndan seilmesi eklinde deitirilmesini iste mektedir? B u g n e k a d a r bu k o n u d a k i balayc szlerine karn, bu y e n i karara v a r m a s n d a h a n g i e v r e v e k u r u m l a r e t k e n olmulardr? B u n u n b i l i n m e s i gerek. G e r e k t e b y l e bir f o r m l l e y e n i d e n seileceine inanl maktadr"9"120 B u n a karn, zal bu tartmalar s r e r k e n yapt aklamada: Anayasa deiiklii ocuk oyunca deildir. demiti. Gerekte satr arala rnda s y l e n e n bu szler Evren'in,niyetine kar gsterilmi bir t e p k i y d i . Evren - zal u y u m u s o n b u l m u , Evren - zal'n ankaya maratonu balamt... Bu d u r u m d a Evren'in Kbrs k o n u s u n d a yapt aklamalar, G A P nerisini ve hayali ihracat yasasn v e t o etmesini a n k a y a r e k a b e t i n e ve dolaysyla zal' k e y e sktrmaya y n e l i k 1 davranlar ola rak niteleyen ANAP'l G n e Taner'in zal'n g e r e k t e Anayasa o c u k o y u n c a deildir c m l e s i y l e o r t a y a kan tavrna aklk g e t i r m i o l u y o r du. Evet, ANAP'n aday T u r g u t zal'd. Bir kere S e m r a hanm First Lady o l m a k i s t i y o r d u . 1 2 3 zal'n sal b o z u l m u t u . M. Ali Birand'a g r e bu hjsus o kadar n e m l i y d i ki, zal'n sal sadece kendini, ailesini veya ANAP' ni deil Trkiye'deki rejimin geleceine kadar ok eyi etki leyecek bir konudur. 1 Ve nihayet A N A P ' a g r e C u m h u r b a k a n sivil olmaldr. G n e Taner 11 Haziran 1988 g n yapt a k l a m a d a b u n u dile getirmitir. ... AET'ye b a v u r a n bir T r k i y e , artk sivil bir C u m h u r bakan s e m e hazrlndadr. Eer T r k i y e ' d e rejimin sal bir a d a m a b a l a n m ise bu o l g u bile rejim adna o k b y k tehlike saylmaldr. B u g n e kadarki C u m h u r b a k a n s e i m l e r i n d e k i bunalmlar d n l r s e ve bu s e i m l e r d e d i e r l e r i n d e o l d u u gibi, Silhl Kuvvetler bir a d a y ze rinde srar ederse ve, bu a d a y Kenan Evren v e y a asker kkenli bir b a k a kii olursa, ztlama, siyasi bunalm ve patlamalara yataklk e d e c e k bir b o y u t a ulaabilir. Kaldki, 1982 Anayasas'na g r e C u m h u r b a k a n n n ( M a d d e 104) TBMM seimlerinin y e n i l e n m e s i n e karar v e r m e k ve Anayasa deiikliklerine ilikin kanunlar gerekli g r d t a k d i r d e halk
119 Son gnlerde bu Konuda bir tavr deiiklii gzlenmektedir. 120 ANAP Gnl. Bakan vekili Haydar zalp, Halkn yzde 80'i Cumhurbakann ok seviyor eklinde g r belirtmitir, 12 Haziran 1988. 121 Milliyet, 4 Mays 1988. Bu sz ngiliz Independent gazetesinde: Anayasa ocuk oyunca delldirve de iiklik gnde olmaz. eklinde yaynland. Cumhuriyet, 5 Mays 1988. 122 Teoman Erel, Evren zal' Sktrd, Milliyet, 8 Haziran 1988. 123 Yaln Doan, Bir ANAP Forml, Cumhuriyet, 10 Haziran 1988. 124 M. Ali Birand, zal'n Sal, Milliyet, 7 Haziran 1988. 125 Y.n: Nitekim, The Wall Street Journal: Suikast gerekleseydi askeri mdahale gelirdi yargsn ne sryor, Hrriyet, 25 Haziran 1988.

Asl k o n u m u z Anayasa'nm balang blm'nn deitirilmesi istekle ri idi. Bu fikri n e srenler, TSK'lerinin m d a h a l e olaslnn o r t a d a n kal kacana inanyorlar. zal v e ANAP'a g r e Anayasa deiiklii o c u k o y u n c a d e i l d i r . 1 2 6 Bu nedenle b u g n iin bu yol tkaldr. A m a buras Trkiye, neyin ne o l a ca belli o l m a z . 1 2 7 - 1 2 8 i m d i y e n i d e n Anayasa'nn b a l a n g b l m n e d n y o r u z : A n a y a s a M a h k e m e s i eski Bakan B o y a c o l u N o k t a ' n n s o r u s u n u Anayasa'nn balang ksm deimelidir eklinde yantlamtr. 1 2 9 Milletin ars s o r u s u n u zetle Elbette kiiler k e n d i hareketleri d o r u l t u s u n d a A n a y a s a y a baz h k m l e r getireceklerdir. Millet istemedi, b e n y a p t m diyebilir mi? e k l i n d e yant vermitir. Nokta: D n y a Anayasalarnda bu tr ifadeler var m? Boyacolu: D n y a d a k i m d a h a l e l e r b i z d e k i gibi o l m u y o r l a r . Gelen ge liyor ve bir daha gitmiyor. Nokta: Slh. K l e r idareye H i z m e t K a n u n u ' n u n 35. m a d d e s i n e d a y a n a rak el koyuyorlar. Sizce bu m a d d e m d a h a l e hakk verir mi? Boyacolu: D n y a d a k i m d a h a l e l e r bizdeki gibi o l m u y o r ki. Bu d e m e k d e i l d i r ki, can istedii z a m a n T r k i y e C u m h u r i y e t i ' n i k o l l u y o r u m d i y e m d a h a l e yapar... Slh. K.lere e m i r v e r e c e k yer T B M M ' d i r . Bana gre bu madde mdahale hakk vermiyor. Nokta: Sizce i H i z m e t K a n u n u ' n u n 35. m a d d e s i A n a y a s a ' y a aykr m? Boyacolu: Hayr, b u r a d a aksine bir h k m y o k ki. Tehlikeye dme hali olacak, ondan sonra Meclis Silhl Kuvvetlere bu grevi verecek ki byle bir durum gereklesin. Nokta: i m d i y e k a d a r Meclis e m i r verip, Slh. K.lerin g e l d i i g r l m e d i . , . Boyacolu:... M e c l i s a r m a d iin de bu hareketlere ihtill deniyor. Nokta: Peki C u m h u r b a k a n Evren'in A n a y a s a k o n u s u n d a k i k o n u m a 126 Y.n: zal, bu sz syledikten ok ksa bir sre sonra yerel seimleri ne almak iin -Anayasa deiikli i in- referanduma gitti. Bilindii gibi sonular iktidar ynnden tam bir fiyasko idi. 127 Abdi peki, uzun sre Trkiye'de AP muhabirlii yapm gazeteci Ludingston ile bir sylei yapmt. Ludingston Trkiye yorumlarnda her gerei yakalamakla tannyordu. peki, bu baarsnn srrn kendi sine sorduunda ald yant ilginti. O'na gre Trkiye'de siyasal olaylarda olmas beklenenin tam kart gerekleiyordu yargsn bu olgu zerine oturttuu iin baarl oluyordu. 128 Y.n. zal ustasnn "dn dndr, bugn bugndr" tekerlemesini benimsemi grnyor. Nitekim 1988 ylnda Anayasa deiiklii ocuk oyunca deildir diyen zal 1989'da 1924 Anayasas'na geri dn mek iin Anayasa Deiikliinden sz edebilmektedir. O halde bizde Menderes Marcos, Louis XVI benzet melerine ek olarak: zal'n sonunun Demirel gibi olmamasn dileyelim... 129 108'de a.g.e. S. 16-17 Anayasann balang ksm deimelidir.

125 124

larn nasl d e e r l e n d i r i y o r s u n u z ? Boyacolu: Bizim C u m h u r b a k a n m z biraz fazla k o n u m a y a merakl... Bir siyasi kadar hatasz k o n u m a s m m k n olmuyor... Kaldki elikili d e . H e m d e i i n c e y e kadar Anayasa'ya saygl o l m a y a m e c b u r u z diyor, t e y a n d a n m d a h a l e d e n sz ediyor. B o y a c o l u ile ayn d n d m z d a h a n c e aklamtm. Yldrm Akbulut. 23 Nisan 1988'de balatt talihsiz darbe d e s t e k i lii tavrn d a h a s o n r a tevil ettii halde, yapt bir a k l a m a d a 1 3 2 Trkiye C u m h u r i y e t i ' n i n tekrar d e m o k r a t i k s i s t e m e d n , anari devrinin ka patl herhalde 12 Eyll harekt ile olmutur... ve Yemin ettiiniz Anayasa'nn balang ksmn okumanz tavsiye ederim d i y e r e k Evren'in Rize k o n u m a s n d a k i Balang b l m n d e k i 'Milletin ars'n anmsatt ve O'nunla k o u t bir tavr iine girdi. Bu aklama ile Anayasa'nn balang b l m n n d e i m e s i gerei bir d a h a ortaya km o l d u . B u k o n u y a basnda d a yer verildi: Teoman E r e / : 1 3 3 Silhl Kuvvetlerin d a r b e y a p m a hakk var m y o k m u ? Hayr yoktur. Ya Anayasa'nn balang b l m ? O r a d a Slh. K.lerin milletin ars ile 12 Eyll' gerekletirdikleri yazl deil mi? Bu h k m d a r b e y e aralk v e r m i y o r mu? 'Hayr' d i y e n ar lml le bir hkm yoktur. nn, 'Anayasann balang blmnde by

Eyp Ak: Anayasa'nn balang b l m n n z a m a n i i n d e d e i m e s i gerektii kansnda... Kanmzca bir t e d b i r olmasna karn, Anayasa'nn balang b l m n n deitirilmesinin tek bana yeterli saylmas, y a a n a n d e n e y l e r d e n s o n r a ar iyimserlik olur.

NelerYaplmal,

Nasl

Yaplmal?

Aklamalarmzdan anlalaca g i b i bir d a r b e olasl koullar b u g n iin vardr. C u m h u r b a k a n l s e i m i n i n yarataca siyasal gerilim bu ola sl d a h a da a r t t r a b i l i r . 1 3 5 Ne yaplmaldr? - fls e d e n e k o n o m i k m o d e l deitirilmelidir. - Enflsyon sratle aa ekilmelidir. - Kiiler arasnda ve blgeler arasndaki gelir dengesizliini giderici n lemler ivedilikle alnmaldr. - i e m e i n i n ite u c u z a k u l l a n m a k ve darya u c u z a p e k e e k m e k anlay terkedilmelidir. - S e i m k a n u n u deitirilip, e r k e n s e i m e gidilmelidir. - ktidar, politikaclar kendilerine eki d z e n vermeli, bu g z kara g i die s o n verilmelidir. - Anayasa'nn balang ksm d e i l , t m Avrupa P a r l a m e n t o s u , AT ve N A T O lkeleri s t a n d a r d n d a deitirilmelidir. - TSK.lerini tahrik edici - Tapu m e m u r u mu idin? gibi.- u c u z kahra manl politika s a y a n anlaytan vazgeilmelidir. - Partilerin su y z n e kan N a k i b e n d i , N u r c u , Ik, vb. g i b i tarikatlar la scak ilikilerine s o n verilmelidir. 1 - Kapitalist e n t e r n a s y o n a l rgtlerinin t m d e n e t i m altna alnmal, bu rgtlerin Trkiye'yi A B D g d m n e s o k m a k iin s r d r d k l e r i abalar engellenmeledir.
135 Y.n: Evren The Daily Telegraph gazetesine verdii demete Trk ordusu darbeci deil demekte. (Cumhuriyet, 11 Temmuz 1988), zal ise Reuter ajansna Darbeler dnemi bitti. (Milliyet, 13 Temmuz 1988) eklinde deme vererek Cumhurbakann teyid etmektedir. Ama bu tarihten drt ay sonra TBMM' de baz milletvekilleri ihtilllere kar lojman tahkimat gibi ilgin istekler ne srmektedir. (Sabah, 24 Kasm 1988) Quo Vadis? 136 a) Talat Turhan, Terazinin Kefesi ve DGM'ler, Politika, 28 Eyll-3Ekim 1976. Bu dizi yazmda yle diyor dum: Nakibendilik Tarikatnn kkenini, boutlarn, niteliklerini ve bugn ulat dzeyi alglamayanlarn Trkiye'nin politik oyunlarn tehisle glk ekmeleri olasdr. b) Atatrk diyor ki: Trkiye Cumhuriyeti eyhler, derviler, mritler, mensuplar memleketi olamaz. En doru, en hakiki tarikat, tarikat medeniyettir. Atatrk'n Sylev ve Demeleri, 2.Kitap s.215

Teoman Erel: Peki E y p bey Anayasann balangcndaki o r d u milletin istei ile m d a h a l e yaptna dair bir ifade var. Bu tr h k m l e r deimeyecek mi? Evet deimesi iyi olur ama, o iler iin z a m a n lzm. te bizdeki politika ve politikac ayn partide n e m l i k o n u m d a b u l u n a n kiiden, bir ay iinde farkl g r : za/: Anayasadeiiklii o c u k o y u n c a d e i l d i r . Yldrm Akbulut: Anayasann balang ksmn s a v u n u p d a r b e l e r e yeil k y a k a n bir tavr sergiliyor ve bu yaps ile T B M M Bakanl grevini srdryor.
130 Talat Turhan'n sorularmza verdii yantlar. Dn, 15 Ekim 1986. 131 Cumhurbakan adaylar arasnda isminden sz edilmektedir. Milliyet, 8 Aralk 1988. 132 TBMM'de gndem d konuacaklar. Milliyet, 3 Mays 1988. 133 83'de age. 134 age. Eyp Ak

126

127

- A m e r i k a n u y d u l u u anlay terkedllmelidlr. - A t a t r k l p a r a v a n a yaparak, O ' n u n her t r l ilkesini i n e m e k t e n vazgeilmelidir. 7 - T e k b o y u t l u a d a m yetitirme s e v d a s n d a n vazgeilmeli, niversiteler b i l i m yuvalar haline d n t r l m e l i . Y K kaldrlmaldr. - stihbarat r g t l e r i n i n t m n e eki d z e n verilmeli, yasad istihbarat t o p l a y a n kurulularn faaliyetleri n l e n m e l i v e b u rgtlerin A B D ile m a d d i , m a n e v i ilikileri kesilmelidir. - T r k Silhl Kuvvetleri d e i e n koullar altnda her a n l a m d a reorganize edilmelidir. - Sivil, asker arasndaki e i t i m d e kalite farklln giderici tedbirler aln mal ve t e m e l kavramlar arasnda anlay b e r a b e r l i i s a l a n m a l d r . 1 3 8 - Talan, v u r g u n , rvet ve s o y g u n c u l a r n anlarna ot tkayc nlemler sratle alnmal, hayali ihracat h o l d i n g patronlar yargya t e s l i m edilme lidir. - G e r e k d e m o k r a s i anlaynn t o p l u m u n her k e s i m i n c e z m s e n m e s i ni s a l a y a c a k n l e m l e r alnmaldr. - i n s a n haklarna s a y g gsterilmelidir. k e n c e y e kesinlikle s o n veril melidir. - Cezaevlerindeki insanlk d u y g u l a m a l a r a s o n verilmeli canlarn f e d a etmeyi g z e alarak insanlk o n u r u n u k o r u m a k isteyenlerin eylemle rine s a h i p klmaldr. Sorunlar s a y l a m a y a c a k boyutlara ulatndan bu, kadaryla yetiniyoruz. B u d u r u m u n tek s o r u m l u s u kapitalsiz kapitalist d z e n k u r m a y a kal kan s z d e liberal e k o n o m i ya da serbest piyasa ekonomisi ad altn d a Trkiye'yi e m p e r y a l i s t d n y a y a p e k e e k e n iktidarlardr.
137 Atatrk: - Antiemperyalist, - Antkapitalist, - Tam bamszlktan yana bir kii olup, bu nitelikte kurduu Cumhuriyetin elebed yaatlmas iin Trk Genliine emanet etmitir. Bugnk iktidar tm bu temel ilkelere srt evirmi grnmektedir. Ercan Vuralhan'n bu ay katld SSAV toplantsnda Tam bamszlk hi bir zaman arzu edilen durum olmamaldr. eklinde bir cmle sarfetmitir. (Milliyet, 10 Haziran 1988.) Byle bir kiinin Milli Savunma Bakan olmas dndrcdr. Ve tek bana bu anlay Trkiye'nin ge lecei iin potansiyel bir tehlikedir. Bu konumann lepki grmemesi de Atatrkln ne hale getirildi inin kant deil mi? Sorunun lgin yan Erdal nn'nn de benzer gr aklamasdr. Bamszlamada tam bamszlk di ye bir slogan almamak lazm. AT'ye gireceiz. Hi bir lke de tam bamsz deildir. Cumhuriyet, 23 Austos 1988. Ve 7 Aralk 1988 gnl Hrriyet gazetesi de Moskova 'tam bamszlk" teorisini terk etti. di ye yazmaktadr. Yeni tez karlkl bamllk onlara gre... Peki biz bamlyz, bizim baml olduumuz devletler bize ne kadar baml? Sorunun z bu,.. 138 M. Ali Birand, Emret Komutanm.

Onlar tarihsel sululuklaryla b a b a a brakarak d i y o r u z ki, d e m o k r a s i iinde seenekler t k e n m e z . K u k u s u z birincil s e e n e k serbest piyasa e k o n o m i s i n i n kart olandr. O g n g e l d i i n d e sorunlar zlebilir. Bu yazda b e l g e l e r e d a y a n a r a k m e v c u t d u r u m o r t a y a k o n u l m u , olas tehlikelere d i k k a t e k i l m e y e a llmtr. E k o n o m i k ve sosyal b u n a l m a ek olarak, yerel seimler s o n u c u n d a ortaya kan t a b l o , C u m h u r b a k a n s e i m i , siyasal bunalm v e s r t m e y e n e d e n o l u c u istidatta g r n m e k t e d i r . D e m o k r a t i k g l e r olas tehlikeleri g s l e m e n i n nlemlerini a l m a k greviyle kar karya bulunmaktadr.

139 Avrupa Parlamentosunun 19 Mays 1988 gnk kararnda: Evren'in mdhaleden sz etmesi hatrlatl m ve aadaki gr karara balanmtr: Avrupa Parlamentosu 1 Mays gsterilerinin yasaklanmasndan dolay meydana gelen olaylarn, Trk Hkmetinin nsan haklar ve temel zgrlklerin gelimesi konusunda fazla aba gstermediinin ispat olduunu tespit etmitir. Avrupa Parlamentosu: bir lkenin (Trkiye) bylesine bariz bir biimde demokratik haklar inemesini tefin eder.

128

129

ar ve u z u n g e r e k e y l e v e t o edilmitir. V. B L M HAYAL HRACATA BR RNEK.. D a h a s o n r a T B M M eski bakan N e c m e t t i n K a r a d u m a n yapt akla m a d a 5 "Para cezasnda srarl o l u r s a k " hayali ihracatlara arka kt mz izlenimi kanlmaz hale gelir... Hayali ihracatlara hak ettikleri ceza sratle verilmelidir... Bir y a n d a n kaaklara hapis cezas verilirken haya li ihracat kaaklarna para cezas n g r l m e s i bir elikidir. E k o n o m i k s u kavram zerinde durulmaldr. C e z a h u k u k u n d a e k o n o m i k su kav ram y o k t u r . " eklinde kansn belirterek zal'la gelimitir. Bir bilim adammz ise yaynlad m a k a l e d e 6 ; batdaki lkelerin c e z a ya salarndan rnekler verip, b i z d e k i yetkililerin ayn k o n u d a k i t u t u m u n u eletirmekte ve " z a m a n z a m a n resimleri g a z e t e l e r d e kan manavdan eftali alan kz kelepe ile adliye koridorlarna getirilebilirken, milyarla rn kimi toplayclar burnu kanamadan sonuta iten yakasn syrabilmekte ve ksa bir u n u t t u r m a d n e m i ertesinde hatta ayn cafcafla yine s e r m a y e piyasasnn "as"1ar arasna s o y u n a b i l m e k t e d i r l e r . " eklinde g r n aklyordu. T m b u v e benzeri bilimsel g r l e r e karn, a d a ceza h u k u k u n d a yeri b u l u n m a y a n " E k o n o m i k s u a e k o n o m i k c e z a " d o k t r i n i ile (!) payan dalar olan hayali ihracatlar y a r g l a m a k t a n k u r t a r m a y a alan zal, bu tavryla kendisini ele v e r m e k t e d i r . Bu k o n u d a z a m a n n b a b a k a n yardmcs Kaya E r d e m ' i n tavr tek keli m e y l e g l n t r . 7 A m a E r d e m ' i n aklamas A N A P iktidarnn oportnist, p r a g m a t i k , da baml, ibirliki felsefesine z g n bir rnek olutur maktadr8 "Hayali ihracat yaplmyor demiyorum yaplyor ama devlet ten para almak iin deil, itibar salamak ve yurt dndaki kara paralar n aklamak iin yapyorlar. Kald ki bu da tevik edilmesi gereken bir ey. Olayn b y t l e c e k abartlacak bir yan yok. Devlet s o y u l u y o r m u , vatandan paras c e b i n e g i d i y o r m u , bunlar geerlilii o l m a y a n iddia lar... B e n ihracatmz rktecek, t h m e t altnda brakacak, halkn g z n d e d z e n b a z havas verecek bu iddialar yanl b u l u y o r u m . Olay abartarak b y k ihracaty karalayarak s p e k l a s y o n d a n kanmamz milli bir poli tika olmal... Biz aratrrsak kimbilir ka eroin kaakl dosyas kar?
4 13 Haziran 1988 tarihli gazeteler. 5 Karaduman: Hayali ihracat hapse atlsn, Cumhuriyet, 23 Kasm 1988 * zal'n fikri 6 Prof. Dr. Ali Sait Yksek, "Batda ekonomik sular para cezas ile geltirilmiyor-Eskiyen yasalar yamamak zm deil" Milliyet, 8 Haziran 1988 7 "Hkmetin zr, kabahatinden byk" Hrriyet, 28 Temmuz 1988, Mehlika Trkmenolu'nun haberi 8 Yn: Kaya Erdem'e gre tm hayali ihracatlarn yurt dnda kara paras var. Peki bu para nasl kazanlm? Orasn kurcalamak iktidarn iine gelmiyor...

Bir g a z e t e d e m a h k e m e y e verilen 33 "HAYAL H R A C A T I " irketin adlar a k l a n y o r d u . 1 Listenin 13. srasnda T A M DI TCARET d i y e bir irket yer alyordu. G e r e k t e K O G R U B U ' n a bal RAM DI TCARET RKET'ni g i z l e m e k iin " R " harfi yerine "T" harfi k o n u l a r a k bu y a n llk bilinli bir ekilde yaplyordu. Dier baz basn organlar da ayn y o lu d e n e m i l e r d i . Aslnda iktidarn srekli basklar altnda y a a m sava v e r e n basn organlar K O G R U B U ' n u karsna alp bir de reklamlarnn kesilmesini g z e alamadklar iin, bu yola b a v u r u y o r l a r d . A n c a k anlan haberin yaynland tarihten bir yl n c e bir g a z e t e d e yer alan h a b e r d e 2 " K O H O L D N G " e bal RAM D TCARET y n e t i c i l e rinden T u n c e l G l s o y ile Halil C e m G l c r ' n 600 m i l y o n liralk haksz v e r g i iadesi olayndan yargland, m a h k e m e n i n davay o r t a d a n kaldr d ve s a v a n n d a d a v a y t e m y i z e t t i i " aklanyordu. "MLL STHBA RAT TEKLATI VE S V L L E M E " ve "POLTK D U R U M D E E R L E N DRMES - I . B L M " 3 balkl yazlarda HAYAL HRACAT OLAYI'nn zerine gidilmesi g e r e k t i i vurgulanm; ENKA, TEKFEN ve RAM DI T CARET v b . gibi b y k ihracat irketleri h a k k n d a kaar d a v a ald s o r u l m u t u . O z a m a n d a belirttiim kanya g r e , l k e m i z d e g e r e k d e m o k rasi kurulmasnn n koullarndan birinin kat, m a d r a b a z , bezir g a n , s o y g u n c u , sahtekr ve kaak ibirliki hayali ihracatlarnn yarg n n e karlmasndan g e t i i n i aklamtm. Oysa, u y g u l a m a y a bakl dnda iktidarn b y k bir tela iinde, devleti ayakta t u t a n t m d e e r l e r i h i e sayarak olay k m s e d i i n i g r m e k t e y i z . Bilindii gibi b u a m a l a kartlan yasa, C u m h u r b a k a n tarafndan "Kaaklar affediliyor" d i y e
* Bu yaz SORUN Birlikle Sosyalist Dergisi'nin MART'89 saysnda yaynlanmas iin kaleme alnmtr. An cak anlan sayda yer olmad iin yaynlanamamtr. 1 "Hayalci"nin kuyruu skt. Yavuz Gkmen'in haberi, Milliyet, 25 Austos 1988 2 Sz, 8 Kasm 1987 3 Bu yazlarn yaynland dnemde zellikle byk hracat irketlerinin hayali ihracatla ilikileri tm boyut laryla kamuoyuna yanstlmamt.

130

131

Bunlar g r n c e l k e d e h e r k e s eroin kaaks d i y e m i d n e c e i z ? Hayali ihracat olay da ayn ite. Denizde kum misali. be kii yapt diye btn ihracaty karalamak olur mu? ktidarn s u u r t b a s e t m e abasn b u g n k a m u o y u o k iyi b i l m e k t e dir. Olaylar ve g e r e k l e r Kaya E r d e m ' e y a d s y a c a k bir g e l i i m gster mektedir. n k , hayali ihracatnn " be k i i " d e n o l u m a d , b u n a karn y z l e r c e ihracat irketi kapsad g e r e k b a s n d a kan yazlar d a n 1 2 v e g e r e k s e y a r g l a m a l a r d a n anlalmtr. Hayali hracatlkla su lanan 197 firmann her birinin o n l a r c a hissedar ve y n e t i c i d e n o l u t u u nu v a r s a y a r s a k b e kii d e i l , binlerce sahtekrn e k o n o m i m i z i n kan n e m d i i aklkla g r l m e k t e d i r . Kaya E r d e m , st kapal d a olsa g m r k l e r i n y z d e 2 0 rvet aldkla rn itiraf e t m e k t e d i r . 1 3 O n u t e y i d e n bir DPT yetkilisi "gmrklerde za ten sistem oturmu, dolar bana hesabyla iini hallediyorsun." eklinde kansn belirterek E r d e m ' i d o r u l a m a k t a d r . Yabanc sigaray serbest brakmann bir g e r e k e s i olarak "kaakln n l e n e m e m e s i " gsteriliyor. B u n u n gibi hayali ihracat, " k a r a paray a k l a m a " diye halka y u t t u r m a y a allmaktadr. G m r k l e r d e k i rveti nleyemiyorsanz iktidar koltuklarn hangi hakla igal e d i y o r s u n u z ? D n y a d a k i t m iktidarlarn grevleri arasnda kaaklk ve rveti nle m e k v e d e sulularn y a r g n n e kartmak d a b u l u n m a k t a d r . Eer b u v u r d u m d u y m a z l n hesab s o r u l m a z diye d n y o r s a n z , yanldnz anladnzda i iten g e m i olabilir. 5 "Devlet h e r g n yeni bir z a m furyas altnda ezilen halkn d e i l , milyarlar nn bir k u r u u n u n bile hesabn s o r m a y a m e c b u r d u r . Devlet D e n e t l e m e K u r u l u ' n u n , devlet t o k a d n bu pervaszlarn y z n e aklatmasn bek liyoruz." DPT u z m a n anlan a k l a m a s n d a 1 4 "Hayali ihracatlardan bir ikisinin harcanaca ama asl byklerin yerinde kalacan" ve " H a y a l i ihracatn genel ihracattaki paynn y z d e 40'n altnda o l m a d n n " ve "... o yap m bu yapm, o firma bu firma nemli deil, sistem nemli bu sistem
9 Yn: ANAVATAN iktidarnn "Milli Politika" (!) anlayna tipik bir rnek... 10 Uur Mumcu, Kaya Erdem'in demeciyle su ilediini iddia etmektedir. "Su, sutur..." Cumhuriyet, 29 Temmuz 1988 11 Yn: Mahkemeye karlan hayali ihracat sanklarnn ou cezas daha hafif olduu iin TOPLU KAAKI LIK yerine SAHTEKARLIK suunu kabul etmektedirler... 12 197 firma didik didik, Milliyet, 18 Kasm 1988 Cengiz Kucuolu'nun haberi 13 12'de agy 14 "Adn aklamayan eski DPT uzmanna gre hayali ihracatlar yrtacak. Bu iten bir ey kmaz" Milliyet, 16 Temmuz 1988 Zlfikar Doan'n haberi 15 "Hayalcilere devlet tokadn kim vuracak?" Prof. Dr. C. Tayyar Sadklar, Hrriyet, 18 Temmuz 1988

iin pazarlk yapld, kuruldu, bu gne getirildi. i m d i i aleni o l m a y a balad. Hkmet de rahatsz ama kesse, gelen dviz Trkiye'yi idare etmez, borca batmsn, gz yumacaksn. kme edecek baka bir d viz kaynan yok. Bu k o n u d a iktidarn gaflet ve v u r d u m d u y m a z l n a bir r n e k v e r m e k ge rekirse Bursa'da DIBIRDIK H O L D N G y n e t i c i l e r i n d e n s z e d e b i l i r i z . 1 8 Anlan h o l d i n g 17 Aralk 1986 g n TV'nin birinci kanalnda Hayali ihra cat olarak s u l a n m ve halen y a r g n n d e h e s a p v e r m e l e r i n e karn, a r a d a n 4 ay g e t i k t e n s o n r a (13 Nisan 1987) Hazine ve D Ticaret Mstear Yavuz Canevi imzasyla " h r a c a t o n u r m a d a l y a s " almtr. Hayali ihracat k o n u s u n d a iktidarn " D v i z gelsin de nasl gelirse g e l s i n " anlayn b e n i m s e m e s i n e C u m h u r b a k a n yasay v e t o e d e r e k kar k m ve yarg talan nleyici kararlar almtr. B u n a karn iktidar, babo tavrn b r o k r a s i n i n kilit noktalarna yerletirdii adamlarn kullanarak s r d r m v e b u d o r u l t u d a k i d z e n lemelere bavurmutur. r n e i n hayali ihracat k o n u s u n d a DPT Mstear yardmclna atad Blent z t r k m e n ' i t a m yetkili kl mtr. ' Bu ekilde ihracatn p a t r o n l u u r e s m e n o n a y l a n a n ztrkm e n , hayali ihracatlarn sorunlarn z m e kavuturabilmek iin Mer kez Bankasna bir yaz g n d e r m i t i r . Bu yazda ihracat dahil t m tevik tedbirlerinin kendileri tarafndan y r t l e c e i hatrlatlmtr. z t r k m e n , g m r n uyarmasna karn, Szer'lere ait T O P DI TCA RET firmasnn k a b l o ihracatnda b i r i m fiyat (metre) 3.32 centlik kabloya
1 D o % ?at mtr. v e r e r e k

firmaya aktan yaklak 3 0 kat kazan sala

Olay bireysel r n e k s a y m a k kanmza g r e olanakszdr. Basnda uzun s r e d e n beri Blent z t r k m e n hakknda k u k u y a r a t a c a k d o r u l t u d a

16 Vural Arkan, "Hkmet, 'dviz gerek' dedi, gerisini bo verdi." Cumhuriyet, 13 Temmuz 1988 17 Hayali ihracat san Anamur Gmrk Muhafaza memuru Nurbay ahin mahkemede "Babakan zal ver dii emir ve demelerinde ihracatn engellenmemesi iin hereyin seri yaplmasn istiyordu." eklindeki aklamas. (Milliyet, 7 ubat 1989 - Blent Yalvac'n haberi) bir bakma gerei yanstyordu. 18 "nce gzaltna aldlar, sonra baar dl verdiler - Zoraki hayalci" Milliyet, 22 Ekim 1988, etin Yetkin'in haberi 19 "190 hayali ihracat dosyas beklemede, 'Hayali'cilerin umudu DPT'de" Cumhuriyet-, 18 Haziran 1988 20 "zal'n ifahi emriyle balatlan 'Operasyonla' hayali ihracatlar nasl kurtardlar. Hayali ihracatta kolla ma" Cumhuriyet, 8 Temmuz 1988 21 Yn: Trk paras ile metresi 27 lira 22 kuru olan kabloya 822 TL fiyat verilerek yaklak otuz misli haksz kazan salanlmasna gz yumulmutur. Bu paralar kimin adna, kimlerle bllmtr? Belli deildir... 22 Milliyet, 9 Temmuz 1988 23 Yn: SZER HOLDNG'e ait DI TCARET Firmasndan Merkez Bankasnn 5 milyarlk vergi iadesi istemi 9 Temmuz 1988 gn Milliyet Gazetesinde aklanyordu. Oysa ki bu tarihten 3 gn nce ayn gazetede yer alan bir haberde, SZER'lerin irketine" 'Altn madalya' verildii belirtiliyordu, ite iktidarn "ke d nclk", "ibitiricilik" anlayna belirgin bir rnek daha...

132

133

haberler yeralm ve zellikle Uur M u m c u bir yazsnda bu kiinin A m e r i k a ve isvire bankalarnda b u l u n a n hesabna (!) 1984 ylnda bir g n arayla 20 bin d o l a r yatrldn hesap numaralarn da vererek akla mtr. A k a s u o l u t u r a n b u d u r u m u n s o r u t u r u l m a s gerekirken ztrkm e n ' i n b r o k r a s i d e k i etkinliinin arttrlmas d i k k a t e k i c i niteliktedir. Sylentilerin d o r u a ktnda ise bu kii Babakanlk danmanlna alnmtr. Doal olarak bu k u k u l u ilikiler i i n d e birbirlerine kar g e b e olanlar arasnda h e s a p sorulmas olanaksz hale g e l m e k t e , bu nedenle de baz kiiler T B M M dnda olmalarna karn, etkin bir d o k u n u l m a z l k zrh a r d n d a d m e n i n e b a k m a k t a g n n g n etmektedirler... z t r k m e n ' i n eski bir MT grevlisi o l m a s kukular d a h a da arttrmak t a d r . 2 5 Kaldki bu kiinin 12 Mart sonras bu d n e m d e " i k e n c e c i " ol d u u hakknda basnda aklamalar y a p l m 2 6 " 2 7 a n c a k yazlanlara kar ztrkmen suskunluunu korumutur. 12 Mart d n e m i n d e MT grevlisi olarak hakknda ikencecilik iddias n e srlen bu kiinin .MHP'li bir bakann mstear yardmcs olmas, 12 Eyll sonrasnda ise DPT mstear yardmcs olarak hayali ihracat ya d e s t e k vermesi, o r a d a n Babakanlk Danmanlna atanmas, A m e r i k a n ve isvire bankalarnda hesaplar 12'li d n e m l e r iin ilgin bir b i y o g r a f i o l u t u r m a k t a , k o k u m u d z e n i n pisliklerini sergiler g r n mektedir. i m d i de hayali ihracat k o n u s u n d a yargnn t u t u m u n d a n ksaca sz et mek istiyorum: izmir D G M , Antalya'da yakalanan afak g e m i s i y l e ilgili d a v a d a sankla ra yz bin liralk para cezas yerine onar yl hapis cezas vermi ve bu karar Yargtay 7. Ceza Dairesinin onayyla kesinlemitir. 8 D a h a sonra bu tr sularda bir yllk z a m a n amndan yararlanp, pa ay kurtaracan sanan hayali ihracatlar, yargtayn z a m a n amn 5 yla kartmas zerine panie kaplp iktidar sktrmaya baladlar. n k g e r e k t e bunlar Kaya E r d e m i n s y l e d i i gibi -be kii olmayp b i n l e r c e para babasyd. B y k d ticaret irketleri yaklak olarak yap24 Uur Mumcu, Sorumlusu Yok, Cumhuriyet, 9 Temmuz 1989 25 Yn: Eski MT'i Blent ztrkmen'in ayrcalkl ve dokunulmaz konumuna karn, eski MT'i Mustafa Ne cati Ercan Marmaris hayali ihracat davasnda sank olarak yarglanmaktadr. (MT'i alad... Diller zl d, Hrriyet, 18 Ocak 1989) Ne ilgin eliki deil mi? 26 Aydnlk, 22 Austos 1978 27 "MT ajan Blent ztrkmen, MHP'li bakan Agah Oktay Gner'in mstear muavini idi." Aydnlk, 20 Eyll 1978 28 24'te agy.

lan ihracatn y z d e 75'ini ellerinde b u l u n d u r m a k t a ve her a n l a m d a iktida r ynlendirmektedirler. Daha da n e m l i s i halka " S e r b e s t Piyasa E k o n o - m i s i " diye y u t t u r u l a n uluslararas f i n a n s evrelerince y n l e n d i r i l e n bu uy d u e k o n o m i k d z e n i n direklerini b u g n hayali ihracatlkla sulanlan ibirliki patronlar oluturmaktadr. Onlarn sahtekr, hrsz ya da kaak o l d u u n u n o r t a y a kartlmas e k o n o m i k sistemin ve zal iktidarnn balon gibi s n m e s i demektir. Sistemi aa v u r a n m c a d e l e d e koullar hi belli olmaz, iktidardan h e s a p s o r u l a c a k bir d o r u l t u d a deiebilir. Bu nedenle demokratik hak ve zgrlkler iin verilen kavgada ncelik hayalcilerin tm ve onlarn destekisi iktidardan hesap masndan getiini altn izerek belirtmek isterim. birinci sorul

Ne yazk ki " m u h a l e f e t " bir ka k k giriim ve d e m e dnda olayn 30-31 zerine b t n g c y l e y k l e n m e m e k t e d i r . Oysa iktidarn y u m u a k karn hayali ihracattr. S e i m taktiklerini b u n a g r e d z e n l e m e y i g z e alabilen muhalefet partileri a n c a k parti olabilir y o k s a olas srprizlerle karlaabilirler. Artk hayali ihracat olay k a m u o y u n a malolmutur. K u k u s u z bu duyarl k o n u d a halkmzn beklentileri bulunmaktadr. " M u h a l e f e t i n " tavr duyar llkla izlenilecei h e s a b a katlmaldr. ktidar seilmi be kurban yar g n n e kartrken b y k patronlar haksz kazanlarn uzun sreye yaylan taksitlerle geri d e m e k ya da hi d e m e m e k iin iktidarla pazar la girimilerdir... O y s a d a h a n c e DPT, 6183 sayl y a s a g e r e i n c e baz firmalardan hak sz kazanlarnn yaklak olarak 3 katn geri almaya a l y o r d u . 3 2 " 3 3 Baz basn organlarnn RAM'i g i z l e m e k iin T A M d i y e bilerek yanllk yaptklarn aklamtm. Bu k o n u d a bir o k hayali ihracat firmas iinde n e d e n RAM' setiimi aklamak istiyorum. -RAM DI TCARET RKET, 1987 ylnda 285.598.274 dolarlk ihracat y a p m ve T E K F E N ' d e n sonra ikinci sray almtr. 1988 ylnda ise ih racat birincisi o l m u t u r . 3 5 " 3 6
29 "Hayali ihracata soru nergesi" DYP Hatay Milletvekili Murat Skmenolu, Cumhuriyet, 29 Temmuz 1988. 30 "Narin iin nerge", SHP Adana Milletvekili Cneyt Canver, Milliyet, 29 Ocak 1989, Ayhan Aydernir'in haberi. 31 "Hayalci 38 firma iin nerge verildi- 62,5 milyarlk devlet avantas- SHP Milletvekili Kamer Gen" Milliyet, 2 Ubat 1989" Erhan Aydernir'in haberi. 32 " 'Hayalci' dosyalar zal'da", Milliyet, 24 Austos 1988, Yavuz Gkmen'in haberi. 33 Yn: 76 firmann haksz kazancnn 72,4 milyar TL olduu akland. Yasa uyarnca bu miktarn 200-250 milyar TL olarak geri alnmas gerekiyor. Anc'ak baka sorunlar ne karlarak sorun geriye itildi. 34 Milliyet, 2 Eyll 1988, Celal Pir'in haberi. 35 "RAM hracatn liderliine ykseldi", Hrriyet, 10 Kasm 1988

134

135

- Listeye giren b y k firmalarn o u hayali ihracat o l a r a k sulanlmaktadr.37"38 Buna karn r n e i n ENKA, 18 milyar TL, M e n t e o l u , 26 m i l y o r T L hak sz v e r g i iadesi aldklar halde, listede bu r a k a m RAM iin 600 milyon TL'dir arpc bir r n e k , ihracattan en b y k k a z a n s a l a y a n RAM d ticaret haksz v e r g i iadesi miktar K O G r u b u a p n d a o k az g r n mektedir. O halde bu r a k a m a n e d e n ve niin tenezzl edilmitir? Ka m u o y u n u n b u n u r e n m e k e n d o a l hakkdr. n k : - RAM DI TCARET RKET Ko G r u b u n a bal bir kurulutur. Baba ve o u l Kolar ve ailenin d i e r bireyleri basn ve yayn o r g a n l a r n d a zel s e k t r c l n s i m g e s i olarak halka tantlmakta, ieride ve darda d l lendirilmekte ve iktidarlarla scak ilikiler kurmaktadrlar. K u k u s u z KO G R U B U ' n u n etkinlii ROTARSYEN ilikilerde dahil o l m a k zere U H ve U' larla k u r d u u ortaklklardan kaynaklanmaktadr. - TRK DI TCARET DERNE, "Hayali ihracat izleme k o m i t e s i " ad al tnda bir k o m i t e k u r m u ve bu kuruluun bana RAM DI TCARET Ge nel M d r i b r a h i m Yazc'y g e t i r m i t i r . 4 1 D o a l olarak anlan kuruluun bu k o n u d a hi bir etkinlii o l m a d a n dalmtr. Onlarn amalarna u l a a m a m a g e r e k e s i farkldr. A m a bir de akln y o l u vardr. Hayali ihra catlk iddiasyla s u l a n a n bir irketin genel m d r o l a n b r a h i m Yaz c bu g r e v i nasl y a p a b i l i r d i ? 4 2 / - G r n e n k y klavuz istemez a m a Genel M d r Yazc, hakkn a r a m a k iin d a v a atn a k l a m a k t a d r . 4 3 Oysa bir g a z e t e d e aklandna g r e " R A M haksz yere v e r g i iadelerinin b y k b l m n geri d e m i t i r . " 4 4 Eer bu haber d o r u y s a irket iddialar kabul e t m i d e m e k t i r .
36 Yn: Rahmi Ko, Cumhuriyet, 1 Temmuz 1989, hedeflerini aklarken: "D Ticaret irketimiz RAM, 492 mil yon dolar ihracat yaparak Trkiye'de ihracat birincisi olmutur." demektedir. Ama irketin hayali ihracat olayyla ilgisini gzard etmeyi yelemitir. 37 " 'Devler' de hayali oku", Cumhuriyet, 4 Ocak 1989, Bilal etin'in haberi. 38 "Milyarlk cezalar sktrd, 'Develer'e hayali faturas", Cumhuriyet, 10 Ocak 1989, Bilal etin ve Enis Ber"* berol'nun haberi. 39 "ihracatya ceza listesi", Cumhuriyet, 19 Ocak 1989, Bilal etin'in haberi 40 Gecikme faizleriyle birlikte RAM DI TCARET'n haksz kazanc olan 2 milyar 300 milyon TL geri istenil mektedir. (Cumhuriyet, 9 ubat 1989) Yn. Bu parann geri denip denmediini Rahmi KO, RAM DI TCARET bata olmak zere dier byk ihracat irketlerinin neden yarg nne getirilmediini de zal aklamaktadr. 41 Hayal ihracat izleyemediler, Milliyet, 19 Eyll 1988 42 Yn: Bu yaz yazldktan sonra ibrahim Yazc grevinden uzaklatrld. 43 "Hayalinin faturas byk irketlere mi?", Sabah, 8 Ocak 1989 ule Talu'nun haberi 44 41'de agy Yn: Geri denilen miktar tam belli olmad iin aklama yaplmaldr. * UH: ok Uluslu Holding U: ok Uluslu irket ** Ko Grubu'nun Dnya genelinde 500 Byk irket iinde 143'nc srada yer almaktadr. (19 Temmuz 1989 tarihli gazeteler)

Ceza h u k u k u n u n d e i m e z kurallarndan biri d e ' s u o l a n y e r d e c e z a nnda olaca' eklindedir. Bu n e d e n l e haksz v e r g i iadesinin geri d e n mesi irketin, genel m d r n n v e olaya karan b l m m d r l e r i n i n sululuklarn yarg s z g e c i n d e n g e m e d e n o r t a d a n kaldrmaz. RAM DI TCARET irketi K O G R U B U ' n a " g l g e " d r m t r . Bu k u k u d a n " a r n m a n n " tek y o l u neelikle b u k a d r o n u n t e m i z l e n m e s i n d e n geer. N e dersiniz Rahmi Ko, aksi d u r u m d a kukularn K O G R U B U zerinde y o u n l a m a s n a g z y u m m a k d u r u m u n d a kalm o l m a y a c a k msnz? Baba diye anlan N e c d e t U l u c a n hayali ihracat sulamasyla t u t u k l a n m ve birka ay s o n r a salverilmitir. Bu d n e m d e "asl sulularn h o l d i n g patronlar onlarn zerine gidilmesi g e r e k t i i n i " srekli v u r g u l a mtr. 4 6 Ulucan'n d u r u m u b a n a bir z d e y i hatrlatt: "YASALAR R M C E K AINA BENZERLER. SNEKLER TAKILIR, EEK ARILARI DELER G E ER" diye... Yarglanan hayali ihracatlar a a yakalanmlardr. B o z u k d z e n d e EEK ARILARI'nn vzltlar kulaklarmz sar ediyor. Basndan beri Blent z t r k m e n ' i n yasad t u t u m u n a kar kan DPT m s t e a r yardmcs Fahrettin Kunak " 1 2 0 milyar geri alacaz."demektedir. Kunak'n baarl olmasn dileriz. A n c a k bu kadar yetmez... Serbest Piyasa E k o n o m i s i y u t t u r m a c a s n n ipliinin pazara kartlmas t m su lularn yarg n n e getirilmesine bal o l d u u n u biliyoruz. Avantalar ve yamalar lkesinde asla h e s a p sorulamayacan sananlar bir g n yanl dklarn anladklarnda, onlar iin her ey t k e n m i olacaktr." s
10 ubat 1989

45 "1300 sahife ifade veren Ulucan yorgun ve bitkin, holdinglerin zerine gidin" Milliyet, 15 Kasm 1988 46 Milliyet, 5 ubat 1989 Ulucan: "Asl ihracat yapan bankalar, holdinglerdir. Devlet tevik ediyor ama bu pisliitemizlemelidir." 47 Milliyet, 1 ubat 1989, nver ekemolu'nun haberi. 48 Yn: Yazya baz dipnotlar yeni eklenilmitir.

136

137

y e n i d e n d z e n l e n m e s i kesin bir z o r u n l u l u k olarak g r n m e k t e d i r . VI.BLM SONUCA DORU. zellikle 1971 ylndan bu y a n a i k e n c e olaylaryla baz MT'iler z d e l e m i b u l u n m a k t a d r . B u kiilerin srekli etkin k o n u m d a b u l u n malar r g t e y n e l i k s u l a m a l a r a hakllk kazandrmaktadr. Ad kence olaylar iinde ska anlan H i r a m A b a s , M e h m e t Eymr, Blent z t k m e n m u t l u MT'iler arasnda saylabilir. lk ikisinin emekli olmalarna karn yurtd seyahatlarna kabilecek bir e k o n o m i k k o n u m d a o l d u u anlalyor. Blent z t r k m e n ise her tan altndan k m a k t a b u n a karn b r o k r a sideki itibarl k o n u m u n u s r d r m e k t e d i r . Savlara baklnca, bu kii, DPT mstear yardmcs olarak Hayali hracatn o l u m a s n a katkda b u l u n mutur. Hayali hracatlar yarglanrken o n u n yalnz g r e v yerinin deitirilmesinin ardndaki giz nedir b i l i n m e m e k t e d i r . H o r z u m ' u n dostlar arasnda ad g e e n , y a b a n c b a n k a l a r d a k i hesab b u l u n a n v e b u hesaba k u k u l u paralar yatrlan bu kii, nasl o l u y o r d a B a b a k a n Danmanln d a t u t u l u y o r ? A n l a m a k m m k n deil... Bir eski MT'i Hayali ihracat'a b r o k r a s i d e n d e s t e k v e r i r k e n dierinin - Mustafa N e c a t i E r c a n - M a r m a r i s Hayali hracat d a v a s n d a yarglan mas ilgin bir eliki oluturmaktadr. B u n u n gibi, A b a s ile E y m r m u t l u aznlk gibi y a a r k e n eski MT'i Ferdi Tamer'in manavlk y a p a r a k g e i m i n i s r d r m e s i akl kartrmaktadr. ru'a d e n e n 40 m i l y o n u n , yasal olarak r u c edilerek E y m r ' d e n geri alnmas g e r e k m e k t e d i r . Rapor ile s u iledii t a z m i n a t d e m e kararyla anlalan E y m r h a k k n d a grevini k t y e k u l l a n m a k t a n n e d e n d a v a a lamamaktadr? Yoksa bu kiinin bildiklerini aklamasndan m k o r k u l m a k t a d r ? E y m r bir MT'inin S h e r a t o n Oteli'nde "Ak O d a s " ilettiini akla maktadr. Bu o d a d a n geenleri bildiini ima e d e n E y m r bir antaj k o k u su hissettirmektedir. "Otelde zel bir odas vard. Kendisini herkes MT eleman olarak bi liyor ve oteldeki o oda, ona MT adna tahsis edilmi. Bu ahs, btn bu Mehmet Aarlar, nal Erkan'lar, kr Balc, Tuncay Matarac gibi lerle vck vck olmu bir adam. imdi, stanbul Belediyesi'nde Sivil sa vunma uzman olarak alyor. Bunun odasnda kimler kalm acaba? Aratrmak lzm. Bakmak lzm tabii..." K a m u o y u n u n merakn g i d e r m e k iin bu kiinin M.T. o l d u u n u akladk. i m d i ilgililerden s o r m a k lazm: - Vck, vck ilikiden ne kast ediliyor? 139

o k a stihbarat r g t l e r i n d e n v e stihbaratlardan sz edildi. A m a c mz k e n d i aklamalarndan d a yararlanarak bir d u r u m s a p t a m a s y a p m a k v e artk k a m u o y u n d a n s a k l a n a m a z b o y u t a ulaan bozukluklarn g i d e r i l m e s i n e yardmc olmaktr. Bu d z e n l e m e n i n nasl yaplacann yan t b u g n iin boluktadr. Yasaya g r e MT, B a b a k a n n emir ve k o n t r o l u n d a olmas gerekirken, b y l e bir d e n e t i m i n b u g n e kadar s a l a n a m a d anlalmaktadr. B u n u n gibi, MT g n m z e d e i n P a r l a m e n t o Denetimi dnda t u t u l d u u d a ortaya km b u l u n m a k t a d r . MT R a p o r u Olay'ndaki d e n e t i m , raporla snrl kalm, r g t d o k u n u l mazln korumaktadr. B y k yanklara n e d e n olan r a p o r u n szdrlma snda u z u n zamandr bilinen baz r g t , kiiler ve hatt iller aras a tmay g n y z n e karm, yaplan pazarlk s o n u c u bir y a n d a n yeni d e n g e l e r e u y g u n atamalar yaplrken, baz MT'iler k k tarafndan tas fiye edilmilerdir. R a p o r u n soruturulmas ise, kanmza g r e r u ' u n s o r u n a o n u r m e s e lesi olarak yaklama s o n u c u n d a , st d z e y d e k i bir pazarlk s o n u c u balamtr. ru'a yneltilen s u l a m a n n g e r e k m u h a t a b g z ard edi lip, s u l a m a yanl a d r e s e postalanmtr. Aslnda MT arivlerinde binlerce benzeri rapor b u l u n d u u k u k u s u z dur. Bu tr raporlara dayanlarak on binlerce insan m a d u r edilmitir. E y m r bile sulanan kii U r u o l m a s a y d d u r u m u n u n farkl olacan sy lemektedir. MT'iler r g t t e n uzaklatrlm, MT mstear deitirilmi ve r u ' a tazminat denmitir, a m a her ey s o n u l a n m deildir. r g t n yasal hiyerarisi iine alnmas ve P a r l a m e n t o d e n e t i m i n d e n geirilmesi, d ilikilerden arndrlmas, d e i e n d n y a koullarna g r e kendini yenilemesi, faaliyetlerini yasa snrlar iine almas ve A ' d a n Z'ye 138

- M.T. nin " A k O d a s " n d a n kimler geldi, kimler geti? - S u l a n a n l a r d a n birisi eski bir b a k a n , birisi vali, biri emniyet m d r d i e r i ise eski e m n i y e t m d r d r . Bu kiiler n e d e n E y m r hakknda d a va a m y o r l a r ? - R a p o r d a ad g e e n d i e r kiiler hazr n l e r i n d e o l u m l u bir emsal var k e n , n e d e n d a v a a a m y o r l a r ? Paraya g e r e k s i n i m l e r i m i yok, y o k s a e kindikleri g e r e k l e r mi var? - M.T.'nin Dalah'n Belediye Bakan o l d u u d n e m d e Sivil S a v u n m a r g t n d e nasl hizmet verdi? - Halkna z u l m ve hakszlk yaplmasn isteyen emekli general AP, iktid a r n c a Sivil S a v u n m a Tekilatna b a k a n yaplyor, T r n ' n nam d n y a y a yaylan m e h u r skynetim Savcs S l e y m a n T a k k e c i ve 12 Mart ikencecileri iinde i s m i n d e n en o k sz edilen E y p z a l k u halen T H Y Sivil S a v u n m a r g t n d e ne aryorlar? "Ak O d a s " ileticisi M.T.'nin Belediye Sivil S a v u n m a r g t n d e k i g r e v i d e v a m e d i y o r mu? Ve de E y m r diyor ki: "Bir k o k u m u l u k var..." Kendisine katlmamak m m k n deil... Tabii b u o l u u m iinde o n u n payn parantez d t u t m a kouluyla... G e r e k t e "POLTK D U R U M DEERLENDRME"lerini l e m e k gerekir di. G r l d gibi olaylar t m hzyla sryor. S o n perdesini y a a y a r a k greceiz. G e m i t e istihbarat rgtlerine e g e m e n o l a m a y a n Babakanlarn D a r b e ile iktidardan d r l d k l e r i g z a r d e d i l m e m e s i g e r e k e n bir o l g u dur. zal' M e n d e r e s , M a r c o s (melda), Mussolini, XVI.Louis (Marie-Antonette)'e benzetenlerin dillerinin altndaki bakla nedir? zal'n uygulad e k o n o m i k m o d e l iflas sinyalleri veriyor. Enflasyon'un n l e n e m e z ykselii l rakamlara d o r u kayyor... M o d e l ' i n altnda - O r j d i r e k - ezilirken, Trkiye'nin p a t r o n cennetine d n t aklanyor. D z e n i n vck vck ilikiler iinde k o k u t u u n u , hal kendilerinden he s a p s o r u l a m a y a n eski MT'iler sylyor... Hayali ihracat ve ibirliki h o l d i n g patronlar yarg n n e getirilemiyor. Birka gstermelik d a v a ile hrszlklar r t b a s e d i l m e y e allyor.
* Y.N: S. Takkeci Asil Nadirin de szcln yapan Yeni Bat Trakya dergisinin genel yayn koordinatr ln yapmaktadr. 2000'e Doru Dergisi, 6 Austos 1989. ** Hrriyet, 10 Temmuz 1989

Bu koullar ierisinde zai'larn ANKAYA zlemini baz evreler, sn m a v e k o r u n m a i g d s olarak d e e r i e n d i r i y o r s a d a K A M O Y aratr mas yzde 87.9'un zal'n C u m h u r b a k a n l n n i s t e n m e d i i n i g s t e riyor. Taban yitirmi bir iktidarn, T B M M ' d e k i o u n l u u n a d a y a n a r a k C u m hurbakan s e i m i n d e u z l a m a a r a m a m a s s a y l a m a y a c a k kadar tehli keyi b e r a b e r i n d e getirebilir... Financial Times** y o r u m u n d a : " H k m e t i n , frtnal bir s o n b a h a r ile kar karya kalacan," akladktan s o n r a " B a b a k a n , e k o n o m i d a h a da ktlemeden erken seime gidecektir" demektedir. zal'n frtnadan ilk a a m a d a kurtulmasnn y o l u bize g r e d e , C u m h u r bakan o l m a s e v d a s n d a n v a z g e i p , bir a n n c e e r k e n s e i m e g i t m e sinden g e m e k t e d i r . Doruklara h e m kartallar h e m d e s r n g e n l e r kabilir. Kartallar uarak, tekiler srnerek. Rastlantlar s o n u c u d o r u k l a r a ulaabilmi s r n g e n ler bir g n o r a d a kartallara y e m olur. O y s a k i G E C E YARISI D O R U K O P E R A S Y O N L A R I 1 h e m zevkli h e m d e sakncaszdr. yi d o r u k l a r , yi operasyonlar... M a d e in USA d a m g a l o l sun.2 Yaptm o k u m a k g l n e katlandnz iin t e e k k r e d e r k e n , yeni a lmalarm iin r e h b e r o l a c a k neri ve eletirilerinizi b e k l i y o r u m . Sayglarla...
30 Temmuz 1989 Talat Turhan Yenign Sok. No: 19 81200 Kuzguncuk

STANBUL

* Milliyet, 23 Temmuz 1989 *" 20 Temmuz 1989 1 ngiliz The Daily Telegraph gazetesi, "zal seilirse darbe olur", .6 Austos 1989 2 "zal'n Cumhurbakan olmas iin CIA devrede - TRKYE'Y KUCAA OTURTMA PLANI - ABD Merke zi Haberalma grt'nn hazrlad plan Bakan Bush kabul etti." Gazete, 9 Austos 1989

140

141

Ek1

Mill Emniyet Hiz metleri Bakanl (MAH)

GREVLER: Milli Gvenlik ile ilgili istihbarata esas olacak haberleri toplamak ve is tihbarata kar koymak tr.

stahbarat Bakanl (B)

EK-1

Milli i s t i h b a r a t T e k i l t e m a s Babakanlk

GREVLER: MAH ve PSB ile eitli Devlet daireleri ve resm kurumlar tarafndan der lenen Mill Gvenlie ait haber ve istihbarat al mak, Devlet apnda yo rumlamak, tasnif etmek, yaymak ve MT iindeki istihbarat faaliyetlerini koordine etmektir.

EK-2 Milli i s t i h b a r a t K o o r d i n a s y o n K u r u l u e m a s Psikolojik Savunma Bakanl (PSB) GREVLER: Barta ve savata mil l bnyeyi iten ve dtan gelecek psikolojik tesis lere ait ak haberler top lamak, yorumlamak ve kar koymaktr.

EK-3 " E Y T A N G E N : C I A - M O S S A D - MT L K L E R " 2 0 0 0 ' e D o r u D e r g i s i : 28 u b a t - 5 Mart 1988, Yl: 2, Say: 10 Mill stihbarat Tekilt (MT)

EK-4 " O l a y l a r l a H i r a m A b a s CIA - M O S S A D i b i r l i i " 2 0 0 0 ' e D o r u Der gisi: 12 H a z i r a n 1988, Yl: 2, S a y : 25

EK-5 G n a y d n G a z e t e s i m a n e t i : 1 E k i m 1 9 7 9

EK-6 B l g e K o o r d i n a s y o n M e r k e z i A C C - S k y n e t i m E g d m K o m u tanl - e m a s (FM 31-16 r e s m i A m e r i k a n T a l i m n a m e s i : S a h i f e : 33)

EK-7 G n a y d n g a z e t e s i m a n e t i : 2 E k i m 1 9 7 9

EK-8 Y a b a n c Servisler " E s r a r e n g i z EK-B ve Ev s a h i b i l k e " Yank, Say: 448, 22-28 E k i m 1979

MIHI stihbarat Tekilatnn Grevleri: Devletin Milli Gvenlik politikas ile il gili planlarn hazrlanmasnda esas ola cak askeri, siyasi, iktisadi, ticarimali, s nai, ilmi, teknik, biyografik ve psikolojik ve Milli Gvenlikle ilgili istihbarat Dev let apnda istihsal etmek, bu istihbarat Babakana, Milli Gvenlik Kurulu'na (MGK) ve gerekli resmi makamlara ula trmak, yaymak, istihbaratla uraan btndaire ve kurumlar arasnda koordinas yonu salamak, psikolojik savunma icap larn yaymak ve istihbarata kar koymak tr. MT'e bu grevler dnda hizmet yklenemez ve bu tekilat Devletin g venlii milli politikas ile ilgili istihba rat hizmetlerinden baka hizmet istika metlerine yneltilemez. (Kanun No: 644 MLL STHBARAT TEKLATI KANUNU 6 TEMMUZ 1965 Resmi Gazete ile neir ve ilan: 22 TEMMUZ 1965 Say: 12055)

dari ler Bakanl (B)

>
>

GREVLER:

Topyekn istihbaratn salanmas iin gerekli destek grevlerini yap maktr.

Tefti Kurulu Bakanl..

GREVLER: MT'in tefti, denetim ve soruturma ilerini, yapmaktr.

EK-9

Kararllk

Operasyonlar,

stihbarpt-zel

ajanlar

FM

30-31

EK-B

Hukuk Mavirlii

GREVLER: MT ile ilgili hukuk i leri ynetmektir.

Yank, s a y : 4 4 8 , 22-28 E k i m 1 9 7 9

142'

, 143

Dier Gerekli Daireler

GREVLE

EK-3

Milli Gvenlik Kurulu Genel Sekreteri veya Yardmcs

KUVEYT GAZETES AIKLIYOR 1

KBN'E DORU DERGS, Yl:2, SayMO 28 ubat 5 Mart 1988

Mill Emniyet Hizmetleri (MAH) MLL STHBARAT Bakan

1

Seyran

geni:

CIA-MOSSAD-MT

ilikisi

KOORDNASYON K U R U L U (MKK) stihbarat Bakan

Kuveyt ve A r a p leminin n d e gelen g a z e t e l e r i n d e n El Ray El Em (Ka m u o y u ) gazetesi eitli tarihlerde yaymlad h a b e r l e r d e , Trkiye'nin b l g e d e srail'in k o r u y u c u kalkan o l d u u n u ve MT ile M O S S A D arasn da eitli alanlarda sk bir ibirlii yapldn ileri s r d . El Ray El Em ga zetesinin n e m l i bir zellii de gvenilir d i p l o m a t i k kaynaklara sahip Ol mas ve z a m a n z a m a n olay y a r a t a n gizli ilikileri o r t a y a karmas. Gaze t e d e Trk-israil ibirlii m a n e t t e n verilmi, M T - M O S S A D yardm lamasn aklayan haber ise srail kaynakl.

Genel Kurmay stihbarat Bakan veya Yardmcs

!
/

! |

"Sk

birlii"

Hem

de

Kimle?

13 Haziran 1987 tarihli El Ray El Em gazetesinin i sayfalarndaki haber lerin bal a y n e n yle: " T r k i y e istihbarat tekilatyla, srail istihbarat arasndaki sk ibirlii aa kt..." srail'de i b r a n i c e yaymlanan g n l k "Ma'ariv" gazetesi srail istihba rat tekilat olan M O S S A D ve IN BET ile Trk istihbarat Tekilat (MT) arasnda u z u n z a m a n d a n beri sk ibirlii ve gvenlik alannda karlkl y a r d m l a m a ve ortaklaa alma yapldn o r t a y a k o y d u . Trk-Israil d i p l o m a t i k ilikilerindeki s o u k l u a r a m e n , Ma'ariv gazetesinin M O S SAD r g t n d e grevli st rtbeli bir s u b a y a d a y a n a r a k verdii h a b e r d e unlar belirtiliyor: M O S S A D , T r k i y e ' d e k i sol r g t elemanlarn eiten Fi listin rgtleri hakknda MT'e n e m l i bilgi ve belgeler s u n d u . Bu k o n u da MT'e y a r d m etti. Ayn s u b a y M O S S A D ve N BET tekilatlarnn Yunanistan ve Tr kiye'de geni apl istihbarat v e casusluk faaliyetlerinde b u l u n d u u n u d a belirtti.

Bakan MT Mstear

Bakanlklarn stihbarat hizmetleriyle grevlendirilmi daire

MT Mstearnn araca kimseler

Madde 8 stihbarat almalar ile ilgili koordinasyon salanmasnda ve bu a lmalarn ynetilmesinde temel grleri bildirmek zere Mill stihbarat Koordinasyon Kurulu kurulmutur. (MKK) Kurul en az ayda bir toplanr.
(Kanun No: 644 MLL STHBARAT TEKLTI KANUNU) 6 TEMMUZ 1965 Resmi Gazete ile neir ve iln: 22 TEMMUZ 1965 Say: 12055

Atlantik

tesinden

Gelen

lham

Bilindii zere, 2000'e Doru dergisinin 2-8 A u s t o s 1987 tarihli 3 1 . say snn kapak k o n u s u MT m s t e a r aday Mister K o m p l o H l r a m Abas idi. Bu h a b e r d e , " P o r t r e " bal altnda Hiram A b a s hakknda u bilgiler ve riliyordu: "1965'ten s o n r a baz MT grevlileri yurtdna gnderilerek, ClA'da e i tildiler. Bunlar yurtdna Dileri Bakanl'nca 'siyasi atee' g r n 145

144

m n d e yollanyorlard. H i r a m A b a s d a Dileri siyasi m e m u r u kimlii al tnda d e f a l a r c a yurtdna kt. CIA okullarnda d r t yl eitim g r d . Sor g u l a m a , s a b o t a j v e p r o v o k a s y o n konularnda uzmanlat. B a t u m v e Ati n a ' d a n s o n r a 30 Eyll 1 9 6 8 - 1 Aralk 1970 tarihleri arasnda Beyrut'ta g r e v yapt. 2000'e Doru dergisinin 14-20 ubat 1988 tarihli ve 8 sayl nshasnn MT R a p o r u ' n u hazrlayanlar k a p a k k o n u l u yazsnda ise u s a p t a m a l a r yapld: "1981 ylnda tekilattan k e n d i isteiyle e m e k l i o l m u , ( H i r a m Abas) ve yllarca iadamlarnn " B o d y g u a r d " l n y a p m bir insan, nasl o l m u t u da bu kadar etkili bir k o n u m a srayabilmiti? Bu sorunun kritik cevabn da ABD ve CIA vard. MT'in kollarn O r t a d o u ' y a uzatmak, H i r a m Abas'n ryasna giren e y h Edebali tarafndan s y l e n m e m i t i . Bu ilham, Atlantik tesinden geliyordu. Byk mttefikin bir numaral adamyd Hi ram Abas." 17 Mays 1985 tarihli m a n e t yle: El Ray El Em, Trk-israil gizli ibirligini aklyor... Trkiye'nin araplara d m a n c a t u t u m u n u teyid e d e n 16 belge... Trkiye'nin A B D B y k e l i s i "Trkiye, israil'in k o r u y u c u kalkan n o l u t u r u y o r " d i y o r . Gazetemiz "El Ray El Em", Trk-israil gizli ibirliine ait d o s y a n n baz ayrntlarn aklyor. t e y a n d a n Trkiye'nin Araplarla olan ilikilerinden kalknma amacyla yararlandna dikkat e k i y o r ve ticari balantlarn 9 milyar dolar am olduunu.belirtiyor. El Ray El Em, habere yle d e v a m ediyor: "Trkiye'nin israil ile olan s k ibirliini ortaya k o y a n 16 kant aklyoruz. Her ne kadar T r k i y e K u veyt Bykelilii araclyla haberimizi yalanladysa da, v e r d i i m i z haber d o r u y d u . Haber, bir T r k r e s m i heyetinin srail'i gizlice ziyaret e t m e s i k o n u s u n d a y d . Biz haberi, 3 Nisan 1985 g n yaymladk. A n c a k d a h a sonra Trk Bykelilii'nin yalanlama haberini de yazdk. n k a m a c mz en b y k islam lkelerinden biri olan T r k i y e ile A r a p l e m i arasn da 200 yldan beri var olan ilikilerin k o r u n m a s y d . "Ancak... Trkiye - israil d o s y a s hayli z e n g i n ve kabark. Bir dizi nesnel v e ayn z a m a n d a z c anlamalar ieriyor. Sz k o n u s u anlamalar arasnda Trkiye'nin b l g e d e srail'e k o r u y u c u kalkan olmas da b u l u nuyor. Nitekim Trkiye'nin W a s h i n g t o n Bykelisi "Trkiye, israil'in hi m a y e s i iin k o r u y u c u k a l k a n o l u t u r u y o r " diyor... Dahas var... " E i t i m alannda, d e r s kitaplarndan Filistin adnn silinmesi ve Filistin haritasnn kaldrlmasyla baland. Kuds, srail'in bakenti olarak g s teriliyor. B u n u Araplara d m a n olanlar bile y a p m a d l a r . " 146

EK-4 HRAM A B A S -CIA-MOSSAD BRL

KBN'E DORU DERGS, Yl: 2, Say: 25, 12 Haziran 1988

"Elinizi
(zet)

Kefenle

Yollarz"

Yeilky Havalimanna, 1987 balarnda esrarengiz bir y o l c u iniyor. (...) Kimlii zenle g i z l e n m e y e allan bu a d a m , srail stihbarat r g t MOSSAD'n n d e g e l e n eflerinden biriydi. Ad: Arie Levin. (...) Bu ziya retten bir ka g n s o n r a Ankara'nn bir baka israil'li k o n u u d a h a ola cakt, Devid K e m h i . (...) A n k a r a ' y a g e l d i i n d e k i r e s m i sfat ise srail Milli S a v u n m a Bakanl Genel M d r . T a m da A r a p lkeleri ve Filistin Kurtu lu r g t n e kar MT o p e r a s y o n l a r d z e n l e n d i i o d n e m d e bu iki ziyaret ilgili evrelerin g z n d e n kamamt. Bu e v r e l e r d e Arie Levin MT ile M O S S A D arasndaki ilikiyi y r t e n kii o l a r a k t a n n y o r d u . Trk tarafn ise bu ilikilerde H i r a m A b a s temsil e d i y o r d u . Arie Levin'in ziyare t i n d e n ksa bir sre sonra, 14 u b a t g n l bir istanbul gazetesi (Ebu Firaz gitti) baln a t y o r d u .

Abas

Orta

Dou

Sahnesinde

H i r a m A b a s ve MT b t n bir 1986 sonbaharn T r k i y e ' d e k i Filistinliler zerinde y o u n l a a n o p e r a s y o n l a r a ayrmlard. te o s o n b a h a r d a , s i y o n i z m e kar m c a d e l e n i n n n d e yer alan bir A r a p liderine H i r a m Abas'n birinci mesaj ulat. H i r a m A b a s yle d i y o r d u : "Ankara'daki diplomatnz e k e r s e n i z size her t r l kolayl salarz. (...)" H i r a m ' d a n A r a p liderine ikinci mesaj ulat: H i r a m A b a s bu kez o l d u k a pervaszd: " B u a d a m b u r a d a n aln, y o k s a kefen iinde y o l l a y a c a z ! " Diplomatn karsna telefonlar g e l i y o r d u : " D u l m u kalmak istersin. Y o k s a b o a n m a k m ? " (...)

Ad

stnde

Mi ster

Komplo

H i r a m Abas d i p l o m a t l a niin bu kadar uramt? 24 T e m m u z 1985 g n A n k a r a ' d a r d n Bykelilii birinci katibi Ziyad Sati l d r l d . Ci nayetin s o r u m l u l u u n u E b u Nidal r g t stlendi. A r a d a n bir yl geti, Eyll 1986'da bir g u r u p Filistin'li Sati'nin katil san olarak gzaltna aln d . T r k polisi katilleri yakalamt. Ertesi g n sanklardan ikisi serbest b rakld. Braklanlardan birinin ad Rafet aban'd. a b a n d a h a sonraki g e l i m e l e r d e n e m l i roller stlenecekti. Nitekim Rafet a b a n FK'nn Ankara'daki temsilcisi E b u Firaz' E b u Nidal'n a d a m olarak g s t e r e n ifa147

eteler vermiti. a b a n Firaz' T r k i y e ' y e kar eitli sabotaj planlaryla da ilikili g s t e r i y o r d u . a b a n ' a ifadelerini d i k t e ettiren kuvvetlerin E b u Firaz zerinde altklar anlalyordu. a b a n i e r d e k i Filistinli sanklara kar v i c d a n azabna kaplarak F K temsilciliine d e b a v u r u p g e r e k kimliini aklamt. Rafet a b a n O D T ' d e r e n c i iken bir u y u t u r u c u ii kullan larak MT tarafndan elde edilmiti. E b u Firaz, 16 Kasm 1986 tarihli Nok ta d e r g i s i n e v e r d i i u z u n r p o r t a j d a Filistinlilere ve FK'ye kar giriilen k o m p l o y u anlatyordu. Firaz, Nidal'n kendilerinin c a n d m a n o l d u u n u da v u r g u l u y o r . Rafet aban'n servenini anlatyor. (...) Bu a r a d a 80 kadar Filistinli snr d edildi.

Tehis: M O S S A D ile ibirlii. A r a p lkelerinin d i p l o m a t l a r H i r a m A b a s k o n u s u n d a k i d e e r l e n d i r m e l e rini ve rahatszlklarn zal H k m e t i n e de yanstyorlar. (...) zal, ilgili lere Suriye ve FK k o n u s u n d a k i o p e r a s y o n ve s o r u t u r m a l a r d a n rahat szlk d u y d u u n u sylyor.

Kaddumi'nin

Gsterdii

Odak

Abas'n

aban

2000'e Doru Rafet aban'n d a h a sonraki yaamn aratrd. Rafet a b a n T r k p a s a p o r t u y l a c e b i n e dolarlar k o n a r a k Avustralya'ya g n d e rildi. r d n devleti v a t a n d a aban'n yerini r e n d i . Avustralya'dan ka rlan a b a n r d n ' e getirildi. r d n Adalet Bakan ile birlikte televizyo n a kt. a b a n g e r e k m i s y o n u n u a k l a m y o r d u t e l e v i z y o n d a a m a ken disini k i m i n Avustralya'ya g n d e r d i i n i s y l e d i : H i r a m Abas! (:..) Drt Filistinli g e n h a k k n d a Sati'yi l d r m e k t e n alan dava, 7 T e m m u z 1987 tarihinde s o n u l a n d . Karar: Beraat. (...) A m a beraatten de n e m l i bir g e r e k dile g e l i y o r d u d u r u m a l a r d a . Avukatlar Veli D e v e c i o l u ve Gnfer Karadeniz s a v u n m a l a r n d a yle d i y o r l a r d : " O l a y CIA, M O S S A D ve MT'in bir s e n a r y o s u d u r . A m a l a r arasnda T r k i y e ' d e k i Filistin Kurtu lu r g t temsilciliini k a p a t m a k d a vardr."

H i r a m Abas Trk-Arap ilikilerinde n e m l i bir s o r u n haline gelmiti. A b a s bir y a n d a n Suriye aleyhine o p e r a s y o n l a r y a p a r k e n , bir y a n d a n d a Filistinliler h a k k n d a Suriye'ye s z d e bilgiler u u r u y o r d u . u s o n r a p o r olay Abas'larn ilk ve s o n ii d e i l . Anti-siyonist m c a d e l e n i n n n d e yer alan bir A r a p r g t n n A n k a r a ' d a k i d i p l o m a t h a k k n d a B a b a k a n zal'a verilmi bir r a p o r var. Raporda, d i p l o m a t n d i p l o m a t i k d e i l silah kaakl yapt n e s r lyor. (...) Bu raporlarn da M O S S A D tarafndan verilen bilgilerle, g e n e MOSSAD'n y n l e n d i r i l m e s i s o n u c u hazrlandn 2000'eDoru gvenilir kaynaklardan ald bilgilerle d o r u l a d . 26 O c a k 1987 tarihli Cumhuriyet gazetesi FK D likiler Daire Bakan Faruk K a d d u m i ile bir g r m e yaymlad. K a d d u m i , E b u Firaz'n A n k a r a temsilciliinde kalacan belirt tikten sonra, "Bir istihbarat oda'nn Filistinlilere kar n y a r g l " d a v r a n dn sylyor. (...)

Bir Arap,

Bir srailli

Tank

El
(...)

Mecelle'ye

Bile

Geti

L o n d r a ' d a A r a p a y a y m l a n a n S u u d i yanls, haftalk El Mecelle d e r g i s i 17-23 Aralk 1987 tarihli saysnda Bat'dan Araplara kar estirilen o l u m suz havann ngiltere, A l m a n y a ve talya z e r i n d e n Trkiye'ye de b u latn yazyor. Dergi Sati olay dizisini "Bir polisiye filmi andrdn sy lyor. " A m a " diyor, " g e l e n e k s e l Trk-Arap ilikilerinin koparlmasdr." 16 Aralk 1986 tarihinde ise Yaser Arafat d e m e v e r i y o r d u : " K a r d e Trklerle bizim aramzdaki ilikileri b u l a n d r m a k isteyenler Rafet aban' kullanmlardr." (...) D i p l o m a t i k aklamalar ve g a z e t e y o r u m l a r a r k a snda parmaklar bir r g t ve bir kiiyi gsteriyor. r g t : M O S S A D , is rail stihbarat r g t . Kii: H i r a m Abas.

MT ile M O S S A D arasndaki ilikiler A r a p d n y a s n d a t e d e n beri bili niyor. Kuveyt'te yaymlanan El Ray El Em gazetesi 13 Haziran 1987 t a r i hinde yle yazyor: "Trkiye istihbarat tekilatyla, srail istihbarat ara sndaki sk ibirlii aa kt." H a t t a israil gazeteleri bile k o n u y a yer ve r i y o r d u . branice yaymlanan srail gazetesi Ma'ariv, M O S S A D ve N BET (srail stihbarat r g t ) ile MT arasndaki u z u n z a m a n d a n b e ri sk ibirlii ve gvenlik alannda karlkl y a r d m l a m a ve ortaklaa a lma yapldn ortaya k o y u y o r . (...) 1985'te Trkiye'ye gelerek MT yetkilileriyle g r t bildirilen CIA st d z e y yetkililerinden H a r o l d R o o d ' u n israil'i d e s t e k l e y e n planlar getirdii anlatlyor. (...) H i r a m Abas, Sabah gazetesinde t a m sayfa reklamlara balad. Dikkat e k e n bir n o k t a Abas'n kendisini ClA'nn kart gibi g s t e r m e y e z e n g s t e r m e s i . G n g r M e n g i (...) y l e diyor: " A m e r i k a hesabna alan casuslar s u s t yakalad iin ClA'nn bile kara listesine giren H i r a m Abas".

Tehis

zal'a

Bildiriliyor

H i r a m Abas'n Arap lkelerini, zellikle FK'y hedef alan abalar tabii d i k k a t l e r d e n kamyor. (...) A r a p lkeleri H i r a m Abas' tehis ediyorlar. 148

(...)
149

H i r a m Abas'n CIA k o n u s u n d a ykl o l d u u iin byle syleyip yazdrt t o k akt. (...) Abas'n, ClA'nn T r k i y e ' d e k i adamlar listesinin ban da b u l u n d u u artk sr d e i l d i . (...) A m a A b a s artk bir emekli... - A m e r i k a n a k l a n a n

Ek-5

stihbarat rgtlerinin gizli r a p o r u n d a k i itiraf:

ilk d e f a

"Anari yeterli deilse zel ajanlarmzla

A m e r i k a ' n n dostu olan lkelerdeki faaliyetler raporunda "Ajanlarmz ar sol rgtlerin lider kadrolarna szarak onlar kullanyor" deniyor
fl) Baz eski CA grevlileri srafndan aklanan "ok gizli "raporda Amerika'nn askeri varlnn bulunduu lkelerde Siyasal istikrarn salanmas iin ne gibi bir politika zlenmesi gereklii geni bir biimde anlatlyor. fl) Raporda Amerika'ya dost lkelerde asi glerin iddetten kanmalar halinde Hk metlerin komnizme kars pasiflik ya da kararszlk,gsterdikleri bunu nlemek ve hem kamuoyunu hem de hkmell harekete geirmek iin zel ajanlarn eitli terr eylemlerine giritikleri belirtiliyor. ) Raporda "Demokrasi . gelimekte olan lkelerde komnizm aleyhtar dzenin gerek m b f r3 I B 7 9 B yS Exclusive: Top Secret l 1 .S. A r m y Memo on I n f i l t r a t i n g und Subverting Allies.

C t o v e r t A c t i o
I N F O R M A T I O N B U L L E T I N

K C l A ' d a n l o ru r u b u n u nc k a r d f ) d a r r j l d ey a y n l a n d .A m e r i k a n s t i h b a r a t r o t l e r l r l nd e m o k r a s i di|i gizil ful i y e l l e r i n ib e l g e l e r l eo r t a y ad k m o y ia m a l a y a nd e r g i" C o v c r lA c l o nI n l o r m a t i o n B u l l e t l n l O r l u l e y l e mb i l g iO l o n l a d m t a s y o r . Y u k a r d a z o l l k l oA m e r ik a n tlyall e v r e l e r in d e b l i y ky a n k u y a n d r a nd a r g l n l nk a p a . .

Gizli raporu yaynlayan dergi

150

151

BLGE KOORDNASYON MERKEZ EMASI* SVL ASKER

Devlet (Eyalet) Askeri Personel Sava Sava destek Sava hizmet destek Devlet (Eyalet) Sivil Hkmet Polis, yarg ve dierleri stihbarat rgtleri Kalknma rgtleri (Tarm, Ticaret, Emekiler, Haberleme, Endstri) Danma Brosu Amerikan AID rgt Temsilcileri Amerikan stihbarat rgt Temsilcileri Dier Ev Sahibi lke, Amerika ve Mttefik Sivil iler rgtleri1 Blge Koordinasyon Merkez: (ACC) Temsilcilikleri Devlet (Eyalet) Yar askeri (Paramiliter) ve .Dzen d (rregular) rgtler ' Evsahib lke Silahl Kuvvetleri (Kara, Deniz, Hava, Jandarma) Devlet (Eyalet) Srekli Grevlileri Devlet (Eyalet) Geici Grevlileri Amerikan Silahl Kuvvetleri Sava Sava destek Sava hizmet destek Mttefik Silahl Kuvvetleri - Sava destek - Sava hizmet destek Amerikan ve Mttefik Askeri Danmanlar UV* Allied C i v i l i a n Advisors Representatives of County District) ACC US Araad Forces Unit(s) - Ccab*t - Coetbst Support - Comb*t Service Support U S 1 Representative(s) Sitate (Province) C i v i l Government - Police, Lw A Order - Intelligence Agencies - Development Agencies (Agriculture, Commerce, Public Works, Coaawnic* t ions, Industry) - Inforaatloo Office State- (Province) Military Staff - Combat Support - Coatbet Service Support

>
-C o o b a t

State (Province) Parsstlllt 1 Irregular Unit(s)

USAID ltepresentatlve(s) Host Country Rag lar Araad Forcee UnjLt(e) (Arery, Ravy Air Force) - Feraanently aaslgned 1 State (Province) - Tenporsrlly operatine vithin Stata (Provinca)

Other Boat Country, US, & t i l l e d Civic A c t i v i t y Agencies]

Allied Araed Forces Uait(s) - Combat - Coabat Support - Coabat Service Support .

^BfgeKoordinasyon s

Merkezi (ACC)

Hkmetin

yerini alamaz. OS and Allied Military Advli

Blge Koordinasyon Merkezi (ACC) blgenin koutlarna gre dzenlenir. Ancak Blge Koordinasyon Merkezi (ACC) her trl ate destei ile istihbarat birimlerini iermelidir. birikiminden yararlanacaz." -

TOBB Genel Bakan Ali Cokun "Bu uzman kuruluun (AID) bilgi

FM 31-16 Counter Guerilla Operation adh Amerikan rasmi talimnamesinden evrilmitir.

(1) < 2 )

ACC DOBS M O T REPLACE STATE (PROVIMCB) COVKRKMEOTS. ACTUAL COMPOSITION OF ACC WILL BE DETERMINED BY LOCAL "SOURCES, BUT AS A WltDfJM. ACC SHOULD COMTADf ELEMENTS FOR CONTROL OF TACTICAL G R O U N D FOtCES, PIKE SUPPORT, AIR ~ INTELLIGENCE, A M D InTERNAL DEVELOPMENT. Fgurt . T***Mat* (trovine*) arta coordination etnttr.

J
(ema IV)

153 152

Ek7

1975 ylnn Nisan aynda Bar gazetesi FM 3 0 - 3 1 , Karanlk O p e r a s yonlar - stihbarat isimli bir A m e r i k a n O r d u t a l i m a t n a m e s i n i n varln d a n sz etti. M a k a l e d e bu b e l g e n i n eki B ksm zerinde de d u r d u . O g n d e n sonra ne t a l i m a t n a m e ne de B eki k o n u s u n d a b a k a tek bir sz d a h a yaynlanmad.

Trkiye ajanlarn cirit att bir lke haline geldi

l k e m i z d e f a a l i y e t g s t e r e n y a b a n c ajanlarla onlarn kulland y e r l i a j a n l a r n s a y s n n 1500 c i v a r n d a O THE MYSTERIOUS SUPPLEMENT Bj STICKING IT TO THE "HOST COUNTIfY" olduu belirtiliyor Amerika, Sovyetler Birlii, srail, Fransa, ingiltere ve Almanya he sabna alan bu ajanlarn youn bir aba iinde bulunduklar ve bunlarn ou zaman yerli ibirlik ilerden faydalandklar belirtiliyor. "Covert Adiorfn Trkiye ile ilgili blm
"Amerika'nn dostu olan lkelerdeki anaral yeterli deilse zel alanlarmzla biz iddet lend rlyoruz" eklindeki tl'aln yer aldfl Covert Action adl derginin TOrkiye ile llgi'l bolmnn kupr grlyor.. Dergide birok lgin aklama daha var.

1975 ylndan s o n r a k i bir iki yl ierisinde B eki baz Kuzey Afrika lke lerinin b a k e n t l e r i n d e ve s p a n y a ' d a da o r t a y a kt. B e l g e n i n nasl o l u p da Akdeniz t u r u n a kt anlalamad. Belgeyi basna szdran kaynan istanbul'da b u l u n m a s akla yakn g e l i y o r d u . 1970'lerin ortasna d o r u T r k i y e CIA iin yalnzca n e m l i bir h a b e r a l m a merkezi d e i l ayn za m a n d a D o u A v r u p a ' d a y r t l e n National Security A g e n c y (Ulusal G venlik r g t ) faaliyetler iin d e bir k a r a r g a h d u r u m u n d a y d . Y u n a n c u n tasnn devrilmesi, Kbrs'n fiili olarak b l n m e s i ve Trkiye'ye u y g u l a n a n silah a m b a r g o s u n d a n s o n r a Y u n a n i s t a n ve Trkiye'deki A B D stihbarat faaliyetleri yavalatld, a n c a k d u r d u r u l m a d . Eski istihbarat d z e n i n i n ye n i d e n kurulmas iin gsterilen abalar azalmad, u sralarda da bu faa liyetlerin y e n i d e n hz kazand anlalyordu. 1978 ylnn Eyll aynda Triunfo isimli M a d r i d gazetesi Ek Bnin t m metnini yaynlad. A B D eliliinden bu ekin varln y a d s y a n tek s z c k iitilmedi. Ksa sre sonra Ek Bden baz alntlar Milano dergisi olan L'Eurepea'da ilk m a k a l e y a y n l a n m a d a n ksa sre n c e g a z e t e n i n o l d u k a iyi bir ne s a h i p olan Giovvanni Valentini isimli yaymcsna R o m a ' d a ki A B D B y k e l i l i i n d e alan st d z e y d e k i bir yetkili t e l e f o n etti. Bel g e n i n yaynlanmasn vakitsiz ve mnasebetsiz b u l u y o r d u . A B D yetkili leri dizinin yaynlanmasna engel o l a m a y n c a gazeteye bir aklama g n d e r e r e k b e l g e n i n u y d u r m a o l d u u n u , resmi olarak varl yalanlanan bir b e l g e y i yaynlamakla gazetenin aknla n e d e n olaca s y l e n d i . Mek t u b a g r e Triunfo gazetesinde A B D O r d u s u FM 30-31 t a l i m a t n a m e s i bi i m i n d e yaynlanan belgenin eki y o k t u Bu tr bir yalanlama ilginti. Or du Ek " B " n i n varln yalanlyor a n c a k zmni olarak da Ek Ann varln kabul e d i y o r d u . B ekinin z g n bir k o p y e s i Covert A c t i o n Information Bulletin dergisi

# "Amerika'nn dostu olan lkelerde anari yeterli deilse,bzel ajanlar mzla biz iddetlendiriyoruz" ek lindeki itirafn yer ald Covert Action adl dergi Trkiye'deki ajan faaliyetlerinin bir ara azaldn, 'fakat son zamanlarda art gster diini yazyor.
(Yaz.,8! 4.sayfada)

154

155

(ClA'dan emekli o l a n ya da atlan eski istihbaratlarn yayn organ) tara fndan ele geirilerek yaynland. Bu eki a n l a y a b i l m e k iin FM 30-31 tali m a t n a m e s i n i n biraz da olsa anlalmas gerekliydi. (Bu t a l i m a t n a m e bir o k askeri kitaplklarda b u l u n a b i l e n v e emperyalist askeri o p e r a s y o n l a r a yol g s t e r e n bir r e h b e r T a l i m a t n a m e d e , HC olarak anlan evsahibi lke lerin entelijans servisleriyle l k e d e k o n a k l a y a n A B D askeri birlikleri ara snda nasl ilikiler k u r u l a c a en ince ayrntlarna kadar anlatlyor. Belge evsahibi lkelerin, A B D karlarna yaknlk duyduklarn ve bu g e l i m e izgisi iinde tutulmalar gerektiini anlatyor. D o s t l u a y n e l e n A B D ve d i e r lke arasnda savatan bir n c e k i tehlike; lkede belirsizliin ege m e n olmas, Belirsizliin en b y k n e d e n i de eitli i isyanlar ve bakal drmalar. T a l i m a t n a m e d e ; isyanlarn nasl balad, gelitii ve ne olduklar tanmlanyor syanlarn zararlar, evsahibi lke gizli sevrisleriyle ibirlii halinde A B D O r d u s u istihbarat r g t n n bu isyanlar nasl baa rabilecekleri kararllk ve d e n g e y i y e n i d e n kurarak A B D karlar iin d e vaml d e s t e i n nasl s a l a n a b i l e c e i n i a k l y o r Bu rehberi yabanclar g r e m e z ( N O FORN) 132 sayfalk hizmet talimat n a m e s i n d e : FM 30-31-A ekiyle birlikte bu A B D o r d u s u n a evsahibi lke gvenlik ortam i i n d e kararllk ve d e n g e o p e r a s y o n l a r iin gerekli d o k trin taktikleri ve verebilecekleri istihbarat d e s t e i k o n u s u n d a yol g s t e rir. d i y o r d u . T a l i m a t n a m e ' d e isyan olaslklar verebilecei zararlar ve olaylar karsnda gizli servislerin ne yapabilecekleri k o n u s u n d a bilgiler var. Ev sahibi lkenin gizli servisleriyle nasl allaca, o p e r a s y o n l a r n nasl planlanaca istihbarat d e e r i o l a n belgelerin nasl t o p l a n p d e e r l e n d i r i lecei, belirtiliyor. stihbarat eitiminin nasl yaplaca, rnekleri aklay c notlar, istihbarat t o p l a m a teknikleri ve. r n e k bir istihbarat k u r s u iin" genel eitim plan veriliyor. Askerlere z g pratik z m l e r i n en iyi r neklerinden biri saylabilecek bir de baka ek var: syan halininn~belirtileri. Bu k o n u d a yaklak bin gstergelik bir liste verilmi. Gstergeler" arasnda H k m e t grevlilerinin karlp ldrlmesi gibi o k ak, olanlarndan baka r a d y o sat ve kullanmnda art g i b i ilgin ve pek d e isyanla balants o l m a y a n g s t e r g e l e r d e b u l u n u y o r . B a k a gster geler: renim s i s t e m i n d e tartmal doktrinlerin yer al ve b a n k a soy g u n l a r n d a n artlar. T a l i m a t n a m e n i n b y k b l m o l d u k a s a m a v e k o m i k s o u k sa vatan izlenimler tayor. Tipik K o m n i s t isyan rgt tanm yanllar la d o l u . Parti yapsnn h c r e l e r d e n m e y d a n a geldii syleniyor. Parti yelerinin eitli ilevlere sahip h c r e l e r d e g r e v aldklar bu hcrelerin -yedi kiilik g r u p l a r d a n o l u t u u ve h c r e n i n banda da bir k o m u t a n b u l u n d u u verilen bilgiler arasnda. Belgeler akllar kartrc ar sac 156

r g t l e r i n yaynlarn andryor. T a l i m a t n a m e d e u y d u r m a bir m a s u m i y e t havas da seziliyor. ABD g venlik politikasnn evsahibi lkeye yapsal b a k m d a n y a r d m e t m e k iste d i i syleniyor. Bu g r B e k i n d e yalanlanyor. B ekine g e r e : A B D istihbarat rgtlerinin birinci g r e v i n i n evsahibi lkelerinin arkasndan almak, askeri ve istihbarat r g t l e r i n e szmak onlar d e n e t i m altnda t u t m a k o l d u u belirtiliyor. B u n u n A B D ' n i n politikas o l d u u d a belirtiliyor. FM 30-31 t a l i m a t n a m e s i n d e k i giri b l m n d e Ayaklanmaya kar ev sahibi lke ile ABD'nin birlikte o p e r a s y o n l a r y a p m a s ve bylelikle karar ll y e n i d e n kurmas gerektii aklanyor. Giri b l m d e v a m ediyor: FM 30-31 B, eki evsahibi lke r g t l e r i n i n ABD o r d u istihbarat alan iine girdii belirtiliyor. Bu o k gizli belgenin en ilgin y n , hizmet t a l i m a t n a m e s i n d e lkede rgtleriyle birlikte A B D rgtlerinin isyanlar bastrp n l e m e y n n d e ibirlii n g r l r k e n , ABD r g t l e r i n i n evsahibi lkenin rgtleri iine de szmalar gerektii anlatlyor. B y l e c e yardm g r e n rgtler bu sz malarn alan haline geliyor. Belgenin tyleri rperten baka bir b l m n d e ABD ve yerel rgtlerin isyana kar birlikte yrttkleri o p e r a s y o n l a r t e r c i h e n zgrlk, adalet v e d e m o k r a s i adnadr, yine d e A B D h k m e t i , d e s t e k l e n m e s i g e r e k e n rejimin yaps hakknda karar v e r m e k t e k e n d i n e en b y k z g r l ta nr. A B D ' n i n uluslararas d z e y d e k i karlar bakmndan d e s t e k l e n e n y n e t i m i n d e m o k r a t i k olmas arzulanr bireydir deniliyor. 3. b l m d e A B D istihbaratnn evsahibi lkenin askeri ve polis r g t l e rine nasl n e m v e r m e s i gerektii ve en s o n a a m a d a lke h k m e t i n e bile nasl bask yaplabilecei ve bu k o n u d a hazrlkl b u l u n u l m a s gerek tii anlatlyor. Eer evsahibi lke h k m e t i zarar verici bir g r n m alrsa bu tr bask gerekli oluyor. Ekte: Resmi giriimlerin bu belgenin k o n u s u n u o l u t u r m a d resmi o l m a y a n yeralt faaliyetlerinde ise ABD o r d u s u ve d i e r rgtlerin s o r u m l u l u u paylaacaklar belirtiliyor, 4. B l m d e en olanakl szma ve e l d e e t m e hedeflerinin subaylar olduk lar evsahibi lkelerin r g t l e n m e l e r i n d e k i t m elemanlar elde e t m e n i n A B D rgtlerinin bir grevi".olduu da belirtiliyor. CA'nn yardm sala mas b a k a bir k o n u , dier lke rgtlerinin yelerinin elde edilmesi b a k a bir k o n u . A ekinin varlnn belirtileri d e . b u b l m d e . Bu ekin ajanlarn elde edilmesinde genel bir d o k t r i n ve rehberlik salad bu k o n u d a genel bilgiler verdii sanlyor. Szma ve elde e t m e harekat b u r a d a da bitmiyor. 2. ksmda zel o p e rasyonlardan sz ediliyor. Evsahibi lke isyana yeterince iddetle reak s i y o n g s t e r m e z s e ABD o r d u istihbarat h k m e t i v e k a m u o y u n u 157

d o m a k t a olan tehlikeler karsnda ikna e d e c e k ve b u n u gerekli n l e m leri a l m a y a z o r l a y a c a k elde ettii ajanlar yoluyla iddet ya da iddet ge r e k t i r m e y e n baz eylemlerle d u r u m u n gerektirdii lde y a p a c a k . Bakaldran kesime y e t e r i n c e szlamamsa beklenen hedeflere u l a m a k iin ar sol r g t l e r d e n yararlanabilecek Bu eylemler FM 3031 t a l i m a t n a m e s i n d e aklanan isyann 2. ve 3. aamalarndaki t e d h i ve gerilla savan ieriyor. Ajan p r o v a k a t r l e r i n kullanld safhalarda g z e a r p a n ac g e r e k bir evsahibi lke h k m e t i n i n yalan ve yanl provokasyonlarla gerekler d e n haberdar edilmesini salamas. S o n paragrafta ise evsahibi lkenin arivlerine eriilemedii t a k d i r d e bu arivlerdeki bilgileri elde e t m e k iin o p e r a s y o n l a r n d z e n l e n m e s i gerek tii var. B u b e l g e d e n T r k i y e ' d e sz e d i l d i i n d e i s p a n y a ' d a t m olarak basl dnda A B D h k m e t i n d e n t kmad, italya'da baslaca z a m a n A B D yetkilileri b u n u n vakitsiz ve mnasebetsiz o l d u u n u sylediler. S o n u n d a R o m a ' d a k i ABD elilii F M 30-31 t a l i m a t n a m e s i n i n u y d u r m a o l d u u n u aklad. Belgenin u y d u r m a o l d u u n u d n m e k zor, ebat, slup ve iaretler di er o r d u belgeleriyle ayn. Belge u y d u r m a y s a n e d e n 1975 ylnda ortaya kt? N e d e n elilik yetkilileri yaynlanmasn vakitsiz buldular? Covert A c t i o n d e r g i s i n i n istei zerine belgeyi inceleyen askeri istihbarat emek lileri b e l g e n i n g e r e k o l d u u n a inanyorlar. Belgenin d o r u o l u p o l m a d k o n u s u n d a k i tartmalara g i r m e d e n dier lkelerdeki yaynclar gibi biz de belgeyi okuyucularmza o k u y u p kendilerinin karar v e r m e s i iin ay nen s u n u y o r u z .

EK-9 O K GZL KARARLILIK OPERASYONLARI STHBARAT - Z E L A J A N L A R FM-30-31'e EK:B

Karargah Kara Kuvvetleri Blm Washington D.C 18 Mart 1970

l- GR Bu O K GZL FM 30-31 B eki hassas o l m a zelliinden tr, Standard FM serisinden yaynlanmtr. FM 30-31'de yerel i s a v u n m a o r t a m l a r n d a A B D O r d u s u n u n istikrar operasyonlarna d o k t r i n , taktik ve t e k n i k adan istihbarat y n n d e n na" sil d e s t e k o l u n a c a anlatld. GenTl^Tmde'datlaca n g r l d iin iindekiler isyana kar ve b u n d a n s o n r a E olarak anlacak evsahibi l keyle birlikte yaplacak istikrar s a l a m a y a ynelik o p e r a s y o n l a r l a kstly d. Dier y a n d a n FM 30-31 B E (Evsahibi lke) rgtlerini de A B D istihba rat hedef olarak deerlendirir. Bu e k t e FM 30-31 ve FM 30-31 A ' d a anla' titan genel istihbarat ilkeleri tekrar e d i l m e y e c e k . Belgenin a m a c E r gtlerinin istihbarat operasyonlar bakmndan zel bir alan o l d u u n u ve E hakknda istihbarat t o p l a y a r a k isyana kar yaplmas g e r e k e n ilem lerden d a h a genel bir bilgi v e r m e y i ve ABD karlarnn korunmasn amalar. Bu zel alandaki o p e r a s y o n l a r A B D O r d u s u n u n E'deki isyan ve isyana kar birlikte alma alannn kstl olmas bakmndan kesinlikle gizli olarak kalmaldr. A B D o r d u s u n u n n e d e n ie kart hibir d u r u m d a b e lirtilmemelidir. E rgtleri t e r i m i bu balant iinde y l e c e anlalmaldr: a. E'nn i gvenlik r g t b. E ' n n silahl kuvvetleri, o E ' n n silahl kuvvetleri, polis r g t , sivil s a v u n m a rgtleri ulusal ve yerel y n e t i m organlar, p r o p a g a n d a rgtlerinin dnda kalan dier t m rgtleri. Dier bir deyile A B D O r d u stihbarat E'nn isyana kar t m p o t a n ,

158

159

siyelini harekete geirmesinde" her y n y l e A B D politikasna u y g u n ola rak g e n i bir a l a n d a faaliyet gsterir. Uzmanlk isteyen askeri grevlerini yerine getirirken o l a n a k kan her y e r d e A B D karlarn kollamak z o r u n dadr. II N C E S ( B a c k g r o u n d ) FM 30-31'de belirtildii g i b i yakn g e m i t e k i ayaklanmalar, g e c i k m e k t e o l a n ya da bamszlklarn yeni kazanm eski s m r g e l e r d e ortaya k mtr. Bakaldr t e h d i d i altnda b u l u n a n az g e l i m i lkelerdeki A B D m d a h a lesi A B D ' n i n t m d n y a d a uygulad a n t i - k o m n i s t savan bir paras dr. Bakaldr k o m n i z m dndaki b a k a k a y n a k l a r d a n da doabilir, airet, rk ve m e z h e p kavgalar isyanlara n e d e n olabilir. Kayna ne olur sa o l s u n bakaldrlar her z a m a n k o m n i z m iin ve k o m n i s t szmalar iin o l a n a k salar, e e r etkin kar n l e m l e r alnmazsa komnistler baarl bir b i i m d e y n e t i m i ele geirebilirler. A B D ' n i n b y l e d u r u m l a r d a m d a h a l e s i iin baklacak lt bir taraftan h k m e t i n k o m n i z m e kar ald n l e m l e r e d i e r y a n d a n d a E h k m e t i n i n A B D karlarna gster d i i t u t u m a baldr. II- SYASAL EMEKLLK G E R E K S N M E S A B D O r d u s u dier A B D rgtleriyle ayn b i i m d e E'deki herhangi bir h k m e t i s o n s u z a d e k d e s t e k l e m e k d u r u m u n d a deildir. B u n u n n e d e n leri vardr. a. A B D d e s t e i n d e n y a r a r l a n m a k t a olan bir h k m e t K o m n i s t ya da K o m n i s t tahrikli bir isyan karsnda isteksizlikten ya da g s z l k t e n zayflayabilir. b. l k e d e k i n e m l i kesimlerin karlarn y a n s t m a k t a yanllar yapabilir. c. Ar milliyetilikle A B D karlaryla u y u m a y a n hatta aykr davran iinde olabilir. B u eler E'de h k m e t deiikliini v e b y l e c e d e A B D yardmndan ve r e h b e r l i i n d e n E d a h a rahat yararlanmasn A B D karlar bakmn d a n gerektirebilir. isyana kar birlikte o p e r a s y o n l a r n yaplmas genellikle zgrlk, ada let ve d e m o k r a s i adnadr, bununla birlikte A B D h k m e t i yardm ede c e i h k m e t i n yapsn s a p t a m a k t a k e n d i n e z g r l k tanr. Azgelimi lkelerden pek aznda t a m a n l a m n d a d e m o k r a s i n i n ge liebilmesi iin yeterli birikim vardr. Kat ya da y u m u a k y n e t i m i s e i m leri engelleyebilir otoriter y n e t i m gelenekleri derindir, halk isteklerinin a n c a k o k k k bir ksmn dile getirir. 160

Bununla birlikte A B D ' n i n d e s t e k l e d i i lkenin d e m o k r a t i k s r e ieri sinde veya e n azndan d e m o k r a t i k bir g r n m o l a n d n y a k a m u o y u bakmndan d a h a iyidir. B u y z d e n eer anti-komnist t u t u m u s r d r e b i liyorsa d e m o k r a t i k yap her z a m a n iin A B D tarafndan h o karlanr. Eer bu gerekler yerine getirilmiyorsa yapnn c i d d i b i i m d e d e i t i r i l m e sine azami z e n gsterilmelidir. III-E REJMLERNN KARAKTERSTK ZAAFLARI

A B D politikasn etkileyen yukardaki g e n e l l e m e l e r d e n s o n r a az g e l i m i lkelerin yapsndan k a y n a k l a n a n zayflklara azami d i k k a t harcanmaldr. a. Geri kalmln, g e m i i n , v e y a her ikisinin etkisinde olarak isyanla karlaan rejimler genellikle m z m i n i h u z u r s u z l u k l a r d a n ve kararsz lktan mzdariptirler. n d e gelen siyaset adamlar o u z a m a n t e c r b e siz, elikilidirler, rvet alrlar. O l a a n s t liderler ortaya kt z a m a n , abalar m o d e r n koullara u y a m a y a n y n e t i m m e k a n i z m a s etkisiz v e a z cret alan personal tarafndan b o a kartlr." b. Bu zaafiyet h k m e t rgtlerinin memurlaryla isyanclar arasnda g e ni iliki k u r m a olanaklar d o u r u r . Rejimlerin m z m i n d e n g e s i z l i i n e ve bataki y n e t i m l e r e kar balayan isyanlarn ksmi ya da t m d e n baarsna kar garanti e t m e k isteyen kiiler vardr. c. Azgelimi lkelerdeki i elikilerde taraflar milliyetiliin g e r e k sa hiplerinin kendileri o l d u u n u ileri srerler. A B D yardmnn b y k miktar larda ve ak olarak verilmesi ba kaldran tarafa h k m e t i kuklalkla s u l a m a k olana verir. B u n u n genel s o n u c u da halk ve devlet m e m u r l a r hatta o r d u mensuplar arasnda anti-Amerikanc d u y g u l a r n e g e m e n olmasdr. Silahl Kuvvetler rejime bal olabilir hatta e g e m e n de olabilir ler, a n c a k o lkedeki zaafiyetten onlar da etkilenmektedirler. A B D O r d u s u n u n E o r d u s u n d a n karlar yalnzca mesleki ibirliinden ibaret deildir. o k d a h a geni olarak, siyaset ithal ederler. Silahl kuv vetler siyaset y a a m n d a n e m l i rol oynar, bu roln n e m l i askeri n lemleri g e r e k t i r e n d u r u m l a r d a , isyan halinde d a h a da artar. IV-ABD O R D U STHBARAT GREVLER A B D O r d u istihbarat E h k m e t i n i n eylemleri k o n u s u n d a geni bilgi t o p a r l a y a c a k d u r u m d a d r . B u n u n l a birlikte A B D o r d u s u n u n zel karlar bakmndan istihbaratn n e m l i b l m n E'nin o r d u birliklerinden v e i gvenlik kuvvetlerinden elde edilen ksm oluturur. E O r d u s u iindeki zel istihbarat alanlar unlar olabilir: a. A B D O r d u istihbaratnn ulusal ve yerel d z e y d e karlkl ibirlii y a p t E o r d u birliklerindeki kiiler. 161

b. A B D o r d u s u istihbaratnn, alan o r t a m b a k m n d a n ilikiler kura bildii o r d u b i r l i k l e r i n d e n personelle o l a a n askeri ibirlii dndaki faa liyetleri. c. A B D o r d u istihbaratnn d o r u d a n ya da dolayl olarak ilikide b u l u n mad a n c a k , isyanc g l e r tarafndan a b u k etkileyebilecek d u r u m d a olan yerel birlikler. Bunlar isyanclarn etkisine genellikle en ak olanlar dr. d. U z u n menzilli keif birlikleri ya da zel g r e v birlikleri gibi seyyar bir likler. Bu tr birlikler isyanclarn k o n t r o l altndaki b l g e l e r d e eylemler yaptklar iin isyanclar tarafndan rahata etkilenebilirler. E ' n n o r d u s u n a ek olarak lkenin i gvenlik r g t n e ve polis kuvve tine d e a z a m i dikkatin g s t e r i l m e s i gereklidir, Polis genel olarak mahalli sakinlere o r d u birliklerinden d a h a yakndr. Bu d a h a gvenli bir haber kayna olabildii gibi d a h a da risklidir. Bu risk polis kuvveti askere alnp da yerlerine d a h a o k e i t i m gerektiren yeniler geldii z a m a n d a h a d a artar. A B D o r d u s u n u n istihbarat operasyonlarnn aada belirtilen listedeki belli bal hedeflere yneltilmesinin baz nedenleri vardr. a. E o r d u birliklerini szmalara ve bakaldrya s e m p a t i d u y a n unsurla rn ya da A B D d m a n olan kiilerin e t k i l e m e s i n d e n k o r u m a k . b. E o r d u s u yelerinin geleceklerini garanti altna almak isteklerinden t r bakaldran gruplarla iliki kurmalarn n l e m e k . o E ' n n o r d u s u n d a A B D ' y e yaknlyla tannan subaylarn terfi e t m e lerine almak. d. E o r d u s u n u n saflarndaki etkisizlii ve rvetilii mazur grlebilir d z e y e indirmek. e. Ayn tr k o r u m a grevini E'nin A B D istihbarat sahasna giren t m rgtlerinde yrtmek. Bu hedeflerin gerekletirilmesi, E rgtleri iindeki muzr gelimelerin e r k e n tehis edilebilmesi A B D istihbaratnn z a m a m n d a t e p k i g z e t m e sine bal o l d u u n u bilmek gerekir. V-E'DEK ZARARLI GRMLERN TEHS

rinde alan kiiler arasnda d o a n a t m a l a r d a n , ' y a da Amerikal yet kililerin o k ak b i i m d e b u y u r g a n d u r u m d a b u l u n m a l a r n d a n d o a n honutsuzluk ve anti-Amerikanc d u y g u l a r . c. E memurlarn bakaldran kimselerle a k r a b a d u r u m u n a d r e n kan balar. Baz ailelerin h e m h k m e t h e m de bakaldran taraflar a r a snda akrabalarnn bulunmas. Bylelikle bu aileler iki tarafta oynadklar iin kendilerini kurtarabilirler. Kanbalar, zellikle k e n d i d o u m yerleri yaknnda g r e v bu y z d e n de aile ve a r k a d a basksna m a r u z kalabi len, polis kuvvetleri iin nemlidir. * d. Rvetilik, rvet alanlarn h e m isyanclar tarafndan bask altnda tutulabilmesi h e m de yaygnlatnda halkn rejime o l a n gvenini sars mas bakmndan bylelikle de isyann yaygnlamasn s a l a m a bakmn d a n n e m l i olmaktadr. e. Etkinsizlik ve b u n d a n d o a n operasyonlarn ar ilerlemesi giderek d m a n a d o r u d a n bir d e s t e k salayabilir, idari lemlerin yavalamas bakaldranlara s e m p a t i d u y u l m a s y z n d e n d e olabilir. B u o k bilinen bir idari s a b o t a j t r d r . Greceli olarak uygulamas kolay ve ortaya karlmas da z o r d u r . VI-ABD O R D U STHBARATI HAREKATI ABD o r d u istihbarat zaafiyet belirtileri g r l p de u z u n sre d e v a m ederek s o m u t bir zarar ortaya kabilmesi d u r u m u n d a u y g u n ilemleri nerecek d u r u m d a olmaldr. Bu tr harekatlar, kiiler, v e y a d a h a genel olarak gruplar z e r i n d e bask yaratabilecek nlemler olabilir. B u n u n da tesinde E r g t l e r i ve en s o n olarak da h k m e t zerinde yaratlabile cek basklardan sz edilebilir. ABD O r d u istihbaratnn E'nin s o r u m l u rgtyle ibirlii y a p m a s arzu lanr bir eydir. A m a baz d u r u m l a r d a birlikte hareket ayrlan ya da e lien karlardan t r gerekleemeyebilir. ABD o r d u istihbarat A B D karlarn E'deki muhalif kuvvetlere r a m e n s a v u n m a k zorundadr. Bu ayrlklarn ya da elikilerin yer ald d u r u m l a r genellikle baz k a d r o lar ve siyasal ya da brokratik ilemler tarafndan baz kiilerin k o r u n duklar d u r u m l a r d a ortaya kabilir. Harekat E r g t l e r i n i n hatta h k m e t i n i n etkilenmesi ya da bask alt na alnmas b i i m i n d e A B D karlar tehlikeye g i r d i i n d e g n d e m e gele bilir. Alnacak n l e m l e r resmi olabildii gibi gayri resmi de olabilir. Resmi n l e m l e r b u b l g e d e tartlan hibir d u r u m d a g n d e m e gelmez. Gayr resmi giriimler ise A B D o r d u istihbarat ve dier A B D rgtlerinin ortak s o r u m l u l u k sahasna girmektedir.

A B D O r d u istihbarat tarafndan E rgtleri iinde tahkikat ve tehisi gerektiren zararl faaliyetler belirtileri unlardr: a. 1. Siyasal gvensizlik, 2. rejime kar g i d e r e k s o u y a n tavrlar, 3. bakaldranlara sempati, 4. b a k a l d r a n l a r a ortaklk. b. Bakaldran tarafn p r o p a g a n d a s n d a n E memurlaryla A B D rgtle162

163

VII-STHBARATTA

REHBERLK

IX-LKE DIINDAK A B D Y U R T T A L A R I N D A N Y A R A R L A N M A ABD o r d u istihbarat E'lerde y a a y a n A B D yurttalarndan d o r u d a n istihbarat kayna olarak ya da E yurttalarndan resmi ya da b a k a g revlerde bulunanlarnn bazlarnn u z u n d n e m l i a j a n olarak elde edile bilmesi k o n u s u n d a yol gsterici o l a r a k yararlanlabilir. Bu tr A B D yurt talar A B D o r d u mensuplar ye iadamlar dnda dier A B D kurumlar iin ve kitle iletiimi dalnda E'de alanlar olabilir. X-BAKALDIRI H A R E K E T L E R N E SIZMA FM 30-31 t a l i m a t n a m e s i n d e E lkeleri rgtlerinin bakaldran tarafa ajanlar yoluyla szmadaki n e m l e r i kar harekatta b u l u n m a k asndan anlatlmt. syanc ajanlarn E ' n n rgtlerine h k m e t kurulularna, polisine ve askeri istihbaratna szabilme tehlikeleri belirtilmiti. Bunlar gizli istihbarat bilgiler toplayabilirler. E r g t l e r i n d e isyan hareketi k o n u s u n d a yeterli isyanc ajanlarn szd ve h k m e t kararlarnn u y g u l a n masn nledikleri sylenebilir. Bu d u r u m d a A B D O r d u istihbarat iki a n a harekat izgisi takip etmelidir. a. E'nn i gvenlik rgtlerine szarak isyanclar lehinde alan ajan lar s a p t a m a k ve bu tr ajanlarn almalar zerinde gizli d e n e t i m kur m a k g e r e k m e k t e d i r . (Bu tr d u r u m l a r d a k i harekat y n t e m l e r i her lkeye gredeiir). b. syanclarn lider k a d r o s u n a gvenilir ajanlar yerletirmelidir, bu a j a n lar isyanclarn E rgtlerine kar istihbarat y a p a n k a d e m e l e r d e g r e v almaldrlar. E rgtleri hakknda isyanc k a y n a k l a r d a n edinilen bilgile rin A B D O r d u istihbaratnn d o r u hareket etmesi ve ABD karlar iin gerekli n l e m l e r i n alnmas k o n u s u n d a o k n e m l i o l d u u aklda t u t u l maldr. XI-ZEL HAREKATLARDAK AJANLAR Z a m a n z a m a n E hkmetleri k o m n i s t ya da k o m n i s t kaynakl ayak lanmalar karsnda kararszlk ve etkisizlik gsterebilir, A B D rgtleri ta rafndan verilen istihbarata u y g u n iddetle kar harekata geemeyebilir. Bu tr d u r u m l a r , isyan e d e n tarafn taktik nedenlerle iddet kullanmak t a n v a z g e t i i z a m a n l a r d a ortaya kabilir, bu d u r u m l a r d a E yetkilileri aldatc bir gvenlik d u y g u s u n a kaplabilirler. Bu d u r u m l a r d a A B D O r d u istihbarat kaynaklar E hkmetlerini ve artan bakaldr tehlikesine ve h e m e n kar harekete g e m e k gerekliliini zel operasyonlar yoluyla ik na etmelidirler. Bu nedenle A B D O r d u stihbarat zel grevli ajanlarla isyan harekat iindeki en radikal gruplar arasna szabilen zel harekat timleri k u r u l m a 165

A B D O r d u istihbarat ve E rgtleriyle birlikte y r t l e n istikrar hare katlarnn baars ABD'li ve yerel personel arasndaki karlkl anlaya baldr. A B D personeli ve E'deki muhataplar arasndaki ilikilerin d e r e c e s i ne olursa olsun b u s o r u n u n k o l a y bir z m E r g t l e r i n d e n A B D O r d u istihbaratyla ajanlk ilikisi iinde bulunabilecek kiilerin elde edilmeleri dir. Bu y z d e n E rgtlerinin n d e gelen yelerinin u z u n d n e m l i ajanlar olarak elde edilmesi nemlidir. VIII-STHBARAT AMALI ELDE E T M E A B D o r d u s u n u n zel a m a l a r iin en n e m l i elde e t m e hedefi E'nin o r d u s u n d a k i subaylardr. Azgelimi lkelerin b i r o u n d a subaylar var lkl ailelerden geliler. Aile g e l e n e i olarak ve r e n i m b a k m n d a n t u t u c u durlar. Bu y z d e n de isyana kar eitli doktrinleri b e n i m s e m e k t e ol d u k a alcdrlar. Bunlar o l d u k a nemlidir, n k lkelerinin gelime sinde hi de a z m s a n m a y a c a k l d e n e m l i roller oynarlar. Aadaki kategorilerde bulunanlar uzun d n e m l i elde e t m e l e r iin aza mi d i k k a t gerektirirler. a.-ABD ile u z u n d n e m l i kltr ve e k o n o m i k ilikiler ierisinde b u l u n a n ailelerden gelen subaylar. b. A B D askeri eitim p r o g r a m l a r n d a n yararlananlar ile zellikle A B D ' d e e i t i m g r m bulunanlar. ' o E ' n n istihbarat r g t n e atanmak d u r u m u n d a b u l u n a n subaylar. Bunlar zel d i k k a t gerektirirler a m a bu d i k k a t i n ar olmas da gerekli deildir. A B D e i t i m , k u r u m l a r n d a eitmenler alt paragraf 2 (b) de belirtildii zere 1. siyasal sadakatleri 2. k o m n i s t idolojiye kar baklklar ve 3. A B D ' n i n d e m o k r a t i k idealleri ballklar b a k m n d a n kurslara katlan s u baylar i n c e l e m e k l e y k m l d r l e r . ABD e i t i m p r o g r a m n a katlan her s u b a y hakknda eitim s o n u n d a gizli bir r a p o r verilerek A B D O r d u stih barat saflarnda uzun d n e m l i istihdam edilip e d i l e m e y e c e k l e r i raporlar da belirtilir. Elde e t m e sorunlar FM 30-31 A'da geni ve detayl olarak ajanlar yoluy la istihbarat (HUMINT) ( H u m a n ntelligence) genel d o k t r i n i n e bal ola rak d a h a geni b i i m d e belirtilmektedir. Bu ekte belirtilen direktifler E r g t l e r i n d e n ajan d e v i r m e ilemlerinde d e uygulanmaldr. 164

YAZI VE YAYINLAR sna d i k k a t etmelidir. Yukarda n g r l e n e b e n z e r d u r u m l a r d o d u u za m a n bu timler ABD O r d u istihbaratnn k o n t r o l u n d a iddet ieren veya i e r m e y e n d u r u m a , zelliine bal harekatlara girmelidirler. Bu tr hare katlar FM 30-31'de a y a k l a n m a n n II. ve l l l ' n c safhalarnda tanmlanan lara u y g u n olmaldr. isyanclar lider k a d r o s u ierisine bu tr ajanlar etkin b i i m d e yerletiril e m e z s e ayn amalarn gerekletirilmesinde ar sol r g t l e r d e n ya rarlanlabilir. XII-ABD O R D U STHBARATININ AVANTAJLARI insan istihbarat alannda (HUMINT) A B D O r d u s u personeli b i r o k d zeylerde E'nn istihbarat yapsnda kendi muhataplaryla yakndan iliki iinde o l m a k avantajna sahiptirler. K e n d i r e n i m stnlklerine t e c r b e ve uzmanlarna dayanarak bu tr ibirliinden d o a n her trl d u r u m d a rtbe bakmndan kendilerinden stn d u r u m d a olan muhata plar karsnda bile A B D o r d u mensuplar d a i m a yararl karlar. Bu ya kn ibirlii ABD O r d u istihbaratnn, E istihbarat yaps hakknda an lalabilirce detayl bir aklamasnn yaplmasn salar. FM 30-31'de Ulusal S a v u n m a E g d m Merkezinin kurulmasnn ve B l g e E g d m Kontrol Merkezlerinin kurulmasnn arzlanabilirliini, bylelikle istihbarat o p e r a s y o n l a r , y n e t i m ve lojistik hizmetlerini isyana kar tek bir yaklam izgisine oturtmay salar. Bu neri E'nn isyana kar g s t e r e b i l e c e i abalarn iyiletirilmesi ko n u s u n d a yaplmtr. Ama b u n u n yannda A B D o r d u istihbaratnn E or d u s u n a b t n olarak szabilmesini de kolaylatrabilir. Ulusal i Savun m a E g d m Merkezi v e B l g e E g d m K o n t r o l M e r k e z l e r i n d e alan A B D personeli E'nin o r d u r g t , o p e r a s y o n l a r n y n e t i m i lojistii ve istihbarat k o n u s u n d a y a y g n bilgi edinebilirler. Ulusal S a v u n m a E g d m M e r k e z i n d e ortak arivler kurulmaldr. E'nn A B D personeli tarafndan resmi olarak eriilemeyen arivlerin b u l u n m a s n d a n kukulanld veya bilindii hallerde bu arivlere ulaabilmek iin zel o p e r a s y o n l a r dzenlenmelidir. S a v u n m a Bakannn Emriyle W. C. W E S T M O R E L A N D General, Birleik Devletler O r d u s u G e n e l k u r m a y Bakan Adna Resmi: K E N N E T H C. W I C K H A M T u g e n e r a l , Birleik Devletler O r d u s u 1 G e n Kemalistler Savunmas (8 Eyll 1964 g n G e n e l k u r m a y M a h k e mesine verilmitir) (61 sahife) (yaynlanmad) 2 Orgeneral C e m a l Tural'a ak m e k t u p (Akam, 6 Aralk 1965) (Emekli K u r m a y Albay Seluk Atakan'la m t e r e k imzal) 3 Emekli T m g e n e r a l Fahrettin S o y d a n e r ' e verilen yant yazlar: a. "Talat A y d e m i r ' i n hatratyla ilgili a k l a m a " (Akam, 14 Aralk 1966) b. "Talat Turhan'n emekli T m g e n e r a l (Akam, 20 ubat 1967) Fahrettin S o y d a n e r ' e c e v a b " (Talat Turhan)

c. "Talat Turhan'n S o y d a n e r iin yapt a k l a m a " (Akam, 4 Nisan 1967) 4 infazlarla ilgili aklama (Dnya, 8 Nisan 1967) 5 Bir Y l d n m n n D n d r d k l e r i (Dnya, 22 Mays 1967) 6 22 ubat ( A k a m , 24 ubat 1969) (Emekli K u r m a y Yarbay O s m a n Deniz'le mterek imzal) 7 Sayn Sunay'a ak m e k t u p (Devrim, 20 O c a k 1970) 8 B o m b a Davasnda Talat Turhan'n savunmas (1975) (10 klasr, ekle riyle 5000 sahife) (Bir b l m iki kitap halinde yaynland, b y k b l m henz yaynlanmad.) ( M a d d e : 15, 20, 23 ve 25'e baknz) 9 T r n ' d e n c e v a p b e k l i y o r u m ( C u m h u r i y e t , 5 Ekim 1975) 10 Terazinin Kefesi ve Devlet Gvenlik Mahkemeleri (Politika, 28 Eyll - 4 E k i m 1976) 11 Devlet Gvenlik M a h k e m e s i n e n e d e n hayr (Cumhuriyet, 29 Eyll 1976) 12 12 Mart h u k u k u n u n ardndaki A m e r i k a m? (Politika, 1976) 13 Demirelci devrimcilik ve AET (Politika, 19-21 Ekim 1976) 14 ii snf ve snf g e r e i (7 G n Dergisi, 16 ubat-9 Mart 1977) 15 S a v u n m a m (7 G n Dergisi, 23 Mart - 6 Nisan 1977) (Giri b l m ) 167 11-13 E k i m

166