GRAEVINSKI FAKULTET U BEOGRADU 1

Tehnika mehanika 1 - drugi deo ispita

(Prvi deo ispita: 17.6.2005.)
ZADATAK 1 (. . . 40% - Uslovni zadatak)
Za nosae na slici 1 nacrtati dijagrame presenih sila.
ZADATAK 2 (. . . 30%)
1. (5%) Denisati Kulonov zakon trenja, kao i pojmove sigurnosti tela protiv klizanja i protiv
preturanja.
2. (25%) Lananica je glavni nosa mosta raspona L = 100 m, sl. 2 (dve paralelne lananice nose
okaenu konstrukciju mosta). Lananice su na oba kraja prepreke vezane za betonske prizmatine
blokove dimenzija ab h = 101030 m. Zapreminska teina blokova je = 25
kN
m
3
, pri emu
blokovi slobodno lee na horizontalnoj hrapavoj podlozi sa koecijentom trenja = 0.10.
Ako se lananica posmatra kao plitka (parabolina), i ako je ravnomerno optereenje po projekciji
luka jedne lananice jednako q = 20
kN
m
, dok je maksimalan ugib (strela) lananice jednak f =
10m, odrediti:
(a) reakcije veza izmeu lananice i oslonakih blokova
(b) koecijente sigurnosti protiv klizanja i protiv preturanja oslonakih blokova
ZADATAK 3 (. . . 30%)
1. (5%) Denisati pojam dobro i loe rasporeenih veza.
2. (25%) Za sistem prikazan na slici 3 utvrditi prirodu veza.
TEHNIKA MEHANIKA 1 - Drugi deo ispita: JUNI 2005 1
GRAEVINSKI FAKULTET U BEOGRADU 2
ZADATAK 1 (. . . 40% - Uslovni zadatak)
Zadatak 1a . . . 12%
Rezultante spoljanjih sila su meusobno istih intenziteta:
70 4 = 40 7 = 280 kN
a suprotnih smerova i ine spreg sila:
M = 280 1.5 = 420 kNm
Prema tome, reakcije veza takoe ine spreg suprotnog smera. Znai, vertikalne komponente reakcija
spoljanjih veza su:
R
A
= R
B
=
420
4.0
= 105 kN
Sa ovim se dobijaju dijagrami presenih sila. Strele parabola u dijagramu momenata savijanja su:
f
1
=
70 4.0
2
8
= 140.0 f
2
=
40 7.0
2
8
= 245.0
TEHNIKA MEHANIKA 1 - Drugi deo ispita: JUNI 2005 2
GRAEVINSKI FAKULTET U BEOGRADU 3
Zadatak 1b . . . 12%
Nosa je sistema proste grede i reakcije spoljanjih veza su date sa:

Y = 0 Y
A
50 = 0

Z = 0 Z
A
R
B
= 0

M
A
= 0 R
B
6.0 50 5.5 25 = 0
Dobijaju se reenja: R
B
= 50, Y
A
= 50, Z
A
= 50 kN. Kako je deo nosaa A - B prost tap, to se
rastavljanjem, odn. uklanjanjem prostog tapa dobija:
M
l
C
= 0 S 8.0 50 2.5 = 0
odakle se dobija
S = 15.625 kN
TEHNIKA MEHANIKA 1 - Drugi deo ispita: JUNI 2005 3
GRAEVINSKI FAKULTET U BEOGRADU 4
Daljim rastavljanjem i razlaganjem sila na kosom
tapu, dobijaju se sledee sile na krajevima pojedinih
tapova. Sa ovim se dobijaju dijagrami prersenih sila
za posmatrani nosa:
Presek gde je transverzalna sila jednaka nuli, mereno od zgloba C, je
z
0
=
T
C
q
=
34.375
10
= 3.4375 m
Strela parabole u dijagramu momenata savijanja je
f =
ql
2
8
=
10 5.0
2
8
= 31.25 kNm
dok je maksimalna vcrednost momenta savijanja jednaka
M
max
=
1
2

T
2
C
q
=
1
2

34.375
2
10
= 59.082 kNm
TEHNIKA MEHANIKA 1 - Drugi deo ispita: JUNI 2005 4
GRAEVINSKI FAKULTET U BEOGRADU 5
Zadatak 1c . . . 16%
Imajui u vidu strukturu posmatranog nosaa, prvo je potrebno da se odrede odgovarajue reakcije
spoljanjih veza. etiri oslonaka prosta tapa su u pravcima globalnih osa XYZ, dok su dva kosa.
Imajui u vidu geometriju, jedan od kosih tapova je u pravcu glavne dijagonale zamiljene kocke, a
drugi u pravcu dijagonale zamiljenog kvadrata u ravni paralelnoj sa XZ. Prema tome, kosinusi pravaca
ovih kosih tapova prema globalnim osama su, redom,
1

3
, kao i
1

2
.
Ako se veze uklone, iz uslova ravnotee se dobijaju reakcije spoljanjih veza:

X = 0 X
A
+ R
C

1

2
R
D

1

3
+ 60 = 0 (1)

Y = 0 Y
B
+ R
D

1

3
20 = 0 (2)

Z = 0 Z
A
+ Z
B
R
C

1

2
R
D

1

3
= 0 (3)

M
x
= 0 Z
B
6 R
C

1

2
6 R
D

1

3
6 + 20 3 = 0 (4)

M
y
= 0 R
C

1

2
6 R
D

1

3
6 + 60 6 = 0 (5)

M
z
= 0 R
C

1

2
6 + 60 3 = 0 (6)
Reavanjem se dobijaju sledee vrednosti reakcija veza (u kN):
R
C
= 30

2 R
D
= 30

3 Z
B
= 10
Z
A
= 10 Y
B
= 10 X
A
= 0
TEHNIKA MEHANIKA 1 - Drugi deo ispita: JUNI 2005 5
GRAEVINSKI FAKULTET U BEOGRADU 6
Sa odreenim reakcijama spoljanih veza i sa usvojenim lokalnim osama na pojedinim delovima nosaa,
dobijaju se sledei dijagrami presenih sila:
TEHNIKA MEHANIKA 1 - Drugi deo ispita: JUNI 2005 6
GRAEVINSKI FAKULTET U BEOGRADU 7
ZADATAK 2 (. . . 30% = 5 + 25)
Kako se lananica posmatra u skladu sa parabolinom teorijom, i kako je zadata strela lananice,
reakcije veza mogu da se odrede iz uslova ravnotee jedne polovine lananice:
Uslovi ravnotee glase:

Y = 0 Y
A

1
2
qL = 0 (7)

M
A
= 0 H f
1
2
qL
L
4
= 0 (8)
odakle se dobija
Y
A
=
1
2
qL H =
1
8

qL
2
f
ili, zamenom brojnih vrednosti:
Y
A
=
1
2
20 100 = 1000 kN H =
1
8

20 100
2
10
= 2500 kN
Znai, lananice deluju na oslonake blokove silama Y
A
i H. Kako su za svaki oslonaki blok vezane po
dve lananice, to se ili dobijene reakcije udvoje, ili se posmatra uticaj jedne lananice na polovinu
teine bloka. Dakle, teina polovine oslonakog bloka je jednaka:
G =
1
2
a b h =
1
2
10 10 30 25 = 37500 kN
Normalna komponenta reakcije podloge posmatranog bloka (odn. polovine bloka) je data sa:

Y = 0 N = G + Y
A
= 38500 kN
TEHNIKA MEHANIKA 1 - Drugi deo ispita: JUNI 2005 7
GRAEVINSKI FAKULTET U BEOGRADU 8
dok je granina sila trenja jednaka:
T
gr
= N = 0.1 38500 = 3850 kN
Imajui u vidu jedinu horizontalnu silu koja deluje na blok, vidi se da je koecijent sigurnosti protiv
klizanja bloka jednak

k
=
T
gr
H
=
3850
2500
= 1.54 > 1.0
Momenat preturanja bloka oko prednje ivice je jednak
M
pret
= H h = 2500 30 = 75000 kNm
dok je momenat stabilnosti bloka dat sa
M
stab
= G a = 37500 5 = 187500 kNm
Prema tome, koecijent sigurnosti protiv preturanja bloka je jednak

p
=
M
stab
M
pret
=
187500
75000
= 2.50 > 1.0
TEHNIKA MEHANIKA 1 - Drugi deo ispita: JUNI 2005 8
GRAEVINSKI FAKULTET U BEOGRADU 9
ZADATAK 3 (. . . 30% = 5 + 25)
Virtuelna pomeranja krutog tela su data sa:
r = r
A
+

gde je r
A
virtuelno pomeranje referentne take A, dok je

vektor virtuelne rotacije. Vektor je

vektor poloaja posmatrane take u odnosu na referentnu. Na slici je prikazano posmatrano vezano
telo sa nula stepeni slobode kretanja.
Za referentnu taku se bira taka A, u kojoj se nalazi sferni oslonac. Virtuelna pomeranja taaka B, C
i D, u kojima se nalaze prikazane veze, data su sa:
r
B
= r
A
+

B
r
C
= r
A
+

C
r
D
= r
A
+

D
pri emu su vektori poloaja taaka B, C i D, u odnosu na referentnu taku A dati sa:

B
= {0, 6, 0}
C
= {0, 6, 6}
D
= {0, 0, 6}
Jednaine veza, izraene preko virtuelnih pomeranja, su date u obliku koji prikazuje da je spreeno
virtualno pomeranje u pravcu koji odgovara postojeoj vezi. Imajui to u vidu, ako se sa
n = {
1

2
, 0,
1

2
}
obelei jedinini vektor u pravcu tapa D - E, onda su jednaine veza date sa:
r
A
= 0, r
B

k = 0, r
C
= 0, r
D
n = 0
TEHNIKA MEHANIKA 1 - Drugi deo ispita: JUNI 2005 9
GRAEVINSKI FAKULTET U BEOGRADU 10
Ako se se unesu izrazi za virtuelna pomeranja taaka B, C i D, kao i ako se uzme u obzir jednaina
veze koja odgovara sfernom zglobu u referentnoj taki A, r
A
= 0, onda su jednaine veza date sa:
r
B

k = (

B
)

k = 0, r
C
= (

C
) = 0, r
D
n = (

D
) n = 0
Ako se izraunaju virtuelna pomeranja taaka B, C i D, dobija se:
r
B
=

x

y

z
0 6 0

= {6
z
, 0, 6
x
}
r
C
=

x

y

z
0 6 6

= {6
y
6
z
, 6
x
, 6
x
}
r
D
=

x

y

z
0 0 6

= {6
y
, 6
x
, 0}
onda se jednaine veza svode na relacije:
r
B

k = 0 6
x
= 0
r
C
= 0 6
x
= 0
r
D
n = 0 6
1

2

y
= 0
U matrinom obliku napisane, jednaine veza glase
_

_
1 0 0
1 0 0
0 1 0
_

_
_

z
_

_
=
_

_
0
0
0
_

_
Kako je determinanta matrice koecijenata jednaka nuli, to postoji netrivijalno reenje jednaina veza,
odnosno, posmatrani sistem se nalazi u kritinoj konguraciji:
detA = 0 = 0
Vidi se da je
z
= 0 mogue reenje jednaina veza izraenih preko virtuelnih pomeranja, odnosno da
sistem moe da vri malu rotaciju oko ose z.
TEHNIKA MEHANIKA 1 - Drugi deo ispita: JUNI 2005 10