Mt s nh hng chung ca vic son ging t ra mc tiu bi hc tht r rng : mc tiu chnh l kt qu sau khi kt thc bi hc hc sinh cn nh,

, cn hiu v cn vn dng c nhng g (3 mc ban u trong thang nhn thc Bloom). Mc tiu bi hc phi chi tit, c th v c th hin bng cc ng t c th nh nu c, pht biu c, gii thch c, p dng c, tm tt c, so snh c ... Khng vit mc tiu chung chung khng r rng. Gio vin cn thuc lng mc tiu bi dy trc khi ln lp. Sau mi tit hc gio vin c th kim tra xem hc sinh t c nhng mc tiu m mnh ra cha. Lun ch ng linh hot tm mch lgic lm cho bi ging c hay, hp dn, lgic, khng qu ph thuc vo sch gio khoa : c th s dng lgic hnh thnh kin thc theo phng n khc sch gio khoa hoc o th t cc phn, cc ni dung trong bi hc min sao t c mc tiu bi dy. La chn v cung cp lng kin thc ph hp vi trnh v kh nng nhn thc ca hc sinh : trn c s mc tiu bin son, gio vin nn la chn nhng vn kin thc ph hp vi i tng, khng qu nng n phc tp (nhng vn m bo l kin thc trng tm, vn phi nm trong mc tiu ca bi). Vi nhng php chng minh, gii thch qu phc tp, rc ri, hc sinh khng th hiu c th c th cho hc sinh cng nhn kt qu ri tm cch p dng vo cc trng hp c th, phn chng minh c th yu cu nhng em hc sinh kh v nh c sch t tm hiu Trong mi gi hc s dng nhiu phng php ging dy : C nhiu phng php trong ging dy mn vt l nhng thuyt trnh, pht vn, t chc tho lun nhm, t chc lm vic c nhn, trc quan (khai thc phng tin dy hc) ... Gio vin cn cn c vo ni dung kin thc v i tng hc sinh la chn cc phng php ph hp trong gi dy (xc nh trong bi hc v ng vi i tng hc sinh c th ch no nn thuyt trnh, ch no nn t cu hi dn dt, ch no nn t chc tho lun nhm, lm vic c nhn...). Nhng ni dung ny cn c th hin
1 of 20

tht c th trong gio n. Trong mi gi hc phi s dng t 2 n 3 phng php tr ln trnh s nhm chn ng thi pht huy tt tnh tch cc ca hc sinh. Trn c s ca nh hng trn ta i vo cc k thut dy hc c th. K thut dy hc l phn th hin hot ng ca gio vin v hc sinh trong gi hc nhm t c mc tiu t ra. y ta nu ra mt s k thut dy hc i vi hai loi gi hc hay gp nht l gi l thuyt v gi bi tp. I- K THUT DY HC GI L THUYT i vi mt gi l thuyt th nhng hot ng m gio vin thng tin hnh gm: 1. Dn dt vo vn (nu vn ). 2. t cu hi gi m, iu khin s tr li ca hc sinh. 3. Thuyt trnh phn tch. 4. Lm th nghim. 5. Khai thc cc phng tin dy hc. 6. Chia nhm, t chc tho lun. 7. To s hng th cho lp hc. By hot ng ny cn c kt hp vi nhau mt cch cht ch v kho lo sao cho t c 3 mc ch: Hc sinh tch cc hot ng. Hc sinh t c nhng mc tiu m gio vin ra. Hc sinh hng th i vi gi hc. Phn tch tng hot ng c th: 1. Dn dt nu vn y l hot ng thng tin hnh u bi hc hoc u mi phn trong bi. Hot ng ny c tc dng tp trung s ch ca hc sinh vo ni dung m gio vin sp trnh by. hot ng ny tin hnh c hiu qu th cn phi lm cho hc sinh cm thy t m v vn m gio vin sp trnh by. Mun vy vn m gio vin dn dt phi mi, l v hng th i vi hc sinh. Di y l mt s cch dn dt vo vn m gio vin c th tin hnh :
2 of 20

 Nu mt tnh hung thc t c lin quan n bi hc. Khng nh hc sinh s gii thch c hin tng nu nh hc xong bi hc. t mt cu hi thc t lin quan n bi m hc sinh cha tr li c (tnh hung mi l). Lm mt th nghim m kt qu c mt im mi, l i vi hc sinh. K mt cu chuyn c lin quan n bi hc ... 2. t cu hi gi m, iu khin s tr li ca hc sinh Vic chuyn i ni dung kin thc bi hc thnh mt h thng cc cu hi s khi dy s t m tm hiu v bi hc, t hc sinh ch ng khm ph kin thc di s hng dn ca thy gio, gi dy tr nn ho hng, sinh ng, hc sinh thc s tr thnh ch ng nm kin thc ca bi, cht lng, hiu qu gi dy tng ln rt nhiu. H thng cu hi trong dy hc c ngha cc k quan trng trong vic lm cho bi ging thc s to c tnh hung c vn t pht huy tnh tch cc ca hc sinh trong hc tp. xy dng c mt h thng cu hi t yu cu i hi ngi thy phi dnh nhiu thi gian, cng sc nghin cu, tm ti, cn chnh, rt kinh nghim qua son bi, qua s th hin cc gi ln lp, qua nhiu nm cng tc. Mi tit dy a ra nhiu hay t cu hi, cn ty thuc vo tng bi v i tng hc sinh. iu quan trng nht l a ra c cc cu hi cn thit va , c cht lng, c tc dng thit thc to c cc tnh hung c vn , kch thch t duy ca hc sinh khm ph kin thc . C bi hu nh ch ph hp vi phng php thuyt trnh, tuy nhin nu chu kh tm ti, cn nhc chng ta vn c c hi a ra c mt s cu hi to tnh hung c vn lm tng hiu qu gi dy. a. Yu cu i vi cu hi Cu hi c tc dng i hi hc sinh phi suy ngh, ng no mi lm sng t c nhng iu m gio vin t ra. Cu hi da trn nhng kinh nghim hoc kin thc bi c m hc sinh hc, bit. Cu hi c tnh nh hng n ni dung kin thc m gio vin mun hc sinh chim lnh, trnh nhng cu hi vu v khng lin quan. Cu hi cn c h thng gi , dn dt hc sinh tr li cc , t hon chnh vn cn tr li.
3 of 20

b. Nhng cu hi khng nn dng Cu hi l phng tin cn thit cho vic dy theo phng php nu vn . Tuy nhin thc t cho thy a ra c cc cu hi t yu cu qu khng phi d dng. C khng t cu hi s dng to ra tc dng ngc li lm cho gi dy nht nho, lng cng, tn ph thi gian, to du n rt m nht, khng c gi tr pht huy tnh tch cc ca hc sinh. C th: Cu hi khng da trn kinh nghim hoc nn kin thc c : nhng cu hi loi ny thng lm hc sinh lng tng v thng phn ng bng cch on m hoc c sch gio khoa tm cu tr li. Cu hi khng nh hng : kh xc nh hoc xc nh sai yu cu, iu ny lm hc sinh ri tr, mt nhiu thi gian ng thi khng hon thnh c yu cu thy gio t ra. Dng cu hi ny thc t dn ti ngi gii quyt vn li chnh l thy gio. Cu hi qu di : hc sinh khng th nh ht ni dung cu hi. Cc cu hi qu n gin : khng c gi tr pht huy tr lc hc sinh, cc cu hi vn vt vi nhng tr li nh: c, khng, ng loi cu hi ny a ra va lm mt thi gian va lm cho gi dy n iu nht nho. Cu hi a ra m ni dung tr li c sn trong SGK : hc sinh khng cn phi ng no, khng cn ghi nh, ch cn c ng l tr li c vn m thy gio nu ln. c. K thut t cu hi : Bn cnh h thng cu hi chun b th cch hi v iu khin s tr li ca hc sinh cng rt quan trng. vic khai thc h thng cu hi t kt qu cao chng ta lu mt s im sau: Cu hi nu ra phi ch r i tng tr li, trnh tnh trng hi chung chung ri sau gio vin t tr li. Khi t cu hi phi cho hc sinh thi gian suy ngh, trnh vic nu cu hi ra ri bt hc sinh tr li lun (c th ni t t, nhn mnh, lp i lp li mt vi ln). Vi mt cu hi c th hi gi mt vi hc sinh tr li, nhn xt tr li kim tra s nhn thc ca cc em. Khi hc sinh tr li cu hi xong th d tr li ng hay sai cng nn khen hc sinh. iu ny lm hc sinh tng s t tin trong vic suy ngh v tr li cu hi ca gio vin.

4 of 20

 Nu hc sinh khng tr li c th c th s dng gi cho cu hi hoc gi hc sinh khc, trnh vic dng qu lu trc mt hc sinh s lm nh hng n tin bi ging. i vi vic s dng khai thc cc cu hi gi ca sch gio khoa, trnh vic dng cm t cc em hy c C1 v tr li C1 Gio vin cn nu hn cu hi ln v cho hc sinh suy ngh tr li. Nn c h thng cu hi chn lc ph hp vi i tng hc sinh. i vi hc sinh trung bnh, yu nn cho tr li nhng cu hi n gin, d dng. Cn i vi hc sinh kh gii nn cho tr li nhng cu hi cn suy lun nhiu hn. Nu l cu hi c dng ng, sai th phi yu cu Hs gii thch cu tr li ca mnh (bn thn Hs). Khng nn a ra qu nhiu cu hi trong mt bi hc : iu ny s lm cho bi ging nt vn ra, mt tnh h thng, gi ging b cng, hc sinh mt mi, tn nhiu thi gian, cc kin thc ct li t c ging gii phn tch. H thng cu hi l yu t rt quan trng i vi bi ging. Gio vin cn u t thi gian, cng sc bin son h thng cu hi th hin r trong gio n ng thi nm vng nhng k thut hi vic khai thc cu hi t kt qu cao nht. 3. Thuyt trnh, phn tch, din ging. y l hot ng khng th thiu v chim thi gian ng k trong gi hc. Hot ng ny thng kt hp vi hot ng pht vn (t cu hi). Sau y chng ta cng phn tch c im cng nh nhng im lu khi thc hin hot ng ny a. Khi no cn phn tch, thuyt trnh, din ging? - Nhng khi nim mi - Nhng vn kh - Nhng hin tng vt l mi - Nhng nh lut vt l - Nhng ng dng vt l - Nhng gi thuyt vt l b. vic phn tch, thuyt trnh, din ging t hiu qu cn lu :
5 of 20

 Li ni, trnh by ca ngi thy phi sinh ng : vic to cho gi dy c tnh sinh ng c ngha cc k quan trng, chng ta tng chng kin cng mt bi dy c trnh by vi cung cch v ngn ng ging nhau nhng do s khc nhau trong trng thi tm l m c lp gi ging rt sinh ng, hc sinh tip thu ho hng, a li hiu qu cao, ngi ta thng gi l bi ging c hn. C lp gi ging din ra mt cch nht nho, bun t, nng n, mc d hon thnh nhng hiu qu rt thp, nhng du n ca bi ging li trong tr no hc sinh rt m nht, l nhng bi ging khng c hn. S sinh ng trong tit hc lin quan n rt nhiu yu t : chun b bi k lng, nm chc, hiu su, bit rng nhng iu trnh by, lng yu ngh, tinh thn trch nhim i vi hc sinh. Gio vin phi lun c tm th ho hng n ch gi dy, th hn vo gi dy, c lng bao dung, x l mt cch mm do, c chng mc i vi cc tnh hung khng bnh thng m hc sinh c th bc l trong gi dy. S ho hng trong li ging ca thy s khi dy, li cun s ho hng tip thu v xy dng bi ca hc sinh. to s sinh ng trong ging bi th cn s dng ngn ng gn gi vi hc sinh, khng nht thit ch ton s dng nhng thut ng khoa hc kh khan, nn s dng nhng hnh nh gn gi d nhn bit, so snh s tng ng gia hin tng vt l vi hin tng trong cuc sng, ging iu phi thay i trnh gi cht ging u u sut c gi hc, i khi pha thm mt vi cu a vui hm hnh. Tch cc khai thc, s dng knh hnh trong vic phn tch, thuyt trnh : Knh hnh y c th l hnh v trong SGK, hnh v chun b sn, cc hnh nh, video m gio vin chun b hoc hnh v do gio vin v ln bng trong gi hc. Vic a ra hnh v, hnh nh ri phn tch hin tng, qu trnh ngay trn hnh v, hnh nh c tc dng gip hc sinh d hnh dung, tng tng ra hin tng, qu trnh t nm bi tt hn so vi vic gio vin ch ni m khng c bt c hnh v, hnh nh no. S dng m hnh tng ng gia khi nim, hin tng trong vt l vi khi nim hin tng trong cuc sng quen thuc i vi hc sinh. V d so snh s tng ng ca dng in vi dng nc, hiu in th vi hiu cao .... Nu v d v phn tch v d khi cn trnh by mt khi nim, nh lut phc tp : mt khi nim kh nu hc sinh ch c nh ngha v cng thc c th cha hiu ngay, gio vin cn
6 of 20

nu v phn tch mt vi v d v khi nim, nh lut . iu ny khng nhng gip hc sinh hiu ngay ti lp m cn gip cho vic lm bi tp ca hc sinh. Kt hp cht ch vic thuyt trnh, din ging vi vic t cu hi v iu khin s tr li ca hc sinh : khng nn thuyt trnh qu di m nn c cu hi xen gia cc ni dung thuyt trnh. iu ny gip cho hc sinh va phi lng nghe, quan st va phi suy ngh tr li cu hi ca gio vin 4. Lm th nghim Trong dy hc vt l th lm th nghim l mt hot ng kh c trng ca b mn. i vi cc gi l thuyt th th nghim bao gm hai loi l th nghim biu din ca thy v th nghim ng loi ca tr. Chng ta phn tch c im v k thut tin hnh cc loi th nghim trn a. Th nghim biu din ca thy: loi th nghim ny gio vin s tin hnh th nghim biu din kho st hoc minh ha mt hin tng, qu trnh, nh lut vt l no . tin hnh mt cch hiu qu chng ta lu nhng im sau: Trc khi lm th nghim : + Gii thiu mc ch th nghim : y l iu u tin gio vin cn lm trc khi tin hnh th nghim. Hc sinh phi bit l th nghim ny lm g t tp trung vo nhng ch ct li, ch yu trong kt qu th nghim. + Gii thiu dng c th nghim : nu nhng b phn v tc dng ca tng b phn trong th nghim. Khng cn qu i su vo chi tit k thut ch cn gii thiu tn gi, s lc c ch hot ng v tc dng ca b phn. + Hng dn hc sinh tp trung quan st vo kt qu ct li ca th nghim, trnh tp trung v o nhng kt qu khng ch yu (xa mc ch). Khi lm th nghim : + Kt hp va thuyt trnh, phn tch va tin hnh th nghim. + Kt hp va lm th nghim va t cu hi cho hc sinh v d nh ang lm th nghim th dng li, yu cu hc sinh d on iu sp xy ra, yu cu hc sinh suy ngh l gii kt qu th nghim + Hng dn hc sinh phn tch, x l s liu thu c t th nghim.
7 of 20

+ Cht li kt lun sau khi lm xong th nghim v x l xong d liu. V mt k thut cn lu : Th nghim phi b tr cho c lp u quan st c. Nu dng c qu nh khng th quan st c lp c th gi tng bn ln quan st ln lt. b. Th nghim ng lot ca tr : Hot ng ny thng tin hnh khi ni dung ca th nghim l n gin v c dng c cho cc nhm trong lp tin hnh ng lot. Khi t chc cho hc sinh lm th nghim ng lot ti lp cn lu tm nhng im sau : - Trc khi lm th nghim : gio vin cn chia nhm, gii thiu mc ch th nghim, dng c th nghim, hng dn hc sinh quan st kt qu ct li ca th nghim, nu khong thi gian cho th nghim. - Trong khi lm th nghim : theo di hot ng ca cc nhm, hng dn nhng nhm cha lm c th nghim, t cu hi cho cc nhm trong qu trnh lm th nghim. - Kt thc th nghim : hng dn hc sinh x l s liu, rt ra kt lun, gio vin cht li. 5. Khai thc cc phng tin dy hc y l hot ng tin hnh song song ng thi vi cc hot ng trn. Cc phng tin dy hc c bn gm bng, SGK ca hc sinh, bng ph, my tnh, my chiu, dng c th nghim Chng ta cng phn tch cch khai thc hiu qu cc phng tin ch yu hay dng nht trong cc gi dy l thuyt vt l. a. S dng khai thc bng - m bo hi ho gia tr li ca hc sinh vi li ging v vic ghi bng ca thy. iu ny tng nh n gin nhng thc t khng t gio vin thc hin khng thnh cng. Li thng mc phi trong trng hp ny l : thy gio nu cu hi, hc sinh tr li, thy ging gii, phn tch xong v cui cng l ghi bng. Cung cch ny to ra s khp khnh, khng hi ho, khng n khp gia hot ng ca thy v tr, tn thi gian v lm cho gi ging gim bt tnh sinh ng. thc hin s hi ha ny gio vin c th cht ghi bng theo s tr li ca hc sinh hoc c th cho hc sinh ln bng ghi ni dung va kt lun. - Nhng ni dung trnh by trn bng l nhng ni dung c ng th hin chun kin thc k nng ca bi. Thng thng trn bng s l cc tiu , cc cng thc, kt lun quan trng. Ni dung va , khng qu di hoc khng qu ngn.
8 of 20

- Nn c mt phn trn bng t do th hin tng ca gio vin hoc hc sinh (vit, v xong ri xa) bn cnh phn c nh trnh by kin thc theo ni dung. b. S dng, khai thc sch gio khoa : Mt trong nhng i mi trong phng php dy hc hin nay l rn luyn kh nng t hc, t nghin cu ca hc sinh. Sch gio khoa tr thnh mt phng tin dng cho mc ch ny v s dng trong cc trng hp sau : - Nghin cu SGK rt ra cc kt lun v mt l thuyt hoc so snh cc kin thc cc ni dung lin quan - T vn kin thc SGK gii thch cc tnh hung l thuyt hoc thc tin t ra (v d tr li cc lnh trong SGK). - T cc hnh nh, biu hc sinh phn tch so snh v rt ra cc kt lun cn thit theo yu cu ca bi hc. - Hnh nh, biu c s dng minh ha gip hc sinh hiu thm nhng iu m thy gio trnh by. - Mt s ni dung c nu trong sch gio khoa khng phi l kin thc ct li v n gin hc sinh c th t c hiu. Hin trng ng lu hin nay l mt b phn gio vin lm dng SGK trong qu trnh ging dy th hin : - Cu hi a ra m ni dung tr li c sn trong SGK, hc sinh khng cn phi ng no, khng cn ghi nh, ch cn c ng l tr li c vn m thy gio nu ln. - Gio vin pht phiu hc tp, cu hi nu ln trong phiu hc sinh ch cn da vo sch gio khoa chp li nguyn xi l t yu cu Vic s dng SGK theo cung cch nu trn s dn dn hnh thnh tt xu cho hc sinh l c mi khi gio vin a ra cu hi hc sinh khng ng no, khng t duy m nhanh chng nhn vo SGK tm cu tr li. Vi cch lm ny gi dy din ra c v tri chy nh nhng v hnh nh mt b phn ng k gio vin v nhiu em hc sinh cng thch cung cch ny v vic hc tp din ra tht d dng khe khon, thy gio thm ch khng cn c sch gio khoa v son bi trc m n lp cng hc tr c lun th. Tuy nhin hiu qu gi dy rt thp, du n cc kin thc c khc ha trong tr no hc sinh rt m nht, khng t c cc yu cu v mc tiu
9 of 20

ca vic dy hc. Cc cu hi m gio vin a ra khng nhng khng pht huy tnh tch cc m tri li lm cho hc sinh c thi quen trng ch li, t c gng, li bing. y l iu lun cn trnh trong cc gi dy. khai thc sch gio khoa mt cc c hiu qu gio vin cn : - To ra cho hc sinh nhu cu mun tm hiu, mun c sch gio khoa : C th thng qua mt hin tng thc t, mt cu hi nh tnh no to s t m m cu tr li s c sau khi c xong ni dung cn tm hiu trong sch gio khoa. iu ny s c tc dng kch thch hc sinh ham mun c sch tr li vn m gio vin nu ra. - Thng im cho hc sinh thng qua vic c sch gio khoa tr li cu hi ca thy. - Hng dn hc sinh t c nhng ni dung khng ct li, khng quan trng trong sch gio khoa. - Cu lnh hng dn hc sinh c, khai thc s dng sch gio khoa phi r rng, chnh xc. c. S dng dng c th nghim (xem phn lm th nghim trn) d. S dng my tnh, my chiu, hnh v, bng ph cn tun th cc nguyn tc sau : + Kt hp s dng cc dng c trn vi thuyt trnh phn tch v t h thng cu hi hp l. + S dng va , khng trn lan, khng lm dng, khng bin vic s dng phng tin thnh mc ch ca bi dy. 6. T chc hot ng nhm T chc hot ng nhm l mt hot ng c th pht huy rt tt tnh tch cc ch ng ca hc sinh trong gi hc tuy nhin cng l con dao hai li. Nu thc hin tt th hc sinh s rt tch cc, ch ng xy dng v nm kin thc, hng th vi tit hc cn nu thc hin khng tt th c th lm gi hc tr nn hn lon, kh kim sot. Chng ta phn tch cc c im ca hot ng ny. a. T chc hot ng nhm vi nhng hot ng nh th no ? Thng chng ta t chc hot ng nhm cho hc sinh i vi cc trng hp sau : - S dng th nghim ng lot kim chng, minh ha, kho st quy lut, hin tng.

10 of 20

- Vn nu ra tho lun khng qu tru tng, phc tp hc sinh c th tho lun v i n kt lun o nhng cng khng qu d dng i vi hc sinh. b. Cch thc t chc hot ng + Chia nhm : Gio vin l ngi tin hnh chia nhm. S lng nhm v thnh vin trong cc nhm ty vo tnh hnh c th ca lp hc, c nhm trng, th k, t tn cho nhm. + Giao nhim v cho cc nhm : nhim v giao cho cc nhm phi chi tit, c th r rng, gio vin c th hng dn phn tch cch lm. + D kin thi gian hot ng ca cc nhm, quan st, bao qut hot ng ca cc nhm. + Nghim thu sn phm ca cc nhm, yu cu cc nhm nhn xt kt qu. + Kt lun v cht li. 7. To s hng th trong gi hc Vic to s hng th trong gi hc c vai kh quan trng, n gip cho hc sinh cm thy yu thch mn hc hn t vic ch ng lnh hi kin thc s t hiu qu hn. Tuy vy vn ny thng khng c nhiu gio vin tm n. Nhiu ngi thng c gng hon thnh bi ging di dng trn vai m khng ch tm n cc bin php gip to s hng th cho hc sinh trong gi hc. Vy lm th no hc sinh c hng th trong gi hc ? Thc ra t c iu ny da nhiu vo kinh nghim, s nhit tnh ca gio vin v c im ca hc sinh. Chng ta cng phn tch mt vi bin php gip tng s hng th ca hc sinh trong gi hc. - To iu kin cho hc sinh c lm th nghim hoc quan st th nghim : trong qu trnh hc sinh t lm hoc quan st, d on, phn tch, l gii th nghim hc sinh s t xy dng v chim lnh kin thc cho mnh ng thi tng thm s hng th i vi mn hc - S dng cc qu trnh m phng bng hnh nh, video, phn mm, trnh chiu. Nu gio vin khai thc tt (kt hp vi k thut thuyt trnh v pht vn) v s dng hp l (va mc, khng sa ) th hiu qu gi hc s rt cao ng thi hc sinh s rt hng th. - Trong qu trnh ging dy s dng ngn t t nhin, sinh ng, khng kh khan, cng nhc, khng qu nhiu thut ng phc tp, kh hiu (c th thay th bng t hoc cm t khc d hiu hn min l chnh xc).
11 of 20

- Khen ngi hc sinh ng lc v ng ch (sau khi hc sinh tr li cu hi, c th cho im thng). Tuyt i khng mt st xc phm hc sinh. - K thm cc cu chuyn bn ngoi c lin quan n ni dung bi hc nh chuyn v cc danh nhn, lch s pht minh, hin tng thc t - T chc nhiu hot ng hc tp mi l dng hc m chi nh m phng cc tr chi trn truyn hnh. - Hi hc v t nh trong nhc nh hc sinh. - Khuyn khch hc sinh nu cu hi hi ln nhau hoc hi ngc li gio vin (c th thng im nu cu hi hay). Cc hot ng gy hng th cho hc sinh c th tin hnh vo u bui hoc song song cng cc hot ng khc trong sut c bui hc. Vn quan trng nht l to c s hng th cao i vi hc sinh. Trn y l 7 hot ng ch yu hay c tin hnh trong cc gi dy l thuyt mn vt l. Khng phi bi no cng tin hnh y c 7 hot ng ny m ty tng bi c th chng ta la chn cch thc trnh by v cc hot ng cho ph hp. Nhng hot ng trn cn c kt hp vi nhau mt cch kho lo v hp l sao cho hiu qu gi dy t tt nht. II- K THUT DY GI BI TP A. Mt s vn cn tn ti ca tit bi tp vt l - Tit bi tp rt kh dy, ch khng c mt thit k no c th, tu thuc vo kh nng tip thu ca hc sinh, ca chng trnh. Nu khng xc nh ng mc tiu rt d i vo s n iu. - Mt s gio vin cn xem nh tit bi tp, ch dng li khi gii xong cc bi tp sch gio khoa. - Thit k tit dy thng khng c s khi qut, kt lun v tng vn , nn hc sinh kh c th nu ln c phng php gii bi tp lin quan. - a s bi tp sch gio khoa ch dng li mc cng c, v cn thiu so vi lng kin thc nu trong l thuyt. Do dn n tnh trng : hc sinh kh gii khng th pht huy c kh nng, hc sinh mc trung bnh tr xung th b tc khi gp dng bi tp khc.
12 of 20

- Tit bi tp trong phn phi chng trnh cn t. - K nng vn dng kin thc ton cho vic gii bi tp cn hn ch i vi mt b phn khng nh hc sinh. - Trong b sch ban c bn, mt s n v kin thc khng trnh by nhng li cho bi tp trong sch bi tp, nu gio vin khng chu tm hiu th hc sinh khng bit u m gii khi gp loi bi tp nh vy. B. Phn loi v phng php gii bi tp vt l Bi tp vt l c th chia lm 4 loi nh sau : - Bi tp vt l nh tnh ( cn c cc tn gi khc nh cu hi nh tnh, cu hi thc t ... ). - Bi tp vt l nh lng. - Bi tp th. - Bi tp th nghim. Chng ta phn tch c im v phng php gii ca tng dng. 1. Bi tp vt l nh tnh hay bi tp cu hi l thuyt a. c im - L bi tp m hc sinh khng cn phi tnh ton ( hay ch c cc php ton n gin ) m ch vn dng cc nh lut, nh l, qui lut gii tch hin tng thng qua cc lp lun c cn c, c lgic. - Ni dung ca cc cu hi kh phong ph, v i hi phi vn dng rt nhiu cc kin thc vt l. b. Cc bc chung gii bi tp nh tnh : Thng thng gii cc bi ton ny cn tin hnh theo cc bc : - Phn tch cu hi. - Phn tch hin tng vt l c cp n trong cu hi t xc nh cc nh lut, khi nim vt l hay mt qui tc vt l no gii quyt cu hi. - Tng hp cc iu kin cho vi cc kin thc tng ng tr li cu hi. 2. Bi tp vt l nh lng
13 of 20

a. c im l loi bi tp vt l m mun gii quyt n ta phi thc hin mt lot cc php tnh. Da vo mc ch dy hc ta c th phn loi bi tp dng ny thnh 2 loi : + Bi tp tp dt : l bi tp n gin c s dng ngay khi nghin cu mt khi nim hay mt qui tc vt l no d hc sinh vt dng kin thc va mi tip thu. + Bi tp tng hp : l nhng bi tp phc tp m mun gii n hc sinh vn dng nhiu kin thc nhiu phn, nhiu chng, nhiu cp hc v thuc nhiu lnh vc. c bit, khi cc cu hi loi ny c nu di dng trc nghim khch quan th yu cu hc sinh phi nh kt qu cui cng dc chng minh trc gii n mt cch nhanh chng. V vy yu cu hc sinh phi hiu bi mt cch su sc vn dng kin thc mc cao . b. Cc bc chung gii : + Bc 1 : Tm hiu u bi c k u bi,va c va tm tt cc d kin bi cho, nhng ci cn phi tnh. Trong bc ny, ch phn tch k hiu r nhng thut ng c bit ca bi (Bc ny tt nhin ai cng phi thc hin, nhng nhiu hc sinh mi c s qua vi lm bi nn lm sai hoc khng th lm c do cha nm ht d kin ca bi ). +Bc 2 : Phn tch hin tng vt l Trong bc ny phi v hnh, in cc thng s trn hnh v, phn tch xem qu trnh vt l xy ra nh th no, lin quan n hin tng, nh lut no hc (Bc ny v cng quan trng, nh n m ta mi xc nh c hng gii). + Bc 3 : Lp cc phng trnh lin quan v gii Da vo cc hin tng, nh lut m bi ton lin quan ta thit lp cc phong trnh tng ng. Kim tra s n v s phng trnh lp c nu bng nhau th gii. Nu thiu da vo nhng d kin cha c s dng lp thm cho . Gii h phng trnh tm nhng i lng m bi yu cu ( Ch , khi gii cn tun th ng cc quy tc ton hc, chng hn khi khai cn phi ly hai gi tr +,- ... ). + Bc 4 : Bin lun
14 of 20

Xt xem cc nghim ton hc tm c c ph hp vi ngha vt l khng ,loi b nhng nghim khng ph hp vi vt l. 3. Bi tp th a. c im l bi tp m d kin bi cho di dng th hay trong qu trnh gii n ta phi s dng d th. ta c th phn loi dng cu hi nay thnh cc loi : + c v khai thc th cho : Bi tp loi ny c tc dng rn luyn cho hc sinh k nng c th, bit cch on nhn s thay i trng thi ca vt th, h vt l, ca mt hin tng hay mt qu trnh vt l no . Bit cch khai thc t th nhng d gii quyt mt vn c th. + V th theo nhng d liu cho : bi tp ny rn luyn cho hc sinh k nng v th, nht l bit cch chn h ta v t l xch thch hp v th chnh xc. Cc bc gii: c k u bi bi, xc nh yu cu ca bi, xc nh thng tin da vo cc trc, n v, dng th, nhn xt v cc cc tr, im c bit suy ra thng tin cn thit. Khi v cn chn t l v n v thch hp. 3. Bi tp th nghim (xy dng phng n thc nghim) a. c im y l loi bi tp yu cu hc sinh xy dng phng n thc nghim xc nh mt i lng hoc kim tra mt quy lut, mt hin tng hoc mt iu kin vt l no . Loi bi tp ny c 2 mc : + Mc 1 : ch xy dng phng n ( tnh ton lp lun trn giy, khng o c, lm th nghim thc). + Mc 2 : tin hnh lm th nghim thc theo phng n vch ra. Bi tp th nghim to ra hc sinh ng c hc tp, s hng say t m khm ph xy dng kin thc mi, gy cho hc sinh mt s hng th, t gic t duy c lp, tch cc sng to.

15 of 20

Thng qua bi tp th nghim, hc sinh s c kh nng tng hp kin thc l thuyt v thc nghim, cc k nng hot ng tr c v thc hnh mt cch kho lo, cc vn hiu bit v vt l, k thut v thc t cuc sng nhm pht huy tt nht kh nng suy lun v tu duy lgc. Vi bi tp th nghim, hc sinh c th xut cc phng n th nghim khc nhau gy ra khng kh tranh lun si ni trong lp. b. Cc bc gii : + Bc 1 : c, hiu bi. + Bc 2 : Phn tch ni dung bi tp th nghim. + Bc 3 : Xc nh phng n th nghim. + Bc 4 : Tin hnh cc thao tc th nghim. + Bc 5 : Kim tra cu tr li so vi kt qu th nghim. C. Chun b ca gio vin thc hin tt mt tit dy bi tp vt l, gio vin cn chun b nhng yu t sau : 1. Xc nh nhng kin thc k nng cn cng c cho hc sinh thng qua gi bi tp : Thng thng gi bi tp thng c b tr sau t 2 n 3 gi l thuyt, tc dng ca gi bi tp y thng l cng c nhng kin thc k nng hc thng qua nhng gi hc l thuyt trc do gio vin cn phi xc nh chnh xc v c th nhng yu cu v kin thc, k nng cn cng c cho hc sinh ( v d k nng p dng nh lut g, k nng gii thch hin tng g, k nng v th, c th ... ) la chn h thng bi tp thch hp. 2. La chn h thng bi tp thch hp : y l mt cng vic rt quan trng, la chn h thng bi tp ph hp gio vin cn da vo vic xc nh nhng kin thc k nng cn cng c cho hc sinh v trnh ca hc sinh. Sau y l mt s nguyn tc v la chn h thng bi tp: + Loi hnh bi tp phi a dng : nn gm nhiu loi bi tp trong gi dy (c bi tp nh tnh, bi tp nh lng, bi tp th nghim ...). S dng kt hp cc loi bi tp mt cch kho lo, trnh ch s dng mt loi bi tp duy nht gy n iu nhm chn trong hc sinh. + H thng bi tp phi ph hp vi trnh ca a s hc sinh, trnh a ra nhng bi tp qu d hoc qu kh i vi trnh chung ca lp.
16 of 20

+ H thng bi tp phi tri u khp phm vi kin thc k nng mun cng c cho hc sinh, trnh ch tp trung bi tp tp trung vo mt ch kin thc rt hp no . D. Nhng hot ng thng c t chc trong mt gi bi tp vt l 1. Gi hc sinh ln bng trnh by li gii : y l hot ng thng c gio vin p dng nhiu nht trong cc gi bi tp. hot ng ny gio vin s nu bi tp ( a ra cho hc sinh v lm nh), gi hc sinh ln bng tm tt v trnh by li gii, gi hc sinh khc nhn xt li gii, gio vin tng kt bi gii v kt lun. Hot ng ny c nhng u im v nhc im c th nh sau : - u im : + Kim tra v bit c kh nng hiu v vn dng kin thc ca hc sinh ln bng cha bi. + C th phn tch v ch ra li ca hc sinh mt cch trc tip. + C th rn luyn cho hc sinh k nng trnh by bi tp. - Nhc im: + Trong mt gi bi tp ch kim tra c mt s t hc sinh ca lp. + Hc sinh di lp d mt trt t nu gio vin khng bao qut tt. hot ng ny c tin hnh mt cch c hiu qu gio vin cn lu nhng ni dung sau : - Giao bi tp ph hp vi trnh ca hc sinh : i vi mt lp thng thng c nhiu i tng hc sinh vi cc mc hc lc khc nhau nn khi giao bi tp gio vin phi giao ng i tng, bi tp n gin, d dnh cho hc sinh yu v trung bnh, bi tp phc tp, nng cao dnh cho hc sinh kh gii. - Bao qut lp, t chc cc hot ng khc trong khi hc sinh ang cha bi trn bng : Trong khi hc sinh ang cha bi trn bng gio vin c th kim tra bi tp v nh ca hc sinh di lp, t cu hi nh tnh, hoc ra bi tp b sung cho hc sinh ... - Phn tch k nhng ch li ca hc sinh : qua vic phn tch ch li trong bi tp ca hc sinh rn cho c lp nhng k nng cn yu (k nng i n v, v hnh, tnh ton, suy lun ... ). - Tng kt bi tp v cht li phng php gii cho c lp.
17 of 20

2. Hng dn c lp gii chung mt bi tp : y l mt hot ng cng kh ph bin trong cc gi bi tp. hot ng ny gio vin hng dn hc sinh c lp cng gii chung mt bi tp thng qua h thng cu hi. Hot ng ny thng c tin hnh khi c nhng bi tp phc tp, phi gii qua nhiu bc, trong lp ch c mt s t hc sinh gii c. Chng ta cng phn tch c im ca hot ng ny : - u im: + Nhiu hc sinh trong lp cng tham gia vo qu trnh gii bi. + Hc sinh hiu cc bc suy lun gii bi ton thng qua cc cu hi ca gio vin. + Gio vin d bao qut lp. - Nhc im: + Khng pht hin c nhng li v nhng ch vng mc ca hc sinh khi gii bi tp. hot ng ny c tin hnh mt cch c hiu qu gio vin cn lu nhng ni dung sau : + Chun b h thng cu hi gi dn dt hp l : i vi mt bi tp gio vin phi d on c nhng ch kh m hc sinh hay mc khi gii bi tp t la chn cu hi, gi dn dt hp l. Sau y l mt v d v h thng cu hi dn dt chung : * c, tm tt bi, i n v, v hnh. * M t v tng tng v hin tng nu trong bi ton. * Hin tng nu trong bi ton c lin quan n cng thc hc ? * Vit ra cc cng thc v phng trnh c lin quan ? * Vi cc phng trnh trn ta c xc nh c ci cn tm khng ? * Cm t "............." trong bi c ngha nh th no? Vi cm t ta c th biu din bng phng trnh ton hc nh th no ? * C th gii phng trnh/h phng trnh trn nh th no ? * Kt qu thu c c hp l khng ? ................

18 of 20

+ Linh hot trong qu trnh t h thng cu hi gi cho hc sinh : H thng cu hi, cc yu cu phi ph hp vi i tng, khng cng nhc trong vic t cu hi (nu cu hi kh, lp khng tr li c th chia nh cu hi thnh nhng cu d hn hoc s dng s lin tng, tng tng hc sinh c th tr li c); S dng kho lo k thut t cu hi (hi c i tng tr li, khen hc sinh sau khi tr li, c th cho im vi nhng cu tr li tt ...). + Kt hp tt phn trnh by trn bng vi phn tr li cu hi gi ca hc sinh : Thng thng c sau nhng cu tr li quan trng c tc dng nh hng li gii ca hc sinh GV nn cht li trong phn trnh by bi gii trn bng. + Tng kt v cht li phng php gii chung ca bi ton. 3. Giao phiu hc tp v chia nhm hc sinh gii bi tp ti lp : hot ng ny, gio vin chun b cc bi tp ra phiu, chia lp thnh cc nhm lm bi tp trong cc phiu. Hot ng ny thng tin hnh khi gio vin tin xong hot ng 1 hoc hot ng 2 trn. hot ng ny tin hnh c hiu qu gio vin cn lu : - S lng bi tp trong phiu phi ph hp vi trnh ca hc sinh. - Chia nhm v giao nhim v tht c th cho cc nhm (s lng thnh vin, nhm trng, cc bi tp cn lm, thi gian hon thnh ...). - Nn cho cc nhm lm bi tp trn bng ph, sau khi hon thnh em ln trnh by trn bng. Theo di, bao qut hot ng ca cc nhm trong qu trnh gii bi. - Cho cc nhm c ngi ln trnh by bi tp ca nhm mnh, cc nhm khc nhn xt. - Gio vin tng kt v cht li bi tp, nh gi v hot ng ca cc nhm. 4. Cc hot ng khc : ngoi cc hot ng chnh ni trn trong gi bi tp vt l c th tin hnh thm cc hot ng khc nh sau : - Nu cu hi nh tnh cho c lp cng suy ngh, tho lun tm cu tr li. tng s hng th cho hc sinh gio vin c th ra iu kin v im s cho cu tr li. - Ra cc cu hi trc nghim c lp cng lm chung (c th chun b trn bng ph, s lng cu hi v mc cu hi ph hp, lun yu cu hc sinh l gii cho cu tr li).

19 of 20

- T chc t cc cu hi di dng hnh thc ging nh cc tr chi trn truyn hnh (Ai l triu ph, u trng mt trm, i mt ...) : Hot ng ny c tc dng rt ln trong vic kch thch s hng th ca hc sinh. Tuy nhin s lng cu hi v thi gian b tr phi ph hp. - Ra bi tp th nghim cho hc sinh (c th ra gi trc) : Yu cu hc sinh nu phng n, gio vin cht li c th yu cu hc sinh v nh lm th nghim thc kim tra phng n m mnh nu ra. E. Mt s lu chung khi tin hnh cc hot ng trong gi bi tp 1. S dng phi hp nhiu hot ng trong mt gi bi tp : nu ton b gi hc ch c mt hot ng duy nht (v d hot ng ch gi hc sinh ln bng) th d gy n iu, nhm chn cho hc sinh c bit l nhng lp c s phn loi hc sinh r nt. gio vin nn tin hnh t nht t 2 n 4 hot ng nu trn, ng thi kt hp cc hot ng vi nhau mt cch hp l. iu s gip cho gi hc khng cn n iu, to iu kin cho hc sinh cc loi i tng u c tham gia hot ng. 2. Nn khen ngi v khuyn khch hc sinh, cho im hp l, tuyt i khng ch bai hc sinh Theo tm l hc th con ngi ai cng thch c khen, ght b ch. Do vic khen ngi hc sinh sau khi lm c mt bi tp (cho d l d) hoc tr li c mt cu hi l rt cn thit ( k c khi hc sinh tr li sai ta cng khen ngi v hc sinh suy ngh v ni ln suy ngh ca mnh). Vic khen ngi v cho im hp l s gip cho hc sinh tng thm s hng th trong mn hc. Bn cnh nu c ch trch hc sinh th nn thc hin mt cch kho lo t nh, trnh lm hc sinh b tn thng, tuyt i khng c c mt st hc sinh, iu ny c th dp tt ngay s hng th ca hc sinh i vi mn hc va mi c hnh thnh. 3. Lun lun tng kt v cht li phng php gii ca cc dng bi tp nu ra : y l thao tc rt cn thit n gip cho hc sinh xc nh c phng php chung gii bi tp theo dng v ln sau c th lm bi tp tng t.

Ht
20 of 20