Seta Perspektif

S E TA P E R S P E K T F

S E TA | S i y a s e t , E k o n o m i v e To p l u m A r a t r m a l a r V a k f | w w w. s e t a v. o r g | 1 N i s a n 2 0 1 3 | N o : 1 5

GAYR SAF YURT HASILA (GSYH) 2012-IV. EYREK (EKM, KASIM, ARALIK) VE 2012 YILI DEERLENDRMES

GR
2012 ylnda, Euro Blgesinde kamu borlarnn srdrlebilirliine ilikin endieler, kresel ekonomideki yavalama ve belirsizlikler nedeniyle dnya ekonomisi olumsuz etkilenmi, iktisadi faaliyetler ivme kaybetmi ve ekonomik byme hz kesmitir. Trkiye ekonomisinde ise 2011 ylnda gerekleen yksek cari an olumsuz etkisini gidermek iin ekonomik byme hedefi 2011 yl son eyreinden itibaren aa ynl revize edilmitir. Bu nedenle, 2012 ylnda Trkiye ekonomisinin nceki iki yla gre daha dk oranda bymesi ngrlmtr. Cari a azaltmak iin zellikle ithalatta gerekleen azal ile ekonomik byme bir nceki yla gre hz kesmi olmasna ramen, gelimi ekonomilerin ekonomik byme oranlarnn darald bir konjonktrde Trkiye ekonomisi byme trendini srdrmtr. TK verilerine gre, Gayri Safi Yurtii Hasla (GSYH) 2012 yl ilk eyreinde bir nceki yln ayn dnemine gre reel olarak yzde 3,3, ikinci eyrekte yzde 2,9, nc eyrekte yzde 1,6 ve son eyrekte ise bir nceki yln ayn dnemine gre reel olarak yzde 1,4 orannda artmtr. GSYH, 2012 yl tamamnda ise bir nceki yln ayn dnemine gre reel olarak yzde 2,2 orannda artmtr (Grafik 1). Beklentilerin altnda olsa bile, gerekleen bu byme hz hi kukusuz, Trkiyedeki ekonomik faaliyetlerin dier gelimi lkelere nazaran farklln ve ekonomik yapnn dinamizmini GRAFK 1. BR NCEK YILIN AYNI DNEMNE GRE gstermesi asndan nemli SABT FYATLARLA GSYHDE DEM (%) bir gsterge olmutur. Ayrca, GSYH, 2012 cari fiyatlarla 1 416 817 milyon Trk Lirasna ve 786 293 milyon Amerikan Dolarna ulamtr. Bu veriler ile birlikte Trkiye ekonomisinde global ekonomik krizden sonra 2009 ylnn son eyreinden itibaren son 13 eyrek boyunca aralksz bymesini srdrmtr. Kaynak:TK

Erdal Tanas KARAGL

SETA Ekonomi Direktr
ekaragol@setav.org

SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Vakf Nenehatun Caddesi No:66, GOP, ankaya 06700 Ankara, TRKYE Tel: +90 312 551 21 00 Faks: +90 312 551 21 90 www.setav.org | info@setav.org

S E TA P E R S P E K T F

Dier yandan, 2012 ylnda kresel ekonomik belirsizliklere ramen uygulanan maliye ve para politikalar sayesinde, i talepte yavalama yoluna gidilerek ekonomik bymeden feragat edilerek cari ak drlmtr. Cari a drmek iin, 2013 2015 OVPde 2012 yl iin yzde 3,2ye drlen ekonomik byme hedefi ve gerekleen yzde 2,2 orannda ekonomik byme, cari ak zerinde azaltc etki yaparak cari a srdrlebilir seviyeye yaklatrmtr. Bunun sonucunda, cari an GSYH iindeki pay 2011 ylnda yzde 10 iken, 2012 ylnda bu oran yzde 6,2ye dmtr. Ancak, cari an drlmesinin maliyeti de GSYHde meydana gelen azal nedeniyle yksek olmutur. 2012 yl tamamnda, iktisadi faaliyet kolla rna gre GSYH gelime hzlar incelendiinde, en yksek byme oran yzde 6,6 ile gayrimenkul kiralama ve i faaliyetlerinde, ikinci en yksek oran yzde 5,6 ile evii personel altran hanehalklar sektrnde meydana gelmitir. nc olarak, en yksek gelime hz ise yzde 5,3 ile salk ileri ve sosyal hizmetler sektrnde gereklemitir. Ekonomik byme iin nemli bir gsterge olan imalat sanayinde ise yzde 1,9 orannda byme gereklemitir. Dier yandan, 2012 ylnda azalan i talep nedeniyle zel sektr geliim hz imalat sanayindeki bu azala bal olarak yzde 4,5 klmtr. Kamu sektrnn geliim hz ise yzde 8,9 art ile zel sektrdeki daralmaya karn bymeye katk yapmtr. talebin daralmasna bal olarak ithalatn geliim hz deimezken ihracat oran geliim hznda ise yzde 17,2 art gereklemitir. talep azalrken net ihracatn ekonomik bymeye katks devam etmitir (Grafik 2).
GRAFK 3.

GRAFK 2. 2012 YILI ZEL SEKTR, KAMU SEKTR, HRACAT VE THALAT GELM HIZLARI (YZDE)

Kaynak: TK

Trkiye, yapsal sorunlara ramen bata ekonomik bymede olmak zere bir ok temel ekonomik gstergede son 10 ylda nemli iyilemeler gstermitir. Trkiye ekonomisinin makroekonomik deikenlerde gsterdii iyilemeler, ulat siyasi ve ekonomik istikrar ve sahip olduu ekonomik byme potansiyeli sayesinde 2002-2011 dneminde GSYHde ortalama yzde 5,2lik reel byme gereklemitir. 2012 yl iin ekonomik byme hedefi 2011 ylnda gerekleen yksek cari ak nedeniyle drlmesine ramen, ekonomide byme trendi nin devam ettii grlmtr. 2012 yl tamamnda, seilmi lkeler ierisinde en yksek ekonomik byme oranna sahip olan lke yzde 7,8 ile in olurken, ikinci lke yzde 6,2 ile Endonezya ve nc en yksek byme oranna sahip olan lke yzde 4,5 ile Hindistan olmutur. Trkiye ise beklentilerin altnda olsa da yzde 2,2 oran ile AB lkeleri ortalamasnn ok zerinde bir byme gerekletirmitir (Grafik 3). Ancak, Trkiyenin 2023 ylna ynelik belirledii hedeflerden dnyann ilk on ekonomisi arasnda yer almas iin nmzdeki dnemlerde daha yksek oranlarda bymeye ihtiyac vardr.

SELM BAZI GELM VE GELMEKTE OLAN LKELERDE 2012 YILI BYME ORANLARI (YZDE)

Kaynak: IMF, World Economic Outlook, 2013

HRACAT BYMEY GETRD

2012 ylnda kresel ekonomide geniletici para politikalar uygulanrken Trkiyede daraltc para politikas izlenerek i talep krediler yoluyla kslmtr.

Hem i talebin kslmas hem de ihracatn bir nceki yla gre art gstermesi ihracatn ekonomik bymenin kayna olmasna, cari a dmesine ve cari an beklentilerin altnda gereklemesine

S E TA P E R S P E K T F

katk salamtr. 2012 ylnda gerekleen ihracat, 2011 ylnn ayn dnemine gre yzde 13,1 artarak 152.6 milyar dolar olarak gereklemitir. Ayn zamanda ihracatn art hz ithalattan daha fazla olmas net ihracat da artrmtr. Avrupa Birlii lkelerine gerekleen ihracatn toplam ihracat iindeki pay azalmasna ramen, Trkiyenin Yakn ve Ortadou ve Afrika lkelerine gerekletirdii ihracat sayesinde hem AB lkelerine gerekleen ihracatta meydana gelen azal telafi

edilmi hem de toplamda ihracatta art salanmtr. hracatta gsterilen bu performans gerekleen ticaret almlarnn ve eksen genilemesinin bir sonucu olmutur. Dier taraftan, TKA tarafndan gerekleen kalknma yardmlar da lkelerin kapasitelerinin gelitirilmesine katk salamtr. Bu anlamda kalknma yardmlar lke eitlenmesini de artrmtr. Bu nedenle, 2011 ylnda yzde 56 olan ihracatn ithalat karlama oran ihracatta meydana gelen art ve ithalatta meydana gelen azalma dolaysyla 2012 ylnda yzde 64,5 e ykselmitir (Tablo 1).

TABLO 1. LKE GRUPLARINA GRE HRACAT

LKE GRUPLARI Deer (Milyon Dolar) GENEL TOPLAM Avrupa Birligi lkeleri (AB-27) Trkiye Serbest Blgeleri Dier lkeler 1-Dier Avrupa lkeleri 2-Afrika lkeleri Kuzey Afrika lkeleri Dier Afrika lkeleri 3-Amerika lkeleri Kuzey Amerika lkeleri Orta Amerika ve Karayip lkeleri Gney Amerika lkeleri 4-Asya lkeleri Yakn ve Ortadou lkeleri Dier Asya lkeleri 5-Avustralya ve Yeni Zelanda 6-Dier lkeler hracatn thalat Karlama Oran (Yzde) Kaynak: TK 134.906 62.347 2.544 70.014 12.976 10.333 6.700 3.633 7.926 5.459 626.3 1.840 38.134 27.935 10.199 480.7 163.7 100 46,2 1,9 51,9 9,6 7,7 5,0 2,7 5,9 4,0 0,5 1,4 28,3 20,7 7,6 0,4 0,1 2011 56 2011 (Yzde) Deer (Milyon Dolar) 152.560 59.240 2.295 91.025 14.373 13.361 9.449 3.913 9.636 6.673 770 2.193 53.058 42.477 10.582 490.5 105.2 100 38,8 1,5 59,7 9,4 8,8 6,2 2,6 6,3 4,4 0,5 1,4 34,8 27,8 6,9 0,3 0,1 2012 (Yzde) Deiim (Yzde) 13,1 -5,0 -9,8 30,0 10,8 29,3 41,0 7,7 21,6 22,2 22,9 19,1 39,1 52,1 3,7 2,0 -35,7 2012 64,5

SONU VE BEKLENTLER
Trkiye, 2012 ylnda da 2009 ylnn son eyreinden itibaren devam eden pozitif ynl bymesine devam etmitir. Bu dnemde, i talebin kslmas nedeniyle ihracat ekonomik bymenin en nemli kayna haline gelmitir. Bata Euro Blgesi lkeleri olmak zere, pek ok lkede kamu borlar miktarnn ve srdrlebilirliinin ve bte aklarnn gndemde olduu bir dnemde, son yllarda kamu maliyesi alannda elde edilen baarlar, Trkiyenin dier gelien lkelerden ayrmasn salamtr. nk, Trkiye ekonomisinin kresel

ekonomik krizden etkilenmemesinin en nemli nedenlerinden olan bte ann GSYH ierisindeki paynn ve kamu borcunun GSYH iindeki paynn dk olmasnn nemli pay vardr. nmzdeki dnemde de, mali disiplini srdren bir maliye politikas araclyla retimi ve dolaysyla istihdam artrmak, yurt ii tasarruflar ykseltmek ve cari a azaltmay ieren oklu hedeflerin gereklemesini salamak hayati derecede nem arz etmektedir. Dier yandan, Para Politikas Kurulu (PPK) tarafndan faizlerin drlmesi ve bu dn devam

S E TA P E R S P E K T F

etmesi ile tketimi ve konut sekt rn bir miktar hareketlendirerek, ekonomik by meye de ivme kazandraca ngrlmt. Ancak, bu snrl parasal genileme ekonomik byme iin yeterli olmamtr. 2102 yl drdnc eyrekte ekonomik b ymenin beklentilerin altnda gereklemesi nede niyle, nmzdeki dnemlerde Merkez Bankasnn olas politika faizinde indirime devam etmesi ngrlmektedir. Politika faiz oranndaki indirim kredi faizlerinin nemli oranda dmesine ve dolaysyla nmzdeki dnemlerde i talebin de ekonomik bymeye katk yapmas beklenmektedir. Ayrca, 2012 ylnda cari an azalmas, srdrlebilir ekonomik bymenin salanmas, kamu bor yknn azalmas ve bankaclk sisteminin krizlere kar direncin artmas neticesinde Trkiye ekonomisinin kredi notu byk uluslararas kredi derecelendirme kuruluundan biri olan Fitch derecelendirme kuruluu tarafndan 1994 ylndan beri ilk kez yatrm yaplabilir seviyeye (BBB-) karlmtr. Dier kredi derecelendirme kurulularnn da Trkiyenin notunu nmzdeki dnemlerde yatrm yaplabilir seviyeye ykseltmesi beklenmektedir. Yatrm ortamnn iyiletiini gsteren bu durum Trkiyeye dorudan yabanc yatrmlarn ve yurt dndaki fonlarn ucuz maliyetle gelmesine ve son 10 ylda ekonomide gerekletirdii performansn srdrlmesine katk salayacaktr. Bununla beraber, Krt meselesinde zm srecinin salkl bir ekilde yrtlmesi ve bar yanls bir tutumla sonlandrlmas Trkiye ekonomisi iin nemli bir adm olacaktr. zm srecinin lke iin risk unsurlarnn azalmas ile blgeye dorudan yabanc yatrmlarn artmasna, istihdam imkanlarnn salamasna, tarmda, hayvanclkta

ve turizmde de ciddi ilerlemeler yaanmasna katk salayacaktr. Blgenin mevcut potansiyeli ve blgeye verilen tevikler yeni yatrmclar ekecei gibi mevcut yatrmclarn motivasyonunu artracaktr. Yabanc yatrmclarn bu blgelere yakn olma arzusu ve doal olarak evre lkeler ile ticaretlerini artrma istekleri, dorudan yabanc yatrmlarn artmasn hzlandracaktr. Blgede gerekletirilecek ekonomik dnm, yllarca askeri harcama olarak kullanlan kaynaklarn etkin kullanmna, bar ve gven ortamnn kalclna da destek salayacaktr. Ayrca, Dou ve Gneydou blgesi adeta dnyann enerji kaynaklar merkezi iin gei kaps konumundadr. Bu nedenle Trkiyenin enerji kaynaklarna sahip olan lkeler ile olan ilikileri ve bulunduu konumu stratejik bir neme sahiptir. Bu blgenin bata Ortadou olmak zere bir ok lkeye yakn olmas ve hatta kpr fonksiyonunun olmas bu blgeye yatrm yapmak isteyen yatrmclar iin ok nemli frsatlar sunmaktadr. Son olarak, 2013 ylnda cari ak ve ekonomik byme arasnda tercih noktasna gel memek iin, ekonomide uygulanacak uzun vadeli yapsal nlemler ile cari a artrmadan ekonomik bymenin salanmas gerekmektedir. Bu amala, katma deeri yksek retime ynelmek, Ar-Geye kaynak aktarm salamak ve yurt ii tasarruflar ile srdrlebilir bir ekonomik bymeye ncelik vermek gerekir. Dier yandan, ekonomik bymenin enerji olmadan gerekletirilemeyeceinden, bata yenilenebilir enerji olmak zere enerji kaynaklarnn eitlendirilmesi ve nkleer enerjinin devreye girmesi zorunlu bir hal almtr. Bu abalar, ekonomide salanan pozitif ivmenin srdrlmesine nemli katklar salayacaktr.

Erdal Tanas KARAGL 1992de stanbul niversitesi ktisat Fakltesinden derece ile mezun oldu. Yksek lisansn ABDde Connecticut niversitesinde, doktorasn ngiltere de bulunan York niversitesinde, 2002 ylnda D Borlar ve Ekonomik Byme likisi ve D Bor teleme Riski adl teziyle tamamlad. Karagln eitli gazete ve dergilerde d borlar, cari ak, ekonomik byme, savunma harcamalar, enerji, isizlik, kamu harcamalar, yoksulluk ve sosyal yardm alanlarnda yazlar, makaleleri ve aratrma raporlar bulunmaktadr. Birok makalesi uluslararas dergilerde ve Social Science Citation Index (SSCI)de taranan dergilerde yaymland. Bu almalarndan dolay, Trkiye Bilimler Akademisi (TBA) ve TBTAK tarafndan birok defa yayn tevikine layk grld. Karagl, TBTAK tarafndan Trkiye Bilimler Akademisine (TBA) asosiye ye olarak seildi. Halen Yldrm Beyazt niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesinde retim yesi olarak almakta ve SETAda ekonomi blmnde almalar yapmaktadr.

Nenehatun Caddesi No:66, GOP, ankaya 06700 Ankara, TRKYE Tel: +90 312 551 21 00 | Faks: +90 312 551 21 90 www.setav.org | info@setav.org