BANOK VEYA BANUK ARET.

Roger Lescot Banokilerin iinde bulunduu airetleri yle tanmlyor;Suriyeden gelen bir Emevi Silivan(Meyafarqin) 'in yaknlarna yerlemi ve Qalb (Kulp) Kalesi ile blgenin baka nemli yerlerini de ele geirdi. Suriye kkenli olan bu adamn soyundan gelenler daha sonra kendi aralarnda sekiz airete blnmlerdir.Bu airetler ;Banuki veya Banevki, Huveydi,Delxiran(Dlxeran) ,Buciyan ,Zilan,Besiyan,Zekziyan ve Berazan 'dr.Bu airetlerin bazlar Yezidi idi ancak hangilerinin yezidi ve hangilerinin Mslman olduu aklanamamt r. Bu aklamalardan Banokilerin Emevi soyundan oldupu anlalyor. Aslnda bu tarihin balangc 985 olarak belirtilse de eveliyat daha eskilere dayanmaktadr. Emevilerin 750 ylnda Abbasiler tarafndan datlmasndan sonra bu airetler Suriye zellikle amn Dalk kesimlerine sndlar. Burada ksmen yezidi inancn benimsediler. Bunlarn Sleyman bin Abdulmelik isminde bir zatn torunlar olduu iddia edilmektedir. Zaten 985 ylnda Emevilerin temel ayaklarn oluturan bu sekiz airet daha sonra Diyarbakr yaknlarndaki Meyafarqin (Silivan) da bir araya gelerek yeniden yaplanp Sleymaniye veya Silivaniye airetleri gurubunu oluturmulardr. Bu durumda her ne kadar merwann olu Ubeydullahn soyundan olduklar iddia edillse de Sleyman Bin Abdullahn soyundan olduklar daha kuvvetle muhtemeldir. Banokiler gnmzde zellikle Muun Bulank,Malazgirt ve kylerinde yaamaktadrlar Gnmz koullar sebebi ile tm yurtda hatta tm dnyaya yaylmlardr. Banokiler vey a Banukiler yaadklar Silivan (Meyafarqin) civarnda yar gebe veya tam gebe olarak yaarlarken yaylak ve otlaklardan yararlanmak iin yrenin bey ve hkmdarlarna ykl vergiler demekteydiler. Bu durum yaam artlarn olumsuz etkilediinden . zellikle Besiyanl(Veya Beski) ahsuvar isimli bir Bey ynetiminde beraber yaadklar dier airetler ile beraber aray iine girdiler. O dnemde vuku bulan aldran sava sonunda Acem ah ah smailin yavuz Sultan Selime aldran ovasnda 1514 ylnda yenilmesi ile Kuzey anadoludaki ii- Aleviler btn yreleri boaltarak iran ilerine ve dier lke topraklarna kamak zorundsa kaldlar. Buna Yavuz Sultan Selimin balatt ii katliam etkili olmutur. Dolays ile iilerce boaltlan bu verimli blgeler ahsuvarn dikkatinden kamad ve 1524 veya 1525 ylnda Meyafaqnden ayrlarak , Mu, Van,Erzurum ve Doubeyazt yrelerine g edererk buralara yerletiler. Esasnda bu bahsi geen 8 airet ayn zamanda kahramanlklar ile de tarihte adlarndan sz ettirmilerdir. Garo Sasuniin Krt ulusal hareketleri ile M.S.Lazarev ve Ermeni Krdolog .X. Mhoyann eserlerinden derlediimiz aadaki gerek hikaye Banokilerin de dahil olduu bu airetlerin kahramanlk ve cesaretleri hakknda bize bilgi sunmaktadr. Bir ksm emskanllarn, Dlxeranllarn Banukilerin ve dier slemani airetlerinden mteekkil Mervani Krt Devleti dneminde meydana gelmi ve Krtlerinin tarih sayfalarndaki satr aralarnda gizlenmi bir kahramanlk hikayesini aada sunuyoruz Mervaniler blgede hkm sren en nl krt hanedandr, lk kurucusu Emir Bad adyla mehur Ebu Abdullah,Hseyin Bd b,dostktr, Aslen Hizan ile Modan(Bitlis-Mutki) cvarnda yerleik bir halk'tan olan Bad 977-983 yllar arasnda Meyafarkinde valilik yapmtr, Bildiiniz zere Slemani (Meyafarqin-Silvan) beyleri Banokiler de dahil olmak zere Mervani krt devletine bal olan Botan, hakkari,Diyarbakr, Kuzey rak, Suriye ve Msr iine alan bir corafyada yaamlardr, Tarihe Kan dkc Ebul Abbas olarak n yapan Ebl Abbas El Seffah n ayaklanarak sava amas ile skntl dnemler balamtr. Ve bir ksm Msra kamak zorunda kalmlardr. Ancak takip burada da devam etmi ve Mervan Msrn Bucir Kynde Halife El-Seffahn emri ile Ebl Avn tarafndan Zilhice 28 750 tarihinde ldrld. ve tamamen darmadan oldular.Burada Tekrar Banuki,hvedi, Dlxeran, Bociyan,Zilan,Besyan,zkziyan , Berazan ve emskanllarnda iinde bulunduu bir ok airet bir araya gelerek Mervanileri yeniden ayaa kaldrdlar. Akabinde Diyarbakr alarak Silvan(Meyafarqin) bakent ilan ettiler. erefnamede Bu airetlerin bir ksm Muazzam mam

Efendimiz afiinin mezhebinde kaldlar bir ksm ise Yezidilik yolunu seerek ksmen baka yerlere g ettiler. Vann dousuna yerleen ve orada Hakkari Sancana bal Mahmudiyan beyliini oluturan airetlerin iinde yer almlardr. O dnemde Mahmudiyan Beyliinde Mslman Banokiler olduu kadar ksmen Yezidilik tarikatn benimseyenleri de mevcut idi ancak tamamna yakn ksm tekrar Mslmanla getiler. Osmanl dneminde kaytlarda Banokiler in (Haymeniin Taife-i Ekrad) olarak bahsedilir. imdi bu ksa aklamadan sonra iinde hem Banokiler hemde bata dier airetler olmak zere olmak zere dier slemani airetlerinden mtevellit Krtlerin tarih sayfalarnn satr aralarnda gizlenmi kahramanlklarna bir gz atalm. ah smail ynetimindeki Safevi Devleti Diyarbakr istila etmek ve ynetimine almak iin Han Muhammed Ustalcuyu grevlendirince, Han Muhammed Slemani egemenliini iten ykma planlar yaparak Emir Diyadine kar sinsi planlar yapt. Emir Diyadinin kz Bkesi hanmla evlenerek gvenini salad. Bir yandan da Mara Hkmdar Aladevle Zulkadiri ve kardeinin olu Sarkaplan Diyarbakr istila etmeye ve egemenliklerine son vermeye ikna ederek kanl savan balamasn salad.Bu savata sayca az olan ancak kahramanlklarnn tarihte ei benzeri olmayan Slemani (Meyafarqin) Krtlerinin kahramanln Bitlis Emiri erefxan yle anlatmaktadr. Bu savata Slmani airetleri, Slmani Devleri, Slemani kahramanlar yle bir arpma yle harika bir kahramanlk gsterdilerki, Zal olu Rstemin Heftxwan Mazendaran destanndaki kahramanlnn ve cesaretinin efsanesini tarih sayfalarndansi3ere2 yrtt at. ( Heftxwan Mezderan destan Eserinin ierii, Firdevsinin eyhnamesinde yle anlatlr; Rstem ile bata Dv-i Sepdin yani beyaz devin olu ebreng olmak zere dier btn Mzendern devlerin savalarnda inanlmaz g ve kahramanl ile devleri yenmitir. Bu manzumenin yazl tarihi, Moollar ncesi dneme byk bir ihtimalle VI./XII. yzyla rastlamaktadr)Ve erefxan yle devam ediyor; Bu krd kahramanlar Hacu-i Kirmaninin nl Sam- Neriman hikayesini bile hayali bir masal haline getirdi. nk Krd Kahramanlar Kahredici bileklerinin gc kesici ve zehirli kllarnn keskinlii ile Sar Kaplan ve askerlerini ldrdler. Ban kesip cesedini orada braktlar ve ban torbaya koyarak Han Muhammed ve Emir Diyadine gtrdler. Sava meydanlarnda yle naralar atyorlard ki sanrsn gk grledi yldrmlar arpt, dmanlarnn srtna vurduklar rm (Mzrak) dmann ggsnden kp atn eerini delerek at bile telef etti. Anlatanlar sanki bir orduya kar bu kahramanlarn arkasnda kanatl melekler vard diyorlar. Zaiyat vermeden hepsini yerle bir ettiler. Meydandaki kan gl atlarn bileklerine kadar ykselmiti. Kyamet bu kadar dehetli olurdu. Bu Destan Zalolu Rstem bile yazamazd. Bu durum karsnda phesiz Han Muhammedin Emir Diyadine ve slmani airetlerine kar saygs artt. Bu kahraman airetlerin bir ksm aldran savandan sonra ksmen Doubeyazta bir ksmi ise Mahmudiyan Beylii ile Hakkari sanca g ettiler. Sunni ve afii olan bu airetin yetitirdii nemli ahsiyetlerde mevcuttur. Diyarbakrn karacada ve 1917 ncesi Erivan civarnda da yaan bu airet hakknda aratrmalarmz sryor. laveler yaplacaktr. Not:Ltfen alnt yaparken kaynak gsteriniz. Memed Kazm

BANOKI AIRETI VE TARIHI SERVENI

2 Kasm 2012 Cuma, 14:59 tarihinde Banoki aireti tarafndan eklendi

banokilerin uanki krtlerin bir ksmyla vardr fakat byk ksmyla ne kkensel nede tarihsel birlii yoktur.Banoki aireti ilk olarak grld yerler silvan,kulp,cizre ve suriye halep blgesidir yani bir frat ve dicle airetidir gerek krtlere mensup olduu anlalmaktadr bununla birlikte erefhann erefnamesine gre Banokiler ve dier mervanilere olduka Kalaba lk bir Emevi grubu karmtr.bunlardan bazlar sleyman bin abdlmelik bazlarnn ise son emevi halifesi Mervann olu ubeydullahn torunlarnn soyundan geldiini ve bu airetlerin ilk defa kulp -silvan blgesinde ortaya ktn iddia etmitir. bizde yle biliyoruz bize grede banokilerin asl yurdu kulp,silvan ve hizan aras .bu airetlerin bir ksmnn o tarihlerde M.s 780 ylnda mslman bir ksmnn ise Ezidi inancnda olduunu belirtmitir .kulp ve silvan ve mu gneyi yunanl tarihi,corafyac,haritac strabona i. 5-i.s 64 gre gordienelilerin yani gordlarn (asl krtlerin)lkesidir.gordlar med veya pers fetihleriyle bu blgeye yerlemitirler.

ve bu dalk blgedeki da sralarna gnmzdede Kurti dalar(kurtiki) denmektedir.ayr ca kordi,kurdi isimlerinde yer isimleri ve akarsu isimleri vardr blgede. gerek airetler gemii 1000 yldan daha teye dayanan airetlerdir rnein banokiler gibi banokiler ms.990 ylnda hizan,silvan,kulp gzergahndaki hoxti deresi(harpoxti) civarn da hayvanclk yaptklar bilinmektedir. banoki,brazi ve hevedi airetleri bir arada bulunurdu 3 airete harboxti dendii ibni esir bata olamak zere kaynaklarca dorulanmaktadr.yaylaklar ar ve erci yaknlarndaki aladad bizansllarla ilk savalar bu blgede olmutur m.s 950,lerde Alpaslandan 100 yl nce malazgirti ve erci,ahlat,bitlis blgesini fethetmitirler.sonrasnda Abbasilere bal hamdaniler ve ayrca deylemilerle (bveyh oular)yaptklar savalarda musula ve erdelana kadar kadar ilerl iyorlar Mervaniler hem Hamdanileri ve Buyidleri defalarca yenilgiye urattlar. Deylemiler(buyidler) baya glydler Abbasiler zerinde Basklar vard.

ahmet bin dehhak dneminde ise urfaya ve kuzey suriyeye kadar bir blgeyi bizanstan ele geiriyorla r.alpaslanla romen diyojenin ordusu tesadfen malazgirt civarnda rastlamtr malazgirt zaten bir bizans topra deildi.erefnamedede bu airetlerin sava yoluyla Mervani isminde bamsz bir devlet kurduklar yazar ve 5 airetin ismini yine verir.en nemli aireti banokiydi der ve devamnda 2.olarak Basyani airetininde hatr saylrd der.basyani Basnaviler olduu anlalmakta erefnamede iranl erdellilerinde harbohtilerden yani mervanilerden kopan bir kol olduu anlalmakta.Silvan civarnda ve Ce zirede banoki isminde yerler vardr bu iki yerinde mervanilerin en nemli iki merkezi olduu bilinmektedir .ayrca tarih kaytlarnda banoki airetine haleptede rastlanmtr bu Mervanilerin kuzey suriyeyi 2.basilusu yenilgiye uratp ele geirdikleri dne mdir.Mervaniler yukarda anlalaca gibi Frat ve dicle arasnda yaayan gerek krtlerdir ve onlarda airetilik kan ba zerindenmi. ve hi bir zaman ex ve aa olay olmamtr gerek airetler bu grlmez fakat banoki aireti bir ok alim(eyh) ve m olla yetitirmitir bu airet eyhi anlamnda deil.

aldran savana ve bir sresine kadarda anavantanlarnda kalmtrlar.Mervan oullar byk seluklu(anadolu deil)imparatoru Melikahn ordusuyla savamtrlar.ncesindede blgeye yaplan trkmen aknlarnda trkmenleri defalarca bozguna uratmtrlar.trkmenler arasnda uanki krtler vard yani uanki krtlerin nemli bir blm trklerle birlikte geldii bilinmelidir.mervanili sleyman 1050 yllar cizrede trkmen lideri mansuru esir alm ve trkmenleri blgeden karmtr.

Melikah dneminde seluklu imparatorluu en gl olduu dnemdir.melikahn ordusunda ve beylerinin emrinde ok miktarda uanki krtlerden yani gerek krt deil vard.sonrasnda selehaddin eyyubiylede 1180 atmtrlar o esnada eyyubiyerle atan 40 ksr gerek krt aireti irana gitmitir .Krtler evlerini ve eyalarn hristiyan komularna teslim edip gitmitir.bu atmalar kuzey suriye cezire,karacada - bismil (zuzan) blgesinde younlamtr buralarda zuz an blgesi mervanilerin zellikle basnavilerin anayurduydu.bu giden airetlerden biride 18.yyda avarlar devirip btn iran hakimiyetine alan zend airetidir zendlerin destekisi ise erdelli airetiydi.. 1230 yllarnda Moollardan kaan Celaleddin harze mah silvana snyor yani mervani airetlerine ordan ahlatahlara saldryorlar seluklu uzants ahlatahlar ve eyyubilerin blgeye getirdikleri baz airetleri kltan geiriyorlar krtde vard ama eyyubiler ounlukla trkmenlerden oluurdu . so nrasnda celaleddin bu airetlerden bir oban kiisel bir sebeple ldrlyor fakat cengiz hann talimatyla silvan,batman,kulp gibi yerlerde ta ta stnde braklmyor.snanlar kabul ettiklerinden dolay moollar burdaki airetlere saldryorlar. harzemahlarn bir ksm tunceli dalarna kayor bir ksmda mervaniler arasnda absorbe oluyor.mervaniler mool belasnda savmay baaryorlar.karakoyunlularla ve akkoyunlularlada aralarnn pek iyi olmad anlalyor.erefnameden banokilerin ve dier mervanilerin ustaclu sar kaplan ve dulkadir oullarndan oluan bir orduyla savatn orduyu ise tamamen yok ettikleri sar kaplan ise ldrp kafasn keserek muhammed ustacluya gnderdiklerini yazar bu olaydan sonra muhammed ustaclu mervanilerle i ttifak yapmaya alyor ve bir ksmylada ittifak yapmtr o dnemde mervaniler zerktiler balarnda emir diyadin vard .muhammed ustaclu emir diyadin ile ittifak yapmtr kzn ise emir diyadine vermitir .bu kesim elbetteki aldran savanda muha mmed ustacluyla birlikte osmanlyla ve krtlerle savatlar.aldran savandan bir sre sonra silvan blgesinin ynetiminin artk mervanilerde olmamas bunun gsterir.silvan kolu aldran savandan sonra 3 ynetici grmtr hl,emir.mer.safevi yanls mervaniler bir ksm irana ekilmitir.u andada iranda bulunmaktadrlar. aldran savandan sonra ah velet kalmtr.ve kendisine sadece kulp verilmitir.ah velet osmanlya balanmt sebebi safeviler blgeye hakimken amcas emir diyadinle aras a lmt bunun zerine amcasyla iktidar savana girmiti yaplan savata amcas tarafndan yenilmi kardeleri cihangir,sosin ve mer ldrlmt aldran savandan sonra kat suriyeden blgeye geldi ve osmanlya bal dier krtler ve osmanlyla birlikte safevilere kar savat. kulptaki mervanilerden ise taraf deitirmelerine ramen 1000 ev gibi kalabalk bir grup basiyani airetinden zellikle airet by ahsuvar ynetiminde doubeyazt ve iran snr blgesine g ettirildiler yani revana,o k ksa bir sre sonrada karacada ve bismil civarndaki tarafszla ynelen Banoki,basiyan,bociyan,berazan,zeylan gibi airetlerde ayn blgeye g ettirildi .