Markova Crkva je ratarsko-stocarsko seosko naselje razbijenog tipa na

temenima kosa koje se strmo spustaju ka suzenom delu doline Toplice ( 22 km ) i u samoj dolini reke nedaleko od njenog usca u Kolubaru ( kod Slovca ), u visinskom pojasu 130-205 metara, 13 kilometara jugoistocno od Lajkovca. Povsina atara iznosi 297 hektara.Markova Crkva ima koordinate od 44,3275 stepeni severne geografske duzine i 20,08722 stepeni geografske sirine. Po predanju, naziv vodi poreklo od pravoslavne crkve ( datira iz vremena srpske srednjovekovne drzave ) koju su mestani oduvek zvali Markova crkva. Podeljena je na tri zaseoka: Ostrikovac, Lug i Rogljenicu. Spada u stara srpska naselja. Pominje se u spisku sela Valjevske eparhije 1735. godine kada ima 12 domova. U spisku sela ondasnjeg paleskog ( sadasnji Obrenovac ) distrikta iz 1737, navodi se pod imenom Markovaceska. Krajem XX veka ima manje zitelja nego krajem XIX veka. ( 1890 - 166 zitelja ). U naselju Markova Crkva zivi 93 punoletna stanovnika, a prosecna starost stanovnistva iznosi 44.0 godina (40.9 kod muskaraca i 48.3 kod zena). U naselju ima 39 domacinstava, a prosecan broj clanova po domacinstvu je 2.82. Prema popisu iz 2002 godine Markova Crkva je imala 110 stanovnika dok je 1991 godine popisano 129 stanovnika.

 Djordje Magarasevic je 1827. godine na putu za manastir Bogovadju a

prolazeci pored rusevina velelepne crkve u Petki, od starih Kolubaraca cuo i zabelezio, u narodu tada jos zivu , legendu iz kosovskog perioda o nastanku sela Petke, Markove Crkve , Stepanja i Dokmira . U srednjem veku na podrucju Anista u Celijama, pokraj srednjevekovnog puta u dolini Ljiga i Kolubare postojao je utvrdjeni grad koji je stitio prelaz preko reke.Mozda su tu, ili u istocnom Zupanjcu, stanovala tri brata od kojih su, prema predanju, Marko i Stepan, posli na Kosovo verujuci da se iz rata sa Turcima nece vise vratiti, pa su stoga zamolili Petka, koji je ostao kod kuce, da za spas duse sva tri brata i sestre o njihovom trosku sagradi cetiri jednake crkve. Nasuprot ocekivanju, srecno su se vratili i videli da je Petko za njih i sestru Joku (Doku) podigao samo kapelice u Markovoj Crkvi, Stepanju i Dokmiru, a u slavu svoje zastitnice, Svete Petke, raskosnu crkvu. Ogorceni, oni su prokleli ovu crkvu; ona je upadljivo pocela da propada, dok su Stepanjka u selu Stepanju i Markova crkva u istoimenom selu na recici Toplici, napredovale.

 Milan Milicevic u devetnaestom veku u svom opisu "Knezevine Srbije"

spominje tu legendu iz Kosovskog perioda o nastanku sela Petke, Markove Crkve i Stepanja : Bila su tri brata: Marko, Stepan i Petko, pa su Marko i Stepan otisli na Kosovo, a Petko je ostao kod kuce. Braca mu ostave blago i amanet, da nacini svakom po jednu crkvu, jer se oni nisu nadali da ce se vratiti zivi. Petko nacini tri crkve, ali bratovima manje, a svoju - Petku - veliku i lepu. Braca se vrate i, videci to, prokunu , te se Petka porusi ne propevavsi, a one dve nisu nikad ni umukle, niti su ikad porusene od Kosova do danas. Ljuba Pavlovic je u "Kolubari i Podgorini" zabelezio jednu drugu narodnu legendu koja govori o gradnji crkvi u Stepanju, Markovoj Crkvi i selu Ba. Jedan bogati vlastelin Nemanjickog porekla, gradio je u isti mah tri crkve : Markovu crkvu, Stepanjsku crkvu i Basku crkvu u selu Ba. Vlastelin je za nastojnike postavio ucene ljude i nije im se mesao u posao. Jednog dana resi da obidje radove u sva tri mesta. U Markovoj crkvi i Stepanju dopadnu mu se zapoceti radovi i naredi da se radovi produze do kraja. Kada je dosao u selo Ba, tu mu se nista ne dopadne, pa naredi da se posao prekine a nastojnik da otpusti i isplati radnike. Veli se jos da je vlastelin kada se vracao iz sela rekao " Ba - ba- ba , ovde ne ide kako treba ", pa je otuda i doslo ime selu Ba.

 U godisnjaku Kolubara iz 1991. objavljena je sledeca

legenda o nastanku Markove crkve i crkve u Stepanju : " Poginu na Kosovu dva brata vlastelina iz Valjevskog kraja, Marko i Stepan. Da sacuva spomen na bracu njihova sestra Doka podigne im dve crkve, jednu podno slovackih visova, gde nastane selo Markova Crkva, drugu malo podalje, gde nikne selo Stepanje. Pod starost Doka i sebi sagradi zaduzbinu bogomolju u podnozju Blizanjskog visa i to selo po njoj se nazove Dokmir. "

 Pravoslavni hram sv. Dimitrija u selu Markova crkva

najverovatnije su sazidali izbegli monasi iz Markovog manastira u prvoj polovini 15 veka na temeljima srednjevekovnog hrama iz predkosovskog perioda. Pominje se u turskom popisu iz 1560 godine. Kasnije mnogobrojne prepravke dovele su do nedoumice o originalnoj varijanti plana. Hram je posvecen Svetom Vellikomuceniku Dimitriju. Neosporno je da je ova crkva u nekim arhitektonskim elementima vrlo bliska hramu manastira Pustinja: odvajanje oltarskog prestola zidanim ikonostasom, vitak i visok tambur kupole, kao i ozivljavanje fasada sirokim lezenama tako da se priblizava grupi gradjevina koju cine crkva manastira Celije i Pustinjska crkva, s tim da je Hram Svetog Dimitrija nesto stariji.

Gornji delovi gradjevine upucuju neke od autora na to da hram u Markovoj Crkvi treba vezati za grupu moravskih crkava bez bocnih konhi. U kupoli je sacuvano freskoslikarstvo. U crkvi je radila grupa monaha iz manastira Bogovadja koja je pripadala poznatoj slikarskoj skoli Petra Molera. U crkvenoj porti je zvonara koja se smatra jednom od najlepsih u Valjevskoj eparhiji Srpske pravoslavne crkve

 U Markovoj Crkvi nalazi se stara vodenica na reci

Toplici. Pleni svojom lepotom i izgledom koji nas vraca u prohujala vremena kada su vodenice u Srbiji bile znak privrednog razvitka i odraz srpskog narodnog bica.

Ove objekte je otkupio pop Sreten Radosavljevic od koga vode poreklo i sadasnji Sretenovici u Markovoj Crkvi. Vodenica i danas opsluzuje pomeljare iz vise opstina. Valjarica je do 1960 godine opsluzivala valjanjem sukna seljake opstina : Obrenovac, Sopot, Barajevo, Lazarevac, Ub, Koceljevo, Vladimirci, Valjevo, Mionica, Ljig i Lajkovac. Vodenica - valjarica je vlasnistvo Milana i Milosa Sretenovica. Kupljena je 1818 godine od Turaka. I danas se cuva originalna tapija - sa prevodom na arapski jezik. Vodenica ima dva vitla i u dobrom je stanju. Valjarica se takodje lako moze dovesti u radno stanje. Karakteristicna je po tome sto je jedna od retkih vodenica koja je okrenuta obrnuto(kamen je na suprotnoj strani)

 U Markovoj Crkvi postoji jos

jedna vodenica. Ne zna se tacno kada je izgradjena,procenjuje se da je stara cak 3 veka. 20 godina nije radila Prosle godine je potpuno restauirana i ponovo dovedena u radno stanje. Specificna je po tome sto je jedna od retkih vodenica na reci Toplici koja ima tri vodenicna kamena.

Vodenica ja znacajna za kulturu i istoriju kako sela tako i Srbije. U njoj su su snimljene neke scene iz filma Atonski vrtovi.sest epizoda serije Price iz Nepricave,i neke scene iz serije Vuk Karadzic. To je prva vodenica od usca Toplice u Koludaru.

Vodenica je postala poznata turisticka destinacija. Njene kordinate su 44 19' 56.60" N 20 5' 9.43" E

 Unutrasnjost je uredjena u potpuno autenticna

vremenu iz proslog veka.

 1904. godine poela je da radi skola u Markovoj Crkvi,

koju tada pohadjaju ucenici iz Markove Crkve, Ratkovca, Pridvorice, Virovca i pojedini uenici iz Slovca, ija je matina kola bila u selu Loznici. Od 1950. Godine pa sve do 31 avgusta 1978 godine kola je radila kao osmorazredna skola sa najvecim brojem ucenika . 2004.godina je proslavljena stogodisnjica postojanja skole.

 Izvor lekovite vode. Ovde

je oduvek postojao izvor. Vojsak je za vreme drugog svetkog rata,kada je bila na ovim prostorima,ozidala izvor zbog svojih potreba. Voda je hladna,cista i zdrava.

 Pocelo je sa izgradnjom 2007.godine. Jos nije

kompletno zavrseno.Nalazi se u sklopu crkve.

 Napravljena je 1896

godine. Sluzila je kao zgrada opstine Markove Crkve. Pripadala je srezu mionickom. Gradjena je u starom srpskom stilu od.Opeke,pruca i blata.

 Kada je opstina prestala sa radom,kucu je otkupila

porodica Trifunovic,ona je i danas u njihovom vlasnistvu.