Z E I C H E N F R D I E EWIGKEIT/Die Botschaft S O N S U Z L U U N ARETLER Nazca'nn Mesaj ERICH V O N DNIKEN'in aratrmas Trkeletiren: Esat Nermi Erendor

C. Bertelsmann Verlag Gmbit, Mnih/ Cep Kitaplar A.., stanbul 1997

ISBN 975-480-104-5

Cep Kitaplar: 138/ Bilgi dizisi: 28 nc Basm: 1999

Ofset Hazrlk: Cep Kitaplar A. Bask: Kurti Matbaas

ERICH von DANIKEN

SONSUZLUUN ARETLER
"Nazca'nm Mesaj"
Trkesi: Esat Nermi Erendor

Piyerloti Caddesi 7-9 emberlita-stanbul

IINDEKILER NSZ NAZCA ANAYOL ZERNDEDR Geriye Bak - arptmalar - Korku Tneli - Yardmc Ara Olmadan izilen Resimler - Alt-st - Ne Kadar Eskiymi? Abuk Sabuk Sorular Listesi - Maria R e i c h e ' d e n Sonra - Yeni Tarih Belirlemeleri SAHTECLER ETES Dr. Cabrera Kimdir? - D e p o l a r N e r d e ? - Bilimden Soru lar - Yeni ve Sahte mi, Yoksa Eski ve Sahici mi? - Bin Yllar in Kantlar - Mhendisler Kimdi? NAZCA'DA NELER OLMUTU? B o Laf Klt - Akademik Ruhlar - Tarih ncesi Bir Tanrlar Da m? - Pratisyen Banda. O L A N A K S I Z O L A N , O L A B L R M? In Saan ekiller - S a d e c e Tanrlara Grnen - Zorlay c Bir Bak - Olaanst Keif - Gerekeli Bir neri Bir Kltn Balangc - Uzak G e m i t e n Uaklar. DNYADIILAR NERDE? KAYNAKA SEVGL O K U Y U C U L A R I M A 5 7

43

70

90

116 185 189

Resimlerle ilgili yayncnn notu: Trke basknn sonunda toplanm olan fotoraflar, zgn (Alman ca) metinde iaretlendikleri gibi, numaralandrlmtr. Teknik nedenlerle Trke baskya alnamayan resimler olduu iin, resim numaralar yer yer sra takip etmeyebilir. Okuyucular, metin iinde numaralar belirtilen resimlen, 129 ila 184'nc sayfalar arasnda numaralandrlm olarak bulacaklardr.

ONSOZ
Nazca m? Daha baka ne sylenebilir? Yine mi Nazca? Birka yl ncesine kadar Nazca hakknda hemen her eyi bildiini sananlardan biriydim. Bu konuda gerek uzmanlar iin gerekse halk iin yazlm btn yazlar okumutum; ortaya atlm btn teorileri, yaplm btn tartmalar biliyordum. Geen otuz yl boyunca Nazca'ya saysz denilecek kadar ok gitmitim. ln ve yaknndaki tepelerin zerinde - t o p l a m sresi haftalar t u t a n - inceleme uular yaptm. Yetmili ylla rn balarnda ise kzgn gne altnda akll alanlar ve pas renkli sahray gnlerce yaya dolamtm. Nazca muammasn zdm sanyordum. Bu arada anladm ki Nazca hakknda meer ben de -tpk herkes gibi- pek az ey biliyormuum. Syler misiniz nedir bu Nazca? Her eyden nce Nazca gi zemlidir, muammaldr, stelik korkutucudur da. Grntsn seyredersiniz; ama ne olduunu anlayamazsnz. Nazca insan byler, artr; manta hem uygun, hem de aykrdr. nsan aklna da yzlerce gk grltsnden olumu bir tokat gibi arpar. Gzlerimiz eer avaz avaz barabilseydi, Nazca'da dur makszn haykrmak zorunda kalrd. Nazca bir eyler bildirir; fakat bu bildirim kapaldr, karmaktr; ne srlm ne kadar teori varsa hepsine de aykrdr. Nazca'nn anlalmas, zm lenmesi olanakszdr, deli iidir ve samadr. Yine de syledik leri vardr. Bugnk Nazca kasabasnn yaknnda izimlerden oluan mesaj iaretleri ocukadr, genellikle aklddr ve ade ta tek bir kiinin keyfine gre izilmi gibidir. Derken, Naz ca'da, artk bilmek ve hibir eye inanmak istemeyen mantn ipular tutuuverir. Nazca btn zihinsel sezgilere kapaldr. Bence bunda a lacak bir yan yoktur; nk insan akl, yaadmz aa inatla yapp kalmtr. Bu yzden de dncelerimizi ve bilgilerimizi,

bizden ok zaman nce yaam, doalarnn genel grnm dahi bizimki gibi olmayan insanlara adeta zorla uyarlarz. Kur naz ve akgz olduumuza, ayrca karmak olaylar bir rpda zen kriminolojik bir sezgiyle kuandmza inanmak bize pek doal gelir. Bilimsel yntemin bizi mutlaka bilgi cennetine gtreceinden kesinlikle eminizdir. Bir de parapsikolojik dn yalarda dolaan insan tipleri vardr. Bunlar Nazca'ya ilikin ger ei sezdiklerini ya da nceden hissettiklerini sanrlar. O yz den de bunlarn Nazca yorumu dogmatikletirilmitir. Buna inanmamak bir gnah saylmaktadr. Nazca teorileri byle do mutur, Nazca tartmalar da. Nazca retileri, Nazca dogma lar, Nazca samalar ve dier budalaca Nazca yorumlar hep bu ortamda filizlenmitir. Aslnda hibiri bir ey sylememekte dir. Nazca dev boyutludur - yalnzca corafi byklnden deildir bu. Msr'daki byk piramitlerle kyaslanabilen Nazca, insanln gemiine ynelik zaman makinelerinden biridir de. Nazca'ya yaklaan kimse, benzersiz bir derinlik grr. Orada bir ayna da parldamakta, tm evrene iaret vermektedir.

NAZCA ANAYOL ZERNDEDR

Dnmekten holanmayan, hi deilse ara da srada nyargdannt yeniden derlemelidir. Luther Burbank, 1849-1926

Bir zamanlar Peru'da, yedi dan ardnda bir yerlerde, pi nekleyip duran bir kasaba vard. Buradan byk bakent Li ma'ya tozlu bir toprak yoldan gidilirdi; bu yolu da sadece mut laka buradan gemek zorunda olanlar kullanrd. Zira yol yz lerce kilometre boyunca ssz bir kum ve akl lnden ge mekteydi. Bu yolda yoku yukar klr, yoku aa inilir; ara da bir dnemeler geilirdi. Sonunda da tehlikeli virajlarn bir birini izledii ksa bir da yolu alrd. Yol boyunca, her iki sa atte bir, karnza uyuklayan bir yoksul yerli ky kard. zel likle de bu kylerde uzak And dalarndan kp Pasifik Okyanusu'na doru akan bir akarsuyun yolu kestii grlrd. Kzl derili kyller, uydurma tezghlarda, koyu sar renkli, kk muzlar, sert kabuklu portakallar, yemyeil limonlar ve kendile rinin hazrlad renk renk limonatalar satard. Ky halknn ya ay yoksulca ve yeknesakt. Meyve yetitirmenin yan sra pa tates, soan, pancar ve pamuk tarm da yaplr; pazar gnleri kyn tm halk kk Katolik kilisesinde toplanrd. Bugn Lima ile Nazca arasndaki bu yolun yars drt erit li bir otoyoldur; dier yars ise parke ta deli geni bir cadde dir. Aslnda Lima'dan balayarak srekli ili dorultusunda uzanan 450 kilometrelik bu yol "Carretera Panamericana" (Av rupa'da, Dnyann Rya Yolu) diye adlandrlr. Amerika kta sn kuzey-gney dorultusunda Alaska'dan ili'ye kadar boy dan boya kesen karayolunun son kesimini oluturur. Kzlderili kyleri yine yolun kenarndadr; ama hepsi de ok gelimitir. Yoldan akan tat selini, alabildiine bym ve egzoz duma7

nna batm kasabalarn ynetimleri trafik klar ve tek yn gi bi nlemlerle dzene sokmaya alr. Restoranlar, akaryakt is tasyonlar, ak hava meyhaneleri ve tamir atlyeleri yol boyun ca sralanr. Nazca eskiden pinekleyip duran bir kyken, imdi mzesi, park, ars ve bankalaryla kk bir kent olmutur. lkre tim zorunludur. Farkl kalitede oteller, turistleri, uzak yol o frlerini, macera arayanlar ekmek iin birbirleriyle yarr. Yol kenarlarn sra sra reklam levhalar ssler - k e n t i n dn da kulesi ve ikili lokaliyle kk bir hava alan vardr- 100 il 150 Amerikan dolar bastran "Nazca tutkunlar," dnyaca nl "Pampa de Nazca" (Nazca Bozkr) zerinde uakla dolaabilir. Bu srada baz turistlerin, pilotlar kk uaklarna art arda he lezonlar izdirince kustuklar grlr. Yarm saat kadar sren bu gezintinin sonunda her mterinin eline imzal mhrl bir belge tututurulur. "Aeoro Condor" havayolu irketince verilen bu belgede, Bay X veya Bayan Y'nin, filan tarihte, Nazca Ovas zerinde uakla dolam olduu belirtilmektedir. Ne var ki pek acele uan bu turistlerin hibiri Nazca'nn "asl gizemini" gremez. Niye gremez? Turistlere zg bu uularn amac, zellikle pas renkli l dzlnde bulunan "kazlm iaretler" denilen grntleri gstermektir. Orada bo yutlar ok kocaman bir rmcek grlr. (Resim i) Ayrca bir sinekkuu, bir maymun, bir spiral, bir balk ve bunlarn arasnda dosdoru uzanan darack izgiler; da yamalarnda da etrafa nlar sat izlenimi uyandran kafalar vardr. Sonra da yere izili iaretler seyredilir; bunlar danktr, ok byk kalk-ini pistleri gibi grnrler. Btn bu grntler ancak uaktan gzlemlenebilir. Yerde dolarken bunlarn grlmesi olanak szdr. Aero Condor'un bapilotu Eduardo Herran'a, turistleri ngenio vadisi ve dalar zerinde neden dolatrmadklarn sor dum. "Bize hep sadece kazlm iaretler zerinde umamz sy lendi. Turistler iin ilgin olan da bu zaten. Hem blgede saat lerce dolamaya kalkarsak, uular ok pahalya mal olur."
8

Ben blgenin her kar kesimi zerinde daireler izerek u tum hem de gnlerce.

Geriye Bak
1927 ylnn baharnda Perulu arkeolog Toribio Mejia Xesspe, Nazca rmann kk bir yan vadisinde alyordu. Burada nka ncesi adan kalma birka ren vard. Bir ara ay n nitelikte baka kalntlarn bulunacan dnd bir tepe nin doruuna trmand ve bir dinlenme molasnda aalarda uzanan "Pampa de Chiquerillo"ya, "Pampa de los Chinos"a ve "Pampa de Nazca"ya bakt. Baz eyler ona pek garip grnd. Orada, siyahms kahverengi l blgesinde, rengi ok daha ak olduu iin gze arpan ve dmdz uzayp giden izgiler vard. Gelgelelim bu arkeolog, yere izili iaretleri ilkin pek nemsemedi. Bunlarn Kristof Kolomb'dan nceki zamandan kalma patikalar olacan dnd. Neden sonra, ancak 1940'ta, izgilerden ikisinin stnde dolanca, Toribio Mejia Xesspe yapt kefi anlatan bir makale yazd. Nazca izgileri hakknda yaynlanm ilk yazdr bu. < 1 ) ( t ) 22 Haziran 1941. (New York) Long Island niversitesi'nden tarihi Dr. Paul Kosok, tek motorlu spor bir uaa atla yp Nazca ile ca arasnda su kanallar aramaya kt. Gerek nkalarn gerekse onlardan nceki halklarn ok mkemmel su ikmal ebekelerine sahip olduunu; fakat bunlarn daha sonra kaybolduunu biliyordu. ok eski zamandan kalma bu su ka nallarnn kalntlarn, havadan gzlem yoluyla daha kolay bu labileceini umuyordu. Ayrca bu yrede, ngenio rma ile Nazca ky arasnda bir yerde, sanki topraa kazlm gibi gl+)

Parantez iindeki bu rakamlar, kitabn sonunda zikredilen kaynak eserleri gstermektedir.

rnen acayip izgiler bulunduunu da iki yldan beri bilmektey di. Bu izgilerin, sulama ebekesiyle ilgisi var myd acaba? Dr. Kosok uayla yreye vardnda, akamn yaklamas na ramen ortalk her gnk gibi prl prld. Gzlerini zorlaya rak tm dikkatiyle aaya baktnda, altnda kzl kahverengi geni bir dzlkten baka bir ey gremedi. ngenio vadisinden Nazca pampasna saplan dnemecin kilometre gerisinde Dr. Kosok, birden koyu kahverengi zemin stnde birbirine pa ralel uzanan iki dar izgi grd. Bir tepeden balyor, ovada iki kilometre kadar gittikten sonra kusursuz bir ini pistinde son buluyorlard. Kosok pistin geniliini 30 metre, uzunluunu da bir kilometre tahmin etti. Fakat byle bir ey gerek olamazd, olmas da dnlemezdi. Burada, bu ku umaz sszln orta snda kim ne diye bir kalk-ini pisti yapsnd? yle ama gr nen de tipik bir pistti ite! Kosok aknlna sinirlenip ua geri dndrtt. Ters ynde birka dakika umulard ki bu se fer de bir spiralin zerinden getiklerini grd. Bu spiralin ya nnda, az nce grm olduu pistten ok daha geni bir pist vard. Buradan bir kilometre kadar gneyde ise Kosok, bir ku un yere izili profilini grd. Kuun kanatlarnn eni 200 metre kadard ve hemen yan banda yine bir pist uzanyordu. Heye canlanan Kosok, pilottan yrenin zerinde daireler izerek al almasn istedi. O zaman aada, zeminle renk farkllndan dolay iyice belirginlemi bir rmcek ile bir kuyruklu may mun grd. Az tede, bir tepenin yamacnda, 29 metre boyun da bir insan grnts elini kaldrm gkyzn selamlyordu. Daha kk tepelerin yamalarnda da yzleri miferle kapatl m, evreye nlar saan kafalar yere yapm gibi durmaktay d. Dr. Kosok rastlant sonucu bir keif yapmt: nsanln en fnuammal resimli kitabn bulmutu/ 3 ) Ayaklar yeniden topraa basar basmaz Kosok'un ilk ii ar keologlara danmak oldu. Ne var ki arkeologlar bu konuda hibir ey bilmiyorlard; ancak bir noktada tam bir gr birlii iindeydiler: Bu grlenler asla kalk-ini pistleri olamazd; nk uu tekniinden ne Kzlderililerin haberi vard, ne de nkalarn; hele nka ncesi halklarn bu konuda laf bile edile10

mezdi. Bylece izgilerin, "eski nka yollar" ya da "dinsel tren alaylarnn gei yollar" olduuna karar verildi. Hatta bu arada acayip bir din teorisi de ortaya atld. Kzlderili oymaklarn ak la gelebilecek her trl byl sihirleri yapabildikleri bile sy lendi. Aradan yllar geti. Gnn birinde Alman corafyac ve matematikisi Maria Reiche turist olarak Peru'ya geldi. Bayan Maria Reiche renimini Hamburg niversitesi'nde yapm, devlet snavn Dresden Teknik Yksekokulu'nda vermiti.) Bayan Reiche'nin Nazca dolaylarndaki garip izgilerden habe ri yoktu; And dalarnda bulunan harabelerle ilgileniyordu. zellikle de Peru'da saylar gerekten ok fazla olan ve ntihuantas denilen gne gzlem yerlerinin, takvimlerle balantlar n aratrmak istiyordu. ster rastlant deyin ister yazg, Bayan Reiche Peru'da Dr. Paul Kosok'la karlat; doktor da ona Nazca'nn yere izili garip iaretlerini heyecanla anlatt. Gen Alman kadn takvim sistemleriyle urat ve ok iyi eitim grd iin, Kosok onu Nazca muammasn zebilecek en el verili kii olarak grmekteydi. Paul Kosok'un tevik ve telkiniyle Bayan Reiche, 1946 y lnda Nazca'yla ilgilenmeye balad; ilk balarda onun iin bir yan urat bu. Fakat ok gemeden yerdeki iaretlerin etkileyi ci bysne kendisini kaptrd. Burada "gelin aydnlatn beni" diyerek adeta meydan okuyan bir ey vard. ngenio vadisinden Nazca'ya giden berbat yolun stnde mtevazi bir "hacienda" (tarm iletmesi) bulunuyordu. Burann sahibi, Bayan Reic he'nin iftliin bir odasnda kalmasna izin verdi. Bylece "Ha cienda San Pablo"da bir oda, yllar boyu yorulmadan alacak gen Alman'n aratrma merkezi oldu. Bugn buraya yakn bir yerde "Maria Reiche Mzesi" bulunmaktadr. Bir odas, aratr mac kadnn bir zamanlar kalm olduu oda gibi denmitir; kendisi de burada, balmumundan bir heykel halinde, duvarlar planlar ve haritalarla kapl bu odann iinde yer alr. Mzenin teki odalarnda, bu nc aratrma dnemine ait gerekten et kileyici siyah-beyaz fotoraflar sergilenmektedir.
11

Bayan Reiche ilk i olarak l yzeyi stndeki karmak izgileri gzden geirmeye kalkt. Bana bir hasr apka gei rip eline bir bloknot alarak kzgn gnein altnda dolat; ia retleri ktlara aktard, bylece ilk resimler ortaya kt. Ksa bir sre sonra da bunlarn havadan fotoraflarnn ekilmesinin zorunluluk olduunu anlad. Tandklar araclyla Peru hava kuvvetlerinin bir yan kuruluu olan "Servicio Aerofotografico National" ile balant kurdu. Pilotlar ve subaylar konuya sadece ilgi duymakla kalmadlar, ona her bakmdan yardmc oldular. Bu sayede havadan ilk lmler yapld, ilk fotoraflar ekildi.

arptmalar
O zamanlar, ellili yllarn ortalarnda Bayan Reiche de pisti andrr izgileri bir havaalanna benzetmiti. Bunu daha sonra yaynlanan ln Srr adl kk kitabnda yle anlatr:' 4 ' "Sonra da o (uaktaki kii), yukardan baknca, da yamala rnda ve teraslarn stnde dev boyutlu genlerle drtgenler gr d; bunlar cetvelle izilmi gibiydi ve koyu renkli zemin stnde daha ak renkli grnmleriyle iyice belirginleen alanlar ere velemedeydiler. Bunlarn bazlar iin uak alan denilebilirdi." 1968'de Tanrlarn Arabalar^ adl kitabmda -Bayan Reiche'nin kitab henz ortada y o k t u - aa yukar ayn eyleri sylediimde az kalsn beni paralayacaklard. Adeta kyamet kopmutu. Meer ne korkun bir gnah ilemiim! Neler de mitim: "60 kilometre uzunluundaki Nazca dzl -havadan baktmzda bizde aka bir hava alan dncesini artr d." "Bu izgilerin tanrlara 'her eyi emrettiiniz gibi hazrladk! Buraya inin!' mesaj vermek iin izildiklerini sylemek sapklk mdr? Bu geometrik ekilleri yapanlar ne yaptklarndan habersiz olabilirlerdi. Ama herhalde yere ini iin 'tanrlarn' neye ihtiyac olduunu biliyorlard."
12

Bu birka satr yaynlanal neredeyse otuz yl olacak; yazl mas ise bundan da iki yl ncedir. O zamandan bu yana med yada, bana hibir yerde yaynlamadm, hibir yerde syleme diim cmleler isnat edildi. ok kr bende ne paranoyann herhangi bir eidi var, ne de budalaca komplo teorilerine ina nrm. Buna karn "ciddi" medyann ve bilimsel yaynlarn, ok yersiz biimde, ipe sapa gelmez bir samal yayp durmas ger ekten dndrcdr. Bu olay, szlerin nasl yanl yorumla nabilecei ve her vesilede yeniden yanl zikredilmek zere ba sn arivlerine nasl aktarlabilecei konusunda tipik bir rnek olarak gsterebiliriz. Gen Erich von Dniken 1966'da ne yaz mt: Havadan baktnzda Nazca dzl bir hava alan d ncesini akla getiriyor. Aman Tanrm! Gen aratrmac Ba yan Maria Reiche farkl bir ey mi sylyor? Bunun ardndan benim bildiim ve saylar hi de az ol m a y a n - bilimsel yaynlarn hepsi, iten bir fkenin gr sesiyle gya benim Nazca Ovas iin uzay gemilerinin ana istasyonu dediimi ilan ettiler. te size daha yeni bir bilimsel dergiden bir rnek: ( 6 ) "Yetmili yllarn banda Erik von Dniken diye biri kt (adm yanl yazmlar!) ve uzaydan gelen gemiler iin pistler ol duunu syledi. Szde kant diye gsterdikleri de arazi stndeki oyuklarn fotoraflaryd. Bunlar modern kalk pistlerine ala cak derecede benziyormu. Ayrca belirttiine gre, bu byklkte iaretler, uan makinelerin yardm olmadan asla izilemezlermi." Bu tr ve buna benzer apallar, zellikle bilim edebiyatn da bolca bulunur. Bu akl kumkumalarndan hibiri ne sz ko nusu kitabm okumutur ne de daha sonraki kitaplarm. Yap tklar i, birinin samalamasn tekilerin kopya eker gibi alp yazsnda aynen tekrarlamasdr. Kt niyetli bir tutumla baz szler uydurmu ve bunlar bana mal etmilerdir; oysa onlarn bildirdiine benzer bir ifade yazlarmn hibirinde bulunma maktadr. O halde bu bilim gazetecilerinden ve yazarlarndan bir tekini bile ciddiye almadm iin kimse bana kzmasn. "Ba ar, en son affedilen eydir neredeyse" (Truman Capote)
13

Peru hava kuvvetlerinin Bayan Reiche'ye destek vermesin den sonra eitim bakanl da mtevazi oranda maddi yardm da bulundu. Bir sre sonra da Amerikan Wenner - Gren Vakf ile Alman Aratrma Kurumu'nun yardmlar balad. Ertesi yl da da baka kurumlar da, kk meblalarla yardma katkda bulundular. Parasal destek byk bir aratrma projesi iin ok azd; fakat aratrmay srdrmek iin yeterliydi. Yiit Bayan Reiche, elinde iki metre uzunluunda alminyum bir merdi venle lde dolamaya balad; yerdeki iaretlerin stne tebe ir tozlar dkt ve bu sayede yakn plan ilk fotoraflarn eki mi iin gerekli nkoullar hazrlad. Sonra da ekillerin l mne ve bunlarn belirli bir lee gre kt stne aktarlma sna balad. ok gemeden de Bayan Reiche, kazlm iaretlerin arazi nin orasna burasna rastgele yaplmam olduunu anlad. Bu iaretler belli bir plana gre hep "birok doru izginin birbirini karlkl kestii"' 4 ' yerlerde ortaya kmaktayd. Sadece bir maymun, bir rmcek, bir balina, bir kpek, bir iguana bulun masna karn 20'den fazla ku vard. Bu ekilleri topraa kaz m bulunan eski alarn insanlar zellikle kulara kar derin bir sevgi besliyor olmalydlar. Bir ey daha: Dmdz uzanan l blgesinde tek bir insan figr, tek bir insan surat yoktur; buna karn Nazca yaknlarnda Pampa blgesinde gkyzne bakan da yamalarnda bunlardan pek ok vardr. Bunlar in san balar ile tek bir insan grntsdr. Balarn bir ksm et rafa nlar samakta, bir ksm ise anteni andrr balklar ta maktadr. 29 metre boyundaki insan grnts de sa koluyla gkyzn, sol koluyla da yeryzn gstermektedir. Gemi alardan bir resimli muamma! Burada dikkate deer ve belki de muammann zmnde yol gsterici olan bir nokta, geometrik ekillerin ou kez - a m a her zaman deil hayvan resimleriyle balantl bulun masdr. Pistler ann ortasndan kan bir buuk kilometre uzunluunda ve cetvelle izilmi gibi uzanan bir izgi gelip 60 metre boyundaki maymunla birlemektedir. Hayvann ayaklar altnda yedi byk entik bulunmaktadr. Bu ayaklar er par14

makldr; buna karn ellerin birinde drt, brnde be par mak vardr. (Resim 3) Maymunun kuyruundan balayarak dz izgi, toplam 16 byk zikzak dorudan oluan yeni bir ge ometrik modele dnr. Yksek matematik mi acaba? Buna benzer baka matematik devleri vardr ve belki de benim resimlerim bir matematik delisine ilham kayna olarak, bilmeceyi zmeye sevkedecektir. Olaanst bir etin ceviz de "ifte labirent" tasviridir. Bir denbire hi yoktan yan yana, dosdoru uzanan dar izgi or taya kmaktadr. Her biri daha geni bir "bro atacnn" sa kesinde son bulur. Bu atalardan bei asker saf gibi yan yana dizilmitir ve sonlarndan birbirlerine baldr. (Resim 4) Sonuncu bro atacndan kan daha dar bir izgi "ifte labirent"in iinde sona erer. ifte labirent szyle yan yana duran, dikdrtgeni andran labirent ekillerini tanmlamak istiyorum; ne dardan ieri girilebilir, ne de iinden dar klabilir. Dahas var: Bu labirent izgileri sivri bir kalemle devam ettirilirse br tarafn da yine alt bro atacna varlr. Bu atalarn sonuncusu da dar bir izgiyle balantldr ve bu izgi kilometrelerce uzadktan sonra ufukta bir yerlerde kaybolur. Bu sralan tmyle gs termek olanaksz olduundan, resimde sadece yan yana duran uzun izilmi be ata ile birbiriyle balantl iki labirent, sonra da alt bro atacna yer verilmitir. ocukken kalemimizi kal drmadan kt stnde srekli ekiller izerdik. "ifte labi rent" ve "bro atalar" sanki byle bir oyunda izilmi gibidir.

Korku Tneli
Bu acayip ekillerin ounun teki ekillerden soyutlanm durumda olmad grlr. Byk mesafelerle de olsa birbirle riyle balantldrlar. Bylece geni pistler ve dar izgilerden oluan koca bir ekiller a Pampa de Jumana'da uzanr, yolun ikinci dnemecinden sonra ngenio vadisinden geerek Pampa
15

dzlne ular. Arazi stnde pistlerden ve yamuk biimli dzlklerden ensiz dorular sonsuzlua doru gider. imdiye kadar kefedilen bu doru izgilerin en uzunu 23 kilometre ka dardr. Akl alr ey deil! (Resim 5) Pampa'nn gneyindeki l bir izgi olaanst ilginlik tedir; adeta -aklayabilirseniz aklayn beni de, grelim dercesine meydan okumaktadr. lk bakta sadece iki izgi var m izlenimini uyandrr; sanki arazinin bir yerinde balayan bu iki izgi araba tekerlei izi gibi birbirine paralel uzanp gidiyor gibidir. Fakat yakndan incelenince ilk izlenimin bir gz yanl mas olduu anlalr. "Araba tekerinin" yalnzca sa taraftaki izi tek bir izgidir, sol taraftaki iz ise yan yana izilmi iki ince izgiden olumutur. Bu iki izgi arasndaki aralk on santim kadardr. O halde tekerlekli bir tatn izi midir bu? Solda yan yana iki ve -iki metre t e d e - sada nc bir tekerlek mi vard? Bir "araba izinden" baka bir ey olmal bu; zira bu l paralel izgi l dzlnden gelip yakndaki tepenin ya rklarn, atlaklar aarak ta dorua kmaktadr. Mesafe de 2,5 kilometredir. Peki, izgilerin sona erdii da tepesinde ne var dr? Hi! En azndan bugne kadar orada bir eyler bulunduu saptanabilmi deil; nk orada, kimyasal analizlerden filan getik, en basitinden bir sondaj almas bile yaplmamtr. Yaplmas da henz sz konusu deildir. Kimsenin akl erdiremedii bu ovada derin sondajlar yapl masn isteyen daha baka acayiplikler vardr. Burada 50 metre geniliinde pistler hafif eimle burun burada gelmektedir. in daha da garibi, iki pistin birbirine toslad noktaya, drt bir yandan daha ince izgilerin, adeta r gibi gelmi olmasdr. (Resim 6) Bir seferde bunlardan 21 tanesini saydm. Bu izgilerin merkezinde ne bulunuyor? Bir baka yerde, saysz denilecek kadar ok miktarda darack izgiler, hemen btn ynlerden gelip bir pistin sonunda adeta nlardan bir elenk oluturmak tadr. Bunlar yle be metre boyunda, kk nlar deildir; yzlerce metre uzunluktadr ve pistin sonuyla bir noktada birle en kilometrelerce uzunlukta n ekilleri halinde dalmakta dr. Orada bylesine nemli olan nedir? Inlarn merkezinde
16

acaba lm tekniine ilikin bir eyler kefetmek olanakl m? Orann altnda yine bir muamma m var? Ova zerinde uu parasn gz yemeyen srt antal tu ristler, bu tr "nl tepelerin" birini grmek olanan bulabilir ler. Bu tepe Nazca kasabasnn 22 kilometre kadar berisinde, tam yol kenarndadr. imdi asl Nazca dzlne girmek ke sinlikle yasaktr; fakat bu yasak yolun sa kenarnda hemen g ze arpan kk tepe iin geerli deildir. Deniz yzeyinden 512 metre yksekte olan bu tepenin yol kenarndaki ykseklii sadece 14 metredir. Bu gln yksekliine karn zerine tr manlma rekorlarna sahiptir. (Resim 7, 8) Yolun zerinden kuze ye doru bakan kimse, yan yana uzanan iki izgiyi hemen grr, bunun 20 metre tesinde yine bir ift izgi vardr. Sadan giden paralel izgiler kilometre sonra bir piste kavuur; soldaki izgiler de 2,5 kilometre sonra "kabarckl dze" denilen yere urayp o da 1,3 kilometre uzunluunda bir piste varr. Bu pist leri grebilmek iin ya bir sahra drbn ya da gl bir zoom-objektifi kullanmak gerekir. nk iyi bir uzak gr sala mak iin pampadaki 34 metrelik ykseklik fark yeterli olma maktadr. Sz konusu tepecie gelen sadece bu iki paralel do ru deildir. Hemen her ynden ayr ayr kp gelen daha birok izgi vardr; bunlarn hepsi tepecein eteinde son bulur. Peki, bu tepeciin zellii nedir? Bu tepenin saklad bir ey mi var? Onun durumu neden bylesine farkldr? Tepede sondajlarla bir manyetik alan lm yaplmas gerekmez mi? Gerekmez diyor kendilerini Nazca uzman sayan kimseler; oysa bu uzmanlarn hibiri yrede 48 saatten fazla kalm deil dir. Hem niye kalsnlar ki? Nazca'nn esrar oktan zlm saylmyor mu? Oysa bizler hibir ey bilmiyoruz; bildiimizi sandmz birazck ey ise yanl grlere, yanl yorumlanm lmlere ve bir dizi nyargya dayanmaktadr. Bunun byle ol duunu kantlamak istiyorum. Tepenin stne kp yamata kesien veya birdenbire so na eriveren birok izgi vardr. Anlamszlk sonsuzmu gibi g rnmektedir. Bana gre en anlamsz olan da 60 metrelik eniyle kk bir tepeye trmanan bir pisttir; bu pist tepenin doruunSonsuzluun aretleri, F: 2

17

da daha dar dorular halinde paralara blnr. Grnyle burada bir atlama yerini andrr; sanki bu atlama yerinden be hayali kayak, en yksek noktada be ayr yne ayrlmak zere yan yana kaymaya balayacaklardr. (Resim 9) Bu dar izgilerden ortada olan ovaya iner ve orada on kilometre kadar gider. ekiller, pistler ve doru izgiler sonsuz bir eitlilik gste rir. Bunlar grnce insan kendini bir tmarhanede ya da delile rin ynettii bir korku tnelinde sanyor. Bylesi bir karmakarklk karsnda bsbtn app kalmamak iin tm ekilleri drt ana gruba ayrmak gerekir: 1. Pistler: "Pist" szcnden mutlaka uaklarn ini-kalk alan anlalmamaldr; ne var ki bu izlenim ister istemez ortaya kmaktadr. Szck, stnde gidilen, kaylan dz bir yol anla mndadr, dolaysyla da pistleri kapsamaktadr. Zaten spanyolcada baka bir szck de yoktur. Gerek Nazca halk, gerekse pilotlar hep "las pistas" szcn kullanmaktadr. 2. Doru izgiler: Bir metreye yakn ende, ou pistlerle balantl ve kilometrelerce uzunluktadr. imdiye kadar kefe dilenler arasnda en uzunu 23 kilometredir; vadilerin ve dala rn zerinde de vardr. Bu dar trden izgilerin says 2000'den fazladr! 3. Geometrik ekiller: Bu gruba zikzak izgiler, "bro atala r", spiraller ve teki acayip modeller girer. Bunlar bazen hay van tasvirleriyle balantldr -rnein maymunla olduu gi b i - bazen de pistlerin stnde ya da altnda yer alr. 4. Kaznm iaretler: Bunlar ku, iguana, balina, kpek, maymun, rmcek ve iek resimleridir. imdiye kadar 32 dei ik trde kazlm tasvir saptanmtr. Byle adlandrlmalar -ar basan gre g r e - topraa "kazndklarnn" sanlma sndan dolaydr.

18

Yardmc Ara Olmadan izilen Resimler

Uzmanlara ve halka ynelik literatr, Nazca ovas harika larnn sadece bu kaznm iaretlerden ibaret olduu yolunda yanl bir grn domasna yol amtr. Tmyle yanl olan bu izlenimi, kk bir uakla pampa zerinde yarm saat tur atan turistler de edinmektedir. Bu konuya deinen Maria Reiche hayvan figrlerinin sade ce tek tek grntler olduunu, bunlarn dev boyutlu geomet rik ekillerin arasnda oraya buraya dalm durumda bulun duunu belirtmiti.' 3 ' Konuyu biraz daha aalm: zerinde ok durulmu ve uzun uzadya betimlenmi bulunan bu kaznm iaretler, olsa olsa ancak Nazca muammasnn nemsiz bir par ac olabilir; pistler, yamuk dzlkler ve dar doru izgilerle karlatrldnda pek kk, pek deersiz kalr. (Resim o> r nein balk 25 metre boyundadr, rmcek 46, maymun 60, ak baba 110 metre. Sadece sinekkuu uzun gagasndan dolay 250 metre uzunlua ulamaktadr. Hayvan figrlerinin grece minik oluuna karn, pistlerin ve dorular karsnda insann aklna derhal u soru geliyor: "Bunlar nasl yapmlar?" Bayan Reiche, "Btn orantlardaki kusursuz ahengi" gsteriyor. Sekin bir corafyac ve doru l m iyi bilen bir matematiki olarak Bayan Reiche'nin sapta malar yle: "Bu ekillerin ressam, yaratt eserlerindeki mkemmelli i ancak havadan baknca grebilecekti. O nedenle de bunlarn nceden ok daha kk leklerde planlarn ve resimlerini yapm olmaldr. Daha sonra her dorunun, her izginin byk mesafeler iinde tek tek tam yerine nasl konulduu, ynlerinin nasl yanlsz kestirildii ise, zm iin belki yllar gerekebi lecek bir muammadr. Kk lekte bir resim taslan, orant larn kusursuz uyarlanmas yoluyla dev boyutlarda arazi stne aktarmak zor bir itir. Bu ii baarabilecek insanlar iin nasl
19

bir hazrlk eitiminin zorunlu olduunu ancak arazi lmn de deneyim sahibi kimseler bilebilir. Eski Perulular herhalde bizim bilmediimiz baz aletlere ve aralara sahiptiler. Gerek bu alet ve aralar, gerekse dier bilgileri de lkeyi fethedenle rin gznden saklamay baarm olmalar gerekir." <4) Nasl "aletler ve yardmc aralar"? Kimdir bu dhi, stat ya da rahip ki geometrik fantezilerini basit yerli halka gstere bilmitir? Ve btn bunlar ne diye yaplmtr? Hibir i neden siz yaplmaz; hele ok uzun zaman almay gerektirecek bir i hi yaplmaz. Hareket halinde hayvan resimlerinin yapmnda hangi aletlerin ve aralarn kullanlacan bilmiyoruz. Bu ko nuda nerilen aletlerden biri ucuna deiik uzunluklarda ipler balanm kazklardr. Bunlarla yaylar, kavisler kolayca izilebi lir. Ne var ki hayvan tasvirlerinde yarm ya da eyrek emberle re pek az yer verilmitir. Sadece maymunun i ie kvrlan uzun kuyruu bu kaza bal ip yntemiyle izilmi olmaldr. Buna karn kpek, sinekkuu, balina ve imdiye kadar tanmlanama m teki masal hayvanlarnda bu yntem hi kullanlmamtr. Bu yntem herhalde dorusal izgiler iin kullanlmtr. Dorusal izgiler iplerle zahmetsizce gsterilebilir ve kazklarla da arazi stne izilebilir. Ya teki izgiler? Zikzak izgiler, "bro atalar", spiraller, labirentler ve zrdelilerin ii gibi gr nen teki geometrik ekiller ne diye izilmi olabilir? Bylesi acayip ekillerden biri de, yan yana sralanm alt ana izgiden olumaktadr, uzunluu da 600 metredir. Tpk la birentlerde grld gibi burada da her izgi, bittii yerde komu izgiye balanmaktadr. Bu izgiler yuvasnn iinde ay rca 400 metre uzunlukta bir ok uzanr. Bu ok da komusu iz giyle ve yan banda yer alan bir drtgenle balantldr. Bu ge ometrik ekil btnyle dolalrsa be kilometreden uzun bir gzergh ortaya kar, dolamas da yayan bir saat srer. Buna karn enlemesine btn izgileri kesen eklin dolalmas yal nzca drt dakika srmektedir. Bir ucunda dolalmasna drt dakikann yettii bir yer iin tutup be kilometre yrmek ilk bakta sama grnr. Yoksa buras bir eit dinsel resmi geit yolu mu? Eer yleyse, stnde yrnm bu patikada ayak ya
20

da sandalet izleri niye yok? Upuzun uzayp giden bu geometrik acayipliin kenarnda yere kazlm kk resim gze ar par: Biri bir eit kertenkeledir; ikincisi yklm aaca benzer bir grntdr. Bayan Reiche'ye gre belki de bir "deniz sa zadr. ncs iki eli (ya da aya) bulunan ve ne olduu tanmlanamayan bir gvdedir. Ellerin birinde be, brnde drt parmak vardr. Syleyin bana, birilerini yerlere byle resimler izmeye iten gd ne olabilir? Ortak bir payda oluturacak bir neden gsterebilir misiniz? Eer hayvan figrleri Reiche'nin dedii gibi "kusursuz ve kendi orantlar iinde ahenkli" iseler, koca man bir geometrik eklin yannda minik bir canavar niye konul mutur ve bu canavarn ne diye be ve drt parma vardr? Maymunun ayaklar neden sadece parmakldr; buna karlk bir elinde drt, br elinde be parmak bulunmaktadr? ngenio vadisine varmazdan az nce alt emberli bir spiral grlr, merkezinde arpk bir kvrm vardr. En dtaki embe rin uzunluu 80 metredir. emberleri keserek spiralin ortasna bir patika uzanr; ba arazinin kesildii yerde, 50 metre kadar ukurdadr. (Resim i) Spiral de patika da, herhangi bir jeofizik sel olayn arazide yark amasndan nce izilmi olmaldr. Spiral bir pistin bittii yerde bulunmaktadr; pistin genilii 53, uzunluu 700 metredir. Bunun 80 metre solunda baka bir pist uzanr; bunun eni 70, boyu 720 metredir. Bu pistler sa kede daha byk bir pistle kar karya gelirler; byk pistin bir ki lometre uzunluu ve 95 metre genilii vardr. Akl alr gibi de il! Delice iler bu kadarla kalmyor. Bittii yerde spiral olu mu bulunan pistin sanda kk bir pist daha vardr. Genili i 18 metre, uzunluu 36 metredir. Bunun da bitiminde bir la birent kendini gsteriverir. Ne demek oluyor btn bunlar?

21

Alt-Ust
Burada zikredilen btn bu pistlerin "altnda" geometrik ekiller karmakark bir a oluturur. Altnda szcn zel likle kullandm; nk burada "ilkin" geometrik ekillerin yapl d, pistlerin yapmnn ise daha sonra olduu kantlanacaktr. (Resim 12) Bu pistlerin stnden de bir sr ip gibi dmdz, da rack ve kilometrelerce uzunlukta izgilerin getiini syleme me bilmem gerek var m? Esefle belirteyim ki Nazca blgesini gsteren haritalar hem ok dar kapsaml hem de son derecede kusurludur. Bunla rn iinde en iyisi, nstituto Geografica National tarafndan ya ymlanm olan 1:10.000 leindeki haritadr. Bu harita ngenio vadisi ile Pampa de Jumana'nn nemli bir kesimini gster dii gibi pistlerin, dz izgilerin ve kaznm ekillerin birou na da lee uygun olarak yer vermektedir. Fakat mevcut g rntlerin drtte birini ise hi gstermemektedir. 1995 sonba harnda burada uaktan 1000 ilgin fotoraf ekmek olanan bulmutum. Bugn bunlar kullanma sunulan haritalarda bo yere arayp durmaktaym. Geri arazilerin ve yollarn haritalar var; ama bunlarda Nazca muammas eksik. Bu durumu Peru hava kuvvetlerine ve turistleri yre stnde dolatran pilotlara sordum. Yer iaretlerini gsteren eksiksiz haritalarn yars bile ortada yoktu. "Nasl olsun?" diyerek gld Bapilot Eduardo. "Yeni bir ey kefetmeden geen tek gnmz yok ki!" Kaps rezelerinden kartlabilen bir uaktan tartmal iki panoramann fotoraflarn ekmeyi baardm. Bunlardan biri ok belirgin biimde grnen bir pistti, tahminen 70 metre eni ve 800 metre uzunluu vard. Pistin sanda sarp bir bayrn s tnde bir spiral bulunuyordu; biraz tesinde de sanki derinin stnde bir neterle alm gibi grnen geni bir zikzak uzan yordu. Bu zikzak izgi, krlerin bile hissedebilecei ekilde pis tin "altndan" gitmekteydi. (Resim 13, i4) Demek ki ilkin geomet rik ekil izilmi, bunu daha sonra pistin yapm izlemiti.
22

kinci fotorafta ise bunun tam zdd bir durum sz konu sudur: Burada ok net grlen bir pist vardr ve stndeki bir zikzak ekil onu aprazlama kesmitir. (Resim 15) Bu sefer zikzak balantlar, birinci resimdeki zikzaklara oranla daha ensizdir. Burada nce pistler vard da ekiller onun stne mi yapld acaba? Aslnda zikzak izgilerin balangta pistlerin altnda bulunduu, sonra da havann binlerce yl srm etkisiyle yze ye ktklar iddias bana pek de inandrc gelmemiti. Zaten kendime srekli sorup durduum bir soru da, aslnda bu zikzak izgilerin ne olduudur. Eer bu bir ssleme, bir bezek ise, da ha sonra zerinden geni bir bant geecek bir ssleme neye ya rar? Bu bantlar ssleme ekillerin te ikisini kapatmtr. Yok sa bunlar iin asla bir ssleme ilevi sz konusu deil midir? Bu zikzak izgilerin ardnda acaba oktan unutulup gitmi bir tek noloji mi gizli? Bizlerin bugn "endksiyon halkas" dedii tr den bir ey mi? Bu sorular afarozluktur; hi ellenmemesi gereken bir yara y deer. Biz yine resimlere bakalm, resimler konuuyor nk. Pistin "altndaki" zikzak geni izgiler lgnca bir oyunun sade ce bir parasdr. Dosdoru drt dar izgi, sol tarafta piste elik eder. Bunlarn da yannda emerkezli be emberden oluan bir spiral vardr. Bunun sanda alt tane ince izgi, dmdz uzanp sonunda pistin altnda kaybolur. Peki, bu geni zikzak izgiler ile filigran inceliinde eritler, bir pistin "altnda" kimin ne za man bir iine yarayabilir? Bir iaret midir? Bir yaz m? zellik le hazrlanm bir mesaj m? stne bir pist kondurulduktan sonra kimin iindir bu? Ne mesaj, ne bezek; ann basit bir oyunu mu yoksa? Bir zamanlar, pisti andrr bantlarla l bylemek gibi kaka bir dnceye kendilerini henz kaptrmam bir kuan insan lar, bu geometrik ekilleri yapm olabilir. Daha sonralar da ayn halktan baka bir kuan insanlar, bundan habersiz ola rak gzel ekilleri bir pistle rtmtr. Durum byleyse, daha sonraki "pist yapmclar" atalarnn iaretlerini hi ciddiye al mam demektir. Bu iaretleri ksmen pistlerle kapatmlardr diyebiliriz. Ama bu teori hi de doyurucu deil. nk pistlerin
23

baka bir yere yaplmas iin yrede yeterince bo arazi vardr. Pistler ne diye zellikle geometrik izgilerin stne, kaznp, dzlenip svanarak yaplmak zorunda kalnmtr? Bylesi bir durum yaratmak iin nemli olan neydi? Bu tr dnce oyunlar bir baka nedenden dolay da tm anlamn yitirir: Zira pistlerin zerinde pistler de vardr. Buna ne buyrulur? Kant olarak uu srasnda ekilmi bir fotoraf gstere biliriz. ki piste ait bir fotoraftr. Pistler l dzlndeki ara zide deildir; Palpa blgesinde bir tepenin dzlemi st kesimindedir. (Resim i 6 ) Her iki pist de ayn noktada balamakta; fa kat hemen 45 derecelik bir ayla birbirlerinden ayrlmaktadr. Pistlerin balad yerin nnde, bir havaalanna yaklarken grlenlere benzer dokuz dar doru vardr; bunlar ini iaretle rini andrmaktadr. (Resmi inceleyenlere uyar: Ortada, rengi daha ak olan izgi konu ddr; nk byk olaslkla yakn zamanlarda bir tatn buradan gemesi sonucu olumutur.) Sadaki pistin altnda daha eski, daha geni ve daha byk bir pist net olarak grlmektedir. Altta bulunan bu pistin uzunlu unu 1,3 kilometre, geniliini de 80 metre tahmin ettim. Eski pistin boyutlar daha byktr, yeni pist bunun stne yapl mtr. Dier bir fotoraf ayn pistleri baka bir perspektiften gs teriyor. (Resim 17) Bu sefer durum ok aka grnmektedir; iyi ce sada daha yeni olan pist var, onun altnda da daha eski ve daha geni olan. Daha eski olan pistin stnde ksa bir geomet rik ekil bulunuyor. Fakat bu da yeni pistin altnda kalmtr. Grnenlere baklarak yle bir zaman sralamas yaplabilir: Eski pist -geometrik ekil- yeni pist. Bundan da "pist yapm clar" dneminin bir hayli ge olduu sonucunu karabiliriz. Ne kadar bir sredir bu? Arkeoloji milattan 500 yl sonra bura da etkin olan bir kltrden sz ediyor. Bu tarih de bir ta y nnn iinde bulunmu bir tahta kaza dayandrlyor, "C 14"

24

analizleri' 1 ' (80 yllk bir oynamayla) milattan sonra 525 yln gsteren bir eskilik saptamtr. Bu tahmine fazla gvenebile cek deilim. Pistler ok daha eski olabilir; bizim takvimimize gre altnc yzylda ise birilerinin bu tahta kaz orada bir ye re koymu olmas da pekl dnlebilir.

Ne Kadar Eskiymi?
Maria Reiche bu grntlerin "yzlerce yldan fazla" 14 ' bir zaman ncesinden kalm olmas gerektii grnde. Perulu yazarlar en eski pistlerin balangc iin 4000 yl nceden sz ediyorlar.' 1 0 ' Aslnda kimsenin kesin bir ey bildii yok. Baz za man saptamalar yaplmsa da, bunlarn hepsi itirazlara elve rili, tartmal rakamlar. Bugn kmrlemi odun kalntlar na C 14 analizi uygulanan bir ate yakma yerinin, pistlerden ok sonraki bir dnemden kalm olmayacan kim garanti edebilir? Bir zamanlar pampada ta tayp ipler gererek birok insan yllarca alm olmaldr. Bu insanlarn pek ok yerde byle ateler yakm olmalar gerekirdi. Oysa byle bir eyden hibir iz yoktur. Ne bir yiyecek kalnts bulunmutur, ne de bir giysi paras. Sanki pampann Kzlderilileri havaya umutur. Hibir yerde bir barahibin ya da ba arazi mhendisinin ans<T)

C 14 (Karbon 14) yntemi, atom arl 14 olan radyoaktif karbon izotopu 5 C'nin atmosferde deimez miktarlarda bulunmas ilkesine dayanr. Bu karbon izotopu btn bitkiler tarafndan emilir; aalar, kkler, yapraklar ve otlarda deimez miktarlarda bulunur. Canl or ganizmalar da bitki yedikleri iin insanda ve hayvanda da ayn oranda C 14 vardr. Radyoaktif nesnelerin, yeni radyoaktif nesneler eklenmedike ayrp dalma sreleri kesin olur. Bu dalma sresi hayvanda lmle, bitkide hasat veya yanmayla balar. Ortalama 5600 yl iinde C 14'n yars dalr. 11.200 yl sonra 1/4', 22.400 yl sonra 1/8'i kalr. Atmosferdeki asl C 14 miktar bilindiinden fosillemi organik mad delerdeki C 14 miktaryla ilikisi de bir kmrn, bir kemiin, bir tah ta parasnn yan belirler, (.n.)

25

na yaplm gsterili bir ant mezar yoktur. Ne bir kutsal yer bulunmaktadr, ne de bir tapnak; yre halklarnn krallar gele cek kuaklara hibir mesaj brakmamtr. Nazca ovasnda ken dilerinin sonsuza kadar hatrlanmalarn salayacak iler baar m bu efsanevi halk anlatan tek bir yazta rastlanmamtr. Sa kn bu izgiler karmaas arayp durduumuz mesaj olmasn! Acaba ne kadar ta yerinden oynatlm olmal? Dne lim bir kez: 2000'den fazla dar izgi var, bunlarn bazs , be, alt ve on kilometre uzunlukta; uzunluu 20 kilometreden fazla olanlar da var. Aralarnda da yamuk alanlar yer alyor, enleri en geni noktada 80 metreye varyor, sonra da 3,6 kilometre tede dar bir izginin iinde sona ermek zere ahenkli biimde daralyor. Ayrca 30 il 110 metre eninde ve 1,4 kilometreye ka dar uzunlukta pistler de var. Bunlara yz kadar spiral ve ge-ometrik ekilden oluan kazlm resimleri de ekleyelim. Ya pistler? Eski ve yeni pistleri, birbirinin stndeki pistleri unut mayalm. Nazca'ya ilikin yazlar incelendiinde buradaki tm al ma srecinin ocuka bir hareket olduu izlenimi ortaya k yor; sanki yrede yaam yerlilerin pek alkan olduklar hal de l yzeyini temizlemekten baka yapacak ileri yokmu gi bi. Bir de rengi daha ak yerler sorunu var. Bu konuda "Rengi daha ak yerleri ortaya karmak ve geride srekli bir iz brak mak iin bir ayak darbesi yeterlidir," (11) diyen var. Hem yanl hem eksik bir gr. Nazca dolayndaki eitli pampalarn top ra aslnda alvyondur; buna demir ieren akmakta, arduvaz, kire ve volkanik maddeler katlmtr. Yzeyde yer alan talar on binlerce yldan beri ar s dalgalanmalarnn etkisindedir. K gecelerinde s 4 dereceye der, gndz ise 40 dere ceye kar. Bu scak-souk fark talar paralayp akllara d ntrmtr. te yandan ar scaktan yzeydeki ta kitlesin de youn oksitlenme de olmutur. Bylece toprak kzlms bir kahverengi renk almtr. Talarn paralanmas sonucu oluan kumun bir ksm baka yere srklenmi, bir ksm da rzgrla savrulmutur.
26

Bu jeolojik sreten daha alttaki tabaka pek etkilenmemi tir. Demir oksitli kahverengi talar uzaklanca, altndan rengi daha ak bir toprak meydana kmtr. te kazlm resimlerin yaplabilmesi de bu sayede olmutur. Yzeydeki talar eele nince, altta bulunan sarmtrak toprak grnverir. Bu ilemi ben de deiik yerlerde denedim. Bazen baarl oldum, bazen de baarsz. l topra ou yerde ylesine serttir ki ayanz la vurmak bir ta parasn yerinden oynatmaya yetmez. stn de herhangi bir ak renkli iz de olumaz. te yandan tartma gtrmez bir durum da ellili yllardan bu yana pampadan ge mi bulunan otomobillerle motosikletlerin arkalarnda brak m olduu hemen gze arpan, ak renkli izlerdir. Bu irkin tat izleri, birok yerde ok eskiden kalma iaretleri kesmi ve mahvetmitir. Bu kesin olguya ramen yine de baz eyler be nim iin anlalmaz niteliktedir. Gnmzde pistlerin, izgilerin ve ekillerin taban, evre sinden daha ak' renkli deildir. Artk her ey birbirinin ayn grnmektedir. Renk farkll kalmamtr. Bunlar yllarca n ce Maria Reiche ve bakalar tarafndan kenarlar tebeir tozu (ve buna benzer maddelerle) belirginletirilmi ya da sprge lerle defalarca temizlenmi ekillerdir. Buna karn uaktan ba kldnda resimlerin olsun, pistlerin olsun l toprandan he men ayrt edilecek biimde gze arpmas gerekten ok ar tcdr. Nedeni nedir bunun? Yreyi seyretmek iin yol kenar na kurulmu metal kuleye kan her Nazca turisti, karsndaki alanda be doru izgiyi ve bir pistin evre izgilerini grr. ln kahverengisi ile yerdeki iaretlerin rengi arasnda hibir fark yoktur. Burada ak sar renkli topran en kk bir izine bile rastlanmaz. Nazca'ya her geliimde topran fotoraflarn ekmiimdir. Bunlarn ancak pek aznda pistler ve izgiler, top ran genel renginden farkl bir renk akl gstermektedir. O nedenle de imdi u naho soruyu yneltmeyi gze alyorum: Buradaki sorun nedir? Pistler, izgiler ve yamuk alanlar, bugn her yer ayn kahverengini alm olduu halde, nasl oluyor da kzl kahverengi topraktan belirgin biimde farkl grnebili yor? (Resim s, 19) Neden dolay yalnz pistlerin kenar izgileri
27

deil, pist alanlarnn tamam sanki bir zamanlar zerlerine al dklm gibi sarmtrak - beyaz renkleriyle gze arpyor da yerden bakldnda hibir renk farkll gstermiyor? Peki, or talama bir metre enindeki zikzak izgilerin, ok net biimde pistlerden hatta pistlerin altnda kalsalar bile renk farkll gstermesini nasl aklayabilirsiniz? Yoksa bu pistler ve izgi ler aslnda sadece pampa toprann yerlerinden karlm y zey talarndan deil de baka bir maddeden mi yaplm? Btn bunlar samalk m? Gereksiz gevezelikler mi sade ce? Hayr! Hi de byle olmadn salam kantlarla gsterece im. 13 ve 14 numaral resimlerde grlen pistin altndan bir zikzak bandn getiini herhalde kimse tartmaya kalkmaya caktr. Bu durumda pistleri yapanlarn alttaki ak renk tabaka y ortaya karmak iin l yznden okside olmu talar kal drdklarn nasl syleyebiliriz? Byle bir ilem yaplm olsayd zikzak izgiler kaybolurdu. Fakat tabann daha ak kire rengi ni ortaya karmak gibi bir sihirbazlk iin "btn" talarn pistin stnden kaldrlmas da mutlaka gerekiyor. Peki, nasl oluyor da zikzak rnekleri yine de yerlerinde, pistin altnda kalabili yor? Yoksa onlarda fazladan katlm bir madde mi vard? Ya da zikzak ekiller, kendilerinden pek emin arkeologlarn san dklar gibi tapnmayla ilgili deil de, daha baka bir ama iin mi izilmilerdi? Bu sorular imdilik bir yana brakalm. Nazca mesajnn yaratclar, bu i iin yredeki ok miktarda ta yerlerinden karmak zorunda kalm olmaldr. Bunu anlamak iin pistlere ve izgilere gz atmak yeterli; l zemininde pistlerde ve izgi lerde grlen oyulmann derinlii, gnmzde bile, kimi yerde 30 santime kadar inmektedir. Ayrca pistlerin ve dorusal izgi lerin her iki yannda, hayli yer kaplayan moloz ta ynlar hl gze arpmaktadr. (Resim 20) l dzl ile yaknndaki da ve tepelerin yamalarnda bu zorlu alma, eer bizim takvime gre 500 yllarnda bala m ve dev bir ura halinde yzyllarca srmesi gerekmise, bu durumda zorunlu olarak nka dneminin balangc olan 13.
28

yzyla varrz. nkalar atalarnn atafatl kltn niye srdr medi o halde? izgilerin izilmesi ii neden sona erdi? Peki, bu grkemli grntlerin, bu gizemli "pistler kltnn" sadece Nazca blgesi ile burann kuzeyinde bulunmasna ne demeli? Geri sahil eridinde, Peru'da Paracas'tan ili'de Antofagasta'ya kadar olan blgede da yamalarna kazlm dev resimle re rastlanyorsa da, pistler ve kilometrelerce uzanan izgiler yalnzca Nazca'da bulunmaktadr. Maria Reiche'ye gre: "izgilerin yaratclar bu blgeyi, eserlerini burada rzg rn ve yamurun bozmayacan bildikleri iin semilerdir. Rzgr sadece tozlar ve normalde yaplan ilerin stn rte cek olan kumlar frp gtrr; hava kirlenmesi balamazdan nce de burada yamur yoktu." ( 1 1 ) Bugn de yamur yoktur - ylda toplam on dakika sren iselemeler ise yamur saylmaz. izgilerin yaratclar blgeyi, burada uzun sre hibir eyin bozulmayacan "bildikleri" iin semilerse, torunlar zikzak bantlarn ve yer ekillerinin "st ne" ne diye pistler kazmlardr? Burada biimlenmi bulunan kltn daha sonraki kuaklarca ayn deer ve nemde benim senmi olmas gerekir, yoksa "pistlerin zerine pistler" yapmaz lard. Mademki bu olaanst zahmetli uran birka yzyl srm olmas gerektii ve - 5 0 0 ylndan itibaren- klasik nka dneminin balad 1200 ylndan az ncesine kadar da al malara ara verilmedii ileri srlyor, o halde u sorulara ce vap verilsin: Bu konuda niin hibir nka tek sz sylememi tir? Buralar fetheden spanyollarn her eyi kaydetmeye me rakl tarihileri, Nazca'daki bu gariplikler hakknda neden tek sz yazmamtr? spanyol askerlerinden, rahiplerinden ya da tacirlerinden hibiri, Nazca yaknlarndaki lde duran bu dev resimli kitabn niin farkna varmamtr? nk, bence Nazca dolayndaki bu yer izimleri sanld ndan ok daha eski alardan kalmadr. spanyol fatihler gel dii zaman ise, burann Kzlderili halk, "pist yapanlarn klt n" oktan unutmu bulunuyordu. Bu insanlarn ansnda canl ln koruyan gnein oullar idi; hayatlar da tapnaklar, ka leler, kutsal takvim yerleri arasnda dolamak, savalara katlp
29

gnlk ekmeklerini kazanmakla geiyordu. Topraa kaznm dev boyutlu iaretler mi? Hayr, kimsenin haberi yoktu bundan, kimse de ilgilenmiyordu. Nazca harikalarna ilikin arkeolojik almalar kelimenin gerek anlamyla ok yzeysel olmutur. Merakllar doyurmay amalayan cevaplar da ok yetersiz ve uzak grllkten yok sundur. teden beri sylenegelen basmakalp grlerle snrl kalan arkeoloji, konunun derinliklerine inmemitir. Konuyu enine boyuna ele almaya kalkan sezgili dnrler, sadece soru yneltseler bile ho karlanmam, zel analizler gereksiz g rlmtr. Her ey, sihirli "klt" bal altnda snflanm, hat ta "klt" bilim mertebesine ykseltilmitir. Bu konuda imdiye kadar verilmi bulunan cevaplar yeterli grmediimden, bura da birka soru yneltmek istiyorum.

Abuk Sabuk Sorular Listesi

Pistlerin ve izgilerin yaratclar neyi amalamlard? Takvim tezi oktan terk edildi; kaznm ekillerde yldzlarn durumunu szde gsteren astronomik ilikiler bulunduu gr ise, doru olsa dahi, yine de pistlerin yapl nedenini akla maz. Bunlar yapanlarn geometri bilgileri nereden kaynaklan yordu? Kullandklar aletler nelerdi? Sabit noktalar belirleyen lm rahipleri kimdi ve niye bu noktalar semilerdi? Daha sonra dev boyutlu kazlm ekilleri yapabilmek iin hazrladk lar taslaklar hangi malzeme stne tatbik etmiler, hesapla malarn hangi haritalara geirmilerdi? almalar nasl rgtlenmiti? Ayn zamanda birok yer de mi allmt, yoksa sadece bir yerde mi? Balangta bu i te l topra stnden gerekten sadece kk talar m kald rld; yoksa baka bir iaretleme maddesi mi kullanld? Bir bo ya myd bu? Ufalanm mika paralar myd? Suda eritilmi kire miydi? Bir pisti yapmak iin ille de kk talarn kazlp
30

karlmas gerei varsa, zikzak izgiler ve teki ekiller pistle rin altnda niye kaybolmuyor? Yzey eelenince bu ekiller yok olmalyd. Oysa durum hi de yle deil. Pistlerle yamuk alanlarn farkl uzunluk ve genilikte olma larnn anlam nedir? Bunun nasl bir anlam olabilir? Ya o 20 kilometre kadar uzunluu bulunan izgiler? Bunlarn birka pistin stnden gemesi neye yaryor? Byle izgilerden biri, ne demeye bir dan platosunda birdenbire sona erip sonra da kol lara ayrlmaktadr? Belirli bir mekn blnm var myd? Bir zaman planla mas var myd ya da her grup nee ve istekle rastgele ie mi ko yuluyordu? i btnyle rgtleyen kimdi ve her alma gru bunu kim ynetiyordu? Kzgn lde insanlar iin su nasl sala nyordu? Bir ekip kilometre uzunlukta bir alanda ay al msa, her akam alma yerinden ayrlp uyumaya gitmi ve ertesi gn tekrar ayn yere dnmtr. Peki, nerde bunca insa nn ayak-ayakkab-sandalet izleri? nsanlarn gidip gelmesine yarayan patikalara pek az yerde rastlanyor; hepsi de dalarda bulunmaktadr; bunlarn yaknnda da yerleim yerlerinin izleri grlmektedir. Buna karn koskoca pistler, arazi iinde t myle soyutlanm haldedir; zerlerinde tek bir patikann dahi kalnts yoktur. l topranda bir akl ta bile yerinden oynatlsa bunun izi kalr. e gidip gelmi yzlerce insan, ayaklar nn altndaki talar yerlerinden oynatm olmaldr. Bu izler nerde? Bugn otomobiller ve motosikletler ortal berbat eden izlerini l yzeyine brakm bulunuyor; sarmtrak beyaz izler bunu gsteriyor. Pistleri ve ekilleri yapanlarn izleri nerde peki? Tek bir araba kullanmam olsalar dahi, bir yerlerde bir ayak izinin bulunmas gerekmez mi? Ya u geni arazi stnde drt bir yandan gelen kilometrelerce uzunluktaki izgilerin n eritleri gibi toplat noktalar? Bunlarn ardnda ya da altnda bir eyler mi sakl acaba? Dmdz dorularn zerine trmand tepelerin gizledii bir sr m var? (Resim 21) Modern fiziksel aygtlarla buralarda niye lmler yapl maz? Niye bir kimse kp da bir pistin tabann kazyarak altn31

daki zikzak tabakasna ulamak istemez? Ortadaki bu malze meye niye hibir kimyasal analiz uygulanmaz? ok uzun zaman nce pampada az da olsa baz akarsularn bulunduu kabul ediliyor. Nitekim havadan ekilen fotoraflar da bunlarn yataklar aka grlmektedir. Burada bir soru karmza kyor: Akarsu yataklar, neden uzunluklar 3,6 kilo metreye kadar varan pistlerle yamuk alanlarn hep her iki ya nnda bulunmaktadr? Baka deyile: Bu zemin iaretleri niye hi sular altnda kalmamtr? (Resim 22-26) Akarsularn yer ia retlerinin yaplmasndan nce var olduunu ve izgileri eken lerin pistlerini daha sonralar su yataklarnn aralarna yaptkla rn dnmek yanl yola sapmaktr. Her ne kadar su izleri uzun pistlere genellikle demiyorlarsa da, yine de bunu yaptk lar birka yer vardr. te buralarda yer iaretlerinin akarsular kurumazdan nce yapldn syleyebiliriz. Bugn modern za man lme yntemlerimiz sayesinde bu pistlerden hangisinin en eski pist olduu ok abuk saptanabilir. Niye kimse ilgilen mez bununla? O zamanlar insann idrts neye dayanyordu? nsanlar da kuaklar boyu bylesine bir alma hrsn atelendirmi olan klt nasl bir eydi? Bu satrlara yle bir gz gezdiren okuyucu u sorular so racaktr: Sorular sralayp duran Erich von Dniken niin bun lardan birkana kendisi cevap vermiyor? Zikzak izgilerden bi rinin altndaki tabakaya ulamak iin niye kendisi hibir pisti kazmyor? Kimyasal analizlerden hi deilse birini yaptrma iini neden kendisi stlenmiyor? Bunlar seve seve yapardm; eer iznim olsayd! Altml ve yetmili yllarda bir sr beyinsiz insan buraya p motorlu tatlaryla yerdeki ekillerin bir ksmn mah vettikten sonra Peru hkmeti sonunda btn girileri durdur du. Tam zamannda konulmu bir yasakt bu. Maria Reiche'nin nayak olmasyla da Nazca pampas resmen "arkeolojik park" ilan edildi. Caddelere ve tatlarn getii yollara herkesin gre bilecei ekilde konulmu kocaman levhalarda "Blgeye giriin kesinlikle yasak olduu" bildirilmektedir. Bu yasaa uymayan32

1ar hem bir milyon Amerikan dolar tutarnda ceza deyecek, hem de be yla kadar hapis cezasna arptrlacaktr. Bir Peru hapishanesinde yatmaktan ok daha gzel eyler tasarlayabilirim. lde gizlice dolamaya kalmak ise pratikte mmkn deildir. Blge ok genitir; belirlenecek bir yere mut laka bir tatla gitmek gerekir. Buralarda yayan dolamaya ba layacak biri, gr alan ok geni olan llk arazide, bir gn kazlm iaretleri turistlere gstermek iin uan kk uaklar tarafndan hemen grlecektir. Stratejik noktalarda, rnein seyir kulesinde motosikletli nbetiler beklemektedir. ki adam hemen harekete geecek ve yasaa kar geleni yakalayacaktr. Resmi bir izin alnamaz m? Bu konuda Lima'da bulunan Peru Kltr Enstits yetkili. Bu kurumun alt blmleri, bir de Nazca'y koruma komisyonu vardr. Nazca'nn korunmas bu iin iyi yan, resmi izin ileminin yllarca srncemede brakl mas da kt yan. Dileke sahibi saysz denilecek kadar ok sayda soruya cevap vermek zorundadr. Aynca izin dileinde bulunann kurumca benimsenmi retiden yana olmas ve bu konuda hibir eletiride bulunmam olmas da gerekmektedir. Bu durumda da, yleyse yeni aratrmalara ne gerek var sorusu kyor ortaya. Deiik grlerin ileri srlmesi insan gerek lere gtrr; oysa belirli doktrinler her zaman pek "akll uslu" ve fantezilerden yoksun olur. Her zaman da gncel teorilerce tutsak edilmi dncelerle ayn saftadr. Amerikal arkeolog ve ayn zamanda antropoloji yardmc profesr Bayan Helaine Silverman'n da bu nitelikte bir tezi var; ona gre, 2000 yl nce Nazca dolayndaki eitli aile klanlar, ticaret yollarna egemen olmak iin birlemiler. Her klan da aile armas olarak geomet rik ekilleri kullanm. Bu klanlar hak iddia ettikleri egemenlik blgelerini belirtmek iin de talk le bu dev boyutlu resimle ri kazmlar/ 1 ' Buyrun ite! Bylece Nazca muammas bir rpda zl m oluyor. Bilim basn bu tezi gvenilir salam bilgi diye de yaymlad. "Aile armalari'na kar bir itiraz olmaz; fakat "ticaret yollar" ve "hak iddia edilen egemenlik blgesi" kavramlar tar-

Sonsuzluun aretleri, F: 3

33

tma gtrr. Nazca dolayndaki l dzlklerinin neresi iin, "egemenlik blgesi" diye hak iddia edilmi olabilir? "Aile arma s" denilen ekiller ise ou kez yan yanadr, tamamlanmamtr ve kesinlikle "zerinde hak iddia edilen bir egemenlik blgesi" olabilecek halde deildir. Bu blgede bir tutam bile ot yeti mez; ne bir aa vardr ne de bir al; hibir hasat yaplmam tr, dolaysyla yiyecek diye hibir ey yoktur. 2000 yl nceleri burann bambaka bir durumda olduunu kantlamaya kalkan akl kumkumalarnn bulunduunu biliyorum. Bambaka bir durum ha? Yani bu pampa bir zamanlar yemyeil bir bitki rt syle mi kaplyd? O halde nasl olmu da rengi daha ak taba kay meydana karmak iin orak toprak yzeyinden kk talar eelemek olana bulunabilmi? Ya o dorudur, ya da bu! u "aile armalar" tezi de pistleri pek aklayamyor. Byle sine ok "akllca" aklamalarn mantkszln saptamak iin u sorular soralm: Kzlderili oymaklar "aile armas" denilen bu iaretlere nasl ve nerden bakyorlarm? nk ancak hava dan seyredilirse grlebiliyorlar. Nazca muammasna ilikin bilimsel adan salam bilgiler derlenip bir disiplin iinde analiz edilemez mi? Nazca'nn emektar Maria Reiche bu dorultuda nasl bir rol oynamtr?

Maria Reiche'den Sonra

Maria Reiche Peru'da yaplabilecek birok byk hizmeti baarmtr. Bugn lkede Maria Reiche okullar, Maria Reic he caddeleri, Maria Reiche Mzesi, Maria Reiche Gzlem Ku lesi vardr; Nazca'daki havaalanna da bu aratrmac bayann ad verilmitir. Bayan Reiche Peru onur vatanda olmu ve Devlet Bakan Alberto Fujimori tarafndan en yksek nianla, Gne Nian'yla dllendirilmitir. Parasal adan da durum bugn, Bayan Reiche'nin aratr malarn yalnz bana yrtmek zorunda kald nceki onylla34

ra oranla ok daha iyidir. Bugn Nazca muammasn aratr mak iin kurulmu bir (ya da birka?) vakf vardr. Her an al malara balanabilir; her eyi kstekleyen kiisel ya da kamusal engeller de olmasa... Bu arada Bayan Dr. Maria Reiche 90 yan gemi bulu nuyor. l rzgr ve ar scaklar, bu byk aratrmacnn be deninde izlerini brakmtr. Kendisi yllardan beri kr, kulakla r da ok ar iitir. Daha nceki onyllarda Nazca'da "Touristas" otelinde (imdi ad Lineas de Nazca'dr) toplananlara her akam ksa konferanslar veriyordu. Kendisini kollamak zere kz kardei Renata Reiche de Stuttgart'tan gelmiti. Sonunda o da Nazca'da kald ve hasta kardei yerine akam konferanslar n vermeye balad. O gnlerde Renata Reiche, ablasnn teori lerine kar kmaya kalkan birisi oldu mu, buna ok kzar ve fkesini de kamuoyuna duyururdu. Maria'nn narin biri olmas na karn Renata iri yapl ve glyd. Daha dayanklym gibi grnyordu. Ne var ki ksa bir sre nce Lima'da karacier yetmezliinden ld. Maria Reiche yalnz kald; zihni de bugn eskiye oranla hayli kark. Kendisine Nazca'nn kuzeyinde bulunan Palpa blgesindeki ilgin yer resimlerinin, Maria Reiche'nin kaln ba yaptnda niin yer almadn sordum.' 1 3 ' Bana 1993'te yaym lanan kitabn sadece bir ksmnn Maria Reiche'nin kaleminden kt cevab verildi. Maria Reiche'yi biraz yakndan tanyan kimseler, onun bir kz evlat edinme kararn da pek anlayama dlar. Bu kararla Perulu yoksul bir ocuk, yal bir annenin ku cana gelmi deildir; hayr, evlat edinilen yetikin bir kadn dr. Maria Reiche'nin bylesine sevgisini kazanm mutlu kad nn ad Anna Cogorno'dur. Bu ite hangi etkenlerin rol bulun duunu kesinlikle syleyemem; ama Maria Reiche'nin parasy la ilgili olduunu biliyorum. Nazca ovasnda ise u srada hibir hareket yok. Bir eyler yapabilecek olanlar ve - b e n de d a h i l - yapmak isteyenlerin eli kolu baldr. Reiche Vakf da, Nazca'y Koruma Komisyonu

35

da konuyla pek ilgili grnmyor. Son zamanlarda Maria Reiche'nin evlat edindii kadn da Reiche Vakf'n Nazca dzl ve civaryla birlikte kendi mal sayan bir tutum gstermektedir. Bu durumda aratrmaclar nasl ilerleyebilir? Hi kukusuz Nazca dolayndaki vadilerde, zellikle de ngenio vadisinde, bin yldan uzun bir zaman dilimi iinde, eitli kltrler birbiri ardndan yaamtr. Arkeoloji Nazca l'den Nazca 7'ye uzanan bir oluumdan sz etmektedir. Bu dorultu da 500 kadar yerleim yerinin kalntlar biliniyor. Zamanlamas da 800 ylndan 1400 balarna uzanmaktadr. O halde Nazca yresi uzun bir sre meskndu; Nazca 1 'den Nazca 7'ye kadar insanlar pampalarda yaadlar. Gnmzde de sulak ngenio vadisi pistler, dar eritler ve yamuk alanlarla doludur. Uaktan bir gz atmak bunu kantlamaya yeter; gzlemci arazi zerinde dar eritler grecektir; bunlar ya nadasa braklmtr ya da sulanmamtr. Sonra da izgiler kacaktr karsna; bunlar da nk durumdadr; ama hemen gze arpan zellikleri vardr. Bu izgiler yz metre kadar sonra yeillik tarafndan yutulmakta dr. Bu olgunun bizi ok artmas gerekir; ama hi de byle bir etki yapmyor. nsann bir an iin, ngenio vadisinde bunca yldan beri neler cereyan etmi olabileceini gznn nne getirmesi gerekiyor. Tarlalar yapay yoldan sulanm ve ilen mitir. Traktrler bu arazide gidip gelmi, izlerini brakmtr. Birka yl sonra belirli topraklara su verilmemi, dinlenmeye b raklmtr. Tarlalar kurur kurumaz bakn u ie baz izgi lerin kenarlar tekrar ortaya kmaktadr. Bu da, ak renkli ta bakay ortaya karmak iin kk talarn eelenmesi sayesin de pistlerin meydana geldiini ileri sren teoriye ters dmek tedir. stelik ngenio vadisinin kuraka yerlerinde birka para lel doru ve labirent ekilleri de bulunmaktadr. (Resim 29) Bu arada traktrler, kimbilir bunlardan kann stnden geerek onlar yok etmi, sonra da hibir ey olmam gibi de iine de vam etmitir. Binlerce yl nceleri insanlar kilden yaplma kaplar kulla nyorlard; bunlarla zaman belirlenmesi yaplabiliyor. Haydi y36

leyse! Bu yntemle pistlerin ne zaman yapldklar renilemez mi?

Yeni Tarih Belirlemeleri

ABD'de, Urbana'daki Illinois niversitesi'nin arkeologlar pistlerin tarihini gerekten belirlediler. Denildiine gre, pist leri yapanlar mutlaka su gibi sv bir eyler imek zorundayd; dolaysyla bir yerlerde yere dm seramik bir testinin bulun mas gerekirdi. O halde seramik kalntlarn aramak iin he men ie koyulmalyd. yle de yapld ve arananlar ok geme den bulundu. Talarn arasnda krlm testilerden kalma pek ok paracklar vard. Byk tarih belirlemesi yzden fazla son dajla balad; ok zahmetli ve ok zaman alan bir urat bu. Bir pistin stnde Nazca i ' d e n kalma birok iz kefedildi; buna gre pistteki seramiklerin de Nazca 1 dneminden kalm ol mas gerekirdi. Aksilie bakn ki, ikide bir, farkl dnemlere ait seramik krklar bulunuyordu. Ne olacakt imdi? Yani Nazca 4'n insanlar sz konusu pistin stnde tkezlemi de su testi lerini elinden mi drmt? Ya da Nazca 5'in halk atalarn dan kalma testileri ve kaplar kullanyorlard da, pistin stnde yrrken bunlar ellerinden mi drmlerdi? Daha sonra ya amlar, daha nce yaamlarn te berisini mi kullanyordu? Her dnemden yeterince kalnt vard. te yandan pistlerle iz gilerin drtte biri kadarnda hibir tarih belirlemesi almas yaplamad; nk buralarda ya "seramik kalnts hi yoktu" ya da "seramik krklar hibir dneme mal edilemeyecek derece (12) de anmt." Bana gre ok byk aba harcanmasna ramen bu tarih belirleme almas pek az ey kantlamtr. En eski pistler, taklitileri gelip ayn oyun tekrarlanncaya kadar uzun sre var olmulard. Nazca o zamanlar hac ziyaretleri yaplan yerler gibi

37

kutsal bir merkez olmu olabilir. Herhalde pek byk ve ben zersiz bir yerdi. O halde yzlerce yl boyunca insanlar bu dz lklerde ar ar yrm, hava da dayanlmayacak kadar s cak olduuna gre yanlarnda hep ii su dolu testiler tamlar d. Kimi zaman yorgun yayalardan biri boalm testisini frlatp yere atmt; bunlarn gnmzdeki maden suyu ielerinden daha fazla deeri yoktu. Bizse imdi bunun kalntsn buluyor ve bundan kesin bir tarih belirlemesi yapmaya kalkyoruz. Bu rada kastettiim, zellikle stnde tekilerden daha fazla top rak kap kr bulunmu, dolaysyla da ok daha eski olmalar gereken pistlerdir; nk yzyllar boyunca ok daha fazla say da insan, bylesine eski pistleri grp onlar hayranlkla seyret mek frsatn bulmutur. Ne var ki btn bunlar, 23 kilometreye kadar uzunluklar bulunan dorularn neden izilmi olduunu, l izgilerin bir dan tepesinde birdenbire neden kesiliverdiini ya da zikzak eritlerin, belirli alanlarn altnda, baka bir pist tarafndan rtld halde neden kaybolmadn aklaya myor. Baka bir naho durum da, Nazca'yla yakndan ilgilenen birok arkeolog ve amatr aratrmacnn almalarn yalnzca Nazca zerinde younlatrmasdr. Oysa Nazca Ovas geni bir blgedir ve buras aslnda Palpa blgesine de uzanm ok daha eski bir "Pist Kltr'nn" taklitlerini de iermektedir. Palpa'yla karlatrlnca Nazca dzl, yere kaznm resimlerle birka pist grubu hesaba katlmazsa sadece kt bir taklit alan dr. Nazca'nn hi de dmdz olmayan l arazisi stnde k k talarn baka yere tanmasyla meydana getirilmi pistler, teki irkin pistlerin arasnda hemen gze arpmaktadr. Bu talar bugn pistlerin kenarlarn sslemektedir. Hibir muam mal taraflar da yoktur; herhangi bir amatr aratrmac dahi, bunlarn nasl yaplm olduunu bir bakta anlayabilir. Buna karn - u u sresiyle- Nazca'dan on dakika uzakta bulunan Palpa yresinde toprak stndeki iaretler, gkyzne ylesine meydan okurcasna bakmaktadr ki, bu halleriyle sanki bizleri budala yerine koyuyor gibidirler. Her ne kadar Palpa ovasndan sz ediliyorsa da, aslnda burann ok kk bir kesi38

mi gerek bir ovadr. Palpa dalar zerindedir; pistler de yapay olarak dzletirilmi tepelerin stnde bulunmaktadr. Bu pist tepeler arasnda da birka vadi yer almaktadr. Nazca'da olduu gibi burada da, bir zamanlar insanlarn karncalar gibi stnden gidip gelmi olmalar gereken yaya patikalar yoktur. Palpa pistlerinden birinin sanda ve solunda bir ift para lel doru uzanmaktadr. ki dar izginin de alttan dik bir ayla piste yaklat aka grlr. Bu dar izgilerden biri ksa bir kavisle paralel dorulardan birine kavumaktadr. Sonra da adeta insann kafasn kartrmak istercesine bir oluumla kar lalmaktadr: Pistin balangc merdiven gibi drt basamakla balamaktadr. Burada artk bunlardan hangisi, pist mi, dar pa ralel izgiler mi, yoksa basamaklar m en nce vard diye bir so runun yeri yoktur. Bunlarn hepsi ayn zamanda ortaya km olmaldr; nk buradaki oluumun homojen olarak btn eleri tamamdr. Merdiven basamaklar da, tpk altta bulu nan izgiler gibi piste aittir; aksi halde bunlar sa taraftaki pa ralel doruyla bylesine zarif bir biimde kaynaamazd. (Resim
30,31)

imdi burada pistler, izgiler ve basamaklarn, yollardan kk talarn eelenmesiyle meydana getirildiini ve tm olu umun da Kzlderili oymaklarndan birinin arma iareti oldu unu kim ciddi olarak ileri srebilir? Daha tedeki birka vadi, bu "eeleme teorisini" bsbtn anlamsz klyor. 60 metre genilii ve 70 metre uzunluu bulu nan pist birka dan tepesinden gemektedir. Pistlere dz alanlar hazrlamak iin ilkin bu da doruklarn tra etmek zo runda kalmlardr. (Resim 32) O halde birileri, kimbilir nasl bir nedenle, asl pisti altnda yatan zikzak izgilerle birlikte ina et mezden nce, hayli zahmetli hazrlk almasn yaptrmak iin Kzlderili ncleri ie komu olmaldr. Bu i de kk talar kazyarak karma deildi. imdiye kadar Nazca hakknda okuduumuz ynla yaz nn ancak yarsnn doru olabilecei, ya da yarsnn yanl ol duu yava yava anlalmaktadr.

39

Nazca dolaylarnda tepeleri dmdz edilmi dalar vardr; buralar sanki bir dev tarafndan kemirilmi gibidir. (Resim 33) Fakat yine buralarda "normal" dalar da vardr; bunlarn gr nm ise hi de tekiler gibi deildir. (Resim 34) Nazca ovas ile Palpa dalar arasnda bulunan ngenio va disindeki iki pist amz artran grnmleriyle dikkat e ker. Pistlerden birinin sonundan kan bir ose yol, saa doru dirsek yaparak ayrlr, sonra da piste paralel olarak dmdz uzanr. (Resim 35) kinci pistin geni olan bitim kesiminde de, her iki yanda buna benzer yollar yer almtr. (Resim 36) Bunlar ister istemez insanda modern bir havaalannn kalk ve ini pistleri nin grnts izlenimini uyandryor. Kendime giderek daha sk sorup duruyorum, ta ann Kzlderililerine bunlar sadece model ya da ss hizmeti mi gryorlard diye. Resimlerde grlen tat izleri amzn otomobil ve mo tosikletlerinden kalmadr. Pistlerin ve izgilerin stnde hopla ya zplaya dolaarak bu izleri brakmay sradan geri zekllar baaramazd. Ne var ki bu dorultuda alacak bir olgu, bura larda pist yapmclarnn ayak izlerinin hl bo yere aranmas dr. Konuya ilikin uzmanlara ait yazlar incelenirse, pistlerin izilmesinin hep bir ocuk oyunu olduunun vurguland gr lr. Daha ak renkli alt taban meydana karmak iin, sadece demir oksitten rengi kahverengiye dnm kk talar y zeyden uzaklatrmak yeterlidir denmektedir. Daha ak renkli yerleri hazrlamak ve geride srekli bir iz brakmak iin bir ayak U) darbesi yeterlidir} Pist yapmclarnn ayak izlerinin yzyllar (ya da bin yllar) boyunca rzgrn frmesiyle kaybolaca ka nt, ciddi bir eletiriye direnemez. Eer yaya yollar rzgr et kisiyle dalmsa, pistlerin yannda grlen, ou ok daha dar izgilerin de artk grlmez olmas gerekirdi. Bunlar yaya pati kalarndan daha geni deildir. Rzgr da bir seim yaparak sa dece gidile geline anm patikalar ortadan kaybettirmi de, daha dar izgileri balam olamaz. Yapm iinde alanlarn sadece pistlerle izgilerin i tarafnda gidip geldii elbette sy lenemez. Onlara kukusuz herhangi bir yerde pistlere ve izgi lere balanan, hi deilse bir yaya yolundan gitmeleri iin izin

40

verilmi olmaldr. Pistleri izenler ve iaretleyenler, herhalde uacak deildiler. Nazca dzl, ksmen yeil ngenio vadisi ve Palpa dala r, etin cevizleriyle karmza kmaktadr. Bunlar tm betim lemelerle adeta alay etmekte ve bugne kadar ileri srlm teorilerin hibirine de uyum gstermemektedir. Bunlardan biri, pistler karmaas iinde simetrik alm delikleriyle gze ar pan bir pisttir; bunun aklanmas nasl yaplabilir? (Resim 37, 38) Bugn pistin delikleri ilerinden yer yer yaban otlar km, kk ta ynlar gibi bir grnmdedir. Ama bir zamanlar mutlaka bir ilevi olmu olmal; zira pist on bir delikle bala maktadr. Sonra delik bulunmayan bir aralk gelmekte, ardn dan da belirli bir dzen iinde delikli eritler band yer almakta dr. Besbelli ki sevgili Tanr bizlere cevizleri ikram etmi. Ceviz kracan bizim bulmamz gerekiyordu. Bu etin cevizlerden ok daha acayip bir dieri, dev boyut lu Y (epsilon) pistidir. (Resim 39) Burada 90 metre enindeki ana pist, iki eimli piste ayrlmakta, bylece de bir Y harfi olumak tadr. Bunlarn altnda daha dar izgiler vardr; sanat eseri diye bileceimiz byk oluuma ait olmalar gerekir; nk bu izgi ler geometrik bir doru halinde epsilonla birlemektedir. Yine byle aklanmas ok g yerlerden biri de ikizkenar bir gene verevleme toslam olan yamuk alandr. (Bak: Resim 22) genin tepesinden kan darack bir izgi, bklmler yaparak 2 kilometre kadar uzaa gitmektedir. Bu yerst eklinin her iki yannda su izleri grlyor; Nazca ovasnn kk bir kesi mi, krk ylda bir sular altnda kalmaktadr. Garip olan, yerst eklinin bu sulardan etkilenmemesidir. Hele u garip eritler, havadan bakldnda bir genetik ha ritay artrmakta, bylesine bir benzetme ne denli sama olursa olsun. (Elbette ki eritlerin byle bir eyle kesinlikle ilgi si yoktur - yoksa birileri hemen kar, benim Nazca izgilerin de gen haritas grdm syler.) Bu eritler kk kk si yah blmelere blnmtr (Resim 40). eritlerin kendileri 1,30

41

metre enindedir ve bunlardan sada olanlar, ok garip bir ekil de bayrdan aaya uzanmaktadr. Ya u gnmz pilotlarnn ET Havaliman diye nitelendir dii pist... Geni bir dzlk halinde balayp daralarak tam 3,2 kilometrelik bir mesafeye uzanmaktadr. Pilotlar bu pistin ze rine gsteri inileri yapyor. 1000 metre ykseklikten ua pis tin balang kesimine doru alaltyor ve pistin 3 metre kadar stnden uup gidiyorlar. Bu srada turistler, bir uzay gemisi nin iniini yayorlarm gibi olaanst bir heyecana kaplyor lar. Nazca yresinde anlatlacak ok daha gizemli, ok daha akl sr ermez eyler vardr. Bunlardan biri de, geometrik bir anahtardr; bunu bilge bir matematiki binlerce yl nce topra n stne kazdrm. Bu konuyu ele almazdan nce imdi bir ara blme yer vermek istiyorum; kimbilir belki de Nazca'y ya ratm olanlarla bylece birok balant kurulabilir.

42

SAHTECLER E T E S
Mahkemeler hibir sylentiyi susturamaz. Johann Nestroy, 1801-1862

Nazca kasabasnn 150 kilometre kuzeyinde il merkezi ca vardr. Burada, ehrin ortasndaki Plaza de Armas'ta Dr. Janvi er Cabrera ailesiyle birlikte yaar. Dr. Cabrera, zerleri oymal binlerce tatan oluan bir koleksiyona sahiptir; bunlar hakknda Kantlar(U) adl kitabmda ayrntl bilgi vermitim. Bu talar arasnda yenisi de, eskisi de vardr; sahicisi de vardr, sahte ola n da. Sahte olanlar yapan birini grmeye gitmi ve onun al ma metodu hakknda yazmtm. te yandan jeolojik ekspertiz raporlarn kaydetmi ve sahici gravrlerin yan kantlayan mikroskopik fotoraflar da yaynlatmtm. O zamandan bu yana 20 yl geti. Bu arada ne zaman Pe ru'ya gittiysem, her seferinde Dr. Cabrera'y ziyaret ettim; by lece aramzda yllar getike daha da gelien bir dostluk kurul du. Bir defasnda da, on drt yl nce olmal, Cabrera ailesi be nim gezi ekibimi evinde arlamt. Bize ikram edilen yerel Pis co sour ikisini itiimiz srada Dr. Cabrera birden beni bir ke nara ekti. Bana bir ey gstermek istediini syledi; gstere ceklerini imdiye kadar sadece birka yakn dostundan bakas nn grmediini de vurgulad. Evinin i avlusunda pantolon ce binden byk bir anahtar kard ve bununla karanlk bir oda nn kapsn at. Dmeye basp elektrii yaktktan sonra beni ieri buyur etti. Birden azm ak kald. Dar bir koridor boyunca, sal sol lu tahta raflar tavana kadar ykseliyordu ve bu raflarn stnde yan yana, ayrca art arda sralar halinde yzlerce ve yzlerce heykel vard. (Resim 42,43) "Nedir bunlar?" diye sordum Cabrera'ya.
43

"Pimemi kil heykellerden bir koleksiyon. 20.000 yl, belki 50.000 yl ya da hatta 100.000 yl nce yaam bir kltre ait." "Nerden km bunlar?" sorusunu ynelttim bu sefer derin bir hayretle. "Depodan!" diye ksack bir cevap aldm. Koridorun loluunda gzme ilk arpan, boyu 80 santim kadar bir heykel oldu. Yerde duruyor ve bana bakp srtyordu. (Resim 44) Baykuu artran kocaman gz ukurlarnda bir ift yuvarlak gz vard. Hemen onun yannda bir baka heykelcik vard; bu da kucanda ne olduu anlalmayan kk bir hay van tutuyordu. (Resim 45) Hemen bir arm yapt bu; Kolombi ya'da, San Agustin'de, arkeoloji parknda buna benzer tasvirler grmtm. Fakat onlar ok daha bykt ve tatand. Ardn dan gzmn tam hizasnda duran bir heykel dikkatimi ekti; bunun birbiri stnde duran iki kafas vard. (Resim 46, 47) Bunu da San Agustin'den tanyordum. Kaplumbaaya benzer bir hay van heykelini uzun boynundan tutmutum ki rafn stnde ko ca bir hamambceinin telala katn grdm. ok geme den burann bu haaratla kaynadn anladm. Demenin stnde, birbiri zerine istif edilmi bir yn karton kutu vard. Bunlarn ii gazete ktlarna sarl acayip grnml heykellerle doluydu. Bir delilik sergisi! (l) "Look, Eric!" diye seslenen Cabrera daldm dnce lerden ayrd beni. Elinde bir insan tartp duruyordu, yz maymunu andran bir insand bu. Bu heykel iki eliyle tuttuu bir drbnle yukarya doru bakyordu. Harika! dedim kendi kendime; buna ok benzeyen yine drbnl bir heykel zerleri gravrl talarn da bir esiydi. (Resim 48, 49) Cabrera sol eliyle de bu sefer bana bir uan keler ( + , ) uzatmt; kelerin srtna ku kafal bir insan ata biner gibi binmiti. Ta gravrler koleksiyo nunda bu da vard, hem de birka taneydi. Bu heykeller galeri sini terk etmezden nce, sa tarafta gzmn hizasndaki rafn
m (t+)

Bak, Eric! Burada milyonlarca yl nce yaam ve soyu tkenmi kimi dev, kimi kk srngenler ailesinden biri sz konusudur.

44

stnde, kilden yaplm tenis raketlerine benzer bir eyler gr dm. Bu raketlerin st garip tasvirlerle sslenmiti. Raketle rin on ikisi de birbirine yapk haldeydi. (Resim 50) Bunca sahte eyi kim yapm olabilirdi? Tekrar gezi ekibimin yanna dndmde Cabrera'nn kz larndan biri bana yaklat. Cabreralar bereketli bir iftti, aile sekiz kiiydi. Gen bayan: "Eric!" dedi ve beni ok ciddi bak larla szd. "Babama inann ltfen. Syledikleri hep dorudur. Heykeller yer altndaki bir depodan kmtr ve marnlamaya cak kadar eskidir." Bunlar syledikten sonra gen bayann gz lerinde yalar belirdi. Ben de duygulanmtm, tasasn ren mek istedim. "Peru arkeologlar babam ciddiye almyorlar. Ciddiye aln mamas da gerekiyor." "O da niye?" "Babam ciddiye alrlarsa, ta ve kilden heykeller koleksi yonuna ilgi gstermeleri gerekecektir. Bu da olmaz; nk ko leksiyonun ciddiye alnmas, arkeolojik bir dnya kavramnn kmesine yol aacaktr. Dnsene bir an: Uygarlmzdan ok nce var olmu bir uygarlk! Ayrca babamn heykelleri sa hici kabul edilirse, hepsine el konulmas gerekir. Hkmet ba bamn burada byk bir hazineyi istif ettiini ok abuk re nir. Peru hukukuna gre zel kiiler hibir ekilde sahici arke olojik bulgulara sahip olamazlar. Byle eyler devlete aittir." Doruydu bu ve her eyi daha da iinden klmaz hale so kuyordu. Bu koleksiyonla ne yapacaktm? Onun hakknda ya zarak kendimi gln duruma m drmeliyim? Cabrera'y sahteci diye mi tantmalym? Herhangi bir Kzlderili aile onun siparii zerine byle kil heykeller imal etmise, bunu yapma nn amac ne olabilir? Cabrera byle eyleri asla alp satmyor du; aksine heykellerini saklyor ve onlar bir hazine gibi koru yordu. Tek bir tanesi bile satlm deildi. Cabrera'nn kz beni dncelerimden kopard: "Erich, ne olur bu koleksiyon hakknda bir eyler yaz. Ba bam bunu hak etmitir. Nasl ac ektiini bilmiyorsun. Arke oloji ile devlet arasnda bocalayp duruyor; onlara gre bu hey45

kellerin asla sahici olmamas gerekiyor; kendisi ise bunlarn sa hici olduklarn biliyor." Gen bayana bu garip nesneler koleksiyonunu yakndan incelemek zere tekrar geleceime dair sz verdim. Drt yl sonra yine ca'daydm. Fakat Cabrera koleksiyonunu inceleme yi daha sonraki bir zamana ertelemek zorunda kaldm; nk kap aralndan bakmakla yetinilecek bir koleksiyon olmad n dnyordum. Etraflca bir inceleme iin bol zamanm ol sun istiyordum. Darack bir arala skm tahta raflarn hi deilse bir ksmnn boaltlmas gerekiyordu. Heykelcikleri l mek, karlatrmak ve olabildiince de ok fotoraflarn ek mek niyetindeydim. Sahici veya sahte, gelecekte Dr. Cabrera ile koleksiyonunun ne olacan kim bilebilirdi? Sahihliin bir kstas da heykellerin eskiliini saptamakt. Bu nedenle Cabrera'y ziyaret ettiimde, heykelciklerin birkan Zrih niversitesi'nde analiz ettirmek ricasnda bulundum. ok kibar bir dav ranla bana anahtar uzatt. Hi deilse bir heykelin rneini alm olmak ve yerdeki herhangi bir kil parasn eve gtrmemek iin, insana benzer bir figrn kolunu koparp yanmda getirdiim plastik bir torbann iine attm. Janvier Cabrera ve Peru'nun btn antik tanrlar beni balasn!

Dr. Cabrera Kimdir?

Bu Dr. Cabrera kimdi ve zerlerinde hakkedilmi ekiller bulunan talarla kil heykellerden oluan koleksiyonunu nasl el de etmiti? Cabreralar, kk spanyol gmenlerin birinci kuana kadar uzanan eski bir aileden geliyor. Janvier Cabrera, 13 Ma ys 1924'te ca'da domu. Liseyi bitirdikten sonra Lima'da tp renimi yapm. Uzun yllar ca'da Hospital de Seguros Socifl/'da hekim olarak alm. 1961'de yerel niversitenin kurucu46

larndan biri olmu. Bu arada cerrahlk alannda uzmanlam ve yeni niversiteden de profesr unvann almt. Operatr olarak Cabrera sk sk yoksul Kzlderilileri ame liyat etmekteydi. Bu insanlarn ameliyat karlnda verebile cekleri paralar olmuyordu. Para yerine doktora tozlu heykel cikler ve zerlerine ekiller hakkedilmi talar veriyorlard. Cabrera bunlar ilkin sahte eyler olarak nitelendirmiti. 1966 ylma kadar da arkeolojiyle hi ilgilenmemiti. Bu arada ca yaknlarnda bir araphane ileten Carlos ve Pablo Soldi kardeler, tpk doktor gibi Kzlderililerden gravrl talar aldklarndan, bu talardan kk bir koleksiyon yapmaya balamlard. Cabrera bu araplarla tant, koleksi yonlarn grd ve onlarn "sahte sanat eserlerine" glp gee medi. nk araplar bu eserlere baka bir gzle bakyorlar d. Bunlar getirmi olan Kzlderililere inanyorlard. O neden le de koleksiyonlarn vasiyetnameyle ca'daki yerel mzeye ba ladlar. Bunun zerine talar incelemek zere Lima'dan ilk uzmanlar geldi. Bu uzmanlar hibir bilimsel analiz yapmamala rna ramen talar zerindeki gravrlerin amzda yaplm sahte almalar olduunu bildirdiler. Uzmanlara gsterilen re simler onlara pek ters gelmiti ve yaygn retilere de hibir e kilde uyum gstermiyordu. Ne var ki ilk gravrl talar yine de ca mzesinde sergilendi. 1970'ten beri ise bu nesneler kaldrl m bulunmaktadr. Ayn yl maysn 13'nde Cabrera, fotoraf Felix Llosa Romero'dan hediye olarak ok acayip motifli bir ta ald. Srt na bir Kzlderilinin ata biner gibi binmi olduu uan bir eit keler vard stnde, svarisi bu masal yaratn bir sopayla y netiyordu. (Resim si) Cabrera ta ktlarnn stne basklk di ye koyarak kulland; ona baktka her seferinde daha derinle mesine dncelere dalyordu. Bylesine bir motif nereden ge liyordu acaba? Okul bilgisi sayesinde Cabrera, hibir insann bu kelerlerden herhangi birini grm olamayacan ok iyi bili yordu. Bu srngenlerin soyu 60 milyon yl nce tkenmiti; yani dnyada henz tek insan dahi yokken.
47

Bir sonraki grmesinde Cabrera, arlk olarak kulland tan kkenini Romero'ya sordu. Romero da bu konuyla hi ilgilenmemesi tavsiyesinde bulundu; tehlikeli olabilirdi. Byle gravrl talardan on binlerce, kil heykelciklerden de binlerce vard. Basit Kzlderililer hi de aptal deildi. Bunlar atalarnn miras olarak saklyor ve bulunduu yer renilirse, talarn da, kil heykellerin de bir anda parampara olacaklarn ok iyi bili yorlard. Bu szlere o zaman 42 yanda olan Cabrera inanmamt; ama ayn yl Carlos ve Pablo Soldi Kardeler bu talardan bir kan satn alp alamayacan sordular; nk talar koyacak yerleri artk kalmam ve onlar darda aa brakmak zorun da kalmlard. Cabrera ta koleksiyonunu kafasn sallayarak seyrediyor ve bunlar modem sanat eseri diye sergileyecek olur sa, Kzlderililere belki bir yardm dokunacan dnyordu. (Resim 52) Bylece Cabrera 341 adet ta, 7000 eski soles gibi g ln bir bedel karlnda satn alr ve onlar byk evinin bir yan odasnda derme atma bir dolaba koyar. (7000 eski soles, o zamanlar 140 Alman mark kadar bir deerdeydi.) Daha sonra ki aylarda Cabrera acayip koleksiyonuyla giderek daha ok ilgi lenir. Bu ilgisi younlatka hayreti de artar. Tasvirler iinde cerrahlkla ilgili olanlar da vardr ve Cabrera meslei gerei bunlarn birounun neyi gsterdiini anlar. Ne var ki talarda gsterilen cerrahlk uygulamalar, bu alanda kendi uzmanlk bilgilerine pek uymamaktadr. Talarn stnde bir kalp nakli gsterilmiti. Fakat byle bir ilemde bulunmas zorunlu olan kalp-akcier makinesi yoktu. Damarlardan kan aktarm da yoktu. Doruca aza giden birka hortumun ilevi ne olabilir di? (Resim 53) Bunlar izen Kzlderili sahteci bu ilerden hi an lamad iin sadece hayal gcn m kullanmt? Talara ka znm eit eit soyu tkenmi srngenlerin biimleri nere den biliniyor ve bir Kzlderili elindeki drbnle ne diye gky zne bakyordu? (Resim 54, 55) zerlerinde haritalar ve hibir yerde var olmayan koca ktalarn krokileri bulunan talarn an lam neydi? (Resim 56)
48

Talar yava yava Cabrera'y etkilemeye balamt. Bu nun etkisiyle bir zamanlar kendilerine hekim olarak yardm et tii ve hl ona gelip danmak gereini duyan yal kyllere sorular sormaya balad. lme iyice yaklam bir adam, ona bir depodan sz etti; bu depoda gravrl talarla kil heykelcik lerden binlercesi vard. Cabrera buna inanmad; byle sahte eserlerin turistlere satlmak zere ortaya karldn dn mekteydi. Kzlderili yerliler aptal deildi. ok dk gelirlerini hangi yoldan iyice artracaklarn biliyorlard. te yandan l mn eiindeki kyl de bu gizemli deponun tam yerini ona sylememiti. Peru'ya gelen turistler arttka, sahte gravrlerin retimi de artmaktayd. Byle sahte gravr yapanlardan biri olan Basilo Uuya ile ben 1973'te grmtm. Bana her eyi aka itiraf etmi ve Cabrera'nn koleksiyonundakilerle birlik te btn talan kendisinin yaptn sylemiti. (Resim 57) (Ben de o zaman Kantlar kitabmda bu konuya -resimlerle birlik t e - sayfa ayrmtm.) Ayn sahteci Basilo Uuya, Andreas Faberkaiser adl bir gazeteciye bir sr vererek, turistlere satmak iin taklitlerini yapt birka yz ta dnda dierlerinin sahici olduunu sylemitir. Fakat kendisine sorulduu takdirde ta larn hepsinin sahte olduunu syleyecektir. Bylesine iki yzl davrannn nedeni sorulduunda da Uuya u cevab veriyor: "Eer zerlerinde sahici, eski oymalar bulunan talar satarsam, bural Kzlderileriyle bam derde girer; nk onlar, atala rndan kalma kltrel miras sz konusu olduunda hi akaya gelmezler. stelik ben de hemen hapishaneyi boylarm." Byle ce bu ilerin hep st rtl olarak srdrlmesi gerekmekte dir. Hangi tan eski ve hangisinin ok yeni olduunu kestire meyen Cabrera, eski olduunu tahmin ettii drt ta alp iki uzmana incelettirdi ve birer rapor yazmalarn istedi. Raporlar dan birincisi, Lima'da Mauricio Hochschild madencilik irketin den jeolog Dr. Eric Wolf tarafndan verildi. kincisi de Lima Teknik Yksek Okulu'nca dzenlenerek Dr. Fernando de la Casa ile Dr. Csar Sotillo tarafndan imzaland. Her iki rapor da gravrlerin ok eski olduunu onaylad. Raporlarda gravr49

Sonsuzluun aretleri, F: 4

lerin, ok ince fakat doal bir oksitlenme tabakasyla kapl bu lunduklarndan, birka bin yl eski olmalar gerektii belirtili yordu/ 15 * 1976 ylnda NASA 'nn o zamanki ba tasarmcs Jo seph Blumrich'le birlikte Dr. Cabrera'y ziyaret ettim. Cabrera bize incelenmek zere eski ve yeni gravrler verdi. Mikroskop altnda ekilen fotoraflar, sahte gravr (Resim 58) ve sahici gra vr (Resim 59) arasndaki belirgin fark aka gstermektedir/ 1 4 ' Yllar getike eski ve yeni ekiller karsnda kukularla bocalayan Cabrera, koleksiyonuna bilimsel analizler uygulan masndan getik, tek bir arkeologun gelip gz bile atmamasna karn, Peru arkeolojisinin talarn ayrm gzetmeksizin toptan reddetmesi yznden iyice kst, giderek iine kapand. Bu se fer de tekin yer olmad sylenen mahut depoyu kendi bana aramaya kalkt ve bu amala yal Kzlderililerle geceleri uzun uzadya grmeler yapt. imdi artk kendisini baka bir dn yann bysne kaptrmt; dediine gre, en az 100.000 yl gemie ait bir dnyayd bu. Tp fakltesindeki retim yelii ni savsaklad, bunalmlar geirdi, sonunda da karsndan ayrld. "Delice dnceleri" ile evrenin kak diye nitelendirdii biri oldu; gen teknolojisi zerine karmakark tahminler yrterek tyler rperten bir teori tasarlad; ona gre bu teknoloji binler ce yl nce uygulanmaktayd. "ok nceki insanlk da, dnya dlarla temas halindeydi." Cabrera byle biri ite!

Depolar Nerde?
Yetmili yllarn banda Cabrera'nn elinde byke bir ka kaya paras vard. Byke ile bir buuk metre kadar yk seklii bulunan paralar kastediyorum; bunlarn stnde gkte uan aygtlarn resimleri aka grlyordu. Bunlar bildiimiz tipte uaklar deildi, garip yapl uan nesnelerdi. Benzerlerini eski Hint metinlerinde grmtm ve bu konuda Hintolog Lutz Gentes'in kamuoyunda heyecan uyandrm deerli bir eseri de 50

vard. Ayn dorultuda tanmlamalar, Veda/dini perspek tifle yazlm Armin Risi'nin eserinde de bulunmaktadr. Bu kaya paralarn gzlerimle grmek olanan elde etmitim. Sonra bunlar askeri makamlarca Lima'ya tatld. Peru hava kuvvetleri, hava yolculuklarnn tarihine ilikin bir mze kur may planlamt ve Cabrera'nn kaya paralar ok eski ala rn gizemli uan makinelerini gstermekteydi. Museo aeronautica adl bu mze bugn Lima havaalannn askeri blgesindedir ve herkesin ziyaretine ak bir yer deildir. Geen yllar zarfn da Cabrera'nn ta stne oyulmu uan makinelerinin bu m zenin salonlarnda sergilenip sergilenmediini saptamak olana n bulamadm. Ben sergilendiini sanyorum; nk kaya par alar mzeye gtrlmezden nce, o zaman grevlendirilmi bulunan subay bunlar analiz ettirmiti. Gravrl talarn yannda ayrca kil heykeller de vard; imdi bunlardan sz etmek istiyorum. Dr. Cabrera bugn 73 yanda ve bakalar karsnda ok dikkatli davranan bir insan; artk kime gvenebileceini kestiremez biridir. Tek tek ya da grup halinde turistleri evine alp onlara ta koleksiyonunu gs termekte ve kendisine zg grlerle yorumlar yapmaktadr. Ne var ki benim gibi Cabrera'y birka onyldan beri tanyan bi ri bile, onun anlattklarn izlemekte zorlanmaktadr. Anlattk lar yklerdir sadece. Bilimsel emalarn hibirine uymamak tadr. stelik bu keyf yorumlarn, imdi de, aslnda sahte eser ler olduunu bilmesi gereken gravrlere dayandrmaya bala mtr. Neden yapyor bunu? Bu arada kendi teorisine iyice sapland da, taklit eserler araclyla m onu inandrc klmak istiyor? Dr. Cabrera'yla ok sakin ve uygun bir atmosferde ko numak frsatn buldum. inde binlerce heykelciin bulundu u gizemli deponun yerini bildiini iddia etti. "Janvier!" dedim, "Bu deponun nerde bulunduunu sylemezsen kimse inanmaz sana. Depoyu hi deilse bana gstere mez misin?" Janvier Cabrera cevap vermezden nce bana uzun uzun bakt. "Sana ne yarar olacak?" dedi. "Deponun durumunu tam olarak anlatmak zorunda kalrsn. Fakat bunu yapman doru
51

olmaz. Benim gvenimi ktye kullanm olacan gibi Kzlde rilileri de kendine dman edersin. Peru'da artk ortalkta grnemezsin. Ya senin bilimin? O ne yapacak? Sadece glp ge ecektir. Btn bunlar muazzam bir sahtekrlk diye nitelendi recek ve ciddiye alnmak isteyen herkes hemen konuyu unuta caktr. Bylesine bir sahtekrlkta heykellerin parampara edil mesi de hi nem tamayacaktr." Janvier Cabrera ac baklarla szd beni. Birok bakm dan haklyd. Kendi deneyimlerimden insann, eer ok salam kantlar ortaya koyamazsa, ok kolayca arlatan damgasn yi yebileceini biliyordum. Yine de ayn konuda konumay srdrdm; Cabrera'dan u "depo" hakknda biraz daha bilgi szdrmak istiyordum. So nunda ca rmann geen bin yllar iinde deiik yer tabaka larn andrm olduunu rendim. Bunun sonucu olarak gravrl ilk talar gn na km. Ya "depolar"? Cabrera'ya gre, Perulu arkeologlarn bu depolardan mutlaka haberdar ol mas gerekiyor; nk bunlarn ilki, aksilie bakn ki, Peru ar keolojisinin kurucusu Julio Csar Tello tarafndan kefedilmi ti. And dalarnn bir kolu olan Serro Corrado'da Tello, iinde Kzlderililerin dokuma teberileri bulunan birok granit maa rayla karlayor. Bu maaralara ancak alt metre uzunluunda dikey galerilerden girilebiliyordu. Bulunan maaralar 5 x 7 metre byklkte, 3 metre ykseklikteydi. "Sen de byle bir maarada m buldun kil heykelleri?" Cabrera, evet dercesine ban sallayarak orada daha on bin heykel bulunduunu syledi. Yalnzca bir maarada deil, birok granit maarada da onlardan varm. Szleri bende ku ku uyandrmt. Granit ha? Burada, bu yrede? ca kentinin etraf bir kum ve ta lyle evriliydi; bu kra arazi Nazca'ya, hatta ok daha telere kadar uzanyordu. Kukusuz douda And dalarnn kollar vard, oralarda granit kesimlere de rast lanabilirdi. Bu konuda kesin yarglar ne sremezdim. Jeolog deildim. Cabrera kukulandm fark etti. "Kum l altnda granitten yaplma dev boyutlu tesisler olacana inanmyorsun, deil mi?
52

"Gzmn nne getirmekte hayli zorlanyorum," dedim biraz zlerek. "O halde gitsene yine Nazca'ya; oray ok iyi bilen birisin. Trman bir 'puquios'al" "Bir neye?" "PuquiosV diye tekrarlad Cabrera. "Bunlar ok eski za manlardan kalma yeralt su ebekesidir. Ne kadar eski oldukla rn kimse bilmiyor; ama bugn dahi i gryorlar. Bunlar ks men granitten oyulmutur, ksmen de yine granitten byk yek pare talarla desteklenmilerdir. O zaman burada da granitten yeterince galeri, kuyu ve kilometrelerce uzunlukta puquios bu lunduunu gzlerinle greceksin." Cabrera'nn bu sylediklerini gidip yerinde kontrol ettim. Fakat bu konuda imdilik sizlerden biraz sabr gstermenizi ri ca ediyorum. nk daha nce kil heykeller koleksiyonuna de inmem gerekiyor. Bunlar antik adan kalma ve sahici miydi? ok nceki bir uygarln kalntlar myd?

Bilimden Sorular
Yine svire'de, Zrih-Irchel niversitesi Corafya Enstits'nden Dr. Waldemar A. Keller'den, bir kil heykelden kopa rp aldm para zerinde ya analizi yapmasn rica etmitim. Birka hafta sonra sonucu aldm. Ne var ki bu sonu umut kr cyd. "Sayn Bay von Dniken, Aadaki numuneyi radyokarbon zaman saptamas yapl mak zere bize brakmtnz. Yer: ca, Peru. ifre: Malzeme: Pimemi kil

S3

Bu numune bizde UZ-3937 / E T H - 16012 diye kaydedil mi ve C14 - ya olarak 'modern' sonucunu vermitir. Dosta selamlarmla. Dr. W.A.Keller." Yallk belirlenmesi iin gereken hazrlk ve numune mal zemenin ilenmesi, Zrih niversitesi Corafya Enstits'nn radyokarbon laboratuarnda yaplmt. Bunun devam olarak da Hnggerberg'de Federal Teknik Yksekokulu'nun (ETH) Parack Enstits AMS tekniiyle (Accelerator Mass Spectro metry) tarihi saptamt. Yani Cabrera'nn koleksiyonu sahtekrlk olarak nitelendi rilmiti. Pimemi kil moderndi, yani zamanmza aitti. Zrih ETH bilim adamlarnn ok parlak bir n vard. zellikle de yaptklar C 14 analizleri dnyaca n kazanmt. Cabrera'nn neden bylesine toptan bir sahtecilikle sulandn dnp dururken gzm Dr. Keller'in raporla birlikte gndermi oldu u mektuba takld. Birden duraladm. Demek ki doabilimcisi Dr. Keller iin de cevapsz kalm sorular vard. yle yazyor du: "Hazrlk aratrmas elektron-mikroskopik, rntgen spektrometrik analizlerle dier element-zgl analizleri kapsyordu. Tipik element oran, beklenildii gibi bir seramik-kil bileimini gsterdi; yani burada esas madde olarak magnezyum-alminyum silikatlarnn yksek oranda demirle karm olmas sz konusuydu. Katk maddesi olarak da kuarz, kalsi yum ve fosfor (kalsiyum fosfat paracklar halinde) bulunmak tayd. Elementer analiz, deney materyalinin bir radyokarbon ta rih belirlemesi iin yeterince karbon elementi ierdiini gster di; bylece de AMS metoduna gre ya belirlemesi ilemi uygu lanabilecei anlald. nmzdeki malzeme, mektubunuzda belirttiiniz zere, pimemi kil olduuna gre, bu karbon mad desinin nerden geldii, ne zaman ve nasl bir ilikiyle deney malze mesine katld sorular cevapsz kalm bulunmaktadr. Belki
54

siz, bilginiz ve deneyiminize dayanarak bu sorulara inandrc cevaplar verebilirsiniz."*18) Burada gerekten dndrc bir durum vard. Bir yan dan zaman saptama ilemi iin yeterli kmr maddesinin var olduundan sz edilirken, te yandan bu maddenin nereden geldii soruluyordu. Sras gelmiken C 14 zaman saptama yn temine ilikin bilgi verelim. Bu yntem, atom arl 14 olan radyoaktif karbon (kmr) C izotopunun Dnya atmosferinde her zaman ayn miktarda bulunmas ilkesine dayanr. Bu kar bon (C) izotopu btn bitkiler tarafndan emilir. Dolaysyla da aalar, kkler, yapraklarda; te yandan hayvanlar ve insanlar gibi btn dier canl organizmalarda deimez miktarlarda bulunur. Btn radyoaktif maddelerin belirli bir rme ve yok olma sresi vardr. Bu sre insan ve hayvanda lmle, bitkiler de hasat ya da yanmayla balar. C 14 kmr izotopu iin yar mr 5600 yldr. Bu da, bir canlnn lmnden 5600 yl sonra dahi ondaki asl C 14 miktarnn yars bulunabilir demektir. 11.200 yl sonra Vrt, 22.400 yl sonra da '/s'i kalacaktr. Bugn k hassasiyetle, lm snr 36.000 yla kadar ulamaktadr. Zrih niversitesi'nin lm "modern" karbon sonucunu vermiti; demek ki madde, C 14 izotoplarnn tamamna sahip ti. Peki, bu karbon maddesi nereden kmt? Zrih niversitesi'nden Dr. Keller'le telefonda grrken birden aklma ha mambcekleri geldi, Cabrera'nn heykelcikleri arasnda kayna an hamambcekleri. Evet, onlar! Onlarn dklar amzn karbon maddesini ieriyordu. Peki, bu dklar zaman belirle menin sonucunu etkilemi miydi? Fakat bir ey daha vard: Tarih ncesi alarda dnyad yaratklarn yeryznde olas konaklamalarn aratran "Anci ent Astronaut Society", kamu yararna uluslararas bir kurulu tur. Bu kurumun araclyla Cabrera'nn kil heykellerine ilikin ikinci bir rapor dzenlenmitir. Jeolog Dr. Johannes Fiebag, ca'da Dr. Cabrera'dan iki numune alyor ve bunlar test yapl mak zere Dr. Ernst Freyburg'a brakyor. Dr. Freyburg da, Weimar niversitesi'nde ayrntl analizler yapyor. Raporu da yle: 55

" ( U F 6 ve UF 7) diye iaretlenen her iki numune, birbirle riyle uyum halinde kuarz, potasyum ve natron feldispatlar, illit-mskovit kil minerali iermektedir. UF 6'da ayrca kaolinit ve montmorillonit bulunduu saptanmtr. Btnyle numu neler bir kil mineralleri karmdr. Kabuk kesiminde yukarda zikredilenlerden baka kalsit de bulunmaktadr. Rntgen di yagram, rntgen nlarna direnen (cama benzer) bir madde nin kant olarak, tek eri halinde dalgal bir izgi gstermitir. Diferensiyal termo analizde (DTA), 20 ve 1000 santigrat dereceleri arasnda, bir numune ktle kaybna uramtr. Sz konusu malzemede, 200 santigrat dereceye kadar olan dk s alannda yzde 1,4 orannda ktle kayb llmtr, bu da ks men kil mineralin hidrat suyuyla tutucu suyundan kaynaklan maktadr. 424 santigrat derece ile 534 santigrat derecede yanabilir organik maddenin varln kantlayan iki sveren reaksiyon or taya kmtr. Bu limitler arasnda linyit kmrnn tutuma derecesi yer alr. 800 santigrat derecenin zerinde D T A erisi, cama benzer bir maddenin varln gstermi, bylece de rntgen bulgusu dorulanmtr. Elektron mikroskopu altnda cams alann daha ok "Si 0 2 " d e n olutuu saptanmtr; fakat yaplarnn silisik asit meydana getiren organizmalardan olutuu kesin deil dir." 0 9 ' Analizin zetinde de rengi ak kabuun kireli kumdan olutuu saptanmaktadr. Peki, ya maddenin ya? "Bu konuda hibir saptama yapla mamtr. Bununla birlikte ok az miktarda olsa da tutulan su yun varl, grece hayli gen bir ya gstermektedir. Karbon elementi bulunmas geri C 14'le ya saptama olana veriyor sa, bu ekilde sadece karbonun ya belirlenmi olacaktr." Durum tam da Goethe'nin dedii gibiydi: "imdi yine bu rada durmaktaym, ben zavall budala, yine ancak eskisi kadar akllym!" Zrih niversitesi "modern" diye nitelendirdii ya saptanmt, ama bunun dayana byk olaslkla hamambceklerinin kakalaryd. Weimar niversitesi bir tarih belirle56

mekten kanm; ama "ok az miktarda" maddenin iinde hapsolmu suyun varlndan sz etmiti. Ne var ki bu su, tutulmu su deil de, pekl Cabrera'nn deposundaki koullardan kay naklanan nem de olabilir.

Yem ve sahte m, Yoksa Eski ve Sahici mi?

ahsen ben Cabrera'nn heykelciklerinin ok, ok eski ol duklarna artk pek inanmak istemiyorum. Ne var ki kesin bir yargya varmak da, grndnden ok daha karmak, ok da ha kafa yorucu bir itir. Bu deerlendirmemde acaba yanlyor muyum? Bilindii zere en yaygn hastalklardan biri de hemen tehis yapmaktr. Cabrera koleksiyonunun tmnn sahtelii iin neler sylenmektedir? - Cabrera'nn inatl ihtiyarlara zg dikkafallkla bir lemitir. ok zel bir bilgiye sahip olduunu dnyaya kantla mak istemektedir. - Arkeolojiye, zellikle de Peru arkeolojisine fke duy maktadr. - lkesinin Nuh zamannda olaanst durumda olduu na inanmas onun ulusal bilincini gstermektedir. - Bizden nce ok eski bir uygarln var olduu kansn dadr. - Heykellerle ilgili olarak: Daha nceki bir uygarlk, bilgi lerini ne diye pimemi kil heykeller halinde granit maaralarn iine saklasn? - Bugn gerek kil heykeller koleksiyonunda gerekse gra vrl talarda sahtelii kesinlikle saptanabilenler vardr. Bu nunla asla 30.000 yl ya da daha eski olamayacak motifleri kas tediyorum; rnein, Nazca ovas stnde yere kazlm tasvirler ya da elinde iki "yasa levhas" tutan Musa'ya benzer bir kil hey kel gibi.
57

Cabrera'nn aleyhinde ileri srlen bu sert iddialarda, hey kellerin sahihlii iin bir umut prlts da var mdr? Evet, vardr! Kar hesapta baz eyler tam oturmuyor. Ba z noktalar da, iyi niyetle ele alnrsa, pekl aklanabilir nite likte. rnein, "Musa'ya benzer" tasvir konusunu ele alalm; nasl olur da byle bir tasvir, Cabrera'nn heykel koleksiyonuna girebilir? Amerika Birleik Devletleri'nde yaayan dinsel bir toplu luk olan Mormonlarn kutsal kitaplarna "Mormon Kitab" de nir. Kitabn 24 levhadan oluan "Ether" blm, "Jared" halk nn tarihini anlatr. Bu Jaredler, Babil Kulesi'nin yapld za manda, Mezopotamya'y terk ediyorlar. inde gece gndz et rafa aydnlk yayan 16 "yan tan" bulunduu gizemli iki gemi sayesinde Gney Amerika'ya varyorlar. Bu yolculuk srasnda hep "bulutlardan gelmi yce bir efendinin" buyruklarna uyu yorlar. Bu yce kii onlara yalnzca gemi yapmn retmekle kalmyor, ayrca pusula da armaan ediyor. Bu Jaredler, Mormonlarn atalardr. Gleri bugnk ili kylarndan Orta Amerika'ya, oradan da Kuzey Amerika'ya birka bin yl sryor. Bu gmenlerin Musa yksn bilmele ri ok mantkl. Uzak gemie ait bu ykden baka eyler de biliyorlard. Bir Musa heykelini ve daha baka heykelleri yapa rak bunlar saklayabilirlerdi. Burada benim akl erdiremediim nokta, bunlarn on binlerce yl ncesine ait olmas gerektiinin sylenmesi. Heykellerin sahihlii lehinde, kiisel kantlarn yan sra, baz yeni bilgilerden de sz ediliyor: - Nesnelerin says: Yalnz Cabrera koleksiyonu kesinlikle 2500'den fazla paray kapsamaktadr. - Ayn ya da ok benzer tasvirlerin tekrar: Tek bir rafn stnde yan yana duran, birbirinin ayn on iki "tenis raketi" bul dum. Bir baka rafta otuz kadar "kulplu kazan kapa" vard. Cabrera'nn sahte heykeller siparii verdiini varsayarsak, bu durumda ayn motifi otuz defa kullandrmasn nasl aklarz? Byle bir i yaptrmann yarar ya da kar ne olabilir?
58

- Cabrera heykelcikleriyle asla ticaret yapmamtr. Onlar kskanlkla muhafaza etmektedir. - Bir dizi fotoraflarn ektiim ameliyat tasvirleri, bu gnk cerrah bilgilerimize uymamaktadr. zellikle de bugn emekliye ayrlm eski bir cerrah profesr olan Cabrera'nn bir ameliyatn batan sona mantkl seyrini ok iyi bilmesi gere kir. Eer bir sahteciyse ameliyatlar ne demeye bambaka bi imde gstermitir? - Ecinsel sahneler. Gerek gravrl talar arasnda, gerek se heykelcikler koleksiyonunda tek tk ecinsel tasvirlere rast lanmaktadr. Cabrera gibi bir adam, brakn bunlar iin para demeyi, byle sahnelerin tasvirini bile asla ve asla istemez!
(Resim 60)

- Cabrera'nn karsna kar at boanma davas. Kars ta gravrler ile kil heykeller koleksiyonunun yarsn istemiti. Cabrera eski karsna koleksiyonundan tek bir para vermemek iin direndi; bu amala Peru'nun en yksek mahkemesine bile bavurdu. Koleksiyonu sadece sahte eserlerden olumu olsay d, bylesine inat bir direnme gsterir miydi? Ya karsnn, sahte eserlerden oluan deersiz bir koleksiyonun yarsn al mak iin bunca uraa girmesine ne demeli? - Baka koleksiyonlarda da benzer motifler grlmekte dir; fakat bu koleksiyonlarn bulunduklar yerler ca'dan binler ce kilometre uzaktadr. Bu koleksiyonlar unlardr: a) Meksiko'da Acambaro koleksiyonu. Cabrera koleksiyo nundaki gibi motifleri olan yzlerce kil heykelcik vardr; arala rnda eitli kelerler de bulunmaktadr. b) Ekvator'da Cuenca'da artk hayatta olmayan Peder Crespi'nin koleksiyonu. Burada odalar dolusu tahta ve kil hey kelcikler vardr. (Resim 6i, 62) Ayrca zerleri gravrl metal lev halar da bulunmaktadr. Ayn motifler grlr, ok eski ala rn kelerleri burada da vardr. c) "Burrows Cave" heykelleri: 1982'de Illinois'da Russel Burrows tarafndan bir maara kefedildi. Bu maarann tam yeri pek az kimsece bilinmektedir. < 2 0 ) Burada bulunan kk heykellerin resimleri iki kitapta yaymlanmtr.' 21 ' 2 2 ) Bunlar
59

arasnda da Cabrera koleksiyonundakilere benzer pek ok hey kel vardr. d) Japonya'nn pek ok yerinde bulunmu olan "insana benzer" ta ve kil heykelcikler; aralarnda yar insan yar hayvan kompozisyonlar da vardr. Bugn bunlar Japonya'da birok mzeye dalm durumdadr. Bu konuda fotorafl bir kitap yaymlanmtr. Birok tasvir Cabrera koleksiyonundakilere benzemektedir/ ' e) Ekvator'un birok kentinde (Valdivia, Agua Bianca, Chirije, San Isidora, La Tolita'da) geen yllarda kil heykeller bulunmutur. Bunlar da Cabrera koleksiyonundakilere benze mektedir. Aralarnda hayvan-insan tasvirleri de vardr. f) Soyu tkendii kabul edilen keler ile insan ayak izleri ay n yerde bulunmutur. Bulunduu yer, Teksas'ta Glen Rose ka sabasnn yaknnda Paluxy rmadr.
*

Gney ve Orta Amerika'da ahsen grm olduum bir di zi zel koleksiyonun hep benzer motifler iermesi, ister istemez insanda biraz kukular uyandryor. Bu zel koleksiyonlarn bir bir elden geirilmesi olanaksz grnyor; nk - n e r d e bu lunduu hi fark etmiyor- koleksiyon sahipleri eserlerinin sa hiciliinden emin olduklar gibi, Cabrera rneinde grld gibi de, resmi makamlarn sorup soruturmaya balamasn iste miyorlar. O halde dnyada bir yerlerde, bir sahteci srs yola koyulmu olmal ki hep benzer motifleri ileyip durmaktadrlar. te yandan bu sahteciler etesinin Peru, Ekvator, Meksika, ABD'nin Kzlderilileri ve birok zel koleksiyoncuyla gizli sz lemeleri bulunmas da gerekir; ancak bu sayede sahte eserler de bylesine bir motif uyumu salanabilir; buna soyu tkenmi srngenler ile insan-hayvan karm kompozisyonlar da kata biliriz. eitli koleksiyonlarn ya hakknda tartmak u srada pek bir ey ortaya koyamyor. Beni asl artan ise, son drt yl iinde gn na kartlan eitli bulgularn, amzda pek
60

benimsenmi olan, insann srekli bir gelime gsterdii reti sini tartlr hale getirmesidir.

Bin Yllar iin Kantlar

1. Yal bir Hopi-Kzlderilisi olan White Bear (Beyaz Ay), halknn gemiinin yz bin yl gerilere uzandn syle mitir/ 2 6 ' Buna benzer bir sav Sioux-Kizilderililerinin reisi White Wolf (Beyaz Kurt) ileri srmtr. Ona gre Kuzey Amerika'nn en eski halknn tarihi drt milyon yl gemie ka dar uzanmaktadr. ( 2 7 ) 2. Dr. Richard L. Thompson ve Dr. Michael Cremo birok eyin foyasn meydana karan iki kaln ciltlik kitaplaryla Amerika Birleik Devletleri'nde sansasyon yarattlar. Forbidden Archeology adl bu eserde, insanln kltrel mirasnn 100.000 yldan fazla bir gemie uzandn kantlamaktadrlar/ 2 8 ' 3. 1994'te Fransa'da Rhne Vadisi'nde "Chauvet" maara lar kefedildi. Bunun iinde bir Ta Devri resim galerisi vard; hayvan resimleri yannda "gerekst canavar" da resmedilmi ti. "Dinozorlar hatrlatan kafalar" ve de "ku-insanlar" vard. <29) Bu sanat eserleri iin gnmzden 32.000 yl ncesi diye bir za man saptand. Bu konuda Fransz arkeologu Michel Lorblanct: "Chauvet buzdann ucudur yalnzca. Bizlerin henz bile medii bir sre yaanm olmaldr," diyor. 4. Rumen Maara Aratrcs Christian Laseu, Bittor da larnda, bir damlata maarasnn iinde bir klt yerinin kalnt sn kefetti. Burann 70.000 il 85.000 yl nceden kald tah min ediliyor/ 2 9 ' Burada ha biiminde dizilmi insan kemikleri de vard. 5. Nevada'da, Carson City'nin 60 kilometre dousundaki "Spirit Cave" de, Kuzey Amerika'nn en eski mumyas olduu sylenen bir mumya bulundu. 10.000 yllk gemii vard. Bir
61

mumyann bulunduu yerde, onunla ilgili bir klt yerinin de ol mas gerekirdi. < 3 2 ) 6. Brezilya'da, Santarem yaknlarnda "Caverna de Pedra Pintada"da maara resimleri bulundu; 12.000 yl nce yaplm lard. Resimler arasnda bcek kafal bir insan grnts de vard. Benzeri Cabrera koleksiyonunda da bulunmaktadr. 7. 1996 Eyll'nde Wollongong niversitesi'nden (Avus tralya'da, Sydney'in 150 km. gneyinde) Dr. Lesley Head, 176 yl ncesine ait aletler, ta zerine hakkedilmi iaretler ve re simler bulduunu bildirdi. Bunlarn bulunduu yer Avustral ya'nn kuzeybatsnda, Kununurra'nn dousundaki Kimberley yaylasyd. Sydney Morning Herald gazetesinin bildirdiine gre dev boyutlu ta heykeller kefedilmi ve bunlar ngiltere'deki Stonehenge talarn hatrlatyormu. Ayrca 75.000 yl ncesine ait olduu tahmin edilen birka bin yazl ta bulunmu. Kim berley dalarnda tarih ncesi dneme ait pek ok kaya resim leri bulunmaktadr. Bunlarn arasnda "mitolojik yaratklar" ve balarnn etrafnda azizlere zg "hleler" bulunan heykeller de vardr. 8. ili'de, San-Pedro-de-Atacama'da "Padre le Peige" m zesindeki kil heykelciklerin, Janvier Cabrera'nn koleksiyonun dan alnm gibi olmalar karsnda insan afallyor. Bunlarn yalar belirlenmi deildir, en azndan birka bakmdan tart maldr. (Bu arada lm bulunan Peder Le Peige hayatn ili arkeolojisine adam bir insand. lmnden alt ay nce, ken disiyle yaplan bir rportajda, 100.000 yldan daha eski zaman dan kalma mezarlar ve bunlarn iinde iskeletlerle heykeller bulduunu sylemiti: "Bu mezarlara dnyad yaratklarn da defnedildii kansndaym. Bulduum mumyalardan birkann, bizlerin yeryznde grdklerimizden ok farkl yz biimleri vard. Bu mezarlarda yle eyler buldum ki onlar anlatmaya (32) kakarsam, kimse inanmaz bana." ) Bunlar geen yllar boyunca arivime kattm haberlerden yaptm kk bir derleme. Burada kafamz kartran sadece imdiye kadar hi sz konusu edilmemi, ok uzak bir gemie uzanan tarihler deildir, motifler de birer muamma halinde
62

karmza kmaktadr. Hibir insan herhangi bir dinozoru ya da baka bir keleri grmemi olduu halde, nasl oluyor da bir birinden on binlerce kilometre uzaklktaki yerlerde bunlarn tasvirlerine rastlanyor? Ayn uzaklklarda "ku-insan" ve "yar insan - yar hayvan" nasl bulunabiliyor? Taandaki atalar mz byle eyler yapmaya iten drt neydi? Bu soruya arke ologlarn ou kez budalaca cevap vermesi, benim gibi birini artk artmyor. Onlar hl Samanlardan sz edip psikolojinin bakir ormanlar iine dalmay yeliyor; bylece de kendilerini avutuyorlar; ama bunlar doyurmuyor beni. rnein Chauvet resimlerini inceleyen Fransz arkeolog Michel Lorblanchet, taa sanatsnn bu tr "fantastik grntleri ancak bir trans (cezbe) halinde" icat edebileceini sylemektedir.' 2 9 ' Bu tasvir lerin kayna "dorudan doruya bilinaltdr." Cabrera'nn kil heykelleri sahte olabilir veya ok eski sahici motiflilerle sahtelerin bir karm da olabilir. Bu konuda bir yargya varmak istemiyorum. Buna karn bir soru akta kal maktadr: Yakn zamanlarda ortaya km pek ok heykel ko leksiyonu var; nasl oluyor da bunlarn hepsinde birbirinin ayn motifler bulunuyor? Sahte heykeller yapanlarn aklna bu mo tifler nerden geliyor? Peru'daki Kzlderili, Fransa'da on binler ce yl nceden kalma maara duvarlarndan esinlenmi olamaz. Keza taa sanatsnn da motif aramak iin Fransa'dan Avustralya'ya gitmi olmas dnlemez. Cabrera koleksiyonu iin bunlarn bir okulun retimi oldu unu dnebilirim. ocuklara baz ykler belletilmi olabilir ve onlar da kendilerine retilenleri kil heykeller halinde ekil lendirmilerdir. Ayn ekillerin ufak farkllklarla, saysz deni lecek kadar ok tekrarlanmas bu yzdendir. Tarih ncesi a larda Peru'da kil heykelciliinden baka sanat kollar da var ol mu olabilir. rnein, tekstil ya da Mayalarn Orta Amerika'da kullandklar bir eit "kt" gibi. Binlerce yllk uzak bir ge miten gnmze kadar gelebilmi tekstil rnlerinde de heykellerdekine benzer motifler grlmektedir. "Kt" ipoteziyse uzun mrl olamamtr. Arta kalan, birka maaray doldu63

ran kil eserlerdir; okullu bir grup ocuk ve gencin yapt varsa ylmaktadr. Bu kitaba eklenmi resimlerin, Cabrera koleksiyonuyla il gili tartmalar alevlendirmesi gerekir. Bylece bundan, belki de, benim grmediim teki koleksiyonlarla karlatrma ola na ortaya kar.
*

Gelelim puquios denilen, Nazca dolayndaki yeralt su kay naklarna. Bunlar gerekten var m? ok eski olduklar kesin likle sylenebilir mi? Eer gerekten eskiyseler, onlar hangi yeralt inaat mhendisleri yapmtr? Nazca'da puquioslan sorduum ilk kii, "Aero Condor" uak iletmesinin ba pilotu Eduardo Herran oldu. Kendisini 30 yldan uzun bir zamandr tanyordum; Nazca dolayndaki her eyi bildiinden de emindim. "Demek puquios grmek istiyorsun, yle mi? Gel, atla ua a!" Nazca vadisi zerinde dolatk. Burada And dalarndan aa akp gelmi birka kk akarsu rldyordu. Eduardo, iki ynden birbirine bal halka biiminde ukurlar gsterdi. Bun lar bana yerden spiral biiminde km kocaman gzleri hatr latt. (Resim 63) "te senin puquioslar!" diye gld Eduardo. "Bunlardan Nazca vadisinde 29 tane var; iki tane de Taruga Vadisi'nde, drt de Las Trancas Vadisi'nde. alacak olan hepsinin ie ya ramas; yzyllardan beri hibir ey deimemi gibi taze su gnderir dururlar." "Bu su delikleri, bir eit derin kuyu mu yani?" "ok daha fazla bir ey " diye aklad Eduardo. "Yukar dan grdn bu delikler taze suyun sadece giriidir. Bunun al tnda tatan borular vardr, su bu borulardan akar. Borularn yerin altnda ka kilometre uzandn kimse bilmiyor." "Ne zamandan kalm olabilir?" diye sordum. Eduardo, bu konuda yazlm eserlere bavurmamn daha
64

iyi olacan syledi. Onun bildiine gre, bunlarn ne zaman yapld konusunda tartmalar srp gidiyor; her aratrmac, kendi tarihinin doruluunda srar ediyormu. Kzlderililer ise uzmanlar dnyasndan ok farkl dnyorlarm. Burann halk Cerro Blanco'nun altnda byk bir gln bulunduuna inanyormu. (Nazca'ya pek uzak olmayan bu da 2500 metre yksekliktedir, dev boyutlu kumuluyla nldr, bu kumul dan st ksmn batan baa kaplamaktadr.) Puquioslann suyu bu glden geliyormu. Bir de puquioslann douunu yaratc tanr Viracocha'ya dayandran bir efsane var. ok eski zamanlarda bu yrede hi su kalmam ve halk alktan krlmaya balaynca Kzlderililer itenlikle Viracocha'ya dua etmiler. Alap "Na na" diye barmlar. Keua Kzlderilileri dilinde "ac" demek mi bu sz. Nana szc, Nazca'nn ilk ekliymi. Btn halk dua etmek iin Cerro Blanco'nun eteklerinde toplanm; nk buras kutsal bir dam, tanrlara dua her zaman burada yaplrm. Dualar duyan Viracocha, ate ve duman saarak dan tepesine inmi. Halknn ektii aclar karsnda o da alamaya balam. Gzyalar Cerro Blanco'nun altnda kocaman bir gl oluturmu; yeralt su kanallar ve puquioslai burdan meydana gelmi. Bir efsane sadece. Bize hemen srailoullarn ve onlarn Sina lnde gkten inen tanrsn hatrlatt. Bir de ben yery znn en byk kumulunun neden Cerro Blanco'nun tepesini talandrdn sorduumda kimse buna akl erdiremiyor. By lesine byk kum ktlesine, normalde yksek dalarn stnde rastlanmaz. Varsa bile ya rzgrla savrulur gider ya da karn ve suyun etkisiyle kabuk balayp sertleir. Kum, kumtana dn r veya st yeillenir. Nazca yaknlarndaki Cerro Blanco'da bunlarn hibiri grlmyor. Yoksa sahiden orada, Cerro Blan co'nun i suyunu yeraltnda bir maaraya gtren kk akar sular m var?

Sonsuzluun aretleri, F: 5

65

Mhendisler Kimdi?
Baka bir gn -arkadalarm Uli Dopatka ve Valentin Nussbaumer'le birlikte- bir cip kiralayp puquios aramaya git tik. Gne, her zamanki gibi orak topraklar acmaszca kavu ruyordu ve arazide yol diye de bir ey yoktu. Birka defa yolu arp yrmek zorunda da kaldktan sonra yorgunluktan bit kin bir halde ilk puquios'un nnde durduk! Tertemiz dzlenmi bir spiral dne dne aaya iniyordu. En geni yerinde a p 12,70 metreydi. Deiik byklklerde ta paralaryla temiz bir duvar rlmt; bu duvarn nnde bir yaya yolu daha aa daki spirali oluturuyordu. Yukardaki dz ksmn 5,30 metre altnda, en derin yerde, yapay bir su yolunun iinde bir derecik srklyordu; su yolunun st granitten yekpare bir tala kapatl mt. (Resim 64-66) Birbirimizin ardndan hepimiz ellerimizi derecie daldr dk. Su hem souk, hem de temizdi -oysa yrenin rma Rio de Nazca, iindeki her eit pislik yznden insann burun dire ini kryordu. Yine bunun gibi yerin iine giren bir sonraki spiral 70 met re tedeydi. Birka yz metrelik bir mesafe iinde bu spiraller den be tane daha vard. Btn kuyularn suyu tertemizdi ve hepsi bilinmeyen bir kaynaktan besleniyordu. Bu ebeke, zel likle bu yrede serin suyun ne kadar olaanst nem tad n kavram bir halk tarafndan kurulmutu. Bu sz belki kulaa biraz basit gelebilir; ama Nazca'yla ilikisi gz nne alnrsa, durumun nemi daha iyi anlalr. Nazca'ya komu vadiler in genio ve Palpa'dr. Buralarda And dalarndan inen sularn miktar, Rio de Nazca'nn suyundan kat kat fazladr. Mtevazi llerde tarmla geinen kk bir Kzlderili topluluunun gi dip komu vadilere yerlemesini ne nlemitir? Ya da baka bir olaslkla, dou ynnde 50 kilometre gidilerek And dalarnn suyu bol vadilerinden biri niye aranmamtr? Hibir ekici yan bulunmayan bu ssz Nazca yresinde kalmaya neden bylesine nem verilmitir? G eden insan topluluklar kullanm kolay
66

olmayan, baka deyile pratik saylmayan eylerle asla ilgilen mezler. Bir yere yerlemek iin en bata gelen yaamsal nko ul, orada suyun bulunmasdr. Gelgelelim bu yrede su yoktur, ya da ok azdr; sonuta yetersizdir. Bunun kant da Nazca'nn evresindeki yeralt su borular ebekesidir. Bunlar su ktlna kar nlem olarak ina edilmitir. O halde bu orak l arazi sinde, zellikle ok nem verilen bir noktann olmas gerekir. Bu nemli noktada, mutlaka, kendine zg bir olaanstl n de bulunmas gerekir. Onun iindir ki bu yreye yerleil mi; daha dorusu ille de buraya yerlemekten baka bir see nek bulunamamtr. Yeterli su olmad iin de puquios ina etmek zorunda kalnmtr. Bu durum bana Orta Amerika'da Mayalarn en eski kenti "TikaF'i hatrlatt. Orada da su ktt; ama buna ramen binlerce binas ve 70'ten fazla piramit antyla koca bir metropol kurulmutu. Peki, Mayalar 40 kilometre tede bulunan Peten-tza glnn kysna niye yerlememi lerdi? nk Tikal topra kutsal bir yerdi. nk "Gk ailesi" bir zamanlar burada yeryzne inmiti. Bylece bir corafi nokta, hac ziyareti yaplan bir yer olmutu. O halde halk mutla ka burada kalmalyd, baka bir yere yerlemek asla sz konusu olamazd. Yrede su yoktu; bunun zerine kilometrelerce uzunlukta su tama borular dendi ve dev bir yeralt su depo su yapld. Byk olaslkla Nazca'da olanlar da bundan farkl deildi. Bir Kzlderili oymann bylesine verimsiz bir yreyi kendisi ne yurt olarak semesi iin mantkl hibir neden yoktu - bu neden ancak dinsel bir g olabilir. Nasl bir din? Nazca'nn piste benzeyen alanlaryla ilgisi bulunan bir din mi? Yeralt ka nallar sistemi -uzmanlarn literatr de bunu vurguluyor"sadece Nazca yresinde" bulunmaktadr. Yeralt kanallar nasl ina edilmi olabilir? Uli, Valentin ve ben, kanallarn iinde olabildiince ileriye srnebilmek iin birbirimize destek olduk. Su borular da, gi ri delikleri de farkl tarzda ina edilmiti. Ta spiralden kuyu nun dibine iniliyordu; borular burada granit kapaklarla rtl, tatan tertemiz oyulmu yapay bir yatan iindeydi. Daha son67

ra bir giri delii, bu sefer topraa kazlm bir maden kuyusu halinde karmza kt; destek levhalar yukardan aaya bir ey dmesini nlyordu. (Resim 6 7 , 6 8 ) Su ebekesinin zerindeki topran kalnl hep 6 metreye kadard. Asl su kanallar ya pay olarak yaplm borular halindeydi. Konuya ilikin literatr, bu kanallar iin farkl ller bildirmektedir: Ya 50 santim ge nilik, 70 santim ykseklik veriliyor, ya da 70 x 70 santim deniliyor. <15) Yani ller, eilmi duran bir adama uygundu. Bu bo rulardan en az ikisinin, Rio de Nazca'nn yatann altndan getii de kesinlikle biliniyor.' 36 ' Suyun daha sonraki yolunu ise bilen yok. Burada karmza hemen "niin ve nasl?" sorular kyor. Bu ebekeyi yapanlar bir su borusunu "bir rmak yata nn altndan" niin geirmilerdir? Irman hem kar hem de beri yakasnda birka puquios vardr. Peki, tarih ncesi an Kzlderilileri, o basit aletleri ve yaltm yntemleriyle bu hari kay nasl gerekletirebilmilerdi? Akarsuyu kurutmular my d? Hi sanmam. Maden ama yntemiyle, tnel kazm olmal lard. stte akan bir rman sular varken, onun altndan su borular geirmeyi nasl baarmlard? Irmaktan szacak sula rn, tnel ama iini olanaksz klmas gerekmez mi? Garip olan bir ey daha var: spanyol fatihlerin ne Nazca dzlndeki ekillerden ve izgilerden haberi oldu, ne de ye raltndaki bu su ebekesinden. O halde yeraltndaki bu dnya nn ok daha eski zamana ait olmas gerekiyor. Uzmanlardan birou tarih saptamay denedi - sonular hep farkl oldu: Ta rihler, milattan sonra 1400 ylndan karanlk gemiin gizemli zamanlarna kadar uzanmaktadr. Hatta yerin altndaki tesisle rin, yerin stndeki girilerden ok daha eski olmas dahi sz konusudur/ 3 7 ' 3 8 ' Kesin olan u: Nazca yresinde ok byk bir yeralt su ka 35 nallar a vardr (una verdadera red subterranea' '). Bu an inasnda kullanlan teknik bilinmiyor; fakat "Peru'da, belki de 34 tm Amerika'da ei yoktur."' ' Bu kanallar ann ilevi, sadece Kzlderililere temiz su salamak deildi de, pistlerle de ilikili miydi? Hayr diye kestirip katmak olmaz. Krkl yllarn banda Alberto Rossel Castro, Rio Grande ile "Carretera Panamerica68

na" denilen Kuzey-Gney ana yolu arasnda puquios kefet miti. Bunlarn adlar Achako, Anklia ve San Marcelo idi. San Marcelo puquiosu, Aja ve Tierra Bianca dereleri arasnda, yer yzeyinin de on metre altndayd. Buradaki kk akarsular an cak geici olarak su aktmaktayd. te tam bu noktada Naz ca'nn ilk izgileri balamaktadr. Zaman zaman meydana gel mi ksa taknlar, pistlerin en fazla kenarlarna kadar gelebil mitir. Acaba sular, yer altndaki bir su toplama havzasna m szyorlard? Yolun dou tarafnda "Kurpe" denilen bir su ebe kesi daha vardr. Bu Kurpe bir da uzantsnn nndedir; ama yine de Nazca izgileri blgesindedir. Burada giri deliinin a p 20 metredir. (Resim 69-70) Nazca l dzl stnde iki yer vardr -belki bu yerler daha da oktur; ama ben sadece ikisini biliyorum - burada b tn ynlerden gelen birok izgi birlemektedir. Birleme yeri nin tam ortasnda da yerde alm bir delik vardr. Buras bir puquio'mxn girii midir? (Resim 71-73) izgilerin tam birleme noktasndaki bu delii yakndan incelemek iin, helikopterden aaya bir iple sarktlmay ok isterdim. Ne var ki bunu yap mam olanaksz. Byle bir i iin izin alnamyor. Nazca muammasnn nemi nedir? Bir yn Nazca teori sinden doru olan var m? Yoksa hepimizin gznden ok nemli baz eyler mi kayor?

69

NAZCA'DA N E L E R OLMUTU?
Tanr ile tarihi arasndaki en nemli fark, Tann 'nn gemii artk deitirememesidir. Samuel Butler, 1835-1902

Bromda, tam da gr amn iindeki krmz rafn s tnde Nazca'yla ilgili 102 kitap, dergi ve bror yl durur. Bunlarn hepsini dikkatle okudum, baz yerlerini renkli kalemle iaretledim ve sayfa kenarlarna da el yazmla notlar yazdm. Nazca, sonu gelmeyen Nazca! Teoriler ve teoriler, yine teori ler! Bunlarda bazen bir yazarn bir bakasndan sadece bir aln t yapt grlyor; ne var ki konunun uzman da, bu yazar bo zuntusunun hibir zaman Nazca'da bulunmu olamayacan derhal anlyor. Ya da bu kii, deerli zamann ksa bir turistik gezinti iin harcam biri oluyor. Bilimin aslnda bilmesi gere ken nokta, Nazca hakknda kesin bilgi denilecek bir eyin he nz ortaya konulamam olmasdr. Ama uzmanlarmzn ayn kalp iinde kaleme aldklar bilimsel yazlar okununca, insanda bu muammann oktan zmlendii sans uyanmaktadr. Nitekim bu havada bir yazy bilim dergisi Nature'da oku dum; tarih saptamasnn nasl yaplacan aklyordu.' 39 ' Naz ca'da iddetli scan etkisiyle kk talarn stnde, manganoksit, demir zerreleri ve kil minerali ieren bir 'patina', yani ok ince bir tabaka oluuyor. Buna karn talarn "altnda" li ken, mantar ve Cyano bakterilerinin gelitii grlyor. imdi de Nazca izgilerini bir zamanlar yapm olanlarn, yerlerinden uzaklatrdklar talarn bulunmas gerekiyor. Bunlar da bulun du mu, altndaki organik maddelere hemen C14 yntemi uygu lanacak, bylece de kesin tarih belirlenecektir. Likenler ve mantarlar kzgn scakta deil, tan altndaki glgede yetimek tedir. Nazca'da pistlerin kenarlarnda bulunan talarn, pistleri
70

yapanlar tarafndan yerlerinden tanm talar olmalar gere kir. (Bilimsel adan demek ki byle bir gereklilik (?) varm.) Bu talar o zamandan beri de yerlerinde kmldatlmadan dur makta, bu da liken ve mantarn bymesini olanakl klmakta dr. Bylece Nazca'da bir pist veya izginin kenarnda "dokuz" adet ta toplanyor. Yaplan ilem sonunda, milattan nce 190 il milattan sonra 600 aras bir tarih belirleniyor. Bundan son rasn Neue Zrcher gazetesi tamamlyor: "Bu ekilde elde edi len deerler, Nazca seramiklerinin salt stiline dayal zaman saptamasyla hayli akmaktadr."' 4 0 ' Bu yntemin kendine gre deeri olabilir. Fakat incelenen dokuz kk tan, gerekten bir zamanlar pistleri yapanlarca yerlerinden baka tarafa tanm talar olduu ve bunlarn on ca zamandr asla yerlerini deitirmedii nasl bir kesinlikle ile ri srlebilir? Belki 1800 yl nce, nka-ncesi dnemde, bu dzlkten geen turistler olmutu; belki de bunlardan bazlar, sandaletleriyle kk talar izgilerin kenarndan baka bir ye re itivermiti? Ne var ki bildirilen tarihlere pek az itiraz edildi - o da sadece bu tarih ilk ve en eski pistleri de kapsyor mu, di ye oldu. ABD'de Colgate niversitesi'nden astronom ve antropo log Profesr Dr. Anthony Aveni, Nazca'da neler olduunu ok iyi biliyordu. "We now know the identity of the line markers" (imdi izgileri izenlerin kimliini biliyoruz) diye yazmt; amac Maria Reiche'nin dncelerini ilk kez tartmaya amakt. ( 4 1 ) Bayan Reiche byk hayvan ekillerinin birounu gk haritas olarak tanmlamt. rnein maymunu Aslan ve Byk Ay takmyldzlarnn ana yldzlaryla; rmcei de Ori on takmyldzyla zdeletirmiti. Fakat Reiche'nin nermele ri, Profesr Aveni'ye gre, bu ekilleri yapm olan halk hak knda pek fazla bir ey aklamyordu. Bu halk Profesr Aveni, bugnk Cuzco'da buluyor. Ora da, And dalarnn yksek yaylalarnda gerekten de n ka-ncesi dnemden kalma bir izgi sistemi vardr. Cuzco dola yndaki Kzlderililer buna "Ceques" demektedir. Burada bir g rnen, bir de grnmeyen izgilerden meydana gelmi bir a
71

sz konusudur; grnmeyenler n biiminde Cuzco'ya doru uzanan izgilerdir. Cuzco dolayndaki Ceques sistemi takvimle, sularla ve da tanrlaryla ilikilidir. Bugn de hl, belirli izgi lerin stnde, her yl trenler dzenlenmektedir. Bu durumu Profesr Aveni Nazca'ya uyarlyor: Ona gre izgiler arasnda hem geometrik ilikiler bulunuyordu, hem de yeralt ve su yol laryla ilikiliydiler. Gnmzde Cuzco'nun yukar kesimindeki e e y l e r d e grld gibi, Nazca Kzlderilileri de dinsel t renlerini suyu ululamak iin yapm, izgilerini de yine ayn amala demi olmalydlar. Profesr Aveni, Nazca izgileri nin bir yandan dinsel amala, bir yandan da bir eit yol olarak kullanlp kullanlmadklarn soruyor. Yani izgiler hem tren alaylar iin yoldu, hem de dinsel amal danslarn yapld aland diyor. Hatta Aveni Nazca'daki izgilerin ve geometrik ekillerin, belki de belirli zamanlarda, derin huu iinde bir a lmann yapld bir blgeyi gsterdiini ne sryor. Ancak ondan sonra, diyor Aveni tam bir gvenle: "Nazca halk Nazca izgilerini yaratmtr" diye onaylayabiliriz. Bravo! Ya baka kim olacakt? Bu yoruma gre Nazca do laynda belirli blgelerdeki Kzlderili oymaklarnn taranp oralarda trensel danslarn yaplp yaplmadn aratrmak ge rekiyor. Dz, dar izgiler yeralt ve yerst kutsal sular gsteri yormu, geometrik ekiller de tanrlardan herhangi birine du yulan ok ateli inancn drtsyle meydana getirilmi. Aveni'nin makalesine katkda bulunmu olan Bayan Profesr Helaine Silverman', daha nceki bilimsel bir yazsnda, Nazca dzlndeki kazlm iaretleri Kzlderili klanlarnn armalar di ye nitelendirmesinden tanyoruz. < 1 3 ) Byle bir gre itiraz ede cek deilim; yalnz bir soruya cevap verilmesi gerekmektedir: Nasl oluyordu da eitli Kzlderili topluluklar kendi oymakla rnn ve de rakip ailelerin armalarn yukardan grebiliyorlard? Zira bu iaretler yalnzca havadan grlebiliyor ve - i k i d e bir okuduumuz g i b i - asla tepelerin birinden grlemiyordu. Bu sadece pampadaki iaretler iin geerlidir, pistler ve uzun izgi ler iin deil.
72

Amerikal Profesr Dr. Aldon Mason, alma alan olarak zellikle Gney Amerika'y semi bir arkeologtur. Paracas ile Nazca arasnda bulunmu seramikler ve tekstiller hakknda say falarca yaz yazmtr. Birka izgi, deiik bir renk ve insan karsnda yepyeni bir slup zellii buluverir. "Burada yeil ve mavinin bulunmay dikkate deer bir durumdur," diyor Aldon Mason. "Motifler iki ana kategoriye ayrlmtr: Biri, doal hay van ekilleri, dieri mitolojik tasvirlerdir."' ) Nazca mezarlar nn ie biiminde yaplm olduklar renilmitir; stte bir de lik, altta da be metreye kadar varan bir ukur bulunmaktadr. (Bu betimleme bana hemen Cabrera'nn "depo"sunu hatrlatt.) Profesr Mason'un belirttiine gre, Nazca'da bulunmu kafa taslarnn birounda uzunlamasna bir biim deiimi, deformasyon grlm. Bu kafatas deformasyonu saptamas ilgilenmeye deer. (ca kent mzesinde bu kafataslarndan ikisi sergilenmektedir.) Yllardan beri hep kendime sormaktaym; insanlar neden k k ocuklarna adeta ikence uygulayp kafa kemikleri henz yumuakken onlara uzunlamasna bir biim verdirmek istesin ler? Bu olay sadece Peru'yla snrl kalsa, bunu yresel bir aca yiplik diye nitelendirip geebilirdik. Fakat deforme edilmi kafataslar Kuzey Amerika'da, Meksika'da, Ekvator'da, Boliv ya'da, ili'de, Patagonya'da, Okyanusya'da, Avrasya bozkr ku anda, Orta ve Bat Afrika'da, Atlas lkelerinde, Brtanya'da ve tabii eski Msr'da bulunmutur. imdi de Profesr Mason bunlarn Nazca'da da bulunduunu vurguluyor. Atalarmz na sl bir sapkla kaplmlar ki kendi ocuklarnn yumuack ka falarn uzunlatrmak iin byle sktrtmlardr? Arkeologlar bir "yararc dncesinden", aln bantlarnn uzunlamasna de forme edilmi kafalarda daha kolay durduundan sz ediyorlar. Bunun tek harfine bile inanmyorum. Normal alnl normal bir kafa, bir aln kemeriyle, geriye doru uzunlamasna deforme bir kafayla tanabileceinden ok daha fazla yk tayabilir. Arkeolojik literatrde bu konuda bir "gzellik idealinden" ve "bir sosyal grubun farkl grnmek isteinden" de sz edilmek tedir.
73

zninizle benim baka bir grm var - insanolu oldum olas byk bir taklitidir. Deiik alanlarda hep bir eyleri kendisine model olarak alm ve bu hal gnmze kadar srp gelmitir. Kafatasna deiik biim vermek de, insann doaya aykr bir gzelleme isteinden baka ey deildir. nsann ss dknlnn ok rk bir rnei olarak da, tarih ncesi ada lkeleraras "enternasyonal" bir nitelik alm; bylece de insanlar arasnda zahmetsizce bir ortak payda oluturmutur. Peki, bunu yaparken "kim" model alnmt? Yani kim tak lit edilmiti? nsanlar yeryznn her tarafnda sayg telkin eden tanrlarla karlamaktayd. Hemen her yerde de takliti igzarlar, bu olaanst saygn varlklara hi deilse d gr nlerinde benzemek abasna giritiler. Bunun nemini he men kavrayan rahipler oldu ve arkaya doru uzunlatrlm ka falar araclyla tanrlarnkine benzer bir izlenim uyandrdlar. Bylece de teki insanlar ok daha arpc biimde etkilediler. Nazca mezarlarnda deforme kafataslarn bulunmas beni hi artmad. Eer bunlardan biri bile bulunmam olsayd, asl buna hayret ederdim. nk bu kafalar, blgenin genel du rumuna, tpk hayvan ekilli heykelcikler ya efsane tasvirleri olan hallar gibi uyum gstermekteydi. Bu konuda iki nrolo gun, yani sinir ve beyin uzman hekimlerin bana sylediine g re, bir st bebesinin yumuak kafatas kemiklerini, her gn, iki tahta arasnda uzunlamasna sktrarak sonunda normal bir kafann iki hatta kat bir evre geniliine ulama olana vardr. Bu yzden beyin hacminde bir santimetre kp dahi b yme olmamaktadr. Beyin maddesinin bykl, kafatasnn ekil deitirmesinden etkilenmiyor. Kafatasnn geri kalan ke simi sadece svyla doluyor. Sonuta ya hayatta kalma yetenei olmuyor, ya da hidrosefal denilen hastalk oluuyor. imdiye kadar yeryznde meydana karlm btn de forme kafataslarnn katalogu yaplmtr. Fakat yeni sorulara dayanlarak titiz bir aratrmaya asla giriilmemitir. Her ey ok apak, ok doalm gibi grnmektedir. Peki, ya bu kafa lardan birka dnyallarn deilse, o zaman ne olacak?
74

Nazca ovasnda yere kazlm iaretler hakknda Profesr Aldon Mason yle diyor: "Hi phesiz bunlar gkteki Tanr lar iin yaplmt." Sonunda ilk kez akllca bir dnce ite!

Bo Laf Klt
Gzel dzenlenmi, derli toplu ve bol resimli kitaplar an cak byk yaynevleri yaymlayabilir. Amaladklar okuyucu kitlesi de zellikle genlerdir. Nazca izgileri konusunda yaym lanm byle resimli kitaplarn birinde okuyucular, baz yazarla rn -yani, benim gibilerinin- bu izgileri dnya dndan ge lenlere mal ettiini renecektir. Ve yine renecektir ki, byle bir ipotezin (varsaymn) destek grmesi iin "mutlaka belirli olgulara dayandrlmas" ve zek dzeyi daha yksek canllarn "k hzyla hareket ettiinin ve Nazca ln de uzay liman olarak"' 4 ) kullandklarnn kabul gerekmekteymi. te bilimsel literatrn yarsndan fazlasn igal eden ka faszlk bu ite: Biri tekine bulatryor. Birincisi, uzay uuu k hznn onda birine bile ihtiya gstermez; yzde 1-2'siyle bile gerekleebilir. Uzmanlar, bunu yakn gelecekte tamamen mmkn gryor/ 4 4 , 4 5 ) kincisi, hibir zaman ve yerde, Nazca'nn uzay liman olduunu iddia etmedim. Bunlar yazan Arkeolog Bayan Simone Waisbard, Perulu uzmanlarn ounun grne katlarak "Nazca iaretlerinin gkbilimsel (astronomik) bir takvim olduunu" ( 4 3 ) sylyor. Off! Nazca'nn insanlar zorlu bir varolma savam vermi ve baarmak iin byk sulama tesisleri kurmular. Genel gre gre, Nazca'nn dev boyutlu resimli kitab, "beklenen yan miktarn belirlemeye" yaryormu. Nitekim bugn hl birok kyl yldzlara bakarak "yamurun ne zaman boanacan" kestiriyormu. Son olarak sylenen de u: Nazca Kzlderilileri, Nazca resimlerine benzeyen "gl kularnn uuundan" hava tahminleri yapyorlarm.
75

Bilim mutfanda piirildi diye byle grler, ilk anda ger ekten pek akla yakn gibi geliyor. Ama hi de yle deil. Ne zamandan beri yldzlara baklarak umulan bir yan ne kadar olaca kestirilebiliyor? stelik aksilie bakn ki Nazca'da ya mur hi yamaz; binlerce yl nce de durum yine byleydi. Ba ka trl olsayd, yani "yamurlar boansayd", bugn yerdeki iaretlerin biri bile orada olmazd. nsanlar yaamlarn srdr mek iin yeralt su ebekesini kurdular. Nazca Kzlderililerinin yaamalar iin su elbette zorunluydu. Peki ama bu insanlar, ne demeye bylesine orak bir yeri seip oraya yerletiler? Bir noktaya daha parmak basalm: "Gl kular", ne nden benzer Nazca ekillerine, ne de arkadan! Byle harika resimli kitaplar da gen okuyuculara ne diye bu tr alka bilgiler aktarldn anlamak dorusu ok g. Sylene sylene artk sakz haline gelmi takvim teorileri iin de durum ayn; arkeolojik literatrde bunlar ylesine o almtr ki artk can skc olmulardr. Ayn deerlendirme, Nazca'da, Stonehenge ya da yeryznn baka bir yerinde ya am atalarmz iin de geerlidir. Ta Devri insan iin mev simler hayatnn en basit, en sradan konusuydu. Her yl bahar, yaz, gz ve k birbiri ardndan gelip geerdi; bu durum atalar nn zamannda da byleydi. Tarih ncesi an zellikle avc ve toplayc olan insanlar, doann mevsimlerini ok iyi bilirdi. Topran ne zaman yumuayacan, belirli bceklerin ne za man grneceini ya da ilk otlarla bitkilerin ne zaman yerden fkracan grp anlamas iin ona rahiplerin gizli bilgileri hi mi hi gerekli deildi. Herhangi bir yldz sihri olmakszn brtlenlerin ne zaman olgunlaacan da bilirdi, teki btn meyvelerin de. Yldan yla hep ayn zamanda gkte grnen yldzlarn durumuna bakarak baharn ne zaman geleceini de elbette kestiriyordu. Ne var ki yaam asndan hi de zorunlu bir i deildi bu. Ya o pistler ve yamuu andrr dz alanlar? Onlar neye ya ryordu? Tanrlara kurban edilecek kutsal hayvanlar iin al myd bunlar? Szge ilevi gren yeralt galerileriyle balantl
76

tarla parselleri mi? Yldz gzlemevi miydiler? Oymaklarn din sel trenler yapmak iin toplandklar alanlar m? ( 4 ) Hayal gcn iletmenin snr yoktur; nemli olan insann akln zemini stnde kalmasdr. Yamuk dzlkler, sanld gi bi, "hayvanlar iin al" olmu olsayd, etraflarnn da itle ev rilmi bulunmas gerekirdi. Oysa byle bir eyden en kk bir iz bile yok. Tarla parsellerinin de tarmla ilgisi sz konusu ola maz. zellikle zerlerinde hibir ey yetimemi olduu iindir ki buralar yamuk ya da pist dzlkleri olarak grnebilir halde kalabilmilerdir. Dinsel trenlerin yapld alanlar bugn ko layca saptyoruz; nk buralarda bir zamanlar dans etmi olanlarn ayak ya da sandal izleri bulunuyor. oktan beridir bir dnceyi, krmz bir bant gibi Naz ca'ya ilikin tm grlerin stnden geirmek istiyorum: Eer dinsel ritueller ve benzeri etkinlikler yaplmsa, bunlar niin zellikle burada olmutur? Bunun iin ne diye kzgn gne al tnda kavrulup duran bylesine berbat bir yer seilmitir? Bir de zikzak izgiler sorunu var. imdiye kadar ortaya atlm "mantkl zmler"in hibiri, belirli pistlerin "altnda" bulunan zikzak izgilere ilikin tek bir aklama yapabilmi deildir. Da yamalarndaki ekilleri grmezden gelmiler ve dalarn tepe lerini - d r t eritli bir otoyol geniliinde bir piste yer aabil mek i i n - neden dmdz hale getirmek zorunda kaldklarna da bir gereke gsterememilerdir. Kulaa nesnel gelen bilim sel yorumlar pek yarm yamalak olmutur. Eski Kltrlerin Dnya Atlas adl bilimsel eserde okuyucu, Nazca izgilerinden bazlarnn "kutsal nemi bulunan ve belirli dinsel tren olaylarn getii" patikalar olabileceini reniyor. ncelikle de bu izgiler, "atalara ya da tarlalarn ilenmesinde acele ihtiya duyulan suyu ihsan edecek gk ve da tanrlarna (46) sunulan kurbanlar" iinmi. Kklemi bilimsel yaznda Nazca hakknda neler neler sylenir de, sadece gzler nnde duran eylere deinilmez. Bu son szler de, dnsel alanda insann kendini gln denile cek derecede zora sokmasn gryoruz; herhalde dnyay d zen iinde tutmak iin yaplm olmal. Bu dnce emasna
77

gre Nazca Kzlderililerinin sper apal olmas gerekiyor. nk Nazca'nn lnde de, dalk kesiminde de hibir za man tarla srlmemitir. Tarm sadece - b u g n de grld gibi- And dalarndan gelen sularla beslenen belirli vadilerde yaplmtr. Bunlara eklenebilecek dzlklerin yeralt su ebe kesinden yararlanlarak ne kapsamda yeillendirilmi olduunu ise bilmiyoruz. Zaten byle ek nitelikteki yeil alanlarn Naz ca'nn pistleri, izgileri ve ekilleriyle de dorudan bir ilikisi yoktur. Buralar binlerce yl varlklarn, hibir zaman yeil ola madklar ve hibir zaman zerlerinde tek iek amad iin srdrebilmilerdir. Tmyle farkl bir dnme tarzyla Albrecht Kottmann, Nazca muammasn zmeyi deniyor. ekilleri eitli l bi rimlerine blyor. rnein, "ku resmi 286 metre uzunluktadr. Bu uzunluu 22 paraya blersek, para gvdeye, be para boyuna, iki para boynun geri kalanyla kafaya ve on iki para da gagaya der. Kuyruk ty ile gaga arasndaki uzunluun, gagann uzunluuna oran 5 : 6'dr." Bu yntemle Kottmann, "geometrik ekillerin, ayn szn bir defa dev iaretlerle, bir de fa da minik harflerle yazld bir resim-yaz olduu sonucunu karyor."' 47 ' Belki de matematikle Nazca sorunlarnn bir ksm aydnla tlacaktr. Bu konuda bir yargda bulunmak istemem. Ne var ki ekillerin byle alt paralara blnmesi de ne pistleri aklaya biliyor ne de onlarn altndaki zikzak izgileri. Nazca seramiklerini ngiliz Evan Hadingham ok daha pratik tarzda retiyor. Nazca Kzlderililerinin bunlar yapmala rnn nedeninin itikleri ok kuvvetli bitkisel uyuturucular ola bileceini ileri sryor.' 4 8 ' Oysa herkes bilir ki byle dumanlan m bir kafayla hibir geometrik problem zlmez. Hading ham bir de izgilerle da tanrlarnn ululandn ve Nazca mu ammasn zecek tek anahtarn da bu olduunu vurguluyor.

78

Akademik Ruhlar
Byle esasl teorilerle Nazca sorununun nasl zmlendi ini merak edenleri biraz daha elendirebiliriz. New York Eya let niversitesi'nden Antropolog William H. Isbell, Nazca problemlerinin tmn tek szckle zmleyiveriyor: Megu liyet tedavisi! Kzlderililerin, Isbell'e gre, tarm rnlerini de polayacak ambarlar yoktu. Bu yzden rnn iyi olduu yllar da, halkn ok ocuk yaparak ar lde oalmas ve kt ha sat yllarnda ise alk ekmesi tehlikesiyle kar karyaydlar. Ne yapmalydlar? "Problemin zm, ekonomik refahn faz lalklarn dzenli biimde gidermek iin halk topluca yeterin ce enerji tketebilecekleri trensel uralara yneltmekti." Ay rca bu New Yorklu bilgin, Kzlderililerin meguliyet tedavisiy le meydana getirdiklerini bizzat grp grmemelerinin hi nemli olmadn da vurguluyor. nemli olan sadece bir iin yaplmasyd; ama da "bu yolla nfus artn dzenlemekti." ( 4 9 ) Bunun iin de herhalde, kii bana gereken kaloriyi ayar layacak olan "Kalori Rahipleri", ellerinde listelerle oradan ora ya koumaktayd. Bilgin kiilerin grleri birbirleriyle rekabet etmektedir. Kiminde Kzlderililer daha fazla tarla sulayabilmek iin yeralt su yollar ayor, kiminde yamuk alanlar stnde zplayarak dans ediyor, da tanrlarna kurban sunuyor ya da meguliyet tedavisiyle doum kontrol salanyor. Gelgelelim bunlarda in san akln kurcalayacak ne bir parlak bulu var, ne de ciddi e kilde tartmaya yneltecek bir dnce. Hi mi yok? zgr Berlin niversitesi'nde fiziksel kimya profesr olan Helmut Tributsch, Nazca muammasn evrensel bir akla mayla zyor. Ona gre, tarih ncesi dnemin byk klt merkezleri "hep serap olaynn zellikle ok sk cereyan ettii yerlerde kurulmutur."' 5 0 ' rnek olarak da sayn profesr, Brtanya'da menhir alanlarn, ngiltere'de Stonehenge'i, Meksika krfezinde lmeklerin kutsal yerlerini, Msr piramitlerini ve
79

de Nazca'y gsteriyor. nsanlar buralarda gizemli eserler yap maya iten neydi? Serapt! Gkte, Profesr Tributsch'a gre, "rengrenk gsteriler" oluyordu. ok uzaklardaki adalar, ormanlar, binalar ve gller gkyzne yansyordu. Bu serap klt merkezlerinin yansyabil mesi iin doallkla byk yerler olmas gerekiyordu. Nazca K zlderilileri de bu serap olaylarna ap kalmlard ve onlar gkte grnen seraplar "br dnya" olarak alglamlard. Sa yn Profesr Tributsch'un grne gre bu, Nazca izgileri iin de geerlidir. Bu deerlendirmeyi yaptktan sonra Berlinli profesr bana da bir tokat atmay unutmuyor: "Dniken ise Nazca-Palpa lndeki dev boyutlu pistlerin, baka gezegenle rin astronotlar iin ini alanlar olarak yapldn aka syle mektedir." Hele bu arada, "Yolculuklar srasnda uzayda ok uzun mesafeler amas gereken astronotlarn, tayc kanatl uaklara gvenme olana da pek yoktur," ( 5 0 ) demesi beni hi rahatsz etmedi. Bu konuda daha ne sylemeli? Yine bir bilim adamnn Dniken'i okuyamam olduu anlalyor. nk eer okumu olsayd, bylesine bir zrvay yazamazd. Bir kere benim yazla rmn hibirinde dnya dndan gelenlerin Nazca'y "ini yeri" 1 yaptna ve zavall ET'lerin' ' "kanatl uaklarna" ilikin tek szck yoktur. Bu konuda belleimizi canlandrmaya alalm: Eski Hindistan'n kutsal metinlerinde uan gk tatlar pek oktur; yaplar da birbirinden farkldr. Bunlara Vimana ad verilmekte; zellikleri de yle kaba hatlarla deil, ince ayrnt laryla anlatlmaktadr.' 1 6 5 1 ) Bu uan gemiler yldzlararas yol culuklar yapmaktadr; bunlarn tama kanatl uaklarla bir benzerlikleri de yoktur. Uaklar dnyay inceleme uular ya pacaklar zaman, istisnasz hep ana uzay gemisindeki hangarla rndan havalanmaktadrlar. Tama kanatl uaklarla uzay yol culuu yaplamayacan bilmek iin de profesr olmaya gerek yoktur. Sayn bilginin Nazca'da serap olayna ilikin yanl yo rumuna ise sylenecek hibir szm olamaz. Serabn olumas
<T)

Dnya dndan gelen.

80

iin mutlaka suyun varolmas gerekir. Nazca dzlnde ise hi su yoktur. Hem bu ne biim bir serapm ki Nazca'nn dnya dan habersiz Kzlderililerine kocaman pistler ve karmak ge ometrik ekiller yaptrtabilmitir? Nazca'ya ok sk gittim ve uzun sre kaldm; gnn her saatinde orada oldum. Bu ok ge ni arazide bir serabn en kk belirtisini dahi asla greme dim. Sorduum pilotlarn hibiri de byle bir ey grmemiti. Belki de yurttam svireli Profesr Henri Stierlin, Nazca labirentinden kmay salayacak Ariadne 0 ) ipliini bulmutur. Stierlin, Nazca izgilerini "dev boyutlu bir dokuma zincirinden arta kalm izler"' ' olarak nitelendiriyor. Bu artc grn de Nazca Kzlderililerinin ok usta dokumaclar olmas olgusu na dayandryor. Byleyici gzellikteki Nazca dokumalar bl gede birok mezar ve maarada bulunmutur. Bu tekstil rn lerinin ounda overlok yoktur ve gerekten de kilometrelerce uzunlukta tek bir iplikten yaplmtr. Byle gsterili dokuma lardan biri, Paracas yaknnda bir maarada bulundu. 28 metre uzunlukta, 6 metre genilikteydi ve boyu 50 kilometreyi bulan iplikten dokunmutu. Stierlin, Kolombus ncesi dnemde Kzlderililerin teker lei ve mleki arkn bilmediklerine dayanarak bundan, k rn ve benzeri arkl aletlerin de bilinmedii sonucunu kar yor. Sonra da pratik zekl bir svireli olarak, bu ok renkli do kumalar, bunlarn upuzun iplikleri birbirine kartrlp krd m edilmeden nasl imal edilebilmi, diye soruyor. Bunun ce vab Nazca'da apak grnmektedir, diyor. plikler kartrlmamalar iin yere deniyordu. Bu iin byle yapldna da Stierlin'e gre bugn uzun ve dosdoru izgiler hl tank lk etmektedir. Yani izgiler, dev bir dokuma atlyesinin gn mze kalabilmi blmleridir. Durumu gzmn nne getirmeye altm: Birbirinin ar dnda, doru bir izgi stnde sralanm binlerce Kzlderili uy gun adm yryor. Ellerinde renkli iplikler var. Birinin komut
<T)

Eski Grek mitolojisinde Girit kralnn kzdr. Hapsolduu labirentten kabilmek iin sevgilisine bir yumak iplik vermitir, (.n.)

Sonsuzluun aretleri, F: 6

81

vermesiyle iplii kupkuru yere brakyor, sonra yeniden eline alarak uzatyor. alkan dokumac erkekler ve kadnlar, yapa caklar iin taslan kafalarnda tutmak zorundalar; nk ne kt diye bir nesnenin varlndan haberleri var, ne de papirs ten. imdi de dokuma iin ipliklerin, dm noktasnda birbiri ne kavumas gerekmektedir. Uzunlamasna dizi oluturmu olanlar, aprazlama dizi oluturmularla birleiyor. Deiik renkli iplikler, imdi habire, bir ileri bir geri ekilmektedir; n k tekstilin modeli srekli renk deiimi istemektedir. 40 izgi nin karlat noktalarda m t h i t i r iplikler salatas ortaya kyor. Peki, alkan dokumac gruplarnn bunca taban teptii patikalar nerde? Dokunmas bitmi tekstilin srklenerek ta nmasndan kalm izler nerede? Stierlin'in teorisi da yama larndaki ekilleri nasl aklayacak? 23 kilometreye kadar va ran uzunluklarda, cetvelle izilmi gibi dosdoru dalan ve va dileri aan izgilere ne diyecek? Ya zikzak izgilerle teki izgi ler ne olacak? Aslnda bunca beynin Nazca muammas zerinde yorulup durmas harika bir ey. Her yeni gr mutlaka selamlanmaya deer - yeter ki bu gr, kesin "bilimsel zm" diye etiket lenmesin. Nazca muammas, bir zamanlarn demir perdesinin ardn da da bilim adamlarnn rahatn karmt. Budapete'den Matematiki Dr. Zoltan Zelko, olay rten esrar perdesini nasl kaldrabilirim diye yllarca kafa patlatt. Sonunda da - n i h a y e t ! - problemin zm bir imek gibi akt zihninde: izgi ler, Titicaca gl blgesinin 800 kilometre uzunluk ve 100 kilo metre genilikteki haritasna tam uyuyordu." ( 5 3 ) Sevgili karde im, bu sonuca nasl vardn sen? Titicaca gl evresinde nka ve nka-ncesi alarndan kalma 40 kadar ren yeri vardr. Bu harabeler belirli ykseklik lerden Titicaca ukuruna balanrsa, ortaya Nazca sistemi kar. Gerekten yle mi? Bu izgiler anda Zoltan Zelko, bir haberleme sistemi de gryor: "Haberler k iaretleriyle verilebiliyordu; bunun iin de yanstan altn veya gm levha lar kullanlyor, geceleri ise atele iaret iletiliyordu. Kayalk y82

rede bu iaretler, vadilerde alanlar ynetmek ve herhangi bir saldrdan nce onlar uyarabilmek iin zorunluydu."' 5 3 ' Buraya kadar gayet kt bir aklama. Titicaca gl ile Nazca dzl arasnda, ykseklikleri be ve alt bin metre ara snda deien heybetli bir da silsilesi ykselir. Titicaca gl nn hafif havasndan gelen iaretler pek teye gidemez. Nazca Kzlderililerini tehdit eden szde saldrganlarn da, yukarda yksek Titicaca gl dolayndaki oymaklar iin hibir zaman bir nemi olamaz. nk Bolivya'nn sular 4000 metre yksek tedir; Nazca'dan bakldnda da And dalarnn ardnda, adeta dnyann br ucundadr. Sigfried Waxmann, Nazca'daki izgiler karmaasna, Dr. Zelko'dan biraz daha przsz bakyor. Onlarda "insanlk tari hinin bir kltr atlasn" gryor.' 5 4 ' Her aklna bir ey esen, ortaya kp yeni bir aklama yap yor. Kanada'dan Wolf Galicki de, Nazca'daki izgiler salatasn da aka "Dnya dndan bir zeknn iaretlerini" gryor. Ve yle diyor: "Ancak byle bir bak asyla bu usuz bucaksz planlamay ve akl sr ermez i gcn anlayabiliriz."' 55 '

Tarih ncesi Bir Tanrlar Da m? (t)

Bir an iin yeniden yeryzne dnyorum. Mnihli patent avukat Georg A. von Breunig de ayan yere salam basanlar dan. Kaznm resimlerde nka-ncesi dnemin spor alanlarn gryor. Tanrlarn erefine ya da onlarla ilikili dinsel ierikli yarmalarda Kzlderili koucular bu ekilleri ve izgileri izle mek zorundaydlar.' 5 6 ' 5 7 ) Bu gr -niye olmasn?- Alman televizyon profesr Hoimar von Ditfurth ekran araclyla desteklemeye alm ve ciddi bir dergiyle de onu ebediletir58 mitir.' ' Ditfurth'a gre atletler dnemeleri koarak geer(t)

Eski Yunan mitolojisinde tanrlarn Olimpos danda oturduuna ina nlrd, (.n.)

83

ken orada dz yolara oranla daha fazla ta ve kum ylmasna neden olmular. Yerinde - i k i d n e m e t e - yaplan lmler istenilen sonucu vermi. Varsaylan koucular 1000 km 2 den daha geni ovada en keskin gzlerin dahi grebilmeleri, seyircilerin onlar bir karn ca minikliinde olsun seebilmeleri olanakszd. Ayrca hangi sporcunun hangi eklin evresinde dolandn da hibir hakem saptayamazd; nk ekiller ancak ve ancak havadan baklnca grlebilmektedir. Evet, byle ite! Ya su gereksinmesi? Yor gun koucular ile scaktan pelteye dnm seyirciler iin ime suyu da, herhalde puquioslarm su servis istasyonlarnca salan yordu. Geri hibir ey olanaksz deildir; sayn von Breunig'in grleri de yle - n e var ki bu grler de dalardaki pistleri ve pistlerin altndaki ekilleri aklayamyor. Ayrca televizyon da von Breunig'in varsaymlar olarak sunulanlar da aldatma cayd. Nazca ekillerinin birou - b u konuya bir defa daha de iniyorum- da yamalarna yapm durumdadr. Kimse bun larn stnde dolaamaz. Bu byk ekiller dpedz halktan saklanmtr. Zaten onlar gstermek pek naho olacakt. Bir teorinin kendisini ykmas demekti bu. Ya Maria Reiche'nin takvim teorisi ne oldu? Cambridge (Massachusetts)'te Smithsonian astrofizik gz lemevinden astronomi profesr Gerald Hawkins birka yar dmcsyla birlikte Nazca'ya geldi. Aratrma ekibinin eyalar arasnda en modern lm aygtlar ile belleinde nemli yldz kmelerinin hepsi bulunan bir bilgisayar vard. Bilgisayar prog ram, yldz kmelerinin son 6900 yl iindeki mevkilerini gste ren bir zaman izelgesini de ieriyordu. Nazca yresinde ger ekletiren birka haftalk lm almasndan sonra bilgisa yar, beklenilenlere ok ters den cevaplar verdi. Bunun zeri ne Profesr Hawkins'in deerlendirmesi yle oldu: "Hayr, Nazca izgileri yldzlara gre dzenlenmemitir... Hayal krk l iinde burann astronomik bir takvim olduu teorisinden (59) vazgemek zorundayz" Byle bir kesin bilimsel aklamaya ramen, Nazca ekille ri ve izgilerinin tmyle dev boyutlu astronomik bir takvim ol84

duu anlalmtr szleri, literatrde hl grlmektedir. Ba yan Reiche iin bir mr boyu savunduu teorisinin bir bilgisa yar tarafndan mahvedildiini grmek kukusuz ok zc ol mutur. te yandan Nazca'nn lmlenmesi ve kataloglanmas iin r aan almas ise hep anlacaktr. Bu Nazca'nn her tr mant alt st ettii grlyor. leri srlen bunca teori birbiri ardndan kt. Herkesi ikna edebi lecek bir eyler yok mu? Amerikal Jim Woodmann pratik bir yol seti. Peru'nun in ce pamuklusundan keli bir scak hava balonu yaptrd. Bu hava tatna "Akbaba" ad verildi. Uzak Titicaca glnn Aymara Kzlderilileri hafif kamtan bir gondol rdler. Gondo ln boyu 2,50 metre, ykseklii 1,50 metreydi. Nazca Kzlderililerinin eski bakenti Cahuachi yaknlarnda ilk deneme uuu yapld. Bir ate yaklp scak hava balonun iine dolduruldu. Jim Woodmann ile Julian Nott, gondola bindiler. "Akbaba" ya va yava havaland; fakat az sonra gondol devrildi ve iki balon yolcusu dar yuvarland. ki adamn arlndan kurtulan ba lon hzl bir ykseli yaparak berrak gkyznde bir ocuun balonu gibi dans ede ede uzaklat. "Akbaba" birka kilometre tede, l dzlnde bir yere ini yapt. Yneticisi olmadan yaplan bu balon uuu Jim Woodmann' yeni bir dnceye gtrd: Peru'da nerdeyse her gn gne parldar ve Nazca blgesi zellikle ok scaktr. O halde ok hafif maddeden yaplm siyah bir balon gn boyunca kendi kendine snmaya braklamaz m? Belki de nkalar cenazelerini byle hava yoluyla defnetmi ya da hkmdarlar balonla hava da dolaarak yerdeki ekilleri ku bak hayranlkla seyretmi tir. Jim Woodmann'in dnceleri aa yukar bu nitelikteydi; lakin Nazca muammasn aklayamyordu. Bir kere konu nkalarla, "Gnein Oullar" ile ilgili deildi. Nazca pistleri ok da ha eski zamandan kalmayd. te yandan Kzlderili oymakla rndan herhangi birinin balonla uu tekniini uygulayp uygu lamadn da bilmiyoruz. Balonla yolculuk gibi ok yararl ve ok kolay bir teknik nasl olur da unutulmaya terk edilir? Daha
85

sonra buralarda yaam bulunan nkalarn scak hava balonu kullanmadklarn kesinlikle biliyoruz. Nazca Kzlderililerinin len hkmdarlarnn cenazesini bir scak hava balonuyla "G nee doru yolladklar" dncesi de desteklenecek nitelikte deil. Balon eninde sonunda bir yere inecek ya da sepeti da larda paralanacaktr. Bylece de bu pek gzel uuun sihri so na erecektir. Hem syler misiniz bana, ne zamandan beri bir s cak hava balonu, kalk ve ini iin geni pistleri kullanyor? Bu balon teorisi, pistlerin altndaki zikzak izgiler iin de hibir ey sylemiyor. Keza Nazca insanlarnn ne eit lm teknii aralar kullanarak dev boyutlu ekilleri meydana getirebildik lerine de deinmiyor.

Pratisyen I Banda
1977 ylnda, Nazca'da oturan arkeolog Josu Lancho bir deneye giriti. Aslnda dnce, BBC'den bir gazeteciye aitti. Acaba bugn de basit aletlerle Nazca izgilerini yapmak olas myd? Josu Lancho 30 gen Kzlderiliden yardm rica etti. tahta kazk ve ipler kullanarak, birka gn iinde, pampada 150 61) metre uzunluunda dz ve dar bir izgiyi kazmay baardlar.' Dmdz izgilerde lme ilikin hibir sorun kmamt; ayr ca Nazca l dzlnde birka da kazk kalnts bulunmutu. Profesr Anthony Aveni ile "Earthwatch" rgtnden birka gnll bunun zerine bir spiralin ilk yuvarlan yapmaya gi ritiler. st yzeydeki kk talar elleriyle ve ayaklaryla kaz yp bunlar kk ynlar halinde topladlar. Kvrntlar iin ba sit ekilde ipler dediler; bunu da gz kararyla yaptlar. So nuta kk, pek de dzgn olmayan, metre apnda bir yu varlak ortaya kt. Her iki deney, en geni yerinde dahi ancak bir metre eninde olan "dar" izgilerin benzerlerinin gerekten kolayca yaplabileceini gstermiti. Fakat byk ekillerde
86

-rmcek maymun ve sinekkuunda durum nasl olacakt? Ya ok geni ve kilometrelerce uzunluktaki pistlerle yamuk alanlarda? Dresden Teknik ve Ekonomi Yksek Okulunun Arazi l m ve Haritaclk blm, u srada ok byk bir projeyi gerekletirmeye alyor. ncleri de Gunter Reppchen ve Bernd Teichert adlarnda iki profesr. Yapmak istedikleri de, Nazca dzlndeki btn izgileri ve ekilleri, byk apl di jital bir arazi emas iinde gstermekten baka bir ey deil. Dresden, Maria Reiche'nin doduu kenttir ve onun bir mr boyu alt konuyu imdi yerel niversitenin kald yerden devam ettirmesi yerinde bir harekettir. Zrih Teknik Yksek Okulunda 10 Ekim 1996'da yaplan bir bilimsel toplantdan sonra Nazca'da ne miktar molozun kaldrlm olabilecei de konuulmaya baland. Nazca Kzlderilileri acaba ka metre kp ta baka yere tamt? Bu konuda Profesr Reppchen, ta miktarnn 10.000 metrekp olmas gerektii grnde. Bense bu miktar ok daha fazla tahmin ediyorum; nk Naz ca blgesinde, pistlerin yan sra bir piste yer amak iin bir za manlar tepeleri tra edilmi da doruklar da vardr. Orada ya plm olanlar gz nne getirilince, Nazca'da uygulanm bulu nan her iki minik deney tm nemini yitiriyor. Nazca'yla ilikili kaynak malzemesi olarak elimin altnda bulunan 102 kitap, bror ve makale hep tekrarlar, uydurmalar, kasten yaplm saptrmalar ve kt niyetle doludur. Bunlarn hepsini zikretmeye kalkmak, yalnzca can skc deil ayn za manda uygunsuz bir davran da olacaktr. Bir yksek okul ho casnn kendi okuyucularna, ilk kitabm Tanrlarn Arabala rnda Fransz yazarlar Louis Pauwels ile Jacques Bergier'i kay nak diye gstermediimi anlatmasnn benim okuyucuma ne ya rar olacaktr? ( 6 2 ) Tabii ki bu iddia yanltr. Ya da Nazca'daki resimlerin ekillerinin "dnyad laser nlarnn sert kayalar yakmas" ve keza "baka bir dnyadan bilinmeyen bir madde kullanlmasyla" yaplmadn retmesi de yle. Byle eyler yazarak - g y a - ben okuyucularmn inanmasn salamak is87

temiim. Bunlar hem samadr, hem de aadaki rnekte gr lecei gibi kitaplarmda sylenmi olanlar pek az iermektedir: "Von Dniken'in tercih ettii ipoteze gre, dnyad zeki canllarn varln kabul etmeliyiz (kantlanmamtr). Sonra da bu dnyadlarn uzak bir gemite dnyamz ziyaret ettikleri ni varsaymalyz (kantlanmamtr ve olaslk ddr) ve de bu dnyadlarn son derecede acayip uu pistleri yapmak gerei ni duyduklarn benimsemeliyiz (bu kadarn sindirmek pek zor). Sonra da bu dnyadlar, elence olsun diye, oradaki K zlderililere topran stnde dev boyutlu ku, rmcek, may mun ve ylan resimleri izdirmiler."' 6 * Gya genlii ve medyay bilimsel yayn yoluyla aydnlat mas gereken bir yaz bu. Cevap vermeye demez. Benzeri ma vallara bilimsel televizyon yaynlarnda da yer verildi; bylece bunlar tm dnyaya yayld, zel direktiflerle de genlere ve okullara gtrld. Artk bu saptrmalarla uramak istemiyo rum. Peki, dnce dorultusunda bir deiiklik nasl basardr? Ancak kantlama gc bulunan resimler ve ikna edici tartma larla olur bu. Bir sav, ispatlanmam bir varsaymdr. Ben aadaki sav lar ileri sryorum: 1) Nazca dalarnda yerin eelenmesiyle yaplm byk bir drtgen vardr; iinde iki daire bulunmaktadr. Dairelerin iin de de birbiri stne konulmu iki dikdrtgen ve tam merkezde de izgilerden bir n elengi grlmektedir. 2) Bu muammal resim, ayrca iki geometrik ekille de ba lantldr: Sa ve solda, biraz arkaya eik durumda yine ge ometrik alt blmleriyle daireler yer alr. Bunlar dev bir kanat meydan getirir. nde ortada ana blm vardr; arkaya doru da rplan kanatlar uzanr. 3) Nazca blgesinde, bir da yamacnda, kocaman bir sat ran tahtas modeli vardr. 1000'den fazla nokta ve izgiden olumutur - ok zenle yaplm bir sslemedir. 4) Nazca dolaynda dalarda 40 metreye kadar boyu olan ekiller yapm gibi durmaktadr. "Mifere benzer" balklar vardr ve bunlarn ounda "anteni andrr" kocaman kntlar
88

bulunmaktadr. Bunlarn bir ksm son zamanlarda kefedilmi tir. 5) Peru'nun dnda, yeryznn baka blgelerinde de ye re kaznm insan resimleri vard. Bunlar tanrlarn tasvirleridir. 6) ili'de, 2400 metre ykseklikte bir uu pisti kefedil mitir. O kadar eski zamanlardan kalmadr ki son bin yl bo yunca arazide meydana gelen oluumlar tarafndan st rtl mtr. 7) Nazca blgesi iin homojen (tekdze) bir sistem aran mamaldr. Her ey deiik zamanlarda, eitli Kzlderili boyla rnca, birbirinden farkl tasarmlarla meydana getirilmitir. Bundan sonraki blmde, ileri srdm savlar iin kant lar sunmaya alacam.

89

OLANAKSIZ OLAN, OLABLR MI?

Kendinizi nce hele bir sevimsiz yapn, o za man ciddiye de alnrsnz. Konrad Adenauer, 1876-1967

"Eduardo!" dedim Aero Condor'un bapilotuna. "Biliyor sun, bu Nazca ovasn iyi tanrm. Gel, bu sefer deiik bir i ya palm. Ben her gn biraz daha byterek daireler izmek isti yorum. Nazca'dan kp dalara ualm; ama bu srada ben her tepeyi, her ukuru her yamac gzden geirmek olanan da bulmalym." 1995 ylnn gzyd. Eduardo srtt. "Ama bu i ok uzun srer. ok da pahal ya patlar," dedi. "Neye patlarsa patlasn. Ben her sabah saat alt buukta havaalannda olacam, akamlar da bee doru dneceiz! kinci pilot tarafndaki kapy skeriz bylece gr alanm ge niler." Dediklerimizi de yaptk. Deiik objektifli fotoraf ma kinesini astm boynuma, ceplerimi de filmlerle doldurdum ve ikinci pilot koltuuna yanlamasna oturdum. Sa ayam uak kabinin dnda bulunan kk basamaa dayadm. Emniyet kemerini belime taktm, ayrca kk bir ipi de omuzlarmn zerinden geirdim. Bylece kendimi gvenceye aldktan sonra havalandk her gn byle oldu. lk havalanmzda Eduardo ua Nazca'nn kk hava alanndan 1300 metre yukar kartt. Bana da: "imdi sana ok ksa sre nce kefettiimiz bir eyi gstermek istiyorum!" diye seslendi. Sonra da orak bir da yamacnn tepesine doru ark etti. "Bak, orada! Gryor musun?" 90

lkin hibir ey gremedim. Yama kahverengi ve kayalk t; epeevre her taraf ayn renkteydi. Ayn yamaca doru ikinci kez uuumuzda tepe kesimine yakn yerde dikdrtgen ssle meyi grdm, sonra da robota benzer ekli. Robotun kafasnda kukuleta gibi bir balk vard, balktan aaya da -eski saray soytarlarnda grlen t r d e n - bantlar sarkyordu. (Resim 74) Daha sonra da 20 metre kadar boyu olan yaratn kenar izgi leri gzme arpt; lakin her taraf kahverengi ve ekiller de kahverengi olduundan grnt glkle seilebiliyordu ve fo torafnn ekilmesine de olanak vermiyordu. Ban iini ok byk iki yuvarlak gz doldurmutu. Aln ksm sivri biimde uzanyordu ve kafatasndan darda dokunalara benzer birka nesne kmt; bunlar vcudun tamamndan daha bykt. Vcudun kendisi ise elimsizdi. ncecik bacaklar ve sska kol lar, kafann ancak iki kat kadar byklkte bir gvdeye takly d. Bu gvdenin de sandan ve solundan trtll dokunalar uzanmt. "Dan ad ne?" diye sordum Eduardo'ya. "Ad yok!" diye bard kulama. "Ben ona 'Cerro de los Astronautas' (Astronot Tepesi) adn koydum!" Konulan bu ad bilimsel eletirmenler, eminim, onaylama yacaklardr. 1983 ylnda da bir tepenin stnde buna ok benzer bir e kil bulunmutu. Bilimsel yaynda adna "zenle izilmi yakala ma kollar bulunan esrarengiz yaratk." ( 8 1 ) dediler. Uzmanlar dnyas bu efsane yaratn "sular tanrs" diye nitelendirdi. (Sz konusu bu grnty grmek isteyecekler iin corafi ko numunu bildiriyorum: Boylam: 14, 4 2 ' , 26"; Enlem: 75, 6 ' , 38".) Bundan baka Nazca'da bir ekil daha vardr ki genellikle "el astronauta" diye anlr. San Jos pampasnn gney ucunda ki bir tepenin sarp yamacn sslemektedir ve 29 metre boyun dadr. (Resim 75) Kafay yine iki yuvarlak gz doldurmakta, vcut oranlar uyum gstermekte ve ayaklarnda kocaman pabular bulunmaktadr. Asl dikkate deer yeri kollardr: Bir kol gk yzn gstermektedir, br kol da yeri. Bununla bir gk-yer
91

balants m iaret edilmektedir? ekil iki dikey izgiyle ere velenmitir. Ayn yamata daha baka ekiller de varolmu ol maldr. Bunlarn kenar izgileri para para bugn de grle bilmektedir. Burada aknlk uyandran bir durumu da bo yutlu efekt salyor. Gnein gkteki hareketine gre, "el astro nauta" da aadan yukarya doru belirginleiyor. yle ki sanki dadan dar yrmek istiyormu gibi grnyor. Bir dan yuvarlak tepesinde daha kk resimlerden bir dizi sralanmtr. Bir resimli romanm gibi yan yana yer alm hayvan tasvirleridir bunlar. Aralarnda uzun kuyruklu, dinozor lar andran yaratklar da vardr. Cabrera'nn koleksiyonunu hatrladnz m? Ne yazk ki burada resimler dizisiyle ilgilenme miz pek baarl olmamtr. O zaman Eduardo'ya syleyip bu resimlerin nnde niye birka tur daha atmadk diye bugn h l kendime kzarm. O yzden de bu kitapta basl resimlerin arasnda "tablolar galerisi"nin ancak bir ksm yer alabilmitir.
(Resim 76)

In Saan ekiller
"Antenli yaratk" fotoraflar ok daha ilginti. 20 metre boyundaki bu yaratk, bir bayrn eteinden iaret eder gibidir. Kafasnda apkaya benzer geni kenarl bir balk vardr ve bu kafa ssnden kan duyargalar ge doru uzanmtr. (Resim 77) Kollar dans edercesine yanlara almtr ve her iki eliyle ne olduu saptanamayan bir nesneyi tutmaktadr. Benzeri ekiller den daha birok vardr. zellikle etkileyici ve insan derin dncelere sevk edici olan, 25 metreden fazla boyu ve 20 metre kadar da eni bulunan bir tasvirdir. Bu tasviri imdiye kadar Nazca yaznnda bulabil mi deilim. Solunda teden beri hep "esrarl" szyle nitelen dirilmek istenen trden, esrarengiz zariflikte bir yaratk yer al92

maktadr. gen bir kafas, falta gibi alm gzleri ve kk, yuvarlak bir az vardr. (Resim 78) Kafas, zikzak izgilerden oluan bir elenkle evrilidir; bu elenk bir iee ya da stilize edilmi tylere benzemektedir. Omuzlarndan vcut boyunda, enli dokunalar sarkmakta; bun larn ucunda da daireler ya da kk kafataslar bulunmakta dr. Bunun sanda bir robot grnts vardr. Kafasndan dz dorular halinde dokuz "anten" kmtr; bir yne, dier baka yne evrilidir. Vcudun alt ksm eteklii ya da ka nad andrr biimde almtr. Burayla bir ocuun kafas do rudan balantldr ve onun da zerinde baka bir "antenli figr"n bulunduu grlmektedir. Bu resmin, Nazca kuramclarnn tmnn dncesinde zellikle nemli bir yer almas gerekir. Bunun bir kopyas da ili'nin kuzeyinde, Taratacar lndeki orak bir dan yamac n sslyor. ilili hava generali Eduardo Jensen tarafndan ke fedildi. Grnt "Cerro Unitas Devi" diye adlandrld; boyu 121 metredir. Taratacar yresi, byk Atacama lnn bir b lmdr. Ne yazk ki blge, ili hava kuvvetlerinin at eitim alandr. Pilotlar, ikide bir Cerro Unitas devinin stne roket lerle saldryor. ok eski zamanlardan kalma bu tasviri hedef tahtas olarak kullanyorlar. Nazca'daki kopyas gibi, Cerro Unitas devinin de kafasnn her iki yan "antenlerle" donatlm tr. ili'deki figrn gvdesi de drt kelidir ve alt tarafnn so nu, enlemesine bir taban kiriiyle kesilmitir. Nazca'da olduu gibi ili'dekinde de kollar, kerpetene benzer, kaba bir "yakalaycda" son bulmaktadr. (Resim 79) Yalnz ili'deki kopyada faz ladan, sol kola asl duran kk bir maymun vardr. Naz ca'daki "ikizinde" de, ok eskiden byle bir maymun yer alm olabilir. Bu iklzlik nerden geliyor? Bizleri dndrmesi gereken bir durum; zira Nazca ile Taratacar at alan aras ku uuu 1300 kilometredir. "Da yamalarnda" bulunan tasvir grntlerin ou, ben zer biimlerde Nazca seramiklerinde de vardr. Seramik ve fi93

grden hangisinin daha nce olduu tartma konusudur ve ke sin bir karara da varlamamtr. Bence, ilkin arazi stnde e killer ortaya kmtr, seramiklerse ondan sonradr. Bu fikri, Kzlderililer da yamalarnda ekilleri srekli grdkleri iin savunuyorum. Bu figrler gn masyla birlikte insanlara ba kp durmaktayd. Bildirmek istedii de her zaman grlebilir durumdayd - h e r zaman herkes iin hzr ve nazrd. "l dz l stndeki" ekillerde durum farkldr. Da yamalarna yaplm tasvirlerin aksine ldekiler grnebilir deildir. Onla r alglayabilmek iin insann zerlerinden umas gerekmekte dir. Hi phesiz l dzlndeki motiflere benzer -ayn de il- motifleri olan Nazca seramikleri de vardr. Burada hangisi daha nceydi: Seramikler mi, yerdeki ekiller mi? Seramikler daha nceyse, Kzlderililerin kk motiflerini ln dev bo yutlu ekillerine nasl dntrebildikleri sorusu kar ortaya. ayet yer ekilleri daha nce var olmutur dersek, bu sefer de Nazca insanlar yer ekillerini nereden grebildiler de seramik lerin zerine ilediler, sorusuyla karlarz. Ayn soru tekstil rnleri iin de geerli. Da yamalarndaki figrler ou kez "anten", "dokuna" veya n elengi ile donatlm haldedir. (Resim so, 8 i ) Pampadakiler ise byle deildir. "In elenkleri" (hleler) ile zellikle ok yksek dzeyde ve de ok gizemli kiilikler mi tasvir edil mek istenmitir? Bunlar normal halkn "zerinde" var olan da ha yksek yaratklar myd? Tanrlar myd? Bu phenin dorulanmasn Lima'nn kuzeyindeki Lambayeque yresinde; Sican'da yaplan kazlarda buluyoruz. Ora da Perulu ve Japon arkeologlar tam 16 yl, abalar olaanst bir sonuca ulancaya kadar altlar. 1991 ylnda, on metre den fazla derinlikte insan hayretlere dren mezarlar kefe dildi. Mezarlarda tekstil rnleri, 50 kilo kadar deerli metalle deerli talar ve "Sican Tanrs"nn altn maskesi bulundu. Sican szc Muchik eski dilinden geliyordu (Kolombiya ve Ekva tor'da Mochica) Sican'n anlam "Ay Tapna"dr. ekil her iki elinde gizemli "tren ubuklar" tamaktadr; eitli yerlerde bunlar "sa" diye de tanmlanmtr. Bann iki yanndan dar
94

drt "anten" uzanmtr. Nazca'da grlenlerden hi de farkl deildir. (Resim 82)

Sadece Tanrdara Grnen

Gneyde - i l i ' d e - bulunan tasvirlerin, Nazca'dakiler ve Peru'nun kuzeyinde Sican'dakilerle benzerlii kukusuz yads namaz. Bu tasvirlerle su ya da da tanrlar kastedilmi de ola maz. Neden mi? Nazca'nn nlar saan yaratklarnn ya da da yamacna yaslanm "el Astronauta"nn suyla ne ilgisi olabilir? Keza arkeolojinin uydurduu da tanrlar da bu grntlere hi uymuyor. Eer da tanrlardr diyorsanz, o zaman buyrun, bu grntlerle dalar arasnda yle ya da byle bir balant kurun ve de bir uyum, bir egdm salayn bakalm. ekiller den byle bir yaktrma asla karlamaz. Kuzey ili'de Taratacar robotu, bir ln da yamacn sslemektedir. Suyla ise hi mi hi ilgisi yoktur. Burada, "Da Tanrs" diye nitelendirilmesi sz konusu olamaz - tpk Atacama lndeki "Pintados"ta sz konusu edilemeyecei gibi. Bu "Pintados" da ili'dedir; Antofagosta'nn kuzeyinde, San Pedro de Atacama kasabas civarnda, mtefeveffa Peder Paige'nin mzesini kurmu olduu yerdir. (Peder Paige, iinde dnyadlarn iskeletleri olan mezarlar bulduunu syleyen kiidir.) Byle bir blgeyi insan ancak Mars'ta tasarlayabilir: Kuru yup kavrulmu ve bir damla dahi su bulunmayan bir arazidir buras. Da yamalar garip resimlerle sslenmitir; bunlar tp k Nazca'dakilerin tarznda yaplmtr. Bu ekiller ne pisttir, ne de izgidir; oyun olsun diye yaplm hi deildir. Hayatlarn kzgn gne altnda geiren yerliler iin bu iaretlerin bildir mek istedii bir eyler olmas gerekir - rnein, okuyla birlikte iki drtgen ne anlatyor? Drtgenlerin her kenar drt ember95

den olumutur, alttaki drtgenden ise ift eritli bir ok km yeryzn gstermektedir. (Resim 83) Orada donatlm, ne su vardr ne de yeralt su aknts. Ya u "Tekerlekle donatlm kanatl tanr"ya ne demeli? ekil iki genden olumutur; stteki genin iinde iki gz ve koca bir az vardr. Saa ve sola doru kanatlar almtr; bu resmi kimse baka trl yorumlayamaz. Bu grntnn tmnn st kesiminde de birok segmente blnm bir tekerlek boluk taym gibi durmaktadr. (Resim 84) Sonra bir ekil daha, ilk ba kta yaz iaretlerini hatrlatyor. Yukarda sa satrda iki iaret var, yaknnda bir izgi zerinde sekiz ve altta sada tekrar iki iaret. Saa doru bakldnda byk bir daire ve birka "an tenli" kk adam grlyor. (Resim 8 5 , 8 6 ) Btnyle ele alnrsa kaya resimleri gibi yle kck bir grnt deil bu; aksine boyu 20 metreye yakndr ve dan eik yamacnda gkyzne ynelik durmaktadr. Bundan ok daha garip olan "Oklu merdiven"dir. ekil il kin tepeden aaya kaznm, ok geni bir taban kiriiyle bal yor; sonra bunu dikey bir merdiven kesiyor ve alttaki uta da bir ok yer alyor. Tasvirin tm de ne olduklar kestirilmeyen ekiller, uzun boyunlu bir hayvan ve birok dikdrtgen alanla evrilmi bulunuyor. (Resim 87) Pintados, ili'nin Atacama lnde, tpk Nazca pampasndakiler gibi anlalmaz bir resimli kitaptr. Nazca lndekiler ku, balk, rmcek, maymun gibi az ya da ok bilinen eyleri sunduklar halde, Pintados muammal bir geometriyi yanst maktadr. Burada 25 metre uzunlukta, dikey denilebilecek bir izgi, en yksek tepenin doruuna doru uzanr. Tepeye varn ca da bu izgi, bir ember tarafndan kuatlr. (Resim 88) Yrede kaya resimleri de vardr. Bunlardan biri kolsuz bir ekildir; iki yan trl hayvanlarla evrilidir ve kafasndan da nlar fkrmaktadr. (Resim 89) Buna benzer tasvirleri biliyo rum; fakat onlar buradan on bin kilometre uzaktadr ve Avus tralya'nn en eski yerli halk olan Aborijinler tarafndan yapl mtr. Bu kaya resimleri, Kimberley dalarnda ok fazla mik tarda bulunmaktadr. 96

Atacama lnde sandal andrr kaya resimleri de vardr. Sandaln iinde belli belirsiz grnt halinde iki insan ekli se ilmektedir. Yine Atacama lnde, ellerinde yine "tren u buklar" ya da asalar tutan tanrlar izilmitir. Peru'daki Sican tanrsryla karlatrlabilir. Nazca'y incelemeye kalkan kimse burasn tek bana bir yer olarak grmemelidir. Sadece Nazca'nn hayli gneyinde de il, ili'de de gkyzne ynelik iaretler vardr ve bu iaretler ili'de yalnzca Atacama lnde de bulunmamaktadr. imdi burada Nazca'ya ilikin ufkunu geniletmek isteyen aratrma clar iin verimli olabilecek hedefi kaydediyorum: 1) Peru'nun Arequipa ilinde, Majes ve Sihuas llerinde yere kazlm dev boyutlu ekiller gkyzne yneliktir. 2) Gney Peru kenti Mollendo'dan balayarak aalarda ili'nin Antofagasta ilindeki dalar ve llere kadar uzanan blgede yere kazl byk ekiller vardr. Bunlarn hepsi de, tanrlarn gzleri iin oralara yaplmtr. Yalnzca i kesimlerdekiler iin deil, ou kez sahildekiler iin de geerlidir bu. 3) ili'de Cordillera de Chicauma'da, Lampa'dan birka kilometre tede; fakat 2400 metre ykseklikte 140 iaret bulun mutur. Bunlar topraa kaznmamtr. Gkyzne ynelik bu iaretler, kk duvarlar ve ta ynlarndan oluturulmutur. Aralarnda bir de pist bulunmaktadr kimse tartamaz bunu. Bu pist en az Nazca'daki en eski pist kadar yal olmaldr. Ne den? nk arazinin kaya oluumlar bu pistin zerinde olmu tur. ilili gazeteci Jaime Bascur'a teekkr borlu olduum re sim geri ok iyi kalitede deildir; ama yine de arazinin bu kesi mini tanmamz salamtr. (Resim 90) Peki, burann neden ille de bir pist olmas gerekmektedir? nk birdenbire balamak ta ve yine birdenbire bitivermektedir. Buras A'dan B'ye giden bir yol asla deildir. Burada da tanrlarna ilikin iaretler ara maya kalkacaklar, kendilerine yardm dokunacak hibir ey bulamayacaktr. Su tanrlaryla da bu pistin hibir ortak yan yoktur. nk yrede bir istisna olarak yeterince akarsu vardr. Byle gkyzne ynelik iaretler koyma gelenei sadece Nazca'nn gneyinde bulunan blgeyle mi snrldr? Asla!
Sonsuzluun aretleri, F: 7

97

Meksika'nn Sonora lndeki geni lav alanlar, gkyz ne ynelmi iaretlerle doludur. Biraz daha kuzeyde, Meksika-Kaliforniya snrnda Macahui l arazisi uzanr. Bu blgede kurakla ramen yine de bir ka al eidi yaamaktadr. te bu allar, Macahui muamma snn havadan ilk bakta kefedilmeyiinin nedenidir. Blge Tijuana'dan Mexicali'ye giden yolun kuzeyinde yer alr, baka de yile Tijuana ynnde Mexicali'den 25 kilometre tedir. Bura da 400 kilometrekare geniliinde bir alanda yere kaznm e killer kefedildi; bu ekilleri imdiye kadar kimse aklayama mtr. Burada gz alabildiince uzanan geni bir blge, sadece birbirinin yannda yer alm dairelerden olumutur. Sonra dik drtgenler, hilaller, ok parmakl tekerlekler, birbirinin iine gemi halkalar ve damlaya benzer ekiller yer alr. Baz ekil lerin ap 40 metreye kadar varmaktadr. Nazca'daki durumun tersine burada hayvan ya da insan tasvirleri yoktur. En azndan snrn Meksika tarafnda bulunmamaktadr. Burada gzel fo toraflar ekmek isteyen aratrmaclara uyarda bulunalm. Blge Meksika ile ABD arasndaki snrn her iki tarafmdadr. Hi deilse Amerika snr makamlarndan mutlaka bir izin aln maldr. kinci bir uyar daha: Yredeki scak talarn alt zehir li ylanlarla doludur. Kuzey ynnde gidilirse, Blythe kasabasnn yaknnda, tam Colorado rmann kysnda boylar 100 metreyi bulan ko caman insan ve hayvan figrleri vardr. Bunlar ancak havadan grlebilir. (Resim 9i, 92) Bu ekiller de tpk Nazca'dakiler gibi topraa kaznarak yaplmtr. Arizona'da, Sacaton kasabas civarnda yeri, 46 metre uzunluunda bir ekil kaplar. Biraz daha kuzeyde, Kayalk Dalar'dan Appalalar'a ka dar uzanan blgede 5000 kadar(!) resimli tmsek denen olu um yer alr; bunlara ABD'de "Indian Mound" deniliyor. Bu tmseklerde kular, aylar, ylanlar, kelerler tasvir edilmitir; ayrca byk kabile reislerinin mezarlar vardr. Buradaki eser leri yapm olanlar her ne kadar biliniyorsa da, btnyle mo tiflerin ancak havadan gzlenebilmesi dikkate deer bir nokta olarak kalyor.
98

Zorlayc Bir Bak

Gerek gney, gerek orta, gerekse Kuzey Amerika'da, bir ok Kzlderili topluluunun, ok gl bir yer iaretleri klt n srdregeldii aka belli olmutur; bunu kimse artk tart ma konusu yapamaz. Yine tartlamayacak bir olgu da, arazi stne yaplm bu resimlerin ounun, ancak havadan baklr sa grlebilir olmasdr. Ortaya konulan bunca resimli veriler karsnda, hl nasl olur da yine da ve su tanrlarndan sz edilebilir? Bilimsel almalar Nazca'nn kk ufkunu ap da ha telere gitmemeli mi? Genel kural, bilimin ortaya konulan btn grleri, btn verileri dikkatle ele almasdr. Bilim bir problemde de anlaml, ortak bir payda arar. Bu nihai amatan Nazca olaynda vazgeilmi galiba. Bu konuda niversitenin ka psndan ieri girmi herkes kendini uzman sayyor. Bir de aka demik unvan varsa, daha da iyi. Yer iaretlerinin hepsinde ortak payda nedir? Hepsinin yal nzca havadan grlebilmesidir. Deiik yrelerde, ister lde, ister da yamacnda, 2400 metre yksekte, "Indian Mounds" gi bi yeil topraklarda ya da talk arazide bulunsunlar bir ey fark etmiyor; yine de hepsi ancak havadan grlebiliyor. Jim Woodmann'n balon teorisi Nazca'da uyguland. Peki, niye ili'de ya da Meksika'da denenmedi? Oralarda da yerlere kazlm koca man ekiller vard - ama hi pist yoktur. Profesr Aveni, teorisini gnmzn Cuzca Kzlderilileri nin davranlarna dayandrd. Peki, Cuzco'nun yayla Kzlderi lileri, Meksika'nn Sonora lnde de altlar m? Arkeolog Bayan Simone Waisbard, Nazca "resimli kitabnn" amacn, (43) beklenen ya miktarn belirlemek olarak grd. Bu du rumda ili'deki "Cerro Unitas Devi" ne olacak? Yoksa onun antenleri ya miktarn kestirmede mi kullanld? Hangi ya ? Oradaki lde asla ya olmaz ki, ne yazn ne de kn. (46) Nazca'daki dikdrtgenlerin "tren alanlar" olduunu oku dum. Ya San Pedro de Atacama'da da yamacndakiler iin ne diyeceiz? Orada da yere kazlm dikdrtgenler var; ancak hi99

bir dindar ziyareti kafilesi burada toplanp da tren yapamaz; nk yamacn sarpl buna olanak vermez. (Resim 93) Bir de Profesr Isbell'in "Megaleyle tedavi" dncesi vard. ( 4 9 ) Bu gr Macahui lndeki Meksikal Kzlderililer iin de ge erli mi? Ya Profesr Tributsch'un "seraptan"' 5 2 ' ne olacak? Nazca'da geerli deildi, Atacama lnde nasl olsun? Uzmanlarn yazdnda bunlar gibi daha pek ok sav var. Bir akademik samalklar tufandr bu. Savlarn hibiri kantla nabilir nitelikte deil; ama herkes de kendi teorisini kantlan m sayyor. Ve hibirinin bak, Nazca'dan telere uzanam yor. Nazca her trl katk maddesinin yer ald kark bir sala ta oldu; ne var ki iyi niyetle konulan her katk dier olgularla elimektedir. Woodmann'in scak hava balonuna hibir pist gerekmez; dar izgiler astronomik takvim deildir; pistlerin da tanrlaryla hibir ilikisi yoktur; ekilleri izlemeleri gereken K zlderili atletler, da yamalarndaki ekillerin zerinde koamazlar... Yalnz bir olgu var ki hepsi iin geerli: aretler, uan yaratklarca grlebilmektedir. Bu arada hemen kaydedelim, bu na benzer ekiller ngiltere'de, Aral gl yaknnda styurt'ta, Suudi Arabistan lnde de vardr. Tek ortak payda byle olunca, bundan sevimli atalarmzn u koca yer yuvarla stnde yaptklar resimlerden, hi deil se birilerinin "oraya yukardan" baktna inandklar sonucunu karabiliriz. Binlerce yl nce yaam insanlar pek zeki gr mediim sylenerek bana yneltilmi eletirilerin aksine ben onlar ok akll bulmaktaym. Herhalde bu iaretleri, gerekten baz tanrlarn gzne arpabildiini bilmeksizin, nesiller boyu bir yerlere koyup duracak kadar da ahmak deildiler. Hangi tanrlar? Psikolojik belirsizliklerden ortaya karlm tanr ne rileri hibir ie yaramaz; nk onlar ancak dar bir alanda ge erlidirler. Nazca'nn da tanrlarn Nazca'da aramak varken, kimse nin Sonora lnde aramasna gerek yoktur! Nazca yerlilerime dev boyutlu izgileri su tanrlar iin yapacak kadar zihin zrl sayanlar, varsnlar, bu kadaryla yetinsinler. 100

Aslnda Nazca iin sylenebilecek olan ne? Ortak bir pay da var; o da yer iaretlerinin, yukardan bakt kabul edilen var lklar iin yaplm olmas. Peki, "uan tanrlar" gkte aramay ilk defa dnen kim oldu acaba? Tartlmayan evrensel bir motiftir bu; nk tanrlar yldz, ay, gne olarak hep gktey diler. Fakat bu kadar yetmiyor, daha doyurucu gerekeler ol mal. Bu gktanrlar herhalde sadece herhangi bir aptalca tasa rmla birdenbire ortaya kvermedi. Bu tanrlar, bir zamanlar gerektiler. Bunu kesinlikle kabul etmeyen, eski Hint edebiya tndan habersiz d e m e k t i r / 1 6 , 5 1 ) Tufan ncesi peygamberlerin den Hanok'un < 6 3 ) szlerini bilmiyordur ve Kebra Negest < 6 4 ) diye bir eyi hi mi hi duymamtr. Orada, "Krallarn Grkemi" ki tabnda Hazreti Sleyman'n yapt hava yolculuklar, yapt hz da verilerek, anlatlmaktadr. Kitaptan bir alnt: "Kral ve onun buyruunu dinlemi olanlarn hepsi, hastala np ac ekmeden, alk ve susuzluk duymadan, yorulup terle meden ' aylk bir yolu bir gnde' atlar." Bir alnt daha: "O (yani Sleyman) kralieye (Saba Melikesi'ne) eitli arabalarla birlikte bir de 'havada giden' bir araba armaan etti; bu arabay o, tanrnn kendisine bahettii bilgelik sayesinde yapmt." Bir tane daha: "Ve Msr lkesinin sakinleri onlara yle anlattlar: ok uzun zaman nce Etiyopyal insanlar burdan getiler, Me lekler gibi bir arabann iindeydiler ve gkteki kartaldan hzly(64) dlar." Ve imdi de zihinlerini tarih ncesi dnemde yaplm ol mas muhtemel uulara hl kapal tutanlar iin Hint blge sinden iki rnek: "Bylece kral (Rumanvat), haremdeki hizmetkrlar, kar lar, beyleriyle birlikte "Gk Arabas'na bindi. Gn engin de rinliklerine ulatktan sonra rzgrn rotasn izlediler. Gk araba s Dnya'nn evresinde uup okyanuslar at ve Avantis kentine yneldi. Bu kentte bir enlik yaplyordu. Ksa bir sre eletik ten sonra kral, 'gk arabasna akn akn bakan' binlerce se yircinin gzleri nnde yeniden havaland." <65) kinci rnek: 101

"Arjuna, ndra'nn gksel arabasna sahip olmak istedi. Ve Matali'nin ynettii araba, birdenbire bir k parlts iinde, karanl datarak, bulutlar aydnlatarak, ortal gk grlt sn andrr atrtlara boarak geliverdi..." (66) Kimse kalkp da bana, btn bunlar sadece psikolojik ba kmdan aklanabilir dlerdir ya da biyografiler her zaman sz konusu ettikleri krallar byle yazlarla vp yceltirler diye aklamalar yapmasn. Zrva olur! nk ben, iinde hem ay rml metal alam tekniinin hem de silah sistemlerinin ayrnt syla anlatld betimlemeler bulunan eski metinleri biliyo rum. ( 6 7 ) Benimse siyah beyaz grmek gibi bir alkanlm yok. Bir yerde uulmusa, orada en azndan ilkel de olsa baz aletlerin ya da basit yer-yn belirleme iaretlerinin de bulun mas gerekir. Bunlar Nazca'da nerede olabilir?

Olaanst Keif!
ekli ilk defa altmda grdmde bir gz aldanmas oldu unu dndm. Pilot Eduardo'ya bir tur daha atmasn rica et tim. Uak 800 metreye ykselince, bu sefer ikinci harikay gr dm, birincisiyle balantlyd. Mutad fotoraflarn yan sra Polaroid'le de iki resim ektim. Daha sonra glgede oturmu, souk ikimi yudumlarken fotoraflar gzden geirdim; bu s rada ertesi uu gnnn bana ok daha byk srprizler ha zrladndan henz habersizdim. lkin byk bir daire grdm, dairenin evresi stnde 60'tan fazla nokta vard. Sonra birinci dairenin iinde ikinci bir daireyi ve bunun da evresi stndeki, ok sayda, daha kk noktalar fark ettim. Ortasnda birbiri stnde yer alm iki dik drtgen vard, her biri sekiz drtgene blnmt. (Resim 94) Bu drtgenler kendilerini kesen izgilerle blnmt ve merkez de 16 izgiden bir nlar demeti bulunuyordu. Neydi btn bunlar? kinci fotorafta daha byk bir ereve grdm. Ge102

ometrik ekil tmyle iki dev kareyle erevelenmiti, bir ke gen iinde st ste duruyorlard. lk dncem bir "Mandala" oldu; Tibetliler ve Hindular meditasyon kkenli mistik resimlere bu ad veriyorlar. Kuzey Amerikal Kzlderililerde de buna benzer eyler var. Onlar bunlara kum iaretleri diyor; bunlar da birok geometrik eklin ve rengin bir araya getirilmesinden oluuyor. Eer imdi nm de duran karmak tasvir, mandala trnden bir oluumsa, o zaman bunun son zamanlarda yaplm bir sahte eser olmas ge rekir. Ya da rencileriyle birlikte Nazca'y ziyaret eden bir retmenin yapt bir akayd bu. Fotoraf Nazca havaalanndan uakla 14 dakika uzakta bulunan Palpa dalarnda ekmitim. Orada dalar batan baa orakt; yeryznde bir cehennem gi biydi. Geometrik ekil de ylesine karmak ve o kadar bykt ki - a p 500 metreden fazlayd- bu sahte eseri yapan ekibin, kzgn gne altnda, mutlaka ok uzun sre alm olmas ge rekiyordu. Ayrca burada ayak ve tat izleri de grlmeliydi. Kimse bu cehennemde taban teperek dolaamazd. Peru ordu su bile yapamazd bunu. Buraya gelenlerin tatlarndan mutla ka baz izler kalrd. Tekrar ve tekrar nmdeki resme baktm. Geometrik diyagrama ait olmayan tek tek izgiler vard. Ancak teki kameralarla ekilmi dialar da deerlendirdikten sonra dr ki bu iyi seilemeyen ekleme izgilerin, Nazca izgiler siste minin tamamlayc esi olduu anlald. Eduardo'dan, sonra da teki pilotlardan yardm rica ettim. "Son zamanlarda yapl m bu sahte eseri topraa kazanlarn kim olduunu renmek istiyorum." dedim. "Son zamanlarda yaplm sahte eser filan deil o. Hep var d orada." "Nazca'ya ilikin bir yn rapor, kitap ve makale var; niye hibirinde bundan sz edilmiyor? Byle bir resim grdm ben de hi hatrlamyorum." diye cevap verdim kukulanarak. O zaman beni uyardlar; birincisi, diyagram Nazca ovasn da deildi, Palpa'dayd; ikincisi, kimse bu konuda sylenecek bir ey bilmiyordu. Bu yzden sadece susuyorlard. 103

Bu geometrik ekiller kmesi, bende rahat huzur brakma mt. Bir gn sonra yeniden oraya utuk. te bu sefer, o da da ha yksee ktmz iin, birinci "Mandala"nn ikincisiyle ba lants bulunduunu grdm; sonra da -biraz daha yksekten baknca- bir ncyle balantsn (Resim 95,96). Mthi bir ey di bu! Yakn zamanlarda yaplm sahte eser dncesini, yal nzca diyagramn btnnde grdm orant bile kafamdan silmeye yetti. nn birden bir kilometreyi aan bir ap var d. Ayrca (bu da meseleyi biraz daha esrara buruyordu) grn tnn ortasn bir arazi yar kesiyordu. Kesik, iteki dikdrt genin bir kenarndan balyor, ilerleyip her iki daireden getik ten sonra her eyi iine alan drtgenin erevesi zerinden d ar uzanyordu. Burada asl kafam kartran, btn daire nok talar ile izgilerin de arazi yar stnde yer almasyd. Bu ha liyle arazi yar, diyagramn yapmcs asndan hi nem ta mam gibi grnmekteydi. Soldaki uzantsnda byk karenin taban izgisi, bir ift da irenin merkezi oluyordu. Ayn oyun sa tarafta da oynanmt, bu defa da i ie iki byk halkada. Merkezden da doru dz izgiler drt ana ynde uzanyordu. ok yksekten bakldn da, bu diyagram harika bir grnm oluturmaktayd. Dev boyutlu ana dairenin n iki kareyle evrilmiti; sonra sa ve solda geriye doru her iki refakati halka yer alyordu. Ve b tn bunlar izgilerle birbirlerine balyd. Hepsinin stne ka ln bir kalas konulsa, ortaya geometrik ekillere blnm, ko caman bir ok grnts kacakt. imdiye kadar hi gzlemlenmemi, bu heybetli diyagra mn zerinde, farkl yksekliklerde, uzun uzadya turlar attk. Bu srada grntnn tmyle amacnn ne olabilecei konu sunda kafa patlatyordum. Ok biiminde bir geometrik dzendi bu. Acaba burada aranrsa bulunacak, byle muammal baka bir grnt var myd? Bunu sorduum Eduardo, hayr demek istercesine kafasn sallad. Kimi zaman burada baz eylerin grnp sonra birden kaybolduundan sz etti. Gn na bal bir olaym bu. Kendisinden komu vadilere doru uma104

sn rica ettim; bu srada ben de diyagramdan uzaklaan ince bir izgiyi srekli gzmde tutmaya altm. Birden, "dur" diye bardm ve ayn anda samaladmn farkna vardm. Uaktaydk. Bir saniyenin kesiri kadar bir an da, aada bir eyin parldadn grmtm. Eduardo, "Neydi o?" diye sordu. "Hi fikrim yok!" diye bardm. "Ama aada bir eyler var. Gkyzne doru ldayan tuhaf noktalar fark ettim. Dnelim!" Eduardo turlamaya balad. nc turda, bu kez 500 metre ykseklikte, barmaya baladm: "Bak Eduardo, tam al tnda! nanlacak gibi deil!" Eduardo ua sola yatrd ve o za man kendi de grd. Bir dan tepesinde beyaz izgi ve nokta lardan oluan bir satran tahtas yer alyordu. Uzantsnda, bir tane daha. Birlikte, dikdrtgen eklinde dev bir satran modeli meydana getiriyor ve ayrca bir de ini pistinin stnden gei yorlard. Sola doru, ifter ifter "Nazca izgileri" uzanyordu. "Satran Tahtas" 36's enlemesine, 15'i boylamasna Mors ia retleri gibi dzenlenmi izgilerden meydana gelmiti: Nokta ve tireler. (Resim 97,98) Tm model, engebeli bir da srmdayd. Sa a doru dik bir yama ve aadaki vadide kurumu bir dere yata vard. Gerek satran modelinin gerekse byk geometrik diyagramn Nazca'daki ekilleri yapan yerlilerin ii olmad he men belli oluyordu. Burada, zemine kazl resimler, Nazca tarz pistler, hayvan veya insan ekilleri yoktu. Ne da tanrlarna adanm resimler, ne de su tanrlar iin yaplm eylerdi ge ometrik ekiller; "meguliyet terapisi" iin de yaplm olduu sylenemezdi.

Gerekeli Bir neri

Burada -herkesin hayret edecei- bir geometri ve mate matik sz konusuydu. Peki ama ne iin? Hemen anlalan bir nokta vard: Gerek satran tahtasn andran ekil, gerekse dev 105

boyutlu geometrik ekiller kmesi, sadece ve sadece uabilen bir topluluk iin grlebilir nitelikteydi. Kzgn frndan farksz bu dalarda dolamak gibi bir samala kalkacak biri, rast lant sonucu diyagramla karlasa dahi, yine de onun farkna varamaz. Yaknndan geen hibir yol yok ve sihirli da tanrla rnn da hibir yardm olmayacaktr. nk satran tahtas da, diyagram da uanlar iin yaplmt. Ve her pilot benzer ekille ri tanmaktadr. Bu dnceye beni ynelten de, Almanya'da Aurich'ten Peter Belting oldu, kendisi sekin bir pilottu. Bana bu ekillere Vasis ya da Papi tesisleri denildiini syledi. Vasis, "Visual Approach Side Indicator Systen'in ksaltlmasdr; pilota, uarak ini pistine yaklarken ok mu yksek, ok mu alak geldiini ya da yaklama yolundan ok mu ayr dtn gsteren bir grsel sistemdir. Papi tesisinin de buna benzer bir ilevi vardr. Papi, "Precision Approach Path Indicator"un ksaltlmasdr ve grsel bir yere ini yardmdr. Bu tr yere ini yardmlar klar ve boyalarla yaplmaktadr. Pilot, k alanlarna bakarak ideal yaklama asnda meydana gelmi herhangi bir sapmay derhal anlar. Bugn Vasis ya da Papi te sisleri elektrik yla iletiliyor; ama bu hizmet gerektiinde elektrik olmadan da yaplabilir. Geometrik izgiler ya da belirli renklerden oluturulacak ekillere bakarak pilot, doru yakla ma asnda m inie getiini veya pozisyonunu deitirmesi mi gerektiini anlar. Kukusuz otomatik pilotlar iin de geerlidir bu. Bu bilgilerin Nazca'yla bir ilgisi var m? Ben imdi sunaca m neriye ek olarak baz "ini" yardmlar da sunuyorum: (T> Hintlilerin Sanskrit edebiyatnda, bir zamanlar Dnya'nn evresinde dev boyutlu uzay kentlerinin nasl dndkleri anlatlmaktadr. Bunu kontrol etmek isteyecek eletiricilere,

Kutsal Hindu metinlerinin yazld ok eski bir dildir. Hindistan'n klasik edebiyat da bu dille rnler vermitir. Gnmzde l bir dil dir, (.n.)

106

Mahabharata'dan^' Drona Parva cildini amalarn neririm. Bu kitap her byk ktphanede vardr. 1888 ylnda, za mann nl Sanskrit bilgini, Hintolog Profesr Protop Chandra Roy tarafndan ngilizceye evrilmitir.' 68 ' O zaman, yani 1888'de Profesr Chandra Roy, uzak bir gelecekte -uzayda hareket ettikleri i i n - "Uzay Kentleri" denilecek bir oluumun var olabileceini elbette aklndan geiremezdi. Drona Parva ki tabnn 690. sayfasndaki 62. ktay Profesr Roy yle evirmi: "nceleri yiit Asuralar, gkteki kente egemendiler. Bu kentlerin hepsi bykt ve harika ekilde ina edilmiti... Bun ca silahna ramen Maghavat, bu gk kentlerini herhangi bir ekilde etkilemeyi baaramad..." Sayfa 691, 50. kta: "Sonra gkteki kent bir araya gelince..." Dikkat edilirse, metinde sonsuz manevi mutlulua eriilen bir yerden, bir cennetten deil, dpedz "gkyznden" sz ediliyor. Bu kentlerden havalanan eitli modellerde uaklar yery zne gidiyordu. Hintliler bu uaklara "Vimana" diyor.' 1 6 ' 5 1 > Bu vimanalardan biri Nazca blgesine ini yapmtr. Elbette ki bu ini iin hibir pist bulamamt; nk burada bir pist yapabile cek kimse zaten yoktu. Peki, dnyadlardan byle bir ekip, bu orak ve ssz Nazca blgesine ne diye inmitir? nk buras maden bakmndan ok zengindir; demir, altn ve gm yatak lar vardr. Bugn Nazca evresinde hl sondajlar yaplmakta ve gneydou kesiminde birok maden iletmeleri bulunmakta dr. Marcona maden iletmesi Peru'nun en byk kuruluudur; burada yalnz demir deil, hemen her eit maden karlmak tadr. Burada - M a r i a Reiche gibi- Nazca'da toprak yzeyinin ar aygtlar tamayacak kadar yumuak olduunu ileri sre rek itiraz edecek kimseler, uzay yolculuu konusunda hibir ey bilmiyorlar demektir. Amerikallar da aya ini yapmazdan nce ayn sorunla karlamadlar m? Ay yzeyinin ini yerinde ay
<0

Ramayana ile birlikte Hint edebiyatnn iki byk destanndan biridir. Mahabharata, 200.000 dizedir, (.n.)

107

aracn tayp tamayacan kimse bilmiyordu; ama teknoloji byle sorunlar zmleyebiliyor. ni esnasnda topran stnde yamuk biimde bir dzlem meydana geldi. Yamuun en geni kesimi, ini takmlarnn zerine konaca yerdi. Buras ayn zamanda hava burgalar nn topra en az etkiledii blgeydi. Kzlderililer korku ve aknlk iinde bu yabanclarn ga rip etkinliklerini uzak tepelerden seyrettiler. Ar hareketli, de rileri altn parltl, insana benzer yaratklar oradan oraya gidip geliyor, toprakta delikler ayor, talar topluyor ve acayip alet ler kullanyordu. Sonra, gnn birinde bir gmbrt ortal in letti; Kzlderililer hemen gzetleme yerlerine kotular ve "tan rsal taf'n nasl ge ykseldiini grdler. Bylece de "Nazca hac yeri" dodu. Nazca artk "kutsal topraa" sahipti; nk Tanrlar bu topra ilemi, bu toprak stnde etkinliklerde bulunmutu. Fakat ok gemeden Tanrlar geri dnd; bu sefer baka gk tatlaryla gelmilerdi. (Hint Sanskrit metinlerinde 20 de iik modelde Vimana ayrntlaryla anlatlr; bunlarn tekerliklisi, tekerleksizi, kanatls, kanatsz, grltls, sessizi... var dr.) Bir yerde Tanrlar topran stne renkli, dar bir bant ektiler ve onu bir zikzak izgi halinde bktler. Vimanalar iin ini ve kalk bilgileri vard burada; tpk bugnk uak gemile rinde olduu gibi. Fakat oradaki gariban yerliler bunu elbette bilemezlerdi. Derken Tanrlar belirli da srtlarn dev boyutlu geometrik ekillerle donattlar; bunlar, gnmzdeki Vasis ya da Papi tesisleri gibi yere inii dzenleme ilevi gryordu. Ga riban yerliler bunu da bilemezlerdi. Sonra da Tanrlar kurduk lar baz eyleri skmeye baladlar ve uup gittiler. Yabanclar, ihtiya duyduklar hammaddeyi toprak altndan karmayp s t ak ocaklardan elde etmi de olabilirler. Bu etkinlikler birka hafta veya birka ay srmtr. Bu nun sresini kimse kesinlikle syleyemez, tanrlarn geri dnp bizi bu konuda aydnlatana kadar. Sonunda blgeye yeniden huzur egemen oldu. Tanrlar git miler ve btn aletlerini de yanlarnda gtrmlerdir. Kzl108

derililerin en yreklileri, biraz ekinerek de olsa, etkinliklerin yaplm olduu yere girmeyi gze alp, aval aval bakmarak ora da dolanm ve gksel yaratklarn aslnda neler yapm olduu nu bir trl kestirememitir. Btn bu rktc gsteriden ge ride birka yamuk alan ile altnda ylan gibi kvrlan izgiler bu lunan geni bir banttan baka bir ey kalmamtr. Buna baz te pelerin stndeki iki, garip halka ile dikdrtgenleri de kata lm.

Bir Kltn Balangc

Neler olduunun merak iinde insanlar, kk gruplar ha linde habire bu esrarl yere geldiler. Birbirleriyle konutular ve buraya tanrlarn gelmi olduu konusunda birbirlerini ikna et tiler. Tanrlarn gkten gelerek yerin stnde brakm oldukla r iaretlerin anlamn ise bilemediler. Tanrlar bunlar niin yapmt? nsanlardan byle alanlar tanrlar iin hazrlamalar n m istemilerdi? Gksel varlklarn insanlardan bekledii bunlar yapmalar myd? Rahipler bu dorultuda buyruklar verdiler; halk da buna uydu ve tanrlarn istemi olduuna inanlan ileri yapmaya ko yuldu. Nazca bir klt yeri oldu. Kzlderililerin says gittike arttndan, daha ok alann da ilenmesi zorunluluu ortaya kt. Bu da daha ok su gerektiriyordu. ok byk apta bir savam, doayla yaplan bir kavgayd bu - n e var ki Tanrlar iin insanlar her eyi yaparlar. Kzlderililer su kanallar amaya ve daha geni alanlar dzenlemeye baladlar. Bylece her ynde izgiler ve yamuk dzlemler ortaya kt; bu urata bir oymak teki oymaklar geride brakmaya alyordu. Herkes mutluluklar vadeden bir umutla diini trnana takm al maktayd; Tanrlarn geri dnp, insanlarn dktkleri bunca terin, ektikleri bunca zahmetin karl olarak kendilerini en zengin biimde dllendirecei umuduydu bu. 109

Yllar on yllar kovalad, kuaklar geldiler ve getiler. Ra hipler hep gkyzn gzetliyordu: Orada yukardan, kl noktalarn bulunduu uzaklklardan Tanrlar gelmiti. Kesinlik le biliniyordu bu; nk saygdeer dedeler onlar gzleriyle grmlerdi. Peki ama niye dnmyordu Tanrlar geriye? n sanlar m gcendirmiti onlar? lenilen suun cezas ekilsin mi istiyorlar? Kupkuru bunaltc scakta kle gibi almak, "kurban" olmak diye anlald. Bylece bir Kzlderili cann di ine takarak ne kadar ok alrsa, Tanrlarn gznde o kadar "arnm" olacakt. Yere kaznan bir ekil ne kadar ok etkileyi ci olursa, Tanrlarn dl de o kadar byk olacakt. Bir yerli kabilesinin daha nce sivri olan da doruklarndan birini dzleyip orada grkemli ssleriyle bir pist kazmaya kalkmasnn da nedeni buydu. Byle bir pist, ucunda uzun bir iek ekli bulu nan bir zemin stnde rengi daha ak eritleriyle harika bir g rnt oluturuyordu. (Resim o, 102) Gerekten de pek etkileyici ve gktekilere ynelik bir davetti ve onlardan rakip bir kabile nin alanna deil, mutlaka bu piste inmelerini istiyordu. Za manla da gktekilere, yeryznde beklenildiklerinin bildirilme si gerektii gr olgunlat. Bylece gkyzne iaretler gn dermek, bu ama dorultusunda benimsenen bir zm yolu olarak grld. Kabile reisleri, kendi armalarnn zellikle ok etkileyici tarzda yere konulmas gerektii inanandaydlar; bu sayede gktekiler iareti grecek ve o iaretin halkn kutsayacakt. nsanlar yeniden zahmetli angaryalara kouldu. imdi K zlderililer talan bir araya getirip toprakta byk alanlar kaz maya balamlard. Topran stne ipler uzatld. Airet ia retlerinden ilkinin - b i r rmcein topran stn ssleme sinden sonra, Kzlderililer arasndaki sanatlar, eklin orant larnn doru ve kvrmlarnn da dzgn olmadn fark ettiler. Bu przleri gidermek iin kolay bir yntem uyguladlar. Bir sopayla sanatlardan biri yere basit bir rmcek izdi; ekil, ona yukardan baknca grebilecei kadar bir byklkteydi. Sonra da ak renkli, kk talar modelinin izgileri stne dizdi; burada her kk ta, bir ocuk iin konulmutu. Bu se fer de ocuklar arld ve her ocuk, arazi stnde, bir kk

110

tan konumuna gre yer ald. ocuklarn bazlar yanl yerde durduu iin, onlar sk sk yeniden yerletirmek zorunda da kalnm olmaldr. Ama sonunda bir mucize baarld: Kk bir modelden, dev boyutlar olan bir ekil yaplmt. Bu i tastamam byle mi cereyan etti ya da baz noktalar daha m farkl oldu bilmiyoruz. Burada havadan yere ilk, en es ki inii dnyadlar yapmtr gibi bir sav ileri srecek deilim. Belki de sadece bir Vimana, eski metinlerde anlatld gibi uan insanlar ksa bir ziyarette bulunmutur. Benim iin apak olan nokta u: Bir zamanlar birileri havadan yere bir ini yap m ve bunu daha sonra birok baka iniler izlemitir; aksi hal de uarak yaklaan bir hava tatna ini iin yardm tesislerine gerek duyulmazd. Yzyllar boyunca bu yre, klt merkezi ol mutur. Yerin stndeki olgular tandr bunun. ili'de, Cor dillera de Chicauma'nn tepesinde 2400 metre ykseklikte bu lunan pist, byle pistler yapmaya ok uzak bir gemite balan dn kantlamaktadr. izgi alarnn eitlilii de, birok kuan atalarndan farkl iaretler koyduunu gsteriyor. Tam anlamyla bir kar man orman olutur bu. Bir topluluk, belirli bir yldza ynelt mek amacyla birka izgi ekmi, daha sonrakiler bu ynelii gz banda gnein batna gre yapmtr. Kabilenin biri 900 metrelik izgiyi kendisi iin yeterli grm, sonra gelenler izgi nin "sonsuz" olmas gerektii inancyla onu bir dan doruuna kadar uzatmlar, bylece de orada gizemli tanrlara nian ta ilevi grmesini istemilerdir. Bir izgi ekilmi; fakat ince d nceli rahipler, geleneksel sylenti tanrlarn gksel arabala ryla geleceklerini gsteriyor diyerek bunu yeterli bulmam, izginin tabanna iki teker izi atrmtr. unu hemen syleyeyim, Nazca'da kefedilmi tekdze (homojen) bir sistem yoktur. izgiler ve pistler a ne takvim dir, ne harita, ne kltr atlas, ne de astronomi kitabdr ve elbette ki bir uzay liman da deildir. Burada her airet ve her kuak baka bir dnceyle l topran kazd iin, hibir ge nel dzen de yoktur.
111

Peki, btn bunlar ne diye tarih ncesi adaki bir uutan dolay balam olsun? Da yamalarnda bulunan ekiller bunu adeta yere ge haykryor! In haleli yaratklar, bir koluyla gkyzn, bryle de yeryzn gsteren figrler ve bunla rn sadece Nazca'da deil, ili'den ABD'nin gneyine kadar uzanan blgede de bulunmas.' Benzeri grntlerin seramikler stne resmedilmesi ve tekstil rnleri stne dokunmu Tanr tasvirlerine kuzeyde Arizona'ya kadar uzanan bir blgede rastlanlmas. Orada Hopi Kzlderilileri gksel ziyaretileri -g nmzde b i l e - kuklalar eklinde gsteren gsteriler dzenle mektedirler. Bu arada biimi deitirilmi (deforme) kafataslarn da unutmamlar; bunlarn gerek tanrlara m ait olduu yoksa sadece taklit eyler mi olduu bilinmiyor. Eer btn bunlar kant olarak deerlendirilmez, bu apak olgulardan yz evrilirse, o zaman derlemeye dayal bilim, anlama yetisini yitir mi demektir. Fakat yine de bu ipotezi destekleyen birka nemli iaret daha var.

Uzak Gemiten Uaklar

Kolombiya'nn bakenti Bogota'nn Altn Mzesi'nde yl lardan beri uaa benzer modeller sergilenmektedir; bunlar e itli kral mezarlarnda bulunmutur. Arkeoloji bunlar bcekler olarak nitelendirdi; oysa Gney Amerika'nn hibir yerinde b ceklerle ilgili herhangi bir klt yoktur. Fakat bunlarn mutlaka bir kltle ilikisi bulunmas gerekir; nk yle olmasayd hepsi de som altnla kaplanmaz ve len krallarn mezarna konulmaz d. stelik bceklerin kanatlar gvdelerinden dar kar. B ceklerin alt kanad da olmaz - Altn Mzesi'ndeki uak model lerinin, bceklerin tam tersi zellikleri var. Altn Mzesi'nde bulunan byle modellerden birinin kopyas "Ancient Astronaut Society" (Eski a Astronotlar Dernei) iin simge olarak kul lanlmaktadr. Uluslararas bir kurulu olan bu dernek, uzak 112

gemite dnyadlarn izini aratrmaktadr. (Bu konuda daha fazla bilgiyi kitabn sonunda bulabilirsiniz.) Bir rastlantyla yakn ahbabm, Dr. Algund Eenboom, Peter Belting ve Conrad Lubbers, Bremen Denizar Mzesi'nde bir sergiye gidiyor, burada eski Kolombiya taklar tehir ediliyormu. Bu adam "Ancient Astronaut Society (AAS)" yesiydi; de rgtn simgesini biliyordu. Mzedeki sergide AAS simgesine ok benzeyen birka tak gryorlar. Bremen'de sergilenen bu ss eyalar, aslnda Kolombiyal koleksi yoncu Vicente Restrepo'ya aitken Bremenli tccar Cari Schtte'ye devredilmi/ 6 9 ' 1900 ylnda da bu Carl Schtte drt kilo tutan altn hazineyi o zamanki Bremen Etnografi ve Ticaret Mzesi'ne hediye etmi. Ua andrr bu modellerin biimi de bir hayli garipti: Yu kar kalkk, byk bir kuyruk kanad; dar bir arka kanat gvde si; nde iki geni delta kanad vard. Burun yuvarlaktr; gvde nin orta kesiminde enli bir aklk bulunmaktadr; adeta buras genie bir kokpit (pilot mahalli) iin hazrlanm gibidir. Mo del btnyle kusursuz izlenimi uyandrmaktadr. Acaba bu nesne umaya da elverili miydi? arkada bunu denemek istedi. Peter Belting zaten bir pilottu ve bylece AAS simgesi biiminde, hayli bytlm bir model-uak yapmna baland. Uu denemesi umulann ok stnde bir baaryla sonuland. (Resim o3) Bu olay ayn zaman da pratik akln, akademik nyarglara kar kazand bir zafer di. Gvdedeki aralk kesime ramen, yuvarlak buruna ramen - model uak her helezonu ustaca dnlerle tamamlad. B tn bunlar herhangi bir mekanik destek olmakszn yapld. Konuya ilikin tamamlayc bir olgu daha: Bolivya'da Santa Cruz kentine otomobille be saatlik mesafede Samaipata ky nn yaknnda "El Fuerte" da ykselir. Tepesi bir piramite benzer ve bunun ortasnda aadan yukarya doru 38 santim eninde, 27 metre uzunlukta birbirine paralel iki oluk uzanr. Btnyle gkyzne yneltilmi bir frlatma rampas gibi g rnmektedir. "Rampa"nn en yksek noktasnda, kayalk zemi ne oyulmu bir rondela (ortas delik bir teker) vardr; iki metre
Sonsuzluun aretleri, F: 8

113

apnda bir dairedir ve d emberine drtgen ve gen eklin de Oyuklar kazlmtr. (Resim 105, 106, ikincisi bir modeldir.) Uzmanlar dnyas El Fuerte'nin ne olduunu zmeye u rayor. Kimi "nkalarn tapnma yeri" <70) diyor; kimi "atalar kl tnden"' 7 1 ' sz ediyor; "bir kraln ya da bir delinin aklna esmi de" ( 7 2 ) buray yaptrm diyen de var, bir kale olduunu syleyen de. Bu sonuncusu, btn yorumlar iinde en budalaca olan; nk El Fuerte'de savunulacak hibir ey yok. stelik da ya pay bir piramit gibi orada ylece ykselmektedir, drt bir yan aktr ve buraya her tarafndan kma olana vardr. Bu benzersiz ren yerinin acaba nasl bir ilevi olmutu? lk bakta bir anlam yokmu gibi grnen her ren bir klte hizmet etmitir ve kltlerin de kkeninde ou kez tanr lar bulunmaktadr. Yzylmzda "kargo klt"nn oluma ne deni, teknik bakmdan ok gelimi bir kltrle hi gelimemi bir kltr arasnda cereyan eden, teknolojilerin yanl anlal mas olayndan baka bir ey deildir. El Fuerte'de trenler d zenleyen hangi kltt? Bir uak modeli tasarlayalm, Kolombiya'daki gibi som altndan deil, hafif tahtadan yaplm olsun. Modelin ince bir altn alam tabakasyla kaplandn varsaya lm; bu teknii, Gney Amerika kltrleri nkalar'dan ok za man nce de mkemmel biimde uygulayabiliyordu. Bu uak modelini El Fuerte "rampa"snn nnde en alt uca koyalm ve kmldamamasn salayalm. Bir lastik aadan yukar, oyuk gen ve drtgenli rondelaya kadar ekilsin. Ah evet, lastik Av rupallardan ok nce Orta ve Gney Amerika'da biliniyordu. Yukardaki uta lastik bant tahta bir kirie dolandrlsn ve g l kollar rondelann merkezi etrafnda onu dndrsn. Orada, dairenin ortasnda gerekten de yuvarlak bir ta paras bulun maktadr, kaya ile kaynam haldedir. Lastik bant ne kadar ok gerilirse, adamlar iin direnme de o kadar byk olacaktr. Bu nedenle onlar da ikide bir soluklanma gerei duyacak, bu srada kirii de kayalara oyulmu drtgenlerden birine sokarak germe ilemine ara vereceklerdir. (Resim i07) Byk enlik yap lrken rahibin verecei bir emir zerine birisi, gerili duran lastik band bir balta vuruuyla kesecektir. O zaman da uak modeli

114

mancnktan frlatlan glle gibi gkteki Tanrlara doru ua caktr. Hatta bu uan tanrsal tata baz kk teberinin kur ban diye konulmu olmas da mmkn. Bu sylediklerimiz bir dnceden baka bir ey deil. Ama belki El Fuerte muammasnn zmne yardm olacak tr. Kesin olan nokta, nka ncesi dnemde uaa benzer mo dellerin var olmas ve bunlarn mkemmel bir uua elverili olmasdr. Kesin olan dier bir nokta da, Gney ve Orta Ameri ka'da bir tanrlar kltnn var oluu ve bu kltn umakla ili kisi bulunmasdr. Nazca ve ge yneltilmi btn teki ekil ler bunu belgelemektedir. Benzer tarzda bir "uak modeli" Nazca toprana da kaznmtr. iei andrr bir eklin iinde bir daire bulunmakta, bunun da ortasnda kaskat kanatlaryla bir "ku" yer almaktadr. (Resim os) Peki, bu tanrlar nereden gelmi olabilirler? Acaba Gney Amerika Kzlderililerinden teknik bakmdan ok stn durum da olan Asya blgesinden gelmi dnyal pilotlar m sz konusu sadece? Teknolojik toplumlarla gelimekte olan toplumlar ara snda bu tr dzey farkll bugn de var. Bir zamanlar "ok gelimi" duruma gelmi bulunanlar bu bilgilerini nereden sa lamlard? Tanrlardan, gksel retmenlerden renmilerdi; eski geleneksel sylentiler byle diyor. "Ah, sahi mi?" diye alay clar ks ks glecekler. Bu dnyadlar nerden ve nasl gelmi olabilirler? Ve ne iin? Bundan sonraki sayfalar aklayacak bunu.

115

DUNYADIILAR

NERDE?

Dnyada hibir eyden, zihni bamsz in sanlarn etkisinden korkduu kadar kor kutmuyor. Albert Einstein, 1879-1955

8 Austos 1996'da CNN televizyonu NASA'nn patrtl bir basn toplantsn yaynlad. Toplantda NASA Direktr Dani el Golden gururla kaslarak 3,56 milyar yanda bir Mars mete oru iinde organik madde bulunduunu bildirdi; bakteri izleriy di bunlar. Bakteri rneine hemen bilimsel bir kod verildi: ALH 84001. Birka bilim adam, bulguya nasl ulaldn ve hangi yn temle bakteri rneinin grlebilir hale getirildiini aklad. Dokuz hafta sonra Houston'da Johnson Aratrma Merkezi'nden Dr. David McKay, baka bir Mars meteoru iinde yeni den organik madde izleri bulunduunu bildirdi; bu seferki me teor "birka milyar yl daha genti." ( 7 4 ) Bylece birinci analiz, ikinci kez onaylanm oluyordu; fakat bu haberle pek ilgilenen olmad. nsanlar NASA bildirisine, ideolojik ya da dinsel renk lerine gre hayranlkla veya fkeyle tepki gsterdiler. Mars'ta hayat izleri mi? Olur ey deil! Evrenin usuz bucakszlnda yapayalnz deil miyiz biz? Daha sonraki haftalarda grler, gnlk gazetelerde, ma gazinlerde ve okuyucu mektuplarnda billurlat. Katolik Kilise si dnyadnda hayata aslnda hi de kar deildi. Tanrnn ya ratc gc snrszd ve zaten sa da "Babamn maliknesinde pek ok konut vardr" buyurmutu. teki bir yn mezhebin yorumu ise bambakayd: Onlara gre yaratl sadece insanlar iin olmutu ve insan, ancak Tanrnn olu tarafndan kurtulua ulatrlacakt. Evrende, darda bir yerlerde, canl varlklarn 116

bulunduu dncesi asla kabul edilemezdi, Hristiyanla ayk ryd. Hele sevgili Tanr'nn, olunu bir sr baka dnyalara gndermek zorunda kaldn, oralarda da armha gerilme dramnn tekrarlanp durduunu dnmek ise ok daha deh et vericiydi. Bilim pheci davrand; ilkin yle bir derinden soluyup bekledi. Sonra da medya araclyla yanklar birbirini izledi; bu yank bilim cephesinden beklenilenden elbette hi farkl deil di. Dnya dnda hayat m? Niye olmasn? Ama bu sadece "il kel" hayat olmal. Nobel dl sahibi Profesr Dr. Manfred Ei gen, magazin haber dergisi der Spiegel'de grn, ilkel tek hcrelilerden, ok uzun sre karmak yapl hibir canlnn olumas olana yoktur diye aklad. "Hayatn daha yksek ba samaklarn ya da zeki canllar insanlk evrende bulamayacak tr, en azndan ulalabilecek uzaklklarda asla," (75) dedi. Hepsi sama, diyerek kar kmak isterim. Dnya dnda pek ok zek sahibi canl eidi bulacaz. Bunlarn ekserisi de insana benzer biimde olacaktr ve yldzlararas mesafeleri a mak hi de sorun deildir. Bylesine bir sav dnyaya nasl sunabilirim? Benim varsa ymm budalaca bir inana m dayanyor? Bir hayal, bir kurun tu ya da hakl olduuna inanmakta inat m? Kantlar nerde? On yldan fazla bir zamandan beri her radyo-astronom, ev rende hayat yaptalarnn ok bol miktarda bulunduunu bil mektedir. Hayat yaptalar molekl zincirleridir ve her mole kln kendine zg, tipik bir titreimi olduundan, bu titreim (= dalga uzunluu) kl krk yararcasna bir zenle yaplm, dev radyo-teleskoplarca llebilmektedir. te size, evrendeki herhangi bir yldzn fototipinde titreen temel maddelerden sadece birka: Kimyasal iaret OH NH H203 Molekl Hidroksil Amonyak Su Dalga uzunluu 18,0 cm. 1.3 cm. 1.4 cm.
117

H2CO HCOOH H3C-CHO

Formaldehit Karnca asiti Asetaldehit

6,2 cm. 18,0 cm. 28,0 cm.

Bunlarla hayat geliti, gezegenler olutu ve gezegenler kendi gneleri evresinde, ideal bir uzaklkta, dnmeye bala dlar. Ne ok souk, ne de ok scak olmalyd. Hubble telesko punun, Dnya atmosferinin dnda birka yldzn evresini yoklamasndan beri, uyurgezer kesinliiyle de olsa, bizim G ne sistemimizin dnda baka gezegenlerin bulunduunu bili yoruz. Heidelberg'de Max-Planck Astronomi Enstits Direk tr Steven Beckwith, "galakside ok bol miktarda gezegen ol duunu" aka belirtmitir; ona gre bunlarn birounda elve rili hayat koullar da vardr. ngiliz astronom David Hughes buna unlar da ekliyor: "Samanyolunda en az 60 milyar geze gen dnyor olmaldr." Bunlardan drt milyar "Dnyamza benzemektedir, nemli ve uygun sdadr." statiksel olaslk, dnyaya benzer gezegen saysn her zaman hep yksek gster mektedir. Kedinin olduu yerde, kedi yavrusu da vardr - g nelerin olduu yerde de gezegenler. Dnyaya benzeyen gezegenlerde - v e yalnzca onlarda da deil- mantken su bulunmas gerekir. NASA, Jpiter'in ay "Europa"da su, "Ganymed" aynda ise donmu oksijen ve bir ay kraterinde de buz bulunduunu saptad. Mars gezegeninin ku tup blgelerinde ve derin katmanlarda donmu su (buz) vardr. Dnyad bu suyun steril olduu dncesinin ksr dng nite lii abuk meydana kt; nk sular her zaman hep ayn tarz da oluur. Gezegen sour, btn bileiklerin gaz buharlar daha yksek tabakalara kar, kzgn ta kitlelerin stne yamur gibi der ve yeniden buharlar. Milyonlarca yl boyunca atomlar, molekl zincirlerine balanr ve -dierlerinin yan s r a - suya da. Bu su akar, czrdar, fokurdar; ama srekli kaya oluumlar nn stnde ve arasndadr. Bu kayalar ise hayatn tamamlayc esini iermektedir. Btn gezegenler ayn maddeden olu mutur ve radyo-astronomlarn evrende organik molekl zin cirleri olarak bildirdikleri eyler, hep dnyaya benzeyen geze118

genlerin kabuk tabakalarnda bulunmaktadr. Mineralsiz ta ol maz. Kimyasal balantlar ok karmak yollar izler ve bylece organik maddenin ortaya kmas kanlmaz olur. Bunun byle olduunu, Stanley Miller'in deneylerinden beri her kimya rencisi bilmektedir. 1952 ylnda biyokimyac Dr. Stanley Miller, bir cam kabn iinde amonyak, metan, hidrojen ve su buharndan oluan bir yapay ilk atmosferin dolamn salad. Deneyin mikropsuz or tamda yaplabilmesi iin, Miller, cihazn iindekilerle birlikte il kin 18 saat sreyle 180 santigrat derecede stt. Cam kabn ii ne kaynaklanm iki elektrod araclyla kk yaradl-frtnalar oluturdu. kinci bir cam fanusun iinde, yine ar su stlp buhar, bir borucukla "Miller cihaz"nn iine gnde rildi. Soumu kimyasal maddeler, bu sefer ar suyla birlikte damla damla fanusa szd, yeniden snd ve tekrar yaradltaki atmosfere sahip fanusun iinde ykseldi. Bu yntemle Miller, o zamanlar benimsenmi gre gre, ok eskiden dnyamzda cereyan etmi bir dolam meydana getirmi oldu. Deney bir haftadan fazla srd. Yaplan analizler, amino ya asiti, asparagin asiti, alanin ve glisinin, yani amino asitlerinin varln gs terdi. Amino asitler, biyolojik sistemlerin oluumu iin zorunlu maddelerdir. Anorganik (canl olmayan) bileimler, Miller'in deneyinde karmak organik bileimlere dnmtr. Gelgelelim Stanley Miller, bu sevincini daha sonraki yllar da bir miktar azaltmak zorunda kald. Nobel dl sahibi Fran cis Crick ile James Watson DNA'y kefetti; bu madde nkleotid'lerden oluuyordu ve o olmadan hayat da olanakszd. Ne var ki Miller ve yandalar bu eksikliklerini abuk giderdiler. Biraz deitirilmi koullarda tekrarladklar deneyde nkleotidler hemen ortaya kt. Bu arada daha nce benimsenen g r deiti; balangtaki atmosferin hidrojen ve metandan meydana gelmedii, gne nn bu maddeleri bozduu anla ld. Bu yeni bilgi sadece deneyde kullanlan malzemeyi dei tirdi, o kadar.

119

Kimyaclar, anorganik balardan organik maddeler yaratl mas konusunda en kk bir kuku bile duymuyorlar. Miller deneyi, geen 30 yl iinde deiik koullarda defalarca tekrar lad. Her deneyde hep amino asitleri ortaya kt. Amonyak ye rine azot, metan yerine formaldehid, hatta karbondioksit, Miller'in bir zamanlar uygulad kvlcmlarn yerine ultrases veya alelade k kullanld. Sonu hi deimedi. Deiik malzemey le oluturulmu ve iinde hibir organik canl izi bulunmayan yaradl-atmosferlerinden, her deneyde aminoasitler ve azotsuz organik karbon asitleri olutu. Baz deneylerde hatta eker bile ortaya kt. Bu deneysel bilginin ve evrende varl kefedilen molekl zinciri olgusunun nda, NASA basn toplantsnn dnya d nda hayat izlerinden sz etmesiyle neden olduu heyecan an lamyorum. Uzayda hayat izleri mi? Ya ne olmalyd? Mars ta larnda organik balar m? Elbette! Mars ve Dnya iin geerli olan, dnyaya benzer btn gezegenler iin de aynen geerlidir. Gelelim organik molekllerin ve tekhcreli bakteriler gibi ilkel canl biimlerinin, daha uzun sre karmak yapl hibir canl oluturamayaca konusuna. Burada Nobel dl sahibi Manfred Eigen, dorusu ok hakl. Bilim adamlarmz kaderci bir tutumla, yeryzndeki karmak yapl canl trlerinin geli im srecini kstlamak gibi garip bir eilim gsteriyorlar. Bu, tam bir benmerkezciliktir ( , ) . Yani sadece bizde, sadece ve zel likle dnya gezegeni stnde bir insan yaradl mucizesi cere yan etmitir. Bunun ne kadar toptanc, ne kadar inat bir zih niyet olduunu, aadaki dnme deneyleri kantlyor. Johann von Neumann, olaanst hayal gcne sahip bir matematikiydi. Ellili yllarda garip bir makine tasarlad; bu makine, astronomlar arasnda "Neumann makinesi" adn ald. Uzak gezegenleri oturulur duruma getirmek ne zaman sz koHer eyi kendi benliine indirgeme eilimidir. nsann kendini evrenin merkezi yapmaktr. Davranlar ben'in karna gre dzenlemek a bas olan, bencillikle kartrlmamaldr, (.n.)

120

nusu edilse, henz bir "Neumann makinesi" yaplmam olduu halde, hemen bu makine yazlarda ortaya kverir. Neumann makinesi, kendisinin kopyasn karan bir aygt tr/ 7 7 ' Bu makineyle neler yaplmas tasarlanmtr? Rokete benzer bir tat dnyadan yola kar, gne sistemi mizi terk edip en yakn gnee ynelir. En yakn gne, Proxima Centauri'dir ve drt k yl( ) uzaklktadr. Uu srasnda uzaktan alglama aletlerinin, Proxima Centauri'nin evresinde dnen gezegenlerin bulunup bulunmadn saptamas gerekir. klim bakmndan ne souk ne scak byle bir gezegen yoksa, aygtmz uuunu srdrr ve dnyaya benzer bir gezegen arar. "Neumann makinesi" uygun bir gezegen kefeder etmez de, hemen oraya inie geer. Aygtn paralar paratlerle ge zegenin yzeyine yumuak iniler yapar. "Neumann makinesinin iinde her eidinden kavrayc ve tutucu aletler, eitli lm aygtlar, kk bir yksek frn ve aygtlar ilevlerine gre yneten bir bilgisayar vardr. Minyatr bir otomobil dolamaya balar, aratrc duyargalar yabanc ge zegenin topran deler, gaz bileimleri analiz edilir ve hi ku kusuz hayat olup olmad, varsa ne tr canllarn bulunduu da saptanr. te yandan "Neumann makinesi", yava yava demir ve elik retimine balar; kk dililer oluturulup elektrik balantlar kurulur. Btn bunlar yllarca, yzyllarca srer; Neumann makinesinin vakti oktur. Gnn birinde, o gnn gelmesi isterse 10.000 yl srsn, "Neumann makinesi" kendi kopyasn imal eder ve bu arada kaybolmu paralarn yerine de yenilerini koyar. imdi iki "Neumann makinesi" vardr. Bu sefer makineler yabanc gezegenden havalanr; her aygt, hedef olarak iki ayr gne semitir. Milyonlarca yl boyunca "Ne umann makinesi" bu yntemle Samanyolunun bir ksmna yay lr. Her makine kendi benzerini yaptndan Neumann makine si, sonsuza kadar oalp duracaktr.

Bir k yl = 300.000 x 60 x 60 x 24 x 365 km.'dir. (.n.)

121

nsanln "Neumann makinesi"nin yaygnlamas iin har cayaca toplam kaynak, sadece birinci makinenin yapmna harcanacak tutarla snrl kalacaktr. Neumann makinesinin gerekleemeyecek bir ey olduu nu, Johann von Neumann'n kendisi de biliyordu. Byle bir ay gt iin harcanacak para ellili yllarda ancak topik olabilirdi. Ya bugn? Arada geen yirmi ksur yl iinde bilgisayar teknolojisi, Johann von Neumann zamannda kimsenin dn bile gre meyecei derecede bir ilerleme gsterdi. Daha seksenli yllarn ortalarnda, iyi bir PC, birka megaflops'luk bir hesaplama hz n baaryordu. (Flops = Floating Point Operations per Se cond = Beher saniyedeki hesaplama ilemi. Megaflops = Bir milyon flops) On yl sonra ise Gigaflops (bir milyar flops) ve k sa bir sre sonra da on Gigaflops baarld. Bugn 100 Gigaflopsluk bilgisayar vardr ve kapasitesi "Terraflops"= (1 milyar= 1 milyon x 1 milyon flopsa karlmaya allyor. Bu branta 10 X terra-flops bilgisayarlarn sz edilmektedir. Hesaplama hz nn yan sra bilgisayarlar kltme almalar da yaplyor. Uzmanlar bir kibrit kutusu byklnde bir terra-flops bilgi sayarn tasarlayabiliyorlar. Kamuoyunca pek az bilinen dier bir teknoloji de "Nanoteknoloji"dir. Bir "nanometre", bir milimetrenin milyonda biri kadar bir uzunluktur, yani grlmeyecek minikliktedir. Bunun la birlikte bu mikroskopik alanda almak ve eitli minik yap elemanlarn birbirine takmak olana vardr. Buna "Nano-teknoloji" deniyor. rnein, Karlsruhe ekirdek Aratrma merkezinde, nikelden 130 mikrometre apnda bir dili ark imal edilmitir. (Bir mikrometre 1000 nanometredir.) Havayla dndrlen bu mikroskopik dili ark, dakikada 100.000 devir yapmaktadr. Baka bir rnek: ABD'nin nanoteknolog eitilen yksek okullarnda bakterilerin iinde taklp kald miniklikte mikro-szgeler kullanlmaktadr. Bu Liliput<+) mekanii tekno(t)

ngiliz yazar J. Swift'in (1667-1745) nl talama roman Gulliver'in Gezileri'nde minik insanlarn lkesi (.n.).

122

lojisinin byk bir geleceinin olduu yolunda tahminler yr tlyor. Bunlar gazlarn szlmesinde, mikroskopik robotlarn iinde ve tp alannda kullanlabilir. Yaknda nano-temizleyiciler, damarlarn iinde dolaacak, kirelenme ya da yalanmalar ortadan kaldracaktr. Nanoteknolojinin asl hedefi, minicik elektronik ve mekanik aletleri olabildiince her yere sokabilmektir. Bilgisayarlann minyatrletirilmesi ve nanoteknolojiyle ar tk "Neumann makineleri" yaplabilecektir; bu makineler bir te nis topu byklnde ve 100 gram arlnda olabilir. Byle "tenis toplar" bugn aydan ya da bir uydudan dnyaya benzer en yakn gezegene frlatlabilir. Bunlar k hznn yarsna ya kn bir hzla ular ve bize telsizle bilgiler aktarr. stelik "Ne umann tenis toplar" uzayda bir eski model "Neumann makine s i n d e n ok daha fazla bir hzla oalabilecektir. Kamuoyunun bunlardan haberi yoktur; ama uzay yolculuu teknisyenlerin den eitli gruplar bu konu zerinde ok ciddi biimde kafa yormaktadr/ 7 8 ' 7 9 ' 8 0 ) Ya bunun giderleri? NASA'nn Apollo program 100 milyar dolar yutmutur. Gnmzde ABD yalnz savunma iin ylda 500 milyar dolar harcamaktadr. Buna kar lk bir "minyatr Neumann makinesinin maliyeti ok gln bir rakamdr; nk bu giderler sadece birinci aygta ait olacak tr. Bir Neumann makinesi ilk hedefine varndan 50 yl sonra kopyalarn retmeye balayacak, bylece bunlar da sonraki 50 yl iinde yeni ufuklara doru yola kacaktr. Kopyalarn on k yl uzaklktaki gne sistemlerine doru yola koyulduklar n varsayalm, bu da on k yl uzakln beher yl iin yaylma hz 60 yl olacak demektir. Samanyolumuzun ap 100.000 k yl tahmin edildiine gre, Neumann makinesiyle bir koloniletirme program 600.000-700.000 yl srecektir. Hz farkllkla rndan dolay bunun iki, hatta kat bir zaman srmesi de ola sdr. Yaylma on milyon yl srse bile, bu zaman dilimi, Samanyolu'nun yann sadece binde biridir. nk on milyar yldan beri uzayda bulunmaktadr. 123

ok daha kolay varken, ne diye mekanik yapl nesneleri uzaya frlatmal? Her canl varlk gibi insan da "kendi kopyasn yapan bir aygf'tr. Bu aygt, aaya doru, hcrelerine kadar klr. Her hcre bir D N A kmesi ierir, bu da tm vcudun oluumu iin zorunlu olan maddedir. yleyse karmak teknolojiler niye evrene yollansn, ayn ii mikroskopik DNA yapamaz m? nsan DNA's evrende hem yava hem de hzl yaylabilir. Yava ek linde D N A ok kk kaplar iinde istenilen gezegene frlatlabilir; bu kaplar bir toplu ineden daha byk olmayacaktr. Ya da Samanyolu'nun bir blmne ulatrlabilir. Bir iftinin to humlar tarlaya serpmesi gibi bir i olacaktr bu. Tohum elveri siz bir yere - k u m , buz, kaya ya da su gibi- derse, asla filiz veremeyecektir. Ama uygun topran stnde gelimesini ta mamlayacaktr. Gerekli tm bilgi tohumun DNA'snda sakldr. D N A bir lazer nyla Dnya'ya benzer, koullar elverili bir gezegene hi hatasz yollanabilir. Orda btn gerekli biimleriyle bir evrim ilemeye balayacaktr; bunun nasl cereyan et tiini dnyamzdan biliyoruz. retimin son basama zek sahi bi insan olacak, bu insan merak da edecektir. Bu merak er ya da ge onu u sorulara yneltecektir: Biz nasl meydana geldik? u evrende yalnz myz? Nasl temas kurabiliriz? Evrene nasl yaylabiliriz? Sonunda bir "Neumann makinesi" dncesine toslamas kanlmaz olacak, ama bu fikri hemen bir tarafa ite cektir. Ta ki kendi DNA'sn kefedinceye ve bu keif bir gne gibi yolunu aydnlatncaya kadar. Bilim adamlarmz, teden beri evrendeki mesafelerin alamazlndan, k yllarnn doal engel oluundan ve Dnya dnda canllarn asla insana benzemeyeceinden sz ederler; bu bilim adamlarna demek ki gne henz k vermemitir. Onlarn benmerkezcilii, apak olan eyleri grmelerini engel liyor. Oysa Dnya'nn d canllarla kaynyor ve Dnya'y and rr gezegenlerde insana benzer yaratklar bulunuyor. Bu dnceler yeni deil; yalnz bir astronomun ya da bi lim muhabir ve yazarlarnn ilgisini ekmedii anlalyor. Ge en yzyln sonlarnda Nobel dl sahibi kimyac Svante Au124

gust Arrhenius (1859-1927), hayatn sonsuz olduu grn ileri srd ve bylece ilk balang sorununa kar kt. Elbette bir dairenin de bir yerde bir balangc vardr, diyordu Arrheni us; fakat emberinin kapanmasyla birlikte, onun balangc so runu da ortadan kalkar; bu yzden konu d olur; nk cevap verilemez niteliktedir. Grlyor ki Arrhenius dairenin balan g noktasna saygyla bir yaratc koymak zorunda kalmtr ki buna genellikle "Tanr" denilmektedir. "Panspermia teorisi" ( 8 1 ) de yine aratrmac Arrhenius'a aittir. Buna gre hayat ekirdekleri (embriyonlar) evrende her yana dalmtr; kendiliinden ve ok doal bir daltr bu, tpk tm Dnya'ya tozlarn dal gibi. Profesr Sir Fred Hoyle ile bir matematik dahisi olan Hintli Profesr N.C. Wickramasingle, Panspermia Teorisi'ni incelediler ve hayat ekir deklerinin meteoritlerin zerinde tm evrene daldn kant ladlar/ 8 2 ' Her astrofiziki bilir ki evrende baz gezegenlerin paralar ya da kuyruklu yldzlar baz gezegenlere arpmakta ve bu olaylar adeta hi kesintisiz srp gitmektedir. Sonu ne oluyor? Yeni gezegen paralar kyor ortaya. Bir meteoritin yeryzne arpmasyla Dnya'nn talar da uzaya savrulmu tur. Bunun nedeni ok basit ve apaktr; nk arpmann id deti, kk paralarn yerekiminin etkisinden kurtulmasn salayacak derecede kitlesel olmutur. Dnya'dan kopup gitmi bu kaya paralar ne iermektedir? Elbette ki hayat ekirdekle ri! Yldzlararas hayat ekirdekleri dalm milyarlarca yl n ce balamtr. Bunu anlamamakta direnmek, darkafallktan baka ey deildir. Profesr Francis Crick, Nobel dl sahibiydi ve herhalde hayalperestin biri de deildi, bu konuda bir adm daha ileri git ti. Buna yabanc bir uygarln, milyarlarca yl nce, uzay tat laryla mikroorganizmalar uzayn her yanna frlatabilecei, bylece tm evreni canllarla alayabilecei tezini ekledi. <83) NASA'nn bir Mars meteoritinde ilkel hayat kefedildiini ilan etmesi, birden bunun tersi bir olayn cereyan edip etmeye cei sorununu da ortaya kard. Acaba milyarlarca yl nce, bir meteorit arpmasyla Dnya'dan bir para Mars'a ulam ve 125

bylece Mars ilkin Dnya'nn yaam maddeleriyle alanm olamaz myd? Mars byle alandna gre, bu olay teki ge zegenlerde de cereyan edemez miydi? O halde biz -farkna varmakszn kendimize zg yaam maddelerini tm evrene yollam olamaz myz? Bu durumda da dnyadlarn, ayn k kenden gelindiine gre, dnyal saylmalar sorunu kyor or taya. Byle bir olaslk oyunu gereksizdir; nk bizde balama s olanaks/zd. Hoyle ve Wickramasinghe tarafndan rtlemez ekilde kantland zere, bunun iin zaman yeterli deil di. < 8 2 ) Dnya, btn itirazlara ramen, gerekten ilkel hayat meydana getirmi ve Mars' da alamam olsa, yaam birbirin den bamsz olarak iki defa olumu demektir: Biri Mars'ta, biri bizde. Bu olay bizimki gibi kk bir Gne sisteminde iki defa cereyan edebilmise, Samanyolu'nda milyonlarca defa ol mas gerekir. Burada baka trl bir mantk yrtlemez. Dnya, teki galaksiler bir yana, yalnzca Samanyolu'na gre bile ok gen bir gezegendir. Demek ki bizimkinden mil yarlarca yl daha yal dnyalar vardr. Dolaysyla bu dnyalar karmak yapl hayat biimlerini oluturmak, zeki yaam biimleriyle dolup tamak iin ok daha fazla zamana sahiptir. Daha yal bu yaam biimleri, kendi yaam maddelerini evrene yay mak hevesinde olduundan (Neumann makinesi gibi makineler yaplacandan) biz onlara benziyoruz ya da onlar bize benzi yor. ster Panspermia Teorisi deyin, ister zek sahibi dnyadlarca yaylm deyin, kesin olan nokta u: Evrende asla yalnz deiliz! Bu sz, konuya ilikin literatrde de belirtildii gibi, bir 84 88 mnzevinin hayalleri deildir.' " ' Yirmi yl nce astronom Ja mes R. Wertz, dnyadlarn gne sistemimizi 7,5 x 105'er yl arayla, hi problemsiz, 7,5 defa ziyaret etmi olabileceini he saplad; bu da gemi 500 milyon yl iinde ortalama 640 defa (89) eder. Londra niversitesi'nden Dr. Martin Fogg, bundan on yl sonra, Dnyamz daha ana hatlaryla ekillenirken, tm ga laksinin iskn edilmi olabileceine dikkat ekti. Peki, u "grkemli yalnzlmz" iinde neler biliyoruz? Bi limkurgunun lkelerinde, uzay gemilerinin k hznn birka 126

kat hzla iinden getii delikler var. Ayrca "Space-Time-Hypersurfing" ya da ok sevilen televizyon dizileri var. Hibiri de topyadan baka bir ey deil! imdilik byle. Ama daha ne kadar? NASA bir alma grubu oluturarak, ona bu topyalar ciddi ekilde inceleme grevi verdi. "Break-through Propulsion and Power Working Group" (r Aan tme ve G [Teknikleri] alma Grubu) adl bu ekip, NASA'nn "Ad vanced Space Transportation Programme" (leri Uzay Ulam Program) blmnn bir kolu oldu. Uzay tatlar uzmanlar, fizikiler ve astrofizikilerden oluan bu ekip, uzay yolculuu olanaklarnn aratrlmasn analiz edecektir. "Yerleik teorik gr tarzlarna aykrlk gsterse" bile yaplacaktr bu. Var olduklar syleniyorsa, nerede peki bu dnyadlar di ye habire sorup duran drst ve akll astronomlar, her eyden nce fazla giriken davranmayan ET'lere ( T ) teekkr etmelidir. Bu satrlar yazdm srada dnya basn, Vatikan'n - 1 0 0 yl gecikmeyle de o l s a - Charles Darwin'in "Evrim Teorisini kabul ettiini bildirdi. Oysa 1950 ylnda dahi o zamanki Papa XII. Pius, "Humani generis" (insanln kkeni) bildiriminde, Darwin'in Evrim retisine ancak bir varsaym olarak baklabileceini vurgulamt. imdi ise Papa II. John Paul, Papalk Bi lim Akademisi'ne gnderdii mesajda Darwin'in Evrim Teorisi'nin de kilisenin hayr duasna nail olduunu bildiriyordu. Hayretle unlar okuyoruz: "Yeni bilgiler bizi evrimde artk bir ipotezden daha fazla eyler grmeye yneltmitir." Papa burada bir snrlamaya gide rek Evrim Teorisi'nin sadece vcut iin geerli oldu|unu belir tiyor. "Ruhlar dorudan doruya Tanr yaratmtr."' 2) Bu kilise yorumuna gre, tanrsal plan "kimyasal ve fiziksel srelerin kendi yolunda gitmesini" ngrmektedir. svire Pis koposluk konferans sekreteri Nicolas Betticher, konuya yle bir aklk getirdi; "Tanr ilk patlamay salad, yldzlar, suyu, havay, gnei yaratt. Bunlardan ilk tek-hcreliler meydana
(

' ngilizce "Extra-terrestrial" - "Dnyad" szlerinin ksaltlm, (.n.)

127

geldi. Tek hcreliler gelierek amipleri, hayvanlar ve sonunda insan ortaya kard. nsan ile hayvan arasndaki fark, Tanrnn bu evrime kararak insana ruhunu flemesi ve onu kendisine benzer grnte yaratmasdr." ( 9 3 ) Katolik kilisesinin sper zeki ilahiyatlar bylece Kutsal Kitap'n yaratl yksnn temellerini kerttiklerinin farkn da deiller herhalde tm gelimeler Darwin'in modeline gre cereyan etmise, o zaman cennette ilenen "lk gnah" ne ola cak? "lk gnah" hibir zaman ilenmemise, o halde Tanr'nn biricik olu araclyla bir "Kurtulu" ne diye gerekli olsun? Hem insan "kendi grnne gre" yaratan tekil bir Tan r deil, oul Tanrlardr. Musa'nn ilk kitabnn branice oriji nalinde de byle yazar. (Dnyann yaratl blmnde kulla nlan "Elahim" szc oul bir kavramdr.) imdi "Tanrlar" szcnn yerine "Dnyadlar" sczn koyarsak, her ey yerine oturmu olur. Fakat bu bilgi de ancak dnyadlar, Sen Piyer Meydan'nda sonsuz yaratln onuruna bir enlik dzen ledii zaman gvence altna alnabilecektir. O zaman bunu da "Ad honorem extra terrestris" (Dnyadlarn onuruna) duas izler. Tanrya kfr m? - A h , sama! Sonunda yaam zincirinin bitiminde geriye kalacak olan, Evren'in ardndaki grkemli ruhtur. Yani: Tanr.

128

KAYNAKA

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

Meja Xesspe, Toribio: Acueductos y caminos antiguos de la hoya del Rio Grande de Nazca, Actas y Trabajos Cientificos des XXVII Congreso 1939, cilt 1. Congreso International de Americanistas, Lima, s. 559, 1940 Kosok, Paul: The Mysterious Markings of Nazca. "Natural History", cilt LVI, 1947. Kosok, Paul, and Reiche, Maria: Ancient Drawings on the Desert of Peru. "Archaeology", cilt. II, 1949 Reiche, Maria: Geheimnis der Wste. Stuttgart (yl yok) Dniken, Erich von: Erinnerungen an die Zukunft. Dsseldorf 1968 Lgare, Flix: Les lignes de Nazca, Trop belles pour tre vraies. "La Revue Qubece Science", 1995 Dniken, Erich von: Zurck zu den Sternen. Dsseldorf 1969 (Yldzlara Dn, Cep Kitaplar, st.) Daniken, Erich von: Meine Welt in Bildern. Dsseldorf 1973 Dniken, Erich von: Habe ich mich geirrt? Mnih 1985 (Yoksa Yanldm m? Cep Kitaplar, st.) Gomez, Marcela: El Misterio de la Pampa: "Aboard" dergisi, Aero Peru. ubat 1992. Kern, Hermann, ve bsk., Reiche, Maria hk.: Peruanische Erdzeichen. Mnih 1974. Silverman, Helaine: Beyond the Pampa: The Geoglyphs in the Valleys of Nazca: "National Geographic Research and Exploration", s. 435-456. 1990 Reiche, Maria: Contributiones a la Geometrie y Astronomla en el antiguo Peru. Lima 1993 Dniken, Erich von: Beweise. Dsseldorf 1974 Cabrera-Darquien, Janvier: El Mensaje de la Piedras Grabadas de Ica. Lima 1976 Gentes, Lutz: Die Wirklichkeit der Gtter. Raumfahrt im frhen Indien. Mnih/ Essen 1996 Risi, Armin: Gott und die Gtter. D a s vedische Weltbild revolutioniert die moderne Wissenschaft, Esoterik und Theologie. Zrih/Berlin 1995 Zrih niv. Corafya Enstits'nn 16 Temmuz 1996 gnndeki tarihlemeleri; ayn gn, Dr. Waldemar Keller'in mektubu. Freyburg, Ernst: Mineralogische Untersuchung an Feststein-und Tonfigurproben aus Peru. "Scientific Ancient Skies", cilt 2, 1995 Brgin, Luc: Burrows' Cave - eine sensationelle Entdeckung in Amerika?: Fremde aus dem All. Mnih 1995 Burrows, R., and Rydholm, F.: The Mystery Cave of many Faces. Marquette 1992 Scherz, J., and Burrows, R.: Rock Art Pieces from Burrows' Cave. Marquette 1992 (Japonca balk okunmuyor) Kodansha, Japonya, N D C 210, yl yok.

185

24 Entre triestosy restauradores. "El Comercio", 23 Mays 1996. 25 Dougherty, Cecil N.: Valley of the Giants. Clebine, Texas, 1971. 26 Blumrich, Joseph, F.: Kasskara und die sieben Welten - W e i e r Br erzhlt den Erdmythos der Hopi-Indianer. Dsseldorf 1979 27 Sioux Chief White Wolf: "Ancient Skies", cilt 23, Nr. 1, Highland Park, Illinois, 1996 28 Thompson, Richard, und Cremo, Michael A.: Verbotene Archologie. Essen 1994 29 Geisterzeichen in der Tiefe. "Der Spiegel", Nr. 50, 1996 30 Tasche mit Asche. "Der Spiegel", Nr. 19, 1996 31 Spektakulrer Fund von Skulpturen in Westaustralien. "Neue Zrcher Zeitung" 23 Eyll 1996 32 Dniken, Erich von: Reise nach Kiribati. Dsseldorf 1982, s. 170 (Kiribati'ye Yolculuk, C e p Kitaplar, st.) 33 Dniken, Erich von: Der Tag, an dem die Gtter kamen. Mnih 1984, 1. Blm (Tanrlarn Geldii Gn, Cep Kitaplar, st.) 34 Schreiber, Katherine, und Lancho Rojas, Josue: Los puquios de Nazca: un sistema de galerias filtrantes: "Boletin de Lima", Nr. 59, Eyll 1988 35 Rossel Castro, Alberto P.: Sistema de irrigacion antigua de Rio Grande de Nazca.: "Revista del Museo Nacional", Lima, cilt XI, No. 2, 1942 36 Aveni, Anthony: The Lines of Nazca: "Memoirs of the American Philosophical Society". Cilt 193, 1990 37 Clarkson, Persis B. ve Dorn, Roland I.: New Chronometrie Dates for the Puquios of Nazca, Peru: "Latin American Antiquity", cilt 6, No. 1, 1995 38 Acueductos y caminas antiguos de la hoya del Rio Grande dc Nazca. Actas y Trabajos Cientificos del XXVII Congreso 1939, cilt 1, Congreso International des Americanistas, Lima, 559-569 39 Warwick, Bray: Under the skin of Nazca: "Nature", cilt 358, 2 Temmuz 1992 40 Das Alter der Nazca-Scharrbilder.: "Neue Zrcher Zeitung", 2 Eyll 1992 41 Aveni, Anthony F., and Silverman, Ffelaine: Between the Lines. Reading the Nazca Markings as Rituals Writ Large. 'The Sciences", The New York Academy of Sciences, Temmuz/Austos 1991 42 Mason, Aldon J.: D a s alte Peru. Eine indianische Hochkultur. Zrih 1957 43 Waisbard, Simone: Nazca - Zeichen in der Wste: Die letzten Geheimnisse unserer Welt. Stuttgart 1977 44 Forward, Robert L.: Ad Astra! In: "Journal of the British Interplanetary Society", cilt 49, s. 23-32, 1996 45 Matloff, Gregory L.: Robosloth - A slow interstellar Thin-Film Robot. "Journal of the British Interplanetary Society", cilt 49, s. 33-36, 1996 46 Coe, Michael D. (deri.): Die Nazca-Scharrbilder. Mnih 1986 47 Kottmann, Albrecht: Uralte Verbindungen zwischen Mittelmeer und Amerika. Gleiche Maeinheiten beidseits des Atlantiks. Stuttgart 1988 48 Hadingham, Evan: Lines to the Mountain Gods. Londra 1987 49 Isbell, William H.: Die Bodenzeichnungen Altperus.: "Spektrum der Wissenchaft", Aralk 1978 50 Tributsch, Helmut: Das Rtsel der Gtter-Fata, Morgana, Frankfurt/Main 1983

186

51 Kanjilal, Dileep Kumar: Vimana in Ancient India (Aeroplanes or Flying Machines in Ancient India). ev.: Julia Zimmermann. Bonn 1991 52 Stierlin, Henri: Nazca, la clef du mystre. Paris 1982 53 Ist das Liniensystem in der Nazca-Ebene eine Landkarte? In: "Vorarlberger Nachrichten", 16 Mays 1981, Bregenz 54 Waxmann, Siegfried: Unsere Lehrmeister aus dem Kosmos. Ebersbach 1982 55 Galicki, Wolf: The Nazca Desert "Chart" Denman Island, B.C., 1978 56 Breunig, Georg A. von: Nazca: A pre-Columbian Olympic Site? "Interciencia", cilt 5, Nr. 4, 1980 57 Breunig, Georg A. von: Nazca, A gigantic Sports Arena? A new Approach for explaining the Origin of the Desert Markings in de Basin of Rio Grande in Southern Peru. University of Northern Colorado, Antropoloji Mzesi. Yl yok. 58 Ditfurth, Hoimar von: Warum der Mensch zum Renner wurde.: "Geo", Nr. 12, aralk 1981 59 Hawkins, Gerald H.: Die Bodenzeichnungen Altperus: "Spektrum der Wissenschaft", Aralk 1978 60 Woodmann, Jim: Nazca. Mnih 1977 61 Morrison, Tony: Das Geheimnis "der Linien von Nazca. Basel und Stuttgart 1987 62 Feder, Kenneth L.: Frauds, Myths and Mysteries. Science and Pseudoscience in Archaeology. Central Connecticut State University, yl yok. 63 Dniken, Erich von: Der Jngste Tag hat lngst begonnen. Mnih 1995 (Kyamet Gn, Inkilp Kitabevi, st.) 64 "Kebra Negest", 23. cilt, I. blm.: "Die Herrlichkeit der Knige". Abhandlungen der Philosophisch Philologischen Klasse der Kniglich Bayrischen Akademie der Wissenschaften 65 Laufer, Berthold: The Prehistory of Aviation.: Field Museum of Natural History, Anthropological Series, cilt XVIII, No. 1, Chicago 1928 66 Bopp, Franz: Ardschuna's Reise zu Intdra's Himmel. Berlin 1824 67 Dniken, Erich von: Der Gtter-Schock. Mnih, 1992 (Tanrlarn oku, Cep Kitaplar, st.) 68 Roy, Chandra Protap: The Mahabharata, Drona Parva. Kalkta 1888 69 Knig, Viola: die Wiederentdeckung des Goldes. G.E.A.S. No. 5, Ekim 1996 70 Herzog, Th.: Vom Urwald zu den Gletschern der Kordilleren. Stuttgart 1913 71 Pucher, Leo: Ensayo sobre el arte prehistorico de Samaipata. San Francisco 1945 72 Nordenskld, E.: Meine Reise in Bolivien. "Globus", eilt 97, 1910. 73 Trimborn, Hermann: Archologische Studien in den Kordilleren Boliviens, eilt 3, Berlin 1967 74 Wieder Spuren von Leben in Stein vom Mars entdeckt. "Welt am Sonntag", Nr. 4 1 , 6 Ekim 1996 75 "Der Spiegel", Nr. 33, 1996: die Funde passen ins Bild 76 "Planeten-Brut aus dem Urnebel", in: "Der Spiegel", Nr. 22, yl 1993 77 Burks, Arthur W.: Theory of Self-Reproducing Automata, by John von Neumann, (derlen, ve tamamlanm) Universtiy of Illinois Press, 1966

187

78 Tiesenhausen, Georg von, und Darbo, Wesley A.: Self-Replicating System - A System's Engineering Aproach. N A S A technical Memorandum TM-78304, Marshall Space Flight Center, Alabama, Temmuz 1980 79 Signorini, Jacqueline: How a S I M D machine can implement a complex cellular automation? Von Neumann'n 29-halli hcresel otomasyonu zerine bir vaka etd. Supercomputing 89, ACM Press, 1989 80 Klafter, Richard D., Chmielewski, Thomas, and Negin, Michael: Robotic Engineering: An Integrated Approach. Prentice Hall 1989 81 Crick, F.H., ve Orgel, L.E.: Directed Panspermia.: "Icarus", Nr. 19, Londra 1973 82 Hoyle, Fred, ve Wickramasinghe, N.C.: Die Lebenswolke. Frankfurt/Main 1979 83 Crick, Francis: das Leben selbst. Sein Ursprung, seine Natur. Mnih ve Zrih 1981 84 Merkle, Ralph C: Molecular Nanotechnology: Frontiers of Supercomputing II: A National Reassessment. University of California Press 1992 85 Merkle, Ralph C: Two Types of Mechanical Reversible Logic: "Nanotechnology", cilt 4,1983, s. 114-131 86 Drexler, Eric K.: Molecular Engineering: an aproach to the development of general capabilities for molecular manipulation: National Academy of Sciences, A B D , 78, 5275-5278 87 Merkle, Ralph C: A Proof About Molecular Bearings. In: "Nanotechnology", cilt 4, 1993, s. 86-90 88 Merkle, Ralph C: Self Replicating Systems and Molecular Manufacturing. In: "Journal of the British Interplanetary Society", cilt 45, 1992, s. 407-413 89 Wertz, James R.: The Human Analogy and the Evolution of Extraterrestrial Civilisations. In: "Journal of the British Interplanetary Society", cilt 29, Nr. 7/8, 1976 90 Fogg, Martin J.: Temporal Aspects of the Interaction among the First Galactic Civilications. The Interdict Hypothesis: "Icarus", cilt 69, 1987 91 Fiebag, Johannes: Vllig abgehoben?: "Ancient Skies", Nr. 6/1996, 20. yl. 92 Der Mensch stammt doch ab: "Focus", Nr. 44, 1996 93 Darwin ja - aber Gott sorgte fr den Urknall: "Der Blick", Susanne Stettler'in rportaj. 28 Ekim 1996

RESMLER
Valentin Nussbaumer, Zrih: 27, 28, 29, 44, 45, 52, 66, 67, no'lu resimler Willi Dnnenberger, Quito: 83, 89 Torsten Sasse, Berlin: 85'den 89'a. Jaime Bascur, Santiago de Chile: 90 Dier tm resimler: Erich von Dniken, Beatenberg

188

SEVGL

OKURLARIMA

Bir belgesel kitap bir romandan biraz farkldr. Geri bel gesel kitap yazar da hayaller kurup teoriler tretebilir; ama her eyden nce aratrmak zorundadr. Bu aratrma yllarca srebilir ve ok paraya mal olabilir. Ne uak bedavadr ne de fotoraf donanm; bro odalar, yardmc elemanlar ve daha pek ok ey iin para gereklidir. Burada bana hep zveriyle yardm etmi birka dostumu anmaktan mutluluk duyacam. Bunlardan biri Uli Dopatka'dr; kendisi Bern niversitesi'nde ktphanecidir ve bana ynla eseri gzden geirebilme olanan salamtr. Bir die ri Valentin Nussbaumer'dr; Uli'yle birlikte Dr. Cabrera'nn ya nnda ve Nazca'da haftalarca bana kol kanat olmutur. Rocklinghausen'de lise retmeni Peter Kaschel'i nasl unutabili rim? Kendisi "Dniken" gibi tartmal bir konuyu lisede ile mek yrekliliini gstermitir. El yazl msveddemi dzeltmesi iin ona gndermitim. Ya benim iyi dostlarm Dr. Eenboom, Peter Belting ve Conny Lubbers; onlar bir antika uan, uua elverili bir model haline sokmak iin o kadar ok zaman harcadlarki. Sonra sekreterim Klian Bohren var; broma ksa sre nce katld halde, sanki uzun zamandr alyormu gi bi oraya alarak benim bulunmadm zamanlarda da youn bir ii yrtmtr. Ve en son zikrettiim, fakat en nemlisi eim Elisabeth, almalarma - e v d e pek ender kaldm hal d e - yine de byk anlay ve sabr gstermektedir. Sizlere teekkr etmek bir grev deil, yreimden gelen bir buyruktur. Ve sizler, sayn okurlar; sizden bir ricam var. 35 yldan faz la bir zamandan biri, kendimi adam olduum konu ilginizi e kiyorsa, o zaman ltfen "Ancient Astronaut Society" (Eski a Astronotlar Dernei) hakkndaki bilgi edinme brorn iste189

yiniz. Bu kurulu uluslararas bir dernektir; her iki ayda bir zen gin ierikli, renkli resimli bir dergi yaymlar. Bu dergiden Dn yadlar konusunda en yeni haberlerin yan sra, kongre ve mi tinglerin ne zaman yaplaca ya da benim kk bir gezi kafile sini ne zaman yararl bir hedefe gtreceim de renilebilir. Adresinizi belirten bir posta kartn gndermeniz yeterlidir. Kurumun adresi: AAS, Postfach CH - 3803 Beatenberg. E-posta: "aasworldwide@access.ch"; internet adresi, "www. access, ch/aas". Nazca, dnyamzn byk muammalarndan biridir. Baka muammalar da vardr, hem de be ktann hepsinde. Fakat bun lar pek az insan grebilir. Yeryznde yaayanlardan yalnzca minik bir aznlk uzak lkelere gezi dzenlemek, nemli vahi orman blgelerini ziyaret etmek ya da susuz llerdeki hedefle re gitmek olanana sahiptir. Genler iin aratrlacak daha ok ey var; fakat ilkin soru iaretlerini olabilir zmlere g trmeli. Biz, pek ok insana, bu dnyann byk muammalarn boyutlu, canl ve etkin biimde inceleme olanan vermek isti yoruz. Ayrca bir yaant park da planladk; bu park yakn gele cekte Bern'in Oberland kesimindeki Interlaken'de alacaktr. Bir vakf kuruldu ve uzmanlardan kurulu bir proje ekibi bunun iin alyor. Katkda bulunmak isteyecekler, bir tantm bro rnden ayrntl bilgiler alabilir. Bu bror cretsiz olarak size gndermekten sevin duyarm. Ltfen u adrese yaznz: Erich von Dniken, CH-3803 Beatenberg. Dosta selamlarmla. Erich von Dniken

190