UNIVERZITET U BIHAU VISOKA ZDRAVSTVENA KOLA EKOLOKO-SANITARNI SMJER

Seminarski rad iz ekologije vode

TEMA: Zdravstveno- ekoloki aspekti upravljanja papirom u EU i BiH sa posebnim osvrtom na stanje u USKkantonu

Mentor: Ass. Fatima Muhamedagi

Studenti: Sabina Kozlica Denisa Draganovi Edvina Beirevi

Biha, 2013.

SADRAJ

UVOD ............................................................................................................................. 3 1. PROIZVODNJA PAPIRA I NJEGOV RAZVOJ........................................................... 4 2. PROIZVODNJA PAPIRA .............................................................................................. 5 3. RECIKLIRANJE ............................................................................................................ 6 3.1.Dobre strane reciklae .............................................................................................. 7 4. ODVOJENO SKUPLJANJE OTPADA ......................................................................... 8 4.1.Organizacija sakupljanja ........................................................................................ 10 4.2.ta se deava sa otpadnim papirom nakon prikupljanja? ...................................... 11 5. NAIN RECIKLIRANJA ............................................................................................ 11 6. NORME RECIKLAE ................................................................................................. 14 7. ZNAAJ RECIKLIRANJA.......................................................................................... 15 7.1.Primjeri recikliranja ............................................................................................... 16 8. UTJECAJI NA OKLI ................................................................................................. 16 9. APEL GRAANIMA IZ JKP KOMRAD ZA SELEKTIVNO ODLAGANJE OTPADA ...................................................................................................................... 17 10. ZAKLJUAK ............................................................................................................... 18 LITERATURA ............................................................................................................. 19

UVOD
irom svijeta razvoj i ekspanzija industrijskih procesa i neprestano uvoenje u proizvodnju novih hemijskih proizvoda stvara sve vee koliine opasnog otpada koji predstavlja potencijalnu prijetnju ivotnoj sredini i javnom zdravlju. Otpad se, danas, smatra jednim od najznaajnijih ekolokih problema savremenog svijeta. ovjek je, sa svojim aktivnostima, odluujui inilac u mjenjanju i zagaivanju okoline. Te su aktivnosti povezane sa zadovoljenjem ovjekovih potreba. Korienje savremenih sredstava zatite ovjekove radne i ivotne sredine nuan je zahtjev savremenog tehnolokog napretka. U ovom radu su razmotreni opti principi reciklae u cilju zatite ivotne sredine . Papir i karton ine 20 % od ukupnog kunog otpada. Veinom je to ambalani i novinski papir. Poseban je po tome da ga je mogue vie puta reciklirati i na taj nainu tedjeti vodu i sirovinudrvee. Odlau se u kontejner koji ima plavi poklopac i obiljeen je plavom oznakom. Papir koji se odlae ne smije biti oneien! Papir je ukuanstvu vrlo esto koriten kao ambalani materijal: dobar dio prehrambenih proizvoda je pakiran u kartonsku ambalau. Stoga je korisno odvojiti kartonsku ambalau prehrambenih proizvoda poput keksa, tjestenine, rie, pahuljica... Reciklaa je izdvajanje materijala iz otpada i njegova ponovna upotreba. Sakupljanje otpada, izdvajanje, prerada i izrada novog proizvoda su karike u lancu reciklae. Otpad nije dovoljno samo smanjivati i izbjegavati. Potrebno ga je razdvajati na mjestu nastanka prema vrstama otpada jer samo odvojeno sakupljeni otpad moe se iskoristiti. Reciklaa se primenjuje sa etiri osnovna principa etiri slova R (RRRR): R - reduce - smanjiti R - reuse - ponovo koristiti R - recycle reciklirati R recovery obnavljanje

Slika1. Osnovni principi reciklae (RRRR)

1. HISTORIJA PAPIRA I NJEGOV RAZVOJ

Papir kao podloga za pisanje, u dananjem obliku, pojavio se u Kini oko 105. godine. Do tada, u Kini se pisalo na svili. Papir se izradivao runo od bambusove trske, riine slame, lika, konoplje, starih ribarskih mrea, uope, od sirovina koje u osnovi imaju vlaknastu strukturu. Spomenuti materijali usitnjavali su se tucanjem u kamenim posudama ili mljeli s ciljem da se dobiju udrobljena sitna vlakna. Dugo godina je proizvodnja papira u Kini bila strogo uvana tajna. Tek 500 godina kasnije papir se poeo proizvoditi u Koreji, i neto kasnije, u Japanu. Oko 750. godine Arapi su poeli proizvodnju papira iz krpa koje su mljeli u kamenim mlinovima i tako dobijali potrebna vlakanca. Oni su prvi poeli bojiti i izrezivati papir u vie odredenih formata. U Europi papir se poeo proizvoditi znatno kasnije, tek oko 1100 - tih godina. Najme, u to vrijeme javile su se prve radionice za runu izradu papira, i to na Siciliji i u Valenciji, panjolska. U Francuskoj u 14-om stoljeu Italijani osnivaju prve radionice. U Njemakoj poznata je radionica iz 1390. godine. Izumom tiskarskog stroja zapoinje era modernog tiskarstva koja uzrokuje znatno poveanje potronje papira. Poinje se polako razvijati manufakturna proizvodnja papira, a kao sirovine koriste se pamuk, lan, konoplja i stare krpe. No, osjea se stalni nedostatak papira zbog sve vece potronje i manjka osnovnih sirovina, krpa... Francuz Luis Rober 1799. godine uvodi u proizvodnju prvi parni stroj pomou kojeg se mogla proizvoditi beskonana papirna traka uz primjenu beskonanog sita iz krpa kao osnovne sirovine, a nje je bilo nedovoljno da se zadovolje sve vee potrebe za papirom. Njemac Keller bruenjem drveta dobio je drvena vlakna koja su, pomijeana s krpama, davala sasvim dobru osnovnu sirovinu za izradu papira. Na ovaj nain se zapravo dobila drvenjaa kao osnovna sirovina za izradu papira koja se i danas koristi za izradu novinskih papira. Godine 1870. pojavljuju se nove sirovine za izradu papira: bijeljena celuloza iz slame i natronska celuloza iz drva etinjaa. Godine 1884. poinje proizvodnja sulfitne celuloze iz etinjaa. No, pravi tehnoloki napredak za masovnu industrijsku proizvodnju papira, i upotreba drveta kao baze za osnovnu sirovinu, poeo je tek u prvoj polovici dvadesetog stoljea.
Slika 2. Proizvodnja papira u Kini 4

2. PROIZVODNJA PAPIRA
Papir se pravi od drveta. A dok drvo je najvanija sirovina za proizvodnju celuloze, 90% ukupne svjetske proizvodnje celuloze dobiva se iz drveta. Za proizvodnju papira potrebno je iz drvene mase razinjavanjem dobiti vlakanca. Za dobivanje povoljne strukture vlakanaca odluujui su sljedei faktori: a) morfoloka graa vlaknaste sirovine b) mogunost industrijskog razinjavanja sirovine c) pogodnost poluproizvoda dobivenog iz odredene sirovine za proces daljnje prerade. U papirnoj industriji danas se uglavnom prerauju viegodinje biljke: crnogorine i listopadne. Graa tih biljaka izrazito je vlaknasta, to je zapravo rezultat vlaknaste strukture molekule celuloze. Za izradu papira i kartona odnosno celuloze i drvenjae koristi se drvo, i to: crnogorino: smreka, bor, jela listopadno: bukva, breza, topola Drvo se prvo oguli od kore a potom se melje u sitne komadie. Isitnjena masa se kuha u hermetiki zatvorenim kazanima uz dodatak raznih hemikalija i pretvara se u celuloznu kau. Zatim se ispire, radi odstanjivanja neistoe i trunica, a onda joj se oduzima viak vode. Tako dobijenoj smjesi se dodaju razna punila (kaolin, lijepak, gips, boje itd. ve prema vrsti papira), a onda se dobiveni papir puta u mainu odakle izlazi namotan na velike kaleme.

Slika 3. Proizvodnja papira

3. RECIKLIRANJE

RECIKLIRANJE JE ponovno iskoritavanje sirovina iz otpadnog materijala. Sirovine koje se najee recikliraju su: papir, staklo, plastika i metal. Simbol recikliranja su tri strelice koje zatvaraju krug i oznaavaju odvojeno sakupljanje, preradu i ponovnu upotrebu. Danas recikliranje postaje sve vaniji nain zbrinjavanja otpada. Radi se o relativno novoj tehnolokoj disciplini koja namee mnoga nova pitanja i dileme kao to su: U kojoj mjeri je recikliranje opravdano? Kako mjeriti prikladnost dotrajalog proizvoda recikliranju? Kako izabrati postupak recikliranj? U recikliranje spada sve to se moe ponovno iskoristiti, a da se ne baci. U svijetu postoje centri za reciklau koji iskoritavaju materijal od starih stvari kako bi napravili nove. Ipak, reciklaa se moe primjenjivati i u svakodnevnom ivotu, neovisno od toga postoje li centri za reciklau. Npr. poklanjanje stvari koje se ne koriste je oblik reciklae. To je mnogo bolje i korisnije nego bacanje sve te odjee. Takoer, pravljenje komposta od organskih ostataka je jo jedan dobar primjer recikliranja. Bez uvoenja reciklae u svakodnevni ivot nemogue je zamisliti bilo kakav cjelovit sustav upravljanja otpadom. Neke materije, poput stiropora, nisu biorazgradivi i ne mogu se reciklirati ali se umjesto njih mogu pronai ekoloke zamijene. Dobro je znati da: je jednoj plastinoj boci ili vreici potrebno do 500 godina da se razgradi veina obitelji baca oko 40 kg plastike godinje koja se moe uspjeno reciklirati staklo se moe reciklirati 100% i neogranieno se puta ponovno koristiti staklo koje se baci na smetlite, nikada se nee razgraditi aluminijske konzerve mogu se reciklirati i biti u ponovnoj upotrebi za samo est sedmica 80% dijelova automobila moe se reciklirati 1 reciklirana konzerva utedi toliko energije koja je dovoljna za tri sata rada televizora 1 reciklirana staklena flaa sauva toliko energije koliko je potrebno za 25 minuta rada na kompjuteru koliina energije koja se moe dobiti iz godinjeg sadraja jedne kante za smee moe omoguiti da televizor bude upaljen 5 000 sati u EU u prosjeku 16% cijene proizvoda odlazi na ambalau, koja gotovo uvijek po otpakiranju proizvoda zavrava u kanti za smee.

3.1. Dobre strane reciklae: Reciklaa spaava i uva nau planetu - Reciklaa otpada pomae ouvanju nae ivotne sredine. Ako to pogledamo na primjeru papira, poznato je da se veliki broj stabala isjee samo da bi se proizveo papir. Reciklaa papira, koji se pravi od prirodnih resursa, doprinosi da se isjee manji broj drvea ime uvamo svoje okruenje. Reciklaa uva energiju - Za obradu recikliranih materijala potreban je utroak manje koliine energije nego za preradu prirodnih materijala. Ako to opet pogledamo na primjeru proizvodnje papira, potrebno je mnogo manje energije za obradu recikliranih materijala nego proizvesti papir od drvea.

Slika 4. Oznaka za reciklau

Reciklaa utie na smanjenje globalnog zagrijevanja i smanjuje zagaenje Utedom energije u industrijskoj proizvodnji kroz reciklau smanjuje se emisija tetnih gasova iz fabrika i industrijskih postrojenja, a takoe se smanjuje i upotreba goriva koja emituju te gasove tokom proizvodnje. Reciklaa nerazgradivog otpada je znatno bolje rjeenje od njegovog spaljivanja, jer se time smanjuje zagaenje vazduha i emisija gasova koji oteuju ozonski omota. Reciklaa smanjuje koliine otpada u deponijama - Deponije skladite uglavnom bioloki nerazgradiv otpad kome su potrebne stotine godina da se razloi. Reciklaom moemo da smanjimo koliinu ovih iskorienih materijala na deponijama, jer ukoliko to ne budemo radili, na deponijama e vremenom biti sve e vie otpada, dok se one u potpunosti ne popune. A ukoliko bi se to desilo, vie ne bismo imali gdje da uvamo otpadni materijal. Reciklaa tedi novac - Reciklaa prua razliite naine utede novca. Materijali koji se mogu reciklirati mogu se prodati firmama koje ele da ih kupe i dalje prerauju, kao to je fabrika za reciklau PET Reciklaa. Korienje recikliranih materijala smanjuje trokove, pa su i sami proizvodi napravljeni od recikliranih materijala jeftiniji od proizvoda napravljenih od prirodnih materijala.

Meunarodni univerzalni kod recikliranja za papir dan je tablicom ispod. Ovaj kod pomae prilikom sortiranja i recikliranja papira. od #20 C PAP (PCB) #21 PAP #23 PBD (PPB) Opis Karton Ostali papir, mjeani papir (novine, magazini) Razglednice, kutije od hrane, omoti kljiga

4. ODVOJENO SKUPLJANJE OTPADA

PAPIR U plavi kontejner odlaemo otpadni papir. Time uvamo ume, ali i druge prirodne vrijednosti kao to su energija i voda. I koliina otpada na deponiji se znatno smanjuje prikupljanjem i iskoritavanjem papira, a papir se u tijelu deponije vrlo sporo razgrauje. ta odloiti u plavi kontejner za otpadni papir? Da: Novine, asopise, prospekte, kataloge,papir za pisanje, knjige, kartone i sl. Ne: Prljavi i zauljeni papir, plastikom obloenu kartonsku ambalau, ambalau od lijekova ili osvjeavajuih napitaka (tetrapak) sa vie vezanih slojeva. Takve otpatke treba odloiti u posude za ostali otpad.

Slika 5. Kontejner za papir

Preporuka: Kartonsku ambalau prije odlaganja razloiti!

Otpadni papir i karton se sakupljaju putem plavih posuda postavljenih na mjesta gdje obino ima tog otpada. Nakon toga se sortira, sabija u bale i odvozi u fabriku na dalju preradu. Otpadni papir je vrijedna sirovina kojom se trguje i na svjetskim berzama.

Slika 6. Nezbrinuti karton i papir

U tvornicama se proizvodi originalan ekoloki papir, reciklirani papir i karton. Originalni ekoloki papir se bez izbjeljivanja i bojenja uz minimalan utroak energije i vode proizvodi iz 100% starog papira. Reciklirani papir se proizvodi od 80-100% starog papira i nove celuloze uz dodatak kemijskih pomonih sirovina. Reciklirani papir se koristi se za sve kopirne aparate, 4-5 puta manje optereuje okoli i vijek trajanja mu je preko 100 godina. Upotrebljava se u industriji papira, graevinarstvu (kao izolacijski materijal) i industriji namjetaja (zam jena za ivericu).

Slika 7. Izrada recikliranog papira

U ovoj tabeli su prikazane utede prilikom proizvodnje jedne tone papira ukoliko se koristi otpadni papir. U proizvodnji jedne tone papira, koritenjem otpadnog papira postiu se sljedece utede: Bijeli papir Reciklirani papir Sirovina Voda Energija Zagadenost otpadnih voda 2 tone drveta 85.000 l. vode 7400 kWh 15 jedinica onecicenosti vode 1.2 tone otpadnog papira 16.000 l vode 3600 kWh 1 jedinica oneienosti vode

4.1. Organizacija sakupljanja

Informisanje stanovnitva se vri preko raznih sredstava informisanja (TV, Radio...). Termini za sakupljanje se upisuju u kalendare za otpad, a neposredno pred poetak akcije stanovnitvo se informie pomou cjeduljica koje se podijele. Sakupljanje starog papira i kartona se treba vriti jednom mjeseno u kolama. Pored sakupljanja od kue do kue kontejneri se postavljaju na centralna mjesta u gradu gdje se moe uvijek stari papir i karton odloiti. Svaka tona sakupljenog papira donosi optini odreenu dobit.
Slika 8. Akcija sakupljanja papira

Primjer 1: kole bi trebale sa djecom organizovati ovakve akcije i dobit iskoristiti za ekskurzije, time bi djeca sticala navike i uvidjela moguu korist od sakupljanja otpadnih sirovina. To bi bila i prilika da se vie govori o recikliranju otpadnih sirovina i razlozima za recikliranje. Primjer 2: Kada bi se napravila akcija sa cijelim stanovnitvom i to da dobit od sakupljenog i prodatog papira i stakla ide npr. kao pomo za lijeenje oboljelih osoba od raka. Ta akcija bi se trebala sprovoditi pod parolom: Poklonimo stari papir, kartom i staklene poce za borbu protiv raka. O ovoj akciji bi se trebalo stanovnitvo informisati preko tampe, radija i TV tako da stanovnitvo unaprijed pripremi prikupljene sirovine. Na ovaj nain bi dolo do osvjeivanja stanovnitva.

Na radnim mjestima i u kolama treba vriti odvojeno sakupljanje papira i uvijek gdje je to mogue koristiti ekoloki papir, informisati stanovnitvo o smislu i znaaju sakupljanja starog papira (ekoloki znaaj i finansijska uteda), informisati stanovnitvo o mogunostima koritenja produkata iz starog papira, upoznati stanovnitvo sa mogunostima smanjenja papirnog otpada (materija za pakovanje ostavljati u trgovinama, ne prihvatati reklamni matrijal itd.), ne kupovati imenike sa adresama stanovnitva.

10

4.2. ta se deava sa otpadnim papirom nakon prikupljanja?

Novinski papir se moe reciklirati najmanje sedam puta. Reciklaa novinskog papira temelji se na takozvanom De-inking postupku. Postupak ima za cilj uklanjanje boja. Novine i asopisi se najprije potope u kaastu smjesu u koju se ubacuju mjehurii zraka. To je postupak flotacije pri kojem tamparske boje ostaju na pjeni koja se zatim usisava. Tako oiena kaasta smjesa se koristi za proizvodnju recikliranog roto papira. U prodavnicama i velikim trnim centrima na podruju Sarajeva ima mnogo otpadne kartonske ambalae. Ona je obino izraena od otpadnog papira. Valovita kartonska sloena ljepenka moe se ponovo preraditi u ljepenku.
Slika 9. Reciklaa papira i kartona

Ministarstvo prostornog ureenja i zatite okolia Kantona Sarajevo i Javno komunalno preduzee Rad nedavno su zapoeli realizaciju projekta odvojenog sakupljanja otpada na mjestu nastanka. U Sarajevu su u naselju Luani i ulici Skendera Kulenovia postavljene plave kante za odlaganje otpadnog papira i ute za PET amabalau. U velikom broju sarajevskih osnovnih kola postavljene su specijalne posude za odlaganje tih vrsta otpada. Uskoro emo ih moi vidjeti i u drugim dijelovima grada, u blizini trgovina i stambenih zgrada.

5. NAIN RECIKLIRANJA
Recikliranje papira je vraanje odbaenog papira (vlakana papira) u proizvod koji se moe ponovno koristiti. Proces recikliranja zapoinje u kuanstvima, na radnim mjestima i tvornicama tako da se papir koji se eli reciklirati sortira i odnosi u reciklana dvorita ili se ubacuje o za to predviene kontejnere. Papir koji se eli reciklirati bi trebao biti ist, a ne oneien hranom, plastikom ili drugim stvarima, jer ga je teko reciklirati i on postaje otpad koji se spaljuje, kompostira ili odnosi na odlagalita smea. Reciklana dvorita obino trae da se papir koji se dovozi sortira ovisno o tipu i kvaliteti. Prikupljeni papir se dri u skladitima reciklanih dvorita dok ne bude potreban. U skladitima se papir dri u razliitim razredima, ovisno o kvaliteti i tipu, i kor iste se da bi se dobili razliiti tipovi recikliranog papira.
11

Ovisno o vrsti papira koja se reciklira (novinski papir, uredski papir, itd.), proces recikliranja tee na slijedei nain:

Kreiranje celulozne mase (Pulping): dodavanje vode i koritenje mehanikih procesa za razdvajanje papirnih vlakana. Prebiranje (Screening): koritenje sita sa rupama ili eljeva za odvajanje neistoa koje su vee od celuloznih vlakana. Centrifugalno ienje (Centrifugal cleaning): rotiranje celulozne kae u proiavau uzrokuje da se materijali vee gustoe od celuloznih vlakana kreu prema vanjskim rubovima i odbacuju. Plutanje (Flotatation): putanje mjehuria zraka kroz celuloznu kau, uz prisustvo povrinsko aktivnih tvari, uzrokuje da se estice tinte sakupljaju zajedno sa pjenom na povrini. Odstranjivanjem oneiene pjene, celulozna masa postaje svjetlija. Gnjeenje ili rasprivanje (Kneading , primjenjuju na djeli koji sadri estice dispersion): mehanike akcije koje se

Ispiranje (Washing): male estice se uklanjaju putanjem vode kroz celuloznu smjesu. Izbjeljivanje (Bleaching): ako je potrebno dobiti bijeli papir, koriste se peroksidi ili hidrosulfati za odstranjivanje boje iz celulozne mase (prije se koristio klorin, ali se sada izbacuje iz upotrebe zbog velike tetnosti za okoli). Izrada papira (Papermaking): ista (i izbjeljena vlakna) se sastavljaju u novi papir na isti nain na koji se pravi i originalni papir. Proiavanje otapala: voda iz procesa reciklliranja se isti radi ponovnog koritenja. Zbrinjavanje otpada: neiskoriteni materijali, najee tinta, plastika, dodaci i kratka vlakna, se nazivaju mulj. Mulj se zakopava odvozi na odlagalita otpada, izgara se da bi se dobila energija za postrojenja za preradu papira ili se koristi kao umjetno gnojivo na farmama.

12

Otpadni papir se prikuplja na dva naina: 1.papir pomjean sa drugim otpadom u kontejnere za otpad 2. papir odvojen od ostalog otpada u specijalnim kontejnerima Papir odvojen od ostalog otpada u kontejnerima postavljenim u stambena naselja

Bale presovanog otpada

Runo odvajanje krupnih metalnih, plastinih, staklenih, drvenih i drugih predmeta od otpadnog papira

Krupni metalni, plastini, stakleni, drveni i dr.predmeti

Izdvojeni papir

Sortiranje papira po kvalitetu

Usitnjavanje papira se vri u valjkastim drobilicamatzv.rederima Pranje papira pod mlazom vode na situ, pravljenje pulpe i kondicioniranje Flotacijski reagensi: kolektori i pjenuai

Klase papira: kancelarijski, novinski, papir, karton i dr.

Usitnjavanje papira

Pranje papira i pravljenje pulpe

Sitne metalne, plastine, staklene, drvene i druge estice Mastila i boje

Flotacija

Pranje papirnih vlakana Reagensi koji se koriste zavise od vrste tonera, odnosno boje i od eljenog kvaliteta proizvoda

Punila i prevlake

Izbjelljivanje industrijskog papira

Slika 10. Principijelna tehnoloka ema recikliranja papira

13

6. NORME RECIKLIRANJA
Svaki puta kada se papir reciklira vlakna postaju slabija i kraa, tako da se nova celuloza mora mijeati sa koritenim papirom da bi se dobila vrstoa. Zbog oslabljivanja papir se moe reciklirati 4 do 6 puta. Ne postoji univerzalni standard za maksimalnu koliinu nove celuloze u recikliranom papiru (papir je vaei ako sadri od 10 do 100 posto rabljenog papira). Postoje tri kategorije papira koji se moe koristiti kao sirovina za proizvodnju recikliranog papira: ostatci iz tvornica, otpad prije koritenja i otpad nakon koritenja. Ostaci iz tvornica su dijelovi papira iz tvornica papira. Otpad prije koritenja su materijali koji su odbaeni prije nego su bili spremni za koritenje kod korisnika. Otpad nakon koritenja su materijali koji su odbaeni nakon koritenja kod korisnika. Dnevni otpad jednog domainstva podijeljen po kategorijama:

Papir Kuhinjski idvorini otpad Plastika Metal Staklo Ostalo

Bioloki lako razgradivi otpad (biootpad) cini najveci dio otpada, zatim slijede papir i karton, plastika, staklo i metali. Sve su to otpaci koji se mogu reciklirati. Nekada su se velike nade polagale u tzv. centralne reciklae otpada kojima su iz izmijeanog otpada razliitim mehanikim postupcima izdvajani razni korisni otpaci. Postupak se ipak pokazao kao skup manje uspjean od odvojenog sakupljanja otpada na mjestu nastanka. Prednosti ovog naina su viestruke: - Spreavanje zagaivanja okolia otpadom, - tednja prirodnih sirovina, - tednja skupe i dragocjene energije, - Razumno iskoritavanje postojecih prostora za odlaganje otpada. Odvojenim sakupljanjem iskoristivih otpadnih tvari i njihovim iskoritavanjem, mogue je znatno smanjiti koliinu otpadam koji se mora odloiti. Tako bi se Gradska deponija u Sarajevu mogla koristiti mnogo due nego to je planirano.

14

7. ZNAAJ RECIKLIRANJA
Papir je inae ista i lako dostupna sirovina, koje ima oko 30% u naem otpadu. Postojea fabrika za recikliranje papira u Natron u Maglaju, upuuje na odvojeno sakupljanje ove sirovine. Ako poaljemo u fabriku na stari papir, imaemo slijedee utede u procesu proizvodnje po toni sakupljenog papira:

65% manje energije 50% manje vode 74% manje zagauje zrak Zamjenjuje 17 stabala

Slika 11. Upotreba starog papira u reciklai

injenica je da je najzahvalnije raditi sa djecom, koja e prihvatiti i primjenjivati ono emu uimo. Zato je edukacija djece vaan faktor u jaanju ekoloke svijesti graana i odrivosti recikiranja uopte.

15

7.1. Primjeri recikliranja

SAD U SAD-u papir ini najvei dio gradskog otpada, te ini oko 40 % udjela na deponijima. U 2006. Godini 53.4 % papira se recikliralo. To znai da se oko 51 milion tona papira i njegovih produkata reciklira godinje, to ini 76 % poveanje u odnosu na 1990 (cilj je da se do 2012. Reciklira 55 % papira). Europska Unija Recikliranje papira u Europi ima dugu povijest, a Europski proizvoai i preraivai papira rade zajedno da bi zadovoljili standarde Europske Komisije. Cilj im je smanjiti utjecaj otpada na okoli tijekom proizvodnje, prerade, ispisa, sakupljanje, sortiranja i recikliranja da bi dobili optimalno i ekoloki prihvatljivije recikliranje. U 2004. Postotak recikliranja papira je bio 54.6 % ili 45.5 miliona tona godinje.

8. UTJECAJI NA OKOLI

Slika 12. Tvornica papira Prema EIA-i (Energy Information Administration) tvornice papira utede do 40 posto energije ako papir proizvode iz recikliranog papira, a ne iz drvea. Prilikom postupka izbjeljivanja potrebno je puno manje kemikalija za reciklirana celulozna vlakna nego za nova vlakna. Kontinuirana sjea uma pridonosi eroziji tla i smanjenju kvalitete tla. To znai da za sadnju uma treba uloiti velike koliine umjetnih gnojiva, a proizvodnja, transport i rad sa njima zahtjeva utroak velike koliine energije i naruava okoli. Kada se odabire izmeu spaljivanja i deponiranja otpada, tada se preporua spaljivanje, jer se organski otpad kao to je papir na poljima razgrauje u bio-plin, koji sadri metan stakleniki plin povezan sa globalnim zatopljenjem.
16

9. APEL GRAANIMA IZ JKP KOMRAD ZA SELEKTIVNO ODLAGANJE OTPADA

Kao to je poznato veini naih sugraana, JKP Komrad d.o.o. sredinom 2011.godine instalirao je horizontalnu presu za baliranje selektivnog otpada. Na taj nain napravili su bazu za budue reciklano dvorite i oformili poslovnu jedinicu Reciklaa. U proteklim godinama uz pomo JU Zavod za prostorno ureenje postavljen je 21 eko otok na uoj i iroj teritoriji grada Bihaa. Na ovaj nain afirmisali su razvijanje ekoloke svijesti i selektivnog odvajanja otpada na mjestu nastanka. Svaki eko otok sastoji se od kontejnera za PET (plastinu ambalau) i papir. Na ovaj nain apeliramo naim sugraanima da u to veoj mjeri koriste postavljene eko otoke i samim time razdvajaju otpad na samom mjestu nastanka i na taj nain doprinesu manjoj koliini otpada koja bi bila odloena na deponiju. Ukoliko sugraani i poslovni subjekti imaju vee koliine ve odvojenog otpada kao to su papir, najlon, te plastine ambalae nudimo im uslugu besplatnog odvoza u nae dvorite za razdvajanje otpada.

9.1. Recimo stop! prekomjernoj potronji papira!

Koristimo email tampani materijal tano proraunajmo tedimo papir dvostranim kopiranjem i smanjenjem tekstova Zaprljani i bojeni papir ne sakupljajmo sa papirom asopise i reklame koje ne elimo, otkaimo naljepnicom na potanskom sanduetu, "Molim, bez reklama i asopisa"

Slika 13. Stop plaketiranju

17

10. ZAKLJUAK
Sa razvitkom industrije i porastom standarda, ovjek je sve vei proizvoa otpada, a sa porastom svesti i razvitkom nauke, ovjek sve vie otpad koristi kao izvor sirovine za industriju, ime manje zagauje ivotnu sredinu, dolazi do jeftinije industrijske sirovine i preradom iste troi manje energije. Sa porastom broja stanovnika, a samim tim i poveanim stvaranjem otpada, ovjek e imati sve veih problema zbog zagaenja ivotne sredine i opstanka u razorenoj prirodnoj ravnotei i blagodetima koje planeta zemlja svojim prirodnim sistemima prua njenom ivom svijetu. Reciklirati znai locirati, sakupiti, preraditi, trgovati i konano upotrebiti materiju, koju bi inae bacili kao nekorisnu. Kada neki proizvod recikliramo i potom ga upotrebimo kao novi proizvod, zatvaramo krug reciklae. Reciklaa sekundarnih sirovina, predstavlja prioritet, jer se reciklaom smanjuje koliina otpada i tede se prirodne sirovine, koje su najee neobnovljive ili se obnavljaju u dugom vremenskom periodu, pa bi njihova prekomjerna eksploatacija dovela do potpunog nestanka mnogih sirovina, pri emu bi dolo do naruavanja ravnotenog stanja ekosistema. Recikliranjem papira ne unitavaju se umska dobra, smanjuju se potronja energije, vode i zagaenje vazduha. Tanije, dobijanjem papira iz jedne tone recikliranog papira potroi se 60 % manje energije, u odnosu na dobijanje papira preradom drveta, 50% manje vode , a za 70 % se smanjuje emisija tetnih gasova. U budunosti treba teiti to veem korienju sekundarnih sirovina , ime emo sprijeiti presuivanje prirodnih izvora sirovina i smanjiti zagaenje ivotne sredine .

18

LITERATURA
1. Branko Blagojevi, Milan Trumi, Tehnologija reciklae papira 2. Brzakovi Radomir, Marjanovi Zoran, Reciklaa kao element zatite ivotne sredine 3. http://arhiva.kip.ba/2012/03/28/bihac-apel-gradanima-za-selektivno-odlaganjeotpada/ 4. http://ekologija.ba/index.php?w=c&id=104 5. www.e-recicle.com

19