Modelet e teoris s lojs

Teoria e lojs prfshin nj set t veglave matematike pr t analizuar situatat n t cilat lojtart bjn lvizje t ndryshme strategjike dhe kan rezultate apo pagesa t ndryshme t lidhura me kto levizje. Vegla sht zbatuar n sjelljen oligopole,duke pasur parasysh se rezultatet n kt treg,t tilla si qmimet,sasit,dhe profitet,jan nj funksion i sjelljeve strategjike t miratuara nga firmat rivale t ndrvarura.Lojrat mund t prfaqsohet nga tavolinat pr pagesa,t cilat tregojn strategjit e lojtarv dhe rezultatet q lidhen me kto strategji. Strategjit dominuese dhe Dilema e t burgosuritShembulli m i njohur m t njohur i teoris s lojs sht dilema e t burgosurit,i cili sht ilustruar n tabeln 9.2 supozon se dy bandit,Bonnie dhe Clyde,jan kapur pas shum vite n kryrje t krimeve. Ata jan t dy n burg dhe marr n pytje veq e veq,pa asnj komunikim ndrmjet tyre. Edhe Bonnie edhe Clyde u jan dhn opsionet e paraqitura n tabelen 9.2 ku opsionet e Bonnie jan treguar me shkronja t theksuara. Nse asnjri prej tyre nuk pranon krimet,ka prova t mjaftueshme pr t drguar vetm njrin prj tyre n burg pr dy vjet. Megjithat,n qoft se pranon Bonnie dhe Clyde jo,asaj nuk do t burgoset,ndrsa provat e saja do t prdoren pr t derguar Clyde n burg pr 10 vjet. Clyde i sht br oferta e njjt,nse ai pranon dhe nuk pranon Bonnie. Nse t dy individt pranojn,ata do t marrin secili nga pes vjet burg. Ne supozojm se edhe pse Bonnie dhe Clyde kan qen partner n krim,secili do t bj vendim q sht n interesin e tij ose t saj m t mir. Stretegjia m e mir e Bonnie nse Clyde nuk pranon sht q ajo t pranon,pasi ajo nuk do t marr nj burgim n kt rast. Nse Clyde pranon,strategji m e mir e Bonnie sht gjithashtu t pranoj,sepse ajo do t shkoj n burg vetm pr 5 vjet n vend t 10 viteve qe do t merrte nse nuk pranonte. Arsyetimi i Clyde do t jet saktsisht i njejti. Ns Bonnie nuk pranon,ai duhet t pranoj,pasi ai nuk do t shkoj n burg. Nse Bonnie pranon,Clyde duhet gjithashtu t pranon pr t minimizuar dnimin e tij me burg. Kshtu,t dy partnert jan udhhqur t pranojn,dhe ata do t prfundojn me burgim prej pes vjetsh pr secilin. Do t kishte qen m mir n qoft s asnjeri prej tyre nuk e kishte pranuar fajin. Megjithat,n shembullin e dhn, ata nuk ishin n gjendje t komunikojn me njri tjetrin,kshtu q nuk mund t jen t sigurt se asnjri nuk do t pranoj,duke pasur parasysh stimujt n shembull. Edhe Bonnie dhe Clyde do t kishte qen m mir n qoft se ata mund t kordinonin veprimet e tyre apo nse ata mund t ket besuar njri tjetrit se nuk pranojn. N termat e teoris s lojs,edhe Bonnie edhe Clyde kishin nj strategji dominante,nj strategji e cila rezulton me rezultatin m t mir ose pages m t lart pr nj lojtar t dhn pa marr parasysh se far veprimi ose zgjedhje bn lojtari tjetr. Strategjia dominante Nj strategji e cila rezulton me rezultatin m t mir ose pagesn m t lart pr nj lojtar t dhn pa marr parasysh se far veprimi ose zgjedhja q bn lojtari tjetr.

N qoft se t dy lojtart kan strategji dominante,ata do ti luajn,dhe kjo do t rezultoj n nj kuilibr (t dy pranojn,n shmbullin e msiprm). Dilema e t burgosurit ndodh kur t gjith lojtart e zjedhin strategjin e tyre dominante dhe prfundojn m keq se n qoft s ata kishin qen n gjendje pr t kordinuar zgjedhjen e tyre t strategjis. T gjith lojtart jan t burgosur t strategjive t tyre,prve nse ka ndonj mnyr pr t ndryshuar rregullat e lojs. Kshtu,mj nga njohurit themelore t teoris s lojs sht bashkpunimi dhe kordinimi mes anve t involvuara n loj mund t rezultoj n rezultate m t mira pr t gjith lojtart. Kjo on n modele kooperative t sjlljes oligopole q ne do t diskutojm m von n kapitull. Rezultatet e dilems t t burgosurit mund t jen m pak serioze n lojra t prseritura sikurse ndodh msimi,zhvillohet besimi midis lojtarve t lojs,apo ka dnime t qarta dhe t caktuara pr mashtrime n do marrveshje. Nj shembull biznesi pr dilemn e t burgosurit prqendrohet n strategjit e kompanive t cigareve pr rklama n television para se kjo praktik t ndalohet n 1.970.16 Zgjedhja pr firmat konkurruese ishte pr t rklamuar ose jo,pagesat n profite n miliona dillar pr do kompani dhe jan treguar ne tabeln 9.3. Rezultatet n tabeln 9.3 jan t ngjashme me ato t Bonnie dhe Clyde shembull n tabeln 9.2. do kompani ka nj nxitje pr te reklamuar pr shkak se ajo mund t rris fitimet e saj pr 20% nese reklamon dhe kompana tjetr nuk e bn kt. Reklamimi pr t dyja kompanit sht nj strategji dominante,kshtu ekuilibri sht q t dy kompanit do t reklamojn. Megjithat,ky rezultat l secili prej tyre me profite prej $ 27 miljon,krahasuar me profite prej $ 50 miljon nse asnjra prej kompanive nuk reklamohet. Reklamimi simultan ka tendenc pr t anuluar nga efektet n shitjet pr do kompani,nse ngrihen shpenzimet pr t dyja kompanit. Megjithat,asnjra kompani nuk do t zgjedh t reklamoj,duke pasur parasysh se pagesat n kompanit e tjera do t marrin n qoft se vetm nj kompani reklamohet. Kompanit u kapn n dilemn e t burgosurit. N kt rast,rregullat e lojs jan ndryshuar nga qeveria federale. N vitin 1970, kompanit e cigareve dhe qeveria arritn nj marrveshje q kompanit do t vinin nj etiket paralajmruese shndetsore n paketat e cigareve dhe do t ndalojn reklamat n television,n shkmbim pr imunitet nga padi bazuar n ligj federal. Ky rezultat ishte i dobishm pr industrin e cigareve,sepse ajo largoi strategjin e reklamimit nga tabela

16

Ky shembull sht trhequr nga Roy Gardner,Gaines for Business and Economics (New York:John Wiley,1995,), 51-53.

9.3. dhe la te gjitha kompanit t angazhohen n strategjin m profitabile q t mos reklamojn n television Equilibri Nash-Shum lojra nuk do t ket strategji dominante,n t ciln lojtart t zgjedhin nj strategji e cila sht m e mir pr ta,pavarsisht se far strategjie rivalt e tyre zgjedhin. N kto situate,menaxhert duhet t zgjedhin strategji e cila sht e mir pr ta,duke pasur parasysh supozimin se edhe rivali i tyre ka zgjedhur strategjin e tij m t mir. Ky sht koncepti i nj ekuilibri Nash,nj ser strategjish nga t cilat t gjith lojtart zgjedhin strategjin e tyre t mir,duke pasur parasysh veprimet e lojtarve t tjer. Ky concept sht i dobishm kur ka vetm nj kuilibr Nash unik n loj. Pr fat t keq,n shum lojra.mund t ket shum ekuilibra Nash. Ekuilibrumi Nash-Nj set i strategjive nga I cili t gjith lojtart zgjedhin strategjit e tyre m t mira,n baz t veprimeve nga lojtart e tjer.

Ne ilistruam nj loj me nj ekuilibr unik Nash n tabeln 9.4,ku dy firma kan konsideruar n efekt n profitet e tyre pr zgjerim t kapaciteteve t tyre.17Zgjedhjet e tyre nuk jan mos zgjerohen,nj zgjerim t vogl t kapacitetit,dhe nj zgjerim t madh t kapacitetit. Zgjerimi i kapaciteteve do t ljoj nj firm pr t marr nje pjes m t
17

Ky shembull sht trhequr nga David Besanko,David Drannove.dhe Mark Shanley,Economics of Strategy, 2 nd ed (New York: John Wiley, 2000). 37-40

madhe t tregut,por ajo gjithashtu do t ushtroj presion mbi mimet n rnie,ndoshta reduktimin ose eliminimin e profiteve ekonomike. Ne supozojm se vendimet jan br n t njjtn koh pa asnj komunikim ndrmjt firmave dhe se profitet nn do strategji (n miljon dollar) jan paraqitur n tabel. Ne mund t shohim n tabeln 9.4. q nuk ka nj strategji dominuese pr asnjrn firm. Ns firma 2 nuk ka n plan t zgjerohet ose mendon pr nj zgjerim t vogl,firma i duhet t planifikoj nj zgjerim t vogl. Megjitat,nese firma 2 planifikon nj zgjerim t madh,firma 1 nuk duhet t zgjerohet. Rezultatet e njjta mbahen pr firmn 2,duke pasur parasysh strategjit te firms 1. Kshtu,nuk ka nj strategji t vtme q do firm q duhet t ndjekin pa marr parasysh veprimet e firmave t tjera. Megjithat, n tabeln 9.4 ka nj ekuilibr unik Nash:T dyja firmat planifikojn nj zgjerim t vogl. Pasi ky ekuilibr t arrihet,do firm do t jet m keq duke ndryshuar strategjin e saj. Megjithar,sin dilemen e t burgosurve,do t jet m mir pr t dyja firmat n qoft se ato mund t kordinojn vendimet e tyre dhe t zgjedhin pr t mos i zgjeruar kapacitetet e fabrikave. N kt situat,do firm do t ket nj fitim prej $18 milion dollar n krahasim me 16 milion dollar pr do firm n ekuilibrin Nash. Megjithat,ai rezultat nuk sht nj ekuilibr stabil. do firm mund t rris profitet e saj prmes nj zgjrimi t vogl n qoft se mendohet se firma tjetr nuk do t zgjeroj kapacitetin. Kjo strategji do t shpinte t dy firmat q t planifikojn nj zgjerim t vogl t kapacitetit,e q nnkupton ekuilibrin Nash. Ky shembull gjithashtu tregon prfitimet e sjelljes t kordinuar midis firmave. Shembujt e msiprm t dilems t t burgosurve dhe ekuilibri Nash jan rastet e vendimmarrjs t njkohshm. Strategjit dhe rezultatet ndryshojn n qoft se vendimmarrja sht vijuese,me at njra an e bn lvizjen e par. N kt rast,nj lvizje e pakushtzuar n nj strategji e cila nuk sht strategji e ekuilibrit n nj loj me lvizje simulante mund t japin avantazh lojtarit t par pr sa koh ka nj angazhim t besueshm pr kt strategji.18 Per shembull,merrni parasysh rivalitetin midis Shteteve te Bashkuara dhe Japonis pr t zhvilluar TV me definicion t lart (HDTV). Megjithse Shtetet e Bashkuara kan nj avantazh teknologjik,ajo ka pak resurse pr t angazhuar n projekt. do vend duhet t vendos mes nj niveli t ult apo t lart t krkimit dhe zhvillimit (R&D). Nj nivel I lart ul kohn e zhvillimit,por prfshin kosto m t mdha. Matrica e fitimit sht treguar n tabeln 9.5.

18

Shembulli n vijim dhe nj diskutim i plot pr kto shtje n kushte jomatematikore jan gjetur n Avinash K Dixit dhe Barry J Nalebuff,Thinking Strategically The Competitive Edge in Business, Politics. And Everyday Life (New York: Norton, 1991) Pr diskutim pr strategjitw cooperative, shih Adam M Brandenburger dhed Barry J Nalebuff,Co-opetition (New York: Currency Doubleday,1996)

Skenar m t keq pr t dy vendet sht nj gar e nivelit t lart. Japonezt mendojn se Shtetet e Bashkuara kan m shum gjasa t fitojn nj gar t tille,ndrsa Shtetet e Bashkuara nuk plqejn prfshirje t kostove m t mdhaja. Ky fitim sht emertuar 1 pr t dy vendet (kutia posht n t djatht ). Rezultati i dyt m i keq pr seciln pal (fitim 2) sht q t kemi nj prpjekje pr R&D t vogl,ndrsa vendi tjetr ndjek nj nivel m t lart. Prfundim m t mir pr t Japonin (fitim 4 ) sht nj prpjekje e lart ndrsa Shtetet e Bashkuara ka nj prpjekje t ult,si mundsi kjo q rrit shanset e Japonis pr t fituar. Prfundimi m i mir pr Shtetet e Bashkuara jan nj prpjekje e ult n t dyja ant,sepse Shtetet e Bashkuara pastaj mund t fitojn m nj kosto m t ult. Pr Shtetet e Bashkuara,strategjia e angazhimit t ult sht dominuese. Megjithat sepse Japonia parashikon kt prfundim,ajo do t zgjedh strategjin e nivelit t lart. Kjo rezulton n Shtetet e Bashkuara q t merr fitimin m t keq t dyt (2 n kutin e siprme n t djatht )n qoft s loja sht luajtur n t njjtn koh. Megjithat,n qoft se Shtetet e Bashkuara bjn nj angazhim pa kushte pr strategjin e nivelit t lart,ajo fiton nj avanntazh t lvizsit t par. Kjo nuk sht strategji q Shtetet e Bashkuara do t luajn n nj loj t njkohshme. Megjithat,ky ndryshim i pakushtzuar ndryshon prgjigjen japoneze n nj strategji t prpjekjs t ult dhe i jep Shteteve t Bashkuara nj fitim prej 3 n vnd t 2. Pr t br kt strategji t suksesshme,Shtetet e Bashkuara duhet t bjn nj angazhim t besueshm pr prpjekje t nivelit t lart R&D,te tilla si ofrimi i granteve ose subvencioneve pr kompanit e angazhuar n pun t tilla.

Parandalime strategjike pr hyrje

Nj tjetr mnyr t drejtuesit e firmave oligopole mund t prpiqet t kufizoj konkurrencn nga rivalt sht t praktikojn parandalime strategjike pr hyrj,ose pr t zbatuar politika q parandalojn rivalve pr t hyr n treg.19Nje politik e till sht mimi limit,ose t ngarkosh nj mim m t ult se sa mimet pr maksimizimi t profitit n mnyr q t mbajn firma t tjera jasht tregut. Figura 9.2 tregon nj model t thjesht t mimeve limit. Parandalime strategjike pr hyrje-Politika strategjike e ndjekur nga nj firm q parandalojn firmat e tjera t hyjn n treg.
19

Ky diskutim sht I bazuar n F M Scherer dhe David Ross, Industrial Market Structure and Economic Performance, 3rd ed (Boston: Haugton Mifflin,1990), 356-71.

mimi limit-Nj politik e ngarkimit me nj mim m t ult se sa mimet pr maksimizim t profitit pr t mbajtur firmat e tjera t hyjn n treg Figura 9.2 tregon grafikt pr nj firm t themeluar dhe pr nj hyrje t mundshme n industri. Firma ekzistues sht supozuar t ket kosto m t ulta,duke patur parasysh nj faktor t till si ekonomit e shkalls. Niveli i autputit pr maksimizimin e profitit t firms t themeluar sht Q ku prfitimet margjinale jan t barabarta me koston margjinale. mimi sht P dhe profiti i fituar sht prfaqsuar nga drejtkndsh (P)AB(ATC). Pr shkak se firma e themeluar fiton profit ekonomik pozitiv duke prodhuar ne mime pr maksimizim t profitit (P),ky profit do t terheq firma t tjera n industri.mimi qndron mbu pikn minimale n lakore t kostos totale mesatare te hyrsit potencial n treg (ATC). Kshtu,profiti pozitiv economic i paraqitur n figurn 9.2 nuk sht i qendrueshm pr firmn e themeluar me kalimin e kohs pr shkak t hyrjs.

Figura 9.2-Modeli i mimit limit Nj politik e ngarkimit me nj mim m t ult se sa mimet pr maksimizim t profitit pr t mbajtur firmat tjera t hyjn n treg. Pr t penguar hyrjen,firma e themeluar mund te ngarkoj mim limit PL,ose nj mim m t ult.n vend se mimi pr maksimizimi t profitit P. Hyrsi i mundshm nuk do t shikon profitabile pr t hyr m kt mim. Firma e themeluar mund ti ngarkohet nj mim deri n pikn ku lakorja e kostos toatale mesatare kryqzon lakoren e saj t krkess dhe m tutje bn fitim ekonomik pozitiv,ose t paktn zero. Profiti pr firmn e themeluar sht n Q e cila sht e prfaqsuar nga drejtkndshi (P)CF(ATC),sht m e ult se sa fitimi n Q por sht m e qndrueshm gjat kohs. Megjithat,kto strategji duhet t jen t besueshme,n t cilat rivalt duhet t jen t bindur se firma e themeluar do t vazhdoj politikn e saj t mimeve t ulta, madje edhe prfitimet q ekzistojn n kto mime t mund t terheqin hyrje, veanarisht nse jan n gjendje t miratojn teknologji me kosto t ult. Kshtu, shum oligopolist dominues humbasin pjes t tregut me kalimin e kohs pr shkak t hyrjes.Firma e themeluar humb sasin m t vogl t pjess s tregut,kur ajo ka nj pjes t lart t tregut,kur ekonomit e shkalls jan t rndsishme dhe kur shkalla efikase minimale e prodhimit mund t prmbush nj pjes t madhe t krkess s industris.

Kur ajo prezantoi kopjuesin e Xerox 914 n vitin 1959,Korporata Xerox pranoi se egzistonin shkall t ndryshme t konkurrencs dhe hyrje n tregun e kopjuesve bazuar mbi volumin e kopjeve t krkuar. N tregun e vllimit t ult,kompania nuk kishte avantazh substancial t kostos ndaj konkurrentve,kshtu q mimet u vndosen afr nivelit t maksimizimit t profitit me shpresn se pjesa tjetr e tregut do t jen humbur pr konkurrentt. Njzet e nnt firama hyn n kt treg midis viteve 1961 dhe 1967. n vllimin e mesm-t lart t tregut, Xerox kishte nj prparsi t konsiderueshme t kostos,kshtu q mimet jan vendosur m posht nivelit t maksimizimit t profitit,por mbi nivelin e frenimit t hyrjes.Hyrja nga firmat tjera ishte shum m pak e shpesht n kt treg se sa n tregun e vllimit t ult. Nga viti 1967,ka pasur vetm 10 firma n tregun e vllimit t mesm dhe 4 firma n tregun e vllimit t lart. N treg t vllimit shum t lart,Xerox gzonte nj eprsi t konsiderueshme t kostoja t mbrojtur nga patenta. N kt treg,kompania ishte n gjendje t ngarkoj mime q tejkalojn ndjeshm kostot pr gati nj dkad pa trhqur shum hyrje.

mimet grabitqare
Ndrsa mimi limit sht prdorur n prpjkjepr t parandaluar hyrjen n industri,mimi grabits sht nj strategji pr uljen e mimeve t firmave pr t przn nga industria dhe treb hyrjet e mundshme. Kjo strategji nuk sht aq i prhapur sa besohet shpesh n firma q praktikon kt system mimesh duhet t ul mimin e tij nn koston dhe kshtu t psoj humbje me shpresn q kto humbje do t kompensohen nga profitet n t ardhmen. Firma grabitqare duhet t bind firmat e tjera q ajo do t le mimin m posht kostos deri sa firmat e tjera t ln tregun. Ns firmat e tjera ikin nga tregu dhe firma grabitqare prseri ngre mimet,ajo mund t trheq hyrje t reja. mimet grabitqare-Nj strategji pr uljen e mimeve nn kosto pr t przene firmat nga industria dhe pr t trembur hyresit e mundshm.

Nse t gjitha firmat kan kosto t barabart,firma grabitqare mund t psoj humbje m t mdha se sa firma rivale.Standardi ligjor pr mimet grabitqare sht konsideruar shpesh t jet mimi m posht kostos margjinale,i cili sht i harmonizuar n mnyr tipike si mim m posht kostos variabile mesatare,duke pasur parasysh mungesn e t dhnave mbi shpenzimet margjinale.

shtjet baz t mimeve grabitqare jan ilustruar ne figurn 9.3.20 Kjo figur mund t prdoret pr t ilustruar shtjet n Matsushita k Zenith,nj shtje gjyqsore n t cilat Nacional Union Electric Corporation dhe Zenith Radio Corporation ngritn padi kundr Matsushita dhe gjasht firmave t tjera elektronike japoneze,duke I akuzuar ata pr ngarkim t mimeve monopoliste pr televizor n Japoni dhe duke prdorur ato fitime pr subvencionuar eksporte te aparateve televizive me kosto t ult pr n Shtetet e Bashkuara. N figurn 9.3. supozojm se P sht mim konkurrues para-predator pr televizionet n Shtetet e Bashkuara dhe se ajo sht e barabart me nj kosto konstante mesatare dhe margjinale. Sasia e krkuar n kt mim shte Qc. Le t supozojm se mimi grabits i shitsve japonez sht Pj,dhe se n prgjigje t ktij mimi firmat te SHBA largohen nga tregu dhe ulin autputin,n mnyr qe prodhimi total i prodhuar nga shitsit e SHBA sht Qus. Supozojm gjithashtu se krkesa mbetet e pandryshuar. Sasia totale e krkuar n mimin grabitqar e Pj sht Qj,prej t cilave Qus furnizohet nga firmat e SHBA. Firma japoneze duhet t prodhojn autputin e mbetur, Qj-Qus. Humbja pr firmat japoneze sht Pc-Pj(=NR) pe njsi t autputit,q sht diferenca ne midis mimit grabitqar dhe kostos mesatare afatgjat. Pra, humbjet totale pr firmat japoneze jan prfaqesuar nga zona NRGM. Supozojm se pasi grabitja t ket mbaruar,firmat e SHBA jan kthyer prapa dhe vazhdojn t prodhojn vetm autput Qus,e cila sht shitur n mimin Pus. Japonezt tani prballin vetm lakorn e mbetur t krkess, e cila sht KE n lakorn e krkess. Lakorja e prfitimeve margjinale q lidhen me kt lakore t krkeses t mbtur kryqzon lakoren t kostos margjinale afatgjat n pikn S, n mnyr q japonezt do t ngarkojn mimi Pj dhe prodhojn nivelin e autputit Qpp-Qus. Ata do t fitojn profite t prfaqsuara nga drejtkndsh RTLS. Kto profite pas dmshprblimit (RTLS) duhet t jen m t mdha se humbjet e psuar gjat grabitjs (NRGM) q mimet grabitqare t jen nj politik e suksesshme. Edhe pse ky prfundim nuk duket t jet rasti n figurn 9.3, kjo figur prfaqson profitet dhe humbjet pr vetm nj periudh. Prfitimet aktuale dhe shpenzimet duhet t maten me kalimin e kohs,t cilat mund t jn nj numr t konsiderushm t viteve.21

N rastin gjyqsor t Matushika k Zenith, analiza ekonomike tregon se firmat japoneze nuk mund t kishin fituar profite t mjaftueshme pr t rikuperuar humbjet e tyre nga mimi grabits t dyshuar,dhe ,prandaj gjykata vendosi n dobi pr firmat japoneze. Suksesi i nj politike t mimeve grabitqare varet nga:
20

Sa larg sht mimi grabitqar nn koston Periudha kohore gjat s cils mimi grabitqar sht n fuqi Norma e kthimit e prdorur pr t paragjykuar investimet n mimet grabitqar

Ky diagram dhe diskutimi i Matsushita k Zenith janw tw bazuara ne Kenneth G Elzinga, Collusive Predation:Matsushita v Zenith(1986), In The Antitrust Revolution Economics,Competition,and Policy, ed John E Kwoka,Jr,dhe Laverence Jwhite,3rd ed (New York: Oxford University press, 1999),220-38. 21 Ky process pwrfshin llogaritjen e vlerws kohore tw parave ose vleren aktuale tw pwrfitimeve dhe shpenzimeve qw ndodhin nw pika tw ndryshme nw kohw. Kwto koncepte janw tw mbuluara nw mwnyrw tipike nw kurset me temw financat.

 Sa shum rival kan hyr n industri pas prfundimit t grabitjes Gjatsia e kohs mbi t ciln ndodh zbritja e profiteve Edhe pr televizionet bardh e zi dhe pr ato me ngjyra,nj analiz ekonomike tregoi se firmat japoneze nuk do t jen n gjendje t mbledhin profitet e tyre,duke pasur parasysh prmasat e humbjes nga mimi grabits m posht kostos dhe rritjen e mimeve realtivisht modeste t mundshme gjat periudhs se rekuperimit. Megjithat, edhe n prballje me humbjet,mimi grabits n nj treg mund ende t jet I arsyeshm nse nj firm arrin reputacionin e t qnit agresiv. Ky reputacion mund t kaloj dhe t pengoj hyrjen n tregje t tjera.

Modelet e oligopolis kooperative

Pakoja e dyt e modeleve oligopole fokusohet n sjelljen cooperative ndrmjet rivalve. Shembujt tan edhe pr dilemn e t burgosurve dhe ekuilibri Nash treguan se ndjekja e strategjive individuale, duke br ndrkoh supozime n lidhje me sjelljen e rivalit,mund t le t dyja firmat m t keq se n qoft se ata kishin qen n gjendje t bashkepunojn ose t koordinohen n veprimet e tyre.

Kartelet
Forma m e qart e sjelljes cooperative sht nj kartel (aleanc), nj organizat e firmave q bien dakord pe t kordinuar veprimet e tyre n lidhje me mimet dhe vendimet e autputitn mnyr q t maksimizohen profitet pr organizat. Figura 9.4 ilustron kt koncept pr maksimizim t prbashkt t profitit t kartelit. Kjo ilustron edhe pse antaret e kartelit kan n nxitje t mashtrojn n marrveshjet e kartelit. Potenciali pr t mashtruar ekziston,sepse ajo q sht optimale pr organizatn e kartelit nuk mund t jt optimale pr antart individual t kartelit. Kartel (aleanc)-Nj organizat e firmave qe bien dakord pr t kordinuar veprimet e tyre n lidhje me mimet dhe vendimet e autputit n mnyr q t maksimizoj profitet pr organizatn. Maksimizimi i prbashkt i profitit- Nj strategji q maksimizon fitime pr nj aleanc,por q mund t krijoj stimuj pr antart individual t mashtrojn.

Figura 9.4 maksimizimi i prbashkt t profitite t kartelit- Nje kartel maksimizon profitet e antarv t vet duke prodhuar kur perfitimet margjinale jan t barabarta me koston margjinale t kartelit dhe pas autputit n mesin a antarve t saj n mnyr qe kostoja margjinale e prodhimit sht e barabart pr do antar. Kjo procedur mund tju jap antarv t kartelit nxitje t mashtrojn n marrveshjn e kartelit. Ne kemi marr prsipr qe t dyja firmat kan lakore lineare t kostos margjinale me pjerrsi tatpjet,por q kto lakore nuk jan identike. N do nivel t autputit kostoja margjinale e firms 1 sht m e lart se kostoja margjinale e firms 2 Shpenzimet e prodhimit zakonisht