Think aloud method 1 Problem behaviour graph (PBG) Newell i Simon (1972) formulirali su psiholoku teoriju rjeavanja problema,

a jedna od osnovnih ideja te teorije je da se rjeavanje problema odvija kroz niz koraka, a svaki od njih mijenja znanje koje osoba ima o problemu kojeg rjeava. U poetku rjeavanja problema zadate su samo osnove problema to je tzv. inicijalno problemsko stanje ili Initial problem state. Nakon toga se primjenjuje znanje koje mijenja to inicijalno ili poetno stanje. Openito govorei, dodaje se neto na inicijalno stanje. Rjeavanje problema je gotovo kada je rjeenje poznato. Znanje koje se koristi da bi se promijenilo jedno stanje u drugo naziva se operator. Proces rjeavanja moemo promatrati kao sekvenciju ili niz primjera operatora i stanja to poinje inicijalnim stanjem i zavrava sa ciljnim stanjem. Znanje koje se koristi u rjeenju problema je djelomino zadano u upuivanju u problem ili u zadatku koji se treba koristiti, a za ostatak se koristi dodatno znanje koje su subjekti ve prije prikupili ili kao u sluaju prevoenja moe se koristiti znanje iz dostupnih izvora kao to su rjenici, Internet, a takoer u mojem sluaju u dijalokom obliku i znanje koje ima drugi element prevoditeljskog para. Openito govorei moe se primijeniti vie operatora na inicijalno stanje, to znai da osoba koja rjeava problem mora donijeti odluku koji e operator primijeniti na odreeni problem. To je tzv. decizion making process ili proces donoenja odluke. U modelu koji koriste Newell i Simon to je modelirano razlikujui izmeu stvarnih operatora i kontrolnog znanja za odabir odreenog operatora. Ovo posljednje tj. kontrolno znanje za odabir postaje fokus interesa se operatori su derivirani direktno iz uputa ili iz opeg znanja. Newell i Simon su uveli koncept Problem Space kako bi opisali karakteristike tog kontrolnog znanja u odnosu na operatora. Problem Space ili prostor problema karakterizira sljedee: 1. States ili stanja ona se sastoje od znanja u odreeno vrijeme o problemu kao to su rezultati nekih dijelova procesa rjeavanja problema. Postoje dvije posebne vrste stanja: - inicijalno stanje (Initial State) - stanje znanja na poetku procesa rjeavanja problema - Goal State ili ciljno stanje stanje koje se treba postii kao to je rjeenje problema ili u sluaju prevoenja prijevod 2. Operatori operator je veza izmeu dva stanja. Kada se operator primjeni na stanje producira se novo stanje npr. u matematici kada se operator zbrajanja primijeni na stanje sa dva broja novo stanje sastoji se od prethodnog stanja + suma tih dva broja. Budui da se obino moe koristiti vie od jednog operatora na odreeno stanje, inicijalno stanje i operatori zajedno definiraju graf. Stvarna staza rjeavanja (Solution Path) je staza kroz taj graf.

Oblik modela kognitivnih procesa Opis kognitivnih procesa moe biti u razliitim oblicima. Najvaniji oblici su: dimenzionalni modeli, kategoriki modeli i proceduralni modeli. Dimenzionalni model znai da se protokol statistiki obrauje na jednoj ili vie dimenzija. Te dimenzije tiu se kognitivnih procesa npr. moemo definirati karakteristike kao to su trajanje, broj koraka u razmiljanju ili razina do koje se koriste podaci iz problema i moemo nai nain da to mjerimo. Model na neki nain za hipotezu ima razliite tipove ljudi ili zadataka. Kategorijski model pridodaje kategorije kognitivnih procesa protokolu npr. to moe biti provjerava primjenjivost formule prije nego to je koristi.

Naravno, ne zahtijevaju sve dimenzije kognitivnih procesa glasno razmiljanje. Vrijeme rjeenja mogu se mjeriti druge dimenzije ili kategorije iz produkta ili iz vidljivog ponaanja. Model kognitivnih procesa moe se definirati u smislu karakteristika procesa bilo kao dimenzija ili kao kategorije, ali razliit nain je konstruiranje modela u obliku procedura. Proceduralni model opisuje sekvencu ili niz koraka. Proceduralni modeli i objanjavanje ljudskog ponaanja Protokoli su podaci a cilj je konstruiranje psiholokog modela koji opisuje te podatke. Pitanje koje se esto postavlja odnosi se na znaenje proceduralnog modela. On e sadravati elemente ili podprocedure pravila produkcije itd. koji se mogu interpretirati kao deskriptori komponenti ljudskog uma. naa pozicija je sljedea: a) nije uvijek mogue iznijeti tvrdnje o znaenju svakog aspekta modela b) vrlo je privlano donositi hipoteze da komponente proceduralnog modela direktno korespondiraju sa komponentama ljudskog uma, no meutim za to su potrebni dodatni dokazi. Postoje mnogi razliiti proceduralni modeli koji zapravo opisuju protokole i dodatni psiholoki problemi su potrebni da bi se odabrao ispravan.

Think aloud method 2 Po zavretku eksperimenta protokoli se transkribiraju segmentiraju se I na njih se primjenjuje odreena shema kodiranja. Budui da ih je teko analizirati direktno iz snimke. To se naroito odnosi na eksporatorno koritenje protokola.

Teorija verbalizacije Proceduralni psiholoki model opisuje koji kognitivni proces e se pojaviti ,a takoer u kojem e se redoslijedu pojaviti. Ipak esto se dogaa da postoji razlika izmeu modela I podataka iz protokola. To znai da model treba nadopuniti operacijonalnim definicijama kategorija u obliku sheme kodiranja. Postoje odreene kategorije u shemi kodiranja koje se odnose npr. na razgovor o neemu to nije direktno povezano sa zadatkom npr. ne smijem zaboraviti nazvati nekoga zatim evolvacija zadatka ili situacije na metarazini (zahtjevnoj I teko je tako puno govoriti ili mrzim takve probleme, zatim komentari o sebi ,edna sam, nije mi ba udobno I tako) nadalje pauze ili tihi periodi ponekad se dogodi da verbalizacija nakratko stane ,a neki puta je vano da se duim pauzama, da se one na neki nain kodiraju. Aktivnosti npr. to mogu biti ,ako subjekt pie neku cedulju ili neto radi s opremom, a takoer to mogu biti beznaajni komentari. Shema kodiranja zasniva se na psiholokom modelu I na naem znanju na nainu u kojem e se kognitivni proces verbalizirati. Naroito informacije koje se nalaze u radnoj memoriji kratko vrijeme koje je teko verbalizirati zbog kompleksnosti ili zbog svog neverbalnog karaktera moda se nee pojaviti u protokolu.

Zahtjevi za shemokodiranje

Glavni zahtjev je da ona omoguuje objektivno kodiranje fragmenata protokola u smislu psiholokog modela. To se moe dalje podijeliti u nekoliko specifinih zahtjeva:1) kompletnost u smislu modela, shema mora sadravati opise svih koraka u razmiljanju ili njihovih rezultata koji se pojavljuju u modelu I to pokrivanje je hipoteza koja se mora validirati.2)segmenti ili epizode koji se ne mogu kodirati korespondiraju sa kognitivnim pod procesima koji nisu objanjeni u modelu.3)opravdanje-shema kodiranje mora biti opravdano modelom I teorijom verbalizacije.,ne bi se smjeli uvoditi novi elementi4)veliina grain-a ,ona mora korespondirati veliini segmenta ili mora biti mogue objektivno agregirati epizode koje korespondiraju s kategorijama u shemi kodiranja.

Procedure kodiranja Kodirati znai pridodati nazive epizodama protokola prema shemi kodiranja. Rezultat primjene sheme kodiranja na protokol ili na sirove podatke bit e kodirani protokol. Segmenti ili epizode koji se ne mogu kodirati I sekvence koji nisu predviene modelom ,a koje se takoer pojavljuju protokolu su devijacije od modela. Agregacija Transkripcije segmentacija su standardne procedure koje se provode bez znanja o zadatku ili modelu. Meutim to se ne odnosi na agregaciju. Agregacija znai prikupljanje segmenata u grupe koje korespondiraju u veliini grain-a modelu. To je potrebno ako model ne moe opisati protokole na veliini grain-a segmenta npr. model moe sadravati komponente koje nisu dalje elaborirane. -kodiranje, ukoliko je mogue najbolje je da to obavljaju nezavisni koderi.