Nosa Fala

A N OS A FA LA
BLOQU ES E REA S L IN GSTIC AS DO GALEG O

E dicin de
FRANCISCO F ERNNDEZ RE I e C ARME HE RMIDA GUL AS

INS TITUT O DA LINGUA GALE GA
C O L E CC I N D E
P E T O
CONSELLO DA CULTURA GALEGA

A R Q U I VO SO N O R O D E G A L I CI A
A NOSA FALA BLOQUES E REAS LINGSTICAS DO GALEGO
ARQUIVO SONORO DE GALICIA
CONSELLO DA CULTURA GALEGA
Edicin de Francisco Fernndez Rei e Carme Hermida Gulas do INSTITUTO DA LINGUA GALEGA
A NOSA FALA BLOQUES E REAS LINGSTICAS DO GALEGO
Gravacins INSTITUTO DA LINGUA GALEGA (Arquivo do Galego Oral) Edicin Francisco Fernndez Rei e Carme Hermida Gulas Colaboracin na edicin Miruca Parga Valia e Afonso Xabier Canosa Rodrguez Coordinacin editorial Afonso Vzquez-Monxardn Fernndez Produccin ARQUIVO SONORO DE GALICIA
Consello da Cultura Galega Arquivo Sonoro de Galicia Foto da portada De Eduardo Blanco Amor, Romara dos Milagres (Ourense), car. 1963-65 Arquivo E.B.A. Biblioteca da Deputacin Provincial de Ourense ISBN 84-95415-70-4 Depsito Legal VG-707/2003 Deseo da coleccin [Grupo ReVisin Deseo] Barro / Salgado / Santana Deseo da cuberta Manuel Janeiro
Consello da Cultura Galega Pazo de Raxoi, 2 planta Praza do Obradoiro 15705 Santiago de Compostela Tel. 981 957 202 Fax 981 957 205 correo@consellodacultura.org
A NOSA fala : bloques e reas lingsticas do galego / edicin de Francisco Fernndez Rei e Carme Hermida Gulas ; [coa colaboracin de Miruca Parga Valia e Afonso Xabier Canosa Rodrguez]. 2 ed. Santiago de Compostela : Consello da Cultura Galega, Arquivo Sonoro de Galicia, 2003. 3 CDs + libro (150 p.) ; 23 cm. (A nosa fala ; 1) D.L. VG-707/2003. ISBN 84-95415-70-4 1. Lingua galegaGravacins sonoras. I. Fernndez Rei, Francisco. II. Hermida Gulas, Carme. III. Consello da Cultura Galega. Arquivo Sonoro de Galicia, ed. IV. Serie.
NDICE 7 Presentacin 9 Limiar 21 Relacin de lugares 26 29 33 37 42 45 49 53 55 58 61 65 67 69 71 75 78 81 83 85 87 89 92 94 98 101 104 107 110 113 116 118 119 121 123 125 127 130 133 135 137 140 143 144 146 148 18 26 78 104 ETNOTEXTOS DO BLOQUE OCCIDENTAL Soutullo - Erbecedo - Coristanco Camelle - Camelle - Camarias Manda - Coiro - Mazaricos Roo - Santa Mara de Roo - Noia Ameneiro - Calo - Teo O Outeiro - Carreira - Ribeira Friamonde - Callobre - A Estrada Fens - Santa Maria de Cambados - Cambados Quireza - Quireza - Cerdedo Loira - Seixo - Marn O Ho - O Ho - Cangas Lougares - Lougares - Mondariz Abeln - Fornelos - Salvaterra de Mio A Calle - Goin - Tomio Fornelos - O Rosal - O Rosal ETNOTEXTOS DO BLOQUE ORIENTAL Porzn - Piantn - A Veiga Fonfra - Fonfra - A Fonsagrada Pereda de Ancares - Candn A Lagoa - Lamas - Triacastela A Barosa - Carucedo Lubin - Lubin Castromil - Castromil - A Mezquita Hermisende - Hermisende San Ciprin - Hermisende ETNOTEXTOS DO BLOQUE CENTRAL Chmparra - Cervo - Cedeira San Cibrao - Lieiro - Cervo Vilamar - Cabarcos - Barreiros O Xuncal - Corbelle - Vilalba Viladonga - Viladonga - Castro de Rei Deixebre - Deixebre - Oroso Santa Comba - Santa Comba - Lugo Melide - Melide - Melide Ouselle - Ouselle - Becerre Lamas - Pardesoa - Forcarei Lncora - Lncora - Chantada Barantes - Barantes - Sober Celeiros - Celeiros - Chandrexa de Queixa Lamela - Coucieiro - Baos de Molgas Os Pinos - Vilame - Ramirs Allariz - Allariz - Allariz Servoi - Servoi - Castrelo do Val Vilardevs - Vilardevs - Vilardevs Torneiros - Riocaldo - Lovios NDICE DE MAPAS Mapa xeral dos lugares nos que se xo a gravacin Mapa dos lugares do bloque occidental Mapa dos lugares do bloque oriental Mapa dos lugares do bloque central
PRESENTACIN
O idioma galego, como todas as linguas do mundo, presenta, dentro da sa unidade, variedades territoriais que foron estudadas e descritas en traballos sobre a realidade viva da fala desenvolvidos polo Instituto da Lingua Galega ao longo dos seus anos de existencia. Estes traballos foron a primeira achega cientca nosa realidade lingstica desde o mundo da investigacin da Universidade Compostel. A xa clsica denicin en tres bloques, con reas e subreas no interior de cada un deles, non gozaba anda de soporte sonoro editado en que atopar testemuos directos representativos das diversas modalidades lingsticas. Utilizando os materiais do Arquivo Galego Oral do ILG, especialmente os correspondentes ao Atlas Lingstico Galego (1974-76) e ao Arquivo Dialectal da Lingua Galega (1992-95) fxose unha seleccin de textos nos que tratou de conxugar o interese lingstico co interese etnogrco, histrico e mesmo sociolxico. Despois do xito acadado coa primeira edicin e da ampla divulgacin que tivo entre os especialistas e estudiosos en xeral, o programa Arquivo Sonoro de Galicia do Consello da Cultura Galega d ao prelo esta segunda edicin, en formato CD, para continuar co labor de espallamento do eixo e alma da nosa tradicin cultural, ou sexa, da nosa fala.
Alfonso Zulueta de Haz Presidente do Consello da Cultura Galega
LIMIAR
Desde a sa creacin en 1971 unha das principais lias de investigacin realizadas no ILG (Instituto da Lingua Galega) da Universidade de Santiago de Compostela foi a recolleita sistemtica do galego oral (para a sa posterior plasmacin cartogrca) e a gravacin de etnotextos. Proba disto a edicin de textos orais de diferentes reas lingsticas realizada por distintos investigadores do ILG (Negueira de Muiz en 1975, FesAranga en 1976, Val de Vern en 1979 e Piantn-A Veiga, Paradaseca do Bierzo e Lubin en 1985), as como a publicacin Atlas Lingstico Galego, do que nestes momentos estn editados dous volumes, o da morfoloxa verbal1 e o da morfoloxa non verbal2. O material recolleito para a elaboracin do devandito Atlas e a anlise de boa parte do corpus de gravacins existentes no ILG permitiron redactar un manual de dialectoloxa3, no que se dividiu todo o dominio lingstico actual (includo o galego da franxa exterior) en tres grandes complexos ou bloques (occidental, central e oriental), con varias reas e subreas (e mesmo microsubreas) de desigual extensin xeogrca en cada un deses bloques. No ano en que se cumpren os 25 anos da sa creacin, o ILG, en colaboracin co Consello da Cultura Galega, presenta en soporte sonoro unha escolma de etnotextos recollidos en varios puntos do territorio lingstico galego, acompaada da sa correspondente transcricin. Son 90 que recollen mostras dos falares do bloque occidental (CD 1 e as pistas 1 a 7 do CD 2), 60 do bloque central (CD 3 pistas 1 a 19) e 30 do bloque oriental (pistas 8 a 16 do CD 2). A limitacin do tempo da escolma (3 horas) e a diferente
1. F. Fernndez Rei (coord.): Atlas Lingstico Galego. I Morfoloxa verbal, 2 t. A Corua: Fundacin Pedro Marri de la Maza, 1990. 2. R. lvarez Blanco (coord.): Atlas Lingstico Galego. II Morfoloxa non verbal. A Corua: Fundacin Pedro Marri de la Maza, 1995. 3. F. Fernndez Rei: Dialectoloxa da lingua galega. Vigo: Xerais, 1990.
Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas
complexidade das reas explica a distinta duracin da mostra que se ofrece para cada un dos bloques lingsticos. O galego occidental o que conta cunha maior representacin sonora, porque lingisticamente o mis complexo, especialmente na fontica. No caso do galego oriental, a pesar da sa menor duracin, cremos que unha mostra suciente dos falares orientais, tanto dos da Galicia administrativa coma dos das comarcas estremeiras onde o galego lingua propia (A Terra Eo-Navia, Os Ancares, O Bierzo Occidental e As Portelas). As gravacins da escolma estn todas depositadas no AGO (Arquivo do Galego Oral) do ILG. Unhas pertencen Arquivo Dialectal da Lingua Galega (AGO-ADLG), proxecto de recolleita de etnotextos realizado no perodo 1992-95 con nanciamento da DGYCIT (PB91-0784) e outras estn tiradas da coleccin de etnotextos do Atlas Lingstico Galego (AGO-ALGa), correspondentes perodo 1974-76. Hai unhas terceiras gravacins (de 1979 a 1995), feitas case todas por investigadores do propio ILG, que non pertencen a estes dous subarquivos do galego oral e que van indicadas coa sigla AGO no apartado fonte da cha das transcricins. A seleccin fxose tendo en conta, en primeiro lugar, criterios esencialmente lingsticos: buscronse textos representativos do galego falado nunha rea ou subrea, co maior nmero posible de trazos fonticos e morfolxicos caracterizadores e tamn coa maior riqueza lxica posible. A maiora dos textos son dos anos 1974-76 e 1992-95 (entre eles interclanse algns que van de 1979 a 1990), dous perodos ben diferentes no que atinxe grao de normalizacin social do idioma, polo que o estudioso pode analiza-la evolucin do galego neses vinte anos. Por outra parte, procurouse que na mostra dos tres diferentes perodos da escolma (mediados dos 70, dcada dos 80, primeiros anos dos 90) houbese mostras de informantes de diversas xeracins, para que se aprecie a variedade e a variacin. s veces, hora de seleccionarmos material representativo dunha rea (e dunha xeracin) preferimos gravacins con deciencias tcnicas, pero con
10
A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego
calidade lingstica, no canto dun texto mellor gravado pero pobre temtica e lingisticamente. En segundo lugar, a escolma de textos fxose atendendo tamn a criterios extralingsticos, procurando a maior variedade temtica posible, non s para facela amena para estudiantes e ensinantes de lingua galega, senn tamn para que un etngrafo, un historiador ou un socilogo interesados pola Galicia annima (a de onte e a de hoxe) poida tamn utilizar esta breve mostra: os asuntos tratados son tan diversos que coidamos que investigadores alleos lingua galega tamn poden tirar partido deste material. Da mesma maneira, consideramos que esta escolma pode ser de boa utilidade para os profesionais que usan habitualmente o galego oral, e de xeito especial para os locutores dos medios de comunicacin, dobradores e actores, porque a fontica e a entoacin que nos textos se escoita toda ela autenticamente galega. As gravacins acompanse de cadansa transcricin. Nelas procurouse un compromiso entre a claridade necesaria para poderen ser lidas por non lingistas e o rigor preciso para fornecerlles s lingistas a maior informacin fontica e fonolxica posible. Na transcricin tomronse como base as Normas ortogrcas e morfolxicas do idioma galego4, tendo en conta as seguintes particularidades:
1. Vocais e encontros voclicos 1.1. Vocais de grao medio (e, , o, ) a) Os fonemas de grao medio-pechado (tnicos ou tonos), non levan ningn tipo de indicacin do timbre: aghora, toda, paredes, cabezas. b) Os fonemas de grao medio-aberto mrcanse cun acento grave, tanto os tnicos (brra, vllos, bsque, decte) coma os tonos (trrenos, cpias). Cando coinciden vocal de grao medio4. ILG-RAG: Normas ortogrcas e morfolxicas do idioma galego, 199512.
11
-aberto e til de acentuacin sase un acento circunexo (^): vn, tamn, ncora, crtase, catlica, fra. c) O aberto resultante da contraccin da preposicin a e da conxuncin ca co artigo o(s) mrcase igual ca na escrita normal, cun til agudo: (s), c(s); e o mesmo se fai para marca-la contraccin das formas pra e pa (variantes reducidas de para): pr(s), p(s). d) O aberto do encontro das preposicins a e pra co indenido un(s), unha(s) mrcase cun til grave: nha, prn. O aberto da contraccin das preposicins a e pra coas formas dos paradigmas de el, este, ese, tamn se marca con til grave: prl. e) Ags as contraccins das preposicins a e p(r)a e da conxuncin ca acabadas de sinalar, nos casos en que por fontica sintctica das vocais tonas (a + o, a + u) contraen no galego oral nun aberto, preferiuse non sinalar esa contraccin por ser practicamente xeral a crase: pa onde, era un rapaz, brra o mismo, nunca os sentn, lva unha boca; habaos. Tampouco se marca o o longo resultante do encontro de o + o en formas como sntoo, aprcioos5. E para non distorsionar de mis a escrita tampouco sinalamos crases onde o resultado un , en casos como entonces. 1.2. Vocal central (a) a) A vocal central baixa palatalizada mrcase cunha direse: unh, mdi, mrisco, lala. b) O a mis aberto mrcase cun til grave: i-ghora, ns pdas arrkhare. Emprgase un til agudo nas contraccins da preposicin a e da conxuncin ca co artigo a(s), igual ca na representacin ortogrca normal: (s), c(s). E o mesmo se fai contraeren as formas reducidas de para con este artigo: pr(s), p(s). c) Nos demais casos de encontro de a + a ou de vocal de grao medio coa vocal central, se o resultado da crase un mis aberto, non se marca esa abertura, que xeral no galego oral: xa as andan a pescudar, unha avr, ser a albard; lvaa, habaas.
5. En todo o da a crase pode dar lugar a un aberto ou a un o pechado mis longo, que non marcamos en ningn dos dous casos.
12
2. Consonantismo 2.1. Gheada A realizacin fricativa faringal ou laringal (xorda ou sonora) da gheada mrcase co dgrafo gh: ghamela, cheghei, aghr, lgho. Se a realizacin fricativa velar xorda, emprgase o dgrafo kh: khrande, Kharsa, nekhro, dikhamos. Estes dgrafos emprganse tanto nas palabras galegas coma nos castelanismos: conghladore, eghemplo, Khuan. 2.2. Sibilantes Se o etnotexto non presenta seseo, emprganse os grafemas habituais do galego. Isto , x para a representacin da sibilante lmino-postalveolar (a prepalatal) xorda (debaixo, caixas, dixen), s para a sibilante pico-alveolar (o s apical) xorda (seis, nasas, peseta) e c + e, i / z + a, o, u para o fonema fricativo dental xordo (deca, empezamos, centolo, zarandas). Para os textos das reas seseantes cmpre ter en conta o seguinte: a) O grafema representa unha sibilante lmino-alveolar (o s predorsal) xorda (umbar, mpre, dana, maurca, dian), mentres que o indica a correspondente sonora (coedallos). b) O grafema s representa unha sibilante pico-alveolar (o s apical) xorda (casa, psame, sabes), mentres que o s indica a correspondente sonora (casare, despois brenos) c) O ceceo (e o s lmino-alveolar moi dentalizado) mrcase coas grafas habituais para a fricativa dental xorda: cadanceu, izo, zaber, c, cte cadanseu, iso, saber, as, sete. d) O grafema x representa a sibilante lmino-postalveolar (a prepalatal) xorda (dixen, xa), mentres que a grafa j ante calquera vocal indica a corresponde sonora (prijel, ajudar, ja) e) O grafema x representa unha sibilante lmino-postalveolar xorda que tende a pico-alveolar (sexa, xa, peixe). Se a despalatalizacin total sase o grafema s para a realizacin pico-alveolar (seito, sa).
13
2.3. Alteracin do s implosivo. a) O s aspirado, cunha realizacin semellante faringal ou laringal da gheada, mrcase co dgrafo gh: mortogh, chambamoghlle, eghte, agh casas. b) O s rotatizado indcase co grafema r: derde, or nenos, dor nvos. c) O s implosivo parcialmente palatalizado mrcase co grafema x (Fornix, faax) e co grafema x se a palatalizacin total (casax). Cf. 2.2.e. d) A asimilacin do -s en formas como os santos, as rosas non se representa por ser un fenmeno xeral no galego oral. 2.4. A nasal velar a) O dgrafo nh emprgase para a ortografa da consoante nasal velar en formas como unha, algunha, unhos, disimulbanho, lrghanhe, langhontinhe, tnhe. b) O n nal de palabra en posicin antevoclica nese cun guin vocal seguinte cando alveolar: eu tamn-os teo, vela vn-a raposa, non-os hai, quedan-os mozos. Nestes casos, de non usarse o guin, entndese que o n velar, igual ca en formas como con aqueles, ben armados, etc. 2.5. A primeira consoante dos grupos cultos s se representa se efectivamente pronunciada. 2.6. Para a representacin dos restantes fonemas consonnticos do galego sguese a escrita normal. O dgrafo ll (muller, mollo) representa unha oclusiva mediopalatal sonora ou unha lateral palatal sonora, realizacins que s veces se dan nun mesmo informante. 3. Outras convencins grcas 3.1. Apstrofo a) Utilzase nos casos en que aparece o alomorfo n do adver-
14
bio non: no vin, na quro, nhai. E tamn en textos do galego oriental cando o artigo l: tal pas, loutro (pero non nas contraccins: al riu). b) Non se emprega o apstrofo para sinalar elisins voclicas de e, que se perde habitualmente no galego oral en contacto con outra vocal: que estaba en Cuba, dxolle o pequeno, hein de ir l. 3.2. Guin Utilzase nos seguintes casos: a) Co alomorfo lo do artigo nos casos indicados nas devanditas Normas ortogrcas e morfolxicas, e tamn noutros casos do galego oral que non se marcan na escrita: despoi-lo abulo, e Lire-lo seu. b) Coa conxuncin copulativa i [j] para indicar que forma un ditongo coa vocal seguinte: i- outro acabou, i-s tomates, i-les, iu, i-ora, i-qu. d) Co -n alveolar en posicin antevoclica, tal como se indicou en 2.4.b. 3.3. Direse parte dos casos en que de regra o seu emprego, usmolo en formas como foladas, fomando, manobra, para sinalar que o i silbico. Sobre o a indica que esta vocal est palatalizada, como se dixo en 1.2.a. 4. Convencins tipogrcas a) Tratouse de levar a cabo a transcricin do etnotexto tal cal foi recollido, sen facer ningn tipo de alteracin. Os corchetes [ ] indican que o transcrito non gura no texto oral. Unhas veces transcribimos unha forma incompleta, pero outras engadimos algo do comezo que non est no texto sonoro editado, pero si no orixinal para facilita-la comprensin. b) Un corte na transcricin por mor da inintelixibilidade dalgunha palabra ou frase indcase con tres puntos suspensivos entre prenteses (...).
15
c) Non hai indicacin tipogrca das interferencias do espaol no galego dos textos, de igual xeito que non se fai con galicismos, anglicismos e toda clase de prstamos. Nos castelanismos elimnase o h (aora, asta). As gravacins van ordenadas atendendo distribucin en bloques lingsticos, tal como se indicou mis arriba. En cada bloque a numeracin dos etnotextos segue a direccin norte-sur, oeste-leste. Na cha que precede a transcricin de cada texto, gura o lugar en itlica, a parroquia en cursiva e o concello en maisculas (Soutullo-Erbecedo-CORISTANCO). Nos textos da franxa exterior tamn se indica o nome da provincia. No caso de Len e Zamora, non existiren as parroquias, en primeiro termo vai o lugar e logo o concello: Pereda de Ancares-CANDN (LEN), Lubin-LUBIN (ZAMORA). A seguir guran os anos e a profesin do(s) informante(s), coa abreviatura ca. cando a idade que se indica aproximada, a data de realizacin da gravacin (mes e ano, s veces s o ano), o autor da gravacin e da transcricin, as como a fonte, coas abreviaturas arriba indicadas: AGO, AGO-ADLG, AGO-ALGa. Nos CDs os etnotextos van precedidos dunha breve introduccin na que se indica o nmero de orde, o tema do que trata, o nome das persoas que realizaron a gravacin, o ano e o lugar, parroquia e concello (no galego estremeiro tamn a provincia) no que se xo. As gravacins foron retranscritas na sa totalidade e adaptadas s normas arriba indicadas. Somos conscientes que na transcricin dalgns timbres voclicos, especialmente nos ditongos, e na representacin dalgunhas sibilantes podera facerse algunha outra interpretacin. Quixemos simplicar evitando calquera clase de manipulacin, na procura dunha lectura o menos dicultosa posible para os que non son lingistas profesionais. De tdolos xeitos, os editores desta escolma de textos orais smolos nicos responsables da transcricin que agora se presenta. Queremos drlle-las gracias a tdolos autores das grava-
16
cins, que non puxeron ningunha obxeccin para a sa utilizacin para a presente escolma. Tamn o noso agradecemento a Antn Santamarina, director do ILG, especialmente polas sabias observacins que xo s transcricins dos textos; a Afonso Vzquez-Monxardn, coordinador do Arquivo Sonoro de Galicia, pois sa foi a idea de elaborar esta escolma de textos orais; e Consello da Cultura Galega por custear esta edicin e por fornecernos dous bolseiros (Miruca Parga Valia e Afonso Xabier Canosa Rodrguez) para axudar realizacin do traballo. Sen os nimos de Santamarina e a idea e os medios humanos e tcnicos procurados por Monxardn esta escolma, se cadra, anda tardara en editarse. Agardamos que nun futuro inmediato poida estar editada a coleccin de etnotextos do ALGa, complementada cos textos dos anos 80 realizados polos encuestadores do propio Atlas; e que, posteriormente, se publique unha ampla escolma de textos orais dos anos 90, con mostras das diversas reas lingsticas e de distintas xeracins. Sera unha boa homenaxe s centos e centos de galegofalantes que desinteresadamente prestaron a sa voz, con frecuencia pensando que falan mal, que o seu non o bo galego... cando, hoxe por hoxe, eles son, en moitos aspectos, un modelo digno de imitacin.
Francisco Fernndez Rei Carme Hermida Gulas
17
RELACIN DE LUGARES COA INDICACIN DO BLOQUE, DA REA, DA SUBREA E DA MICROSUBREA QUE PERTENCEN BLOQUE OCCIDENTAL [CDs 1 e 2] Etnotexto 1 [CD 1 / PISTA 1] Soutullo - Erbecedo - CORISTANCO. rea berganti. Etnotexto 2 [CD 1 / PISTA 2] Camelle - Camelle - CAMARIAS. rea sterr, subrea do Xallas. Etnotexto 3 [CD 1 / PISTA 3] Manda - Coiro - MAZARICOS. rea sterr, subrea do Xallas. Etnotexto 4 [CD 1 / PISTA 4] Roo - Santa Mara de Roo - NOIA. rea sterr, subrea do Tambre-Barbanza. Etnotexto 5 [CD 1 / PISTA 5] Ameneiro - Calo - TEO. rea sterr, subrea compostel. Etnotexto 6 [CD 1 / PISTA 6] O Outeiro - Carreira - RIBEIRA. rea sterr, subrea do Tambre-Barbanza. Etnotexto 7 [CD 1 / PISTA 7] Friamonde - Callobre - A ESTRADA. rea pontevedresa, subrea do Ulla-Umia, microsubrea da Ulla. Etnotexto 8 [CD 1 / PISTA 8] Fens - Santa Maria de Cambados - CAMBADOS. rea pontevedresa, subrea do Ulla-Umia, microsubrea do Salns. Etnotexto 9 [CD 2 / PISTA 1] Quireza - Quireza - CERDEDO. rea pontevedresa, subrea do Ulla-Umia, microsubrea de Moraa-Cotobade. Etnotexto 10 [CD 2 / PISTA 2] Loira - Seixo - MARN. rea pontevedresa, macrosubrea Verdugo-Mio, subrea do Verdugo, microsubrea MorrazoFragoso.
21
Etnotexto 11 [CD 2 / PISTA 3] O Ho - O Ho - CANGAS DO MORRAZO. rea pontevedresa, macrosubrea Verdugo-Mio, subrea do Verdugo, microsubrea Morrazo-Fragoso. Etnotexto 12 [CD 2 / PISTA 4] Lougares - Lougares - MONDARIZ. rea pontevedresa, macrosubrea Verdugo-Mio, subrea do Verdugo, microsubrea Redondela-Mondariz. Etnotexto 13 [CD 2 / PISTA 5] Abeln - Fornelos - SALVATERRA DE MIO. rea pontevedresa, macrosubrea Verdugo-Mio, subrea do Mio, microsubrea do Condado. Etnotexto 14 [CD 2 / PISTA 6] A Calle - Goin - TOMIO. rea pontevedresa, macrosubrea Verdugo-Mio, subrea do Mio, microsubrea do Baixo Mio. Etnotexto 15 [CD 2 / PISTA 7] Fornelos - O Rosal - O ROSAL. rea pontevedresa, macrosubrea Verdugo-Mio, subrea do Mio, microsubrea do Baixo Mio. BLOQUE ORIENTAL [CD 2] Etnotexto 1 [CD 2 / PISTA 8] Porzn - Piantn - A VEIGA (ASTURIAS). rea asturiana, subrea A Veiga-Os Oscos-Ibias. Etnotexto 2 [CD 2 / PISTA 9] Fonfra - Fonfra - A FONSAGRADA. rea oriental-central, subrea da Fonsagrada-O Courel-O Bierzo, microsubrea da Fonsagrada. Etnotexto 3 [CD 2 / PISTA 10] Pereda de Ancares - CANDN (LEN). rea ancaresa. Etnotexto 4 [CD 2 / PISTA 11] A Lagoa - Lamas - TRIACASTELA. rea oriental-central, subrea da Fonsagrada-O Courel-O Bierzo, microsubrea do Courel.
22
Etnotexto 5 [CD 2 / PISTA 12] A Barosa - CARUCEDO (LEN). rea oriental-central, subrea da Fonsagrada-O Courel-O Bierzo, microsubrea do Bierzo. Etnotexto 6 [CD 2 / PISTA 13] Lubin - LUBIN (ZAMORA). rea zamorana, subrea da Mezquita-Lubin, microsubrea Lubin-Hermisende. Etnotexto 7 [CD 2 / PISTA 14] Castromil - Castromil - A MEZQUITA. rea zamorana, subrea da Mezquita-Lubin, microsubrea da Mezquita. Etnotexto 8 [CD 2 / PISTA 15] Hermisende - HERMISENDE (ZAMORA). rea zamorana, subrea da Mezquita-Lubin, microsubrea Lubin-Hermisende. Etnotexto 9 [CD 2 / PISTA 16] San Ciprin - HERMISENDE (ZAMORA). rea zamorana, subrea da Mezquita-Lubin, microsubrea Lubin-Hermisende. BLOQUE CENTRAL [CD 3] Etnotexto 1 [CD 3 / PISTA 1] Chmparra - Cervo - CEDEIRA. rea mindoniense, subrea occidental, microsubrea Capelada-Ferrol-Guitiriz. Etnotexto 2 [CD 3 / PISTA 2] San Cibrao - Lieiro - CERVO. rea mindoniense, subrea oriental, microsubrea Maria-Xistral. Etnotexto 3 [CD 3 / PISTA 3] Vilamar - Cabarcos (San Xusto) - BARREIROS. rea mindoniense, subrea oriental, microsubrea Maria-Lourenz. Etnotexto 4 [CD 3 / PISTA 4] O Xuncal - Corbelle - VILALBA. rea mindoniense, subrea oriental, microsubrea Maria-Xistral Etnotexto 5 [CD 3 / PISTA 5] Viladonga - Viladonga - CASTRO DE REI. rea central de transicin, subrea de Meira.
23
Etnotexto 6 [CD 3 / PISTA 6] Deixebre - Deixebre - OROSO. rea central de transicin, subrea occidental, microsubrea Ordes-Terra de Montes. Etnotexto 7 [CD 3 / PISTA 7] Santa Comba - Santa Comba - LUGO. rea central de transicin. Etnotexto 8 [CD 3 / PISTA 8] Melide - Melide - MELIDE. rea central de transicin. Etnotexto 9 [CD 3 / PISTA 9] Ouselle - Ouselle - BECERRE. rea lucu-auriense, subrea lucense, microsubrea de Becerre. Etnotexto 10 [CD 3 / PISTA 10] Lamas - Pardesoa - FORCAREI. rea central de transicin, subrea occidental, microsubrea Ordes-Terra de Montes. Etnotexto 11 [CD 3 / PISTA 11] Lncora - San Pedro de Lncora - CHANTADA. rea lucuauriense, subrea lucense. Etnotexto 12 [CD 3 / PISTA 12] Barantes - Barantes - SOBER. rea lucu-auriense, subrea lucense. Etnotexto 13 [CD 3 / PISTA 13] Celeiros - Celeiros - CHANDREXA. rea lucu-auriense, subrea auriense. Etnotexto 14 [CD 3 / PISTA 14] Lamela - Coucieiro - BAOS DE MOLGAS. rea lucu-auriense, subrea auriense. Etnotexto 15 [CD 3 / PISTA 15] Os Pinos -Vilame- RAMIRS. rea lucu-auriense, subrea auriense, microsubrea do Ribeiro. Etnotexto 16 [CD 3 / PISTA 16] Allariz - Allariz - ALLARIZ. rea lucu-auriense, subrea auriense. Etnotexto 17 [CD 3 / PISTA 17] Servoi - Servoi - CASTRELO DO VAL. rea oriental de transicin.
24
Etnotexto 18 [CD 3 / PISTA 18] Vilardevs - Vilardevs - VILARDEVS. rea oriental de transicin, subrea de Ombra-Vilardevs. Etnotexto 19 [CD 3 / PISTA 19] Torneiros - Riocaldo - LOVIOS. Bloque occidental, rea lucuauriense, subrea auriense, microsubrea da Limia Baixa.
25
CD 1. PISTAS 1 A 8 ETNOTEXTO 1 [CD 1 / PISTA 1] Soutullo - Erbecedo - CORISTANCO ETNOTEXTO 2 [CD 1 / PISTA 2] Camelle - Camelle - CAMARIAS ETNOTEXTO 3 [CD 1 / PISTA 3] Manda - Coiro - MAZARICOS ETNOTEXTO 4 [CD 1 / PISTA 4] Roo - Santa Mara de Roo - NOIA ETNOTEXTO 5 [CD 1 / PISTA 5] Ameneiro - Calo - TEO ETONTEXTO 6 [CD 1 / PISTA 6] O Outeiro - Carreira - RIBEIRA ETNOTEXTO 7 [CD 1 / PISTA 7] Friamonde - Callobre - A ESTRADA ETNOTEXTO 8 [CD 1 / PISTA 8] Fens - Santa Maria de Cambados - CAMBADOS CD 2. PISTAS 1 A 7 ETNOTEXTO 9 [CD 2 / PISTA 1] Quireza - Quireza - CERDEDO ETNOTEXTO 10 [CD 2 / PISTA 2] Loira - Seixo - MARN ETNOTEXTO 11 [CD 2 / PISTA 3] O Ho - O Ho - CANGAS DO MORRAZO ETNOTEXTO 12 [CD 2 / PISTA 4] Lougares - Lougares - MONDARIZ ETNOTEXTO 13 [CD 2 / PISTA 5] Abeln - Fornelos - SALVATERRA DE MIO ETNOTEXTO 14 [CD 2 / PISTA 6] A Calle - Goin - TOMIO ETNOTEXTO 15 [CD 2 / PISTA 7] Fornelos - O Rosal - O ROSAL
CD 1 . PI STAS 1 A 8
ETNOTEXTO 1 [CD 1 / PISTA 1] Soutullo - Erbecedo - CORISTANCO
Informante: Unha vecia, 85 anos, labrega. Data: 1993. Gravacin e transcricin: A. X. Canosa Rodrguez. Fonte: AGO-ADLG.
A raposa de morrazos Chambanlle a raposa de morrazos. vana moitos, eu nunca a vin. ns, ibamos muo de noite, moito de noite. Se cadra inda ibamos durmir un anaco levantabmonos ibamos muo. por aqu abaixo, berraba un bicho. P ns nunca vimos, unhas carpas si, que as sentimos, moitas veces. P disque bota lume pola boca, ns bu[no], tamn non miramos moito, pa riba. Porque eu vina un da na tlvisin botaba bafaradas de lume pola boca. E: Que viu pola televisin? A raposa de morrazos? A de aqu? A de Cereixa? I: Vin a que, a que lle chaman raposa dos morrazos, coma un, nin animal nin cristiano, as da feghura dun... aghora que a en Cereixa, estaban sentados , , no vran, as a, vana todos, pasaba: Rrr, rrr! Ueee, ueee, ueee! E: Pro como ra lgho? I: Ai no sei, que eu non sei como , que eu nunca a vin. Eu vina a na tlvisin, un da que saliu a, nunha pelcula. , as, nin, tn partes de animal tn partes de xente; porque, din que eses que ran santos, cando, nxeles cando, Nstro Seor subiu p co, disque dixo ghlria in esclsis dos, cando foi, subiu p co, os nxeles que estaban no aire quedaron no aire, os que estaban na trra, quedaron na trra, os que estaban no co quedaron no co; eses disque son, cousas desas que quedaron no aire. P eu nas vin.
29
E: P houbo xente que as viu de aqu? I: Vin qun-as viu. Amais no, qun-as viu; p eu nunca as vin porque, ns, sentaamos esas ghritas de noite, al s tantas da noite cando ibamos muo moitas veces, pr, non, nunca, non, o que ra no vimos. Aghora que, aseghn deca a xente, as ghritas ran coma as dla. Brra ighual c raposa. Non sabes como brra a raposa? Non, nun[ca], nunca sentiches berra-la raposa? A raposa das ghalias? E: Ai si! Alghunha ves sentn. I: Buno, pois la brra ighual, brra o mismo. Ueee, ueee! Aghora non, nadia, dendes que se xo a capilla, non, non, eu non creo, que non se sentiu mis eso. Porque a haba moitos, moita xente enterrada; ns, a nsa familia inda est toda enterrada al. En, en Silvn slo hai meu padrio meu pai, dos vllos; que despois, buno, o pai deles xa se enterrou en Silvn; a nai enterrouse en Erbecedo, amais, dous irmns, estn en Erbecedo, enterrados; as que, disque tia meu pai, seique, seis anos, cando lle morriu sa nai; , esa inda est enterrada en Cereixa, p despoi-lo abulo xa est enterrado en Silvn, disque foi o pirmeiro que se enterrou, el amais unha mullr de al. despois abuliuse aquelo quedou, a xente botou man dos trrenos quedaron-as, as paredes, slas. queda-las paredes, dn Ramiro, un da dixo: -Buno se a parrquia me axuda, se quren, face[mos], levantamos al unha capilla. , ieu compro a Milaghrsa. Porque aqu xa houbo a Milaghrsa, que din que a Milaghrsa de Cereixa, que a que est en Cain: que disque a venderon, o crgho, que a vendiu pra Cain. como estaba nun sutrrneo, aqu est nun bsque, al que tia, a esa, que tia que estar nun bsque ighual; como ra bsque lovrona pa Cain, est al. Din eso, aghora que eu non-o sei. despois abriron xunt[aron], abriron a mis sos, ghusos, prnas enteiras, brazos enteiros, cabezas enteiras, anacos, xuntronos nun, xron as un, nun cacharozo de cemento botronos al; p despois, enterrronos quedaron enterrados al todos. Non-os
30
levaron pa Silvn tampouco. Estn al enterrados. aghora no sei. , se habe-la capilla al, hai misias, btanse misas, btase tal; aghora a xente de aghora non, non lle sinto nada deso, que nin que ven, nin que, nin que sinten, nin, nin nada. Ai antes sentana! Ca! Tdolos das crrar da noite, as acerca do da. Inda un, unha ves taban unhas poucas mozas al nunha ieira sentrona vir dixron: -Vamos de aqu que vela vn-a raposa. metronse al nunha caseta que haba al, deixrona pasar pa baixo, pasou pa baixo. Pr eu nunca me cadrou de vela, nunca, nunca; menos cando ibamos muo de noite, al s tantas da noite, sentiamos por aqu; vian esas carpas as por aqu cara a abaixo, iban por al abaixo. Eu, lume nunca llo vin botare, nunca. E: Que iba polo co, lgho? I: Vai pola trra, esa non est no co, esa est na trra anda no aire. E: Pro anda no aire pola trra ou polo co, h? I: N anda no aire pola trra. N! Esa anda no aire, vese, unhas veces vai mis alta e outras veces vai mis baixa. ns sentamos eses, esas ghritas, pro non, nunca lle dimos importancia, non... E: Que iba voando, lgho? I: mbre! Claro que iba polo aire. pasaba aqu decte por esta, aqu polo medio d aghra, por aqu abaixo cara al abaixo, por al car Braa. a aqulas no, a aqulas tantas da noite, non, por a seran as das, ou por a as tres, porque botabmoslle se cadra unha sabadeira de ghran muo despois levantabmonos ibamoslle botar outra a acabar aqula; , non creo que houbse paxaro ningn daqula que berrase. Que de noite os paxaros non brran, non sendo o moucho, ese, a curuxa pde berrar; p maormente brran , crrar da noite, que despois non brran. Eu nunca os sentn berrar, despois; crrar da noite si. O moucho, ese inda berraba bn de noite, que inda nos via berrar aqu prta da casa. Aghora non se sinte nada, nin
31
se sinte moucho, nin se sinte curuxa nin se sinte nada. Non brra bicho nincn. Non, marcharon de aqu todos, non hai nada deso. Aghora que, inda poan medo s veces. Aora non hai nada deso. Marcharon, que aqu aghora non hai abrighos. Marcharon os abrighos todos ... Aghora que o que vaia a Carboeira, a anda se sinten bn bichos. Hai bichos a con forza; p, aqu non hai. Non hai porque, foron sacando os albres todos. Haba moitos castaos vllos, haba moito, maceiras ghrandes, haba un... Aghora non hai nada. Foi, desaparecendo eso todo, haba... os paxaros, tamn van a donde haba, a donde hai abrigho. Maceiras aghora todas son pequenias, castaos non-os hai, carballos tampouco, eses drman moito nos, nos castaos; facan, os petos facan buratos, , aghora non hai nada deso. Nin hai un nio aqu de, deses petos carpinteiros lle chaman, habaos moi bonitos, non hai. Aghora non hai nada, acbase todo. os vllos imos morrendo, despois inda se acaba mis. Acbanse os vllos quedan-os mozos han ser vllos.
32
ETNOTEXTO 2 [CD 1 / PISTA 2] Camelle - Camelle - CAMARIAS

Informante: Un vecio, 63 anos, marieiro. Data: Abril de 1994. Gravacin e transcricin: B. Tajes Marcote. Fonte: AGO-ADLG.
O traballo na Costa da Morte I: s uito marchar p mar, p ncora h?, p ncora. Entnsese traballar toda a nuite, a lanses, cada lanse unh hra, cada lanse unh hra. Entonses scase o mrisco lrghase, se non se cllen qu poise seprase se cadra dousntogh metros ou, ou unha milla ou das millas, eso depnde. trabllase toda a nuite, asta pola man; se, s sinco da man crghase o prello vnse con el, p csta ou p trr, descarghare; desscanse agh nasas p mulle. Entnse-lo mrisco, hai que capalo; ncora capala enviveirala. E: En que consiste capala? I: Capala, qurse disir, sacarlle o, o anclo non sabes? O anclo co licate, pois, crtase, que se non devran unhas as outras, mtanse. Entonses btase nun, nun viveiro, enviveirada, ighual ta a uito das como quinse das, depnde das vends; entonses de da durmire, un par de hras, despoise prepara-la carnada outra ves, se ta no conghelador, saca-la carnada do congheladore, a desconghelare, a lala, pa s ste mdi marchar p mar outra ves, toda a nuite, traballare. Cad, cada lanse unh hra; vlta dunha hra levantare, vea, saca-lo mrisco, preparalo pn redeo, amarrado no costado porque se non mrre, colghado na ghaml, s ta asta que se vea p trra. Se se bota a brdo pois, mrre, non sabes? Entonses hai que telo , colghado toda a nuite. Ese o sio da ncora. laghost, aora sa non se anda, pois, mrchase de qu, s nve da mn. Entonses levntase, son nasas mgh ghrandes, entonses btaselle tmn carnada dentro: xurlo, ou, ou cbesas de, de pescada, calqura clase de carnada lv; entnsese,
33
poise, levntase a larghare, no mismo sitio ou, ou cmbiase de, cmbiase de mare; despoise, cando se traballaba ighual se daba outro lanse pola tarde; s sinco da tarde (...) Levantbase outra ves, , a nasa que non trae carnada btaselle carnada, a larghare, cada riseiro trinta nasax, ou cuarnta, eso depnde; pdeselle bota-las que se queira, entonses quedan, a laghosta envivirase ighual, non sabes?, enviveirala, nunha caixa, bn preprdias porque se non, pican unhas s outras mrren; despoise cheghas a purto faise a misma mnbra. Cmbiase dunha caixa p outra p estibalas, con corchos dentro estibdias ast a hra de lovalas p venda. Ese o sio da, da langhosta, lumbrighante sentolo, tmn se clle, boi. A nasa clle todo eso. A da ncora clle a ncora, clle a sentola, clle o... este o... o parapeto, non hai mis. Aora, a da laghosta clle a laghosta, clle o sentolo, clle o boi clle o lumbrighante. Nos tres meses de vran, que ghulio, ghunio, ghulio aghosto. En setimbre sa ta, sa ta vedada. Ese o, o, a clas de mrisco. Despse, xeito, traballando xeito, palanghre, pois, chmse as psas do seito. Lrghase sarrar da nuite, ta unha hr ou hra mdia o prello largho, entonses levntase; se tn srdia desmllase, se que malla muita, crghase o prello todo a brdo desmallar a purto. entnsese vale pa carnada, vale pa vendere, magh vale pa comere, se se clle, se non se clle pois, xa nada. Eso o, o artculo. palanghre do conghrio; pois ighual. Aor, lrghanhe, a s nve ou s ds da, da nuite, asta pola man. Pola man, s catro da man lovantan; entnsese, lv ste ou uito hras en levanta-lo prello todo, que son vinttantos palanghres que hai que larghare, ou trinta, cada palanghre lv snto sincunta ou snto, ou dousntos nsulos. muito tiempo, que alcansa, o menos catro millas. Entonses despoise vnse pa purto, vaise botando o palanghre todo na, nas sests, preparalo, pa de nuite, volvere, outra ves mar. o peixe que se clle: clle o conghrio, clle o, a bertoella, clle a chlra, , clle o mlghacho des[pois] clle a qunlla, esa clas de peixe, non clle mis, ms
34
peixe. desp-lo peixe, pois, ou se vnde no porto que se ta ou se trasporta pa Corua, ou p Vigho ou pa onde sea. Eses son-os artculos de qu, que se traballa qu. as nasas son de mdeira mas de frro, non sabes? Pdense levar de, das, das das clases; por eghmplo poise, pa ncora millor a de frro c de mdeira, tn ms dimetro, tn ms poso amaise... E: Que o poso ese? I: Mse, ms amplit non sabes?, tn ms amplit, a, amaise ms pesada na domina tanto o mar coma a de mdeira, a de mdeira mis, mis rlete. Aora, por pescare, pscan tamn bn, tanto se pde levar de mdeira coma de frro; pro polo reghular pa ncora millor de frro; despse haias de mdeira ighual, que o que na tn de frro ps lvaa de mdeira, e, nonhe, sa digho, non... E: que partes tn a nasa ou non, non tn as partes? I: Non, a nasa toda, tn slo unha, unha parte de riba p entra-lo mrisco, toda srrada... E: esa parte? I: ...Unha boca. E: Esa parte chmase boca? I: Si, chmase a boca da parte da nasa, a parte alta; despois nas, nas dase partes, nas tstas, eso vai tapada cun aparello, todo envlta, tapada cun aparello; dentro onde lv a carnada, ch[mase] o sebo, chmase o sebo, pro vai a carnada. Lva unha boca, de, de trinta de dimetro por quinse sentmetros de alto, entonses lv un furado en cada parte pa colghare a as carnadas que lvn pa, pra come-lo mrisco. E: as tstas que son, as partes laterales? I: Eso, si, satamente. E: Unha parte mas a outra. Esas son as das tstas. I: As das tstas eso. A nasa tnhe por eghmplo, de, de largho de cuarnta, por trinta, non, por trint seis ou trint ste de dimetro en vlta. Ese a nasa da, da ncora, haias de muitos, de muitos dimetros.
35
E: Adems da nasas que, que outras cousas... I: Adems das nasas... E: ...que outras cousas pr pescar se utilisan, ou p coller marisco? I: Pa coller mrisco non hai ms ca eso, ca nas, p mrisco non hai ms ca nas, tanto p laghosta, como pa ncora, coma p p[ulpo], o pulpo tamn se clle coa nas; proe, p mrisco non se pde collere, na bixura, porque desps hai os barcos de arrastre, que no arrastre a ncora na cllen pro cllen-a ghamba, cllen-o langhostinhe, todo eso, que non-a clle a nas.
36
ETNOTEXTO 3 [CD 1 / PISTA 3] Manda - Coiro - MAZARICOS

Informante: Unha vecia, 46 anos, labrega. Data: 1985. Gravacin e transcricin: M. C. Lado Franco. Fonte: AGO.
Cousas do demo Pap, un da que via das moax tamn lle paou un, unha coua des que mpre, nunca cra no medo empre dia: -odes uns tolos, odes as odex andando. entones el unha vegh via dagh moax tuvo unha pelea cun, cun hme xa vllo dxolle que o haba de ir eghperar camio. entones el via con algho de temor que o vllo vira eghperalo a el camio. entonses cheghou a unha nca ghrande apareiulle unha lus, dixo: -A vn-o vllo. vai el psose cogh pelogh de punta pra ire, pra lle ir umbar vllo; reulta que vai cheghou camio dou en correr tragh do, da lus, pensando que ra o vllo; pro depois aqula lus arraiou todo el tuvo que se escapar. non oubo o que fora. Marchoue migh nada. Vllo non-o ra. E: Pro pensou que ra do outro mundo? I: El non penou nada, penou que aquelo que fora un usto, el fuille unha cousa que non lle pareiu que ra bn aquelada, porque se non el... El curriu cueso de que non tia medo, pro deghpoix el medo agharrou; non viu migh nada que eso, que unha lux que espallaran; ra un hme que non tia medo a nada. entones muitas cousas, inda nogh fai crier que din que non hai eo, que tal que sei eu, pro el ese susto paoulle porque o sei eu mullre, eso seino eu. E: Eso si pro, o dmo podasevos apareser en forma de carneiro, vias de busca-lagh vacagh paresavos que ra un carneiro non iba p caa, cntame tamn. I: non iba; purque entones ti curras toda a nuite tragh do
37
carneiro o carneiro non iba pr caa. entones as que te fartabas de correr tragh do carneiro, o carneiro marchaba, , peleabas peleabas cuel, pro pr corte non-o mitas, non ras caps. E: Entonses disan que... o mighmo cunha vaca cos outros animales. I: o mighmo che formaba unha forma dunha vaca non ra unha vaca. Unha ves Domincos do Roque pdo di[ir]? Unha ves Domincos do Rque, levantoue a, a s tres da man; cheghou eira tia unha vaca comendo no millo, no pallte. Estaba comendo no millo vai el dixo: -Vaca t! vai a vaca doue en formar en envistir cara a el, vai el dxolle: -Mi madre, cmeno-lo millo todo! el, cos outros na caa xa esperando por el que quiran salir prn traballo el correndo tragh da vaca. A vaca botoua da a eira que lle cuma o millo todo fui prs cles do Canlo. Cheghou s cles do Canlo a comerlle al. - Pois teo que llas turnar das cleh do Canlo. di el, as que se fartou de correr toda a nuite, non dixo nada, nin dixo arnghado sea o dmo nin a nada deixou a vaca. outor da fui mirar: nin haba o millo comesto nin-as cles do Canlo. A que couas desas habaas. E: Cousagh desas habaagh pro eso contbano os vlloh, pro eso viuo a xente nva, da ta ed, todo eso. I: Eso viuo unha persona da mia d, que tn sobre, cornta ste anos. E: Cornta ste anos. I: Eu eo non-o vin, pro a el intinllo diir. Dixo: -Eu currn toda a noite tragh da vaca, a vaca, unha vaca boa que meta medo, eu sin, sin me dar conta de que a vaca faa eo. Porque eu penei que ra vaca, de rto; non ra vaca
38
que deghpois nin comiu o millo nin comiu as cles. dixno que ra a for[ma], a forma do dmo. E: contra o dmo que fasas, cando...? I: Contra o dmo haba que desarnghalo. E: a eso como? I: desarnghalo marchbache; tirbache cagh paredes marchaba. E: Pro como o desarnghabas? I: Arnghado sea o dmo, san Silvestre! E: Smpre o mighmo? I: smpre o mighmo, ou te porsinabas... E: xa pasaba o medo? I: ... entonses el marchaba: -Arnghado sea o dmo, San Silvstre! faeres eo, entones o dmo non che faa cao porque ti non fasas ca[o]. El paresalle que ti que non estabas contra o dmo, entones... pro se lle faax cao, o dmo, corras tragh del toda a nuite paseche en forma de animal. E: En forma de animal? I: En forma de animal E: De persona nunca? I: De persona non, de animal, en forma de animal; botbache aghrgh coma persona. Aghrubache. E: Como ra o...? I: Botbache un aghr coma a forma dunha persona. dis: -Dis mo! Qun vn a? Pr deghpois pae en forma de animal. E: eso ra sobre todo, no, mis qu nada pologh camios donde pasaban mortos...? I: Eso por camios donde, non; por eghemplo, polo Vade Vilare, ra un camio tapado cun pinal... ra un camio donde non pasaban mortogh nin nada, ra un camio aquelado. Como por eghemplo, chambamoghlle os Nabais, aghora donde hai unha carretra non? pro chambamoslle os, os Nabaix e apareae mpre eo. entones ibas pra Furnx, que ti sabes
39
ondi Fornix, bamos pra Furnx entonses al, botbache un aghr, ou che dian: -A onde vas Carme? ti dias: -A Forns. -Lgho qus que vaia canda ti? ti non vas ninqun; deghpois diante vas un carneiro: - Ai! - dixo - Ai Dis mo onde hai un carneiro! Hai que o levar pr lughar. Paste a correr tragh do carneiro pro pr lughar no traghas. Non haba cao que non via. corre, corre corre, se lle dias:Arnghado sea o dmo, san Silvstre! o carneiro marchaba. E: nagh casagh, cando estabas na casa? I: Non, nagh casas non deo non aparea, non. E:O dmo non? I: Non. E: Pro non desas que parese que a xente quedaba sin fala ou... I: Buno, eo paa na cama, eo psame a min and, h! Quedas, aprteche coma o, a un, unha pesadilla ghrande, entones ti, unha cousa que non che deixa falar ti ts o conoiminto de falar eo inda me paa a min tamn. Pro... E: Entonses ti dis que o dmo anda. I: eu digho si er o dmo que me atenta, que demais eu non vexo nada h!, a verd que non vexo nada. ghrimos desos eu tamn-os teo, pro non vexo. I: pasouche alghunha ves de te asustares tamn co dmo, a ti tamn, non? I: Buno, eu co dmo a dii-la verd, as en forma de, de animal eo eu non-o vin, h! E: Pro agh vllas as coma ta nai? I: Pro mia nai i, mia nai i. Mia nai via do Fesuo busca-las vacagh unha ves, do monte, do prado, coma ti sabex, entones cheghou Braal, que sabes onde . entonses vai
40
non viu vacagh nin viu nada. agh vacagh vian de diante entones dixo la: -Ai, Dis mo! marchnome agh vacas! vnse correndo dno en cae-las paredes todas dixo: -Ai, Dis mo! Que andar aqu? resulta que caeran-as paredes todagh do Braal. dixo: -Man, al andou xente tirando con paredes ... la marchou asustada penando, cun medo non; pro penando que ra xente que tiraba ah paredeh. utor da fui pr monte e as paredes todas irghidas.
41
ETNOTEXTO 4 [CD 1 / PISTA 4] Roo - Santa Mara de Roo - NOIA

Informante: Un vecio, 76 anos, labrego. Data: Xullo de 1975. Gravacin: M. Gonzlez Gonzlez. Transcricin: F. Fernndez Rei. Fonte: AGO-ALGa.
As diversins e a mocidade de antes poise na, nas casas faan, formbase un baile nunha sa[la], nunha casa coa misma prinipibae a toca-la pandreta vea baile: a ghta, a muieira, o pasodble, o valse. en n, tdolos bailes que haba: dana, maurca, todo que aghora non haba estes bailes modrnos de, de abraare tanto, de apretare tanto. Eo non, eparados un de outro. entones si, aquelo daba gusto. Ademais, as mullres, daqula iban coas saas asta al abaixo, a casi a rastro do chan; pro despois, este, a bailar, poise non nos freghbamos nada, estbamos separados, , en n. Non haba bicos tampouco no baile. Eso, os bicos ra cando bamos, por eghmplo, bamos a estbamos nun itio tal; pro cando e lle daba un bico a unha mullr xa ra unha coua moi sria: Dis nos libre deo! Daqula a coua ra, ra un aghrado. Hoxe non. Hoxe xa non e, xa e abraan os moos as moas, andan abraados xa por a adiante, vista da xente. Ns cando nos abrabamos naqueles nos tempos, hai aenta anos, incunta anos, daqula daba ghusto, que cando mirbamos pr na ma non, ningun lle poda chiscar h! Coidadio! Estbase mirando pra la mirbase coma pra Dis, non e lle tropeaba; asta cando ra nos aunto de, de pidi-la ma, ai!, daqula i, daqula i que daba ghusto. Cando lla daban a un, pro cando lle dian que non, ai, cando lle dian que non!, entones si; entones que via un, poanselle os pelos de punta. Eu tuven unha ma, eu tuven unha ma que fun, fun, con la, te, te mees medio non lle, non lle trope[ei], non lle
42
tropeei nin nun pelo da roupa. Nadia, nadia! miraba pra la como para, pra, para Mara, para Mara antema alabado ea la! Pro, claro; eu despois, vai la dxome un da, unha noite cheghei, que eu iba mpre moi contento pra al, eu cheghei al cando cheghei vai la dxome, cheghamos prta da caa, salimos do baile cheghamos prta da caa, entones dxome la: -Mira, non volvas mis. -Como dixstes!? - Non volvas mis, que non qu[ro]... - lgho por que? - Porque non quro ter moo, eu non qu[ro]. - lgho cando queiras ter moo -dxenlle eu- cando queiras ter moo, non me, non me has de falar? dixo la: - Ai despois, veremos! Eu saln de al, meus hmes, fomando. Saln fomando por arriba polo camio arriba astra cheghar casa. Aqula noite non dormn. Foi unha coua que, Dis nos libre que hoxe entiran tanto as cousas como sintamos ns daqula! Hoxe non hai verghona: tanto lle tn que lle dighan que vaia coma que non vaia. Se vai, vai, se non vai queda. O que, o que si, que cando van, xa van con las amarradas, xa as lvan preas. Se un hme lvaa prea a la, vai enghanchada nel. A que, non se abe... hoxe non se pde diir nada. Pro se volvemos aqueles mundos de antes, aqulas trouladas, aqulas foladas, aqulas pandretas, aqueles brincos, aqueles tal, aqulas tombadas, cando bamos s herbales, que bamos por: - Vou ir hrba a tal sitio. Entones alamolle al. entones vea tumbada polo, por aqueles pra[dos], prados abaixo. Ai Dis mo! Onde van aqueles mundos! Pro eo ra vista da xente. Vao todo o mundo cando faamos esas cousas. Aora do rsto. mpre houbo algho h!, mpre houbo algho. Pro non a como aghora, contro! Aora, aora unha barbarid, meus hmes. Non e
43
vos pde andar. pnse, arriman o fuio como e nada, eu, paree que queran quedar peghados xa toda a noite ou todo o da, se estn. Paan por diante da xente: ca, xa non ven a ningun, non ven mis que un outro. Tropan nun tropan en calqura, porque non ven, cando van. Eu vxoos aghora, meu! Eu aora teo tenta eis anos, eu estou falando daqueles tempos porque estuven naqueles mundos mis aora estou nos de aghora Ai Dis mo! Estamos perdidos. dicir, perdidos non; que, total, como on todos. Se fora un slo ou dous buno! ra unha verghona pr que lle paaba, pro aora son todos , a, a nai que tn unha lla non tn moo xa di: -Ai Dis mo! pois a mia lla non tn tanto mal, pois a mia lla poda ter moo coma outra! Xa quren que o tea, xa quren que o tea. O mundo est perdido. Buno, xa ser o que sexa. Asta outros tempos, ha de haber tempos mellores que estes mais mis malos. Pro, polo de pronto, eu nestes xa vexo.
44
ETNOTEXTO 5 [CD 1 / PISTA 5] Ameneiro - Calo - TEO

Informante 1: Unha vecia, 60 anos ca., labrega. Informante 2: Unha vecia, 60 anos ca., labrega. Data: Febreiro de 1982. Gravacin: R. Alvarez Blanco, L. Gonzlez Tosar e H. Monteagudo Romero. Transcricin: X. Graa Nez. Fonte: AGO.
Algns retallos da guerra do 36 I1: Eu taba a diante a prta, pro anda ra nos primeiros das, daqula... inda non haba, non se saba o que iba, a pasar. Eu, taba as arrimada, haba a mis, as, foi cando, apuntaron os fusiles que abaixase a man; deberon de pensar que estaba saludando en puo en alto, eu na mia vida en puo en alto salu[dara], saludara; , as que buno h. meu irmn Manul, que inda lle dixen o outro da a, que, meu irmn Manul non, ra o mir novo, ra un neno mimado, as moi... vu a unha mullr cando se empesou o Movimiento, vu unha mullr de aqu da, da nsa al[dea], da outra aldea de a de baixo dxolle a mia nai: -Ppa, bota o, bota o teu Manul p Habana pa onda seu pai que... tamn Kharsa de, do seu, bota o seu, Liare-lo seu, , botas, que os cartos toos eu. dixo: -Buno. Pois si qure marchar. dxollo, dixo el: - eu que vou marchar se eu non lle xen mal a ninguin por que eu vou marchar? Que... ademais vai, se non pdo pagha-lo, o viaxe quedades empeadas p vsa vida, que ra moi... dixo: -Bu[no], se qures marchar, marcha que... Pro non quixo. despois foi cando, tu[vo], tia que ir pola sa quinta, que ra do trinta seis. , despois non se presentou, cando iba busca-la cartilla dxolle un:
45
-Manul, non debes de ir busca-la cartilla que, ti millor, vaiche a, vaiche a pasar mal Un compaeiro, un que ra parinte de a de, ra dunha familia moi rica a embaixo. el foi pro despois empesaron a, a prende-la xente, non foi, non foi ... pro el, a el non-o perseghan pa nada , entonses volveu a vir esa mullre, esa que, que lle ofresera os cartos. esa mullr tuvra un llo, que despois tao na, en Bunos Aires, que fora tasista; as na eira tia un, un cubrto al tia unha, pro un cubrto bn, talle unha cama llo amaise, cun, buno unha cama bn psta pa cando o llo cheghaba co cche, a Alteira de, xa entraba pa al non iba casa onda sa nai. dxolles: -Heille deixala... Manul que vaia durmir al. Volveu outra vez, dixo: -Que vaia durmir al cama do meu llo, que lla hei de ter eu xa arreghlada, heille ter al unha vla, heille ter todo arreghlado que vaia pa al. I2: Daqula non haba lus. I1: Daqula non haba lus. I2: Buno, non haba lus... I1: Ns tamola, pro la na tia que al ra un cubrto; entonses, buno, aqula noite foi. Talle unha vla beira da mesa de nche mais un, un plato con, con castaas, cousa, que el xa iba senado. foi varias noites, pro despois un da, tia que salir sedo antes de que o visen os, os vesios claro, porque se non podan... un da vu dixo, que el que non, vu pola man dixo: - Non volvo mis dormir al, que, que me parese que me viron. , a nada de mi madre dixo: - ti viches...? - Si, eu vin que o, que, que, buno, que me viron salir de al. ra noi[te], noite, comeu, xa, as sarrada da noite, a... I2: A foi cando nos esconderon de todo, cando...
46
I1: Buno pois o que eu digho. despois, tuvo mirando a na eira non saba que rumbo haba de collere, nin saba se fose, se non fose, se... , pro aspois vu dixo: -Eu vou ir pa al p, p carballeira, asta a s tres da [man]; despois veo p casa que despois... -daqula hra rara ra a ves que vian- , pro asta esa hra vou ir pa al. foi, colleu por a arriba foi. mismo saltar para al tamos ns a casa de, de mia abula mais de mia ta, mia abula xa morrera; , vighilaban a casa porque lle paresa, andaban en busca de duardo paresalle que al que iban a, eles, claro; que al foi onde colleron unha ves a duardo. I2: Collrono en blusa. I1: , mismo saltar as un valo pa baixo p, p camio xa lle dron o alto. Collrono, levr[ono], tian o cche na carretra eghta al arriba, levrono p carret[ra], p, p, p cche, metrono no cche al nese sitio... I2: No Rueiro. I1: Onde lle chaman O Rueiro, que daqula non haba casas ningunhas, mandrono baixare, disparronlle, pro el meteuse por un barranco, doulle a vlta , Manul, eles foron mirar, pro Manul non aparesa. Crusou unhas curtias, crusou unhas curtias crusou... pro Manul ra pola man, Manul non aparesa. ran ar dose Manul non vu, ran as tres da tarde Manul non vu, claro!, pois algho lle pudo pasar. Al xa lgho ra a tardia cheghou Manul, todo pingando, cos... todo, buno co, de andar polo, polo, por, polo, polas curtias polos, cos ps pingando os pantalns por baixo todos pingando, sentouse, as beira da lareira, dxolle a lla de, a nada de mi madre: - ti que, ti onde tuvches h? -pro el non dixo nada-, pro onde tuvches, ti onde tuvches? non... Despois vu a madria del, que ra de a de, doutra aldea, dxolle a nada de mi madre: -Comadre, Manul debeu, dbese, dbeseme de poer mal da cabesa, que cheghou aghora non d unha...
47
la ra moi parrandra, as moi... dixo: I2: la tamn tia o llo preso. I1: - Deixa que, ala!, vai al, trai medio cuartillo de caa. entonses, empesa[ron], dronlle unhas cpias de caa o hme empesou a, a cantare. Dixo o que lle pasara. derde aqula, xa foi cando se escondeu de todo al, as ghanou a sa mrte que... despoise, anduvo escapado os tres anos, asta que despois se foi presentar a, que foi ese que tuvo que ir ca, ca chaqueta prestada, que nin chaqueta lle deixaron. Bo , bo deixalo a el, que como disa, como lle disa Ricardo Otro a, irmn: -Non dghar nada, non dighades donde nos, donde me viches que se, se nor ven civolo, cai, ceno-lo pelo. dxolle o irmn -h, o pelo non ra nada, que che volva a medrar, o caso que che caia a cabesa. I2: O caso que che caia o pescoso. I1: Que che caia o pescoso; , a Manul tamn, bo que, a chaqueta... I2: lgho cando taban no monte, el e mailo portughs a na, na Estivada foron os falankhistas de rto levronlle a... I1: A roupa que tia. I2: A roupa, despois pasaron con eles por a arriba, con la por a arriba lombo, inda, inda pasaron por diante da prta pa se rir anda de ns. Ns tamos moitisma roupa desas de camas ... I1: Buno h! Traballamos, buno non, non traballamos nada, que ns nunca fro na cama pasamos! Pro levar, levronnos todo.
48
ETNOTEXTO 6 [CD 1 / PISTA 6] O Outeiro - Carreira - RIBEIRA

Informante: Un vecio, 24 anos, marieiro. Data: Xullo de 1995. Gravacin e transcricin: X. A. Pena Romai. Fonte: AGO.
A pesca no banco sahariano unha vida, bonita, si, o traballo bonito, ves, tas no mar, unha vida moi, dikhamos, dentro do que che pde cansar o, o traballo pois, sosekhada. Personalmente a min pois, estar no mar, navekhar, o sl, ver as estrellas, s veses ver unha pusta de sl na, na sona marroqu ou pola, polo sur das Canarias moi diferente a como a podemos ver aqu; ver unha chuvia de meteros con silo estrellado no medio medio do mar , impresionante, mis impresionante ver unha tormenta, que che colla unha tormenta no medio do mar. As como impresionante , acokhonante, l. Tamn, pois si, bonito eso, l, navekhar, ver oitros brcose, teu lado saludar xnte doitros barcos ou incluso falar pola telefona con eles. khodido porque, moitas veses veste impotente, l; ests, limitado a nunha dimensin de, de madeira ou de frro, nun habitculo dentro do que pde ser un barco khrande na, na khrande estensin do mar pois moi pequeno. Cando hai, temporal, pois veste impotente porque non, veste impotente, que est o mar a, ests mersede do mar non pdes faser nada pa, nin pa ir pa trra nin pa nada. s veses non, , che imposible navekhar, polo mal tempo, pola, pola cantid de vento leakhe que hai non pdes navekhar porque o mar poder, pdeche desfase-lo barco; tste que quedar, capa, l. capa chmaselle cando hai mal tempo, a non poder navekhar, l; pois qudaste, o que se lle chama atravesa[do], medio atravesado v, ao amparo do vento, l, cortando as, medio de travs da proa do barco. A proa a parte dianteira do barco non? nin, nin moi direito vento nin moi atravesado, l; pa,
49
dikhamos pa cortar o vento as ls, pa estar mis mers das ls pa, vaivn das las, l, pa que non che, non che colla tan de cheo o, o leakhe nin o vento, non? Veste impotente tamn pois cando, cando ts unha avera. Personalmente eu can[do], son mecnico, teo sufrido averas , vamos, non pola dicult en si por arrekhlalas sinn polo tempo que che pda levar; porque o mar, si, o mar moi khrande, pro, ts barcos navekhando, barcos pesquros, mercantes, pasando dun lado pa oitro, que... por sirto, os mercantes si non che resptan moito a distansia que deban khardar de navekhasin, smpre se che mten moito na, na csta, moitas millas adentro da csta pa, pa aproveitar, vamos, pa khanar tempo , consumo, l; , crean moito pelikhro s barcos que estamos pescando, l, que non o primeiro caso de pelikhro de envestir outros e de embestida , afundimento, como sa tn habido, l. Impotente pois nunha avera cando, ts unha avera pdeche levar tempo ou non ts un repusto ts que entrampar, dikhamos, co que ts a brdo, l; faser millor unha psa a trno ou, ou soldar por non ter un khe de repusto ou s; mellor pois, vnche o patrn, o patrn de psc: - Pois apura a, que ven a un, vn a unha srie de barcos ... , vamos, acokhnache mis porque coo!, ven barcos mellor veranos mellor non... porque os mercantes moitas veses van co piloto autom[tico], o automtico, entraranse ou non. acokhnache, l; , veste nekhro pa, pa en menos tempo do que che fai falta arrekhlar eso. Se nunha sona de, de navekhasin como o Estreito de Khibraltar, pois vamos, , moi acokhonante, porque hai sntos sntos de barcos entrando salindo nunha sona moi, moi estreita. despois, que mis? Pois, que teas unha aver n pdas arrekhlar; quedas mers de, mers do tempo, das las , si ts un barco, que, srca que che pda traer remlque pois, anda, and; pro que non teas nincn barco srca, o remolcadore estea moi lxos ou mellor non pdas sekhir polo mal
50
tempo, ests merss do tempo, que che pde levar ou bn mal a, mar a fra, ou bn cara a unha sona donde estn pescando barcos ou estn barcos mellor capa, a millor moitos barcos, de psca, non estn preparados debido seu tamao como pa, pa levar un remlque dun barco, coma o nso, das dimensins do nso. ... que mis? O mal tempo; si, o mis, o mis, o mis que che acokhona o mal tempo. Si che lva mar a fra, pois non tanto, porque mediante a, a telefona , sistmas de comunicasin que hai pois, por satlite xa, xa che localisan instante as, as costras mis os sistmas de lante, de salvamento, l. O mair problma si che lva p trra, pa cara s, uns arresifes, cara... vamos, o mair problma que encalles ou, ou que vaias varar o barco, que che pde desfaser o barco todo, l; ese o mair problma. Pro vamos, dentro do, do que cabe nunca ests slo no mar; as comunicasins hoxe da estn bastante bn, smpre pois, pdes dispoer dun barco srca que, malo ser que non estea un barco de salvamento, si non dun pas de outro, ou un barco pesquro al srca ou, ou alkhn que, a moi, a moi lxos que estea pois malo ser que non, que non che estea a, a me[nos], a menos de dose hras de ti, l. Sobre as, os diferentes artes s s que traballn? Pois, sea, no que estou aora o que lle chaman o pincho, que xa faln antes un pouco del. Vamos, unha, dikhamos un, unha srie de cordles de chi... de f[os], de, de fos, lgho, de, de material de, de tansa, que lle chaman. Unha srie de cordles postos no mar; van balisados, sea, postos no mar por pdras no fondo por, por bias , no, a te, l, na supersie do mar, pa, pa akhuantalos a unha, a unha determinada altura, l. Pdenche levar unhas blas no medio pa lle dar o, o arco que ti qus, a, ao arte, ao arco da, da curva que crea o aparello, sekhn o, o peixe que traballes, l. Despois cada, cada psca pois tn a sa teora de a tantas brasas millor ou, ou a tantas brasas millor unha bla, ou millor unha pdra, ou unha pdra mis pequena ou unha bla mis khrande. unha srie de, como dikho de, de,
51
de cordles dikhamos, que cada tantas brasas lvan uns ansulos, que lvan carnada; carnada un determinado peixe, que se lle mte pa que o peixe pique, l, pa que o peixe en cuestin que vas pescar pique. dslle un tempo de, dikhamos de repouso pa, pa que o peixe coma, l; depois valo metendo, valo metendo por un aparello que lle chaman halador; halador un aparello hidrulico, un aparato hidrulico, sea, hidrulico que se mve por, por aseite, lkho, por forsa hidrulica, de aseite; tn un, un disco khrande pa, que che tn coma unhas, coma unhas mordasas, que pola parte de arriba, srraseche; por dentro tn unhas khas, non?, chekhar s parte[s], parte darriba, khirando o halador srrache mrdeche a madre pa ir metendo non?, porque eso prta moito do mar, pesa moito ts que ter alkho que che akhuante bastante bn, pa ir tirando por la. pois ir metendo, ir dando vlta, cando d un cuarto de vlta, pois a, a kha que tn por dentro vaise, vaise estreitando , as khas van abrindo; as, as mordasas van abrindo van soltando a madre; van caendo na cubirta.
52
ETNOTEXTO 7 [CD 1 / PISTA 7] Friamonde - Callobre - A ESTRADA

Informante: Un vecio, 55 anos, labrego. Data: Xullo de 1975. Gravacin: M. Gonzlez Gonzlez. Transcricin: F. Fernndez Rei. Fonte: AGO-ALGa.
Se eu fose crego Haba crto suxeito, que taba falando un da, dixo: -Se eu fose crgho, haba zampar cada domingo un sermn, que haba poerlle de p os cabelos mis valente. Slamente haba tratar mis, namais ca do infrno. Olla! Non hai frbica que tanto dieiro tea dado. - que haba decire? -Cala, que a che vai un sermn: Queridos frighreses, queridas frighresas, que eu estoupe como unha castaa, que eu ado[eza], adoeza coma os cans, si antre vs, si hai antre vs qun se tea nembrado de morrer. Traballades comedes coma bestas, sin vos acordar de que tendes un mighallo dunha alma, que pde arder nas caldeiras do infrno. Vs sabedes que ta, como est feito o infrno? Que habedes saber vs, larpeiros, que habedes saber vs! Fogheiras de lume por aqu, fogheiras de lume por al, fogheiras de lume por acol, dmos con, con crno na tsta moi ghrandes; nestoutra banda vn outro dmo cos dentes arrghaados, botando lume polos ollos, ptavos co rabo no fucio. Vs pensades que facedes, podedes al facere, como facedes aqu antre vs? Ferrarlle cun ta, cun sacho na tsta a calquera ir dar parte xusghado? Al hai que roelas, hai que arder como unha cata de carballo. slo vos queda un remdio: vendei todo canto teades, asta quedar sin camisa, que tampouco Cristo a tia cando naceu, mais ra un santo. todo o dieiro que poidades xuntar, trano p casa de Dis; mais no empreedes en catro zarapalladas, como caixns de difuntos, prnas de cera, eso,
53
todo sirve todo bo pa ghaa-lo co, pro hai cousas que ten preferncia; tal como, xughdar de boi, xamns, dieiro pa misas, carneiros, becerros... Dise: - vos nos traades que millor salen chocos. Xacinto dos Carafunchos Xacinto dos Carafunchos ra un hme que lle ghustaba moito ir ighresia, nunca perda unha misa por moi apurado que estuvra. Colla, poase ar cirlas de estopa, colla a vara que tia pa ir cas ovellas marchaba direito misa. aquel da tamn-o xra, como moitos mis. Resulta que tia unha freta feita polo llo mir vllo, que lle taba na ghrra. tuvo no altare, dando beixos no, no chao do altare. resulta que tntor dou, tntor dou, tntor dou, que as cirlas empezaron a reghaar por crto sitio, que non pu[dente], prudente nomear aora. A xente ra que non tia traza; o cura, miraba pa atrs meteu na boca, en ver do calis, meteu un candeeiro, polo, polo que faca a xente. entonces, cando saliron da ighresia, dxolle un compadre del: - Vente, hme, vente, vente. Vente. El saleu no medio da mis xente, todo tranquilo. Dixo: - Pro que qures, h? - Vente, hme, vente, vente, que parece mentira en ti, que inda s algho caso que viras pinta-lo escndalo que pintache na ighresia. - Pro, como que escndalo? E lgho scndalo pormeter, por facer unha frta que xen polo llo que se me librara do servicio das armas... Dixo el: - Buno, hme, buno. O llo librarachese do servicio das armas; pro o que ti, fartcheste de amostra-los barrtes, polo burato das cirlas.
54
ETNOTEXTO 8 [CD 1 / PISTA 8] Fens - Santa Maria de Cambados - CAMBADOS

Informante: Un vecio, 49 anos, marieiro. Data: Xuo de 1976. Gravacin: R. lvarez Blanco. Transcricin: F. Fernndez Rei. Fonte: AGO-ALGa.
O marisqueo na Ra da Arousa Pro aora a navalla, que vn sendo o espadn, hai pouco. Que antes traballaban as mullres man, cos dedos, pescbanas cos dedos; pro aora xa dixen que disde que foi da rquilla, nin p rasto nin p rquilla, porque os de rquilla mtense mar, que ten uns monos, feitos de akhua, mtense asta o pescoso. Tiran a rquilla, enclvana na trra, tn uns dentes moi khrandes, moi xuntos, espalancan mrden. Ten que traballar en area, nos lombos de area, levantan pa arriba vn o espadn todo. antes tamn haba moitos lingueirns, que lingueirns, alkhns inda hai, prinsipalmente en ese stor da Toxa, en eses lombos que hai a contra o Khrve. iban as mullres, embarcadas, a eles. , o tempo deles aora polo mes de, de marso. cunha skha, que a skha chmasee un cacho dun, dun alambre , de, en diante lva un pouco frro, fasndoe coma espsie dun anete cun fo cun, akhusado. ca skha, vense os buratos, que os buratos dos lingueirns, un burato que est, abaixo, miti[do], el est mitido na trra, pa arriba tno abrto as coma... son dous xuntios. eses dous xuntios hai que metere a skha, xa se ve, xa se sinte no li[ngueirn], colle-lo lingueirn, traise pa arriba. E s veses, cando os lingueirns, disimos ns que non estn de morrer, pois, hai que petare, non hai, que non hai buratos, entonses ptase cos ps, botan pa arriba akhua. botar pa riba akhua mtesee a skha xa se clle o lingueirn. Anque o lingueirn, nunca tuvo tanta astasin coma o espadn, porque o espadn, a comida do espadn blanca, sustansisa, moito millor. Tamn smpre a pakharon moito mis. a do lingueirn,
55
pois, dura, moi areda; , eu sea de que a do lingueirn nunca, nunca valeu tanto. Pro aora como hai escased de mariscos, pois, ps todo quren. Porque tamn antes os relkhitos, os relkhitos antes nos queran. Os relkhitos coma unha ameixa esplanada, que tn a cuncha que , feita, paresida, ikhual n rel. tn, a cumida moi sida; porque antes cando haba moito marisco, ese pei[xe], ese marisco no queran, porque disque e bombeaba as latas, bombebaas co sido que tian. E aora, quren o relkhito tamn. Quren o carneiro. O carneiro, antes xa o queran, pro moi pouco; anque o ca[rneiro], a comida do carneiro millor, que mis dulse, mis blanda, mis sustansisa. Que hai qun din que a mandan, esportada para fra, co nmbre de ameixa espesial. o carneiro, ti sabes como o carneiro? E: Si. I: Non sabes como ? E: Si, si. I: O carneiro , , tn a cuncha por fra as cunhas raias, abolado; tn unhas raas as por riba, khravadas color amarillo. ese tmase aqu, xunto a Abelleira; que Abelleira queda aqu , direusin de, de San Mikhl, entre San Mikhl a Isla d [Arousa], aqu a Isla, aqu Camaxes, por ac do Vao, nun fanco. Hai un terrno que fancal, as que tn fanco, tmase. Buno, tomar chmoe ns traballar a el e viren... tamn se tma aqu polo, polo Khalieiro, pro pouco. polo Khalieiro, pouco; polo lste da Lobeira, polo lste da Lobeira, aqu pola Lobeira, tamn vian moitas cunchas ante[s] mrtas de, de, de carneiros. donde van cunchas mrtas, que tamn van eles; pro... dispois haba a arla, que a arla... Ti sabes eso? Qures deso tamn? E: Si, si. I: A arla, esa xa, nunca tuvo astasin porque... un, tn unha cuncha larkha, carne tn moita, que est chea de carne; tn... pro unha carne dura, as un, eu sea que, a arla nunca a quixron, antes; pro aora tamn-a quren.
56
O que smpre quixron foi a bruxa. Ns chammoe aqu bruxa, que, outros din que chirla, outros din que son ameixas bravas. A bruxa, unha ameixia as pequena, pro en frma de, un pouquio mis abolada. esa aqu tmase alkhunha mndana para fresco, para as, para tomalas pa, ps sopas, pa fase-la sopa a parte de Castilla. Pro, non tan boa como a ameixa, pro tamn se cme. , dispois, de mariscos aqu tamn hai as samurias; poucas, pro anda hai samurias. hai as, hai das clases de samurias. Hai unhas que e chamamos n-las samurias espalas, dispois hai outras asamurias, as prpias. Que, a espala, unha que tn, que ms, ms plana, ms redonda, non tn as raias tan espatladas como tn a outra samuria; un pouquio ms longa. a samuria, aqu tmase, trabllase a la, cos bidrns, que vn sendo o aparello de vara; que nunha ocasin estaban prohibidos, pro aora seique pden traballar a las. esas tmanse aqu, trabllanse aqu na ra, contra a, contra A Publa, contra un faro que hai, que est antes de chekhar a Villakharsa, que e chaman As Nvias. A nas Nvias, que son sitios de fanco, porque a samuria tmase millor nos sitios de fanco, a si. A nas Nvias si que se, o ano pasado tomouse moitas samurias; ms tmanse aqu, por fra de Barraa; que Barraa aqu contra o, pa al da Barsa, entre O Cabo da Crus, nunha ensenada toda que hai al, antes de chekhar a Rianxo, Barraa. tamn se tman. Por toda a ra se tman samurias; pro a, nesa parte de a, dese, desa fancal, tmanse mis. vieiras, as avieiras, a ra smpre foi sitio dlas; pro onde ms se tman aqu, por fra da Publa, contra A Publa, contra o sinal do Mao, contra As Lobeiras, que son unhas pdras que hai aqu, entre Ra e Ribeira, contra Palmeira. Alkhunhas contra O Touro, na Sapeira; tamn na Sapeira se ten tomado alkhunhas. En Slvora, por baixo de Nor. Todo ese costado de naroste, aqu na ra que e chammo-lo costado de naroste, todos ten vieiras.
57
ETNOTEXTO 9 [CD 2 / PISTA 1] Quireza - Quireza - CERDEDO
Informante 1: Unha vecia, 55 anos ca., labrega. Informante 2: Unha vecia, 55 anos ca., labrega. Data: Xullo do 1980. Gravacin: R. lvarez Blanco (E1), F. Fernndez Rei e S. Tellado (E2). Transcricin: X. Graa Nez. Fonte: AGO.
A rapa das bestas I1.- [A parte dos cabalos son do Santo. Ese Santo o san Lourenzo, que haba unha seora, unha vlla], que non tia herdeiros deixou, as bestas pr santo. Entonces, como la morreu, os vecios, smpre lle tuvron, que fronlle apartando as cras que os, deixando alghn macho, vendendo os, os outros, criando as, as mbras pra, ou as femias, como lle queiramos chamar, eso foi inzando moito, moito. entonces, cando ai!, cando os curas quixron botar man do que haba nas iglesias, tamn queran vender as bestas. esa xente de Sabucedo, uneuse toda, foron onda o arzobispo a Santiagho dixronlle que se vendan as bestas, que fundaban unha capilla de protstantes, que renunciaban da relighin catlica. entonces, quedou seghindo a rapa con mis fama, qu nunca, hai alghns prpitarios que tamn tn alghnhar bestas, mrcanas tdolos anos, na, na ianca, rpanas, a maior parte dlas son do Santo, son co que fan a fsta, , con cousas que, que van axudando por al. Hai tmbolas, hai, hai de toda a clase de, buno!, toda a clase de, de, de, que pde haber nunha fsta, con moito ambiente. E1: as bestas onde estn? I1: As bestas andan todo o ano soltas no monte. Slo as lvan tres das, da rapa, sea que... lvanas o virnes pola tarde, hai a fsta sbado, o domingo o lunes; do rsto, sltanas. al
58
tn un, un trozo grande de monte, nos cruces tn us, us, us hmes que fan ghuardia, da noite, pa as ter aqueles trer das al, estn soltas no campo comendo. Ou sea, que pasa a carretra polo mdio, estn dun lado doutro. inda que son bravas, pois non son moi salvakhes, que xa van as, tdolos anos acostumbradas coa xente. E2: Cando, cando amenazaron , arzobispo con facer a capilla a en Sabucedo, eso fai, fai pouco tempo, verd? I1: Pouco foi, que cando os curas dixron que o que haba na iglesia, que ra pra eso. E2: Fai quince anos ou...? I1: Inda non sei se os haber. Non sei se os haber. Non sei se os haber, non. Non hai moito. E1: Como fan pra xunta-las bstas? I1: Vai a, o publo todo. Na alba do da, botan un, unhas cuantos fughos, tcan a campana; entonces vai o publo todo. vanas rodeando dun lado doutro, vanas rodeando, lvan unhas cuantas bestas, xa, domsticas, mansas, aqulas van diante, acia publo, os outros van dor lados, dor lados, hai moito qun lle axude; porque, como, como as un, unha fsta as salvaghe, van os forasteiros tamn, lvan pois, un pau ghrande, un trna dun lado outro trna do outro, faise unha fsta moi divertida. Buno, rodanas todo con curros de xente. E1: Pro os forasteiros pouco farn? I1: Um? E1: Os forasteiros pouco farn, porque... I1: Pois, fan o que pden. E1: Estarn a mirar. I1: Como todo xente nva, fan o que pden, medo s crnos non lle ten, eles. Alghn lva, alghn como cando non prtico, poise alghn psano; pro, bah!, eles, van andando. A fsta moi animada, tn moito, moito, moito ambiente. Ai!, a hai portugheses, hai franceses, hai cmaras de tlvisin. Esta fsta, vale, vale moito carto esa fsta.
59
E1: Pro lgo lvanas pra, pra un campo, un campo as fechado? I1: Si, lvanas pra un campo, despois tn un curro, chmanlle o curro, que como unha plaza de tros, pra as rapar; tn estantras, ou sea asintos, todo de metlico cemento. Estantras desto, coma estas estantras que se montan, buno, por a aora nos comercios eso. Tn desas mis tn outro cimbrado de cemento, cobran, cbran algho... Ai, non sei o que cobraran este ano, pro... E2: Trescen[tas], trescentas pesetas. I1: Trescentas pesetas, claro, por estar mirando como, como lle cortan as sedas. E1.- coas sedas que fan? I1.- Ai vndenas. Van pra cepillos. Cepillos, destes, estes cepillos que, pois son de sedas desar bestas antes tamn iban seica pa colchn eso, pro aora os colchns sern de espuma, pro as sedas son ps cepillos, toda a clase de cepillos de sedas. Aora xa, xa emplearn tamn articial, pro antes, os cepllor de antes ran todos de seda natural. Pghanas bn, vndenas por quilo. E2: Os cabalos, dicir, os cabalos son todos bravos, or do Santo verd? I1: Os cabalos son, crtanlle, ten todos unha urella cortada; ou sea a punta, un trocio da orella, or do Santo. I2: N, os de San Lurenzo crtanlle os dous. I1: As das orellas? I2: Si. I1: N, eu creo que unha; eu creo que unha, ba, igual, eso. non llo deixan todos, ou sea que cada cabalo tn, por ghmplo, vinte bestas; aqulas van con aquel cabalo. se vn alghunha de afra, btana; se, se xurden dous cabalos, pelexan, mtanse; cada un marcha coa sa, chmanlle a ghrea, si. Cada un marcha coa... millor, buno cando ramos...
60
ETNOTEXTO 10 [CD 2 / PISTA 2] Loira - Seixo - MARN

Informante 1: Unha vecia, 60 ano ca., muieira. Informante 2: Un vecio, 60 anos ca., marieiro. Data: 1983. Gravacin e transcricin: M. Ra Ferrads Fonte: AGO.
Festa no muo buno, faemos papas, xmos papas, , cada un truio o eu acar; ra Carmia de Plido, ra, dn Manul o, o, marido; ra, Gho Mara, ra Roala, Perfeuta Malucha eu. , xmolo no muo, nunha lareira que haba al; , ai!, ra Miluca de, de Conexo, tamn; xmos ns as papas cada un truio o eu acar. Botmolle leite cunha mighalla de leite condnado, botmoslle o acar, estabmola, estabamos... Compramos uns fueghrillos, estabamos a, a comere, empezaron a botar nos fughrillos, commolase, no p que haba prta; haba un p de, de muo prta l enriba daquel p, comemos cadanceu plato de, de papas; despois cada un lavou, colleu ceu plato , lavouno no ro. Cando estabamos a comer empezaron a botar fughos, empzan a acudi-los rapaces da plaia... encheue izo de rapacex; despois inda cheghou l a Ghuardia civil tamn. Dispoise, apa[areceu], xa estaban as papar fras, comeramos as papas non-os acordara que quedaran dous platos dlas, clle Miluca de Conexo un, Carmia de Plcido outra, por riba, por riba da, da, do muo por fra, por riba da, de l da, a, coa, co plato das papas; foi cando cheghou a Ghuardia Civil a, a metere con, con las, a decirlle que, andabamos a. Outra ves tamn xmose, coemos castaax; cocemos castase noite, zabes qun veu a...?, Mara Ghess de Quirgha, mais un irmn que vira da Amrica; comemos as, as, as castaas no muo; mais, xmos papas tamn comemos papas, ra un da noite. tanto chova, tanto chova, que non ce poda zalir do muo; un escuro, que non se miraban
61
as uas. dispois, al tamos un farl no muo, prendemos o farl tira, p de Quirgha. l acabmor de... E: A fsta? I1: De face-la fsta. Pazbamos cada broma do muo que... A vida no muo I1: No ei, ei que eu fun pr muo, tia, xa tia daoito anos. Empeei a ire, c de da, mia nai iba de noite, eu iba de da; pro dispoise empeei a ir, de noite tamn dorma no muo, , mua toda a noite haba que levantare mitar vecex porque, claro, ce che acababa antes non tia bscula nin tia nada pa pear o millo, c que tia que moer a, aqueta por aqueta, ou aco por aco; e cadra como ran das rdas, primeiro moas, botabas nun muo e botabas no outro e cadra acabbache un muo dispoise acabbache outro; c que haba que levantarce, cte ou oito veces de noite; s paaba, o tempo. dispois polo, polo da, lavaba , via de ves en cando caa, pro... Teo dormido asta os catro mees eghidos no muo ... E: Sin vir casa? I1: N, in durmir na caa. Teo durmido asta os catro meex; cando dorma na caa, muitar veces levantbame r cinco da ma, , tira, muo xa. E: conte como, como lle paghaban... I1:, moitos pagharon que non queran que lle maquiae. Maquiar ra acare, un pouco millo, eghn fora a cantidade, que truran, o que lle pertenea; un falare, a ds quilos de millo, a ds quilos de millo pertenealle, a, a ds quilos de millo pertenealle un quilo, quitarlle un quilo. ce non paghbanche, claro, en cartos. E: Que sacaban, millo ou faria? I1: acaba millo ou faria, aeghn me xra falta. Haba un, chamballe unha maqua, ra feita de madeira; por un lado levaba un quilo de millo, mis ou menos, porque no haba peas, por outro lado xa levaba or dous; i ra un aco ghran-
62
de coma de, de, ds cuncas, pois se levaba, vinte quilos, quitballe dous quilos de millo, . E: Canto tn a cunca? I1: A, unha cunca tn dous quilos , media cunca, aqula, o cacharro ese chambanlle a maqua, chamaban a maqua; por un lado levaban un quilo por outro levaba dous. ra de madeira, tanto a poas dun lado coma doutro. I2: Aora... I1: Por aquilo maquiabas... I2: Aora... I1: nonhe, nonhe, non tias... Dispois mis tarde pois xa comprei, unha bscula, entonces peaba millo xa deixaba e cadra o muo carghado xa pra muitas hras, porque peaba, peaba o millo xuntbao todo , pro cmpre, tame que levantare... I2: Dille, dille... I1: Tome levantado s catro da man... I2: Dille... I1: s tres da man aeghn I2: Dille, dille a cunca que ra un estillo. I1: A cunca non, ra unha maqua, eu non tia... I2: Pro n, pro unha cunca preghuntouche canto leva, tia dous quilos. un ferrado canto levaba? I1: Un ferrado eu non, por ferrado non... I2: Un ferrado (...) I1: ran deaeis quilos. I2: Un ferrado colln, colln... trintdous quilos. I1: Pro non, eue, eue... I2: Pro por eghemplo; pro por eghemplo, a ver se me entndese... I1: maise... I2: trioche un ferrado. A ver se me entndes... E: Pro non, seu muo paghbase por maqua. I1: Siii. A cunca, non ra por ferrado nin por nada, paghbae por, por maqua. O no muo xa lle chamaban...
63
I2: Buno, vale, porque haba alghn que dea: mira, este, vndeme medio ferrado de millo, medio ferrado ra oito cuncas. I1: despois traan, muito maquiballes a faria outros millo aceghn. xuntaba millo traa pa, pa coer ou pa, pa os erdos ou pa, pr ghalias traa, xa chamaban un muo de maqua porque xa e, xa ra maquiar. Pouca xente... despois mis tarde ci que paghaba a xente, pro en primeiro n, en primeiro todo o mundo paghaba co millo, foi a vida a, asta, asta ds ou doe anos.
64
ETNOTEXTO 11 [CD 2 / PISTA 3] O Ho - O Ho - CANGAS DO MORRAZO

Informante: Un vecio, 14 anos, estudiante. Data: 1994. Gravacin e transcricin: I. Galanes Santos. Fonte: AGO-ADLG.
O ocio da pesca I: eu, vamos este vran, acordmonos Tarsio, mais un amigo meu de aqu que anda na mia clase. Acordmonos tarde meu pai prestounos unhas nasas, que son nasas portuguesas, nasa geveira tamn se lle chama, son redondas; acordamos tarde pro, anda anduvmos das semanas, a las, botamos por detrs do mulle de a de Aldn. hubo unha semana que collemos bastante, pa ser, a primeira vez, collemos, colle[mos], fmolas a vender, non sei cantos quilos seran de ncoras, que mis bn vian ncora, porque largbamos tarde collamos man, porque a ncora entra mis bn pola noite; collamos pola man. via bastante ncora. Haba nasas que traan cinco ou seis ncoras no medio de, sa ra, sa ra coller, non colla meu pai que neses das andaba boliche, que un aparello que... porque tampouco non, non haba lura, non, non. Este ano foi un fracaso a lura, non se colla, collemos fmola a vender smos oito mil pesetas, ganamos catro mil cada un. E: Moi bn, que bn! I: Sa ganar, claro. E: (...) Co boliche, por exemplo, que tipo de peixe se clle? I: O boliche mis ben pa, p lura, pa coller lura, porque a lura vale bastante; clles mellor, clles, dous quilos, dous quilos medio, vamos o quilo vai a das mil, non coma o pulpo que o quilo vai a, a, quinientas tamn aora vai, vai a catrocentas, tamn vai mui barato. O grande h! Que tn ido asta catrocentas pico, trescentas, tirado, vamos, coma se fora regalado. E: Si, si, si, si... I: ... polo...
65
E: Falbamos eso, de que andaba mal o pulpo, que andaba boliche... I: Ai si o do boliche; que entn a lura, clles por esemplo de pulpo, clles cen quilos fas millor cincunta mil pesetas de, de lura clles vinte, fas unhas cuarnta mil sa, sa fas... E: Claro, compensa. I: Si, compensa mis. Aunque tamn mis difcil collelos, colle-las luras; pro este ano nada, este ano foi un fracaso todo. Foi, casi todo, a lura esa, claro, non apareca. Tn nasas, tn nasas entn o pulpo chega arriba n? cando vn, a veces non vn, a veces vn, hai que matalo. Hai un espicho que se lle mte pola boca mtase, bu[no]. Mtase porque, ti dslle nos nervios, cambia de color sa. Tn o, si os raxos, tn oito unha mit dslle nun nervio cambian de color eses raxos, despois danlle nos outros, noutro nervio cmbianlle de color tamn, entn sa o matas. Mvese pero sa non se mve tanto porque se est, se est, se non lle mtes o pau pola bca pois, escapa. tamn cando vn pulpo pequenio entonses sa o soltamos mar; el sule coller da, cando clle, tn collido asta cn douscntos quilos, foi o msimo douscentos, parseme, douscntos ou douscntos, casi trescntos; pro aora, como, non se clle muito, por culpa dos barcos eses de Canarias que hai, que cllen, cllen muito pulpo. tamn hou[bo], hubo un paro biolsico ou alkho ou algo as que, durante dous meses ou as que, un paro que tuvron, pro tamn sa cro[baban], cobraban, durante ese paro pa, pa ver si via mis pulpo despois... porque estbase agotando entn... E: lgo s, s, sea s vai pulpo teu pai. I: A veces tamn sae pola noite p ncora, tamn pa despois vender di[a], vender. Sule ir ncora as pa un n de semana; vamos, un virnes pa vendela, que das cando mis vale, ncora, camarn iso, tamn. Porque a ncora do, vn sendo a ncora do camarn, non a do pulpo; pro, psca mis bn, esa nasa pesa, psca pulpo non, non s... como, porque a na[sa], a nasa do pulpo unha nasa cuadrada non coma esa, que esa , como medio crculo.
66
ETNOTEXTO 12 [CD 2 / PISTA 4] Lougares - Lougares - MONDARIZ

Informante: Un vecio, 62 anos, labrego. Data: Setembro do 1975. Gravacin: M. Gonzlez Gonzlez. Transcricin: R. lvarez Blanco. Fonte: AGO-ALGa.
O traballo na via Esto, eu chmome, eu chmome Khos Alfaia son de Mondariz dedcome alkho coscha do, da via. A via, por khemplo, pa coller, poder collela, pa poder coller as uvas, o primeiro que hai que facer , plantar, a via naturalmente. Facer unha zankha, un caban, khrande, botarlle dentro abono, txo, ramor de pieiro ou o que haxa; btase no buraco. Lkho cllense ar cepas. Ar cepas pden ser enxertadas ou non enxertadas ou ser bravas. entonces, cunha vez metidas ar cepas dentro do buraco tpanse con trra , a unhas, vez que estn prendidas, ou faise unha parra ghrande ou faise unha, por khemplo, a via pde quedar en espaller. no tempo de, de podar, por este tempo, por khemplo, pdase, tase, cvase lgo, unha vez que as, que a via xa sirve, vendamiase... , , claro, ou vindmiase, sulftase primeiro lgho poise, esto, depnde. Hai anos que a via qure mis, mans de sulfato, outros anos qure menos; pro, nrmalmente pois, seis ou ste mans non hai qun llas quite. por iso que, por iso que, claro; a via r veces, aqu entre ns, non rentable, porque pa vender pouco se clle. A maior parte do que se clle cos, consummolo ns a maio[r] muitar veces non chegha. , claro; pois, lgo unha vez collida trese p casa, mtese nos barriles hai xa qun-o bbe na primeira semana; outros, outros inda lle dura quince das ou un mes, naturalmente. As che a vida desta trra, que, tamn, traballamor mis c, c que nor d o campo, pro... non hai outro remdio mis que traballare. , outrar veces vamos p feira vender un prco ikhual
67
botamos unha semana na feira co prco non cheghamos a vendelo... Un porque ns queremos muito i-outro porque eles nos quren dar pouco. as che a vida.
68
ETNOTEXTO 13 [CD 2 / PISTA 5] Abeln - Fornelos - SALVATERRA DE MIO

Informante 1: Unha vecia, 40 anos ca., labrega. Informante 2: Un vecio, 65 anos ca., labrego. Data: 1979. Gravacin: J. Camafeita Pazos. Transcricin: F. Fernndez Rei. Fonte: AGO.
Historia encadeada I1.- haba, haba muita xiada peghronselle os pes; despois viu o sol e empezouse a derreter a xiada. I2.- Pro faille un chisco de ghracia. Ti tamn res tan sosa coma min, caragho! Faille un chisco de ghracia. I1.- entn la dixo, quedou asustada dixo: - h neve!, ti tan frte eres, que derrte-lo sol, n!, que derrte-la neve, que fai som[bra], que o meu p prende? - Eu son tan frte, que a parede me fai sombra. - h parede!, ti tan frte eres, que fas sombra sol, que derrete a neve, que o meu p prende? - Eu son tan frte, que o rato me fura. - h rato!, ti tan frte eres, que fra-la parede, que fai sombra sol, que derrete a neve, que o meu p prende? - Eu son tan frte, que o ghato me cme. - h gato!, ti tan frte eres, que cme-lo rato, que fura a parede, que fai sombra sol, que derrete a neve, que o meu p prende? - Eu son tan frte, que o can me crre. - h can! Ti tan forte eres, que cmel[o], que crre-lo ghato, que cme o rato, que fura a parede, que fai sombra sol, que derrete a neve, que o meu p prende? - Eu son tan frte, que o pau me bate. - h pau! Ti tan forte eres, que bates no can, que cme , que crre ghato, que cme rato, que fura a parede, que fai sombra sol, que derrete a neve, que o meu p prende?
69
- Eu son tan forte, que o lume me queima. - h lume! Ti tan frte eres, que quima-lo pau, que bate no can, que crre ghato, que cme rato, que fura a parede, que fai sombra sol, que derrete a neve, que o meu p prende? - Eu son tan frte que a, que o lume me queima. - h lume! Ti tan frte eres, que quima-lo pau, que bate no can, que crre ghato, que cme rato, que fura a parede, que fai sombra sol, que derrete a neve, que o meu p prende? - Eu son tan frte, que a aghua me apagha. - h aghua! Ti tan forte eres, que apgha-lo lume, que queima o pau, que queima o pau, que bate no can, que crre o ghato, que cme rato, que fura a parede, que fai sombra sol, que derrete a neve, que o meu p prende? - Eu son tan frte, que o boi me bebe. - h boi! Ti tan frte eres, que bbe-la aghua, que apagha o lume, que queima o pau, que bate no can, que crre ghato, que cme rato, que fura a parede, que fai sombra sol, que derrete a neve, que o meu p prende? - Eu son tan frte, que a mrte me lva. a mrte, levoua. I2.- acabouse. I1.- Viu a mrte e levou o boi acabouse o conto.
70
ETNOTEXTO 14 [CD 2 / PISTA 6] A Calle - Goin - TOMIO

Informante: Unha vecia, 66 anos. Data: 1986. Gravacin: H. Pousa Ortega (E1) e outras das persoas mis. Transcricin: H. Pousa Ortega. Fonte: AGO.
A persecucin do contrabando I1: O do contrabando si. Unha ves, unha ves con este, iara un irmn do Vitoriano que se chamaba Pedro, un raps novo que iara corneta, estaba aqu en Ghoin. I-entn, a Marugha do Correo marchara pra Vigho con o, a levar un contrabando, a do Correo; , dxolle as: - Buno Dara, tis aqu un pouco de roupa pra acabar, amais as tas empleadas, , vailla levar , ta Lucinda, ta Lucinda de Troncoso, i vaslle levar i, porque vai marchar p Brasil. -Buno, voullo levar. I dixo as Pedro: - Ah iou vou contigho! Ah!, rapazada, dixo: - Bian. El iara corneta, dixo: - Bian. Pro mira, como dixo el as: - Man son os meus cumpleanos, vouvos comprar uns bos caramlos. Buno. Dixo: - Buno, est bian. Mirou vir unhas viellias que iaran de pa al de Astasa, que vian de al de Tollo do, da casa das Cascallas que andaban no contrabando. I, dixo as: - Mrda!, - dixo- esas, esa lva contrabando. dgolle:
71
- Dixaas ir Pedro, dixaas ir; , millor tian muitos llios. Bah!, el foi indo, foi indo, eu funo, funo embbinando, funo embbinando, buno! El foi. Vimor de vlta; fmor leva-lo, o abrigho , ta Lucinda, vimor de vlta. vir de vlta, dime el as: - Ah, paarei inda a villa esa? Digo: - Non hme non! Dixaa tranquila! Dixaa -de verd- dixaa tranquila. Dixaa coitada a mullr millor tian muitos mocios ou, qun-o sabe? millor tn alghunha xente mala, dixao, dixao ire. Buno, vo Correo, comprou os caramlos ou os dulces, non sei que foi, xa non me arrecrda bn, sei que el algho nos comprou. Colleu e fuxi. Ah!, o conto foi as. Entramos no Centro, no Centro, que andaba o pgharo pinto, iara a mda do pgharo pinto. O que iou pasei pra, pra, pra que, que aquiala villa se salvara mirmo as non...! Entn, entrou no Centro dixo as: - si entramos no Centro, entramos no Centro pra aprender, a tocar piano. Dixo: - Pois bian, vamos. Iou a fae-lo indio con el. Dixo: - Bian. Al foi pr Centro, el, tin, tin, tin, iou non entendo nada de msica, iou a decirlle: - Que bian! Mira failo bastante bn, pr primeira ves. I-el tarrantantan! a faer no couso. Dixen iou: - Failo bastante bian. Cuando estuvo un pouco al que se enchi, que nos enchemos, dixo el as: - Oh! Vamos! - Pois, vamos, aghora xa hra, ts razn, temos que ir pr casa.
72
Fomos al p Correo, i, iara na Baranda o, o, donde cosa. I fumos pr, pra al p Correo, i el pousou as cousas, diou a media vlta, desapareceu. Inda foi paa-la villa! A un foi correr p lado do, do, deste, do, do Americano da Douna, foi polo Americano da Douna, inda apaou uns portugheses, inda apaou... Fixo unha trafullada, unha trafullada el, inda apaou unha chea de xente. I, i foi detrs da villa inda a apaou. I non levaba nada. Iara fodido ese pedrs, ese Pedro, lgho inda volveu outra ves pra aqu, iara, iara xoscado... h? No tempo dos carabinros, carabinros, akhora tamn bo que lle crten o pescozo al a, a ta, h! Contrabando de caf E2: qu o que levaban un tempo... unhas cousas, parecan fakhas, cun as, cun...? I: Iara o caf. E2: Ai ra o caf. I: Iara o caf, as baldranas. E2: Eu acrdome vagamente deso, pro non sei o que haba dentro. I: Ar, ar baldranas, ai!, aquilo, ai!, aquilo. Aquialas do Correo, ti sabes como iaran as do Correo, iaran mui ghordas, tu non cheghastes a conocer a Marukha? E1: A que tia a costura? I: h? E3: Eu conocn a das, eu a das conocn. I: A Martina e mala Marukha. A, a Marukha xo uns pantalns bombachos, deses que se lvan aghora mda, as mui, mui foludos, i lgho debaixo ps meta aquialas baldranas. I como en tempos, os coches iban mui cheos, iban no coche do to Belarmino, na camioneta, na Mis Goin; antn la pa subir pa arriba, plaf!, aquilo tudo, aqueles pantalns, pareca, pareca un khlobo. E2: Un micheln. I: Eh!, un micheln. I lgho ps aquialas baldranas, aquia-
73
las baldranas cheas, lgho ns a atafuarlle, a axudarlle, i- arghunhas veces, muitas veces lle axudamos ns, axudmoslle a ghanar muitos cartos a las. I, cheghaban a Vigho, sabes como lle, como iaran o, a contrasea dlas? Iara o neghro, o caf chambanlle o neghro. Dica, falballe pr xente que llo compraban, ps decase: - Ah, vmo-lo neghro. I as, i dballe a sea as. E2: Pois, tamn disimulbanho bn pouco non? I: h? E3: Que disimulbanho bn pouco. Contrabando de tabaco I: I, i lgho andaban cun cesto. Lgho ra o tempo do tabaco, do Diana, tabaco Diana, doutros tabacos; do Diana ra muito, cheiraba aquel tabaco, iara blanco, tan rubio, tan rubio que, iara rubio, mui rubio, acrdaste? E3: De, de r falar si. I: Iara rubio. I, entonces levaban, xaran uns cestos as ghrandes, feitos especial eh!, i lgho tian dous fondos. principio inda pasou, cunhas aghullas de calceta, enbanlle as por debaixo entre os, entre os fondos non?, entre o fondo i-, i doble fondo; i, enbanlle por al, i bian, naide saba; pro saban que haba, xente que o denunciaba; i tanto fozaban, tanto fozaban non llo encontraban, pro... ltimo dixronlle que si que levaba. Creo que foi o Fonso, que lle denunciou unha ves o Fonso do, de al de, da Ghndara que or denunciou. Si, ialas dican que ra ese, i, i lgho ps, tanto lle anduvron con, o cesto que se abri; i caghou as, as caghetillas, caghou, cagou as caghetillas...
74
ETNOTEXTO 15 [CD 2 / PISTA 7] Fornelos - O Rosal - O ROSAL

Informante: Un vecio, 64 anos, labrego. Data: Agosto do 1981. Gravacin: F. Fernndez Rei. Transcricin: X. Graa Nez. Fonte: AGO.
A rendabilidade da terra I: [ iso ra a] falta que tamos ns aqu, neste, o, rincn. Pro que empezamos, cuando empezou a xente, que antes estbamos no millo, no millo... vea millo, vea millo, cuando empezaron aqu o nico que empezou a coller movimiento, ou alkho de evolucin, tomates... a pr tomates. Or vellos, mr vellos ca nr, meus abuelos ou meu pai ou... dice: - Ai si, si, pr tomates, pr tomates! Despois, xa veremos ao da de man, o que pasa. Se non foran os tomates, porque, un ferrado de millo cuanto vale? E cuantar vltas hai que dar arredor dele? I-s tomates tamn queren muita, pro, outra producin. Nunha nca de trescentos metros, d o dble de producin, de tomates; si se pn doutra cousa, nda, o triple. por iso, claro, que nunca chekha. Eu xa digo, antes, andaba descalzo. Tomar caf, nada. Levantarse da cama, un platio de caldo, unha aghua fervida, que se va a cara no fondo. Matbase un prquio ano, i-ora mtanse tres, faise xabn de toucio , , cmese o bo. Asta o bo se lle bota s, s prcos outra vez, pra criar outros prcos. Eu creo que, iso, que, que, que; pro, nunca tombamos un caf, nunca tombamos unha cpa. Aora tomamos un caf, reptese. Se fai falta unha cerveza tmase ou o que faia falta. Pro, claro, queramos un pouco mis de, de tla. Porque praaa alternar iso todo, non chegha iso. Pro, como a unha vida modrna, tamn debamos de ter un
75
pouco mis... digo eu. lgho outra cousa. Aqu tamn tamos or montes estes, or montes estes, que antes... Eu caseime no cuarnta seis, o dozanve de xanei[ro], de nero, de xaneiro. Non tia nada. Intentei, empezar a comprar algo, comprar unha veighia, comprar un mato, un mato i-... un mato de pinos ou as un... non sei se ust entende. E: Si, si. I: Pra ter pra o da de man. Aora tmo-lor matos. Chegha un madeireiro a comprarlle un pino: - que mira, quera, ou faame falta cartos quera que me, querate... a ver se me comprabas estes pinos. - mbre, eu estes pinos cmprotos, pro tn mal camio. - Coo, mal camio!? Como vai a ter mal camio? Xa guiei por a, xa tes unha pista a a dr metros. Se fora antighuamente, ps si. Pro aora ts unha pista a dr metros, por arriba. Dice: - Pr mira, se queres, se queres, eu cmprotos, pero doute tanto por las, por eles. Doute tanto por eles. un, porque, hai que vendelos. , darllos por tres chicas media, porque non hai competencia, non hai, non hai, non hai quen compre. Mit dar fbricas zrrronse, polo qui non sei; as que, isto, isto, nunca un tn tdalas cousas, pro... Vexo unha cousa as que non se sabe, non...
76
CD 2. PISTAS 8 A 16 ETNOTEXTO 1 [CD 2 / PISTA 8] Porzn - Piantn - A VEIGA (ASTURIAS) ETNOTEXTO 2 [CD 2 / PISTA 9] Fonfra - Fonfra - A FONSAGRADA ETNOTEXTO 3 [CD 2 / PISTA 10] Pereda de Ancares - CANDN (LEN) ETNOTEXTO 4 [CD 2 / PISTA 11] A Lagoa - Lamas - TRIACASTELA ETNOTEXTO 5 [CD 2 / PISTA 12] A Barosa - CARUCEDO (LEN) ETNOTEXTO 6 [CD 2 / PISTA 13] Lubin - LUBIN (ZAMORA) ETNOTEXTO 7 [CD 2 / PISTA 14] Castromil - Castromil - A MEZQUITA ETNOTEXTO 8 [CD 2 / PISTA 15] Hermisende - HERMISENDE (ZAMORA) ETNOTEXTO 9 [CD 2 / PISTA 16] San Ciprin - HERMISENDE (ZAMORA)
ETNOTEXTO 1 [CD 2 / PISTA 8] Porzn - Piantn - A VEIGA (ASTURIAS)
Informante 1: Unha vecia, 35 anos ca., profesora. Informante 2: Un vecio, 65 anos ca., labrego. Data: Maio do 1976. Gravacin: M. Gonzlez Gonzlez. Transcricin: F. Fernndez Rei. Fonte: AGO-ALGa.
Os movementos asociativos no campo I1: Pap, hai un momentn falaba de que, tbandes gravando en, Porzn. Concretamnte Porzn un barrio de, da parrquia de Pintn. unha zona rural, bastante ms promocionada que algunhas outras de, de Asturias incluso tamn de Galicia; per que, a pesar de todo tn inda muito que superar i tn muitos problemas. Ta afortunadamnte despertando un pouco a xnte, per, falta muito inda camn que andar. Non hai telfono, non hai, mentalid na xnte en, en cuestin de agrupaciis, de traballar en comunid; algunhas sisten, per non, sn precisamnte unhos mdlos, non. Despois, hai bastantes chavales, escolarizados desde lugo todos, per, perdn, desde lougo todos, per, con un nivl en kheneral cultural bastante baxo. I non sei, non se me curre nada ms. I2: Si vamos a pensar, como, tal pas, nesta zona; como tal... esta comarca i como taba, a pesar de que tamos mui atrs, de outras zonas, temos que reconocer, os que somos vllos como o, recordamos como foi a nsa infancia, incluso que khugos tamos, que elemntos tamos pa jugar, que producin haba, que nivl de vida tamos antes, comparado con el que hai aora... A pesar de que as cousas non nos van bn nel campo, tan as casas con ltrdomsticos, i na prtal, tan os cches. Antes, xugbamos os nenos, en alparagatas, al marro, patfa i-al gua,
81
khugos que agora non se concen porque, aora todos tein mtos pra correr nelas; i, i sin embargo, antes, que nun haba medios nin adelantos, tbamos tan satisfchos coma aora; porque aora, el que tn un trator i tn unha cosechadora i tn unha ensiladora, un arado de disco, un arado de disco i un remlque i cirtas cousas, pis, inda necesita ter ms, pa producir ms, i pa poder vivir mellor. Esisten aqu nel publo unhas agrupaciis, que tan encaminadas a ser a pauta pra irse mellorando. Hi, hai unha de cuatro vecus, que pde poer camn de cn vacas, si lles axudan, el Estado, rdenacin Rural i Estnsin Agraria; i esos elemntos, el Estado con crditos, Ordenacin Rural reparndolle os camus i, Estnsin Agraria, con servicios tnicos... Teo que reconocer que eghtos servicios, i eght(os) que vaian facndo estas agrupaciis, melloran un pouco, anque slo sea, a situacin das mullres nes[e], nel campo laboral; porque, as mullres tando os hmes, agrupados, non tein que salir al campo, dedcanse, s faenas da casa, prpias da mullr i del hogar, i-atender aus nenos. Os hmes bastan pra cuidar, lo mismo veinte vacas que cn, i-as mullres, tan un pouco mis dinicadas nel traballo.
82
ETNOTEXTO 2 [CD 2 / PISTA 9] Fonfra- Fonfra- A FONSAGRADA

Informante 1: Un vecio, 62 anos, labrego. Informante 2: Un vecio da Fonsagrada, 58 anos, traballador da banca. Data: Decembro do 1983. Gravacin e transcricin: M. D. Lagarn Ron. Fonte: AGO.
A compaa, o demo e os velorios I1: Taba, taba un tu aqu, que ra de Carme, dixo, dixo el: - Unha vez, fun eu, a Navia, axudarlle a un a levar un xato cuando volvn botei de noite, sentn no castaeiral, buuuu! unha ruxida al de, nos castaeiros -dixo. Al fradaban, al facan, al eu non sei -dixo. ra o dmo! -dixo. Outra cousa non ra -dixo. Outra cousa non ra porque ra eso. , segn eso pois outras cousas, outras, outras trangalladas deso da santa Compaa. despois haba, do dmo, tamn cuntos, que ra mui frecunte nas polavilas, aqu nas casas. Contaban contos do dmo, de, do que faca; pro claro... eso, sn cousas que eu nunca lles concedn maior gracia, porque, xa vin a ltima hora que ra unha patraa, ra unha patraa da xnte de, de, de, de por a. E: non se acrda as de ningn cunto daqueles? I2: Anda contache esta ma un, de cuando taban... o que contache esta ma de cuando taban guardando un difunto. I1: Ai buno, si h! Aquel de, buno aquel non ra do dmo. Aquel taban guardando o difunto, ou sea que, houbra un fallecimiento, no publo de tal. I-qu frecunte acudi-los vecios, ir a reza-lo rosario , buno, i-compaa-la familia. I-l quedaron unha porcin deles arriba, tara o defunto tal como por a. Aqu despois tuvo a xnte, dende que se rezou o rosario e cousas desas, , como o tmpo lles sobraba, pois didicrono, a contar cuntos dunhos doutros. despois dica que un que contara un cunto que se riran todos, menos o mrto que non se riu porque, taba mis tiso c rabo dunha vasoira; se nn que se
83
haba de rir tamn. Pr nesto parece ser, que o difunto taba encima dunha mesa, dun, claro, non traeran inda o ataz daquela, a caxa, i, taba cos brazos cruzados as, i-s lados puron unhos candileiros, ou sea un, unhas vlas, i- outro acabou de conta-lo cunto. nesto rronse tal que sei , debeu de haber trepideu. En total que sltanselle os brazos e fai as, tirou os candileiros quedaron s escuras, despois todos queran gana-la prta, a escaleira, pra marchar e non pudan, non daban, acabado. despois dixo un: - Ai, ai Dis mo! Despois chegaron casa, cucia, que ra unha cucia, unha lareira destas. despois algunhos aseguraron al que qun dixra ai que fora o mrto. Despois naide quira volver outra vez pa riba, porque claro, colleron tamao mdo. Despois inda houbo un que dixo: - Buno, eu vou, pro diante nun vou. , ide diante o que queirais. En total que foi un , colleu unha caxa de cerillas, pra ir encender despois o, arriba outra vez a luz, pr apaguselle na escaleira, i- apagrselle na escaleira, outra vez todos vlta pra atrs. Inda dixron despois al na cocia: - Vergoncillis, vergoncillis! Entre tantos, entre tantos como hai que naide se atreva a volver pra al tal que sei... Buno, pr sn ditos da xnte, ou sea, de, n, n que ra frecunte porque a xnte daquela tamn tia muita debilid. Taba con muita fame; i, i- fame fai ver muitas visis, si, si, si. Aora que despois si, cuntos do dmo haios, haios, pro non, sn cuntos, que non, que non valen pra gravar porque, porque claro, un qudaselle porque, lle fain gracia; fanlle gracia pola, polas picardas.
84
ETNOTEXTO 3 [CD 2 / PISTA 10] Pereda de Ancares - CANDN (LEN)

Informante I: Un vecio, 9 anos, estudiante. Informante II: Unha vecia, 15 anos, estudiante. Data: 1984. Gravacin e transcricin: B. Arias Freixeiro e X. M. Gmez Clemente (E). Fonte: AGO.
Encontro cun xabaril I1: Fumos eu ia outro nino a un pinar, a , Sorbeira, ia vimos un xabaril, unha guaxa con guaxos, i eu, a guaxa xoghaba pal lao de arriba i-u lle dixe al outro: Vete pal lao de arriba i-u quedo del lao de abaxo. Per resulta que taba el xabaril, el macho ia, empezou detrs de ns, subimos a un pinar, a un pino ia, el xabaril col fucn empezou a, a ncar el turruco del pino; ia, ns, collimos a pia das gordas i se las tirmos na cabeza, i-el xabaril escapou. A vida nos Ancares I2: [Temos pos] bar, vamos cuando vndes algho. Hai mutas fstas de verao as moi tpicas de aqu, que cuando imos todos s fstas todo esto, psalo bin. Despois en invirno pos nada; parte que a xnte marcha toda a estudiar i-s nes de semana ps queda a xnte de simpre, mui mal. parte de que... E: Pro ti vs por aqu muito? I2: Eu os nes de semana slo. Ia este ano pois caiu a pancada ghrandsima, aqu nevou muchsimo. Entonces tuve que me quedar us nes de semana eil en Fabeiro. Tuvo aiqu a xnte incluso incomunicada, sin pan, sin telfono, sin nada; ps pa comer empanada ra lo nico que facan. nada, eu eil en Fabeiro tia a cara de alegra que vamos; parte que non poda falar con ma madre nin nada. Pro n, nunca, nunca nevara tanto desde haca muchsimos anos, muchsimos. Meu, meu abulico cunta antes de, das nevadas grandes que haba que se
85
vean lobos, ia vanse osos, nas nevadas todo eso. Aora n, non vemos nada; pa ver un lobo hai que ir al zoo, vamos. E: Non, pro eu que sei, mellor por a arriba ou mis adiante si que os ven, non? I2: N, non hai. Aora lobos algn pde haber porque, porque os ichron, destos lobos aora, lobo, cras de lobos pequenas, pa que se criran, pro mui poucos. Especies aora as de animais, aqu non queda nada vamos, parte das domsticas. Ia cuntan si que haba osos, que haba de todo. Vese algn corzo ou algo as. E: Si, xa nos dixron por aqu. I2: Pro nada; parte que vamos, estn os montes todos queimos i non tian nin donde alimntarse. En Valouta si que inda hai lobos porque, hai pouco, en Valouta deixan os cabalos braa a comer; entonces hai pouco apareciron cabalos mrtos por el lobo. E: eso da braa que ? I2: , antes haba aqu en Pereda, vamos unha ghran campia, sabes?, todo con, con muchsima comida ps vacas. Entonces hai a casa donde iban a durmir, i-a xnte levaba todas as vacas del publo, reunanse i taban a lo mekhor a semana l coas vacas, volva remplazabal outro i-as todel tempo, asta, asta el invirno. E: de invrno pr casa. I2: de invrno pa casa, si, de invrno todol mundo eiqu. Desps por aqu, ps nada, el publo este acabarase porque a xnte que hai todita maior, xnte mui vlla, ams, vamos, muren, nun invirno destos, a lo mekhor hai invirnos que muren cinco ou seis personas na misma casa. Desps hai, neste valle as de Ancares hai un dato moi, as en Candn, que se suicida muchsima xnte. Entonces especulouse muto que si sera por el agua, que taba envenenada i todo eso, porque hai muchsima xnte trastornada no publo de abaxo, en Candn. Este ano suicidronse das personas, clganse de crdas transe al ro, fain, vamos, de todo.
86
ETNOTEXTO 4 [CD 2 / PISTA 11] A Lagoa - Lamas - TRIACASTELA

Informante: Unha vecio, 41 anos, labrego. Data: Decembro do 1974. Gravacin: F. Fernndez Rei e M. Gonzlez Gonzlez. Transcricin: F. Fernndez Rei. Fonte: AGO-ALGa.
Como se chama a mia muller? [ra] un vllo do meu publo morreulle a mullr. despois foi saca-la difuncin, chegou a Pidrata, dix[ron], dxolle alcalde: -Veo saca-la difuncin, que me morreu a mullere, -dxolle. Pro lvo dmo se me acrdo como se chama. dxolle: - Pro lgo como se chamar, h? dixo: -Pois, coma eso que lvan-as bestias, pro non sein, non sein qui . Dixo: -Ser a albard?. Dixo: - Non. -Ser lgo, ser lgo a, a tafarrilla? -Tampouco, tan atrs non , h. Tan atrs non . Dixo: -Lgo ser a cincha? -Pois lvo dmo sen non cex... Xcinta, h, Xcinta, Xcinta. Deus est en tdolos sitios ra un chaval, preguntoulle o seor cura se saba donde estaba Dis. As? dxolle, dxolle: -Dis est en tdolos sitios. dxolle o pequeno: -Non, en todos non.
87
dixo: -Est, est, que tamn est no forno de meu pai. Dixo: -Fdese ben ust, que meu pai non tn forno. As penitencias do seor cura ran das vllas do meu publo, banse confesar. foron xunto do confesonear[io], do confesonario, estuvron mirando un pouco, confesouse un chaval. dxolle o seor cura se tia algn pecado grave; dxolle que si, hba facer un khugo, pro que non llo contaba. Dxolle: -Pois t[s], ts que mo contar, que se non, non che boto a auslucin. Dixo: -Pois non llo conto. Pro, a poder de lle pelear, o chaval saliu pra fra, dixo: -Pois lgo voullo facer. , saliu pra fra, xo o khugo de pinchacarneiro, as vellas estaban detrs, empzalle unha outra: -Ai Mara, que penitencias d o cura i-u sin bragas! As gracias do Papuxo Unha vez ra un chaval, tia unha novia. I-l chambase Papuxo de mal nmbre. Pro despois ela ordenou de se casar con outro deixouo. I-l dixo: -Pois, eu hein ir o da da voda iglesia, que me queiran que non, eu hein de ir l. Buno, el foi. Cuando xa estaban arrodillados todos el foise detrs da novia, dulle en dar de seas novia, i-la duse en rir sin parar, , vea rirse. dxolle o seor cura: -Pro que che pasa mullr? Tu non ves que te vas casar que, non has ter ms serenid? Dixo: -Ai, seor cura! Como hein parar se me est facendo as o Papuxo sin parar?
88
ETNOTEXTO 5 [CD 2 / PISTA 12] A Barosa - CARUCEDO (LEN)

Informante: Un vecio, 72 anos, labrego. Data: Febreiro do 1988. Gravacin: F. Macas Macas. Transcricin: X. Canosa Rodrguez. Fonte: AGO.
A construccin do apeadoiro I: Si, xa al polo mil novecntos trinta dous, trinta tres, foise a Madr, grandes comisiois, fxose mutos traballos, asta que se chegou a conseguir pra unha estacin. Dende o cual estuvo estaquillada, xa preparada con cuatro estacas, i-a ferramenta en Ponferrada onde se titulaba Obras Nuvas pra vir a traballar, estuvo aprobada. Pro, naquel mediano timpo, ns conados, igual eu cr demais, eu claro xa, ra mis khven pro buno; os outros vikhos como lle tian malicia conados pois, foron deixando; asta que despois en Cvas, un publo que hai aiqu inmediato que, est a tres quilmetros, ese da provincia de rnse, pois empezaron a traballar, i un gran seor, pois, al lle conseguiu, unha estacin. E: A Cvas? I: A Cvas, si seor. Pro nosoutros, pois as todo, inda teo algo que sentir que, inda fuin bn lkhos molleime bn, para buscar rmas; porque haba que buscar rmas de publos de alcaldas para facer ver de que se necesitaba e se quera. Pro, non se chegou a nada. Pro mis tarde pudmos conseguilo. A poder de que viron a falta que tamos i-a boa moral que tian aqueles que o podan facer, pois chegouse a conseguir. pasou muto timpo. O cual despois, inda queran no publo de Frieira levrnolo a un punto que se chama Mumao; pro claro, non vala o perl da va de ningunha forma. l tia once milsimas de pendiente, non poda ser. I-iqu tia cuatro. I-ntonces ese mismo perl, pois, valeu; esas cuatro milsimas, levanta-la va, andar na va pois, quedou con das milsimas nada mis.
89
I valeu; valeu, eso valeu muchsimo. Se non, pois, non, non se poda facer. I-ntonces, un da por outro, un da por outro, un da por outro, el o caso que chegaron os khfes a, a medir, i-a estaquillar, i-a preparar. Buno, mui bn. Que esto foi o ano sesnta, mil nuvecintos sesenta. claro, cuando o soupmos, poi[s] claro, a xente mui contnta todos, fumos a traballar, pumos prestacin personal, dronse as ncas, unhos cobradas, eu inda teo unha ail, que ra, eu regloa, polo bn ese regloa, porque slo, slo en montando, poder decir aquel orgullo de que se xo un apeadro no publo, non lle quro nada; inda anque fora mis grande non lle quera nada. El o caso que, chegaron; dispois, al empezaron a, as mullres -teis que facer un vrso do apeadro-, os hmes... -Home eu que vou facer h, que vou facer? Teo o esprito tan baixo pra facer un, un conto resumen deso, como vou facer eu eso? -Pro buno, al empezaron ... Buno, pois hai que facelo. Entonces dixen: -Buno pois ma, ma cuando vea, est feito. claro, chegamos deloutro da dixron: -Que? Traes eso preparado? -Si, si, si. Ia bn preparado. -Buno, pois teis que antes de empezar a traballar decirnos o que , o vrso ese. -Buno, pois, pois ia est. Pois mirai, dice as: Dichoso ano sesnta, cuanto nos dche que falar, pra un da mis que trouxche, cuanto nos qures levar? O primeiro de febreiro pola ma temprano, presentronse os khfes, cos planos na mano.
90
formouse unha brigada de khuvent femenina, presentdose nos tallos mando de doa Encina Esta doa Encina pois, ra unha seora que tia muto afn tia muta elgancia, como tn, entonces pois a khuvent femenina pois, traballaba con grande afn. presentbase un nos tallos, pro bastante cedo, a non se reparaba por horas nin por menutos, o que traballaba cuatro, cuatro; o que traballaba vinte, vinte, i, o caso ra facelo. I-ntonces dice, sigue as o verso, dice: non digo das ancianas que traballan con afn, apaando chorros de auga pra apagar bn-a cal. dos maestros canteiros tamn teo que contar, que cas zutres do martillo facan-as pdras bramar. Buno, eles mu[i] cheos de risa, mu[i] cheos de risa , todo eso. Asta que: -Calai. entonces dxenlle: Buno: pr primeiro maquinista que ouserve bn a parada, ser mui bn sequiado por unha cpa engalanada. I- que necesite comer, no Hotl de Alfredo o vllo, por menos de tres pesetas, chega a comida cullo.
91
ETNOTEXTO 6 [CD 2 / PISTA 13] Lubin - LUBIN (ZAMORA)

Informante: Un vecio, 35 anos ca., mestre. Data: 1990. Gravacin: M. A. Seixas para o programa As de ouros da TVG. Transcricin: E. Parga Valia. Fonte: AGO.
O galego de Lubin [Vamos a ver, o galego desta zona] un galego con toda segurid diferente galego que aora se est normati... normativilizando ou normativizando. Sin embargo a min parceme que como falmos sempre, falou o meu av, falou o meu pai, eu seguireino falando sempre, e non me imprta que sea diferente a ese que aparce nos libros de tsto; porque a min parceme que o galego nos meus labios, nos meus beizos, sae coma a hrba nos prados, algo natural, entonces non me teo que avergonzar pra nada do que natural. Sin embargo, dun tempo a esta parte, desde vai pouco tempo, decaeu eiqu a ganadera, decae a cupacin rdinaria parece ser que, que o galego, rome porque me fai gracia a min mesmo, non?, o galego fora o idioma de falar cos animais, de falar cas vacas, de falar cos prcos; desde o momento de que algunhas familias deixan de ter animais, parece que xa non falaran o galego porque non tein con quen falalo. Estou falando irnicamente, porque eu falei o galego desde que ra rapaz seguireino falando sempre. Galegos ou castelns? Ps mira, ns somos galegos, smolo por cultura smolo porque este trritrio foi galego asta o ano mil oitocentos trinta tres. Deixamos de ser galegos, administrativamente hai cento cincuenta anos, pro sin embargo as nsas comunicaciois ca zona que administrativamnte nos correspnde, con Zamora, pos son totalmente nulas. Non temos comunicacin ningunha
92
con Zamora, ou mui inaprpiada porque hai que ir de noite, facer noite en Zamora, si qures facer cualqur cousa, volver a facer outra noite pra lgo vir, decir, que teis que pasar das noites fra. Sin embargo, ir a Orense, en realid, pdes ir en dous trenes da ma regresar en dous trenes da tarde-noite. Por eso que, inconvenientes, todos. Temos todas as comunicaciois con, con Galicia temos o mismo carcter cs galegos.
93
ETNOTEXTO 7 [CD 2 / PISTA 14] Castromil - Castromil - A MEZQUITA

Informante: Un vecio, 65 anos ca., labrego, Data: Marzo do 1975. Gravacin: M. Gonzlez Gonzlez. Transcricin: F. Fernndez Rei. Fonte: AGO-ALGa.
As coplas dos mangantes Atencin poan, seores, no que eu lle vou a contare; a cplia dos mangantes que fala toda a verdai. Coitada da nsa Espaa, como ela ha de mdrar, mantn a tantos mangantes, que non quren traballar. Falareille dor labradores, que os outros son maus de contar, por haber tantos na Espaa, eu non llos sei difrenciar. Falareille dor labradores, qui xente mis esclava que hai, pro aora xa se remontan, non quren traballar. Xa empzan na decra, por non quereren labrar, van onda os que tein tratores que lle vaian decruar. Na bima xa quenta o sol, xa nunca quren bimare, slo poin a disculpa, que ar vacas lle quren moscar.
94
Pbrer leirar dor mangantes, que mal elas van a andar, como o trator non as labre, pronto quedan a empoular. Despouxa xa ven a hrba, hrbia non quren segar, todas as mquinas que hai, xa as andan a pescudar. O que ten ar maquinarias, xa as pon a funcionar i-a hrbia dor mangantes, xa lla vai a mandrullare. Or mangantes i- gadaa mui mal se dben levar, que por boa que sea a gadaa, o mangante co ela non qur segar. h, coitados dor mangantes! co Faustino han de poxar, pra que lle amandrolle a hrbia, por eles no a querer segar. Despouxa vn a seitura, a fouz pra eles non naceu, dicen que rabeen as pallas, antes de segalas eu. Van busca-los pertugueses, al seu Portugal, por mor das cuatro pallias, si llas quren vir segar. Os pertugueses contstan: -A ver cuanto vou gaare?, que aora menos das quinintas, palla eu non vor vou cortar.
95
Entonces o mangantio, todo o que lle piden d, polas sas cuatro pallias, que el non quera segar. Acrdan os portugueses, ver que os van a buscare. Dicen: -Vamos l pr Espaa, prr mangantes estafare. Xa forman as sas cuadrillas, entran mancos e tullidos, dicen que chegar Espaa, todos gaamos o mismo. Xa c vein os pertugueses, mui contentos a cantar, que os cuartos dos mangantios prs sar maus van a pasar. O pertugus na segada, slo pide sol vento, vea vio ringalleira, tamn bo mantimento. Vea o vio ringalleira, non nos falte o mantimento, que a segada dor mangantes, ela se far co tempo. Despous xa ven as mallas, son cousas de reunin, al sea mangante ou non sea, na aira est a para-lo sol. Nar mallas todos somos mangantes, todos temos que pagar, que nas pocas de aora, xa naide sabe mallar.
96
Despois vn a sementeira, non fan mis que mdrugar, pro non por sacar grande xeira nin por querer traballar. porque media ma, cuando o sol empeza a quntare, xa se quren vir pra casa sombria a descansar. Mis tarde vein ar matanzas, al polo mes de natal. Pra entonces xa non hai mangantes, xa todos somos igual. Al todos reunidos, no carracheiro do lare, contando or nsos contios, i-a botella sin parare. Bon tmpio dar matanzas, propio do mes de natal, ese chmase o bon tempo, anque nel estea a nevare. Bois patrois or dar matanzas, esto tamn verdai, traballio dannos pouco, i-a botella sin parar. I-sta a copla dor mangantes, que o Ppe a descurriu, no seu corto talnto bn pouco nela mentiu.
97
ETNOTEXTO 8 [CD 2 / PISTA 15] Hermisende - HERMISENDE (ZAMORA)

Informante: Un vecio, 50 anos, labrego. Data: Xuo do 1976. Gravacin: M. Gonzlez Gonzlez. Transcricin: F. Fernndez Rei. Fonte: AGO-ALGa.
O casamento da pulga co piollo6 A pulga i- piollo cranse casare i- non tian vio pra convidar. Sau o ro[poso], o zorro detrs do lombeiro: -Que sigan as vodas que eu son, tabrneiro. Aora, meninos, vio xa temos, fltanos a carne, donde a acharemos? Sau o lobo do medio do gado: -Que sigan as vodas, que a carne eu vola traigo. Aora meninos, carne ja temos; fltanos a cocieira, donde a acharemos?
6. Lmbrese que neste texto o grafema s representa unha consoante fricativa pico-alveolar sonora e o j unha consoante fricativa lmino-postalveolar sonora.
98
Sau a prca da sa vceira: -Que sighan as vodas que u son a cocieira. Aora, meninos, cocieira ja temos, fltanos o gaiteiro, donde o acharemos? Sau o galo do seu galieiro: -Que sighan as vodas que u son o gaiteiro. Aora meninos, gaiteiro ja temos, fltano-lo danzante, donde o acharemos? Sau o sapo, como tan pastrante: -Que sighan as vodas que eu son o danzante. Aora, meninos, danzante ja temos, fltanos a madria, donde a acharemos? Sau a ran da sa fonte fra: -Que sighan as vodas, que eu son a madria. Aora meninos, madria ja temos, fltano-lo padrio, donde o acharemos?
99
Sau o rato do seu buraquio: -Si prnden o gato, eu son o padrio. estando comendo, bebendo bon vio, soltouse o gato, papou padrio.
100
ETNOTEXTO 9 [CD 2 / PISTA 16] San Ciprin - HERMISENDE (ZAMORA)

Informante: un vecio, 60 anos ca., labrego. Data: 1990. Gravacin: M. A. Seixas para o programa As de ouros da TVG. Transcricin: E. Parga Valia. Fonte: AGO.
Galicia ou Castela? Mira, eu vouvos a decir, non teo nada en contra de Castilla; pro si muto a favor de Galicia, porque ns a nsa vida, todas as transaciois de todas estas cousas, facmolas con Galicia: ventas i compras i todo eso, con Galicia. En cambio, os asuntos de papeleos i mdico i todas estas cousas temos que o facer con, con Zamra, Zamra capital; porque, xa vos digo, pertenecemos as. Pro eu son partidario de que, si sera partidario, non sei, non renunciar , ciudadana, esto, castellana i-zquirir a gallega; pro, sera partidario de que, de que, nos arrimramos a Galicia, compltamente. As palabras vellas Buno, a min, curruseme a ida porque, antiguamente falaban os nsos pais, nsos abulos, falaban desa forma ia hoxe ns non facemos mis que mdica-las cousas, creo que empeorndoas; porque, eles usaban esas palabras, que eu penso que unha mezcla de gallego, portugus, i-lgunha palabra castellana, porque esto unha mezcla. Entonces aquelas palabras que, meus abulos, por ekhmplo, usaban, hoxe xa non as usamos; i- unha pena que se perdan, eu penso que unha pena que se perdan. Entonces por eso, eu dedcome a, inda temos alguis vllos no publo que, nos aprtan estas cousas, que ns a metai delas desconocmolas. Entonces dedcome por, vou polos publos ou s vllos, s publos desta zona que se, que se fala as, i son os que me infrman; son os que me pden aportar mutas palabras que eu desconozo.
101
Eu penso que, penso que si hai xente que se desvive, que se, que se precupe por estas cousas, que non se perder; porque, vos vou a decir: eu son partidario de que s meus ntos, por ekhemplo, que se le ensee a falar galego. Teo dous ntos asturianos, pro cuando vein aiqu ensole a falar galego.
102
CD 3. PISTAS 1 A 19 ETNOTEXTO 1 [CD 3 / PISTA 1] Chmparra - Cervo - CEDEIRA ETNOTEXTO 2 [CD 3 / PISTA 2] San Cibrao - Lieiro - CERVO ETNOTEXTO 3 [CD 3 / PISTA 3] Vilamar - Cabarcos (San Xusto) - BARREIROS ETNOTEXTO 4 [CD 3 / PISTA 4] O Xuncal - Corbelle - VILALBA ETNOTEXTO 5 [CD 3 / PISTA 5] Viladonga - Viladonga - CASTRO DE REI ETNOTEXTO 6 [CD 3 / PISTA 6] Deixebre - Deixebre - OROSO ETNOTEXTO 7 [CD 3 / PISTA 7] Santa Comba - Santa Comba - LUGO ETNOTEXTO 8 [CD 3 / PISTA 8] Melide - Melide - MELIDE. ETNOTEXTO 9 [CD 3 / PISTA 9] Ouselle - Ouselle - BECERRE. ETNOTEXTO 10 [CD 3 / PISTA 10] Lamas - Pardesoa - FORCAREI ETNOTEXTO 11 [CD 3 / PISTA 11] Lncora - San Pedro de Lncora - CHANTADA ETNOTEXTO 12 [CD 3 / PISTA 12] Barantes - Barantes - SOBER ETNOTEXTO 13 [CD 3 / PISTA 13] Celeiros - Celeiros - CHANDREXA ETNOTEXTO 14 [CD 3 / PISTA 14] Lamela - Coucieiro - BAOS DE MOLGAS ETNOTEXTO 15 [CD 3 / PISTA 15] Os Pinos -Vilame- RAMIRS ETNOTEXTO 16 [CD 3 / PISTA 16] Allariz - Allariz - ALLARIZ ETNOTEXTO 17 [CD 3 / PISTA 17] Servoi - Servoi - CASTRELO DO VAL ETNOTEXTO 18 [CD 3 / PISTA 18] Vilardevs - Vilardevs - VILARDEVS ETNOTEXTO 19 [CD 3 / PISTA 19] Torneiros - Riocaldo - LOVIOS
ETNOTEXTO 1 [CD 3 / PISTA 1] Chmparra - Cervo - CEDEIRA
Informantes: varias vecias e vecios de distintas idades. Data: Xuo do 1975. Gravacin: M. Gonzlez Gonzlez (E) e R. lvarez Blanco. Transcricin: F. Fernndez Rei. Fonte: AGO-ALGa.
Os milagres de santo Andr de Teixido I1: , moita xentia iba. A de Mal[pica], unha, unha, unhos romeiros de Malpica, unhas romeirias, que durmiran na nsa casa. Eso fora verd h! Si, volveu, foi catro veces no vrao a san Andrs, por catro personas que lle morreran. Como todas xuntas nas poda levar, pois iba, de cada viaxe levaba unha. E: faca moitos milagros o san Andrs como din? I2: Non faca ninghn. que, que, que daba, daba, dballe unha vlta a calqura persona; ost dlle unha vlta, vaille mal. Desps volvemos en si; desps botbanlle a culpa a san-Andrs que, que ra que o salvaba. E: san Andrs mellor sin culpa ningunha. I2: san-Andrs sin culpa ninghunha. I3: levaban caixs. I2: Non hai mis nada, que as. E: levaban tamn caixas de difuntos? I2: Caixas, caixas de pequenos, porque lles iba mal, despois volvan en si, s ra o conto. I4: Iso nada, iso que non... Cada un cre o que lle, non sabes? A min eso non... I2: Nada, n, deso nada. I1: Deso nada, si. I4: Eu sei, eu sei, eu sei que unha familia, unha familia de, unha familia de Santiakho ou dos arre[dores], das cercanas de
107
Santiakho; ra unha familia numu[rosa], numarosa, unha familia millonaria, moi rica; tian unha chavalia enferma, malia, desaudida dos mdicos de que non haba romedio pa la, que morra. Ofrecronlle a san Andrs un manto, toda a familia un manto de ouro, un vestido. Vaia!, sea bordado. I3: Pr santo. I4: P santo, bordado en ouro. a chavalia sanou fronllo lovar tno san Andrsio psto. Un milakhro khrande, un milakhro khrande que xo o san Andrs, que eu casualmente o vin prta da sancrista, o de cmara de televisin quitndolle fotokhrafas , varios fotkhrafos quitndolle manto, estaban as familias, seis rapazas, con el, co manto as. Iso foi certo, que o vin eu; cos meus llos. I3: Pero iso no cre naide, xa, que non... iso... I1: Oche mullr. No cre naide, escoita. I4:, , os mdicos, vari[os], os mdicos de Espaa enteira h, que ra unha familia moi rica , todos vian misma pinin de que non haba salvacin p chavala. ofrecronlle eso, eso a san-Andrs, sea polo que queira, a pequena mellorou sanou . I1: lgho ese que vn de Santiagho, que drme na casa de riba, h?. Que estaba en Cuba tuvo un ghrau pleito co, co Estado, h. , dixo, vllame, iso onllo eu moitas veces, vllame san Andrs de Teixido, Santiago; vllame san Andrs de Teixido, que se me ghana o pleito aqu en Cuba vou, heille de ir al tdolos anos. cheghou, comproulle o cliz, comproulle o libro comproulle toda a cousa de plata, lle comprou santio. As que eu no sei. I3: khanouno! I1: ghanouno! Buno, ps na nsa casa en san Andrs -iso recrdomi u- que, ra un chfer, levoulle os frenos dun cche a San Andrs, que inda non sei si estn colkhados si llos quitaron de al. I4: Quitaron todo pr depsito que xron debaixo da ikhlesia.
108
I1: Fixron un dep[sito]? Ai, foi aquilo pa, decan que ra pa vteres. I4: Si, ten as debaixo, ai amais pa vteres; pro ten un apartamento ps caixas, que lovaron os pelekhrinos, pa caixas, pa muletas, pa embarcacis de marieiros, que se van en pelikhro os marieiros no mare, non sabes? ofrecanlle os barcos a san Andrs, todo eso teno en depsito a parte. I1: Si, iso verd h! I4: os ataces tanos na ikhlesia; s criaturas, a s chavales que iban, que ran nvos impoalles velas, os ataces, as caixas dos defuntos.
109
ETNOTEXTO 2 [CD 3 / PISTA 2] San Cibrao - Lieiro - CERVO

Informante: Un vecio, 71 anos, marieiro. Data: Marzo do 1994. Gravacin e transcricin: E. Fernndez Rei. Fonte: AGO.
O valor das ncoras e dos centolos de antano Naide andaba a elas. Si via unha ncora na rede, que vian, que se mallaban todo, machacbamola, machacbamola cos ps. Dica o defunto de meu to, que non sei se o conocas tu, dica: - Machcaa, coo, machcaa. vea co, co p a machacala. De casualid, collas unha pa comer; si collas unha, non sabes?, se estaba (...) pro non vala a pena eso. empezamos un da, empecei eu de, de casualid, aqu, porque quedeime a ver si se pescaba mis centolo de noite. andbamos cunhas zarandas, un frro redondo, unha rede por baixo, que faca un pouco de saco, deixmoslle unha boia arriba. metamoslle cebo cando arribamos pouco tempo media hora ou cuarto de hora ou as bamos levantar, habaas que traan habaas que non centolo dixen eu un da, vou mirar, a ver si se pesca mis centolo noite, por aqu pegadio casa (...). entonces, porque a ncora de da non entra, mui raro tn que haber moitas pa que entre, de da non traballa; eso que lle poa cebo todo eso non, non salan, non sei por que. empecei a coller ncoras, colln, acrdome que en dous lances que botei con dazaseis zarandas que tia, botei dous lances as, anda ra casi da, trouxen trinta das ncoras grandes!, entre cinco seis o quilo, pro ncoras grandes, coo! entonces vin, a mullr estaba preocupada dixo: -i, canto tardaches tal! Dixen: - Mira, colln unhas ncoras, - collera centolos tamn, que haba centolos-, colln unhas ncoras. dixo:
110
- aora como faigo. dixen - Vai a a xunta de Marcelino -bn conoca a Marcelino, o hme de Esperanza. dixo: - a como as hei vender? dixen eu: -A ver si che d a cincunta cntimos por cada unha. chegou al dixo: -Marcelino, mira teo aqu trinta das ncoras, intersache? - A ver lgo, tal. a como, a como chas hei pagar? dxolle ela: -Dme a como queiras tu, que eu non sei a como van... porque daquela non se vindan ... dxolle el: -Mira, Khosfa a de Prna de Pau -a mai de Pedro- traamas querame a, a unha cincunta, pro a unha cincunta moito, que eu non poido vendela, pa quitarlle algo tal, douche a peseta, qus? dixo ela, dixo: -Si. ran trinta ... estaba ganando un hme, traballando nos barcos, facendo nos barcos a no ro, ghanaba dazaoito ou vinte pesetas no da, todo o da, deca eu: mecachis en diz esto unha Habana! O caso que empecei, despois xen unhas nasas, saba de que andaban algunhos con nasas, os Puchinos de Burla iban con, con nasas iban pa vender o domingo en Burla. entonces xen unhas nasas largbaas desde trra unha nasa ou das aqu desde, desde p da fbrica esa, pouquio tempo levantbaas, catro ou cinco ncoras cada unha, mecachis en diz! Entonces xen, eu largbaas por ese, vian calladas, pouco tempo; empezamos despois haba un, un que levaba o centolo, que ra de a do Barqueiro , levbanos o centolo, entonces dixmoslle si quera as ncoras:
111
- Si h. Quro. Porque en Xixn, xa o venda bn daquela; pro aqu non se andaba daquela tal. pagunolas a dz pesetas o quilo, a dz o quilo, collan, xa, xa valan mit mis que vendndoas a peseta.
112
ETNOTEXTO 3 [CD 3 / PISTA 3] Vilamar - Cabarcos (San Xusto) - BARREIROS

Informante: Un vecio, 20 anos, estudiante. Data: Abril do 1995. Gravacin e transcricin: E. Parga Valia. Fonte: AGO-ADLG.
A limpeza das praias I: De vrau, acabar o curso normalmnte smpre traballo. Este ano tuv[mos], este ano pasao tuven traballando no, no Servicio de Estincin de Incndios Forestais; o ano pasao, limpiando nas plaias, os ltimos dous anos na, na costrucin. A ver este ano en que lle tca. E: A ver. I: A ver. E: que facedes no, no das plaias? I: Pois limpiar a, sacar a mrda que deixaban os turistas o da anterior, mais o que trae o mar: btes, botellas as algas, enterrbamos todo, as algas; despois os btes non. Os btes metamolos nunha bolsa de plstico p paplra. Pro as algas entrrbamolas todas. E: con que facedes eso, que, que ferra[menta]...? I: Que ferramnta? Tamos un rastrillo unha pala pa entrrar as algas namais. Buno, rastrillos haba varios; pro despois, s veces tamn via unha pala do aiuntaminto, que che, xa che entrraba el todo. Aforrbache traballo. Cargbanse cunha galleta, cunha espcie de galleta, cunha pala pro con dntes; cargbalas no cazo despois xa faca ela o furao xa entrraba todo. E: ...? Que iba decir eu? Que hrario tades no da plaia? I: primeiro empezamos con hrario de, de ste a doce, doce da ma. Ste haba que tar al. Parbamos s nve pa tomar o bocadillo. Tamos media hora, pro normalmnte ra unha hora, s doce parbamos. Despois, a en chegando nales de agosto xa, s ste xa non se va, cambiaba o da, entonces
113
s ste, s ste inda ra noite, todo eso. Empezbamos s oito media, parbamos s doce media; cando chova, ra mellor que, que non ibas traballar. E: Non? I: Tias que ir asta al pro mandbante p casa, pro eso slo pasou dous ou tres das. A extincin de incendios E: no de Estincin de Incndios, que facas? I: Mit da... por aqu inda houbo surte gracias a Dis que, inda non, non ardeu muito. Asi, que por aqu andbamos, limpibamos a veces, lgo, mandbannos limpiar camios, limpiar depsitos da auga. E: con que limpibades os camios? I: Temos foucios fouces, mis bn. Non tamos outro, desbrzador non tamos, limpiar os depsitos da auga namais. pois haba veces que nos mandaban pa, hou[bo], houbo dous, dous casos que nos mandaron pa, pa Becerre, p, ps hlicteros; que por al, como arde moito, mandronnos pa al. tuvmos que salir a dous, a dous incndios no hlictero, unha vez Fonsagrada outra vez a Baleira ou por a. E: con que apagades o...? I: Co batelumes, tamos batelumes unha fouce pa cortar, se hai que facer un cortafugos, pro normalmnte batelumes. E: non vos axudan con auga nin nada? I: Buno eso, despois xa, haba veces que tias que axudar a regar, as motobombas... Haba motobombas tias que axudar a regar. Se tirabas, ou tirabas pola mangura pa, chegar s outros pro, namais. E: con, non, con avionetas ou algo as non vos axudaron nunca? I: Si, houbo, mis, amais mollronnos carakho! Tuvramos nun, nese, na Fonsagrada. Estbamos tirando pola mangura, vn unha, descargounos mit encima de nosoutros. E: Pro eso non peligroso, que che caia as a auga?
114
I: ra un avioneto... o avioneto ra pequeno, que se chga a ser dos grandes, tmbate; pro ra pequeno buno!, molloute un pouco namais. A min cazoume dunha vez que, da siguinte vez xa o vin vir dixen eu, non. empecei a correr monte abaixo , non me chapou. Bn deitei.
115
ETNOTEXTO 4 [CD 3 / PISTA 4] O Xuncal - Corbelle - VILALBA

Informante: Unha vecia, labrega, 66 anos. Data: xaneiro do 1984. Gravacin e transcricin: X. L. Regueira Fernndez. Fonte: AGO.
O falar no ran de Abadn os padres, tian un llo nico. El estaba, non sei se estudeaba en Abadn, se estudiara en Villalba, se en Lugo, naqueles tmpos. Hai mis de corente anos que foi esto! mandrono, us abulos. Taba en cas dos abulos, mandrono, polas vacas. dixo: -Estn xunto do ro? Se haba decir estn cabo do ro, tu mira que palabras, dixo: - estn xunto do ro? Mira ese conto. Esa, esa cousa. Ai eso foi verd, dixranse os que amos, dixron: - Mira prl, como se lle conoce o que, o que le, o que le o que estudia. Mira, unha vez na Corua, eu mais unha prima carnal do Vtor, do meu Vtor, que esta aqu en Corbelle de Baixo, estbamos na Corua. o Vtor, tn unha sobria lekhtima na, na Corua, casada al con familia. xa hab[a], xa ihai tmpo que estaba cando pasou eso. bamos al no Campo da Lea, al por riba, bamos acia a Torre de Hrcules. entramos nunha frutra. iba a Ana Mara mis un llo desa prima carnal, que est aqu en Corbelle de Baixo; un llo, que chaman Carlos, que est aora en Inglatrra casado. os pcaros queran, queran algo; pidronnos caramlos ou checolatinas ou non sei que nos pediron. Entramos na frutra. esa sobria do Vtor, xa haba tmpo que estaba na Corua cortaba algo o castellano. entonces nosoutros entramos, esta, que est aqu vecia, que prima do Vtor, que chaman Hortnsia, dixo:
116
-Danos un quilo de uvas, mouras! pxose o quilo de uvas mouras. salimos pra fra, empaquetronnolos ou xa llelos dmos s pcaros ou non sei que, salimos todas tres mailos menos. salimos por al, eu chmolle arriba, dxolle al fra, dxonos al fra a sobria do Vtor que estaba na Corua: -Ai! Ai Hrtnsia, ai Hrtnsia! Pra outra vez non digas as! - l? -Di negras! Di negras! Esa unha palabra moi mal dita, dixo-, moi mal dita, mullr. non ves que chama a atencin xnte?
117
ETNOTEXTO 5 [CD 3 / PISTA 5] Viladonga - Viladonga - CASTRO DE REI

Informante: Un vecio, 30 anos, labrego. Data: Decembro do 1974. Gravacin e transcricin: F. Fernndez Rei. Fonte: AGO-ALGa.
Un conto de meigas Pro entre outras histrias ou realidades, contaba un to meu, que unha vez iba de mozas, , iban, a ver unha rapaza, que na casa da rapaza, tian mala fama ou decan que ran meigas. miraron pola lumieira, porque ra unha casa desas dos publos antiguas, i-staban abaixo facendo nas llgas; tian un animal desos que lle chaman o sapo preso cun cordn por unha prna cada llga que facan cruzbana co sapo, decan: - Salta saparranchn, pra eles si, pa nosoutras non. I-ntonces cando eles viron aquelo chamaron prta, , dixo: -Pasen, pasen, pasen! tratronos con moito cario, dixron: -Han come-las llgas que chegaron a boa hora, que as estamos facendo. I-les dixron: -Temos que ir a asta a tabrna... I-las ensistiron en que as comesen: - Pos si nas cmen, pa tomar unhos vasos de vio, lven unhas poucas. I-ftivamnte. Meu to dixo: - Collmo-las llgas envolvronnolas nun papl, levmolas, i-s lado haba un cortello cunha cocha como vramos aquelo do sapo, tirmosllas cocha, i- cocha empezou a correr, saliu, botouse da corte saliu tras de nosoutros coma querndonos comer cunhos ronquidos que impoan, unhos bramidos que parecan ultraterrstres. Asta que por n, cruzando paredes silveiras, non-os deixaba, acordeime que levaba un resario no bolsillo e tireillo na cabeza cocha, i- cocha desaparceu. Se esto foi verd, podemos creer que haba meigas; pro eu non-o vin, pro conanza en meu tiu taa.
118
ETNOTEXTO 6 [CD 3 / PISTA 6] Deixebre - Deixebre - OROSO

Informante 1: Unha vecia, labrega, 63 anos. Informante 2: Un vecio, carpinteiro, 69 anos. Data: Xuo do 1976. Gravacin: R. lvarez Blanco (E1) e F. Fernndez Rei (E2). Transcricin: F. Fernndez Rei. Fonte: AGO-ALGa.
O entroido I1: O sbado facmo-las llas, o domingo ven-os invitados a antroidiar, a antroidare. Amair ven pois vest[idos], vestidas os, as mscaras vestidas de, buno de, defrazadas, as, con carantoas roupa vlla. Despois o lunes, pois tamn; facmo-las llas, , ven xente imos a outros sitios tamn comelas. o martes dmolle romate, antroido. E1: o khuves de comadres que se fai? I1: O khuv[es], o mircoles mircoles do, dos compadres o khuves das comadres, or virnes dos lvados; poe-la lavadura a levedar, pa, o sbado, face-las llas. E1. Pro o khuves de comadres...? I1: N. Antes iban casa dos compadres ur dos outros. Aghora non van. non hai mis. O san Xon I1: Da de san Khuan, tamn. E2: man. I1:Si, pois, apanse unhas rsias, us, unhas ores de bieiteiro us palitrques. I2: man o vintcatro? E2: man. I1: man o vinttrs, o vintcatro pasado man. I2: Khueves. I1: Si. E2: Man a noite.
119
I2: Ai si. Khuves o vintcatro. I1: Eso. pomos, pomolos, encolghados por a arredor das prtas das ventanas; noite, collemos unha larada de toxo, facemos unha cacharla; despois saltan os mozos por riba dla. collemos unha pouquia iaugha nunha pta pomolle un, desas rsas todas. Unhas pouquias as nunha ventana antes de raia-lo sl collmola pa dentro. Despois lavmonos todos desa augha. O sl eu nunca o vin bilar, da de san Khuan. Disque baila a raiar, pro eu nunca o vin bilar.
120
ETNOTEXTO 7 [CD 3 / PISTA 7] Santa Comba - Santa Comba - LUGO

Informante: Un vecio, 69 anos, carpinteiro. Data: Maio do 1975. Gravacin: M. Gonzlez Gonzlez. Transcricin: F. Fernndez Rei. Fonte: AGO-ALGa.
O crego e o cativo Esto ra unha vez nunha parrquia donde haba un cura que ra mui pndigo , smpre acostumbraba a celebrar ma temprano. Moitas veces tia que agardar algo, que chegara o moneguillo, que ra un neno, que haba al na aldea; i-utras veces xa estaba o moneguillo tamn esperando polo cura, que se levantara, pro buno! Resulta que un da esperou o cura mis do debido, porque o pequeno, foi, entretvose na, no camio, que viu unha chicorosa, deses pxaros que lle chamamos aqu relativamnte o mrlo, viu que andaba cun pouquio de mofo, dese das paredes no pico. dixo: -Carambas, este anda facendo o nido, hai que velalo a ver onde nida, onde tn o nido. velou. Tan bn velou que o, o paxaro aquel, o mirlo, ps xa tia us mirlios nvos, claro, o pequeno pois dxolle cura, dxolle: -To unhes mrlios, pro, non lle deba conta-lo conto aqu na sancrista, porque... dicen por a, que se se conta o conto baixo dos teitos, que se nche de formigas. Veremos a ve-lo que pasa. I- cura dixo: -N, hme n, non teas medo, que non hai tales formigas nin deso, eso son agros, non, deso non fagas caso. Buno. Pasou as a conta, pro as que pasaron unhes das, foi o pequeno mirar a ver como estaban os chicorosos, i-s chicorosos xa non estaban no nido, xa escaparan. Pro a escapad-
121
la foi boa, que despois da seguinte foi casa do cura, chamou seor cura, non sei que razn lle iba levar, saliu o seor cura polo balcn, i-l mirou pa riba ve as chicorosas metidas nunha xaula. O pequeno calou a boca; pro, asentou pasaron os das, pasaron os das, pasaron os das... un da, pois claro, chegou p preceuto, pnha confesin, que haba no pbo, dxolle: - A ver, confeschete, Manlio? Di el: - N, seor. - Pois ven aqu, lgo, bonito, ven que te confso eu, porque despois chegan os outros curas hai que axudarlles misa todo eso, ven. pxose a confesa-lo bon do pequeno, dxolle, claro, contoulle todo o que haba que facer. Un da que chegara al casa do cura, casa del, mismo, do mismo cura, que lle salira a criada pola ventana que mirara pa riba que lle vira as prnas e que lle gustara muito mirar pa elas, s prnas da criada, claro. I cura dxolle: - Ai pillabn, ai pillabn! ti como te poas a mirar, hme, de vez de mirar pa baixo? Dixo: -Pois ve, seor cura, tanto lle tn, eu mireille ps prnas do cura, pro tamn a ust lle dixen do nido do mrlo tamn lle me foi polos chicorosos, as que unha cousa qudalle pola outra.
122
ETNOTEXTO 8 [CD 3 / PISTA 8] Melide - Melide - MELIDE

Informante: Unha vecia, 38 anos, industrial. Data: Decembro do 1992. Gravacin e transcricin: D. Asorei Vidal. Fonte: AGO.
Os novos inventos O meu marido traballa, akhnte de espetculos, contrata orqustas, bandas, atracis, tn grupos ltrkhenos, tn bombas, tn palcos, tn de todo, o que pde facer un, unha, unha fsta vir onda el el faille todo: fai, scalle os contratos, faille as rifas, faille os cartles, faille todo. Chmase, un, sea xa fai once anos que traballa nesto do espetculo, , eu mais o meu llo pos traballamos aqu, no, no bar. O meu llo aora est libre de quintas qure levar el a cafetera. Eu axdolle no que poida asta que se case. Cando se case tea a sa mullr pos, eu irei co meu hme por a s fstas, axudareille a el no do espetculo, no que pida. Tn unha ocina en Monterroso, montada, tn outra en Melide. a, a principal aqu en Melide; desps tn unha delegacin al, porque el traballa moito a zona de Monterroso; traballa, as fstas todas darredor de Monterroso fainas el. entonces pos compramos al un local puxo al unha ocina pa estar mis tranquilo, non ter que andar polos bares adiante ensendolle xnte os, os cartles ensendolle xnte as cousas bebendo, se cadra o que non eso. est na sa ocina, a xnte vai al, tn o seu telfono, tn o seu fas al que... acrdome que fai pouco tmpo que, que lle puxron o fas, que eu non saba o que ra eso. vulle un aparato p casa, dxome el: -Ves Mari este, este aparato? Buno esplicoume. un da vu a o cristalro, dxome el: -Est o teu hme? dxenlle eu: -Non, est durmindo.
123
Dixo: - que quera que me mandara este fas. dxenlle eu: -Pro, buno, espera que cho vou despertar que eu non che sei como traballa eso, vouno despertar vn aora. dixo el. dxenlle eu: -Pro mentras vai al, , librra dille a Manlo que che saque -que temos unha librra aqu nesta calle - que che saque unha fotocpia, porque as qudaste ti co papel, despose, non sabes? este como che vai pa al. dixo el: -Pro carallo, o papel polo, polo fas non escapa, cona! O papl ter que estar a, ou vai ir polo aire?
124
ETNOTEXTO 9 [CD 3 / PISTA 9] Ouselle - Ouselle - BECERRE

Informante: Unha vecia, 14 anos, estudiante. Data: Decembro do 1974. Gravacin: M. Gonzlez Gonzlez. Transcricin: F. Fernndez Rei. Fonte: AGO-ALGa.
O ferreiro e mailo cura Von contar un conto que nolo aprendeu a mastra na escula. Unha vez, foi un labrador de, de caza. Cazou das perdices. Cando che[gou], cando via polo camio encontrouse co seor cura; dxolle o cura si llas venda. O seor dxolle que n, o nico que poda facer era invitar a comelas. Entonces o cura dxolle: - Von a dar unha misa. Cando vea da misa, pois xa von lgo comelas. di[xo]. Chegou o marido casa e dxolle mullr que prepara as perdices, i- marido foi misa tamn, pa despois vir canda o cura. A mullr pxose a prepara-las perdices, cando as estaba frendo, chegou unha comadre, dxolle: - Que, que fas a? Que ests facendo? dice ela: - Estou fa[cendo], estou facendo o caldo teo, con unto vllo, por eso le tan bn. Pro a comadre non se conou mirara na sartn, dxolle: - Probmolas comadria, a ver si teen sal ou se non, porque si estn sosas non valen. Entonces probaron unha como lles gustou a unha, comeron a outra. Cando chegou o marido casa, chegou antes c cura, chegou dxolle mullr si estaban as perdices preparadas. A muller dxolle que si, entonces a mullr soltouse a chorar. dcelle o marido: - Que pasa? dice:
125
- Que, que non temos cuchillos pa, pa que o cura coma as perdices. dice el: -Buno, von frauga facer dous, mentras non chga o cura. Cando chegou o cura, ps, cando chegou o cura a mullr segua chorando, dcelle o cura por qu choraba; dxolle: - que o meu marido volveuse tolo dice que tn que ir frauga facer unhos cuchillos pa cortarlle a ost as orellas. Marche, se[or], seor cura, mrchese antes de que vea! Entonces o cura descalzou, descalzouse pa correr mis. Botouse a correr cando chegou prta da frauga, sala o seor da casa. I- sali-lo seor da casa, saleu o seor da frauga. cando chegou casa preguntoulle mullr, preguntoulle mullr que lle pasara cura, porque sala correndo. I- mullr dxolle que que lle escapara cas das perdices. O marido botou, o marido botou a correr tras das perdices, tras, o marido botou a correr tras do cura pa que lle deixara as perdices: i- chegar, can[do], chegar l cerca do cura, dxolle: -Ai, seor cura! Dixeme tan siquira unha! I- cura dxolle: - Ni una ni ds! mis orellas...
126
ETNOTEXTO 10 [CD 3 / PISTA 10] Lamas - Pardesoa - FORCAREI

Informante 1: Unha vecia, 50 anos, labrega. Informante 2: Unha vecia, 76 anos, labrega. Data: Decembro do 1983. Gravacin e transcricin: C. Hermida Gulas. Fonte: AGO.
As ruadas I1: Poise ar rudase, non sabes, . Por eghmplo, nun publo hai cinco ou seir mozas, entonces alanse cada un d o seu local, cada, cada... Ti, por eghmplo, dlo ghuves, eu douno o sbado i-outra do o domingo. Cada un d o seu da, seu local pa te-la ruada. Entonces tn das pandeiretas... I2: un pandeiro. I1: , o pandeiro eu xa non recrdo del. I2: Pro habao. E: Ust acrdase do pandeiro? I1: Eu do pandeiro xa non me recrdo. Recrdome das pandeiretas. Entonces r dz da noite empezaban-a ruada. Unha faena limpiando o local! O que non tia local a xeito se tal libraba unha cuadra. Se tia ghando libraba unha, unha corte de esterco pa facer al a ruada o da que lle tocase. Ou se cadra, tias amist cunha amigha decarlle: - Ah, se me deixaras ti o sitio que non teo! cedacho, cedache o seu sitio p da que che perteneca a ti a fsta. entncese botaban a ronda. Anter de empeza-la ruada panse nun alto, as nun sitio alto i-s que cantaban mis alto i-s que cantaban millor tocaban, tocaban a pandeireta cantaban, alto canto pudan pa que sentisen... I2: s Santiaghas sentanas en Lobozn. I1: Pa que sentisen todos ester lughares, pa que or mozos visen a, a... E: Ah si, si, ra como un reclamo. I1: Decanlle, esto:
127
Velos a vn vindo, vedelos a vn vindo; airios que os traen, parecen que vn durmindo. Por ghmplo, as cancis r mozos dos outros publos pa que viran aqu ruada entonces empezaban. Iban p ruada , tocabas ti, por eghmplo, tocabas a ghta, a muieira i-un vals bilabas aquelo. despoise, tocballe a outra moza, a outra parexa de mozas, tocare bilaban as outras. despois vian or mozos, despois sacaban a bilar ar, ar mozas. entonces, por eghmplo, o que quera estar cunha moza, que tia relacis con la, pois aquel pase cara un ladio estaba al toda a noite coa moza. Pro cando lle tocaba a sa hra de toca-lo seu baile, deixaba o mozo iba tocar. Porque non iba tocar unha smpre, smpre, bila-las outras smpre. I2: diada. I1: diada, por veces. Por ghmplo, ti ... eu mais ti tocabamos aghora, este baile, unha ghta, unha muieira i-un valse. despoise ns ibamos bilar tocaban outras. iban or vllos i-r vllas, ruada moitas. E: (...) a vixilar, non? I1: Iban ver mais a criticar como fan aghora tamn. entonces haba vllas que tocaban moi bn, entonces aqular vllas tocaban moitor bailes. Porque, claro, ninguin quera tocar de boa ghana; de boa ghana, de boa ghana non haba ninguin que quixse tocar. entonces cando iba, cando iba Ermosinda de Santiagho, que ra unha boa tocadora, iba Mara de Santiagho iban esas e, case tocaban las toda a noite. I2: Como as Santiaghas non ruaba naide. I1: Tocaban las toda a noite porque tocaban coma serenas. I2 Cantaban bailaban, ran nmaro un en tdolos sitios. I1: Si, , i-s che ran ar ruadas. haba, haba r ghuves, is sbados, i-r domingos, trer das na semana. E: Carai, non por (...)
128
I1: ra moita ruada! Pro celebrbase millor, pasbase moito millor naqular ruadas, pasbase moito millor naqular ruadas que aghra se pasa nar millores discotcas. Timose candler de ghas; de primeiro ran candler de ghas, pro despois xa, xa troughmor deses de... carbur, de carbur, candler de carburo. , entncese cada moza pua o seu local maila luz.
129
ETNOTEXTO 11 [CD 3 / PISTA 11] Lncora - San Pedro de Lncora - CHANTADA

Informante: Unha vecia, 25 anos, estudiante. Data: Febreiro do 1995. Gravacin: B. Varela Vzquez. Transcricin: E. Fernndez Rei. Fonte: AGO-ADLG.
Vacacins en Ibiza I1: Coeces a moitsima xnte, sea, xnte que conocemos en Madr, xnte de Madr, eu que sei, de, andaluces, de, catals, eu que sei, breste moito non? tamn fomos a Formentra , nun barco, nun frri, desde Ibiza, , buno. Foi mui curioso, porque o primeiro que, que vimos chegar a Formentra foi un, al no purto, chmase o purto da Sabina, o primeiro que vimos foi bar El Rincn Gallego. Mira, en Formentra, no cu do mundo. unha isla preciosa, h, moito mis ca Ibiza... E: Mui pequenia, non? I1: Mui pequenia, pro moito mis ca Ibiza porque est nun estado natural, est como media virkhen non?, mentres que Ibiza est superesplotada. , claro non?, dixen eu: -Ah, mira, bar El Rincn Gallego! Vamos al. parte de que estaba a tpe de xnte, porque ra, dos que haba por al ra o mis, o mis concurrido. sentimos a xnte falar galego non? non sei, eu dgolles: - Ei, paisanos! onde sodes? tal. dime el: - De Pontvdra, vs? - Ps de Lugo, al de Chantada tal. Eu que sei, mui bn non? que, que che fai moita ilusin, pois, hme Formentra tampouco que estea a miles de quilmetros, pro buno tampouco est cerca. , que te tpes as ps con xnte... Din que os galegos creo que estamos en todas partes. che bn verd.
130
mui bn. Desps alquilramos unhas bicicltas, un cche, bah...! E: En que fostes? en avin? I1: N, fomos en... tuvmos que ir asta Madr. Mira tuvmos que ir asta Madr, desps de Madr fomos en autobs a Alicante; desps de Alicante, collemos un barco que ra coma un trasalntico, non?, ra unha pasada, tia capacidade pa, para mil trescntos vintnve pasaxeiros; buno, coincidiu que iban mis parexas... Deban ir de luna de mil, porque iban al mis... increble. , eso iba a tpe o barco, mil, tres mil trescntos vintnve pasaxeiros. ra nrme, eu cando subn tal, dixen eu: Dis! Esto como Vacacis, a pelcula aquela, Vacaciones en el Mar, pro slo que , en ve de ser un crucro por onde ra aquil, polo Caribe ou onde fora, este , ra por o Meditrrneo. Pro, buno, mui bn, despois, nada. Eso, xa en Ibiza pois, xa te movas pola ta conta. O malo destes viaxes que teas que ir a Madr, ra a travs de Mundo Khven, tias que ir a Madr , buno. En Madr tamn estuvmos da pico, porque, buno, tia al familia, ... mui bn, eu paseino en grande; a parte que cada vez que fas un viaxe, despois, claro, vs como, con pilas cargadas non?, sper, superbn ts moitar ganas de facer cousas de... E: Que estabas, nun hotel...? I1: Si, estbamos nun htl, si; estbamos nun htl, pro mui bn. ra, haba unha seora que tia as un acento rarsimo non? entn, eu smpre deca: -Esta mullr francesa. as outras decan que ra alemana; i-u que ra francesa, un da pregunteille non?, dxenlle: -Mire -tal- ust ...? - Buno pregunteille de onde ra tal. dice ela, que ra fra[ncesa], que ra de Francia. Entonces eu xa dixen: - Ala khoddevos a que gano eu!, tal. Que ra de Francia, que tamn vi[a], fora de, fora de escursin tamn unha vez, buno a Ibiza. dxenlle eu:
131
- Claro, conoceu aiqu a un isleo xa quedou non? dice: - Eso, eso, eso mismo. Foi ir de escursin. Claro, gustoulle al un, un isleo, dice: - Ai, a ver si os pasa lo mismo. I-u: - Non creo, h, eu aiqu non me quedo. N, pro vamos, a xnte ra, na zona onde estbamos ns, bah!, inda non ra as mui tal, pro en Ibiza capital ra superamable, ra mui abrta, i- que si, o que si vas ra moito khipi. Buno, ra alucinante!. ra, a min encantoume. Moitsimo khipi , moita xnte as pois, buno, non rara, mellor, al co, i-l estn mui abrtos non? smpre foi unha isla ps que se caratrizou eso, por, por os khipis por toda esta xnte non? al podaste atopar de todo; sea que, xnte de mui, mui difernte non? sea, mui bn. Eu paseino! tamn eso, fomos, fomos a un mercado khipi que deba haber, deba haber, non sei, sin esakhrar unhos setnta, ra unha pasada. I-ran, a min smpre, buno, smpre, smpre me gustou moito esa xnte falabas con iles i-ran, ran alucinantes non? porque, claro, cada un faca unha, venda unha cousa, haba a tpica que, que venda perfumes de, como esencias naturales non? pois, azar, piun, estn, buno, varias, ofrecache tal, dbache, mira, proba iste tal, buno; desps de, de ler as varios, co alcl, entrbache un medio colocn!
132
ETNOTEXTO 12 [CD 3 / PISTA 12] Barantes - Barantes - SOBER

Informante: Un vecio, 52 anos, labrego. Data: Decembro do 1992. Gravacin e transcricin: C. Fernndez Rodrguez. Fonte: AGO-ADLG.
O vio de Amandi Buno, na vendima pasbase bn asta un punto h; pro, mitar veces tamn, claro, quntaba o sol, as uvas subanse en cestos, millor bamos quince ou vinte personas vendima, claro, haba que subilas todas en cestos lombo. , salamos millor da casa s trer da ma, pra salvarnos do calor por a ssta; entonces, claro, madrugbamor moito, haba que ir a p, levaba das horas o camio... entonces, algn da botamos tres viaxes anter de salir o sol, derde onde se deixaban os carros, que daquelas ran carros que non ran tratores ... entonces, pois, claro, xuntbase muchsema xnte porque, unhos levaban dz, outror doce ou, en n; s, haba moitas cuadrillas de xnte que andaba na vendimia, entre ar mullres que vendimaban i-s hmes que suban as uvas. , millor, xuntbanse entre das cuadrillas, empezaban a dicir cal ran os que pudan mis, botbanse a correr cor cestos lombo por a ribeira arriba. buno, o vio saba bn, ou sabe bn; pro, claro, daquelas costaba muchsemo traballo coidar o vio. Pro, buno; todo ra xnte nva i-hba moita xnte i-ntonces pois, claro, todo se levaba. Non coma hoxe, que hoxe por khmplo, se algn qure facer eso xa non tn xnte. Buno, gracias a Dis, non fai falta porque xa van os tratores xa vai todo r vias; gracias a Dis hoxe, por khmplo, pois non hai necesid deso moito val; que se non, o bndito vio da Ribeira de Amandi, pois, xa non habera nin cpa de vio. Pro buno, con todo eso, eso acrdase smpre non se lvida nunca; porque gracias a Dis eu fun desde pequeno, r vias, qurolle bn; pro, co traballo que daban, se me dicen: pasas sin vio ou traballas as vias, pasaba sin vio.
133
claro, aora cos tratores pois xa non a mit do traballo, xa se sben en caixas, elabrase o vio. entonces xa ven os tratores cas u[vas], cas, cas uvar nar caixas chegas bodega, psalas por a mquina xa van direitas cuba. entonces o vio dicen que non si, que antes que o levaban os emperadores pa Roma; non che ra sin razn, que co sacricio tia que che ser bn bon por o sacricio que daba o vio. Aora, claro, tamn temos unha cousa, que hoxe o vio de Amandi est praticamnte coma o millor de Galicia; , slo por o traballo que d por o pouco produtivos que son a zona do vio. hoxe vndese bastante bn. Os que, por xemplo, como che dira eu, os que saben o que tran entre maus, que desinftan a uva , ou desinftamos a uva, coidamos o vio, levmolo anlogo pra que nolo cuide, as, podemos vendelo bastante regular coma por xemplo na Feira do Vio. Tu sabes que a Feira do Vio de Amandi, pois, unha das que ms potenciadas vai estare na nsa pequena Galicia. entonces mira, unha botella de vio vale quinintas pesetas; eu fun -unhos tres cuartos de, de litro-, eu xa lvo indo varios anos Feira xa ganei tamn un segundo i-n primeiro premio, un ano o primeiro i-utro ano o segundo. Total pois xa te anima slo polo trofeo que che dan, que a min incluso o primeiro diumo Cacharro Pardo, o Presidnte da Deputacin, i- segundo diumo o que foi conselleiro, Prez, que gracias a Dis, el tuvo, o pai del tuvo vias pegadas car nsas tamn, xa sabe tamn o mrito que tn o vio de Amandi.
134
ETNOTEXTO 13 [CD 3 / PISTA 13] Celeiros - Celeiros - CHANDREXA

Informante: Unha vecia, 23 anos, telefonista. Data: Febreiro do 1975. Gravacin: R. lvarez Blanco, F. Fernndez Rei e M. Gonzlez Gonzlez. Transcricin: F. Fernndez Rei. Fonte: AGO-ALGa.
O crego de Pareiss Vouvos contar o conto do cura de, de Pareiss. Resulta que cura de Pareiss, faltbanlle as pitas; busca de qu busca de al, el i- criada, nada que non encontraba as galias. Vai un da chamou n chaval, desconaba dun to dcelle: - ie, neno, mira, ven qu, o domingo, si, cuando u est na misa predicando tu dices, que fulanito me roubou as pitas, douche dous res. Chga o domingo, estaban na misa, resulta que o que llar roubaba era o pai do rapaz. O pai do rapaz viu que o cura chamaba parte chaval, dcelle: - ie, fulanito, que che dixo o cura? - Nada, nada, non me dixo nada. Pro dxolle: - Mira se, se mo dices, douche unha peseta. Entonces, foi o rapaz dxollo. Dixo: - Pois, mire, dxome esto, que se cando estaba no altar lle deca que, que ust o que me roubaba as galias, que me daban dous res. - Pois, mira, vaslle decir o que eu che diga douche unha peseta. ftivamnte. Chga o domingo, o cura estaba predicando todo furioso: - Porque qu non sei qun me rouba as pitas, porque son unhos desgraciaos, porque tal porque cual. Dcelle:
135
- A ver rapaz, que tu sabes qun me rouba a min as pitas, a ver, do. sal o rap altar dcelle: - Se soubra o Eudilio de Cotaresco que o cura lle anda ca mullr.
136
ETNOTEXTO 14 [CD 3 / PISTA 14] Lamela - Coucieiro - BAOS DE MOLGAS

Informante 1: Unha vecia, 65 anos, labrega. Informante 2: Un vecio, 72 anos, labrego. Informante 3: Unha vecia, 70 anos ca., labrega. Data: Decembro do 1994. Gravacin: M. Snchez Cid. Transcricin: E. Fernndez Rei. Fonte: AGO-ADLG.
O lio, as adas e os mozos I1: Primeiro sementabamos; despois, cunha maza, pois mallabmolo; despois espadabmolo; despois asdabmolo nun, nunha cousa que haba de sda-lo lio, un rastrillo; despois tiamos que ar. Pro, claro, or mozos non queran, lla, porque como, enchalos de tascos, ra unha cousa que tia moito plvo, moito eso ... abamos na nsa corte, un ano na dun i-utro ano na doutro. entn aquil ano tocou na nsa corte. entonces, claro, eu xunteime con dous, un do Abldo i-utro de aiqu da Lamla. entonces, claro, cando chegou o da Lamla, poise, estaba sentado onda min o do Abldo, porque al faciamos un corro as mullres, entonces, claro, haba nhar mesas largas sentbanse as... I2: O Lisardo. I1: O Lisardo. entonces entrou , i- meu irmau, estaba xogando. Haba dous ou tres rapazlos as coma do tmpo dil, que entn il ra pequeno, estaba xogando. Entn o Khos dxolle: - lgo, Khos Ramn, ganas ou prdes? dxolle: - Pois nin estou xogando, non gano nin perdo, pro asta aora non estou xogando. Dou media vlta pa fra marchou. Al por riba da nsa casa, naquil monte, empezou a cantare: Moza dor moitos mozos; n, dixo:
137
Moza dor vinte mozos comigho vintn como fagas as pronto quedas sin ningn. E: Entonces que faca? cantaba? I1: Cantaba, cantoume as. pra outro da, esto ra un sbado, pr outro da ibamos a a sende, que haba un caf, tocbanche cun acrden; i-ntonces, claro, eu dixen, buno, pois agora, vou ter que vir sla; pro chegar al pois estaba o do Abldo. Entonces dxome se lle iba bailar, eu fun, anda que entra o outro pola prta; despois, claro, invitronos a tomar un caf, porque ra slo, al ra o que haba, caf, ra un caf pro bailbase, a xnte pra, pasar o tmpo; , i- entn o outro invitoume a tomar un caf; pro, lla, se ves a este da Lamla, madre ma!, como se puxo; i- vir a no, nos Vieiros pxose no medio do camio non nos quera deixar pasar. Pro eu teo, tia unha amiga, que chaman Florinda, mira, se non nos deixa pasar, btase acima dil; porque pxose, mi madre querida!: scate de diante que non te quro nin ver. O outro vu andando, vu andando chegar casa, chegou diante de ns; despois non me quera deixar entrar na prta. Entonces, claro, eu, dixen eu, a ver como fagua. Saliu a pbre da mia nai dxolle: - Poise, vn con ise, pro qun, aqu qun mando son eu, que hai catro anos que veo paghando ese carreiro, a ver se il ou son eu. Dixo: -Ai, meu llo, eso, entndete. Eso che cousa dela. Entonces, claro, o outro tuvo que se marchar, pbrio, ra tan buno. marchouse. Eu, claro, gustar, gustbame mis o outro, pro... I2: O Lisardo. I1: O Lisardo n!. Gustbame mis o Ghos; pro claro, como non tia autro, eu agarrbame que via; porque agora
138
tanto tn, pro tmpo vir unha moza sla... eso rache un desprecio mui grande. Entonces, claro, pois, eu agarrbame que via. I-aquil querame polos ghos del alma, lla. I3: O Lisardo. I1: O Lisardo. I3: Pro de onde ra il? I1: De Abldo. I2: O que casou coa da (...) I1: Claro, , i-so pasou, pasaban as as cousas, lla, porque antes non che ra coma agora; que agora, ten un i-quil, con aquil xa basta, pro tmpo unha moza non poda ter slo un mozo.
139
ETNOTEXTO 15 [CD 3 / PISTA 15] Os Pinos -Vilame- RAMIRS

Informante: Un vecio, 64 anos, comerciante. Data: Marzo do 1993. Gravacin e transcricin: S. Viso Prez. Fonte: AGO-ADLG.
A vida detrs da mostrador Hai casos clebres, tamn porque non decilo, tamn hai s, tamn hai os seus caltes pro buno, non son os tmpor de antes. Como queira que sea, esta convrsa, se tn algho de chiste ou algho de ghracia ou alghn principio de comentario, temos que remontarnos a anos atrs, porque o que est pasando aora atualmente, praticamente pois non tn moito porque ve[mos], presencimolo, vmolo; pro, esta xente de, de trinta anos pra baixo haille que falar, pois claro, de hai cornta anos ou cornta pico. Entnces, pois eu contarache moitas cousas que me teen pasado neste mostrador. Como tu ves, ns aqu temos por un lado comestibles, pra autro lado ps temos unhar zapatillas, ou unhas, algo de roupa feita, roupa interior pra outro lado pois temos as aixadas, as fouces pa segha-la hrba ou unhas puntas ou unhos clavos ou tal. , dunha ocasin vu unha seora que xa morreu a pbre, digo a pbre, nada de pbre, xa morreu, est ghozando eternamente na ghlria, que la ra boa persoa, pro vu dxome as: -Manlo, dme... dme. Pidiume as unhas cousas, unha botella de aceite, pidiume un pouco de petrl que tmpo vendase o petrl buno, eso tamn, tamn hai fonte, si que hai manantial falar do petrl pro buno, hai manantial de comntario; pro vai dxome s: -Manlo, dme un, esto, esto, i-sto..., -unhas cuantas cousas, despoixa: Dme, tamn un quilo de azucre. Claro, ela dxome si eu entendinlle, ra, ra as no tmpo do mes de maio, cando se lle d o azufre s cepas. dixen eu,
140
dixen, pnsei eu, dixen, pidirme un quilo de azufre, cun quilo pouco vai azufrar, pro buno... tamn-o levaban s pra desinfcin, pra queimar pra desinftar mellor unha vasixa dunha cuba ou unha pipa ou as calqura cousa. Levaban r veces un quilo de azufre pra queimalo ou taparlle un coco, un burato a unha vasixa vlla, calqura cousa; entonces vai cuando me dixo un quilo dil, colln a paleta, tmpo o azufre via en sacos de cornta quilos pesbase todo, ra todo pesado non coma aora que vn todo fracionado; pro tmpo eu peseille un quilo de azufre i-la habame pedido un quilo de azucre. Levou as cousias, marchou pr casa, de l nhor das cando volveu tinda dixo, comezou a falar, dxome s: -Mira, xa non me acordaba, dme un quilo de azucaar. Eu quedeime s, dixen: -Caramba hoxe vn, vn moi ghraciosa seora Trina. ra unha que se chamaba Trina, seora Trina di Eiras, en paz descanse, bah!, dixenlle eu: - Vn moi ghraciosa. dixo: - que a vs aghora, s tindeiros de aora haivos que dicir as cousas moi discretas porque o outro da pidinche un quilo de azucre dcheme un quilo di xofre. cando lle mo fun botar caf, xa me dirs, como anduvo a cousa. Entn botmonos rir tal. -Mullr, pois sntoo moito, tal cual. dixo: -Hme que te equivoques de me dar pemento dulce a darme pemento picante tamn pde currir, que eso xa me pasou noutra tinda, que lle pedn do dulce dronme do picante boteillo s xudas verdes que xmos unhas xudias cando fomos comer as xudas dixronme or da casa: ai h, cmaas ostede que esto coma qun mte a lngua no lume. Pro buno, esto foi un caso bonito, que claro, a mia vista xa me falla namais o aixofre moito mis amarlo ca, c azucre porque o azucre blanco. dxenlle eu:
141
-Buno, que eu entendinlle azufre. Dixo: -Ns chammoslle xofre, i- azcar, azcar, chamsmoslle azucre. buno, son s cousas de... ns fartmonos de rir. Pro bah! Eiqu no mostrador bu[no], p diste mostrador s como o ves vllo , i-rdinario eiqu frtachese un de rir e dixache moito que comentar, porque mira. s veces xntanchese qu tres ou catro hmes, todos iles clintes resptables como che dixen principio, que eu aprcioos a todos, porque todo o que vn eiqu pa deixar un peso bienvenido sea, merceme tdolos resptos; pro r veces un, cando se van, queda, queda rindo queda pensando co rollo i- signicado das conversas que eiqu ten habido. Porque mira, arrimados a este mostrador, hai hmes que, mira rzan txos, sacan carros de esterco, sghan campos de herba; pro dgoche, millor estn ca xrria na mau ou ca cpia na mau, i-eu estou escoitando, escoitando i-eu sei que aquelo ra unha mentira, porque mellor dxome que rozara nunha man dous carros de txos; nunha man que sacou tantos carros de esterco, fun pra fulano, xen esto, xen aquelo i- o que estaba ra chimpando unhas cpias unhos cuantos cigharros dises sin ltro i- cabicia afumada coma o... Bu[no], en n! Pro deixan eso, i-eu s veces tamn lle digo buno, mirai que eiqu p diste mostrador, os cazadores matan coenllos que mte medo; detrs daquil fento chimpei esto, detrs daquil penedio chimpei aquelo. Os pescadores, ven do ro, buno; esoutro da tal todo arrimados r mostradores porque qun fala a xrria ou a cpia. Esto como volo conto. s n de cousas.
142
ETNOTEXTO 16 [CD 3 / PISTA 16] Allariz - Allariz - ALLARIZ

Informante: Un vecio, 60 anos, muieiro. Data: Marzo do 1975. Gravacin: M. Gonzlez Gonzlez. Transcricin: F. Fernndez Rei. Fonte: AGO-ALGa.
O rato do monte e o rato do muo [Cuando eu estaba no muo,] haba un rato l, estaba moi gordo, coma moita faria. Marchouse. Un da co vicio marchouse monte viu unhos compaeiros, al no monte, estaban moi aquios, i-ntonces dixo: - Como estades tan acos, eiqu? Que comedes? - Comemos castaas. - mbre! Eiqu non pde ser. Vinde cuanda min, que vamos a un sitio, xa veredes como comedes al faria, moitas cousas boas, grao... tal. Camiaron cara muo, dxolle, o aco do monte: - I-l hai polica? - Si, hai, pro est simpre dormindo. - Poise, entra tu primeiro que ests mis acostumbrado. I-ntrou, foi o polica, plau!, comeuno. dixo il: - Caramba, doume vlta pr souto, que vale mis aco no souto que gordo no cu do outro.
143
ETNOTEXTO 17 [CD 3 / PISTA 17] Servoi - Servoi - CASTRELO DO VAL

Informante: Un vecio, 50 anos, camioneiro. Data: Febreiro do 1993. Gravacin e transcricin: X. Prez lvarez. Fonte: AGO-ADLG.
Os estudiantes e as papas ran dous estudiantes vian de vacacis. claro, chegharon a un publo , dixronlle a onde podan, foron onda o pedanio do publo a ver onde se podan, vamos, quedare en pousada. Levrono onda unhor vllos que haba al. al dixronlle: - A ver, ts que darlle cama estes dous rapaces cena. dxolle a vlla: -Buno, eu cama doulle cena tamn; pro de cena hai papas, temos papas de cena. di, dixron eles: -Buno -dixo un-, eu papas non quro. Dixo o outro: -Eu, eu tampouco. -Buno, pois, a cama qu. dorman, nunha habitacin, nun cuarto que se chamaba antes, tian das camas, nunha cama dorma o vllo i- vlla e na outra dorman or dous rapaces. Pro de noite dulle fame; dxolle un outro: -Ai que fame teo! dxolle o outro: -I-u tamn, como facemos? -Poir mira, vamos a, vamos a, eu vou -non haba luz, daquela non haba luz- vamos , vamos ir cocia , tu frtaste de papas al trasme unhas poucas a min. - como fagho pa, pa ir pa vire? Mal, mal pa ir, mal pa vir, sin luz. entonces na, na, na tarima da cama, que ra daquelas
144
camas anchas que haba antes, haba un, un carrete, destes de fo, dxolle o ra[paz], un outro: -Vas, cara a al, lvas, eu quedo co fo qu, tu vas pa al , frtaste de papas. entonces, vir pa ac, vs por o fo outra vez dereito a min. cuando o, o outro marchou cocia, foi o compaeiro cambioulle o fo i-toullo tarima da cama da vlla, do vllo. O rapaz fartouse de papas, comeu as que lle pareceu truxolle unha cullarada del, delas compaeiro. nese medio tmpo, claro veu cara a onda a vella, cheghou onda a vlla, i- vlla fartrase de papas estaba, pois, perdonando a palabra, co cu aire. estaba as, facendo as: ffff, fffff, ffff. dxolle o rapaz: -Tma, cume, -baixio claro, pa que non ora a vlla,cume, xa non lle soples que xa estn fras. Pro a vlla segha fff, fff; entonces, o rapaz tanto se cabreou dixo: -Non lle soples que xa estn fras. Mira que chas barro. foi pas!, barroullas vlla no cu. entonces o outro rapaz riuse, cambiou de disco . Quedaron calladios os dous. Cuando vai o vllo pa tapala, cara ma, colleu encontrouse cas papas. Encendeu o candil de ghas, que tian un candil de ghas dxolle: -Vaia mullr, vaia! Bn malia estuvches! Seghn-as comiches as as caghaches!
145
ETNOTEXTO 18 [CD 3 / PISTA 18] Vilardevs - Vilardevs - VILARDEVS

Informante: Un vecio, 20 anos, labrego. Data: Marzo do 1975. Gravacin e transcricin: F. Fernndez Rei. Fonte: AGO-ALGa.
O portugus e a mula Resulta que o Calln ten unha mula. Esa mula botarlle a mau a unha te[ta], botarlle a mau a unha teta arrelincha que se mata. Entonces, dixronlle que lla compraban, pro que tia que estar preada; i-l, i-l dxolle: -Anda, anda preada de seis meses. Entncer dixo o outro, dxolle: - d, d muito leite? dixo el, dixo: -O que se queira, tdolor das. Cuando, cuando, cuando a tia eu, daba polo menos dous litros, cada, cada doce horas. dixo el, dxolle, dxolle: -Buno, se, se a mula d dous litros de leite cada doce horas, eu cmprolle a mula -dixo-, pro tnme que responder que non malpaira. Se malpaire, non lla quro. Dxolle o outro: -Trato feito. entonces, unha ma do vrau, a de cara r cinco, a mula estaba relinchando, por a cra, entonces o outro dxolle, dxolle: -I- cra, onde lle est? Dixo: -A cra vendinlla nte. Dixo: -I-ora, aora pa que a quro? Dixo: - lgo tu non preguntabas por o leite? Dixo:
146
-Buno, p logho, lvolle a mula, cuanto qure por ela? -Quro vinte billetes. Dixo, o outro dixo, dixo: -Or vinte billetes ser muito. Dixo: -E lgho tu que qures, mula sin tetas ou mula con tetas? Dixo: -Buno, eu pa min, eu non sei muito, porque eu, bn sabe ust que son portughs e non entendo muito espaol. dixo: -Buno, se qure, se qure, se qure mula machorra, por vinte mil pesetas tna, se a qure, aora, se a qure con, que paira traigha boas cras da muito leite, tn que dar trinta billtes. -Dis la muito, dis la munto dieiro. Dixo: -Bueno, pois se muito dieiro que sea, quro trinta billetes. Entonces o outro levou a mula, i- cabo de nve meses vu aiqu dxolle, dxolle: -h patrn, a mula, a mula mais la non lle crce o ubre. Dis mais la non paire. Dis: -Xa parir, xa parir. Tu btela la cun pau por o lombo, que xa parir. Dice: -h patrn, a mula non d resultado, dis, mais eu al devlvolla. Dis: - Mais o que che devolvo eu a ti mais l cun pau nos crnos.
147
ETNOTEXTO 19 [CD 3 / PISTA 19] Torneiros - Riocaldo - LOVIOS

Informante 1: Unha vecia, 48 anos, labrega. Informante 2: Un vecia, 14 anos, estudiante. Informante 3: Un vecio, 71 anos, labrego. Data: Xaneiro do 1995. Gravacin e transcricin: I. Villalba Seivane. Fonte: AGO-ADLG.
A mata do porco7 I1: Primeiro comprmolos, s porqueiros que vn, por qu. despois de a empemoslle a dar a, a cralos s lavaduras, verduras, dmoslle maz, todo, a faria de maz. cheghar tempo, a noviembre, ou a diciembre ou s. E: Penso non lle dan? I1:Tamn lle damos, pero pouco h. Dselle patatas, dselle, fiselle as coedallos, de nabos ou que seja. cheghar a, noviembre ou diciembre, o que queira matar. Vnen-os hmes ajudar, ns ajudmolos a eles tamn, matmolos i, fr[tase], frtase as ca, coas pdras, ou cunhas facas, non lle chaman cuchillo, h, facas. lvanse bn lavados. Despois brenos tranlle, as tripas todo pa fra, traselle o fgado, traselle os bches, despois as, as mulleres tan a lado, lvanse as tripas... I2: esfanse. I1: esfanse, i-s. E: que, que partes sacan do, do prco? A so...? I1: Do prco trase todo. Aquil da traselle as tripas, quedan os prcos as limpos, abrto asta p outro da. Que p outro das trase, crtase a, os perniles, transelle as pas, as cabezas, trase as sos e pos todo al a arrefsere. Despois p outro da que se salga, h, as. E2: transelle as frebas.
7. Nesta texto a grafa representa unha consoante fricativa lmino-alveolar xorda, a unha fricativa lmino-alverolar sonora, a j a fricativa lmino-postalverolar sonora e a s a fricativa pico-alveolar sonora.
148
E1: Traselle a freba pa faguer as chourizax. E1: O da da matanza xuntmo-la familia toda pa comer. O jantar faise todo de, moito do de prco, non, aquel da. Buno, miro o que lle eu quero dicire. Despois de l, p outro da, pcase a carne, cuando se desfn os prcos, as frebas, todo iso. Desfanse as, as frebas i crtase todo pa faguer as chourizax h. Pois nas chourizas btase entn, a cebola picada, allo picado, loureiro, prijel, pementa, btolle tomillo i btaselle o vio branco, ou vio tinto, ou como queiran. I-quilo remxese bn remexidio, h. despois btaselle o pementn, o picante i- dulce, todo pa faguer as chourizax. Despois ajuda, ajdanos todos a, a ajudar a faguer iso. E: tnen mis, tnen chourizos algunhas cousas mis ou slo chourizos? I1: Chouri[zos], eu non fagho chourizox. I3: Chourios con cabao. I1: Ns chammoslle bbado h. Chammoslle bbado pa faguer os chourizox I3: A tripa grsa, bah. I2: O cabao igual. O cabao igual. I1: igual. I3: A tripa grsa. I1: I-s.
149

Nosa Fala

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nosa Fala

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

A N OS A FA LA

BLOQU ES E REA S L IN GSTIC AS DO GALEG O

FRANCISCO F ERNNDEZ RE I e C ARME HE RMIDA GUL AS

CONSELLO DA CULTURA GALEGA

A NOSA FALA BLOQUES E REAS LINGSTICAS DO GALEGO

ARQUIVO SONORO DE GALICIA

CONSELLO DA CULTURA GALEGA

A NOSA FALA BLOQUES E REAS LINGSTICAS DO GALEGO

Alfonso Zulueta de Haz Presidente do Consello da Cultura Galega

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

Francisco Fernndez Rei Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

ETNOTEXTO 2 [CD 1 / PISTA 2] Camelle - Camelle - CAMARIAS

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

ETNOTEXTO 3 [CD 1 / PISTA 3] Manda - Coiro - MAZARICOS

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

ETNOTEXTO 4 [CD 1 / PISTA 4] Roo - Santa Mara de Roo - NOIA

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

ETNOTEXTO 5 [CD 1 / PISTA 5] Ameneiro - Calo - TEO

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

ETNOTEXTO 6 [CD 1 / PISTA 6] O Outeiro - Carreira - RIBEIRA

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

ETNOTEXTO 7 [CD 1 / PISTA 7] Friamonde - Callobre - A ESTRADA

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

ETNOTEXTO 8 [CD 1 / PISTA 8] Fens - Santa Maria de Cambados - CAMBADOS

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego

Francisco Fernndez Rei / Carme Hermida Gulas

A Nosa Fala. Bloques e reas lingsticas do galego