FUNKCIJE TRZISTA

Kao glavne funkcije trzista mogu se izdvojiti: 1. Alokativna funkcija 2. Distributivna funkcija 3. Selektivna funkcija 4. Funkcija povezivanja osamostaljenih ekonomskih subjekata 1. ALOKATIVNA FUNKCIJA Trziste vrsi raspodjelu raspolozivih inputa nekog drustva na proizvodnju razlicitih dobara, i to zahvaljujuci odnosima ponude i traznje i njihovom uskladjivanju. Ukoliko je previse inputa ulozeno u proizvodnju nekog dobra, pa je kolicina tog proizvoda veca od potreba drustva, trziste ce to jasno pokazati kroz preveliku ponudu u odnosu na traznju. Takav odnos ponude i traznje znacice pad prodajnih cijena, a to ce voditi smanjenju profita koji subjekti ostvaruju proizvodeci to dobro. Suoceni s time, pojedini proizvodjaci ce napustiti proizvodnju tog dobra i poceti proizvoditi neko drugo. Na taj nacin dolazi do smanjenog angazovanja inputa u jednoj grani, a povecanja inputa proizvodnje u drugoj, tj. izvrsena je drugacija alokacija raspolozivih faktora proizvodnje. Dakle, alokativna funkcija trzista znaci da se raspolozivi inputi najbolje koriste te da se na adekvatan nacin izvrsio izbor sta ce i kako ce pojedina preduzeca proizvoditi. 2. DISTRIBUTIVNA FUNKCIJA Uskladjujuci ponudu i traznju pojedinih dobara i odredjujuci njihove cijene, trziste vrsi raspodjelu stvorenog drustvenog proizvoda na pojedina preduzeca i pojedince. Time ono vrsi distributivnu funkciju. Cijena koju proizvodjac ostvaruje na trzistu je mehanizam kojim drustvo pokazuje koliko je spremno da nagradi za proizvodnju tog dobra. Ta cijena pomnozena sa kolicinom prodatih dobara predstavlja ukupan prihod preduzeca, a njegova velicina pokazuje koliko je ucesce tog proizvodjaca u ukupnom drustvenom proizvodu, tj. nacionalnom dohotku. Ukoliko cijena ili kolicina roba koja se realizuje raste, preduzece dobija sve veci dio drustvenog proizvoda, a ukoliko postoji pad, smanjuje se ucesce preduzeca u drustvenom proizvodu. Dakle, odredjujuci cijene dobara i kolicine prodate robe, trziste odredjuje raspodjelu, odnosno distribuciju rezultata proizvodnje na razlicita preduzeca. Trziste to radi i za pojedince. Ukoliko je odnos ponude i traznje za radom takav da cijena rada raste, to omogucava da radnici imaju vise nadnice cime je i njihovo ucesce u DP vece, dok ce se profiti i rente kao prihodi vlasnika kapitala i zemlje smanjivati. S druge strane, smanjenje cijene dobara koje trose potrosaci znaci da je njihov udio u raspodjeli DP povecan, jer sad sa istim dohotkom mogu nabaviti vecu kolicinu robe.

Prema tome, zahvaljujuci trzistu, vrsi se raspodjela DP kako na pojedine grane i djelatnosti proizvodnje, tako i na pojedinacne ekonomske subjekte, odnosno preduzeca i pojedince. 3. SELEKTIVNA FUNKCIJA Kao osamostaljeni proizvodjaci razlicitih dobara, preduzeca sama odlucuju koja dobra i kojim tehnologijama ce proizvoditi. Neka to cine uspjesno, dok druga donose pogresne odluke. Ne mogu svi subjekti u ekonomskom sistemu biti uspjesni, te trziste vrsi selektivnu funkciju, tj. vrsi selekciju privrednih subjekata na uspjesne i neuspjesne. Time ono iskljucuje iz proizvodnje one koji nemaju adekvatan nivo produktivnosti, tako da opstaju samo oni subjekti koji su u stanju da efikasno koriste rijetke faktore proizvodnje cime se opsti nivo efikasnosti drustva povecava. U tom procesu selekcije, trziste djeluje nemilosrdno dovodeci do propadanja velikog broja subjekata. Mada, koliko to god bio surov proces, on prisiljava preduzeca na maksimalno povecanje efikasnosti proizvodnje, od cega na kraju krajeva najvecu korist ima cijelo drustvo. 4. POVEZIVANJE OSAMOSTALJENIH ROBNIH PROIZVODJACA Trziste obezbjedjuje da ekonomski sistem djeluje skladno i uredjeno. Obezbjedjujuci informacije o robama koje se nude i traze, trziste povezuje preduzeca sa njihovim dobavljacima razlicitih inputa, omogucava im da biraju od koga ce nesto nabaviti i po kojoj cijeni, a proizvodjacima stvara uslove da se povezu sa kupcima i time obezbjedjuje realizaciju sopstvenih proizvoda.