VI SUY NGH V I MI GIO DC & GIO DC SNG TO Lm Nguyn Ti (Ph Gim c Trung tm Ngoi ng i hc An Giang)

( ng trn tp ch chuyn ngnh Gio dc v Thi i. S k 25 ra ngy 23-6-2002)

Sng to l ngun gc ca nn vn minh loi ngi. X hi loi ngi bng n lc khng ngng sng to ci mi t ti s tin b pht trin v mi mt. Chnh bn thn con ngi cng thng qua ci sng to mi, khng ngng c hon thin v nng cao. Trong nn khoa hc k thut t phi mnh tin nh v bo hin nay, s sng to i vi tc ng y mnh cho s pht trin kinh t x hi th li vt xa hn so vi bt k thi i no, t n mt cng khng tin (khong hu). Kh nng sng to ca mt nc, mt dn tc mt thit quan h n s thnh suy ca quc gia. Chnh v vy, n lc nng cao t cht sng to, yu t c bn cho c sng to ca con ngi, tr thnh mt nhim v v cng cp bch v trng yu ngy nay. Cng nh cc nc khc, ngnh gio dc Vit Nam ng nhin phi gng gnh mt trch nhim nng n v bi dng, pht trin kh nng sng to cho nhng ngi k tha. Song, gia gio dc v sng to li khng phi lc no cng lun tn ti s tng quan bt kh nghch bin, nh khi nim gn y ti din n gio dc nhiu nc : gio dc o to c sc mnh song trng - va c kh nng o to v bi dng tinh thn sng toca con ngi, ng thi cng va c kh nng lm ch ng n. ng nhin, mt nn gio dc tng thch c th sc thi trin cng vic bi dng v o to nng lc sng to, ng thi cng nng cao c t cht sng to cho nhng ngi tip th gio
Page1of8

dc; ngc li, nn gio dc khng ph hp c th bp v bp cht tinh thn sng to ca hc sinh sinh vin (HS). Nh vy, tng cng gio dc mang tnh sng to mi, theo thin kin c nhn ca ti, trc ht phi thm nh li bn thn ca nn gio dc, phi lm li cng cuc i mi sng to t chnh nn gio dc. Qua qu trnh tch ly kinh nghim cng tc trong ngnh, cng v khun kh ca bi vit, ti ch phn tch v cc biu hin gio dc vn thng xy ra nhiu trng hin nay t nhiu lm nh hng n tinh thn sng to cho i ng k tha. Ni rng gio dc o to c sc mnh song trng, va c kh nng bi dng li cng va ngn chn v lm st gim tinh thn sng to ca HS khng phi khng c c s. V lc truyn ti tri thc cho HS, gio dc c th v tnh ch to lp khun mu; khi hun luyn t duy n c th xua ui i cm xc linh tnh ca i tng tip th; cng nh khi ci th c ch trng th ci tnh li c nhiu kh nng b b st i; hay ta ch ch trng qui phm m ngang nhin chim mt hn s t do ca HS v.v... Sc mnh song trng thng xuyn sn sinh tay i l th. Ngnh gio dc hin nay ang dc sc nhm thc thi hu hiu i mi phng php dy hc cho ph hp vi yu cu bc xc ca x hi, chnh l bi dng cho HS ti a v mt chnh din v khng ch mc ti a v tc dng phn din ca n. Trong chng trnh ngh s v gio dc ca Lin hip quc trong nhng nm qua, khi nim hc sinh tn cng a ra nhim v phc tp ca nn gio dc trn phng din bi dng sng to, duy tr sc sng to con ngi m khng t b vic t n vo nhu cu cuc sng ban u; truyn th vn ha nhng khng ly m thc sn c ch ng ngi c truyn th; khuyn khch h pht huy thin ti, nng lc v phng thc biu t c nhn, nhng khng ph tr hnh thnh ch ngha c nhn; ch mt thit tnh c o,
Page2of8

tnh nng c bit ca c nhn nhng khng qun sng to cng l mt hot ng tp th. Nm vng vic x l mi quan h bin chng gia nhng ci th chnh l kin thc rt cn thit ca nn gio dc sng to. Do s tn ti khch quan casc mnh song trng, t gic bi dng sng to, gio dc rt cn thit phi thng xuyn tin hnh s t iu tit v t kim im. iu cn cha va l, nh d lun x hi thng ln ting, nhiu ngi vn c th v xem thng vn ny, c mt mc chy theo s lng v nng cao cht lng vi mt ngha cn hn hp. Nu mi ngi chng ta bnh tnh thm xt li c cu gio dc hin nay v tin hnh phn tch i chiu sc mnh song trng nh cp trn, ta s d dng pht hin rng do t trc ti nay khi nim sng to cha thc s c ch trng, nn trong gio dc o to cn tn ti ln nhng nhn t c k, phin din v cp cng cn li, t phn ln nu khng ni l ton b m thc ch nghin v k nng tri thc v nng lc cho thi c, l ra cc c trng r nt nh gio hc theo kiu tim chch nhi nht, gio iu, tung thm n hng, phim lun ha l tnh v gio hc theo kiu qun thc khc khe. Cng lc vi chc nng truyn nhn phin din lm cho c sng to ca HS b tr tr v p ch. Sau y l mt vi suy ngh cn tng i ph bin khp ni: 1. Gio hc theo kiu nhi nht. Mc d s phn i kch lit ca cng ng x hi i vi kiu gio hc nhi nht n hng ny nh thng c cp nhng nm gn y, song d sao kiu tim nhp kin thc trong o to vn l phng thc gio dc hin ang chim ch v trong phng php dy hc ngy nay. Hin tng thy ging tr ghi vn cn l hin tng rt ph bin trong lp hc. c im ca kiu dy hc ny l thy lun ch v thng tr c nhi nht c kin thc vo cho tr, cn tr th tip th mt cch b ng. Phng thc dy hc
Page3of8

nh th s d c thnh hnh v n n khp vi kt cu gio dc ly tri thc lm trung tm. Trng k khng mt mi c nhi vt, rt vo nh th vn pht huy c tc dng tip thu v chim lnh khi nim tri thc khoa hc cho HS. Nhng r rng n lm cho c sng to ca h b tr tr i. Mt l do b km hm trong trng thi b ng lu di, a n tinh thn ch th v tnh ch ng ca HS b suy yu i, nh hng trm trng n s hnh thnh nhn cch sng to. Hai l c ln lt tim nhp vo nng lc tip thu ca HS nh th, th thc ca HS v cc tnh hung c vn , nng lc chim lnh v nng lc nghin cu cn thit cho c sng to dn dn b suy thoi do khng c khai thc v hun luyn. 2. Gio hc theo kiu gio iu. Biu hin ch yu l trng v l lun, coi nh thc tin; trng v kt lun, phn i cht vn. Chng hn nh trong bin son gio trnh ch theo ui tiu ch nhm hon chnh v h thng, nhng li coi nh v thc t hc tp v cuc sng ca HS. Trong qu trnh dy hc, ch c bit ch trng cng c v ng dng v cng thc v kt lun, cn nhng pht sinh ca kt lun th li b qua hay ch lt nh qua loa. Khi gii p cc loi bi tp, HS u c i hi buc phi thuc bi theo khun mu, tuyt i tun th phm thc c nh v phi cn c theo p n tiu chun, nu c s st cht t, cng u phi mang s phn b trng tr chng hn. S nguy hi ca kiu gio hc gio iu ny l t tng ca HS dn d b g bo v km hm, lm cho h e p, rt r s phm sai v.v.. C nhiu ngi nghin cu v sao a s HS s lm vn, kt qu nghin cu cho thy mt trong nhng nguyn nhn ch yu l do c qu nhiu hn ch v quy phm c nhn mnh cho bi lm vn, t lm hn ch cho HS khng th by t ngh ca mnh mt cch t do c. Hai l do cn xa cch vi cuc sng thc t, trong qu trnh sn sinh kin thc, HS phi ng u ch l
Page4of8

nhng qui nh cng nhc, t khng sao tnh khi cm xc kh khan, n iu v chn ngy, lm xi mn i s nhit tnh theo ui v khm ph tri thc ca h. 3. Gio hc theo kiu tung thm n hng. Kiu gio hc ny ch nhm tp trung sc vo o h thm su, ch yu cu chiu su tri thc v nan gii vn , nng v thm nhp chiu ng, nh v m rng chiu ngang, ch ch trng v cng n thi ca gio trnh m bt cp nhng th khc. Ch bit tha mn phng thc n nht, s chnh xc ca gic n nht m khng suy ngh g n s bin i ph ca h l lun... Th gi ginh cho dy hc th ngn, mc thi c th i hi cao. Do vy, ch lo toan tp trung ci ch im m hu nh khng h c lin tng v s bin ha, lit k hay m rng. Gio hc theo phng thc tung thm ny qu l thch ng cho cuc th chin khc lit, nhng trch nhim ca kiu nh chiu su trn a hp hi v n nht ny nh hng rt r nt i vi yu t c bn cho c sng to ca HS. Mt l v hn hp ha bi cnh hc tp. Ai cng tha nhn rng sng to cn phi c mt qung khot nht nh. Hai l do coi nh cng vic hun luyn t duy m rng, lm bt li cho vic bi dng tnh a hng, tnh tri chy v tnh bin thng ca t duy; cng nh lm bt li cho vic hnh thnh phm cht t duy mang tnh sng to ca HS.. 4. Gio hc theo kiu phim lun ha l tnh. Tc l trng l-gic, xem nh trc quan; trng l tnh, xem thng cm tnh. Khng cn bit n ni dung hc tp mang tnh cht g, c mang ra phn tch l gii, din dch l-gic theo tiu chun ha vic x l. Ng vn vn l mt hc thut cha ng rt phong ph ni hm nhn vn, gi tr tnh cm v th v thm m, nhng mt tc phm tuyt ho li thng b em ra phn tch t tn, lm cho n tr thnh mt ng linh kin c bi tr ngn np, rt l-gic nhng mt ht sinh kh t nhin ca n. Chnh v vy, HS tip thu m trc tc vi tinh thn khng cn cm ng, m ch cn
Page5of8

dng l-gic l tnh chim lnh m thi. Gio dc ngh thut vn rt mang tnh tnh cm in hnh, nhim v c bn ca n chnh l lm cho HS cm nhn c ci p, th nghim c ci hay, t dn o h pht hin v sng to ra ci hay p khc. iu ny d thy cc hc thut m nhc v m thut, ch mt cht s s lm cho n tr thnh mt hc thut nhm hun luyn k nng v tip th tri thc. Hc thut nhn vn l th, cn nhng hc thut t nhin khc nu ch ch trng lgic m xem nh trc quan li cng phi c xem xt cho thu o. Trong mt tp ch khoa hc nc ngoi m ti c dp c qua, a ra mt tnh hung rng trong gi lm bi tp ton in ch trng v hng kim ch gi ca ng h. Ton th hc sinh phng ng khng cht chn ch no bn ng bt lp ngay phng trnh gii tm p s; cn hc sinh phng Ty th li .... lp tc ng th vn chnh kim ng h ngay trn ng h deo tay ca h, cng ... gii tm p s! Li cng kh thn l, sau khi nghe ni n vic vn ng h, hc sinh phng ng li t v rt ngc nhin, h khng th hiu ni bi tp ton khng cn lp phng trnh m vn c th gii tm p s c !! Tuy nhin l tnh v l lun l-gic qu l k nng tt yu khng th thiu c trong vic nng cao yu t c bn ca HS, nhng qu phim lun v l tnh c th km hm i tnh gic ng, trc gic v linh cm ca h. Nghin cu v b no cng cho bit rng t duy l lun v ngn ng l chc nng ca bn cu no tri; cn nhng t duy hnh tng phi l-gic li thuc chc nng ca bn cu no bn phi. Bn cu no tri mnh hn v tnh l thng, qui phm, cn bn cu no phi li c lin h mt thit vi pht hin v sng to. Xem thng hnh tng v trc quan, hin nhin l bt li cho khai thc bn cu no bn phi v bt li cho vic hun luyn t duy sng to ci mi.
Page6of8

5. Gio hc kiu qun thc khc khe. y l kiu dy hc ch da vo cng ch, khng da vo t gic. Hay ni cch khc, ch quan tm v cng p, ch khng cn n t do; nghim khc ch khng khoan dung; ch ho hun o ch khng thch khuyn khch; chung sa sai li tic r tn thng. Quan h thy tr a phn l quan h qun ch v b qun ch. Khng kh trong lp thng xut hin l cng thng, trm ngm hay km nn. Lc by gi nhng hnh vi t tng ca hc sinh a phn u np vo mi trng b qun thc khc nghit ny, thi gian ln khng gian u b chim lnh theo kiu cng ch bi kh hc php. Trong mi trng gio dc nh th, hu nh HS mt ht khng cn ch no vui chi, t do x l cng vic ca mnh v t do hc tp theo hng ring. H mt ht c tnh t ch v c lp. Nh vy, bi dng c sng to cho h ch cn l c m o vng utopian! Qua s th hin 5 kiu gio hc ph bin trn, vn hun luyn t cht sng to cho HS, trn thc t cn l iu bt cp ca nn gio dc hin nay. To nn tnh trng trn, phi ni l c lin quan n c cu gio dc cn nhiu bt cp v bt hp l ca ta hin nay, tnh trng chy theo cnh tranh ln lp hay thi vo i hc l mt minh chng hng hn. Mt phn nguyn nhn cng do mt thi gian di khim khuyt v s theo ui phng thc bi dng sng to, khim khuyt v s nhn thc quan h bin chng trong gio dc, gia t ch v khng ch, gia tri thc v gio iu, gia cm tnh v l tnh, gia m rng v thu hp, gia t do v quy phm... do vy, vi phng chm i mi phng php dy hc nht l trong thi k ca nn kinh t tri thc hin nay, tt c chng ta u khng mt mi, dc hu ht ton lc cho mc tiu pht trin, nhng khng kho s ch thin hng mt mt m khng ch n mt kia ca vn , hay cha sc to
Page7of8

nn mt s chuyn bin ln cho gio dc bi dng sng to, th tri li cho lc mt tri ch ng sng to li chim c mt t th mnh hn.

Lm Nguyn Ti (Ph Gim c Trung tm Ngoi ng i hc An Giang)

* Mt s thng tin v lun c tham kho t ngun ca cc Websites v l lun gio dc: http:// www.chedu.com; www.twedu.com; www.singedu.com ... - Yang, L.S. Journal of Creative Behavior, 1999. Beijing Botkin, J.W., Elmandjra, M. & Malitza, , M. No Limits to Learning, Oxford, New York, Toronto, Sudney,Frankufurt: Pergamon Press.

Page8of8