ESE Tema : Plastika

Nentema : Anet positive dhe negative te perdorimit te lendeve plastike .

Lenda : Kimi e avancuar Punoi : Saeza Brahimaj Klasa X

Saeza Brahimaj

Kimi e avancuar

Pr shkak t nj game t jashtzakonshme t vetive t materialeve polimerike, ato luajn nj rol thelbsor kudo n jetn e prditshme. Vlen te permendet se plastiket jan materiale teknologjike sintetike me perberje heterogjene qe mund te perpunohen me ane te derdhjes , presimit , injektimit fryrjes etj. Keto materiale kane fituar nje vend te rendesishem ne industrine moderne . Megjithese me pak se 100 vjecare industria e plastikes prodhon tani materiale dhe produkte me vlere biliona dollaresh . Ne perberjen e materialeve plastike ben pjese nje lende themelore qe eshte nje produkt makromolekular I cfaredoshem se ciles I shtohen ne perpjestime te ndryshme plastifikues te cilet I bejne me pak te thyeshme dhe me te buta , lende mbushese ( miell druri , kaoline , lesh xhami , asbest , krete etj) per tu zmadhuar qendresen mekanike , termike , elektrike , stabilizues dhe kunderoksidues ( dyamina , dyfenole ) te cilet pengojne vjeterimin qe vjen nga cpolimerizimi , lyresues (stearine , stearate , oleate ) per ti bere me te rrjedhshme dhe ngjyrues te cilet mund te jene organike ose mineral. Plastiket jane me shume nje familje materialesh se nje material I vetem . Cdo pjesetar I kesaj familje ka karakteristikat vetjake. Kjo eshte nje nga avantazhet me te medha te plastikeve : materiale te paperpunuar mund te zgjidhen dhe kombinohen per te dhene pothuajse cdo veti te deshiruar ne produktin perfundimtar. Fabrikimi I materialeve plastike konverton material te paperpunuara si nafta , gazi natyror , katrani , druri , pambuku apo dhe ajri uji dhe kripa ne komponime organike.Procesi kimik quhet polimerizim dhe molekulat e plastikes se podhuar polimer. Plastiket nuk jan vetm nje zvendsim i thjesht i materialeve natyrore por dhe materiale pr konstruksione n elektroteknik , makineri , ndrtimtari , transport dhe sektor t tjer t ekonomis si zevendesues te drurit , te metaleve , te lekures si elektroizolues , material dekorues etj . Ka nje shumellojshmeri te tipeve te plastikeve . Sipas vetive termike ndahen n dy grupe te medha : termoplaste dhe duroplaste. Struktura zinxhirore e termoplasteve sht shkaktare e vetive tipike t ktyre materialeve: elasticitet i madh dhe qndrueshmria n goditje, mundsia e prpunimit t leht me teknik automatike termostabilitet i ult pr shkak t piks s shkrirjes relativisht t ult, fortsi e vogl n siprfaqe t produktit. Ndersa vetit e duroplasteve jan: qndrueshmria termike, mekanike dhe kimike dhe stabiliteti n dimensione. Por sipas vetive fiziko-mekanike, masat plastike ndahen n: plastomere (materiale plastike: termoplastet dhe duroplastet), elastomere ( kauukut, silikoni ose tipe t tjera produktesh makromolekulare), fluidoplaste (ngjitsat, llaqet etj.),fibra (sintetike dhe gjysm sintetike). Plastiket kane nje sere avantazhe si : dendsia e vogl (pesha specifike ) prafrsisht 0.92 1.9 g /cm3 , veti t mira izoluese elektrike , prueshmri e vogl e nxehtsis, dmth. veti t mira pr izolime termike , qndrueshmri t mir ndaj ndryshkut (korrozionit), thartirave ,bazave dhe pjesrisht ndaj tretsve, mbrojtja siprfaqsore nuk sht e nevojshme sikur te metalet, nuk kan ndikim t dmshm fiziologjik , prpunohen me lehtsi me prpunim me prerje dhe pa prerje, mund t ngjyrosn leht n brendi dhe siprfaqsisht, kostoja e cila gjithnj ka tendenca t rnies, derisa prodhimtaria rritet. Ndersa tek anet negative te perdorimit te plastikeve permendim : rezistenc t vogl ndaj temperaturs , ngurtsia e vogl n shumicn e rasteve , bymim t madh n temperatur si dhe jane te ndezshem .
Saeza Brahimaj Kimi e avancuar

Nga zbatimet me te rendesishme te plastikeve ne jeten e perditshme mund te permendim perdorimin e polimereve akrilik per dhenien e ndricimit ne ambjente te brendshme , per lente fotografie apo dhe te kontaktit viziv , perdorimin e cululozave te nitratit (plastika e pare e prodhuar) per tastat e pianove , skeletet e syzeve etj , perdorimin e plastikeve ABS per pjese te avionave , telefonave , valixheve ,mbajteset e radiove etj , perdorimin ionomerve si nje plastik qe merr pjese ne prodhimin e shisheve , paketuesve te ushqimit , lodrave etj , perdorimin e nailonit per mekanizma levizese me shume se cdo plastik tjeter , perdorimin e polietenit ( nje nder plastikat me te perdorur ) per canta, lodra , lule artificiale , paketim per ushqime , ne ndertim ne mure te jashtem dhe dysheme te betonizuara, perdorimin e polipropenin si me I qendrueshem se polieteni per filma, letra dhe te tjera forma , perdorimin e polikarbonateve per panelet diellor , ndricuesit e rrugeve , helmeta mbrojtese , lente per syze etj , e polisterenit ne lodra , frigorifer , makina , mjete elektrike etj , e poliuretanit per dizenjimin e vendeve te uljes , e melamines per krijimin e laminateve per kuzhina dhe veshje tavolinash dhe se fundmi I poliesterit ne mobilie dhe panele pasi ulet densiteti I tij me ane te mbushesve qe te krijohet ngjashmeria me drurin , duke bere qe mobiliet prej poliesteri mezi te dallohen nga mobiliet e drurit. Duke i pasur parasysh prfitimet dukshm t pafundme t saj te permendura me siper, nuk sht aspak befasi q plastika tani i ka zvendsuar materialet tradicionale n shum sektor pr shembull, elikun n vetura, letrat dhe shishet n pako dhe drurin n mobile. Si rezultat i ksaj, konsumi vjetor i plastiks n t gjith botn sht rritur nga pes milion ton sa ishte n vitet 50 n rreth 280 milion ton n ditt e sotme. . Duke permendur faktin se shumica e ktyre materialeve nuk jan biologjike dhe nuk mund t riciklohen, t mbeturat plastike po mblidhen duke shkaktuar pasoja serioze ambientale, nje kjo nga disavantazhet e mosriciklimit te plastikes. Riciklimi, gjat t cilit mbeturinat e plastiks prdoren pr t br nj produkt t ri, i sjell prfitime t rndsishme ambientit, si sht reduktimi i konsumit t energjis dhe nafts, reduktimi i ekspozimit ndaj rritjes s mimeve t saj dhe mbshtetjen e krkess n rritje pr plastik n t gjith globin. Nj shembull i menaxhimit t suksesshm t mbeturinave sht riprocesimi i shisheve PET (t bra nga polietileni) n fibra poliester. Ne kete boten e sotme moderne te lidhur ngushte me plastiken , konsumimi dhe asgjsimi m i qndrueshm i prodhimeve plastike sht i rndsishm per te siguruar n kt mnyr q kostot e plastiks t mos i tejkalojn prfitimet e tyre duke patur parasysh qe cdo vit miliona harxhohen ne laboratoret e industrise moderne per zbulimin e formulave te lendeve te reja plastike.

Saeza Brahimaj

Kimi e avancuar