Esd El Ki̇tabi

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.
ESD EL KTABI
avuolu Mah. zel Cad. No:37 Kartal/stanbul Tel: 0216 488 00 63/64 Fax: 0216 488 05 40 info@izgemuhendislik.com www.izgemuhendislik.com
Elektronik alannda Elektrostatik Dearjdan korunum. GR Bu el kitab elektrostatik dearj fenomenini aklamakta ve bu duruma kar alnacak farkl nlemler hakknda bilgi iermektedir. Kitap ESD-Standartlar asndan tam olarak bir standart deildir. Kitaptaki btn bilgiler CEI/IEC 61340-5-1: 1998 ve CEI/IEC 61340-5-2/TS : 1999, die von der International Electrotechnical Commission , 3 rue de Varambe, Genf, Schweiz, tarafndan yaynlanm olan normlara dayanmaktadr. (http://www.iec.ch).
NORMLAR
IEC 61340-5-1 Elektronik Komponentlerin ESD-Korunumu Genel Gereklilikler (1999) IEC 61340-5-2 Elektronik Komponentlerin ESD-Korunumu Kullanc El Kitab (1999) IEC 61340-4-1 Zemin kaplamalarnn ve katmanlarnn elektriksel direnleri.
ANSI/ESD S20.20-1999
Elektrik ve Elektronik Komponentlerin Korunumu, Komponentler ve Cihazlar USA 1999 (www.esda.org)
ANSI/ESD S541-2003
ESD-Duyarl Komponentlerin Paketlenmesi USA 2003 (www.esda.org)
NDEKLER
GR, NORMLAR................................................................................................... 2 ESD ............................................................................................................................ 6 MATERYALLER.......................................................................................................... 8 ZLENECEK YOLLAR.................................................................................................10 ETKETLER, TABELALAR..........................................................................................12 PERSONEL TOPRAKLAMASI....................................................................................17 EPA, ALIMA MASASI............................................................................................ 20 KONTROL........................................................................................................ 23 EPA ALANININ DIINDA ALIMA. ..................................................................... 25 GVENLK.... ................................................................................... 26 KULLANIM, PAKETLEME.. ............................................................................. 27 POET........................................................................................................................ 30 ZEMN MATERYAL ................................................................................................... 32 HAVA NEMLL.........................................................................................................35 YONZASYON CHAZLARI.................................................................................... .35 LMLER............................................................................................................. 37 EL ALETLER.......................................................................................................... .42 ZYARETLER........................................................................................................... 44 CHECK-LISTE ........................................................................................................... .44
ESD
Elektrostatik Dearj Nedir? ESD (Electro Static Discharge) farkl gerilim potansiyellerine sahip iki cisim arasndaki elektrik yk al veriinden meydana gelir. Elektrostatik yklenme iki farkl materyalin yan yana srtnmesi veya birbirlerinden ayrlmas sonucu meydana gelir.Buna rnek olarak unlar verebiliriz: Plastik zemin zerinde yrmek Sentetik elbise zerindeki srtnme Plastik kaplarn itilip ekilmesi PVC yaptrc bantlarnn almas Tama bandlarnn hareketi
Statik yklenme modern alma alanlarnda yksek gerilimlerin olumasna neden olabilir. Bu gerilim genelde 10kV zerindedir. Hava nem orannn %20nin altnda olduu lokallerde 30kV gerilim oran llmtr. Farkl yklere sahip iki cisim birbirlerine yaklatrldnda elektronlar aniden birinden dierine akar. ESD, birbirlerine yakn duran iki cisim arasnda elektriksel gerilim alan olumasyla da ortaya kabilir.
ESDnin olumsuz sonular unlardr: Yksek maliyetler Kt kalite Memnun olmayan mteriler
Gnlk hayatmzda bir ok eylemimiz vardr elektriksel gerilim oluturan ve duyarl elektronik komponentlere zarar veren. Hava Nemlili
Hal zerinde Yrmek Urethan Kpkl Sandelye Vinyl Zemin zerinde yrmek Masada alma
%10 - %25 %65 - %90

35,000 Volt 18,000 Volt 12,000 Volt 6,000 Volt 1,500 Volt 1,200 Volt 1,500 Volt 250 Volt 100 Volt
Poly-Poet Masa zerinden ekmek 20,000 Volt
Komponent Tipi ESD-Duyarllk

JFET VMOS MOSFET GaAsFET EPROM 140 7,000 Volt 30 1,800 Volt 100 100 100 200 Volt 300 Volt Volt
Komponent Tipi
ESD-Duyarllk
Tek Kutuplu Transistr 380 7,000 Volt CMOS SCHOTTKY TTL SCHOTTKY DIODE OP-AMP 250 3,000 Volt 1,000 2,500 Volt 300 2,500 190 2,500 Volt Volt
ESD yoluyla meydana gelen maliyet zararlar Kiisel hatalar yoluyla meydana gelen: -snrl maliyet -lm esnasnda meydana gelen en basit ESD kaybdr. Grnmeyen (Latent) kayplar: -yksek maliyet nedenleri: -mteri ikayetleri -servis -yedek para temini -imaj kayb -mteri kayb
MATERYALLER
Materyaller ESD ye kar korunumda direnlerine gre snflandrlrlar. Yzey diren lmleri her zaman materyallerin etkinliini belirten bir gsterge deildir. Materyal direnci 1010 veya materyal homojen olmayan bir ekilde retilmi ise meydana gelen gerilimin snm sresinin hemen llmesi tavsiye edilir.
Kaplamal Korumal Materyaller Bu materyaller Faraday Kafesi prensibi yoluyla elektrik akmn keser ve elektrostatik dearjdan meydana gelen enerjiyi azaltrlar. ou kaplamal materyaller yaplarnda iletken metal ( < 103 ) yada gerilim alann klten veya yanstan Karbon element barndrrlar.
letken Materyaller Olduka kk diren deerleri vardr ( < 105 ) ve bu yzden hzl bir elektrik yk akna neden olurlar. letken Materyal toprakland anda btn ykn topraa iletmi olur.Bu Materyallere rnek olarak Metal, Karbon ve nsan teni zerindeki ter tabakas verilebilir.
Dissipative (Datc) Materyaller

Yzey direnci 105 ve 1012 arasnda deien Materyallerdir. Materyal zerinde
meydana gelen elektriksel potansiyel farkllklarn ok ksa zamanda dengelerler.
Yaltkan Materyaller Yksek bir yzeysel dirence sahiptirler 1012 ve ok zor topraklanrlar. Statik yk baka bir yere akmadan uzun bir sre materyal zerinde kalr. Bu zellik bir ESD program erevesinde kontrol altna alnmas gereken bir tehlike olarak kendini gsterir. Plastik, Cam ve Hava bu Materyale rnektir.
ZLENECEK YOLLAR
10
Elektrostatik Dearj nedeniyle her zaman ortaya kabilecek zararlar: Mal Giri Yeri Mal Kabul retim alma Band lmler Depolama Paketleme Transfer Bakm
Temel zlenecek Yollar:
Topraklama Kaplama (shielding)
11
Ntralize (yonizatr)
Drt Altn Kural
1. Her zaman Aktif komponentlerin ESD duyarl olduunu dnn.
2. Elektronik komponentlere sadece ESD-Korunumlu (EPA) alanlarda, kurallara uygun bir ekilde topraklama yaplmsa eer, dokunun.
3. ESD-Duyarl ekipmanlarnn depolanmasnda ve transportunda ESD-Korunumlu kutular kullannz.
4. Dzenli olarak i ve d tama irketlerinizin ESD gvenlik sistemlerini kontrol ediniz.
arjn olmad yerde dearjn da olmayaca ana prensibini gz nnde bulundurun. letken ve dissipate (datc) zellikli materyaller statik arja ve bunun sonucu olarak da dearja izin vermezler.
12
Tm ekipmanlarda hareketli paralarn hareket yoluyla herhangi bir yklenmeye neden olmamas iin kullanlmams gerekir. Buna rnek olarak Lastik Rulolar ve Plastik kayc veya itici v.b. Ekipmanlarn zerinde tandklar malzemeler veya kontak durumuna getirildikleri malzemelerin de antistatik yada iletkenlik zellii olmas gerekir.
yonizatr kullanm bulunulan alan ntralize eder ve daha sonraki yklenmeleri de engellemi olur. Kiinin ESD gvenli ekipmanlarla almas ve minimal dzeydeki hareketlilii statik yklenme riskini azaltan faktrlerdir.
ETKETLER
Ana Sembol
13
Ana Sembol siyah ereveli bir gen ierisindeki sar renkli bir el iaretedir. Bu iaretin kullanm ESD duyarl ekipmanlarn veya elementlerin lokalize edilmesi olarak amalanmtr.
Gvenlik Sembol
14
Bu sembol btn ESD gvenlik kapsamndaki rnler zerinde (Poetler, Kutular ve nlkler) belirtilmitir. Sembol ieriinde bulunan her harf malzeme karakteristiini ifade eder.
C conductive (iletken)
D dissipative (dissipativ/datc) L low charging (alak yklenme (arj)) S shielding (koruyucu kaplamal)
EPA (Electrostatic Protected Area) Sembol
15
Bu Sembol, ESD gvenlik nlemi alnm alma masas ve sandalyeleri, tekerlekli alma arabalar gibi ekipmanlarda kullanlr.
ESD uyar sembol
Topraklama-Nokta Sembol
16
UYARI TABELALARI
Tabelalar, personelin ve gelen ziyaretilerin dikkatini ekecek ekilde kullanlmal ve kiiye de EPA blgesine girmeden ak bir mesaj vermelidir. zellikle 250 VAC zerindeki gerilimlerde veya 500 VDC zerindeki deerlerde normlara uygun uyar levhalar kullanlmaldr.
EPA Uyar Tabelas
17
EPA Yksek Gerilim Tabelas
18
EPA k Tabelas
PERSONEL TOPRAKLAMASI
19
nsanlar elektrostatik arjn oluumundaki ana kaynaklardr Topraklama sistemlerinin kullanmndaki ama personelin, ekipmanlarn ve dier iletkenlerin ayn gerilim potansiyellerine sahip olmalrdr. Gvenli bir topraklamay salamak iin ESD-Zemin direk olarak binayla veya topraklama hattyla balanmaldr ve ayn potansiyel seviyede bulunmallar.
Personel Topraklama Olanaklar
20
BLEKLKLER: Kii topraklamasnda en ok kullanlan rndr ve toplanm gerilimi gvenli bir ekilde vcuttan atar. AYAKKABI VE TOPRAKLAMA TOPUK BANDLARI: Baz ksmlarda iletken zellikli ayakkablar veya topuk bandlar kullanlr. Burada dikkat edilmesi gereken topuk bandlarnn zeminle veya zemin kaplamasyla dzenli bir kontak kurulmasnn salanabilmesi asndan her iki ayak iin de kullanmaktr. Ayakkab topraklama bandlar tamamen izole veya kt topraklanm zeminlerde topraklama grevini tam olarak yapamayabilir.
ELBSELER, NLKLER: letken zellikli elbiselerin asl kullanm amac kii zerinde toplanm statik yk minimal dzeye indirmektir.
21
nlk dokusu Faraday Kafesi karakteristii gstermelidir. Bir baka deyile tehlikeli elektrik alanlarnn genilemesini ve duyarl elektronik komponentlerin zarar grmesini engelleme prensibiyle ilenmitir. Sonu olarak kullanlan nlk, vcudu tamamen kaplamal ve iletken bir yap gstermelidir. ELDVENLER: ESD duyarl ekipmanlar dokunma esnasnda, kii topraklanm olsa bile zarar grebilirler. Kap direncinin (atlama direnci) ykseltilmesi, dearj sresinin kontrol edilmesindeki bir olanaktr. Bu etki dissipativ zellikli parmaklklarn veya eldivenlerin kullanmyla gerekletirilir.
SANDALYELER: Sandalyenin her blgesi yani kiinin temas edebilecei her blgesinin diren deeri 1010 altnda kalmaldr ve en az iki tekerleinin veya kaycsnn iletkenlik zelliine sahip olmas gerekir.
EPA
22
Bir EPA (ESD protected area = ESD-Korunum alan) alan ierisinde herhangi bir cisim yada hareket yoluyla ESD duyarl komponentler zarar grebilir. Burada sz konusu olan hareket halindeki alma alanlar ve burada kullanlan dissipative kaplama malzemesi, bileklik ve her ikisi iin gerekli olan topraklama balantlar.
1- Statik datc Tekerlekler
10- Araba topraklama
23

2- Statik datc Yzeyler 3- Kol Band Test Cihaz 4- Ayakkab Test Cihaz 5- Ayak Elektrodu 6- Toprakl Kablolu Kol Band 7- Topraklama Balants 8- Topraklama 9- Topraklama stasyonu 11- Ayak Band ve Topukluklar 12- yonizetr 13- Dissipative Masa rts 14- ESD-Sandalye 15- Datc Dissipativ zellikli zemin 16- ESD Elbise 17- Datc Dissipative Raflar 18- EPA areti
ALIMA MASASI
24
Burada nemli olan alma masalarnn ve alma yzeylerinin ESD materyalleriyle kaplanm olmas ve kablo yardmyla da iyi bir ekilde tek noktadan topraklanm olmasdr.
Olmas Gerekenler:
25
Btn yabanc maddeleri masanzdan uzaklatrn (Yemek, ecek,Tarak,anta,Elbise) Bilekliklerinizi gnlk kontrol ediniz. Topraklama balantlarnz, kaplama rtlerinizi ve dier topraklama ekipmanlarnz haftalk kontrol ediniz. ESD korunumlu yzeyleri zel temizlik (antistatik temizleyiciler) malzemeleriyle temizleyin. Dier evlerde kullanlan temizlik maddeleri yzeyde yaltkan bir tabaka brakabilirler.
KONTROL
IEC 61340-5-1 ESD-Normuna gre ESD-Koruyucu-Materyaller, Bileklikler,Topukluklar, alma yzeyleri ve zeminleri gibi, dzenli aralklarla kontrol edilmesi gerekir.
Personel Topraklama Kontrol Kii topraklama istasyonu bir bileklik ve/veya bir topukluk olarak kiinin yeterince topraklandn veya topraklanmadn EPA alanna girmeden nce kontrol etmek iin dnlmtr. Bilekliklerinizi ve Ayakkab yada topukluklarnz gnde iki defa kontrol ediniz.
Ayakta Yaplan almalarn Kontrol
26
Kol bilekliklerine alternatif olarak ESD-Zeminlere balantl olarak ve buna uygun bir ekilde retilmi antistatik ayakkablar kullanlabilir. Bu ekilde kurulacak bir sistemde de uyulmas gereken kurallar da daha kat bir ekilde snrlandrlyor ve bunun iin aadakilerden en az birinin yerine getirilmesi art kouluyor.
Kiinin zemine olan direnci 3,5 x 107 deerinin altnda olmaldr. Vcut yzeyinde oluan maximum gerilim 100 Vu gememelidir.
Bu deerlerin lmnde daha kolay olmas iin Megaohmmetre kullanlmas tavsiye edilir. Cihaz, ESD-Zemin zerinde ESD-Ayakkabl kii ile zeminin balanmas yoluyla lm yapar. Zemin sistemlerinizi ylda iki kez kontrol ettiriniz. Kullanlan antistatik giyecein diren deeri 1012 altnda kalmaldr. Eldiven ve parmaklklarn diren deerleri de 7,5 x 105 - 1012 arasnda olmaldr.
EPA Alan Kontrol

27
alma masanz, yer kaplamalarn, topraklama balantlarnz ve iyoniztr cihaznz aylk olarak ve ESD-Test cihazlarnz yllk olarak kontrol ediniz. Ynlendirici direnler aadakiler gibi olmaldr:
o o
alma alan yzeyi: Zemin:
7,5 x 105 -109 . 109 dan daha dk. 1010 dan daha dk 1012 dan daha dk.
o Oturma zemini: o El Aletleri:
yoniztrlerin Kontrol yoniztr cihazlar ventilatr araclyla yksek miktarlardaki pozitif ve negatif iyonlar eit llerde datarak elektrostatik arj (yklenmeyi) ntralize ederler. Hatal iyoniztrler pozitif ve negatif iyonlar farkl miktarlarda datrlar ve bunun sonucunda da ntralize yerine tehlikeli llerde yklenmeler meydana gelir. Bunun ii aylk olarak yoniztr cihaznz kontrol ediniz.
EPA ALANI DIINDA ALIMAK

28
ESD-Duyarl ekipmanlarla ESD korunumlu blge dnda almak en tehlikeli aktivitedir ve maalesef bu durum genel olarak grmezden gelinir. Bu olguyu bu derece nemli hale getiren neden ise alma blgesindeki ESD oluumuna sebep olan kaynaklardr. Bu yzden bu tr duyarl ekipmanlar yada komponentler dtan korumal poetler ierisinde bir yerden dierine transfer edilmelidir. Gvenli bir alma yzeyi elde etmek iin korunma alnmam alma yzeylerinde dissipativ (datc) zelliine sahip ve dier cihazlarla beraber topraklanm rtler kullanlmaldr. ESD-Duyarl ekipmanlarla sadece ESD korunumlu rt zerinde aln.
EL ALETLER
Bu aletlerin tutma saplar kesinlikle yaltkan zellikli olmamaldr. arj snm sresi 1000 V - 100 V aralnda 2s olmaldr.. Btn havyalar topraklanm havya ularyla ve dk voltajda kullanlmaldr, 6V - 24V aralnda.
GVENLK
29
nsan gvenlii nem kategorisinde birinci srada geldiinden zellikle retimde kesinlikle buna kar yeterli nlemler alnmaldr. Personel topraklamas zellikle alternatif akm yaknnda (AC) olas bir tehlike gsterir. Bu yzden 250 VAC zerinde g kaynaklarnn yaknnda allrken personel topraklamasndan vazgeilmelidir. Her ne kadar prodksiyon malzemeleri insan topraklamas iin 1Mluk bir koruma direnciyle gvenlik altna alnmak zorundaysalar da, akm gcn 0,25mA dzeyine indirgemek iin, yinede bunun iin oluacak kaak akmlara kar gvenlik alterleri kullanlmas tavsiye edilir.
250 VAC veya 500 VDC zerindeki voltajlarda normlara uygun uyar levhalarnn kullanlmas tavsiye edilir.
KULLANIM
Transport ve Depolama
30
ESD-Duyarl ekipmanlarn veya komponentlerin transportunda ve depolanmasnda iletken (conductiv), datc(dissipativ) ve koruyucu tabakal(shielding) zellikli klflar, kutular, ayakl raflar ve poetler kullannz. Serbest ve hareket halinde olabilecek ekipmanlarn transportunda iletken kpklerin kullanlmas tercih edilir, minimum dzeyde elektriksel diren zellii gsterdikleri iin. Bununda nedeni bu tr maddelerin btn yzeylerinde eit dzeyde elektriksel potansiyel olmasdr. Potansiyel farkll gsterip statik yk depolanmalarna izin vermezler. retim gruplarna gre elektronik kartlar iin iletken veya datc zelliklerinde kasalar, kutular, raflar veya klflar kullanlr. Tekerlekli raflarla yaplan tamalarda statik arj meydana geldiinden ve bu arj tanan ekipmanlara nfuz ettiinden bu tr ESD-Raflarn iletken yada dissipativ zellikli materyallerden retilmesi gerekir ve tabii ki tekerleklerin de ayn zellikli materyallerden yaplm olmas gerekir. Transport arabas ESD-Duyarl ekipmanlarn yklenmesi ve boaltlmas esnasnda iletken olmayan bir zemin zerinde kullanlyorsa topraklama balantlaryla yerinde topraklanmas gerekir. Ekipmanlarn zerine konulduu her yzey topraklanm olmal ve noktasal iletkenlik direnci 104 -1010 arasnda, ynlendirici direnci 7,5 x 105 -109 arasnda olmaldr. Eer bir yzeyin (rnek:Krom-Demir) noktasal iletkenlik direnci 104 deerinden dk
ise burada ekipmanlarn yzey zerinde deil dissipativ kutularda veya dissipativ rtler zerinde muhafaza edilmesi tavsiye edilir.
PAKETLEME
31
ESD-Korunumlu-Paketlemeler ekipmanlar direk dearjdan korur ve materyalin d yzeyine doru hzl bir gerilim akna neden olur. Bunun dnda paketleme materyali toz ve nemden de korur. IEC 61340-5-1 standartlar 3 deiik paketleme ngrr. Temasl Paketleme: evreleyici paketleme: paketleme materyali direk olarak komponentle temas eder direk temas yoktur, bir veya birka komponent ayn anda evrelenmitir. kincil Paketleme: Fiziksel korunmalar iin kullanlr. Duyarl komponentlerden uzak tutulmaldr ve EPA alan iinde kullanlmamaldr. Dikkat edilmesi gerekenler: Baz paketleme materyalleri nem den etkilenirler ve bu yzden kullanlma sreleri ksa olur. Bazlar yaps gerei partikller brakrlar ve buda problemlere neden olur.
EPA Alan erisinde Temasl evreleyici
EPA alan Dnda Temasl evreleyici
ESDS
az derecede arj olabilen ve
az derecede arj olabilen ve
Tamamen EPA alan
Korunakl
32
iletken yada az derecede arj olabilen dissipativ Pil dayanakl ESDS sadece iletken veya dissipativ ve 109 dan fazla direnli paketlemeler iin kullanlr.
korunakl veya dissipativ
ierisindeki ksmla ayn
ESDS olmayan Not-Bilgi:
Dissipative veya az derecede arj olabilen
Herhangi bir spesifikasyon yok.
Yzeysel direnci 1010 zerinde olan paketlemelerdeki yklenme (1000V 100V) snm sresi 2s olmas gerekir.
POETLER
Antistatik Poetler:
33
Kullanm:
Bir EPA alan ierisinde ESD duyarl olmayan ekipmanlar iin kullanlr
Maliyet: Grnm: Materyal: Karakteristikler:
Dk Transparent veya pembe,mavi,yeil gibi renklerle tonlandrlmtr. Bir veya birka tabakal Polyathylen. 1010 -1012 arasnda elektriksel direnci vardr.
Yklenme snm: 1000 V -100 V 2 saniyeden azdr. Hava nem oran: Kullanm Sresi: %50 ve 22 C. Ortalama 1 yl.
letken Poetler: Kullanm: ESD-Duyarl ekipmanlar iin uygundur.Hareket halindeki ekipmanlar iin kullanlmamaldr. Maliyet: orta lekli.
34
Grnm: Materyal: Karakteristikler: Kullanm Sresi:
Siyah Polyathylen ve Karbon katkl. Elektriksel direnci 103 -105 arasndadr. 5 yl zerindedir.
Kaplamal Poetler: Kullanm: Maliyat: Grnm: Materyal: ESD-Duyarl komponentler iin uygundur yksek metalize ve yarm transparent Polyester ve Polyathylen tabakalar arasnda oluturulmu vakumlu Blge ierisine yerletirilmi Alminyum tabakalarndan retilmitir. Karakteristikler: Dk dzeyde arj edilebilir, elektrostatik dearja kar Koruyucu bariyerli. Kullanm Sresi: 2 yl zeri.
Kuru Poetler: Anma (Korozyon) ve rutubete kar korumalarda kullanlacak poetlerdir. Daha ok duyarl komponentlerin uzun sreli depolanmalarnda tercih edilir.
35
Optimal bir koruma iin poet ierisine kuru kalmay salayan bir katk maddesi ve nemlilik zelliine sahip katk maddesi (ndikatr) katlr ve daha sonrada poet vakumlu bir ekilde paketlenir.
ZEMN MATERYALLER
ESD-Zemin Kaplamalar iletkenlik zelliine sahip ayakkab balantsyla veya topukluklarla statik yk zemin zerinden dearj ederler. Bundan dolay ESD-KorumaProgramnn ok nemli bir parasdr. Dissipative zellikli zemin kaplamalar zemin zerinde her trl hareket sonucu meydana gelen arj minimal dzeye indirger. Hareket halindeki her trl cisim yada alann tabanlar dissipativ veya iletken zellikli maddelerle donatlm olmas gerekir ve bu da arjn zemine akmasn salar. Tavsiyeler 3,5 x 107 ynlendirici diren deerinin altnda olan zemin kaplamalarn tercih edin,nk bu tr kaplamalar iletken ayakkablar veya topukluklarla personel topraklamasn mmkn klar. Zemin kaplamasn zerinde kullanacanz cihazlarn nitelik, nicelik ve kullanlma sklna gre (arlk, tekerlekli ekipmanlarn tekerlek trleri v.s.) seiniz. Zemin kaplamasnn grlt emicilik ve kayganlk nleyicilik zelliklerine dikkat edilmelidir.
Zemin Trleri Ve Kaplamalar Vinil-Fayans (ini)
36
Bakr bara yardmyla topraklanr ve iletken Akrilik yaptrcyla zemine monte edilir. Bununla beraber bu fayanslarn kimyasal maddelere ve scakla kar ok az direnleri vardr.
Lastik-Fayans Bu tr fayanslarn topraklanmas da bakr barayla yaplr ve Vinil-Fayans gibi yaptrlr. Vinil-Fayans tan farkl olarak scaa ve kimyasallara kar direnledir. Zemin rtleri (Hallar) Daha ok brolarda kullanlr fakat ok fazla dissipative zellik gstermez. Reineli Zeminler (Epoxyd-Reine, Vinil-Ester, Polyurethan) Bu tr zeminler ihtiyaca ve istee gre eitli kalnlklarda elde edilebilir. Kimyasallara kar direnlidirler ve kolayca temizlenebilirler. Fakat bunun yannda en st tabaka izilmelere ve anmalara kar duyarldr.
Zemin Kaplamalar
37
Zemin kaplamalar dk maliyetleriyle kendilerini gsterirler ve kullanm ynnden pratiktirler. Bununla beraber bu materyallerin ynlendirici elektriksel direnleri olmas gerekenden dktr. Bunun dnda ok kolay anrlar ve ska yenilenmeleri gerekir. Zemin rtleri Vinil-rtler Bir yerden dier yere olan nakliyesi kolaydr. Scaa ve kimyasallara kar direnci dktr. Lastik-rtler Bu rtlerin de nakliye kolaylklar vardr. Scaa ve kimyasallara kar direnlidirler.
Kafes Yapl rtler (Polypropylen, Polyathylen) Kirli ve slak blgeler iin zellikle uygundur. Nakliye kolaylklar vardr.
Hava Nemlilii
38
ESD kapsamnda en nemli faktrdr hava nemlilii. alma alan ierisinde hava nemlilik oran dtnde otomatik olarak insan vcudu ve dier izolatrler statik olarak yklenirler. Kuru hava, izole yzey zerinde hareket ettiinde (Ventilatr,Klima v.s.) statii arttrc bir etki gsterirler. Bu yzden nemlilik oran devaml olarak %30 zerinde olmaldr. Bu deerin altnda kalnd durumlarda iyonizetrlerin kullanlmas tavsiye edilir.
Hava Nemlilik Kontrol Her EPA-Alan bir nem lerle ve bir scaklk lerle donatlm olmas gerekir. lm sonularna gre daha sonra kacak hatalar bu yolla analiz edilmelidir.
yonizetrler
Geleneksel topraklamann kullanld ve materyallerin statik yklenmelerinin engellenemedii durumlarda iyonizetrlere bavurulmaldr. Elektrostatik ykn vantilatr yardmyla pozitif ve negatif iyonlar olarak ayrlmas neticesiyle kullanlan blge ntralize edilir. yonize edilmi hava yklenmi bir materyalle temas ettirildiinde materyal pozitif iyonlar kendine eker ve kendi ykn ntralize eder. Bu ilem materyal zerindeki duman tabakalarn, kir partikllerini de ayn zamanda yok eder ve insanlarda da psikolojik rahatlk salar.
yonizetrler Hakknda
39
Nkleer alma Sistemi Alternatif akmda (AC) Doru akmda (DC)
yksek derecede bakm ihtiyac. ksa dearj sresi kuvvetli flemelerde daha ksa dearj sresi.
Koruma Lokal Koruma (ufak alanlar) alma masas iin yonizetrler yonize ubuklar Tabanca yonizetrler
Komple Koruma (btn alan)
Manuel Alan Korumas Otomatik Alan Korumas
Yasal maximal Ozon oluum Emisyonu: 0,2 mg pro m3 . Lokal korumalardaki en iyi zm doru akmla altrlan yoniztrlerin dzenli olarak yon emisyonudur.
Farkl yoniztrler
40
alma masalar iin yonizetrler Overhead-yonizetrler Tabanca yonizetrler: zellikle elektronik kartlarda ve dier ekipmanlardaki toz partikllerini yok eder.
Bir yonizetrn en iyi test yolu iyon ayrtrma sresidir.
LMLER
Diren lm alma yzeyinin nitelii asndan en etkili yntem materyalin diren lmdr. Noktasal Diren: Burada sz konusu olan yzey zerindeki iki nokta arasndaki direntir. Megaohmmetre ve iki elektrod (Prob) yardmyla llr.
Kaak Direnci: Ynlendirici diren Megaohmmetrenin bir ucunun yzey zerine konulan elektroda balanmas dier ucunun topraklama terminaline balanmas yoluyla llr.
41
llen deer 7,5 x 105 -109 aralnda olmaldr. Scaklk ve nem lm deerlerini devaml olarak not ediniz. nk bu diren lm deerlerini direk olarak etkiler. Bir ok materyalde llen diren deeri gerilime baldr. IEC 61340-4-1 normuna gre aadaki gerilim deerleri lmler iin Megaohmetre ile beraber verilmitir.
Diren () 105
Gerilim (V) 10
105<R<1012 100
42
Kullanlan 63mm apl, 2,3kg arlndaki silindirik konsantre Elektrodlar IEC ve ANSI/ESD normlarna uygun olarak retilmilerdir. Yzeysel Diren: Belli bir materyalin yzeysel direnci karesel olarak tanmlanr ve teorik olarak noktasal direncin 10 katdr. lmler IEC 61340-5-1 normuna gre bir elektrodun l aletine paralel balanmasyla yada iki elektrodla yaplr.
Ara Diren: Materyal iki elektrod arasna alnr ve o ekilde yapsal direnci llr.
43
Kiilerdeki Kaak Direnci lmler IEC 61340-4-5 standardna gre Kii ayakkabs ve zemin kombinasyonuyla llr.
44
Birka Faydal El Aleti
Alanmetre Elektrostatik alann hassas bir lm iin alanmetre kullanlmas nerilir.

45
Bir ok alette yaplan lmlerde llen obje ile belli bir mesafede olunmas gerekir (normal olarak 1 zoll=25mm). Kullanlabilecek lm deerlere ulalmas asndan llecek objenin de belli byklkte olmas gerektiini reticiler vurgulamaktadrlar.
Voltmetre Bu l aleti 5 ve 25mm lik mesafelerdeki lmlerde olduka kesin deerler verir. Bunun yannda ok kk voltajlar da fark eder. yonize olmu alanlarda bile salkl lm deerleri verebilen l aletlerinin kullanlmas tavsiye edilir.
yonizetrlerin Kontrol Ve Testi
YONZETRLER N TEST-KT Byle bir Kit ile yonizetrlerin alma verimlilii ok hzl bir ekilde test edilir.
46
yonize havann iyon dengelenme sresinin lm iin prensip olarak bir Alanmetre yoniztrn nne yerletirilir ve topraklanr. Ayn sre zarfnda Alanmetrede izole edilmi plaka bir arj aleti tarafndan arj edilir.
TRAINING
Normlar: IEC 61340-5-1 normunu inceleyip bu konuda kendinizi emin hale getiriniz. ESD-Team: Bir ESD-Team oluturunuz. Training: alanlarnza Personel topraklamasn ve testini retiniz. Birlikte allan firmalar ve ziyaretileriniz de bu konuda bilgilendirilmeliler. Video: Bu fenomenin herkes iin akla kavumas asndan rneklerle video gsterimleri yapn. Sinyalizasyon: ok ak ve dikkat ekecek ekilde ESD iltleri kullannz. Disiplin: Yneticiler ve teknikerler alnacak nlemlere dah ok dikkat etmelidirler alanlarna rnek olmak asndan.
ZYARETLER
Ziyaretiler EPA alanna girerken kurallara uygun hareket etmeli, iletken bir zemin zerinde bir kereliine kullanlan topuk bandlar veya topukluklar kullanmaldrlar. Bunun dnda ziyaretilerin elektronik kartlara dokunmalar gerektii durumlarda kol bandlar kullanmaldrlar.
47
KONTROL LSTES

alma alannda kol bandlar personel topraklamas iin mevcut mudur? alanlar belirli sreler iinde kol bandlarnn kontroln yapyorlarm? ESD ekipmanlar doru bir ekilde topraklanmlarmdr? ESD zemin kaplamalarnda dissipative ayakkablar kullanlyormu? ESD zemin zerine gelinmeden ayakkab fonksiyonalitesi kontrol ediliyormu? ESD korunumlu elbiseler kurallara uygun bir ekilde kullanlyormu? alma alan gerektii ekilde yabanc maddelerden arndrlm mdr? Btn ESD-Duyarl ekipmanlarn nakliyesinde ve depolanmasnda korunumlu kutular kullanlyormu? Btn ESD-Duyarl ekipmanlar doru bir ekilde etiketlenmi midir? Btn ESD yaratacak kaynaklar belirlenmi ve etkisiz hale getirilmiler midir?
ZGE MHENDSLK DANIMANLIK TH. HR. LTD. T. Elektronik ve Haberleme Mhendisi Abdullah KAYA
(Orijinal ngilizce ve Almanca Kaynaklardan evrilmitir)
48

Esd El Ki̇tabi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Esd El Ki̇tabi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

Elektrik ve Elektronik Komponentlerin Korunumu, Komponentler ve Cihazlar USA 1999 (www.esda.org)

ESD-Duyarl Komponentlerin Paketlenmesi USA 2003 (www.esda.org)

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

%10 - %25 %65 - %90

Poly-Poet Masa zerinden ekmek 20,000 Volt

Komponent Tipi ESD-Duyarllk

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

Dissipative (Datc) Materyaller

Yzey direnci 105 ve 1012 arasnda deien Materyallerdir. Materyal zerinde

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

meydana gelen elektriksel potansiyel farkllklarn ok ksa zamanda dengelerler.

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

Temel zlenecek Yollar:

Topraklama Kaplama (shielding)

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

Drt Altn Kural

1. Her zaman Aktif komponentlerin ESD duyarl olduunu dnn.

3. ESD-Duyarl ekipmanlarnn depolanmasnda ve transportunda ESD-Korunumlu kutular kullannz.

4. Dzenli olarak i ve d tama irketlerinizin ESD gvenlik sistemlerini kontrol ediniz.

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

EPA (Electrostatic Protected Area) Sembol

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

ESD uyar sembol

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

EPA Uyar Tabelas

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

EPA Yksek Gerilim Tabelas

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

Personel Topraklama Olanaklar

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

1- Statik datc Tekerlekler

10- Araba topraklama

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

Ayakta Yaplan almalarn Kontrol

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

EPA Alan Kontrol

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

alma alan yzeyi: Zemin:

o Oturma zemini: o El Aletleri:

EPA ALANI DIINDA ALIMAK

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.

EPA Alan erisinde Temasl evreleyici

EPA alan Dnda Temasl evreleyici

az derecede arj olabilen ve

az derecede arj olabilen ve

Tamamen EPA alan

ZGE MHENDSLK VE DANIMANLIK SAN.TC.LTD.T.