Levizja E Planeteve

Ligjet E Keplerit

Johannes Kepler
Johannes Kepler lindi m 27 dhjetor te vitit 1571 ne Weil der Stadt te GJermanis dhe vdiq ne vitin 1630 ne Regensburg . Ai ishte: filozof, matematicient ,astronom,astrolog dhe specialist I optikes. Ne vitin 1584 ai hyri ne nje seminar protestues ne Adelberg, dhe ne vitin 1589 ai filloi te studijoj tek universiteti ne seminarin protestues te Tubingenit.Ketu ai studioi gjersisht teologjine. Ne vitin 1591 ai kaloi provimin dhe vazhdoi studimet si student I diplomuar. Profesori I matematikes qe mesoi Keplerin ishte Micheal Meastlin (1550-1635). Ne vitin 1594 Kepleri pranoi nje caktim ne seminarin protestues ne Graz, si professor I matematikes (ne nje krahine Austriake te STYRIA). Ai ishte I caktuar dhe si matematicient por gjithashtu edhe si krijues I kalendareve.Kepleri qendroi ne Graz gjer ne vitin 1600, kur te gjithe protestuesit ishin te detyruar te shenderrohen ne katolik ose ta l kompetencen e nj pjese te vlershme kunder-korrigjuese.Per gjasht vite ,Kepleri studijoi aritmetikn ,gjeometrin ( kur atje kishte student te interesuar), Virgil ,dhe retorikn. N kohn e tepert ai vazhdonte te mesonte privat ne astronomi dhe astrologji. N vitin 1597 Kepleri martohet me Barbara Muller. Po ne ato vite ai publikoi pr t paren her punen e tij me te rendesishme qe mund ta quajm , Zanat Kosmografik, n t cilin argumentoj se distanca e planeteve nga Dielli ne sistemin Copernican jan te vendosura ne baz te 5 rregullave,nese nje supozon se planetet orbit ishin kufizuar rreth nj mbishkrimi tjeter te plote.

Johannes Kepler

Tre Ligjet E Keplerit

Ligji i par: Planetet lvizin npr trajektore n trajt elipsash. N pikn e prbashkt fokale t ktyre elipsave, ndodhet qendra e Diellit. Ligji i dyt: Rezervatori i trhequr nga Dielli n planet, n intervale t njejta kohore prshkon siprfaqe t njejta. Ligji i tret: Katrort e periodave t levizjes orbitale te planeteve jan n prpjestim me kubet e boshtit te madh te orbitave eliptike e largsive mesatare t tyre nga Dielli.

Ligji i par i Keplerit

Duke pasur prpara nj numr t madh vrojtimesh t trashguara nga Brahe, Kepleri u prpoq t prcaktoj rrugn e vrtet t planetve rreth Diellit, duke prqenduar studimin e tij mbi Marsin. Ai provoi shum orbita t formave t ndryshme, pr shembull, rrath, ovale, por nuk gjeti prputhshmri me vrojtimet q kishte n dispozicion. M n fund, kur pr orbit propozoi elipsn, n njrn vatr t s cils vendosi Diellin, fitoi pajtueshmri me vrojtime. Kjo sht prmbajtje e ligjit t par t tij. Planett lvizin rreth Diellit npr trajektore eliptike, n njrn vatr t t cilave ndodhet dielli. Natyrisht, ky ligj ka prmbajtje m t gjer dhe nuk vlen vetm pr planet, por pr t gjith trupat q lvizin nn veprimin e forcs trheqse. Ligji i par i Keplerit ka kuptim m t gjer, sepse nuk parasheh lvizje vetm npr rrug t mbyllura si sht elipsa, por edhe rrug parabolike dhe hiperbolike. Forma e rrugs varet prej energjis s prgjithshme E , prkatsisht prej shpejtsis fillestare. Planett lvizin rreth Diellit npr orbita eliptike, sepse elipse nuk ka pika pambarim t larguara, pro ekzistojn edhe trupa t tjer qiellor q njherhyjn n fushn trheqse t Diellit dhe nuk paraqiten m kurr pran tij. N kt rast rrugt e tyre mund t jen hiperbolike a parabolike.

Ligji i dyt i Keplerit

Duke u prpjekur t shpjegoj ndryshimin e shpejtsis s lvizjes s planetit rreth Diellit, Kepleri diktoi vlern konstante t prodhimit t katrorit t rreze-vektorit q bashkon pozitn e planetit me Diellin me kndin qendror t vrojtuar n intervale koha t barabarta. N kt mnyr ai e prkufizoi ligjin e siprfaqeve. Rreze-vektori q bashkon pozitn e Diellit me planetin, pr koh t barabarta prshkron siprfaqe t barabarta. Kjo tregon se planeti n afel lviz m ngadal sesa n perihel, sepse sekort e hijezuar kan t njjtn siprfaqe. Gjithashtu ky ligj ka kuptim m t gjer, sepse nuk vlen vetm pr planet, por edhe pr fardo lvizje tjetr rreth qendrs trheqse. Me fjal t tjera, ligji i dyt i tij thot se shpejtsia vektoriale e planetit sht konstante.

Ligji i tret i Keplerit

Duke krkuar lidhshmrin ndrmjet periods s rrotullimit t planetit rreth Diellit dhe prmasave t elipss npr t ciln ai lviz (gjysmboshti i madh), Kepleri provoi shum raporte ndrmjet ktyre madhsive. N veanti, kur i krahason katrort e periodave t rrotullimit me kubet e gjysmboshteve t mdhenj t elipsave prkatse t planetve, fitoi vler konstante. Katrort e kohve t rrotullimit t planetve rreth Diellit qndrojn n prpjestim me kubet e largsive mesatare nga dielli. Largsia mesatare sht e barabart me gjysmboshtin e madh t elipss, sepse Dielli gjendet n vatr t saj. Kur bhet fjal pr lvizjet e planetve rreth Diellit, masa e tyre sht m e vogl, n krahasim me masn e tij. Mirpo, ligjet e Keplerit kan nj kuptim m t gjer, sepse prshkruajn edhe lvizjet e satelitve rreth planetve dhe t atyre artificial rreth Toks. Kshtu, masa e trupit q rrotullohet rreth trupit qendror nuk sht paprfillshme.

Ky ligj mund t shprehet n formn:

Diagrama E Ligjeve Te Keplerit