Gizarte Integrazioa

L an M unduratzea

LANBIDE EKIMENA

L ANBIDE E KIMENA LANBIDE EKIMENA

Proiektuaren bultzatzaileak

Laguntzaileak

Hizkuntz koordinazioa

Egilea(k):

ROMERO Virginia, PREZ Eva, VIDAL Susana eta JUEZ Mnica, Insercin ocupacional, Editorial Altamar, 2004.

Itzultzailea(k): Lete Itzulpenak Zuzenketak: Elhuyar Hizkuntz zerbitzuak Maketa: Unai Lasa Azalaren diseinua: Naiara Beasain
2005an itzulia eta prestatua

Lan Munduratzea

Aurkibidea

1. LAN-MUNDURATZEAREN KONTZEPTUALIZAZIOA ......................................................................... 2 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. Oinarrizko kontzeptuak ............................................................................................................... 2 Lan-munduratzea prestakuntza-eremuan .................................................................................. 8 Lan-munduratzea lan-eremuan ................................................................................................ 27 Lan-munduratzea baldintzatzen duten faktoreak ..................................................................... 44 Gizarteratzailearen irudia lan-munduratzaile gisa .................................................................... 51

2. LAN-MUNDURATZEKO POLITIKAK ETA PROGRAMAK ................................................................. 60 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. Europako estrategiak ................................................................................................................ 60 Europako baliabideak prestakuntzarako eta enplegurako ....................................................... 65 Estatuko estrategiak ................................................................................................................. 81 Estatuko, Autonomia Erkidegoko eta tokiko baliabideak.......................................................... 92

3. LAN-MUNDURATZEKO ESKU-HARTZEA BEHAR DUTEN GIZA TALDEAK................................. 131 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 3.6. 3.7. 3.8. Lan-munduratzea hainbat giza taldetan ................................................................................. 132 45 urtetik gorako eta iraupen luzeko langabeak..................................................................... 133 Adingabeak eta gazteak ......................................................................................................... 140 Emakumeak ............................................................................................................................ 146 Ezgaitasuna duten pertsonak ................................................................................................. 155 Etorkinak ................................................................................................................................. 170 Gizarte-arriskuko egoeran dauden pertsonak: droga-mendekotasunak, presoak eta etxerik gabekoak ................................................................................................................................ 178 Erretiratuak ............................................................................................................................. 190

4. LANERAKO TEKNIKAK ETA BALIABIDEAK ................................................................................... 204 4.1. 4.2. 4.3. Lana bilatzeko baliabideak ..................................................................................................... 205 Enplegua lortzeko lekuak eta moduak.................................................................................... 206 Enplegua bilatzeko tresnak .................................................................................................... 217

LANBIDE EKIMENA

Lan Munduratzea

5. LAN-MUNDURATZEAREN ARLOKO ESKU-HARTZEA.................................................................. 236 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. Lanerako orientazioan esku hartzeko ereduak ...................................................................... 237 Eskaintzaren eta eskariaren arteko bitartekotza-prozesua esku-hartzean ............................ 247 Lan-eskaintzen eremuko esku-hartzea .................................................................................. 249 Lan-eskarien eremuko esku-hartzea: ibilbide pertsonalak ..................................................... 257

6. LAN-ESKARIEN EREMUKO ESKU-HARTZEA. KASU PRAKTIKOAK ........................................... 297 6.1. 6.2. 6.3. 6.4. 6.5. Aurkezpena............................................................................................................................. 298 Marioren kasua ....................................................................................................................... 299 Karmenen kasua..................................................................................................................... 303 Rikardoren kasua.................................................................................................................... 307 Ramiroren kasua .................................................................................................................... 310

BIBLIOGRAFIA ................................................................................................................................. 311

LANBIDE EKIMENA

II

LAN MUNDURATZEA
AURKEZPENA Eskuetan duzuen testuliburua Gizarteratzeko Goi Mailako Heziketa Zikloko Lan-munduratzea moduluaren curriculumean barne hartuta dago, eta gizarte- eta lan-eremuan zein hezkuntza-eremuan lan egiten duten profesionalentzako kontsulta-eskuliburu izateko pentsatuta dago. Liburu honekin, modulua eman behar duten irakasleentzako zein modulua egin behar duten ikasleentzako tresna baliagarria eskaintzen saiatu gara. Horretarako, irakasleak atal bakoitzak behar duen sakontasuna erabaki eta bere ustez egokienak diren jarduerak aukeratu eta egokitu beharko ditu, testuinguruaren eta ikasleen arabera. Gai honi buruz dagoen bibliografia zabalaren laburpen bat egiten saiatu gara, autore gehienak jasota eta ordezkatuta gera daitezen. Horrez gain, lan-munduratzearen barruko profesionalen esku-hartzeei buruz indarrean dauden arauen bilduma egin dugu. Lan-munduratzeari buruzko modulua funtsean praktikoa denez gero, hainbat ariketa diseinatu ditugu, eta jarduera ugari ere bai. Gehienak gure esperientzian oinarrituta daude eta, beraz, ikastetxean zein egoera errealetan erabiltzeko modukoak dira. Azpimarratu beharra dago liburu hau landu dugunean eduki batzuetan eragina duten aldaketa batzuk gertatu direla Europako, Estatuko eta eskualde- eta toki-mailako hainbat programa eta politikatan (hezkuntza-sistemaren egitura, adibidez, berrikustekotan dago). Hori dela eta, eduki horiek etengabe berrikustea eta eguneratzea gomendatzen dugu. Liburu hau zuen praktika akademikoan zein profesionalean baliagarria eta lagungarria izango delakoan. EGILEAK

LANBIDE EKIMENA

Gizarte Integrazioa

1. UNITATE DIDAKTIKOA LAN-MUNDURATZEAREN KONTZEPTUALIZAZIOA

Langabezia, gure gizarte garatuan, botere guztiek bere aurrean halabeharra balitz bezala etsita onartzen duten egoera iraunkor onartezina da. [] Batzuen onerako eta besteen kalterako den hazkunde ekonomikoaren ereduak berak sortzen ditu pobrezia eta gizarte-bazterketa. FRAGO, E. eta beste zenbait. Trabajar para vivir

1.1

Oinarrizko kontzeptuak

Lan-munduratzea aipatzen dugunean, gai horren inguruan hainbat kontzeptu daudela eta, oro har, sinonimotzat hartzen direla ikus dezakegu: laneratzea, gizarteratzea, lanbideratzea, bergizarteratzea eta abar. Izan ere, kontzeptu horiek guztiak lan-munduratzearekin lotuta daude eta lan-munduratzearen alderdiak osatzen dituzte. Hori dela eta, eta alor honetan beharrezkoa den esku-hartzea planteatu ahal izateko, argitu egin behar ditugu kontzeptu horiek. Horretarako, honako egiturari jarraituko gatzaizkio idatz-zati honetan: 9 Lehenbizi, gizarteratze eta gizarte-bazterketa kontzeptuak berrikusiko ditugu. 9 Ondoren, askotan lan-munduratzearen sinonimo modura agertzen diren laneratze, lanbideratze, hasierako txertatze eta birlaneratze kontzeptuak definituko ditugu. 9 Azkenik, okupazioa eta lan-munduratzea (liburu honen helburua, azken batean) zer diren zehaztuko dugu.

Gizarteratzea eta gizarte-bazterketa

f Txertatzea eta gizarte-bazterketa R. Castel-ek (1990)(1), gizarte-bazterketa definitzeko, hiru gizartegune bereizten ditu eta, bertan, baztertuta geratzeko duen arriskuaren arabera banatzen du jendea. Ildo horretan, pertsona bakoitza zein gunetakoa den zehazteko irizpideak enplegu-egoeraren, familia-elkartasunaren eta gizarte-harremanen arabera definitzen ditu. Hona hemen hiru gune horiek: 9 Txertatze-, segurtasun- edo egonkortasun-gunea. Herritarren egoera ideala da. Gune honetan, jendeak lana, gizarte-babesa eta familia- eta auzo-harreman sendoak ditu. Hala ere, kontuan izan behar dugu talde hau oso heterogeneoa dela eta barruan gizarte-ezberdintasun handiak daudela (sarbidean, mantentzean, kalitatean eta abarretan).

LANBIDE EKIMENA

Lan Munduratzea

Bere beharrak beteta dituenean esaten dugu pertsona gizartean txertatuta dagoela (lana duen ala ez kontuan hartu gabe), hau da, bizi ahal izateko gutxienekoa ziurtatuta duenean eta, gainera, bere gizartearen bizitza sozialean, ekonomikoan eta politikoan parte hartzen duenean. 9 Ahultasun-, kolokatasun- eta ezegonkortasun-gunea. Gune honetan, lan-harremanen hauskortasuna, segurtasunik eza eta kolokatasuna, eta familia- zein gizarte-mailako harreman eta euskarri desegokiak dira ezaugarri bereizgarriak. Gune honetako jendea gizarte-bazterketako arriskuan dago eta, ondorioz, lehentasunezko esku-hartzea behar dute, prebentzioaren bitartez bereziki. 9 Bazterketa- edo marjinazio-gunea. Talde honetan barne hartutakoek pobreziarik latzena pairatzen dute, lan-mundutik kanpo daude, ez dute inolako babesik eta gizarte-mailan isolatuta daude, ez baitute gizartean era normalizatuan parte hartzeko inolako aukerarik. Pertsona horiek eremu guztietan izan ohi dituzte gabeziak: gizartean, lanean, hezkuntzan, etxebizitzan, osasunean, txertatze etnikoan, elkarbizitza-kalitatean, afektibitate-ingurunean eta alderdi psikologikoan. Oro har, gizartean bizitzeko, txertatzeko eta parte hartzeko beharrezkoak diren bitartekoak lortzeko autonomia galtzen duenean esan ohi da norbait bere komunitatearen berezko eremuetatik bereizita dagoela. Gizarte-bazterketaren jatorria pertsonak bitartekoak lortzeko duen ezintasuna delako ikuskera hori oso zabalduta dago, baina gizarteak kontuan hartu beharko lituzke bere baitan txertatzeko eskura jartzen dituen mekanismoak. Jendeak ez du, ezinbestez, gune berean jarraitzen, batetik bestera igaro daitezke. Prozesu horretan, oso garrantzitsua da lan-merkatuarekiko harremana. Gizarte-bazterketa prozesu itzulgarritzat hartzen duen ikuskera garrantzitsua da, gizartean hobeto txertatzeko esku-hartzeen aukera hartzen baitu kontuan.

1.1. irudia. Gizarte-bazterketa ez da egoera itzulezina. Esku-hartzearen bitartez, pertsona asko gizartean hobeto txerta daitezke.

LANBIDE EKIMENA

Gizarte Integrazioa

f Gizarteratzea eta gizarte-bazterkeria gizarte-prozesu gisa Baztertzearen eta txertatzearen arteko mugak dinamikoak eta erlatiboak dira, hau da, aldatu egiten dira honako faktore hauen arabera: testuinguru historikoa, egoera sozioekonomikoa eta gizarte-babesaren arloko politikak (lan-merkatua, gizarte-prestazioak, kontrataziorako pizgarriak eta abar), eta faktore pertsonalak eta sozialak (hala nola jarrera pertsonal jakin batzuk, esperientziak eta abar). Faktore horiek guztiek baztertuta dauden herritarren tipologian eta kopuruan dute eragina. Ezaugarri horietatik abiatuta, txertatzea eta bazterketa prozesu aldakorrak eta aldi baterakoak direla baiezta dezakegu. Prozesu horietan, gizabanakoak zirkunstantzien eta une jakin batean eskueran dituen baliabideen arabera jokatzen du. f Gizarte-bazterketaren ardatzak Gizarte-bazterketa faktore anitzeko fenomenoa da, eta pertsonek dituzten gabeziak faktore bati edota batzuei lotuta daude. Gizarteratzeko II. Plan Nazionalak(2) gizarte-bazterketa osatzen edo sortzen duten ardatzak adierazten ditu. Honako hauek dira:

9 Pobrezia, hau da, diru-sarrerarik ez izatea. 9 Etxebizitzarik edo ostatu duinik eza. Ostatua duina izateko, gutxieneko azpiegituraeta zuzkidura-baldintzak bete behar ditu: argi elektrikoa, iturriko ura, komuna, sukaldea eta abar.
1.2. irudia.

9 Gaitasun psikofisikoaren, osasunaren eta osasun-laguntzaren gabezia. Ardatz honen barruan, ezgaitasunen bat duten pertsonak, drogaren menpe daudenak, alkoholismoa edo HIESa dutenak edo osasun-estaldura lortzeko zailtasunak dituztenak barne hartzen dira. 9 Beste pertsona batzuekin gizarte-harreman egonkorrak izateko familiaren edo komunitatearen babesik eza edo urria. Ardatz honetan, bakarrik bizi diren 65 urtetik gorakoak eta guraso bakarreko familiak barne hartzen dira. 9 Gizarte-marjinazioko eremuak. Desbiderapen eta marjinazio sozialeko prozesu batean sartuta dauden giza taldeak barne hartzen dira, hala nola presoak, delituzko ekintzak edo tratu txarrak egiteagatik arrisku-egoeran dauden adingabeak, prostituzioan dihardutenak, txiroak eta etxerik gabekoak. 9 Teknologia berriak ikasteko eta eskuragarri izateko arazoak. Arazo horiek ezberdintasunak sortzen dituzte, eta eragina dute lan-munduan sartzeko aukeran eta hezkuntza-eremuan.

LANBIDE EKIMENA

Lan Munduratzea

9 Gizartearen sentsibilizaziorik eta mobilizaziorik eza gizarte-bazterketaren aurrean. 9 Hezkuntza eta hezkuntza-gutxienekoak jasotzeko zailtasuna. Ardatz honetan, derrigorrezko irakaskuntzaren hezkuntza-gutxienekoak ez dituzten herritarrak barne hartzen dira (analfabetoak eta hezkuntza-gutxienekoak ez dituzten 16 urtetik gorakoak). Gainera, hezkuntza-sistemaren barruan gizarte-bazterketa sortzen duten alderdi guztiak hartzen ditu kontuan (eskolatu gabe dauden adingabeei eta eskola-porrota jasaten dutenei dagokienez, bereziki). 9 Laneratzeko zailtasuna gizarte-bazterketaren ardatz nagusietako bat da, eta honako alderdi hauei dago lotuta: Azpienpleguari. Enplegu marjinalak eta irregularrak: aldi baterako lanak, baldintza txarrak (ekonomikoak eta lanaldiari eta osasungarritasunari lotutakoak) eta abar. Horrek guztiak lan-ezegonkortasuna, egindako lanagatiko ordainsari urria eta, ondorioz, pobrezia-egoera handia eragiten ditu. Langabeziari. Aldi luze batean lanik ez izatea bazterketaren arrazoi izan daiteke. Lan ordaindua txertatzeko tresna eraginkorrenetako bat eta gure gizarteratzea lortzeko faktore garrantzitsuenetako bat da. Izan ere, egonkortasun ekonomikoa, autonomia pertsonala, autoestimua, gizarte-harremanen sorkuntza eta gizarte-babeseko sistemarako sarbidea hobetzeko aukera ematen du. Kontuan izan behar dugu ardatz horiek, oro har, ez direla bakarrik agertzen, oso lotura estua baitute elkarren artean. Adibidez, infraetxebizitza gehienak langabezia-maila handia eta ekonomia-, hezkuntzaeta gizarte-baliabide urriak dituzten auzo pobreetan multzokatuta daude, prestakuntza-maila txikiko pertsonek arazo larriak izaten dituzte lan-merkatuan sartzeko, eta abar. Esku-hartzeari dagokionez, lan-munduratzearen alorrean ardatz horiek eta, bereziki, laneratzeari eta hezkuntzarako sarbideari lotuta daudenak azpimarratu beharko dira. f Gizarte-bazterketa jasateko arrisku handiena duten giza taldeak lan-munduratzearen arloan Gizarte-bazterketa, idiosinkrasiaren arabera agertzen bada ere, eta pertsona bakoitzak bakarka jasaten badu ere, kolektiboki hartzen ditu eraginpean arestian adierazitako ardatz batean edo gehiagotan gabeziak dituzten pertsonak. Gizarte-bazterketa jasateko arrisku handiena duten giza taldeak (lan-munduratzearen alorrean lehentasunezko esku-hartzearen xede izango direnak) 3. -mehatz. Honako hauek dira: 9 Iraupen luzeko eta 45 urtetik gorako langabeak 9 Adingabeak eta gazteak
UNITATE DIDAKTIKOAN

aztertuko dira zehatz-

LANBIDE EKIMENA

Gizarte Integrazioa

9 Emakumeak 9 Minusbaliotasunak dituzten pertsonak 9 Etorkinak 9 Gizarte-arriskuan dauden pertsonak: pobrezia, droga-menpekotasunak, presondegiak 9 Adineko jendea
1.3. irudia. Giza talde jakin batzuek etorkinek, adibidez, arestian adierazitako ardatz batean edo gehiagotan dituzten gabeziak direla eta, gizarte-bazterketa jasateko arrisku handiagoa dute.

Laneratzea eta lanbideratzea. Hasierako txertatzea eta birlaneratzea

f Laneratzea eta lanbideratzea Nabaria da, beraz, lan-munduan sartzeko aukera edo laneratzea gure gizartean txertatzeko tresna garrantzitsuenetakoa dela. Era berean, langabezia eta lan-merkatuko zailtasunak gizarte-bazterketa sortzen duten funtsezko arrazoi edo ardatz direla esan daiteke. Laneratze kontzeptua egoera puntual edo prozesu gisa uler daiteke. 9 Laneratzea egoera puntual gisa. Une jakin batean enplegu bat hau da, lan-kontratu bat lortzean gertatzen da. Laneratzeak pertsona lanpostu batean hasteko aukera zein lanpostu horren mantentzea barne hartzen du. Gaur egun, langabeziaren eta laneratzearen arazoaren barruan, bi faktoreak hartu behar ditugu kontuan, lana aurkitzeko zailtasunari (giza talde batzuen kasuan, bereziki) lana mantentzeko ahalmenari lotutako arazoa gaineratu behar baitzaio. 9 Laneratzea prozesu gisa. Pertsonak lana lortu aurretik prestatzen edo enplegu bat aktiboki bilatzen ematen duen aldia hartzen du kontuan. Aurretiko aldi horri trantsizio ere esaten zaio. Oro har, pertsonaren prestaketarekin edo trebakuntzarekin nahitaez zerikusirik ez duen lan bat lortzea adierazteko erabiltzen da laneratze kontzeptua. Lortzen den lana pertsonaren prestakuntzari edo lanbide-espezializazioari lotuta dagoenean, aldiz, lanbideratze terminoa erabiltzen da. Lanbideratzea lanbide edo prestakuntza-curriculum kontzeptuei lotuta dago. Prestakuntza-curriculumak lan-mota jakin bat betetzeko trebakuntza aitortzen eta egiaztatzen duen titulazio edo ziurtagiri bat lortzeko jakintzagai jakin batzuen ikastea adierazten du.

LANBIDE EKIMENA

Lan Munduratzea

f Hasierako txertatzea eta birlaneratzea Hasierako txertatzea pertsona lan-merkatuan lehen aldiz sartzen denean gertatzen da (lehen enplegua bilatzen duten gazteen kasuan, adibidez). Birlaneratze kontzeptua, bestalde, lan-esperientzia duen pertsona langabezian edo geldi emandako aldi baten ondoren lan-merkatuan sartzean datza (seme-alabak zaintzen aritu ondoren lan-mundura itzultzea erabakitzen duten emakumeen kasuan, adibidez). Oro har, bereizketa hori ez da egiten, eta laneratze terminoa bi egoerak adierazteko erabiltzen da (behar izanez gero, kasu bakoitzaren abardurak ematen dira).

Okupazioa eta lan-munduratzea

f Okupazio kontzeptua Okupazio kontzeptua ulertzeko bi modu bereiz daitezke: alde batetik, lan-eremuarekin zerikusia duena eta lan gisa ulertzen dena eta, bestetik, zentzu zabalagoan erabiltzen dena eta, lan-eremuaz gain, beste eremu batzuk ere barne hartzen dituena (gizarte-eremua, prestakuntza-eremua eta abar). Bigarren kasuan, okupazioa jarduera gisa ulertzen da. 9 Okupazioa lan gisa. Oro har, lan-merkatuaren barruan egiten diren jarduerak adierazteko erabiltzen dugu okupazio hitza. Alde batetik, lan, enplegu edo ogibide hitzen sinonimotzat hartzen da; eta, bestetik, ezaugarri komunak dituzten eta lanbide jakin bati lotuta dauden antzeko languneen multzoa izendatzeko erabil daiteke (zerbitzariarena, sukaldariarena eta abar, adibidez, ostalaritza-okupazioan barne hartuta dauden lanbideak dira). Lan gisa ulertzen den okupazioan, ordainsari ekonomiko bat jaso ohi da egindako jardueragatik. 9 Okupazioa jarduera gisa. Kasu honetan, okupazio hitzaren esanahia beste eremu batzuetara zabaltzen da. Pertsonak lan, jarduera edo denbora-pasa baterako hartzen duen denboraren erabilera da okupazioa. Lanaz gain, beste jarduera batzuk barne hartzen ditu, hala nola prestakuntza, edota aisia eta astialdia. Horregatik, beraz, okupazio bat lan-eremuan zein beste eremu batzuetan egin daiteke (prestakuntza-eremuan, kultur eremuan, gizarte-eremuan eta abar). Testuinguru horretan, okupazioak ordainsari ekonomiko bat izan dezake, edota beste konpentsazio-mota batzuk jaso ditzake: adiskidetasuna, norberarentzako probetxua eta abar. Okupazioaren esanahi hori erabiliko dugu liburu honetan. f Lan-munduratze kontzeptua

Aurreko kontzeptu guztiak berrikusi ondoren, eta okupazioa jarduera gisa ulertuta, gizarte-bazterketa jasateko arrisku-egoeran dauden giza taldeen gizarteratzea helburu duen prozesua da lan-munduratzea.

LANBIDE EKIMENA

Gizarte Integrazioa

Nabaria da lan-munduratzea laneratzea baino kontzeptu zabalagoa dela eta bigarrena lehenengoan barne hartuta dagoela. Giza taldeen zabaltasunak eta horien askotariko beharrek adierazten dutenez, gizarteratzea ez da lan bat lortzera mugatzen; gizartean erabat txertatzeko, pertsona bere osotasunean hartu eta laguntza integrala eskaini behar zaio. f Lan-munduratzea eta lan-munduan eta gizartean txertatzea, kontzeptu sinonimoak Lan-munduratzea lan-munduan eta gizartean txertatzearen sinonimotzat har dezakegu. Izan ere, pertsonak gizarte-ingurunean zein lan-ingurunean duen funtzionamendura bideratuta daude biak, hau da, bi kontzeptuek gizarteratzea zein laneratzea hartzen dute kontuan pertsonak bere gizartean erabateko txertatzea lortzeko. Horrela, beraz, lan-munduratzeak edo lan-munduan eta gizartean txertatzeak ondoko alderdiak barne hartzen ditu: oinarrizko gabezien estaldura (giza talde batzuetan batez ere, hala nola etxerik ez dutenengan, etorkinengan eta abar), ez baitago laneratzerik oinarrizko beharrak beteta izan gabe, prestakuntza (oinarrizko gizarte-trebetasunen ikaskuntza edo berreskuratzea barne hartuta), lan bat bilatu eta lortzea (bai eta mantentzea ere), eta aisiako eta astialdiko jarduerak (kultur, arte-, manipulazio- edo kirol-jarduerak eta abar).
1.4. irudia. Laneratzea lan-munduratzean barne hartuta dago.

1.2

Lan-munduratzea prestakuntza-eremuan
Prestakuntza eta lan-munduratzea

Gaur egun, lan-merkatuan sartu ahal izateko bete beharreko eskakizunetako bat lanbide-gaitasun ona eta behar berrietara egokitzeko moduko curriculuma izatea da. Eskakizun horiek, beste zenbait faktoreren artean, enplegua bilatzen duenaren titulazio akademikoan eta prestakuntza osagarrian zehazten dira. Gauza nabaria da inguruneko eskarietara egokitutako prestakuntza laneratzea errazten duen, hots, enplegu bat aurkitzeko aukerak areagotzen dituen bidea dela. Gizarteratzeko Plan Nazionalak adierazten duenez(3), () lan-merkatuko zailtasun- edo bazterketa-egoerak, batez ere, prestakuntza-gabezia handiak dituzten pertsonak (hezkuntza-gabeziak zein okupazio-gabeziak) eta gero eta lehiakorragoa den eta gero eta neurri handiagoan prestatuenen esku dagoen lan-merkatutik kanporatuta geratzen direnak hartzen ditu eraginpean ().

LANBIDE EKIMENA

Lan Munduratzea

Prestakuntza pertsonaren enplegagarritasun-maila finkatzen duen faktorea da, eta eragina du lan-munduratzearen arloko esku-hartzearen planteamenduan. Hori dela eta, garrantzitsua da pertsonak prestatzen diren hezkuntza-inguruneak ezagutzea eta aztertzea (formala, ez-formala eta informala), bai eta Espainian hezkuntza-sistema nola antolatuta eta egituratuta dagoen eta zein ezaugarri dituen jakitea ere.

Hezkuntza formala, ez-formala eta informala

70eko hamarkadatik aurrera, eskola-erakundea (hezkuntza formala) hezkuntza-jarduera esklusibotzat hartzen duen ikuskera zalantzan jarri zen. Hau da, pertsonak bere bizitzaren aldi jakin bat eskolan ematen duela, baina beste hezkuntza-ingurune osagarri batzuekin etengabe lotuta dagoela ikusi zen: familia, adiskide-taldea, hizkuntz akademiak, kirol-zentroak eta abar (hezkuntza ez-formala eta informala). Enpresek, bestalde, titulazio akademiko arautu baten bidez bermatutako oinarrizko kualifikazioa eskatzen diete langileei, eta hezkuntza ez-formalaren bidez lortu ohi diren espezializazioetan, birziklatzeetan, lanbide-eguneratzeetan eta trebetasunetan oinarritutako prestakuntza eta gaitasun osagarriak ere baloratzen dituzte. Hori guztia dela eta, eta banako esku-hartzea planteatu ahal izateko, garrantzitsua da dauden hiru hezkuntza-inguruneak ezagutzea eta bereiztea: formala, ez-formala eta informala. f Hezkuntza formala Hezkuntza-sistema arautuaren barruan ematen den prestakuntza edo hezkuntza-jarduera da hezkuntza formala. Gizabanakoa gizartean txertatzeko prozesua errazten du, eta oinarrizko prestakuntza ematen dio, balioanitza izateko helburuarekin. Hezkuntza formala hainbat printzipiori jarraiki egituratuta dago: 9 Hezkuntza-jarduera hezkuntza-sistema arautuan edo instituzionalizatuan barne hartuta dago. 9 Hezkuntza-egitura kronologikoki mailakatuta eta hierarkizatuta dago, eta tituluak lortzera bideratzen da. 9 Prestakuntza Hezkuntza Administrazioak arautzen du, bai eta halakotzat ziurtatu ere. 9 Sistemaren elementuei buruzko araudi bat dago. 9 Eskolaurreko hezkuntzatik unibertsitate-ikasketetara zabaltzen da. 9 Maila batetik bestera pasatzeko, kontrolak eta azterketak gainditu behar dira.
1.5. irudia.

LANBIDE EKIMENA

Gizarte Integrazioa

Helburuei eta horiek lortzeko baliabideei dagokienez, hezkuntza formala intentzionala eta sistematikoa dela esan dezakegu. 9 Intentzionala. Aldez aurretik helburu eta asmo batzuk finkatzen dira prestakuntza-curriculum baten bitartez. 9 Sistematikoa. Ekintza-estrategia batzuk antolatzen dira asmoak bete eta helburuak lortu ahal izateko. Hezkuntza formala eskola-erakundeetan egiten da: eskola, ikastetxe, institutu eta abarretan. Horiek guztiek berariazko ezaugarri batzuk dituzte: 9 Irakatsi eta ikasteko prozesua kolektiboa eta presentziala da. 9 Gune propioa dute. 9 Denbora aldez aurretik finkatuta dago eskola-egutegiaren, ordutegien eta abarren bitartez. 9 Irakaslearen eta ikaslearen rolen arteko bereizketa esplizitua dago. f Hezkuntza ez-formala Hezkuntza-sistemaren organigramatik kanpo egiten den prestakuntza edo hezkuntza-jarduera da hezkuntza ez-formala. Bere gain hartzen dituen zereginak etengabeko hezkuntzari eta eskola-erakundeak bere kargura hartzen dituen hezkuntza-prozesuei lotuta daude: astialdiko eta aisiako jarduerak, lanerako prestakuntza, laneratze-programak, birziklatze-programak, lantegiak, ludotekak eta abar. Hezkuntza formala intentzionala eta sistematikoa dela esan dugu arestian, eta kasu honetan ere prestakuntza-helburu esplizituak eta horiek lortzeko estrategiak ditugu. Hezkuntza ez-formala definitzen duten erakundeak eta hezkuntza hori emateko lekuak askotarikoak izan daitezke: enpresak, auzo-etxeak, akademiak, kultur etxeak eta abar. Hona hemen ezaugarri garrantzitsuenetako batzuk: 9 Jarduerak, normalean, malguak eta askotarikoak dira; ez dira nahitaezkoak. 9 Hezkuntza formalak jorratzen ez dituen gai berriak eta askotarikoak lantzen dira (sexu-hezkuntza, adibidez). 9 Oro har, herritarren hainbat sektorerentzako programak egiten dira, eta sektore horiek era malguan taldekatzen dira. f Hezkuntza informala Ezagutzen, trebetasunen eta jarreren eskuratze eta metatze ez-intentzionalean eta ez-sistematikoan datzan prestakuntza edo hezkuntza-jarduera da hezkuntza informala. Hezkuntza-prozesua beste gizarte-prozesu batzuen barruan egiten da, bereizketarik eta zehaztasunik gabe. Komunikabideen bitartez, familian, adiskideekin eta abar lortzen den prestakuntza barne hartzen du hezkuntza informalak. Ezaugarrietan, honako hauek aipa daitezke:

LANBIDE EKIMENA

10

Lan Munduratzea

9 Ez dago hezkuntza-asmorik, edo zaila da ekintzetatik bereizten. Adibidez, adiskide-talde batean edo gurasoen eta seme-alaben arteko harremanetan zaila da hezkuntza-asmoa bereiztea, beste jarduera batzuk egiten diren bitartean hezten baitira pertsonak. 9 Edukiak askotarikoak eta heterogeneoak dira, esperientziekin eta ingurunearekin lotuta baitaude. 9 Bizitza osoan dirauen prozesua da. f Hezkuntza formalaren, ez-formalaren eta informalaren arteko erlazioa Hiru hezkuntza-moten arteko erlazioak honela irudika daitezke: y Hezkuntza formala Hezkuntza ez-formala

Hezkuntza informala x

Iturria: Trilla, J. La educacin fuera de la escuela. 24. or.

Hezkuntza informalaren eta beste bien arteko muga (x, alegia) agentearen hezkuntza-asmotik eta prozesuaren izaera metodikotik ala sistematikotik abiatuta ezartzen da. Horrela, beraz, hezkuntza-asmoarekin egindako prozesu guztiak hezkuntza formalaren eta ez-formalaren esparruan geratzen dira, bai eta prozesu metodikoak edo sistematikoak ere. Hezkuntza informalak, aldiz, hezkuntza-asmo espliziturik ez duten eta sistematikoak ez diren hezkuntza-prozesuak barne hartzen ditu. Hezkuntza formalaren eta ez-formalaren arteko bereizketa ulertzeko (y, alegia), bi irizpide erabiltzen dira: metodologikoa eta estrukturala. 9 Irizpide metodologikoa: Hezkuntza formalak eskola-prozedurak erabiltzen ditu, eskola barruan egiten baita. Eskola-eremutik kanpo egiten diren hezkuntza-prozesu guztiak, aldiz, ez-formalak dira. Irizpide metodologiko gisa, hezkuntza emateko lekuak eta prozedurak hartzen dira kontuan. Hezkuntza formala gune propio batean, aldez aurretik finkatutako denbora batzuetan eta irakaslearen eta ikaslearen rolak argi eta garbi bereizita ematen da; hezkuntza ez-formala, aldiz, gune horretatik kanpo eta hain egituratuta ez dagoen denbora batean gauzatzen da (urrutiko hezkuntza, adibidez). 9 Irizpide estrukturalak hezkuntza-sistema arautuan barne hartzen den ala ez hartzen du kontuan. Bereizketa administratibo soila da. Horren arabera, hezkuntza ez-formala hezkuntza-sistemaren organigramatik kanpo geratzen dena izango litzateke. Hezkuntza-inguruneak mugatzeko ahaleginak egin arren, bereizketa hori ez da beti erraza eta argia izaten. Adibidez: 9 Adiskidetasun-harreman batzuen edo familiaren kasuan, hezkuntza-asmorik eza argia al da?

LANBIDE EKIMENA

11

Gizarte Integrazioa

9 Komunikabideek, familia-hezkuntzak, ez al dute metodorik erabiltzen beren hezkuntza-zereginean? 9 Zer da urrutiko unibertsitatea? Erabiltzen den irizpidearen arabera, formaltzat har daiteke, hezkuntza-sistema arautuan barne hartuta dagoen etapa baita, egitura mailakatua eta hierarkizatua duena; baina, erreferentzia gisa irizpide metodologikoa hartuz gero, ez-formaltzat ere har daiteke, eskola-esparrutik kanpo gauzatzen baita (ordutegia, denbora, rolen arteko bereizketa). Azkenik, adierazi beharra dago pertsonaren prestakuntza-ibilbidea, alde batetik, hezkuntza-sistemaren egiturak eta ezaugarriek (hezkuntza formala) eta, bestetik, prestakuntza osagarria jasotzeko aukerek (hezkuntza ez-formala) baldintzatzen dutela.

Espainiako hezkuntza-sistema
f Hezkuntzarako eskubidea Espainiako Konstituzioak (1978) hezkuntzarako eskubidea bermatzen die espainiar guztiei. Eskubide hori oso urrats garrantzitsua da irakaskuntzaren demokratizaziorako eta herritar guztien aukera-berdintasunerako. Hezkuntzarako eskubidea 27. artikuluan zehaztuta dago. Artikulu horren arabera, oinarrizko, derrigorrezko eta doako irakaskuntza bermatzen da eta botere publikoei eskubide hori berma dezaten eskatzen zaie. Hezkuntzarako eskubidea gauzatzen duten hezkuntza-legeak, besteak beste, honako hauek dira: 9 LODE (Hezkuntzarako Eskubidea Arautzeko Lege Organikoa, 1985). Oinarrizko, derrigorrezko eta doako hezkuntzarako eskubidearen konstituzio-printzipioa garatzen du, eta eskola-sistema anitza finkatzen du ikastetxeen erregimen mistoaren publiko zein pribatuaren bidez. 9 LOGSE (Hezkuntza Sistemaren Antolamendu Orokorrerako Legea, 1990). Konstituzioaren eta LODE Legearen printzipioetan oinarrituta dago eta oinarrizko, derrigorrezko eta doako irakaskuntza zehazten du 6 urtetik 16ra bitartekoentzat (azken adin hori da lan-merkatuan sartzeko gutxienekoa). Hortaz, ikasle guztientzako derrigorrezko bigarren hezkuntza eskaintzen du. 9 LOPEG (Ikastetxeen Parte-hartze, Ebaluazio eta Gobernuari buruzko Lege Organikoa, 1995). Lege honen helburua ikastetxeen antolamenduari eta funtzionamenduari lotutako alderdi jakin batzuk LOGSE Legean ezarritakora egokitzea da. Halaber, berretsi egiten du, berme osoarekin, hezkuntzarako eskubidea herritar guztientzat, diskriminaziorik gabe. f Hezkuntza-sistemaren egitura Hezkuntza-sistemaren egitura LOGSE Legeak arautzen du. Lege horrek honela antolatzen du Espainiako hezkuntza-sistema, unibertsitateaz kanpoko mailetan:

LANBIDE EKIMENA

12

Lan Munduratzea

9 Erregimen orokorreko irakaskuntzak. Honako etapa hauek daude ezarrita: Haur Hezkuntza (0-6 urte) Lehen Hezkuntza (6-12 urte) Bigarren Hezkuntza (12-18 urte) - DBH (Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza) - Batxilergoa - Lanbide Heziketa Oinarrizko eta derrigorrezko hezkuntzak Lehen Hezkuntzako eta DBHko etapak barne hartzen ditu, hau da, 6 urtetik 16ra bitartekoak. Oinarrizko eta derrigorrezko irakaskuntzaren bidez, gizartean garatzeko gutxieneko baliabide instrumentalez eta giza talde batekoa izateak ematen duen nortasun pertsonal, sozial eta nazionalaren ezaugarriez hornitu nahi dira pertsonak. 9 Erregimen bereziko irakaskuntzak. Prestakuntza artistikoa eta hizkuntz prestakuntza barne hartzen ditu. Prestakuntza artistikoaren barruan musika, arte eszenikoak, arte plastikoak eta diseinua ditugu. Hizkuntz prestakuntza Hizkuntz Eskola Ofizialek ematen dituzten ikasketetan datza. 9 Helduen hezkuntza. Hezkuntza-sistemak garapen pertsonal eta profesionalerako ezagutzak eta gaitasunak eskuratu, eguneratu, osatu edo zabaltzeko aukera bermatzen die pertsona helduei. Halaber, dauden hezkuntza-mailetara (derrigorrezkoak zein derrigorrezkoak ez direnak) iristeko eta titulazioa lortzeko aukera eskaintzen zaie. Irakaskuntza presentzialaren eta urrutiko hezkuntzaren bitartez antolatzen da. f Eskolaren eta lan-merkatuaren arteko harremana bultzatzeko estrategiak Hezkuntza-sistemaren ezaugarriek lan-merkatuaren beharrei erantzuten ez dietela pentsatu izan da aspalditik. Hezkuntza-sistema akademizistegia dela, lan-errealitatetik urrunduta dagoela eta lan-merkatuko aldaketei eta etorkizuneko beharrei (aurrerabide teknologikoa, kualifikazioa eta abar) aurrea hartzeko gauza ez dela pentsatzen da. Hori dela eta, LOGSE Legeak eskolaren eta lan-merkatuaren arteko desoreka horien ondorioak murrizteko prebentzio-estrategia batzuk martxan jartzea proposatu zuen. Hona hemen estrategia horiek: 9 Oinarrizko prestakuntza zabala eta balioanitza eskaintzea. 9 Eskola-porrota murrizteko hezkuntza-neurriak hartzea eta zailtasun handienak dituzten ikasleei laguntzea. 9 Tutoretza-sistemak hobetzea eta orientazio-zerbitzuak eskaintzea. 9 Makroespezialitate teknikoen arloko prestakuntza eskaintzea, hau da, antzekotasunak dituzten lanbideen eduki komunei buruzko ezagutza zabaltzea.

LANBIDE EKIMENA

13

Gizarte Integrazioa

9 Prestakuntza-zentroen eta enpresen artean lotura bat ezartzea eta, horretarako, enpresetan praktikak egitea. 9 Aldaketak era positiboan onartzeko jarreretan prestatzea. 9 Biztanleria aktiboa etengabeko prestakuntzaren komenigarritasunaz kontzientziatzea.

1.1. eskema. Hezkuntza-sistema LOGSE Legearen arabera.

LANBIDE EKIMENA

14

Lan Munduratzea

f Curriculuma Hezkuntza-sistemaren barruko maila, etapa, ziklo eta modalitate bakoitzaren helburuen, edukien, metodo pedagogikoen eta ebaluazio-irizpideen multzoa da curriculuma. Hiru zehaztasun-mailatan garatzen da. 9 Lehen zehaztasun-maila: Curriculum Diseinua Konstituzioak bermatzen duen berdintasun-printzipioan oinarrituta, eta ikasketak Espainiako lurralde osoan baliozkoak izan daitezen, Gobernu zentralak finkatzen duen eduki komun bat du ikasleen prestakuntzak. Eduki komun horrek curriculumaren edo gutxieneko irakaskuntzen oinarrizko alderdiak barne hartzen ditu. Autonomia Erkidego bakoitzak, bere eskumenen arabera, gutxieneko irakaskuntza horiek osatu eta hezkuntza-sistemaren mailetara eta etapetara egokitu beharko ditu. Halaber, Curriculum Diseinu izeneko aginduzko dokumentua landu beharko du. Curriculum Diseinuan edo lehen zehaztasun-mailan, arloko helburu orokorrak, edukiak, amaierako helburuak eta irakatsi eta ikasteko prozesurako eta ebaluaziorako orientabide didaktikoak zehazten dira. Curriculum Diseinua, aginduzkoa eta nahitaezkoa ez ezik, irekia, malgua, integrala eta orientagarria ere bada. Izan ere, curriculuma irakaskuntza-programazioaren esparruan garatzeko eta osatzeko aukera ematen duen autonomia pedagogikoa aitortzen die Legeak ikastetxeei. Horretarako daude bigarren eta hirugarren zehaztasun-mailak. Ikastetxeek zentroaren beraren eta ikasleen ezaugarrietara egokitzen dituzte lehen zehaztasun-mailako elementuak.
1.6. irudia. LOGSE Legearen bidez, hezkuntza-sistema lan-merkatuaren beharretara egokitu nahi izan da.

9 Bigarren zehaztasun-maila: Ikastetxearen Curriculum Proiektua Bigarren maila honetan, Ikastetxearen Curriculum Proiektuan gauzatzen da curriculuma. Lehen mailan agindutako edukien garapenean, sekuentziazioan eta ikastetxearen ezaugarrietara eta errealitatera egokitu ahal izateko antolamenduan datza. Oinarrizko curriculumaren asmoen eta aplikazio errealaren arteko zubi izatea eta talde pedagogikoaren aukerak eta ateratzen dituen ondorioak islatzea du ezaugarri. Irakasleen klaustroak landutako dokumentu didaktikoa da, eta honako elementu hauek barne hartzen ditu: Etaparen eta arlo bakoitzaren helburu orokorrak ikastetxearen ezaugarrien testuinguruan kokatzea.

LANBIDE EKIMENA

15

Gizarte Integrazioa

Ziklo bakoitzeko helburuak, aurreikusitako edukien sekuentziazioaren arabera. Metodologia egokienak aukeratzea. Ebaluatzeko irizpideak eta moduak zehaztu eta aukeratzea, ikasleen ezaugarrietara eta hezkuntza-asmoetara egokituta.

Ikasleak, irakasleak, espazioa eta denbora antolatzeko moduak zehaztea. Giza baliabideak eta baliabide funtzionalak, materialak eta bestelakoak banatzea. Ikasleen tutoretzaren antolamendua eta jarraipena. Aniztasunaren arretarako eta curriculum-egokitzeak egiteko irizpideak eta prozedurak. Irakatsi eta ikasteko prozesua eta irakaslana ebaluatzeko irizpideak. Hezkuntza-sisteman berandu sartzen diren ikasleen berariazko hizkuntz arretarako irizpideak eta prozedurak.

Zeharkako edukien arloetan hastea. Hezkuntza-orientaziorako irizpideak eta jarraibideak.

9 Hirugarren zehaztasun-maila: programazioak Hirugarren zehaztasun-maila curriculum-programazioen bidez garatzen da. Programazio horietan, irakasleek, ematen duten arloaren arabera, aurreko elementuak zehazten dituzte, talde edo klasearen ezaugarriak kontuan hartuta. Hirugarren maila honetan, azken batean, zer, noiz eta nola irakatsi zehazten da, ahalik eta xehetasun handienarekin.

f Hezkuntza bereziaren tratamendua LOGSE Legeak Hezkuntza Behar Berezi kontzeptua sartu du eta, ondorioz, hezkuntza berezi kontzeptuaren eta hezkuntza horren helburu diren herritarren berrikuspena ekarri du. Egoera pertsonalaren (ezgaitasun psikikoa, mugimenduzkoa edo sentsoriala, aparteko talentua...) edo hezkuntza- eta eskola-historiaren ondorioz zailtasunak dituztenak hartzen dira hezkuntza-behar bereziak aldi baterakoak edo iraunkorrak dituzten ikasletzat. Hezkuntza-behar bereziak dituzten ikasleentzako arretak eskola-integrazioaren eta normalizazioaren printzipioei jarraitzen die. Beraz, arau orokor gisa, eskola arruntak arreta eskaini behar die ikasle horiei.

LANBIDE EKIMENA

16

Lan Munduratzea

Ikasle guztiek beren eskolatze-aldian laguntza pedagogiko pertsonalak, teknikoak edo materialak behar dituztelako ikuskera da abiapuntua. Laguntza edo baliabide pertsonalak honako hauek dira: tutorea, hezkuntza bereziko irakasleak, pedagogia terapeutikoko irakasleak, orientazio-saila osatzen duten profesionalak (DBHn), ikastetxeaz kanpoko talde psikopedagogikoetako psikologoak eta pedagogoak, entzumen- edo ikusmen-urritasunak dituzten ikasleei laguntzeko baliabide-zentroetako profesionalak eta abar. Curriculum-baliabideak curriculumaren zehaztasunei lotuta daude (taldean zein bakarka). Izan ere, ikasleen ezaugarrietara eta ikasteko erritmoetara egokitu behar du curriculumak. Baliabide horien artean, Banan Banako Curriculum Egokitzeak ditugu, hots, hezkuntza-erantzuna ikasle jakin baten hezkuntza-behar berezietara egokitzeko Ikastetxearen Curriculum Proiektuaren edo programazioaren osagaietan egiten diren zehaztasunen eta aldaketen multzoa.
1.7. irudia. LOGSE Legearen asmoa hezkuntza-behar bereziak dituzten ikasleak eskola arruntean txertatzea da, betiere eskola arruntak, dauden laguntzekin, ikasleek behar dituzten baliabideak eta neurriak eskain baditzake.

Baliabide teknikoak edo materialak ikasle jakin batzuk curriculuma era normalizatuan lortu ahal izateko beharrezkoak izan daitezkeen laguntzak dira: argi hotza, soinudun baloiak, Braille metodoan itzultzen duten makinak, islatzen ez duten arbelak eta abar. Ikasleak behar dituen baliabideak edo bitartekoak ikastetxe arruntek eskaini ezin dituztenean, hezkuntza bereziko unitate edo zentroetan eskolatzen da ikasle hori, baina kasu horretan baino ez.

f Hezkuntza-sistemaren barruko etapen ezaugarriak 9 Haur Hezkuntzaren ezaugarriak Hezkuntza-izaera Ez da derrigorrezkoa Borondatezkoa gurasoentzat, baina hezkuntza-administrazioak nahitaez eskaini beharrekoa. 0 urtetik 6ra bitartean ematen da Sei ikasturtez osatuta dago, hiru urteko bi ziklotan antolatuta: 0 urtetik 3ra bitartekoa, eta 3 urtetik 6ra bitartekoa.

LANBIDE EKIMENA

17

Gizarte Integrazioa

Etapa honen helburua haurren garapen fisikoa eta pertsonala bultzatzea eta ezberdintasunak konpentsatzea da.

Honako arlo hauek barne hartzen ditu: - Nortasun eta autonomia pertsonala - Ingurune fisikoa eta soziala - Komunikazioa eta irudikapena: ahozko lengoaia, lengoaia plastikoa, musika-lengoaia, gorputz-lengoaia eta lengoaia matematikoa.

9 Lehen Hezkuntzaren ezaugarriak Derrigorrezkoa eta doakoa Sei ikasturte barne hartzen ditu (6 urtetik 12ra bitartean), bi ikasturteko hiru ziklotan antolatuak: - Hasiera-zikloa: 6-8 urte - Erdiko zikloa: 8-10 urte - Goiko zikloa: 10-12 urte Etapa honen helburuak honako hauek dira: haurren sozializazioa sustatzea, haurrak kulturan txerta daitezen erraztea eta ingurunean pixkanaka autonomia lortzen laguntzea. Honako jakintza-arloak barne hartzen ditu: Ingurunearen Ezagutza, Arte Hezkuntza, Gorputz Hezkuntza, Gaztelania eta Literatura, Autonomia Erkidegoaren berezko Hizkuntza Ofiziala, Atzerriko Hizkuntza, Matematika eta Erlijioa (borondatezkoa).

9 Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzaren ezaugarriak: Derrigorrezkoa eta doakoa 4 ikasturte barne hartzen ditu (12 urtetik 16ra bitartean), bi urteko bi ziklotan antolatuak: - Lehen zikloa: 12-14 urte. - Bigarren zikloa: 14-16 urte. Etapa honen asmoak honako hauek dira: ikasle guztiei kulturaren oinarrizko elementuak helaraztea, ikasleak betebeharrak beren gain hartzeko eta eskubideak erabiltzeko prestatzea, eta bizitza aktiboan txertatzeko edo maila ertaineko heziketa-zikloetan edo Batxilergoan sartzeko prestatzea.

LANBIDE EKIMENA

18

Lan Munduratzea

Etapa honen funtsezko helburua, berriz, ikasleen interesen, motibazioen eta gaitasunen aniztasunari erantzutea da, eta horretarako neurri nagusiak honako hauek dira: - Ikastetxeetan Orientazio Saila sartzea. - Zenbait arloren hautazkotasuna (ikasturte bakoitzean). - Irakaskuntza ikasteko arazoak edo zailtasunak dituzten ikasleentzat egokitzea. - Gizarte-bermeko programak eta curriculum anitzeko programak sartzea.

Ikasle guztiek honako jakintza-arlo komun hauek izango dituzte: Zientzia Esperimentalak, Gorputz Hezkuntza, Ikus eta Plastika Hezkuntza, Gizarte Zientziak, Atzerriko Hizkuntza, Gaztelania eta Literatura, Autonomia Erkidegoaren berezko Hizkuntza Ofiziala eta Literatura, Matematika, Musika, Teknologia eta Erlijioa (borondatezkoa).

Titulazioa. Etapa gainditzen duten ikasleek Bigarren Hezkuntzako Graduatu titulua jasoko dute. Titulazio hori beharrezkoa da Batxilergoko edo Erdi Mailako Lanbide Heziketako ikasketekin jarraitu ahal izateko.

Eskolatuta dauden eta DBHko helburuak lortuko ez dituztelako eskola-uztea jasateko arriskua duten 16 urtetik gorako ikasleek Gizarte Bermeko Programetara jo ahal izango dute (programa horiek zehatz-mehatz aztertuko ditugu Lanbide Heziketari buruzko idatz-zatian).

9 Batxilergoaren ezaugarriak Borondatezkoa Bi ikasturte barne hartzen ditu, normalean 16 urtetik 18ra bitartekoak. Helburuak: - Prestakuntza orokorra: adimen- eta pertsona-mailako heldutasuna eta jakintza eta trebetasun ugari eskuratzeko gaitasun handiagoa erraztea da asmoa. - Ondorengo ikasketetarako oinarriak ziurtatuko dituen prestakuntza. - Ikasleen interesak eta lehentasunak bideratzeko prestakuntza. Batxilergoa lau modalitatetan garatzen da: Arteak, Natur eta Osasun Zientziak, Giza eta Gizarte Zientziak, eta Teknologia. Modalitate bakoitzean ematen diren jakintzagaiak hiru motakoak dira: - Jakintzagai komunak: ikasle guztientzat, aukeratutako modalitatea edozein izanik ere. - Modalitatearen berezko jakintzagaiak - Hautazko jakintzagaiak

LANBIDE EKIMENA

19

Gizarte Integrazioa

Batxilergorako sarbidea. Honako baldintzetakoren bat betetzen duten ikasleek izango dute sartzeko aukera: - Bigarren Hezkuntzako Graduatu titulua izatea. - Maila Ertaineko Lanbide Heziketako Teknikari titulua izatea. - Beste titulazio edo ikasketa batzuk, hala nola BBBko 2. maila gainditu izana, LH1eko Teknikari Laguntzaile titulua eta abar.

Titulazioa eta irteerak. Jakintzagai guztiak gainditu ondoren, Batxiler Titulua lortzen da. Titulu horrek honako hauetarako sarbidea ahalbidetzen du: goi-mailako heziketa-zikloak lanbide-arlo jakin batzuetan, goi-mailako eta maila ertaineko unibertsitate-karrerak (sarbide-proba gainditu ondoren), eta/edo Arte Irakaskuntzetako goi-mailako ikasketak (legez ezarritako sarbide-sistemaren bitartez).

Lanbide Heziketa
f Lanbide Heziketaren ezaugarriak eta helburuak 9 Espainiako Lanbide Heziketaren ezaugarriak Egungo testuinguruan, merkatuaren globalizazioa eta informazioaren teknologien garapena dira nagusi, eta ikaskuntzak funtsezko garrantzia du. Ikaskuntza horrek hasierako etapako ikaskuntza zein bizitza osoan egiten dena barne hartzen ditu. Hasierako etapan, oinarrizko balioak eta lan-munduan sartzea ahalbidetzen duen kualifikazioa lortzen dira. Bizitza osoko ikaskuntzan, berriz, ezagutzaren gizarte honen eremu politikoan, sozialean eta ekonomikoan parte hartzeko beharrezkoak diren kualifikazioak lortu eta berritu ditzakete herritarrek. Lanbide Heziketako irakaskuntzen bitartez, gizarteak dituen erronka berriei erantzun nahi zaie. Era berean, lan-munduak eskatzen dituen aldaketetara egokitu ahal izateko gaitasun berriak eskuratzeko beharrezkoak diren tresnak eman nahi zaizkie langileei. LOGSE Legeak Lanbide Heziketaren erreforma proposatzen du (laugarren kapituluko Lanbide Heziketa 30.1 eta 30.5 artikuluak), eta Lanbide Heziketaren antolamenduan izandako aldaketen erreferentzia-esparru orokorra da.
1.8. irudia. Lanbide Heziketa berriak bizitza aktiboan txertatzeko aukera erraztu nahi die gazteei.

LANBIDE EKIMENA

20

Lan Munduratzea

Hezkuntza-sistemaren barruan eta Lege honetan araututa, lanbideak behar bezalako kualifikazioarekin betetzeko trebatzen duten irakaskuntzen multzoa barne hartzen du Lanbide Heziketak. Era berean, enpresetako Etengabeko Prestakuntzara eta langileen laneratzera edo birlaneratzera zuzenduta dauden eta berariazko araudia duen Lanerako Lanbide Heziketan garatzen diren gainerako ekintzak barne hartuko ditu. Herri-administrazioek Lanbide Heziketako bi eskaintzen arteko koordinazioa bermatuko dute. (30.1 art.) Berariazko Lanbide Heziketak gazteak bizitza aktiboan txertatzeko aukera erraztuko du, herritarren etengabeko prestakuntzan lagunduko du eta produkzio-sistemaren kualifikazio-eskariei erantzungo die. (30.5 art.) Ematen den prestakuntza lan-merkatuaren arazoetatik, gatazketatik eta eskarietatik urrunduta ez geratzeko, ikastetxeen eta gizartearen arteko komunikazioaren beharra planteatzen du LOGSE Legeak. 2.
UNITATE DIDAKTIKOAN

sakonduko dugun bezala, Espainiako Lanbide Heziketa produkzio-egitura

garatzeko eta hobetzeko politikan, enplegu-politika aktiboan (lanbideratzeko eta lanbide-progresiorako tresna gisa) eta eskualde- eta toki-garapeneko politikan datza.

9 Lanbide Heziketaren helburuak Lanbide Heziketaren helburuak honako hauek dira: Gazteek produkzio-ehunean lanbide-heziketa eta lanbideratzea lor dezaten eta gazteen prestakuntza kualifikazio- eta gaitasun-eskariekin bat etor dadin sustatzea. Langabezian dauden herritar aktiboen (adituak edo lehen enplegukoak) lanerako bidea erraztea prestakuntza-ekintza trinkoen bidez. Produkzioan eta lanaren antolamenduan gertatzen diren aldaketen aurrean, langileen barneko eta kanpoko mugikortasuna erraztea. Ondasunen eta zerbitzuen produkzioaren lehiakortasuna areagotzea, aldaketa teknologikoak eta ekonomiaren globalizazioa kontuan hartuta. Langileen bizitza aktiboan prestakuntza-ibilbideen jarraitutasuna erraztea.

f Lanbide Heziketaren azpisistemak Lanbide Heziketa prestakuntzaren inguruko hiru erakunde-ekimenekin identifikatzen diren hiru azpisistemaz osatuta dago: Lanbide Heziketa Arautua (hezkuntza-sistemaren barruan) Etengabeko Prestakuntza Lanerako Lanbide Heziketa

LANBIDE EKIMENA

21

Gizarte Integrazioa

Prestakuntza-modalitate horiek lanpostuan eskuratzen den lanbide-kualifikazioarekin eta prestakuntzarekin, eta lanbide-esperientziarekin osatzen dira. Ez dugu ahaztu behar lanbide-esperientziaren bitartez eskuratzen diren lanbide-gaitasunak ere kontuan hartzen direla, lanbide-mailan trebatzen duten ezagutza teorikoak eta praktikoak eskuratzen baitira modu horretan. 9 Lanbide Heziketa Arautua Hezkuntza-sistemaren barruan lanbideak behar bezalako kualifikazioarekin betetzeko trebatzen duten irakaskuntzen multzoa da. Izaera unibertsalista du, herritar guztientzat baita. Lanbide Heziketa Arautuaren helburuak honako hauek dira: Ikasleak lanbide-esparru jakin batean jarduteko prestatzea. Bizitzan gerta daitezkeen lan-aldaketetara egokitzeko lagungarria izango den balio anitzeko prestakuntza ematea. Produkzio-sektorearen antolamendua eta ezaugarriak, eta laneratze-mekanismoak ulertzea. Aldaketetara eta etorkizuneko ikaskuntzetara etengabe egokitzea erraztuko duen lanbide-heldutasuna eskuratzea. Honako hauek osatzen dute: Oinarrizko Lanbide Heziketa eta Maila Ertaineko eta Goi Mailako Berariazko Lanbide Heziketa. Gizarte Bermeko Programak (GBP) ere idatz-zati honetan barne hartzen dira. 9 Oinarrizko Lanbide Heziketa Lanbide-multzo zabal bati buruzko oinarrizko ezagutzen eta gaitasunen multzoa da. Oinarrizko Lanbide Heziketaren helburuak honako hauek dira: lortutako ezagutzen dimentsio praktikoa ulertzea (curriculum-arloen esanahi praktikoa irakatsi nahi da), eta teknologiaren esparruan oinarrizko prestaketa eskuratzea (arlo hau DBHn sartzen da). DBHren eta Batxilergoaren barruan ematen da. 12 urtetik 16ra bitarteko ikasle guztiei zuzenduta dago. Oinarrizko Lanbide Heziketak aukera profesionalizatzaile bikoitza ematen du: - DBH + Erdi Mailako Heziketa Zikloak - DBH + Batxilergoa + Goi Mailako Heziketa Zikloak

LANBIDE EKIMENA

22

Lan Munduratzea

9 Berariazko Lanbide Heziketa Moduluetan antolatuta eta lanbide-esparru jakin baten inguruko jakintza-arlo teoriko-praktikoez osatuta dauden heziketa-zikloen multzoa da. Ziklo bakoitzaren iraupena aldakorra da (1.300 ordutik 2.000ra bitartekoa). Heziketa-zikloa txandakako prestakuntzan oinarrituta dago. Izan ere, ikastetxeko prestakuntza eta produkzio-zentroko prestakuntza (lantokiko prestakuntza) konbinatzen dira. Heziketa-zikloak honako 22 lanbide-arlo hauetan multzokatuta daude: Nekazaritza Jarduerak Itsas eta Arrantza Jarduerak Administrazioa Gorputz eta Kirol Jarduerak Arte Grafikoak Merkataritza eta Marketina Komunikazioa, Irudia eta Soinua. Eraikuntza eta Obra Zibilak Elektrizitatea eta Elektronika Fabrikazio Mekanikoa Ostalaritza eta Turismoa Irudi Pertsonala Elikagaien Industriak Informatika Zura eta Altzariak Ibilgailu Autopropultsatuen Mantentzea Produkzioaren Zerbitzuak eta Mantentzea Kimika Osasuna Gizarte eta Kultur Zerbitzuak Ehungintza, Jantzigintza eta Larrugintza. Beira eta Zeramika

LANBIDE EKIMENA

23

Gizarte Integrazioa

Maila eta lortzen den kategoria kontuan hartuta, Maila Ertaineko eta Goi Mailako Heziketa Zikloak bereiz daitezke. Maila Ertaineko Heziketa Zikloak. Teknikari-titulua lortzen da. Titulazio horren bidez, Batxilergora joan daiteke. Mail Ertaineko Heziketa Ziklo batean hasteko, honako baldintza hauek bete behar dira: - Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako graduatu-titulua izatea. - Teknikariaren edo Teknikari Laguntzailearen titulua izatea. - Beste ikasketa baliokide batzuk gaindituta izatea. Goi Mailako Heziketa Zikloak. Goi-mailako teknikari-titulua lortzen da. Titulazio horren bidez, egindako ikasketei lotutako unibertsitate-irakaskuntza jakin batzuetarako sarbidea lortzen da, sarbide-probarik gabe. Goi Mailako Heziketa Ziklo batean hasteko, honako titulazioa behar da: - Batxiler-titulua - Goi-mailako teknikari-titulua edo baliokidea - UBIko titulua - Unibertsitate-ikasketen titulua Hezkuntza-sistematik kanpo ere badago Maila Ertaineko eta Goi Mailako Heziketa Zikloetara iristerik, hezkuntza-administrazioek araututako proba baten bitartez hain zuzen ere.

9 Gizarte Bermeko Programak (GBP) Gizarte Bermeko Programak kualifikaziorik gabeko gazteentzat dira, eta gazte horiei ofizio eta lan jakin batzuetan laneratzeko edo hezkuntzan berriz txertatzeko (Maila Ertaineko Heziketa Zikloetan batez ere) aukera ematea dute helburu. Arautu gabeko irakaskuntzak dira, eta, ardura hezkuntza-administrazioarena bada ere, beste erakunde publiko eta pribatu batzuen lankidetza ere aipatu beharra dago. Hona hemen ezaugarri nagusiak: Hartzaileak. DBHko helburuak lortu ez dituzten eta inolako titulaziorik ez duten 16 urtetik 25era bitarteko gazteentzat (Autonomia Erkidegoaren arabera) dira. Iraupena. 720 ordutik 1.800era bitartekoak izan daitezke. Batzuek enpresetan egiteko praktikak barne hartzen dituzte.

LANBIDE EKIMENA

24

Lan Munduratzea

Helburuak: - Prestakuntza orokorra zabaltzea, laneratzea errazteko eta nahi dutenek ikasketekin jarraitu ahal izateko. - Lanbide-jarduerak egiteko prestatzea. - Gizartean herritar eta langile arduratsu eta autonomo gisa parte hartzeko beharrezkoak diren azturen eta gaitasunen garapena erraztea.

Prestakuntza-arloak: - Berariazko Lanbide Heziketako Arloa. Programaren % 50-70 hartzen du. Arlo honen helburua gazteak lan-munduan txertatzeko eta lanbide-heziketako titulurik eskatzen ez duten languneak bete ahal izateko prestatzea da. - Lanerako Prestakuntza eta Orientazioko Arloa. Programaren % 10-20 hartzen du. Ikasleak lanbide-eremuko legezko esparruarekin, lan-baldintzekin eta lan-harremanekin ohitzea du helburu. Halaber, langune bat bilatzeko edo ikasketekin jarraitzeko orientazioa eta laguntza barne hartzen du. - Oinarrizko Prestakuntzako Arloa. Programaren % 10-30 hartzen du. Ikaskuntzak, etengabeko prestakuntza eta lan-munduan eta gizartean moldatzea errazten dituzten oinarrizko ezagutzak eta gaitasunak eskuratzea du helburu. - Jarduera osagarriak. Programen helburuak lortzen laguntzeko jarduerak dira. - Tutoretza. Prestakuntza-prozesu osoan garatzen da.

Ziurtagiria. Emandako orduen kopurua eta prestakuntza-arlo bakoitzean lortutako kalifikazioak jasota dituen ziurtagiri bat jasotzen du ikasleak.

Modalitateak. Programak hainbat modalitatetan garatzen dira, ikasleen ezaugarriak, beharrak eta interesak kontuan hartuta. Kudeaketa-eremuaren eta Autonomia Erkidegoaren arabera, modalitateak ezberdinak izan daitezke. Hezkuntza, Kultur eta Kirol Ministerioaren kudeaketa-eremuan, lau modalitate garatzen dira: - Lanbide-hastapenak - Prestakuntza/enplegua - Lantegi profesionalak - Hezkuntza-behar bereziak dituzten ikasleentzakoak

LANBIDE EKIMENA

25

Gizarte Integrazioa

Informazioa zabaldu nahi izanez gero, http://www.mec.es web-orrira eta Autonomia Erkidego bakoitzeko Hezkuntza Sailaren web-orrira jo daiteke.

9 Etengabeko Prestakuntza Enpresek, langileek edo horiek ordezkatzen dituzten erakundeek garatzen dituzten eta gaitasunak eta kualifikazioak hobetzeko eta landunak prestakuntzan eguneratzeko prestakuntza-ekintzen multzoa da. Langile bakoitzaren prestakuntzaren bidez enpresen lehiakortasuna areagotzeko helburua du. Lan egiteko adinean daudenek hasierako prestakuntzan etenaldi bat izan ondoren jasotzen duten edozein prestakuntza-mota arautua zein arautu gabea barne hartzen du etengabeko prestakuntzak. Horrez gain, landun guztiek beren ezagutzak eta trebakuntza eguneratzeko eta zabaltzeko duten eskubidea gauzatzen du eta produkzio-behar berrietara egokitzen da, lana mantentzeko eta lanbidean aurrera egin ahal izateko. Etengabeko prestakuntzaren ezaugarriak honako hauek dira: Enplegua dutenentzat da (pertsona horiek aurretiko ezagutzak dituztela pentsatuta). Enplegu-politika aktibo gisa funtzionatzen du. Honako helburu hauek ditu: - Herritar landunen prestakuntza sustatzea, haien gaitasunak hobetzeko eta, horrela, enpresen lehiakortasun handiagoa bultzatzeko. - Pertsona aktiboen sustapen soziala eta pertsonala bultzatzea, eta pertsona horien enplegagarritasuna eta egonkortasuna hobetzea. - Sektoreek eta enpresek berregituratze ekonomiko edo teknologiko bat egin behar dutenean sor daitezkeen ondorio negatiboak arintzea. Etengabeko prestakuntzaren barruko gaitasunak gizarte-elkarrizketan eta sindikatuen eta enpresa-erakundeen arteko kudeaketan oinarrituta daude. Gizarte-elkarrizketaren ondorioz, Etengabeko Prestakuntzako hiru Akordio Nazional sinatu dira: 1992-1996koa, 1996-2000koa eta 2000-2004koa.

9 Lanerako prestakuntza Hainbat ikastaroz, lantegiz edo praktikaz osatuta dago. Horien bidez, hezkuntza-sistemaren barruan eskuratutako ezagutzak osatzen dira eta, horrela, langabeen lanbideratzea eta birlanbideratzea sustatzen da. Lanerako prestakuntzak lanbide-gaitasunak kualifikatzeko, birkualifikatzeko, birziklatzeko eta egokitzeko aukera ematen die langabeei, laneratzeko zailtasun bereziak dituztenei edo bi egoeretan daudenei. Horren bidez, pertsona horien lanbideratzea eta birlanbideratzea sustatzen da.

LANBIDE EKIMENA

26

Lan Munduratzea

Langabezia desagerrarazteko, enplegua lortzeko aukera indartzeko eta kontratazio bizkorra errazteko tresna da lanerako prestakuntza. Horrela, beraz, prestakuntza arautuaren hasierako mailak gainditu ez dituzten pertsonak, eta teknologian eta produkzio-baliabideetan izandako aldaketen ondorioz kualifikaziorik ez duten edo zaharkituta dituzten pertsonak hezkuntza-mailan orekatzen ditu lanerako prestakuntzak. Gaur egun, lanerako prestakuntzako ekintzak Lanbide Heziketarako eta Lanbideratzeko Plan Nazionalari atxikita daude (FIP Plana), 2.
DIDAKTIKOAN UNITATE

1.9. irudia. Lanbide-heziketa hiru azpisistemaz osatuta dago: lanbide-heziketa arautua, arautu gabeko lanbide-heziketa eta lanerako lanbide-heziketa.

zehatz-mehatz azalduko dugun bezala.

Lanerako prestakuntzaren gaineko eskumenak Lan eta Gizarte Gaietako Ministerioari dagozkio. Ministerio hori, Enplegu Zerbitzu Publikoaren bitartez, edukien plangintzaz, programazioaz, antolamenduaz, kontrolaz eta gauzatzeaz arduratzen da. Eskumenak transferituta dituzten Autonomia Erkidegoek euren Enplegu Zerbitzu Publikoen bitartez gauzatzen dituzte.

1.3

Lan-munduratzea lan-eremuan

Lan-merkatura bideratutako esku-hartzea adierazten du; enplegua lortzeko aukera eta enpleguaren mantentzea funtsezko baldintzak dira gizarteratzea lortzeko. Kontuan izan behar dugu lan-merkatuan gertatzen diren aldaketek eragina dutela enplegua bilatzen duten herritarrengan zein enplegua duten eta egoera berrietara egokitzeko ahalegina egin behar duten langileengan. Gizarteratzaileak lan-merkatuaren egungo eskakizunetara egokitutako esku-hartze bat planteatu eta gauzatu behar du. Beraz, ezinbestekoa da lan-mundua osatzen duten alderdiak aztertzea.

Lan kontzeptua
Lan kontzeptua zaila da definitzen, eta konnotazio ezberdinak izan ditzake hainbat faktoreren ondorioz: lanen aniztasun, lana egiten dutenen arabera izan ditzakeen esanahi, aztertzen duen diziplinaren arabera kontzeptuaren inguruan dauden ikuspegi, testuinguru eta abarren ondorioz. J. Montane-k(5) hainbat ikuspegitatik berrikusi du lanaren definizioa. Ikuspegi horietan, honako hauek azpimarra daitezke:

LANBIDE EKIMENA

27

Gizarte Integrazioa

9 Ikuspegi psikologikoa (Super, 1976 eta Sears, 1982). Ikuspegi honen arabera, lana jakinaren gainean egiten den ahalegina da, ekonomikoki konpentsa daitekeena (ala ez, borondatezko lanaren kasuan bezala). Gainera, lanaren helburua norberarentzat edo beste batzuentzat etekinak lortzea, astialdiaren erabilera hobetzea, bizi-kalitatea hobetzea edo norberaren errealizazioa lortzea izan daiteke. Familia-mailako lanak, autookupazioa eta ezkutuko ekonomiaren barruan dauden lanak barne hartzen dira. 9 Ikuspegi soziologikoa (Braude, 1975). Honela definitzen du lana: gizakiek bizitzeko duten bitartekoa da, eta pertsonak taldearen eta gizartearen barruan duen estatusa eta pertsona horren pertzepzio indibiduala eta soziala baldintzatzen ditu.

1.10. irudia. Lanak, independentzia ekonomikoa lortzeko funtsezko elementua izanik ere, dimentsio hori gainditzen du eta beste hainbat alderdi hartzen ditu eraginpean (hala nola autoestimua, estatusa eta abar).

Lanaren antolamendua denboran

f Lan autosufizientetik lanaren gizarte-antolamendura Industriaurreko gizartean, lana familia-eremuaren barruan egiten zen, eta produkzio-jardueren helburua familia-unitatearen beharrei erantzutea zen. Hau da, familiak landan lan egiten zuen eta besteen laguntzarik gabe bizitzen saiatzen zen. Testuinguru horretan, langileek beren tresnak eta lan egiteko modua kontrolatzen zituzten, eta lan-erritmoa ziklo naturalek ezartzen zuten. XVIII. mendearen amaierako Industria Iraultzatik aurrera, ondasunak produzitzeko etxean egiten ziren jarduerak fabriketan eta lantegietan egiten hasi ziren. Ondorioz, soldatapeko lana zabaltzen hasi zen eta enpresaburuek langilearen lan-denbora erosten zuten. Nekazariak hirietara joan ziren bizi-kalitatea hobetzeko asmoz, eta beren lana saldu behar izan zuten bizi ahal izateko. Merkatuan, gainera, egoera berean zeuden beste pertsona batzuekin lehian hasi behar izan zuten.

LANBIDE EKIMENA

28

Lan Munduratzea

XIX. mendearen amaieran, ordura arte nagusi izan zen lan egiteko modua eraldatu egin zen. Lanaren antolamendu berrian (taylorista esaten zaiona, F.W. Taylor-ek proposatu baitzuen), garrantzi handia hartu zuen produktibitate kontzeptuak eta lanak produktibitate horretan duen eraginak. Antolamendu berri horren ezaugarri nagusia lana zeregin sinpleagoetan banatu izana da. Horrela, produkziorako beharrezkoa zen denbora murriztu egin zen, eta langileak zereginetako batean espezializatu ziren. Lan-denbora berarekin, produkzioak gora egin zuen. XX. mendearen hasieran, Henry Ford-en eskutik, fordismo izeneko aldaketa-prozesua hasi zen. Fordismoa lana antolatzeko modu berri bat izan zen, eta produkzio-kate batean mugitzen zen objektu baten inguruan lan egitean oinarritzen zen. Horretarako, hainbat lan-estazio antolatzen ziren eta langile espezializatuek, elkarren segidan, zatiak eransten zizkioten produktuari (produkzio-katea). Antolamendu horrek zereginak banatu, zeregin bakoitza egiteko denbora kronometratu, eta produkzio-kostuak jaitsi ahal izateko faktoria handiak sortu beharra ekarri zuen. Halaber, kapitalaren eta lanaren arteko erlazioen filosofia berri bat sortu zen; langileei soldatak igo zitzaizkien, diru horrekin faktoria handi horietan egindako produktuak erosiko zituztela jakinik. Kontsumo- gizartearen hasiera izan zen.

f Lanaren antolamendu tradizionalean gertatutako krisia Taylorismoan eta fordismoan oinarritutako lanaren antolamenduaren eraginkortasunak bere mugak zituen: 9 Produkzioak denbora laburragoan eta baliabide berekin gora egiteak eta amaierako produktuaren prezioak behera egiteak bizkortasunarekiko eta denborekiko kezka handiegia sortu zuen eta, ondorioz, produktibitatea agortu eta gelditu egin zen. 9 Lan-eskakizunak betetzeko, langilearentzat zentzurik ez zuten trebetasunak jarri behar ziren praktikan, era trinkoan eta erritmo bizian gainera. Baina, ondorioz, Ford-eko langile asko beste lan batzuen bila hasi ziren. Alde egin ez zezaten, soldata igo zitzaien, baina horrek kostuen gorakada eta produktibitatearen beherakada eragin zuen. 9 Bestalde, gatazka bat sortu zen agindutako lanaren eta langileak benetan egiten zuen lanaren artean. Izan ere, langileek, beren zereginak betetzeaz gain, arazoak konpondu behar zituzten, jarduerak optimizatu, akatsen prebentzioan esperientzia aplikatu eta abar. 9 Prestakuntzarekin eta esperientziarekin garatutako ezagutzak eta jakintzak balioa galdu zuten. Lana oso zeregin sinpleetara mugatu zenez gero, zeregin horiek edonork egin zitzakeen, aldez aurreko kualifikaziorik gabe, entrenamendu soil batera mugatuta baitzegoen trebakuntza. 9 Ikerketa berriak zabaldu ziren eta, bizkortasunarekin eta ahaleginarekin ez ezik, lan-giroaren, atsedenaren, argiztapenaren eta, batez ere, harreman informalak ezartzearen bitartez ere emaitza hobeak lortzeko moduak aztertu ziren.

LANBIDE EKIMENA

29

Gizarte Integrazioa

f 70eko hamarkada. Krisialdia eta birmoldaketa mendebaldeko ekonomietan 70eko hamarkadatik aurrera, eta petrolioaren krisiarekin, enpresak dirua galtzen hasi ziren, edota etekin txikiagoak lortzen zituzten. Izan ere, lehian herrialde gehiago sartu ziren, soldata-kostuak handiak ziren, lehengaien prezioek gora egin zuten eta abar. Egoera berri horrek produkzioa antolatzeko modu berriak eta metodo berriak eskatzen zituen. Produkzioan teknologia berriak sartu zirenean, prozesuak automatizatu ahal izan ziren eta eskulanean aurreztu ahal izan zen. Ondorioz, langile asko kaleratu zituzten. Birmoldaketen garaia zen. Espainian 70eko hamarkadaren bigarren erdialdean eta 80ko hamarkada osoan egin ziren. Langabeziak gora egin zuen izugarri, eta biztanleria aktiboaren % 18ra iritsi zen.

f Lan-merkatua egungo gizartean 80ko hamarkadatik eta, batez ere, 90eko hamarkadatik aurrera, mendebaldeko herrialdeek egoera berrira egokitzeko neurriak hartu zituzten. Neurri horiek garapen teknologikoan eta, bereziki, informazioaren teknologien garapenean oinarrituta zeuden. Hala ere, hazkunde ekonomikoaren arloan nolabaiteko arrakasta lortu arren, zailtasun handiak agertu dira hazkunde horren bidez langabezia murrizteko. Horrez gain, azpimarratu beharra dago lan-merkatuan eragina izan duten hainbat gertakizun izan direla: 9 Herrialde gehiago sartu dira lehian (Asiako hego-ekialdekoak eta Europako Batasunean sartutako Europako ekialdekoak). 9 Immigrazio-fenomenoaren eragina. 9 Industria-deslokalizazioko fenomenoak; herrialde garatuak hartu dituzte eraginpean. Faktore horien guztien ondorioz, dualtasuna agertu da lan-merkatuan: 9 Lehen mailako lan-merkatua. Goi-mailako kualifikazioko pertsonak (teknikariak eta zuzendariak), informazioaren tratamenduan eta eskulanaren kontrolean dihardutenak barne hartzen dira. Soldata altuak, lan-baldintza egokiak, autonomia, eta enpresarekin negoziatzeko ahalmena dituzte. 9 Bigarren mailako lan-merkatua. Behe-mailako kualifikazioko edo kualifikaziorik gabeko pertsonak barne hartzen dira. Gogobetetzen ez duten lanetan aritzen dira eta soldata baxuak, lanaren gaineko kontrol urria, mailaz igotzeko aukera txikiak eta iraupen laburreko lan-kontratuak izaten dituzte.

LANBIDE EKIMENA

30

Lan Munduratzea

Azkenik, kontuan izan behar dugu lan-merkatuan gertatzen diren aldaketek eragina dutela langileen egoeran. Aldaketak honako hauek dira: 9 Enpresen eskakizun gehiago, globalizazioaren ondorioz: irekiera orokorra eta finantza-irekiera, aldaketa teknologiko bizkor batekin batera. 9 Informazioaren aroak edo gizarteak informazioaren eta komunikazioen teknologien garapena dakar eta, beraz, lanaren kontzeptualizazio berria ere bai. 9 Antolamendu-modu berriek pertsona balioanitzak eta malguak eskatzen dituzte, kualifikazio handiagoa eta hobea izango dutenak, eta birmoldaketa bizkorrak beren gain hartzeko eta egonkortasuna ziurtatzeko (ez lanpostu batean, enpleguaren merkatuan baizik) gaitasuna izango dutenak. Eskakizun horiek guztiak direla eta, egoera berrira egokitzeko ahalegin handia egin behar dute herritarrek.

Lan-merkatua eta bere ezaugarriak

Lan-merkatuaren bilakaera ikusi ondoren, kontzeptuari, ezaugarriei eta analisiari heldu behar diegu bete-betean. f Lan-merkatuan eskaintzak eta eskariak bat egiten dute Lan-merkatua lan-eskaintzaren eta lan-eskariaren arteko bateragarritasuna eta oreka da, eta eskaintza eta eskari horietan oinarrituta finkatzen dira soldatak eta egin beharreko lana. Eskaria eskaintza baino handiagoa denean, desoreka bat gertatzen da eta langabeziaren fenomenoa sortzen da. 9 Lan-eskaria lan egiten duten edo lan egiteko asmoa duten 16 urtetik 64ra bitarteko pertsonek osatzen dute. Pertsona langabeak, zein landunak, enplegu-zerbitzu publiko baten, enplegu-agentzia baten edo antzeko baten aurrean lanpostu bat lortzeko egiten duen eskaeran gauzatzen da. 9 Lan-eskaintza beren jarduerak egin ahal izateko langileak behar dituzten eragile ekonomikoek sortzen dute (enpresak, herri-administrazioak). Eskariak, bestalde, bete gabe dauden eta bete behar diren lanpostu guztiak eta autoenplegua barne hartzen ditu. Eskaintzaren eta eskariaren artean, enpresaburuak eta langileak harremanetan jartzen dituzten hainbat eragilek esku hartzen dute, hala nola Enplegu Zerbitzu Publikoak, ABLEek, Enplegu Agentziek eta abar. Eragile horiek 4. UNITATE DIDAKTIKOAN aztertuko dira zehatz-mehatz.

LANBIDE EKIMENA

31

Gizarte Integrazioa

f Lan-merkatuaren ezaugarriak 9 Ez da merkatu bakarra. Lan-merkatu arautuaz eta arau-emaileaz gain, bada beste kolokako eta ezkutuko lan bat ezarritako eredu sozial eta ekonomikotik kanpo. 9 Sektore ekonomiko guztietan agertzen da. Sektore bakoitzak bere ezaugarriak ditu (berariazko teknologien erabilera, kualifikazio-mailak, lanaldiak eta abar). Sektore baten edo beste baten nagusitasuna, oro har, lurraldearen araberakoa da. 9 Kualifikazio-maila guztiak behar dira. Lan batzuek goi-mailako ezagutza teknikoak eskatzen dituzte; beste batzuen kasuan, aldiz, lan-esperientzia eskatzen da. 9 Lan-merkatua aldatu egiten da denborarekin. Bilakaera horrek enpleguaren eskaintzan eta eskarian gertatzen diren aldaketekin du zerikusia. Eskaintzan gertatzen diren aldaketetan honako hauek barne hartzen dira: enplegua bilatzen duten pertsonen ezaugarrien aldaketak, titulazio berriak agertzea, prestakuntza-ezberdintasunak eta abar. Eskarian gertatzen diren aldaketek, berriz, sortzen diren beharrak (enpresak zerbitzu eta produktu berriak eskaintzera behartzen dituztenak), lan berriak eta abar barne hartzen dituzte. Lan-merkatuaren historian, aldaketa handiak izan dira alderdi askotan: lan-munduan sartzeko legezko adina (16 urte), lanaren antolamendua, erabiltzen diren tresnak eta abar. Honako taula honetan, lan-merkatuak azken 50 urteetan izan dituen aldaketetako batzuk daude laburtuta.

LANBIDE EKIMENA

32

Lan Munduratzea

Iraganean - Enplegu gehienak formalak eta soldatapekoak ziren. Lanaren banaketa eta antolamendua - Peoi edo behe-mailako kualifikazioko langile asko, teknikari batzuk eta zuzendari gutxi behar ziren. - Enplegu gehien eskaintzen zituen sektorea industria zen. - Enpresaren antolamenduan, hierarkia sinpleagoa eta zorrotzagoa zen (enpresabrua/langilea).

Gaur egun - Enplegu informalak, autoenplegu-moduek eta norberaren konturako edo azpikontratatutako lanak gora egin dute. - Teknikari asko eta zuzendaritza-kargu eta behe-mailako kualifikazioko langile gutxiago behar dira. - Enplegu gehien eskaintzen dituzten sektoreak zerbitzuak eta teknologia berriei lotutakoak dira. - Antolamendu-konplexutasun handia dago, sail askorekin eta enpresaburuaren eta langilearen arteko bitarteko kargu askorekin. - Enplegua aldi baterako da. Lan-bizitza langabezialdiekin txandakatzen da; enpresaz eta ofizioz aldatzen da maiz. - Aldi baterako lan-kontratuak, ABLEen bitartez lortutakoak eta abar dira nagusi. - Mailaz igotzea zaila da. Goi-mailako kualifikazioa, prestakuntza eta esperientzia eskatzen da langune batzuk betetzeko. Curriculuma enpresako antzinatasuna baino neurri handiagoan baloratzen da.

Egonkortasuna eta mailaz igotzea

- Enplegua eta enpresa egonkorrak eta bizitza osorako ziren. - Kontratu finkoak ziren nagusi. - Langileak enpresaren barruan ikasten zuen, eta erretiroa hartu arte kategoria hobetzeko aukera zuen. Antzinatasuna kontuan hartzen zen.

Biztanleria

- Biztanleria aktiboa gizonezkoek osatzen zuten nagusiki.

- Emakumeak enpleguan duen parte-hartzea handiagoa da, baina genero-ezberdintasun handiak daude oraindik.

Prestakuntza-mailaren eta lanaren arteko erlazioa

- Aukera zutenek soilik ikasten zuten (aukera-ezberdintasuna). - Lanaren kalitatea prestakuntzari lotuta zegoen (zenbat eta prestakuntza handiagoa, orduan eta langune hobea). - Lan askok ez zuten berariazko kualifikaziorik eskatzen.

- Prestakuntzarako sarbidean aukera-berdintasuna zaintzen da. - Prestakuntza ez dago lanaren kalitateari eta betetzen den lanbide-kategoriari lotuta. - Edozein lan lortu ahal izateko, gutxieneko prestakuntza bat behar da. Honako hauek baloratzen dira: oinarrizko hasierako prestakuntza, titulazio akademikoa eta espezializazioa, eta etengabeko prestakuntza (aldaketak aurreikusteko). - Lanerako sarbidean bitartekari batzuk daude eta, zenbaitetan, ez dituzte behar bezala ezagutzen bete beharreko langunearen xehetasunak. Nekez jar daiteke harremanetan pertsonal-buruarekin; urrats batzuk egin behar dira harengana iristeko. - Enplegua bilatzen duenak langile gisa eskaintzen dituen trebetasunak eta gaitasunak azaldu behar dizkie bitartekariei. Oro har, hautatzeko prozesu oso bat gainditu beharra dago: elkarrizketak, proba orokorrak, berariazko probak eta abar. - Enplegua bilatzeko bide ugari daude: ahoz aho, ABLEak, prentsa espezializatua eta abar.

- Lanerako sarbidea zuzena eta bizkorra zen. Langilea zuzenean enpresan agertzen zen arduradunarekin edo zuzendariarekin hitz egiteko asmoz. Hautatzeko prozesua - Hautatzeko prozesuan, elkarrizketa formal bat egiten zen eta, horretan oinarrituta, langileak langunean erakusten zituen trebetasunak eta gaitasunak hartzen ziren kontuan. - Informazioa ahoz aho ematen zen.

LANBIDE EKIMENA

33

Gizarte Integrazioa

Enplegu-sorgune berriak
Enplegu-sorgune berri kontzeptua Europako Batasunaren baitan sortu zen, langabeziaren arazoari irtenbideak emateko eta enpleguaren sustapenerako politika aktiboak bultzatzeko helburuarekin. Horren bidez, biztanleriak dituen behar berrietan oinarrituta enplegua (hots, lanpostu berriak) sortu ahal izateko bide berriak bilatu nahi dira. Gizarte-behar berriak herritarrentzako jarduera eta zerbitzu berrien eskari bihurtzeko pentsatuta daude enplegu-sorgune berriak. Behar horiek honako gizarte-eremu hauetan gertatzen diren aldaketen ondorioz sortzen dira:(6) 9 Lan-merkatua eta etxeko zereginak. Alde batetik, emakumea lan-merkatuan sartu izanak emakumeek etxean egiten zituzten jardueren inguruko beharrak eragin ditu (seme-alabak zaintzeko haurtzaindegiak, aurrez prestatutako jakiak eta abar). Bestetik, denbora eta espazioa antolatzeko moduak aldatzen ari dira eta, ondorioz, denbora eta espazioa betetzeko behar berriak sortu dira. 9 Eremu soziodemografikoa eta bizi-baldintzak. Aldaketa hauek biztanleriaren zahartzearen eta familia-egitura eraldatu izanaren ondorioz agertu diren behar berriekin zerikusia dute (familia zabalak murriztea, guraso bakarreko familia-kopuruaren gorakada eta abar). 9 Ingurunearekiko erlazioa. Mikroelektronika, informatika eta telekomunikazioak gero eta gehiago erabiltzeak aldaketak eragiten ditu herritarren eguneroko bizimoduan, denboraren erabileran, produkzioan eta lurraldean. Adibide gisa, faxa, kutxazain automatikoak edo kreditu-txartelak aipa daitezke. Era berean, aldaketak izan dira ingurunearen kudeaketan eta esku-hartzean, ingurune naturalaren kasuan bereziki. Ingurunea errespetatzen duen jardunerako eta baliabideen erabilera arrazionalagorako joera gero eta handiagoa da, hainbat alderdirekiko kezka bezalaxe (poluzioa, hondakinak, hiri-espazioen berreskuratzea, gune naturalen babesa eta abar). Ondorioz, Europako Batzordeak eta, zehazki, Jacques Delors-ek Hazkundeari, Lehiakortasunari eta Enpleguari buruzko Liburu Zurian (1993) enplegu-sorgune berriak garatu ahal izateko 17 sektore zehatz adierazi zituen. Geroago, Garapen eta enplegurako toki-ekimenak lanean (1995), hainbat jarduera proposatu ziren(7) eta, gaur egun, esanguratsuenak dira Europako erakundeentzat. Jarduerak honako eremu hauetan banatuta daude: 9 Eguneroko bizitzako zerbitzuak. Honako hauek barne hartzen dira: etxez etxeko zerbitzuak (adineko pertsonei zuzenduak, nagusiki), haurrentzako arreta, informazioaren eta komunikazioaren teknologia berriak (gizabanako, enpresa eta tokiko sektore publikoenzat), eta zailtasunak dituzten gazteentzako laguntza.

LANBIDE EKIMENA

34

Lan Munduratzea

9 Bizi-kalitatea hobetzeko zerbitzuak. Honako hauek barne hartzen dira: etxebizitzen hobekuntza, kontserbazioa eta berriztatzea, segurtasunaren hobekuntza, tokiko garraio kolektiboak, hiri-espazioen balioa handitzea, hurbileko merkataritza, eta energiaren kudeaketa. 9 Aisia-zerbitzuak. Turismoaren garapena, ikus-entzunezkoak, eta kultur ondarearen, tokiko kulturaren eta kirolaren balorizazioa. 9 Ingurune-zerbitzuak. Hondakinen eta uraren kudeaketa, eremu naturalen babesa eta mantentzea, poluzioaren arautzea eta kontrola, eta bidezko instalazioak.
1.11. irudia.

Laburbilduz, hona hemen enplegu-sorgune berrien ezaugarri bereizgarriak: 9 Gizarte-behar berriei erantzuteko jarduerak. 9 Merkatu osatugabe edo irregularretan kokatzen dira, hau da, eskaria zatituta eta eskaintza egituratu gabea duten merkatuetan. 9 Produkzio- eta prestazio-muga bat dute lurraldeari dagokionez; ahal bada, toki-eremura mugatzen dira. 9 Intentsiboak dira eskulanari dagokionez. 9 Kasu gehienetan, teknologia berriak barne hartzen dituzte, informazioarenak eta komunikazioarenak bereziki. 9 Merkatuko eskaintzaren eta eskariaren antolamendua herri-erakundeek bultzatu behar dute, bereziki. 9 Langune askotan, ez dira kualifikazio-baldintza bereziak bete behar.

Lan-merkatuaren azterketa
Lan-merkatuaren azterketa ezinbestekoa da lan-munduratzearen arloko profesionalentzat; profesional horiek eremu honetan egin beharreko esku-hartzearen osagai dira. Unitate honetan, lan-merkatuari buruzko datuak lortzeko erabili ohi diren oinarrizko informazio-iturriak adieraziko ditugu. 5. aztertuko ditugu.
UNITATE DIDAKTIKOAN,

datu horien analisia eta tratamendua sakonean

LANBIDE EKIMENA

35

Gizarte Integrazioa

Halaber, zehaztu beharra dago lan-merkatuaren analisia egiteko nazio-, erkidego-, eskualde- zein toki-mailako datuak lor daitezkeela. Azken informazio-iturri hori da eraginkorrena eta liburu honetan aztertzen diren giza taldeen lan-munduratzean interesik handiena duena. Nazio- eta probintzia-mailan, Enplegu Zerbitzu Publikoaren egituran barne hartuta, Enplegu Behatokia dugu. Erakunde horrek lan-merkatuaren portaera behatzen eta aztertzen du. Bereziki, okupazioen joerak aztertzen ditu (joera berriak, une jakin batean bereizgarriak direnak eta abar). Horrez gain, besteak beste, alderdi ekonomikoak aztertzen ditu, hala nola kapital-inbertsioak, ezartzen diren enpresa-motak eta abar. Horrela, enplegu-sorgune berriez gain, lan-munduratzeko zailtasunik handienak dituzten giza taldeen prestakuntza- eta enplegu-beharrak berehala ikus ditzake. Toki-mailan ere badaude lan-merkatuaren behatokiak; bertan, joerei, dinamikari, prestakuntzari, jarduera ekonomikoari eta abarri buruzko informazioa aztertzen eta ematen da. Lan-merkatuari buruzko datuak lortzeko beste informazio-iturri batzuk honako hauetan aurki daitezke: Estatistikako Institutu Nazionala (INE), Biztanleria Aktiboaren Inkesta (BAI), Gizarte Segurantzako Diruzaintza Orokorra, udalak, merkataritza-ganberak eta beste erakunde batzuk, hala nola enpresa-erakundeak, sindikatuak eta abar. Prentsa-eskaintzetan, aldizkari espezializatuetan eta enplegu-bulegoetan, informazio zuzena eta osagarria ematen zaio enplegua eskatzen duenari. Behaketa-bide horiek lan-munduratzearen arloan diharduen profesionalarentzat ere garrantzitsuak dira; izan ere, horiei esker, enplegua eskatzen duenarekin batera lan-eskaintzen eskakizun zehatzak azter ditzake, eta pertsona hori berariazko teknikak irakatsi eta ikastearen bitartez lana bilatzeko presta dezake. Alderdi horiek 4.
DIDAKTIKOAN UNITATE

aztertuko dira zehatz-mehatz.

Lan-merkatuan barne hartutako biztanleriaren sailkapena

Biztanleria Aktiboaren Inkestak (BAI) lan-adinean dauden biztanleei, hau da, 16 urtetik gorakoei lan-merkatuan dagozkien kategoria nagusiei buruzko datuak ematen ditu. Hona hemen sailkapena: 9 Biztanleria aktiboa 9 Biztanleria ez-aktiboa 9 Kanpo geratzen den biztanleria

LANBIDE EKIMENA

36

Lan Munduratzea

f Biztanleria aktiboa Erreferentziazko aldi jakin batean ondasun eta zerbitzu ekonomikoak produzitzeko eskulana ekarpen gisa jartzen duten edo jartzeko prest eta baldintza egokietan dauden, eta produkzioan parte hartzeko kudeaketak egiten dituzten 16 urtetik gorako biztanleen multzoa da. Biztanleria aktiboaren barruan, landunak eta langabeak bereiz daitezke. 9 Landunak. Erreferentziazko astean (inkestaren aurrekoa) besteren konturako (soldatapeko) lan bat izan duten edo beren konturako jarduera bat bete duten 16 urtetik gorako biztanleak dira. Aste horretan, baliteke: - Soldata, enpresa-etekin edo familia-irabazi baten truk (eskudirutan edo jenerotan), gutxienez ordubete lan egin izana. - Enplegua izatea, baina lanik egin gabe, hau da, lanera joan ez arren lanarekin lotura estua mantentzea (oporretan egotea, gaixorik). Azken batean, honako hauek guztiak barne hartzen dira: - Soldatapeko langileak zein beren kontura lan egiten dutenak. - Sektore publikoan lan egiten dutenak (funtzionarioak eta lan-kontratupekoak barne) zein sektore pribatuan dihardutenak. - Lanaldi osoz lan egiten dutenak zein lanaldi partzialekoak. Era berean, ordainsari bat eskudirutan edo jenerotan jasotzen duten ikasleak eta aprendizak, eta enplegu-erregulazio baten ondorioz geldirik dauden eta enpresara itzultzeko gauza direla uste duten biztanleak landuntzat hartuko dira. 9 Langabeak. Adierazitako erreferentzia-aldian lan egin ez duten eta lan egiteko prest dauden, hau da, bi asteko epean lan egiten hasteko moduan dauden eta lana aktiboki bilatzen duten 16 urtetik gorako biztanleak dira(8). Horrek esan nahi du pertsona horiek lana aurkitzeko neurri zehatzak hartu dituztela edo kudeaketak egin dituztela (Lanaren Nazioarteko Erakundearen LANE nazioarteko definizioa). Honako hauek hartzen dira lana bilatzeko metodo aktibotzat (elkarrizketaren aurreko lau asteetan): - Enplegu-bulego publiko edo pribatu batekin harremanetan egotea (arrazoi administratiboengatik inskripzioa berritzea ez da aktibotzat hartzen). - Enplegu-emaileei zuzenean kandidatura bidaltzea. - Harreman pertsonalen, sindikatuen eta abarren bitartez ikertzea. - Iragarkia jartzea edo egunkarietako iragarkiei erantzutea. - Enplegu-eskaintzak aztertzea.

LANBIDE EKIMENA

37

Gizarte Integrazioa

- Kontratazio-prozedura baten barruko proba, lehiaketa edo elkarrizketa batean parte hartzea. - Lurrak, lokalak edo materialak bilatzea. - Baimenak, lizentziak edo finantza-baliabideak lortzeko kudeaketak egitea. Talde honen barruan honako hauek bereiz daitezke: - Lehen enplegua bilatzen duten pertsonak. - Aurretik lan egin duten pertsonak.

f Biztanleria ez-aktiboa Erreferentziazko astean lan egiten ez duten, langabezian ez dauden eta kanpo geratzen den biztanlerian barne hartzen ez diren 16 urtetik gorako biztanle guztiak barne hartzen dira. Baliteke pertsona horiek lan egiteko moduan egotea ala ez, baina, nolanahi ere, ez dute lanik bilatzen, ez dute jarduera ekonomikorik egiten, eta honako kategoria hauetakoren batean barne hartuta daude: 9 Etxeko zereginak egiten dituzten pertsonak. Etxeaz arduratzen dira, inolako ordainsaririk jaso gabe (etxekoandreak, adibidez). 9 Ikasleak. Edozein hezkuntza-mailatan heziketa sistematikoa jasotzen duten pertsonak. 9 Erretiratuak edo aurretik erretiratuak. Adinagatik edo beste arrazoi batzuengatik jarduera ekonomikoa utzi duten eta aurretik egindako jardueragatik pentsio bat edo aurretiko erretiroko diru-sarrera batzuk jasotzen dituzten pertsonak dira. 9 Erretiroko pentsioaz eta aurretiko erretiroko pentsioaz gain, beste pentsioren bat jasotzen duten pertsonak. 9 Gizarte-lanak, ongintza-jarduerak eta abar ordainsaririk jaso gabe egiten dituzten pertsonak. 9 Lan egiteko ezinduta dauden pertsonak. 9 Beste zenbait egoera. Laguntza publikoa edo pribatua jasotzen duten pertsonak, eta aurreko kategorietan barne hartuta ez daudenak. Ez-aktibo egoteko dituzten arrazoiak kontuan hartuta, honako hauek bereiz daitezke: 9 Lanik ez duten, lan egiteko prest dauden baina enplegua bilatzen ez duten pertsonak: - Gogogabetuta dauden pertsonak barne hartzen dira, hau da, lanik aurkituko ez dutela uste dutelako bilatzen ez dutenak (aurretik bilatu duten ala ez kontuan hartu gabe).

LANBIDE EKIMENA

38

Lan Munduratzea

- Aktibo potentzialak. Lanik ez dagoela edo beren kualifikaziora egokitutako lanik aurkituko ez dutela uste dutelako, enplegu-erregulazioa jasan dutelako, lana aurkitzeko nora jo ez dakitelako, jarduera handieneko garaiaren edo aurretik egindako eskaeren emaitzen zain daudelako, edo beren kontura lan egiteko asmoa dutelako enplegurik bilatzen ez duten pertsonak. 9 Lanik ez duten, lan egiteko moduan dauden, eta gaixorik edo ezinduta daudelako, arrazoi pertsonalak edo familiari lotutakoak dituztelako, prestakuntza-aldian daudelako, ikasten ari direlako edo erretiratuta daudelako, lan egiteko beharrik ez dutelako, edota beste zenbait arrazoi tartean daudelako, enplegua bilatzen ez duten pertsonak. 9 Lanik ez duten eta lan egiteko moduan ez dauden pertsonak.

f Kanpo geratzen den biztanleria Soldadutza edo Ordezko Gizarte Zerbitzua egiten duten gizonezkoen kasua da, bai eta aldi berean beste lan-mota bat egiten badute ere. Soldadutzaren edo Ordezko Gizarte Zerbitzuaren aldaketen ondorioz, biztanleria hau berrikusi egin beharko da.

16 urteko eta hortik gorako biztanleriaren sailkapena, BAIren arabera

Biztanleria aktiboa Landunak Soldatapekoak Beren konturako langileak Sektore publikoa Sektore pribatua Lanaldi osoa Lanaldi partziala Langabeak Lana bilatzen duten pertsonak Lan egiteko moduan daude Lana aktiboki bilatzen dute

Biztanleria ez-aktiboa Kanpo geratzen den biztanleria Ikasleak Etxekoandreak Erretiratuak Pentsiodunak Ezinduak Boluntarioak Beste zenbait egoera

1.2. taula.

Lan-merkatua eta bere estatistikak

Espainiako lan-merkatua aztertzeko funtsezko informazio-gunea osatzen duten iturriak honako bi hauek dira: Estatistikako Institutu Nazionala eta Lan eta Gizarte Gaietako Ministerioa. f Estatistikako Institutu Nazionala (INE) Biztanleria Aktiboaren Inkestaren bitartez lortzen den langabezia zenbatetsiaren iturria da. 9 Biztanleria Aktiboaren Inkesta (BAI) 65.000 familiako lagin batekin egiten da lurralde nazional osoan, eta hiru hilez behin argitaratzen da. Horretarako, lagina osatzen duten

LANBIDE EKIMENA

39

Gizarte Integrazioa

familia-unitateetan bizi diren 16 urtetik gorako kide guztiei buruzko informazioa jasotzen da hiru hilez behin. Helburu nagusia Espainiako biztanleriaren lan-egoera aztertzea da. Zehazki, landunak, biztanleria aktiboa, langabeak eta ez-aktiboak zenbatesteko aukera ematen duten datuak lortzen dira.

f Lan eta Gizarte Gaietako Ministerioa Lan Egoeraren Inkesta (ECL) eta Enplegu Zerbitzu Publikoaren eta Gizarte Segurantzako Afiliazioaren bulego-saretik lortzen den lanaren estatistika egiten ditu. 9 Lan Egoeraren Inkesta (ECL). Enpresentzat da eta hiru hilez behin egiten da. Lan-merkatuak enpresaren ikuspuntutik agertzen duen portaeraren ikuspegi bat lortzea du helburu. Lan-efektiboak (hiruhilekoaren azken egunean enpresarekin lan-harreman bat duten pertsonak edo soldatapekoak), langilearen batez besteko lanaldi eraginkorra, lan egindako orduak eta abar zenbatesten dira. Pertsona enpleguaniztuna bada, betetzen dituen lanpostu adina alditan zenbatuko da. Gizarte Segurantzan alta hartu ez duten enpresako langileak, enpresaburua, sozietateko presidentea, komisioekin lan egiten dutenak eta abar ez dira barne hartzen. Era berean, herri-administrazioetan lan egiten dutenak eta etxeko langile gehienak salbuetsita daude. 9 Enplegu Zerbitzu Publikoa (EZP). Langabezia erregistratuari buruzko datuak ematen ditu. Erakunde honen menpe dauden Enplegu Bulegoetan langabe gisa izena eman duten pertsonak ditu oinarri. Lanik ez duten eta inskribatuta ez dauden pertsonak, hiru hilabetetik beherako iraupeneko lana edota 20 ordutik beherako lanaldia eskatzen dutenak eta abar ez dira kontuan hartzen. Enplegu Zerbitzu Publikoa eta Biztanleria Aktiboaren Inkesta dira Espainiako langabezia zenbatesten duten estatistika-iturri bakarrak. 9 Gizarte Segurantzaren Sistemako afiliatuen estatistikak hilabetearen amaieran Gizarte Segurantzaren erregimenen batean alta hartu duten eta kotizatzeko betebeharra duten pertsonen kopurua zenbatzen du. Funtzionario asko (mutualitateetan kotizatzen dutenak) eta lanbide-elkargoetan baino kotizatzen ez dutenak ez ditu barne hartzen. Era berean, enpleguaniztunak, pentsiodunak, langabezia-sariak jasotzen dituztenak eta abar ez dira kontuan hartzen.

LANBIDE EKIMENA

40

Lan Munduratzea

f Lan-merkatuan barne hartutako biztanleen kopurua neurtzeko adierazleak Lan-eskaintzaren azterketak hainbat adierazle erabili beharra dakar. Adierazle horiek arestian definitutako kontzeptuetan oinarrituta lortzen dira, pertsona aktiboen, landunen, langabeen eta abarren kopuru absolutuek informazio urria ematen baitute. Hori dela eta, tasak erabiltzen dira, hots, autonomia-erkidegoen, herrialdeen eta abarren arteko konparazioa egiteko aukera ematen duten ehunekoak. Gehien erabiltzen diren tasak honako hauek dira: 9 Jarduera-tasa. Lan egiteko adina (hau da, 16 urtetik 64ra bitartekoa) duten eta aktibo dauden (lana dute edo bilatzen dute) biztanleen ehunekoa da. Bi sexuak batera zein bereiz kalkulatzen dira. Jarduera-tasa = (Biztanleria aktiboa / Lan egiteko adinean dauden biztanleak) x 100. 9 Enplegu-tasa. 16 urtetik 64ra bitarteko biztanle guztien artean landunek duten ehunekoa da. Enplegu-tasa = (Landunak / Guztizko biztanleria) x 100. 9 Langabezia-tasa. Lan egiteko adinean baina langabezian dauden biztanleen ehunekoa da. Bi sexuak batera zein bereiz kalkulatzen dira. Langabezia-tasa = (Langabeak / Biztanleria aktiboa) x 100. Langabeak = biztanleria aktiboa - landunak Tasa horiek sexuaren, adinaren, sektoreen edo beste aldagai batzuen arabera banakatu daitezke. Gaur egun, % 5eko edo hortik beherako langabezia-tasarekin, egoera enplegu betekoa dela esaten da.

f Espainiako enpleguari buruzko estatistikak Adierazleen adibide gisa, eta Espainian langabeziaren fenomenoak egun duen dimentsioa bere testuinguruan kokatzeko eta ulertzeko, 2003ko hirugarren hiruhilekoari buruzko datuak agertzen dira honako taula honetan (BAIren arabera). Bi sexuak 16 urtetik gorako biztanleak Aktibo landunak Aktibo langabeak Ez-aktiboak Langabezia-tasa Jarduera-tasa 34.230,6 16.817,8 2.114,6 15.298,2 % 11, 17 % 55,31
1.3. taula.

Gizonezkoak 16.621,7 10.353,6 916,2 5.351,9 % 8,13 % 67,8

Emakumezkoak 17.608,9 6.464,2 1.198,4 9.946,3 % 15,64 % 43,52

LANBIDE EKIMENA

41

Gizarte Integrazioa

Langabe kontzeptua hainbat eremutatik

Langabezia-egoeran dauden pertsonek ezaugarri komun bat dute: lan egiteko gaitasuna eta nahia dute, baina lanik gabe daude. Giza talde horren beste ezaugarri bat heterogeneotasuna da (arrazoi demografikoak, kulturalak, prestakuntzari eta lanbideari lotutakoak, psikologikoak eta sozialak direla eta). Hainbat azterketa-esparrutatik, langabeek osatzen duten giza taldearen profilaren ezaugarririk garrantzitsuenak eta definitzaileenak zehazteko ahaleginak egin dira.

f Eremu ekonomikotik Eremu honetatik, era zorrotz eta operatibo batean definitzen da langabea, estatistikak eta neurketak egiteko helburuekin. Horretarako, hainbat kontzeptu erabiltzen dira: biztanleria aktiboa, biztanleria ez-aktiboa, landunak, enplegu-tasa, jarduera-tasa eta langabezia-tasa. Testuinguru horretan, langabezia kontzeptua biztanle aktiboen eta landunen arteko kenketatik lortzen den zifrari dagokio. Langabeak = Biztanleria aktiboa - Landunak Definizio horren arabera, langabe kontzeptua zabalegia da, hainbat arrazoirengatik lan egiten ez duten eta biztanleria ez-aktiboa osatzen duten 16 urtetik gorako giza taldeak barne hartzen baitira (ikasleak, erretiratuak, etxekoandreak eta abar). Definizioa zehaztu ahal izateko, Lanaren Nazioarteko Erakundeak (LANE) ezinbesteko hiru baldintza proposatu ditu norbait langabeen taldearen barruan dagoela esan ahal izateko: 9 Lan ordaindurik ez izatea 9 Lan egiteko moduan egotea 9 Lana aktiboki bilatzen aritzea edo langune bat betetzekotan egotea

f Lan-arloko politikaren eremutik Eremu honetatik abiatuta, enplegu-bulegoetan erregistratu beharra dago norbait langabetzat hartzeko. Langabeen kopurua Enplegu Zerbitzu Publikoan erregistratutako langabeziaren, eta Biztanleria Aktiboaren Inkestak langabeziari buruz egindako zenbatespenaren bitartez neurtzen da. Langabezian dauden, besteren kontura lan egin nahi duten eta hilabete bakoitzaren azken egunean eskariak bete gabe dituzten enplegu-eskatzaileen, eta enpresaburuek aurkeztutako lan-eskaintzen arteko diferentziaren bidez lortzen da langabezia erregistratua.

LANBIDE EKIMENA

42

Lan Munduratzea

BAIak eta EZPak langabeziaz ematen duten definizioak ezberdinak dira. Alde batetik, neurtzeko erabiltzen duten metodologia ezberdina da eta, bestetik, giza talde batzuk langabeak dira BAIaren arabera, ez ordea EZParen arabera (65 urtetik gorako langileak, hiru hilabetetik beherako iraupeneko enplegua eskatzen dutenak edo goi-mailako ikasketa arautuak egiten ari direnak). Horrez gain, kontuan izan behar dugu enplegua bilatzeko beste bide batzuk ere badaudela (Enplegu Zerbitzu Publikoa ez da bakarra). Hori dela eta, EZPak langabezia erregistratuari buruz ematen dituen zifrak, sistematikoki, BAIarenak baino askoz txikiagoak izan ohi dira. EZPak eta BAIak ematen dituzten datuen arteko emaitzetan agertzen den ezberdintasunaren adibide modura, 2003ko azken hiruhilekoko langabezia-tasa ikus dezakegu: 9 EZParen arabera, 2003ko azken hiruhilekoan erregistratutako langabezia-tasa biztanleria aktiboaren % 8,94koa izan da. 9 BAIaren arabera, aldiz, 2003ko azken hiruhilekoko langabezia-tasa % 11,17koa izan da. Gainera, ager daitezkeen beste egoera batzuk kontuan hartu behar dira: 9 Pertsona batzuk langabetzat hartu arren, ezkutuko lanak egiten dituzte, edo ez dute lanean hasteko benetako asmorik. Egoera horren dimentsio erreala eta langabezia-tasan duen eragina zehazteko baliabideak falta dira. 9 Azpienplegua. Pertsona asko landuntzat hartzen badira ere, lan-kontratu eskasak dituzte. Ondorioz, lan-egoerak eta langabezia-egoerak txandakatzeko dinamika batean sartzen dira.

f Eremu psikopedagogikotik N. Perez-ek dioenez(9), lanik ez duen, lana aurkitzeko asmoa duen, lan egiteko moduan dagoen eta enplegu-bulegoetan izena eman duen pertsona da langabea. Enplegua aktiboki bilatzearen baldintza ez da kontuan hartzen, zenbait kasutan (langabezian aspalditik daudenean bereziki) gogorik eza, iguripen-falta eta lana bilatzeko ardurarik eza ager baitaitezke. Ezaugarri hori oso arrunta da iraupen luzeko langabeengan (3. zehatz-mehatz).
UNITATE DIDAKTIKOAN

ikusiko dugu

Lan-aukerak eta enplegagarritasuna

Aurreko idatz-zatian langabe kontzeptuari buruz azaldutako ikuspegiek langabearen definizio operatiboa eskaintzen dute, eta oso baliagarria da kuantitatiboki neurtu ahal izateko. Orain, ordea, lan-merkatuari eta langabezian dauden biztanleei lotutako bi kontzeptu landuko ditugu: lan-aukerak eta enplegagarritasuna.

LANBIDE EKIMENA

43

Gizarte Integrazioa

Kontzeptu horiek langabeen ezaugarriei buruzko ikuspegi kualitatiboagoa eskainiko digute, bai eta langabeen laneratzean esku hartzen duten elementuekiko lehen hurbilketa ere. 9 Lan-aukerak. Lan-merkatuak eskaintzen dituen aukerak dira, hau da, betetzeko dauden lanpostuak. 9 Enplegagarritasuna. Enplegua bilatzen dutenen ezaugarriak dira. Lan-aukerak eta enplegagarritasuna, beraz, langabeak lan-merkatuan sartzeko prozesuan eragina duten faktoreak dira. Bi faktore horien arteko elkarreragina etengabea da, eta laneratzea, hain zuzen ere, bi faktore horiek testuinguru jakin baten barruan bat datozenean lortzen da. Enplegu-eskatzailearen enplegagarritasun-faktoreetan esku hartzen bada eta lan-eskaintzak hobetzen badira, laneratze horren emaitza optimizatu egin daiteke.
1.12. irudia.

1.4

Lan-munduratzea baldintzatzen duten faktoreak

lan-munduratze kontzeptuari jarraiki, esku-hartzearen azken helburua gizarteratzea da (eta, horretarako, pertsonei laguntza integrala eskaintzea). Ondorioz, esku-hartzearen plangintza egiten denean, pertsonaren lan-munduratzea zuzenean edo zeharka baldintzatzen duten edota eragina duten faktore edo aldagai guztiak hartu behar dira kontuan.

Lan-aukerei lotutako faktoreak

Lan-merkatuaren menpe dagoen pertsonak laneratzeko dituen probabilitateak dira lan-aukerak. Lan-aukeretan eragina duten faktoreak, alde batetik, lan-merkatuaren egitura, ezaugarriak eta joerak izan daitezke, eta, bestetik, faktore subjektiboak. f Lan-merkatuaren egitura, ezaugarriak eta joerak Adierazleak, besteak beste, honako hauek dira(10): 9 Une bakoitzeko egoera ekonomikoa. 9 Enplegu-eskaintzak eta horien baldintzak.

LANBIDE EKIMENA

44

Lan Munduratzea

9 Enplegu-eskariak eta lehia, hau da, lan-mota jakin batean enplegua bilatzen duten pertsonen kopurua. 9 Indize ekonomikoak: langabezia-tasa, kontratazio-tasa, prestakuntza-tasa eta abar. 9 Aldaketa demografikoak. 9 Une bakoitzeko lan-politika: legeria, langabeziarako babes-programak, enplegua

sustatzeko neurriak eta abar (2. UNITATE DIDAKTIKOAN azalduko ditugu zehatz-mehatz). 9 Lan-merkatuaren berregituratzea: hedatzen ari diren sektoreak, gainbeheran daudenak, teknologia berriak sartzen dituztenak eta abar. Faktore horiek, jakina, testuinguru historiko, politiko, ekonomiko eta sozialaren menpe daude, eta aldatzea ez dago pertsonen esku. 5.
UNITATE DIDAKTIKOAN

aztertuko dugun bezala, esku-hartzea lan-merkatuaren prospekzio gisa

planteatzen denean, profesionalak adierazle horiek ezagutu behar ditu pertsonak orientatu, aholkatu eta informatu ahal izateko. Era berean, pertsona bere egoeraz zein neurritaraino jabetzen den eta bere egoerari buruzko informazio errealik eta zehatzik baduen jakin behar du profesionalak.

f Faktore subjektiboak Lan-aukeretan eragina duten eta pertsonen ezaugarri objektiboei eta aldaezinei lotuta dauden faktoreak dira. Adina, sexua, nazionalitatea, gizarte-jatorria eta kultur jatorria, egoera zibila eta abar gizarte-bazterketaren arriskuaren, eta lan-merkatuaren eskakizunen eta aurreiritzien adierazleak dira (jarrera jakin batzuei lotutako faktoreak, hala nola sexuaren, arrazaren eta abarren ondoriozko diskriminazioak). Faktore horien guztien artean, adinak eta sexuak dute eraginik handiena lan-munduratzean. 9 Adina. Aldez aurreko esperientzietan, iguripenetan eta enplegu-emaileen eskakizunetan du eragina. Adibidez, 40 urtetik gorakoak edo esperientziarik gabeko eta prestakuntza urriko gazteak lan bat aurkitzeko zailtasunik handienak dituzten taldeak dira. 9 Sexua. Lanbide-kategorietan, prestasunean, lanbide-estatusean, langabeen proportzioan eta soldatan du eragina. Oro har, emakumezkoek gizonezkoek baino zailtasun handiagoak dituzte enplegua lortzeko.

f Lan-aukerei lotutako faktoreak lan-munduratzeko prozesuan Lan-munduratzearen arloko profesionalarentzat zein enplegu-eskatzailearentzat, beharrezkoa da faktore hauek ezagutzea. Horrela, faktore horiek errealitatean duten eragina aztertu, eta lan-merkatuaren ezaugarrietara egokitutako esku-hartze bat egin daiteke.

LANBIDE EKIMENA

45

Gizarte Integrazioa

Adibidez, lan-eskaintzara jotzeko lanbide-eskakizunak ezagutzen badira, esku-hartzea eskari handieneko lan-eremuko prestakuntzara bideratu ahal izango da. Bestalde, enplegu-eskaintza jakin bati buruzko informazioa izanez gero, errazagoa da lana lortzeko leku eta une egokietan egotea.

1.13. irudia. Adina eta sexua dira, segur aski, pertsonaren lan-aukeretan eraginik handiena duten faktore subjektiboak.

Enplegagarritasun-faktoreak
Pertsonak bere ezaugarriak kontuan hartuta laneratzeko duen aukera da enplegagarritasuna. Lan-eskaintzen eskakizunen eta testuinguruaren arabera alda daiteke. Caritas-ek(11) proposatzen duen definizioari jarraiki, pertsonak lan-eskaintzara egokitzeko duen gaitasuna da enplegagarritasuna. Enplegagarritasuna gaitasuntzat hartzeak eskuratu eta garatu daitekeela, hau da, ikas daitekeela eta gaitasun horretan esku har daitekeela kontuan hartzea eskatzen du. Enplegagarritasun-faktoreak pertsonaren ezaugarriei lotuta daude, eta, bereziki, esku-hartzearen bidez ikasi, garatu edo alda daitezkeenei. Enplegagarritasuna baldintzatzen duten faktoreak, Caritas-en arabera, jarrerak eta gaitasunak dira.

f Jarrerak Pertsonak egoera jakin batean agertzen duen inplikazio- eta jardun-mailan eragina duten gogoak, joerak, jarrerak, sentimenduak, asmoak eta lehentasunak dira. 9 Lanari ematen zaion garrantzia. Lanak norberarengan eta familian duen balioan zehazten da. Lana autonomia ekonomikoa lortzeko (emantzipatu nahi duten gazteen kasuan, adibidez), garapen pertsonala edo profesionala lortzeko edo familia mantendu ahal izateko baliabidea izan daiteke, edota bigarren mailako ekarpen ekonomikotzat har daiteke (lan-munduan sartzen diren emakume batzuen kasuan, adibidez).

LANBIDE EKIMENA

46

Lan Munduratzea

9 Lan egiteko eta enplegua bilatzeko interesa. Alde batetik, pertsonaren motibazioa eta aurrejoera barne hartzen ditu (enplegua bilatzen ematen duen denboran zehazten direnak), eta, bestetik, zabaltasunean eta prestasunean agertu beharreko malgutasuna. - Zabaltasuna. Pertsonaren asmoen maila da, hau da, lanbide-curriculumarekin eta lan-esperientziekin bat ez datozen enplegu edo kategorien, ordutegien, soldaten, joan-etorrien eta abarren onarpen-maila. Antzeko edo beheragoko kategorietako jardueretan aritzeko prest egoteak lan-merkatuaren eskaintzen kopurua handitzen badu ere, kontuan izan behar dugu adierazle hori arrazoi ekonomikoek edo familia-erantzukizunari zein erantzukizun pertsonalari lotutako arrazoiek baldintzatuta egon daitekeela. - Prestasuna. Geografikoa (bizilekua, joan-etorriak, ibilgailu propioa, garraio publikoa eta abar), lanaldiari edo ordutegiari lotutakoa, edota prestakuntza-ikastaroren bat egitekoa. Era berean, lan egiten hasteko prestasuna hartzen da kontuan, hau da, pertsonak lan batean hasteko behar duen denbora: berehala has daitekeen, aldez aurretik ohartarazi behar zaion eta abar. Faktore honi lotuta, pertsonak familian betetzen duen rola edo zeregina ere kontuan hartu behar da, enplegu bat bilatzeko prestasuna baldintza baitezake. Kasu horietan, prestasunari lotutako muga objektiboei edo subjektiboei buruzko azterketa egin beharko litzateke. 9 Autoestimu pertsonala eta profesionala. Pertsonak bere buruaz egiten duen balorazioaren eta irudiaren emaitza da autoestimua. Autoestimua handia edo txikia izatea pertsonak langabezian eman duen denboraren, lana galtzeaz duen pertzepzioaren edo egoeraren bizipenaren araberakoa izango da (bizipen horrek osasun fisikoa eta mentala kaltetu edota familia-gatazkak sor ditzake). Oro har, gizarte-bazterketako egoeran dauden giza taldeek autoestimu txikia dute. Hortaz, alderdi hori zeharka landu beharko da, hau da, prozesu osoan. 9 Arrakastak eta porrotak kontrolatu eta leporatzea. Langabeziaren arrazoiak bi motakoak izan daitezke: kanpokoak (hala nola krisialdi ekonomikoa, gobernuaren politika, berrikuntza teknologikoa eta abar) eta barnekoak (hala nola lan-esperientzia, prestakuntza, lana bilatzeko ahalegina, lan-merkatuari buruzko informaziorik eza eta abar). Adibidez, 3. UNITATE DIDAKTIKOAN ikus daitekeenez, iraupen luzeko langabeen taldea osatzen dutenek beren langabeziaren arrazoiak kanpokoak direla diote (arestian aipatu ditugunak) eta, beraz, beren egoera aldatzeko inolako ahalmen pertsonalik ez dutela uste dute. Faktore hori hobetzeak eragin positiboa du lana bilatzeko ahaleginean eta hautatzeko prozesuetan (elkarrizketan, adibidez) ematen den irudian.

LANBIDE EKIMENA

47

Gizarte Integrazioa

9 Lanerako heldutasuna. Honako hauek barne hartzen ditu: pertsona batek lan-merkatuaz oro har eta egin nahi duen jardueraz duen ezagutza (alde onak eta txarrak barne), lanpostua mantentzeko interesa eta lanbidean mailaz igotzeko baliabidetzat hartzeko duen interesa, eta prestatzeko eta birziklatzeko motibazioa eta interesa.

f Gaitasunak Pertsonak dituen eta lan-munduratzea errazteko eskuratu edo garatu behar dituen ahalmenak, abileziak eta trebetasunak dira. Garrantzitsua da ahalmen eta muga pertsonalak ezagutzea. Adierazleak honako alderdi hauetan zehazten dira: 9 Gaitasun pertsonalak. Ikaskuntza teoriko-praktikorako gaitasunari, prestakuntzari eta adinari lotuta daude. Honako hauek dira: - Zeharkako gaitasunak. Beharrezkoak diren eta jarduera edozein izanik ere exijitzen diren gaitasunak dira, hala nola ekimena, erantzukizuna, antolamendua eta abar. - Oinarrizko gaitasunak. Hitzezko eta zenbakizko gaitasunei, gaitasun mekanikoei eta abarri lotuta daude. Oro har, prestakuntzaren bitartez eskuratzen dira, baina bai eta esperientziaren bitartez ere. Adibide gisa, hitz-jarioa, zenbaki-jarioa, sormena eta abar aipa daitezke. - Harreman-gaitasunak. Gizarte-trebetasunei lotutakoak dira, hala nola besteekin harremanak egiteko erraztasuna, komunikazio-gaitasuna, gatazkak konpontzeko gaitasuna eta abar. 9 Lanbide-gaitasunak. Prestakuntzaren edo esperientziaren bitartez eskuratzen direnak dira. Honako alderdi hauek adierazten dituzte: pertsona langunearen eskaintzen eskakizunetara egokitzeko aukera, pertsona horren iguripenak, lanerako eskakizunak, eta lan-munduratzeko estrategiei buruzko ezagutzaren maila eta erraztasuna. - Prestakuntza eta titulazio akademikoa. Honako hauek barne hartzen dira: jasotako prestakuntzaren mota eta maila (akademikoa, lanerakoa edo etengabekoa), prestakuntzaren eguneratzea eta prestakuntzarako prest egotea, eta ezagutza berriak eskuratzeko erraztasuna. Honako hauetan zehazten da: hizkuntzen ezagutza, kultur maila, oinarrizko prestakuntza, informatika-ezagutzak eta abar. Faktore hau lan-eskaintzei eta lan-merkatuaren eskakizunei lotuta aztertu beharra dago, prestakuntza-maila handiak edo txikiak ez baitu kontratazio-aukera adierazten. Adibidez, igeltsero batek, segur aski, fisika kuantikoko ikertzaile batek baino askoz curriculum xumeagoa izango du; Espainiako lan-eskaintzen ikuspegitik, ordea, igeltsero-lana nahi duenak ikertzaileak baino erraztasun handiagoak izango ditu kontratua lortzeko.

LANBIDE EKIMENA

48

Lan Munduratzea

- Lan-esperientzia. Egindako jardueren koherentzian eta dibertsifikazioan, azken lanaren ezaugarrietan eta eskatzen den lanarekiko erlazioan zehazten da. Honako alderdi hauek planteatzen dira: azken lana lortzeko modua, galdu izanaren arrazoia, kontratu-motak eta lan bakoitzean egindako zereginak.

1.14. irudia. Gaitasunak, pertsonalak zein profesionalak, langileak hautatzeko edozein prozesutan bereziki baloratuko diren faktoreak izango dira.

9 Laneratzeari eta enplegua bilatzeko teknikei buruzko ezagutzak - Laneratzeari buruzko ezagutzak. Pertsonak lan-eskaintzei, informazioa lortzeko har ditzakeen bideei, eskatutako enpleguak soldatari dagokionez dituen ezaugarriei, ordutegiari, kontratu-motari eta abarri buruz duen informazioa eta ezagutza. - Enplegua bilatzeko teknikak. Faktore hau enplegua bilatzeko trebetasunei buruzko ezagutzari eta trebetasun horien erabilerari lotuta dago: curriculuma egiten jakitea, eskarira egokitutako eskaintzetara ahalik eta curriculum gehien bidaltzea, enplegua bilatzeko plan sistematiko bat egitea, hautatzeko elkarrizketa egiten jakitea eta abar.

f Gizarte-faktoreak Pertsona kokatzen den testuinguruekin zerikusia duten faktoreak dira: familia-testuingurua, gizarte-testuingurua eta testuinguru pertsonala. Faktore horiek pertsonak bere arazoaren aurrean hartzen duen jarreran eta arestian adierazitako gainerako elementuetan dute eragina. 9 Testuinguru pertsonala. Zailtasun ekonomikoak, familia-kargak, baliabideak, osasunerako kaltegarriak diren azturak (hala nola drogen kontsumoa, elikadura-dietak eta abar) eta aisia-portaera jakin batzuk berehalako eta lehentasunezko esku-hartzearen beharraren adierazleak dira. 9 Gaitzespen-egoerak, hots, giza talde jakin batzuekiko gaitzespena gizartearen zein enpresaburuen aldetik (ezgaituak, droga-menpekotasuna dutenak eta abar)

LANBIDE EKIMENA

49

Gizarte Integrazioa

Lan-munduratzea baldintzatzen duten faktoreen ezaugarriak

Faktore horien garrantzia haiekin lan egiteko ematen duten aukeran datza. Era horretan, faktore horiek ebaluatu egin daitezke eta profesionalen esku-hartzearen eta jarraipenaren xede izan daitezke. Horretarako, honako ezaugarri hauek izan behar dituzte: 9 Behatzeko eta ebaluatzeko modukoak izatea. Beste modu batean esanda, faktore jakin bat neurtzeko adierazle baliagarri gisa zehaztu beharko lirateke. Adibidez, prestakuntza-faktorea honako adierazle hauetan zehazten da: lortutako titulazioa, lanerako edo etengabeko prestakuntzako ikastaroak, birziklatzeko gogoa eta abar. 9 Aldatu edo garatu ahal izatea. Gizarte-faktore eta lan-aukerei lotutako faktore guztiek, oro har, aldatzeko aukera gutxi dute, aldaketa ez baitago pertsonaren zuzeneko ekintzaren menpe, baina baliagarria izan daiteke faktore horiek ezagutzea eta beraiei buruzko informazioa ematea jarrera egokia hartu ahal izateko. Enplegagarritasunari lotutako faktoreak, ostera, aldatzeko edo garatzeko aukerarik handienak dituztenak dira, eta balorazioaren eta esku-hartzearen xede izango dira. 9 Gizabanakoa eraginpean hartzea. Enplegu-agentziek edo laneratze-zerbitzuek, oro har, faktore horien ebaluazioa eta diagnostikoa egiteko protokoloak landuta badituzte ere, kontuan izan behar dugu pertsona bakoitza ezberdina dela eta bere beharrak indibidualak eta idiosinkrasikoak direla. Hori dela eta, gizabanakoa eraginpean hartzen dutenak aztertu behar dira, beharren diagnostikoa egin ahal izateko eta, geroago, esku-hartzea eta jarraipena egiteko ibilbide bat planteatzeko. 9 Azkenik, prestakuntza-eremuan edo lan-eremuan esku-hartze bat planteatu aurretik pertsonak bere oinarrizko beharrak beteta dituela hartuko da kontuan. Ondorioz, gizarte-faktoreei eta, bereziki, kontratu orokorrari lotuta dauden adierazleei lehentasuna eman behar zaie. Profesional-taldeak faktore horiek zehazteko prozesuari buruzko gogoeta egin behar du, esku-hartzea lurraldearen ezaugarriekin, eskaintzen den zerbitzu-motarekin, lan egiten den giza taldearen ezaugarriekin eta esku-hartze hori eraginpean hartzen eta baldintzatzen duten zirkunstantzia guztiekin koherentea izan dadin. Aurrerago ikusi ahal izango dugun bezala, esku-hartzearen xede diren giza taldeen ezaugarri orokorrak arestian adierazitako faktoreei lotuta daude. Lan-munduratzearen arloko esku-hartzean, berriz, enplegagarritasun-faktoreak hartzen dira kontuan batez ere (informazioaren bilketan eta beharren detekzioan, zein esku-hartzearen planteamenduan).

LANBIDE EKIMENA

50

Lan Munduratzea

1.15. irudia. Lan-munduratzea nolabaiteko gizarte- eta lan-gaitzespena jasan dezaketen giza talde jakin batzuetan planteatzerakoan, gizarte-faktoreak kontuan hartu behar dira.

1.5

Gizarteratzailearen irudia lan-munduratzaile gisa

Gizarteratzaileak, lan-munduratzaile gisa, hainbat zailtasun ditu garatu behar dituen zereginei dagokienez. Zailtasun horietan, honako hauek azpimarra daitezke: 9 Lan-munduratzailearen lanbide-rolaren definizioa falta da. 9 Izen asko daude profesional hau izendatzeko: lan-munduratzaile, orientatzaile, enplegu-aholkulari edo enplegu-sustatzaile, eta abar. 9 Ez dago berariazko titulaziorik. Gaur egun, hainbat titulazio daude, hala nola lizentziaturak (pedagogia, psikologia, psikopedagogia), diplomaturak (gizarte-hezkuntza, gizarte-lana eta abar), goi-mailako teknikariak (hala nola gizarteratzailea) eta lanerako prestakuntzakoak. Horietan guztietan, lan-munduratzearen esparruan lan egiteko profesionalak prestatzen dira, hainbat mailatan eta jardun-eremutan. Bestalde, kontuan hartu behar da lan-munduratzaileak diziplina anitzeko talde baten barruan lan egiten duela, hau da, hainbat diziplinatako profesionalekin batera. Taldearen barruan betetzen duen lekuaren eta taldearen beharren arabera, zeregin batzuk edo besteak egingo ditu.

Lan-munduratzailearen gaitasunak eta trebetasunak

Lan-munduratzailearen zeregina betetzeko beharrezkoak diren gaitasunen eta trebetasunen artean, honako hauek azpimarratu behar ditugu: 9 Eskuratu beharreko ezagutzak. Ezagutza orokorrak, teorikoak eta praktikoak, eta nolabaiteko espezializazioa zeregin jakin batzuk egiteko. Ezagutza horiek Gizarteratzeko Goi Mailako Heziketa Zikloaren curriculumean planteatutako edukiei buruzkoak dira: giza taldeen ezaugarriak eta beharrak, prestakuntza-esparruaren eta lan-eremuaren egitura eta ezaugarriak, banako ibilbidearen plangintza eta abar.

LANBIDE EKIMENA

51

Gizarte Integrazioa

9 Garatu beharreko gaitasunak: - Egokitzeko gaitasuna eta malgutasuna ager daitezkeen egoeren eta pertsonen, lan-munduaren eta horren barne-legeen, eta berrikuntza teknologikoen aurrean. - Erantzukizuna gizabanakoaren eta lan-eremuaren arteko bitarteko gisa. - Ezagutza-, analisi- eta plangintza-gaitasunak. Informazioaren, zereginen eta helburuen lantzea eta hierarkizazioa, programazioa, prozesuetan esku hartzen duten alderdien analisia eta erlazioa, erabakiak hartzea eta abar. - Giza harremana. - Segurtasuna eta konfiantza ematea, egoeraren aurrean interesa eta ulermena agertzea, urruntze pertsonala lanari objektiboki ekiteko, autokontrola eta abar. - Talde-lana. 9 Trebetasunak: - Pertsonaren zein ingurunearen aldetik lan-munduratzean esku hartzen duten faktore guztiak behatzea. - Komunikazioa eta komunikazio-prozesuak, hala nola entzute aktiboa, informazioa era ulergarrian adieraztea, informazioa lortzea, atzeraelikadura, eta komunikaziorako lengoaien ezagutza (hitzezkoa, hitzezkoa ez dena eta abar). - Gainerakoekiko enpatia agertzea eta laneratzeko prozesuak errazteko harreman-giro egokia sortzea.

Lan-munduratzailearen zereginak
f Erabiltzaileari dagokionez 9 Arreta pertsonalizatua 9 Informazioa. Eskaria identifikatu eta bideratzea, zerbitzuari buruzko informazio orokorra, beste profesional batzuengana bidaltzea, protokoloak eta erregistroak betetzea eta abar. 9 Orientazioa. Zeregin hau, oro har, goi-mailako tituludun batek betetzen du, baina gizarteratzaileak esku hartzeko prozesuaren fase honetan lagun dezake, honako eginkizunetan hain zuzen ere: - Informazioa jasotzeko banakako lehen elkarrizketan. - Pertsonaren beharrak zehaztean, haren gabezien eta ahalmenen azterketa eta analisia egitean, eta profila definitzean. - Esku-hartzearen plangintza eta pertsona bakoitzaren ezaugarrietara, beharretara eta gaitasunetara egokitutako banan-banako proiektuak egitean. - Ekintza-plana pertsonarekin negoziatzean. - Eta abar.

LANBIDE EKIMENA

52

Lan Munduratzea

9 Aholkularitza. Eskari jakin batzuei buruzko informazio espezializatua eta berariazkoa emateko prozesua da. Horrela, beraz, aholkularitza baliagarria izan daiteke eskaria definitzeko, eskariari buruzko informazio objektiboa emateko, dauden alternatibak edo aukerak azaltzeko eta abar. 9 Prestakuntza. Prestakuntza-jarduerak programatu, eman eta ebaluatzea. Honako alderdi hauek hartuko dira kontuan: - Lan-esparruko alderdiak, zereginerako prestakuntza eta abar. - Lanari lotutako trebetasunak: gizarte-trebetasunak, autonomia-azturak eta abar. - Enplegua bilatzeko teknikak irakatsi eta ikasteko prozesua. - Motibazioaren sendotzea pertsonak beren lan-munduratzeko prozesuan eragile aktibo izan daitezen, hau da, parte har dezaten, erabakiak har ditzaten, lana eta bitartekoak bilatzeko ardura beren gain har dezaten eta abar. 9 Laguntzak, pentsioak eta abar emateko izapideak arintzea edo bideratzea. 9 Etengabeko ebaluazioa. Banan-banako laguntza eta jarraipena, lan-planaren ebaluazioa, aurrerapenen edo atzerapenen azterketa, gatazkak geldiarazteko modua eta irtenbidea emateko proposamena, feedback iraunkorra pertsonarekin, lana mantentzeko laguntza, informazioa ebaluatu eta interpretatzeko tresnak landu eta aplikatzea eta abar. f Enpresari dagokionez 9 Langunearen ezaugarrien azterketa: baldintzak eta eskakizunak. 9 Pertsonaren ikuskapena eta jarraipena enpresan, zentroetarako bisitaldiak, txertatze-prozesu batean sartuta dagoen pertsonaren eta lankideen arteko harremanen eta jarreren garapena mantentzea eta abar. 9 Enpresaren sentsibilizazioa. Kontratugileei giza taldeen, kontratazioak dakartzan onuren eta abarren inguruko ezagutza erraztea. 9 Prestakuntza- edo lan-beharrak ezagutzea.

f Inguruneari dagokionez 9 Ingurunearen, komunitatearen eta esku hartzen duten eragileen arteko koordinazioa, lotura eta dinamizazioa. 9 Inguruneko baliabideak ezagutzea eta baliabide horiekiko lotura mantentzea.

LANBIDE EKIMENA

53

Gizarte Integrazioa

Aipamen bibliografikoak
1. ARRIBA, A. El concepto de exclusin en poltica social. Politika Konparatzaileen Unitatea (Unidad de Polticas Comparadas, CSIC). 2002. 12 eta 13. orr. Web-orria: http://www.iesam.CSIC.es/doctrab2/dt-0201.pdf 2. LAN ETA GIZARTE GAIETAKO MINISTERIOA. II Plan Nacional de Accin para la Inclusin Social 2003-2005. Web-orria: http://www.femp.com/congresos/pnain/anexoI.doc 3. Ibidem. 9. or. 4. Web-orria: http://www.mec.es/adultos/ 5. MONTAN, J. Orientacin ocupacional. Ceac. Bartzelona, 1993. 13-15. orr. 6. HAINBAT AUTORE. Los nuevos yacimientos de empleo: los retos de la creacin de empleo desde el territorio. Fundacin Cirem. Icaria. Bartzelona, 1998. 37-41. orr. 7. Ibidem. 44-47. orr. 8. Langabearen definizio berria (Nueva definicin de parado). BAI. Web-orria: http://www.ine.es/epa02/nuevoparo.htm 9. PREZ ESCODA, N. Programa de formaci per a la inserci laboral. Ed. CEAC. Bartzelona, 1996. 27. or. 10. Ibidem. 48. or. 11. CARITAS. Cmo desarrollar la empleabilidad? Cuadernos para la insercin laboral. Madril, 1999. 20. or.

Ariketak
1. Egin kontzeptuzko mapa bat unitate didaktiko honen 1.1 idatz-zatiko (Oinarrizko kontzeptuak) edukiekin, ahalik eta kontzeptu gehien barne hartuta. 2. Konparatu laneratze eta lan-munduratze kontzeptuak. 3. Egin bizi zaren inguruan ematen diren hezkuntza-moten zerrenda bat (formala, ez-formala, informala), azaldu hezkuntza horien ezaugarriak eta arrazoitu, kasu bakoitzean, zergatik barne hartu duzun mota batean, eta ez bestean. 4. Talde txikitan, egin bisitaldiak Bigarren Hezkuntzako zenbait institututara, eta bilatu hezkuntza-behar bereziak dituzten ikasleentzako dituzten baliabideak (giza baliabideak, curriculum-baliabideak, baliabide materialak eta abar). Sailkatu baliabideak ikasleen hezkuntza-beharren arabera (adibidez, logopeda entzumen-urritasuna eta lengoaia-arazoak dituzten ikasleentzat). 5. Bikoteka, bilatu DBHko 3. mailan dagoen nerabe batek igeltsero izateko egin ditzakeen prestakuntza-ibilbideak. 6. Egin kontzeptuzko mapa bat unitate didaktiko honen 1.1 idatz-zatiko (Oinarrizko kontzeptuak) edukiekin, ahalik eta kontzeptu gehien barne hartuta. 7. Konparatu laneratze eta lan-munduratze kontzeptuak.

LANBIDE EKIMENA

54

Lan Munduratzea

8. Egin bizi zaren inguruan ematen diren hezkuntza-moten zerrenda bat (formala, ez-formala, informala), azaldu hezkuntza horien ezaugarriak eta arrazoitu, kasu bakoitzean, zergatik barne hartu duzun mota batean, eta ez bestean. 9. Talde txikitan, egin bisitaldiak Bigarren Hezkuntzako zenbait institututara, eta bilatu hezkuntza-behar bereziak dituzten ikasleentzako dituzten baliabideak (giza baliabideak, curriculum-baliabideak, baliabide materialak eta abar). Sailkatu baliabideak ikasleen hezkuntza-beharren arabera (adibidez, logopeda entzumen-urritasuna eta lengoaia-arazoak dituzten ikasleentzat). 10. Bikoteka, bilatu DBHko 3. mailan dagoen nerabe batek igeltsero izateko egin ditzakeen prestakuntza-ibilbideak. 11. Konparatu, adin ezberdineko hainbat pertsonari egindako elkarrizketetan oinarrituta, 70eko hamarkadaren aurreko lan-merkatuaren eta egungoaren ezaugarriak. Horretarako, honako irizpide hauek hartu behar dira kontuan: - Egin beharreko lanerako eskatzen den kualifikazioa - Enpresa barruko karguak - Kontratu-motak - Mailaz igotzeko aukera - Gizonezkoen eta emakumezkoen ehunekoa - Hautatzeko prozesua 12. Azaldu, zeure esperientziatik edota ezagutzen dituzun pertsonen esperientziatik abiatuta, lan-merkatuan sartzeko prozesuaren ezaugarririk azpimarragarrienak. Nola baloratzen duzu egoera? 13. Idatzi enplegu-sorgune berriei lotutako jarduera-sektoreetan zuzenean edo zeharka lanean ari diren pertsona ezagunen 10 adibide. Ezagutzen al duzu bizi zaren inguruan ildo horretan garatzeko moduko ekimenik? 14. Bikoteka, bilatu zuen udalerriko edo inguruko langabeziaren zifrei buruzko informazioa, eta kalkulatu adierazle guztiak sexuaren arabera. Egin balorazioa. 15. Aztertu zure lan-munduratzea baldintzatu dezaketen enplegagarritasun-faktoreak, lan-aukerei lotutakoak eta sozialak. Egin bakoitzaren ebaluazioa. Nola hobetu ditzakezu? 16. Unitatean ikasi dituzun enplegagarritasun-faktoreak kontuan hartuta (gaitasunak eta jarrerak), landu zure ustez lan-munduratzaile batek bete beharko lukeen lanbide-profila. 17. Bilatu lan-munduratzean esku hartzen duten profesionalei buruzko informazioa, eta adierazi zein diren profesional horien zereginak. Informazio hori bilatzeko, honako hauetara jo daiteke: erakunde publikoak (hala nola Autonomia Erkidegoko Lan Saila), enpresak edo enplegua sustatzeko zentro publikoak, itunduak eta pribatuak, GKEak, irakaskuntza arautuko zentroak, lanerako prestakuntza ematen duten zentroak, gizarte-bermeko programak eta abar.

LANBIDE EKIMENA

55

Gizarte Integrazioa

1.1 jarduera
Prestakuntza-eremuaren eskaintza
Planteamendua Inguruko prestakuntza-baliabideak zehatz-mehatz ezagutzea da asmoa. Garapena 4 edo 5 pertsonako taldeak osatu beharko dira. Talde bakoitzak prestakuntza-eskaintza jakin bati buruzko informazioa bilatu beharko du:

- GBP. - Lanerako Prestakuntza: 25 urtetik beherakoentzat. 25 urtetik gorakoentzat. - Etengabeko Prestakuntza. - Beste zenbait eskaintza. Jaso beharreko informazioak honako alderdi hauek barne hartuko ditu: ematen den titulua, non ematen den, orduak, edukiak, helburuak, profesionalak eta abar. Informazioa parrilla batean bildu beharko da, geroago gainerako ikaskideek erabili ahal izateko. Talde bakoitzak behar bezala aurkeztuta emango dio lana irakasleari, eta ikasgelan ondorioak azalduko dira. Iraupena Informazioa bilatzeko astebete, eta ondorioak azaltzeko ordu-erdia talde bakoitzeko. Ahal bada, ikasten den prestakuntza ematen duten zentro batzuetara bisitaldia egitea eta internetetik informazioa lortzea gomendatzen dugu.

LANBIDE EKIMENA

56

Lan Munduratzea

1.2 jarduera
Enplegu-sorgune berriak
Planteamendua Behar berriek lanpostu berriak sortzeko ematen duten aukeran sakontzea da asmoa. Garapena Banatu klasea 4 taldetan. Talde bakoitzak honako jarduera-eremuetako bat aztertuko du. 9 A taldea. Eguneroko bizitzako zerbitzuak 9 B taldea. Bizi-kalitatea hobetzeko zerbitzuak 9 C taldea. Aisia-zerbitzuak 9 D taldea. Ingurune-zerbitzuak Talde bakoitzak eremu bakoitzaren inguruko gogoeta egin beharko du, eta behar berri bati erantzungo dion jarduera edo zerbitzu bat planteatuko du. Aztertu aukeratutako ideia honako alderdi hauei dagokienez: lurralde-eremua, originaltasuna eta bideragarritasuna, enplegua sortzeko ahalmena eta enplegu horren kualifikazioa. Talde bakoitzak horma-irudi bat egingo du klasearen aurrean egin beharreko aurkezpenean erabiltzeko. Iraupena Astebete.

LANBIDE EKIMENA

57

Gizarte Integrazioa

1.3 jarduera
Langabezia
Planteamendua Langabeziaren azterketa kuantitatiboan eta kualitatiboan sakontzea da asmoa. Garapena 3 edo 4 pertsonako taldeak osatu behar dituzue. Talde bakoitzak azken hilabetean erregistratutako langabeziari buruzko informazioa bilatuko du. Bildu beharreko informazioa honako hau izango da: Aztertutako hilabetean EZParen bulegoetan espainiar Estatuari dagokionez erregistratutako langabezia: pertsonen guztizko kopurua, langabezia-tasa eta aurreko hilabetearekiko konparazioa (gora ala behera egin duen, pertsona-kopurua...). Hilabetearen hasieran, datuak prentsan lor daitezke (El Pais, La Vanguardia). Autonomia Erkidegoko langabeen kopurua, aurreko hilabetearekiko konparazioa eta biztanleria aktiboaren ehunekoa. Autonomia Erkidegoko langabeak (kopuru absolutuak eta ehunekoa), eta aurreko hilabetearekiko konparazioa, honako alderdi hauen arabera: - Sexua - Adina - Probintziak - Produkzio-sektoreak Talde bakoitzak, lortutako informazioaren arabera, lan-munduratzailearen funtzioei eta egin ditzakeen esku-hartzeei buruzko ondorioak atera beharko ditu. Talde bakoitzak behar bezala aurkeztuta emango dio lana irakasleari, eta ikasgelan ondorioak azalduko dira. Gainerakoek, bakarka, ikaskideek emandako datuak idatziz jaso beharko dituzte. Aztertutako hilabeteetan erregistratutako langabeziaren joera irudikatuko duen grafiko bat eta horren inguruko iruzkin bat egin beharko ditu ikasle bakoitzak. Iraupena Hilabete bakoitzaren lehen hamabostaldian, talde bakoitzak bere ondorioak azaldu beharko ditu. Eskolako azken 15 minutuak erabil daitezke taldeak aztertutako hilabetearen emaitzak azaldu ahal izateko.

LANBIDE EKIMENA

58

Gizarte Integrazioa

2 UNITATE DIDAKTIKOA LAN-MUNDURATZEKO POLITIKAK ETA PROGRAMAK

2.1. irudia.

Hortaz, diru-sarreren babesa, lanbide-heziketa eta enpleguaren sustapena konbinatuko dituzten politika aktiboak aplikatzea bideratu behar du gizarte-babesak. Batzordearen 1995eko urriaren 31ko Komunikazioa: Gizarte-babesaren etorkizuna, Europa-mailako eztabaida baterako esparrua.

2.1

Europako estrategiak
Europako politikaren aurrerapenak enpleguaren eta prestakuntzaren arloan

f Erromatik Maastricht-era 1957ko martxoaren 25ean, Europako Erkidegoa eratzeko Ituna edo Erromako Ituna sinatu zen eta, ondorioz, EEE sortu zen. Europako gune bakarra sortzera bideratutako lehen urrats hori kide diren 6 herrialdeen aduana-eremu edo merkatu bateratu baten sorkuntzan oinarritu zen, gizarte- eta enplegu-politiketan gehiegi sakondu gabe.

LANBIDE EKIMENA

60

Lan Munduratzea

Gizarte- eta enplegu-politika horiek geroago hartutako xedapen batzuen bidez hasi ziren lantzen. 1962ko Europako Erkidegoen Kontseiluak lanbide-heziketaren arloko politika komunaren printzipio orokorrak ezarri zituen. Ildo horretan, lanbide-heziketa herritar guztiek bizitza osoan jaso beharreko eskubidetzat hartu zuen eta kalitateko prestakuntzaren alde agertu zen. 1986ko Europako Agiri Bakunarekin beste urrats bat egin nahi izan zen, hots, pertsonen, ondasunen, zerbitzuen eta kapitalen mugimendu librea ziurtatuko zuen gunea sortu. Egoera berriarekin batera, hainbat neurri hartu ziren gizarte-politikaren inguruan eta, bereziki, lanbide-heziketan, langabeziaren kontrako lanean, lan-arloko osasunean eta segurtasunean, eta gizarte-solaskideekiko elkarrizketan. 1989an, Agiri Bakunaren ondorioz, Gutun Soziala onartu zen. Gutun horren helburua Europako langile guztiei gutxieneko gizarte-maila batzuk bermatzea izan zen (eta, besteak beste, lanbide-heziketa). 1992ak Europar Batasuna eratzeko Ituna edo Maastricht-eko Ituna ekarri zuen. Itun horrek eremu ekonomikoa gainditu eta Europako Batasunaren bokazio politikoa agerian utzi zuen. Gizarte- eta enplegu-politikari garrantzi handiagoa emateko, itunaren artikulu batzuk berriz formulatu ziren. Hala ere, Maastricht-eko Itunak gizarte-politikan egindako ekarpen nagusia gizarte-politikari buruzko 14. protokoloan agertzen da. 1989ko Gutun Sozialak egindako bidetik jarraitzeko asmo esplizituarekin, Gizarte-politikari buruzko Akordioa ezarri zen kide ziren Estatuetan (Erresuma Batua salbuetsita). Akordio horren filosofia nabaria da lehen artikuluan bertan: 1. artikulua. Erkidegoaren eta kide diren Estatuen helburuak honako hauek dira: enpleguaren sustapena, bizitzeko eta lan egiteko baldintzen hobekuntza, gizarte-babes egokia, gizarte-elkarrizketa, giza baliabideen garapena enplegu-maila altua eta iraunkorra lortzeko, eta bazterketen kontrako jarduna.

f Amsterdamgo Ituna, Europa sozialago baten alde 1997an Amsterdamgo Ituna onartu zen, Maastrichteko akordio asko osatzeko eta edukiz hornitzeko hain zuzen ere. Itun horren alderdi garrantzitsuetako bat gizarte-politika izan zen; horren adierazgarri ditugu Itunaren gorputzean gizarte-protokoloa sartu izana eta enpleguari buruzko Titulu bat barne hartu izana. Langabezia Europako Batasunaren gizarte-arazorik handiena zela adierazi zen eta, ondorioz, enplegu-maila handia lortzea kide diren herrialdeen helburu eta interes komuneko gai bihurtu zen. Amsterdamgo Itunaren ekarpen nagusia, ordea, Europako Enplegu Estrategia onartu izana da. Langabeziaren arazoari aurre egiteko estrategia bateratu horrek honako prozedurari jarraitu zion:

LANBIDE EKIMENA

61

Gizarte Integrazioa

Kide diren estatuen enplegu-politikei buruzko txostena Europako Kontseiluaren gomendioak Ardatz orokorrak Helburuak Zuzentarauak Zuzentarauak Helburuak Ekintza Plan Nazionala

Europako Batasuna

Kide den herrialdea

9 Kide den estatu bakoitzak egoera aztertu eta bere enplegu-politikei buruzko txostena egingo du urtean behin. Txosten hori Europako Batasunak aztertuko du, eta Europako Kontseiluak gomendioak egingo dizkie kide diren estatuei. 9 Europako Batasunak egoera ekonomikoa aztertuko du, eta helburuak ezarriko dituzten eta zuzentarau batzuetan gauzatuko diren jardun-ardatz orokor batzuk ezarriko ditu. Zuzentarau horiek kide den estatu bakoitzarentzako Ekintza Plan Nazional batean zehaztuko dira. 9 Plan horiek Europako Kontseiluak aztertuko ditu, eta hurrengo urteko zuzentarauak sortzeko baliagarriak izango dira. Estrategia hori Luxenburgoko Enpleguaren Gailurrean hasi zen garatzen, eta bertan onartu ziren lehen zuzentarauak. Prozesu hori garrantzitsua izan zen, enpleguaren alorrean lankidetza- eta ikuskapen-mekanismoak aplikatzeko asmoarekin egin baitzen (ekonomiaeta moneta-arloan elkarganatzea lortzeko aplikatzen direnen antzeko mekanismoak).

f Lisboako estrategia eta etorkizuneko Europa soziala 2000. urteko Lisboako Kontseilu Europarrean, gizarte-babeseko sistemak hobetzearen garrantzia areagotu egin zen, Lisboako Estrategia izeneko estrategia orokorraren barruan hain zuzen ere. Hamarkada bat ezarri zen (2000-2010) ezagutzan oinarritutako ekonomia, lehiakorragoa eta dinamikoagoa, eta ekonomikoki era iraunkorrean, enplegu gehiago eta hobeekin eta gizarte-kohesio handiagoarekin hazteko gauza izango dena lortzeko. Planteamendu orokor horren barruan, enpleguaren eta lan-merkatuaren arloko politikek funtsezko zeregina zuten.

LANBIDE EKIMENA

62

Lan Munduratzea

Nizan (2000) eta Bartzelonan (2002), Kontseilu Europarrak honako bi alderdi hauek azpimarratu zituen: beste politika batzuekiko elkarreragina (politika ekonomikoak, enplegu-politikak eta gizarte-babesekoak), eta sinkronizazio handiagoa politika ekonomikoaren orientabide orokorrak eta enplegu-zuzentarauak martxan jartzean (helburuak lortzeko sinergia handiagoa izan zedin). Aldaketa horiek guztiak Gizarte Babeseko Batzordearen komunikazioan islatu ziren (Lisboako estrategiaren gizarte-dimentsioaren sendotzea, 2003ko maiatza).

Komunikazio horretan, Europako Batasuneko herrialdeek aurrean zituzten erronkak adierazi zituen Batzordeak, hala nola biztanleriaren zahartzea, pobreziaren eta gizarte-bazterketaren iraunkortasuna, gero eta ezberdintasun handiagoen mehatxua, aldaketa gizartearen egituran, familietan eta lan-munduan, eta enpleguaren hazkundean eta sorkuntzan laguntzeko premiaren erronka. Beraz, 2010. urterako planteatutako helburuak lortu nahi badira, adierazitako defizit hori arintzera bideratu beharra dago Europako Batasunaren politika. Helburu orokor horiek lortzeko, komunikazioak dioen bezala, gizarte-dimentsioa sendotu beharra dago. Ildo horretan, gizarte-babesak zeregin garrantzitsua du produkzio-faktore gisa, eta funts sendo batzuetan eta gizarte-justizian oinarritutako ekonomia eraginkorrak, dinamikoak eta modernoak ziurtatzen ditu. Komunikazioan proposamen zehatzak barne hartzen dira kide diren estatuek gizarte-babesaren eremuan garatu beharreko politiken koordinazioa eraginkorragoa izan dadin eta, horri esker, politika horiek gizarte-babeseko sistemen modernizazioan lagungarriak izan daitezen. Aldi berean, gizarte-babesaren arloko ahaleginak sinplifikatu eta arrazionalizatu nahi dira, eraginkorragoak izan daitezen eta hainbesteko nekerik eragin ez dezaten; horrela, sinergia handiagoa lortuko da eremuen artean. Proposamen horiek bi jardun-bloke handitan gauzatzen dira: 9 Eremu sozioekonomikoan: ekonomia- eta enplegu-politikak koordinatzeko prozesuen arrazionalizazioaren jarraipen gisa. 9 Gizarte-babesaren eremuan: lankidetzarako esparru bateratua sortzea. Prozesu arrazionalizatu berria helburuak aztertzeko eta txosten estrategikoak aurkezteko hiru urteko zikloetan oinarritzen da. Lehen muga 2006. urtea izango da eta, handik aurrera, hiru urteko ziklo berria hasiko da.
2.2. irudia. Kide diren estatuek gizarte- eta enplegu-arloan baldintzak betetzen dituzten egiaztatzeaz arduratutako Europako Batasuneko organoa da Kontseilu Europarra.

LANBIDE EKIMENA

63

Gizarte Integrazioa

Enplegu-estrategia zorrotz ebaluatu da eta, ebaluazioak agerian utzi duenez, ahultasun estrukturalak lantzen jarraitu beharra dago, eta Europako Batasuna zabaldu ondoren planteatuko diren erronka berriei aurre egin behar zaie. 2003ko urriko Bruselako Kontseilu Europarrak, aurreko kontseiluekin bat etorriz eta enplegua sortuko duen eta ekonomia-mailan zein gizarte-mailan kohesio handiagoa izango duen hazkunde iraunkor batera bideratutako ideiaren barruan, Europako garraio, energia eta telekomunikazioen sareak gauzatzearen eta giza kapitalean egin beharreko inbertsioa handitzearen garrantzia azpimarratu zuen. Azken puntu horren barruan, prestakuntzan eta gizarte- eta lan-politiketan inbertitzeko gomendioa azpimarratu behar da. Beraz, hazkunderako eta enplegurako baldintza hobeak sortzeko, Europak lehiakortasuna areagotu eta gizarte-dimentsioa garatu behar du, ingurumen-dimentsioa ahaztu gabe.

Europako politiken zuzentarauak

Ikusi dugunez, kide diren estatuek Enplegu Plan Nazionalen bitartez lortu beharreko hainbat zuzentarau eta helburu edo zutabe ezartzen ditu Europako Batasunak urtero. Plan horietan lortutako helburuen ebaluazioa Kontseiluak udaberrian egiten dituen bileretan egingo da. Bilera horietan, gainera, Europako Batasunaren joera ekonomikoak eta sozialak sakon aztertu, eta hurrengo urterako jardun-ardatzak eta zuzentarauak landuko dira. Politiken arteko sinergia handiagoa bilatuko da beti.

f 2003ko enplegu-politikaren helburuak eta zuzentarauak 2003. urterako enplegu-politikaren helburuak honako hauek dira: erabateko enplegua, lanaren kalitatea eta produktibitatea, eta gizarte-kohesioa eta gizartean barne hartzea. 9 Erabateko enplegua. Kide diren estatuek ahaleginak egingo dituzte erabateko enplegua lortzeko, eta, horretarako, eskaintzari eta eskariari lotutako neurriak barne hartuko dituen planteamendu politiko orokor bati jarraituko diote. Halaber, enplegu-tasak igotzen saiatuko dira, Lisboan eta Stockholmen ezarritako helburu zehatzak lortzeko. 9 Lanaren kalitatea eta produktibitatea. Enplegu-tasen igoerarekin batera, lanaren produktibitateak gora egin behar du. Lanaren kalitateak produktibitatea handitzen lagun dezake eta, hortaz, bi elementu horien arteko sinergiak ahal den neurrian aprobetxatu beharko lirateke. Horra hor gizarte-elkarrizketarako berariazko erronka bat. 9 Gizarte-kohesioa eta gizartean barne hartzea. Enplegua funtsezko baliabidea da gizartean barne hartzeko. Enplegu-politikek enpleguan parte hartzeko aukera erraztu beharko lukete honako neurri hauen bitartez: lan egiteko gai diren gizonezko eta emakumezko guztiek kalitateko enplegua lortzeko aukera sustatzea, lan-merkatuko diskriminazioaren kontra jardutea eta lan-munduan pertsonen bazterketa saihestea.

LANBIDE EKIMENA

64

Lan Munduratzea

Kohesio ekonomikoa eta soziala sustatzeko, beharrezkoa izango da enpleguari eta langabeziari dagokienez eskualde-mailan agertzen diren ezberdintasunak murriztea, Europako Batasunean enplegu-arloan okerren dauden eremuetan planteatutako arazoei erantzutea, eta berregituratze ekonomikoaren eta sozialaren alde egitea. Helburu horiek honako zuzentarau hauetan zehazten dira:
1. 2. 3. 4. 5. 6.

Langabeen eta ez-aktiboen aldeko neurri aktiboak eta prebentziozkoak. Lanpostuen sorkuntza eta enpresa-espiritua. Lan-merkatuan aldaketari ekitea eta moldagarritasuna eta mugikortasuna sustatzea. Giza kapitalaren garapena eta etengabeko ikaskuntza sustatzea. Eskulanaren eskaintza zabaltzea eta bizitza aktiboaren luzapena sustatzea. Gizonezkoen eta emakumezkoen arteko berdintasuna. Enplegu-politikan, gizonen eta emakumeen arteko berdintasunaren dimentsioa bateratzeko ikuspegi bati jarraitu behar diote ekintzek.

7.

Okerren dauden pertsonak lan-merkatuan txertatzeko aukera sustatzea, eta pertsona horiek jasaten duten diskriminazioari aurre egitea.

8. 9. 10.

Enplegua erakargarri bihurtuko duten pizgarrien bidez, lan egitea errentagarri izan dadin lortzea. Aitortu gabeko lana arautzea. Enplegu-arloko eskualde-mailako ezberdintasunei aurre egitea.

2.3. irudia. Erabateko enplegua lortzea Europako politikaren helburuetako bat da, oso garrantzitsua baita Europa lehiakor eta bateratua eraikitzeko.

2.2

Europako baliabideak prestakuntzarako eta enplegurako

Europako Erkidegoko politikaren ondorioz, kide guztiak integrazio handiagorako bidean dira, eta Europako Batasunak bere helburuak lortzeko jartzen dituen baliabideek ere ildo beretik jarraitu dute. Elkarganatze handiagoan sakontzeko funtsetako bat Europaren barruan eskualde, eremu eta pertsonen arteko ezberdintasun ekonomikoak eta sozialak murriztea da. Horretarako, Europako Funtsak eta Europako Programak sortu ditu Europako Batasunak.

LANBIDE EKIMENA

65

Gizarte Integrazioa

9 Europako Funtsen helburua Europako Batasunaren barruan adierazitako ezberdintasunak murriztea eta kohesio ekonomikoa eta soziala sustatzea da. 9 Europako Programek Europako herritarren prestakuntza sustatzen dute (maila guztietan), eta elkarreragina eta mugikortasuna errazten dizkiete herrialdeen artean.

Europako Funtsak
Europako Funtsak bi motakoak izan daitezke: Kohesio Funtsa eta Egitura Funtsak. 9 Kohesio Funtsa. Maastrichteko Itunak sortu zuen 1993an, Erkidegoko herrialderik pobreenen egitura-garapena erraztu eta Europako kohesioa bultzatzeko helburuarekin. Kohesio Funtsak ingurunea eta hondakinen kudeaketa hobetzeko edo Europan zeharreko garraio-sarea garatzeko proiektuak edo proiektuen faseren bat finantzatzen ditu. Diru-laguntzak Ogasun Ministerioak kudeatzen ditu Erkidegoko Funtsen eta Lurralde Finantzaketaren Zuzendaritza Nagusian. 9 Egitura Funtsak. 1975ean sortu ziren egitura-ekintzak finantzatzearen bidez eskualdeen arteko garapen-ezberdintasunak murrizteko helburuarekin. Funtsa horien onuradunak estatuak eta eskualdeak dira. Funtsak hainbat alditan aplikatzen dira (1994-1999, 2000-2006).

Kohesio Funtsa Kide den estatu bakoitzari kohesio orokorra eman nahi dio Proiektuak edo proiektuen faseak finantzatzen ditu

Egitura Funtsak Eskualde- eta gizarte-helburuak dituzte Programak finantzatzen dituzte

Biek egitura-ekintzak finantzatzen dituzte

2.1. taula.

f Lehentasunezko jardun-helburuak Gaur egun, 2000-2006ko Egitura Funtsak hiru helburu lortzera bideratuta daude: 9 1. helburua. Gutxien garatutako eskualdeen garapena eta egitura-mailako egokitzapena sustatzea. Biztanle bakoitzeko batez besteko BPGa Erkidegoko batez bestekoaren % 75etik beherakoa duten eskualdeak barne har daitezke helburu honetan. Egitura Funtsen zuzkiduraren % 70 jasotzen du helburu honek.

LANBIDE EKIMENA

66

Lan Munduratzea

9 2. helburua. 1. helburuan barne hartu gabeko egitura-gabeziak dituzten eremuen birmoldaketa ekonomikoa eta soziala babestea. Lau eremu-tipologia definitzen dira: mutazio ekonomikoko eremuak, gainbeheran dauden landa-eremuak, zailtasunak dituzten hiri-auzoak eta arrantzaren mende dauden eremu apalak. Egitura Funtsen zuzkiduraren % 11,5 jasotzen du helburu honek. 9 3. helburua. Europako Enplegu Estrategiarekin bat etorriz, hezkuntza, prestakuntza eta enplegurako politiken eta sistemen egokitzea eta modernizazioa babestea. Egitura Funtsen % 12,3 dagokio helburu honi. Egitura Funtsen artean, lau mota bereiz daitezke: EGEF, NBBEF, EGIF eta ABFT. Funts horiek lehentasunezko helburuak lortzera eta Erkidegoaren ekimenak, ekintza berritzaileak eta laguntza teknikorako neurriak finantzatzera bideratzen dira.

EGEF. Eskualde Garapeneko Europako Funtsa Finantza-baliabideak kontuan hartuta, Europako Batasuneko egitura-funtsik handiena da, eta eskualde-programen finantza-tresna nagusia. Eskualde-desorekak zuzentzearen bitartez kohesio ekonomikoa eta soziala sustatzeko helburua du. Horretarako, okerren dauden eskualdeak garatu eta birmoldatzeko programak finantzatzen ditu. Era berean, lanpostu iraunkorrak garatzen eta sortzen laguntzen du. Finantzatzen dituen ekintza nagusiak honako hauek dira: langune iraunkorrak sortzen edo mantentzen dituzten inbertsioak, azpiegituretan egin beharreko inbertsioak, toki-garapenaren eta enpleguaren arloko ekimenen sustapena eta ETEen jardueren sustapena. EGEF funtsa Ogasun Ministerioko Erkidegoko Funtsen eta Lurralde Finantzaketaren Zuzendaritza Nagusiak administratzen du, eta honela finantzatzen da: 9 1. helburua. Erkidegoaren partaidetza (% 12), herrialdearen partaidetza (% 35) eta inbertsio pribatua (% 53). 9 2. helburua. Beste funts batzuekin batera finantzatzen da, baina eskualde bakoitzeko programa bakarra baino ez da onartzen.

EGIF. Europako Gizarte Funtsa Europako Batasunaren gizarte-politikak duen tresnarik garrantzitsuena da. Europako Enplegu Estrategiak eta Urteko Zuzentarauek hasitako ekintzak garatzen laguntzen du. Finantzatzen dituen ekintzetan, honako hauek azpimarra daitezke:

LANBIDE EKIMENA

67

Gizarte Integrazioa

9 Pertsonei honako alderdi hauetan laguntzeko programak: - Lanbide Heziketa - Enpleguaren eta autoenpleguaren sorkuntza - Enplegu-iturri berrien garapena - Ikerketa eta garapen teknologikoa 9 Lan-merkatuen funtzionamenduaren hobekuntza eta langabeen birlanbideratzea bultzatuko duten proiektuak. 9 Neurri osagarriak, hala nola: - Zerbitzuez baliatzeko aukera menpeko pertsonentzat - Ekintza psikopedagokikoak 9 Gobernuz kanpoko erakundeek eta toki-lankideek garatutako ekintzak. EGIF funtsa Lan Ministerioak administratzen du Europako Gizarte Funtsaren Unitate Administratzailearen bitartez, eta honela finantzatzen da: 9 1. helburua. Erkidegoaren partaidetza (% 68,3), herrialdearen partaidetza (% 31,35) eta inbertsio pribatua (% 0,35). 9 2. helburua. Beste funts batzuekin batera finantzatzen da, baina eskualde bakoitzeko programa bakarra baino ez da onartzen. 9 3. helburua. Kasu honetan ere, Erkidegoaren partaidetza (% 43,9) eta herrialdearen partaidetza (% 56,1) ditugu. Europako laguntza horretatik, % 38,1 autonomia-erkidegoek kudeatutako programei dagokie eta, gainerako % 61,9, berriz, Estatuko programetarako laguntzei. Jarraian deskribatuko dugun Aragoiko FIJA Plana EGIF funtsak Espainian finantzatutako esperientzien adibidea dugu.

LANBIDE EKIMENA

68

Lan Munduratzea

FIJA Plana (Aragoiko Gazteak Laneratzeko Plana) Sustatzailea Aragoiko Enplegu Institutua (INAEM), Aragoiko Gobernuko Ekonomia, Ogasun eta Enplegu Sailari atxikitako erakunde autonomoa. Gizarte-eragileak: Aragoiko Autonomia Erkidegoko bi enpresa-erakunde eta bi Egilea sindikatu nagusiak (CREA, CEPYME, CCOO eta UGT), INAEMekin egindako hitzarmenaren bidez. Onuradunak Kualifikazio baxua eta 16 urtetik 21era bitarteko adina duten edo prestakuntza-kontratu baterako aukerak izan ditzaketen gazteak. Kualifikaziorik gabeko gazteak hautatzean eta gazte horiei prestakuntza-kontratuen bidez laneratu ahal izateko tutoretza pertsonalizatua ematean datza proiektua. Azken helburua giza talde horren laneratzea lortzea da, baina, horrez gain, honako Helburuak helburu hauek ditu: enpresei lanpostura egokitutako prestakuntza izango duten giza baliabideak eskaintzea, "aprendizaren" irudia berreskuratu eta sustatzea, eta gazteei profesionaltasun-ziurtagiria lortzeko aukera erraztea (halako ziurtagiririk badago). 1999ko urritik aurrera (proiektua martxan jarri zenetik aurrera, alegia), 1.234 gaztek eman dute izena programan, 212 prestakuntza-kontratu formalizatu dira, eta kontratu aktiboen kopurua 145era iritsi da. Horrela, beraz, lortutako zuzeneko laneratze-maila % 66,8koa izan da (% 47,7 enpresa eta enplegu berean, eta % 19,4 beste enpresa batean eta antzeko enpleguarekin) eta, zeharkako laneratze-maila, Emaitzak berriz, % 18,4koa (enpresa berean edo beste batean, baina beste enplegu batekin). Beraz, % 14,8 baino ez dira geratu laneratu gabe. Horrez gain, 27 prestakuntza-talde osatu dira kontratua duten ikasleentzat, honako arlo hauetan nagusiki: soldadura, arotzeria eta beste ofizio batzuk, elikagaien industriak, ostalaritza eta merkataritza. Finantzaketa Proiektua 1999tik 2002ra bitartean egingo da, eta 3,03 milioi euroko guztizko kostua du. EGIF funtsak proiektuaren % 40 finantzatuko du.

Deskribapena

NBBEF. Nekazaritza Bideratu eta Bermatzeko Europako Funtsa (Bideratze Atala) NBBEF funtsak gutxien garatuta dauden landa-eremuen egitura-garapena eta -egokitzea sustatzen du. Bi atal ditu: Berme Atala, hots, prezio eta esportazioetarako diru-laguntzak ematen dituena (atal horrek ez du egitura-helbururik), eta Bideratze Atala, hots, nekazaritza-egiturak arrazionalizatzeko, modernizatzeko eta hobetzeko laguntzak eta ekintzak finantzatzen dituena. Honako hauek azpimarra daitezke:

LANBIDE EKIMENA

69

Gizarte Integrazioa

9 Inbertsioak nekazaritza-ustiategietan. 9 Nekazari gazteentzako laguntza. 9 Nekazarien ahalmena eta lanbide-gaitasuna areagotzeko lanbide-heziketa. 9 Inbertsioak nekazaritza-produktuen eraldaketari eta merkaturatzeari lotutako sektoreetan, hobetzeko eta arrazionalizatzeko helburuarekin. 9 Basogintzarako laguntzak (basoen mantentzea eta garapena). 9 Beste erregimen baten eremuan barne hartu gabeko landa-egokitzearen eta landa-garapenaren sustapena (lurren hobekuntza eta zatiketa, herrien berrikuntza eta garapena, baliabide hidrikoak, turismoa). NBBEF funtsa Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Ministerioko Landa Garapeneko Zuzendaritza Nagusiak eta autonomia-erkidegoetako unitate eskudunek administratzen dute. Funtsa finantzatzeko Europako Erkidegoaren partaidetza guztizko kostuaren % 25etik % 50era bitartekoa izango da (nekazaritzaren eta ingurunearen arloko neurrien kasuan izan ezik, horietan partaidetza % 75era bitartekoa izan baitaiteke).

ABFT. Arrantza Bideratzeko Finantza Tresna Arrantzaren, akuikulturaren, eta produktuen eraldaketa eta merkaturatzearen sektorean egindako egitura-ekintzak babestea eta sustatzea da funts honen helburua. Jardunen artean, honako hauek azpimarra daitezke: 9 Arrantza-flotaren eta ontzien berrikuntza eta modernizazioa 9 Arrantza-ahaleginaren egokitzea 9 Itsasbazterreko artisau-arrantza 9 Neurri sozioekonomikoak 9 Ur-baliabideen babesa 9 Akuikultura 9 Arrantza-portuen ekipamendua 9 Arrantzako eta akuikulturako produktuen eraldaketa eta merkaturatzea
2.4. irudia. Nekazaritza-egituren modernizazioa sektorearen lehiakortasuna bermatzeko ezinbesteko helburutzat hartzen da.

9 Merkataritza-aukera berrien sustapena eta bilaketa 9 Profesionalek egindako ekintzak 9 Jardueren aldi baterako gelditzea eta finantza-konpentsazioak 9 Ekintza berritzaileak eta laguntza teknikoa

LANBIDE EKIMENA

70

Lan Munduratzea

ABFT funtsa Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Ministerioak, Arrantza Egituren eta Merkatuen Zuzendaritza Nagusiak, Egitura Funtsak (ABFT) Kudeatzeko Zuzendariordetza Nagusiak eta autonomia-erkidegoetako unitate eskudunek administratzen dute. Honela finantzatzen da: 9 1. helburua. Erkidegoaren partaidetza (% 47,94), herrialdearen partaidetza (% 15,64) eta inbertsio pribatua (% 36,42). 9 2. helburua. Beste funts batzuekin batera finantzatzen da, baina eskualde bakoitzeko programa bakarra baino ez da onartzen.

Erkidegoaren Ekimenak Berariazko arazoei erantzuteko garapen-bide berriak esperimentatzera bideratutako programak dira Erkidegoaren Ekimenak. Egitura Funtsen % 5,35 zuzentzen da ekimen horietara. 2000-2006ko aldian garatu beharreko ekimenak honako hauek dira: 9 INTERREG III 9 LEADER + 9 EQUAL 9 URBAN II

INTERREG III INTERREG III Europan zeharreko lankidetza hobetzea du helburu. Europako mugak Zereginak Europako Batasunaren garapenerako eta integraziorako oztopo izan ez daitezen bilatzen du. A kapitulua. Mugaz haraindiko gune ekonomiko eta sozialen garapena, aurrerapen iraunkorrerako estrategia komunen bidez. Espainian, 3 eremu daude diruz lagunduta: Espainia/Portugal, Espainia/Maroko eta Espainia/Frantzia. Finantzatzen dituen ekintzak B kapitulua. Tokiko, eskualdeko eta Estatuko agintarien arteko lankidetzaren bitartez, eta eskualde-multzo handiak osatzearen bidez (hala nola Gune Atlantikoa edo Mediterraneo Mendebaldea), Europako Batasunaren integrazio-maila handiagoa sustatzea. C kapitulua. Eskualde-mailako garapen eta kohesiorako politiken eta tresnen eraginkortasuna hobetzea sareen konexioaren bidez. Finantzaketa EGEF funtsak % 50etik % 75era bitartean finantzatzen du (eskualdearen arabera).

LANBIDE EKIMENA

71

Gizarte Integrazioa

LEADER + LEADER + Landa-munduko eragileei beren lurraldearen ahalmenari buruzko gogoeta egiten irakastea. Zereginak Ondare naturala eta kultur ondarea balioztatzera eta ingurune ekonomikoa hobetzera bideratuta dauden, eta enplegua sortzeko helburua duten garapen iraunkorreko estrategien aplikazioa sustatzea. Tokiko Ekintza Taldeak (TET) lurraldeko sektore sozioekonomikoetako gizarte-solaskideen multzo esanguratsu eta orekatu batez osatuko dira, eta diruz laguntzeko moduko honako ekintza hauek egingo dituzte: Landa-garapeneko estrategia pilotuak babestea. Finantzatzen dituen ekintzak Lurraldeen eta nazioen arteko lankidetza babestea. Erkidegoko landa-lurralde guztiak eta landa-garapeneko eragile guztiak sare batean bateratzea. NBBEF-Bideratze Atalak % 50etik % 75era bitartean finantzatzen du (eskualdearen arabera). Honako hauek dira finantzatzen dutenak: Europako Batasuna (% 37,7), Finantzaketa Estatua (% 4,3), autonomia-erkidegoak (% 10,7), toki-administrazioak (% 4) eta inbertsio pribatua (% 43,3).

EQUAL Lan-munduratzearen ikuspuntutik, ekimenik garrantzitsuena da, lan-munduratzea baita bere jardunaren muina. Hori dela eta, deskribatzeaz gain, baliabideak nola banatzen diren ikusiko dugu, bai eta zenbait adibide ere. EQUAL Enplegu-politikak aplikatzeko moduak garatzea eta zabaltzea eta, Zereginak horrela, lan-merkatuko bazterketa, diskriminazio eta ezberdintasun orori aurre egitea du helburu. 1. arloa. Lanbideratzeko ahalmenaren hobekuntza. 1.1. Txertatzeko zailtasunak dituzten pertsonak. Espezialitate-arloak 1.2. Lan-merkatuko arrazakeriari eta xenofobiari aurre egitea. 2. arloa. Enpresa-espirituaren sustapena.

LANBIDE EKIMENA

72

Lan Munduratzea

3. arloa. Lanpostura eta prestakuntzara egokitzeko gaitasunaren sustapena. 4. arloa. Gizonen eta emakumeen aukera-berdintasunaren sustapena: 4.1. Lana eta lanbidea uztartzea. 4.2. Gizonen eta emakumeen arteko ezberdintasunen murrizketa. 1. ekintza. Nazioz Gaindiko Garapen eta Lankidetza Taldeak ezartzea (AP). Talde horien sorkuntza babestea (talde horiek proiektuak aurkezteaz arduratuko dira). 2. ekintza. Azaldutako espezialitate-arloei lotutako APen lanFinantzatzen dituen ekintzak -programak gauzatzea. 3. ekintza. Sare tematikoak sortzea, praktika egokiak zabaltzea eta politika nazionaletan eragitea, proiektuetan probatutako irtenbideak zabaltzeko helburuarekin. 4. ekintza. Laguntza teknikoa. Finantzaketa Beste batzuk Estatuak eta EGIF funtsak finantzatzen dute. Erkidegoaren aurreko ekimenak bateratzen ditu: adapt, now, horizon, youthstart eta integra.

EQUAL

ekimenaren baliabideen banaketa Espainian (515,4 milioi euro) Espezialitate-arloak 1.1. Integratzeko zailtasunak dituzten pertsonak. Ehunekoa % 29 %5 % 15

1. Lanbideratzeko gaitasuna 1.2. Arrazakeriaren eta xenofobiaren kontrako jarduna. 2. Enpresa-espirituaren sustapena 3. Egokitzeko gaitasuna Enpresa berriak sortzeko prozesua erraztea. Enpresak eta langileak ekonomia- eta egitura-aldaketetara eta teknologia berrien erabilerara egokitzea. 4.1. Lana eta lanbidea uztartzea. 4. Gizonen eta emakumeen aukera-berdintasuna 4.2. Gizonen eta emakumeen arteko ezberdintasunen murrizketa Asilo-eskatzaileak Laguntza teknikoa Txertatzeko laguntza % 18 %2 %3

% 15 % 13

LANBIDE EKIMENA

73

Gizarte Integrazioa

Adibide modura, 2001ean onartutako equal proiektu batzuk azalduko ditugu.

Espezialitate-arloa 1.1. Integratzeko zailtasunak dituzten pertsonen laneratzea Proiektuaren izena Argos Burjassot-Paterna Garapen Taldea (GT) Enplegua Sortzeko Lurralde Itunaren Kontsortzioa Pactem Nord. Eskualdeko udalerriek, enpresa-erakundeek eta sindikatuek osatzen dute. Mosaico. 20 bazkide ditu eta, horien artean, Andaluziako Junta, udalak, sindikatuak, enpresa-erakundeak, GKEak eta abar daude. Helburuak Orientazioaren, gizarteratzearen, prestakuntzaren eta enpleguaren eremuko jardunen bitartez, bi udalerrietako biztanleei lan-merkatuan sartzeko edo bertara itzultzeko aukera erraztea. Emakume etorkinei duintasunez eta errespetuz gizarteratu eta laneratu ahal izateko alternatibak eskaintzea (laguntza, sustapen eta lanbide-trebakuntzarako jardueren bidez). Lan-merkatuan okerren dauden pertsonez osatutako gizarte-ekonomiako enpresak sortzeko enpresa-arloko metodo, tresna, prozesu eta sistema berriak garatzea. Enpleguaren tinkotzea eta lehiakortasunaren hobekuntza sustatzea eta babestea, honako hauetan: mikroenpresak, langile autonomoak, gizarte-ekonomiako enpresak, emakumeek eta okerren dauden giza taldeek zuzendutako eta partaidetutako enpresak, eta Bizkaiko ETEak. Familia eta lanbidea uztartu ahal izateko jardunak koordinatzea; horretarako, emakumeentzat ez ezik enpresaburuentzat eta prestatzaileentzat ere izango diren orientazio-, prestakuntzaeta sentsibilizazio-neurriak aurreikusten dira. Metalaren sektoreko enpresetan eta inguruneetan aukera-berdintasuna eta genero-ikuspegia sartzea, maila guztietan generoen arteko berdintasuna eta ekitatea gauzatu ahal izateko.

1.2. Arrazakeriaren eta xenofobiaren kontrako jarduna

Arena

2. Enpresa-espirituaren sustapena

Pioneros 106

Pioneros 106 sur. Honako hauek osatzen dute: CEDES-Andaluzia, Redees-Andaluzia eta Andaluziako Juntako Enplegu eta Garapen Teknologikoko Saila. Erakunde ugari: Eusko Jaurlaritza, erakunde publikoak eta pribatuak, hezkuntza-erakundeak, gizarte-eragileak eta enplegua sustatzeko erakundeak.

3. Egokitzeko gaitasuna sustatzea.

Zurekin sarean

4.1. Lana eta lanbidea uztartzea

Zeleste

Agora. 15 erakundez osatuta dago: Gaztela-Leongo Juntako hainbat sail, sindikatuak, enpresa-erakundeak, fundazioak eta gizarte-izaerako erakundeak.

4.2. Gizonen eta emakumeen arteko ezberdintasunak murriztea

I.O. Metal

Femeval, hainbat enpresa-erakunde eta sindikatu, eta Valentziako eta Alacanteko Unibertsitateak.

LANBIDE EKIMENA

74

Lan Munduratzea

URBAN II URBAN II Zereginak 9 Krisian dauden hirietan eta hiri-inguruetan suspertze ekonomiko eta sozialeko estrategiak sustatu eta hiri-garapen iraunkorra lortzea du helburu. 9 Jarduera ekonomikoaren maila txikia. 9 Langabezia-maila handia. Finantzatzen dituen eremuak Jarduerak egingo diren eremuek honako baldintza hauetako hiru bete behar dituzte. 9 Pobrezia- eta bazterketa-maila handia. 9 Berariazko birmoldaketa-beharra. 9 Etorkinen, talde etnikoen eta txikien, edota errefuxiatuen kopuru handia. 9 Hezkuntza-maila txikia. 9 Krimen-kopuru eta delinkuentzia handia. 9 Okerreko joera demografikoak. 9 Ingurune bereziki degradatua. 9 Biztanle askorentzat izatea (20.000 pertsona eta, kasu berezietan, 10.000). 9 Behar adina babes-egitura eta hainbat eremutako solaskide irmoak edukitzea. Jarduerek bete beharreko baldintzak 9 Estrategia hasi, jarraitu eta ebaluatzeko toki-lankidetza zabala izatea. 9 Eremu guztiei buruzko ikuspegi bateratua izatea (garraioa, segurtasuna, ingurumena, ekonomia). 9 Alderdi berritzaileak sustatzea. 9 Eremu zabalagoetarako estrategiak izatea eta egitura-helburuen eta Erkidegoaren beste ekimen batzuen programak osatzea. Finantzaketa Jarduerek % 50etik % 75era bitarteko diru-laguntza jasotzen dute gehienez, eremu onuraduneko biztanleriaren eta langabe-kopuruaren arabera.

f Ekintza berritzaileak eta laguntza teknikoa Ekintza berritzaileak metodo eta praktika berritzaileak bultzatzen dituztenak dira, eta esku-hartzeen kalitatea hobetzeko ideia berrietan eta gutxitan aplikatutakoetan oinarrituta daude (Egitura Funtsen 1, 2 eta 3. helburuei jarraiki). Finantzatzen diren ekintzak (%50etik % 80ra bitartean) honako hauetan oinarritutako azterlanen, proiektu pilotuen eta esperientzia-trukeen ingurukoak dira: 9 Ezagutzan eta berrikuntza teknologikoan oinarritutako eskualde-mailako ekonomia. 9 E-Europa: informazioaren gizartea eskualde-garapenaren zerbitzura. 9 Eskualde-nortasuna eta garapen iraunkorra. 9 Enplegua eta prestakuntza. 9 Arrantzaren sektorea.

LANBIDE EKIMENA

75

Gizarte Integrazioa

Laguntza teknikoak funtsen aplikazioa hobetzeko beharrezkoak diren prestaketa-, jarraipen- eta kontrol-ekimenak dira. Egitura Funtsen % 65 bideratzen da ekintza berritzaileak egitera eta laguntza teknikoko neurriak hartzera. Funtsen zertarakoa (%) 1. helburua 2. helburua 3. helburua Erkidegoaren ekimenak Ekintza berritzaileak eta laguntza teknikoa % 70 % 11,5 % 12,3 % 5,35 % 0,65 INTERREG III URBAN II X

EGEF X X

EGIF X X X EQUAL X

NBBEF X X

ABFT X X

LEADER X X

Erkidegoaren programak
Europako Batasunak garatzen dituen politikei lotutako ekintzak finantzatzeko erabiltzen dituen tresnak dira Erkidegoaren programak. Oro har, programa guztiek ezaugarri komun batzuk dituzte: 9 Hainbat urtetarakoak dira, iraupena finkoa ez bada ere. 9 Europar dimentsioa izan behar dute. Hau da, parte-hartzaileen artean Erkidegoko hainbat herrialdetako bazkideak behar dira. 9 Erakusgarriak dira, hau da, emaitzak Europako Batasuneko lurralde osoan zabaltzeko asmoarekin egin behar dira. Erkidegoaren programa ugari daude, hainbat jardun-arlotakoak. Liburu honetan, enpleguari eta prestakuntzari lotutako programa garrantzitsuenak aztertuko ditugu. Honako hauek dira:
LEONARDO DA VINCI II, JUVENTUD SOCRATES II,

eta CULTURA 2000.

GRUNDTVIG

Socrates programaren barruan,

ekintza azpimarratu beharra dago. Ekintza hori esku-

-hartze sozialaren xede izan daitezkeen giza taldeentzat da.

LANBIDE EKIMENA

76

Lan Munduratzea

SOCRATES II SOCRATES II programa Helburua Parte-hartzaileak Europako herritarrek Europako hezkuntza-baliabideak eskuratzeko aukera sustatzea. Prestakuntza-maila guztietako ikasleak eta irakasleak. Hala ere, ekintza gehienen kasuan, ikasleak dituen erakundeak jasotzen du diru-laguntza. Prestakuntza-programen sustapena: COMENIUS (Haur Hezkuntzatik Bigarren Hezkuntzara) ERASMUS (Goi Mailako Hezkuntza) LINGUA (hizkuntzen ikaskuntza eta irakaskuntza) MINERVA (Urrutiko Hezkuntzaren sustapena informazioaren eta komuniEkintzak kazioaren teknologien bitartez) GRUNDTVIG (ekintza honen ezaugarriak direla eta, deskribapen berezia behar du) Europako politiken behaketa eta berrikuntza Neurri osagarriak helburu berak dituzten baina diruz lagundu ezin izan diren ekintzetarako. Parte-hartzaileek mugikortasunerako bekak eta jatorrizko herrialdeko tasa akademikoen salbuespena lor ditzakete. Europako diru-laguntzak, oro har, ez du Finantzaketa gaindituko proiektuaren kostuaren % 75. Gainerakoa Hezkuntza eta Zientzia Ministerioak, ardura duen unibertsitateak, autonomia-erkidegoek eta tokiko edo eskualdeko beste erakunde batzuek finantzatu ahal izango dute. Beste zenbait Erakunde arduraduna Ikasleek Europass Formacion agiria lortu ahal izango dute. Agiri horrek Europar Batasuneko herrialdeetan egindako prestakuntza-aldiak egiaztatzen ditu. Socrates Agentzia Nazionala, Hezkuntza eta Zientzia Ministerioa, Unibertsitate Kontseilua, Erasmus Agentzia Nazionala, Idazkariordetza Nagusia.

GRUNDTVIG ekintza GRUNDTVIG ekintza Helburua Helduen hezkuntzaren kalitatearen hobekuntza sustatzea. Ikasle heldu guztientzat da, baina honako hauei emango zaie lehentasuna: Titulazio akademikorik eta oinarrizko kualifikaziorik ez duten pertsonak. Parte-hartzaileak Landa-eremuetan edo gutxien garatutakoetan bizi diren helduak. Hezkuntza-behar bereziak dituzten pertsonak. Etengabeko prestakuntzan hasteko zailtasunak dituzten pertsonak. Azpiekintzak Europako lankidetza-proiektuak sortzea, ikaskuntza-elkarte txikiak sustatzea eta esperientziak trukatzeko Europako sareak sortzea.

LANBIDE EKIMENA

77

Gizarte Integrazioa

LEONARDO DA VINCI II LEONARDO DA VINCI II programa Helburua Lanbide Heziketa hobetzea. Erakundeak Lanbide-heziketako ekintzetan parte hartzen duten organismo eta erakunde publikoak eta pribatuak, eta bereziki: Parte-hartzaileak Onuradunak Hasierako lanbide-heziketako gazteak. Langile edo langabe gazteak. Unibertsitate-prestakuntzako edo unibertsitate-tituludun gazteak. Prestatzaileak eta prestakuntzaren planifikatzaileak. Ikasleen nazioz gaindiko egonaldietarako eta prestatzaileen arteko trukeetarako diru-laguntzak ematen ditu. Lanbide Heziketaren berrikuntza eta kalitatea bilatzen duten nazioz gaindiko proiektu pilotuak sustatzen eta garatzen ditu. Lanbide-eremuan eta ekonomia-eremuan hizkuntz prestakuntza hobetzeko Neurriak proiektuak sustatzen ditu. Askotariko eragileek eratutako Erkidegoko prestakuntza-sareen jarduerak finantzatzen ditu. Erkidegoko dokumentazioa lantzen eta eguneratzen du. Programa hau beste antzeko batzuekin lotzen du. Helburu orokorren hobekuntza lortzea. Finantzaketa Titulazioa Erakunde arduraduna Europako Erkidegoaren partaidetza ekintza guztietan. Ikasleek Europass agiria lortu ahal izango dute. Agencia Espaola Leonardo da Vinci, Hezkuntza eta Zientzia Ministerioa, LHGEZ eta Prestakuntzako Europako Fundazioa.

JUVENTUD programa JUVENTUD programa Parte-hartzaileak 18 urtetik 25era bitarteko gazteak. Gazteriaren eta hezkuntza ez-formalaren eremuko agintariak. Taldeen arteko trukeak eta boluntario-lanen garapena sustatzen ditu, Ekintzak Erkidegoaren barruan zein beste herrialde batzuekin. Toki-mailako proiektuetarako eta sormena sustatzen duten proiektuetarako diru-laguntzak ematen ditu.

LANBIDE EKIMENA

78

Lan Munduratzea

JUVENTUD programa Finantzaketa Erakunde arduraduna Proiektu honen finantzaketa eta gainerako bazkideen ekarpen publikoak edo pribatuak ditu oinarri. INJUVE (Gazteriaren Institutua) eta Espainiako Gazteriaren Kontseilua

Autonomia Erkidegoetan.

CULTURA 2000 CULTURA 2000 programa Parte-hartzaileak Europako Erkidegoko edo haren eragin-eremuko kultur erakunde publikoak edo pribatuak. Kulturaren ezagutzari eta zabalkundeari lotutako gai guztiak sustatzen ditu Ekintzak eta, bereziki, arte eta literatur sormena. Kultur ondarearen kontserbazioaren eta babesaren sustapena azpimarratu behar da. Finantzaketa Erkidegoak proiektuaren % 60ra bitartean finantzatu ahal izango du; gainerakoa, berriz, herrialde antolatzaileen artean banatu beharko da. Punto de Contacto Cultural. Kultur Lankidetza eta Komunikazioko Zuzendaritza Nagusia, Hezkuntza eta Zientzia Ministerioa.

Erakunde arduraduna

f Ekintza bateratuak: Socrates, Leonardo eta Juventud SOCRATES, LEONARDO eta JUVENTUD programek zenbait puntutan bat egiten dutela eta, proiektu komunak garatzeko aukera planteatu da. Baterako ekintzek diziplina anitzekoak izan behar dute, eta hezkuntzaren, lanbide-heziketaren, eta gazteria- eta kultur arloko lanaren arteko loturak sortu behar dituzte. Hori dela eta, izaeragatik eremu bakar batekoak ez diren gaietan oinarritu behar dute. Ekintza horiek, jakina, eragileen eta hainbat ezagutza-sektore eta -eremuren arteko lankidetza estuagoa eskatzen dute. 2003ko iraileko deialdian, proiektuen oinarri izango diren honako hiru gai hauek ezarri dira: 9 Ezgaitasuna duten pertsonak txertatzea. 9 Herritar aktiboen jarduerak ikastetxeak leku erakargarriagoak izan daitezen eta garaiz aurreko eskola-uztea saihestu ahal izan dadin. 9 Etengabeko orientazioa.

LANBIDE EKIMENA

79

Gizarte Integrazioa

Aholkularitza-baliabideak
Europako Batasunak, gero eta era zuzenagoan, erabiltzaileentzat askoz hurbilago eta eskuragarriago dauden toki-erakundeen esku uzten ditu informazioari lotutako zereginak eta erantzukizunak. Aldi berean, eta asmo berarekin, informazioaren teknologiek eskaintzen dituzten aukeren bitartez baliabide horiez guztiez baliatzeko aukera sustatzen du. Baliabide horien artean, honako hauek bereiz daitezke: ETEentzakoak (Euro Info Zentroak) eta herritarrentzakoak (Europako Informazio Puntuak eta Europa mailako enplegu-eskaintzez baliatzeko aukera errazten duen EURES SAREA). 9 Euro Info Zentroak (edo euroleihatilak, lagunartean esaten zaien bezala) ETEei zereginak errazteko, aholkuak emateko eta laguntzeko sortu dira. Europako Batasuneko erakundeek sortutako legeriari, Erkidegoko I+G programei, kontratazio publikoko lizitazioetara joateko moduari, Europako laguntzei eta abarri buruzko informazioa eta aholkularitza ematea dute zeregin nagusi. Halaber, enpresei merkataritza-, teknologia- edo finantza-gaietan lankidetzan jarduteko europar bazkideak bilatzen laguntzeko zubi gisa dihardute. 9 Europako Informazio Puntuen helburua Erkidegoko informazioa herritarrei hurbiltzea da (argitalpenen, bideoen, aldizkari ofizialen eta abarren bitartez). 9 EURES SAREA (European Employment Services), enpleguaren aldeko Europako estrategian elkarrekin lankidetzan jarduteko asmoarekin bat etorriz, Europako espazioaren barruan langileen zirkulazio librea errazteko mekanismo gisa sortu da. Sareak harremanetan jartzen ditu Europako Batzordea eta kide diren herrialdeetako enplegu-zerbitzu publikoak eta prozesuetan esku hartzen duten gainerako erakundeak, hala nola sindikatuak, enpresa-erakundeak eta eskualde- eta toki-agintariak. Sarearen helburua komunikazioa erraztea da, gizarte-eragileen artean eta, oro har, Erkidegoaren barruko edozein eremutan sortzen diren enplegu-aukerez baliatu nahi duen herritar orori. Ildo horretan, zerbitzu hirukoitza ematen du sareak: informazioa, aholkularitza eta kontratazioa.

Lortzeko modua
Europako Funtsen diru-laguntzak Europako Erkidegoen Aldizkari Ofizialean (EEAO) argitaratutako deialdien bitartez lor daitezke. Espainiako Administrazio Publikoak ere finantzatutako laguntzen kasuan, Estatuko Aldizkari Ofizialean (BOE) argitaratuko dira. Gainera, autonomia-erkidegoek eskumenak transferituta badituzte, informazioa dagokion autonomia-erkidegoko aldizkari ofizialean argitaratuko da.

LANBIDE EKIMENA

80

Lan Munduratzea

Laguntza-eskaera kudeatzeko eta laguntza jaso duten jarduerak kontrolatu eta ebaluatzeko ardura arestian adierazitako erakunde arduradunek edo unitate administratzaileek izango dute beti. Laguntza horien onuradunak honako hauek izan daitezke: administrazio publikoak, erakunde publikoak edo pribatuak (unibertsitateak, enpresak, elkarteak, GKEak) eta, zenbaitetan, partikularrak.

2.3

Estatuko estrategiak

Estatuek eta autonomia-erkidegoek enpleguaren eta lanbide-heziketaren arloan garatzen dituzten politikak eta estrategiak Europako Batasunaren testuinguruan barne hartuta daude, eta testuinguru hori Enplegurako Urteko Planetan zehazten da). Hala ere, testuinguru horretan jartzeko joera ez da esparru horretara mugatzen. Aitzitik, gainerako ekimen guztien oinarria da eta, bereziki, legeria-ekimenena (Enpleguaren Legea eta Lanbide Heziketaren Legea, adibidez).

Enpleguaren Legea
f Enpleguaren Oinarrizko Legetik Enpleguaren Legera Enpleguaren Legea, Diputatuen Kongresuak 2003ko azaroaren 27an onartua, lan-merkatuaren funtzionamendua hobetzearen bitartez enplegu-aukerak garatzeko helburuarekin sortu da. Legea parlamentuko taldeen eta gizarte-eragileen arteko adostasun zabalarekin onartu zen, eta amaiera eman zion 1980tik aurrera arlo honetako politikak arautu zituen Enpleguaren Oinarrizko Legeari. Baldintzak sakonean aldatu direnez gero, lege berria beharrezkoa izan da. Aldaketa garrantzitsuenak honako eremu hauetan gertatu dira: 9 Aurreko idatz-zatian ikusi dugun bezala, enpleguaren arloko politikek eta estrategiek eta horien finantzaketak europar dimentsioari erantzuten diote. 1980an, aldiz, estatu-mailakoak ziren. 9 Autonomia-erkidegoei enplegu-politikak kudeatzeko eskumenak transferitu zaizkie. 1980an, aldiz, enplegu-politikak definitu gabe zeuden. 9 1994an kontratazio-enpresa pribatuak legeztatu zirenetik aurrera, INEM ez da enpresen eta langabeen bitartekotza kudeatzeko tresna bakarra. 9 Aldaketak gertatu dira biztanleriaren egituran, hala nola zahartzea eta inmigrazioaren gorakada. 9 Lan-merkatuaren egitura aldatu da: bereziki okerren dauden giza taldeetan agertzen diren langabezia-maila estrukturalak mantentzen dira. 9 Informazioaren teknologiak indartsu sartu dira eremu guztietan eta, bereziki, lan-esparruan.

LANBIDE EKIMENA

81

Gizarte Integrazioa

Testuinguru berri horretan, lan-merkatuaren funtzionamenduaren eraginkortasuna areagotzeko eta lan-merkatuan sartzeko aukerak hobetzeko helburua du Legeak, hau da, langabeek beren ezaugarrietara egokitutako lana aurki dezaten eta enpresek lan bat egiteko pertsona egokiak aurki ditzaten bultzatzekoa. Horretarako, enplegu-politika eta politika hori praktikan jartzeko tresnak definitzen ditu.
2.5. irudia. Lanbide Heziketaren antolamendua prestakuntza- eta enplegu-politikaren funtsezko tresna da.

f Enplegu-politika Enpleguaren Legeak enplegu-politika definitzen du hasieran: Estatuak eta Autonomia Erkidegoek erabateko enplegua lortzera, enplegu-eskaintza eta enplegu-eskaria kuantitatiboki eta kualitatiboki egokitzera eta langabezia-egoerak murriztera bideratutako programak eta neurriak garatzeko helburuarekin hartutako erabakien multzoa da. Enplegu-politikaren helburu orokorrak honako hauek dira: 9 Lan egiteko gai diren pertsona guztiei enplegua lortzeko aukera-berdintasuna bermatzea. 9 Langabezia-egoerez babesteko sistema eraginkor bat mantentzea. 9 Langabeziaren aurrean prebentzio-ikuspegia hartzea, eta langabeei banan-banako eta tutoretzako arreta eskaintzea. 9 Lan-merkatuan sartzeko zailtasunik handienak dituzten giza taldeentzako laneratze-politika egokiak ziurtatzea. 9 Estatuko lurralde osoan lan-merkatuaren batasunari eustea, lurraldeen berariazko eta askotariko ezaugarriak kontuan hartuta. 9 Langileen zirkulazio librea ziurtatzea eta enpleguagatik bidaiatu nahi dutenei mugikortasun geografikoa erraztea. 9 Enplegu-politika immigrazioaren fenomenoaren dimentsioarekin koordinatzea. Horrela definitzen du Legeak Enplegu Sistema Nazionala: enplegu-politika sustatzeko eta garatzeko beharrezkoak diren egituren, neurrien eta ekintzen multzoa. INEMek (Estatuko Enplegu Zerbitzu Publiko izen berria hartuta) eta Autonomia Erkidegoetako Enplegu Zerbitzu Publikoek osatzen dute.

LANBIDE EKIMENA

82

Lan Munduratzea

Enplegu Sistema Nazionalak honako helburu hauen betetzea bermatu beharko du: 9 Enplegua sustatzea eta lanpostuen sorkuntza bultzatzea (laneratzeko zailtasun handienak dituzten pertsonentzat, bereziki). 9 Langileei eta enpresaburuei lan-merkatuko enplegu-eskaintzak aurkituko dituen enplegu-zerbitzu publikoa eta doakoa eskaintzea, arreta eraginkor eta kalitateko batean oinarrituta. 9 Enplegu-eskatzaileek lana aurkitu edo lan-aukerak hobetu ahal izateko, eta enpresaburuek beren beharrei erantzungo dieten langile egokiak kontratatu ahal izateko beharrezkoa den informazioa ematea. 9 Estatuko lurralde osoan enplegu-politika aktiboek berdintasunaren eta diskriminaziorik ezaren printzipioei erantzuten dietela ziurtatzea. Organo aholku-emaile gisa, Lan Gaietarako Konferentzia Sektoriala eta Enplegu Sistema Nazionaleko Kontseilu Nagusia ditu. Azken horretan, Estatuko Administrazio Orokorraz gain, autonomia-erkidegoak, enpresa-erakundeak eta sindikatuak egongo dira ordezkatuta.

f Enplegu-politiken tresnak Enplegu-politika gauzatzeko, lan-bitartekotza, enplegu-politika aktiboak eta langabeziari aurre egiteko babes ekonomikoa erabiliko ditu tresna gisa Enplegu Sistema Nazionalak. Lan-bitartekotza Lan-bitartekotza lan-eskaintzak enplegu-eskatzaileekin harremanetan jartzeko helburua duten ekintzen multzoa da, hau da, enplegua bilatzen duten pertsonak langileak behar dituzten enpresekin (eta alderantziz) harremanetan jartzeko helburua dutenak. Alderdi hori 5. UNITATE DIDAKTIKOAN aztertuko dugu. Bitartekotza-zeregina, funtsean, honako hauen bitartez bete ahal izango da: 9 Enplegu Zerbitzu Publikoak. Bitartekotza-zerbitzu hori dohainik eskainiko diete, langileei zein enpresaburuei. 9 Enplegu-agentzia pribatuak, behar bezala baimenduak.

LANBIDE EKIMENA

83

Gizarte Integrazioa

Aukerak unibertsalizatzeko, jarduteko printzipio komun batzuk finkatuko dira enplegu-zerbitzu publiko guztietan. Printzipio horien artean, informatika-sistemen bateragarritasuna eta Estatu osorako lan-eskaintzen eta lan-eskarien datu-base bakarra izatea azpimarratu behar dira. Horrela, lan-arrazoiek eskatzen duten mugikortasun geografikoa erraztuko da. Enplegu-politika aktiboak Langabeak lan-merkatuan txertatzeko aukerak hobetzeko helburua duten orientazio, enplegu eta prestakuntzarako programa eta neurri guztiak dira enplegu-politika aktiboak. Lana lortzeko moduak (langile autonomoak edo soldatapekoak), prestakuntzaren egokitzea eta enplegurako kualifikazio berria, eta enpresa-espiritua eta gizarte-ekonomia sustatzeko bestelako neurri guztiak barne hartzen ditu. Enplegu-politika aktiboak osatzen dituzten programek eta neurriek honako helburu hauek izango dituzte:
1.7. irudia. Enplegu-politika aktiboen helburua langabeek laneratzeko dituzten aukerak hobetzea da.

9 Enplegu-bilaketa aktiborako informazioa eta orientazioa ematea 9 Lanerako kualifikatzea 9 Lanbide-praktika erraztea 9 Enplegua eta autoenplegua sustatzea 9 Enplegua sortzen duten jardueren sorkuntza sustatzea 9 Mugikortasun geografikoa sustatzea Politika aktiboak eraginkorrak izan daitezen, beharrezkoa da, alde batetik, enplegu-zerbitzu publikoek langabeei banako ibilbideen bitartez laneratzeko aukerak hobetzen lagunduko dieten ekintzak eskaintzea, eta, bestetik, langabe horiek enplegu-politiketan aktiboki parte hartzea, lan-aukerak hobetu ahal ditzaten eta lanpostu bat aurkitu ahal izan dezaten. Era berean, lan-merkatuan txertatzeko zailtasun bereziak dituzten pertsonentzako enplegua sustatzeko berariazko programak planteatzen dira. Ildo horretan, banan-banako arretarako ibilbide batzuk eta tutoretza bat egituratzea aurreikusten da, pertsona bakoitzaren ezaugarri pertsonalen eta profesionalen arabera. Espainian, enplegu-politika aktiboak funtsezko bi neurritan gauzatzen dira: kontrataziorako babesa eta lanerako prestakuntzaren sustapena. Bi alderdi horiek luze eta zabal aztertuko dira
BALIABIDEEI ESTATUKO

buruzko idatz-zatian.

LANBIDE EKIMENA

84

Lan Munduratzea

Langabeziari aurre egiteko babes ekonomikoa Gizarte modernoetako sistema ekonomikoek eta politikoek gizarte-babeseko hainbat mekanismo aurreikusten dituzte langabeziari neurri ekonomikoen bidez aurre egiteko. Gaur egun, argitaratu diren araudien arabera, 4 babes-mota daude Espainian: 9 Langabezia-prestazioa. Ordaindutakoaren araberako babesa da, hau da, aldez aurretik kotizatu dutenek jasotzen dute. Horrela, beraz, lan egin duten eta Gizarte Segurantzan kotizatu duten, eta enplegua aldi baterako edo behin betiko galdu duten pertsonek lortu ahal izango dute langabezia-prestazioa. 9 Langabezia-sorospena. Laguntzako babesa da. Prestazio ekonomiko bat eta osasun-laguntzako, familia-babeseko eta, hala badagokio, erretiroko prestazioei dagokien Gizarte Segurantzarako kotizazioaren ordainketa barne hartzen ditu. Oro har, ordaindutakoaren araberako prestazioaren aldia gainditu duten pertsonek lor dezakete langabezia-sorospena, familia-kargak edo lan-merkatuan txertatzeko zailtasun bereziak daudenean bereziki. 9 Nekazaritzako erregimen berezian barne hartutako behin-behineko langileen langabezia-babesa. Bi motakoa izan daiteke: soldatapeko behin-behineko langileentzako langabezia-prestazioak, eta Nekazaritzako erregimen Berezian barne hartuta dauden eta Andaluzian eta Extremaduran bizi diren behin-behineko langileentzako langabezia-sorospena eta nekazaritza-errenta. 9 Laguntzako baliaezintasun-pentsioa. Minusbaliotasun larriak dituzten pertsonei gutxieneko diru-sarrera batzuk bermatzen dizkien laguntzako babesa da. 9 Laneratze Errenta Aktiboa. Behar ekonomiko bereziak eta lana aurkitzeko zailtasunak dituzten eta aurreko babesak jasotzeko eskubiderik ez duten langabeentzako laneratze-programa da. Pertsona horiek, programan onartu eta mantendu izanaren ondorioz, Laneratze Errenta Aktibo izeneko laguntza ekonomikoa jaso dezakete. Neurri horiek guztiak luze eta zabal ikusi eta aztertuko dira ESTATUKO BALIABIDEEI buruzko idatz-zatian.

Lanbide Heziketaren eta Kualifikazioen Sistema Nazionala

Lanbide Heziketaren programa berria 1986an, Lanbide Heziketaren Kontseilu Nagusia sortu zen. Hain zuzen ere, Gobernuari Lanbide Heziketaren arloan aholku emateko organo gisa sortu zen.

LANBIDE EKIMENA

85

Gizarte Integrazioa

Hiru aldekoa dela azpimarratu behar da (sindikatuek, enpresa-erakundeek eta administrazio publikoek osatua). Bere zeregin nagusietako bat 1998ko martxoan onartutako Lanbide Heziketarako Programa Nazionala lantzea eta proposatzea izan da. Lanbide Heziketa, europar dimentsioan kokatua, lan-merkatuak behar bezala funtzionatzeko, enplegua sortzeko, pertsonen prestakuntza pertsonala eta lanbide-heziketa hobetzeko eta aukera-berdintasuna eraginkortasunez garatzeko funtsezko ardatz bihurtu da. Ildo horretan, Lanbide Heziketaren sistema hiru azpisistemaz osatuta dago: 9 Prestakuntza arautua; hezkuntza-sistemak arautzen du. 9 Lanerako prestakuntza; Lanbide Heziketarako eta Lanbideratzeko Planak arautzen du, Hiruko Fundazioaren bitartez. 9 Etengabeko prestakuntza; Etengabeko Prestakuntzarako Akordio Nazionalek arautzen dute, Enpleguan Prestatzeko Estatuko Fundazioaren bitartez (FORCEM). Kualifikazioen Katalogo Nazionala Lanbide Heziketaren Legeak, prestakuntza eta enplegua zuzenean lotzeko helburuarekin, Lanbide Kualifikazioen Sistema Nazionala ezarri du, lanbide-heziketako eskaintzen bateratzea sustatzeko eta garatzeko hain zuzen ere. Horretarako, gainera, Lanbide Kualifikazioen Katalogo Nazionala sortu da. Enplegurako esanguratsuak diren lanbide-gaitasunen (ezagutzen eta gaitasunen) multzoa da lanbide-kualifikazioa. Gaitasun horiek prestakuntzaren eta esperientziaren bidez eskuratu daitezke. Katalogo Nazionalak, enplegu-eskakizunei erantzuteko, produkzio-sisteman identifikatutako kualifikazioak eta kualifikazio horiei dagokien prestakuntza sistematikoki sailkatzen ditu. Katalogo Nazionalak lanbide-arloen eta kualifikazio-mailen arabera antolatuko ditu lanbide-kualifikazioak: 9 Lanbide-arloak. Antolamendu hau lanbide-eremuei eta horiekin zerikusia duten jarduera ekonomikoei lotuta dago, eta lanbide-heziketaren antolamenduaren antzekoa da. 9 Kualifikazio-mailak. Eskatzen den lanbide-gaitasuna zehazten da, eta garatu beharreko jarduerari lotutako irizpideak, ekimena, autonomia eta konplexutasuna besteak beste hartzen dira kontuan. Bost maila daude antolatuta; lehen hirurak lanbide-heziketari dagokion eremukoak dira (gainerako biak goragoko kualifikazio-mailak dira):

LANBIDE EKIMENA

86

Lan Munduratzea

- 1. maila. Prozesu normalizatuetako lan-jarduera sinple gutxi batzuetarako gaitasuna. Ezagutza teorikoak eta aplikatu beharreko gaitasun praktikoak mugatuak dira. - 2. maila. Ongi zehaztutako lanbide-jardueren multzo baterako gaitasuna, berezko tresnak eta teknikak erabiltzeko gaitasuna barne hartuta. Teknika horiek erabiltzeko gaitasunaren mugaraino autonomoa izan daitekeen lan bati dagokio nagusiki. Jarduerari lotutako funts teknikoei eta zientifikoei buruzko ezagutzak eta prozesua ulertu eta aplikatzeko gaitasunak eskatzen ditu. - 3. maila. Hainbat teknika menderatzea eskatzen duten lanbide-jardueren multzo baterako gaitasuna. Jarduera era autonomoan egin daiteke eta, gainera, lan teknikoak eta espezializatuak koordinatzeko eta ikuskatzeko ardura eskatzen du. Halaber, jardueren funts teknikoak eta zientifikoak ulertzea eta prozesuaren faktoreak eta ondorio ekonomikoak ebaluatzea eskatzen du. Kualifikazio bakoitzari lotutako prestakuntzak hainbat Prestakuntza Modulu (PM) izango ditu, eta guztiek Lanbide Heziketako Modulu Katalogoa osatuko dute (LHMK). Lotutako prestakuntza (prestakuntza-moduluak) PM1. Gainazalen tratamendua 2 PM2. Gainazalen txukunketa eta leunketa

Lanbide-kualifikazioa Ibilgailuen pintore errotulugilea

Lanbide-arloa Ibilgailuen garraioa eta mantentzea

Maila

Enplegurako Ekintza Plan Nazionalak

Arestian adierazi bezala, Estatuko politika Europako estrategiaren barruan kokatuta dago, eta bata zein bestea honako dinamika honi jarraiki gauzatzen dira: 9 Kontseilu Europarrak Estatu guztientzako jardun-zuzentarau komun batzuk lantzen ditu. 9 Zuzentarau horien barruan, berariazko gomendio batzuk ezartzen ditu kide den estatu bakoitzarentzat. 9 Estatu bakoitzak Enplegurako Ekintza Plan Nazional propioa lantzen du arestian adierazitako zuzentarauen eta gomendioen arabera. 9 Kontseiluak Planak ebaluatzen ditu, eta beste zuzentarau eta gomendio batzuk diseinatzen ditu.

LANBIDE EKIMENA

87

Gizarte Integrazioa

Kontseiluaren zuzentarauak eta gomendioak Espainiarentzat 2003-2006ko aldirako Europako Enplegu Estrategiaren lorpenean aurrera egiteko (muga 2010. urtean finkatuta dago), Kontseiluak, zuzentarau horietan guztietan oinarrituta, kiden den estatu bakoitzarentzako berariazko gomendioak egiten ditu, eta bultzada handiagoa behar dutenak azpimarratzen ditu. 2003. urterako 10 zuzentarauen kasuan, espainiar Estatuari egindako gomendioak 2003ko uztailaren 22ko Kontseiluaren ondorioetan zehaztu ziren. Honako hauek dira: 9 Aldaketari ekitea eta egokigarritasuna sustatzea. Gizarte-solaskideei kontsulta egin ondoren, lanaren antolamendua eta etengabeko ikaskuntzan behar den parte-hartzea hobetzea, lanaren produktibitatea eta kalitatea handitzeko. Arau-esparrua berrikustea, iraupen jakin bateko lan-kontratuen proportzio handiaren murrizketa eta lanaldi partzialeko kontratu-kopuruaren gehikuntza azpimarratuta. 9 Gizonezkoen eta emakumezkoen arteko berdintasuna. Enplegu-tasa orokorra igotzeko eta gizonezkoen eta emakumezkoen arteko enplegu- eta langabezia-ezberdintasunak murrizteko neurriak hartzea. Haurrak eta menpeko beste pertsona batzuk zaintzeko zerbitzuen eskaintza hobetzea. 9 Eskualde-mailako desorekak. Emaitza txarrenak ematen dituzten eskualdeetan enplegua sortzeko baldintzak hobetzea eta lan-mugikortasun geografikoak dituen oztopoak kentzea. Horretarako hartutako neurrien artean, eskualde-mailako enplegu-zerbitzuen arteko koordinazioa sendotu beharko da eskualde-mailan agertzen diren enplegu- eta langabezia-ezberdintasunak murrizteko. 9 Enplegu-zerbitzuak. Enplegu-zerbitzu publikoen modernizazioa osatzea, horien

eraginkortasuna eta lan-merkatuan duten bitartekotza-gaitasuna areagotzeko. Era berean, jarraipen estatistikoko sistema amaitu beharko litzateke.

2003ko Enplegurako Ekintza Plan Nazionala Europako erakundeen helburuei, zuzentarauei eta gomendioei jarraiki, Ministro Kontseiluak 2003ko Enplegurako Plan Nazionala onartu zuen irailaren 19an. Urtebeteko Plan horrek inplikatutako Ministerioen ekarpenak barne hartzen ditu, eta hartutako neurriak zein Gobernuak, autonomia-erkidegoek, gizarte-eragileek eta beste erakunde batzuek aurreikusitakoak biltzen ditu. Unitatearen hasieran jaso bezala, 2003ko Enplegurako Ekintza Plan Nazionalak kontuan hartzen dituen neurriak adierazitako 10 zuzentarauetatik abiatuta egituratu dira. Adibide gisa, neurri horietako batzuk aipatuko ditugu:

LANBIDE EKIMENA

88

Lan Munduratzea

1. Langabeen eta ez-aktiboen aldeko neurri aktiboak eta prebentziozkoak. - Enplegu Zerbitzu Publikoak modernizatu egingo dira. - Langabeei zuzendutako ekintzak gehitu egingo dira. 2. Lanpostuen sorkuntza eta enpresa-espiritua. - ETEen administrazio-kargak murriztu egingo dira. - Zerbitzu-sektorean enpleguaren sorkuntza sustatuko da, eta informazioaren gizartea garatu egingo da. - Autoenplegua sustatzeko helburuarekin, langabezia-prestazioak kapitalizatzeko sistema berrantolatu egingo da. 3. Lan-merkatuan aldaketa erraztea eta egokigarritasuna eta mugikortasuna sustatzea. - Kontratu-modalitate malguagoetara joko da. - Gizarte-elkarrizketa sustatuko da enpresan. - Lan-merkatuan mugikortasuna sustatzeko, EURES-ESPAINIA Sarearen erabilera orokortu egingo da. 4. Giza kapitalaren garapena eta etengabeko hezkuntza sustatzea honako hauen bitartez: - Etengabeko ikaskuntzarako estrategien hobekuntza. - Kualifikazioen antolamendu sistematikoa Kualifikazioen eta Lanbide Heziketaren Sistema Nazionalaren barruan. - Etengabeko prestakuntzan diharduten enpresa txikiei laguntzak eskaintzea. 5. Eskulanaren eskaintza zabaltzea eta bizitza aktiboaren luzapena sustatzea. - 45 urtetik 65era bitarteko langileen kontratazioa ziurtatzeko hainbat neurri hartuko dira. 6. Gizonezkoen eta emakumezkoen arteko berdintasuna. - Amatasun-baja amaitu duen emakumearen itzultzea sustatuko da. - Lehen haurtzarorako arreta-zerbitzuak hobetuko dira. - Negoziazio kolektiboek zuzentarau hau jasotzeko beharra ikusten da.

LANBIDE EKIMENA

89

Gizarte Integrazioa

7. Okerren dauden pertsonak lan-merkatuan txertatzeko aukera sustatzea, eta diskriminazioari aurre egitea - Gizarteratzeko II. Ekintza Plan Nazionalarekin jarraituko da. - Ezgaitasuna duten pertsonen arretarako hainbat neurri jasoko dira. - Gizarte-bazterketako egoeran dauden langabeak kontratatzeko laguntzak emango dira. - Gazteek goi-mailako bigarren hezkuntza osa dezaten sustatuko da. 8. Enplegurako pizgarrien bidez lana errentagarri egitea. - Kontratu mugagabeetarako pizgarriak emango dira. 9. Aitortu gabeko lana arautzea. - Lan Ikuskatzailetzaren lanak areagotu

egingo dira. 10. Enplegu-arloko eskualde-mailako ezberdintasunei aurre egitea. - Toki-mailako enpleguaren sorkuntza eta gizarte-ekonomiari sustatu egingo dira. - Langabearen mugikortasun-aukera sustatu egingo da.
2.8. irudia. Lanean gizonezkoen eta emakumezkoen arteko berdintasuna lortzeko, amatasunak sortzen duen arazoari eraginkortasunez erantzun behar zaio, bai lanera itzultzeari, bai lanaldiak dirauen bitartean haurrek behar duten arretari dagokionez.

lotutako

enpresak

Autonomia-erkidegoen eta udalerrien zeregina

Autonomia-erkidegoetako enplegu-zerbitzu publikoak Autonomia-erkidego gehienek, bertako Enplegu Zerbitzu Publikoen bitartez, lan-bitartekotzari eta lan-merkatuan txertatzeari, nazio-mailan enplegua sustatzeari, eta lanbide-heziketari, lanerako prestakuntzari eta etengabeko prestakuntzari lotutako enplegu-politika aktiboen kudeaketa transferitzeko prozesua hasi dute. Enpleguaren Legearen 17. artikuluak dioenez, Autonomia Erkidegoetako Enplegu Zerbitzu Publikotzat, honako hau hartzen da: bertako administrazioek aginduta dagokion lurralde-eremuan enplegu-politika aktiboen kudeaketarako beharrezkoak diren zereginak betetzen dituen organoa edo erakundea.

LANBIDE EKIMENA

90

Lan Munduratzea

Autonomia Erkidegoetako Enplegu Zerbitzu Publikoei, gobernu-organoek esleitzen dizkieten eskumenez gain, Enplegu Sistema Nazionalaren urteko lan-planaren proposamena lantzeko zereginean Estatuko Zerbitzu Publikoarekin lankidetzan jardutea dagokie, ondoren Lan Gaietarako Konferentzia Sektorialak onar dezan eta dagokion lurralde-eremuan gauzatu dadin. Herritarrei zerbitzu eraginkorra emateko moduko egitura eta zuzendaritza-organoak izango dituzte. Beren ordezkaritza-organoetan gizarte-solaskideek parte hartuko dute. Horrela, beraz, autonomia-erkidegoetako enplegu-arloko politika Enplegurako Ekintza Plan Nazionalen barruan kokatuta dago, eta Estatuaren eta autonomia-erkidegoen artean koordinatuta garatuko da, Lan Gaietarako Konferentzia Sektorialaren bitartez hain zuzen ere. Zerbitzu horien bidez, enplegua bilatzen dutenean informazioa, orientazioa eta laguntza eman nahi zaie erabiltzaileei eta, horretarako, erabiltzaile horien laneratze-ibilbidearen garapena sustatzen da (ibilbide horretan ezartzen dira enplegua lortzeko egin beharreko ekintza guztiak). Zerbitzu hauek, halaber, oinarrizko sare batean bateratuta dauden lan-eskaintzak kudeatzen dituzte. Sarea autonomia-erkidegoetako, Estatuko eta Europako Enplegu Zerbitzu Publiko guztiek eta lan-bitartekotza egiten duten erakunde baimenduek osatzen dute. Europako politiken ildo beretik, laneratzeko zailtasunik handienak dituzten enplegu-eskatzaileei arreta berezia eskainiko zaie (babes-neurrien onuradun izango dira). Horrez gain, enpresa berrien sorkuntza, eta enplegu-sorguneen aurkikuntza eta garapena sustatzen da.

Enplegu-politiken aplikazioa Autonomia Erkidegoan eta toki-mailan Lurralde bakoitzak bere enplegu-politika zehaztuko du honako tresna estrategiko hauetakoren baten bitartez: 9 Enplegu-politika aktiboak garatzeko eskualde-plana. 9 Enplegurako lurralde-itunak. 9 Enplegurako toki-ituna. 9 Laneratzeko zailtasun bereziak dituzten giza taldeentzako enplegu-itun integralak. 9 Landa-garapenerako programak. 9 Gizarte-kontzertaziorako akordioak. Tresna horiek garapen ekonomikoa eta lan-aukeren hobekuntza lortzeko koordinatzen laguntzen diete gizarte-eragileei eta Administrazioei.

LANBIDE EKIMENA

91

Gizarte Integrazioa

Toki-mailako politikak eraginkorragoak izan ohi dira, ingurune sozial eta ekonomiko bakoitzaren baldintzetara eta ezaugarrietara egokitzen baitira. Politika horietan, enpresaburuak, elkarteak eta erakundeak inplikatzen dira eta, horrela, beharren eta eskarien arteko fluxu biziagoa sortzen da, eta hori guztia enplegua sortzeko ildo berriak (enplegu-sorguneak) aurkitzeko aukera emango duten proiektuetan gauzatzen da.

Aplikazioaren adibide bat Enplegurako estrategia bat gauzatzeko moduaren adibide gisa, arestian aipatutako tresnetako bat erabilita, Gaztela-Mantxako Toki Itunak aipa daitezke. Cuencako Enplegurako Toki Ituna Autonomia Erkidegoko Gobernuak, eta sindikatuek eta enpresa-erakundeek 1998an sinatutako Gaztela-Mantxako Enplegurako Eskualde Akordioan barne hartuta dago. Proposamen horren arabera, eskualde-mailako politika honako honetan datza: toki-lankidetzak sustatu eta sendotzea eta, horretarako, enplegu-politiken kudeaketa itundua eta deszentralizatua bilatzea eta baliabide endogenoek enplegu berriak sortzeko duten ahalmena sustatzea". Geroago, 2000ko uztailean, Enplegurako II. Eskualde Mailako Akordioa sinatu zen enpresa-erakundeen (CECAM), gehiengoa duten sindikatuen (UGT eta CCOO) eta eskualde-mailako Administrazioaren artean. Akordio horretan, enpleguaren aldeko toki-lankidetza izenekoak ezartzea eta hainbat eremutan (enplegurako gizarte-planak, toki-mailako itunak, prestakuntzarako kontratuak eta abar) lan-taldeak sortzea hartzen da kontuan.

2.4

Estatuko, Autonomia Erkidegoko eta tokiko baliabideak

Estatuko eta autonomia-erkidegoetako estrategia eta politika nagusiak ikusi ondoren, beharrezkoa izango da estrategia eta politika horiek neurri eta baliabideetan nola gauzatzen diren ezagutzea. Aurreko idatz-zatian diseinatutako eskemari jarraiki, honela daude sailkatuta: 9 Politika aktiboetan oinarritutako neurriak - Kontrataziorako laguntza - Lanerako prestakuntzaren sustapena - Etengabeko prestakuntzaren sustapena

LANBIDE EKIMENA

92

Lan Munduratzea

9 Politika pasiboetan oinarritutako neurriak. - Langabeziarako babesa - Soldatak Bermatzeko Funtsa

Politika aktiboetan oinarritutako neurriak

Arestian ikusi dugun bezala, langabeen laneratze-aukerak hobetzeko neurri guztiak barne hartzen dira. Hiru tresna hartzen dira kontuan: kontrataziorako laguntza, lanerako prestakuntzaren sustapena eta etengabeko prestakuntzaren sustapena. f Kontrataziorako laguntza Enplegua sustatzeko sortutako hainbat kontratu- eta laguntza-mota hartzen dira kontuan, Neurri horien artean, honako alderdi hauei lotutakoak dira nagusi: 9 Kontratazio mugagabearen sustapenari 9 Emakumeen kontratazioari 9 Minusbaliatuen kontratazioari 9 Erretiroa hartzeko prozesurako laguntzari 9 Familia eta lana uztartzeko laguntzari Liburu honetan, ez dugu azpimarratuko orokortzat hartzen den kontratazio-motarik (lan-kontratu mugagabea, lanaldi partzialeko lan-kontratua, aldizkako lan-kontratu finkoa, obra eta zerbitzuko lan-kontratua, produkzio-zirkunstantzien ondoriozko behin-behineko lan-kontratua eta bitarteko lan-kontratua), ez baitira modulu honen edukirako egokiak. Araudiak oro har bere horretan badirau ere, oso garrantzitsua da aldatu egiten dela kontuan hartzea. Hori dela eta, urtero berrikustea gomendatzen da. Eguneratzeko, Lan eta Gizarte Gaietako Ministerioaren web-orrian (www.mtas.es) edo Autonomia Erkidegoko Sailarenean egin daiteke kontsulta. Oro har, kontrataziorako laguntza gehienek honako baldintza hauek bete behar dituzte: 9 Kontratatzen diren langileek ez dute bigarren mailara bitarteko odolkidetasunezko edo ahaidetasunezko harremanik izango enpresaburuarekin, zuzendaritza-karguak betetzen dituztenekin edo sozietateetako administrazio-organoetako kideekin, ez eta inolako loturarik ere azken horien kontratazioekin. 9 Beharrezkoa da langileak kontratazioaren aurreko 24 hilabeteetan enpresari kontratu mugagabe bidez lotuta egon ez izana.

LANBIDE EKIMENA

93

Gizarte Integrazioa

9 Kooperatibetan edo lan-sozietateetan bazkide langileak edo lan-bazkideak sartzen direnean, kontratatutako langileak hobariez salbuetsita geratuko dira sozietate horiekin aldez aurretik 12 hilabetetik gorako kontratu-lotura izan badute. Zehazki, aztertuko ditugun kontratu-motak honako hauek dira: 9 Prestakuntza-kontratuak - Praktikaldikoak - Prestakuntzarakoak 9 Kontratu mugagabeak - Kontratazio mugagabearen sustapena 9 Hobaria duten kontratu mugagabeak - Emakume langabeak - Sei hilabetetan edo gehiagotan inskribatuta dauden langabeak - 45 urtetik gorako langileak - Langabezia-prestazioen edo langabezia-sorospenen jasotzaileak - Gizarte Segurantzako Nekazaritzako Erregimen Berezian barne hartutako langabe jasotzaileak - Laneratze Errenta Aktiboa jasotzen dutenak 9 Kontratuen eraldaketa - Aldi baterakoak mugagabe bihurtzea 9 Hobaria duten kontratu mugagabeak edo aldi baterakoak. - Gizarte-bazterketako egoeran dauden langileak - Etxeko indarkeriaren biktimak - Langabezia-sorospenen onuradun diren 52 urtetik gorako langileak 9 Iraupen jakineko kontratuak - Senitartekoak zaintzeko eszedentzia-egoeran dagoen langilea ordezkatzeko bitarteko lan-kontratua, Gizarte Segurantzako kuotak murriztuta. - Amatasunaren, haurdunaldiko arriskuaren, adopzioaren edo harreraren ondorioz atsedenaldian dauden langileak ordezkatzeko bitarteko lan-kontratua, Gizarte Segurantzako kuoten hobariarekin. 9 Prestakuntzan dauden langileak langabezia-prestazioen onuradun diren langileekin ordezkatzeko bitarteko lan-kontratua.

LANBIDE EKIMENA

94

Lan Munduratzea

9 Laneratzeko lan-kontratua. - Espetxean zigortuta dauden langileak 9 Txandako lan-kontratua. 9 Erretiro aurreratuaren ondorioz ordezkatzeko lan-kontratuak. 9 Langile minusbaliatuentzako kontratuak. - Praktikaldikoak - Prestakuntzarakoak - Langile minusbaliatuentzako kontratuak Enplegu Zentro Berezietan - Mugagabeak - Aldi baterakoak - Ezgaituen aldi baterako ezintasunaren ondoriozko bajak ordezkatzeko bitarteko lan-kontratuak - Langile minusbaliatuen enplegu autonomoaren sustapena 9 Enplegua mantentzen edo lanera itzultzen laguntzeko neurriak. - Gizarte Segurantzako kuoten hobaria 60 urte edo gehiago dituzten langileentzat. - Gizarte Segurantzako kuoten salbuespena 65 urte edo gehiago dituzten soldatapeko langileentzat. - Emakume langileen enpleguaren sustapena amatasun-kasuetan. 9 Kanpoko enplegua errazteko laguntzak. 9 Autoenplegua bultzatzeko neurriak. - Enpresa-ekimenetarako babesa. - Enplegurako Emprender en femenino izeneko laguntzak. - Itzuli direnen laneratzea errazteko laguntzak. - Langile etorkinak eta itzuli diren espainiarrak lan-munduan eta gizartean txertatzeko laguntzak. - Gizarte-ekonomiako enpleguaren sustapena. - Kooperatibetarako eta lan-sozietateetarako laguntzak. - Langabeak bazkide langile gisa hartzeko laguntzak.

LANBIDE EKIMENA

95

Gizarte Integrazioa

Prestakuntza-kontratuak Praktikaldiko kontratua 9 Ikasketak duela 4 urte baino gutxiago amaitu duten pertsonak. Honako ikasketa hauek Hartzaileak edo ofizialki baliokidetzat hartutako beste batzuk egin ahal izan dituzte: unibertsitate-diplomatua, ingeniari teknikoa, arkitekto teknikoa edo Lanbide Heziketako goi-mailako teknikaria. 9 6 hilabetetik 2 urtera bitarteko iraupena izango du. 9 Kontratuak lanaldi osoko edo lanaldi partzialeko kontratu mugagabe bihurtzean, eraldaketak ezarritako onurekin eta araututako hobariekin egin ahal izango dira. Pizgarriak eta ezaugarriak Ikus kontratazio mugagabearen sustapenari eta aldi baterako kontratuak mugagabe bihurtzeari buruzko idatz-zatiak. 9 Langilearen ordainsaria, gutxienez, antzeko zereginak betetzen dituen beste langile batek kobratzen duen soldataren % 60koa izango da lehen urtean, eta % 75ekoa bigarrenean. Nolanahi ere, ez da lanbide arteko gutxieneko soldata baino txikiagoa izango.

Prestakuntzarako kontratua 9 Praktikaldiko kontratu baterako eskatutako titulaziorik ez duten 16 urtetik gorako eta 21 urtetik beherako langileekin egin ahal izango da (24ra bitartekoekin berariazko programetan). 9 Gehieneko adin-muga ez da aplikagarria izango kontratua honako giza taldeetako batean barne hartutako langabeekin egiten denean: - Minusbaliatuekin. Hartzaileak - Atzerriko langileekin (lan-baimenaren indarraldiko lehen bi urteetan), lanpostua betetzeko beharrezkoak diren prestakuntza eta esperientzia egiaztatzen dutenean izan ezik. - 3 urte baino gehiagotan lan-jarduerarik egin ez dutenekin. - Gizarte-bazterkeriako egoeran daudenekin. - Ikasle/langile gisa lantegi-eskoletako, ofizio-etxeetako eta enplegu-lantegietako programetan txertatzen direnekin.

LANBIDE EKIMENA

96

Lan Munduratzea

Prestakuntzarako kontratua 9 Betetzen den bitartean (6 hilabetetik 2 urtera bitartean) lan jakin bat egiteko beharrezkoa den prestakuntza eskuratzea da asmoa. 9 Langileen kotizazioa aldagarria da (urtearen arabera), eta horrela egiten da: - Gizarte Segurantzarako kotizazioa hileko kuota bakarra izango da; Deskribapena eta pizgarriak enpresaburuak eta langileak ordainduko dute. - Soldatak Bermatzeko Funtserako hileko kuota; enpresaburuak ordainduko du. - Lanbide-heziketarako kotizazioa; enpresaburuak eta langileak ordainduko dute. - Enpresa-kontingentzietarako kotizazioa; enpresaburuak ordainduko du. 9 Kontratazio MUGAGABEAREN sustapenari eta aldi baterako kontratuak mugagabe bihurtzeari buruzko idatz-zatietan ezarritako onurak lortzeko aukera.

Kontratu mugagabeak Kontratazio mugagabea sustatzeko lan-kontratua 9 Enplegu Zerbitzu Publikoan inskribatuta dauden honako langabe hauek: 16 urtetik 30era bitarteko gazteak (biak barne). Emakumeen enplegu-mailarik txikieneko lanbideetan edo lanetan jarduteko kontratatzen diren emakume langabeak. Hartzaileak 45 urtetik gorakoak. Enplegu-eskatzaile gisa segidako gutxienez 6 hilabetetan inskribatuta dauden langabeak. Minusbaliatuak.

9 Iraupen jakineko edo aldi beterako kontratu baten bidez enpresa berean jardun duten langileak, 2003ko abenduaren 31 baino lehen egindako prestakuntza-kontratuak barne hartuta. 9 Kontratu-mota hau arrazoi objektiboengatik amaitzen bada eta amaiera

bidegabetzat hartzen bada, iraizpenaren kalte-ordaina eskatu ahal izango da, eta kalte-ordainaren kopurua lan-urte bakoitzeko 33 eguneko soldatari dagokiona Pizgarriak izango da (24 hileroko izango dira gehienez). 9 Modalitate honetako kontratuek, langilea zein giza taldekoa den kontuan hartuta, Gizarte Segurantzaren kuotan kontingentzia arruntengatik dauden hobariak jaso ahal izan dituzte.

LANBIDE EKIMENA

97

Gizarte Integrazioa

Hobaria duten kontratu mugagabeak Emakume langabeentzako lan-kontratu mugagabea 9 Langabezian eta Enplegu Zerbitzu Publikoan inskribatuta egotea, eta honako baldintzetako bat betetzea: Hartzaileak - 16 urtetik 45era bitarteko adina izatea. - Emakumeen enplegu-mailarik txikieneko lanbideetan edo lanetan

jarduteko kontratatua izatea. - Erditu eta hurrengo 24 hilabeteetan kontratatua izatea. 9 16 urtetik 45era bitarteko emakumeak: % 25 kontratazioaren hurrengo 24 hilabeteetan. 9 Emakumeen enplegu-mailarik txikieneko lanbideetan edo lanetan jarduteko kontratatutako emakumeak. Pizgarriak (Kontingentzia arrunten ondoriozko Gizarte Segurantzaren kuotaren hobariak) - % 35 kontratazioaren hurrengo 24 hilabeteetan. - % 70 lehen urtean eta % 60 bigarrenean, betiere segidako gutxienez 6 hilabetetan Enplegu Zerbitzu Publikoan inskribatuta badaude, edota 45 urtetik gorakoak badira. 9 Erditu eta hurrengo 24 hilabeteetan kontratatutako emakumeak: % 100 kontratazioaren hurrengo 12 hilabeteetan. 9 % 5eko igoera langile autonomoen erregimen berezian barne hartuta dauden, gutxienez 2002ko urtarriletik alta hartu duten eta emakume langabeak kontratatzen dituzten pertsonentzat.

Sei hilabetetan edo gehiagotan inskribatuta dauden langabeentzako lan-kontratu mugagabea Hartzaileak 9 Enplegu Zerbitzu Publikoan 6 hilabetetan edo gehiagotan inskribatuta dauden langabeak. 9 % 20 kontratazioaren hurrengo 24 hilabeteetan. Pizgarriak (Kontingentzia arrunten ondoriozko Gizarte Segurantzaren kuotaren hobariak) 9 % 10eko igoera, emakume langabeak lanaldi osoz kontratatzen direnean. 9 % 5eko igoera langile autonomoen erregimen berezian barne hartuta dauden, gutxienez 2002ko urtarriletik alta hartu duten eta giza talde honetako langileak kontratatzen dituzten pertsonentzat. 9 Iraizpenaren murrizketa eskatu ahal izango da.

LANBIDE EKIMENA

98

Lan Munduratzea

45 urtetik gorakoentzako lan-kontratu mugagabea Hartzaileak 9 Enplegu Zerbitzu Publikoan inskribatuta dauden 45 urtetik gorako langabeak. 9 45 urtetik 55era bitartekoak: % 50 lehen urtean eta % 45 indarraldiaren gainerakoan. Pizgarriak (Kontingentzia arrunten ondoriozko Gizarte Segurantzaren kuotaren hobariak) 9 55 urtetik 65era bitartekoak: % 55 lehen urtean eta % 50 indarraldiaren gainerakoan. 9 % 10eko igoera, emakume langabeak lanaldi osoz kontratatzen direnean. 9 % 5eko igoera langile autonomoen erregimen berezian barne hartuta dauden, gutxienez 2002ko urtarriletik alta hartu duten eta giza talde honetako langileak kontratatzen dituzten pertsonentzat. 9 Iraizpenaren murrizketa eskatu ahal izango da.

Langabezia-prestazioen edo langabezia-sorospenen jasotzaileentzako lan-kontratu mugagabea 9 Enplegu Zerbitzu Publikoan inskribatuta dauden, langabezia-prestazioak edo Hartzaileak langabezia-sorospenak jasotzen dituzten eta jasotzeko urtebete edo gehiago geratzen zaien langabeak. 9 % 50 lehen urtean eta % 45 bigarrenean. Pizgarriak (Kontingentzia arrunten ondoriozko Gizarte Segurantzaren kuotaren hobariak) 9 % 10eko igoera, emakume langabeak lanaldi osoz kontratatzen direnean. 9 % 5eko igoera langile autonomoen erregimen berezian barne hartuta dauden, gutxienez 2002ko urtarriletik alta hartu duten eta giza talde honetako langileak kontratatzen dituzten pertsonentzat. 9 Iraizpenaren murrizketa eskatu ahal izango da, bai eta kontratazio mugagabearen sustapena aplikatu ere.

Gizarte Segurantzako Nekazaritzako Erregimen Berezian barne hartuta dauden eta langabezia-sorospena jasotzen duten langabeentzako lan-kontratu mugagabea 9 Enplegu Zerbitzu Publikoan inskribatuta dauden eta Gizarte Segurantzako Hartzaileak Nekazaritzako Erregimen Berezian barne hartutako langileentzako langabezia-sorospenak jasotzen dituzten langabeak. 9 % 90 lehen urtean eta % 85 bigarrenean. Pizgarriak (Kontingentzia arrunten ondoriozko Gizarte Segurantzaren kuotaren hobariak) 9 % 5eko igoera langile autonomoen erregimen berezian barne hartuta dauden, gutxienez 2002ko urtarriletik alta hartu duten eta giza talde honetako langileak kontratatzen dituzten pertsonentzat. 9 Iraizpenaren murrizketa eskatu ahal izango da, bai eta kontratazio mugagabearen sustapena aplikatu ere.

LANBIDE EKIMENA

99

Gizarte Integrazioa

Laneratze Errenta Aktiboan onartutakoentzako lan-kontratu mugagabea Hartzaileak 9 Enplegu Zerbitzu Publikoan inskribatuta eta Laneratze Errenta Aktiboko Programan onartuta dauden langabeak. 9 % 65 kontratazioaren hurrengo 24 hilabeteetan. 9 Kontratuaren indarraldiaren gainerakoa: - % 45 45 urtetik 55era bitartekoa bada. Pizgarriak (Kontingentzia arrunten ondoriozko Gizarte Segurantzaren kuotaren hobariak) - % 50 55 urtetik 65era bitartekoa bada. 9 % 10eko igoera, emakume langabeak lanaldi osoz kontratatzen direnean. 9 % 5eko igoera langile autonomoen erregimen berezian barne hartuta dauden, gutxienez 2002ko urtarriletik alta hartu duten eta giza talde honetako langileak kontratatzen dituzten pertsonentzat. 9 Iraizpenaren murizketa eskatu ahal izango da.

Kontratuen eraldaketa Aldi baterako kontratuak hobaria duten kontratu mugagabe bihurtzea 9 2003/1/1eko data baino lehen egindako iraupen jakineko edo aldi baterako kontratua izenpetuta eta indarrean duten pertsona aktiboak. Hartzaileak 9 Prestakuntza-kontratua dutenak. 9 Txandako kontratua dutenak. 9 Erretiroa hartzeko adina aurreratu zaien langileak ordezkatzeko kontratua dutenak. 9 Kontingentzia arrunten ondoriozko Gizarte Segurantzako enpresa-kuotaren % Pizgarriak 25eko hobaria, eraldaketa egin eta hurrengo 24 hilabeteetan. 9 Iraizpenaren murrizketa eskatu ahal izango da.

LANBIDE EKIMENA

100

Lan Munduratzea

Hobaria duten kontratu mugagabeak edo aldi baterakoak Hobaria duten lan-kontratuak gizarte-bazterketako egoeran dauden langileentzat Gizarte-bazterketako egoera udaletako gizarte-zerbitzuek egiaztatuko dute; honako giza taldeetakoren batekoak direnak daude egoera horretan: 9 Laneratze-errenta aktiboen jasotzaileak (edo antzekoenak, autonomia-erkidego bakoitzean hartutako izenaren arabera). 9 Honako arrazoi hauengatik errenta aktiboa jaso ezin duten pertsonak: - Bizilekua edo erroldatzea egiaztatzeko edo unitate jasotzailea eratzeko exijitutako aldia ez betetzea. - Jasotzeko legez ezarritako gehieneko aldia agortu izana. Hartzaileak 9 Adingabeak babesteko erakundeetatik datozen 18 urtetik gorako eta 30etik beherako gazteak. 9 Droga-mendekotasun edo alkoholismo-arazoak dituzten eta birgaitzen edo bergizarteratzen ari diren pertsonak. 9 Enplegua lortzeko moduko zigor-egoeran dauden presoak, baldintzapeko askatasunean daudenak eta preso ohiak. 9 Enplegua lortzeko moduko egoeran dauden preso adingabeak, askatasun zainduko egoeran daudenak eta preso ohiak. Pizgarriak (Kontingentzia arrunten ondoriozko Gizarte Segurantzaren kuotaren hobariak) 9 % 65, lehen kontratua egin eta 24 hilabeteetan gehienez. 9 % 10eko igoera, emakume langabeak lanaldi osoz kontratatzen direnean. 9 IRAIZPENAREN MURRIZKETA eskatu ahal izango da, bai eta KONTRATAZIO MUGAGABEAREN SUSTAPENA aplikatu ere.

Hobaria duten kontratuak administrazio eskudunaren aldetik etxeko indarkeriaren biktima-izaera egiaztatuta duten langileentzat Hartzaileak Pizgarriak (Kontingentzia arrunten ondoriozko Gizarte Segurantzaren kuotaren hobariak) 9 Bizikidetzako familia-unitateko kideren batengandik jasandako etxeko

indarkeriaren biktima-izaera egiaztatuta duten pertsonak. 9 % 65, lehen kontratua egin eta 24 hilabetez gehienez. 9 % 10eko igoera, emakume langabeak lanaldi osoz kontratatzen direnean. 9 IRAIZPENAREN MURRIZKETA eskatu ahal izango da, bai eta KONTRATAZIO MUGAGABEAREN SUSTAPENA aplikatu ere.

LANBIDE EKIMENA

101

Gizarte Integrazioa

Langabezia-sorospenen onuradun diren 52 urtetik gorako langileentzako lan-kontratua 9 Borondatezko neurria da, eta Enplegu Zerbitzu Publikoan inskribatuta dauden Hartzaileak eta langabezia-sorospenak jasotzen dituzten 52 urtetik gorako langabeak izan daitezke onuradun.

9 Langileentzako pizgarriak: - Sorospenaren kopuruaren % 50eko hileko ordainketa kontratuaren indarraldian, sorospena jasotzeko geratzen den aldiaren bikoitzaren gehieneko mugarekin, eta eskubidea amaitzeko arrazoiak aplikatzeko aukera aparte utzi gabe. Prestazioen erakunde kudeatzaileak ordainduko du ezarritako denboran. - Sorospenaren 3 hilabeteko kopuruaren ordainketa aldi bakar batean, lan bateragarriak onuraduna ohiko bizilekua aldatzera behartzen badu. - Nekazaritzako Erregimen Berezian barne hartutako behin-behineko langileen kasuan, erakunde kudeatzaileak Nekazaritzako erregimen Berezirako kuota finkoaren zenbatekoaren % 50 ordainduko dio langileari kontratuaren indarraldian. Pizgarriak 9 Enpresarentzako pizgarriak: - Kontingentzia arrunten ondoriozko Gizarte Segurantzako enpresa-kuotaren % 50eko hobaria, aldi baterako kontratazioaren kasuan eta 12 hilabeteetan gehienez (laguntza hau ez da emango Nekazaritzako erregimen Berezian barne hartutako behin-behineko langileekin egindako kontratuen kasuan). - Dagokion hobaria, Enplegua Sustatzeko Urteko Programan indarrean dagoen araudiaren araberako kontratazio mugagabearen kasuan. 9 Enpresaburuak, aldi horretan, langileari dagokion soldata ordaindu beharko dio, eta sorospenaren kopurua osatuko du soldata horren zenbatekora iritsi arte. Enpresaburuak, halaber, Gizarte Segurantzarako kotizazioak hartuko ditu bere gain. Nekazaritzako Erregimen Berezian barne hartutako behin-behineko langileen kasuan, kontingentziengatik Nekazaritzako Erregimen Berezira egin beharreko lanaldi errealen kotizazioak hartuko ditu bere gain.

LANBIDE EKIMENA

102

Lan Munduratzea

Iraupen jakineko kontratuak Senitartekoak zaintzeko eszedentzia-egoeran dagoen langilea ordezkatzeko bitarteko lan-kontratua, Gizarte Segurantzako kuotak murriztuta Hartzaileak 9 Ordaindutakoaren araberakoak ez diren langabezia-prestazioen edo laguntzakoen onuradunak, jasotzaile gisa urtebetetik gora daramatenean. 9 Kontingentzia arrunten ondoriozko Gizarte Segurantzako enpresa-kotizazioen murrizketa: Pizgarriak - % 95 ordezkatzen den langilearen eszedentziaren lehen urtean. - % 60 ordezkatzen den langilearen eszedentziaren bigarren urtean. - % 50 ordezkatzen den langilearen eszedentziaren hirugarren urtean.

Amatasunaren, haurdunaldiko arriskuaren, adopzioaren edo harreraren ondoriozko atsedenaldian dauden langileak ordezkatzeko bitarteko lan-kontratua, Gizarte Segurantzako kuoten hobariarekin Hartzaileak 9 Enplegu Zerbitzu Publikoan inskribatuta dauden langabeak. 9 Gizarte Segurantzako enpresa-kuoten % 100eko hobaria. Pizgarriak 9 Hobariaren iraupena atsedenaldiena izango da.

Prestakuntzan dauden langileak langabezia-prestazioen onuradun diren langileekin ordezkatzeko bitarteko lan-kontratua 9 Langabezia-prestazioen onuradunak. Hartzaileak 9 Gehienez 100 langile dituzten enpresak sartu ahal izango dira programa honetan; prestakuntza-ekintzak edozein administrazio publikok finantzatu ahal izango du. 9 Kontratatutako langabeak eskubidez dagokion kotizaziopeko prestazioaren edo sorospenaren % 50 jasoko du kontratuaren indarraldian, prestazioa edo sorospena jasotzeko geratzen den aldiaren bikoitzaren gehieneko mugarekin. Pizgarriak 9 Enpresaburuak, bateragarri egiten den prestazioa edo sorospena jasotzeko aldian, langabezia-prestazioaren edo -sorospenaren kopuruaren eta dagokion soldataren arteko diferentzia ordaindu beharko dio langileari. Enpresaburuak, halaber, Gizarte Segurantzarako kotizazio guztiak hartuko ditu bere gain.

LANBIDE EKIMENA

103

Gizarte Integrazioa

Laneratze-kontratua 9 Enplegu Zerbitzu Publikoan inskribatuta dauden langabeak. Hiru urte Hartzaileak lehenagoko aldian kontratu-mota hau egin dutenak salbuetsita geratuko dira, betiere kontratua 9 hilabetetik gorakoa izan bada. 9 Kontratua egiten duen langabeak lan-esperientzia hartzeko eta lan-aukerak hobetzeko baliabide gisa interes orokorreko edo sozialeko obra edo zerbitzu bat egitea da kontratu honen xedea, betiere arauei jarraiki finkatzen diren programen barruan. Ezaugarriak 9 Ordainsaria hitzarmen kolektibo aplikagarrian ezarritakoa izango da, gutxienez. 9 Erakunde kontratugilea administrazio publiko bat edo irabazi-asmorik gabeko erakunde bat izango da.

Hobaria duen lan-kontratua espetxean zigortuta daudenentzat Hartzaileak 9 Espetxean zigortuta dauden pertsonak. 9 Langabeziaren, lanbide-heziketaren eta Soldatak Bermatzeko Funtsaren bateako bilketari dagozkion kotizazioen % 65eko hobaria. 9 Kontingentzia arrunten ondoriozko Gizarte Segurantzako enpresa-kuotaren hobariak, laneratzeko zailtasun bereziak dituzten langileen kontrataziorako ematen direnean. Pizgarriak eta beste zenbait kontzeptu 9 Obra eta zerbitzu jakin baterako kontratua izango da. 9 Kontratua Lan eta Zigor Prestazioen Erakunde Autonomoaren menpeko zigor-erakundeek edo autonomia-erkidegoko organo baliokideek egingo dute. 9 Langileak, kontratua amaitzean, lan egindako urteen kopurua 8 eguneko soldaarekin biderkatu eta emaitzaren zati proportzionalaren baliokidea izango den kalte-ordaina jasotzeko eskubidea izango du.

LANBIDE EKIMENA

104

Lan Munduratzea

Txandako lan-kontratua Txandako lan-kontratua Hartzaileak 9 Langabezia-egoeran eta Enplegu Zerbitzu Publikoan eskatzaile gisa dagoen edonor. 9 Langabe batek erretiro partziala hartzen duen langile bat ordezkatzen duenean ematen da. Ordezkatutako langilea erretiroa hartzeko adinera iritsi arte iraungo du. Deskribapena eta pizgarriak 9 Kontingentzia arrunten ondoriozko Gizarte Segurantzako enpresa-kuotaren hobariak; hobari horien ehunekoak giza taldearen araberakoak izango dira. 9 Iraizpenaren murrizketa eskatu ahal izango da, bai eta kontratazio mugagaearen sustapena aplikatu ere.

Erretiro aurreratuaren ondorioz ordezkatzeko kontratua Erretiroa hartzeko adina aurreratu izanagatik ordezkatzeko lan-kontratua Hartzaileak 9 Langabezian dagoen edonor. Erretiroa hartzeko adina 65 urtetik 64ra aurreratzen duten langileak ordezkatzeko erabiltzen da. 9 Kontratu hauek mugagabe bihurtuta, Gizarte Segurantzako enpresa-kuoten % 25eko hobaria jaso ahal izango dute kontratazioa egin eta hurrengo 24 Pizgarriak hilabeeetan. 9 Iraizpenaren kalte-ordaina eskatu ahal izango da, bai eta kontratazio mugagaearen sustapena aplikatu ere.

Langile minusbaliatuentzako kontratuak Langile minusbaliatuentzako praktikaldiko kontratua 9 Ikasketak duela 6 urte baino gutxiago amaitu dituzten minusbaliatu aitortuak. Hartzaileak Honako ikasketa hauek izan ditzakete (edo ofizialki baliokidetzat hartzen direnak): Unibertsitateko Diplomatua, Ingeniari Teknikoa, Arkitekto Teknikoa edo berariazko Lanbide Heziketako Goi Mailako Teknikaria. 9 Kontratuaren iraupena gutxienez 6 hilabetekoa eta gehienez 2 urtekoa izango da. 9 Langilearen ordainsaria, gutxienez, hitzarmen kolektibo bakoitzak finkatutako Ezaugarriak eta pizgarriak soldataren % 60koa izango da lehen urtean, eta % 75ekoa bigarrenean. Nolanahi ere, ez da lanbide arteko gutxieneko soldata baino txikiagoa izango. 9 Kontingentzia arrunten ondoriozko Gizarte Segurantzako enpresa-kuotaren % 50eko murrizketa izango da, betiere kontratua lanaldi osokoa bada.

LANBIDE EKIMENA

105

Gizarte Integrazioa

Minusbaliatuen prestakuntzarako lan-kontratua Hartzaileak 9 Praktikaldiko kontratua egiteko beharrezkoa den titulaziorik gabeko

minusbaliatu aitortuak. Ez dago adin-mugarik. 9 Iraupena 6 hilabetetik 2 urtera bitartekoa izango da. Gutxienez 6 hilabeteko iraupena izango duten bi luzapen hitzartu ahal izango dira.

Ezaugarriak eta pizgarriak

9 Gizarte Segurantzarako kotizazioa prestakuntza-kontratuetarako aurreikusitako enpresa-kuoten % 50ekoa izango da. 9 Iraizpenaren murrizketa eskatu ahal izango da, bai eta kontratazio mugagabearen sustapena aplikatu ere.

Langile minusbaliatuentzako kontratuak Enplegu Zentro Berezietan 9 Enplegu Zerbitzu Publikoan inskribatuta dauden, eta % 33ko edo hortik gorako Hartzaileak minusbaliotasuna eta gutxienez ehuneko horretako edo hortik gorako lanerako ezintasuna duten pertsonak. 9 Honako helburu hauek dituzten laguntzak emango dira: lanpostuaren mantentzea (soldaten kosturako diru-laguntza), Gizarte Segurantzako kuotaren hobaria, eta lanpostuak egokitzeko eta laguntza teknikoa emateko diru-laguntza. 9 Edozein kontratu-mota egin ahal izango da, baina prestakuntzarako kontratuak Deskribapena eta pizgarriak eta etxean lan egiteko kontratuak honako ezaugarri hauek izango dituzte: - Prestakuntzarako kontratua 4 urtera bitartean luzatu ahal izango da. Prestakuntza teorikoak lanaldiaren 2/3 hartu ahal izango du. Hobaririk onuragarriena aplikatuko da. - Etxean lan egiteko kontratua. Ezin izango da egin minusbaliotasun psikikoa duten pertsonekin.

LANBIDE EKIMENA

106

Lan Munduratzea

Minusbaliatuentzako lan-kontratu mugagabea Hartzaileak 9 Enplegu Zerbitzu Publikoan inskribatuta dauden minusbaliatuak (erakunde eskudunak halakotzat aitortuak). 9 Lanaldi osoko kontratu bakoitzerako diru-laguntza. 9 Kontratua lanaldi partzialekoa denean, itundutako lanaldiaren proportziozkoa izango da diru-laguntza. 9 Gizarte Segurantzaren enpresa-kuoten hobariaren kopuruak, lan-istripuetarako eta lanbide-gaixotasunetarako kuotak eta baterako bilketako kuotak barne hartuta, honako hauek izango dira kontratuaren iraupen osoan: - % 70 45 urtetik beherako gizonezko langile bakoitzeko. - % 90 45 urtetik gorako gizonezko langile bakoitzeko. - % 90 45 urtetik beherako emakumezko langile bakoitzeko. Ezaugarriak eta pizgarriak - % 100 45 urtetik gorako emakumezko langile bakoitzeko 9 Lanpostuak egokitzeko edo babes pertsonalerako baliabideen zuzkidurarako diru-laguntzak. 9 Sozietateen gaineko Zergaren kuota baten murrizketa, denbora mugagabez kontratatutako langile minusbaliatuen plantillaren batez bestekoa gainditzen den pertsona eta urte bakoitzeko. 9 Enpresa onuradunak behartuta daude langileen egonkortasuna gutxienez 3 urtez mantentzera. Bidezko iraizpenaren kasuan, beste langile minusbaliatu batzuek ordezkatu beharko dituzte. 9 Enpresa sortu berrietan, minusbaliatuen kopuruak ezin izango du gainditu plantillaren guztizko kopuruaren % 51ko ehunekoa, bakarra denean izan ezik.

Ezgaituen aldi baterako ezintasunaren ondoriozko bajak ordezkatzeko bitarteko lan-kontratuak Hartzaileak Pizgarriak 9 Aldi baterako ezintasunaren ondorioz baja hartu duen beste minusbaliatu batzuk ordezkatzen dituzten minusbaliatu langabeak. 9 Gizarte Segurantzako enpresa-kuoten % 100eko hobaria.

LANBIDE EKIMENA

107

Gizarte Integrazioa

Minusbaliatuentzako enplegua sustatzeko aldi baterako kontratua Hartzaileak 9 Enplegu Zerbitzu Publikoan inskribatuta dauden minusbaliatuak (erakunde eskudunak halakotzat aitortuak). 9 Kontratuaren iraupena 12 hilabetetik 3 urtera bitartekoa izango da, gutxienez 12 hilabeteko luzapenekin. 9 Kontratua lanaldi osokoa denean: - Kontingentzia arrunten ondoriozko Gizarte Segurantzako enpresa-kuotaren % 75eko murrizketa, kontratuaren indarraldi osoan. - Kontratazioa emakume minusbaliatuekin egiten denean, kontingentzia arrunten Ezaugarriak eta pizgarriak ondoriozko enpresa-kotizazioaren % 90eko hobaria kontratatutako emakumeak 45 urteko edo hortik gorako adina badu, eta % 80koa 45 urtetik beherakoa bada. 9 2002-1-1etik plantillako lehen langilea bada, kontingentzia arrunten ondoriozko Gizarte Segurantzako enpresa-kuotaren murrizketa % 100ekoa izango da. 9 Kontratuaren amaieran, lan egindako urte bakoitzeko 12 eguneko soldatako kalte-ordaina jasotzeko eskubidea izango du langileak. 9 Iraizpenaren murrizketa eskatu ahal izango da, bai eta kontratazio mugagabearen sustapena aplikatu ere.

Langile minusbaliatuen enplegu autonomoaren sustapena Hartzaileak Langile autonomo modura lan egin nahi duten langile minusbaliatu langabeak. Enpresa-proiektuak finantzatuko dira Gizarte Gaietako Ministerioarekin akordioak izenpetu dituzten erakundeek emandako maileguen interesetarako diruDeskribapena eta pizgarriak -laguntza batekin. Gainera, langabezia-prestazioaren kapitalizazioa (ordainketa bakarra) jaso ahal izango da.

LANBIDE EKIMENA

108

Lan Munduratzea

Enplegua mantentzen edo lanera itzultzen laguntzeko neurriak Gizarte Segurantzako kuoten hobaria 60 urte edo gehiago dituzten langileentzat Hartzaileak 9 Kontratu mugagabea eta enpresan 5 urteko edo hortik gorako antzinatasuna duten eta 60 urte edo gehiago dituzten pertsonak. 9 Kontingentzia arrunten ondoriozko Gizarte Segurantzako enpresa-kuoten hobaria, aldi baterako ezintasunaren kasuan izan ezik: Pizgarriak - % 50 baldintzak lehen aldiz 2003an bete badira. - % 60 aurreko ekitaldian bete badira. - Ehuneko horiek urteko % 10eko igoera izango dute % 100era iritsi arte.

Gizarte Segurantzako kuoten salbuespena 65 urte edo gehiago dituzten soldatapeko langileentzat 9 65 urte edo gehiago dituzten eta lan-jarduerarekin jarraitzea edo berriz hastea Hartzaileak borondatez erabakitzen duten pertsonak (kontratu mugagabe batekin). Gainera, Gizarte Segurantzan 35 urtez edo gehiagoz kotizatu izana egiaztatu beharko dute. 9 Kontingentzia arrunten, langabeziaren, Soldatak Bermatzeko Funtsaren eta Pizgarriak Lanbide Heziketaren ondoriozko enpresaburuen eta langileen kuoten salbuespena, horien ondoriozko aldi baterako ezintasunaren kasuan izan ezik.

Emakume langileen enpleguaren sustapena amatasun-kasuetan 9 Iraupen jakineko edo aldi baterako lan-kontratu mugagabea amatasunagatik Hartzaileak eta umea zaintzeko eszedentziagatik etenda duten emakume langileak, erditu eta hurrengo bi urteen barruan itzultzen denean lanera, betiere erditzea 2003ko apirilaren 28aren ondoren gertatu bada. Pizgarriak 9 Kontingentzia arrunten ondoriozko enpresa-kuotaren % 100eko hobaria, emakumea lanera itzuli eta hurrengo 12 hilabeteetan.

LANBIDE EKIMENA

109

Gizarte Integrazioa

Kanpoko enplegua errazteko laguntzak Kanpoko enplegua errazteko laguntzak 9 Sindikatuak edo jarduerak egiten dituzten beste erakunde batzuk. 9 Prestakuntza osagarria eta berariazkoa lortzearen baldintzapean kanpoko Hartzaileak enplegu baterako eskaintza jaso duten langileak, eta lanpostu bat lortzeko aukera emango dien ordaindu gabeko praktikaldiko kontratu baten edo kanpoan parekatutako kontratu baten eskaintza jaso dutenak. Pizgarriak Diru-laguntzaren kopurua aldakorra izango da, diruz lagundu beharreko ekintzaren arabera.

Autoenplegua bultzatzeko neurriak Enplegurako Emprender en femenino izeneko laguntzak Deskribapena Autoenplegurako laguntza-programa bat da, enplegu-sorgune gisa sailkatutako jardueraren batean euren enplegua sortzen duten emakumeentzat. Langabezia-egoeran langile autonomo gisa euren lanpostua sortu duten emakumeak. Laguntzak autoenplegua sustatzen den Espainiako eskualdearen arabera banatuko Pizgarriak dira, eta jarduera hasteak edo mantentzeak sortutako gastu guztietarako diru-laguntza eman ahal izango da.

Hartzaileak

Enpresa-ekimenetarako babesa Deskribapena Enpresa edo kooperatiba bat sortzea erabakitzen duten pertsonei edo pertsona-taldeei ematen zaizkien laguntzak dira. 9 Bere izenean eta enpresa baten bidez edozein jarduera-mota egiten duen pertsona fisiko oro bihur daiteke enpresaburu indibidual. Hartzaileak 9 Bestalde, ondasun komun bat duten eta lan jakin bat egiteko baliagarria zaien pertsonen (bi gutxienez) edozein elkarte ondasun-erkidego gisa era daiteke (lan-sozietateak eta kooperatibak); kasu horretan, bakoitzak bere lanaren eta kapitalaren ekarpena egiten dio enpresari.

LANBIDE EKIMENA

110

Lan Munduratzea

Enpresa-ekimenetarako babesa (jarraipena) 9 Bi egoera horietan, beharrezkoa da: Hartzaileak - Langabezia-egoeran eta Enplegu Zerbitzu Publikoan inskribatuta egotea. - Teknikoki, ekonomikoki eta finantza-arloan bideragarria izango den norberaren konturako jarduera bat hastea. 9 Inbertsioetarako maileguen interes-tasa murrizteko diru-laguntza. 9 Biziraupen Errentaren diru-laguntza; gutxieneko diru-sarrera batzuk bermatzen Pizgarriak ditu jardueraren hasieran. 9 Kontrataziorako laguntza teknikoetarako, bideragarritasun-azterlanetarako,

kontu-ikuskapenetarako eta txosten teknikoetarako diru-laguntza.

Itzuli direnen laneratzea errazteko laguntzak Itzuli diren espainiar etorkinak Espainian laneratzea eta, laguntza ekonomikoen Deskribapena bitartez, langile autonomo gisa edo lan-kooperatibetako edo lan-sozietateetako bazkide langile gisa ezartzea da asmoa. Itzuli diren eta Espainiatik azken aldiz irten zirenetik kanpoan gutxienez 12 hilabeHartzaileak tetan lan egin duten eta langabezian eta Enplegu Zerbitzu Publikoan inskribatuta dauden espainiar etorkinek jaso ahal izango dituzte laguntza hauek. Zuzkidura aldagarria izango da, egin beharreko proiektuaren eta inbertsioaren Pizgarriak bideragarritasunaren arabera. Jarduerak urtebetean iraun beharko du gutxienez; osterantzean, jasotako zenbatekoa itzuli egin beharko da.

Langile etorkinak eta itzuli diren espainiarrak lan-munduan eta gizartean txertatzeko laguntzak 9 Bidezko lankidetza-hitzarmenak eskuordetza bidez izenpetu eta langile Deskribapena etorkinen eta itzuli direnak lan-munduan eta gizartean txertatzea bultzatzeko laguntzak dira. Hartzaileak Pizgarriak 9 Itzuli diren langile etorkinak. 9 Diru-laguntza aldakorra da, programaren interesaren eta lortu beharreko helburuen edo emaitzen arabera.

LANBIDE EKIMENA

111

Gizarte Integrazioa

Gizarte-ekonomiako enpleguaren sustapena Deskribapena Kooperatibetako eta lan-sozietateetako enplegua sustatzea enpresa-proiektuak garatzearen, gizarte-ekonomia hedatu eta sustatzearen, eta asoziazionismoaren bidez. 9 Elkarlaneko kooperatibak, lurra erkidegoan ustiatzeko kooperatibak, lan-bazkideak dituzten kooperatibak, eta lan-sozietateak. 9 Gizarte Ekonomia Sustatzeko Zuzendaritza Nagusiko Ikastetxeen Erregistroan Hartzaileak eta Enplegu Zerbitzu Publikoan inskribatuta dauden erakundeak, gizarte-ekonomiako enpresetako kudeaketa-taldeen gaitasun teknikoa hobetzera eta langabeak eta bazkide langileak gizarte-ekonomiaren eta horren ohiko sozietate-formen berariazko gaietan prestatzera bideratutako prestakuntza-ekintzak egiteko. Pizgarriak Diru-laguntza jardueren % 100ek jaso ahal izango dute.

Kooperatibetarako eta lan-sozietateetarako laguntzak. Langabeak bazkide langile gisa hasteko laguntzak 9 Elkarlaneko kooperatibak eta lurra erkidegoan ustiatzeko kooperatibak. 9 Lan-bazkideak dituzten kooperatibak. 9 Bazkide gisa honako enplegu-eskatzaile hauek hartzen dituzten lan-sozietateak: - 25 urtetik beherakoak (edo 30etik beherakoak 180 egunetik beherako Hartzaileak lan-esperientziaren kasuan). - 45 urtetik gorakoak - Minusbaliatuak - Hiru urtetan lan egin ondoren eskatzaile gisa urtebete egon direla egiaztatzen dutenak. - Langabezia-prestazioa ordainketa bakar batean jasotzen duten pertsonak. Pizgarriak Kontratatutako langile bakoitzak laguntza jasoko du. Minusbaliatuen kasuan, laguntza hori handiagoa izango da.

LANBIDE EKIMENA

112

Lan Munduratzea

2.9. irudia.

f Lanerako prestakuntzaren sustapena Langabeei laneratzeko beharrezkoa duten kualifikazioa emateko helburuarekin lanerako prestakuntza sustatzera bideratutako neurri guztiak barne hartzen dira. Neurriak honako hauek dira: 9 Lanbide Heziketarako eta Lanbideratzeko Plana (FIP plana) 9 Lantegi Eskolak (LE) eta Ofizio Etxeak (OE) 9 Enplegu-lantegiak 9 info XXI ekimena 9 Espainiar etorkinek eta itzuli direnek lanerako lanbide-heziketako programetan parte har dezaten sustatzeko laguntzak.

Lanbide Heziketarako eta Lanbideratzeko Plana (FIP plana) Lanbide-heziketarik ez duten edo kualifikazio urria edo desegokia duten langabeak Deskribapena laneratzeko produkzio-sistemak exijitutako kualifikazioak ematera bideratutako ekintzak dira. 9 Enplegu Zerbitzu Publikoan inskribatuta eta langabezian dauden langile guztiak. 9 Lehentasuna duten giza taldeak: - Langabezia-prestazioa Hartzaileak langabeak. - 25 urtetik gorako langabeak, langabe gisa inskribatuta urtebete baino gehiago egon direnak bereziki. - Gutxienez 6 hilabeteko iraupeneko aurreko enplegua galdu duten 25 urtetik beherako langabeak. edo langabezia-sorospena jasotzen duten

LANBIDE EKIMENA

113

Gizarte Integrazioa

Lanbide Heziketarako eta Lanbideratzeko Plana (FIP plana) - Lehen enplegua eskatzen dutenak, enpresek prestatutako ikasleen gutxienez % 60 kontratatzeko konpromisoa hartzen dutenean. Hartzaileak - Laneratzeko edo birlaneratzeko zailtasun bereziak dituzten langabeak eta, bereziki, bizitza aktiboan txertatu nahi duten emakumeak, minusbaliatuak eta etorkinak. Prestakuntza honen iraupena aldakorra izango da (50-1.150 ordu). Zati bat teorikoa Iraupena izango da (presentziala edo urrutikoa), eta bestea praktikoa. Azken hori lantegi-ikasgeletan edo bidezko lankidetza-hitzarmenak egin dituzten enpresetan egin beharko da. 9 Ikasleek honako hauek jaso ahal izango dituzte beharrezkoak diren baldintzak betetzen badira: - Garraiorako eta mantenurako laguntzak Laguntza ekonomikoak - Garraiorako laguntzak - Ostaturako eta garraiorako laguntzak - Ikastaroak egiteko bekak 9 Enpresek konpentsazio ekonomiko bat jaso ahal izango dute ikasleko eta orduko. Konpentsazio horretan, lan-istripuetarako poliza kolektibo bat harpidetzearen kostua barne hartuko da. Kudeaketa 9 Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoa edo Autonomia Erkidegokoa, FIP Planaren kudeaketa transferitu denean. Eskainitako ikastaroak honako hauek izan daitezke: 9 Profesionaltasun Ziurtagiria lortzera bideratuak. Beste zenbait 9 INEMen eskaintzaren antolamendukoak diren ikastaro-programak, beren lanbide-profilekin. Lanerako ikastaroak, berariazkoak edo prestakuntza osagarrikoak izan daitezke. 9 Lan-erreferentziarik gabeko ikastaroak.

LANBIDE EKIMENA

114

Lan Munduratzea

Lantegi Eskolak (LE) eta Ofizio Etxeak (OE) Gazte langabeei lanerako lanbide-heziketa eta lanbide-praktika ematen dieten Deskribapena lantokiak eta prestakuntza-zentroak. Horrela, ikasleek ikasitako ofizioan lan egiteko gaitasuna lortuko dute eta, beraz, errazagoa izango zaie lan-munduan sartzea. Hartzaileak Prestakuntzarako kontratua egiteko baldintzak betetzen dituzten 25 urtetik beherako gazte langabeak. Hasierako etapa: 6 hilabete, prestakuntza teoriko-poraktikoa. Iraupena LE. Amaierako etapa: 6-18 hilabete, kontratazio-etapa. OE. Amaierako etapa: 6 hilabete, kontratazio-etapa. Laguntza ekonomikoak Hasierako etapa: prestakuntza-beka. Amaierako etapa: kontratu bidez araututako soldata. Laguntza Unitateak eta Sustapen eta Garapen Unitateak. Eskualde-eremuan Beste zenbait esku hartzeko moduluak dira, Lantegi Eskolen eta Ofizio Etxeen proiektuen prestaketarako, laguntzarako eta ebaluaziorako lagungarriak.

Enplegu-lantegiak Enplegu-sorgune berriei lotutako erabilgarritasun publikoko edo gizarte-intereseko Deskribapena obrak edo zerbitzuak egitearen bidez lanbide-heziketa eta lan-praktika eskuratzeko programak dira. Aurrerago besteen kontura edo norberaren enpresa-ekimenaren bidez laneratzeko aukera errazten duen lanbide-kualifikazioa eskaintzen dute. Hartzaileak Iraupena Laguntza ekonomikoak Prestakuntzarako kontratua egiteko baldintzak betetzen dituzten 24 urtetik gorako langabeak. 6 hilabetetik urtebetera bitartean. Hasieratik lan-kontratua dago. Prestakuntza teorikoari eskainitako denbora-tartea, ondorio guztietarako, lanaldi efektibotzat hartzen da.

LANBIDE EKIMENA

115

Gizarte Integrazioa

FIP Planean oinarritutako info XXI ekimena Deskribapena Hartzaileak Informazioaren eta Komunikazioen Teknologietan enplegua eskatzen dutenak prestatzeko eta laneratzeko programa esperimentala (2000-2003). Informazioaren eta Komunikazioen Teknologietan enplegua eskatzen dutenak. Prestakuntza honen iraupena aldakorra izango da. Zati bat teorikoa izango da Iraupena Laguntza ekonomikoak (presentziala edo urrutikoa, teleprestakuntzakoa edo mistoa), eta bestea praktikoa. Azken hori bidezko lankidetza-hitzarmenak egin dituzten enpresetan egin beharko da FIP Planaren araudian kontuan hartutako laguntzak.

Espainiar etorkinek eta itzuli direnek lanerako lanbide-heziketako programetan parte har dezaten sustatzeko laguntzak Espainiar etorkinek eta itzuli direnek Espainian zein atzerrian lan-merkatuan Deskribapena txertatzeko edo lanbidean aurreratzeko aukera erraztea helburu duten aurreprestakuntzako edo lanbide-heziketako jardueretan parte hartzea bultzatzea da asmoa. Espainiar etorkinak eta itzuli direnak, eta horien kargura dauden senitartekoak izango dira laguntza hauen onuradunak. Behar bezala homologatuta dauden, Espainian edo kanpoan kokatuta dauden eta honako ekintza hauek egiten dituzten Lanbide Heziketako ikastetxeek eskatu ahal izango dituzte laguntza hauek: Hartzaileak 9 Lanerako lanbide-heziketakoek. 9 Enplegua dagoen herrialdeko lanbide-heziketan sartzeko beharrezkoak diren ezagutza teorikoak eta praktikoak eskuratzea errazten dutenek. 9 Espezializazio-ekintzek edo ekintza osagarri orokorrek. Diru-laguntza kostuaren, iraupenaren eta parte-hartzaileen kopuruaren araberakoa izango da. Laguntza ekonomikoak Ekintza egiteko gastuak ordainduko dira eta, aldi berean, bidezkotzat hartzen bada, parte-hartzaileek garraiorako, mantenurako eta ostaturako diru-laguntza jaso ahal izango dute (laguntza hori ez da bateragarria langabezia-prestazioarekin).

LANBIDE EKIMENA

116

Lan Munduratzea

f Etengabeko prestakuntzaren sustapena Ikusi dugunez, etengabeko prestakuntzaren azpisistemak prestakuntza-jarduera guztiak barne hartzen ditu, jarduera horiek hainbat modalitateren bitartez garatzen dira, eta enplegatuen gaitasunak eta kualifikazioak hobetzera bideratuta daude. Neurri horien garrantzia gorabehera, oso gutxitan aplikatuko dira okerren dauden giza taldeekiko esku-hartzean; hori dela eta, deskribatu baino ez ditugu egingo, ekintzetan zehatz-mehatz sartu gabe.

Etengabeko Prestakuntzarako Sistema Deskribapena Landunek lan-bizitza osoan behar izan ditzaketen prestakuntza-ekintzak arautzea da asmoa. Ekimen horien finantzaketa zein antolamendu-egitura arautuko dira. 9 Gizarte Segurantzan lanbide-heziketaren kontzeptuan kotizatzen duten

soldatapekoak. 9 Lanik gabeko aldietan aldizkako kontratu finkoak dituzten pertsonak. Hartzaileak 9 Prestakuntza-aldian daudenean langabezia-egoeran geratzen diren pertsonak. 9 Baimendutako espedientearen ondoriozko enplegu-etenaldietan enplegu-erregulazioan dauden pertsonak. 9 Kontratuan arau honen menpe dauden nekazaritzako langileen, itsasoko langileen eta langile autonomoen erregimen bereziak dituzten pertsonak. Etengabeko prestakuntzarako ekintzak enpresetan, banako prestakuntza-baimenak barne hartuta. Ekimenak Langileak prestatzeko programa-kontratuak. Ekintza osagarriak eta prestakuntzan laguntzekoak.

Politika pasiboetan oinarritutako politikak

Bereizketa egin behar da langabeziaren babeserako neurrien eta Soldatak Bermatzeko Funtsaren artean.

f Langabeziaren babesa Arestian adierazi bezala, langabezia babesteko neurriak honako hauek dira: 9 Kotizaziopeko babesa. Langabezia-prestazioa. 9 Laguntzako babesa. Langabezia-sorospena.

LANBIDE EKIMENA

117

Gizarte Integrazioa

9 Nekazaritzako Erregimen Berezian barne hartutako behin-behineko langileen langabeziaren babesa. 9 Laguntzako baliaezintasun-pentsioa. 9 Laneratze Errenta Aktiboa. Idatz-zati honetan barne hartzen bada ere, ez da babes-neurri soila; aitzitik, politika aktibotzat ere hartu behar da, jasotzen dutenak lan-munduan eta gizartean txertatzeko ekintza-programa bat barne hartzen baitu.
2.10. irudia. Langabeziaren babesari esker, pertsonek beren egoerari aurre egiteko baliabideak dituzte.

Kotizaziopeko babesa. Langabezia-prestazioa Lan egin dezaketen eta lan egin nahi duten, baina enplegua aldi baterako edo Deskribapena behin betiko galtzen duten edo lanaldia herenean gutxienez murriztuta geratzen zaien langabeei laguntzea da asmoa. Ezarritako legezko langabezia-egoeretako batean dauden, gutxieneko kotizazio-aldia ezarrita duten eta bateraezintasun-egoeran ez dauden honako giza talde hauek: 9 Gizarte Segurantzaren Erregimen Orokorrean edo erregimen berezietan barne hartuta dauden besteren konturako langileak. 9 Atzerrian Espainiako Administrazioan lan egiteko kontratatutako espainiar langileak. 9 Administrazio Publikoek kontratatuta eta Gizarte Segurantzaren Erregimen Hartzaileak Orokorrean barne hartuta dauden funtzionarioak eta langileak. 9 Elkarlaneko kooperatibetako bazkide langileak, kontingentzia horretaz babesten duen Gizarte Segurantzaren erregimen batean barne hartuak. 9 Espetxetik aske irtendako presoak. 9 Itzuli diren langile etorkinak. 9 Militarrak. 9 Langabezia-prestazioen herrialdeetakoak). Iraupena Laguntza ekonomikoak 120 egunetik 720ra bitartean, kotizatutako aldiaren arabera. Laguntza ekonomikoak. LGSaren % 75etik % 220ra bitarteko prestazio ekonomikoa. onuradun izan daitezkeen atzerriko langileak

(Europako Batasunekoak eta Europako Esparru Ekonomikokoak ez diren

LANBIDE EKIMENA

118

Lan Munduratzea

Laguntzako babesa. Langabezia-sorospena Prestazio ekonomiko bat eta osasun-laguntzako, familia-babeseko eta, hala Deskribapena badagokio, erretiroko prestazioei dagokien Gizarte Segurantzarako kotizazioaren ordainketa barne hartzen ditu. Enplegu-eskatzaile gisa agertzen diren, enplegu-eskaintza egokirik baztertu ez duten, lanbidean aurreratzeko, lanbide-heziketako eta lanbide-birmoldaketako ekintzetan parte hartzeari uko egin ez dioten eta LGSaren % 75etik gorako errentarik jasotzen ez duten langabeak. Eskatzaile horiek honako giza talde hauetakoak izan daitezke: 9 Kotizaziopeko langabezia-prestazioa amaitu duten eta familia-erantzukizunak dituzten langileak. 9 Gutxienez 12 hilabeteko langabezia-prestazioa amaitu duten eta erantzukizunik ez duten 45 urtetik gorako langileak. Hartzaileak 9 24 hilabeteko langabezia-prestazioa amaitu duten 45 urtetik gorako langileak. 9 Itzuli diren eta langabezia-prestazioa jasotzeko eskubiderik ez duten espainiar langile etorkinak. 9 Kotizaziopeko prestazio bat jaso ahal izateko gutxieneko kotizazio-aldia bete ez duten langileak. 9 Espetxetik irteten direnak. 9 Ohiko lanbiderako baliaezintasun handiak edo erabateko baliaezintasun iraunkorrak edo osoak hobera egin duen ikusteko berrikuspenaren ondorioz erabat gaitzat edo baliaezin partzialtzat hartzen diren langileak. 9 52 urtetik gorako langileak. Iraupena 6 hilabetetik 30era bitartean, giza taldearen eta ezaugarri pertsonalen arabera. Oro har, indarrean dagoen LGSaren % 75, aparteko ordainsarien zati proporLaguntza ekonomikoak tzionala salbuetsita. 24 hilabeteko langabezia-prestazioa amaitu duten eta beren kargura 3 senitarteko edo gehiago dituzten 45 urtetik gorako langileen kasuan, % 125era iritsi ahal izango da.

LANBIDE EKIMENA

119

Gizarte Integrazioa

Nekazaritzako Erregimen Berezian barne hartutako behin-behineko langileen langabeziaren babesa 3 mota daude: 9 Nekazaritzako behin-behineko langileen langabezia-prestazioa. 9 Gizarte Segurantzaren Nekazaritzako Erregimen Berezian barne hartuta dauden Deskribapena eta Andaluzian eta Extremaduran bizi diren behin-behineko langileentzako langabezia-sorospena. 9 Gizarte Segurantzaren Nekazaritzako Erregimen Berezian barne hartuta dauden eta Andaluzian eta Extremaduran bizi diren behin-behineko langileentzako Nekazaritza Errenta. Hartzaileak Iraupena eta laguntza ekonomikoak Nekazaritzako Erregimen Berezian barne hartuta dauden behin-behineko kotizaziopeko langileak. Motaren eta pertsona bakoitzaren zirkunstantzien araberakoa izango da (adina, kargura dituzten senitartekoak, kotizatutako denbora eta abar).

Laguntzako baliaezintasun-pentsioa Laguntzako pentsioak prestazio ekonomiko bat, doako laguntza mediko-

-farmazeutikoa eta gizarte-zerbitzu osagarriak ziurtatzen dizkie baliaezintasunDeskribapena -egoeran eta behar-egoeran dauden herritar guztiei. Pentsio hau jasotzeko eskubideak ez du eragozten lan-jarduerak (irabazi-asmokoak zein bestelakoak) egiteko eskubidea. Honako baldintza hauek betetzen dituzten espainiar herritarrak, edo Espainian legez bizi direnak: 9 Diru-sarrera nahikorik ez izatea. Hartzaileak 9 18 urtetik 64ra bitarteko adina izatea. 9 Azken 5 urteetan Espainian bizi izana. 9 % 65eko edo hortik gorako minusbaliotasuna izatea. Laguntza ekonomikoak 14 hilerokotan ordaintzen den sorospena da; kopurua aldakorra da.

LANBIDE EKIMENA

120

Lan Munduratzea

Laneratze Errenta Aktiboa Deskribapena Behar ekonomiko bereziak eta enplegua aurkitzeko zailtasunak dituzten langabeak lan-merkatura itzultzeko aukerak gehitu nahi dira programa honen bidez. Langabea honako ekintza hauen xede izan daiteke: 9 Banako tutoretza 9 Laneratze-ibilbidea 9 Tutorearen lanbide-elkarrizketa, profila zehazteko. Ekintzak 9 Laneratzeko Plan Pertsonala lantzea. Egutegia eta egin beharreko jarduerak finkatzea. 9 Enplegu-eskaintzen kudeaketa. 9 Enplegu- eta prestakuntza-planetan txertatzea. 9 Boluntario-ekintzetan txertatzea. 9 Honako baldintza hauek betetzen dituzten 65 urtetik beherako langabeak: - 45 urteko edo hortik gorako adina izatea. - Urtebetean edo hortik gorako denbora batean enplegu-eskatzailea izatea. - Langabezia-prestazioak edo nekazaritza-errenta jasotzeko eskubidea ez Hartzaileak izatea. - LGSaren % 75etik gorako errentarik ez izatea. 9 Honako baldintza hauetakoren bat betetzen duten 65 urtetik beherako langabeak: - % 33ko minusbaliotasuna izatea. - Azken urtean lan egin ez duten langile etorkinak izatea. - Etxeko indarkeriaren biktima direla egiaztatuta izatea. Laneratze Errenta Aktiboaren gehieneko iraupena 10 hilabetekoa da. Laguntza Laguntza ekonomikoak ekonomikoak. Indarrean dagoen LGSaren % 75eko zenbatekoa duen Laneratze Errenta Aktibo izeneko laguntza ekonomikoa jasotzen dute.

LANBIDE EKIMENA

121

Gizarte Integrazioa

f Soldatak Bermatzeko Funtsa

Lan eta Gizarte Gaietako Ministerioari atxikitako erakundea da, eta honako hauek Deskribapena jasotzea bermatzen die langileei: soldatak, iraizpenaren edo lan-harremanaren amaieraren ondoriozko kalte-ordainak, eta kaudimen-gabeziaren, ordainketa-etenduraren edo porrotaren ondorioz ordaintzeko geratzen direnak. Hartzaileak Lan-harreman bidez lotutako langileak. Elkarlaneko kooperatibetako eta familiaren etxearen zerbitzura diharduten langileak salbuetsita daude. Soldatak. Langileei azaldutako arrazoiengatik ordaintzeko geratzen diren soldatak ordaintzea. Kontzeptu honengatik ordaindu beharreko gehieneko kopurua eguneko Iraupena eta laguntza ekonomikoak Kalte-ordainak. Lan egindako urteko 25 eguneko oinarriaren gainean kalkulatuko dira, eta jaso daitekeen gehieneko kopurua honako hau izango da: urteroko bat. LGSaren bikoitza ordaintzeko geratzen diren egunen kopuruarekin biderkatzearen emaitza izango da (egunak 120 izango dira gehienez).

Autonomia-erkidegoetako eta toki-mailako baliabideak

Lurralde bakoitzak, lortu dituen lurralde-itunen arabera, baliabide batzuen edo besteen garapenari emango dio garrantzia. Aurreko idatz-zatietan aipatutako baliabideez gain, lurraldeek Enplegu Planak garatu eta Lan Orientazioko Zerbitzuak eta Enpresa Ekimeneko Zentroak sortu ahal izango dituzte. 9 Enplegu-planak. Interes orokorreko eta sozialeko obrak eta zerbitzuak egiteko langabeak kontratatzea bilatzen duten programak dira. Langabezian egoteaz gain, honako giza talde hauetakoren batekoak izan behar dute pertsona horiek: Emakumeak

- Iraupen luzeko langabeak - 45 urtetik gorako langabeak - Laneratzeko zailtasun bereziak dituzten beste giza talde batzuk (urritasunak dituztenak, familia-kargak dituzten emakumeak). Lan-merkatuan ahalik eta baldintzarik onenetan txertatzeko, prestakuntza praktikoa eta lan-esperientzia eskaini nahi da. Proiektuak aribideko urtean gauzatu behar dira eta, normalean, 6 hilabeteko iraupena izaten dute. Kontratua aldi baterako laneratze-kontratua izango da. Autonomia-erkidego bakoitzak pizgarriei, diru-laguntzei eta kotizazioei lotutako bere politika propioa ezarriko du.

LANBIDE EKIMENA

122

Lan Munduratzea

9 Enpresa-ekimeneko zentroak. Enpresa txikiak bultzatzen laguntzeko asmoa duten zentroak dira. 6 hilabetetik 3 urtera bitarteko aldi batean hartzen dituzte hasten diren enpresak. Enpresek bideragarriak izan behar dute, eta horrela aitortuta egon behar dute. Zentroan lehen ezarpenerako laguntza lortuko da, behar bezala hornitutako lokalak jarriko dira eta hainbat zerbitzu komun eskainiko dira denbora partekatuan, hala nola telefonoa, testu-tratamendua eta datu-baseak. Enpresaburuari laguntza teknikoa eskainiko zaio, eta produkzio-erakundearen sorkuntza-prozesua hartuko da kontuan. 9 Orientazio-zerbitzuak. Zerbitzu hauen bidez, profesional batzuek laneratzeko eta prestatzeko prozesuan orientatzen dituzte herritarrak. Lanbide-orientazioa eskaintzen dute eta lana aktiboki bilatzeko teknikei buruzko ikastaroak egiten dituzte. Hainbat zerbitzu eskaintzen dituzte (hala nola informazioa, prentsa-kontsulta eta lan-poltsa), eta telefonoa, faxa, ordenagailua eta inprimagailua eskuragarri daude.

LANBIDE EKIMENA

123

Gizarte Integrazioa

Ariketak
1. Egin Europako Batasunak Erromako Itunetik egun arte izan duen bilakaeraren kronologia (informazio gehigarria bilatu beharko duzu, hala nola izan diren zabalkuntzak, euroaren ezarpena eta abar). Gizarte-politiken inguruan esanguratsuak iruditzen zaizkizun gertaera guztiak azpimarratu behar dituzu, eta gertaera horien garrantzia azaldu. 2. 2010. urtean Europako Batasuna ezagutzan oinarrituta egongo den eta ekonomikoki era iraunkorrean, enplegu gehiagorekin eta hobeekin, eta gizarte-kohesio handiagoarekin hazteko gai izango den munduko ekonomiarik lehiakorrena eta dinamikoena izateko helburua planteatzen du Lisboako estrategiak. Baloratu helburu hori eta eman bere bideragarritasunari buruzko iritzia. 3. Egiaztatu zein diren aribideko urteko zuzentarauak, gomendioak eta Enplegu Plan Nazionala, eta saiatu horien arteko paralelismoa ezartzen. 4. Binaka, identifikatu zuen eremuan (udalerrian edo Autonomia Erkidegoan) Europako Gizarte Funtsak finantzatuta dagoen plan, programa edo proiektu bat. Deskribapena egin behar duzue, bai eta onuradunak eta lortu nahi dituen helburuak zein diren adierazi ere. Informazioa interneten edo Udaletxean bila dezakezue. 5. Biko edo hiruko taldeetan, bilatu zuen Autonomia Erkidegoan egiten den
EQUAL

ekimenen bat.

Proiektuaren deskribapen txikia egin behar duzue, eta honako hauek adierazi: proiektuaren izena, espezialitate-arloa, proiektua bultzatzen duen garapen-taldea (GT) eta helburuak. 6. Zure ustez, zer lortu nahi da Ekintza Berritzaileak sustatzearen bidez? Ezagutzen al duzu horrelako ekimenik? 7. Irakurri beherago duzun artikulua. Bartzelonako auzo periferiko bateko elkarte bat deskribatzen du. Amaieran, finantzaketa aipatzen da, Europakoa izan ezik. Pentsatu zein ekimenetan hartzen duen parte. Arrazoitu erantzuna.

TRINIJOVE Langabeziaren aurkako Gazteen Elkartea eraldatu eta Trinijove Fundazio bihurtu ondoren, lan-munduan eta gizartean txertatzeko aukerak, prestakuntza eta ekintzak sortzeko estrategia bat gauzatu da behar handiak dituen Bartzelonako eremu batean. Fundazioa auzoko biztanleek sortu dute eskola-porrot eta langabezia handiari aurre egiteko.

LANBIDE EKIMENA

124

Lan Munduratzea

Helburuen artean, honako hauek azpimarra daitezke: lanerako prestakuntzako zentro bat sortzea, laneratze-enpresen eta beste enpresa batzuekiko akordioen bitartez enplegua sustatzea, auzotarren parte-hartzea ahalbidetuko duten aisia-jarduerak egitea, familia-guneen gizarte-jarraipena egitea, eta ingurumenaren kalitatea hobetzea. Urte hauetan, arazo soziolaboralei banaka eta taldeka aurre egiten dien laneratzeko tresna bat tinkotu da. Halaber, estrategia honetan administrazio publikoak eta sektore pribatuak inplikatzea lortu da. Hasieran oso xumeak izan ziren ekintzetatik abiatuta, urte hauetan bostehun pertsona baino gehiago prestatu dira, eta berrehun baino gehiago laneratu. Pertsona horiek sektorerik ahulenetakoak ziren eta, bereziki, gazteak, emakumeak eta gutxieneko errentak jasotzen dituztenak. Fundazioaren jarduera honako balio hauetan oinarrituta dago: ekonomia solidarioa, ingurumenaren iraunkortasuna eta herritarren parte-hartzea. Zenbait proiektutan, arrakasta nabarmena izan da eta, bereziki, enpleguaren sorkuntzari eta laneratzeari dagokienez eta etorkinengan (emakumeengan batez ere). Laneratzeko enpresen inplementazioan Kataluniako beste batzuekin batera erakunde aitzindaria izateak ekonomikoki txertatzea eta enpresa horietarako tutoretzapeko merkatuak sustatzea kontuan hartzen duten arauak agertzea eragin du. Proiektuak 700.596,64 -ko guztizko inbertsioa izan zuen, eta honako erakunde hauen babesa jaso du: Asociacin Solidaria contra el Paro GKEa, Kataluniako Generalitatea, Bartzelonako Udala, Lan eta Gizarte Gaietako Ministerioa. http://www.urban-social.org/_html/_catalogo/espana/_docs/cat1_47.htm

8. Ondoren ikusiko dugunez, FEMEVAL federazioak, egiten dituen proiektuen artean, LEONARDO bat ere egin du. Argudiatu proiektu honek zergatik jaso ditzakeen LEONARDO baten diru-laguntzak.

FEMEVAL (Federacin Empresarial Metalrgica Valenciana) EUROCIM proiektua Leonardo Da Vinci Europako Programaren barruan Europako Batzordearen babesa jaso duen eskualdearteko lankidetzarako europar proiektu bat da.

LANBIDE EKIMENA

125

Gizarte Integrazioa

Bazkideak EUROCIM proiektua Espainiako Pascual Tomas Fundazioak zuzendu du. Hona hemen proiektu honetan partaidetza izan zuten beste bazkide batzuk: 9 FEMEVAL (Federacin Empresarial Metalrgica Valenciana) - Espainia. 9 ITCC (Institutu Teknologikoa) Grezia. 9 Hull-eko Unibertsitatea (Irlanda). 9 FORBITEC (Institutu Teknologikoa) Portugal Iraupena 1997tik 1999ra bitartean. Helburuak EUROCIM proiektuaren helburua produkzio-sistemen eta fabrikazio malguko sistemen integrazio-arloetan metodo eta material didaktikoak garatzea izan zen. Hasteko, beharrei buruzko azterlan bat egin zen (Europako bazkideek egindako hainbat ikerketa-lanekin kontrastatua), bideoak eta material praktikoak sortu ziren eta CIMari buruzko ikastaro pilotua egin zen. Nazioz gaindiko mailan, teknika honen oinarrizko arloetan profesionalen prestakuntza homogeneizatzearen aldeko ikerketa-lana egin da. Emaitzak 1. Prestakuntzaren ikuspuntutik, CIM ingurunean barne hartutako lan-irudiak bateratu dira. 2. Prestakuntzari CIMaren ikuspuntu bateratutik abiatuta ekiten dion irakaskuntza-egitura, tresna didaktikoak, prestakuntza-eskuliburuak, bideoak eta abar sortu dira. 3. Aurreko puntuen ondorioetatik abiatuta, ikastaro esperimental bat egin da CIMeko teknikari batek lana eraginkortasunez betetzeko gaitasun-atal egokiak eta, prestakuntzari dagokionez, ezaugarri horiek dituen lanpostu bat betetzeko profil egokia zehazteko. http://www.femeval.es/print.asp?=0p=450

LANBIDE EKIMENA

126

Lan Munduratzea

9. Marraztu zure Autonomia Erkidegoko Enplegu Zerbitzu Publikoaren egituraren eta funtzionamenduaren organigrama, eta adierazi zein zerbitzu kudeatzen dituen. 10. Egin kontsulta Lan Ministerioaren web-orrian (http://www.mtas.es). Inprimatu honako alderdi hauek sustatzen dituzten kategoria guztietako kontratu bana: 1. Gazteentzako prestakuntza 2. Iraupen luzeko langabeen kontratazioa 3. Gizarte-bazterketako egoeran edo espetxean dauden pertsonen kontratazioa 4. Minusbaliatuen prestakuntza edo kontratazioa 5. Lanik egiten ez duten edo etxeko indarkeriaren biktima diren emakumeen kontratazioa 6. Antoenplegua Deskribatu, kasu bakoitzean, kontratu horien hartzaileak eta bakoitzaren ezaugarri bereizgarriak. 11. Bilatu informazio gehigarria, eta azpimarratu Lantegi Eskola baten eta Ofizio Etxe baten arteko antzekotasun eta ezberdintasun nagusiak. 12. Zehaztu langabezia-prestazioaren eta langabezia-sorospenaren arteko ezberdintasunak. 13. Nola sailkatuko zenuke Gizarteratzeko Gutxieneko Diru-sarrera, politika aktibo gisa ala babes-neurri gisa?

2.1 jarduera Laneratzeko proiektu bat sortzen

Planteamendua Hiru adiskidek eta zeuk laneratze-enpresa bat sortzeko asmoa duzue. Baina, aldez aurretik, proiektua finantzatzeko zein diru-laguntza jaso ditzakezuen jakin behar duzue.

LANBIDE EKIMENA

127

Gizarte Integrazioa

Garapena 9 Lehenik eta behin, laneratze-enpresa zer den jakin behar duzue. Bilatu informazioa (kontsulta egiteko honako web-orri hau erabil dezakezue: http://www.feedei.org). 9 Egin zuen laneratze-enpresaren proiektuaren laburpena (bi orrialdekoa, gehienez). 9 Pentsatu zein funts, ekimen eta programatan parte hartzeko eskubidea izango duzuen. 9 Eskaera egiteko prozedura egokia zein izango litzatekeen jakiteko, egin kontsulta Udalean, aldizkari ofizialetan (EEAO, BOE) eta erantzukizuna duten erakundeetan. 9 Egin lan bat honako alderdi hauek barne hartuta: - Proiektuaren laburpena - Planteatu dituzuen diru-laguntzak, erabakia argudiatuta - Diru-laguntza horiek lortu ahal izateko prozedura Iraupena 9 Eskola bat proiektua lantzeko eta diru-laguntzetan pentsatzeko (ikasgelan egiteko lana). 9 Bi aste informazioa bilatzeko eta lana egiteko (ikasgelaz kanpo egiteko lana).

2.2 jarduera Toki-mailako politikak eta baliabideak ikertzen

Planteamendua Zure eremuan enplegua hobetzeko garatzen diren politikak eta baliabideak zein diren ikertu behar duzue. Garapena 9 Banatu klasea binaka edo talde txikitan, eta antolatu honako informazio-multzo hauek bilatzeko: - Enplegu-politika - Kohesio-funtsak edo egitura-funtsek finantzatutako prestakuntza eta/edo enplegurako programak edo proiektuak.

LANBIDE EKIMENA

128

Lan Munduratzea

- Etengabeko Lanbide Heziketa.(*) - Lanerako Lanbide Heziketa.(*) - Enpresa Ekimeneko Zentroak. - Orientazio Zerbitzuak. - Europako aholku-baliabideak. 9 Herri bakoitzaren arabera, proiektua bertara mugatu ahal izango da, edo herri mugakideetara edo eskualdeetara zabaldu. Baliteke, halaber, (*) marka duten multzoetan zentroetan banatu behar izatea. 9 Informazioa bilatzeko, internetera jo ahal izango duzue, edota, zuzenean, Udalera edo zerbitzu publikoetara. 9 Atal bakoitzerako fitxa bat egin beharko duzue (kalkulu-orri bat edo datu-base bat erabil dezakezue), informazioa laburbilduta jasoko duena. Zehaztu, ahal den neurrian, honako alderdi hauek: helburuak, hartzaileak, politika-mota edo baliabide-mota, eta politika edo baliabide horretara heltzeko modua. 9 Behin betiko lana ikasgelan aurkeztuko da eta, ahal bada, mapa batean kokatu beharko da. Mapa eta fitxategia baliabide gisa geratuko dira ikasgelan. Iraupena 9 Hiru aste informazioa bilatzeko eta lantzeko. Hasierako saioa interneten kontsulta egiteko erabiliko da. Lana ikasgelan hasi eta etxean jarraitu beharko da. 9 Saio bat azalpena egiteko (ikasgelan egiteko lana).

LANBIDE EKIMENA

129

Lan Munduratzea

3 unitate didaktikoa Lan-munduratzeko esku-hartzea behar duten giza taldeak

3.1. irudia.

Hogei, hogeita hamar edo hogeita hamabost urterekin lanik ez izateak gizarteari etengabe aurre egin beharra dakar, gure gizarte honetan gizarte-estatusa lanaren bidez lortzen baita. Langabea kargatzat, pisu hiltzat hartzen da, horrek eragiten duen erruduntasun-sentsazioarekin. Langabezian egotea, zapalkuntza bizitzea ez ezik, bazterketaren mekanismo guztiak ezagutzea ere bada. Langabeak ez du ez aisiarik, ez oporraldirik. Zinean sartze hutsak elitearentzako pribilegioa dirudi, atzerriko kultur mekanismoa, aparteko gertaera; bidaiatzea haurtzaroko oroitzapena edo biharko ametsa da. MAROKOKO DIPLOMATU LANGABEEN ELKARTE NAZIONALA (2003)

LANBIDE EKIMENA

131

Gizarte Integrazioa

3.1

Lan-munduratzea hainbat giza taldetan

Gaur egun, nabaria denez, zenbait giza taldek desabantaila objektibo handiagoak dituzte lan-munduratzeko edo lan-munduan eta gizartean txertatzeko prozesuetan. Hori dela eta, oso garrantzitsua da haien lan-munduratzea errazteko esku hartzea. Lan-munduratzeak, 1.
UNITATE DIDAKTIKOAN

ikusi

dugun bezala, gizarteratzeko prozesu bat (gizarte-jardueretan parte hartzearen, inguruko eskaintzak ezagutzearen, gizarte- eta komunikazio-trebetasunak eta pertsonalak hobetzearen eta abarren bidez) eta laneratzeko prozesu bat (prestatzeko eta lana aktiboki bilatzeko prozesua) eragin ditzake. Giza talde horiek hiru talde handitan sailkatzen dira: 9 Lan-munduan eta gizartean txertatzen laguntzeko ekimen gehienak lana aurkitzeko eragozpenik handienak dituzten giza taldeentzat dira: 45 urtetik gorako langile eta iraupen luzeko langabe, gazte, emakume eta minusbaliatuentzat. Giza talde horientzat, lanik eta iguripenik ez izateak independentzia ekonomikoa eragotz dezake eta, gainera, gizarte-bazterkeriarako lehen urratsa izan daiteke. Horixe dio Gizarte Bazterketaren aurkako Europako Behatokiak, eta honako hau gaineratzen du: langabezia Espainiako gizarte-bazterketaren ardatza da"(1). 9 Zenbait giza talderen ahultasuna, langabeziari aurre egin behar izateak ez ezik, beren egoeraren inguruko zirkunstantziek, trebetasunek, aurreko esperientziek, gizartearen eta enpresa-munduaren aurreiritziek eta abarrek ere eragindakoa da. Talde horientzat, beraz, lan-munduratzeko prozesuak bi aldetatik izango dira garrantzitsuak txertatzeko aukera izateko. Giza talde horiek osatzen dituztenak honako hauek dira: etorkinak, droga-mendekotasuneko arazoak dituztenak edo izan dituztenak, espetxean preso egon direnak eta pobrezia-egoeran daudenak. 9 Lan egin nahi duten edo lan egin behar duten, eta langabezia jasaten duten giza taldeen egoeraz gain, bada beste egoera bat, hots, lan-mundutik erretirora doan bidean dagoen pertsonarena, alegia. Hori dela eta, aztertuko dugun azken giza taldea erretiratuena izango da. Giza talde bakoitzari buruzko azterketa sistematizatzeko, honako alderdi hauek garatuko ditugu: 9 Lehenik eta behin, aztertu beharreko giza taldearen lan-egoeraren aurkezpen labur bat egingo dugu. 9 Ondoren, taldearen deskribapena egingo da, profila azalduta. 9 Hori egin eta gero, lan-munduratzeari dagokionez dituzten berariazko premiak zerrendatuko ditugu.

LANBIDE EKIMENA

132

Lan Munduratzea

9 Ondoren, esku hartzeko proposamen batzuk planteatuko dira. Esku hartzeko prozesua, nolanahi ere, 5.
DIDAKTIKOAN kasu UNITATE DIDAKTIKOAN

azalduko dugu era zabalagoan, eta 6.

UNITATE

praktiko batzuekin argituko dugu. ikusi dugun giza talde bakoitzaren berezko laguntza-

9 Azkenik, 2.

UNITATE DIDAKTIKOAN

-neurriak eta berariazko baliabideak zerrendatuko dira. Estatu-mailako baliabideak hartzen dira abiapuntutzat. Europako baliabideak udalerri bakoitzean zehaztuta daude eta, halaber, autonomia-erkidegoetakoak falta dira (asko baitira).

3.2. irudia. Langabezia estrukturaleko egoera batean, giza talde jakin batzuek zailtasun gehigarriak dituzte lanpostu bat aurkitzeko.

3.2

45 urtetik gorako eta iraupen luzeko langabeak

Industria-birmoldaketako prozesuak, krisi ekonomikoa, plantillen berregituratzea, enplegu finkoaren ordez aldi baterako lanerako joera, enpresa-porrota, industriaren deslokalizazioa eta abar direla eta, pertsona askok enplegua galtzen dute urte askotako esperientziaren ondoren. Askotan, ondorioak korapilatsuak dira, pertsona horietako askok zailtasunak baitituzte berriz laneratzeko. Egoera hori bereziki larria da talde batzuen kasuan, hala nola 45 urtetik gorako eta iraupen luzeko langabeengan.

45 urtetik gorako langabeen ezaugarriak eta profila

Profil bakarra ez badago ere, urte askotan (eta, maiz, enpresa berean) lan egin duten eta oso berariazko zereginak (eta kualifikazio baxukoak sarritan) egin dituzten pertsonak dira, oro har. Horrez gain, langabe horien prestakuntza- eta ikasketa-maila txikia izan ohi da, eta prestakuntza, kasu askotan, zaharkituta dago. Hala ere, azpimarratu beharra dago azken aldi honetan 40 urte bete ondoren lanpostuak galtzen dituzten lanbide- eta prestakuntza-kualifikazio handiagoko profesionalak gero eta gehiago direla, eta progresioa handitzen ari dela.

LANBIDE EKIMENA

133

Gizarte Integrazioa

Giza talde horren beste ezaugarri bat gehienak gizonezkoak izaten da, emakumezkoen kopurua gora egiten ari bada ere. Gizonezkoen artean, gehienak ezkonduak dira eta seme-alabak dituzte kargura. Erantzukizun horren eta genero-baldintzapenaren ondorioz, enplegua bilatu beharra premiazkoagoa da. Hori dela eta, pertsona horiek errezelo handiagoak dituzte beren denbora lanerako prestakuntzan eta orientazioan erabiltzeko. Egin duten lan-ibilbideagatik, etengabeko prestakuntzaren kultura falta zaiela eta askotan politika aktiboak eta horiek eskaintzen dituzten programak ezagutzen ez dituztela esan daiteke. Emakumezkoei dagokienez, jasan dezaketen genero-diskriminazioa gaineratu behar zaio egoera horri, dagokion idatz-zatian ikusiko dugunez. Egoera horiek guztiek lan-merkatura egokitzeko eta birziklatzeko zailtasunak sortzen dituzte eta, beraz, giza talde hau oso ahula da lan-merkatuan gertatzen diren aldaketen aurrean. Hori dela eta, 45 urtetik gorako langabeen ehuneko handi bat iraupen luzeko langabezia-egoeran geratzen da.

f Iraupen luzeko langabeen ezaugarriak eta profila Iraupen luzeko langabeen taldea enplegu-bulegoan etenik gabe hamabi hilabetetan edo gehiagotan inskribatuta daramaten langabeek osatzen dute. Egoera horretan bi urtetik gorako aldi batean daudenak oso iraupen luzeko langabetzat hartzen dira. Egoera horretan dagoen biztanle-kopurua oso handia da, eta egoera horretan sartzeko arrazoiak askotarikoak dira. Horregatik, oso zaila da giza talde horren barruan profil bakarra zehazten saiatzea. Oro har, pertsona horiek arazo handiak dituzte langabe berriekin (hau da, lanpostua duela gutxi galdu dutenekin) edo produkzio-munduan lehen aldiz sartzen direnekin lehiatzeko. Pertsona horien egoera baloratzean kontuan hartu beharreko faktore bat egoera horretan daramaten denbora da. Adibidez, enplegu bila urtebete inguru dabiltzan langabeen arazoak eta bi edo hiru urte lanik aurkitu gabe eman dituzten langabeenak ez dira berdinak. Nabaria denez, denborarekin zailtasun gehiago agertzen dira, hala nola denbora-tarte luzeetan diru-sarrera egokiak lortzeko ezintasuna. Pertsona bat luzaroan langabezia-egoeran geratzen denean, hainbat arazo gaineratzen zaizkio lana aurkitzeko ezintasunari. Arazo ekonomikoen atzetik arazo pertsonalak etor daitezke, hala nola ezegonkortasuna familia-gunean, isolamendua eta bakardadea. Arazo pertsonalak harreman-mailan sortzen dira lehenik, eta ondoren maila animikoan (autoestimua). Zenbaitetan, alkohol-mendekotasuna ager daiteke. Prozesu hori argiago azaltzeko, Iraupen luzeko langabeziaren kiribila eta dinamika(2) dokumentua hartuko dugu abiapuntutzat.

9 Langabeziaren kiribila eta dinamika Kiribil hau bost fasetan banatu dugu. Kontuan izan behar dugu fase bakoitza, gutxi gorabehera, 6 hilabetetik urtebetera bitartekoa dela.

LANBIDE EKIMENA

134

Lan Munduratzea

1. fasea. Aldez aurreko baldintzak Hasierako abiarazlea bera da beti: hainbat arrazoiren ondorioz lanpostua galdu izana. Zenbait kasutan, egoera hori traumatikoa izan daiteke, batez ere adin batetik aurrera eta arrazoi jakin batzuk direla eta: pertsonak bizi-erritmo segurua (eta, zenbaitetan, maila handikoa) ezarrita zuelako, hainbat zor ordaindu behar dituelako (hipotekak, automobila...) eta abar. Fase honetan, oro har, langabeziako lehen hilabeteak onak izaten dira. Hasierako gogoa ona izaten da, lana galtzearekin batera pertsonak merezitakotzat hartzen duen atseden-fase bat izaten baita. Izan ere, beti egin nahi izan duena eta inoiz egin ezin izan duena egiteko aukera du (zaletasunak, aisia), edo, besterik gabe, atseden hartzeko, ezer egin gabe. Horrela, beraz, eguneroko erritmo berri bat ezartzen da. Gizarte-prestazioak jasotzen dituen bitartean, horrela bizi da langabea. 2. fasea. Langabeziaren bilakaera Pixkanaka, beste egoera bat agertzen da: lan-merkatuaren aldetik jasotako gaitzespena. Langabe horiek ez dituzte kontuan hartzen eskaintza gehienetan (adinagatik, prestakuntzagatik...), titulazio zaharkituak dituzte edo balioa galdu dute, esperientzia pertsonal handia izanik ere ez da baliagarria Horrek guztiak frustrazioa eta motibazioa galtzea eragiten du. Lehen harremanak ezarri eta curriculumak bidaltzen hasten dira, interes urrikoak segur aski. Langabea familiaren presioa eta bere buruarekiko haserrea sentitzen hasten da. Curriculum gehiago bidaltzen ditu, baina porrot egiten du behin eta berriz. Langabeak bilaketa bera bihurtzen du lan, eta familiak jarduera hori onartzen du hurrengo erorialdia iritsi arte. 3. fasea. Langabezia kronikorako bidean Lanpostu bat aurkitzeko zailtasunak erosteko ahalmena galtzea eragiten du, eta horrek familia-arazo larriak sor ditzake. Halaber, gizartean balio ez izatearen sentsazioa barneratzen da. Egoerak okerrera egiten du: langabeak bere kabuz konpontzen ez dakien eta, aldi berean, autoestimua galtzea, zorrak eta orientaziorik eza eragiten dituen arazo bat duela nabaritzen du. Familiaren presioaren ondoren, familia-arazoak datoz. Langabeak aholkua bilatzen du adiskideengan, lankide ohiengan, erakundeetan eta abar. Hainbestetan galdu ondoren, frustrazioa da nagusi, eta segurtasunik eza agertzen hasten da. 4. fasea. Azken egoera. Langabezia kronikoa eta iraupen luzekoa (2 urtetik gorakoa) Autonomia eta trebetasun pertsonalak galtzen dira, larritasun-sentsazioa eta sufrimendu psikologikoa areagotu egiten dira, autoestimua galtzen da, eta langabeak bere buruari egozten dio errua. Jasotzen ziren sorospenak mantentzen badira, langabea sorospen horietara moldatzen da eta gizarteeta familia-mendekotasunera iristen da. Une horietan, osasun-arazo fisikoak eta psikikoak ager daitezke. Mendekotasun-jarrerak hartzeko arriskua ere badago.

LANBIDE EKIMENA

135

Gizarte Integrazioa

Egoera ekonomikoa oso larria da eta, presioa hain handia denez gero, aitzakiak bilatzen dira: errua sistemarena edo besteena da. Egoera aldaezina balitz bezala ikusten da, egoera horretatik irtetea lortuko ez delako sentsazioa sortzen da, eta beste pertsona batzuekiko harreman oro baztertzen da. Alkoholarekiko mendekotasun-erlazioa agertzen has daiteke. Pertsona horien beste irteera bat langabezia-egoeran egon ordez gaixorik daudela pentsatzea da (depresio edo mendekotasun baten ondorioz). Muturreko egoera batean, lanerako ezintasunera irits daitezke. Horrek edozein sorospenen menpe egotea eragiten du, eta lan-munduratzeko prozesu oro eragozten du. Erabateko langabearen egoera da hori.

3.1. eskema

Giza talde horien premiak

Ikusi dugunez, bi giza talde horien profila oso zabala izan daiteke. Hortaz, enplegu-eskatzaile bakoitzaren egoera pertsonalean oinarritu behar da beti. Idatz-zati honetan, ager daitezkeen premia-multzo handiak deskribatzen saiatuko gara: orientazio-premiak, prestakuntza-premiak, laneratze-premiak, jarrerak hobetzeko premiak, laguntza jarraituaren premia eta enpresak kontzientziatzeko premia. Orientazio-premiak Giza talde horiek, lan-egoera berria dela eta (askorentzat lehen aldia da, urte askotan, lana bilatu behar dutena), nahastuta daude eta orientazioa behar dute, hots, zein premia dituzten eta eskariei erantzuteko zein baliabide dauden, lan-merkatuaren ezaugarriak zein diren, hautaketa-prozesuak nolakoak diren eta abar adieraziko dien zerbitzu bat.

LANBIDE EKIMENA

136

Lan Munduratzea

Prestakuntza-premiak Lanpostuetan teknologia berriak sartzeak eta hainbat baldintza (aldaketetara bizkortasun eta malgutasun mentalarekin egokitzeko gaitasuna, adibidez) betetzen dituen jende prestatuagoaren eskariak gora egiteak langileak birziklatzeko beharra sortzen dute. Etengabeko prestakuntzaren premia hori generikoa edo lanbide baten berariazkoa izan daiteke eta, sarritan, teknologia berriei lotuta egon daiteke. Kontuan hartu behar da giza talde horiek nekez eskainiko diotela denbora-tarte bat prestakuntzari, lan ordaindu baten beharrari ematen baitiote lehentasuna. Horrela, beraz, lehen urratsa behar horretaz kontzientziatzea izango da. Laneratze-premiak Beharrik premiazkoena eta agerikoena da aztergai dugun giza taldearentzat, baina oso era zabalean hartu behar da. Enplegua behar dut eskaeraren atzean, lana bilatzeko teknikak ezagutzeko beharra agertzen da: curriculum vitaea landu, hautaketa-elkarrizketa egin, eskaintzak bilatu, zerbitzuak ezagutu (lan-poltsa, adibidez), aurkezten den eskaintzen jarraipena egin eta abar.
3.3. irudia. Giza talde honen barruan, prestakuntza eta orientazioa jasotzeko proposamenak ez dira beti ongi onartzen, talde horretako askorentzat lehen aldia baita, urte askotan, lana bilatu behar dutena.

Jarrerak hobetzeko premiak Zenbait kasutan, alderdi pertsonalak hartu behar dira kontuan, hala nola jarrera jakin batzuk hobetzeko beharra: autoestimu txikia, motibazioa handitu beharra, prestakuntzarekiko interesa, gizarte-harremanak mantentzen jakitea eta abar. Baliteke behar horiek ezkutuan egotea, baina erabiltzailea jabetzen ez bada, ezin izango zaie erantzun. Laguntza jarraituaren premiak lanpostua mantentzeko Lana aurkitu ondoren, jarraipena egiteko premia sortzen da, aurkitutako lanpostua mantendu ahal izan dadin. Askotan, lanpostua mantentzea aurkitzea baino zailagoa da (probaldiak, aldi baterako kontratuak eta abar). Epe ertainera edo luzera sortuko den premia bada ere, garrantzitsua da pertsona konturatzea behar duenean laguntza izango duela. Enpresak kontzientziatzeko premiak Beste ikuspegi batetik, eta kasu zehatz bakoitza kontuan hartu gabe, ezin da ahaztu enpresek kontzientziatu egin behar dutela giza talde horretako pertsonak kontratatzeak eta pertsona horiei izan ditzaketen hobarien berri emateak duten garrantziaz. Behar hori laneratze-taldeak atzematen du.

LANBIDE EKIMENA

137

Gizarte Integrazioa

Esku hartzeko proposamenak

Kasu bakoitzean aztertu beharko diren premietatik abiatuta, giza talde horiekin egin beharreko lana banan-banako ibilbideak edo pertsonalizatuak barne hartzen dituzten banan-banako esku-hartzeetan oinarrituta dago, 5. UNITATE DIDAKTIKOAN ikusiko dugunez. Grafikoki azaltzeko, PRAHU izeneko fundazio pribatuak esku hartzeko egindako proposamena hartuko dugu abiapuntutzat. Arazo eta profil bera zuten (hots, edadetuak ziren) eta urte askotan lan- eta ekonomia-egonkortasuna lortu ondoren enpresatik egotzi zituzten hiru pertsona partikularrek sortu zuten fundazio hori, 1995ean. Handik gutxira, langabezia-prestazioa amaitu zitzaien, familia desegituratzeko arriskuan zuten eta etsi-etsita zeuden. Esperientzia horrekin, arazo berarekin bizi zirenei laguntzeko erakunde bat sortzea erabaki zuten. Honako urrats hauek proposatzen dituzte: 1. Lehen elkarrizketa edo lehen harremana, pertsona ezagutzeko eta pertsona horrek zein eskari egiten duen jakiteko helburuarekin. Harremanaren jatorria askotarikoa izan daiteke: egunkarian argitaratutako iragarki bat, gizarte-zerbitzuak, ahoz ahoko informazioa eta abar. 2. Lehen balorazioa. Elkarrizketa ugaritan oinarrituta, informazioa bildu eta subjektuaren premiak finkatu behar dira. Hainbat alderdi baloratuko dira: lan-esperientzia eta lan-ibilbidea, prestakuntza-maila, egungo interesak, enplegua bilatzeko autonomia eta abar. Kasu bakoitzean, jarraitu beharreko ekintza-plan pertsonalizatua finkatzen da. Hainbat aukera daude: 9 Prestakuntza. Prestakuntza-ikastaro bat egitea (informatika-ikastaroa edo berariazko beste edozein ikastaro). Zentroak berak informatika-ikastaroak eskaintzen ditu; gainerako espezialitateak berariazko zentroetan egin behar dira. 9 Enplegua bilatzeko teknikak. Berariazko gaien inguruko ikastaroetan edo mintegietan parte hartzea: curriculuma egiteko modua, hautaketa-prozesuak gainditzeko modua, lan-eskaintzak bilatzeko modua eta lekua, test psikoteknikoak betetzeko modua eta abar. 9 Enplegua bilatzeko aretoak autonomiaz erabiltzea. Oro har, berariazko zentroek izaten dituzte horrelako aretoak. 9 Talde-terapiako bileretara joatea. Bilera horietan, ezaugarri berak dituztenek esperientzia pertsonalen berri ematen diote elkarri. Ekintza horiekin guztiekin, langabezian dagoen pertsona martxan jartzen da, bere motibazioa, konfiantza eta autoestimua hobetu egiten dira eta, aldi berean, gizarte-harremanak mantentzen ditu.

LANBIDE EKIMENA

138

Lan Munduratzea

3. Banako tutoretza bidezko jarraipena prozesu osoan, dagokion tutorearekin. Hortaz, langabeak hiru jardueratan parte hartzen badu ere (prestakuntza-ikastaroa egin, enplegua bilatzeko aretora autonomiaz joan eta talde-bileretan parte hartu), erreferentziazko profesional bat du bere ekintza-plana berrikusi eta beharrezkoak diren aldaketak egin ahal izateko. 4. Lanpostua mantentzeko tutoretza. Enplegua aurkitu ondoren, langabearekiko harremana mantentzen da, konfiantza areagotzeko eta ager daitekeen edozein arazo konpontzeko. Prozesu osoaren iraupena hiru hilabetetik urtebete eta gehiagora bitartekoa izan daiteke. Ez dago mugako datarik, enplegua bilatzen dutenen erritmoak errespetatzen dira. Aztergai ditugun giza talde horiekin egin beharreko esku-hartzearen ezaugarri bereizgarrien artean, elkarren arteko laguntzaren garrantzia azpimarra daiteke (horrexegatik egiten dira talde-terapiako bilerak). Hori dela eta, pertsona batek lana aurkitzen duenean erakundearekin harremanetan jarrai dezan eskatzen zaio, erakundean sartzen diren eta hasierako egoeran dauden langabeei bere esperientziaren berri eman diezaien.

PRAHU fundazioaren eskema Lehen bisitaldia Lehen balorazioa. Bideratzea Talde-terapia Informatika-ikastaroa Langabe aktiboa. Laneratze eraginkorra
3.1. taula.

Enplegu-kluba

Laguntza-neurriak eta baliabide propioak

Aztergai ditugun giza taldeak 2.
UNITATE DIDAKTIKOAN

azaldu ditugun hainbat kontraturen onuradun

izan daitezke. Hona hemen horietako batzuk: 9 Emakume langabeentzako lan-kontratu mugagabea. 9 45 urtetik gorako langileentzako lan-kontratu mugagabea. 9 Sei hilabetetan edo gehiagotan inskribatuta dauden langabeentzako lan-kontratu mugagabea. 9 Langabezia-prestazioak edo langabezia-sorospenak jasotzen dituztenentzako lan-kontratu mugagabea.

LANBIDE EKIMENA

139

Gizarte Integrazioa

9 Gizarte Segurantzako Nekazaritzako Erregimen Berezian barne hartutako langabezia-sorospena jasotzen dutenentzako lan-kontratu mugagabea. 9 Langabezia-sorospenak jasotzen dituzten 52 urtetik gorako langileentzako lan-kontratua. 9 Enplegua mantentzen edo lanera itzultzen laguntzeko neurriak: Gizarte Segurantzako kuoten hobaria 60 urte edo gehiago dituzten langileentzat. Enpresak kontratu horien onuradun dira. Nolanahi ere, kontratu horiez gain, kontuan hartu behar dira giza talde horientzako berariazko programak (hauek ere 2. UNITATE DIDAKTIKOAN azaldu

ditugu).

9 Lanerako prestakuntza 9 Enplegu-plana 9 Lanerako prestakuntzako lantegiak 9 Orientazioa

3.4. irudia. Giza talde horientzako berariazko lan-kontratua haien kontratazioa sustatzeko gehien erabiltzen den tresnetako bat da.

3.3

Adingabeak eta gazteak

Gazteen enpleguaren problematika

Gazteen langabeziatzat 16 urtetik 25era bitarteko adinean agertzen dena hartzen da (zenbait autorek 30 urtera bitarteko adina aipatzen badute ere). Adin-muga 16 urtekoa da, hori baita lan-munduan txertatzeko legezko gutxieneko adina. Gainera, LOGSE Legea indarrean sartu zenetik, bat dator derrigorrezko eskolatzea amaitzen den adinarekin. Azken hamarkadetan, beheranzko joera ikusten ari gara gazteak biztanleria aktiboan txertatzeko erritmoan, eta, bereziki, gazteenengan (16 urtetik 21era bitartekoak). Horren erakusgarri, gazteen langabeziaren egungo tasa % 11,3koa izatea da (BAI, 2003ko iraila), hots, langabezia-tasa orokorra baino hiru puntu handiagoa. Alde horrek, gainera, gora egin du azken urteotan. Horrek guztiak gazteek lan-munduan txertatzeko dituzten arazoen berri ematen digu. 2000 Langabezia-tasa Gazteen langabezi-tasa 8,7 10,8
3.2. taula.

2001 8,6 10,8

2002 8,8 11,4

2003-IX 8,6 11,3

LANBIDE EKIMENA

140

Lan Munduratzea

Gazteek lan-merkatuarekin duten lehen esperientziaren ezaugarri bereizgarria lan-harremanen kolokatasuna da. Kasurik onenean, aldi baterako kontratuekin, prestakuntza-kontratuekin, praktikaldiko kontratuekin edo ikastun-kontratuekin hasten dira. Esperientziarik ezaren eta sektore gehienetan dagoen eskari handiaren ondorioz, soldatak oso baxuak dira. Gazteak, askotan, beren prestakuntza-mailatik beherako lanbide-kategoriakoak edo espezializaziokoak diren eta beren lanbide-profilarekin zerikusirik ez duten lanak hartzen dituzte. Faktore horiek guztiak kontuan hartuta, hezkuntza-sistematik lan-merkaturako bidea egiteko plangintza eskasa dela pentsa dezakegu. Prestakuntzaren eta enpleguaren arteko lotura-gabezia hori maila guztietan agertzen da, oinarrizkoenekin hasi (DBH edo Batxilergoa) eta goi-mailakoenekin amaitzeraino (diplomaturak eta lizentziaturak). Edonola ere, zailtasunak handiagoak dira gazteenengan eta prestakuntza-maila txikia dutenengan. Gazteak lan-merkatuan txertatzeko prozesuan atzeratzeak emantzipatzeko unea ere atzeratzea eta gurasoen etxean bizitzeko denbora luzatzea eragin dezake. Testuinguru horretan, laneratzea gazteak helduarora egin beharreko ibilbidea errazteko funtsezko baldintza dela uler daiteke, bakarra ez bada ere.

Giza taldearen ezaugarriak eta profila

Giza talde zabal honen ezaugarriak aztertzeko, lanerako hainbat trebakuntza- eta egoera-maila hartu behar dira kontuan. Maila horien arabera, helduarorako bidea egiteko hainbat modalitate izango dira. Goi-mailako edo maila ertaineko titulazioak dituzten gazteak Egoera hobeak edo okerragoak ager daitezke, baina, funtsean, talde honek ez luke zailtasun handiegirik izan behar enplegua aurkitzeko, behin-behinekoa edo jasotako prestakuntzari zuzenean lotu gabekoa bada ere. Kasu gehienetan, lan-munduan txertatzeko unea ikasketak amaitu arte atzeratzen da, zenbaitetan aldi baterako lan-esperientzia laburrak tartekatzen badira ere (udako lanak, asteburuak eta abar). Esperientzia horiek, oro har, ez dute zerikusirik gazteek egindako ikasketekin, edota gazteen lanbide-profilaren azpitik daude. Giza talde hau oso zabala da eta, beraz, egoera ezberdina da jasotako prestakuntzaren arabera. Ikasketa eta titulazio guztiek ez dituzte lanbide-aukera berak eta gizarte-kontsiderazio bera eskaintzen. Era berean, ezberdinak dira hiri batean bizi denak eta landa-ingurunean bizi denak dituzten aukerak, edota gizarte-maila altuko pertsonak eta maila apalekoak dituztenak, informatika eta hizkuntzak menderatzen dituenak, ospe handiko eskoletan graduatu-ondoko ikastaroak egin ditzakeenak eta abar. Hori guztia dela eta, helduarorako bidea egiteko bi modalitate bereiz daitezke azpitalde honen barruan: 9 Arrakasta goiztiarrekoa. Lanbide-karrerarako iguripen handiak, eta arrakasta handiko eta etenik gabeko prestakuntza-ibilbideak egiten dituzten pertsonen kasua da.

LANBIDE EKIMENA

141

Gizarte Integrazioa

9 Hobetzeko gizarte- eta lanbide-iguripen handien eta benetako lorpenen arteko pixkanakako hurbilketan datzana. Bigarren kasu honetan, lanbide-karrerako lorpenak eta emantzipazioa atzeratu egiten dira nabarmen. Kualifikazio ertaina edo baxua duten gazteak Ikasketak hasi dituzten gazteen artean, maila ertainekoetara iritsi direnak (Batxilergoa, maila ertaineko heziketa-zikloak), edota arrakastarik izan ez dutenak barne hartzen dira talde honetan. Lan-merkatuan, kualifikazio baxuko enpleguak aurkitu ahal izango dituzte. Enplegu horiek, oro har, behin-behinekoak dira eta ez dute zerikusi handirik elkarren artean (sigi-sagako curriculum esaten zaio horri). Egoera horretan, nolabaiteko trebakuntza, lanbide-esperientzia eta lan-ohiturak eskuratuko dituzte gazteek (beren curriculumaren balioa txikia, urria eta aurrera egiteko aukerarik eskaintzen ez duena izanik ere). Sarritan, tipologia honen barruko gazte batek enplegua lortzen duenean, ongi daki nekez izango duela etorkizuna lanpostu horretan. Horrela, beraz, oreka bat agertzen da lanbideratzeko aukeraren eta behin-behinekotasunaren kulturaren artean. Oro har, trantsizioko modalitate bat izaten da, langile-ibilbide izenekoa, alegia. Talde horretako gazteak lanaren kulturara bideratuta daude, etorkizun mugatua dute eta beren lan-esperientzietan oinarrituta profesionalizatzen dira. Ibilbide hori bereziki ahula da lan-merkatuaren aurrean (lan-merkatua aldatu egiten baita), eta oso ohikoa da aldizka langabezia-egoeran egotea. Emantzipazioa lan-esperientziei lotuta egongo da, baina emantzipatzeko batez besteko adina biztanleria osoaren batez bestekoa baino txikiagoa da talde honetako gazteen kasuan. Kualifikaziorik gabeko gazteak Hezkuntza-sisteman jarraitu ezin duten edo jarraitu nahi ez duten, eta lan-merkatura kualifikazio teknikorik gabe baina oinarrizko kultur prestaketa batekin (DBH, Gizarte Bermeko Programak eta abar) irteten diren gazteak barne hartzen dira talde honetan. Giza talde honek prestakuntza sendotu ohi du hainbat ofiziotako lanerako ikastaroen eta berariazko beste programa batzuen bidez. Bigarren mailako eta deskalifikatutako lan-merkatuan txerta daitezke, oinarrizko prestaketaren arabera. Oro har, plantillan sartzeko inolako konpromisorik gabeko lan ezegonkorrak eta ordukako enpleguak (lan-kontraturik gabe edo ezkutuko ekonomian) aurkituko dituzte. Adibide gisa, honako hauek aipa daitezke: buzoietan publizitatea banatzea, kartelak jartzea, ordukako lanak tabernetan eta pub-etan eta abar.
3.5. irudia. Kualifikazio ertaina edo baxua duten gazteak, oro har, berehala txertatzen dira lan-munduan, baldintza txar samarretan bada ere.

LANBIDE EKIMENA

142

Lan Munduratzea

Talde honetako gazteek ezegonkortasunean bizi dezakete trantsizio-ibilbidea. Egoera ez da langabezia kronikokoa, laneratzeko erabateko ezegonkortasunekoa baizik. Ibilbide horrek errotazio eta ezegonkortasun handia sortzen du, eta behin eta berriz atzeratzen da emantzipatzeko aukera. Titulurik eta trebakuntza berezirik gabeko gazteak Eskola-sistematik, eta laneratze-programetatik (GBP Gizarte Bermeko Programak) eta lanerako prestakuntzako programetatik kanpo geratu direnak ditugu titulurik eta trebakuntza berezirik gabeko gazteak. Gazte hauek erraz samar sar daitezke marjinazio-kiribil batean. Eskola utzi ondoren, familia-hutsunea, ingurunearen presio negatiboa, iguripen suspergarririk eza, motibaziorik eza, nortasunaren narriadura eta abar jasaten dituzte. Talde honen barruan, lan duina aurkitzeko aukerarik ez duten, eta nekez izango duten gazteak daude. Izan ere, nekez eskuratuko dituzte lan-ohiturak eta lan-esperientzia, beti egongo baita norbait hobea lanpostu bat betetzeko, bai eta oso sinplea bada ere. Bestalde, ezin ditugu ahaztu gutxiengo etniko eta kultural jakin batzuei lotutako berariazko giza taldeetako gazteak (hala nola ijitoak edo etorkinak) eta hezkuntza-premia bereziak dituztenak, hots, ikasteko erritmoei jarraitzeko zailtasunak izan arren ezgaitasuna dutenentzako berariazko zerbitzuen beharrik ez dutenak. Gazte horien kasuan, helduarorako ibilbideak desegituratuak izan ohi dira, gizarte-iguripenak txikiak, eta eskola-ibilbideak laburrak edo alderraiak. Helduarorako bidea egiteko prozesuan, langabezia kronikoko egoerak eta bigarren mailako lan-merkatuan sartzeko aldizkako aukerak ohikoak dira. Jardueraren zati handi bat ekonomia marjinalean edo ezkutuko ekonomiaren forma batzuetan egiten da. Ibilbide horietan sartzeak laneratze erregularrerako gaitasunak eta jarrerak galtzea eragiten du.

Giza taldearen premiak

Ikusi dugunez, giza talde honen barruan egoera ugari aurki ditzakegu prestakuntza-mailaren edo arrakasta-iguripenen arabera. Egoera-ugaritasunetik abiatuta, kasu bakoitzean berariazko premiak zehaztu beharko lirateke. Hala ere, badira oinarrizko premia komun batzuk talde guztietan, hala nola orientazio-premia, prestakuntza-premia, gutxieneko esperientziaren premia, eta laneratze erregularrerako jarrerak hobetzeko premia. Orientazio-premia Gazteek lanbide-irteera bat aukeratzeko zeregin zailari aurre egin behar diote, eta bi aukera dituzte: prestakuntza-ibilbideen bitartez espezializatzea, edo lan-merkatuan zuzenean sartzea. Bi kasuetan, orientazioaren premia ikusten da, akademikoarena edo profesionalarena, hain zuzen ere.

LANBIDE EKIMENA

143

Gizarte Integrazioa

Gazteak bere burua ezagutu behar du, hezkuntza-sistemak egiten dizkion eskaintzak eta lan-merkatuaren ezaugarriak ezagutu behar ditu, eta erabakiak hartzen ikasi behar du. Prestakuntza-premia Prestakuntza-gabeziak hainbat mailatan ager daitezke. Hori dela eta, honako bereizketa hau egin daiteke : 9 Oinarrizko prestakuntzaren premia, derrigorrezko hezkuntza arrakastaz osatu ez denean.
3.6. irudia. Gazte-talde jakin batzuek dituzten premia nagusiak honako hauek dira: orientazio-premia, prestakuntza-premia eta lan-esperientzia eskuratu eta hobetzeko premia.

9 Berariazko lan bat bete ahal izateko lanbide-gaitasunak, teknikak eta lan-ohiturak eskainiko dituen lanbide-heziketaren premia (lanbide-kualifikazioa). 9 Zeharkako gaitasunetan edo generikoetan prestatzeko premia (lan-girora egokitzeko gaitasuna, ekimena, arazoen ebazpena, komunikazioa, erantzukizuna, antolamendua eta abar). Lan-esperientziak eskuratzeko premia Edozein lanpostu lortu ahal izateko, aldez aurreko esperientzia baloratzen da beti, eta gazte askok ez dute halakorik izaten. Hori dela eta, lan-esperientziak eskuratzeko beharra sortzen da eta, esperientzia horiek eskuratzeko, honako aukera hauek daude: lan-kontratu bereziak (hala nola praktikaldiko kontratuak edo prestakuntza-kontratuak), edo horretarako planteatutako programak, hala nola lantegi-eskolak edo ofizio-etxeak. Lan-jarrerak hobetzeko premia Motibazioari eta jarrerei dagokienez, honako hauek ager daitezke: lanbide-interesik eza (ez dago proiektu definiturik), konpromiso gutxi hartzeko joera, aldatzeko gogo txikia, prestakuntzarako motibazio txikia, lan-errealitatearekin bat ez datozen lan-iguripenak eta abar. Premia-multzo hau oso maiz agertzen da, baina zaila da lantzen, gazte asko ez baitira beren jarreren jakitun.

Esku hartzeko proposamenak

Premiak aztertu ondoren, esku hartzeko garaia izango da. Prozesu horrek lau une ditu: premiak ezagutzea, lanbide-orientazioa, prestakuntza-eremuan edo lan-eremuan txertatzea eta prozesu osoaren jarraipena.

LANBIDE EKIMENA

144

Lan Munduratzea

Premiak ezagutzea Orientazioa

Eskatzailea ezagutu Arazoa definitu Norberaren ezagutza Informazioa bilatu Alternatibak planteatu Erabakiak hartu Banan-banako tutoretza

Txertatzea

Eskaintza ezagutu Prestakuntza-mailan txertatu Enplegua bilatu

Jarraipena

Lanpostua mantendu
3.3. taula.

9 Premiak ezagutzea. Lehen elkarrizketen helburua gazte bakoitza ezagutzea eta bakoitzaren puntu sendoak eta ahulak finkatzea da. Horretan oinarrituta, ekintza-plan pertsonalizatua ezarriko da. 9 Lanbide-orientazioa. Gazteekin landu beharreko alderdi nagusia orientazioa izango da eta, zehazki, erabakiak hartzeari lotutakoa, betiere gazteak prestatzen jarrai dezaten eta laneratu daitezen sustatzeko. Lanbide-orientazioa prozesu profesionalizatua da; bertan, prestakuntza-ibilbidea eta lanbide-ibilbidea finkatzen duten erabakiak hartzean laguntza jasotzeko aukera ematen duen jarduera-multzoa garatzen da. Erabakiak hartzeko prozesu horrek hainbat fase ditu. Hona hemen: Lehenik eta behin, arazoa definitu beharra dago. Norberaren ezagutza lantzen da testen eta beste jarduera batzuen bitartez, gazteak bere gaitasunak, lanbide-interesak, iguripenak, balioak eta abar zein diren jakin dezan. Ondoren, alternatibak planteatzen dira (hezkuntza- eta lan-aukerak, hala nola lanbideak, ofizioak, baldintza akademikoak eta abar), eta horiei buruzko informazioa bilatzen da. Informazioa lortu ondoren, dauden aukerak baloratu eta interesik ez dutenak utzi egiten dira. Azkenean, erabaki egiten da.

9 Prestakuntza-mailan txertatzea. Prestakuntza-prozesuarekin jarraitzen duten gazteen kasua da. Aukerak askotarikoak dira. Profesionalak diren heinean, egungo hezkuntza-sistemak egiten dituen eskaintza guztiak eta lanerako prestakuntzari, helduen hezkuntzari eta arautu gabeko prestakuntzari lotutako eskaintzak ezagutu behar dituzte.

LANBIDE EKIMENA

145

Gizarte Integrazioa

9 Laneratzea. Lehen urratsa enplegua bilatzeko tekniketan eta lan-merkatuari buruzko informazioan prestatzea izango da. Prestakuntza-maila baxuko gazteen kasuan, arreta berezia beharko da, zeharkako gaitasunak azpimarratu beharko baitira. Horretarako, lan-munduan txertatzea bultzatzen duten programen eskaintza zabala dago. 9 Jarraipena. Prozesua luzea eta oso pertsonala denez gero, kontuan hartu behar da tutoretza (gazteari uneoro lagunduta).

Laguntza-neurriak eta baliabide propioak

Hona hemen gazteek lor ditzaketen kontratuetako batzuk (2. hain zuzen ere): 9 Praktikaldiko kontratua 9 Prestakuntzarako kontratua 9 Hobaria duten kontratuak gizarte-bazterketako egoeran dauden langileentzat Nolanahi ere, giza talde honentzat benetan interesgarriak diren laguntza-neurriak (hauek ere 2.
UNITATE DIDAKTIKOAN azalduta UNITATE DIDAKTIKOAN

azaldu ditugunak,

daude) honako hauek dira:

9 Gizarte Bermeko Programak 9 Ofizio Etxeak 9 Lantegi Eskolak 9 Enplegu Lantegiak

3.4

Emakumeak
Emakumeen lan-merkatua

Azken urteotan aurrerapen handiak egin badira ere, emakumeek Espainiako lan-merkatuan duten agerpen-maila oso urrun dago Europako batez besteko mailetatik. Izan ere, Espainiako emakumeen enplegu-tasa Europako Batasuneko baxuenetakoa da (% 43koa 2001ean, Euroestat-aren arabera). Italiak eta Greziak baino ez dute baxuagoa. Langabeziak gehien kaltetutako giza taldeetako bat emakumeena da, eta azken estatistika-datuek horixe berresten dute. 2003ko azaroan erregistratutako langabeziaren arabera, emakumeena % 13,23koa da eta, gizonezkoena berriz, % 6,08koa. Datu horiek okerragoak dira 2003ko hirugarren hiruhilekoari dagokion Biztanleria Aktiboaren Inkesta kontuan hartuz gero. Izan ere, horren arabera gizonen langabezia-tasa % 8,1ekoa da, eta emakumeena % 15,6koa.

LANBIDE EKIMENA

146

Lan Munduratzea

Emakumezkoak Erregistratutako langabezia (2003ko azaroa) BAI (2003ko hirugarren hiruhilekoa)

3.4. taula.

Gizonezkoak % 6,08 % 8,1

% 13,23 % 15,6

Estatistika-datu horiez gain, emakumeen lan-merkatuaren ezaugarriak kualitatiboki aztertzen baditugu lan-diskriminazioari lotutako hainbat alderdi ikusi ahal izango ditugu: 9 Diskriminazio horizontala. Emakumeek produkzio-sektore jakin batzuetan duten

nagusitasunaren ondoriozko diskriminazioa da (ordainsari-maila txikia eta lanbide-kualifikazio baxua eskaintzen duten sektoreetan, oro har). Emakumeen sektore horien artean, zerbitzu-sektorea (merkataritza eta administrazioa), biztanleen arreta (erizaintza eta gizarte-zerbitzuak) eta zenbait industria (hala nola ehungintza eta elikagaien industria) azpimarra daitezke. 9 Diskriminazio bertikala. Emakumeek aukera gutxiago dituzte zuzendaritza-karguetara iristeko, eta okerren ordaindutako edo beren ahalmenen azpitik dauden lanak egiten dituzte. Emakumeek zuzendaritza-karguen % 30 baino betetzen ez dutela pentsatzen da. 9 Lan-kolokatasuna. Emakumezkoek gizonezkoek baino aldi baterako kontratu gehiago dituzte (% 26 eta % 19,5, hurrenez hurren). Halaber, lanaldi partzialak egiten dituztenen artean, emakumezkoak gizonezkoak baino gehiago dira (% 67,6 eta % 33,4, hurrenez hurren). 9 Batez besteko soldata, gizonezkoena baino % 30 txikiagoa. Ezberdintasun hori arestian azaldutako faktoreen ondorioz gertatzen da. 9 Langabezian geratu ondoren, lan-merkatuan txertatzeko zailtasun handiagoak. Hortaz, iraupen luzeko langabezia maizago agertzen da emakumeengan.

3.7. irudia. Hainbat parametroren azterketak erakusten duenez, emakumea diskriminatuta dago lan-merkatuan.

Giza taldearen ezaugarriak eta profila

Azken urteotan soldatapeko emakumeen kopuruak gora egin badu ere, lan-merkatuan txertatzeko aukera baldintzatzen dieten hainbat alderdi daude:

LANBIDE EKIMENA

147

Gizarte Integrazioa

9 Ikasketa-maila. Lan-merkatuan txertatzeko bide gisa, ikasketa-maila zenbat eta handiagoa izan, eta handiagoa izango da jarduera-tasa. Era berean, unibertsitate-ikasketak egiten dituzten emakumeen kopuruak gora egin badu ere, emakumeen karreratzat hartzen direnak egiteko joera nabarmena da. Goi Mailako Eskola Teknikoetan matrikulatutakoen % 15 baino ez dira emakumeak. 9 Egoera zibila. Gizonarentzat, ezkontza lanaren osagarria da, erantzukizun eta egonkortasun handiagoaren irudia ematen dio (ezkonduta dauden gizonen jarduera-tasa % 66,9koa da; ezkongabeena, berriz, % 59,6koa). Emakumeen kasuan, aldiz, ezkontza ordezkoa da (ezkonduta dauden emakumeen jarduera-tasa % 35,3koa da; ezkongabeena, berriz, % 49,95ekoa). 9 Seme-alaben kopurua. Etxetik kanpo lan egiten duten emakumeek soldatapeko lanik ez duten emakumeek baino seme-alaba gutxiago dituzte. Espainian, emakume bakoitzeko seme-alaben kopurua % 1,8koa da ezkonduta dauden eta lan egiten duten emakumeen artean, eta % 2,6koa lanik egiten ez dutenen artean. 9 Prestasuna. Etxeko erantzukizunak emakumeen esku geratzen dira oraindik ere, ehuneko handi batean: seme-alaben, adinekoen eta gaixoen zaintza, janaria, garbiketa, erosketak, arropaz arduratzea, medikuarenganako bisitaldiak eta abar. Jarduera horiek eta ordaindutako lana uztartzeko ahalegin horretan, ordutegi malguak eskatzen dituzten arduraldi handiko lanak lortzeko aukerak mugatu egiten zaizkie emakumeei. Horrela sortzen dira prestasun-arazoak. 9 Aldez aurreko esperientzia. Aldez aurreko esperientzia etengabeagoa edo aldizkakoagoa izan daiteke, baina, nolanahi ere, segurtasun handiagoa ematen dio berriz lana bilatzen hasten den emakumeari. Kontuan izan behar da seme-alaben arretak, zenbait kasutan, lan-jarduera aldi laburrago edo luzeago batean eten beharra dakarrela. Aldez aurreko esperientziak askotarikoak izan daitezke: ezkutuko ekonomian, kontraturik gabe, etxeko lanak eta abar. 9 Adina. Emakume-izaerak dakartzan zailtasunei adin bakoitzari dagozkionak gaineratu behar zaizkio gazteen eta 45 urtetik gorakoen kasuan. Aldagai horien arteko konbinaziotik, enplegua bilatzeko zailtasun txikiagoa edo handiagoa duten emakumeen profilak atera daitezke. Hiru egoera aztertuko ditugu:

LANBIDE EKIMENA

148

Lan Munduratzea

Kualifikazio akademiko eta profesional baxuko emakumeak Oro har, beren egoeraren jakitun dira eta, beraz, prest daude soldata txiki baten truk lan egiteko, kualifikaziorik baxueneko lanak egiteko eta, zenbaitetan, ezkutuko ekonomian lan egiteko. Prest daude, halaber, prestakuntza-egoera hobetzeko eta, hortaz, prestakuntzarako aldez aurreko jarrera ona azaltzen dute. Tolerantzia ona dute kontrako egoeren aurrean. Baliteke lan-munduan esperientzia zabala ez izatea, baina etxean lan egiteko trebetasun handia dute. Honako sektoreetako langileak izan daitezke, besteak beste: garbiketa, lan-kateak, jantokiko monitoreak, sukaldeko laguntzaileak, umezainak, industria (oso kualifikazio baxuko enpleguetan), nekazaritza eta abar. Luzaroan lan egin gabe egon ondoren lan-mundura itzuli nahi duten emakumeak Talde honetan barne hartutako emakumeek aldez aurreko esperientzia eta maila ertaineko prestakuntza-maila dute, baina beste lan-eremuetan kualifikatzeko beharraz jabetuta daude. Lanera itzultzeko erabakia hartzeak lan egiteko benetako borondatea dagoela esan nahi du. Funtsean, ordutegi-prestasun handiagoa dute, familia-mendekotasuna ez baita handia. Beste motibazio-faktore bat familia-eremutik kanpo harremanak egiteko, hau da, gizarte-loturak zabaltzeko borondatea da. Zenbaitetan, behar horri erantzutearren, emakumeak prest egon ohi dira soldata baxuaren truk lan egiteko. Lana askotariko sektoreetan bila dezakete, aurreko lan-esperientziaren arabera: administrazio, ehungintza, saltzaile, pertsonentzako zerbitzu, jantokiko monitore eta abarretako sektoreetan. Halaber, norberak bere lana sor dezake, bakarka edo taldean. Ezkutuko ekonomian lan egiten duten eta lanaren gizarte-onurak jasotzeko (pentsioa, sorospenak) kontratu erregularra lortu nahi duten emakumeak Talde honetan barne hartutako emakumeek ez dute lan-munduarekiko lotura galdu, lan-ohiturak dituzte, eta lan-esperientzia dute sektore jakin batean. Soldatapeko lana bilatzeko motibazioa erretiro-pentsioa edo langabezia-prestazioa ziurtatzea da. Hori dela eta, soldata baxuko lana onartzeko prest egon daitezke. Oro har, enpresa batean kontratatzeko interesa izaten dute, baina batzuek negozio-sena dute, eta ekintzaileak dira. Kasu horretan, zaila da mugatzea zein sektoretara jo dezaketen lana aurkitzera, ezkutuko ekonomian duten esperientzia hartu beharko baita kontuan.

LANBIDE EKIMENA

149

Gizarte Integrazioa

Giza taldearen premiak

Lan-munduratzeko prozesu batean dauden emakumeen askotariko egoerak kontuan hartuta, bakoitzaren berariazko premiak kontrastatu behar dira. Behar horiek honako era honetan sailka daitezke: orientazio- eta informazio-premiak, prestakuntza-premiak, lan-munduratzeko premiak eta premia pertsonalak. Orientazio- eta informazio-premia Orientazio-premia bi mailatan ager daiteke: 9 Alde batetik, lana zein sektoretan bilatu behar den erabaki behar dute emakumeek. Horretarako, emakumeak zein ezagutza eta trebetasun dituen aztertu eta horiei zein lan-sektore dagozkien ikusten da. 9 Bestetik, emakumeak lanpostu bat aurkitzeko dituen iguripenak egokitu behar dira. Izan ere, ikusi dugunez, edozein lanetan eta baldintza txarretan lan egiteko prest daude maiz. Ildo horretan, emakume bakoitzaren indarguneei buruzko gogoeta egin behar da. Oso garrantzitsua da, norberaren estimurako eta irudirako, lan-merkatuak norberaren ezaugarriak dituzten pertsonek soilik bete ditzaketen behar batzuk dituela jakitea. Horrexegatik sortzen da lan-merkatuari buruzko informazioaren edo ezagutzaren beharra. Informazio hori lagungarria izan daiteke emakumeentzat enplegua zein sektoretan bilatu behar duten erabakitzeko, lan-merkatuaren legeak ezagutzeko eta ingurunean dituzten aukerez hobeto jabetzeko. Prestakuntza-premia Prestakuntza-premiak askotarikoak izan daitezke. Zenbaitetan, oinarrizko prestakuntzaren premia dago, eta arazo hori konpontzeko helduen eskola batera joan daiteke, edota gai orokorrei buruzko ikastaroak egin daitezke. Berariazko prestakuntza behar bada, lanerako prestakuntzako ikastaroen eskaintza zabalean aurki daiteke, 1.
UNITATE DIDAKTIKOAN

ikusi dugunez. Lanbide-heziketa edo goi-

-mailakoa behar denean, aldiz, heziketa-zikloetara eta unibertsitate-ikasketetara jo daiteke. Kasu guztietan, norberak eskuratu duen esperientzia gaineratu behar da. Laneratze-premiak Laneratze-premiaren barruan, alde batetik, enplegua bilatzeko teknikak ezagutzeko premia dago eta, bestetik, lan-eremuan segurtasun handiagoa eskuratzeko premia (praktikaldi baten bidez edo aurreko esperientziak baloratuta). Kontuan izan behar da laneratzea norberaren edo beste batzuen kontura egin daitekeela. Hori dela eta, emakumeak ekintzaileak direnean, autoenplegu-esperientzietarantz bidera daitezke.

LANBIDE EKIMENA

150

Lan Munduratzea

Langabezia-egoerak honako hauek eragin ohi ditu: Moldakaiztasun-sentimenduak Autoestimuak eta norberaren segurtasunak behera egitea Gizarte-isolamendua

Enplegua bilatzeko, honako hauek behar dira (besteak beste)

Emakumearen egoerak edo ezaugarriek honako hauek eragin ditzakete: Moldakaiztasun-sentimenduak

Autoestimu eta norberarenganako konfiantza handia Harremanak / gizarte-sareak

Autoestimu eta norberarenganako segurtasun txikia Gizarte-isolamendua Ezjakintasuna / desfasea/ lan-

Deskonexioa / ezjakintasuna /lan-munduarekiko desfasea

Konexioa / lan-munduari buruzko ezagutza

-munduarekiko deskonexioa (etxekoandreen kasuan bereziki) Laguntza txikia (gizartearena

Beste batzuen laguntza

zein hurbileko ingurunearena: familia, adiskideak)

Gogorik eza

Ilusioa, konfiantza, itxaropena. Enplegurako prestasuna Ekimena

Enplegurako prestasun txikia Ekimen-maila txikia Gizonezko batek baino

Denbora-prestasuna

Denbora eta dedikazioa

denbora gutxiago izatea (zirkunstantzia beretan)

3.5. taula. Langabeziaren ondorioen eta enplegua bilatzeko eskakizunen arteko paradoxa .

(3)

Premia pertsonalak Oso garrantzitsua da premia pertsonalei atal berezia eskaintzea. Premia horietako bat gizarte-sare baten beharra da, lan-mundutik urrun dagoen emakume baten harreman-sarea mugatuta baitago. Bestalde, ordutegi-prestasun handiagoaren premia aipatu behar dugu; ordutegia zabaltzeko, lanorduetan hirugarrenak zaintzeko zereginak beren gain hartuko dituzten beste pertsona batzuen laguntza behar da. Behar ekonomikoak ere kontuan hartu behar dira; izan ere, askotan emakumea lan-merkatuan txertatzera bultzatzen duen motorra dira behar horiek. Orain arte aipatu ditugun premietako batzuk beheko taulan islatuta ikus daitezke. Bertan, langabezia-egoerak biztanleengan oro har pizten dituen sentimenduak eta enplegua bilatzeko behar diren ezaugarriak daude konparatuta; ondoren, bi zutabe horiek langabezia-egoerak emakumeengan dituen ezaugarriekin kontrastatzen dira.

LANBIDE EKIMENA

151

Gizarte Integrazioa

Esku hartzeko proposamenak

Giza talde honekin esku hartzeko proposamenak azaltzeko, bi esperientzia hartuko ditugu abiapuntutzat: 9 SURT zentroa (Bartzelona). Erakunde honek gizarte-arriskuan dauden emakumeak lan-munduan eta gizartean txertatzea du helburu. 9 Wil Bom autorearena. Herbehereetan Emakumea eta lana zentroetan egindako lanbideeta lan-orientazioko ikastaroen esperientzia jasotzen du.

Surt zentroaren proposamena Honako ibilbide hau proposatzen du: 9 Lehenik eta behin, hasierako harrera egingo da. Horren helburua emakumearen eskaria jasotzea, zerbitzuari buruzko informazioa ematea eta, oso garrantzitsua dena, erabiltzaile horrekin sortzen den loturaren etorkizunerako oinarrizkoa izango den konfiantza-giroa eskaintzea da. 9 Hurrengo urratsa orientazio- eta laguntza-programa da. Erabiltzaile bakoitzaren hasierako profila definitzeko helburuarekin, banan-banako lan-plan bat lantzen da banan-banako elkarrizketen eta gaitasunen balantzearen bitartez. Hain zuzen ere, emakumearen ahalmenekin eta bizi-proiektuarekin bat etorriko diren prestakuntza- eta lanbide-alternatibak identifikatu, aukeratu eta bideratu ahal izateko beharrezkoak diren gaitasunen eskuratzea erraztean datza lan-plan hori. 9 Ondoren, lanbide-heziketa eta lanbide-kualifikazioa sustatzen dira. Honako hauen bitartez egin daiteke: lanerako prestakuntza, lanaren aurreko lantegiak edo horretarako beste zenbait ekintza (helduen eskolak, heziketa-zikloak, berariazko ekintzak eta abar). 9 Azken urratsa lan-munduan eta gizartean txertatzea da. Lan-merkatuan laneratze-enpresen bitartez edo autoenpleguari esker txertatzean datza. 9 Aldi berean, prozesu osoan, eta emakumea lanean hasi denean ere bai, jarraipen-tutoretzak egiten dira sor daitezkeen zailtasun eta lorpen guztietan laguntza handiagoa emateko.

LANBIDE EKIMENA

152

Lan Munduratzea

- Eskaria jaso - Informazioa eskaini - Konfiantza-giroa eskaini Helburua | Hasierako harrera

- Profila definitu - Banan-banako plan bat landu - Prozesua adostu Helburua |

- Enplegagarritasuna sustatu Helburua |

- Lan-merkatuan txertatu Helburua |

Orientazio- eta laguntza-programa | Honako hauen bitartez - Banan banako elkarrizketak - Gaitasunen balantzea

Lanbide-heziketa eta lanbide-kualifikazioa | Honako hauen bitartez - Lanerako Prestakuntza - Lanaren aurreko lantegiak - Beste zenbait

Lan-munduan eta gizartean txertatzea | Honako hauen bitartez - Laneratze-enpresak - Autoenplegua

Jarraipen-tutoretza
3.6. taula.

Wil Bom-en proposamena Jarraitu beharreko beste ibilbide interesgarri bat Wil Bom autoreak Lanbide eta Lan Orientazioko Ikastaroan proposatutakoa da. Hain zuzen ere, Holandan laurogeiko hamarkadan agertu ziren Emakumea eta lana zentroetan proposatu zuen. Ikastaro horren barruan hainbat fase bereiz daitezke: 9 Aurkezpen-fasea. Elkartzeko unean egiten da. Taldekoa izatearen sentimendua sustatzea eta ikastarora joaten diren emakumeek ikastaroaren aurrean dituzten iguripenei buruz mintzatzea da helburua. 9 Kontzientziatzeko eta nork bere buruaz duen kontzeptua aztertzeko fasea. Emakumeek dituzten eta gara ditzaketen gaitasunak, interesak eta balioak aztertzean datza. 9 Mugak zabaltzeko fasea. Emakumeek lan-merkatuan dituzten aukeren ikuspegi hobea izatea lortzea da asmoa. Horretarako, ohikoez bestelako ikuspegien bilaketa sustatzen da.

LANBIDE EKIMENA

153

Gizarte Integrazioa

9 Aukeraketa-fasea. Aurreko fasean egindako proposamenen zerrendatik abiatuta, dauden irtenbideei buruzko informazioa bilatzen da. Fase honetan, emakumeek lan bila irteten direnean aurki ditzaketen hainbat oztopo lantzen dira. 9 Ekintza-fasea. Aukeratutakoan oinarrituta, enplegu bat lortzeko beharrezkoak diren estrategiak eta trebetasunak lantzen dira. 9 Ondorio- eta jarraipen-fasea. Fase honekin amaitzen da ikastaroan jasotako laguntza-prozesua. Agurra lantzen da, eta laguntzeko aukera gehiago bilatzen dira. Ondorioak Bi proposamen horietan, honako alderdi hauek azpimarra daitezke: 9 Lehenik eta behin, emakumeen orientazioari ematen zaio lehentasuna eta, bereziki, norberaren ezagutzari; izan ere, askotan ez dute oso profil zehatza izaten, edota azken lan-esperientziak aspaldikoak dira. Ekintza horien bidez, parte-hartzaile bakoitzaren autoestimua indartzeko helburua lortzen da, bakoitzak bere ahalmenak eta interesak aztertzen dituen neurrian. Horretarako, indarguneak abiapuntutzat hartzen dira, eta ahulezietarako konponbidea bilatzen da. 9 Landu beharreko bigarren alderdi garrantzitsua lan-merkatuaren eta, bereziki, enplegua bilatzeko tekniken ezagutza da. Hori lortzeko, lan-saioak egin behar dira. Lan-saio horiek banakoak izan daitezke, baina, gehienetan, taldean egiten dira. Horrela, gizarte-laguntzako sarea zabaltzea lortzen da.

Laguntza-neurriak eta baliabide propioak

Emakumeak balia daitezkeen kontratazio-modalitateak hauek dira: 9 Hobaria duen lan-kontratu mugagabea langabezian dauden emakumeentzat. 9 Emakumeentzako lan-kontratuak emakume gutxi dauden sektoreetan. 9 Hobaria duten lan-kontratu mugagabeak edo aldi baterakoak, etxeko indarkeriaren biktimentzat. 9 Senitartekoak zaintzeko eszedentzia-egoeran dagoen langilea ordezkatzeko bitarteko lan-kontratua, Gizarte Segurantzako kuotak murriztuta. 9 Amatasunaren, haurdunaldiko arriskuaren, adopzioaren edo harreraren ondorioz atsedenaldian dauden langileak ordezkatzeko bitarteko lan-kontratua. 9 Emakume langileen enpleguaren sustapena amatasun-kasuetan. 9 Enplegurako Emprender en femenino izeneko laguntzak.

LANBIDE EKIMENA

154

Lan Munduratzea

Honako programa hauetan ere parte har dezakete emakumeek: 9 Lanerako prestakuntzan 9 Enplegu-planaetan 9 Lanerako prestakuntzako lantegiaetan 9 Emakume ekintzaileentzako programaetan 9 Autoenplegurako laguntzan Bestalde, langileen familiaren eta lanaren uztartzea sustatzeko 1999ko azaroaren 5eko 39/1999 Legea (azaroaren 6ko BOE aldizkaria) aipatu behar dugu. Bertan, lan-arloan emakumeengan eragina duten zenbait aldaketa planteatzen dira: 9 Zuzeneko senitarteko bat ospitaleratzen den edo istripua duen kasuetan, ordaindutako baimena 2 egunetik 4ra zabaltzen da (joan-etorririk egin behar izanez gero). 9 Adingabeak zaintzeko lanaldi-murrizketarako edo eszedentziarako eskubidea ere zabaldu egiten da zaindu behar diren eta adinagatik edo gaixotasunagatik bakarrik moldatu ezin diren zuzeneko senitartekoengana. 9 Amatasun-baimenak iraupen bera du (16 astekoa), erditze anizkoitzetan izan ezik. Kasu horietan, seme-alaba bakoitzeko bi astetan zabaltzen da baimena (bigarrenetik aurrera). Amak aitaren esku utz ditzakeen asteen kopurua 4tik 10era zabaltzen da. Denbora hori elkarren segidan edo aldi berean hartu ahal izango dute gurasoek. 9 Adopzioaren eta harreraren kasuetan, haurraren adina bateratu eta 6 urtetan finkatzen da. Gainera, erditzearen kasuan izaten den etenaldi bera baimentzen da.

3.5

Ezgaitasuna duten pertsonak

Ezgaitasuna duten pertsonen egoerari buruzko txostena

EDDES-99 inkestaren arabera (Ezgaitasunei, Urritasunei eta Osasun Egoerei buruzko Inkesta, Estatistikako Institutu Nazionalak, IMSERSO Institutuak eta ONCE Fundazioak 1999an egina), pertsona batek urritasun baten ondorioz eguneroko bizitzako jarduerak egiteko (joan-etorriak egiteko, bere burua zaintzeko eta abar) duen muga edo zailtasun larri edo garrantzitsu oro hartzen da ezgaitasuntzat. Espainian ezgaitasuna duten pertsonen egoerari buruzko txostenaren arabera, ezgaitasuna duten eta lan egiten duten pertsonen proportziorik txikiena duten Europako herrialdeetako bat dugu Espainia.

LANBIDE EKIMENA

155

Gizarte Integrazioa

1999ko Ezgaitasunei, Urritasunei eta Osasun Egoerei buruzko Inkestaren arabera, 16 urtetik 64ra bitarteko milioitik gora ezgaituetatik % 32 baino ez zeuden aktibo Inkesta egin zen garaian (% 23,9 lanean, eta % 8,4 langabezian). Datu horiek esanguratsuagoak dira biztanleria orokorraren % 64,5eko jarduera-tasarekin konparatzen badira. Izan ere, ezgaituen jarduera-tasa gainerako biztanleen tasaren erdira baino iristen ez dela esan daiteke. Bestalde, biztanleria orokorarrekin gertatzen den bezala, langile ezgaituen artean gizonezkoen enplegu-tasa emakumezkoena baino handiagoa da (% 31,6koa eta % 15,9koa, hurrenez hurren). Beste ikuspuntu batetik, bereziki azpimarratu beharra dago ezgaitasuna duten biztanleen bi heren (% 67,7) ez-aktiboak direla. Generoaren arabera, emakumeak gizonak baino urrunago daude lan-merkatutik (% 76,3 eta % 59,4, hurrenez hurren). Era berean, oso deigarria da langabezia-tasa altua. Langile ezgaitu aktiboen % 26,1 langabezian daude (gainerako biztanleengan, proportzioa % 16,6koa da). Langabezia emakumeengan gizonengan baino handiagoa da (% 33,1 eta % 22,1, hurrenez hurren). Adin-taldeen arabera, jarduera-tasaren ikuspegitik, 60 urtetik 64ra bitarteko adina duten ezgaituek oso parte-hartze txikia dute lan-merkatuan. Langabezia-tasari dagokionez, berriz, ezgaituriko gazteenengan handiagoa da. Horietako, herena baino gehiago langabezian dago. Ezgaitasun-mota kontuan hartuta, entzuteko edo ikusteko ezgaitasunak dituzten pertsonek dituzte jarduera-tasa altuenak (% 40 ingurukoak), bai eta langabezia-tasa txikienak ere (% 20 ingurukoak). Aitzitik, komunikatzeko, ikasteko eta bere buruaz zaintzeko ezgaitasunak dituzten pertsonak jarduera-tasa txikienak eta langabezia-tasa handienak dituztenak dira. Ezgaitasuna duten pertsonek lan-merkatuan duten parte-hartzeari buruzko ikuspegi zehatzagotik, pertsona horien egoera soziolaboralari buruzko beste datu interesgarri batzuk ikus daitezke: 9 Enplegua eskatzen duten ezgaitu gehienak gizonezkoak dira (% 60 gizonezkoak, eta % 40 emakumezkoak). 9 Adin-taldeak kontuan hartuta, enplegu-eskatzaile gehienak 45 urtetik gorako tartean kokatuta daude (% 33); horien atzetik, 30 urtetik 39ra bitartekoak daude (% 29). 9 Maila akademikoaren arabera, enplegu-eskatzaileen bi heren inguruk Eskola Ziurtagiria (% 36), edota Eskola Graduatua edo oinarrizko Batxilergoa (% 36) zuten. Aipatu beharrekoak dira, halaber, ezgaitasunak dituzten pertsonek gehien eskatzen dituzten enpleguak (maila akademikoaren inguruan adierazitakoaren ildotik): gizonezkoengan, industria-peoia, enplegatu administraria edo ordenantza dira; emakumezkoengan, berriz, administrazio-lanak edo garbiketarekin zerikusia dutenak.

LANBIDE EKIMENA

156

Lan Munduratzea

Ezgaitasuna dutenen kontratazioari dagokionez, enplegu-eskarien kasuan agertzen diren datu berak ikus daitezke: 9 Kontratuen bi heren gizonezkoekin izenpetu ziren, eta % 33 baino ez emakumezkoekin. 9 Kontratuen erdiak (% 53) 45 urtetik gorako langileentzat izan ziren. 9 Jarduera-taldeen arabera, kontratuen % 75 inguru zerbitzu-sektorekoak izan ziren. 9 Autonomia Erkidegoak kontuan hartuta, ezgaituekin izenpetutako kontratuen % 51 Katalunian, Andaluzian, Madrilen, Euskadin eta Valentzian itundu ziren. Kontratazioaren kasuan, pertsona ezgaituekin egindako kontratuen % 54, kontratu-mota guztien artean banatuta, lan-merkatu arruntean itundu ziren. Termino erlatiboetan, hau da, modalitate zehatzak kontuan hartuta, gehienak enplegu babestu gisa erregistratu ziren Lantoki Berezien modalitatean. Giza talde honentzat ohikoak edo berariazkoak diren beste kontratu-mota batzuk ezgaituentzako kontratu mugagabeak edo aldi baterakoak dira; hurrenez hurren, kontratazioen % 31ra eta % 16ra iritsi ziren. Bestalde, azpimarratu beharra dago ezgaituen berezkoak diren kontratazio-modalitateekin bat ez datozen kontratuen ehunekoa % 6koa baino ez dela. Ezgaitasuna duten pertsonen egoerari buruzko txostena

Zifra horiek ez dira oso pozgarriak giza talde honen lan-munduratzeari dagokionez. Europako egoera ere ez da oso ona, txosten beretik ondoriozta daitekeenez:

Europako estatistikek erakusten dutenez, ezgaituen eta, bereziki, ezgaitasun larria dutenen enplegu-maila baxuak onartezinak dira. Kalkulatutakoaren arabera, Europako Batasunean ezgaitasun larria duten pertsonen % 24 eta ezgaitasun ertaina dutenen % 46 baino ez daude lanean (ezgaitasunik ez dutenen artean, ehunekoa % 62koa da). Bestalde, azpimarratu beharra dago Europako Batasunean ez-aktibo dauden pertsona ezgaituen ehunekoa (% 60koa ezgaitasun larria dutenen kasuan, eta % 46koa ezgaitasun ertaina dutenen kasuan).

Zifra horien errealitate hotzaren aurrean, ezgaitasuna duten pertsonak lan-merkatuan txertatzeko aukera enplegu-politiken lehentasunezko helburuetako bat izatea eskatzen du Europako Batasunak. Era berean, pertsona horien enplegagarritasuna handitzea, lan-aukerak gehitzea eta diskriminazio-mota oro saihestea gomendatzen zaie estatu kideei. Horretarako, ezgaituen lanerako ahalmenaz probetxu hobea ateratzeko bidezkoak diren neurriak hartu, eta langabezia-tasak eta ez-aktiboen kopurua murriztu behar dira lehenik eta behin.(5)

LANBIDE EKIMENA

157

Gizarte Integrazioa

Giza taldearen ezaugarriak eta profila

Espainian ezgaitasuna duten pertsonen egoerari buruzko txostenetik ondoriozta daitekeenez, hainbat faktorek ezgaituen laneratzea baldintzatzen dute. Honako hauek dira: 9 Ezgaitasun-mota 9 Ezgaitasuna zein adinetan agertzen den 9 Prestakuntza-maila Hori guztia, giza taldeari berari dagokionez. Laneratzeko prozesuari dagokionez, berriz, enpresen jarrerak kontuan hartu behar dira. Zehazki, minusbaliotasunak dituzten pertsonen errealitatearen aurrean enpresek eta administrazioek ematen dituzten erantzunak aztertu beharko dira. Izan ere, oro har, ezgaitasunaren fenomenoari buruzko informazioa eta fenomeno horrekiko sentsibilizazioa falta zaie enpresei.

f Ezgaitasun-mota Ezgaitasuna duten pertsonen taldea oso zabala eta heterogeneoa da. Honako alderdi hauek hartu behar dira kontuan: ezgaitasunaren jatorria (sortzetikoa edo hartutakoa), ezgaitasun-maila (arina, ertaina edo larria), kalte-maila (fisikoa, psikikoa, sentsoriala, soziala), nahaste gehigarrien agerpena eta abar. Faktore horiek guztiek lan-munduan txertatzeko aukera baldintzatzen dute, eta kontuan hartu beharrekoak dira. Hona hemen, oso modu orokorrean aurkeztuta, ezaugarri bereizleak: 9 Ezgaitasun funtzional fisikoak. Produktibitateari dagokionez, teknologia berriei esker konpentsa daitezke. Izan ere, harremanak egiteko, komunikatzeko, ingurunea kontrolatzeko eta ikasteko aukerak hobetu ditzakete teknologia berriek. Ildo horretan, egokitze asko falta dira oraindik, baina enpresek, gero eta neurri handiagoan, egoera berrira egokitu behar dute eta arkitektura-oztopoak kendu behar dituzte. Ezgaitasuna duten 16 urtetik 64ra bitarteko pertsonak, jardueraren eta generoaren arabera Generoa Kopurua (milakoak) Gizonezkoak Emakumezkoak Guztira Tasa (%) Gizonezkoak Emakumezkoak Guztira Aktiboak Lanean 433,7 233,2 666,9 34,3 21,7 28,5 Langabezian 63,6 57,3 120,9 5,0 5,3 5,2 Guztira 497,3 290,5 787,8 39,3 27,1 33,7 Ez-aktiboak 768,5 782,9 1.551,4 60,7 72,9 66,3 Guztira 1.265,8 1.073,4 2.339,2 100 100 100

3.7. taula. Iturria: Ezgaitasuna duten pertsonentzako II. Ekintza Plana, 2003-2007.

LANBIDE EKIMENA

158

Lan Munduratzea

9 Ezgaitasun sentsorialak dituzten pertsonek laneratzeko ezaugarri bereziak dituzte, ezgaitasunak sortzen dizkien komunikazio-zailtasunen ondorioz harreman pertsonal bereziak ezartzen baitituzte ingurukoekin. Pertsona horiek, produkzioari dagokionez, lanean ardura handia jarrita konpentsatu ohi dituzte desabantaila sentsorialak. Kasu horietan, beraz, zailtasunak lan-ingurunea osatzen duten pertsonen trebetasunik eta estrategiarik ezaren ondorioz sor daitezke, pertsona horiek deseroso senti baitaitezke ezaugarri ezberdineko beste pertsona batzuen aurrean. 9 Ezgaitasun psikikoak dituzten pertsonen kasuan, oztopoak antzekoak dira, eta ingurunearen elkarreragin-trebetasunik ezagatik ager daitezke. Adimen-mugak ikaskuntza egoki batekin eta lan arruntaren eremuan txertatzeko prozesuan beharrezkoak diren laguntzarekin eta jarraipenarekin konpentsa daitezke. Laguntza bidezko lan deitzen zaion prozesu hori, nolanahi ere, hasi baino ez da egin. 9 Azkenik, buruko osasun-arazoak dituzten pertsonek gizartearen aldetik erreparo eta oztopo gehien jasaten dituzten giza taldeetako bat osatzen dute. Izan ere, pertsona horien jarrerari buruzko ikuspegi estereotipatua dago zabalduta, eta aurreiritzi ugari daude. Laburbiltzeko, ezgaitasun sentsoriala duten pertsonek eta, horien atzetik, ezgaitasun fisikoa dutenek (mugikortasun mugatuaren kasuan izan ezik), zailtasun txikiagoak dituzte lanpostua mantentzeko edo lanpostua lortzeko. Aitzitik, lan-merkatuan txertatzeko zailtasunik handienak buruko osasun-arazoak dituzten pertsonek eta ezgaitu psikikoek dituzte. Generoari dagokionez, ezgaitasuna duten emakumeek arazo handiagoak dituzte.

f Ezgaitasuna zein adinetan agertzen den Zehazki, ezgaitasuna hartutakoa denean, hau da, helduaroan agertzen denean, zailagoa izaten da egoera berrira egokitzea, baina, hala ere, baliteke nolabaiteko prestakuntza-maila lortu izana edo lan-esperientzia izatea. Ezgaitasuna jaiotzatik edo oso txikitatik dutenen kasuan, ostera, alde batetik egokitzeko trebetasun handiagoak dituzte, baina, bestetik, baliteke prestakuntza-ibilbidea zirkuitu berezian egin izana (eskola bereziak, curriculum-egokitzeak eta abar), eta horrek gutxiespena du berekin. Baliteke pertsona horientzat ingurune babestuetan sozializatzeko aukera izatea lan-merkatuan txertatzeko bidea. Pertsona batek gizarteratzeko eta, ondorioz, lan-munduan txertatzeko duen gaitasuna, sozializazio-mailaren araberakoa da. Sozializazio-maila hori, aldi berean, pertsona horrek ingurune normalizatuan izan dituen aukerek baldintzatzen dute. Ildo horretan, ezgaitasun jakin batek dakarren muga areagotu edo arindu egin daiteke, gizarte-harremanetarako gaitasunaren edo aldez aurreko gizarte-esperientziaren arabera.

LANBIDE EKIMENA

159

Gizarte Integrazioa

f Prestakuntza-maila Gizarteratzeko II. Plan Nazionalak ezgaitasunen bat duten pertsonen ehuneko-banaketa aurkezten du, amaitutako ikasketen mailaren eta sexuaren arabera. Iturri horretatik abiatuta, 10 urtetik 64ra bitarteko adina duten biztanleen % 37k lehen mailako ikasketak dituzte, % 24,3 analfabetoak edo ikasketarik gabekoak dira, % 19k bigarren hezkuntzako ikasketak amaitu dituzte, % 5ek lanbide-heziketakoak, eta % 3,6k unibertsitate-ikasketak. Generoari buruzko azterketak erakusten duenez, emakume analfabetoak edo ikasketarik ez dutenak, edota bigarren hezkuntzako eta lanbide-heziketako ikasketak dituztenak gizonezkoak baino gehiago dira, eta joera alderantzizkoa da lehen mailako ikasketen eta unibertsitate-ikasketen kasuan.
Ezgaitasunen bat duten pertsonen ehuneko-banaketa, sexuaren, adin-taldearen eta amaitutako ikasketen mailaren arabera 10 urtetik 64ra bitarteko biztanleak Bi sexuak Ezgaitasuna duten pertsonak Analfabetoak Ikasketarik ez dutenak Lehen mailako ikasketak edo baliokideak Bigarren Hezkuntza Lanbide Heziketa Unibertsitate-ikasketak edo baliokideak 1.376.210 10,8 24,3 Gizonezkoak 699.075 9,9 22,9 Emakumezkoak 677.134 11,7 25,7 65 urteko eta hortik gorako biztanleak Bi sexuak 2.072.652 15,1 42,1 Gizonezkoak 733.809 6,6 41,8 Emakumezkoak 1.338.843 9,6 42,2

37,4 19 5 3,6

36,8 21 5,9 3,5

37,9 17 4,1 3,7

3.8. taula.

34,9 4,4 1,4 2

37,0 5,7 2,5 3,2

33,7 3,7 0,8 1,4

Pertsona ezgaituen ehuneko handi batek oinarrizko ikasketa-maila duenez gero, giza talde horrek zailtasun handiagoak izango ditu lan-merkatuan txertatzeko, aukerak sektore eta lanpostu jakin batzuetara mugatzen baitzaizkio, kualifikaziorik baxuenekoetara bereziki. Oinarrizko prestakuntza-maila horien arrazoia LOGSE Legeak derrigorrezko hezkuntzarako sarbidea bermatu izana da. Maila horietan, biztanle guztien eskolatzea bermatzeko beharrezkoak diren neurriak barne hartzen dira. Goiko mailetan, aldiz, gutxieneko baliabideak falta dira ezgaituak eskolan txerta daitezen bermatzeko. Bestalde, gazteen kasuan ikusi dugunez, lotura falta handia dago prestakuntza-munduaren eta lan-merkatuaren artean. Ez da kontuan hartzen ikasle izatetik lanean hasteko urratsa bermatuko duen trantsizio-planik. Kontuan izan behar dugu bide hori zaila dela gazteekin, oro har, eta zailtasuna areagotu egiten dela ezgaitasuna duten pertsonengan (askotan ez dute urrats handi hori egiteko beharrezkoa den orientazioa jaso).

LANBIDE EKIMENA

160

Lan Munduratzea

Minusbaliotasunak dituzten pertsonen prestakuntza-errealitatea kontuan hartuta, ohikoa izaten da giza talde honentzako maila ertaineko lan-kategorietako lan-eskaintzak edo nolabaiteko kualifikazioa eskatzen dutenak bete gabe geratzea, nekez aurkitzen baitira lanpostu horiek betetzeko beharrezkoak diren baldintzak betetzen dituzten enplegu-eskatzaileak.

3.9. irudia. Hainbat faktore direla eta, langabezia-maila oso altua da ezgaituen artean. Faktore horiek enplegagarritasun txikian eta enplegu-emaileek pertsona horien ahalmenen inguruan dituzten aurreiritzietan eta ezjakintasunean dute jatorria.

f Enplegu-emaileen aurreiritziak Enpresa-ehunak, oro har, ezjakintasun handia du ezgaitasuna duten biztanleen ezaugarrien inguruan. Ezjakintasun horrek, askotan, minusbaliatuek lanpostua eraginkortasunez betetzeko duten gaitasunarekiko konfiantzarik eza sortzen du. Pertsona ezgaituen artean lan-absentismoa handiagoa dela, ezgaituek gutxiago produzitzen dutela, harreman-zailtasunak dituztela eta abar uste dutenak oker daude. Eta, bestalde, enpresek ez dituzte ezagutzen legeak pertsona ezgaituak kontratatzen dituztenei ematen dizkien abantailak eta zerga-pizgarriak. Bi gabezia horien ondorioz, kontratazio-indizeak oso baxuak dira ezgaitasuna dutenen artean.

Giza taldearen premiak

Orain arte aztertutako informaziotik giza talde honen premia batzuk ondoriozta daitezke, baina, ikusi dugunez, ezin dira alde batera utzi ezgaituen gizarte- eta lan-ingurunearen premiak. Ezgaituen prestakuntza-ibilbideak, sozializazio-prozesuak eta, zenbaitetan, gizarte-erakundeekiko harreman eskasa direla eta, orientazio-premia agertu ohi da lehenik, bere zentzu guztietan. Ikusi dugunez, ezgaituen prestakuntza-maila batez bestekoaren azpitik dago eta, beraz, prestakuntza-premia sortzen da hainbat eremutan. Prestakuntza-maila egokia lortu ondoren, laneratze-premia agertzen da.

LANBIDE EKIMENA

161

Gizarte Integrazioa

Prozesu horretan, halaber, ezgaitasunaren beraren ondoriozko beste premia batzuk daude. Azkenik, helburua gizarteratzea denez gero, ez dugu giza taldearen berezko eta zuzeneko premietara mugatu behar. Aitzitik, kontuan hartu behar ditugu gizarte-inguruneko premiak eta, zehazki, enpresa-mundua kontzientziatzeko premia. Orientazio-premiak Lehenik eta behin, ibilbide pertsonala formulatzeko bere burua ezagutu behar duen eskatzailearen lanerako interesak zein diren aztertu beharra dago. Eskatzaileak, halaber, prestakuntza-mailan dituen aukerak edo irteerak, eta lan-merkatuaren eskaintzak ezagutu behar ditu. Zenbaitetan, laguntza-zentroei eta laguntza-zerbitzuei, eta erabiltzaileak jaso ditzakeen laguntzei eta prestazioei buruzko informazioa ere falta da. Giza taldearen berezko premia horiei, ezgaitasuna dutenei laneratzen laguntzeko berariazko zerbitzu publikorik eza eta ibilbide pertsonalizatuak prestatzeko tutoretzapeko laguntzarik eza gaineratu behar zaie. Prestakuntza-premiak Giza taldearen deskribapena egin dugunean ikusi bezala, akats eta gabezia larriak daude prestakuntza arautuari eta esperientziari dagokienez. Prestakuntza-premiak maila guztietan ager daitezke (pertsona bakoitzaren arabera). Hona hemen batzuk: 9 Derrigorrezko oinarrizko prestakuntzaren premia (helduen eskoletan). 9 Derrigorrezko prestakuntzaren ondokoaren premia (heziketa-zikloak, batxilergoa, unibertsitatea). 9 Ikuspegi praktikoagoa izango duen lanerako prestakuntzaren premia. 9 Hezkuntza ez-formalaren premia (akademiak, edota ezgaituen interesei lotutako ikastaroak edo lantegiak) 9 Etengabeko prestakuntzaren premia (hizkuntzak, informatika eta abar). Prestakuntza-eskaintzaren sakabanatze handia, eskainitako ikastaroen arteko loturarik eza eta ikastaroen laburtasuna, eta banako prestakuntza-ibilbiderik eza direla eta, espezializazio-maila txikia da, oro har. Laneratze-premiak Premiarik zabalduena enplegua bilatzeko teknikak ezagutzeko eta erabiltzen jakiteko premia da. Askotan, curriculum vitaea egiten edo enplegu-elkarrizketak gainditzeko trebetasunak eskuratzen ikasi beharra dago, lan-eskaintzak bilatzeko baliabideak ez baitituzte ezagutzen.

LANBIDE EKIMENA

162

Lan Munduratzea

Hala ere, lana bilatzeko teknikak eskuratzeko prestakuntza ez da nahikoa, askotan ezgaituek ezin baitituzte hautaketa-prozesuak gainditu. Hortaz, oso garrantzitsua da lanpostuak praktikaldi edo ikaskuntza-aldi laburren bitartez lortzea, enpresaburuei aukera ematen baitiete prestazio hobeak dituzten lan-kontratuak eskaintzeko. Ezgaitasunaren ondoriozko berariazko premiak Premia generikoez gain, pertsona bakoitzaren berariazko zirkunstantziei lotutako beste batzuk ager daitezke. Adibidez, gerta daiteke aldizka errehabilitazioaren edo jarraipen medikoaren beharra duen pertsona batek laneratzeko zailtasun handiagoak izatea, horrek eragina baitu lana bilatzeko dituen ordutegi-prestasunean. Ezgaitasun fisikoaren eta, zenbaitetan, sentsorialaren kasuetan, arkitektura-oztopoak egokitzeko edo lanpostua egokitzeko premia ager daiteke. Kasu horretan, enpresak berak edo profesional espezializatuen talde batek planteatu behar du konponbidea. Beste zenbait kasutan, mugikortasunerako laguntzaren premia sor daiteke. Kasu horretan, langilearen etxetik lanpostura joateko eskariari erantzungo dion zerbitzu bat kontratatu behar da. Ezgaitasun psikikoa duten pertsonek lan arruntaren eremuan sartu nahi badute, baliteke lan-ingurune berrirako bidea egiteko eta ingurune horretara egokitzeko prozesua erraztuko duen laguntzeko profesional bat edo laneratze-prozesuaren jarraibideak finkatuko dituen trantsizio-plan bat behar izatea. Subjektutik kanpo dagoen beste faktore bat ingurunerik hurbilena da. Askotan, familiak kontzientziatu behar dira; izan ere, senide ezgaituak enplegua bilatu nahi duenean, baldintzarik gabeko laguntza eman eta gizarteratze-neurriak sustatu ordez gehiegizko babesa ematera jotzen dute, edota jasotzen dituzten prestazio urriak galtzeko errezeloa izaten dute. Enpresa-mundua kontzientziatzeko premia Ezgaituek osatzen duten giza taldearen lan-munduratzea, gainerako giza taldeena bezala, eskatzaile bakoitzaren enplegagarritasun-mailaren araberakoa da neurri handi batean, baina bai eta lan-merkatuaren eskaintzaren eta malgutasunaren araberakoa ere. Eremu horretan, zehazki, enpresa-mundua kontzientziatzeko premia ikusi da, jaso ditzaketen hobariei eta lan-araudiari buruz informatzeko premia bereziki. Informazio-ekintza horiei, bereizketa bilatzen duten jarrera jakin batzuk zuzentzeko helburua duten beste batzuk gaineratu behar zaizkie. Horretarako, giza talde honen inguruko estereotipoak eta aurreiritziak desegiterako lan bat hartu behar da abiapuntutzat. Ezgaitasuna duten pertsonentzako II. Ekintza Plana, 2003-2007 izenekoan, eremu honen inguruko honako behar hauek zerrendatzen dira:

LANBIDE EKIMENA

163

Gizarte Integrazioa

9 Ezgaitasunaren fenomenoari buruzko informaziorik eta sentsibilizaziorik eza, oso nabarmena enpresa-sektorean, ezgaituen lan-aukerei eta kontratazioa babesten eta motibatzen duten neurri berriei dagokienez bereziki. 9 Lanpostuetan egin daitezkeen, eta zenbaitetan uste baino sinpleagoak diren egokitzeen kontzeptu orokorrik eza. 9 Erakunde-mailako solaskide publikoen zein pribatuen arteko koordinaziorik eza. 9 Gizarte-eragile guztiak ekimen berrien bilaketan barne hartzeko borondate irmorik eza. 9 Lanposturako irisgarritasunik eza, irisgarritasun unibertsalik eza barne hartuta (bide publikoan, eraikin publikoetan, garraiobideetan eta abar). 9 Informazioaren eta komunikazioen teknologia berrien erabileran eta aprobetxamenduan dagoen desoreka.

Esku hartzeko proposamenak

Aurreko puntuan azaldutako premietatik abiatuta, jarraitu beharreko urratsen proposamen bat ikusiko dugu, hain zuzen ere 1985. urtetik ezgaitasuna duten pertsonen laneratzea lortzeko lanean diharduen Bartzelonako Udaleko Institut Municipal de Disminuts izenekoak sortutako Lan Aholkularitzako Taldeak (EAL) egindako lanaren arabera. Lan Aholkularitzako Taldearen arabera, helburu horiek lortu ahal izateko, minusbaliotasuna duten pertsonen laneratzeari lotuta dauden eta laneratzeko prozesuan eragina duten bereizgarri hartu behar dira kontuan: 9 Kasu bakoitzean agertzen diren minusbaliotasun-motei eta minusbaliotasun-mailei datxezkien mugak, gaitasunei dagokienez. 9 Lan-ingurunean beharrezkoa den normalizazioa prestakuntza-, lan- eta harreman-mailan. 9 Langunearen espazio fisikoan arkitektura-oztopoak kentzea. 9 Minusbaliotasuna duten pertsonek lana bilatzen hasten direnean aurki ditzaketen gizarte-gaitzespeneko jarrerak.(6) Lan Aholkularitzako Taldearen jardunak honako hauek dira: 1. Lanbide-balorazioa, -informazioa eta -orientazioa Lan Aholkularitzako Taldearen lanbide-zerbitzuak eskatzen dituzten guztiei informazioa ematen zaie, eta egiten duten eskariaren, jarrera eta gaitasun sozioprofesionalen eta lanbide-orientazio egokia errazten duten alderdi guztien balorazioa egiten da. hainbat alderdi

LANBIDE EKIMENA

164

Lan Munduratzea

Elkarrizketan, oinarrizko informazioa biltzeaz gain, bere lanbide-etorkizunaren inguruan dituen iguripenei buruzko iritzia eskatzen eta ematen zaio enplegu-eskatzaileari. Zenbaitetan, eskaria egiten eta enplegua bilatzeko prozesuan parte hartzeko erantzukizuna eta konpromisoa onartzen lagundu behar zaio. Balorazioari dagokionez, profesionalen talde osoa biltzen da eta eskatzaileari emango zaizkion prestakuntza- edo enplegu-baliabideen inguruko orientazio akademikorako edo lan-orientaziorako proposamena egiten da. 2. Lan-prestakuntzarako eta laneratzeko banan banako laguntza- eta jarraipen-programak lantzea eta gauzatzea. Programa horien helburua minusbaliotasuna duen pertsona eman zaion lanpostura edo prestakuntzara egokitzea eta ongi moldatzea da. Horretarako, indibidualizazio-baldintzak hartu behar dira kontuan. Halaber, jarrera malgua eta dinamikoa behar da laneratze-prozesuari dagokionez. Programa horiek laguntza-hezitzaileek egiten dituzte, Lan Aholkularitzako Taldeko psikologoaren ikuskapenpean. Honako maila hauek dira esku hartutakoak: 9 Animazioa. Eskaria egiten duena bere laneratze-prozesuan inplikatzean datza. 9 Jarraipena. Lan Aholkularitzako Taldeak egiten du lanpostuan edo prestakuntzan txertatzeko aldian. 9 Laguntza. Hezitzaileak laneratze-prozesuaren edozein unetan egiten duen esku-hartzea da. 3. Prestakuntza-baliabideen sustapena, bilaketa eta eskaintza Minusbaliotasuna duten pertsona askok helduarora iristean prestakuntza-defizit handia dutela konturatzen dira, bere garaian eskolatze-prozesu normalizatuak egiteko aukerarik izan ez zutelako batez ere. Egoera hori urritasunen ondorio txarrek eragiten dute, eta areagotu egiten da ezgaitasunarekin; ondorioz, mota orotako baliabideen gabezia dakar: prestakuntza-baliabideak, informazio-baliabideak, bizi-esperientziari lotutakoak eta abar. Bideratzeko proposamenak oso zabalak dira: prestakuntza arautuko ikastaroekin hasita (heziketa-zikloak, helduen eskolak), lanerako prestakuntza orokorrarekin edo berariazkoarekin amaitzeraino. 4. Lan-baliabideen sustapena, bilaketa eta eskaintza Lan-helburua definitua duten pertsonen kasuan, lan arruntaren merkatuan laneratzea sustatzen da enplegu-planen, autoenplegu-planen, enpresa pribatuaren, enpresa eta administrazio publikoen eta abarren bitartez.

LANBIDE EKIMENA

165

Gizarte Integrazioa

5. Lan- eta lanbide-arloko informazioa eta aholkularitza, alderdi guztietan Lan Aholkularitzako Taldeak honako lan-helburu hauek planteatzen ditu: lan-araudia bildu eta laburtzea, araudiaren betetze-maila behatzea eta, azkenik, legeria zabaltzea. Aldi berean, legezko aholkularitza eskaintzen zaie taldeko erabiltzaile partikularrei, profesionalei eta erakundeei. 6. Erakundeekiko lankidetza. Sentsibilizazioa, zabalkundea eta prestakuntza Aurreko idatz-zatiaren ildo beretik, erakundeekin lankidetzan jarduteko beharra ikusten da, sektore jakin batzuk sentsibilizatzeko eta lanerako puntu komunak aurkitzeko, betiere urritasuna duten pertsonen gizarte- eta lan-egoera hobetzeko helburuarekin.

Laguntza-neurriak eta baliabide propioak

Minusbaliatuen Gizarteratzeari buruzko 13/1982 Legeak (LISMI) honako hau dio 37. artikuluan: urritasuna duten langileen enplegurako politikaren helburu nagusia langile horiek lan-sistema arruntean txertatzea edo, hori ezinezkoa denean, lan babestuaren formula bereziaren bidez produkzio-sisteman txertatzea da. Horrela, beraz, ezgaitasuna duten pertsonek enplegua lortu ahal izateko bi modalitate handi bereiz daitezke: 9 Enplegu arrunta, honako hauek barne hartuta: lanpostuen erreserba-kuotak, pertsona ezgaituen enpleguaren sustapena eta laguntza bidezko lana (profesional batek lan-ingurune arrunt batean txertatu ahal izateko beharrezkoa den laguntza eskaintzen dio enplegu-eskatzaileari). 9 Enplegu babestua, hots, Lan Zentro Berezietan eta lanerako prestakuntzako lantegietan egiten dena. Bestalde, ezgaitasuna duten pertsonek prestazio ekonomiko eta sozialen sistema berezi bat dute. Enplegu-mota bat edo bestea lortzeko aukera urritasunaren balorazioaren araberakoa da, honako taula honetan ikus daitekeenez:

f Enplegu arrunta Erreserba-kuotak edo neurri alternatiboak LISMI Legearen 38. artikuluak langile ezgaituak kontratatzera behartzen ditu 50 langile edo gehiago dituzten enpresak, gutxienez plantilla osoaren % 2 hain zuzen ere.

LANBIDE EKIMENA

166

Lan Munduratzea

Abenduaren 30eko 50/1998 Legean egindako aldaketaren ondorioz, gaur egun kuota horren salbuespena erabatekoa edo partziala lor daiteke honako kasu hauetan: 9 Enplegu-zerbitzu publikoak edo enplegu-agentziak enplegu-eskaintzari erantzuteko gai ez direnean, bidezko bitartekotza-kudeaketak egin ondoren. 9 Ezgaitasuna duten langileak enpresaren plantillan sartzeko zailtasun berezia sortzen duten arazo teknikoak, ekonomikoak, edo produkzioari eta antolamenduari lotutakoak daudenean. Egoera horien aurrean, honako neurri alternatibo hauek aplika ditzakete enpresek: 9 Enplegu-zentro berezi batekin edo ezgaitasuna duen langile autonomo batekin merkataritza-kontratu edo kontratu zibil bat egitea, honako helburu hauekin: Lehengaien, makinen, ekipamendu-ondasunen edo enpresaren jarduerarako beharrezkoak diren beste ondasun batzuen hornidura. Enpresaren jarduera normalaz kanpoko zerbitzuak eta osagarriak ematea.

Kontratu horien zenbatekoa, gutxienez, urteko Lanbide arteko Gutxieneko Soldataren (LGS) hirukoitza izango da, % 2ko kuotaren azpitik kontratatu ez den langile minusbaliatu bakoitzeko. 9 Dohaintzak eta babes-ekintzak egitea (betiere diru-izaerakoak) pertsona ezgaituak laneratzeari eta horientzako enpleguen sorkuntzari lotutako jarduerak egiteko, erakunde onuraduna fundazio bat edo onura publikoko elkarte bat denean. Ekarpen ekonomikoa, gutxienez, urteko LGSa 1,5ekin biderkatzearen emaitza izango da erreserba-kuotaren azpitik kontratatu gabeko langile bakoitzeko.

Lanpostua Enpresa arrunta Lan Zentro Berezia

Urrritasunaren balorazioa % -33 % +33

Enplegu-modalitatea Enplegu arrunta Enplegu babestua, produkzio-helburuarekin Lan babestua, helburu bikoitzarekin: enplegu

Lanerako prestakuntzako lantegia

% +65

terapeutikoa eta egokitze pertsonal eta sozialeko jarduerak

Ezgaitu sakonen zentroak

% +85
3.9. taula.

Laguntza-zentroa

LANBIDE EKIMENA

167

Gizarte Integrazioa

Pertsona ezgaituen enpleguaren sustapena LISMI Legeak hainbat neurri edo laguntza jasotzen ditu gutxieneko minusbaliotasun-maila (% 33koa) duten langile ezgaituak enpresa arruntetan kontrata daitezen sustatzeko. Langile ezgaituen kontratazio mugagaberako zein aldi baterakorako hainbat neurriren aurreikuspenean dautza laguntza horiek. 2.
UNITATE DIDAKTIKOAN

honako kontratu hauek aztertu ditugu:

9 Minusbaliatuentzako lan-kontratu mugagabea 9 Enplegua sustatzeko lan-kontratua minusbaliatuentzat 9 Langile minusbaliatuentzako praktikaldiko kontratua 9 Minusbaliatuak prestatzeko lan-kontratua 9 Ezgaituen aldi baterako ezintasunaren ondoriozko bajak ordezkatzeko bitarteko lan-kontratua. Halaber, kontuan hartu behar dira autoenplegua sustatzeko neurriak, hala nola: 9 Langile minusbaliatuen enplegu autonomoaren sustapena 9 Enpresa-proiektuen finantzaketa 9 Autoenplegu-proiektuak 9 Elkarlaneko kooperatibak edo lan-sozietateak eratzeko laguntzak. Era berean, autoenplegura jotzen duten langileek langabezia-prestazioen kapitalizazioa eskatzeko (ordainketa bakarreko modalitatean) eta Kreditu Ofizialeko Institutuaren Mikrokreditu Programaren onuradun izateko aukera izango dute. Laguntza bidezko lana Laguntza bidezko lanaren metodologia AEBetan sortu zen hirurogeita hamarreko hamarkadan, Paul Wehman-en eskutik hain zuzen ere. Autore horrek honako era honetan definitzen du laguntza bidezko lana: "lan egiteko aukera izan ez duten gizabanakoek ingurune integratuetan egiten duten lan lehiakorra da; horretarako, besteak beste, behar bezala prestatutako lan-prestatzaileak eta prestakuntza sistematikoaren, lan-garapenaren eta jarraipen-zerbitzuen sustapena erabiltzen dira"(7). Laguntza bidezko lanak urritasuna duten pertsonen autonomia pertsonala eta soziala errazten du, komunitatearen barruan integratutako ingurune arruntetan lan bat lortzeko aukera ematen baitie ezgaitu horiei. Lan-prestatzaileak entrenamendua eta etengabeko ikuskapena eskaintzen die, lanpostua lortzeko aukera handiagoa izan dezaten. Lanpostuan esleitutako zereginak zabaltzen diren heinean, langileari laguntza murriztuko zaio eta bere autonomia sustatuko da.

LANBIDE EKIMENA

168

Lan Munduratzea

f Enplegu babestua Enplegu Zentro Bereziak LISMI Legeak beren ezgaitasunaren ondorioz lan-jarduera bat ohiko baldintzetan bete ezin duten pertsona ezgaituek Enplegu Zentro Berezietan lan egitea proposatzen du. Zentro horietan, produkzio-lana egiten da, eta enplegu ordaindu bat eta egokitze pertsonal eta sozialeko zerbitzuak (errehabilitazio-zerbitzuak, terapeutikoak eta kultur eta kirol-arlokoak) ziurtatzen dira, hori guztia ahalik eta ezgaitu-kopururik handiena lan arruntean txertatzeko funtsezko helburuarekin. Enplegu Zentro Berezietako plantilla osoa langile minusbaliatuek osatu behar dute. Zehazki, % 33ko edo hortik gorako minusbaliotasun aitortua eta lan-gaitasunaren ehuneko horretako edo hortik gorako urritasuna izan beharko dute onuradunek. Lanerako zentroak Minusbaliotasun handia izateagatik enpresa batera edo Enplegu Zentro Berezi batera joan ezin diren minusbaliatuak lanaren bidezko terapiako eta egokitze pertsonal eta sozialeko zerbitzuen bidez gizartera daitezen erraztea da lanerako zentroen helburua. Lanaren bidezko terapia minusbaliatuek beren baldintza indibidualen arabera eta zentroko langile teknikoen orientaziopean egiten dituzten eta merkatu-eragiketen xede izan ohi ez diren objektuak, produktuak edo zerbitzuak lortzera bideratuta dauden jarduera edo eginkizun ez-produktiboen multzoa da. Egokitze pertsonaleko eta sozialeko zerbitzuak, berriz, minusbaliatuei lanerako zentroetan gaitze pertsonal handiagoa eta gizarte-harremanetan egokitze hobea ematen dietenak dira. Lanerako Zentroak ez dira lantokiak, baina etorkizunean minusbaliatuak produkzio-lanean sartzeko aukera erraztu ohi dute. f Laguntzak eta prestazioak Laguntzei eta prestazioei dagokienez, azpimarratu beharra dago Minusbaliatuak Gizarteratzeko 13/1992 Legearen eta 383/1984 Errege Dekretuaren arabera Prestazio Ekonomiko eta Sozialetako Sistema Bereziaren babes-ekintzak honako hauek barne hartuko dituela: 9 Laguntza sanitarioa eta farmazia-prestazioa 9 Errehabilitazio mediko funtzionala 9 Lanbiderako suspertzea 9 Gizarteratzeko neurriak 9 Gutxieneko diru-sarrerak bermatzeko sorospena 9 Hirugarren bati laguntzeko sorospena 9 Mugikortasunerako eta garraio-gastuak konpentsatzeko sorospena

LANBIDE EKIMENA

169

Gizarte Integrazioa

3.6

Etorkinak
Etorkinen egoera Espainian

Inmigracin, escuela y mercado de trabajo. Una radiografa actualizada(7) liburuan eskaintzen den txostenetik abiatuta, honako datu hauek azpimarra daitezke: atzerriko etorkinen kopuruak gorakada garrantzitsua izan du azken hamarkadan, eta 1996. urtetik aurrera bereziki. 1999ko datuen arabera, atzerriko biztanleak Espainiako biztanleen % 3 dira, eta zifra hori % 4ra igo daiteke egoera irregularrean daudenak eta nazionalizatu direnak barne hartuz gero. Ehuneko horiek, gainera, progresioan igotzen ari dira. Jatorrizko eremuak aztertzen baditugu, talderik jendetsuena Europako Batasuneko herrialdeetako herritarrena da (% 26,6), eta, ondoren, Afrikatik etorritakoena (% 26) eta Hego Amerikako herritarrena (% 24). Horien atzetik, honako leku hauetatik etorritakoak agertzen dira: Europako beste herrialde batzuetakoak, ekialdekoak bereziki (% 10), Asiakoak (% 8) eta Erdialdeko Amerikakoak (% 5). Herrialdeak kontuan hartuta, honako herrialde hauetatik etorritakoak azpimarratu behar dira: Maroko (% 20), Ekuador (% 10), Erresuma Batua, Kolonbia eta Alemania (% 5), eta Frantzia, Portugal, Txina, Italia, Peru eta Errumania (% 3). Hala ere, esan beharra dago azken urteotako hazkunde-tasarik handienak Latinoamerikako eta Europako Ekialdeko herritarrenak izan direla. Atzerritarrek Espainiako lurraldean duten banaketari dagokionez, ezberdintasun handiak ageri dira. Probintziak kontuan hartuta, lehenak Madril eta Bartzelona dira, hurrengoak alde handiarekin Alacant, Malaga, Balearrak eta Las Palmas, eta, horien atzetik, Girona, Almeria, Tenerife, Murtzia eta Valentzia. Etorkinen jatorriari dagokionez, Malagan, Balearretan, Tenerifen, Alacanten eta Las Palmasen Europa Mendebaldeko herritarrak dira nagusi, Bartzelonan, Gironan, Almerian eta Murtzian, berriz, gehienak magrebtarrak dira; azkenik, Madrilen Latinoamerikako herritarrak dira nagusi. Generoari dagokionez, atzerritarren artean gizonezkoak emakumezkoak baino gehiago dira (% 55,3 eta % 44,7, hurrenez hurren). Hala ere, ezberdintasunak daude jatorrizko giza taldearen arabera. Adibidez, latinoamerikarren artean emakumezkoak gehiago dira, eta afrikarren artean, aldiz, alderantziz. Atzerriko eskulana bertakoa baino gazteagoa da. Dena dela, azken urteotan 25 urtetik 44ra bitartekoek gora egin dutela ikus daiteke. Oro har, Afrikako, Latinoamerikako eta Asiako etorkinak dira gazteenak; zaharrenak, berriz, Europako Erkidegokoak eta AEBetakoak. Hasieran atzerriko eskulana jarduera jakin batzuetan bildu zen (hala nola etxeko zerbitzuan, nekazaritzan, eraikuntzan, ostalaritzan edo merkataritzan), baina azken urteotan industriako eta zerbitzu-sektoreko enpleguetan lan egiteko joera hasi da.
3.11. irudia. Zenbait sektoretan eraikuntzan, adibidez, etorkin-kopurua oso handia da

LANBIDE EKIMENA

170

Lan Munduratzea

Giza taldearen ezaugarriak eta profila

Etorkinek osatzen duten giza taldea oso zabala eta heterogeneoa da. Etorkinen profila azaltzeko, haien ezaugarriak hiru multzotan taldekatu daitezke, honako alderdiak kontuan hartuta: 9 Jatorrizko herrialdetik emigratzeko arrazoia eta herrialde horren ezaugarriak. 9 Harrerako herrialdean duten egoera. 9 Gizarte berrira egokitzeko prozesuan jasaten dituzten aldaketa psikologikoak eta sozialak.

Inmigrazioaren arrazoiak eta jatorrizko herrialdea Enplegu bat aurkitzeko asmoz emigratzen duten pertsonen immigrazioari immigrazio ekonomiko deitzen zaio; bestelako helburu batekin emigratzen duten pertsonenari, berriz, immigrazio ez-ekonomiko. Oro har, lehen immigrazioaren barruan garapen-bidean dauden herrialdeetako hots, Hegoaldeko herrialdeetako herritarrak daude; bigarrenean, berriz, ekonomikoki garatuta dauden herrialdeetakoak. Jatorrizko herrialdearen egoera sozioekonomikoak harrerako herrialdeetako biztanleen aurreiritziak baldintzatzen ditu neurri batean. Askotan, zenbait giza taldek aberastasunik ez dakartelako pobrezia-egoeran daudela pentsatzen da. Beste giza talde batzuk, aldiz, aberastasun-eramaile potentzialtzat edo kontsumitzaile aktibotzat hartzen dira. Beste alderdi garrantzitsu bat jatorrizko herrialdearen eta harrerako herrialdearen arteko distantzia soziokulturala da, hots, partekatzen diren edo partekatzen ez diren kultur alderdiak: hizkuntza, lotura historikoak, erlijioa eta abar. Etorkinaren egoera harrerako herrialdean Enplegua eskatzen duten etorkinen profilean, ezberdintasun ugari ager daitezke honako alderdi hauei dagokienez (bakoitzaren egoera pertsonalaren arabera): egoera juridikoari, estatus sozioekonomikoari, egoera soziokulturalari, prestakuntza- eta lan-egoerari, prestakuntza-prozesuetan duen parte-hartzeari, egoera psikofamiliarrari, eta osasun-egoera eta etxebizitzari dagokionez. 9 Etorkinaren egoera juridikoa edo tipologia administratiboa. Oso ezberdina da egoera erregularizatuan edo legez kanpoko egoeran egotea, asilatuta egotea, ikasle-bisa izatea, agiriak izatea, adingabea izatea, babesik gabe egotea eta abar. Egoera administratiboa irregularra den kasu guztietan, horixe izango da bete beharreko oinarrizko beharra, ezinezkoa baita lan-merkatuan txertatzea bidezko baimenak falta badira.

LANBIDE EKIMENA

171

Gizarte Integrazioa

9 Etorkinaren estatus sozioekonomikoa. Gizarte-pertzepzioa ezberdina da enpresa multinazional batean zuzendaritza-kargu bat betetzeko asmoz emigratu duen pertsona baten, profesional kualifikatu baten edo lanposturik txarrenetan soilik lan egin dezakeen kualifikazio baxuko langile baten kasuan. Era berean, etorkin asko ezkutuko ekonomiaren zirkuluetan sartuta daudenez eta beharrik funtsezkoenak bete ezin dituztenez gero, ekonomikoki bizirauteko beharrak dituzte. 9 Egoera soziokulturala, hots, harrerako herrialdeko hizkuntzaren eta kulturaren ezagutzaeta ulermen-maila. Etorkinak harrerako herrialdean ematen duen denboraren eta harrerako komunitatearen barruan ezarri dituen gizarte-sareen araberakoa da. Ez da gauza bera hiri batera herrikideekin edo senideekin joatea, edo inor ezagutzen ez den ingurune batean gelditzea. 9 Prestakuntza- eta lan-egoera. Etorkinak lanbide-heziketan eta lanbide-kualifikazioan duen mailak ezartzen du. Oro har, etorkinen mailak baxuak dira (oinarrizko ikasketak amaitu gabe), emakumeen eta landa-eremutik etorri direnen artean bereziki. Aitzitik, Latinoamerikako eta Europa Ekialdeko herritar askok maila ertaineko prestakuntza eta unibertsitate-ikasketak dituzte, harrerako herrialdeetan titulazio horiek gutxietsita badaude ere. Prestakuntza alde batera utzita, jatorrizko herrialdean lan-esperientzia izan ohi duen giza taldea da etorkinena. Hala ere, gehienek kualifikaziorik gabeko edo balorazio kaskarreko lanpostuak baino ez dituzte lortzen. 9 Prestakuntza-prozesuetan duten parte-hartzeari dagokionez, baliteke behar horretaz jabetuta egotea, baina esplizituki eskatzen dutena lan bat aurkitzea da. Gainera, prestakuntza-ikastaro batean parte hartzeko zenbait zailtasun dituzte: mugikortasuna (lanari eta etxebizitzari dagokienez duten ezegonkortasunaren ondorioz), asistentzia irregularra, ardura txikia jarraipen-prozesua betetzeko, haiekin telefonoz hitz egiteko zailtasuna, erlijio-betebeharrak betetzeagatik edo lehentasuna lanpostua lortzeari emateagatik ikastaroetara joateari uztea eta abar. 9 Egoera psikofamiliarra. Hau ere askotarikoa izan daiteke. Adibidez, beharrik funtsezkoenak betetzeko eta familiari laguntzeko lan bila emigratu duten eta jatorrizko herrialdean familia utzi duten gizonezkoen kasua aipa daiteke. Pertsona horien asmoa ahaide eta lagun maiteak harrerako herrialdera ekartzea izan ohi da. Beste multzo berezi bat bidaia bakarrik eta baldintza irregularretan egin duten eta oso egoera txarrean dauden adingabeek osatzen dutena da.

LANBIDE EKIMENA

172

Lan Munduratzea

Jatorrizko herrialdearen arabera, azpimarratu beharra dago bertan dituzten familiei lagundu ahal izateko eta, horrela, haien bizi-baldintzak hobetzeko lana bilatzen duten emakumeen taldea (seme-alabekin edo gabe). Beste talde handi bat berriz elkartu diren (bigarren belaunaldia osatzen duten seme-alabekin) eta bizilekua harrerako herrialdean finkatu duten familiek osatzen dute. 9 Osasun-egoera eta etxebizitza. Premia horiek, oro har, ez daude behar bezala beteta. Gehienek badute osasun-sistemaz baliatzeko aukera, baina etxebizitza duina lortzea askoz zailagoa da. Hori dela eta, bigarren premia hori bete gabe geratu ohi da. Beraz, laneratze-prozesuaren aurretik, premiazkoa da giza talde horren gizarteratzea erraztuko duen esku-hartze bat. Etorkinek egoera berriaren aurrean dituzten aldaketa sozialak eta psikologikoak Gizarte-mailan, aldaketa oso garrantzitsua da. Hasieran, kultur talka gisa bizi daiteke. Etorkin batek harrerako herrialdean lortzen duen egokitze-maila hainbat faktoreren araberakoa izan daiteke, hala nola jatorrizko herrialdearen eta harrerakoaren arteko kultur distantzia, adimen praktikoa edo ezagutzak ingurune berrian aplikatzeko gaitasuna, harrerako herrialdera iristean duen estatus ekonomikoa, hasieran duen harreman-sarea eta abar. Aipamen berezia behar duen alderdi bat familian gerta daitezkeen aldaketei lotutakoa da, ingurune berriak (kultur eragina, eragin ekonomikoa, etxebizitzen ezaugarriak eta abar) beste familia-forma batzuk sor baititzake. Izan ere, zenbait kasutan familiaren bereizketak rol berriak bere gain hartzeko beharra sortzen du (seme-alaben hezkuntzari dagokionez, adibidez). Beste batzuetan, familia berriz elkartzeari esker, baliteke seme-alabek, hezkuntza-sisteman txertatzen badira, gizarte-autonomia handiagoa izatea eta horrek gurasoen beharra txikiagotzea. Gainera, ohikoa da seme-alaben batez bestekoak behera egitea, eta emakumeak lan-merkatuan sar daitezke diru-sarrerak handitzeko. Aldaketa psikologikoei dagokienez, etorkinak rol berriak hartu behar ditu bere gain, eta gizartetik jasotzen duen erantzunaren araberako aldaketa pertsonala izaten du. Sarritan, ikasitako babesgabetasuna bere gain hartzen du, hau da, porrot ugari jasan edo behin eta berriz ezezkoak jaso ondoren arrakasta lortzeko gai ez delako eta, beraz, trebetasunak eta estrategiak okerrak direlako ustea. Sentimendu horrek iguripen negatiboa sor dezake; bere asmoak beteko ez dituela, alegia. Eremu horretan, oso garrantzitsua da konturatzea etorkinak, langilea izateaz gain, loturak ezartzeko eta harreman-sarea zabaltzeko orduan kontuan hartu beharreko gizarte-premiak, erlijio-premiak eta abar dituela.

LANBIDE EKIMENA

173

Gizarte Integrazioa

Giza taldearen premiak

Giza talde honek dituen premiak aztertzen hasi aurretik, emakume, gizon eta gazte etorkinen lan-premiak islatzen dituzten taula batzuk erantsi ditugu. Emakume etorkinen lan-premiak. 1998. urtea
Beste zenbait %2 Gizarteratzea % 8,2 Agirien izapideak egitea % 8,9 Lan-prestakuntza eta -orientazioa % 42,3 Lan-baldintzak hobetzea % 10,2

Hizkuntz prestakuntza % 28,4

Gizon etorkinen lan-premiak. 1998. urtea

Beste zenbait % 2,6 Gizarteratzea % 4,4 Agirien izapideak egitea % 4,4 Lan-baldintzak hobetzea % 14,9

Lan-prestakuntza eta -orientazioa % 49,1

Hizkuntz prestakuntza % 24,6

Gazte etorkinen lan-premiak. 1998. urtea

Beste zenbait % 1,8 Lana % 5,5 Gizarteratzea % 7,3 Lan-prestakuntza eta -orientazioa % 74,5 Hizkuntz prestakuntza % 10,9

3.12. irudia. Iturria: Diputaci de Barcelona. Bartzelonako probintziako atzerriko etorkinen baliabideei buruzko atlasa.

LANBIDE EKIMENA

174

Lan Munduratzea

Etorkinen arretarako hainbat zerbitzutako profesionalek egindako aurreko azterketatik abiatuta, premia horiek azaldu eta zabalduko ditugu. Orientazio- eta informazio-premiak Aurreko grafikoetan ikusi dugunez, orientazio- eta informazio-premiak dira, prestakuntza-premiarekin batera, ehuneko handiena dutenak. Etorri berri direnentzat, lehen premia zein zerbitzu dauden, haien egoera, eskariak eta abar konpontzeko nora jo behar duten eta abar jakitea da. Zenbait kasutan, etorri berriak herrikideez osatutako laguntza-sare bat badu, herrikide horiek lagun diezaiokete orientazio- eta informazio-premia horri erantzuten, betiere eskuragarri dauden baliabideak ezagutzen badituzte. Prestakuntza-premiak Multzo honen barruan, harrerako herrialdeko hizkuntza jakiteko premia azpimarratu beharra dago. Gaztelaniaz hitz egiten ez duten herrialdeetako etorkinen premia da. Halaber, oinarrizko prestakuntza hobetzeko premia ikus daiteke, gazte eta emakume etorkinengan batez ere. Dena den, arestian esan dugunez, badira prestakuntza-maila oneko etorkinak ere; kasu horretan, baliteke titulazioa homologatzeko premia izatea. Bitarteko tokian, lanbidean edo lanean hasi aurreko prestakuntzaren premia izaten da. Prestakuntza horren bidez, lan bat berme guztiekin eta tresnak, oinarrizko hiztegia, lan-mekanismoak eta abar ezagututa egiteko oinarriak ematen zaizkio etorkinari. Laneratze-premiak Etorkinak enplegu bila etortzen dira, eta kualifikazio baxuko lanak aurkitzen dituzte sektore jakin batzuetan (nekazaritzan, eraikuntzan edo etxeko zerbitzuan). Horrek soldata baxuak eta lan-ezegonkortasuna dakartza. Laneratzea, beraz, etorkinak erabat gizarteratzeko ardatz nagusia da. Enplegurako prestasuna oso handia da maila guztietan: ordutegian, geografikoki eta abar. Ondorioz, honako hauek izango dira laneratzearen oinarriak: lan-errealitatearen identifikazioa, eta enplegua bilatzeko teknikak, teknika horiek ezagutzeko bideak, eskariak eta eskaintza eta abar ezagutzeko premia. Premia pertsonalak Askotan, oinarrizko premiak ez daude beteta eta, beraz, lehentasuna emango zaio etorkinaren laneratzeari, edo horretarako lan egingo da aldi berean. Premiazko beharrei erantzun behar zaienean (etxebizitza, sanitatea, seme-alaben hezkuntza, gizarte-sarea zabaltzea eta abar), lan-munduratzearen ikuspegitik enplegu-eskatzailea era horretako eskariak bete ahal izango dituzten gizarte-erakundeetara bideratzeko ahaleginak egingo dira. Beste batzuetan, agiriak bideratzeko administrazio-beharrak edo etorkinen kontratazioan dauden irregulartasunak konpontzeko aholku-beharrak agertzen dira. Bi kasuetan, zerbitzu juridiko espezializatuetara eramango dira (gehienak sindikatuen mendekoak dira).

LANBIDE EKIMENA

175

Gizarte Integrazioa

Esku hartzeko proposamenak

Giza talde honekin, askotan, gizarteratze-prozesu bat hasi beharko da laneratzeari ekin aurretik. Izan ere, ikusi dugunez, oinarrizko behar asko bete gabe gera daitezke. Horri guztiari hizkuntza ikasteko beharra, egoera erregularizatzeko beharra eta abar gaineratzen badizkiogu, ekintza-plana epe ertain eta luzera planteatuko da. Epe luzerako esku-hartzea ezin da beti gauzatu. Izan ere, enplegua eskatzen duten etorkin askok premia ekonomiko handia dute eta horrek prozesua uztea, prestakuntza-ekintzetara ez joatea, berehalako emaitzarik ikusi ezean inplikaziorik eza eta abar eragin ditzake. Honako fase hauek ditu esku-hartzeak: 9 Harrera. Fase honetan, hasierako elkarrizketa egiten da, helburu bikoitzarekin: eskaintzen den zerbitzuari buruzko informazioa ematea, eta zerbitzura joaten den pertsonak egiten duen eskaria ezagutzea. Esku-hartzearen hasierako une horretan, oso garrantzitsua da enplegu-eskatzailea prozesuarekin jarraitzeko motibatzea. Etorkinen premiazko egoerak lana berehala bilatzeko eskaerak sortzen ditu eta, beraz, oso garrantzitsua da prozesua luzea baina onuragarriagoa izango dela jakinaraztea. 9 Premiak ezagutzea. Fase honetan, esku-hartzean diharduten profesionalek premiak ezagutzeko zereginean eta enplegagarritasunaren ebaluazioan oinarrituko dira. Horren bidez, enplegu-eskatzailearen ekintza-plan pertsonalizatua zehaztuko dute. Lehen balorazio horren ondoren, bere egoerarako ekintzarik egokienera bideratzen da etorkina. Oinarrizko premia batzuk bete gabe dauden kasuetan (ostatua, egoeraren erregularizazioa, osasuna eta abar), gizarteratze-prozesu batera bideratuko da. Gutxieneko horiek beteta badaude, berriz, laneratze-prozesuari hasiera emango zaio. 9 Orientazioa. Bada lehenik eta behin erantzun beharreko premia bat: gizarte-ingurune hurbila ezagutzea eta, zehazki, lan-merkatuaren errealitatea ezagutzea. Horretarako, informazioari eta aholkularitzari lotutako ekintzak egiten dira. Ekintza horien bidez, sektore bakoitzaren lan-errealitatea, enplegua aurkitu ahal izateko bideak, prestakuntzaren abantailak, legezko kontratazio-esparrua eta abar deskribatzen dira.
3.13. irudia. Premia ekonomikoak, sarritan, laneratze-prozesu egokia eragozten du.

LANBIDE EKIMENA

176

Lan Munduratzea

9 Prestakuntza-mailan txertatzea. Askotan, prestakuntza-mailan txertatzea izango da ekintza-plan pertsonalizatuaren barruan egin beharreko lehen urratsa. Etorkinek hainbat prestakuntza-maila eskuratu ahal izango dituzte, premien arabera: hizkuntza ikasteko ikastaroak, gidabaimena lortzen laguntzeko ikastaroak, lanbidean edo lanean hasi aurreko prestakuntza-ikastaroak eta abar. Azken ikastaro horien helburua ez da lanbide-kualifikazioa ematea, ezkutuko lan-curriculuma ezagutaraztea baizik (hau da, enpresa edo sektore bateko langile guztientzat komunak diren eta zuzenean arautu gabe dauden alderdiak: puntualtasun kontzeptua, buruen eta langileen arteko harreman-mota, janzkera, hizkera eta abar). Ikastaro horiez gain, oinarrizko prestakuntzaren (helduen hezkuntza), lanerako prestakuntzaren eta abarren eskaintza zabala dago. 9 Laneratzea. Lan-munduratzeko prozesuaren fase honetan, lanpostua lortzea da helburua. Lortzeko bideak bi dira, funtsean: enpleguaren bilaketa aktiboa eta lan-bitartekotza. Lehen kasuan, enplegua autonomiaz bilatzeko beharrezkoak diren tresnak emango zaizkio enplegu-eskatzaileari berari. Halaber, hainbat teknikaren (aurkezpen-gutuna, curriculuma, hautaketa egiteko elkarrizketa, eta abar), eskaintzak bilatzeko bideen eta abarren berri emango zaio. Etorkinak hizkuntza eta ingurunea autonomiaz moldatu ahal izateko bezain ongi ezagutzen dituenean izango da baliagarria aukera hau. Horrela ez bada, zentro askok enplegu-poltsak dituzte eta bitartekotza-lanak egiten dituzte langileak eskatzen dituzten enpresen eta enplegu-eskatzaileen artean. Kasu horretan, etorkina zuzenean enpresetara eramaten da. Bi kasuetan, esku-hartzeko profesionalak enplegua bilatzen laguntzen du. 9 Jarraipena/tutoretza. Prozesu osoan, bai eta etorkina zentroaz kanpoko ekintzetara bideratzen denean ere, pertsonak profesionalen arreta pertsonalizatua izaten jarraitzen du (ekintza-plan pertsonalizatua berrikusteko eta beharrezkotzat hartzen diren aldaketak sartzeko).

Laguntza-neurriak eta baliabide propioak

Enplegua eskatzen duten etorkinentzako laguntza-neurrien barruan, giza talde horren lan-baimenei, egoitza-baimenari, bisei, etorkin-kopuruei eta abarri buruzko araudia azpimarratu behar dugu. Idatz-zati honen helburua lan-munduratzeari erantzuten dioten baliabideak aztertzea dela kontuan hartuta, azken urteotan onartu diren legeak baino ez ditugu aipatuko.

LANBIDE EKIMENA

177

Gizarte Integrazioa

2000ko urtarrilean, Espainiako atzerritarren eskubide eta askatasunei eta gizarteratzeari buruzko 4/2000 Lege Organikoa onartu zen. Urte bereko abenduan, lege horren erreforma bat onartu zen 8/2000 Lege Organikoaren bidez. Handik urte-erdira, aurreko bi legeak arautzen dituen erregelamendua onartzen duen uztailaren 20ko 864/2001 Errege Dekretua onartu zen. Azkenik, 2003ko azaroan, aurreko bi legeak aldatzen dituen 14/2003 Lege Organikoa onartu zen (legea arautzen duen erregelamendua onartzeko dago oraindik). Lege horiek ezartzen dituzte etorkinak erregularizatzeko prozesuak. Lan-munduratzeko prozesuari hasiera emateko, etorkinak erregularizatuta egon behar du, hau da, espainiar Estatuan lan egiteko eta bizitzeko beharrezkoak diren baimenak izan behar ditu. Osterantzean, ezin izango da etorkinaren lana bilatzeko prozesuan esku hartu, ezkutuko enplegu bat aurkitzeko aukera baino ez baitu izango. Enplegua eskatzen duen etorkinaren egoera erregularra bada, honako programetan parte hartu ahal izango du, gainerako herritarrek bezalaxe: 9 Lanerako prestakuntzan 9 Enplegu-planetan 9 Lanerako prestakuntzako lantegietan 9 Autoenplegurako laguntzan 9 Orientazioan 9 Gizarte Bermeko Programetan 9 Ofizio-etxeetan 9 Lantegi-eskoletan 9 Enplegu-lantegietan Arestian ikusi bezala, askotan beste premiazko behar batzuk izaten dituzte etorkinek, hala nola aholkularitza juridikoa, etxebizitza lortzeko aukera, ingurunearen ezagutza, hizkuntza ikasteko aukera eta abar. Eskuragarri dituzten baliabideak hainbat erakundek eskaintzen dituztenak dira (etorkinen elkarteak, GKEak, fundazioak, sindikatuak, parrokiak eta abar).

3.7

Gizarte-arriskuko egoeran dauden pertsonak: droga-mendekotasunak, presoak eta etxerik gabekoak

Giza talde horien gizarte-arriskuko egoerak

Liburuan zehar ikusi dugunez, lana, ondasun soziala eta pertsonala den neurrian, funtsezko kate-maila da txertatzeko/baztertzeko prozesuetan. Hala ere, Gizarteratzeko II. Ekintza Plan Nazionalean proposatzen den bezala, badira beste zenbait faktore prozesu horietan eragina dutenak: hezkuntza, prestakuntza, etxebizitza, osasuna, errenta eta abar.

LANBIDE EKIMENA

178

Lan Munduratzea

Garrantzitsua da alderdi horiek azpimarratzea, kontuan hartu behar baitira puntu honetan aztertuko ditugun giza taldeak laneratzeko (edo, gehienetan, birlaneratzeko) prozesuetan: droga-mendekotasuneko arazoak dituzten pertsonak, preso egon direnak eta muturreko pobrezian bizi direnak (etxerik gabekoak edo homeless deitutakoak). Honako taula hau Gizarteratzeko II. Ekintza Plan Nazionaletik atera da, eta giza talde horiei buruzko informazioa ematen du: Bazterketa-arriskuaren larritasuna Giza taldeak Gabeziak Enplegua Hezkuntza Prestakuntza Etxebizitza Errenta Osasuna Familiaren babesa Kulturan eta gizartean txertatzea Laguntza-informazioa
X. Kaltetuak. XX. Larriki kaltetuak. 3.10. taula.

Drogaren mendekoak / HIES XX

Etxerik gabekoak XX X

Gutxiengo etnikoak XX XX XX XX X X

Preso ohiak XX

XX XX

XX

X XX X X X

XX XX XX XX XX

X X X

XX X

X X

Giza talde horien ezaugarriak eta profila

f Droga-mendekotasuna: hurbilketa Giza taldearen ezaugarriak Pertsona batek denboraldi luze batean substantzia batekin edo batzuekin duen mendekotasunari esaten zaio droga-mendekotasuna. Gizarteratzeko Ekintza Plan Nazionalak (2001-2003) emandako datu orokorren arabera, Espainian droga-mendekotasuna duten pertsonen kopurua 400.000 ingurura iristen da. Droga-kontsumoarekin arazoak dituzten biztanleen taldea oso zabala eta heterogeneoa da, honako alderdi hauen arabera: adina, generoa, kontsumitzen den substantzia (legezkoa den ala ez, estigmatizazioa), kontsumitzen daramaten denbora, lotutako gaixotasunak, ingurunearen gizarte-babesa, gizarte-estatusa eta abar.

LANBIDE EKIMENA

179

Gizarte Integrazioa

Giza talde honen ezaugarri orokor batzuk ematekotan, honakoak aipa daitezke: 9 Gehienak gizonezkoak dira, 27 urtetik 35era bitartekoak (gazteen artean ehunekoak gora egin badu ere). 9 Oro har, kontsumitutako substantzien eta hartzeko erabilitako metodoen ondorioz, narriadura fisiko eta psikiko handia dute. 9 Osasun-egoera ahula izaten dute. Kontsumoari lotutako gaixotasun biriko infekziosoak ager daitezke (GIB, hepatitisa). 9 Pobrezia ekonomikoko egoeran bizi dira eta, askotan, ez dute etxebizitzarik, gutxieneko baliabide ekonomikorik edo hezkuntzarako sarbiderik. Hala ere, badira erosteko ahalmen handia dutenak ere. 9 Familia- eta gizarte-loturak hondatu edo galdu egiten dira. 9 Zenbait kasutan, delituzko historia bat izaten da (esperientzia judiziala, espetxea eta abar barne). Giza taldearen profilak Kontsumitzen den substantziaren arabera, honako profil hauek bereiz daitezke: 9 Heroinarekiko atxikimendua. Gehienak beteranoak dira, urte asko eman dituzte kontsumitzen eta, ondorioz, narriadura sakonak dituzte bizi-, harreman- eta gizarte-prozesuetan. 9 Alkoholarekiko atxikimendua. Alkohola hartzea errazagoa da, eta ez dago gizarte-mailan zigortuta. Alkoholarekiko atxikimendua duenaren bizitza (familian, gizartean eta lanean) erabat nahas daiteke. 5 urtetik 10era bitarteko tarte batean, ondorio larriak dakartza kontsumitzen duenaren osasun fisikoan eta psikikoan. Datu esanguratsu bat ematearren, alkoholismoak Espainiako heriotza-tasaren herena eragiten duela azpimarratu behar dugu. Gizarte- eta lan-mailarik baxuenetan kokatutako pertsonak hartzen ditu eraginpean, bereziki. 9 Kokainarekiko atxikimendua. Sortzen duen mendekotasuna psikologikoa da nagusiki, fisikoa baino neurri handiagoan. Hori dela eta, ohitura kentzeko prozesua luzeagoa eta konplexuagoa da. Gizarte-ingurunean dituen ondorioei dagokienez, kontsumitzaileak substantzia eskuratzeko duen erraztasunaren eta ohitura kentzeko prozesuan duen gizarte-laguntzaren araberakoak izango dira ondorio horiek.
3.14. irudia.

LANBIDE EKIMENA

180

Lan Munduratzea

9 Droga anitzen kontsumoa. Substantzia bat kontsumitzeari uzteko zailtasun handiak dituzten eta beste batzuk probatzen dituzten pertsonen kasua da. Azken hamarkadetan, funtsezko aldaketa bat gertatu da giza talde horrentzako tratamendu- eta arreta-programen helburuan. Berez esku-hartzearen helburu nagusia kontsumitzeari uztea bazen ere (Drogarik Gabeko Programak), denborarekin pertsona batzuek kontsumitzeari utzi ezin diotela eta beste erantzun-mota bat behar dutela ikusi da. Horren ondorioz, metadona bidezko ordezkatze- edo mantentze-programak edo kalteak murrizteko programak agertu dira. Hori guztia garrantzitsua da, gizarte-mailan esku hartzearen bidez kontsumitzaile aktiboei lan-munduratzeari lotutako erantzunak emateko beharra planteatzen baitu. Horrek, askotan, profil narriatua dakar: helburua ez da, dagoeneko, droga kontsumitzeari uztea, baldintza hobeetan mantentzea baizik. Giza taldearen laneratzea Hain heterogeneoa den giza talde honetan, gizarte-mailarik baxueneko herritarrak dira laneratze-prozesua hasteko zailtasunik handienak dituztenak. Izan ere, oro har, baliabide pertsonal eta material gutxiago eta gizarte-laguntza txikiagoa ditu, eta egoera narriatuagotik abiatzen da. Hala ere, horrek ez du esan nahi egoera egonkorragoan bizi direnek droga-mendekotasuneko arazorik ez dutenik. Esku hartzeko proposamenetan ikusiko dugunez, subjektu-mota ugari daude: batzuek lan egiten dute, eta lan-munduratzerako mekanismo orokorrez baliatzeko moduko garaian daude eta beharrezkoak diren gaitasunak dituzte; beste batzuk motibatu egin behar dira berariazko programetan sartzeko; azkenik, badira enplegu normalizatua nekez lortuko dutenak ere. Zenbaitetan, laguntzako pentsioren bat jasotzen dute, baina egoera horrek kontrako ondorioa eragin dezake, enplegua bilatzeko beharra ez ikustea, alegia.

f Presoak: hurbilketa Giza taldearen ezaugarriak eta profila Gizarteratzeko II. Ekintza Plan Nazionalaren arabera, 2002. urtean 52.000 preso zeuden Espainian. Giza talde hori, nagusiki, 25 urtetik beherako gizonezkoek osatzen dute. Ehuneko handi batean etorkinak dira, droga- eta osasun-arazoak dituzte (hiesa, hepatitisa), pobrezia-maila handiak dituzte eta, askotan, familiaren laguntzarik gabe bizi dira. Ikus daitekeenez, giza talde honetan barne hartutakoek gazteen edo arestian aztertutako giza taldeen laneratze-zailtasun berdinak dituzte, baina legearekin duten harremanagatik areagotuak.

LANBIDE EKIMENA

181

Gizarte Integrazioa

Presoen taldea oso heterogeneoa da, baina, zenbaitetan, profila sinplifika dezakegu hainbat ezaugarri aipatuta: oso kualifikazio baxua, lan-esperientzia urria, lan-helburu zehatzik eza, lan-merkatuan txertatzeko bideak, prestakuntza-eskaintza eta laguntza-zerbitzuak ez ezagutzea, lanari ematen dioten balio instrumentala eta abar. Baina, agian, eraginkorragoa izango da hiru profil-mota bereizten baditugu: 9 Nolabaiteko maila ekonomikoa, aldez aurreko esperientzia eta nolabaiteko familia- edo gizarte-laguntza duten pertsonak. Erraz bergizartera daitezke. Batzuk espetxean izan dira hutsegite arinak, maulak eta abar direla eta. 9 Prestakuntza-gabeziak, irakurtzeko eta gauzak adierazteko zailtasunak, lanbide-esperientziarik eza, zailtasun pertsonalak eta harreman-zailtasunak, lana aurkitzeko premia (laguntza ekonomikorik ez dutelako) eta abar dituzten pertsonak. Enplegua bilatzeko laguntza-prozesu luzea behar dute. 9 Adimen-gabezia eta adimen-muga asko, atxikimendu-arazoak, berriz erortzeko arrisku handia eta familia-ingurune ezegonkorra (halakorik badago) dituzten pertsonak. Kasu horietan, oso zaila da, lehen aukera gisa, lana bilatzeko zirkuitu normalizatuetan txertatzea; horren ordez, berariazko babes-eskaintzetara jo behar dute. Giza taldearen lan-munduratzea Lan-munduratzeko prozesua espetxean hasten da. Prestakuntza-eskaintzaz balia daitezke (Eskola Graduatua, unibertsitate-eskolak), eta nolabaiteko esperientzia ere har dezakete manipulatuen esparruko lanetan. Zigorraren amaiera hurbiltzen den heinean, espetxeetako profesionalen taldeak lan-helburuak zehazten laguntzen die, eta kanpoko baliabideetara bideratzen ditu. Laneratze-ibilbideak honako bi kasu hauetan planteatzen dira: presoa hirugarren graduan dagoenean, hau da, zigorraren 2/3 bete duenean (orduan espetxetik irten daitezke asteburuetan, eta astelehenetan edo ostiraletan), edo sekzio irekian dagoenean (espetxera lo egitera edo ordu batzuk pasatzera baino ez dira joaten). Bi kasuetan, lan-munduratzea oso premiazkoa da, pertsona horiek gizarteratzeko bidea behar baitute. Eta lanak, gizarte-mailan duen balioa dela eta, zirkuitu normalizatuetan sartzeko aukera errazten du.
3.15. irudia. Industria ondoko gizarteetan, pobrezia-egoerak gero eta ugariagoak eta heterogeneoagoak dira, eta kronikoki ezarri dira gure hiri gehienetan. Egoera hori gainditzea edo hobetzea erronka handia da gobernuentzat eta gizarte-zerbitzuentzat.

Zigorra bete ondoren, preso ohientzako langabezia-sorospena jaso dezakete pertsona horiek. Sorospen hori gizarteratzea errazteko laguntza ekonomikoa da. Hala ere, zenbaitetan lanpostu batzuk baztertzea eragin dezake (kolokakoak, aldi baterakoak edo soldata baxukoak izateagatik).

LANBIDE EKIMENA

182

Lan Munduratzea

f Pobrezian eta etxerik gabe bizi diren biztanleak: hurbilketa Europako Batasuneko Etxeen Panelak 1995erako ustiapenean (1996an argitaratua) ematen duen informaziotik abiatuta egiazta daitekeenez, Espainiako biztanleen % 18,5 pobrezia-atalasearen azpitik bizi dira (kontsumo-unitate bakoitzeko diru-sarreren medianaren % 60 kontuan hartuta). Beraz, Europako batez bestekotik hurbil dago. Caritas-ek dioenez, Espainian 30.000 pertsona inguru kalean bizi dira. Hala ere, oso zaila da giza talde horren errolda egitea, askok ez baitituzte inoiz erabili gizarte-zerbitzuak. Bestalde, kalkulatutakoaren arabera, 250.000 pertsonak ez dute etxebizitzarik edo txaboletan, infraetxebizitzetan edo aurrefabrikatutako etxeetan bizi dira. Etxerik gabekoen taldea gero eta heterogeneoagoa da. Alkohol-botila daraman arlote gizonezko eta edadekoaren irudia ez da, dagoeneko, giza taldearen adierazgarria. Adin ertaineko gizonezkoarekin batera, 16 urtetik 24ra bitarteko gazteak, emakumeak, etorkinak, familia-taldeak eta abar gero eta gehiago direla ikusi da. Gizarte-bazterketa horren atzean dauden arrazoiak lan-arazoak, droga-mendekotasuna, tratu txarrak, haustura sentimentalak eta abar izan daitezke. Lehenik eta behin, premiarik funtsezkoenak bete behar dira (elikadura, etxebizitza, osasuna, higienea) eta, pixkanaka, erronka berriak planteatu behar dira, hala nola astialdia bete, harreman-zirkulua zabaldu, gizarte-trebetasunak eskuratu eta abar. Lan-munduratzeko berariazko baliabideak lortzeko aukera gizarte-arretako zerbitzuek bideratuta lortuko da.

Giza talde horien premiak

Gizarte-bazterketako egoera, ikusi dugunez, ez da aldagai bakar baten ondorioa. Enpleguari dagokionez, gizarte-arriskuko egoeran dauden giza taldeen ahultasuna hainbat alderdik eragin dezakete: behe-mailako prestakuntza, iraupen luzeko langabezia edo luzaroan lan-merkatu araututik kanpo geratu izana (baina ezkutuko ekonomiaren edo azpienpleguaren barruan), lan-munduko oinarrizko gaitasunak eskuratzeko zailtasunak (hala nola ordutegi batera moldatzeko zailtasuna), gizarte-sare kaskarrak, osasun-arazoak eta abar. Egoera horiek guztiek honako premia hauek sortzen dituzte: Orientazio-premiak Aztergai ditugun giza taldeek oso gutxitan dute definituta beren lanbide-profila. Zenbaitetan, gainera, egin ditzaketen lanak eta dituzten iguripenak ez datoz bat. Norbera ezagutzeko eta, horrela, norberaren interesak definitzeko premia sortzen da.

LANBIDE EKIMENA

183

Gizarte Integrazioa

Bestalde, pertsona horiek ez dituzte ezagutzen erabil ditzaketen baliabide guztiak eta prestakuntzaeta lan-mailan ingurunerik hurbilenean izan ditzaketen aukerak. Ondorioz, lan-merkatuaren ezaugarriei eta eskuragarri dagoen prestakuntza-eskaintzari buruzko informazioaren premia sortzen da. Hiru giza taldeetan, kanpoko laguntzarekiko mendekotasun handia ikus daiteke. Edozer gauza egin aurretik, profesionalen onarpena behar dute, eta uzkur geratzen dira, aurrea hartu gabe. Hori dela eta, erabakiak hartzeko esparrua landu behar da, autonomia eta segurtasun handiagoarekin aukeratu ahal izan dezaten. Lan-munduratzeari dagokionez jarrerak hobetzeko premiak Premia-multzo honetan, hobetu beharreko hainbat alderdi pertsonal barne hartzen dira. Adibidez, giza talde horiek irudi axolagabea, hortzeria hondatua eta marka fisikoak (tatuajeak, piercing-ak eta abar) dituzte, pertsona nahasiak dira, autoestimu txikia dute eta abar. Horrela, beraz, lan-munduratzearen inguruan jarrera positiboak izateak duen garrantziaz sentsibilizatu behar dira eta, horretarako, motibazioa eta irudiaren zaintza beharrezkoak dira. Prestakuntza-premiak Gehienak eskola-sistema oso goiz utzitakoak dira, ikasketa-maila baxuak dituzte, eta ez dute espezialitaterik, edo daukatena zaharkituta dago. Ondorioz, honako premia hauek sortzen zaizkie: ingurunearekin komunikatzeko eta harremanak izateko zailtasunak hobetzeko oinarrizko prestakuntzaren premia, lan-helburu garbiarekin espezializatzeko lanerako prestakuntzaren premia, eta, zenbait esparrutan, prestakuntza birziklatzeko premia. Hala ere, prestakuntza hori ez da, oro har, pertsona horien iguripenetan sartzen den aukera. Ez dute prestakuntza jaso nahi izaten, ez baitzaie baliagarria denik iruditzen. Horretan datza, hain zuzen ere, motibazioaren garrantzia. Laneratze-premiak Bi premia handi agertzen dira: 9 Alde batetik, lanaren garrantziaz sentsibilizatzeko premia. Pertsona horiek balio instrumentala ematen diote lanari askotan, ordutegi-prestasun txikia dute, iraupen luzeko langabeak dira eta abar. Faktore horiek guztiek lan-merkatutik urrundu egin dituzte, eta arrakasta lortzeko aukera gutxi dute. 9 Bestetik, enplegua bilatzeko motibazioa falta zaie, eta horrek enplegua bilatzeko teknikak ezagutu beharra planteatzen du. Teknika horiek ez dira soilik curriculum vitaea idazten ikastea edo elkarrizketa batean moldatzen jakitea; batez ere, estrategiak behar dituzte segurtasuna berenganatzeko, komunikazio-maila hobetzeko eta abar.

LANBIDE EKIMENA

184

Lan Munduratzea

Laguntza- eta jarraipen-premiak Gizarte-sare normalizatuan parte-hartze txikia dutenez gero, baliabideak ez dituzte ezagutzen, eta ez dakite baliabideak erabiltzen. Kontuan izan behar dugu kasu askotan isolamendu handia jasan dutela, eta horrek gizarte-harremanekiko beldurra edo eguneroko bizitzan moldatzeko segurtasunik eza eragiten duela. Hori dela eta, eta hasieran batez ere, zenbait jarduera egiteko laguntza behar izaten dute (Enplegu Zerbitzu Publikoko bulegoetan izena emateko, adibidez). Laguntza hori pixkanaka kentzen da, segurtasuna eta autonomia eskuratzen duten neurrian, baina beste giza talde batzuen kasuan baino jarraipen pertsonalizatuagoa mantentzen da. Gizartea sentsibilizatzeko premiak Egoerarik ahulenetan daudenak nekez sar daitezke lan-merkatuan txertatzeko zirkulu normalizatuan; horren ordez, laneratzearen arrakasta ziurtatzeko berariazko eskaintzak edo eskaintza babestuak behar dituzte. Kasu horietan, enpresak sentsibilizatzeko eta enpresei gizarte-arriskuko egoeran dauden pertsonak kontratatzeagatik jaso ditzaketen hobarien berri emateko beharra sortzen da. Oinarrizko premiei erantzuteko premiak Lan-munduratzeko prozesuari hasiera emateko, funtsezkoa da gutxieneko baldintza batzuk beteta izatea. Nolanahi ere, giza talde hauetan gutxitan gertatzen da hori, ikusi dugunez osasun ahula, minusbaliotasun aitortuak, narriadura fisikoa eta gizartearen eta familiaren laguntza urria (emakumeengan bereziki) ohikoak baitira. Lehen premia laguntza-premia izan ohi da, laguntzaren bidez laneratze-prozesuan arrakasta izateko aukera handiagoak izatea bermatzen baita. Eta, laneratze-zerbitzuek laguntza ematen ez badute ere, beste laguntza-erakunde batzuekin sarean lan egiteko aukera kontuan hartzen da.

Esku hartzeko proposamenak

Gizarte-bazterketako prozesua luzea da, urte askotakoa, eta desegituratzeak eta marjinalitatea sortzen dira. Era berean, laneratze-egoera berrira iritsi arteko denbora ere luzea izaten da. Ezaugarri hori kontuan hartuta, esku hartzeko prozesu luzeen eta jarraituen beharra sortzen da. Hala ere, gutxitan gauzatzen dira. Askotan, programak edo proiektuak denboraldi jakin batzuetan egiten dira; beste batzuetan, berriz, ez dute jarraitutasunik izaten diru-laguntzen menpe daudelako edo zerbitzuetako profesionalak ibiltariak direlako. Errealitate hori eragozpen handia da pertsona horien laneratzea arrakastatsua izateko. Izan ere, ulertu beharra dago pertsona batek zazpi urtean bazterketa-prozesuan behera egin badu beste zazpi urte beharko dituela txertatze-egoera batera itzultzeko.

LANBIDE EKIMENA

185

Gizarte Integrazioa

Kontuan hartu behar da lan-munduratzea birgaitzeko esku-hartzeekin batera (droga-mendekotasunen kasuan) edo laguntzeko esku-hartzeekin batera (gainerako kasuetan) hasten eta garatzen den prozesua dela. Oso garrantzitsua da beharrezkoa denean taldean lan egiten eta gainerako profesionalekin koordinatzen jakitea, baina ez da ahaztu behar etortzen den pertsonaren lan-munduratzea lortzeko pertsona hori ez dela drogaren mendeko, preso ohi edo behartsu gisa tratatu behar, enplegu-eskatzaile gisa baizik.

3.16. irudia. Giza talde hauek oso heterogeneoak badira ere, enplegagarritasun zaila dutenak dira nagusi, eta hori oztopo handia da laneratu ahal izateko.

Enplegagarritasun-mailaren araberako bereizketa Aztergai dugun giza taldea oso zabala denez gero (ibilbide komunen adibideak badaude ere), bereizketa-faktore izan daitezkeen batzuk azpimarratuko ditugu. Esku hartzeko proposamen honek fase berak ditu abiapuntu, baina jarraibide ezberdinak, pertsona bakoitzaren enplegagarritasun-mailaren arabera. Honako hiru talde hauek bereiz daitezke: 9 Enplegagarritasun ertaina eta handia dutenak. Prozesu osoaren helburua erabiltzailearen autonomia sustatzea izango da (eta, horrela, profesionalekiko mendekotasuna gainditzea). Baliabide orokorrak erabiliko dira, pertsonak gizarte-sarea eta baliabide normalizatuak erabil ditzan. 9 Enplegagarritasun ertaina eta txikia dutenak. Talde honen ezaugarri nagusia motibaziorik eza eta autonomia-maila txikia da (pertsona horiek, funtsean, ezin dituzte baliabide orokorrak eta ibilbide normalizatuak erabili). Helburua aurreko taldera pasatzeko aukera sustatzea da, hau da, erabiltzaile bakoitzaren enplegagarritasuna hobetzea. Horretarako, honako hauek landu behar dira: oinarrizko trebetasunak, elkarrizketak egiteko entrenamendua, lengoaiaren egokitasuna, higiene pertsonala, autoestimua hobetzea, erabakiak hartzeko independentzia eta abar.

LANBIDE EKIMENA

186

Lan Munduratzea

9 Enplegagarritasun zaila dutenak. Oso egoera narriatuan dauden pertsonen kasua da. Talde honetakoei gizarte-trebetasunik oinarrizkoenak falta zaizkie, baliabide pertsonal urriak dituzte, kontsumitzaile aktiboak dira, hainbat delitu behin eta berriz egin dituzte, edota urteak dira kalean, deserrotze-egoeran, bizi direla. Kasu horietan, oinarrizko mailetan giza talde horren eta ingurunearen arteko harremana sustatuko duten tresnak ematea izango da helburua. Lan-helburua eta prestakuntza-helburua epe ertainera edo luzera planteatuko dira, eta ia beti profil honen ezaugarriak kontuan hartuko dituzten berariazko erakundeekin edo baliabideekin egingo da lana. Oso ibilbide pertsonalizatuen beharra planteatuko da. Droga-mendekotasuneko arazoak dituztenen kasuan, oso garrantzitsua da lan-munduratzea pertsona horien prozesu terapeutikoarekin ez nahastea. Izan ere, prozesu hori zerbitzu espezializatuetan egin behar dute. Esku-hartzearen faseak Esku hartzeko proposamenak honako fase hauek barne hartzen ditu (hala ere, ez dira denak behar izaten, eta ez diote ordena lineal honi zertan jarraitu): 9 Premiak ezagutzea. Hasierako elkarrizketa edo elkarrizketak egin ondoren, pertsona bakoitzaren profila finkatzen da. Enplegagarritasun-maila baloratzen da eta jarraitu beharreko enplegu-plana edo ibilbidea zehazten da. Plan edo ibilbide hori elkarrekin diseinatzen da, eta pertsonaren autoezagutza-mailari, iguripenen eta errealitatearen arteko egokitze-mailari, lan-munduan txertatzeko motibazioari eta abarri buruzko informazioa ematen du. Pertsona berariazko zentro batetik heltzen bada, eta beharrezkoa denean, bere kasua aztertzen duten profesionalen artean koordinatzeko aukera planteatuko da. 9 Orientazioa. Enplegagarritasun-maila txikieneko profiletan, oro har, are beharrezkoagoa da denbora bat orientazioari eskaintzea, erabiltzaileei beren egoerarako eta interesetarako dauden baliabide egokien berri emateko. Gerta daiteke, erabiltzailearen orientaziorik ezaren ondorioz, premiak ezagutzean enplegu-plana ezartzerik ez izatea. 9 Motibazioa. Enplegu-eskatzaile guztiek ez dute motibazioa landu behar lan-munduratzeko prozesuari ekiteko. Baliteke enplegagarritasunik txikiena dutenek, aldi berean, prestatzeko eta, zenbaitetan, laneratzeko proposamenen aurrean motibazio txikia izatea. Bi kasuetan, lehenik eta behin, hainbat alderdi landu beharko dira, hala nola erregulartasuna asistentzian, parte-hartze aktiboa, proposamenen ekarpena eta abar. Ondoren, balio funtzional handiagoa emango zaio enpleguari, pixkanaka. 9 Prestakuntza-mailan txertatzea. Dauden prestakuntza-mailak (oinarrizko prestakuntza, lanerako prestakuntza, berariazkoa eta abar) bi erakunde-motatan lor daitezke, pertsona bakoitzak duen autonomiaren eta enplegagarritasunaren arabera. Enplegagarritasuna handiagoa den heinean, zentro orokorretara eta laneratze-erakundeak berak dituen kanpoko baliabideetara bideratuko da eskatzailea.

LANBIDE EKIMENA

187

Gizarte Integrazioa

Enplegagarritasun zaila duten pertsonen kasuan, laneratze-zentroaren prestakuntza-eskaintzan parte hartzeko aholkua emango zaio (gizarte-bazterketako arriskuan dagoen giza taldearentzat berariazkoa izan ohi da eskaintza hori). Horrela, baliabidea hobeto aprobetxatuko da eta arreta pertsonalizatuagoa eskainiko da. Oinarrizko irizpide gisa, baliabide eta sare orokorrak erabili beharko lirateke eta, nolanahi ere, giza taldearen banantzea saihestu eta giza taldearen normalizazioa bultzatu beharko litzateke. Hala ere, ingurune normalizatuetan txertatzeko ahalmen errealak hartu behar dira kontuan: izan ere, ingurune horietan eskakizun-maila handiagoa da eta gizarte-harremanekiko beldurra areagotzea eragin dezake. 9 Laneratzea. Lan-munduratzeko ibilbidearen fase honetan, enplegua aurkitzea da helburua. Lehenik eta behin, enplegua bilatzeko teknikei dagokienez beharrezkoa den laguntza emango zaie eskatzaileei enplegagarritasunik handieneko profila dutenei batez ere, lana autonomiaz bilatzeko. Zentro askotan, enplegua bilatzeko gela edo enplegu-klubak daude. Bertan, eskatzaileak lana bilatzeko hainbat baliabide erabil ditzake, autonomia osoarekin (ordenagailua, egunkariak, telefonoa, faxa eta abar). Zailtasunik handieneko pertsonen kasuan, oinarrizko gizarte-trebetasunak landu beharko dira: aurkezpena, agurra, hitzezko komunikazioa eta hitzezkoa ez dena, eta abar. Zenbait kasutan, helburua ez da izango, agian, lan-ingurune normalizatu batean txertatzea. Horren ordez, bakoitzaren mugetara egokitutako baliabide-mota bat planteatu beharko da. Eskakizun txikiko lanerako prestakuntzako lantegietan, adibidez, helburu nagusia ez da produktibitatea, lanean hasi aurreko ohiturak eskuratzea baizik. Bestalde, enpresekin harremanak ezartzen dituen laneratzaileak edo lanbideratzaileak giza taldearen ezaugarri bereziak aipatu gabe lan egin dezake enpresekin, edota, aitzitik, prestatzen duen taldea gizarte-bazterketako hainbat egoeratan dauden pertsonez osatuta dagoela aipa dezake. Ezaugarri bereizgarriak barne hartzen dituen bigarren aukera hori enpresen aurreiritzien ondorioz laneratzea oso zaila denean izan daiteke baliagarri. Kasu horietan, giza talde horretako jendea kontratatzeak dakartzan zerga-onurak eta contratatutako pertsonen jarraipen handiagoa egiteko aukera eskaintzen zaizkio enpresari. Ezgaitasuna duten pertsonen kasuan ikusi dugun laguntza bidezko lanaren antzeko lan-metolodologia izango litzateke. 9 Lanpostuaren jarraipena eta mantentzea. Jarraipena laneratze-ibilbide osoan egiten da, eta hasieratik, orientazio-, motibazio- eta prestakuntza-faseetan eta enplegua aurkitu arte, laguntza pertsonalizatua ematen da banako tutoretzen bitartez. Bazterketa-egoeran daudenen zailtasunik handiena enplegua mantentzea da, bat-batean eguneroko bizitzako arazo txikiak konpontzeko behar bezain autonomo eta arduratsu izan behar baitute. Une horretan landu behar dira zeharkako gaitasunak, hala nola lanpostuaren antolamendua, arazoak konpontzeko gaitasuna, ekimena, autonomia, erantzukizuna, presiopean lan egiten jakitea, talde-lana eta abar.

LANBIDE EKIMENA

188

Lan Munduratzea

Jarraipenak lan-munduari lotutako legezko alderdiei buruzko aholkularitza barne har dezake. Halaber, lanpostua hobetu nahi dutenei ere eskaintzen zaie jarraipena (enplegu berria bilatzen hasi behar dute).

Laguntza-neurriak eta baliabide propioak

Giza talde horiek gizarte-bazterketako egoeran dauden langileentzako hobaridun kontratuez baliatu ahal izango dira (2. UNITATE DIDAKTIKOAN ikusi ditugunak). 9 Hobaria duten lan-kontratu mugagabeak edo aldi baterakoak gizarte-bazterketako egoeran dauden langileentzat. 9 Iraupen jakineko lan-kontratuak espetxean zigortuta dauden langileentzat. Enpresak kontratu horien onuradun dira. Nolanahi ere, kontratu horiez gain, kontuan hartu behar dira giza talde horientzako berariazko programak (hauek ere unitate berean azaldu ditugu). 9 Lanerako prestakuntza 9 Enplegu-plana 9 Lanerako prestakuntzako lantegiak 9 Orientazioa Hona hemen lan-munduratzeko prozesuan lagungarri diren beste zenbait ekimen: 9 36/1999 Legea, urriaren 18koa, zigor-legerian aurreikusitakoari jarraiki zigorra etenda duten delitugile toxikomanoei langabezia-sorospena eta lan-munduan eta gizartean txertatzeko bermeak ematen dizkiena. 9 Espainiako Erresumako Gizarteratzeko Ekintza Plan Nazionala, 2001eko ekaina 2003ko ekaina. 1. helburua. Enplegua eta baliabideak eskuratzeko bidea; 1.1 helburua. Bazterketa-egoeran edo bazterketa-arriskuan dauden pertsonek enplegua lortzeko bidearen sustapena. Horrez gain, Autonomia Erkidego bakoitzean giza talde horiekin lan egiten duten GKE ugari (Gurutze Gorria eta Caritas, besteak beste) eta beste zenbait fundazio eta elkarte daude. Gainera, Administrazioak berak berariazko zentroak ditu; preso ohien zentroak, adibidez, Justizia Sailaren menpe daude. Honako laguntza ekonomikoak ere jaso ditzakete: 9 Preso ohientzako langabezia-sorospena 9 Laguntzako prestazioak

LANBIDE EKIMENA

189

Gizarte Integrazioa

3.8

Erretiratuak
Lanetik jubilaziorako bidea

Aurreko puntuetan, giza taldeek lanpostua lortzeko dituzten zailtasunak aztertu ditugu. Azken giza talde honen kasuan, alderantzizko prozesua planteatzen da, hau da, zailtasunak pertsona edadetuek lan-jarduera utzi eta erretiroari aurre egin behar diotenean sortzen dira. Erretiroak adin jakin batetik aurrera lan-merkatua utzi behar duten pertsonak barne hartzen ditu, baina bai eta legezko adinera iritsi gabe proposatzen zaizkien neurriei atxiki beharreko pertsonak ere (adibidez, lan-berregituratzeak, iraupen luzeko langabezia eta abar direla eta, erretiro aurreratua hartu behar dutenak). Biztanleriaren zahartzeak, Espainian batez ere, aldaketa eragin du biztanleriaren egituran eta belaunaldien arteko harremanetan, bai eta lanaren, osasun-laguntzaren eta hezkuntzaren ikuspegian ere. Espainiako biztanleriaren zahartze horren ezaugarri bereizgarri bat 80 urtetik gorakoen kopuruak izan duen gorakada da (biztanleriaren % 12 dira). Beste berezitasun bat emakumeen kopuruaren gehikuntza da; bizi-itxaropena gizonena baino handiagoa izatearen ondorioa da hori. Erretiroa hartzeko eguna hurbil duten asko beldur dira jarduera murriztu behar dutela eta. Lan-mundua uzteak bizitza aktiboa eta geldiezina ahaztu eta pasibotasun-egoera batean geratzea esan nahi du. Gaur egungo gizartean produktibitatea baloratzen da, eta erretiratuak, produkzio-sistemak lan-mundutik aldentzen dituen eta beren bizitzaren ibilbidea zabaltzen jarraitzea eragozten dien heinean, baztertuta senti daitezke. Hori guztia dela eta, beharrezkoak dira erretiro-planak, biztanleria aktiboa lan ondoko aldiari era positiboan aurre egiten prestatzeko. Erretiro-plan horiek aldaketa-egoerari aurrea hartu beharko liokete, eta egokitzeko prozesu gisa planteatu beharko lirateke. Prozesu horretan, bakoitzak bere erretiroa nola bizi nahi duen planteatu beharko luke. Orain arte aztertutako giza taldeetan ikusi dugunez, lan-merkatuan txertatu ahal izateko lan-munduratzea planteatzen da; erretiroa hartzeko adinean dauden pertsonen kasuan, etapa berri hori era positiboan bizitzen jakin ahal izateko prozesu bat planteatu beharra dago. Egoera berriari lasaitasun eta konfiantza osoarekin aurre egiteko, bizitzaren beste une batzuetan lan edo lanbide batean jarduteko prestatzen den bezala presta dezake pertsonak erretiroaren garaia.

Giza taldearen ezaugarriak eta profila

Giza talde hau oso heterogeneoa da: bertan 50 urtetik 85era bitarteko pertsonak barne hartzen dira, hau da, hirugarren adin, zahartzaro eta abar deitutako aldiaren hasieran edo aldi horretan bete-betean sartuta daudenak. Giza taldea izendatzeko erabiltzen diren kontzeptuak aldakorrak eta dinamikoak dira, eta denborarekin aldatu egiten dira, kultur eta gizarte-alderdien menpe baitaude. Erretiratu horien guztien ezaugarri komuna bizi-zikloaren adin-talde berri baten barruan egotea da. Pertsona helduak dira, ahalmen guztiak dauzkatenak eta lan-merkatutik urrunduak.

LANBIDE EKIMENA

190

Lan Munduratzea

Lan-merkatutik kanpo geratu diren erretiratuen bereizgarri nagusia astialdi luzea izatea da, eta ez daude denbora horretarako sozializatuta. Urte askotan astialdiaz gozatzeko aukerarekin amets egin ondoren, bat-batean alternatibak falta zaizkie denbora hori betetzeko. Arazoa, ordea, ez da zenbait jarduera soziokultural egiteko aukerara mugatzen; aldaketa hori baino garrantzitsuagoa da. Lehen zituzten gauza asko falta dira: ordutegi egituratua, zereginak, lankideekiko harremana, lanpostuaren inguruko gizarte-sarea, nolabaiteko estatusa enpresaren barruan, gizarte-maila eta abar. Egoera horrek zenbait aldaketa eragiten ditu gizarte-mailan: harremanetan, gizarte-ospearen pertzepzioan, bizi-erritmoan eta bizimoduan, erosteko ahalmenean, eta familia-rolen banaketan (seme-alaben independentzia, bilobak eta abar). Gizarte-aldaketa horiez gain, beste zenbait aldaketa fisiko eta psikologiko ere gertatzen dira. Hasieran, zahartze-prozesua pixkanaka agertzen da: mugak zentzumenetan (ikusmenean, entzumenean) eta funtzio organikoetan, aldaketak larruazalean (zimurrak) eta ilean, garaiera, pisu eta muskulu-indar txikiagoa eta abar. Aldaketa horiek guztiek zenbait ondorio dituzte (mugikortasuna mugatzea, gaixotasun gehiago eta min handiagoa izatea) eta, jakina, eragina dute pertsona edadetuaren mendekotasun- eta autonomia-mailan. Zenbait kasutan, erasanik handienak dituztenengan bereziki, osasunari lotutako laguntza-arazoak sor daitezke (etxeko laguntzaren edo oinarrizko sendaketen beharra eta abar). Aldaketa psikologikoak orain arte aipatutako gizarte-aldaketen, familia-aldaketen eta aldaketa fisikoen ondorioa dira. Erretiroaren aurrean sentitzen den larritasuna, adibidez, erretiroaren inguruko aurreiritziek, erretiroa hartu duen pertsonak lana eraginkortasunez egiteko balio ez duelako usteak, edota arrakasta eta garapen pertsonala lortzeko bide bakarra lana delako ideiak eragiten dute. f Giza taldearen premiak Aurreko idatz-zatian erretiratuen giza taldeaz egindako deskribapenetik abiatuta, hiru premia-multzo bereiz daitezke. Lehena astialdia betetzen jakiteko premia da, oso garrantzitsua pertsona-mailan. Bigarrena, berriz, lan-egoeran izandako aldaketaren ondoriozko premia ekonomikoa da. Eta, azkenik, adinarekin ager daitezkeen laguntza-premiak edo osasun-premiak ditugu. Astialdia betetzeko premia Astialdi luzea izateak eta astialdi horrekin zer egin ez jakiteak denbora hori pertsonarentzat edukia eta interesa duten jardueretan erabiltzen ikasteko nahia sortzen du. Baliagarri sentitzeko premia, harremanak egitekoa, ezagutza transmititzekoa edo bakardadea gainditzekoa sortzen da. Ikusten denez, parte hartzeko aukera ematen duten baliabideak edo jarduerak ezagutzea ez da nahikoa; gizarte-balioa eta metatutako esperientziaren onarpena barne hartu behar dute baliabide eta jarduera horiek.

LANBIDE EKIMENA

191

Gizarte Integrazioa

Hori dela eta, inguruneko baliabide soziokulturalen eskaintza ezagutzeko orientazio- eta prestakuntza-premia sortzen da. Gizonezkoek, oro har, zailtasun handiagoak dituzte astialdia betetzeko. Emakumeek, aldiz, etxeko lanak egiteko erabili ohi dute. Gizonezkoek, lan-arloko aldaketaz gain, familian ere aldaketak dituzte, eta beste rol bat hartzen dute. Adibidez, etxean ordu gehiago ematen dituzte, biloben arretan eta zaintzan inplikatzen dira, etxeko erosketetan eta zereginetan parte hartzen dute Kasu horietan, baliteke denbora betetzeko jardueraren bat egitea, baina ez da nahikoa. Garrantzitsua da jarduerak erretiratuak berak aukeratzea, inork jarduerarik ezarri gabe. Emakumezkoak, aldiz, hiru belaunaldiri laguntzeko gauza dira, hots, emantzipatu diren seme-alabei, bilobei eta gurasoei. Familia-egoerak, egoera zibilak, egoera berrira egokitzeko gaitasunak eta abarrek arazo psikologikoak agertzeko aukera erraztu edo zaildu dezake (depresioaren hasiera, bakardadea). Premia ekonomikoa Erretiroa hartu duen pertsona gehien kezkatzen duen arazoa ekonomikoa da. Gizarte Segurantzaren menpe geratzen da, eta dagokion pentsioa kobratzen du. Diru-sarrerak murriztu egiten dira, eta dirua faltako ote den beldurra eragiten du horrek. Kasu horietan, bizi-maila erretiroko diru-sarreretara egokitzen jakin behar da, eta, ezinezkoa denean, premia ekonomikoa beste gizarte-prestazio edo -laguntza batzuekin bete beharko litzateke. Laguntza- edo osasun-premia Zahartze-prozesuaren berezko aldaketa fisikoak gertatzen diren heinean, gerta daiteke eguneroko jarduerak egiteko osasun-arloko profesionalak edo zaintzaileak, etxez etxeko laguntza-zerbitzua, etxeko ekipamenduak, edo autonomia, gainerakoekiko harremanak eta abar erraztuko dituzten etxeko azpiegiturak behar izatea. Halaber, kontuan hartu behar da alderdi psikologikoak eraginpean hartzen dituzten eta profesionalen etengabeko zaintza eskatzen duten gaixotasunak ager daitezkeela (Alzheimer eta Parkinson izenekoak, adibidez).

Esku hartzeko proposamenak

Giza talde honen kasuan planteatu beharreko esku-hartzeak jarduteko bi eremu hartu beharko lituzke kontuan: alde batetik, enpresen barruan erretiroa prestatzeko programak garatu beharko lirateke; bestetik, lan-munduratzeko zentro baten barruan arestian aipatutako beharrei erantzuteko programak bultza daitezke, edota giza talde honetan barne hartutako pertsonei bizi diren eremuan dauden baliabideak edo zerbitzuak eskain dakizkieke.

LANBIDE EKIMENA

192

Lan Munduratzea

Enpresen barruko esku-hartzea Esku-hartzerik onena prebentziozkoa da, hau da, erretiroa hartu baino lehenagokoa. Hala ere, enpresa gutxik dituzte erretiro aktiborako prestatzen duten eta langileei bizitza aktibotik lan-erretirora pasatzen laguntzeko prestaketa praktikoa ematen dieten planak. Erretiroa prestatzeko programa baten helburua bikoitza da: alde batetik, lan egiteari utziko dion pertsona kontzientziatzea; bestetik, erretiroa hartzean beste jarduera batzuk egiteko aukerei buruzko orientazioa ematea. Programa horiek enpresek beraiek antolatu beharko lituzkete. Izan ere, enpresek beren langileen profila ezagutzen dute, eta orientazio pertsonalizatua eskain dezakete. Halako programarik ezean, beste proposamen batzuk ere badaude, hala nola Cesar Gala-rena(8): lanaldia pixkanaka murriztea. Hiru modalitate bereiz daitezke: 9 Eguneko lanaldia murriztea (hainbat ordu egunean edo astean). 9 Asteko iraupena murriztea (hainbat egun astean). 9 Langilearen lanbide-jarduera erretiroa hartu baino urte batzuk lehenago murriztea (oporraldia luzatuta). Lanaldia murrizteko aukera horiek guztiek ordainsaria murriztea dakarte. Horrela, erretiroa hartzear dagoen pertsonak badaki zer den diru-sarrera gutxiagorekin bizitzea, eta bizi-maila diru-sarrera horietara egokitu du.

3.17. irudia. Lan-mundutik erretirora pasatzeak aldaketa kualitatibo handia sortzen du eta, horrekin batera, beste hainbat aldaketa fisiko, psikologiko eta sozial ere bai.

Lan-munduratzeko zentroen barruko esku-hartzea Erretiroari aurre egin behar dion pertsonari laguntzeko proposatzen den esku-hartzeak honako urrats hauek barne hartzen ditu:

LANBIDE EKIMENA

193

Gizarte Integrazioa

9 Hasierako elkarrizketa. Pertsonen eskaria, egoera berriaren aurrean dituzten iguripenak, baliabideen ezagutza-maila eta abar zehaztea da helburua. 9 Informazioa, aholkularitza eta orientazioa. Lehenik eta behin, interesgarria izango litzateke erretiroa hartu behar dutenei zahartzaroari, aldaketa garrantzitsuenei eta abarri buruzko informazioa ematea, iritsi diren adinari lotutako larritasun eta aurreiritzi batzuk arrazionalizatu eta elkarrekin argitu ahal izan ditzaten, etapa berrian bizi-proiektua berrantolatzen has daitezen, eta alderdi positiboak aurkitu eta balora ditzaten. Halaber, garrantzitsua da egun dauden baliabideei buruzko informazioa ematea, astialdia betetzen jakiteko estrategiak eskaintzea, autoestimua hobetzea, gizarte-helburua edo nolabaiteko gizarte-balioa duten jardueretan parte hartzea, interesak eta kezkak definitzea eta abar. 9 Erretiro-programa lantzea. Pertsonak bere interesak eta inguruneko eskaintza soziolaboral guztia ezagutu ondoren, egin beharreko jarduerak erabaki baino ez zaio geratzen. Erabakia hartzen duenetik aurrera, prestakuntza-eskaintzan parte har dezake (helduen eskola, edadetuentzako unibertsitate-gelak, auzo-etxeetako ikastaroak, lantegiak, jardunaldiak, hitzaldiak...), edota boluntario gisa jardun dezake (gizarte-erakundeetan, adibidez). Oso garrantzitsua da pertsona erretiratuei gizarteratzen laguntzea, haien esperientzia eta ezagutzak aprobetxatzea eta gizarte-jardueretan parte har dezaten sustatzea. Ildo horretan, esku-hartzea ez da erretiratuei laguntzera mugatzen; horrez gain, gizarte-ingurunea kontzientziatu behar da.

Laguntza-neurriak eta baliabide propioak

2.
UNITATE DIDAKTIKOAN,

erretiratuentzako kontratuak edo enplegua babesteko eta mantentzeko, edo

lanera itzultzeko neurriak azaldu ditugu. Honako hauek dira: 9 Txandako lan-kontratua 9 Erretiro aurreratuaren ondorioz ordezkatzeko lan-kontratua 9 Gizarte Segurantzako kuoten hobaria 60 urte edo gehiago dituzten langileentzat 9 Gizarte Segurantzako kuoten salbuespena 65 urte edo gehiago dituzten soldatapeko langileentzat. Programa eta baliabide ugari daude aisiari eta astialdiari lotutako premiei erantzuteko, hala nola Migrazio eta Gizarte Zerbitzuen Institutuaren (IMSERSO) bidaiak eta programak, edadetuentzako oporraldi-programa, erretiratuentzako aldi baterako egonaldiak, helduak prestatzeko programak (gela irekiak, unibertsitate-gelak), eta jarduera eta lantegi ugari eskain ditzaketen zentroak: auzo-etxeak, eguneko zentroak, egoitzak, helduak prestatzeko eskolak, edadetuentzako zentroak eta abar.

LANBIDE EKIMENA

194

Lan Munduratzea

Laguntza-alderdiari dagokionez ere, zentro eta programa asko daude: etxez etxeko laguntzarako programak, etxebizitzak egokitzeko laguntzak, teknikak eskuratzeko laguntzak, lagundutako egoitzak, etxebizitza babestuak, jantoki-zerbitzuak, telealarma- eta telelaguntza-zerbitzuak eta abar. Alderdi ekonomikoari dagokionez, erretiroari dagokion laguntzako pentsioa eta autonomia-erkidegoetako administrazioen eta toki-administrazioen berariazko beste zenbait laguntza azpimarratu behar ditugu.

Aipamen bibliografikoak
1. CES 1997, honako honetan aipatua: BALLESTER, LL., FIGUERA, P. Exclusin e insercin social. 10. kapitulua: AMORS, P., ALERTES, P. (KOOR.). Intervencin educativa en inadaptacin social. Sntesis. Madril, 2000. 2. Prestakuntza-txostena. Primer cicle de suport integral per a tcnics dinserci. Bartzelonako Diputazioko Servei de Foment a lOcupaci izenekoak landua. Honek, aldi berean, iturria aipatzen du (argitaratu gabeko dokumentua). 3. POAL MARCET, G. Entrar, quedarse, avanzar, aspectos psicosociales de la relacin mujer mundo laboral. Siglo XXI. Madril, 1993. 4. BOM, W. Abrirse paso. Orientacin laboral y profesional para mujeres. El Roure. Zaragoza, 1994. 5. Informe sobre la situacin de las personas con discapacidad en Espaa. 6. AJUNTAMENT DE BARCELONA. EAL Equip dAssessorament Laboral per a la integraci de persones amb disminuci. Bartzelona. 7. IO (ACTIS,
W., PEREDA, C., DE PRADA, M.A.). IBIS ACAM

KOLEKTIBOA

Inmigracin, escuela y mercado de

trabajo. Una radiografa actualizada. Fundacin La Caixa. Coleccin Estudios Sociales, nm. 11. Bartzelona, 2002. 8. GALA, C. El jubilado, su mundo y sus problemas. Non: Hainbat autore. El jubilado ante su futuro. Plan de preparacin a la jubilacin. Narcea Editorial. (Gizarte Gaietako Ministerioa-Inserso-Endesa). Madril, 1991.

LANBIDE EKIMENA

195

Gizarte Integrazioa

Ariketak
Unitate honetarako jardueren eta ariketen proposamena kasu praktiko batzuk aurkezten eta ebazten dituen 6. unitate didaktikoarekin osatuko da. Jarduera eta ariketa horiek ebaztea planteatuko zaie ikasleei eta, ondoren, bateratze-lana eta zuzenketa egingo da ikasgelan. Horretarako, liburuan proposatutako soluzioa hartuko da abiapuntutzat. 1. Bizitzaren marra. Esperientzia laburra baduzue ere (lan-mailan bereziki), ariketa hau egitea interesgarria da. Izan ere, tresna baliagarria izan daiteke zenbait esku-hartzetan zuen lanbide-praktikan erabiltzeko (gizarte-arriskuko egoeran dauden pertsonen kasuan, adibidez). Honako argibide hauei jarraiki grafiko bat egitean datza ariketa: 9 Abzisa-ardatzean, adin-zerrendak daude (adibidez, 10 urtekoa, 12, 14, 16, 18, 20 eta abar). 9 Ordenatu-ardatzean, 1etik 10erako puntuazioa dago (oso gaizki-rekin hasi eta aparta-rekin amaitzen da). 9 Ardatz horietan, hiru marra egin behar dira: lehena ibilbide pertsonalari dagokio, bigarrena prestakuntza-ibilbideari eta hirugarrena, berriz, lan-ibilbideari. Horrela, beraz, zure bizitzari puntuak jarri beharko dizkiozu adierazitako hiru aldagai horiek kontuan hartuta. Grafikoa egin ondoren, identifikatu marra bakoitzaren punturik altuena eta baxuena, eta aztertu hiru marren artean dagoen erlazioa. 2. Irakurri beheko tituluak eta aukeratu bat (prentsan aurkitutako beste antzekoren bat edo bizi zaren inguruko beste kasu bat ere aukera dezakezu). 9 Diseinatu enpresa horietako batean gutxienez 12 urtean eta kualifikazio kaskarreko zereginetan lan egin duen 40 urtetik gorako pertsona baten profila. 9 Egin zure ustez pertsona horrek izan ditzakeen premien sekuentzia. 9 Zerrendatu pertsona hori laneratzeko esku-hartze baterako proposatuko zenituzkeen urratsak.

Lear Corporation multinazionalak Cerverako (Lleida) instalazioa ixteko eta 928 langile finko kaleratzeko enplegu-erregulazioko espedientea (EEE) aurkeztu zuen asteazken arratsaldean, Lan Kontseilaritzak Lleidan duen eta espedientea aurkeztu zen lurralde-ordezkaritzako iturrien arabera.

LANBIDE EKIMENA

196

Lan Munduratzea

Multinazionalak Poloniara lekualdatu nahi du gaur egun Cerveran egiten den automobiletarako kableatu-produkzioa, eta arrazoi ekonomikoak, eta antolamenduari eta produkzioari lotutakoak aipatzen ditu Kataluniako instalazioa ixteko. Enplegu-erregulazioak 748 emakumezko eta 180 gizonezko hartzen ditu eraginpean, baina faktoria gelditzean 1.200 lagunetik gora geratuko dira lanik gabe. El Mundo motor. 2002ko apirilak 10

Ia 450 enplegu kenduko ditu Renault Espaa enpresak Madrilgo 593 langileko plantillatik. Renault Vehculos Industriales Espaa enpresak 2006ko amaiera arte plantillako langileen % 74,7 eraginpean hartuko dituen enplegu-erregulazioko espedientea aurkeztuko du. Adierazitako datan, Villaverdeko (Madril) egungo fabrika itxi eta beste bat zabalduko du eskualdean bertan. Horixe adierazi zuten atzo enpresako zuzendariek. Fabrika berrian, Villaverden lan egiten duten 593 langileetako 150entzat baino ez da lanik izango. 20 minutos. 2004ko martxoak 19

Beste 52 langile kaleratu ditu Printer enpresak, eta Bartzelonan duen fabrika ixteko espedientea aurkeztu du. Urtarrilean 46 langile kaleratu ondoren Generalitateak baimendu zizkion eta sindikatuekin negoziatzeko gelditu zituen 52 langileren iraizpenak gauzatzea erabaki du gaur Printer Industria Grfica enpresak (Bertelsmann alemaniar multinazionalaren eskumendekoa). Konpainiak adierazi zuenez, gaur egun 398 langilek osatzen duten plantilla osoarentzako enplegu-erregulazioko espedientea enpresa-batzordeak azken eskaintza ez onartzea erabaki ondoren aurkeztu da (eskaintza gehiago ere aurkeztu zitzaizkion negoziatzen emandako hamaika hilabetean, galerei aurre egiteko eta ahalik eta lanpostu gutxien galtzeko"). Europa Press. 2004ko martxoak 31

United Biscuits multinazionalak fabrika itxi du. United Biscuits Group multinazionalak, Aguilar de Campoo-ko galleta-fabrika ixteko erabakia justifikatzeko, (fabrika horretako produkzioa Vianakoak Nafarroa eta Orozkokoak Bizkaia hartuko dute), fabrika "gutxiegi erabiltzea" eta kostuak murrizteko beharra aipatu zituen joan den ostegunean. (...) Aguilarko plantilla 212 langilek osatzen dute, eta enpresak plan bat aurreikusi du guztientzat. Planak honako aukera hauek barne hartzen ditu: plantillaren zati handi bat United Biscuits (UB) multinazionalaren beste produkzio-unitate batzuetan lanean jartzeko aukera, enplegu-unitate autonomoen sustapena, aurretiko erretiroak eta kalte-ordainak. Elmundo.es. 2002ko apirilak 9

LANBIDE EKIMENA

197

Gizarte Integrazioa

3. Bete gazteen laneratzeari buruzko honako taula hau: Gomendatzen diren laguntza-neurriak edo baliabide propioak

Egin ditzaketen lanen zerrenda Kualifikazio ertain edo baxuko gazteak Kualifikaziorik gabeko gazteak Titulurik eta trebakuntzarik gabeko gazteak

4. Azaldu honako adierazpen hauek iradokitzen dizutena.

EMAZTEA ETA SEME-ALABAK DITUT

SENARRA ETA SEME-ALABAK DITUT

5. Bilatu emakumeek pairatzen duten lan-diskriminazioari buruzko albisteak. Ondoren, hitz egin klasean ezberdintasun horiek leuntzeko aplika litezkeen neurriei buruz.

6. Aztertu ezgaitasuna duten pertsonen egoerari buruzko txostenean islatutako zifrak. Bilatu zure udalerriko pertsona ezgaituen kontratazioari buruzko estatistikak, eta konparatu bi errealitateak.

7. Down-en sindromea duen eta supermerkatu batean produktuak apaletan antolatzen laneratzea lortzen duen pertsona baten kasuan, zein izango lirateke gizarteratzailearen zereginak laguntza bidezko lan-metodologian? Bilatu, interneten edo inguruko zentroren batean, laguntza bidezko lan-esperientzien inguruan argitaratutako adibideak. 8. Zure ustez, enpresek ba al dute pertsona ezgaituak kontratatzeak dituen abantailen berri? Eztabaidatu klasean egoera hori zuzentzeko har daitezkeen neurriei buruz.

9. Berrikusi, talde txikitan, immigrazioaren arloan egun indarrean dagoen araudia, lan-baimenei dagokienez. Indarrean dagoen araudian kontsulta egin dezakezue, edota sindikatuetara edo etorkinentzako aholkularitza juridikoko zerbitzuetara jo dezakezue.

LANBIDE EKIMENA

198

Lan Munduratzea

10. Prestatu enplegua eskatzen duen eta gaztelania menperatzen ez duen pertsona bati egin beharreko hasierako elkarrizketaren gidoia (beste formula batzuk pentsatu beharko dira informazioaren transmisioa ziurtatzeko).

11. Egin, talde txikitan, zuen probintzia, hiri edo auzoko immigrazioari buruzko txosten txiki bat, eta adierazi honako hauek: ehunekoa, jatorrizko herrialdea, egiten dituzten lanak, marjinaziorik badagoen eta abar.

12. Gizarteratzaile gisa, zer egingo zenuke gizarte-bazterketako egoeran dauden pertsonengan lana bilatzeko autonomia sustatzeko?

13. Osatu, enplegagarritasun-mailaren arabera, gizarte-bazterketako egoeran dauden eta bergizarteratu nahi duten pertsonen premiei eta eskuragarri dauden baliabideei eta laguntza-neurriei buruzko honako taula hau:

Enplegagarritasun-maila Enplegagarritasun ertaina eta altua Enplegagarritasun ertaina eta txikia Enplegagarritasun zaila

Izan ditzaketen premiak

Gomendatzen diren laguntza-neurriak eta baliabide propioak

14. Egin elkarrizketa duela gutxi erretiroa hartu duen pertsona bati, prozesuari nola aurre egin dion eta zein laguntza-mota behar duen jakiteko.

LANBIDE EKIMENA

199

Gizarte Integrazioa

3.1 jarduera
Baliabideak eta zerbitzuak lan-munduratzearen arloan
Planteamendua Bisitaldiak egin behar dituzue zuen udalerrian edo inguruan giza talde jakin bat lan-munduratzeko dagoen zentro, zerbitzu edo baliabideetara. Garapena Banatu klasea landu nahi diren giza talde adina taldetan: iraupen luzeko eta 45 urtetik gorako langabeak, gazteak, emakumeak, ezgaituak, etorkinak, gizarte-arriskuan dauden pertsonak eta erretiratuak izeneko taldeetan. Talde bakoitzak lan-munduratzeko zentro, zerbitzu edo baliabideen lau fitxa landu behar ditu gutxienez (adibidez, gazteentzako lantegi-eskola, lanerako prestakuntzako ikastaroak, udalaren enplegu-planak eta abar). Zentro horietako bat, gutxienez, bisitatu egin beharko da; gainerakoei buruzko kontsulta egiteko, argitalpenak, internet eta abar erabil daitezke. Lanaren helburuak honako hauek dira: 9 Hezkuntza-mailan, prestakuntza-mailan edo lan-munduratzearen mailan giza talde jakin batentzat dauden baliabideen aniztasuna ezagutzea. 9 Hainbat zentrotara bisitaldiak egitea, gizarteratzaile gisa esku hartzeko eremu izan daitezkeenak zuzenean ezagutzeko. 9 Gizarteratzaileak zentroan diharduen profesional-taldearen barruan baliabide bakoitzarekin izan ditzakeen zereginei buruz gogoeta egitea. Honako lan-gidoia proposatzen da: 1. Aurkezpena 2. Giza taldearen deskribapena 3. Baliabideen fitxen bilduma 3.1 Zentroaren identifikazioa: izena, helbidea, telefonoa, harremanetarako pertsona, zein erakunderen menpe dagoen.

LANBIDE EKIMENA

200

Lan Munduratzea

3.2 Zentroaren identifikazioa: izena, helbidea, telefonoa, harremanetarako pertsona, zein erakunderen menpe dagoen. 3.3 Zentroaren, programaren eta esku-hartzearen deskribapena: helburuak, jarduerak (ezaugarriak, egutegia, iraupena), profesionalak eta abar. 3.4 Gizarteratzailearen zeregina. 3.5 Baliabidearen balorazioa. 4. Bisitatutako zentroak 4.1 Zentroaren identifikazioa: izena, helbidea, telefonoa, harremanetarako pertsona, zein erakunderen menpe dagoen. 4.2 Zentroaren, programaren eta esku-hartzearen deskribapena: - Helburuak - Programa zehatzen edo egiten diren jardueren deskribapena - Giza taldeak sartzeko bete beharreko baldintzak - Giza taldearekin esku-hartzeko ibilbidea - Denboralizazioa - Lan egiten duten profesionalak (organigrama) - Material bibliografikoa, fotografikoa, bideografikoa 4.3 Gizarteratzailearen zeregina 4.4 Baliabidearen balorazioa 5. Ondorioa 6. Bibliografia 7. Eranskinak Iraupena Bi hilabete informazioa bilatzeko eta bisitaldiak egiteko. Bi eskola-ordu utziko dira bi astetik behin. Ordu bateko lau saio azalpenetarako, hots, ordu-erdia talde bakoitzarentzat.

LANBIDE EKIMENA

201

Gizarte Integrazioa

3.2 jarduera
Los lunes al sol filmaren azterketa
Fitxa teknikoa 9 Zuzendaria: Fernando Leon de Aranoa. 9 Aktoreak: Javier Bardem, Luis Tosar, Nieves de Medina eta abar. 9 Argumentua: Santa, Jose, Lino, Rico, Amador eta Reina, guztiak 45 urtetik gorakoak, duela urte batzuk ontziola batetik kaleratu zituzten, eta bakoitzak bere moduan egin dio aurre langabeziaren arazoari. Planteamendua Filmean kontatzen den esperientziatik abiatuta, identifikatu iraupen luzeko eta 45 urtetik gorako langabeen ezaugarriak. Garapena 9 Ikusi Los lunes al sol filma. 9 Binaka, jorratu honako hauek: - Iraupen luzeko langabeziaren kiribiletik abiatuta, identifikatu zein unetan dauden Santa, Jose, Lino eta Amador. Erantzunean arrazoiak azaldu. - Deskribatu Paulino Rivasek lana bilatzeko jarraitutako prozesua. - Hitz egin gehien gustatu zaizuen eszenari buruz. Iraupena Bi orduko saioa filma ikusteko. Bi orduko beste saio bat gogoeta-lana egiteko eta ikasgelan bateratze-lana egiteko.

LANBIDE EKIMENA

202

Lan Munduratzea

3.3 jarduera
La vida al sol artikuluaren azterketa
Bilatu, hemeroteka batean, El Pas egunkariaren igandeko gehigarrian argitaratutako La vida al sol artikulua (2002ko azaroaren 17an, igandea, eta 2002ko azaroaren 18an, astelehena). Planteamendua Artikulua irakurrita, langabezian dauden hainbat pertsonak bizi duten egoerarako hurbilketa lortu nahi da. Garapena Irakurri artikulua, eta aukeratu testigantza bat. Identifikatu zein giza taldetakoa den, eta zerrendatu giza talde horren ezaugarri propioak eta premiak. Iraupena Hiru orduko saioa.

LANBIDE EKIMENA

203

Gizarte Integrazioa

4 unitate didaktikoa LANERAKO TEKNIKAK ETA BALIABIDEAK

4.1. irudia.

Lanbide-interesak eta lanbide-zaletasunak ongi aztertzea, norberaren gaitasunak eta trebetasunak baloratu eta neurtzea, enplegu-alternatibak ikertzea eta enplegua bilatzeko antolatzea oso kontuan hartu beharreko baldintzak eta faktoreak dira. Enplegua bilatzean, ezinbestekoa da jarrera aktiboa izatea. Eta, horretarako, ideiak garbi eduki behar dira, eta teknika jakin batzuk erabili. CIRCULO DE PROGRESO UNIVERSITARIO

LANBIDE EKIMENA

204

Lan Munduratzea

4.1

Lana bilatzeko baliabideak

bitartez orientazioa jasotzen duten herritarrek lan-merkatuak nola

Laneratze-zerbitzuen

funtzionatzen duen jakin behar dute, hau da, gehien eskatzen dituzten enpleguak zein diren, lana bilatzera nora joan daitezkeen, lanpostu horiek lortzeko zer egin behar duten eta abar. Eskaera horiek guztiak laburbiltzeko, hiru alderdi hartuko ditugu kontuan: 9 Zein lan-modalitate dauden 9 Lana lortzeko zein lekutara joan daitekeen 9 Lana bilatzeko zein tresna dauden Lan-modalitateak Lana norberaren edo besteen kontura egin daiteke. 9 Norberaren konturako lana. Kasu honetan, pertsonak berak sortzen du lanpostua. Honako bi hauek bereiz daitezke: Lan independentea. Pertsonak langile autonomo gisa lan egin dezakeelakoan dago. Elkarlana. Pertsonak bere lanbide-proiektua beste batzuenekin elkartzen du, eta kooperatibak edo sozietateak sortzen dituzte. 9 Besteren konturako lana. Enpresa pribatuek edo erakunde publikoek sortzen dute langunea. Enplegua lortzeko lekuak eta moduak Lana aurkitzeko, hainbat iturritara jo daiteke. Informazio eguneratua lortzeko, etengabe kontsultatu behar dira iturri horiek. Honako hauek azpimarra daitezke: 9 Lan-merkatuko bitartekoak. Enplegu Zerbitzu Publikoen inguruan edo informazio-zerbitzuen eta langileak hautatzeko zerbitzuen bitartez dihardute. 9 Administrazio Publikoa 9 Komunikabideak 9 Harreman-sarea 9 Autokandidatura Iturri horiek guztiak 4.2 IDATZ-ZATIAN aztertuko ditugu zehatz-mehatz.

LANBIDE EKIMENA

205

Gizarte Integrazioa

Enplegua bilatzeko tresnak Lortu nahi den lanpostua edozein izanik ere, erabili beharreko hainbat tresna daude. Beraz, garrantzitsua da tresna horiek ezagutzea eta eraginkortasun handiagoz erabiltzeko estrategiak prestatzea. Hona hemen tresna horiek: 9 Telefonoa 9 Curriculuma 9 Aurkezpen-gutuna 9 Lan-elkarrizketa 9 Proba psikoteknikoak Horiek guztiak 4.3 IDATZ-ZATIAN aztertuko ditugu.

4.2. irudia. Baliabideak eta tresnak izanez gero, errazagoa da, zalantzarik gabe, lanpostua lortzeko aukera.

4.2

Enplegua lortzeko lekuak eta moduak

Lan-merkatuko bitartekoak

Sarritan, oso zaila da lan-iturrietara zuzenean iristea. Hori dela eta, bitarteko erakundeak erabiltzen dira. P. Blasco Calvoren arabera, lana bilatzen duten pertsonak enplegua eskaintzen dutenekin harremanetan jartzeko zeregina betetzen duten organismoak, enpresak eta erakundeak dira bitarteko erakundeak.(1) f Enplegu Zerbitzu Publikoa (EZP) Aurreko unitate didaktikoetan ikusi dugunez, Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoa lan-bitartekotzaz arduratutako erakunde ofiziala da. Bere eginkizuna ez da lana sortzea, eskaintzen dituen zerbitzuen bidez enplegua eskatzen dutenei laneratzeko prozesua erraztea baizik. Ildo horretan, eskaintza baten bidez langileak hautatzeko aukera ematen zaie enpresei, eta lan-eskaintzetarako sarbidea eta enplegagarritasuna hobetzeko aukera eskatzaileei.

LANBIDE EKIMENA

206

Lan Munduratzea

Enplegu Zerbitzu Publikoan honako alderdi hauei buruzko informazioa lor daiteke: 9 Lan-aukera errealei eta lanbide-kualifikazioa lortzeko prestakuntza-beharrei buruzko informazioa. 9 Lanerako prestakuntza honako arlo hauetan: informatika, kontabilitatea, mekanika, elektronika, enpresen kudeaketa 9 Langabeentzako prestazioak eta sorospenak bideratzea. 9 Lana sustatzeko neurriei, autoenpleguari, kooperatibei, kontratazio-motei eta abarri buruzko informazioa. 9 Enplegu Zerbitzu Publikoak lan-

-munduratzea lortzeko eskainitako edozein ekintzatan parte hartzeko aukera: lan-eskolak, ofizio-etxeak, enplegu-lantegiak eta abar. 9 Langune bat lortzeko aukera.
4.3. irudia. Enplegu-emaileak eta lana bilatzen dutenak harremanetan jartzeko zeregina duten hainbat zerbitzu publiko eta pribatu daude lan-merkatuan.

Neurri hauetako gehienak Autonomia Erkidegoei transferituta daude, Autonomia Erkidegoetako Enplegu Zerbitzu Publikoen bitartez hain zuzen ere.

f Informazioa lortzeko eta langileak hautatzeko zerbitzuak Zerbitzu hauek irabazi-asmoa izan dezakete (ala ez), eta lan-merkatuan honako zerbitzu hauetako bat edo gehiago ematen dituzten eta agintari publikoekiko loturarik gabe diharduten pertsona fisiko edo juridiko guztiek osatzen dituzte: 9 Lan-eskaintzak eta lan-eskariak lotzeko zerbitzuak; lan-agentziak ez du parte hartzen ondorioz sor daitezkeen lan-harremanetan. 9 Eskatzaileak hirugarren baten (enpresa erabiltzailearen) esku uzten dituzten zerbitzuak; hirugarren horrek zereginak ezarri eta lana ikuskatzen du. 9 Lana bilatzen dutenentzako beste zerbitzu batzuk ere barne hartuta daude, hala nola informazioa eskaintzea, eskaintza eta eskari zehatzik lotu gabe. Beraz, langileak hautatzeko zerbitzuak, zerbitzuen izaeraren arabera, honela sailka daitezke: enpresak, gaitasun-hornitzaileak eta zuzeneko zerbitzuen hornitzaileak.

LANBIDE EKIMENA

207

Gizarte Integrazioa

Bitarteko enpresak Lana bilatzen duen pertsona lana eskaintzen duen enpresarekin harremanetan jartzen duten erakundeak dira. Batzuk irabazi asmoko erakundeak dira. Enpresen artean, bi mota daude: langileak hautatzeko enpresa aholkulariak eta enplegu-agentzia pribatuak. 9 Langileak hautatzeko enpresa aholkulariak. Irabazi-asmoko enpresa pribatuak dira, eta langile-zerbitzuak eskaintzen dituzte. Hautaketa-prozesua hiru fasetan egiten da: 1. Lanbide-profila aztertzea 2. Hautagaiak biltzea 3. Proben eta elkarrizketen bidez hautatzea Enpresa horien bitartekotza eskaintza eta eskaria lotzera mugatzen da, eta agentziak ez du lan-harremanetan parte hartzen. Esku-hartzearen ondorioz, lan-kontratu bat egiten da enpresaren eta langilearen artean. P. Blasco Calvo-k dioenez, enpresa horiek, zenbaitetan, lan-eskaintza jakin bat kudeatzen dute; beste batzuetan, berriz, merkatuaren egoera ezagutzeko eta beren datu-basea sortzeko merkatu-azterketak egiten dituzte. Gero eta enpresaburu gehiagok eskatzen dituzte zerbitzuak enpresa horietan. Izan ere, zerbitzu horien bidez: Zuhurtasun handiagoa lortzen da langileen aurrean. Langile-sailari gehiegizko lana kentzen zaio. Enpresa txikiek eskaintza gehiago jasotzen dituzte enpresa horien bitartez. Enpresa espezializatuak dira, eta langune bat lortzeko ahaleginean arrakasta lortzeko bermeak ematen dituzte. Enpresa horiek eskaintzen dituzten zerbitzuak honako hauek dira: Baldintza profesionalen eta pertsonalen profila ezartzen laguntzea. Lan-eskaintzen iragarkiak egitea eta argitaratzea. Lan-eskaerei lotutako dokumentazioa aztertzea. Korrespondentzia zentralizatzea: dokumentazioaren eskaera eta itzultzea, elkarrizketa baterako deialdia. Proba psikologikoak, profesionalak, eta hautaketa-elkarrizketak prestatzekoak egitea. Erreferentziak eskatzea. Enpresentzako eta hautagaientzako aholkularitza. Txostenak egitea.

LANBIDE EKIMENA

208

Lan Munduratzea

9 Enplegu-agentzia pribatuak. Enplegu Zerbitzu Publikoarekin lankidetzan diharduten eta lan-merkatuan bitarteko izateko Zerbitzu horrek baimentzen dituen irabazi-asmorik gabeko erakundeak dira. Agentzia hauen helburua enplegu-eskatzaileak eta enpresak harremanetan jartzea da. Irabazi-asmorik ez badute ere, enpresa kontratugilearen aldetik eta langilearen aldetik ordainsariak jaso ditzake, egindako zerbitzuengatik. Agentzia hauek hautagaien ekintza guztien berri eman beharko diote Enplegu Zerbitzu Publikoari. Enpresa hauen artean, honako hauek aipa daitezke: Espainiako Unibertsitate Fundazioa, FSC Discapacidad elkartea, Errefuxiatuei Laguntzeko Espainiako Batzordea eta abar. Gaitasunak hornitzeko enpresak Pertsonak agentziaren soldatapeko gisa kontratatzean eta pertsona horiei zeregin bat jarriko dien eta ikuskatuko dituen hirugarren baten esku uztean datza zerbitzua. Lan-kontratua, beraz, langilearen eta agentziaren artekoa da. Garrantzitsuenak aldi baterako laneko enpresak dira (ABLE). 9 Aldi baterako laneko enpresak. Langileak kontratatu eta aldi baterako beste enpresa baten (enpresa erabiltzailearen) esku uzten dituzten enpresak dira. Beraz, eskulana biltzea eta beste enpresa bati lagatzea da ABLEen zeregina. Langileak ABLEarekin du lan-harremana (soldata, lan-kontratua eta abar), eta enpresa erabiltzailean egiten du lana. Kontratu-mota hori honako kasu hauetan soilik egin daiteke: Obra edo zerbitzu jakin bat egiteko Merkatuaren egoeraren eskakizunei erantzuteko Langunea gordetzeko eskubidea duten langileak ordezkatzeko Enpresa batean hautaketa-prozesuak edo mailaz igotzeko prozesuak dirauen bitartean langune finko bat betetzeko Zuzeneko zerbitzuen enpresa hornitzaileak Enpresa hauek trebakuntzaren, informazioaren edo lotutako beste zerbitzu batzuen arloan dihardute. Helburua ez da eskaintzaren eta eskariaren arteko lotura izatea.

LANBIDE EKIMENA

209

Gizarte Integrazioa

Enpresa hauek ditugu: birlanbideratzeko laguntza ematen duten agentziak, publizitate-eskaintzak egiteko publizitate-espazioak dituzten gestoriak, lanari buruzko datu informatikoen bankuen gestoriak eta abar.

Administrazio Publikoa
Lan-merkatuan sartzeko aukera bat Administrazio Publikoa izan daiteke, bere maila guztietan: toki-administrazioa, probintziakoa, dagokion autonomia-erkidegokoa, Estatukoa eta Europako Erkidegokoa. Administrazioarekiko harremana bi hitzarmen-motaren bidez egiten da: funtzionarioen hitzarmenaren eta lan-kontratuko langileen hitzarmenaren bidez. 9 Funtzionarioak. Funtzionarioen lan-baldintzak Administrazio Zuzenbidearen bidez araututa daude. Honako kategoria hauek bereizten dira: Karrerako langileak. Oposizio batzuk gainditu dituzten eta lan etengabea duten pertsonak dira. Behin-behineko langileak. Lan bat puntualki egiteko edo funtzionario bat ordezkatzeko kontratatzen dituztenak dira. Bitarteko langileak. Oposizioak gainditu ez dituzten eta karrerako funtzionario batek bete ezin izan duen langune bat betetzen dutenak dira. 9 Lan-kontratuko langileak. Lan-kontratuko langileen lan-baldintzak Langileen Estatutuan eta hitzarmen kolektiboetan araututa daude. Bi kategoria bereiz daitezke: Lan-kontratu finkoko langileak. Izaera iraunkorrarekin kontratatuta dauden pertsonak dira. Aldi baterako lan-kontratuko langileak. Denboraldi laburretarako kontratuak dituzten pertsonak dira. Administrazioaren lan-eskaintzak eskuratzeko, honako era hauek daude: 9 Zuzeneko kontratazioa (lan-poltsetan). 9 Lehiaketa. Curriculuma eta berau egiaztatzen duen dokumentazioa aurkeztu behar dira. 9 Oposizioa. Aldez aurretik ezarritako gai-zerrenda batean oinarritutako hainbat proba gainditu behar dira. 9 Lehiaketa-oposizioa. Oposizio-fasea egin ondoren, merituak baloratzen dira (lehiaketa).

LANBIDE EKIMENA

210

Lan Munduratzea

Administrazioaren lan-eskaintzak aurkitzeko argitalpenak Aldizkari Ofizialak dira: 9 BOP (Probintziako Aldizkari Ofiziala). 9 Autonomia Erkidegoko Aldizkari Ofiziala. 9 BOE (Estatuko Buletin Ofiziala). 9 EEAO (Europako Erkidegoen Aldizkari Ofiziala). 9 MAP (Administrazio Publikoen Ministerioaren Aldizkaria; bertan jasotzen dira deialdiak).

Komunikabideak
Komunikabideek enpresen eta lana bilatzen duten edo aldatu nahi duten pertsonen arteko bitartekotza errazten dute eta, ondorioz, lan-eskari asko bideratzen dituzte. Komunikabiderik garrantzitsuena prentsa da, baina telebista eta irratia ere kontuan hartu beharrekoak dira. Azpimarratu beharra dago azken aldi honetan internet oso mekanismo dinamikoa, zuzena eta eraginkorra dela bitartekotza-eginkizun horretan. Prentsa Lan-eskaintzak bilatzeko komunikabiderik ohikoena da. Tokiko, probintziako edo Estatuko argitalpenetako eskari- eta eskaintza-iragarkietan aurki daitezke, egunkari jakin batzuen igandeko aleetan bereziki. Hala eta guztiz ere, kontuan izan behar dugu eskaintzak horrela aurkitzea erraza dela eta, ondorioz, lehiakortasuna handia dela. Iragarki gehienetan ereduzko esaldiak erabiltzen dira, eta egitura bera dute: 9 Enpresaren izena (ez beti), jarduera eta kokapena. 9 Eskatzen diren lanbideak eta zereginak. 9 Hautagaiak bete beharreko baldintzak: ikasketak, esperientzia, adina eta abar. 9 Eskaintzen diren lan-baldintzak: soldata, mailaz igotzeko aukerak eta abar. 9 Jarraitu beharreko prozedura: eskatzen den dokumentazioa, dokumentazioa bidaltzeko helbidea eta abar.

LANBIDE EKIMENA

211

Gizarte Integrazioa

SWATCH GROUP
Erlojugintzaren sektorean aitzindari den konpainia multinazionalak

KOMERTZIALA
behar du bere segmentuan aitzindari den enpresa batean, Bilbon eta inguruetan lan egiteko

Baldintzak:

Kultur maila ona. Esperientzia egiaztatua, ahal bada modaren sektorean (erlojuak, idazteko gaiak, osagarriak). Ingeleseko jakite-maila handia. Bidaiatzeko erabateko prestasuna. Erakusleiho-apainketari buruzko ezagutzak.

Eskaintza:

Giza eta lanbide-maila handiko talde baten partaide izatea. Ordainsari finkoa, gehi pizgarriak. Gizarte-onurak. bilgailua enpresarena.

Interesatuek Curriculum Vitaea eta duela gutxiko argazkia bidali behar dituzte, ahal bezain laster, honako helbide honetara: apartado de correos 51023 Madrid. Erreferentzia: Komertziala, Bilbo
4.1. taula. Prentsan lana eskaintzeko jartzen diren iragarkien formatua oso antzekoa da: ... enpresak behar du; baldintzak; eskaintza

Beharrezkoa da iragarki bat irakurtzen, interpretatzen eta erantzuten jakitea. Honako urrats hauek egin behar dira: 9 Enpresa-ikuspegiarekin irakurri. 9 Bete beharreko langunearen berariazko ezaugarriak zehaztu: lanpostuaren izena, enpresa-mota, zeregin zehatzak, lan-baldintzak eta abar.

LANBIDE EKIMENA

212

Lan Munduratzea

9 Bistan ez dagoen informazioa lortzen saiatu. Lanpostu jakin baterako lanbide-profil ideala definitzen duten baldintza orokorrak eta berariazkoak zein diren aurkitu (prestakuntza, gaitasunak, trebetasunak, ezaugarri fisikoak eta psikikoak, interesak, esperientzia). 9 Norberaren trebakuntzarekin eta lanbide-esperientziarekin bat datorren aztertu. Baldintza guztiak betetzen ez badira ere, kandidatura bidal daiteke, gerta baitaiteke baldintza guztiak betetzen dituen lehiakiderik ez egotea. Ez da ahaztu behar kandidaturak maila txikiegiagatik (eskatzen diren baldintza betetzen ez direnean, adibidez) zein handiegiagatik (eskatzen direnena baino maila altuagoko gaitasunak, prestakuntza eta abar) bazter daitezkeela. 9 Iragarkiari eman beharreko erantzuna ahal bezain laster prestatu. Gehien erabilitako komunikabideetako bat denez gero, hautaketa egiten duenak oso bizkor aukeratzen ditu hautagaiak. Erantzuna prestatzean, aurkezpenak erakargarria, laburra eta garbia izan behar du gainerakoen artean nabarmentzeko. 9 Ez da inoiz ahaztu behar gutunazalean iragarkiaren erreferentzia xehatua idaztea, kandidatura asko galdu egiten baitira hori ez adierazteagatik. Irratia eta telebista Irratian eta telebistan, izaten da lan-eskaintzen berri ematen duen programaren bat edo beste (edo tarte bat). Telebistak, gainera, nahi denean erabil daitekeen teletestu-zerbitzua eskaintzen du. Internet Internet aliatu ona da, nazioko zein nazioarteko eskaintza asko aurkitzeko aukera ematen baitu. Eskaintzaren eta eskariaren arteko bitartekoek gero eta neurri handiagoan erabiltzen dute internet. Hori dela eta, prentsak, lan-enpresek edo enpresa aholkulariek beren web-orria dute eta, bertatik, lan-eskaintza askotara jo dezakete. Oro har, barne-bilatzaile bat izaten dute, bilaketa sartutako kategoria batzuetatik abiatuta egiteko (lana eskaintzen duen enpresa kokatuta dagoen probintzia, eta lanbide-sektorea). Web-orri horiek curriculum vitaea eta aurkezpen-gutuna uzteko aukera ere eskaini ohi dute (baliteke eskatzen diren baldintzak agertzea bilatzaileetan). Horrez gain, web-orri horien bitartez, enpleguaren hainbat alderdiri, prestakuntza-eskaintzei eta abarri buruzko informazio interesgarria eta zerbitzu osagarriak jaso ditzakete enplegua bilatzen dutenek.
4.4. irudia. Prentsan argitaratutako enplegu-eskaintzetarako sarbidea lana bilatzeko sistemarik ohikoenetakoa da.

LANBIDE EKIMENA

213

Gizarte Integrazioa

Bestalde, enplegu-bilatzaileak sektorea eta bertako enpresak ezagutzen baditu, baliagarria izan daiteke enplegu-bilatzailearen ustez berak lan egiteko moduko enpresen web-orrietara zuzenean jotzea; izan ere, web-orri horietako batzuetako giza baliabideen atalean, bete behar diren lanpostuak agertu ohi dira. Gero eta enpresa gehiagok erabiltzen dute sistema hau hautaketa-prozesuak osatzeko.

Harreman-sarea
Nork bere ingurunean ezagutzen dituen eta lan-eskaintzei buruzko informazioa eskain dezaketen pertsonen multzoa da harreman-sarea. Nafarroako Foru Erkidegoaren arabera, harreman-sarea osatzen dutenak honako hauek dira(2): 9 Senideak eta lagunak 9 Garai bateko lankideak 9 Garai bateko irakasleak eta ikaskideak 9 Hornitzaileak eta bezeroak Oso harreman estuko pertsonak (gurasoak, ezkontideak eta seme-alabak) eta lan-merkatuan bitartekotza-erakundeetan dihardutenak salbuetsita daude. Izan ere, pertsona horiek guztiek laguntza automatikoki, beraiengana jo behar izan gabe emango dutela ulertzen da. Harreman-sarea oso estrategia arrunta eta eraginkorra da lana aurkitzeko. Berriki egindako azterlan batzuen arabera, kontratuen % 70 harreman-sarearen bidez egiten dira. Normalean, ez du berehalako emaitzarik ematen, baina epe labur eta ertainera emaitzak lortu ahal izateko komunikazio- eta informazio-sistema zabaltzen eta ezartzen laguntzen du. Interesgarria da bide hau aktiboki lantzea bere eraginkortasuna areagotu ahal izateko. Horretarako, norberaren egoerari, gaitasunei eta interesei buruzko informazioa eman behar zaie batzuei eta besteei. Harreman-sarearen errentagarritasuna maximizatzeko, metodikoki landu beharra dago. Honela egin daiteke: 1. Pertsona ezagunen ahalik eta zerrendarik zehatzena egingo da, interesatzen den jarduera-esparruari lotuta dauden ala ez kontuan hartu gabe. Zerrendan 30 izen inguru bildu ohi dira. 2. Zerrendan oinarrituta, bilatzen lagun dezaketen pertsonak hautatuko dira (10 inguru). 3. Pertsona-talde horrekin, fitxategi bat egingo da honako lauki hauekin: Pertsonaren izena Harremanetan jartzeko modua Lagun dezakeela pentsatzeko arrazoiak Lortutako emaitzak (5. urratsa egin ondoren beteko da)

LANBIDE EKIMENA

214

Lan Munduratzea

4. 10 pertsona horiek bi taldetan banatuko dira, ezagutza- eta konfiantza-mailaren arabera hain zuzen ere. 5. Taldeen arabera, bi elkarrizketa-mota prestatzea (informalagoa edo formalagoa), eta harremanak ezartzea. Betiere, doinuak adeitsua, segurua eta konplexurik gabea izan behar duela ahaztu gabe. Gogorarazi beharra dago harreman-sare baten helburua ez dela zuzenean lan bat lortzea, sarea zabaltzea baizik. Estrategia horren abantaila inguruneak berak eskaintzen dituen lan-eskaintzak aurkitzeko erraztasunean eta aldizkako eguneratzean datza. Eragozpenei dagokienez, bi aurreiritzi agertzen dira: porrotaren beldurra eta langabezia-egoera agerian uzteko lotsa.

Autokandidatura
Lana bilatzeko estrategia honetan, lana bilatzen duen pertsonak berak egiten dio eskaria enpresari. Autoaurkezpen edo berezko kandidatura ere esaten zaio. Lana aurkitzeko era honek erabateko arduraldi trinkoa eskatzen du, baina, aldi berean, ezkutuan dauden languneak aurkitzen, lehiakortasuna saihesten eta enpresetatik zuzenean informazio puntuala lortzen laguntzen du. Fitxategi bat egin behar da, hainbat enpresaren izena, helbidea eta intereseko datuak barne hartuta. Informazio hori lortzeko lekuak honako hauek dira(3): 9 Argitalpen espezializatuak 9 Lanbide-elkarteen urtekariak 9 Merkataritza Ganbera 9 Kooperatiben Federazioak 9 Orri horiak 9 Sindikatuak 9 Informazioko eta lanbide-orientazioko zentroak Informazioa lortu ondoren, hainbat aukera daude: telefono-deia, aurkezpen pertsonala, gutun bidezko aurkezpena edo iragarkia. Telefono-deia Oso erabilia da, enplegu-bilaketa zabala egin behar denean batez ere, hau da, enpresa-kopuru handi batekin harremanetan jarri nahi denean, denbora aurrezten baita (joan-etorriak, itxaronaldiak eta abar). Era berean, oso baliagarria da elkarrizketa bat lortzeko estrategia gisa.

LANBIDE EKIMENA

215

Gizarte Integrazioa

Autokandidatura bat telefonoz egiteko, honako urrats hauek egin daitezke: 9 Dagokion pertsonarekin hitz egiteko eskatu 9 Hasierako agurra eta aurkezpena egin 9 Egoera azaldu 9 Eskariari buruzko informazioa eman 9 Dokumentazioa nola bidal daitekeen galdetu 9 Elkarrizketa pertsonala egiteko hitzordua jarri 9 Baikortasunez agurtu Aurkezpen pertsonala Metodo hau konplexu samarra da, eta aurreko idatz-zatian emandako aholkuek hemen ere balio dute. Aurkezpena egiteko, honako urrats hauek egin behar dira: 9 Enpresaren erreferentziak lortu (jarduera, langile-kopurua eta abar). 9 Enpresan erabakitzeko gaitasuna edo eragina duen norbaiti lana bilatzen duen pertsona aurkeztuko dion norbait aurkitu. 9 Aurkezpen-gutuna, erreferentziak eta curriculuma prest eduki. 9 Azaldu beharrekoaren gidoia: Hasierako agurra (bostekoa eman) Aurkezpena (izena eta lanbidea) Bisitaren helburua Norberaren gaitasunaren, interesen eta motibazioen deskribapena Enpresari buruzko ezagutzen deskribapena, betiere egokiak badira Agurra eta eskerrak

9 Komunikazioaren doinuak baikorra izan behar du; ez dira norberaren mugak aipatu behar. Gutun bidezko aurkezpena Estrategia honek hasiera batean erraza badirudi ere, arretaz prestatu beharra dago emaitzak lortu nahi badira. Baliteke enpresak aurkeztutakoa bezalako profilik behar ez izatea, baina baliagarria izan daiteke geroagoko hautaketa-prozesuetan. Honako urrats hauek egin behar dira: 9 Landutako enpresa-fitxategian kontsultatu behar da. 9 Aurkezpen-gutuna eta curriculuma egin behar dira, enpresaren arabera egokituak.

LANBIDE EKIMENA

216

Lan Munduratzea

Iragarkia Lana bilatzeko beste modu bat norberaren gaitasunak, trebetasunak eta prestasuna eskaintzeko iragarki bat egitea da. Honako iragarki-mota hauek daude: 9 Laneko aldizkari espezializatuetan argitaratutakoak. 9 Inguruko irrati edo telebistetan lanaren sustapenari eskainitako programa jakin batzuetan emandakoak. 9 Elkarte eta establezimenduen iragarki-tauletan ipinitakoak. 9 Gaian espezializatutako interneteko orrialdeetan argitaratutakoak. Lan-eskari baten testuak honako alderdi hauek barne hartu behar ditu:

9 Lanbide-jarduera 9 Datu pertsonalak (adina ezinbestekoa da) 9 Prestakuntzari buruzko datuak 9 Lanbide-esperientzia (zereginak eta urteak) 9 Berariazko ezagutzak eta trebetasunak 9 Eskari zehatza 9 Testuak esplizitua, laburra eta erakargarria izan behar du. Ezin da ahaztu zein enpresa-motatara bidali nahi den eta non ipiniko den.
4.5. irudia. Nork bere kandidatura aurkeztea prozesu zaila da, baina, lortzen bada, emaitza onak izan ditzake.

4.3

Enplegua bilatzeko tresnak

Beraz, lan-eskaintzak informazio-iturrien bitartez bideratzen dira. Hala ere, eraginkortasunez bideratzeko, beharrezkoa da zenbait tresna ezagutzea eta erabiltzen jakitea, hala nola telefonoa, curriculuma, aurkezpen-gutuna eta elkarrizketa.

Telefonoa
Enpresetatik informazioa lortzeko, lanbide-harremanak egiteko, bidalitako aurkezpen-gutunen eta curriculumen jarraipena egiteko, elkarrizketetarako hitzorduak jartzeko eta lan-eskaintzei buruzko etengabeko informazioa izateko balio duen tresna da.

LANBIDE EKIMENA

217

Gizarte Integrazioa

Funtsezko bi arrazoi daude lehen harremana telefonoz egiteko: 9 Lan-eskaintza asko telefono-harreman baterako gonbidapenarekin amaitzen dira. 9 Ikusi dugunez, eskaera bat egiteko erabiltzen da zenbaitetan (autokandidatura). Komeni da telefonoz egin beharreko elkarrizketa aldez aurretik prestatzea, eta papera eta arkatza eskura izatea, egin nahi diren galderak idazteko eta baliagarritzat hartzen diren ohar garrantzitsuak jasotzeko.

Curriculuma
Curriculum vitaea edo lanbide-historiala lanbide-trebakuntzaren eta lan-esperientziaren laburpena da, idatzizkoa eta ordenatua, eta lana bilatzeko oinarrizko tresna(4). Honako helburu hauek ditu: 9 Enpresari eskatzailearen ahalmenak aurkeztea eta gaitasunei buruzko informazioa ematea. 9 Enpresaren arreta eta interesa erakartzea eta gerorako elkarrizketa bat lortzea. 9 Datu-bilduma bat osatzea, elkarrizketaren ondoren erabiltzeko. Curriculuma aurkezteko eta idazteko printzipioak Kataluniako Enplegu Zuzendaritza Nagusiak curriculuma lantzeko arau batzuk argitaratu ditu. Arau horiei jarraiki, curriculumak laburra, sinplea, argia, egiazkoa eta kasu bakoitzerako berariazkoa izan behar du. Gainera, honako baldintza hauek bete behar ditu aurkezpenari eta idazkuntzari dagokionez: Aurkezpenak honako printzipio hauek hartu behar ditu kontuan: 9 Argitasuna. Horretarako, idatz-zatien izenburuak ongi bereizi beharko dira. 9 Marjina zabalak, eta tarteak idatz-zatien artean. 9 Ordenagailuz idatzita egon beharko du. 9 Zuzenketarik eta ukiturik gabe. 9 Kalitate oneko paperean (DIN A-4 formatukoa). 9 Harremanetarako telefono-zenbakia nabarmendu egin behar da. 9 Argazkia eranstekotan, kalitate onekoa eta itxura onarekin. 9 Lehen paragrafoetan, irakurriko duen pertsonaren arreta erakarri behar da. Horretarako, historialaren punturik garrantzitsuenak nabarmenduko dira. 9 2 orrikoa izango da gehienez. 9 Langune berean esperientziarik izanez gero, hasieran azpimarra daiteke.

LANBIDE EKIMENA

218

Lan Munduratzea

Idazkuntzan, berriz, honako printzipio hauek hartu behar dira kontuan: 9 Laburra, zehatza eta argia izan behar du, garrantzirik gabeko ezer idatzi gabe. 9 Izenak erabili behar dira (lankidetza, egindako ikasketak), aditz gehiegi eta, bereziki, adjektibo gehiegi erabili gabe. 9 Ez du autobiografikoa izan behar, ez eta eskabide modukoa ere. 9 Erreferentzia intimoak, edo kaltegarriak izan daitezkeenak, alde batera utzi behar dira (seme-alaba txikiak, familia-egoera ezegonkorra eta abar). Horiek idaztea erabakiz gero, era positiboan adierazi behar dira. 9 Hutsunerik badago (jarduerarik egin gabe emandako aldiak), hobe da datarik ez aipatzea. 9 Eskaintzen den langunerako egokiak diren gaitasunak eta ezagutzak azpimarratu behar dira. 9 Positiboa izan beharra dagoenez gero, hitz ezkorrak ezabatu (kezka, zailtasuna, langabezia) eta baikorrak nabarmendu behar dira (sortu, eragin, motibatu). Curriculumaren egitura Blasco Calvoren arabera, curriculum baten egiturak lau atal barne hartu behar ditu: datu pertsonalak, prestakuntza, esperientzia eta bestelako datuak. 9 Datu pertsonalak Abizenak eta izena (laburdurak eta inizialak saihestuta). Jaioteguna eta jaiolekua. NAN. Helbidea, osorik. Harremanetarako telefonoak (prestasun-orduak aipatzen badira, hobe da eguerdiko edo gaueko orduak ez aipatzea, eskaerari erantzungo dion pertsonak ez baitu, ziur aski, ordu horietan lan egiten). Gidabaimena.

Ez da beharrezkoa ezaugarri fisikoak aipatzea, langunerako eskatzen ez badira, bederen. 9 Prestakuntza Akademikoa. Tituluak, espezialitatea, ikastegia eta abar. Hasiera-data eta amaiera-data adierazi behar dira. Osagarria. Bete beharreko langunearekin zerikusia duten ikastaroak, ikastaroaren izena, ikastegia (ospeagatik komeni bada), iraupena (orduak) eta data. Informatikoa. Maila (erabiltzailea, aditua). Menperatzen diren programak edo programazio-ezagutzak.

LANBIDE EKIMENA

219

Gizarte Integrazioa

9 Esperientzia Kontratuarekin. Lekua eta maila, enpresa edo erakundea, zereginak eta egindako jarduerak, hasiera- eta amaiera-datak. Kontraturik gabe/beste jarduera batzuk. Lanbide-esperientziak, non egin diren (lanbide-praktikak edo boluntario gisa). 9 Bestelako datuak. Garrantzitsua da honako datu hauek aipatzea: jardunaldietan, mintegietan eta argitalpenetan izandako parte-hartzea, erreferentziak, zaletasunak, bidaiatzeko prestasuna, elkarteetan egindako jarduerak eta izandako erantzukizunak Informazio hori positiboa bada, beharrezkoa izango da curriculumean azaltzea. Erreferentziei dagokienez, ziurtatu beharra dago aipatzen diren pertsonak enplegu-bilatzailearen aldeko iritzia azaltzeko prest egongo direla. Curriculum-motak Informazioa antolatzeko moduaren arabera, curriculumen honako sailkapen hau egin daiteke: kronologikoak, alderantzizkoak eta funtzionalak edo gaikakoak.(5) 9 Kronologikoa. Informazioa denboraren arabera antolatzen da. Egindako lehen ikasketekin edo lanbide-esperientziekin hasi eta egindako azkenekin amaitzen da. Curriculuma egiteko eredu klasikoa da. Informazioa era antolatuan eta osorik jasotzen da, eta pertsona baten lanbide-ibilbideari lotutako datu guztiak daude adierazita. 9 Alderantzizkoa. Informazioa egindako azken jardueretatik abiatuta antolatzen da, egindako lehenetara iritsi arte. Curriculum-mota honek azken jarduerak nabarmentzeko aukera ematen du, eta gomendagarria da azken jarduerak lortu nahi den langunerako egokiak direnean. 9 Funtzionala edo gaikakoa. Informazioa bloke bereizietan biltzen da, jarduera-arloen arabera. Arlo jakin bati buruzko informazioa erraz bilatzeko aukera ematen du. Gainera, jarduerarik egin gabeko aldiak ez dira agerian geratzen. Curriculuma egiteko metodologia Alderdi formalenez gain, curriculuma egiteko hainbat aholku eman daitezke: 9 Informazioa antolatzeko modu bakoitzaren alde onetan eta txarretan pentsatu, eta pertsona eta eskari bakoitzerako curriculum-mota egokia aukeratu.

LANBIDE EKIMENA

220

Lan Munduratzea

9 Curriculuma idaztean, hemen proposatu ditugun egitura-, aurkezpen- eta idazkuntza-arauei jarraitu. 9 Curriculuma idatzi ondoren, berrikusi eta, horretarako, honako balorazio-zerrendari jarraitu: Curriculuma baloratzeko zerrenda Inprimatze grafiko ona al du? Laburra da: 2 orri gehienez Idazkera eta ortografia zuzenak dira Argi eta garbi ikusteko moduko telefono-zenbaki bat dago Hutsuneak agerian daude Langunerako berariazko curriculuma da Agertzen diren datuak ongi egiazta daitezke Agertzen diren datu guztiak positiboak dira
4.2. taula.

F BAI F BAI F BAI F BAI F BAI F BAI F BAI F BAI F BAI

F EZ F EZ F EZ F EZ F EZ F EZ F EZ F EZ F EZ

9 Pertsona ezagun bati irakur dezan eskatu. Horrela, ortografia-hutsegiterik badagoen eta ulergarria eta arina den egiaztatzeko, eta doinua eta deskribatutako esperientziak iragarkiarekin bat datozela ziurtatzeko aukera izango da.

Aurkezpen-gutuna
Aurkezpen-gutuna ez da kortesiazko elementua, curriculuma nabarmentzen eta enpresari lotzen lagunduko duen tresna baizik. Aurkezpen-gutunarekin lortu nahi diren helburuak honako hauek dira: 9 Jasotzailearen jakin-mina piztea, curriculuma gogoz irakur dezan. 9 Lanbide-gaitasuna eta iguripenak labur deskribatzea. 9 Elkarrizketa bat egiteko eta aurreikusitako probetan parte hartzeko prestasuna adieraztea. Curriculuma idazteko eta aurkezteko adierazitako arauak aurkezpen-gutunaren kasuan ere aplika daitezke. Ahal bada, komeni da gutuna hautaketa-prozesua egiteaz arduratuko den pertsonari zuzentzea. Horretarako, telefonoz iker daiteke, edota enpresen direktorioetara jo. Aurkezpen-gutunaren egiturak eskuinean agertzen den sekuentziari erantzuten dio. Behean, berriz, adibide bat dugu:

LANBIDE EKIMENA

221

Gizarte Integrazioa

Iragarkiaren erreferentzia Enpresaren datuak Data:

X jaun/andre agurgarria: Lehen paragrafoa. Eskuratu nahi den lanpostua, iturria (lan-eskaintza non ikusi den), eta bere burua aurkezteko arrazoia. Bigarren paragrafoa. Curriculumaren laburpena: lanposturako alderdi garrantzitsuak. Hirugarren paragrafoa. Enpresari buruzko ezagutzen azalpen laburra. Laugarren paragrafoa. Gutunaren helburua: elkarrizketa baterako geratzea, hautaketan parte hartzea eta abar. Agurra. Sinadura eta izena osorik Datu pertsonalak

Erreferentzia: 2233 Catering la Galega, SL Orense, 33 08980 Sitges Igualadan, 2004ko martxoaren 30ean Jaun/andre agurgarria: Joan den urtarrilaren 31n La Vanguardia egunkarian argitaratu zen eta etxez etxeko zerbitzuetarako sukaldaritza-laguntzaile bat eskatzen zuen lan-eskaintzari dagokionez, nire curriculuma eta bi argazki bidaltzen dizkizuet, eskatu bezala. Curriculumean ikus dezakezuenez, sukaldaritza-laguntzailea naiz eta laguntzaile gisa jardun dut Malgrat de Mar-ko hotel batean. Halaber, honako zeregin hauek bete ditut bertan: erosketak eta hornitzaileekiko harremanak, oinarrizko kontabilitatea, eta labeen eta frijigailuen mantentzea. Zure enpresako produktuen kalitate ona ongi ezagutzen dut, nirekin harremana duten hornitzaileek beti azpimarratzen baitute zuen produktuen kalitate bikaina. Arrazoi horiek guztiak direla eta, deitu berri duzuen hautaketa-prozesuan parte hartu nahi nuke. Adeitasunez,

Maria Garcia Martin

Maria Garcia Martin Francia, 2 3., 1. 0880 Bartzelona 934285739

LANBIDE EKIMENA

222

Lan Munduratzea

Elkarrizketa
Prozesuko unerik garrantzitsuena da elkarrizketa, eta kontratatzeko aukerak dituztenen kandidaturek baino ez dute parte hartzen. Elkarrizketaren funtsezko helburuak honako hauek dira: 9 Hautagaiaz dagoen informazioa sakontzea, lanbide-historialaren bitartez eta islatutako datuak egiaztatuta. 9 Estilo pertsonala enpresaren, bertako langileen eta gainetik izango dituen agintarien estiloarekin bat datorren egiaztatzea. Elkarrizketan kontuan hartu beharreko alderdiak Faktore askok esku hartzen dute elkarrizketan, eta, beraz, autonomia pertsonal eta sozialeko trebetasunak kontrolatu egin behar dira, hala nola: 9 Higiene pertsonala. Aurkezpen fisikoa funtsezkoa da eta, beraz, higienea zaindu beharra dago. Aurreikusitako helburuetarako, kaltegarriak izan daitezke zikinkeria zein apainkeria, hots, higiene eskasa (gaizki orraztuta edo bizarra gaizki moztuta) zein gehiegizkoa (gehiegizko makillajea eta osagarriak). 9 Arropa. Aurrekoaren ildo berean, arropa egokia norberaren irudirako lagungarria izan daiteke. Ongi zaindu beharra dago arropa zikin, lisatu gabe, behar bezala lotu gabe eta abar egon ez dadin. 9 Gizarte-trebetasunak. Unitate didaktiko honen esparrua gainditzen duten aholku asko eta asko eman daitezke hainbat alderdiren inguruan, hala nola puntualtasuna, begietara begiratzearen garrantzia, bostekoa ematea, esertzeko modua, gauzak adierazteko era eta abar. Gizarte-trebetasunen ildotik, doinu positiboa izateko bideratu behar da elkarrizketa. Horretarako, interesgarria izan daiteke aurretik lan egin den enpresei buruz gaizki eta erdeinuz ez hitz egitea. Horrez gain, geroago enpresan garatu ahal izango diren ahalmenak azpimarratu behar dira. Elkarrizketa-motak Hainbat elkarrizketa-mota daude: 9 Elkarrizketa indibiduala. Zuzendua, zuzendu gabea eta mistoa izan daiteke. Gidatua. Elkarrizketa egiten duenak galdera-sorta egituratu bati jarraitzen dio. Gidatu gabea. Oso galdera orokorrak egiten dira. Normalean, lanbide-historialaren gidoiari jarraitzen zaio.

LANBIDE EKIMENA

223

Gizarte Integrazioa

Taldeko elkarrizketa. 5-10 hautagai biltzen dira, eta hainbat gai proposatzen zaizkie. Elkarrizketatzaileak begiratu baino ez du egiten. Elkarrizketa honen bidez, parte-hartzearen maila, segurtasuna eta ekimena, hitz-jarioa, arrazoiketa, irizpideak, iguripenak eta abar ikus daitezke.

4.6. irudia.

Elkarrizketaren faseak Elkarrizketa batean, honako fase hauek bereiz daitezke: 9 Agurra. Normalean, agurrarekin eta bostekoa emanez egiten zaie harrera hautagaiei. Elkarrizketatuak adeitsu jokatu behar du beti. 9 Solasaldi informala. Elkarrizketatua lasaitzeko eta konfiantzazko harremana ezartzeko, garrantzirik gabeko solasaldi batekin hasi ohi da elkarrizketa. 9 Datu-bilketa. Etapa honetan, elkarrizketatzaileak gai jakin batzuei buruzko hainbat galdera egiten ditu (gidatuak zein gidatu gabeak). Lan-esperientziari buruzkoak: aurreko lanak, izan dituen enpleguetan lortutako asebetetze-maila, kontratua amaitu izanaren arrazoiak eta abar. Eskola- edo prestakuntza-aurrekariei buruzkoak: gustuko arloak, lortutako emaitzak eta abar. Faktore pertsonalei lotutakoak: bere buruaz duen ikuspegia, zer egiten duen ondoen, lanbide-interesak eta abar. 9 Enpresari buruzko datuak. Enpresari eta bete beharreko lanpostuari buruzko informazioa eskaini ohi da. Fase honetan, interesgarria da elkarrizketatuak alderdi jakin baten inguruko galdera batzuk egitea. 9 Elkarrizketaren amaiera. Baliteke elkarrizketa amaitu aurretik galderaren bat egin nahi izatea. Zalantzan geratu den punturen bati buruz galdetzeko, soldatari eta lan-baldintzei lotutako alderdiren bat argitzeko, edota hautaketa-prozesuaren hurrengo faseak nolakoak izango diren jakiteko aprobetxa daiteke. 9 Agurra. Inoiz ez da ahaztu behar adeitasunari eustea. Elkarrizketa hasi bezala amaitzen da, hau da, garrantzirik gabeko gairen batekin. Garrantzitsua da agurra gehiegi ez luzatzea.

LANBIDE EKIMENA

224

Lan Munduratzea

Elkarrizketaren metodologia Elkarrizketa batean jarduteko trebetasunak eskuratzea konplexua eta zaila da. Hala ere, garrantzitsua da elkarrizketari aurre egiteko ezagutza batzuk izatea, eta komunikazio-teknikarik oinarrizkoenak menperatzeko ahalegina egitea. Kontuan izan behar dugu fase hau ezinbestekoa eta, askotan, erabakigarriena dela hautaketa-prozesuan. Elkarrizketa prestatzeak akatsik ez egiten laguntzen du, eta elkarrizketaren eraginkortasunean eragina du. Elkarrizketa baten metodologia hiru fasetan bana daiteke: 9 Elkarrizketaren aurretik. Elkarrizketa prestatzea ezinbesteko baldintza da arrakasta lortu nahi bada. Horretarako, zenbait printzipio hartu behar dira kontuan: Arestian aipatutako ardatzen inguruko erantzunak prestatzea: lanbide-esperientzia, prestakuntza eta faktore pertsonalak. Doinu positiboan erantzuteko moduan pentsatu behar da. Beharrezkoa den dokumentazio guztia prestatzea (curriculuma, erreferentziak eta abar). Hautaketa-prozesuetako elkarrizketa askok curriculuma dute oinarri, eta, beraz, garrantzitsua da zehatz-mehatz ezagutzea (datak, ikastaroak, enpresak...). Elkarrizketa non egin behar den ziurtatzea eta garaiz iristeko denbora kalkulatzea. Ez dago elkarrizketa batera berandu iristerik. Enpresari eta eskaintzen duen lanpostuari buruzko ahalik eta informazio gehien lortzea. Horrek, zein profil eskatzen den jakiten lagundu ez ezik, elkarrizketan ezagutza eta interesa erakusteko aukera emango du. 9 Elkarrizketan. Elkarrizketatazailea norberaren kandidaturaren ahalmenez konbentzitzeko helburua duen negoziazio- eta salmenta-prozesutzat har daiteke hautaketa-prozesuko elkarrizketa. Komeni da: Irudi fisikoa zaintzea. Ez dira ahaztu behar arestian emandako aholkuak. Segurtasun-, konfiantza- eta adeitasun-jarrera agertzea. Ezagutzei, esperientziari eta jarrerei lotutako balioak eta gaitasunak sustatzea. Kontuan izan behar dira enpresek gehien baloratzen dituzten eta hautaketa-prozesuetan gehien bilatzen diren gaitasunak: erantzukizuna, ekimena, taldean lan egiteko gaitasuna, gogoa eta abar. Puntu ahulak ezkutatu gabe, puntu horiek defendatzeko argudioak prestatzea.

LANBIDE EKIMENA

225

Gizarte Integrazioa

9 Elkarrizketaren ondoren. Prozesua ez da amaitutzat hartu behar enpresak behin betiko erabakia hartu arte. Beraz, interesgarria izan daiteke jarraipena egitea eta egun batzuk geroago prozesua zertan den jakiteko deitzea (itxita dagoen eta beste eskaintzarik izango den jakiteko, adibidez). Bestalde, kontuan izan behar dugu lana bilatzeko prozesuan nekez lortzen dela arrakasta lehen elkarrizketan. Hori dela eta, garrantzitsua da elkarrizketa bakoitzean ikastea eta, horretarako, norberaren balorazio kritikoa egitea eta hobetu daitezkeen alderdiak aztertzea.

Proba psikoteknikoak
Hautaketa-prozesu gehienetan, hautagai bakoitzari buruz behar den informazioa osatzen lagunduko duten proba psikotekniko edo test batzuk egin behar dira. Berez balio handikoak ez badira ere, garrantzitsua da proba horiek ezagutzea eta erantzuten ikastea. Proba horietan barne hartutako galderek eta ariketek adimen-gaitasunari, gaitasunei eta nortasun-ezaugarriei buruz ematen dituzten datuak baliagarriak dira pertsonaren ezaugarriak baloratzeko. Galdera-sorta hauetan iruzur egiteak erraza badirudi ere, neurtu nahi diren ezaugarriak ongi neurtu ohi dituztela adierazi behar dugu. Ebaluatu nahi diren datuen arabera, proba psikoteknikoen artean lau multzo bereiz daitezke: 9 Gaitasun-probak. Pertsona batek hainbat arlotan izan ditzakeen gaitasunak neurtzen dituzte. 9 Adimen-probak. Adimen-gaitasuna neurtzen dute (hainbat alderditan), eta ulertzeko eta arrazoitzeko gaitasuna zehazteko balio dute. 9 Interes-probak. Lehentasunak edo zaletasunak neurtzen dituzte. 9 Nortasun-probak. Jarrerak, erreakzioak eta portaerak ebaluatzen dituzte. Proba hauek egiteko, zenbait aholku hartu behar dira kontuan: 9 Elkarrizketa aztertu dugunean norberaren irudiari eta, batez ere, puntualtasunari buruz adierazitako printzipioei jarraitu behar zaie. 9 Urduri egotea logikoa bada ere, lasaitzen saiatu beharra dago probak egiteko. 9 Argibideak arretaz irakurri behar dira eta, erantzuten hasi aurretik, ongi ulertu direla ziurtatu behar da. Zalantzarik izanez gero, aurretik argitu behar dira, proba hasi ondoren ezin baita galderarik egin. 9 Zintzo eta natural erantzun behar da. Zenbaitetan, erantzunak faltsutzeko tentazioa izaten da, hobe delakoan. Ez da komeni hori egitea, erraz atzeman baitaiteke. 9 Test batzuek denbora-muga izaten dute. Kasu horietan, komeni da ez estutzea eta galderei lasai erantzutea. Denbora gehiegi eskatzen duen galderarik badago eta arazoak sortzen baditu, hurrengora pasatzea komeni da. Ez da larritu behar galdera-sorta hauek ez amaitzeagatik; oro har, horretarako diseinatuta daude.

LANBIDE EKIMENA

226

Lan Munduratzea

Agenda eta informazioaren erregistroa

Lana bilatzeko prozesuan, eguneko eta asteko helburuen plangintza egiten laguntzen duen tresna da agenda; gainera, egiten diren urrats guztiak berrikusteko aukera ematen du. Agendarekin, denbora antolatu, jardueren plangintza egin, eta lortzen diren emaitzak ebaluatu ahal izango dira. Agenda betetzeko zeregina, lehenbizi, lana bilatzen duen pertsonarekin ituntzen da. Ondoren, pertsona hori bakarrik moldatuko da, eta asteko ikuskapena eta ebaluazioa baino ez ditu behar izango. Agendak honako egitura hau izan dezake:

AGENDA
ASTEA: EGUNA: JARDUERAK: 1. Prestakuntza-ikastaroak egitea 2. Lan-eskaintzak prentsan kontsultatzea 3. Autokandidaturak egitea 4. Elkarrizketak egitea 5. Enpresei buruzko informazioa bilatzea Egunero zer egingo den zehaztu behar da. EBALUAZIOA Nolako emaitzak lortu dira? Egunero finkatutako helburuak betetzen al dira? Nolakoa da gogo-aldartea? Balorazio honetan oinarrituta, jardunak aldatu ahal izango dira. Adibidez, elkarrizketa gehiago egin beharra, alderdi jakin batzuetan hobetu beharra eta abar.
4.7. irudia.

Dokumentazioaren erregistroa
Agendarekin batera, dokumentazioaren erregistro bat egingo da. Honako informazio hau barne hartuko du:

LANBIDE EKIMENA

227

Gizarte Integrazioa

9 Lan-eskaintzen kontsulta prentsan, eta posta bidezko autokandidaturak:

Data Enpresa Eskainitako langunea Bidalitako dokumentazioa Bidalketa-data Erantzuna Oharrak Jarraipena (berriz deitzeko data)

9 Telefono bidezko autokandidaturak:

Data Telefonoa Norekin hitz egin dugun Enpresa Eskatutako langunea Erantzuna Oharrak Jarraipena

9 Zuzenean egindako autokandidaturak:

Data Enpresa Eskainitako langunea Norekin hitz egin nahi dugun Erantzuna Oharrak (sentsazioak) Jarraipena (berriz deitzeko data)

9 Elkarrizketak:
Data Enpresa

Norekin hitz egin dugun

Elkarrizketa-mota

Erantzuna

Oharrak (sentsazioak)

Jarraipena

9 Enpresei buruzko informazioaren bilaketa:

Data Enpresa Informazioa atera dugun lekua Lortutako informazioa

Aipamen bibliografikoak
1. BLASCO CALVO, P. Orientacin e insercin profesional. Competencias y entrenamiento para su prctica. La Nou Llibres. Valentzia, 2001. 2. Gua de informacin laboral para la mujer. Nafarroako Foru Komunitatea. www.dfnavarra.es/inam. 3. BLASCO CALVO, P. Ibidem. 4. CCOO. Jvenes, empleo y formacin. Secretara Confederal de Juventud. CCOO. MTAS. Madril, 1998.

LANBIDE EKIMENA

228

Lan Munduratzea

ARIKETAK
1. Lortu informazioa zure Autonomia Erkidegoko Enplegu Zerbitzu Publikoak lan-merkatuko bitartekotzari dagokionez duen funtzionamenduari buruz. 2. Bilatu 2 lan-eskaintza publiko egunkari, aldizkari edo argitalpen ofizialetan. Adierazi zein lan-kategoriatakoak diren (funtzionarioa, bitartekoa, lan-kontratuko langileak eta abar), zein hautaketa-prozesu aplikatzen diren (lehiaketa, oposizioa), eta zein enplegu eskaintzen diren. 3. Aukeratu prentsan agertzen diren eta zuretzat interesgarriak izan daitezkeen enplegu-eskaintzako 3 iragarki, eta aztertu unitate didaktikoan eman ditugun jarraibideetatik abiatuta. 4. Aste batean, aztertu irratiko eta telebistako lan-eskaintzak. Ondoren, klasean azalduko dira eta komunikabide horietan eta prentsan agertzen den informazio-mota konparatuko da. 5. Sartu honako web-orrietan: decathlon.es, ferrovial.es, telepizza.es, portaventura.es. Sartu enplegu-esteketan, eta aztertu erabiltzen duten estrategia eta proposatzen dituzten lan-eskaintzak. Egin bakoitzaren balorazioa. Ondoren, bilatu langileak hautatzeko internet erabiltzen duten hainbat sektoretako enpresen 5 web-orri. 6. Sortu zure harreman-sarea, eta jarri praktikan elkarrizketa. 7. Autokandidaturari dagokionez: 9 Egin aurkezpen pertsonala, eta azaldu zein urrats egingo dituzun pertsonal-buruarekin hitz egin ahal izateko. 9 Egin zure iragarkia. Ikaskideek baloratuko dute eta ikasgelan ipiniko da. 8. Egin zure curriculuma, eta arrazoitu egindako aukera. Ondoren, ikaskidearekin trukatuko duzu, eta biok balorazioa egingo duzue. 9 Curriculuma idazten duenak bere lana arrazoitu behar du, egindako aukerari zein atal bakoitzari dagokionez. 9 Zuzentzen duenak kritikoa izan behar du, eta ortografia eta aurkezpena zein idazkera eta edukiak hartuko ditu kontuan bereziki. Unitatean agertzen den curriculuma baloratzeko zerrenda erabil dezakezue.

LANBIDE EKIMENA

229

Gizarte Integrazioa

9. Hona hemen hiru curriculum-eredu. Begiratu arretaz ezaugarriei, eta adierazi zein motatakoak diren.

A curriculuma
DATU PERTSONALAK Abizenak eta izena: Maldonado Crespo, Silvia Jaioteguna: 96 / 08 / 07 NAN: 95843654Z Helbidea: Valencia, 452. Vilagacia. Lugo-2233456 Telefono-zenbakia: 978947823 Gidabaimena: B1 Osagarria Erakusleiho-apainketako teknikak. 40 orduko ikastaroa. AVG. Lugo. 2001 Salmenta-teknikak. 90 orduko ikastaroa. SLA. Lugo. 2000 Hizkuntzak Ingelesa. Goi-maila (ahoz eta idatziz) Informatika Word menperatzen dut PRESTAKUNTZA Akademikoa Merkataritzako Teknikaria. IES San Martin. Lugo. 2001-2002 LANBIDE-ESPERIENTZIA Kontratuarekin Pastelgintzako denda-laguntzailea. Pastelera La Logroesa, 2002ko ekaina-iraila.

B curriculuma
DATU PERTSONALAK Abizenak eta izena: Santos Gracia, Jesus Jaioteguna: 98 / 03 / 06 NAN: 987637891 Helbidea: Entradilla, 2 Carme. Bartzelona - 08978 Telefono-zenbakia: 937865993 Gidabaimena: B1 PRESTAKUNTZA Akademikoa Animazio Soziokulturaleko Teknikaria. IES Salvador Segui. Bartzelona. 1999-2001 Gizarteratze Teknikaria. IES Mila i Fontanals. Igualada. 2001-2003 Osagarria Animazio eta estimulazio geriatrikoko teknikak. 100 orduko ikastaroa. INTRESS. Bartzelona. 2000-2001 Proiektuen sorkuntza eremu geriatrikoan. 90 orduko ikastaroa. SERP. Bartzelona. 2001-2002 Hizkuntzak Ingelesa. Goi-maila (ahoz eta idatziz) Informatika Testu-tratamenduaren ezagutza LANBIDE-ESPERIENTZIA Kontratuarekin Egoitza geriatrikoko animatzailea. ABI Egoitza, 2001eko ekaina-iraila. Bidaietako animatzaile soziokulturala. IMSERSO. 2002ko ekaina-iraila. Beste zenbait jarduera Boluntarioa edadetuen klub batean. 1997etik 2000ra bitarteko udak.

LANBIDE EKIMENA

230

Lan Munduratzea

C curriculuma
DATU PERTSONALAK Abizenak eta izena: Adrade Martinez, Helena Jaioteguna: 98 / 03 / 06 NAN: 987637891 Helbidea: Del Ro, 3. Madril - 08978 Telefono-zenbakia: 918764537 Gidabaimena: B1 PRESTAKUNTZA Akademikoa Administrazio Kudeaketako Teknikaria. Rosalia de Castro. Madril. 1990-1992 Hizkuntzak Ingelesa. Erdi-maila (ahoz eta idatziz) Informatika Testu-tratamenduaren erabiltzea IES LANBIDE-ESPERIENTZIA Kontratuarekin Administraria Administrari-laguntzailea. Gestoria Marta (Madril), 1992ko irailetik abendura bitartean Betetako zereginak: - Telefonoari erantzutea - Ordenagailu bidezko kontabilitatea - Hornitzaileekiko tratua Komertziala Produktu elektronikoen sustatzailea. ELECTROMAT, SA (Getafe), 1993ko urtarriletik 2000ko azarora bitartean. Betetako zereginak: - Bezeroak erakartzea - Produktuak erakutsi eta saltzea - Eskaerak eta fakturak egitea

10. Ezgaitasunak dituzten pertsonentzako lanerako zentro baterako langileak eskatzen diren iragarki bat irakurri duzu. Ez dakizu zehazki zein lan-mota den, baina interesgarria izan daitekeela uste duzu. Azaldu, zehazki, honako prozesu hauetan egingo zenukeen guztia: 9 Idatzi aurkezpen-gutuna eta curriculuma. 9 Idatzi nola joango zaren jantzita elkarrizketa egitera. 9 Egin elkarrizketan azpimarratu nahi dituzun gauzen eta jakin nahi dituzunen zerrenda txiki bat. 11. Aztertu honako aurkezpen-gutun hau. Adierazi zure ustez oker dauden gauzak, zergatik, eta zein datu falta diren. Idatzi berriz, egindako akatsak kontuan hartuta.

Erreferentzia: OPIY ASTER ASOCIADOS Avda. Profesor Hunter 02983 Madril Zuen gestoriak errenta-aitorpeneko aldia prestatzeko langileak behar dituela esan zidan Sonia Jimenez andreak, joan den otsailaren 10ean. Nire ustez, baliagarria izan naiteke lan horretan; izan ere, administrari-ikasketak egin ditut, eta esperientzia dut errenta-aitorpenak egiten, horixe baitzen SERTIO, SL enpresan betetzen nituen zereginetako bat. Jimenez andrearengandik eta beste iturri batzuetatik lortutako informazioaren bitartez jakin ahal izan dudanez, enpresa serioa da zuena, hedatzeko aukera handiak dituena. Adeitasunez.

LANBIDE EKIMENA

231

Gizarte Integrazioa

12. Laneratzeari lotutako gaietan, gero eta sarriago agertzen da outplacement hitza. Bilatu esanahia. 13. Demagun datorren astean lan bila ibiliko zarela. Bilatu eskaintzak prentsan, interneten edo beste komunikabide batzuetan, edota enpresetan zuzenean. Sortu agenda bat egin beharreko guztiak idazteko, eta osatu egindakoak islatuko dituzten erregistro-fitxak.

4.1 jarduera
Lan-bitartekotza nire inguruan Planteamendua Bizi zaren inguruan lan-bitartekotzako zerbitzuak daude. Ikertu zein diren, eta egin fitxategi bat. Garapena 9 Lehenik eta behin, zuen eragin-eremuko bitartekotza-zerbitzu guztiak aurkitu behar dituzue. Inguruaren ezaugarrien edo tamainaren arabera, antolatu egin beharko duzue eraginkorragoak izateko (banatu zereginak esparruen, zerbitzuen eta abarren arabera). 9 Aurkitu ondoren, mapa batean kokatuko dituzue. Ondoren, katalogatu egingo dituzue: publikoak edo pribatuak diren, zein bitartekotza-zerbitzu eskaintzen dituzten, zerbitzu osagarririk eskaintzen duten eta abar. 9 Horretarako, komeni da elkarrizketa bat egitea eta galdetu nahi duzuen informazio garrantzitsu guztiarekin gidoi bat prestatzea. Hona hemen egin ditzakezuen galderetako batzuk: enpresaren izena, kokapena, espezializazioa, lan-poltsan barne hartzeko prozesua (inskripzio-fitxa, elkarrizketa), inskripzio-fitxaren eredurik baduten, aurkeztu beharreko dokumentazioa, kontratu mota eta abar. 9 Azkenik, lortu duzuen informazioak eskatzen badu, horma-irudi bat egin dezakezue. Iraupena Eremuaren tamainaren, dauden zerbitzuen eta ikerketaren sakontasunaren araberakoa izango da.

LANBIDE EKIMENA

232

Lan Munduratzea

4.2 jarduera
Lan-bitartekotza interneten bitartez
Planteamendua Bitartekotza-zerbitzuen fitxategia osatzen jarraituko dugu. Internetek eskaintzen diguna aztertuko dugu orain. Garapena 9 Binaka, bilatu interneten lan-merkatuko bitartekotza-zerbitzuak eskaintzen dituzten 10 web orri. Ikusi aukeratutako orriak askotariko samarrak direla: hautaketa on-line egiten duten enpresak, aldi baterako laneko enpresak, enpresa aholkulariak eta abar. 9 Lortu honako informazio hau, eta egin fitxa bat erabilitako web-orri bakoitzarekin: Orriaren helbidea Enpresaren izena Lortu nahi dituzten helburuak Zein giza talderekin lan egiten duten Eskaintzen dituzten bitartekotza-zerbitzuak Curriculumak onartzen al dituzte? Nolako tratamendua ematen diete? Zerbitzu eta informazio osagarriak Nabigatzeko erraztasuna; hau da, erraz aurkitu al duzu bilatzen zenuena?

9 Klaseko saio batean, adierazi zuen ondorioak elkarri. Internet tresna egokia al da lana bilatzeko? Iraupena Bost ordu informatika-gelan, interneterako sarbidearekin. Ordubete bateratze-lana egiteko.

4.3 jarduera Elkarrizketa, teknika nagusia

Planteamendua Lana lortzeko elkarrizketa baten role-playinga egingo dugu.

LANBIDE EKIMENA

233

Gizarte Integrazioa

4.3 jarduera Elkarrizketa, teknika nagusia

Planteamendua Lana lortzeko elkarrizketa baten role-playinga egingo dugu. Garapena 9 Klasea bi taldetan banatu behar duzue; batzuk elkarrizketatzaileak izango zarete, eta besteak elkarrizketatuak. 9 Talde bakoitzak bere elkarrizketa prestatuko du. 9 Ondoren, binaka (elkarrizketatzailea/elkarrizketatua), elkarrizketa egingo diozue elkarri. 9 Azkenik, hasierako taldera itzuliko zarete eta zer iruditu zaizuen eta nolako galderak egin dituzuen aipatuko duzue. 9 Bateratze-lana egingo duzue. Iraupena Ordubeteko edo 2 orduko saioa, eman nahi zaion sakontasunaren arabera.

4.4 jarduera
Telefonoa, tresna baliagarria
Planteamendua Autokandidatura baten telefono bidezko aurkezpenaren role-playinga egingo dugu. Garapena 9 Pentsatu lana bilatzeko teknikak erakusten dituen elkarte batean zaudetela. Autokandidaturaren teknika zertan datzan azaldu ondoren, jarduera praktiko bat egingo duzue: autokandidatura baten telefono bidezko aurkezpenaren simulazioa.

LANBIDE EKIMENA

234

Lan Munduratzea

9 Lana 5 edo 6 laguneko taldeetan egin behar da. Taldekide batek autokandidatura aurkezten duen pertsona ordezkatuko du, eta beste batek (edo beste batzuek), berriz, telefonoa hartzen duena, bat edo gehiago (enpresetara deitzen denean, ohikoa izaten da hainbat iragazki pasa behar izatea nahi den pertsonarekin hitz egin arte). Gainerako taldekideek elkarrizketa ikusi eta baloratu egingo dute. 9 Balorazio hori egiteko, honako fitxa hau betetzea proposatzen dizugu. 9 Markatutako puntuak aukerakoak dira (elkarrizketak ematen dituen aukeren arabera). Telefono bidezko elkarrizketaren behaketa Papera eta arkatza Elkarrizketa prestatuta ekarri du (irakur daiteke) Arduradunarekin hitz egitea eskatu du Agurtu du Bere burua aurkeztu du Bere egoera azaldu du Languneari buruzko informazioa eskatu du* Dokumentazioa nola bidali behar duen galdetu du* Elkarrizketarako hitzordua lortu du* Era positiboan agurtu du BAI EZ

9 Talde berean hainbat elkarrizketa egin daitezke. Horretarako, rolak edota enpresaren irizpideak alda daitezke (prestasun handiagoa edo txikiagoa, iragazki gehiago edo gutxiago). 9 Komeni da role-playing batzuk bideoan grabatzea eta talde handian horiei buruz hitz egitea, denak metodologiaz jabetu daitezen. Iraupena 2 orduko saioa eskain dakioke praktika honi.

LANBIDE EKIMENA

235

Gizarte Integrazioa

5 unitate didaktikoa LAN-MUNDURATZEAREN ARLOKO ESKU-HARTZEA

4.1. irudia.

Esku hartzeko oinarrizko metodologiak Ibilbide Pertsonalizatua lan-harremanarekin eta produkzio-prestakuntzarekin konbinatzen ditu. Hona hemen uztarketa horren giltzak: motibazioa, talde-dimentsioa, lan-egoera erreala, eta produkzio-testuinguruko prestakuntza, enpresa laguntzaile normalen edo laneratze-enpresen bitartez. FRAGO, E. eta beste zenbait Trabajar para vivir

LANBIDE EKIMENA

236

Lan Munduratzea

5.1

Lanerako orientazioan esku hartzeko ereduak

Lanbide-orientaziotik lanerako orientaziora

Zer da orientazio-eredua ? Esku-hartzeari buruzko unitate didaktiko honen edukian praktikoki sartu eta eskaintzaren eta eskariaren arteko bitartekotza eta ibilbide pertsonalen inplementazioa landu aurretik, inplementazioaren eta esku-hartzea praktikan jartzeko moduaren hasieran, bilakaeran eta egungo egoeran erabakigarriak izan diren lanerako orientazioko ereduen garapenerako eta bilakaerarako hurbilketa teorikoa egitea komeni da. Orientazio-eredu bat zer den adierazteko hurbilketa bat L. Sobrado-ren definiziotik lor daiteke: esku hartzea eskatzen duen errealitatearen irudikapen sinplifikatua, esku-hartzearen asmoak, metodoak eta hartzaileak kontuan hartuta.(1) Definizio honetan azpimarratu beharreko lehen alderdia berariazko hartzaile batzuen gabeziei erantzuteko eta, ondorioz, errealitate jakin baten barruan esku hartzeko beharra da. Gainera, definiziotik ondoriozta daitekeenez, lan-merkatuaren zein prestakuntzaren eremuan gertatzen diren aldaketa handien eta joera ekonomiko, sozial eta profesionalen araberakoak izango dira lanerako orientazioko ereduen asmoen eta erabilitako metodoen garapena eta bilakaera.

Lanbide-orientazioko ereduetatik lanerako orientazioko ereduetara Lanerako orientazioko ereduak lanbide-orientazioko ereduetatik abiatuta hornitu eta garatu direla esan daiteke, jardun-eremua eta giza taldea zabaldu behar izan den heinean garatu ere. Lanbide-orientazioko ereduen ibilbide teoriko-praktikoa hezkuntza-testuinguruan oinarrituta dago (gehienak gazteak edo nerabeak dira, eta premiak eskolatik lanerako bideak sortzen ditu). Lanerako orientazioak, aldiz, lan-munduko eta gizarteko askotariko eremuak eta askotariko giza taldeak barne hartzen ditu.
5.2. irudia. Orientazio-ereduak testuinguru errealen barruan esku hartzera bideratuta daude.

LANBIDE EKIMENA

237

Gizarte Integrazioa

Lanbide-orientazioko ereduen funtsa Lanbide-orientazioaren definizio asko eta asko daude, baina liburu honen ikuspegiari gehien hurbiltzen zaiona M. Alvarez-ena da. Honela definitzen du lanbide-orientazioa: prestakuntza-aldian dauden pertsona guztiei lanbide-jardunean eta astialdian laguntzeko prozesu sistematikoa, helduarorako prestatuko dituzten bokaziozko jarrerak (bokaziozko zereginak) garatzeko helburuarekin; horretarako, gizarte-mailako prebentzioaren, garapenaren eta esku-hartzearen printzipioetan oinarritutako esku-hartze jarraitua eta teknikoa, eta hezkuntza-eragileen eta eragile sozioprofesionalen inplikazioa behar dira"(2). Definizio horretatik, jardunaren oinarri izan behar duten printzipioak ondoriozta daitezke: gizarte-mailako prebentzioaren, garapenaren eta esku-hartzearen printzipioak. Hau da, ekintza ez da laguntza ematera eta jendeak eskatzen duenean eskari jakin batzuei erantzutera mugatu behar. Aitzitik, arazoari aurrea hartu behar dio ekintzak, eta hezkuntza-sistema gaindituko duten, komunitate-mailara zabalduko diren eta herritarrak gizartean erabat eta egokiro txertatzeko trebatuko dituzten esku-hartzeen plangintza egin behar du. Hala ere, zaila da esku hartzeko iguripen handi horiek lanbide-orientazioan praktikan jartzea (eremua mugatu eta finkatu samartuta baitago), eta are zailagoa lanerako orientazioan, testuinguruek eta esku-hartzearen xede diren giza taldeek berariazko ezaugarriak baitituzte. Errealitate berria, behar berriak, eredu berriak Arestian esan bezala, lanerako orientazioko ereduak lanbide-orientazioak landutako alderdi teorikoetan, kontzeptuzkoetan eta operatiboetan oinarritu dira, eta gaur egun ere oinarritzen dira. Aldi berean, jakina, liburu honetan luze eta zabal aztertutako gizarte-premiak, aldaketa handiak eta lan-merkatuko joera berriak direla eta, ikerlan eta azterlan ugari egin dira laneratze-politikei eta laneratze-programei zein enpresen premiei buruz. Horren guztiaren ondorioz, lanerako orientazioak bere jardun-eredu bereiziak ditu gaur egun, berariazko asmoekin, izaerarekin eta ekintza-esparruarekin. Horrela, beraz, lanbide-orientazioaren eremutik urruntzen ari da, argi eta garbi. Urruntze hori, nolanahi ere, orientazioaren diziplinan eskuratutako heldutasuntzat eta gure gizarte aldakorrak eskatzen dituen laneratze-programak eta -zerbitzuak diseinatzean ongi moldatu izanaren seinaletzat hartu behar da. Lanerako orientazioko eredu baterantz Arestian adierazitakoaren ildotik, J. Montane-k(3) La Orientacin Ocupacional obran agerian utzi duenez, lanbide-orientazioak laneratzeko eta enplegurako landutako ereduak oso egokiak direla onartuta ere, eredu horiek testuingurutik urrunduta daude neurri handi batean, lan-arloko trebetasunen eta balioen ikaskuntza eskolako ariketetara eta zereginetara mugatzen baita askotan.

LANBIDE EKIMENA

238

Lan Munduratzea

Hori dela eta, ez dira egokiak testuingurua, giza taldea eta hezkuntza arautuan eman beharreko denbora gainditzen dituen arazo horri irtenbidea emateko. Autore horrek honela argudiatzen du adierazitako urruntzea: 9 Lanbide-orientazioaren ikuspegiak eta teknikak, funtsean, prestakuntza arautuaren eremuan sortu dira, eta eskolan bertan landu dira, lan-munduaren eskakizunak ezagutu gabe, hala nola lanbide-irtenbide onenak, lanpostuaren humanizazioa, lan-ohiturak eta gizarte-trebetasunak, lan-gatazkak gainditzea eta abar kontuan hartu gabe. 9 Zenbaitetan, beraz, lanbide-orientazioak garrantzi handiegia eman dio karrera bat aukeratzeko erabakiari eta espezializazio batzuen eskakizun akademikoei. 9 Horren ondorioz, hainbat profesionalek ahaztu egin dute arrakasta akademikoa beti ez datorrela bat geroagoko lanbide-arrakastarekin. 9 Arestian adierazitakoa gorabehera, porrot egiten duten edo aurreikusitakoaren arabera etorkizunean porrot egin dezaketen, eta eskola-eremua utzi nahi izaten duten ikasleei arreta berezia eskaintzen zaiela ikus daiteke. Kasu horietan, lanbide-orientazioa lanaren mundutik hurbilago dago, baina kontuan izan behar dugu lanbide-orientazio horren helburuetan lehentasuna ez zaiola eman behar lana berehala aurkitzeari, lanean behin eta berriz gertatuko diren aldaketetara egokitu ahal izateko beharrezkoak diren ezagutzak eta trebetasunak lortzeari baizik. J. Montanek aurkitutako gabezia eta eragozpen horiek gorabehera, azpimarratu beharra dago lanbide-orientazioak eskola-eremuan, eta lanerako orientazioak bere eremuetan jarduteko moduak maila teorikoan eta praktikoan osagarritzat hartu behar direla, lan-munduratzeko esku-hartzeak oso txikitatik optimizatzeko eta bizitza osoan mantentzeko.

Jarduteko ereduak eta ikuspegiak lanerako orientazioan

Lanerako orientazioa langabeziaren zifra ikaragarriaren eta luzaroan izan duen hazkunde-tasaren arazo larriari erantzuteko beharraren ondorioz sortu dela esan dezakegu. Arazo hori kokatu behar den ingurunean, globalizazioak, aldaketa teknologikoek eta lanbide berriak agertzeak eragin negatiboa dute lanbide-ibilbidea hasi nahi duten, trantsizio-egoera batean edo iraupen luzeko langabezian dauden eta lan-merkatuak eskatutako gutxieneko baldintzak betetzen ez dituzten guztiengan.

LANBIDE EKIMENA

239

Gizarte Integrazioa

Ikus dezakegunez, orientazio-ereduetan kontuan hartutako jardunari buruzko ikuspegien bilakaerak eta aldaketak Europako Batasuneko kide diren herrialde guztiek hainbat urtetan nola jokatu duten islatzen dute. 2. UNITATE DIDAKTIKOAN agerian utzi dugunez, lanbide-heziketaren garapenari eutsi zitzaion luzaroan, pertsonak lanbide-mailan prestatze soilarekin langabeziaren arazoa amaituko zelakoan. Zenbait urteren ondoren arazoak bere horretan jarraitzen zuela ikusita, Enplegurako Europako Estrategiak bultzatu ziren. Estrategia horiek enplegua aktiboki bilatzera bideratutako laneratze-programa eta lurralde-politika batzuetan zehaztu ziren, lanbide-heziketaren beharra ahaztu gabe, jakina. Horrela, eta hainbat urtetan, bi premia agertu dira lanerako orientazioko ekintzak garatzean: 9 Prestakuntza-premia. Lanbide-kualifikazio baxua edo epe laburrean lan berriak ikasteko aukera txikiak dituzten guztiak langabeziara daramatzaten prestakuntza-, kalifikazio- eta/edo birziklatze-beharrei erantzuteko laguntza eta aholkularitza behar da. 9 Laneratze-premia. Aurrekoaz gain, enplegu-eskatzailearen eta lan-esparruaren arteko erlazioak sortzen dituen arazoei erantzun behar zaie. Prozesu horrek honako alderdi hauek barne hartzen ditu: Laguntza eta aholkularitza enplegua bilatzeko tekniketan, zailtasun gehigarri batekin: enplegu ezberdinak bilatzen eta, gainera, enplegu horiek sortutako lanbide-aldaketetara egokitzen ikasi behar da. Babesa lan-aukeretan eta geroagoko hautaketa-prozesuetan. Jarraipena lanpostuan. Zenbaitetan, gure esku-hartzearen xede diren taldeentzat, enplegua aurkitzea ez da enplegu hori mantentzea bezain zaila, eta haien ezaugarriengatik eta lanbide-historialagatik gertatzen da hori. Bi behar horiei irtenbidea emateko, espezialista gehienak ados egon dira, eta honako bi ikuspegi edo eredu orokor hauetatik landu dute esku-hartzea: prestakuntzara bideratutako eredutik eta laneratzera bideratutako eredutik (4). Hala ere, Europako politika berrien ikuspegitik, bata zein bestea nahikoa ez direla edo, gutxienez, osatu gabe daudela ikusi da. Izan ere, politika horiek toki- eta eskualde-mailako garapena azpimarratzen dute, bai eta pertsonak txertatu behar duen inguru hurbila ezagutzeko eta bertan esku hartzeko beharra ere. Hori dela eta, toki-garapeneko eredua (Blasco) izeneko ikuspegia gaineratu da.
5.3. irudia. Prestakuntzara edo laneratzera bideratutako ereduak ez dira nahikoa lan-merkatuaren egungo eskakizunei behar bezala erantzuteko.

LANBIDE EKIMENA

240

Lan Munduratzea

f Prestakuntzara bideratutako orientazio-eredua Azterlan asko datoz bat laneratze-prozesuetan eraginik handiena duen faktorea prestakuntza dela adierazteko. Laneratzea ezinbestekotzat hartzen da, lanpostua puntualki lortzeko ez ezik, lanpostu hori denboran zehar mantentzeko eta lan-merkatuko etorkizuneko aldaketa sozioekonomikoetara eta teknologikoetara egokitzeko ere bai. Hori dela eta, prestakuntzak ez du mugatu behar programa eta eduki estandarrak eskaintzen dituzten ikastaroetara; gizabanakoaren garapen pertsonalerako eta sozialerako baliabidetzat hartu behar da. Marjinazio-arrisku handia duten giza taldeen kasuan, lanerako prestakuntzako ikastaro bakanak erabat eskasak dira laneratu ahal izateko; horiez gain, lana aurkitu ahal izateko alderdi defizitarioetan aurrera egiten laguntzen duten ekintzak behar dira. Era berean, prestakuntza enpresaren premietara mugatuta egongo balitz, ez litzateke nahikoa izango. Adibidez, aldez aurreko prozesu baten arabera hautagai egokien hautaketa egingo balitz, zenbait giza taldek ez lukete izango prestakuntza hori eskuratzeko aukera eta, beraz, enpresa horietan komeni ez diren pertsonei aukerak ukatu egingo litzaizkieke. Horregatik, eta prestakuntza-prozesua baliagarria izan dadin, pertsonaren premietan zein lan-eremuko premietan oinarritu behar du prozesu horrek. Helburu horren lorpenean egindako aurrerapen esanguratsu bat prestakuntza hori enpresan bertan testuinguruan eta praktikan jartzea izango litzateke. Horrela, enplegua eskuratzeko eta lanpostura erabat egokitzeko aukera errazten duen prozesutzat hartuko litzateke prestakuntza. Horri esker, titulazio akademiko jakin baten ordez lanbide-esperientziari lotutako lanbide-titulazioa eskuratuko litzateke. Ildo horretan, gogoratu beharra dago esku-hartzearen xede izan daitezkeen talde askok prestakuntza akademikoa arbuiatu egiten dutela. Ikaskuntza lanaren testuinguruan jartzearen emaitza honako hau izango litzateke: 9 Esku-hartzearen xede den taldearentzat. Lanpostuaren berariazko gaitasunez gain, honako hauek eskura litezke: lanerako balioak, lan-ohiturak, puntualtasuna, lan-gatazken ebazpena, lanpostuan irauteko beharraren sentimendua eta abar. 9 Enpresarentzat. Lan-profilaren, prestakuntzaren eta eskatzailearen arteko egokitze ezin hobea lor liteke. Horretarako, enpresa-munduak benetako konpromisoak hartu beharko lituzke, eta prestakuntza-aldia amaitu duten pertsonak doako eskulan gisa eta jarraitzeko inolako interesik gabe praktiketan edo prestakuntzan erabiltzeko aukera alde batera utzi beharko lukete.

LANBIDE EKIMENA

241

Gizarte Integrazioa

f Lan-munduratzera bideratutako orientazio-eredua Arestian adierazi bezala, prestakuntzan baino oinarritzen ez den ikuspegia ez da nahikoa, eta laneratzeko neurriekin osatu behar da. Hemen aurkeztuko dugun laneratze-eredua J. Montanek landu zuen (1990). Eredu hori esparru teoriko gisa erabili da lana bilatzeko prozesuari buruzko ikerketa askotan, eta hainbat azterlan aitzindariren iturri izan da, hala nola PIBE programaren ebaluazioarena (1990-91). Autore horrek dioenez, lana bilatzeko eta laneratzeko prozesuan esku hartzen duten faktore eta prozesu nagusien azterketarekin hasi behar da, esku-hartzea praktikan jartzeko.

Subjektuaren gaitasunen, ikastaroaren eskakizunen eta lan-eskaintzen arteko erlazioa Subjektua eta ikastaroaren arteko egokitzea Ikastaroa Prestaketa. Ikaslearen gaitasuna eta interesa Subjektua Prestakuntza-ikastaroaren eskakizun teorikoaren eta praktikoaren maila Subjektu/ikastaroaren eta lanaren arteko egokitzea
Iturria: J. Montane, 1993 5.1. taula.

Ikastaroaren eta lanaren arteko egokitzea Lana Enpresen lan-eskaintzen eskakizunak

Faktore horiek elkarri etengabe eragiten dioten honako hiru elementu hauek barne hartzen dituzte: eskatzailea, lan-merkatua eta laneratzeko beharrezkoak diren prozesuak. 9 Lana bilatzen duen subjektuari lotutako faktoreak. Faktore horietan, honako hauek azpimarra daitezke: curriculum vitae-a (lan-esperientziak eta titulazio akademikoak), ikasteko gaitasun teoriko-teknikoa, laneratzeko ahalmenak eta jarrerak, enplegua bilatzeko ahalegina, irekitasuna (onartutako lan-kopurua), lanbide-mailako autoestimua (arrakastak norberaren baitan eta porrotak kanpoan egoztea), eta lanbide-heldutasuna. 9 Lan-merkatuko eskaintzei eta eskariei lotutako faktoreak. Honako hauek bereizten dira: eskaintzen eta eskarien etengabeko ebaluazioa (lan-merkatua etengabe behatzea), eskaintzen eskakizunak eta subjektuak behar duen lanbide-kualifikazioa.

LANBIDE EKIMENA

242

Lan Munduratzea

Subjektuaren eta lan-merkatuaren arteko integrazioa arestian adierazitako faktore horien guztien azterketaren eta ebaluazioaren bitartez finkatzen da eta, integrazio horretan oinarrituta, laneratzeko ibilbide guztiak finkatzeko beharrezkoak diren esku hartzeko teknikak eta prozesuak ezarriko dira. Azterketa horri esker, eskatzaileek lana bilatzeko prozesuan izan ditzaketen baldintza egokiak zein eragozpenak egiaztatu ahal izango dira. 9 Laneratzeko orientazioarekin zerikusia duten teknikei eta prozesuei lotutako faktoreak. Lana bilatzeko prestaketa-prozesuetan daude oinarrituta. Orientatzaileak honako hauek komenigarriak edo beharrezkoak diren baloratu beharko du: faktore pertsonalak hobetzeko informazioa edo prestakuntza (prestasuna handitzea, motibazioa, autoestimua), lana bilatzeko trebetasunen eta estrategien arloko prestakuntza, lanbide-kualifikazioa hobetzeko prestakuntza eta abar. Laburbilduz, J. Montanek dioenez, subjektua eta lan-merkatua elkarri etengabe eragiten ari zaizkio, eta subjektu horren laneratzea hobetu egin daiteke. Alde batetik, enplegu-eskatzailearen laneratze-prozesuetan eta prestakuntzan esku hartu behar da; bestetik, lan-eskaintzak hobetu egin behar dira. f Prestakuntza-ereduan eta laneratze-ereduan agertu diren zenbait gabezia Bi hamarkada baino ez dira behar izan arestian azaldu ditugun ereduak nahikoa ez direla ikusteko. Ez da harritzekoa, lan-merkatuan bizkor eta etengabe gertatzen diren aldaketa ekonomikoak, sozialak eta lan-arlokoak kontuan hartzen baditugu. Esku hartzeko garaian, hainbat gabezia sortu dira adierazitako ereduetan: izaera puntuala (ez dute jarraipenik denboran) eta erreakzio-izaera (eskariaren araberako irtenbidea ematen dute eta, beraz, oso gutxitan hartzen da kontuan prebentzio-printzipioa). Hortaz, laguntza soilera mugatuko ez den eta denboran zehar iraun egingo duen esku-hartzean oinarritutako ikuspegi batekin osatu behar dira eredu horiek. Izan ere: 9 Eskatzaile gehienentzat eta, bereziki, gizarte-arriskuan dauden giza taldeentzat, prestakuntzaeta/edo laneratze-ekintza puntualak ez dira nahikoa. Zerbitzu horiek denbora batean erabili behar dituzte; izan ere, lanaren egungo behin-behinekotasunaren ondorioz, eskatzaileak behin eta berriz aldatu behar du lana, edota behin eta berriz birziklatu behar du. 9 Testuinguru horretan, prebentziozko esku-hartze baten bidez aurrea hartzea edo eskatzaileari lanpostuan egindako jarraipenaren bidez harremanarekin jarraitzea laguntzan oinarritutako esku-hartzea bezain ezinbestekoak dira.

LANBIDE EKIMENA

243

Gizarte Integrazioa

Laneratze-eredua Curriculuma Esperientzia Titulazioa Ikasteko gaitasuna Laneratzeko jarrera

Laneratzeko eta lana bilatzeko trebetasunak eskuratzea eta ezagutzea

Lan-merkatua etengabe behatzea

ESKATZAILEA
Iturria: J. Montane, 1993 (egokitua)

LANA
5.1. irudia.

LAN-MERKATUA

f Toki-garapeneko eredua: esku hartzeko egungo eredua Zertan oinarrituta dago eredu hau? Orain arte ikusitako bi ikuspegiak (prestakuntza eta laneratzea) osatzeko, Europako egungo politikekin bat datorren esku hartzeko eredu bat proposatzen du B. Blasco-k. Eredu horrek garrantzi handia ematen die toki-erakundeei, udalei, eskualde-kontseiluei eta aldundiei, garapen-sustatzailetzat eta lan-sortzailetzat hartzen baititu (eragile publikoen, enpresa-eragileen, sindikatuen, GKEen eta bestelako elkarteen arteko lankidetzatik abiatuta). INEMen bitartez proposatutako esku-hartzeak goitik behera diseinatuta, erakunde zentralizatuen mende eta lurralde-eremutik kanpo egon dira urte askoan, eta horrek sortu duen desoreka saihestu egin nahi da toki-garapeneko ereduaren bidez. Kontzeptu horiek argitzeko, honako hau dio Blascok: gizarte-mailako prebentzioaren, garapenaren eta esku-hartzearen printzipioen barruan, orientazioaren helburuak ikuspegi pertsonal mugatua gainditu eta gizarte-mailako esku-hartzea barne hartzen du jardunen behar/helburu gisa, hau da, pertsonen egokitzea eta aldaketa ez ezik, ingurune eta testuinguruena, eskolarena, gizarte-taldearena, erakundeena eta egiturena ere bai(5). Horrela, beraz, lortu beharreko toki- eta komunitate-mailako garapenak pertsonak eremu sozioekonomikora egokituko ditu, baina, horrez gain, ingurunea gizabanakoen premietara egokituko du, eta premia horien arabera garatu eta sustatuko du. Eskualde-eta toki-mailako garapenaren sustapena lortzeko, bi jardun-mota zehazten ditu autoreak: 9 Eskualde-mailako desoreken zuzenketa. Horretarako, lan-merkatuari buruzko eskualdeeta toki-mailako informazioa prestakuntza- eta orientazio-eskariekin konbinatuko da, premia sektorialetara egokituta egongo den eta aukera-berdintasuna kontuan hartuko duen erantzuna emateko.

LANBIDE EKIMENA

244

Lan Munduratzea

Azken helburua ez da gizabanakoen garapena izango, ingurune sozioekonomikoaren garapena baizik, baina, azken batean, hori ere biztanleen garapenaren mesederako izango da(6). Horretan datza, besteak beste, orain arte azaldutako beste bi ikuspegiekiko ezberdintasuna. 9 Giza baliabideen garapena. Azken urteotan, eta giza baliabideen arloan egindako azterketei eta ikerketei esker batez ere, onartuta dago enpresa baten aberastasun nagusia ez datzala produktuetan edo materialetan, langileengan baizik. Ikuspegi horretatik, enplegatuen prestakuntza eta balio-aniztasuna izango dira enpresaren kualitate- eta lehiakortasun-ezaugarri bereizgarriak. Hori dela eta, orientazio-zerbitzuen, ikastetxeen, enplegu-zerbitzuen eta toki- eta eskualde-mailako enpresen arteko bitartekotza eta lankidetza egokiak giza baliabideen garapena bultzatu behar du, langileen zein enpresen onerako. Toki-garapeneko eredu bat martxan jartzeko adibidea Lanerako orientazioko esku-hartzeak orain arte azaldutako eredu eta ikuspegi guztiak kontuan hartzen dituela erakusteko, komeni da lan-munduratzailearen lan-eremuan beharrezkoak diren esku-hartzeen sorrera ulertzeko oinarri izango den, eta helburuak eta metodologia jasota izango dituen toki-garapeneko programa baten adibide erreal bat azaltzea. Eredu honen ildoan eta toki-mailan, ehunka programa daude. Gehienak Enplegu Zerbitzu Publikoekin hitzartuta, eta ekonomia eta enplegua sustatzeko lurralde-itunetan barne hartutako toki-jardunaren baldintzak betetzeko diseinatuta eta praktikan jarrita daude. Programa horietako bati buruzko berariazko informaziorik nahi izanez gero, interneten bila daiteke. Horretarako, laneratzeko eta toki-garapeneko programak (programas de insercin laboral y desarrollo local) idatzi eta dagokion herria, eremua edo probintzia ipin daiteke sarean dauden bilatzaileetan. Adibide gisa, Bartzelonako Diputazioko Agentes de Acompaamiento a la Insercin Laboral (AAIL) izeneko programa azalduko dugu. Aipatu beharra dago Bartzelonako Diputazioko Sustapen Ekonomiko eta Enplegu Arloak lankidetza estuan diharduela toki-erakundeekin probintziako udalerrien sustapen ekonomikoan eta enplegua sustatzeko zereginean.
5.4. irudia.

LANBIDE EKIMENA

245

Gizarte Integrazioa

Programa hau 1993an hasi zen, eta udalerri txiki eta ertainentzat da, lanaren arloko toki-ekintzen eraginkortasun handiagoa lortzeko helburuarekin. Urtetan izan duen garapenean, helburuak zabaldu egin ditu, metodologia hobetu egin du eta teknikarien kopurua eta kalitatea handitu egin ditu. Gaur egun, profesional espezializatuen Xarxa Xaloc izeneko sarean barne hartuta dago. Profesional horiek teknologia berriez eta informazioaren eskualdatze telematikoaz baliatzen dira etengabe konektatuta egoteko. Banan-banako arreta, eta kalitatekoa eskainiko duen, lan-merkatuko bitartekotza-prozesuan eragile izango den eta eskaintzaren eta eskariaren arteko lotura erraztuko duen Tokiko Enplegu Zerbitzu bat inplementatzea eta indartzea da helburua. Lurralde bakoitzaren premia zehatzen arabera egokitzen eta malgutzen den metodologiaren ezaugarri komuna honako hauen premia da: 1. Lan-merkatuaren errealitatea eta eskuragarri dauden baliabideak ezagutzeko premia programa behar bezala garatu ahal izateko. AAILek lan egiten duten lurraldeko lan-bitartekotzako neurri aktiboei, giza baliabideei eta lan-merkatuari buruzko informazioa jaso behar dute. 2. Arreta pertsonalizatuan oinarritutako laneratze-ibilbideak definitzeko premia. Lan-eskatzaileei egiten zaizkien hasierako elkarrizketek protokolo komun bati jarraitzen diote eta, protokolo horretatik abiatuta, zerbitzura jotzen duen bakoitzaren laneratze-ibilbidea definitu ahal izateko informazioa lortzen da. Orientazio-lana pertsonalizatua da. Horretarako, parte-hartzaileek beren ibilbideari eta esperientziei buruzko gogoeta egiten dute eta hurbileko lan-merkatuari buruzko informazioa ematen zaie. Horrela, erabiltzailearen ezaugarrietara eta iguripenetara zein lan-merkatuaren eskakizunetara egokitutako laneratze-ibilbide pertsonala zehazten da. 3. Laguntza-prozesuen premia. AAIL sarearen lan-metodologiaren funtsezko ezaugarrietako bat lan-eskatzaileari bere ezaugarrietara egokitutako langune batean hasi arte eskaintzen zaion laguntza-prozesua da. hartzen dira. 4. Enpresa-ehunarekiko lankidetzaren premia. Zerbitzu integrala emateko, garrantzitsua da lan-eskaintzak aurkitzea eta kudeatzea, eta enpresei zerbitzuaren berri ematea eta baliabideak eskaintzea. 5. Lurraldeko beste profesional batzuekin koordinatutako lanaren premia. Profesionalen, gizarte-zerbitzuen, sustapen ekonomikoko zerbitzuen eta abarren arteko koordinazioari esker, zerbitzu integral batekin erantzun dakieke erabiltzaileen premiei. Xarxa Xaloc intermediaci Diputaci de Barcelona Laguntza horretan, eskatzailearekin egindako ekintza guztiak barne

LANBIDE EKIMENA

246

Lan Munduratzea

5.2

Eskaintzaren eta eskariaren arteko bitartekotza-prozesua esku-hartzean

Esku-hartzeen ikuspegia islatu duten orientazio-ereduak zehaztu ondoren, lan-munduratzea lortzeko esku-hartzea praktikan nola jartzen den, eta nola inplementatzen den aztertuko dugu ondorengo idatz-zatietan. Liburu honetan ikusi dugunez, lan-munduratzeko esku-hartzeak Europan langabeziaren kontra hartzen diren neurrien eta politiken bilakaera eta garapena hartu behar ditu kontuan. Neurri eta politika horiek, espainiar Estatuan bederen, beti ez dute espero zen emaitza eman eta, azken hamarkadetan, langabezia-poltsa endemiko bat dugu, oraingoz irtenbide garbirik ez duena gainera. Nolanahi ere, Europako planak eta programak 2. gauzatzen dira oraindik. Tresna horien bidez jarraitzen den jardun-ildoan, lurralde-mailako prestakuntza- eta enplegu-politikek gero eta garrantzi handiagoa hartu dute, eta INEMen deszentralizazioarekin egin den berregituratzeak lan-munduratzeari zuzenean lotutako erakundeetara irekitzea eragin dezake. Horrela, lan-merkatuko bitartekotzarako gune berriak sor daitezke. Bitartekotza-prozesua Zer da lan-merkatuko bitartekotza-prozesua? Izan ere, lan-munduratzea lortzeko esku-hartzea planifikatu, programatu, gauzatu eta ebaluatzen denean, bitartekotza-prozesua jartzen da martxan. Bitartekotza-prozesuak eskaintzak zein eskariak hartu behar ditu kontuan eta, beraz, eskariei zein eskaintzei erantzuteko ibilbideak diseinatu beharko dira. Azken batean, bitartekotza-prozesuak bi elementu egokiro erlazionatu eta elkartu behar ditu: alde batetik, lana bilatzen duen eskatzailea eta, bestetik, lanpostu bat bete behar duen eskaintzailea. Hau da, prozesu hori amaitutzat hartzeko honako bi helburu hauek lortu behar dira, gutxienez: 9 Eskatzailearen helburu nagusia, hots, norberaren laneratzea (lanpostu bat lortzea). 9 Eta eskatzailearen helburu nagusia, hots, lanpostua lanbide-profilari gehien hurbiltzen zaion hautagaiarekin betetzea. Bi elementu horiek elkartzeko zailtasunak bakoitzaren ezaugarrietan, lan-merkatuaren baldintza zailetan eta laneratu nahi diren giza taldeen eskakizunetan, premietan eta gizarte- eta lan-profilean du jatorria. Lan-munduratzailea bitartekotza-prozesuaren aurrean Adierazitakoa dela eta, lan-munduratzeko esku-hartzea hasi aurretik, hainbat eragozpen ezagutu behar ditu, eta eragozpen horiek gainditzen jakin behar du:
UNITATE DIDAKTIKOAN

adierazitako Estatuko,

autonomia-erkidegoetako eta tokiko programen, proiektuen, baliabideen eta zerbitzuen bitartez

LANBIDE EKIMENA

247

Gizarte Integrazioa

9 Alde batetik, honako hauek ezagutu behar ditu: lan-merkatuaren premien errealitatea (oro har), eskaintza-aukerak (toki-mailan) eta, azkenik, enpresen eskarien ezaugarriak (zehazki). 9 Bestetik, ezin du ahaztu aurrean duen giza taldea lehiakortasunerako ezberdintasun-egoeran dagoela eta, normalean, batez bestekoa baino jarduera-maila txikiagoa duten pertsonek osatzen dutela (prestakuntza-gabezien, lanbide-esperientzia urriaren, lan-ohiturarik ezaren eta motibazio txikiagoaren ondorioz, besteak beste). 9 Orientatzaileak, horrez gain, bitartekotza-prozesu osoa inguratzen duten eta informazioa emateko eta esku-hartzearen kalitatea hobetzeko balio duten honako bi elementu hauek behar bezala ezagutu behar ditu: Lan-merkatuaren prospekzioa Ekintzen jarraipena eta ebaluazioa

Elementu horien garrantzia dela eta, luze eta zabal aztertuko ditugu unitate didaktiko honetan. Beheko eskeman, bitartekotza-prozesua osatzen duten elementu guztiak elkarrekin nola erlazionatzen diren ikus daiteke grafikoki. Bitartekotza-prozesuko elementuak Esku hartzeko prozesuan elementuak elkarren artean erlazionatuta badaude ere, azterketa errazteko banatu egingo ditugu: 9 Esku-hartzea lan-eskaintzen eremuan. Puntu honetan, esku-hartzea bera eta lan-eskaintza bat sortzen denean lanerako orientatzaileak enpresen eremuan bete beharreko zeregina aztertuko ditugu. Bi osagai hartuko dira kontuan: Eskaintzaren ibilbideak Lan-merkatuaren prospekzioa

9 Esku-hartzea eskarien eremuan. Puntu honetan, teknikariak enplegu-eskatzaile baten aurrean egin beharreko jardun pertsonalizatua aztertuko da. Horretarako, honako hauek hartuko dira kontuan: Ibilbide pertsonalak Ekintzen jarraipena eta ebaluazioa

LANBIDE EKIMENA

248

Lan Munduratzea

BITARTEKOTZA-PROZESUA LAN-MERKATUAREN PROSPEKZIOA

ESKATZAILEAREN IBILBIDEA

ESKAINTZAREN IBILBIDEA

JARRAIPENA ETA EBALUAZIOA BITARTEKOTZA

Iturria: Area de Promoci Econmica i d'Ocupaci. Diputaci de Barcelona. (Egokitua) 5.3. taula.

5.3

Lan-eskaintzen eremuko esku-hartzea

Eskaintzen ibilbideak

Zenbait teoriaren arabera, bitartekotza-prozesuan agertzen den zailtasunik handienetako bat eskaintzaren ibilbideen diseinua eta egituratzea da, kontzeptu berri samarra eta, zenbaitentzat, gaur egun ia sistematizatu gabekoa baita. Izan ere, duela gutxi arte lan-arloko politikan egindako ahalegin guztiak eskatzailearengan oinarrituta zeuden. INEMi egindako kritikarik ezagunenetako batek eragozpen hori zuen oinarri. Gaur egun, oraindik ere, enpresa gehienek beren antolamendutik eta beren baliabideekin kudeatzen dituzte eskaintzak, era partzialean eta bitartekotzako taldeekin eta zerbitzuekin inolako harremanik izan gabe. Horrek guztiak ez du arazorik sortzen eskatzaileak normalizatuak direnean, baina lan-munduan eta gizartean baztertzea eragiten du gizarteratzearen xede diren giza taldeetako pertsonak kontratatu behar direnean (zenbait kasutan lehiakortasunik ezagatik, eta gehienetan enpresaburuak pertsona horien ahalmenak ez ezagutzeagatik, hautaketa-prozesu orotatik kanpo geratu ohi dira maiz). Dena, dela, eremu honetako espezialistek beren argitalpenetan adierazitakoaren arabera, adostasun handia dago eskaintzen ibilbidea osa dezakeen jardun-multzoa azaltzean. Jardun horiek, laburbilduz, honako hauek dira: 9 Enpresarako sarbidea orientazio-zerbitzutik. Komenigarria izango litzateke enpresek orientatzaileari erraztasunak ematea eta informazioa elkarri ematea, enpresaren zein eskatzailearen premiei erantzungo dieten jardunen inguruan irizpideak bateratzeko.

LANBIDE EKIMENA

249

Gizarte Integrazioa

9 Kontratazio-politikak hobetzen lagunduko dion aholkularitza teknikoa jaso dezake enpresak, zerbitzu horretatik lan-eskaintzak kudea baitaitezke: aurretiko hautaketa, hautagaiaren aurkezpena enpresan, eta hautaketaren eta kontratatutako pertsonaren jarraipena. 9 Beste onura batzuk eskariari emandako erantzun bizkorra eta enpresak behar duen profilera egokitutako hautagaia dira. 9 Lan-alderdiei buruzko informazioa eta aholkularitza: kontratuen modalitatea, diru-laguntzak, prestakuntza-eskaintzak eta abar. 9 Lanerako prestakuntzako eta etengabeko prestakuntzako eskaintzari buruzko informazioa eta, enpresaren lehiakortasuna hobetzeko, prestakuntza hori giza baliabideak garatzeko tresna gisa enpresaren beharretara egokitzeko moduari buruzkoa. Ekintza horiek guztiak sistematikoki praktikan jarriz gero, enpresetako langileen lanbide-profilak hobeto egokituta egongo dira lanpostura. Eskatzailearen egokitze horren ondorioz, kalitate handiagoa lortuko litzateke lana betetzean, eta, lan-arloko asebetetze-maila handiagoak eraginda, lanpostuak errazago mantenduko lirateke.

Lan-merkatuaren prospekzioa
Lan-merkatuaren mugimendua aztertzea, eta aldaketak eta bilakaera ikustea prozesu etengabea eta sistematikoa da, edozein orientazio-zerbitzurako ezinbestekoa. Eremu jakin batean sortutako edo iraungitako lanpostuekin zerikusia duten faktore ekonomikoak behatu behar dira, hala nola zenbait enpresa irekitzea edo ixtea, industria-jarduera jakin batzuek zabaltzea, teknologia berriak ezartzea, herritarrengan eragin handia duten enpresa jakin batzuetako plantillak zabaltzea edo murriztea, edota kontratu-kopurua, eskaintzen iraupena, eskaintzen diren lan-motak eta abar. Behatutako eremuan dauden eskaintzen eta eskarien mugimendua epe laburrera eta ertainera iragartzeko erreferentzia-esparrua eskaintzen dute azterketa eta behaketa horiek (izan ere, lan-munduratzearen arloan ongi esku hartzeko, ezinbesteko baldintza da hori). Hori dela eta, lan-munduratzeko teknikariek egindako lan-merkatuaren prospekzioak lurralde bateko gizarte- eta lan-egoera, eta horren aldagaiak benetan ezagutzeko balio behar du, hau da, honako hauek zehazki ezagutzeko: 9 Lurralde jakin bateko enpresen premiak eta eskariak. 9 Gehien eskaintzen diren lanak zein diren, zein neurritan eta zein baldintzatan. 9 Lanek eskatzen dituzten prestakuntza-, jarrera- eta gaitasun-baldintzak. 9 Enpresa horiekin praktika-lankidetza ezartzeko dauden aukerak. 9 Enpresa horiek laneratzeko zailtasunak dituzten giza talde jakin batzuen premiei buruz duten ezagutza edo informazio erreala.

LANBIDE EKIMENA

250

Lan Munduratzea

Lan-merkatuaren prospekzioa egiteko prozesu batean kontuan hartu beharreko aldagai guztiak zorrotz sistematizatu eta aztertzeko, komeni da aldagai horiek zehaztea eta dagokien testuinguruan jartzea. 9 Lurraldearen ezaugarri sektorialak. Eremu geografiko jakin batean dauden enpresa-motak, enpresa horien ezaugarriak, eta esku-hartzearen xede diren giza taldeentzat lana aurkitzeko aukera gehien eskaintzen dituzten lanbide-sektoreak ezagutu behar dira. 9 Lanbide-profilen eta lanerakoen azterketa. Lan bakoitzak eskatzen dituen lanbide-profilak ezagutu behar dira, hautaketa ahalik eta orekatuena izateko eta, horrela, eskatzaileek lan-aukera handiagoak izan ditzaten. 9 Lankidetza-premiak. Enpresen sentsibilizazioa. Laneratzeko zailtasun bereziak dituzten giza taldeei lan-merkatuan txertatzea errazteko, enpresa-ehunari informazioa ematea funtsezkoa da.

f Lurraldearen ezaugarri sektorialak Orientatzaileak, merkatuaren aukerak eta lurralde bakoitzeko eskaintzak ezagutzeko, informazio-iturri eguneratuak beharko ditu: gremioak, merkataritza-ganbera, lan-merkatuaren behatokia, orri horiak, eskualdeko prentsa eta abar. Funtsezkoa izango da, beraz, sistematikoki eguneratu behar diren eta lan-munduratzailea bere eremuko lan-egoera errealera hurbilduko duten argitalpen, argibide eta datu estatistikoez baliatzea. Lan-merkatuaren egoerari, bilakaerari eta joerei buruzko informazioa egiaztatzeko aukera ematen duten datu-iturri nagusietako batzuk behatokiak dira. INEMek honela definitzen du bere Lanerako Behatokia: enplegu- eta prestakuntza-merkatuen portaera ikusteko eta aztertzeko tresna; merkatu horren bilakaeran eragina duten edo erabakigarriak diren faktoreak bildu eta aztertzeko asmoa du, bilakaera horren azterketan oinarritutako iragarpen-emaitzak lortu ahal izateko(7). Behatokien ezaugarrietako bat datuak hainbat azterketa-mailatan egituratzea da. Udal-mailakoak, eskualde-mailakoak, autonomia-erkidegokoak, Estatukoak eta abar daude. Behatokietan sortutako datuak informazio sozioekonomikorako tresna gisa erabiltzea eta bere lurraldean benetan garrantzitsuak eta esanguratsuak diren adierazleekin lan egitea komeni zaio orientatzaileari. Esku hartzeko informaziorik baliagarrienak eta garrantzitsuenak honako alderdi hauek hartzen ditu:

LANBIDE EKIMENA

251

Gizarte Integrazioa

9 Lanen bilakaera. Datu hauek lanen joerei buruzko azterlanean agertzen dira. Lan-multzo nagusien egiturari eta bilakaerari buruzko ezagutza eskaintzen dute eta multzo horien azterketak, gainera, enpleguaren proiekzioari buruz orientatzailearentzat oso baliagarriak diren iragarpenak egiteko aukera ematen du. Ildo berean, eta 1.
UNITATE DIDAKTIKOAN

adierazi bezala, orientatzaileak esku hartu behar duen

eremuko enplegu-sorgune berriak ezagutu behar ditu ezinbestez, enplegua sortzeko iturritzat hartzen baitira gaur egun; gainera, lanen hazkundearen ikuspegiarekin dihardute, eta ofizio eta jarduera ekonomiko berriak sortzeko ahalmen handia dute. Enplegu-sorguneetan sortutako lan asko eta asko laneratzeko eragozpenik handienak dituzten giza taldeen ezaugarriekin bat ez datozela badirudi ere, adierazi beharra dago sektore horiek oso enplegu-eskari heterogeneoa sor dezaketela, kualifikazioari zein lanean emandako denborari dagokionez (lanaldi partzialak, ordukako lanak eta abar). 9 Lanen egungo egoera. Datu hauek lan-merkatuan gehien eskatzen diren lanbideei eta lanei buruzko informazio kuantitatiboa, eta lan-eskaintzak kontuan hartuta lanen profiletan gertatzen diren aldaketei buruzkoa ematen dute. Horrela, beraz, lan bakoitzerako honako alderdi hauei buruzko datuak barne hartzen dira: kontratatzen diren pertsonen ereduzko profila, enpresak zein sektore ekonomikotakoak diren, kontratu-motarik ohikoena, eta gehien kontratatzen diren eskatzaileen ezaugarriak (adina, sexua eta ikasketa-maila). Era berean, esku hartzeko eremuaren barruan gizarte-arriskuko egoeran dauden giza taldeentzat esanguratsuenak diren eta giza talde horiei lana aurkitzeko aukerarik handienak eskaintzen dizkieten jarduera-sektoreak ezagutzea oso komenigarria da. Grupo Promocions(8) izenekoak, laneratze-programen eta -proiektuen inplementazioan izandako hainbat esperientzia aztertu ondoren, honako sektore hauek azpimarratzen ditu: 9 Nekazaritza- eta abeltzaintza-ustiategiak, haztegiak edo negutegiak, eta lorezaintza-zerbitzuak. 9 Enpresetarako zerbitzuak, mailing-a, mezularitza-zerbitzuak. 9 Industrietarako zerbitzu osagarriak, azpiegituren mantentzea, manipulatutako produktuak, osagarrien muntatzeak, ontziratzea, etiketatzea, trokelaketak. 9 Etxebizitzen eraikuntza, mantentzea eta birgaitzea. 9 Partikularrentzako eta enpresentzako garbiketa-zerbitzuak. 9 Hurbiltasun-zerbitzuak, etxez etxeko bazkari-zerbitzua, edadetuen eta haurren zaintza, etxeko zereginak. 9 Ingurumenarekin, altzari, arropa eta etxetresna elektrikoen birziklatzearekin, eta hondakinen berreskuratzearekin zerikusia duten jarduerak.

LANBIDE EKIMENA

252

Lan Munduratzea

5.5. irudia. Garrantzitsua da eremu bakoitzean laneratzeko zailtasunik handienak dituzten giza taldeei aukera gehien eskaintzen dizkieten jarduera-sektoreak ezagutzea.

f Lanbide-profilen eta lanen azterketa Giza baliabideen eta erakundeen eremuan oso zabalduta eta ikertuta dagoen diziplina honen zirriborro eta hurbilketa txiki bat baino ez dugu egingo hemen. Hortaz, informazio zabalagoa lortzeko, gaiari buruz dagoen bibliografia zabala kontsultatzea gomendatzen dugu. Lan-munduratzailearen esku-hartzean erabakigarria den beste baldintza bat lanpostua eskatzen duenaren eta egin beharreko lanaren arteko egokitzapena lortzea da. Giza baliabideei eta erakundeei buruzko teorian gehien zabalduta dauden premisetako baten arabera, ez dago hautagai onik edo txarrik, lanpostu baterako hautagai egokia baizik. Hautagai hori lortzeko, eskatzailearen ezaugarriak ez ezik, lanpostuak eskatzen duen lanbide-profila ere ezagutu beharko da ezinbestez. Lanen azterketa Bete beharreko lanpostuen azterketa eta deskribapena egin behar da, lanpostu bakoitzean bete beharreko zereginen nondik norakoa argi eta garbi ezagutzeko, bai eta lan-baldintzena ere: ordutegiak, erantzukizuna, lan-giroa, ingurune fisikoa, beharrezkoak diren gorputz- eta adimen-gaitasunak, prestakuntza, esperientzia, izaera, erantzukizun-maila, ingurune fisiologikoa, ingurune soziala, ordainsari-baldintzak eta mailaz igotzekoak Lanpostuen eta zereginen azterketarako, informazioa biltzeko prozesua egin beharko da aldez aurretik. Lanpostuari buruzko informazioa biltzea Orain arte, enpresen eremuari lotuta dauden, baina gizarte-maila landu ez duten adituek egin dituzte lanbide-profilei buruzko azterketak eta ikerketak. Arestian ikusi dugun bezala, ordea, lan-munduratzean jardun nahi duen erakunde orok lanpostuen eskakizunei eta, nagusiki, esku-hartzearen xede diren giza taldeentzat lanpostuak sortzeko aukera gehien eskaintzen dituzten sektoreei buruzko informazioa behar du.

LANBIDE EKIMENA

253

Gizarte Integrazioa

Prozesu horrek enpresara bertara bisitaldia egitearekin hasi beharko luke, banaka, taldeka edo adituei egindako elkarrizketen bidez informazioa in situ lortzeko (galdera-sortak edo behaketa erabilita). Enpresara bertara joatea edo erakundeak zuzentzen dituzten edo horien ardura duten pertsonek ateak zabal ditzaten eta informazioa eman dezaten lortzea prospekzioaren ardura duenarentzat prozesu nekeza eta gaitza izan daitekeenez gero, komeni da: 9 Argi eta garbi izatea zein den benetan behar den informazioa. Baliagarria dena baino ez da bildu behar. 9 Lana aztertzeko galdera-sorta bat, edo aldatu ahala testuinguruan erraz jartzeko moduko lanbide-profil estandarren fitxa bat izatea lanpostu bakoitzerako.(9) Lanpostuaren azterketa Honela defini daiteke lanpostuaren azterketa: lan jakin bati buruzko informazio garrantzitsu guztia lortzeko prozesua da, lanpostua behar bezala betetzeko baliagarria izan daitekeena, bai enpresaren helburuak betetzeari, bai langileen segurtasunari, asebetetze-mailari eta erosotasunari dagokienez(10). Lanpostu baten zereginak aztertzean, ongi bereizitako bi alderdi hartuko dira kontuan: 9 Zereginaren deskribapena. Zereginaren bereizketa sistematikoa eta honako hauen deskribapena: Izaera fisikoarena: pisuak jaso, eskorga eraman, ordenagailuak erabili Adimen-izaerarena: txostenak, kalkuluak, datuak eta abar egin. Pertsonarteko izaerarena: negoziatu, kontsultak egin, informazioa eman

9 Subjektuaren eskakizunak. Lanpostua eskuratuko duen pertsonak bete beharreko baldintzak. Bestalde, lanpostuaren azterketaren bidez, jakin beharko litzateke: 9 Zer egiten den 9 Nola egiten den 9 Zergatik egiten den 9 Zein baldintzatan egiten den 9 Lanpostuak zer eskatzen duen

5.6. irudia. Lanpostuaren azterketan, zereginaren deskribapena zein langilearen eskakizunak hartu behar dira kontuan.

LANBIDE EKIMENA

254

Lan Munduratzea

Informazioa biltzeko tresnak Lanpostuaren edukiari buruzko behar adinako informazioa izango duen galdera-sorta, protokolo edo fitxa izango da eskatzailearen eta lanpostuaren eskakizunak biltzeko tresna. Gainera, lanpostua beteko duenak lana behar bezala egiteko bete beharreko eskakizun eta ezaugarri idealak islatu behar ditu. Tresna horrek hainbat faktoreri buruzko informazioa bildu behar du: 9 Lanpostuaren izena 9 Eskatutako prestakuntza eta esperientzia 9 Kargurako edo lanposturako berariazko ezagutzak 9 Adimen-gaitasunak eta trebetasunak 9 Jarrerak eta nortasun-ezaugarriak 9 Beste zenbait Hona hemen lanen profilei buruzko fitxa baten egituraren eta diseinuaren adibide bat(11):
LANEN PROFILEN FITXA 1. 2. PROPOSATZEN DEN LANAREN IZENA LANAREN DESKRIBAPENA - Deskribapen orokorra - Zereginak: Fisikoak Adimenari lotutakoak Pertsonartekoak - Lan-baldintzak: - Gutxieneko prestakuntza Monotonia edo nerbio-kitzikadura Normalak ez diren gorputz-jarrerak Giroa Istripu-arriskua Gaixotasun-arriskua 3. ERABILITAKO BALIABIDEAK - Ordainsari-baldintza - Mailaz igotzeko baldintzak
5.4. taula.

4.

GAITASUN-PROFILA - Gaitasun orokorrak - Berariazko gaitasunak - Trebetasunak

5.

ESKATUTAKO ESPERIENTZIAREN ETA PRESTAKUNTZAREN DEFINIZIOA - Gutxieneko esperientzia

- Prestakuntza osagarria 6. LANBIDE-SAILKAPENA - Lanbide-kategoriak edo lanbide-mailak

Enpresen sentsibilizazioa Lan-munduratzeko zerbitzuek esku hartzean duten arazo handienetako bat, zalantzarik gabe, zenbait enpresak beren plantilletan giza talde jakin batzuk onartzeko inplikaziorik eta sentsibilizaziorik eza da.

LANBIDE EKIMENA

255

Gizarte Integrazioa

Portaera horren arrazoietako bat enpresa-sareak lan-arloko politiken garapenean duen parte-hartze txikia da, enpresek giza talde jakin batzuek lan-munduan eta gizartean jasaten duten bazterketa eta langabezia enpresen arazoak ez direla uste dutelako beharbada. 2.
UNITATE DIDAKTIKOAN

ikusi dugunez, Estatuan giza talde

jakin batzuen langabeziari aurre egiteko erabilitako estrategia bat kontrataziorako laguntzei buruzko lan-legerian oinarrituta dago. Hala ere, benetako eraginkortasuna lortzeko, enpresek jarrera aldatu, erantzukizuna beren gain hartu eta aktiboki parte hartu beharko lukete, etekina lortzea helburu bakarra izan gabe. Lege-mailako neurriak mesedegarriak dira, baina ez dira nahikoa inplikatutako alderdi guztiak arazoaz jabetzen ez badira.
5.7. irudia.

Oraindik konpontzeko geratzen den beste arazo bat enpresek beren plantilletan ezgaitasuna duten pertsonen gutxieneko kopuru bat barne hartzeko betebeharra da. Beharrezkoa izango da, beraz, enplegu-emaileekin zuzenean harremanetan jartzea lege-mailako onurei eta betebeharrei, eta erantzukizun sozialei, etikoei eta moralei buruz behar bezalako aholkularitza eta informazioa emateko. Horretarako, lan-munduratzaileak egin beharreko esku-hartzea eta dinamizazio-lana laneratzeko zailtasunik handienak dituzten giza taldeen enplegua sustatzera eta enpresa-munduak zenbait muga dituzten giza taldeen kontratazioa bere gain har dezan lortzera bideratu beharko dira. Lan-munduratzaileak enpresan egin beharreko zereginetan, honako hauek aipa daitezke: 9 Indarrean dagoen legeriari buruzko informazioa eta aholkularitza: enpresek giza talde jakin batzuei dagokienez dituzten eskubide eta betebeharrak, eta kontratazioaren onurak (zerga-onurak, gizarte-onurak eta abar). 9 Gremioekin edo enpresa-erakundeekin prestakuntza-kontratuetarako hitzarmenak ezartzea. Geroago kontratatzeko konpromisoak zehaztuko dira eta, ahal den neurrian, hitzarmen horiek doako eskulan-iturri bihurtzeko aukera saihestuko da. 9 Adierazitako giza taldeek beren gain hartzeko moduko askotariko zereginak eskaintzen dituzten enpresen beharra. Lan-munduratzaileak ahalegina egin behar du enpresei adierazitako giza taldeen profiletarako oso egokiak diren lanpostuak dituztela jakinarazteko (gauzak antolatzea, sailkatzea, garraiatzea, garbitzea, enpresaren edo makineriaren mantentzea eta abar eskatzen duten lanak).

LANBIDE EKIMENA

256

Lan Munduratzea

9 Aurreko puntuari dagokionez, tamaina ertaineko eta handiko enpresen inplikazioa beharko da batez ere, enpresa horiek baitute kualifikazio baxuko eskulana hartzeko eta antolamenduaren zenbait puntutan produkzio-estandar txikiagoak onartzeko gaitasuna. 9 Laneratze-zerbitzuak enplegatuek lanpostuan bertan duten portaeraren jarraipena finkatu behar du. Eskatzailearentzat lagungarria da (babestuta sentitzen delako), eta enpresaburuari ardura hori kentzen zaio. 9 Gizarte-onarpena sustatu behar da. Zenbait enpresa zailtasunik handienak dituzten pertsonak hartzera bultzatuta senti daitezke erakundeen aldetik onarpena lortzen dutela ikusten badute. 9 Ezinbestekoa da lan-munduratzaileak, indarrean dagoen legeria ezagutzeaz gain, informazio eguneratua izatea, laneratzeko zailtasunak dituzten pertsonak hartzen dituzten enpresak babesteko eta finantzatzeko aukera ematen duten aldaketei eta lege berriei buruz. 9 Aurreko puntuan oinarrituta, laneratzea errazteko sortutako eta antolatutako enpresen sustapenean eta sorkuntzan lan egin beharra dago. Hona hemen enpresa-mota horren adibide batzuk: Coordinadora contra la marginacin, Trinijove, Engrunes, Centro de Reinsercin Social Recollin, Asociacin Esbargi, Llar Betania(12). Egia esan, neurri horiek martxan jartzea ezinbestekoa izango da gizarte-mailan baztertuta dauden giza talde jakin batzuk lan-merkatuan txertatu ahal izateko (informaziorik ezagatik edota, besterik gabe, lan-munduan eta gizartean dauden aurreiritzi batzuen iraupenagatik geratu ohi dira baztertuta).

5.4

Lan-eskarien eremuko esku-hartzea: ibilbide pertsonalak

Ibilbide pertsonalak lan-munduratzean

Ez da (langabezia) lanik gabe dauden pertsona jakin batzuengandik bereizitako fenomeno orokorra; toki-mailako sustapen ekonomikoan gizarte-mailan arduratsua izango den esku-hartze bat egitea erabakitzen bada, lurraldeko giza baliabideen arreta pertsonalizatuari eman behar zaio lehentasuna(13). Enpresen esparruko esku-hartzea ikusi ondoren, eskariaren eremua aztertuko dugu idatz-zati honetan. Bertan, lan-munduratzeari lotutako erakunde, programa edo zerbitzu batek lan-eskatzaile baten aurrean praktikan jarri beharreko hainbat ekintza zehaztu eta xehatuko ditugu. Ekintza horiek langabeek eta, bereziki, laneratzeko zailtasun gehigarriak dituzten giza taldeetakoek jasaten duten arazoari erantzun eraginkorra eta egokia ematera bideratuta egon behar dute. Horrez gain, enplegua bilatzen eta lortzen laguntzeko estrategiak, baliabideak eta tresnak eskaini behar dituzte.

LANBIDE EKIMENA

257

Gizarte Integrazioa

Horretarako, esku-hartzearen oinarri izango den ardatz egituratzaile bat izango dute ekintza horiek: lan-munduratzeko ibilbide pertsonalak. Ibilbide horiek lan-munduratzean jarduteko filosofia baten osagai dira, eta filosofia horrek honako bi premisa hauek ditu oinarri: 9 Lehena eskatzailearengan oinarrituta dago, eta langabeen beharrei erantzun integrala eta pertsonalizatua eman behar die. 9 Bigarrena, berriz, testuinguru soziokulturalean oinarrituta dago; bestela esanda, maila sozioprofesionalean integrala izan behar du, eta toki-mailako zerbitzu eta baliabide guztiak koordinatu behar ditu. Zer dira ibilbide pertsonalak? Gaur egun, langabeak lan egonkorra lortu arte egiten duen bideari lan-munduratzeko ibilbide esaten zaio. Ibilbide hitzak zer esan nahi duen aztertzeko eta hobeto ulertzeko, honako definizio hauek lagungarriak izan daitezke (lehenak ikuspegi teorikoa du, eta bigarrenak praktikoa): Ikuspegi teorikotik, helburu bat lortzeko denboraldi jakin batean jarraitu beharreko bidearen analogiatzat har daiteke ibilbidea. Ibilbide horretan, ager daitezkeen egoera guztiak hartuko dira kontuan: nahitaez hartu beharreko erabakien arteko lotura, gatazkak, atzerapenak, porrotak, lorpenak eta abar. Bestalde, lan-munduan eta gizartean txertatzeko aukeraren ikuspegitik, honela defini daiteke ibilbide pertsonala: diagnosi-ekintza batean oinarrituta erabiltzailea lana bilatzeko prozesuan lagunduko dioten jardun egokietara bideratzeko helburua duten jardunen multzoa da; erabiltzaile horri, halaber, lan-merkatuan txertatzeko zereginean arrakasta-aukera handiagoarekin aurrera egiteko autonomia sustatuko duten tresnak eskainiko zaizkio(14). Azken definizio hori arretaz aztertuz gero, hainbat kontzeptu azpimarratu nahi direla ikus daiteke: 9 Jardun-eredu jakin bat. Ez da ekintza puntualtzat hartu behar, denboran egiten den eta eskatzailearen lanbide-bizitzaren une batean edo bestean gara daitekeen esku hartzeko prozesutzat baizik. 9 Lan-munduratzera bideratutako ekintzak eskatzailearen egoera pertsonalera eta lanbide-egoerara egokituta egongo dira, eta banabanako erantzuna emango dute. 9 Eskatzaileari enplegua lortzeko aukera baldintzatu, eragotzi edo erraz diezaioketen aldagai pertsonal, psikosozial eta jarrerazko guztien azterketa zorrotz baten bidez diseinatzen dira ekintzak.

LANBIDE EKIMENA

258

Lan Munduratzea

9 Lan-munduan eta gizartean erabat txertatzeko helburua duten ekintzak barne hartzen dituen ibilbidearen kudeaketan, ezinbestekoa da eskatzailearen parte-hartzea. Ekintza horien sekuentziak oinarrizko premiei erantzuteari eman behar dio lehentasuna, eta, ondoren, laneratzeari. 9 Ekintzak egiten direnean, tratamendua pertsonalizatua izango da eta bana-banako elkarrizketetan oinarrituko da. Eskatzaileak tutore gisa jardungo duen lan-munduratzailearen laguntza eta babesa duela senti dezan lortu behar da. 9 Eskatzaileak, pixkanaka, esku-hartzeari lotutako erabakiak eta erantzukizuna onartu eta bere gain hartu beharko ditu. Horri esker, etorkizunean ibilbidea bere kabuz egiten jarraitzeko autonomia emango dioten estrategia pertsonalak eta sozialak garatu ahal izango ditu. 9 Ekintza horiek inguruko zerbitzuen eta baliabideen erantzun bateratzailea eskaini behar dute, eta toki-mailako lan-merkatuaren baldintzetara behar bezala egokituta egon behar dute. Norentzat dira ekintza horiek? Lanerako orientazioko eta lan-munduratzeko zerbitzuek eta programek bizitzaren uneren batean lana bilatu behar duten pertsona guztientzat izan badute ere, liburu honetan bereziki azpimarratu nahi dugu giza talde jakin batzuetakoak diren eta lan-munduan txertatzeko zailtasun bereziak dituzten pertsonekin egiten diren ekintzen azterketa; izan ere, giza talde horiek zerbitzu eraginkorra eta egokia behar dute dauden ezberdintasunak orekatzeko eta laneratzeko aukera-berdintasunaren printzipioa betetzeko. Ibilbideak pertsonalizatzeko beharraren arrazoia, hain zuzen ere, eskatzaileen heterogeneotasuna da; ezinezkoa da metodo orokorrak eta estandarizatuak aurkitzea. Berezitasun hori gorabehera, 3.
UNITATE DIDAKTIKOAN

ikusi dugunez, giza talde bakoitzak baditu behar

komun bereizgarri batzuk. Adibidez, lan-mailan agertzen den prestakuntzarik, kualifikaziorik eta esperientziarik eza aipa daiteke (eta, zenbaitetan, ikasteko motibaziorik eza eta gizarte- eta lan-arauak ez betetzeko joera ere bai). Eskatzaile horietako askok lan-porrot ugari jasan dituzte, eta lana bilatzeko motibazio guztia galdu dute. Jarrera hori eragozpen handia da lan-munduratzailearentzat, batez ere pertsona horietako batzuek ezkutuko ekonomian dihardutela kontuan hartzen badugu. Gizarteratzea eta laneratzea, esku hartzeko bi premia ezberdin 1.
UNITATE DIDAKTIKOAN

adierazi dugunez, motz geratuko gara laneratze-prozesua lanpostu edo lan

baterako prestakuntza-ekintzen multzotzat hartzen badugu. Esku-hartzeak gizarte-proiekzio zabala izan behar du, hala nola oinarrizko behar batzuei erantzuteko edo garapen pertsonalerako prestatzeko proiekzioa, pertsonak autonomia ekonomikoa eskuratu ahal izateko (eta, jakina, lan-kontratua lortzea nahitaezkoa izango da). Egoera ezberdinak direla eta, lan-munduratzaileak esku hartzeko bi aukera izan ditzake:

LANBIDE EKIMENA

259

Gizarte Integrazioa

9 Eskatzaileak behar duen ibilbide pertsonalean, enplegagarritasuna garatzera eta lan-munduan txertatzeko aukera areagotzera bideratutako ekintzak zuzenean egitea. 9 Eskatzaileak behar duen ibilbidean, oinarrizko premiei erantzutearen bitartez aldez aurretik gizarteratu behar izatea (gizarte-arloko beste estamentu edo zerbitzuen eta garapen pertsonalari lotutako beste ekintza batzuen bidez). Esku hartzeko bi mota horiek argitzeko, eta adibide modura, garbi dago pertsona batek etxebizitzarik, eguneroko janaririk edo kontratu bat lortu ahal izateko paper ofizialik ez duenean, esku-hartzeak laneratzeari ekin aurretik gabezia horiei erantzuten hasi behar duela. Gauza bera gertatzen da luzaroan gizarte-bazterketa jasan izateagatik gizarte-ohiturarik eta/edo lan-ohiturarik oinarrizkoenak falta zaizkien pertsonekin.

Lan-munduan eta gizartean txertatzeko jarraitu beharreko bidea

Oinarrizko gabeziak Gizarte- eta lan-arloko ohiturarik eta/edo trebetasunik eza Aukerarik eza

LANA LORTZEKO AUKERA ERAGOZTEN DUTE, BAI ETA ESKAINTZAK IZANIK ERE

GIZARTE-BAZTERKETA AREAGOTZEN DA ARRISKU-EGOERA

EZKUTUKO ENPLEGUA SORTZEN DA

Egoera hori lan-munduratzeko esku-hartzeen bidez arindu nahi da

ENPLEGAGARRITASUN-BALDINTZEN GARAPENA

GIZARTERATZEKO OINARRIZKO GAITASUNAK

ENPLEGUAREN BILAKETA AKTIBOA

LAN-JARDUERAN HASTEA LANERATZEA

Iturria: Caritas. (Egokitua)

5.5. taula.

Lanbide-ibilbideak garatzeko metodologia, baliabideak eta tresnak

Lan-munduratzaileak, esku hartzeko prozesuari ekin behar dionean, lan egin ahal izateko metodologia eta zenbait teknika behar ditu.

LANBIDE EKIMENA

260

Lan Munduratzea

Bestalde, esku hartzeko prozesuan metatutako informazio guztia biltzeko eta antolatzeko tresna edo euskarri batzuk ere behar ditu lan-munduratzaileak. Horretarako erabiliko duen tresna espediente pertsonala izango da.

f Lan-munduratzeko elkarrizketa Lan-munduratzeko elkarrizketa, esku hartzeko tresna Elkarrizketa lan-munduratzeko prozesuko tresna nagusia da, lan-munduratzailearen eta esku-hartzearen xede den pertsonaren arteko lan-metodologia esku-hartzeak dirauen aldi osoan egin beharreko hainbat topaketatan oinarrituko dela kontuan hartuta batez ere. Ildo horretan, ibilbide pertsonalizatu batean esku hartzeko testuinguruaren barruko lan-munduratzeko elkarrizketari dagokionez, hauxe da kontuan hartu beharreko lehen premisetako bat: ez da ekintza puntuala, elkarrizketa-multzo bat biltzen duen prozesua baizik. Elkarrizketa horien bidez, laguntza orokorrera, tutoretzara eta bana-banako laguntzara bideratutako argibideak ematen zaizkio eskatzaileari. Lan-eskatzailearekin zuzeneko harremanak luzaroan ezarri behar direnez gero, garrantzitsua da metodo hotzak eta soberako teknizismoak saihestea. Ezin dugu ahaztu esku-hartzearen xede diren giza talde gehienak lan-egoera eta, askotan, egoera sozial eta pertsonal txarrean daudela edo egon direla, eta tratuan adeitasuna eta begikotasuna behar dutela. Asmoa ez da, jakina, paternalismoan edo itxaropen faltsuetan oinarritutako giroa sortzea, pertsona horien egungo egoera errespetatzea baizik. Ildo horretan, E. Fragok dioenez, elkarrizketa, baliabide edo teknika soila ez ezik, trebetasuna, adeitasuna, esperientzia eta komunikatzeko gaitasuna eskatzen dituen artea ere bada(15). Egia esan, solasaldi arinak eta parte-hartze handikoak sustatzea eta elkarrizketa horietan eskatzailea esku-hartzearen protagonista bihurtzea da asmoa. Elkarrizketaren ezaugarri orokorrak Metodo hau erabili nahi izanez gero, premisa batzuk hartu beharko dira kontuan: 9 Elkarrizketak bana-banakoak eta pertsonalizatuak izango dira. Aldakorrak izango dira, eta eskatzailearen premiei, ezaugarriei eta profilari erantzungo diete. Bermatu nahi den arreta pertsonalizatuaren bidez, lan-munduratzaileak eskatzaileari buruzko informazioa lortu ahal izango du modu erosoan eta pribatuan eta, aldi berean, eskatzaileak lan-munduratzeko prozesuari buruz behar duen informazioa eskuratu ahal izango du.

LANBIDE EKIMENA

261

Gizarte Integrazioa

9 Eskatzailearen eta teknikariaren arteko solasaldiaren pribatutasuna bermatuko duen gune bat beharko da. Ezinbestekoa da elkarrizketak egiteko leku egokia izatea. Ziurtatu beharra dago bilduta dauden bitartean etenik, bisitaldirik edo telefono-deirik izango ez dela. Ahal bada, eta giro adeitsua sortzen laguntzeko, bulegoko mahaia ez erabiltzea gomendatzen dugu, elkarrizketatzailearen eta elkarrizketatuaren arteko oztopo bihur baitaiteke. 9 Elkarrizketak iraupen mugatua izan behar du. Beharrezkoa da denbora jakin bat finkatzea (ordubete ingurukoa) eta elkarrizketatuak denbora-epe hori aldez aurretik jakitea, puntu honetan zorrotzegiak izatea komeni ez bada ere. Nolanahi ere, kontuan izan behar da denboraldia laburregia izateak eskatzailearengan larritasuna eta antsietatea eragin ditzakeela eta, elkarrizketa luzeegia izanez gero, aldiz, eskatzailea gogaitu eta nekatu egin daitekeela edo interesa gal dezakeela. 9 Aldez aurretik planifikatu behar da. Elkarrizketa egitea ez da izango, inola ere, denbora galtzea, ez elkarrizketatzailearentzat, ez elkarrizketatuarentzat. Horretarako, beharrezkoa izango da elkarrizketatzailea tresna edo protokolo batzuetan oinarritzea eta informazioaren bilketa sistematikoa erraztuko duten eta geroago enplegagarritasunari lotutako alderdiak aztertzeko baliagarriak izango diren hainbat adierazle izatea. Hala ere, elkarrizketa-eredua egituratuegia badago, galdeketa bihur daiteke, eta hori saihestu beharra dago. 9 Elkarrizketatzailearen komunikazio-rola. Elkarrizketak komunikazioa behar du, ahozkoa zein ahozkoa ez dena. Beraz, ezinbestekoa izango da giro lasaia eta konfiantzakoa sortzea, eta entzuteko prestasun handia agertzea (erantzuna behartu gabe). Horretarako, teknikariak eskatzailearen komunikazio-erritmora egokitu beharko du, aldi bakoitzean galdera bat egingo du, garbi eta zehatz hitz egingo du, eta hizkuntza ulergarria erabiliko du. Azkenik, oso komenigarria da erantzunen edo argudioen aurrean beti jarrera neutrala izatea. 9 Elkarrizketaren pertzepzio-akatsak. Hainbat akats ohikoak dira elkarrizketetan eta, ezagunak izanik ere, zaila da kontra egitea. Honako hauek azpimarra daitezke: Lehen inpresioari balio osoa ematea. Kontu handia izan behar dugu lehen inpresioarekin. Distantzia hartu behar da denboran, eta gogoetarik ezaren eta presaren ondorioz sor daitezkeen balio-judizioak saihestu egin behar dira. Marka-efektua. Pertsona bere osotasunean ezaugarri on edo txar bakar baten arabera ebaluatzen denean agertzen da. Hau da, ezaugarri horretan oinarrituta ematen zaie balorazio positiboa edo negatiboa elkarrizketatuaren gainerako ezaugarri guztiei.

LANBIDE EKIMENA

262

Lan Munduratzea

Estereotipoak eta orokortzeak. Pertsona jakin bati talde jakin baten berezko ezaugarritzat hartu ohi direnak egozten zaizkionean agertzen da. Ez dugu pentsatu behar gizarteratzaileak okerreko pertzepzio hori ez duenik. Jende guztiak bere jarrera bideratzen duten kultur balioak eta balio pertsonalak dituela kontuan hartzen eta onartzen bada, errazagoa izango da pertzepzio horiei kontra egitea.

Proiekzio-efektua. Eskatzaileen ahalmenak edo alderdi jakin batzuk elkarrizketatzailearen izaerarekin edo pentsaerarekin bat datozelako neurriz kanpo baloratzeko joera da.

Ondorioak. Azaleko ondorioak saihestu egin behar dira. Lortutako informazioaren alderdi guztiak aztertu eta bakoitzari buruzko gogoeta egin ondoren atera behar dira ondorioak beti.

Lan-munduratzeko elkarrizketaren helburuak Lan-munduratzeko elkarrizketarekin lortu nahi diren helburuak hautatzeko, kontuan hartu behar da prozesua ez dagoela datuen bilketa aseptikoan oinarrituta; aitzitik, elkarrizketak berak esku hartzeko berariazko tresna izango dira. Beraz, honako hauek dira elkarrizketa horien helburuak: 9 Eskatzailearen gizarte- eta lan-profila egitea. Horretarako, eskatzailearen lan-errealitatea, eta berariazko esku-hartze baten bidez laneratzeko aukerak ikertuko dira. 9 Enplegurako motibatzea, eta autoestimua eta norberaren ezagutza areagotzea. Helburu horiek lortzeko, garrantzitsua da zein ikuspegitatik esku hartzen den. Hau da, eskatzaileari falta zaizkion gaitasunak gehiegi miatu ordez, hobe da eskatzailearen ahalmenak, gaitasunak, ikaskuntzak eta lan-esperientziak lantzea eta ahalik eta etekinik handiena ateratzea. Horrela, beraz, ibilbide pertsonala lantzeko, martxan jartzeko eta jarraitzeko oinarria hainbat elkarrizketa pertsonal direla esan daiteke. Elkarrizketa horien bidez, ibilbidea hobetu, egokitu edo berriz landu daiteke (nolanahi ere, lan-munduratzearen fase bakoitzerako proposatutako helburuak betetzen diren ala ez ikusi beharko da).

f Erabili beharreko materialak eta tresnak Espediente pertsonala Lan-munduratzeari lotutako esku-hartzea egiteko prozesuan, eskatzailearekin zerikusia duen informazio oro sistematikoki jaso eta antolatuko duten hainbat tresna eta material erabili behar dira.

LANBIDE EKIMENA

263

Gizarte Integrazioa

Material horiek guztiak bildu ondoren, erabiltzaile bakoitzaren espediente pertsonala edo indibiduala sortuko da. Espediente hori lan-munduratzeko ibilbide osoan erabiliko da, eta teknikarien lana erraztuko du, prozesuan sortzen den informazio guztia jasoko baitu. Espediente pertsonalak jaso beharreko informazioak honako alderdi hauek barne hartuko ditu: 9 Alderdi pertsonalak, eta gizarte- eta lan-alderdiak 9 Faktore horien, gaitasunen eta premien diagnostikoa 9 Lanbide-helburuak 9 Egin beharreko ekintzak 9 Ekintza horiek egiteko konpromisoak eta akordioak 9 Eskatzaileak lan-munduratzea lortzeko jarraibideak Horrez gain, espedientea artxibatu egin beharko da (eskatzaileak geroago erabili ahal izateko). Espediente pertsonala lantzeko prozesua Espediente pertsonala eskatzailea programan parte hartzen hasten den unean hasiko da lantzen. Honako hauek kontuan hartzea gomendatzen dugu: 9 Materialak edo jarduteko protokoloak artisauen modura egitea eta egoera eta/edo eskatzaile bakoitzaren testuinguruan jartzea komeni da. 9 Material horiek informazioa ahalik eta item edo galdera gutxienetan jasotzeko, antolatzeko eta ebaluatzeko aukera eman behar dute. 9 Material horiek erabilera teknologikora egokitu behar dira. Ezinbestekoa da datuen tratamendu informatikoa, lan-munduratzeari lotutako erakundeen edo zerbitzuen artean (edota, zuzenean, lan-enpresekin) konexioa izateko. Espediente pertsonalaren osaera Espediente pertsonala hainbat dokumentuk, protokolok eta tresnak osatzen dute. Horietan, honako hauek nahitaez barne hartu behar dira: lan-munduratzeko elkarrizketaren protokoloa, curriculum vitae-a, Ekintza Plan Pertsonalizatuaren protokoloa eta Ekintza Planaren jarraipenaren eta ebaluazioaren protokoloa. Proba psikoteknikoak ere beharrezkoak izan daitezke.

LANBIDE EKIMENA

264

Lan Munduratzea

9 Lan-munduratzeko elkarrizketaren protokoloa. Bi zati izango ditu: Lehen zatian, eskatzailearen enplegagarritasunean eragina duten faktoreei buruzko informazio guztia bilduko da. Bigarren zatian, berriz, enplegagarritasun-mailaren balorazio diagnostikoa egingo da. Bertan, eskatzailearekiko harremanaren lehen inpresioak, eta etorkizuneko lan-munduratzean eragina izan dezaketen gaitasunak eta gabeziak xehatuko diraHalaber, garrantzitsua izango da eskatzailearen lanbide-iguripenen eta haren gizarte- eta lan-profilaren ondoriozko lan-aukeren arteko kohesio-maila zehaztea. 9 Curriculum vitae-a. Ahal bada, komenigarria izango da eskatzaileak berak egindako curriculum bat izatea; horrela, eskatzailearen hezkuntza- eta lanbide-ibilbidearen ikuspegi pertsonala izango da. 9 Proba psikoteknikoak eta galdera-sortak. Zenbaitetan, teknikariaren ustez komenigarria izan daiteke berariazko proba batzuk egitea. Erantzunak eta balorazioa espedienteari erantsiko zaizkio. 9 Ekintza Plan Pertsonalizatuaren protokoloa. Diagnostikotik abiatuta, lan-munduratzeko proiektua landuko da eskatzailearekin batera. Bertan, alde batetik, egin nahi diren ekintzak jasoko dira zehazki (izena, edukia, lortu nahi diren helburuak, praktikan jartzeko beharrezkoak diren baliabideak, hasierako eta amaierako datak eta, ahal bada, ekintza bakoitzaren beharraren azalpena adierazita), eta, bestetik, eskatzaileak Plana gauzatzen den bitartean hartzen dituen konpromisoak barne hartu behar dira. 9 Ekintza Planaren jarraipenaren eta ebaluazioaren protokoloa. Ibilbide pertsonalizatuaren helburuak betetzen diren (eta zein neurritan) ikusteko balio duen dokumentua da. Prozesu osoan ebaluazioak sistematikoki biltzeko aukera eman behar du.

Garapena eta jarraitu beharreko estrategiak: ibilbide pertsonalen faseak

Komeni da ibilbide pertsonalaren inplementazioan eta garapenean oinarritutako esku-hartzea lan-munduratze eraginkorra lortzeko aukera emango duen jardunbidearekin egitea. Izan ere, ekintzen diseinua lantzean, jarduteko aukera asko eta asko daude, baina aniztasun horrek ez du egoera nahasten; aitzitik, esku-hartzea planifikatzeko, inplementatzeko eta ebaluatzeko osagarritzat eta aberasgarritzat hartu behar da. Puntu honetan, ibilbide pertsonal baten prozesuan jarraitu beharreko faseak izan litezkeenen adibide bat ikusiko dugu. Hala ere, lan-munduratzaileek beren erakundean jardun bat martxan jartzen dutenean, dagokion testuinguruan jartzen ahalik eta gehien saiatzea komeni da.

LANBIDE EKIMENA

265

Gizarte Integrazioa

Jardunaren faseak 1. Hasierako elkarrizketa: Zerbitzuaren aurkezpena eta eskatzailearen harrera. Gizarte- eta lan-profila lantzeko informazioaren bilketa.

Espediente pertsonala 9 Lan-munduratzeko elkarrizketaren protokoloa: hasierako elkarrizketa 9 Curriculum vitae-a 9 Proba psikoteknikoak (aukeran) 9 Galdera-sortak

2. Premiak ezagutzea eta enplegagarritasuna ebaluatzea: Enplegagarritasunean eragina duten ahalmenak eta oztopoak aurkitzea. Enplegagarritasun-mailaren azterketa. 3. Ekintza Plan Pertsonalizatuaren proposamena: Lanbide-helburuak batera finkatzea (epe laburrera, ertainera eta luzera). Enplegagarritasun-mailan oinarrituta, Jardun Plana batera egitea. Konpromisoak negoziatzea eta onartzea. 4. Ekintza Plan Pertsonalizatua praktikan jartzea, eta jarraipena eta ebaluazioa egitea: Ekintzaren tutoretza eta babeserako bana-banako elkarrizketak. Ekintza Plana egokitzea edo berriz lantzea, edota kontratazioa.
5.6. taula.

9 Lan-munduratzeko elkarrizketaren protokoloa: ebaluazio diagnostikoa

9 Ekintza Plan Pertsonalizatuaren protokoloa

9 Ekintza Plan Pertsonalizatuaren jarraipenaren eta ebaluazioaren protokoloa

f 1. fasea: hasierako elkarrizketa Eskatzailearen ibilbide pertsonalerako esku-hartzea harreman- eta harrera-fasearekin hasten da. Fase honetan, hasierako elkarrizketa egingo da, eta elkarrizketa hori unerik esanguratsuenetakoa da (lan-munduratzailearen eta eskatzailearen arteko lehen elkarreragina ezartzen da). Sarritan, lehen harreman honetan gauzak oker bideratuz gero, oso zaila da gero berriz bideratzea (eskatzaileak zerbitzua bertan behera uztea eragin dezake). Eskatzailearen enplegagarritasunean eta lan-aukeretan eragina izan dezaketen faktoreei buruzko behar adinako informazioa lortzea eta, faktore horien azterketa eta ebaluazio zorrotzaren bitartez, lan-munduratzean eragina duten ahalmenak edo gabeziak ezagutzea da fase honen helburua. Harrera-fasean jarduteko irizpideak Ezinbestekoa izango da hainbat urrats egitea eta jarduteko hainbat irizpideri jarraitzea, betiere giro adeitsuan: 9 Hasieran, teknikariak bere buruaren aurkezpen laburra egingo du; bere izena eta lanbidea adieraziko ditu, eta ordezkatzen duen zerbitzuaren berri emango du (zerbitzuaren bidez zer lortu nahi den, zeinen menpe dagoen eta abar).

LANBIDE EKIMENA

266

Lan Munduratzea

Aurkezpenak laburra eta neurritsua izan behar du. Alde batetik, ona da eskatzaileak bere arazoa konpontzeko zein erakundetara eta zein pertsonarengana jotzen duen jakitea, baina ez da komeni garrantzirik gabeko informazioa edo informazio astunegia ematea. 9 Argi eta garbi utzi behar da, hasiera-hasieratik, zerbitzuaren helburua. Teknikariak eta eskatzaileak, batera, lanbide-helburuak zehaztuko dituzte (epe labur, ertain eta luzera, ahal bada) eta, ondoren, eskatzaileari helburu horiek lortzen lagunduko dion ekintza-plan bat landu beharko da. Hau da, nork bere laneratze-proiektua lantzeko gaitasuna garatu, eta enplegua aktiboki eta autonomiarekin bilatzeko aukera bultzatu nahi da eskatzaileengan. 9 Adierazi beharra dago helburu hori lortzeko eskatzailearen inplikazioa beharrezkoa dela, hark baitu bere lan-munduratzearen erantzukizun nagusia; teknikariaren zeregina, berriz, lan-munduratzea lortzen laguntzeko beharrezkoak diren ekintza eta jardun guztietan orientazioa eta informazioa eskaintzera mugatuko da. Inplikazio hori lortzeko, eskatzailea zerbitzu honetara zein egoeratan eta zergatik etortzen den jakitea komeni da; izan ere, oso ezberdina da nor bere borondatez eta prozesuan inplikatzeko prest joatea, eta gorabeheraren batek behartuta joatea. 9 Beraz, ezinbestekoa izango da eskatzailearen iguripenak lehenbailehen ezagutzea eta teknikariarengandik eta zerbitzutik espero duenari buruz dioena arretaz entzutea, harreman hori errealitatera ahalik eta gehien hurbiltzeko. Iguripen faltsuak saihestu egin behar dira; zenbait eskatzailek "hemen lana emango zaiela uste dute, eta teknikaria ekintzen erantzule egiteko joera izaten dute. Pasibotasun hori oso negatiboa da esku hartzeko prozesuan, eta hasiera-hasieratik bideratu beharra dago. 9 Bestalde, jarraitu beharreko prozesuaren berri emango zaio eskatzaileari. Komeni da, halaber, handik aurrera egin beharreko elkarrizketen kopurua jakinaraztea. Hala ere, kopurua eskatzaile bakoitzaren ezaugarrien arabera finkatuko da gehienetan, garrantzitsua baita eskatzaile bakoitzak ikasteko eta garatzeko dituen erritmoak errespetatzea. Informazioa biltzea Aurkezpena amaitu eta esku-hartzearen filosofiaren oinarri izango diren kontzeptuak argitu ondoren, informazioa biltzeko prozesua hasiko da. Horretarako, enplegagarritasuna osatzen duten elementuak ebaluatzeko beharrezkoak diren adierazle guztiak itemetan zorrotz eta txukun jasoko dituzten tresnak beharko ditu teknikariak. 1.
UNITATE DIDAKTIKOAN

ikusi dugunez, enplegu-eskatzaile bakoitzaren ezaugarriak eta egoera

kontuan hartuta enplegagarritasunaren eta lan-aukeren garapena lortzeko egiten da esku-hartzea.

LANBIDE EKIMENA

267

Gizarte Integrazioa

Beraz, ahalik eta informazio gehien jaso behar da, baina ezinezkoa da faktore bakoitzari buruzko informazioa biltzea. Hori dela eta, honako alderdi hauek hartuko dira kontuan: 9 Pertsona baten enplegagarritasuna elkarren artean eragina duten aldagai askoren araberakoa da. Aldagai horietan, egoeraren araberako aldagaiak ditugu; kanpokoak dira, hau da, pertsonarengan eragiten dutenean hark ez du erantzuteko inolako ahalmenik. 9 Beste aldagai batzuk gizabanakoaren barnean daude, hari datxezkio. Aldagai biodemografikoak eta psikosozialak dira. Aldagai hauetan, bereizi egin behar dira, alde batetik, zuzenean landu daitezkeenak eta, bestetik, lan-munduratzeko esku-hartze baterako egokiak ez direnak (eskatzailea beste zerbitzu batera bideratu beharko litzateke) edo aldagai mugiezinak, hala nola adina, sexua, seme-alaben kopurua eta abar. Praktikan, beraz, ezinezkoa da eskatzailearen enplegagarritasunean neurri batean edo bestean eragina duten faktore guztiei buruzko informazioa biltzea. Hori dela eta, benetan esanguratsua den, eraginkor bihur daitekeen eta esku-hartzearen xede izan daitekeen informazioa definitu, hautatu eta antolatu beharko du profesionalen taldeak. Ados geratu ondoren, itemak tresna edo protokolo batean jasoko dira, eta sortuko den eredua oinarri gisa erabili ahal izango da. Hala ere, horrek ez du esan nahi eredu hori eskatzaile guztientzat baliagarria izango denik; teknikariak item jakin batzuk barne hartzeko edo uzteko beharra baloratu beharko du, elkarrizketatuaren profilaren arabera. Honako taula honetan, jaso beharreko adierazleen zerrenda jasotzen da:

Pertsona identifikatzeko datuak

Abizenak eta izena Helbidea, herria, telefono-zenbakia Jaioterria, egoera zibila Gidabaimena Familian bere kargura dituen pertsonen kopurua, ahaidetasuna, adinak eta arazoak

Prestakuntza identifikatzeko datuak

Prestakuntza arautua: lortutako titulaziorik handiena eta/edo amaitu gabeko ikasketak Ikasi zuen azken urtea Prestakuntza arautu gabea Egindako beste zenbait ikastaro Lanerako ikastaroak

LANBIDE EKIMENA

268

Lan Munduratzea

Lanbide-arloko ibilbidea eta esperientzia identifikatzeko datuak

Enpresaren izena eta lanbide-kategoria Sektorea edo jarduera Egindako zereginak Lanean emandako urteak Bajaren arrazoia Kontratu-motak Lanbide-esperientziari lotutako beste zenbait jarduera

Langabezian duen egoera identifikatzeko datuak

Antzinatasuna Enplegu Zerbitzu Publikoan, inskribatuta badago (sorospenari dagokionez duen egoera) Gaixotasunik, mendekotasunik edo ezgaitasunik duen Lanaldi-prestasuna Hasteko prestasuna Geografikoa Kontraturako prestasuna Ekonomikoa Prestakuntzarako prestasuna (ikasteko interesa) Bidaiatzeko prestasuna

Prestasuna identifikatzeko datuak

Lanerako interesak, balioak eta jarrerak identifikatzeko datuak

Nork bere buruari buruz duen iritzia (autoestimu pertsonala) Laneratzeari buruzko iritzia (lan-autoestimua) Lan egiteko eta enplegua bilatzeko interesa, eta lortu nahi duen enplegu-mota Lanari ematen dion balioa

Lan-errealitatea identifikatzeko datuak

Lan-merkatuari buruz duen ezagutza Bere ustez egingo duen lanaren balorazioa, eta lan horretan duen esperientzia Egin nahi lukeen lanaren balorazioa, eta lan horretan duen esperientzia Lana bilatzeko erabilitako teknikak edo prozedurak

Trebetasunak eta oinarrizko gaitasunak identifikatzeko datuak

Adimen eta arrazoibide abstraktua Hitzezkoak Zenbakizkoak Espazialak Mekanikoak Nortasun-gaitasunak

LANBIDE EKIMENA

269

Gizarte Integrazioa

LAN-MUNDURATZEKO ELKARRIZKETAREN PROTOKOLOA: HASIERAKO ELKARRIZKETA DATU PERTSONALAK Elkarrizketaren data: Izena eta abizenak: IFZ: Jaiolekua eta jaiotza-data: Helbidea: Herria: Telefono-zenbakia eta harremanetarako orduak: Egoera zibila: Kargura dituen pertsonak (eta horien adina): Familia-rola/erantzukizuna: Gidabaimena: ez bai motak: Automobil propioa: ez bai Adina:

PRESTAKUNTZA Oinarrizko ikasketa akademikoen maila: Lehen Mailako Ikasketen edo Oinarrizko Hezkuntza Orokorraren Ziurtagiria: Lehen mailako Lanbide Heziketa edo EMHZ. Espezialitatea: Bigarren mailako Lanbide Heziketa edo GMHZ. Espezialitatea: Batxilergoa, BBB edo baliokidea: Maila ertaineko edo goi-mailako unibertsitate-ikasketak: Beste zenbait: Goi-mailako ikasketak Ikastetxea Prestakuntza-aldia

Prestakuntza osagarria: Arautua Ikastetxea Prestakuntza-aldia

Arautu gabea

Ikastetxea

Prestakuntza-aldia

Uneko prestakuntza

Ikastetxea

Hasiera data

Aurreikusitako amaiera-data

LANBIDE EKIMENA

270

Lan Munduratzea

Etorkizuneko prestakuntza: Arautua: Arautu gabea: LANBIDE-IBILBIDEA Sektorea / Jarduera Zereginak Denbora Aldaketaren edo bajaren arrazoia

Hasiera

Bilakaera

Geldialdia

Inboluzioa

LANGABEZIAN DUEN EGOERA INEMen inskribatua Prestazioak Giza taldea: Iraupen luzeko langabea Familia-kargak dituen emakumea Lehen lana Ez da ezein giza talde berezitakoa 40 urtetik gorako langabea 25 urtetik beherako eta prestakuntzarik gabeko gaztea Ezgaitasuna duen langabea ez bai Denbora: Mota:

PRESTASUNA Lanaldi-prestasuna: berdin dio trinkoa: g-a-g partziala: g-a-g berehala bizi den herria hurbileko herriak eta eskualdea probintzia ikaskuntza-kontratua praktikaldiko kontratua lanaldi partzialekoa berdin dio onartuko lukeen gutxieneko soldata: ez ez bai, zehazki: bai: ibilgailu propioa Enpresaren ibilgailua zatitua asteburuak oporrak hasteko denborarekin Autonomia Erkidegoa Espainiar Estatua berdin dio ABLE aldi baterako kontratua merkataritza-kontratua

Hasteko prestasuna: Geografikoa:

Kontraturako prestasuna:

Ekonomikoa: Prestakuntzarako prestasuna: Bidaiatzeko prestasuna:

LANBIDE EKIMENA

271

Gizarte Integrazioa

LANERAKO INTERESAK, BALIOAK ETA JARRERAK Interesen emaitza: nahiago dituen jarduerak

Lanerako balioen emaitza:

Bere buruaren egoerari buruzko iritzia, honako alderdi hauek kontuan hartuta: 9 Langabezia 9 Lana bilatzeko prozesua

ENPLEGUAREN BILAKETA AKTIBOA ERABILITAKO BALIABIDEAK Enpresetara curriculum vitae-a bidaltzea (autokandidatura) Enpresetara joatea (autokandidatura) Prentsa-iragarkiei erantzutea Senideek eta adiskideek badakite lan bila dabilela INEMera joatea Lan-poltsak Hautaketa-enpresak eta ABLEak Iragarkiak jartzea Oposizioak, Lanerako Prestakuntzako ikastaroak Beste zenbait ekintza Lana aktiboki bilatzen emandako denbora: LANBIDE-HELBURUETARAKO LEHEN HURBILKETA Bilatzen dituen lanak: Esperientzia: Prestakuntza: Egin nahi lukeen lana: Esperientzia: Prestakuntza: Zure ustez, zein oztopo daude lan hori aurkitzeko? BAI EZ EMAITZAK

Zein faktorek laguntzen dute lana bilatzen?

LANBIDE EKIMENA

272

Lan Munduratzea

Lan-munduratzailearen jarrera informazioa biltzean Teknikariaren jardunari dagokionez, errespetu handiarekin jokatu beharko du informazio jakin batzuk biltzeko garaian. Ez da ahaztu behar lan egiteko prestasunari, familia-egoerari edo jaso nahi den ordainsariari buruzko galderak deseroso samarrak izan daitezkeela eskatzailearentzat. Beti izan beharko da oso kontuan ez dela galdera-sorta bat bete behar; elkarrizketa egin behar da. Hori dela eta, zuhur jokatu eta oreka lortu behar da gatazkak saihestu beharraren eta informazio jakin bat ez izateak Ekintza Plana martxan jartzeko aukera eragotz dezakeela kontuan hartu beharraren artean. Oso mesedegarria izango da eskatzailearen lanbide-interesak eta lanbide-balioak jasotzea: zertan lan egin nahi duen eta nolako trebetasunak dituen, hau da, zer dakien egiten. Zenbaitetan, teknikariak protokolo horren

bidez lortutako informazioa eskatzailearen baliabideak identifikatzeko nahikoa ez dela ikusten badu, proba psikoteknikoak egin ditzake. Dena den, azpimarratu beharra dago proba psikotekniko horiek erabiltzea ez dela erraza eta, funtsean, espezialistek baino ez dituzte aplikatuko, eta ez sistematikoki.
5.8. irudia. Test psikoteknikoak, hautaketa-prozesuetan garrantzi handia izan badute ere, lan-munduratzeko elkarrizketen osagarri gisa baino ez dira erabiltzen gaur egun.

Test psikotekniko horien baliagarritasuna zalantzan jarri gabe, gogorarazi beharra dago helduen lanbide- eta bokazio-orientazioaren eragozpenetako bat, urte askotan, orientazio horren oinarri nagusitzat (eta ia bakartzat) test horien bidez lortutako pertsonen balorazioa hartu izana izan zela. Gaur egun, proba hauek bigarren mailan geratu dira, eta lan-munduratzeko elkarrizketen osagarri gisa baino ez dira erabiltzen. Hona hemen proba psikoteknikoen eta galdera-sorten hainbat adibide: Faktoreak / Gaitasunak Lanerako interesak Lanerako balioak Adimena Arrazoiketa abstraktua Hitzezko ulermena Hitzezko arrazoiketa Hitz-jarioa Zenbakizkoak Espazialak Mekanikoak Nortasuna Testak / Galdera-sortak Lanbide Orientazioko Koadernoa (16) / KUDER / HOLLAND Lanbide Orientazioko Koadernoa / HOLLAND D-48 / D70 / TIG-1 eta 2 PMA-R PMA-V DAT-VR PMA-F PMA-N PMA-E Palankak / Mac Quarrier tot 16 PF

LANBIDE EKIMENA

273

Gizarte Integrazioa

f 2. fasea: premiak ezagutzea eta enplegagarritasuna ebaluatzea Hasierako elkarrizketaren bidez informazioa bildu ondoren, premiak ezagutzeko eta enplegagarritasunaren ebaluazioa eta diagnostikoa egiteko fasea iritsiko da. Fase honetan, bildutako informazioari eta egindako lehen elkarrizketari buruzko gogoeta egin behar da. Lehen azterketa hori elkarrizketa amaitu bezain laster egitea komeni da, jaso beharreko oharrak eta balio-judizioak oroimenean denborarekin galdu baitaitezke. Eskatzailea hurrengo elkarrizketa egitera itzultzen denean, teknikariak ez du zalantzarik izango lehen fasearen inguruan. Hori dela eta, zerbitzua antolatzean elkarrizketa baten eta hurrengoaren artean adierazitako balorazioa eta azterketa egiteko adinako denbora-tartea uztea gomendatzen da. Zer da enplegagarritasunaren diagnostikoa egitea? Fase hau definitzeko, gizarteratzearen eta laneratzearen inguruko esku-hartzeetan eta esperientzietan aitzindaritzat hartzen den Critas erakunde ospetsuaren ikuspuntua azaltzea interesgarria izan daiteke. Erakunde horren arabera, enplegagarritasunaren diagnostikoa egitea pertsona baten enplegagarritasun-mailaren azterketa egitea da, pertsona horrek ematen dituen datuetan, datu horiek enplegua lortzeko aukerari dagokionez esan nahi dutenari buruz bi aldeek egindako gogoetan eta, azkenik, Enplegagarritasuna Garatzeko Plan batean barne hartzeko moduko proposamenetan oinarrituta(17). Definizio horren arabera, diagnostikoak helburu bikoitza du: 9 Pertsona baten jarrerek, gaitasun pertsonalek eta profesionalek, eta gizarte- eta lan-ezaugarriek enplegua lortzeko aukeran duten eragina ikustea. 9 Enplegagarritasuna Garatzeko Plan bat egiteko oinarria izatea (Plan hori izango da ikusitako gabeziei erantzuteko eta alderdi positiboak garatzeko jardun-esparrua). Ondorioz, enplegagarritasunean eragina duten ahalmenak eta mugak atzeman beharko ditu teknikariak fase honetan, bai eta eskatzailearen enplegagarritasun-maila baloratu ere. Helburu horiek lortzeko, jasotako adierazle guztiak aztertu eta baloratu beharko dira. Balorazio edo diagnostiko hori egitea prozesu zaila da, eta hainbat urtetako profesionaltasuna eta esperientzia eskatzen du; izan ere, enplegagarritasunean eragina duten faktore guztiak elkarren artean erlazionatuta daude, eta eskatzaile bakoitzarentzat modu berezian interpreta daitezke. Puntu honetan, diagnostikoa egiten laguntzeko eta ideiak emateko gida orokor bat azalduko dugu.

LANBIDE EKIMENA

274

Lan Munduratzea

9 Pertsona identifikatzeko datuen balorazioa Adina (gazteen kasuan) eta sexua (emakumezkoen kasuan) laneratzea berez eragotz dezaketen faktoreak dira. Emakume izateak, eta seme-alaba adingabeak edota senideren bat kargura edukitzeak, prestasunik eza eragin dezakete (ia alderdi guztiei dagokienez). Oso komenigarria da zailtasun hori ahalik eta gehien arinduko duten lana eta familia uztartzeko neurri politikoak ezagutzea. Familia-gunean beste ekarpen ekonomikorik ez dagoenean, laneratze-prozesua bizkortu egiten da eta hainbat ekintza (prestakuntza, adibidez) alde batera uzten dira, bai eta beharrezkoak direnean ere. Automobilik edo gidabaimenik ez izateak eragin negatiboa izan dezake prestasun geografikoari dagokionez. 9 Prestakuntza identifikatzeko datuen balorazioa Oinarrizko prestakuntza eta, bereziki, derrigorrezkoa ez izateak laneratzeko prozesua eragotzi egiten du. Hala ere, lanerako prestakuntzarekin edo esperientziarekin ordezka daiteke gabezia hori. Zenbait giza talderen kasuan (gazteak eta emakumeak, adibidez), prestakuntzarik eza zailtasun gehigarria dela esan daiteke. Prestakuntzaren aukera familiaren egoerarekin eta prestasunarekin batera baloratu beharko da. Etorkinentzat, gainera, hizkuntza ez ezagutzea arazo handia izan daiteke; halaber, lanerako lanbide-heziketako ikastaroetan izena emateko berariazko zailtasunak izan ditzakete etorkinek. Lanari dagokionez, prestakuntzarik ezak eskatzaileak autoestimua galtzea eragin dezake, eta hori bere buruaren ezagutzari eta errefortzu pertsonalari dagokienez duen prestakuntza-premiaren adierazgarri izan daiteke. Hizkuntzetan eta informatikan eskuratutako prestakuntza mesedegarria izango da, baina ez da horren aipamenik egingo eskatzailearen ibilbidea ikusita ezinezkotzat hartzen denean. 9 Lanbide-arloko ibilbidea eta esperientzia identifikatzeko datuen balorazioa Funtsezkoa da informazio hori. Oso garrantzitsua da eskatzailearen ibilbidea eta lan-irtenbidea eman diezaiokeen lanbide-esperientzia osoa ezagutzea. Eremu batean eta bestean metatutako esperientziak (hau da, balio-aniztasuna) oso lagungarriak dira laneratu ahal izateko.

LANBIDE EKIMENA

275

Gizarte Integrazioa

Prestakuntzarekin batera baloratzea komeni da; dena den, giza talde askoren kasuan, lan-esperientziak prestakuntza ordezka dezake.

Era berean, eskatzailea lanbide-ibilbidearen zein unetan dagoen jakitea beharrezkoa izango da: hasieran dagoen, bere lanetan eta lanbide-kategorietan bilakaerarik izan den edota, aitzitik, geldi dagoen edo atzera egin duen. Gorabehera horiek egoera pertsonalean eragina dute, eta, beraz, esku-hartzean ere bai.

Bajen eta enpresa-aldaketen arrazoiak jakitea ere garrantzitsua da: arrazoi pertsonalak, sozialak, egokitzerik edo prestakuntzarik eza eta abar.

Lanik gabe emandako aldiak eta eskatzaileak aldi horietan egindakoa aztertuko da (prestakuntza-aldiak izan diren ala ez egiaztatu beharko da).

9 Langabezian duen egoera identifikatzeko datuen balorazioa Eskatzailea Enplegu Zerbitzu Publikoan inskribatuta dagoen (eta zenbateko antzinatasuna duen), eta prestaziorik kobratzen duen jakitea garrantzitsua izango da. Ordaindutakoaren araberako ordainsariren bat kobratuz gero, eskatzaile hori hartzen duen enpresak diru-laguntzak eta bestelako laguntzak jaso ahal izango ditu. Prestaziorik edo diru-sarrerarik ezak larritasuna eragiten du eskatzailearengan, eta laneratze-prozesua bizkortu egiten du eskatzaile horrek. Prozesu horrek okerrera egingo du eskatzailea familia-karga guztien erantzulea bada, eta erraztu egingo da familia-gunean beste diru-sarrerarik izanez gero. Giza talde gehienentzat, laneratzea errazten duten abantailak eta diru-laguntzak daude. Garrantzitsua da, beraz, teknikariak pizgarri horiek ezagutzea eta enpresei informazio hori ematea. 9 Prestasuna identifikatzeko datuen balorazioa Laneratze-prozesu osoan erabakigarriak diren funtsezko elementuetako bat da prestasuna. Prestakuntzarako, bidaiatzeko edo ordutegi jakin batzuk betetzeko prestasunik ez izatea oso kaltegarria da laneratze-plana lantzean, lan-merkatuan lehiakortasuna oso handia baita. Zenbait kasutan, baliteke eskatzaileak ezkutuko ekonomian lan egitea. Horrela bada, lana bilatzeko prestasunik eza eragiten du horrek. Aurrekoari lotuta, gerta daiteke eskatzaileren batek ezkutuko ekonomian kobratzen duena galtzera eta zalantzaz beteta ikusten duen laneratze-prozesu bati jarraitzera ausartu nahi ez izatea. Egoera hori behar bezala baloratu eta argitu behar da; izan ere, alde batetik, lana bilatzeak denbora eta ardura eskatzen du eta, bestetik, laneratze-prozesuak kostu handia dakar zerbitzuarentzat.

LANBIDE EKIMENA

276

Lan Munduratzea

Zenbait giza taldek, hala nola emakumeek edo gazteek, nahiago dute loturarik eta kontraturik gabeko lana hainbat erantzukizun eta ordutegi-eskakizun betetzea eskatzen duen kontratua baino. Esku-hartzearen zeregina gaur ase eta bihar gose dakarten jarrera horiek aldatzea da.

9 Lanerako interesak, balioak eta jarrerak identifikatzeko datuen balorazioa Motibazioa eta norberarenganako konfiantza ezinbestekoak dira lana bilatzeko prozesuan, baina kontuan hartu behar da eskatzailea langabezian aspalditik badago agian motibazioa galduko zuela eta gogo-aldarte onik izango ez duela. Kasu horretan, jarrerazko ezaugarriak hobetzeko prestakuntza beharrezkoa den baloratu beharko da, eskatzailearen autoestimu pertsonala eta lan-mailakoa zuzenean lotuta baitaude langile gisa bere buruaz egiten duen balorazioarekin. Garrantzitsua izango da lan-mota jakin batekiko interes-maila ezagutzea. Interes hori lan-esperientziarekin edo prestakuntzarekin bat badator, laneratzeko prozesua errazagoa izango da. Horrez gain, ezinbestekoa da lanari ematen zaion balioa ezagutzea, faktore hori zuzenean lotuta baitago lanpostuan irautearekin. 9 Lan-errealitatea identifikatzeko datuen balorazioa Informazio horren balorazioak lan-merkatuaren errealitatera hurbiltzeko eta eskatzaileak errealitate hori nola bizi duen ezagutzeko aukera ematen du. Garrantzitsua da eskatzaileak lan-merkatuaz eta eskuragarri dituen eskaintzez ezagutzen duena jakitea. Halaber, lana aktiboki bilatzen duen ala ez, lana zergatik aurkitzen ez duen eta lana bilatzeko teknikei buruz zein informazio duen jakin beharra dago. Eskatzaile etorkin batek agian ingurunearen, garraioaren eta abarren inguruko informazioa eta prestakuntza behar du, eta hori aurreikusi beharra dago. Lanbide-helburuetarako lehen hurbilketak eskatzailearen iguripenak eta gaitasunak bat datozen adieraziko dio teknikariari (koherentzia-maila). Laneratzeko aukerak handiagoak dira lanerako irekitasunarekin, hau da,

aukeratutakoez bestelako lanetan edo soldata txikiagoko kategorietan lan egiteko aldez aurreko jarrerarekin, baina ez da komeni esku-hartzea zirkunstantzia horietan oinarritzea, eskatzailearen kalitate pertsonala eta gizarte- eta lan-mailakoa txikiagotu egiten baita.

LANBIDE EKIMENA

277

Gizarte Integrazioa

9 Trebetasunak eta oinarrizko gaitasunak identifikatzeko datuen balorazioa Eskatzaileen oinarrizko gaitasun, trebetasun eta nortasun-ezaugarri batzuei buruzko informazioa osatzeko aukera ematen dute. Beti ez dira beharrezkoak esku hartzeko, baina baliagarriak izango dira elkarrizketen bitartez lortutako datuak osatzeko. 9 Ikusitako koherentzia-mailaren balorazioa Adierazle hau eraginkor bihurtzeko, eskatzailearen aukeren eta baliabideen, eta eskaeran adierazitako iguripenen arteko oreka ebaluatu behar da. Adibidez, gerta daiteke pertsona bat esperientzia eta/edo prestakuntza jakin bat eskatzen duen lanbide-sektore batera edo lan batera aldatu nahi izatea eta, esperientzia eta prestakuntza hori edota prestakuntzarako prestasunik izan gabe ere, lanbide-helburu horri eutsi nahi izatea. Kasu horretan, koherentzia-maila txikia izango da, eta lan-munduratzea ia ezinezkoa. Koherentzia txikia edo ertaina denean, lan-munduratzeko teknikariak trebetasuna eta negoziatzeko ahalmena beharko ditu, lan-koherentzia eskatzailearekin batera egokitzeko.

LAN-MUNDURATZEKO ELKARRIZKETAREN PROTOKOLOA: EBALUAZIO DIAGNOSTIKOA Data: Pertsona identifikatzeko datuak: Enplegagarritasuna eragozten duten elementu pertsonalak: Enplegagarritasuna errazten duten elementu pertsonalak: Esku hartzeko premiak: ez Prestakuntza identifikatzeko datuak: Enplegagarritasuna eragozten duten prestakuntza-gabeziak: Enplegagarritasuna errazten duen prestakuntza: Esku hartzeko premiak: ez bai Mota: bai Mota:

Lanbide-arloko ibilbidea eta esperientzia identifikatzeko datuak: Enplegagarritasuna eragozten duten lanbide-elementuak: Enplegagarritasuna errazten duten lanbide-elementuak: Esku hartzeko premiak: ez bai Mota:

LANBIDE EKIMENA

278

Lan Munduratzea

Eskatzaileak langabezian duen egoera identifikatzeko datuak: Enplegagarritasuna eragotz dezakeen egoera: Enplegagarritasuna erraz dezakeen egoera: Esku hartzeko premiak: ez Prestasuna identifikatzeko datuak: Enplegagarritasuna eragotz dezaketen prestasun-gabeziak: Enplegagarritasuna erraz dezaketen prestasun-motak: Esku hartzeko premiak: ez bai Mota: bai Mota:

Lanerako interesak, balioak eta jarrerak identifikatzeko datuak: Enplegagarritasuna eragotz dezaketen elementuak: Enplegagarritasuna erraz dezaketen elementuak: Esku hartzeko premiak: ez Lan-errealitatea identifikatzeko datuak: Enplegagarritasuna eragotz dezaketen elementuak: Enplegagarritasuna erraz dezaketen elementuak: Esku hartzeko premiak: ez bai Mota: bai Mota:

Proba psikoteknikoak edo lanbide-probak: Trebetasuna: Oinarrizko gaitasunak: Nortasuna: Beste zenbait: Esku hartzeko premiak: ez bai Mota:

Koherentzia-maila: 1 OHAR OROKORRAK

LANBIDE EKIMENA

279

Gizarte Integrazioa

f 3. fasea: Ekintza Plan Pertsonalizatuaren proposamena Eskatzaileari buruz bidezkoa den informazioa jaso eta premien diagnostikoa eta ebaluazioa egin ondoren, beste elkarrizketa bat egin beharko da esku hartzeko prozesuaren barruan. Elkarrizketa horretan, interesak, gaitasunak, trebetasunak eta prestakuntza- eta lanbide-arloko ibilbidea lan-merkatuaren eskakizunekin erlazionatuko dira, eskatzailea enplegagarri bihurtuko duen Ekintza Plan Pertsonalizatu baten bidez. Izan ere, enplegagarri izateko, beharrezkoa da: 9 Nagusi diren lan-baldintzen pertzepzio egokia eta errealista izatea. 9 Norberaren gaitasunen pertzepzio egokia izatea, eta gaitasun horiek lan-merkatura egokitzea. Ekintza Planaren lanbide-helburuak Arestian adierazitakoa lortzeko, aurreikusitako jardun orokorrak enplegagarritasuna edo lan-munduratzeko gaitasuna garatzea eta hobetzea bilatu behar du. Horretarako, honako helburu hauek lortu behar dira: 9 Eskatzailearekin batera, epe labur, ertain eta luzerako lanbide-helburuak definituko dituen lanbide-proiektu pertsonalizatua zehaztea. 9 Helburu horiek lortzeko jardun-plan pertsonalizatua lantzea. 9 Ezarritako helburuak lortzeko bidezkoak diren konpromisoak negoziatzea eta onartzea. Prozesuaren une horretan, oso garrantzitsua da eskatzailearen inplikazioa lortzea. Teknikariaren zeregina gidari eta aholkulari izatea izango da; lan-munduratzea lortzeko egin beharreko ekintzak eta jarraitu beharreko bidea finkatuko dituzten lanbide-helburu horiek, izan ere, faktore batzuk eta besteak aztertzean ikusitako premien diagnostikoarekin kontrastatu eta egokitu egin behar dira. Eskatzaileak ikasteko eta lana bilatzeko prozesuari autonomiarekin aurre egiteko dauden alternatibak (hau da, ibilbideak) negoziatzeko garaia izango da. Eskatzailearen aukeren eta egiten duen eskaeraren arteko koherentzia-maila oso garrantzitsua da puntu honetan. Diagnostikoaren fasean ikusi dugun bezala, oso garrantzitsua da lanbide-helburuak (eta, bereziki, epe laburrekoak) ahalik eta koherenteenak izatea. Lanbide-helburu horiek zabalak eta askotarikoak izan daitezke eta, jakina, bereziak eskatzaile bakoitzarentzat. Hona hemen adibide batzuk: 9 Lana berehala aurkitzea 9 Sektore edo lan jakin bakar batean jarduteko prest egotea 9 Edozein sektoretan edo lanetan jarduteko prest egotea 9 Lan egitea eta prestatzea 9 Prestatzea

LANBIDE EKIMENA

280

Lan Munduratzea

9 Oposizioak prestatzea 9 Bere kontura lan egitea Epe labur, ertain edo luzerakoak diren kontuan hartuta, helburu horiek ezberdinak izan daitezke. Helburu horiek lortzeko alternatibak aukeratzea, azken batean, eskatzailearen beraren esku egongo da. Eskatzaileak helburuak zehaztuko ditu, helburu horien plangintza egingo du, eta garapenaz arduratuko da. Ekintza Plan Pertsonalizatuan egin beharreko jardunak Ekintza Plan Pertsonalizatuak eskatzailearen ikaskuntza eta garapen integrala lortzeko hainbat jardun egitea eskatzen du, honako alderdi hauetan hain zuzen ere: lan edo ofizio bakoitzaren berezko lanbide-teknikak eta -trebetasunak, enplegurako gizarte-trebetasunak, ekimen eta autonomiarako gaitasuna, komunikazio-trebetasunak, enpresaren helburuak ulertzeko eta bere gain hartzeko gaitasuna eta, hala badagokio, norberaren enplegua sortzeko aldez aurreko jarrera. Enplegua eskatzen duenak hori lortzeko, lan-munduratzeko teknikariak aldez aurreko ezagutza guztiak eta eskaintzaren ibilbidearen prozesuan eta lan-merkatuaren prospekzioan eskuratutako informazio guztia beharko ditu. Honako alderdi hauek definitzeko erabiliko da informazio hori: 9 Eskatzaileak lan-merkatuan aurkituko dituen eskakizunak, eskatuko dioten lanbide-profila, eta lan-aukerarik handienak eskainiko dizkion sektorea. 9 Ibilbidearen une bakoitzean egokienak izango diren prestakuntza-baliabideak eta lana aktiboki bilatzeko baliabideak, eta baliabide horiek lortzeko lekua eta unea. Hortaz, eskatzaileak informazioa izan dezan eta hezkuntza-sistema, prestakuntza-sistema eta enplegu-sistema zein ehun ekonomikoa eta enpresa-eremukoa eskuragarri izan ditzan lortu behar du teknikariak. Horretarako, ezinbestekoa izango da zerbitzuak prestakuntzan eta enpleguan eskumenak dituzten erakunde publiko eta pribatuekin lankidetzan jardutea. Jarduteko lehentasunezko eremu gisa, toki-esparrua hartuko da kontuan. Ekintzak garatzeko metodologia Bakarka egingo diren ekintzak eta taldean egin beharrekoak bereizi egin behar dira. 9 Bakarka egin beharreko ekintzen kasuan, lan-munduratzeko elkarrizketan ikusitako metodologia eta jarduteko modua gomendatzen da. Eskatzaileak ekintza guztietan inplikatu behar duela gogorarazi beharra dago. 9 Taldeka egin beharreko ekintzen kasuan, berriz, parte-hartzea bilatuko duen metodologia aktibo bat gomendatzen da, honako hauek erabilita: talde-eztabaidarako teknikak, azalpen-metodoak eta saio praktikoak, ariketa eta simulazio ugariren erabilera (talde-mailako role playingak, atzeraelikadura eta feedback-a), kasuen azterketa eta abar. Aniztasuna eta ikasteko erritmoak landu eta errespetatu egin beharko dira.

LANBIDE EKIMENA

281

Gizarte Integrazioa

Ekintzaren ibilbideak Eskatzaile bakoitzaren ibilbide pertsonalari eta lanbide-ibilbideari lotutako aldagaien konplexutasuna eta ugaritasuna kontuan hartuta, praktikan jartzeko orduan jarduteko modu bereiziak ezarriko dituzten alternatibak edo ibilbideak hartu beharko ditu kontuan Ekintza Planak. Grafiko honetan, Ekintza Planetarako gomendatutako hainbat ekintza orokor agertzen dira: 9 Laneratzeko ekintzak 9 Lan-arloko alderdi pertsonalak garatzeko ekintzak 9 Prestakuntza-ekintzak eta lan-praktikak 9 Lana aktiboki bilatzeko ekintzak 9 Autoenplegua sustatzeko ekintzak

ZERBITZURAKO SARBIDEA

LAN-MUNDURATZEKO ELKARRIZKETA

INFORMAZIOA / ORIENTAZIOA

ENPLEGAGARRIA

EZ-ENPLEGAGARRIA

BAI EZ BAI EZ

Oinarrizko premien gabezia

Laneratzeko ekintzak / deribazioa

Beste zenbait gizarte-zerbitzu

Arazo pertsonalak eta/edo jarrerazkoak

Garapen pertsonalerako eta jarrera-garapenerako ekintzak Honako hauek eskuratzeko ekintzak:

BAI EZ

Prestakuntzarik eta/edo lan-esperientziarik eza

Oinarrizko prestakuntza Lanbide-prestakuntza Lan-esperientzia

BAI

Lana bilatzeko teknikak: informaziorik edo praktikarik eza Lan-klubak Lan-poltsa Autokandidatura Autoenplegua 5.1. eskema.

Lana aktiboki bilatzeko teknikei buruzko moduluak

LANBIDE EKIMENA

282

Lan Munduratzea

Ekintza horiek bereiz azaltzen dira errazago aztertu eta ulertzeko, baina ez da ahaztu behar ekintza horiek gainjarri, berregokitu edo osatu egin daitezkeela eta, zenbaitetan, ibilbidea goitik behera alda dezaketela. Gainera, ekintzen arteko konbinazioarekin ibilbide ezberdin ugari sortuko dira, eta ibilbide horien jarraipenak eta etengabeko ebaluazioak zehaztuko dute hasieratik aukeratutako ibilbidea edo ekintza-plana egokia den, edota plana berregokitu edo aldatu behar den. Ibilbide bereiziak: motak Gizarteratzeko ekintzen bitartez egin beharreko ibilbidea (deribazioa) Ibilbide-mota honetan, lan-munduratzeko zerbitzuak ezin du zuzenean esku hartu, eskatzaileen lehentasuna oinarrizko premiei erantzutea baita. Eskatzaile horiek beste erakunde batzuetara bidali behar dira; bertan, bizitza, higienea, atsedena, elikadura eta osasuna hobetzeko jarduerak egingo dituzte, eta hainbat arazo landu ahal izango dituzte, hala nola drogak, GIB-HIESa, orientaziorik eza eta abar. Bestalde, lan-kontratua lortu ahal izateko arauzko edo legezko dokumentaziorik ez duten etorkinak orientazio juridikoko zerbitzuetara bidali beharko dira (lan-munduratzeko zerbitzuan halakorik ez badago). Beste zerbitzu batzuetara bidaltzen diren eskatzaileen jarraipena egin beharko du teknikariak, oinarrizko premien arazoa konpondu ondoren lan-munduratzeko zerbitzura itzuliko baitira. Orientaziorako eta informaziorako ekintzen bitartez egin beharreko ibilbidea Enplegua lortzeko orientazioa eta informazioa baino behar ez duten eskatzaileek beste ibilbide-mota bat egingo dute. Oro har, eskatzaile horiek lanbide- eta prestakuntza-esperientzia egokia, lana bilatzeko jarrera positiboa eta trebetasun eta gaitasun pertsonal egokiak dituzte. Ibilbide honetan, lana non bilatu jakiteko informazioa emango dien gida izango da esku-hartzearen emaitza gauzatzeko modua. Eskatzaileak, elkarrizketa baten edo biren ondoren, eta lan-klubak, lan-poltsak eta/edo autokandidaturak lagun, laneratzeko prest egon daitezke. Hainbat ekintzaren arteko konbinazioaren bitartez egin beharreko ibilbidea Premiei erantzuteko ekintza-plan pertsonalizaturako aurreikusitako jarduera bat edo batzuk behar dituzten eskatzaileentzat da ibilbide-mota hau. Jarduera horietan, honako hauek azpimarra daitezke: 9 Lanerako alderdi pertsonalak eta jarrerazkoak garatzeko ekintzak. Jarduera hauen bidez, laneratzeko prozesua errazten duten alderdi pertsonalak eta prozesu hori egiteko beharrezkoak diren jarrerak, baliabideak, trebetasunak eta ezagutzak sendotu eta garatuko dira. Aukera ugari daude, eta honako helburu hauek lortzera bideratutako ekintzak gomendatzen dira:

LANBIDE EKIMENA

283

Gizarte Integrazioa

Norberaren lanbide-proiektua garatzeko eta egokitzeko erantzukizunak bere gain hartzea.

Lan-munduratzeko gizarte-trebetasunak eta pertsonalak garatzea eta eskuratzea. Komunikazio-eredu egokiak eskuratzea eta, horretarako, adierazpen-ereduak bateratzea eta pertsonarteko harremanetarako gaitasuna garatzea.

Elkarbizitzari eta gainerakoekiko errespetatuari lotutako oinarrizko gizarte-arauak ezagutzea eta barneratzea.

Ikasteko eta lan egiteko interesa sustatzearen bitartez, eskatzaileek lan-munduratzearen inguruan dituzten interesak eta balioak aztertu eta egokitzea (bizitzan lanbide-garapenak eta pertsonalak duten garrantziaz jabetzeko).

Lana bilatzeko eta langabezia-egoeran norberaren erantzukizuna bere gain hartzeko motibatzea.

Eskatzaileen autoestimua eta autobalorazioa handitzea eta, horretarako, egin ditzaketen jarduerei buruzko gogoeta egitea, jarduera horiek baloratzea eta esperientzia guztien alderdi positiboak agerian uztea.

Autonomia pertsonala eskuratu eta sustatzea eta, horretarako, eginkizunetan erantzukizun-maila handitzea.

Zeharkako gaitasunak lantzea: lan-ingurunera egokitzea, ekimena, arazoak konpontzea, komunikazioa, erantzukizuna, antolamendua, talde-lana eta abar.

9 Prestakuntza-ekintzak eta lan-praktikak. Ekintza hauen bidez, lan egiteko beharrezkoak diren prestakuntzari eta/edo kualifikazioari lotutako alderdiak landuko dira bereziki. Horretarako, lanbide-gaitasunak eta pertsonalak garatuko dira. Prestakuntza-premiak hainbat mailatan banatuko dira, baliabide eta programa gehienak prestakuntza-planetan jasota badaude ere: Oinarrizko prestakuntzaren premia. Ingurunean moldatzeko gutxieneko prestakuntza eta oinarrizko ezagutzak eskuratu behar direnean agertzen da: Eskola Graduatua, DBHko Ziurtagiria, osabidezko hezkuntzakoa eta abar. Ezagutza horiek eskuratzeko, helduen ikastegiak edo oinarrizko prestakuntza horretarako berariazko ekintzak eskaintzen dituzten zerbitzuak daude, hala nola Gizarte Bermeko Programak, lantegi-eskolak, ofizio-etxeak, enplegu-lantegiak eta abar. Lanbide-prestakuntzaren premia. Eskatzaileak oinarrizko prestakuntza egokia duenean edo bere lehentasunezko premia lan jakin bat egin ahal izateko trebatuko duten lanbide-gaitasunak eta teknikoak eskuratzea denean komeni da premia horri erantzutea.

LANBIDE EKIMENA

284

Lan Munduratzea

Horretarako baliabideak honako hauek dira: lanerako lanbide-heziketa (eskatzailea langabezian dagoenean), eta etengabeko prestakuntza (lan-maila hobetu nahi denean). Prestatzen jarraitu nahi duten gazteek prestakuntza jasotzeko prestasunik izanez gero, heziketa-zikloak egitea komeni da. Gaur egun, hori da aukerarik onena lanbide-eremu batean prestatu nahi duten pertsonentzat. Lan-esperientziaren eta/edo lan-ohituren premia. Aurreko prestakuntzei zuzenean lotuta dago. Enpresetan praktikak egiteko aukerari esker, ezagutza berriak praktikan jartzen dira, lan-ingurunearekin zuzeneko harremana lortzen da eta, horrela, lanbide5.9. irudia. Heziketa-zikloak aproposak dira gazteen lanbide-heziketarako.

-gaitasunak errazago eskura daitezke.

9 Lana aktiboki bilatzeko ekintzak. Jarduera horien bidez, enplegua aktiboki bilatzeko prozesuari lotutako alderdiak landuko dira. Horretarako, enplegua aktiboki eta antolamendu eta plangintza batekin bilatu ahal izateko teknikei eta trebetasunei lotutako prestakuntza hartuko da kontuan. Gutxienez honako eduki hauek jasoko dituen prestakuntza-modulu bat inplementatzea gomendatzen da: Lan-merkatuaren egoera eta eskariak Lana non bilatu Lana nola bilatu: curriculuma, aurkezpen-gutuna, enpresarekiko lehen harremana eta abar. Hautaketaren zirkuitua: hautaketa-elkarrizketa nola gainditu

9 Autoenplegurako motibatzeko ekintzak. Jarduera hauen bidez, autoenpleguaren eta jardun ekintzailearen kulturaren sustapenari eta horretarako motibazioari lotutako alderdiak landuko dira, eskatzaileak autoenpleguaren inguruan sentsibilizatzearen eta horri buruzko informazioa ematearen bitartez landu ere. Lan-munduratzeko zerbitzuan, helburu hori izango duten hainbat jardun aurreikusteaz gain, ahal bada dauden baliabideak, eta autonomia-erkidego eta udal gehienek eta proiektuen balorazioaz eta bideragarritasunaz arduratzen diren erakunde espezializatuek eskaintzen dituzten autoenplegu-programak erabiltzea komeni da.

LANBIDE EKIMENA

285

Gizarte Integrazioa

Ekintza horiek praktikan jartzean, honako helburu hauek gomendatzen dira, besteak beste: Autoenpleguak lan-merkatuan txertatzeko ematen dituen aukerei buruzko informazioa eskuratzea. Negozio-plan bat lantzeko prozesuari lotutako alderdiak, eta enpresak sortzeko diru-laguntzak eta bestelako laguntzak ezagutzea. Zeregin hori zabal dezaketen eta laguntza eman dezaketen erakundeak eta zerbitzuak ezagutzea. Ekintza Planaren barruan egin beharreko ekintza guztiak teknikariaren eta eskatzailearen artean adostu eta negoziatu beharko dira. Komenigarria izango litzateke eskatzaileak, idatziz, adostutako datak, ordutegiak eta konpromisoak betetzeko konpromisoa hartzea. EKINTZA-PLAN PERTSONALIZATUAREN PROTOKOLOA Eskatzailearen txostena EGUNGO EGOERA DIAGNOSTIKOA Laburpena eta enplegagarritasun-maila:

NORA IRITSI NAHI DEN Epe laburrerako helburuak:

Epe ertainerako helburuak:

Epe luzerako helburuak:

Proposatutako ibilbidea: ekintza-plan pertsonala (beharrezkoak diren jarduera guztiak gaineratuko zaizkio txostenari) Proposatutako ekintza: Ekintzaren izena, nondik norakoa eta abar Lekua, erakundea, zentroa Helbidea Hasierako eta amaierako data Helburuak Programa eta edukiak

LANBIDE EKIMENA

286

Lan Munduratzea

ITUNAK, AKORDIOAK ETA KONPROMISOAK: Ados nago honako honekin:

Ados nago honako honekin:

Ados nago honako honekin:

f 4. fasea: Ekintza Plan Pertsonalizatua praktikan jartzea, eta jarraipena eta ebaluazioa egitea Enplegagarritasuna eta lan-merkatuan autonomiarekin txertatzeko aukerak garatzera bideratutako ikasteko prozesutzat hartu dugu, orain arte, Ekintza Plan Pertsonalizatuaren bitartez egin beharreko esku-hartzea. Prozesu orotan, beharrezkoa da jarraipena eta ebaluazioa egitea. Horrela, alde batetik, aurreikusitako emaitzak lortzen diren jakin ahal izango da eta, bestetik, ager daitezkeen eragozpenak konpontzea eta premia berrietara egokitzea errazagoa izango da. Bana-banako tutoretza, jarraipen-prozesu gisa Jarraipena egiteko erabili beharreko metodologiak hainbat tutoretza- edo laguntza-elkarrizketa barne hartuko ditu, eta Ekintza Planak dirauen bitartean egingo dira. Eskatzaileak lanpostua lortzen duenean edo zirkunstantziaren baten ondorioz harremana amaitutzat ematen denean bukatuko da tutoretza hori. Tutoretzaren bitartez, eskatzailearen errealitatea aztertuko da eta, horrela, ekintzek aurreikusitako helburuak betetzen dituzten, egokitzea komeni den edo Ekintza Plan berria egin behar den jakingo du beti teknikariak. Gainera, oso kontuan izango da eskatzaileak bere gain hartutako konpromisoak betetzen dituen ala ez. Horrela ez bada, beste batzuk negoziatu behar diren aztertu beharko da. Zenbait kasutan, eskatzailearen gorabehera pertsonalak edo gizarte- eta lan-profilaren berezitasuna direla eta, gerta daiteke talde-metodologiako jardun batean barne hartzea komeni ez izatea. Tutoretza-prozesuaren bidez, lan-munduratzeko prozesuan laguntzeko eta lan-merkatuarekiko harremana errazteko bana-banako orientaziora, aholkularitzara, gidaritzara eta ikaskuntzara bideratutako hainbat ekintza egin daitezke.

LANBIDE EKIMENA

287

Gizarte Integrazioa

Ebaluazio-prozesua hainbat eremutatik 9 Enpresa-eremutik Ikusi dugunez, Ekintza Plana lantzeko eta gauzatzeko oso kontuan hartu behar dira gizarte-eremua eta enpresa-eremua. Era berean, ebaluazio-prozesua egiteko ezinbestekoa da nahikoa izan den, behar bezala erabili den, edo aurreikusitako emaitza eman duen baloratzea. Lan-munduratzeko zerbitzuek beren lehen esperientzietan jasotako kritikarik zabalduenetako bat hau izan zen: eskatzailea ia besterik ez zutela kontuan hartzen. Gaur egun, dirudienez, eragozpen hori gainditzen ari da, eta esku-hartzeak gero eta gehiago daude eskaintzaren eta eskariaren arteko bitartekotza-prozesuetan oinarrituta. Hori dela eta, ezinbestekoa da ebaluazioak eskatzailearen zein enpresen premietara bideratzea. Ebaluatu beharreko beste eremu bat erakunde-baliabideei lotutakoa da. Zenbaitetan, baliabiderik ezaren ondorioz, Ekintza Plana ez da behar bezala lantzen, edo gabezia horien eraginez egokitu egin behar da. Horrek ondorio negatiboa du ekintzaren emaitzan, eta zerbitzuak zein eskatzaileak denbora galtzea eragiten du. Komenigarria izango litzateke ebaluazio horien bitartez gabeziak agerian geratzea, eta erantzukizuna duten erakundeek egoera horiek hobetzeko edo irtenbidea emateko baliabideak eta ekintzak eskaintzea.
5.10. irudia. Tutoretza Ekintza Plan Pertsonalizatuaren funtsetako bat da, etengabeko elkarreragina eskaintzen baitu prozesu osoan.

9 Eskatzailearen eremutik Lan-munduratzeko esku-hartze bat positibotzat hartzeko egoera ideala eskatzaileak lan-kontratua lortzea izango litzateke, baina objektiboa dirudien balorazio hori zaila da gauzatzen, gaur egun lan-merkatuan eragina duten aldagai asko hartu behar baitira kontuan. Lehenik eta behin, lanaren kalitatea ebaluatu beharra dago: ez da gauza bera eskatzaileak edozein lan-mota aurkitzea, edota bere prestakuntzarekin, esperientziarekin eta interesekin bat datorren gustuko lan bat aurkitzea. Gainera, egungo kontratuen behin-behinekotasuna eragozpen handia da esku-hartzea positibotzat baloratu ahal izateko. Gerta daiteke eskatzaileak nahi duen kontratua lortzea, baina sei hilabete barru, hiru hilabete barru edo denbora-tarte laburragoan enplegurik gabe zerbitzura itzuli behar izatea.

LANBIDE EKIMENA

288

Lan Munduratzea

Esku-hartzearen balorazio negatiboetan, prozesua bertan behera utzi dutenen kasua aipatu beharra dago. Zenbaitetan, arrazoia eskatzailearen jarrera da, baina hainbat kasutan baliteke lan-munduratzeko teknikariaren rola ongi definitu ez izana eta eskatzailearengan iguripen faltsuak sortu izana: denborarekin, lanpostua lortzeko zailtasuna gehiegizkoa da eskatzailearentzat, eta horrek prozesua bertan behera uztea eragiten du. Azkenik, pertsona-mailan zein gizarte- eta lan-mailan garatzeko eta ikasteko prozesu gisa baloratu behar da esku-hartzea. Zenbaitetan, kontratua lortu gabe ere, esku-hartzeak porrot egin duela adierazi aurretik eskatzaileak behintzat ikaskuntza hori egin duen baloratu beharko da. Jakina, balorazio hori hasierako diagnostikoa eta amaierako egoera konparatuta egingo da. 9 Esku hartzeko tresnak. Informazio hori guztia era zehatz, sistematiko eta antolatuan jasotzeko, ezinbestekoa da Ekintza Planaren jarraipena eta ebaluazioa egiteko tresnak izatea. Tresna horiek Ekintza Plana aldatzen duten gorabehera guztiak jasoko dituzte, eta teknikariaren lana errazteko erreminta eraginkorrak izango dira. 9 Lan-munduratzeko teknikariaren eremutik. Azkenik, oso komenigarria izango litzateke eskatzailearen ikuspuntua kontuan hartzea. Horretarako, inkesta edo galdera-sorta bat erabil daiteke eskatzaileak zerbitzua nola bizi izan duen eta esku-hartzearen bitartez egindako aldaketa-prozesua nola sentitu duen adieraz dezan. Informazio hori baliagarria izango da esku-hartzea zein teknikariaren zerbitzua, jarrera eta profesionaltasuna hobetzeko (beharrezkoa izanez gero). Behaketa lanpostuan: lanpostuari eusteko estrategiak Normalean, bitartekotza-prozesua arestian aipatutako ebaluazio-prozesuarekin amaitzen da. Hala ere, esku-hartzea diseinatzeko joera berrietan ikusten denez, lanpostua lortzea bezain garrantzitsua da lanpostu horri eustea. Ez da ahaztu behar esku-hartzearen xede diren eskatzaile batzuek ez dituztela lanerako ohitura eta jarrera egokiak eskuratu, eta hori eragozpen handia izan daiteke lanpostuan luzaroan irauteko. Gogoratu beharra dago, era berean, kontratuen behin-behinekotasuna. Arazo horiek direla eta, ezinbestekoa da esku-hartzea luzatzea eta txertatutako eskatzaileak betetzen duen lanlekura bideratzea. Jarraipen hori egiteko, ezinbestekoa da enpresen oniritzia eta lankidetza izatea; hori lortzea beti erraza ez denez gero, horixe da prozesuan agertzen den eragozpen handietako bat.

LANBIDE EKIMENA

289

Gizarte Integrazioa

Lankidetza hori lortuz gero, teknikariak informazioa jaso ahal izango du eta lanpostuaren hainbat aldagai ebaluatu ahal izango ditu, hala nola eskaintzen duen bizi-kalitatea, langilearen pertzepzioa, aberastasuna, zeregin-motak, eskaintzen duen autonomia-maila, ematen duen garrantzia eta erantzukizuna, gogobetetzea, lanaren eta soldataren arteko oreka egokia eta abar. Aldagai horietan desegokitasunik ikusiz gero, esku hartzeko prebentziozko prozesu bat hasiko litzateke, langileak lanpostua behar baino lehen utz ez dezan. Esku hartzeko neurrietan, honako hauek aipa daitezke: lan-ohituren inguruko errefortzu-teknikak, eta etengabeko prestakuntzako ikastaroak (eskatzailea lanbide-egokitzapenetik eta egungo lan-merkatuak eskatzen duen balio-aniztasunetik kanpo inoiz ez geratzeko). Era berean, bidezkoa izanez gero, lan-mailako atsekabea arintzeko premiazko neurriak hartu behar dira, atsekabe horrek zuzeneko eragina baitu lanpostua betetzeko zereginean zein langilearen bizitza pertsonalean eta sozialean. Horretarako, atsekabea zerk sortu duen jakin behar da. Arrazoi horiek guztiak kontuan hartuta, enpresaburuek neurriak hartu beharko lituzkete lan-munduratzeko teknikariarekin batera enplegatuen eta lanpostuen artean ikusitako edozein atsekaberi edo aldagai-desorekari aurre egiteko.

LANBIDE EKIMENA

290

Lan Munduratzea

EKINTZA-PLAN PERTSONALIZATUAREN JARRAIPENAREN ETA EBALUAZIOAREN PROTOKOLOA EKINTZA-PLANAREN JARRAIPENA:

Jardueraren izena Helburuak lortu dira Baliabideak egokiak izan dira Eskatzailearen gogobetetze-maila Oharrak

EBALUAZIOA: Lortu al dira helburuak?: bai Enpresaren eta kontratuaren datuak:

Lortu al dira helburuak?: ez Planarekin jarraitu beharra:

Plana berregokitu beharra: (Ekintza Plan berria zehaztu behar da)

LANBIDE EKIMENA

291

Gizarte Integrazioa

Aipamen bibliografikoak
(1) SOBRADO FERNNDEZ, L. Orientacin e Insercin Profesional. Ed. Estel. Universidad de Santiago de Compostela. 1998. 95. or. (2) LVAREZ GONZLEZ, M. Orientacin Profesional. Cedecs Editorial S.L. Bartzelona, 1995. 36. or. (3) Azpimarratu beharra dugu bat gatozela erabat J. Montane-k Orientacin Ocupacional versus Career Education gaiari buruz emandako azalpenetan agertzen duen ikuspegi teorikoarekin. Honako obra honetan: MONTANE, J. Orientacin Ocupacional. Ediciones CEAC. Bartzelona, 1993. 46-47. orr. (4) MONTANE CAPDEVILA, J. Orientacin Ocupacional. Ediciones CEAC. Bartzelona, 1993. 47-54. orr. (5) BLASCO, B. Honako honek aipatua: SOBRADO FERNNDEZ, L. Orientacin e Insercin Profesional. Ed. Estel. Universidad de Santiago de Compostela. 1998. 434-435. orr. (6) SOBRADO FERNNDEZ, L. Aipatutako obra. 436. or. (7) INEMen Behatokiaren wb orritik atera da: www.inem.es (8) FRAGO, E. ETA BESTE ZENBAIT. Trabajar para vivir. Una propuesta innovadora de insercin sociolaboral. Grupo Promocions. Miraguano Ediciones. Madril, 1999. 60. or. (9) Adibiderik erabiliena Cuestionario de Analisis de Puestos P.A.Q. da, baina egokitzea gomendatzen da; izan ere, oso luzea da, eta gehiegizkoa izan daiteke esku-hartzearen premiei erantzuteko. (10) PEA BAZAN, M. Direccin de personal. Organizacin y tcnicas. Coleccin ESADE. Editorial Hispano Europea S.A. Bartzelona, 1990. 245. or. (11) Gaur egun Kataluniako Enplegu Sistemak (Sistema Catal de Colocaci) erabiltzen duen lanen profilei buruzko fitxaren egokitzapena. (12) Ediciones Talaia. (13) EQUIPO PROMOCIONS. El empleo de los Inempleables. Metodologas y recursos para la insercin laboral. Editorial Popular. Madril, 1996. 155. or. (14) Honako web orri honetatik atera da: www.gencat.net, Departament de Treball, Programa IORO. (15) FRAGO, E. ETA BESTE ZENBAIT. Aipatutako obra. 161. or. (16) Kataluniako Generalitateko Departament dEnsenyament izenekoak argitaratutako eta jatorrizko Holland-etik egokitutako lanbide-orientazioko koaderno hau oso erabilia da ikastetxeetan. (17) El desarrollo de la empleabilidad. Critas.

LANBIDE EKIMENA

292

Lan Munduratzea

ARIKETAK
1. Aztertu eta arrazoitu lan-munduratzearen eremuan esku hartzeko ereduen hasiera eta bilakaera. Ondoren, bilakaera hori Europan eta Estatuan lanerako erabili diren politiken eta estrategien bilakaerarekin konpara dezakezu. 2. Aztertu lanbide-orientazioko egungo ereduak, eta bilatu eredu horiei buruzko informazioa. Konparatu arestian azaldutako ereduekin. 3. Ikertu zure eremu geografikoan gauzatzen ari den lan-munduratzeko zerbitzu edo programaren bat. Aztertu toki-garapenerako ereduari jarraitzen dion. 4. Azaldu eta arrazoitu eskaintzaren eta eskariaren arteko bitartekotza-prozesua. Zure ustez, zergatik da beharrezkoa bitartekaria/lan-munduratzailea? 5. Zure ustez, zergatik da hain garrantzitsua, bitartekotza-prozesu batean, eskaintzaren zein eskariaren ibilbideetan esku hartzea? 6. Ikertu zure eremu geografikoan azken urtean eskaintzak gehitu dituzten lan-sektoreak. Zein dira gehien eskatzen diren lanbide-profilak? 7. Laburbildu ibilbide pertsonalen kontzeptua, definizioa eta helburuak. 8. Azaldu eta arrazoitu gizarteratzearen eta laneratzearen arteko ezberdintasuna. 9. Zure ustez, zergatik da hain garrantzitsua ebaluazioa eskaintzaren eta eskariaren arteko bitartekotza-prozesuan inplikatutako eremu guztietan?

5.1 jarduera Enpresa sentsibilizatzeko elkarrizketa

Planteamendua Jarduera ekonomikoari dagokionez, kontratazioa nabarmen handitu duten eta aztertu ditugun giza taldeen lan-munduratzea lortzeko jarduera-sektore egokian diharduten enpresetara joatean datza jarduera (horretarako, zuen eremuko bibliografia osagarria erabil dezakezue).

LANBIDE EKIMENA

293

Gizarte Integrazioa

Garapena Banatu taldea hiruko azpitaldeetan (gehienez). Egin triptiko, informazio-orri edo txosten bat zuen ustez enpresak aztertu ditugun giza taldeen ezaugarriei buruz ezagutu behar duen informazio guztiarekin (enpresen sentsibilizazioari buruz aztertu dugun puntuaz eta bibliografia osagarriaz balia zaitezkete). Bateratu lan hori, aukeratu bisitatu beharreko enpresak, eta egin elkarrizketa baterako hitzordua. Idatzi enpresak honako alderdi hauei buruz adierazitako iritzia: enpresak ba al zuen zuek emandako informazioaren berri? Nolako jarrera agertu dute zuen informazioaren aurrean? Zuen ustez, bisitaldiak balio izan al du jarrera hori aldatzeko? Bateratu informazio guztia, eta egin idatzizko lan bat. Iraupena 3 ordu inguru informazioa lantzeko eta talde txikian laburbiltzeko. Saio bat ikastetxetik kanpoko bisitaldia egiteko. Saio bat talde handian.

5.2 jarduera Eremuko lan-merkatuaren prospekzio-azterketa

Planteamendua Zure eremu geografikorik hurbileneko biztanleriaren eta lan-merkatuaren ezaugarriei buruzko azterketa egin behar da. Datu horiek biltzeko, zure eremuko Lan Merkatuaren Behatokiari buruzko argitalpenen bat erabil dezakezue, edota zuen Udaleko Garapen Ekonomikoko Arlora edo lan-munduratzeko programa edo zerbitzu bat duen erakunderen batera bisitaldia egin dezakezue. Garapena Jarduera hau egiteko, gehienez hiruko taldeak osatuko dituzte.

LANBIDE EKIMENA

294

Lan Munduratzea

Honako informazio honen bilketa, azterketa eta bateratze-lana egin behar da: Eremuko jarduera-tasa orokorra, sexuaren eta adin-taldearen arabera. Eremuko enplegu-tasa orokorra, sexuaren eta adin-taldearen arabera. Eremuko langabezia-tasa orokorra, sexuaren eta adin-taldearen arabera. Kontratuak, kontratatuaren sexuaren eta adin-taldearen arabera. Kontratuak, jarduera-sektorearen arabera. Gehien kontratatutako jarduera ekonomikoak. Beste zenbait datu interesgarri.

Informazioa laburbildu ondoren, taldeko saio bat egingo da informazio hori gainerako ikaskideekin kontrastatzeko eta, horrela, zuen eremuko lan-merkatuaren ezaugarrien ahalik eta ideiarik zehatzena lortzeko. Iraupena 3 ordu inguru informazioa bildu eta talde txikitan laburbiltzeko, eta saio bat talde handian.

5.3 jarduera Ibilbide pertsonalizatua diseinatu, landu eta inplementatzea

Planteamendua Aztertutako ibilbide pertsonala garatzeko faseak landu eta gauzatu behar dira. Garapena Jarduera hau banaka egitea komeni da. Langabezian dagoen eta aztertutako giza taldeen berezko lanbideprofila duen pertsona bat elkarrizketatu behar da. Horretarako, azaldutako elkarrizketa-protokoloa edo egokitutako besteren bat erabil daiteke. Lortutako datuekin, diagnostiko-protokoloa bete behar da. Horretarako, sakonean aztertu behar dira enplegagarritasuna eragozten duten elementuak, errazten dutenak, eta esku hartzeko premiak.

LANBIDE EKIMENA

295

Gizarte Integrazioa

Egin zure ustez pertsona horrek lan-munduratzea lortzeko jarraitu beharreko ekintza-plana edo ibilbidea. Ekintzak errealak izango dira; horretarako, zure eremuko gizarte- eta lan-baliabideak eta hezkuntza- eta prestakuntza-baliabideak beharko dituzu. Bateratu ekintza-plan horiek, eta aztertu planaren indarguneak eta ahuleziak, eta eskatzaileari eta baliabideei dagokienez aurkitu dituzuen zailtasunak. Iraupena Sei ordu inguru

LANBIDE EKIMENA

296

Lan Munduratzea

6 unitate didaktikoa LAN-ESKARIEN EREMUKO ESKU-HARTZEA. KASU PRAKTIKOAK

6.1. irudia.

Langabeziak ondorio ekonomikoak, psikologikoak eta sozialak ditu pertsonarengan, hainbat mailatan, eta horrek, denborarekin, honako egoera hauek sortzen ditu: nortasun pertsonala eta maila soziala galtzea, autoestimua txikiagotzea, gizarte-harremanak murriztea, ezintasuna, frustrazioa, erruduntasuna, segurtasunik eza, babesik eza, amorrua eta gaitzondoa sentitzea (eta, sentimendu horiekin batera, osasunak okerrera egitea), denbora egituratzeko zailtasunak, portaera-azturak aldatzea (tabakoa, alkohola eta abar gehiegi kontsumitzea, adibidez), familiako harremanak eta gizarte-harremanak okerrera egitea eta isolamendurako joera. Horri guztiari, gero eta handiagoak izan ohi diren zailtasun ekonomikoak gaineratu behar zaizkio. PREZ ESCODA, Nuria (1996)

LANBIDE EKIMENA

297

Gizarte Integrazioa

6.1

Aurkezpena

Unitate didaktiko honetan, lan-eskarien eremuko esku-hartzearen aplikazioa argitzeko, lau kasu praktiko planteatuko ditugu, eta horietako hiru ebatzi. Unitate praktikoa da, eta aurreko unitate guztietan landutako edukiak erlazionatu behar dira. Kasu bakoitzean, giza talde jakin batekoa da pertsonaia nagusia: 9 Gaztea 9 Emakumea 9 Ezgaitasuna duen pertsona 9 Iraupen luzeko langabea Enplegu-eskatzaile bakoitzari, dauden neurriak eta baliabideak abiapuntutzat hartuta, lan-munduratzea lortzeko ibilbide pertsonala proposatu beharko zaio. Laburpen gisako unitate didaktikoa izan dadin, enplegu-eskatzaileak lan-munduratzeko zerbitzu batean diharduten gizarteratzaileen lekuan jarri behar dugu. Profesionalak gara, eta gure helburua eskatzaileekin batera lan-munduratzeko ibilbide pertsonala garatzea da. Lehenik eta behin, kasu bat irakurtzea, ebaztea eta, ondoren, ikasleek esku hartzeko egindako proposamena eta orrialde hauetan aurkeztutakoa konparatzea gomendatzen dugu. Jakina, esku-hartze ugari egin daitezke; hemen bat aurkeztuko dugu, adibide modura. Baliteke kasu bakoitzean dagoen informazioa oso mugatua izatea, eta hori oztopo izan daiteke. Esku-hartze errealetan, unitate didaktiko honetan proposatutakoak baino aldagai gehiago daude aukeran. Informaziorik izan ezean, geure erabakiak hartu beharko ditugu, kasu bakoitza zehazteko moduan oinarrituta. Lan-munduratzeko ibilbide pertsonala garatzeko, 5. UNITATE DIDAKTIKOAN azaldutako faseei jarraituko zaie. Zehazki, honako atal hauek garatu behar dira esku-hartzea ebazteko: 1. Kasuaren deskribapen laburra, eta egindako eskariaren azalpena 2. Lanbide-ibilbidea a) Hasierako elkarrizketa b) Premiak ezagutzea c) Ekintza-plan pertsonalizatua; bertan, lan-helburuak eta egin beharreko ekintzak finkatzen dira. d) Praktikan gauzatzea 3. Inguru geografikoan dauden babes-neurrien eta baliabideen zerrenda.

LANBIDE EKIMENA

298

Lan Munduratzea

6.2

Marioren kasua
Deskribapena

16 urte bete berri dituen mutila da Mario. DBHko 4. mailako ikasketak egiten ari da, baina ez du ikastaroa gaindituko. Marioren eskola-errendimendua DBHko 2. mailatik aurrera hasi zen jaisten. Lau irakasgai gainditu gabe utzi zituen, eta harrez gero okerrera egin du. Ikastetxean izan duen jarrera eta portaera ez da egokia izan: ikasturte honetan kanpora bidali dute behin, ikaskide bat jo izanagatik eta irakasleak iraindu izanagatik. Ez du ikasketekiko interesik erakusten, baina izugarri gustatzen zaizkio ordenagailu-programak; izan ere, ongi menderatzen du informatika-arloa. Mariok berak dioenez, ez daki zer egin nahi duen: ez du ideia argirik etorkizunaren inguruan. Alde batetik, gustura arituko litzateke informatikan, baina horretarako ikasten jarraitu behar duenez gero, eta ikasketak utzi nahi dituenez gero, baztertu egin du aukera hori. Bestetik, onena lanean hastea eta dirua irabaztea izango litzatekeela uste du, baina ez daki zein lan-motak eskaintzen dizkion aukera gehien enplegua aurkitzeko. Ikastetxeko orientazio psikopedagokikoko taldeak, ikasturtea amaitzear dagoela ikusirik, Mariok lana aurkitzeko edo prestatzen jarraitzeko (ikastaro praktikoetan, jakina) zein aukera dituen planteatu du. Horretarako, ikastetxea gure lan-munduratzeko zerbitzuarekin harremanetan jarri da, eta kasua gure esku utzi dute, Mario bere hurbileko lanbide-etorkizunari buruz orientatu ahal izateko.

Marioren lan-munduratzeko ibilbide pertsonala

1. Kasuaren deskribapen laburra eta egindako eskariaren azalpena 9 Mario 16 urteko mutila da. Gaur egun, DBHko 4. mailan dago, baina baliteke Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza ez amaitzea. Ez du ikasketekiko interes handirik, eta jarrera-arazoak dauzka institutuan. 9 Ikastea gogoko ez duela dio. Informatika baino ez zaio interesatzen. Gauzak ez ditu oso garbi, baina lan egin eta dirua irabazi nahi luke, zein eremutan jakin gabe. Ez du lan-esperientziarik. 9 Kasua gure zerbitzuaren esku utzi duen ikastetxeak egin du eskaria. Zehazki, ikasturtea amaitu aurretik Mario orientatzea eskatu du. 2. Lan-munduratzeko ibilbide pertsonala a) Hasierako elkarrizketa Mario bere institutuko irakasleek bidalita iritsi da, eta irakasle horiek Mariori buruzko informazioa eman dezakete, baina garrantzitsua da informazio horretatik urruntzen jakitea, aurreiritziz beteta egon baitaiteke. Hori dela eta, funtsezkoa da hasierako elkarrizketa Mario zuzenean ezagutzeko unetzat hartzea.

LANBIDE EKIMENA

299

Gizarte Integrazioa

Lehen elkarrizketaren helburua bikoitza da. Alde batetik, Mariorekin lankidetzan jarduteko giro bat sortu nahi da, lan-munduratzeko zentroko profesionalak orientazio-prozesuan lagun izango dituela senti dezan. Bestetik, premiak aztertzeko informazioa bildu eta Marioren eskaria zehaztu nahi da (ikastetxearen eskaritik bereiziz, eta Mariori protagonismoa emanez). Hona hemen kontuan hartu beharreko zenbait adierazle: 9 Pertsonaren identifikazioa 9 Prestakuntzaren identifikazioa; bereziki, gehien interesatzen zaizkion arloak eta zailtasun gehien planteatzen dizkiotenak identifikatuko dira. 9 Prestasunaren identifikazioa 9 Lanerako interesen, balioen eta jarreren identifikazioa. Adierazle hau da garrantzitsuena. 9 Lan-errealitatearen identifikazioa 9 Trebetasunen eta oinarrizko gaitasunen identifikazioa Elkarrizketa egitean, enplegua eskatzen duen pertsonaren lekuan jartzen jakin behar da. Kasu honetan, eta prozesuan Marioren arreta eta lankidetza lortzeko, oso garrantzitsua izango da haren adinera egokitutako hizkuntza erabiltzea, interesa pizteko lanbide-irtenbide erakargarrien adibideak aipatzea, haren errealitatera hurbiltzea eta abar. Marioren arreta erakartzeko, oso garrantzitsua izango da proposatuko zaion guztiaren berri ematea. Adibidez, lehen elkarrizketak zenbat iraungo duen, zertaz hitz egingo den, hurrengo bilerak noiz egingo diren eta abar adieraziko zaio. Bildu nahi den informazio guztia lortu ahal izateko, baliteke elkarrizketa bat baino gehiago egin behar izatea. Adibidez, saio oso bat beharko da interesei, motibazioari, nortasunari eta abarri buruzko test bat egiteko. b) Premiak ezagutzea Eskuratutako informaziotik ondoriozta daitezkeen premietan, honako hauek azpimarra daitezke: 9 Aholkularitza- eta orientazio-premia prestakuntza-alternatibei eta etorkizunerako beste aukera batzuei dagokienez. 9 Lanbide-inguruneko lehentasunak eta interesak ezagutzeko premia. 9 Erabakitzeko premia. 9 Prestakuntza-prozesuarekin jarraitzeko premia.

LANBIDE EKIMENA

300

Lan Munduratzea

9 Dagoen prestakuntza-eskaintza ezagutzeko premia. 9 Ikasten jarraitzera motibatzeko eta ikasketen aurrean duen jarrera hobetzeko premia. 9 Lan-ingurunearen ezaugarriak ezagutzeko premia. 9 Lana bilatzeko teknikak ezagutzeko premia. 9 Lan-esperientzia lortzeko premia. c) Ekintza-plan pertsonalizatua Aurreko puntuan azaldutako premietatik abiatuta, honako helburu hauek plantea daitezke, betiere Marioren ekarpenekin: 9 Interesak eta motibazioak aztertzea - Lehentasunak ezagutzea - Gehien interesatzen zaizkion arloak baloratzea - Nortasuna aztertzea 9 Izan ditzakeen prestakuntza- eta lan-irtenbideak ezagutzea - DBHko ikasketekin eta gabe izan ditzakeen prestakuntza-eskaintzei buruzko informazioa lortzea - Lan-merkatuaren ezaugarriei buruzko informazioa lortzea 9 Erabakiak hartzen ikastea 9 Prestakuntza-maila hobetzea - Ikasten jarraitzearen garrantzia baloratzea - Prestakuntza-mailan dauden aukerei buruzko informazioa lortzea - Norberaren interesetarako prestakuntzarik egokiena aukeratzea - Aukeratutako ikastaroak egitea 9 Laneratzeko beharrezkoak diren ezagutzak eskuratzea - Lan-merkatuaren ezaugarriak ezagutzea - Enplegua bilatzeko teknikak erabiltzen ikastea - Enplegua bilatzeko ikasitako teknikak aplikatzea - Jardunak aztertu eta baloratzea 9 Lan-ingurunean esperientzia hartzea. - Praktiken bidez lan-munduan txertatzen hastea.

LANBIDE EKIMENA

301

Gizarte Integrazioa

Helburuak lortu ahal izateko, denboran zehaztu behar dira Mariorekin batera. Halaber, helburu horiek sekuentziatzeko egutegia ezarri behar da. Marioren ibilbideak hiru ekintza-mota barne har ditzake: orientazioa eta informazioa lortzeko ekintzak, prestakuntza-ekintzak eta lan-praktikak, eta lana aktiboki bilatzeko ekintzak. Ordena azaldutakoa izango da; izan ere, Mario gaztea da eta bere lanbide-profila definitu egin behar du oraindik. Hori dela eta, oso garrantzitsua da Mariori aholku onak ematea, bere interesekin bat etorriko den aukerarik onena egin dezan. Marioren lehentasuna prestatzen jarraitzea ala lan-munduan sartzea den kontuan hartuta, prestakuntza-ekintzak egingo ditu ala lana bilatzen hasiko da. Mariok lan-munduratzea lortzeko izango duen ibilbide pertsonalaren barruan, orientazio-ekintzek garrantzi berezia dute, Mariok bere lanbide-etorkizuna erabaki behar baitu. Ekintza horien bidez, norberaren ezagutza landu daiteke, bakarrik egiteko test batzuen edo zuzendutako elkarrizketen bitartez. Ondoren, inguruneak eskaintzen dizkion prestakuntza- eta lan-aukerei buruzko informazioa bildu beharko da. Informazio hori bakarrik bila dezake Mariok, edota talde-bileren, informazio-saioen eta abarren bitartez. Azkenik, erabakia hartzen ikasteko estrategiak eskainiko zaizkio. Mariok ikasten jarraitzea erabakitzen badu, oinarrizko prestakuntza edo lanbide-heziketa eskuratzeko ekintzak egingo ditu, helduentzako eskolen edo inguruko lanerako prestakuntzako ikastaroen bitartez. Laneratzea erabakitzen badu, berriz, lana aktiboki bilatzeko ekintzek izango dute lehentasuna, enplegua bilatzeko teknikak ikasteko. Ekintza horiek lan-munduratzeko zentroan bertan egin daitezke, talde-saio praktikoetan. Bestalde, aukera bikoitza egin dezake, hau da, prestakuntza eta laneratzea. Kasu horretan, adierazitako bi ekintza-motak konbinatuko dira (prestakuntza-ekintzak eta enplegua bilatzekoak). Oso garrantzitsua da babes indibiduala eskaintzea. Behar adinako informaziorik ez dugunez gero, ez dakigu Mariok arazo pertsonalik eta jarrerazkorik ote duen. Izanez gero, pertsonaren eta jarreren garapenerako ekintzak egin behar diren aztertu beharko da (gizarte-trebetasunak eskuratzeko, adibidez). d) Praktikan gauzatzea Marioren lan-munduratzeko ibilbide pertsonala praktikan gauzatzean, bi alderdi hartu behar dira kontuan. Alde batetik, luze jo dezakeen prozesua da, eta ez dago linealki egiteko sortua; aitzitik, arestian adierazitako ekintzak aldi berean egin daitezke. Bestetik, prozesuari koherentzia handiagoa emateko, tutoretzapean egingo du ibilbide osoa, esku-hartzearen izaera pertsonalizatua bermatzeko. Bestalde, ez da ahaztu behar ebaluazioak esku-hartzearen ibilbide osoan duen garrantzia. Esku-hartzea Marioren premietara egokitzeko, ekintza-planaren hainbat unetan beharrezkoa den informazioa (eta plan horretan esku hartzen duten hainbat eragilek emandakoa) bildu eta kontuan hartu beharko da. Marioren premiak behin eta berriz definitu ahal izango dira esku hartzeko prozesuan.

LANBIDE EKIMENA

302

Lan Munduratzea

3. Inguru geografikoan dauden babes-neurrien eta baliabideen zerrenda Mariok eskaintza-sorta zabala du aurrean, prestakuntza-eskaintzak zein lan-eskaintzak. Kasu horretan, eskaintza horiek zehaztu egin behar dira, eta esku-hartzea egingo den inguru geografikoan dauden baliabideak adierazi. Gazteentzat dauden lanerako prestakuntzako ikastaroak, lantegi-eskolak, ofizio-etxeak eta abar bilatu behar dira.

6.3

Karmenen kasua
Deskribapena

Karmen 35 urteko emakumea da; bananduta dago eta 3 eta 8 urteko seme-alabekin bizi da. Lan-premia handia du etxeko gastuei aurre egiteko, eta lanbidea seme-alaben zaintzarekin eta etxeko lanekin konbinatu behar du. Seme-alabak eskolatuta daude eta, zenbait arratsaldetan, amaren laguntza du seme-alabak zaintzeko. Azken hilabete hauetan, lana bilatu du, baina ez da oso konstantea izan. Herriko prentsako eskaintzak aztertu ditu, ez baitu gidabaimenik. Auzoko hainbat dendatan saltzaile-lanak egiteko eskaini du bere burua. Egoitza geriatrikoetan ere ibili da lan bila. Prestakuntzari dagokionez, Eskola Graduatua du. Horrez gain, klinikako laguntzaile izateko Lanbide Heziketako lehen zikloa egin zuen 18 urterekin. Karmenen hasierako lan-esperientziari dagokionez, mertzeria bateko saltzaile izan zen 12 urtean (1984tik 1996ra). Lehen umea jaio zenean, lana utzi egin zuen, baina astialdiko zenbait jarduera egin zituen, hala nola yoga eta zeramika-ikastaroak. Beste hiru urtean, bizilagun zuen edadetu-bikote bat zaindu zuen. Azken bi urteotan, ez du enplegu egonkorrik izan. Edadetuak zaintzeko lanak egin ditu, baina noizean behin baino ez. Galduta dabil, eta horregatik etorri da gure zentrora. Ez daki nora jo eta zer gehiago egin lana aurkitzeko. Bere curriculuma egitea zail gertatzen zaiola adierazi du; izan ere, ez daki curriculuma nola egituratu, ez du ordenagailurik, eta erabiltzen ere ez daki. Kezkatuta dago, orain arte egin duen guztiarekin ez baitu erantzun positibo bakarra ere jaso. Ongi daki adina, prestakuntza eta lan-esperientzia ez zaizkiola mesedegarri izango.

Karmenen lan-munduratzeko ibilbide pertsonala

1. Kasuaren deskribapen laburra eta egindako eskariaren azalpena 9 Karmen 35 urteko emakumea da, eta 3 eta 8 urteko seme-alabekin bizi da. Enplegua bilatzen ari da, baina, oraingoz, ez du aurkitu.

LANBIDE EKIMENA

303

Gizarte Integrazioa

9 Prestakuntzari dagokionez, Eskola Graduatua eta klinikako laguntzaile izateko Lanbide Heziketako lehen zikloa ditu eginak (azkena 1986. urtean). 9 16 urterekin hasita, mertzeria bateko saltzaile izan zen 28 urte bete arte. Harrez gero, ez du kontratuarekin lan egin, baina beste zeregin batzuk egin ditu, hala nola hiru urtean edadetu-bikote bat zaindu du. 9 Lan-premia handia du diru-beharrei erantzun ahal izateko, baina ordutegi aldetik muga asko ditu. 9 Enplegua bilatzeko prozesuari dagokionez, ezagutzen dituen teknikak erabiltzen ditu (autokandidatura, prentsan bilatzea), baina beste batzuetan zailtasunak ditu (curriculuma egitea, antolatzea). 9 Enplegu-eskatzaile gisa joan da Carmen lan-munduratzeko zerbitzura, oso kezkatuta baitago enplegua bilatzeko ahaleginean lortutako emaitza kaskarra dela eta. 2. Lan-munduratzeko ibilbide pertsonala a) Hasierako elkarrizketa Carmen gure zerbitzura bere borondatez etorri bada ere, oso garrantzitsua da bere arreta erakartzea eta zentroan jasoko duen laguntza nolakoa izango den zehatz adieraztea. Horretarako, eskaria zehatz dezan eskatuko zaio, eta prozesuan aktiboki jarduteak duen garrantziaren berri emango zaio. Zein premia dituen ezagutzeko bildu beharreko informazioak honako alderdi hauek barne hartuko ditu: 9 Pertsonaren identifikazioa. 9 Prestakuntzaren identifikazioa; bereziki, prestatzen jarraitzeko prestasuna eta interesa hartuko dira kontuan. 9 Lan-ibilbidearen identifikazioa. 9 Langabezian duen egoeraren identifikazioa. 9 Prestasuna. Egoera pertsonala kontuan hartuta, prestasuna definitzea izan daiteke zailtasun handienetako bat prozesuan. 9 Lanerako interesen, balioen eta jarreren identifikazioa. Beharrezkoa izango da lanbide-profila finkatzea. 9 Lan-errealitatearen identifikazioa. Oso garrantzitsua da, bereziki, lana bilatzeko teknikez duen ezagutza-mailari buruzko informazioa biltzea.

LANBIDE EKIMENA

304

Lan Munduratzea

Hasierako elkarrizketan, baliteke Karmenek gaitasunik eza erakustea lana bilatzeko prozesuari dagokionez (honelako adierazpenak egin ohi dituzte enplegu-eskatzaileek: ez dakit, horretarako ez dut balio, inoiz ez naute hautatuko, esperientzia txikia dut eta abar). Kasu horretan, kontu handia izan behar da Karmenen segurtasunik eza aztertzean. Garrantzitsua da feedback positiboa eskaintzea, bere buruaz duen kontzeptua eta orain arteko ahaleginaren garrantziaz duen pertzepzioa hobetzeko. b) Premiak ezagutzea Lehentasuna izango duten premiak honako hauek dira: 9 Laneratzeko premia. Lanpostua lortu aurretik, beste premia batzuk bete behar dira, hala nola enplegua bilatzeko teknikak ezagutzea edo praktikaldi baten bitartez lan-eremuan segurtasun handiagoa eskuratzea. 9 Lan-helburuak definitzeko premia (lan egin nahi duen sektorea, prestakuntza-maila hobetzeko aukera eta abar). 9 Prestasun geografikoa, ordutegikoa, ekonomikoa, prestakuntza-arlokoa eta abar definitzeko premia. 9 Gizarte-isolamendua eta lan-munduarekiko loturarik eza eteteko premia. 9 Enplegua bilatzean, gogorik eza gainditzeko eta ekimen handiagoa izateko premia. c) Ekintza-plan pertsonalizatua Ikusitako premien azterketatik abiatuta, bere ekintza-planaren helburuak idaztea proposa dakioke Karmeni. Adibidez, honako hauek izan litezke: 9 Laneratzeko beharrezkoak diren ezagutzak eskuratzea: Egungo lan-merkatuaren ezaugarriak ezagutzea Enplegua bilatzeko teknikak erabiltzen ikastea (curriculuma, aurkezpen-gutuna, hautaketa-elkarrizketa eta abar). Lana bilatzeko ikasitako teknikak erabiltzea Lorpenak aztertu eta baloratzea

9 Lan-helburua definitzea: Interesak eta motibazioak aztertzea Lehentasunak ezagutzea Indarguneak eta ahuleziak baloratzea Prestasun geografikoa, ordutegikoa, ekonomikoa, prestakuntza-arlokoa eta abar baloratzea.

LANBIDE EKIMENA

305

Gizarte Integrazioa

9 Lanbide-profila hobetzea: Prestatzen jarraitzearen garrantzia baloratzea Lan-esperientzia zabaltzearen eta eguneratzearen garrantzia baloratzea

9 Autoestimu pertsonala eta lanekoa aztertzea: Egungo egoera eta hobetzeko aukerak baloratzea Ahuleziak ahalmen bihurtzea

Karmenen lan-munduratzeko ibilbide pertsonala lana aktiboki bilatzeko ekintzetan oinarrituko da eta, beraz, haren eskariari erantzungo zaio. Hala ere, beste prestakuntza-ekintza eta lan-praktikekin, autoenplegurako motibatzeko ekintzekin eta lanari lotutako alderdi pertsonalak garatzeko ekintzekin osatu beharko da ibilbidea. Lana aktiboki bilatzeko ekintzen helburua enplegua bilatzeko baliagarriak izango diren eta laneratze-prozesuan autonomiarekin jarduteko aukera emango duten teknikak erakustea da. Ekintza horiek talde-modulutan egingo dira, eta teknikak era praktikoan landuko dira. Karmenen kasuan, oso garrantzitsua da talde-laneko metodologia; izan ere, metodologia horrek antzeko egoeran dauden beste pertsona batzuekiko harremana errazten du, eta elkarri estualdien, beldurren, zailtasunen eta abarren berri emateko aukera ematen du. Karmenen prestakuntza-mailatik eta lan-esperientziatik abiatuta, interesgarria izango litzateke prestakuntza-ekintzak eta lan-praktikak egin ahal izatea. Horretarako, beharrezkoa da Karmenek prestasuna izatea, eta lanbide-profila hobetzeko denboran eta ahaleginean egindako inbertsio horren garrantziaz jabetzea. Plantea daitekeen beste aukera bat autoenplegurako motibatzeko ekintzetan parte hartzea da. Karmenek bere burua gai ikusten badu, Administrazioak emandako laguntza izan daiteke abiapuntua. Azkenik, eta autoestimu pertsonala eta lanekoa hobetzeko asmoz, lanari lotutako alderdi pertsonalak garatzeko ekintzetan parte hartzeko aukera plantea daiteke. Karmenen kasuan, banako elkarrizketen eta, zenbaitetan, talde-saioen bitartez egingo dira (saio horietan, lan-merkatuan txertatzeko aurkitzen dituzten oztopoez hitz egin ahal izango du beste emakume batzuekin). d) Praktikan gauzatzea Proposatutako ekintza-planean oinarrituta, planteatutako ekintzak txandakatu egingo dira, Karmenek finkatutako epeen arabera. Ikusi dugunez, ekintza batzuk taldean egitekoak izango dira eta, beste batzuk, aldiz, bakarka. Era berean, batzuk zentroan bertan egingo dira, eta beste batzuk (hala nola prestakuntza-ekintzak) beste zenbait lekutan. Esku hartzeko plan osoari koherentzia handiagoa emateko, tutoretza pertsonalizatua beharko da prozesu osoan.

LANBIDE EKIMENA

306

Lan Munduratzea

Horrez gain, lan-munduratzeko ibilbide pertsonalaren arrakasta bermatzeko, garrantzitsua da etengabe berrikustea. Asmo horrekin, ekintza guztiak ebaluatuko dira prozesuaren barruan eta, zorrotzago, prozesuaren amaieran. 3. Inguru geografikoan dauden babes-neurrien eta baliabideen zerrenda Karmenek parte hartzeko moduko ekintzetatik abiatuta, beharrezkoa izango da ekintza horiek esku-hartzea egingo den inguru geografikoan dauden baliabideetan zehaztea. Administrazioek proposatutako politikak eta ekintzak berrikusi egin beharko dira, emakumeen lan-munduratzea bultzatzeko ekimen ugari baitaude.

6.4

Rikardoren kasua
Deskribapena

Rikardok 28 urte ditu. Adimen urrikoa, maila ertain/arinekoa da, eta % 40ko ezgaitasuna du. Autonomia-maila handi samarra du: denbora- eta espazio-orientazio ona du (orduak ezagutzen ditu, eta bakarrik ibiltzen da hirian), eta autonomoa da higiene pertsonalari dagokionez. Prestakuntza-mailari dagokionez, Hezkuntza Bereziko Eskola batean ikasi zuen, 12 urtetik 18ra bitarteko adinean. Hurrengo bi ikasturteetan Gureak erakundera eraman zuten, eta biltegiko langile izateko lanean hasi aurreko ikastaro bat egin zuen bertan. Azken helburua enpresa arrunt batean txertatzea zen, baina hiru urtean saiatuta ere, ezinezkoa suertatu zen. Lan-ibilbideari dagokionez, berriz, bi esperientzia izan ditu Rikardok. 20 urte zituela, lanaren aurreko ikastaroa egin ondoren, arestian aipatutako fundazioko Lan Zentro Berezian sartu zen, lorezaintza-atalean. Hiru urte horietan izan zuen jarrera pasiboa izan zen, baina zuzena. Bere produkzio-maila handia zenez gero, enpresa arrunt batean lan egiteko erronka planteatu zitzaion. 23 urtetik 27ra bitartean, Garraio-trans enpresan egin du lan, laguntza bidezko lanaren modalitatean, biltegiko langile gisa (bidalketen atalean). Azken urtean arazoak izan ditu, hala nola puntualtasunik eza, lanera ez agertzea, eta justifikatu gabeko bajak. Halaber, lanerako interes eta motibazio txikiagoa duela ikusi da eta, hori dela eta, ez diote kontratua berritu. Rikardo enplegu-eskatzaile gisa etorri da gure lan-munduratzeko zerbitzura.

Rikardoren lan-munduratzeko ibilbide pertsonala

1. Kasuaren deskribapen laburra eta egindako eskariaren azalpena 9 Rikardo adimen-urritasun ertaina duen gaztea da. Autonomia-maila ona du.

LANBIDE EKIMENA

307

Gizarte Integrazioa

Hezkuntza Bereziko zentro batean ikasi zuen, 18 urte bete arte. Ondoren, biltegiko langile izateko lanean hasi aurreko ikastaro bat egin zuen. 9 Bere lehen lan-esperientzia Lan Zentro Berezi batean izan zuen lorezain gisa, 3 urtean. Azken 5 urteotan enpresa arrunt batean jardun du biltegiko langile gisa, laguntza bidezko lanaren modalitatean. 9 Gaur egun, jarrera-arazoak ditu bere lan-ingurunean: puntualtasunik eza, lanera ez agertzea, interes eta motibazio txikia 9 Lana bilatzeko eskaria adierazi du Rikardok. 2. Lan-munduratzeko ibilbide pertsonala a) Hasierako elkarrizketa Elkarrizketa bat (edo beharrezkoak diren guztiak) egingo da Rikardorekin eta, bertan, premiak ezagutu ahal izateko eta enplegagarritasun-maila zehazteko behar adinako informazioa bildu beharko da. Hasierako elkarrizketan, kontu handia izan behar da harrerarekin, une erabakigarria izango baita Rikardoren arreta erakartzeko eta lanbide-harremana hasteko. Elkarrizketaren zatirik handiena informazioa biltzeko erabiliko da, eta honako alderdi hauek hartuko dira kontuan bereziki: 9 Pertsonaren identifikazioa 9 Prestakuntzaren identifikazioa 9 Lan-esperientziaren identifikazioa 9 Prestasunaren identifikazioa 9 Egungo lanpostuan izandako jarrera-aldaketa zerk eragin zuen identifikatzea 9 Interes berrien identifikazioa 9 Lan-iguripenen identifikazioa 9 Trebetasunen eta oinarrizko gaitasunen identifikazioa Elkarrizketa egitean, Ricardoren ulermen-maila hartu beharko da kontuan. Horretarako, elkarrizketaren egitura, iraupena, hitzak eta laguntzeko materiala egokituko dira. b) Premiak ezagutzea Proposatutako kasutik abiatuta, honako premia hauek ondoriozta daitezke (hala ere, hasierako elkarrizketan gehiago zehatz litezke):

LANBIDE EKIMENA

308

Lan Munduratzea

9 Zenbait lan-ohitura hobetzeko premia: puntualtasuna, lanera ez agertzea, justifikatu gabeko bajak, erantzukizuna eta abar. 9 Oinarrizko prestakuntzaren premia, beste lanpostu batzuk lortu ahal izateko. 9 Orientazioaren premia, aukeran dituen lanbide-irtenbideak ezagutzeko. 9 Ricardoren aukeretara eta mugetara egokitutako lan-helburua zehazteko premia. 9 Enplegua bilatzeko teknikak ezagutzeko premia. 9 Enpresa-mundua kontzientziatzeko premia. c) Ekintza-plan pertsonalizatua Rikardorekin batera plantea daitezkeen helburuetan, honako hauek aipa daitezke: 9 Lan-ohiturak hobetzeko beharra baloratzea: Lan-ordutegiak ongi betetzearen garrantziari buruzko gogoeta egitea. Gaixotasun-bajak hartzeko izapideak ezagutzea. Langile gisa dituen eskubideak eta betebeharrak aztertzea.

9 Oinarrizko prestakuntzaren maila igotzea: Oinarrizko prestakuntzako ikastaroren bat egitea

9 Rikardoren lan-helburua zehaztea, haren interesen eta aukera errealen arabera: Interesak ezagutzea Eskuragarri dituen eskaintzak ezagutzea Erabakia hartzea

9 Lana aktiboki bilatzeko teknikak ikastea Curriculuma idazten ikastea Hautaketa-elkarrizketak gainditzeko praktikak egitea Enplegua bilatzeko beste zenbait teknika erabiltzea

Helburuak adostu ondoren, denboran zehaztuko dira, eta Rikardok nahi duen erritmoa errespetatuko da. Rikardori proposa dakiokeen ibilbideak bi alderdiri eman beharko die lehentasuna: orientazioari eta jarrera-arazoei hain zuzen ere. Halaber, beste zenbait alderdi ere landuko dira, hala nola prestakuntza eta lanaren bilaketa aktiboa. Hasieran, orientazio-ekintzak planteatuko dira, lanbide-profila zehazteko. Ekintza horiek bakarrik egitekoak izango dira, Ricardok bere burua ezagutzeko eta erabakiak hartzeko prozesua errazteko.

LANBIDE EKIMENA

309

Gizarte Integrazioa

Aldi berean, garapen pertsonala eta jarrerazkoa garatzeko ekintzetan parte hartu beharko du. Ekintza horiek talde-saioetan egin daitezke, baina garrantzitsua da banako elkarrizketen bidez laguntzea. Halaber, oinarrizko prestakuntzarako ekintzak (helduen eskola, alderdi jakin batzuei buruzko mintegiak edo ikastaroak eta abar) eta lana bilatzeko teknikei lotutako informazio- edo praktika-ekintzak egin ditzake, gizarte-trebetasunak hobetzeko eta lanpostu bat aurkitzeko helburu bikoitzarekin. Azken ekintza horiek lan-munduratzeko zentroan bertan egin ahal izango dira. Talde-ekintza modura planteatuko dira, baina banako laguntza berezia eskainiko zaio Rikardori. Rikardorekin zuzenean esku hartzeko ekintzez gain, enpresa-munduarekiko ekintzak ere proposatuko dira, mundu hori ezgaitasuna duten pertsonen kontratazioaren inguruan sentsibilizatzeko. d) Praktikan gauzatzea Arestian proposatutako ekintza guztiekin batera, bana-banako tutoretza-prozesu bat gauzatuko da. Tutoretza horrek garrantzi berezia izango du kasu honetan, Rikardok egingo duen bidearen koherentzia bermatu egin behar baita. Rikardoren azken lan-esperientziak izan zuen emaitza dela eta, oso garrantzitsua izango da laneratzen denean esku hartzeko prozesuarekin jarraitzea. Jarraipen hori lanpostua mantentzeko ekintzen bitartez egingo da. Ekintza horietan, lanpostu berriaren egunerokotasunean sor daitezkeen egokitze-zailtasun txikiei buruzko gogoeta egingo da Rikardorekin batera. Esku-hartzearen amaieran, baina bai eta esku-hartzea egiten den bitartean ere, oso garrantzitsua izango da ebaluazioa, une guztietan eta eragile guztien aldetik (Rikardo bera, profesionalak, enpresak). 3. Inguru geografikoan dauden babes-neurrien eta baliabideen zerrenda Ikasleen inguru geografikoan dauden baliabideak azpimarratu behar dira. Ildo horretan, dauden baliabideen eskaintza zehaztuko da ekintza-plan pertsonalizatua egin ahal izateko. Adibidez, oinarrizko prestakuntza helduentzako zein eskolatan jaso daitekeen adieraziko da. Hartu beharreko erabaki garrantzitsu bat Rikardok aukeratu beharreko enplegu-modalitatearen ingurukoa da: enplegu arrunta ala babestua. Bi kasuetan, esku-hartzea egingo den inguru geografikoan dauden baliabideak bilatu beharko dira.

6.5

Ramiroren kasua
Deskribapena

Ramiro 48 urteko gizona da. Emaztearekin eta 15 eta 19 urteko alabekin bizi da. Urte eta erdi darama langabezian.

LANBIDE EKIMENA

310

Lan Munduratzea

Prestakuntza-mailari dagokionez, 17 urteko adinera arte ikasi zuen (egungo Batxilergoaren pareko ikasketak). Ondoren, hainbat kontabilitate-ikastaro egin zituen, 18 urtetik 25era bitarteko adinean kontulari gisa lan egin zuen enpresan bertan. Geroago, beste multinazional batean hasi zen, eta beste 7 urte eman zituen bertan, kontulari gisa orduan ere. 32 urte zituela, enpresa horretatik bota egin zuten, informatika-ezagutzarik ez zuelako bota ere. Berehala aurkitu zuen komertzial gisa lan egiteko enplegu bat. Aldi baterako kontratuak bazituen ere, etengabe jardun zuen 1988tik 1997ra bitartean. Urte horietan, salmenta-tekniketan birziklatzeko enpresak berak proposatutako ikastaroren bat edo beste egin du. 1998tik aurrera, kontratuak ez ziren hain segidakoak izan. Askotan, lan-baldintzak txarrak ziren, eta soldata egindako salmenten komisioen araberakoa zen. Ezegonkortasun hori azken bi urteotan areagotu egin da; ez du lanik aurkitu. Hasieran itxaropena bazuen ere, gero eta motibazio txikiagoa du, eta ez du uste egoerak onera egingo duenik. Lana bilatzeko prozesuari dagokionez, ezagutzen dituen estrategiak erabiltzen ditu: curriculum vitae-a eta aurkezpen-gutuna. Hautaketa-elkarrizketak egin behar dituenean, segurtasunik eza eta urduritasuna sentitzen du. Emazteak aholkatuta etorri da gure zerbitzura, enplegu bat aurkitzeko asmoz.

Ramiroren lan-munduratzeko ibilbide pertsonala

Kasu hau ebazteko, 5. unitate didaktikoan eta aurreko kasuetan adierazitako jarraibideak dituzu.

BIBLIOGRAFIA
1. unitate didaktikoa INSTITUT CATAL
DE

NOVES PROFESSIONS. Departament dEnsenyament. Generalitat de Catalunya.

Col.locabilitat plus. Col.lecci Aula Debat. Bartzelona, 1999. IBARRA, A. Formacin de Recursos Humanos y Competencia Laboral. Boletn Cinterfor/OIT. N 149. Montevideo, 2000. VARGAS, F; CASANOVA, F; MONTANARO, L. El enfoque de competencia laboral: manual de formacin. Publicaciones Cinterfor/OIT. 2001. Web orrian. IRIGON, M; VARGAS, F. Competencia laboral: manual de conceptos, mtodos y aplicaciones en el sector salud. Publicaciones Cinterfor/OIT. Montevideo, 2002. Juventud y empleo. Gua sindical, ACTRAV-IFP Skills - Cinterfor/OIT, 2001.

LANBIDE EKIMENA

311

Gizarte Integrazioa

Formacin por Competencias, instrumento para incrementar la empleabilidad. Cinterfor/OIT, 1999. CASTELLS, M. Fin de milenio. El cuarto mundo: capitalismo informacional, pobreza y exclusin social. Ed. Alianza. Madril, 2001. RODRGUEZ MORENO, M.L. La orientacin profesional. I. Teora. Ariel. Bartzelona, 1998. HAINBAT
AUTORE.

Integraci sociolaboral de les persones amb discapacitat: situaci, comproms i

reptes de futur. Universitat de Lleida. Lleida, 2002. PREZ ESCODA, N. Programa de formaci per a la inserci laboral. Ed. CEAC. Bartzelona, 1996. MONTAN, J. Orientacin ocupacional. Ceac. Bartzelona, 1993. JIMNEZ, J. La reforma de la reforma. Cuadernos de Pedagoga, n 314. 2002ko ekaina. MONCLS, A. (koord.). Formacin y empleo: enseanza y competencias. Comares. Granada, 2002. FORCEM. EGIF. Polticas y prcticas de la formacin contnua en el marco europeo. Madril, 2001. TRILLA, J. La educacin fuera de la escuela. Ariel. Bartzelona, 1998. Les empreses davant la integraci laboral de persones amb disminuci. Experincies i iniciatives de lEquip d'Assessorament Laboral (EAL). Ayuntamiento de Barcelona. Instituto Municipal de Disminuidos. Bartzelona, 1996. HERNNDEZ, A. (koord.). Manual de sociologa. Secretariado de Publicaciones e intercambio editorial. Universidad de Valladolid. Valladolid, 2000. HAINBAT
AUTORE.

Trabajar para vivir. Una propuesta innovadora de insercin sociolaboral.

Miraguano. Grupo Promocions. Madril, 1999.

2. unitate didaktikoa SALV, F. Formacin e insercin laboral. Conceptos bsicos, polticas, programas y recursos para la intervencin. Pirmide. Madril, 2000. PASCUAL, J. eta PASCUAL, J.C. Las ayudas de la Unin Europea. BOE. Madril, 2002. HARVEY, B. Manual europeo para la gestin de fondos estructurales. EAPN. 2000.

LANBIDE EKIMENA

312

Lan Munduratzea

3. unitate didaktikoa BALLESTER, LL., FIGUERA, P. Exclusin e insercin social. Honako honen 10. kapitulua: AMORS, P., ALERTES, P. (KOOR.). Intervencin educativa en inadaptacin social. Sntesis. Madril, 2000. POAL MARCET, G. Entrar, quedarse, avanzar, aspectos psicosociales de la relacin mujer mundo laboral. Siglo XXI. Madril, 1993. BOM, W. Abrirse paso. Orientacin laboral y profesional para mujeres. El Roure. Zaragoza, 1994. CASALS, J. eta beste zenbait. La insercin social y profesional de los jvenes. CIDE. Madril, 1991. AJUNTAMENT
DE

BARCELONA.EAL Equip dAssessorament Laboral per a la integraci de persones

amb disminuci. Bartzelona. DIPUTACI

DE

BARCELONA. Les persones amb disminuci. Quadern del Fons Social Europeu, nm.

13. Bartzelona, 2003. GURUTZE GORRIA. La Integracin sociolaboral de personas drogodependientes. Propuesta y puesta en prctica de un modelo. Gurutze Gorria. Madril, 2002 IO KOLEKTIBOA (ACTIS, W., PEREDA, C., DE PRADA, M.A.). Inmigracin, escuela y mercado de trabajo. Una radiografa actualizada. Fundacin La Caixa. Coleccin Estudios Sociales, nm. 11. Bartzelona, 2002. IO
KOLEKTIBOA

(ACTIS, W., PEREDA, C.,

DE

PRADA, M.A.). La insercin laboral de las personas con

discapacidades. Fundacin La Caixa. Coleccin Estudios Sociales, nm. 14. Bartzelona, 2003. DIPUTACI
DE

BARCELONA. Inser-im. Un projecte per a la inserci sociolaboral dels immigrants

magribins. Quaderns del Fons Social Europeu, nm. 8. Bartzelona, 2000. DIPUTACI DE BARCELONA. Atlas de recursos sobre inmigracin extranjera de la provincia de Barcelona. Bartzelona, 2001. ASOCIACIN NACIONAL
DE

DIPLOMADOS

EN

PARO

DE

MARRUECOS. El movimiento de l*s diplomad*s en

paro. Atrapasueos. Malaga, 2003. FRAGO, E. eta beste batzuk. El empleo de los inempleables. Metodologas y recursos para la insercin laboral. Popular. Madril, 1996. MORAGAS, R. La jubilacin. Un enfoque positivo. Grijalbo. Bartzelona, 1989. SELINSKI, E. El placer de no trabajar. Ediciones Gestin. Bartzelona, 2000. HAINBAT
AUTORE.

El jubilado ante su futuro. Plan de preparacin a la jubilacin. Narcea Editorial.

(Gizarte Gaietako Ministerioa Inserso Endesa). Madril, 1991.

LANBIDE EKIMENA

313

Gizarte Integrazioa

4. unitate didaktikoa BLASCO, P. Orientacin e insercin profesional. Competencias y entrenamiento para su prctica. Editorial Nou Llibres. Valentzia, 2001. LE BRAS, F. Cmo buscar empleo y conseguirlo. Salvat Editores, S.A. Bartzelona, 1995. CCOO. Jvenes, empleo y formacin. Federacin sindical de CCOO. Madril, 1998. HUGUET, C. Cmo redactar un curriculum efectivo. Salvat Prctico. Bartzelona, 1999. MARQUS FERNNDEZ-FLREZ, J.J. Cmo encontrar empleo. Pirmide. Madril, 1998. SANTANDREU, P. Cmo preparar un buen curriculum. Gestin 2000. Bartzelona, 1996. BRAZEAU, J. Cmo redactar nuestro curriculum vital. Gedisa mexicana. Mexiko, 1982. COBALCHINI CONTI, E. Cmo redactar un curriculum vitae eficaz. De Vecchi coop. Bartzelona, 1991. EQUIPO DE EXPERTOS 2100. El curriculum vitae perfecto. De Vecchi coop. Bartzelona, 1995. 5. unitate didaktikoa LVAREZ GONZLEZ, M. Orientacin Profesional. Cedecs Editorial S.L. Bartzelona, 1995. ECHEVARRIA SAMANES, B. (koordinatzailea). Orientacin Profesional. Universitad Oberta de Catalunya. Bartzelona, 2000. EQUIPO PROMOCIONS. El empleo de los Inempleables. Metodologas y recursos para la insercin laboral. Editorial Popular. Madril, 1996. ESCOLAR, J. eta beste zenbait. Integraci sociolaboral de los persones amb discapacitat. Pags Editors. Lleida, 2002. FRAGO, E. eta beste zenbait. Trabajar para vivir. Una propuesta innovadora de insercin sociolaboral. Grupo Promocions. Miraguano Ediciones. Madril, 1999. JIMNEZ, E. eta beste zenbait. Los nuevos yacimientos de empleo. Los retos de la creacin de empleo desde el territorio. Fundacin CIREM. Bartzelona, 1998. MONTANE CAPDEVILA, J. Orientacin Ocupacional. Ediciones CEAC. Bartzelona, 1993. Reflexions per a la definici dun model de Servei Public dOcupaci. Quaderns de Foment de lOcupaci n. 2. Diputaci de Barcelona. Bartzelona, 2002.

LANBIDE EKIMENA

314

Lan Munduratzea

DIPUTACI

DE

BARCELONA. Manual de la Xarxa Xaloc intermediaci. Quaderns de Foment de

lOcupaci n. 3. Bartzelona, 2002. DIPUTACI

DE

BARCELONA. Orientaci per a la inserci. Quaderns del Fons Social Europeu nm. 3.

Bartzelona, 1996. DIPUTACI

DE

BARCELONA. Els Recorreguts dinserci. Quaderns del Fons Social Europeu nm. 9.

Bartzelona, 2000. PEA BAZAN, M. Direccin de personal. Organizacin y tcnicas. Coleccin ESADE. Editorial Hispano Europea S.A. Bartzelona, 1990. 245. or. SALV MUT, F., NICOLAU COLOM, I. Formacin e Insercin laboral. Conceptos bsicos, polticas, programas y recursos para la intervencin. Ediciones Pirmide. Madril, 2000. SOBRADO FERNNDEZ, L. Orientacin e Insercin Profesional. Ed. Estel. Universidad de Santiago de Compostela. 1998.

Web-orriak http://www.europa.eu.int http://www.ilo.org/ http://www.ine.es/ http://www.fundaciontripartita.org http://www.inem.es http://www.camf.org http://www.cermi.es http://www.cnse.es http://www.discapacidad.org http://www.esclatec.com http://www.famaes.com/centros.htm http://www.fundaciononce.org/fundosa http://www.mideplan.cl/fonadis.htm http://www.pasoapaso.com http://www.rppapm.es http://www.fundacionadecco.es

LANBIDE EKIMENA

315

Gizarte Integrazioa

Argitaratutako beste titulu batzuk Habilidades de autonoma personal y social Arteaga, Nus, Muoz, Palomar Olivares, Simn, Esteva, Gmez

Pautas bsicas y sistemas alternativos de comunicacin Contexto y metodologa de la intervencin social Atencin a las unidades de convivencia

Prez, Gom, Villalta, Torres

Sorribas, Villuendas, Ramos

LANBIDE EKIMENA

316

LANBIDE EKIMENA