Wacana

Bobini okonmenghuroikon definisi wocono don ciri-ciri wocono yongterdiri doripqdo tuiuh tohopkebkstuolqn, ioitu: louton, runtulon, tuiuon, penerimoon, moklumol, keqdoon don interteks. Dolombob ini iugo kito okon mengetohui ospekpenondo wocono, ioitu penbndo leksikol, penggontion ruiukon, penghubung, donelipsis. Di somping itu woconolisondon woconotulison turutdibincongkon.

,Pdlnisir'WseEoq

O O

IHW

2 AHEAD STPM BahasaMalaysla Kertas I & ACE

#H' Pendahulull
pengucapan yang Dalam kajian sintaksis, ayat dianggap sebagai unit bagaimanapun' Walau tinggi letaknya dalam susunan tatabahasa' li:* (tarla dalam ada rn"irg""gkupiun r"tnut t perkara P:"ffi "*uT sahaja ayat satu ,"ru6rurig individu tidak mengungkapkannya dalam tetapigabunganataujalinanbeberapa.ayat.Gabunganbeberapaayati ^^t-^--sebagai ini dinamakan akan rnembentuk kesatuan yang utuh dan kesatuan wacana.

yang melebihi batas Menurut Asmah Hj' Omar, wacana ialah unit bahasa ayat' ceraian' sejumlah ayat' daripada terdiri ayat. OIeh itu, wacana boleh pula, wacana IGidalaksana Harimurti b'ub,b,rkr, siri buku dan lain-lain. Bagi yang tertinggi' tatabahasa hierarki ratuan bahasaterlengkap dalam *"roput* novel' seperti yang utuh wacana dapat direalisasikan dalam bentuk karangan wacana bahawa buku, siri ayat atau perenggan' Oleh itu' dapat disimpulkan dan berkesinambungan m"*puk"uiatinan unit-uniibuhuru y*g tersusun rapi bagimelahirkankesatuanbahasayangutuh.Darisegihierarkitatabahasa selepasayat' *""""ttu dikatakan terletak dalam hierarki yang tertinggi
Raiah 8.1 Hierarkitatabahasa

({# S.3.1 Tautan

Iautan . Merupakan keserasian satu antara . hubungan dengan linguistik unsur lain. linguistik unsur Yang . Keserasian hubungan darisegi dilihat dapat antara hubungan klausa' trasa, perkataan, terdapat atauayat Yang teks. dalam . Tautan menghasilkan yang utuh. wacana

satu unsur linguistik r, Tautan atau kohesi ialah keserasian hubungan antara denganunsurlinguistikyanglaindalamsesebuahwacanauntuk-*gh::il' Klserasian hubungan ini lazimnya dilihat kan wacana y*g -"11T=E frasa atau ayat dengan p*k"i"i:^T::i,E -urr,up. perkataan, hubungan antara sesuatu Tautan p""TgIjT.E atau aiat lain yang terdapat dalem wacana tersebut' teks dengan i sebahagian antara tautan- dapat mewujudkan kesinambungan yang lain sehingga membentuk suatu kesatuan' ; contohnya: j L.=-t-_--.i I Muhammad' Fatimqh dan Azian *e pgryn;akann'

kesgt6 untuk memiplffibuku' 2 Mereka -f

./-

t7-

I
I ,

\",,,,.-_

-r' -

Dalamcontohd'iatas,terdapattautanantarakedua.duauv*E''9bul3 Muhammad' Flnry' Perkataan mereka dalam ayat kedua merujuk kepada 4 olehitu' kedua-ouag danAzian,sement:fa sanamerujukkepadaperpustakann' Tambahan putu''$ ayat yang mempunyai tautan ini dianggap sebagaiwacana' tlaua-Aua ayat ini bermakna dan difahami ,g

.$
90

fl
()

fi ,f I

BABS Wacana

tg#.8.3.2Runtutan
luntutan atauk6heren merupakan kesinambunganidea yang terdapat dalam wacanasehinggamenjadikan sesebuahteks itu bermakna. Oleh itu' resebuah untutan merupakan asasdalam pembinaan wacana kerana sesuatuteks itu lianggap sebagaiwacana jika teks tersebut mempunyai makna. lontohnya:

Runtulan . merupaKan idea kesinambungan wacana. dalam sesebuah . bertuiuan untuk menghasilkan wacana yang bermakna.

li. : : 1. ! r : ,

,,",, Contoh di atasjelas menunjukkan kesinambunganidea melalui perkataan LIDs,gejala, penyakit dan masalah ini. Kesinambungan idea ini telah menadikan ayat-ayattersebut bertaut di antara satu sama lain untuk membentuk ffacanayang bermakna. Kebanyakanwacana mempunyai tautan untuk menadikannya runtut. Walau bagaimanapun, teks yang bertaut tidak semestinya :|rntut. Sontohnya:

Berdasarkanteks di atas,setiap ayat mempunyai tautan. Tetapi teks tersebut tidak merupakan wacana kerana teks tersebut tidak bermakna dan tidak rlifahami. Malahan, teks tersebut tidak mempunyai kesinambungan idea atau tidak koheren. Oleh itu, untuk menghasilkan wacana' sesuatuteks itu perlulah koheren atau runtut.

/, $ ;: cr

G@ 8.3.3 Tujuan
Setiapwacana yang diujarkan sama ada dalam bentuk lisan atau tulisan perlu mempunyai tujuan. Tirjuan sesuatu wacana ini ditentukan oleh penghasil wacanatersebut sama ada penulis atau pembicaranya.Sesuatuwacana perlu mempunyai tujuan untuk menimbulkan interaksi yang komunikatif. Tttjuan ini akan menentukan jenis wacana yang digunakan. fika tujuan seseorangadalah u:rtuk mendapatkan maklumat, ayat yang sering digunakan ialah ayat tanya' tetapi jika seseorangitu ingin menyatakan atau menerangkan sesuatu, ayat yang digunakan ialah ayat penyata.
Tujuan . menentukan ienis . tuiuan oleh ditentukan penghasil wacana pembicara. atau - penulis

GS 8.3.4 Penerimaan
Sesuatuwacana, sama ada lisan atau nrlisan, perlu mempunyai pendengar wacana. ataupembaca.Pendengar dan pembacamerupakanpenerima sesuatu memapembaca jika atau pendengar Tahappenerimaan seseorang itu tinggi lisan atau bentuk dalam hami sepenuhnya wacana yang diujarkan sama ada sama tuiuan tulisan. Oleh itu, tahap penerimaan adalah tinggi apabila tahap dengantahap penerimaan.

Penerimaan . pendengar danpembaca penerima merupakan wacana. . tahap penerimaan jikapenerima tinggi memahami wacana wacara keseluruhan Yang diungkapkan.

ffi 8.3.5 Maklumat

Setiapwacana perlu mempunyai maklumat. Maklumat yang terdapat dalam Sesebuah wacana boleh dibahagikan kepada dua, iaitu maklumat lama dan ,
9l

O O

IHW

ACEAEEAD STPM Bahasa Malaysia Kertas I & 2

Maklumat . terdiri maklumat daripada danlama. baharu . Maklumat lama telah - maklumat Yang telah atau diketahui sebelumnya. dinyatakan . Maklumat baharu baru - maklumat Yang dinyatakan sahaia (penerima tidak ini) maklumat mengetahui

maklumat baharu. Maklumat lama ialah maklumat yang telah dinyatakan pada peringkat awal dan diulang semula dalam konteks yang berikutnya, manakala maklumat baharu ialah maklumat yang baru sahaja dinyatakan dengan anggapan pendengar atau pembaca tidak mengetahui maklumat itu sebelum ini. Contohnya: Muhammad memandu Y@' Van itu kePurgtffi' Hassan. Van itu merupakan maklumat lama kerana telah dinyatakan dalam ayat sebelumnya, *uttukulu kepunyaan Hassan merupakan maklumat-baharu itu baru sahaja diketahui oleh pendengar atau pembaca. kerana -"kln*ut walau bagaimanapun, maklumat yang terdapat dalam wacana tidak boleh yang bertentangan dengan maklumat yang dinyatakan mempunyai -ut','a ContohnYa: sebelumnYa. I Hashim akan bertolak ke London esokhari' 2 Oteh itu, dia perlu mengemaskanbarangnya untuk ke Bangkok Kedua-dua ayat itu tidak dianggap sebagaiwacana kerana mengandungi maklumat yang bertentangan. Ini kerana dalam ayat pertama, dinyatakan pertentangan bahawaHashim akan lccLondon, tetapi dalam ayatkedua terdapat Bangkok' ke untuk barangnya perlu mengemnskan maksud, iarfi dia

S 8.3.6 Keadaan
Keadaan . Meniadikan sesuatu dengan relevan wacana ularan. situasi

Keadaanberkaitan dengan faktor untuk menjadikan sesuatuwacanaitu relevan wacanayang diujarkan perlglah sesuaidengan dengan situasi ujaran. Sesuatu keadaan.OIehitu, untuk menjadikan sesuatuwacanaitu sesuaidengankeadaan, pemilihan perkataan, frasa atau ayat adalah penting'

# 8.3.7Interteks
lnterteks . Setiap bergantung wacana lain. wacana kepada Yang

yang Interteks bermaksud sesuatu wacana itu bergantung kepada wacana penting untuk peranan juga memainkan lain lain. Ini bererti wacana-wacana atau membantu seseorangmemahami sesuatu wacana yang sedang dibaca sesebuah terhadap seseorang didengarinya denganmudah. Oleh itu, kefahaman *u"uriu bergantung kepada pengetahuannya terhadap perkara yang sedang dibaca atau didengarnYa itu.

l*
Wacana Penanda . bertuiuan untuk mewuiudkan dalam kesinambungan teks. . terdiri dariPada Penanda: - leksikal, - ruiukan, - penghubung, penggantian - elipsis

,!li. r]-i

penanda wacana penting dulu+ sesebuahteks kerana penandawacana dapat :: ;iimewujudkan pertautan atau kesinambungan antara sebahagianteks dengan y"ng iuin sehingga membentuk kesatuan. Penanda wacana dalam bahasa .1;: :; Melayu terdiri dariPada: I 2 3 4 5 penanda leksikal, penanda rujukan, penandapenghubung' penandapenggantian,dan penanda elipsis atau pengguguran.
,",:i ,,lirl

92

O O

IHW

BABS Wacana

I+ "'&.4.fPenandaLeksikal
'enanda leksikal melibatkan pertautan antara perkataan atau frasa secara emantik (makna) dalam sesebuah wacana. Penanda leksikal ini melibatkan msur pengulangan kata. Pengulangankata yang terlibat ialah pengulangan nsur yang sama,pengulangansinonim, hiponim dan kolokasi.pengulangan msur yang sama bermaksud setiap kata diulang secarapenuh tanpa melaku:an sebarangperubahan. )ontohnya:.
Penanda Leksikal . merupakan pertautan dari segi makna . melibatkan pengulangan perkataan, iaitu pengulangan: yang - unsur sama perkataan diulang sepenuhnya - sinonim pengulangan perkataan yang mempunyai yang makna sama atau hampir sama - hiponim pengulangan antara makna khusus dan makna umum - kolokasi pengulangan kata selingkungan

Dalam ayat di atas, berlaku pengulangan secara penuh bagi perkataan nenyayangi. Pengulangan sinonim pula merujuk pengulangan kata yang mempunyai nalora yang sama atau hampir sama.

Perkataan wanita dan perempuan merupakan perulangan kata yang ber;inonim atau sama makna. Pengulanganhiponim ialah pengulanganyang melibatkan hubungan antara nakna khusus dan makna yang umum, iaitu makna yang umum merangkumi nakna yang khusus. Makna yang umum ini disebut sebagaisuperordinat, manakala yang khusus lisebut sebagai hiponim. Contohnya kenderaan merangkumi makna yang drusus seperti bas, kereta, dan lori. Contohnya: jeniis h*alaysia teta:h mehwpott pehagryi ker*i darl luarnegara. tranya ': Anti ' Honaa,nisxan,ioyita, din vsrw. ' Berdasarkancontoh di atas, kereta merupakan superordinat, manakala llonda, Nissan,ToyotadanVolvo merupakan hiponim. Pengulangan kolokasi melibatkan kehadiran sekumpulan kata yang saling rerkait dengan sesuatuidea, topik, situasi atau konteks. Lazimnya pengulangan solokasi melibatkan hubungan leksikal selingkungan. Contohnya perkataan zlmari, katil, meja, dart kerusi dikatakan sebagai perkataan yang berkolokasi (erana perkataan-perkataan ini mempunyai lingkungan yang sama, iaitu nerabot. 3ontohnya:
, .. t_ . .. : :
l

il
T

il
f
;; ft

Wrr*ryaEao*'na an,U"*'Wii, 'd'dn.keruej.]hekarui

,i.,., An'rumahli,Mereka,firefirhelilddtil,+.nqf,rl

i .:.

ri

t@ 8.4.2 Penanda Rujukan

Penandarujukan melibatkan rujukan terhadap ganti nama diri dan ganti nama unjuk. Rujukan ganti nama diri melibatkan ganti nama diri orang pertarna, kedua, lan ketiga. Contoh rujukan ganti nama diri adatah seperti yang berikut:

Perianda Buiukan . melibatkan ganti rujukan nama diridangantinama tunjuk. . Contoh: "mereka" "orang - rujulon kepada kampung'

.93
-l

O O.

IHW

ACEAHEAD STPM Bahasa Malaysla Kertas I & 2

kata ganti nama diri bagi aku, Sani

' :;il

Penghubung (# 8.4.3Penanda
Penghubung Penanda . menghubungkan unsurdalam linguistik unsur teks. . terdiri daripada penghubung: - tambahan - tentangan - musabab - tempoh

Penanda penghubung berfungsi sebagai penjalin unsur-unsur- linguistik ii:' seperti perkataan, frasa atau ayat yang terdapat dalam sesebuahwacana.'1' penanaa penghubung terdiri daripada penghubung tambahan, tentangan,;i1: ; temPoh. dan temporl. Oan ;aDaD, musabab, yang memberikan penghubung :li merupakan r!rv--r*---J ---o--------er tambahan lq.rucrqrt tlrrulr6r l-elfBlf Penghubung .:il: i;!. sebelumnya' l!:l . diperkatakan rEvvrururJq' perkarayang ydilE uPEr^crG@r sesuatuPelriu.a terhadap SeSUatu tambahan tefnaoap maklumat tambalfan maklUmat malahan,i.t dnn, ialah Melayu. bahasa dalam tambahan Antara penghubung tambahan pula, lebih-lebih lagi, di samping itu dan selaniutnya' Contohnva:

fqi

penghubung tentangan ialah penghubungyang menunjukkan pertentangan maklumat antara suatu ayat yang baru diperkatakan dengan ayat sebelumnya dalam sesebuahwacana.Antara contoh penanda penghubung tentangan ialah tetapi, sebaliknya,narnun, dan walau bagaimanapun' Contohnva:

94

O O
I

lrl I

BABS Wacana

*$ 8.4'.4Penanda Penggantian
Penanda penggantian terdiri daripada penanda penggantian nominal, verbal, dan klausa. Penggantian nominal ialah penggantian yang dilakukan terhadapkata nama atau frasa nruna, manakala penggantian verbal melibatkan penggantian terhadap kata atau frasa kerja dan penggantian klausa pula melibatkan penggantian sebahagiandaripada ayat. Contohnya: Sayasengaja tidakmahumercbang polak durian itu. Narrti barusayalakulan. Dalam contoh di atas, perkataan lakukan menggantikan sebahagian ayat sebelumnya , iunt menebangpokok durian itu. Penggantianseperti ini merupakan penggantian klausa.
Penanda Pengganlian . terdiri daripada penggantian: - nominal - verbal - klausa

(g& 8.4.5 Elipsis

Elipsis melibatkan pengguguran kata atau frasa yang telah dinyatakan dalam ayatsebelumnya.Ini bererti pengguguan kata atau frasa melibatkan maklumat yang telah diketahui oleh pembaca atau pendengar berdasarkan konteksnya. Contohnya: : Pemuda ttu kelihatan rf'.frrh,, ,, yang harus Tidak tahuarahmana ditulunya. Dalam contoh di atas, frasa pemuda iru idak diulang dalam ayat kedua. Walaupun ayat kedua tidak menyatakan unsur yang sama seperti ayat pertama, tetapi ayat kedua ini masih difahami.
Elipsis . melibatkan pengguguran yang kata atau frasa telah dinyatakan sebelumnya tersebut - maklumat telah diketahui

ffi

Wacana fenis-jenis

t*
Jenis-jenis Wacana . terdiri daripada wacana lisan tulisan dan . wacana lisan melibatkan pembicara danpendengar. . wacana tulisan melibatkan penulis danpembaca.

Umumnya wacana dapat dibahaglkan kepada dua jenis, iaitu wacana lisan dan wacana tulisan. Wacanalkan Wacanalisan ialah wacanayang dihasilkan melalui media lisan, iaitu melibatkan pembicaradan pendengar.Komunikasi yang terlibat dalam wacanalisan ini ialah komunikasi intelaktif, iaitu komunikasi yang meliba&an hubungan pembicara dan pendengar secaralangsung. Dalam wacana lisan, pembicara biasanyaakan menggunakanekspresiwajah, intonasi suara,gerakbadan dan sebagainyauntuk menyampaikan sesuatumaklumat kepada pendengar. Biasanyadalam wacana lisan,pembicara akan mendapat responsdaripada pendengarpada ketika itu juga. Antara contoh wacana lisan adalah menerusi perbualan, temu ramah, ceramah,khutbah, pidato, dan siaran televisyenatau radio.

Wacanatulkan
Wacanatulisan pula ialah wacana yang disampaikan secara bertulis. Wacana htlisan melibatkan hubungan antarapenulis denganpembaca.Komunikasi yang terlibat ialah komunikasi tidak langsung, iaitu komunikasi satu arah. Pemrlis tidak berhadapandenganpembacasewaktuwacanatersebut dihasilkan.Oleh 95

c)
O

IHW

ACEAHF"IO STPM Bahaea Malaysia Kertas I & 2

itu, penulis tidak mendapat responssecaralangsungdaripada pembaca.wdpana tulisan sering kali disunting terlebih dahulu bagi menghasilkan tulisan yang berkualiti dan tepat. Dalam wacana tulisan, pembaca perlu membaca teks yangditulis untuk memahami maksud yang ingin disampaikan oleh seseorang pengarang atau penulis. Antara contoh wacana tulisan ialah tulisan-tulisan yang terdapat di dalam akhbar, majalah, dan buku.

KASANBAB
perenggan, bab' buku' meliputi ayat,malahan di peringkt sekadar wacanabukan dansiribuku. yangbaiksama wacana perludipenuhi untukmenghasilkan Tujuhcid ketekstualan penulisan alau pengucapan' adadalampenghasilan pertautan dan kesinambungan perlu memperlihatkan yangbaik wacana Sesebuah 'i11"","" dankesinambungan ayatatau ayatdengan antara sekadar ideaini bukan bab satubabdengan antara bahkan satuperenggan, dengan satuperenggan antara wacana menghasilkan bagi kesatuan memperlihatkan untuk yanglain.Halinipenting yangutuh.

paling tepat' Jawab semua soalan di bawah. Pilih saat iawapan yang 3 Penyataan yang berikut adalah betul tentang ciri wacana, kecuali A ada tuiuan. B mempunyai tautan. C terdapat kesinambungan idea. D menyampaikan maklumat baharu sahaja.

' ' l' ' .

Pernyataan di atas merupakan ciri-ciri C retorik. A laras. D wacana. B dialek.

Penandawacana yang menghubungkan ayat membentukwacana pertamadankeduasehingga yang utuh ialah A penandaelipsis. B penandarujukan. C penandapenghubung. D penandapenggantian.
96

Kata

walaupun

dalam

Petikan

di

menunjukkanhubungan A urutan. B lsebab-akibat. C pertentangan. D tambahanmasa.

O O

IHW