Professional Documents
Culture Documents
(Ders Sunusu) Tanımlamalar PDF
(Ders Sunusu) Tanımlamalar PDF
Ls sargi
rs dire
I(w)
Faz degeri F=atan(wLs/rs) Bagintisi ile tanimlanir. Devrenin empedansinda sargi (bobin) sanal bilesen olarak etkirken zdiren r gerel bilesen olarak katki koyar. EM alanin fazida sanal bilesenin gerel bilesene oranindan eld e edilir. ? = atan(sanal (H) /gerel(H)) Birincil ve ikincil alanlar arasi faz farkliligi veya faz kaymasi kullanilarak gsterilebilir. Faz kaymasi baginti olarak, ?r = ?p ?s = (p/2 + ) bagintisi ile verilir. Fazdaki 90o gecikme fizik kanunu (induction coupling) geregi, ise iletken yapiyi tanimlayan elektriki degistirgenlerden (indktans, L ve zdire, ?) kaynaklanir.
1
yney diyagramlari
Eger yapi cok iyi bir iletken ise (? ? 0) ve ? p/2 Bu durumda ikincil alanin fazi birincil alanin fazindan 180o geridedir. Eger yapi kt bir iletken ise (?? ) ve ? 0 Bu durumda gecikme 90 o olarak gereklesir.
Hr Hs
/2
Hs cos
Hs
Indklenen Voltaj
Hs sin
Sekil 3.2 H p ve Hs in birlesiminden olusan H r ve alanlar arasindaki faz kaymasin i gsteren yney diyagrami Sonu olarak Hs ve Hp arasindaki faz farki 90o ila 180o arasinda olusacaktir. Hs in Hp ynndeki bileseni, Hs sin, gerel (real), veya in-phase olarak adlandirilir. Hs in Hp ye dik bileseni, Hs cos , ise sanal (imaginary), out-ofphase veya quadrature bilesen olarak tanimlanir.
Hp
Hp =A sin wt
ve
bagintilar ile tanimlanabilir. Burada A ve B verici alici ve iletkenin geometrisine bagli katsayilardir. cos(wt - )=cos wt sin + sin wt cos ve = (1- Hp 2 /A2 ) cos + Hp sin /A = Hs /B buradanda Eliptik olarak kutuplanan Hr iin kutuplanma elipsi denklemi
Hp 2 /(A2 cos2 ) + Hs2 /(B2 cos2 ) - (2 Hp Hs sin )/(AB cos2 ) =1 Basit yazilimla Lz2 + 2 Mxz + Nx2 =0
Sekil 3.3 Kutuplanma elipsi Eger iletken ok iyi ise elips dogrusal izgi haline dnsr ( = /2 ). Bazi EM yntemlerde kutuplanma elipsinin degistirgenleri azimut, egim, byk ve kk eksenler arastirilir. Kutuplanma elipsi herhangi bir dzlemde olabilir ve degistirgenler bir arastirma bobininin esitli ynlerde ve egimde konumlandirilmasi yardimi ile belirlenebilir.
Bu zellik Helmholtzun karsilikli yer degistirma kanunu (Helmholtz law of reciprocity) olarak adlandirilir. Bu iliski yalniz iki bobin arasindaki ortam tekdze (uniform) oldugu zaman geerlidir. Diger bir deyisle yeraltinda herhangi bir iletken ktlenin / yapinin bulunmadigi hallerde geerlidir. Tx Rx arasindaki kalan blgede bir iletkenin olmasi durumunda M in nasil etkilendigi Sekil 3.4 de gsterilmistir. Bu durumda Tx Rx ve C zerinde voltaj dolayisi ilede akim indkler. C de indklenen voltaj, iletkeni ikinci bir verici gibi alistirir. Bu anda Rx te llen, birincil ve ikincil alanlarin bilesimidir. llen bu alanin fazi ve genligi devreyi olusturan elemanlar arasindaki karsilikli indktans (MT R , MTC ve MCR ) baglidir. Rx zerindaki toplam voltaj, E nin degeri Ep (MT R in fonksiyonu olan birincil alan) ve Es (MT C ve MCR in fonksiyonu olan ikincil alan) nin toplamindan olusur. Yeraltinda iletken olmamasi halinde MT C = MCR =0 olacagindan Es =0 dir. Es 0 oldugu hallerde Rx te ollen toplam alanda degisim gzlemlenir. Bu degisim ayni zamanda MT C ve MCR deki degisimin varliginada isaret edecektir. Rx te gzlemlenen karsilikli indkleme katsayilarindaki degisim EM BELIRTI lerini olusturur. (Not: MT R , MTC ve MCR bobin ve iletkenden olusan dzenegin toplam empedansini olusturan ayri ayri paralardir). Buraya kadar yapilan tanimlamalardan anlasilacagi gibi yntemin arazide uygulanmasinda karsilikli indklemeyi degistiren herhangi bir etken EM belirti olarak algilanir. Bu etkenlere rnek alici verici bobinleri arasindaki ynlenme veya uzaklik hatalari sayilabilir. Yeraltindaki iletkenlerin belirlenebilmesi buradan gelecek katkinin llen toplam degerden (alici verici arasi karsilikli etkilesme + EM anomaly) ayrilabilmesine baglidir. l sirasinda alici verici arasi uzaklik ve ynleme sabit tutulup buradan gelecek katki sabit olarak elde edilirse iletkenin yeri belirlenebilir. Bu kural tasinabilir alici verici bobin dzenegi kullanan ve faz iliskisi ile alan siddeti len EM yntemleri iin nemlidir.
Tx
MT
Rx Ep + Es
IT eiwt
Yeryz
L MT Ic e
i(wt+ )
M CR
Iletken, C
Ikincil Alan
Brincil Alan
Tx 1. Durum
Rx
Ikincil Alan
N Brincil Alan
2.Durum
Sekil 3.5 Dsey de ayni eksenli (1) ve yatayda ayni dzlemde (2) iki halkanin etkilesimi.
Iki elektrik devresinin etkilesmesinde ikincil alan birincil alana karsi hareket eder.Bunun olusumu iin Durum 1 de verilen Sekilde Rx ten geen akim Tx ten geene karsi ynde olmalidir ve M pozitiftir. Dur um 2 de ise akim her iki bobinden de ayni ynde geer ve M negatiftir.