Kondansatr ve lmleri

Yaps : Kondansatrler yap itibar ile iki iletken plaka arasna bir yaltkan maddenin konulmas ile oluan devre elemanlardr. Kullanlan yaltkan maddenin trne gre (hava, mika, seramik vb.) kondansatr isim alr. Devrelerde genellikle filtre eleman olarak veya arj ve dearj zellii kullanlr. Alternatif akmlar doru akma evirmek iin kullanlan hayati elemanlardan biridir. AC akmn pozitif annda arj olur, AC akmn sfra dt ve negatif annda ise zerindeki yk kulanarak bu fark kapatr ve kta dier devre elemanlarnnda (diyot vs.) yardm ile DC akm elde edilir. lm birimi Farat'tr ve Mikrofarat (mF), Pikofarat (pF), Nanofarat (nF) gibi alt katlar vardr. Genellikle mikrofarat ile gsterilen trleri elektrolitik kondansatr olarak adlandrlr ve art,eksi kutuplarna sahiptir. Uygun voltajda ve ynde bir gerilim uygulanrsa bu deere arj olur ve zerinde tutar. Deeri ne kadar yksek olursa o kadar uzun sreli bir arja sahip olur. Pikofarat ve nanofarat deerliler ise genellikle art-eksi kutuplar bulunmaz. Bunlara mercimek kondansatr denilmektedir. ekil itibar ile bir mercimei andrr. Kondansatrlerin deerleri ounlukla zerine dorudan yazlr. Renk kodu kullanlan kondansatrlerde vardr ancak bu renk kodlar direnlerde olduu gibi bir standarda sahip olmadndan burada vermiyorum. Elektrolitik kondansatrlerde deer ak bir ekile zerine yazlr. 100 Mfd gibi. Ayrca hangi ucun art hangi ucun eksi olduuda ak bir ekilde belirtilir. Bunlarnda yannda yine anlalr bir ekilde maximum ka volt ile alabileceide yazlmaktadr. Mercimek kondansatrlerde ise baz rakam kodlamalar kullanlr. zerinde 104, 472, 223 152 gibi deerler olan kondansatrlerde ilk iki rakam direnlerde olduu gibi sayy son rakam ise arpan verir. kan sonu pF'dr. 104 = 10 x 104 = 100.000 pF = 100nF olarak bulunur. Bazlarnda ise 4n7, 3p3, 100n gibi deerler yazlr. Buradaki harfler kondansatrn birimini verir. p = Pikofarat, n = Nanofarat gibi. 100n = 100 nF. Eer bu harfler rakamlarn arasna yazlm ise o zaman bu harf hem birimini hemde ondalk deere sahip olduunu gsterir. 8n2 = 8.2 nF gibi. Bir dier kodlama trde .47, .068, .0056 gibi kodlamalardr. Burada saylarn ba tarafnda bulunan nokta (.) iareti ondalk deer tar ve gerekte .47 = 0.47 anlamndadr. kan deer mF'dr. .0056 = 0.0056 mF = 5.6 nF olarak okunur. Kondansatrlerde de aynen direnlerde olduu gibi seri ve paralel balant durumu vardr. Ancak burada hesaplamalar direnlere gre tam ters olarak yaplr. Yani seri bal kondansatrler paralel bal direnleri gibi hesaplanrken, paralel bal kondansatrler seri bal direnler gibi hesaplanr. Paralel bal kondansatrlerde sonu tm kondansatrlerin deerlerinin toplanmas ile bulunur. Yandaki resimde art-eksi yn fark bulunmayan bir kondasatr ile art ve eksi ynlere sahip bir elektrolitik kondansatrn devre izimlerinde kullanlan sembolleri grlmektedir.

a Salamlk Kontrol : Elektrolitik kondansatrler ohm metre ile pek hassas olmasada llebilirler. Ohm metrenin l ular kondansatrn ularna rastgele balanr. Bu durumda ohm metrenin ibresi nce aniden ykselir daha sonra yava yava dmeye balar. Ular ters evirildiinde de ayn ekilde olmaldr. Byk deerli kondansatrler (470 mF'dan byk olanlar) ohm metrenin X1 kademesinde, kk deerli kondansatrler ise (470 mF'dan kk olanlar) ohm metrenin daha yksek kademelerinde llrse daha iyi sonu alnr. Eer l aleti hi sapmyorsa veya saptktan sonra yerinde kalyorsa kondansatr arzaldr. Eer kondansatrde bir sznt varsa yani ksmen arzal ise ibre sapar fakat dmeye baladnda tam sfra kadar inmez belli bir yerde kalr. Bu durumda bu kondansatr pek gvenilir deil demektir.

Transistr ve lmleri
Yaps : Transistrler PNP ve NPN olmak zere iki eittir. Emiter, Kollektr ve Beyz olmak zere 3 adet balant ucu vardr. En ok kullanlan yar iletken devre elemandr ve devrelerde bir anahtar grevi grr. PNP transistrlerde kollektr eksi (-), Emiter art (+) ve beyz ucuda emitere gre eksi (-), kollektre gre art (+) polarize alr. NPN tipinde ise durum tam tersidir. Transistrler birbirlerini tetikleyecek ekilde balandnda akm kazanc elde edebilen devre elemanlardr.

Yukardaki ekiller PNP ve NPN tipi transistrlerin devre emalarnda kullanlan sembollerini gstermektedir.

Yukardaki ekilde ise basit bir transistr devre emas grlmektedir. Bu devrede anahtar kapatldnda transistrn beyz ucu doru polarize alacandan transistr iletime geecek ve emiter-kollektr aras ksa devre olarak zerinden akm gemesini salayacaktr. Bylece transistrn tetiklenmesi ile devredeki lamba yanm olacaktr. Anahtar aldnda transistrde yaltma geecek ve lamba snecektir. Salamlk Kontrol : Ohm metrenin X1 konumunda veya yksek gl transistr test ediliyorsa X1K konumunda siyah u transistrn beyz ucuna krmz u ise ilk nce emiter ucuna daha sonrada kollektr ucuna balandnda dk diren gsteriyor ve krmz u beyz ucuna siyah u ise nce kollektre sonrada emitere balandnda yksek diren gsteriyorsa ayrca emiter-kollektr aras l aletinin her iki ynnde de yksek diren gsteriyorsa transistr salamdr ve PNP tipidir. Siyah u transistrn beyz ucuna krmz u ise ilk nce emiter ucuna daha sonrada kollektr ucuna balandnda yksek diren gsteriyor ve krmz u beyz ucuna siyah u ise nce kollektre sonrada emitere balandnda dk diren gsteriyorsa ayrca emiter-kollektr aras l aletinin her iki ynnde de yksek diren gsteriyorsa transistr salamdr ve NPN tipidir.

Tristr ve lmleri
Yaps : Tristrler zerinden sadece bir ynde akm gemesini salayan yar iletken bir devre elemandr. PNPN yapdadr ve zerinde adet u bulunur. Bunlar katot, anot ve gate (tetikleme) ulardr. letken olduu anda zerindeki akm katotdan anoda doru geirir. Gate ucu ise tristrn iletime geirilmesi iin kullanlr. Eer tristr katot gate'li ise pozitif gerilim ile tetiklenir. Anot gate'li tristrler ise katoda gre daha negatif bir gerilim verildiinden tetiklenirler. Resimde Katot gate'li bir tristrn devre izimlerinde kullanlan ekli grlmektedir. Tristrler devre zerinde kullanlrken anot ucuna pozitif katot ucunada negatif bir gerilim uygulanr. Bu durumda tristr yaltkandr ve zerinden herhangi bir akm geirmez. Tristrn iletime geebilmesi iin gate ucuna tristrn hassasiyetine bal olarak kk bir pozitif gerilim uygulamak gerekir. Artk tristr tetiklenmitir ve bu tetikleme ilemi saniyenin binde birinde gerekleir. Tristr tetiklendiinde i direnci yaklak 0.2 ohm gibi bir deere der. Teorik olarak tristr bu ekilde tetiklenebilsede pratikte bu tetikleme ilemi sonucunda tristr arzalanr nk tristrn zerinden geen akm harcayacak ve tristr koruyacak bir yk eleman bulunmamaktadr. Pratikte tristrn anot ucuna tristr zerinden geecek olan akm zerinde harcayacak bir yk eleman balanmaldr. Bu eleman genellikle devrenin amacna uygun olarak bir lamba, motor veya buna benzer yk elemandr. Tristrlarin iki trl alma ekli vardr. Birincisi DC akm ile altrmadr. Bu ekilde altrlan bir tristr doru balantlar yapldktan sonra gate ucuna verilecek tetikleme sinyali

ile iletime geer ve tetikleme sinyali ortadan kalksa bile iletkenlii devam eder. Tristr iletimden karmak iin devreye uygulanan gerilimin kesilmesi gerekir. kinci yntem ise AC akm ile altrmadr. Bilindii zere AC akm ift ynl bir akmdr yani AC akm kaynann frekansna gre kaynaktan alnan akm bir sre pozitif bir srede negatif akm olarak kar. te bu altrma annda tristrn anodu pozitif katoduda negatif pulsleri ald zaman gate ucuna bir tetikleme yaplrsa tristr bu puls boyunca iletime geer. AC akm yn deitirdiinde ise tristr yaltkandr. Bu durum AC akmn frekansna gre eitli hzlarda gerekleir. rnein AC akm 50 Hz ise tristrde saniyede 50 defa iletken ve yaltkan durumuna geer. Bu ekil altrmada gate ucuna verilen tetikleme sinyali srekli olmaldr aksi halde tristr AC akmn ilk yn deitirdii anda yaltkan olur ve bir daha iletime gemez. Yap olarak tristr iki adet transistrden oluan bir devre elemandr. Detayna girmeden sadece bilgi vermek amacyla tristrn transistrler ile yaplm edeer devresini aadaki resimde veriyorum.

Salamlk Kontrol : Tristrler l alaetleri ile llebilecei gibi basit bir tristr kontrol devresi ilede llebilir. ncelikle bu ekilde yaplacak kontrol iin gerekli yntemi ve devre emasn vermek istiyorum.

Devrede yk olarak 12V ampl kullanlmtr. S1 anahtar kapatldnda devreye 12V DC verilmi olur ancak tristr henz iletken deildir ve lamba yanmaz. S2 anahtar kapatldnda 1 Kohm'luk diren ile drlen ve gate tetiklemesi olarak kullanlacak olan pozitif gerilim tristrn gate ucuna uygulanr. Bu durmda tristr gerekli tetikleme sinyalini aldndan iletime geecek ve yk zerinden akmn akmasna izin verecektir. u anda lamba yanmaktadr. Artk S2 anahtar alsa bile tristr iletimde kalmaya devam edecektir. Tristr iletimden karmak iin S1 anahtar alarak devre gerilimi kesilmelidir. S1 anahtar tekrar kapatldnda lamba yine yanmayacaktr nk gate ucundan tetikleme voltaj veren S2 anahtar aktr. Eer burada bahsedilenler doru olarak gerekleiyorsa tristr salamdr. S1 anahtar kapatlr kapatlmaz lamba yanyorsa veya gate ucuna tetikleme sinyali verildii halde lamba yanmyorsa tristr arzal demektir. Bu devrede 12V DC yerine 12V AC kullanlm olsayd S1 anahtar kapatldnda lamba yine yanmayacakt ve S2 anahtar kapatldnda lamba yanacakt ancak burada bir fark var; S2 anahtar ald anda lamba snecektir nk AC akmn ilk negatif palsinde tristr iletkenliini kaybedecektir. Lambann srekli yanmas iin S2 anahtarnn da srekli kapal kalmas gerekmektedir. AC akm kullanldnda tristr AC akmn sadece pozitif palslerde iletime geeceinden lamba DC akm kullanlan devreye gre daha snk yanacaktr. kinci yntem olan l aleti kullanarak tristr lmek iin llecek bir tristr ve bir Ohm Metreye ihtiya vardr. l aleti X1 konumuna alnarak siyah ucu tristrn anoduna balanr. Krmz u ise katoda balanr. Bu durumda l aletinde herhangi bir deer okunmamas gerekir. Eer dk bir diren veya ksa devre gzleniyorsa tristrn anot-katot aras ksa devre olmu demektir ki bu da tristrn arzal olduunu gsterir. Eer bu lmde bir hata yoksa imdi sra gate ucunun salamln lmeye geldi. Krmz ve siyah ular tristre bal iken siyah u anotdan ayrlmadan ayn anda gate ucuna dedirildiinde tristr tetiklenmi olur ve l aletinde ok dk bir diren hatta ksa devre grlr. Bu durumda tristr tetiklenmitir, anot-katot aras iletken olmutur ve gate ucu salamdr. imdi gate ucuna dedirilen siyah uc ayrlr ve l aletinde hala ayn sapmann olduu grlr. Bu da tristrn bir kez tetiklendikten sonra tetikleme kesilse bile iletimde kaldn gsterir. Eer gate ucu ayrldnda l aletide yksek bir diren veya ak devre gsteriyorsa tritr arzaldr veya gate ucu dedirildii halde l aletinde bir sapma olmuyorsa tristr yine arzaldr.

l aletinin siyah ucu tristrn gate ucuna krmz ucuda katoda balandnda ok dk bir diren (40 Ohm civarnda) okunmal. Ular tes evrildiinde ise maximum diren (ak devre) okunmal. Ayrca Anot-Gate ve Anot-Katot lmleri her iki ynde de maximum diren (ak devre) gstermelidir.

Triyak ve lmleri
Yaps : Triyak bir Alternatif Akm (AC) anahtardr. AC akmda her iki ynde de iletkendir. Gate ucuna verilecek DC veya AC tetikleme sinyali ile iletime geebilir. Ana ular arasndaki AC akm yn deitirirken gerilimin sfr olduu anda triyak yaltkan duruma geer. Triyak'n devaml iletimde kalabilmesi iin srekli tetikleme sinyali verilmeli veya AC akmn her yn deitirdii anda tekrar tetiklenmelidir. Triyak'n hem DC hemde AC akmla tetiklenebildiinden bahsetmitik. Eer DC akm ile tetiklenirse -ki DC akmn art (+) veya eksi (-) olmas farketmez- tetikleme akm var olduu srece triyak iletkendir. Tetikleme akm kesildiinde iletimini kaybeder. AC akm ile tetklendiinde ise; bilndii zere AC akm sinsoidal bir akmdr yani frekansna bal olarak saniyede belirli aralklarla bir sins dalgas izer. te bu sins dalgasnn pozitif ve negatif alternanslarnda triyak iletkendir ancak sins dalgasnn sfr olduu anlarda triyak yaltkandr. Triyak ok dk bir gate akm ile saniyenin binde birinde iletime geer ve zerinden byk akmlar geirebilir. Bu yzden ok kk akmlarla byk akm gerektiren yklerin kontrolnde kullanlabildii gibi AC akmlarn DC akmlarla kontrol edilebilmesinide salar yani AC akm, DC akm ile alan transistrl devreler tarafndan kontrol edilebilir. Aslnda triyak'lar i yap olarak birbirine ters bal iki tristr'den baka bir ey deildir. Yaplan bu zel balant ile AC akmn her iki ynnde de bir tristr iletime geerek triyak'n srekli iletken olmas salanr. Triyaklarda A2 ucu daima ykn baland utur. Aadaki ekilde triyak'n devre emalarnda kullanlan sembol ve iki tristr kullanlarak yaplan edeer devre emas grlmektedir.

Salamlk Kontrol :

Yine tristr'de olduu gibi triyak da hem l aleti ile hemde basit bir devre ile kontrol edilebilir. Ancak l aleti ile yaplan kontrol l aletinin iindeki pil kullanlarak yapldndan triyak'n yksek gerilimlerde doru alp almayaca konusunda tam bir fikir vermez. En iyi lm triyak'n kullanm amacna uygun basit bir devre ile yaplabilir. ncelikle l aleti ile yaplabilecek kontrol anlatma istiyorum; l aleti Ohm metre konumunda X1 kademesine alnr. Triyak'n Gate ve A1 ular her iki ynde de minimum diren (40-60 ohm) gstermelidir. Ayrca A2 ve Gate ular ile A2 ve A1 ular her iki ynde de maximum (ak devre) diren gsteriyorsa triyak salamdr. Devre kullanlarak lm yapmak iin gereken basit bir devre emas ekilde grlmektedir. Bu devrede gate ucuna DC 12V (art veya eksi) verildii srece triyak'n iletimde kalmas, tetikleme kesildii anda ise iletimden kmas gerekir. Eer tetikleme iin AC akm kullanlrsa yine tetikleme sinyali olduu srece triyak iletimde kalacaktr ancak burada AC akm oluturan sins dalgann sfr deerine ulat anlarda triyak ok ksa bir sre (bu sre AC akmn frekansna gre deiir) yaltkan olacaktr. Sins dalgann pozitif ve negatif alternanslarnda ise iletken olacaktr.

Rleler
Yaps : Rleler dk akmlar ile alan elektromanyetik bir anahtardr. zerinde bulunan elektromanyetik bobine rlenin trne uygun olarak bir gerilim uygulandnda bobin mknats zellii kazanr ve karsnda duran metal bir paleti kendine doru ekerek bir veya daha fazla konta birbirine irtibatlayarak bir anahtar grevi yapar. Tristr ve Triyak'larn imal edilmesinden sonra poplerliini kaybeden rleler yinede bir ok alanda hala kullanlmaktadr. Tristr ve triyak'lara gre tek avantaj tek bir bnye iinde birden fazla anahtar kontana sahip olabildii iin birden fazla yk ayn anda aabilir veya kapatabilir hatta ayn anda baz ykleri ap bazlarn kapatabilir. Bu ilem tamamen rlenin kontaklarnn dizayn ile ilikilidir. Dezavantajlar ise daha fazladr. ncelikle mekanik olarak alt iin daha abuk arza yapar. Kontaklar srekli birbirine irtibatlanp ald iin oluan elektrik atlamalar zamanla kontaklarn oksitlenmesine ve iletimini kaybetmesine neden olur. letime geme sresi tristr ve triyak'lara oranla daha uzundur. Ayrca kontaklarn ekilip braklmas srasnda kardklar sesler pek ho deildir.

LED

Yaps : Led'ler (Light Emiting Diode) yani k yayan diyotlar yap itibari ile elektrik enerjisini a eviren kimyasal maddelerden oluurlar. Kullanlan kimyasal maddedin trne gre farkl renkte k verirler. rnein galyum fosfid kullanlan LED'ler yeil k verir. Galyum fosfid'e oksijen ve inko kartrlarak yaplan LED'ler krmz k verir. Bunun yannda Galyum arsenid kullanlarak yaplan led'ler ise kzl tesi k verirler. Led'lerin alma voltajlar iinde kullanlan maddeye gre deiiklik gsterir. Kzl tesi k veren bir led'in alma voltaj 1.4V iken yeil k veren led'in alma voltaj 2.26V'dur. Led'lerin bu alma gerilimi aldnda iindeki kimyasal maddenin girecei reaksiyondan dolay led bozulur. Bu yzden alma gerilimini aan bir voltaj uygulanaca zaman uygun bir diren ile led korunmaldr. Led'ler genellikle endstriyel ve amatr elektronik alannda ikaz ve grsel efektler amacyla kullanlr. Ayrca led'ler hem DC hemde AC gerilim ile alabilir. Alttaki resimde LED'in devre izimlerinde kullanlan sembol grnmektedir.

Salamlk Kontrol : Ohm metrenin iindeki pil kullanlarak led'lerin salamlk kontrol yaplabilir. Genellikle yeni bir led'de uzun bacak anot (+), ksa bacak katot (-) ucudur. Ohm metrenin krmz ucu katoda, siyah ucu anoda balandnda led'in k vermesi gerekir.

Infra Led
Yaps : Yap itibariyle tamamen normal led'ler gibidir ancak tek fark yayd n insan gzyle grlemeyecek bir frekans bandnda olmasdr. Yaklak 1.5V ile alr ve genellikle Foto transistrlerin k kayna olarak kullanlr. Salamlk Kontrol : nsan gznn gremeyecii bir k yayd iin ohm metre ile Led'lerde olduu gibi grsel bir lm yaplamaz. Bunun yerine normal diyotlar gibi llr. lm ularnn bir ynnde ak devre dier ynnde ise dk diren gstermelidir.

Foto Direnler
Yaps : Foto direnler optik devre tasarmlarnda kullanlan en popler devre elemanlarnda biridir. alma mant itibari ile normal bir ayarl direnten farkl deildir ancak deeri zerindeki herhangi bir mekanik ayar ile deil, ald n iddetine gre deiir. Foto direnler LDR

(Light Dependent Resistance) olarak adlandrlr. alma mant ok basittir. zerine herhangi bir k almad srece direnci ok yksektir (10 Mohm). Uygulanan k iddeti arttka bu dirente der (75-300 Ohm). Alttaki resimde fotodirencin devre izimlerinde kullanlan sembol grnmektedir.

Salamlk Kontrol : Herhangi bir devreye ihtiya duymadan dorudan l aletinin Ohm metre ksm kullanlarak salamlk kontrol yaplabilir. Ohm Metre foto direncin ularna yn farketmeksizin balanp a tutulduunda n iddeti arttka deeri der. Ik alan pencere tam olarak kapatldnda hemen hemen ak devre gsterir yani i diren maximum deere (10 Mohm ve zeri) ulamtr. lm esnasnda foto diren bunlarn haricinde bir davran gsteriyorsa arzaldr.

Foto Diodlar
Yaps : Foto diodlar normal diodlar gibidir ancak iletken olma durumlarn k iddetine gre azaltr veya arttrrlar. Normal diodlarn aksine devreye ters ynde balanrlar. Salamlk Kontrol : Ohm metrenin X1 kademesinde siyah u katoda, krmz u anoda balanr. zerine uygulanan n iddeti arttka dk diren, n iddeti azaldka yksek diren gsteriyorsa foto diyot salamdr.

Foto Transistrler
Yaps : Normal transistrlerden tek fark base ucundan yaplan tetiklemenin k iddeti ile yaplmasdr. Yine normal transistrler gibi bir base ucu vardr ve istenirse bu u kullanlarak da tetiklenebilir. Devreye normal bir transistr gibi balanr ancak normal artlarda base ucu kullanlmaz. Tetikleme ilemi, zerindeki mercee k uygulanarak yaplr. Uygulanan n iddetine gre Emiter-Kollektr aras i diren deiir ve ykn akm kontrol edilebilir. Ik iddeti arttka Emiter-Kollektr aras i diren der. Foto transistrler kzl tesi (Infra Red) nlara daha hassas olduu iin genellikle k kayna olarak kzl tesi (Infra Red) led'ler ile birlikte kullanlr. Dier tm zellikleri ve salamlk kontrol normal transistrlerde olduu gibidir.

Diren ve lmleri
Yaps : Direnler elektronik devrelerin vazgeilmez elemanlardr. Yaptklar i ise devre iinde kullanlan dier aktif elemanlara uygun gerilimi temin etmektir. Elektronik devreler sabit bir gerilim ile alr ancak devrede kullanlan elemanlarn hepsi farkl gerilimlere ihtiya duyarlar. te bu anda direnler devreye girer. Tm devre iinde her eleman iin farkl gerilimler kullanmak yerine uygun direnler kullanlarak her elemana gereken gerilim direnler zerinde drlerek temin edilir. Direnler yapmnda kullanlan malzemeye gre ikiye ayrlr. Karbon direnler ve Telli direnler. Yine bu iki tip kendi arasnda ikiye ayrlr. Bunlar sabit direnler ve ayarl direnlerdir. Bunun yannda baz zel direnler de vardr (Foto diren, Termistr). Bunlar daha sonra aklanacaktr. Direnlerin deerleri OHM ile llr ve sembolde W eklinde gsterilir. Direncin deeri bydkce Kiloohm (KW) veya Megaohm (MW) olarak llmeye balanr. Bir direncin deerinin ne olduu zerine dorudan yazlabilecei gibi en ok kullanlan yntem olan renk kodlar ile zerine kodlanabilirde. Dorudan deeri zerine yazlm bir direncin deerini okumak ok kolaydr ancak renk kodlar ile kodlanm bir direnci okumak iin renk kodlarnn anlamlarn bilmek gerekir. Genellikle direnler zerinde 4 veya 5 adet renk band bulunur. Bu renkler diren zerine kodlanrken renkler direncin bir tarafna daha yakn olarak yerletirilir. Deer okumas yaparkende renk bandnn kenara en yakn olanndan balamak gerekir. Aadaki ekiller 4 ve 5 renk ile kodlanm bir direncin grntsn vermektedir.

Dikkat ederseniz renkler sol taraftaki uca daha yakndr ve okumaya bu sol tarafa en yakn renkden balanmaldr. 4 renkli direnlerde 1 nci ve 2 nci bantlar sayy 3 nc bant arpan ve 4 nc bant ise direncin toleransn verir.

5 renkli direnlerde ise 1, 2 ve 3 nc bantlar sayy 4 nc bant arpan ve 5 nci bant ise tolerans verir. 5 bantl direnler genellikle daha hassas deerlere sahip direnlerdir ve zel devreler iin imal edilirler. Aadaki tabloda ise renklerin rakamsal karlklar verilmitir. Direnlerde tolerans deeri olarak kullanlan renk kodlar o direncin hassasiyetini verir. rnein tolerans deeri olarak gm rengi kullanlm ise o diren +/- %10 toleransa sahiptir ve zerine kodlanan deerin %10 zeri veya %10 altnda olabilir demektir. Tolerans renginden hemen nce gelen renk kodu ise arpan deerini verir. Bu deer kendisinden nce gelen say renk kodlarnn arplaca deeri verir. arpan renk kodundan nce gelen btn renk kodlar ise say deeridir. Bu renklerin karlk geldii rakamlar yan yana konur ve arpan rengi ile arplarak direncin deeri bulunur.

rnek : 1.Renk = Kahverengi 2.Renk = Siyah 3.Renk = Krmz 4.Renk = Altn Say deeri olarak kahverengi 1, Siyah 0 olduuna gre say deeri 10, arpan rengi olan 3. Renk krmz olduuna gre arpan deeri 100'dr. Bu durumda direncin deeri 10 x 100 = 1000 Ohm yani 1 Kohm'dur. Tolerans rengi olan 4. Renkde altn rengi olduuna gre diren +/- % 5 toleransa sahiptir. Yani deeri 950 ohm olabilecei gibi 1050 ohm'da olabilir.

Direnler paralel veya seri olarak birbirine balandklar takdirde deerleri deiir. Birbirine seri olarak bal bir diren grubunun deeri tm direnlerin deerlerinin toplamna eittir. Paralel balantda ise iler tamamen deimektedir. ncelikle bilinmesi gereken konu paralel bal direnler grubunun yeni deerinin gruptaki en kk direnten daha kk olacadr. Eer paralel balanacak direnlerin tmnn deeri ayn ise oluacak yeni deeri bulmak iin bir direncin deerinin toplam diren saysna blnmesi yeterlidir. Yani 3 adet 10 Kohm'luk diren paralel balandnda ortaya kacak olan yeni deer; 10/3=3.3 Kohm'dur. Farkl deerlerdeki direnler paralel olarak balandnda ise sonucu bulmak iin izlenecek yol u ekildedir; ncelikle 1 says tek tek paralel balanacak tm direnlerin deerlerine blnr, kan deerler toplanr ve bu deer toplam diren says ile arplr. Daha anlalr olmas iin bir rnekle anlatmak gerekirse; rnek : Paralel balanacak direnler = 2.2 Kohm, 10 Kohm ve 100 Kohm olsun, Yaplacak ilemler sras ile yle; 1 / 2.2 = 0.45 1 / 10 = 0.1 1 / 100 = 0.01 Bu deerleri birbirleriyle toplarsak; 0.45 + 0.1 + 0.01 = 0.56 imdi bu deeri toplam diren says ile arparsak; 0.56 x 3 = 1.68 Kohm eder. Resimde sras ile sabit ve ayarl bir direncin devre izimlerinde kullanlan ekli grlmektedir.

Salamlk Kontrol : Eer bir direncin salamlnda phe ediyorsanz veya zerindeki deeri okuyamyorsanz bu direnci ohm metrenin uygun konumunda ularn yn farketmeksizin balarsanz l aleti direncin deerini size gsterecektir. Diren deeri kldke ohm metrede de dk konum kullanlmaldr.

Diod ve lmleri
Yaps :

Diod'lar bir ynde akm geiren dier ynde akm geirmeyen devre elemanlardr. Anot ve Katot ularna sahiptir. Her zaman Anoduna art (+), Katoduna eksi (-) gerilim verildiinde iletime geer, tersi durumda yaltkandr. Bu zelliinden dolay AC gerilimi DC gerilime evirmek iin kondansatrler ile beraber kullanlan bir elemandr. Diod'larn yap malzemeleri Germanyum veya Silisyumdur. Silisyum diod'lar doru ynde baland taktirde 0.6 volt civarnda iletime geerler geriye kalan gerilimi dorudan zerinden geirir. Germanyum diod'lar ise 0.3-0.3 volt civarnda iletime geer. Ac gerilimi DC gerilime evirmek iin silisyum diod kullanlr. Ayrca voltaj ayarlamalarnda kullanlan zener diod'lar vardr ki bu diod'lar sabit bir voltaj deerinden fazlasn zerinden geirmez. Bu ekilde sabit ve kararl bir gerilime ihtiya duyan cihazlara gerekli gerilimi vermek amacyla zener diod'lar ile regle devreleri yaplr. Diod'larn deerleri dorudan zerlerine yazlr. Zener diod'larda sabit voltaj deeri yazlrken dier diod'larda diod'un modeli yazlr. Mesela bir zener diod zerinde 2v7 yazyorsa bu 2.7V bir zener diod anlamna gelir. Dier diod'larda ise 1N4001, 1N4148 gibi diod'un modeli yazlr. Genellikle katot ucuna yakn tarafa bir izgi konularak anot katot ularnn kolay bulunmas salanr. Yandaki resimde sras ile normal bir diod ve zener diodun devre emalarnda kullanlan sembol grlmektedir. Her iki diodunda sa tarafta kalan ular katot ulardr. Salamlk Kontrol : Diod'lar iki amala llr birincisi diodun salam olup olmadn anlamak iin ikincisi ise ular belli olmayan diodun anot ve katot ularn tespit etmek iin. l aletinin ohm metre konumunda krmz u diodun bir ucuna siyah u dier ucuna balanr. Bu durumda eer ohm metre dk diren gsteriyorsa l aletinin ular ters evirilerek balandnda yksek diren gstermelidir. Eer bu ekilde bir lm yaptysanz diod salamdr ve dk diren okunan durumda krmz ucun bal olduu yer diodun anot ucudur. Eer her iki durumda da dk diren veya yksek diren okunuyorsa diod arzaldr.

Termistr
Yapisi : Termistr isi ile direncini degistiren bir direntir. Aynen foto direnlerde oldugu gibi termistre bnyesine uygulanan isiya gre direncini degistirir. Termistrler iki esittir; 1. NTC (Negative Temperature Coefficient); Negatif isi katsayili termistrdr. Isindika direnci azalir, sogudukca direnci artar. 2. PTC (Positive Temperature Coefficient); Pozitif isi katsayili termistrdr. Isindika direnci artar, sogudukca direnci azalir. Termistrler foto direnlerin kullanildigi tm devrelerde kullanilabilir. Bu durumda devre yaptigi isi isik siddetinin degismesi ile degilde isinin degismesi ile gereklestirir.

Saglamlik Kontrol : Ohm metre X 100 konumuna alinir ve ular yn farketmeksizin termistre baglanir ve termistr isitilir. Eger termistr PTC ise direnci ykselir, NTC ise direnci azalir. Bu sekilde davranan bir termistr saglam demektir.