Mehanicke Osobine Drveta

DRVO I MATERIJALI NA BAZI DRVETA
Uvod
Drvo i materijali na bazi drveta vrlo iroko se
primenjuju u graevinarstvu. Razlozi za ovo su u
tome to drvo karakterie niz pozitivnih svojstava,
kao to su:
- Visoke mehanike karakteristike, pri srazmerno
maloj zapreminskoj masi (visoka vrednost K
kp
),
- Niska toplotna provodljivost,
- Dobra otpornost na dejstvo mraza,
- Zadovoljavajua otpornost na pojedine hemijske
agense,
- Lakoa obrade i drugo.
Uvod
Meutim, drvo ima i niz nedostataka koji
znaajno umanjuju njegovu primenljivost u
graevinarstvu:
- Nehomogenost grae i anizotropnost svojstava,
- Prisustvo raznih defekata grae,
- Higroskopnost,
- Podlonost truljenju, gorenju i crvotoini,
i drugo.
Uvod
Prema stepenu prerade, materijali na bazi drveta dele se na:
- Obinu drvenu grau, koja se dobija putem mehanike obrade
prirodnog drveta, pri emu se dobija materijal koji ima uglavnom
sva pozitivna i negativna svojstva prirodnog drveta,
- Materijale od drveta koji se dobijaju primenom naroitih
indutrijskih postupaka, pri emu se u okviru ovakvih materijala
svojstva drveta koriste racionalnije (furniri, per ploe, panel
ploe, lamelirana drvena graa i dr.),
- Sintetike materijale na bazi drveta, koji se dobijaju tzv. dubokom
preradom drveta; pri ovakvoj preradi se koriste svi elementi
prirodnog drveta (ak i kora), jer se ovi postupci svode na dobijanje
raznih oblika celuloze, uz razliita veziva (mineralna ili sintetika),
ime se postie velika ekonominost proizvoda.
Uvod
Debljina stabla:
Prenik stabla bez
kore (d) na 1,30 m
od povrine terena
(prsna visina).
Jedrina drveta:
d prenik debla
na prsnoj visini,
d
0
prenik stabla
u najvioj taki
debla,
h
d
duina debla,
h
p
=1,30 m (prsna
visina)
Kriterijum jedrine:
- Za etinare: s 2%
- Za listare: s 2,5%
(%) 100
0
p d
h h
d d
Uvod
Debljina debla:
Prenik stabla bez
kore na polovini
duine istog debla.
Zakrivljenost debla:
Za drvo se kae da
je pravo ako je ovaj
odnos s 1%
(%) 100
'

d
h
f
Makrostruktura drveta
Drvna masa Godovi: Na unutr. stranirano (proleno) drvo poroznije , tamnije
Na spoljanoj strani pozno (jesenje) drvo kompaktnije, svetlije
Kora - Spoljanja kora (prava kora) 1 (debljine 2 35 mm),
- Lika 2 (preraeni sokovi);
- Kambijum 3 (nepreraeni sokovi); elije koje svake godine
stvaraju nove godove, tj. nove pojaseve beljikovine
Srni zraci 4
- Primarni,
- Sekundarni
elije koje for-
miraju radijalne
veze izmedu unu-
tranjeg i spoljnog
dela poprenog
preseka (fizioloka
funkcija)
Mikrostruktura drveta
Osnovni element mikrostrukture ivog drveta je iva elija, koja se sastoji od
elijske opne, protoplazme, jezgra i elijskog soka (kod poseenog drveta, odumrlu
eliju formira samo elijska opna). Oblici elija:
Vlakanca (vlakna) mehanika funkcija
Cevice (sudovi) fizioloka funkcija Kod etinara: Traheide vre obe funkcije
Hemijski sastav drveta
Celuloza i lignin do 80%
Voda (hemijski vezana) cca 17%
Smole, ulja, skrob, tanin cca 3%
Celuloza: Visokomolekularni ugljovodonik - (C
6
H
10
O
5
)
n
, iji su
molekuli veoma izdueni i izuzetno elastini
n = 2500-31000 broj elementarnih strukturnih jedinica (C
6
H
10
O
5
)
Molekulska masa celuloze u drvetu: 400000 500000
Prosean sadraj pojedinih hemijskih elemenata u apsolutno
suvom drvetu je sledei:
- Ugljenik (C) 49%
- Kiseonik (O) i azot (N) 44%
- Vodonik (H) 6%
- Kalcijum (Ca) u obliku mineralnih soli 1%
Vrste drveta
Listari (liari)
Hrast: Velike vrstoe i tvrdoe, do 50 m (100 cm),
vrlo otporan i trajan, postojan u vodi.
Bukva: Velike vrstoe i tvrdoe, do 40 m (50 cm), vrlo
otporna i trajna, postojana u vodi.
Jasen: Belo, teko i tvrdo drvo, do 35 m,
nepostojano u vlanoj sredini.
Bagrem: Zadovoljavajue vrstoe i tvrdoe,
do 20 m (40 cm).
opola: Lako drvo, bele boje, male vrstoe i
tvrdoe: samo za duboku preradu, letve, daske za oplatu
Vrste drveta
etinari
Bor: Smolasto drvo, visina 30-40 m (preko 40 cm),
Jela: Manji sadraj smole, visina do 40 m (preko
40 cm).
Smreka (smra, omorika): Visoko, smolasto drvo,
do 50 m, nije mnogo otporna na vlagu,
Ari: Visina do 40 m, dugotrajan, upotreba za sve
vrste radova (visoki stubovi, jarmovi, tel. stubovi i
sl.).
Fizika svojstva: Vlanost drveta
Vlanost drveta:
- Hemijski vezana voda
- Fiziki vezana voda
- Slobodna voda
Kada drvo sadri samo vezanu vodu, taj stepen
vlanosti naziva se taka zasienosti (zasienja)
vlakana H
z
. U najveembroju sluajeva:
H
z
=30%
U sluaju dugotrajne izloenosti drveta
odreenoj temperaturi i vlanosti, u njemu se
uspostavlja ravnoteno stanje vlage, tzv.
uravnoteena vlaga (videti sledei slajd)
Iz dijagrama se lako
moe uoiti sledee:
Pri odredenoj rela-
tivnoj vlanosti vazdu-
ha, vlanost drveta
(uravnoteena vlaga)
opada sa poveanjem
temperature
Stepeni vlanosti prema JUS-u:
Napojeno (zasieno vodom) drvo H>>30%
Sirovo drvo H>30%
Polusuvo drvo H=30%
Prosueno drvo Hs22%
Transportno suvo drvo H=18-22%
Vazduno suvodrvo H=12-18%
Isueno drvo H=6-12%
Suvo drvo H~0%
Fizika svojstva: Skupljanje i bubrenje
(%) 100
0
0
=
r
r r
r
c
(%) 100
0
0
=
t
t t
t
c
(%) 100 1
100 100
0 0 0
0 0 0
0 0 0
0
0
t r l
V
t
t
r
r
l
l
t r l
t r l t r l
V
V V
c c c
c
+ + =
|
|
.
|
\
|
=
=

=
=
Veli Veli ine skupljanja: ine skupljanja: c c
l l
= 0,1 = 0,1- -0,4 % 0,4 % c c
r r
= 2 = 2- -5 % 5 % c c
t t
=4 =4- -8 % 8 %
Promena dimenzija uzorka
usled skupljanja:
- l
0
=100 mm, r
0
=30 mm, t
0
=30
mm (poetne dimenzije)
- l
0
, r
0
, t
0
dimenzije pri H=0%
- l , r , t dimenzije vodom
zasienih uzoraka
100
0
0
=
l
l l
l
c
Fizika svojstva: Specifina i zapreminska masa
Specifina masa drvne supstance praktino ne zavisi
od vrste drveta i iznosi cca 1560 kg/m
3
.
Zapreminska masa, meutim, bitno zavisi od vrste
drveta, pri emu ona mnogo varira i u okviru jedne
iste vrste drveta.
U optem sluaju ona je manja od 1000 kg/m
3
.
(k=0,5-0,6; najee se uzima k=0,5; obrazac vai za
H=8 23% )
| | ) (kg/m ) 15 ( ) 1 ( 01 , 0 1
3
15
H k
H
+ =
Fizika svojstva: Specifina i zapreminska masa
Fizika svojstva: Termotehnika svojstva
a) Koeficijent toplotne provodljivosti
U pravcu pruanja vlakana dva puta je vei nego upravno na vlakna!
Na primer, za bor ove vrednosti iznose
- paralelno vlaknima =0,35 W/m0C
- upravno na vlakna =0,17 W/m0C
Uticaj vlanosti takoe je vrlo veliki: Za svaki % vlanosti se poveava za
cca 1,25% !
Za proraun se uzima:
etinari =0,14 W/m
0
Hrast =0,27 W/m
0
C
Bukva =0,17 W/m
0
C
b) Termiki koeficijent linearnog irenja
Paralelno vlaknima: o
l
=(0,3-0,6) 10
-5
(1/
0
C)
U radijalnom pravcu o
r
=(2-4) 10
-5
(1/
0
C)
U tangencijalnom pravcu o
t
=(3-8) 0
-5
(1/
0
C)
Mehanika svojstva: Uticaj vlanosti drveta
| | ) 15 ( 1
15 15
+ = H c f f
- Za vrstou pri
zatezanju i pri
pritisku: c ~ 0,04
- Za vrstou pri
smicanju: c ~ 0,03
- Za vrstou pri
savijanju: c ~ 0,02
Mehanika svojstva: Dijagram o - c
Mehanika svojstva: vrstoa pri pritisku
Mehanika svojstva: vrstoa pri zatezanju
Mehanika svojstva: vrstoa pri savijanju
3 3
2
3
6
a
l P
a
M
W
M
f
gr gr gr
zs
= = =
Dimenzije gredica (uzoraka):
- 20X20X320 mm (l=280 mm)
- 50X50X800 mm (l=700 mm)
Mehanika svojstva: Modul elastinosti drveta
Aksijalnim optereenjem:
Putem savijanja:
c
o
=
II
E
| | ) 15 ( 02 , 0 1
, 15 ,
+ = H E E
H II II Uticaj vlanosti drveta:
etinari: =6000-16000 P
Hrast, bukva, bagrem: E=8000-22000 MPa
f I
l P
E
e
II

=
48
3
Mehanika svojstva: vrstoa pri smicanju
Mehanika svojstva: Tvrdoa drveta
Po metodi Janke ispituje se na 5 uzoraka 50x50x150 mm (za sva 3 prvca), ili
50x50x30, odnosno 30x30x20 (za ispitivanje samo na poprenom preseku).
Utiskivanjem polirane eline kuglice
prenika cca 11,3 mm do polovine prenika.
Sila u kN uzima se kao tvrdoa drveta!
U okviru ove metode, drvo se deli na est
klasa tvrdoe:
1. Vrlo meko drvo: P s 3,5 kN
2. Meko drvo: P = 3,51-5 kN
3. Drvo srednje tvrdoe: P = 5,01-6,5 kN
4. Tvrdo drvo: P = 6,51-10 kN
5. Vrlo tvrdo drvo: P = 10,01-15 kN
6. Drvo tvrdo kao kost: P > 15 kN.
Mehanika svojstva: vrstoa pri udarnom optereenju
) (J/cm
2
0
F
A
=
Reoloka svojstva
Krive teenja drveta: (1) Za naprezanja u okviru radnih napona
(2) Za naprezanja iznad granice elastinosti
Reoloka svojstva
ak ni u podruju radnih napona nije zadovoljena
pretpostavka o linearnom teenju.
c (t )= c
tren
+ c
te
(t)
= (t,o, H);
=
t
=0 3 (kod betona:
t
=15,
kod elika:
t
=0,050,1)
| | ) ( 1
) (
1 ) ( t
t
t
tren
tren
te
tren
c
c
c
c c + =
(
+ =
Greke drveta


Greke drveta: Greke grae drveta
Greke poprenog
preseka:
a) Eliptini (ovalni)
presek
b) ljebovit presek
c) Ekscentrini presek
d) Dvostruko srce
U ovu grupu greaka ubraja
se jo i:
e) Nejednaka irina
godova
Greke drveta: Greke grae drveta
- Zakrivljenost debla
- Nepravilnost vlakana
- Kvrgavost
- Urasla kora (usled raznih
mehanikih povreda drveta)
Greke drveta: Greke drveta od uzroka fizike prirode
a) Paljivost
b) Okruljivost
c) Raspukline
Greke drveta: Greke drvene grae
Sl. 8.25: Pukotine i raspukline Sl. 8.26: Krivljenje grae
a) Izboenost
Sl. 8.27: Lisiavost drvene grae b)Koritavost
c)Vitopernost
Greke drveta: Greke drvene grae
Greke drveta: Greke drveta usled biotikih faktora
Trule
Javlja se kao posledica delovanja odreenih
gljiva,
Crvotoina
Predstavlja rezultat delovanja insekata
- Povrinska do dubine od najvie 3 mm,
- Plitka dubine 3 15 mm,
- Duboka dubine preko 15 mm,
Prerada drveta i gotovi proizvodi: Suenje drveta
Suenjem se poboljavaju fiziko-mehanika svojstva i obezbeuje
odreen stepen trajnosti drveta
Suenje moe da bude prirodno (na slobodnom vazduhu) ili
vetako (u suarama, primenom raznih postupaka)
Prirodno suenje: Slaganjem drveta u vitlove u slobodnom ili
natkrivenom prostoru, ime se obezbeuje strujanje vazduha oko
drveta i zadovoljavajua ravnomernost suenja. Traje u proseku od
2-3 nedelje do 1-1,5 godine (u zavisnosti od vrste i debljine drveta).
Moe da se dobije drvo sa minimalnom vlanou od 15%
Vetako suenje: Znatno je bre od prirodnog i omoguava
svoenje vlanosti na nivo 6-10%. Suare mogu da budu:
Sa kontinualnim radom (u tunelima) i
Sa periodinim radom (u komorama), sa prirodnom ili prinudnom
(vetakom) cirkulacijom vazduha, odnosno vodene pare.
DRVO I MATERIJALI NA BA DRVO I MATERIJALI NA BAZI DRVETA ZI DRVETA
Prerada drveta i gotovi proizvodi: Prerada drveta i gotovi proizvodi: Su Su enje drveta enje drveta
Ubrzano suenje drveta u petrulatumu: Petrulatum je
sekundarni proizvod deparafinacije nekih ulja iz nafte. Drvo
se potapa u petrolatum zagrejan na cca 130
0
C, ime se vrlo
brzo odstranjuje vlaga (u vidu vodene pare). Drvo osueno
na ovaj nain ne trpi deformacije i ne puca
Suenje elektrinim putem (u elektrinom polju visoke
frekvencije).
Drvo se na ovaj nain sui 10-20 puta bre nego u tunelima
ili komorama, ali, zbog velikog utroka elektrine energije,
3-4 puta je skuplje
Prerada drveta i gotovi proizvodi: Drvena graa
DRVENA GRAA
1. Obla graa
d > 16 cm
2. Poluobla graa
- Polutae
- etvrtae
3. Cepana i tesana graa
(Najkvalitetnija, ali i najskuplja)
4. Rezana graa
Obla graa: Drvo - trupac
kod koga je samo uklonjena
kora. Minimalni prenik 16 cm,
promena prenika po duini s 2
cm/m Oblice (Sl. 28 a)
Poluobla graa: Podunim
presecanjem oble grae
Poluoblice (Sl. 28 b) i
etvrtae (Sl. 28 c)
Cepana i tesana graa: Pripada
kategoriji najkvalitetnije i
najskuplje grae
Rezana graa (naini rezanja,
vrste i neki oblici rezane grae
na sledeem slajdu).
Rezana graa
Tanke daske: d=9-13 mm
Letve: max d/b= 33/48 mm
Daske: d=14-40 mm,
b=(5-10)d
Planke (talpe): d > 40 mm
Gredice: b/d < 10/10 cm
Grede: b/d >10/10 cm
max d/b = 38/38 cm
Kratka graa: l s 4 m;
Duga graa: l > 4m
Prerada drveta i gotovi proizvodi: Graevinska galanterija
Brodarski pod: Obradom -
rendisanjem i frezovanjem (da bi
se dobili pero i ljeb) jelovih ili
borovih dasaka. Debljina 16-26
mm, irina 6-16 cm (Sl. 8.31)
Parket: Od tvrdog drveta (hrast,
bagrem, bukva).
- Obian parket: Daice duine
190-550 mm, irine 26-105 mm i
debljine 18-22,5 mm. Gornja
strana rendisana, bone i eone
strane sa perom i ljebovima.
- Mozaik-parket: Ploe-lamele
duine 100-125 mm, irine 20-25
mm i debljine 6-9 mm, koje se
slau u polja, a ova u vee
elemente mozaik-ploe.
U graevinsku glanteriju ubrajaju se ele-
menti od drveta malih poprenih preseka ko-
ji se dobijaju seenjem, rendisanjem i frezo-
vanjem (glodanjem) drvene grae.
Prerada drveta i gotovi proizvodi
1. 1. Furnir Furnir: : Tanki Tanki
listovi debljine do 4 listovi debljine do 4
mm, d mm, dobijeni rezanjem obijeni rezanjem
drvene grae ili drvene grae ili
lju lju tenjem drvenih tenjem drvenih
trupaca (Sl. 8.34) trupaca (Sl. 8.34)
2. 2. per plo per plo e e: :
Slepljivanjem Slepljivanjem
neparnog broja listova neparnog broja listova
furnira, tako furnira, tako
postavljenih da drvena postavljenih da drvena
vlakna budu vlakna budu
meusbno upravna meusbno upravna. .
3. Panel ploe: Ploe kod kojih je
srednji deo izraen od letvica smre, jele ili
nekih liara, na koje se sa obe strane lepe
furnirski listovi debljine 2,5-4 mm. Vlakna
furnira su pod pravim uglom u odnosu na
pravac letvica, koje mogu biti jedna uz
drugu ili razmaknute (Sl. 8.35).
Ostali fabriki proizvodi od drveta
Ploe-iverice (presovana meavina usitnjenog drveta i
odgovarajueg lepka veziva). Ove ploe proizvode se kao:
- Jednoslojne ili troslojne ploe,
- Pune ploe ili ploe sa upljinama.
Lesonit ploe (vrlo usitnjeno drvo, kuvano na 100
0
C u rastvoru
NaOH, a zatim jako presovano pritiskom preko 25 MPa, a zatim
sueno do 1-3% vlage). Proizvode se kao:
Tvrde lesonit ploe d=3-5 mm, ~ 1000 kg/m
3
,
Izolacione lesonit ploe d=8-20 mm, ~ 240 kg/m
3
Lamelirano lepljeno drvo (lepljenjem relativno malih drvenih
lamela d s 30 mm, ime se dobijaju linijski elementi i do 40 m
duine, razliitih poprenih preseka)
Lamelirno lepljeno drvo
PRIMERI KONSTRUKCIJA IZVEDENIH
OD LEPLJENOG LAMELIRANOG DRVETA

Mehanicke Osobine Drveta

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Mehanicke Osobine Drveta

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mehanicke Osobine Drveta

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

DRVO I MATERIJALI NA BAZI DRVETA

DRVO I MATERIJALI NA BAZI DRVETA

You might also like