TRENJA

ALMIR PELO

Trenja je listopadno drvo, naraste od 1532 m visoko, a obim stabla iznosi do 1,5 m. Kora drveta je glatka. Listovi su joj jednostavni, ovalni, dugi od 7-14 cm, a 4-7 cm iroki, mat zelene boje. Cvjeta rano u proljee, u isto vrijeme kad i lista.

Cvjetovi su grupisani u cvatove, od po 2 do 6 cvjetova. Pojedinani cvjetovi su bijeli sa pet latica. Oprauju ih pele. Plod trenje je crvena bobica, 1-2 cm u promjeru, zavisno o sorti. Zrije krajem proljea. Unutar ploda nalazi se mala kopica, u kojoj se nalazi sjeme. Duga je 8-12 mm, iroka 7-10 mm, a debela 6-8 mm.

Ekoloki uslovi za uzgoj trenje

Cvjetanje trenje poinje kada prosjene dnevne temperature dostignu 10 11 stepeni C, a oplodnja je najbolja pri prosjenoj temperaturi vazduha izmeu 15 i 20 stepeni C. Takoe, trenja dobro podnosi vrlo niske temperature u periodu dubokog zimskog mirovanja, s tim da ako je u ovu fazu stablo stupilo u dobroj kondiciji moe izdrati i do -30 stepeni C, a rodni pupoljci podnose negativne temperature i do -25 stepeni C.

Rani jesenji, kao i kasni proljetni mrazevi, mogu izazvati znaajne tete, posebno na debla, te ravitu grana, to dovodi do bitnih negativnih posljedica. Razliite sorte treanja, naime specifino su osjetljive na niske temperature. Trenje ute ili svijetlocrvene i crvene boje ploda otpornije su od sorata tamnocrvene i crvene boje pokoice ploda, takoe obino je i kora vegetativnih organa ovih genotipova svjetlija, te je i otpornija.

Trenji pogoduju umjerena zrana strujanja, a ne podnosi jae i suhe vjetrove, posebno u periodu cvjetanja. Snjeni pokriva zimi je koristan u zasadu trenje, jer utie na sporije zagrijavanje zemljita u kritinim godinama kada poviene temperature zraka mogu izazvati kolanje sokova nakon dubokog zimskog mirovanja. Tada se naime, u korijenu, koji egzistira u hladnijem zemljitu, usporava cirkulacija sokova i time umanjuje mogunost smrzavanja ukoliko poslije toga nastupi period vrlo niskih temperatura.

Odabir terena za podizanje vonjaka trenje

Za normalan rast i razvitak sadnica trenje, budui zasad trebao bi imati, u toku cijele godine, dovoljne koliine suneve svjetlosti, posebno zbog toga to se radi o vrstama voaka koje imaju velike zahtjeve za ovim faktorom. Takoe, u zasadu je potrebno osigurati lagano strujanje vazduha-vazdunu drenau, te osigurati zatitu istog od dominantnih, hladnih i toplih vjetrova.

Posebnu opasnost predstavlja podizanje zasada breskve i trenje u zoni vazdunih bara, gdje dolazi do stagniranja hladnih vazdunih masa i do inverzije temperatura, jer inae ove vrste vrlo brzo stradaju, posebno pod uticajem ranih jesenjih i kasnih proljetnih mrazeva. Mora se takoe, voditi rauna da parcela budueg vonjaka raspolae vodovodom, kao i putnim komunikacijama. Ukoliko su u pitanju vee parcele obavezno se moraju planirati i objekti za skladitenje, kao i prostor za mehanizaciju.

Podloge za trenju

U BiH su se tradicionalno za zasnivanje zasada trenje najvie koristile generativne podloge bujnog rasta, da bi se u posljednje vrijeme poelo sa primjenom vegetativnih podloga, ija je odlika slabiji rast. Naime, savremena tehnologija uzgoja trenje podrazumjeva slabiju bujnost stabala, u cilju poveanja kvantiteta i kvaliteta plodova, kao i svih mjera prilikom odravanja zasada.

Podloge za trenju mogu se podijeliti na vegetativne i generativne. Kalemljene na generativnim podlogama, sorte treanje izrazito su bujne, neujednaenog su porasta, kasnije prorode, imaju dui vijek eksploatacije, te due ive. Od generativnih podloga za trenju znaajne su: SIJANAC DIVLJE TRENJE ili VRAPARE (Prunus avium) i SIJANAC RAELJKE (Prunus mahaleb).

Sjemenjak divlje trenje ima dobar afinitet sa svim sortama treanje. Posjeduje izrazito razvijen korijenov sistem koji se dobro razvija i na teim, slabije plodnim zemljitima. Bolje podnosi vlana i hladna zemljita nego raeljka. Okalemljene sorte trenje na ovoj podlozi manifestuju veoma snaan porast, te u konanici imaju veoma bujnu kronju, kasnije prorode, neujednaene su po veliini, a imaju i veoma dug ivotni vijek (obino 40 50 godina). Zbog izraene bujnosti stabala, za sorte kalmljene na divljoj trenji, preporuuje se prirodno formiranje kronje, to ima za posljedicu vei razmak prilikom sadnje. Divlja trenja otporna je prema niskim temperaturama, dok suu ne podnosi.

Sjemenjak raeljke ili magrive takoe posjeduje dobru podudarnost sa svim sortama trenje. Sorte trenje kalmljene na ovoj podlozi su manje bujne nego na divljoj trenji. Na ovoj podlozi stabla trenje prije prorode, u odnosu na podlogu sijanac vrapare, ali su zato kraeg ivotnog vijeka.

Ova podloga podnosi suha, pjeskovita, skeletna i krena zemljita, te se trenja na ovoj podlozi posebno uzgaja na lakim zemljitima (Hercegovina), dok ukoliko se zasadi podiu na tekim, slabo propusnim zemljitima, vrlo brzo dolazi do njihovog propadanja. Zbog smanjene bujnosti, raeljka kao podloga za trenju, pogodna je za poluvisoke i bunaste uzgojne oblike. Vano je napomenuti da je raeljka, kao podloga, podudarnija sa vinjom, nego sa trenjom.

Kolt je vegetativna polupatuljasta podloga za trenju, nastala ukrtanjem divlje trenje i lane vinje. Ima odlinu kompatibilnost sa najveim brojem sorti trenje koje imaju za oko 30 % krljavije-manje bujno stablo nego na divljoj trenji. Lako se vegetativno razmnoava reznicama. Otporna je na rak grana i tzv. bolest presaivanja, kao i prema smolotoini. Za razliku od nae zemlje, u Italiji predstavlja najmasovniju podlogu za trenju. Pogodna je za uzgoj treanja u gustom sklopu, uz obavezno navodnjavanje.

Vrlo rane sorte

Primavera-je ranija sorta trenje. Nastala je krianjem izmeu sorte Rane iz Marka i sorte Flamentiner. Stablo je srednje bujnosti Obilno i redovito raanji Plod je srednje velik U toku kine godine plodovi ne ispucaju

Seneca
je srednej bujna, vrlo rodna sorta. Rano cvijeta. Dozrijeva 4 do 5 dana iza Primavere. Plod je srednje velik, izduena srcolika oblika, tamnocrvene boje

RANE SORTE

BURLAT- Francuska sorta, trenje sazreva krajem druge nedjelje zrenja trenje. Srednje ranog cvetanja, dobro podnosi transport. Plod je snaan, tamnocrvene boje, srednje veliine ili veliki, veoma sladak i soan, sa vrstim mesnatim delom. Kao rana trenja u vreme zrenja nije podloan napadu trenjine muhe. Sorta je delimino samoplodana i oprauje se takoe sa drugim ranim sortama treanja.

KASINS FRUHE-Kasinova rana

Nepoznatog je porijekla, bujnog rasta, sa srednje rairenom kronjom Cviejta srednje rasno, a dobro je oprauju Primavera, Lionska rana Plod je srednje velini, srcoliko-uploenog oblika, meso je slabo do srednje vrsto

Bigarreuea jabouay-Lionska rana

Stara francuska sorta. Odlikuje se bujnim do srednje bujnim rastom, zdravim i rodnim stablima. Cvijeta srednje kasno. Plod je velik, lijepo crven.Meso tamnocrveno, vrsto, sono, slatkokiselkastog okusa i aromatino

SREDNJE RANE SORT

Schrecken Bigarreau-reken Biigaro je vrlodobra bujna i rodna i sorta. Cvijeta rano. Plod je velik Meso je crvene boje, vrsto, sono U drugoj faz rasta ploda ukoliko nastup kino razdoblje plod puca.

Krimajska ornaja
Stara ukrajniska sorta, a rasprostranjena je u evropskim zemljama. Stablo je srednje bujnosti Redovito i obilno raa Cvijeta rano, a oprauje je dobro Lionska rana Plod je srednje velik, meso poluvrsto

Vipavka
Proirena je u Sloveniji. Stablo je bujno i dobro razgranato. Odlikuje se dobrom rodnou Plod je srednje veliine, lijepog srcolikog oblika Meso je pluvrsto i svijetlorozo

Gomilaka rana
Naa domaa sorta, a vodi porijeklo iz Katel Gomilice iz Splita. Veoma je proirena u Dalmaciji i Hercegovini. Stablo je srednje bujnosri s dobro razgranatim kronjama Raa redovito i obialto. Plod je srednje velik do velik, lijepok srcolikog oblika

SREDNJE KASNE SORTE

VAN- je kanadska sorta srednje bujnog rasta sa irokim kronjama. Raa redovito i oblilno Plod je umjereno velik. Meso je crvenonaranasto, srednej vrsto

SJU
Kanadska sorta srednje bujna rasta Cvijeta rano, a dobri su joj opraivai Bing, Mamberi i Van Plod je vrlo velik. Na sunanoj strani iam razliveno crvenilo. Meso je blijedouti

STELA
Porijeklom je iz Velike Britanije. Stabla su srednje bujnosti, sa naglaenim uspravnim rastom Dozrijeva u etvrtoj sedmici treanja Plod je velik oko 8,1 gram Obilno i redovito raa

Biggerreau Napoleon
Napoleonova je stara dobro poznata njemaka sorta. Stabla su umjerenje bujnosti i uspravnog rasta Raa dobro i redovit Cvijeta srednje rano Dobri opraivai su Kasinova rana, Vipovka

KASNE SORTE

Bing je jedna od najstarijih sorti koje se jo uvek uzgaje. Plodovi sorte su krupni. Meso je vrsto i hrskavo, slatko i sono, veoma lijepe arome. Iako ima veoma kvalitetan plod ova sorta takoe ima slabosti u pogledu gajenja. Niske zimske temperature mogu predstavljati problem, kao i osetljivost cvijetnih pupoljaka na proljene mrazeve zbog ranog vremena cvijetanja ove sorte. Plodovi lako pucaju usled kie i ovu sortu treba gajiti u podrujima u kojima nema kie 2 3 nedelje pred berbu.

Ohridska crna
Srednje je bujnog rasta sa dobro razgranatom kronjom Raa obilno i redovito Plod je velik do vrlo velik Meso je vrsto, hrskavo i slatkog okusa

LAPINS

Jedna je od najlepih sorti trenje tamno crvene boje. Samooplodna. Plod je krupan, tamne burgundsko crvene, skoro crne boje u punoj zrelosti, slatkog ukusa, odlinog kvaliteta, ukusa i arome. Tolerantna je prema pucanju plodova. Stablo dobro podnosi zimske mrazeve, rano plodonosi i obilno rada..

VRLO KASNE SORT

Lambert je veoma proirena sorta u svim zemljama Evrope Redovito i redovno raa Cvijeta srednje kasno Plod je velik do vrlo velik. Dobro podnosi transport

najderova kasna
Stara njemaka sorta kod nas manje zastupljena Razvija bujno stablo. Koje neto kasnije porode, zatim redovito i oblino raaju Samoplodna je sorta Meso je tamnocrveno, a plod velik do vrlo velik.

Denisenova uta
Kod nas je dobro poznata Vodi porijeklo iz Njemake Stablo je srednje bujnog rasta Samoplodna je Dozrijeva u estoj sedmici treanja Plod je srednje veliine , okruglastog oblika, a koica svijetloute boje

HVALA NA PANJI