Hardverska organizacija radunara

Opte osnove primene radunara i radunarski upravljan sistem

 Sistem je skup jedinica funkcionalno povezanih u jednu cjelinu radi ostvarivanja odreenog cilja koritenjem,pretvaranjem i razmenom energije ili informacija. Sistem dije su sve izlazne velidine upravljake velidine je upravljadki sistem. Sistem sastavljen iz objekta i upravljadkog sistema, a diji je zadatak da se ostvari eljeno dinamidko ponaanje objekta, je proces upravljanja.Na sljededoj slici je prikazana blok ema vonnojmanovog modela radunarskog sistema

Vonnojamanova blok ema radunarskog sistema

Historija radunara i prve primjene radunara

Historiju elektronskih digitalnih radunara moemo podijeliti na est generacija u zavisnosti od faza razvoja i to: Prva generacija(1951-1958)- karakterie koritenje elektronskih cjevi kao aktivnih elemenata i kablovskih veza izmeu elemenata.Ovi elementi su bili veliki, troili su mnogo struje i oslobaali veliku kolidinu toplote.Raunari su bili veliki npr.prvi raunar ENIAC je bio teak 30 tona i troio je oko 174 KWh.Za skladitenje programa i podataka koristile su se razlidite memorije(magnetne trake i doboi).Za pisanje programa koristio se mainski jezik odnosno ASSEMBLER.Na sljededoj slici je prikazan prvi radunar ENIAC koji je radio pomodu elektronskih cjevi

Elektronske cijevi

Prvi raunar ENIAC

Druga generacija(1959-1958) karkerie koritenje tranzistora koji su se ugraivali umjesto elektronskih cjevi.Bili su jeftiniji,bri, manji,troili manje elektridne energije i razvijali manje toplote.Najpoznatiji raunari ove generacije bili su Philco Transac S-2000 i IBM 1401.Pored hardverskih unapreenja pojavili su se i novi programski jezici:FLOW MATIC,iz koga su kasnije nastali COBOL, FORTRAN, ALGOL I LISP; Na sljededoj slici je prikazan tranzistor i prva internacionalna poslovna maina

tranzistor

IBM

 Tredu generaciju (1964-1970) karakterie primjena integrisanih kola. Uvoenje integralnih kola sa visokim stepenom integracije omogudilo je proizvodnju dipova sa hiljadama tranzistora.Niska cjena,visoka pouzdanost, male dimenzije, mala potronja el.energije i brzina izvoenja operacija znadajno su unaprrijedili razvoj mini radunara. Za skladitenje programa i podataka koristile su se magnetne trake.Ovu generaciju karakterie i poboljanje periferne jedinice koje su omogudile povezivanje vie perifernih ureaja i povezivanje vie raunara pomodu telefonske linije.Na sljededoj slici je prikazano integrisano kolo koje se koristilo kod najkarakteristidnog radunara-IBM360

INTEGRIRANO KOLO

RAUNAR IBM 360

 etvrtu generacija(1971-1987) kakterie komponenta izraena na bazi poluprovodnidkih sklopova koritenjem LSI(Large Scale Integrated) i VLSI(Verrrz Large Scale Inegration) visoko integriranih sklopova koji predstavlja osnovu dananjih radunara. Poboljanje hardverskih karakteristika dovodi do smanjenja dimenzija raunara, povedanje kapaciteta glavne i periferijske memorije, znatno bre obrade podataka.Na sljededoj slici je prikazan mikroprocesor koji ima primjenu u mobitelima,dananjim raunarima itd.

MIKROPROCESOR

SAVREMENI KOMPJUTER

Prve primjene raunara

Primena raunara u upravljanju procesima radi povedanja efikasnosti proizvodnje ukljuuje raunar kao sastavni deo sistema koji upravlja procesom. Prve ideje o primeni raunara u upravljanju procesima javljaju se tokom 1950-tih god.: Prvi raunarski sistem u upravljanju procesima 1954 godine, koriden je za upravljanje letilicom (vojna primena). Prva primena raunara u industriji 1958 godine, pradenje rada elektrine centrale. Prvo raunarsko upravljanje nekim postrojenjem 1959 godine, ostvareno upravljanje u zatvorenoj sprezi.

Hardver(ENGL.HARDWARE)
Hardver predstavlja fiziki dio raunarskog sistema,a obuhvata elektrine i elektronske komponente(npr. disketna jedinica,tastatura) i mehanidke komponente(npr. Kudite centralne jedinice) uljuujudi i periferijske ureaje kao to su tampadi, skeneri itd.

PRINCIP RADA RAUNARA

U filmovima, novinama i na televiziji raunari se prikazuju kao velike sloene kutije sa nizom ekrana i mnotvom ispisanog teksta i slika u boji, to impresionira itaoca i gledaoca. Raunar sve zadatke obavlja brzo, bez greaka (tano) i onoliko puta koliko korisnik zahtijeva. Pri tome moe da radi sa velikm kolidinama podataka. Svi zadatci se realiziraju kroz jednotavan princip rada raunara koji je prikazan na slici

Pored ulaza i izlaza i obrade vana komponenta je i kontrola i upravljanje procesom kao to je prikazano na sljededoj emi:

Obarada informacija uopteno

 Svi raunari imaju isti ili slidan princip rada. Osnovni dijelovi su po strukturi isti kod skoro svih raunara.Ono po emu se raunari razlikuju su osobine sastavnih dijelova.Ovisno od njihove namjene proizvode se sa odgovarajudim osobinama. Upoznali smo se sa principom rada raunara, moemo predi na strukturu raunara.

Struktura raunara
Osnovni ematski prikaz rada raunara ukazuje na etiri elementa koja omoguavaju njegovo funkcioniranje. To su: ulazne jedinice, centralna jedinica, izlazne jedinice i memorija.Neke jedinice u jednom trenutku mogu biti ulazne, a u drugom izlazne, pa e stoga nazivaju ulazno izlazne jedinice. Ulazne jedinice slue za unos podataka u raunar.Izlazne jedinice slue za prezentiranje izlaznih rezultata.Da bi se izvrila obrada neophodna je posebna jedinica, centralna jedinica, koja se sastoji iz dva dijela: arikmetiko-logike jedinice i upravljake jedinice.Arikmetiko logika jedinica vri osnovne arikmetike i logike operacije i obradu podataka, a upravljaka jedinica pribavljanje podataka i instrukcija i kontrolu izvravanja instrukcija. Memorija omogudava pamdenje podataka i programa u raunaru, odnosno njihovo zapisivanje i ditanje kada su potrebni. Navedeni elementi:ulazne jedinice, centralna jedinica, izlazne jedinice i memorija ine raunar realizovan na modelu poznatom kao Von Neumanov model raunara.Model vedine dananjih raunara je isti i zasnovan je upravo na ovom modelu, razlika meu raunarima su uslovljene razliditom sloenodu pojedinih elemenata.

Centralna jedinica
Hardver bez programa predstavlja smo mainu koja ne moe nita raditi, isto tako ni od samih programa nema nikakve koristi jer ko de ih izvriti.Raunar je sistem sastavljen od dvije neophodne i nedjeljive komponente: hardvera i programa.Centralna jedinica je jedinica koja ima sposobnost da podatke i programe uva.Memorija je podijeljena u manje memorijske jedinice-delije.Memorijska elija je osnovni dio memorije u koji se moe upisati ili iz koga se moe proditati podatak. Danas je usvojen standard pravljenja kombinacije od 8 bita kako bi se predstavio jedan, bilo koji znak.Pomou kombinacije od 8 bita moe se predstaviti 256 razliditih znakova. Ovaj nain zapisivanja znakova je u svijetu usvojen kao standard i naziva se ASCII kod(American Standard Code for Information Interchange) Kapacitet memorije, odnosno broj znakova koji se u jednom trenutku mogu u njoj memorirati iskazuje se u bajtima, kilobajtima, megabajtima igigabajtima. Jedan kilobajt iznosi 1024 bajta, 1 megabajt 1024 KB ili 1048 ili 1048576 bajta, a 1 gigabajt 1024 MB. Na sljedeoj slici je prikazan odnos bajt-kilobajt

KB=1024 B
U

RAM i ROM MEMORIJA

Ucentralnoj jedinici nalaze se dvije vrste memorije. Jedna je ona u koju se smjetaju korisniki programi i podaci. Sadraj ove memorije moe se prema potrebi mijenjati tako to de se umjesto starih programa i podataka na ista mjesta upisati novi programi i podaci. Svaki znak u ovoj memoriji ima svoje tano odreeno mjesto- adresu i moe mu se direktno pristupiti.Zbog toga se ova memorija naziva memorija sa direktnim pristupom sa direktnim pristupom(RAM- od engl.Random Acess Memory). U ram memoriju se podaci mogu upisivati i brisati.

ROM MEMORIJA
Ovoj memoriji moe se pristupiti samoda bi se iz nje uzeo potreban sadraj i iskoristio za odreenu namjenu. Pri tome se taj sadraj ne moe unititi. Zbog toga se ova memorija naziva memorija samo za ditanje(ROM-od engleske rijedi Read Only Memory). Ram iRom dine centralnu memoriju.na sljededoj slici je prikazan memorijski ip RAM-A I ROM-A.

MEMORIJSKI DIP RAM I ROM

Arikmetiko logidka jedinica

Dio centralne jedinice gdje se vri obrada podataka naziva se arikmrtiko logidka jedinica. U njoj se obavljaju raunarske operacije (arikmetike operacije) i operacije poreenja (logidke operacije). Rezultat izvrene operacije daje novi podatak. Podaci za obradu u arikmetiko-logidku jedinicu se dobavljaju iz RAM memorije, a rezultati se takoer smjetaju u RAM memoriju.

Upravljadka jedinica
Upravljadka jedinica slui da bi se u toku obrade znalo u kojem trenutku treba uzeti novi podatak iz memorije ili sa ulazne jedinice, odnosno kada treba poslati rezultat obrade i ona se takoer nalazi u centralnoj jedinici. Upravljadka jedinica upravlja tokom odvijanja obrade, ali i u svim drugim komponentama raunara.

KE MEMORIJA(ENGL.CACHE MEMORY)
Ke memorija ili procesorska memorija je memorija malog kapaciteta (oko 128 KB),ali je veoma brza(od RAM-a).Unjoj se nalaze zadnje koriteni podaci kao i podaci koji se relativno esto koriste. Poto se takvi podaci kopiraju iz RAM-a u ke memoriju, procesor im direktno pristupa, ime se dobiva na brzini.