ICS 91.100.

30

TRK STANDARDI

TS EN 12390 - 1

Beton Sertlemi beton deneyleri - Blm 1 : Deney numunesi ve kalplarnn ekil, boyut ve dier zellikleri 1 Kapsam

Bu standard, kalba dklerek meydana getirilmi, kp, silindir ve prizma eklindeki beton deney numunelerinin ve numune yapm iin gerekli kalplarn biim, boyut ve toleranslarn kapsar . Not- Bu standardda, dayanm deneylerinde ihtiya duyulan toleranslar verilmitir. Ancak bu toleranslar, dier zelliklerle ilgili deneylerde de kullanlabilir.

Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standard ve/veya dokmanlara atf yaplmaktadr. Bu atflar metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste halinde verilmitir. Tarih belirtilen atflarda daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yaplmas art ile uygulanr. Atf yaplan standard ve/veya dokmann tarihinin belirtilmemesi halinde en son basks kullanlr. EN, IEC, ISO No Ad (ngilizce) Technical drawings Geometric tolerancing Tolerancing of form, orientation, location and run-out Generalities, definitions, symbols, indications on drawings TS1) NO TS 1304 ISO 1101 Ad (Trke) Teknik Resim-Geometrik Toleranslar-ekil, Dorultu, Konum ve Dnme ToleranslarGenel, Tarifler, Semboller ve Resimler zerinde Gsterme

ISO 1101

Terimler ve tarifler

Bu standardda, ISO 1101de verilen terim ve tariflerle birlikte aada verilenler de geerlidir.

3.1 Anma boyutlar

Numune byklnn genel tanmlanmas iin kullanlan boyutlar.

3.2 Seilmi boyutlar

Bu standard kullanan tarafndan, belirlenmi anma boyutlar arasndan seilen ve milimetre biriminde beyan edilen numune boyutlar.

Numunelerin, ekil, boyut ve toleranslar

4.1 Genel
Kp, silindir ve prizma ekilli herbir deney numunesinin temel boyutu, d , betonda kullanlan agrega anma byklnn en az buuk kat olacak ekilde seilmelidir.

1)

TSE NOTU : Atf yaplan standardlarn TS numaras ve Trke ad 3. ve 4. kolonda verilmitir.

ICS 91.100.30

TRK STANDARDI

TS EN 12390 - 1

4.2 Kpler
4.2.1 Anma boyutlar

d d

d, mm

100

150

200

250

300

ekil 1- Kp Anma boyutlar

4.2.2 Seilmi boyutlar, anma boyutlarndan herhangi birisi olmaldr. 4.2.3 Toleranslar (izin verilen sapmalar ) 4.2.3.1 Kalptan kan karlkl yzeyler arasndaki, seilmi boyut (d) tolerans, % 0,5ten daha dk
olmaldr.

4.2.3.2 Perdahlanm st yz ile kalptan kan taban arasndaki, seilmi boyut (d) tolerans, %1den
daha dk olmaldr.

4.2.3.3 Daha sonra yaplacak deneyde yk uygulanacak olan yzeylerin dzlkten sapma tolerans, 0,006 d snrlar ierisinde olmaldr. Burada, d, mm olarak kullanlr (Ek B). 4.2.3.4 Kp yan yzlerinin, dkm esnasndaki tabana gre diklikten sapmas, 0,5 mm den daha dk
olmaldr.

4.3 Silindirler
4.2.1 Anma boyutlar

2d d

d, mm
a

100

113a

150

200

250

300

Bu boyut iin ykleme alan 10 000 mm2 dir.

ekil 2- Silindir Anma boyutlar

ICS 91.100.30

TRK STANDARDI

TS EN 12390 - 1

4.3.2 Seilmi boyutlar, anma boyutlarndan en fazla % 10 farkl olabilir. 4.3.3 Toleranslar 4.3.3.1 Seilmi ap (d) tolerans, % 0,5tir. 4.3.3.2 Daha sonra yaplacak deneyde yk uygulanacak olan yzeylerin dzlkten sapma tolerans, 0,0006 ddir. Burada, d, mm olarak kullanlr (Ek B). 4.3.3.3 Yan yzn, alt ve st yzeylere gre diklikten sapmas, 0,5 mmdir. 4.3.3.4 Ykseklik tolerans (2d), % 5tir. 4.3.3.5 Yarmada ekme dayanm tayini iin kullanlacak numunelerde, silindir dorultman izgisinin
dorultudan sapma tolerans, 0,2 mmdir.

4.3.4 Toleranslarn uygulanmas 4.3.4.1 Numunelerin kalptan kan veya andrlarak dzeltilen alt ve st yzeyleri, Madde 4.3.3e uygun olmaldr. 4.3.4.2 Numunelerin, kkrt, yksek alminli imento veya benzeri malzeme ile balklanarak dzeltilecek alt ve st yzeyleri, balklama ncesinde Madde 4.3.31e ve balklanma sonrasnda Madde 4.3.3.2, Madde 4.3.3.3 ve Madde 4.3.3.4e uygun olmaldr. 4.3.4.3 Numunelerin, kum kutusu (sandbox) veya benzeri metotlar kullanarak dzeltilecek alt ve st yzeyleri, balklama ncesinde Madde 4.3.3.1 ve Madde 4.3.3.4e ve kutu(larn) balanmasndan sonra, Madde 4.3.3.3e uygun olmaldr.

4.4 Prizmalar
4.4.1 Anma boyutlar

L 3,5 d d, mm 100 150 200 250 300

ekil 3- Prizmalar Anma boyutlar

ICS 91.100.30

TRK STANDARDI

TS EN 12390 - 1

4.4.2 Seilmi boyutlar, anma boyutlarndan farkl olmamaldr. 4.4.3 Toleranslar 4.4.3.1 Kalptan kan karlkl yzeyler arasndaki, seilmi boyut (d) tolerans, % 0,5tir. 4.4.3.2 Perdahlanm st yz ile kalptan kan taban arasndaki, seilmi boyut tolerans, % 1,0den daha
dk olmaldr.

4.4.3.3 Prizma yan yzlerinin, dkm esnasndaki tabana gre diklikten sapmas, 0,5 mmden daha
dk olmaldr.

4.4.3.4 Eilme deneyinde ykleme silindirlerinin oturaca yzeyin dorultudan sapma tolerans 0,2 mm
dir.

4.4.3.5 Yarmada ekme dayanm tayini deneyinde kullanlacak prizma numunelerde, yk uygulanacak yzeyin dorultudan sapma tolerans 0,2 mm dir.

4.5 Numunelerin ekil ve boyutlarnn llmesi

4.5.1 Numunelerin, kalibre edilmi kalp kullanlarak imal edildii belgelendirilmise boyutlarn llmesine
gerek duyulmaz. Bu zellie sahip olmayan numunerin Madde 4.2, Madde 4.3 veya Madde 4.4te verilen zelliklere sahip olduu, yaplan lme ilemleriyle gsterilmelidir. Not- Boyutlarn kontrol edilmesinde, sabit veya hareketli paral l cihazlar kullanlabilir.

4.5.2 Numunelerin, kalibre edilmi kalp kullanlarak imal edildii belgelendirilmise, kp, silindir veya prizma
numunelerin, srasyla, sadece, Madde 4.2.3.1 ve Madde 4.2.3.2 veya Madde 4.3.3.1, Madde 4.3.3.2, veya Madde 4.4.3.1, Madde 4.3.3.2de verilen zelliklere sahip olduu yaplan lmlerle gsterilmelidir. Not 1- Boyutlarn kontrol edilmesinde, sabit veya hareketli paral l cihazlar kullanlabilir. Not 2- Ykleme yzeylerinde dzlkten sapmann llmasi ile ilgili klavuz bilgi, Ek Bde verilmitir.

Numune kalplar

5.1 Genel
5.1.1 Numune kalplar, su szdrmaz ve su emmez zellikte olmaldr. Not - Kalp birleim yerleri, macun, ya veya gres ya ile su szdrmaz ekilde kapatlmaldr. 5.1.2 Madde 5.2de tarif edilen kalibre edilmi kalplar haricindeki kalplar, beton numune yapmna uygun herhangi bir malzemeden imal edilebilir.

5.2 Kalibre edilmi kalplar

5.2.1 Kalibre edilmi kalplar, referans malzemeler olarak kabul edilen, elik veya dkme demirden imal edilmi olmaldr. Bunlarn haricinde malzeme, bu malzemeden yaplm kalbn, kullanmdaki uzun sreli performansnn, elik veya dkme demirden yaplma kalibre edilmi kalplarla e deer olduunu gsteren deney verilerinin mevcut olmas artyla, kalibre edilmi kalp yapmnda kullanlabilir. 5.2.2 Kalibre edilmi kalbn btn paralar, kalbn monte edilmi halde ekil deitirmesini nlemek iin yeterli derecede sert olmaldr. 5.2.3 Kalbn btn paralarnda tantm iareti bulunmaldr. Ancak taban plkasna, baz artlarda iaret konulmayabilir.

5.2.4 Kalibre edilmi kp numune kalplar 5.2.4.1 Kalplar, Madde 4.2.1 ve madde 4.2.2de verilen zelliklere sahip numune yapmna uygun olmaldr. 5.2.4.2 Monte edilmi kalbn seilmi boyut (d) tolerans, % 0,25tir.

ICS 91.100.30

TRK STANDARDI

TS EN 12390 - 1

5.2.4.3 Kalbn, drt yan yznn dzlkten sapma tolerans, yeni kalplarda 0,0003 d, kullanlm
kalplarda ise 0,0005 d olmaldr.

5.2.4.4 Kalbn, taban plkas st yznn dzlkten sapma tolerans, yeni kalplarda
kullanlm kalplarda ise 0,001 d olmaldr.

0,0006 d,

5.2.4.5 Kalp yan yzlerinin, bitiik yan yzler ve taban plkasna gre diklikten sapma tolerans, 0,5
mmdir. Not- Gerekliyse, kalp paralarnda dzlkten sapma toleransnn salanp salanmad, kalp monte edilmeden de llebilir (Ek B)

5.2.5 Kalibre edilmi silindir numune kalplar 5.2.5.1 Kalplar, Madde 4.3.1 ve madde 4.3.2de verilen zelliklere sahip numune yapmna uygun olmaldr. 5.2.5.2 Seilmi ap (d) ve seilmi ykseklik (2d) tolerans, % 0,25 tir. 5.2.5.3 Kalp taban plkasnn dzlkten sapma tolerans, yeni kalplarda 0,0003 d, kullanlm kalplarda
ise 0,0005 d olmaldr.

5.2.5.4 Kalp yan yznn tabana gre diklikten sapma tolerans, 0,5 mmdir.
Not- Gerekliyse, kalp paralarnda dzlkten sapma toleransnn salanp salanmad, kalp monte edilmeden de llebilir (Ek B).

5.2.6 Kalibre edilmi prizma numune kalplar 5.2.6.1 Kalplar, Madde 4.4.1 ve Madde 4.4.2de verilen zelliklere sahip olacak numune yapmna uygun
olmaldr.

5.2.6.2 Monte edilmi kalbn, seilmi genilik ve derinlik (d) tolerans, % 0,25tir. 5.2.6.3 Kalbn, i yan yzeylerinin dzlkten sapma tolerans, yeni kalplarda 0,001 d, kullanlm
kalplarda ise 0,002 d olmaldr.

5.2.6.4 Kalbn, taban plkas st yznn dzlkten sapma tolerans, yeni kalplarda 0,002 d, kullanlm
kalplarda ise 0,004 d olmaldr.

5.2.6.5 Boyutlar 150 mmden daha fazla olan kalp yzeylerinde , Madde 5.2.6.3 ve Madde 5.2.6.4te
verilen dzlkten sapma toleranslar, 150 mm uzunluk iin uygulanmaldr.

5.2.6.6 Kalp yan yzlerinin, bitiik yan yzlerine ve taban plkasna gre diklikten sapma tolerans, 0,5
mmdir. Not- Gerekliyse, kalp paralarnda dzlkten sapma toleransnn salanp salanmad, kalp monte edilmeden de llebilir (Ek B).

Ek A (Bilgi iin)

ICS 91.100.30

TRK STANDARDI

TS EN 12390 - 1

ISO 1101in beton deney numunelerine ve kalplara uygulanmas

izimlerde kullanlacak geometrik toleranslar ISO 1101de tarif edilmitir. Bu standardn, beton deney numuneleri ve kalplarn lmnde zel uygulanmas ekil A.1, ekil A.2, ekil A.3te gsterilmitir.

A.1 Dzlkten sapma

Aklama : 1 Dzlkten sapma tolerans aral 2 Dzlkten sapma toleransnn uyguland yzey

ekil A.1- Dzlkten sapmann llmesi

A.2 Diklikten sapma

Aklama : 1 Diklikten sapma tolerans aral 2 Diklikten sapma toleransnn uyguland yzey 3 Referans yzey olarak bitiik yzey

ekil A.2- Diklikten sapmann llmesi

A.3 Dorultudan sapma

Aklama : 1 Ykleme yzeyinde dorultudan sapma tolerans aral 2 Dorultudan sapma toleransnn uyguland yzey

ekil A.3- Dorultudan sapmann llmesi

Ek B (Bilgi iin)

ICS 91.100.30

TRK STANDARDI

TS EN 12390 - 1

Numune ve kalplarda dzlkten sapmann tayini

Bu standardda verilen kontrollerin yaplabilmesi iin dzlkten sapma, ekil B.1de daire ve drtgen ekilli yzeylerde gsterildii gibi drt farkl yerde, dorultudan sapmann llmesi yoluyla belirlenir.

ekil B.1- Daire ve drtgen ekilli yzeylerde dzlkten sapma lm yerlerinin gsterimi
Dorultudan sapma tolerans, numuneler iin, Madde 4.2, Madde 4.3 veya Madde 4.4te ve kalplar iin, Madde 5.2.4, Madde 5.2.5 ve Madde 5.2.6da tarif edilen dzlkten sapma toleranslarndan uygun olanna eit olmaldr. Not- Bu lmler iin, dikdrtgen kesitli elik mastar ve u kalnlklar 0,03 mmden 1,00 mmye kadar olan kalnlk ler (sentil) kullanlmas uygundur.

indekiler
1 2 Kapsam...................................................................................................................................................... 1 Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar............................................................................................. 1 7

ICS 91.100.30 3 4 5

TRK STANDARDI

TS EN 12390 - 1

Terimler ve tarifler .................................................................................................................................... 1 Numunelerin, ekil, boyut ve toleranslar .............................................................................................. 1 Numune kalplar ....................................................................................................................................... 4

Ek A ISO 1101in beton deney numunelerine ve kalplara uygulanmas .................................................. 6 Ek B Numune ve kalplarda dzlkten sapmann tayini ............................................................................ 7

n sz
Bu tasar, CEN tarafndan kabul edilen EN 12390-1: 2000 esas alnarak TSE naat Hazrlk Grubunca hazrlanmtr. Bu standardn kabul ile TS 5929 ISO 1920: 1999 iptal edilecektir.

ICS 91.100.30

TRK STANDARDI

TS EN 12390 - 1

TRK STANDARDI
TURKISH STANDARD

TS EN 12390-1