ARISTOTELIS OPERA CUM AVERROIS COMMENTARIIS

Vol. IV

VENETIIS APUD JUNCTAS 1562-1574

M I N E R V A G.m.b.H, Frankfurt am Main

Unveranderter Nachdruck 1962

DE PHYSICO A V D I T V
LIBRI OCTO, Cum

AVERROIS CORDVBENSIS
VARIIS IN EOSDEM COMMEtNTARIIS. Qug otnnia , ajfanflnis liuius ctatis Philofbphis, a xnendis quaniplurimis expurgata cernuntur.
Marci Antonij Zimarx ContradidUonum. in eofdem Libros Solunenec.

CtntenU 'vert in hot yolumine, yerft fagiaa ofterulif.

V E N E T I I S APVD IVNCTAS. M. D. L X I I.

IN HOC QUARTO V O L V M I N E H&C C O N T I N E N T V R . A R I S T O T E L I S d ePhy/icoauditulibriO&o,exoptimiscodicibus caftigati: ac ifummas5& capita diuifi. Quibus addita nupeffuitSimplicij le&io in fibre Septi mo, a textudeamo vfque ad vigefimum primum,di uerfa ab ea,qiue pasfim legitur. A v E R R o i s in eos Procemium, antea quidem difficillimum, nunc autem ad maximam reda^um facali tatcm^tum ex laeob Mantini noua translation e-jtum ex antiqua caftigatisfima. Commentaria in eofflem magna.,fimul cum ipfiustextu,explunum,antiquorum, dodHsfimorum^; viro^ rum collatione exemplarium emendata, acnon parum claritatis adepta. Expofitio media fiiper Tres primoslibros, lacob Manti nointerprete :fiiperrcliquos vero Quinque mortc praereptus^eam inta<3;am reliquit. Quamplurimx figiua;,proprijsin{ert locis, mirabili confed^ artificio. M. Antonij Zimar^ (liper hoslibros contradic^ionura Solution es. Eiuflem deprimo cognito,Quaeflio. Summarum acCapitum Index

Index
INDEX SVMMARVM,
AC CAPITVM LIBRORVM, offertmtitr contra afteretcs f>ri cipiaejjeinfnita. Cap z. li.M

<jui in hoc volumine contincntur. ac Capita Primi libri dc Phyfico Auditu .

Verroit Vroeemium, dupliciilluftratutra*latione, hntiquaf.tt Mantini. fil.l.B

Summa Quarta.
E ntimtro princtpiorum rerum naturalism. 16.1 Df conlrarittate, acpluralitate principle rum. Cap. i, ibidfm, D* tutmtro princtpiorum natttraliumje~ ttindum -veri totem. Cap. i. J O.L Duo dutaxai e/feprincipiaprobatur , ma ttriam f.&r formam,priuathnem aute principiit ejjeper accidens. Ca. J. J 4. E Antitjuorum dnbiutiones Joluuntur per ea, qua deprimx matcri* ejjentiaprobantur. Cap.4.. 41. H De incorruptibilitate mjteri<e,et quo deft ingettita. Cap. 5. 4.6.G

Summa Pdma.
De modo procededi in hacjcientia. f.j.G Depeopofitohuiut fcientif. ibidem. Df generibus demonflrationum qux in hoc fcitntia fiunt. Cap. 2.. 6.H. De modo ordun's do firm*. Cap. 3 . 7 . E

Summa secunda.

Sum ma*, ac Capita Sccundi libri de Phyfico Auditu. Summa Prima.

E nature tftfermo, o* <ptot modi* nature dicatur. 47. L De Datura. Cap. I. ibidem. De if's tjuAiMturambabcnt. 4.1.49. K De rebut fecv.ndum naturam, CT* natura

lZtiquorwn of intones deprincipiis naturalibut examinat , easy; dfHritit. 8. H Tie opinionibttf antiquarian circa prinri pia.Cap.l. ibidtm. x diflis opinionilntt ejuf nam a Thyfico deJlrui"tlnondf Strut debeant. Ca put. i. 9.F T)e opinionibftf non tuttttralittrlocptentium.Cap.}. li.M Dr confutations jyUogifinorum pro tarn Jiflis ofinionibus.Cap.^. 15.!

libm. Cup. j .cr. 4-

5 o. B

Quod Natura eft quidperJe notum. Caput.j. 50.C Qof modit dicatur Natura, et tjuidnatur* nomine potiuf digiumfit, materia ntanforma.Cap.6.fy.'j. 50.1

Summa Tertia. Summa Secunda.

^ "Ermo ft cum Ufa f}ui circa principia E differentia Naturalu, & Mathe \Jproprtum cammiferunt error'e. zo. L Anticjtiorum deprincipio materiali narmattci. 5} .K nmtur opiniones , eorumtfc op:monis red De differentia inter Pbyfici, & Ifatheturcaitfa.Cap.l. ibide. matici contemplationem dceademR.e, + <f &

Index
& efuomojomagu peccant qui ponunt Qo paflo-tout, &eajem res c4tttrte farinas nattarales a mattria txpoliataf, in potentto, & in afltt.Cap.^. 8 8. H fjUAm Mathematics <jtu tantiunmodo in Dejtriutur anttquorum of into Je mottu teUefKonefeparant.Cap.l.&'.i.ibide. definitione, zytraditta'tiittdefinitionit "Katuralem nonconfiderartformam fine difficulty. Cap. j. 90. A matcria.Cap.}. x. L Mrtttsanjit magitin mouente> an in mobtti.Cap.6. 91. E Summa Terria. Summa Tertia. E caufis, & earurn mpfart bnduuftone. f?.D 1"*V E infinite, & qwmodo reperiatur 'inentibus. 95-G %upt,<jiutttefoit coupe. Cap.l. ibidem. 6 j . K D* Antiyttorttm ofouon&ttf circa iffum Dt atfih&'firtHna.Cap. i infinitum. Cap.i. ibid. Deratiombm, <jtut infinititm tflcappaSumma Quarta. rtnter conclndimt.Cap.z. Stenditur quod ornne agms,agit Probaturnondariinfirntum.C.j.. loo.I _ rpropter finem. Dt caufa finati. Cap. I. ibidem. Probatur dart infinitum inpotentia. Cano. L Adquam caujamnecejlitaf in rebut a- put.j. turalibutrefrratiar. Cap.i. 81 A Datitr definitio infiniti, cr refelliturea tfUttAnuejitorum.Cap.f. II^.D Redditttr caufa, proptcr tjuam nonpoteft Summa? ac Capita Tertij libri refer in infinitum inaflu,JedinpotendePhyficoAuditu. tia.Cap.j. Il^.M Summa Prima. DeftruHnturratioes, ijtutprobare vident*rdariinfnitttminafht.C.8.11 J.H T)natttralem pertinettrafl'are dt accidentibut commumbm rtnun Summa ac Capita Quarri libri natwraUnnf. 85. Phyficorum. J^e Afcidmtibtts commtmibiu return mt ptraHtmt.Cap.1* ibidem. Summa Prima.

o;

Summa Secunda.

VidJitmotMf, qottmfixcie*,tt e'msdefinitio. 86. E JJf sttppofititantemotm definition?f>r*intelligendH.Cap.t. ibidem. Motta defmtiaexnbtu proprifs tradi88.E

Eloco.

nt.C

Famofeerffcrtmtttrratiot!, turn of firmantes,tum negantes locum ejje. Capttt. I . ibidem hfferuntttr to, ^utfaciunt dub!tare de effentia,ac tjuiditate loci. Cap. i.li6.C Cap.}. H9-M Quod nan potefl dtci alitjtdd efli injeipSoMtur

Index
Solultur Minn %enonts Jelpjo loco.Caput.*,. iJi.F Harrantur propofitiones proportional* , tx quibtt* dfuenimusin cognitioncm ipfttuloci.Cap.6. 1J3-C Traditur definitio Loci, tyex diftufropofitionibutnotificatur quid fit. Caput.J. 1)6. A. "Declarator per aliamviam, quoddefinitio tradtta,efl definitio loci.c. 8.139.0 Q#o</ definitio afiignata conuenit cunflit corpoributfimplicibutmobiltbw. Caputy. 140. M Soluwtturdubia circa ejje loci, cynotificatur quod per titu definitionem ip forum naturam mobilium cattfu haberipo ttfttorumotw w qtuttit.C.x. 1 4 5 . A Summa Sccunda. fum non ejje motwm. Cap. i. 17 5. L O&endit tempttt quamuit non fit motm, non tamen ejjefine motu, %y declaratur quid fit tpfitu motuf,vbi datur etia ipjiut temporif definitio. Cap. j. 17 7. E Quam rationem habeat ipfum Nut,adip Jum temput. Cap. 4. 181. H QVMnumerttffit, qui in dejinitione temporif accipitur, ex quo, nonntdlorum in ipfi tepore redditur caufa. C. 5.1S6.C Qf</ fit in tempore ejje, quffint ea quf Junt in tempore,&- qu* nonfunt in tent pore,ten,pmquevt motwm ita & (jutetem menfurare. Cap. 6. 189.8 Quopaflo ipfum Nunc, continuat tcput, deque olio fignificato ipfuu Nwwr, zy quidhecfiffuficent.s.aliquando, iam,n pertquondam,fy repente, & quod ternput corruption*per ft magu,generationit auttm magtsptr accidfiu eJl caufa. Cap.j. I95-L Omnem mutationem ejje in tempore often dit.Cap.%. zoo. A Qu<edam adducuntur dubitationes circa ipfum tempw, cr tarumfolutiones.Caput-9. toi.P

Quodadnaturalfm jpefletconfiderare it MOCHO , & quo ordint negtmtium$ atque afferent turn vacuum ratio ws. Cap. I . ibidem . NomtuUarum opinion* vacuum eft oppremium confittatio. Cap.%. 1 5 o. D De&ruitur ftrmo probantiwn vacuum Summa; ac Capita Quinti libri de Phyfico Auditu. permotumexipjbmotu. Ca.j.1 54-H Qllenditur vacuum non tefiparatu quid a corporibm. Cap. 4. 1 6 5. D Summa Prima. Quodnon fit vacuum corporibm imbibir E ftibttf JubiecTiuit motus. 1O6.1 bitum.Cap.<). i6j.C Quod non abfyue rattont dubitant poneit Diftinguitur motm perje, a motif tts vacuum ejfe , earumq} dubitationunt- peraccidens,etamotujecundumpartt. Cap.l. ibidem. folutio.Cap.6. 169. F Qwot modi* aliquid dicatur in aliudmutari.Cap.i. zio.F Summa Terria. J quot, & quibittprgdicamentis reperia lTtempore. 17 J. G titrproprie motm, & quot modi* dicaiiJ-L Dubitat,an Temputjtt,ve{ ne.Ca tr immobile. Cap.). put. i. ibidem Q**ritur quid fit tempmfrok**r$ if-

E-4rt.

147 -B

Index
Summa Sccunda. /a ifjo Nue, nihilnecmtuetur.net E vnitate, O* pluralitate mottu. izi.G Summa Tcrria. Q/J fitjimul,qttidjepratim, quid tan E ditiifionc rpfetes mottts. 1.6 j.t Indiuifibtis moueri nonpojje. Co* gtre, quid Inter, quid Confequet er, quid Contiguum,et quidtontinuu, C. I .ibi. put. I . ibidem Quotufliciter dicatur mottu yntts,et quit Quotitpliciter diuidaturipfe Motttf. Cafroprie fnm,quiueplurti. C. 1.1 x 6.g put.i. 1^7-E Eaffem effe diuifwnes ipjiui temporif, ipSumma Tertia. fius mottu,ipfiu* moueri, eita qwdm* uetur, fy eitts in quo Jit mottu. Ca ~!T\Econtrarietatemotuum, cr-quie- put.). 16'9.K 1 \^J turn. M*E Summa Qgarta.^. Quit motus, cut mottu opponatur. Caput.l. ibidem. Eordinepartittmmotut. 171.M Q<e quies,cuimotui, C?* cm quieti oppo No dariprimum ,Jedvliimum m natur. Cap. i. l j 9. D ibidem. Vroponuntur ncnnulU circaprtdiffa du tut. Cap. I.

Summa; ac Capita 5exti libri dc PhyficoAudim. Summa Prima.

put.i. Definite et infinite in motif.C. ?. 19 J .f Eodem paflo effe in to quod in Qutetent tendit, gyinquiete, vtftiam in motu, quod.f. non dttur in eitprimum. CaSumma Quinta.

E motu, quod non componhur ex indiuiftbilibm. z 4^. H K///m continuum exinditiftbtlibuscoponi.Cap.l. ibidem Addiuifionemagnitudinis, fequi diuifionem "reports, etecontra. Ca.1. % 5 z.C finitMtn,&*inftnitum eodempaffo intteri in magnitudine, &* tempore.CaSumma Secuuda.

Qnfatat errores quofdam, circa ip* fum motum. 19 j. E Selv.it ratwnesZenonu, motum auferentes. Cap. I. ibidem. Excludit errorem, quodimpartibile momeatur.Cap.i. joi.B put.). 5 04. A Summa; ac Capita Septimi libri Phyficorum . Summa Prima.

Otum non momenta ,fedtemport menfitrari ,femiliter& quie tern. 161. L Ipjltm Nunc in&uifbite effe ojtenditur. Cap.i. ibidem.

E to quod mouetur , qubdnecejje e baberemotorem. 3OJ.L Demon-

E Jempiternitute motus. 338.8 Vroprtam defempiternitate motwt Jententiam comprobat,"bi multa dc An Summa Secunda. tiquorum interferit opinionibut. Caibidem y~"X Mw mota in loco reduci adprtmii put. I. \^Jquod mouetur, quod a motorequi Soluitrationum apparentiam motunon tjlmeo mouetur, nee ejje prcceffum in tjji conflrucntium. Cap. z. J 5 z. D infinitum in mouentibw cr motis. Summa Secunda. 308. B "Dsmon^tfatio oflendensper dfdufJionem ad impojf'ibile quod nan proceditur in S~^\Vod primtu motor fitpenittu iminfinitum in mouentibus %y motis.f. \^Jmobilis,perf>etuus,etvntn. 3 5 5-/ Diuijionem examinat reru otn quia tnfinit urn mouiretur infinite tern fort, 310. A mum qtto ad motum er quietem,pro~batquenec omniaqv.ie/cere, neccnmia moueri continue. Cap. I. ibidem. Summa Tcrria. Omnequodmoueturub aliquo moueri. Cap.l. 3^3-L R/mam mouens Jtmul ejfi cum to quo dab to mouetur. 3 I z. G Q(/ iiecejjejit deuenire adprimum alilotionis, alterations & augumenti mo - quiid, quodvelfit immobile,T>el moueat tus eft Jimul cum motore, & eo quod mouetur Cap.l. ibidem. Quod cr Ji perueniamwadprimum Ji Qttcd ea cfuxpatiuntw a Jenfibilibuspu tpjiimmoi'fns, necejje turn Jit deucnitiuntur, cumpriufftiteprobatioiteacce read mouens penittttimmobile. Ca ^ 379. H ftumfuerit, quodq; in forte anim&Jen- put. 4. 1 Jitiua e.5| alterMioyn ali/s autem mini- Vritnum mouens ejjeperpetut:m C7 "vtw, mt.Qap.i. 3I7-M ipjiimque necperfe^ucpn- aceidcns m

tie protons emtte tjuodmottetur, ab olio moueri, quamuis nonapparet ipfum mouens. }o6.A. l)emonsTratio probans quadomne quod teJfatamotUjper cejjatianem alterius ab olio mouttur. 3 07. B

Summa; ac Capita O&aui libti dc Phyfico Auditu. Summa Prims.

Summa Qijarta.

_ _ . SummaTei-tia.

Trum omnit mottts bobcat cu omN dfttir mottt* cotninuus, cr quit ni motu comparaitonem, 315.6 rnctuumjitprimttf. 3 9 4. L Quis motus, cui motuiftt comparal>ilu. Lationem ejje cttcrif motibu* pricrem. Cap. I. ibidem. Cap. i. tbidtnt. Quo pafto moumtia, & qu<e mottouur Qf dmotuialtfaLatione noitjtnt con~ f report onem inter fe habtant in motu. tinKi.Cap.i. 400. A Cup.i. 334.0 Nullam lationem nee re flam nequeet am reflexam

Index
fine retlamyfine ctr fut Cohere, mAgnltudintm. 41J.C culartm pojfi ejje perfttuo continuant . Cap, 3. 403.0 Quod motut folui cii-culxr'u fofiit efle F I N I S * Quod circulate frimta fit motuum .

Caj>ut.$.

'R.imum motorem indiutfibilem tffe, non impartibiltm , nitUawy; fror*

41 8. L Index MedifexpofitionisAucr rois, fuper tribus libris dePhy SummaQuarta. fipo Auditu/ummisacca pitibus iam nota>
tis re fpon^ ^ec

AVERROIS CORDVBENSIS IN LIBROS PHYSICORVM ARISTO.

P R O OE M I V M ,

Dttflici illuftratttmtranslatiane, dnttquaftilicct caftigatd, anttajiecnon lacob Mantini uehraiivin do&ifjimi nuncpnmuminlucem adit a.
A N T I Qj * T R A N S t.
M A N T I N I T R A N S L.

Ntetio meat hoc fe.r mone eft gloflare libru Ariqui dfaudi tusnalis:c^aa nullo expofitoru xdita eft glotia copleta fug fingulis verboru Arift.necab Alex, verboru explana tio cognita e,nifi fup parte primi,& fuj?fecundu,quartu,quintu,fextu, &{cptimum: &quod habeffuper partem odaui non eft Alexandri. Primum vero fecuudum vfiim gloflatorum,dicentiumin principio libri odo capitula,(cilicet Inten C rionem libri,Vtilitatem,Ordinein, DiuifionenijProportionemjViam Vide!c8. doftrinaj,Nomenlibri,Noinen au 1. pritni thoris, dicam & ego: licet plura ex phy.ihnc. jjfoSpOflint intelligiex procemio li bri:ficutin fubfequentibus oftendemus.

Intentio Dico itaque quod intcntio (cien fclj nalis. tiasnaturalis in fumma,cuius ifte liber eft pars, eft cognofcere caufas fpe-

Viuslibri propofitu eftexponerelibrum S phyfico auditu: cu nulla adhuc integra . . -^-- ezpofitioalicuiusex pofitorisad litera vifa nobisfucrit. quod vero hucufq; vidimus ex Ale xandti expone fuit aliquid in primu,{ecundu,&quartu,quintu,(extu,atq5feptimulibrfi:immo qdajjs Infexrulibrunofunt verba Alex. Confentaneu tneflevf vt prepo namus qdam,q (blent ipfi expofito resin initio fuorum libroru pfati :q quidefummatim(unto<fto.Priniu eftjppofitulibri:Secudueius vfiis: Tertiil ordoipfius:Qartueiuspartes:Quintu eius ro ex proportione: Sextii eft mod9 doftrin?: Septimu quid nome libri fignificet: Odauiz quiseum sediderit: & fi maior pars horum tint virtute in pr^fatione ip fius libri: vt nos exponemus, cum it luc peruenerim us. Dicam us itaq; jppofitu ipfi9 (cTac naturalis in vniuerlum,cuius ifteli ber eft vna pars, efle (cire caufas Phy.cfico.Auti. A (pe-

Procemium Auerrois
6 A N T I G U A TRANSi. M A N T Z M I TftANSt.

fpe*rufenfibiliu,& caseoru, q funtl ipccieru fenfibiliu,& els accide*ttfi, eis,accidcntiu rquia fiibieduiftius ineisexiftetiu:qmfubiedu,dequo a cogni *' '"*" artis non funt nifi res fenfibiles, a q he/rars confyderat,f(?res(eniu r "~ - - r - - ' - -q " - - in tx,^ ffex- fe-tranfinutabiles hnc uttanfmutanturdefe,i.frnq?habent feprincipium motus,& quietis, triirnuta - de fe principium motus, & quietis. Propofitfi veto h9 libri fcirc caf cur de fe. b Et inte"o h9 libri e" cognofccre 9 b Tdei c. deiftiscascoesoibusreb nalibus, coes cundis rebus naturalibus, q* K 4. pnmi Materi5,Forma,Fine\& Efficien- Materia,Forma, Agens, atq; Finis, c il-vltia l^& cognofcere cas primas, fm <j> notificareq; h9 ret primas cas,vtpnt Fofa pria poPefciri inhacfcia, ficut materia in hacfcianotificari, vteftipfama &prim9fi prima.&moufsprimu: forma aut prima,& primus motor:de pria ven aM I- 10 forma,ac primo fine ad profeflo "? pria, &finisprim us c a Metaphyfi re* fcizDiuinae confy derarefpedat: Seranmr! co cofyderanf:& coryderatio in co re"fcia! Diuinaeconfyderarefpeclat: 9 Id&j.mec. equenribusdc6ibusoibusreb9na- necnd necnotraAarede tradare de cofequentib cofeauentib9coi H turalibus,ficutlococ&tge,&hisfi buscundisrebusnaturalibus,vteft I c.;. &. it- milibuseftinquifirio naturalis. te"pus,locus,& reliqua his fimilia. c tf -. Vtilitaseiuseft pars vtilitaris ftT? Vfus aut eius eft pars iuuamenti Imibuf.' rpeculatiux.&dedaratii eft infcia ipfiusfc!a:(peculatiuar.in(cTaat vo e a.l.addit confyderantein operarionibus vo- luntana,q,tra<itatdeadtionib* TO & vacuo. luntarijs $ efle hominis fm vltima luntarijs,ia fuit ofifum q<t id,q5 da y"'"i35'& perfe<aionem ipfius, f& fubftantia cit hoiem ad fu5 vltima j?fedion^ fu^a eius e^us pwfcda eft ipfum efle pfedu & Integra eflentia,6 vt pfedlre obtir e gfc&iog perfcicntiam fpeculatiuam :&ifta neatfciascoteplatiuas. ~~ -*-*-*----- s^**-* Q3 aut hoc icientiam difpofitioeftfibifoelicitas,&fempi fit hois vltima foelicitas, & vitappe E < poncrc ^Llf ternavita-Etinhacfcientiamanife tua p hancfciam fatisapparet, cum c6 fo-liciute ftum eft quod przdicatio nominis nomen hois,qcf df de eo, c; e in Cd6 i^fcientijs hominis a fcientia fpecula_ . perfedi , tijsfpeculatiuisconfumatior,&dc fpcculati- tiua^non perfedi,fiue non haben eo,qui non eft in eisufedus, aut no u. j tisaptitudinem qjperfici poffit eft eft habilis vtin eis p. ficiaf, profedo o-ipo.5.de xypinoca.: ficut nomen hominis, xquiuocedicat'deipfis: queadmo- M au c&. 1,6. quod prxdicatur de hole viuo,& de dii quoq; df ho de viuete,& de mot Vide con. homine mortuo:fiue predicatioho tuo:&vtdicituretiamde homine Zl rational!, & pido in lapide. 'vide niinisderauonalij&lapideo. hoci.C<K g Etcuhoccofequit* cognitione Addeetq?ad cognitionf fclaru c.a-inlinc fclje fpeculaduxfcla de moralitate fjpeculatiuaru fequunt'pftatiflimi, virtuofa.qm fcietesifta fclam ,cum acnobiliflimi afred',velmores, na cruntfm ordine naturalcm, opor- Q has ^>fitenffc!as,fi fm nalecofuc teteosde neceflitate efle virtuofbs tudiHefeheant, jpfedooportetvc in o!busfpbusvirtutu moralium, reddant* ,pbi I oTgfie virtutu mora quae funt Iuftitia,Temper5tia,For liu nobihum,q ffIuftitia,Tpantia, ritudo,Magnanimitas, Liberahtas, Fortitude, Magnitude ai,ac Libera Veritas,Fiducia,Mafuetudo,& ahae litas,&Veritas,& Fides, atq; Humi litas,&reliq ^tutes morales huane. de virtutibushominum. AfexanEt

In Libros Phyficorum.
A ANTIQJTA TRANSl. M A N I Nil T R A N S l .

Et declarauit Alexander in proce Alexander vero in fua praefatiomio huius libri quo fequaturfcien nchuiuslibri probat quo pactofic tia baru virtutum ad fcfam fpecula neceflarium vt ex cognitione fcica tiuam.qnia,cum nouerit fapies par tiarum contemplatiuarum iequan uitatem vitx fux,& perpetuitatem tur huiufcemodi vhrtutes, nam cfi fempiternam ,& motum continu- fapiens norit breaitatem fuse vitas um , & quod pi ^portio fuac vita? in " relationead * ' i pr^fens / - effe /v affidua, -. ad tempusfempiternu eft ficut pun ac ad motum continuum, & q? ea<fH ad lineam, vel ficut minimum fi dem eft ratio vitas eius ad ipfum tenitorumadinfinitum, nonproca- tpus aeternum,quar eft ipfit t 7i rabu propriam vitam, & tune eric ad lineam,& vt verbo dicam imper Opppfituj fortisex neceffitate.&fimiliter,cum fe&iffimarum rerum finitarum ad h !Y,rJ^e noueritfapiensquod morsdtexnc eas,q pmloio._ r .i . * j finecarent,isino - J * / maximavc -/.-. phus.3- - celiitate matena;,& propne cum ha tur lolertia vt viuat,& nc emctetur B betperfeAionem humanam,& du- oino fortis. cumq; nouerit infuper E due. c6.}. bitauerit q? a perfedione expolie- q? mors^prouenit ex necellitate ma vide com. tur,t unc non eft mirum r fi aliquan- teria;,^fertim cu fueritadeptus huXim. *"" doeligitmortempracvita:ficutfe- man5p.fe(5lionem,tuncnontimccit Socrates cum Athenienfibus : bitmortem:immohoc tmpertere quamuis opinetnr de Socrate,q? no facit eum,nepe q? caret fua j?fe<5tiofuerint ei declaratae viae difciplinx ne:qnam,cum adipifcitur,nihil jpcommunes,&propria:: quia voluit hibetquinaliqnandoexiftimetpfig ambulare in via propria cum po- eligendam efleei mortem vita: pulo. VtSocratesfegeffitcuAthenicfpbus:licetpofletquis opinari q> Socrates erat expers viarum doftFinf, turn communium.tum propriarS: nam ftudebat profited ea,quxfunt propria vulgo. Adhaec,cu fapiens ipfenoritquo I Vide.i. ^lfimiliwr)Curofciuer it quod j Met.t.c. 5. foflionem habereno poteft , critei qnefeeflcpriuatupfeiftione, tune morspraeeligendafuper vitam . & nihil intereft flue viuat,fiue moria
manifeftumeft, cum dubitauerit *a.lg> fepiensfenoefleperfec^um^quod audacia eius triftitianoerit,nifi propterde ni? in'aV ^c^ nanc perfeftionem abipfo. quirendo hancperIterumoportetfapientesefleiutur :immop'ligenda eft eimors.no tuauteftq?,cuip(e moleftcferatfe carerehuiufcemodi p.feclione, tuc nullusali' erit finis fug formudinis, c( q*rere huiufcemodi ^fe<ftionem. Nemine pterca latetq? profeflo-

feifhoncm flios^temperantes.Iufti:cum fcine lintnaturamiuftitia:cxiftentem in fubftantiarerum,tuncamantfimi* lariilli naturae, & acquirere dlam
formam.

reshniusfclae debent efle iufti,ac te peratirluftiquidf:qui^, cu cognouerintnaturaa:quttatis,qazinfub ftantiaentiu reperit",c|rentallimila

riilli na^&tequenfillam forma. A ij Tcm-

Prooetnram Auerrois
*G AMTIQJTA TR.ANSL. MA NT INT TRANSt.

Tetnperantesrcum fciuerint indignitatem voluptatum, quianon funtdedifpofitionibus neceflanjsi efle hominnm,nedam de perfectio nibusipforum,{edfurrt confequentiaex neceflitate materiae, de (eipfis eijcient volaptatcs omnino, & erut temperan tes,& manfueri,&manutenebunt leges diuinas,& imitabun turordinesnaturales. Et manifeftum eft q? debent efle Liberales,cum (ciant effenria: pecunix vilitatem,& quod ftudiontas in H eaeft vnum de defyderijsprater na turam. Similiter debent e Magnanimi, &amantes veritatem in operationi bus,& dictionibusiplbru, cum aliis cofequentibuseisexvirtutehuana. Dubium. Siautem dicatur quod efle non teftatur fuper hoc,quia plures, qui glonantur in his fcientijs hoc tepo re, non funt tales. Dicatur quod hoc accidit eis g>Soludo. pterdifpofitionem innaturale,qu3e eos ad talem confenfum deduxit: & iftadifpofitioeftdeclarata exerdta tibusindifaplinapraclticae. Et fignu fuper hoc, quod accidit cisextranaturam,eftg? inuenimus Alexa.&alios, dicentesq? (apientes virtuofi fueru tin tempo re fuo.*& tes vcro te poris hui9 :cum aliquis perfcrutatus fueritde hac difpo(itione,inueniet nullam te gentiu; aliam huius rei caufam efle, nifi q5 vilcs habe ilia perfeclio,cui fubijciunf" afluetu tur,&pricipes cxi- dine hominum,in qua nutriebanc', fiimat q3 valdeeftremotaabhac perfeclioe. noffcligni fed non fbl um hoc accidit eis,fed et regef aui- quod ex cofuetudine,in qua nutrie tate,necdi gni ft efle ban^credunt <j> hc gfkSdoc valde vilis:

Tfperati verotqm, cu noueritlr>fedioncip{aru cupiditarum volu ptuoIafQ,eafq;n6ee necaflanasad ex neceflitatenaturae,ipfi9 ma?, tuc jpcul eas jpijcie"t,atq; depellenr,ma ximoq; eas odio, & abominationc pro(equen?.& ficefficien'tpati,am pledentes dfuinas leges,fequentesq; nacnraliainftituta. Coftatq; eosreddi meliorcs, ac Li beralioresalijs,cu defpiciatpecunia ru cfftu,cognofcantqjeius ignobili tate,& q? vti folertiaad eu acq.re*du L eft qd egrediens limites natura;. Coftatq-, Tfii p. cosee Magnanimos diligetes veritatf in fuis verbis,& adionibus.&ireliq.salijs^bitatib1', & virtutib 9 huanis,q na debent eis. AtjfiqlqiTadixerithoc didiinon conefpodereveritatitqm nosvidemushisnris tpibus oppofitu h'in his,g.(eiaclatobtinerehm6r fcias. Ad hocfcire debes q? hoc cotingit PJJ quenda affecM non nale,q. indu xiteosadhuiufcemodi deliberatio ne g. g.de eft notusilli, qui fuerit ta tifp. exercitatus in fda pradica, feu ac"tiua,atq; deea fuerit gfcrutatus. M Qdaut hoc,qd accidit eis, fit res non nalis,indicio eft id,qcl Alex, ac quealij dnt,nepe(apientes eeviros jpbbSjVirtutibusq; pditos: q^a ?tate fua erat hoc (apientibus cofuetu.qtt ft huedihge'ter inueftigaueris,nihil ,pfedoaliudiniienies,nihq)illa p.fcttio legu,cui a pueris, atq; ab ipfa cofuetudine fnchnati, e de fe remo ta ab hac pfeftione. neq; hoc tin eis accidit:(ed funt opinati ex ipfa edu^ catione qcf hxt dignitas, & p feclio ' quoq-, pro-

In LibrosPhyficortun.
A ANTIO^VA TRANSt. M A N T I N I THAN*!*
Jpfeiloresft J

1>

eorufccire vilis:&hocnon acciditcisexlegc, urij, & j? fe ex corrumpentibus earn. SS?S Acciditigituriftishominibus,cii ftmantg. incipiuntfpeculariillum modu per, h?c yilicas fe&ionis,cuifubiec'cierant.{edcum, exfciaao defoerauerunr peruenirc ad risk P cidenteis: ~ ,. i L &t hoc fechonem, 0 &vlderuntomneshp<ieclinaIu mines contemnere earn, & credere nafiji fcfa g, expeclantcseam non debentefle f?a!P f parsciuitatisrautcredunt cum moisiltr: . ... _ , . _ -. hoc &declinat gjommadicta de nacperiechone vtradvo- fortefuntilmilia dictisde ilia priluptates: Jnaperfe&ione,quam expulerunt,. 'i^3111*^11 ^ua nutriebantur:& tales funtplutesiftiustemporis,{cilicetil icis li>qui modicefpeculationem atrinaccidit. et gunt:tuncomnino declinabunt ad go icSm appetituSj&accediteisdifpoficioin turcost- naturalis>a<leocj>non dicemurefle tutes,& fc parsciuitatis omnino:quoniam cu cuduaca eis non poteft fieri coiura&us ciuides fequu lis,neq;amicitiahumana,ueq;vti'tiaup fo- litssalteriusjfed-omncs acltioneseo cieuite ho rumfuntadfeipfos: &ideophilofo mind tpis phia in hoc abhor retur. &iam exis ^""f - ,. uimusinoftraintentione,-adqua Oido.lde . ' * i.metc.1. reuertimur...
&-4.ca.c.

Ordoautem hui' librieft q> ifte liber eft primuslibioru pofitorum ab Arift.in fciftia naturali.qtiia res nacuralesdiuidutur addiuer(asnaturas:&,cum diuerfantur in eo, <)ct eft proprium vnicuiq; eorum communicant tamen in rebus com m unibusexiftentibusineis. &propter. hocdiuiditur cofyderatio huiusarris in duas partes.Pnma eft confyde ratio in rebus commumbus omnibus

ipfecH:hocaut accidie eis no pp. lege. fed pp cos, g. ea viraperat,&acctifant. Huicigifgene ri homm cotlgit, cfi aggrediunlf ipf fam fpeculatione,vt vituperet illud gen9 p.fcdrionis,cuier2ticlinati.{cd cu ipfi remane^t in ea re,i q fueruc educati, nepc piru funt jpni illi jjfc <3ioni:&putatftipfecT:OselIe,pj?ea g^a holes vituperat eos, & ipfbs non e dignos,vtciuiles voce^exiftimat neq; dignosee,vtlter mimmoseoru vn9 ipfbru conumeret', vtcficis aflbcief'.&cu no/peretampji*attin gerehuiufcemodip.fe<Sion6,opina. E turq? id,qcf df dehac, non fie abfiifc ei,qd dicebaf'deillapna pfe<5tione, qua expulerut,pofteaqerati caedu cati.& hoc fit vtpPm nf o tpe: videli cctq? plureseoru tradilt fehoctpc arti logicei^ an ft" ad -voluptates in clinati:ac accidit eis res maximepternaturalis ita,vtno fintdigni erte ps Reip.vllo pacT:o: o^anullaadiO' ciuilisoTnorerejpceditab eis: neq; vllahumanaamicitia, nullaq; vtiti tas alteri ab eis jpuenitrf} eoru a<ftio nes oes vfir ee" jpbxin aio eoru. hitf fit vthac tepdbtenfa ij,g.fciam jp fitentyintlopprobriu, &maximo F vitio affecli iudic'enc'. fed iareuerte dumeftadid,vndigreili Turn us. Qjuodveroad ordme libri atrinec, is g.de liber eft primus librorum ab Ai'iCpofitoru>g. in /cia nali IcgUnf". qm,curesnalesdiuidafi vanasna curas,q j.df natureJicet differatiu ter(epea,4furitpropria vnicniq> earu^tn adhuc coicant inter fe in re bus vniuerfalibus,quasobtinent. Ideo oportct vtprlo diuidaf'con fiderauo n9 artis in duas panes. In Prima confyderat'de his reb9 vHb* A iij cuncftis

Procemium Auerrois
6 A K T I O J A T R A N S t. M A N T I N I TRANSt. 1C

bus rebus naturalibus: Secundacft confyderatio in rebusproprijs vnicuiq;generi naturaru diuerfaru. & iftaparsfecunda diuiditffm numcrum diuerforum generum.& propterhocfucruntlibri pofiti inhac arteplures, ficutacciditin Logica, &alijsartibus/peculaunis. I<Je.i.phy. Caufe autcm, quare pars comma rius <7. & nis eft prior parnbus proprijs,funt z.deaia.i. tresinnisarubus. Prima eft quod &.J4communceftnotiusnaturalueTjp prio apud BOS : Secunda q? idem in difciplina non erit pluries iteratu : H Tertiaquddpropofitiones vfitatac in hac fcientia eruiit prims, & propriz. verbi gratia, qui demonitrat in triangulo angulos efl-e xquales duohus redris demon ftrat hoc per propoficiones primas: qui autem aemonflrachocin triangulo diuer forum later ani, vcl accjualium laterum,tuncpropofitiones,quib9vtit-ur,rton erunt primal .fimiliterqui demonftrateflenriam primaz mate f i x homini, vel animak, vel ali js re bus particulaiibus.jpptcr hoc opor tet praeponcre pattern communera propriE,ficutlibrum Priorum,& li 1 orum Peri her menias ante Pofteriora,& Dialec3icam1& alias. Diuifioncsaute"baius libri funt fermones: & qmlibet iermo partitur in partes maiores, & mino res,& maiores in minores parduntur.&nos narrabimus iftas partes iBptoccmiotuiusiibetlermonis . Pio-

cunclis rebus nalibus: in Sc3z vero tradlat'dc reb* proprijs vnicuiqjgc neriuaturarudiuerfarn.& h^cpars adhncfecunda diuidiifin niimeru generum diuer for ii.& ob hanc cau (am inhacarte reperiunf* plurcslibnpofid,quib9 accidit veluti id, q^ accidit arti Logica;, & ali js artibus. Vcrum pars cdisin hisartib' aa tcponit"ltinacdocl:rina partibuSjp prijs pp. trcscas.Prima eft,quia coc notiuseftnaturaapud nos, gproprium :Secunda,ne in ipfa docrrina accidatrepetitio: nempc vt cade res cois pluries repetaf. Terria,vtpro- L po(itiones,q fiunccircahoc,fintpri ma;,atq; propria:. vt, exempli gfa, qui demfat triangulu limpfir habcre angalos acquaksduobus reftis,is profedo vtefdemfatione, q coftat exprpofitioflibusprimisrfedcj demonftrathocde in^quilatero, yd aequilatero triangulo, tune propofi tiones eiusnon erunt oino primat. pariquoq-, rone fi quis democrat holem,vel aial, vd aliqcf aliud parti cularium obtinereprima materia. his vtiq; rebus oportet rt pars cois, & vfis pcedat propr ias,& particulareSjVtpcedithberPriorum.&liber M Perihermeniaslibrum Pofterioru, &JibruTopicoru,& reliquosquo quclibros. Partes vero eius funt o<flo,q in oclo libris pofita: funt: & quilibet liber diuidifin magnaspar tes:& illae magna: in minores:& qn que minores in exiguores: & qnqj non diuiduntur pnmx paites:& qn que definet diumo in plures Q tres partes:&hoctotuiuxta natura rei, dequatradatur.& quandoquealiquzresexpofcunt vt ingrediantur iuas diuiuoncs gg ordme dodrin^: quas

InLibFOsPhyficoruiti
ANTIQJTA T R A N S L .

4
D

MANTINI TRANSL.

ProportiociusoTbusfcierijsfpcculatiuis,f.comparario fciehtbe naturalis eft fm proportionem partis . adtotum.quiafcie.fpeculatiue.funt oatpp1fr-duobus modis: t[ vnus eft propter n adexer exercitium, ficut Mathematics: ] driii, &fT aliuspg perfe<Stionem,propterqua ^^5* ipfumcxercitiumeft:& eftfcicntia PropordoaQtiftius libriadfcie tiam naturalem eft ficut proporrio elementorum rei ad r:quia ifte liber comprehendit res, q funtprincipia,& radices vfes illorum, de qui bus vult alloqut naturalis. Via dodlrinae huiusiibri funt fpe ciesdodrinxvfitataeinhac fcietia: & funt modi omnium difciplinarum,Cdemonftrado figni.&demo ftrado caufi, & demonftrado funphciter :quamuis fignum, & caufa lint plus vfitata in hac fcientia:& ali quando eft vfitata demonftrado .L&ma- fimpliciter, neriesdifciplin? di uiuonis& dcfinirio
ms,&enihymcma

froportio

Et maneries difciplina:, quxfit in definiuone diuifionis, & iduclio vfu iftoTii nis,& exempli quiavnoquoq-,ifto -, vti j vtitur ars*demonftratut ars, rum cr um fecundum modum datum in "QuodifPofteriorib':fed * vfus,quo vtitur exemplo,& indutionc,eft alius ab vfu.quo vtitur Rhetorica, & Diarii.c.i}. & iaS.phyC

Nomcn

quas quidem parres nos enumerabi busin pfadone vniufcuiu(q;4ibri. R6veroeius,feUjpportio,Cfc!ae naturalis ad reliquas fcias fpeculati uas,eft ro partis ad totum.quia duplcx eft genus fciarufpeculatmaru: vnii eft, qcf vt pftn pontfad vfum1, & funt ipfe fciae Mathcmatica::alte rfi vcro,qcf inter ipfespfeclioncsco numeral obquas, fit ipfe vfus: q% & quide ipfafcla Nalis,&Diuina. Atro hui9 libriad ipfam nalem fciam eft ro, vclpropordo elemcntoru rei ad ip{am rem: nl hie liber conduct ea,q fehnt veluti princi- E pia,& vPes radices ad ea, qua? profef (brhuiusfcientisevult tradare. Modusaut dodnna:,qui ineo fit,eftexgeneribusdo<ftrinae, quac in hac (cia fieri (blent: qui quidem funt modi oium doclrinarum triu generum demfationu, nepefignorum,feu demonftrationu quod eft, & demonftrationu pp. quid, necno demonftrationfi ablolutarum, vel fimpliciter:licetin hac arte maior pars demfationu,^ in ea fiunt, fint demonftrationes q<t eft, & p.p gd: raro enim fiuntin ea demonftrado nesabfbluta::contraid,qdfitinip- F fis Mathcmaticis, in quibusf. fiunt vtpfm demonftradones fimpliciter, & abfblu t^. V ti if infu p. eo mo do<5trin?,g. fitg definidone,& eo,q. p diuiu*one,& eo,^. ^ enthymema, &eo,g. g induclione,&eo,g. p exeplu.hisetenimquinq-, modis oibus vtunt'ipfk artes demfadux, eo pado,quo in lib. Pofterioru tradim fuit.fed hx alio mo vtunfexe'plo,& induclione,^ vtaf'acs Dialedica, & ars Rhetoricatvdt'.n.ars Diale<frica Idudi5e,&ars Rhetorica exe"plo. A ill] Quid

Prooemium Auerrok
G ANTIQJA TRANSt.. M A N T I N I T R A N S I., ^

Nomen huiuslibri eftaudit' na turalis,fiuefemo nacuralis: fed,cu accident fermoni cj>audiatur,muta turn eft loco fermonisauditus,feca dum trafumptionem,& alternatio uem,propter delectationem, &extraneitatem exift eute"in verbismu tatis, (ecundum quod delaratum eft in Rhetoricis.&appropriatfhoc: nomine,quamuisfit commune to tihnicartirquiaifte liber eftprinci pium,& radix totius iftius artis. & vocaturpars nomine toti9:quia eft in potentiaomnes partes: ficuteleH mentum eft in potetia omnia gene rata ex eo. Nomen Nomcn authoris eft Anftoteles, authons. filius Nichomachi, fapientiflimus Confife. Graecorum,qui compofuitahos licce.co68.' brosinhacarte,&ip Logica,&in Metaphyfica,&ipfc iauenit> com pleuit has ties artes.

Quid afit nomen eius fignet,intelligitc|deipe p aufcultarionfphy ficam,of one phyfica: fed cu contin gat ofonem fieri j? aufcultationem, ideo vfuseft vocabulo aufcultatiO' nis,vice of onis , p modu metaphorx,& tranfmutationis, pp confbna tia,&dilTonantia,q fieri fbletiprimisdidionibus,vtinlibro Rhetoricorum explicatu fuit. at indiditei hoc propriu nome", licet fit cois tod huicartirquiahic liber e flmdaraetu,&principalisradixhuiusartis:ia pars vocatJnoie toti'tc^a virtute eft oe"sptes:queadmodueFntu e^irt'i L te oes res,qux ex ipfb oriuntur . Author vero huiuslibri e A rifh fcTae ap ud gr3ecos,notus, o^ fui r quo que author reliquorii libroru, qui I hac arte habeni?,aceoru,c|.in arte Logicareperiunt^necnS traftatuu qui in (cia DiuinaTueni tint"1, ipleq; fuitinuentor haru triu artiu, nf pe artis Logic2B,&fci3e Diuin:s,acNa turalisfcia;,ea{q; ipfeperfecit. Q3 autipfeeasadiueneritpatet. quia,fiquidfuitdidtu de his rebus abaliquoalio p*teripfum,nedebet recipi jpaliquo principioharuartiu,neq; jp aliqua psrterlmo, fi g^d reperi^abahisdiclude hoc,non de bet pro dubio produci in hisartib', Iongeq;min 9 digniieftvt recipia^ pro pricipio earu. & hoc fatis paret in fuis libris,vbi fa.cit verba de ipfis, proponendo eoru verba in histri* busmechon ex.libris , cj. mine reperiunf'ei afcripti , licet fint admqd.il pauci,maximcconftat. na poflq'no tuerelibri t huius viri,lil>ri pclecellb' rum eiosfuerunt abncgatl,& aboliti. Inter libros vero. cjui Jiicrikaa

Inuenit.quia quicquid luenitur fcriptumab antiquisin hacfcietia non eft dignum,quod (it pars hui' I artisjnecambiguitasetianviedum <jj principia eflent. Com-

In Libros Phy ficorum

AHTIQ.JA TRANS*. M A H T I N I T R A N S L.

te ipfum xditi in his rebus p via do D ftrinaeproximioresfunt iibri Platonis :& fi pauca admodu fine ea, <J in eis continen^in relatione ad ilia q in libris huius fapietis cotinent^ etfc pauciorain vnafcTa,cj4nalia. Quod aut ipfe gfecerit ipfbsfatis Complemt.quianullus eorum, qui fecuti Cunt cum vfquc ad hoc te conftat:cii nullus pofterioru ei9 vCpus,quodeftmille&quingetorum queadjpfenstps,q>futfcremille& an norum,nihil addidit,ncc inuenk quingenti anni,potuit quicc addein eius verbis errorem alicuius qua rehis,qip(etra(Sauit:'ncq-,aliquid impugnare,quodfitalicui9 mom titatis. tijVel confyderauonis. laudes A- t tafein virtutem efle in 'indiui Inueniriauthocin vnico indiui "a c i & ^ uo vnomiraculofum,&extrancu duoeftalienu,acmaxime miracu- E ' B exiftit.&h?cdifpofido,cum in vno lu.Haec aut,cu reperiun^in aliquo i, de gfia- homine repcritur,dignuseft cfle di viro, debcnt potius aftribi dhiino tione.c.38. uinus magis,quam humanus. ftatui, q humano: & ideo antiqui &.3.mere. * vocabantcumdiuinum. mcd1af& Etquoniam nos compleuimus Etpofteagfuerunt gbreuiterer 3.dcaia.c. capitula praxedentiaadhunclibru poiitaehzofto intentiones,qfuflt 4.&.I1. & compendiofe expofuimus illi, vclutipludiailli,g.deryderatintelli mete 14. <juj vu j t intelijgere verba Iibri hu- gere id,qc! ipfe dicu^I hoc fuo libro, ius,ad exponenda verba Iibri iam confentaneueftaggredi exppfitiotranfiredebemus. nevniufcuiufq; librorum eius.. Inhocprimo libro phyficaeaafcultationisprimu ci9 propofitum eltlueftigare quid fit primacamaterialiSjCois cundis entibus naturahbus-.&conunettresfummas. T C InPrimafummaagif'dc rebus, g^buspfatusefthuncfuulibru. In Sc^atraftafde opionitusantiqno iu,quashabebantdehoc principio earuq; deftrudionibus. In Tertia pome opionefuade hoc piincipio. Primammmacotinet triacapita. In Primoca.ponitJ^)pofituh9fciae. In Sccfo degenerib 9 demronu, q f hoc libro fiunt,agitur. In Tertio de modo ordinisdoclrina:, quo ^>ceditinhoclibro,&in fcquctibus. Ariftotelis

ARISTOTELIS
DE PHYSICO AVDITV
LIBER PRIMVS,

Cum Auerrois Cordubenfis Commentarijs.

SVMMAE PRIMI PHYSICORVM.

A A A A A

Tor.primo vftju: ad.6.oftenditur quis fit modus procedendi in fciemia Natural!. S.vfqucad ji.refelluntur vetuftiores,qui non naturaiiterfunt loquuti. ji.vfqucad.4/.infinitaprincipia ponentibus contradicitur. 4i.vfque ad 6o.oftendit naturalium rcrum principia eflc tria. (Javfquc in finern dc materia pnma duputatur ac de priuauone.
S V M M A P R I M A .

De modo procedendi in hac fcientia.

De Tropfjtto buittsjcientitt. Cap. l . t ua% rerun* ip/4mfeircfcJi Voniacognox fcmerimus caufa ems pmplices , fcere,ac fcir co {yfrtm<tpnncijn<t CMS donee per tigit circa oes methodos, cjx uemamtts aef element4 eiw: mani J qttodmfctanaturalt et eft ru funt princi Jfeftutn J .i , -* .

aut elements, ex horu cognitione:tunc.n. pux cam us cogn ofcere vnuq uodqs , cucas primas cognouerim9, principia prima,&vfqj ad menta:manifeftu eft q> & ea , q ft circa principia (cteyq de natu ra e,primu determinar tetadu* ifyofitto certt tudtnif, (yfit* in ot

oportet fnmo tjuarere determma tionempnncipiorum ems.

Ncoepit hunc libru a ca pp quam fuit cofydera- M ciohmus(ciaz in cogni- nonyma tionecarum reru natu novfuant ralium,&diiit. Quoniam difpofi- idoftrim tio.ideft.quia declaratu e in poltc- demfati 4. rioribusif>di(pofitiofci2 ccrtziol ua-'Ide. ph. c.i 19, busarcibusdemratiuis, cofyderanti &.I.COC.C. bus de rebus habetibus cas, vel vna i.Qup no ininafyno quatuor cau(arii,aut pluces vna,aut nyma vfioes, non acquirit nifi ex cognitioe tariqanti caufaru.Etnonintedebat gfctam, dodhiade &certitudinerynonyma:y qm no- mratiua ttutelemenfa,non pulmina (ynonyma non vfitantur in vide chre Aue. txcognttwne tHorn: credimM.n. fcieQa,&dodtrina dcmonftratiua: in c,4j. fed quaraph.

Phyficorum

A fedintenclebatdifponcm fc^ccrt?: uenitur in rebus habentibus caufas D fcia.n.ccrta eft fcfa perfe&a. Scla.n. quafHa perfaamillarucaufarum, aliaeftperfec~ta,&eftilla,qu?cftp. ficutinuenitur in habentibus omfci > ** cam,aliacftimpcrfeda,&eftilla, nescaufas. Et,cupofuithaneproqua; eft fine caufa. Etintendebatp ponem, induxit teftimonium ad vias artes fpeculatiuas, quae dicunif venficadum ilia, cjp fere induxit in vie.: quia confyderans in eis vadit pofterioribus Analy ticis,& d.credi ex determinatis rebus ad rcsinde- mus.n.in vnaquaq; reru,&c.i.& fiterminatas per res determinatas.Et gnum eius,qct diximus, q? difpofidixit habentibus principia, autcau tiofcie.certa:dealiquo nonacquiri as,autclemeta. quiaartium fpecu tur nifi ex cognitione caufa: eius : lad uaru,autfuarupartium font q"- qmomnis, quidicitfefcirealiq.d, da , qusconfydcrant de rebus fim- non dicit hoc nifi qm (emit illud p plicrbuscaretibusprincipijs : & h^c fuas omnescaufas ^ppinq uas,& rccftdiipofitiofcia; confydei^ntis de motasi&hocinueniturin oi,qui B proprijsprincipijs,&primiscuiusU aliquidfcitin veritate , aut Pm exi- E Viden. bet artis, vcl cntis . Et dixh princi- ftimatione": & <j> in ifta propofirio2im. pia,autcao(as,autclementa,pp di ne conueniuntofsconfyderantes, uerfitatemodoruquatuorcarfi.& adeoq?e"tSophift^,vtdixitinpo- Pnmojxj kitendebat per principia in hoc lo- fterioribus , D. d. cum fciuerimus "f"011*-1Vidcc j. co caufasagentes,& moue"tes,& per caufas eius fim plices. & intendit,vt virlc6fir v^ \^ can(asfines,& p elementa caufas,q mihi vf, caufas exiftentes in re, pri- o I.PH.C.IO. V lo j>nuc * .* -^j* / A t+ j.Met.c.4 iuntpartesrci,i.matena,& forma. mas,nocopoiitas,&funtpnmama &.I-COE.& ie.ii. Me. & vtitur hoc nole principium pro- teria, & vltimaforma: quq.n. funt ^^ ^ c.z3.yfcx prie,& fitmliter hoc nomine caufa, preterprimamateria,& vltima for phv c8i! r otefibic6 /'u|ntnoiaiynonyma,cu . /- vlitenc r * macuiuslibet : 1-1 reru - naturahufunt t- - / '* A tradicerc. 5La Oppofi.n sa diui- coitcr.Sc fic,vtmihivf,expofiiit Ale tnaterix com pofit?,& form? copo- Mc.c.6.& na de tri- xa. Et intendebat Arift.per hue fer dtae. D.d & prima principia.& intf ^^^\ bus caufis - docere op non oes artes con- dit,vt videtur , per prima principia nm9 G^, cdfvdcrat. mone /- i -r //! i^ r f ^ - r* " ' f , iy derau tdeoibus caufis, led qitqda primascaulas,qua:luntextrarc,l. ommii re Viffoppj. coQfyderantdecaformalitantu,C primuagenSj&vltimufineoIum F^ Met.c.3.& Mathematic?,&qu^dadetrib9cau reru.D.d donee pueniamus ad ele- r^. fis,Cemciente,formali,& fine, & eft metaeius.&intedithicpclementa ^ fcia Diuina,& q da dequatuorcau- caufasexiftetesin re, jppinquas, & j.Me.c.6. ns,&eftfcia.Naturalis.&,quiahoc eentiales.Etinnuitp. hoc,qd dixit, vbi dicitg, non furt manifeftu in hocloco, in- q?docl:iina ordinataf inciperc a co c5fydera't duxit fermone" in forma dubitatio nitioecaru primaru rcicognofce Keaeraci- n*s*d.habentibus principia,aut ij pfed^,deinde intf dereadcogni ru&c. caufas, autelcmenta.i.qrn idem fe- tionfaliaru caru remotaru fm orIde. 3. cce. quif, fi ponac q? illq res habeat prin dine,doncc perueniamus ad caufas K.C.JO. cipiaagenua,autfinalia,autcleme J ppinquas.&fmhocvtif'hocnoie taria, aut oia. & impoffibilc eft vt ca,& elemetum alio mo ab eo,quo haecconiundio,aut,fitficutcopu- vfusfillicpn',fmfuumoreihabe* latiua: nam difpofitio ccruefci; in do modica (bUcitudine de nolbus. Et,

Phyficorum
G ErcHmpofmthancmaiorenijpQuoliceac pofitioncm in hocfcrmone dicen,- 1 1 1 1 vti verms tern qjlcientiaccrtade rebus naben tibuscaufas,& elementa non acquidemrati" riturmucx cognitionecaufarum, ua vidc.j. &elementorumeorum,dimifitmi aaa.c1o BOiempropofitionc,&induxitc6cluiioncm,quam inrenditper hunc fermonem.&dixit.manifeitumeft q>infcientianaturali,&c.i.manifeihim cftrqm ex hoc fequitur q, qui yult larciri (cientia de natura,oportetji.fum prius quzrcre determina tionem caufarum rerum naturaliu habentitimcaufas,&elementa. Et H iltcfermocomponiturfic. Omnia naturaliahabcntprincipia,.caufas, &elcmenta:(ed habctiacaufas,print cipia,& elementa non fciunturnifi ex coaniuone caufarum, & elemen torum : er?o omma naturalia non fciunfnificxcogninonefuarucaufarum,&elementorum.
1

font cognitajimpliciter. Et ideo ^nv,..at1nnt ',-0. n OyOjfCt ff05 f r f c J ' , .' Centre dc rebus ,_ fontapudnaturam ,CT tnamfeft tores apud nos, adres^u* font - - . Ciimdeclaraiiitq, oportet Na- % in 8 cogmtionem caufa r um & , ' elementprum, mcoepitdec arare ! viam induccntcm ad cogmnonem ufarum reru naturaliu &naturam demonftrauonumlargentium caufas rerum naturaliu, L & d E t vjaad iHa.i.uia,mduccnsad jde.L... co mtlonem g caularum rerum na- afa tc it turaliuni,ejtdepropofui.onibusac- ^Idei apns ex rebus poftcrioriBusm ef, pr!o t c& ^x funt nonore^ & mamfef hores 17.&7.m. apudnos,adconclufiones pnoresi tcio^fc, eflc,qua:funtnotiores, &mamfeIhores apud naturam?&latentiores apudnos:&eft modusdemonftrationum^uidiciturfignum^ Et, cu declarauit naturam demonftrario^ nis,quavtiturhic,redditcaufam,& IixTul1a7nrm7quxnTnt cognita'apudnos.&c.i.&caufatinhocj^via, per quamiturinhacfcientia,debet efle a rebuspofterioribusin efle ad resprioresinefle,eftquiailla,qua; funtcognitaapud nosmrebusnaturalibus,nonfuntilla,qua:funtco g llira fimpliciter,ideftnaturaliter: t uocl efl co l tranum in Mathematicisnllaenim qua? tuntcognitain ilhsfimpliciter, &iuntcaueprio- v iw ^ res in efle,funt cognita apud nos. c<r.c.i.& Quiaigitui^naturaliter procedim9 i.dcaia.a, dc fcito apud nosad ignotnm,fi cotigeritvtnotum apud nos fitnotu apud naturam,tuncdemonitrationes
turalem Iar

Bcgeneribtudernon?iratiomitn,qti<eth4c Jcientiajiunt. Cap. i.

Nnataautemeftexnotiorix

bus nobis via, ^manifeftio nbusadrnanifeftiora natu. rac,&: notiora:nonenim funtea dem cV nobis nota, dC fimplici' ter* Quapropter neceile eft ad huncmodumproccdereexim' manitertioribus quidem natux rac,nobis at manifeftioribusad manifcftiora nature,& notiora. Et~\iaadillaefl de relm no<nd
co ~ itJ nos,non font ilia, \iu

Liber Primus
A nes datz in hacfcta crutdemrones cauf^&eflec&jficontigeritvtnoI" ta apud nos non fint nota apud naa d "fieni tura,quzno funt prioraineflejfed emfo. pofteriora, tuncdemonftrationes de VifcofiFe data: in hacfcia eriit de numero fic ec3 ^ ? : ;^ h 2noru,nondemfonesfimpPr. Et, ^ &ibietm O ' . f ruerues'qd cum notificauit q> via in hac {cia fit demfo efticiperc a rebus notionbusapud ca?tm,feu nos, &intenderead resnotasapud Pad- ' natura,&ignotasapud nos, &cbide ,D hoc i, n t I />- i ec.8.phy(i. poieelt alitcrinhaclciamcedere, c.6f.exemi incepitdeclarare q^ per hanc viam plii coue- O pj inhoclibroire,f.q?op3ipfum mfldont cofyderarede hoc, qd eft de rebus eaufe cm. cognitis apud nos, procedendo ad B rescognitasapudnatura,qua:funt caufx quarfit,& d. Et ideo oportet nos ,&c. Demdedemoftrauitquae fintilla,qu^funtcognitaapudnos, &Iatentioraapudnaturam,&qux funt ilia, qua: funt cognitiora apud naturam,&ignotiora apud nos.
&

caufas: adeo q? ex hoc crunt nota; D i%cauf?,exquibusc6ponim cau far autem funt notiores apud natura: cja natura facit copofitaex caufis. vnde vf q? caufa: funt notiores apud ilia: ficut eft difpofitio in rebus artificialibus cii artifice, f. qm cauf? funtcognitioresapud ilium, fi igitur nos ageremus res naturales, tune cauf^r eflent notiores apud nos:fed, quianosnohabemusajrc i t-r r i reeas, ideo dilpolitio in eis apud noseftcontraria difpofitioniin rebus artificiahbus.
O

De modo JL/CT inuu

ordintt do firing. Cap. $.

r-

Q
res

VapropterexvPibusad videcStr. zi ^ fingularia,pcedereopor .\ tet,totum.n,fmfenfum JPQ$?^ notiuseft:vFeautemto vbid<j,i turnquoddam eft: multaenim comprehend! t,vtpartes,vre.

Sunt autem primum nobis dilucida, ac manifefta confufa magis:pofterius autem ex his nota fiunt elementa} S>C princi piai)s, qui diuidunthxc Et ilia, qu* fnmo funt apiu nos tmdentHt, & manifettafunt : mixta J.compoftta frofne: de. . . J - rJ - f f tnde in poftremo efficiuntur nobis exiftis elementat typnnctpia manifeffa.
3 Dicit& ilia, q funt cognita apud Copofita nos primo de reb 9 naturalibus,funt funtnotio compofitacaufataabelementis,& Sjuzcle. '^a> S funtignota apud nos natura Ide.3.cffl. liter,funt aufa?c6pofitoru.fedpofc.i;Qua- fibileeft exrebuscoiupofitis,i.cx recaena? C0nfequetibus carum cognofcere

but netts "\nMerfitlibw adparticulares.yntuer/um.n.notitts eft in renCH-\muerfale eft aliquot : ^muerptle.n.contmet ' Cum declarauit q,caufa,pp. qua F <*ebernusire in hacfcia depofteno 4 busadpnora,eftquiafemperdebe

mus ire de illo, q<f eft notum apud nos, ad illud, quod eft ignotiz apud nos,narrauitq? pp. hanccam,fire de notiori apud nos ad latent!us, oportet incipcrein ordinedoclriax a cognitione carum vfium, & accidetium Yrii3,&d.Etideo oportet procedere, &c.i.8cca, p.p quam fuitneceflevtdemfoneshuiusfcia: fuerintfigna, &'eftire de notiori apud nos ad latent! us, oportet etia

iicorum
nos procedereindo&rinade rebus piumdoftrinaseftde rebus vfibus, K vfibus ad particulares. Et intendit eft, qra vniuerfum demonftratum per vFia vniucrfaliffima fubftrata, eit notiusapud fenfum Q panes ci% q poflunt inueniri in iftis reb* rerii & vfe eft notius apud intelFm pro naturaliu,f.de caufis,& accidentib9: prjjim. Et, cu declarauit q> vFe affi qm, quanto magisvFe fueritcoius, milafvniuer/b compofito demontato magis cotinebit. 11 et hoc fer ftrato , deditmodu nmilitudinis,& nione declaraf cj> intentio ifhusli- dixit vniuerfum enim cotinetmultA.tvRb bri eft loqui de rebust[vFibus coib9 tas res,fictt partes.i. vFe .n. continet omnium. olbus,]quaeconftituuntur pnam. multasfpesjcf funtfubeo,{icutparQu*. funt tes vfcs oi- Et,cum d. particularia, no mtedit tes reru compofitarfi indiuidualiu. . ^ bus naiib9 Tdiuidua,fed Yltimafpecies,autilla, coes vide quzfuntquafivltimrpecies. Et, , Patmntur aut hoc jdan quo in flogo cum declarauitmodum ordinario- aammodo dtnomma. adratiox com. nisdod:rinaEinhac(cientia,&eftq7 nemttotum enim quoddam, &C H Quxfitet oportet procedere de illo, quod eft indiftinde fignificant, vt circiix L libri inten magis coe, ad illud, quod eft magis lustdefinitio aut ipfius diuidit uo viff ibi- propriu :quiaillud, quod eft magis infingula, Ac pueri primu quix dem, &.j. c6e>eft notius,quemadmodum via dem oes viros patres appelJanr, Codi.co.1. demonftrationisin hacfcientiaper &matresfceminas:pofteriu8 an hanccaufam necefle fuitiredepo- tem determinat horii vtrunm* r pnora: _.,, .. Mciait Lnf tae :j* quoquo***<,lf.:j:f tooc Videc5tr. ftenonbusad c mccepit a- dare v Et iam r caulam,ppquamfuitneceflevtvFe . , j j r Zim. modo intelligibile fit notius particulars, mattou apud definitions: quod eft fub illo,&dint vniuerfum jigmficant cm altquodymuerjiun cnim,&c.ideft resvFesfuntnotiores non determinatum: >,?. hocnotne apudinttlFm q particulares,f.fpfs: c^rctllwf definiteeinsafflinrMtur quiavFeafUmilaturindiuiduocom .'r . J ?ofito:&c6pofitu eft notius apud t farnctdaria. Etpuerexifi^ I fenfum.i.queadmodum iftudvni- matmprmcipioomne^irum,que I&fafta. uerfum eft notiusapud fenfiim, q3 yidetfejfipatrem eiutjty ontnem ** Aio-ci. & eft quafi principiumfidei,afimplHm^ierem ejTe matrem elM: dttn,-a , 34.&.j_de cia,quasluntcaula;illiusvniuerli,t. , . rt *' Gene. tex. demonftrati,fiFrvFia funtnotiora demp^tremo diJiingMt,&decom.ji. apud intellcdum particularia:vFe terminal "\trunfa enim eft aliquod vniuerfum, cum Cum declarauitcaufam,proptcr J contineatmulta.quiaigit'itafeha- quavFeeftuotiusparricuIari,'quod betadintelleclum,ficutcompofitu eftfubeo,inc<rpitdocere<J> i?ph5c particulareadfenfum,ideodifpofi- caufamillud,qtf fignificatnomen, tio vFisapudintellec^umeft diipofi eft notiusapud nos^illud,qcf figni do particulansapud (enfum. caufa ficatdefinitio apud intcllcctu. & d. jgiturinhoc,q7via:den)onftratio- EtacoditfiFr hocidem,ftc\i.&pp numinhacfcientiafunt decompo haccamacciditfiFreis,q fignificant fitisadfimplicia^&inhoCjO^princi- nolaapud ilia, q 112 fignificatdefini dones,

Liber Piinius

A rfofles>{tq& iUa,qu^'fignificat noTa, apud definitioneS, no funt idfrqm D funt notiora eis,q fignantdefiones. impoFe eft ipfum intelhgere per res D.d. fignificatenim aliqfl vniuer- miftascopofitas mdiuidua demon fum,&c.i.& cain hoc,q? ilia, q figni ft rata:cu ex iftis non procedatur ad ficat noia , Hint notiora defionibus> elemcnta, & principiaintellcra:n6 eft, qmnomfeft aliqcf vniucrfum, enim funt partes *fylfi:fed procedi * A-'-S1* &efpesnoiata : &illtid vmuerfutn adilludexfpeciecdpofitanouexin no eft diftinctu : vt hoc nome" circu diuidno.ergo ifta eft difpofitio fpelus,qcf fignificat vniuerfum Idiftin- ciei apud ft as caufas, &difpo eius, <ftum,definitio vero eius, q* eft figu quod fignificat noia apud illud, qcf ra plana,intra qua eft pu&us ,a qua fignificant dehnitiones. quo igitur oes linez ezeuntes ad circiiferentia pofuit hicaliummodum? Ad hoc pr.ma ^ funt o?qualcs, eft vniucrfum diftin- aiit dicamus q? in primo fermone iutio. lu,& determinatu j>elementa,ex fecit coparatione*inter fp<?s,&fuas quibuscofhtuif'circulusjf genus,3c caufasfmfidem,&dixitq)fpescom E B dfia.& hoc in ten debar, cum dixitdi pofitae apud nosfunt notioresfuis ftinguit j> particularia. vocat enim caufis,& (j ex iftis fpeciebus ^>cedielements fpes^&particulariacaufas musad cognitione" caufard median indiuidui vniuerfi. Et dicit quo- tibus accidentibus exi ftetibus in eis quomodo.qm illa,qux fignificS^C in hoc aut fermone fecit coparationomina (pecieru , alfimilantur vfi neminterfpeSn&caufasfuasfmima inquantu continetcau(as,exquibus einationem ,&dixnq? illud, quod conftituiturfpe's,&differuntab eo, lignificantnoTa, funt notiora apud in eo q? vFe continet fpes . vFe ergo nos,5illud,quod fignificantdefinieftaliquod vniuerfum fpecieru : & tiones. Sutuigiturtres modi com- Tra' moillud,q nod fignificat noia, eft aliqS po(itionis,f.copofitio fpeciei ex fuis *.mpo vniuerfum , diuifum aut in caufas, caufis: &c6pontiogenerisexfpecie "uows* Idi ii-Me ex quibus confhtuitur fpecies . vni- bus: & vtraq; iftaru compofitionu &! dc (I uer^ura verom re*vc"tatc eft mdi- eft notiotapud intelledu a fuaepar ncra.c6.59 uiduum,c6pofitum, demonftratu: tes:tertiaautcompofitioeftcompo p C &fift partesin rei verirate,qu?funt firio indiuidui ex fuis partibus,f. ^Q^ partesindiuidui'.&funtilla^de qui- tquzfuntfttifui*qualirate :&ifta ptesfc bus dixitq? fun tnotiores in fenfucj copofitio eft notiorapud fenfum ^ quali caufa:. &ex hoc,q> iftud vniuerfum fuae partes :&eoo) ifta compofitio Y'de apud jr r - j -ir duo j Phy.c.iO. eft notiusapudfenfum caufis, ecau enotior fenfum, ideoilli & CQEy fa in hoc, q>vfia intellects (lint no- modi compofitionis funtnoriores com.iz. tiora ajpud intelftn g fu? partesintel apudintelfm. EtideonoeftrefflO *a.l.quan lecl^: nue ille partes tint (pes,au t cau turn ipfum intelligerel p hoc, qcf di- 'ltate1" 0 Ai \ -L- Sccunoa r fae:&fiFreftcau{ain hoc,g>respo- cit&illa,quaefuntapud nosmanue f0iutja fterioresin eflTe funtnotioresapud fta, fimt mifta compofita fm duos Vide pro Quxftio. nosc^caufc. Etqueret alig.8 q> hoc, modos compofitionis,f. coponem hoc in fe. q3 dixit,q> illa,q funt primo euiden indiuidui,&c6ponem fpeciei:indi- "mdPo ., . . " f - licet r no r fte.unne. tiora apud nos,&c. & hoc , qd dixie uiduu enim compoluu, fit poit,',& accidie hoc idem in noibus principium in dodtriua dcmfatiua, umen,

Phyficorum
G tamen eft prindplum acquifitionis Et oporfet necejjario "\tprinctUfllius. *vris,quod eft principiu dcmonftra ftwn rf y aHtplHra ^no . Si TIUJC. Et,cudedarauitq>coeeitno L / ; 1 tiusapudnosSpropriuTque-admo- ^^t tmmoUe/Vt ^ut Par dum compofmim eft notius fimpli menides^ Meli(jus,ant mobile, cibusfuis,deditteftimoniufuphoc, ")>tdicutNatitrates:t]uidamemm & dixit Et puer exiftimat,&c.I. fi- facmt qrfodpnmwn pnncipiu eft gnueius, quodcoeeftnotmsapud a ' j ^ f <StyeS0pnn f hos,q propnu,elr,quiaTidemusco .^ _ . . * prehenfionem coem prxcedere pro f^tafitertat flnra yo , attf erunt priam coprehenfione . infans enim fimta, ant infinite . Si igitur fiteinprincipio coprehenfionisexiftinntflura'Vno>O'fmta)auterHt matoemvir U meirepatre,&omne JHO aut erfa trjaaut muhereeflematrem:&,cumvioo, . ratur intelledtus fuus, cognofc|a- alter mmm nece H tiem inter c^teros viros, & matrem ft. Si out infmta^ut emnt,Jictit L inter c^teras mulieres. Ifte igitur dixit Democritu^teade ine eftprologuslibri: &continetinten
J *J o
*^"^

dodtrinx demonftratiux.
SVMMA SECVNDA. Antiquorum opiniones de principles naturalibus examinat, easq; deftruic.

De ofiniombw antiquorum circa princifia. Cap. I,

Ecefle eft autem aut vnu efle principiu, S-1'1 aut immobile, cunt Parmenides,ac Meliflus, autmobile,vtPhyfici, hiquide aerem aflerentes e/Te,alij vero aqua primum pnncipiuSi ve>ro plura, ^, - _ . aut finita, , - autinfinita. _ Et,fi fimta, plura aute vno, aut duo, aut tria,aut quatuor,aut fm ahum quepiam numerum, Et, fi infinita, aut critus,genere quidem vnum,fix gura vero, vel fpecie differentia, autetiam contraria.

aut erunt cum hoc contraria. Pinito prologo inccepit gfcruta- 6 ri de principijs coibusomnium return naturaliu,& dixit Et oportet neceflario.&c.i.&oportet fmnam ram diuifionisvtprincipiuexiftens in re fit vnu,aut plura vno:&, fi aliquispofuerit principiii eflevnum, tuncilludvnumautetitno rrafrnu tabile,vt dicunt Parmenides,& Meiifliis,qui dicunt non naTr,quia negant tranfmutatione, &motii: aut M tranfmutabile, vt dicunt Naturales, <lui " Sft loquuntur.&fm naturam aiuifion.sdeberentdicere&fivnu, aut erit finitum,aut infinitu: vt dicunt Parmenides, & Melifliis.ftd in nuithancdiuifioneperdiuifionem lurium pr i nc ip ior 5 } finita) &ing. nita.Et dixit vt dicunt Parmenides, & Melifliis.i.fi imaginati fuerimus q> Parmenides,& Meliflus vtantur nocnoieenspropncipioriftienim, non dixcrunt principiu efle vnu im mobile,(ed ens vnu immobile.& fie poteft

Liber Primus

poteft quis intelligere per hoc no - cmmquamperfcrntentur de illis, men ens non priocipium emis.&eft ex quthftojunt entta, perfirtitanconuenientius, vtdicetpoft . quode CM "\trujint plura}ant ~\nu. iiiam, fi vtuntur hoc note ens pra tur J principiojtunc non poflunt dicere ^y >Jipltira>~VtrHmjinita)4ttt mji ens eflevnu:qm principiu h abet in ntta. &Jic erit perferutatio eorti, ieduo,principm,&iUud, euiuseft Cf de principle 3&de dementis, principium.Er,cum iduxit modos, quos pot dicere qui dicit principiu "\trumfat \'num,<tutphira. Dixit.Etinhunc moduminqui cflevnum,reuerfuseftet ad nbme pfcrutatio eoru, fandu-oes modos, quos pot dicerc fitionisdiuiditur J dicens principia el plura vno,Cpri- qui perfcrutant de entib' quot fint: cipia,quz funt in re,& dixit . Et,d &funtilli,qui vtunt^hocnoieens AntKjgce fo principia fueric plura vno,&c. qm, prohocnominepnncipium:exifti pemnt lum male mant.n.principiaefleentia:quia fb principiu, fifuerintfinita,neceflario hntnuB merumdeterminatu.D.d.Et, fiiufi lummodo percepcrunt matcriale E xiita,&c.i.&,fi infinita, aut erunt ea principium,& non formale: quare non foradcm in genere,diuerfa in forma > & non feceruntd ifrerentia inter prin le. Idem.i gura,aucdiuer(itate cotraria,aut cipium,&ens.ifti. n. perlcrutantur ph.c.9.Ide i.deaia.c. non contiana,f.infinita : autcrunt decntibusvtru fintvnum,autplu- 3.8f. B.C. ra:quiaintenduntper hoc nomen y.mcu. cade in (pecie,dmerfainqnatitate, Mulrim-- vtdicebat Democritus. fedinnuit ensprincipium : &fieperferutatio doautcft hoccondiuidenshocperprimu,vt eorum in nihilo diflert a perfcruta e ^ ^uusmos "l abbreuiatione.& in tione de elementis vtrumfintvnu, aut fctfm ifto modo eft multitude reru: mul aut pluraxum non diflerant nifi in titudo.n.auteftfm forma, autfm vocetm. Deindedixit.priuseni^ Ide.j.mc. quantitatein.&has duasmultitudi perfcrutenturdeillis,ex quib 9 , &c. bC.II. ^ j i i.qm ifti ex pcrfcrutatioe fua de re nesdixeruntanuquide pnncipijs, & tacuitdiuifionem pluriu princi- bus,quzfuntprincipiaentium ,pet piorumin motum,&in quietem: fcrutanf'pnrno <ie entibus vtru fint nullus enim dixit plura principia vnum,autplura,&,fi plura,'vtru fiquicfcentia efle:aut quia contentus nita,aut infinita. & fie perferutatio e/thacdiuifionein pno principio. de ente, vtrum fit vnum, aut plura, Similiterautquaerunt dtqux eadem eft cum gfcr utatione de prl rentes quotfunc ea,quae funtex cipio,autelemento, vtru fit vnum, aut plura. quibus enim funt ea,qux funt , Ex diflis upinionibtu qit&tam it Pbyjif quxriitprimum vtruhgc vnu, deftrttifVel non dfftrtti debe.it. c. i. an m ultafint5dfim ulta,finita, Taqj fi vnum,atqj immobix an infinita. quare principium , le fitid,quod eft,confyderaacelementum quaeruntvtrum re,non eft de natura fpeculafit vnum,an multa* ri. Vtenim 3Geometrae non Et eodem modo cpuirmt Hit, qtii ampli5 eft ratio ad eum, qui de qutrutdc entibus quotfont.pruH ftruitprincipia/edaut alterius Phy.cuco.Auer. B eft

Phyficorum
G eftfcieriae,aut omnium coiSjfic qua:ponitNaturaIis,Centianatn-K neqj ei,qui de principrjs.norun, ralia plura efle,& mobilia, & haben amplius principium eft, fi vnu tiaprincipia.i.compofita.nam pofi folu,& ita vnu eft.aut.n. princi to entee"e vnum,n6 eritillic prinpiucuiufdam.aut aliquorueft. ciPifl omo:& fiftmotuablato non EtdiconwcqHodconfyderati* "it illic pnncipiummouendi,f.nat r i tura.&quicunqi hoc pomt ne^at, Ph 7, & de ente,-\trnm fit >w tmmobt- principia pofita a Naturali:&reSu Jfra i hoe le,non eft covjjderatio naturalif. eft vt cu eo non fiat difputatioique" Pr'o-*J- & QuemadmodHm tgitur Geometra admodum Geomctra non difputat z'p "* nonhttdtiuttttomcueo^mnecumneeantibusprincipiaGeome- ^&p '. rj] tnac:ledloquicumhmoi hoibusp0 cnaa COB gatpnncipta Geometnajed lotjut rinet ad a]iam fciani)aut propriam, !b {ci? de hoc$ett<tt <td aliam/cienttam aut coem olbus fcientijs,C pri m am ^J^Jhej a Geotnetria, attt adfiiam coem philofophiam,autartem difputan- L H omntlturcientv: (imiltterNattt jii- Etdixit:fimiliterNaturalisno C6tra neJ - - ' J, habetloquidepnncipijs.i.fimiliter games pri raits non het lo ' "fwaW * .fit de principijs r f. 'i notis r per fe non r P* laatu\ pti fint.non.n.erit hie prtncipwm om- oportet . loqui in haclcientia: aut,n cuianum. rifVntun tantti,&'fue- fuerir,eritalteriusaNaturali. D.d. vide.?.^. non.n.erit hie,&c.i.fm.n.fermone dicentis ens efle vnu immobile no cMHffnncifiHfaut alt^uortun. erit hoc principium oino, videlicet 8 Cumdixit,q;illi,quivtunt J hoC caufa reru naturalium.fi.n.eft prin noleenspro principio,nondiffert cipium,eft illud,cui9 eft principiu: jjfcrutatio eorum,vtrii ens fit vnu, quare ens non erit vnum, fed plura autpluraajjfcrutatione corn,qui vno.Quiigiturdicitcns efle vnu, ^fcnitant'',vtrum principiu fit vnu &immobile,negatprincipiacogni aut plura,incoepit dicere q? ; illi, qui tionis.entia.n.efle plura,& mobilia vtunt'hoc nole ens pro ipfb ente,& eftjde principijs cognitionis in hac I non pro principio, dicentes ipfum fcientia:entia afit naturalia habere eflevnum,&immobile, multudi- principia,qu3e funt caufa motus, & ftantabeis,qui vmn^hoc nole ens quietis in eis,eft principium cogni. . proprincipio.confyderatio.n.ifto tionis,&efle.hocigit"'nomenprinn naturalisation! i.-. MI - vero no - na cipiumvfitaturproambob 9 . Etcx rum eft turalis. Etdixit:Etdiconnnc,&c. pofuithicmodum, ex quo (equic i.&confyderationucdeente, vtru q> dicensensefle vnum negat prinfit vnu,aut plura, &mobile,autim cipium eflenti^,& cognitionis,& ta mobile,qm hoc nomen ens non fi- cuit modum,ex quo contingit dice gnificatipfum principium,eft per- ti ensefle vnu negate principiaco- u fcrutatio innaturalis. D.deditcau gnitionis,&eftpTuralitas&motuj. prinapiuj iam,ckdixit,quemadmodum igitur nam qui negat principium,negat negatpluia iu tc> pluralitatem,& motum: principiu ' .. Geometra,&c.i.qui dicitensvnum r - fL - r T* i- * r mom: pri cfle,&immobile, negat principia, em eit cavtnutcj;. Etdixit: no erit cipju, n. e
hie, canriuf^

Liber Primus
.

10

/I hicj&c.fm.n.diccnttJqjcnseftvnu, continguatJuJcautemnihildif D Qfioprinintendcdofimplex,n6crithicprip ficile eft.

c.i. defi &dicere ens efle vnum cxigit con- mfophtfttco . O* hoc trwcwtttr m juti6e fua trarium.non igiiferit hie principal, >/ro^ fermone,f.Melufi , W PAT

plex.&hocintendebat, cu dixit: & don ruerit vnu hmdi. i. fiierit fimplex. ffud p nciSimile icaqj eft confyderare putu> c> an fie vnum eft,&ad aliam qua libec pofitionem fermonis gfa didam difputare^tHeraclitea, B auc fiquis dicat hominem vnu, id,quod eft, efle. . *,.., -i IT bmoi,en fimile %* m contradittionc altmia Pojttionif,qu*ciiqucfitpojittonu , qua folummodo fur terbif/Vtfermo f/eraclitt,4ut fermo dicentif ens "V/wi hominem. 9 Haecperfcrutatiodeente,vtrum fit vnum,aut non vnu, & loqui de hoc eft fimilealloqui, &.perfcrutari dealiqua pofitione falfa, qua; nul C lam habet roncm, fed fblummodo dr verbi s:vt fermo Heracliti q? oia fun t mobilia: aut fermo dice tis oia cntia efle vnum hot cm demon Ara turn.non.n.eft differentia inter fer monemdicen tis oia efle vnum, & dicentisomnia efle vnum equum, aut oia efle vnum hominem. Autfoluere litigiofam rone.
n Parmemdis : ctenim falfa accipiunt,6<:non fyllogiza tesfunt,magisaute Melisfione Vno Icon ro^ eftj&no hnsdubitatione . c'ti di fed vno inconuenicnti dato alia

fnem^accipiut.n.ala

moMclisfiett maw non eft in hoc Jubwm:concesjit.n. in eo tmprobalrile f & Hufttxttfftfer ipfum rejidttosfirmones. Cum dixit: q? fermo dicentium E ens efle vnu eft degenere fermonii 10 fidlorum fbphifticor u, inccepit dcclarare primam naruram fermonis a quoacceperunt fignu dicetesens efle vnum, Parmenides,'& Mcliffus,& dixit. Et af Gmilafi&c. i. fer mo eorum,per quern ratiocinanfTuper hoc g? ens eft vnu, fills eft <jbuf<Ja fermonib* (bphifticisr&hocfbphif ma inuenif'in vtroq; fermone, per queratiocinant'ambo. D.dixitacci piuntenim falfa,&c.i. ponunt.n.in fuis fyllogifmis falfas propofitione* quazfaciunt fyJlogifrnumnoncon cludere, aut finipHciter, aut illud, quod intendit cocludere:& tails eft fermo vanus,v t dictum eft iri fbphi ftica,f.quiaefcexfalfis propofitioScrn,o xit,fed fermo Melifli, &c. i. fed fermo Melifli eft magisvan* a fermo Parmenidis:& non facitaliqua du>| bitationem:quiaconceflitineo fpofitioncm improbabile falfam: & eft q?,fi ens non generatur,non lift principium:fyllogifmus.n.eiuseft q?,fiensgeneratur, habet prlcipiu. Deinde deftruxirantecedens, &co dufit 5 non habet principiu, & pec B ij cauit

Phyficorum
eauit In <Jcftru<ftione cum hoc,q>jp pofirio dicens q? ens non genera^, eft faUa.SylIogifinus aut Parmeni^.T, diseft,q>quicg.deft fterenseftnS ens:&qc!cftnonensnihileft:ergo enseftvnu.mcct!nonconcluruillud,quod mtendebat concludcrc, cumhoc,q> propofaiones eiusetia non funt vere,quiafimtduplicesex xquiuocatione.conuenit igiturcu fyllogifitio Meliffi in hoc,q> eft ma lusin materia,& forma.fed dixit in eo q? eft minus vanus:quiapropoft minor eft minor in prima ftgura eritconcluH dens.feo non eft i ta de negatiua:fyl irmusenim non concludit.& in eu fylfseric ttlligoperpnuatiuamhoc,quod c6cludens dixitquiccuideltprzterenseltno minitneit Cns,*&quicquideft non enseftni, qn negati hil.&ipfcloquetar poft in hoc , q> uafuent. -n r i r r / L - / I of ide.i.Ptio t ftl fy.logifmifuntfophiitici, &dc rurB.t.c.7.clarabitcorruPcioncmeorum,fi*lnhocpn c utdiximus.

eft autem ex indu&ione* Simul K autem neqj conuenit omnia fol uere,fedquaccunque exprincix pfjs aliquis demonftrans menti tur quaccunqjvcro non>mim x m^^TetraJonifmum>caqui/ dem,quiperfe<5Hones Geome/trici eft difloluere:illum autem, qui Antiphonris, non Geometric! eft JVos <tntem ponantM quod 014 naturaliterfaat au*dam font m*

j , attttune^nde circa hoc nan of>or- ^ tet contradtcere omnibw.fedfiltiroJ0 0*onet controdicere eif, QW> decUratto fundat* e . . . r ,J )r . fnnafMjedfiint faljxets outcm qu<e non funt tdittynon^erliyrA ' i i nr tt<t.%uadrdfuracirctili,qu<t(Jlfe'* ^, M&Ruum, Geometer
. , .
J J

..

'

fupponaturea, ^f' contradicere: f iu autem quaefuntnatura^utomnia^ut ftfecmdwn ^tnttphontcm ,non quxdAmmoueri * manifeftum nabet Geometer. HippocratisChij Tetragonifmus.

Nobl sautem

Briflonis

Liber Primus
BriflbnisTetragonifinox.

II

A
B
Tctragonifmus Antiphonw.

Cum declarauitq? (crmo diccns qj'ens eft vnmn,& immobile, non 'c -84- cftfcrmonaturalis,& q?naturalis non dcbet cotradiccre ci,dixit. Nos aut ponamus,&c.i.Nosaiit,cu inte dimus loqui natural! ter,ponamus primo a? ola naturalia, aut quzda funt mobilia. &hoc manifeftii eft exindudione rerum naturalium. Etdixit,autqua;dam,pra;(eruando fcab anima,& fotmi$.eft enim du-

11

biumVtfUmfinf mobiles aut non: (ed,licetnon moueantur,tame font naturalesfecundum og funt in mo* bili.autdixithoc,quiadubitaturdc partibus, qua: funt apud centra terrx,vtrum poflint moucri, aut non. Vide de t,cum dedit caufara ? propter qua motu na; pofuit ifta,& eft q? confyderatio ei* i.coe.c.57. eft naturalis.* & q> intentio ei9 pri- * Intentio pria A rift, ma non eft contradiccre opinioni- non econ bus falfism hac(ciia,fed decermi- tradicere narc opiooibus fi li

Phyficorum
(5 narefubftantias, &quiditatcru' cxiftiraauit qnllud quadratff erat X! fatfisfcac naturaliu,deditet fccundilfmad xqualecirculo. fediftudpeccatum Gee filt'Jl <f,K kc>& dixit:& cum hoc non opor- non erat eflentialc Geomctriae, ga j^" * Prl^ ftatias & tetcontradicereoTbus.i.&cuhoc,fi Geometer habet principium,f.0>di quiditates pofuerimusq?oportet artifice con- uifio proceditininfinitum: &ideo : icra natu tradicereopinionibusfalfis fuzar- non dcbet ei conttadicere. t s t n Sed^qm de natura quide, no Ex"u%a * " oibusrfed fblummodo detet raeta- betcontfadicereeis,Cjconcludun autnaturalesdubitationes con 9 phyficum aprimispropofitionib illiusartis, tingit dicereipfoSjforfitan quu n6 c6fydc fed cQ conclufionefaha: eis aut,in dembenefe habec aliquanculu -.. difputaredeipfis.het.n.philofo { $SE3SE,T3fflS PWamh.cconr.dcmio. Sed mel MCldlt - LC.C. i. quadrarecirculum,cum quadrauit l ^odJ^ ** H lunaresfiguras,qua:funt portioncs rum ett de natur<t,&ft dubitatio cv --P11'1? circulorum,opoftet Geometra c5- nes eorum nonfint naturales, re- ^ &.74.&Ti tradicercei:quiapeccauitineis, flttmefltnfiperepartun lotjwde d e aia.c. j. funt port principia.portiones.n.ca&.xj.& 4. denies in circulo,licet poflint facere metca i. quadrata3equaliacis,tnnon(equif Cum declarauit cp non opojrtet ex hoc facere quadrata aequaliacir 9 culo:namilk portionesnon con- naturalem loqui de dubitationib fumunt circulum p diuifione.iftud non naturalibus, & voluit loqui cu enimpeccatumeft eflentiale Geo- as ftn difputationem pp vtilitacem metra%& Geometer debet deftrue- prouenientem ex hoc ei,qui incipie re ipfum, Antiphonti afit no debct in hac arte , incoepit declarare cam c6tradicerc.qrn,cumille fecit incir cogcntem ipfum ad loquendum de culo figuram aequaliu lateru,& an- hoc& dixit. Sed quia accidi^, &c.i. gulorum,& fecit fupcjuodlibetla- fed quia acciditiftisduob9 virislo1 enaturiSjVtde vacuo ,&infiterum toianeulu Ifofcdem,diuide.doarcus in^icietes Jatera in Duo nito,&alijs,red;umeft loqui cueis " media, deducendo lineas adextre- in iltis quzftionibusdifputatiue,Hma lateris:& fie fecit in ci rculo figu cet no ilnt naturales: qm & fi loqui ram asqualiumlateru, &anguloru cum cis non oportetnaturalem,taipaiorem prima,cui us numerus la- me oportet Primum Philoibphu. ter um eft duplus ad numeru late- Df Ofiniombusnonnaturaliter lo<juenrumj>rimajfigura::& cum fecit et I Caf. 3. hac figura illud x quod fecit in prla, Rincipiu aut maxime om inuemteriam in circulo figura alia nium proprium* qfhrrml maiprem fecuda:&ficexiltimauir, tipliciter dr id, qa e, quo cumfeceritfiCjCpdiuifio nonproce die in infinitum, fed perueniat ad fi dicunt dicentesvnumelTeoni^ guram zqualcm circulo:&, cum fc niacVtrum fubftantiam oia, an cit quadratum zquale huic figurae, quanta,aut qualiarf&teru vtrQ

fub-

Liber Primus

fubftantiam vnam oia, vtho autaliorum indiuiduorumalioru K minem vnu,autequum vnum, pratdicamentorum.illa cnim , qua: autanimavnamc'anquale,vnu fignificanthoc nomenens, multu aut hoc,vt album,aut calidum, diftant:&omniafuut impoflibiliai autaliquid taliumdioec. n. onv hoc enim nomenens am figmhcac ilia difkrunt multum, &funt gcnuMuivnumindiuidufinuine; mnn ^u;r n /4-/c... imposfibihadicftu. ^ EtillHdywdctttnncyiHom mum iflorTtiest iftttd, qttia ens di citurmiilttpliciter.qnomodo igi-

ro:&quomodocunqueht, enscnt multa! Et.cumdixidftacmdiftat r m ultum,te.*intcnditintcntiones, de quibus dicitur hoc nom ens ex nome ens iftis,qua:numerauim 9 ,f vfe,&indi

Dicit:Etillud,quodoportetpo niinjoquendodeiftistop.nionib' n0 nnaturalibus,efti{lud.qm,cum ,I fitnotfi q?ens df multipfr de dece fnermt distinEla abwuicem f Otif fdicamentis,qc1igicpdicamentum nonfuennt:entt<teruntt>lur4.&', M tc.i.Idej tes oia entia ee vnum? vtru fithoc, > n n 'ff^^^f r ~ * m dica fignificathocnomenensapuddice

niduum.Uteimmoltf difierfit: earumeft J olllblhs P attatitatesfo- hoc di Si enim crunt dC fubftantia , &quale,quannim,&hfi L uefeparataadinuicem.fiueno, nant m u i t a f u ntqfunt* Sivcroomx n ia quale,aut quantu, fiuc cum >4 aia?aut dlajint qualefecudu fit fubftantia,fiuecum nonfit, y.g.album^utcalidu, anttdtud inconuenienseft,fi oportetin^ fl*rium?omni<i.n.itt4mMdif- conueniensdicereq3 imposfi^ ferunt:&> ccre c*km effeim- bilc.nullum.n.alioru feparabile pPMeett. cft P r X terfubftant,a:o,anancg rj _ . . ,, ... . . defubie(ftodnr,ipfafut5a.

' P

" q, oia entia funt fubftanti?,aut qua tum,pueltibttanti4fuent,<iut no

t j tates>aut q ua ii tat es?i.

^ale } aiit ^

menus.

vnum I fubftantia,aut vnum in quatitate, aut rnum in qualitate?& fie vnu fm g_e nus,&pluraknfpem.autintendut l 11 pcrhoc,quoddicunt,Q>ommaen tia funt vnum indmiduu,v.g. vnus h6,aiuvnusequus:&q?omnesctitatesfiintvnaquantitasfm indiuiduu:&q?oesqualitates funt vna qualitasiecundumindiuiduii,verbi gratia hoc calidum, & hoc albu,

fuentjhoc ertt imfro\}dkile:flim" fofi&ilepoflit did IprobaLtle.nulfa.n,C4tcrorii feparafur a faff an r ct *. r r t ~. ti(t,l,e*iitens Perte ''. t. > JItnFtilarisdF 6> X/ aiftinfla:omnia.n.dicuntur mfult ieto,qttode$t/itb$fantia. Dicit: fienim conceflerint hoc 14 effc fubftantia,autquale,autqtian turn,contingit eis entia efle plura, aut fecund urn indiuiduum,(I B iiij nou

Phyficorum
non conceflerint vniucrfale cfle aliquid eft quod eft*- hrfmituftl C aut fm genus, &indiuiduum, fi enim inquanto eft. fubftatiam conceflerint ipfum cflc: &fme po- autem infinitam, autqualitate, ^ natiftap-dicamenta feparariabin- autpasfionemefle noncontin* uice,autno,fedejdamexiftcrelg.- git n ifif m accidens,fifimul& bufdam,vteftverum.&hocinter^ n quantaaJiquafinUnfiniti.n.ro debat,cudixitlme fuennt diftTcta ^ J? r j run. abinuicem^utnon fuerintdiftin- quantovntur ftdnonfijbftanx aaabinuicf. Et, cudeclarauithoc, tia,neqjquali.Si igitur&fubfta &dixk:ficoncefierint hoceflefub Ciaeftj&quantuWjduOj&iibn ftantiam,& atu,& quale,& vlt plrf Vnum eft quod eftfi vero fub/ gvnupradicamentu,contingeteis ftantiafolufit,noninfinitu eft, entia efleplura,incoepit et dicerel- neqs magnitudinehabebitvlla pol'e cotingens eis,fi hoc no concef- quantum enim quoddam eri't, rcrint,&pofuerinteflb_aliquodcMeUfftK^ero dicit vno ftdicamento, aut ponent illucl efle fubftantia,aut in alio a fubftan tia.Et dixie, &fio!afaeiint quale, &c.i.&,fiporuerintc?j?hoc nomg ensintenduntaliqdpdicanientoru P oftfubftanriamiutqualc,aut^ tum:fme conceflerint fubftantiam cfle,aut non: hoceritimpoFe,&im probab'iie:fumpoi'e poifitdici imq? ota font quahtates tm,autquantitates,aut vnum c?teroru pdicame* j tor urn, tune autconcedent fubftan dam cfle,aut non concedent. fi con cedentjtuncentiaeruntplura: &, fi non cocedent illam efle, continget illud pdicamentum exiftcreperfe, &(eparari:&nullum cacterorufdi camentoru pter fubftantilpotftpa rari per fe:(ed omnia dicunf'in fub , ieclo:vtdeclaratum eftincategot In cap.dc -. _ ,. . liibfuua. njs.&,cum prsdicamentum, quod intendunt per hoc nomen ens,fit in fubie6lo,ergo entia crunt plura. MeliiTus autem quod eft infi nitum effe dicit, quantum itaq? ffwtl ^atum.mfmtMm.n.eJ <jnod collotatwn in qtMntt.Jttbftatia auttmmf nit*, aui quality 9

. - ,. f er accidens : fealty extftttjuntjjabuertnt quantttatemAefinitto enim infnittextgit auantitatem , CT non

dtto>c^no'Vnum.( Slant id tantum, tune ens non erit ~ infinitttmjietfe hftiebit tnefitram emmno. nam}Jth^wntferit altquod quantum, Cum declarauit g> hoc nomen ens dfde intentione vfi, 8c particular!,findiuiduo:& cp, fi intcnderit j? illud intentione vfem, tuc no eric vnii,fed plura:&, fi intederitp illud intentione particulare.tunc auterie de ^dicamento fuBje,autde cacteris pdicamus:&manifeftu qmipol'c eft v t ens fit vnu,fi intendunt aliq^ indiui-

Liber Primus
A mdiuidufi caeterorfi pdicamenforff tis per accidensrfi intcndunt,cum di D r hoe pa fitcr fut>am,vt tu,au t quale: nl in cunt q> ens eft vnum ) fubftantia,& tet fctfm diuidua caeteroru pdicaraemorum quantum :fubftantia.n.non df infir nita , ni(i fm q?eft quanta: tune falteerunt duo,indiuiduu accidetis ensentduo.non vnum,f.fubftatia, ab indi &indiuiduufubftantia::inccepitde &quantum,fm q>dfip&eiTehnitav mduis c? ftmerereliquu contradiuidens, & autinn'nita.&,fi intenduntfubftan cbcarneto e^ ip&m cfle indiuiduu fubftarix. tiam tm,tunc non dr infinita, neq; ru-ldej.y. $c dixit.Melifliis veto dicit,&c.i.&, hfcmenfuraomo.fi.n. haberetme met caz. {( dixcrintq? intcnduntp hoc,quod furam effet quata neceflario.&ifta dicunt, q? ens eft vnfl , indiuiduuro contradiclioeft (ecnndumfermofubftanti,tunciermo coru deftrui nem,nonfm icm. tur ex hoc,qcf ponunt, qm alter eoAmplius,qra6C ipfumvnu Vn-' rum dicitensjeflc inhnitum,f Meli tipii fus,& alter dixit finitu, f. Parmcni- multiplV dr, quemadmodufli E des:&fmvtruq;cotingit,fiensfue quod eft,confyderartdu eft quo rit vnum,vt fit m.vnuin. infinitu modo dicunt vnum cite oedr dedfijs a eninij&finitumfimt dc differe"tijs ji,Vnum,autc6tinuumj aut in titans, ide quantitatis.& hoc intendebat, cum, diuifibile,aut quorum ro cade, Z-ph-c.-?}. dixitinfinitu. n.eftcollocatu inq- 6C vna eft ipfius quod quid erat hwSS to- D-d-fubftantia vero infinita,&c. efle t quemadmodum merum , Id6;.phy. i.fubflantiam did infinira, aut qua &vinum, eoni.14. I: tatem,aut vbi,aut aliqnod alioru Et ettant, cwn ^vnurn ehctttur f dicamcntorum impoffibilc eft j? multif Hater,ficut ens didtttr,co-> le,autfm qct eftfubftantia,aut vbi; (ed eft pombile per accidens, cfi fue jyderandttm eft quo dicunt totum ritpofitu hiceflealiquid ^dicame- ejfe "tnum. dicitur enim ym ant torum,quajcu fuoeflepropriohnt de continueydut de indiui/ibilwuf quanritatem,ita, C.\c\-> quanntasacci de eif quorum ratio, qutejtgnijif C diteis.fmhuncmodum igit J dfq? fiibftatia eft infinita,aut finita.i.fm CAt tfuiehtatem eft yna, -">/>/- ^ cb accidie ei,q> fuerit quanta : & fiFrnumcr merum. flcalijsp'dicamemis.Et,cumpofuit Cum deftruxitpropofitione"diq? infinitu m cftproprium quantita centeq? ens eft vnu,dicendo oesin- I ti,dedit roncm fuper hoc,&dixic de tentioneSjdequib 9 dfensfmfamo finitio. n. Infinin,&c.i. qm defim- fitatem,quod eft fubieclum propo tio Infiniri eft quanta non termina finoniSjincoepit deftruere earn diui tfi.quantu igitJeft genus infiniti,ga dendo intentiones ,dequibusdicwf nondf in definitionefubiiati^vel vnu,q3 eft ^dicatum in propofitio eiiis,q7 eft fuba , aut vbi . & hoc, qcf ne,& di xit. Et ct,cum vnum dica, dixit deinfinito,intelligendu eft de &c.i.&qucmadmodu nobis appa* Anito.D.d.fi igi^enst&c.&> cum de ruitcxduiilione intentionum, dc flaratii /it q? infinitu pdicatfdequl quibus df hoc nnmen ens, q? ifta jp to eflcmialuer,& de alijspdicanjcn poiitio^nonleft YerafmaliquA earn fimilitcr

Phyficorum
A fifir apparebit nobis , fi diuiferimus earu,vtrii pdicet'dc cntc,&dixit. Et intentiones,dequib*dfhoc nome" f i p continuum ens eft vnu,&c.i.& vnu.Et,cumdixithoc, inccepitdi- fiintendunt jjhoc.qcf dicunt,qjens uidere fm q uot modos df vnum in eft vnnm,c]uod eft condnt}fi,opor numero,&dixit:q?df trib* modis, teteosconcedere ipfiim efle rnum quoru vnuseftconrinuu.. v.jr. .. , plura alio mo:conquodamodo,& Jinea,&vnucorp',&vnafu}jhcies: tinuum.n.nonpotdiuidiininfinifecunduseftindiuifibile,vtpu<ftus: t:& fie ens nonerit vnum fimpPr: tertius vcro nola, q (igniticant ide e ft.n.vnum aclu, & plura porcntia, fm definition^, v. g. vinum & me- ff m diuifibilitatem . Et quiaetia ru.& intendit f ronem,q figiiat y.- accidit in continuo,& in 01 hntc pditates,rerum definitiones. tes,vtmultitudoeiusnofolu fitfm Siigitcontinuueft.multaeft diuerfitatepartium a feinuice,fed id,q3 eft:infinitii.n.diuifibilee etfm diuerfitate partis a toco, incoc continuum.Habet aut dubita^ pitetiam cfierchanc diuerfitatem, tionedeparte,5<:toto, fortasfis &inducitqoncm contiugente An E auc nihil ad oronem , fed ipfam tiquts in hoc,& dixit.Sed eft qo,&c. fm feipfam^tru vnum ,an plu i-^cft hicqo departc,&totopenhoc fermonc:& .vifumeft, rafmtpars^totum. Et quo dense* non Fndet de hoc fermone nc vnu,aut plura.Et fi plura , quo *$ plura.Et de partibus non conti ^"T-^q Pe.rrcruta"d,a Per r . j n. ro.Et - c fi r totivim - 'e.Deindeinduxitqonem, &dixit: nu.seadem eft &dtmm s#\otii fi| ldc,&>fl y traqj efl:,vclut idiuifibile , qm idem fio r flbnt did eflb idemM Totu.n.ni &ipfa:fibiipfis. ^ tum.n.vfeflbaliudapane.&ctia,^ 1 ^ Etftfer cotmmm ens efl >, fi partes df nt a toto,q uodn r ee aliq. ^r JJiJf . <yjmultum:contmnum.n.cliuidi- totum.n.nihilalTudeftgcongrega Oppo. M, tn m mfimtum . sed eft autftio " P artium Et > cum intllit hanc ^ ^"C*J C]5nem de txirte cr f<r roro Mo . crjtnon e-r finonnuiws buitt* ftnon '" ^ntinuo,dtxit.Et partes ^.v c tie pane, continua,)&c-i.&et,jin par. J j forone Cfermontf yiaefur exiftere ferfe^. t ibusrcrum continuarum,&noc6 F f2Jeff,~Vtrupdrs,cr' totujttynti, tinuaru.v.g.manu,&pede,&aliaaut Plura >w. Etfecundum quern rfi parrium copofitaru accidit hxc -Vm , tutplnrfto, . ^^^ vn^uwi partifi eft idem Scd.4. pl ' W,^>r J . ' ,. cum toto,quiaelttotms,i.nonlepa c,4$.habe Et partes ct non conttnu<e,Ji qutli rata a toto ^ tunc vnaqua:q; part ifi tur c5filc bet eft totiWyty ~Vnamta^ eft ide: en t ide toti :& fie oes partes erut in- vt h"-?c tfww nonfeparatur at eo: er?o ne- tcr fc eaedem-.ergo & caput,& man9 vScwt /* f/7 , >/ mim amMn^fM * HG erunt iae:ergo pars non eft . mtoto.&iltudimpoie.qnicqmtjfi ** / rj cum qutbujdam . totum,& pars fuerint idem , fe<iuif 17 CumdiuifitintentioneSjdeqni neceflario.&fermo oppofitus ifti bus df hoc nomen vnu, incocpit de non exprimit"" j?p fam tamofitat^i clarare,& confyderare de vnacjuaq; &eft q? ols pars eitalia a toto:& to-

tutn

Liber Primus
nitum,vt Meliflusdicit,ncq; finitu, D vt Parmenides.nam finitum, & in- libu? 1K, finiturn non dicunturmfi dcquan 5^^,^ to,nondefinequanti. cuduipm Atvero,fioia,qua funt, rone >-7-phy-<; vnum funt, vt indumenta, 6C j^a At vero,fi velut indiuifibile., tunica,Heracliti oronem conti ro ad aiinullum erit quanru^neqj quale> git ipfosdicere, idem. n.erit5d ftd. Etidc Neqj itacp infinitu eft id, q3 eft bono,&malo,cVnon bonoeffe, JJ5SS! pdicamficut Meliflus dicit, neqj finitu, &bono.quareidem eritbonu, 9 dC non bonu,& homo c^equ . ^ infficut Parmenides. terminus, n. dC non de eo,c|> vnum funt,qux ^^funf indiuifibilis eft,neqj ffnitus eft, funt,ro erit,fed de eo, qj nihil ft, vide con. Et,(itotumfuent ynu, tta quod dC tali effe,& t^nto idem * *;' Jit mdmijthde, tune non ent quan Et,Jio~iaentiafuennt'\nufecH tum,aut quote. Et et ens non ent dum ronemtyt yeftis, & tunica, infinitutn^t dicit Melifliu , ne^ contmget eis dicere quodueracli 4,~)t dicit Parmenides.indmi tw dicit.ejfe.n.ent bom , & malt "Vnum,&' boni^ no bom. ex quo 18 Cum indnxitillud, quod contin fequitur quodbonum, &* non bo~ giteis,(lintenderintp vnum conci nu erut tdemy homo, qy equus. nuUjtnduxitetiam impoflibilecon tingens eis,fiiutenderint j? hoc no- ty tuncjermo erum no ent ~i hoc, men vnum indiuifibile,& dixit.-Et, quod entia funt tnum,fed in hoc, ft totum fuerit vnum, Sfc.i. f\ alio^s quodnuttum eoru eft: <y ent inte dtxit q/,cum dixeritensefle vnum, tio quiditatis talif diftojitionis , i. in tendebatefle indiuifibile, tuc no cmquantum,neq; quale, neq; fub- quahtatif.'Cr' intetio eius talif me C ftantia,neq; aliudaliquod prxdica JUTA, i. quantttatis code intentio. ^ jiientoriiiqin oinniaiflafuntdiuiCum dcftruxit duos modosillo ' fibilia,autper/e,vteft quantu,aut rum trium,fecundum quosdicitur per accidens,vtfuntrcliqua. Et,cu hocnomen vnum,inccepitdcftcue dcclarauit qrdicens hoc non poteft retertium,&d. Et,fiomniaenna, cocedere hoc eife fubftantiam, aut &c.i.&,fi intenderint per hoc quod <]uale,autquantum,quodeft valde dicunt,(p entia diuerforum jnomiimprobabilc,incccpit declarareim num onmia funt idem fecundu depoflibile,quodconnngithis duob* finitionem:adeoq? (igniHcatio ho viris fecund um hoc quod ponunt, rum nominum,homo,equus,&afi non fccundum rem in fe,&dixit.Et nus,fit ficut fignificatio horumno ViJtn op ensetiam non entinfinitum, &c.i. minnm,veftis,& tunica, contingct &contingitParmenidi, &Meliflo eisdkcre,quoddixit. Heraclitus An h oc 5; dicunt <p ens non fit mfi- fbphifta,(cilicet contraha cfleidc. D.d. A tumnihilaliud eft congregatio partium:ergo totum eft aliud a Cc. Et iftud Sophifma eft copofi tionis, &diuifionis:qmvnaqua:q; partiu dfeflc aliud a toto:fed oes infimul non poflimt dici efle ah" ud a toto.

Phyficorum
D.d.effe.n.critboni,&-c.i.&,cufignificationes nominu fintecde rerumcontranarum,&oppofuaru: ficut vmurn, &rncrum hgnificanc idem ,& veins, & tunica: tune efic propriumbono,&maloeritvhuin cflc. Erhocnonfolummodoiuucnit? in bono & malo, cjue. funtcontraria,fed I boro,&no bono,q funt fdalbarw,neqjaiflbulan#eft, K fed arnbulat: ne ipfum eft adrjx Cientes,mu1tafacianteflevmi. Et Poftertores ^ntiauornmti j nuunmt necontmgeret ttstdefit ejfe^num,CT Plura mJtmMl.Qu* re^uidam dirwfirtmt hocnomen

dtxit non oportet dicere homtnem

i.&, cu ee propriu oppofitis fit ide, cflecotinget9oppofita.v.g.bonu, & non bonunnt idem, & non fblu H oppofita,fed&fpcciesdiuer(5, v.g. ho,&cquus.DeindeTduxitimprobabile contingenshuicfermoni, & dixit &tucrermoeorii,&c.i.&,cii pofuenntq,opppfita,qfignantee, Anonefle/intid^tuncponunt^ iJlad,qc1 elt non eft: & fm hoc pnuantennaeflenoa,cu dicanteaefle vnu:&fmhoc,quiavoluerutdarecntibus ahqtia difponc,deltruxe ejfe album,fedhommem dllxficn>crnon ejfehomtnettmbulante - - . . . . faciant dealiyuo Trno plura. Dicit: Et,quia Anriqui cofcn- " . ferunteis,f:Parmenidi,&McHffoeaopIwfc ensefTevnu,qcfeftfubftatia,timnc runte x p rimere in prop6nibushoc verbficffejnccontingcrctcisaliaa C flbvnu&multa,quian6intclligc bant hnr nnm ^/ nc . n ^ vn3 jnr^.

tioni.u.mduxicaiiudim P roMW- gnificantefleinproponibas.quale,&d &cruft 1 ntcnnoqu 1 ditatis, f Q p r?d i catarunt r aC cidentia,vtfcitycophronas.dicebat.n.qmno M ld c _ &c.i.& ,. ,. C otineuhuicpomvtah( f?r . .. ,. * citi,ycopnroiius.aitcuat.n.qmnu I eeinaliquadupone,i.iaiiquaqualuate,v g aJbu.autcahdHAipfum tc{fcdhomillg ambu!are, quia ens eemahquaquanntatev.o.longu, tuncce-tplusa vnii.&totuSocfuit, &breuc.fmt ide.ft.fm hoc oiapr?- fa rf J^* fi. 5n dKamcntaeruntvnupdicamentu. 2 l , Ueapine ftf nW |J nt lft ^i cad i \9ff Conturbabantur aiit&po^ aliudpr?dicamentum,faccidentis, ** fteriores, qucadmodil dt Antix interponerct hoc verbu efle, $ tuc Tnmul- qui^e forte accidatipfis ide fix ensefletplus^vnu.&hocintcndcuub nt * jnulvnilefTe>etmulta.Quapro bat,cudixitimponutifcrm6c.&c. pter &alr) quide ipfum eftaufe Taqp fingulariter dilovnov ferebant, qucmadmodu Lycox autente. Sed multafuntqfunc: phron: air) autem mutabant di aut ratione,vtaliud eftalbo ee, dionem, qmho}nonalbuseft, etmufico,eideverovtraqj.mul ta

LiberPrimus

15

A ta Jiaqj Vnutaut diuifione)qu& cium diccre, aliquid, Hquia no h nt admodum totu, 6C panes. Hie vcrum cffc,& no potucrunt hoc diautiadubitabant^etconfueba' re inpartibus &toto.totu.n.cft -turvnumutaefle,tanq6n6c6 wbftantia,&fimiliter partesfunt tiogeretidevnum^multaee, ftbftantiac.&idconon potuemnt hoc vfopinan idem eflernu.&plu tumenens dicereturjingtdariter. fibilc. D.icaepitdareiftosduosmo Sed entia font pint: out fccun- dosintoto,&partc,&dixitvnum dum rationem , a<>/. *flea&i cnim eft Potcntia > & *a"-'1-totum /r /* ^ - cnim eft vnum a<au,& plura poten ejfc w/,CT-V* tia.quCmadmodumcftpoflibilem f MC . CT fw "Vw plunbusac^u, vtfintvnuinpoflc, a u , vt B erit natltum: Mttficundum dim- quoniam hoc non eft impoffibile .finewui ! /7<jwfw , *>f tottun,cr pArtes. Sed Hoc igitur modo diccnribus gtenttt* fotueruntfi excufare in hoc imposfibile videtur quae font // , CT coneeffcrunt -\nttm elfi vnum effe. Et ex quibus often^ dunt foluere non difficilc eft tohoccd. Plur4,atM/tc(feniPofil,tle<di> defidt cft - ,;// fft **,, * *L* ff. fny, vtriqB.n.cotentiofe fyllogizat, rimudo, !'d$Jm,etPlHr4fmcf*n- &MlilTus & Parmenides.nl Dapple* tr*dtti>oe*mu>.epotett<t,et4tl. &falfaaccipiunt,&nonfyllox ii Dicit,Etiftefermoeorufunda gizantes funt.EftauteMelisfi Tna inffc tur fuper hoc,q> hoc nomcn vnu,& magis onerofa ratio, & non ha/ ^cno^ hocnomen ens temper figmficant bensdubitationem*fedvnoin meens df ide: qd non eft veru . qmhocno- conuenienti dato, alia contin/men cnsdf de pluribus ftn defini- gunt.hocaute nihil difficile eft. tl nem e '?7nffub,ie<au'V'i' CHiritHrProceffmntPerhanc Vno inc6 qmvnushocftalbus>&muucus,& _ rf - * f ' * . ~ 0 - j - i uenienti cVeeius fmalbedinem eftaliud ab ^ '#^eknfofitnle atoU* Ceciusftnmuficam,&cftrubie(aa ee^nu.Et no eft et difficile eotravttiufq; ftn humanitate : &fieali^ <6Vrrf f^ ex itto,cx quo nttutur de uid erit rnu^ plura duobus mo- darare hoc. "Vterq..n.ytitw (yllo- ex. to. -disdiuerfis, ,vnum ftn mbiedum , ,,- f . . . vero Jeraccidens. EtfimiliWtW** terpotefreaUquidvnufmcompo tnenuies.acciPMt.n.f4fate,t no e^ pourionem .ftnaut diuifione pin- qwtur ex Jylbgijmo . Sed fermt ia.v.g.totu,& paries. D.d. Sed non Melifii eft marts yanusfcttco no potuerantcxcafarefe>&c.i.illi,qui eft M&.coceSit.n.ym^robM^ -non conceuerunt pluralitatem ex / r Jr * , f- ~~ ~ ^hjraliwteaccide^u m fubietfo, lefetfnPeriPfianftmdawtfitnfer potoerontin miatltudiucaccideii- mtnem. ennetaoeft difficulty. Dicit.
ra daobusmodi s diuerfisecimpof-

Phyficorum
G Dicit. Cum igitur confydcran- plicis,fed dC alterationis, tanq; 11 tcs proceflerint}? hanc via confydc no mometanea faftamutatiSe,. Connnua rationis,}> qua nos procertimus, ap Quanta out Mcliffits peecat in uo * parebitcis,qmimpoFecftentiaec /Z//^/^.- m swifeftumeft exiftixi t coclufioni eorii J> fe', incccpit co tradicere argumetis: hccn.duo exi git difputatio: &dixit. Et non eft ctdifricile&c.i.&n6cftdimcilec6 tradiccreiylio,quovtuntnicohrxnado fua opinionf. Et, cu notificauit, qi facile contradicitTylfo coru,deditcam,&dixit:vtcrq;.n.Ytiturfyllbfophiftico ; i : &cainhoc, p i.iciictunuacntiicis^cii.uaai^u cbtacilccontradiciteiSjeltjqaargu L .* .~.r..-~r~~i.3i:*, H mentan6eseorufuntfophifticae,& icrmones fophiftici contradicunif facilius, 5di/putatiui.D.dcmoftra uitmodu,fm quf funtfophiftici,& d.accipiiir.n.&c.ponunt.n. propoiiesfalfasj&coponuteascomponc nococludente.&fernjones, g/unt hmoi,dnr vani,f qui peecat in maQuifunt teria,&forma.*Ftiod. Sedfermo wuS'v^de Me''^"!e1^ magls vantis: quia olno c6fifcfu~ nonconcludit.fermoauteParmepra.c6.io. niJisconcludit,fedn6q funtad^p*C6para-pofitumfuum.D.d.&ineononeft oo fermo dubiu,i.&cum eo, quod eft magis nUUl 11 /* I t vanus,nullam facitdubitationcm. j propofitioesenim politem eo funt falfa:,&improbabiles,vtcumdixitq? cnsnongencratur. *.,/:.. rn T *. uim Vt confutatiojie /yllo<rijiortim pro
--s opintonilw. . - -i ^

mat.n.quod acceptn eft quod, f t or, quod generator, habetprinctptti, Conine,quod'non vemratw,non ^, prtnctfpwm Demdehocet ,, '. i it r -a' V* maK tmprobabtlej.cxijtitna re quodomne, quodhabetprinciptum,efttntentio(ubftantt*.Cf nonne temp**hahet pnnciptum -^ /> rr ^ ' ^ -, rr a ftPrmctpiumetnecelle cnefleL L 'tfrtncifiun*ctneccfc cficflein alteratione ? & non continget eit quod ?eneratur Jimplictter, acjt tranfmutationon ficret fubito. Dicit. QmaiJtMclifluspeecat! i j Arlfo manik-ftueil.c^aopinafg^jfi Hicdefidt fucrit coceflum q? oe, qd generat, c.6noahabetprincipiu,(cquirurcpoe,qct "a non generatur.no habet principiu. & bocnofequu.qm, fiprxdicatu afrirmat J deco,dequoamrniatfub iedum,non{eqi]iifvtneget''abeo,a quo nesaf fubiedtfi. Si.n. ponatur Mrt j,. jr * i * ^ / - * Aiuil t hoc,habetq?,deftrudoantecedctei guediMeJ 01 ma,{equit oppofitu cofequentis. !'. &,cuMeliflushabuerithocpro vc M ro,&c6ccdebatq?oe,qtf generatur, lictprincipiu,cxittimauitqoe,q<f *r rJ\., , .* . V
/ 7

J a rvj. , indccoiusithuiccbensnoonat,& Vodigitur para osnzac - i r & -i - - p r xxv-r -,-/-- /T cocainecbensnohetpncipium.EC fafi Mehllus mamteftu eft. h?cprop5 dice's 9 ens no afiat.de- ^ opinat.n.accipere,fiqa darabafexeis^tdicitAnCpoftfic. fadhi eft, oe habet prmcipium, & q?) fi ensgnaf.autgnat ex ente, <^& id,qa nonfacftii eft,no ha^ aut c.x no ente.q? fi ex no ente,tunc bet.Poftea et hoc inconueniens no ens mutaf i nam entis:&fi ex en .!.exiffi - ois*efleprincipiumrei,cVnon te,tucensfuitanteageneraret"':crmareeflc. tcporiSjecgenerationis no fim*- go no gnat: ergo no net principiu. Deindc

k Crf/>. 4.

nogencratjiiohabetpnncipiu.de. P :. ^ r -

Liber Primus
ex hoc,flj ens no haoct prin cipium, conclufit ipfum efle vnii,& immobilc.principiu cnim quodeft extremii magnitudinis ,cum fuerit noiVens,magnitudo cr i t i nfini ta,& crit vna:<ja cu ea no eric aliud. ipfa cnim ell infinita : ergo totii locum occupat.& eric ImobiliSjCja non habcbitlocUjinquo moueatf.&iftadu bitatioiduxit Antiquosanre Arift. Imaximuerrore",vtdicetpoft AriC Er, cu declarauit corruptionefer*a.l.figura monisMelifli fm* forma eius,inlecudum cocpitdeclaiarc corruptioncm eius materia. fm fuam materia, &dixit. Dcinde B hoceteftmagis improbabile.i. &6 magisimprooabilehoc.quodexirti mauit, qj hoc nome principium df vno modo,r. dcprmcipiofubftatia: tin, principium enim eft tj? is,& etia aherationis. Siigif'vtiturhocnoie principiu pro pnncipio tpali ,tunc noc,quod dixit, q? quicquid non ge ncratfnon her principiu,i.tpale,eft vcru,(cd no eft vtilein hoc,quod in tendcbat cocludere,f qj enseft vnii, &immobilc,& mfinitu. fi aut vtitur co pro principio alterationis,no eft verum.qm non olsalteratio habetprincipium, vralteratiofubita. fi;vero Ttitur co pro principio materatio ha bet princi gnitndinis,non eft necefle vt omne, piu tju'.e, quod non generaf,non habet prinficuc funt cipiii,quodeft in fubftantia. corpus alteratio- emm cct:leftehabctprincipiu,quod ncs fubit^. Ide.6. I'hy eftinfubftatia. &nongeneratur,vc fic.co.3i. poftdeclarabif. Sed Arift.cotentus eft in cocradi&kme iftius jpponis, dicentis q? oe, quod gcneratu r, he"t principiu abalteratioe,q fitfubito, quogiiatur: fed no habet extremu, Vffc(Ta a quomcipietgnatio. Ethocinten txnofitio. debat,ciid. & non cotingctci,quod giiamrfimpFr.i.&no cotingitapud iftumvirUjVt principiu gcneratio- D uis (it illud, quod e in fubftatia iantum,vt ip(c voluit, (id & in alio, cu (impfr induxit hoc nomen generano in propofitione, & non determi nauitipfum. &hocequafiquiopinatur q? alteratio non fit fubito. Deinde 8t propter cjd eft im^ mobile/! vnti effrficutenirnoC parsvnacum fit,hitcaqua mo> uet in feipfa, quare non ex totuc" Poftea alteratio gg c|d non eritc* At vero nee fpecie polTibileeft vnfi elTe,nifi eo,ex quo. Sic ante c3Phyiicorum quidamdicunt vnum , illo autem modo non homo nanqj abequo alterucft fpeciCj&contraria inuicem. Demde c^nare eft necejfe cufue nt "Vmtm^tjit immobile?& tftte admodumpirs, y.g.t pars ~\m>t mwetur infiio loco, re & totum non rnouetur, "Vel non eft huiufmodt ? Etpofteaejuareno ej} alteratio? Et etiam impofltbilc eft "\tjtt ~\Kumfecudum formam, nififitJecunduiUud, a quo eft. hoc A oppofi. ejuide dixerunt quida Maturates, tfi habet. alto modo imfofiibile eft . ho enim alitts eft ah equo in forma , cr" /?1V Videcott j l r r i cotrana atuerja junt aainutc em. ^m. Cumdeclarauitcorruptionefyl- 14 logifrni Meli(Ii,& q? exco no fcquic coclufio , quam nitebatfconcludtre dicit,& fi coceflenmus conclufion^ eorum, & eft q? enseft vnu,&infini turn, mnofequiturexhoc v c f i t i m mobile. qm quemadmodu videm* Prima uj q? pars tonus,quod eft infini tu m,vt llantiadicuni,v .g.aer mouetui fecudii (iias partes

Phyficorum
G gartestoto permahete in fuo loco, fitmliter oofe eft vr hoc accidatin mnaitOjf. vttotumoueamrftnpar tes,nonftn totum.Deuide,fi concef i'unua. iecimnscp non habec mom in loco, quare non habet motu,cjui eft aheratio?& hoc mtendebat, cum dixit. Ethoc modofertmnueft tmtfA K dicerefermo / / 4' ^ J$M* mantfeftit eft quodjerme eitts eftfalfus , &*n<m concludens, ma ^tittif ente,<tcjtno<ttcmtttr

feritnus eg non habct motu transla tionis , quare non habet mom alte- Jipofttennttt* (old 41^4,0" tltxerirationis? D.d.Etetunpo&eft vtfit quod alba, in eif Jignifunt vnuinforma J &ci..mpoPe f ftvtali qmsexiibmetcbenseltvnu infubJ nififmTllud J e X quogenera H itantia emm non eft tna, nt In mate tur,f raateria, vt plures Antiqui opi na en til nabantar,q> entia funt ignis,aut ter dum conttnuationsyne^ fecundmn vhr pofle ra,aut aerrquia apud eos compone- ratjMem . rafto emm ^ 4ta eft coicar, mi bancexvno iftorum.cbauteenaa / n + li niaie th i ^ '** l ^ t**"> & ** fine vnurn in forma impollibile eft forma. Op politum. opinari . homoenim manifeftucft nonmtcndimw cpod Jofrbtle eft, cp eft ali us ab equo in forma, & ma- ~yt album Jtt/eparatti . qttoma not & S,Mcta, nifcftiusefthoc ^contraria dilfedtximw hoc , quod dtximtu ,no* t-c.n.et ii Viciecotti runtafemuicemfmformam. Head Parmenidem aut idem modus rationumeft^&iialiqui air) funt,pprrjEt folutio eft,patx tim quide^quia falfa eft: partim aut,quia non cocludit.Falfa qui t dem, quia quod eft accipit finv pfrdicijCnm mulnplVdicatur* Nonconcluditaut, quia,fifola albacapiatur, fignificante vnu albo}nihilo minus multa aljba func,dC non vnu.non enim conx tinuacione erit album vnu,neqj rone.aliud enim erit eiTe albo,6< fufdpienti, &. no erit prater ak bum nihil feparabile* non enim quatenus feparabile eft, fed efle sUteru eft albo,et ei cui i neft.Sed hoc Parmenides nodu videbat* aliudah eo,cuius eft,f.A recijnete. Sedhoc in tempore Parmemdis no dwn erat termtnatmn. Cum cotradixitfylfo Melifli, re * 5 uerfuseftadcontradicendu Parme nidi,& di xit: Et hoc modo,&c.i.fm ilium modum, quo contradiximus Mehflb contradicemus Parmenidi, & alijs modisproprijs.eft enim coe eis, quia vtutur jpponibus falfisfm ciudit illud, quod intendeoat coclu derc.fed Cy] MelilTi eft non cocludcns OHIO, & ideo dixit q? eft magis van us. Etintendit j? hoc, quod dixit,&ali;smodis,&c. vtmihi vided" hoc,ex quoconttadixitconclufioni )c ipfis ^>p6nibus,cx quibus Par me mdes

Liber Primtis
A nldescompofu1tfyllogifmu,&idco ta.fed tune non eoncludet illud, q& 0 forte intendit p hoc,q> dixit: St hoc nitebatur cocludere,f. q? ens vnu. modo (ermonum.i.(ermones,qui- fed.cum iftae propofitiones poneni? bus vfus eft in deftru&ione conclu illo modo,quo funt veraj, (equetur fionisab(q;fermonibus, ex quibus vtensfitmultum. t,cumnarra- Corruprio concluferunteam.videm'.n.cjj fer- nit corruptionem exiftcntem in fyl fc^m ^r' monum,quibus vfus eft in deftru- logifmociusexpropofitionib9, re- manu ctione conclufionis, eorum quida uerfus eft ad declarandu corruptio funt fundati (up propofitiones pro nemeiusexfigura,& dixit. Eftaut babiles,&contradic*tioeft coiseis, non concludens, &c. i. eft aute non & quidam funt fermones, ex qnib9 concludens illud, quod intendebac concludie" improbabile, &impoPe concludere,Ccp ens eft vnum in nuaParmenide, &eftpropriaParme mero. qm manifeftum eft ex hoc, nidi.Incontradic'tionc veroMelif q?,(ipofuerimusloco huiusnomifi nullapropofitioneearum vtitur, nis ens hoc nomen album,&accepe B quasponitinfuofyHb,quiaomnes rim us, q? hoc nomen album fignifi luntjequiuocx.Et.cum narrauitq? cetidedealbis, ficutip(eaccepitcj> ifticonueniutiti hoc, q? Corruptio hoc uomen ens fignincet idem de fvllogifmieorueft fm material enribus,&pofuerimus q? nihil eft p Corrupdo formam,&ianotificauit hoc in fyl ter album, & compofuerimusfyllo ft&nmaj lOgifmo Melifli,incoepitnotificarcgifmum fic,Quicquid eft pra:ter al hoc in fylFo Parmenidis,& dixit: & bum eft no album :*& quicquid eft Manifeftum eft < eft falfus, & non non album eftnihihergo quicquid concludens. i. & manifeftum eft q? eft ^ter album eft nihil :aut (blum ippofitiones fui fyllogifmi (unt fal- albueftens,fi coniunxerimushuic KE,&q?fylPseft non concludens il- conclufiouialiampropofitione*, & lud , quod intendebat concludere, eft,q? quicquid eft praeter q? nihil e, qm propofitiones eius funt falfie: (blum eft ens: & manifeftum eft q> quia vtitur hoc note ens,ita q? dicit" exhocenunciabili album fbluefle _, devnaintentione,fed dictum eft de non (equituralbum eflevnumnu ^ pluribus,Cinhoc,quoddixit,qgt.c- mero,nificontingatvtalbufitvnii p quid eft f ter ens eft non ens: & <jc- fm continuationem,autfm definiquid eft non ens eft nihil :qm hoc tionem,& hoc per accidens.&,quia nomen ens,& non ens dnr dedece* manifeftum eft, q? album non eft; praedicamentis. Cum igid'intendi- vnu fecundu continuationem, nemusperhocnome ens vnu decem que fm definitionem, declaratu eft f dicamentorum. v. g. S ubftantia, ex hoc exemplo,q? iftefermo no eft aut Quanmm,tuncnon erit verum concludens illud, quod intendebac dicere,q? q uicquid eft no ens eft n i- concludere. album, n. non eft vnu hihqfh nonfequif" vt illud, qcf eft fm continuationem,neq; fm rone, non quantum, neq-, fubftantia, fit i.ftn definitionem. Sermo.n.coclu nihil. ergo propofitiones eius non dens per fedebet concludere inom, funt vera, nifi, cum intenderim9 ni materia.& eft manifeftum q? fer hoc no men ens ola decem pdiame mo,qui concludit aliquid effe folu, Phy.ciic6.Auer. C noa

Phyficorum
non fequit*e* eo, vtillud fit vnum rcfyllogifmo Parmertidis,&dec!a-1^ numero, nificontingat vtillud fit rauitipfum efle non concludentem vnum numcrorneq-, cocludit"1 Q> fit per ft illud,quod intendebat cocluYnumfecudum definitione ctiam dere.nondumerantteiminatainte* .i.fimpliciter, vnu.n. fimpFr debet porcParmenidis. &fic intelligitur hfehasduasdifpofitiones. Et, cum iftefermo , & non ftn q?exponit, narrauitqjcx hac materia,inqua Themiftius,&alij. vfus eft fyl&>,oportetq?illud,quod Necefleeft jgitur accipererjs, accipifineo,quodeftalbu,noneft quidicut quod eft vnuefTe, no vnum numero, neq;ftn contmua- folum vnum fignificare q3eft, Albu fi- tionem,neq; fm definitione, dedit dequovtiqjpraedicetjfed&qdl !,nat albe modum,fm quern non eft vnu fm Ver eft ^ ^ q uo d vcre vnu eft* itine, & re cipieiis al- defimtionem,&dixit: ratio.n.albi, accjdens, n de fubiedo quoda bedmera. . i c - - s dr.quarecui accidit quod eft, qiio hoc . -,, .c M I * nonerittalterumenim eftabeo r H quia album r lien in cat albedmem, j n. \- - j -A * fit verii Vi &recipiensalbedine,definitioautS quoddteititaque aliquid,qa de.5.me.c. albieftaliaa definitione recipietis noneft.nonitalent air) mexi' 14. Vide confiFe.ii albedinem.Evumnarrauit^defi fens quod verceft,*non.nent nitio albedinisdifrerta;definuione " ipfi efTe}nifi multa q9 eft fi ^ recipientisalbedinem,narrauitq> gnificet,fic,vt fit aliquid vnum ^ no fequifvt illud,q3 differt in defi quodcp.fed fupp onitur qcf eft fi eft. nitionedifreratiefle: nealiquisexi gnificarevnum* ftimethocfequi:&d.&nonintenContingitigitur dicenti quod dimus,&c.i.nofequifex hoc, quod ens etf -^mm Opman quod ens no diximus, cbdenmtio albi eft aha a r -r ^ t ~ dcfinitiontrecipientis albedinem, famficartnum tantumjewoe* 'ur,fedfignificat iU.iid.et> vt albedo fit feparata a re recipiente.intendimus. n. per hoc albedine quod eft enSj& iUiid}quode^>nH^ eflealiam a fiibftantia, non alia fe- accident .n. dicitur defobtefloalt ^ I paratam. . , l l lntentjonef quo.erroerttilluAjCUiaccielitens, Fxcufario' * o i j r I^armeni - muent^m hoc exemplo,qo demo < mn ftrauit,qjiftefylftnonconcluditilens:est.n.aliudab enteterit er dis. lud,quod intendebat cocludcre,ne- go quod no eft ens aliquid. ergo nt. cefle eft vt fint probabiles,& vt fint cejfi efft >/ Mud,quod eft ens, non conceflasab'Aduerfario,fi c f j,...... J ,;,/, Jta~; ',M*n/? . r . , r o -ncontradi litaiiquoa.accidentaiteri.injpois? ctioruentdilputatiua,&ilteinten'.., ' < - / / ' / rr r r* riones non erant famofiein tempo bile-n.esJ aliqmd efle, fens non ft rcParmenidis,f! vt aliquid fit vnu' gnificatmtdt<tfintentiones>adeo & diuerfum fm definitione", excufa quod/ubttantl*, cT accident fit uitipfumAd.Sedhocmtempore -^trwi*aliqttatntentio. (edpofim J l J Parmemdisnoneratterminatum, rt ?, l ~ -r . i-fedifta^usdiximusinhoccxg- & quod tru figufcat -*namin~ plo,per qu^ intendimus contradice tcntioncm.

Cum

Liber Primus

18

A Cum eontradixit lylPo Parmeni qp quod non eft.Si enim critq3 ft 16 disjincoepit cotradicere conclufio- vere eft idem &C album,albo au nieiusexpropofitionibus,quaspo- tern efTe non eft quod vere eft : fuitin fylfo:&eft contradicl:io,qu (neqj enim accidere ipfi posfibi df redargmio. & dixit. Contingit le eft q uod eft: nihiLn. quod eft igitui-,&c.i.&quidicitenseu r evnu non debetopinari ipfum efle quod eft,quod non vere* fit:)non ergo cUnq; vnuiitjfed ens, quodeftvnu q9 eft albu eft.non fie au t vt all in rei vei i rate, & eft fubftamia. De- quid no fit,fed oino no fit, erit indededitcaufamThoc,& dixitrac- quod vere itaqj eft non eft, ve>cidens enim df de fiibiefto. i. qm,fi rum,n.eftdicere quod vere eft fuerit opinatus ipfum dicidenon quod album, hoc autem noqt/ fubftamia,neccflano df deacciden eft fignificabat.quarejfi &C albu te:& accidensindigetfubiectoifunt figniffcatquodvere* eft,multa E igtfduojaccidens^ fubiectumac- ergo fignificat quod eft* B cidentis:accidens. n.df de fubiefto Etf/i ittttd, quod eft ens, non ac aliquo. Deinde dixitrerit igitur illud,cui accidit.&c.i.illud'igitur, q<f cidit ahcw oinojfedei difnius acct eft fubiedum'entis, quod enseft ei dtt illud^Hod accidit: ergo ens ftaccidens,eritnon ens.illeenimpo- gnificat tllnd^uod eft ens , ant fifuit,q? quicq uid eft ter ens eft non gnificat non ens.qHomam,fitllitdr ens. Contingit igitur ei vtillud,q<f ejuod e& ensyfit alburn^ma inten eft non cns,{itanquod ens. D.d. ergo necefleeftj&c.i A,cum illudim t to alii non eft iHttd^od ejt ens: a. 1. cafn pOflibile {equif"*[ex hoc, quod po- nam impofiibtle eft ~\>t ens acctdat fuimusjq? ens figniticat accides,ne- ci:Cr quia non ett ens nijt ittudf cefle eft vt ens non (ignificet acciis. ejtiod ej} ens:ergo aUnt, non ejt ens . C D.d.impoflibileeft^vt aliquidfir, &c.i.& caufa in hoc eft.qm,cu po- non it a quod Jit ittud^wd eft ens, fuerimus.q? ens fignificetaccidens, fed ita quodeft non ens ommno.er impoft'ibileeftvt accidensfitaliq^ go necejfe ejt "Vt tllnd^nod eft ensf ens:nifiponamus,q,hoc nomf ens jit non ens. die ere enim iffiunejfe fignificet faltem dno,accidens, & fubiedlum accidentis.fed quia Par- album eH "Verufiddicere hoc,]ijnenides pofuitq? ens fi^nificetv- ntfcatnoens:erg aecejfe eft ex nii.ideo accidit eiimpoulbile. hoc oc "V; albu Ktfignificet ens : erg igitur nomen cnsapird ipfiim fecii ens JigKifieat plures mtetiones . dumhancpofitionem non poteft f!gnificareaccidens,ficum hocfi- CumredarguitParmenideihoc, jq? pofuit q? ens lignat vnu,qd c acci gnificat vnum. de"s,icapi c c t redarguere ipm, fi po Q|ve c jjj igitur quod vere eft nulli fuerit ipm ens fignare vnu,c]1 elt accidit > fedillialiquid, magis fu"5a,&d.Er.fiillud qcl eens,&c.i.& d.tf ense vnil qcl c illud . q^vereeftifignincat quod eft. C ij quod

Phyficorum
quod mitliacci&tommno, fed oTa, rone mamfeJftum eft* vt homo, It quaeaccidunt,ciaccidunt, tune ens fi eft quod vere* eft aliquid,ne* apud ipfum fignificat illu^qcf e ens ceffe eft & a!al,quod vere1 alicjd in reijvemate , & ens fignificatnon eft efle,& bipes.fi, n. non quod eiw.DeindemcoepitdecIarare,quo ver$eft,eft>accidetiaerunt.aut igituf horami,autalicuialrKub bieftaliaabintentioneentisrnam impoffibileeft, vt ens accidatfibi. Et in alia translation d.na impoffibilceft vtacddateivtfit cns.qm dicere aliquid efle non eft praedica tio per accidens,ficut praedicatio albedinis.D.d.&quiano eft ens &c. H iquia P oruumeftq,noneftcns,ni fi fubiectuin albi , erso album non eft ensrnon ita q> fit non ens,q^ ponit Parmenidesefle ens,& ensaliq^ fed ita (j> fit no ens omnino,. D. d. ergonccefledlvtiUud^uodecns, litnoncnsa.contmgitieiturvt.Ht cnsillud,quodnonlftcns.Deinde declarauithancconfecutionem,&: dixit: dicere enimipfum cffealbum eftvcrum,&c,i.dicereemm?cn$ eft album,euponere album ee ens: quiaiftapropofitio eft vcra: &ii declaratum eft qj hoc nomen albu fignificat non ens fm pofnionem I Aduerfirij rexquofemii^tensri. gnincetillud, quod i pie potmt non tns.D.dixit:ergoens;&ci.ergoens fignificatillud,quodipfe poftit ens &eft illud,quod recipit albedincrri, &illud,quodpofuiinonens,nalbu, ergoensfigmficatplura. Neque igitur magni tudinem habebitquodeft,fiquidemqa Vere eft, eft, quod eft*vtrriru parti urn aliud eft efleQupd au tem diuiditur quod vere eft in quodvere eft ahquid aliud etil etemmdiathoc,autquodcOiv tin lC effe g >& nonefle, autcuius " ratione hoCjCUi accidit,vt federequide,velutfeparabile! fimo aute eft ratio naris, cui di> cimus accidere fimum* Et ettam em non eft magnitii* r n i i Kn*M*trwfa}artu eft alM ah altera.Et tnantfetfitm eft tjtiodtl lud.attodeH ens^tiiditttr ratione m^ .,, . l illudrfttodett ens tnecejfe atal ettamjtt illud, tjwd eft ens , ^h^narnKmnfumnttUud, J j J^ ., r qwdett ens, ergofttnt acctdentta. 4t ergo hommi accidunt ,aut alte nfitble&o, ^cctdes enim dicitttr a^dettto^uodpoteH effe alien trc t // ****** *ffi*#J*.tb, ^cw ** ratione accifitwt iUud,cM acct dit.y.g.Jefiiosaut qitaft (eparatu , ratio naR accttntur tneo tat accidit ei. Cum redarguerir Parmenidem J ? proprie,incaepitcotradicereeisam ^ bobus coitcr,& dixit : Et ens no eft quos magnitudo , &c.i. &et ensfm hanc opinionemimpoFceftvtdica^effc corpus

Liber Primus
A (SdrpuSjCfieMipudeosfitensprincipalitcr :& corpusdr de fubftantia, &<juantitate:eritjguurc6e adefle fubftanti*,&adetequantitatis.Et fbneintendit,^,ficns fuentvnn,

19

hofs,aut in albo ratio albihofs, U Si igi t hfc hoc fe habent modo, &hominiacciditbipes,necefre eft feparabile efle ipfum, quare contin <rvriatnonhinrdeeffietvtiq>nonbipededfc conting

rt mihi videtur. D.d. incocpit contradicereeisaliomodo,&dixit:& . jnanifeftumeft,&c.i.& vftfiuecrc neineft,Si autem all) accidutbi didcrintipfumefle corpus, fiueno, pes^animalj&noncftVtrun neceflccft vthabeat definirioncm, quequodvereeftaliquid,&ho ex qnamticljigat'eius fubftantia, f. Vtiqjeritaccidentiumalteri* vt habeataliquid quafi genus,,& ali m ^camtiSet quoditta, a oca quid quafi difrerentiam. D.mduxit wn rm 'AC Jff <. cxcmplum.&dixit.v.g.homo, &c. P ^ aejimtione Aejinictc ref i.v.g.qm,fi pofuerit q, ens,quod eft fM ilia, ex quibiis muemtwrres , vnu apud eos,fit homo,necefle eft, impofitbile e~Vt ratio illitts ret "\ni vt alal,quod eft genus hols,& bipes tgrpfc accipiatw in rattene iIUr * funtfmdefinitionem,6cedutrem c 2JJ -Jineflc.D.deditr6nemiuthoc&tdi muuuc y~ f, / . ! dunt r xit:nam ft non fucrmt,&c.i. aial.n. inefle. Me & bipes,fl non fuerint denaturaili.phi8.& iiUS)quod eft ens,ergo erunt accide e./ex quo tiaineo:&tunc,auteruntaccidenpai ptes riahol,autalterifubieclo:fedlpofdcfinitio- fibileeft vtatalbipes.fmtaccidetia *- hoi. Accidens.n.inueniturduob* nicrfrea/ i i ill modis,autleparatum,quodqnque J5SJ eftmte,&qnq ; non,vtfeffio,lut inet.}}.& non(eparatum,&eftillud,incuius definitioneaccipif'illudjCui'eftaccidcns.v.g.fimitas,qusacciditnafo:

, . t <dbi accipiatur in albo.. EtfiilLt ** ,.* , -/ fat talta,&' btpes accidit homi. . le^thomononjttbipes, minisaccipiaturin rationt bipej - /;//A/-*f?f,*,y,/?,'Af7* ^/,// Gis.ieanoc eit impoisipHc ,nanoc r J < . t / "Wturmdejinitione ittiw.Et, 7* bipes,& aialaccidant alteri,et "\ttwteLctittmnone$tittttd,attod e0ens^ceffe eft >/ 60 /& >/w

fi alal,& bipes fuerint alterius duoDicitr&manifeftumcfteriam <$ rum modorum accidentis. illa,qux accipiutur in dcfinitione,
^ velronedefinieterem,impoFceft

:rsx:^ *^-'^^'-

Ampliusquaecunqjindenni tiuarationeinfunt,aut exquv bus funtjin ratione horum non ineft ro toriusvtin bipede ro

vtindefinitionibusilloruaccipian tur illar res: qm panes definitionis prxceduntdefinitum,non definitfi pnecedit definitionem.v. gr. vt hoC iij mo,

icorum
mo,quicftpofteriorbipedc,&animab,accipiaturin definitionebipe Partes de dis,&a!ahs,aut homo albus, qui eft fimtiomspofterioralbedme,& hoTe, accipia tftl m definitionehois,&albedinis. ec&tra <ja qin,fiitaeflet, tunccaufatum prztune catu cederet caufam. Ei,cumpo(uithac pcedcrct proppfitionem dicentem q? alal , & Tph Tex. b'pes,& vl'r ilia, q accipiuntur in de videconc. finitionibusrcrum, non definiunf Zira. per illas res, incoepi t facere mentionemde propofitionibuspraedeclaratis,rxj;accidentiafu ntduob 9 mo dis.eft.n.accidensfeparabile, &in(e parabile.&mdefiniticnibusinfcpa rabilium accipitur illud, de quo pdicantur.& congregat eas cum hac pxopofitione,&dectarat induccdo adinconueniensillud,quod intendebatdeclara:e,q?iiial,&bipesn5 pratdicantur dehoTcfm qyfuntaccidentia-Etdixit: Et.fiiliafunttalia,&c.i.&cumiftx propofitiones fmt]pofiUE,f. 9 homo non accipic I definicione bipedis, & q? accidentia funtduob 9 modis,fmodo,quon6 feparantura fubiedo,& inquoru definitione accipit'fubieclu,& modo,quo qnq j fcparantur a fubiefto, manifcftumeftq?,cum pofuerim 9 '. q?alal,&bipes fine accidentia horn i ni,& comunxerimuseis has propc fitiones, C. q?accidentium aliud eft feparabile, & aliud m{cparabilc,& <j>indefinitioueinfeparabilisaccipit:Tubiec"lurn,iaquoeft,{ec|uetHr ex hocalterum duorum impoflibi lium.quia^fi bipcs,& alal fuerint accidentiumfeparabilium,{eqmt"'ho mincmeflcqnq; non aial,&qnq; nobipedem, fi veioinfeparabiliu, fequitur vt homo accipiat"" in dehnitioneatalis,& bipedis: & vtrunq; eft impol'e impofe. n. eft vt homo fit,&careatvita. etvthomo accipiatfin definitione bipedis,{edefteconuerfb.&,cutn iftudimpoJlibi!cfequit'',fipofuerimus g? bipes,& animal fintacciden tiajm nomine, ergo manifeftu eft q?nonfuncaccidetiaineo. D.d.Et fi bipes,& aial,&c.i.fi bipes,& alal,cf accipiuntur in definitionecntis^C' ciduntalicuifubiedioalteri abhomine,ex eis,q pdicani'de hole, quc pofuimusfimilem entiapudeos,& ifta accipiuntur in definitione hominis,manireftueftqm exhocfcquit J vthono,quiefl: fimilis entit pofitione,fit accidens:& fie vnu ens apud eoseritjaccidcns,non fubftantia,quod eft contra pofitum. Etab Abbrmia breuiatto fummae iftius fermonis "" "*"""" eft-qmillajqaccipiunf" indefinitio neentis, auteruntde naturaentis, auterunt accidentia rfiautacciden tia,autfubieclumeorueritens,aut aliud prxdicabile de illo.fi igicfubie<5tum eorii erit ens, non eruntaccidcntiaineo.qm accidetiaautsuc feparabilia,autin(eparabilia: (eparabilia aiit pofl'untefle extra illud, in quo funt:fcd ab illis, qu<e accipiu turindennitionibus,impoffibilee vtdefinitafeparen^: Tfeparabiliaat definiunf p fubiec"tum,fed nonfub iettum perilla. Vnde impoflibilc _ eft|vt ilia, q accipiunt"1! definitione feparabientis,fint accidentia in eo.&impofliadcfimu fibilccft vtfintaccidentia in alio. turnfill ' nam,(i fuerint accidentia in alio, & , fine acceptain definitione entis, c5 tingetvtensfitdenaturaeorum:& fie vnucnsapudeoseritacciclens.& hoceftcontraillud,quoddicunt:e"t fi dixerintipfum efleaccidens,fegturimpolepdidu. Etcudeftrudi funt oes modi, fm quo$ pole eft di cere

corp9 eritcopodtu eino magnitu- D dine,& ex non cprj?e,qct e Ipofe.ergocorpuseftvnu indiuifibile. Et nocmtedcbat,cud.& vfr, &c.i. vFr ponamus, cp corpus diuidit'in duas medietates,&cp ens df de vtraq; me dietate,& congregato,q3 eft corp9, jjSC quod eft ex his,dica ex quo fequif vt corpus fit copofitfl tur, exindiuifibilibus itaq? eft ex non corj>e.na illxdua; itwdietaomneQuidam autem ronibus tes]diuidunfmduas,& illxdnxin alias,& ^pccdet hoc adeo, q> in vtrifqj acquieuerunt.huic qui' duas corporenon remanebit magnitudem,q> omnia vnum funt,fi q3 do,(ed diuidee" fm totu, & deficiet, eftvnumfigfiat^qjideft etq3 autdiflblue^inpun^&vfirinno noneft,ei autem, quae ex diffex corpuS:qiJeftimpote. D.d. Etvidc B cftionCjindiuiduas faciencesma musquofda,&c.& intendit^illos gnitudines duos (ermonesiftu fermone*, & pti Ponamtts ergo ^iiodiUttd,^uod ma rone,in quadixit ,quicquideft eft ertsjmllt accidat , gr "Vninerfa fterensnodfens,&c. D.d. obediut >&c.i.obediutauthuic,qc{ dixit, liter dicatur illudde "Vtrofoty de aut q7quicquideftpterens,non dfens: tttot<jttodeftexeis,fequitur ex hoc quiacxiftimantqj ensfolummodo >/ totumjit kx rebus indiuifibili- df vno modo.& ideo vifi flint con litt. Et ~\idemus ejuofdam, t[W che tradicerehuic fermoni,dicentesq> diwt ytntjj fermoni . obedtwtM. quicquid eft przter ens, habet aliquameflcnnara,&(inon dicaifens. fermoni dicenti qttbdoi4Jitnt~Vnuf &innuitpcrhocPlatonc. D.d.obe Ji ensJignific at ynu : apia dicutit diunt vero,&c. i. alij non obediunt qwdnonejlenshabet ejjenttam. ifti ratiom.quia contradicunt ei po obedmnt ante altmfer momenta, nendo corpora indiuiftbilia.i.qm Parmenides cum dixit cj>, fi corpus F eoncedwt magwtudwes effeindt diuiditur in duas medietates, conwfthiles fecundum dtmjtonem in tingetvtdiuifio perueniat ad non corpus,contradixerunt huic fermo 4uas medietates. ' Ponamuscrgo.i.ponad'igit', <}, nialijholes,concedendo q?diuifio metodefa f*tiocinatio Parmenidisfecuda fu- cadi t in totum:& eft &lfum.& dize cic conti- phoc,cj>ense vnfijfitralis: Ens,qd runtcfiftadiuifio non pcrucnitad uuatio. ^ $ ft vnum,eft corpus dcferensacci- noncorpus,fedperuenit ad corpoScciida ro ^cntia , non accidens : ergo corpus ra indiuifibilia, & ficfugerunt vnu Patnieni- elt To vnum,&indiuiu . * -n -i & - /-v4^ bile. qm,fi rue uTum,& ceciderunt in aliud. ritdmifibile,procedetdiiufiofemp Manifeftu aut eft Sdq> no ve in duasmedietatcSj&gdiuifionem in medietates dcuenietur ad hoc, (}> rum eft q>, fi vnum fignificat jCDipus fit copofitu ex pundis:& fie quod eft, & non posfibileeft C lii; {imul A cerecj>ifla,*i aecipton? in dcfinitionc cntis,no funt de natura accidentis,remanet vt fint de natura entis, *rgo ens eft multa n6 vnum.& hie dft abbrcuiatio iftius (ermonis. MefiipraSed quod ver aliq uid eft fit ac

Liber Primus

10

iicotum
fimul confradi<5tionem cite, nix hilerit quod non eft.nihil.nvjv hibet nonfimpFreffe/ed no ens aliquid elTequod non eftDicex re quoi&nifi praeter ipfum, q3 eft,aliquid eritaliud,vnum oia fore,inconueniens eft Jquis enl addifcit ipfum quod]eft,nifi q3 vere* eft ali q ui d eflec' fi au r hoc, nihil ficprohibet multaq3 eft efTe^ficutdidum eft. Quod igit fie vnum efle q uod eft imposfi' bile fit manifeftum eft, Et manifefltan ettrfHoddtceD.dedit elm in hoc, & diy.lt: nihil R enimprohibet,&c.i.nihilprohibec vtillud,quod eft non ens, quod dii eft,vno modo non fir no ens fimpFr,(ed non illud,quod fignifica tur per hoc nomen ens.i. non fimile ei.D.d.ergo necefleeft vt df, &c, i.ergo necefle eft vtfermo dicentis cj?,fi non fuerit hicaliquod ens hns eflentiam in rei ventate. f.| ficut effentiamentis,olaeruntvnu,fit fermo impoflibilisrpoFeeft. n. vtaliq fint,q non habent eflentia fimilem eflentia:entis.D.d.nullus.n.intelligit,&c.i,nullus enim intelligitper hoc nomen ens,nifi ens,quod e ens

, feinJtmul)imfofibdeejtHtno ens fibileeft vtenti^quaefuntfubeo, haleat ejftntiam rttioYUSyty non in efle fint plura. D.d.C^uoniam an

fitjimpliciterfidnonensentnon
cere quodjihoc non fuerit altquod habens ejfentia prater ipjitm ens, oia erut ynumjit imposftbtle. nul Uts.n.intelligit per hoc nomen ens, nifi illudrfuod eft en$.&Jic nthil 1 prohtbet^vt reputo , >/ enttafint ante impojsibile ejt >/ ens 31 Dicit:Etmanifeftiieft,&c.'i.& eft vtcontradiftoria congregentur infimul,fefle,& non efle, &esiftijnaueritqcf ex iftis propofitionib 9 lequitur q? illud,quod non eft ill ud cns.no heteflentiam, manifeftum eft r^;exiftJmatio eius non eft veia.

SVMMA TERTIA
pia pioprium comiferunc errorem. Antitjuorum de principle matertall narr4 tur opinlonet,eorttm^; oplnionis red diturcaufa Cap. i.

T aute Phyfici diciit, duo modi funt. Hi.n vnum facictes quod eftcorp9 fubiedum, aut trium aliquid,aut aliud, q3 eft ignequidem denfius,aereve

tierfaliter autem exceffus, &C de fe<flus,ficut magnum dicitPlax to,6i paruum i nifi q hie quide hxcfacit materiam, vnum aut formarn.Aln uero vnum quide, fob-

Liber Primus
A fubiec'him,materiam, cotraria autem difFerentias^cV formas Quidamauteexvno inexiften tes cotrarietates fegregant, que admodum Anaximander dicit Et quicunqj etiS vnum, 8i mul ta dicunt effe,q funt, ficut Env pedocles,& Anaxagoras.ex co^ mixtionenanqs &C hi fegregant alia.differunt autem abinuice, coq^ilJecirculationcm facitho rum ,h ic autem femel: di hie ^ deminfTnita 3 & fimilespartes habentia,(3d contraria, ille vero B vocataelementafolum* Quod autem dicunt Naturales ens,duobus modif. Qwdam emm pofuemnt ens "\numgenw fabte:ttnbuttnt alt a dcnfitatijCr" ranta //, crpofiierttnt ca mulfa:Cr h<ec

IT

allartan rerueUjfiltttieni , \ft ex attentatSe dt mixtofeddffirunt: ctthocefferecifroc^eaHtem{ii . . -"^ _ ' . ,. ,, /. ^thoceffifemel^mpliM tlledtxif quod partes conjtmiles \nntm. finita,^ eontrantjtte autedt> contrarit in eis, ^ apudipfiitn duuntur Clement a tantum.
cdm cofltra ai xit O plonibusn6 naturalibasinhacarteftn difpntatione,reuerfuscft adcStradicendu, opionibusnaturahbusdidisabeis qui concedunt principiaefle,& vtu tnr hoc note ens pro principior&g. iftor u dicit,cj ens eft vnu , intendit q, principi urn eft vnu ; & qui dicit enria efle plura , intcndit ptincipia ell e " p.l ura.& incocpi t Arif tin oplonib'iuorumab opinione diceutisp principilimcffcYn fi|to! i xit: r l u od afit dicunt Naturales, &c.i. Natura les aut , qni vtunf hoc note ens pro principio,& dicunt q> ens eft vnurn

ter additio^ dimmutio fecundu fententiam platonis m magno&r pamo:fedpUtoponit h<tc dttoloco materite&ponit ^nu locofortn*:ttti<tutemponunt tflud > Jubiecltimmdtenam, &ponunt duo contraridjdiffercnttM&fye eies.Et quidam dixernnt efuodcon trantfunt exiftentia in ^no, & ex eo refiltmntur,Cr'exeunt,~\t di cit ^Anaximander. Etjimihter

aicunt.q, ens^principium, eft vnu auttrium elementorum:qm quidi dicunt cpiftudprincipinm eft ignis &4ui.dam er>& W^* aqua,auc F ahquid medium inter ifjnem&ae- iftori!.opi rem,dcnfiusigne,&fub'tilias acre, nionesreSeddiuififuntinmodo ffeneratio ^ uirc ' P i ^ nisrernmexhoc pnncipio vnom duasfcftas.Quidam.n.ponuntgcnerationes rerum ex hoc pnncipio fm rar i tatern , &denfitatem : & ifti quoquomodo ponutprincipia pla ra:ponunt.n. vnum fubiedum , & duocontrana ? Garitatem,&denfi, , , tate,&vrradditionf,&diminurioynnm,erplura,"*t Empedoc . & nem,rub quibus collocatur magna exittt & paruum,qiue dicit Plato. Sed ifti tsfn<txa?.itfi.n.aftril?mnt fFc-

Phyficorum
6 differunt a Platone in hoc : quonia bet tempus, quod eft tempuS corttt Platojponit haec duo contraria Joco puonis mundi,& fegregatio earum marcnz, & ponit vnum , quod eft habet aliud tempus , & eft tempus, fubie&um eotum loco forms : ifti generationis mundi : & quod ifta veroponuntvnum, quod eft fubie congregatio &(egregatio (em pec &um,materiatn,& ponunt contra- eft reciproce1 in mfinitum. Anaxawas diflerentias, & fpecics material, goras vero ojpinatur res efle mix tas quoniam vnum ponunt pro ma- temporc infinite: deinde intellect* teria,& contraria pro forma-. Et cu incoepit diftinguere eas,& cxtraheAQtificaujt vnam lententiam dicen re eas a mixto : & quod hoc erit in tium,principtum cfle vnum i mo- infinitum . Mundus igitur apud do generationis rerumab illoprin Empedoclemcftquadoque,&corcipio,rcuerfus eft ad fetundam fen- rumpitur quandoquerapud Anaxa tentiam,&dixit:Etquidamdicunt goram vero eft ens faftum aprinq>contraria,&c.i.&quidam com, cipio,(edpermanebit in infinitum. U qui dicut,cf) principium eft vnum , Deinde induxitaliasdifferentiasin non ponunt rpodum generationis tcreos&dixit: &ifte fecit femel, fmdenfitatem,&raritatem:(eddi- &rc.i.& non differunt in hoctantu, me.cj.& cunt cfj contraria , & vniuerfafr pm falicet q? Anaxagoras ponit genera xi. & in.?. niadiuer(arumfpecierG,& forma- tionem mundi femel,& Empedo- fty-c-i-k turn func exiftentia in adu in illo clesinfinities, fed etiam in hoc ,q? yp^^l1 vno principio fm latentiam: &^e- Anaxagorasdicit,q> omnia,qu dif ncs de A. ncratio nihil aliud eft Q cxitus ifla- fbluuntur, funt partesconfimiles,3 rax. opiorum rerum latentium ex illo vno: contraria:& ideo accidet mudo re- ne arca8? vtdint Anaximander naturalis. manere in infinitum, co <j> ifta: par ^^^ D.d.quoconueniuntquidameo- tesfuntinfinita;:quarenunquaceA Videcoo! rum,qui dicunt principia cfle plu- {ant cure. Empedocles autem dicit zim. ra vno cum iftis in hacopinione,C cogregationem , & fegregationem J hoc,q? gencratio ex principijseft elementorum quatuorefle recipro fm diflbuuionem,&exitum, &di- cam :quia apud ipfum funtelemen xit:EtfimiliterilH,quidicunt,&ci. mentaeorfitquaefuntconfimilium M talem opinionem de modis genera partium : fed apud A naxagoram e tionisopinanturilli, qui dicunt q? conuer(b,fqihomnia ilia, qu font principium eft vnum, & qui dicfit confimilium partium,funtapudjip principia efle plura, vt Anaxagoras, -um elemta elementoru quatuor. &Empedocles:iftienimatmbuut Vide^aut Anaxagoras ficin> gcneranonem rerum exitui earum c . . . - a ,

tmixto. Et,cunarrauitq,iftiduo viriconueniuntin modo generationis,incoepit narrarein quo diffe runt,&dixit:&difrerutinhoc:qm &c.i. Empedocles, & Anaxagoras diffcrunttqm Emptdodesopinaf",

finiaopinan,qmpuabatcom muncopimoncPhyficora efle veram,^ nihil fit ex eo,qa non eft.pghoc.n.ficdicunt,erantfi muloia,5d fieri hmoifratuerut alterari,Alrj autem cogregatio-'
Ee

$ mizt4o,& congregatio rcrmn ha nem,c\: fegregationem*

Liber Primus
Et firle utnaxdgftM exijttma nit ea ejje tnfinita : tjwd optndatar auodtUud.quoderatfamojum inter Natvdes.efoerucdicet

11

ra:)reliquuiam cotingereexne ceflfitate putauerut ex ijsquide, 9*fcn*&infiint,fieri>fed pro Pterparuitatemagnitudmuae

itwmatroftirnc.xerttnt, oeJocomm videbant fieri :appa tf ^orf omruaeranttnfimid wreaut differenna,& appellari tnillofrtncipio , C7* quod tenor*- altera abinuic,ex eo quod ma>reidemonftrAt* eft a&er4tu. acim^fuperabudatproptermul titudinem in miftura infinitox rum.fyncereenimtotumalbu, , . . . . autnigrum.autdulcejautcar^ U CumnumCramtopmionesifl- ,, autosnoneiTe,fed,cuius ^ rumdeptmcipijS,&<{emodpnc t forte AnaKagor^&ci. pofuit elemetaiafimtatonumihupartiu: quiaiftimauit,q,prop6conceflk apud Naturalcs eft vera olbus modis:&cft,q>impofeefl:naliquidfi cxnonentcplao. Dul-qm^hoc Etetiajudtertcontrariorum J ,. gtneraturexrel^uo.^uoma^MA 9egaur4ttun tuccjff ef ttgenera ttt eitMJitex nn*nnh:

niacrantinfimulj&^genetatioeft * ttum act eomemunt th*c, & c5gregacio,& corruptio eft ^egrcga cxiftimsutrHnt qttod fetptttur netio: licet quida vocentgenerationc tefauw aubd generate fit ex rereinondiftin^alterationeinjqm ^exent^^ apudipfumgcncratioirciventate noeftalterauo : &eft Anaxagoras: Wt Ate corf oru twn,ent gent & quida vocat earn mutione",& di- tx rebut infenjibibbus 4fud nts: ftinaione: & ifti magis conferuant ^ ^M dicunttibd attodltbct eft nominatione fmintentionefuam. wixfftm ^ . Ampliusautexeoqjfitmtex tttrentm qwd qtuAlilet gencr*iocuti alterutris cotraria Jnerant ergo* tttr ex awl&tt : t? f <w/

idi fiiptaquod cft,ex fjs,qua: no funt,fie^ ri.K " impoFeeft:(de hac enim couc quoma^t dicuntjuhil eft qnodjit czii c.ij. niunt opimone ocs,qui de Natu totumpurum allrm,aut nigntmt

Phyficorum
atit Juice, aut earo, aut os :jed in hoc,q nod apparrt fenfui, f quia res ]
T lvut uiu< 1 u '// 1 !*. ' '. Tirlcnf'diucrfa!. & hor Oi TriMquaa, rerumtltud.quod^imcit " - : '"-L dicfdo u ... , '^f7 ri* , 1 " -n / Yidcnturdiuerte,eft ppillud,quod l e4 , exiftimatur quod nature dominartn ah re mixta ex partib* Wf/?*#H*r. infinitis. v.g.qrn tuncexiftimatur }4 Hoc,quod dicit, Et ctia,fi alteru hoc efleaqua,qn partes aquofa? rueeontrarioru,&c. eft alia res,q indu- tint in co plures Q alia: partes infini xiteosdicere,qjentiaerat infimul: tx mixtann eo: & tuncexiftimatur cjm,quiaopinabantnrq> generatio hjec eft caro, qn parres rarROJae eft ex contrarijs: & g> cctraria fiint, fuerint in eo plures ali js partibus ii C]ua;funtptincipia,oportetvrnon finitisc6mixtisineo:n6quia in cat lint ocnerabilia,neq; corrupribilia. ne non fint nifi partes carnofa; tra, &ideooportetapud cos contraria ficutexiftimatur :ncq; in aqua nifi cflcinfimul:&qua:da exeunt a qui- partesaquo3e:fedinaqua,&aere,& bufda. Et, cum induxit illud primu in omni,quod diftinguitur, non di H indubitabile, qct mouiteosadopi- ftinguiturnifi p.pillud,quodhabet L nandumentiaefleinfimul,&q)ge- dominiu incoexpartibusconfimi neratioeftexitusj& refblutio,incoe libusmfinitisin numero,no inforpitdeclarareillamambiguitatc,& ma.dicuntigitur^nihilefthu^qcf quoquomodo excufat Anaxa.cos, totumfitalbiipurum,autnigrupu quidicutefleimpole,qjgeneratio rum,autdulcepurumjautcaropu eftaliquidefle,quodnoncrat.&d. ra,autospuru,fedvnaqnaeqjresexi Qm > cumomnegeneratum,&c.& ftimacurefledcnaturaillius, quoc fermoei'inhocmanifeftuseftpfc. magiseft in ea:&(}> illud eft de naD.d. &p,pparuitatcm,&c.i.excu- turaeiuspura:&qjnoneft nifiilla fant feinhoc,qjfenfus contradicit naturapura:&hoceftfalfum. huicopinioni,diccntesq?hoc,quod apparet fenfui, f Op gtneratio fit ex Rationes affertmtwcontraajjerentesfrw non ente, eft pj> paruitatem parti u, fi infinite. Cap. z. non q? in rci veritate eft generatio M Iigiturinfinitum,fmc}>in I cxnonente.D.d.&ideodicunt,&c. ideft,&quiacoadtifunt adcredcnfinitum,ignotii cft,f m m ul .cu"da. % dum,q?ens,quod genera*ex ente,& titudinequide } autmagnix \^^L quod hoc, quodapparetfenfui, eft tudine infinitum ignotuquanx ide.5uMet. peccatu (enfus ex paruitate partiii, tumquoddam eft:fm formam ICJC'IU cxquibuseftgenerano,d,xerut3, n infinitum i& gnotu quak of eft mixtum cuomm, licet non ?,, o . . ., :J appareatfenfui t&q, necefle eftof quoddaeft.principnsauteexi, generariexomni,nonvtaliquatcr ftennbus infinms ftn m^itux jninatagenerarenfexaliquibusge- ainem^fmfpecie^mpoiribilc neratisterminam. D.d.&illa,que efte_a,quaefuntexhi videnf'eficdiuerfa,&c.i. & Anaxa- re: ficenim cognofcerecompofl goras, qui eft coaclusad crededum turn arbi tram ur, cum cognofci oegencrah ex omni, excufat fc ex mus ex quibus,6C quot fir* Dicamus
*- .|
/1

>

HJ.11J n I*VAV*^**I*J V.JLV jr ** AV/I AJ%<A

Liber Primus
Dic4mM*igiturqubd,Jiinfmtum,fecunduqubdefiinfinitu,non J -hi *// I tI /aI * /r* * r r/y*^J* AMST/I 4 It*iA stAtnst *1+ **>*>* fcttur, ergo tllud, quod ejt infintturn m numerof aut in magnitude Mr eft quantum nonfiilrile, erillud,quodefttnfimtuMformaeft i1 r'l1! "\u v qualenonfMe.Wsupnnctpta /f tnfmta tn numero, er trifirnMttrgonullaeftyiaad fcicndii M*,mtfuntexeicnosemmnon &~* M~.*ff*Z ;/7 tjmew^&tt.mfi vtlia, exquiettS-, {?" B ex quot eft nmpofitum. J 5 Cumnumeraueritopiniones Na eurahum in numero priacipioru,& in modo gcnerarionis, incoepit primo dcftruere fermone" dicentiuea cflcinfinita. Et,ciihocdeftruxerit, incocpitperfcrutarivtrufint vnum, autp!ura:&,fifintplura,quotfint: &pofuitfuumfcrmone inhoccon tra Anaxagor5,& fi fit etiam contra <^u?r61o Dcmocritu,quidicitpartescflein^mr^Kk diuifibiles modo coi,& non ,ppno: hic,& aUa cum in hoc libro, & inalio diccf dc lignoncm modoproprio, Et incoepit contra_- . w^jhuic opinioni rone logica.& OCtCa ^ dicohicLogicam.i. argumentatiotodcavfi ncm,cuiusjpp6nesfuntdeclaratae tat* duob in Logica, & funt acceptx illic pro modisJde dcclaratis p. fc.Logicaenim vfitatur 8.Ph.c.7o infcientijsduobusmodis:autf'm q? vC.II.MCC. . . .,, i-n" r i/> A15. Ide eftinftrmdiftmguensveruafallo: & hie eft modus propnus:aut fin q> illa,q funtdcckratainea,accipiunt' pro maximisin deftruendo, aut co itruendo aliquid. &iftaconfyderatio,cu vfitatur in artibus particularibus,eftno propria, in arteautem Tfi/.PrimaPhilofophia,eftjppria. Etiftefermocftfyiisinfecundafi A

13

gura, cuiusaltera^ppo eft pofita fincmedjo,&fecunda eftcumedio, quod MUUU copomturin tupuiutiu in prima pi uiia n<njra,& U<TUII> _ <x * + ._ _ * . _ _O iteta^poeiuseftmanifeftapcrfc. altera verd duarum jpponumjquae ponunif in fecuda figuraeft, Omnc copofitumexprincipijs infinitisin quantitate,& forma eft compofitu, ^ Uodn 6f c iturcxquib' componit; &exquot: f ec unda verd eft, Et oc compofitu notum eft compofitu, qnod(aturexquotcomponif,& quious :ereo in fecunda figara,O6 J S c 6p ofitum exprincipijsinfinitiscft compofitu ignotum.i.quod no potcft fciri.Propofitio aut diccns g? 6 copofitnm notum eft compofitum ex principijs,quorum quantitas, & qualitas eft nota, eft pofita fine medio:&eftilla,quaexpreflit,cudixit, nosenim noexiftimamusfcire,&c. Propo verd pofita cu medio in hoc WPoeftjCumdicimus,q7oecompo ntumexprincipijsinfinitisinquan titate,& forma eft copofitfi ex printipijsignotis:&mediueft,qjoe,qcf eft infmitum in numero,aut in ma gnitudine eft quantu non fcibi le,& oe,qnod eft infinitum in forma eft quale non fcibile.&fieifte fermoco ponifinpiimafigura^mneinfini 5 turn in numero, aut in magnitudine eft quantu non f cibile, & omne, quodeft infinitu in forma,eftqualc nonfcibile,Omnec6pofitucxprin . . . . c ... '. ' cipijsiuhnitisuiquatitate,autqualitateeftcopoficum ex magnitudinibus,autnumeris,autquaTitatibus no fcibilibus: ergo in prima figura, Omne copofitum ex ptincipijsinfi nitisin quatitate,& in forma eft copofitu ex principijs non fcibilibus. Et^>po minor iftiusfylfi dcclaratf ctiampmcdiu,f.propofitiodiccns,

Phyfieorum
JDfinitisin quantitatc, & qualitatc cumsparte contmgit quanta eft compofitum ex magnitudini - lacunqj eefm magnitudine>& bus,autniimeris,aiK qualhatibus paruitate,etipfufn comingere* non fcibilibus: & medium, per qtf (dice anttaJium aliquapartiu, declarator propofitio, eft propouin qua,cum infint, diuiditur to tio diccnsjlnhnit mi turn ton q> eftjn- .-/ 'ri_-i n. finitumeftnonfcibilc.&fyllogif- tuu)fiautWiiBiposffilecftaiii Nora(Jfl jnus componiturficinprimaffgu mal,autplantamquaiitacimqj xa, Omne, quod eft infinitum, eft efle fm magnitudinem>& par. con fcibile: Sed omne,quod eft uitatem ,manifeftu eft cpnecp infinitum in magnitudine,autnu partiii quamlibet, erit.n.& to/incro,autqualitate,eftinfinitum t turn fimiliter, caro autem}c3C ergo, Omne, quod eft infinitum os, & hmoi partes funt anima/ in numero, autmagnitudinc, aut lis, & friuftus plantarum.rnani H qualitatc, eft non fcibile. Suntigi feftumeftigiturq> imposfibile tur tres fyilogifmi, &fex propou- eft carnem, autos, autaliquid tiones: & duo fyllogifmi funt in aliud quantucunqjefTemagnipnmafigura,&vnus in fecunda. tudine,aut in mai9, aut i trim9. f ropofinonum aute dux funt maEt etta tttud, ctttw pars fotcft nifeftedecJaraMecii medio,&quatuor fine mcdio. & Ariftotexpref- efle cuiusltbet menfur* pofit<ei fit ex iftis duas propofitionestemj magnitudine,dut mfarmtatejne fyllogifmi,qua:funt manifcfte. fi- cejfc cjl >/ illudettamposfo hoc. ne mcdio, cum dixit, <j> infinitum ex fm q> eft infinitum, &c.deindeinus Partibusjtquas diuiditttr <luxit vJtimam cohclufionem pro tienienrem m ex iftis tribus fyllogif- ^niuerjiim^ eft ynttm.Jtigitur mis, & dixit: ixit:&,cumprinapiallnt QO (SMe eft Vanimal,autplan* innnitain numero,&c. deindeex- fa * J^ sllbet / / ,.;#, , M I preflit alteram duarum propofiuo !" * I"1**" Wrf numprimi fylK,qui efbn fecanda gKttdtnefaut ParMtate.mamfegura,quzeft declaratafine me- Jltttn efteptod twPofibile eft hoc dio. nos enim non exiftimamus tttam in alia Porte eiw.quomam fcirc, &c. Ariftote. .gitur exprefl,t ^r y ^ ^uerfum 'ft taie . cxiihsfexpropofitionibustresma ** * r 'i r nifeftas fine medio: & tacuitduas CT caro, CT ,CTJjrtliaJttnt manifeftas cum medio, cum fint Partes animalis, fffrttflusfimt in potenti a in fuo fcrmone, fccun- partes flantamm. erf9 mamfedum quod funt conclufiones : & (^ueftauodimPoSibffe e&^ttco* vnam manifeftam fine medio. * ' * '/ * C6fifePri Et vide quomodo eft fermohu ro *atlt os>af <tUatqH*cun%Pars mode Gc jus b on j hominis breuis .& forte fit cuhmibet menfitra fofit* m wtc 3 ' eftitadequolibetYcrbocius. mornttndinc, ant mfaruitate. Iftc

6 g^omnecoropofituitf er principijs

Ampb'us autem,fi ncctffe eft K

liber Primus

2,4

Ifte eft aTiusfermo,per quern dc ^ ftruitcorpora eflecopohta ex par- fpecie partium, in quas totum diui tibus infinitis fm quantitatem. & ditur fm quantitate, &non fm qua abbreuiatio fui fcrmonis eft,qrh to litatem: ficut corpus diuidi tur ia turn fequitur par res, quae funt ftn matcnam,&formam:neq; partes, quantitatem in paruitatc,& magni qu^funtin toto in potentia:fed par iudine}& finitate,& Ifinitate,& vfr tes,in quas vniuerfum diuiditur:& terminatione,& interminatione : funt ilia;, quas funt in toto inadu. trgo ,ficompofitum fuerit finitu Et, cuminduxitpracceden^&*c6- *a.Unc(J. & terminal? quantitatis,ncceflc eft ftquens : ita q> confecutio fcr^ eft uenia*> vtpartes^xquibuscoponitur, fint manifeftaper ft : deftruxit confe^, fihit3einmeiura,&innumero:ied ques, &dixitfiigitureftimpofevt. compofitafunt finite quaiititatis, animal,&ci.&hocintendcbatcoa & terminata: ergo & ptes eius funt cludcrc . Deinde dedit exemplu de fibm6.fi terminat?,&finit.&iftefermoc6 partibus compofitorurn, &dixit: jtcssucfc poniturin.ij.figuraiyllbiuhypo- necefleeft.n.q? vniuerfum fittale: B^ 8 thericorum.Cu igitur dixit qm il- & caro & os,&c.i.necefle eft.n. vt to ' ' " eft quafi przce- turnfitin difpofitione partium :vt pars, &c. pofitiiei- lud,cuius nnitu: fed dens. & intendit q? compofitu, GU- caro, & os , & fimilia funt ptes anic6pofitue I'us partes (lint non terminata: in malis: &frudus,&fimiliaiuntparfinitii: er- quantitatc, fed poflibile eft vt fint tcspIantarum.D.d. &manifefturn go parces sue finitg, in quacunqj menfura, ponatur in eft,qniimpoftibile,&c.i.&,cum tp a deftru-- magnitudine, aut paruitate. D.d. turn in copofitis fequitur partes in ftioe cofe necefle eft vt illud ponlt: " & hoc eft " hoc, q? funt terminatae: & to turn, (jueiis&c. confequens: &intenditqd necefle quod eft animal, aut planta eft tereft vt illud compofitum ex illis par miuatummeceffe eft vt partescius. tibus,qucpoflunt effecuiufcunq; i.caro,& os, & ftudus fint termiatai, menfura; in magnitudine, & parui & manifeftii elt,qjqui dicit q> in car tate,non fitt terminatu: fifitpof- nc funt partes innnitae: &g?exitus fibileipfum eflecuiuslibet menfu- carumeft in infinitam ropinatur ra: pon txin magnitudine, & parui < partes, ex quibus animal com- ? tate. D.d.& jntcliigo pane, &ci. & ponitur, aut planta,funtnon termi diftinguitillud, qcf Jntendcbatper nata:: ex quo fequitur, vt totum eriam fit non terminatum. Vartiuali^ hoc nomen pars, cum partes dicanfc3tn qti- tur qnq; fm qualitatem,&qnq; fm Amplius, fi omnia infunt Q* tate. aliz quatitatem: & hocduobusmodis: hmoi i inuicem,etn6 fiut, CcSmaua. aut partes,qua: funtinpotenriain fdem ,f -.r ,.bate. Ide toto:aPartes,qu?fundnaauin fedfegreganturcummfint,dix toto.Et,quian6cpnfequiturvtto cumautca P lun:fitautexquo tu fequatur partes in menfura, nifi *&** qahbet, Vt ex carne aqua, in partibus,qu? funt ftn quantitate, fegregata,&caro exaqua: orrix quarfuritin toto ina&u, dcclarauit ne aut corpus finitum confumi q? iftud mtendebat hie per parte*.& tur acorpore finito: manifeftw dixii: & intelligo hie parte, &C.1.& eft q> ndcotiiigit in Ynoquc<^ ynum-

Phyficorum
! vnumquodqje,remota.n, femper refoluitur: etfclnmdgnl K aqua earnest item alia fadta ex tudme termmata non erttnt mal-eliqua/egregation^quamuis &mtudmes ac femperminorentfegregata,at t,.;^ tamen nonexceditmagnitudi nonoe f emp e r f me xitum,&nquodlibet iomnimentanreliqua,n,aqua f u i n quolibet,vtdicunt:&p6tfu a no merit caroSi vero nonftax dari fuper illud, qcf prediaum eft, bit, fed habebit femgremotiox C^, hiefuntpartes terminat?IparJie,in fi'nitamagnitudine.,fqua uitate.fedealiaratiocinatio.Etabliafinitaineriltjifimtafm mulx breuiatio iftiusfermonisert, q?, (i titudinemhoc aiit impoFe eft* fpccies corporum cofimilium Fuc^ . /* ' '/3^* ^ tint omncsinfeinuicemr&nihil Etetumrtornm*>Jlatener<t, ^ ab aliqno,fid exeunt ex B ctfimiliafintomnKtexiJlentta, remuicen!,vtdicunt:quiaquodliaut e^Hadtim in qwbufdam, et no bet eft in quolibet: fed vn uquodq} generantur ,feddtlflluuntur, & eoruui nominaturfmillud,qa vin cxamt, CT non nomtmntw , mfi cit in e:,&ideo qodlibetgeneral r j // i i^ ex quolibet.v.g.qm ex carnegenefecwutum lUudjwdlttnnt m at: ^ aqua> q J? iefoluitur, & exit 4? omne generator ex omm.^.g. femper: & ex aqua et caro. Et eft ex carne atjHat^u<e refoluitur, <y regula, q? omne corpus finirum, fx aw* caro: & omne corpus ft- <lua,ndo ex eo ic corpus finitnm -T - ' ^ r mukones,neceflanocon(umetilT inmm /awr 4 corf orefmto: lua.Qnareimpoflibileeft, Ttqffintamfejlum eft, cponicim tmpofit bet fit in q uolibet: generatio.n.f m j ; <-i~ ^ " -n i P/T- v ...,., naquttfa reru extjtat hue modu neceflano ceflabit. qm fumet ^ fi ex ac ua exit caro de nde abea re.auontamW< q l ^ tad-Wt*exit alia caro, & fie in infinmi, ne- phX- > ajHa cefleeft^utvtexitusceflet.autvt! C reJtduageneratHr aiia caro Jecttn corpore finito fmtcorporae.qualia dum rejolutionem: tune,&fill- Ifinita .qm no pt aligns dicerc g?, cu indrfHodexit ex carne,fit femper ex aqua exiuerit prima caro, deinmmw,Umen caro fertranKtin deexiuualiaca^.llacarofecfi3 . f / daent minor pna fm minorauofarMtate magnitiidinem deter- nem aquz per exitum prima; carmmatam. EX quo Jequitur, ant nis. &fimilitertertia caro erit mi>/ celfit refilntio: &Jic non erit nor fecunda fm minoratione aqu? mneexiftens in omm:woman* Pitumfec6daBcarnis:&^hic J y -; procedit in innnitum.f.paruitas l^f<M refidwmnon ent caro, aqu^,&paruitascarnisexiftentis. / *o cejfet :fed in ea erit ftod caro eaim habet magnitudincm, &

Liber Primus

15

Ad haec autem, fi omne quix D A & paruitattm tcrminatam, quant at. non pertranfit, C. q? non inuenitur dem corpus, remoto quodam , . Ide3 caro habeas magnitudinem mino^ minus necefle eft fieritcarnis au remifta-illaigitur magnitude ter- tem determinata eft quantitas dari mini- minata,qu*eftcarnK,quandoexit &magnitudine, dC paruitate: ma. Ide.i. cxaqua,fempernecefleeftalterum mani f?ft ue fta> ex minima car, deaia.4i. ta,f.in aqua.crut magnimdinesea- ent.mminpr minima* Amphus c6.Lid8. lesinfinitz: &eftminor magnitu- autinfimtiscorponbus ineflet do carnisminimarquodeftimpof- "<iam caro "ifinita, CX fans fibile. Ergo ponere q? quodlibet eft guis,& cerebru,feparata tn ab/ inquohbetj&quodlibetgeneratur inuicem,nihil autem minus en ex quohbet fm exitum femper, no tia,cYinfinitum vnumquodqj* fm alterationem eft impoflibile. hoc autem irrationabile eft* D.dixit: Et etiam, fi ifta omniage-7 E Et cum hoCfftoe corfMS , quado nera,&c.i. fpescorporumconfimilium,quasponitAnaxagoras ,pele ex eo dimmwtttr oliquapttrs, nemetis,verbi gratia, caro, & os,& vPr ceffariojlt minus:{y qnatitot cor bmnia corpora, quorum definuio w eft terminata in mopnitudme, totius,&partisefteadem. D.dixit: ^ pamitate'manife&n eft, W &nongenerantur, i.& ifta? panes . * . /?// ft nongeneranturex inuicemfecun- mamtmfojsibiteest,vtex mmidum tranfmutationem, fed fm q> ma earns exeat corpus otno. quoexeunt a femuicem, & ante exitu m niam,]? ex ea diminuitur altquid, etantinfeinuicem: fed vnuquodq; m>mmwmimma.t eftam ^ eoruvocat dmerfum abalterofm -, rt _ / c . iUud,quoddommafinfeipfo.D.di Cfffeeft^ttn corfonbus wfmtx xit:qm &,fi illud q<1 erit, &c.i. qm, fit faro mjimta, <&* fan^Htf tnfini ; cum pofuerimus, g? illud,9quod ex ttfffcr> medulla mfimta:^ ")nucarnefecundaexit,eft min primo, ^L eommnon &m^nM ^ m &tertiu eft minusfecundo,&quar j a , rt c a tumeftminusterrioc&manififtu hoc,quodeXmfmtum:O>hocef eftpfe,&dcclaratut,q?carohet cxtrarationem. menfura terminatam in paruitate, Et hxc eft etiam quatta ratiociqua non jjtranfit:necefle eft alteru natio,qua contradixit,vtgeneratio duoru:aut vt eeneratio ceflet, aut fit fecundum exitum corporum in vt in corporefinicofint cor pa ;qua infinitum,& dicit: Et, cum fitmani liainfinita. Et ifte fermo eft in for- feftum per fe,q> omne corpus,quamafylfihypothetici.cuiuspcedens do ex eo diminuitur aliquidfitmi eft,& et fi ifta generatio &c. confe- nus:& etiam eft manifeftum per fe, quens aute eft, <j impoflibile eft, vt q? quantitascarniseft terminata in quo.ilibet fit in quolibet,&c.fermo magnitudinc,&paruitate: maniferefiduiisdeclaratconfecutionem. flu eft,q? ex minima carne,.fciUcet Fhy.cuc6.Auer. D qua

<-"- * - T'

Phyficorum
quanullacatocftminor,impoflibi liaquaere leeftexirecorpus confimile oSnan quidem fegregare,hocautface qnexitusprocedit,femper,& refitimposfibile,& fecundum minorario corporis,exquo eftexi- quantum,& fm quale.fecunda tus:&fiproceditfemper,necefleeft quantum qu,dem, quia non eft *nllud corp,a quo exeunthc^ cor minima magnitudo:fecundum pora,peruematad minimamqua- qualeautem*quiainfeparabiles titatemnliuslpecieicorponsroctuc lunt ? asllones /> eritipoffibile.vtexeoexeat aliad: P qm tunefieretminus| deberet ee: &" atttem^uod dixtt, quod quod eft contra pofitum: ergo ne- res nwupiAm dijHngtientwrteJlfer cefleeftvtcefletexitus.Et,cumc6- mofinedifcretioneJedett'Verw : pleuithanccontradiaionem>indu pClones enim J fat J tnfoarakf xitftquintam r6nem,qua contra- r ,J . c les Et m dicitetiam,vtquodlibetfitinquo' $ * corpora , <& forH libet,&vte.xitusaquolibetfitinin m* font tntxta, fi diftm?tMn~ \* finitum,^dixit: Etetiamnecefle twr , tune albedo erit extjtens ^ cft,&c.i.&etiamncceflee(l,fiexit' ^fa^^ m> extf{e?is ferrefr abvuoquoq;corporum coiimuui . i 'i jnfinitorumfoeritinfinit',necefle ne^l^ntta Mtcuttu altmut, pft vtin vnoquoq; iftprum corpo- exMenttt,*?' abfy fotfuodfat tn ruminfinitorumfintcorporamfi- Jitbietto.Et ideo intelligentiaerif nita,eriam in quantitate, & qualita- yfc > tmpotilil e>cw lJ te:&eruntmccorpora innmtane- . / .' , rt ceflariodiftinftaaDinuiceminlodtstwguere quod non pot ess co:& in vnoquoq} infinitoru ifto- % * qu<tnttt<tte, ne^ in quality rum,exiftentium in vnoquoq-, m- fe.tn quantitate quidemtfuomam finitorum.eruntetiamcorporain- impoMUeefl^tfo majrnitndo, I invno^uoqjiftorumerunt corpo ^ero,<jwa pafiones font tnfepA- j^ rainfinita:&ficinfinitaeruntin in rattles. finiris infinities: quod eft contra ro Cum compleuit contradidione 3 > nc,ninfinitamultiplicariginfinita. contra Anax.& notificauit qdcolNunquam aurem fegregatu tocefineodefalfo.incoepitnotifica iri non fcieter quidem dicitur re ^uul^me.deyentate,&dixit: *;r....~vi ~, A/U urr tifuntcolores,8dhabitus fifex gregemur,eritaliquidalbum, velfanum,non alterum aliquid exiften^necp de fubiedo* Quax fe inconueniens eft, imposfibi>
T^A"iit?Hiri-nrroo/irto Hocaut,q3dixit,&c.i.qm e*(ermo *cttc iuic uicicun pasiiones* n p - -r r\ verusftn ifenarahilp*! Arnf ^TimMitparte,nofm totum,l.hoc, m;v iicparaoiicsiunr<ji isiturmixx _ j \ j-n. J

srSSESZt fii*-^.-i&

quod dixit,qj res non dutmauunt, neq;feparan^.&d.q,eftfermofine difcretfonetquianoli diftinguebat acciitia a fubiedis, & corporibus, hoc n.qcf dixit,q51ibct eft mixtum cu quolibet,exigit mixtionccorpo rum

Liber Prifflus
A tumadinuice,&mixtionemcorporum cum accidentibustcu corpora, accidetia (int duo. & ideo fermo cius,in quo dixft, q> res non diflinguiif,eft vcrus ftn partem.f. op accntia,& fubftantise non poflunt fepa* ran abmuicem.& ftn hoc, qcf exifti imf1,^ caufa in hoc eft, quia qualitatesmultu former font mixtxcfi corporibns :(non quia apnd ipfum funtcorpora-Jed ga qualitatcsfunt accidcntia non feparabilia.& intenPafllo ali- duhicperpaffionesolaaccidentia. qfipro oi Et,cumnotificauircj) fermoei'eft vcrusin accntibus,&corporib*,incoe t P' declararehoc, &quofeqmf hoc ex fermone eius,& dixit: Etoa corpora,&c.i.&qujacorpora,&c^litates in opinione ifti' viri, aut fm Op fequiifeifuofermone,funtmixta-.ficutmixtiocorpora confimiliG parti um eftin(einuicem:cumnon dum diftTguebat mixuonem, cum cxiftimabat op mixtio corporuin feinuicem eft ficut mixtio accidentiumcucorporibus. Etmanifeftfi eft,cj7 non eft ita: & <$ continuario accidenti am cfi corporibus,fi dicaf mixtiojtnimpoFeeft vtmixtafepa rcnf*in eo.qm,(i feparenf1, eruntacddentiaexiftentiaperfe&ficalbe do erit exi ftens j? fe:& fiPr (anitas, fi neindigentiaadhoc Ttfintincor^ yore:& accidentia vfr non erunt in fubie<flo:quodeftimpoflibile. Er, cumdeclarauitveritatem iftiusfec mOnis,in quo dixit, cp res nuncj diftinguuntur, declarauitetiam improbabile contingensei, fi conceda tur fm totum,& dixit: Et ideo intel ligentiaerir vilis,f&c.i. &continget Anax I hoc,quod dixie, cp olafunt mixtaadinuicem tempore infinitoideinde intelligentia,quie apud ip fum eft gcnerans,diuiditf& feparat 0 ea abinuicem.Scdiftadiuifio.&feparatio nungl completur :vt aclio iftiusmteiligentix n.un<| compleaf*, & fit ociofe,quiaiaccepitdiltinguc re,quod nufiquamcomplebttur: & tale agenseft valde vile,Lquia nitttur agere^uod nuncj coraplebitur, &dixitc|> non poteftdiftinguere, nee in quantitatc-^icin quahtatc.iu q uantitate quidem^uia partes con umilcs,quasintelligentia diuiditab inuice,funt apud ipfum mixtxmixtione infinita : in omni enim parte,quam diuidit, fu n t partes in nnitae:&fic nititur difbnguere fecun- E dum quantitatem , quod nun^ diftinguet.diftinguereautem qualita tem,autqualitatesa corporibusefl impoflibile :ficut dixit :q? pafliooes funt infepacabiles;

Non redeautem ne% genera tionem accipit eorum, qug funt fimilium parti um,eft enim, vt lutum Iluta diuidit: eft autctn , vt non*& non idem modus 9eft* vt lateres ex domo, &L dom ex lateribus.ficautem aqua,&aer ex alterutris & funt, dC fiunt,
Ncfy etiam refte dtxit in hoc* * quod attnlruitgenerattoneconutnientilws jruftttm lutt dimditur t lutea,* eft alto irio.ty eft alittf, CT* non eft "Vntts modus, "\erbigr4 ttageneratto Ut erunt ex Info., &* generatio domus ex latertltM . & fimiltter acpKijW aer, ^terq^tdetur generari ex reliquo. D ij Dicit:

Phyficorum
G DicittScAnaxa-nonbene dixit! oe,&immobile(etenimParme K 40 hoc,cp pofuit generationem ex cle- nides calidum,Stfrigidu princi rnentisconuenietibus in forma: i,;.,M,iXhk,,in rnrm*. i pjafacifchjec atit appellat igne fenatio,Cvtcaro fit ex multis carni- dC terram)<3 qui raru, & desu * bus,&osex multis offibus,neq; in- dt Democritus folidu,3d inane, duxit determinatione fup hoc: eft quoru aliud quidem, vt q3 eft, enim gnatio ex partibus connenietibusinforma:&fifr corruptio eft aliud aut,vt q3 non eft, elTe diSC diuifio,& refolutio in panesconue cit.Adhucpofitionejfigura, - _ nientesinforma:vtgnatio fruftilu ordme^haecaut genera contra^ tei ex fruftis puis luti: & corruptio worn funt:pofitionis furfum 6C eius in ilia parua.eft aiit gnatio alia deorfum,an &C retrotfigurae anex rebus non conuenientibus i for- gularCjinagular^ecftu, rotudtt , ma,&fiFr corruptio: vt generatio Et meiivu eft accipere principle luti ex aqua,& terra,&eius refblu- fait &**& ' '*P H tio in aquam,& terram. & hoc inte Cmta (fa debat,qii dixit:& eft alio modo. D. fotttm eft ^nu, idixit:& if te alius modus,&c.i.&iftc modus generationis non eft vnus. le.qwniaPdYmemdes fomt calteft.n.modusquieftytg c neratiola terumexluto,&idoliexcupio:eft terra:* autalius,vtgeneratiodomSsexlateribus,&lapidibus, &ho!sex mebnscon{imilibus,&diuerfis: eft au te.Cf UemocntM> cu mduxitple temalius,vtgeneratio aquzexae- ntt&^acmjnmum^eropro en re,&aensexaqua:&eftpropnum huicmodognatiomsvtruq;,quod , , . , ,_ , _ generaturexreliquo. Etinteditm M hoc dKitjitodi plena t toto hoc fermone declarare <j> om- aut altetttf^ua entia dimrfuntur ne,quodAnaxa.induxitiahoc,eft ficundu po/itione^ fi?ura,r or I fmedemonftratione. dim ^flmtcontranoru enera M ifta:pofitto 'Verb eHvenut fitpeno S V M M A QVAK.TA. Deuumcro principiorumrerura et nacuraliura. <tntenons:figurA yero egenus hdrDe Contrarietate,&>plftralitateprin~ bentium angidosyO' farentiu antipiontm, dap. I. otundi. Elius autem eft pau> Cumdcftruxitprincipia eflein- 41 ciora,<5d finita recipe fi i ,cce it nereeaeflefinita,& n ta P p0 re, quod quidem fa^ dedatare.^ ifta poficio no folumo citEmpedoclesOm aoeftvera,fed&melioretia:deinnesigitcontrana, principiafa deqritquotfunt,&dixit: Etmeli* ciunt,fl qui dicunt q> fit vnum cft,&c.i.meliusm hacfcia eitpoue re

Liber Primus
A re principia finitaiqm, cum pofucrit ea hm6i,quis poterit cSplere naturam olum entium, q funtezprin cipijsr&nihilcoget vt fintinfinita: &darecaufasetmum fm finitatem eft melius, vt fecit Empedocles, ru pofuit fexprindpia,n quatuor elementa,&amicitiarn,&ntem.Et,cu declarauit,q?nonfblummodo eft necefleponere principia finita v fe? &raelius,incoepitqrere quotfiint: &pofuitprincipium confyderatio riisinhoc,cxhoc,q?oes Naturales fueruntcoaftianaturaenris adpo nendum principia efle contratia, B nonfolummodoquieorumconce dunt entia efle plura tin, fed etiam qui non concedunt hoc,f. quidicit Oppofitiij totum efle vniitti. Parmenidesaut i.me.^1. & dicebathoc,quiaopinabad'<jj entia I4 C u- ' f-.1 fap-t . duobusmodis,vera, p.hrqjOU 7. . '& exifti.... cFma ludi mabiha:&q? veralunt intelhgibiceaccepe- lia,&funtvnu :&.q> exiftitnabilia iimt peer funt(enfibilia,&funtplura'.&pone tmll^Kr^ ^at Pr'nciip'a iftoru plurm duo copofuit pri traria,frgnem,&terrain.D.dixit& cipiu pter quidr;mt)icuntdenfitatetti,&raritat m ^ '*-eorum^ul dicutprincipiu eflevnutn,autvnu elementorum quatuor,aut medium inter duo eo rum.D.d.&Democritus,&c.i.&et ponit principia efle contrana! hoc, quod dixitjO,? vacuum eftinuolutu cum', icno in oi'bus rebus: adeo cp principia rerfi apud ipftim funt vacuii &pleni- -n. vacuu.n. apud ipm eftcontrarlum plcno fm contrarie tatem,q eft inter efle,& non e^.plenum.n.cft ens, & vacuum eftnon ens.Ethoointfndebat,cudixit:primum veto pro ente, i. plenu veto, quod eft pri mum in efle,eft cotrarium vacuo,fm cj> ellens:& vacuu, quod eft fecunduixi efle, contrariu

17

eftpleno>fm ^eftnonens. D.d.& 1) cunocdicit,q?in pleno,&c.i. &cu hoc, q? dicit vacuum , & pienu efle, q" funt contraria fm efle,&non efle, ponit ft in pleno alierate", & diuerfl tatc,cuiusviseftfictif viscontrario ru :& ilia ahetas eft pofitio , figura, & ordo : entia. n . quia apud ipfum. funt vnius nature, f parris indiuifibilis, indiget ponere alia re, qua en^tiacppofitaex partibus diuerfen^. &dixit:qmdiuerfanfJhistrib9dfijs. Arift-igifdicit^Democritusdixit principia efle contraria duob9 mois,ffm <j> ponit plenu, & vacuum: &fm cp ponit dfias entiu fm pofi tione",&figuram,&ordinem. D.i coepit de<;iarare,q> ifta funt genera ^ariu rcrum comrariaru, &d. poutio aut gura droieftgenus,&c.i.qmpofitiodiuidit"p. difin con dfiascontrarias,q funtfuperius,&i JI*.".35^ ferius,&anterius&pofterius.&firr3Sim(k figuxadiuidif j> contraria fmed& mofitate-. non efle,f!in hiisangulos, &carens quo tol angulis.&firrdiuidifin contrarias ^^ dfiasftn famofitate,Cinre<5ta & ro- j.coeli. 7^. 'tunda:re6tu.n.noneft contrariura vbihf q,fi rotundo:qmrotundonihileftcon fiur? ni"il trariu.cufitpfedlio fignrarfi in ve rifinvlde ritatc,fed in primo afpeftu.&fiPr or C0n. zim. do diuiditje"t per dfias contrarias,f F prius&pofterius: &tacuitipfum, Contrarie quiaintelligie'exillis. Etnotandii >WWC p n. i r or de opeir,q7hocnomencontranumvlita ponus feturliiclargeprocontrario,&priu3 cadu pritione&habitu:fiuefitinreivcrita- uationem ltu te,fiuefm famam:quod contrariu, !j.l*: ' r \~ i n We 1C. 43. Qupd igitur contraria quo^ tiones. dammodoomnesfaciuntpriri' Zlm Yldc coa - rt rt T- i cipia manifeftum eft tit hoc ro nabifirOportet,n,Ffricipia necp D iij ex
fecundu Cj?ego credo ,nosappella- &.x.m.c.9 musdifperarum. Pnncipio iv condi-

Phy (Tcomm
exaIcerutfJsdH'e)necj}exalrjs)8C exhisomnia,contrariisautepri misinfunt hare,obid quidem < prima funt non funt ex ali)s t obidvero q> fumsontraria, no
'f i ^^

principia,&c.i.qtm,figcner5tnret K inuiccm.tunccritidem principifl, &n principium infimul:fiuefitit printipia adinukem ftn reciprocal oncmfiuc* D. dix-urncm et
Ail is &. noc nidtii^biLU cft ocr ic ctr

prima. Deindemduxittertiuprd.n. ytfrttm- prium,& dixit : & vt oia generetur ; & boc tnanifcftum cft et fm fa nonrenerentw ex inuiccmjte

. /r ex ex.
demamdJHntfrincipta.nmvrene

buscntibus)quaefuntex pnncipiis. Et,cam demonftrauit ifta propria in principijs,inccpitetiam demon ftrare,&dedarareilla efleincotra- ti i>nmiscotrariis,&c.i.nccefle eltn. Vtjnongcnercntttrcxalij^quia&nt Contrarii *principia:&vtnongenercntutex f^muaf inuiccm,quiafunt contraria.cotraJr^i^ rium enim noti genera tJex contra- infra.c {i. ' * Sedoportetlroc dt in ratione cbnfyderare qualiter cotingat* Accipiendum igit eft primu q> o!urn,q Pr,nihil riecpfacere natu eft, neq| pan contingens a con, Non<j3ri. tingend.neqjfitqalibet ex quo bet Heat iiber,nifi quis accipiatfm acci^ <^olibct. dens, qualiter enim fiet album ** ex mufico,nifi accidens fitalbo, aut nigro muficum ^ fed album quidemfitexnon albo; fid hoc no ex omnijfed ex nigro,aut me diys.&inuiicu'ni ex no rrtufico, fcd nonexomni/ed exitnmuft co,autfialiquidipfis medium* Sedofortet confydewe in hoe ftcundum ranonem tjuomodo fitjHilHr.Dtcttmw Wtwt. auim

|.i

Quiaapparctexfermonib'om' nm,qj ponunt principia <ontraria licet non conucniant in eadf cotra rietate,tn yPr conueniunt in hoc, q> funtoontratia.&intendtt notificate,q7 Antiqtji conueniimt in hoc,q? funtcontraria principia, autcfi cotrarietate,g{?duo, C rt demonftret <j>-oesconcedunt principia efle piu ia vno ,&etdampedcrutef'de hoc, quod dicunt, & ponat principium I pfcrutationisdeillo.deindepfcrutabifpoft dehac contrarietate quid fit:& vtcu eftnecefle ponerealiam natHtam a contrarietate,aut non. Dixk:manifeftum eftigit^&c.i.ma nifcftu<ft igit ex hoc,quod narrauimus,<j)Oesponunt principia con trariaaliquo modo contradidiois, aut contrarictatis-.licet non conue* niant inhoc, quis,C fit ifte modus. Deinde incccpit notificare, q? benc feceruntj&inducere rationes,q mo uenmteos ad dicendum hoc,& dixit:Necefleelt, i. neceffe c enim vt

Liber Prittius
& hoc intendebat,cum dixitmifi ac cidac,&c.Deindedixit: fed album, &c.ideflomne,quod fit exaliquo alio,generatur ex illo, quod e aliud & no ex omni alio fimplicitenqup niam tuncquodlibetefletex quolibet,(ed ex aliquo iho, aut cotrario, aut medio inter contraria,cum cotrariafuerintmediata: vtcumalbfi fitexnigro,autcolore medio inter album & nigrum. Et intend!thie per contrariu, vt diximus,illud, ^ eft commune contrarijs,&priuatio ni,& habitui. Etideo, cum induxit exemplum de cotrarijs,f.albo & nigrojduxit aliud exemplum depri uatione & habitu,& dixit: & muficusex non mufico. i. &muficus no 4) QuiaillaetresproprietatesTprin generatur etiam ex omni,deqilo di cipijsfiint manifeftsc: in contranjs citur non muficus,(ed ex illo, q uod veto duz tm funt manifeftae: tertia eft non muficus,&eft innatumrevero,Cqjoiagnenturcxeis,non eft cipcre mufica, quod eft homo igno manifeftaper (e:ideo incoepit dccla rans muficam,quia nullam habec rare hoc per indudionem,& d. fed dignitatem in ea, fed habet poten* pportetcon(yderare,&c.i. fedopor tiamaddifcendiillam. D.d. autex tctconfyderarein tertio proprio g eo,quodcftalterius,&c.i autex me ftj. phy. indudione,f cp oe,quodgeneratur, dio,quod eft inter muficum,& pri- cMeinfcgeneratur ex contrario. D.d. Dica- uationem mufica:,fifit poflibilevt quici. Ide xnusigitur,&c.i.qm, cum mduxeri fit medium inter priuatione, & ha- 1,05.10. &: musoiaemia,noninueniemusqc{- bitum.Etdixit hoc,non quia inter i.degnac C libetagercinquodlibet,ncq-,patia habitum,& priuationem inuenitur F quolibet:(ed aliquod notumtermi medium,fed ad verificandum pro- jo.&.x.r.j natum agic in aliquod terminatu, pofitiouem minorem dicentem, cp aia.ca.4 . Scpacifaoaliquo terminate: & fil'r omne,quod gene;acur,aut generaingeneratione,& vfr in oibus trap tur ex contrarijs,aut ex medio, Cm c. 6. ide infra hie te. mutationibus,quarum adio,&paf contraries medians. &in hoc loco com. 47. flo eft quafi genus. D.d.nifialiq iris non curat quocunque modo (It,fiaccipiar,i.uihaliquis accipiatillud, uealiquisponac,q5 inter habitum ^uod eii per feperaccidens:quonia & priuationem fit medium,aut no. tuncpoflec peccare in hoc. Apparet Et,cum notificauit qj omnegeneciiim g> impoffibile eft album fieri ratumeftaut ex contrario, aut ex ex mu{lco,autexgrarnmatico,nifi mcdiojinccepit deckrare hoc! coraccidat nigro,exquo fit album per rupuoue,&:dixu. &,vc fit mu(icus,aux grammaiicus. D liij Neqj <A riwmentitunnon qwdl&et agit, AHtptttitur A ejuoltbet, nee genera tur a cjHohhet ,niji alt^Ut6 accipiat facfer accident: album enim nan jititlbumcx mufico, nijiaccidat *ujrro,aut albo "Vtjit mufictts ,/ed ttlviim ex non albo,& non ex omtu no <dbo,fedex mgro, ant ex me diojty ntH/fcw ex non mufico, & o ex omni non mufico,fid ex illo, aiiodntillamhabet dwmtatcmm 6 r j; wujica,4ut ex eo, quod e altering I) dijj>ojitionis:fijit altqaa hie difyoJitto inter hdf ducu difyojittonet.

Miyficorum
G Neqj igltut corrumpitur in contingensprimmmvt album no i muficujnifi forte f m accfis, fed in non album,& in no albu, non in contingens/ed in nigriL autmediumXtfrautem&mtnl cuminnonmuficfn^hocnon r, r ,. . mcontingens/edinimmuficu, autfiipfteahquid mediumeft* Ne% aliqttid etittm corrupitw priwitm m auodlilet. Yjf. album * r rr j + ' / mobtcrminatfi:&hoc ide intelligendu cftingcncratione.AIiaa5tdi<fbia corruption ia hoc cap, manifefta funt c * 1 dicit in generauonci& dicit vft *rrnpno ct principal ^perfecftautde contrariomcon anum,autdehabituin|riuation,autadmediu,ficuteftdilpofitio i n ^ at i ODe ,&^hocmanifeftucft 5 ^duaione.^,cunorificachoci gnationefimplici,in qua vnum fit vno,notificatctiam, cpitaeft in eenerationecompofita,Iquavnu ] |te luribmvnop

H c,rrHmHrno<,Hm>o nonfimpliciaeorGj , iniuodlibetnonatoumjedmm- cQlt3i fm eandem fehabent grum,4utin medium, (pjimili- ratione:fed,propterea ter muJicM corrumpitur in no mtt fitf difpofitiones no denomina Jtcum^ non in tptodl&et no mu- tae funt,latet hoc contingens,ne Rcumfed in Mud, quod non haht cefle eft *n* nc confonans ex dt?mtatemmmuftc4>autm<di- inconfonanti fieri, &incofpna * j n r i j exconfonanti.cxcorrumpicon luamdtiofmoneminterhat&M fonansinconfonantiam,&hac diffofitiones . ng C5tingente, fed in oppofid, 44 Neqjft corrumpif'aliquidprin cipaliter,& per fe in quodlibet , fed Ettta ett de alw .^idemwM. principaliter, & per fe corrumpitur qubdillatfu* nojuntfimpltti* ex inaliquodterminatumvnu/ecun- enttl,M Jedcompofoaeodemmo- M A dano vcro,&peraccidesmhilpro- j t i rn r rj hibet vtaliquodcorrumpa^in plu- ^^ ^tlonemp :fed^ta ra vno,autin quodlibet. Eorum.n. dtftofttunes m comfofitts nonhain qua; fit corruptio , aliud eft pri^ lent nommationemjdeo nonperct mumA aliud eft fecundum : & eft ptmtur:CT ft fit neceffarwm . neillud,in quod fie corruptio median rr teprimo&aliudeftperaccidensA Cef eft illud,qc{ fit in quodlibet. Hind compojitumexnoncompojtto,<cr
Per accfis au t,q5 eft p accns,difrert a fecudo: ~Vt compofitHm corrumpatur m no

fc^m quoquomo e terminatii, ^niud^deftpaccns^notermina tu.Arm.iguexieitpriomateicorruptione,vtillud,Iqcffitcorru P tio, fit vnu,& exigit eflentialitate, Yt fit

q rn

hdcns ccmpofitionem y fed non in ^ Mgf ^^ J .... , n r J -* r<. nemfidmtUud^uodeJi oppofitH ilk compojitiom. Dicit:

Liber Primus

19

A DicittEtfimilitcreftdcomnib' Et non ettdifferetia inter hoc, D 45 fpeciebtisgenerabilium,& corrupt! quodift e ferine Jit in copojitione , bihum,quoniam generant'ex co trano,&corrumpu:Hunn contra- aut tordine ,aut comflexione: nta rium.videmus.n.q? ilia,qua: gene- mfettwm eft enim quod eft idem ran tur expluribus vno, & funt ilia, JermoEtJimiliter damns,& idoqua: non funt fimplicia, fed compo lum,& alia eenerantur hoc mo& fita,talem difpofitionem babentin j i ex non com generatione,& corruptione.fed, ao.donms.n.?eneratur O fojitofidfeparato, $y font taint quiadifpofitionesoppofitaeexiftetes in iftis rebus inrerillud,quodge in tali difyojitione: & Jimihter neratur,&illud, ex quo general, & idolum,^ "\numquodoj habentm inter illud,quod corr umpitur,& illud,in quod corrumpitur, non bar figuram ft ex non habente ittam orum bentnomina,ideo latetcontrarieB tasexiftens in iftis rebus, & non per ejmdem eff ordo aliquis , t^ qui- g cipitur,fed,cum infpicitur,videtur dem aliqna comfojitio. necefTario exiftere in eis.necefle eft Dicit: g? noneltdria inbocfer- ^ cnimvtomne compofitum fiat ex non compofito, & non ex quolibet moneTtcrhoc,q7alig.sponat,qjgna non compofito, fed ex non compo tio iftoru,f q giianf'ex plurib 9 vno fito terminate ,& eft illud,in quo e fit fm copofitionf , aut fm or dine, priuatio propria illi compo fitioni: aut alijs modisreade.n.eft cofydcra &fimiliter compofitum cor rum pi tioinhoc.Etitaeftin artificialib9, tur in non compofitum, & non in ficutin naturalib9.dom9.n.gnat"'ex quodlibet non compofitum, fed aliquo no copofito copone dom* , in illud^n quo eft priuatio illius co ed feparato,fed ilia feparata ft'terpofitionis. manifeftum eft igitur minata,& in difpoibus terminatis: etiarh in hocmodo generationis,& non.njcopontfdomusex quolibet, corruptions, tjuodit ex oppofids neq ; ex illis,ex quibus innata eft co C feeundumhabitum ,&priuatione. poni,nififintin difponibus termi- Diflfert autern nihil in confo^ natis.&hocintendelbat^um dixit, nantia dicere,aut ordin^autco & funt taliat tali difpone.& fiFr ido pofitione: manifeftum enim eft lu,& vnuquodq; artificial! u , quo(q>eadem fit ratio. At vero 6dQ i u gnatio eft infigura,gnanfex no habente ilia figurS,ita cj? iftapriua mus,6d ftatua, & <fdlibet aliud tiofitpropria.D.d.& vnumqdque fitfiFr,domusenimfitex co>cf iftoru,&c.i.vt mihi vf,& vnumq3non compofita;,!,fed diuifa funt queeoru,ex quibus gnat'copofitfi haecfia&ftatua, &figuratoru quodda,habet ordinpropriii in ef aliquodex ffigurato^vnum" ./e compo fiti,& quodda bet compo quodq? horum fm alia quidem fitionem propriS in efle eius.&d. ordo/ecundum alia vero com/' hocdemonitrando qicopofitucqponiturex rebus terminatis. politic q uaedam eft* Si

Phyficorum
Si ergo hoc verum eft, oe vti que,quod fitjfietj&corrumpe^ quod corrumpitur aut exconx rrarfis,aut in contraria, QC horii mediatmedia autem exconrrax rijs funt,vt colores ex albo,&ni gro:quareomniavticperunt,q tiat urafiunt}autcontraria , aut ex contraries Si igiturjit hoc ~\erum> quod nentes,tamen contraria dictmt, 1C tancjabipfa veritatecoa<fHDif ferut autem ab inuicem ,exeo q> alt) quidem priora, alfj pofttx riofa accipiunt:&q?hi quidem notiora f m rationem^lli autem fmfenfum* Hi enim Calidum, & Frig.illi autem HudC Siccu, alij autem Impar,& Par , q uida autem Litem cV: Amicitia cau* fas ponunt generationis, hf c au tern abinuicem differunt fecun dum dictum modum,

mMr^M^ mrrr

47 Dicit:&cuiltaidu<ftiofitvera,ap parctc^iftafpofmovrisg vera.C dicens,9omne,qnod generatur, generatur ex contrario, aut ex eis , qu? funtinter cotraria:& omne.qa

tlltautemwtfrntmter contra dlxtmM.omne* cmm ponunt ele~ nafmt ex contrary*. >^. 4^ ^^ contrAn^^ L, w* ^ color exdho ^mgroxx pone- antfrtnctflttjilcetfmt/ne ratl9 r r af cofitrw, adhocextffa\mute;seddlffe_ aut ex contrary* rMnnhocMoniamwutam acci

, ,/. ! rt f^ ex ets illud t ^md eft print* fetentta,&' y tudam acctftt exets t llnd^uod eft pofieri** tnfetetta, ^ quid* acciptt ex eKllldyqHod altHd^ttodettnotUMinjenlu.^ M damentmponunt caufa generatlon^ Calutum,cr Fnridum, <y / _, 9. _ <[^,Hmifam,Vr SxcHm , CT qmdam Par , & imfar , aut ^miatiam, & litem . & iff* diffemtfecundum modum^uem dixtmut. Dixitdnhocigutmdecognitio 4! ne principioru,(. eaefle contraria , fere oes Antiqui coueniunt cu iftis quosdixim\oes.n.ponutprkipia,

a.illaaut,qfuntltercotraria, &c.i. &,cuiniunximushuic jpponi alia manifefta p fc,& ell,<^ ola.cf funt TtercotranajfiintexcotranjSjVtahcuismediu^colorcxalboAnigro, fequitJ9 oc,qt1 ghafin na , gnatur aut ex cotrari js, aut ex gfiatis ex co trarijs.et hoc eft in prima figura. Hucufq? igi tur fere fecuti sut &aliorumplurimi 3 queadmox dum diximus prius. Omnes.n. elemeta,3L ab ipfis vocata prin CJpia,quamuisfine rationepox

Liber Primus
A & clement^ effc contraria, & fi fint fine ratione quoquomodo. fednatura veritatis compellit eos ad hoc. &, fi coueniunt in hoc,q? principia funt cocraria, tn difrerunt etiam in hac contrarietate, quid fit ftn ordiPri cogni ncm eorum in priori, & pofteriori ttf apctin- inconrrarijs.Qmdam.n. accipiunt aictqtf eft *^uc^ >cl^ e^ Pr'usm ft'3-!- in cogni magis vFe, tione per collationem, & quida ac&pria>- cipiunt prius apudincellectu in cogiituapS gnitione,& eft illud, q3 eft magis Iud!q3 eft v^e' ^ <]uidam accipiunt fllud, f\S magis pd- eft prius apud fenfum, & eft illud, cEwre. Idc q^ eft magis particulare, & eft hoc JB fm quodapparetvnicuiq; eorum. x 1?*Sf ""- Et <l' Inducoo,! ,. it. hoc , igitur c> _tm, ' &c.i. &in. quan fdu tenditperplurcsrcliduornrn,illos, cufoiapri quosaon numerauit. D.d. licet fit eularia, e fme rone,i.iine-r6ne pfe<5la.naldu, xtiocviS ^*mduxiteosaddicediihoc,Cmi.Priorfi. ducltOjinquanonindiKuntur oia particularia. D.d.quaficompellan tur, &c.i.quafi Teritas,quaE eft I indudione, competlat ad hoc eos. D. d. fed difrerunt, &c.&intenditper priusjn fcietia, vt mihl vf, illud, qcf eft notum per argumentationem, aut illud,cuiuscognitioindiget arC gumentatione magis: ifla.n.vtmi hi vf,dicebantcf>illud,qct efthmoi, eft prius in efTe. D. d.& quida accipiunt illud, qcf eftnotius in intellectu,& eft illud, qd eft magis vFe. & comparatio inter comprehenfibili ab intelledu, & a fenfu non verificatur, nifi qn accipicur in ref ped:u, communiscomprehenfionis. D.d. &iftaet difrerunt,&c.i.&ifta, quac diximus, differunt fm tresmodos prioritatis,quosdiximus.qui.n.po nebant calidu,& Frig.& Hunndu, &Siccum principia contraria,opinabanfcjj prius eftiliud, q3 eft no-

3o

tius in fcnfii:qui aut ponebat priri- $) cipia Par, & Impar, credebat q? pri,' iae eft illud, qcf eft notius apuditelle(5lu,& illud, qcf eft magis vFe: illiaut, qponebSt principia Amici tia, SLkeopiuabanf'q? priusin c eft notum, per argumentationem autem notius.D.d.Arilt. Quare efteadem diccre quox dammodo, & altera ab inuice. altera quidem, quemadmodu 8t videcur plurimis. eadem au^ tem fm analogia * accipiunt.n, ex eadem coordinatione. haec .n.concinent,alia ailtcontinenx C tur contrarioru, Sicigitur iimix 1 i ter dicunt, 6C aliter, & peius > &L melius. EC hi quide notiora fm rationem, ficut dictum eft pri us, itti autem fm fenfum:vl'e enim fm rationem notum eft fingulareaut fm fenfum: ro.n. vi%e notu vFiseftjfenfusautparticularis, ftm >ovt magnum, & paruum fecunx ^^"f "j dumrationem,rarum autem, renfum. & denfum fecundum fenfum. Etjtc tfti homines conmnmnt <]Hod<immodotr' differunt.diffe% runt.n. fecundu epiod ~\ident in ets f lures holes, couemunt out fecudtt qtibdfequutur eaderone.accipiM. .n. ex eade cottmtttone. cotntrtorti .n.qu<fdajunt determinant, et qAA deternnata. Sut ifitur hoc mo couemetes m fermone, et alto mo dijferut.cmoma ejdasiit ~\iliora,et tjdd nobtliora,et ^da notiora afud intelleflum, "VtpriM dixim**, et qtttdam notiora (tPudfcnfam* V
vfe

Phyficorum
Hdinttlle- trarioru Particulare eft nottm fum,intcrfefinfcnfurn.D.declarat frn hoc proportio Calidi,& Frigid! amtm apud fenfum eft ficut proportio Pa tt^ rantm, ris,& Imparisapud intelFm, & fiFr > & jpportio Addiaonis,& Diminutio nis apod intellectum. Et,cum decla 49 Cum dixit,q> Antiqui conuenific rauit,q> vFe eft notiusapud intelFro in hoc, q? principia lime contraria &pticulatcapud fenfum, deditcau quodammodo,& differ ucalio mo fam in hoCj&dizit: intelligere em, do,iccepit numerare modos,fi cjui- &c.i.& cam hoceft,qm comprehe- ticis. busconueniumv&ingbusdrnt. 5c fibile ab intellc&u eft vFe, & copre-r Sedtucop < no c >quarti J? -. d.dfnt.n.fm,&ci. dfnt diuerfitate, hefibilc a fenfu eft particulare. D.d. P 84. v.g.&c.i.v.g.qm magnum &paru H quam plureshoiesfciunt,famofa diuerfitate.& conucniunt,quia pro fun t magis vjfia q^ rarum,& delum: ceduntin coniyderatione j? eadern &ideoattribuuut'magnum,& parr q,raru,& argumentatione" in gne:oe"s.n.vtu- uum intelletui,qrrarurn,& defum oefiun cor turinductione.efr.n.coeoibuscon magis (enfui.Et hoc itaeft,quia ratrarijshoc,qm quzdam funt deter- rum,&denmm comprehenduntur a confc. minantia,&qdam determinata.& in corporibus fenfibilibus naturalir quunel ol conueniuntin hoc,q?reducuntter- bus,magnum autem,& parunm co roinataadterminantiap, induclio- prehendunturin corporibus natunem. v. g. qm qui dicitq? principia ralibus.& mathematicis. ti,etgo, funt Calidum,&Frig.&Hu.&Sic. nirit'pindudionem reducere omcundumveritatem. Cap. i. nia contraria ad ifla,&fif'r quidicitq7principiafuntPar,& Impar, /~\ Vodigitcotrariaoporx aut Additio,& Diminutio. Secudu & 1 tetefle principia manix raathema I igitfhuncmodu conneniuntihoc, V^^^feftum eft. Confc. ticecreiat ** ,. q? vtiint'eadem argumentatione in quensautem erit dicerevtrum forma, (eddifleruntftn illud, iquo duo^aut tria^aut plura fintVnuno aut n* arguunt.D.d.& alio modo, &c.i.& enim iposfibile eft, qm no vnu conueniutetalic modo. illa.n.quz Sf:contrariainfinitaautem non, dicuntiefle principiaconueniunt in qm neqs fcibile quod eft erit, EC * Vna con hoc,q?aiterum contrariorfi cftvi- vna contrarietas in omni gene^ trariecase in of gne. lius,&reliquum nobilius,&in hoc, <j> funtproportionalia,quiaqu^da re vno,fubftantiaautem vnum ftmtnotioraapud intellecT:um,&^ jquoddam genus eft<Et,quia co dam notiora apud fenfum: & fie co tingitexfinitistmelius auteex traria,q funt notioraapudmtelle- finitis, quemadmodum Empex c^um,hiit inter fe proportionern docles,qp ex inffnitis* oia nanqs apud intclledu,ficutproportio con aslignare opinat,quemadmox

dum

Eiber Primus

31

mx &impoffibilcetiamcftvtfintinfi- D plius funt alia alrjs priora cotra nita> quniam tune ens erit no fcim,etfiuntalteraexalr)s,vtdul bile, vtpriusdiximus. Etetiamia ce,&amarum,&album,6dni vnoquoq;genercdecero praedicagrum.principiaautemfemper n,entorumcftvnacontranetas:& r * ...JT fubftantia eft vnum genus eorurn, oportetmanere. cuius principia funtquarfita, cum v*PP4ret%ttMr,<juodneceJJe fubfta^tia fit fubiecium aliorutn eft"VtfrinctPtaJintconfraria. Et cntium.vndenecefleeftvtcomraJeamtitr hoc dicere f ytrum jtnt rietas exiftens in principijs non fit dm , autplura. imPofihU tntto PllJ^ud.mrv^cft <arietas /.'/*_ *J exiftensinliibitatia,ncdumvtfinc eftT>tfatynm, contrarycmm itifinita< thocintcndebat,cudinonjttntymtm.ne^ueetttminfi- x i t: & fubftantiaeftvnumgenus, mta , quotuam tune ens nonjcire- fed tacuit conclufionem, & eft, q> tttr, Qttiairiturtn omni were conorarietas exiftens in ea eft yna, E ^ ^^ d iP/fl &ciipnncipiumahorumentium. F *^mmcontr*num,V']Mf<w Dc inde Jicit. E t,quiaimpoffibi tta eft ^nwmgems. Et, quia im- keft,&c.dicit & etiam, fi conceffefofobtice ~\tgeneratiofitexprfn rimusdiccnnbuspnncipiaefleanttMS infinite;&<e& melius^t finitahoceflepoffibilc,Sty gener* * -\,*J' '+,* * J i rano poffitetiam fieri ex-cudem, fmtfmt^tdmtEmtedocle*, tunc|icenshoc pofrctconcedere, quam mfinita. fotejt emm com- ^gcnerario poflbtfieritex princi flere omnta, qu* affirmautt ^t - pijsfiniris.&,cumhxc duofinepop naxarorat, citm Pofuit genera - fibilia,melius eft, vt fint ex fimtis, HonemefcexMmti*.etiam, JtdidiEmpedo.|?infiiiius,Tt -w -^ ., . ' dicitAnaxag.quoni^dicensprmqutacontranorumfunt qtttdam cipiafinitaele,poteftc6plcrccatifnora altjs contrary*t etqntdam fas omnium apparentium, ficut po C coritraria,qH*?enerantHr exalijs teft complere dicensca cfleinfini- y contrary ,^tdulce&amarum, ^nacciditEmpedodi cum Ana,,' . . . xag. Et,cumconceflenmus,q?na&> album vr-ntgrttm. frinctPia ta^potcftfacereexprincipijTfim"Vero neceffe eff^t far Perma- tisillud,quodfacitexinfiaitis,menentia tterna. Iiu5eft)&rcclius,ytfaciat,hoc ex fluids: &fino,tuncnaturaagetocio 50 Dicit:MamfeftueiHgiturvlr, se.qui.n.p5t{aluarcmodicaacliog> necefleeft, g> fintprinapiacon- ne, illeagitadioneartificial!: fi au mfc.8.ph. tratia, fed perfcrutandum eft pri- tern laborauerit in adione maiori, ^.48. &.J, mo, vtrum fint duo, velplura duo ociosefaaet,&(uperflud. &itacft ^/J^lj bus.impoffibile.n.eft vt fint vnum de natura,ficut de atte. O.d. &etia nuemo-principium,quia principia Hint co* contrariorum,&c.i.& ctia non po- dica adio traria,&contraria funtfaltf duo. tcftaliquis dicere,olacontraria nc,aiea--

Phyficorum
& fint principia, nedtf vtfineinfinita. Ciim declarauir,q> jwlncipia funt It artificial!. contrariorum cnim quzdamfunt finita,incocpitper(crutan,vtrufint K iiJi labo- pr i ora q u ibufila,&quedagenerant' pluraduo(bus,&dixit: Etquiafunt ctionema cxqnibufda,vtfaporesexamaro& finita,&c.i.&quiaapparet,q?prinoii,ociofe dki,& colores ex albo &nigro: cipia funt finita,&q7 non funt paufenct.&i'u principia au t funt ilia cotraria, quae ciora duob',ideo in fermone diccnj>i-ifluc,& uae ana, non aeneranturexaliis,neq}tranft> . . .' ' .J> , , te,cbduononfiifficiuntinhoc,cbal ** . .... ni iicut dear rnutantur vinpnncipia tnim debet terum patiatur a reliquo , eitlocus contrri( ic . ex quo effc permancntianon tranfrnutabi- rationis:contrarium enim non reci no recipit j Atct ijf ni Jia,neqi generabilia ex alijs. pit fu urn contrarium,f] non alterat" fuu comSiSfa Qaodisriturneqjvnimvre* cl 'neiusformarqAtfcalidumnore- nu.idcj, nra.ncc i ^ r c n_~ - i P't ex fngjdo cahdumhbi nfe:| Tj7> g aS ujSmaflnt niamfcftu e-ochiB. frf nim fm eft ft}gus,non rei '* Quoniamaiitfinita,nofaccre Cip1tcahditate',neq;alt?raturine5, attpK H idc infra duo tm habet quadam ratione. &}CUm f lt im po fnbilc vtcalidum fa L C d' Ait Dubltablt enimahquis, quafr datex frigore calidum fibifimile, >4.ii.Me 4*. idem. defis raritate facere aptana^ impoffibife efl vtex eo faciatillud t^c,6-"-" i.Phy-78. tafit,authxcdenfitate,fifraute vniuerfaliter. & fimiliter denfitas &7caii & TJ~ & alia qusecunqj contrarietas, nihil fecit ex raritate, ncqjamicitia com. 10$. non cnim amicitialitem congre litefccundum Empedock;r,, fed ta.L frigigat,6<: tacit aliquid ex ipfa, neqj vnumquodqj cotrarium agitin tcr J" J^ lisexilla/edvtratpalteruquid^ tium,&extertio. Et,cum dcclara- ^^^ dam tmium : Quidam aute &L uJt^contrananofufficiuntmhoc plurarecipiunt,cxquibusc6fix *-fint principia, quiaalttruro-nihil Alteratio ciunt eorum, qix funt, A "** S natura. ^"F quoldam>TA^A &c.idelt>&ideovidemus . cc . ^ quofda ponerealiqua principia plu cTederT$ ojunt ra vno, ex quibuscomponitur natu oia corja ")inunt:, ne^ mfrnta . Et qtuafimt ra vniuftuiufq; entisentium tranffmta,tunc m hoc fermone, dtcente mntabilium , & q> corpus demont 1 ' j ri J ai ltratunieucompoutum,nonlimwodfoUduonon agmt efilocM p i ex . Etdlcitho ^ quonia ' m>fiprin . oc u. r dicendi.JJomo emm ambigit, C cipia eflentcontraria tanturn , tuneraic'g,traf nefcit^uo dtnfitas agit raritate', generatum eflet (implex non compofitum.8cdiihoe,<juiaeftex.ma . teria,& forma. Alteratio iguur con ,., ' . . '. ' ^ _ . _ tranorummuicecoegit omnescre e/? -Vr amtcitia ducat fecn life, <? fo^y omnia corpora funt copofi^w; ^ f K eu aliquid , ne^ In facit ta,nonfimplicia,&q? in eis funt aliexa>r.tcitia,fedo~es facmnt almd <! ?'"ra vno,& maxime prima c.u.&c. tertm.rMemmMmmi*lK,q corpora/fcilicetquaruorelementa: Subjefti m l _ , } L ilta enim pnncip]a,deqjjibusper-P n " a P' u MceferntdifMpliiTatnttCrp fcrutatur,funtc6munialim P licib%^te Jiterunt exeis naturam entmm. Sccompofitiscorporibus. cato &c. At

Liber Primu$
Adhacautadhuc&hocalix quisdubitauerit,nifi quis alii fuppofueric concrarijs natura, Nullius enimvidemuseorum, quac funt, fubftantia, contraria, principiu autem no dc fubieAo oportet dici aliquo : erit enim principal principrj .fubiedum enim principiu, &i priusvidet eITepraedicatoAmpliusn6 efle dicimusfubftantiam contraria fubftantiaeQupmodo igitur ex non fubftantf)s fubftantia vtiqj eritc'aut quomodo prius no fub ftantia q; fubftantia erit?' Etttum hoc etta ambigtt homo in hoc,narrabo,finonpofitent contrartoru aliant natura. Non enim tidemus contranam ejje (ubftantiatn altcuius rei-typrmciptu non oportet "\t dicatur in fubie&oaltcpto:del?et enim ejfe principiu prtn cipij.ful>iehimentm ejl aliquod prmcipiitmy Cf exifttmatur quod cftpntMpr*dicatodeillo. Etetno dicimns y quod fabftantia eft contrartajiwftanti* Quomodo igitwr poteft ejfejubftantia ex no fubftan UA?& quomodo potejt ejfe nofitbffantia priorJubft an fta?
R6 coegit pricipiaee contraria. fed oppofitiihf fupra.t.c 48 Videtfitr. Zim.

32.

Quia ratio coegit jprincipiaefle contraria,induxitfm fermonem co tradicentf ilh, vt cotradidio iftoru duorumfcrmonucogat nosadponendum aliquod tertiu aJiud a con Quocirca, fi quis 6>C priorem tranjs,vt eft propriu (ermonibus difputatiuis dicennbus,f qn illud, veram putabitefle rationem,6i quod accipitur fimpFr,in vtroq; ter hanc,neceflariu eft, fi debet fak minatur fm parte vcratn.&ifte iex> uarevtraftp ran'ones,fubrjcerc quodda

modifpntatiuuseft, qj cotraria no I> funtfubftatiaahcuius. contraria.n. dicunfin fubiedo: fubftatia aut no dfinfiibiecto rergo contrarianoa funtfubftar.iae:fed principia debenc efle fubfta" tia:,quia principiu fubfta ria: eft fubftatia: ergo cotraria non funt principia. (ediftacofecutiono eftre6ta,cuapparueritq?primacotrariafuntpriuatio,&forma. Dein com.u. deinduxit{ecudararione"iftius generis^ ell, q? cotraria no funt fubftantise,cu fubfta tia non fit contraria fubftatia? : & principia funt fubtatiaf,qm principia fuB^funtfut)?. Et modusconuenientia2,intcr has E duas r6neseft,qm,cum pofuerimus fubieclu iftoru principioru,quode fubftantia, & q? alterii contrarioru eft priuatio, & q? hoc eft fubiedlum iHi,& forma:,difloluentur ofsqua:ftiones,& verin"cabiwr,q7 principia omniafuntcontraria.&*fimiliter *a.!.vFr. gtnihil prohibetvtfubftantizfint Nihilpro e c hibet vt contranxpmrormas.non contrary {illil ( j n . fm fubiec^u. & fie dicere,qj fubftan- contrariz a no eft contraria fubftatiz,eft ve fcilm foirumfm fubiedum,&cj> fubftan- gJJ'0^ ua eft cotraria fubftatia? fm forma c6Ui'0!&.R. eftverum.Ethocadiuuat Alexan- Met. co.^. drum,cum dicit,<j> in fubftanjsfim Vicle cacrplicibus pot efle contrarietas, no in pltn* compofitis. Et Alexander intelligit hoc,quod Arift.dicitinpdicamentis, q? proprium cft*fubftandx non haberccontrarium.defubftatiisco , -^ ,- . j /I- -t i TL i-aeGcne. pouns,nonde nniphabus. Anfto. cnim dicitin lib.de Generatione,q> corpora fimplicia funt contraria.

Phyficorum
quodd2tertium,qucadmodum Etextfimatur,quod meJtti eft dicunt vna quandam naturam dimniut. ignis emm <(y tena, ty dicetes efle vniuerfum,vtaqua, MpM,/&> aerfunt mixtaper cotra dutigne,autmediumhomm, rtef^f Et ideo aut PomtMnet& l l j Et ideo qui credit,quod primus , \ , ' f r a.-} -a r - Mmddconfrontsynonfontnonre et inefermo cotm a ^.^ a n a\ j Jlermo eliyerus: J rr A ; ^ j ttum.W pott ilium mrettitudme fefeinecef]ariof ft ^toluentquod a '/ r ^n i r r eft J qHI pomt iplum acre. aer enim intduofermonesconcedantur,po \ - j r. * J J r a ,. en minimus aliom m dtueratate nerc tertium, ficut dixerunt ponen > / . / ; _ / v * JenJibili,&Jequitw aqua, tes toiwn ynitts nature aqjMg aut Dfcit Et apparet o> qai poiiunt 54 ignis,aut medtjhorum. iftud fubieftum aliquod medium 5J picit&pphocneceffecftjVtqui interaerem,&ignem,&vniuerfaopinatur <$ primus fermo, dice"s,<j> liter inter duo vicinanrium dicunt H principia funt contraria,eft verus re&ius.quoniam iftud fubieclnm fm pavtem,& q? ifte fermojdicens q> oportet vt non habeat aliquam con principia non funt contraria, eft et trarietatem in fua fubftantia , cum verusfm part,& q> ifti duo fermo- contrarium non rccipit fuum connesnofuntfalfifimpft, fiponathic trarium, &aqua,Scignis, &aer, & tertiammaieri5:&eftalterauocon terra,vtruqjhabetcontrariuinfua trariorfimuicem.qmponendo ifta fubftantia,mediumautntillamhanatura poteritfoluere dubitatione betcontrarietate in fubftantia fua, accident^ ex iftisduobas fefmoni- quare mediu eftpropinquiusnatubusoppofitis. D.d.ficutdixerut,&c. raeifb'usfubiecT:i,g;quatuorelemen ideft ficut dixerunt quidam, <j> oia ta. Et hoc intendebat,cum dixit: EC entia facia funt ex cadem natura, & ideo qui pomt, &c. D.d.&poftilo^fubftantiafrerfidiuerfarufimtin lum,&c,ii&quiponitipfumaerere reiveritateiftanaturavna,exquib9 <ausfacit,5quiponitipfumviium funt fadtae. Quidam enim opinan alioru, & poftillum in re&itudine I ^i-ftanatura coisomnibusentibus eft,quiponitipi(umaqua.Etdixit * eft vnum elementumquatuor,qui- hocnSqui ponitipfuim vnu medio dam autemipfamefle medium in- r u m " " ../... ter contraria eornm. :conrra9 Videturaiit medium magis* rietas enimmin eftinmedijs ^in extremis. Et quiponitaere"reftius ignis eni S>C terra,&aer,&aqua, facit,gquiponitaqui, qrh dfiajfen in racdijf cotrarietatibus complexa funt. fibiles contrari? pauciores funt I eo. ^ inextre Ideo non irrationabiliter faciut, &ideo dixit,&iequitur qui ponit mis .Idem fubiecflfialteru abhisfacientes. ipfum aquam,quia aquaetiameft vi<Jec6tr. aliorum aQt quidam aerem: aer medium, ficut aer: fed act excedit zim. enimmfnimealiorumhabetdif aquam in hoc , quia differentia; ferentias fenfibiles, confequens aqux funt manifeftx magis fenfui, autem eft aqua, & differentiae aerisfbnt latentiores. Etinten-

Liber Primus

33

A Et intcndit per diucrfitates fenfibi- &c.i fedo^sc5ueniuntinlioc,q?fS D SuBmirei lesdfiascontrarias fenfibiles. & di- ciutfuBmfigurari phase dupconvcritatc e. xit,q> qui ponit mbie&u hns dfias trana.i.q-ponutfuBm matenam, feg&Tpo- latentes,ponitre<3ius,quiafnbiedu& duo contraria forma,fm q> vnuf teria confi in rei veritate eft materia, cui* efle quifq; opinabat^in contrarijs . q..a. mile.k.ca. eftinpotentia.' opinabant,cj> dcfitas, & raritas(unt Sed6svnum hoc 10 8 prima contraria, ponebar ilia dfias figurantjVt denfitate, & rari ta< fubiecl;i:&nirq.opinabanf, q?ha?c te,& eo,quod magis, Qi minus contraria funt magis,& minus, pohgc autem omnino funt fugabu neban t ha:c duo dfias ifti' fubiefti . dantia,videlicet3&defe<flus, nv D.d.&manifeftu eft,&c.i.9> raritas & de*fitas,& magis,& minus omnia cutdi&um eftprius* Et vranti funtfub Additione,& Diminution q ua efle et haec opinio, q Vnu, D.d.& forte eft opinio antiqua.& 8t Supcrabundantia, & defed* intendebat,q? no eft inuentaa Pla" principiaentiumfintveriin6 tone.Oe"s.n.& Plato opinabant!, q> eodem modo ,fed Antiqui duo pricipia funt vnu fubied:u,& Addiquidem agere,vnunr autem pa tio,& Dimrnutio . fed opinio com ri, pofteriorum autc quidame inordinationeiftius vnius, &concontrario,vnum quideagere, trarioru non-eft eade.Antiqui.n.di duo autem pati dicunt magis* cebant,qj cotraria funt forma ages, &fubieclum eft materia paties,PoSed omnes figurant fteriores vero , & Plato dicebant q? per contrariaf\t denjitate & ra- contraria funt materia paifi ua,f.Ma ntatem,{y mavis <y minus. & gnum & Paruum , & quod vnQ eft manifeftti eft quoditta "\ntuerjali ibrma agens . Triaigitdicereelemeta efle, terflint m^dditione, <y Dimt~ & ex his, & ex huiufmodi alrjs F nutiene,yt diximttspnus. Etfor- confyderantibus videbitur vtt \ tajfe eft opinto antnjua,"Vtprin- que habefe quanda.nratione, cipia entiumjunt ynum, <y *^td. ficutpraediximus. plura autem 9t& Diminutio .Jed nan code tribus non amplius . ad patienx dum,nfufficiens eft vnum. Si aut quatuor exiftentibus dux duoaguntfi erunt contrarietates , oportebit autem, quipoft yenerunt,dixerut feorfum ab vtraqj efle alterant quanda natura mediam * Si aut dtiopatiuntur tantttm. exfeinuicemposfint generare , Cumnarrauit,q7bene fecerunt ociofavtiqi altera cotrarietatu Antiqui in hoc,q> cu contrarijs po- erit.fimul autem dC imposfibile (ueruntfuBm,incoepitetnarrare q eft plures efle contrarietates pri liter ponebant difpone" cotrarioru mas*fubftattan vnum quodda exhocfubie<5to,& d.Scdo6s figurat gen* eft entis.quare eo q5 pri9, Phy.cuco.Auer. E &

Co* *.")

Phyficorum
G & poftcrius different folum abx Se i vno jnuicem principia,fed non gne, femD.n.invnogne cotrarietas vnaeaoesautemcotrarietates advnam ^ in.t,c.ij i * *+ element* ee tria ettfecundum rations quoquomodo fitnt confyderatufitenthoc de tftts ^t(ti-

mode fife,& eft modus,quo reeijnt adionf agentis , & hoc non eft nifi exfubietfo D.d.SiigfruerintquatuorAc.i.fiigfcotianafaetintda. plia,tucvtruq;paridjgetfuofl,biecto,&tertianamracoi. &hocm~ ten ^ bat> cfi djxit exfite inter ^ qfhfuBm eft media inter cotraria. Et ipfe dixit,q? fufcm eft in* fiFitudinemedij.eft.n.fimileei quoquo-

Jtone.n.fttffictt > .^j* tgitttrfue- extrem fi p0tentia pura . mediu ve- ie rwtf ejuatuorjta qubdcontraneta ro eft vtrunq; extremu no pura po tetia,fed alia potetia. a in medio. n. Zi,n. tranetaperrealMnattira exifte eft vtrunq; extremu in aftu, fed tfi L noinvmmapfedtione.eft ipifipo a.I.fiinter -*1 - ' tentiavtrunqtextremuquodSmo, "c. "Vw contrariontjufficiatytunc re- & in aftu alio mo.fuBm vero pura ^Q" J ent{uperfHtim.r CH hoc potentia eft vtrunq; extremu. D.d. qe cxtrcnigfalterucontrariorGfumcit.re. nmiaau liquumeftfupfluu,i.fipofuenmus. ie.a.nonitl cpprincipiaefentfex/quatuorc? ftf Wts.crprinctpHt dtfterunt abmui traria,&*duo fubieiaa^uc, fi alterii ide.^.phy. 6 cemfecundumpritM, <y pofleritts par contrarioru cu fuo fubiedto fuf -}t-& ficmtinhoc,q,exeisgnenfoia,tfic J* rehnuuparent tupfluu: &natnra nih i ag i t fupfluu,alteruaut parco omnes contrarieties "\identwr trarioru fufficitlgnatioeoTum ennu tiu:quiadi(ftueft,q)primprinci* rcduciad ~)mam. 9 Dicit:quoquomodo,quiaprop6- piadebenteflec6iaoibusentib .& m6 funt i ficut nes,quibus vti^i hoc, funt famof?. %nii eius eft hoc,q? oia eutia alte- aftu at Et,cum declarauit,q> principia non ranfin inuicf.D.induxit fc^am r5- P *-f; funtvnuAapparuitexdifputatio- nem,&dixit: EtcuhocimpoFeeft, J^JJJJ neeae(retria,incaepit declarare,cp i.&impofe eft vt prima contraria ccclj &c> non funt pluratribus.deindegfcru fintplura,quiaprimacontrariane- Videco*. tabifdemfone,vtrumfintduo,-aut cefleeft vtfintprimignis,f.fu"Ba?,& M". plura.D.d.pluraauttribusn6,i.q.a contrariainquolibetgne funtvnu jjj^jjl. in paflione,q eft fm gnationem,fuf par,vn necefle e vt prima cotraria b Primi ficit vna contrarietas : paries autde fine vnfi Par.b j>.d.& prima princi- expofiiio. bet eflecontrariuei,a quo packer- piadfnt,&c.potintelligi ,q? prima go duo contraria cu fubieclo fuffi- principia contrana , q fun t in vnociuntintrafmutatione, gapaticns quoqjgne.x.pdicamentoru,n6diferunt abinuicf fm genus,fed fm q> quodamo eft contraria,* quodam ^ qu?-

Liber Primus
A quxda funt priora quibufda, & cau tequorundl,&oiafuntin vnogenere,reducunf'ad prima contraria,q funt caufae alioru cotrarioru, v.g.qm,fi prima contraria in vnoquoqjgne fin t oppofita fm efle, & non efte,tunc oppofita in fubftatia fmeflfej&nocflefunt caufaz alioru oppofitoru cxiftcntiii in alijs pdica mentis:flt ilia debent dici prima co craria,qmhocnomen prima cotra ria exntia in vnoquoq; gne non dr rquoce,neq; vniuoce,(ed ftn pri us & pofterius,& eft vnus modortl no minis ambiguitatis. EtpotintelliB gialiomodo,& eft q> prima contra ria,q* funtin futSa^icet fint plura.tn non differut a(einuicf,niu fm pri9 &pofterius,nonquia funtingnib 9 diuerfis.& talia contraria reducunf ad T nam cotrarietate",^ eft prior 01 bus.D.d.in vno.n.genere, &c. forte

oia contraria vnr rcduci,&c.'poteft P iutelhgiq? oia coatraria,q funt !eo demgenere,cum reducunfl vnam contrarietatem, funt in potenriain principle vuo.Velfic,<j> oia contra Secunda. ria,^ funt in eodem gencrc fm vnu quodq; genus prxdicamcntorum, aim reducuntur ad contraria, quae fun tin fubftantia, oia erunt vnum in potentia,&fm refpeclum.
ttrium,f.ty dormant, Priuationem auttmpr'mctpium rjje ferae

34

cidtns.

Cat.

3.

Vodigiturnetp vnufit elementum, neqp plura Horn aut vtru circa yniiquemadmodum diximus dubi gj * Jg tationcm habetmuham.Sic igifi"ma^j. tur nos dicamus primum dc 01 hums t&z. generationeaggrediecescftn fecundum nacuram communia primum dicentes, fie circa vnu quod<^ propria fpcculari, Manifeflum eft tgttur, quod clementum no eft ynwn&r' quod element* non funt flura duobust aut tniw. ytrum autemJit "V*rum habet maximam
nem.

intendit dare cam, j?p quam qdam contraria plura,q font in code gne,
Secunda

funt priora quibufHam fm fecunda exponem. Et forte ifta eft maior propofirio,p quam intendabat declarare 9? necefle eft vt cotrarietas', q eft in primisprincipijs,eft vna.& fylPsfic componirj, Primajprincipia C contraria funt ilia, q funt in genere fubftantiae:& prima con tranetas,q eft in vno genere eft vna: ergo prima principia contraria funt vnnm. &fmhoceritiftefermopra'pofterus,& tune fie debetlegi:fut>a.n.eft Tnugcnus,&in vnoenereeft vna contrarietas.principia.n. non difreruntabinuicem nifi fm pri us, & po

ponamtMWturfermonem ,o - . .

faderemw Ae ommve nerattonetfttomam tune proceae-

>pofirio,dices, qjI vno . " '"'",'' "^ . "' genereeit vna contrarieta., qm p if de conjyderemtis poff de frofrifs Prlaexp6. lamcomplcbitur couclufio.D.d.& fxittenttbus infarticularibus. E ij Intendic

Phyficorum
G Intendit hie $ elemetu principia, 57 q" funt in re.&dixit,q> net maxima* q6nem,licetiaapparueritexdifputationc principia efle tria,quianeccfle?poneFillud,q(f recipitefgna tum,ipfiim efle fubieftu,autc6trariu.SiigifTueritcontrariu,c6tfget contranum alterari infuu contrariu,itaqj non efle alteretfin efle, & mutetJin illud:quod eft valdeiprobabile.t,fi pofuerimuscjj fubie&u eftrecipiens,& qjcontrariurecedit, contingetvtinfubftanria nofitge neratio oino.fubiec~tum.n.eftaliijd demfatum in fubftantia.& vFr contihgit,y taliquid fit,anteg] (it..qfn,fi non (it nifi ex fubftantia,q eft fubie tum,& ifta (iibftantia fit coisoib* entibus, tX-CllS C11UUU3, & ens non HU11 orenera^nifi vcUClitL Ulll ex CJL ente,ergoenseftant?qgenere^.& ifta q5 coegit pi ures Antiques ad negandugeneratione. D.d.tunc.n. qincipua procedimus,&c.&in via via dodtrinz. rcb'vfib' & q. d. & intendimus confyderate coib' e na 9 9 lis, tu q.a priiis de reb vFib coibus, quia ifta ^pocs ac- db&rinaeft naturalis.eft.n. dodricept^ (Pi na,cuiuspropofitiones acceptxin rum generabi!ium,& hoe eft in otn nibuspartibusiftius(cientias.degcnerati6eautem,& corruptionecot porum fimplicium, &compofitorum loquif in libro peri Genefeos, &ih.4.Meteororum:& de proprijs vniufcuiufq; compofitorii loquif in libro deMineris,& in lib.de Platis,&in lib.de Animalibus.fed libra de Miner is non habemus, neq; de Plantis,nifi duos tradatus. Dicimusm.fieri ex alio aliud, & ex altero alterum,autfimpli^ cia dicetes,aut compofita, died autem hoc fic4eftn. fieri homiV nem muficum,eft autem dCnon
, ( > - < - , . , . . '

ho^emmuficu. Simplexigitur dico Wod fecflum eft,hoiem,ad n n muficum, Odquod fitlmv plex,muficum: compofitu autc df. q uod fit, dC q uod radium eft, cum non muficu hoiem dicim' fieri muficum hoiem* Horum authoc quidem nonfolu dicit^ hoc aliquid fieri/ed etia ex hoc, , 5manifcfhorcs,& non acciditin vt ex non mufico muficushoc taiteratio. E t i n t e n d i t c e n i e - autem non dicitur in oibusuno enim ex hole radius eft mullc9j M fed homo faclus eft muficus* de fubftantia ghatione* coem quaDtcamm igitur quod, cum &tuor corporibus,Cigni, &aqux, & 9 " i,&terrx,&corporib compofi- c'mus .tliquid generan exahquo iuo fuper Sen i.Phy. s,& vFrgenerationcm, q eft vnius rf// ^ W ymuerMiter reneexvno.iita. n.creneratioe quatuor it i ^r clementorum,&compofitoru.ge- rAbilegencrtturex ah<jw,forte neratio autem,q eft vnius ex pluri intendinnujimpltcia,*?' forte co<bus,perfcrutanda eft in libro de Ge pojtt(t.cr intelligo boc/tuodnamt neratione.&hocintedebatjcumdi- - jcitdeinde confyderabimuspoftde. r i r r propnjv.de proprijs cxiftentibus t^fo^c^^ homo non muft in generauone vniufcuiufqi gene- CM Jit homo mu/KM.mtelligo htc, cum

Liber Primus
O * .

35

A cnmdic9feneratHmfimplexth+. uefitcontranu,fiuefitpriuaiio.Et, O

mincmtcr run mujtcum : W in* cum dixi t:& homo non m uficus fie muficus,intenditgnationem , qattelligo , cwndicogeneratHm Jtm- tribuitur vtriq;,uubiedo,& oppoflex,hontinem mtt/tcum: (y intel fito. Deinde expofui t hxc tria,& ditigo ctiamfcr generation comfo- xi t:& in telligo, ciim dico generate jitumjhominent non mHftcumfie- fimplex,&c.i.& intelligo, ciim dico n homtnem muficttm. Sedsdteru o generatio generati attribuit* rei fimplici,fubie(au, quod eft homo 1 duorum illoru dmtttr fieri ex hoc, hoc excmplo,& oppofitum , q<f eft W fieri hoc.dictmus.n. quod ex no non muficum: &inrelligo pillud, ntujicofit muficHS t out non mufi- cuiusgeneratio attribuitur rei com cusfit muficHS , reliquttm "Verb no pofita?,illud,quod attribuit* vtriqj , f.oppofito,&fubie<Slo , quod eft hb. in omnt dicitttr ytrunfy . non entm mo non muficus:& vft dicit: q> ge B dicimu*! qtibd ex hommefit tnuji- neratio attribuifoppofito , & fubie *; clo,&ambobus. & per oppofitum ctK,fed homo fi intellige contrarium,& priuatione: Et eft mani&ftutn, q> atiqaid ge &hoc eft coe,fiue generatio fit! fub neraf ex aliquo,aut ab aliquo.& in ftantia,autin alijs predicamentis. tendimusaltcra duaru intentionu, t,cum notificauitq? generatio atqmautintendimusj? hancpropofi tnbuitur his duobus firnplicib',derionem re fimplice, aut compofita, dit dfiam inter illam fm vocem , & v.g.cumdicimusq?ho fitmuficus, fm rem,& dixit : Sed alterum duointendimus q?muficusfitexfimpli rum,&c.i.(edoppofituni poteftjfci,quodefth6,quiefl; fubiedumu ferri duobus modis,dichur enim ip fici.&fiiV^cumdicimus q? non mu- fum fieri hoc,& ex i pfb fieri hoc .& ficus fit muficus, intendimus q> mu hoc eft fm idioma Grxcor u.&ideo lie9 etfit ex re fimplid, q eft no mu dixit:dicimus.n. q? ex non mufico, &c.reliquum vero,f fubiciftumno ficus,qua; eit priuatio mufici. & fiftr cum dicimus,q? ho non muficus fit prefer if nifi vno modo,Cipfiim fiemuficiiSjintendimus q? muficus fit ri hoc,non ex ip(b fieri hoc. non.n. ex re fimplici,quod eft non mufic9, dicimus q? ex homine fir muficus* quxeft[pnuatiomufici.&,'cum di^ fed dicimus hotem fieri muficum. Documccimusq? homo non muficusfitmu Etnotandumeftq^hoceftfmidio turn. ficus, intendimus q? muficus fit ex ma GracorUj&quodammodo acci duobus,exhoie,&non mufico. & dit in hoc tempore.hjcc.n.prapo(ihocintendebat,cum dixit forte in- tto Ex,in Arabi'coeft c6is,qnq;igi^ tendimus fimplicia,&c. Etciim di notatoppofitum,&qnq; fubiecni. xit:hoimniuncusfitmuficus,inten hzcauteprzpofitio Ab,notatcauditgnatione , q attribuif" fiibiefto,fam efficiente",potiuscj fu bieftu , & inquoeftgeneratu. Et,ciim dixit: oppofitu-oppofitu verol nfo idio& immuficusfitmuficus,intditgc mate non df fieri hoc , fed tm dictf nerationem,<5 attribuif'oppofitejfi. infubieclo.hzcvero prxpofuio. E iij Poft

Phyficorum
G Poft, innoftroidiomate df jpprie neidem,noruiidem e(lhomi>- K de oppofito,& non de fubie&o. di- ni,& immufico efle:& illud qui cimus.n.poft non muficum fit mu- dem permanet,hoc vero non g ficum,&nondicim9 qjpoftholem man,etenim non oppofitum fit muficus &, cum dedit dMftn permanet.ho.mpmanet, mufi, vocem, dedit differentiafaLre,&c. cum afi &immuficum non ^ Eorumautenvjue/vt fimph manet;ncqjex ambobuscom, aadicimusneri ahudquidem pofitum vt i mmu f lc ushomo. permanensfit,ahud vero non Et)Ctimdeterminant***ifta, per manens. homo, n. permanet ex onw me , en rat tr ot- ^ / fecftus m uficus homo,non m ufi ^^ *^ ^ ^ >f ^ "* cum aut,6<: immuficu, necp fim ac"fere hocjpofoentfua coplex,ne<^ copofitu permanet, jyderationem ex hoc, quod dico ,f. Et illa,qn<e dicimw,/ecundum quowamfemper tndtgetur altquo, H quodfitntJimplicia,generari,qu<e qHodJitfitbtetfum tuorum ommu, l, aamgenerantur permanendo, o* CF eft illud, quod eft genercilile. quxdam no permanendo. ho.n.per & tftud,licetjtt "Vnttm numero , manens homojit muficus, non mu tamenfecundum formam non eft Jicus "\ero non permanet,ne%Jim- "\num.&J mtendo per formam ra plex^ie^ qttando componttur. tionem.ratio.n. homints non eft ra 59 Etilla,qdnrgencrari,& fieri ali- tto non mujict:fed illud permanet, ouidaliud/mc^funt fimplicia,& ^hocnon,iliudautem,quodnon l luntilladuo,cj praedixmiuSjUfntm . / , r - alterum - v i r permanet, qn - gfia - habet oppojttum,permanet. homo hoc,qm entm permanet,non tur illud ex eo^alterum vero no per manetjfed deftrui^, & non eft pars non:ne^ compojitum ex ex, gnati,alterum vero pmanet, & eft mo non Muficfff. M parsgenerati.v.g.muficus,quigna* turexhoiCj&exnomufico.ho^o Et,cumdecla cnim j>manet,qn fitmnfic 9 , nomu fimplicia, quibusattribuiturgeneficusautemnon permanet,cum fit ratio, pot homo accipere haecduo oppofitus mufico, & fi oppofitu ac- efleneceflariain olgeneratione, fi cipiaturfingulariter,aut oppofitu cofyderaueritin hoc,ex hoc, quod dico.apparetenlbene,c| omne gecum fubieclo,&c. neratum femper idiget aliquo fubDeterminatisauthiSjCxom ie<flo,& eft illud,quod in rei veritanibus,quae fiunt3hoc eft accipe^ te df generan,f in tern pore, in quo re,fi aliquis infpexerit > ficut di^ generaturinadu,generatum.n.c6cimus,cj> oportet femper alicjd pletum fuitgeneratum, & no efI in fubfjci,quod fit. 6Choc,etfinu^ a<Slu.gener-atio igitur,fm q? eft mo mero eft vnum, at forma quide tus,neceflario habet fubiecl:u, &eft non vnu.forma*ndico, & ratio illud, quod df generan in ac^u. & hoc

Liber Primus

3 (>

A hoc,quod dixie, manifeftum eft in fee in potentiaaliovd,&auferref'na- Tf fubftantia,&alijs.generatum.n.eft turapofllbilitatis. Sed hoc ignorat gnabile gnatum j> motum, quern het apud Moderni p. p confuetudinem. e Co gnationem. D. d. & iftud, licet fit fuctudo.n.ucutdixitf Arifto.m.x. Tnum,&c.i. &iftud, quod cftgna- metaphyfioj,eft maxima caufa im- des.vi<Tide t Ex hoc tuminadujlicetfitvnumanume- pediens apluribus rebus manifeftis /.naetc. i. pjaJjad ef ro,i.fubiedo,tn non eft vn u fm ro- Perfe.quemadmodum enim,cum dafufcm,U ncm,i.fm definitionem apparft. n. no fuerit afluetus ad aliquasadio- e Pats h?c &pfafecd ineoduo,quoruvnum eftoppofi- nes,licet noceantilli,crunt faciles il Prooemij dudefini- turn rei,quod eft principiugnatio- li,& credit q> fint vtiles,fimihter,cu do lAi ^ nis,& aliud recipiens ilia re.T> & Op fuerit afluetus credere fermones fal &LaatZ pofitum xquiuocaf in Arabicocu fbsapueritia,erit ilia confuetudo tn iuxta lira eo. 147. 8c eo,quode{t finisgenerationis.ro.n. caad negandum veru manifeftu:fi qibi. Ide homiuis,quifitmuficus,nonettr6 cut quidam cum vfitati funtcomenon dere venenu in tm,q> erat eis cibus, ^'Pk'.?' homo $c.Li.lQe>f cnim . mufici,qui fit muficus: r c6med fit deaJa.c.i. pcrmanet,muucageneratain fie accidit Modern is dicetibus q>ee g ip(b,non mufica vero non perma- neratio fuit ex no ente,& caufaifn 9 s:idexji d9 fe " b Oppcifi- netjfeddeftruif', qp muficagenera- exifhmationisfuit confuetudo. Et * . . cu apud mrifubiedo.EtvFrillud,quodca- tu potesfcirehocexhoc,quod dixit arabes^q. re toppofitoexiftisduobus perma g Arift <p omnes Anriqui coueniut 1 uocac. qo net *r. ,. ,. ,' j> tatodi^ homojli fit muncus: munca in hoc,cp nihilgenetaturex nihilo. ad hunc xic,g.a op- enim non eft oppofita hoi,non mu & ia vidi quofdam (bcios dubitatcs triftulim' pofitu of ficavero exiftensin hole eftoppo- inhacqone,tameobuiaui huicali^lo'i tCo fitamufic3e,vtnonefleadefle,& i5 quantulum in tradatu de fubftande ter- deficit qn fit mufica.c Ethoc,quod tiaorbis. Etifta mala confuetudo F.remuatnino ad dixit,intelligendum eft coiter in 01 auferri poteft per habcrc confuetu- nos fies queexquo bus prxdicamentis,5cin pr^dicame dinem audiendi contraria fua. que neadSmi tofubftantiae.in fpermate. n. quod admodum enim malitix acquiutx cem, &c. fit homo, needle eft vtfit aliquid , per malam confuetudinem obuia- f Arii.m. cDocume &eftillud,p. quoddf fperma:ro.n. mus per confuetudinem habituum tc.i4.ide. tum * hois,quifit,eft oppofita roni fper- honor um oppofitorumillis,fiFrcre . ... . matis: &etiamvtieofitaliquid re- dereresfalfasper malam confuetu- g i.ph.tc. d Illud, . . r L j A. q<t in ra cipiensformam hois, & elt in rei dinem deftruiifper habere confue- com. 54. vcricatedf veritatc illud,quod df generari,Cil- tudinem rerum veraru, & ifta con- Vide con. r,Z.~ Jil 1 i . * -j-,. il- lud,inquoihueriit'iftemotus.mo- fuetudo eft impediens multos intel Ziin tu inuenitur s.n.debet efle in fubieclb,ficut di- ledus perfedos recipere veritatem. iftemot', ximus,&impoflibileelt vtfitmil- Etideo videmusModernosloqueec_quo pj b,cui9 partes fuccefliue deftruunf* tes dicere q? qui in principio adifcio ^ariVftd P61^"3"0116"1 partium illius,&eft pbilofbphiam,non potpofteaadioppo.vide *Uud,quod eft oppofitu generate , fcereleges,Sg.piimo adifcitleges, 7.mtc.i3. fed iite motus elt in fubiedo . & , fiei abfcondenf poft alixfcTx.& bend cu nonefletfubiecliu, noneflethicali dixerunt.in cjuo.n. cogregafcofue necalio^d, tudo,& coprehenfibihtas veritatis> foraeevc- fl^diceret''mouer;>neq;alitj,d,ciclefiilenonhetirnpedimftu a veritatc, iiij fed k
0

6 IV

Phyficorum
G fed impediments femj? afalfitate, nenribus aliqn df fiftvex arc, n* K velfaltem ab eo,in quo non eft ve- ftatuarti dicim* fteri,non ses fta ntas,neqjfalfuas,vtin legibus.fed tuam*HoctriexoppofitoJ&.n6 gui hetconfuetudinerecipicndifal permanentvtrocpmododf > fum,aptuseftvt impediac a vcma- L.UQC hoc & hoc-hoc nanotex iis, nn/SJSJrf quieftcib'te immufico,&immuficusfitmu perams,confuetudo nutrimenti, re ficu&quocirca Bt in compofitc ctueftvtnSimpediafin aliquaho fifretenim ex immufico homiraabhoc,quin nutriatfabeo,& qu! ne,dC immuficus homo fieri di> non accidat ei n utrimentu: fed qui citur muficus* Dtcere "Vero altquid generart afluet9 eft ad aliquid aliud,^ pane", bene poteft impediri a nutrimento ex aliquo,non tpfumreneran, hoe illius.Etexhocmodo,np,confuetu r . . . -J- i d . . dinemaeftimaturq? Apologiprov . cum dictmtu quodmn H pofiti ciuitatum corrumpunt multa principia nature, & hoc eft p. af- fane ft ex non mufico, ex ho'te aut fuetudine.Etideofides vulgiefor- non.Etrartfomedtcitur eodemotiorafidesPhilofophorii qmvul- ^ tnrel>Hf,qu4Permanent. dietl l gusnonaflueuitaudircaliud,Phi\ -,l l -i- i-> f- od ex C H r o i t id/out t lofbphi aut audiunt multa. & ideo, qn d'ifputatio, & confyderatio cois non dictmtts quod cuprum ft tdoeft olbusjcorrumpiiffides vulgi: & lum.in offojtto ~)/erof quod non fer ideo^damlegcsprohibentdifputa mMet\"\timwrfermone^troque re.Et pot bene videnquantu opera j j- L */ turaudireresextraneas in oplone, ^d-dtctm^n. exhocfmhoc (] eft j? confuetudinem in hoc tpe. CT hoc fen hoc.y.g. ex non mufihoies.n.multi, cum intrauerunt res cofen mujicum,!?' non mujtcum fpeculatiuas,&audierunt res extra- fenmu/tcum. ZT/tmiltter dietneascis,cumfueiintaflueti,ftatim I corrumpif j opinio,quamhabuerut ex afluetudine:& non fueru t tin af- non ntujicofen tnujicum, cr hofuctiadiftasres extraneas, vt pof- nttnem non muftcutnfert mujtcu. lintrecipere,&fuit deftruda apud Cum deditdfiam inter ilia duo,' eos maior pars legum} & multipli- ex|quibuseftgnatio ftn voce,&fm cati funthofesapud eos, qui diccba rem,vulthicdiftineuere quovfita tur Zenodic.&'Algazel fuit maior tae funt iftae propoutiones apud eos caufahui'cilfuis; coponib9 mixtis. &dixit:Dicerevero,&c.&intendit j? illud,quod no pmanet, oppofitS. Sed exaliquo fieri aliquid,& Et apparet ex fermone eius, q? oppo non hocfieri,magis quidem dr fitil non df fieri hoc, fed ex ipfb fiein non permanetibus.vt ex im^ ri hoc.' Et ia dixit,<j> df vtroq^ mo, mufico muficum fieri,exhomix !b fieri hoc, &i0mfierihoc. ne aut nonAt vero 6Cin perma Vf ig'itur, q? ex ipfb eiusexemplo quod

Liber Primus

37

in rei yeritate,fed large: qfn illud, fMfnm m ^ Jflem mttmfe, i ciuodinreiveritatcdfapudeosnc 7 /r* jrf rf rdmu- r ihoc,eftfubieaum. D.d.exhole ^^^odneceffarto indent f * fiej veronon,i. ex fubicdto veronodf altquopbtefto, <pu>A eft generacreche fieri hoc. v.g.ex hole fieri muficfi. titm.dicere.n.generart,ant fieri in fiftm. ide D.d.fed rariffime,&ci,fed rariffi- ^rfW/<, rfw, w dA^r r^w 7.me.c.ij. me,&tranfumptuiedicimushas&- * _^ j _ ^/ . pofiti on es,Ex,&Ab,inrebus P ma- ***n*fHb>rt*'*toi*** nentibus,rrubiedis. dicimus. n. ex citu^mfl^Hando tmagmaitfuert ctiprofieriidolum, fed non dicim9 mus aliquodfitbieflwn , quiafiU 9cuprum fit idolum.&hoc eft pro fMantianondtcititrde alto Cuff prmmidiomatiGrsecoru. D.d.in ct r *. ' r oppofito vero,&c.i.in oppofito ve- teffo "*??>** ^ mnMd" B ro vtimur vtraq; prspofitione. di- c***r deJttbHantia. Et afparet cimus.n.g? ex non muficofitmufi- fer conjyderattonem ejuodfubftan E cns,& non muficus fit mufius,& fifir fMfCr omnia entia fimphciter tn fiauntineompofito,ficucdic.& diventinventratiomWitElo. eft J ferrnoeiuseitmanireittisperfe. Q . o _,.-'_,_ entnt htcemerttbiectumfcxtt9 Multipfi-autem cu dicatflcx ri.odhorumquidcnon fimphx Videcon. citerfieri,fedhoc aliquid fieri, fimpfrautfieri/ubftantiarufox lu,manifcftiieftqjfm aliaquix Quiageneratiodf muhipft:funt gt deneceflceftfubrjcialiquid,q3 cnim qdam,q nodnrgenerari fim- Gnari fiin fit.etenimquantu,8dquale.)6C pFr,fedgcnerarihoc,aut fieri hoc, p& ^P" ad alteru,^ qfi,& vbi hunt fub &tont accidentia,generari aut fim f^ iedoaliquojppterea q?folafub plicitcrproprWcftfubftantixtma- t,C)7.'&:i. C ftantia de nullo alio dr fubieflo nifcftum eft, q> neceflario indiget" 3 gftano. fed alia oia de fubftantia.Quod ahcluo ^b,edo,quod dicatur gene .j. -./,itM/Ir;1:- ran.D.deditcauiamihoCj&dixit:

A q# <di3tk,non ipfum fierihoc,no fit fieri, autgencrtri in filftantt/t D

. -

.-.

/I

~ Jfc*fcU)l.*W*,IIX-lt*1 t-/*^J ^-* 1.) CJ 111^ V V t l A A aiV.

manifeftum/emp* n, eft ahqd , mus (j U a n tum,aut quale, aut ad ali quodfubrjcit^ex quo fit quod qu id,autvbi,autqn,ii6dicimus,nifitjVtplatx^&aiahaex femine, fiqiiimaginatifuerimus aliq^Tub Et,<jutageneratio dtcitur wml iectum vniufcuiufq; eorii, qm ifta tif moats, vrfant quadtm, 5 non dfir de fubftantijs/ubftantia.n.fola

r r r I q^iubiectumtranlmutationisialtjs r j , ater,Jed dicttur hoc fen hoc, aut paicamentis,pter fubft2tia , eft ma , diatw awt jimpliciter nifeilum per fe , iucoepit dedararc

icorum
qjfiPr apparct in fubftantia,& dixit: Etttla EtapparetDc6fyderatione,&c.i & J jfo^jrener^tur autddpertrXT exnaturagenerationis apparetilh, m r ;/ qui confyJerauerir.q, fubftanti*,& ^^onem pgur*,-\t idolwn ex oTa gcnerabilia indigent in gnatio- citpr:4y fftittdamper additions , Be in eo,ct> e generatio, aliq uo fub- V illajj augmentantttr: i iedo:oia.n.habent aliqct fubiedu, * .- ex quogenerani?. v.g.in fubltantia, ercofo & eft Iperma aTaliu, & femen vegctabilium. Et dixit hoc, quiagfede apparet,cj3 in fpermate eft aliquid, dlterationem^t tUa,tjtt* mutancuiusproportio ad alal generatum tttrfecwulnn9nt4tert4m.ntantfeex ipfo eft ficutproporrio fubftan- /?, f/J ,/*.. tia;dem6ftratxadalbum,&nigru, * ,J.J* & vfr ad pdicamenta accidetis.queadmodum.n. generatioalbi,fmq> Dicit:Etapparetr>indu<5tionem L eft motus,indiget principiooppofi q? generatio indiget neceflario fub 6 j toei,quodgeneraf,exquofitmo- iecto,non(olummodoin naturali tus,&tertio>fubieclomotui,fimili- bus,(ed& in artificialib9. generatio tcr eft in alijsgenerationibus. & (I- enim autcltin qualitate,vtidolum cut partes oppbfiti fuccefliue rece- ex cupro :aut in quantitate, vt augduntafubieclo,fiuntin ipfo par, mentu,&diminutio:autfmc5pofi tes gcnerati,fil'r eft & in fubftantia. tionem,vtdom usex lateribus, & la te apud a in fpermate. n. apud generation^ pidibus:aut fm tranfmutationem, cnatione; holsnon certain partes fpermatis re q eft in ipfa fubftantia. & hoc intehois noil ecflant j>- cedere,& partes fieri hois,donec for debat,cum dixit: & qdam per altera restierino ma hum ana perfaciat':& hoc,]fi for- tionem,vt illa,q mutant"" fm matema rccipit partitionem:fi aute non liam,i.quorum materia tranfmutes Ijma- iftud neceflario accidi t in accident! tac &o!a ifta viden fefle i fubiedo: lis recede busproprijsformaegencratae, ynde & neceffarium eft.vtoegeneratum I neceffario generatio fequif altera- fit ex fubie<fto,& in fubiedo, & ve- M re " - - - fubiedum ' " cfle ne- rificathocindudione. Ethzduac Digreffio, fora hua- tionem.Et,quia na f Relax ceflariu in fubftantia apparet et in- tranfmutationes.fq eft inacciden& hoc (i dudioe,Icoepit notificare hoc, &d. tibusrei,&vj eft in fubftantia, cpue fora rceiFiuntaut qucefiunt fimpl'r, niunt in hoc,qm funt alteratio eiuf pit ptinonc-Iaej.*. aliaquidetransfiguratione, vt dein rei de vna qualitate in aliani, ph. c6. 59. ftatua,ex acre:alia vero" appofix &de vnadifpofirionemaliam. fed! Ex quo pj quia videruut qj,qn res tranfmutapnitionej tione,vt q augmentant:alia ve^ mfcale re ro fubtra<fci6e,vt ex lapide mer turinquibufHam iftis difpofitioni buSjftatim nomen,& dennitioeius fuccesfiuS cui'tnop curiusxopofitioneautalia, vt tranfmutabuut.&in quibufda no, pofituj.d- domus:alia vero alteratione, vt vocaueruntprimum modumtrafC6. 6. ph. qvertunt fin materia* oiaaut, mutationem in fubf tan tiam,& , alee com. 3 z. Vide con. fie ffmu mamfeftum eft q? ex rationcm fubftantialem, & vocaue fubiecftis hunt, runt

Liber Primus
A rant iftas difpones fubftantiales.-fe& tteftai- cundam veto trafinutationem, in tione,non quaneq; nomen rei,nec eius defini aut tranff mutatio rio tranfinutaf,vocaueruntj alrerarionem accidentalcm. Et,cum conaccntalis . Idti.ca.ff fyderauerut illud, quod defert vtra fubftatia gue tranfmutationem, inueniutip orbis.& i. 9 dcaia.ca fumidenumero,&eft corp demo ftratum.videmus.n.idem corpus in C91U.IJ. eodcm loco transferri de carneitate in terreftreitatem, & de terrcftreita tein vegetabihtate.&mutabif" nomen eius,& defini tior&videmus et ipfum transferri dealbedine innigrcdinem,(cdnonamittit nomen, B & definitionem .& ex hoc fcitur, q> corpus,quodeftfubiedh1 ifti trantjnutationi,pmanetin noie,&definitionc,&qjcfteius difpofitiofubftantialis.quafit vnu numero. corpusaute*,cuius nomen, &definitio mutant jJtranfinutationfdifpofitionum,noncftYnu perdifponcm cxiftentem in ip(b,datem ei nomc, & definitionem propriam. vndene Hhidfub- cefle eft vt iftud fubieftum fit vnu ma prima quia non hft formam dantem nomu,quia men^c definitionem vnam. Eteft s&hnfoi necefle etiam vt tres dimenfiones, C qux viir infeparabilesab ip(b, &ee ta& dame dem numero,qdnr corpus, fintacnotne,& dcfinioo- cidentia,& vnum, quia fubieftum evnam. coru non hct nomf ,neq; definitioIde_me. nem vnam numero.non.n.eftfubiedum hnsformam fubftatialem: qm,fi cflentdedifponibus fubftan tiac,non mutaret1 nomen iftiusfub k<fti,neqi eius definitio g mutationem alicuius difponis eius, &eflet totatranfmutario in accidentibus. Et,cum ita fit,eft igid* vnu fubiedu numero.nonhns.lifponem fubfta ti alem,(ed habens natura recipiedi iftasdifponesfubitanciales.eftigif
in potentia ens oft difpones fubfta- D tiales,& accidentalcs, & hacc df pri- Ide.i. ca.T mamateria,&primahyle.Etmani kj^&f* fejlum eft Of ifta materia* non de- me."'c.! nudatur a corporeitate,qm tune ha * Cod-An. beret difpofitionem fubftantialem, delet illud &jiaberctnomcn,&definitionem. non* Et ex hoc patet <j> qui ponit hahc naturam efle corpus peccat: & fimi liter qui ponit illud,q nod defert di men nones, fubieftum habes formam in a<fru, vt exiftimat Auicen. EthocguidemverificatOjdicam9 q? generalio,& corruptio aut eft al teratio in fubftantia,aut congregatio,&(egregatio: & quocunqjme- E ntnoneritnifiexaliquo.&io Antiqui conueniuntinhacpropofitio ne.& quia non intelligcbant naturam ifti us fubiedi,negauerunt qui dam gnationem,&coiruptionem, & quidam pofuerunt oem tranfmu tationem degenerealterationis, & quidam appropriauit generatione*, &corruptioncm,&congregatione, &(egregationem.Quodautindiui C6tratre duumfubftantizj^compofitumex J*6*matena,& forma n'at, & tranfinute tur fm totum de non efle in efle fine aliquo deferente tranfmutationem^mpoffibileeftoino, nifinon * efleindiuiduicompofiti mutarett efle indiuidui fubfta tiar copofiti. & morariinhoceftfupfluii. Et,quia corpus coelefte caret potentia ad ali corp' ccc qua difponem,nifi potetia ad vbi, leftc caret ideo iftud fubiedlu caret potenrijs: potetia ad & quia caret hoc fubiec~to, ideoca- f :( c -f n. * u r i.- fpone,nili ret forma,q fuftentaf per hoc fnbje potetia ad ftum,#fuitnecefle vt forma ei'ef vbi. uk.s. fet liberata ab hoc fubieAo,& vt no me.c. ii. hfetconftitutionem P corpus ccele l g me ' C'T' n. r j __i i i n &.z.ca.de itemed corpus oriefte conftituitur fub{tanna per illam,v t (cies alibi. ocbis, Quarc

iicorum
Quare manifeftum eft ex dix #is q> oe,qcf fit, femper copofi/ tue. eteft quidealiquid,q3fit, ": eft aute aliquid,qcl hoc fit hoc duplex:aut<n.fubie<ftn.,aut oppofitum* Dicitautem oppo ni immuficum, homine autem fubrjci: G infigurationem qui/ ),& informitatem, dinationem oppofitum, aes au/te.,vel lapide,vel aurii fubiecftu* Declaratutn eft tgttur exdtfemper fits uod omn
s

& in fubiecH, 8: non efle recedit si K generate, qcl ell forma ? Forte igi^ turintenditpergeneratu,noillud, qtf eft complete iam, fed illud,qct eft in viageneratiois. in hoc.n.tria cxiguntur,fubiec"tu,C & pars de no efle,& pars dc forma: &fiegeneraturn ftn hoc crit copofitum ex tribus. Generatii vero completum eft Gnatii copofitu ex duobus tmj Lfubiedo , & Forma: & fi iftud fubiedum nun qua eft extra non efle : fed no efle, iefto, & quod fern per eft coniun&ilcufori"a>eft priuaoo forma? oppofir* ilquodgeneratjex eo,eritde difpone generati, non quia eft copofitu ex aliquo, q<! generatur, & ex aliquo} q3 eftgeneratu.&efteuidftius.D. &intelligoperfubieclfi, i.fubieftu Solutio, muficx. D.d.cuprum vero,& lapis, & aurum funt fubieftum,i.habetiu figura,& idolum,& ordine, quibus funt oppofita,non figura, & no ido lum,&non ordo,qu?funtin eisan tefiguram,& idolum,&ordinem. Manifeftum igit q>, fi quide funt cauff, dC principia eorum, qug natura funt,ex quibus prix misfunt,etfa<fiafunt,nonfm M citur fm fubftantia, q> omne dC ex fubie<fk>,et forma nt,compo nitunn.muficusho exhomine, dC mufico quodam modiflblx ues.n. rationes in ratioes eoru n eft igitwr quod,fi caufe, et prwcipta exiftentta na* turaliterfunt ilia, ex quiliMpndentahter ,fed fecundum mten* tionem, qua tntendimus per >quodq;

ratu :ethocduobusmodts,aHtfiib leflujdttt oppojitu. Etper oppojitu ttelltgo no mtt/tcH, etperfoeteflii hoiem: etjtmihter "et no figurant non idolum, O" non ordo eft oppoJitum,cuprttm '\ero)oj lapis , qy nwrwn eft Jitbtetfwn. 4 Intenditperillud,qcf generatur, forniam.Et, cum dixit& hoc duobus modis,innuitillud,qcfgeneraI tur.dicim'.n.fubieclumfierihoc, & fimiliter oppofitum, fm q? praete elt compofitum ex forma, iedto: oppofitum vero ,quod eft nonefle,e(tdeneceffitate generationis,qm necefle eft vt non efle pcedat generatii: &,fi non, non eflet generatii:fednon eflereceditafor ma,& remanetfubieclum, &ficge neratuin reiveritate eft compofitum ex materia,& forma. Quomo doigitur dixit q? omne generatii eft(empcr,&c.deindediuifitillud, quod drgenerariin duo,in no efle,

Liber Prim us
A quod*^ eerutn infitafulftatia, tuc generatio cuiusltlreteftexjulrieftof ty creattone. dicere.n. hominem muficum eft compojttttm ex homtne& mujico quo dam modo compofitionu. fates enim refelttere ytrunquefermoneminJtMS dcfimtiones. 6$ Cum declarauit,< pricipia funt tria,Forma,&Priuatio,& fubiectu, &q?hax;tria exiguuntur ingencrationc,inccepit notih'care que. coru fine per fe,&qu?per accidens:& B dixit: Manifeftum eft igitur q?, fi caufe, & principia cxif tentia natutaliterfuntilla}exquibusprim6 film t illa,quorum funt prindpia,aut generaiitur,fi fint innatagcncrari, & hoc non per accidens, ted per fc, & eft TC vnuqdqjeorfi habeat eel fubftantia compofiti. &hocintendebat,cum dixit: fed per intentionem,&c.i fed funt principia fm intentione,quaintelligimusexprincipijs,quxfuuc pars fubftantix rei. t,cum indnxit ferraonem, qui eft quafi praecedcns.induxit illum,qui eft quafi conlequens, & eft, < omC ne eft ex (ubiedto, .& forma tantu, non ex pnuatione,& tacuicdeprxcedente ill ud,per <\3 apparctconfecutio confcquentis,& cft,<]> ex fubiedo,& forma fit genera tio rei |> fe. EtfylFscomponiffic. Si principia naturalia funt ilia, ex quibus generator generabile per fe,& principaiiter: & talis eft difpoficio forma;, & fabiecti: nccefle eft vt omne gcrabilegenereturex forma, &fubie d:o. Deinde dedit exemplu, & dixit -.dicere.n.homine muficu,&c.i. ex fubicdo,& forma.& hoc,q3 di-

35>

xit dequalitatcvinrelligcndii eft in D fubftantia, fed induxit exemplum in qualitate,quiaeft nodus. D.d.po teft.n.&c.i. poteft.n.diflbluere rationem matenx, & form?, & diftin guerc eas fm definitione, licet non in eflcmon.n. (eparantJa (einuicem in efic, licet feparentur ratione.

Manifeftum igitur eftq>qug fiuntjfient ex his, eft aut fubiex (Sumnumero quidevnum,for ma vero duo: homon4& auru, QC omnino materia numerabix lis.na hoc aliquid magis, &C q3 fit non fm accidens ex ipfo fit* priuatio aute,& cotrarietas ac^ cidens, vnum autem forma, vt ordo,aut mufica,aut aliorum aliquid ficprxdicantium,
Declardttim eft wititrquodge neratio cnmflibettfuodpener<ttwr eft ex iftis Anoints .fcdjubietium m mtmero "\ero eft ynum, m forma autem duo;homo.n.et durumf CT* ")>n?uerjaltter materia eft nttmeralilis: tyfoteft nwneran, quta eft dignior *V/ fit demonftratAtO* quodgeneratur ex ea, non * generatw per accidens .priuatio 4utem,W contrariety eft per accidens t forma *Vm> eft ahud , "V/ ordo, & mujica, aut aliaeorum , ytt* pradtcantur hoc modo. Cum declarauit a? oe gcncrabi- 66 le gencratur P fe ex fubiccto,& forma,incoepit declarare quomodo ac ciditfubiedlo priuatio, &datdfia * Plato n6 interilla,quami2norauit* Plato, dift"1^111 -n. to + wr mam, quare non duhnxit inter matcna, & prjua
& tionem

Phyficorum
G & priuationehi , & dixit Eft ex iftis Quocirca eft quidem vt duo K duobus rm rationem duo, licet fit dicenda iintprincipia,eftaute vnum fccundum fubicctum : eft.n. vt tria,& eft quidem vt contra ens,&priuatio.D.d.homoenim& ria,vtfialiquis dicatmuficum aurum , &ci. & pnma matem eft &immuficum, aut calidum & ahudaDnuat.oe,quuitafehabct couenautvt^fein; rum. & vfc materia,fm q, eft mate- "worn ^contiara pad impofc ria,numeraturinentibus,quodn6 ribile^SoIuituraute&ho^pro eft in priuatione. & licet materia P'erea q? aliud eft fubiedlum , noo fit aliquid in adu foi quod eft hocrunon eft contran um4Qua Ma name matcria,tamen dignior eft vt fit all re neqj plura contraries prince , uo< cmon ratum uo< c m o n rrat a tum uo< cmon ^ ^ ' ^ prioatio. . pa piaq quodammodo, vt bM "fit fit > 5proato u o a m m o o , fed e duo uo (vt ^ ^ ' ^ t ^4 int i. tame propinquior eft did effe in fie dicam) numero.neq? iterum H aclu,quam priuatio . &dixithoc, penitus duo, , propterea q>altex tex ^ adu fca} uia rim* materia multum admi rum eft efle ipfis , fed tria : alte^ ^ t - quod generator ex ea,&c.i.&pnua J9.& tio etiam differt a materia, quonia cncraeum eft ex materia per fe,cu tpars eius,ex priuatione autcm eft aliquid per accidens,cam no rejnanetpriuatiojhacp fit pars geaerari. Et intelligendum eft hie per accidfs,&neceflarium.Illudenim fee aeefii qu^d eft pgr Accidens,aliud eft nevJffi ceflarium, aliudrariffimum, ejma Vide cftpriuationeceflatiagenerationi, eonfife.4. quianeceflanoprarccditgeneratu: Ph.e;i. fcd.cumattdbuiturfubftantiaige1 nerarx inuemctur principnim per accidens.fed vniuerfalitcr nonfeparatur a materia.fed quandocuncue materia admiicetur cu aliqua formatantum,admifcebitur cum MT* b& priuationeforma: oppofitz illi. & pria nw *pfe etiam non habet in fe formam priuatuv propriam.nequepriuationempro
r.

ficocfle,) jf . . ._ . f*a ejje duo>etfot dicere efle trio, <y foteft dicere ea ejfe centrant.

ne,ppna. pnam.nam, fi haberet formam / / /r / r Wffrpj;?- propriam.nonrecipcretomnein ^'fft eflehoiemtet dicere met*

. . foteft dicere quod non eft tta. na tmfoSihile eft fontrariman ")/mt ^ fd jfo # f * cL' cf rfM j/r, dijjoluttttr , quia Jubtettum eit aliudjyoc.n.non eft cotrarttim.Ergofrincifianvjuntfluranumerf aH0damodo,fedaH4fi CMfrar^ J r i ri mnumerofuntdutfedumennoH (unt duo o'lbtu mod*t:accidet.n.efi eoru aliud,fed tria:dicereM. in hi mme tfrHrn e~e no muKcu efi aliw

frS!Sr formam, &fimilitcr,fihaberetpri fro tpfumeffefine fgura tab eft Idij.cctl. uationempropriam. alittdabiffieflccHfrum. Cum

Liber Primus
7 Com declarator q? principia p fc A funtduo,materia,f&forma,&q?,(i priuatio dicac"" principal, eft p accidcns, dicit q? ex hoc mo diflbluetur qones pra;di<ftas,& dixit: Et ideo pot quisdicere principia ee duo,f. dim in tederit.ilia, q*jfiint principia pfe,& pot dicere ilia efle tria,cum no feceritdiftinclionf inter illa,q" funt per (e,& p accides, & pot dicere ilia efle cotraria,i. cum fbmmodo cofydera uitinduc^ion^,per qua fupra proba uit principia efle cotraria,aut fm q? principia,& contrariacoueniuntin illis tnbus propri js p" ditftis,f. qm no B Hint ex in uice,neq; ex ali js,& q> ola funt ex cis. D.d. & poteft dicere fp noneftita,i. pot dicere q? principia non fblummodo funt contraria:co traria.n.nonpatiunfahinuicem:pa riensenim debet efle fiie,& non c6trarium. D.d.fediftaqu:Eirio,&c i. fed hocndjphibetTt principia fint cotraria. & no notificat q? priuatio BO eft prinapium nifi per accns,fed addi t tertiu,q uod non eft cotrari u, &eft fubieAu. D.d. Ergo principia,&c. i. ergo fm q> diximusprius, principia no funt plura numero cotrarioru,qux funt duo,cum princiC piaaccipianf'pie&hocintendebat cumdixitquodammodo. D.d.fed quafi i numero (unt duo,&c. i. funt duo p fe,& no duo, cum accipietur fm q? fimtpnncipiaiimpliciter ,no diftinguendo ilia ,qux funt perfe, ab illis, q us funt per accidens. accidit enim principijs,qua: funt per fe, aliud,& eft priuatio, & fie erut tria, cum priuatio fit deneceflitategene rationis. D.d. fed funt tria,i. fed fm hue modu funt tria.dicere enim in hole ipfum efle non muficu, quod eft priuatio muficae, e aliud a fubie

cusfuntaliaa muffco.funt igic'tria, Forma,& Subiedum,& Priuatio. Qupt igi tur principia fint rrum naturaliu,qux circa gcnc^ racionem , fltqiio totdidHi cft Et manifeftu eft q> oporcet flibfj ci aliquid c5trarr)s,8d contraria d ub efle ,|quoda aute modo alio no neceflfariu eft . fuffiCies enim eritalteriicontrarioru abfentia, dC praefentia faeere mutatione, lam tgitwr dixtmtu tptotfitnt dcfimt tof.Et edecUratii qw>d coPrana decent habere fidnefliitO' qtibdcontranafitntdw: A\i > modo non eft neceffe . fufftctt enim alterum cofrartorum m hoc, quod agat tranfinutationem ipfi pnejenttjiy abftnte. Cumdemoftrauitnumeru pria * cipioru , incaepit facerc fumma de illis, q declarauit,& dixit : lam igif diximus,i. declaraiumeftigif'quot flint pri ocipia feru haturauu > cum numeranf'perfe,autcdrnnumeran tur pfe,&pcraccidens,&caufa, pp * qui funt tali numero , & cu hoc declaratu eft'q? necefleeft vtin genera done in fubflatia fie aliquod fubiedu,&cftprima ma,ficutefldifp5 ingenerationibusaliorum prxdica men tor um. D.d. & q? cotraria funt duo, i. aim non diftinguat''illud,qif eft per fe,ab illo, quod eft p accidft. cum aut acopiuntur fm q> funt per fe.fuffiiciurrtin hoc fubiedtfi, & for ma. &hocintedebatciim dixit,aito veromodo non eftnecefle. Et dicit hoc ) quiafufficum gencrationc efle

Phyficorum
(Teftelbrrnas, & in Corruptionc non cut proportio cupfi ad icfolum, aut k
efleeiiis&hocintedebat,cumdixit, ligniadfcamnu. D.d.&,ficut copafufficitalterum,ideft forma. ratur i. & vrr ficut comparatur ad

Subieda aute natura fcibilis . rhagoreo eftfrnanalop^vtemmadftax pfoArift."^f^utadletfumhgnu,aut adahudaliquid habentmmfbr Videcfcr. mam matena, dC informefe hax too. bet,priusc$accipiatformam,fic haccad fubftantia, S>L hoc alicjd, Qt quod eft fehabet* Vnii i git principiu haec', non fie vnii exix ftens, necp fie ens, vt hoc alicjd: TT Vnum autem Ratio:amplius au temcontrariumhuicPriuatio*
Hoc apv

HocaPy-

ji?dhal*ns etorionfi,&formam ittiftanatu rac6paratlir a df u bftan tiam)i-ftn ^ eft fubiedafubftantie., &recipiensilllD.d.autcongregatam cx vtroq;. hie expofuit fubftan j tiam,cui comparat iftanatura.fubftantia enim dfde cogregato ex hac ma,&forma,&diciturdeformae"t. & dicit q? ifta na dicitur in rcfpe&u fubftanti;s,aut fubftatise aggregate cxvtroq^findiuidui demonflrati, aut formz,& eft illud,p quod fub-L
maeius, & r pnuatio creationiseius,

ali

ttr^rr

^itur na eft vnu principiu,&c. cipuali-/, comfArattoneftcut eft com ideft^c ifta natura, quae eprima ma ^^ "d u 44 tdolttmfatit lignt teria,eft vnu principium coeolbus fcSm o,'e

slddlwdhalenfiit ereattone mate na eutSfCfprtuatto tlliut creattonu antequam ereaturjta ejt comfaratio iftius nature aeliftamfob ftantia, aut congregata tx ^trofa autforma,^" demonjlratum :fed difyofitio eiu* apnd ens "yniuerjaliter. ifta igitur nath ra eft ~Vnum ,ne% principium,<ftiod eft Ratio-.O' con trarium tfti,^ eft Priuatto.

MS n5 pt intelligijj

Et ifta natura, q eft fubiedafubftantiar, non pot in telh^i p. fe, cum ducopara non fitaliquidinactuliabensquidi i.c a.3 Tub tate,(ed intelligitur fm comparatio ftantia or- nem p. p latentiam fax fubftatiar. & bis, & 7. ideOjCiim voluenmusdare fnbftan Mect.c.3f 4. Phy.i. tiam eius, dicinva* ipfam e/Ieillud, i. Phy.itf. cuiusproportio ad fubftantia eft <i-

cntibus tranfmutabilibus,qua,' alte- I alu, fed rantur in inuice, fed non eft vnain fcSm * fe, ita q? fit fubftana fimplex exif tes !^^f ".^ adu,neq; itaq>fitaliquodcompofi Aia-co-V turn ex ma, &forma.nam,fi habe- Idcm.i.de ret formapropriam,nullam alia reciperetipfa permanente,fedftatim corrumperecJ<J cito alia forma generaref*. &*etiamqmcquidrecipit bis. & j. aliquid non recipitipfum fm q? eft ^ in adu,fed fm q? eft in potetia. h igi f; turprimama innata erecipereoft fbrmas,necefleeft vtfitin potentia ocsfbrma:,&vtnon habeatinfua fubftantiaforma propriam,quaeft materia.&et,fi efletaliquodexiftft d"ui'hafi in adu,i.habensformam,tucgene- fcia, ficut ratio in fubftantia efTetalteratio, & ?r!miar^ forma: eflent accidentia. D.d. &eft sed'vict'op aliudprincipiu,i.&*ennahntaliud politu inprincipium a fubiedo,& eft forma, fra co. 83. fedprimu principiu in hoceneno ^ *?"! r . / - . . r . . */- ^ ~ com.;, potuitfcin in hac kia, r ficut pnmu fuBm.D.d.etcotrariu ifti,i. format.

Liber Primus
&c.&innuit(ermone,inquOjpba- D uit 9 principia funt contraria.& io dixit.Diximus.n.q? principia tin K conrraria.D.d&iam dixinmspoft. & innuitfermonetnjin quo declara unpoftcpeltnecefle vtcu contrarijs(italiquodfubiecT:u,non in p"dicamentisaccidentium tin, fedipra? dicamento fubftantiar.D.d. &appa a F0^.^ ruitex diclisnuncdiia inter contra fSSifa ria,i.aqm forma eft phncipiump doc prinfe,& priuatio ell principium per ac "P"1 P cidens. D.d.&quofehnt,&c.i.qm cc&s ^d fubiedlumfuftentatformamfmqj ^^ ^ forma bnon pot efle finefubiecto, forma aut fuftentat fubieclium fm b Nota &t iam diximusprut* efwmodo q? eft coplementii eius,& fm q? fub ieftum non pot denudari a forma. ? fo}x & iftafatt dw^ <juo plura. Dixi- D.d.fic quid eft fubieclu,i.c & mod' SSc mm enim frtmo quod pnncipia eflentia:eiuseft,cj> noneftdemfatu coatiFc. a. font contrana tantn . W diximtts in a<5tu,fed eft quad medium inter P11-0- 3- J1 fott ejuodncceffe eft "\tjtt hie alt- non efle fimp?r,&efle in adu. Et ac J^J^ 9 ciditfubftantiaseiusvt fltinpoten CMod cf tiaoesformx:nonq>potentiaeius fentisc ma t ex dtftts nune differentia citinfubflantia,itaq>fit parsdefini Icn ?eft^ inter contrarta, cr tjuofe habent tionis-.dqifijfi potentiaeftetiofub- aau.fede deftruere quail mefrincifia admuicem , & qtttd eft ftantiaeias,tuiicefleeius tur ablatiune potential, &phtia for dm inter lubiettttnt'Vtrum "Verb forma fit mx in actu,f.formar,ad quam habe n LhlJ?" JubftantHttCrfitbieflitm nondnm bat potentiam vtreciperet:& vFr , fi ^^^^ eft declaratum:fed declarative ft potentia eflet in fubftanua eius, tuc p quod principiafitnttria , & qw- fubftafttia ems corrumpereif apud ii.met.xi. giiationem, & eflet in praidicamen &i4.c.ide modofunt tn*: (y declaratus eft toadaliquid,nonin prxdicameto Wty.'0'7' dM,fitper quern fundatur tjtus fubftanti?.Exhisigit'patetq>iftud d Votetia fubieclueft fubftantiano potetia, no dt de 70 Et iam diximusprius,i.cum con neq; priuatio: cpars n.fubftatias eft fu^a ma* fyderanifper {e,Cmateria, & forma. fubftaatia.& forte hoc intendebat, JK^g u D.d.& quo plura.i. cu confyderan^ cfi dixit & quod e fu biectu . & ideo 0j,j, con. ftn necefTitatem gnationistm,&no dixitpoft, vtrum vero , &c. & forte zvide m diftinguat"'iUud,quod eft per fe , ab innuito!a,qu2ediximus,&eflmc- > illo,quodeft per accidens : apparec Ims.EtintendebatjCumdixii: vtru cnim <j> fm hoc funt tria, forma, & veto forma, i.vtru verb forma eft fubie#u,&priuatio.D.d.duim9.n. magisfubltantia cj.fubieclu,aut fub Phy.euco.Auer. F ieclu

Hacc autem quo duo, & quo plura di&um eft in praecedenti bus.Primum igitur dictum eft <$ cotraria folu principia funt , pofterius autem c neceffe eft et aliud quippiam fubrjci ,& eflfe triaJix qs autem, quae nune ma liifeftum eft quae fit dria contra riorum,&:quofehnt principia adinuicem,3Cquid fubie<ftum vtrum aut fubftatia forma , aut fubiectum {h}nondum manifex ftueft:fed< principia tria fint, dt quo tria,& quis mod us eorii B manifeftum eft*

Phyficorum
6fefttfinmagiscj: forrna, nondudeclaramm eft/edln fecundo declaraf bitur. Eiforte intenditq? hocnon cftdeclai-anduminhacfoa,&eme lius. D.d.fcd eft declaratum (j> prin cipia funt tria, &c.i. & eft declaratu quot funt principia,& quom5 funt modus,fm quern vnumquodq',eorum eft neceflarium in eflegenera ti,qrh fupef hoc funt fundata. >itationes foluunturper qu<e de prim* materitt ejfentia frobantur. Cap. 4. pn Votigitur,& qua? fint H principia ex his cofyde/ ref.Qupd autem vni/ comodoficfoluit df. Antique/ ru dubitatiOjdipamuspoi qitafiexputfiadjlfdrHtiitmptopterpaiicitittem exerctM

* ' .'.. /, ^ermt^nnllwn pitgenerattonem^ corruption*, naqmccjwJi gener.Attvr neceffe e&

Q'

tautjuo istorut,ens.n. nongeneraturtfuomam tarn eft : & ex non entenihilgencraturjn dtgetur emmtngeneration* alto, quodjit fiikieflum. Cumdeclarauitquotfiinf'prin-: I cipia,&qua: eorum funt per fe,&q 71 per accidens,& q adlu, & q potecia, inccepit declarare q? ex iftis reb' dif fbluet''q6,quamquaerebant Antig. tationem,& multitudme, &dixit: Ex iftis igif^&c.i.ex iftis igi^.q dixi mus,pot quisfcire numeru,& natu ram eorum. D.d. Et declarandu eft poft.i.qiiiafermo demonftratiuus innatus eft foluere oes qones accide tes in re.& hoc fignificatetiam q? jp fe inuenit hanccam,f.pnmam materiam, & iftum numerum princi- M piorum.fifintendebat p. Antiques, Parmenidem,& Meliflum.D.incoe pitdicerequoaccidit Antiquisifta

veritatem,&naturam entium conuerfi funt veluti in via qua/ darn aliam,depulfi ob fexperie/ tiam^dicuntqj neq; fieri eorum, qu funt vllum.,neq; corrumpi, proptereaq> neceflariu eft fieri quod fit,autex eo,quodeft,aut ex eo,quod non eft: ex his aute I Vtrifcpimposfibile'efle. neqj.n, quod eft fieri,efle,n Jam: dC ex eo,quodnoneft,nihil vtiqjfie/ ri^fubfjci.n.quippia oportet*

hoc,& dixitrAntiquiflimi. n.Scc.i. feitttr qitot fitnt pnnctpid., er" (pt& Antiquiffimi.n.cum intendebStp.flint.Et declarandwn eftpoft quod fcrutari de entib',accidit eis ifta qo hoc folummodo diflolueturetiam & non potuerunt foluere ea pp pau citatem exercitij in Dialeclica.&i6 reuerfifuinta via perfcrutatiois na / y ' i i r i tupufitni.n. m phtlofyhta , cnm turalis.declinantesad res extrmfefwrantperfcrutatl de Dentateyet cas,dicentesnihil generaii,& corriinam entwm,rejlexifiMt ab eat et pi.qrh gnao aut eft ex ente, aut ex. non

Liber Primus

42,

A not) cnte,fe4nonftex ente,nequc fedfilu em. *0cqndiUi ***}.' . / 0pimonem*xh*c,quodd tximut , , *jC 6fydcraerut vtuntaubbusiYllogiirnjs . * oL ; exhoc,qadntq?gnatio,&corru r j*c . inieeundangura.perPrimu.n.deciaratcp impSreef? vtgnatio fitex tnteficgnatumeftillulquodnon eft.dumgnatunensautemeftilliid ti6,ncccorraptio,noncmrn^ne' j <4 ..... . - <-T u queforma.'&jCurpnon fuerrtfora, on g;natur,vtun etduabuspropo quidgnaturref &non etts non eftaliqiijdrergo goB tendebatjCiim dixit &c.i.illud,quod df gnari,durngna tur.gnatum n.coinpletu df genera Cotrattes tu,quiaantegenerabatur. Etideo quiponic aiiquid gcnerari ernon erite,dicit,aliquid hfe difppne, quS nung habebatjiieq;fimpFr,neq; in fubie<5to.qfn,qn non enseft genera tum,&eftin a<ftu,habethan'cdi^)o fitionem,& an teg generarec no ha bui t illam .q ui igi t dici t q? generatu eft ex non enre,continget ei concedefe alterum duorum, aut q? eft hie tranfinutatum fine trafmutatione, aiKq? tranfhiutatio eft in priuatio n ne,&totumhoccftimpolfibilc.fed " Modernirecipiunttale impoflibilepj^hoc^afliieti funta puetnia audifip'mrcofuetudo.n.faltera na. >iu.{ed Nos aut dicim us q> ex eo, q3 eft,aut ex eo,q3 nq eft, fieri, aut quod non eftyaut q3eft, facere

hoc fieri,vno.quide modo nihil d?t,autMedicfi fecere aligd,aut pati,aut ex medico ee,aut fieri 2V'of autem Ifemitr mftrmone alio modo a prime, dicere. n. quoet ffencratio eft ex tnte,aul ex no en te ,aut quod non ens , aut ens ant aliquidjaut patitur, aut efuodnoe ft aliquidex quoltbet nonhabet y dtfferenttam.K n.ri. eft dijferetia, inter hoc,quoddicamMs, quod Me dtcw agit aliqui<lautpatitur,aut E t fie itaqj q 3 cofeq uenter ac* dicamusquodmedicuse aliquid, ciditaugentes,neqj ee multadi aut (it aliqutdjtjuodcunquefetjim cunt,fed tm ipfum q3 eft, Dli er gotalem accepefunt opinione GuminduxitqSnem Antique 7) propter ea,quac didafunt. r u, incoepit diflbluereea, & d. Nos aat,&c.i.& locus deceptions iftoruhoiumelt^quiavtunteo,q<tdi i ,.- r ~> hatfofrione, cif muiriprr vno modo,&fiemix, Jixerwt quodrefnoajMntplures tu efteisverum cunifalfo . nosafi|: F ij debemus

Phyficoram
G debcm* diftinguere propofitiones hocfignin*cat,quatenusno eft* eorum,&demfare modum,fm que quodilliquidem,non patietes, verifican& fm quern non venfica aberrauerunt , & propter hanc rat. D.incoepit declarare hoc , & di- ignOrantiam tantu in fun igncv at:dicere.n.& iorpitab hoc , q, n5 rauerunt ^ nihil ^orum opix cftdna.nterhoc^ahquisdicat.q, natifuntglri,autee/ed aufcrex enat)oeftexente,nonente,&m , ' ' fer hoc,quod dicat, q> non em , aut bant n g^erationem. ensagaataIiquid,auTpariantdi Et^mhocduitwdiipUctter, xit hoc.qm,cum dicimus q> genera ant mttltiplicitertmamfeftum tft tio eft ex ente,aut uoa ente, mtedi- epiod, it A eft in hoc , epioddixinOH mus j, gnatum fit ex paffione non gx ent t em tf aHtfatttur. cntis,autentis, autactioneeorum. ,- " / ' r ichocmanifeftumeft. D.induxit MediCH*igttir*dific<it,nonfecun exemplum,quoddeclarathoc!ge- dum quod eft ntediCHS , fid fecundu H neratione,&dixir:non.n.eftdna,i. quod ett <edificator:etmedtcttf fit fcauemadmodumnoneftdfiain- ^^^nfec^dnmaiiodmedtcw, terhoCiOjahquisdicat q? Medicus rjr j \ ,l / agitaliquid,autpat,(f, &qui dicit a, fidficmdnm ^Hodmger -.medic, d medico inuenit;autgnafaliquid, tare autem, W no medians eft fifr non eft df ia inter hoc, q? aliquis fecundum quod ett medicus . dicatq, ex ente generacur ahquid , auia non dicimutpropne, autenslitahqmd,autdicatq?exno entegeneraturaliquid,autnonens a,Le*n*. fuaIiquid.Et,cutn declarauit*dific ***** diyud gener<tn A medico , mentum. rcntiaminteriib,inccepitdeclara- mjiquando tllud,tjuodagit,(iut re re fecundu quot modosdicitur ali- ctpit /uerit fecundum quod eft me Quare,cum hoc dupliciter di - catur manifeftu eft q> ex eo, q3 eft,&id,quod eft,autfacereali^ quid,aut patixdificat igit Me^ dicus,no fm q> medicus fed fm cbzdmcatortcxalbus nt,non * j rj o quatenus medicus/ed quaten9 niger:medicatur autem, & non medicus fit,quatenus eft rrjedicuscuaut maxime ,pprie dicax m'medicu facere alicjd, aut pa ti^autfieriexmedico^If?q>me dicus haccpatiat,autfaciat,max nifeftum q> ex non ente fieri, & h< quodgeneratio etf ex run ente,mtendimus hoc etiamffecu- M dnm quodeJt non ens.^fquta il/,non dittinxerunt hoe,errauerut, ^^md tvnorauerunt hocjecc*r \ t <-f ueriwt,adeo quod existimauerunt > / / / < / wd 1 ^^neratur^ quod ntkilft omninojednegaueruntgenerattonem ommno Dixit:Et,cumhocdf,&c.i.dicerc 74 q,amedicofitaliquid,autq>medicusagit,aut pati^aliquid. qm,cum dicere 5? ex medico fit aliquid, aut mc

Liber Primus
A me<ticusagitaliquid,autpatif,(berk ficut dicere q? ex non ente fit aliquid.autq? non ens patif, & ficutdi cere ft q> ex no ente genera<"aliejd, autq?noenspatif, maoifeftum cf I Q> fm numeru modorum, fm quos drq? medicusagit,aut patic, autfit cxeoaliquid,dfq>noens agithoc, autpatic*,autfitexeo hoc.D.iccepit numerate modos,fm quosdFq>mc dicusagithoc,aucpatif',& notificat q? funt duo modi,vn us p fe, & alius per accidens, & dixit: Medicus igtf sedificat, &c.i. & eidem attribuutur pi u res adtiones,au t pa ffiones,q"dam B j?(e,quzdam per accidens. v.g. qm medico attributf adrio xdificandi, &dfq? medicus ardificat, aut q>cx medico fita?dificatio &hoc eft per accns non.n.^dificat fm q> eft medi cus,(ed fm qp accidie ei q> fuerit zdi ficator :& fifr attribuif'ei pati ab albedine,fed non fm q? eft medicos, fed to cp accidie medico cj> fuerit'ni ger.D.a.medianareaut,&c.i.medi cinare autem, & no medicinare eft ei per fe,& fm q> eft medicus. dicere igitur medicum curare,auta medico fieri curationem eft aliud a dice re medicum cdificare,aut albefien, C aut a medico fieri zdificatione,aut albedinem.D.d.mamfeftu eft,&c.i. &cumpaffio,&a6lio nonattribuit' rei per fe,nifi fm <p e illud,cui attribuif,non fm q? acciditeialiud,&in tenrioeftpra:dicatio,q'eft j?fe,manifeftum eft q? dicere q? non ens fit *ns,&q>cx non enre fitens, intelligcndum eft q? no n ens,fm q^ eft no ens,fitcns,quodeftimpo(fibile. q? autem non ens fit ens,non fecund u quod eft non cns,(ed fecundnmq? efta!iquodens,non eftimpoffibile. illiigitu^Antiquinon diftinxerut

43

inter illud,quod eft per fe, & illud, quod eft per accidens.illud.n.quod eft peraccide/is,eft pombile,irnma neccilarium, & illud, quod eft pec fe,eft impotfibile. ideo cxiftimauerunt q> illud, quod eft per accidens, eft impoilibile; & fie deftruxerunt generationesomnino: vndc dixcrunt,q> totum ens fenfibileeft vnu. Etdeclaratum eft q? priuatioeft Priuatio e rincipium generationispcracci- principmj gnaiiois p ens,&q>eft neceflarium ingene- accns,& e ratione,f fm q? accidie fubiecto, ex neceflariii quo eft generatio, ergo necefleeft ingnan&e vt generatio fit ex non ente per accidens,&eftimpombileperfe.

Nosautem&ipfi dicim^fie ri quidem nihil fimpliciter ex eo,quod non eft/ed tamen fieri ex eo,quod non eft, vt fecundu accidens.ex priuatione enim, cjj eft per fe non ens,non ex eo, q3 ineftjfit. Mirabileauteeft hoc, dCimposlibile fie videt fieri ali' quid ex eo,quod non eft.
Et nos ettam dicimtts quodmhtlfit ommno exntn entefimpltei ter,Jeddictmttf quod dliejuid generatur ex non ente.~V.g.per acct~ dem. generatur emtn alt^mdex f rmanone, & eft altquodnon ens ferje alfy eo,quod fit in eo.Et hoe tenetwpro tmprol>al?ili)cr' exifti matur ejfe impofibtle aliquidgcneran ex non ente. Et nos conueiiimus com his in 75 hoc,q> nihilomnino fitexfimplici priuatione. quoniam, fi ita cflet, tune ensmueniretur per (e ex priua tione,&ficpriuatiopofletalterari. ieddicimusaliquid gcnerariex nd I iij ente

Phyficorum
G cnte'per accidens.i.erfubie<ao ,cui animall,et ex aliquo dnimali ant K aKcitolcofuttitptiujiotci.ex m4 ./urttttr cants generator ex A uan4c&,fihocaondret,f. (i'tfi ** rr / iulVormxnonp^erct infubK <f*>'^<*' ** *# &o,on generarefexeo. D.d.gene* <*w? *tmali, et ob ammMtfm satut..tf liquid ex priuatione,&c.i. pkcifer , fed generAt'io eius ex eo , fleceflcefetf .akquid eeex ptiuario #n ertficwndrn Meft animal ne,cumi*npoifibuecngettctatfl > / i . ^ / j inucni^pcrfcibrqiCo^Vuatie ^mhabetrat^ammal^uod ciusfitinfubic^o ,fcrqubgenera? tgttw tmatwn eft fort ammat, pepie.D'.id.&eft non ahqttod ens g rionper acctdensjucefleett >f fc,i.&ptiuatiocft noncnspeirfe,& wf^w eitufoexnonanimaU. Pniiarib { materia eft 116 ens per accidens. D nonem^ djab{q;eoq?fitens,i.^s* gencrati. Hocenim ctiam fit illo eodem -j6 fe,mSaut Et,cdiftdeclaranitqjpriaationecef rtlodts>,t.quogenerarum fitexnon H (aria ftIgeneratibnejdixit:Et hoc ettte,Cpaccidms,impoflibile.n.cft L peraccfir wnec'jproimptobabilti.gencratio- vtgfiatumfitens,autnttnens,ante Fde infra! nem fieri ex priuatibne.& hoc non <jgrtatur,nifipaccides.D.d.t.g.&c. .79. eftpoffibilctmficrijfcdneccflariu, i.v.g.fi'aliquisdicatcjj Hosvidem* *a.l.priua tp p aceidcns.D.ixico;pit et declara- anitrialgewerari ex alali fibi fimili ,
oo

re cj> fimilitcr acciditt boc,q? gene- & aliqd aTal ex aiali diuerfb in fpcratio attribuitur enti.nqm eft aecef ciejv.g.canem-exeqiio,&o,) fpftet

fariu j> accidens, &impoflibile g fc.; hoepoffib" iteeft vfatal gnercx animali-.adhoc afit dicemusq?,fi cams

SimiKterautnequreex eoqa eftjncqjidjquodeftjfierijnifi fe^ cundu accides.iic ant &. hoc fie ri^odem modo,Vtfiexanimali animal vti<pfiat)(3^{iexquoda T animali quoddam aniaial, vtfi canis ex equo fiat.fiet,n.non to, luexquoda animali canis , fed etiaexanimal,,atn6quatenus >, . i n . , .1? ^^ dlammal^ftenHinahoCjlraut ahquid debet fieri ammal,no fe cundurn accidens, noa ex aax
mali erit*

gneturexcquoperfe,cotttingetvr atalgnerefex alali fintpTiciter,fed generatfo alalis ex aiali , & ends ex criterion pbtefteflefinipHciter,ge^ netabifei n. tranfinutaturadillud, quod toon habet,&alahtas:eftrin-generato.fi igitur animal; generaret1, M
tranimutaninipemeiu$;qttodh

bctina( a u , q uodeftimpoffib 1 fe.& ia^HccefleVft vt Omne,quod inna mm cft ficri animal per ft) ^&-

ratm ex nan animali.ergOj (I grtie-

fecwdttmillttmeHndemmodum . il rat i7 C o n tinetytfitcxii6animamali com.4

Etfecundum hitnc mtdttm non ratio eflet poffibilis animalis fimtcneraturetiam ens ex *nte, mff piiciter,tunc eflet necefle vt ex non ptracadent.hoc emm eUament animahfimpHcitergencrarefrfed,
. . . . quiageneratioeftanimahsdemon

Liber Piinius
A inali demdnftrato per accidens. Et cau{aeius,quodeftperaccide"s,ha;c eft.qm prima matena non pot denudari a forma,quemadnodu caula eius,quod eft per accidcns in giia tione a priuatioe cft,cj> illud, quod generadum eft,debet eflepriuatu.

44

Et fi aliquid fit,non ex eo, q3 eftneq? ex eo,quod no eft.quod enimexeo,quodnon eft,didKi ft nob'is quid fignificet,q> qua^ tcnus non eft, Amplius aute S>C efle omne, aut non efle non re^ mouemus, B si igitur aliquidfuent ens non eft ex non ente,neque ex ente.tdm icere itfa efie enim kiximm quid intendimw, icere cum dicinwu ex no ente. Et non au ftremttsperhoc totum ens t necpiein atti. Cf tarn determmanimus hocperfettius in alto loco, lam igi totttm non ens. Si igitur aliquid generatur. non fur habemuf tllud, quod promifigeneratucex catefimphcitcr, neq; mus de dijsolitttone qu^iomi^tii eXjiion ente limplicitcr,vt exiflima IgviiS t^inttqut coattifunt adnegt uerunc Antiquinam enim declara- dum qitddam ditla. quomam hoc uimus quid intenditnus, cum dicimusahquidgenerariexiion ente, caufa declinaueruntt^intiqHi hac &exente,&q? quodam modoge- dechnat tone A "Vta ducente adge^ neratur ex non ente, & alio modo nerajionem,cr' corruptionem, & ^ exente.EtjCiim dicimus aliquidge "\ntuerffiliter tranfinutationem.fi nerari er non ente, non intendim 9 enim infyixifient hanc naturam , negarionem totitis entis.&,cum dicimusaliquidgenerariexente,non tune recej?ij?et omne, quodignort intendim us affirmatioiicm totius uerunt in hac intentione. cntis.&hocintendebat,cum dixit: D.ifteigif',&c.i.ifteigit"eft vnus y g Et non negamus per iioc,i.quia,cu modorum.quib'diflbluit? iftaqo. dicimus aliquid generaricx non en D.mduxitfm modum,& dixit: Et te,nonintcdimus negarionem om- e.ftalius,&.i.&iftaquxftio prxdinium modorum cflendi-,quoniam dta difloluirur.quoniam dicere,ens hoc impoffibile eft:ncq uc,cdm di- efle aliquid aliud,aut ex eofieri,alicimus aliquid generari ex ente,affir quid,df duobusmodis,quorii vnus mamus omnes modos eflendi. eft de ente in a<Su, & alius de ente F iiij in

Vnus igitur modus hie eft: D Aliusautqjcontingiteade dice refecundupotentia,eta(flu. hoc autem in aliis determinatu eft cum diligenamagis.Quare,q3 a quide dicebamus,dubitatioes foluuntur,propterquas coacfH rernouent didlorum quaedam* propter hoc. n tatu auerfifunt PrioresS via in generationem, &C corruptionenij<3 omo muta tionem . haec enim vifa natura omnem foluithancipforii igno rantiam

Phyficorum
in potentia.ensigtfgenerari ex entc in a&u eft falfum,& impoifibile, fequitur.n.exeuvtgeneratu Titan tecigenercfiensautgenerariexentcmpotentiaeftneceflafiu,ens.n. in potcntia non eft pnuatio pura: ex qud fcquitur vtensfitcxno ente:neq; aclio pura: ex quo fequitur Vtgeneratum fit anteg generef" :& haec funt extrema contradiftorie, Inter non ex quibusfequitur quzftio. Antig. eflcpuiu? enim ignorauerunt q? inter non e S dlalw purum,& efle purum eft medium, na media, autaliquanatura. D.d.Ianngiuir habemusillud,quod promifimus, " turalesnonconcederequxdamillo rum, qua: fequunt' generationem, jam difloluta eft. omnes. n. concedunt fubicclum, ft non concedunt aon effe,quiaapud eos ens non generatur ex no ente,&et expulil m nt a naturagenerationispp. hoc^adeo op pofuerunt generationem eileco gregationc,autfegregatione,autex i tumamixto. D.d&haccaufa,&c. i.Antiquiveropp hancqnadtione negauerutgenerationemoino, po fteriores vero Naturales pp. hanc cau(amet negatierunt non fblum ' quzdamiequentiagenerationem, fed et negauerunt veram generatio nem,&ficquodammodoconcedut illam.D.d.&fi infpexiflenthacnaturam,&c.dicit,&,fi Naturales coprehendiflenteflentiam iftiusnatu rz,i.materioc,tiic auferrctur omne, quod ignorauerunt in generatione. Et nocfignificat ipm inuenire hac cam, & fore earn pnncipaliter. tur fimplicitet fieri aliquid 1C ed,quod non eft,qud Parmenix dere<fte4dicere*pofteavideiip fis fiquideeft numero vna,flt potentiatm efle: hoc aut differt ^t..^_xi : materia, ..:n 6C a* plurimu.Nosenim priuationealteruefle dicimus: d(. horum,materiam quide non ens efle fm accidens,pri uationc aut per feifti materia quide pra pe,&quodamodo fubfladamt priuationemautem nequaqua Et inuemmw altosf quialujita, tn^exerunt earn, fed non dicunt fimpltcitcr altqutd genera ri ex non ente^tuafermo Parmentdif apttd eos eft ^ertts : dcinde

***** ~)na:r m hoc eftJtfferetia fnagna. Nos autem dtctmut quod ' ' "* : et

qw>d alteramateria non eft per accident t frutatto autem non eft perp.-^tjitod materia eaU^uod-^ propinqttum, <y Jitljtantta qwda modo,prittatto ant non otno. IdeftrEt videm'quofHam alios acccderecoprehenfiouinatur^ifti9 7* materix,fed no q> pcrtingantfuificienteri&innuitPlatooe. D.incoepitnotificareinquodeficiunt,&di xit:Primo vero,&c.i. deficiut.n. in cognitionenatureeiusin hoc,c|a non diftinguunt inter illam, &priTangentes igitur dC ali^ quix uationem.primo. n. concedunt ipdam fuerunt ipfam,fcd no fufff fam non efle.quia concedunt argutiemer4Primum enim confiten mentation^ Parmenidis, C q>qutc quid

Liber Primus
A quideftpfterenseftn6ens,&q>cns eft vnu.D.d.deindequiadnt,&c.i. fccundo vcro , q uia dntipfam eflc vnum numero,& q> j?j? hoc eft vna definirione,&ronc:&cxhocfequi turvtfitaliquodentium,f, q>, fieft yna numero fm fubie&u,eft vna fe cunduronem, ftnieifprimumftr /i- monemconcefleruntpriuationem cfle in fubftantia eius ,& fm hunc fcrmone fecundu neeauerunt priuarionem efle in fubftantia eius: & hocdemonftrattpiftin6|diftinxcruntnaturameiiisanatura priuatioms Et.cumnotificau.t 9 Plato B folusfuitpropinqu'videre vetum inhacn X atui-a,fedtn non diftinxit cabene,inc4dicere dfias vcras inte^ raateriam prima, &ptiuarioncm&dixit:Nosautdicimus,&c. & intedit jj propinquum.i,propin<juumei,quodeft;ina<au.&dixit:& quodam modo fubftantia , quia no eft fulSa in aau,& oppofitae iltisdif

45

*[Ethpcdeclarabitur]indcfubfta D a. Lho tiaorbisq? corpora cceleftia no ha- * dcclarabl bent materiam oino , qm tune cent generabilia,&corr uptibilia jpptcr tur *" mixtionempriuationiscum*natu raeorG.anihilaliud.n.eftcaufagcneratiohis,&corruptiouisa prima materiapropternoefle.qamixtu gnanoms, a- f \_fn eitinlubltaimaeius. &conu-Quid a aut q3 no eft magntJ, ptionis ^ & paruufimilV,autfimul vtrOx Prima,ir que,aut feorfum vtriicp , quart 9 penit alter eft mod^hic trinita e in .n.pcefferunt>

fiahquisdualitate facitsdicens agnu, paruu ipfam, no mi^ nusidefacit,a]tera.n.defpexit. permanes,n cu forma caufa eft eoru,quacfiunt,ficut mater:alx tera vero pars contrarietatis,fe/ pe per imaginationem videbii fcrentijsfuntdfta:priuaoonis.D.d. admaleficium ipfius intedenti priuarioautenon oTno,i. priuatio intelle(ftum,ne<B efle penitus. afit non cft,neq$ propinque, ncqiie 7i 4tempotmnt non ens ntaremote,ncq; eftaccides, nedu vt fit fubftatia.&dixir: q? materia no eft gnum,!? Parttttm eodem mojojjt peraccidcns,&q, priuatio non eft p fer amlo Jemonftrent C ic,dmidendo pnuanonem ab eo,qa Uf ' Immpcv cftinpotentia.ens.n.inpotentiaeft ttia eali- a liquid,cui accidie priuatio nol fua tstajentenna tnmtatts alta <u> d Srfdltpii fubftantia>Priuatl autftn qjcftpri /rf.>/^ autem adhunc locum lent patio non uatio,cft non ens per fe . Et ex hoc Jlxerunf qWni<tm neceffe eft yt jftiBa,pri apparetqjoe habcns matenaraelt /;. / * , ' wiokft geLabile,* corruptible, nam in fa ^natH S&5& natura materi? eft priuatio form?: fyttfrttnt tftam natura ^na. non ens ^ &,fi i n fua natura e/fet formata , no tfitttr,Jtaltqnif dixerit in fcidlfup. reciperetformas,nifiensgencrareir State Jicendo iffant effe C xente:quemadmodu,funfuana. turaeltetpruiatiofimphciter,tunc . aliam noturam* olnonihilgenerareturexea:igi^ compofita ex cfle,& non efle. qHontam ilUnaturafermanct, et eft

G e& atnplexa cum creatione, qua ereantwrgene rah ilia, >/ mater: iff a aut alia natura,<ju<g eft alterapartium contrAnetatH,mttltoties facit exiffimare confyderantem per fuam mete malitia aflionis eiuSjipfam non ejje omnmo. So Inducitetalium modii indiitin clionis priuationis a ma,& dicitrllli aiitponuntnoens magnu,&par uii,&c.i.Plato aut non dutinguit in tcrjpriuatione,& m am, cum p non ens demonftretqcfdemfaf'per mall gnum,&paruu,&indiflrre'ter,fiue demoftret. illud per ambo infimul, autpervtrunq; p(e. D.d.&ficerit iftafentenna,&c.i.& fie ifle modus trinitatisin principijs, fi cocedatur ipium elletnnu,cii magnu, &paruum reducant in mam.critahusa modo trimtaris,qac dixim'.C c\> tri nitaseoru de principijsq eft vnu,& jnagnu,& paru u eritalia a nfa trini tate,q eft priuatio, & ma & forma. &acciditei irtcmoduserroris, ^a dimifitconfyderare.de priuatione. D.d.vfqjautadhunclocii ,&c.i.ui hoc aut,ad qj peruenit cofyderatio I eoru in ifbsrebu.s,f.inhoc,quoddi cut,q. necefle vt fit hiealiquanatura fubiedagnabiliu,bene dixerunt, in illis aut,q flint pter hoc,nihil recledixeriit.D.d.qaigf,fi aligns, &c. i.ifti.n.peccat poft iltii locu, ga no numerauerut priuatione fctfm pricipiu cu ma,neq-, p fe, neq; p accns, neq;pofueruntdualitate"in pnncipijs,exqtiibuseltgfiatio,Cmateiialibus.fi igi\iliquisdixeriteosdicere dualitate, c.um dn t op ma magnu, &paruum,nibil dicit diuerfum ab eo,quod dixeiantprimo:magnum

cnim,&paruumreducunifinvn6, K vt dictum eft inpredi<fta qone,n6 in duas naturas diuerfas.& ct p hoc, q?ponuntdualitate imagno,& par uo,& fi conceflerimus illafignifica redualitatem,negatalia naturam, f.priuationem efle de numero prin cipiorum,& babere introitum i generationem,neq; p fe, neq; per acci. dens. D.inccrpit dare caufam,quare latuit Platonem priuationem babe re pnncipium in generatione,&n6 latuit ipfum hoc in materia, &d.illaenim natura pmanet,&c.i. &fuit manifcfta eisdifpofitio if tius natura:, f."materix,& latuit eosfecudana ^ tura,f priuauo mixtacumjmateria, propter qua materia eft parata ad rccipicndum formas:qm ifta natura,f materia pmanetinjgenerato, & forma non poteft efle fine ca:& ifta fe habet ad generata ficut mater ad filios:& propter ifta no latuic eos hanc naturam efle neceflariam ingeneratione:alia autemnatura, f?}iniiatio propter malitia fueaftio nisin generabilib9 latuit eos, nam, cum accidiegencrabilibus,priuatil la.& multotiesqui infpexeritillam hoc mo,credet ipfam magisdeftrue regnationem,^.ee neceflariam in.,. natione. Et hoc intendebat,cum ixit multoties, &c.i. qm non facit generari, fed deftruit generations.

Exiftete.n.quodam diuino, Vide OA St bono.,c\l appetibili,aliud qui zimdem concrarium ipfi dicimus ec,aliud aut, quod naturaaptu eft appetere, & defy derare ipm f m fuam ipfius naturam* cjbuCda aut accidie contrarium appe tere fuam ipfius corruptioncm* attamen neqj ipfum fuam ipfi9 pofli-

Liber Primus
poffibileeft appetere forroam, <non cft indiges, ne<p ioat tur- cotrariUjCorruptitiaenimfunt pc bonii, fui jnuice contraria : fed hoc eft materia, ficutfifoettinamafcux him,6 turpepulchrutveru non per fc turpe,, fed m accidestneqj fcemina, fed fecund um accides, ft hie tj quod eft born & appetibile, dicimtts epiodhoc eft cotrariu cuts, & eft illud, qttodeft innatu , tdeft B naturaliter apfeteref&' a . <tut contranumaffetat cormptionem fuiipjitts.& fmpofitlnle eft ~\t forma appetatje,quoni<i non eft dimi nuta,nt<J!} appetit (uum contranii, quid contraria comimfuntfeimucem:fedtnatena appe tit formam, Jicutfemina mare> & turfepttlfbrum:noa quia infe eft tttrpisfid peracctdensMefy tjma ejlfaeminaf fed per accident. S I Cum dcclarauk quo apparer coC-fyderati primo afpe&u ,-c|?-priuatio non habet dignitate in generatione cu ma, incoepit declarare ipfam habcre in troi tu m i n gen eratibnem ,& qQo,&q? mixtjoeius cum materia eft caufe in hoc , <f> defyderium naturale eft in mareria ad formam , & hsceftcaufaih hoc, q? res mated alesfunt generabiles, &corrupcibiltfs,&dixit:QiTi,quiaefthicaliquid diuinum,&c.i.&,q uia priuatio acci Perfeftioi dit materia: de necellitate,& eft ha:c diuin^oia pfe^iodiuina maxima, cui pmnia appctuta cn|a a pp etunt a/nrnilari , & ex qua

4.6

appetuntatquirere,fm qniaturaco O' rum potrecipere,dicim9 nosq? ma fanilari fc teria,ftn q> accidit ci priuatio, eft in c 3^*^* nata appetere ft aflimilari prlo prin cipioftnq?p6t,&hoc eit appetere }4.8ci.cas receptione forms. Etintelligithic u- t-c-6^pappetituillud,quod materia het de motu ad recipiendu forma.appe titusenimaliusenaturalisfinefen- . fu,vtinplantisadnutrimcntum:& Natural aliuseftcu ftnfu,vtappeut*anima- &Aiahs. liumadnutrimentu.in maigif'efl: appetitus naturahsad recipiendum oesfbrmas.recipitigiturcasalterna tim,quado forma agens eft pr^fens. D.d.illeaut,&c.i.quiaiitn5cocedit pnuationeconiungi cum ma, non potdicerequareifte appetitus natu rahs eft in entib* ad recipiendu for mam poft forma. qm,cum non con. cedunt priuatione efle mixta cum ma, quapropter no eft in adT:u,contingeteis dicere q? iftud defyderiii naturale eft in entib 9 naturalib',fhi q> funtcopleta exiftentia m acturcx quocotingeteisali^d appeterefiiu cotrariiicorrupensipfum:&fieali- Qeetw diquidappetetfecorrupi. Ethoc,qcf hgitfeper dixit,manifeftueft. qm,finon eflet mancre. hie aliquid no habesforma,no eflct F-*gPla.n6 i-i-1 j . e * n.f vluant m hie aliq uod appetes forma poft for- Joanna mam:&,fi eflet^tunc nrTageretocio ^mranua fe, quiaponeretin entib9 potetiam tn inreh' ad corruptionem eorum,fm q> funt I1?/^11-1 n o I /I V r "O ' M mactur&totum noccltimporc.oe intcHigut", enimenSjVtdiituef^diligitfeper- nifi $ coinanere.fedma diligitinduerefor- pofinonc mam poftaham ppdimimuionf-m *^ |e^f cotingente"fibi. D.d. (edma appe- f unt . v'ifje tit formam ficut foemina marem.& confimilc. licet noii vfitetur comparatioin do 4-1''iy- c''clrinaderr<onftratiua,tn vfitatuvin 'A' x - ; - t - c rebusnorifenfibilibus,quzno intcl liguntur nifi per comparationem. D.d.
9
n

Phyficorum
G p.d.uonquiaeftinfc,fedpcracciin fc non eft pnuatio, eft igitur tur

fenerarttttr,JicoenimMateriZ,K

dens, qa turpitude acciditei ex pri- <? - r.i: a~ // i

pis per accidens. & fimilitcr eft fee- dens&tfifuertt corrupt*, ad hoc mina per accidens.-quia fccmina eft ^eiuet in poftremo:ergo erat corm homo impfidas: fern incitas enim fta>antequam ctfrt^perftttr. acciditeiexpnuauone. * * , ' > , Cum notificauit naturam prime; ti ' ** 1"* materiaj,&in quo differt apnuatio Orrumpituraiit, fidfitjCft tes Antiquisin generatioe, incoepit quidem vtfic,eftaute,vt decJarareipfameflencq; generabi-' nomquatenusenim eft,id ln,ncq;corruptibilcm.&quiaee... -.-o, fm fecorrapitur, quod nctabile, &corrupubiledfduoBus ^ H nimcorrumpiturinhoceftpri mod.s, per fe,& per accidens, dmt: L uatio:quatenus aute fm potenx E"?."?"!-"^;: ^m cft &* J r rj rabiliSj&corruptibilisperaccidens, tarn, non per fe,fed incorrupt & n*er^\is,nC<cvtuPtfo. bilem&ingenit^necdreeftipx iispcrf|.D.CIp0fuithoci& dixit fin fern efle,. fiemm fiat, fubncialix cniin)&c.i. & j f cfle corrupiibiEs, quid oportet pnmu, ex quo m^ quia nriuario, qua: eft in ea,eft coreadftentefiat:hocauteeftipfius ruptibilispcrfe.&ideoefleeiuseft ^ natura:quareerit,antequafiat cau(acorruptionis,&nonefleeius idLuPhy ^>CO enim Materiam,primum eitcaufaqffendij&qjnonattribui^ c.ci.&.j! fubie(fUimvniufcuiufq3,exquo corniptioni.nififmremcorroptibi Meu.t.1. fitaliquid,cuinflt,nonfmaccix Icm,qua:cftiniD(b;attribuiturper dens,&/icorrumpitaliquid,in accidcns, &trSfumptiu^vtdicim* , hocabibitvltimu:quarecorru> doliumacefcit,qnvinum, quod eft 1 ln ptaerit,anteq5corrumpatur, ipfo.aceiaL D.d fmautpotcnr *.. T7^ w, tiam,&c.i.&ftnpra;IentiamFpnua-M EtconHmpttHr,crfenej4tr tioniformzin^ecipitcorr uptiQ ^uodamodo^ alto wodo no.Jecun nem,non fm ptzfentiS potentix in dum entm illnd^Hodeft m ea,per ea,quiapotcntianon eftcorruptibi fe corrupitHrslludeMmtfitodcor- ^ per fc& materia cft etgeoerabi"r ' , ' -> ' -J ^ ' fecundumautpotenttanoncorrum ftturpcrfi, immo necejje ejt ^tjit non corruptibilis, nei^generabUu. attonia Jfuerttrenerata, tndtfet d - * quodeftper(einea,&cftac^us. Et, ?, nonrftcauit jpfem efle non gencrabilem^eq; corrupribile, indutit fuper hoc demfatione, & dixi qi,fi fMeritgencrata,&c.i.& ifte fee moeftiaducensadincoueniensnc.
cftgenerata>&hoccit>iR

r" \~>\

ejt ipja natura: ergo erat^anteqtM quo dubitatur:& omne generatam habet

Liber Primus

47

AhabetfubiefiunMnquoeftexiftens cerminare.quapropter inillud t> in potcntia, & bocdeclararam fait tempus reponat. de Phyficis au fuperius : igitur prima matcria ha- tem , & corruptibilibus formis betfhbieau cxiftenS: m potentia:* in pofteriu8 demoftrandis dice fubduinTq*odeftinpotcnoa,eft mlIS4 Qijod igi f lnt principia>

*%&.*.
Jnunnmtto.Cvnumfubicaum:* natuficanobisfit.Rurfusaute, oeVjuod cumfuo fubiefto , ex quo ^"d pricipm capietes,dicam. generator, eft vnfi o umcro, eft,anConjyderare ante de frin Kquamfit: ergo prinaa matena eft fecundum Forma , "V/m // ^
**>

bilis.&hocmodoargumentationis B dedarauitipfam cfle no corruptibi Jcmferfc^uiturenimvtfitcorrupta,anteq corrumpatur. D.d.di cocnim I^teria.&cintelUgoem matcriam,priinfi fubiedum, quod eftin potf tia,non fubicdu, ex quo ^eneratur res,&cft inaftu, &gcnc xataCxeoeftcxiftenspcrfe,n6Fr acadens.hocemm nnlubiedtuni, &piifflumcoueaiuntinhoc,q7generatum inuenif'ex eisper (c, & dif fcrunt in hoc, <p pritnu eft in poten tia,&fm in adtu , autmodo medio interpotentia,&a<flum,ficutc(ldifix>firioinillo,quodgencratur,cx ^j piurib'vnofabicdo. Etdixithoc, <!aa quia,fiponaturmgcncrationema fretfiibie-,jterixprimu fubiedum,f. in poten* tubnocontiogiivtriicum matcria vnumnumeror&ficnonacciditim poflibileprxdi(aum. &ideoexcitalLc7,& mcaudienteadintelligenduexhoc, quod dixit, (jpji prima ma general i. primoiubiei^o. De principio aucem f.m Forx mam,vtruvnum,anplura,& quot,autquaefuntcudiligeiiria ofophiz opus eft de

fophi^ndc ofortet nos cxpc&arc ad if Jam. deforma ant Natwali, E &, comtPt^Ut nos tncmemiu de/ ' , , ', ,^ ***,& Jucn.firtumfat^ nunauanusper huncfermone, q*e copletumtts me, prmcipta ejfc, & qu<ewqttotjit. Et nos tntedintM* \n hoc Jfermonc altud f pnnctpmm. f Cumnorificauitprincipiaef tria, 8} duo |? fe,f.materia, & forma, & vnu per accidens^priuatio, & ia declara uit prima matetiam efle de principijs,dicit: Confydcrareautdepriucipio fm forma,&c.i.coa(yderare aut deprimopricipioformali,vtru F fitvnu,autplura,&qu*eftfubftan tia eius,cft propriu prima: Philofophiz. *formaru enim alia; funcin "Fbrmarfi materijs^luBnoninmaterijs,vtde alafiinti claratucftinhac(cicnoa.&ideoco ^c^^ ryderariodcformiseftduarufcien- c6fifc.ii. tiaru.quaru vna,CNaturaIisconfy deratde de formis matenalibus,(ccu matenalibus,(ccun daautdefbrmisfimplicibusabftra ais a maA eft ilia Scienria, qux co Arderatdcentefimpfr. Sed notandam eft,cj> iftud genus ennu ,e/Ie,f ieparatum a ma, no dedaratur nifi

Phyficorum
inhacfcla naturali.&cjdicitq?pri- fpicit aliumodfieflendiabilro.de K maPhilofbphianititi'declarareen- quo cofyderat, &apudilluceflat:& $$ prlmfi tia fcparabiiia efle, peccat.hec.n.en dimifit cofyderatione deeovfq; ad ^^ tia funt fubicdlapriePhilofophia:, fciam nobiliorf,q'cofyderat de en&declaratii e in pofterioribus Ana $e,fmq?eftens. Ettotu hocequafl co.i. Sc'a c6ce- lyticis q^Ipofc eftaliqua fciam de- cotrariu eius,qcf exiftimauit Auic. dit fiium clarare fuii fubieclrfi efTe,fed conce- qrh,fi hie non demoftrarefiftemo fu"Bm ee, aut qa eft ditipfnm efle, autquiamanifeftfi dusenm1,fieparabiliu,n6efletnifi manifeftu perfejautquiaeftdemonftratuin fcia Naturalis, & Doctrinalis: &id per fe, aut aliafcfa. Vnde Auic.peccauitmaxi Antiqui Naturales exiftimabatq* qa demra me,cumdixit *q?primusPhilofb- fcia naturalis eft prior olbusfcientie i dia fcTa.ide. i. phtisdemonftrat primu principiu tijs,dice"tes g? fubieda ei'funt prioPhy.ii.& efle,&proce/Iitin hocinfuolib.de ra olbus entibus. Et forte intendit i^.C.&ll. fcIaDiuina.p via,quam exiftimapaliud principiu ,ahud initiu douit efle necefiaria,&eflentiale in il clrine,qm principium dodlrinacin H lafcia, & peccauitpeccato manife- hoc libro debet efle a fato trafta - ! Ide.i. de fto.cenioi.n.iilorum fermonum, tu. Si hoc et euidftius eft apud me. quibusvfuseftin hoc, nopertranme.c.i.ide fit ordine fermonu probabiliu :& ARISTOTELI S 5.cce.c.4. *Vidcc6- iam cam innuimns huius alibi. Et fife cotra peiusefthoc,qcf dicit.cftiftafcTaacAuic.in.8. cepit a piimo Philofbjpho corpora IIBER SECVNDVS, ph.c. 3. &. coponi ex materia, & forma. Nevi3.i.phy. gligens, eft ne alia via ad fciendum CO.7J.& q hoc nifiextranfmutattoeexiftete ibi. infubftnntia?SedficutdicetArift. S V M At AE L I B R I. Nnlla eft Philofophusdeclarat fubftantiam A textu primb v/q; ad i^.de natura eft fcrvia ad pmo,acquoc modi's ipfa natur.i dicatur. b5du cor- mateii^,q ficpfecte, pcoparanone pora ee co eius adoe"sdifftrentiasentiu,fm q> A textu i6.vfque ad. 2. 7. difcrinien ponitur quod inter confiderationem mathema poiltaex funt en tia, ergo im pole e declarare tici, & naturalis reperuur. ma, & for ip(amee,mfiin hackia.D.d.qm.ia I determinauimus p hunc fermone, A texta 17 . vfque ad 7f.de caufis , ac earn modis & diuifione agirur . nia,^via trafinuta- &c.i.& intedit,cu dixit&c]fint,for A textu 7f.v/qjadfine oftendrrjquod omne agentpropterfineraagit . nonis. Ide ma ,& materia. &, cu dixit & quot fupra-c.^i fint,inteditduo pfe, & tertiu p acci Cap. I. des.D.d.&nositcdimusaliud,&c. j quae funt,alia 8.c. Ide.8. & innuirhoc,qct>ultincip.einfequidefunt natura, Mcr.4.ca. ciido traflatu de na Qd fir, dcTde de alia vero pg alias U.c.Ide.4. numeratioefpecierum caufarum. phy.c6.j8. aH? caufas.Naturacjde Etfoneinnuitprimu principiu Ide.i.ca.3 9 funtc>:animalia,et futa orb. moues,qcf declaratu eft in fineifti Oe,dequo libri ! .oe.n.deijuoloqu}t''in hoc lib. logt'ihoc prlcipalitereftppilludprlcipiu:& pliciacorpora,Vtterra,etigniSj Lb.princi9 palitcr eft iftce prim locusinquo Nalisin- et aer,etaqua.h|c.nthm6iiaa tura

Liber Secundus
A turaeffedicimus, Ofaaut,quas &vnuq3qjentiunaturaliunlif?ert P Nfi iuent di<fla funt, vident driaab ijs, q ab artmcialibus in hoc, qm* vnu- ' non natura exiftunt, q.n.natux quodq; en till naturaliu habetin (c ^^S^ ra funtomnia vident habere in printipiu, quo qnq;tranfinuta',& q^altercf exfc, aut feipfisprincipiumorus,&fta' qnq; quiecit, qtf no videmus in re qtfgen r busartificialibus.vnde natnralia di g tus, hfc quide f m locum,illave cunt"" naturalia fm hoc principiu. t^ l e nic ro m augmentu, dC decrement Deindenumerauitmodos trifinu orp fim tf^qujdaautFm alterationem, tatiois, &dixit,qdalloco.&mhoc C plcx,quod Dicamus quod entium qutda collocanf'quacuorelementa.&ha- J1*5^" "* L i 4. i n.e, font natura, & efueedam ex altjs bctiaaias, & corpora 7 cceleiua: <x loco ex le. catt/is. ilia autemfqu<e fantfecun- 6 principiu in iftisdicaifferecquiuoce: fed tfi in tahbus defcriptionida Naturamfitnt jj>ecies anima- bus non pot quisfacere plus ifto.D. i ~ i- o aia. lium,& fartes eorum,&fyecies d.&qdainaugmeto.&mnuitprm cto. B ^cgetal}iliwrnt& corporafimpli- cipiu tranfmutatiois propri^ive- fnviSop 9 CM, yt terra, ignis, aqua, et aert getabilib , & augmctu. Et,cu dixit pofitii \.j. & qdainalteratioe, intcndittranf- Me.c6.i9grift a.n. & pmilia dicimtts na- mutatione" in fubftantia,que dr ee- vbl ^{* fi . _ - o ' V & cuceimo tura effe.Et yidentus yuodomma neratio,& corruptio>& tranlmuta- t,ihbr lo ifta different ah eis, qua non con- tionf in qualitate,qdf alteratiorac co,icaede Jlituuntur per naturam. quoniam fi vtat" hoc note alteratio h i c l a r e . in ynoyuoefa iftorum eH prmcipiu (implici,&trafmutatofimplici ,eft exfeinlomotus, & qutetts cuiufdam m lo aliud a pncipio,qct einmobihloca co, &qda c hter,& in augmeto fm gen',& T ge- aba'i'i,ta fiM- >"MUHflaminaugmento, & nerabilib',& alterabihb'copofitis. ";|^9 ^f liuhet ife cuiuCdam in alterations.
1

pricipiu, i quo traf-

Via,cum intedit in hoc tra^tatuloquidehis, q funtquafifundamenta, & principia iftiusfcia;. murat',q3 pi notificare natura quid fit, nvidem9! ncoe[r .t . . . r i reb'artifi &poiuitpnncipium confyderatio cialib'.ide nis in hoc a rebus naturahbiis, cu infra.c.z3. fint manifeftiora^naj&dixit: Di Ide.j.Ph^. camus ig ltur) &c.i.&inte"dit p alias ala.c iV cau{asvoluntate,&cafum,&.q.d.qj tVidet'ex entium queda funt ex natura, & qhocmptu damfiuntexalijscaufis. deindenu cosh eena rnerau i t iH a) q U ^fi untexnatU ra,& litu'vr vel ^ed't modii, quo ifta corpora natu IC.I.CCE.C. ralia differunt a corporibus innatu 3_ ralibuSj&fimqueadmodiadicutur Vide cot. . . . . . . _
Zim.

qm illud pricipiu,qct eft i copofitis, vide cot. efm forma,&infimplicibuseftfm Zim. mamJed hocnomfpricipiii vfitaifF hica:quiuocejp materia, & forma, tf-':1!3': Ethoceita.*qninoninucnitur iige"0J.^7 * corpus fimplex, quod alteretur ex ccclefte. (e,aut quod gencretur ex (c, ficut in t PricLaluenitur corpus fimplex,qcf trasfer- teracioi$ r i r 4- ' qeicopotur in loco ex te. T pnncipium aute fa^fa -IVC alterationis,quaee(tin compofins, mriinipfo poteft inueniri m ipfbalterato,C alcerato.C principium mouens.vtinalteratio Pnc:Pium /i i- i- j n. L nioues, & ne,qua;eu inanimah aluideitab ilocvi(j 4 eis, qua:adueniuntcorpori fuo, & c 14. &. fitniliter plantis . & lam expreflic z.3aia. ^o hoc Arift.m librode Generatione, 8c -1- u?"e ,. ~ net. be. cor &Corrupuonc. rupti6e.t. Lcdus ca?4.

Le&us autem , 6 ind umen aim declarauit # naturalia funt il- 1C tu , tt fi quid hmoi aliud genus la,in abus eft principiu pe* ft, quo cft,fm cbquidem fortitueft px tranfmutamur.&ceflantatrafmu, demonftrauu c* hocnadicationem vnaquam,& quji* wram > 1uld fittenus eft ab arte,ne vnum quix don habet*impetum mutatio^ Tanquam Natura fit princi> nis innatun^quateiius aute ao pfum aliquod & caufa moueacidi t ipfis lapidca,aut terrea ee, di,& quiefcendi, in quo eft pri^ autmixtaexhis ,eatenus hnt. mum,perfe,e<:nonfinaccides. scamwm autem , cr "\eftes , Dico aiit non f m accident , qm CTalia hutufino4igtnmstfau- fiet vticp fibi ipfi aliquis ca lani dttm atto^mtnujuo^fofttmha tatis,cumfitmedicus:attamen tet mmen> inqttantwn eft ex am non,quatenus fanatur, medici. quodaccidttets^tjintexlapide, 4r /err4, out altqtv mixto ex tftis&tnhoctantwnhalrentdi* fwtatem in natttra . Etnodcbctaliquisdicerc<j)fd: t nfi,&idolum,&vnumquod(j;attificialium habet in fe principium, quo mouctur ,&c]uicfdt.qim vnuquodq; artificialium ,fm <}> habc^ nomen, quofigoihcaiur, fm q? eft artifieiale , nulium habct omnmo principium,quo mourf,fm veroq, I accidit corponaraficiah,q?fuutn fubicaumKitnaturalchaSctprin cipium in fc.vtlapiSjCX quo fitidoIum,habet porfriam, qua mouctur adinferius. fed hoccftftn ^ eft naturaJc,nonPtnn>eftartincnuc.ido lumauteftn^eftidolfinonhabct j>otcnoam,quamoueatulr,ficutha bet homo,fm cp homo , & yft ola Maine* naturaHa,fmq>funtnacaraUa.Na,quapro aiiqfi abinui cem.Similiteraut &aliorum, quaefiuntjVnuinquod^nullu n.ipforuhabetinfeipfofa(flio> nis prlcipium s fed alia quident inadqs,* ab exterior^vtdcv muSj&aliorum manufacSorii vnutnquodc^ : alia aiit in fcip> fis quidem , fed non f no feipfe , quecunque f m accidens caufae fieri poflunt ipfis.eft igitur NJU tura quod didum eft . trit frtncipmm ... *
ptcr&fepalantur

ft ^utefeat tUudttn qw eftfnmot c?" ferfi, non Per accidens. Et di~ co Mnfef ^^^ qnomam ho~ * infirm-Mate , cumfttertt medictu :fcd non,ficttndum qitod recitoi fanttatem , habet artem
nart

ptinciPiuraperfc,iaartificialibu$ t wicw , et recipient fa TCIO oon eft princrpium pet ic. Et> rt/w . c^ idea forte hoc duo diffcJUQt

Liber Secundus
eft in oibus altjs rebut, Junt.quoniam nulla earttm eft}cuttu prtncipium fa&ur* eft in ft, fed in quibuftLtm eft in altfs ok ex tnnfecofvtin domo, w in ~Vnotfuo one eorumtfuxjtunt manu:in qui bttfdam autem eft tn eis t fid non ferfe&Juntcaufie, ytashalet per <tccidens. Quia manifeftu eft p fe q? naturalismntilla,q hntpiicipium,quo tranfinutant', & ceffant a tranfmutationepfe,&fmqj funtnaturalia, &q>Ip nam mouenf, & ceflant,& gc neranf,& corrumpun^fu it manife flu ex hocq? Natura eft principiu, &ca, quo tranfmutartllud, in quo eft,&quiefcit primo,& p fe, no per Digreflio, accjdens. Eft ifta definirio naturae e ^ i"30ifcfta hie. & naturam e eft rhariifeftum p fe,vt poft dicet AriC e & eft vnum principiorum ifti' (citi t j 2 &non c(j {Jedatatidu aprimo e Philofopho, neq) ert iteis, q* non f.+, quiad fiint nota p fe, vr dpparet ex verbis Auicennx: nifiintehdat q> primus ,-T Pbilofbphusdebetcontradiccre-eis, 'quinegatillud principiu efle,vtc5tradicitfalfis opinionibus indu<ftis . deprimispriacipijs. Etiftchomo inaucitfignu,q> iftadcfinitionon eft.nota hie, quia iam declarauit in feptimo,& octauo qj of motum ha betmotorem,&dixuillicq? no eft dubiu in hoc,nifi de corporib'fim Aliai6 p plicibus. Etpote'trocinan flip hoc Auic. exhoCjCfdixit Ariftot.m.j.coeli,& mundi, qm efnta hnt grauitace, & Jeuitatcm. Et hoc non elt ficutexifti Imp^gna. mauit.qm no dubitam9 q> ifta mo> tto eiufde uene exfe,&nonex motorecxtrin

49

fcco,CquatuorcFnta,&oIa corpora D motaexfevvtruautmotorin eis (it Nondubi aliusamoto,pfcrutatuseftin illoli wmus an ement f bro.& hxc,q> ^ ^ . ca i hoc i . eft _ .. . f Plato , opimoueant nabatur,q? hic ahquid, quod mo- ^5 ^x uctfe.& manifeftu eft 9,G hie efTet motor ex aliquid,quod moueretfe,q? illud ef tnnfeco,fj fctdieniushfe hoc nomen natura ^4CIS !"?" * - I ! / - r r i j fit wn hanc delcnption6,1. wn q? dicif ^9 a mo. hic,qj naturalia funt illa,q non mo to. ex quo uenfcx extrinfeco. & manifeftu eft P* elemen qjquicquidnonmouet'exextrinfe ^.^ j^ cojmouet'ex fe. fed vtrura iftc mo- uen.idom -torincisutmotii,autn6 motum , iu.c.i. We qn mouet^uteftipfum motu, indi E gctdeclaranoc. Et,cum notificauit |jP^y'7'' c| funt naturalia,dixit. Et fie Natu- j JJdem. raeritprincipium,&c.&.q.d. fi na- coe.i8. ids turalia funcilla,qua; hnt principiu, 4-calUi. quomouentur,&quiefcutex fe,& r*14-15* per fe,non p accidens, & natura eft 8i.&.89.& Ula,quamouentur,&quiefcunt,ne- vph.i8. cefleeft vt Natura fit principium, quo mouefj&quiefat illud in quo eft,per fe,& primo.non p accidens. & antecedens in hoc fylFo eft mani feftumperfe,&fiFrconfequens. Et Oceurrit uondebetaliquis dicereq? iftadefi ^* ob" nitio pro peer hoc eft concluiiode- p monftrarionis.qrhcftdnftui prio- Pro ^^ ribus Analyticisq? per hmoifyllo- dea.pncgifmoshypotheticos null urn ignoturn declarafotno,fed vtunfad co firmandum illud, quod eft manifeftu pfe,tnindigetmodicula innui hypothcn tione,ficutvfitafdiuifio.&Idudio. cis,vide.<f. Etd.prim6&perfc.qmillud, qde ph>coc 'c> 4,'et r n. v ~ if J f n ' - co-lpte,eftmagisvre<jillud, quodeft primu.oe".n.primumeftperfe, & non omne,quod eit p fe,eft primu, vt didlum eftin Pofterioribus.v.g. qm nauis moueC'ex principle in ip u,fed non piimo,{ed median tehomine. Etaddit non p accidens, pp Phy.cuc5.Auer. G il&

tOr l

"

1^

FL Ott-COt C.

Phyficorum
G illud,quod dixit &acciditin quibtif iftiuslibrieft natural pncipianadam artificialibiis vt principium fit turalia,cum fint coia olbus rcb'ha in ipfo fafto fm hoc,cj> accidit gbuf turalibus.& ideo in hoc libro no de & pofterius.idcra damvtfubie&um arnficij , in quo finitcorpus,neq;alia,dequibusc6agit,eftfubie6tumartificij , in quo fyderatNaturalis,(icut fecit in prin SuB} ifti libii efttii inuemfTcientiaartifici^vtars Me- cipio Coeli,& Mundi. & pnnei dicinz.qm fubicctum eius, in quod pia nalia. 9 agit,eft corp hois fm q? eft homo, Aturam aute habent q&ipfe eft fubiectum,in quoinueni COM. cuntp hmoi habet prin/ Vide Zim. tur. [& hoc non eft p accidens necef cipium,& far i urn :] qm non ois homo eft apt* . f , ,. - . . funt - haec om> .,

vtfitmedicus,itaq, medicusagati niafubftatia.Subieaum.mq3x fe . ergo ars Medicinz , & alia: artes d^Ora fiibieflo e natura feme. habet Naturam funt paratz primo,& p fe , vtagant Ars Medi- in alia a fubie&o,in quo flint, *Ar- eft tllitdftjtioelhabet talepricipw,, cinz, &a- tes iei^ficut diximus, funtduobus Cr hoc ocefl (ubftanna.natura.n. ^* J J
*lmodis,autars,cuiuspnncipiumeft **; extrinf eC umneceflario,vtar S ^di ESSyS ficatoria,& alix artes, quorum fubvt agant I ieftu,in quod agit,eft aliud a fubie aluafub- (ao,inquoiuemun:arsautem Meiedo, in quo funt dicinx agit in (e p. accidens.Et dixit Ide fu. c.i! quz fiunt manu.quia pars Medici&.i.idcin na:,cui acciditagere in fuum fubiel - ftum,eft parsTTneorica,non Pra&i duob'mo ca ^"^ nullus phlebotomatin fiio dis. corpore.SedeftdubiumdearteSal titandi.Sed iftefermo no eft nifi de artibus,exquibusproueniunt acta, I non folummodo a<ftiones,&fifr eft dc arteMuficae,qua: eft fine inftrumento. Vtruautin iftis principijs exiftentibus in rebus naturalib'eft aliquid,quod non fuftentat' p natu ram pcrfcrutadum eft de eo. fed in hacfcientia non confyderaif niu in Tuoquoq;genprum iftoru principiorum,& in eis,q acciduntillis.Et iamdiximusq? iftadefinitionodf Tninocc,neq;eta;quiiioce,{ed fecu ^ duprius&poiterius.&intalibusin na?no dr cipiendueftac6iori,&venieduad vniUOCe, * - , r - i r- neq-, zqui P ro P n a,ucutreciti denmtionemo uoce, fed tus.&loci.EtfciendumeftqpfuBm

ojemper.
Cum defcripfit natura, inccepit defcribere habens naturam,& dicic. Qcf authet naturam eftillud,quod habet principiumife, quo trafmutatur ex fe,& ceflat a tranimutationc.D.d.& oe hoc eft fubftantia, &c. a Forma c i.&namra,&habens natura.fmate non ficut na)&fbrma,vtrunq; eft fubftantia. accidetia^ , df de materia,eft ,_ fubfta Idem.i.dc natura.n.q a?a. c6. 4. tia,quia eft fumeda, natura autem, bConfyde qua: eft for ma,eft fubftantia, q eft I rare dfub fubieclo,quod fiiftentatur per illS. ftantia n6 &hocintedebat,cum dixit fem per. e propriuj huic fax, nonquiaeftm a fubie<5to,perqcl Ide. i. me. fuftentatur,ficut accidtia.&ex hoc declarabitur q? vcraq; natural fub- 7.016.5. K ftantia. Sed vf q?hocconcedendu M j^.ide eftaNaturali,&accipita Philofb- 5.& iz.me. i. f. pho,f n? natura, qua; dr de forma, 6. c.Ide, <. eftfubftantia,&vi'rb confyderare me.c.i.ide de fubftantia non eft propriu huic 4. mer.c.t. me. fcTaz.fubftantia.n.&accidtsfuntdif ide.S. c 4. Ide in ferentisemisfmq^eitens.&appa- fra in hoc ii n r i n * retillicqjmatenaeu fublbntiain fecundo potentia,&q5 formaefi ilia, ,ppter com.il.

quam

Liber Seciindus
A quam ens eftfubftantia in aclu. ofi- c copofitum igifeft digni9 hfchoc '*&1&&U* nomcnfubftantiac matcria, quia men firtae ^' n aftu,& matcria eft in potetia: gma, & & forma eft digniprhfe hoc nome forma, ad {ubftatia(jcornpo{iturn,qmperilb rc4S Iam cft coraPofitum in adu: &cau taldem 7 &Tei eh dignior caufato. & oesifbe me-cy & propofitionesfuntc6es,&eflentia8-me.c. 7. lesenti: &ideo ponendum hoc eft Idej. j. de - n j^jentja pofitione.
DerehmfecundumNatHram cr Natitralibus. Cap. ).fy"-4-

5o

Ecundu aut Naturam funt flihfCj&qujcunqj his inx *> funt f m fe,vt igni ferri furfum,hocn, narura quidem rion eft,necp habet naturam,fed a na tura,& f m naturam eft* Quptltttitem eftfecundutncur Jitm Naturalem eft illnd^ ill*, qu& tnuentuntur in iftisperfe.y.g. quontam ignis habet afeenderejtt fcntts.hoc.n.non eftnatur<t,ne<]ue habens naturamjed eft fcr naturatn,et[ecundu cur/itm naturale.

Dicit:Iliaaut,q funtfm curfum naturalc,funt acliones,& pafllones, C q funt|in rebus naturalibusj>(e, vt motus ignis fuperius, & terra: mferius adiones. n. rerum naiuralium Congregatil!a,qdeclarauit,&d. non funt natura,neq; naturaha,(cd q? defcriptio,q deftnpfit nam, e Hefm curfum naturalem. fcriptio rei manifeflae p. {e,no coce fxlhac(cla,ficutquida exiftimauc Quod Natttra eft quidferfi notttm. runt.&d.eftn.manifeftum.&c.i.et Cap. 5. nam ee eft manifeftu p. fe, qrn pluVid igitur cft natura dix ra entia vnrhfeprincipiii in fe,quo (ftum eft,& quid quod a* mouent j ,&qniefcuntex fe.ttd.plu _^ naturajfii fm natux ra,vt mihi vf,quia dubiu eft de aliconfifc.8. ram.Q^autfitNatura tentare g^bus vtr u moueanf'ex (e,aut ex ca P Sf2" ^emonl^rare ridiculum eft.max exm(eca.& forteInuitp hocq?exi otor I ^bufda reb9 ip' nifeftuneft <$ hmoi entia func G ij fum

multatdemonftrareautem ina^ D nifefta p immanifefta non potc tis i udicare eft q uod g feipfum , &non per feipfum notfi eft.Q3 autcontingathoc patiiionim^,,., r /T r>. r if vide con. manueftu eftfyllogizaren gs jym. posfit de coloribus, cum a natix uitatefitcaec*:quare neceffe elt talibusdenominib^efle fermo nemjnihilautem inteliigere. lam tfttur dixtnw* naturatn, quid fityO* quideff naturaliter, Wfecundwn (urjitntnaturalem. Qwautem declarant Naturam E ejje debet deridert.etf. n. mamfefttttn tfuodplura tnnafant talia: <ty declarare mamfejtttm fer occultum eft mos etuf,<jut nonpoteft dtftinguerc inter illua^uod eft noturnferfitCfnotuper alitid. Et non latet qttomampoflibile eft hoe accidere.pofitbde enim eft >/ <*/*quis declaret rations difiojittoncm tolormn ei,qui eft ctctu natura : Crjicftrtno eitts^w talem habet Jt^ojttionemteft de nommtbtts, et f njhil intettigit omnino.

Phyficorum
Gfummotu.{jifta,ficutdixim',n6e dubium,q rnoucnfrx fe, &vPr no eft dubium, $ plura naturaliafunt hmoi,&Jjin0noIa.D.d.&declararcmamfeftum,&ci.&quarreredeclararcillud,quodeft mamfeftum pcrle,quodacciditcis,quimnitunf 5eclaStcillud,quodcrtmaDifcftfi pfcpillud,quoleftlatens,cum nihit fit manifcftio?illo,qa eft mamfeftum pfe,eftmoscius, qui o&pot ^fuam natota" diftitigucfc inter illud^aeftnxanigftuperfeAillud, turalignum,ftatuae aatemfs.fi K. gnum aut,dixit Anriphon, qm fi aliquis defoderiti?tum,& ac cipiatpotenriamputredo vtfic germen,nonvtiqjtieri ledhim, fed H . ~ d fm^ >j~ c ldcs n. ir i-r R f efceflc-difpofloononftn legemAartcm/ubftantia aute WeUln,quatetiam permane^ "^c pariens continue, Et quidaexiftimattertmt tjttoJ natar<tf&'fitl>tlaHtt4eo*,arwit

H fopharunei: p6t. D d. & honlatet, f* ^ w luoubet > quod eft non Vide. 4. &c.i-&noniat,qfn pofceftinuc- formation perJe.~V.g.<jHonianatM meu.c. 8. ^^ inholbusaliquos.quoru natu rafcamnteft iifnn^natttra ieb

rtl^rPotfPt,t/-rr^i^'Tr^
!

s ' ^ , > ' " ' fimiliseftiratiorii,quavfitaturt:uni 'tnnuttma. Dtxtt istnttpho

caccoindeclarationecolorum efie. D.d.& ficfermo^ius, qui talem bet intent.bnem.&c.^audicstalesra. tioncs,quicaecuseftoculo,vclcorde,nihi| comprehendit nifi verba: cumvtcrq}careatVirtute,quap6t cdniprehendere illud* quod intedit declarareratipne.ca^us.u. caret vifu,quareimpoffibile eft ipfum coI prehenderecolores.&ille,quidimi Pro hoc vi nuitur in uatura,caret virtute intcl de. i. met. jc(c^us naturalis, quare impoflibilc KX>C IJ ' * eft ipfum apprehendere ipfas primas propofirioncs. .. uid.nt"** er tarut^anforma.c.6.^ ^T TldetautemnonulhsNax \/ tura,& fubftantia eoru > v quae natura funt efle q3 primum ineft vnicui% no for' matum perfeipfuravtle<ftiaa/

Jignttm eius eft3quoma,Ji m terra flantaretttrfcamnu, (ffieret~t et f^une^rttts> exfHtre * J _ ... . W rMHMt&e tUttd, L ~ner4tur>non eritfcamnam/edlt^ ..^^^ Mttd,f.dtfjwfitiot qua e ^^.i ty ars ell ei Per accident rict ft'lliA* / ' * quodp ermanet. Cum declarauit g.d fit natura, & 7 naturale,&naturaliter, incoepitqre re fm quot modos df natura,^ pri9 definiuit,&dixtt:tq.daexiftimaucmn^gfcj,&g^jjaopinati flinty natura, a eft fuBaeoru,cj funt pnatura,eftilludprimiiexns!vnaquaquc rerfinat i ta i iQ><1 ^ n6forma . tu p fc,Cmatcria.v.g.qih natura fca ni eft lignu.nofigura,&natura ido li ecupru,no fofa,qm hecduo funt materia.D.d.Antiphon^ci.&natura

Liber Secundus
A tura debet pmanere, fed fcamnum non pmanct, & pote"tia iftius fermo jiiseftpotentiaduorfi fyllogifmoium,quorumvnuseftin fecudafiguravVcpncluditq?fcamnH, qcf eft nmilcformat in entibusnaturalib9, non eft natura rci,ex duabus propo finonibu&quarum Vila eft q> natuxa prhanet:& icamnfi non p. manet: ergo illud, quod eft fifefcamno in rebus natnrahbu^no manet,f. fbrmatergo forma non eft rxatura rd; D.d ergo illud,Cdifpofitio,&c.Ldi* cuntergoq>iftadifpofitio,q eft in ligno,qua eft fcamnu,ett ei p. accns B quia non pmanet: fu"Ba auc fcamni* eftHignum pmanensapud gnatio^ ncm.Et incendebat ^ hoc qm,cnm fubftatia fcamni apud gnanoncm eft hgnumjnonfigura, &gurain fcano eft fimilis (oiaix in rebus na turalib%& lignum eft fife materi;, ergofubftantiarerum naturalium elfmateria.&, quia ngura non generat fibi flfe,ergo forma naturalis non general fibi fimile. & intendebat concludere ex hoc, q? formx re rum nacuralium funt accidetia, ga mutantur,&qj materia eft.natura, quia non mutatur,& permanec.

Ideft,&,fi dHpofitio ligni, & cu- D priapud dliud rucritficut difpo.fi- 8 no eorum apud forma idoli,& form5 fcani.v.g.ficut eft Jifpofitio cu pri,&aurrapudaqua,& offis,& ligni refpcdtu terra:,necefle eft vt vlti ma materia iftoru,&fimiliu fit natura,& fubftanria eorum. D.d.& fimiliterdealijs,&c.&militcr primumfubicdumin oibusalijsreb* ficut in cupro, & in ligno, eft illud, qrf p. manet,& non tranfmutaf! D.d/ neceiieeftTtillud,&c.i. a fubiedS a Su5mvl vlti mum,c6c omnibus natu- oib'rebus *!?"' f6c ... - /,.,. , , rebus ... rahbus:& eft illud idc quo dicimus ^^9 d ipfum efle no formattim per fe, vei no n formatu in- refpcftu vniufca- lad, quod iufqjfpeciei,&funtmateri3ejppriaj dicim' ce vnkuiquefpecici.

.51

(Juocirca fane hi quide ter' rarn>alf)veroigne,alf)aeredn^ cuiq; fpa quidarn aucem aqua, quida v& * iilud,q& ro qdam horum, qdam aut oia ^^ ^ haecnaturaeiTeeor urn ,q funt, fpedu vni quodfn,aliquisipforum exiftix ufcuiitfq; . mauithuiufmodijfiuevnujfiuc 2SaT * plura,hoc,^tot dicit effe omne coelLc^y. fubftantiam , alia autem omnia &-8. met. pasfiones iftorum , & habitus, S3sm. c Si aut 8t hbrii vnumq3qj ad dCdifpoiitiones* F aliud alicjdide hoc paflum eft z/ tdeo dixcrttnt quidam quod (vc aes qde,&aurii ad aqua,ofla aut,&lignaad terra, iiiraut& natura enttum tjt ignis, <y quida hoc. i. c6. ' aliorum quodlibet)illanatura terra,cr quidam acr, &- qutdam ei!e,<3d fubftantiam ipforumj aqua,** qmdam f lures eorum ,et Btj/t-Jtjfo ytrmfa tftont apuJ qtudam omnia.iuud.n. quodcxifti iliudjit tfta tade dtffo:^ ejicut mauit ynufqutfy eorum tjje hu* diffi cupritCr* MtriapHdaqud, et iufmodijiuc ynum,Jtueplr4 ,il~ difyofitw ofits,et ligm apud terra, lud^elilla pofoerunttptam fitbde <dys:ncceflc e >r il jt antta>{?' quod altajunt pajSioes aceidctcs tftff,ct difoocs ,et form*. G ii Et

Phyficorum
EtjtjaAntigopmabanifqjfutia, tumpunfur infinities, ifteigitar a&naturaentmmeftvltimufubie- efonwsmodH*,(ecundum mldt. opi chim,ideo fniaeoru in naturaen- ' rt r fg, tium f equ tff nlam eorum in natu. cttur nati*ra,J.fnma materia Jub enriiUvl- ra cau&iftius.qui.n.eorum dicit q # > eorm,tn quibus eft timu fufy materia cnti u e ignis, dicit qcf natu- pnnciptum motHS^ tranjmttta* s r,a Ium Sntium eft 'Snis:&fi!5i1ui tionis:Etdicttur olio modo de dicuaqaaautacre,autaimdcFntogna.tc.5i, quc.n.eoru pofuitnaturam cntium

illud,quodexiftimauiteehm6i .& opinati fiint q? for mae,& alia exifte"tia in ifta nacura Hint pafliones, & accidenda,& q? nulla eft hicfubftiua,ni/Iiftanatura. D.d.illud.n.qc? exiftimaui{,c.i.illud.n.q<f vnufq_f H que Aatiquorum exiftimauit efle primum fubie&um, & prima mate riam oium entium,fiue vnum fucritillud/ubiec~tum,u'ueplura,illud, vel ilia fubiedta dicunt efle fubftantiasoTum rerum, &q?oiaaliapter ilia fun taccidcntia.Et d.hoc, ga tuc . fora- nondufciebantcam fbrmale: neq; cam eratdiftindtaabalijsaccidentib'jfierat difti- cut dixit Alex.Et,cum dixit: &qui 6U*pud dam terra intendebat cum alijselementisjVt dixit Parmenides, terra, frignem-nullusenim dixit fblater ram efle principium. Ethoiumquidcm quodlibe tfk perpetuum,non.nefle m\i tationemipfisexfeipfis,al!aat fieriydt corrumpi ffmities. Vno igit mo natura fie dr,primavni cui<p fubie<5ta materia hiitium in feipfis mot* principiu,cV mn tationisrAJioaut mo forma, dC ipecieSjquae (m rationem. Et quodcuna iftorum fit e 4ter nxnt,non,tt.habet tranfinutatttne exJffC^ <dM,gentr4ntwr, ty cor-*

Dia'ttQ^uicunq; iftoru dixerint ipfum efle fubie&u, oes conuenmt in hoc,q? necefle eft vtfitarternum. non het.n. tranfmutationem ex (e: quia non bet fubiedtum, vt pofitu eftjf.ipfum efle primum, in traclatu p\:edenti:& alia,q funt in ifto, gc neranf* &corrumpunf'ifinities fuccertlue.&,g.a ifti crediderunt q? ens debeteflepermanens,n6 tranfmuta bile,&inueneruntmateriarri ee talem,crediderunteam eflefblam na turam ends. D.d.ifte igitur eft vn u# modus eorum,fm quosdf natura,C a Ma non c6 prima materia fubiecla oibus forniisrqm a non prima eftcoinpofita ex forma &materia:qih > ga vnu ma.confiquodq; entium quod habet princi- mile.i.ph. pium motusproprium, necefle eft ipfum life fubieftum propriupter primum fubieclu coe: fed ifta non eft materiapura,fed compofita: eft M igit hnsnaturam,non natura. D.d. b Fofa c5 fet df alio modo,&c.& intendit per rationem defimtione, & dixit hoc, J.coe.c.91. b quia forma coprehedit* p ItelFm &.ii.met.

Vtenimars dr quod

C.14.S?vi-

ra quod f m naturam dicitur,& z>.v quod naturale, Necp auteillud q'efl futl adhucdicimus habere Fmarte <luia COI1i aliqhid,fi potentia tin eft Jed9, ?enfucn nondumautem habet forma le vide con.

Liber Secuftdus
qux natura fubfiftunt . potetia cnim caro,aut os,neqj habet ad hue fufjpfius naturam , priusq? accipiatfbnnain)quxfm ratio ne,quadefinientes dicimusqd rft caro^ut os, neqj natura eft Quemadmodttm arttfiftalc , et artifictumebcitur arte , fimilttcr naturale , cr naturatum dicitttr 9Mtura.Et no dicimut in hoc, quod hahet atiquod artifictale onuuno, dumfuentfiamnum in potetia ta turns?" non habeat formam (cani,ne^ quod eft hu art.^y non dicimHt et naturam in aliqua rent > quorum conftttutio eft per natura cum eft inpofetia^t caro,aut os, non k,dret aliquam naturam , donee recipiat tllamforma , qu*eft Jecundumrationemrper quadefnitur^ dicitur caro quid fit, &* os quid Jit,ne^ eft nataraliter.

52,

dicimusipfum iaitt frfle artificiale, aot ipfum habere arte.du fucrit COL nfi in potenna,& non habuerit formam icamni.cum igif" acquifiueric formam (cani,tuncdicec'hfear tern &cartificiura. Scfifrnihildicitn' hfe naturam,aut efle naturale,dum fucrit in potcntia,& non habueritf adlu illam natura. v. g. qfh quicgd eft in potentia caro,aut os,non did. tur habere natura oflis, aut carnis, donee reapiat formam carnis, auc oflis, per quam relpondetur ad tjd, & ex quo fit defioino.

Quarealiomodo naturavti queerithabentiuinfeipfismox t us principium,fbrma, & fpes, c non feparabilis exiftenstnifi fe c cundu rationem. Quod aute eft zim. ex his natura quidem non eft, dFb?aeft fed^natura,vthomo d &ma< JgS gis natura haec eft ,q^ materia. eVnugdc vnuquodcB,n<tuncdr,cua(flu quedr,cii n - aftu fit, ec fitniagiSjq?cum potentia. ^ magis\ ijte igitur modus Jecundu que cu potendiamHi natura ee creatione ,& "*' Ciimpofiiitq? natura non foltl- forma eius,in quo eft per feprtnct modo df de materiajVt Antig. opi- pin motuffCft atins ah tllo mo: & F nabantur,(cd &de forma , incoepit iff a forma eft infeparabilis nt/tro declarare hoc,& dixit:Qu.emadmo ne.Compofitum auf ex tffis no eft dam igitur,&c.i.qm fm q> ars attri^ bui'artificiali,& aruficiato , fiiniPrnatwra,fedpcrnatnra.'\.g. homo, natura attribuitur naturali, & nacu ilia out eft digntor materia ytjtt rato, C, qm<juemadmodumquidi- natura.te.n.aicttur ee tllud, quod tasardficij eft in arte, fimiliter qui- et,cumfuerit tnjua perfettione. ditas naturati eft in natura. D.incoc pit declarare hoc in eis,&dixit:&no CT illtui tune eft dignitu cttquam dicimus,&c.i.& fignu eius, quod ef cum fitertt potentia.

fc artifici) in adtu elt per artem , & Secundu igiif hoc nomen na, qS I naturati per naturam eft , qm nihil df de fbrma,df alio modo ab eo,ftn dicimus eftc artificiale, donee heat quedfdemateria, D.d.&ifta forartem in actu,vtfcamnum : uoa.n. ma, &c.i. non (eparat? a materia I et G iiij fir,

icorum
line materia,'fed turacfttquianaturaiillud,q#gnat K eft feparata a materia fin definuio fibi uTe,& permanet. Et dixit,&c.i. netm: a materiaaiudiffertafor- & et videmusformam ghan ex fof J aMadrta ma,fednun^ denudat .a forma: im ma, vt holem ex hoTe. fed hoc licet fora. Ide.i mo cum feparaf'a formalduitalia: inueniatur in forma namrah,tn no CXC.92..&-8 qm,fi denudarefab oibus fbrmis,C inuemturin formis artificialibus: me. co. 8. Si 'ma dc- prima matena, tune cjci non eft in no.n.gnaturfcamniiexfcauo.D.d. nr.darec' ac~tu eflet in actu. Et, cum notifica- & io dicut,&c.i.&,cu viderut q> for ab oibu> uit,q> natura dfde forma, inccepit mac artificiales non gnantur extern formisulc etdc-clarare b forma efle digniore uicem:&crediderutpp hoceas no qcf no eft ia<Su,ect hoc materia,&dixit:illaaut, &c. ee*naturas,&exiftimauerut qjfor ina&irvi- i.forma.D.iuduxitrone(uphoc,'& mznaturalesnognantur exfeinui *a.Ln5I de.c.6f. dixitroe.n.&c.i.oe.n.nodf ce c lirrt ce",opinatifunt vltnullaforma efle tcrtii phy. pliciter,nificumfueritT r fua v'tima natura, &q?naturaita fehabet a4 b Fora eft digniorna j?fedione,quod eft habere forma: resjflcut lignu ad fcanii, qm ipfum H &tuncefleeftdigniusei,acumfue folupmanet:quod.n.enaturexip- * fo fcamno apud ramincatione,non 5 ma. Iderh in potentia. i.coe.co.f. Ampli* fit ex:homine hoofed eft fcanurfedlignum.D. d.fiigitur Ide.^.mec. c.f.idej.7. non ledus ex ledo . quapropter hoceft,&c,i.fi 'g'f hoc eft veru^q, meta. 0.7. etiadicuntfiguranoneflenatu natura eft illa,q g natur fibififc,for Ide.8. me. ram,fed lignum,quoniam fiet maetentnatura.ho.o.gna^exhole c.y.Idefn, q uefi g erminabit,nonle^ftdnofcanuexfcano.Etcamhoc, in hoc. 2. vti .. ,^. r i n . quoddixu,eft,qmformajartificia04. Ide. 2. fed hgnum.fiergo hoceft ars, tfnntaeadennainfubftannjsnaci aia. c-7 dC forma eft natura . fit enim, turalibu s,&forma: naturales funt &8. cNihildr ex nomine homo* fubftantise.-dfedform? artificiales, ee fimpfr Et ettam ex hole reneratur ho licetfintaccidc-tiain corporibusna d .^or* nificiitue ri-t - - CL-c artinaales rt r ii.1 fuavl mojfednon ex fcamnofcanum. C7* turahbus,tn coftitnunt res artihcia licet f mt timapfe- tdeodicunt auodfauranon eft na lcs ' fm Pf unt artificiales, quemad- accfiria in dione, qtf rt; -/; j j modumformajnaturalescoftituut corjibus, TWfft 16(4 LlP'Tltitffll^ltt ILLl/tut flttOd (?^ t /* i ** \A J 6 ' . .'j .&_ res naturales.fii^iturnaturahasut M efthfefor neratwr ex co apudramificattone, fubftanti^neceftb eft vt forma nama.Ide. 9. turalesfintfubftantiaerquemadmo IKC.U c. 7. noneftfcamnumfidhgnum.jiigi tur hoc eft , forma etta eft natura. dum,quiaartificialia,fm q> funt ar- ciaks (ecu txhomineemmreneratHr homo, tifidalia funtaccidtia,ideo form? dflgfint Cuminduxitratione Antipho- Witaalesfuntaeadcntia. les. tisfup.hoc,cj,mater,a e ftnatura,m * Ampliusautnatura,d 1 <aavt For* arriccepitdeclarareqpillud^xquoexi- generano,viadtad naturam. ah^ ftimauitcpmatenaeltnaturajue- non.n.ytmedicatio dr non ad dll.<raia nifet.informanaturali, non artifi- medicinavia.,fedad'fanitate(ne com.&. ^ ciali.&caufaerroriseoru fuit, quia cefTe.n.eft^medicinajnoad me *?^ afTimilabatformamartificialem m dicinaeiTemedicatione) *fic na turaml hocft>rma;naturali.&illud,exquo turafehabecad natura ,fed q3

cxiftimauerunt materiam eflena- nafcitur ex quodda in quidda *a.l.n6fit tura

Liber Secundus

53

A venit, quatelius nafcitur.ad tranfmutatiotautip/amefledege- t> quod igiturnafcium'nonadid nereeius.exquofit tranfmutatio , eft famofius,c| ipfam efle de genere ex q uo, fed ad q uod eius,ad q5 eft tranfmutatio. vt via, q inducitpercurationem adfantta generations, eft ~\ta ad tem,qdf curari.&medicinari, qcf "qwniam eft in hocfout eft, CM deriuatnr ab hoc vocabulo medic', quoniam non r ' ' '-.- " - ' ' - &curator,nondicitur fanari:licet Admits quoj-V j * i ] iftavianonTducatad medicinam, mducttadmedut- fed adfanitatc. &q.d.difpofit,o.n. na)fedadfanitate:neeejje.n. e]t yt i n noc non e ftficutdifpofitio I hoc initm medicinadifit ex metlicina, quod dicimus, q? via pertranfeuda CT no inductt admedicina. (? no in curatione medicina:, non indufed nomen eiusderiuatur ab eo, ex j fed naturatu al ahejuo ad ahqmd quo fir,f medicina, no abeo, ad qcf E yemt, <&' naturatur alt quid, tfm eft.&hocdebetintelligiex (uisver tgitur natwrati alitjuutno edlud, bis D.d.&noefttalisdiipofitionatura.',&c.i.&difpofitio vizadionis medicine ad (anitatem non eft di14 Ifta etiS eft alia rocmatio, ex qua fpofitio naturae,quae eft via induces declarat e"t q? natu ra.df de for a. qm ad formam apud illud,ad quod inhocnomen natura df de gnatione, ducit,fqm via in rebus generabiliHocnome q eft via ad hoc, q> forma fiat, ideo busper : naturameftde fpecie eius, S^dib* / i i rt" * r P " forma'e dignior hoc. hoc. n. nome" ad1 quod1venitrleddiirerunt rm ma dcfpeeim ti deriuac" 9 deriuatur in rebus na- gis,&minus,hocigitur nomen na adqtfvein reb na tranfininari 9 lib' abeo turahb ab eo,ad quod eft rranfmu tura deriuatur a noleeius,quod ad- nir.fed dif adquod 6 tauo.iliud. n. quod tranfmutaf'de uenit,f cum dicimus ipfum efTc na- ^^j* tranfinu nigredineialbedinem,dfalbefcere, turatum.&hocintendebat,cumdi- giSj &mitacio. Idej f.ph.c.48. non nigrefcere:& fifr dicimus q? il- xit.fed r.aturatum,&c.i.(ed natura- nus. Ide.f. Pty- c-9c lud,quod alteratur de frigore in ca- turn ab illo,aquo generatur,adalilorem,df calefieri,& non infrigida- quid venit, & dicitJ ipfum uaturari * ri.D.notificauitqj naturaliainhoc aliquid:&illudn6eftillud,excjuo differuntabartificialibus^,&dixit: eftprincipiumgenerationis, fedilnonenimeltinhoc,&c.i. noenim lud,ad quod venit generatio. cftin generabilib9 per natu ra, ficut Forma itaque natura eft.fed cftingenerabilibusperartenr. qm in qtiibufHam wenerabilibusparte forma,cV natura dupliciter dix deriuatur hoc verbu ab eo, ex quo citur. 6d enim priuatio forma fit tranfmutatio: & fi tranfinutatio quodammodoeft^fiautem eft non inducatadillud.Etcaufalhoc priuatio , cV contrarium alvx cft,quia tranfmutatio in eis eitde quod circa fimplicem genera^ genereeius,cx quoh't trafmutatio, tionem,aut non eft,pofteriuS ^ de genere eius, ad cjuod eft confyderandunit Natura
nam C

Phyficorum
N4tttra iritwr c&motto .& cla cuhocc5trarioiftn'g>ft eSiun X,
tttodiciturdwlKmodH.**j j rt r uttio.n.tjuodvnmodo ettfirm*. ytrttmyeroingenerattonejtmpu eftf>riH4tio,&'allottedcon(r<t~ rww, 4f non eftfPerferutafulum *f* */if7
f

^autnon.pfcrutlducftpoft.i.m * bbrodeGnaMone&Corruptioiie. m aiic.n.declarabitg,priuatio,6eitil.fijCt primamateria,non denuda? a pri- moeficuc miscontrarijs,^ Hint quatuor qua- fofamate ltatcs,&^ iftacotrariafunt prima, JJJJJJ omm,qgnanf,& corrumpuntur. ftantiaorbis.confi.

z5

Cum dedarauit q> natura dfdc SVMMA SECVNDA. mile his fofa,incocpitaiuidcrcfm quotmo ttedifferentiaNaturalij,&Mathemadd. dosdfforma,&diiitea<liciduob* . jnodis.df.n.dcformispfc<aismc, Vfdtfrmtiamttrl>hyfKil^tAMhema cum quibus non cSiungif priuatio <*** contemplattontm if eadem rt, er & dfdc diminuris,cum quibus con yd'*yt*e** <]>&*" f<*
^t^dct.amattriaexpoliatatyHMn

H iunguur aliqua priuario, vtqnfit

motusdenigredinc &in albedine. albcdo.n.cft forma, cum qua n6c6 iungirpriuatio olno.nigrcdo vcro eftiorma,cumquaconiung^pti: uat,oalbcdm.&fiFrvfmoibusco tran s ' - a contranu,g.^umquo uacioalte comungifaliquapnuauo,eft vnu us.idem corum,3cquibusdf forma, forma ^

tAathematicitijuit^ntiimmodoMellf (l"*fep*r<it. C*p.i.&>i: L^^rjl Voniam aiit determi [ ^ natucft quot modis |HgpLatura d?, poft hoc CSKIliKcubiidiiScftqud dftMa .i 1 ,jL at ; riMi ipi lv fi f 3 ft. aMatHmaocus41hyiico.et enimplana^fohdanmpnyiix

.^^., ^turpnuano. . .. idem.L de intcndit q? forma df duobus modis Mathematicus. dc habitu,&priuarionccxiftcnte in EtcudetcrminAuithtu modesf prima materia.iftaenim b priua- ficudum auos dicttttrnatura, of or M uta. tioquodammodononeftpriuado ' confyderw m different* iatefimplex-.immoeft ficut forma ma, de-ii/tcrii Etquiahoc manifeftumcfti interMAthernAtM,V>NatwAmet. c it.^ontrarijs,q funtin cjua'itatc,&no le,qjtt.corf>or<t.n.naturtdia habet ?55vwS cftmanifeftumquocil degharioc fuperpcicsfilidttatcSyCrlonnt* ^ua>rubftantia,Cvtru^ , n priuario dtnes,CTPfta,etfttnnlla,dea*i do cftali-nc format fubltantialis conumeaf bw / i rj quishabi- contrarmm autnon,dixit vtruanconiyderatMathematics. da*ia.ckr'tem '^gnatione, &c. i. vtrum aurf Dicit: Et cum declarauimus na- xtf confimilr ingnationefimplici inueniaf'con- tura^dfit,&fmquotmodos dictf, iunclu cu priuationcaliqtf contra- oportet nosloquidealio principle r '"''ta ^ ^^ noc nomcn forma ft nali,& eft dare dfiam iter confyi etdeiftocontrano,cuicoiungitur <icrationeNalis,&Mathcmatici.c6 ma mate- iftapriiutio,&depriuatioacc6ifi- ueuiut.n.Iconfyderationcdecode. qm

Liber ecnndSus
A qm corpora nararalia,quiahabcnt foliditates,&(up.ficies, ficlincas, & pun3a,op; vtconfydcratiodeeis lit pars fcT$ naturalis: & ga ifta funt fubie&a Geometric, necelTe eft vt, fi Geomctria fit alia a fcla NaturaliTvtamba: confy<lerent in eis duobus modisdiuerfis, aut Geometria (It pars fciae Naturalis. Et ifta perfoutatio Iketpettineat adlogica, tn mos eft v t illud ,qtf eft coeommbusartibus,dicaturin Logka,& illud,qci eft proprium vnicuiq; artidicaf inillaartc. t,cum quejiuit dfiam inter confyderatione. Natu B ralcrn,&Gcornetncaicorporibtis, &fiiperficiebus,lineis& punAis,in coepitquasrere dfiam et inter c8(ydcratione"Natutalem & Aftroloeicam. conueniuut.u.in hoc, 9 c5lyderant de figura Lunae & Solis,& TernE,& corporoin coeleftiutn. Amplius aute fi Aftrologia alia cft,an pars Phyficg4fienini Phyfici eft gd fit Sol, aut Luna fcire, accident! um aut p fe nulx Iu,inconueniens eft,et pferdm, cti videant dicerequi circa na^ turam verfam, et de figura So C lis,& Lung: et vtrum fphxrica fit terra, dC m und us, an non Etetytrii<^4JftwUgM fttaii4 A fcta JVaturali^attt eft pars CMS. ytuwia fjtofortet Naturals fitre Sole,et LtuMtf Jiutt, etna ofortet ipstifctre cofetjuetia eorujhoc etfinabile *i mo. et tnaxie^ttia "Vidermts ilLos^m loqitutw de nature lotjtit ft dejigivrA Lun^e, et Salts: etferfcrutan de mundottter ra, 'ytrumjintjj'htrica , ant non.

54

Et.d.Etqu^rentJamcfte't.vtru Aftrologia fit alia afirlaNatural!, ant fit pars eius.cofyderant. n.de cif de,f. defiguriscorporum coeleftiu , &ftellaru.conryderatio.n. Mathematici in hoc mauifeft^eft: cofydc ratio vero Naturalis eft, g.a, cu cofyderauerit de natura & Solis , & Lunae,& vfrdecorporibuscceleftij bus continget confy derate de acct* dentibus eoru : figure au tfontaccidetia in eis.&io dizit: qm,fi opor tet Natural fcire, &c.& hoc e"inopinabHexjuia jpbabile eft g qui p,fcrutatur de natura alicuius debet pftrutari de accidetibus eius : & cu hoc,qcf eft probabile, eft veruni . & dixit 8t tnaxime,quia probabile eft oppofitutn improoabili . Et , cum narrauitipfutnee improbabilc,induxit opinione famofam oppofita illi : &efthxc,q>oe*sNaturales coucniunt in cofyderatioc de iftis rebus: &di&um eft q? vnus modus probabiliueftille,inquo cotieniut Artifices: &ficfemofitas congregafhic duobus modis, quoru vnus eft inipfare,& fecundus eft in propone conrinenteipfamrem: &cft, g>omnis Arufex debet c6yderare deaccidemibusfuifubie&i. Et,cfi induxit teftimoaium comune, ct dixit & maxime . &<|uia fequitui ex hoc, aut vt Aftrologia fit pars (ci accmibus en ti^ Naturalis, aut vt co fyderatio dtuer(etut in eis : fed ipfam efle par ' eius eft fL/rt-t ergo necefle ate impombile: eft vt diuerfentur in con firdcratio-aJa. c. j. ne . & ideo inccrpit notincarc modum confydcrationis eorum . De his jgit negociat et Mathe matic9,fed nS quaten9 phyfici corporis terminus e vnuq9cB ,

Phyficorum
6 neqjaccidentiafpeculatur,qua punclis. D,d.ncq;confyderacetiaK tenus talibus exiftentibus acci^ de accidentibus corum. i. Aftrolona^eft dunc.quapropter& abftrahit, gs>qi eonfyderat de pluribusacci corporum codeftium, dc mcndaciu abftracfta enim func intelledu i acntibus lublls Naturahsconfyderat.&divide. 3. de motu:& nihil refert: neq fit me 1 **$ confydcrat * daciumabftrahentium* , .-. Aftrotogus - , -, non , e . deans accidenubus,rmq)accidunt EtMathemattcustttamconfy naturjeiftiuscorpons, ficut Natuderat de iftujed confyderat to eitts ralis confyderat de eis, f qra non c5 de en non cttfecttndum quojynu fydetat.de figura Inn*, & Jblis,fin ' . . . * rt rifl>i\>!i ll/tri'i*Yt *-vin-i^ i l i m rim , ei^iojnaturaillorumexieit illam figu quo, dpe eorumefl Vtinwm cor- ^mjfe, fa mcM fb,lrahiteafa porum naruratium wnndmrdiHm.nee^econjyde motu,&tranfmutatione,f.qmconr<</io etw etiam de acciAentibw iyderatdefiguriseorum,fmqjfunt Aftrolog* H torurn ettficundum quod acctdut figurz tm, non fm 9 funt corpora ^eraj o,quo Altro- , logns confyderat deeisreonfydcrat mom op! eif.fcparantur etutn in mente tt enim de eis , fm q? funt abrtrada; a pofitu vf :^r in hoc non ejt differetia: materijs:fed extra animam funtin *- ' Tntendithic per Mathematicum Geometram,& Aftrologum,&'ntenditperifta,in quibusconueniut Geometra,& Naturaliscorpora, & fuperficies:&lineas,& punda. &di xitiq? Geometer no confyderat de cis,fm q? funt vlrima corporis natu J ralis,quiavltimumexi0itfiibic6lii y cuiuseftvltimum,&iftacon(ydera tioeftfm q? funtmmateria,&. eft Mathema ptopria Natural!, cum fitdeclaratu tic'abftra ipfum conf yderarr He rebus , fm q? "intinrnate"Js>&niobiles.Geome terigiturcofyderatdecorpore,fm q?habettrcsdimenfionestantu,Na turalisveroconfyderatdeeojfrrj q> i^aedimefionesfunt vltimaexiftf. . . tiaincorporetranfmutabili :&fifr &.i.cct.9i cofyderat Geometer de fuperficie, fmqj.eftfupficiestm,Naturalisverofmqjeftn'niscorporisnaturalis: & fift criam coofyderat de lineisj, & 2g qranaturaiitorumexigit illalepa.rari ratione,nullo modo falfb accidente.&noneftitadeformisnaturalibus.SuntigituraIiqaa,de qnib* poflibile eft cofyderare , fm g> fiint in materijs, &fm quod extranutur a mated js:& funt ilia in quibuscoueniunt Mathematicus,& Naturalis:&funtaliqua,dequibusimpoffi M bile eft confyderare,nifi cum mate riar&iftapropriefuntnaturalis.D. d.& non eft in hoc differentia. & no debesintelligereq? confyderatioia Quo coneisvtroq;modomducitadidemin omniloco,immoinducitaddifpOfitionesdiuerfasrfed intelligedumeftq?noneft difrerentia in Hoc, q?. rebus duvtraq;c6fyderario deeis inducitad cat a veritatem. D.d.&,cumabftrahunf ^ non acciditfalfum.i. licet confyde- ,-ccc c 3t ratio deeis fit aliomodo,abeo,quo adfine.& funt extra mente,Cquia funt in ma 4-phy.?1teria : & confy deratio , de eis eft fm vkle.i ce!

Liber Secundus

55

A g? no funt in materia: hoc coe eft titur,vtexiftimantdicetesrcsma- D Ceometrs Jeometr &Aftrologo:fed cofydc thematicasfeparari. & dixit dicenc6fydera- ratio Geometry c magis abftra&a, tes formas, &c.i.& contingitdiccnti 0 . bfo* & magis remota a materia: cofyde- tibus formas efle definite formas Ifa, & re- rat.n.de figura hmplici: Aftrolog9 naturales abftraftas a materia: vt ' o cffigu.termiata.Ccor{jecoelefti. fecit Geometer in fuperficie, & li-

Latet autem qui hoc faciut, nca: &non percipiunt hoc, quod etquiideasdicunt^phyfica.n. mnngitcis. D.d.feparantn.forabftrahut cu minus fintabftra masnawralcs>lc~tinlltc!shc>a* " A-. ,-,u^L>o.v.-o c^fo^fU^/^ icparatformas nalesIeSamaqua gura ter- caamathematicis.Fietauthoc K*contingeteis&ccKtimilitCrhoC minata. mamfettu,lialiqsvtroraqjteta jnacfiniuonibus,& no percipiunt. SK uent dicere trminosA PforU D.d. & in refpcdu matnematico u.Meta.c etaccidetiu,ipann. eritetpar, rum,&c.i. &,cum comparaturifta 44. ide.i. et redu et curuu, adhuc aute et & mathematica,inuenietur,aut no ifc&c-C? numerus>etWneaetfiglira^ne leparariomnino,aut(eparari mi- E ' B motucaroaiit,etos,eth6non nus gfilla. &dixithoc,quia qua:Vide c6t- ampli us. fed haec, ficut nari sfi^ dam forma: funt magis feparabiles J"ma,fed non ficutcuruUjdicunt. a materia ^quacdam. Demdc cerEtdicentes format facmnt hoc t,ificauit ,hoc definitionibus,c
r j/ >. \ r*.

* dixit:Ethocpoteslcire,&c.&inte-

, eset inrejfttttt meterC6fyderat.&hoc,quoddixi^ matkemAticorum minufefaran manifcftum eft per ie. quonia, cu /r. Etbocpotesfeire,JitncaePe- definiuenm9 par,& impar.ficutdinsdejintrrttrmtLmodumJcili^t,&vn-numerum,& accidentia ^ - , . J numen,&fimuitermaenuudmes, cetmturam^accidentta, in- &accidentia earum, non apparcuenies *n. definitionem parts r t(y bit materia in dennitionecarum, imfarii , {fretti, & cwrui, & ^. eft caufa tranfmutationw. cfi auKnidefiniuerimuscarnem^os, ftlamnumm,crlme*f&'fi>. , - &alianaturalia,itatim apparebic C gw* extra, motum , qHodnonin- ^Kriz in definitione eorum. & uemestn definitione carms, aut ideo dixitin iftis q? definiuntur,fi^ jofis ,Aittbominisffedipadtcttn- utdefiniturumitas, &vniuerfali- E!? turfcutdicitwfnuts,non fat wraccidentianaturalia,nonma-- ^i j -f ihematica,ficutctiruitas,&aha. m j appaAttUMr tttrutts* Etinduxitexemplumdefimitate, rctmi,n6
^9 Intenditperdicetesform'asPlal ,. . . .n. f. ton.connngKiltisicparareformasnaturalesratione,quiafunt{cparatz in eflc apud eos: & manifeftnm eftq? quicquid feparatur ab flc, (epearatur rone,& non conuer xauiamanifeftumcftoiindefinitio ' . .. f \ i neeiusaccjpitur nalus,cum dicitur.quod fimiraseftnafus cauus, incauitate autem non apparet ma- & y.Mct teriarcauitasenimcftdepreffiofu- 3^'at''^ perficiei. Ifaiwc Demon- c6.n.

Phyficottim
Demonftrant aut & q ex Ma fa thematicis magis Phyfica funr, vt Perfpe<fliua,& Harmonica, fei^cft linea ' fimplicitervtGeo- featta &. Aftrologia. e* contrario enim quodamodo fe habentad Geo/ uafimediu _ > metria.Geomecriaenlde phyx intcr natura i c>&nutcmaticmn . flcahneaco^derat/ednoquax &fflrMuficuscpfyderatdc prope " tneftphyficaPerfpc<?huaaux tern mathematicam quidem hv funtproportionesnumerabiles,&d fnpra in nea,fed no quatenus mathema' fhr q>farrrfonornm fenfibilium.Etu ' tica, fed quatenusphyfica eft> idco, cum dixit Afpediuusaut con E/ demonfrat hoc ettdcjtioddt fyderatde linea mathcmauca non lie Mathematics epropinquitufcien /m^cft mathematica,fcdfmcj,-eft ; *rl f n d- JWturalis,nodebesrntelliecrecj)Co rdcratioei'eitconfydcrltioJafe, L H U*Naturalistfaade^tftetlt btu,& Mufica, W ^ijtronomnt. fcd intedebat q> co/yderattQ eiuaefl; ^e/ cw difrojitione quodam- jpinquior cofydcrationi naturaU. mode couerfam difbofttioni Geome ***"** > <&!*" f** J J r j t nntmatena. Cap. j. ^.Geometer enim eonfyderatde ^^m aut5 naturadupl kneanaturalijednofecunduytod f7t,6:forma&rnaterta,vt fft naturalis: tsffptfliuMt autem ^^ fi defirnirate quid fit eon conjjderat de linea mathematics, fyderem* ,flc cStemplandueft. nonfecundnm quod eft mathem* qare neq* fine materia, neque tica/cdfccvdu l quod eft naturalit. *m m*Kri* ?"* hmfii fimb ,' , ...... . Etemmia&dehocduprrduc *e Etdedarabiturq,indefinmoni- bitabitgs cuduae naturaefinr, busnaturalibusapparet matertaex - _ - - - ^

ret ma in dcfinitionibuseius: licet minu^appareatginicientia Natur jralicvt in fcif tia de A/pcaib',& Ma iica,& Aftrologia.Etdixit quoda* modo. qm ilia, qiixfuntin hoc in conuerfa difpofitione Gcometrix Gcome- Ampfc funt definitiones fcicntise na oia confy turalis.Gcometriaenim confyderat dcrat de jg magnitudinibus abftrailis a ma jj|j5|{~. tcria, Naturalis vero confyderat de ftraftis a eisfmqjfuntinma r Afpe<Siuusaiit ! materia, " confyderatdc lineisindifpofitione

> n*tVFatoeittvrdw>bm modisfiilicetdefrma&dcmtt teria, oPorttt aos Ponere ctn

Ef CHm

ifyderatione dert turalibtujme materia ^te^ de m* teriaficundum materia tanfum. fjomt enim dnbitat in hoe et ,& dicitjtqn natureJtnt du<t,dc qutr bus

Liber Sccundus
lus opefrttt tfrtttraleperferittari, qujpftionesaccidcnfes in hbc, &dixi t:Homo cnl dubitat,&c.i.& hoc, Crcumneeeffeeftipfamperfentquoddizimusde cofyderationena *^ turali de forma, & materia,quia na < turadiciturdevtroq-,,quserendum i. l8 jpP/fo , g0 Wffj^ f/T //>/W />- eftdeeoabaliquo.qm,finaturadi ^ - - *caturduobus modis, dequa igitui ^^etcu Jcrtttari de ytro%. "Vtru tgiturfeie oportet Naturale perfcrutari? vtru 8.*Met.c.4 de forma,aut de materia: fi oportet ide.ti.Me 'iitfy eftfeparata ah alia. ipfum pfcrutari de altera earii tm? ""^Id* 1 1 Et,cumnaturadicaC'derbrma,& aut no oportet ipfum gfcrutari de l^^6.dQ. Itfimda-ma :& forma no inuenif nifi in ma alteraillarum,feddecompofitoex idem fu^ hoc p6it nllis tcr^a Prtct Naturale cofyderare eis.fed,fi fuerit coceflum q> necefle P wm eg, plures defornia,ficutdcfimo,flfm q>eft eft ei perfcrutari dccopofito, neceC * -+fbrzjulei inma,&hoceftita. quiaexfimda- feeritei perfcrutari de vtroqj.fedjfi eeri's ^ mentis, q* ponit Naturaliseft,q? plu pofitufueritq;necefleefteipcrfcru ^. i.Phyfico. res formas naturales fun t1 materia: tari devtroq;,nondealtero,accidet tcxj. &hocmanifcftumeftperfe.defor quxftio, C vtrum fcietia vtriufq; fie B maaut Naturali,in qua hoc non eft eade,aut diuerfa. Etdixit hoc, cj.a manifeftu per fe,ifta(cia perfcruuf" exiftimatur q>de rebusdiuerfis cofl vtru fit in marvel non. & in hoc no fyderant fcientias diuerfa?. Deinde eft dubiu nifi de aTa tm. Et,ciim de- iacoepit d^mof trare ilia, qu? faciut clarauit q? oporjet Naturale confy- dubitarein eis, & perfcrutari quo 6 derare de forma,fm q? eft in m a,in- vniusfcientue confy derare de mate ^oepit declarare q? hoc necefle eft in ria>& forma,& quanta eft confydeolbus rebus naiuralibus: due forma tatioifhusfaenriae de vtroq;. fuerit fubftaria, fiueaccides. &dixit Vtrum igiteiufd^autalteri* & non ponamus confyderanone de G rebus naturalib9 fine materia. D.d. Vtranqj cognofcerec'Ad Anrv neq; de materia.i.tmrficucfccerunt quoscnim afpicienti videbitur _ Naturales, cum cofyderaueruntde vtiqjeemateriae.adexiguaem illa,fm q? eft vnum entiu:feddebe- partc quandam Emp>edodes,6C muscofyderare deilla,fm cf eft ma Democritus forma,dd quod cjd Cofydeta - formae.confydcratio enim de mate erat eflfe tetigcrfit.fi aut afs iniix i"rfp^u r'am rc^Pcc^u formz eft confydera tatur natura: eiufdc auteftfciae forz e con tio naturalis, & cofyderatio de ilia, cognofcereforma, & materiam fyderatio foi Q? eft vnum entinni,eft confyde nalis:&c8 ratioprimiPhilofbphi. Et,cunar- vfqj ad aliquid vt Medici fanita deiUac rauitqjoportet Naturale confyde- tcm, cV cholera, cV phlegma,in vnu eotiu rare de forma, fm g? eft in materia, quibus eft fanitas: fift autem & c6fydera npn fro q? eft tantu, ficutexiftima- ^dificatoris forma domus,.c^ materia>lateres,f.& ligna:fifi-au ii. id&7. re & materia,ftn q? eft fubiedu for tem 6dm aIrjs:&Phyiicx vti<p Met c&j. Jna^Qdcspcr,incctpitindiiccre crit cognofcere vtrafqj naturas. Quonil,

/rjfr..

Phyficorum
6 QHonUm,fitupofarist4con eftariifexrerumnaturalinmrmani 1C
fyderationemfecandum auod^in &il"meft * iu fcientias ef t fcirc c j /. /; r hasduas naturas. D.d. &fcirefortiqui fecerut, ^>idebv quod perjcru mamj& materia,&c. ideft, & fcien-

tatto-eft de matena. Empedocles tiadeforma,&dematenaeftineaemm, & Democrttus incoeperunt dcm arte: fed eadem ars.non peruedeforma, (f mudittte modicum. nit ad vltim5ma^riam>fedad aliJ ~ ~ - quem locum termmatum,* eft pro ali^ttem locum efl "\nii*t fctenti*. edicus habetfcire
.. ... - ;~ ma:&JimiMer^tedtficator h<trH betfcirequiditatedoinMSj&'mAtenam eiu*,qu* eft lateres,vr It' liter dealtfsarttficys: ' ' , naturdttno lificet hd4 diits nature. EtjCuhomoconfyderaftitinhoc exteftimonio Antiquorfl, &fuerit fuftentatus in modo confyderationis eorum de entibus, necefle eft vc maxima confyderatio iflius fciftiae {udemareria.maximeenimeoru, de quibus Antiqui reddiderunt cau fas de rebus naturahbus,ftn materia funt.Empedoclesvero,&Democri 1 tus inter eos reddiderunt caufasqua rundam rerum fm formam in pau cis rebus:non euim perceperuntfor mam vlumam.&ideodixitincqe^>eru n t deform a. i. dederuntcaufas reruiw{ r mforniam.cumauthomo cpiyderauerit in hoc fmqjvnaars confy derat de forma , & confyderat deiftisvfij; ad aliquemterminum: &ar^a(Tlmilatur uacurxinhoc: & confyderatio naturalis debet conue nire.ac'tioni natural, adeo,cp illud, quod eft notuapudipfum, fit illud, quodeft aoturn apudaturam,qu9 pria forms, fcilicet propinqua ei. v g.qm fcientia medicinaefcitfanitatem,& peruenit de fcientia macerise fanitatisad materia propinqu? fanitati, & eft cholera, & phlegma: &fimiliter cedificatorfcitdomum, & f cit materjam propinquam illi. D.d oportetigiturNaturalem,&c. ! Weft non debes inlelligere 9 debet fcireforma fimpliciter,&materja adaliquem termmum:ficut accidie hoc inaUliubusattificijsalijs:qia hoc accidit artifici js,quia funt rerii particular! urn. fiautemed hicaliqua arscois omnibus artifici js,ne>cefleed vt ifta arsperueniatad vltimafubiecT:aearum:quemadmodu, fi eft hie fcientia naturalis cois omnibusnaturalibus,necefleeftipfam peruenire ad fubieclum vltimii entium naturaliu,&formamearum vltimam. AuicennaautdicitqjNa turalis non loquitur nifi de materia propinqua vnicuiq; enti : de prima centuu aut non confyderatnifi primusPhi lofbphus.Etpeccauit.cumenimau diuitin Pofterioribusq> nullusarti fexdemonftrat caufas fui fubiedi, dequocoafyderat : qm,fidemonftraret eas per res priores illis cau (is, tunceritdegenerefuperiori:quarc ilia declaratio eritdeahaarte fuperiori,qua; confyderat degenerecon tinente fubieftum illiusartis : &,cu hoc audiuit,exftimauit hoc efle im poflibilcin, trib" modis demoftrationu,

Libef Secundus

57

A tionnm,rm a demonftratione fim quod eft outfit iftitts,eft "\nins fcie D & tt? fub pFr,& demfatiotiequia, &demon- ti<e.natura atttem ettfinis & pro } iefti I fcia ftratione j?p quid. Et no eft ita. hoc pter quid eft quod c$t . quod enim enim non e m e n fcaUila" ^ i P^ > ifi i demfa tuenntpo tione fimpfr,&demfarione pj? g.d. de rebut habentibus ntotum contt tenant de' in demonftratione autquia, no eft nuwn habet altquemjinemfiUejl rorari de- jmpOfe: ficut fecit Arift.in denionen[,non It ftratione primae raateria: , & primi demfone motoris in hoc hbro : q, fi fueri t de quodett.&ideofermo tortssum dixit iffum ire admorfimpilcit", accidcn tibus proprijs entis , erit dem6 ftratio . Naturalis : &, fi fueritde tem}&' eft illud,propter quodfuit . accidcntibusproprijsentis fimpit, eft denfibilif.non.n.oe ^ItimueSt Ide.i2.mft eritdemonftratio Metaphyfica.& e.f. &int yf q>prima b Materia non potcft finis Jed^lttmum nobilittf. hie c6. i. jc^arari efle proprie nifi p fignum Haec eft alia rocinatio,quadecla _ - _- naturale:primusaut Motor impot bPriama r r _ ratcpNaturalisconfyderat denaoon p6t 3 "bile eit vt declaref efle nm p lignu tura, q u^ eft forma, & de materia i n clarari ee naturaIe.Viaaut,quajpcemt Auic. fimul.& compofitio ifti' fermonis propdc,ni inprobandoprimu principium,eft eftexduabuspropoiitiombus, qua n^c-'Mi- vialoquentium:&fcrmoeius(em- rum vnaeft,q7 oe,ppquideft aligd m^at mo pinuenit'quafi medius inter Peri- cum illo,eft vnius Ccix: (ecunda autor Ipoffi- pateticos,& Loquentes. Cum aute" tem g? nacura,q eft forma, eft illud, bile eft vc ca u(aefubieftiartis habuerint cau- j?p quodfuntaliaeres,qua:funtfub . (aspriores,tunc demonftratio illa- iedaillu&concluditex hoc q? (cigntinale. rum cauGuucnt per demonftratio te naturam , & res f ubiedas naturae confimile nemfimpFr inarte continente ilia eft vnius cientia;:{ed tacuitconcluy^^k artem:& erit etiam r per fiena inilla fionem,quia eft manifefta. D.d.qcf &.S. ph.c. . o h<ec eft propofi,}.&.ii.m. arte:& hoc totum ent, quando cau enim de rebus, &c. tio maior alteri9 fyllogifini, quo de com. 5. J&fubiec^iartislatuerint. C claratmaiorempropofitionem,diInfuper eiufdem eft id cuius centem q? natu ra eft fmis.& compo gratia,&finem,& quaccunque niturficNaturaeft illud,apudq<f funt horum gratia natura aute cefl ant motus rerum generatarum, finis eft,6did,cuiuscaufa *quo> & vltimum fuorum motuum conru,n4continuomotu exiftente, tinuorum:&omneex rebus haben eftaliquisfinisipfius mot9 , hie tibus motum continuum,& haben Dcfende vltimum eft,5did,cuiusca,quo tibus finem,finiseft vltimum ilhus . circa& Poetaderiforieaddud* motusrergo natura eft finis in gene . eft vtdiceret.Habetfinem,cui9 ratione.Sedeftex duabusaffirmati Kms het quidem caufa fadtus eftvult,n* uisin (ecunda figura.& Arifto.vtif hoc,qn maior propofitio couerti^ S m n6 oe vltimu eefine, optirnu* vir.&qn hoc eft manifeftum per (e: fta. t. c. ji. Et etiam tUua,propter quod eft qra tune compofirio eritquafi I pri mafigura. Etideo notihcaukqn Phy.cuco.Auer. H co-

iicorum Phyfia
eontterritur iftaprop8, & qn non, netflintpropftr nof. q> ogjquod eft vltimum motnum etiam fimita finis qtwdammod^'U uertitur ita, q, of, quod eft vltirnu dtfitur dwbw mod*. &> hoc dimotuum,fitnnis:nifi dicamus vlti- flttfnefttnnottw fermontbtu dt mum nobile,t)6 vltimfi prouenics philofophia. ex neceflitate material, vt more. &, jum Vcrfificator cxiftimauit hoc Haeceftratiocinatio,quadecla- 14 cpnuerti.Cq? oe,quod eft vltimum, rat q? oportet naturalem confydera eft finis,ideo fermb eius fait derifi- re de materia,& mtedit $ artes opebilis.quod igitur conuertiif eft q? oe tiuae hnt folicitudine circa materia, Tltimum nobilius priori eft finisret quacdamjquiaraciuntiUam.ficutfa vltimum,quod eft in motugenera- cittntformam,vtarsjEdificatoria: tionis rerum eft nobilius pnoribus: qm,ficutfacit domum,3 eft forma^ ergo eft finis. Et fyllogifmus com- ita facit lateres,qu? funt materia d o t poni^ficinprimafigura. Natura mus.qua?damau't,quiap'parantma eft vltimum motuu generations, teria ad rccipiendum forma, vt ars Oeft nobiliuspracedenribus: & om N-auificatiua-. qm cum hoc qj facit fte, quod eft tale eft finis: ergo natu formam nauis,pparat lignaadreci raeltfinis.&mors.quaeeftvlumCi,' pietidamformanauis.&,quiafcia diftinguitur ab vltimo, quoAeflfi- in ente naturali eft fifis operation! I nis in hoc: qm vltimum, quod eft rebus arrificialib9,necefleeft,fiopenis,eftprimaquies, adquamve- ratioarrium pendetde materia, aut niutgcnerata:morsautem eft poft fm q? faciunt illarn , aut fm q? ppaillud vlrimum,quodeftfinis: ergo rantillam,vtconfyderatio fclarnaprirhum vltimumi,adquodperue- turalis pedeat de-materia cum hoc, nit motus generationis,eft finis. q> cofyderat de forma, fed racuit cofequens,quiaintell]gi^ex hoc,quod Qm& faciunt artes materia, dixit: Et et artes,&c.i.&"quia oe"s araliae quidem fimpliciter, alig ve tes faciut materiam,aut fimprr, aut M ro operi accommoda.8Cvtimur fm ipparationem,necefle! eft vt Natanquam propter nos3oibus, q turalisconfyderetde materia. fa en fio funt.fum 9 enim quodammodo tia.n.haeceft fifisoperation! illi. D. viPro '|c ^ J* &nosfinis,dupliciter,n eft id, d.nosaiit vtimur,&c.i.&ideo, quia 1>deaia * cuius caufa.didum eft aut i rjs, nosfumusfinisoium rerum faftaru ab artibusquodammo, ideo vtiqui de Philofophia* murolbus Etintendebatqjfinisdf Etetiam artes facmnt mate- duobus modis,autficutdicimus, q> riam,qtt*dam (implicit er , CT 4- forma eftfinismateria:, & illud , ad
_ _ . _, ^ _ _ _

u~*> r^vy**,

fttaptam operation, nos atttem nisrei:& f m hoc dicimus,q, homo yttmur ittifffefundum ewod om- eft finis rcrum creatarfi j>g ipfumEt,

Liber Securtdus

58

A ^eum'florifioroit q}illud,q3 eft Artesopcratiuaefimtduobusmo ante finefm prim umodQ, eft narii dis,autfacientcsartificiam,aatYte'Artes oja cufine,declarauitq?ita efl^in fecun- tesillo.& fiiht principalcs,C quia f -A dom6,&(]>eademeftcaufainhoc, cipiunteis,queTuntlubeisoperari. &>cumars,quxcftfabo*,icrfi * maerig> tia,qtiar Archite&onica e qua> iftCOC|irdedarare quod iftaectiaiH gg &qu* vtit Arctete^onica fcjunj materiam: &rfta vocat Geo quodammodp eft.differtaut,q^ metriam opcratiuam:&Kxit:Etar t^nus hac quidem, q forma cox tes cotitinetes,&c.i. cognofcetcsma gtiofcit3Archite<flonica eft ^ alia teria,nonfocicnteseam,funt duae . autem vteflfe&rix inat bernator.n.qualis fit forma ali> m5,ncq; m am,fed ^cipit illi,^ e fub B qua temoniscognofcit,Cprjci oparir&iftadf Gcomctria ouatio- E pit5aliusautem exquoligno,et nufinipFr,&principalisfimpfr.SequibusexmotibuseftJniisigi cundaverocftquod5mpvtes.i.Pr^ tur,quefuntfm artem^osfacix ciPit,&quodamodofaat.&hocmmus materiam propterop^fed ^^cum dixu.&dcarteopera nt. r n. tiuacftGeometrjaopatiua.&q.A mPhyficiseft. _ &deartcoperatinaeftars,^vmur, Et artes contmentes ntaterta , i(left praccipit. Dejndc dicit, & ideo CT cogwfcentes illamfiint dtue:et ars , qn? vritur , &czt. & fi fit opeJe arte operatimis eft GeometrU rans,tamen attribuitur Gcometria; opcrationuitiftn^yti^nonfra^ fperatiua:cr ideoars oferatwa - * / f r a c u . E t , q u i a v t r a q ; a r scftGeome attnbwtur ettam quodamrHodo triaopationu,incoepit facercdfias Geometric operatttta.fed (ante dtf inter illas,& d.fed differ ut , &c.l.fed fermt.'illaemm attnbuitur Geo- ha duac artes differunt. qm prima C memtoperatmtficunditmauod principalisnouitfortnam,&^ipjtF 'a *r -* iuztailiam,&hlrmateria:ahaaut r-'P cognofcitformamsjtaautein fecit nonitmateria, &prxcipit circa ilia dum quodfitt matertamguberna trn^formam au t facit. D.Tduxit extoremmfcitfonnam remi, quo- plumdcduabasartibus,&d.gubcr , WprACtptt fieri natorenim,&c.i.&ars,quacvt^fim J l tfta alia fade pt ^ubcttl^di nauemrfcit.n.formam
iiHbtM motibuafer fcitttr. Quod outfit per artefios
J

<-,

phciter,quelcitvtruq;,eftficutars

remi,qu3edebetefle,&praBcipitipfum fieri fin illam formam. ifta auc

facimutmatenainttlapropterU, j , ,' ',

Utd,<tttodtnten<liinw,m rehw out di naues:ifta.n.fadt formam,&fciir eft extfens, mam.fcit,n.ex <juib' lignis em me H i; lior

a'^ars^ua: vtiturquodammodo^
&facitaliomodo,eftlicutarsfacie

Phyficorum
Hor forma n anis,& quo dcbent ab - Horwn>Ot Operas cuprum ittjcte- K fcindi,& p^cipitarti , q eitfub ea,fa- t'M cupnperuenit adillud,propter Documc cerehoc,q non vttfomnino. Etinrimltlter turn. tendcbatptotumhocdeclarare,q> _,. 'J . r _. tttx etiam.oportet. . tpfam fcire materiaeftnotainoibusartib'pricipalibus,& non principalibus,cum earn ejfc formam alftra$am:fed artcsfint tribusmodis,autoperans effe eim etttnmateria:homo.n.?e fi mp K-,autvtensfim P Pr, aut vtens neratur at, homtef<7>fole. Jiff quodammodo,&operansalio modo,&omnesiciuntmateriam.D.d. ttoante in hoc aut,quod fit per artem, &c.i. Jit,eft Prim* Pt &noneftdfia in hoc interarte,& Intenditetiam declararc q? opo f naturam,fedars, ficut facit forma, tetNaturalem confyderare deforfacit materiam:natura aut facit for ma,quia cofyderat de materia. qm mam,non materiam,cum fitexns, materia eft degenere relationis: df quiaefl.eterna.&nTrinuenit'Iqui cnim in refpccTu forma?.& firr vide bufaam artib9,Cquarum maeflna- tur efledeforma.oportetigic' conturalis,qm ars non facit illam. fyderantem de materia confyderarcde forma,& confyderante de for Amplius,eorum,quae ad all' ma confyderare de materia. & etia quid,materia eft.ad aliam.nJor materia eft pp. formam: & oportet mam alia materia* Quoufc^ er confyderantem dealiquo confydego Phyficum oportet cognofce rare deillo,pp.qcteft. Etdixittdire formam,fidipfum quid eft ? uer(a.n.informadiuerfanc J in maAn quemadmodum Medicum tcna. HieccflratiocinatiOjquade- formaruj. neruum,aut Fabrum aes, vfque clarat q? materia df in refpec"tu for- ide.i,<taui ad aliquid:alicuius enim gratia mae.& q.d.& ideo diuerfac'materia aia-c ** vnumquodcp* dCcirca ea, quae f diuerfitatem formarum, adeo q? funt,feparabilia quidem forma, materia alaliii eft alia a materia vegetabilium,& materia hois eft alia I in materiaautem:* h5.n,homix *a.l.homo nem generat,6d fol, quomoaut a materiaaliarumfpccierii. Et,cu declarauit q? naturalis cofyderat dc fe habeat haec feparabilis, fid qd forma p fe,&de materia pg formS, fit, Philofophix primg eft offix incoepitqujererequoufqjdebetcon cium determinate* fyderaredeforma.&dixit:Quoufque igitur,&c.i.ad quern igitut orBai*nt*fftna*ftite cap- dinem oportet Naturalem pueni, i I r f tulo relatiow.dtuerfa.n. mforma re in fcia formarum, & non ptranfi dttierfantur tn materia. rfqueqtto re illum.fin fcientia quiditatis, no igitttr oportet Naturalem fervent in fclaeius,quodeefle?fedfunthic rcinrcuntiafwmteraMJitatis? rnultiordinesformarum.f.abftraJ i J * , ,- ct2eamatena,&nonabftracta;. D. Jtcamtu, quomam tptemaJmtfa a.dicamus igif, qm quemadmodu cMpermmt in fcientia ner- Meduus,&ca.& eft manifeftu, qm quem-

Liber Secundus
quemadmodum Mcdicus oportet ipfum puenire de cognitioe forma rum exi (ten ti u in fuo fubiedo, de quocon(yderat,vtneruis,& carne, ad cognitionemquiditatisvlti marum formarum exiftetiu j (ua materia nonfeparabilium ab ea, fimili ter oportet Naturale" peruenire in confydcratione de formis ad vltimamformam,pp quam fuir materia.v.g.adformam hoIs.D.d.oportct.n.ipfum (cire,&c i. oportet Naturalem puenire j> iuam confydera tionem ad formam abftradla, Cvlti mam,fi efleeius eft in materia,ante 5 pueniat ap ud confyderatione de for ma hots: fed homo generatfab hole,& a fole, & v trunq; eft forma in matena.Et dixit hicquafi cotradiccndo dicentibus fbrmas feparari,&innuendo q> forma; naturales funt in materia. O.d. difpofitio aut in|abftraclo,&c.i-con{yderatio ante de difpofitionibusformaru abftractarum,finqjfuntabftra(5la;, &de quidi tatib9 earu,eft proprie Prim^ Philo(bphia?,non (cientiz NaturaDocum- lis.Etnotandum q? confyderatio in tum. i ftarum formarum eft in fcienc efle tia Naturali,non in prima Philofo Confydetatioinee phia:(icutexiftimat Aui.qmm hac iftaru for- (cia apparet iftud genus formarum marii ab- efle,deinde prima Philofbphia conitradaru; yderatdequiditatibus,&diip6nieft in fcia natural!, busearum.& hoc eft reflum.impof oonipria fibile.n.eft aliquam fciam vPero, & Philofo- parcicularem declarare fubieclum phia.Ide.i. efle,fiue per fignum, fiue p, demonph.c.v!t.& 8.phy.c. 3. ftrationem:quodnoneft itaincau &.ij_ met. fisfixifubiedli: qm dcclarat eas per com.;. fignum,non p demfonem fimpfr. fclaigi^naturalis cofyderat de efle formarum,quoufq;perueniatad vl timamformaru matenaliu, &pri-

59

mS. abftradlarff, aut ad fbrmas for- D marunvi funt median efle inter il ^^J1^ las:ficutcxiftimaturde forma ho- " "*"" * minis vltima. terabltraSVMMA TERTIA. tetialia.

De Caufis,& earum in plura membr* diuifione. <^Hot,tjuttiefitttcaHff. CM. i. f

Oppo. viS x.me.&}j. vbi hr nS fan mcdiu inter

Eterminatis aut his, & ^^ confyderandii eft de Vide con. numerofunt, fciedi gratia hoc negociumfit): fcireautemnoprius opinamur vnumquodqjjq? vtiqj cceperi/ mus pp quid circa vnumq3^j , hoc aute eft accipere prima can famrmanifeftu q> dC nobis hoc faciendum eft Bt degeneratioe, 6C corruptione,& de omni phy fica murationervt fcientes ipfo-' rum principia3reducere ad ipfa tentemus qfitorum vnuq^qj His igttw determinate conjy derandttm eft de catt/is, qua , & <ptotfitnt.zntentio.n.tStuK cofideftfcta : & nos non credtmus aliquidfiire ahf^tte eo , quod print determmemus tlla, ex qmbtts 1,0* hoc efiirefoas cas fri m4s:manifeftti e quod oportet no f ttiamfacere hoc m?enerattone,ct corrttptione, o* in omni tranjmu* tatione natur<ili:ita qw>d, cum fit uerimttsfrmcifia eorum , qu*rentw redder e ad ilia ~\numquod^ enmtts ferfcrutati. H iij Et

Phyficoriim
G Et,cunrdcterminauimu$ifta,4 17 debentpraecederehacfcientia,opor tctftgfcrutaridecaulis reru natuNos non ralium,q fu nt,& q uot. Et hoc eftae crcdimusj cefle.qmintentioiftius confydcraicirealiod i / * n. pfeajfi"pmsdefaarerumnaturahu,eft cufciam.faacemficataperfcaa:&nosnon

cvs,
, eft ProPortto bin^u

ri* ^* * " aaehife m toto. Etd[dfmllltiim6dii^:.ii:cloft matcrialis>vtcuprumido1i)&ar ^

SSufil g^ jfT^SSI utSuf?s r?- tumanuli.&dixit:&eftmea,yti primis,<io - i i/iat diirerentiam inter materiam > Tec peruc mMonecperuemamusadfuascau &priuationein.Etdieituraliom6niam9adfaspro P inquas:&noccrit > cumpn' dofmformam,vtfigura,&imago fi determmauimus numerum caufa- incupro.&h2c'cftcfufa;fluam|at ' rum4rendaruminil!ogencrequ ?ratioFfi ificans ^^ rci} ,j * ^rAquotfuntrergomanifeftum aefinitfo.&di^^o^^i,^^^,^ c6.i. & te. eitfbfimiir etdebemustacereihac V -w H confyderarioncnaturali:itaq,,Cum >poiinntur ex forrnavft,< priusfciuerimuscau&coesomni- cftgenUS,&propna,queeftdria.D. busrebusnamralibus.&numerum <i-&g:aifti^&iftaformacois, ncs c6po. carum^u^remusin vnoquoq;co q^pouuuridcfinmone^tafeharum.dequibasloquimucilias^u. betadproprumdifTerennam.ficut faseffc. tcumdixit:&hoceftde- coeadpropnu.v.g.qmformacoi^ idc termmarefuasprimascaufas:inten 3 wqna genus propmquu ad dit^iftafcientiaperfecla acquirtf Aapafon.eftptoporaoduorum.ad 7.mec.43. abaliquo , qnprius fciuciitcaufas vnum.&genusconcludens, &Proreiprimas,donecperueniat ad caulaseiuspropinquas. Vno igitur modo caufa dr,ex mum eft forma. Amplius vnde principiu mu quo fit aliquidcum infit: vt aes ftatuac,6dargentum phialae,6C tationis prim um,aut quietisrvt horum genera. Alioaut modo confultorcaufa,^ pater filrj, dC. forma,^: exempli! haec auteft oino faciens facft^dd m utas mu-ro ipfius q5 quid erat efkydC hu tati,Preterea,vt finis.hicautem iusgna,vtipfius diapafon duo eft id,cui us gratia, vt ambuladi ad vnum,& omnino numerus, fanitas. propcer quid eni &parces,quf inratione. bulatc'dicimus,vtfanus fit: &, ipitttrtjtibd tatifadi itahxrutijOpinamur asiignaflc " " caufam.&quaecunqjjiam crettmta^cufrHmMho"entealio,intermedia fiutipfi^ tis maaes,aut pur . . f t ti hmsrvtfanjtati genera iftorum. Et dicitur alto nut gana.oia naqj hgc finis gra sut t do de form<t& imagine.O' eft re drnt tn abinujce, quia aha cjde fgnifcas tfiuelitate rci,vrgenera funt opera,aiia vero organa.

Liber Secundus
A ft dicitw ettam iUud,ex <pu e princifiitmfrtntwnfranfrtut^o - * _ r *&- qmet^. wntamconfn Uns diem eft cajnultter pater fi ltj,&'>vniticrfiditer<i?em <ili, et tranfmittans tranfmutati Et din turltfecundvnjinem intent**. Cf hoc eft illudfpropter quid?*.?. bwtvapuddmltHlatunt. cum.*. i - * i i . _ , yjdtcitwr 7 quare ambulat Sortesftb-

60

hamoris vince'ris in corpore,& hoc D ctppfamtatcm.D.d.qmoiaiftain tendunturpropterhnem.i.qinom nCjC,uoaeAantefinem;eftpropter finem.v.g.qm ifta,q diximus,intea dun^pptanitatem:feddiffer ut,qm 1u*da funt aftiones, vt ambulario, ^qdainftrumeta,ytphlebotoniia. Caufie igi t fere tot modis dnr. Acciditauyum multipfrdica/ turcaufx-O^multaseiufdecau^ ac -j n. r iaselie-nonfmacadens:vtftax
j

ftnetw:ethocdtio reddimwcau, fmalteriiquid/cdquatenuseft B /ant.cr fimihter ilia, ^funt afttd ilatua:fed non eodem modo:fed E mottt altenttf tier lUtt^crfine in hoc quide vt materia , illud aut Mmtntttwne, vtvndeft motus. Sunt aii t qx dam &adinuicern caufe : vtlax borarecaufaeltbonae habitudi
niSj&hacclaborandi:fed noneo

inaintendunturpropter fine: fed deramodotfed hoc gdevt finis, differwa^MMam qtnedatn ftint illudautvtprincipiummotus. attunes,& qdtm inttritmenta . Amplius aut eadem ca contrax Cum induxitcaufam material^ rioru eft.q3.n.pfens caufa hui9 & formalem,induxitet caufam age eft,hoc dC abfens facimus ahqii tem,&finalcni,&dixit.Etdf etiam cam contrarii.vtabfentiam gux define inteto.i,&df cau&f t decau bernatoris nauis fubuerfionis , fafinah:ytanitas,qeftcaufaexer- cuiuscra tpfentia caufa falutis. citii.& lignum eiuselt,qm, cum all ri * r + J' r J" F & &&>*flint modi , fecund* * q uisinte rrogatnos,quare ambulat Sortcs?dicimusrefpondendo,pro- 1*>t fere dicwtttr caitf*. Etacctpter hoc q> fie (anus. D.d. fifr ilia, dit ,fe caufe fint multtf modi* , >/ &o,i.&fifcomnia,quorum vnam- ^rw ^fc rmt -^mm re^^n ouodqjeu vlnmum motuseius,q.t * _ r eflantei P fum,exUlismulti Sj qfunc t^^dem.^. wmamcwfa iaier pnmum agens, & vliim am fi taut bomim eft #rs JtattMndi,cr nem,(.'qihvnuquodq-, eoru eft finis cdufa eim eft cuprum, Cfhoc non eius.quod eft ante,& ma funt go vl esj Jfo modofidfecundZ qitod eft timumnn^.v.a.ambulatio.qeltpp ,\ t- t r r i cxtenuationemAextenuazio ^ Jl*tua:fednoneodemod* fate** nitacem.&fiFrpotio medicine, & J-tjJedJMC fecund* mdteria,hoc'd* phlebotornia elt r>g extenuatione teJeciiduqiiodcftfricipM mattts. H iiij Et

Phyficorum
ria eft caufa form*/mq> forma no potinuenirinifi pillam,formaaut enaut: * eft caufa materia?,fni q? materianS ' entiA cohorts, pote ft e fleinaftu & demonftrata, taM conjiftcntta eft caufa la- nifi'per illam,& prctipue prima ma videconfi boris-.fednon eodemmodo:bona. ri. teria.*D.d.iftiigi<funt modi> &c, mile.Lph. exittentia corfori* eft caufafec^- *dix fcr&quia poffibilceftinue- nirealiqua,q"collocantunn nume roiftortuormodorum,vtil. eft fnnctf turn motw.Et etM ia,qux aflimilanf iftis,& inucniun /? f 44 duorum contrano- tar in eis & ideo diiit fere, ma no rum.alfentta enim eiwtcutMpr* tat dubitationcrri,quoufq; declare^ toC l Ct tinti* eft fft cduia r^iCt rtiicutttv Jiftittu ret% *,i c er<Ui. ,jCU focnt decatt P "WU^loncm j- vnum Jicnita f '. , claratum fm quot modos dr r r JajM contrary. >.^. eptoni<tmab- qUodq;eorum.&dixit Alex, q? dill fentiagubernatort* eft caufa-fitb xitbocadexcipiendumcau(as,quz merfonts nattis, eins ffentia erat ton1 per accidens.. '* Omncs autem niic 30 Cumnumerauitmodosquatuor feiquatuorcadunt modos ma caufarum,incccpitdicere diftofirio nifeftisfimos.Elementa<rj,fyllax nesearum, &quomodo fehabcnt barum,&materiafedibiliu,6d adcaufata,&ad feinuicem, &Jixit: ignis,ddhm6icorporum,&par q?acciditq>pluresiftarum caufaru testoriuSj&fuppofitiones con* 5 vna funtcauGe vniusrei.v. g. qrn clufionis,vt id,ex caufa ftatu? eft cuprum,& age's: fed Harum autem aliaequide funt vide coo. duobus modis diuerfis: cuprum.n, vt fubiedlum,vt partes,alif au-' zim< fm materiam, artifex vero, vel ars tem,vtquod quid era{ee,& to fmages.&fiFrriguraftatu* eftcau turn,( Et font alitiUArfU* font caufefui

torAomninofumfaciesom
s di- bus difpofitionib9 diuerfis, v.g. qm uerfas.ide gubernatoreftcau(a faluationisna uis,& fubmerfionis:(aluationjs qui dcm ipfo pr^fente: fubmerfionisau tern ipfo abfente. Caufe etiam ha bent ie admuicem,ita q? vtiaqs dua rumcaularum in fpecie diuerfaru eft caufa reljquae, fed duobus modis diuerfis.v. g. qm labor eft cauia fanita tis fm age's, fanitas autem eft caufa laboris fm finern. & GiV mate tionis^utftat^aurmot9* Aliae autem vt finis, &C bonu alioru idfntcuiusgratia}optimum,c5C finis aliorum vult effe, difFerat autem nihilidem dicere bonu, vel apparens bonum* Et tfu faufie,qu<(f diximw,omnes collocantur in quatuor modtf , <]M fitnt ~\alde manifeftt. Liter* cmm dtfiionHm, <y materia arti ficio-

Liber ^ecundus
,&t ignis,crjimilia corporum,Wp4rtes totutt,crProPo '- I r r r r fmy concernsfunt c<utf*fecwuto iUttd,ex <ju* eft generate . jcdqutdamfitnt quafi (ubieEfa , ytpartes,CT atMtlam quA/tquub onna. Spcrmaautcm, 'y medicH*, &fel, C7* ynwerfaliter orenstomniajttnt il ludsxaHoeftprincipittm trafm* . .' J r* ,Jr tattonts,crqutettf.Etqtt<tdajunt qua/if nit tntenta Per alia* res, et bonum:illud.n.proptcr quiddebet - -- qwddtcamw ipfum ejje bonwn , Mit dtcamn* ipjitm exifiimari fa**. Jl Cum numcrauit genera caufaru An exemplujicoepit notificare quo i(becau&,&c.i.&omniscau(a,aut C eft ftn materiam,aqt fm forma,aut fm agens,aut fm finem.D.d.Litei; enim &c.i.omnia.n.ifta flint cauOe fm illud,ex quo fitgeneratum. fyllabai.n.gcnerantur ex literis, & fur corpora partium confimilium c6r pofita generan tJex igne , & ex alijs cFntis.& hoc intendebat , cum dixie &ignis,&fifiacorpora.i.& ignis, & aliaelementa funt materia corpotumconfimiliu,qgeneranifexeis, D.d-& partes totius,i. & panes funt totiusquafimateria.D.d.&proponesconclufionis, i. &qmconclufia gnafexproponibus, afEmilanfigi

61

turmateriz. EtoTaiftaconuenifft D m hoc 9 funt material different! hoc,qmqujeda' luntmateria fmco pofflonlyti?xfy\i^[Um&izfi. dcs domus,& qdam funt ftn alterationem, vt panisfanguinis,& qdam fm alterationem,& copontiong , vc elementa oium compofitorum, & haecduofuntfundamentamatene., i.compofitio,&alteratio,& terriurn compofuum ex eis.partes autem ,5c totumpofuitaliumodumac6poa tione,vtrcputo,fm<i>Itfdebatpar^ tes>q-funtin potentia,nonqfuntin a<ftu,autfmq7intendebatvniuersu I congregamm tm.compofitio.n.eft to congregatiopropriapartiunrfir.n, ? P* quia funt in potcntia coclufio,& co ff in paten clufio eft eisquafi forma. D.d.fed ^?nrc^ qdamfuntquafiquiduas.i.fedifta-^t'S rum cautarum qdam tunt quad de- qua(i for % mon{lrantcsquiditaterei,&i(t?in ueniunlfrn numerum diHerentiamavniuerfipartium, & forma copofitionispartiu, & forma oximel* lis,melhs&aceti: &ideo dixitvnU uerfum,&compQfitio & forma. Et inteodit p formanijq eft fro altera* tionem,& aut finecopQfitione,aut cum compofitione. & intcdit p vni qerfum congregationem partium, trft.& intendit per cppafitione coq gregationem illarutrium difpofi^ tionum in partibus, figure, ordjU nis,&pofitipnis. Et,cum numera^ uit caufas,q collocantur fub ca materiali,&formali!, d'xit: Sperms aut,&ferne,&c.i.fpermaautaialii1, & fern en YegecaWium,&rn.e<Jicus

Ynaque.q; caufarum collocatur fub rum,quibus difFert illud,quod acci i(Hsquatuorgeneribus,&dixit: Et pitut in quiditate,& flint tria,vt for

Phyfiicorum
G fanitam,&vFragisafti,omniacol forum font nttdttJeJ cum aJunZ- K locamTubcau<a,qua: ertprinapiu f ltd*J tranfmutationis,&luxceUationis. cttntur * D.induxit genus, quod eft fm fine, mnlftfUctter. dicitur. n.in &. dixit: Et quasda fm fine,i. & funt caujts^u* sut eiufle fteciei, qw>d quaidam caufr,qux funt quail tin js "\na caufa eft prior, out posterior interns per operationes, &quafi bo ^//^-y auontam ca Canttatif eft numintenturn.D Iduxicratiocina/ !_ r rt ^_* tioncs fuper hoc,& dixit: illud.n.jp "><r l* e e** *"><? pter quid,&c i.qm illud ^ptcr q.d, ca^la ew,<jjMod ctt diapdjon , eft quiaet'tnobiliusillis,quaequ2runt"' duplum, &caufa eitts eftnmepropter illud,eft bonum intencum rus^fimditer femper in re$cner,l[asres.&ideocftcauraolumil fftt comparatto contmentis ad par larum.a<rensenim& matcria non ~ . " . ^ ... funt nifi propter hnem: & fimiliter ticuUria. Intendit r> modos cas,q diuidun H format no funt nifi propter vltimii finem. D.d.&non eft differentia, tur p accidetia. Et, cum notificauit &c.i.non eft differentia inter hoc, qj modi cauiaru concludunt' ftn ge <f> defcribcm us i (tarn caufam, qu od neraeoru,Tcocpitnumerareeos, & eft bonum mtetum per ilia, cj funt dixit:dr.n.incaufis,&c.i.caufa:.n.q ante illam in rei veritate, autillud, funt eiufdem fpeciei quatuor fpecic quodexiftimatureflebonum.licet rum,dnrcaufasfmprius,&pofteri 9 . non fit bonum in rei veritate.& di- v.g.incaufisagentibus, medicus, St. xithoc,vtdefcriptio fit commums ars:medicus.n.cftpofterior:arsaut rebus voliitarijs,&naturalibus.qm eft prior. EtfiFrjncaufisformalib 9 Vlrimuin vlrimumintentumin rebus volun- v.g.qin formadiapafon eft duplu, tcntu ire- tariismultotiensvideturbonum^ & forma dupli eft nu merus, & forbus volun none n ln 't rei veritate, intentu vero ma numcn eft quantitas. & fiFr mtarijs mul tonens vf in rebus naturalibuse bonu veru. uenic lemp proportio inter rife, & bonutn,& partictilaie.&hocintehdebat,cum nocm rei Caurac igitur tales,& tot funt dixit:&fiFriemp, &c.i. &fiFrfemp fpecie.Modiautcaufaru nume^ inneniturcomparatiocoisadproroquidemfuntmultijincapita priu,fqmc5eeft pri 9 fmformam, in reb' na vero contract! dC hi pauciores. aifm genus propno.& hocaccidit hbuse bo dfir.n.caukniuhipliciter.&ip- pnon.&poftcnonTvnaquaqjfpe_ide oro fonim,qu3eiimiliiim fpecierum c.er_umcaufarum,ncj,pnuseftqua hocir i .funt,prioracpofterioralia,alia > ficocadpoftcnus.Etpnuj&pofte ~>^. ^,. -,. ',- * riusmmatenismaniteftafunt.&u met. vtlanitatenicuicus,ocartirex -i- ^ -u n. &ipfodiapafonduplum, dCnu Ssexercicij!&finisextenuationis merus, dC fern per quac continct ad fingulares. Ampliusautem]vtaccidens, jtt* i <nt ur funt c.mt CT tot houim genera : vtftatuaealix .Modi out CAM- ter Polycletus , Qt aliter ftatua^ tius

Liber Secundus
A riustqm acciditftatuario Poly cletum cfk-dt continentes et ac vide con. cidens:vt fi homo caufa fit ftatU2c,automninoaialfunt aute accidenciumaliaaltis remoti9, caufa per fe,9 fuit homo, an t aial. D Etcu-narrauic 0^1 illo,q uod eft per accidensjinuenif'propinquu, &rcmotum^editexempluj&dixit.v.g. dicerecpalbus,5cmuficus funt caufa ftatnae.albusenim eft remotior,g| muficus:licetvterq; fit caufa pacci ficuscaufadicanturftatux* dens:quia album eft coi us hole: erEtetiam fecundum accident , go eft remoiius< muficum. CTgtnera iftomm. >.. quoniam Procter omnesautem,& pro ciinpote caufa ft atu<e eft Polycletus qnoda- prie dic5ras,6d fecundu accides, oa,laau. ntodo&alio modvfaciesftatHtf: alig quidem vt potetes dnr,aliz Mcidit.n.artifici ftatttarum quod vero v t operantestveluti aedifi^ fint Polycletut.O' continctiajitnt candedomusedificator.,autedi per ittud,quod eft accidens . "V.^. HcansaediHcaton Et ontnes caitfie, cpi* dicuntttr homo eft caufaftattt*, et rfaliter animal . & acciden ctnuetttentr,r'<]u<e dicuntttrper accidens ,yttdam dicwtttr cauf<ef ttCr' qn<edMn dicutur Agnnt. "Verbigratia f qtuniam catt/a domus eft xdtficaCumdeclarauitcj) in oibusfpe- tor,dum itdificat. buscauferuinueniunf'duo tnoidi, Cprius &poHerius.incocpit etdecla Ecomnes cau&,qux<lnr per fe, . ^ rare alios duos modes cau(aru ,f j> & quz dicuntur per accldeu,&pro fe,Scperacddens,&dixit: Etetiam pmq-uz,autremota: dicuntur e/le, ^maccidens,L&iflzcaufediuidun aucadu y autpoteutia.v.g.quoniam tur fm accidens, & genera iftarum edificator eft caufa dom9: led, cum p cpllocannnhocrDodo.v.g^cumdf asdificat,eft caufa la ada,&,cum no <j)Polycletusfcck ftat-uain, & (j?ar- gedificar,eft caufa in potentia.&hoc tifexftatuarufecit ihtuam . hoc n. intedebat cum dixir. v. g. quoniam eft p{e,illud aurjj accidens. accidie canfa dom' eft edificator,&c.i.quo cniraartifici ftacuarumcj) fuitPo- niam caufa domus eft sedihcator: lydetus,qmnofecic flatuam fmcj> fed dum xdiHcat eft aedificatorin eft Polycletus-,fed(ecundum hoc ^ adu,&dum nonzdificat eftacdifihabetdcarteftatuarum. D.d.&co- cator in potentia.fed tacuit hoc, c^a tinentia,&c.i. &iila, cju? continent intelligiturper oppofitum. caufas,& fun t genera caufaru, Hint caufie per accides. v.g.qm homo eft Perinde aiit dice? 3d in rjs, quo caufa ftatux per accidens, & vfr ani rum cauff funt ipfae caufz, atcp j mal.-homoaureflcauia ftatuzper in rjs,quac dicfta funt.vt hui fta accidens,c]uiaaccidit artifici, o^eft tu3E5auc ftatuac,aut etiam omo ima-

corum
imaginiX&erishuius^utgris, iusftatue.dicitur in rebus phiribasK aut omnino naateriae , di in ao ft diciturftatuaevft & huius cupri Cidentibus fimiliter * ***& 5 cupri,& T& matcriae,& in Et Jecundum quod narraw - accidcntibuseoam codem modo . , dicitur et in rebus , attaritm AmpKus aut connexe. & hf ,

/i hum**,** / r /i j/?/* caufajlatu* honnw,aut caujajtatu^muerfaltter , <CT etUm caufa. iftin* cufn,attt canfa cnprt,aut caufa ma teri* "\niuerfaliter t & Jtmiliter eft de accidents . J

35 Etficuthoc dicitur in caufis , fiH militerdfincaufatis,f.g<iuaedam propin M uafunt,&qdareinota,& qdapcrle,&quedapcraccids.& Hocmtedebaiumdixit: Et;ftng narrauimus,df etiam,&c.i.&, ficut ifta inueniunfin caufis, inueniunif inCi^uorufuntill?caufa:,Cincau latis.D.mduxitciempluinpropm quo,&rcmotoin caufaris, &dixit: quaff pars,ant tptajigemu, v.g.caufa ftatua:,&ci.qm faciens ftatuam iitius hols, &feciesftatuS out qtMJi accident , aut anafgedrfecknsftatuamhoTs,&dicirfa, *s accident*, ant dicitur comfociensltatuamvFr.ltatuaiffiturho nr /-// ; minis huiuscft caufatum propin- fa><ttfgUattm,et ommadicen I quum ,ftatuarerofimplicitereft tur , out aftu , autfoientia . caufatum remotum . Et fimiliter, Inducithic tertium modu caucum dicitur q? hoc eft cadacupri, farum,&eftqm quidam iftorum aut caufa materix . cuprum .n. eft modorum dicanif figillatim,& qui caufatu propinquum , materiaau- dam compofite. &hocintendebat, tern eft caufatum remotum.D.d.& cu dixit. Etdicuntur et,&c.D.indu fjmilitei deaccidentibus,i.quoniS lit exemplu c6pofitiexeo,qcf eft in caufatis accidentibus inuenitur perfe,&exeo,qcteftperaccidens,& propinquum , & remotu : fed ficut dixit: v.g.non did &c.i. v.g.cominueniturineisperfe.&hoccapi- pofitumexeo,qdeftp{e,&exeo t tulum inuenitur in libro Alex.ma- qcf eft per accidens : non ita g? dica nifeftius ^ hie fit . & eodem modo tur q? ho eft factor ftaruaru , fed g> df inrebus,quarum cau^funtcau- Polycletus artifex ftatuarum fecit (ie,ctiamficutiftanarrata.Y.g.hu- ftatuam. t,cum numerauitiecudum

tus^necBftatuanu^fedPolycle tusftatuarius, AtSoeshefunt ,nuititudine quide Sex t didae aut dupliciter.auumvt fingula re, aut vtgen9, aut vt q3 ftn ac cidens , aut vt accidetis genus, aut vt connexj hae , aut vt fim, pft dictoe : oes autem , aut accu exiftentes , aut f m potentiam . Et dicttntur etia compojite tftt cumiUi*^..nondicere Polyclc,<> r **#'1, dtcere arttfc cmJtatiMrum,fed Polydetwn artifice fiatuantm. Sed omnium tfiorum ntt-

Liber Secuiidus

<? 3

A^ameiemplammodoscaufaFum, Jitnt tta : corrttpfto.nJomus no eft fecit fummam dc numero eorum, cum corrupttone tdificatorif . &dixit: Sed oium iitorii,&c.i.fed VultdaredfiamTtercau{as,qus: ifta, qua: numerauimus fm dfias,<{. busdiuiduntur,fimtfex, f. fan pro- funt in potetia, & q funt in adu , & piuquitatem5&remotioncm: & j> dixit: Et df ia inter hxc duo , &c . & ft ,& per accidens; & compofitio - df ia inter caufas,qu? Hint ac*tu,& q ne,&dmifione".fmdfias,in quibus funt pottia,eft, qm q u^ funt aftu, conueniunt,& funt dux, f .potetia, inueniuiit'cu illis,quoru funt cau& aftu: qm vnufqui% com lex eft Gs , & dcficiunt cii illis. v.g. qm ifte potentia,&a<ftu. cruntigiturom- medicus non eft curator in a<Su,tii c mafia nes modi caufaru duodecim. D.d. fi cu hoc curato in aclu. caufa; aute" fimulc cu aut funt quafi pars, aut quafi gen9. inpotentia font, licet caufata non & intendit per partem quafrcam fint : no.n.corrumpitur domus inpropinquam,& per genus quafi re- fimul cu ?dificatore. Ethoccapir B motam: propinquum. n. eft quafi tul um inuenitur in lib. Alex, manipars,ideftpropria,remotum autem fefti us fie. & differ un tin hoc, qm eft quafi genus: & maxime caufa:, caufie,qu^ aguntparticularia,funt, qua; fiint fm formam, &fm mate- aut non funt i nfimul cum illis, quo nam. D.d. aut quafi accidens, aut ru funt caufjc.v.g. qm ifte curator quafi genus accidcntis.i. aut quafi cum hoc curato, & ifte xdificator caufa,qu eft per accidens propin- cum hocxdificato. in potentia auquum, aut quafi caufa, quaeeft per tem nonfemper : non.n.corrumpi accidens remotum: & hoc vocauit tur domus, & xdificatorfimul. Oportec autem fern per cau> genus accidentis. fam vniufcuiufqpfummaquacx Differunt aute tm, <$ au & rerc, vt dC \ alrjs, vt ho f dincat^ dem exiftentes,8d fingulares,et qm f dificator eft : gdificator au ea,quoru funt cauff,fimul, sur, tern eft fm aedificandi arte. hec di non funtvt hie medens cu igitur prior caufa eft: & fie in C hoc, quia fanatur, dC hie aedifi' omnibus. Ampliusaliaequide cator cum hoc, quod oedificaf genera funt generum,alieaut quae aute funt fm potetiam no, fingulariafingulariu: vt ftatu iemper: corrumpitur4nnon fi/ rius quidemftatu^, hie autem mul domus, 8t aedificator* huiufce,Et potentiae quide pofx Et differ ftia inter k*c duo eft, fibilium, adu autem exiftentct qmrnamcaitpe, qu<e agunt parti- ad acftuexiftentia * Et opvrtet qutrcre n cularia,fi(nt, & non/unt cum etf tlla, quorum font caufie.y.g.i]uo- que reru caufom cuts, qu4 eft txmam ifte median, cum hoc cura- tremum "^ltimum,Jicut qu<eritur to, tt ifte #dtficator cum hoc *di- inalffs relw.y.e. quanta ho tdifi , in potentta >f ro no fimper cat, quia eft aatficator ; et eft <edi fi cator,

Phyficoram
< ftttir, qwahdctarttmadifta o . ^ ., ' Jnniliter de ets omntbtu. Et ctgentrafunt canfiegenennn, ft parJKiibrM Cjufepartiadartu.'*.?. -

.h4ftfttttrf4rafJtPrur:cr J

?m^ftntinpotentia^qiia:

qn* &in potenria, fontean^eo K

funt in aclu funt caufa: eorum,que. funt j0 a^,,. &nocintedcbat, cum dizit & qua: agunt in refpe&u ado ruin:, i.&caufe, qua: funt in ada, diainturinrcipcaaaaorum.QUf

*~

It artifex eft caufa httitts or ttfictati.Et fttentiafunt caufa f~^ Votigitcaufz, cVquo fotenttarxm, Cf f< agtmtjunt & 1 mo caufa funt, fintno in reft eft* aflontm. ^*^_ bis determinate fui* j8 Cum norificanitnumcrnm mo ficienter, Dicitur autem di For dornm caufaru,incoepitnarrare<j tuna, cV Cafus denumero cau> H iftorum modoru funtqufredi pri- farumefTe:cVmultacV efTe,c3C t cipaliicr, &dixit: Etoportetquar- fieri propter fortuna,cV cafum, jrere,&c.i.oportetintendere,princi Quoigitur modo in his cauiis paliter de caufis cam vltima in qo- eft fortuna, di cafus, & vtrum ne,non vltima in efle: & ilia eft ca idem lint for tuna, 6C cafus, aut propinqua: vlnma.n. ineffeeft ca" diuerfum, & oino quid fit forTemota.T.g. qnaliquisinterrogat, tuna,cV cafus, cofyderandu eft* quareedincataliqnsho?&dicetur, /am tgttttr detcrmmaturmts qniaeftzdificaton&jCU df,&quaic cftcdificator?dicetnr quiaha- fanfas quotfant, etfentndn qwt bct artem zdificandi: &hic ceflat modes font fitfficienter. Et tn *qnarf tio. D-d. & fimiliter de ali js,i. defpeciebuscanfarn, flqm oportet quxrercfcmpcrcam priorem. Cfi fe. dicitw entm tnflttrttmf fieri , dedit iflud precepram, notificanit CT ejje cafofCy ex fe. Ofwtet igi I ctaliam difponem de caufis: & eft, tttr confyderarcfccudum quot m* qm alixfiint vFes^Jiar particulares: Jos nSocantur tajits , cr ex fe in

IA lot

la particularia: & rjp opinan dueft qjpaniculareeftcaparricuIaris,& vie caufa vfis. Etdixithoc, ^feruando fc a Platonica opinione i.Cf vfiafuntca^ parriculanum.v. g.qm artifex fimplex eft caufa fta~ tua* fimpfr, & if te artifex demon' ftratus eft caufa i fti us ftatn; demo ftrat^.D. induxitaliam difpofitionem decaufis, & dixit: Et potenti; font caufa; potennarump. & cau%

ter tpudfit exfe , et atudcafits. Intenditper quot funt nnmeru 39 fpccieru.D.d.Et in numero caufaru,&ci.& quia apparet de Cafu, & de illo,q<1 df fieri Ex fe, 97 collocan turin numero caru,oportetnos pfcrutari deeiscofyderadofinqaot modespoffunt collocari in caufis, &. vtru fintidcm rtn definitionem, aut

Liber Primus
A autdiueri&&hoefaemus,fifciueri musfubftantia vtriufq;: pcrfcrutatio enim de fubftantia vtriufq; pericrutatione" c6rinet in fe deeis, vrru fint diuerfa,aut ide*. & ideo dixie & vfi: quid fit ex fe,& quid fit cams. Et,quia iftapfcrutatio nou potcft fieri nificocedendo cafum,&exfe eile, q plures Antiqui negabat, inccepit pri us dicere opiniones eoru, & cotradicere eis: queadmodii mul tiet Antiqui attribuebat oiacafui. & ei,q3 eft ex Cc. El hoccapitulum fie debet legi. <ia & in numero caufaru eft cams vfq; ad fincm capiculi. ' Quidaenim&fifint,anno, dubitat, nihil enim fieri a fortux na dicunt/ed omniu efie aliqua caufam determinata, quxcunc^ dicim9a cafu fieri,aut a fortuna* vt veniendi a* fort una i n for um, &reperiedi quern volebat|qui^ dem, non aut putabat. caufa eft velle,cum venerit,emere,fiFr au tern dC in ali)S,qux d fortuna d i' cuntur, Temper aiiquaeileacci^ perecaufam,fed non fortunam, Qw.dam emm duhitaHerunt m (ydtxerunt c ets^trHJintfdMtnon. quod mhilfit cafu, fedoefqttoddicitttrfieri exfe,<tuf captjidbct ali qua caufam termintitnm.~\.p. tjtto mam twt caufa emendi altyutd ad forUyita ejt^od tnuemat aliquem he mine,quern diligebat muemre,fed non cogttabat tf/um tnuentre illtc, eft ipfitm "\elle ire ad forum dicut. tyfimiliter omnia, t^M dicuntur fieri cafii, hahent caufam cxijten~ tcm,<pt* non eft cafa.

64

Et pcrfcr utatio de cafu , & de eo, 4* quodeflcxfe.ellneceflaria. quida D emm negabat ea efle, &dicebant,qj nonfuntnifi nominatm. habetenl Vnfiquodq-, eoru , quzdicunt"* fieri cafu,autex(e, cam nota,cuipoffit attribui.v.g.qui vaditadforfi,&ia ncnitillic nomine", quediligebat in uenire,(ed non iuit, vein ueni ret ipfum, caufa inuenicndi eu no eft nifi exit9 aforo,aiit volutaseundi alias. & fifr eft dc olbus ah js , quae dicunf fieri cafu,f quia habent cam terminatam. Et fermo ei9 fie debet legi, Y.g. qm caufa eundialiquem ad tbrum,itag?inueniacalique hoiem, S quern diligebat , fed non cogitabac ipfum inuenireillic,i.quia no cogitabatinuenire ipfum iiliceft ,ppter ipfum velle ire ad foru. Et me fyllogifmus coponitur fie . Si cafuseft, cau fa eft : fed non ell caufa,quia nd eft|terminatus,& caufa; funt terminataerergo cafus non eft. Quoniam,fialiquid efletforx tuna,inconueniensvtjqj perqp vere VidebitjfiC dubi tabi t vtiqj aliquispropterquid nullus An tiquorum fapientum caufasde genera done, &corruptionedix F cens,de fortuna quicqua deterx minaujtjfed(vtvidet)nihilopix nabanturilli efife a fortuna. Et dicunt ty et ,Ji cafitt habertt rationst ejfet inof mobile,<ty lo CMS amliuHsuo philoo i , loejuentes de caujisgeneraiff cr corruptions juhil di xerunt de cafu . ^idetur iqitur quml tr r ^ ' tut non tacueruntfmji quta non oft nabantur al^juid fieri caju. Inducic

Phyficorum
41 Indudtteftimonmfuphotq/ca fusnihileft.qm)u'eflet,aliiquisAnu guoru locutus fuiflctde tta illiust fednulluscorumfuitlOciitusdeeoi crgonon eft El; cum,tnduxuhas uuasrationesdeittuentescalumee &exre,iiicoepitconadiccrc,&priitio ptimai ranoni, Sed & hoc mirabii&ittultajU & fitint, & funt d for tuna,& ca> fu,qnoriigiiofates^licctrcfer aerefqgr^arifupcriasdicit,fedK vtacdditdiciteniminmudifa brica*Saepealias aliter, fed tune s> ficforte cucurrit.& partesaia- M ^fortuna fieri plurimasait. -., . , - - \ / i;-iOfortett^tur oin^wdilltdt Xtjfent altqmd de eo. Et non "Vwc>"/ ttM, tjHodcajus Jit aliquidtl/rfmw rentmjamtatt^attt lifts,

hioldixi^deftruensfortunam, ndturifwn ee a^wextes, horn tn alia quide efle dicut oca <?~ Molum eft etiajoptnabantur jj d for tuna, alia yero n a4 fortuna tP/wn ejfe, CF nihil dtxertit de eo, ! Sedhoc eft mifal>ile,<]ii6dplti licet fortajje "\tatur illis in yerlis Yd funt co/itiCr ex(e> {? licet no fats,ttfecit Empedocles, cH dixit ignoremtii quo reducttur "\ntim* quod aer non femper excutitur ad yuodfy iftdrtton adaliqua cau/ani jitpenus, fed qttomodocu^ Jit.dietf generations ^t^fntttjuidixerut enimat loquitur defaElwra nutnnegantes cajum> tamen otnnei dt+ di,h*c "\erlfajic.^/tccidif cafu,yt timtfi quod rerum (futdam funt creuit in illo tern fore, cr'firtc eft " taj><(y quAdon nonjlunt tafu. alto modo. crdictt in membris ant" 41 Dicitmirabile q> oft homines maliumfluraacciduntcaju. " tonuemuntcbhicfuncaliqua.qua: ^ , , . , . fiuntcafo^cuhdc^ouliiKignorat Cumdeclarauitq,illud,q^ Ann 4, 1 eareduciadcaurasgeneratilknos qwindiueruntm negando cafum cnim, & illi couenimus in hacdiui JPfum ce,vnu fuPcr ho^ fil"^ fioneemiuWcilicet qfn qoaslam incoepitdiccreetcpratio^uammfiuntcaAi.quxdam non fiuntcafu. auxcruntdehocq,Antiquinihillo Quocirca fcquodammodo cutifucruntdccafu.noneftrocma eratfeciedaipfismerio.Atverotto,ncq;den,onfttatiua)nec,}probaM n -j i- -j - bills,tediolumodoacculatio Annneyillomqindemahquidopi, quora>quiadebcbantl0quideillo, nabantureflefortun^vtamici. idicereaut^nihilaliudeft acau tiam,authtcsaut igne,aut mtelx fis notiSjaut ^cft a!lad ^^ abeis. ledr^autaliquidaliud tahum Et hoc intendebat,ca dixit: OporInconueniens eft igit,fiuenon tetigtfomnino,&c.i &hoc,q? Anti putauerut e(Tej fiue putantes rex qui dimiferunt loqui de illo, no eft Empedo tiq1161'1111^?1'32^1'^111^'^"'^16*1 r6cinatiofuperhoc,q?n6fit,fedeft eles. teStYtEmpedocksnoafempet accufadoeoru,quidebebaiudicerc aliquid

Liber Secundus

A aliquid de co. D.d. & non viderunt Et qtiidam aly pojuerunt cau~ D ct,&c.i.cumhoc,quodapparet, <*> Jram Mwcceli&romniummunapud eos non eft vna illarum caufa , r j j rum.quasdicunt.vtamiciti* &li- danorumexfe.dixerunt. n.qHod risapud Empedoclem,&intelligcn exfefuit excirculo motw^ui ditiae apud Anaxagor3,aut ignis, aut jtinxit, & conjtitiut 'Jotumfecun aliorum corporu apud eos,qui non fam fjHnc ordmem. conceduntnificaufas materialesti Vultdeftrucre fermonem dicen 44 tum.& hoc intendebat cum dixu,f. tifi Cafuseft ci vltima oium & armcm*,&c D.d.&malum eft,&c. incoepitinducere inopinabile coni&malumefteosnoopinatosfuif- ting/nsiftiS)&cftho^ponutcau feipfum efle ahqmd exiftes, fed eft fas^&oiumentiu cafum, & ex vnaillarumcavjfar^&nonnotifi- feAdixit:Etquidamailj)&c.D.in. carehoc:ficuteteftmalurnopman duxitiiiudjex quo contingit hoc,& ipfumefleal.quidahudaDey&m ^x^icunt.nl&c.i.ciin^uinpofue w BhildKeredeeoomnmo D.d.q,ap runtq , ex f e>&cafu [uit reuolutio E Sdi P^^Empjiod^&fliJ^apud CorpoViscoeleftis,&motus,qnilargi fit fX eoseftahquodaddmnlhscaufis & tu/alijsentibus ordinem contingit Emp.a- rocmatfuphocexeo q, Empedo- eis,vtoftcaufiinuenian^n eisex ^ari^clesattnbu,tal,quaCafui.dixit.n.cj, cafu.qa.^uentfexilKquodiue%% ""gW00^*?11"^^ mturexcafu,inueniturexcafu. c L x. a no f uit ex amicuia, & lite: fed hoc, n u L / j ^congiegatiofitiAaliquotpepro . Etvaldehoc ipfum admira, C 6 f i f . pVie^lelregatioinalio dicitegca tonedignumeft,^ dicant ipx modepar fu^fiPrattrfbuitmotuaerisfupius faquidemaialia,acplatasaforx ote ajain quibufda tgib9,& non in abufda tuna nee efle,nec fieri,fed aut na cafui.&d.et9ca cogregationis,ex turam,autintel!hi,autquippia Non q?. quatitcaputjpprie,&cogregati6is, tale aliud efle caufamnon enim uiscxict ex qua fit manus,eft cafus. & coacV q uoduis ex femine vnoquoque ^J0^,0^ ; eftadhoc, qm,cum pofuitcaufam fit,fedextaliquideolca, ex tali ph.c4V.e. congregationis amicitiam fimpl'r, aut homo:ccelu aut, cV diuinio^ ti me.t .u nonpotuitdarecaufain,pp. quam rafenfibilium a cafu fieri ttalem F aaidit aliqua congregatio, & non autem caufam nullam eflfe.quax alia:&ideo attnbuithoc cafui. ap- lem animalium, 6C plantarum'* paretigitexEmped. ipfum ponerc EthociPfumeStmira!,ile,r.dt cafumeflealiudafuispnncipiis:er cerem ' i-/ / ; gooporteti^m dicere yd fit cafus. inimalibm,!?^egetabiU ' _ ., .bus canon fieri, nee moueri cafu, Suntautquidam^urcVc^ fedhayenicattfam>autnattiramf hhums.oCmundanorumOium ' . ... J. ' ,- ,,. . caufamefle ponut Cafum .ica. ^tmteU^entiam, aut aliudfimt fu*n.fieri dicuntreuolutionem, liter.non enim generator yuodli& motu,qui difcreuit, c^ confti bet ex quolibet femine,aut exfier tuiti hue ordinem vniuerfum mate , fed ex hoc fsmme generaPhy.cuco.Auer. I tur

Phyficorum
O twroliud&exhoc fyermAtegeneratur homo, ty dicunt de coelo , CT de corfonbut/j(unt dcgcnere altorum corforttm ditunoru, cafe n exfe^O" non halere coupon etn . Cuminduxitorimunfinopina 45 fe,crtnueniuti ds,quorumgeneratio run eft cafitflwa, tju<e <tc ctdunt cajit. Cf nccefle ejfet contrartum . Quia ifte fermo deftruit primu printipiumee,ideoinduxitfermoncm m forma fignificante^nccef*
i<} faocagiscft neceflarium', aperfcrutaridf namracafus.&diJf &reanmeft , aliquanm- propnallulclcientia,>llcutdmtI L s enscftv nurn.Et,qiiiaiftef " n. i_ i- j- T/I moeltinopinabiJiSjCUxit.llteenini F fcrmO)Iicet fit,&ci:&re<aumeftlo

Vide con-

d,xit:EthoC,quoddicunt,vaIdedt Tr ? P1^"^31.2113'*^^ tabihaAahfuntvihoracorpovilioracdr "buscoclefbbus,nongnantur, nee ,ccc corrumpunfcafu,redexcaufister'.j, mmatis*utnatura,autmtelligetia, li *"* autaliiscauliSiCumapparcatn?non ,,', i-T o quodlibetgeneremrexquolibet,* opinancumhocdecorporibasca: L lclubus,q tunt pnncipia iltorum, & qua: ordinf, / eis largiunf ,= - ea fieri r cxre)&nonhrecaufamoino,quam ammalia,&vegetabil,aliabent. Atqui,fi fie fe habeat hoc ip* fum,dignum eft cofyderarionc ftbenefefehet did aliquid de hocipfo,Napra:ter$q>&alio. . i_r j a. ztj~ ju qui abfurdum eftqcfdr,adhuc 2ubiurdius cu ^ . elc i dicere .,../>hxcx. ^/ . nvi^ ^ deantinccelonihilacafurachi, I in fjs aut.q non i fortuna, mulx ta contingere n fortuna. at tame par erat contrarium fieri* Etjihoceft ita, exifit Perfe conjjderationem ,cr rectum eft
rt ^<-f f-f

^ -- n ' eorum eflirrationabilis,tame maximainopinabiliaaccidunteis,(cili f i on am attribuuntomn a>1 app l rcntincoc i 0>cafuij&cumhoc 9nnn5 fenferunt,neq; fenrientaliSuidincisfier! <***:* attribuimt quac apparent in omnibus,qu?fun ^coClo,ordini,&noncaru,,cum hoc q>pluraeorum lunt,qua; hunt ^^jtnaponaiiti ofiiaief /~ * * le pnncipjumponcre contrarium. Sunt autem quidam,quibus Fortuna videtur quide ee caux iajimmanifefta autem humano intdleaui,tan$diuinuquidda
ttrv O-^*^ O A/ fr^>l/fl>C flW^ r*^ , .

quicumiftis>quoniam>&fifermo

j|

fermo Met ft irration* omm & fortunaj& quOmodo i detcr^ rnodoytamen maximum tnofma- minatas caufas incidunt. ttle contmgtt ettam ets ex hoc loEt altj exiffimatteritt quottc* cOffeiltcet ex hoc , quod non tntte- fits eft aliqua cau/a,Jed eftjitbtitutmt in coelo ahqutd, quod Jit ex lior qttam >/ apprehendatur A me te

Liber Sectmdus
te hominif,qma eft res diutna nobilis.Oportet igitur perfcrutan de ytro^ quid fit, cr "Vtrttm cafa,et exfefint idem, aut diuerpt,crquo ntodo reducuntur ad caufa , quas dtftinguimus . Cum notificauit q> quida ncgat ipfiimefle,&quidamnimium exK>llunt ipfum,ita q? attribuant coehil e naff los ei,incoepit inducere tertiam feignotum . c"tam,& fiint illi, qui concedunt i penat.c.!?. ,.

quta funt htc ali(ju<i,qu fiunt ex D tra tftos duos modos, c^ homines dictmt tttdfien ca/if, manifeftwn eft (juod Cafiu eft aliquid, quod e Exfe.fcimus.n. quod tpttcauidefl tale ft cafu, <&'quicqutaftcofa eft tale. Primopfcruta^dcnatura,qu^in- 4* uenitur ex cafu.qm, cum fuerit declaratn hie efle naturam propriam ei,declarabit'ipium efle, & declarable'poft q caura eft: caufata. n. func notioraapudnoscaufis.Etincoepit diuidcreresin aliqua, q funt fern p, &alia,q funtin maiori parte,&po fuitq? neuter iftoru duorfi modoru fitcafu.Ethoc,qdpofurt,manife ftu eft p fe.qm, cum pofuerimus q? non olafuntneceflaria, fequitur vt qdam fmt pombilia: & poflibile di uiditurinillud,quod eft poFeima iori parte,&inillud, quod non eft poflibile in maiori parte.& fiir etia manifeftum eft q? ilia, qua: fiunt in maiori parte,non dicuntut fieri cafu.fi igitur cafus,& ex (e fit aliquid', necefleeft rtfitin rebus,qua: non fiint poflibiles in maiori parte. Et , pofitio iftius fermonis eit pofitio fylFihypo.&coponi^fic. Cafusaut eft in rebus neceflarijs, aut pofibus in maiori parte,autin illis,q fiunt I minori pterfed no inuenit'in neceC' (arijs,neq; in pofibusT maiori ptc: ergo neceflario luenirtn eis, q funt in minori f>te. D. induxitteftimoniuhoium,&dixit,&holesdnt,&c. Cafusnon & rocinatur fup hoc etiam ex con- cit necef" uerfioneexiftenteetiam inter ifta. ^s'n|^ manifeftum eft.n.per fe,q;i illud,qS vt ,n ^-> non eft neceflariu,neq-, poflibile in ide.i. dgc maiori parte, ficcafu, & quod fit ne.tc.c.}9. I ij

& 3.de ala ditatcm cius,ted clt res dmma.& tacom.4. cuit iftos,quia i ftc iermo e irratioB nabilis,Cvtfithiccaufaignoratana tnraliter.& et contradiftio eorii eft demfando eisg.dfitcafus. &(ermo ci us refidu us manifeft us eft per fc.

, ' .

/- , ,/

,. .

J1 -

Primum igitur, cum videam ' alia quide TemperfiFrfieri , alia autem frequenter^manifeftueft q> neutri horum caufa fortuna dr.id.n.quod a fortuna,neqj ei9 eft,quod ex necesfitate,& femg neqj eius , quod eft frequenter * fed qm quaeda fiunt dC pter hgc cflcoeshfcdifcunteflea fortuna y manifeftumq? aliquid eft Forx tuna,&Cafus.talia,n4a fortuna, 6i qi a fortuna tali a ee fcimus . Dtcanttts igttwfnmo, epiodnos "\tdemttf res quajdttm effifemper eodem tnodo, W quafilam in matortparte . mamfeflum eft tgitttr tjtwdcafits non dicttur ejfe cattpt alicmuf iftorum dtiontm modoru , CT quod cjfa non eft tlltid, quod eft necejf<trtumf&'jemper,nec tlInd^Hod eft in motori forte: fed ,

Phyficorum
6 cafunoeftneccflariutri.,neqjpofe in maiori partc.fed ifta, q nonHint neceflaria,neq; poflibiliain maiori parte,qdam funt poflibiliaxquaFc, &quxdam in minori parte:Qua?r dum igitvvtrum cafus lueniatur in vtroq;:fed, fiexiftimauerim9 <j> po tentiaiftiusfermoniseft potftiafyl logifmi hypothetici diuifiui,neceffe eft fm Arift vtcafus fit in vtroq;. Sed Pofteriores Peripatetici, vt nar rauit Aui.dnt q> cafus inuenifi eis, qua: funt poflibilia in minori parte,non in eis,q fiintqqualiter.&h^c eft fententia Themiftij. Auicenna H autdicit,q?cafuseftio vtroq;.&nar rauit q? illi ratiocinant fuper hoc,di centesq? ilia,quaefunt & non funt ajqualiter,cum attribuunt'potenaa: aftiux,funt vt ambulatio, & quies. cum.n.aliquis ambulat, no dicim9 > ambulario eias fuerit cafu, neq;, ft quieuerit,q? quiesei9 fuerit cafii. Auic.con- Auicenna autcm cotradixit huic tra Thfc- fic-Nqeftimponlbileiucnirevnu, mi llul " ' quod dicatur cfle neceflariu in refpectualicuius,&cafualeinrefped:u alterius:& fift erit poffibile in maio ri parte in refpedu alicuius,&in mi . nori parte in refpe&u alterius. t quafi intendit q? ambulario,fi attribuifpotentiarmotiuzin loco,erit cafualis,quianoneftin natura ifti* potentia:mouere plusc quiefcere: &,fi attnbuHur ad appeti tu, qui fa. . citmotum,nonerucafualis. Sed,fi cocra Aui- hoc fuerit,non erit hoc contingens ocnnain. vt in paucioribus Baturaliter, neq j vtinpluribus,neq;neceflarium,qct eftinopinabile. EC manifeftum eft q7,qn dicim us q? contingitmihiq? comedi cum fatietate, & hoc eft cafu,& df fine cafu,Tt;me comcdere p appetitum.ergo contingenssqualc impoflibilceftvt inueniatur. cxeo 1C alteta duarum acrionum,nifi ex alteracaufaconiundla cueo:qrn ncutra aclio eft dignioc vt fit reliqua. &,cumitafit, aftionon inuenif'ex eo,quo.d eft contingens quaFr,nifi ex aliquacaufa exuinfeca co'niun-ftacueo.Ifta igi " caufa, fi fuerit vt in pluribus, tune ilia acftio non dice tur fieri cafu,f.fi ^>uent' illiusadfao nisab eo fueritin maiori parte, eric in pluribus,& fi fueritin minoiipar te,eritin paucioribus. cu igitJ-acl:io prouenitabaliquocontingenteper ie,&pnmo,neceflario aut eft in^mi nori parte,autin aiaiori.acotinge* L teautemxqualiter nullaadio prouenitjfmqjeftconringens acqualiter,qm natura eius eft natura materia?,non narura fornt^, Aftiones igi tur,q non funt nece/Tariaz,neq; con tingentes vtiri pluribus, neceflario proueniuntin minore parte. & fm hoc cafas non ent in contingenti ajqualiter,necj;etiam Arift.dimific vnu-m modum adionum, in quib* inuenitur cafus.. t debesfcireq> df ia inter contingens vt in glurib*, & neceflarium non eftq> continges vt in pluribus babel impediments M vtin paucionbUSj&neceflaniiJnon habetimpedimenturn,vt dicit Aui. fm.n.hOcfequif, vtofnnia fintnatttraliter neceflario: im mo connngens vt in pluribirseft iilud-, in-cui* natura eft poffibilitas vt actioeius deficiatin minori pte:5{ ioinuenic illic impedimentum- extriofecum. neceflarium vero,quiaiiotihethpc infuanatura^'ideo uon inuenicim. pedimencum illiextfinfecum.ii ergoVon inucnif'impedimentuin'er trinYecura ei}qd eft -continges vt in pUiribusicontiiigeret tune vt poffibilitas

Liber Secundus

67

A bili.t4smjllpcffctociofa:&,fiinuc- quardigniusrccipiunt altcrumcon D nitur ei,qupd eft neceffari u,impedi trarioi u cj] rcliquu,non eft continjnentum,tunc efiet impedimerum gentiaxqualiter : ScA contingens ociofuriT.&na nihil agit oci-ofe.Et, xqualiterinuenifiti paflione,no in cum contfngentiadf decaufe agen a&ione.non.n.inueniunf'aHones| te,&recipierue,pfcrutandiim dtde q funtaxjualitet . pafliuum.n . noa Pili mac iftiispfe&c. Dicamusigifcppiima exitada&umnifcapotentiaa&ua. at a d P^ ?, - materiaeftparata ad recipiendam &hceftcau(a,quareArift.dimi(ic f teapiedu . . o - j L. v contingens idupc6tra duocontrariaaequahtcr,&ideorcin hoc capio arqualiter. tia^quarr ccptio vtriufq; contrariorum eftei fermoautem dicens q? omnia flint Idij-me. naturalis.&fiPrapparetde aiacon- neceflarianullaseftj&inMetaphy-!^^ cnpi{cibili,rip(an>eflepparatamad {icacontradicitur. a alnCod. Seena ', aclionescontrariasaequaliter.Iftud _ An-addita t. Eorum * igitur contingensnonhabetcaufas aut,quaefiunt,alia B agentescontrariazqualiterinom- dem^ahquidfiunt,aliavero ni tempore,f illud,quod rft natura non.horii aut, alia quidefm ele ^ le,&(inon,tiincnaturaagerctocio <5lione,aliaVeron6 fm ele&icv ponetespfe.vndenecefle eft vt illae aftiones nem amboautfuntiniis } qpro ^|f^ atrrrbtianfagenti^quodfacitaltc- pteraliquid* Quaremanifeftu fed'fort rum contranorum ita,An q> inplu e ft q, inr}S,qu3efuntpraeternex gloflk. ribiis,non cafu.&, fi eflet hicahqd , Ceflarium,& quod frequenter, qucfdagit,&non acitequahter,tuc funt qU3edam}circaquaecontin naturaageretoc.ore:Potent,a.n.ad giteffeid quod eft p pterali, rro efle,&nonefleefletacquausuieop ~- ., c~ '^ _V ., fein primamateriaeft atqualispo- &quaecunqjabintelleduvnq5 tcntizad n6tfTe,intcdimusq,d U o aguntur&ouawunqp 3 natura* contrariainueniunturin eaintem C poribus a?qualibas oppofitis, vt plu fter aliquid,&' qdam non qtt<edii uiam efle,&non efleaequalitcr, fed emm Cun contingentiaxquaTitcr eft necefle in .temppribus acqtialibus, & actio earum i n cau fatis eft>in m'ai ori par tci&funt corpora coeleftia, &ideo funtcaufe.eorum,q funt,& no fijnt .,,-_pim-afqualkcr.'Apparetigitarexhpc,q; 0 I contingens aiqualuer.no'n rnuenie1 ip pojenfijs agentibtisper (e', fed in pqtentijs paflmis,&in eis, quarum praeparatio ad receptionem duoru * -* . - _ .. . ' * * .. ~ , ~ autnouaia,in potetijsaiit;pafliuis,
I iij Cum

jedhcduocolbcafitwrmcis,<pt* fitntpropter alttjwd. Declaration ej} yritur quod in etftema fitnt ex._ fubffSfoftMe cfltuemre altqutd quod eft propter almd.Et ilia, ^ propter aliquid^nt-oia, ci r r r^ff'^ Ittvtt 4*ov> rnfrmfinviowi tf*pQldL

Phyficorum
G Cum declarauit q? cafus, & ex fe & modo,qui fit non per aliquem fi K 49 funt in rebus, q funt in minori par- nem,& q? ilia, quae fiunt p. j> aliud, Continua te,&illa,quzfuntin minori parte, fimtrespcrfe&e anatura, & a cocia quxda funt a rebus, qua? non funt gnitione,incocpit dedarare q> in pri propter aliquid, vt aclioues, q hunt mo modo eft cafus. fine cognitioncjvtcafus capillorum Huiufcemodi igitur,cum Fm a confricarionc barbae, hoc. n. fit in accidens fiunt,a forcuna dicim* minori paite:& quacda fiunt in mi t&tVt enim &quod eft, aliud mm parte/cd a rebus,q funt pg all quid r fdpfum eft, aliud aux quemfin,fedfequ.turexeis ahud tem fc3m accidens , Qc &caux abuK>nne,vtinuentiodebitonsm f rr r j f~"n.; n . toro, k noc.n.eit in mi minors parte.CA lea ianaconnngitclievtipliusaox r -\ / n jfitexitinercadforum,quodfuit,p mus per fequidem caufa eft ?di pter aliquem finem. Et,cum hocfe ficatiuum^maccidesautalbu, cit,inccepitm hoc fermonc declara- aut muficumata<5 fe caufa de 1 1 re quod cafus, & ex fe funt in rebus, finitaeft,quse veto f m accns in L q funt in minori parte,q fiunt a re- definita.infinita,n vni accidet. bus,q funt pp aliquam caufam, fed ficut igit diftum eft,cu in rjs, q errauerunt in ilia caufa, & fuitinue pg aliquid fiunt,hoc fiat, tuc di ^, ta ab eis aha caufa,& dixit: Et poft- eitur ^ cafu,& ^ fortuna. "1 ea,&c.i.pofteailla,exabusfuntres, Quod wtttr eft tale, cum fueGfunt in minori parte,quaedaiunt "^ d / , ^r propteraliud,&flyitaaKmes,qua: ^tferacctdens^cem^imfe funiacognitione,&vouintate, & ricaju.<cr quemadmoduens quod qdam funt no pp aliud, &futa<ftio dam eft ferfe , C7* quoddamper nesociof?. D.d.fedhaecduo,&c.i. widens,/tmtltterWefteffecattIedcafu,& ex le fiunt ex rebus, quz /- _ C n t'aUs funt propter aliquid, ex quibus in- ' ' o* i . -j i uenitur aliud in minori parte.D.d. " '# tdijicator/accutentalfs Delaratum eft igie',&c.i.&,cum fit ~Vero mujtcuf. & caufa effenttalif j declaratumde rebus, qua:fiuntin e# terminata , accidentals *vero M rninori P arte,q,qu X damfiutexre. ,termmata.etdtm emmfoffunt bus,quxfuntppahud,& quxdam .. _ _ f V,. . fiunt a rebus,q no funt propter ali- ^cidere mfmt^ ejtjtcut dixt quem finem, manifeftum eft q> in mtts,quontam,quado in rebttf,qu4 illis,qua: non funt neceflaria,neque funtfrofter aliquid, fuertt hoc, contingentiainmaiori parte, mue auodnarrauimw^tmdicnur effe uiuncur aliqua^uxiuntmminon * ** r r wc f * i /~ ttmr f v IP (F^r* r^ila, parte.quxnuntarebuSjqu^funt ,p '** -*./*>^ > pter aliquant caufam, i.propter aliEtilla,q funt talia ex rebus, quac 50 quem finem. Et, cum declarauit q? funt pp. aliquid,qii ex eis fit aliud p illa,quas funt in minori parte, funt accidens,df q> illud fit cafu. D.d.Sc duobusmodis,modo,Cqui fit ex ali quemadmodum ens quoddam eft quo,quod eft propter auquetine, per fej,&cj.& quemadmodum ens quod-

Liber Secuhdus
Acquoddatn eft per fc, & eft fubftatia, & quoddam eft accidehs ei, & eft ac cidens,uTr eft de caufa, qm caufa, quxdam df caufaper fe, vt#dificatordomus, &quxdam j> accidens, vt xdificator, cui accidit q? fait muficus,in eo q> muficus.df.n. <j> mufi cus eft caufa domus j> acddens,i.c^a inuenitur in caufa,qu eft per fe. EC dfia inter illud,quod agit cafu,& in ter caufam,q eft per accidens, vt dixerunt expofuores,eft, qm caufa, q eftjper accidens,vt Mufica, aut Medicina,nonoperafin domu olno, neq; agit in illa,fed df caufa p accns, B quia accidit caufie agenti, & df*il* a.Lcafus lud agens per accides, quia ex eo fit aliquid perjaccidens, non illud propter quod ef t,&eft illud,quod fit ex Cipacci- co per fe D.d.caufa aut j? accidens, eft^ewnU &c.caufa,quac eft p accidens, no eft nata. ide. terminata,cum poffibile eft vt accith^c.44. dantcau&,quareft perfc,infinita &.8.ph.ij per accidens.Et pr^dixit hoc,vt no*** tificetpoftq? caufa agens per accns. illud,quod fix ex ipfa,eft etiam caufa non terminata:qrh ilia ada,fada ^accidens poflunt fieri a pluribus caufisdiuerfisinuenire. n. debirore -, poteftefleabireadforum,&iread (colas,&a pluribus. D.d. &eft ficut dixitr>us,&c. &, cum declarata funt ifta,&eXpofita,manifeftum eft q?, cum a rebus agentibus,quar funt ,p pter aiiquam adionem, fueritifte modus adionisjfit ex eis jp accidens & funt caufa: eius agentes p accns, & dicuntur fm hunc modum fieri <afu,&exfe.

piendi argetum venifTet,reporx D tatur9 pecuniim,li fciuifletrvex nitaiitnon huiusgratia,fed ac^ cidit venifTej&fecifTe hoc repor tandi gratia: hoc autem neq? vt frequenter venientem ad locu , neqj ex necesfitate.Eft aut finis reportatio,non caufarum,qin ipfOyfed eligibilium,c3d ab intel> lectUjC^dr tune d fort.una quide venifTe-fi autem proponens, dC hui us gratia,aut fem per venies aut frequenter reportans, non for tuna* E Differentia dutem, <fH<e eft in ter k<ec duo in fejdetermmada eft f oft .fed in hoc loco manifeftmn eft quoditmbo collocantur m eo, quod e& prop ter 4lnjttid.~\. g. quoniAm tffe homo irctadtaLem locum, "Vt acciperet a debitore fitam pecumam,jlfiiret hoc: (ednonp'topter hoc mit ad ilium locum, itio eiitt ad ilium locumpropter hoc, quod aecipietfiiampecumam,fuit aca den$ ei: gr hoc erit, quando itio eius ad ilium locum nonfumt co~ fueta ei nccpte necejfana. Etfnif, t.acciperepecuniam non eft ex can fis, qua funt in ipfa natura reificl nt fine ^oluntate, &twc dicitur quod contingent cafit./iigitur fue Ipfaautcm adinuicem horu ritper'\olutatem,<&Jitio illicfue diiterentia pofterius determina ntpropter hocfemper,aut in madaeft.nuncverohocfit manife ftum3q vtrac^ funt in f)s,qu3c p un parte,tune accipere pecuniam pter aliq uid funt vt caufa recix nonentcafu. I liij Diffe-

Phyficorum
G Differetiaautinterh?cduo,&c. fueritj?voUtntatcmj&c.Ufiigifir'io 51 i.intercafumj&exfe. D.d.inhocat cius ad ilium locum ftiit p voluntaloco.i. quod declaratu eft exeiseft, temadaccipiendumillicpecuniam qfh collocantfl caufis,q funt pg ali- adebitore,quiac6fuetudo eft vtilquid,f.agcntibus.hoc.n. ita{ehe*tad licaccipiae'pecuniaabeofemp. ,aut illa,ficutgenus,& il!tid,quod habet in maiori parte,& iuerit, &accepeicadilla,ucut diiacft, vrfintcaufae ritpecuniamabeo], tune non dicrf agentespaccidens.D.induxitexem q? acceptio pecuniar fuit-per accns. pui,&dixit.v.g.&c.i.& caufae agen- & caufa vtri ufq; eft vna, & eft itio". tes,q flint ppaliquideflecaufasali- cauf^igiifagentescollocantincafu, cuius p accns,&flint il!a,q dnr cafu, &exanima,cum fuerint caufa; ali&funt,ficut,fi aliquis homohetde cuius per accidens. bitorem,& eft I aliquo loco, quern Manifeftum itaq? c$ fortuna nefcitefleibi:&,fifciret, tiiciretad ilium.accidit igifilli homini tfde- caufa eft f m accidens in rjs,qua: H re ad ilium locum ad faciediialiud, fm elecftionem, eorum quaegg cuius confuetudo fuit vt fieret in il- aliquidfunt* quapropter circa loloco.ifteigif'homo, qn tete"derit idemfidintelledlus, & fortuna ad ilium locum, &inuenerit fuum eft. clec:rjo enim non fine intelx debitorem inillo, &accepetitpecn ledueft, niamabeo, dicetfcp inuentio eius Declaration eft teitur quodcti fuit cafti:& manifeftum eft q?, cum fits eft caufa fer acciaens tn rebuff exiuitad ilium locum,non intende j&exeis ,q bat acciperepecuniam. exitusigi^ trni eiusad ilium locum fuit caufa acce juntf rafter ptionispecunix per accidens, cum tio, cr cafafimt in eodem. voluntas eius non intendebataccicovmtione. eftffne d pereillam pecuniam. Ethocintede ' H?ceftdefinitiocafus,fm bat,cum dixitnon eftexcaufis,qu; funt in ipfa natura rei,i.I natu ra exi paruitexfermonepr?dicl:o.&dixit I tusad ilium locum,cum non fitco- q? eft caufa paccides, vtdiftinguat fuetudo ad inueniendum debitore inter iilud, cauCam cflentialem . illicrfedelt caufa p accidens, cu no Etcum dixitinrcbus,qua:funrvocogitabat,neqj intendebat illud : & luntariac,intendit in rebus paticiori tune dicitur q? acceptio pecunix eft biis,qiuefiint voluntarix, &eft difpcraccidens.fi autem itio eius ad il ferentia,quadiftinguit'fubieclilcalum locum fuit ad hoc,vtinueniret fiisab eo, in quo non contingit cafuum debitorem ii!Io loco, quiada fus.Et,cum dixitexeis,quxfunt bitoreftafluetusinueniri ilJic,aut pteraliquid,diftinguitmteripfum femper,autin maiori parte, &inue &a<fiionesociofas. per has igi fires nitillum, tuncitioerit caufaacce- driasperficiturdefinitiocaflis,&c6 ptionispecnnixpfe,&null 9 dicitq? tentuscftaddicendumilla, q f u n t acceptio pecunix fuit peraccideus. volLintaric,vtdiftinguat cafumab Et hoc imendebat,cum dixie fi igif eOjquodfitexle.&fGrtetacuithoc, quia

Liber Secundus
A quia no turn eft q> illud, quod fit ex quae Hint ab co,non poffunt habere D
natura,in hoc eft, ficut illud,qd fit cxvoluntate. Deinded.&ideocognitiOj&cafusfuntin eodem.i. &, quia cafuseftcau'aper accidens in rebus,qufunta voluntate,& propteraliquid,ideofubiec"tum cafus, * /!_ ! ** r* 1 &cognitioniseftidem: qmfubieVpluntas clumcafus,&vo!untaiiseftide:& n * 5*"* voluntas non eft extra cognitione. aSl it," *fimiliterintelligendum de natame.cd.39. ra,C.cp fubietftumcafusj&rerumin tentarum in eis eft idem. caufasterminatas. D. d. neccflecft vtfintnon terminata?,fcilicet mfc. i.cxtra mentem,cum non (intcaux vt in pluribus,fed in paucioribus eorum,quxfiuntexeis. Deinded. & ideo exiftimatur,&c.i. q> fcienna eiuseftn5terminataapudnos:quo niam ex eo,q? in fe eft can fa, C. non terminata,ideo fcientia eius eft non terminata.D.d.&rectum ettquodammodo exiflimare,!fec. i. Appier latentiam fua; naturs exiftimatut ipfum non efle,& caufa latentia: ei* eft,quia eft per accidens,& quod eft per accidens eft in minori parte,& quod eft in minori parteexiftimatur non efle.& hoc inte"debat, cum dixit:eft enim hie modus,&c.

Indefinitas igitcaufas neceflee effe^a quibus fiat quod eft a for^ tuna.vndevr fbrtunaindefiniti efiTej&immanifeftahoI.Et c, vt nihilafortunavideat vticpfiex ri,oian,haec rede dnr,qm rona biliter. eft.nvtfiatafortuna,fe cundum accidens enim frt. Et caufe , ex qmhw ett Mud, awdeftcaRwcefle eft ytfntt* * _ j existimatur -i-t- ^ terminate,&idea \i r a. quodcajus ettam ejtnon termtnatw,ne^ mamfejtvs hot. Et qwdamo do reflum eft exifliman quod C mhiljitcaju.quomaoes iftifermo nesyquia(unt re$i,(unt neceffarif in illo. eft enim hie modus latent 53

Et eft caufa,vt accides, fortu na,vt aiitfimplVnullius, vt do/ mus ardificator quideca eft, ftn accnsauttibice, dL vtveniens reteratar?entu,nohuius . . G*>. > .. cavex ,. nieSjinnnitoefuntmuItttudine: etenim vjdere a j iquem vo i ens f &rjfequens,& vifur,c^ fugies. ^ ^ ttur ejtctjecuti q n tf <l Jrnfli

'fanrfpcr'amdens. 1"* feraccident^omu^ EtcauMu*funtcafu,nonfunt ^nem ire adahqucm locum, termmatar,quia funtcaufa-per acci nec apprehendAt pecumam , dens,& vt in paucioribus. Et inten- eotftiodpropter illampecumZiwt debatpcrhoc notificare q>cogni ad ilium locum, habet caufa mfmndc cfr t'01100 continctcafiim ,& q^nulla tep arcns (cientiaipcculatiua perfcrutaturde ,t <ju*n>rengieIde.(r.rae. illo,cum nullir.n ens intentum naturaliier proueniat ex eo , & entia , tem,aut fugere Dicit

Phyficorum
G Dicit:q> caluseft caufa agcnsper cum mtw caupe,qujiihtfi- K 54 accidens,& nofimplicuer.caufa.n. ctmjum mc modm,fant no terellentialiseftvnaeius,cuiuseftcau C t' ft /a,caufa?autem per accidens funtjin ' J . finitz.v.g.quoniam caufa domus natw.Sed homo dnbitat tn ~\naper fe eft aedificator, per accidens ve r<*/i cafits eartun ro funt infinitae, v.g. muficus, & me dicus.&fimilitercauf? cafus funt in finitae.ire enim ad aliquem locum, vbi contingit inueniredebitorem, caufa famtattsfutt adm a quo apprehenditor pecunia, het tit&[olif curttio. caufas infinitas.|vadit enim illuc jp ns, w*da Cunt pter caufas diuerfas,v.g.adquerendum aliquem amicum, autfugiendum aliquem inimicum. Et ifte Hoc,quoddicit,manifeftueftp j ^ fermoeftquafiin prima figura.& {e.qm,cumcaufae fuerint non ter- L vna propofitio eius eft, q> illud, q3 minat^,caufatum etiam eritno tereft cafu habet caufas infinitasrfecu- minatum, fed, licet homo concedat da autem,q> caufae infinite colloca- q? caufa; cafus funt non terminatse, tur in caufis,qua: funtper accidens: dubitatin caufis vniufcuiufq; eoru, & concluditur q? cafus eft caufa per qua: fiitnt,qcae earum attribuifcaaccidens.exemplum iguur, quod I- fui,& qua: non. quoniam quia cauduxitdedomo,&xdificatore,indu fie cafus funtcaufae per accidens,& xitad verificandum maiorem pro- caufe,quae funtper accidens, queda pofitionem,& cxemplum,quod in- fun t propinquc, & quxdam remoduxitde debitore, induzit ad vcrifi tae,remot;antemmagis funtdecacandum minorcm. pi.accidentis,^ propinquae, & propinquxmagisfuntde eo, quod eft Etdicereefle aliquid praeter perfe,ideo confyderans reuoluitfe rationem fortunam reAe eft. ra iniftiscaufis.cum autem differentio enim eft aut eorum,qug fern tia fuer it mauifefta in eis, no reuol M per funt,aut eorfi,q frequenter: uetur, f.intercaufam eflentiale, & fortunaautemeftinf)s,quffiut accidentale.vtcumdicimus q>caapraeter haec.quare, cum indefi/- ^ fanitatis cafualis eft aduentus venitaefintquae fie funt caufae, dC ti,&folis,noneuacnatio:manifeftu' fortuna indefinita eft. Attamen cft enim * ad^ntus venti eft ca:faetiam in quibufdam dubitabit nat.speraccidens, euacuatioautc Vticp aliquis, nunquid quacuis ^fe.exempUnn ,gitur,quodindur e r r xit,noneftdecauus,quaeraciuntdti fmtfomine. cauf? vtfamtans, bit'aredecafU)fed deeis> qua:n0n fa autfPmtus,aut?itus,fednode. Ciuntdubltaie,&induxi1texempia tonderi.funtemmalioea]nspro iOCofecundimodi.& quafidicat& Ximioresearuin ,qu fecudum caufarum in quibuldamdubitatur, accidens,caufarum, & non poflunt diftingui ilia:, qua; IUDC

Liber Secundus
A funtcalu ab illis, quarfunt per fe,& quxdam non, vt cum df q> caufa fanitatis fuit adue"tus renti, & fblis,no euacuatio. Dcmdeinduxitcaufam dubitationis accidftisin iftis caufis, &dixit:caufienim,qu;2funtpacci dens,&c. & hoc eft ita. qm, cum in quolibetgenere sutaliqua nota navnu geuerum entium, accidit in eo ctiam tale accidens.f. qm in eo eft, quod eft manifcflu perfe ipfumcf caufam, & quod non eft manifeftu f'fe. Themiftiusveroexpomthoe capitulum ita, q? intendebat nonfiB care q> caufa; cafus quarda funt propinqux,& qua^da remotae,& q> hoc intendebat per exemplum, cii dicit, q? caufa fanitatisfuit aduentus venti,&c. quafi intendit q> akerum ifto rum eft propinqnitis reliquo. Et in quibufHam libris muenimus, non abraderecapnt.& fecundum hoc in tendit,q> caufa; remota?, qux funt p accidens, non numerantur in caufis cafus. abradeceenim caputeft<aufa cafualiscemota:fbl autcm, & ven tus eft caufa propinqua. Fortuna aut Bona quidedix C citur,cu bonum aliquideuenit* Mala aut, cum malum aliquid* Profperitas vero fortunaeySi IIKfurtuniUjCum magnitudine hax abeft,vt quis malu,aut bonu ca piat magnu,eft vel infortunatu efle, vel bene fortunatum: qm, tanqp exifteret, dicit intellecftus, q3 enim paru, tanq^ nihil diftax revr* Amplius aut incerta eft ^pfpera fortuna ronabiliterfor^ tuna,n.incerta eit.neqj^n+femp,

70

necp frequenter poPe eft eflfeeox D rum, q funt a fortuna quicqua* . onus, Etdic cum finis eiutfuerit diciturt

i i nes fitermt maxtmi.Et idea ejuifere "\ernt ad maximum malut aut maxtmu bom , dtcitur r r r fortmaticafaaut mfortunAtt:m tetlecltu emmprofert res fecundu quod flint ,(tutfere.tttud emm quod E diminuttur quafimhtl eft. Sedfir emm fit cajtt non eftfemPerjieque tn matonfarte. Et df q? cafus eft Bonus, cii finis 5* ei*fueritlaudabiIis,&ec6tra.Bonitas aut cafus eft, qn illud laudabile fuerit maxima. & fil'r Malitia cafus df,qh illud illaudabile fuerit maxi mum.Et quafi intedit q? bonitas, & malitia cafus vfitantur,qn cafus fuit maximus,magisc vfitantur bonus cafus,& malus cafus. & forte hoc eft invfu hominum. D.d.&ideoqui F fere venit,&c.i.& pp hoc,quod dixi musq? malitia,& bonitas cafus diciif in mximis cafib9,ideo dicunt'in eo, i maximum malii,

Mali cafus.illud n. qcf eft jppinqu u ad habcndu,& exiftimafoiuo habc ri,eftapudintelrm quafihabitu.&L hocintedebatjCU dixie intell's.n.&ic. ideft & holes tenent illa,q funt prupinqua adhabendunijquafihabita, quu

Phyficorum
G quiaintclle&usjpfertres/mcpfunt in fe. fed forte diminuit laliquo mo dico, & exiftimatur q? no diminuit inaliquo, ficutacciditin iftis rebus, qua;funt propinqua? ad efle,deinde jmpcdiuturacafu.intelledtusenim ponitcasquafiexiftentes. Etinduzit'totum 'hoc ad demonftrandum <jjnondicunrmalitiam,&bonitatern cafus,nifi dc finibusexiftentib9 in adu,aut de illis,^ funt quafi exiilenteslaclu. D.d.Sedfortunitasca fus eft lion certa res. &dixithoc,ne hodecipiafin fuavita humana ex hoc,qdacciditeidebonitatecafus. Sunti?itur:ambocaufe,que admodumdidumeft,fmacci, dens, d(. fortuna, &C cafus,in i)s, " tr c ' r n: qinpofluntfimnon fimpiV, necptrequctcr.&horu,qugcii^ vnqjfientinns^ufepaliquid* Differuntautem,qm cafusin plus eft 4 quod enim eft a fortu^ jia, eft dC a cafu :hoc aut non oe a fortuna eft. Fortuna. n, 6d quod S fortuna eft,rjs ineft,gb9 >C for tunatos efle inerit,& oino adio, Cafm tntur, ty ex onima am r \ r +. J i CumdcdarauitnaturScoemca- ft fus & eius,quod ef tex fe,incopit da K re dfiam interilla,& primo dedit de fmitionem con tincnte" ilia, &dixit: Cafusigif'z&ex anima,&c.i.& inteditpercontingentiaentia, & phoc, opdixitnonfimprr,i. non ilia, qux funt neceflaria, neq; ilia, qua; hint inmaioriparte,fedintis,qua:funt neq; necenaria,neq; vtin pluribus, &ex iftis et in eis,qu? funt pp. alined, D.d.Seddifferunt,&c.i.&exfedf magisgeneraleJJ cafus. omne enim quod eft cafu,df efle ex fe,& omne, quodeftexie,ii6dfcflecafu,fednd
cafu,fed ex fe. & cafus in rei veritate
re bu $ voluntariis,&fecundainreb' natur alibus.fedvtiturvnon0imnfi

eitexfe.eftquafigen'eiu^quodcft

funtduaefpcs,quarum alteraeftia

iftarumduarumfpecicrum coiter, & p roprie,&eftexfe.qnq;igiturfignificat cafiim in rebus naturalibus tantum, & qiiq;fignificatcafum in rebus naturalibus, & voluntarijs:ca fusautem non fignificat nifi illud, quod fit in rebus voluntari js tantii. P'd-c,f u? i&c. cafus eni fignineat ilia, in quibus cafus poteft did bonu%fcfiufftfopehuii. M
eftcir ? ageda efle fortuna hignum auc & ffivf ^^g efle cu felicix tateprofpera fortuna, aut ^pc. fcelicitas aut adio quaeda efteft enim bona adio. Quare quibuf cunqs no cotingit agere,r)s neqj a fortuna alicjd facere cotinget* Et ideo necejfe e, >/ cafits/t ex . Etjignu eius eftf quonia. exiftimatur quod Bonitat cafus,

/-. fiat
nbwcts , de epibw dicttttr cafas. tie enim quod eft cajn, exfe efl, <CT non oe^ied eft exfeteft cafu,cti(itf emm,w illud, quod eft cafatnuetitttntur in rebtts, in qmbusfot con tingere bomtas cafes, CT "\mtterfa liter m rebut, quapojfitnt operari.

Liber Secimdus
fafaf<yfortunitaftnaximcriieft alitjua operatio :cre/citfn.m operatione.Ex quofeqmtttr^t qmcqwd no tntendtt operation* jmpofttbile eft "Vtfafiat aliquidcaju. 58 Et quia bonitascafusinucniturin rebusvolGtarijs,nccefleeft vtcafus fit in rebus vouintariis,non:?aturalibus. D.d.Etfignumciuseft,qui a exiftimat',&c.i.&fignumei9,quod Bonitas cafus eft in reb* operatiuis, eft , qm bonitascaftis eft fortunitas
B

71

matn,neq}l>rHtumfneg3tnfa>ts,<]uo mam non habent elefltone, ne^ ha. bent fortitnitate cajus ,ne% inforttt mtatem mjificundujimihtudme, fecundum quod dixit, Protarchus, quoniam Ufides , ex quibtts jiunt tdola,frnt fortwattjuia Cunt do r ~, i i *. j j-'+r*. rufi ,cr *lf tyiJa UKefaJfyer tffis.Pafto emmcajtu eft ifttus cttam efuodammodo t quando alllud atfs event 4tamdcajit: alia e d eoru,quimaximamhabe"tfortum*

tatem:founuasautnoneftnifun aaionibus.nihilenimaliudeftnifi aaionesfiniumlaudabilium.&hoc . , intendeba^cum dixitrinucnitur.n. F ^i?finoj?atione. Et,cudeclarauico,bo &S* nitascafusefortunitasr&fortunitas humanis. n5inuenit J nifuhoIe:er<rocafus no lde.tz.Mc Jnuenifnifi in adionibus hols volu tarijstrn.&ideodixit P oft?Exquo iequit^&c.i.cfi .. pofuerim9 q, cafus in uenif in reb9 volutarijs,fequuur vt oia,qu?non habent voluntate,neq; intentionem, vtnohabeantcafurn.

, Cumdeclaraaitq,afuscftinrebusfluaefuntfincogninone.inar. Eu Jlarare 9 fequit ex hoc, vt cadsno mueniaf inahquaopaupne rerumnonani m ataru,&nohaben tmmcognmoner&dixit: Et hoc,&c.i & propter hoc,quod decla ratum eft, $ cafus eft in adionibus s> mamfeftu eft , q, cafus noil ucmf in rebus carentibus aniraa, *eWn aniniahb' bruos,neq; m mfennbas,quiano habt cognuione. D.mduxicexemplUj&aixicz&m j Pormna *Qb idcp cafus,quia f neqp inanimatu^quip .~ f n\ r iftis ,, non- inuenit / . 2 .forrunt .. aucareti pw-,necp beitia : neqp puerulus, tasyautinfortunitasnoatmbuitur b9,ncq;in quic^facitafortunajqmnoha alicuiiftoru,nifi tranfumptiue fm infanab* . j^gpt dec5tione:neqj profpera for pafllones contingentes eis ex haben qiJt? tuna, neq? infortuniu, his ine^ tibus voluntatem,vtacciditquibuf. . . nififmfimilitudineimvtdixit damlapidibasytfiantidolaglonfi Eih.ca.ij.'

&,o.Ethi. protarchus fortunatos effelapi des,exquibusfuntarar,q,hono **" J n i u- rentur^opulatiautcunvhiscox culcentun Pan autem a fprtana meft quodammodo QL his,cum agens ahquid circa haec agata

ca,autaltana. Et hoc intcn debar, eumdaitPaffio autcfteafusiftorum,i.qinnohabetcaiumuiaction fed] affione fm a(aiones

& nt habentes voluntatem. m ^lonlbus accidit cafus>& Sed cafus &alijsanimalibus, LAler & > fortuna:aliteraatemnoneft, &inanimatornmultis.vtequS . Et propter hoc mhii agit cafu caf^dicimus venit, qm faluat? alicjiiiditittdf quod non kabet am- quidera eft veniens, non falutis
aute

Phyficorum
G autem gratia venit. & tripes ca fucecidit:ftetitn 4 fededicaufa > fednonfedendi caufacecidit. ' - f ., ' -, 1t iibu* , etta in plunbus carentibus 4nima.~y.g. quanta dicimus quod equus yenit ex{e,et Jaluatur ex fuoaduentu ,fedaduetu< eiwad J
c

wsjunfiut propterfuamfalute. eQ.^^^ alijs extrinfccusefCT Aiamw quodfeamnum habes f en tialitermanifeftu eft qj ilia difedes cectdit ex fe Juper Juof fe- cuntur fieri ex fir. &, fi ifta fuerint des,tta tt Rtaptum^tfedeat aaioneshabentiumcognitionem, r^ r rt f &proueniunt excogmtioedicunjj ijuts [uper ip}Mn ,jea codere non wr proprje ^^ &} g fuerint a&io L fuit, T>t qutsfederet fuper ipfum > nes non habentium cognitionem, o Vult narrate q> ex f? luenitur in &proueniuntex habentibuscogni operationibus carentium volunta- "onern, fed non ex cognmone, ditc,vt accidit equo,quem ccepitini- cuntur com muniter ex fe. Et,cun* jnicus, qui euafitad nos, &fugitad *xlt Suae &&* fimpliciter proptcc nosj?p cofuetudine, & accidit ei'fal aliquid^ntendebatquzm fuanatu uariexfe. dicimus.n. cbifteequus ra.&fuafubftantiafuntppalicid, faluatur ex fe,quia non intendebat n6fm quid. & quafi intendit hie p per f uu aduentu falutem. &fimili- fimpliciter c6itatera,& vnmerfitatcr, qn accidit vt cadatfcamnu fup. tem- D.d-.cum non fuerint propter fuos pedes,itaq? fit aptum vt fedeaf alicluid, i-cum non fequiturillud y fuper ipfum: dicimus enim q, ip- PP ^fuerint.D.d. q3 aiit accidit, fum cadere fuper pedesfuit ex fe. &c.i.qaautcm fitextalibus>exeis, Quare manifeftum eft q,in Suor cauf?eflenualesfuntextrm 1 ijs^fimpliciter BB aliquid &ae,^^oauSm exfe, cfino fiunt,cunoneius, q uodeuenit, 'nuenituracaufis,aquibusmnam . r> n n. ' eftinueniri,fedarcbus,aabusnoa gratiafiuntcuiusextraeftcau, e ftinueairiinnatum.&fmhocdi: fa,tuncacafudicimus.afortux c i musin i ftlscaufis> q,f un c r fe. na autem norum, quxcunq; a cafu fiunt,eligibilium,in ha^ ^ Signumaute eft ipfumFrux bentibusekdionem* ftra.qmdicitur, cii non fiat q3 ,. pg ahudeft,ilhusgratia.vt am

r,

- fed ex eis fuerit aliquid,Qdinnatu

tur eeexfe , etquod ex iftis, (jut K fiuntexfe ex habetibtts'yoiutate' etper^otitate, dicitvrejfecafu'. Et,csmexfeeftcapcraccidens, d &cft ex c a u f l ^ u x fum propter aU quid,manifeftu eft q? ilia ,qu? funt propter aligd fimpliciter, qn ex eis ^fucritHIud, propterqcfFuerin^

ntpropter aLi^idlUud, tjttodac- q, ambulario, fruftra fuit. tanx cidtt ex eis ex ca extrmfeca, diet- q? hoc fit Fruftra. q3 natum eft ' alte-Fruftra

Liber Secnndus
A alter? Us gratia, cum nonperfiU ciat illud, cuius gratia erat , nax tum'qj erat, quoniam,fi aliquis felotum dicat fruftra ,quia no defecitfo^ridiculusvtiqjeriti nonenimerathocilliusgratia, & . Etfignum euuquoddiximtu, eft quod dicitttr ahquid ejfe Oetoftm^uando aliquid^uodejifrofter <tlmd,non eft Proffer tUttd

72,

fequiftatroitu balnei. Et,cfi declarauit.q? ociofa eft ilia ca,a qua non inuenifous finis, & vult cocludcrc exhoc.qjexfcinuenituratalibus caufis,mduxit minorg uropofmo^&eft,cj,cxfe eftfruftra. Siigitur cafusiuxta nomen eft?cu ipfum fruftra fit* decidit enim non percu tiendi gratia la pis. 5cafu igitur decidit lapis, qmcccidifiTepotuitvti^^quo dam > P rcutiendi gratia . ,

nt frJt ra. on
tUud, ofer
tnfer

fir >

ent tuodmtrottu* in Uneam fHcntoaof^mafehon ecltffaqttts ProHceret ' J T f j - :quo- 7 r ~ * " . iplHm, f>- .' et mtendil' turJermo eiusent \denfibtlts letPropter tpittnt interhcere. i r n j r J warn hoc non futt 1 propter tuna. ,(r rv -. . r f D.Etu}rcftdeautomato,i.exfe. 6} *i EtfignumqjilIuH,qSeftexfe, &Tteditqmfruftra.hoc.n.nom6 J inuenit irebusqu? non funtinna- deriuaf apud eosab hoc aduerbio tZjVtabeisinueniatur illud, q3 at- fruftra, &dic(it: qm cxfeffruftra: F C tribuitur cafiri , qn ab eisinucnitur & illud,qct e fruftra, fillud, cui9 fialiud cafuin loco finis intent?, eft, nis no e ab eorergo ex fe fit ex rcb', qm ifta dicqntur fieri ocio/e. Ocio ex^lnis no luenit'earu finis. D.inuun.n.dicitur in rebus, q ftmtpro- duxitexeplii , quo declarauit q?ilpteraliud,fedabeisnoninuenitur lud,qctfitexfe,innatQe"iueniri gfc ijlud. v.g. qii homo ambulat ad la- ab alijs, & dixit.v.g,qm, fi lapis ceci xandum vemrem,&n6 laxat. tune dent, &iterfecerhhoienr,hocerit .n.dicitJ op eiusambulatio fuit ocio ex fe, cu lapis fuu de(cfum ad ife fa. ilia aute", quainonfuntpropter ri'noeinatuitcrficerchoiejrergo aliqua, ctimnonfequunturfeadin hoc fuit abalio,a quonSeinnatti uicem, non dicuntur fieri ociofe. fi fieri:e".n. innatu fieri a lapide,fi ali.n. aliquis dixerit 9? introit9 balnei gsho^pieceritlapide ad iterficie"da fuerit ociofus, quia fbl non eclipfa- aliu hoIem.E t debes fcire q? res fiut tur,ee"tderifib ilis: eclipfis enim no fruftra, qnexeisno inuenitur all- Docutnc

Phyficorum
ritate.&qnq;inuenif'exeisali<jd > -- - fed no fimpp illud,& hoc eft illud, cut deriuaturabhocaduerbiofru.... ftra in idiomate Grecorum. fecundum qusdicmr caufa in mo Vide .5 Maxime aut eft feparatu q9 "tauntc illud, ex quo eprmciptu am. a fortuna eft in fjs, quae natura motts.illud.n.<iuodejt pernatura, JiunknajCum fit aliquid praeter aut per cognitione,femper eft can natura, turn non a1 fortuna, fed fa.Jednumerus iftorum non eft nu

G ;jd,&tunedicunt'fruftrainreive-

lamiritutnarratumtutxfe,

magis a cafu fadfi ee dicimus. eft aute & hoc alteru: huius 4 n extra eft caufa,illi us vero intra* Et hoc magts differt al eo,quod H en cafu,m re\>mt em* funt per na turam.cu.n.fuentm curfuextra J t ' tr natura tune non dfcereturefreca
fu,feddttnitts dtceretur exje. fed hac eft alia intentio natura ah tlla:tllud.n.caufa ems eft extrinfe/ - ~ a f r a,nocautc euuej wrtnjeca. 4 Et diuerfitas cius, qrf eft ex fe, abco,q(teftcafuj magisapparetin rebus naturalib9, f.q> hoc magis ap oaret in naturalibus, ^ in habentibusanimasirratioabilcs. naturalia enimqiicurruntextra naturam,vt gcnerat* homo habeas (ex digitos, * non dicimusq?hocacciditcafu,(ed ex fe. D.d. Sed hie eft alius modus natura:: caufa.u. illiuseft extrinfccus,& homincm generari cum (ex digitiseftex materia.

meral>iltt, nea.

determinate.

Includit hie ilia, que, ia declarauit de cafu,& ex fe,& dixit:Iam igin narrauimuy. comuniter, & m quodifFerunt.i.fmvoc^&fmfe, & eitdeclaratumg?vtrunq; collocaturdefpeciebuscWarufubfpccie, qu?eft

illud.ex quo eftprmcipium motus, & eft caufa mouens, &agcns.D.d.qan.fitpnatura,&c. i.&hoc6ita, qmoe, qct ntcafii, ht aut acaufanaturali,autacavoluntaria,cum non fie hie tertia ca ages aliaab iftisduabuscaufis. D.d.fcd ifta funt innumerabilia,& non terminata,i.fed caf- rei,que fit cafu, liCet fintexcaufisagentibus, tnfunt ua oJum non termmat?, &innumcrabUes, <j uiacafusfitex eis per accidens, & nonfuntinnatae vtfequatur abeis n ifi illud, quod impeditur a cafu, &cft aclio prouenies a natura per fe, aut a congitione.

Quid igit fit cafus,cV qd for- Qm autem cafus, atqj fortu> tunadi<ftueft,etquoafeinuice nacaufafe funteoru,quoru aut diflferantAt de modis caufarii, intelle&us caufa fit, aut natura, Nihilfecu in quibus eft vnde principium cu f m accidens ca aliqua fit hox motus,vtruqjipforueft.aut.n rum ipforum,nihilautfmacci corum,quf funt natura, aut ab dens eft pri us fjs, que' r> fe funt, ide-4-Me manifeftum eftq> necp ca gacci l^ jg'^ do indecerminata c dens prior eft ea, qug eft per fe* &'.4. phy. Et 4J-

Liber Secundus

73

A /jfMM exfi, Cf cafajunt du* ipfum gjj quid comprehendit D tattptv crum ,mt<irttm cattfefimt Autenim ad ipfum, quid eft rex cr natural eft catt- duc"iPfr"Bf quid vlrimimi n . r e c i,a u t a , . fpertcct- commenfurabilis, auc aliases dens, eft prw* illo^wd ejl perfe, iufpiamreduciturvltimutm itA quod fit hoc et neceffanttm in -ra ^ ,/ a r TO. a *j r Et manifemm et quodhasttt j J c<utld]jm<Mife]ttim eft quod caufo ( ( ,r J r a ' ~ J j 'r caitfcexiJtentes&qMQd font tot, peracctdesnoprtcedit camper r -' 1 l f J fe quot diximus.tjo.n. per quare conQuiacafus,& ex fe fiint duarcau6
B

do,Cfm <f dnr caufx cafus j? accns, & nihil,auod eft p accidens,ef t pri9 illo,quod eft per fe,manifeft urn eft *cauG,qu*eftperactidenS>n6eft prior caula,quje eft per le. Pofterioritacpcafuseft^atcp fortuna&intellecflu^natura. quare fi q^ maxime cceli caufa e cafus,necefTe eft pri9 intelle&u, &naturamefle&aliorumulto rum,8<:huiusvniuerfi caufam, EX ft ieitur, Create Cunt Po-

f Wimwn corn, ay re in rebus immobihlfHS.'^.g.i thentdticis.non.n.reducHntur , nip ^definittonemreat^t Kmetri, i i- i i /> *****#* Cumpofuitpriuscpgnacaufaru funt quatuor,& notificauit q? cafus, & fortuna non funt aliae caufe ab il lis,&q>collocant'inffenere, q3eft mouens^ineojouodeft per accns, non P erfe,reuerfuseftad certifican dumcaulaseflequatuo^&dixif.Et
man ifefta e fc,& C .i.&declarauitq,

ex quoJeqwturJicaHfa caelt pro- hzc funt caufae cxiftentcs,& fut tot, C fne eft exfe^vt neceffarto intelle quot diximus.quaerere. n. per hanc F natnrafint dtta cZtpnw coniunftioni, Quare,non vfuatur altarum rervm.
i
nbus:&^ vfis

niuiihsquatuormodis,noninplu-

interrogatio conti-

Cum declarauitq? ex fe,& cafus netiftumnumeru.Et,ciinarrauic funtppfterioresin hoc,qj funtcau- hocdixit:Qjiiare.n.aut reducit-,&c. fie ab intellecl:u,& natura, dixit : ex Linterrogare.n. g quare,aut refpon quo fequif,fi intelfs, & na funt duae dere ei eit,aut per quid eft,f. j? caucau&,fm quas cafus,& er fe, vt pri' f am forrnalem.ifta n. caufa eft vltifint caulae coeli g fe> & aliaru priufg mu eoru,ad q peruenit interrogacoeli.&totumhoceftimpoflibile. tio pquare,inrebusimmobilib',& Quod aucem fint caufae,<3d cj apud illam ceflat qo,& refponfio . tot numero}quot dicimus, max Etintenditper resimmobilesea, q

nifeftum eft tot enim numero funt in materia fm efle, uon aut fm Phy.cuco.Auer. K de-

Phyficorum
G definitionem,ficuteftdefinitioin ggquid,as(igtiabJtplly{?ccma Mathcmaticisrifta cnim cofyderat teriam,formam,ipfum moues, deformis, &ideo caufe mcisfunt # id,cui us gratia, Veniunt aut .fin formlEt deinde mduxit exem- tresinvnampleruq,.i, .totorma.btdemdeinduxuexemplumde Mathematics &dixit.v. quWr ft/vi/rmo g.&c.i.v.g.qimtionesaccidemesm . Mathematicis:qm omnes reducun JP U. -/.. , turaddcfinitionem, vtaddefimtio JPeaeeade eft his :1 fln"metri,&anmetri,autre<ai,aut nommemgenerat. tircularis,autaliudabiftis. Et^uia caufe font qudtuor ,

Autadmouensprimurruvt pportet JVaturalem fare omnes 9

quid certauerunt < qm furax ^ rf^^ au^ionemper MOti fun t4Aut cuius gratia c'vtdo^ t'/i ^^ ft; minentur,Autinf)s,qfiunt,ma n r , yr i~ r teri^Quodigitur^ufarhia: Jpfi ** fid* CHrfur* W totfintmanifeftum eft. natttralemjfecundum maferta, t adpnntti nto-> ^y^foffttanJtCT'motoremj^r'pro utnattdicetur, ter <fuid.Et multotiew reducutnr w. ^Autredttr fnaadunu.qHodenunejlalifjHtdf fitttr ad Mud propter quid. >.r. eft etiant illudfropter ^Mide/t: et V/ regnarent. ^iut redncitur in *Ud>tx <ptopnmo efl motus, efor rebusgenerabdibtts ad mat ma. mA>& hoc eft ~^rmm: homo enatt tsfpparct igitwr quod caufiejitnt gcnerat homuum. quatttor,cr auotfont. D-qjoportetNaturalem darein 70 *9 Hoc,quod dixit,manifeftum eft rcfpofionead quare o&caufas quaperfe,&eftdeclaratioadconfirma tuor:qmlfcianaturaliapparetmadum per fyllogifmum dialefticu. te1'^in qo eft materia, funt oft Dialeaicus.n.ponitqjinterrogatio caufe.D.d.multotiensreducUntur * per quare reductf ad iftas quatuor tt'a ad vnum,i. & accidie in fcientia Jjf eas,itaq7hoccftmanifeftii}?fe. Et naturalivt trescaufe,Cagens,&for fermocomponiffic. Caufefuntil- ma.&finisfmtvnumfmfubieau, Iae,quaemducnn^adquare:&il!a, q &pluresfin definitionem.&hocac inducunifinrefponfioneadquare, dit.qrn,cu Naturahsvoluentred funt quatuor :ergo caufefunrqua- derccaufasgnatioms^on casgnatuor.Etexemplum re^ponfiomsiad bilium^generatioeftab ?quah m quare fin materiam,cum dicif; qua 'P^-g-4!"1 homo gnaf ex hominc recorrumptfanimal,eftcumdici^ ideognans,&gnatumfuntvnufm quia compofitum eft ex contrarijs forma,& forma gnata eft finis mo tusmateria:abagente,&ficifta'for Cum aut caufae quatuor fint, ma critages,&finis,& forma. &^a deomnibuseft Phyfici cognox hocnoneftveruinrebus,qnogcfcere,6C ad oes, reducens ipfum neranfab a;quali fibi in (pccie, neqj

Libef Secundus
A infinibusreru gnabi!ifi,ideo finis Jfals gfi* gnationiseftaliaanne generati. v. ^fiif1'? fr^m finishoisin gnatidne eft luerfjKx'fctf nirefua'primam pfe<Su'onc",&finis fu.i4.&8 eiusjfmq? eft ens, eft ipfum efle in m.cn. fuavltimap.fecHonc.&ideo dixit: 4 rl Etmultotiens.&intenditP.illatria a '^' Phyfic ,. X.T-- - / - qcunquc Ages,&Forma,rine,ucut dixinr

74

ex fe. b Hoc aflt, qfl dixit, q/ mddi p fciaefunttres,hetqonem. Vnus.n.' modoru trium fax eft fcia,q confy deratde rebus mobilibus.& eft fcia Naturalis.Secunduseft, quiconfy- $.m.t.c.i, deratde rebusimobilibus, fed funt inmobilibus.'&eftfcla Mathematica:mobilia aute corruptibilia, & mota mo Atqj oino qu^cuqj mota mo mobiliaincorruptibiliafunt vnius c derated uent>qu*cun<fe aut non,a non ftlz. c Et ideo forte hie non inten- Soludoque* vcro ampliugPhyficffuntznommin dit dicere modos'.artiu fpeculatiuan6,n6 am feipfis habentia motum,aut prf tiuaru,fed dicer modos entiudiuer iaffwde cipium motus,mouent, fed Inv fbru ,de quoru vnoquoqj oportet ^ B mobiliafunt* QuaobremTria dicere p,fe.ifta.n.gna,c| dixit,funt <l ScIl d| gnadiuerfa.& d ftfaDiuina non uina . n,co e 4> hoc co. funt negociaj, hoc quidem circa conlyderatde f i i i t n n rebus abitrachstm, u.prinuli mobile,illud vero circa mobile fed & de rebus exiftetibus,fm q? exi fyderat de ba, quide/ed incorruptibile, aliud ftunt.&ideo,cuensdiuiditJfmcon rebns abautem circa corruptibilia. fyderationf demfatiuam, intrabit ftraftis taEt "\muerjaltter oe, quod, cum vna natura in duas artes,vt confyde j1!',.,!^,^ mouetjnouetttr, qued out non eft ratio Mathematici,& Diuini de nilflenrib*fe tta, non eft de fcientta Naturalt. mero,& fil'rconfyderatioMathema cundii <& tici,& Naturalis in corpore,& linea *"* PPeeenim quod eft huiufmodi}rio mo o^fuperficie-Hicigifnon intcnde- " ybf^f uet,quia in eo eft motus,aut frm-r batdiuidereartesTfed dicere gene- g,de|exnn eit cipiummotus,fedmouett quia eft ra entium,qua:funt diuerfarum na nbus demf tl j ? tmmobtle.Et idee modifcietia sut turarum,&,cum confyderantur>in *fao. * Tres.ymts n.cofyderat de eo,quod ueniuntur,ficut dixit,tria.

7l

C mouetur,fed eft corruptible , Se~ cundus autem conjyderat de eo , quod mouetur,fed non eftcorrupti ltle,Tertiut autem conjyderat de. eo}quod non corrumpitur , neque mouetur.

Ideftoe,quod,ciimouet,mouera, ^ru n t in eo quatuor caecum fit de fcia Naturali :qcf aut mouet^fed no

uens,& non motum: &iftaeft fofa abftradaama.D.d.nonmouet, g.a in eo eft mot',&c.i.non mouet, ga eft motu at> alio, & non eft motum

Quare ipfum pg quid,&ad ma vide eon. teriamreducentireddit,&adip 5imfum quod quid eft, & primum ^d em di moues.de gfiatione.n, maxime Uidiffc3? hocmodocaufascofyder5t,cjd cSfXde5*' poft quid fiat, di. quid primum fecit,aut quid paiTum eft, dC fie Vr femper quod deinceps eft* Necejfeeftigitur ">/ reftonfio adtjuarereducaturad materiam <y ad quid eft , fy* adpnmu motorem.pcrfcrutan emmdegeneration* eft hoc mode , ita quod confidentur quid eft poft quid, K ij &

Phyfiorum
(ideft primtnn,e[uodegit,et eccpi* ftEttone , tyjimtliter tdnjyderatur infepenttltiu ^mtm foH aliud temper. _ ,. v , j _. , Cumdixu.'CbNaturauspfcrutac 71 ~_ . f ' dequatuorcaufiSjincoepitplcrutari hoc,& prius de materia, & d. Ncccfle eltigit"',&c.i.&oportctigi'Na turalemapudinterroeationemper quareref P onderepmateriam,&p Videcon primum motorem:cognitio.n.gepenitus eft immobile}& q3om K nium primum eft* ^ Prirmtprincipiafunt duo, ~\m n NatHrale^ttomam in eo no eft principium ntotw.t?'quod eft ta} _ * _ /; j lemoiietdFnonmouetur.vt .- y^ .. ' tuna* f^' *}Udnon mouetur alt<juo modo om nmof& ejtpnntttm otttmrerttm. _ , . _, XT Cumdeclarauit q, oportetNa- 7* wralemconfyderarede caufismo-

videcpn- r . ^ &. & imis,incoepitinduceremodosearu, fiFc.i. 3gc nerationisno. PUCK, niiiaandonas ,. . vi

fciregnationem noiSjprimo quaeriH musexquognaf,&aquognat'.D. d.itacj?confyderemus,&c.i,cum gfcrutatifuerimvis in aliqnogencrc de iliis duab9 caufis, oportet primo perfcruiaride primis caufisilliusen tisa<5tiuis,& pafliuis.d.poftea 3 alijs c6.i.&. met. c. 12. caufis fmordinem , donee jjueniat ad casrei propinquas, C incipiendo a primo motore,& pueniedo ad vlrimum motore:&mr incipiendo a pnma materia,& p, ueniendo ad vltimam materi^propriaillienti) de quo plcrutaf'.&ideo oportet in hoc libro p. fcruiari deprima materia, & J primo motore.D.d.& quid eft primum,quod egit,&c,i.&incipiemus "'tis musfm cofecutionem, &continua lionem,donee perueniamusad cau fas propinquas, Duplicia autem funt princi^ ridecont Zim. pia mouentia phyiice, quorum alterum non Phyficum eft: no cnimhctmotus princi pium in feipfo,tale auteft^fialiquid mox uet,quod non mouet, vt id, q3

non Naturalis.& intendebat p hoc confyderatio de quiditate iftius modo contyderat de hocmotore, mi motoin probSdo ipfiim efle tin. Et,cum ris no eft narrauit q? ifte motor non eft natu JI?t!?r,{*"s ralis,deditcaufam, &dixit: non.n. mocoofireftineo principiumotus.&'iiteftr- derat de mo componitur fie in fecunda figu hoc moto ra.Primus motor non habet princi ^Clfl $% pium motus,a quo mouefifed mo- ^i^ta. tornaturalishabetinfeprincipium c.ir. &.i. moms,j? quod mouetur: ergo pri- h9 co. via. mus motor no eft naturalis D.d. & *" . quod eft tale,&c.i. hmoi motor ne- |a 'efleeftjfi Fuerit,ipfum mouereabf M queco,q7moueatur. & noneftita dcmotorcnaturali. Deideexponit :: vtillud,quoduon mouet'aliquo modo olno.&intclli go per hoc,quod dico,quod no mo uetor.i.quodnon recipicmotuolno naiurafr.D.induxitfecundu jpprium iftius motoris,^c dixit,c[? pri mum elt olum rerum. & hoc necef le eft,fi os motores, g. funt fub eo , non mouent nifi moueantfabeo, & ipfemouctabfoj eo,o^ moueatur. EC
t f* \ 1 1 t*vn* pn*

Liber Secundus
Etipfum quid eft, &forma : complerc refponfionem,&c.i.opor D ^ fuiis,n.eft,<S cuius gratia. Qua* let Naturalem complere refponfio fine-Hem rCjCum natura pg aliquid fit,c3d nem ad interrogationem jjquare, ^g^g^f hanc cognofcere oportet, dC pex jjcaufam agentem, & materialem nitusreddendum eftipfum pro ex omnibus modis,exquibus accidit,vt caufa: fine cauCeagentcs. qm pter quid. vtq>exhoc neceile de gfiib9 entium eft q> ex agcnte feeft hoc fieri.hoc au tern ex hoc, quitur adtum neceflario, & hoc eft aucfimpliciter, aut frequeiv in rebus zterni^&cjjcxagentefecjr j terna n? ter.& fi debet hocfieri,vt ex,p' turaftumin maiori parte,& hoc ex agente pofitionibusconclufio* cVquia eft in rebus gnabilibus,& corrupti-" hoc erat quod quid erat efle . &(. bihbus.D.d.&hocefleaut eftfim- ^ quia melius eft He, nonfimprr, pFr,i.confecutio ncceflaria.& q.d.& Hb^ fedadvniufcuiufqj fubftanria* oportet Naturalem attribuere c5s rupdbili-Et conjyderat de fjwditate ret, caufatis modo attriburionis illaru bus^ag* & creatione eiw^uia e$tfinx,et caufarucaufatisfuis.v.g.qrn, fiali- f .f quisdixeritqjextali caufa jpuenit aftfiimapropter qwd.Et, cpaa, igitur nattt- tale caufatum,opottctdicere <|> hoc ion pane r'4<t?it,&' propter ahud , oportet auteft neceflario, aut in maiori par quo pj ternij fcirehoc etiam^ oportet cample te.&iftadifpofitioinuenit' dequa- ^.? rerejfionfonem adtptdre fecundu tuorcaufisiaagente,&materia,Cq ^ *f^ caufataearum fequund'caufasl ma- z.ca.3fub omnes modos.y.p.yttomam ex hoc ioriparte,&hocertin agentenatu- ftanda ot necejfe eft "\tjtt hoc.gr hoc ejfe ob rali.Et,cum notificauithoc, incce- ^^3<7vi,<ic hoc,aut efljimpliciter, auttn tna pit declarare modu neceffitatis exiton parte:fi. n. hoc fuertt.,necejfi ftentis inter ifta emia,& flias caufas, & dixit:hoc.n. necefle e vt fit,fi fueetfjifuentfattirum. "\.g. quomtt rit futurum,i. fed ifta, q fcquuntur ex propojittombut eft condufio-O' fuas caufas in maiori parte.cu fuerit hoc eft ijuidttof ret. & htc eft mo- pofitaee,fequitur neceflario vt cau 5 fx eorum fint,f qm, principia in eis fequetur vltima, & non conuertit*. cundum ejfentiam "Vntttfituufy. y.g.qih,fi fuerit conclufio, necefle 74 Dicit: & oportet Natural? con- eftvt fint propofitiones,& non con (yderarectiam de quiditate, &for- uertit'.& aixit:fi igif hoc fuerit nerna rei:forma.n. eft in generatione ceflario, intendebat caufas. &, cum quafi fims,&quafi j>p quod eft ali- dixit fi hoc fuerit futurum,intendc quid.&,c]uiaconredere hocfundat" bat caufata. & quafi dicat, caufa. n. fuper hoc,q? natura agitoe,q3 agit, necefle eft,vt fit,fi ca^fatu fuerit,nc propter aliquid, ficut difpofitio in cefle vtfit.v.g.qm propofitipnesnc arte,& hoc eft maximum fundamf cefleeftvtfintjficonclberit. D.d. tum hoc n.cft quiditasrei.i.ifta.n.ca, cj, i^ius.fciz,dixit: Et,quia igitur tuifti'fcie ,. i ^ f. % oxc nam naturaagit pp ahqmd , oportetfci- cu ponaf efle, fc qui^ neceflario vc re hoc,i.Na:uralem.D.d.& oportet priorain gnatione fiat, eft qditas, K iij Sc

Phyficortun
G & formatCK cum enim fueritforoport ef nwnc tvitur loattiprt- K ma,necefleeftvtpiiusfit materia, wdehoc^odnaturaeftdeca*L & agens.D.d.&hic eft modus nobi ~ ,' , . liorl&formaeftin rebusnaturali fa>1*aguntpropterahqmd,debus,vtensfitJ difpofitionenobilio tnde froftloijtteinur de necejfario, ri,fm q? eft illud ens, non nobilius & quofe habetm relw naturalifimpPrrnobilius.n.in cfle no eft no y^ ^^ ^fUnf propter aliqutd o"es FormanS biliusfimpfV. Etdixithoc,vtnoji r j ;G~*~. ~n r~*,,; rm~nnon f.,\. ., .ftincet q? rorma iequitur natu- emmadhanc .. , eaufam . ... reducttnt, ., . ram materia:ncceflario, vt opinati W dtcunt ^nod caltdum eft talet pinati fiit funt Antiqui naturalmm, fed natu- '(J1 frigtdum eft talci&'fittnhter Anri^Jde rainueniteam propter hoc,q>ens . - .-~ " fitinfuanaturanobilius.&ideofor rna,^ iequitur naturam entis, non eft dicta nobilior, vt forma Mathe- . . . . . . . maticarnonenim dicimus q^hnea: citamicitiam,&'htem,&quida L exeuntes a centre circuli ad petiphe inteGigentiam, tamen mft'mwt, riatnfunt?quales,vtcuculusfitno - bihor,fedhoccontingit naturxcir culi.&ideo nobilius non inuenirui In form's informisMathematicis'hocenim, Quiaiftapropofitioeft maxima 75 Math en ia f.nobilitasnonacciditformis, nifi & fundamentum in hacfcientia, & ricis n[te-feciindum cf> eft finis. in fcientia Diuina:quoniam,d Napcrifnobi turals non concefleriteam, negat licas,^ano S V M M A Q_V A R T A. bilicas fiac principium finale,& negat materia Oftenditur y>omneagens agitjprociditfont, ptcr finem. eile propter formam,ex quo fequi nid fctfm ipfum negareagens':generasenirn DeCMtjafinaU. Cap. I. cji eft finis non generat,nili propter aliquid,& Idc-3. me. t.cj. Etvi Icendum igitur pri^ fimiliter moucnsmouet ^ppteralideibi Co. mumquidem qna^ qnid;&,cum fequitur formam, fcI tura earum caufarii quitur neceflario matenat natura: M quohoci eft,qux funt proptet & ^ non,nafcitur cafu, & fie no erit telligeadu tit. aligd,portea de neceflario qu<v agens:aut,fi erit,erit fruftra: & fifr, -^i i\ ji - fiDiuinusnonconcefleriteam,no modo fe habet in Phyficis,ad bane enim caufam reducut om poterit probate q? Deus habet (olicitudinem circa iita, quac funt hie , ries5quiacum calidum talenax ocuamemcircai^qu*iuntme, r Q.T -j aj ideomccepit Anltdiceregj natura turafit,&: fngidum, &vnum> agi TPra!iud &q)ab\oc dc. quodq, taliumthjc autem ex tie jj,^^ hk> & ^ loquetul. ceslitate funt,5d faut,#apta M dc neceflitate,ad qaam Antiqui re- QUODM, tura funt.etenim etiam,ii akam ducebant gfiationem, v trum fit T re heatfoUd caufam dicant,folum tangentes bus naturalibus,&quo fe ht ad cau lud{?^ valere finunt, hk quidem lite, fas,quasaguntjfpteraliud. Et hoc S^SSw &amicitiam^ilkverointdhi * iotendebat,curndixit &quo feha- me.c. 57.

bet

Liber Secundus
A .bet in rebus naturalibus, &c. D. d. Habetautemdubitationem, D omncsenim &c.i.omnesenim An- quid prohibeac naturam no,px tiqui reducebant, &c.i. attribuebat pter aliquid facere,neqj q<J mcx otnnia generabilia ad i flam cam, liuseftjfed ficutpluicluppiter, ciquainueniturneceffitasin reb% non vt frumentum augeat, fed &eft materia. dicebant eniniquoniam ex neceffitate calidi,& naturae ex necesfitate * quod, ru furfum fngidi,& humidi,& ficci necefle'eft la cum eft, frigefieri oportet : dC luenire omnia ifta generabilia, C q? quod frigefadiu eft, aqua facflu , propter hoc, q? calidum innatu eft deorfum venire: augeri aut, cu admifceri cu frigido, & humidu cu hocflat,acciditfrumetu illVat ficco,necefleeftvtab iftis qualitati &,fi cuipia peri t frumentum in businuemanfoia generabilia fine area,non huius gra pluit,vt pe> aliquacaextrinfecaadmifccnte, &c reat,fed hoc accidi t; Quare cjd dantc vnicuiq; enti complbnepro- prohibet fie dC partes fe hre I na B priam.&fifr dicebant,qfn, quia ca- tura,vtdetes ex necesfitate orix E lidum innatum eft afcendere fupc- rijanterioresqde acutos,aptos rius,ffigidumdefcendere inferius, ad diuidendu,maxillares aut la ideo calidum, cum afcendit ad.fupe liora plantaru, fient florrs, & folia: tosydC vtiles ad terendum cibu, i iicutet,cunifcigidu defcenderitad cum non propter hoc fadi fint, a j inferius, fient radices.& fiir faciebat fed acciderit.fifr aut e 6V de alrjs n0s. deolbus,dequibus nitebant redde- partibus,in quibus vrinefleip re cau(asa<ftionum,queadmodum fumppter aliquid , Vbi igr ola nitebantur in hoc in generatioeeo- acciderintjperindeatcp fi,ppter rum.eadeenleft difpofitio decau- aligd facta forent, ea quide ferx iisgeneratiois,&decaufis action u. iiatafuntjacafucoiiftetia apte, qui enim atuibuit generatione ne- qcuncp vero non fic,periere, pe ceflitati,attribuitadiones neceffita reuntcp,quedmodu Emp* dicit ti,& qui actribuit earn fini intento, ea,q use prima hoi em referunt, C^ttribuitgenerarionemfini inteto. & taurum parte fecunda* t,quiaquidam iftorum dicunc aeensefle I prima generatione mu- Et eft hie qo.dicet.n.tdiquistfwd ars . bouidi,no in oibus gnationibus,vt Em- prohtbet ~Vt natwrd non propter all pedoclesamicitiam,& litem,& Ana quid agdtjuecfa ")/t alicfuidjlt nobtacagorasintelligentiam,dixit:quoniam,& fi imponunt.i. & dicim9 q> ltw,fedjtcutfluma Irentt a coeio , ifti homines reducunt ota ad cam non~\t crefcant ntejfcs, fedexnemateriale,quia illi, & fi ponunt cau cej?ifate.tjnotl.n. afcendit, necejfe 0maliam,Cagentem, vt Empedo- eft yt mjrigidetur^, cum wjricles,& AnaxagoraSjtn modicum p.ceperunteam, & conceflerunt cam gtdatur,fit a<jH4,&' defcendit:et, in principle generations, deinde cum hocfumt , Accid.it "Vt ruffles dimiferunt earn in alijs rebus. crefcant.w eodem modoj K iiij cor-

Phyficoi'iim
G corrttmpatur In aceruo , aduentta perct tnricum in accruo,uTr no fuit K pl*w*nonfnit adhoc, ^tfemen xrefceret incites, fed{vtrunq} fait corrumpcreturrfdhocfuit rferae P^Addons.&,cumiueftdcplui r -i-i i - i ilia cum feimne,nihilprQhibct,Vk cidens.itamhilprohibet ytmem hoc,q>mcmbra corporisfintcou* bracorporis talemhaleantdifioji hienriaad&lutcm corporis,firhui* tionem in natura. "V. gr. ^tdentes dilpofitionis m natura,C<j> hoc acd datciscafu,ficinacciditmcffib'cre (cere p pluuiam. v.g.qifi denies net<*'Mrrr *w, c/ rrtvu^itiJHH, cefleeftinhoc, vtaial (aluetur, vt /<#*admolendumcibum yO'wn anterioresfintacuri,vt fintaptiad propterhocfiterunttfedhoc acct- incidendumcibum?.& pofteriores At cafu.tr eodt modo eft J deab/s Jatiadmolcndumcibum,fedn5^ > . 7 Tf ' hocferut,tedaccidit-scaiuexna membns,tn yttbw ex&imrtW turamateric,&eodemmodopoft H fffi Mud,propter quodfunt, "V.gr, qms dicere q> ita eft de ali js vtilitati L cum conueniunt otnnes res,illa co~ bus mcmbrorum, de quibus eftir matur q? membra fiunt ^n jllas vti * Jitates.&dicunt..v,g.acciditvtaclio u nes membrorum conueniant hoc cidit enw e# tfttodfiiennt come- modo conuenientiae,J nonfecusef nientes aflioni exje, {? Mud, cui fet,ac fi ifta membra eflent in prin' wnaccidtthoc,corrwnpitttr,W apiopropteriftaa&oiies&TaU- - . .i rates ilhc.&eodem modo ajalia ha

16

t ha?c eft quzftio. Dicetn.ali- tia:,deftrue',& corrumpe^, v t acciquis q> nihil prohibet 9 natura no dit in vaccis Empedoclis. accidit, n. I agatpropteraTiquid,neq; vtalig.d eishoc,quodn6o!a membra eoru M fit nobihus. qm quemadmodu plu fliennt apta ad aftiones hois,neque uia vf Cjf non venit a Deo vt crefcat ad a&iones vaccarum > & ideo cito meiTes, (ed contingit neceflario ex rhoriebanf. Et dixjt: fedqucmadnatura materiae.necefle eft.n. vt va modum pluuia), &c.i. fed quemadpores calidi,& humidiafcendatad modu pot ahquis dicere <j> pluuia locum frigidu, & vt infrigidenf il- venita coelo,hon vtmeffescrefclt, lic,(5c fiant aqua, & contingit necef- led de neceffitate materi.D,d.q?.n. (ario vtdefcendatadinforms, , fi afcenditj&c.i. & ex hoc poteft qui inuenerittriticum.in terra (emina- opinari 9 pluuia eft de neceffitate. tum,accidet ei,vt crefcant mefles,8c D.d.&,cum hoc fuerit,&c.i &,cura ii inuenerit ipfum in aceruo, corru aduentus pluilia? eft de neceffitate pctipfum.quernadmodum jgif'ad" matefia?,ergo crcmetum mefliu eft ucntuspluuix non fuit,vtcorrum- ^ accides.D.d.&epdem modo, &c. i.ap-

rerunf 'Vacc4sf yuarumfaperior4 fu if te modus.dicunt & illud,cui n6 acaditcafu ifte modus conuenienerant homines,

nientia fuerit intenta, ted accidit ca

Tiber Secundus

77

Ai.apparet,qmquemadmodumpluf/ocigitw,&'Jtmtle f&itdii uia corrumpit triticu in aceruo,fifc ^tationem , Et im Vt ipfumfecerecrefcere fit p accns . Aduerferius.n. concedit g? ipm cor eotaw>d font, out fimbertaHt m lumpcre eft ^ accidcns. D.d. v.g.i. fratoritxtrte,!?' mhtl Q

ccffitatemateri*,eTquagnanf,& exje.impip&tle*, tft extjttman molx etia funt ] ace ad molendu ci- f md cajtt multipltcetur flttttta in apudnawram.D.d.v.g.e6ucniut, &c,i.v,g.conacniuntvtilitatcsompiuro mcmbrorii in alali generate tali conueniemiarat fi efT infcnta
bum.&hocetacciditcis dcoecefli- bycmcjmmo in afcenfn canit, attt tatcmatciiJE,&nonfimintcntum

> f - - 7 * ? . i /. JfWjHtncawsjmmom tyeme tjt fucntc<dor,siigitttritt4 y?nerit cxfe,ant c<i(H,4ttt propter aliaud

l y jlhuslpeiaiahuin:&illiid,cuinon /r ^ / r accidithoc,corrumpeC,&deftruef, fxfe:er&Q .nece^t fint TtaccidkvaccjsEmpedoclis. D.d, 4li<jM<t.fid omm4 M* concedwit aecidit.n.cis,&c,i. accidit membris dicentes hocjiedwn alt} eafiert tx aialiu>?>fuerintconucnientiaaaio ^r^ecelfe^tturfftyf mbusexie,&caiu,nonquiambra j r t ^ i -j r fueruntgencratappiUal vriliutes, f*d tf Profit cr^md, ft

Ratio igi^qua duhitaueric ali ty* extffcnttlw Per ntt qis,hgc eft dtfi qua talis alia e Cum induxjt cj6nem Sed impoFe 5 ifta hoc fe life mo*' cam finale, j ncoppit declarare q> im autfemeficfni^autffrequeter, &finates,qapparent in gnabilibu* fedeorum,q[fiunta cafu ahquidef fe,U non pofe eit cue haec aut a
o e r a I a l per,aut in

,otone>auc, majori pane:mpnftruo^

queeruntat vcro natijra funt ifta membra gnaowri natura, ia,quemadrnodii0Cipr] tpillud, quod gfiaturi natura gnaip fur in eadem dl( ^C ftinc. membra eneranwriailUdiipoft'-8;' uone

licorum
C tioneconiienicnti,inqua funt, aut Ampliusin quibufcuqjfinis K femp.aut in maiori parte:& oe|, q<f alicjs eftjiuius gra agit qcfpri*, fit cafu,& ex fe,non fit fern p, neque quod'qj confequens eft. ergo, vt in maiori parte,fedraro. SylPsigit" agitur,ficaptum natura eft,&, Uccompomf. Conuementia,qeft vta ptu natura eft, fie agit vnu^ Itermembra,auteftfemp,autIma quodqi>n ifiquid impediat.agix ioriparte:& quod eft femp,autin maiori pane non eft cafu: ergo ifta tur au t.ppter aliquid,& aptum conuenientianoncftcafil. D.d.Si itaqj natura eft huius gra.vt,fi i g ififta 5 &c.i.fiigififtaconuenien- domuseoru,qnaturafiunteet, tia aut eft cafu,aut a natuta pp falu- & Vtiqj fada diet, vt niic ab ar tem a!alis,&iam apparuitex fermo te.fi aut q natura, non folu na> ne prasdifto q? no eft cafu, remanet tnra/ed &C arte fi'erent,fifr vticp vt fit pp aliquid, & eft falus aTalis. fierent,vtapta natura funt. pro D.d.fed oTaifta,&c.i.qm,cumcon- pterergo alterum,alterum. H iunclu fucrithuicjpp6ni,q conccambuseftfnisin^ Ef etillajn dut,f q, resexntesft-'ana,f.hoc,q 7 taaproptet ^mfin^ttur t>riresexntesfc pp aliquid jconclndet ' ' , J // in tertiafigura,q>quaedam corum, ww,forfagttur,^ m tUa, qn* q funt a natura,funr propter aliq.d: font post.& necejfe ett yt "\nutn& eft ver5.non.n.oe,quod eft a na- tjuodtfa eorti,tj a?unt,jic agat f <y tura^ftppaliquid.Ettacuitfblutio fimilitere nemqftionisdiclisdepluuia.quia ' a - ^ iamuotificauitcfdefcenfuspluuis ^natn^tagatyi, _ in hyeme in maiori pai te, & apud pediatur.cjHodaut agit f>ropter all afcenfum cams eft in minori pane, quid eft natu, ~\t agatpropter alt& calor e contrario, ex quo fequiif qmd.y.f quoma, Kdamns vemred necefTano vtpluuia fir propter ah- l ^ d ' . quid.&etiam apparetex hocfermo tHrfernatur a.tmcgenerate M ne Of meflbs non crefcut a pluuia ca eflet,pcutgenerate cuts ab arte . I fu,cum hocfitin maiori parte,cor- & oe ^wd eft per natura, & cH M ruptio autem triiici in aceruo eft in per arte.e eodemo fecudu qttod ejt neceflitate matens,non facit vt no fitpropteraliquid.&, fi conccfleritis. vide 4) muscj/ non eft pp mefles,declarabi hoc. 83.4. tur q? eft propter aliud ,&eftaequa phy. elementis: &,fi * Na com litasgeneratioaisin j plct miil- non,corrumperet mundus. & Aleu, qfunt xander dicit qp pluu ia non eft proparte, & pter mefles,qm meflcs funt ab arte, a'rs mulca & non a natura: fed * natura comq funi per nam. IdeJ pletmulta,qii^funtp artem,&ars ffr.tc.73. multa,quaj funt per naturam.

Nititurinhocfermonedeclara- 7 J re c[j illa,q habentfinf, qn aguntur^ funt pp finem,&dixit: Etet, &c.i.& etiam oia,in quibus eft finis inteta per aliquas a<ftioes,prima, q agitur ex illisaclionibus,agitur propter il lum fine,&acliones, qusefuntpoft fecundum ordinem, funt propter il lum finem.deinde addidit alia propod-

Liber Secundus
A p&ne,&vultdeclararema cornierfam,& dixit necefle e vtaliq.d agat, &c.i.qn aligd agit aliqua adtione, ficut agit ilia adione, ita eft natum vt agat ilia actione.i. q> natura eius exigtt ilia ac~tione.Et,cii pofuit hoc cictintendebat,inccEpitdecIararet ex hoc,q? a&io nati debet ee" in maioriparte,&dixit:&ficuteftnatu, &c.i.qrnqui agit aliqua aclione, e natu vt agat ilia ,ita q? eft natumad agendu ifla actions aut fern p, aut I maioripartc:&hocerir,qn noimpediet''abaliquo.&fequit"'exhocvt illud,qc! eft natum,agat, nifi impeB diaturabahquo. Et,cu pofuit has propones,f.q? omne,qrf agit aliqua ac"tione, eft natu, & creatn pp ilia, & q> oe,qd eft natu, aclio ei'^eft in maiori parte,autfemper,&c6iungit huic,q? olanaturalia videnf age re pp aliquid,fequitur vt fint nata, vtagantppaliquid,&q,hocfitm maion parte Et fylFusfiecomponitur,Natiu;aliaa g untppah a d:& .Qmne,qdafitppahquid,eltcreata,&natua & dillfaaionf:ergonaturalia funt nata ad hoc,vt agat pp aii^d:&oe,qi1eftnatii,agitinmaion parte: ergo qcf eft naturale no pp domu gcncrarent? a natura: u% D cut eft difpo in arte,cum oe, quod agit ppaliquid eft natu, vt agat pp alig.d,& qcf eft natu,vt agat, pp aliquid,illud habetfine".& hoc intede bat,cu dixit. v.g.&c. D.d.&oe ,qcf eft pnaturam,&c.i.caufainhoc,q? cade" difpofitio in arte, & natura in hoceft,q>omne,qcleft^eneratum pnattir.3,aut per arte eft, fmq> eft natum vt fit illud ab eo, non cafu. Et.cum declarauit qrcad eft difpo inarte,&natura, induxitconclufio ne"fequentcm ex hoc, & dixit: necefle eftigitur in hoc. &c.i.oportet igitur inuenire in natura illud, qcf E inuenitur in arte de caufa final!. Et of no ars alia q uide perfi-' Ars alia p cit,qug natura non pot efficere, ficl> q*? alia vero imitauil ergo quf fm %g ^ arte funt,ge aliquid iiant, ma^ vcro'iminifeftum fb&quxfmnatura* "" fin,ilit6nm fe habentinter fefe in - g qu?fjnartem atqjinfis,cl c n. j * ^natura,poftenoraadpora. Z* "\niuerfahter ~\idemtu quod vide Ca. ars in quibufdam rebus perficit uilluio. dimmutionem natur* in etf, in cSra

ia pofuim us cu hoc alia propone, quod fimiliter eft de eo, quod e& &eft,ficuteftdirp6innatura,&e, fecnndumcurjumnattit'u!em. reqj.illud,qd agit ppfine,ficeft difpS latto emm fnmorum ad ^liima marte,vta g atppfi n e',apparetq J n6 efte(tdemmeo ^ eft recm, elt dna in hoc mterarte,& natura. , dlirnartem 7 m J i n r fccj,,fi domusgenerarefanatura, >*? ^qaodejifetune omnia, quaj funt ante domu, cundum curfum naturalem. Cum

ssst^ss ^: V*~IM*>'*K r 2^rtrs!!%'Si! rrrf ^.>fift *

ppaliqd.Deindeincccpitdemon- pciendumattionem,etinquibufftrare,q? hocapparer in arte,& na- dam rebus fequitur illam. Jiigttura code mo, f!ex iftis ^pponibus. tur quod arilur per arte, aeitur

licorum
6 Cum declarauitquod eadem eft 7 9 difpofitio in arte,& in natura,fciliIad edi- c et i n hoc,quod vtrunqueagitpro iil^c'i pwraliquid,incp:pitjconfirmarefiagcdoSP militudinem inter artem, & natua%l. ide ram in hoc.quoniam, fi natura age fup. co. p-ret aliquid propter aliquid cafu,tuc ccnenn.& r fie precedent!, 8t in plantisapx K parentconferentia quxdam fie ri ad finem,vt folia propter frux tfuscooperimentum* Quare, fl &natura} & propter aliquid Hirundo nidum facit & Anu __. <XKo <*>> wri i_t^_ A/IO, JlCUSlCiaiH*t\. plalllSC lOHdiirax

^Sa.piuribusfuisaaionib'natur a:*qc1 fum,feddeorfum, gratia nutrix ^ k r ^ ^ ^ S ^ ^ ^ tfi^fti-cniminnatumeftexifterecafu,non nenti, manifeftum quod eft noneftS cftinnatum iftere per intentio- caufa talismijs, quacnaturafi^ natii exi- ncm.Verbi gratia: qnoniam, fi la- unt, dC funt* fterein-nitasprouenireta.naturacafu,tunc *'--- -H ars non compleret diminutioncm Vide con. fifanitasproueniens ab exitu (antim. .guinisanaribusincrincis,efletper accidens,tuncfanitas prouenicnsa phlebotomia , quam prxcepit ars medicin3e,quiavultfe aflimilarina turae,proueniretper accidens. quia igitur ars'q uahdoquc eft loco naturac,&arsagit propter aliquid, neccf fceftvtnaturaagatjppteraliquid. &quiaarsetiamtequiturnaturam, &agit propter aliquid, nccefleeft vtnaturaagatprppteraliquid. Et *intenditperprima,illa,qujBfuntan tcfinem,&perp6ftiiema,ipfum finem.&intenditg?,fiprimafuntin arte per fe jpprer vltima, neceffe cit Tt.itafitinnatura:immodignius : ars emm in hoc allimilatur nature., Maximeautem manifeftum eft in cacteris animalibus, q use neque arte, neque inqujrendo, neque deliberando 'faciutQua' propter dubitahtquidamjVtrii intelleau}autquodamalioope rentur&Araneij&Formicac, &huiufmodi,paulatim autem ^nttunem tant^ltrwnhoCy^Ho^ per mtelletfum,autper"alttt<l"yt .*.. *(*> **)< ftr-C "' ~j ' ^ . r ' &* *j% fti con]yderauerts , in^vegetaoilwusjiedHm in /^ aliqttarfu* Juntpropter <_ ^am^litateminjine tntenta: ' ,. c\ r ^erbtgratta, (pomam foltajunt adcooperiendumf-uftum.siigiturnatura,Tpropter aliqtttdfa (it Him x f 4ra f^ ' IMfltnt propter jruftum in >< tabilibtts , cr ramuli radicil W\en*oriunturadinferiM,non <tdfitpertw,qu4rentes ctbumjnetMfitfttm ett quod iff a cattja initenitHr in e'K auA font per natura . * *" *. n V<i*&ner*ntHrpertlkm. Cuminduxitronesfuperhoc,q> ^nesjp. Datura agit propter aliquid, & non bantcsna
funt tura age-

Liber Secundus

79

A funtnattlrales, c5 fit manifeftum p aftiones lunt p intelledu non fe tepg ali- feg> natura agit ppaliquid,& tales quit J apiidipfum iiludconfequens. ^.d ft funt r5nes vfitanfcum aduerfario, f.cu EtiftefylPseftin Forma hypothcti- IniducVa Hales, cu .1 - I- dcmf a lit mani neganubusprincipianaturaha.in- cl.et potcntiacius eftpotcntiain- ne uua accj^ri fefta p fe caepuinducercmodficertificatiois dudionis. &iiie modus iadudiois tut certiagit; iftarum proponum, ex quibus co- eft dcmonftratiuus,quia per confy tude), Sc 1 1 df , ^ ponun^ jibe rones. & incoepit a re- derationem acquirimus certifica- vfitas, anc c6plc pra c '"[ bus, in quibus hoc eft manifeftum tionem,& vFitatem, anteg] copleJvalde,&funthabetiaanimas: adio tur oTa particularia.& fm hocindu ticularia. enimiftoru,quiaprouenitabima dio habcbit introituindcmfone. jo hoc vigtnatione,&c6prehcnfione eius, iudicium .n. vfe non acquintur in de pulchre Aq3 agit, fciifneceflario qj iftaagilt pluribus rebus, nifi poft maxima uer.Lprio ppfine, ficuteftdifpofitioin Hiru confydcratione dcpluribusindiui ru.ca. 13. Ap, & dinib9 & Apibus. Et io dixit & hoc duis: & hocdiuemturfm magis, & i.8. Ph. Hirundi - apparetmultum.&c.i.quxfaciunt & minus, fm naturam principij,& nes agunt aclionesartificialesnonperarte,ne naturam confydcrantis. 8 que per cognitionem.qm,fi agcret Et qrn natura duplex dt,alia rin^iaks" ^oc PP cognitione, tune transferquidcvt materia,aliavero vt fine arte, rcnmrdeaiiquomaliquid.&,quu & cogni- hoclatuitquofHa,exiftimauerunt forma,r7nis aut ft hf c, propter tione. Op- ea 3gCrc per cognitione, & intellc- finem autcm cactera, haec vticg i^aJa^c. &Um. Et,cudemonftrauithocin eritcaufa, cuius gratia* Et cum natura eft dtiot>M mo156. Vide rebus,in quibusapparet hoc mul6o.Zitn. tu, inccepit demonftrare hoc t in dis ff.fecundu mater i2tetfecutt cis, qu^fiint magislatentia: qrh fie treatwnern, <^r fims eft creatto , acquiriturcogmtiomelius.i.qm,fi hocconfyderaucritprimo dcadio & alia refidua funt'fropter fine, mbushabetium animas,&poftde ergo treatio eft cafrofter quid. vtilitaribus membroru, videbitq? E t,quia natura dfdematcria, & Sr natura generat h;c membra pp vn forma, dedaratum efl qj forma eft litatescxiftftesi fuis naturis.&hoc finis in generatioue,& omnia,quq F ^ inuenifmplantis,nedu inatalibus. funt antefine",fimtpp fine, ncceflc folia .n. vidcnif c in vegctabihbus ft vt oia, quae funt ante formam, adcooperiendu,&ad cuftodiendu lint propterformam. Et ifte fermo frudus. qii.n.arbor denudaf a fo- componitur fie. Forma eft finis: & li)S, corrumpitur inmaiori partc finis eftill ud,jppterquod funtomr frudus, autnon eritin difpofitioc nia,quz funt ante finem: ergo formeliori. Et,cu verificauitiftaper ma eft illud,propter q uo d fun t om indudione", pofuiteaantecedens, nia, quas funt anteillam. & neceflc & pofuit vfitate confequens, & di- eft vt forma fit finis ingeneratioxit: Si igitur natura,& pp aliquid, ne,quia(equitur abagente,autfem &c & dixit hoc referuadofe, tie ali per, autinmaioriparte: &fcquiqais exiftimet, q? if te adiones funt tur ex hoc, Yt matcria fit propter per intcllcdum.qui.n.ponit <p iftx formam. Peccatum,

Phyficorum
G Peccatumantiit&inr)s,qu5 cradfi fiunt f m artem/cripfit eninyio nmc mfterma,qwdcorrumpitur. rede Grammaticus, dC propina a ilh diccl cotingic & in ip qux fa natiix ranifiunt.Sngitfuntquxdam
in k darcdfjam imcr ^^

wit non rede Medicus medico . 0 * ' * caufa ordims 8 .nentum.quaremanifeftueftq, ingen C rationeeftcafus,queadmo- . fl; ., ^ dum caufa monftruofitausecafus,
ncm^ius cafusad natur 5, &i ftius

f m artc, in quib* quod rede fit ad ,llam.caufaenim illiuscafus,que pp ahquid fit,m i}S aut,quac pec JJH dicut,eft natura, caufaautiftius canf,alicuius quidem gra aggre cflimpedimentum natnra:,& pecca dit/ed fruftratur ? firr Vtiqp fe ha turn cms a non veniendo ad illam bet & in Phyficis,& monftra intentioncra. Deindeincotpitaflipeccata funt illi9, quod propter milarc artem natur? in hoc,q> cafus aliquid agit. & in ifc igit , quac ^ acciditl vtroq;, & dixit : Sed accidie H principio, vticp copofitionibus peccatum,&c.i.quemadmodu pof- L boui2ena,fi no ad quendam ter fibileeft vt accidat peccatu in arte, imnu^acfincpoterantvemre, jGrammaueHbarbarizarcAMe corruptovtiq 5P rincipioali q uo dicunnerrareinpot.one^ilrpofli\ r bile cltvc hoc accidit a natura. &dt fieban^vcnuncfcmine. xithoc^uiaaliquispotdicer^fina Scdacadttpeccat* m eo , quod tura ^^1,^,1, impoffibile eft f f f e r artem. Grawmattcu* enim V t acci'dat hie cafus omnino : & lie, iarbarfyt (juandofaty Medictu aut ncm erunt monftruofitates om meet in dando medumam-.manife > monftruofuateseruntinfnthteraccideremeo^uodefectm rorc nature,ficutaccidit inane. Jw curftim naturalem. Et in his, Et, cum pofuit cj> in adione natuttu<efiuntpertirt~eillud,quodc<idit citre<aitudo,& peccatu, ficut eft idit pcceatnm, qn*ntur propter illiquid fid quarens no inwnitfua intention , crjtrniltter eft J de nature, cr monftruofr funt i n i res extranet al>illo,proptcr quod Junt.ilL enim yacca^cuittsjupeno rafuerut homo, a principle fuit ex ewrtiftionealicum princiP* fro1 ~ ' v ,' J Jf rumprincipuru, it a quod non fmt fofibileperuemrc ad terminiim, ^^ & peccatum eft, qn natura crrat ab illo, pj? q uod agit, & pofuit hoc in artc.quah ans,& in n a,quafi nj}?^& dixit illud quod fit recte,&ci. cum actio reeta in artc ett actio induces ad finemintentufinc ahquo impedimento , peccatfi aute i n co eft , q n no inducit ad ilfu m fipnqei>dum,fedadaUud,non intentu,(ifreltdepeccatonaturc,& ci, re<a i tu d,ne. Et, cum declarauit ^ in natura pot accidere peccatum, ficut

Liber Secundus
A ficut in arte', inooepit declarare q> monftruofitates funtdepeccatona lura. &,fi coceflerimus vaccas Empedoclis effe, tuc poncremus hoc ex pcccato naturserno QJ ilia agat cafti, vtillidicebat. Etdixitmonftruofitates,&c.i.monftruofitateSjpuenien tesa na funtex peccato nature, & cxituilliusa<flionisabillo,ppquod fuerunt p aliquod impedimentum, qcf fecit ea errare a fine.caufa igi tur illiusvaccae,qua Eraped dicit,u fuerit verum, eft quiain prima genera tione corruptu fuitaliquodprincipioru in eo adeo , cj> na non potuit B inducereiiludprincipiuadfineintentii :ficutinuenimusmonftruofi tatesin animalib9 accidere ex corru ptioe {permatisr'no q? fuu h^c adio naas fine aliquo accidente,vt dicunt illi,qui attribuu t adione" nae cafui. font oliu*,autnon.hoc emm eft in. fed oporteret >/ hoc ep ft m antmaltbttf. Dicit:Etet.&hoceft,vtmihiTf, 85 ratiocinatio fuper hoc,q> gcnerano aialisnoneft cafu, qm,cum pofucri nus <j> oe aialgeneratu ex fpertnate,no generatur nifi ex fpermate,fequif neceflario vtgenerado eiusex fpermate fit p (e,& neceflario . ergo oenerario eiusex fpermate no eft ca fu.ergoipermaeft pp animal,aut itaq? fit age's, aut ma, aut vtrunq;. D.d.deindegeneratur,&c.i. &ne- cefleeftvtipermapraecedatgenerationeammalis tpe,&c*?generetur tx eo in tj>e terminato:& prim 9 ordo eius in generationeeft fperma,& vltimus a!al.& innuebat per hoc, q> aialper fe fit a natura.cum enim po fuerimus q? alal eft habens iperma, necefleeft vtiperma pcedatipfum; iperma igit eft prius naFr animali: cftigitur caufa eius g Cc.Si fimiliter, cum conceflcrimuaq?ex fpermate nonfitfubito,(edin tpe terminate, apparebit et qjgeneratio ei9 eft mediantibus alterationibus neceflarijs ingenerationeaialis, &q?initium J iftiusmotus eft a re terminata, a fpermate, & ad rem terminatam, C, alal,& pertrafit fup media terminata.&totum hoc dem fault q? genera tio eius ex (per mate eft pie. D d.flc etin vegetabilibus videmus,&c.i.5c nohocinuenir* folumodo in alalibus.Cillud, quod eft pp cam finalf, vt iperma in alalib9, fed hoc et inue ntfin vegetabilib9,licet min*,f qth in eisinuenit^pp quid,&cft ma ei% & caufa eius agens. Et,cumdeclarauit hoc fundamentum, & eft q> noa

btottlt

Amplius neceflfe eft femen fie Primum!>fed]nonftatimani^ malia , dt ipfa mafia quide mol* Us prius femen erat, Amplius S>C inplantisineft ipfumpg ali^dj minus aut diftindium eft , Vtru igitur5dinplantisfiebat, vtbo uigena viriprora, fie vitigena ^ oleoprorac'Annon.inconuenies enim fed tameoportebat ,fi qui dem &inanimalibus
tl

Et ettaoportct in generatione wrgy nongene fo.cr' totureneratHpnmo eft fycrma.Et et m "Vegctalilil44~Videmutpropter quid, etjimi run apparent, ytru i?itur,Jicnt m "Vacctsgeneratur "\accatfWHS fupe riorajunth<tmmis,fimiltteri

Miyficorum
0 no* general aliquid ab aliquo cafu, donee fcruonat ttttjtne. &^itacftdevcgeubilibuSjficutde princt&ifonmCcuiufa ret earttm, J a
aTalibu$,rcuerfuseftadconttadiceii * / . , .i / ... -> dtitti Empedocii.&dicittVtruigi- W*ft}ernatrtam>hal,etjn turi&ca.fiigtfhbt^uoddicit .Em- fneje% $ ddqnetolibetjine,fe4 pcdocles,eft verfi,qj qujcdam vacci ytiiipnntipHHitfimpcr imucit ad Fuit,ci}iusfuperibra fuerunthoTs,^ ^numfniM.MJiimpedidtur. inferioravacc^plocumamaion, yultft demonfttarert difpShifleccflc eft vt Vim-gencrer^cuius fu: t>cforafmtoliu*:ordoeniminani

p.d.hdcemmeftinopinabile i.vt fitvins^uiusfupcriorafuntohuae. efletvtTnafpgs'generareturaquofcdhocinopmabilereqiu^ripofuclriih'hoc,quodEtttpcdodesdiatde mentorlim:&hoceftc6ttafenfuiii. H gcnefatiotieanirttjlm. E^ifterer^ &)quia iflud p rincipiumeftexprimoequafi.hy^theticuscotmuus, lnquodeftruifconje^uens,&coa- n tet Naturalcm loqui dc eo C0 O neganteipfuffl^mq,c{tNaturalis, tqm,rihocinue : ft pdmus etudo.quJitoiiiagisivegetabilib'r deftrujt Amplius dportebat '&. i femi fubiec'tum iftiusfcte, quod eft natit titbus fieri, vt accidie * Omnino ra,& illud>quod generatur per natti But dfeftrui t fie diceiis eajquf na ram.quod enirrint p. naturam, & a 1 tura funt , & naturam Natura natura moued continue in genera-* tione vniufcuiufyentis. incoepit.n. Cnirh fant duaeciiri< ab aliquo b feipfis principio cotinue mo^ a principio terminato, & puenit a4 ta -perueniunt ad aliquerii fine* nneterminatum. D.d.&npnexpi t abvnOquocB aut iionide qui> principio,&c. i.& uon oe principid babet vnfl finem,neq; quilibet finis eftab VnO principio.quod aut gene J A / m rati\r cafu,non generatfa natura, cu ojtorteiT/t aijpojtttd non generefa principio terminate, toitui mge- neqjad fine termmatum. fi igifgcVtMiionc edftt> ({MgehGrtmtu'r ex nerata genelrent'hoc modo,ergo no ? navneq; generanf'a natura. &,cu * * --" atcttlit. eft pofuitq^naagitex'pnndpio termi > de- nato,& adfine"terminatum, & hoc > qttMiJipcr natKr4m> no eft (emp, dixit nifi impediatur.

o in ipo>

Id aut, cuius gratia, dc quod huiusgra, fientvti^ ^ fortuna* ficuti dicim^^d fortuna venit ho(pes>

Liber Secundus
A hofpes,lotusipabiuir,cum tanx o^aliquideft j?p, eafiimycum fueri- D quam gratia huius veniens ege musexiftimantesqjadioeius^qua rit,nonaut gratia huius venex egit.v.g.incroitus balnei fuit p p adrit.& hoc f m accidens , fortuna uentum eiusad nos: fed in rei verienim eft earum, q funt fm accix tatc non fuit propter fuumaduendenscaufaru , quemadmodum tum ad nos,cu non intendcbat hoc D.d.hoc enim eft p accident, &cj.i. & prius diximus, fed , cum hoc iftx enim adiones,quas fecit ex fuo fern per,aut frequenter fiat, non aduentu, funt p. accidens, cum cafu, fmaccidens,neqjd fortuna eft: accidunt ex fuo aduentu,& declarain phyficis autem femper, fie ni tumcftex fermone pdiclo Q>cafus ilquidimpedierit* eftdecaufis,qfuntp accidens. DA. Et tttudfrofter fiauthoc,&c.i.fi autem introit'bal nei ex fuo aduentu fuit fempet, aut tfl cajH.~*.?.hoftes^emt cajit, _ inmaioriparte,qm intenderitper fuum aduetum in troitii balnei, no E acHio nm quaji dicirausq? introitus balnei a fuo ad ttdttentw eitufuerit proffer ilia: uentu fuit p accidens,aiu cafu. dein fedaduentus euu non fmtf rafter depofuit qapd jpueniti natuta.eft tlla:hoc.n.e$l per accident,cum ca sure" femper,aut in maiori pane. & dixit:&natuialia,&c.Etfyllogifin9 Idcfup.te, fa Jit de canJis^Hafitntfer acci- ficcomponif. Propter quid proueniens a natura,aut eft femp,, aut in bocertexeofemfer,4Htin mato- maiori parte:& p. p quid prouenies nfartejtoneftfer acctdens ,ne- ab aliquo ex fe non .prouenit ab eo, aut (emp,,aut in pluribus: ergo feq,qtte cafacr res Mturalesfemfer tur in fecunda figura q? illud jppter fantleodecurjujtifi abfcmdatttr. quid,proueniensa natura, non pro 85 Cum declarauit 9finisinuenK"" venit a cafu. Et vfr,quia ifti holes in rebus nacuralibus pft>non cafu , cocedunt q> illud,qct prouenjt a naC icoepic facere rememorationem de tura ex iftis finibus,prouenit a cafu, hoc,quod pdixit.qmqnq;a cafu in &nonconceduntq?illud,quodpro ueniuntur fines, fed paccidcns,cum uenit a cafu5Jpueniat in nunori par fintin minori parte:finesaut<3tifle te,& concedunt q? ifti fines non ^ptesanatura,impoFeeft vt ditantur ueniunt a natura in maiori parte,& fieri a cafu,cu fint femp.aut in ma- hoc cotingiteis ex hoc,quod declaionpartc.Etdixit.v.g.&c.i.v.g.qm ratu eft de natura cafus, ideo reuerincenditquie(cerc nooifcuin,& acci fuseft cum eis ad verificandum if la dit-cp intrauit balneum , & receflu . propofitionem:quia eftpropofitio, introitusenim balneicaufa ei'fuit inquaeftdifputatio:in pnmaaute h^c cj? inte'debat quiefcere apud nos pomit hoc,quafi iiotum per fe. ipft & eft finis fuxquietisapudnos, fed igiturinillis } qfuntmanifeftapfe* non quieuit apud nos gg iftum fi- qnq;ponit ea pro manifeilisapud nem. D.d.& hoc erit,&c.i.'.& dicim9 eos, qui innatifunt rccipere illud, Phy.cuco.Aucr. L quod

Phyficorum
G quod eft notum per fe,&qnq; vttf indeclarationeeorum propofitionibusfamofiorib 9 eis ad confirmadum:&ideoiterauit fermonemin hoCjVtmihi videtur. Inconueniens autem eft non opinari propter aliquid fieri, ni fi videant ipfum moues delibe^ raffe,Attamen et ars non delibe rat.nanq;,{i effet in ligno nauis faciendae ars}haud fecus,atqj na tura,faceret.quare,fi i arte ineft ipfum gp aliquid ,& in natura ineft. maxime aiit manifeftum eftjCuquis medet ipfe fibfjpfi* huicenimfimilisenatura* Q3 jgitcafitNatura,atqj ita vt ' peer aliquid^manifeftum eft. Et malum eft etiam y quod non opinantur eafieripropter aliqmd, fua attionetW ipfe mueneruntfine cogitatione artem.et,fiars adt fcandinaues effet in ip/is iwnts , tuncoperaticeorumeffetadmodi r JJ . . r operation*nature, exquo feqmturjiin arte eft propter aliquidy [ V etiamfit hoc in natura. tfma /, *,.* declaratur A*fi *.*<,*tooc, *nr en ~n- iniUo fv, t///. , tf,fiuo o 'i . ' qui curatje in medicina.^r naturaafimilaturhuic. Manifeftum eft igitur quod Natura eft caufa, - propter . . . Cf quodecaufa
Demonftrat hoc inopinabileco ringensei,quinon concedit camfi nalem efle in natura,pp hoc, q? i na non eft cogitatio,& finis non inuenit'apudcos,nifiin cogitatione, & eftjqmcontingiteis, vt ifta canon
r,~*r~n

inueniafin rebus artificialibus care K tibus cogitatione,& dixit: Et mala eft e"t eos no opinari cj> attiones n5 funtppaliquid,nifiagens agataco gitatione,&ipfi inueniunt arte age re pp aliquid,cum hoc, q? agensno cogitat.Etdixithocinartibus.quz non vtuntur cogitatione, vttexerc, & fuere,no ficut ars medicina:,& nauigandi. D.reuerfuseft etaddeclarandum q? natura in hoc conueuit cu arte,declarando q? illud, p quod pot quis exiftimareeas diuerfari, q non diuerfentfin eo, &p hoc pfici^ fermoincognitionemodi fimilitu dinis inter illas,&dixit:&, ilarsatdi L ficandi,&c.i. manifeftum eftq? non eft dfia prima hsec inter natura,&ar tem,(ed ars agit extra, & natura in- Arsagfttt tra.fi igitur eflem9 imaginati q> ars eft in re tunc neceflario cotingeret _ __ . & intendebat p hoc y, fi attic artis pp aliquid eflct,quia eft extra,necef reeflet,fiimaginatieflemusarteintra.vtnonageretppaliquid^ed^a notu melt per leiplamagercjppter aliquid,fiuefitcxtra,fiuemtra,ma. nifeftum ef \ q> hoc eft, fm gj fern p agit,aut in maiori parte.are igi f con M uenitm hoc .... , rcum ..natura.D.induxtt , ,. . illud,quodfequifexhoc,&dixiter ^uo fcquitur,&c. &ifta confecutio cftmanifeftaexhoc,cj>declarauit,c illud,in quo differ tars a natura, nihiloperaturinhoCjCfagitppalio^d
& cum induxit teftimonium fuper hoc,ex hoc,cj>, fi arsefletin ipfa rc> tunc ageret,ac fi eflet extra,dixit, & hoc magis declaraf*, &c. &f,qm ars inuemf" in Medico,qui curat (cagere in illiid,! quo eft ars, ac fi eflet ex

SSfaUuJSS^JSS^

ua.&,fi hoc non eflet, tune ars non age-

Liber Secuiidus
agcrer propter aliquid, quia efttcx< tra.&,cum dcftructu eft q> actio tio ex trinfeca operafin hoc, non eftdfia in hoc inter artcm,& naturam.
fam ntcesfttat in rtbusnatu raltbusrcferatur. Cap. t.

82,

lTpdauternex necesfita ;e eft vtrum ex fuppofi' done fit,an &C fimplici cer.Nuncenim opinatur quod oc necesfitate eft efle in genera/ cione.quemadmodum,fi alicjs murum ex necesfitate exiftima 3 ret cife fadum, qm grauia qui/ dem deorfum ferri apta natura funt,leuia aut fuperne, quaprox pterlapides quidem deorfum, acfundameta,terra aut furfum ^ppter leuitatem , fupra aut ma/ xime ligna,leuisfima.n,funt,
Et confjderandum eft de necef Jttate ~)>trujit afofoione^utfimplictter.Optnantttr cmm qnodnecefitatmeenertttone eftfecundu moduji altquit exiflimajfet quod fanes efl neceflarto, tptitt grama C innatafiintdefienderemferttM,et lettia afcendercfitperiHs , CT tdeo lapides ,wfwdamentum tff tnfe rtH*ttelum , gr lateresfitperun , <[MafitntleHioratoJ fupra omnia itgnarfutafiint leutfoma. Et,cumHecIarauitcfi natnraagit *7 propter aliquid , & qj ciiftetia finis in rebus naturalibus,& conuenicntia membrorum in falute entisnaAnrin di- tura''snoneftcafi'*omnes Antiicrutfor- qui,dicentes caufam materiale tm muKg efie,nituntui ex ilia ceddcre cas for

marum & action tun. opinabantar D enim q? forma; fcquuntur de necef- nus,&cttfitare naturam materia?T& q> diuer- uerfificad fitasearumefter diuerfitate mate- AriHtenec riar.ipfac igiturrult deftcuere hoc r oppo. Ide qm ip(e opinabaf'econtra, f.q? ma- fop. 74.80 7 1 Idem. teria(equiturfbrmam)&dixit: Et t.oaia. 5} confyderandum eft, &c.i. & confj- &i de aia derandum eft de nccefiitate exiftea }6&. 60. tein rebus naturalibus, vtra fitex- Ids in in pofitione formae^q?, cum pofueri- hoc. z. co. tnus q? forma fit, fcquitur vt materialfit^at neceflitas inuenitiir fimplictter,i.ex mareria: qm ifta necef fitas no eft propter aliqaidvfedn*m pliciter,i.exienon ex alio. D.d.opi E nan f" enim ifti,&c.i.irti enim ,qui opmabantur q> neeeflitas eft in generationegcneratiex materia,(imi lesfuntin hoc,q? opinantur de reb* naturalibus eis,qui opjnanturin re busartifkialibusq? domusgeneraiurita,q>fuentcuftodiensa calore, & fngore ex neceffitate, quia partcs graues,qux funt in ea, defcendunt ex neceuitate natura: grauisinferi*, & panes leues,quas funt in ea, afcen duntdeneceflirateetiam ex natura leui, & panes mediae exiftunt mcdK>criter,vtlignafuperiusr &Iapides inferius,& tcrra,& lutum in me dio. Et ex hoc exemplo apparet q> natura eft fimilis arti. qui enim dicitq> homogeneraturexhacgenetione,quia necefle fuit vt parses gn ues,q funt in eo,de{cenderenty&leuesafcederent,eficut qui dictthoc in domo.&ifti non euadunt p hue (ermonem ab eflecafu I gencrationeentium. qm, fi partesgrauesdticenderentin plantis, &aialibnscx necertitate fua: natura?, & feues a/cederent, tune conuenientiaaclionix parti urn gratuum, & adtonum par L ij tium

icorum
tiumleuicmin felute illius fpcciei eritcafU.licethpC;in pluiib'remm natural! urn videarurecouerfo. am flwluouoi teftca, ft natura non in tcndiflcrcuftodiam,deberetdefcen diflemeisparsteftea. Attamen non fine his quide fe<Suseft,nontn propter hsw, nnivt propter materiam,(edca abfcondendi quaedam,dd faluax di. Similiter vero & in altjs om/ nibuvnquibufcun9ipfum.p pter aliquid eft, non funt quide fine rjs,q neceflana hnt natura , [ non tn funt propter haec, nifi vt materia funt, fed propter aligd vt propter quid ferra eft talisc* vt hoc,ddhuius gratia fit.hoc ta inencuiusgratia,non poteftfie ri,fi non ferrea fit* necefTe eft igi tur ferream efle, fi ferra erit, dC opusipfius.ex fuppofirioneigi turnecefifirium eft, fed non vt finis.nain materia neceitarium -v . . Etlferttm cftcerte quod paries eitunon fittt proffer ttttfufimtelltpa* Per . - , . >dpropter ctiftodtatn,^ ropter tftas fuerunt tlU.Et eodem modoeft de omn&M *U*fmt Propter <diwd.ntemm > * *n i t i fttntfae lUts^m habcnt ali^am natttratn neceflartam ,fed ejje eorum nmpropter hoc ext&matttr Wtena/ed propter alHmid-.^er. ft i- \ j r gr.Jcrra ejuare e*t talts f cr atceturf"Vt agat ali^Htd, tut propter aliquid.iy qttoel 4gitko'',&'efl K propter tlltid^ eft aptimfiRtex '- * r + ir fi ^fymturnecefam ut Jtt exferrojtfucntferra, crftta afliofitertt eim off to, expojttione ^fttr eftnecefit^^ton exfnem eft mm*tenta.necefit4*emm J - . . . Etverum eftq,paries nop6tef 8J f e f lne illisgrauibus,& leuibus, qua: ita hnt fe ad ilium quafi materia,fcd efle parietis non fuitp. j> hanc cam, L q" eft eraue,& leue. nift quis intelliatp.liancp,racpofitionem pp.cam nalera intentam per artem, &eft cuftodia.&falus.tuncenim eritverum diccre,refpondendo ad quare fuitparies,q? paries fuit p. gfiiacaufam. D.d.Eteodern modo, &c.i.& eodem modo eft de olbus, quargencranf'p. paliquem finem intctum. qmimpoffibiieettvt fit aliquid fineillis,qu3ehabentnaturamneceffariam ^efleeius, fed efle eiusa tali matcria,fneceflaria generations fua non facitexiftimare q> pp. matenam fiiit tale,(ed opinandum eft q? M ipfumefletaleeft,ppteraliquid.& intendcbathoc,cum dixit-.fedeflb eius,&c.i.fed rpfum efle hm5i,C o^a ilia funt neceflarial fuo efle jjppter hocnondebetqsexiftimare q?ma teriaeft caufa efleeius, fed opinan^dumeftq>efleeius eft propter aliquid. Etinlibro Alex, dicitur fed non propter ifta, fed propter materiam.i.&illa, qua: funt ante finem in re,non dicuntur efle caufx finis, nifi fm modum, fm quern materia eft caufa finis,imrao finis eft caufa cius

Liber Secundus

83

eiusprincipaliter. Et,eum pafuitq firatcm eflenriac.refum (equ^riant tf fignum,q? parijri&alia corpora gc- eflentiam ex-ncceffitate mater ia?, q neratanon generanf ex necdfitate non intenduntur f p aliquid. *ex<}at matcria^licet materia: fitneceflaria ous Antiqui errauerunt,& exiftima in efle eius,hoc f. fignatq?, cu aligs uerunttfolayquae accid ant rebus, interrogaueritquareeftalicniid,n6 funtdenece/fitatematerix. Ethoc Jrefpondebtfp matcrialem ca"m,fed componifin fecunda figura fie. Res fin3lem,notificauithoc exempli! necedarie non intent,funtex ma& dixit.v.g.otm,curri aiiquisquzfi- teria:&res intent; non. neceflarie , Uerit,quarc fcrra habec multosde- non funtexmateria:ergo resiaten tes?&diceif,vtfecetligna,aut <pptec ta?,non funtneceflarie noninteta?. ferrationem & non dicef* g> habet Quod aut res intentx non fintex multos df tes,quia eft ex fcrro, licet materia manifeftu eft.qm res in ten ferta non poffit eflenifi ex ferro. & taj funt ex forma,& ideo no Hint ne hocmtendebatcum dixit,&hoc,ip celTariaegenerationis:&forma non B pter quod eft non eft aptuaij&c.i.Ii eftppmateriamrergoresintftaeno L cet hoc,jjp quod fuitierra,n6 apte^, funt pp materiam. Etpotendatoni/i ftrrafitex ferro. D.induxit il tius fermonis f di&i eft I tertia figulud, quod eft quafi conclufio iftius ra fic.Qn in reb'generabilibuslter {ermonis,& dixit:fequitf ignf necef- rcgatur,quare gcnera^non refpon iario vtfitex ferro, &c.i. /equif igif* detur p caufam mater ialem: & qu3, ex boc,quod dicimus,oj)ierraeft jp do in rebus generabilibus interropter fuam adtionem,& q> a<fHo eius gaif quare,re(pondeifper caufam finopoteft efle, nifi fit ex fcrro, vc ne nalem : ergocaufa finalis eft alia a eeifitasinferrafitfin pofitionem^ caufa materiali. Et oes iftae rationed fm pofition finis,nonfm materia. funt contra eos,qui non concedunt &bocintendebat,cum dixitrex po- illud,q uod eft uotum p fe/fi.n.caufitione igiiferit neceffitas fm finem fa finalis fequere^ neceflario causa intentum.i.ex pofitione igitur finis materialem,tuncad quatftionemp querenda erit neceffitas materix co quarerefponderetur caufa materia uenientisilliadioni, &necefllitaset lis.hjec enim eft difpofirio entisne* F fe return fequentium mater i5,non cefiarij fimpbciter,Cvtnonfitpro- H q? ee iftoruai eft propter finem>ne- pter fuam a&ionem , fed acTrib eius $& que 9 finis eft ex ncce/Titate mate- p.pipfum.&iftemodus neceffitatis fi n i b u s in nse.illa enirn,qu? inUeniuntur in re inueniturinrcb'arternis.&iftaeft y non fit t uenuntex fuam nctts/ita- bus natnralibus de neceflitatenon neceffitas f!mpfr,qul Autiqui9 ?fti i> aai n f ce, & non jppter aliquid,vt mors alalis f p ma mabant cfle in rebus naturalib ge- . ^ j tcriam,& illa,quai inueniuntur I eis nerabilibus,& corruptibiiib'.fi igi- ^Sjj juntjppter ^pter aliquid, funt propter formS, tur forma: fequerenf'materia de ne qdquom mam,K6 inueniunt & definitionem:& ideo no fimt ne* cefritate,tuncolaeflent neceflaria. tellfgeduj leisppali ceflaria fimpliciter.& hoc intendequuffunt bat,cum dixit:neccffitas enim eft in Eftautem neceflarium pp forma materia,&propterquid eftindefime. 6. Vide ide. ).dea&L nitionc.Eunnucbatpcr hoc diuct- ramfiunt, quodammbdo fifr L iij cum coai.60.

Phyficorum
6 cum enim return hoc fi^nccefx fitas ex pofirionel Et dixit quodam K fe eft triangulum duobus rcdis roodo. quia ex prioribus in doclrrisequaleshre,fed non,fihoceft, naconfequunfpoftcriora, cuconilhideft/edfihocnoeftjnecBil, clufio^eftpoftcnorinfcia fmtfc ludreduefUnrjsaut, q,ppcer fcqmfex(ppofiuonibus,qruntPrio aliquidfiun^econtrario^ifinis rcsmcffe,autiUa,qfant pnoraltc eri^auteft^qaeant^rit, Porc.fequunt'poftenpra.Etfimdi. > a.r -r ^-u- fl - tudo inter ilia elt. qm,fi propones auteft.fiverono^cutib., flno foerint.eritconcluLneceflario^ fit conclujio,pnncipiunonent n0afcqui.fcc6trano:&,fi finis fuc'aladdk fic&hicfinis,6:^,gratia cm*. rit,eruntilla,druntantefinem.&in (non em, *principium enirn &hoc eft,no hoc diuerfane'hxcduo.proporitioaut noe.; a(fHonis?fedcogitationis,ibiau ncsigitutfm huncmodumaflimitcm cogitationis,adiones enim lantur fini , conclude au t afGmilaif jl non funt1* eis,q fun t antefinem.Et,cumdixit: Et necfjferium eft inDo&r'ma, <$ neceffitascftin eisconfimilis.in- 1 CT- i ewfaunfa curfum Natu- coepitdeclarare fimilitudinem.&di r L1 , i r -Ixit:qmquia rectum elttale,&c.& i ralemfmt^mdammodoftmtUa. doarinlinuenifaliquod fimilenc quMM,<fttiaretfum eft tale,necef ceflario,quodeftignatione,qmcx yt angult , O* triaaguUjint cfle propofitionumfequi^efle cones duobu, rcfo & no, qwa d^0 v.g.quiaangulus extrmft ^^ i f ii jrji r cusmtnanguto valet duos intnmc wt*"'W.fiJh*af*i COsflbioPpSruos,&cumangulofe. cjjet Ulejlludwn ejjft rettttm.Et qnentivaict duos redos, hare eft ca tlld^tttejunt propter <di^md,Jiji- m hoc,q? anguli tdaguli funt ?q uattif tnttnufer ilUfuent pr^fem, lcs duobus rec~tis.propofitiones igi^ fontma,p|queeftres,conclunoTe _ ro eft ulud,quod eft ante illud, pp aut fit- quodeft.&mtendebatp reafitriSulumrecTrorulaterum.&intendc- ** intwr ttf,jtCfnclH/io nm fuerit , oatper tale.hoc, q5 extrinfecus va<tu int kt(Iu tun eritprmcipmm,Kmiltter h*c Ict f ^^os, * cpumtc1uc 1 J / valet duos rectos. D.d.Sr non, quia fl / V /* #Wifrufms,&> tlludpropter hoccfttalc/uitillud tale.i.&non, quid.hoc emm etiam eftpnncipiu quia anguli tria'uli valentduos reJtdnon eftprincipitimoperattonis, c^os,eftncceflevtanguluscxtriniefedc9?it<tttow,<&' principium it- cus ^lt taliai.jm hare non eft caufa i- & ' - * // illius.D.d.(ed,nhocnonfuerit,&c. feeJfagtftfMmr, putttu MH i.fi n o n fucrintanguli^qualesduo /r operatio. busretis,triangulus non cnt refto Ideft&neceflitateefleinDoclri ifilateru. D.d.&illa,qfuntppalina,& in Nalibus eft confine quoda- <]Uid,&c.i. & Ji(pofitio conclufiois j_r_ ;inuenif'necef cuproponibuseftdifpofitiocoru , ouz

Liber Secundus

84

. 8 funt pp aliquid,& cum illo pp qcf fe,aut omnirto materiam, qu* funt.cum.n.fuerit finis,pp que funt ^ppter aliquid eftVt lateres, 6C jn a<3u,erunt ilia in a<au.&,fi fiierit lapides,{i domusnon tn ,ppter finisinpotcntia,illaeruntin poten- h*ceftrniis,nifivtmateri5,nex tia,licctnondum fintin aau.&hoc quceritppterhaec.omnino tax lntendcbat,cumd'xu:&, hint. men.unoniint.necBQomus, ?..., a JLLn~+ -~. ,).*,.. / i /- r lino n. nc cc-uir,cuconciuiioiuentinactu,fp / -j / ~ p6neseruntinaau,&,ficonclulS queferraer,pllaqmdem,fino fceritinpotentia,prop6cseruntin fintlapideS,hxcvero,rinonfit potentia. Et,cu m declarauit q> ita fe ferrum.necjj enim ibi pnnci pia, hfit propones cum conclufionc, fi- " non triangulu duobus re<fy s. cat finis cum his,q funt ante finem, Manifeftum eft igitur q> neceila dixit:&quemadmodumillic,&c.i. riumeftinPhyficis,q^vtma^ i <]uemadmodum,fi non fucrit con- teria dicitur,6dmotiones eius clufio,non erQtpropones,fifir,fino Neceffe eh ifitttr ")t,fidormts fuerint ilia, q funt ante fine, no erit :f ^Vt la., Itttt /a, A-^/jo... *ut. -v* f tSttt c -it -r j n. r tTlt neCC\\aflO JJ nnis.ilu.n.qlimt in doctnna quau _ t ^.*^ /, ,, t AW . Vt - - ^ i- .. /r 0^fr||W/^r^^-*.. *~, finis,funtpropones,&illud,qcteft . ^H^e eft fro quafi illa,q funt ante fi/ie, eft cocfo. ~ynitterfali, D.d.hocn.eft pricipiu, &c. & Inuit mam UfUes prop5nes,q funt prkipium dodrinz.D.d.fed non eft pnncipium ope . . rir~i m mtenta t fedficudum rationis,(edcogitationis.&^eruat . A fe,nequisdicat<j> nos videm'qjad podefttnaterta,fedtuatjtnofue fidamprincipiafequunt'vltima,& nntjwnenwtiftA. damns tgitur fiintprincipiadoc*trinx. & hoc eft mn ^fflapt^esnon fuerint-necL contrapofitumin natura.&refi>on r rr ir fioadhoccft,qfnhocnoncftprin- frr*<ntj]mmm*tr*. Me cipiu opatiomS)(ed principiu cogi- emmpnnnptanon ermt,fi<tng*~ tationi-sfermo aut eft de principijs U trianguliriofumnt aquales duo opationum.&acciditvt exprinci- fareftv.Maufeftiie'wtttrauod F piocogitationislequafillud .ppter M^/*pf /r i // C //^fM/fM tit VPbtiA % f Wdpifi quid. *principiu.n.m cogitatione "" W''**"*" . '*YlfLtHYdiloUA *''"**'" eftfinisin opcratione,&finisin co- w tUttdrfttoddiatur de matma , gitatione eft principiu in opatione. Cf CMS mottbus. tione,&fiD.d.&jprincipiom illic,&c.i.in doIdeft,neceflc e igif*,fi domOsfuc- 9a nuincogi &rina (peculatiua.& d.hoc, o^afunt rit I adtu,vt illa,ex ubus domus fit, tatione. ^ epricipiu dodtrinac operatiua?,& accidit eis,vt fin tan domu,&hocintedebat,cum in opatio illic fint duo principia, prineipium d.vtiftafintneceflario.i.vtifta,ex ne.'ld&7. Ccooitationis,& prineipium opera- q^b9 domus fit,fint neceflario Iefle, tionis,& fimiliter finis cogitationis autgnata an onone" domus: & hoc & finis operationis. duob9 modis,aut vt fint pfentiacu Quare,fi erit domus, haec ne/ ca,aut q> erut 6(entia.D d.&vfr ma feflfe eft fieri,aut exiftere, aut efx i. & yft ifta eft difpofirio materi* L iiij cum

Phyficorum
O cfi illo, j?p tjcf fuit matcria. D.d. v.g. ces{itate,& ee. fie & fi homo eft 1C i.v.g.qm lateres, &lapidesneceflee hoc3haec,fi vero h3ec,h vtfmt,fi domusfuentifed non exla jiovtfitfiDisintentufcv.g.domut. f h*4i*c*f* Je* neq; hnt introitum in fine, nifi fm vet mtendere caufam, tpu ettpn materiam,f fm 9materia eftvna fterquid. tjuontam tfta eft caufa caufarum rei,cuius eft materia. D. materit.ipfa autent non eft finis , d.&noner.tPpafta.L&formanon r r ' <? PnncmHmeti entgm a tenam,fed pages.D.d.fed j j r * L J n illa.i.materia.D.d.fiiftan6fuerint aedepmUone^rone.ftcut ejtm .i.forma,&fims.D.d.illic.n.&c.&q? rebusrfudjuntperarte.y.g. qwaccidit ex hoc in generatione eft fi- wanttfuia domw ej} tale, neceffe nnleei,^acciditmDoarina.iDo e a^trtthoc. & quit frmtts eft ctnnaentmet non erunt propones, J ,. J / r r f - v r . r H ficonclufiononfuerit.v.g.qmpro- taltssiecejjeen^tfithoc.crjtmi} pofitiones ex quibus declarat' q? an hfer,quta homo eft talts , neccjje gul i trianguli valft du os rectos, no eft "V/ (It hoc. runt>fi non fucrint aequales duob t oportet Naturalem reddere ! re<ais.&iam^dixithoc/editerauit V tranq ; c5m,quiaconftitmioreru IdS fup a illud ad rememorationem. In hbro naturaliu eft ex ambabus^ex mate t.c $. vero Alex.neq-, illicetiam erut prin rja,&ex illo,PPq3 eft materia. D. cipia,fi triangul9 habuerit angulos a.fed magis debet,&c.i. oportet Na qualesduobus redhs-i-qm non fe- turaie folicitari magis circa eaufam quiifcj>,uconclufio fit,cj, propofitio finaie,cum PP cam finalem fitcaunes fine. D.d.Manifeftum eft igif, f a materialis, & non pp. cam mate&c.i.manifeftumeftigifq?necefli- rialeftcafinalis. D.d.&principiu tasinrebusnaturahbus notatmate e ftexdefimtione,&r6n e .i.prind. riam,&illum,quodfequuurmate- pium.cxquofequi^fifueritneccfli namdemotibus,&non notatfor- tasmaterie,eftillud,qScontinetde idSfu. 87 mamji-qm marena muenit ^pter finitio,& forma in rebus compofi& ^ lbL formam,uon forma propter ipfam tis.Et intendebat per hoc o, ,cu decum non fequitur matenam. finitio reif^h pofita? f equitur ma EtVtrgqjquidePhyficodice terianecefiarioineeeius. definitio dse funt caufae,magis aiit ea,cu^ enim continetformam coem, & rf> ius gra.caufa enim hxc materie Pri,am- D.d.ficut eft in rebus artifieft,fednonhaccipfiusfinis.Ecfi ciahbus.i.v.g.qmadefinitiodomus ^^ contmet nisis,cuiusgra.^quipricipiu eftcontinen^oopeneuMefendes f a^ - -' - & M r f^ acalore,&frigore,necefle eftvtfit c6etn,& , . . q fm artem.om ftdox aefiwtiohominiscftanimal ratio- a<4} mur.eft.tale,h3ecopcrtetfien,et na i e , n ecefleeftvt fit compofituex efie ex necesfitate,6:qm famtas Carne,& ofle:& quia definitio fanihcrc eftjhaec oportet &ri ex rie* tatis eft difpofitio in membro, qua
teribuSj&lapidibusfequif'nccefla/ j r ri

Liber Secimdus
A agit(uamaioneminniembro,ne cede eft vt ifta difpofuio fit com pie xio,& hocintendebat,cumdixittj> domus eft tale,&c. Fortasfis aut dC in rone eft ne ccfTariurndeterminanti.ruop9 fecandi q> diuifio hmoi eft, haec aut non erit, nifihabeat denies tales,hi v ero no,nifi ferrea fit, ft cnim & i ratione qdam partes, vtmateria rationis. * a rf -v ^ rr Et rectum eft >f necellarmm i r I wtret m defnitione ettam.tr hoc ertttjtiando defimerimus aflione

85

&materiam ferrse>ideointratmate O ria in definicione.ferrae, n. fi d ixerimus ipfam efle inftim habeas dentes,non erit defimtio,donec dicam* ipfam efle ex ferro . In hunt* Secudi LH?rifine,prooe~ mj loco ipfttts Tertij legclantwr quadam^tcum ex Fault tfrae fa^ Cod fentenn*. / ~ - ^ /r . idea / e<t Ix.co.Primi ph.pars client, JJ , , ,,i f , ~> ex hoc aailiu deport auimwfiocit, r ARISTOTELI S PHYSICO AVDITV LIBER TERTIVS,

ra half eat dentes taU modo: ethoc

dejimtione.n.et jc - epta r exr jit ferro fin

Quiadefi SVMMAE LIBRI. - Atortuprimovfqjad.}. oftenditadnatu-

Hftere"ti3 for Atextu.3.vfq;ad.z4.notihcafqu'd tus,& quct dus fpecies. rax proprix,& eft declaratu q? mafanem agitur de infinito teriafequitur neceflario ex forma, redu eft vt definitionesin hac fcien tiafineprincipiurn apparentiae ne- Deaccidentibitfcommunibuf rerum naturaUum. Cap. I. C ccifitatismateri?.&, quiaexquibuf dam definitionibus non fblummoVoniamautnatux doapparetconfecutio materia:, fed raquidemeftprin In defini- etiamineisintratmateria 5 dixit:Et cipium motus,6C n^b9 ^ redum eft,&c.i. & redam eft vt in m utatioistmethox 9 quibufdam definitionib no lequa dusaute nobis de fipars.intaJibusiei^defininonibas fu cV 5eT PPaiec tnateria,quafi Pars,non fin dentil i. cofecutionem.D.d.fi enim definiedeaiaco. rimus,&c.!ioceftex^plu definitio16. &quae u j Sj : n ^ ua a pp aret materia.ferratio cnkn^uianoncoplefnifi g forma
a

tetquidiitmotus,neceffanum cft,ignoraco ipfo, ignore natura.Cii aut determma^ uerimusdemotu,tentandnerit eodc aggredi modo de iis, qucc Vide dim confequenterfunt,Videturaut con-zim moms
eni m Q ri &

ucorum
C motus continuoru effeinfinitfi <juod oporretNaturalem petfcftta K aut appareeprimu in cdtinuo t *> de vnaquaq; illarum partiu acccquapropter & defihientibus c6 ptarum in definiti6e,& dixit: Quia Erp6 If*. tinuumaccidit vti faepcnumex SSJ^'i^^^^K? mero rationeinfini ri:cu in inn*nit urn diuifibile continuum fit* intendimus in hoclibro perfcrutatW qtuctit, C7* tranfotHtaito- ndenatura>cum intendo huiuslinif.'&'tnhacjctcntia intendimug brifitloqui de rebus coibus olbus rebus naturalibus:& iam locuti fiimus de primo principio,qcf eft qua fi materiaolm rcrfi naturaliuropor mtnauerimw hoc, dettrmmtbt- tet nosigifioqui de motu quid fit, mm "^nuqpudfy confeyttcnttii hoc &,cum dcterminauerim'.i dcfinic. nto.Et cxMimAtHrqwdmittue rim'motum,detcrminabim' port L
motfi. Et>cum dixit hoc,inccepit di tmHo,eft de infinite: & ideo acci- cere illa,quz ua fe habcnt ad motu, ditmultotiessudepruerimiK con & dixit: Etcxiftimatur,&c.i.vtrum {definition, mfi diuiditur inindiuiribiliafemp,aut inaliquadiunibilia.p. incoepitnar mc^ CAnfydcratiodecominuo tnfimttint,efl continuum. exigitetcofyderationem dcinfiniNcoepit norificare cau- to,&dixit:&primumcotu,&c.i.&: (am, pp. quam contigit pnmumeoru,quac apparent ex coeiloquiin hoc librodc fyderatione de con tin uo, eft confymotu,& dc rebus', qfe- derate de infinite. D. deditcamin quunt j motu. qm, cum cofyderatio hoc,& dixit:& ideo accidit multo* eiusfitdenatura,cuiusdefinitioeft tiens,&ci. quia innnitum cotingit M principium mot',&quietis,fuitnc continuo,aut eft dcfin itio eius, acccflc ei declarare fm quot modos di cidit multotics , cum dcfinicrimus . . citurprincipiu,&q>dfde materia, continuum,acciperelfuadehnitioqft^pri ^f rma >^P r i mum principiumate ncinfioitum.condnuu enimcftilmus mo- riale,&formale:fed primumprinci Iud,quoddmiditut minnnuu. D. . -, n&po piu materiale potuitdcclararc,ante induxitteftimoniufuper hoc,&di.M gCcra ^ gfcrutarctur demotu,&acciden- xit:quod*enimdiiuditurininfini Foft'pfcru tibusmotus,principium aut,quod turn eft continuum.i. & diximusq? tationc de eft primus motor non potuit pfcru definitio continui eft illud, qd diui finitu motu.ld tarideco, nifipoft perfcrutation ditur in infinitum:quia illud, q3 di *-?^- 4- V dc motu.& incoepit hie declarare q> uiditurininfimtnmeftcontxnuu: ** ex definitione naturx apparet 9? p- quod enim ^dicatur fm <j.d,q n con icxutatio de motu eft neceflaria, & uertitur,eftdefinitio.Et dixit t, vt mi hi
! ! ! / ^ w^.

Liber Temus
A hirf,acciditmultotiensq? iftadefi nitiocontinui apud dicetes ipfum non cotnponi ex partibus indiuifibilibuseft conccflardicentcsautem <p continuum componifex partib9 indiuifibilibusnon conccdunc hac definitione". Et q.d.idco accidit pi u ribu$corum,qui vcuiif<iefinitione continui,accipere in dcfinitionc ei9 infinitum. Et|fortcdixit hoc, quia continuum pot habere alia dcfiniIdeinpdi tK>netn,vtinquadr.c6tinuumcft cimenoia jflud,in cui* medio potponi termi-

Adhaec aut fine loco, & vacuo dC tpCjimpoFc eft motu effe* Ma nifeftum igif eft <j> & gg haec, &. proptcrca q> cu<ftis funt coia, & vFia hacc OIDUS, confy deran ' dumcrit,cum propofuerimus Specula devnoquoqpiftorum.poftcrior 5VMMA SECVNDA. ei m " ^ ^c P1*0?1^* fpeculario Quid fit moms, qupc eius fpccies,& ciut * ca,quac de communibus eft* dkinido,

turn in rei veritate,& Yacimm,vt di cuntquidam Naturales,oportete"t confyderarc de i ftis tribus cum con fyderatione de illis tribus prxdi&is. Et dixit: Manifeftum eft igltur, &c.i.manifeftu eft igitur q? ex hoc, quod diximus,q? iftaapparetin de* finitione natura:,&, quiaedamifta funtcommuniaomnibus rebusna turalibus, * oportct nosinhoclibroloquideiftisrebusrcum ifteliber|u"tprimu'sliber,inquo loquitur proprio . dc rebus naturalibus:& de commu- Wei ,p<ni oportetloqui pri* c de proprio: ?io ^"l & ideo fuit necefle loqui de iftisre- "* p * P"- " bus in-hoc libro. Et nine erpreffit Aide 0.17 fuamintentionemin b hoclibro, &t.Ide.i. &illa,quxfuntfubieifta iftiuscon- deaia.c6. iyderationist& funt cauOe communes,& accidentia communia, q ap- i.de prib Alalidca. parent ex definmonc nature.

id6.i.phy

Etffttmboc tmpojsttnlc esftt Dtfoppojititante Motttt Jefimtianem motwjtt,filocHtt&1 teftts nonfuc pntuttelligendit.Cap. I. rit.Mwiftfttt eft igitttr tptodfroRimuautjficuti dixix ptcr htc,cr preptcr Inc, tjuod iff a mus,<k Motu* Eft igi font communid omttibttt , ojwrttt tureoru,q funt,aliud farfcrHtari de "VmHjtto^ ewum.coquideadufolu,aliud F jyderatio cnttn deproprtfs eft toft veropotentia.Eteorum, qfunt ojyJer4tt*nem de rtlntt cotltu. aAujhoc quide hocaliquid, ilCum declarauit q? ei definirionc natufx apparebit q?oportet Naturalem pencrutad dc motu,&con fcqucntibus motum,&dixif. q?illo tum^quxfequunturmotum, quz Cunt propinqua fubftantiaieius, eft continuum , & q> infinitnm (equitur continuum, incoepit.dicere, Et, quia locus, & tempus (equunc mo-

....

i.&. i. de gnauo. fie Corrup. c. com. <i. bldcfu.c. i.&qibi.

lud vero tm,aliud aut tale* & in alrjs ends pdicamentis fiFr * Eo/ rum aut, quae funt ad aliquid, aliud quidem fm fuperabunda tiam^defeAum dr,aliud aute f m adiuurn^ pasfiuu^atqi oix no motiuum, S>C mobilemoti' uum.n.motiuum mobilis efhet mobile a motiuo eft mobile* EC

Phyficorum
T.t "ictpiemus ficut diximus de & g? no habet ee nifi in moto, & 101C fi fotentia. EtiJlorumqmxMa detnonftratur ejfe hoc,quoddam demonftrattir e(Te hum atMtitatis , * jj j a rr i ttyioddamdemonjlratur film uts dijpojtttoms, aut attnbmtur hccmodo ahcut altoruntprtdicamentorwn entis. ReUtworum an

H cundu agi'ns,et fattens ,et *\mwr .cfmottt. moHensmotum:^ notuma momnte. . Cumvoluitdefiniremotum,in * coepitdeillis^ueitafehabe-tadid, *a.l.fca- q3vultdefinire,quari* propones, tiones. & incoepit prirno diuidere ensfm adtum,&potentia:&funt duogenera,extraqu?non pot motus efle, aut no eflemediu inter il'a.deinde pofuitfecunda prop6nem,&eft,<|? entia diuiduntur in decf prxdica1 menta, adhoc,q? vultetdeclarare q? motusinueniturin quatuoreoru tin. Deindepofuittertiam proponem,& eft,q? pdicametu relationis qnq; relatio I eo eft fm magis, &rninuSjvtciuplurTK&chmicIiu,& inultu,&paucum,&qnq;eftrelatioineofmagens,&patiens.queadmocium .n. duplu df in refpedu dimidij,& dimidiu in refpedu dupii,fimiliteragesdfinrerpedupatientis,&patiensinreipecluagenMomscft tis.Etinduxithocaddeclaranduq, a<aio mo motus eft a&io motoris in moto,

. _ fubftanti*,quoJdamhuiusquan titatis,i.indiniduum cjuantitatisj "M.&.8 &<juoddamhtiusdifpofitionis,i. fd: mdmiduumqualitatis.D.d.rmma hoc ^ gi s , &tt) i nuS) ] i de ft r elatiuum, q a K fftinquanmate.D.dixitfmagens, -l-13 & patiens. & intendit relatiuum, c uod l icnitur in predicamento fe Etdixit&vniuer- *s'&. \ mouens, & mo- pfeaiora tnfnquiamouensj&motum funt '"--'- ' * communioraquam agens, & patiem,cumoiruieagensutmouens, &nonconuertitur. Noneft autemotuspterres* Ui T At Mutatur,n,femg id, qamutat, Ge. t'c.4? autfm fubftantia,autfmquan " tu,autfmqtiale,autfmlocum. coe veroinhisnihileftaccipex re,ficuti diximus,q3neqj hoc, neq;quantum,neqjquale,neq) aliorii pdicametoriivllumfit, camens. quareneqs motus, neqj muta^ tiovlliuseritprseterea, qugdix fafuntycum nihiificpreter,ca M quae(j^a f un t, ^ * .^ non eft motto extra iffaf res tr<injmutatti.n.fimper tranfmutdtwry<Mt in(itbftantia,aut in - ' i V ./.,. ? _ ' loco.etnihtlmttemtttr omocomile tftit.<].eL<jubdnan eft ita, neqne "vww aliorum prtdicamentoru. ynde neceffeeftwod noneftmoJJ J -_', r ' tM ne > %tran(mutatioomtalienw#, nifiiftorum, an* dixtmw. Hoc

Liber Secundus
Hoc ctiam eft quartum funda- tus*.n.nihil aliud e cj generatto par D .mentum ad hoc, qcf vult de defini- us port aliam ill i us perfe&ionis, ad none mot us, &eft, q> motusinue- quam intendit motus, donee perfinitur in pluribus vno prxdicamen ciatur, &fitiai3:u. vndenecefleeft to. Etdixit: Et non eft motus,&c. vt motus, qui eft in fiibftantia, m- bus pdica i. & no inuenicur mocus extra dec! ueniatur in genere fubftantix: & mentis. predicameta.qih tranfinutatu fern motus, qui eft in quatitatc,in geneper tranfrn'utatur, aut in praedica- re quantitatis: &fimiliter, qui eft mento fubftantix, autquantitatis, in vbi, &qualitate.fm autem q> eft aut qualitatis,aut vbi,autin alio p- via ad perre<ftioncm,q u? eft alia ab vadit, nifi dicamento: Sctranfmutationoin- ipfe perfe<ftione,necefle eft vt fitge ui fccliueniturnifiin tranfmutato:exquo nus per Ce. via enim ad re" eft aliud fequic vt moms fit in pluribus vno ab ipfa re. & fm hoc fuit pofiu pr^- n9,&i6 ne prsedicamento. Et ifte fermo com- dicamentumper(e.&ifte modus cefls e vc ponitur fie. Motus eft in moto: & eft famofior, ille autem eft verior. fit degne ini u motum eft in pluribus vnoprazdi- &ideo Ariftot. induxit ilium mo- ctioiSjIdc. . .< P" camento. ergo motuseft in pluri- dum famofuminprajdicamentis, bus vno praedicamento.&nihilin- & iftummoduveru inhoclibro. ucnitur, &c.i. impoflibile eft inueVnuqScpautedupliciterinx tMonisni nirialiquid vnucoeiftis przdicamentis,inquibusinuenitur motus, eftomnibus.vthoCjaliucLn.eft hilalude v.g.aliquod coeiftis quatuor,q3 forma ipfi us, ali udveropriua^ ^ . f t f /-v i i n 11 - pas pole no fit vnum eorum, neq; aliorum no:etpm Qualejhoc.n.eltalbu, praidicamentoru: exquofequitur illudautemnigrat^fm Qaan vt motus non fit in alia natura a p- turn, aHudruperfeafi eft, almd Moms no dicamentis,& vt no dicatur vniuo- vero imperfeftum. fimiliterau bet defio- .ce. Etintendebat declarare.qm,g.a ne vntuo- motus non df vniuoce,ideo no ha- tem dtfm Lationem, hoc enim farfum,illud vero deorfum,aut cedicca,f} ic<f m pa? betdefinitionem didiam vniuoce, 1 aliud quidem leue, aliud vero vf dicere. c led ftn prius,& pofterius, fed tfi ta graue,quare motus,6^mutatio lesdefinitiocs intrant in artibusde 9 ri ,&tales monftratiuis.Ett qu?rif>dehoc,^> nis fpecics tori funt, quot entis, confire fidefiones d. hie, g? motus 116 muenitiu vno Et "Vnnmuod iorii omnium F itrat I arti pdicameto, & didii eft in libro de b'demfa aais. predicamentis ipfum efle in praedi qmddemonftratur ee FJoc, demo Vide Vi3c6fife camcnto pasfionis.& fmhoc aut non debemus computare przdica- ftraturfer forma, et demoftratur mentu pasfionis, aut no debemus per fnuationem: &Jimditerm de defioc dicere ipfum lueniri pluribus vno <2tt4lifate:aliqttod.n.eft album}et aiz. &.4. praedicamento. Adhocautemdica dii^uodmgru:^' jlmiltter in qua Me. co. i. Vtfefififc nius>*qin motus fm <j> non difrert tit cite, aliquod eft perfettutet alifiip.i.piv aperfedione,adquam vadit,nifi c.j.dede- fm magis,& minus, necefle eft vt efaod dimmutttm,m TransUtioe, fionenae.. fitde gcnere ilhusperfedionis. mo jltqttod eft (uperius , & alicpiod,

eft

Phyficorum
eft infcrittf, aliquod lent, CT <&** tranfmutantur de grauitate infeui X

Jpectcs enttf. Cum pofuit q? dcfinitio motus eftambigua,quiainueniturinpluribusprzdicamentis vno, incoepit declararc et cj> non propter hoc folum eft motus talis,(ed & quia motusinuenitur in vnoquoq-.gcncru motus in duo, vnum nobilius,& aliudvilius. motus.n.quicftincodem gencre de vilionoppofitoru adnobiliuseft nobilior,&quieft H a contrario eft vilior, vtmotus de n6cflcinefre,&dccflcinn6effc. Etdixu:Etvnumqcrq ; iftoru,&c.
\ 1 *f * f *

2S&1SE35*^^* busmodis,qmtranfmntat6infub metab,li aut,eto pofiadecrc

S P

vtfpccics rltima: motus tot, quotfuntfpcciesrcrum motarum: & funt odo,vt hie apparcbit, dux, (.in vnoquoqucpredicament to. Vtrum autem inueniatur motus in alio predicamento ab iftis t]uatuor,perfcrutabiturinQuintov Motits definitio ex rebusprof rijstra- I0< Jitttr. Cap. i. TT^Iuifo atfm vnuq3cpge I ln',hocgde eea<5tu,alii3 T. -** afj't potetia, ei*,q3pote * tiaexiffita<&is,quaterihni6!; Mot'e.VtaIterabilisgde,qua< -.
mu$>
^MPM^^. v ._ _ . * ._

ftantia,cuiustranfmutatioeftc6- fcibilis(nulliun<eftcoenoinem j>Icta,qnq}demonftraturineflc,i. vtrif<p)Augrnetu,etDecremex in forma, & qnq; demonftraturin tu:generabilisaute,& corrupt! priuationcformat.motus.n.incu- billsGeneratioa&Corruptio: lus fine demonftratur q> mom ha- eius vero, q3 fertur, Latio bet forma, df generatio, & in quo Et,cum "Vnumquodq. iftorupepriuaturforma,dfcorruptio.&fi- nerHmdmd<ttnrmMud,quodc& snihter infinetranfmutationis in acttt * et'/Lj d (tn tt t qualitatCjqnqjdemonftra^fmq? > l M***]*0 ejff eti4,tuc I eftalbfi,&qnq;,fm q? eft nigru :& Motus entperjtciw eitts,qoaett j^ fimiliterinquantitate, qnq; fm q? tnpotenti4,fe(undum epiodeftt* eft diminutum,& qnq; fm eft per- [t ty* aU9mam Perfetfto alters fcdu:&fimilitermtranfmutati6e, ., .?,'./ jfM,*f',a ^^/tlltra^ ^h^^ r n. a tt. QUAIMo AlttT(UWf,eu 9f c qnq;hnistranimutanonisett cue .'* f^. Frfterfft. lupcrius,&qnq;eftinferius.D.d.& **> f^erjettio augmcntatt>&1 aliquod leue, & aliqcl grauc. forte fill eppojttt t&eft dimtmttt: Cf eftexcmpludcmotul vbi.i.gj mo non halent ymmnomen commit tuminlocoqnq;moucfadhoc,vt neAYnUm,*w>A$ ^ugmenl fitlcueinactu,i.aiccndensiuper J+ f alia corpora,& qnq;,vt fitgraue in *W?> C' DtmuMM: Cr f J Seenada. a<ftu,i. vt fit fub aljs corponbus. Et ttiogenerrti, Cf comtftt eft Ge~ forte eft cicmplum de Generatio- neratto, & Corruptio: Cff^fo* ne, & corruptione. clcmcnta enim fag tranjlatt ea TrttMUtio Cum

Liber Tertfus
f Cum numerauitilla,quz dcberit A pccderchoc,quoddjcitdedefinino he motus,incocpit definite cu, & dixit: Et,cum vnuquodq-,, &c.i. cum rnuquodq; generfi motus diuidaf in potentiS,& a<fhl qm vnuquodqj ebrum qnq; eft in pote"tia\ qnq; eft in adtu: & manifeitfi eft <j> mot9 eft perfe&io rei motae: ergo manifcftu eft,fi non fueritpcrfectio cius,fm q> I<W.4.Me eftinaftu, neceflarioeritperfe&io ta.cq.iS. eius, Imaeftinpotehtia. EtaddiDocumcn ditindcn6ne,fm q? eft in potftia. wm< quiaomnemotu>fm qjeftinadu, _ &habetpotentiam,habetduasper ~i feUoncs,pcrfedione,fin adu,non Ouxpotc- , m r n- * r j n * oT ponet*"" ^ eitraotum,&perfeaionf,Ied indefione fm q? eftjn potentia.quxdf motus. met*.Vi- Deindc incoepit demonftrarc con com n ucnicntiam '^us definidonis vnicuiqjgeneru motuum, & dixir.v.g. qm perfedio alterati,&c. i. v.g. qm pcrfedioalterati,fm qjcfhnpoten tia,eftillud,quod df alterario:&per fc&ioaugmetati & diminuti ,ftn q> funtin porentia,eftillud,qnc>ddici^ augmentum, & diminutio:& perfe ftiogencratij&corrupt^ftn cj>funt in potetia,e gcncratio & corruprio: C & gfedio translati, fm q? eft in pote tia,cft illud, quod dicitur traslatio. Et manifeftu eft q? iftadefinitio motuSeftcoismotuinouo, Sextet no.& fifr etiam appaiet ex hac definitione continaado motus. motus enim,qn quicfcit, eritperfedlio ei9, quod eft m adu.vndc videm*q? mo tus augmdti,& alterati onis fu nt pin res motus .non cnimpoflumusdicere q> augmentatu eft motum vno motu de ini tio augment! vfq; ad fincm:apparetenim mot'eiusintgc fcnfibili. & fimiliter e difpofitio in pluribus alterationibus. & impoffibile eft Ytm toto t^tf augment! fit D motum, & non comprehendatur a (enfu.motusigitur Augmetidcini Mot* auf tio motus ad nnecomponiturplu- *?*" ain* -i i if -L n^tnotut nous moubus,& pluribus quietib% zdfint c6 in vno autem motu ttanslati,qui e(i ponitur ex de principle ad finem,non interpo- pRI> mod nitur quies. &idcocontinuatioeft pjj^^" manifcftior in eo . &credimus hoc ^{,9. vide inaugmento,&alterationc,quiavi ,p hoc. 8. demusaliqua augeriperannuvno Ph>-c.ij. digito . & remotu eft vt ille digit us diuidaf'per oes panes tpis illi' anni, qm minimu tempus fenfibile non habetexeo pattern ienubilem , cfi non crcfcatplanta continue. *
Motus Jefimtio ex rtints communibut otfendttur. Cap. ).

Vodaute^hoc fit motus, hinc manifeftum. Cum _ enf aedificabile, qua ten9 tale ipfum dicim* efle/aAu fuerit,xdif?catur)& hoc eft f di* ficatiOjfimiliter autem cXmedi catio,& volutatio, & faltatio,et adojefcentia^ fenefcentia. Et declttrabttwr tptbdmotHS fft catttmemm non dicitur tdtficari m aflu } mjidum nos tedtficamtts, CThoc eft tdificari ,& Jimthtcr addifi eret <y mcdtcan, <y labi, & titu&are. Dicit:Etdeclarabif,q>mot'cftpfe 7 ftio rei poteris,ftn q? poteft ex inda clionetrarmutabilifi,3edificatii ent no df e(Iexdificatu,qncefratabedi ficatione, neq; qn nondu sdificaf", fed du 3cdificaf>,& illud eft perfeftio ardificati,& ardificatum non eft non xdificatum , nifi o? habet patcnna.

Phyficorum
& fimiliter eft de addifccnte & medi cinat0)&delapfo dicimusenim in vnoquoq;iftoruefletaJe,duhabet illam fpem tranfmutationis, fm q> eft in potentia. Cum igit" xdificatio eft j> fedio a?dificati,fm q> eft cdi ficatu,& fifr in alijs tranfmutationi bus manifcftu eft <j? motus eft perMotus eft fedio moti, fm q> eft motu. &,quia perfecrio non eft mocu,mfi fm q? eft in pote"tia, manifeftum eft q? motus eft per fedio motijfm q? eft in potentia. vide.c.iS. 4-Meta. Quo facto TM, CP* eadem res dicatur tjje in potentially in aflu. Cap. 4. Voniam aut quaeda ea^ H dem 6d potentia,& a<flu funt,at no fimul,aut non fm idem, fed vt calidu quix dem potetia,frigidum autadu, multa iam agent, 6C patientur a feinuice.omne enim en'tfimul a<fliuum,6^ pafliuum: quare di mouens phyfice mobileeft.oe enimhmoimouet,cu&:i P fum mouet.Videtur igitur quibufda oc,quod mouet,moueri. fed de hisquide exalrjseritmanifeftu quo fe habent. eft enim quodda I mouens 6dimmobile. Et, ^tiU^idemHt alttftM cade potentt4,CTm atfttfetlnon AfawuKidem, >.* cah& ' ^ :: (imt tn inwce, Crpatmtur tibmmce.omnia emm iftafunt ex eh-^Hf agunt tnfimul, C? pttmntur. ynde neceffe eft fed hoc decUralitur alio moJo <tl * ^ e^emm^md^uod mouet, t fi ' &mn eMr. QHia videmus res fenfibiles eflc g aubus modis, aut in pote"tia,aut in impofe g *&&d non fm idem, & code mo- djfec* do, qm impoie eft ahquid efle cali- du lde> * i -. n- ., t t - code mo dum in actUj&calidum in potentia jjt j aetUi fmeundemmodumrfedideminre &inpotefpedu eiufdem qnq; eft in potfiia, tia. lde. 8, qnqjinadu. v.g.qmaquaqnq;eft " calidainadu, & qnq;calida in potentia , in refpeftu aut duorum eft in potentia, & in adu,f in potentia co.deSub re{peaualterius,&in aftu refpedu "* reliqui.&fiftinrefpedu emfdeeft T * duob9 modis.v.g. qm cibus eft ages in corpus,fm q? eftpanisina&u, & pane'sab ip(b,fm q? eft corpus in po tentia.necefle eft igit" vt fint hie aliqua,qu? mouent le abinuicej& mo uentut abinuice, & q? haec duo fint Icra,Ca g ere&patiinfimul,fedinrc 58*1cluru'n_6lnrcfPc<auemCdeD.d. necefle eft igitur,&c. i. cu fine intia,

quod mouet fm huncmodum,mo ueatur. tintcudebat,cum dixit,na M turahter, illud, quod mouet, fm q? Arifto. teeft in potentia mouens. D.d.& qui- n5c n"llli damexiftimauerunt,&c. i.finehac^ n^ derminatione, C vt fit compofitu uenP9oflc. expotetia,(xactu .lednoneltveru. cm oppp fed in fine* iftiuslibri declarabitur fj.tl* ^?.Jf , . elt n. motor, qui non mouetur Plato. Viq? hie dc coflKc> omnino,ciimin eo no fitaliquapo 8.Phy.co. tentia:&innuitPlatonem. 4- &-7 Eiusaut 5 quod potetia exiftit ^hy'c^' i i acLuo.v^uiii aduexiftesagit, av.ku VAIII.V.O atiiL. aut aui com.i. acTiuSjCum ^mc^idmouet tutmAter, m*. ide,autaliud,quatenusmobile, WJur.Et qtitdttm exijtimauerunt motus cft dico autem quaten ^ quod omne, ^nodmouetf moHttw. fieeft enim aes potentia ftatua, t.c6\ j. attamea

Liber Yertius
A attamc xris ac?tus,quatcnug js4 tune quiditaseius eflet in motu,(cd: 0
motus,non eft* non enim idem eft aeri efife, & potentia quadam mobiluqm,fi idem eflet fimplix citer,6fmrationem, eetvtiqj aris,quatenus aes, a&us motus, MttHsautem euts, quod eft in potentta,ett in co, quod eft, quando illud,quodeinperfettione, 4git atttpcr/e,autper aliudficundum quod eft motut er 'ttelligo per hoc, quod dicoficundum quod efl motum,hoc,quodnarr<ibo. cuprum,/? B eft mpotentia tdolu, fed perfcftto (uprijfecundum quod eft cupru,rio ttf mottts. quidtttts.n.cupn,&' ip/um ejfe motumper ahqutun pote tiam non habet eandetn mtentiotiemjintpltctter.cr'f/ikalreret eon dem mtentionemjimplmter,tttnc et in definition cupn ejfit motut. ^ Cum dedarauitcp entia nacuraliafuntin potentia,&ahiin(imul, autinduobustemporibusin refpe<ftueiuflem,autineodem temporc refpedu duorum, aut eiufHem, fed C duobusmodis,&cf>motuse{tlhoc gcnere,incoepitdeclarare cf> motus cil pfeftio entis,fm g> eft in poten* da, non fm (j> eft in adu ,& dixit: Motus au tern eius,&c.i.raotusaute eius,quod eft in potentiate ems, qct exit de pote"tia,in adtum, inuenitur ta.l.&q<f inillo,quodeftinaclu, f [&quannon eit il- do illud,<}ct eft in aftu,agit:] & hoc lud, quod eft ftn ij, eft motu, & non f m <$ eft agit. jna|;U<v.g.cjuoniam cuprum eft in aftucuprum,&in potfciaidolum, & pcrfeftio cupri in adu, fm quod eft cuprum,non eft motus, quouia adio cupri,quz eft motus,eft adio eius,fm <$ eft in potentia idolum, intenditquoniam,cum potentia in, aliquo fuerit aliud ab adu, & mot* non eft perfedio rei,fm quod eft in adu,necefleeftvtfit perredioeius,, fm q? eft in potentia. &,fi motus e fet perfedio adionis, tuncquiditates rerum eflent motus,fed mot9 no eft perfeclio adionis.quia quiditas cupri,quareft perfectio eiusin adu, non eft q? habeat potentia ad motum.quoniam,fi hoc efletjtunc potentia, & adus eflent idem. Non eftautem idem, queadx E modumdicfhimeft. Manifeftu eft autem S>C in contrarijspofle enimvalere,ac pofle grotare al terum eft,naqj ggrotare quide, & valere idem eflet, fubiedlum autem,&id,quod valet,atquc fgrotat,fiue humiditas } fluefah guis,vnum,& idem eft, qm aut non eft idem, quemadmodum neqj color idem^cV vifibile,poCfibilis,quatenus posfIbile, a<fl9, manifeftum q> motus eft, Et mtentio eorum non eft eade, ytdiximw.Ethoc manifeftu efl in contrarys.(ariu emm in potetut aliud eft ay infirmo in potentia. et fecundum illumfermonem debmt hay ere eandem tntentionem.Jubie Elum emm eorn,& eft ittud, quod fanatur,^ infirmatur,fiuejit hit moryautfanruiSfeft idem.W cum hoc nonjit idem,ftcut color,& Vfbile nonjunt idem.manifeftu e/? quodperfeflio eius9 quod pot allPhy.ciico.Auer. M quid

Phyficorum
Miid,(ecHndum quodpotctl, illud eft mtttu. 10 Etintcnrio aftus cu potentia in ' ' - fi -~ . . re demfata non eft' eadem,& fubieftum fitide. &hoc eftmanifeftu ifo cotrarijs.fubiedtu.n.cft idem, & font in maxima diucrfitate.v.g.qm hoc demfatum efle in pote"tiafanu, eft aliud a dicere ipfum efle in pote tia mn*rmum.&,fi duodiuerfacent idem, P}? hoc q? fubiedum eonl eft rdem,contingeret,vt potentia ad in firmitatcm eflet cade cu m potentia ad fanitatem.&,fi hoc eflet, tune (anitas,&infirmitaseflenteadem.qcf eft falium.qm potentiz rcrumcon trariarufuntcontrariz.D.d.&ftn tiaru font ilium fcr monem,&c.i.& eflet nccef contrary, fe vt aliqua duo eflent ide", cjuia Cub
aut

tioeft.aut.n.liuius*#di{icatio, K domus ad* eft gdificabilis t *" fed,cum domus fit, non ampli* a difi Ca bileeft,aedifieaturautc aedificabile.necefleeft ergoaedi ficationem a<ftum efle : aedifica* tioautmotusquidam eft* Ats c jmAI veroeademconueniet ratio &xa.h?cv inaltjsmotibus. *l$* EtdecUrattiincstquodinten-ri&t&n

. debet ejje m perfetttone Ww, nee 4nte,necpoft.'^trunfon.efttH)R&t le.fat<iElH*c<idat%iquahor*, et r.~ ic *. r noncadat.^^dtpcatum.ferfettto.n.adificatt, fecundit quod eft tdifictttum^tt adificatio.sdificA tio.n.eft ttflio ddifcati, autdo-

nitatis,& mfirmitaus eft idem, v.a, humor,aut fanguis, &c. & cum ahquid efle in aclu, & in potentia non eft idem ,quia fubicctum illiuseft idcm,ficut color, & vifibilc no (tint idcm,& (I fubiedtum fit ide,manifeftum eft q? ^fcdHo ei9, q uod potett | aliquid,fm q> poteft illud,eftmot%

f tdificatio.ergo necejj jicattofit aflio.-tdifcatio enim ejk aliqutf nto tttt.Et itfe fermo eftco ttemens in ctteris motibttf. Et declaratum eft q? definitio mo tus eft ifta,nq? debet efle in aftionej * l qua? eft in potentia, dum eft a&io, ,_ neq;ante,neq;poft. D.d. vtrunque ^ enim eft poflibile,&c.i. & hoc necef qm,{ipfediioadionis eflet motus, tune quiefcens eflet motu, & tuc cj.- fe cft,q? vtrunq; iftorum eft poflibi ditatesipfarum rerum eflent mo- le in moto,C vt a&io fit in eo, in ali* hora cadens,& vt non cadat in alia, tus iVtdixit. &necp prius,neqj pofterius,cla yum eft.contingit enim vnurn^ C|^qj qfiq? quide operari, qncp aut non,vt aedificabile,quaten9 aedificabile,^ aediffcabili s ad?, quatenus eft aedificabile^difica dicimusqjperfcvlio e.dificati,fm q? eft aedificatum,eft edificatio,qu?cft motus xdificati, non ante, neque poftranteautem impoflibileeft,qa non habet aclionem, quae eft xdin> catio; remanetigitur vta?dificatio &,auta&ioxdmcati>aut a<5tioci* quod

Liber Tertfus
JL qucffl Jam zdificatu cft.v.g.domus: ted domus non elt edificatum, ncqj tranfnmtatum : ergo nccefle cil vt jedificaiio fit aftio aedificati , fm <j> eftxdificatumji.fmqjeft ctiamin poceotia aedificatum.

90

Dicit: Et decla'rabltur etiam;#e. i.& apparet etiam q? hoc, quod dixi i raus de definitionc metus,cft re&ir quando aliquis fciuerit quid alij dixerumdcillo.&quiafermoadilcr(arij non efl contradi^orius verus, dixit dcquia difficile eft,&c.i.&qa impoffibile fdcfinire motumalio modoabeo.qaonosdefiniuimus ipfu m ,quia..nulluspot c ftponer e Vod afit bcne didlum fit niotum ub alio gcncrc ab co ,fub fnanifeftum&exi)$,^ quo nos pofuimusipfum. Et,cura aliidcipfodicant,& e x e o f e c i l e e f t definireali rorcmahoru,&dix,t:&.fteferino ^ -^ .^ cltrectus,&c.i.ci,quicolydcraucnt teripfum.ne^.n.motum , at<p dcfinkion| ^ defiLruntip- E mutationemppnereinaliogex nere potent vti<^ ahquis, neqj alieratem,&quidam ezitu abaequa qui aliter dixcrut de ipfo , reete litate, & quida ipfum efle non ens. raciimt,Manifeftum aiit eft con fed nullum iftoru eft motus. qm,fi fyderandbus q> ponunt nonulx eflct,tunc quod dicerefaliqcf iftoru li ipfum alteritate ,inacqualitax efle,cfletmotum. fiigitur motus ef tem^j,^ q3 non eft dicentes ee fetalietasjtunc o6aliudefletmotu, N motum.quoru nullS^aeceflariu &,fiefletezitusab xqualitate,tunc ftmoueri,fiuealterafim,fiue omne exiens ab zqualitate eflet mo inxqualia^uenoneariftentia. tum.&eft magis remotum ttlitnoNonensft non cnsnon tranfma t1^1""" i i / et - hoc i ee retfu ensjouoniam TN j d. j & nullum - 11 iftorum TL tur. IQC.I. Et declarabttwr tatur.Demde cu cx _. * i n A /* i i rt " * ^**-^^ / * mouetur,ideft&, fialiquod iftoru difficile eft rtfum definite alio mo eflet acfinido mot*, necefle eflet 9 &77

tum. Etdebesfcire^iftaxlefinitio e.iy* iflefermo eft reflua.Et non elt manifefta perfe^iedtan tum hoc manifefittm eft et, aw confide dcbetinueniri per aliquam viam ea rum,inquibus inucniuntur huiur -r , . ~ ,generis definitiones,aut per viam De fr nitio . topierttnttffam.dtxerHt entpod Siuifionis.autpervia compofitio- nes nafr motm calietaSyG'exitMSiii 4<fu<t nis.de/initionis autem igiiotae natu g litate,cr awdnon eft.*? nullum "Iker necefle eft vt in eis vtatur as tttorttmneceffeeftmouen.ne^ J - nmonem,&dennuumefle,qufido -

illtid^Hodnon eft.

clarado quod dehnirio efl definin,, M ij quando

Phyficorum
6 cfn definitum Faerit manifeftum p dcntia morui,non q> j> ifta fubftanfe,&defInitioignorata.Arift.igitur tia motus coftituaf. Ef,cum deftru in declarando definitionem motus xitdefinitiones, quibus vtfbanr'in vtiturtribus,Cdiuifione&indu<ftio motujccepi t narrate cam, }?qua ne,&viaacceptaacontrario,inqua definiebant - ~ ~ definitio motum iftis declarauitrp,(i eftimpoflibile vt p- nibus,&dixir.Etcaafa,&c.i. & caufeclio,qujeeft motus rei mota: fit, (a, pp quam ifti definiebant motii fin g? eft in aftu , eft pcrfedio eius , iftis dennitionibus,cft, qm motus, fin q? eft in pote"tia:&eft diflbkuio ciim fitde rebus,^ non pmanent,v? ^uaeftiomsin illo loco. no hfe definitione : dehnitiones.n. Sednecjjmutatio,autadhfe, fuhtrerumpmanenriu:&cp,fihaaut ex his magis eft,q? esc oppo beret definitionem, ceflaret, & dc* fitis^Caufa aut,cur in his ponat ftrucret:& q.d.q> motus vf non hfe illi,eft,qm indeterminatum cjd terminfi,apud que ceflet, vt innatae damvreflemotus.aheriusaut funtrespmanefapudfuasdcfinitio B coordinationis principia, ex eo -cum igifexiftimauerutq. m6- L quiafuntpriuatiua>indetermix J. usnon hadefinKioneApifta,<f S-funt^.ni^ho^neque S^nhTdTSeT H tale,vllumipforumeft,qmneqi parspriuarionis,exiftimaueruntq, alioru qmcqua pdicameconi. fe<juilrex hoc vt motus fit fubhac metiamtranfmutationemtre parte,qeftparspriuatidnis.EtpotS ah iffts non eft tit tiaiftiusfcrmoniseftex duabusne-* vnitu quamfieri*b oppofois . Et gariuisinfecundafigura.&vtraq; propofitioeftral(a.motus.n. hetde nem^tdedaratu eft,&Priua turn in tttts mtentiombtts,ejl, quo tionesgt quodammodo haben t dentam motut non "Vtdetur hahere finitiones. Etintenditppartehoc, termintfmfaPttdattemfeJfetf ty quodPythagoriciopinabantur.cj, wodprKtpMalttrMpartuSum Pw^P^rerum diuiduturin duas f -L . f. , . * . , partescontranas,&q?vna pars con Jtnttn c4pitulopntMtioni*,nonha tinetillaopporita^]^^ funtmagis lent defimnonem.nuO*ts emm eo- m capituio priuationis , & alia pats rum eft demonflratwn eflchoc, ne continet illa,qua: funt magis in ca^ piwlo habitus. Jfeponebant in vna partedecem,i.bonum,&acquale,& <tltfs predicaments. impar,& vnum,dextrum, &lume Dicit.Et etiam,5:c.i.eriam dice- & mafculum,& quietum , & rcftfi re q? trafmutatio eft de non ente ad & q dratfi , & oppofita iftoru \ cap. non ensnoneftdigniuSj^dicereip priuationis.&,cjaomniaapudiftos firm venire de ente ad ens. videmus funtin altera iftaru duarum partiu enim q? tranfmutatio venitdefor- & motus non eft in cap. entis, ergo mainformam,(icutvenit dealicta eft in capituio priuationis, qua: eft tcin.alietat.iftaigifoia fimtacci- nonatquale,&aliud. Cur

Liber Tcrtius
caufa autem eft,qm impcrfedQ O eft ipfum posfibilejCui'eft ad5*, motus.Etob hocia difficile eft accipere7quidipfum fit.aut.n. in pri uationem necefle eft px>nc re,autin potentiam,autina<fHi fimplicenrhoru autem nullum videteflepofletrelinquitur igit di&usmodus, adum quidem quendam efte^talem aut a<flum, qualem diximus,difficilem qui decogmtu?(ed quiefle posfir* Et exiftimatnr quod motutjtf aflioaliquafidafltotrnperfetf*. <y'caufa m hoc eft,quomam tllud, quod ejt tnpotentta motum,W eft tlludcutus aflio ett motus, tttnon perfetlum.Et tdeofetre quid Jit eft 14 Cum declarauit q> caufa in hoc, difficlie.neeejfe eft emm ipfum fo ^ pofuerunt motu in principio capituli priuationiseft,quia exiftima m aut inprit(ati0nefaut fpotetia , bant ipfum eepriuationem ,icoepit aut m attu {impliciter:<y ntantfe dare caufam exiftimatiois. & dixi t: Jlutn eft, quomam impofiililc eft Et caufa in hoc,q?exiftimauerunt, ipfum font m altquo tftoru: rcma&c.i.quiaimpoffibileeft ponerecp genus eius eft potentia fimphciter, net fgttur modus , quern pojiiimus autadus umpfc.nul'us.n. poteft di <ry eft tpflun ejfe acJum,Jedtntet cereineo,quodadhuc moneturin ligere ip/um ejfe aElmnfccunduni C potftiaipfum moueri in adu. v.g. modum,quemnarrautmHst eft dif* qmillud,quod eftinpotetiaaliqcf ficile,fedtamen pofitbile. quantum,nondum mouefin quan to,neq;illud, quodeftin aduetia Cumdcclarauitcam1, ^p quant S S quantum,moue^quiaia quiefcit. Antiqui pofuerunt motu fub gene&,ctim motus non eft flib potentia repriuationis, narrauitq? mot'eft latuit An fimpFr,necfubadu fimpliciter: & pou*tusinadhi,nonin priuatione , V?uos ** h*cduofuntduarpartesentis:ergo fedefta&usnon jjfeclus. vn Antig^ ft* mcdi9 nOrt c nln i f i far poten " caPltl"entlsi ^m Prl~ exiftimauerunt ipfum efle fub priria,&:a(ftu uatione.&latuiteos adus medius uatione,qn adtus non p fedlus fit jp- cpnfife. i. inter potentiam,&adum,qui eft p pinqu 9 priuationi. D.d.quod.n.eft ph-c.yS & fcjo r potential, fm q? eft potentia. in potentia,&c.i.&ca in noc,q> mo i.deaiac. _ o -j .. Et motus actus quidem ah/- tus eft adio no pfeda eft,qm illud, 4j quis ee vidur,imperfedus tfif cuiusadio eft motus^eft non perfeM iij dum A Curatitemvideafurindeter minatus eiTe motus,caufa eft, q> neq; in potentiam eorum, quae funt,neqj in a<5lum,licetponere ipfum fimplicitenneqjenim id, quod poteft efle quantum, mcv uetur at necesfitate^ neijj id} q3 a(ffcu quantum eft* Et caufain hoc, quodexiSttmauerunt quod motus non haletdefi nitionem eff,quia itnpofibile eft tpfumponi in potentia entium,aut tn aft tone eorumjimphciter. quod ^ enim eft in potentta aliquodquan tum,non eft necejfe ipfum mattertf ne^illudftjuod eftaliquod quantum in a&u.

Phyficorum
v'tum.qiria elHn poientia, & $a eft tto eftperfeflu moti, ftcttttlitm K aftus no perfeclusjidco difficile fctf ^^ e fl m o f t t m f quid (it. D.induxit rationcm fuper hpc,quod eft adus no pfe<flus,& diDicitq> omnc,quod mouet,moxitmecefle e.u.&c.Lied apparet ne,&c.i.&,quia motus rei eft,fccefiario ipfum efle adum non pfe- cundum qcft in potentia, ideo onv ftum.necefle eft. n. ipfum poni fub ne,quod mouet,mouctur, cum I po priuarione,aut fub potentia,aut fub tcntia fuerit rhouens,f moues quaaclu perfeito :fed non pot poni fub doque,& quandoq; non.translatid aliquo iftorum: ergo rcmanct ipm cnim huius motoris de potentia in poni m aftu no penedto, & eft ad' aclum eft tranfmutatio. &., quia eft potentiae. D.d.fedintelligere,&ci. proprium huic moton, op eius ccled ipfum intclligere a&um eft dif- fatio a motu eft quics,qufa quics in ficile,quiaertimperfe>ftusinfe.difri uenitiirin eo,quod recipitmotum, "Difficul- cilccmmin ^cogninone qnqj eft &ideoexigitiftamfccundam*di- * tasIcog^ proptcrremlatentem)&hocerit^p fpofirionemineo.potentiacnim,& ._ ," pter imperfeclionem fuae naturae.ac habitus funt mouentes in potentia, cMcinri? cidit ijgitut motui imperfediopp cumaliquatidomoueant,&aliqu5gpre kre coicationcm eius cum potentia :& donon,fednon dicunturquiefccrc te -.Schot ideo ems definitiolatuit Antiquo$j cumnonfintcorpora.&dixit:&ccf erkppim {ed,licetfitdiirlcilis,tn epo/Iibilis-' fatioeius,&c.&cj.d.&omnc,quod lafl^E. Moueturautem&mouensj, mouetcx eis,quz mouent in poten confifedc ficutdicfludi eft,omne,cu fit po ria,quando ceflant a motu,& cefla*& &'/' ^"a mobile, dCcui* imobilitas tioeiusfueritveraquies,no mouet, uiitfi'f qirieseft.cuun.wot^ineftjhuic nifi moueaC*. fedadio motoris non & in 'toe' immobilitasquies eft. nam ad eft moucri.illud em, quodagitma frt-f- kocagereiquatenushm6i>idip tuni,foundficj,cefinotausabhackdcrciamni^f ffrt ^ne, aiir . feril . aaioneveftquiesraatoenim ^pria none. n. fi?m fummouere eft: hoc autefacit I taduiquarefimirl&patit.iccir fibi,fm q> eft mou^s in adu,eft mo uere^ion moueri:(ed, quia no agit hoc, nifi per containm,cum fit coc yi pledehac puSjidcocotingitei neccflario monw.i.me. Et omne^HodmoHetnatnralt- ueri ab co,quod mouet: fed hoc no ttr>moHttttr>/ dixtmtajwnin eft,fecundumcpeftmoucns,idcftfc Vide cob. potentiafrerttmouenstCfceffacundumo^eftinaftu,fcdfm <$ eft Ziin. tuewkmmfrtntam^ cefa- mpotcnt.amouen^&talemouens, J . n * n ". & motunauintilla,quorummatetto.n.cu*s,cvHMeftm*tt#jejtquiet riacftcadem, vtdeclaratumefti ei.attte,n.tiH4 eft yerfeu hone tnte hbro peri Gcneicos: & ideo corpo- ^ Honem,Cr fecndum e}tiod eft tale raccelcftia non mouentur ab illis, & COKB, bocditn^cideoetiam Motusi&c. attatHr i i& p r0 p t crhoc,quoddjximus,q<r cumfaa attune , W ulet tuaM* : motox moucfpcr accide*,id
tU8

Liber Tertius
A, .as eft p. Fcclio nioti p fe, i. fm q? eft Bocumc- motum,non perfeclio motoris. Et mm induxit hanc differetiam ad hoc, q> f , - definiat motum jjiftamaliamdefi flet no- nitionemt[quafeftnotiorprima.] tior pria. fedprimademonftratmagisPubfta tiam motus.ifta.n.definitioeftmatcrialis,primaauteftfm formam. Accidit aut hoc tadu motiui* quare fimul Qt patit.Form3 aut fem per afferetaliqua id, quod mouet,aut hanc,aut taiem, aut tantim.quae principiu,atqp cau famotuseritjCutn moueat vt ^ adluhomofacitexeo quod pox tentiaexillithomOjhominem. Ethocfemper acctdtfper conta \ motoris.&formafemper in duett ittud,quod mouct,aut ad hoc aut ad hanc difyofittonem, aut ad ttttate,t eft p iy ca motf quart eft mperfeEtione ,factt hominem ye hommejqui eft m potentta. 17 Dicit:&motusfitinmoto}? con taftum motoris,& motor mouct g C fuamformam,& forma (em^indu citillud,quodmouet,f! motum ad illud,ad quod naturalitcrinducit.fi igitur forma fuerit demoftrata fim pliciter,i.in fubftantia, mouebitad Oppofiraj fubftantiam dcmratam, &, fi fuerit dequalua qUalis,mouebitad quahtatf demotf,&guu ^ /r - uttvicfc.7. itratam,*,!!meritquata,'mouebit me.t.c.51. ad quantitatem demfatam,&,fihaVidccon. bueritnaturam mouedi ad alique Zirn. ~ Iocum,mouebit ad illum.D.d.&cft illud,qcfeftprincipiu,i.&illud,qtf eft in aclu in motore,per quod moi,g quod motor induxit illud,quodeftin'potetiain ailum. 0 v.g.quoniam homo,qui clt in ada facitv.g.defanguine menftruofo, qui eft homo in potentia, ho mine inaftu.Etinducit hoc ad declaraft Motor n6 dum q? motor non mouet, nififm 5!?'ict' * q? eft T a<^u,& g? motum mouetur, ^ ^* f m q> eft in potentia:& idco, fi mo- &motum tormou'etur,eftperaccidens,nose- tftouet vt cudumq? eft motor: ergo mot* eft m Ptca r r c rP 31 luC. I perfectio motif m q?-eft motum. de afi^ c ^
Mof< an fit magi* in mouente,an at Qf '' ^

wW*. Cd/>. tf. ini.'dege^. ,j i . nera.t. c6^ Tquoddubitatur et manifeftii eft, q> motus eft in ipfomobili.acftus.n.efthu ius,6dab ipfo motiuomotiui autacflusnonaliuseft. oportec enim efle adtii vtriufqj. Mori ufl enim eft eo,q> poteft,Mouens at eo,q?agit:feefta<ftiuu ipfi^mo bilis.quarefiFrvnus cftambox rum adus.ficuti. n idem fpadu eft vnu ad d uo^dt d uo ad v nii, &accliue,& decliue: haec enim Vnu quidem funt, ratio tn non vna efttfimiliter quoqj dC i uente,& in moto. *s4pparet tgttttr ex hoc t tjuo accidit qo. & e, quanta mottu ejl in moto, & ettperfetlio CMS, quod eft a mo tore. & aflio moti mhil aliud eft quam hoc debet.n. eeperfettio utriufy.Motor.n.emo tor eius,quodpot admotu,& monetficudu, quodagrt&r itafe het admotum,ficut apes, aflio witnr ytnufy eft eadfy^ code mo. qur admodum tdefyatium in refyeclu M iiij duo*

Phyficorum
0 Jttorumytruty eft^wm, erw fium,&c.i.qaemadfmwRfpttium K
inter<toolocadiuerfc,v.g.fupcnus (]R ACCIDIE* pin Q? cit (Pportio lit tec JA \ "*' * . . . duo,em vnnm,&qn acciptf, fm & ilia duo fu nt diueria,em duo. D.d. & in refpcdu vniuseft duo,i. & qn acciptffm rcfpeaum vniusadduo ent duo:proporno.n pnmi ad fccft 18 Et^umfitmauifeftum q? motor dumcftaliaaproporuoncfecundi agitp fuam formam,&fm cj? eft in adprimum.proportio.n. iter vnu, actu,&motummoue^,fmq>eftin &duoefteadein,fmq>eftitcrduo> pottia,diflbluif'quacfHo,inquadi Areftdua;,fm q?eft proportio vni* citur,vtru motus fit in motore, aut ad duo,q3 eft dimidium, & eft alia. VideAue. i n moto.&apparuitex hocipfum aproportioneduornm ad vnum,<5 ktfioe ? c^c*n inot<>* ipfum efTe.adu,& g eft dupla.& fifrafcenfus, & defcfus ' j| fecTionf in moto. & impoFe eft n font idem, fm q> funt motus inter It hoc fit alitcr.necefTeeft.n. vt motus duo,&funtduo^qm in refpedu fufiteadf p(e6Hovtriufq;,f motoris,, periorisdfa(cenfus,&inrefpeduin &mori:&non q<? mouere fit aliud feriorisdfdefcefus.definitiotnnS a moueri nib* modis,r aliquod exi efteadem afcenfus4& defcefus, licet ftcns in eflentia motoris, qucmad- ambo fint idem fm fubieftum. & fc rnodum mot' eft in eflentia moti. cundu hoc eft de motore, & moto: aclio.n. motoris, ^ eft mouere, eft <jm adio fada inter ilia eft eadem, eins,non in eo.& hoc intendebat,cu fed in refpedu alterius df mouere > dixit, Motor eni.&c.i.adio. n. mo- & in refpeftu reliqui dictfmoueri: toris eft iacere motum in aliud. D. & Hint valdc oppofita. d.&itahetfeadmotu,ficutagesad patiens,fqmfiauaclioagetis,&p Habetautem duhitationer* tientiseft vna in fubiec"to & duo in tionalem. Neceile enim eft forx definiti6e,fiPreftdemotore,&mo tasfisefte quendam adumaliu | to,& vfr in olbusrelanue oppofitis. a<fliui,atqj pasfiui, illud.n.aAio W quemadmodum enim idem fpatiu cft,hocveropasfioopus aute, a furfum ad deorfum,qn accipitur, & finis illius quid em fa&u hui9 ftn(|>cftproporriointerduo,erunt afitarTedlus, Cum igitvtraquc idem,&qnaccipif,fm cj, ilia duo fintmotus,fidiUerfiquidem,in oppofua > tunceruntduovnQ.ndf funtc'aut.n^vtraqj, in patie illudfpatiumdrlrefpeaufuperio- magente,paSfiovero inpanen fisafccnfus,&inrefpe<au iferioris te.fi autoportet^hancadhonc defcefusrproporrio.n. eft eadem, & VOCare,aequiuocavtiqSent*At ilia duo, q funt fubftatia proportio- vero,fi hoc eft,motus in monen nis,funt diuerfa fm definitions. Et teerit,eade enim eft ratio i mox dicit, qm quemadmodu idem fpa- uente,& in moto*quareautom ne
iuncoppouCa.ocnir lacm moius v t>

rtJj>etfH"VnittfcJlduo,Cr' jimtltf*. f i f* i f T&F stifpyinW* tiff9 nPirfYI/iPITP * h/tf rer ajcenaere,vr aejcewere n*c ; duo font idem ,fed defimtto rw non eft eadem:* eodemo//o /? demotore,&< moto.

Liber Tertiiis

9$

Ancmoaensmouebitw^authns 4Htb<iletwtti>O'mnm9uctw. motum fcon mouebif .Si a utcm j*/ igttwr amltfiwt in eo, tpod m* vtraqnnmocofunt, fcpatieK, wtwt^tatttwS.artret^y an, &difciphna,queduofunt.mip U-r ' a fofuntdifcente,Prirmimquid ^CT addtfcere.Prlfn4 at aft* aAusvniufcuiufcpnonin vmv * enw enttn Trtrtfr Dtmde mquoqj erit: Deinde inconuoiies opinabtlc ef >/ moueatttr duo\nts

eft duobuS motib9 flmul moue mttilm infimul.imjH>j2&ile.n. eft

ri.quzda nanqj erunt alceratiox nesduaevnius&advnainfor, mam.Atiposiibileeft. Sedvn* crita^Atirrationabilceduo rumfpecicdiucrforuvnu,acea B dem eflfe a^um. Atqj eri t, fi qui de di fciplina dC dodio ide sut , pasfiofc & acfiio , & docere ide qadifcere,^ agere quod pan , qiwreoem docentem difcerene ceiieeri^oCagentempan.

yt fa* dterationet >w rV-

CT tmpofable ef >/ aflto drnrn B fUtterftrumfefun^ttm for mamJit tadem.EtneceJfe eft^do^hina^t diCMna fmtt demJtcttt alio,et rindemt docere

^. . Et,cumnondiftinguaturdi(po-i> *,C7* ent attio tfpt oferatiojty* fitio de motu,dicendo <$ eft vuum perfefliojUiut out eft aftio , iftiw ftcundum fubicdum, &duofccun

mottts
twrfimt? Quoniam aut amho ftm to>autaliud,accidet quaeftio difpuweo,^uodf4ttttir,aMineo ^u^d tatiua.poteftenimahquis dicere. *nt,<&-tranrmtat,auta?eree& Qyoniam neceflecft ,
. * *-, y| ^"rf* XI" ***- *1J Vl*)Ml*t- ^.1.1, 4i*) AV4L 1BUL JMV.AII y

fatttur.^fiejt necejje V />4//d adeo,qhxcverba~agere,&agi dici etdicatur(tftto font tquiuoca. si tur dceodem .fiigiiur adio iltius inturjtt (ecndum hoc, mottu erit fit alla ab adionc ifttus, & vnicuiq$ "i^, . ^^,7^..^ - t - ; eftmorns,necefleeftvtiftiduomo monet.e(taemjt,roatct r . ' tusnnt,aatinpatiente,autinagen, / , .v*fd rffutttfi&y^ff+Qfftfjfr* ' ^^ *A 4nf 4fr/*t*f* n^aui itMtit tn Jti tfnnfntrj> ii iut,vic vj Jtr t^ 4flrt <*ijl 7 *m^k^ iiiv

fc rf/ oe^HodmamtjnouetW

to.qm cconucrlb non pot efie > ntft q^uis

Phyficorum
G quisTocetacT:ionempaflion6ccjuiuoce. fi igit agere eft in motore, & agi in nuato, motus eft in motore, ficutefti moto.definitio enimei 9 , quod mouetur, & mouet, eft cade fm q? moueuex quo ftquit alteru <luoru, f. autq? ois motor moueat", autq?inaliquo (icmotus, &nomo catur.&,fi ambo fuerint in moto adco,q?dodrina,&difciplinainfimul fint in addifcente,Primoc6tin get q? adio alterins fit in reliquo, & in{e:adioenimalicuius neccfleeft vt fit in !e:& fie eadcm erit adio in duobusrD contmgit aliud inopina H bile,& eft vt idem numeromoueaf' duohusmotib 9 diucrfis&ducatad cundem finem.Si igit J aliquisdixerit forte hoc efl po(fibile,dicemus necefle eft vt duo motusfintidem, &ficduodiuer{afm formamhabc bunteaudem a<flione.&,fi hocfueritadeo,q? doclnna , & difciplina fuerinteadem,{equit vtdocensaddi(catoe,quod docet, dum docet,& addiicens doceat oe,quod addi(ci t , dum addilcit, & hocjeft inopinabiIs. D d.fo^e.n.necefle eft,&cum di cit & qo logica eft ifta.pot enim altquisdicere.qinnecefleevt aclum I habeataliquama&ioncmpropria, &agenshabeataliamadionem j ppriam,& adio agentis df agere * & adio patictis di: agi, & ha: du? adio nesfuiitdiuei(JE,&fimiliterfinis ,p weniensaboperationevtriufq;erit Hiuei'(a.& hoc iutendebat, cu dixit erit adio, &c.&q.7nuit hoc.qin que admodum fines (ant diuerfi,neceffceft vtadio diuerfet'EtTnurthoc, tjuiacliuerfiiasuifinibus eftmanircftior.q in adionibus. D.d.fi igit"* ajnbo,&c.i.fi igitur agere,& agi sfit duo rooius diuerliomuib9 modis1, f.diueifeeffcntia?,qu*rctalKjuisin K quo funt.fun t enim omnino in filb* iedo:c6tingitenim neceflario,aur ambofintin patiente,autinagentc;aut agere fit in eo,quodagit, & pati in eo,quod patitur:&, fi alteru dicitur nomine reliqui, cruntaequi uoca.D.d.fi igitur hoc fuerit fc<tm hoc,&c.i. fi igitur agere eft motus cxiftensperfein ageritc, &agicft alias motusexiftens per fc in paticn te,tunc mot' inucnitur in eo, quoef definitioenim motus cotinetvtraqueadionem. Deinded. &fic,aut omne,quod mouet, mouetur,&c.i. L ex hoc,quod ponimus, quod agere eft motusexiftens in agente perfe, non ex agcntein patiens,(equit'al' "r * terum duoru,faut vtomnc,quod mnuet,moueatur, autponerepodt bile eric aliquid habere inotum, & non moueri,f motorem. quod eft valde mopinabile. t,cumdeftruxithac partem, C. hoc q> agere fit in agere per (e,& agi infimul, incocpit deftruerc (ecundam partem, & eft q? vterque motus fitin eo, quod pa titur,& dixit.Si jgif>ambo,&c.i.primum enim mopinabilium eft, qm vnaadiociitinduob*,nquoniara adiomotoriseritin motore, & in moto,quod eft mopinabile, f hoc s q> dodrina lit in a.ldifcente, & docente infimul. D.d.eft inopinabile, &c.i.contingit aliud mopinabile. quoniam (equitur vt duo motus di uerfiinducant ad eundem fincm. res enim diuerfa* ducunt ad fines di uerfos.Oeinded.fi igitur aliquis di xerit, &c. i. fi igitur aliquis dixerit po(t q? hoc ef tpoffibile, C q? mouere,& rhoueri {int in ipfb moto, dice musq? a&iocorum 4ebeteflcead& D.d,

Liber Tertius
A. D.d.Sfimpoflibileeftvt actio duo rum,&c.i. ucutdifpofitio motoris, &moti. EtfylFus ficcomponatur. Motor,& motu funt diuerfa fm for mam:& q funt diuerfa fm formam, non habent candetn actione: ergo motor,& motu non habet eandem aclione. D.induxitinopinabiliacd tingentia huic pofitioni, & dixit. Et neceflc cft,fi do&rina,& difciplina,&c.i. & nccefle eft, fi do<5trina,& lifciplinafintea:dem,quia actio, & jJaffio ponutitur caedem, ncecfle eft v t ho addifcat,& doceat idem ,quod eft valde inopinabile. ex quo fcquif' ' vtdocesaddi^cat ncccflarioomnc, quoddocet,qhdocet,&vfir agens crit ipfum paties.&,fi hoc fucrk pof
fibile,oppofita-cruntidem.

94

At neqjalteriusadu inalte>to efle incoueniens eft* eft enim doffio acflus docemis, in quoda tn, dt non decifus^ fed huius in hoc. Neqj enim vnum duobus quicqua prohibeteundeme/Te, no vt eftidem,vt veftis& indu mentfijied vt eft id,quod poten ha eft,ad id,quod eft acftu. Dicamm witurejuoma non eft mofmabde yt atJie tfttusjit t<dta. dollrma enimttt aEliodocetis,fcd eft in ~Vo altquff, {ywn abfewdt tur ,fed eft ex hoc in hoc. Et nihtl frohthet yt "^na dffto Jit duorum-, Jed non ita, ^uod^mdttates eorum Jinte<ede, fedficutreft-eElw etu*f quodpot'eft, ad iUud,quod agtt. ao Hicincipitdifloluere qu^ftione vtru motus fit in motore,aut in mo to.&,quia pofiut cj?,fi ponat*cjj aftio motoris em moco,acciditinopina-

bile,&c q>a&io"alicuiusfitinalio, incoepit dcclarare qj hoc non eft mopinabile,uec falfum,& dixit:Dicamusigitur,&c.i.& non eft inopinabilevtaftioagentisfitin alio.cft. n. manifcftum per Cc Qjdodlnna eft a<Siodocentis,&cftin addifcentc. & hocintendebar, cum dixit, fed in aliquo vno eft .i.addifcence & non dicimus Q?a<5lio agcntiseftin paticnte, fm q? abfcinditur ab agente. q m, fi hoc eflet,non eflet agf tis,fed fm qjeftconanuacx hocin hoc.i. aba^enteinpaticnte. Deindeincc^ pitetiamdeclararegjexhacpofitio nenon acciditinopinabile, &dixit: Etnihilprohibet,&c.i.&nihil prohibetetiam vteadem attic fit duorum ; qn ilia a^tio non faci t ea habereeandem quiditatem :&hoceriti ficut,qneadem adtiocftduaru fpecierum. hocquideeftinopinabile.D.d.fed ficutrefped',&c.i.&adio, ex qua,fi fiicrit duoru y non fcquitur v-tquiditas illorti duoru fit vna, eft degenererelatiois: fi-cutrelatio ci% quodpoteft.ad illud,adquodpot. iftaenim eft^ifp6*ols,qu^ refertur adaliud,Cqm celatio inter ilia eft vna difpo exiftens inter duo:& hoc exitalionk,qn fueiit vua fm vnu tno4um,&duofm aliummodum. Neq? necelTeeftdocentemdi fcere,neqj, fi pati, dC agere idem <ft ) nontamenvt ratio fit vna, quod quid erat efle dicens,ficuc tunicac, &i. indumento, fed vt via a Thebis ad Athcnas, & ab Athenis ad Thebas, qucmad^ modum didlum eft &C prius.n5 enim eadem omnia i)s infunt, quaequolibet modo eadefunt, fed folum quibus efTe idem eft*
At

Phyficorum
AtVeronecp,fido<*Ho,&difcix plina fine ide.,& difccre,& doce> teide erudicuti neqj,fi fpatium Vnudiftantiiifit^diftarehinc illuc5&illinchucvnu,etidecft. ;. ~ /i rr-i.*j ~ Etnoefenamneceffeytdoces / addijcens omnc,&"no eft impro diciturdeeunica&vefte.S:q<f,#lC cflc omnium rcrum , fm 9 dicicut eflfcrnom , non eft g habean* vnamquiduate.D.fcdiioccft.&c.

ttio motoris,* mottcftcadcm fm fubicfttun, , &<JifcipIina fint idem , qnodeiMditAi edrti fit cafin dcfinitionem , neq; qrdoCtrm* * -

fpatium inter dao fit idcm,yt ilia ^thenis ^d^jtam. no emm <na, duo fint ideni fm dcfiftitioncm^ci* , qutdicuntur elfe Kcetfurfum ,;&deorfum.hoccnim quorum quitlitat efttadem. eft neceffc ettam "V/ dotlrina , cr tdifcipltnajint eadem, rteq^ "Vf dtfei flinajit doflnna. quemadmodum ftattu inter duo,Jiue acciptatur de hoc adhoc,aut de hoc adhoc}etde. 8,1 Etnonfec]uiturexhoc,qnodpo fuimus, q> actio motoris,& moti eft eadem,vt docensaddifcat oe", quod docet,qn docei.noenim eft improbabile, vt dodrina, & difciplina, & vfr adio,&pa/fio (Ignificentidem, 1 nonficut tunica, &veftisfignin"c5t idem fm quiditat,(edinteliigim% & dicim9 noc qj paffio,& adlio font idem fm fubie&um,& duo fm defi nitionem, ffcut eft via de Alia act thenas,& ab Atlienis^ad Afiam. Tia enim eft eadem, fed i n refpe&u Vniusregionisdicuurafcenfas,&ia jcfpedlu alterius defccnfus, YtdixiTex.c6.iS musfuperius. D.d. nonenimom)iia,&c.ideft,&illudinopioabilec6 tingir,quianon omne,dequodkif hocnomcnTnum,dicitardeeofm hoc, 5>quiditasfiteadem, vtvnuro tatem. quxftio igitur contingitei hoc cj> accipimusillud,quod dicituc depluribusjdici devno: &,cum diftinguituf,difroluiturqu^ftio.funr

11

igitur vnum fm vnum modum, St. diuerfa fm alium.&hocconucnit ei,quod eft uianiftftum pcrfe.appa ret enim g? funti clem fmfubicctu, & diuerfafm definitionem, Omnino verodiccre e quod necp dodHo cu difciplina,neque adiocii pailioneide proprie e, fed,cuiinfunthacc,motusnam M. huius i hoc,et huius ab hoc adu die rationediuerfum eft. Et dtcamtKlmiuerfalftcr i intfntiffdo&rmaapud difitplw ty intent 10 a&tonit apud} non eft eadem in ret \critatc ,ft& jecundum Mud,pcr quodifta muenMtur,cft mottts.dicert emm quod hoc eft aft to knius in hoc eft aliud

4tr hoc.
Dicit:

Liber Tertius
xt Dich: fed fecundum, &c.ideft& A mouere, & moueri funt ide fm fubit&um , per quod inueniiur mouere, & mouerij& illud eft mot9. D.d. <Hcereenim,S:c. ideft& mouere, & moueri non funt idem fm quiditatem,quia dcfinitio eoru eft diuerfa. mouere enim eft adio motorisin zem tnotam, moueri aute" eft paflio ipoti a motorc . & hoc intendcbat, cum dixit:dicere enim cideft dice re enim q> mouere eft adio moto~ zis in rem motam eft aliud a dicerc, 3>moueriefta&io moti a mo tore.

95

nem fectindu hwc tnodum m >w- ^ quofy durum motttum.

Dicit &declaratum eft igitur e* ij hoc(ermoae,qu<eeftdefimtio Mo tusvPr,&fimiiiter defiiiitio fuaru primarum fpecieru. non enim latec cjuo oportet dehnire vnaquaq; fpecierum primaru exfuadcfinitionc fimplicitcr,& maxime, cum fuften taturfuperalia dcfininone,inqua dicitur q? eft pcrfcdio moti, fm q? eft motum.eltcnim notior.& fie & Alteratio erit perfedio altcrati,& Translatio perfed:iotraslati,& Aug B Quid igitur Motu s fit,& vn* mentatioperfedioaugmcntatt. Et * uerfali cer, & fm parte didii eft dixit Er notiuseft q hocdicereq? non*nim immanifeftu eft quox perfedio agentis,&c. propter quatmodo definietur fpecierum vna ftionem dictam de motu,vtrum fit qu3eqjipfiusAlterario enim alx in motore,aut I moto, aut I vtroq-,. terabilis, quaten^eftalterabile, & intendebat declararc,q? dicerc ipad^ eft Amplius aut nod us eft fom cflc pcrfcctioiiem motoriseft eius, quod poteriaadiiui, ac paf nocius ^ dicere ipfum efle perfcAio quemadmodum dicerc iiui}quaten9 huiufniodi}& fim/- nem moti, efle perfeftione moti eft 110pliciter , di rurfum fm vnunv ipfum tius 5 diccreipfum efTe perfeclionc quod%vt jdificatio, aut medi" ciusj, quod eft in potentia, fm (j> eft catio*eodemauti diceturmodo in potentia, non fm q?eft in a<tu,& >tdc aliom motuu vnoquo<^ fiifta dcfinitio magis demonftrat fubftantiam eius. & f m hoc dicitur q)alceratioeftpetfeclioaltcrati,qcf * Jltgenerahter, ty diftintte.non.n. eft in potentia, fecundum quod eft latet tjuomodo oportet defimnuna in potentia,&dicitur quod translayidrHfofuarumftecierum. dicitur tio eft periedlio translati,fecundum enim tjuod^lteratio eftperfettio eg eft in potentia. Deinde incocpit declarareetiam quod ex hacdehni alterat i ,fccundumquod eft <tlte- lione poteft quis fcire omnes defini ratttm .. Et notiu* eft quam hoc di- tiones vldmarum fpecierum, vt e.di cete qubdeftperfeftto dgentis, <y ficationis,&medicinationis. ^Edifi a&ijecundttm quod funt tahajim catio enim eft perfeclio aedificati fc cundumquodsedificatum. & fimiliter Medicinatioeit peife&iomc>r m adijlcatione^ tn medtcmt dicinari fecundum quod eft media .cr debes ponere ttuanfirmt natum,& fimiUter de ali^s. Sum ma

Phyficomm
S Y M M A T J - R T I A. fitorum.D.indulh eftlilam,pro.. . r . ^ , ptcr quamcontingitNaturalicon Deufcuto, &quoreperiararinenubi* fydcrare dc finite, aut infinite, eX DrAntiqttorum ofinionibuf circa iffam confyderatione dc menfuris,& mo lfinitnm. Cap, i. tu, &'tcmporc,&dixit, cum no fit Voniamautemdena nfcefleAc.,.*oportetNaturalein * . cofyderare definite, &mnmto, PP. r tura feja eft circa ma, ho^ c6fy<krat de iftis tribus. [ gnitudineSjOtmotu, non omne,qcfcontinetur in hacar &. tempus, quorum t e,diciturfinitum,autinfinitump vnumquodqsnecelTeeft aut in fe, vtdixitdc punao,qui no eft infinitu ,autfinitii efle, 6>C fi non natus dici finitus,autinfinitus.opomne eft aut infini turnout fini pofita.n.quorupotftia epotetia c6 tum,Vtpasfio,aut pun<flus(tax trariorfi,nondiuidunturftn veru, lium.n.fortafrenullumnecefle &falfum,iiifideco,cicf eft innatu tltiaco* 1 eft in altero horum efle) conue, rccipereilia. & ideo dicit: reclum L niensvtiqjerit denaturaptrax cft.n.&c.i.pundus.n.&fimiliade tratioru, dantem fpeculari deinfinito,fi rcbus >qunonhabcnt menfuras, "^"jr cft^utnon^^fieft^uideft, nondebentcflc fubalteraiftarurn Yet^k&l i-y quid x,^,'^ rCtanalUrflllS ***., duarumparaumadeo, cbalterant f-..,~,^..~J,r CO/fiy c.t, t i/- T $ii,nifid - V / ii vcra, & reliqua falfa. Etpotentia derat de ^uantttattbtn, et de mo- iftiu$ fcrmonis cft hypothctica. & tn,Cr dc tempore}et eft neceffe "V/ q.d.fifcientia naturahs confyderat ^ .C.M. ~)numquod%iftomm fit aut fini- dcmenfuris,&motu,&tcmpore, MC.( & tun,antmfimtum,cumnonfo vnumquodquc proprie eorunx fT J contmgitei, vtntnnitum,autmr c necejjeinomm,vtjttjimtum,aut finitQ^ecefleeftvtNaturalisconinfinitufout eft dtfrofitio depun- fyderet de hoc: fed, quia Naturalo , quoel.n. eft talejreflttm eft "Vf lis confyderat de iftis, quz f unt ta , noJinn altero tftorum.neceffeefl Iia,oportet P onercconfydcrauo rj +j * nemfuamdcinfimto. M et, gut conjyderat de natura,con* Jyaerare de infinite, ytrujit, ant Sign urn autemeft,q>huui9 non, & tfifit t tjtttd ett. fcf? propria fit confyderatio dc ipfo.nam oes,qui videntur pra i^ Cum compleuit fermonem de dignitatetetigifle talem philo* Kftturaf motu,incoepitloqui dcinfinito,& edlvderat J. Et:quia,fcianaturalisconfydeatqjoestanqppncipium ratdcquantiratibuSji.fhi qp funt fiquoddaponunteorum,qfunt r nes corporis naturahs,& eft necefle H quidem,quemadmodum a-vtvnumquodq;iftorufitfiiutum, lu.iide..z. aut infini turn per fe, non accidenIcfiCibi taliter>^- ^u'a ^ a ^ unt >nnaia habe ficuti accidens alicui alteri, fed * ' re altcrum iftorum duorum oppo vt fubftantia ipfum efle inffni^ turn. G

Liber Teitius

96

-It turn* vetutn Pythagorei qui* pofuerunt infinitum cffcdfia Tub- D dem in fenfibilibus: necp.n.abx ftantialem quanti. &hoc, vtmihi ftra&um faciiit numeru : effefjjvidetur, eft, quia pofiierunt ipfumt <j3 extra coelum eft infinitum . effe principiu. & dixit cj? efl exiftes Plato aut extra quidenulluef> per fe.i. & non pofuerunt ipfum ee fe corpus,nec|j ideas eo,cj> nufq; inaliOjficut debebant facere , (ei pofuerunt ipfum efle fubiedu exifunt ipfac , tamen infinitu, d(. in ilens per fe, i.non exiftf s in alio, ec fenfibilibus , & in illis efle * non pofuerunt ipfum dcgenereco Et lignum etus quod confident rum, qua: accidunt fnbftantiac,Cde tit de illo eft tttitts fci<e eft , quia ahjs pra,'d camentix. Et, cum noti* tmnes, qm exifttmantur tncipere ficauithoc.inquo Antiqui conutfin hoc modo philosophic, aliquaA ninnt, notificaoit ctia iUud,in quo difrerunt,& dixit: SedPythagorilulum locutifunt de infinito , & ci,&c.i.fedPythagorici opinaban$oes pofiterunt if /urn qiiafi fnn- turqjprincipiarerum,quibusfunt, E ciptum enttum , "Vt.fythagonct > cjuas, funt,f fenfibiles, fiintnumeri. CT IJUto , & ipfarn ejfe extftem &,quianumerifuntinfiniti,op!na bantur cos fiibftantias,& infinites, per ft, vfubftantietm ferfe,non flint quidem iflfiniti,<]uia infinitu ficundum quod (tcciditaltjjedfe- contin^itnaturaenumeri, funtaucundu quod eft fubftantiaperfe. tem fubftanti^,quia funt principia Sed Pythag orici fofuerunt ipfiun fubftantiarum. D.d.&dicunt 9 eft infinitum extracor!um,i. &dicun? tn/enJjbilibitf.Jicut.n. ejuodnume hoc q? extra ccelum eft ahqcf inhni rfti non eft ahud abtfraflttm , O" turn, fed non dicunt quid eft. D.d. dicunt tjtiod infinite eft extra ccn- Plato aure, &c.i. fed Plato differt a lum . plato atttem dicit quod ex- Pythagoricis, quiaPlato ponitintra ccelum non eft corpus ommno, finitum principiu fenfibilium, fed oon dicit propter hoc, q? extra cceg neque forma y (JHA apud tpfam , lum eftaliqcf infinitum ,neqjcor- F nonfiwt mlocoornmno ,fedtame pus, neq-, form^,quas dixit.dicit.n. dicit quod infinitum eftm fenfi- q? non funt extra mundum,neque intra, quia apud ipfum non funtm ,& in illtf . loco & Plato ponit infinitu in cau. 5 C urn rkclarauit q? oportct Na- fa materiali, qua: eft apud ipfiitu turalem loqui deinfinito , induxit magnum, &paruum. magnum.n. tcltimonium fuper hoc ex Antic|s, apud ipfum crefcit in infinitum, et Jcdixicgjomnespofuerutipfum, paruum diminuiturin infinitum. quafiprincipiumentium,vtPytha Ethi quidem infinitum effc gorici,& Plato. D.declaraitetq> ifh pofuerunt infinitum fubftan- par.hocenim comprghenfum, tiam cxifkntem per (c , & non po- &C ab impari terminatum tri> fucriuu ipfum cflc quantum , fed buitiis, quaefunt, infinitatem* Signura

Ptiyficorum
G Sigrium aut huiusid efTe^uod contingit in numeriscircum^ pofitis enim gnomonibus cir^ ca vnum, & feorfum. aliquanx do quidem aliam femper fieri fpecier^aliquandoautvnam, f ' /.- vno facit quadratum :&. cam Art impar componitur cum hoc quadrato fecit aliud quadratum, & &mil eft difpofmo in omnibus 'mparibusAuoniamfemperconfuanteandemforrnam,f.forma quadrati.

ejtpar. dicmt emmet eft ^httnt, ponitur cuhoc frn.par,nquatuor quodqudndo fdtitur , ty fmtur Facit pcntagonum, & quando cum dimpare tlarvitm entibw tnfi- h<>c pcntagono componitur tcrtiu eft hoe, quod dccidit tn hutneris. numert.n.^ttado continent ymtm, " & qttttndo fiparantur ab eo,forteforma, fiet alia a forma, (p* trat> wforte ent ya. if Dicit:Et in illis dicunt, &c.& in nuit Pythagorico^, qui dicunt qcf infinitum non acciditcntibus, nifi ex natura pans,folum.^n.par,qndiuidifin duo,&infinitu a pan largi turcorporibusjj natura diuifioms in duo media,vt lint infinita.oe'.n. corpus diuiditurin duo media,& Ttruuq; in duo media,& ficin infioitu .diuifio igitur in duo media, cuiusca eft natura par is, eft caufa I ineflcndoininfinitur&impar^a non diuiditf, eft ca illius indiuifibiliratisentium: ergo eft ca finitatis, quiafinitueft vnu indiuifibile, & hoc mnuebat,cu dixit: & finitur ab impare. & quida dicut q? innuebat j? par matena,& per impar forma. D,dedit aliaronc,& dixit: Dicunt & fignu eins eft, &c.L & e"t dicut o> fignum eius, cj? par eft ca multitudi nis/pecierum inentibus, nonimpar,efthoc, qxiodaccidit numeris apud corapofmonem eorum ,cum TIKX pru3aum.n.impar, C uia cum multitudinis. & hoc intendebat, cum dixit: numeri.n. &c.i.numeri enim quando adduntur vni, aut ' quado diminuitur ex eis, forte foe ma numeri poft additioncm, erit alia a forma, qua: erat. & hoc erit, quando numerus additus,autdiminutusfueritpar. & forte forma numeri remanebit eadem, quando numerus additus, aut diminutus fuerit impar. & ideo vocabant imparia gnomoues, quia obferuant natura numeri quadrati, qua do adduntur numeris quadratis,ficut gnomon confcruat naturam quadrati, qn additur quadrato. Plato aute duo infinita,ma' M gnum, dC paruumQui autem de natura, omnes femper fubfjciunt alteram quadam natura dicker um elementorum infini> to, vt aquam ,aut aerem,auc medium horum. Eorum vero, qui finita faciuntelementa,nul lus infinita facit. Quicunqj au> teminfinita faciunt elementa, quemadmodum Anaxagoras, &Democritus, illequidem ex rjs, qug funt fimilium partium hie

Liber Tcrtius

97

A hie autem ex omnifeminario fi dicunf elementu,i.quia pofuerunt D ** VM-. gurarum taclu continuum infi infinitum efle in hoc mcdio, no ia alijselementis.D.d.eorii aut,g.poPlato autem dicebat quodmfi nunt,&ci.eoru,qui ponunteleme*ta finita in nnmero, & in magnitunttajunt duo^magnum&paruu. dme.nullusconcedit in&nitu efle. Naturales autem omnes ponunt lilt aue,qui ponuntelementa infini infinitum aliamnaturam abca, ta numero,contmgit eis corpus infinitum cfle continuup cotadlum .. . , elementorum infinitoru fui adinui 4Ut aer,aut altquod medium . EO- cem:qm,cum fuerit pofitum hicef rum autem , qmfonunt element A fe panes infinitas exiftentes infimul fimta,nullu4 pomt res infimtas. il necefle erit v t ex eis fiat vn u corpus It autemtfui ponunt element a infi continuum fm contacts.D.d. Ana. aut,&c.i.contingit Anaxagoraecor nita,"\t ^naxagorat,rf Demo- pus cfle continuum infinitu ex cor E B critus , dicunt qttod tnfinitwn eft poribus infinitis confimilium parcontinuum per contatfttm, i^tna- tium,Demo.veroex partibusinfixag.qutdem ex portions confimili nitis in numero & figura, quas voIwyDemocntMt yero ex tllo, quod catradices,&feminafigurarum. Acqpillequidequalibet par>tocat radtcem omwjigwr4tO'fe temeflefiJ'rmifcelia toti exeo, wen omnisfigurx . quiavidetquodlibet ex quoli/ Hie incoepit narrarc icntcntiam betfieMhincenim dicere vret *7 Platonisdenaturainfinitij&dixit, fimul aliqn omnes res fuifTe, vc 5 Plato non pofuit caufam infiniti haec caro,& hoc os,& fie q uod" remrnam,par,(icut feceruntPy- libet.& omnia ita%6dfim ul igi thagorici,(ed duo,Cmagnum,&par uum:magnumauteft caufa addi- tunprincipium. n difgregado/ tioaisin mhaitum,& pacuum cau- nisnon foluminvnoquocp,fd (adiminutionis. c,cumnarrauit 6C omnium eftcum.noeaquod F ** icntcniiaseoruni,<]uipofucruntin fit,ex tali fiat corpore: omnium finitum differentiam f ubftantiale , autem fit gnatio, verum non fix inccepit narrate fententias eorum, muketiam quoddam principiu quipofueruntipfum accidens natu eiTe oportet generariois. hoc au ix elemcnti,& dixit: Naturales au- tern eft vnum,que ille vocat in/ tcm,&c.i. Naturales autem philoib telle&umantelle&usaut iprin phi omnesponuntinfimtumaccns cipio quodam operatur, cu in^ principijs, &elementis rerumobi- tellexit* quare necefle eft funul lium.qui.o.dicunt elementum cfle omniaaliquando fuilTe,6Ccoex aquam,aut aerem,aut aliquod medium inter haec,ponuut infinitum piflfealiquando moueri. Quoniam ^udcun^partemaccxiftcrein magnitudine illms rei, cuius eft elementu.& dixit ab eis , q cepens,inuemes earn mtxtam ad Phy.cuc5.Auer. N mo-

Phyficorum
6 modum totiusrfuodlibtt emmgeneratur ex quolibet. "\ideturintur attodnecefle eft ex hoc dicere f > rr r i inal^uahora ommaejfeinfimul. "V.g.qwnia ifta caro eft, &' iftud w f ft, & Jimiliter eptodlibet mebrum.ou inter membra fat ,er~ r i - - _ r p~^ limt iyiliwiitl*prmcipitt n* i vna o * -/ f f
ytaque rerum non eft fnncifmm

ea efle, anteq ab eis 'diftingnaf all- 1C quid. Et hoc intedebat, cu dixitv. S-&c-';.y- g- q&ifta caro cft,antca abeadiitieuafohquid, &niiiftud Os,&ficolf inillahoraeruutin toto,& tune totum erit compofituih ex pattibus confimihbus infinitis. Et cum ' narriuit a ex hocfequitut vtoia in aliqua hora lint inlimul, j* * o <> L dixit:pnncipium.n.occ.i.ocnoccon
tingit q> neceflariu m eft vt fit hoc

difttnftiow tatumfidcuiuslibet. principiu,quod diftinguit res ex in quomamjwaillud,qwdvenerauicem,nonabiftispartibus tm fed. l * . *. j rt atoto.Etinaha translationedicit, tur generator a corf ore, quod eft principium enim regregationisn6 H tale,er oe habetgeneration, fed eft ,n vnoquoq ; tm, fed totius. Et L non font mfimnl,ergo necejje eft , eft necefle vt fi t hie principium diytgenerattohabeataliqaodfnn- ftinguensftn hancopinionf.qmil ludjuodyocat mteUigentiam.Cr' gnaf:& oe' het gnationem, fed oia mtelligetiaab aliquo fnncipioin non generantur infimu!: ergo netelligit,Cr' eft qttado mtelligit, er ccflceft vt oe generatum totale, qct tronecefceft ^tomma maltcjua eft principium diftindionisadinui j
ff
r

, *.

'.

. *

neratur a caufaexiftete in re, aqua

nioni iffa i n fi m tum efle in adu ex partib9 coAnax.vide tiguis,quiadixit: Qmquamcunq; I parteacceperisexmundojinuenies pliilofo cam mixtacumquolibet, ficuteft hu.i.ph. difpofitio in toto mundo l ,& dixit quVa^tl hoc,quiaopinabaifq> quodlibetge c.4i. &. j. neraf ex quolibet, & q? totum gene cor.plon- ratur ex toto,&qj generatur ex fi-

horafnt infimul, <? >/ mafia* Anaxagoras vocat intelligentiam, in ahtjua horamouen. i.& iftud principiu^S eft intellrgg . _ . Etcontingit Anaxagora; corp9 tia,abiniuotemporaliinte!ligitj&
eft ilia hora,in qua intellexit. miid* enimapudipfumeftnouusexquo fequit'vtjCumintellexit,&incorpit M diftinguere, vtola in aliqua hora fintinifuriul/antequa intelligentia inccepitdiftinguere.&ficmtotoin ilia hora erun t resinfinitae infimul. Democritus autem nullum

*?

!.-

cem,habeat principium agens,qa

fiLP& i mili > nonex F rua " one > nec l;exdif dc Gna'.^ fimih.p.d.vf igiturj&ci.vidrfigiir Prie.&.!. 9contingitdiccntiluinc fermone aie.a.t.ad c. vtoiafintinfimulmahquahoraX "^ anteaatotodifting^aturahqa eo" rum,rffuntconfimiliuparriuni,vc eft in hora,Tqua a toto nihil diitin guebaf'jYtdicimusm iftisparcibus

aliud ex alio fieri primorumdi cit<fed tamen ipfum commune corpusomniumciTeprincipiu, j- .j jagnitudinciecundumpanc^ figdifferen8. . Dfrnecrittu^eru mn diat infrmciftjsmerit th^
quo

Liber Tertius
A quo olio,fed if m corptu coe oib. yi detwr ipm eediuerjumfecudufitat fartesin quantit ate, crfgura. *9 Dicit:petnocm'vero,aaapnd if m nullu ePutoru gnat'ex eisadin uice,(cd ex partibus indiuifibilib', fcdopinafq,mt[corporec6i olb% Declaratutn eftigttM ex hoc, O quod ifla conjyderatio eft necejfariaNaturalibtts^Wncceflanopo f^runtoesipfumpnncipiu. No tgttwrjrufiradtxerunt tffttm ee9 ^7- ipfiim non habere tilntgraeKt, prineiPft.oe.n. aut eft ntff^r4^tm
'*/ ' - / - i

T4.I.cor- quodeftcompohtuexpartibusin-

po'eotm, iaifibilibns,Jdiuerfin?fin diucrfi pcipium,aut a principled <ndfeftTi tatem partium in quantitate, &fi- fnitumnonhabetprwctpinqtiopofitio ex gura.ex quo ftquitur vt totu apud mamffibaberetyejjetjimtum. Etf indiuifibi, p f um f u , n finitu,C opi J K mfimtitm J> eft, ne libus, fednam j corpuscoe. Jefipnncipmm f r > >J (l f 6 4 ^ f r *>,.*> quevenerabile nc(L corruptibtle. e t tionempartm,&corruptio piegre i o ' a .f gationeeari^&q, entia diuerfantf generatum.n.habefyltimtimfcr E r partium inrpofitio Itltimttm cuiHsltbet o feneratioftif Opionem fmdiuerfitatem , ,,. , Dcmocri- ne,&ngura,&ordme. eft corruptto.Et ideo extfttmatur ,i vide Quodigitc6ueniens,fitPhy fecmdumhuefermonequodiftud BKficishecfpeculatiomanifeftum n^^tpnncipiumied eft prince Gna t c ? eftexhis.Ronabihteraut<9dpn / _ r ^ J ^ r . fc-ndi/fc cipium,ipfumpofiutoe8.Ne^ t^aliarureru^cotmetquod MkaTa.r. enjm fruftra pogfibikipfum ee, libet&regitqttodlibet^t dint infinkiim ncque aliam ipfi inefle potetia, fui non concedit alias canfaprAanjprinci- n ifl V prlcipiumola enim aut ter infimtu^t inteUienttamf(y *"um- principmm funt,aut ex princix arnicitM&r lite,<? quod hot eft cipium:efen.iPfiusvtiquefix f^^^^^^ nis.Amphusautem ex ingenix * , , , C tum,&5corrupt,bile,principiu &>fives loquentesdeNatura. F quoddamcu fit. quod enim fit Dicu:Declaratueftigifexhoc, i necefleeftacciperefine.&finis, ^Naturalesdixeruntdelfinito,^ oiseftcorruptionis.Quare,ficu cogrdctaugdeillocft Naturahnetidicimii8,no huius principiu, ceflana.gnatio o.cjavrefie Ifimta fed hoc alioru vr d^dteonrine pponetNatorak ieddccaufimil - fl/ u rc lius,&caulamjnnnitans in genera rcoiaAoiagubernare,vtaffirx ^^f^^^ bilib9-i imo mantquicunque nonfacmtpx hocnonht,nifiinfinhuponat-pruV termfimtu alias caufas,vt mtel cipuim in principijsgenerationis. kcftu,autamicitia^hoceffe di D.declarauitq? hoc,!quocSueniiic uinu immomle.n. eft, perire'qj f]jn ponendo pnncipiu,eit neceflaJion potjVt affirmant Anaxima rium eiusnaturas,fi cocedat'ipfum der,&plurimiPhyfiologorum efle,&iixit:Non.n.fruftra,&c.i.8C N ij refte

Phyficorum
<3 re&epofuerant ipfum principium cfletfinitu.&hoccfl mamfcftum , K oes.quiconceflerunt ipfum efle.nc D.declarauitq?,fi fucrit principal, ccfleeftn. vt non fit fruftra ,fedp.p fequit' vt fit neq; generabile , nequc aliquamactione,&impoPeeftpo- corruptibile,&dmt:Et, fifuentpri nerc ei a&ioncm.aut ipfum habere cipium,&c.i.r neceflariu eft vt PCordincmaliquem,nifiordmeprin- neratumethabcarfine,&rnagmmcipij. D'ioccepit declararc hoc, & di dine,q ua, cum habuerit, complcbtf sicoe.n.auteft principium ,aut ex generatio, qaeadmodu ncccflecfl principioj&e-i' oportet ponentc in ipfum hfe princtpiu in magnimdifimtu eflc ponereipfiim ptincipiu . oe,ex qua mcoepitgencrari.&^cnm <5uiainfinitum,cumfitvnu cntiii : habuerit principium,&finein naa& ocensauteft caufa , aut caufatu : gnitudine>cAfinitu.&fifrhet cornecefleeft vtinfinitum fit,autcau- ruptionem. vltimum. n. goatioms Prima er- (a^ut caufatum. D.deilruxitalte- eftpriDcipiucorruprioms.&hocin ram 2116 P ^ dixit: Scd,fi habue- tendcbat,cum dixit,5c Yltimu , &c. ritprincipium,eritinfinitu.5citain Etinaliatransfationedr.gnatio.n. L uenifin iibro.i^fi fit verum, inten bet complcmcntu neceflario^ & ois ditg7,(iifinitu habuerit principiu, corruptiohetcomplementu. &innecefle eft vtillud principium et fit teoditqjiftimomsfuntfiniti. Et, infinitum,quia impoPeeft vt aliq5 cum declarauitgjquiconceditipm infinitum inuehiaf ab aliquo fini- c/Tc, oportet ipfum ponere ipfum ef to, & ficerunt duo infinite . & hoc fe principium,& non generabile,ne noa cftconccflum.alietas. n. exigit que corrupribile,declaraui^qj tecle fin i tatc*,q uia exigit difcretione , & opinati Hint ilii , qui non coced upt difcreta,fmc|jfuntdifcreta,funtfi- caufanj agetcm inhoc,q?pofuerut nkaAvfrvfdciuhnitoq? dignius primumprincipium,&iftifiintoe$ eftprlcipiu,^iilud,qucdfitexpri- Antiqui,pra;ter Anax.& Emp.Ana cipio^cetiamoebabensprincipiu, xa.n.ponitcaufam agente,CmtelIicum ill ud principium ponaturex- ge"tia,Emp.vetolitem,&amiciti$. tnnfccum,contingetv:illud,uius & hoc in tendebat, cum dixit, vt di*ftprincipium,ponaif,&{irfinitum cit,qui non cocedit,&c.vtintellige- M in partc,extraquam cftalmd, & fie tia,qua concedit Anax. cum infiniinanitum critnnitu.&ideo qui po to,aut amicitia,& lis, quas concedit nir q> infinitum eftaliquid a princi Emp,(ed,vt mini vf, non ponit mfi pio extrinfecOjContingetei necefla- nicum.& (ermoeiusin hoc manifc rio mllud,quod ponit infinitum, Ituscft per (e. fitfimtunu&,fipofucritctiam m j* ratiom^u* infinite tf atfa*cflcprincipiumiure.contingetfor <*,&,&*. G*. f mameneinnnitam,&matenamia ,. ... ~ , ~ 0. Sft autcm ahquid mfinitU finita.quod eft impofe.& ideo mendesexquicpmaximecoy lius eft ponere ipfum principium , vtfitnc< tingetconfyderantib9,Ex l5 gcncrabile,neqj corrupti pSfupet We. Et in alia translation eft,f.& tempore.hoceniminfinitu. EC idem. infinitfi no hetpriQcipm, quia tuc ex ea,q eft in magnitudinibus , diui-

Liber Tertius
A diuifionewtunt enim 3d Mathe . ,m maticiinfinito.Arnpliusexeo, JJU^qaia fie folum non deficit genf> raao,&corruprio,fi infinitu fit vndeauferaturid,quodfit<Am pliusexeo,quia finitum ferno adaliquidfinitunquarencceffi eftnuImeaeJnurn/^ per tenmnari lit necefle alteru adaltcrum, ^ * umnngtt conjyderattbtu de tnjlmto credere aliquid effe infini tumexqutqtterebwproprie.r.Ex ^J^^nf^ v &exdiwptumenruwum.M4thenuttfi enim cral/tj ~vtunturm

99

tcmpusponaturgeneratum,& cor- D ruptum,contingctvtfitilludc6cla fumintpcexcedenteipfum indoa bosextremitaribus.&idco, vttfecit Ariftoes Antiqui conuenianto/teT V&**eaaimtmtVhionm. D'^oautemnieiifuraruinmfini yj^&S^frs ^^vidctur cflcnotum pet fc.fcd ,&dia eft qoiporiitg>magnitudincscompo-pt^f1Pil?l nuntur ex ftiagniradinibus indiuifi JSSJSe bilibus, non concede! hanc diuifio- nutrcos , nem,featamenvnumeoru,quibusf " ' ^Sffi&SZ' ralia^illicexiflimatur^hocdc- J?.&( monftrafin fcienua Naturali. Et & <e.

, . ^, . . 'fitignotamnatoraliter, , Et ctiato <puafmtutnfemperfni fuerit declaratu eas no componi ex turadattquod.exquo (equitur'Vt ,^w. tun fitHflM omnino fiett neceffe P^opiocritccttificata.fi^uitur.n. vide pro 7 Afi J I J exhacpofitioneq? magnitudo di- tocalcg Miquidjinin ad MUM* uiditurfefflperindiuifioilia^vtdc- ^7*^'* - Etiftequinqjrationesfiintpro- claram't AriCin..fortcigiturGeo coe!c!48! ' babilcs,&cfdamfuntvcr2,&qdam meterpomthocprincipiumr&Na Zim videont fal(ae,&earum,cifuntvcrar,qua!da turahsdifloluethancqonem,vtdi- P funf note{?fe,&qdam non.illaigi^ cam us doiftad principiamindigcc qua; eftnota pfe,&acdditei,q>Fuit demonftrationc. & hoccritin hac ' probabilisjcftdc tpe.null'.n.poteft fcientia^&dehoc perfcrutabitur in intelli^eretcmpuseflefinitnm,ne- iexto. D.d.Eteriam,quiahoc/blu quein'"initio,neq; in fine, qui enim modo,&c.&iftaeft Terriaratiociponit tempusgenerari, aut corrnm natio,& eft neccflaria,fed no eft no pi,contingct ei ponereanteillad te- ta per fe,fed tamen eft concella ei,qf uS encrat n nin a u< vide con. Pcusten1P -g "' ' ^ ^ J conceditgenerarionemef ex cnte, file. 8. ph. ft 3 'Ul'^S uod eft in inf tanti pra?- & corruptionem efle in non ens.& IO.&.U. fenti,&fiFrcorruptam,&inftans{)- intenditetiam hocfei htmcfolnnt fens necefTario cxigit tempos prarte modum, fponere infinitum, quia ritum,&futurum ,&vFrgeneratu, poffumusdiccre<j>generatio,cor & corruptum eft illad, cuhw extre- ruptio nunqna defiaunc. qui enim maexcedonturatcmporc^igifur negatittfiaitam non poteftdicere N iij $

Phyficorum
6 g> nuncj;deficictgcneratio, & corm non eft differentia inter} ptia.Quarta autem ratiocinatio, & ^ ^^ -^ ga, eft ha:c,q> exiftimaturq? infinitum '* finitur ad aliud extra ipfum,eft raHaec eft caufa Quinta, q facit exi taocinatio famofa falfa,quonia hoc ftimare infinitum ee^Sc eft, qm, cjn homoopinaifaliquid, poffibileeft accidit finite. ipfum opinari aliud extra iilud, vn Maxime autem, &pjx>prr)sfi cxiftimaf q? hoc, qcf accidit in opimum}quod coem facit dubita^ nione,fequitur natura entis. Et ditionem oibus, ob id. n. q> illud, dt & fecit oes dubitare in hoc,qj exi quod in cogitatione eft,non de^ ftimatur infinitum efle hoc maxificit,6dnumerus vrinfimtuscf me,flopinio.ha:cenimeft caufa in fe,& mathematics: magnitude hoc, q? exiftimatur cj> numeri funt u eft extra ccehl, Infini^ infiniti in additione,&fiFvetiamctuafitcum fitquod extra eft,&: rura.',&in hoc,q? exiftimatur q> exeorpusinfinitumeflevr,&mu tracoclumeft vacuu infinitum .&, I di.cunmmagisvacuihic,qiu fifitpoflibile vt vacuum iitiufiniibi(qre fi vno in loco, & vbiqj) tum, vtmeo mcefreeftefl-emolem.fimulau mtus dt ratiocinatio in hoc, q, ex vacuo feefteire.poffeenim ab ipfoee fcquiturvtfintplurcs vnomudo. nihildiftertinperpetuis, i mmo mtindiinfiniti.qmnulluslo C US ac ui Et maximum eom, quAfacwt J I , eft dignior vt I eo fit nm dus,q alius,ereo poflibile e f t v t m Pol'eircb* e o fintmundrTnfmiri. Etpoflibile- ncternis.qt ftmatiene.ofman enim i n rekis 3eternis,quas non continct n cotinet qutantn ceflat.idco numerttsext- tempus,efhieceflanu.qcf.n.cftpof- tps,enecef fiimatttr infimtus,et KmiUter mt flbllc vt flt > & vt "6 flt > eft in indiui ' fariu. Idc. du.stpccierumqu X cont.net tern- M pus.&hocmtendcbat,cumdixn,iLi tra c eft infi- zternis.n.&c.i.qm,cum pofuerim 9 corpus ejjein hoc effevactium infinitum, autlo - c.jr.Idej cum infinitum , non fcquitur ex hkit.c-7$ fmtHm,&rnHndos ejTe tnfimtos. toem60""" ^^ e Pofllb,lle> . . . . , . autimpoflibuc,fed loquitur ex hoc inbec loco yacui dtgmm^uam in corpus i n fi n itmn efle . & fmiilitci, olio loco W4.fi;gt tttr corf us ett m cum fucrit poffibijc m u dos efle i njttema fi loctJofitMc eft ytfo m omni finitos,erit neceflarium : eterna em cdtmer" a CHS mpmtMsetejJe eft ytjtt ra rcnim ztcr narum , illud crit new mfimtwn, m tternts enim ccflariura non contingens. Habec
t^c. Ide 4 ph.t.c.nS &quxibi

Liber Tertius
A

100

Habet autemdubitationeip quot modi's dr Infinitum. Vno D fadeinfmito confyderario,Ete> igit modo,quod imposfibile eft 8im nonefTeponentibus multa tranfirejex eo,quia no eft aptii Sposfibilia accidunt,Sd efle, Am natura tranfiri,vt vox inuifibix Qiciun . pliusaute vtrofic modo,vtru lis.Aliteraut,tranfitumhabens yt fubftantia,an vt accides per incofumabikm* A ut quod vixt fealicui naturac,an neutro mo , Aut quod natura aptum eft ha/fed nihilominusfieinfinitu,aut bere,non tn habet tranfitu , aut infinitamultitudine. finem Amplius > infinicumoe Et certe in conjyderatione de in aut eft m appoiirione , aut f m fmt eft (fuaftio.QuonMrJtaliquit diuifionera,aut vtroqj modo fofner'iffffumnon effe , continueEf Oportet Naturalem con[jde rent e^lura imfofthtlta. Et,fipo rare ^trum quanutafenfMtsft ^fuentipfumeffe^ttomodoi^twr infimta.oforM^itiir fnmodetomtitfHm^tritmfclrJlannttm, termtuarefecunditm qttot modos 4Ht<iuodm{e<iccidit4ltcMn<itu- dtctturinfmtu . rnwigttureom ratat^uodnon ettficundum<tl- eft ^w ^wnon eH^fMe in terumtflorum.wfaeinfnitum c^manoefmnatum Myuri, pon*tynfautf>litramnumero. fat dwturfomtm effe inmjibtle . 53 Dic,t,g,coQyd 6 raredcinnito ^ m m ~ Jt i u i t maximain m a x i a i n plcmtanonf. l n o n f . de d r JJ inducit clarammcft.n.9,,fialiqmsponatip fumnon efle , contingent ei plura c ejpu eft cum labore , impc/fibilia,& eorum vnfi eft tern- time.Et dicitttr de tUot quod e aptti pusno a e/r c ,neq ; motum,neq ; di- ytfnc*l#ir mtffi , fednotno* uilionemmenfuraru, neqjadditio > if nexn numerorum . Pfcru?andu eft fojfumw frocedere , crperttenire C ieitur quomodo eft , vtru fin g? eft adfinem. Et ettam dicuntur modi fabftantia,aut fm q? accidit a!ij na- ejje tfiniti,attt in additione, out di tnra^aat fm cj, non eft alter urn ifto wrwne^t in ytroa. rummdiiteiencer^iueponamusa- J " nitum vnum in magnitudineintiEt oportet Naturalem confydcnitm,autplura innnitainnurae- rare vtrum fit poflibile vt magnitu ro,Cquandopofuerimusq>iufinim dofenfibilisfitinfinita,aut non .& accidit ali j naturx. pri'oport ct perfcrutari de hoc (ecu _ .... ,r . _ duquotmodosdicitur infinitnm, ^M^^Mttrlii^ttM . C^p. j. ^ vnuseft illud, in quo non It /r^lximeaGt Phyfici eft poteftprocedi,quia non habet Ion J Y I cofyderare fi eft magni gitudincm,neq ; hnitam, neque intudofenilbilisinfinita* Jinitam.vtdicitur quod color, aut Primum igit determinandu eft punctus eft infinitus . & ifte modus N iiij pri-

Phyficorum
G priuationiseft vt aliquid careatilJo,quod non eft innatu, neq; fuum genushfe>fihabeatgenus, vt, cildf peumefle non corpus. D.d.Etdr, ^.deil^quodhabetquantuate,
Sclongitudineminadtu fcdnohabetnnem.&deiltomodo perlcru-

neqjmultitudo/ed fubftatiaip f u m eft infinitum,& non accfis, idiuifibileerit.diuifibile,n,aut mag nitudoerit,aut multitude. f lau temmdiuifibile,noninfini
n 2 ifi'ficut vox indiuifibi l is r i~ rr cf

tabiturhic.D.induxittertiummo- efcAtncyflcdntefle affirman dum,&dixit:Etdeillo,cui 9 proccf tesdfcmfinitiyieanosquaere fuseftcumlabore.i.&dfinfinitum mus,fedVtmtranfibile* tranTumptiue de illo,quod non per tranfitur,nifi cum la bore pplongitudinemfpatijjfedhabetfijaem,vt- r -,-,,-nz r cum df q? vialonga eft infinita. D. afenjibilibus, CT'Jit exijtesferfe induxitquartummodu,&dixit.Et infinitum. si.nJnfimtumnoncfl H deillo, qcTpombileeft vtinillo .p mtfyrwewe mtmeru* fed eft fab L cedat,fmqjcftquantumfinitu,led n f -j rr 0.1 + non pofluLusJertranfireillud pro ft "><>^^necejfe eft># pter rem extrinfecam, vt cum df q, ft indiwftbile.mefur4.n. eft illud, profunditasmariseftinfinita.&ter quodeftdiuifibile,&'numerw.et, tiusmodus,&ifti diir infiniti tran- ff eft indiuifibile}no eft infinitum, fumptiue. D.induxitquintummo ; / eo ? - qtto elicitur, ^;'* quod *.SJr~.,* j o /i-n j jrj- a- c nth mo onus dum,&eitillud,quoddrefleinnm -L. . } _',,. , J, J . tum^mg^aausieo Temper Teruat ^indtuifbiltf.Sed non hoc mode potentiam,& eft illud, q uod poteft V/r infimto dicentes ipfom ef efletrn,nonfecundusmodus,nu- fe,necet nos ferfirutamurdehoc merus,&dixit:Etetiam,&c.i.&ifte modo,reddeillo,cum mtcndoeft
modusinnmticftme,quidfinadditioneadtionis prouenientis a re, autpaffionis:Inadditione5tacT:ioI nis,vtgnatio,inpaflione vtdiuifio menfurarum in panes. & iftemodusinfinitimanifeftu cft^eftali' a Tecudo, f qui he"t quantitatcm in aclujfcdnonhabetnnem. Probation dari Infinitum. Cap.4.

r rr n ; Wm ^onfertranJJbile. Cumnarrauitqjoportet Natu- H M ralern perTcrutari deinfinito, vtru fitcorpusTenfibileinfinitu,autcorporafenfibiliainfinitaiaau,inca:pit primo perfcrutari fm exercitm difputatiuum deinfinito, quod po "itur TubftantiaTeparata a Tenfibili bus,vt plures Annqui opinabatur, tars?rima,m<iuaargumentatur con & dixitrNuncautem dicamus, &c. traponeteslnfimtueffe^Hid \^fa impoffibileeft vt ifinitum fit perfeextjiens. aliquodfeparatum a reMfibilib'de

Eparabileigitefle afenfibi libusinfi'nitu, ipfum quid exiftensinfinitu}non epofx fibiletSi,nfneqj magnitude eft,

monftratis,fm q,eft fiibftantia,cuiusqukiitaseft in infinite. Deinde induxitrstionem deftrueneminfinitum pofuu hoc modo, & dixit: Qrh,

Liber Tertius
A Q^oniam,fiinrlniturn,&c.i.qm,u' Dmifibili- ilia natura > qua? diciturinfinita no tas rei eft f lt je generc menfurae, neq; degem , ** nerenurneri,fedfuerit menlura, _, ' _ . .. fubftantia .r. ... .. fP . aut nume fe,necefleelt vr lit indiuiiibilis.dmi tus.idi.f. fibilitasenimreieftfmq? eftmenme.t.c.i8 fur^autnumerus .'.Etiftefermoeft infecundafigurafic. Infinitum feparatum non eft numer9, neq; qua tum:&omne diuifibile eftmmerus,aut quantii: ergo infinitum fcparatum eftindiuiubile.D.d.&infi nitii non eft numerus.& hoc fie cocluditur.Infinitumeft fubftantia: _ &quantu,&numerus'noneftfubftantia:ergo infinitum no eft quatum,neq; numerus. Et, cumdecla rauitojfm hoc infinitum eft indiuifibile,incaepitdec!arare q?ex hoc fequitur vtnon dica infinitu nifi per accidens,ficut dicitur depuncfto &dixit:ergo infinitum, &c.i.&,cu fuerit indiuifibilc, tune no dicetur infinitum,nifi ficut dicitur deillo, quod non eftitmatu reciperc finita tern,aut infinitate, vt punftus,& co lor.Etiftefyllogifrnuseftin fecuda figurafic.Infinitum hoc modoeft indiuifibiler&infinitum verum eft -, diuifibile: ergo infinitu hocmodo non eft verum infiuitum.Quod au teinfinitii verum eft diuifibile fie declarabitur.veru infinitu, C illud, quod eft mnatumdici infinitu, eft quantii,autnumerus:& ofquatu, autnumeruseftdiuifibile: ergo ve ru infinitum eft diuifibile. Et,cum declarauitqjcontingiteifm hocq? infinitum eft pudtus,aut color, aut alianatura,incoEpitdeclarare (f ifte modusinfiniti ncn fignificatnatu ramterminata,neq; Antiqui dicen tes infinitu efle fubftantia extftente perfeintendebauthoc.ifte.n.mod 9

101

non fignificat in re,quod eft fubfta D tia magis,q~ quod eft pundtus, ncqj quod eft pundus magis,^ qc! eft co lor.fi igiturfuerithxc fubftatiaexi ftens per fe,tuncilia non dicet'infinita,nifi ficut drpunclus.&manifc ftu eft q? Antiqui non intendebanc hoc.&ideodixit:Sednonhocmodo,&c.i.fed dicetes infinitu non intendebantiftum modu.neq; etiam perfcrutatio noftraeft de tali infini to.quod eft per accidens,fed de illo quod eft infinitum per fe, quod eft quantum non pertranfibile. Si vero f?m accides eft infini^ tum } nonerit vtiqj elementum ^ eorum,quaefunt,vtinfinitirtn. ficut neqj i nuifibile locutionis , quauisvoxfitinuifibilis* Am* pliusquo contingitaliquid efle ipfuminfinitum.finon eft&fe cundum numerum^magnitu dinem,quorum eft per fepasfio quxdam ifini tu mc'adh uc enim minus efle necefle eft, quam nu merum.,aut magni tudi nem, Et etiam,fe infinitum eft per <tecidens,non eft elementum entmm in coined eft infinitHm^uemadmodum inuijibile non eft elementum idtomatu yip,!?' finns eft in W. Et etiam quomodo eftpof(it exiftens per Junt illatfHibus acctdit ^ nonfunt extftentiaperfe Hicincocpit declarare q>,fi ponatur ipfum efle fubftantiam, erit per accidens,& ficfi ponatur principiu, &elementu erit elementu per accidens,&dixit: Et fi infinitum,&c.i.& fi

Phyficorum
G fiinfinitum,vt declaratu eftex hoc fcrmone.eft ftn q? eft infinitu g accidens,no eft efntum entium.in eo o>eftihhnitum,vt Antiqui ponut: fcd,u fueriterhtu,eritfm q>eftfubAantia.vt (onus non eft em turn di&ionum,ftn q? eftiuifibilis,fedfm qjeftaudibilis.quodigtfexiftiraa-

& numer9 funt magis feparabilia 3 infimtu.dcinde coponifin fylfo hy pothetico.Si infinitu eft (eparatu, quantum & numerus erunt magis feparata.deinde deftruec'cofeque's, & cone] udetur an tecedes. & in hoc fermonefunt duo fyllogifmi cathc gorici,& vnushypotheticus.

riril^tCSSrS

MMWMMSC^CS

feIfum,(iconcefTerimus aliquidefietale,ffubftantia infinitam exifti ftens^vtfubftantianijac prin tern per fe.q? autinfinitum eft fub- cipiumeritenim quicquidip" ftantia per accides manifefturn eft. fiusaccipiatjinfinitum^fi partix qth fubftantia exiftens per fe infini bile eft.infinito enim efle, QC in^ H taeilelementup,accids,fm q?eft finitum idem eft,fi fubftatia in^ j infinita, & nullum elementoru eft finitu fit,fl no defubie<flo, qua elementum/m q? accidit ei aligd: re aut indiuifibileeft,aut in infi ergo in(ecunda figura, fubftatia in nita diuifibilemulta aut infini finita non eft elementum,fm q? eft taee idem impofe eft, Atvero, infinita. Primapropofitiqmanife- vt aeris aer pars eft, fie S>C infini itaeftexprxdidistiecudavero ma cum infiniti,fi quidem fubftan/ nifefta eft per Cc. Et, cum declaraiiit,q> fm q? eft infinitu no eft prin tia eft}&principiu Jmparribile, crpium, inccepit deftruerealiquid ergo,5indiuifibile eft* Ateflfe iefle exiftens per fe infimtum &d. tale nequit quod aflu eft ifini/ Et etiam,&c.i.&, fi infinitu eft exi- turn * quantum enim quid efle ftens per (equan to magis vt illud, necelleeft* cui accidit infinitum, fit exiftens p Et manifeftwn ett qubdtmpof Ie,f.fubie<ftum.v.g.numerus, &me fiMeef; "' - " I "fura,fed fubieclum non eft exiftens per (cj quanto magis infinitum n6 rit exiftens per fe.& iftadeclaratio eft Logica,&demonftratiua quoda *>/ (juodcun^ acceperis ex eo jit tn modo.Quodautem fubicclum in- fmtuntMesi JHttfoile.4ttoni4m, finitieft digrtius'Vtfitfeparatu magis ^Tfinitum declaratur pduas^- .. ri- d r pofitiones Gclnfinitum df in fubie dicitttr mjtibiefto , tune qutdtta 1 <5to:&omne,quoddicitur in fubie- tnfimtt , O infinitum erit idem. clojfubieAum eiuseft magis exit yt fit inftens per fe ^ ilJ u.d.ergo fubieclum * , ***** infiniti magis eft exiftens per (e c * /mn tnfmta, O*Jtcc'infinkumrled quantu,& numerus tiniti. ergo quant u, rwtflw* infinite , {? infmtum idem.

Liber Tcrtius

101

A idem.qtt9etejl impofitnle. Quern' turrt, fit indiuifitile: quod.n.eft in D ^o/^KiJu *>*~t aerts *o~.r et att aer.itmtv.~ &**, Snitum-, necefie 4amoatt.nipars . . . eft vtfit r aliouatn fi ' ' (1C r * na bensquantitatem,&ucponunc ttftrpars utjtintt ejt mjtnttaj fecu jpf um Antiqui. t, cum pofuit c dit qwdeftJubftatM, etpricipiu, illud, ciuod dicit u r infinitum, netjtcertt indiuijibile. Sed imftfit ceflc eft v t fit quantu, inccepit dchie eft ^tittud^uod eft tatlu *- clararc 9uid fequitur hc fnitum,Jit tndiuiffiile.necejfi.. Secundfl ergo accides eft iiv f/?, >f/f aliqutd quantum. finitum^Sed fi fie, didum eft q 37 Ideft,& m anifcftumcftcxhoc, noncontingitipfumprincipiu o3 egodico, q, impoffibile eft vt in dlcere > fed Uud,cui accidit, vt nnitum,fm q? eft infinitu, fit dc na aerem, aut par, Quare abfurde turafubftantiaru, & principiorum enuntiant dicetes ficuti Pytha> exiftentiu in adlu, qu? nori funtin gorei dicut^fimuUn* fubftantia fubiefta D.d.qm necefle eft vtqcf- feciuntinfinitumjCt partiutur* E cunq; accepcris, &c.i .quacuq; parper accidens igitur eft infini t.D.induxitcamfuperhoc,&di'' ' "" "*" xit:qm, fi infinitu,&c.i.qch,(i infinitum fuerit fubftantia,& non df rinetptu ~,fed in fubiedo,tunc definitio eius, qcf df infinitum ,& definitio infinita- principium eft ittud , cui accidit, riserunt ea?dcm .ex quo fequtfneceflario, fi fuerit diuifibile, vt ponut, vt definitio totius,& partis fit turquodtfle .. - fermoeft . . mopmabt; . eadem. pars.n.ifiniri, fi definitio *, conuewat, quod dicunt difponis, & difpofiti eft eadem,nc- Pythafonct. dicentes emm tpfittn celTeeftetvtfit!fini{a.defuiuio.n. ' " ' " f "ant i am, ct infinitumfulft partiu fubftantiarum cofimilium partium, &definitio fubftati^ funt Dicit&jcuinfinitumcftquan- F C cjcdcm.v.g.qm pats aeris eftacr, & pars aqii eft aqua.D.d.&fic etunt m,vtponut,&fti\q>eftin(c, me }l plura,i&c.i.&^fl pats infin iti eft in- ce infinitu, fm q> eft infinitu, eft finita,eruntplura infinita, led im- accidensiqm fuu efle cflcntiale eft, ftpffibile eft vt infinitum fit magis frn q? eft quantu,& accidit in quna 1 vnii.D,confirmauit hoc,& dixiu to,q? fuitinfinitu. D.d. Si eft igitut Jue"admodu.n.parsaeriseft,&c.i. hoc mo, &c.i.quianihildf pnnciC fimiliter necefle eft vt pars infi- piu, fm q> accidit ei aliquid p, accniti/ite" tinfinita v fm q> accidit fub dens.tdixit,vt mihi vf,iam diriftanti^,&princjpio.D.d.eritigitur mus,innuedo illud,qct pdixit.qm, indiuifibilc.i.&cu hocimpoflibile fi infinitum dfdeillo.qS noninna contingit, d fuerit diuifibile, ergo turn eft reciperefinitatem,neq-, ineftindiuifibile. (ed impoflibilccft finitat,& fuerit elementufm hilc Y tali quid, quod eft in aftu infini- modum, neccflc eft Yt ekincntutn

fi;

Phyficorum
G fit elements m per accidens. poten- l&K(,&'tle iOo^uoJfontmetUf in K tiae n imilliusfermonis,&potemia hacarte^' eftconftderare>/r* altius.quapiobauithic. &npoiuc- -r-t- r* jintipfumcllequantum^fteadcm **&*ftcuf*u potentia.cj m , fi politer it ipfum efle mentofaut non. qnamum,&non fberitomnequan . ... . , . . - . ^u*i u^muAn. ik innnifum fie turn mhn,tum,tiinc mfimtum em fubftantiaexiflefls perfcycnudata a caden S quanto,&nonentineo,fe aquantitate)& ift a ;^f crutat j on5 cundum q? eftquantu.&fic.fi qua- eft propria huicfcif (ed e Metaphy* t tum ponaturelementum, fm q?eft ficf,dixic.Sedperfcrutatio,&c.i.fed infimtum,tunc elementum eritele perfcrutario de vtrum inueniaififljnentum fm accidens, fiucilludac- finitum in intellcdis,aut in quanncidesfueritpropinquum,autremo- tate,f m q? eft no in materia eft (cietum.fi autemmfinitumeflet accns cflentialequibufdam fpecieb9 qua- i i li ais,fniq, confyderatdc to n nte e H ti,non contingeret eis.ifta rcdargu..,... ^ ^._ intelleclisjfm cbfuntltellecla,rfm tio.euemmaliquod eleme"tumPm -- - accidens,qii illud accidens fueriteffin tialc,vtdicimusq? ignis, &aquasut fu bftradz a materia,& eft prin nca elementafm primasqualitates. D. ipium quodponit Mathnatic% C 5 d.apparetigitur,&c.i.apparetigif' ttiftcfcrmocftimprobabili$,eHm poflibileeft.n.apudipfum lincaer $tconucniensei,quoddicnntPy- f r cininfinitum,&fiftf u pficiem,c thagorici.ponutemmmnnitum ef ^ Naturalis vero pfcratafde fcfubftantiamliberatama quann- i n fi n i ro o ao a acc iditmenfuris,ftn tate.deindediuiduntillam. - in mater la. Erhocintendeq?funt Sed fortasfis hsec quidem eft bat,cumdixit: Et perftrutatio nfa vniuerfalis quaeftio magis,fi co eftdeinfinito, &c.r. vtru fitmefiira tingitinfinitum cVihMathema /cnfibilisinrTnita>&primo,vtru coi ticis efle5c3 in intelligibilib9, pusfcnfibilelfinitumfif,qm,fihoc Infimmta ^ n ^j'?1132 nu^a habet magni fuerit,erirlinea fenfibilisinfinita,& ' an in fenfi tudinem.Nos autem cofydera^ mp,ficiesfenfibilisinfinita.&, quia bilibus. mus de fcnfibilib^ac de i)s,quo ifta fcTa confy derat de Tfin i to, q uod rum facimus fcientiam , vcrum eftinaclu,&,quodeft in potentia r in illis eft,an non eft corpus infi dixit:&ifta (cTacontinet,&c.&mtc d it per augmentum additionem nitum in augmentum Sedperfcrutatiorvtrum JttpoJ p^ secnda,m <yn* prolatur non d*n MagnitHdineinfittitamafltt, ronir Jilile~vtinfinitumfit~iM4them<i tic'a^ mtelle^ti'S^Ute non habet menjunim omnino,ett perfirutaOgice igitur fpeculantib* tio ymuerftltf.Et ferfcrutatio noexhuiufmodi videbitvti flra eft de ttto^uodett mfenjibique no efle,Si enim eft cor poris

Liber Tertius

103

A poris ratio planitie termmatu, cum ,aut non fph?ricum. D.d. tcr- D a*- non vtiqj corpusvllum,aut ittx minatum per fuperficicm.i. termii -r,ircl telligibile,aut fenlibileIfinitu, natum pervnaquanq; fupcrficicru, S ftnfi- %u} aut conjyderat de hoc con- autrotundam, aut rcftam. i'-Mif? fykratione Logica 3 ex Mis ^idet At vero ? numerfic,vt fex <OJMJ.' tuodnoneftinw.cHmratiocor- atus,et!fimt^numerabjle,m r+->,r rr . - * enumer^authnsnumeru. tier ^fitipf^^etermmatHfer gon f iera bileptnumerari,etrv ftperfctem, impofibile eft igtwr tranflre vtip pofe erit inhnitll, yt 4^uod corpus fit infmttt,ne% Net^ mmerus etiam pot effa tnteHigililfy ne% fenfibile. feparattts & tfinittts.numeral.n. Cum declarauit q^propriaper- ^,^ CUw eamrnerW}eft m 40 fotatiohumsfcl?eft,vtrufithoc m^at^rn,ttHrmmeratlim J corpusfenfibileinfinituinacT:u,in &. .... ., * B ccpitaeftrucrehoc,&di X it.qui teft mmeran tfofilnle eft per- E aut.hoc.n.corp^ qnq; vtirtpfe ftn uenire adinfimtum. moduiermonudialedicajj&qnqj CumdecIarauitvFrqjinfinitum 41 fm ferrnonesDemonftratiuos. Et no eft quatu continuu,incoepitdcifte fermo coponiiffic. Oe corpus clarare t vPr o^ infinitum non eft eoanefab vnafuperficie, aut a plu quatu difcretu. v.g.numerus,& diribus:& oe,<i3 cotinefab vnafup,fi xit:Ncq; numerus,&c.i.neq; et eft tieaut pluribus,eftfinitu: ergo oe poffibile inuenire numeru in adlu corpus^finitu.&hocinpriafigu-- feparatumamateria,autnofepara Ocorp ra.E,tprop6dicens,q?oecorpusc6 turn efle infinitum. numerus.n. & figuratutincfabvna fu}>ficie,aut a pluribus numeratu in adu eft numeratii in ^"^Irde ^eclara^fic- Oecorpusefiguratu: a6tu,auteftpoffibilevtnumeretur dementis &oe"figuratii,auteftrotundu, aut in aclu, vtperficiatur numerari. 3. coc. co. no: ergo oe corpus aut eft rotudu, &, cu pofuerim us <j> ois numerus c <7. & re.aut uon.foj Oe rotundu^otinef'ab numerabilis,&oe numcrabilcpo vnafuperficie:&no rotundiicoti- fibileeft vtnumeret j tunc,cupofue F nefafuperficiebus fimtis pluribus rim us <j? inuenifalio^s numerus invna-ergo oe corpus cotinef'ab vna finitus, necefle erit vt infinitu nufuperficie,auta pluribus,fed oe,q^ meref". quod eft impoffibile. ergo eft tale,eit finitu : ergo oe corpus e noefthicnumcrusinfinitus.Etfor finitu.Sed qui conceflit corpus in- te ctia ifta propofitio eft de gencre finiulefle,nococeflitipfum habc- propSnum notarumperfe,fq?oT* re figura. Et hoc vf manifeftu per numerus eft numeratus, &<]? om(e.omne.n.corpusauthabct figura nenumeratum in potentia,cu fucfph^rica,autnon. &ideo,fipofueri ntin aftu, poflibileeft vtficnume mushoceflecorpusinfinitum,no ram in aftu. fed ifta propoftdo ell erit veriidicereipfumeflefphairi- comunis,nonefientialis.q?autein cunijaut no fphricum,ficut no eft i nfinitum impoffibile eft vt fit nuveru dicere pun&um cfle fphxri- mcratuin a&u manifeftu eft g ft. Phyfice

Phyficofum
Phyficeaiit magis fpeculaiv Cum deftruxit hoc 5 fcrmono 41
tibusex hi fee manifeftum erit, Dialcdicos,inccepitdeftruerc hoc jiecp enim copofitii potcft efle, deftruftione propria fcfte naturali* ncc^ fimplcx.Compofitum igit djcens: Qui aut ponitfua confydcxion erit infi'nitum corpus, fi & ratione magis propriam fcTasnatunitamultitudine elemenca fint rali ex iftis proponibus declarable.D.incccpit dicere,g? impoPe e" cotnccefie e enim plura ee,dt exjuax pus infinitu e fie copofi turn, aijt fim ri fern per conrraria. &non efle plcx.&.q.d.&fignu cius, qjimpoife Vnum eoru infinitum. etfi eriim eft corpus naturale efle innnitu,eft, quocunq? fuperatur,quf in vno qm,fi merit, aut eft compofitfi, aut corpore, eft potemia, ab alterb flmplex:fcd no eft copofiturn, neq; (vt^rignisfinitusfi^aerautinfi fimplex:ergocorpnsinfimtn no e. nituSjfitautem fqualis ignis ad D.incoepitdeclarareipfum efleno aerem aequalem, potentia quan compofitu,&dixit: fiigiturfuerint H tumlibetmultiplicatuSjfoliiaux fmitanumero,&c.i.&compofitum temnumerum aliquem habcs) infinitunecefleeft vtfit innnimra, tamen manifeftum eft quod in aut quia vnu elementoru, ex quib* finitumexceder,^ corrumpet ^ponitur,autpluravix>fontmfir / . ' nitain magmtudme,autgaclcmen D1 U . 1. r- r ri ta,ex-quibusc6ponif,funtfinitam ^ ^ut autpojuitjuam coniyaera- mzgnituAincylcdinfinita in nueroi. tunem magis naturalem ex iff is p.incaepitdeftrucreiprumefieinli declarant quanta impofihtle eft nitu,quiavnueoromcftinfinitui corfmtnfimtum effe, ne* comPofr magnitudine,&dixit;Sii|iturclc1 r i r -\ menta,&c.i.ucopofitumFuentcotHmyne^]tmflex. Compojitnm^e poiitQcxclemendsfinitis.Y.g.3na;, rotpelemeniafuermtjimta m nu- aut;fex, impofc eft vt vnura eoru fit mero.nccejfe eft enim >/contrana infinitfi,i.in magnitudinc, D.inda "Valeat (thi (emper.impoRibile ivi- x" roncm &$ ^oe & ^*x'1: ncceflc I ft~\ -\ " r c ** r eftenim&c&iftcierinoeftinpri-M turejnrtmmeorujttinjimtuf ma fig Ura fi c .Elcmentafuntc6trapptentta, eju<e ejt m ahqtto lUomeo na:&contraria debent efle zquipo rum ,fuerit dimmuta a potentia, tcntia:crgoclcmenta,exquibusc6ilio corpore,(ecwdu ali- ponifcorpuscompofiwm infinity "... _ ^ _ runtzquipotentia:feda:quipotenftterit mfm- nita,& qoxda infinita:crgo elemen ty menfitra ivmsfntnt mnltt- tor um.qusE funt in compofito,imflex menfur* aerts m fotetia qua poFeeft vtvnueoru fit infinitnm. D.induxitronffup hoc,q? elemeta funt xquipotcntia,& dixit:q m,fi po efl <pu)d infinitum cxccdetjimtu, tentia,&c.i.qni,fipotentiac6trana, W corrumpet ipfom. qua eft in altero illoru elementoru^ exiftentc

Liber Tcitius
^ cxiirentc in magnimdinc?quali all cui magnitudini alterius element!, fuerit minor poteti?.exifte"tein magnitndinea;quali alterius elemetiy& debilior ilia in quatitate terminata. v.g.cj> potetiai vnapalmaignisfueritduplapotetie^qeftinvnapalma aeris.qmtuc, fi totus ignis fuerit finitus,& totusaer fuerit infinitus.co tinget neceflariovt aercorrumpat igne:& fie clementu finitu non feruabit cum clemeto infinite : quare mudus corrumpef1. Et pofuit,cb po te"tia partis terminate elemcti finiti eftmaior potetia partisxqualisilli g exinfinito.c^apotaliquisclicerCjCj) totu elementu infinitu no corrupet finitu,nifi pofuerim 9 q? poteti^ dua ru parti u equaliu in quatitate fint asquales inqualitate.&ideo dixit,q? idfequif& fi potetia: parti u aequaliu in quantitate fuermtdiuerfz in cotrarietate. no enim accidit vt qda Eft mani- excedat quanda, nifi quatitate finita,cufitmanifeftum pfe q?quanto fcftupfe 9, qto ma magis augmen tat* quantitascorpogisaugrae ris,tanto magis augmentabitur potat' gnus corgis, ta- tentiaeius:& cum corpusdiuifibile to magis habueritquantitatem inh"nitam,ne augmeta- ceflario habebit potenti a maiorem bit"poji- potentia corporisfiniti maions. Et tiaeius. c oe"sift*e jpponesfuntmanifeftajper i.de Gene (e, nifi propofitio dicens elementa ratio ne& elle conttaria: & accepit illam, aut Corruptio fmfamofuatem,aut conce/lam,c|a declarabitur in hacfcientia. & hoc e com. 44. redtius quiaficcontradidtioeritde monftratiua,n6difputatiua. &,cii deftruxitpartem dicente,coTnpofitum efle infinitum,quia vnum elementorn, ex quibus componi t"", aut plura vno,funtinfinitainquantita tc5reuerfus eft ad fecundam parte", C. Tt vnum corum fuinfmiwrn.

104

Vnumquocjqj aut infTnitum D efle eft impofTtbile. Corp9 enim eft,quodomniquaqj dimenfio' nem habet. Infinitum auc,quod infinite exten 'urn eft* Quare infinitfi corpus vndequaqj exten fum eritin infiniturm
Et tmpofiiydc f/? etM yt "Vnj uodfy eorumfit tnfintttun.Corfw emtn ejlillttd, quod habet dtmenJtoncm adoes fartes .{finfimM eft tllud, quod habet dtmenfonem tnfnita. Ex epiofequttur >/ c orfw wjinituhal>eatdimen(ioncinfini- E tarn adoespartes, Cffic elements rum ynu infinitom tmplebtt totu. ~vbt witwr erunt rehmu? Dicit:EtimpoFecuctia vtcopo- ^.j fitum fitinfinuii, quia ynuquodq; elemetorii, ex quibus componitur, eftinh'nitum.qm corpus eftillud, quod habctdimenfionemSinoIbus partib 9 :&infiniturn eft iliud, quod nabetdimenfionesinfinitasiexquo fequicurvtcorpusinfinitum fitinfi nitu in omnibus partibus. Et hoc eftnecefle. qm,cumaliquid fuetit c6pofitumexduobus,necefleeftvt p definitioilliuscompouti fitcqmpo Cu (itaexdefinitionibusilloru duoru. fceri^ cov.g.quiadefa'nitiocorporis e iftadi 5^ " & 1 jj i T .duob', ne quodexpandituradoespartes:&de ce fl ee ( tvt nni tioinfiniti eftillud, quod no ha defifi illi' betfincm:idcodefinitiocorporisin compofiti flt c6 finiti eft illud, ?cfi; . . Vquod . extenditur o -n. I ad tancdcho oespartesminnnuum. &!ltelocu$ nib9 ^OJ}L eft verti5.& quia,fi vniiclemcntoru duop. vi3 fuerit infinitu,impoFc eritvtcum cofife.i.3 ipfofit almd elementum finitum, Aia-CIf8nedum infiniturn,dixit:& fie vnum elcmentorum infinitoru,&c?tcta. Et

Phyficorum
G Ethoc,quoddixit,manifeftumeft
betefTeinfiniturn in oil tjfet mfimtujunc alia eorruvnu Hiiiui ienfionibus,&funtfexj?tes.&hoc tu noefle intcndebat peroes partes.&,finos> ferentur. nvmc igttur dtcnt hoc ejje mai' alio pofuiflemusqjinfinitu eftinfinitu alujiud, ex ejuopenerantur iff a. aliquo mo jn qua^atn parte t cotinget infinitfi Cumdeftruxitq? corpus infinitfi 44 ahqt^or- eflemaius infinite, pombile enim fitcompofitu,quiailla,ex quibasc5 pns fuerit efletponereinparte,inquaeftinfi ponitur, funt infinitain magnitudi mfinitufe nitum,alrud corpus contiguum :& ne,ante5 deftrueret (ecundam parcuaoug,d tunc Cougregatu exduobus corpo tem decopofitoinfinite ,&eillud, inrinkuni r'^'entma*usvnocorPe>& vtrfiq; quodeftinfinitum,quiaparteseius fimpt'r.fi-eft infinitum,nc9ngregatum,& ip- (untinfinita: in fpecie,incoepitdecutexhoc fmn infinitunvquodeltimpoPe. ftruere corp'fimplex efleinfinitu, loco colli H At vero neqj vnu,ac Simplex &dixit: Quod aut impoFeeft, &c. |ic'.idein- eflecotingit infinitum corpus, ideft ex hoc,quod dicam.&jO^a hoc L c 3 -^ ' neqj,ficut dicunt quidam,id, intelligi t duobus modis,aut, quia il ^cq. quodpraeterelemctaeft,exquo lud corpus eft extra quatuor dem6

"'? haecgenerant,neqj fimpliciter* corp9i ^ Suntenim quida,qui hoc faciut vnu elementorum quatuor. deinde ^_ t inflnirii,fed no aerem,aut aqua, dixitrnon enim eft poFe,&c.i. & im fc. &quo no.ne cgtera corrumpantur ab infix poflibile eft vt corpus infinitu eflet, nito.habent enim ad feinuicem fiuefmponetesipfiim ee extra mucontrarietate, vt aer quide frigi dum,fiuefimpliciter,(!f iquocunq; dus e, aqua vero humida,ignis modoponaf* fiue extra, hueintra, aut calidus,quorum,fi vnu eflet fiue vnum elemetorum, fiue aliud. infinitUjCorrupta iam fuiffent D.narrauitcaufarn,j>p quam quialia* nunc aute dicunt aliud eiTe dam pofueruntipfumextraelemen ta,& dixit:Quidam enim ponunt in I id,exquohaecfunt. Quod out impofiibde eft quod finitum,&c.i.in modo, in qtko pot plus con(etuari,f vt fit extra Clemen infinitum jit *)wu corpus simplex ta.&fermoeiusin hocmanifeftus Jfc declarabitHr. hoc enim non eft eft,qm manifeftum eft i fta efle con fofiibile, netfo fecundu die ent em ip traria.quare,fi vnu eorum eritintiJinn ejfe ali^md extra elemeta,ex nitum,neceflario corrumpentur re
liqua. & ideo ifti fugierfu in hoc ^

emm

mtHm^t
c5ealiquid dicenduin eft , deoi

nonquiamnnitu.Cdehoccmtn

fmt*, corrumfat alia .fwit tmm f lfr ^aer^aqua,& quolibct) (Ottawa adwwcem.y.g. yuowam fed ^a no eft tale fenfibile corp9, prance

Liber Terrius
erefold que,ex quo eft,cdam rcfoluitur pw dl"* *nhocquare eflet vtiqjhieprae ter aerem,6d ignem, & terram, aut aquam aliud quippiamvix detur autem nullum. Et impofiibile eft aliquideeta le,ntdum ^tfit infinitnm. fedde hocdicemtt* fermonem commune dmnibw eodem modo aeri,& a^f CT alijs elements. & impofilnle t$l corpusfimplcx clfe,ex quo elcfnentdgeneratur.fednos dicemut 3 in hoc Toco in deftrutlione eiusfer monem cvmmunem contra eos^ui fonttnt ipfitm almd ob elementtst aut yum eorumtftwd nullum cor pM eft tale.omne enim adtlludjx quff.tfdiffolmtur, quafropternecfffe eft hie, ejfi ah^mdprater ae rem,& ignem,& dcptH, o* terram.Jednos non ^idemus aliud.

io 5

nedum infinitum, incoepitdeftrue re vnu elementoru c(Te infinitum. Neq?igitur ignis, necp aliud elementoru quicqui infinitum quid efle poteft. Olno enim 6C praeter id,q> infinitum (it aliqd ipforum,impoFe ell ipfum vni^ uerfum,ckfi ffnitum fit,aut efle, aut fieri vnu quid ipforu, ficuti Heraclitus dicit,omnia fieri all quandpignem* Et impoRibile eft "V/ ifnit , * J <O . aut aliquid elementorum fit infi' r> I' f 1? nttum. Quontam ymuerfalttertjt * nos diximus quod altauod eorutn eft infinitum, impofiihile ertt "Vf omne totumfiat,&fitfinitum ynum eorwn, >/ dieit Heraclitttf quod o'tafient / ahqutt hora ignis. DicifEtimpoflibileeftvtvnum 46 elemetorufitinfinitu,qmilludelemetum vinceret totum,& tot9 mudustunc conuerterefin illud eFntu. Cum praemifit (crmonecocm in vfr enim eft impoflibile hoc, fi nos ^' dcftruendo corpus (impfr efletale, dixerimus aliquod elementoru ee incoepitprimo deftrucreipfiim efle infinitum,n5 vt ponit Herach. om o j c extra elementa,& dixit,f[j nullftcor nia eflefinita,& pinat q:>ola reuer F ^ puscfttale,&c.i. &impofc eftcor- tuntur in ignem. Et dixit hoc,narpusinfimtum cfle aliud a quatuor ran.io q? ilia propofitio,^ fequitur, clemi-ntis.&hoc intendebat'cu di- fi vnum elementorufuentinfinitu xit,tale,qm,fi hoccorp9 eflcraliud eftTpoflibilis,fialiquispofueritil. . . ab'clementisquatuor,exquibusc6 lam,nifiponatq? aliquod clemetoImpore e * a- a' rum eft infinitum, vt fecit.Heracliefle aliud ponerentur,tuncneceilcellct,cum corpus ex corruperenif,vtviderent J fenfii dip tus.Sed debes (cire q> ponens vnum na efnta. fbluiinillud.&hocnon vf. Ethoc eorum efle infinitum, contingit ei j'ce intendebatjcum dixir,quapropter, mundum fuifle corruptum necefla &c.i.quapropter necefle eflet hiee rio.ponenti ante oia efle finita, fc4 aliam naturam,i:i quam diiloluere q? in aliquo eorum fit potentiaextur aer,& ignis,& aqua,& terra. Et, cedens alias,qu? exigit corruption?" cum def Iruxerit clementu iimplex aliorum,vtHeracltt 9 dicitde igne, Phy.cuco.Auer. O non

A pratervocataelements oenan eflc extra quatuorelementafimpPr D

Phyficorum
non contratlicitur hk.fcd declarabi in contrarium nccefte eft tiillad C turhoc^udedarabtfcjMrnpofceft corpus vnum fit contrarium clone mundum corrumpi naturaliter. tis.quapropter,fi ponaf infinirum, CQntinettilludidem,quodcontin * quod feciuRt,prater elementa, gnitfi<& ipfecxpreflit in hoc fermo Phyficitomoia nanqj rnutatur ne maiorcm propofirione ,& tacuit x contrartoin contrarium, vt minorcm,& conclufionera. 0.d.fip excalidoinfrigidum* oportet criffisrcba^&c.i.&cxconfydctaautem de oj,& ex hifce confyde tionedehoc,qj elementa funt conrare,fi poteft, aut no poteft efle traria,oportet confydcrare dbynocorpus infinitum fenfibile. qq; eorum, vtrO fit pofllbile vt Ett>ocidcmdicim**deyno,ut htfiniturn,autmnnitum. Quod autem omnino impof fibile fit efle corpus infTnitufen fibile ex hifce manifeftu eft.Ap^ ^ it contranom contrarium , tG ^^m natura Oe fenfibile Itie* ^l* r caltditate mf-igtditatem, aiicubi effe,atque locus eft aligs ftts oportet conjyderaretn vniufcuiufcpj&ideeftpartis^t ^ 1uatuor elemetoru, >/r totius,vt torius terrac, dCvnius ,... 'tfo^tttnon. glebae,a:ignis,at^fcitillae.Qua 47 Cum deftruxitvnu efiuoruefle rc,fifiteiufdefpei,autimmobi* infinitum,quia tune corrumpetre- *ecrit,aut femper mouebit. At> liqua:oes.n,coccdunt q> eFnta funt qui Iposfibile eft cur enim ma> contrariaricocpit narrare et q? iftud gis deorfum qt furfurn, aut quo impoFe contingit dicetibus ipfura uisf'dico aut,vt fi gleba fit, quo efle extra clcmenta.f.hoc,quod co- nam haec mouebit,aut vbi vftos tingit diccntibuseFntum eflcinfini nebitdocustn.infinitus erit con tum.necefleeft.n. vdftudcorp 9 ex geneiipficorporis, Vtrumigie I trinfecum fit contrariu^elementis, Occupabit*totum locuc'SC quo?' J1 fm q?ponunt q? ex eo gnanf"eFnta: Qu* jmjf Qylji Quies &C mot* *" &,fi fuerit contrarium infinitu,ne- inJfijQ^n'vbia* manebit'' no er ^,trfemE;S gomouebiJan vbic,mou, tingcnsponetibusefotumaVod ^t^nonergoftabit. cfleinfinitum,contingct[fiFr poneQuod autem wpofibileejl um tibus vnum corpus cfle extra eFnta uerjaitter corpus fenfilile tufimtJi infinitum.&, cum narrauit q> idem ex his declaralitur. Oe emm for-

,quod tr5fmutaf, tranfmutatur de contrario tfw>num locm totitu terra eft /cus

Liber Tertius
aut mouebieTcmper pftaspartes. D quod eft impoffihilc.iam. Ji. pofuimus,q?f>arsnacuraliter mcme^fnn g> totum :fed toram no habet locu diftiduoi namraliter ab illo ,qood eft cxtraiiaturam: creo non habet rnaet tum.quiatunc no mooebtf mag ad aliquam partcm , g ad oppofita. Et hoc intcndebat, cum dixie : ant copellef'lemper,i.moucbitur femp pfuaspartesnaturaliterad fuperi9, aut ad infcrius , fed defeenderc noa eft digm'usyg afcederc. fed cau&in hoc eft,quia non habet duo loca, f locum naturalem, Sclnaturale". T.g. B qm,fi terra cfletinfinita,tuncglcba jn omni loco qwefcens & mota . non habcret duo loca , in quorum vno moucret', & in reliquo quicftc 48 Cumcontradixitpropriedicen- rct.locus.n.tcrr^ e/Tet vnus,quia eft tibus infinitum cflc corp9 (implex inhnitus.&ideodixit: Vtrumigi^ extra elcmenta,& fifir dicentibustp occupat totum lcx:uni?i.Ttrum igitf fum cfle vnum eFntoru,incoepitco parsimpfet totum locum :&,fi non tradicerceiscommuniter, vtpro- implct,quomod1o mouetur? &quo mifit , & propofiiit ad hoc propofi- modo quiefcct? i. quomodo poteft tioncs,quaru Prima eft , <j> oe corp9 quis dare caufam in motu partis ilfcnfibile habct vbi , Sccudaauteft, liuscorporisqnqj,&in quieteilli* cf> vniu(cuiuft]i corpora fenfibiliu qnque,& vbi quicfcit,& vbi mottelocus partis naturalis,! quo quiefcit, tur.quod en! eft talc habet duo lo& locus totius flint idem numero. ca,fed infanitum habct vnum locu . C Terria vero eft,gj oe corpus he"t lo- D.d. aut eft in omni loco ,&c.i.& cum naturalem, & locu no natura- ponens hoc,neceflario debet conce lem,&cj)innaturali quiefcit,&ex- dere hacdiuifionem,quoniarp aut traipfum mouetur adipfum. & ta- ponetq? locus quietis eft alius a locuit if tarn tertia,q nia fequitur ex fe co motus,aut quod locus quietis, & cunda.D.iunginftis propofuione, motus eft idem . ex quo fequitur q> f!corpusfimplcxefle infinitu,&in- in codem loco qoiefcat , & moueaduxitadimpoflibilc.rnfinitum.n. turin{imul,ant vrneque quiefcat, habet vnulocu infinitum.quapro- nequemoueatur. Etiftxpropoflpter,fi innatum eft quicfcere in illo tionesfuntncceflarix in corporib* vbi,necefle eft vt no moueaf", quia mobilibus motu refto , &in moti- 'Corpora non habebit locum extra fuum lo- bus, qui/unt corporis moti ex fe, / /* * cum- naturalem , ficuthnt corpora nonab extrmfeco.*corpus autem jiSj & ^ fimplicia,q mouentur motuzec^p, calefle, quod non mouetur rede, lentus. O ij non A dfr^numglek* > Cf locw totms tgnif eft loctK^niw fiintill* . si tgitttr mftnittttntofiieftyna^eSf tnt immobile, ant contpelletursefer.Sedhoc eft ttnpofitlnle.JeJccn dere entm non eft dinuw , quam <tfienderc,4ttt ire afaiiatnfuirte. <y tntelligo^tji pofaermt tfjam gleta,qtto igittvr moitdntur ift<t , & >/ ejMtfcitfloctts. n. corforit, qni eft huiHtgeneris , eft inftmtm, Vtrwn igttur occuf at totum hex, O* quo tnt boc?Et quo qutefeet,et

Phyficorum
6 non eoriuemrin hacdeclaratione . eft.impoPen.eflrnon aequari fo fc & ideo itte fermo non eft cois fim- cum,& corpus.neqj.n.locus ois pliciter,fed ftn q? eft notum m pri- maior eft , <# quantu contingit mo afpe&u de natura corporu.n5- Corp9 flmu] efTe.fimul aut nem dum.n.declaratumeft,vu-ufithoc jnfinicum erit corpus, neqj cor, corpus habens naturam entaifta r maiuSqUoc^auui, vacua naturam,autnon. a&ideo Anute . .. .,^ ,*. r mhaneqeiicBiincoBlo^Mfida. ^tahqmd.aut corpus, qdnuf, iHfcn.einfirnio cois fim P fr,cum **PK natura eft effef illic deeclarabit numeru fpe"ru cor- Etidco p6tinporumfimpliciu-b _dj. 53.te.& ^Hjgi per corpusfenfibile non quo conjimile,loc<t em et emnt non co 06*} "n- ^^et ^n^/ed tadu. c corpus enim Jimtlt4,&' 'Jtc corpus totMS no ent * j" mide ce. coeJcftccftfcnfibilevifu.f.partesei* ymm^fecttndum ant . - atitmJimtamformts.Sedunposft pk" cwig^ Pus fimplex tangibile infinitu efle ^ ^/^e eSl "Vtjintjimta.quolil4r. n. bile, idem fiuc fit^elementum/me non. eritfmtwnr Woddam riorum c corpus Siverodisfimilefitipfumto totumfuent mfimtum.O' trnfofetljm)disfimiHac\:iocaerunt,6<: primumquidemnon vnucofx Ifinita fpecie,At^ finita quide w non effe pofTunt.erut enim alia tgnem,ne% terrafed a^ua, <mt <tc quidem tini ta, alia vero non , fi re ,attt mediu.qwmalocM >/r;/^ totum infinitu eft,vt ignis , aut cpe eft termtnrttts.cr htc duo de aqua.corruptio aut, tale contra clitMntad^traa, forte, in fuferu I rqseflet/tcutdidumeft prius. * f mph mmferlon, Slt 6 ltw t f EtDphocnulluseorum,quide / r c natura dixerunt,vnu,8d infini, "rf /** ufaua, loc* eorm eftam ermt turn ignem fecit>aut terram,fed *f *?*,& fa cr rf aut aqua,aut acre, aut eoru me^ menta emnt tnfimta.Si iritur hoc diu.qm locus vtriufcp manife/- Jit wtpofobilerfuia loc afitnnnfift9 erat,determinatusqj. hoec au mujotnm mtfnitwn, impofi-* tevtroq? participants ^fur^ l^^emm -\tloau nonfttniji *T-> I^qUi ?er r^* ^ coror.tmMd r mnata,cxhmphciafunt.&loca rrj e ett emm yt'U infini^&infinitadhcaerucSi "*'*"" fa ? ^nutecor VerohocimpoFe,&locafinita pons.ex ^uo Je^tutur -*t corpus et funt,c3C totum finituciTeneccire fttnfinitum. a* Mfofihile ett. ctiam

Liber Tertius

I0 7

A ttiArn V corpMJit maius loco.con i.&illudinfinirumin fuamagnitu D vt tineeret emtn ex hoc out yaittttm dine necefle eft vt fit cotrarium, > . , 0 ; 1 f I ignis,&aqua,exqnofequif vt i^m ec,aut alujuod corpus fine loco, corrumpaf.Etipfeponitin hocfet49 Cum dcftruxit corpus compofi- moneqjfimpliciadnr ertecontratum infinitu cc",ita q? vnum corpo- ria.& hoc no eft verum nifi de cor-? rum,cx quib* componif", aut plura poribus.q mouenf" motu redlo. & vno funt infinita,& rcmanec fm di- nocfignatq? perfcrutatio eius hie uifione vt fit infinitum, ita q? fit co eft de hac natura, qm non apparuit pofitumcx torponbus infinitisin hicaliam naturaefTe. It,cum dixie Jpccie,licct fine finita in magnitudi q?,fi corpus infinitum magnitudine, reuerfus eft ad deftruedu hanc ncfuerit,necefTeeft vt corrumpat parte,&dixit:Siigil?totum,&c,i.fi reliqua,quiaeftcontrarium, narra igi totum congrcgatum fm conta uitcp f phocfugierut Antiquihu-^ etu ex corporil)9 fimplicibus fuerit iufmodi corpus poni alteru extre* B infinitum,quia ilia corpora, ex qui morud'moru,interqapparctcon- bus congregatur, funt diffimilia.il trarietasmagisfm vnum medioru, fiint diucrfaru definitionu,vt ignis, media eninvvnr quafi materia ex^ &aqua,tunclocatotius eruntdiffi tremoru.&dixitrEtideo null9, Sec. milia, &ifta propofitio apparetex &intenditpcr hoc,cjuoddixit,quia hoc,quiaoe"corpusfimplex her lo- locus vtriufq;, &c.i. quiaignisnon cum naturale.D.d.&, fie corpus to- habet nifi leuitatem tfn, q eft caufa tius,&c.i.fic6tingar dicetibus hoc, motus ad fuperius,& locus eius eft >t totus mundus non fit vnus, quia terminatus: & fil'r terra non habet cotincfab vno corpore, fed eft vnu nifi grauitatem trn,q*eft caufa mo fm contadum trh. Et,cum induxit tus ad inferius,& loc' eiuse*t eft terhoc improbabile,Tduxit impoflibi- minatus.fimtigif valde contraria; le,quod fequif'cxhacpropofitione, aqua aut,&aer habe"t vtrunq;,f gra &incoepitdiuifionema principio, uitatem,&Ieuitate.aer enim eft gra &dixit:deindehazc corpora.&c.& ois in loco ignis,& leuisin loco tcrC dixithxcad rememoratione deil- rx,&ingrauitateaflimilaturaqnq, 5 Jo,quod ^dixit.declaratum eft.n q> inleuitateautaffimilaf'igni.&iih: impoFe?corpus infinitu cflecom eft difpofitio deaqua.eft enim grapomu ex corporibus finitis in for- uis in loco ignis,& leuisin loco terjna,nifi vnu eoru, aut plura fuerint rx.& hoc intcndebat, cum dixit dc infinitain ma?nitudine,& fi no to- clinant ad vtranq; partem.i.aqua & tum critfinitum.&hocintendebat, aer.& intendebat j? vtranq; partem cumdixit:quoddamcnim erit-fini fuperius fimpPr,& inferiusfimpFr. tu,&quoddanon.i.continget.n.di Etinduxithocad declaradii q?ifta centibus corpus infinitum congre- propofitio dicens,q?contrariu corgatu ex corporibus infinitis inlfor- rumpit contrarium, cum fuerit for maeflc,vtqu2dam fint finitaTma- tiusillo, eft propofitio concefTaab gnitudine,& qdam non, cum torn Antiquis.immo declaratum eft in fit cogregatu. D.d. vt ignis, & aqua, principio iftruslibri, q? gnatio eex O ii; con-

icorum
G contrarijs,&q> inter aquarn,&acr6 Ifcrius,&illa,^f ant inter i (la. &ap 1C i.pb.t. co. non eft corpusin adu medium, de paccbit ctiam illic q? loca funt fini41. & io- nudatum a dfi js,f.acris,& aquae con ta i n magnitudine. &ideo fermo de ta. trari jsca!occ,& frigorc. Et forte infinite pfeftior eft illic. D. indu- Setmo de dixit, Of Anriqui dicebant aqua, & xit modum,ex quo ccrtificat'q> cor Jjj"toJ[ acrerncflcinfinita,quia locaeoru porafuntfmnumerum locoru,& i]i\^CA non funt terannata.illud enim cui9 zqualia eis,& <j> ex hoc fequif^q? oe ide. i. cce. locus eft tcrminatus, manifeftu eft corpus fimplex fit finitum, & dixit: cd. 53. j eft fiaitum.&>qaia loca illorura impoflibile.n.eft, &c.i. impoflibilc duoxfi corpora no funt tcrminata, enim eft vtaliquislocuscareat cor* dixerunt ea effeinfinita. &adiuuat pore fibi proprio, & impofeefteria hancexpofiuoocm hoc, quod dixit vtaliquislocusexcedatfuum corp9 poft,quia locus vtriufq; eft termi- naturale, aut quod corpus exceda t natus.cum igiifextremafint termi- fuum locum,vnde neccflario locus nata,quanto magis media. Dcinde eft ajqualiseorpori-. ergo oe corpus rcuerfuscfia4id,quodintendebat eft finiturn nccefiario. Et hare eft L dedarare hie. C. qm impouibile eft declaration o!s locus eft hnitus in corpus infinituineflecompoutum fiia magnitudine. & declaraf" ex eo ex corporibus infinitis in fpecie.&, it q? oe" corpus fimplex eft finitum. quia inccepithancdedarationem a & ideo dixitcex quofequiif, vt non Juabuspropo(Itionibus,diccntib' fit corpus infinitum.&quafi interq?,fi fimplictafuerint diucrfainfpe pofuit hanc aliam declaradone in cie,k>cacruntdiuer{ainfpecie1&q? fuofermone, quia(ua intentiofuit (pecieslocorudebetcflefmnume- hicaddeclacandum,q?impouibile rum fpfninacorporum fimpliau, efi corporaefle finitain magnitudixit:SiigitJfimplicia,&c.Ethiceft dme,infinitainfpedc.&,cumdecla quafi rocinatio g fc.cftwa, n. fi fue- rauit hocex locis.& iam declarauit if t infinita,ncceue eft vc compofita ex eis etiam q> import! bile eft etia cxcisfintinfiaita.autmtenditq7cx corpus fimplex effe innnituml ma kocfequif"vtmotuscompofiti fint gnrtudiqe,mduxithoc.Etfyllogif[ infinitiinfpccic^D.reucrfuscftad mus fie componimr:Omnecorpus M id,quodintcndebatdedarate,&eft, fimplex eft in loco fibixquali: omg>,fi (impliciafuerint infinita in fpe ne,quodzqualcalicui,eft finttu: cie,locacruntinfinitainfpecie. D. ergo omne corp9 fimplex eft fiuitu. deftruxitconfequens, & coclufitop Infinitum.n.nondici^quale,neq; pofitum antccedentis^c dixit:S i igi maius,neq; minus. & hoc, quod dicur hoceftimpoFe,&c.i. fi loca funt xit, q? impolecft vt locus fit extra infinita in fpe,crgo fimplicia funt fi corpus,declaratumerit,cu declaranita.& hoc,quod deftruxit, manife bitur vacuum non efle,& fimiliter ftum eft,vtpoftdicet.omnis.n.loc9 declarabiturex hoc, q>impoflibile autcftfupenus,autinferius,autdex eft vt vbi excedat locum.&, cum fit tca,aut finiftra,aut anterius,aut po- declaratum q? loca funt finita in fpe ftcrius.&apparebit in Coelo.& Mu de,& magnitudine,ergo corpora

naturalia funt fuferi% & fuat finita neceflario. Anaxa-

Liber Teitiiis
ter dicit de infiniti mafione.fuv mare,mipfum feipfum dicit in/ finitum,hoc autem3quia in feip fo eft(aliud,tunihil continet) tanquam vbi vticp aliquid fit, ./^ -LI fi ibiaptumnaturafitee,Hocaux tern non verum; ent.m vtique quicquam alicubi vi,c^ n5 vbi aptum natura eft efle ^/indXdgortU out dictt fertnonem inoptnat>ilem in auiete mfini /; dicit n auodMentatttr <r re+ rWrtr*/*tf *f l/t* llvl* Gilt flint yLJ i C * ,J.J . ... r ttnetfeyuoma hoc ineo dixit, non H emm cotinetur ah aliotet yuafijit tnnatu yt Jit aliened >^, CT eft hic.sedfermoeiusnon ej^erus. -2 ... ....-' _ cundu quod eft mnatu >///, cunt fterit in remotiort loco, quam "V/ moueatur ad illnfecundum totu. 5 Cum deftruxit,vt in aliquo vbi Iitcorpusinfinitu,&q? impofeeft vt in eofitg^efcens,autmotu,reuer fus eft ad illud, quod dixit Anax.q? cau(aqetistotius,quod eftmixtu, eftipfumeeinfinitu.& Anax.dicit, * cjj,ficaufaquietisalicuius corporis eft,g.a conrinetj ab alio quiefcente, & illud aliud contmeif et ab alio ge icenteneceflariojtuccaufa o^etisto tius nihil ali ud eft,ni/i ipfum ee inrefcrmonem eius in hoc,dixit: Ana xa.vero,&c.i.Ana.vcro dat in quie _ mixtuapud ipfum, ^ <c!finiti,qtf eft camTn^pVnabilMialnr^ci quie useiuseit,g.afuftentatTu^{e,&reti ncf'nonabalio.qm,quiaquiefces, qd conunef ab alio, (JuftentafTuper
tur ab

108

Anaxagoras aiit incouenien illud aliud,frretinct'ab illo,neceflc

eft q> infinitum,frn q? non continealio.retineat fe,& fuftetetTuP && dixit:cquafi mnatu eft, &c. J:*fimnun,quueft: qnidceusj ^*jns>tfi, ideo eftquaahquodvbieor urn, <5 font hico fe .J intfditperhoc J d i cit:&c hic.i.&eftinentibus tale.flocusp fe,& a li a ] 0 cafuntquiefcentia per il lud. D.d Sed non e veru, i. & fermo cius non eft verus.quia qnq-, ^efcit aliquid in aliquo loco violete,f qa in loc *>uleuerlt eft ^ I .qui * I* 1 femotifTi A muslocoruabillo,adqumouenf u otum,& fm parrespatura ttt fin t tcs,& eft locus naturahs.&quafi intendebat cp non fequif, fi pcna^e fcen S ,vtfitquiefcesnaturaluer,irn : morectiuseitvtiitquielcens viole

<Jt.n.alicuius ^bt Violentejumje- ^^^ p0nitq>cau(aquietiseius

e ft

S'l;riedE^SS no nqui a n oneftaH U d >q uofe ra

infinitum.quia non het locu, ad quern mouetur.quafi igifcaret mo mv iolente,non naturaliter. Siigitcjpmaximenon mouc turtotum(quodcnim in feipfo firmat}& in feipfo eft immobile efle neceflfe eft) cur tfi non aptu natura fit moueri dicendu erat. non enim fatis eft fie dicentem M euadere,erit.n.vticjj cVlquodli^ bet aliud non motum. fed aptu natutaefie nihil prohibet.qm &C terra non fert, necp fi infinita tna medio*fed l ftd tur,manebi ti medio, fed cja no eft apta natura fic.fed tn licebit vtiqj dicere q> firmat feipfam, Si igit neq? in terra hare ca eft, exnteinfinita,fed cja grauitate het(graueautem manet inmex diot(terra autem in medio ell) medio.-. O iiij fifr

PhyfTcorum
6 fimfiiter&ifinitummanetvti cSquietisviolenta:,nonnattralis.j K que in feipfo proptcr aKam quS D-d-& non,q uia non habet > &c,i.fi damcaufarm terra efletinnnita,adeo,g> non hasiiettureflretentitmhocrM- betlocum,ad quern trasfcrretur, t _ / rt hoc non cfleccaulaq metis terrae in hoc.. bretentunu&htcen intent* intent* mcdionaturaliter,fedcauraquictis fb.|h retentions tipfojuceffanoejtmt^ cfthoc^naturacius eiieithoc,& tnobtle.fcdop ortet dtcere tptttre no poflibile eft diccre in ea phanc natftinnatti moueri.tidemw enim turamipfam retinercfe. D.d.fiigir cer,ficflinfinita,eftipfamcflein4; / ex rnedikW non^wa non finitam,(ed oportet dicere alia elm Arf^rt hewn divm, idtpem^** v.g.ipfamcfleeraucnij&quodgra

tur inttwete temejiejfet "ifinita , ef I ipfum efle infinitum, I non ejjenfta canfa/fed quit eft tctdarealiamcaufam.quomam,fi W terra eft in mediajecundum fttdiccreg^caufaquictisciurnatnhmt moditm,oporteret quod inji- ralis eft ipfum eflc infinitum. mtum ejjetjiXHm perJepropter tnon>quiainfinitum eft,8 Miam caufam. firmatipfum feipfum.JSimulat 51 Ideft,Si igitur infinitum eftrete manifeftum eftc^&quamlibet turnnaturaliter,&ha:ceft intenrio pportebitparte manere*vtn eius,quoddixit,quod retinetfe.ne- infinitum in feipfo manetfefuv cefle eft vt fit immobile naturarr,fi mans,fic& quaccuncp accipiai I ucfitfinitum,fiueinfinitum.D.d. parsinfeipfamanebit,torius,n M fed oportet dicere.&ci. fed, cum po & partis eiufdemfuntfpecieWo Toti''^ naturcpinfinitumeft quiefcensna Ca,vttotiusterne,& glebaede- !?2fg turalitcr,v.^terra,oportetdarali5 orfum,^totiusignis,&fcintil> ca.Sfu. caufampterlioc,^eftifimtaThac l^f^^Q^^Ciinfinitt loc "-48' ?nimeftdfiainterrainterhoc,^ m feipfo eft, acparos idem ent, fitfinita,autinfinita,indado q,me manebitigiturmfeipfa. dium eit caufa quieris eius. finitas Et non,epiia eft infinitum , C7* enim&infinitasacciduntquiefcen quoJfuftcntat(e effneceffe"\tfi* ti naturaliter. quaproptcr impofli- ff t L r r a. bilceftvtexalteroeoru reddaf"cau gtMrrcrJttamjHjtcntdttwem. et faquictis'eius,quodquiefcit,natu- jimiltterytaliquapan etwfgaralitcr.infinitu. n. dignius eft vt fit tur,<pt4CUn%p4rsjit.Et quemad-* modurh
<miete,quam habet naturaliter. no f.
r

^Q. * . .,

Liber Tcttius

109

ft idem in {peciecum loco,quern D qrit tota terra,fi eflct extra cf trum. quitfitftcntat fc, medium enim mundi non diucru tur,fm tp eft medium I refpeftu tototifts, & partis eft confimlif m tius,& parris,fed diuetfaf* in magm> Mitts ter- tudine,& paruitate.Ccj) locus, I q no * eft infcrw, Cf IOCM efttotum,eft,maiorloco,Iquocfl: pars,& fil'r locus, cjuem quxrit tot* Mitts tgnf, erJcintillAcftJupe- ignis,&eftvtmaxime diftet ameruu.fi tgitur wfinitwt habetlo- <uo,eft idem cum eo, quern quazrft fum,crgo pars habct ilium ettndc, fcinnlla.&fiFr oportet itclligeredc aere,& eius parti bus, & aqua & fuis crgofattttr per fe. 5 & Ideft,& hoc,quod dicnnt,q? fufti partibus.ficigiC'intelligenda eft ifta net fe,& q> ipfum eft funs locus , ga p ropofitio,djccns q> locus totius, & eft infinitu, non pj> hoc necefle eft pattis eft ide,& fepe v tif illa,& rrfadicereipfum figi natural! ter , & ftn ximein Ccelo,& Mundo.EKd.fi igi & totum.& fifr , cu pofueritq? aliqu^ turinfinitum,&c.i.&,fiponatur GO pars eius figif'naturaliter, non pote locus infiniti eft ipfum, & iam pou ritdarecau(am,quamdeditl toto. tu eft cp ita eft de toto, ficut de par&dixithoc,quia notueft perfe<j> te,fequitur q? pars fit locus fuijpfi't locus rei eft ali ud a re , & q> res non fed hoc non eft verum : ergo locus poteft fu ftcntari fupcr (e. Et,cu nar totius non eft ipfum. Etiftefermo rauitqjhoc,quod dicuntdeinfini- d^hypotheticus, &deftrui^con(eto,q? ipfum eft fuus locus, no eft ve qu'ens,& coduditur oppofitu anm. rum,neq; de toto, neq; dc pane naOmnino autem manifeftum turaliter,incccpit declarare q>illud, eftq^imposfibileeft fimulinfi/quod dixerunt de toto,illud ideco- nitumdicere corpus y dt locum tingiteisinparte,&dixit: Et quern quendam corporibusefTe,fioe admodum infinitum,&c.i.&,fifue corp9 fenfibile,'aut graui tatem ritdidu deifinito ipfum figi ,quia habetjautleuitaterrK&jfigraue p ipfum eft fuuslocus,necefle eft dice tein parte ipfam figi , quia eft fuus quideeft,ad medium habet la^ locus.locusenim totius,& partis eft tionem natura,fi vero leue, fur> idem.Etintedebatq?,fididum fue- fum.necedc eft* n. & infirii turn titdetoto ipfum figi, quia eft fuus corpus, imposfibile autem eft, locus,quia eft infinitum, oportet et auttotum vtrumlibet,autdi> diccrehocdeparte.&fic locus par- midiatum, vtruncp pati quo ti um eruntpartcs.quodeflimpofli enim diuides,autquomodo iiv bile.locusenim rotius, & partis eft finitieritjhocquide furfumjilponfimilisinfpecie. Etintendebat lud vero deorfum, aut vltimu, *P 'ocus Part;'sKrr*> qn c^t ftparata *autmediumc' f ft n '1 ' OUini. in fpf. vi 3 Per fce ft i dem i n (pecie cfi loco toEt mantfejtum tjt tjuidem ~*m i.cce.t.c6, tius.&fiFreftdifpofitioin alijseFnys,locus enim quern quzrit gleba , ttcr/alifer qtiodimposjibtlctft <& cere

Phyficorum
G cere corpus mfmtnm elfe,er> dice grauis,& in loco!feriori,& allame recumhoc, auod corpora haient ^etasleuisAinlocofuperiori.hoc ii ' ' cmmeitimpoie,qm iporeediuide di<iHtmlocmtCHm omne corpw rc i n fi n i t ai5 UO3e ij Ua ii a . n5Ytrair> fenfibde hetgrattftatem,attt leui- pars eflet i nhnita,& fie ps eflet e.qua tatem.Jtigiturfueritgraue,gra~ lis toti.& et corpus infinitu efletex wt*s em natttraltter entadme- tra corpus infinitu, & corpusinfinij _// r r tumdcbeceflemhnuu inolbusdidmm,&ftleHefupenH*.ex<iwfe menfionibu$ . D.d.neq;p5t dicer* qMturneceJj<irto "\t mfmtumfo &c.i.&fupcrius,&infcrius,aafunt fecundum hoc. & itnpofiibile eft finita,impoFc eft vt g ilia diuidatur corpusinfinitu,adeo q? dicaf"cjj cjdVf totum (it fecundum alteru tft dam eft fu peri us, & quiddam mfe * rius. Etquafiponit hoc notuefle pfe,q? fuperius,&inferiusfuntloca nalia,&nnita,^afunt finesmotuii H bile efl.n.tpfum dmidi idtto nalium. & hoc declarabit"" in Ccelo, ^ r oll)n$ liafne^ poteft dicer e quomo < & Mundo ad confirmadii fi fit ma- dimenfio. Jam ertt jitpenut&r' tjttoddam in nifeftum pfe,autad probaudumfi nibm.ids fentUfttut quoddam in altisjimo , fitignotum.&quocunq;fit, hocfc fu>t-c43 re manifeftum eft p ftr,quia hoc no C7" yttoddam m media. men medium magisnotat finitate", JJ Ifta eft alia r5cinatio,ex qua dc- g hoc nomen inferius.d.& quodda clarat g? impoFeeft corpus tangibi- jn altisfimo,& quodda in medio. le fimplex efle infinuu,& d.Et maAmpliusoecorpus fenfibile Logicifpi nifeftu eft vFr, &c. i. & opinari hoc in loco eft.loci verofpes/& difx " inducitadcontradicftoria,c6cede re cf oe corpus eft in loco, & corpus feretigfuntfurfutm Sddeorfum, tangibileinfinitumefle. D.d.cum ante dC retro,dextru & finiftru, oe"corpus,&c.i. cum oe corpus tan- atqphxcnon folum adnos, dC 1 pofitione,fed d(. in ipfo toto dex I gibileeftautgraue,aut leue. fiiwit" graue,locuse'iuscritmedium,file- terminata funtampoFe aute eft uc,fupenus. D.d.ex quofequitfvt in infinitehaecefle infinitumfitfm hoc,i.ex quo fequi Et et oe corpus fenjiltlc eft^lo tur,fi corpustangibile fuerit infmi ^gT different eius fitnt fupenut tura,vthabeatalteramiftarudua- MM r _j . r y jT r i-k j o v &inferw*,&dextrumf3-hnirumdifpofitionum.D.d.&impoie > ^ 1 -' .. dtf cft,&c.i. & impoFeeft vtinfinitum >& **< O retro. fit in altera iftarum duaru difpofi- ferentiA m flint m refietfu ad not tionu.nam,fi cflet graue , non eflet tantum,<dr (ecHndnmpoJttionemt tune corpus leue,cum innmtum ni r^ ^ln^ efi(fm r hi) (ii extra ipfum:&fiFr,fi eflet le- J ' J , . ,, i rr n ucf nrn oflct hie corpusgrauc.* im '"-W t$e $ >/ $& dtffepole tit a dicere 9 medietas ei9 eft rentitfint m corpore mfmto. Dicit

Liber Tertius
A

no

Dichr&etoe corpus fenfibile,i. raatis. Sedqucretaliqxtis,{i,cum D tangibileeft in loeo,&c. &intcndit dixitdiftinda in ipfo toto,intende Obieflio . Obiefto dfiasloci,nondfiascorporis. Sed, batintoto mundo, tune mundus fi intellexerimus dfias fpecificas lo- apudipfum crit in loco, fed in. 4. ^Pll-4Jci,tunc loca naturalia crut i fta fex. iftiuslibri declarabit mundunon fcdjVt di&um eftin Cceio, & Mun- cflein loco,nifi per accides. Ad hoc - ,, do,loca naturalia funt duo tm,Cfu- an tern dicam us <j>, cum dixit diftin pcrius & I ferius:& ipfe cxprcffi t hie fta in toto , intendebat in partibus inhac fo. cp iftgdfixfimt nalitcr.non pofitio totius:& eft modus, fecundumque Intione di BC.hsc igitur qo contingit,fi intel- eft verum dicere mundum eflein cicmudii lexerimusp fuperius locu ignis, & loco , fcilicet fecundum hoc,quod ^{lotc^ aeris,& }> inferr locum terra; & aq, partes cius funt in loco. &, cum ita &tn0pp YtdicitThemiftius,&aIij expofito fit,manifeftum eft quod infinitum fitii tenet res, vt mini vfyCcp dextriim, & fini- non eft in loco , neque fm partem, 4;Ph-c4? f trum funt loca naturalia in mudo, neq; fecundum totum,ergo no eft. 1 &fifrante,& retro.&,fi intellexeriI? Simpfirau^fiimpoFe eft locu mus fuperius, & inferius partes lo ci fequentes iftas fex partes corporu efleinfinicum,inlocoauteftoe naturaliu,tune iftud non eritvcru corpuSjimpofe eft inffnitu eiTe de corporibus,nifi in a!atis,vt diet it corpus aliquod.at vero q^alix Sofe. dt in Ccelo,& Mundo. Adhocaut cubi eft,in loco eft,cV quod i \o* Q3fexdif jjcan^x^ qtaq>iftepartesinueniu- co,alicubi , Si igit neqj quantS fcreuzlo- rar 6 ~* ci ff nafr P ^ * m omm corporc, non in pole eft ipfum infinitfi ee(quan refpedtu iftorum,manifeftum eft }> tun,aliquod erir,vt bicubitu, fcocnS c, (e.quodautemfiipenus&inferius, auttricubitum:hec,n,fignificat & niftrfi & SridSt &dextrum fi > ante & rccot.tc.c.5!trofuntdiftlftanaturahter,hocno ipfum quantum)fic di in loco, Ide-4.ph! iaueni^nifiinaiatis. Scfmhocom- quodalicubi.hoc autem eftaut <m.f. ne corpus habet fex partcsx& fex lo- furfum,autdeorfum, autin alia ca,& funt fex partes loci, q fuperpo- aliqua diftatia earu , q fex funt* C nuntur partibuscorporis,&fi oppo horum autem vnumquodque fit; ex if hs partibus fm loca no nine terminus ali quis eft* diitinclx naturaliter.&,cum itafit, Dtcamtts (Implicit er quod int~ & mfinitu non habetiftas dfias par ttum,neq;locorum,ergo nullu in- f of title fft ttt locutJtttnfini fini turn eft corpus. & iecundii hac *c corpus eft w loco.<y etot , expo(itionem,cum dixit &ifbedifferentia;,&c.intenditcj> fex partes, eft ylt^eff in loeo^ oct quod eft &fexvbifuperpofita partibus cor- m loco.eftybi. si igitwr impofi&i pprisinueniunturintoto mundo, le eft >/ infinitum jit quantum , fm Oj* eft cor pus per fe, non in rcfpc quio non erit quantum nijifuerit t f c~tu ad aliud,fed non ita,quodoppo fita earu fine diltinda naturaliter, cum hoc non inucniatui nifi in aiu no cant

Phyficorum
<3 netantquantum.ttfimiltttrerit dihofitio eitts in loco auia ^bi eft r et inter r IMS dtttdltdtodYS r lutofTiuf jnftiim^t nt)iitm ynn* H*n*ftn* fexpartium > et "Vnaqtttque iftarum eft alitpus finis.
jj Iftefcrniocomponiturficinpri ma figura.Oe corpus eft in loco :& nulluslocuseftinfinitus:ergonul 1C corpus eft in loco infinite :&oe* infinitu eft in loco infinite: ergo f fc^a figura,nullu corpus eftinffnitum. JEtprop6,diceusq)impoflibi
fcx

loco,nifiquiaparrescius{eifuntIK P^nbns loci finiris: & oe, q<t g tale,eft finito: n. in loco r Et rergo r oe"cor/puscft mloconnito. lignincat hoc, (}3 intcndebat per fuperitts, & inferius,partem hoc,quod dixitaut
alia pars fexpartium. D.d.&vnaqu5q;,&c.&intendcbatqfiinttcr minat?,quia funt fupcrficiesextranea?,&funtpanescorporisconrinc tislocatum, &hocdiceturinloco, Vrobatur fari lnfmtumtfotm*'* **$ 5

Iceftvtaliquislpcusfit infinitus, f^ Vodigitur a<ftunonfit _ Hdecarabufexhoc^dixit^par- I 1 COrpusinr1nituminani L teslociiuntriiperius&infenusran ^^ feft" ftth' O3 te&retro,dextru&finiftru:&oia ^^, . . . *^v claration^dixit:&t,&c.&in- citer multaiposfibiliaaccidut tcndit |? vbi fpeciem, & p locfi ge- manifeftu eft, Tempons,n,nt BUS. &.q.d. Scoehabensaligrpe-ru quoddapnncipmm,atqjfinis, tbi.T.g. fupcriuseft in loco fimpfr, & Magnitudines non erunt dix & econuerfb e"t. D.d. Si igitur im- uifibilesfmagnitudines,&Nu poflibileeft,&c.i.fiigit'impoFeeft merusnoneritinfinitus,cuaut vtinfinitu dicafquantii fimpfr,ni- determinatis fie ncutra exparx fi fm q> habetalig fpfrfi quanti,v. teVideat fieri poflc,arbitrario g.ftn <f eftbicubitS,auttricubitu: ,'udice eft opus. Atqjinanifeftu quantu.n.n6 lucnifnifi in fuisfpc- ^ q,quodamodo qaidem eft, ciebus.necefle.eitigitrvtqadreem qUOdamodoverononeft.Dfci . . I Iocolimpirnondicar,nmrm(belt /* - r /r t- j -j- ** inaliquoloco,autfHpVriusaufin- 'urauteipfumefTealiudquide fcrius, aut in alia fpe'ru loci: & oTs potenoa,aliud vero a<Su.Etm* %'sloci eftfinitarergoofslocuseft nnitum eftquide appofitionc, finitus:& oe>qcfeft in finito,eft fini eft et & ablationemagnituda Documt tum.Etdebesintelligerehicde vbi autq^fm adurn quidem no fit "n- tatib9 vbitatespartiueiuf3e"cor|>is, inrTnita didfi eft, diuifione au^ dequodicit^quoddSeiusfupius, tern eft, noenim difficileeft tol &quoddam infcrius,& quodda an lereindiuiduaslineas, te,&quodda retro,&non vbi rates, qua: funttotius corporis: in illis.n. noninuenif'vbinaturale,q3dicaf ^ x .dextrum?& finiftrum. Et ficfylfrs nanifefum et quod ,fnnfnttum componitur. Oe corpus non eft in nonfamt omnwo, contingent pin ra
lita funt nnita. D.induxitaliamde . ' , ^ ,... -i^

Liber Tertius
it. (ontngt.n. Tern ftu half ere "imfrincifwtet Men Jiiram aliquant non dwidi in men faros, Cf Nttmeros non ejfe infittitvs.&f, ettm determination fit hoc determinatioet adeo^tiod no ejt poflihile fecttndum alter* iftorum duorttm modorwn, & yule" twr indigere cofyderatione. Deda rdntwr igitwr quodquodammodo eft ,CF quodammodo non. Ens.n. duitHrpotetia, et dwitur in afltt. B infimtum eft in additionc, et in di nifione. O" mcnfara in a&it CIHS fio eft infinitajn dwijione tero eft infinita. non enim eft difficile deftruere lineai wdittijilrtles.

in

meticus. Et,cuminduxitimpofli- 0 bilia contingentia, fi infinitu non fucrit fimpFr,& iam etiam dixerac impoflibilia contingentia, fi fueric fimpliciter,dixit: &,cum iam detec minauimus, &c.i &,cu iam dcterminaucrimusfermone deinfinito ftn diiputationc Tub iftis duobus,(I qm impoflibile eft vt fit fimprr, 8c impombileeftvtnon fitfimpliciter.oportct nos confyderare, & demon ft rare par tern vera in vtroq; iftorumduorum (ermonu oppofi torum. tales, n. fermonesfiint falfi fm partem,n6 fm totum.D.d. Declarabitur igitur,&c.i.&declaran- dum eft ex prxdidis, & ex eis,q dicam,ipfum cfie potentia, & no cfle adu. quod autcra non efta&u.dcmonftratumcft fuperiusquodau tern eft pote"tia,declarabitur,fi coa ceflerimus addiuonem numeroru Cum declarauit corpus infinitu in infinitum, &diuifionem men fa fcnfibilenoeflefimpliciter, f aftu, rxin infinitum.&ideodixit.Etinfecit rememoratione de hoc, &di- finitum eft in additione,&c.i.& incit: Manifeftum eftieitur,&ci.ex finitum potentia mueniturinadf didis. D.d. & Manifeftu eft etia, ditionc numerorum,& in djuifioe &ci.& manifeftum eft Q>,fi infini- menfuraru. D.d.&mffura inadtir tum no fucrit omnino fimpliciter, eius non eft infinita.i. rt declaraui multa accident ipodibilia. accidet mus, in diuifione vero eft infinita C n.tepusefle finitum.&primuno- in potentia. & hoc manifcftum eft F Uull'ge- tutn eft tempus ee infinitu. nullus etiam, cum declarabitur quod nul Tps; ee ffincrat tps .ti.gcncrat tempus, cu m fit genera- lamenfuta eft indiuifibilis.. &hoc ^^^ turn illud,policy non fuit. & ha*c p- notumeft edamperfein additio- ^a tp* liip.co.3i &.8.ph.t. pofitio Poft.notat tepus przdiclu. ne numerorum, fed in diuifione later, vide Et accidit etiam Magnitudine menfurar um indigct declaratione. c^We (up. fit itclltg: effeindiuifibilem, ficuteftopinio tempos autemefle infinitum later, ^1J * duvicTfudicentium parteseff'cindiuifibilcs: propter hoc, quod fubftantia tem&fm hocnooTslinea diuiditurin poris latet, no quia infinitum non duo xqualia. & hoc eft rnu f unda- eft manifcftum per fc in tern pore. mentoru, qu^ ponit Geomctra. & & forte tacuit hoc, quia eft manifimilirer cotingetvtNumerus no fcftum, & poft declarabitur in mocrefcat in infinitum.& hoc eft vnu tu, fi declarabitur motum efle fundamentoru, qua: pomt Arith- actcrnum, Reh'nquituc

Phyficorum
G Relinquffciirigtf poteria eeip Quia iamdeclarauit ^infihitfi ? fum!nfinitumN6oportetaut inueniturmpotentia^noninaclu, J7 q3 potentia eft accipere,quead & potetia df hie alio mo ab eo, quo fnodu,fipthocftatuaee,qa& tiinKCfcOfi ^^l!!:?!"

erithocftatuajic&infinituali

u eft m potentia, no in adu.fc4

,. , r. r. - - r- ' I tiaeft idolu,quiaiftapote"tiainnsk ahudfit,fic,etmflnitu,etemmi tacftcxireiaciu, fedoportetimelhoc eft K. potentia, &a<fhiefle, ljaerehic,cudicimusq,infinitun| OlympianAint exeo,cjapot cilin a6tu,hoc,q?infinituefleinre certamenfieri,&exeo,quiafit, noeft,nififinpotentiSexiftentein Aliter aut dC in tepore manife/ ea: qufadmodu dfiz fubftantialei ftum eft ipfum infinitu,et in ho pluriu rerum, q coferuantfiau cfle H minibus,*et indiuifioemagni inc6iunaionepotetiaecueis,Ttin I ^^tudinu.omnino^mficeftinfini rebus, quarueffemmotueft. Re- R) numcns. ^^ atqjaJiudaCx rum.n.qu?dafuntinpuroaau,vt f Cipiatur,&acceptugdefpfini, hodemonftratu^Jdafunymq, ~ r c * r \ ~ i - potftiaadmilceturcnactu'.&jfipoaS admit tufit^edfpalteru^tcpalteru, re-tianofueri^noeritaa'.ndjes: Ucuafta Habemw gitur quod wjim- hoc.n.nomen df departe tpis, & te turn eft in potentia. Et non debet pus e cu motu,&vfr oe,qcf e cu mo alitfws interfere, htc per potetia tu. D.d.fed q.aens, &c.i.(ed g.a ens tllud,quodmtellwt,citmdtctmw ^^ijMaeftladupuro, &deil . . / . . A'. lo,qd in actu mixto cu potentia, Yt altquid ejje in potentia tdoltt.tunc je jjj iSj q Uor Q efle eft in motu, fiFi M.tntendintustptodfet idolutn, infinitueftdchocgne,autfmq; adco, qiiodintelUgere quod infini *pcs eius,aut accides. infinitu.n-.efl; In *I/M CXltstf fvtL,f JIC>Aaui ant Airitu* c6tinuatioehuiuscoiunclionis< . , fft'Trf ff* l fjHvft* f/fj ttfCUtt' . . . _ . n/| I ;. ,. i j . - nonmcorruptioneeius.innmtum *^* mult*modts.memadmodumif <n>cftquafi accidenshuiusentis.& tur dicitur ^noddies ejt,fecudurfl perfedio eius eft in potentia coiun quodfempergmeraturjuccefiiuet cla cum ac"hi,& non eft accidens en ffmtliteretinfmtu.Et alio mode tis,cuiusefleeftinaau P uro.D.d. r J , i J >., Etaliomodo,&e.potintelhgicbm } clarapitur hoc t tepore, et t howi~ / . Y ) 0 . J ' ._ nnutunceintempore,ocinhomift m dtuijtoe mclttram.ytu ni b nse ftalio modo abco,quod eft tterfaliter.n.h*c edijj>o infimti.po in menfuris. ei teporc .n.&homi-, tes .n. acctpere ex eo seper altquid nibus recedit pars, & fit pars, in di* a-j'j ~ quod 3 acctpts '- ex eo .. uifioneautmenfurarumillud,q3' pot dlmd^tt oe .. .r . .. 'p. t c ' ft r rlr n r j ntexdiujfione, nunq recedit,led ettfrntum ,(edfemper e? aUud rcmanet m f ara diuifa, & fit ex di-, ab eo, quod tarn accepifti. uifioe alia mefura,

112, A & non eft ita 4e oiotu. Et forte inScJaexpd tenditq? infinitu efle hoc modo demenJenifer generator ynum poft clarabifex tpe,&hominibus,& me furis,alio modo ab eo,quo declaraf <dtttd.fed m mejnns erit hoc rent* hicez modo,inquoadmifceifpot nente tflo,qttod accipttur: in tentf 9 tia:qm ex hoc modo apparet infini- re aut em, ?* hotmmlua corrumtnm efle poPe. D.d. vrr enim &c.i. fitur "vnumpoft aliud, o* non haapparet enim vPr q> id, quod eft coe 01 bus fpeciebus infini ti, eft, qm pot bet remanentittm. gs acciperc ex co aliquid pbftalind Cumdcclarauitmodum,ftnque 5! in intelleftu,& indifrerenter rfiuC il- infinitu eft,& voluitdeclararequo iud, quod imaginatur ex hocfuerit inuenitur additio, &dimmutioiii aftio metis, vt eft difpo in diuifione infinitu, rencrruscftapnncipio,& menfuraru, aut fuerit extra anima, rememorat eflentiam infiniti,& dificut eft difpofitio'in motu.& illtrd, ftinguit adlum,qui eft in eo,ab alijs * quodmensaccipitfemperexfiniro, adibusentiu, ficutdiftinxitpoten- K eftfinitu , fed eft aliud ab eo, quod tiam eius ab alijs potentrjs, & dixit: accepit in prxterito . qii igitur ifta Etensdici,&c.i.&,quiaensdicitur aftio mentis fueritin aliquoentiu, tribus modis,f adu, & potentia, & fmcopofitione ex potentia &aflu, pocetu, & dicituripfumedeinfinitum. Ktnit t{Amplius ipfumefle multi^ nonoportet intelligere deeflennafclm c6pli? ipfiim plicitcr dicitur.J- Quare \nfini' infinitiaftu demonftratu,vthomi pofiaon|^ te mulri- turn non oportetaccipere ficuti nem,&domu,fedadumcompofi- SO^Q^ p ac) hocaliquid,vthomine,autdox tumcu pocentia:queadmodum no v^uoiitia oportet intelligere ex ea para poteri teUigedu mum, fed vt dies dicif, & certa^ tia.&dcdit cxemplu dedie, &luce: *%? men,quibus efle,no vt fubftarv ifta enim ficutdixit,nohabentefle, <i ef p " e u r4 da qugda fadlum eft/ed in gene fm q^runtfubllantia aliquagfeda, com.?, ratione femper,aut corruptione fed fm cj> (em per generantur, & cor finitu, fed Temper alteru, atqj alx rumpuntur. D d.&,fifitfinuu,&c. C teriuatinrnagnicudinibusquix ideft{& infinitu femp inuenitur in F dem , permanente accepto , hoc re,quae (emper general & ifta actio accidit:in hominib^aut, dC tge, eft in (e infinica,licet fit i finite, fed corruptis fic.,vt non deficiant. no eft tiniti,nifi fm q?fitfuccefliue, Et ens dicitttr multii modis.opor Et,cii deter minauit mod urn eflendi,fm q?dicitur infinitu,incocpitda tetigitur^t mtelligamus infimre dfiam inter hoc,quod eft in men turn, non ficut mtelhgimw hoc de- furis,& inter hoc, quod eft in gencratione. &iam innuit hocfuperiua Jcdjicut dicitur dies, gr lttx,cuittf fmalteram expofition,&dixitfed tffe m eftyficuruKi quod eft aliqua in menfiiris,&c.i. fed dfia inter infi nitum, quod eft in diuifione menfurarum eft, qm fecuda menfura m /cmftergencratHr, zrfemper cor-? diuifione quarumlibet duarumflty prima

Liber Tcrrius

Phyficorum
pnarcmaafte, in tpeycropnrna rit ex eofimperfo t exfommet* K eftfmdiuifione,n5ineo,quod v ._ firiitiim eft,f m appofitionem fit diwpone, a* tnfcrfettione, eft ediuerfo.quaten* enim diuifum Jtcut dicitttr inejjeatei,&' ee belli* videtin infinitu,eatenus appofi Et ett in potentia qttajt materia, turn videbi tur ad determinatu, mn fi^ iplurn finitum, in magnitudine enim finite fi> Cumdeclarauitillud,inquodif^ < acppiesquisdeterminata,aflux f cj runtinfinitumiumenrura,&ge. mat eadem ratione, no eandem neratione, & tpe,incoepit declararc aliquam totius magnitudinem in quo conucniunt infinitu in addi *ratione accipiens, non pertran none menfuracu, & infinitu iu di* fibit finitum.fin vero fie augeat minutione,&inquodifferunt,& de L ratione, vt Temper aliqua eande clarare modu, quo infinitu in diuiaccipiat magnitudine,pertranfi fione eft impolfe, & quo poffibile,& bit,propterea q> omne finitum fift additione,& dixit: Quod aut abfiimitur quouis finite, Aliter cft ^m additione,&c.i.& infinitum, igilnoneitTedficeftinfinitum. quodeftin.addmoncmefurarum, potriaenim^inditrifione.Et eftquodamodoficutinfimtum.q* In diuiflonc & adu et eftficuti die efle dicim9 cil - 3uia din^nodi modo <lc modG
frcernmen
^^

Etnoteriafice vt
*^ *

(iriif A\miniitin Vrlirir infinitiim

cn i m> &c.i.&cau{ainhoceft,quia i n fi n itu in additione mcnfura: mm inuenirj,nifi qn additio vfitaf^&eco wario <le mnnito?quod eftin djmione,i.qf.additioinmcnfurapo nitez pane dimmuta.queadmodu M cn j m diuifiotuncnofinitutjfifrad

> <l

> ^UO additio eft

fnateria,aCn6BTe,ficutfinitu. Quod out ejfjectindttm additio nem eyuodamodo, (tent illud^wd eft fccwdwn diuijtone. infinitttm tmmeRficnndHmadditioncecor i -r uerjo.extnoao enim exyuo,qaaao <T eft infinitu. turn enim tntende i r c ' -* nt aliqua menuranjimta&ex ta accepertf ali^ttod terminatttm, Jeindc acceperif ex ea ettamfecttn dwn ilia proportion* ad totum^r

terminate aituaitur, "Viaetttrpro- ditio p diuifionem.& ideo potquis federe in inpnitu,apparet additio, intelligereex hoc, <$ dixit,infinite

enimeftfmadditioncm.vtrunq;/. modu^uoammilatj&modUjquo diffcrt Et,cudeclarauithoc,inco> pjtdeclarare modu poifibiie in eflb infiniti in diuifione, & impoflibilf, & < ii *' l intellexcrit aliquis hue mo
tioncm infinitfi . &dlxit .&modo

cnim>&c,i.&)cumflt determmatus modus,

Liber Tertitis
A mt>dus,fm quern poflibile eft vt di* tiaj&c.i.infinitumigit^in additio- D minutio menfura: fit in infinitum, ne,&diminutioneelt confimilein apparebit ex hoc modus, fm q uem hoc,quod eft in eis in potetia , ficut additio eft poffibilisin infinitu,qn df in die,&praelio. qm nonfuntbel additio fuerit ex partc ditninuta. lum,autptxlium,nififm 9 admiQuo c5ti D.d.fi enim intendens,&c.i.& mo- fcentur cum potentia. t, cum deBWU |" di dus,quo pofe eft infinitum efle I di clarauitconuenientiam coruin eftafiriuim uifione menlfiire.,eft,qm,cumaligs fe,dedit caufam in infinito,& dixit: & quo no intenderitaliquam menfuram ter* Et eft in potentia, &c.i. &efleeius, Eflentia videide S minatam,&diuiferitillamialiqu5 fm q? eft in potentia,eft fimilead ef J^ ^ fh.cd.6S. proportionem ,deindediuiferital- fe materia:,non fimile forma?. efTen potentia , teram pattern in ilia proportione, tia enim material, & infiniti^eftin to fa at, &: yidebit diuifionem procedeiein in potentia,formaaut, &finisfunt in ^ ** finitum,&nunq venire ad fine: & aau.finitas igitur eft fiFisform3B,& noacciditita, fi'diuiferitfm vnam infinitasmateria::vndepoft declamenfuram.&ideodixit,non per il- rabit q? infinitas eft in re fm mate ia menfura,i.qm,{i diuiferis menfu riam,& finitas fm formam. ram fecundu eadem proportione, EC fecund um appoficionem non fm eandem menfiiram, numj perueniesadfinemmenfurx. D.in igitficinfinitii potentia eft, q3 coepit narrare modum, quo diuifio idem dicimus quodamodoee, * lonfumitmen(uram,&dixit: fiaut cumeo,quodeftfm diuifione 9 addideris,&c.i.fi aut diuiferis men* femper.n.aliquid ipii extra eft furamita,q?acdpiasex ea aliquam accipere,non tn excedit o^m de pattern ^qualem prim,& fifr ex re terminatam magnitudinem:vt manentetertiamaequalem primje, in diuifione excedit omnem de tune confumes menfuram. & cum terminatam,<3eritminor. Vt dixit,fi addiderisin diuifione,inte- aut omnem excedat fmappoli debat fi pofueris diuifione crefcere tionenijneqj potentia posfibile g eandem parte,tunc confumcsme ^ furam,&noprocedctdiuifioinin- eft efle,uquidem non fit f m ac^ p v. finitum.D.induxitrationemfuper cidensadu infinitum, vtdicut mf hoc,&dixit:oe.n.finitu, &c.i. Om- quidenaturadiflerunt id corx a. confiFe nisenim menfura eft finita:& oe fi pus,quod extra mudum eft,cux io.me.ce. nitum confumitur pereande men- iusfubftantiaaereft, autaliud c.j.& 4. furam:ergoolsmeniuraconiumi^ quid tale,inflniriiSed,fi no pof; 9 per eandem menfura. & maioreft fibile eft efle infinitu adiu corp manifefta per fe, & minor ex praedi fenfibilefic,manifeftu eft q> nee <Sis:qmimpoflibile eft menfuram potetia vtiqjeritfm appofitiox infinita efle in a^tu. t, cum decla- nem,nifi(vt didum eft)contru rauit,q? diminutio menfura; in infi rio diuifioni modo. nitum eft fi mills additiom,declaraEtfectwdum additionem ttta uitq> moduseflendi in eis eftvnus, &dixit:Efleergoinfinitiin poten- eft altqwd in potentia infinitum , Phy.cuco.Auer. P fm

Phyficorum
Gfecundum tttud quodammodo eo- do additum fucrit dirainutit me" K rum^wlrndtcimm infinttumee frra.&hocintendebat,cumdixit,f. J i (T C vt lit econuerfo diminutions, ifta ex luijtoe.pojjttmtts enimjemper cm-m additj0jquia g ex diminutiotnuemre aliejuod excedens,fednon ne infinita abfq; eo,q> menfura con Pertran/ttper diuifionem omnem fumetur,continget vt additiofitsc diuifionemterminatam:4uemad- perabfq;eo,q> magnitudomenfu j r T *. I r* Kecrefcat.v.g.vtdiuidamusmenfu modum m dwftonepertranjttm ram.a.b.c.dfnduoxqualia,deindc diminution oem mefttram termi addamus.a.d.ad.c.b,deindediuidafit minor.Et im mus.a.d.in duoxqualia,&addam 9 in poten- ip^1111 iUi '-q1^1 ^c temper diuidem* eft - " a.d.& addemus ipfum. c. b. & ficut , -i P dimmutione, i r -r ._ une . _ oem _, a.d.nonconfumif menfuram, mf corpw ftt infntttt fift.c.b.npn peruenit per addition^ H inattu, "Vtdtcwt dicentes quod adtotum.a.bnedum vtexcedatil- L extra mundum eft corptti tnfinitti lud. Et hoc intcndebat, cum dixit :

eft quo -> 4 -.--., le eft etiam ~)tjtt mpotentia Jectt dnm addttionem, ntfifecundu mo dttm,quem dixtmu*, fciltcet econuerfidmifioni. Cum declarauit modum poffibi >o lem indiuifione in infinitu,&pofuit opinione,qm hoc non dedarabitur,donecdeclaret''qjois menfura femj>diuidet J in menfura diuifibilem, incoepit declarare modum, I quo additio eft poffibilis in menfu ra,&dixit:Etfmadditionem,&c.i. & infinitu inuenit j etin potentiaia additione menfur^quodammodo, fmq>dicimusqjdiuifio eftininfi nitum,nonolbus modis.pbteft.n. quisimaginari q> poflibile eft acciperevnicuiq; menfurasmenfuram maiorem ilia, ficut eft poflibile accipereoinieiiira:menfuram mino reipfa:&hoc eft poflibile apud ipfiim:{ed additio non eftpoflibilis apud ipfum in menfura, nifi quan. . -

in additione,q eftp menfura diminutam (cmp inuenire menfura ex-< cedentem,nonq? pertranfeatpadditionem oem menfuram termina tam,ita,q?adoem menfuram inue niamusmeniiira maiore ilia, ficut indiuifione poflumus pertranfirc oem menfura terminatam, & accipereminoremilla. Et,cum induxit modum poilibilem in additione,& irnpoffibile,incoepit declarare quareeftimpoffibile,&dixit:Etimpof fibile eft,&c.& ifte fermo eft hypotheticus fie,fi magnitudo in poten- M tia poteft efle maior 01 mefura, pof fibile ent magnitudinem -in a<ftu ef feinfinita:deinde deftruxit confequens,&coclufitoppofitum antis. Deftru&um aut in hoc fylFo mani felt urn eft ex jp diclis. confecutio ve ro eft manifefta. qm, fi aliqua magnitudo haberet poten tiam vt effet maior01 menfura,tune inueniretur in aftu maior 01 menfiira. &, fi, hocefletjtuncefTethic magnituda infinita in aftu. qm, fi magnitudo' babe-

Liber Tertius

114

A habcrct naturam crefcc"di in infini- ce. Sedjfiquis eOnfy"dc*raHeritrer 0 tum,cunc eflet poPe vt inueniretur ba AriCvidebitipfum dicere veru in aciu infinita,quod non eftitain cofydcratio enim Naturalis deme*. diminutione:qm poFe eft diminui (bra eft,fm cj? eft finis,& exiftensin in infinitum,& non accidet impof materia,con{yderatio veroGeoma ilbile:fed impoPe accidit, fi diminu tra:,ftn Q? eft abftrata a materia. &, tio ceflat:qrn tune aut perucniet ad cum menfijra cofyderatur his duomagnitudinem indiuifibile, autad bus modis,inuenitur fecund um di& conuenien Magnhnaihil:& vtrunq; eft impoflibile.D. fpofitionesoppofitas, r rr eft f< d.manifeftum eft igjf',&c.i. & cau- jes.conuenientiaemm in ihoc, douuec6 fy^crtf vt fain hoc efleimpoflibile eft, qfh,fi quonianvfemperdiminuiturjfiue ima fme pofuerimus <j> magnitude potcre- confydereturfecundumq?eftima fccTm g,e fterein infinitum,tuncinfuiitu ex- teria,fiuefecundumcbeftinimagi" !?ia8i" r *-, naaoe, IP ibit in aftum, & tune potentia intel natione^ropofiuoignur Gcome- aimdic in treeft, qmpofeeft imaginari ad iige^ficutintelligif^cum dicim'cj? B hoc eft homo in potential, cfi-po- oem lineam,linea minoreilla,&<P infnitu. fuerimuscpdiminutioeft ininfini- pofitio Naturaliscoueniensifti eft, Scd oppo tum,non accidit impol'e.&caufa in q> linea pot diminui in infinitu: & "id"-?2* r y j- ,,4-pnyfic. hoceft,qmdiminutioeftireadni- propoliuo Geometnca,dices quod yide eon. Ma ft ci hiljcuiuscaufaefl. materia:& addi- poflibile e"imaginari ad oe"m linea zim. ng* in noeftireadefle,euiuscaufieftfor ftiutatis, . .. . ' . . ., lineam maiorem ilia eft vera,Natu fofa veto ma:&innnitasmenit permatena, ralis vcrojdicens q? oTs linea poteft ecaee,& ficutfinitasp. formam. D.d.&eft crefcere in infinitum,eft falfa. quia faiiuris v illud,quod eft fm conuerfionem di contingitex ea magnitudinem effc l ^edenS. m&n*s.8ibocpoteftintelligiduor infinita in afturqura tune eflet pof*^ ' busmodis fibi propinquis,quoru fibileinueniri magnitudinem mavnus eft,vtillud, quod diminuim' iore 01 magni tudine:ergo eft infiab altera duarum menfuraru,adda nita neceflario.-infinitura enim eft HI us reliquB,aut vt illud, quod di- maius om ni magnitudine.&, cu di minuimus extreme duarum mefu cimusq? poflibile eft inuenirima- F rarum,addamusfccudo extreme. gnitudinemmaioreomni magnifie igituroportetintelligere verba tudine,intendimusiueniremagniArift.in hoc loco. Sed eft hie qua: tudinem maiorf magnitudinibus ftio non modica. quemadmodnm infinitts. tvfradditiomenfurz > enim vnum principioru,que ponit qua vtitJGeometer,eft de cap. proGeometer, eft, qm poflibile eft ac- pofitionum opinabilium,c]ua:funt cipere adocmlineam,lineamino- quafi fundamenta Geometric, abf rem illa,fiFi etiam ponit, quoniam que eo <j> funt extra aiam. ficut vt, Prop5nes poffibileeftacciperead ofmlinea, cfiimagmaf qfigurxhabentpofi-^4 fej* lineam maioremilla. additio igiif tiones,& q?,cum pund:us mouet^fa .Q^ f^ ad menfurx procedet in infinitum, fi- citlineam,&c[7, cum linea mouetJ, imagina-cuteiusdiminutio. SchoceflepofG facit fuperficiem,&fuperficies cor- ne.ide. iCO c l Solatio. bile apparet ex verbis Alfarabij fup pora,&fiFrvideturponere diminu 3 ' '7 hunc libr um,& ex verbis Auempa- uonemefle Temper,n on fm g?exP ij tra

Phyficorum
G tra a?am eft ftc. 8c ficnt Geometer pot accipere magnitudiuem cuiuP Jibet quantitatis, quod non pot Na turalisjita Geometer, cum pofuerit magnitudinem cuiufcunq; quanti ' ' accipere ' ' '" Utis,pot maiorem ilia. Plato & Qapnia&PIataobhocduo _ _ infinita fecitq> & in auctione vfqj adde vrexcedereatcpiifinitumabi ccni * reetiamindiuifione*cumtnfe^ cerit duo,non vtitur. neqj.n.in jiumerisfm diuifioneminfini> tumexiftit)vnitas enimminix mum eft)neqj in audione * vfcp H cnimaddenariUjfacitnumerii* hocfonere mpnititm Mtotqtua exi fimdat quod res fote ft fertranfre fectmditm aHgmetumt(y fro ccderc in infmtum, erfecttndttm , tt tmmnt a c eft mfm ne^fecundum augmentum.nwne rw entmferuemt ad decent. Cum declarauit q? infinitum inuenitur Idiminutione fimp&, & in addirione non fimpir, fed in ilia, q eft ecoucrfo diminution!, incoepit accufare Platonf,quiazquauitinfi fiitum in vtraq;,Cin additione,&di ininutionc,&dixic:Et videm9 Platonem,&c.i.& Plato }?g hoc,q? exi(timauit q? infinitu procedit 1 augmento in infinitum, & diminutione in infinitum,pofuit infiniti duas fpccies,in additione, &diminutionc.& induxi t hoc nomen augmen turn loco hui9 nominis additio > ad. diftingucndum inter propSnS Na-1 turalem,& Geomecricam. D. incos pit declarare q> cum hoc, q? errauit in hoc,non fer uauit fua fundamen ta,& dixit, fed pofuit, &c. i. fed non confer uauit fua fundamental hoc, f.quia ponit ilia duo, & non dixitil laefleinnumeris,cum diminutio j^uenitad vnitatem, q'eftindmifibilis,&nonproccditininfinuum. injadditione vero non conceditin finitum.dicit.n.q? (pecies numerorum perueniuntad decem, deindc poftdeceiniteratur.j.&oportetip lum,cum opinetur qj additio I mefura poteft efle in innnitum, & adin infinitum. Acciditautem contra efle in finitu,qpvtdicunt Nonenim cuius eft nihilextra/ed cui9 se per aliquid extra eft,hoc infinix turn eft.Signum autem eftnam annulos infinites dicunt, no ha bentes palam,qrn femper alicjd extra eft accipere, m fimilitux dinem quide quanda dicentes, non tn proprieoportet enim, dd hoc efle, dC nunq^idemacci- j^j pi.in circulo aut non fit fie, fed femper quod eft confequenter folum alterum. Et infinitum delet ejfe contrano ei,quod dicunt infinttum.infimtu enim non eft illud,extra quod mhil eftffediHitd, extra quod fern fer eft aliqwd.EtJignum eitts eft. quoniam homines affitett funt diceremannulo,quinon habet locu gcmm* ipjitmejfi injinitum,qui<i fcm-

Liber Tertitis

115

A femper eft extra illud, mod acci~ rationem,&rloloik>nem,riohfm D pit ex eo.<y in hoc^uoddicut, eft nouitatcm.& hoc intendebat , cum dixit:& hoc non eric in circulo,&c. auadamjimihtudotjednon "\era- i.& in circulo non inuenif aliquid tn infinite enitn necejfie eft "Vthoc extra illud,quod acccptu eft ex eo , jit in eot& epiodet tttud,quodac~ quod fit aliud ab eo , quod acciptf eo alio^dexcipitur ex eojion erat omnino. fir* (empcr.fed inuenif'in traillud,qpodaccipitjftn iterations hoc non eft in circulo,Jed altudm &c6fecurionem, h fm iterationcra tofimperejt injitccesjtone. ciufHem rei infinities. 4x Cam declarauit natura infiniti fm excmplum,iccepit dcclararede- Daturdefinhio Infiniti, & refellitur t4, qu Anttquorum. Cap. 6. finitione'eiusj&primo narrarecrNfinitum igitur id eft,cui9, infinftum rore Antiquorum in hoc,& d. Et in fmquantitatcmaccipienti" finitum ,&c.i.& fm q> di xim* de na bus/emper aliquid accipere I tura infiniti,& q> ell fm potcnriam, fcquif'q? definitio ciu&utccontra- extra eft.Cui us aut nihil eft o> rioei,cjj dicunt.definitio.n. infiniti traji.perfeduru^ tottwn,fic.n, non eft,vt Antiquidefccip(erunt,n definimusTotum, cuius nihil illud,eitra quod nihil eft, fed illud, abefttvt hominem totum, aut quid. extra quod/emper eft aliquid. Etfi arculam,vtautem definim'fin gnumciu$efthoc,9>oe's homines gulare,fic 8t quod proprie eft , lunc afTueti vocare annulos, quor u vt totum,cuius nihil eft extra* gemae Hint rotunda? infinitos.quia cuius autem abfentiaeft extra, u acceperis ex eis aliquam gemma, non omneeft,qcquid abeft. poter is acciperealiam extra illa.& infinitum igitttr eft tllnd, ex tale exempt u receflit in ifto tfpore. quianoneftnotum,neduvt litfamofum:fed in tfpore ei9 crat famo eeftfemper accipere aliquta exTurn. D.induxitdfiam interinfini- tra tttudtn qttqntttate.Et iBud,ex * C tum,fm hoc exemplu,& verum in- traqtiodnihilettjllud rflf perfc- ' flnitu,&dixit:&inhoc,quoddnt, &c.i.&hoc,quoddicutde hmoian flum tottdefo.n.def.nimtts Totut nulis,f!eosefleinfinitos, habet ali- f.qnia eft illtid3ex <pto mhil eftfi* quam fimilitudinem adinfinitum, paratfi ob eo:"\t dtctmns totus ho* In reroin fed non eft veru infinitum. in infifinitodu 'nito cm vero .duo exieu^ C vt hoc, mo&r tot4 area . <y Jtcut eft de cxigunnir ,r -P * - I particularilrusjta eft in rei~Veriquod temper inuemc exeo ahquid extra illud,fitei naturaliter,no po- tatef.tjiiod totum eft t!lttdf extra fitione,&qjillud,quod inucnif'ex- tjwdmbil cjt.ty tllttd,extra quod traillud,fitaliquiil,quod nunqua fuitprius.&hocnoneft incirculo, ahquideftjepAratumjio efttotU^ ficuteftdi/pofnio in gemmaannu yuodcunfyjit tlludfeparatum,Jiue Ji.fcdinfinJtum I circulo eltfm he- extrancwn,Jiuenon extrancum*

P ii;

Ideft

Phyficorum
6 Ideft definitio igifTnfiniti eftil63 lud,extraquod,cum aliquid accipi turina&UjpoPeeft inuenirc extra illudaliquid in quantitate,&hocse jer.& dixit in quantitate,quiaimpofe eft Tuenire aliquid extra illud in quahtatefemper.&iftadehnitio infinitieftmanifeftaex eo,q<ldedaratueft^innnitumeftfcnpotentiam,nonfmactum.Et,cum<ieclarauit q> ifta eft definitio infiniti, incoepitdeclarareg> definitio,qua Antiqui deh'niebant ipfum, magis eft definitio finiti perfecti,<J intiniti,& dixit: Etillud,extra quod eft H aliquid,&c.& intendit per hoc, qcf dixit illud,ex quo nihileft feparatum ab eo,hoc, f illud, a quo nihil e'feparatu ex eU, ex quib 9 eft illud, <juod eftjCqnex eo nihil diminuif ex eis,ex quibus eft illud.quod eft: vtcumdicirnustotushomo,qpex eo non dim inuifmerobru, & tota extraneum,tuncnotum erit parti- IT culare,& non erit totum in rei veri tate:&,fi fueritnonextraneum,no erittotu,neqi,f>ticular,neq;totale. Totum autem^&perfecflum. Vide pr<> autidem penitus, autproxima *"" naturafunt* Perfe<ftumaUtni/' hil,nonhabensf7nem, finis aut terminus, Quaproptermeliu9 .^^-r_r exiftimandu eft Parmemdem MelifTo dixitfe.hic.n.infinUum totum dicitjilleaut totum ter-minatii eile^ex gquo a medio di ftans4non<nvtlinulino eftcox tinuare vmuerfo.,ac toti ifinitu Et totum&perfettujautfurit 'taut natura, - . <> eH^iJttUud^uodhabet complementum. &cemplementueft fin^ynde opmadum eft quodfer-

finitio totius,&perfec:tiin reb'par Melift.ifte.n.dixtt quod infimtu ticularib*,declarauitetcj> na debet eft totum ,itte aut em quod totu eft efleindefinitidnetotiuSjCmundi, fmtum^qmualens ex medio. no & dixit:&. ficuteft dc pardcularib9, emm oportet comungere mfimtn Scc.i.&ficut eftindefanitione toti9 r ' i I inparticulaiibusjquaznon flint to- totter ^niuerfo, quajt applicare tum in rei ventate,cum extra ilia T- filumcumfilo. 6 Et totu,& complementu, qcf eft ueniatur aliquid, licet non fit pars eorum,itaeftin dehnitionetotius oppofitu Tfiniti,aut noia flint (ynoin rei veritate, & eft illud, extra qcf nyma,autconlequentia. Et,cu denihil eft oino. qm, (i extra o totu clarauit<|>ad totum (ecjuif'compleinuenitJaliquid,lequiturnecentario tu,declarauit q? ad completu fequii? corpusinueniriinad:iiinfinitu:fed finis,& dixit,& Completum, 3ic.Sc iioceft impoFeex pt?didlis: ergo to completu non eft,nifi ineo, qcf net turn I rei veritate eft illud, extra qcf complementu, & cp complementii nihil eft,neq; de fua fubftantia, ne- eft finistergo completu eft illud,qct (\ue de alia flibftantia. & hoc inten- habetfmem.&quia totum eft com oebat,cumdixit,fiueextraneu,&c. pletum:& completu eft illud, quod & dixie hoc,qm,u (eparatum fuerit habet complementu: & compleme turn

Liber Terrius
A turn eft finis: (cquitur ncceflario vt to turn habet fine. D.d.& idco opinandueft,&c.i. &quiafinisfequit? totum,opinadum eft q? fcrmo Parmenidis reftior eft fermone Mcliffi.Mdiflusenim dicictocum eemfi nitum,Parmenides autem dixit totum cfle finitum.D.d.non.n.oportet,&c.idcft &non enim oportet po nereinfinitnm dc confcqucntibus vniucrfutn& totum,ficutdfin jpuetbio applicare filum cum filo, i. inducere rem,& fiium confimile.& ideo dixie non enim oportet, i. qua fi applicare ahquid ad illud, cu quo B coutinuatur.& dixit aequiualens ex medio,i. habens medium squale in ter extrema,i. quia xqualiter diftat abextremis.&quafi intenditi hoc ipfum efle fpha;ricum. Qm hinc quidem hanc dein finite dignitatem accipiunt,oia if*continere3& totum ipfum I fe ipfo habere,propterea q> habet quandam fimilitudinem cu t<v to,eft.n.Infinitum perfediionis magnitudinis materia, dCpote tia ttum,a(flu vero non,Diuifi bile autem efttdC ad diuilionem &ad oppofitam appofitionem, Totum ajutem,5d finitum, non fm fe,fed f m aliud, S>C non con' tinetjftdcontinet, quatenus in finitu e.quocirca &C ignotu eft, quatenus eft infinitum. forma enim non habec materia* Et "^idemut eos dtflinguere, i. mbilificare ifinttumexhoclocoj. ywa contmet oc,<jtti<t inter tllud, & totum eft (tmdttudo alitjtia.zn comple

ii 6

menu menfur* , infotentia ~Vero e ft totumjn aflu autem non . Et eft dmijlbtlefecundtim dimimtw ,& addtttonem , qu<e eft econ trarfo itti.Et non eft totum, & mfimtumferfefidper aliud. & no conttnettfed contmetur,fecundHm qModeinfimtu.&' idea edelatuje cwdu quod eft infinitum. in mate na emm,non in forma Dicit:Etvidcmuseosmagnifica- 6$ re infinitum, quia opinant ipfum efle totum, & continens oe. & caufa in hoc eft.quia inter illud, & totum eftfimilitudo,vnde exiftimauerut ipfum efle totii. &fimilitudo inter ilia eft,quia illud,quod df infinitu, eft prim a materia, q eft mbiecta co piemen ti mcnfiira^, quae eft totum. vnde exiftimauerut illud,quod eft in potentia totum,&completum ef "MS no 6 1 1 feinacT;utotum,&completum. D. I? * "*!'' . , ,1 nnuuule inccepitdeclarare modu,quo opor f} f3L\iul^ tet,q? e/Te eius eft in potentia , & di- f.j> forma cit.Etcft diuifibile,&c.i.&eftin po ex quo pa r tentia,quiainfinitas non inuenitur " J01"?.* '/. T r- i eecam hm menlura,niii rm dimmutionem nitatiS) & exiftenrem in ea,& additione", quas f efteconuerfbdiminutioni,vtdecla mam inh ratumeftiniermonepdiao. D.d. & n5 eft totu,&c i.& tubieafi redpiens infinitate*,qcf eft * ma , no eft c.d totum,neq; finitu per fe,(ed p aliud orbis . nperformam,&eftcontentum in compofito ex materia,& forma, & \ for ma conti net illud. Et,quiainfinitum accidit materiae , fecundu o> We. 4. ph. eftmateria,dixit:fedcontinetur,ie cundiim q?c(tinfinitum,i.fubie(ftu infiniti eft contentum , fecundu q? & j.ccc.c. eft infiuitum,i. fm q? eft materia. P iii; D.d.

> rum Phyficoi

G D.d.& ideo eft delatum, &c.i. &, quafi totu.materid cnim eft pars K quia fubieaum recipiens infinitu MM,quemadmodum cuprum eft eftcocmiumintoto.ideo exiititm r/ r'll J alio,i.incompofito,&noneftexi- f^^atiMCttfrea.^ ,juUtut, ftens per fe,fed fm g> recipit infini- W<1 confinetfenfibUt<t, <? mtela infinitu turn :& hoc eft fm q? e materia. a & ligibilia, ejfet magnum, & par,rp, ,rma cauiam hoc eft, quia. matenanon mm)tuncillnd continent intetti- i y /- , I I ] ^//o-' lt habet formam. nam,h haberet forjuiicua . mam,efletperfe bnodelataialio. o '*?''* imrro' ""i e e* jtyim b quare ^ &,quia no habet formam, ideo eft fopbtle yt ignotum non termtna ma non e ^e\atz jn aiio ^ Etdebes intelligere twn continent terrmnatum. cXfl? iri Kicp delatum no illud,quoddicit J I Et,fiil!ud infinitum, quod con- 66 abo cope- fubiedo,aut5fubieao. materia.n. tinetfenfibilia 3 &intelligibilia,eflet titmaf.et no df in fubieao,neq; defubiedo . magnum, & paruum fm fentetiam accTtibus ^ de^atum accipitjhic loco ei9, q^ Platonis,quorum natura no eft ter H n6inuenitur,nifiinalio.&h2ceft minata,n.cq;nota,tuncillud,quod L dfnttfi. vi difpofitio c materia:, & difpofitio terminat terminatum,& notu.f.in' deconfii'e accidentium,&formaru.fedaccid5 telligibilia,efletnon terminatum, ^. de ala. t i a> &forma: difFerunt a mareria in neq\ notii. & inopinabile eft vt no ^p ma e ^oc>(f ^ Int ^n fubietlo, aut de fubie tcrminatu,neq; notii terminet terrilfof^&aormateriaauteftipfumfubiedu. minatura.&notum.Ethoccontin ecotra. vi. Intendebat igif'pcr delatum illud, gj t Platoni,quia ipfe ponit magnu, f e h & c - o ln ^U0 materiaconuenitcum acci' & paruum elle infinitu, & ponit ea &. z.phy. dentibtiSj&formis:&q?noninue- terminantiares{enfibiles,&intelli3 o.& z. de nifp fc,fed in aliquo, fiiu compofi- gibiles.& facit bene in hoc, q? ponit aia. com. to,& cualiquo,f.cuforma, fed d ma infinitum in ma^no^ paruo, quia A &r ' * C c f " * - * / * * ^.w*. teria mucmt jj tormam, f m cp fora magnum,& paruum funt fm mate eftpfedlioeius/orma aut inueniif riam,fed infinitum non inuenitin p, materiam fm hoc, q? materia eft magno,nifi fm additionem menfu fubiedum eius,& fiPr accidentia, ra:,qua:eftconuerfum diminutioI Quare manifeftum eft c^ ma nis-& P<*cat in hoc, <j> pomtipfum M gisjn partis ratione infinitum determmare totum. fit,qpin totius.parsenim mate^ Redditur cauja,propter quean nonpoteft riatotiuseftjficutaes aenex fta^ refer iri Infinitum in aflu,fed in tU3e.qfn,ficontinetin fenfibili^ potentia. Cap. 7. buSj&inintelligibilibusipfum Ecundum ratione aut acci 1 magnum^ paruu, oportebat dit,vt<S quod eftFm appo continereintelligibilia.incouex )fitionem nonefle videatur niens autem, & imposfibile eft infinit5fic,vtoem excedatma ignotum,6Cindeterminatu co^ gnitudinem,indiuifioneautef> tinere,<3 determinare* fe,continet enim ficut materia tsfpparet ergo ex hcc quod in- intus,6 infini turn, continet au fmtu magtf eft quajipars, quam tern forma * Et

Liber Tertius
Et re&e etiam contingit quod infinitum (ecundum additionem *\tdetur ejfe impofiilnle pertranfi re omnem menfuram,jecundum. autem diuijionem pofitbile.matena enim continetur intra, cr eft res infinita,cotincns out e forma. Cum declarauit q? menfura non ( crefcit in infinitum, & diminuitur in infinitum,& q? caufal hoc,q? infinitum non eft in aftu eft forma, & in hoc,q? infinitum eft in potentia eft materia,Tccepit declarare'.coT uenientia, eius, quod declarauit cii iftacaufa,&dixit:Etiecteetia,&c. i.&,cum finitasaccident reiex forma^ infinitas ex materia, refte co tingit q> magnitudo non poflitper tranfireoem menfuram in additio ne.qm,fi hoc eflet, tune eflet poflibi le formam inuenire infinitam.& in Fofa t ca tel'ig per hoc.quoddico. qin fora termina-- eft caufa terminationis,& continen tionis, & tia^,impoffibileeft vt ex ea accidat continetic o *- rj J: "* non termmatio, & non contmetia re tfj.ide 11! * habenti formam. & fiFr et cotin dcafa.c6- git rede vtdiminutio fit ininfinien. ?o. tum t caufa enim diminutionis eft C materia,quas eft terminata, non ter minans.& hoc mtcndebat, CUM dixit:matcriaenim,&c.i.&,'quiamatcria eft terminata ab alio, non terminata in fe,ideo non eft impoflibi Ievtinfinitas,qu2eftinpotctia ,ac cidatexilla,nonex forma, quieft terminans.ex ilia enim,fi eflet Jnhmtum,tunc!poflibile eflet corp'in aAucfleifinitum, & vfrapparetq? infinitum eft cotrariu termiuato. A

117

templura femper omnem exce D dere multitudinem. in Magni^ tudinibusveroecontrario, ver fus enim min^omnem excedex remagnitudine/ed verfusma^ ius,non efTemagnitudinem infi nitamcaufa autem eft,qm vnu eftindiuifibile,quodcunc|jvnu fit.vt homo,vnus homo ,'dC no multi,numer 9 auteeftvnaplu* ra,& quata quxdam.quare ne^ cefTeeftftaread idiuifibile* duo na%&tria denominatiuafunt nomina:(lmiliter autem S>C alio rum numerorum vnufquifqj* ^ verfus autem plus femper eft in .telligererinfinitxenim funt bix parti tiones magnitudinis.qua^ re po ten tia quidem eft3acftu autern non eft: fed femper excedit acceptum oem determinatam multitudinem .at non feparabi* lis eft numer 9 hie bipartitiois, neqj manet ifinitas,fed fit, ficuc ;3dt numerus teporis* Etrefleettam Numerus'tfrt cefftt adfaucitdtem habetjinem, _ {ymprocejfu admttltitudmefim per (tddit omm numero.& t Men uitatem pertranjit omncm men/it ram , in mwmtudtne autem impofitbtle eft menptram ejfe infini tarn. & caufit in hoc e$l,qnta unit eft mdiuiilejtuodcHneiue "\nttm

Rationabiliterautem <3Choc y - - rt ; inNumeroquidem efTeverfus ***&".&numerm eftplure* ttiinimum^terminu, verfus aii' ywtatts&r quantttates. oportft igitur

icorum
G tfituftplttmceffare apitd'mdimjt cundumqjeftvnamenfimMmpofK lle.duoemm^tnafrntres,ft fibiliseft.qmimpoffibileeftmefii,r i- rammnnuameileinactu, vcdecla r -r jwniliter Tmujjuity altortt nume- mum eft EtjCUm jccianm it q> di rorum.procejjtts autad multttudt fpofitio in numcro eft ecotrario ei, nempofihde ettfemper imagine quod eft in menfura, exponit cauw ..' _.. .... /'_'/" /" I . . . fam in hoc hrr ^ ^irir : & ^lr caufa fluCl in in hoc Knf m in riyqwm<tm dmifa > es frocedttm mpntttun, vn' hoc entmpotentta, in aftu aitf mo,& vnusequus: eft enim indiui: fedmueniturmeo aliqmd, fibilis in ilia fpecie:ideo vnum fim ' r *Mt omm mmero pIiciter,Cvleeft indiuifibilcetiam. &,quia,numeruseft coaceruusvni tatum,numerus erit compofit'ex H panttur db hue ditujione, ne^ infi indiuifibilibus:& diuidifin indiui- I* nitumeft altauodpermanens, fid fibilcrergo numerus diuidifin indiuifibile: & oe, quod diuiditur in indiuifibile,diuifio hniturinco: er vutyO' nwierw temportf. go diuifio finitur.&ceflatin nume 69 Cumdeclarauitq?recle mehfur ro.Deinded.duo enim, & triafunt Oijrweft ra diuiditur in infinitum,& no ere* resindiiufibiles,&nonfuntquanti ^$,** fcit,& dedit dm in hoc,incoepit de- tascontinua,&firralij numeri.& fo^'eft clarareft q?ex ilia caufa acciditin caufa in hoc,q? vnum eft indiuifibi idiuifibift Numerocontrariu,Ccrefcerein in le,eft,quiaolsreseft vna pcrfuam i>fe.ide.i finitum,&non diminui. caufa em formam,& forma eft indiuifibilis j> <^>a^. ^ aclditionisinnumeroeft materia; fe. Deinded.proceflusauteius,&c. 1(^'. i.di &diminutioincaiducit ad forma ideft, proceflus autem numeri ad aia.z.y.8ynitatis,qua: eft indiuifibilis. & di- multitudmem numerorum femp 9-6o.lAi xit:Etrecteft,i.& j>j> illud,quod di eft poffibilis,difpofuio enim in ad- ^tei I cimuse't diuifio numeri adpaucita ditione numerorum eft ficutdifpo &cg_tern vadit ad finem, fed verfus par- fitio in diminutione menfiirx . ide.j.me. tcm multitudinisnon het fine, fed Quemadmodum enim caufa in di c.ij.i.efc Icmper pores addere 01 numero po uifione menfura: in infinitum eft Atom infinitum. in Menfuraaute materia,fimihter eft caufa in addieft cconuerfb.D.d.in paruitateaut tione vnitatum in infinitum, & ad &c.i. diuifio autem magnitudinis, ditio numeri in infinitum eft in i.phy.' &diminutioeiusad paruitatem j>- potentia: non quod additio infinitranfit omnem meufurarn,i.poteft ta exeat in adum,ita, q? inueniatur cjuis accipere ad omnem menfara numerus in adtu infinitus:fedq>ad minor e ilia quonia, fi hoc 116 eficr, ditio nung cefiet. Deinde d. fed ifte tune menfura non diuideretur fern numerus, &c.i. fed numerus no eft per. O. d. in magnitudiue autem, feparatus ad hancadduionem,qu? &c.i.a4ditio autem eius femper/cr euin infinitum,oeque iafinitURk exi-

Liber Tertius
A exiftensineocftresfixa,fedinfinidit. tasineoeft*inadu,&intranfmuta inmotu. One,ficute difpofitio in tp.e5& numcrotgis. Etintenditpernumeru tjjjs, numerum, qui eft genustgis, vtpoft declarator. &dfia inter has duasadditiones,vtdiximus,eft, qn addkioin continue eft ex fbrma,& in quatitate difcreta eft ex materia: & diuifio in eis eft econnerfb, f qm diuifio in numcro eft ex forma, & in magnkudine ex materia. In Magnitudinibus autconx trarium eft* etenim diuiditur in infinita continuum * verfus aut * maius non eft infinitfl, quatum enim contingit potentia effe, dC a&u cotingit tin efTe, QuarCjCU jnfinka nulla fit magnitude fen (ibilis, no cotingit exceflum ee Ois determinate magnitudinis, diet enim aliquid codo maius* in M agnititdmc out eftecotra no.contintM enan dwiditw m infi titttf. fed mmagnitudtne ntn eft m fimtu.ciuomd m CIHACWCL men/ura . . . . . . _ firtpteft effe in aflit.Et,cu nulla mta, xw ommmen ''tutetUqiudef' ,' fit maitu ccelv. Dicit: In magnitudine,&c.i.fed j& / me"fura impofe eft vt crelcat in magnkudine in infir.itu. qm menfura demonftratain quacuq-, quantitate fueritin potetia, in ilia quatitate po teftponiinadu. Et intendk <J>, fi menfurademfata poflet augeti,& crefcere in infmitum, etia poflibilt

118

critinueniri menfura infinitatnih D aftu. Deindedeftruxkantecedens, & conclufit oppofitu confequentis, &dixH:&,cum nulla menfura,&c. idef I, &,cum pofueriinus g? in q uacunq; quantitate foerit poflibile vt menfura fit in potentia in ilia quati tate,crit poflibile vt fit in adtu.&,cu pofuerimus q? aliqua mefura fit in pote"tia jnfinita, fequitur g? illaeritT menfura infinka in a<ftu : fed nulla menfijraeftinfinitaina<itu,vtdecla ratum eft : ergo nulla menfura pot crefcereininhnitu. Deinde confir mauitiftuddeftruafiperaliud.pre. terillud,quodfuperiusdeclarauit,& B lxit:< & fl hocefl l pofe,&c.i.qm,

nitum, tune menfura non eflet tcrminata naturaliter. & fie eflet poFe, vt aliqua eflet maior menfura continentetotum,&eftcoeli. Sedqug ret aliquis in hacpropofitione,dice ^a. 9rit| teq?in quacunq; quantitate ponat*itcrnume magnkudo in potentia,m ilia quan tu, &matitate pot poni f a<Su, in quo differt i1"1 abhacpropofitione,f.g? in quacuqi ^olfe^inquatitate ponatur aliquis numerus finitii aiidemoftratusinpoteda,inillaquan gcri. titate pot poni in adu. vnde exiftimatur g? non eft differentia in hoc, ^ q? fit poflibile infinkumefle in potentia in numero, &in magnitudine,vtdidum eft. Sed,cum aliquis Sohfo0confydctauerkhoc,vidcbitq,addi- S^* tio,in qua non ceflatinfinitu cfle,& mcntabiR nonfequkur,fipoiiaturipfamexire bin ifini " t - / 1 1 1 - * ' M<fawn*-Ai inadu^uodc'impoFejeftadditio - .. ... J . * . /*uotfarudi cuiuslibet partisgcnerata!,cuius pof fpofitiotufibihtas eft alia a poflibilitate aheri* & n6 func par tis,& non fun toes partesvnius jtesvnius poflibilitatisdcm6ftrata::& hoc eft P05"'"1,": ficuteftdifpofitio inmotu,&tp.e. ^J inadditione aute cuiuslibet partis, tabilibw. cuius
n

Phyficorum
G cuiuspofTibilitaScftparsvniuspom biluatis demonftrata:,ifta pollibilitas,quocunq; ponatur in potentia, /equitexeavtinueiiiaturina&uin ilia difpone : &,fi non,cotingeret vt poteutia eflet fruftra.& additio, que. eft in magnitudine demfata , eft de genereiffius additionis. & additio, c\ eft in numero, e dcgenere prima; additionis & ca in hoc, q? potentia?, qurcfuntinadditionevniufcmufq; partis parti u menfura^oes fiintpartcsvnius potential. & non eftitain numero.qm^cutmenfuraeftvnai &c6tinua,&numerusnon .fm hoc H igiturintelhgcndus eft ifte locus. Infinitum aute noneftidein fnotu,&inagiiitudine,& tpe, tus quide,quia prius eft magnix tudo3 in qua mouet, aut alterat, aut augmentatur, tempusfaute propter motu. N unc igi tur vtix murhis,pofterius auttentabix mus dicere di tjd |e vnuquodqj, & propter quid ois magnitude fitin magni'tudines diuifibilis* , Etmtennomfimnnon efteade * -r . _-,.. M Mmefur^mmotucr-mteportijtta/t-Vna natura, fed diaturm poftretnaf{juiaeJ}tr}f>riori.y.g,ejH0 via dicitur in motu , CT / More, pi* cm mefur^n waft motw, 2 .' > l J _ ' aut alteration <tugmentH,<&dt Citur in tefore fropfer motu. Quovia m iftts locif accePimw iftlt acce Dicit:Etintcntioinfinminmcn 79 fura & in motu, & in tpe non eft di- K eta vniuoce,ita,<p fignificet vna naturam,fedillud,quod df dcpofterio ri dicitur j?p prius,fi qm ell diftum ineisfm prius, &pofteriusfen hoc, $ mcnfura eft prior motu, & mot* tpc.v.g. qm infinitum non dicif'de motu,nm quia df de menfura.meii furaenim, quia eft fubicftu motus, & menfura eft caufainfiniti exiften tis in ipfa, fm q? mefura eft fubicdii ipfius, & motus etcaufa eftinfiniti exiftetisin ipfb.fm cp motuseft Tub iedu, necefleeft vtinfinitu ,exiftes in menfura,itafehabeatadinfinitu L exiftensin motu, ficut mcnfura ad motu. fi igitur quantitasdiciturde menfura,& motu fm prius, & pof tc rius, necefle eft vt inhnitu dicat'dc eis fm prius, &pofterius. &fifr de motu ciimtpc.quemadmoduenint motus eft prior tge, fimiliter infini tumexiftens in motu eft prius infi nito exiftentein tepore. D.d.qmin menfura,inquafitmotus,i.translatio ; &intedit pmenfuramfubiec^a motus traslationis, aut alterationis, autaugmenci, & eft corpus. D.d.& dicitur in tpe,&c.i.& dicitur in tpc quiadfintranslatione. D.d.&poftM dicemus,&c.i.& hoc, quod dixim', q,quxdamiftoru przceduntqua:dam,eft pofitum hie, & poft declar bitur cum ? dicemus vtruq; eoru q^Cmotum, & tempus,&quo lehabentadinuicem :qm motus ia declaratuseft. D.d.&caufain hoc o^ omnis menfura,&c.i.& declarabi "s caufam, p j? quam Temper men furadiaiditorin diuifiWIc. Ethoc iienincatcbdmiiiomenfura: iemP o r a c ?fc P "' e SnotaperTe,&q,caufaei'indiget demonftratione,non ficut qaidam exiftimauit

Liber Tertius
A cxiftimauitquodGcomcteraccipit hoc die a Natural!. Non remouet aute ratio Ma' thematicos cotemplatione,au ferens fie effe infini turn, vt adtu fit verfus augmentu,vt intranfi bile* neqj enim nunc indiget in* finito,neqj vtutur, fed folu effe, quantlcunqjvelintjfinita, ma^ ximae aih magnitudini f m eanx dem eft fecari ratione,quantam cunqj magni tudine altera. quax read demonftrandu quide illo modo nihil differet, eileaute in exiftetibuseritmagnitudinib9, Et iftcfernto nan deftruitfeienttaMdthematicorH ,fcdicet hoc, quoddicimus quod wfimtum non ejtJecHndH^tiod nuyttajinttur in aupmento in a&u. quanta non indi d r r-~ f r 'I r gent injtiajaetia hoc mjimio.jem fer enim indigent in ea, "V/ Jimtti Jit quotnodo '\olumnt.Cr'pofabile eft diuidere fecundum diutfionetn maxim* menjiira quantcunqne alidm mcnfaram. ex quo dedara^ turn eft quod ne^ lilts accid.it nocu meatum m demonftratione, neque cttbicaliqwdcogens^tbicjit in men/tint exiftentibus. 71 Ethoc,quoddicimus, ^magnitude no potelt crcfcere in infinitfi, nullum tundamentu deftruit Mathematicoif, ficut qui dicit <p impof iibileefimagnicudincdiuidiminfi nitum,deftniitfundamenru Mathe maticoru. non enim indiget in fua fcientia ponere <p menfura crefcitjin infinuu,fed indigent in fua fcientia

119

ponere menfurl in quacunq; quan D titatcvolueiint.pofluntenim pone re menfuram maiorcm coelo. &,cu Vide pro dicunt, extrahamus lineam in infi nitum, intendunt vt accipiant ex ea quantum voluerint. Ethocaccidit eis,quia non confyderant demenfii ra, fm q> eft finis corporis naturalis, fedfecundum g> eft non in corpore omnino. D.d.& poflibile eft diuidc re,&c.ideft vt mihi videtur,& fignu eius,quod Geometer no indiget po nere lineam intinitam in additione cft,quoniam illud,quodpoteftdeclarariin Iineamaiori, &fiefletma xima, po tell dcclarari in minori li- ; nea, quxcunquc fit, vt diuiderelineam in aliqnaproportione, &alia multa, qua; accidunt lineis. &,cum non eft differentia inter magnum, &paruum in hoc,quo indigent,^d igiturcoget eosad ponedumlinea infinitam in aiftu? Qupniam aute caufaediuifae funt quadrifaria, manifeftu eft, q> vt matcria, infini tu caufa eft: & q> effe quide ipfius priuatio eft,per fe aut fubiedUjContinuii ipfum,& fenfibileeft. Videntur aut&omnes air) tanqua matex ] ria,vtentes infini to,quocirca6d inconueniens ef^continens face re ipfum}& non contentum* Ettcum caupejunt quatuorjn* nifeftum quod infimtum eft caufa, quaji materta, C7" quod quiditas eius eft priuatio, O* quoel/ul>ieffi* perfe eft continuumfenfibile.Et >* demw oes, loquetes de infinito^Vti ipfo quafimatena. & ideo non ejl retJu "\tjit counens, no conteturh, Et.

Phyficorum
t,cum genera caufaru funt q ua neraUodefet4t,efl"in dttu cdrpHs Maifeftu ti eft materia,& (j>, fi infinitu pona ." turcau{a,entcafm materiam.aqm n* quiditas infiniti eft priuatio finis, gene^Atio reUtjM 5 & caufapruiationiseftma:eria,(ed "\trunquc jinitwrn , 67. 69. fubiedu iftiuspriuationis non eft Cum , numeramtquinqj roncsi7, rtjjjjjj -ta? materia abftra&aaforma. fed Tub probando infinuum efle , mcoepit uatiotinis ie&um perfeiftius priuationis eft deccption.es in eis, & & ci pri- <orpus continuum fenfibile, copo- demonftrare d lxlt : Et oportct nunc , i. & poft^ uaaonis e fitum cx materia,& forma, fin q? e , nu * jnaceriatum, nonfmqjeftforma- dimus de modo infimnpofTibili, tum. D. d. Et videmus omneslo- &impoflibih,oDOrtanosnarrare jquentesdeinn*nito,&c.i. vtPlato- fermoneSjexquibusexiftimaturcp riem,quiponitipfum magnum,& mfimtum ndn eft folummodo m potentiated in adu. quidam.n.il- f, paruum,&illos,quiponuntipfiim Iorum ftrmonum funt veri,fed nS numerosy&ponutipfum quafi ma teriam, ideo necefle eft vt fit con- ^quitur ex eis illud ,a uod repat5t fequi,& quidam funt telfi , & habet . fentum, non continens. cotradidiones veras. Deinde incoejt Deflruuntur rationes, epit frobare tl - P ratibci natione, quae eft cx re*>us vens , fed non condufit illud . dtittur dart infinite in afftt. Cap. 8. qcf exiftimant,&dixit:Qm vtgeEliquumeftaute aggre^ ncratio oon dcfiaat,&c.L?m,non di fm quas rationes inH quiagcnerado non deficit, eft ncni tii efTe vr, no folu po^ ccfle Corpus in aftucfleinfinitum tentia, fed vt determinatum fenfibile.geberatuinji.quiaoccuAlia*n. ipforum non neceflaria pat locum corruption eft necefle funt, alia authabent alias quaP ex hoc, q? generatio eft in infinitu > dam veras obiedHones. Neque locum tf infinitu . qm ,fi locus $> ^n.vtgenerario non deficiat,ne ceflitgeneratu,&generatumeft6li| eiufuccefliue in infinitu, &gcnecelTarium eft acflu infinitum ee rano gencrati nonfitcorrupeeak corpus fenfibilecotingit.n,alte rius corruptione generationej terius.tunc necefle eft locu eflemvttoturnaddaturinpo alreriisefire,cuoe finitumfit* fimtum,& tentiaininnnitu,&ficpoteritex!re Et oportet nunc narrarefermo ties, ex efuibus exiftimatur non mo generatio alicui9 eft corruptio felnm materiam ejje m potentia, eius,ex quo general io nonfequi fed eft exiftens perfe. Qwdam.n. turexhociUcf,qdexiftimabatfe a .

eorum Jermonum non eft neceffaAmplitistangere,&fciitum nw, & in qutbufifam Jitnt ohie- efifealterumeft.illud.mad ali/ 1'tones "ver^.^tyniam^tnonfe- quid eft, & alicuius ( tangit.n, omnc

Liber Tertius
A omne aliquid) & finitorum ali^ cui accidie. finitum autem non ad aliquid eft* necjj tangere cu> iufuis quoduis eft. Et etiam intentio cottt&us eft aha ab intenttone infimti. cont*Elus.n.cft in rejpe&u alicuiws .Ji.n. ttltqttid tangit aliquid, et hoc accidit qutbitjdatnfattif .finita at* tern non in refyetln dicuntur. nequc tjitodhbet tangit eptodhlret. 74 Hxccft rodnatio, in qua di&u B eft ^corpus finitu finiifp fuS cotinuationf cu alio corpore,&iftud aliud cu alio. fi igiifcorga necefle e vt finian*in aliquid, necefle eft vt totufuinfinuum.Etincoepitdecla raredeceptione in hac rocinatioe, accipitur.n. in ea loco contains finitas,& dixit: Et et, &c.i.& iftud, quod fequtfin contadu, no fequitur in finitate: cota&us.n.aliudeft afinitate: conta<5lus.n.df inrefpedlualterius: finitas autrei dfin refpcdlu fuijpfius. viidedf q?corpus finitu eft illud, qd continet*ab vno termino,aut terminis,qn? funtfux ^ fuperficies,non fuperficiescorporum extraneorum. Et, cum declarauit cj? finitas no eft contaclus, dedarauit et q? non eft necefle vt om ne finitum tangat.&,fi, fine per fc, fiucperaccidens alterum iftorum eflet veru, ratiocinatio eflet vera & dixit & hoc accidie quibufdam finitis.i.&hoc, fcontacl;usaccidito^bu(HS rebus finitis. oe. n.tange"s eft finitum, fed non oe finitu eft tangens. Deinde dixit finitaaut, &c.i. fed no omne corpus dick"" in refpeclualicuius. quod.n.df in rcfpeclu

no

eft pars totius. & fi, omne corpus di cerecjin rdpe&ueius, a quo cocine tur,& qd tangit, tile no eflet ilhc to tu omnino. &, cum totum non fue rir,non erit pars. Et ifta ratiocina- Documctio,vt mihi videtf, eft cois, cu no fit oun. manifeltum per fe hoc, fed hocdeclarabitur proprie, cum fuerit declaratum <g extra mundum no eft: vacuum,neq; plenum,!.& non om netangens habet naturam tangen di quodlibet.res.n. non tangit, nifi. illud, qcf eftfiium totu natural! ter. n5.n.q<flibettangens tangit quodlibet,nedum vt quodhbetfit tangens. Etapparetq? corpus circu- Ei lar e non eft innatum tangere,cum Corp' circularenc fit completum per (e: & cjp corpus innatu ta rectum eft natum tangere, cum fit gcre,cu fit finitum, & completum per aliud: copletii p & hoc inuenif' in corpore circula- fe.fjcorp* rcdti e in ri,& in elemetis, vt poft declarabit'. natu tSge
re, cu uc

Intelleclioneaut credere in. copletii, & finitu conuenies eft4non,n,in refupex alcerum. rabundantia,et defe<flus eft, fed Ide.4.ph. in intelle<ftione.vnumqueqj4n noftrum iutelliget vticjjaliquis multo maiorem feipfo,augmex tans in infinitumfed non pro-' pter id extra vrbem quifpiam eft, extra ve tantillam magnitu dinem,quam habemus,qm inx telligit aliquis, fed qm eft, hoc ante accidit.Tempusautem, er MotusinfinitafuntjcX Intelle/ dio,non permanente accepto Magnitude aute,neq? diuifioe, neqp intelligibili augmentatiox neeft infinjta, Sed delnfinito quidem quomodoeft,& quo non eft, &C quid eft, didum eft

Et

Phyficorum
Et non efl return etiam crede re Mud, quodimartnatur ""W 1 11- * i A natione. addttio emm,<?> dimmu /i0 w ent tune in re, fed in imafinatione.fotejl.n.quisimafma-' n quod^nufouifa noflrum creuit i P " r nultotiensinmjimtufuperyMn tttatem>in quafumtu.fednon feW/r fjialiquis imagtnatur hoc Mo^w , -\tnosfimw extracmirj" /* j + Utemjtd, cu cnmusftc, accidet hoc notw, Temfus autem,CT Mo H tMJunt infimtajyjimtliter ima nnatto atfoue eo, quod id, quod ** r+ ,, tnmmtur<Xei*,fitfXum. Menjura autemne^ [ecundumdiminuttonem,ne^ (ecundum additiotimem Per imarinatione ent mfi 6 imaginatut vacuum, poPe eft vt ia K > r P us: erg > fi . vacuu fueric inhnitum,corpus ermnnnitu.unmo ncccflaril{hoc eftj poflibjle.n. V t dicit Arift.in xternis eft neceflariu.Etcu imaginatio facit hoc, ia*&* <kclarare g, mulct tone, q n5 pofluntimaoinari,&niultaimagi J,aniur,quafnonfunt.&d. X it:ft non eft rectum et,&c.i. & no eft re ftum credere q? efle fequitur imaginarionf.augmcntfi.n. &diminu tio,qucpofluntima2inari in rebus ] exift CI^buSjin ^.fusimpoflibile c ft additionem efle,aut diniinutio , ne, non fequicur imaginatione,im mo illud ' quod ef*in imaginatioe, noncftnifiinanimatin.yifi. quo-f ni5posflb] i e eftvtaliquisimaginemr<}7 V nu(l]uifq ; noitrum crefcat plus fua quantitate naturali,fed no Tequitur ex ilia imagination vt fir musin hac difpofui ~, n F dinis.Et dixit: fed non fequitur, vutoquomodo ejt, et quomodo non &cforteincendit,fed,fi aliquisima
e flt

75

eft t Cf quid e/?. Imaginatio facit credere infinitunvnactuefle^inpotentia, in vero, f!&in falfo. in vero quidem, quiapoffibileeft imaginari infiniI turn in additione numerorii, & in diminutione menfura;, in falfo vero quia po ffib ile eft imaginari me furam crefcere,ficutdimmui.ineo aut, qcf eft in aclu facit credere, vt didum ectfuperius. non.n. pofliimusimaginari extra mundu, mfi coi"pus,autvacun: &illud vacuu, autcorpus,fiponatur finitum,tuc non poflum us imaginari extra ipfum,nifi aut vacuum,aut corpus ex quo exiftimatur fequi q? extra mu duni eft corpus infini turn, aut vacuum, aut corpora infinita: & vbi

gineturhoc innobis, f! vtitafimus magn^adeojCpfimusextraciuitate non fequitur ex hoc vtfimus extra cinitatem. Et forte eft defectusin lib.&ficdebetlegi.&fimiliterporeft quis imaginari nos efle extra M ciuitatem, fed non fequitur ex fua imagi natione nos efle extra ciuitatem,fed,cumfuenmusextra ciuita tern,tune imaginatio illius ent vera, &critaccidensenti, & hocintendebat, cum dixit fed,cum fuerimusfic,accidethocnobis,i.fed,cu fuerimus extra ciuitatem,accidec vt imaginatio fittalis imaginatio . n.fequitur ens,fed no ens imagma tione.D.d.Te"pusaut,&c.i. tempori aut, & motui accidie q? funt in fc iufinita,& fimihter imaginatio corum.

Liber Quartus

in

A rtun.fedilludjqcfiniienit'deffinito quae funt^omr.es exiftimantali 1 ineis,noellfixu,i.exnsinadu.hoc cubi efiTe,quod vero no eft,nufx enie" impoFe,fedefucceffiuu. D.d. qj eflevbi enim eftHircoceru9, Menfura veto, &c.i. menfura veto aut Sphinx ^ At<^ motuum cdx no eft ifinita ! additione, & diminumunis maxime, maxime'qj pro tione pp hoc,cf> imaginatJdiminui, prius f m locum eft,quem voca & crefcere in infinitum, fed in hoc, musLationem, og eftinfinita in diminutione, coue Et oportet Natttralem confide niuntefle,iVimaginatiopaccns. & in hoc,<j) eftinfinita in additione, rare de Loco,Jicut de infinite, donon coueniunt,v t declaratu e"fupe- neefctat ytrttjtft(titt mntO* quolius.eximaginationeigif'non pot modo,& quid Jit. Homines enim qsiudicare vero mdicio eflentiaPr ipfam diminuii infinitu, autcrefce opmantur entia effe m ~v;. quod re,fed,fi iudicauerit ipfam diminui emm non eft,non eft apttd eos in la B ent veru iudjciu p accns, &, fi iudi- co. Htrcocerwu emm, & chime* ' cauerit ipsa crefcere, eritfalsu fim- ra non hah ent ~\bi. Etqutacoior > pFr.Et,cu copleuefitJ fermpnedein motuum <y manifefltor eft tile, t finito,dixit:Iamigit diximus,&c.i. ia igitJdiximus qdoefl: infinitu,i.in qtttemloco,<jut dictturTradttio. potentia,& quo no eft,i. in adu, & Ntenditin hoctraftaQuid eft,i.&iaderinjuirnusipm fie, i tu perfcrutari de Loco, f.qm eft iilud,extra q3 fp eft alio^d. &Tepore quid fitfubftantia vtriufq;, ilia. n. A R I S T O T E L I S efle manifeftu eft per fe. fed apud p fcrutationem de natura eoru acciDE PHYSICO AVDITV dunt in hocquzftiones.Et poft per fcrutationem de loco perfcrutaW L I B E R QVART VS , deVacuoetiam,vtrumfit,autnd : quia aflimilatur loco: & quia exifti matur efj!elocus,in quo non exiftit corpus.Etprimo inccepitperfcruta S V M M AE L I B H I. A tex.i.vfq; ad 5o.de loco eft fermo. ri de loco, & incocpit in hoc notifiA fo.vfqiad Sy> difputat devacuo. cando qua? funt confyderanda de lo Ab 8 /.vero vfq; in nnem agit de Teporc co,5c dixit: Et oportct Naturalem 'DocumS tupnmii. famoffaffernturrationes,tum affirm* coniyderare,&c. &intendit q> Na- t Afi. n in tesyttan negante$ Locum effe. C.I. turafisdebetcofyderarede vtroqj. tendit per vtrimq; enim eft cofequenscorpo- fcrutari 3 Imiliter autemne/ ris naturahs. Deinde dixit vtru fit celocifcde celTc. eft Naturale aut non. * Et non intendit perfcru- cundii mrcne, f5 tari de fuo efle fm demonftracione, fcffm diainfinite, cognofce^ ftdfm dialeticam: t locum enim leftica ^a refieft,annon,& efle.notum eft per fe.&, cu perfcru- locueflee notum p quomoao &(. quid eft* Etenf tatur fm dialeclica dc quiditate ei9, fe,&c. Phy.cuco.Auer. Q oc-

iicorum
occurranthicquxftiones, quaefaEtin intentione L6(i, ciuntdubitarenifuoefle Deinde fmtmttlt4qutttiones.non emm l dixit,&quo,i.vtrumnt derenere n
cntium p fe,aut de gencre entium j> aliud.& quid fit, intendit dcfiuitionem,& fubftantiam. Et, cu narrauit q, oportet Naturalem pfcruta ri delocojlcoepitdaf caufam ramofam cogentem ad gfcrutatione de hoc,&dixit: Hominesenim,&c.i. & oportet perfcrurari deloco,quoniam Antiqui opinabautur ipfum eflcneceflariu in efle cuiuslibeten tis.&caufailliusopinioniseft, qa, cum viderunt q? illud, quod no eft cns,vtChimera,ScHircoceruusno eft in Ioco,exiftimaueruntq3 fequi tur fecundum couerfionem quod omne,quod eft ens,eft in loco, fed declaratum eft in Logica, q? non te netiftaconueifio.funtenim entia, quae non funt in loco.Et,cum dedit caufam famofam cogentem ad per fcrutadumdeloco,deditinhoccau famnaturalem,&dixit,Etquiac6 munior motuumproprie,&c. i.& caufarum cogentmm ad perfcrutandumdelocoeft,quodineftmo QUO mo- tuslocalis,qui eft commuuior monislocalis tuum,fcilicet extra quemnnllum ecoioroi ens eft naturale,& prior eorum,f fe I mom, & cundum tempus,& caufam. & port prior fed 3 declarabiturq?neceflarius eftloc9. tps,&fccu &cum Naturahshabetpcrfcrutari demotu.oportetipfum etiam per fcrutari de loco. ... . ._ Jumttnuememtti ipflun Inum. Et etiam non htthemw ah alijspradc ceffmbis altquiddt^ Cumnarrauitq? oportct Naturalem perfcrutari de loco, & dedit caufam in hoc,mcoepit narratedifficultatem cognitiomsloci,&dccla rarecaminhoc,&dixit:EtIitetio ne,quid fitlocus, funtmultaequa:ftiones,i.infciredefinition^,&qui ditatem loci funt multx quaiftiones,& maxima difBcultas. D.dedit caufam in hoc,&dixit.non cnim in quaicunq; parte.&ci.&caufa^dirficultatisquiditatiseiuseft,quia,cu confyderabimusdeillo, noninueniemus ipfum vnudiclum vniuocein omnibuscorporibus naturali sdred buffedquafidiftummododubita ditatem tiuo.*&fcircquiditatem hmoien hmoi entium eft difficile, quia approplquat "">' ei,quodnonhe"tc5emnatnram:& "j1^ ideo later. & definitio comunis de- !e:&deficlarat hanc naturam coem,& huiuf nitioes tamodidefinitionesdifficileinueniu ^c"ffici' tur pregulas dautes definitionem,.e . ... r & J- r o r o ' >ueniuf qu2efuntduiiuo,occompolitio,& * reguUs demonftratio.b Aut intendit qjco dantesdefyderaredelocoinducit con(ydera tern ad res diuerfasde diiponeei9. funt.n.aliqua,quzfaciuntexiftima reinipfbresdmerfas,vtpoftdeclar vide.tf.jB^^ Et,cfi dedit caufam ex ip-c.,&... fa re,deditaliam caufam extrinfeca" *}tKai& facicntem ctiam fcire quiditatelo- finitionix. ciefledifflcilem, c &d.Etetianon b Secueta habemusabalijsprzcedetibus, &c. i.& etiam confyderare de loco ent dirH-

Habetautem multasdubita ., r T tionesquidnam fit Locus non enimidemvidetur fpeculanti bus ex oibus,quae infunt* Am^ pliusautneq?habemus quicq^
abalf)S,autantedubitatum,aut prius traditum de ipfo,

Liber Quartus
A difficilc,quianihilinuenimusinip ib dictum a precedent! bui,ncque aliquid,quod facial dubitarc inei9 efle,neq;aliquid inucntumdecognitionefubftantiajcius.

in

Quod igitur loc9 fit, videtur manifeftum eiTe ex. traslatione. vbi nanqj nunc eft aquahinc egrefTa tanquam ex vafe, iteru aer inefttaliquando autem eunx dem locum hue aliud aliquod corporum obtinet hoc autem ab rjs}qux infant, dC transferu/ tur,omnibusalterum eflevide B tur 4 in quo enim aer nunc eft, aqua in hoc pri9 erat. quare ma nifeftum eft q> locus,&regio ali quid erat diuerfum ab vtrif" que,ad quam,&ex qua tranP fcrebantur*

Et exiStimatur quod mAmfefium efl locum ejfe aliquid ex mu tatione,W translatione.Tfbi enim nunc eft aqua, illic, quando exit <tqua,eftaer.y.gr. quando aqua exit a "\afi,crit etiam ibi aer: Cf fsrteftcttndum hunc modum ent ^ tbt aliquod corf ut aliud. CT txiftt matur hoc ejfe aliud ab omnibus rebus,qu4/unt,cr' transferutur in ipfum.illud enim, in quo modo eft aer,priuf erat in ipft aqua, declaratum eft igitur ex hoc locum ejje aliquid aliud a duobusj.illud tofiiccedunt. Cum declarauic caufam, jpptcr quam oportct Natoralem confydc f f dpfiiit A- rarefle loco,& declarauitcaufam i difficulcatis,quxeftia cognuione

fubftantiae eius, incccpit numerarc D resfamoias facienteslocum efle,de cos fermo indepofthocnumerauitres famo ?* ^e?tt? (aset,qfeciuntdubitarein efleei9, p0^^^ vtefteiusmos,^ in^ordinandofer dc c&fife. mones Fogicos fernaonibus demfa- i-deau c. tiuis,c( fantcum coenitione rei dif- "*" ' 2 " folutione iltorum fermonii contra riorum. Etdixit: Etexiftimaturq? manifeftum eft,&c.i.&apparetlo- videoppo. cuefleexmutationefmrranslatio- %($, nem,Cp. mutationem corpora fuccc Dem.c. S f dentiuminipib.apparetenim q>il primi de lud vbi eft aqua, qn receditab eo. codo* fucceditilli in illo vbi aer,aut aliud corpus.vtaccidit in va(e,q7,cumab ^ eo exit aq,fuccediteiaer, autaliud corpus.& hocintedebatjcum dixit. vbi enim eft modo aqua, &c.i. apparet enim q? vbi inuenif'aqua^llic qn exit aqua ab eo,u*cut fi exit a va fe,inueniifacr. D.d.& forte hoc m6 ent illic aliqcf corpus aliud, i. & for tefmfuccemone venietin hunclo cum,in quo fuitaqua,aliq3 corpus aliud ab aere.D.d.exiftimatur igif", &c.i.fci tur igitur ex fucceflione, cu iuscaufaeftttanslatio, q> locus eft aliud a rebusfuccedenribusin ipm. manifeftum eftenim quod iliad,in quo modo eft aer, ia in eo erat pri9 * aqua:&ipfnmeftfixum,&recipies fucceflionem iftorum duoru corporumi&hsecduo corpora no sue fixa,(ed fuccefliuarergo e aliud ncceflarioacorporibus accidentibus. & hoc quod dixit, cu hoc, quod eft famofum,eftnotumper Ce etiam. D.d.declaratumeft igitur ex hoc, &c.i.declaratueftigitutex haccofyderationelocucfte aliquid aliud abillisduobus,qdae fucceduntfibi in illo,&eltillud, ad quod transfeiuntor,& in quo fuccedunt fibi. Am-

Phyfic orum
Amplitisautlationes phyfix cu$illic6ueniens,&u7rillud,quod K corucorporu,&fimplicium,vt ignisquamtperfuum motfiadfuPus. Etapparetexhoc,q> locu* t -V&'i ignis^ terra, & tali urn no fox fftper/ea.o monad.pfum. & hoc lum oftenduntq>eftaliquidlo, cus,fed q> fthabet quanda pote ^^ndebat,cu m djxu .pfum habepotent,am.,.qmapparet exmotiam/erturenim vnuquodque N . , i -i - tu terra: ad i nrenus,& 151115 ad fupe infuumlocum,non problem, r i u s > q u o d qruntperi/ftmotu,vbi lllud q.uldcm furfum ? hocvero conueniens fibi, q conuenien tia no Loci deorfum , haec autem funt loci e ft,nifi per potentiam naturale exi&fpes.ii j.pkt.co. partes,<3Cfpecies, furfum dtde, ftentemmillovbi.D.d.&hocrrafj^ reliqug diftatiaru fex, fert'ad fuperius,8fc i-& apparetetia t* & i 9 transations corpora ex hoc,cf> vnum corp Amplex traf hoct-feq.' fertu r ^ %erius , & aliud ad infcnus,quoduipenns,5cinfeniismnt femficant cum hoc,quod fiH lium r i rr r i gnipcant locum ejje aliqwd, et tp jum hake re etiam alujuam paten tiam.quodlibet enim eorum tranf fertur adfuum locum, quern het, mfiimpedidtur ah a.liquo.hoc tgtturtramfirtur JuperiM ,& hoc f.CT iff* font panes loci,
gen u S diuiditur in

fuas differentia* fpecjficas. & q.d.funt partes loci , q nintfpeciesillius.&addithoc,neali quisintelligat per panes, partesf quantitatem,nonpmrorma.ountc jitper fcx parteS)furfuro> Suntaiittaliano folu adnos dextrum 8>C finiftrum, atqj furx fum &deorfum,nobisenim no femg idem,fed f m pofitionem , vtconuertimur, fiuntidcirco idem crebro dextru di finiftru eft,c\: furfum & deorfum,&an te<3<^ retroJnnatura aute deter minatu eft feorfum vnuquod/ que,nonenim quodcunqj con*tingit furfum eft,fed quo fertur ignis,& leue.fifir vero di deor* fum,non quodcunqs contigit, fed quohabentia grauitate,5C terrea,tanqp non pofitione diffe rentiafolu,fed 8(. potentia.Ofte duntautem &Mathematica.ci enim non fint in loco, tn f m po fitionem ad nos habentdextra, ddfiniilra (vtfolum intelligac ip(b-

Ex hoc etapparetq? locus eft aliquod ens aliud a corporibus localiI bus.&apparetexeoetiamipmha' here potcnfiam naturalem conuenientem ei,quod mouetur ad ipm: &,(inon,tunccorpora nonmouen tur ad ipfum.& apparetex eo etiam tertium.qfh diuiditur in fpeciesco trarias.&hocapparet>ficutdixit,ex confyderatione modorum translationiscorporum fimplicium tranf latione naturali, vt ignis fuperius, & terra inferius,& aer fug aquam, & fub igne.apparet enim intuentibushoc,q>illud,quod terra quserit per fuum motum ad mferius,efllo

Liber Qi?aitus
ipfonirh pofitio) non habentia naturahorum vnumquodcp
Et iifa,cr ets jimilia non funt in refreflu ad nos , /** Juperius <y inferius^ dextrum crjiniflrum.non enim 'Vntim torttm e$t *Vw [emper inrefyettu ad nos. fars enim non eft apudnosfemper "Vnafed eft fecundum Jitumfecun dum motam noftrum.& idea forte idem in nolis ent dextrum fy finis~tru,<t?* juperitu & mfenw , jj r ante CT retro. Sed 'Vnitquodtfo tflorum diftinguiturper natura . Jttpenua enim non eft quilibet toCMS ,fed locus, ad quern trans fertur igwjcr leue , &fimiltter etiam tnferifts,no cjuiltbet locuffid tile , ad^Hem trans fertttr graue , e^ torpora terrej}ria.Mantfeftttm eft tgiturex hoctftiod dtuerjitas eorumnoneftfolummodo infitufed in loco,& infotentta. Et hoc jigni jltat difyofitto Mathematicorum, funt in loco , tamenfecundum (ttu fitumrfiiAndo comparator adnos muemtur in ets dextrum, &finiftrum.fedjitus eorum eft opindbilistantum,non quta habent~ifoa natura ejuodlibet iftorum. perius,&inferius apparent;, appare bitnatura fperum loci ,'& fupenus &inferiusfuntducbusmodis-. alia enim funt,q funt I rdpeftu ad nos, ; co,quod hab^teile extra ani-

113

mam in (e,& alTa (iint,cju2 funt ha- 1C bentia cflc naturahter: mccepit dcclarare cj? fuperius &inferius,c] func fpeciesloci naturalis,non funt ilia, quit funt I rcfpeclu ad nos, & dixit, Etifta,&eisfimilia,&c.i.&iflepac tes non funt partes,qu dnr in refpe dtuadnos. D.d.parsenim,&c.i.ps enim, quae eft in refpertu, non efl vnumexillens naturahter, fed eft fm rioftrutn firum,i.fm illud,quod eft in nobis, in refpeftu ad rios, eft fm locu rei ad nos.qfh, fi fuerit ver fus caput,erit fuperius, &, fi veifus pedes,dicetur efle inferius. D.d.& ideoforte,&c.i.quiaiftajpartesno L funt in (eresexiftentes, fed funt difpofitiones collat^ ad nos,forteacci diteidemvt fitdextrfi,, delude eric unifh'um p mutatione noftri fitus in refpeftu ad ipfum,aut per mutationem fuii refpedtu ad nos.fiFr acciditci q? quandoq; fit fuperius in refpedu ad nos, &qiiq; infcrius, & qnq; an te,&qnqj retro, ifte.n.partes non funt exiftetes in fe, fed func collationesdiftaei refpedu ad nos: &collatiodiftinguiturper trafmu rationemvtriufqjcollatorum. D. d.Sedquodlibetiftorueft diftlftu pnaturam,i.&ift<epartesnaturales M non funtcollatae ad nos, fed quadibetearueitdiftindanaturaliter.fU peri us enim naturalc non eft quaeli bet pars,fed pars,ad quam transfertur i?nis,& vPrcorpuslcue.&fiPr in feriusno eftquaelibet pars,fed pars, ad quam transfer: terra,& vfr corpora prauia.D.d. Declaratu eft igi tur ex hoc,&c.i.& declaratu eft igitur ex hoc,q? corpora contrana fm natura mouenifad ifta locacontra na in loco qmiftaloca fitus no sue con tranam loco tni,f g^asutiduoQ. iii bus

Phyficorum
btKeirfemisvniuslinea: re&zIon Amplius,vacuuin affirmafix K giffi m x y fed &cum hoc funt contra tes efTe,locum efle dicunt Vax Vac uum, riafrn potentiam. resenim ,quarQ cuurmn.locuserit vtiqj, priuafubftamia; funt fimiles contrarijs, tuscorpore. Quod igitaliquid habentfubftantiascotrarias ahquo f lt locus prater corpora, &om jnodaD d.Etfignificathocd^po- necorp9fenfibileinloco, B hoc fmoMathetrumcorunv.&d.ffere. aliqui;exiftimabit4 Videbitur aiit vtiqj,cV: Hefiodus recle dice rebus naturalib' maticis. qm mathematica non hnt rejCufecitprimuipfumChaos*,, potentiam ad partem , &naturalia dicitenim Oium quidem prix,, nabent hoc,f fignificat q? panes re- mum Chaos factum eft,fed pox,, rum naturalium non funtfm pofi- ftea terra lata* quafi oporterct tionenijnecloca eorum funt p exi- primum,fuille receptaculiiris, ftimationem,{icuteft difpofitioin qug funt,propterea q> putabat, H rebus mathematics/}" [&fic no nor quemadmodummulti,effeom ^ ta.l.&fic efletjdifleretia inter corpora natundeflct. ralia,& mathematica. D.d.fcd fitus nia alicubi,atcjj in loco. Et etiam Vicentes "Vacmm eP corum,&c.i.(ed&partesexiftentes r , , ~ in corponbus mathematicis no sut le,^cttnt locum.racmm enim ejt partesexiftentesin eis extra intelle- locttfjtne corpore.Exhis tgitttr ext ctii,fm q? funt mathematica, ficut ftimatur locus ejfe aim/a corpo oloci nafr funt eftdifpofitioincorporibusnatura- Ylbus &t difan&x i libus,f. qmineisinueniunturpar- ' , afatis, fed tesfex diftindxfm naturam:&hoc Me e inioco-^ e* in inaiaus in animato,in inanimate vero no Home.bene dixtt injuis non inueniunf ex- inueniuntur haic,{ed funt res, q exi quod inanefwt pnmo. Cfjermo ,, tra alarn, ftimanfin eisaJftimation<: tm, ita, eltts eft talts.inpnnctpio futt ina ,, fed I ima- q? extra animam no funt ficut funt ,-*ofl! * +>]* *n> ft>* -rt n 1 1 ' ^ i * * ! ! 7c*^y~ Jstf$tc& t / f ^ 9 nrrtfrlr ginadone r & * Cj/~ lr& mamma. Etcltitellieedu dehoc, . , * , , ~, 'f M I quod dixit in eis, qu* funt pter fu- ttofa.0* dtxtt hoc,quia mtedebat tm. Ide, j. phy.c.j4. perius,& inferi', qm funtdiftincla quod pnmo necejfe eft locum ejfe naturaliter.quod intendebat p hoc, enttbu*, quia exittimabat illud, fm <j> funtpartes,no fm q? funt vbi, - . . quoniamnonitadefuprriori.&m r feriori. inuenitur enim in eisali- ^afttnt m i^ tto IftaeftTertia,famofa ratio etil. g quod diftinCtum, fecundum quod eft vbi,&(ecundum quod eft pars, &acciditeiq?fuitvera,licutaccidit Vacuu efi Com. 54. &iam expofuimushocincapitulo duabuspcedentib 9 q>fuerunt,cum ^ &mc|" dc infinito, vbi numerauit difleren hoc,qj fuerunt famofae, vera: 6t. di- (y^t^l tiaslocinaturales,&quod intendit cere enim vacuum efle, &q>eftlo- Ce,& no quodift?partesfexnonfiintdiftin cusfinecorpore^famofum ppexi ceflarium eta? in mundojfed in coelo,(ecundu ftimationem,& efl neceflariu I exi ftimationeeis,quigencrantmudu fen tun

Liter Quartus
derc.necefle eft.n.vt loc'pcedat cor pus:&,cum totum eft generatu, fequit vt vacuum pcedat gencratio* r -jIT nemtotius.EtideoLoquentesnoii legis i dicuut i- ' vacuum efle, IT quia ftrz & .. -j o -nenerantmudum,&quiaexiltima P , - - / I - , .i d , , nonmoieltcois oious generatio , .. - j 0 j TT mundumfmtotum,ideodixitHo . - funprimo, r- T merusq?Inane,i.vacuu _ ,^ y. ,. - -j L ofc.D.d.&dixuhoc,quiaitedebat, I & Q lite n verfmcator rtj L &c.i. dixit hoc, /L- L -it j j i qniaex,ftimabatillud, quod vu!g' t'Yijrimar-f f^entiaoia indigentlo ^t ^ n * ,, n * i ''/** Bn 0 ne(tens,noneftinloco,fequK cb illud,quodett ens,ett in loco. Et j gft
in go si'|itur dif fitl'o &

114

A fintoram,Cexiftimare vacuup'ce- non corrumpitur cum corruftione D

,ocieil talis> f. n a- n 7 quiaeitneceflanusm . * . * j efle u omnui '. Illud, efi M entmm,vt Antiquidicebant,mira-,. nxi'.. , ., , , n pnus naii bilcm potentiam. ee . habetrr , eitemm -, qtfp&t A n /,i ali prior naturahter omnibus e n n 9 b . lmc )" i r i / &alia no ahaenimentiafmnoc no poflunt ? "' ne . fo /r r r -n it ar " 'P efle.,,fine ipiOjille vero poteit efle 11--" r j n i n. neillisr&quodeit taleelt pnusna , t? r j L i /i turahter.Etfiedebedegi.&poteit - , r a r efle uricilhs.qm locus non corrum M er corr ionem d d n er n ~ eltineorergo neceile elt 1 mum,i.prior nacuiaiiter, nofmna E ma^fdfmte .. j i. i - r

iLeftquafiQuartaratiofemofa. &acciditei<j,f\ritfalfa.&hoce'vnu comm,quje mouerunt Homcrum addicendumhoc.tnmaximeindu xuipfum ad hoc exiftimatio cois omnibus,f j>vacuum debet prece dere generationem mundi. & hoc eftvnumeoru,quibus ArifJeftruxit corpus generari fimpfr. qm fequeret'vacuum pra:cedere ipm, & vacuu efle apud ipfum famofurfl.

At verodubuationem hct,fl eft,qutdeft,vtru moles aliqua corpons,qut qugdam altera na tura.Quserendumemm eftgex nusipiiusprimum. Diftantias LOCJ jinig igitur het tres316gitudinem, dt fiones trcs latitudinem,atq? profunditate, quibus determinaturcorp9 oe, imposfibile autem eft corp9 lox cum efle4in eodem enim effent v dq?duo corpot.at

Si autem tale eft, mirabilis q Scd in ipfum ejjefunt loca dttC dam erit loci potentia, dL prior yitayihn,^u<eritur,n.'\tru (it cor- 1 omnibus. Sine quo nanqjnul/ pus,(tut alia natttra. Perfcrutadu lum aliorum eft,illud autem fi- ^ ^m deCuoPenerefrtmo mud nealifonecefleeft pnmum elte. fo,Dtfamwirtiurquo<llocth<tnonemmperitlocus.ris.quein J, i &r i > eofunt,corruptis. bet trcs dtmenRonesjAngitwfuus, -f n m r i f& Utitudinis ,& la tit AfofyUcrMatermmant .hayetfotentt^uo ^^ ^ ma pr<eceditonimaentta.tllud.n. l....^... r....:. .:. ., ^ . rvoTA
eflefine ittit,necef. cfildaxitroncs'&mofasincelofeeft^t Jitpnmum. locus emm cijicoepit uumerareet res famofas Q^ iiij negnn17 IV

Phyficorum
G negantesiprumefle,&dixit:Sedin praetcr vnumquodque Iio/ ipiumeflefuntloca dubitationis . rum,Iocus D.incoepitnumerareilla, &d.cjrtf EtettamJt corpus halet locu, .n.&c.i.qrtf n.vtru corp' fit^dcp, etlZ l mamfefttm ef ^dpl^m op cor pus fir locus corporis, I. adeo, , , f i f ? 5fitaliquodcorpus,quoddfinre- habet LocHm,- alia^lttma,^ (ecl:ualteriuscororis.locus.n.eft uod ilia tadem ratio fetjttitur tn fpeftu alteriuscorporis.locus locuslocati,auteft alia natura a cor enim primo fiteruntfapore.Qm primo oportet perfcruta tc etiam funtftt J rideeenere,fubquocollocat loc', - -r - . , ,, ouidTu.tes.n-qul-funtignorat^dc frfm*aerK.Sedmlla finitioiiis, perfcrutandu eft primo tut eft apudnos mterpunttum, et degenereearurh ,&poft de differen locumpulttti.fiigitur locus pufti tia,qnvttaq;parsdefinitionis fue. . . ritignoti efle,f!genus,&differe"fia: altcutuf ahtrum eft H ficu t eft difpofitio in loco. D. in cobpit perfcrutari de hoc,& d.Dicam', ahudal etf,cr locus mhil altud &c.i.dicamusigitur, qmexiftimatur locus efle corpus non aliud,qm Iftaeft quafi ratiocmatio perfe 9 exiftimatur q? loc9 habet tres dime deftruens locum efler&inccepitfer fiones,longitudinemi C & latif udt- monemafyllogifmo hypothetico nem,& profundum :& omne,quod continuo,dicente fi corpus fitloc', habet tresdimenfiones, eft corpus: &c.&intenditpcrplanum fuperfi* Oe,q3het crgo [ocuseftcorpus.D.induxitim ciem, & per all a vltima lineam,& rres dime *?i-i-i \r L ficnes.eft poflibile,quodfequiturex hacpo- punfturo.fuperficiesenim eft vlticorp'.'idl fitione,& dixit: fed eft impoffibile mum corporis. Deinde mcoepit vt fit corpus,&c.i. fed eft impoflibi declararecotinuationem iftiusfylle locum eflecorpus. cptingitenim logifmi,& dixitrvbi em primo fuedue corpora efle in eodem loco fm funt.&c.i.illud enim, quod fequipenetrationemrqmcontinget vtdi tut ex traslatione in hoc,quod cormenfioues corporis locati penetret pUS habet locum, idem fequitur in M dimenfionesloci.quodeftimpole. hoc,q?fuperficieshabeat locum, Sc Amplius,fi eft corporis loc9, linea,&pundus. Syllogifmus fie acrcceptaculum, manifeftu eft componitDr.Superficies,& vniucrq di fuperficiei, & reliquorum faliter vltima corporum ita fucceterminorumeadem enim conx duntfuperidem,ficutcorpus:&om ne,quod eft tale,eft in locorergo fuueniet fatio vbi naqj erant pri9 perficies,& vltima funtin loco. Deaquz pfena,erunt rurfurii quae inde induxitconclufionem, &difuntaeris.At vero differentiam xit:Sed non eft differentia, Sccxt. nullam habemus pun<fti,Sd loci Etiftaconclufio fequitur exduapuncfri.quare, finequeabhoc bus propofition ibas hypotheticis > eft locus diuerfus, necp ab alio/ &duabuscategoticis. Primaenim rum vllo j nec^ eft quicquam , hypothetica cft,quoniam,fi vltima func

Liber Quartus

115

A fimlinloco,punc"tuseftinloco:Se menttttn,dut aliquod ex elemen- D cunda vero h punclus eft in loco,lo tis.W tfta natura non eft de carCDS puncti idem eft cum punclo . Etifta continuatio declaratur per foreif^ne^ de mcorporett. de corfo duos (yllogifmos categorico$,lcili- rets cftiidemprddiflttnt ett,de tn eet locus puncti eit pundtus:& pun- corporeit ^>era non^uia habet me ftusfuperponitur pun&orergo pu- Juram,forptts "Vero aon,^ eleme~ ftusfuperponiturfuoloco. Deindeconiungiturhuicconclufioni,q? ta corporumJenJtbilitun/iMt corfuperpofita funt vnum, & fequitur por4.W extnteftigilitliinfc aoctt Vtpuntus,& locus eiusfint idem. menfitraomnino. Deindeinduxitalium fyllbgifmu Hzceft Tertia ratiocinafo dp- XO hypotheticum,&eft fi locus pun- parens*, qux fecit dubitare inte/Ie lo clinonfueritaliuda punclo, non cum.Habetenim aliquis dicereqj, tft locus alicui us aliorum,fuperfi- fi locus fit, aut eft elementum ,aut B ciei,f & lines aliud ab eo. deinde ta compofitum ex elemento, & vtrun E cmtiric6ucniens,qodeft,(j?,ciim cjuc eft corpus. & locus vniuerfafi* locus rei fit resent res ife. quod eft ternoneftdenaturacorporea, neCoeumS- impoflibile. Etdeceptio eft in hoc quede incorporea.de corporea qui dem non eft,quoniam auterit cor.tluod pus,aut elemetum corporis: fed no & vfr via- eft per accidens.translatio enim fu- eft corpus,quia tunceflent duo cor moru , & perficierum , & vniueffaliter vlti- poraineodem locorneq; elcmenmorum ,& vniuerfaliter fucceflio tum corpotis,nani elementum cor corumfiiper vbi,eftperaccidens: poris eft corpus, neque eft etiam de p at ddes. quod noneftita in corporibus.& naturaincorporea,v.gr.intelligibiid4. 7. ph. ideo non (equitur , fi corpus debet lium. locus enim videmi habere^com. n. habere locum per fuam translatio- titatem,& menfuram:&nihi!,quod nem,vt etiam fu per fides habeat, ni eft de natura incorporca,habet qua fiinprimoafpedu,&fmfamam. titatem:ergo,filocuscft aliquid.no eft de natura corporea,aat incorpo F Quid enim tadem 8t nos po^ rea.quod eft imponribile,& per hoc ftcm us efife locum c1 necp.n.eFnx quod dixit,q? habet menfuiam,detum}necp ex dementis, aut cor claratq?non eftdeincarporeis. EC poreis}aue incorporeis eflepot in hoc fermone ef fordo praepoftetalem habens naturam . magni rus, &diminutio,&fic debctlegi, tudmem enim haber,corpus au neq-, deincorporeis-Iocusenimhsttemnullum.funt autem fenfibi bctmenfuram,&incorporea, qu* Hum corporum elementa corx funt intelligibilia,ncn habent men pora.ex intelligibilibus autele^ furam.corpofcusvero non eft etia. quoniam aut eft corptis,aut elemementis nulla fftrriagnitudo, tum corporis:& non eftcorpus,neQutdigitur fonetur locks tjft^ que elementum corpOris,quiaelefilnle enim eft >/ loctujit ele- nentum corporis eft corpus. Am-

Phyficorum
Ampliusautem &cuiufnam ponet aliq uis fjs,q funt, caufam effe locumc'nulla enim quatuor caufarum ipfi ineft. Neq? enim namnihil ex ipfo conftitutum efhneque vt Forma,8t ratio rex rum,nequevt Finis, neq? Mox uetea,quaefunt Et ettttm proffer quid oportet l i -> ' I rt ponere locu entibu* . non emm eft * f i , busgnabilibosquodammodo funt f forma:,&quodam mo fines, vtpra; fotmx, & dictum eft.& locus apparent I hac Sudam6 roneeft,qm locus n5 eltde genere ^ ??| caufarum,feddegnefequenuum. i.phyfi.t. Ampliusaute&ipfe, liquid com. 70. efteorum,quaefut,alicubi erit. Zenonisenimdubitatio quan : Zen* dam ronem quaerit.Si enim oe, quod eft,in loco eft,manifeftu eft q>od loci locus entratcB hoc . .^a . , ^ minhnitumprocedet*

mam non eft eju

H bus.nth il emm ~\idemtts conftitut Zenom dat ^ .netfa eff etiam quajiFor *i& ratio rerum,net^ eft Com- mam [ lOCHm . flementiimjieque etiam Motor, qui mouet entia. IftaeftQu.Tta.&eft qoZenonis. 1 Hajc etia eft Quarta ratio, q ft- &deceptioeftineainduob 9 locis, cit dubitare in loco. Et d.etia, fi lo- in maiori,Cpropofitione, dice" te (j> cus fit,exifiimaturefle aliqua cau- o6cxiftensinaliquo,eftiloco, aut iaiurnenrium.q jgit"" caufa potpo- op oinneenseftmloco. fecundaaa nidequatuor caufis? Materiaqui- tem eft dicens q? loc9 eft in aliquo. dem non.qm ex materiaeft confti ifta enim eft propofitio aequiuoca , tutioentium,exloco vero nihilco &dfmultipliciter:vtpoft declaraftituitur.&hoc intendebat,cumdi bit Aiift.locus enim eft in aliquo, xitnihilenim videmus conftituig fm q? accidens eft in fubiecT:o:& res ipfum,fper locum.neq;et eftinen eftinloco,ficutaquaivafe, &ideo * tibusquafi Forma, qm , fiitaeflet, anrequam pfctutetnr dcloco,pfcru tunc,qn corpus mutaturde loco in tandumeftfmquotmodos dfalilocum,corrumperetur. &ipfepoft q.deein aliquo,ucutfacit Ari.poft. perfecle jjfcnuabitur de hoc,f.iipm AmpliuSjii, vt oe corpus eft cfle inateiiam,autformam. hoc.n. inlocOjfic dtoim loco corpus exiftimatumeft ) & maximemate9 ria.delude aucq? locus no eft Ages eft> quo ergo dicem de fjs,qu2e manifeflum eft}? fe.&poft dcclara augmetant^necefie.n, eft exhis bitur tyefttantji Finis extrinfccain augmentari locum fimul cu ipx corporibusfimplicibus,non in co- iis^iineqjiminorjneq? maiorcu Form*n pofitis.EtiiuedHj>hoc,quoddixit, iufqjloc 9 eft.Propterhaec ergo neq;eteft Complementum,line, non folum quid eft, fed ai?m(l sut qu^cflfoima.nnre.form^.n.inrc eft dubitare necelTe eft

Et

Liber Quartus
A

116

-t etiam qttemadmodum om- nihilplusqptec5tinet.)fiigitlo D tie corPtt* eft in loco , ita in ol loco cus eft q3 primfi cotinet vnfix eft corpw, amd intw dicem* m <* corpus, termin'vticj, ent: J L i [ r +? r , quarevidebitfpecies.ac forma r*m, 1** crefant ? feqmtur.n. ^ uf Locus quo'terminaj! >/ Ucm augmentaretHrperfnum magnitudo, & materia magnix AHgmentHmJlocus cuiusltbet no tudinis* haec enim eft vniufcu^ ^ wiJ ,er w^ ^/o. EX iftis i ufq ue term i n u s. if itur oportet dttbitare mfao ejjef Et} e^uia quxdam dicunturper nedum infaa quidttate. fe,ef (\u*<H<tm aho modo, et locu* I} Ifta ell etiam alia dubitatio.qm ettA aiwtf cois,et eft ille, in cp* (Icut exiftimaf 1 , q? oe corpus eft in font omnia corpora , et alttts froloco , &q> nullum corpus eft extra prifts,et eft ille,tn quopnmitus eft B locu,itaexiftimaturetq,locusno res^ <,,>teefc mcceloett, E eft extra corpus, &maxime vacuo . ow * -IJ . ncgato.&, cu in omm loco eft cor- ?'/< "W / rfrr,f/4 pus, omnia loca funt plenacorpo- in terra,ctfecundum hunc moribus fibi iequahbus: cum fit notu dam es in terra,quit es in tali lole loco q, non eft minus,aut mams n elWf(,Hl contmette^ arcm. locate.&,quiamulta corpora, qua: i ri r funtinloco, C refcunt,ne C efleeftvt dattefolum.nonmaiui.fngitHT locus crefcat cum crcmento eorfi. uew ejf fnmum continent omnt ex quofequiturlocum efle corpus: corpttojeattlum quod eft ~vltimu , & fequitur vt totum augmente- extftimaturpropter hoc quodLotur per augmentu vmas corpons: ^y^cre(ttlo exiamt & he contmo;it vt corporapenetrff- . J >, . y^ / tur. & )C um numerauit illa,ex qui- * ^ualtbet re ,per ytam deterfcus accidi t qu^ftio de loco, di xit twnaturjita menfura, & m.ate Ex iftisigitur, &c. f na fa menfur*. tfta enim eftfAjfcruntttr ea, <jux faciunt Jttbitare de nis "Vtriufque eorunt. tjjentia.acquiditateloci. Caf. z. Intenditadiuuare opinione di- J 4 Voniam aut aliud quix cente locu efle fbrma,& creatione, defmfe,aliud verofm &firmareipfam,&fii'ropinionera _^aliuddicitur &lo/ dicente ipfum efle materia. & fecit cus,aliusquidceftc6mimis,in hoc, a ainteditc6tradicereijsdnaquoomnia corpora funt, a! i us busopmio.b' pfede &rnaxl c dicc vero,PPrius}inauo prime, (di, na.maeftlocus.e^fnmat.n.Plafff > * r \ ton^mtederehoc-Etja. Et,quiaqco aiwem,vt tu nunc m ccdo es, d - dlcunf crfc> &c.u uia ^d{_ quia in acre,htc autein codo, et cunt-pnm^ &qda fa1o,i.quia quin aere,quia eft i terra: limihter dam attri buunC rei ptimitus, & qautetmhaoquiamhocloco^ damfecundo,f.propter primum.

&

Phyficorum
C &hocimendebat,cumdixit,perfe, cum igifwr mftexerimits tioe K & alio modo.&ifta eft difpofitio lo modoyent locm forma cuittsltlet ci.qmaliuseftcommunis.&aliV ftcunju^ero ^ exiatmtt prms.non enim corpus attnbuuur ' v . ./ _ J ~ loco communi,nifipropterhoc,qct **? quod locus eft dtmefio, p* eft attribojfproprio.v.g.qm diccreSo menfur<t,ett matma.dtmenfio.n. cratem em e efle in mundo, eft , quia eft etf aliHda ma?nitudtne.W dtmt inaere ere,qui eflparsmundi , flparsmundi &dicif tu,mo cont i J ,e e^ tUud,mod contmet forma , lpfumdleinaere,quiaeftifuocoo. n . J . ' <auo contincnte ipfiim, abfque eo , CT determmat illud, <j>jfu maius,aut minusip(b.&, cum quodcontinetfldnum hoc fundamentum fiierit pofitum, ^ttf4 eft diftojtrio materi* , W ^locuscftvltimumrei fibiequa w^dnonetf termmatiim.c* H le,exiftimafcj? locuselt forma. qm emm / . / Fcra I vltj forma eft vltimum rei,quam conti wferes d matma "Vlttmu , itifirei,5ner,&tcrminatmatcriaeiusiam. & diftofitiones ,mhd remanebit, mmSkt Etdcccptioinhocfermoneeitdu- nifematena. Ettdeo dixitflatc mmci^. plcx.qmfinisdiciturdeloco,&for- tnTimdto ^ Idc3-t.de mazquiuoce.&etiamargumcnta- r ., '.., . giia.t.c6. riocftexduabusamrmafiuisinrc- Jwa tdem.iUitd emm c6 'ft & cun^a figu ra . mutationcm, er IOCHS font idem. c.j 5.ide. j Sic ergo confyderantibus, lo fedillic difyofait illud , quod rectqw 5 Ai &cusvniurcuiufqjformaeft<qua fitmuuttonem alio modoabeo ^ ' tenusautevideturJocusdTedi Mofuit ipfum in fa ofmioftantia,magnitudinismateria . haecnanqjdiuerfa eft amagnix tudine^arcautem eft id, quod continetur fub forma,ac definix fa J tur,vt Tub plano,ac termino.eft Vul t declarare quod locus eft Val ,. autem talemateria,cVinden*ni.x defimilismaterial, &q? hocindu- ^ turn.cum enim remoueantter* xitPlatonem ad exiftimandum lominuSjCV pasfiones afphera, re cum eflemateriam,&dixit:fecunlinquiturnihil prartermateria. dum veroqu6dexiftimatur,&ca:t. Quamobrem dC Plato materia, ideftquiautemexiftimat q> locus &receptaculum idem eiTeaitin eft tres prima: dimenfione-squ^ pri mo exiftuntin materia,nihil habet Timaco.rufceptiuum enim &re pro loco,nifi materiam, quas deferc ceptaculum vnum, & ide 4 alio dimenfiones. Deinded. dimenfio veromodo c\libi dicensfufcex enim,&c.i.&caufain hoc eft. quoptiuum.,^ in fjSjquae vocantur niamqui exiftimatdimenfionesef rofcripta dogmata, locum tax fe locum,debetexiftimare q> mate men.cV receptaculum idem efx riaeftlocus.&caufa eft, quoniam fedeclarauit. dimenfionesin fe nonfunt corpus
deter-

Liber Quiartus

117

A determinatum: & forma eft deter- tis. Etnarrauithoc,ncaliquisexi- D Foraedc- minans dimenfiones, & materiS, C. ftimet <|j diuerfitas fermonis eius dim^fiees v ^u? ^atc'sterm'num>& vltimum, in definitioe recipientis ell opinio & ma.ide -g f uperficies continentes corpus, diuerfa in hoc, C. q? recipiens eft loi.cap.de &faexiftimaturQ?dimefi6esfunt cusapudipfum. Etdixit:feddifpo liitaorb. materia,quiac6ueniuntinhoc, cjp fuit, &c i.fermo eius nondiuenus determinanturaforma, fcinfeno eft in hoc,cpillud,quodrccipitmil funt determinatae.D.d. qm,cum tu tationem , & (ucceflionem forma* auferes a materia,&caj. id eft,& eft rum e locus, fed diuerfatur in hoc, necefle vt materiafit dim^fio iq po quia in Tim^o definit red pies alio tentia.qm, cum abftulcrisa mate- modo ab eo , quo definit ipfum in ria vltimum,&figurS,niJ3ilrema- fuo Hbro , qui diciturfinetitulo . nebitin ea, nifi dimenfio no deter- Et fimilitudo inter !ocum,& mate* minata^quar eft corpus iopoteu- riam eft, qmmateria eftfubie<5tii B tia.&, cum falte" deter mina< per vj- fijcceflionis formarum,& locus fuDocumetima,fperfuperficies, fit corpus in bie&umfucceflioniscorporum. & E rom< adu . Et debes fcire 9? vidit Arift. ideo exiftimatur Q> locus eft ma . g, dimenfio non feparatur a nmtrDicunt enim omncs aliquid Nou hie tiaimaginatioe.nedummefle.qm effe locum, quid autem eft, hie ftfmtter- quaudoamatenaauferuturfuperfol US8 gg r ef?useftdicere.Meri. mimrfi-iiciesjnihuremanetincajnmdi- .. u/ j menfiorfediftadimenfioioeaeft toacn, hisconfyderant , tuam ' perfuperficies,fitdjmcnfioinaau, ^ecognofcerc quid eft locus, Ccorpus.&cHauferunwrfuperfi- Jjqwdemhorumvtrumuiseft, cies,fitdimenfio iu potentia : ergo "U5 materia ,fiueforma . hxc propnum eft materi* vt habeat enim^alrinimamhabentfpex di men fioncm in potentia . & locus culationem , dC feorfum a feinx antequam I eo exiftatlocatum , fm uicem non facile eft ipfa cogno Arift. &in ret vcritateeftdimefio fcere** *a.I.det

riam . Et,:um numerauit fimilitu dtqwd , <{wd autem ftt tjte fetus dmes>quae faciunt opinan locu efle >/r yoluit narrart . Et rettttM eft materiam,dixu : Et ideo dixit Pla- yf rftfe qut cofyderat ex Mis, exi Plato locu efle materiam, vt inuenitur in Tim?o.dicit.n.illud,q^uod recipitmutationem,&fucccu'ione formarum, quod eft materia,idem eft cum loco,&c &in hocnondiffertin fuis libris a fe.fed fermo eius diuerfatur in dcfinitione recipienfafifuent dterum tJlomtn, forma^Mt materia. quontam cofy dcrare de ipfo tnducit ad confyde Jt.. ^mem^momm , etama co&** tjtmim duorumfalteru <ibfolntwn a reli^Ho, non eftfacilts . Cum

SfSSfpfaSS; ~,~**-i*-*

[icorum Phyfic
CumdcclarauitfimilitudineinG ter locum,& formam & materiam, Plato po- &q?ha:cfiiit caufa in hoc, q? Plato luumate- L pofujt materiam, Sdocumefle ide, mm,ix lo . , . _. . . ' cii ideec. mcospitdeclararequantuhabebanr !de infra. Antiqui de hoc, &difficultate, accicom.59. dentem apud confy derationed! de fi-bftantialoci exiftimantibus locu clle materiam,autformam,& dixit: Omnesenimdicuntlocum ertealiquid,&c.ideft &ocs Antiqui nihil dixertint de loco,nifi ipfum efle. Pla to aute" poftillos, folus quxfiuit nar rare quid fit loc9, & definite ipfum. Et,cum nonficauitilla,qua? induH cuntadopinandumcpquiditasloci eftmatena,autforma,narrauitdifncultatem conlyderatioms deloco accidentem inhocqusercnribusfcirequiditateeiushocmodo.&quafi in hoc excufat Platonem, & dixit: Etreclumeft,&c.i.quiopinaturloAtveroq>impo?efitvtriuris horu effe locum non eft difficile videre, forma em, atqp materia no feparat a re, locum aiic cotin gj t< inquonancpaererat,inhoc rurfus yt dicim^fi^vicifx 9 pars,neqj ,fed feparabilis , - s / ef , - habit , ?" * ab vnoquocp.etcmm Vld tale uid efle locus 9 > qualc vas. eft enim vas locus trasferri vales,vas aut nihil eft ipfius rei Scire ^ero cjuodloctts impofitbt leeft^tfitalterH tftorum noneft dficile.formaemm^maters ij r J , '.. no feparantur are ah mtentione, loctu'VeropotfcfKtran.locMenim, / auoftiit aqua,font diximw,ent jeoaer~ ""

lo

aut formam, reftum eft vt fit diffi- Jtmmter de alt/s corpor&M. necef cile ei (cire quid fit locus.Deinde de ft fft igitwr ">/ locus non jit pars, ditcaufam in hoc,&dixit:qmcon- Ma forma,fedef fefaratu a quo~ fyderarc,&c.i.quoniamconfydera. Ueteorufa^rHntineo. exifltm* l J redequiditateloci hocmodomdu \ j, r reni xitadfciedumqua-'funtvltimzcau t" l*odlotusejt quaji^ias. fxcntium.materiaenim,&fprma "*<(* enim ejt locus translate ,C7* I funt prima principia fimplicia en- yas non eft aliqwdexre. * tium.&fcirequiditatesprincipioru Dicitformaenim&materia,&c. vnfieoj vltimorumeitdifficiler&etiamfci- ideit ma enim & forma no feparan qponitna rates pr id frmam a^^l > materia, & mate- tur in adu,(ed rone, vnum onim eo pionivlti- riaabfq;formaimpoleeft. Et in- rum,qua?ponKNaturalis eftq?for moru ell tenditqjfcuealteru non poteftefle ma no feparat per fe,f.nonmutatur d.rticile:et fine fcientia altering &innuitnon dema in materiam,fm Qjcorpora turdenu mT abfq- ^ciri ea Et'cum narrauitdifficulta- mutanfdeloco in locum, fedfepara ' ma,&ma tcm|accidentem cofyderantibusde tio eiusamaeftcorruptio &,cu for a tcriaabfq; quiduate loci hoc modo, incoepit m a n on feparaf a materia in aftu, anf delo f fa ft 'lr? narrarc T Ieuiter P oflet fciri 9 lo- neq; materiafeparafa formis: & lo co ilocii. Phv 69 cusnon eft alter " iftoru m: v t decla cus feparafa materia: ergo in fecun c6fimile. & ibi.' raret *T' fta difficult*, qua; accidie da ligora,locus non eft forma: &, ^ qn forma non (eparatur a materia: com. 15

Liber Quartm

T18

A g6vtraq;eftparscorporis:&Ioc* platone,Ji efl reflupmra/tre tnono eft parscorporis, cu fit fegabi list dicu infermone , quareform*, cr* ergo locusnon eft alterum iftoru. Etdixitexiftimat J enim op locus eft numeri nonfiwt m loco ,filocus eft quad vas,&c.ad norificandu g? ma- eomune,Jiuc communefuerit mauifeftaeftdfia per fe inter colloca- gnum ty paru um ,Jiue materiat tionem rei ad locfi, & collocatione" ~\t"\ocauit ipjum in rimao. forma: ad materiam:licetvtraq; col locatio demonftretur per hancprx Secundnm igit* Qp locus fcparaf if po{itione,In,dicereenim ahquid ee a re,quae eft in eo, & forma no eft fe in loco, eft ficutdicereeffeaquain parata,locusnoneftforma:&fm <p va(c.&innullodifierunt,ni(i ficut locus continet illud, quod eft in eo, dixie vas eft locus traslatus, & locus materia a fit non, non eft materia. eft fixus. dicere vero q? figura eft i n Et pot aliquisquxrere, cu locus no fcano,& rationalitasin homine, eft potdicileparari,ni(ifm opinionem B ficut forma in fubiedo. Et,cum in dicentium vacuum efle, fm aut opi E duxitpropofitiones,ex quibusfequi nione Arift no (eparaf'a locate, fedLOC' ftc^ "^P1"'0 tur <p locus no eft materia, neq; for corrumpit' . . r . rper corruptionem . .r ,, eius. ncAnfto. ma generaliter, incoepi t terminare vltimu enim aens, m quo eit aqua, n5 fepara. modum,ex quo {equitfc^ locus non qn aqua transfer fab eo,& intrat i p- tur a locaeft forma,neq; materia. fum aliud corpus, corrupif'illud vl- ro> fed cor Quatenus igit feparabilis eft timu,& fit aliud . &, cum ita fit, i jppo eft famofa , no vera. Et forte a re,eatenus forma no eft: q uate eft df ia i nter (eparatione loci,& fepa Separatio nus vero codnet,eatenus diuerx rationeform,&fi vtraqjcorrupif*. loci,&fefus e a materia. Videtaiitfemg qiii corruptio forma: eft corruptio id,q3alicubi eft,&ipfum ee ali locati,& non (equit^u* locatum iepa cjdj&aliudahcjd extra ipfum. ratur a loco abfq; eo,qj corrumpac*, Platoni tfi dicendu erat,{i liceat vt locus (eparef'a locate abfij; eo, <j> digredietes dicere,q uare n5 sue corrumpaf". Et, cudeclarauitmo in loco diformxdt numeric' ficj dum,exqnoapparetcj>locusn6eft dem id,q3 particeps el\loc9 fit, forma,& modum,ex quo apparetcp fiue magnu, atqj paruum fit id, locusnoneftmateria,dixit:Etexij q3 particeps eft * fiue materia, fti mat femper,&c. i. & notum eft cj> illud, quod exiftit in loco , aliud e a queadmodu inTimaeo fcripfit, loco,& cj> locus eft aliud extra illud: Secundum igitur quod efl ftp a fed forma, & materia no fun t aliud r<ttns a reficundwn hoc no efl for cma rem,q eit in loco,fedfunt parma:&fecundit tpiodcotmetficun tesipfius. Et,cii contradixit huic dum hoc no efl materia. Etfemper opimoniex ip(are,inccepuc6tradi txifltrnatur in itto, qnodexiflit in ccreeifm voce,dicente&,quia talis cotradidiojfquajeftftn ferrnonem loco^Hod e altquid) <fy quod aliud no eft neceflaria,dixit, fed opj dicctfl extra ipfum .fedopertet dicer t re,&c.i.fedoportetPlatone dicere, fieft

Phyficorum
fieftreclu pertranfire incontradidione rem neceflaria^quarc form;, &numen nonfuntin loco, contingit enim Platone ponere <j> forma;, ccnumerifuntiloco .forma: enim, &numeri,&oia apud ipfum habet remc6em:&ipfevocatlocum,refn coem, fiue coe fuerit apud ipfum magnum, & paruum, vtexiftimaf quod ipfe dixitin quibufda libris,f. Qjhzc duo font quafi materia, &q> fubiertueorueftquafi forma,fiue coe apud ipfum fuerit materia, fubie&um,vrexiftirnaturmTimoin teiligerepercoe.&hocintendebat) H cumdixit,fiuec6e,j?cc.i.fiueresc&is apud ipfum oibus entib9 fuerit magnum ,& paruum, fiue fubieclu fue conceacreQ?rormaeiuntinioco:cii iamdefiniuitloCum,cpeftc6e,&cQ ceflitq,coeeftomnibusentibus. t hoc contingit Platoni, nifi vocaueritlocum, commune,fm trapfum* ptionem,quia afljmilatur materia:. &fic erit definitio Rhctorica non Dem oftratiua, quocuq; moigitur fucrit,non potPlatoyitarc vitmnu Periftamrationemdeclarator<J> if locus non eft materia, neq , forma. notu eft enim delocog>eftillud,ad quod eft motusnaturalis, cu fueric mo tus extra ipfum, vtmot'lapidis ad medium, & ignis ad fuperius.& fiPreftnotudelocoq?dri<geiusfunt fupen us,& inferius. &,quia manife ftum eft etja q> materia;, &forma: nonattribuiturmotus ,cum resn6 moueturad illud, quod eft pars ipfiusmeq;etiam attribuitureisfuperius.au t inferius: ergo neq; forma, neq; materia eft locus fmfecudam fignra. D.d.locusigiturnondebet qu3eri,&c.i. locusigitur non debet L quxri,mfi in gencrecntifi,cui attribuit'moc9,& pars,ffugius,& Iferius. r -ie ^t enim fiquide aut forma, aut m3tenaeft ent > locusiloco.mu ta ^ur enim fimul cu re,& mouc tl r * & forma,&indefinitu non fnp i ?ode,fed vbi vtio^ eft dC ipfares.quare loci erit locus, tfJttfM eft in re:<y hoc tie* ntrt eft, f t locus eftformaautmA

**+

Ampliusquoferrelurinfuii tmamecejjeefiyflocusJttmloco. locum,(i locus eitetmateria,aut tranfmutatur enim ctun tranfinun forma < impole enim eft. cuius tatione rei, cr moueturperjuum ^cpeftmotus,necpfurfuni,aut wtumfyrm^erintermmatum, ^tenammtotrdsfertur res ad hcwhabeat locum. fum locu,Ji locus ft materia,aut Ifta eft Tertia ratio,& dixit: Et fi forma. impofibtle enim e >/ Mud, locus eft in re,i. & fi eft pats locati,
' ' " autcorpis. D.d.&hocenecefle,&c. ideft&hoceft "' enim iftaru eft pars rei locat<j:& hoc fm qnalitate, non fob quantitatera.
*
*+ *J i*
f J"P"T
T

"" w

rr

"" * ~" *

frffA
*^

^ . qttilw ifttribwtur hoe*

Liber Quartus

119

A J5.d. neceffeeftex hocvtloc9 fit in tret quoquo modoin. numerode- D loco,i.fequit'ex hac pofitione irnpo monmationum verarum, non cf~ duob'mo fibile^q? loc9 indi^eat loco, qm c6 fentialium, quae dicunrur demon- ^ f t m S tingit in ifto loco itlud,quod cotin- ftrationes Dialefticx.& ifta contra- se^vidc git in primo,& ita procederetJin in- didio eft huius generis fermonunu oppofitu. nnitu.quod eft impoPe. aut dicam' materia enim & forma,Iicet mouea 8. phy. c. etiaq? manifeftu eft per feq> locus tur per accides,C^m ct> futyt pars mo ^f vbl M non habet locum. Et > cu narrauit tijtamen motus accidentahs inueni iHU(^q5 g impoffibile fequesex hacpofiaoe, tur in eis temper cum mptu corpo- p accides, inccepit declarare modu., ex quo co risrex quo fequitur vt-inueniatur in ^6 eft ne11 vlicet ^aj? tingit impoffibile, & dixit traTmuta eisfemuer f. . r . .locus . *;per acadens. , * nffl; lem- r P tur.n.&c.i.fequin.ex hac pofitioe, fequitur igitur,u fuerit locus, 5> loc pe^ &c.vi vt locus trasferatur per translatione habeat locum femperetnecenario, de c6tralocati.qfnjfm q? loc'eft pais rei,fiue fbrmam,& materiam, licet per ac- ^> "Km. materi,uue forma: > necefleeftvt cidens: fed eft manifeftum q? locus B moueatur per motum rci, qm ma- non habet femper locum, neq; per * teria, & forma mouent per motum fe,neq; per accidens,nifi fit de generei. D.d.&interminatu, materia. re accidentis, quod accidit iaro.&, D.d. & no flint in code loco,f mate quando accideritvltimo contineti ria & forma, fed vbi eft res, Ccorpus rem, moueri per motum corporis, compofitum ex materia, & forma. cuius eft vltimum, tucigitur potefl Digtdfio. Sed poteft aliquis qua:rere,& dice- attribui loco mot9 per accidens,fed re q? ifte fermo componitfex propo illud accidens eft raro.ex hoc igitur fitiomb'jquajf Primaeft, q? forma, modo ifte fermo poteft efledenu& materia mouentur per motu cor mero fermonum contradieenrium pons compofiti ex ambob9. Secuda demonfttatiuorum. Et Alexan.reautem eft,qm,fm q? mouent'', indi- fpondet.qm, cum fuerit pofitum q? gent loco,Tertia vero eft,q>,fi altera forma,autmatena eft locus: &loc' earum eft locus, necefleeftvt locus eft de quantitate,quia eft a?quale ei, habeat locum. Secunda aute,& Ter q^eftineo:fequit"'5>,cutransfeitur, C ria funt ver^, prima vero no. lequit'. vt fit aequale loco, in quem transfer * nexcaqjfoima,& materia fin tin tur:et fie forma eiit in loco per fe.lo loco.quodno dicit Arift.declarabit cus enl, qui eft forma, aut materia, enim in fexto q? oe trafmutabile eft eft asqnalis corpori translato,f!habe corp'.et,cum ita fit, mateiia igitur, ti forma,& materiam: & corpus eft & forma non mouentur nifi per ac- Squale locojin que uasferf:& fie for cidens:ergo,fi indigent loco, eft per ma^aut materia > vtra earu fit locus, accidens:& no eft impoflibile vt lo- erit ec]ualis loco,T que corp9trasfer^ cus habeat locum per accidens. ex (ja efl aequale aiquali ei, & oe,qcf efI hoc igitur apparet q> if la comradi- equaleloco,einlocoefserialiter. Et Contra. Solurio. ^Qnon eft veia, neq ue eflcntialis. hoc,q(t dixit Alex, no e fine dubita- Aloe. j * 5ed quia illud,quod eft per accides, ti6e.qm loc9,^m <j> eft tj.titas,no mo IllUUtOQ n i l j r i" o uet^fed locus,^m q? eft loc%per fe eft rfperac- e" uo"us modis,l.femper, & raro, adew, eft videtur,c|> illud, quod eft femper,in- no mo bills natuiaii,& efientialiter. Phy.cu co.Auer. R Am-

Phyficorum
G Amplius, qn ex aere aqua fa <5ta eft,perf) t locus.non.n.in eodem loco eft quod facfcu eft cor pus* quae igitur corruption1 rw, ow* 4& *fre&tf f*,
* * _ *.-

m* aqua;, quid igitf corrupit ipsu ? K & materia,declaratu eft q, neq, eft genewbihs, neq; coriuptibihs. * Ex quibus igitneceffariu eft effe aliquid locu, 8C rurfus ex 3
r^i*o ^i r*4 -*r% ^ *r+sito 'klj-*o Qf*

le "W corpus fens Jit in Mo eodem hfcautemacci iendiieft,quot P loco, quid igitur corrupit ipfum? modisaliudinalioeft* iamigitttrnnmerammwillat 1* Ifte {eimo vf efle cotradiclio jppria dicenribus locum efle forma. ex quibw apparet quod locus de~ et intetio huius fermonis eft talis. yet ejTe aliquid, et tlld, & et,cum dixerimus locum efle for mam, & pomerimus aqua fieri ab pott n* U aere, cotingit vt locus corrumpaf^ eiuf. Et oportet f I J qui eft forma aeris.non.n. eft pofli quid, ejfe in alio fecundum quot bile vt aqua facia fit in locoaeris, modos dicitur. qm forma eius eft alia a forma aeCu copleuit feimones famofbs, ^^ ris: & iam diximus op foima eft lo- ex quibus apparet locu ee aliquid, cus; cotingit igitur dicenubus hoc & fermones, qui faciiit dubitarc in cum alijs impoflibilibus dare cau- fuo efle, fecit rememorationem dc lam,yp. quam debet locus corrum- hoc, & nariauis illud, a quo debet pi in mom locali, ficut forma cor- incipere de loco,& eft f m quot mo rumpitur in generanoe, fcii aqua dos df aliquid efle in alio : qm iftis /uccedit aeri, & non generatfex eo, modis determinatis apparebit mo& maxime > fi locus merit xqualis. dus,f m que dr aliquid efle in loco, & accidit hoc, vt translatio (it coi- & diflbluenf plures qones acciden ruprio,& propria. Et pot efle con- tes in hoc. Et dixitin {iibftatia, & tradiclio dicenribus locum ee ma- efle eius.qm dubitare in ee eius acI teriam. 8c fie intentio eiit talis. & cidit apud c6(yderarione,& de fub- M et notum eftjqm^n ex aere demo ftantia, & quiditate eius. p illa.n.q ftrato fiet aqua, q> locus aeris pri- exiftimant primo afpeclu ee (ubmus coirumpitur per fuam tranP- ftatialoci, quia qii jjfcruta^de eis, mutarionem ad locum a'qu&faclu' videntur non efle fubftantia eius , pnmu, flpei fuam diuerfitatem in exiftimatur locus non efle aliquid. quanritate.impoflibile.n.eft vt cor pus factum fit in illo code loco, in Quot modis dicatur ediquid effe in allquo. Cap. 5. quo fuit corpus,ex quo fit: nifi aliNo igitur modo, vtdi> quisdicatq? locus eft ei fm fpcm> gitus in manu,& omni^ non ^m numeru.&,cu ita fit, & lono pars in toto Alio ve< cus eft materia cotinget dicenbus, vt materia corrumpa*apud corru- ro,totum in partibus.non.n, f done fbrm^ aeris,& gfudone for eft praeter partcscotum> Alio

us

aat

Liber Quartus

130

teriam,quia eft propinqua paniiii O nino vt fpeoies in genere Alio 4oto,& fpeciei in genere. Quatuoc autem,vt genus in fpecie,& of' igit'primi funt,pars in toco,& ec5no pars fpecie^infpeciei-rone, uerfo,& particulare in vfi, & econAmpliusvtfanitastcalidis,et uerfo.Quauoiafitlecficfifuntfi)t frigidis,etomninoformainma ma in mateiia,& materia in copoteria. Amplius, vt in Rege Grx fito ex materia, & forma, & res in aente,& in fine.& oTa ifta dnr tra corum rex}etomnmo m pnmo ^ ^e ^m^ ^d-verc mouete.Amplms,vt inipfobo &prL:ipautcreftresinvafe,&ia nOjCxoinoinipfohnc.hocaut loco, - alia - dnr '- f ' - ' & m < fimilitudinent eft id,cuius ca. Omniu aut ma/* iftius. & propinquior illorum huic xime proprium eft, quod vtin eft forma in materia, deinde pars i Vafe5 dComnino quod in loco toto,d^ide particulare in vfi.ifta.n. Vnus igitur ittorit modoru eft, aflimilantur ad aliquid efle in vafe. totu vero in fiiis partibus afllmi laif form? in materia. eft igitur fife fditerpars in to to. omo- fimili, & fiFr vFe in particularibus. do jfaut dicttur totum in parti - & remotius eft res in fuo agente,& fiio fine, vt diximus bonu in regc , lio motlicut ho 'in ammali, & ^m ^ fortuna E * "umera . .^ ri r a. " uitiltas intetionesad diltmguenCr^nerfoiterficHtfteciestg dumnatuia,dequaperfcruutur, nere.et^llio modofeut genm in &eft aliquid efle in loco,&aliquid fyecicjt "Vnitterfaliterpars fj>ei in ee in vafe. vf.n.q? dicerc aliouid oe fua definition. Et etficutfanitM mloco'& atiquid efle in vafe fit ia i~ i t y<rr. j t^. eodem ordme,ficutpnmoe pones n ret>w cauats,crjrtgiats,et vm jdiomatis. & ideo numerauit hacc uerjaliterforma in materia.Et et duo, quafi vnum,& accepit alteru-, Jtcut dicif quod conHittttio <kfy~o- f. aliqua efle in vafe in expofitione * mm Grtcoru eft in Kege, et "Vw- altenus^aliquid efle in loco, yt no xpofitione laten F uerfaltter in pnmo motore. Et et fecundum quod eft in bono,<(y "Vm Quodnonpoteft did allquid cxiftert tterfahter in jlne intento , & hoc infeifjo. Cap. 4. cfl tllud,propter quid. Et dignior Vbitabi t au t aliqs, vtrii omnium iftorum& magis prinquippia in feipfo cocinv eipalif eft ahquideflc in uaje t cT gat elTe,an nihil, fedola aut nusqp.aut I alio. Dupliciter in loco. altex t} Ifti modi, quos hie numerauit, aut hoc e,autf m fe,autfm 9 flint vFr ocl;o,quatuor fm totum ec ru.Cu.n.fintgtes toti ,etid,i parte & vFe & jmculare,& quatuor quo,etid,q9 J hoc dicet totum c rm quatuor caufas. fed dimilit albus,

Phyficorum
G alb*,quia fuperficies alba fit, & fciens, quiaratiocinatiuu, Am^ phora igitur non eritin feipfa, necp vinu, vini vero amphora eriw^nanqnneftAid^nquo eft^tracBeiufdempanesfunt. > /* r' n Etduhtatur etiamVrumefl foftbile etM<dtqmdeJje tnfe, aut tuhil eft inft fji4res aliqua , aiu omnenotttm-\liommm,wtett / > ; ; / j ^ ill4^. EthocdmlmmoJx.aHt perfe,atttfer aUud. Cunt igitur il htd, tn quo eft altqutd, & illud, H quod eft m eo/uermtpartettotw, loco omnino,aut vt fit in alio. D.d. K hoc duobus modis,aut per fe,auc Pei aliud.&hoc eftprinapium perf ut; ms T ^i^mA eue m fe... ahqmdellcinfc imel igitur duob mod,squorumvnusert,vtahquid lit m fe pnmo, alms autem eft,vt dt ^tmip^m diopter fuaparte. Et,cum narrauit q> illud, quod intelligitur ex hoc,ef 1: duplex,incoepit <jcdaiare modfipoffibilcm exiftis duobus, 8c eft ahquidefle in fe, non p^^. feafecundario,f:proftelfuam partem,etdixic:Cum i^ic* illud,in quo efl,&c.i.cum igitur rue rmt duo,quorum vnii exifbt in alte L
E

emm in eo tllud, quod dicitur tn tuerjt nominatum a nominepartis, Juts partit?us.y.g.JfUom<im dtcttur dicitur tune il lud efle in fe. Et,cum dlbumMiiafuferficies eius eft al- narrauit hoc, declarauit modum fa i j' ' r *, tt t rnofumfm vfum, quieftpoflibilis - J. J n- r in tahbus rebus, in dicendo aliquid naiita.tem.Et ^><u non ejt inje,ne^ eflein ?& dixit^icit'.n. in eo illud, ytnttm: cyphtts autem >M eft in quod dicitur in fuis partibus, Sec, (e,qu<tndo J)omo"Vttturnomtmlnts *&<& poffibile in tahbus dicereali x * r **' '.r ..// J J quid efle in trdnjumptiue.iple,n.etUu>ia,quoa ,-r fetranfumptiue.quado -n j -* J f {''/*>- n.totumdifpomturperillud,perqd n eft meo mjtmul,funtparteseittfde. ^fponitur pars.v.g.qm dicitur cor- M 14 Cum nuerauit modos famofbs, pus album,quia fuperficies eft alba. I f m tjuos dicitur efle aliauid in all- &,fi ipfum totu non eft albu. & fift Attifex de quo, ^m qj artifex demoftratiuus di dicitur homo faens, fi non fm totu monftra- ftjjjouituominaa:quiuoca,incoepit eft iciens, fed fm partem rationale mus <;P \ ,* *, " o i- -j- c i ftiguitno perfcrutan etiam dequoda modo tm. &diatinfirmusgraaaahcuius mina zg.- fignificationis, qui vfitabatur apud membri.&,cu ita fit, & dux partes, Quando uoca. <{3 eos.diceb&t.n. ahquidefle in fe,v.g. quarii altera eft rn reliqua, ruermt funt du* hommem efle in ft, Sc dolium in fe. partes ahcuius vnius, quod eft totu, J&dvidc^ &. ^ ^.a ifte modus erat famofus apud poffibile eft vt illud totu difppnat'g ^era7ft primuter ebs,&eftaliudanumeratis,&racit illud,perquoddifponunturilljepai altera, & rij, &etia cxifEmare aliquid efle in fe,&: fit lo tes.&jquiadifponunt'illxpaitesper ^er't P^ gnamet. ^ K^ non e^et a jj U( j ^ ipfa re, di- hoc, q> alteiaeft in altera, pcffibile vnjUSj q3 xit;Etdubitatur,&c.i. qm,fi aliquid eft vt totum difponatur per ilia di- cft totiii non fueriiin fe, contingit alteium fpofitionem, quando totum norm- poffibile <tuaruneceflario,aummhilfitin uatur nominepaitis.v.g.qm,cum c{t vc ratio-

Liber Quartus
A lationalitas inuenifln corpore holud torn minis,&rationalitas,& corpus funt B Et P Parteshominis>&homo difponitur quod di^ perrationahtate,j)offibileeftdicerc

131

tie: in hac aute lion amplius ftn D aliudeft&diuerfaquidem/pe^ cie haec func, & aliaitt naturam habetvtrunque,&potenriam,

Hfiip noie

noiatur a fiio toto, vt df homo efle infiimus ter yerttion./uperjictef,n,tft in cor oar- fAflJsf A .M.....*_!.*.. _. . ...ii T~\ j .***l*.*<riM . _ /* * .* * * . . /* A IS *ati6e V**'v-g-oculi- D-d- W^ Pore,vfcieniia in anima. &Je'idec6. igitur,&c.i.diceieaute aliquid efle c^m &**fat* tries ^.r. feom-Qti. lufepimcipahter non,Cdiciturpio . . . Z* J . < , * o pter partem.v.g.qin vas, in quo eft *P nomine erut nomma.cyfhw AUvinu,no d^ciowefleinfe,neq; vinu, tem&"\inwn, cwnfitcrintjep*quod eft in vafe,dici(fefle in fe,quia rata,non erwit Partes ,fidcufueB non accidit eijVt in eo fine dua? par- f r i ^_, t / ' ^ tes^quarumalteraeftinrehquajCo^ '* ^ tt r gregatum autemexeis econuerfo. p/trtestentiPfHmmfe.ytMbttm v.g.dolium, aut cyphus dicitur efle in homme^ma eft in corPore eittf: in fe^qm pars ex eis eft in toto,& eft ^eft m corPore eim , tmta eft in intoto,quiaeftinfecundaparte. & l J r^erfi^ipfumatitemeffeinhoc l hocnonaccidit,milvbitornnomi , / / n naturanominepartis. Etiftemo- nonejt Properalind. &-h*c dm dus tranfiimptiuus vfitatur in om- diuerfantur mforma g &* ytrwift nibus idiomarib'jfcilicet vt aliquid hatet nattiram et fotentiam diet dicatur gratia fu3epartis.(ediftatra " " fiimpdo no eft vfitata apud Arabes, fcilicet diceie rarionale efle m fe, & fi fecundum fuum idioma deberet Secundum igitur hue mod,&C. S efle, quomam totu apud eos difpo- i.propter hoc, cp aliquid difponitur C nitur per difpofirionem partis, per illud,per q uod difponitur aliud, ? Sic igitur cotingit quippiam piopter hoc difponitur aliquid per in feipfo effepi imo aute no con illud, quod muenitur in illo primo. tingitvtalbuincorpore.fuperx D.d.pnncipalitervero,&c.i:qmalr ficiesn,in corpore,fcientia aute bedo T corpore no eft principaliter, in animalm hecautquj partes nccl5 Tcienriam homine, fed albedo funt vt in homine appellatioes P^ncipaliter eft in fuperficie, & fuexiftfit.amphoraaute, dCvinu, Per|aesm.corpore,& fcieaa in ata. cum feorfum quidefunt,partes ^^^^^^^^ nofunt/edcumfimuLquaprp, m^f.&feamda/ic^t in rebus. D.d: pter,cu lint partes,ent ipfum m Cyphus vero,& vimim,i. vas autem, feipfo.vt albu in homine,qm in in quo eft vinum, & vinum,cu fuccorpore;& in hoc,qrh in fuperfi tint fepaiata, fquando vinum noti R iij fuerit

,-

- rf~*

icorum Phyfia
fiieritinvafe,nonerStpartesa!icu tehusilla.Vinum aut irieritm ius vmus, fed erunt panes alicuius amphora, no quatenus ampho vnius,cum fuerintinfimul.&ideo,, raipfum eft, fed quacenus ilia cum fuerint panes alicuius vnius, amphora eft. Secundum igitur erit poflibile vt illud vnu, qcf eft co ipfum efTe,cj alterum fit,mani' j>pfltum,dicatur efle in fe non prin feftum eft. alia nanque ratio eft cipaliter,f quia aliqua pars eius e \ 9 alia pte,vt diq> ho e albus,& ho no eius5in quo, et illi ,q3 1 hoc eft* 9 Etnon tnuenimttt till quid effc e alb ,nifi pp fua pane, albedo.n.e in homine, quia eft i corpore, & in mfe aliyuo mo eorjt,<juos determi eorpore, quia eft in fuperficie.D.d. nautmuf, cumfroceffenmiu "\ia ipfum autem efle in hoc, &c.i.fup- induElionis : gf declarabifur etia nciem autee in corpore no eft pp aliudjfed eft ei pnncipaliter.fed im ex defimtioe , quod hoc eft tmpof> poFe eft,vt fuperficies, & coipus, in fiyde.faundum.n. ittum fermoric H quo eft,fint idem ita,q? res inuenia erut ambo Tr.g.quonam tur per fe in fe. fed res i nuenit'j) fe I dolium aho.fuperficies.n.v.g.& corpus, in quo eft fuperficies,funt duo in foima,& vtiunq; habet naturam alia pofiibile illiquid perfe ejje in fi.Ji a natnra reliqui, & potentiam alia igjtur eftpofotle dhquo modo "V/ a poteima eius &fill-eft difpofitio %fmfm eommrtt tn re[l(.w fa albedims cum fuperncie,albedo.n. ; ^ l ~ r cziftit in fuperfiae per fe. Et, cum lwmf ent ref't"e ^mum> Je~ narrauit q? impoflibile eft aliquid cundum quod dolium eft "\tnum , fle in fe, & aiiquid efle m alio dici Jedfecundum quod \rnum eft >/tur multis modis prxter hunc modum, vt prius numerauit, incoepit <-> cm narrare q? impoflibile eft aliquid ;J - , . , . . _ efle in fe,aliquo modo eorum,qui- cttndu quoddohu eft dolium. De1 bus diciturefle aliquid in aliquo. claratum eft Neqj igitur, inducfliue confy attenttones Jtmf ditterfe in effe.de derantibus,aliquid in feipfo vi finitto.n,eins,t quo eft res,eft alitt demus fmaliquedeterminato a defimtione illius, m quo eft. rumt & rone manifeftum q> im Cii declarauit q> impoFe eft dice ; posfibile eftoportebit.n.ambo vtruncjj efife (vt amphoram dC re aliquid ee in fe,fm hoc, q> fignificat aqua efle in vafe, inccepit devas,fli vinum elTe, atqg vinu vi clarare q? Tpoi'e eft aliquid efle in fc num,6C amphoram) hquidem aliquo mo eoru , f m quos di ahqd coringi t quippiain feipfo efle efle in aliquo, & d.Et no inuenim* quare, fi qua maxie in fefe fint, aliquid ce in fc,Sic.i &,cu nos indu amphora gde accipiet vinu,no ximus oes modos, fm quos4r allquacenus ipfa vinu eft/ed qua^ quid ee i alio, eurnus cciti, q? nihil

ttapparet aliomo abindu&onc magis certe, Lrm dennmonem, & ne,&c.i. & declarabitur et f m definitionem rei,q inuenit* T aliquo, & definition*? rei, T qua iiiueni^g? eft Jpofe vt aliquid fit in ft. f m.n.hoc aJiquid,feHe in fe illud,qS eft i akquo,& illud,! quo eft aliquid,vtruque eft re]iquu,adeo,q; defio vtriuf que eft definitio leliqui, & eft manifeftu necenario <j? definitioes eoru diueifantur. D.d.v.g.vt dplium fit vas,& vinu, &c.i.v.g.qm conrin B git dicere q? aliquid fit in fe, vt vas, 111 quo eft vinu,(it vas,& vinu infimu\& vinu fit vas, & vinum infimul. q3 eft impofllbile. D-d.fi igit* e poFe alio mo, &c.i.qm, fi aliquid recipit aliquid P fe, oportet ymo re fipiat illud, niu fm q definiriones corufunt diuerf;. v.g.qmdohum non recipit vinu, niu fm Q? vinu e vinum, non f m q> eit dolium, Sc \\ num eft in dolio, non fm <p doliu c vinum,fed f m q? doliu eft dohu Ac veroneqj f m accidens co dngicfimul.nduocorpora in

Dicit: Et impoPe eft n aliquid ^7 recipiat fe per aliqct accides fibi,nifi ponad" ipfiun recipere Cc eflenrialiter,vt declaratu eft prins. couringit.n.ex hoc vt recipiat in fe duo in iimul.qm,fi fuerit alia^d,q3 habeac natuiarn,vt recipiat c per acciis in e,posfibile eft vt recipiat j> accides iflud,q^ eft in eo-queadmodum, G. recipitfeeenrialiter,recipietaliud ^ in fe: & fic dohu recipiet vinfi^c fc infimul aliqua bora. ergo dolium eiit dolium,& vinu infimul,& adtt nabuntur.quoniam, qn aliquid re ceperit in fe eflcnria ahcuius, adunabuntur dux eflentix neceflario: & fic res recipiet fe. qct eft impoflibile,fiue hocfueiitpofitumeflentialiter, aut accidentaliter, i.in ah"qua difpofitione. aHxceftinten- a fficvf no ifhus capituli. & debet legi fic. C6.diccre a dolium,& Ulud,quod re- * **<

ra fufcepriua eft, codngat in fex pit. &ficcontuigitpiimumimipfo efle.ec infug illud}cuiii8 eft fufcepriuum, vt fi vini vinum. fc.verbi gratia quoniam reapiens ^.3 Q3 igit impofe fit infeipfoalix crit vinum. quod eft impoffibile. VidccJk, quid efle priomanifeftumeft. SoluiiHr dulnitm Zaums Je ipfo Nc% ettatn eftpoftibtle yt jit Loco. Cap. 5. per acctdens.cotmgit.n. exhoc^t duo tn/imuljint in code loco, dolui Vod autcZenodubitax Zena. .n.crttmfi,fiittitd, emus nature tff rccifiens ftterit infi. fofiililc r inaliquoerit, tctet re no eft difficilct NihiLn.prohi

R uij bet.

Phyficorum
<5 bet, in alio qtridem efle primii ra de pnmo loco, Cde primo corpo- K Jocu,n6 tn in illo, vt in loco/ed ie contento.& hoc intendebat,cum vtfanitas quide in calidis, ficut dixit,piincipaliter.fed dicere locum habit*,calorautem incorpore, efleif a^uononeftldem<J* v^pafsicnquarenon necelTeeft corp'eflemloco,&aquammvaTe, ininfinitumabire. vtpoftdecIarabKur^loco D.d.fed / r/ ~ iicut faunas el cm rebus calidis, &c. ZcnoaHtcmfonelxttfue^on* i.fed locum efle in aliquo eft, ficut hoc modo, & dtxtlji locus eft alt- forma in fubieclro. v.g.ficut fanitas qutdjiccejfe efjttfit tn 4liquo,er- in temperatia calidi cum frigido,&i ?o locus non eft. Et dtflutio tilt** ficut calidum,&fiigidumni corpo o r/ rtr i- / i rexorpusveromlocoeitucutaqua noneftdjftctlis.qwmamhilfroinva f^ Krm in'igiturmedius,quo hiktt, >/ locHS, qui diciturfnmo. Zeno vtebatur in iyllogifmo,n6 eft Jit'maliojfednonfecundumlocu, vnus:ergonon fequiturexeoiliud, KredfecwdumModfanitMettm quodexiftimauitrequi,f:jocaefle L i 11 r i r inhmta.&nocmtedebat,cudixit:& rebutC4ltdtsfecitndumformam,et n0nfequiturexhoc procediininfi calidum tn cor fore fecundum faf- nicum. Et if la fblua'o eft po/fibi- DocumiJionem, et corpus in locofecundum '& fm An. dicentem $ locus eft f u- Wa^.etnofe^utturexhocfrocejjifs aficiescprporiseonrinCnris.fupct ficies.n.eft forma in corpore. qui vc in infinttum, ro ponit locum efle dime iones exi48 Cum declarauit fm quotmodos ftentes,in quibus difponitur locatu, dicitur aliquid efle in aliquo eflen- nqn potert euadere a qu?ftione 2etiahter, potuit diflbluere ex hoc, & nonis.& ideo hoc eft vnu eoru,quiopimone ems in loco, queftionem bus vtitur in def trudione iftius opi Zenoms, & fimilit-r fermonem di- niomS)f; dicentis locum efie mane, cenrium locum efle materiam, aut &vacuu, quod eft inter* fuperficies fbrmam. Et dixit Zeno vero,&c.i. vafis,non ipfa fuperficies vafis. fed Zeno vero negabat locum efle hoc quipomtlocum eitein corpore, ax, 0 -.-I modo.dicebat.n.qrn, fi locus eft,ne omne COrpus efle in loco, contingit cefle eft,vt fit in aliquo:& omne,qrf ei neceflano corpora efle infinita in eft in ahquo,ef t in loco: eigo locus afl.u} aut pOnere q> corpus contines eft in loco. deinde reuertetur inter- totumnon eft in loco eflentialiter. rogatio de hoc loco fecundo, & fe- & hsc eft opinio Arifto. quitur vt fit in loco terrio, & fie in Illud aucem manifeftii, q3,c5 infinitum,& fie inuenientur loca in vas nihil fit ei9, quod in ipio eft aclu infinita.et,cum hoc eft impoffi (aliud,n,eft primo, 5Cq3ii bile,fequitur q? locus non fit. D.in coepitdifloluere hanc queftionem, dC id,in quo ineit)non erit vtiqi & dixit: Et diflblutio iUius non eft aut materia aut forma locus,fed diracilis,&c.i.qm propofirio,dice's aliud.illi^enimaljquidhgcsut, g> locus eft aliquid in aliquo, eft ve- qod ineil,et matena,& forma*

Liber Secundus
_ . ' . . ,'..* . line fft pHf

133

Etmamfcjlttm fft quod, cum feipiuCefemuS igittirtociieflTe O VM non eft illud, auodef in e0)cH primum quide, quod continct iUud,amd dicitur fnncifaliter, iUu^cui us locus eft, &nihilipx
Atvinititc f\fir-ii7 ln^

-. . r rt u n e q j i f M n o r e e . n e q j m a ' noneflmaterta,ne% forma, fed iorem^Pr?terea,fie^deferi} t .altud. bac emm duo fttnt ex re abvnoquocp^feparabileeflS. tocl d exlflente in eis ,fctlicet materia, Ad haec aute,omnem locu habe && & forma . re furfum , 6C deorfum , & ferri Cum etiam deckrauit $ impofli natura,& manere in proprijs 1 o bile eft vt a%uid fit in fe principa- cis vnuquodqj corporu .hoc at liter,i. primo & effenrialiter , & ali- facere,aut furfum,aut deor funl* eile in loco thcitur , ficut aqua Tantum igttur acctdtt in hoe aicitmefleinvafe,inccrpitdeclam- ^ & re,qmcontinitexhoc,vtnolitfor / ' J , , ma,autmateria,&dixit:Eteflma- hoc modo affarebtt. nifeftum , &c.i. & eft manifef lu per mus de tllo ah ets , qtu exiftimanfe,qm,cumdicimraliquidefleiiilo fur re y era ejfe et ejfentialtter . re eftficutdicocaquamcflc invar ^C4mm t^tHr ^od omnescori; le:&vasnoneitahquidexeo,quod <>, > i eftm e o,f e daliud:manifeftumeft *'* W hoc quod locu* fnmo q? locus no eft aliquid ex illo , quod continet tllud , CWM eft locut , <&* eft in eo,fed almd : cum fit declara- non eft alieiuid illitff. EtPoft,yuoJ turn q, jllud,quod dicitur eue m lo- fnm^ iocusmn &m^mMt mi coeflentiahter,etpnmo,eltaliudab * /, ,r .-+,! rt illo,quo4dfefleineo:ergoloc9n6 *** M .*{& *Mm eft "w}*jeft materia,neq;forma. ntateria.n. aliqiiodjtngttlantun , etfeparatttr & forma vtraq, eft pars rei,quae dici ob eo.Et cum hoc, eft omne, de quo tur efle in eis, Corpus compofitum atur foerm ^ mfom ^ l C exforma,&mateua. Etcorapoli- ^ , ^ -r aoifti'fermomseftinfecadafigu- ^mnufi^ corfornm trasfermr F rafic,Locusno eft pars locati:& for natwraliter adillttd, wfigttur in ma,& matena funt pars locati:eigo fao locofrofno . &facit hoc , aut Jocus non eft forma,neq> matena. foperius,atit inferim. JNrfmptfw propofitionts proportionate, Cum c . txambwdeuenimviLgnitionem r ompleuit fermonesfemo JO ipfaLoci. Cap. 6. fos,exquibusapparetloCumefle,5c JE .. R i dubitata. A u-^. lermones,qui laciunt dubitareiA ^cigitur fine fuo ^&7lfloluit malias /u Quidautetademficlxv bitationes,inccepit confyderare de cus hie Vtiqj fiet manife natuia ems, ex rebus eflentialib9 e5T ftum. Accipiamus aute de ipfo qu? funt manifeft?per fe. ex talib9. quxcuqjvident: verefmfeinef n.reb'poteftaliqmsfcirefubftanti^ cius,

Itla,

eius, & fbluere oes qones accidetes tan^foluantjCt c| VW fefle loco, in co, ilia vcro,que. inueniunt'in lo jnfint,& amplius, ipfa difficult co eflenriaUter,& pnmo,funr, ficut tatis, dC earu, quj circa ipfum , dixit,quinq;. Pnmu eft,q, locus co dubitationu caufa erit manife* onet locatu ita,q> no eftauqmdde fta< fic enim puichcrrime de, locato & i hoc differt a forma:for- monftrabitur vnumquodque. ma.n.& fi cotinet, tn non eft ahud ^^ "* ^ a locato. & in hoc diffm a vacuo: ,Prtet %",*" nos tonere eo?~t vacuu.n.non cotinet. Secundu aut fiderationtm de c*terts>tta, quod eft,qm locus eft ^quahs locato.Ter ifiajintpofita nobts.Et oportet not rium vero eft,qm locus feparafa lo ^rere^tperfcrHtatio noftrajtt xit: Eft et extra quodcunq; fingularium,& feparat'ab eis.Et in libro H Alex.habeuoco iftius,[& et no eft extra aliqcf fingularium,& eft fepa ratum.] & hoc eft magis veiu, fed non eft notum per fe de loco.illi.n. qui dicunt locum efle vacuu, fcpafat loco a locato, & remanet loc91 ac*bu.& Alex, exponit hunc locum, quia Arift.intendebat q> locus non excedit locatum. & exponit ipfum et f m fuum modu,& dicit cp no ac eidit ei hoc, qcf diximus, f.q? no eft notum per (e de loco.Quartu vcroeft,qm afiij loci funt fuperius, & in ferius. & in hoc differt a vacuo . in vacuo.n.no eft fuperius, neq-, infeI .rius naturaliter.C^uintum vero eft,1 qm locus eft illud, ad qS tiansfert" locatu naturaliter, & q> ifta tranfk do eft quorunda corporum flipenus,& quorundam infcrins.& hoo etiam demonfIrat ^> no eft vacuu. & hoc intendebat, cum dixit & facithoc,i. facit tranflauonem ita, quod eft caufa finalis ei. Suppofitis aut his reliqua fpe/ eulari decet.Opoi tet aut tenta> re confyderationc fie facere, vt ipfum gd e reddat,yt et qdubi CHS quid fitjtAyquodomncs qones dtjfiluantur,cr'ill4,q exi/timon twr effe et,fint, CTappttreat cum hoc caufa difficult atis eius, o" m qHtefiiomlus accident thus mee. hoc igitttr modo declaratntur Ju4 defimtw melius. Cum declarauitq? oportet pone re principium perfcrutatiois de loco a pricipijs notis naturaliter,dein de cu numerauit ilia, Tcoepit declarare cumfmodi op jee denone,qua mtit dare loco ex iftis rebus. cum hoc.n.q? definitio dat quiditate loco,dcbet habere tria propna, quoru vnum eft, vt per ilia diflbluatur qones academes in eo,Secundii ve v| ro, vt per illsi appaieat caufa efle re a ru exiftentm in loco per fcnfiim, C, benthfe ca oium accidetiu fenfibiliu in eo, definitiones.n.coplet? innata; funt icddere cam oTum accidentiu exiftentiu in re,fed non conuertitur,f 4.COC. J qm no oe^cx quo reddunt' ca^ acci ct.i. ilaia de.iu,eft veia definitio.& io exiftimat"*^ h?c eft regula deftrues definitioes,no verificas. Et hoc mtcdebat,cum dixit:& ilia, q exiftimant' efle in eo funt,de caulis apparenufi. Tcruu vero proprium eft vt ex defim-

Liber Quartus
u. D A defininone data apparcat difficul- tranfmutafurJecuJu augment*,
ttsaccns inhoc&W e^priu de nniuombusrerumdimciliumdeh niri. Et ifta tna neccflam funt in definitionc qucrenda in hoc loco. <jm, fi vnum corn diminuitut, aut otnonoucrit^finitip,;iut,ficrit, noneritpertecnu&iodixichocer gomodo;&c.i.qmperfcrutadode tali definitione,& fciedo illa,declalabtf quid fit locus bene, & pfefte, ^rIOTK" Pmum igitur confyderafle
hu

&>diminutione.tlludmtur,quod / / L "** **"*Mt*" > attnbuitur <#* wi minus, aut maiut. Motum aut aliud mouetur perfe, et aliud widens.Et Mud, mouetur fer l , , 1d mouetur per accident, aliud fft, quodpoteft mouenperfe^.g. mantra hominif,O^ clauus in n& ui, {? aliudnonpoteftfidfemper

ail! mot oportet, q>non quaerere? vticjj mouetur per accides, "Vgalbcdo 9 --uis(e& locus, ft non motus aliquis fm ^ cognttio.ifaenimnonmutat
c

B maxime in loco putamus efle, - quia Temper eft in mo tu.Hui us aute aliud quide eft latio, aliud Cum. mccepit p ftrutari de devero augmentu, c^decremetu, finitione loci,inccepit diceie ptimo ecenim in augmento, &C decrex illud, qcf mouit hoTes ad credendu mentomutgncur,etquod prius locu cfle,& eft motus localis, & dicrathic, icerucranslatura eft in zit proprie motum,& non quiere,li maius, aut minus* Eft auteq3 cet vtrunq;fignificet locum efle. mouetur,aliud quide p feadu, quia motus eft notior quiete.quics ftliud vero peraccides,Eiusauv .n.eft piiuatio,& motus habitus.& dixit: Dicamusigitur, Scc.i. fcicntem,q3fm accidens^iliud quix du eft ergo,q? caufa in hoc,q? holes notioi ^e dem poteft moueri g fe, vt par aedunt q? locus eft vnu entium,de . ni mo tescorporisi^C in nauigio cla quibus perfcrutandum eft, eft mo- *habi" C uus, alia vero no pnt, fed femg tusreiinloco.fi.n.hocnoeflet, no ^ & m accidens, Vtalbedo,flC fcia* perciperet ipfum efle. D.d. propter \ pnua^ haec.n.ficmutanturfm locum, Ijoc.n.&c.i.qm proptei hoc, q? coe- quorf habitii no quia id,in quo funt, mutatur* lum mouetur,exiftima^ ex hoc, vt ti l
eet r> , /. ferfcrutandtts de itt ,ftmot*s no fffet in bet, Propter hoc.n. extfttI* ,*i tnamwcaelumpropne effe t loco, Ettfttw , ' . translate,&<alias utinloco.&dixithoc,quiacoelum * *. haberelocii latet.exiffimaf'.n. q?il- Sj'via'inlud,qd mouetur in loco, debet mu ltanni.8. tare locum fm totu,& ccelum non ph-c- *? mutat locu f m totum. & idco opi- ^f natus eft Auic. q? non habet motu in loco. & ponere q? mouet'fm par tcs, & non mouetur fm tctum eft inopinabile. & idco Zeno negauit inutio.res.n. ipfummoucri,t[vtpoftdicemus.] |Cft>4

Phyficorum
G Et,cum declarauitcj> traslariofcc.it per accides,eft duobus modi's, ficutK TrSslatio homines percipere locum eflc,decla dixit. Vnus eft, vt motus attribua "' c fecit - rauit modes translarionis facientis tur parti propter hoc,q> attnbuiltohoc,& dixit: Et ifte modus alius eft ti.& iftud motum quide per accides tot$ ^ p6t cum efle. translatio, &c.deinde dixit: & cum poteft moueri eflentialiter, qfi pars per fe' mo Ide fupta illud,quod erat uanslatum,&c.i.at- diuiditur a toto, & fit totum per fe. > Ide. c6.j. &in & fta.j8.6j. tribui tar ad vbi magnum,& paruu. Secundus vero eft, vt motus attrp lffl ' & in quibufdam libris loco t[attri- buatur accidenti rei mota, vt cu at- Ac'ddenbuiturYlegitur)transfertur.]Etindu tribuitur albedini,& nigredini.& ta na, &vfr xit hoc,quia hoc etiam debet-prcpo le motu pel accidens impofe eft vt Ja t.qu* m cogiiitiom de loco, f.qm loc' all' moueatur in aliqua hora per fe, cu [^J,^ eft maior, & alius xqualis, & q? ip- accidenria, & vniuerfaliter oia,quse cut forni j fum exiflere inmaiori eft propter funtinfubftantia;nonpofu"ntfepa- in fubiefua exiftentia in minoii,f.in ^quali, ran. & ifta difpofitio eft oTum for- &>mpo| vtdiclueft.& fmhocvocauitequa marumjqua:exiftuntinfubiec1:o.& ? lem minorem. locus.n.impoffibile fon didlum de hoc mqdo moueri j> fcmo eft vt fit minor locato. Autinten accidcns,ficutdixit.qrniftanondi-Ueti pofr debat augmentum, & diminutione cuntur mutare locu, & mouen,nifi fint Ide.f in exeplan ammalis. augmetabile. quia illud, in quo funt, mutat locu n.mouetui ad maiorem locum, & per fe,& transfertur,fkut pars tranfdimmutum ad minorem locum. rertur p. translationem torius, & alEt,cu m declairauit q? motu,& mo- bedo pertranslationem corporis. tus fecerunt homines percipere loQupniam autem dicim'eile cu efle, declarauit modos mobiliu, in coelo,vtin loco , quia in aere, vtdiftinguatex eisilium modu,qui hicauteminca;loeft &ffl aere fccithommes percipere locum efle auem non to^ftd pr()pKr vlrf eflentialiter,& dixit:Motum autem mum ipfius, & continenSjin a&aliud mouetur per fe,&c. &intende re effe dicimus. fi.n. totus aer fit bat per hnc iunuere, q? motu,quod de neceflltate habet locum, eft mo- locus, non aequaliseritvniufcu/ M tum eflentialiter ,& q? hoc fecit ho- iufqjIocuSj&vnumquod^vix mines percipere locu efle. D. dixit: detur aute acqualis effe. talis aux Et illud, quod mouetur peraccides> tern eft primus, in quo eft* &c.i.qm membrum, qn diuiditur a Et dicimus altquid effe tn c<elo, corpore, poteft moueri per fe quie- intendendo ip/tint effe m loco, quia fcente corpore. qn autem mouetur per motfi todus.corporis, mouetur *' - effe in aere,no pi* per accidcs.& fimiliter,qn clauus in paiu mouetur per motii nauis, mo- eft tn toto aere /fid tfuia uetur per accides,& qfi mouetur di- ems>e quodcontmet ip/itm, uinmanaui,moue5'perfe.&iftema ^ ff totttf aer effet lo^ dusmoti per accides ef t pars,eui at'* . " tribuitur motus propter hoc , quod noneflent attribuittirtoa.qfhid,quodmoue^

hoc

Liber Quartus

135

A hoc exiftimatur.' bite eft dtfto- tut vt ifta vltima fint locus,non via D mac5ia- Etcompofitio iftiusfer Quando Jftto frimi loci, m quo eft res. monis eft ex duabus affirmanuis in termini 33 Vult declarare quid fit locus ex il figuia fecuda.et forte fecit hoc,quia ^Jibi^" lis principijs manifeftis per fe, & in- locu efle aequale locate eftpropnu ICS.&COTI coepit in hoc etiam a principio ma- loco.& qn conuerfio in talibus pro- uerfio eft nircfto pet fe, & eft1, qm locus alius pofitionib' eft manifefta per fe, pof manifefta eft primus, Sc alius lecundus, & res fibileeftvriin demonftrationibus: ? *,*-f!^. " n. j - c arguococ eft in fecuiido,quia eft in primo, & qm tune porelt reuern adprima fa- ambabus dixit:Et dicimus,&c i. & eft manife guram.qm, cum tales propofitioes affirmanftu per fede loco, qm qncjj dicimus coponuntur in prima figura, tune "" "^ *? aliquid efle in coelo,i.in mildo,quia maior propofiti > ent pijedicabilis f1^ - e ! j ^r*1/ c* eft in acre mundi,& eft in acre,quia no rm naturam: &ideo componit ij.idShic eft in vltimo fine continente ipfum in fecunda figura. Sed foite con-fiipr*cEt,eum pofuit q? finis aeris,alia eft uerfio m hoc non eft manifefta per *' 8 propi ia rei, qua: dicitur efle in acre, fe.exiftimatur.n.c|j inane, quod eft &ai!aeftc6is,quae conduct ipfum, inter vltimos fines aeris,eft et ?quaSc aliud.v.g.finis totius aeris, incce- le.&ideo inducitpoft ahaprincipit declarare q? ex squibu fiia alijs - pia,ex quibiTs declarat q? no eft ina pollnoru bus fequitur, vt locus non ne.& f m hocycum dixit & ifta eft di fit finis cois,ex propofitione,dicen fpofitio primi loci, no intendit de* te qblbc9 debet efle atqualis, & dixit: clarare q? primos locus,^ vlrimus fi&,u toaisaer,&cL&, fi totus aer ef- nis aeris eft locus in rei ventate, fed fet primus locus rei,qu^ dickjefle in intendebat declarare q? qui ponit lo aere,tunc locus rei,& les, quaJ eft ia cum efle vlrimum finem, coceditur co,non eflenta:quales: fed exiftima ei haze propofirio, Hdicens locum ef turhocefle necefle,flocum,&loca- fe a?quale,& non negarur ei,ficut ac tum efle ecuialia.& hoc intendebat, cidit dicentibus locum efle totum cum dixit & exiftunatur, i.& fcirur aerem.& intendebat per hoc iiorifineceflarib. Et forte vocairit exifti- care q? ilia omnia principia no con C madonem lioc, quia eft de genere cedun^nifiponedbusfocueflevlri- p Eilftimat propofirionum, qua:declararurper mu finis aeris,& contuiente locatu. ouotino! ^ r w f dis fumif inodi^111 perluaiionem:. Et forte Cumigitur non dioifum eft apod Phi- fecit hoc, quia iftis propofidonibus quod condnet, fed conrinuum, lofophti, accidit q? funt famofx, cum hoc, q> no vein loco dicicureiTe inillo, k k^ fuerut neceflaria;. &multodes fecit fed vt pars in tococu vero diuix 06.19. &. nocAri. Etcopofido ifhusfermo i. dc aia. nistft fie in fecundafigura,Primus fum eft, S>C tagenSjin primo quo 51. locus eft 3equahs:& aer fmtotu no dam eft,vltimo continenris, q3 eft qualis:ergo aer 116 eft prim9 lo neqjpars efteius, quod inipfo c9.D,d.& ifta eft difpofirio primi lo eft,neqj maius fpacio^ed cequa^ ci,t quo e res,i.& ;qualitas,eft difpo k.in eodem.n, funt vltima fe ta> firio primi locij qui e vldmi finis ae genrium* Er,cum continuu fi^ lis contineuds locatu:ex quo fcqui- non in illo mouetur, fed cu illo;

diui-

Phyficorum
<3 diuifum ctutc inillo.Et,fiuetnov ueatur continis,fiucnon,fiihil minus. Amplius autern,cfi non diuifumeft^tparsintotodicix tur,vtinoculoacies,c\:incorx poreman^cumautenidiuifum *n. . j - c.r-1cft^tincadoaqua^utmfidili vinurri.manuseniiii cumcorpo rcmouctur,aquaauteincado. Cum igitwr continent non ftter diuifwn, fed continuum , 000 /// Jarareetiam q>ifte finis,tmiexifti- K matur efle Iocus,c6tinens, & ctjua lisyno eft forma, neq; aliquod contf nuum cum illo, quod eft meoficut fftdifpofitio mpartecumtoto.& jntedebatdiftmguereperhocm locatuefleincorpore,quodmvbi '& inter pane efleinLo/* hoc, q,priuspomit.qmaliquidefleinlo coeftficut aquameneinvafc. Et dixit:Cum igitur conthiensAc.i.Sf cum pofucrimus q> locus eft conaiiens, & conanens eft duob9 modis, aut continuum cum locate, aut di* / - / - 1 uiiumabeo,fedcontinens^;umpo JJ to.W,cMmfucntdHufum,fcdeonfucrimuscj, locus eftconriiienscon L tincnSy tune eft in ylttmo continen rinuum.v.g,/upcrficies corporis,tuc tis,Rc*tali<imdeftinPrimoloco, iUudcorpus nonerit inlococond^ a. a ct jenn,ucutaquainTale,&fini:vcethocnoncftfars^m^e^ ^^c^ene^ual^fcdeft auodeft tntoju% mMtuffed^H4 quafi pars in toto.etiain diximus * If. ejuojuam Ultima continentmm locus non eft talis.&, cum contine* fmtmeadcmdiftofitionc.Ettcmn fiKritdiuifum,&contangcns,tunc "wv diceturcblocatiiffl eftficutaquain 1 . r J* " Ta^>^cq'eftiEquale.c6tiiiensigitttf Comlnb tun ertftn tojcacttmco. Et,fUfke faafa tribu%definecotanornri,& *awr<te Wf diuipim,miutttr in to, & non de non contangenri, & de fbrma.Sf "* motfftur cum to, niftcontinent mo ajqualitas faHiCui iii fine n6 contart tcattirjubdncndiciint. Et,finon genri,&eftverade contangena.& ~,.*,fJr *v ,*^*H /,- fiu^t 3icere efle T loco, ficut/aqua rtnfUflMfyC/tftitffffHmnonTHCTlf . /aliquid n it* . r jr .J r invalejeftverumdcnnecontagen-,!. &tjtun,dtcetitrt}(ttm efjeqttajt ** ri)&noncontangenti,&fallirinfor fars tn totoS.g.<ptontam yifaeft ma. & facitdiflterendii inter locatu inofttta^r mamu in corf ore. <y, efle in corpore, quod eft fiiu vbi, & <1tmfiieritdmfHm,mtrtCHtMU4 < interparteefle into:ergoid,dc ._ jr V10 vere dicunt ilta tna pnnapia, tn cyfho y (y nnurto tn aolio. ma- ^ ^s c^timocns.8c conrines fillip mts emm laonettttr cum corporc, de inani, qc? eft inter fuperficies vaC7104H4 in cjfhf. fis continenris aquam,quod imagihat'efle locus apud dicetes vacuum J4 Cum declaratiitqj locus impoffi- efle:ergohaectriapiincipianonvcbilc eft vt fit finis comunis locate, re dicutut nifi de fine continent Et & ah jtquoniam locus eft zqualis,& forte illud, quod cogregafex eis eft finis coisno eft aequalis: inccepit de propriurn fini contangenri, & conucititui

Liber Qmrtus
Ks.Locuseftconrincns>&?qiwli%& ics eft in eojficut aqua in cypho : 8i quod habet iftas tres difpofitiones eft finis cotuangens t ergo locus eft finis contangcus, & ideo <iixit pof t omonmtnoticMHrqmtt.Ca.f. Amigitur manifeftft exhis

13 6

nta eft fit& etUSfiptodTOt inettffjlo & ^eroeftjiw twttrv cottneM. J v l Dicit:Apparetigif'cxprediclis,& J| el hoc,q<t du^ quid fit locus . locus n.fi eft necefle vt fit ,vmt Quatuor, ant nateria,aut forma, antdunOo,^ eft inter fupcrficie* , vaus:&hocintendebat,cfidmtaut dimcfiomtCrftc$>,.mtef fupfiae*
focritdimefio,&c.i.fin6nici-inthic

formaeft,autmatena,autfpax duaHquod mediu extremoru, B aut extrema, fi no eft vllum fpa cium prater inexiftentis corpo tis magnitudinem* Horum aux tem, q tria non pofsint efle max nifeftu eft.Sedjpropterea cj>con toeodemrincLvideturFormaefle.ineox ^^dem.mfuntextremacontineris, S &contenti,Suntigiturvaque . - f > -fj r i\f . termin, fednoneiufdemtfedfor fnaquidemregocusautemco, nnenos corpons* hoc qwdjtt emm Qnatuor , quorum '

e... . r,/r

dimefionestrcsfeparat?,i.exiftetes pcrfe,pr?terdimefioncsccxrporisto cari.dicetcs.n. locu efle vacufi dicut E tres dimefiones efle no in fubie<ftov in quib9 fubijciunf'dimeTiones corporis. D.d. Et manifeftu eft, &c.& mtedjtper tri^forma, & materi5,& dimcfione^qu^dnr vacuum &iPfc mtcnditdecfarare ettacumdeftru^ htudine ,^^ cum efle.&incopit dare ufam,ex qua exifHma^ locus eft Forma, & <tixit. Sed propter contmentia,5cc.i. fed propter hoc , q> loc9 exiftimatur c6rincre,& forma exiftimaf>c6tine-

n*, anf alytM dtmcnjto inter fi- g, ^illud> quod contmetur ab vna neSfMttftus ,Jintttta eft dtmenjto upficie,aut Fuperficieb9 . D.inccepit Prater dimenfanes corpont , mod ^c difiercntia inter hunc finem,& tnmre.Etmmifefwn etlMfi^quieftlocusAdmttDicamusIoa C6ttog /7-/-i a l r r" / igitur,&c.i.qmfuperfiaescorpon$ DU6dmCl *roe tmfopihleeftytlocwfittdyHod c6rincntis)&fupcrficiescorpo.irc6 tftontm trmm.Sedfropter cotmen tenti , licet conuciiiant q> funt fini^ tiam^idetiir effe Forma .fnes.n. & fupcrficies & continens , tamea eotinente^etcotenufimtmKmnl. non funt finis eiufdeirKquonia for, J . . .^rj ma eftfiniscorpons, & eius termiDtcMnw tgitttr , qwnMJHnt am- nuS)iocus autg eft finis corporis coa 9*Jines,fe.dfl6Jines duple, Jed for uaaitis corpus habeas formam,

Phyficorain
C Ex eo autem ^ WlUtatur ff pe, ram q? nihil eft vacuum, tune locus K manentecontinete^conientum neceflanoeiitconrinens extraneu: & diuifum , Vtex Vafe aqua,ipx fed,quia vulgus non percepit hoc, fum medium dfc aliquod videt non P^t hancfigmficationehuSpacium,tanquamaliquidexi, ^prjpofitionisln.&ideoiftaop^ ftensprjteripfum corpustrans nioeft valdeapp^ns Incapu^c . r Vr n. /- j declararefimilitudineificutdfxim, latimu Hocautemnoneft,fed qu?fecithomines credere locum ef quodmsmadit corpuseorum, ?evacuum,{:uesdimenfiones,qua: quae transferuntur, ac tangere intelligunf'in vafe extra fubiecHet aptanaturafunt* ^ dixit:Et,quiaconteritU5&c.i.&,quia EtfropterboCyquodcdntentunt corpus, qcf cOntiner finis conrinens, Jiutfitm multotiem tntitatur, con- *i eft locus in rei veritate,transferf tintutt fermanente , >./. MI in &fr ^ manente non txanfmna *.,. , .o i.. bili,inquibulda rebus per traslano jj y*fitexiJlmaM quod eft alitjUd nemcorporis,vtacciditaqux,quau dimenfio inter fines, &" qtiod eft do tr&fcrfa cypho, flqii fuperncies I. aliamdprtte'r corpus, quod trans* cyphi permanet,ficut erat , qn aqua fertur.Etmhdtfe kettle, fed ca- crat in eot&eximmaturq, locus eft J i r ni i tale,l.qj non transrert per translatio At>myfum<iuoMet corpus, qmd nemlJcati-.ideoexilfima^ bcus unque corpus Jit corporum , qua eft vacuu,& dimenfio,qux eft inter transferuntur, &' nthtl eft htc to- f iiperficies coiporis continentis lole,W innatafnnt tann. catum.& admuat etiam hanc exiffi Cum declarauit q? locus non eft f ',nullum corpus remanet inter fiifof a,neq, materia^ & dedit fimilitu- peificies vafis, ficut dicit Arift.pof h dinenvx qua apparet q> loc9 eft for D.incoepit contradicete huic opima, Scdiflbluitillam^incoepitdare nioni,& dixit : t nihil eft hie tate, fimilitudinern , ex qua apparet etia &c.i.& non fiint hie dimenfiones e q? locus eft Dimenho,qu2e eft inter paratae in va(e,quae remanet vacu?, jfupecficies corporis continentis ex- poft^ corpus feparatur 4b eis.fed,cii M. tiunei.v.g. dimenfio , quae eft inter aliquod corpus feparatur a vafe,fta fuperficies vafis . ifta. n. eft opinio tim cadu in ipfiim aliquod coipus, magis apparens. qm primum notu quodcunq, fit,aut aer , aut aqua: Sc eft 5>aliquid efle in loco eft ficut non eft hie coipus,quod feparatur a ftquS in cypho. Sed vnu m locus f i t corpore,ita , q? inter ilia fit non corJuperficies cyphi,aut inane^quod in pus , fed omnia corpora contangut telligitur inter fuperficies cyphi,ha- fe,& non dmiduntur abinuicem . Sc bet perfciutatione . videtui.n, q> fi- hoc apparet 3 Cataplora, & de alijs, gnincatio vulgaris huius przpofi- qua; aixit.Et dicit q?, fi eflent hie dilionis In,qn dicut aliquid efle in lo mefiones, in quas caderet corpus lo coeft circa vacuii quod vulgus in- catum , contingeret vt quibbet loc* lelligit in vafe.&>fi ruent demoftra eflet locus cuiuslibet corporis. & fie

Liber Quartus

137

A jgnisnonenrtpropriuTuperiori,& 4quaf(?'p4rtes4qH4,cftille,qui& we t*:ia inferiori. EtcaufaJ hoceft. translertttr ,qtu<inon "yemuntm ah fiomb'ab ^ ittdimenfiombus abftractiSi /; ; n i . /- . i -.. < i i ilium Locum, aut eft Dors in Loco* OC VitCUU 11UI1 1U1U lUlltlVllit, VJUIU funt dfiac, diuerfantuf,(ed nai ura earu eft co- tjuU eft locus ex toto ccelo. ftb diucr fimilis: b fines autem coiporum di Ifta: font aliae rationes, n quib' 37 latur.fed uerfenttfr f m diuerfi tatem natura- declaratc^ impoflibile eftdimefio rutura ea rueftcofi rurh corporu: v nde in eis inuenitur nes efle feparatas per fe extra mate milis. Ide iuperiuS)& inferius: c& ideo coipo- riam,& forma,& oTa accidenria,fiinfra. co. ra mouetur ad fiia vlrima propria, cutexiftimant dicetesvacuii efle. 41. Et dixit: Et,fi eflet hie dimefio ia b Fines ta,i.exiftes per fe extra fubie6tu,i.fi ccrporu Si autem effet aliquod fpatiu tres dimefiones, quibus corpus deft diuerfant" fecudiidi aptum natura, ac manens in eo nitjexiftutper fe fine fubiecto.D.d. uerfitate de loco, infini ca vticp eiTent lox perm anes in cade difp6ne,i.n6 traf natoraru ca.translato.n.aere,& aqua,ide mutabilis,neqitranslatabilis,fm<p corpora. facienc parces omnes in to to, exiftimat opinantes hoc. D.d. tune Id i.c.de quod nunc coca aqua in vafe.fix loca diem infinita, &c.i.qm,<i loc* mui autem 3dlocus erit muta' eflent dimefiones abftra^a mate tus:quare eric loci d(. ali us loc9, pora mo- eaautemalms Ipcuspartis, in ^ eiusfmtinlocoeflen mturadquomouetur,ciitotuvastranf tiailter.qm,fi locus fit ties dimefio nes in uibus > 4 rubijciuntur dimenMriJ'wfcfWr?fed ld^*m q"enim ^^ jjficiatur vicifsim transfer un tur aer,& fionescoiporis,&corp9,&quahbet per ilia, & aquajautpartcsaquapjfednon, pars eius habet tres dimenfiones, HU 'ide ^ *n ^uo ^unt>^oco> 9 Parse^e*us necefle ef I vt fubiec"tio toti' ia loco fit ad modum fubiectionis partis cce.c6.& Ioci,qui eft locus totiuscceli* adeo,a,qnaer,auiaquaintratin vas > lubiicientur rm tres dimeniiohie v nesmtri bus dimefionibus vafis,C 4 ne ttmcl e fc S 6c > cA jfint infimta . aqua, qua: funt inane. & fifr conringit vt medietasaqu^fmtresiuasdimenfiones ^bijciafin tribus dimefioni tesfaciwt m toto,qu6jMU4 tet<t tr4nslatttm:crjtc locus ettam ha W*/ alium locum, & erunt mul taloc4 wfinul erlocH*ParM,in fu moHetw, quango tramfertur 2 l n i - t j r t totum -V^ non eft <thu* locm ,fed Me.locM ettim, dietatis}& ficpl0cedifr in infimtu, ex quo conringit loc^ efle infinita cum hoc, q> conringit ^dimenfiones partis uibi,ciunt;etiamdmien; fiombusjinquibustotumfubiicid & fic emnt a?menfiones m dimenfionibus in infinitu. pars.n.indiget Phy.cu co.Auer. S di-

Phyficorum
G dimenfionibusper(e,inquib*e3ci- eriam in partibus aquae. Et hoc in 1C ftat,ficut totu cxifKt. & differunt a tendebat,cu dixit:& locus partis, in toto dimefiones parti$,qu sue fuu quo mouetur, qn traiisfertur totu vbi, & indigent cxiftere m dimcn- vayion eft alius locus,& firr partes fionibus totius,quc. funt fuum vbi, loci.& continget vt cum eo transfe itt)<j> fim diueffe a dimenfionibus rantur dimefiones,in quibus fubij~ hocintendebat, ' ' cum di- ciatur aqua, & partes aquae in vafe. totius. t xinpartes.n. &c.i. qm quemadmo- &,cum transfeitur, continget, vtdi du fm totuaqua,qua: eft in vafe,in menfiones, que. funt in vafe, fubi j~ diget dimenfionibus, in quibus fil- cianf dimenfionibus, ad quas tranf bijciatur, ita partes aqua; indigent fertur vas:& fie, locus moucbitur j> dimenfionibus,in quibus fubijcian fe,&eruntmulta locainfimul.D. tur}qtue difierunt a dimenfionibus d.locus.n.in quo eft aer, &c.i.dicitotius.qrn,fi dimenfiones parris, in mus.n.fm noitra fentenna, q> vas, quibns fubijci^ eflent partes dime- in quo eft aer, aut aqua, aut partes H fionum, in quibus totu fiibijcitur, aque^eft illud,quod transferf'pei fe, L tune pars non eflet in loco per fe, & aqua exiflit in vno loco, qui eft neq; torn etia.totu.n.eaam eft pars vasnio quia aqua,aut partes ei'traf" totiuscorporis continentis,&illud " '" ' ferunturperfe,pertranslanonevacorpus alterius corporis contineus fis ita,( hnt i loco,qui eft pars loci, ita,c[> fit pars totiusmundi. & con- ad quem transfertur totum Vas,qui tinget in dimefiomb9, in quibus fu eft pars loci totius mundi. EtHic bijcitut totu, vt indigeat dlmeftoni funt multa impofia manifeftiora bus>in quibus fubijaan^ & illas di- iftis ,qua fequuntur ex pofitione di mefionesalijs dimefionibus,&fic menhonumfeparataru,qu^poftdi ininfiuitu. D.induxitetiamaliud cetAri.qnloquef'devacuo. ledifta impofe,& dixit: & cu hoc erit trans impofnbilia,qux hie dixit,fequun^ Iatum,&c.i.&,cu pofuerimus dime ex pofitione dimenfionis feparatae, fiones efle feparatas, in quib9 fubij non fm q? eft dimefio feparata, fed ciuntur dimenfiones corporis, con- f m q? poniif locus . Et Alexan.dicit Prinu *I tinget vt loc* mouea^ effentialiteiv in hoc capitulo quod eft valde dtffi M & indigeat loco.qm, cum vas tranf cile, & exponit ipfum duabus expo tf^0** feitur de loco in locu,& in eo fueritfitionibus.dixit.n.q7,cu dixit Arrft. ' aqua^aut aer, cotinget iieceflario,fi aqua.n.& aer, quando transferun^ cut vas fm totum mutat bcu, vt di &c.fbrte inteudi t. qm, li locus eflet mefiones,in quibus eft aqua,in va- dimefio, cotingeret vt partes aqua^ . fie locus mdiet lo quando aqua transfertur,ageret ilfe mutet locii.& co.&,cu transfertur ad alium locu, lud,quod agit aqua,qu^ eft in vafe, fient in eo alix dimenfiones perma quando vas transfertur, i.qm dime nentesinvafe,qux mouenturper hones, in quibus partes fubijciunfi inotum eius. & uc cotingit vt in va debent transferri cum ipfis parti& fint locainfinita, quia crefcut in busrficut conangit, fi aqua eflet in vafe per motum,&totum remanet, vafe in dimenftonc, vt dimenfio,in quia aqua remanet. & fifr cotingit quaefljtransferatur cumvafe. & dicic

Liber Quartus

138

A dick qp fimilhudo inter hare duo, nitnr panes moueri pet accidens.& D quae fecit hanc confecurioncm eft, forte hoc turn conccdetur, nifi poft qm vtruq; eft pats todos,et pars no conceffione eius ,(j> eft locu efle comouefper{e,Cqmaqua,quxeftitt unens.quiveroponitdimenfione^ vafe,eft pars cougregati , ucttt pars qua: eft inter fuperficies condned* aquas uaslacc eft pars torius aqug. efle locu,opinaf partes efle i loco &,cu illud, quod cotingit in v traqj eflenrialiter . 'Et ideo vf q? noftra pane,eft ide,& vas , qn transfertur, expofitio eft rcdior, quia eft fiuida & aqua exiftit in eo, nansfertur cu ta fup hoc,q? partes Hint in loco cco dimenfio,in qua eft aqua,& con fenriahter: & noc iequi^ex fermoc tingit vt (ubijciafin alia dimenfio eoru.& impoflibile, ad quod indune,ita eft de oTbus pardbus cuiusli- citur,eft eda manifeftu , f!q> vnura bet moti.&,cu ita fit, quodcuq; cor translatu transfer^in locis infiniris. pus transfcr4necefle eft vt per traf- & f m hac expofitione Iduxit aqua tanonem eius transfeianrur dimen id vafe,vt appareatq? condngk eis fionespaniumeius,&fubijciantur q> pars debet efle T loco efsedalicet, in dimenfionibus loci,adque tranf ucut aqua I yafe el loco efserialiter feruntur: & fie in illo loco congreEt materia etiam videbitur gantur dux dimenuoncs vni pard: vti^ efle locus ,fiinquiefcente & fifr dc alijs partibus:ct dcmdc,qn aliquisconfyderetj&riofepara Jfecunda transfemir, transferuntur to,fed continuo,Vt4i,fi akeral cum vnaquaq; pai te due. dimenfio cftquippiS^quodnucquideab neSj&fubijcieturin teraadimefio nc:&ficvnaparsinfecundatran bulft^mautenigrii&nuiic lationc, fin fecundo loco habebit dunenfioncstresr&ficquantoma- -.^^-^ Qr. , giscorpusmouebiturmloco^to materialc&locus pertalem magis habebit dimcnfioncs: & fie quada efle vnma^nationem. vna pars habebit dimenfionesinfi Veruilludquide,qm quod erat p6dufde. mtas infimul. Secunda expofido aer,hoc nuc aqua efttloc'vero, C ell,& eft manifeftior, vt dint & elt, qm vbi nuc erat aer, hie nuc eft f vtcotradidiofitde parabuscorpo aqua* Sedmateriaquide,ficut ris,quod eft in yafe tantum. hocn. didiura eft in prioribus,necp Cc* manifeftumjdfjfijfi locus fit dimcn- parabilis d re, nec^ contines eft; fio,qJneceneeftvtcumaqua,quae Jocus autem ambo. cftinvafe,pertranslarioncmvafis, MaterU Et exifcmttv qiibd l transferatur dimenfio,quac eltm . . ipro.exquofequitur,vtaqua,qu eftinvafe,habcatlocaittfinita.& tufucrrtpoftafecund*hoc, hoc,ficutdkit,eftmanifeftius,{: inqwcfccnte eftalitptodtranfmu aquSquiefceiceflenrialiterinvafe, tddt^fwawdfeparatHrSd &moucn per accidens,q partes cflc rtmMft JJ* " J f 'J ~ f^nmm. >f tn Trap in toto hoc modo. & eaam ma xdcinado no fequinuvnul po; P

S ij

Phyficorum
tranfmutdtur atjiM, CTnon ejtfi fit fubieclum ttanslationis,Cloa!$. K parataayaCeJedcontinua turn &hoccxiilimaturmaxime,qnali. * r. / rf jr^ quod corpus tralmutatur in almd. let aer abfa eo, quodfepa- ^am vbfquiefenttj abfq. ^g , fedrcmanente continue.Et paiatur ab eo,fed remanet cotinuu quemxdmodum in alteratione eft cum illo vbi.vt aqua que_ in cypho, dunud, ciuodnunc eft album, fir <!uae tranfmutatur in aerem abfq>

tr,*f T<retr^ :SHK$S2 nunc eji durum, erfritufiut mol j^ tranfmutarionis efle infimul

le (ex quo dicimus materiam ejje tdiauid}ftmiUterexiftimamwlo~ urn ejfe hoc modo imaiinationis. , -/ / _ . . / Sedilla extjfimamuspropter hoc, H <juodillud,ejuodfuit aer, efl nunc aqua: locum yero exiftimamw ef fwuiaybifititaer, illicnuncett 1 J ' . ' ... aqua. Etmatmajicutdtxtmu* eftfeparata a re, ne~ que continent iffam: in loco eji ytrnnquc. 3* Cum poiuitq) locus vr efle aliqS quatuor,&q7non eft aliquod triu, f. forma,aut materia, aut dimenflo inter vlrima corporis continentis, & dedit fimilitumnes, qua: faciunt exiftimare vnumquodq; eorum, & I primo dedit fimilitudinem,qu^ facit exiftimare locu efle fbrmam, & qua; facit exiftimare locu efle vacuum,incoepit eria dare fimilitudine, qua: facit exiftimare ipfum efle jnateria,et dixif.Et exiftimatur ma teriam efle locu,i.etfimilitudo,qus eft inter motum traslarionis,& mo turn tranfmutarionis, qua? eft gene rario,& corruptio eft, qm vtiuq, in digetaliquo, in quo fit tranfmutatio.& ideo exiihmaf'qj illud,m quo eft tranfmutado fro. geneiatione, & coirupdouem,quod eft materia,

cii vafe, facit exiftimare ipfum efle locum. D.d. Etqueadmoduinal ^arione,&c.i & illud,quod mouit nos ad credendum materia efle, & locfi efr^eft c6fimile.illud.n.quod mouit nos ad crededum materiam L efle* eft fubiedum efle in alterauone.qmquemadmoduinaherauoneauquodeltjluperquodfucceduc f1b,duocontraria,v.g.albedo,&iu gredo,& durities,& mollities,ita, ^> in aliqua hora eft album,'& in alia nigrum, &fimiliterin tranfrnutatione,qu^ eft in ftibf tatia,eaam eft a Tiifmn aliquod fubieclu, vtin tranimuta- Jf."?1/"!* tione aqu? in acre, & aeris in igne. n^,g^J & fimiliter exiftimauimus per mo- fcere ma. tu trasladonis locu efle. locus.n.ita teria. Ide. fe habet in motu trasladonis, ficutI<^11^5^ materia in motu fan iubftanuam, orbb.US. Scfubieftum in alteiadone. & hoc ^f intedebat,cum dixit:itaexiftimaui met.4.&. mus locu efle,&c.Et,cu dedit fimili u- f6.11. tudinem inter caufam facieiite opi nari locum efle, & materiam efle, _ _ deditdifterentia,& dixit:Sed illani, taiio inlo &c.i. & eft differetia inter has duas cofecit co trafmutauones. qm tranfinutado, 8nofce^que induxit nos ad credendum ma ^"j tc* teria efle, eft trafinutado, a qu^ eft }.. 8.me in fubilaria: trafmutado aute,qua; ta. co. iz. induxit nos ad ciedendu locu efle, ?<^-m "ie eft t> trafmutatio in loco. & hoc in- I6l ^ ful tcdebat,cum dixit:qm illud,qct fuit aer,

Liber Quartus
A aer, eft mate ria aqiiai.i.quia tranP ttiateria mutatur,& transfeitur dc forma ae nonfepa- risinfoimamaquje. D.dixitiignfi Ian r r j * ^ declarations <j> marena eft almd a netipftnu locp,& eft, qm c materia non fepaIdc. ?. ph. rattir a re,neq-, contiuet ip(anl:loc9 <5.&qui verdfeparamr,&cotiner.ergo in fe ^jj^cundafigurajocusiioeftmateria. i?0. Si igitur nihil horum trium locus eft,nccp forma, neqj mate ria^eqjfpatiu Temper aliquid exiftcnsalterum,pr^terfpatiu reitranslat^necefleeftlocuef, fereliquuex quatuorcontinen Btis,fcilicetTerminumcorporis. dicoautemcontemumcorpus, quod mobileeft fmlationem* Et,cumlocH*r*ftform ,ne<L a , JrJ a 9y,atma,ne% dimenfio: quom***, /ifuentdimen/to >Conttngef\t fit b*c alia dimenjio a dime/tone ret translata:fe<jtiitur "\t locus Jit reJidmm quatuor, quod eft rltimH corporif continentstfyuodc ottnet corpM contentum , qmdtmatum tfmnmmotu translation*. Cumpofuithicquatuor,quari c cotradidoria naturaliter,& deftruxit tria eorum dixit; Et,cum locus, &c.ideft quomam,fi locus fueiit di nes feparatx, alix a dimenfionibus corpons translati , quod fubijcitur in loco, quod eft impoffibile . contmgetenim exhocvt fimdimcnnones feparatar , & alia impofhbilia,qu2Edicenturapudfermonem in deftiudHone vacui. Etifte {erinoefthypotheticusdiuifiuus.fcd illa,qua: ponuntux in eo , non funt

1 39

contradiftoria fib? nararaliter . & D ideo exiftimatur die probabilc : & Quom6 <bnonvtiturip(bnifiadconhrmS- ^?lf" dum demonftrationem, fiiper qua [heiic5^ fuftentaras eft,qu$ eft congrsgatio pofliimus illorum exiftetium in loco cptinen ad confirte : &,quia conueitunf adinuicem. ^l^^eral^,^ <juoddefim*****# Wni'l \"- c-81 ^ 7Idcturaute aliquidma \ gnmefle,& difficile c ptu locus, tuqmdTe ma teriavideatur^tqueform^tu qmimpfoconanenteqinefooi tefittraslanoeius^uodfertun E pouwi.vidttureirefpaaume. dium almdqmpp.am amons mapmtudimbus.Confertaute ^^ & aer , apparensincorx poreuseflTe^videnturenimnon folum termini ipfius vafis eilc locus,fed et quod intermedium eft>vt vacuum, Et exiftmatur efuod comprActtm e fl maximum <& difficile, et hoc, quod aftarettne* de materia et forma,et qniatra^ M"> translati ejt in contmtnte, et p ip/utn eft qMcfcens. "\nde & afpA ret htc effe ^auam dimenlionem . Et adimat hoc tulum aer,<jw apparet ejje no cor-> f,w>cr tdeofacit apparere quodlo
ctisnontttm

V f f

dc

dio,ita,quotlJit'Vaciiiim. Cum promifit dare definirione 40 de loco, ex quo appareat natura la- Supra.r. S iij C^&^L

coram
G ci,&perquam&flolu5turquftionesaccidetesineo^appareatcaufadiffiraitaroincogmtionefubftsi tiai cins^c fecundum quam connemat omnibus exiftemibus iii loco, &m apparuit^primfi conones cfhiwd, per quod conuemtoibus exiftentibus in loco per fe, & deckrauitfimiKradinc,qua!eft inter c6tinens.&matenam,&formam,& qploco,vtif CorinetHC.VuItaSt K ittiittObilisefleloc^quocircato tusnaagisfluui'loc'eftjigairao bilis tot* e, Quart cotinetis tcr D min* !mobilis,prim*, Loc eft* EtamnM^i ><*/? W ,T . , ^ r trwUttKtCrfmiliterlocw ctM, eft^afimmtbile.Et uleo,cfitcrit altauod continentttntr4<toJnto~

cflematenam,mcccpitdeclarareqj . , -> ifta fimilimdo, qua eft inter conn- t*,ygyw,p* mowtwr mjll ncs,& ifta,cft caufi. difficultatis co- mmc,tuc catinens 4 gnirioni$Ioci,&dixit:Eteriftima< H &c.i.ptt)pterfifitudinem,qnS diximuseffe inter jpfum, &maieria,& foj:mam,& propter hoc et^ qu^da corpora translata transferuntur in MH,eftdignuts'^tjitl9ettj quit cQtmentequiefcente,vtaqu?incypfidcs cyphi, & q? ilfae dimenfioncs luntlocus,C!6girado,&kuiudo,& jpiofundii^imaginanf ilhc. qm,fi iuperficies vafis corruperctur apud exitum aquae, non fecerent appare le cb inter fuperficies eiusefletinane.& ideo non exiftimatur hoc in cokimna,qa? trlsfcrtur in aqua de I loco in locum. Deindc dedit aliam cau/am,qitani nodum dixit , & eft, quia aer,qui eft in vafe, eft infeniiRlis.&eKcaufefbrtis. qm propter hoc,qm aqua extrahi^a raf e, exifti jna^q? vas eft vacuu.& dixitilt adimwtnoc,&c.& e fcrmo manifcft9. ,, , Vtautem vas locus eft,qu! C5sfcmpOteft,fic locus vasim mobile* Quapropter , cu in eo, quod mouec, quippia moueat, muteturcpid,quod intus efl,Vt in fluminc nauiSjYt vafc magis In definirione loci aliam dfiam 4' ponitinteri|>(um1cvas.&;eft,qm vas eft cotinens^t mobile cffenaaliter, locus veto eft connens immo bile,nifi p. accides. D,dudt: Et idep, cuniTueritahqtiodcotincnsintrin ^c"r quod mouetur in aliguo mobili, vt nauis,tunc continens ita habcbit fe apud ipfum ,ficutvas, non M u cut locus,i.&^quia loc* eft immobilis eflenttaUjer,kleo quando loca tumrueiitintraa1iquod,&illud,in a quod eft,Cin quo eft , mouet'et, vt nauis > q11^ mouetur intra flume er P motumfluminis,rancnon dice muscH iftud continens habetfede contento, ficut locus, fedficutvas. Deindedixit: Vnde necefleeft vtlo cus f lt immobilis>i.&,fi hoc fit manifeftum deloco, nccefle eft vt loc* fuimmobiliseflenualiter. Etideo melius eftfi dixerunus <$ flume eft locus

Liber Quattus
A locus nauis,dkere( totum flumen eft dignius hoct (| continens naue. qm flumen f m totu eft immobile: rion.riieft mobile, nifi f m parte*. Docume- Et fignificat q> locus no mouetur tiim. eflermaluer,fea q? locus eft illud,ad quod mouet"ies,& quiefcitin eo:&, fi aliquid mouetfad motam ic, tuc moms eius eflet ociofus. k hoc apparebit in alijs locis. Et,cum dedit hanc differentia, dedit definitione, in qua peificmnrur omnes differen ri? determinantes natura loci, & di xit: Vltimu igif'cotinentis, &c.& in tectit per vltimu fuperficie contine tem,& per piimu fuperpofitam cor pori.pnmu. igitur eft dfia, per qua difiert cotmens a:quale ab in?quali,& pei hoc,q> dixit Tmobilis efleiidaliter,diftinguitur finis extrane'a fine natural), C.q eft fimilis locate. Atqp propter hoc, medium coelijSC vltimum ad nps circula ris lationis videtur efle,hoc qui de furfum, illud vero deorfum, maximeolb9 proprie.qm illud quidefemg manet,circuli aute vltim um, fiir fe habens manet Quare, culeuequidcfit,quod C furfum fert natura, graueveroj, q3 deorfum, qui verfus mediu continet terminus deorfum eft, ctipfum medium+qui vero ver fus vltim um furfum, dt. ipfum vltimum* QC propter hoc vide' tur planum quodda efle, dC vf lutivaslocus^et continens. Am plius,fimulcumipfare quoda^ modo etiam locus exiliit.Gmul enim cum finite fines funt* Et propter hoc optnatttr omnes bomtnes ^nod medium

140

yltintutn metns rircttlaris e&locftf,hoc quidemfiipmtts, hoc yero hoc eH quanta hoc eft femper permanens , & "\lttmwn circuit eft permanent m eadem difrojitione. Cum igitur leuc ntturaltter adfa ad infenns jtunc infer ins eft >//*mum cotmens ,quod eft "Verfa me diitm,iy ipfam medium, &fupe rim eft yltimum continens , quod eft "^erfits extremum ,& ipfiun extremu.et idea exiftimatur quod locus eft ahquod planum,^ quafi eft yas cotmens, Et etiam locus ,ef resjuntinfimuLjlnes enim, (Fyf mtum apud ipfosjimt injimul. Cum pofuitq?loc9 no moue^effentialiter, dedit fup hoc ronem famofam,& dixit:Etpropter,&c.& in tedit jj mediu coeli, mediu mudi,& p vltimu mot9 circulans , concauu orbis lun^.D.d.hoc quide fbperi9,i. vltimus moms circutaris motuil or biu,(jeftoibis lun^. D.d.hocvero infeii'.& intedit mediu mundi, q<! eftloc'terr^. Etdixitpiinciparr,& vere . qm h^c duo loca funt fiipius, & infen9 fimpPr: qrf no ef I ita de lo co aqux & aeris. Ioc9.n.aque eft in fenus,fed mm fimpfr,& uTr aeris lo cuseft fuperiusjfed no fimpFr,D.d. phcker,8c quia illud eft permanens. & intedit loc aeri* mediii verum mudi.D.d.& vltimu nrculi eft permanens in eadem dilpofitione,i.quod non poteft tranf idc-4. coe ferri ad inferius,neq; ad fuperius,& fi mouef ckculanter . Et ifte fyll's eilcxduabus affirmatimsinfccuu & iiij da

Phyficorum
G dafigura,&componific.Superius magnet< debet efle fixfi:& vltimu circulatio nonfenrituc de a<jua. & feimo de. nis eftfixunv.oijgofupeiius eft vlri- hoc ent perfedc in hbro de Coelo, Sofo pri- mu circulationis. Etpoteftdiciad &Mundr>. hie.n. loquitur de loco Sofofcffa hoc.qm,qa ratio eft famofa,n6 cu- coivvniuerfaUoTbus corppribus na Quado $ rat vd in hoc duab9 affirmaduis in tnralibus, D.d. & idco exiftimarar p6 maior fecuda figura. Etpot diciadhoc q? locus eft,&c.&quia corpora tras coMcrrir", fyy propofitio maior conuerri^qn feruntur naturaPr ad vltiraa,f!ad fu areuereex addiifeinoc,f. vtfixufitTmaximo' perficiescontinetesipfa,&quiefcut ambabus fup.iori.qm tunefilFscompontffuv in eit/ecwidum conuenieadam,& affirmati- Superius fimplt eft fixu,qS eft in vl fimilitudincm,necefle eft yt loc? fit in fu" uis in.i.fi- umo fuperi6n:& fixu, quod eft in vlrimns: & quafi eft vas coutinens, .-* j Pi^ra co! yldmo luperiori, eft vltimu in cir- n6inane,quod eft intervldrha.no 3?. idfc i. culaa6e:ergo q3 fuperi9 eft fimpfr, enim eft conueuienda inter inane, phyfi. tj. eft vltimu in circuladone. &fifi:df & corpus,a neque in eo funt difie- Priaexpd. H de inferiorijf!q> cu addirai ei, quod rfcnriae,quibus dhridatur in fupeii% I* eft vldmo inferiori, tune conuerfio &infenus. D.d.&edamlocus^c. eritvera. Et^quiaver^definiriones & forte intendit, quoniam locust&l debentconuenireoTbus fpebusrei locatufuntreladua,etreladuaiune definitacjincoepit declarare quo ifta infimul, & cum alterum aufertur, definido loci conueriit duabus fpe- aofertur & reliquum. & hoc no inciebus loci,f!fuperiori,&inferiori, uenitur,nifiinloco,quienis,fuus & dixif.Cum idtur leue, &c.i.cum tin. bfinis.n.non inuenif,nifi qn in jgi^leue transrer^ naturafi:fuperi9, ueiiitur illud,cuius eft finis, & defi-'bfinK * & transtdrfnaturaft ad finem con- cit per fuii defoftum.&, fi loc9 eflet' j??^ rinenterergo fuperius eft finis con- inane,non eflet neceflarium in fuo ^ n\u^ Dubium. nens> Etexiftimaf $ifta coclufio efle locatum efle: & tune inueniref cui eftfieft vFis,& in tertia figura, quod no locus fine locato. Et forte inducit' !^.conf* Sokuo oportet. Sed ifta conclufio eftvfis, perhoc larionem,qua declaratq? ^^d qa minor conuertif vKs affirmati- focus debet efle permanens cu per- da ex p& ua.vn fylFs componii? fie in piima manenda corporis in eo. figura.Superi9eft id,ad q3 transferf leuc naturafi::& illud, ad cfi trasfer corporibaijimflicibtumolrilibitt. Ga. 9* tur leue naturaliter eft finis vltime, Viigit corpori eft aliqci circularionis:ergo fuperius eft finis corpus extra,cotinens ip cpntjnens, qui vicinat'corppri vldfum,hoc i loco e:cui vero mo. Et fifr concluditur q> inferius et,fi aqua eft finis aquae, f.concauum aqua;. no,minime.quocirca uer c h 5i
n/*1 Clft-kAft'All 1>H A / 4 ^^T **-rtlclrttH*^

Etdixitr&medium.quoiiiagraue f L . ' partesg.demoue^ -i . finem,f /!- .^ /-<?._-?_... buntipfi9.c6tinetn.afemuice. non quzrit hue fi nifi fm q> eft medium todus, non totu aut eft gde vt mouebtf, eft f.m q> eft finis aqux.&,fi non, tune vero vt ndn,vtn totufimulI'd terra moueretur ad aqua, vbi eflet cu no mutat, circulari ter at mp 9 finis ciusrficutfcrmm moueturad uebit(partiun,hic loc e)& fur Turn

Liber Quaitus
A fumquide, &deotfum no.cir> culariterautenonnulla, aliave ro furfum , & deorfum , quae^ cunquehabentdenfitatem, 3c raritatem,

141

cfi uihil fit extra ipfum . & ideo di- D xit : Dicamus nuncigirur,&c.D.m coruit declarare quid fcquit1 ex hac politione,f cj> oe,extia qcf nihil eft , non eft in loco fm totu,& dixit : 8t io,fi pofiieiimus totum, &c.i. & p.g DICMWU me igitur, quod quod- hoc,fipofuenmus totiiefle aqua, libet corpus , extra quod eft aliud tune aqua non eflet in loco f m tocorpus ,quod contmet ipfum f ittud tum,& eflet immobilis fm totu , & tune partcs eius iieceflario mouecorpus eft m loco, et quodLibet cor- renrtn loco,cii eflentcotent?. & i6 pus , extra quod non eft altud cor- partes mundi pofliint moueri mopus ju>n eft m loco.et ide>jipojiie*> distribus motufi,f. qm qu^dapaites mouen^circularitcr,& qu^dam rinws aquam ejfe hmoi, tune far fuperius:&eft oe,in quo eft raritas, B tcs eiuseffent mobiles. qu4dam.n. vt aer,& ignis: & quedam informs: E ejfint continent es quafdam.ipfa & eft omne, in quo denfitas eft , vt Itrro ficudwn to turn quodammo- aqua,& terra.Ergo difpo I toto ma Dfgrfio nifefta eft, & non accidit in ea qo . do ettmtbihs , & quodammodo & fifr non accidit q6 in (phzris c& wimobiUf , qtiomam Jecundum tentis de numero fphaerarum coele qitod eft totumt non tranfmutat ftium.fph^ra aut odtaua no contetnjtmul locum , cr alto modo mo- ta,fi no accidit ei mows jpprius , & totus orbis , qui mouetf rnotu diurttetur ctrctdariicr : ifte.n.locta^ no,accidit in eo magna qftio . qm locus parttttm: ctquadammoHen mamfeftu eft ipfum mouen: &,cu turfeperttts, &1 qntdam mfe- oe motu fit in foco,necefle eft vt to rtus, non circulartter , <y qn- tus orbis fit in loco.ergo fumus inter duo, aut ponere q? aliquod modamjuperitts , C7* infer itu ,<y rum non eft in loco , aut ponere <p C e0 omne, quod abet denjitatem, locus eft inane,& dimenfio. loanes veropphocobedithuic.aocuee, & dimenuone,& vacuu , no nnem improba43 Cum declarauit, ^ locus eft pri- conoincnte,vt dicit Arift. licet apud (to ptia . nwm continens,& declarauit prius ipfum non pofllt inane feparari a g> no oe corpus ci\ cotentum : qm, corpore.qm dicetes vacufi efle,funt n ita efle^tuc infinitu eflet in aAu: bipartiri. alij.n.dicunt ipfum (epalecjui^ex iftis duobus vt no fit om- rari a corporibus,& ali; non,quorfi ne corpus fm totu in loco eflenria- eftloancsgiimaticus. Et Arift. di- S liter,(ed illud,extra qcf eft corpus: il cit,cu hocpoft,q5 calu,& aTa funt lud aut, extra quod non eft corpus, in loco p accides. & in hoc dubita-* op.*Thenon eft f m totum in loco eflentiali uerut oes expofitores.Themift. ve^ miftij , ^ 9 6t rec nas; . ter . & ifta eft difj-ofitio tptius , fci- ro dicit rndedo <|> corp coelefte n6 Jicec 5> non eft in loco eilenrialiter, elU loco fm totu, fed fm |>tes,f fm Jj^ jf' ' '

Phyficorum
G orbes, quos continet maximus01bis, ficut eft difpofitio in toto mun do.fingit.n.ch caufa in hoc eft, qm corpus codefte non e mobile f m to tum,fedfm partes, apudipfum / I partes coeh funt in loco, quia conn jnent fiias partes, fed quia corpus al " - ftellarum ~ tiffimum.v.g. orbis fixajfu non contmeifab aliquo, concefit <j> hoc corpus eft in loco pp fiias paites intrinfecas uii, fiqua: funt in concauo eius.ift^.n.partes mouentui circa conuexu, ficouexu corporisjcirca qcf reuoluun quafi circu"Tr'ia. to co det ipfas,licet fit intra.Et hoc idem uaThem. coiuulglt tol[ o^ (jfi mouet"1 mo"" tu diurnQ,<j> eft in loco f m partes. CjU funt in concauo eius: fi dixenjnus q? motus flellati eft ali9 a motu orbis.ergo mehus eft diceie q? to tii corpus ca'Iefte eft \ loco,ficut dicimus in corpore vltimo, ffm partes,q funt in concauo. aut dicamus ipfum efle in loco vtroq; modo, (i quia partes eius flint in loco prater vltimu,& quia partes cocaui fiint 1 loco, fi poiuerimus cp motus diurnus eft totius orbis eflentialiter, & . . . noftellati.&hoc e necefle fm fcieu Totii ni ^ natuiale.Et i hoc,q<f dixit TheJ miftiusjiimt qones no modicc.qm hil aliJ e quo df fphzra moueri fm oes par^ panes. tes,& non mouet"" fecundu totu : & lde.i. ph. tot- n -^] a]|Ui ^ jj partesJEt et viCO.I7.6. , * n. i ? / - i vh. t.c. JSy dcmus Anft.m vltio fexti,qn loqui tur de-qone Zcnonis de motu fph^ lico, ponere fphzra moueri fecundu totu, & fecundu partes, & q? fecudfi totu mutat loca diuerfa fecu <du forma tm:feciidu aut partes, fecudu forma,& fubiecT:u, vi. I illo de clarabit"". nihil eft igit hoc, qd dicit Themift.q? ca in hoc, cj> fphtra no eft in loco Jiajpir,eft,c]uia mouetur fecundu partes, non feeundu totu. K Si igitur aliquis dixeritq? hcceft intentio Arift. cu dixit fecundu.n. qcf eft totum, &c. Dicemus ad hoc CKCU dixit fecundu.n.cb eft totum, r \ 1- SoiUUO non tranfmutat locu, non intendit corp',qd mouefcirculariter,{ed intendittotumundu.&jcum dixit & alio mo moucfcirculariter,intedii Cf toti atmbuif" mot9 circulahs pp quafda partes,corpora cffleftia, ti. cut attribuitJei redtus motus ^>pter motii elementoru,quz Iunt et qu^ dam paites eius. D.d.ifte.n.loc9 eft locus partiu,i.locuseius, q3 mouetJ circularittr,cum illud, qcf mouetur ciiculanter eft pars totius. locus.n. fimpfr corpons, qd mouetur circulanter,eft locus eius partium: ficut videmusThemiftium Itelligere ex iThemiu verbis Arift Et et fecundu cxpone Themiftij, cii Atift. dicitq? coelum eft in loco p accidens, intendit cf al teru co-lorum eft in loco,f.orbiu:& illud, qd apud ArifLattribuitur ah- jjj^ q j cui pp fuam parte, eft aliud ab eo, apud Ari. qdattiibuituralicui peraccides: & auribuif io -noibus expofitonbus.vt dicit The r11 $s. i /-ii r i uiaptc.e mil bus, dilplicet vt ca-lum fit in lo aijefab eo co per accidens, & dicunt ipfiim ee in loco fecundu partes.Themift.ve qutodatm ro dicit q? Arift. vtitur hie illo, qj e buifalicui p accidens,large,de eo, qd eft com- ?t{-acCph| mune ad acchs,& ad pte.& hoc de- ^.i. beremus dicere, fi no inuemremus aliquc modu veru,fecundu que diceremus ccelu ee in loco p, accides. oes igifholes, vt apparet de eis, no potuerunt intelligere verba Arifto. recle. Auempace vero rfidit in hoc Auepaco loco fie. qm fphzra, fecundu q> eft Hifpani fpha;ra,n6 eft in loco, quia aliquid PUU' extrinfecum continet ilia, & q? noc proprium eft coipori reclo,n6 corpori

Liber Quartus
4 pori rottindo, & locus fphxtx qui fingitur ab ifto,fecundfi q? eft fph? ra,cft conuexum centri, circa qcf ic uoluitur . qua/i igif'locus eius eft fiiperficies couexi>qd cotinet fphc.ra, & eft quoda mo contmens fphe ra.Ecnititur dicere q? definitio,qua induxit ArifLin loco,qm eft contities dmifum a re, debet inteiligi in corporibus reftis ab extrinfeco,& I rotudis ex i trinfeco.Et dicit q> cau3. in hoc eft. qm corpus rotunda fi nitur p_ fe,& corpus recliarum dime fionu finitur pei aliud. & io corpora re<fta,f elementa indiget in hoc, cbfiniantur corpore rotundonotuCottfl to- ^ ve*non m"iget corpore extrin tiidii finif feco. & caufa in hoc eft ? qm linea f f& cor rotunda eft j)fecla,& no pot recipe E?1* r?3 * re additione, aut diminutioiie: liualiOd^ weaveroredaeftdiminuta .Etfe3.phy. co. cundii hoc fph^ra erit in loco fim7 4 pliciter, & eflentialiter, ficut erunt Improba- corpora fpherar re<aa,& ois fphera aopnraa. .coeleitium,qna , n*cotinet ~r- ' alia i- iptie^ ru f ru ra,habebir hoc paccidens: & fecudu hoc oe corpus fimpPr erit I loco eflentialiter. Et vf mini q> hoc, qct narrauit Auepace, e opinio Alfarabij. Alfarabius.n.e,qui pofuit fe co tradiceiite qonibus loannis. & vna illaru quazftioiiu eft ifta, qu^ inuenitur in libns noftris, ficut inuenif ex verbis Auepace, & no incidit in , manus jioftras.Et,cu ita fit hoc, qct dicit Arift.cjj oe corpus,extra qd nihil eft,no eil in loco,& q? oe corpus extra qcf eft aliquid,eft in loco,e fal fum. Apparet.n. ex ifermone eius iu hoc loco,q? corpora naturaha apud ipfum funt tribus modis. eft n.mo dus,qui eft in loco eentialiter, Hcor pora red:a,& modus,qui eft in loco $ accidcns,& hoc elt corpora rotiida,& modus,qui eft in loco pp. fiias D partes,& hoc eft totus mudus, f cor pus compofitu ex corporibus fimplicibus quince. & totu hoc mamfeftum eft ex fuis verbis. Nos aute' Auer.fotti reuertamur,& dicam9, qm,cum fit no^&ternotuper feq>locus,fecundu q?eft JJo'**0 * locus,eft equalis locato, manifeftu eftq? fuperficies couexi cenrri fphe; ra: non eft locus fimprr. non.n.eft a*qualis,nifi fiiperficiei cocaua?, no oibus fupficiebus Cphxix: & locus eft ecjuahs locato,quia oes fup.fi cies eius f imt ^quales oibus fuperficiebus locari. cequalitas.n. df duobus -. modis. df.n. fecundu continentia, , _ ., & fecundu hoc df q> circulus eft x- tas df dua qualis figur? reftorum lateru:& dr b'modjfc. et, qfi duo ajqualia habeut meniura coem,qua menfiirentur: & fecu. du hoc df corpus efle jequale corpo ri,& fiipficies iup,ficiei:& if la ^quahtas no eft vera de loco, nifi inane eflet. aiqualitas igit"propria loco e, ^qualitas fecundu continentia. ex hoc igiif apparet manifefla q? fpha: ra,fecundu q? eft fphaera, no eft I lo co fimpFr, nifi accidat ei hoc, ficut accidit fphxris coeleftibus,quas cotinet alia fph^ra extrinfeca. Et hoc F apparet et ex hoc. qm primii n otu Qt . eft de loco, q? collatio rei ad ipf iim eft ficut collatiot[contenti ad con- fa.i; cot{. tinens: ] ficut dicimus q?aqua in nentis ad cypho non eft ficut collatio totius c6tentu, ad partem, fed dicere fph^ram efle in centro eft ficut dicere totum efle in parte, non ficut dicere aquam ef fe in vafe. & ideo, fi conuexi'i centri dicatur efle continens fphf iam & illud extrinfecum dicatur efle ce tinens, erit fecundum a;quiuocatione, quia in altero flint vere propnctaces loci. eft cuim continens, &

licorum
? & ^quale, & res eft in eo ficut aqua, non eft in toco,u*cutAIex. incetide* fi in cypho.hoc igit'totu demonf feat bat in expofitioc loci huius,vt poft veritaicm opinionis Arift.& falfita videbitur. Et apparet ex hocq>cor-< tc eius,quod intendit Auempace,& pora attribuunf loco tribus modfe, qcf impoffibile eft exponere verba j? fe,& per actides,& fm paite,Vt in* Arift.itaq? definirio, quam induxit tendebat Arift.& q>oes expofitore* de loco, fit cois corpon fimplici, & non potuerunt atdngerc nanc* rotundo.Nosautedicamus,qm,cu pofitione,&q>Auepace dimifitfcf fit fixii fm totu, necefle eft vt hoc monem Arift.& errauit multu.Scd jno fit quiefcens. &, quia quies eft cnmif fuper hoc, fi corpus Coclefte ei p.p. quietem cctri, q3 eft in terra,. eft in loco per accidens, ergo motic & quies eft, quia e in loco eflenria- tt^per accidens. declarabitur.n.itt "coelum * efle "*' * hoclib.qjeftprimiimobiliumfim liter, ideo df in eodem Joco, &nontranfmutaturabeop pliciter. & fie illud, q<f eft per acciaccidens,i.quia cetru eius eft in lo- dens,crit prius illo,quod eu per fc / ll co eflenrialiter. & hacc eft intentio Ad hoc autem dicendu eft q? ilia, S L /ermonis Anft.dicentis, q? coelu eft mouent'p fe, indiget aliquo quiefin loco per accides. Vtrum vero di- centejcirca q^ mouenif, vt declatat catur moueri I code loco, in quo e Arifto.m lib.de Motibus animaliu % accidens, cu nihil fit extra ipfiim localibus: & hoc quiefces forte eric fm partes, aut fm totum declarabi locus per fe, ]n non fueritcontines tur, cum Arift. dedaraueritipfum rem mota, & forte erit locus per ac moueri fm totum, & mutare locfi, cidens, qn non fuerit conrines rent in quo eft per accides, I forma eius, motam in olbus partibus, ficut eft non in materia.eft igitur motfi, & difpofirio I corporibus cceleftibus. quiefcens in fiio loco per accides,f ergo locu ee per fe no eft de nccefp.p centrum,q<f eft in loco eflenria- fitate eflendi re mota per fe, fed diJue hter.oe.n.quod inuenif in aliquo p, gnius eft vt fit de neceffitate cflenmt" in ali- accldcns, inuenitur in eo, pp. aliq<f, di rem quiefcete naturaliter. quie1 habens illud per fe. & h?c eft inte- feens.n. quiefcit propter fimilrtudi. cfisJucnit'" eius>c" dixit de aqua,& de quo- nem conunends,& mouetur gp pri I1 1 COPP ali h'bet corpore continente. ipfum ve uarione fimiiitudinis inter ipfum, ^ff.hns & 10 fm totu quodammodo eft mo- & condnens: & hoc erit, qn mouc !z Ir^ifra^ bile,&c.& fm hoc erit opinio AriH tur in continente. & ideo ca motus <7.&.i.C ty ^ corPuse ft in loci &q> oe mo eius, qtf mouetur in conrinente, eft gj priua. eoc. LC.I 4 tu eft in loco. fed iftoru quoddam extra natura, & eft rem motam ee tio^ ^lReft in loco per accidens ,& quodda extra fuum vbi naturale. & h?c eft J jj eft in loco per fe. & fm hoc diuidit* difpofido corpora fimphciu, q mo C6tUiens: m o t u . m aliud mouebitur in loco uentur motulocali, quatuor ele- &hoc erit eflentialiter, & aiiud mouebif in lo mentoru. q<f autem mouetur non q^mouec co per accides. apparet igtfex hoc, in condncnte, fed circa quiefces ali ^ j"^j cfomne corpus attribuitur loco in quod tfn, eft illud, cuius motus no ifta.c. ^. jnotu,& quiete,aut per fe, aut p ac- eft per accidens extrinfecus a natu- j> hoe ft ddens,&3>nullum corpus eft, <\&. ra: &h*ceftdifp6 corporisrotun- va.^c*-

di.

<JJ

Liber Quaitus
di&noe,qcfacciditquibufHacorporibuscoJeftibu%f.quiafumIloco, quia c6tmentur ab ahjs,eft j> ac fl^fo^gfo^fcttMff* dusiftelocu&,vtmihi vr.Alex.vcro opinipnAri.dicit.n.q,n6eIloco, i[fieom5,quomourf&n moue^ p fe,neq; per accns,ncq} f m partes, aut totum, ergo none/tin loco. & V.erificatipfamnon moueriperfe,

143

Vt auterndi<$umeft,aliaqui' demfuneinlocofrn potctiam, afovcro fm a<ftu.Quapropter, cum continuum quidemfitid,

veroepar gutautfe.vtaceruus.fcnaau* Et resjicut foximw,diA \trnt mlocofotenti4}&' alia font ink co aEtu.CHm tvttttr Mud, qwdcjt

dem.qm non mutat locum: fm au ttMU*> ?*"** eut* tnfotentmjttnt g B tern panes , quia non fum diuife a tn loco , donee ctanfifareutwfid toto, & quia totum et eft quiefces . #( continecntes , >/ acertuu in *^fB*d'*inonerJ? locoinattit. accidens.illud.n. qcf mouetur p acciden^non mouetur ^m partes per Cum dedarauit q> qu^dam cor- 44 accidens, nifi quia motus tptius eft pora funt I loco g fe,& funt illa,exper fe . &fimiliteruon eft in aclu , tia qu eft aliqtf corpus continens , quia n6 funt diftiiide., neqj in po- & queda fiuit 1 loco, quia partes co tenria, quia uunqua diftinguetur . rum font in loco,& h?c eft difpofi& op hoc diat precife q? motus cir do corporis totius mundi,& qu^da cularis non eft in ioco,& g non eft funt in loco per accides,vt ill ud, q<E translatio,& dicit q> non eft impoiP- mouetur circulariter , incoepi t dcfibile coipus efle non in loco, locus clarare et cp quxdam attribuuntur .n.n6 eft corporis eflenaatiter, qm loco potenria,& qu?dam aftu,& di non accipitur in defimtione corpo xit : Et res ,ficutdiximus, &c.i.qm F C ris, neq; corpus in definirione loci . corporum aliud eft in potenria in Et,cu locus, qui eftfinis,eft in con- loco , quia pot efle in ipfo in aftu , tinente , non contento, & nos did- & aliud eft in loco in actu.D.d. Cu musjponatur o^ non eft de necefli- igitur corpora,&c.i.& corpoia,qug tate corporis, vt fit in loco , n6ne e flint in loco in potetia , funt partes deiieccflitate mori,vt fit! loco aut corporis continui confimihu parPCT fe,aut per accides ? qm,cu Cphx tium , dum fuerit continuum, v.g, ra nonfiieritin loco per fe , neq; p aqua: &,cum partes ilhus fcparatiaccidens,non eiit in loco. &, cu no tur, & diuidutur abinuicem, ciit in. foerit iri loco,quomodo igitur mo- loco in a#u. Et in ifto fermonc eft uebitur? nifi dicatur q> locus no eft ordo przpofterus . & debct fie legi. de neceflitate motus. & totum hoc donec,cum feparantur,erunt in wcft impoAibile . co in actu , fed erunt connngentcs ficut aceruus. &intendit , fed accidie

Phyficorum
G ctit eis vt conting5tut , & crit locus nuts , non ejt in aliquo ^lificuneorum vnum,yt accruus tritici.cor dum totttmjfie/,B m aUquo loc , m pus.n.connmilmmpamum.dum * ' nondiuiditur,parteseiusfuntinlo noncontimatur acorforcomntno: co in potentia,& cu diuiditur, tune fed Jtcttndum quod mouetnr ,Jepartes eius funt ! loco in a&u.fi igi cttndum hoc fortes eitts habent lo tur feparanfparteseorurn,eiuntm > partes.n.fius funt infeParalocis dmerns actu,& fi nou feparan * ' tur,fedcruntc0ntanaemcs,erunt 4r in vno loco in aftu, & tuc erut qua fi medium inter illud, q3 eft in po- tes.n.aliefw modo otnnesfiwt m U - in loco - aftu, * - aut' ^ -turn non eft potetia, & fimiliter ccelum. H Atq? alia quidem per fevtoe corpus, aut f m latione, aut f m augmentu mobile, per fealicux bi exiftit* Ccelum aut,ficut dix <fhim eft, n5 eftalicubi totum, iieejj vllo in loco eft,fiquide nul him corpus ipfum continet: in quoautem mouetur,hocetlox cus eft parrib*4alteran, partifi alteri adhgres eft * Alia vero f m aes funtin circulum4n*c6tinet alia aliamidcirco mouetur quide tirculariterfolu qQfurfum eft J Totum autnonalicubieft4q3
tentia pura, & adum purum.& intendebat declarare per hoc, q? tow<

circular tter. et taeofars mouetw circttlanter. Totumyero non eft in aliquo ^t.hoc.n.ejlt')tbifqwd L eft infe aliquid^ mdiget at * / ',quod -extra -- r-< illud

au^am.n.contment ejuaflam '/ * - j .. +

fra Cum diuifaillud^c! eft in loco, jn a<a;u, & potentiam,inccepit et di uidere illud in pei fe,& p accidens,

& dixit:Et et quedam per fe3&c.i.et

eft,cVadhucahud ahqujd efife kd^t&twrav&aoaSfr. oportet praeter hoc, in quo fit, ccntg ^oTa.corpo^, itra qua: eft qS contmet. preter autem vnv aiiqui^funti loco^fe, pofuit alia, uerfum ? ac totu nihil extra eft* & eft q> ccelum non tontinetfab ali Et etiam ejumdamper fe. >.. quo corporeoTno, & ifta propo deqHoniam omne corf us, awd move clarabitur proprie in Cc ' " " " txrfecundum translanonem, out ,do:&c^Iu[u "> fc^ J ,, , a f lumnodtilocoperfe:^.^^!.!!^ fecundumougmentum, eftferfe totu,i.orbis}quimouermotudiurin alitjtto yh.Ef caelttmfJfcHt dtxi no frn ww. & hoc imendebat, cu diiit:

^cu^eftf frW Ss^sSssS

quxdam corpora mobilia fimtin loco per fe, funt illa,qu? mouenmr m ^ iccTarn traslatione, aut f m. fugmcntum.illa.n. qu?mouentur hismoubus,connnenturabaliquo

Liber
A clixit: Et coelum ficut diximus,c. ifte.n. fermo continet conclufione, & vna pvoponem.Et forte intendit g hoc,q> dixit,no eft in vbi,neq; eft in loco ide:& erut noiafynonyma: & talis doclrina vfitatur ad expofitioes.Et quia qu^da paites eius cotinentjab aliquo extrmfeco,excepit hoc,& dixit fed fm q> mouenf, &c. i. fed f m q? partes eius mouentur,& partes eius cotinent fe adinuice, dr qj partes eius funt in loco fimpPr.& eft intelligendu cb, licet fint fimpFr in loco, tn hoc eft eis per accidens. fpha;ra.n.n5 eft innata moueri in B fphaera,& vFr in continente. & non eft ita de illo,qct mouetur motu re fto.mobilium igitur qu^dam fiint in loco vero, qua:da funt in loco p accidens,vt colores,& accidentia, q funt in loco, quia fubiedum eoru **l.pter. eflin loco.&*piope iftum modum dicimus q? coelum eft in loco per accidens,quia aliqua pars eius eft in loco,centrum.& illoru,quac font in loco vero,quaedam funt per (e,& funtilla,qux mouentur motu redo, & funt p. accidens quarda, & iiint fphxrz coeleftes contents: fi ols (pn^ra coeleilis prater prima, q ^ habet motum propiium,eft conteta. &, cum induxitmodum corpoifum, quz fiint in loco per fe, dixit Et queda per accides.v.g.aia & coeIum,i.qm aia eft in loco, quia fubieclum eius,qcf eft corpus, eft in loco.& coelurn et ^m totum eft in loco, quia cetru eius eft I loco. Et ifti funt duo modi eius, qcf eft p. acciis, flattribuere accident! rei iilud, qcf attribuitur rei,aut attribuere toti il lud,q^ attnbuitiir parti.D.d. partes .n.&c. & innuit p hoc q? coelum eft in loco accns f m totu>paites vero

uartus

14 4

eius funt in loco yero.^da.n.comi* nent quafdam circulanter. Et dixie hoc,quia vlrimusorbis, qui hetjpprie motu diurnu,fiue fuerit fteflatus,fiue alius, no debet habere motu propriu, prater diuruum. Et dixit quodammodo qm hoc eft acci dens ei, cu corpus coelefte no eft in natum vt fit, contentu,fed co tines. D.d. & ideo pars mouetur circulaliter, & intendit per partem, partc mundi,q eft totu coelu. Sc mnuit q? ifta pars eft in loco p accidens. qd .n.no eft in loco f fe, neq; p acciis no habet motu p fe. Et io dixit,To tu vero non eft in aliquo vbi.& intendit per totu,totu mundu. & dixit in aliquo,vt concludat eflenualiter, & accidentaliter.&.q d.totum vero non eft oino in vbi,i. neq^ p fc neq, p, accns.D.d.qm hoc vbi,&c.i, id.n.qct e in loco,e \ fe aliquid,& in diget aliquo alio cotineiue ipfuxtt. fed extra totum nihil eft confines ipfum: qm hoc nome totum figni-. ncatq? extra ipfum non eft corpus aliquod omiiino. & hoc manifef cu eft. Et debes fcire q? Auicopinatur Auic. opfq? corpus coelefte no eft in loco, ne nio tencus coclii n que per fe.neq; per accides. dicit.n. F quod motusrotundi no eft tranP cei loco latio, fed moms in fitu, Sc no eft ne neq; pe r ceflarium in motu fecund u (hum, fe,neq; ;.i acchs.cjui vt fit in loco.Et hoc eft cotra Arift. et recjras. & contra verum. Primo quidem4 6. ph .co. quoniam in fitu non eft motus vt 8f Jmpro declaratum eft in quinto.Et etiam, bacio opiqm locus eft prior fitu, & acceptus niois Ai"". in definitioeeius .quomodo igituE habebit aliquem fitum, & non habcbit locum ? Et etiam manifeftu eft per fe quod motus fphairaf eft translatio,& traflado eft in loco.& hoc manifeftii eft in fuis paidbus; qm

Phyficorum
<J qr mutant looim tota veto fphe. re, & aether, in coelo, ccelum au K
ranon mutat locum, vt exiftima* tcm nonamplius inalioeft* , t tur^tAttiidedatatinvltimofcx & p^ter hocomniaermtin ff.pfy.8;. tj,g?fbha:ra mutat locum fecundu i // / ;^ rf fb7mam,non fa rubJeftumn de- ' ^^Hrmtm c^Acxlu rff clarabic in illo loco. Et exifUmauie /ft ' coelttm non eft m loco ,
Auice. q> motus , qui mutat locum fedtdt^titd exc(elo,& eft yltinm in forma,n6 in fubie<ao,eft motus ettii C0ntanris Corpwjuod hahet fotui circa conuexu cenm ex con- &* tf** tn aere* uexo perfect* rotunditaas ad con- re , C7* Aether in ceelo , ccelum "Ve- uexu perfect rotunditatistcu con- ronon eft m ^quo alto. l Uexu,diuidatui' in ittulta conuexa, quorfi vnuq^q; cf I perfecTa: conue Qutmiamottlniafuntin toto? H xitads,& rotunditatis , Ert ii^ vnu & totum eft coelum : ergo ofa eruc iecuildum fubiedum, lion rm for- iri carlo . & ipfe induxit coclufione jnam.& ideo oranslatio corporis ro tantu, cu dixit i E t propter hoc ola tundi f m totum ciica totaiitatem eruut in coelo,& conuerfionem ma tetli,eft mutatio loci fm fbrmam ioris propofitionis, cum dixit videi? ius,non fm. fubiedum.&,quia ifH enim 9 coelum eft totu.&fecit hoc,^ translarioni accidit diuerfitas ficus, quia conuerfio eius eft manifefta , dfitus touus fphxrx ad totum cen Sc minor propofitio eft manifefta . trum, vocauit ipfum Auic.fituale . & dixit videtur, quia declarabitur , & dicere motum ee fitualem , mua qn declarabitur q> extra ccelum no toutatur de fitu in fitum, eft afmd eft aliquod corp* omnino. D. d.Ec g dicere motum ee fitualem, quia ccelum non eft locus, &c. & iritedit e in ipfb fitu. Et hoc iguorauk Aui per vlrimum contangens concauu cen. aut vitiofe protuut. Et mouit orhis lun$ quod cotmetignem. et ipfum ad dkendiim hoc, quod di- intedit per corpus>quod habet moxit Alexaiucb orbis flellatus non eft ueri,ignem, & mtendit,vt mini vf, in loco per le, neque per acddens, qd habet moueri ad illudjftad con& quoa ifte moms non eft in loco, cauum orbis lunx. & dixit hoc, ne & quod non eft tranflatio. & hoc exiftimetur <j? locus fit corpus, & q> prnq? coelum non eft locus, nifi /m o> c6totum nihil eft. rinet. Et intendebat eriam per hoc . -Etpropter _ , hocomniainccc ... declarare q, illud, quod eft dictum !o funt. ccelum.n, ipfum totum in definitione loa muenif efle con muacfis. fortafleeft.Eftautemlocusno ueniensinquatuotelementis.tter jocyacns ccelum/ed cceli quiddam, vlti>- ra.n. ficu dixit, inuenitur in vltTo vhimum muSyf. d(. tSgens mobile corpus aqua^& aqua m vltimo aehs>& aer ignis, loc terminus quiefcensdi. ob hoc etiam, vt demonftratur in Coelo,& ^^ terra quidem in aqua eft, haec Mundo,eft in rltimo ignis,& ignis Icj^ . cfl, Veroinaere,hicauteminfthe/ in vltimo orbis.(edpofiiit iftahie, c.ij. pofitione,

Libei' Quart us
A pofitione,C<j>eftexifHsnonmaniCumpromifit dare defihirione D frioeccl. feftum per fe,donec declared poft. locicouenienteoibus principijsin 47 j.vf(j;ad fimiliter hoc,qd dixit, coelu vero uenris in loccs& per qua diflbluannoneft in aliquo, deelarabitur in tur oes q6nes academes in eo?incoeCcelo, & Mundo. pit declarare quomodo difloluanSoluitntur dubit circa, effe Loci, & notiji tur quaeftiones pr^dic!^ ex hac dccatur qttbdprr eitts definitiontm ip definirione, & dixit: Et declarat'I

eft ex hoc, &c.i. & declaratum e ex pr^diclis cp oes qones contingentes m loco diflbluunf'ex hac definitioIic;fta.t. 1 1 y|"Anifefttim aute ex his toe.D.incoepitdiflbluereVnamilla dubitationesom 53-&-JJ- A /Vl<& ' nnq6nfii&<bdt:Non.n t eftneV A nesfoluetur,(ihocmo cefre,&c.i.qmqu^ftiodicens,q,fi dicatloCus.Ne^mfimulaug, omne corpus eft i loco, &momm , mentanneCcfTeeftlocum,^ tec -eft corpus, neccfle eft qncorp' B n- cr i j ^ augetur, vt locus augeatur, ex quo E punflieffelocum^eqjduocor i^^o'cuefTecorpus.ifta.li.qu^ porameodeloco,ne^fpatmm ftibdiflbluirarhocmoperhacdealiq5 eflecorporeu* corpus.n4e finidonem.qm locus, fecfida q,eft medium loci quoduis, fed non finis,acciditei augmentum per acfparium corporisEt eft locus cides, fecudu q? locus eft finis coralicubi,no autem vt in loco,fed poru,q funt J&cilis paffionis, Caqu^j Vt terminus in terminato4no,n & aeris,& qo coringit, qn ponatur oeq3e,!locoe,f2mobilecorp, augerieflenriaUtei^vtexiuoaug. ! . / / I n*nm /Jnl11l#v^ fit r-nrniic nm hnr

forum ftcutnbm iMtur&mobi lit.< Iwlxtipot torn mo

cut nes difl4mntnr.Non,n. eft necef- xit:neqi vtpunftus habea; locum. fi qitbdaliij[ut netL atteeatttr per & eft qo dicetis, qm, fi corpus haautmentum eiftf, in <VM eft^ue 1>e loGUI'J* necefle eft vt fupetficies
~ * *^

*"* **"' *^' "vv"^ **UO4t HWHW > \X, \*i~

fora, fint in eodem loco, ne% "V/ lo- locu^fi linea ,fimiliter& pu^ tus fit dimenfio alttjna corforaltf, ifta,n, funt pioportionalia . hoc.n. fat eft finitmfiwto.quoMamtl noiicontingic,njfiponeudbuslo-

'

usJit, non 4t- mum conrinens non contingit hec menjio torpor J . Locus "Vero eft in qiweftio. D. induxit Tertiam quacon tta,Mfit in loco, fidfi itionem, & dixit neq; duo corpora
._ ^ iw /* 1 AXWiA WllULllVrii VI y UA11 l/WlIVlltJ.L/li>

qttontanoon.ncens eftwloco,Jed (orpus, [Hod hubet mourn.

locumefleuesdimenfiones,&ferPhyli.cuco.Auer. T moni

Phyficorum
montdicend,qin quemadmodum natura oe in proprio loco,vn(fx K Jocus puncli eft pudus, & locus fii- quodqs no irrationabili tenete^ perficiei ell fupeificies,ita contingc ni m pars h ec i n toto loco, vt di ret vt locus corporis fit corpus . po- uifibilis ps ad totu eft : vt,cu aq[ nentibusveroipfum eflevltimum moueacaliquisparte,autaeris. continens non contmgit hxc q ua> ^ ftio.D. induxit Quartam quaeftioEt rette ~)>nttm<ji4od% corpom ne , & dixit neq; vt lit nobis aliqua transferor ad eunde locum. oe,.n. dimenfio in finite . illud.ii. q<! eft faa confequens ^uo^et ctinterlocum,&c.i. & non contmgit * r - a.-, i P[Hm>no ef y'olt' nobis vt locus fit dimenfio, qu? eft inter vltima. illud.n.q5 eft I ter vlti geneum ctt eo. cum igititr ifta fue ma apud nos , iemper in eo eft ali- rmt, ex eo, quod effe continuity non corpus non dimenfio abftrafta ^enf mre ltJ^Cg #,CHm fm. a corpore . & lie non conungit no- M r j H bisf-mhacpofmonem vtlocusin- rmt conUngenti^agtnt infr at- L toe? e in digeat loco.q m locus apud nos, f m tntucem,aut fattentur a (emmce. aliquo.no q? eft finis,eft in aliquo , non ^m q? Et quxhbet reru naturalw quieemlo ahquid eft in loco, fed ftn y fuper- fa m ioco fa propno^ ^ hoc re~ ' co,f5fcJ3 ncieseftmcoipore.&ideonocon- ci f}j fu^fici- cediturcpomneenseftinloco. & &i" ei e i cor- hocintedebat, cum dixit Locus eft toto oco lorc. in vbi, non f m q? eft in loco,fed fe- dlfyofitio eiM eft , ficttt dlfyofitio cundum q, eftfinisinfinito.i.&,cufartts Jwlfc ad^nmerfum . V ?. diciturlocumefleinvbi,n6eftfm / , .d n . . . r,,,? cnm aliqws motor mouent parc Cbeftmloco,ledrmq7dicitiumni * ~ vna iuperficies,aut * ~ tern a<fu<t , C7* aerts . ue,qui eft fuper ficies plures efle I finito, cuius flint fuperricies.D.d.n6.n. omne ens eft Cum dixit cp ex hac definitionc 4* in loco,i.fed quzdam entia fiintin diflbluuntur queftiones academes fiibiedlo,f accidentia,& qucdam in in loco, incoepit declarare etq?ex il M loco,f indiuidua fiibrtantia;: & di- lis pot homo dare caufam, ex qua xit fed corpus quod habet moueri. vnumquodq; corporum habet jptcorp'tna ad excipiendu T corpus mathema- prie locum proprium ex locis natu themau ticum quod non eft in loco,nifi fe- ralibus,& q? qui dicit locu efle inaciie in lone non potelt dare cam eitis, quod co, nifi fe- cundum ima^inationem. apparet ex diuerfitate fpecierum lo cilduima Etferturigiturad fuu ipfius gmatione. ci propter diuerfitatem fpecierum vict. ^ihoc locu vnumquodqj ronabiliter* corporum, & dixit: Et refte, &c .i. 44. c. i.3 q3.nconfequenter eft, dL tagit &,cum locus fit vltimum corporis gen. & hie ura. c. co. no vi, congeneu eftatq; fimul eominens locatum, redlum eft vt 7 6. adnatalpasfibiliafunt: quf vex vnumquodqUe corporum transfero fe tanguntjpasfiua, &. adiua ratur ao locum proprium, ctl tra funtadinuke^Etmanec igitur fcrtur ad vltimum corporis fibi pro prij.
O

Liber Quartus
prij. a omne.n.corpus mouctur na Et niritfet p hue fcrmone dare dim D turaliter ad vltimu alterius coipo- quietis naturahs,& vRs, cum ca in naturalr ris,donec tangat ipum,& illud cor quiete e(\cade ca, qua; in motu, & in cue fad vltimu al- pus,ad q3 mouetur,ef t vnigencum eft fimilit:udo,qu eft in cotinente, terJ9 cor- cu eo. b caufa igitur in hoc, qct cor & dixit q? difpo eius eft ficut dirpoporis do pora mouetur ad loca propria, eft, fitio partis diuife,&c.quia locatum lice t3gat quia vlrimum corporis cotincntis quando tangit corpus continens ip Jud corp9, couenit cu vlumo rei mot?. & hoc fum.non copulatur cum eo,& fimi ad q<t mo no inuenit"! vacuo. cTvacuo.n.no htudo inter ilia eft vniseneitas. uef, vnige eft natura, neq; vnigenea, neqi diSic aut dt aer fe het ad aqua * neu e cu uerfa. Et hoc intendebat,cum dixir eo. Ide fuvt materia.n. illud aute forma, pra.c. j<. omne.n.quod eft confeqtiens, &c. aqua quidem,materia aeris eft, e.n.quodmouef" mouef" adalicluid ad aliquid na& ibi vide i.oe.n.quod ifra.c. 69. turaliter,non violente,donec occur aer vero veluti a<flus cjda illius* bdecamo ratilii, eft vnigeneu cu eo. & quia, na aqua potentia aer eft,aer aut potetia aqua alio mo, Determi B mobilia vident moueri ad vltimu nandilaut eftdehispofterius* ciuvict.4. continentis: & omne, qd mouetur ecc.c.1}. ad aliquid naturahter, e vnigeueu fed pg teporisopportunitatem cln vacuo cum eo: vltimum igitur neceflario necefte Vv.v,. *..*., * ....^.^ fuit dixiflfe, in manifefte fienavni eft vnigeneum. & fie in quolibet vl aut nunc dicflu me erit manifex genca,neftius.Siigiturideeftmateria^t <j; diuerfa timo concauo clementorum, f.q> ~ ~ coft'c. fu- aqua mouetur etiam ad vltimum ad:us(eft,n,aqua ambo,fed hoc pra. ;6.& aeris,quando aqua foerit in f uo lo41.&.67. co proprio mundi, aut in aliquo lo cjde potentia,illud vero acT:u)fe 1 Cum res habebit vt vtiqj r>s quodamo vnigenec. co violete.D.d. cum igitur ifta, &c. ad totu.quapg dC his tacfc^e.co iuetii coti d .i.cu igitur res vnigenea; fuerint mix no a- counnuae nonaguntin feadinui- pulatio aut, cu ambo adu vnii , gut i fe ad cem: &,cum fuerint cotigua?,agut fa<5ta fuerunt 4 Et de loco cjde 5C inuice: & cufnerint in fe adinuicem.D.d.EtqueJibet re contiguT, rum, &c. & ifte fermo nititur dare C ca ma metis corporu iufiiis vbi na / d r gut in fe turalibusexdefiniti6eloa,ikutde **W*?***1*i&tpaf mrte admuict. dit ex illo cam motionis corporum nujty alliedforma.acpta aute eft Idem . i. degen.te. a d fua vbi naturalia. & fermo fie tanquamateria aerif,aer~*ero eft c.-/S.Ide. coponitur Corpus m corpore con- Un(,^Am 4/,^ afw MM.** l 7-ph.xc.i tinenteiplumeitiicutpaisdiuilaa % 'r toto continuo:& omnispars diuifa 'n'e?l ****" "> ^<fft a toto continue figitur. quando co m potentia ayua <dio mo. Et hoc tmuattu cu toto,& quiefcit apud ip determmandum eft inpotfremo. fum,v.g.pars aqu? diuifa, qn mo- fa nece(Sit<ts com ad dtcendwm ueturad vnmeriumaquc, &conti- / / / r ' r u hoc. J ft witur \ermo non r tinuaturcum eorlequitur ex hoc ' in hoc loco, .6 ' vt corpus locatum figatur in loco, ft manifeftttt m hoc loco , illic fccundum cj> eft pars iliius. ent manifeftttf

Cnm

Phyficorum
Ctt igitttr idefomt maftrta ,&* aer eft quafi pfedtio aquae, & ignis K cdtento fecudu hoc. & et a diem mo apudto- qwafi corruptio.&, quia ola ifta no vi ntmaniftaT hoc joco dixit: Et
. , tgtturjttot- eftquafiforma, &contentfi quafi e6tgto,& #w delocQfttf,& quidJ eft , material eft rnauifeftu in hoc lo J 7 49 NiriturT hoc fermone dare cau- riquoufq;declareturinafijs,t4. wruqmfi fa.a\ . in hoc;q? c6tenra eft fimile co Cocli, & Mundi. D.d. Cfi iatur ide >, ala C8tcturinenti,dicit.n. q? a contehtu ita fe fiwrit materia, &c,vult declarare P ^S ita a fe ht habet abet ad contineSjcut contineSjHcut materia a ad iftum um fernionem rnionem <$ ater alteril ee quali |i iferfi ferfi -fi adcftrines formam , i.& queadmodfi jnatena materiam,* ajteruin quafi forma, t . perficitqr perform^, ita cotentum fecit cria credere vtalteru fitficut cotmpdo, perficitur per confines.^ quia hoc pai-s,& alterum quafi totu,alio m5 P hoc viJ S eft quafi non njanifeftu in fcoc IP- vt diaum eft fuperius.c dixit : Cu ffiJ-J. oficif per co,dixitEtvf,5cc.i.&Yidefq3aqua igituri4e,5cc.i.cumigituride.v.g. de44.c^ forni^ita eftfimiUsmateri?,8faereftfim!lis aqua fiierit compofitu ex materia, t.c. }4.8c ck*J5ff forma: 5c tp hanc fimilimdine al- #jbrma ? vrrunq; .n.dicitur aqua , nS. cofife. terum perficietur pej: alteium,ficuf qm materia df aqua in potentia, 5; i. dc gna- materia per forma . b Et differunt. forma df aqua in a<9tu : rnanjfeftu 6e.L c6. quia continens,& cbntentu funt in eft q? ? materia eft tan<| pars,& for ?. e SJuk au>& fo^3* & materia non font ma tang totu . qm hoc nomen res ' in adtu,C vaaqj per j . conrin5 igi (iicrtui de parte in potetia* &: de to} j. I tur, & contentum ailirnilantur par in aftu. &, cum ifta fit difjpo co- y.me. c6, bDf ia ftct ri,& tori quodammodo,& matcri?, rinenris de contento, manifeftS eft 3 Tc6tin& & gj formx quodammodo . Et , quia < conrinens jta fe habet de con$eiS^aro vtrunque vf quafi materia rehqui: to , ficut pars de toto . Sf. eft etiam & forma . vtrunq,.n elementoru vicinoru eft quafi alia caufa infimilitudine, f( M ' a.l.orea- in potenria rehquum: &fiieritpofi l inter ilia . D.d, <8c ideo hsec duo ^ . . turn q? alterum eft quafi materia,C funtcontangenria>&c.ideft&,qia qua aqua contentu , & alterum'quafi forma, ifta habet fe adinuicern ficut pars , e aer, & q continens,inccepit declarare q> po 5f totum . ideo funt con rangentia, aer eaq,n tentia non jf ja eis eodem modo , &ficutcontinua, fcilicet conriues , j| ^5 ~ & dixit aqua,n.eft in potentia aer, & contentum , quando alteium $.n. cica- &c.i.&dixim'q? aqua e quafi mate tranfmutabitur in alterum . Hoc ta e pnmi rja aenS} c ga aqua e *cata T poteria igitur fit dx&um de efle loci, & eius ti< vt fit Priinit9 > & Prja intenone vt fit aer, quiditate. iter, aer ve aer vero quafi e T poteria pj> fotma In ,\>eipot materi^.& quafi ca in hoc eft, quia

Liber Quartus
A In antecedentium librorum
diuifionibus,vfqueadhittCJbx cum,Auerroem cuihocdicax
fmYnfc

147

Jttmentemexeif.Diftnies.n.ya-&
fonunt Mmqua/tali

cutifumus: inpofterumvero, cum ea nobis defit commenta^ ret iuo,eft yaeunito,tta,yuodfletio, vc redius videbitur, parti.' num,<y yactw,iy kcutjitnt ide:

tionesaccotnmodabimus
SVMMA 4ECVN0A De Vacuo. iQuodad tiatutalem JpefletconJyJerart deVacuo,etquoordint,negatiumque.atqueajferentiumVa-

fed ejfe eontm rum eft idem.

Co,inccepitloadeVacuo,&dixit,Et

Cum compleuitfermon^delo- 5 *

fciendumeft,&c.i.poncreperfcruta tionin ipfo de tribus intcrrogatio nibus,de quibus pcrfcrutatus eft in

loco,Cvtramfit,&quid,&quale.& E

Naturalis dcbctcofyderare devacuo j quia couenitfm imaginatioI Odem aut tno exiftv ue loco,& motui, & alijs naturaliImadiim efteflePhyx bus.&hocmouitdicctesip(umad Ifici confydetare 6C dc hoc credendii. Et, quia locus ert fiIVacuo,ficft,autnon, ttiiUsvacuorvacuum.n apuddicg &quoeft,autquideft,ficut& tesipfumefle,eftlocus fmecoipode?cco icplmfaj-Wtec. gSffiS incredulitatem a^hdemBea, afitnfo inuenimus intcr illaeft qo*putantur.Vtlocu,nquenx diftanria.inArabicoautinfcripw da^vas ipfum vacuuponunt ia C6ueniuntpropinquitas,& diftS dfe dicentes*vrautcm plenum ria.& forte e error fcriptoris! & forquidetn cflc, cum habet illam te diflaria eft, qitia alterfi eft veru, C mokm, CuiUs fufccptiuum eft & alteru eft falfum.D.d.& pfcrtita- F cum Vefo priuatum eft vacuu: n cjuid fit,& vtrum fit.i.& gfcrutari tanqp idem quidem fit vacuu, primo quid fignificat hoc nomen & plenum,^ locus: dTeautem ^acu^P <"* eft Tterrogatur ad ipfis non idetn eft Iciehdu fignincarionem nominis * / fandM efiriod oportet ^^mKnogariop^editinterro J r ' , . *~ i i SaaonedevtfufitjninterioganoNaturalem ettam tonfyderare de ,bus fimpKdbutintcnogano aut Vacno hoc modo , ^40 de loco > cr J? quid fit, qu Iteriogat'de eius deperfcrtttari deipfo quid'Jit,erttrti linitioneeft poft interrogatione j> ftt,<iutnon,<?>citiowodointenm vti-u.&ideoincoepitabmterroga' , ^ none per quid fit,&poltmduxitm a eJtfrofnnqMt**mne4nd0,&>CQ telrogWn p erv trum > &dixit& cedendo tlM ex hoc,<jwd fertran- perfcrutari,&c.i.vtru fir, aut no fit, T iij &

ttuinttettioei.Cap.i*

Phyficonim
C & fi fit,quo eft. Et forte in hoc fermone eft ordo ppofterus,ita,q, lega
turfic.& oportet pnmopeifcrutan de vacuo, vtrfi fit,aut non, & fi fit, <juid fit, & quale fit.D.d. Dicentes .n.vacuum,&C.hic dat caufam, pp. 1 quam Naturalem , oportet * n it " i confyde ' raiedevacuo.&elt,qmdicenresva cuum efle,credunt ipfum efle5ficut , ; dlcmt mhoc
coMerationiff

locus,& vas: &,cum aliqci corp9 eft contr<tdicunt ei,<]uodhomines tnin eo,eft plenu:&, cu caret illo cor- tenduntper hoc nomen ^acuujed pore,eft vacuu, ita, q, cotingit iftis, et> auodipKintendnntper hoc nol
vt Iocus,& plenum, & vacuum tint - _

/.'_ 'ft**'* W > et quid dicunt et of mantes ipfum non ejfi,ret res covnitM m eo. -niftffrHts ^mM iVHnr ',*',*,, * *', U\J.'//.' JJH finou tut y ,/, ctnl ni~ r r rr - tunturprobare iffim non ejje, no

/ o/w// w ponereprincipiu ' et narremus md

ir^- j T -- 74tiod(terh<(bet^irtutem qdfubijciturmeojdiceturlocus.cu . . . J&'per * igitur dixit idem, intendit fm fub- MfMponem eiu* in injtrumentis, Hiclumif iedum. D.d. fed efle eorum no eft qua dicuntur Cantaplor*. Holes aliqua ce idem, id ef I f m definition*. vacuu yero tntendunt, cum dicunt .>*. S c - enim,& :..* - aeit a fltim J-MCM^ in iaeno ..... A locus funt , ridem.fecudum , c (fMtn.aimcniionem, qua no J ne diftin- fubiectum, & duo fecundum den' ./, '. * fla,idei- nitionem. corpus fenfibile ommno. . . Quiatnincipium perfctutatiois de a Incipereautem oportetcon, NawTalis eftPr?ponere fermoncs fyderationecapientes,&ea, q dialedicos fcrmonib9 demfariuis, nis nails c jfra.c. 61. dicuntjaffirmantes efle,& rurx & fermones eorum,qui pohunt va pponerc U non M *" "fic^t ^US ^et ^ ^'cunt affirmantes . . . , tuum, & qui deftruunt ipfum limt > terno coesopmioncsde tales, & maxime fermones eorum , ferniona I ipfis, Alfj igitur monftrare tenx qui ponunt ipfum,dixit:Et 9oportet tantes q> non eft , non q3 holes nos ponere, &c.i.& ponam primo voluntdicere vacuum , hoc re/ perfcrutationem de fuo efle per pri Idefup. c. darguut , fed peccantes dicunt , ma cognita, quoe naturaliter habe- } l musniipfb.Deindemcocpitdicere ^ '" vt Anaxagoras,etqui hoc mo rones eoium, qui negant iplum ee, redarguunt. demonftrant.n, q> & accufat cos, quia non contradialiquid eftaer,jftri(fce ligantes xerunt ei,f q? iignificar lioc nomen Vtres^demonftrantesq; q.fortis vacuum, ita'quod contradidho eoeftaer, ac accipientes in Ciepfy rum eflet contradidtio vfis,fed con dris* Air) autem homines vo^ tradixerunt contradidlione particu lunt vacuum elle fpatiu.,in quo lari,f!quod quidam eoru exiftimanullum eft corpus fenfibiie>
ucrunt vacuum die, & eft aer muifibilis.

idem fm fubicftu,& diuerfa f m de en I""0' ^naxA. yti imt fimtionem,f.^,cu mhil fuerit I eo, jut ">w tn contradiction:probxt H dicatjvacuu,&ec6tiaiio.h^.n.duai .n.aereeffeah^mdfercofre^ioni difpofitioes funt oppofitx,&,fi fue- -y,m mftatt y ^ yt({ent fer hoc , f i t confyderatum i n refpedu eius, * j i i * - i * * M J .

Liber Quartus
A fibilk& hoc intendebat,cum dixit & non cotiadixerunt , &c.i.quonia non cotradixerunt -ei, qcf flgnificat hocnomen vacuum, vtoportet in coiitradKffaombusdemonfhaauis, hocnomen vacuum,autopinaban tur ipfum efle vacuum, Caerem. & hoc, ficut d. quia exprimebat vtres inflates , donee fentiatur per tacM cxitus aeris ab eis. & declarabant j> pus.& fimiliter faciebant de mtroitu aeris in Cataploris.hoc n. mftru B mentu,qn fuperius clauditur, non fluit aqua ab lfenori,& cu fuperius aperitur,fluit:& hoc accidit necefla rio ex introitu aeiis I ipfiim inftrumetu. ergo, qn aqua exit ab eo,no icmanet vacuum, fed fuccedit aer. & hoc,qd dicunt,non deftruit natu ra vacui, fed deftruit fblumodo vt aei fit vacuum.& dicens vacuu efle pot dicere q? eft difperfum I corporibus, non feparatum ab eis, & qct eft et feparatum extra mundii. & ideoifta contradicliiofuitpardcularis. Deinde induxit defciiptione vacui apud dicentes ipfiim efle, cui C debetrefifib,& diiit Homines vero intendunt, &c.& intendit homines dicetes vacuum efle,& dixit corpus N8e dfia fenfibile ad excipiedum corpus ma irervacmi jhemaricum. non.n. eft differentia mathema mter vacuum > & corpus mathema acu, cum ticum, cum vtrunque fint ties divtruq-, lie menfiones abftracl:^ a materia.

148

moftrare,q> eft aliquid aer, fed D q, no eft fpatiii ali ud corpori' bus, aut feparabile, aut acftu exi fteSjqiiod ditiiditoe corpus, Vt

ee Leu
cippus,etali) multiPhyfiologo ru aut fi & eft extra vniuer^ fum corpus, exiftes cotmuum , Et, quid ojunabatur quod oe ens eft carpw, dtxerut quod id, in quo 9 ^idebant quod illud,quod eft plenum acre, eft Vacuum. Non igitwr oportet declarare ttereejfe tliqtiid, fed oportet declarare , tjfioi nulla eft hie dimenjio prater dimenfiomm corporum,netfafeparata,ne% exiftes m attu it a, quod, mifcetur cum toto corpore, et erit non continuum:Jicut dicit Democritttt,et Leucipput, et multi alif, qtti loquuntur de Natura. ne<fa eft aliquid extra corpus ~Vnierfale, C7* iftud corpus eft continuum.

Cum dixit, quod fignificatum 5t huius nominis vacuum, feciidum F q? ipfi intedunt, eft dimefio, in qua Antig] ponon eft corpus fenfibile, & if la ex- nentcs vaexiui pofitio nominis,licet no fit data ab cuu mabac g, eis, tame fequitur ex verbis eorum, oeens elt incoepit notificare hoc,& dixit: t, corp9. Idc quia opinabantur quod omne ens infra, t. c. ores dime eft corpus, etc^te. ideft &, quia ifH fi6 ab-. AEftimantes aut omne,q<5 opinabantur q? omne ens eft corm5,c6f*fe cft,corpus elTe,dicutjin quo of' pus fenfibile, mtendebant per vaifaa.c. 7 6. no nihil eft, illud elTe vacuum cuum illud, in quo nihil eft omniquapropter plena aere vacuu no,i.illud,in quo no ef I corpus fen 3n igitur hoc opor tt d^ fibile. & quia ponebant ipfiim efle T iiij aliqmd,

Phyficorum
G aliquid,& no priuatione fimpfr/ed Hi igitur non Fm pOrtaS ad 1C inane,& vacuu,cotingit vt fit dime problema occurrut,fed affirma fio.ei-gofigmficatum huiusnomi- teseflemagis^dicutautevnuni ms vacuu,fm q, ipfi mtelhgunt, eft quidem q,motus f mIoc5nort dimenfio, m qua no eft corpus fen ^ rit,hic autem eft latio, ec e &c.i.&,quu0pinaban,fq, vacuum vticp motus effe,fi non fit v* eft illudia quo non eft afiq3 fenfi- cuum.plenum.n.non pofTe fuCbile, & acr eft infenfibilis , ciedide- cipere * fi vero fufcipiat , fintcjj rut q>illa,qu ? funt plena acre, funt duoin eodem,contingetvtiqj vacua.D.d.Non igitur opoitet,&c. et quotlibet fimul efTe corpora* i.&,cum fit declaratu r"m opinionc dirTerentiam n. propter quam eoru , cj? fignificatum huius nomi- non vtiqj erit q3 dictum eft^no fra.Uc.7 nis vacuu apud eos eft dimenfio,in eft dicere . Si autem conti ngat H qua non eft corpus icnllbile , non hoc,&minimufufcipietmaxi, oportet volentes contradicere huic m u m t multa n3qj parua ipfum opmiomveracotraditfioe declaia magnum eft # q u a r e ) fi mu1ta re9 acr eft diqcf comus, fed decla^ Cotingi?in eodem efife, rarectononlimthic dimennonesp terdimenfiones corporu exiftentiu in eis^neq; feparata:, fm opuiio ne diceutium q? vacuii inuenif" ex- gnificato fecundum quod oportet . tra oTa corpora, & per fe : neq; exi- dicentes "Vero ~\dcmm effe,fernt9 ftentes oes in aftu m corpori6us,& eorum ej} comementl^ J[lcmt^ iinoiueparentacorporibus:iedm . J \ , , ,. ,,. nuifa corponbus ita , q, nullu cor- ?n <J"od)notw local* imfoftPUS fit continuu in rei veritate, nifl ode eft V jit fine "Vacuo > <y istc i-'m ' fenfum: fed in olbus corporib mottu eft translatio, T augmettfunt foramina plena vacuo, vt De- fum ^ ^mmtlo . exlfamMw I mociitus,&Leucippusmtendunt> emm > n-i n r ^imfofde eft >f fit mo&multialijloquentiu deNatura. D.d. neq, eft aiiquid extra corpus tut, mjijit "\acunm.flenum.njm totale,&c.i.& fm hoc deftruetur et pofiibile eft recipere aliijtiul. opinio dicentitim q> extra mundtl rlreclplt ent p0fiMe duo elt vacuum uinnitum, Sequin cor/r j i t <"P"*W ' ^em Uco,& ffc pore totms noil eft vacuum. mte debat dcclarare q?, cum deftruxent fiodhbet mjlmul no.n. fat all iignificatum huius nominis vacuu qitts dicere quod inter hoc, et illttd deftruentur omnes opmiones dicte eft differentia, froPter ana no Vot de vacuo.qui 1 autem vultdeftruere ' * * J r* t>'' r *--J i-- ,-* * i eJtcuteaictu.EtjCuitaht.poiti J a corpus, Tacuum per hoc, , q?aer elt , , n . 'i J lte e mlm rem non deftruit mfi vnam opinionem " fl ^ * ""pat m4 ximam . mdgnum.n. diuiditur in particularem de vacuo . multa

Sn&

Liber Quartus

149

mult4pdru4. <tr?dtpeftt>ofilile aliquis dicere qijod eft differentia D ytnmlt4i*tfatinM&mU ytt^oc^vmim corpus recipiet J ._, ln , ,- duocorpora,autpluracorpora,&cb co^ecejfe eft >/ multA wqualta proprcr i!!am differentia non eft ettJmJint in eodem loco. fain fuit dicturnjCq? jlludjquod co Cum dixit q> contradiclioediu, tingitinduobuscorponbus,cotinqui dixerunt vacuum non efle , eft gat in pluribus.D.d. Et,cum ita fit, debilis., incoepit induccre rones eo- poffibile eft,&c.i.&,cum fit poffibi- Siduococ rum,qui ponunt vacuum efle, & de Ie vt multa cqrpora fubijciantur in pora cent in code lo clarare q> rationes eoru funt valde code loco, poffibile eft vtmaximu co, ppffibi apparetes,et dixitJfti vero,etc.i.qui corpus fubijciatui-in loco minimi leeflet v? deftruunt vacuum. D.ddicentes au corporis, vt q? miidus fubijciatur in maximu fiilem vacuum, fermo eorum eft con loco finapis. poffibile eft enim cor- corpns bijciat loUenientioiy. & rones eorum magis pus maximum diuidi in minima co minipertinent ad iiirHcientiam,& appa- corpora qualiacoipori minimo, mi corgis, qua; omnia penetrant in loco mini E B rentiam.D.d.primo vero,quia m Prima r& tus localis non poteft efle fine va- ini corporis. Deinde induxit aliud vtqcf mu ftibijflibileetia^ quod fequitur ex flus cuo ) i.&primar6cinatioeorumeft ) ciat'in lof u a cunt n l ' ^ f > vacuum non file- hoc,& dixit ergo,h poflib:le cft,&c. C9 iinapit, rit^non erit motus iocalis : fed mo- i.quado mcquaiia fient 2equalia,fci tus localis efbergo vacuum eft. vel, licet maximum fubijci ii fi motus eft, vacua eftifed mot9 eft: &. fie deficiet excefliis. ergo vacuu eft. Et,quia continuaMelifTus igitur etiam ofledic tio non eft manifefta,incoEpitindu q, vniuerfum immobile fit cere rationes eoru in continuance, his.fi enim mouebi^necelle eft, & dixit exiftimatur cnim^impof inquit, eiTe vacuum, vacuuau' fibile eft, SccLexiftimatur enim Q> tem non eft eorum qua > funt ^ vacuufequiturexmotu>&,cum ,* rrfMS ipttur '*, * aeciarawt J I * ~ ^eit,motus - eft. n. Vk j va i Melt A cuum no no D.d.ple ,-7 j^ , ex . ; num enim non poteft recipere all- tocjptod totu non mouettir.dtxtf, 9 quid,i.& exiftimatur ^ fi mot eft, qnoMam,Jimouefur,neceJfe eft 1rt vacuum eft: qm motum mouetur fit yacHwn.fed^4CWtm non eft. in aliquo recipiente ipfum. & jllud cu obedit ad vacua aut eft varuu,aut corpus, fi corpus, efle, fi motus eft: & vacuum apuct 54 ^ tune corpus recipit corpus, &. erunt ipfum non eft: igitur djxit totum MelifTus duo coipora in code loco, ouodeft non moueri. & cccidit in peius va- tedu in DC jmpoffibilc.&, cum impoffibiie eft ius vacuo, cuo,quia ncgat raotum efle. q.a negat vt recipicns fit corpus: ergo eft vaVno igit modo demonftrant mocii die cuum. Deinde addidithuicjmpof q aliquid eft vacuum. Alio ve<fibili improbabilitatem ftatim, Sc dixit& multa corpora, &c.i.&,fi fit ro^quiavideturaliquacogi^? poffibileduo corpora efle in code conftringi vtctvinudicuntcfi loco,poffibile eft plura corpora efle vtribus recipere dolia, taquarn jn eodern loco, non enim poteft inea,qu3e infunt vacua,fubeun

tc,

Phyficorum
6 te,quod dnfatur,cofpore,Anv & tertia ex nutrimento. & import!: K plius autem & augmentatio vi bile,quod fequitur ex eis fm exiftidetur fieri omnibus pervacuu. mauonem,eft vnum,Ccorpus pcue alimentum enim corpus eflfe, ttan &raaocinano ex vmbus eft lefimulefle. Teftimo'niurn autem etillud Duo cor- ijteigiturejt^ntts modus t ex decinerefaciuntjt-^quitatum jwfeOmd 1 dedarat Mmm eJJe <di<juid. aquE>recipit,quatum vas vax

efle.

& ^dhtM ntoatM est,quia nos "V*- cuum.Eflc autem affirmauerut .. doliaenim occupant "refpirans ingreduEthoceiTe
^
i

demu* res, qiue congregantur ad- dC Pythagorei vacuu, ipfumqp inuicem,crcondenfantur.dicunt, ccelum exinfinito fpiritu,vein
vr^%/i v i r*-*^ /- i vr\n /n* i4>/>w4 *-*-^* *nO

HJigmpcat hie eJJe loca ^acua, ad ^rf ccrpw congregatur ,juando denpitur.Et etiam augmetumom ties homines exiftimat ipfum ejfc mediante yacuo. dtcut enim quod nutnmentu eft corpus,W impofi bile eft lit duo corpora fmtmfimul. Cumdeclarauit ^vnurn eorfl, SccTa 16. cx ^"ibus probant vacuum efle,eft motus translatimis, dicit etiam tj,

-arc

i rr i

j turasttanquam vacuum fepara J r

doqu?dam f lt eorum> qufunc

Confequenter,c\:difterminatio

conftiingi, & fieri minus cj erat:&, hit tfftim cum hoc,quodattrahit, i fi vacuum non eflet,contingeret vt quando anhelat ex jjuntu tnfimpartes eius inuicem penetrarentur. f0 g( "y^f^u etiam eft t/lttd quod quodeftimpoflibile Deindeiudu ^mauitinternaturas^uomam Terdarfiu xitteraam raaone,&dixjtEtetia o 7 augmentum,&c.i.qm nutriment*, ^cuum eft diftmtlio , <& deterquia eft corpus adueniens corpori minatio inter confequentia. dicut, nutribili,& penetras ipfum, necefle ^ hocprimo inuenitur in numeeft vt in corpoie nutribili fint fora- Vacuum enim abud eos diftinminavacua,inquibusinti'atcibus. .." " ejuoniam,rinoneflentilhcforami *" naturam eorum. na,contingeret corpus penctrad. Eth(^cefta4uratioparticularis: Hz igiturfunt tres rationes, qua- & induxit ipfam pro teftimonio di rum vna eJi ex mom translatioms, ceimum vacuum efle. dnt. n,qj id6 ^ & fecuiida ex denfuatc, & raiitate, vas tantu capit de i<jua, qfi eft pie- *"" num

m^x-r^wT/'<wer-<''r

et hoc efle primum in numeris. vacuum enim difterminare na turam ipforum* Et te &atr *pd eos hoc> 1** Madlt cmm recl lt e ' t ex 1** tantum.quantumyMjnyioerat cinis. Et Pythagonci dicebat "V<t cmm erre^ auodper anhelitum

Liber Qjuartus
A num cinere, quanta capitde aqua,

150

NonnullarttmopnuonwnVactmmefleafD

qn eft vacuum.& hoc non fum exferentium confutatio. C<tp. i. ^ Propter pertus.&,fi eft,ficut dicumyion haX quibus igitur alfj quide 1 & , * bet aliamcaufam, nifiquia aqua dicut efle, air) vero non di vas plenu - * ~ cinere tm corrumpitur a cinere, aut fm totu, ctitjtotfere, ac talia funt. tecipit de fi dixerimus <j> inter partes cineris Vt aut fciam9 vtro fe modo ha> aqua, $tu non eft aer diuifus ita, q> ex ea non beatjOportet acciperequidip^ reaperct rcmaneat f ^ njfi quafitas tm,aut ,2^ corrumpantui ex eo partes aliqux, fum nomefignificat, Videcigrf & aeri,qui eft mixtus cu cinere, fuc Vacuii locus efle,in quo nihil ?* cedunt ex eo partes aliqu$ & diflbl huiusautcaufaeft, quiaq^eil uuntur a cinere alia? partes.& hoc e corpus elTe putat: omne autem veriiis. Etfignuei9eft,qm,qncinis corpus in loco efle: vacuuaute, 9 exphmitur,exit quedam pars aqu<j in quo loco nullu eft corp ,qua 9 ab eo,& non tota, & qn cinis dehc- re ficubi non eft corp ,t-ibi ua 9 B catur,ieuertitur minorgerat. Et cuu elTe}-Corp autem rurfus E Quartara Pythagorici inducebant quartam oeputant eflfe tangibile:hmoi vfisPycha ronemvniuerfale.dicebatenimq? auteeft " quodcuqjhabetgraui^ - _ - foricoru. caufadiuifionisenriumconfequen tatem,autleuitace: accidit ergo num,i. non conangenuum eft va ex fyllogifmo hoc elle uacuu,irt cuum,& dicebant.qm,fi diuifio eft, vacuum efbfed diuifio eftrergo va- quo non eft graue quicqp,aut le cuum eft.D.d.Et Pythagorici dixe- ue.Haccigit, ficutdiximus etia runt vacuum efle.i. & Pythagorici prius,ex fyllogifmo accidut* In opinabantur vacuum efle penetras coueniens aut eft,fi pun ftii va^ totummundumperanhclitum, Sc cuu fit.oportet.n.locum elfe, in non feparatum,cum mundus anhe quo corppris fitfpatiu tagibili* ^nt*n let a foiritu infinitcsf.' vacuo. Deinitfa igitur,etfontltafere font, deinduxitaliam rarioneexdiftin- perqUAratiocmanturdicentesya cuone, qusinuemturiniebuscon * Et Q fequentibus,& dixit Eteftillud,qcf J eftnecejje aeclarare quoatjtorum diftinguit inter naturas,&c.i. & vacuum eft iilud, quod diftinguit in- eft neceflariumfetrejigntfictttttm ter naturas diftindas apud eos. eft nots. Etextfttmatur quod enimapudeos caufadiftinc~faonis. &determinationis Qofequentium. r L a & hoc primo inuenitur in nume- ** ^J4 tn "oc eft>. iis,i.&, quia confequens primo in- quod omne ens eft corpus, et quod uenituiinnumeris,&mediantenu ^mne corpus eft in loco, mero inuenitur in alijs enribus, di- \MtMm f& /ofw ,' ait noneft xerunto; vacuum eft ill ud,quoddi ,, . . ' * , , ~ ifHnxitnatuiinumerorum^&poft corpus,fequtturtgitur quod, f t alt diftinxit naturas rerum per dif tin- fHM ybtfuerit,m quo non eft cor<ftionem naturx uumejorum. f quod mhtl fit illtc ommno.

[icorum
G fttxifimdnt etiam quod omne ctiam 9 omne corpus efttagibile: K cwfm eft tanMe:0- tllitd,quod *<? tangibile habet grauitate, aut leuitatenrlequiturqj vacuum fit il i u 5 c_ Wtatem,CT leuttatem: ergojeqw uitas.D.d. Iflaigitur , &c.i.ifta igtf fur ex hoc quod yacttttmjit ittud, inopinabilia fequuntur eis, qui exm wo no eftrrautta*, aut leuitas. Pnunt hoc nome> vacuum tali ex~ J Jetjuunturjecttdttm rattonem. Sed uitas,aut leuitas, D.induxit vnum p mofmayde "^tfun5lw Jit "Va- inopinabilium cotingentium huic cuum. ctuomamfeciMtwr ~\tj:t lo- pofitioni,&dixit Sed^eft inopinabi le vt puncTrus fit vacuum, &c.i.qm, cumcoringiteisq? vacuu fit illud, fa cor forts tangi in quo no eft graue,aut Ieue,& h?c H Dicit hoc igitur, quod narraui- eft defcriptio vacui,& defcriptio co ! 57 mus, eft fere tot9 fermo probantiu uertitur f uper defcriptum, erit veru vacuum eflc,&improbarium.&ne q? illudjin quo non eft graue,aut le cefle eft ilii, qui intedit declarare q> ue,eft vacuum, fed in pundto no eft iftoru eft neceflariii, fcire tjd figni- graue aut leue: ergo punftus eft va Principifi ficat hocnomen vacuum. Etdi- cuu.fi igitur pudtus eft vacuum: & peifcruta- xithoc,quia principiu perfcrutatio vacuum eft locus: ergojmnftus eft vmHinT nisper vtrum fimpliciter,f.vtrum locus.fed locus eft diuifibilis, cu in flex fcili- aliquidfit,autnon,eftexponereno eo eft dimenfio corr>oris tangibilis: cet vtrum me per fermonem compofitum ex & pudtus efl indiuifibilis. quod eft alic^fit>aliquo,quod eft tanq gen9, & alio, inconueniens.& hocintcndebat,cu 9 Sp^Src qcf eft rang diffcretia. deindeqnere dixir qm nccefle eft vt fit Ioc ,&c.i. qm fequitur ex hoc, q? punftus eft pome per tur,fiillud genus eft f illi difrcren apud eos, fermone tia, ] fi fuerit,verificabit'illud quefi vacuu, & vacuu eft locus 9 copofitu tum:&,fi non,non, vtdeclaratu eft vt puclus fit locus. & loc apud eos Mn Pofterioribus. D.d. Et exif tima- eft illud, in quo eft dimenfio coipo M qff*fttan wm c^P vacuum eft locus,in quo ris tangibilis:ex quo fequitur vt diggen9,& nihilefc,i.exiftimaturfmopinione menfiones fubijaanturinpundo, aho,qSe eoi'um,q?hoc nomen vacuum fi- fidiuifibile indiuifibili. & hoc contanadfia. anificat apud eoslocum.in quo ni- tingit eis,quia negatio, per qua dieonfimile. P-i n T\ i o r L n.o t ml eft. D.d.&caufamhoceft,&c. ipofueruc vacuum, eft negatio vnii,qm opinabantur, q? omne ens eft uerfalis,per qua no intelligit'natucorpus: & q> omne corpus eft in lo- ra terminata,fcilicct cum dicunt,q> co^ q. vacuu eft locus,m quo non eft locus,in quo no eft corpus. hoc eft corp9: ex quo fequitui q? vacuii enim eft veriim de colore,& de pueft illud,in quo nihil eft.D.d.Et exi cT:o.& ideo illi, qui dicunt ipftim ef ftimant q? omne corpus eft tangibi fe dimenfioneniiin quo non eft cor Je,&c.i.& quia ponuntcp vacuu eft pus,non contingit eis hoc inopinaillud,in quo no eft corpus:&ponut bile, qm dieerc ipftim efle locum, in quo

Liber Quartus
A in quo non eft corpus , non fignificatnaturam terminatam, ficutfignificat apud dicetes ipfum efle di menfionem,in qua non eft corpus. Attamcvidetur djci vacuu, ta.l.ple- Vnoquidem modot-nonple n taipic num fenfibili} corpore fm tax nuinfenfi (Ttum.fenfibileautem eft fecun^ bUL tx dum taclum quod grauitatem habet, vel leui tatem, Quocirca dubitaueric aliquis, quidnam dicentjfihabeat fpatiumcolorem,aut fonum, vtrum vacuu, an noc'An manifeftum eft,fi cor fi pus quidein fufcipiat tagibile, vacuu eiTe,fi vero no , minime* Et etiiim ~\tdemw qtibd "\acutt dicitur yno modo illud, auodnon eft plenum corpore fen/thill /ecufrecund* t<$nm eft illud, qttodhabetgraMtAtem,<Mt leuitatem.Quid rgttttr dtcttnttJlah^Htf interrogauenteoffCr' dixerityjldimenjto reel fit colorem,4Ut/oniim,4uaeloPer~ ctitttttr, y tramJit 'Vacttti,Mit non. , Sed eft mdmfeftu eniod,firecipit corpw tangible,$

rfi

eft iauitas, aut leuitas tm. & ideo dixit Quid iwitur dicunr, &c.i.& di cendum eft dicentibus hoc, qn ifta dimenfio recipit colorem, & fbnii, vtrum fit vacuum,aut no.fi vacuu, tuc vacuum erit vnum entium fen fibilium non intelligibilium,quod non dicunt:fi autem non vacuum, tune vacuum non eft illud, in quo non eft corpus tangibile tin, led in quo non eft qualitas tagibilis, neq; color,neqi fbnus. D.d. Sed eft manifeftum,&c.i. feddeberentadderc in defimtione q> eft illud,in quo no eft corpus tangibile,& recipit illud. non enim fequitur vt illud, in quo n5 eft corpus tangibile,fit vacuum, In cum coelum fit huiuimodi,quia eft noequali tas cagibiillud, in quo non eft qualitas tangi lis.Ideptibilis. Dixit Alcxan.& in alio liblo mo &. 2. loco ems, in quo dicit quod no eft capice de plenum corpore tangibili,eft quod Cuba orIdc. i. eft plenum corpore tangibili.& fm bis! cj.t.c.io. hoc intendunt per illud^ aeiem.aer enim apud eos eft fenfibihs per taftum tm,& apud eos eft vacuum :& ideo crediderunt ipfum efle (enfibt le per taclu tm. & fm hoc comradi xit eis poft,cum dixit qm, cum reel pit alias quahtates a tangibilibus, vtrum remanet vacuum, aut non. p fi igifremanet, deftruet'defcriptio, fi non remanet,tune vacuu recipiet 5 8 Cumrieftruxit deicriptionem di qualitates in loco corporum. centem vacuu efle locu,in quo non Alio autemtmodOjin quo no eft corpus , reuerfus eft ad alias deeft hoc aliquid, neq? fubttantiu fcriptiones,& dixit Et etia videmus q> vacuum die) tur Vno modo,&c.i. aliqua corporea, Idcircoquida & videmus cp vacuum defcubicui dicunc vacuum efle corporum mul tis modis.quorum Vnus eft, q; materiam: qui quidem dilocu eft dimeniio no plena corpore fen- hoc idem dicences,no red:e,ma fibili fm taccu. D.d.&fenilbile fm teria enim feparabilis non eft tadu,3cc.i.&: connngit iftis ex hoc, *acorporibus:vacuum autem, a.I.acebu$t <j> vacuum lit dimenlio,m qua non quaerunryvtfeparabile.

EC

Phyficorum
'to mods dicitur Mud,in Et mm determinauimw de lo- K
quo non eft altqwd demonttratu, co,et eft necejfe in yacuo etiam^ ve^fobftantia corporalis. Et tdeo eft poj?tbde,ytjit locttf, qui caret dixerut quidam^uod "Vacuum eft for fore , & tarn narrauimtts locit matena corporum:et iftt/itnt,qui quomodo eft,^ qttomodo riojnadixerunt etiam qubdloctts eft ifta. mfeftum eft quodyacttum, quod et non lent dixerut.materia enim dicitur hoc modo, non eft feparanon eftfeparata a rcbm: "Vacuum tHm,ne<fa nonfep4ratum.~Vacuum entm nonperfcrutatur de Mo, niji enim non eft apudeos corpus ,fed fecundum quod eftfeparatum. dimenjiojtnecorpore. . EtaliidefcribuntipfumjCbeftit_ .n . . ~ . . .. x f e 59 lud,inquonihileftflemonW Cumdeftruxit defcript.onesdt- tfo w neq,accidens,neq;fubftatiacorpo ^asde vacuo, mcapudeclarareet ralis.&,quiaiftaifcriptioc6uiit *i^,q!diat inpfcrutationede L material putaueiut quida q, mate- locodeftruu defcnptione veia varia,& vacuum funt idle, ficut exifti- CU1' ^ 5"AP mauecuntcblocus,&materiafunt ^q/"oeftcorpi - - - iam determmauimus, &< 1\.1V.*V\. 11111 LI 11 T t lilllJl lt.lv LU.1^1 JLctLV/ || . | * 1 /IUIC nem.D.d.&n6benedixerut,&c.i. ^m_dec aiauimus locum quid fi^ ^ & &no beneex,ftimauerut.qm,cum *.quoefh_quiadcdaauimiiseft ff dicimusq,inmateiia nihtlcftde- pnniuccitinensextraneu:&q,non ZZ*5 monftratfiinaclu,nonintelligim' cllhoc' ^mefioexiftesj?fefeparaP %poffitdenudaria icbusdemon- ^corponbus,neq;nonfeparata, &s in afto, fed intendimus q, in ** mlx,ta f J.& vacuum,fi fit,m fuaeflentianoeft aliquid demon- hil almd eft q dimefio feparatatma -* _ - * . - . - . 1 . . . iffl riiiTi fir ru vor-i^jj HQ11 Clt Jut% ihatfi > n e q i eftinrealiquoddein6- n^uumeu^^cuu noneu. ni, .ftratum.qm,fiitaeflet,n6reciPeretcudaitepara.a,neq;nofeparata, Ouomti rcsdemoftratas.vacuuveroeilud, mtendu/mofmionemdicentium d^Sinquo noeft aliquid demoftratu *jacuueftfeparatuacorpoiibus, M diftficoc, io^vacuuminueniturfeparatua &fm?F^ne dicentmoeftmix v u 3^ f:rebu$demon{a-atis,qnd1CiVvacuu. turnCucorponbus,&nonfeparatu XSaC Quoniamaute-deloco deter abey.&, cum dmt vacuum enim t r A. -^^ n. ' i apudeos,etc.innuiteuammodum, t I aflu. minatum eft,et uacuum locum eJ ^^ y n6 inueniamj neoefleeftefle.fiii^pnuanioor dimenfioperfeilludenim,quodin pore,locus autem & quo eft, dC uemtur per fe eft corpusdimcnfioquomodo non eft, dictum eft, nes vero i nu enmntur in corporib9. manifeftum eft qj fie quide vax ^quia vacuum eft dimefio exiftes cuum non eft, aut feparatu,aut per fe,(equimr vt no fit: quoniam, infeparabile * vacuum enina no fi efiet,tunc prardicamentum quan corpus, fed corporis fpatium ef titans e/let feparatum,& tune quafevoluntf uuseflctfeparataafubftantia.
%

Qua-

Liber Quartus
A

151

Quaptopter & vacuum vix vacuu eft locuSicft (alfoni. D.drqui D detur aliquid efle, quia &loc9, enim exiftimauit, &c.i.<jui ent cxi-ft<j . et per eadem.venit enim mot*, ffimauit vacuu efle caufam motus,* loo qui f m locum eft,et fjs,qui locu "^"f1^ ^ 1ma pnttuit ip- *a dicunt efle aliquid prxterincix rura ^lllud'm 1 *momo' ** detiacorpora,&ns,qui vacuu. S^tltt^SSJctecSi'tid5E? caufamautemmotusputatefle cfidixhcbmot'induxiteosaddicl ^m yacuum,fic,vtmquomouent. davacufiefle,icepitc6tradirsreeis. idcfupta. hocautemtaleerit,qualemlox Nulla autem necefsitas eft, fi ' " ~ cum dicuntqindam efle. motus eft, efle vacuu *omnino Eiideodicut quod^acuumejt jgtfomnismotionis, nequa$ 4liqMd,quialocw etia eft aliquidf quocircadC Meliflum latuit.^ CT eiflew caujis dicunt hoc quod terari nacp poteft plenum * Sed uacuum efl.motus enim in loco coe necP f m locS "ootu* fimuln.ce>liauidaliud derefibiinuicecontingitjnullo E ^' exiftetefpatiofeparato, practer yciun urin corporamota<atqj}locmanifex ad dicenduhoc. quin. exifttmatiit "\acrn ejfi can Jam mottts, exiftimauit iffum^ effe illud, in quo mouetur res mota. CT ideo dixerut quidam quod hoc eft tanquam locus.
i

nib^vt&infjSjqfuthuidoru* Et non eft hie necefiitai cages, ftfiterit motus,~)>t "Vacuum/it. quo ma 'Vmuerfahter no eft hoc necefi fan um de omm motu.(F hoc igno rauit Meliflits. pofitbile enim eft

Ideft,&,quiaexiftimatq; locus, "Vf flenu alteretur.Et poftea,quo-

noc /? /;/ ~ a ,* ^^.L* * -* _ eoseftaliquid,exiftimaatetia i * - re \- ! T^ j / ii.posiotteemettutamoocogrepc J C modo vacuu efle aliquid,i.eusD.d. * -> / - i *f-9. * , *- per eafdem caufas, i. & per eafdem tur.etfic corpora mobilia cedatfi- r runt Andcaufas credidei unt locum efle, & bun Iocii adinuicet ahfy eo, quod &" viS vacuum efle, & exif hmauerunt ea hie fit dimejiofeparata, prater di ideeflei -flcvnujmfubiccljim. &duofm mm^eor^ethoceftmanifejtt cundufu- modu.D.deditcautam.exquaexi- CHT -, - ^ . - ' ^ J' . 9 bieaum. ftimauerfo hoc,& dixit mot enim ** JH cort>0 cottnuoru, etjimt & ifaC6 . mloco coegit,&c.i.qm m Dtus eft il lite r et m cur(u corporu hnidoru. Mot'eftil tud, quod mduxit holes ad ciedenDixit Et no eft hie necelsitas co .,. lud, qctin dum locum cfle,& vacuum efle.fed gens,fi motus fuerit,vt fit vacuum, duxit ho- Oplnarj[ iocii efle propter motu eft Primo vero, qm, fi vtamur motu aedendii yera Pmi > opinari vero vacuum vfr,& comum,hoc manifeftum eft. Iocii ec,& efle rf)pter niotu eft falfum,& fimi- f!q> vacuum no eft neceflahum in racuu ee. liter hoc,quod opinantui ex hoc,3> omm mom.motus cm alteratmus, aut

& vacuum font idcm,& locusapud mane* eftnecejTanutn motu loca

Phyficorum
G an. Tdiget pleno de neceflirate, aut mobilia fm partcs, ficut aqua, & 1C "lallus eximmat ipfum indigere va aer,& per hoc,q? dixit & fimiliter in CUQ.& hoc eft manifcftum per fe.& curfii corporn tn humidorum, intehoc ignorauit Meliflus, cum dixit Hit q> hoc manifefturh eft etiam in g> totu. eft immobile quolibet gene curfii corporum humidorum,fiqm re motus, quia no eft vacuum. Et, motus eorum eft per motus reium, cum declarauit q> manifeftum eft in quibus mouentur. per fe,q? non omnis motus facit exi Continit autem K denfari ftimari vacuu efle,inco;pit declarare etiam q? neq; ex motu in loco fe quitur vacuum efle > & dixit Et pd~ Etaug/ftea,&c.i.5c poftea, fi conceflerim9 jj? ipfi non probant vacuu ex omni mentari,non folu ingrediete ali motu,fed ex motu locali,apparebit quo, fed dC alteratibne, vt fi ex etiam q? hoc non fequitur etiam in aqua fiat aer* Omnino autede Augma ri c6ti sii H motu iocali. qm poflibile eft motu augmetationeratio.cVdeaqua ^ T locale efle fine vacuo. Sc hoc inten- incinereinfufa.ipfafcipfamim ..... j. . 'C v , n6foliiin dit, cum dixit poflibile enim eft vt pedit.aut enim no auget quodx grediente duo concrregentur,motum efle,& libet uuw vuiigi^ui.uiyL.tuutiuii. tn-,. e }} au non corpore , a conx aliquo, aquo, autnoncorpore,autconx vacuu no efle.D.d.quomodo>& di- tjngjt duo corpora in code etfe. fed.&al xit & fie coru>a mobilia cedant fibi Dubitatione igitur commune ra n &c.i.& hoc erit ita, q? omdia corpo volunt foluere, fed no vacuum ramobiha,quando aliquod corpus coiu mouetur, cedat ei I loco aliud demonftrant q> eft, aut totu cor corpus,ad que trasfeif, & illi aliudj pus vacuum efle necefifariu eft, abfq-, eo, q> ibi fit dirnefio feparata, fipenitus augetur ydC augetur in qua motum moueami ptaeter di P vacuum. eadeautem ratio Maop6. Jnenfionem corporu mobiliu. De &incinereeft inde nariauit q? ifte modus qualita Etpoflibtle eft ettam corfut C9 os traslationis mobiliu mamfefti9 - I eft de can/is fenfibilibus, & dixit & hoc manifeftu eft in curiu>&c.$c in tendit per corpora co tinul contan- extt ^ entia.ifta.n.qri mouentur,cedunt atjiHafdijf0luttur^et exit fibi adimiiccm:&,fi non,impcdiretJ qui eft m ea. Et Pofibile eft w/w J motus.&inteditpercorporahumi J ^ qmaJtjttldmtY 4ttffHm da motum partium aquae, &aens. o ' / 7 fJ partes enim iftorum mouentui^qii tantttm.fedaugeturper alteratio cedunt fibi in loco adinuife:& fimi nem etiam. y.g.quantlo aergeneliter lib corpora cedunt in loco na ratttrexaaua.Etmwetfaliterfer turaliter rebus, quz mouen^in eis, i a- t t C A Secudaot mobilibusinaqua,&aere. Etfor r T ' in-' firia P temtedii per hoc,quod dixit in cur i^fwubtwr m cinerem, deftrmt fucorporu conrinuorum,corpora Jcadwutcem.quoniam aut nthil augetur,

Liber Quaitus

15 3

A <t*getw, aut attgmentum cuts no in aerem.& hoc intendcbat cum di D Jietper corpus, aut duo corpora co Xit Etpoflibile eft corpus augeri. Augmem &,quia hoc dicitur augmentu tran V^s d|tt| ntwr in loco, ipfiigitur far fumptiue:augmentum enim in rei atur n-5.sutod dicuntjion declarant "V<t veritate non eft nifi in animato,& ptiue-.aug meti en 1 . caum ejje ,fed qutrimt diffoluerc peraliquodextrinfecumt&decla* i f in rei veilrare quomodo lit augmentum vetate n6 ^ quefttonem commtmem nohtst CT rum manifeftum impertinens eft nifi in aia iUts.O~' ofortet etiam ut corpHtJtt hiCjinccepitdeclarare q? queftio de to cor^e. 2 yaci{um,cnm totttnt augetur , O* aug;memo P10 .,& . nondiflohuturexpofi-Y"* ,- , f,, hoc.i.cotr augmentum Jit medtante ~)>acHo, uoe vacui: led remanet luper illos, ^ CQ t , CT hoc idem dicimu* de cinere. ficut remanet in hoc loco flip nos, & dixit Et vniuerfaliter, &c.i.&: vni } Cumdeclarauitof>noniequitur, uerfaliter queftio de augmento, & fi motus fit,vt vacuum fit, vt proba de aqua,qua; funditur in cinere, reB tes vacuum efleexiftimaucruut,in- manet,licetponatur vacuum, con- coepit cdam declarare q> neq; etia tinget enim, fi corpus augetur per loquitur ex defitate>& raritate,neq; introitu alterius corporis in ipfum. ex augmeto,& dixit.Etpoffibile eft & augmentum eft in omnibus par eciam corpus condenfari no ad va- tibus augmentabilis per intioiturn cuum,i. & po/Iibile ell exiftimari q? alicuius extnnfeci,quod non poflicorpora condenfentur fine eo,oj va mus dicere q? omnes partes corpocuum fit impofitum in ipfb. & noc ris funt vacuum.qm,fi ita eflet,noi inteliigimr vt a corpore cotradenia efletilhc corporeitas ommno. ergo to difloluantur qua;dam partes, & queftio remanet fupra illos,ficut fix exeunt ab eo: & fie conftringuntur per uos.fumus igitur inter tria. qm partes refiduz ad loca illarum par- augmentu aut negabimus efle: aut tium:& fie corpus fiet minoris qua negabimus ipfum fieri per additatitatis abfq, eo,q7 imaginetui q? in- mentum corporis extrmfeci: aut,fi ter partes ei9 fiint foramina vacua, conceflerimus,habebimuspro pofC ad qua; conftringuntur partes eius fibili corpus penetrare corpus,D.d. p apud defitatem.v.g.q?, quado aqua Ipfi igitur per hoc, quod dicut, &c. exprimitur, reuertitur in minorem i.& maximum,quod faciut,ef t qu^ quatitatem: quia partes aercae mix rere a nobis dare caufam augmentg cum ea diflbluunf ab ea.& fift in ti non aliud.qm, cu declarauim9 q> lana,& filtro. & poflibile ell Q? den- vacuu no fumcit in dado cam aug (itas accidat non propter exitu par- metijOpoi tet nos dare cam ilh9. De tium, fed ex alteratione tantum, inde uotificauit quo remanet fug <juando corpus maioris quantita- eos, & dixit & oportet et vt rotum tis transfertur in minorem quanti- corp9, &c.i.& necefle eft vt totu cor tatem. & fimiliter poffibile etiam pus fitvacuu,fi pofuerim9ipfam au cfljVt magnitudo ems crefcat abfq; geri g oes partes: & augmentu fit j? eo, q? admifceatur ei aliquid extrin introitu partm corpons,qti eltex ex iccwn: Wiquajqua; tranlinutatur uiufeco in locis vacuis augmctati: Phy,cu co.Aucr. V qm

Phyficorum
6qfncor]rtis Jpfum nonaugmentaf inplbuspartibus, fed in quibufda: flatto^ mottui,otett cm adduntunn GO partes,queante J Lneran&hoceftadditio/noaug mentu. D.d. & hoc ide dicimus de caufatcum non exiftwetur quod ciucre, i.pei pofitioncm vacui etia fo caufa altcui**, nifimotw tn lo-, non diflblutfqueftiodc cincre, nifi ^ ef tf fj} CMtfJa mfi ft ., J t J lw motw totumvaselletvacuu.qm,cumiuc ' tit pofitum g> tm capit dc aqua cfl Ideft manifeftu eft igimr <$ (er 64 cincre ,ficutfineaqua. & vacuum, mo corum in ptobando vacuu per q3 eft in cinere, eft mm9 neceflario motu deftiuetur ex ipfb mom . apc inane todus vafis, remanebitqo. paret.n.q^ ex motu nou (cquitur va. cuum e c ,immo ex illo deftiuitur "Dtftruhur Jermo probantittm Vacuum vacuu. Et dixit-Dicamus ig.^&c.i* per mottun,tx if Jo motu. Cap}. Vod igituf ea,ex quib* apparctcxiftofermonc^nomten dit in eodeftruere vacuu, vtpromiL demonftrat vacuu efle, lumpnnapioleimoniSjLdeluueieratLeeorumdevacuo.deftruf f t f l j nifeftumeft.Qiiodautem non aio.n.a4ieiii&fupcri6iiemcotfi ftvacuumficfeparatu,vtqui. fuitdeftruaioconfccutionis,quam dam dicunt , dicamus rurfum. cxiftimabant efle inter motum , & Si enim eft vniufcuiufqj fimpli vacuum.ifte vero fermo eft deftrucium corporum latio aliqua na dio eius,q> vacuu fit cauia mot'fm 41 tura, Vt ignis quidem furfurp, fiaem.quafligitutinprimisfermo terrz autem deorfum, dC ad me nibus declarauit q> vacuu no eft ca dium, manifeftum eft c^ vacuu formalis motus: & in hoc fermonc noneritcaufalationis.Cui* igi <leclarauit auoneftcaufa finaKs. turcaufaeritvacuumc'videtur Etfermo fvllogifticus<6pomtuc eSimeffecaufamotusfecudum fie Si vacuu fUeritcaufa motus ftn ^> locus eft nobiscaufaei^tiana locum.huiusautemnoneft. no aha eit ad fupen',& a.na ad uife M nus:&,flfuentcaufa diuifionistia deflruifactlif flationis,eritdiuerfc. nature. no cofi Vaeutfl eft ex ittis rebus rob 4,nt ip milis:fed eft cofimilis nature,: ergo cofimili* non <& c.aufattanflationis:&,cum " fan cffe. " j at nonruentcauiatiaflatioms,noerit c6 2< & frf**, eft hoc . . * ) caufa motus fm fincm d turn, >/ qtttdam dicunt. Dtcatnw quam ipfi dicunt de vacuo, no eft 5 tgttur quoniam,cum ^mtm^uodoj ifta.qfn caufa , qua ipfi fin^ebat de tusfl^jc^ corporum ftmfltcium habfjt alt- vacuo}quafi e caufa naturalis^cau b quod crwf,ft a me ram fieri iu v a c u : &etiam fingfit mn ef ipfura efle caulam leuitaus , & j le- /*
BllOl

Liber Quaftus

154

nunitaufafti gratiitaris . Et appa- fitum in ipfo corpus*' nonctiim Vl 011 in omnem partem.Eadem aute rioeftlocus.qm/iyacuueflctloc',ratio&adeos, quilocuefleqd uaitu. m quo non eft corpus, &tt5sfertur fcparatumputant,inqueidfer ad ipfum corp, eflcnt in eo fupius, tur,t -f quod ferf, > quomodo &inferius:fedmeonon fumfopcm^&infcnusrcrgoinconocftlolocu&hocintcdcbatpcrhficfcrmoncm.&fcrmociuseiirtalis.ma locum faciunt^uefledicut,Ee nifeftum eft ^ vacuu,cum non fuc quoniara modo merit, autin lo lit locus^ ad que trasferun^corpora co,aut in vacuo^non enim conx naturafr,non eric ens. & forte, quia tingit,cum totum pofitum fuex fermo corinet duas coclufiones in- ritjVt in feparafo loco,ac pcrma Ifimu^^mifitin principio fermonis ncnte,corpus alrquod.pars eni, * pma conclufione;& propalauk in njfi feorfum ponatur, n6 erit in jpfofermenefecundaconcluflone, lOCOjfcdfn toto. Ampli* finc &demoftrawtoerhoc^fermoca locus eff^e^ vacuum crin nc.D.d. Quis igitui motus,&c.i.&, cum fit declaratum q? no eft caufa pofitwn tn "\4ctto oltqutd corpus? jaotus, qui wiftima^ eft dignius Ytvacuufitcaufaei^motustraa flanoms^equitvt non m caufa allJ r * Etfer hwu emoemjcrm+ cuius mows olno:&, cum non faent caufa jlUus,non fequitur pofi m cotrodicttur tSiff^ui cxtjhmat done motusvacuuefle, fed ec6n*rio,f:vacuanoncfle. EtAlcxlcxC pomthunclociiita.ch,fjnaturaiit , i r ctcaufa Kanflarioniseoiporunatura <* eis tpwnoJo fit rttrafaocorft hu, vacuu no eft ca tra{latioms:&y risjmfiti t eo,Mtt jwesrtus.Et yt* cfi non fuerit caufa aislationis, no ntwr de(iiperiori,ct infcrivrirfcut erit cau(a alicuius.&, cu non fuent ,, ^fttum in yacw.nece(Tt eft caula aliouusnon erit ens omo.oc Jtmrn l_J rermt * -it r r r ^ f > < tKoJ>e fa* I"ifta cottadidio eft propria ponemi bus vacuu,quu eft caufa ages tran mtde >4f*. diectites tmm >4-r flationis adfupcriusuo ppnerib'ip ctmm efffPmmt tpfum locum. Et iumcaufammatcnaletraflationis, Amplius^icft aliquid,vtlox 'jwdm loco^tut m H4Ho.hoc enim cus priuatis corpore, cum eft nan adaptatw, qttado totttm tllutt Vfguumaquonouebiturimpo TV font [oft urn tnlico

Phyficorum
' '- I - t+ - i -' -/ nemeiusaconunente,ucutdicmv _ ferjejion ent in loco,Jed tnjuo to- hoc de loco. fequtfenim ex hoc vt to. / eftrftf* tjtloctts non fuerit, idem corpus f m totum moueatfad loca cotraria. EtAlex.exponithuc locum ita,q? illud,quod fequitur in f 5 Hxc eft Secuda declaratio, q? va co,non fequitur,mfi quia vacuu po Expofitio cuum feparatum non eft. & difrert nitur infinitu, ficut fequitur in Ter Auera prima,qrn in piima pomit vacuu tio,vt motus non fit in corpore mfi efte non cofimilium pardum, & q? nito. & coegitipfiim ad hoc, q> exineonon eft potentia fimilismo- pofitio noftra,exif limatur q? Arift. to.ita,q? motu attrahatur ad ipfum diceret earn poft pro radoe alia ab ex ilia potetia,ficut attrahiifad cod ifta.D.d. Et per hunc eunde fermonens fibi propriu,m hac vero quafi nem,&c.i.3c illud, quod cotingit di cocedit q? in vacuo eft potetia fimi centibus vacuum efle ex hoc, Lqra ** lis mo to,& qp motu attrahitur ad il in eo non erit fuperius, & inferu is lam.fed,cum hoc fuerit pofitum:& naturaliter,neq, aliquid,propter q5 fuerit manifeftu q?,fi I vacuo fit po eadem res quiefcit in alio loco. & tentaa cofimilis,necefle eft,cu idem moueatur in alio, contigit iderc po corpus fuerit pofitii in vacuo,aut vt nentibus locum efle dimefiones fc no moueatur 01 no p.p. ^qualitate at paratas a materia. D.d.Quasrif'igitraclionis ex qualibet paite rauali- tur ab eis,i.qm, cum interrogantur ter. aut vt moueat'fm totil ad loca de caufa, quare quasda corpora mo cotraria,aut diuidaf: fed ip um fm uentur in aliquo loco, & quiefcunt torn moueri ad loca cotraria eft im in alio loco, non pofliint dare caupofsibile:& ipfum et quiefcerem 01 fam.dimenfiones. n.qh abftrahun loco eft i mpoflibile;& diuilio ei9 et tur a matenajiion habebunt poten no fendf. Et ipfe exprefllt in hoc tiam, ne dum vt habeant potentia . fermonepiima iftaru ditufionu, & non confimilem, ita,q? faciat quie- nohmpi tacuit duas, quia intelli^untJex di- tem in vno loco, & motum in alio. M c"Hs. Et forte cotentus eft in hac di- & fimihter etiam, quando interro- ?ne uifione. & erit argumentu per fe,f gantur de differentijs, quibus locus fc^oti' qn motus naturalis fuerit colydera dmiditur in fupeiius, & inferius,no a"n6cofi tusmeotm.quafi.d. &etiam argu poflimtdareahquidexdimenfioni mile. Vimentu fm eft. qmvcu pofuenm9 q? bus. & totum hoc eft cotrarium ei, ?e confift hoc nome vacuiii fignihcat locum quod accidit dicentibus locum efle 5'co'4 corporis,& pofuenm9 ipfum, fm q? vltimum condnens. Et,cum decla eft Ioc9,habere potenda, per qua at rauit q? idem impofllbile contingit trahutur ad ipfum corpa,qu^ quie- dicentibus locum cllc dimenlio(cut in eo naturaliter, cu ruerint in nes, & dicentibus vacuum efle, de cb,& mouentjadillud, cum fuerint dit caufam in hoc, & dixit neceflc cxtra,ad modii eius, quod fenrit'de eft emm. &c.i. & hoc"impoflibilc loco, & pofuenm9 in hoc vacuo ali contingit vtri%, qm ambo ponut vacuum,

6 gr* ittttd corpus totale fuerit per- quod corpus,non potcrimus dicei c .ParsenimfinonPonatM ipfom.moucri naturalj>attraftio J

Liber Quartus

155

A vacuum, & locum cflc dimefiones, Accidit aute dteentibus va^ V*au,& qm non different apud eos,mfi fm cuum efTe vt neceflarium,!! eric tadqra modumAuia>al accipitur, fm q? motus,contrariu magis, fi quis Bondfm, ineoexiftitcorpus,drlocus,&,cum Confyderct,no poflfemoueri gc nifi fecun accipitur^ineononeftcorp^ m ^ f i t v a c u ( j 4 ytenimqui lvA W^*^^?^* P' propterfimiledkutterraquie, ^ nabiecoeeis,&dixuEtquentquo \r a,tr '** modoAc.i.&ctiCemes9fdimenYi0 fere, fie S^n vacuo necefifeqex /* ilocus, & _ vacuu - no - poflunt nfcerenon emm eft, quo magi s, nes funt dare caufam, ex qua corpus fm to- aut minus mouebiturv-quateo tum eft in loco p^r fe, & f m partes nus enim vacuum eftjHo habet in loco per accidens. manifdtii eft difterentiam enim o^cum pars non ruerit fepara E/ contingit dicentilu* "\4ctm ta a toto,q? non erit in loco p fe,fed fjfe neceffariOffifuerit tnottts conin toto.& hoc intedebat cum dixit. oddicunt yfifd . g hoc enim no aptatur,&c.i. & interroganturetia quo aliquid fm totu perfimUtw fuent psrfette de eft in loco per.fe, & f m partes in lo- hoc,(}W>ni<im imfrofibile eft alicoperaccidens,cupofueiintdimen ' ' "/. . ^ fiones feparatasefle locu, & vacuu. fe- hoc enim non adaptatur,cu res fm _ , totumfuerit pofitam loco, qui eft fecerunt tenam e^msfcen profier^ ' dimenfionesfeparatar,&illudcorjimilitudinemyitanecefleefletiA feVftd in Pus ttale fucrit permancns in fua qwefare in ~\acuo , L " 10(0. difpofitione,non corruptu,diuidcn / / j r W M auodmoi i v * entubi^dd dofemfuaspartes.parsemm,cum *'" '> "7' non ponitur feparata a toto, no eft W remotur.yowajcciwto quod in loco per fe,fed in toto. & fm hoc eft "Vacttwn,rio eft m eo differetta. fequitui vt difpofitio de toto,& par Cum narrauit q? ex ipfa ratione te fit eadem,f. q? vtraq-, fit in loco j> K>rum improbatur fua ratio,incceC fe.& hoc pra;dicl:um eft in capFo de pit narrarc etiam q? ex illo eodem loco.D.d. Neq; etiam, fi locus non improbatur conclufio cori?, f.illud, fuerit,no erit vacuum, i.neq; ctia fi ex quo nixi funtprobare ipfum, C locus non ruerit,qui eft dimefio fe- motum, & dixit.Et contmgit dicen paiata,erit vacuum.vacuum enim, tibus,&c.i.&illis,qui exiftimant va aut eftpriuatio omnium leru de- cuum efle ex motu nece/lario,conmonftratarum,fdecem prcdicame tingit contrarium ei, quod dicuftt, torum, aut eft dimenfio feparata. jfiq? fi fljerit vacuum,non erit met9. Dixit Alex.& in quibufHam hbris D.incoepit numerare argumtta, ex no inuenit'ex hoc capitulo.fiex po- quibus apparet cjr,fi fuerit vacuum, ftremo,nifi hoc,quod dixit interro- non erit motus,& dixir,qnemadmo gatur quo aliquid ent in vacuo. & dum igitur, &c.i,primum igitur co fecfidu hoc ifte fermo no erit ratio rum,qux cotingunt ifbs eft^q uia pfe, fedcoiun(5tusfermonipdicto. vacuum eft confimile,neceile eft V ii) vtin

Phyficorum
6 vtin eo n"tquies,non motus. qm,fi pofuenmus ipfum habere potentia tenusenitn infinitum eft, nihil amactma, fequitur vt fit fm e,quali eri c furfum,aut deorfu, au t metatem, e x quo (equitur vt mom qc diumtquatenus vero vacuu, ni feat vbicunq; pona ficut dixenint hil difrerehs eric deorfum fur^ fingetes q? caufa in quiete terrz eft, fum, vcenim nihili nullaeft dif quia circunferenria orbis atuahit 9 cam ex olbus partibus aequaliter.Sc ferentia,fic 6L iili , quod no eft* non intendebat verificarc fermone vacuum au tenon ens quippia, iftorum de terra, fed intendebat q, &priuatio videturelle. natura cufueritpofituin cotinentepoten aucemlatiodirferenseft* quare tia attractma, cotinget vt res pofita erut q uae func natura differetia* feomda. quicfcat in medio. Et forte intedit Aucigitnoeft nacuravfquavl q? contmgit iiHs de inopinabili fi- H latio,aut,fi hoc e, no e vacuu. mile ei^quod cotingitillis. qm quc Etfofte* ontnis motus, out eft * H admoducotingitillisojomne corpus politu in medio deoet quieiccre in eo,adeo,q? ignis euam,ita con tttrnectjjar is, fi motus "tulenttts dngit iftis,vt corpoia,vbicunq; po- Jit,t ettam natttralifjit.mottis.n. tlrmcuo nanturinvacuo,quie(cat. D.d.qm yiolcntus eft extra naturalem, et ebos dW non e^vti>&c.i.qni, quia eft confi daf in fu- milis,non ent vbi, ad quod eft mo- inotut , fjui eft extra, naturalem, peri'.&in tus,dignius attractione,& rcmorius eft f oft naturalem motum . erg* fcnus: Ide r fim^ail^^ quo eft mOtus,<:u feqttttttrJi')minntiHod<j corfwrum J filP.C. 41. a. m * ~r * i-" * -i ittibi. idc T vacuo no fintdrix, quibus di- naturalmm nouha&uerit natura ifra c6. & iridaftn fuperius,& inferms, & duo *txJeq. cxtrema diftanria fimpft non inue lem tttofam, V non hob eat alique niutur,nifi in fupcnori & inferiori. aliorum mttuum.QHfmodo tgttwr ex quo fequk'vt omncmotu pofitu tft pofitbdc , >f motus fit natura- in eo qmefcat, vbicunq; ponatur. lifi&tn Ifacuo non eft fuperius, ^ Primum igitur,quoniaoav ncfy mfertuStdifferentMj et eftm ^ \io\l isniotus,autviolentia^iuefm fnttiun.ficundtin^itod ett infini s,aiu na natura fiCynecefleauteft, fi qui-' dem fit violentuSjCfie 6dS,qui iumjion eft in tofoperius, ne% in f m naturam*vioJetus enim prj fertus^ne^ medium fmrnnvtyje cer naturam efbqui vero prf ter ftmdum quod ft yaautmjnon dtf Motiptcr naturam eft, pofterior eft eo . a fen into fttferuts ob tnferion.tjuf r
name p o ^ , -

ftcrior na eftfm naturamquve, u no elttdmtdit igitur tnmhilo no eft on* tmali. fecund um naturam vnicuique mno diuerjit<tt,jimiliter etta tntt naturali urn corporum motus, neqj aliorum eric motuu vllus. to, quod no eft ens. et yacuu eft ali Ac vero natura quide quomox quod no ens ,& pritMtto.hoc.tt.ext jl4tu> natn do eriCjCum nulk ficdi&renda saJis

- n.

Liber Quartus
A ralis eft diner fa . ergo kac ett di~ tterjttas naturalif E& igitur alterwn dttorum,<tHt ntttta tranjlatto naturaliter eft ommno altcuius ret ad aliquant partem, 4tttfjteft hie traflat to naturaltfjrio e UOCHH. f Hxc eft alia declaratio. & prima 9 Ots mot' fuarfi prcponu eli^q? oTs mot , aut aut e na- eft naturalis,aut violetus.i.extra na "!,& e manifefta p fe. fecuda aut A 06 -i *' prof 6 eft C"^ nns motum extra natura niamfcfta habet mom naturale.& ifta eft etia B manifefta per (e . q<! enim eft extra jfe.Scd vi natura, intelligufin refpedtu ei9, q^ J n5 e|j extra naturji . & exiftimat (jj Arift.deciarauit hacproponemper pria fph?- hoc,05d!xitmotus.n.violetus,&c.n ra. 3. cce. qm di/po in hoc eft ficut difpofitio in habitu,& priuatioe: qm habitus > <1USE caret , v t m n vr,non prior pri- c6cedicJab Aui. & eft fatuitas I illo. iiauoe in Et,cupofuithasduaSjppones,c6et''in vacuo, neceilario moueifmotu naturali.&, II uon,no mouetur.qirijcum coiun git propofitioni,dicenti q? corp'mo ueaut naturaPr,aut violcte, q? motum m vacuo eft corpus,c6clufit in pnma figura q? motu in vacuo, aut mouetJn3turalHer,aut violente. &, cii coiungit huiCjCp illud,q(! mouet' Tiojete,mouetur naturaliter, coclufittq? corpus, qd mouef'in vacuo, mouct'na uraic.& et,cii ruerit veru <j? oe,qaod mouef violente, 'mouet' oaturaii,fequif vtiilud, qil nu mouetJnaturafr,n6 moueatur olno.Et bic ec eft qaali fyllogiimus induces ad incoueniens.& iu forma iili9 iniduxit iuii leimoncjcu aixit:e.igo,cu vnu c]uodq; coif oiu,o:c. & cu veri-

1 56

ficauit q? corp'.q^ mouertn vacuo, debet mouen motu naturali,incoepit deftiuere t aliquod corp9 in va cuo moueafmotu natural! :Sc in va cuo no eft fuperius of no. & ifte fermo eft in fecuda figura (ic: Omne, quod mouetur naturah motu, mouet'ui aliquo,in quo eft fupeiius,& inferius fed in vacuo no eft fiiperi* oTno:ergo illud,q3 mouef motu na turalijiion mouet"'in vacuo.D.incce pit declaraie q? in vacuo no eft fiiperius,neq, inferi9,&: dixit:& eft inrinitum,!. qm vacuum eft infinitu, & infinitu non habet fuperius,& in fcri9 : ergo vacuu no habet fuperi9,K & inferius,q<f eft medm totius. Et, cu declarauit q? in vacuo no eft fuperi9,& mferius , tja eft infinitu,Tnc^pit declaraie etia hoc alio modo, &dixit:& fm qS eilvacuu,&c.i.qitt in vacuo no eft diuerfitas natuialiter:fed fuperius , & inferius difrerut natuialiter: ergo in fecunda figura in vacuo no eft fuperius , & infcri*. D.verificauit propofitione dicente q? in vacuo non eft diuerfitas,& dixurquemadmodu igit, &c. Etifte fermo coponitur fie. Vacuu eft non In priuaens : 5c quod eft non ens eft priuatio,ergo vacuum eft priuatio : & in pnuatione non eft diuerfitas : ergo in vacuo no eft diuerfitas. &,cu ciixitita iilud,quod no eft ens.intedit ita 1 lud,quod non eft ens, cuius po tenua eft potetia nihil,q<{ eft priuatio,no negatio fimpfr. vacuu enim no ell negatio fimpFr, i. priuatio j>fcfta, fedpriuatio corporum natu- rahum,&illa,quorum potentia: diueiiantur , funt corpora naturaiia. D.d. & vacuu eft aliquod no ens,i. uon iimpliciter,fed priuatio corpozisnaturaks. t,cuvcniicauit,q?m Y uij racuo

Phyfi licorum
ractid flon eft diiicrfitas.&^cfi in eo tu etttt adfuum Ucwn, tpfc hdet. n6foeritdiuerfitas,n6eftineomo . . . . . . tus naturalis,declarata eft cotuiuano inter pre,cedes,& c6fequcns,fcili . cett^fi vacuu eft,motus non eft na do,y.gficundttm modttm equttaturalis.D.deftruxitc6fequens,& co tiffattt natantis. clufit vacuu non efle. & quia oppofitum cofequentis eft manifeftum Cum declarauit prius g^ fi mot* 61 per fe, induxit hoc in forma redar- naturalis eft,vacuu non eft,inccepit gutionis,& dixit:Eft igitur alterum et declarare hoc ex motu violeto,Sc duorum,i.aduerfanus igitur no po dixit Et videm9,&c.i. & videmus q teft fugere al teium iftoru, aut con- illud,qc! mouefper expulfione,vio- Ir'hoe ccdere vacufi efle, ex quo fequitur lete moueri,poft<| matorfeparat^vt motuni naturalem non efle,aut co videmus m fapide proiec"fo,qui mo cedeie motu naturale efle, ex quo u5poft| man' feparatur ab eo: & fequitur neceflario vacufi non efle. fimifr in fagitta directe,poftc[ fepaD.d.fed translario naturalis,&cper rat'a chorda. & hoc non pot efle in hoc verificat propofirione dicetenl vacuo,nifi cflet poflibile aligd moq> fuperius, & informs funt diuerfa ueri fine motore.& ideo oes con- b pfto ^ Caufa in naturaliter. & quafi dicat, & fignu ueniunt in Koc,q> caufa iftius mot9 rit mod diucrfita - eius,qj hate funt vbi diuerfa natura eft aer,aut fcn mcceffione, vt Plato liter,eft, quoniam hie funt mot9 di b dicit^f q>,qn res cxpulfa vacuat lo t.istiatura uerfi naturaft. caufa enim in diuer cu,in quo eft, per expelles fuccedit fUCceflioriilocoru. fitate motuu e diueifitas naturaru ei in loco alius aer, qui mouet illud n Ide.8. & nan! re locoru,& naturaru reru motaium. expulfuni poft feparatione expellerii mota., ,ris,&illeaer,fmo>vacuat locufuu, A t. Amplius,nunc quidemouex ^fuccedit e;in S alius aer,moueJ tangentCjautpp contrarrj circu obfiftetia 5 ficutquidam dicut, autexeo,q> pellitpulfusaermo tu velociori, q]j fit pulfi latio, qV ferturin propriulociiinvacuo autnihilhoru poteftefle,neqi enim ferri eri t,nifi vt q<3 vehji* luodillud, uetur exfeUentefefarato. W hoc eft aut fectindumfacceflionem,cr motion?, ytmudamdicunt, mt, ^ ir a.-* 1 IMamotwaerKexpulfteft^locur trajlatione ret exfmlfe m momotus quiefcat: aut fin hoc q> aer, qui defert re expulfart mouetur ab expellente, poftqexpelleris fepara ab eo, propter hoc, quia in natura aIua lul. aeris eft recipeie moueri ab alio, & Mmrab,* retinere ipfum dki, poft^ feparat'a Scan fepa motore,& hoc fm c fuamforma,n moue ratfonem ~tjz. /IO.-/L- j-i Mete mo'a forma-qua^p pter mot eius eft velocior neceflario q mot'expulfi. d expulfumem Im om * ftohetilepnncipmmot'jcumor KaorueB 9 wlod0 ^ C i'fit violet purser veroh in fe 9 principiu mot ,vt alibi declaratu e. JJJS Et
ab expellente, Sc a fua 9

Liber Quartus
A

157

Eth'ociht&lebat, cum dixit,aut quiefiere , aut nwuri in infiintH, B quia motus aeris expulfi, &c.i.per cum non tmfedttw ah alto unfepotentia leuitans,q eft in acre,per que innatus eft cu aliquo motu ad diente fortiori. Cil mo ueniete moueri ad fupius.q? e cau Cum deftruxit vacuu efle ex mo &9 tu lapidis la in mom lapidis poft feparatione tu, incoepit etia deftruere ipfum ex ca '.I??0^ ppftfepa- pioijci^tis, no eft fucceflio aeris,fed quiete naturali.cS.n. in motu natu c"i^g^c SSffi tranflatio ipfms aeris.& hec eft fen rali eft caufa in quiete naturali: & nalL8chcc fucceflio tentia Arift. vt declaratu eft in lib. ha;c eft fimilitudo cotinentis ad co * fifttudo ipfi aeris, Cali,& Mudi,& vltimo iftius libri. tentum. Et dixit: Et et non poflet ^JSd fcd trlsla- ).d.& nihil eft ex hoc I vacuo, i.& aliquis dare cam,&c.i.n6 poflet ali jJe.fup.c. CTiSc"5 non e^-mvacuo ali^11^, de quo di quis eorum.qui dicunt vacuum ee, j .&. 4) , hzcfiua catur fuccedere,aut illud, qcf defert dare cau(am,propter quam,qn ali- & 48* AriJde. 3 re expulfam, eft velocioris motus, quid mouetur in vacuo quiefcitin phy.c. 8z. gipfa res,ita,q? motus violentus re- aliquo loco magis ^ in aliorquemB maneat poftfeparatione'expellen- admodum non pot dare caufam, 2 ris. Et ifte fermo copontf fie. Mo- J?P quam corpus moue^motu natu tus violentus poft feparatione ex- rali de vbi in vbi.D.d.quare igitur, pelleus fit,aut ex fucceflione aeris, &c.i. qm non poflunt dare in hoc aut ex veloatate motus eius: led cam ex vacuo,que. conueniat huic, in vacuo non eft aliquid, ex quo fit quodfentitur,fidecorporibus ip(a poffibile aliqif iftoram: ergo in fe- quiefcere in aliquo loco, & non in cunda figura rnotus no pot efle in alio.& intendit hie per quiete, quie vacuo. D.d.& translaao no poteft tern naturale.D.d.ex quo fequitur, cfle alio modo,&c.i. & imposfibile &c.i.&,fi conceflerim us q> naturali eft et,vt translatio fit in vacuo, fm. ter I ter vacuum, & rem motam eft q? eqiutans transfertur fuper aliqcf, aliqua confimiiitudo, necefle eft vc i.delatum (uper deferens, aut f m <j> ilia comparatio fit vna,& fimplex, animal natat'. volatile, n, transfer- propter hoc, q? vacuum eft vnum , tur in aere fm alterum iftoru duo- 5c fimplex. ex quo fequitur q? na^ C rum modorum, aut fm vtrunque. turahter in vacuo fit alterum duo-* Amplius nullus vtic^ potcrit rum tm, f.aut quies, aut motus. ex dicCTe propter quid* quod mo* quo fequitur vt corpora haturalia, uetur ftabit alicubi* pur. n, ma^ aut femper quiefcant in eo ,vbicugis hic,c$ ibi Square aut cjefcec* que ponatur,aut femper moueanf. aut in Ifinitu necefle eft ferri, ni qm,fi inter illud,& corpus naturale fuerit coparario fimilis,qua: eft infi aliquid potedus impedient ter corpus,& fuu vbi proprium, tuc Et etmm nonpojfit aliquis da- corpora quiefcunt, vbicunq; ponare cau,fam>ex qua, alKfuidmo- tiu. &, fiinter illud, & corpora nauetur in eo, qutefett ex eotaliqtto turalia foerit comparatio, qua; eft inter corpus, & vbi non naturale, yl>i. quare igitwr dtgnttts quiefcit erit necefle vt corpora femper mohtc, qua hie ? ex ^nofe^wttir ant ucanturineo. Ampliu*

Phyficorum
Amplius autem nunc quide pirulnm inurnitur fie. & eda exifH K lvacuo,qmcedit,ferri.vr in va maturcptranslatio eftnuncinvacuo autem prorfus iilr tale eft: cuo FrFter aptationem: & hoc in quai e in ocm feretur pa; tern . vacu" efl code mode ex omnibus Etet motwexifimatur fieri pambuscrgodliid.qamouctatia . . . .J J eo, expelhtur ad omnes partes, I.<K WMC in low yactitf ex aptaftone: fl vacunm eit cauf a ttanrtarionis ^ r if/o ~\ero "V<wno hoc eft eodem ptei aptationem, ficutfingunt dice modo in omnibus fnis partibus: l^um cg> ncceffe eft vt illud, qcf moueturme ercro Ceauitur'nillud auodmoue f t j s u \t*4nHr9l f l tUttl*. Cflfvbi fnvttC ** ,moueaifadoespai> n ^i io .' * ,, , *_ tes. qmaptatioeftinoibusequahtur in eo,exfeUatur ad oes fortes. ttr^ hocrin infinitum:(iuia vacug 7O Ifta eft aha ratiocinatio, qua m- eit infmitum apud eos.Et maxima ritur deftruere vacuum efle per mo eft differentia interponere <j> aptaturn viqletu, plures.n.motus apud tio eft neceflaria in ee moms, & po H expul(ione expellentis erunt in ali- nere ipfam efle cam agentem mo- L qua parr?,& non in alia,p,p diuerfi- tu. fi igitur pofuerimus q> aptatio tatem partium in aptatione, f quia eft de neceffitate motus, expofitio Aptatio i cn c mouetur ad partem, quo eft magis erit ilia, quamdiximus: &,ii -pofue ^ E fi r ' T o . 'i /i r tatemot* apta,adeo,of) motum naturalc mo- rimus gj> aptatio eft caula ages mo- , uetur p.p, aptationem contra fuum tus,expofitio erit Alexa. fed ent demotum naturaiem,vtacciditina ftiudtio non fm rem in fe,fed fecuiib,vt mcueatur ad uiferius)qn no dum fermonem eorum. aptatio,n. inuenit exitu ad fup,jus. Et chat q? eft de neceffitate mot9, no ca ages, pcnetes vacuii,ponunt ipfum,quia Amplius autem dC ex his ma Nota ^ exilbmantipfiim adaptan motui, nifeftum eit quod dr videmus plice dm &, fiiraerlet,noneflet hie aliqua pondus,atq;corpusve Vel9cita" pars magis adaptata,galia.Et torn n.idem i t j r m,&tat. Jioc contingit dicentibus vacuum lociusferripgduascaufaSjaut, &&&& eile feparatum, quibus intendit in quiaid diftei t,perquod, vtper mow. ' hoc (ermone coniriidicere, dieenti- aquam,aut terrain, aut aerem, bus vero jpfiim efle non feparatu autjquiaiddiffertjquodfertur, M non contingit hoc, fed impofitum ii alia fint eadem, pB exceflum in corponbus.ifti.n. poflunt pone- grauitatis aut leuitatis. hoc igt re fupenus,& mfenus,& vft mediu tur afertur c5eft)qm im r Ppa^fif^^yP^.^.pedirmimequidem^acoii; plicium.D.d.eigonecefleeit,&c.i. ? - n ergo necefle eft vt jliud, quod mo- trafertur,ddndeaut8iC manes: uetur in eo, <:xpellarur ad oes par- magis aut id,q3 non facile diui tes f*jua.liter: & fie nullum motum dit: tale aut eft q3 crasfius eft,: BioucLitur pp. aptarione ad aliqua Id autem, in quo eft. A.mouebi paite aha ab ea,ad quam expeilens tur per. B.eo,in quo.C.teporet cxpellu. qif n6 feutitur in piurihus per ipfum aut D cum fit fubti/ mobiUbus. Et in Ub. Alaa.hoc ca lius, eo, in quo* E, ii aequahs eit ft

loa-

Liber Quartus
A ISgimcfo ipfius B.cum ipfoJX fm proportioncm inipedientis corporis.Sit.n.B.quideaqua. D.veroaer*quantoergofubti' lioreftaeraqua,& mfnuscor, poreus,tanto citiusA^per.D. mouebitur,qj per* B. habeat eiv go eadem roncm, fm q uatn d i/> ftataerab aqua,vclocitas ad ve Iocixate.quare, fi in duplo fubri lius d duplo teporelincam ,B.rranfibit,c6(|

158

qtiodilludjnediatc quo monetur , ^Herfatttr . >./r.>r mottu eius Kt i*

Jem ex differentia grwitatx, et lewt<ttn, illud, mediant e quo ent motta, ent CAufc.'ipedtt.n.mttM*, Mt mttlfttm > attando mot* illuu

. , atqj femperquatofueritminus gK^uandononfuentfacilttdiw- E corporcum , minus% impedi ' fonts :&" tptodeft tale, eft itludjn tiuu , ac melius diuifibile id , g quo eft ftifitttdo . Exfeilatw igiquodfettur } citiusmouebitur, tur corpus ^ ,mediante B intern Vacuum autem nullam habec ^ weMte^eroD^HoJeJl rationem,quaexcedituracotv v/ / / pore/icutTe^ipfum nihilad &tfa,mt*iponH,aiUpnumerum . Si.n. quacuor exce, ttidine ex B> "P"1' ^itHdmi ex duDttriavno,pluribu8autera Djccundttm corpus impediens. Ef duo , & adhuc vnu pluribus qp mtentio ittius eft , qwwam Jit duo , ipfum/an^ nihil non anix aqua^ Dfit aer.gr tjttanto aer plius habent ronera, qua exce^ e /^/,/wr 4w,er lawns tw-

quodexceditur.quareeruntip faquatuor,quoteccedunt,etji hiLQuapropter necp Liaea pu^ ^ yelocttate ,fontproper no exccum exccdit,nifi componatur jf// <tmj /^er a<juatita , ^o^ ex puncftis.Simrliterautemdd JtfiteritJHpl*in.fMtilttate,pcfVacuumad plenum nullapoP /r^;/^ Lt mm B^n duplo tern ftbile eft habere rationem:quax ^ L ptrtwfet fbatmrnD: reneque motum, ( ' i f J if ^ CT ent tempos c, auplttm tempt Et attparet etiam hoc, quod di- risH: ^ ^ntoma,gsfunt ilximwhacmodo.'XidemtK.n.idem M .mediant e cpo ent momletorpw^elocitan mmotu propter wom corp0reitatK,o>minoris re ilteritm dwr*m,<wt proper hoc, fftentu

Phyficorum
6 t4nto magis txpuljio eritjemper nuttam habetprtportionem, eftt* K "Velocior. vacuum "Vero null* ha- excedat ipfum. excedens enim di~ let comparationem ad cor pus,per ttiditur necejfarto m id, quod exce quam corpus excedat ipjum,que- dttur,r augmentum. ergo quattdmodum nullam habet compara tuor dmiduntur m h<tc duo,m extionem illud^uod non dicttur ~)riu cejfitm, & et in no ~\num. Et ide ommnoad illud, quod dmturnu- Lined etiam non excedit punftut nterus . (^uatuor enim,Jiexcedut cum no componttur expunflif. Et triaper"\nurn, exccdantduo per Jtmtliteryacuum non halet ad maw, et excedunt "Vnum per ma plenumproportionem: ergo neque gis ad non "Vnutn, non "\num "Vero etiam motutent meo. Demonftratio exemplaris, oftendens quodtalis ejtproportio moll tnsadmotumm')ielecitate,qualiseftproportiomc ^ dtj ad medium in tenmtate. C Tcmpus.
\

/ [

Mobile J

-. Spatium plenum tenuioxi corpoic.

E ^^

Tempus.

jvvw

VvyVI

&
B Spatium plenum crafliori corpore.

Hec eft alia demoftratio, in qua declarat cj? impoffibile eft m turn fieri mediante vacuo feparato. Et tiixit: Et apparet,&c.i.& hoc,^ di-

v_y

/TN I Mobile I

ximus,f.g> impoffibile eft vt mom* fiat in vacuo,apparet ex hoc,qm Yi demus corpora grauia diuerfari in motu fecundum velocitatem,& tar ditatem

Liber Quartus

159

A tlitatem per duo. quonia, fi corpus ucrfitas igituf medioru in iftis dua D merit idem, aut fucrint duo ecjua- bus caufis, in difficultate,& facili- ucrfiaw Jiain declinari6e,diuerfitas crit fin taterefiftcntie, autmotus,autquie not,Ccc; illud,in quo mouentur,v.g qm ide ris eorii. eft cauia in diuerfitate mo corpus velocius mouetur in aerej <| tus eiufHem moti,autmobiliu con in aqua,& fift duo corpora ecpaha fimilium.D.narrauit quid eft diffiin grauitate, & figura,& magnitu- cihs diuifionis, & dixit: & eft illud, dine. fi aute corpora fuerint diuer- in quo eft multa Ipiflitudo. Et, cu fa.& moueanf in vno medio,tuc di poiuit hanc propofitione, incoepit uerfitas in motu ent propter diuer- vri in hac doctrina per literas,& difitatem in grauitate,& leuitate, cj> xit: Expellatur eigo, &c.i.ponatut Ijrauius illoru erit velocius. Et,cum igtf A, corpus,qtf mouefin medio, declarauit hac propofidonem, <j> & mediunijin quo mouetur, pona- K ca relocitatis,& tarditaris in corpo- tur B, & tempus, in quo mouetur, ribus mobilib9 c,aut diuerfitas me-1 fit C.ponat'et mouen A in alio me | dij in fpiffitudme, & tenuitate, aut dio fubtiliori primo,& fit D:& tent diueifitas corporu in grauitate, & pus,m quo moueA,in hoc medio, leuitate, dixit: fi igitur alia fuerint fit H: &'ponaf A moueri ex'duob* cade, i. qm,fi alia exiftentia in cor- medijs per duo fpada xquaha, fez ppribus facientia velocitate, & tar- B craffioii.& ex D fubtiliori: fequiditate, vt diuerfitas corporu in gra- tur igifi vt tepus,i quo pertrafit axe uitate,& figura,& magnitudie,rae- duo fparia fqualia diuerfef! uotum tinteadeinduobus corponbusno eft.n.q? velocius pertranfit ide fpadiuerfis,& videmus q? illud,qd mo- riu in minori tpe.&,quia ca velociuetur I acre, mouef'velocius illo,q3 tatis, & tarditatis his duobus moricft in aqua, mahifeftum eft o> cau- bus eft diuerfitas mediorum in tcfa diuerfitatis motus eft illud, me- nuitate, & ipiifitudine', iequitur TC diate quo eft motus. & fimiliter eft proportio teporis ad tepus , fit ficut F in code corpore, cum videmus g> proportio fpiJlitudinis,d eft in altemotus eius m corpore fubtiliori eft ro medio,ad ilia, qu^ eft in alio: & ; velocior, ^ motus eius in corpore fimiliter proportio mot9 ad motu. fpiffiori. D.dedit cam, propter qua Et, cum dedit exemplu et de literis, { oft exaccidit hoc medio,& dixif.quia im dedit exeplu de materijs, vt demfo epfc S Ifis pedit multum, &c.i.& ca tarditatis fit maniteftion & q3 videtur dimi- adducaf eft,qin illud,mediante quo erit mo nutum in vno exeplo apparcbit in exe^Ztus,refiftet rei mot?.& hoc refiftens alio. & dixit: Et intentio illius ell, demf ado diueriatur fm magis,& minus, refi &c. v.g.ponatur i loco B,qcf eft me- erit rnant* ftet.n,multum,qnmediu mouetur dmm craflius,aqua,& in loco C,q# motu contrario ei, qd mouefm eo, eft medium fubtilius, aer: quanto & refiftet minus,qii fueritquiefces. igif"magis aer eft fubtilius aqua, Sc D.d.& magis, &c.i.& medium, qcf minoris refiftenti? contia re motS, refiftit per f iium motu ad contra- tato magis erit velocitas motus A, Diuerfitas5 liam nediorti parte,refiftit magis, qii merit in eo ^ in aqua: proportio igif ve{ciin di- difficihs diuiiionis> & paflionis. di- locitatis ad veloatate erit ficut pra poruo

Phyficorum
6 fortio cx.cdfus mbtilitntis acns fiip ratio,neq; proportio in co, qtf noil rubtilitateaqu.&i6dixit:eriti?if' eft vnu>adillud,qcfeftnumcr 9 .nuproportio velocitatis ad velocita^ naeri.n.coparantur adinuice, quia &c.i. fcqutf igiturexiftisproponi- coieantin vno. & vFr ola duo, qua; bus, vt proper.tk> velocitatis mows no eoicant in cade natura, no hnr hfu c6pa. A in B, ad mctii cius in D, fit ^rut c5paratione adinuice.& hoc intcn- rarionem proportio excefliis fiibtiiitatis aeris debat,cum dixit: Si igitur quatuor a(1'"'-<li fupei fubtilitate aqux. D.d,ita q-,fi cxcedunt tria, &c.i.& numeri exec- -"fida ni^ fucritduplum, &c.i.ita,q?fequitur, dutfeailinuice per vnitates,inqui- gis&mifi poCiierimus q? acr eft duplum ad bus coicant,illud aur,in quo no eft n'neccflj atquam in fubtilitate, vt res mota I vnurn, nulla habet coparatione ad ? ^'^ ' aqua pertranfeat fpatium arqualc nwmerum.&fimilitcriHud,inquo lea /patio, qd pertranfitin acre in tepo iK>n eft fiibtilitas,nulla habet copa re duplo ad tempus,in quo patran ratione ad corpora habentia fubtifit iplum in aere. tepus igitur, qcf c litatem.diuer4.nJm magis, & mi JI C,& eft illud,in quo pertranfit fpa- nus neceflario coieant in cade aa- T tium res mota in corpore fpirtiori t tura.D.d.non vnii vero,&c.i.q3 an eft duplum ad tepus H, in qno mo tcm fuerit ex entibus, in quo no in uetJper (patium ^quak illi i corpo- uenitur vnu,non habet proportiore fubtiliori^qcf e D.tardius.n.fem- nc adillud,in quo eft vnu, qua caper pertranfit ide fpatiu in longiori dat inter ilia excefliis. D.d. exced tepore.& licet no exprcflit hanc 4>- .n.&c.i.illud.n. q3 dicitur cxccderc poruone,itellecta tn eft ex ipfo (er- aliquid,neceflario diuiditar illud ,j> mone.D.d.& quanta magis merit qcf cxcedrt,&T id, pel qcf excedit.v. illud,mediante quo,&c-Sc hoe etia g.Quia quatuor excedunt duo,nemanifef turn eft j> fe.Et,cum pofiirt cefle eft vt diuidant'in duo, quibus has propofitiones/roniunxit et alia excedunf, & in duo, quc excedtmt. propofinone,& dixit: Vacuum ve- cfi igitur fuent aliqcf, quod non dijo &c.i. vacuum vero nulla habet uidmir in aliqd, & fuerit aliud, qcf comparatione in fubti litate ad fiib diuiditur in ipfum, 11011 dicetJquod I dlitate corpoiis, mediante ciuo fie illud, qcf diuiditur in illuti, excedic jnotus.&,cu dixit,nullam habet co illud,qcf no diuiditur,v.g.qm qua- ^* paratkme ad corpus,intendit q3 va tuor no dr excederc aliquid,in quo .cuii nulla habet copararionc, qu non eft vnurn'.qm, fi excederet,tuc corpus mediu exceait vacuum.v.g. quatuor diuiderent"'in "' exccflum, & in fubnlitate.in vacuo.n.no eft fub in illudjin quo no eft vnu.quod eft J olitas,qua dicat e/le fubtilius ignc, impoflibiltr.& hoc intendebatcun* v.g.aut aere.D.d. queadmodu non dixir, ergo necefle eft vt quatuor di habet comparatione, &c.i.& inter uidan^, &c.i.qrn necefle eft vt qa\acuum, & corpus mediu no eftjp- tuor dmidantf in illud, per q<t exccyortio, cu i vacuo no eft fiibtilitas, dtlt illudyin quo eft vnu,& in illud* S: eft illud, fm qcf comparand me- in quo non eft vnu.Et,quia proper tja admuiccm T fubtilitate, & fpilli tio,qufi intenditdeclarare,eit comtudine: queadmodu non cil copa- munis numeiis,&: alijs^ dedit exe plum

Liber Quaftus
A plftih de miffieris, vult et daic exe- contmgeret vt nillltts mocus' eet in T 1' plum demagnitudinibus,& dixit: tempore,ni)i pj> impediens: meom Linca.u.non excedit pimdru.i.& jp .u.videf'inip'rdire rem motam. &, toter hoc no inuentf jpportio inter (i ita eflet, tuc corpora cosleftia mo linea, & pun&u, qua proueniat'ex- uerentur in inftandtcum nullu mflf ceflus.qm,fi ita eiktj tune excedes, dium impediens fit illic. & dicit fjf 6c res;excefla eflent partes linear: & proportio fqbtilitatis aqua: ad futK fie linea componeretur ex punctis. tilitate aens,eft ficut proportio tarqcf poft declarabitur efle impofll - ditatis accidentis motui in aqua acl bile. Et> cum declarauit hanc pro- tarditatem accidentcm ci in acre pone, dicentem q> oe excedens ali- Et hec f unt verba eius in Septio fut quid debet diuidi in exceflum,& in libri,&: dicit: Ifta rcn"ftentia,que, eft reexceflarti, & vacua no diuiditur inter plenum, & corpus, qcf moue^ in illud,perq<f excedit corpus, cum in eo eft ilia, inter qua, & potetiatn in eo non eft fubtihtas, dedit con- vacui fecit Arifto.proportionem in B clufione) que, fequitur ex hi >c,& eft Qujirto. & no eft ficutexiftimatur q? vacuum non habet propordone dc eius opinione.proportio.n.aque, ad plenum, qua dica^excedcre ple- ad aerem in fpiflitudme non eft (inum in fubtilitate, & dixit: Et ft?r cut proportio motus lapidis T aqua et vacuum. Et ifte fylrus eft etia in ad motu eius in acre: fed propor(ecunda figura. & q3 fubticuit, eft tio pot^ntiac continuities aque, ad minor propofuio.Et, cu declarauit potedam condnuitatis aeris, eft fihanc condone, dedit impoflibile, cutpropordo tarditads accidentis quod fequifex ea,fi aliquid mouea rei mot? ex illo>in quo moueturjV, tur in vacuo>& dixit: ergo neq; mo g.aqua, ad tarditatem accidentern tus erit in eo.id eft,&,cum vacuum ci,qii mouetur in aere. qm,fi eflet, non habet proportione ad plenum ficut ^ftimauerunt aliqui,tunc mo I fubtilitate,&ponitur aliquid mo tus naturaiis eflet violentus.ergo, fi ueri in eo, fequif'ex hoc, q> mo tus illic non eflet refiftenda, quo'eflet, in vacuo no habet proportione ad motus ? necefle eft.n.vt eflet in inG motu in pleno, & fie erit moms in- itanri. quid ergo dicetur de motu diuifibilisttempore indiuiflbili, f. circulari ? & illic non eft reiiftetia: uiftantL qc1 eft impoflibile, vt poll qm iilic non eft diuifio olno: nam declarabit. & quail hie accipic pro locus circuliidem eft fern per* non f,fh.te.c. conftanti, qd Heclaratur in Sexto,H itaq; euacuatur vnus locus, & ali MS jo. & ifr. q, omnis mottis eft in tepore, & q? implctur. necefle eft igitur yt moaDigrefllo motus e-diuifibilis.a Auempace au ws circularis fit in inf land, fed nos Ab&a^e ^ ^ene mou't n'c ^one. dicit.n. q> videmus ineo maximam urditanu^d gra non (equit" vt proportio mot9 eiuf- te, vt in motu ftellarum fixaru, Sc ue fim- delapidis in aqua ad motu eius m maxima velocitatejvtl mom diurplex mo-- acre {{t)CiCUt proportio fpiflitudmis no : & hoc non eft,nifl pp diftanda tpe^dato* a']u?alfpim'tudineaeris,nm' mo- motoris in nobi itate a rrtoto* cum Taruo, & tus lapidiseflet in tepore, pp hoc,q> igitur fuerit nobilior,tunc illud, q^ us opic. mo uecur in medio. &, hoc diet, mouetur ab eo,crit velocius I &, cu
0

OjOtOE

Phyficomm
G motor fiicfit mToris nobilitatis)crit tepore ?quali>&,cu duo media rue9 w propinquior moto:& tuc mot erit lint diuerfa in tenuitate, q? motus tardior & h?c fimt verba eius. Etjfi eoruni diuerfabitur diuemtate ,pIrtiproba- hoc, qcf dixit, concedatur, nine de- portionali:&vrrmanifeftumeftq? Afofc"T* . r erlt ta/Ia-ilml1 /PPltl0 caufa diue)'fitads,& equalitatis mo **Atte* fubdlitaris medij ad fubrilitate alterms medij eft ficut propordo tar- portionis motoris ad rem motam. ti?,&xq ditatis accidenris moto in altero eo cum igitur fUeont duo motores, & litaris mo rum ad tardilatem accidentem ei duo mota,& proportio altenus mo in alio,no ficut jpportio ipfius mo- toris ad alterum motum fuerit, fitus, non fequif" vt illud, q<! mouet' cut proportio reliqui motoris ad re .pportiois in vacuo)mOueatur in inftanti.qm liquum motum, tune duo motus " mo% tune non aufcrtur ab eo nifi tardi- crunt xquales in velocitate : & , cuad dmef j- labitur, r i ' diueriabitur i- r \ tarn. tas,que. accidit ei j?{? medium, & re jpportio manet ei motus naturalis:& omnis motus fm illam proportionem. t icer mot* c idem eft in m< motib motus eft in temporerergo illud,qcf hoc >usviolenris, iolenro| mouetur in vacuo,moueifin tepore & naturalibus. fed in violentis, cu * neceflario,& mbtu diui(ibih:& nul duo motores fuerint xquales in po lum (equitur impoFe. he/: igi^e qo tenna,diuerfitas erit w> inu-ediens, OpioAue. Auepace.Nos aut dicamus,q7 mani in naturalibus vero diuerfitas, auc feltii eft per fe^q^fi ca equalitatis re ?qualitas epj? diuerfitate, aut equa tu motaru cdueniennu in declina- h'tatem proportionis motoris ad re cone,& figura,& magnitudiue, qn motam:& nou fequitur vt in eis fit mouen^ia vno medio, aut in duo- aequalitas apud ^qualitate mouenbus medijs e/jualibus in tenuitate, num in potenria, qn proportio di& craffitudine, eft ^qualitas medij, uerfatur, ficut non fequitur hoc in manifeftii eftq? diuerfitas eiusin violentis,qn impediens diuerfaturt tenuitate f m magis& minus eft ca q m per diuerfitate impedien . ifta; igi igi^funt diuerfitatis motus in velocitate > & uerfabitur propordo. tarditate,5^q? ifta diuerfitas,cui9 ca propofidpnes mauifefbe per fe. Et, eft diuerfitas medij, fequitur eflen- fi hoc eflet, ficut dici t Auempace, C. I daliter (ubdhtatem , f q> augmetu q? in talibus moribus non erit proiilius diuerfi tads fequif" augmentfi pordo motus ad motum,ficut pro* iubdUtads,& diminutio illr,dimi- porno (piffitudinis ad fpiilitudine, nurione illius.ergo manifeftii eft q? fed ficut propordo tardltads ad tat jproporrio rnotuum eft fm propor- ditatem, condngeret hoc in omnitioue mediorum in fpiifitudine , & bus motibus violeds,ita,q> dlud ditemiitate. & ifte. propones funt ma <ftum in vltimo Sepdmi,Lo>,cu all- Tot. e.j f. JufeJte^ftryCqjcufuerintduomo- quod corpus mouerit aliud corpus *a jequalia in grauitate, & leuitate> per aliquod fpadum in aliquo tern & figura^c magnitudine.& moue- pore,quod mouebit medietatem il antur in vno mcdio, q? motus eoru lius cotporis per illud (padu in me cit e^ualis in veiocitateySt q? vtru- dictate iilius temporis, eet falfum quak fpatiumin condngeret.n.fmAuepacc,vtpioporria
i rt" /
-

** *

Liber Quartus
A porno tepoiis ad tcpus non eflet,ni fi ficut proportio tarditatis ad tarCiertorfc ditate. Et cl iftius erroris fuit exilli , mare,(j> tarditas, &velocitas funt mot9 additi motui, & diminuti ab co: ficut linea, q additur linea^aut diminuitur ab ea.cu i^if* exiftimatur,q? velocitas ell additio fup motu naturale, & tarditas diminutio: Sc. caufa iftius additionis,& diminu tionis fiieritrefiftentia: fequiturex hoc vt proportio refiftenris ad refi> lies fit ficut pro^ortio tarditatis ad tarditate, non ficut proportio motus ad mom. qm,qn quantitatibus B proportionalibus additur cade qua ntas,aut diminuitur, non remanet propprtiouales.& Auempace exifti mauit q> motus fenfibilis eft illud, q(f remanet ex motu naturalise ex if hmauit,q> mot9naturajis eft quafi vpa menfura, ex qua diminuun^ du^ menfijr? fm proportione aharu duaru quaritatiim.& viditq?, cu hoc accidit m quantitanbus,no fequiturvtpioportio diminuti ad di mmutum fit ficut proportio rema^ nenris ad remanens.& exiftimaui^ g> accidit motui naturalijjgimpedjens aliqua diminutio fm propor C uoneimpedienus ad impediens. & exifbmauit, ficut diximus, q? mot9 ienfibilis eft illud, qd remanet ex inotu naturahpoft dimmutione, ficut remanet ex magnitudine poft diminutione.& io ludicauit q? non lequif" vt proportio motus fenfibilis ad motu fenfibilem fit ficut pro portio ipedientis ad impediens, fed licutproportio tarditatis ad tardita te; ficut no fequif'iii quatitanbus, qu^ dimmuun^ fm aiiquam proporrioncm,vt refiduu fit in ilia pro portions; ied dirrerunt, quia,qh ex

161

quantitate mathematica diminuitur aliqua quandtas in adu,remanetrcfiduum quantitarisin adu: & qn motui natiuali accidit diminutio, tune motus naturalis no habebit efle nifi in potentia. ergo tuc motus fenfibilis no erit nifi motus non naturalis,qui eft diminutio ex motu natural), non motus naturalis,cui accidit diminutio. Sc fift , ci aliqS motum mouef velocius motu naturali , tune non em illic motus iiaturalis & additio, fed additio tm. verumtn dicimus , q? propouio tarditatis ad tarditatem eft ficut jf> poitio impedienris ad impediens , vt dicit Auempace : fed aon eft illic aliqmd,nifi tarditas. & ifta qu^> ftio eft fbphifUca : fed eft difficilis , quia eft fm * comunicatione, qm, *a.L com. quia motus affimilatur line^, exifti mutariomatur q? illud,q<! cotingit in linea, nem * conringitin motu. Declaratum eft igiturexhocfermone,q?pioportio impedientis ad impediens eft ficut proporrio motus ad mo turn :& hoc eft in motibus violentis, qn motor fueritidem,& fiium impedimentu fuent ex medio, aut ex ipfo moto ; & q> hoc diuexfatur in motibus naturalibus f m diuerfitatern proportionu , q funt inter motoies , & res motas , cu nullum fit hie impediens,fed fm dmerfitate proporrionis excefliis poteri^ motoris primi fuj? re mota ad exceflum potenriae fecudi motoris fup re mota. Sed qret ah'quis,cu pofuerim9, q? ifte mo tus eiit in medio , impeditus a mcdio,no fequit", & fi coceflerimus q> jpportio motuu, <| fuerit in media, adinuice eft ficut jpportio impedie tis ad impedie ,vt qn ide motu mo uet'in vacuo,moueat''motu indmiPhyfi.cu co.Auer. X fibili,

Phyficorum
G frbili , & in inftanti , fed fequit? ne- hifeftum eft q? c ifla refiftentia irt- ceflario vt moueatur in tpe , cuius uenitur inter motore,& rem mota, jpportio ad tepus , in quo mouetur qn res mota fuerit diftinfta per fe :taemi:., in mcdio , fit ficut proportio excef1 facut e difpofitio in corporibus coe- pofitu. 8. ius poteti? motoris fuper re mota leftibus. d in elemcntis vero res mo phy.}c.& f m q? eft mota tm,abfq; eo , q? il- ta eft in potentia, & motor ifi a&uj 4. core*. lie fit impediens extrinfecu ad ex- cum fint copofita exprirna mate- zi.vbih} g> fora eft ceftum potetio motoris fuper rem ria,& formis fimplicibus, & motor moues, & motam ,f m g> eft ipedita.vnde exi- eft forma , & res mota eft matcria. motu. ftimatur et , cj> licet concedan^ iliac &,quia h^c corpora non diftingufi Vide cot. Zim. propones,quibus vfus eft,tfi no in- tur in re mo tarn ,& motor 1 adu , eTe.c.z.8, ducet ad impoffibile , ad q<! nititur impoflibile eft ea moueri fine me- 19. 30.}!. i11^11^^' E a<l noc eft dicedum, q> dio . & Arifto.declarauit o> proptcr &.3i. aRes mo- &i motus, qui funt corporu fimpli hoc fuit necefle ilia non moueri ex f Sieleml ia necefla cium mediantibus aqua,& aere,no fe in e Octauo iftius libri . Si igiturta moucL no Act h f unt motus impediti a medio,vt ap haec corpora fimplicia mouerentur rcnf f va" paret I primo afpeclu.qfh, fi ita ef- fine medio , non eflet hie refiftetia cuo.mofcc "om fet, tuc eflent hie motus naturales , inter motore, & rem motam : im-ue rent' in iftati . We alig.refi- qui nondum inuenti fiint, neqj in- mo non eflet haec res mota omni- ifra.c-74. ttia,qpo uenient'jmfi eet poflibileh^c corpo no eflentiaiiter. &,fi hoc,contingeK tia mo- ra moueri fine medio. qtt e impolTi ret f vt mouerentur in non tepore , toi is exec- j3jjc vacuum eflet t C ju [JQJ. m quolibet moto.ex hoc igif'didac pocen n ./, ... ,. . . Tn r , tia illius. elr,quia if ta mota nidigent medio: xit Anf to. (f, f i ha:c corpora mouebRes mo- qin * res mota neceflario det habe rentur in vacuo , fcqueietur vt mota vfr e fi-re c(j moOre aliquS refifteua , qua uerentur motu indiuifibili & in tedirnoltiio Potentia motoris exeedat potenria pore indiuifibili : ponendo q? hxc ton.& c6- illius : & hoc eft in modbus natu- corpora moueri in medio eft natu t raria alio rahbus.&, fi non, tune quilibet mo iale eis. & eft ca in hoc,q? moueann 9 \^ v tor quodlibet corp r . & PP tur , non ficut exif timatur , q> fiint cNotaa ,. moueret K. . . **. * t-r r r quo ei'mt diueriitatem iihus proportionis , q mota ex fe no motu natural!, ficuc ta heat re eft ex refiftentia inter motorem, & exiftimauit Auepace. Auepace igi- M I re motam fimpPr diuerfantur mo- tur fecit dubitare in hoc fermone fifteria in tus corporum coeleftium, vt qucjda in duobus locis. Vnus eorum eft,in motu lo- fmt Yei0Q0ra qulbufcia : & proportio mot9 ad mo l per hac quo dicit, cj> call. * ^ ^ n L l r /r rfL d Incfin Kfu^tentia motor non mouet rem tu no eftrficut proportio Ipmituditis res mo mota, nifi qn potentia eius excedit nis medi j ad fpiflitudine medij. Seta e I pote potentiam rei motse . b res.n.mota cundus aut eft, q?ifti moms fimtTtia,8Mno- vjr e^ fimms quodammodo moto pediti ex medio, & 116 naturales.& tore iac- rj. . . ^ | i -r- i * n /i-n tu, cii fint i* cotrana aho modo.Et hoc in- nullus peiuenit ante iplum ad ntas copofio, tel ligeiidu eft de nobilitate,qua di- ' qones : & idep jpfundus erat ifte fu cx.i.ma cjtAuempacem corporibus coeie- peralios.&inexemplari,aquofcri gnadeAftrrlici* bus.motor.n.cuius potentia eft ex- pfimus, inuenimus quoddi foliu p uempace b",ik mo- cedes,eft nobilior motoie,cuius po le, & mfcriptum erat hoc. Nos au- Hifpano. tor i foia, teima eft minor in exceilu . & ma- tern dicamus g? necefle eft q; inter

motorem,

Liber Quartus

162,

motdrem, & rem motam fit refifte Sit.n4Fvacuum,3equaIe autem 8 tia. motor. n.mouet rem mota, f m magnitudine ipfis<B.&D * Ip> qd eft contrarium, & res mota mo- f um ergo, A. fi tranfibit, &C mo iietui- ab illo , fm <j> c fimilis. & ols uebit quide in quodam tepore, motus entfm eztefinm potential eo.Cinquoeft.G.inminoriauc motons fuper rem motam & dmer n iitas motuu m velocitate , & tardi- ronem -rj vacuum j i d plenu/ed m tate eft f m hanc proportion, qua: eftinterduaspotcnt.as.&iftareft. ! motu nafr^*, aut erit ex ipfo moto, qfi il- ^ 'P""8* D,A.traiibitlmea.K. lu a q nfomo iq mouetur ex fc voluntate, di tranfibit aut , ft et fit quippiam to,& qfiq; uiditur in rnotore in a<3u, 8c re mo Aibtihtate diffcrens ab acre id , eftcxipfo tamin a<flu, ficutcftdifpofitio in inquoeft*F 4 fm hanc proper^ medio, & animahbus, & in corporibus code- tione,qua habet tps, in quo eft. ^biis,sut erit ct ipfo medio I quo E ad tempus,! quo eft* G.Si,rl, mouetj:& hoc ent,qn res mota non fit tanto fubtilius corpus, i quo diuidif1 T motore,& re mota T a6lu, eft4p,ipfo, D4 quanto cxuperat diuetfom ficut eft difpo et in corporibus fim gt ipfum.G* econuerfo trafibiC pliabus: autrefiftetiaeritexvtro- velocitate in tanto, quantu.G. Vfr * K motas&,c,x mldl0' ficu' Ipfum.F4ipfum, in quo eft A. fl cftdifpo inammabbiigq mouenf ^ 4 fi ergo nullufitcorpus inaqua.illaaut,mquibusresmotaexfedmiditurinmotoreiadu. erat m & re motam m aftu, no neceflflrio s ore&<> ^^axcm acquali indict medid, fed,fi fueiit, erit per t P tranfibit dC q3 plenum uu fed imposfibile e. accns.illa aut,q mouentjex fe, q no diuidunt in motorem,& re motam . Std, prtsmota msuetur mein adu,neceflano indigent medio: &hec funt corpora grauia,& leuia. dtante fitbtdtfiimo corporum in &,fi non, mouerentur m no tempo taMo temp0reVer tantnm I'eicunihilfitacluilliCjqcfrefiftat ' potent mouu^&eftirnpofettvt habeat motus naturales,& fint fern W coparatione . Sit igitur per impedita . & io contingu,cp, cu cuu,etfo <equ<de B : Si l pofuenmus ifta moueri in vacuo , pfrfr^t ^tcuum, &> motietur m vtmoueant in non tpe.&vt motus / ^ . ,./ r .^ . grams^gramorisrlt^qualislve- <dff tenure, in ttmfircKf locitate.qcf eft impoflibile.^ igitur $ bremw tempore H , tune iSt4 exiftimauit Auem. e}q<f iib fimpli propvrtio non erit proper no ~Vacm da hflt mot'naturales firie medio. ad plenum, pertranfeat igitur ^4.

Sed,fiperfubtili S finiumtax ^m^^K.per^tmm to tepore tato motu fertur per ** <& fertranfcat ct fecund* pr vacuu, omnem exuperat ron.e* porturMlitatem, <pi* eft inter teX ij pus

Phyficorum
/iO1tempus K,*liquidad- tur in znonftterit corpus ,tuc mo ST
dens injubtilitatefitper acre, qui efts:Qupniamfiz'ftteritcorfw fitbtiltus quam B tfecundum excejjum H juper K, tune perIranfous z in "\elocitate ent m tempo re dtjuah K,ji^ monetw.fi igi~ tus cxf m to erit "Velocior.JeJ erat in.ergofcquitur,~Vt pertrafitus ems per tpfum fit in tepore acfuaIt, Jim fuerit plenum tjine ><<cuum: <ptod eft impofiibdc.

Demonftratio ditcens <tdimpoflibile,proban$ non ejfe poJ2ibilepr+* portionem ejfi wter mgtwn, qw fit per yacnttm,

C7* <jM fit per plenum. Prim* litera deferumnt textw "V^ro, feettd* tnt (e G K Tcmpus,
Ttt
VVN

D
A Mobile
p Z Spatium racuum, yel plenum ignc.

Tempus.

M
B. Spatium plenum aqua,rel D. Spatium plenum aere.

71 Ifta et eft alia declaratio ad conAbbreuia firmandu,qm, fi aduerforius no co tipronij cefleiit nobis impoFe, qc! {equit'ex nu"5 tOC" ftrmone ^dido, q3 eft motu ee indiiufibile,& in te indiuifibili, & di

xcri t imo motus,qui c in vacuo, eft in tge, demf abimus ei,qd ex hoc fe quit'ipolcjq^ no potcocedi.&hoc ent ponedo,q? ide motu mouef per (patiu ^quale I vacuo,etpieno: v.g. in

Liber Quaitus
A Ih aere.cu igitf poluefim' ipsii moucri p hcc duo fpatia squaha, quotu altcru eft in vacuo,& reliqufi in r aereindupbusteporibi ftueftqjtfisjinquoj qd6ftinvacuo,eritfeuius:qfi vactio no eft refiftetia . hoc igi^tej pus minus habebit aha proportiohe termmata ad hoc tepus maius. & manifeftu1 eft^fi nos imaginati fuerimiis Corpus iubtili9 acre f nt addidone rgis rttaioris fiip. tempus minus, manifeftu eft q? iftud motu n co corpore fubtiliori fpatiu ^quale teporij in quo p.tfanhuit B ipfum in vacuo:cu pofuerimus q> proportio teporis ad tepus eft ficut propordo altcrius ' fubtilitads " ....... medij ad iubdlitate ftfliq. medij: & fie ide motil pemafibit fpatiii xquale in tepore e.quali,mediate vacuo, & mediStef pleno. & h^c e demfo eius in hoc loco. Et dixit: Sed j fi res mo taj&c.Lqmj fi ppfuerim' q? res mota rriouet'in aliquo corpore fubdliflirrio, & moue^et I vacud^necef* fario mouebi^in vacuo veloci'.E^ cupofuithac propone^, incocpit inducere propolidoiies inducetes ad incoueniesi& d. Sit igit"Z vacuum. C &c.i.(itigitur (padu in vacuo Z: & (it ^quale fpatio B^qd e I acre. D.d. fi ignf A ptrafitvacuUj &c.i,Aigi^ qd e res mora, fi ptfJtfu hoc fpatiu, qcf e in vacuo,f.Z.i.&i cu coceflenmus ipliim moueri in eo in aliquo tuejfit igifillud t^s K : & e manifeftu (p hoc tps eft breuius tjje H ^ m qUo A mouefin fpatio B, qtt eft in acre. motu.n.J vacuo e veloci9 moto in acre. &,cu ita fit, tuc ^pportio teporis 1C ad tps H $ e ficut jpporuo mot9 AI vaciuo ad motu eij i acre. & hoc intedebatjCU d. tuc ifta pro-

163

porrio erit ficue proportio vacui ad D plenu.D.d. ptrafeat igif A. &C.L&, cu proportio teporis H ad tepus K, n ' ----- -----------1-n--o

tgc exjuah K,& eft illud, in quo mo uein vacud p fpaflu exmale (patio vacui* & aeris in corpore fu btiliori aere&fit^illud(patiu Z : eft manifeftfi q? ptrafibit iftud fpanu f m jp pof done t|>is It id tepus H > cu pofuerirhus q? corpus, in qud e fpauii 2^cft fubtili'dere fnijpporrione teporis H^ad tf s 1C i. qm pertranfiuit fpatiu Z,ad tf s Kj q3 peitranfiuit I E eo in vacuo.& hoc mtedebat, cu dj xit:&ptr3fibitetfrnijpporaonalitate,&c.i. & eft poFe ipfum poifire hoc fpadu,f.Zj rm jppordoue tepo lis motus in vacuo ad tps motus in acre,cu pofuerirtius hoc corpus, in quo eft fpatiu Z,maius in fubdhta" te aere,f. * ts H,eft maius t{^ K, *a.I.quaa ficut jpporrid tjjis mot? 1 vacuo ad totps motus in acre. & hoc f tedebat cu d.Qm fi Z,&c.i.fiigi^corp9ima ginatu<Z,fit fubriliusB,f acre fm. exccflum teporis H: & eft illud, in quo A mouet'in vacuo p. illud fpatiu terfflinatu fiip, t^s K; &e illud T F quo Amouctf invacudp. illud fpa tm,tunc a ptrifibit fpadu Z,? velocitate in tjjtf e^juah ei, in quo ptrafi bit illud (padu iri vacuo, qd eft tps K,fi pofuerimus A moueri I vacuo. D.incoepit declaraie impoFe,q3 fequif'ex hoc,& dixit:fi igi^in Z nou merit corp9,i.fi pofuerimus, q> I va^ cuo no eft corpus otno, manifeftu eft,q> motus A^ritin eo velocior,^ motus eius I coipore, qd pofuimus fubtilius aeie fm jpportione teporis motus A,in acre ad tepus motus X iij eius

Phyficorum
cms f vacuo. fed iam declarauimus Manifeftu eft igitur q>, fi erit K <j> mortis eius mediante vacuo, & aliq3 tcpus, in quo p vacuum corpore fubtiliorieft aequalis, quia quoduisferetur, accidet hoci^ eft in eodem tepore.quod eft mco- posiibile*in sequali.n* accipiet uemens. motus.n. in vacuo debet a ij qu id &qcJ plenum eft tranil efTevelocior.EtAnft.induxithanc r)S<:vacuu<erit<n.aliquodpro demronem fecundam pp hoc, qcf ^^^ ^ J^ fummadica^uarafeftacfteius, qaeuemt^quiamotusgdem Motusoit ois ad motum eft propottio:{in ?d mot" tempere,n. eft:) temporis aute e JJ1 ois eft ad tempus,finitis vtri fqi yacui aute ad plenum non eft, - L v . r,. ^pparet igitur quodJfuent tiliquod tepus j quo ahquid expellatur ex Ttacuff , erit impofilnle. ^ mHfnttHr ^.^ ^ pntranjit in temfore *qu4li,pue plenum ,fiuc Vacuumfuent illud in comparttione corpQris,fcut tepuf habeirit Prop
' .. ' _

icitutde qoae accidente primede- r C _ ,T monftrationi. qm in propofitioni- ^um,vt ^s ad tps. Vt aute m

bushuiusdemonftratiomsnaaeft dubitadum,nifunpiop6nedicen te,q5 poffibile eft imaginari corpus, cuius proportio T fubtilitate ad aerem fit ficu t proportio temporis, in quo eft motus. v.g. in acre, aut in >cme,ad t6s motus in vacuouif.n.o? ifta propofitioeft falfa impoflib *lis, non falfa poffibilis. impoflibile ..iu eft muenin extra anima corpus fubtilius igne. ergo impoffibile^ qm tune potefI dia cp iilud impoflibile fequitur expofmone falfa, no Soktio. expofito. Et Tf q> ita eft de fubtilitate et fpiffitudine,fkut e de diuifio teft diuidi in infinitum, ^3 eft impoffibile, fmg?eft linea terreftris, aut i^nea, ita de fubtilitate poteft mtelliwi proceflus in inniutumex fuanatu^E fm $ e fubtihras fimnitu, fcff3 pliciter, noii fm g, eft fubtilitas cor o, e li iwa, poris mobilis. .& fm hoc h^c propo fitio poflta eft falfa poffibilis,fm q>
jgaea, ita lequiturfalfum impoflibile. fubtilitas modo declaiationis mukotiens va

exifumabaturfequi,nonfequitur.

nelinea^ & fuperficiei. qm, quern- * J' L admodurh linea, finq?efthnea,po t^-EtMcohoc,^

<jwd[gqHitur ex hc, eft manifeJ?^,^r eft quodqudibct motus htt yet ^ auemlibet motum aluiua ' a P^rtionem: wtujuf intern pore: CT omne tempw habetproportionem ad omne tempHS > cum fuennt finita: fed "Vacuum, ant blentimnohiibent proportioned.
r

Arift.& eaam Plato. & eft vera mnitu,rm tur , . . . . op fubuli - declaratio . quomam non pom tut tas,iiat vt falfumineo^fecundumq? eftfali corpons f unj mipoflibile , fed (ecundiim q5 mobilis.vi ^fijfuajpoffibile .

Hie mducitfummam'eius, quod 7| pradixit in hac demonftratione, & , , , / - <-i - n \ dixit: Mamtcitu eit igitur ex hoc,q, fl fuerit pp{itumahquodtepus,m quo aliquid mouemr in vacuo,coa tingit impoflibile. quod eft aliquid pcrtraufircin*qui tempoiefpa>-

tbi.

tum

Liber Quartus
A tium secjuale in vacuo,& pleno. & caufa eius, quod fcquif GJC hoc, eft, <juoniam poffibile eft imaginari corpus, cuiusproporao ad corpus mediante pleno, & mediate vacuo, fipofuenmusaliquidmouenper idem fpatium m ahquo tempore, f f ^__ alinuid moueturVrilKatmm, mediantecorporepofito primoad tempus, in quo rnouetur per illud mediante vacuo. ex quo fequtfaliquid moueri per idem fpatium in aliquo tempore mediante vacuo,& pleno: quod eft impoffibile.D.d.& B vftcaufaeius,quodfequitur,5cc.i. &vPrpropofiti6es,exquibuSfeqm tur hoc impoffibile, fimt du?. quarum altera eft, qm quilibet motus habet proportionem ad quemUbet motum: quoniam quilibet eft m ^ temporc,&quodlibette>shabet tpsh|- proportionem ^ quodlibet ternponione i f _ _i. ad qtflibet Pus > cum fuennt nmta. altera auip,cu fiie tern eft, quod vacuum non habet nntnaica. proporrionem ad plenum, cum igi tur coniungatur his duabus proportionibus motum efle in vacuo, fequitur alterum duorum, aut q? motus in vacuo eft, non in ternC pore, cum pofuerimus quod cauia eius, quod rnotus eft in tempore, eft plenum, mediante quo fit motus, aut quod idem motum moueatur per idem fpatium in eodem tempore , mediante vacuo, pleno. r

164

liter fehabeat f?guris,citius fefx j> ri per quale fpatium, dC fm ro ne,qua habet magnitudines ad jnuice.quare&pervacufuSed jmpOsfibile eft, Propter q ua.n. c-m ferenturvelocius^inplex . > -xnecesfitate Veiod n JJ13+11+VA *l*-t'taiHVx.+, V V1UW1 4 11+
diu dit

i ^titudine maius. aut n,figura dmidit,autimpetu, quc habet id, quod fertur, aut q uod proie&um eft, aeque vex locia ergo omnia eruntfed irn posfibile eft. a9f f^fftr fonf^lf Corp0n. , ,- r *>,, r , B " txdiuerfitateexillo, median te quo ft motu*, exfuccefione au tern corporu mobilium hoc , quod narrabo. Dicamus intur quod^t r . r 1 demus ctrpora,qu* funt mag* ponderoJa,Jiuegrauia,Jiueleui4, r i i'n /- ->! # juermt in altjs dijfojitioibus ^ capitulofaur*, eodemodo mo . i dum proportions eorum cem.ergo fequitur "Vt tolls Jit diAfftio eorum m "\acuo et.Sed hoc % imp0Ktytle Quoniam non Po~ ',, / J . , '^, ^ * . tejt aUqmdicere^uadeca expel litur in eo "^idocius: quomahocin pleno eft neceffarium. eiuod.n. eft * * " *. "' * ' , -11 j i .n.^nod rnouetur , aut illud, quod Quatenus igitur difFerut ea, Cedit, aut per fuamfguram di~ P5ferunt,h?ccontingunt,fm wdttt autferfHH pondus. e auteorjquaeferunt^cefTum, J ,} lturyftmotttsromnMmc hec.Videmus.n.ea.quemaiore j _ ... , impetumhabet autgrauitatis, ru fit traits m^locitate. aut leuitatisjfi quo ad alia fimi' *& 'imfofibile. X iii; Cum

licorum
G Cumincuixitduasdemronesac 74 ceptas ex diuerfitate medij, in quo corpora fimpuciamoueiuur,vult inducere demfonem acceptamex diuerfitate potemiarum motiuarii, quas fun tin corporibus fimplicibus, &dixtt: Hoc igitur contingit,&c.i.hoc igitur impoffibil e con tmgit huic pofitioni ex propofitionibus acceptis ex diuerfitate corpo rum mobilmm in velocitate, & tar ditate,f m illud,medi3te quo fit mo tus.D.d.fm vero fucceffione corpo ru mobilium,&c.i.qcf autem cotin git huic pofinoi ex proponibus acH ceptis ex fucceffione corporum mo bilium,in velocitate, & tardita te, fm potetias eofum moriuas eft hoc,qcf narrabo.D.d.Dicamus igitur,&c.i manifeftu.n.eftp fe,q?cor pora, que_ funt maioris declinationis,fiue fuerint leuia,fiue grauia,cii fuerint ?qualia in figura, & magni tudine,& modo fiiiit velocioris mo tus,t ilia, que funt minoris declma tionis: & q? illud,qcf eft maioris dedmationispertrafitide fpatiumin niinoli tepore illo, in quo pertranfit illud, qcf eft minoris dechnationis:&q? proportio temporis ad tps eric ficut proportio potentia; motiU3C ad potentia motiua,ita,cp,fi pofiierimus duo corpora ^quaha in fi gura, & magnitudine, & grauitas "~ ' dupla ' ' - ad - ' grauitate - - - * -al vnius fuerit terius,tunc illud,qc! ef I minoris gra uitatis,mouebitur per fpatiu in duplo tepore ad tepusjin quo mouctur in illo grauius.D.d. ergo /equitur,&c.i.&,cummanifeftiifitp, fe c^ corpus grauius eft velocioris mo tus : &: hocaccidit pp medium qd reiiftu 7Tj-;ron : qm, fi illic no eflet diujiio eflet illic refiftetia: ergo, cum pofuerimus grauius moueri ( vacuo, no eft necefle vt fit velocius illo, qcf eft minoris grauitatis:quonia no erit illic ca, ex qua grauius expelletur velocius. ex quo fequitf vt motus eorum non fblummodo fit ^qualis, fed non in tepore, vt declarauimus.Et,cu declarauitg? irtl- Com. 71, poffil>ile eft dare cam dmerfitatis duorum motoru diuerfbru in decli natioe ,& velocitate, & tarditate ex vacuo,incccpit declarare,qj cS illius niamfefta eft ex pleno, & d.hoc.n. in pleno, &c.i.& grauius ee velocio ris motus neceflariu eft, cum motus eius fuerit in pleno. & ca in hoc ! eft,qm illud, qcf eft maioris declma tionis, eft forrius, & citius diuidit plenum:& fimiliter illud, qcl e acutiorisfig-urc^, leuius diuidit aerem. D.d.illiTd.n.quod mouet', &c.i.corpus enim,quod mouetur in medio, aut cedit ab eo, diuidit mediu , aut per grauitatem tm, aut per figura f. qiii id, quod eft acutioris figuiat, diuidit citius, & fimiliter grauius, aut per vtrunq',.D.d.ex quo fequi^ &c. &mtenditin vacuo.&exhoc importibili intelligunrur duo, Cap omnia fint ^qualia in velocitate, L motus grauions, & minoris graui- M tatiSjSccum hoc erit I tempore,aut fit cum hoc in non tempore.Si igitur pofuerimus quod illud,quodle quitur,eft ipfum efle in no tempore, tune impoffibile,quod intendit concludere, acciditin eo quxftiq Auempace, quam iam diflblui mus. &, fi dixerimus quod impcf^ fibi!e,quod intenditKic Ariftote. eft vt illud, quod eft maioris grauitatis, non eft velocius, euade tur ab ilia quatf hone. Sed poteft Obie#* aliquis diccre . ibrtc ex hoc non acc'.dit

Liber Quartus
A accidit impoffibite. quoniam hoc non accidit graui, & leui nifi quia funt impcdita a motu iia Solatia, turali. Sed lefponfio ad hoc eft refponfio pra:dicta,f!qin graue, & leUe non impeditur a medio , in quo ttiouetur: neq; motus ei9 in medio eft violentus,fed naturalis. Qupd igitur, fi vacuum eft, accidit contrarium illius, prox pter quod probat dicentes efie vacuum, ex didis manifeftum eft. Hi igitur putant vacuu efife, fieritfm locum motus, feparax U turn m fe. hoc autem idem eft, ac fi dicamus locum efTe quid feparatum.hoc autem quod im pofsibilefit didum eft prius. Vacuum ei, proffer quodfonunt "\acnH di(entes ipfiim efle.Exifttmat emm "Vacuum ejfe,fi motus in locojit di Jtinttitmper fe. tt hoc eft dicere lo cum ejfe ah quod ftpdratu. et tatn pofitirwtf hoc ejje tmpofttbile. 75 Dicitt Manifeftum ell igitur ex C his demoftiationibus q?,{i vacuum fueri?,contingit contranu illi,quod coegit dicentes vacuum efle, dicere ipfum fci licet mo mm efle. Exiflimabant emm q?, fi motus eflet,vacuum foret.&, cum dixit diftirnftu per fe, intendit (j> ifti non opinatur ipfum admifceri cum corponbus, ncut opinatur alia fe<5ta dicentium Yacuum efle.D.d. & hoc eft dicere, &c.i.& dicere vacuum efle feparatu nihil aliud eft, quam dicere locum cfle dimenfiones {eparatas: cjuod iam deflruximus.

16 f

Oflinditur 'VACUUM non efle feparatum D quid a corporibui. Cap. 4.

T vero per fe cofyderan Si ponat tibusvidebiturvtiqjdi ' dum vacuum, perqua vere vacuum. Vt.n.in aqua, fi ponat aliquis cubum,cedet tan e"cubus> taaqua,quatuscubus, ticdCin acre, fed fenfu immanifeftu eft atq? femper itaqjin omni cor> pore habenti translationem, *inquoeftaptum naturatranf*i.l.liJ. ferri,neceflfe eft,nifi codenfetur* cedere aut deorfum femg, fi dex E orfum latio eft, vt terrae,aut fur fum,fi ignis,autad vtraque, vt aer,fiuequodcunq?aliudfitim poll turn Jn vacuo aute hoc qui dem impofsibileeft.nonenim corpus eft, per vacui autegqua le fpatium trafiuifTe videbitur, quod quideeratSC prius in va> cuo: tanqp, fineqjaquacederet $i corpus ligneo cubo,neq? aer,fed omnia ibii ab tranfirent per ipfum. At vero et IJ^b's^ cubus tantam habet magnitux fibihb^ fe dinem, quantum occupat vax cuum.quaE,etfi calida eft,aut fri minus ipfoeffe alteraab omni^ J"1 c6tine bus pafsionibuseft, etiam fi fex y"'^1^! parabilisnonfitabillis.dicoau ra Mathe tern lignei cubi molem, quare "?*'ict a & i M a i " abftidieCr r r &,h feparetur ab omnib9alns, tea i^.^. c\Cneqjleuis, neqjgrauisfitjOC- ide fu^ra cupabit aequale fpatium , in ^^^ eademeritdiloci, &i vacui par^ C0.4^ f j. teoequali ilbi.quid ergodifTert vide opcorpus cubi abequalivacuOjSc P u< ^ )^3cfiduotalia,propterqd u. Vide
&UO11 to. Zim

Phyficorum
G & non quodlibet in code crate1 fefeparatum al omnllm alt/s reVnum igitur hoc inconuenies, lus,etnonfuerltleue, ne^grauc, &impofsibileeft* tamenoccupaiit Vacuum *?#*h^fueritperfcrukfajr entmparte loci,o> >* , muemetipfumm entia inter corpu

>** l itw.Quemadmodu, fawpofte- "**">"> nt corpl* culicum m 4W, eua- <? fifi"t oMi >/ duornt m cuditurdt MHAwatHm corp* b*frU*e,*mw M eft de *ere, etfiUtet ^ meodem loco PM
bentc CT condenfettvr , V trans feratttr, Cum compleuit deftraHone va ano innatum ett trans ferrt , f.ad cui ex motu, rcuerfus eft ad deftrue latio ettufaerit ad dum ^m cfle cx fu* natura , fm igm , aut a ^tran^partem, foerit pfcrutatus,i. &, cfi aliquis per <2r* quomadofuertt carpus , in quo fciutat9 foerit de vacuo, vtrfi fit,auc powtttr . in -Vacua atttem hoc ett no,inueuiet ipfum efle vacua ab ef ' fedpenetraht exeo in cubicum in reb9 naturalibus. D.mccepitindtmenfio aqualis dimenfiom fius, ducere propofitiones, ex quibus feCT tlla dimenfio mtpnus in >*- quifimpoffibile , fi vacml fuerit, & ,]; M , to:Queniadmodu,fiahqu^&c, . JJ . . M J >J i.qmapparetientuiq?,lialiquispo cederet cithco , quod eft fuerit corplls cubicfi in aqua ce<fef aensjeditrarct ipjum, ex aqua,8c fundeS'in aliu Iocu,qu^Sedculicum halet attantitatem, tum eft C01P' cubicu, ita necefle eft fcuteflwantit^acHWiamoc vtaccidatniaere.qnineofuempo J 1 * , ~ r 11 iitu corpus cubicu : licet hoc lateat cupat.<& hoc fine font calidum, fen{um . &hoc manifefifi e ft j, fe. JiuefrigidumjfiHegraue ,Jiue le- t).d.& quodcuq; corp9 hns,i. & vfr My elfintia em eft alia ab omni~ manifeftu eft per fe, quodcuq; corlus accident^usJ fa.&'Jnonfi Pus "natu eft trasferri.qn in eo fu J J , , nt politu ahqd corpus, necefle eft, it r r feparatafcilicet corpus cubicum, ^ corpus J5 coAdenfe^ & c5grc quod eft ex lignojjiimagmetur ef getur ad fe , vt uansfciatur,& cedat iflioco,

Liber Quartus
A imloc^quMtS eft ithid corpus, Yibi innatum eft transferri naturaliter. fi igitur terratrasferetur ad iureri', fi ignis, ad iupeiius,fi acr,aut aqua, 1 "" ~ j parte. " <qrn,cu * '" aqua f--ad vtraq faerit In locoterrse, tuac aansterctur ad

166

dune'fionibus tribus cubiti,nece D fc eft vt penetrent in dimefionibus ipfius cubiti. D.d. fed penetrabit ex eo cabitum,i. fed penetrabir ex vajuom ctfbicopofito in illo dimefio ^qualis diraenfioni ems, Ccp dimen fiones cuibici penetrabut,dimenfio fenus:& aer,qn eft in loco aqua? ad nes racui. D.dixit & ilia dimenfio iuperius exit, & qn in loco ignis ad fuit per vacuu^& ifta dimenfio,quc. inierius,& rioc intendebat, cum di- penetrat ctiam cubicum,no eft nifi ncit,ad vtra-nq, partem,i., ficorp', per vacuinatura, cum vacua nihil in quo fubijciatur cabicum,, faerit -aliud fit q" dimenfiones feparatar. acr,aut aqua,& vniuerfaliter corp% D.d.& fie eilet di fpofitio,&c.i.& fiin quo cogregantur ha:c duo, gra militer cotingit in aqua, & in acre, uitas,& leukas. Et, ^um declarauit qn in eis fubijcerefcorpus cubicu,C q>omne corp'., ifl^qito^poffibilis-eft qjjfi non.cederent in loco, continge E motus,poulbile eftirt in eo fiibijcia tet duo corpora penetrari, f corpus tur aliquod corpus,v^g.cubicu^ aut cubicu>m,& corpus aqux, aut aens. ita,q? illud corpus condenfetur, qua & hoc imendebat,cu dixit: & penetum eft corpus^ubkum, aut Mt trai" trarentan ipfirni, fciUcet 5c continferafj jncoepit declarare q^ficut con geretin aere,aut aqua,^ penetraret ringit hocinomnicorporehabece incubicum. Et,, quia poffibile eft eansktionem, f.'vt corpus,in quo exiftknari qj corpus fubijci in code iubijciturymoueatur^ta fequitur in loco eft impo/Tibilein corponb'na corpore,quod fubijcitur, cumfcuq-, turalibus,rmtibus grauiiatem, & le modi fit.& dixit: & quo-fuerit coi> mtatcm,non f m q? habet tres dime pu^quodpomtur m eo>Et,cum de- fiones tm,dixit:Sed cubicum etiam darauitliancpropofitione, dicente habet,&c.i. hoc., q? cubicu debet ^.ornne corpus* quod fubi/cituj: in habere in vacuo dimefionem ?qua ahquojoco ,-facit oansferri de cor- lem, quam occupct,i.inane ^-quale, C pore eiifknre in illo loco, quatum quod occupet,ita,q7 dimefiones pe- F eft eius.coipus,-aut fm condeniatio netrent fe,adinuicem,(cilicet dirnenem,aut ^m traflarionem, incocpit fiones cu bici in dimenfiones vacui, jdeclaraiehocefle'iBipoilibdein va noneft,fmq7eft cubicum calidu, xuo,fmq? eft corpus fimplex>qm autfrigidum,autgraue,autleue, _ ^ jknpojfijbue eft vt traHsieraturyquia ied hoc habet ex fua efsetia,fcihcet bn; iaspe~ ft tres dimenfiones (eparatx>& di- ex fiia natura.efleiitia enim eius eft netrauto xit: In vacuo vero,&c. i.vacuii vcro alia a fiu's accidenhbus. & hoc im- corpora impoflibileeft vt condenfetur, aut po/fibile eft vt feparentur ab eo in ac(?. e" 1 f, * n- r i i - exlliis Kl' moueatur, quianoneitcorpusnaefle,!edimagmaaoettn. a rEtdixit m inisma tturale^cideo,fi cubicum, v.g.fubij- hoc ad declarandum, q? impoffibili thcmaiids n6ex ciatur in eo,necenc eft vt transfcra- taspenetrationiscorporumaccidit tui dimenfiones vacui,flongitudo, eis ex fiiis terminis mathematicis,

& laiitudo, Si profunditas xquales no ex fuis accideubus fenubilibus, t

Phyficorum
C Et,cum dcciarauit q> hoc eft necef inter ho ct &> locum , /f wdtg/- K fcmcubHoexnaturadimcnfionu, tttrt>onetur corf ora habere IOCH, mca-pit dcclarare q? non eft diftere ni /, - * ' fj L b Cfi cor- tia in ter vacuum,& cubi tu m,qn ab Jl dtrnenjtones cwujlwet etitwtti P?5 j eo abftrahuntur accidentia eius in cttm dtmenjtones non rectpiat pafabftracta imaginationc. vacuu.n.nihilaliud fionem?nonemme$l~\tilit&s,nifi \ iniarina eft q corpus abftraum ab acciden mffr cttyttitm etHS fa ^ Jime^ aoc abac tibusinimaffinatione.&dixit: &,fi r L ' r J' 1' ddcdbus, :_,,;,,._,,,^ icpaiatum,i.ot, r _..._... ; , /: _., J/W nHlUiffloAl t/CflHditS Ct, .. imagmcmui li cu> i 1 differetia bitum imaginetur feparatu abalijs D.Et manifcftum eftetiS q? cu- 77 intct ipm accidentibu<?, neeelle eft vt occupet bitum habet, qfi fiibijcitur in loco in acchti- devacuo dimenfionemzqualefi- illijd,quod habeflt omnia corpora, bus&va" * " " ' " : ficut eft necefle cum non fuc- f^uesdimenfiones : &eftillua ide, vtru'q; fit I'tfcparatumab accidentibus.D.d. quod ifti ponunt in vacuo. fi igitur ucs dime qua: igitur ctit difrcretia.&c.i. b &, nulla eft differentia inter dimefioH cum cubitum iigncu fuerit abftra- nes cubiti ,&dintenfiones vacui,qc! /iocs fepa cTrum in imaginatione ab acciden- eft locus apud illos, quid igitur coratia ^ obus, nulla erit differentia in acci- w et addicendumq? corporahabec tcria. inc . ., . ., .. ., '_ , .. >.c6.. dentiDus inter iplum & vacuum: dimenuones, in quibus fubijcmtur Si duo cumvtrunq; fit tune dimeniiones prater fiias dimenfiones,& abfolttrorjiapnt {eparatxab accidentibus. D.d.&,fi tasa paJiione,i.ab ~~ accidentibus ? & koc"ltentkt>at cum dicit, cum cor nnita pof ^ f^cnt poilibile vt duo corpa c pe- pus nan recipiat pa/lionem. t infet ee i co netrentur fm dimcnfiones,ita q> fii tendebat j> hocyqj corpora indigenttum* dc loto. bijciantur in vno loco, quid piohi- dimettfiombu% fed non duob9 mo prau'lc <" ^t vtm eo^emlco fiibijciantur disdimenfionum.f.dimenfionibu$ We infra, niulta corpora infinita ? quod eft quibus conftituantur, &dtrrienfioinopinabile. nibus, in quibus fubijciantur. a no ,'. . . . . . a~, Non clt rt Ampli9 autem manifeftum n.e^t necclsitas vt habeat corpus di ncceflitaj eftq>hoccubus habcbitetiam, menfiones.prajterdimenfionesiui- vt corput &.fi ita e/Iet,tunc inuenirent"" habeat di cu transfertur,quod cValiacorx ipfius. dimenfionesirtfinitar.-qmdimefiopora omnia habent, quare, fi a nesindigerentdimefionibus.inqui loco nihil ditferat,quid oportet bus (ilbgcerent: D.d.non.n.eft,&c. facere locum corporib9, prxtcr i.quar igitur eft necefsitas ad pone- ipfi. vniufcuiuftp molem, fi impafsi dum hicefledimenfionespraiterdi itacet,tuc bilis moles eft c1 nihil.n.conrert, menfiones corr>oris. cum.n.fisec fit |^mfi alterum circa ipfum ccquale accufatio,& nulla eft *accu{aaio in fiones inponendohicefi'eciimeniionemex- hnicc. fpatiirm huiufmodi fit* Mamfejhun eft ettam,quodcu trinfecam connncn te coipus equa lXKmb<AthttatiMtra!firtiv, killifluareftlcKus. EtinjendeVat n i 1 1 i -> per hoc muenire Qjarquaheas loci etiam iliud^itod habet omni* cor Il6 eft axjualitas dirncnfionum,fed fora.Jiergo mtlla differentia ett ^qualitas contincniis,qfn ex hoc,q> locus

Liber Quartus
A locus eft aequalis : & aequale eft di- autem quidam, qtri per rarum, O menfiones : exiftimauerunt locum &. denfum putant manifeftum cfle dimefiones. & modus deceprio eflfe q,eft vacuum . Si .n. non eft ms in hoc eft zquiuocatio in noc rarum5& denfum,nem coire}ad aom nC V A*qUrltaS' -r denfaripofsibile eft.fi vero hoc k KAmphusoportetmamfe nonfi^automninomotusnon dn5 g hnt ftumeffequalevacuufumhis e rit 3 auttotumfluduabic,vtdtx iftumto-quxmouemunnucautemnuf x i t Xuthus,autin* q ualefemp Xuthi quaminframundum.aenn.ah m utariaere m ,&a q uamopoiv quideft^ovideturautemriecj; tebit.dicoaute, vtfiexaqcyax aqja^eTsetpirces farta.taflu thofaduseftaer/imulexaequa n,fitmdiciumci > qatangit.> y aerc tan tarn aquam fieri, aut F^ e /wm o/w/<* >/ W4//e/?e vacuum effe ex necefsitete.coar tur nolis refidmm ~acm in molt cftari enim , ac dilatari non alix "blilus. fed hoc non ^tdemus in di- ter con ti ngi t quo intra mundum . aer.n.efl AhEx his igitur declaralttur >*quod exitte*, licet reputetur mhil cuumjepanttum non ejfe. Et qui ejje . cr Jimiliter exiflimatur de dtm exifamant quod ex ra.ro, &* aqua, etjifrtfitudo efletfru&um denfi affaret Vacuum ejfe. Quoferruudtcttre enim de tagibtli eft matnji rarum non ejfet , T denferfenfum tattttt. fiun,mhil congregaretur, & conEt,ueflet,ficutdicentes vacuum den[aretiir.W,fihocnoneffet,4Ut g a Aer L efl"e finSunt ' ^vacuum eflc fcpara- mn efTet motffs ommn0>atit tot urn uctufen- tumex:ramundu,inquomundus
tueecor- exilntjOporteretvtappareretnobis

de

PUS : &, fi aiiauod refiduu ex eo . fed nihil ex Cajiinedw, aut aqua et aer trap
f m vifum ftntimus intra mundum. a aer mutarentur &q<ilitcrf.(i ex ^vna J exilumet . - . . . ... . / , , ' ~ c emmfentiturfm tadum efle cor- ->ww aqua jit aer^ofihde eft ex F nihilefle, ousr&rifmvjrurnexiftimeturni- ^ . ^f-fum ^ J ciinoha- ml efle, cu non habeat colorem , & attt -, . n , . l .

beat co!o V1fus comprehendit colorata. D.d. ^cuum ejje.impofibilc enim S&iS &/i fpiffitudo eflet,&c.i.& fimiliter eft conflnngi,iy cxpandi alio m

Stwlon ' eputaretur, li fpimtudo ei9 cflct in fa ^ tJ}Uf a. vide f duriric fern . iudicare enim de tanCum deflruxit vacuum cfle ex 19 aon eft p r knf Um VlfuS> fcd 5& '/'? glbl!l motU>& declarauit $ ,fimoms eft, el vjde con- P fcrumtaftus. vacu(i non eft ? & f u i t p er fcrutatus fiib d odo Qoci o jit v,jfm corporilnu poft hoc de natura vacui.& declara re. i.d aw vmbibitv.m . Cap, 5 . u i t ^ impoflibile eft ipfum rccipeX7."de (~\ V o d 'gitur nonfitfepa recorpus,cxquooescxiftimaucruc fenfu , & ^ 1 ratum vacuum ex his ipfum cfle,f!ex receptionc corpora:

fenfaw. ^^

manifeftueftSunt &iftifuntilli, qui dixerut vacuum eflc"

Phyficorum
e/lefeparatum :~reuerfus eft ena" ad rinentia ipfum, &: hc etiam exffefdicetes vacuum efle imbibitum in lant alia c6tinentia,donec tot'mucorporibus,& penetrans illa,& incc, dusexpellatur,autin ilia horagene pit inducere rationes eoium * & di- rertr aqna ex aere T alio loco ^qua- xit:Et quidam exiftimant, i.quem- lis illi aeri.qui genera^hie ex aquarf admodum dicentes vacuum efle fe D.<i. ant vacuum efle.fed hoc n6 fe' paratu mouebantfad hoc ex motu* qokur ab ablatione iftoram appo'fifi dicctes vacuu efle penetrans in fitorum, fed ex interemprione iftocorpore dixerunt hoc ex hoc, q? fen rurn fequitur vt fit denfitas,& ex de ferunt de raritate,& defitate in cor- fitace, vt finguntjfequitur vacuara poribus. dicunt.n.q?ffi in corponb9 eflcergo ifta appofita, quas noTa'uc non eflet rantas,& denfitas,impoFe runt hic,funt mperflua. fed intedeeflet vt corpora congregafentur in bant decTarare vacuum efle ex defi f- r, r 9 le,& nerent minous qua titans, aut tate,& rarita;te.&, fi intendebant dc rarefierenr,& eflent maioris quanti clarare denfiratem ^ & raritate efie, H tatis. & hare propofitio ell vera,di tune fyllogifmus cor um erit mas* L *tec iPP0 ces hoc efle defum,& raru,qu? flint feftus. qm tune componeretur fie. ia,f. dices cau^ *nno(o ty ide corpus qiiq; mi Si vacuum no eft, neq j defitas.& Kt hot cede- norar^ &qoadoq; fitmai9. D.d.aut ritas eft.&,fi denfiras,& laiitas non fum, &ra non erit motus,&c.i.&, cum no foe eft, non erit mdtas reclus, frifi corru, q funt rjt ^xc con^rep-atio, & conftri&io pora pefietrarentur, aut totum exca n hoc, , o L> . r . quod ide a" mincrem quantitateniifequitur pellatur,aut moueatur. neq, eriant corp? oh- vnum trium, fcilicet aut q? non erit generatio ent,nifi a;quafir:fed denfi QUC ir.ino motus,rgeneiatio, aut motus trap tas,& raritas fimt.Et deceprio I hoc 9 I f"5 ^~ lationis recl: ,aut totum moueatur, fyllo^ifmo eft in. hoc,a? exiftimant <iueiuma /- r . n n > &r ^* a' f i^s, aut,n fueirt gcnerano,necefle eft vt q? daifitas,& raritas non poflunt ef generario fit jeq.ualis,n<,fi ex aqua fe^nifi per vacuum. p.d.impoffibicrafmutatur aliqua quatitas aerea> le eft.n.conftrJMgi, itca.qin,fi foe* vt i n ilia hora trafmutetur aqua hi lit impol'e vt fit coftricTio, necefle e illaeademquaritate;qm,fin6,mo- vtaliquisiftoifimodorufitpofis,fC * uebitur totu.Et hoc,auod dixenint aut vt non fit gnatio, aut vt totum Mi maaifeftum eft per fe. Nos.naam moueatur, aut generatam,& illud, pofuimus <$ corpus non fiibijcitur in quo gna^fint ecjualia in gritate, in cprpore,nifi qn corpus conftiinSi igitur ranrm dicunt, i gitur,ncorpus, ifl quo fubijcif^aur transfertur a fiio loco, cum igif'cor' ta vacua feparatahabens, mani pus generatura corporej & genera- feftum eft q>,fi neq; vacuum eP turn fueritmaioris quanritatis,g;il- f e poteft feparabile,ficut neoj lo lud, ex quo gcneraf.v.g.ex vna vn- cus habens fpati um fuiipfms, cia aqua:,cui9 magnitudo eft peda- nec ra rurn fie lis,|naruraer,cumsquantitasertbi Et^mfell^Ht Perrarumtlpedahs.fcquit.n. ex hoc, aut vt cor- , . . r r i pus condenfetur in fe, aut contines Lud >m fuo Pm foramina tnttLt* expellat corpora vicinantia^ & con- "Vacua extj}enttaperje^namfejfii eft

Liber Quartus

1 68

A <c$ qttotljifuerit impopLile m HA fed eius,qui furfum eft 4 farum v D it extftens ferfe , /r/ e/? tnim lue * quapropter ignc raV locus fit ha* rum efle dieukDeindecaufam p<rfe,w*o& poniBnon fie efle vacuum ,vc r L 5 inquO,fedvtvtres,eXeo,quia fit nmtm htt nwtte. f ctuntur nirfum.fcrue quod ip^ Cumcepteuitrationttscbni.!^ fiscontinuumci^cvacuufur copucontradicereciSj&dixiftEai fu^fe^Atquiqualiterpoffibi inteln2:unt,&c.i.&,curarultttapud i _o. /r i i coseffilludinquofuntmultaLa keftelTclationcinvacu^autlo cum minavacua per fe inter corp'tatu* vacuic'vacuicmmcftvax jnanifeftaeff^noneftichtia cuum?ad quod fertun intei hScpofirionem,&ponereva trttur wnfitertt cxtflesper cuum exiftere perfcSi iffl^itnpofli fi ,featn eoftnrit aliqttod fi&tc*bile eft vacuum efle exiftens per fc, # f tanc focert fa mtw^ eftimpoffiBileforaminaefleincor pore vacuo. D.d. manifeftu cft>&c, /^rt mottfstfidc4ufa motus ad fit & apparet ex hoc , $ vult deftruerc peruts.ramm.n. cjllftte:(r ide vacuuefleahomoaoapraediao.m ^cmt^0dtjlms eft cori>HS r4r* prajdidtcxn. deltruxitvacuuelieex . .* o / / penetradone dimenfionum adinui ***** "twget r4W >/ >.cem, & hoc cotingit eaam in raro> (Hum /it cauft motus,no ita,<jHoa quod eft tale.cum aute dixit, quern Jttmn, feel /it ut >/w ferjttwn admodumeftimpofsibilealiquam motumad j^erms moHenlttt*d, dimennone exiftere per le> vult de, i ir ftrucreipfumaliomodo-dimenfio ^odfend^txeuadfifenm^ nes.n,funt vltima,& vft accidenaa^ ^ACim ntouet adjtfpcrtus. Sed <[wt qu non poflunt exiftere per fe . & mo At eft fofihde >/ "Vacuum ,aut * C vf <j,iftadefbuaioeddtruaio va- lowhareattrantlationemttHnc cui, fm quod eft vacuu . delhuctio fum recipere corpora, & necerte eft >t qui dicit foramina efle vacua) di cat vacuii ce feparatu: quia fbiami tia habent tres dimelioncs, fllongitudine,& latitudinem,& profundu. cttm,<td quern trans fe ratr. Dicit^ fed dicere vacuum no exi- * ftere prr fe,fed efle pofitu in corporibuis,mJn9 eft diftSs a pofsibilitate, g dicere vacuu efle feparatum . ap-

iMeninefreqmdyacuum^in9 nant easnon abfo f utasa <_ quideimpofsibileeft, AcCidit bus:fed,riporueiuntipfumeflem autem, pnmu quidem non om corporibus raris.ita, q> fit mixtfi cu fiis mot* caufanj die vacuum, ci$,iifioii exiftens in aiUi,continget duneu-

S^-onftp-^iW*

Phyficorum
G dimerifiones penetrari, vacui, & vacuum moucatur pet fe ad fiipe- K corporis.&,fi pofuermt ipfum ficu t rius, quando mouet aliquod corp9. O< quo4 foramina vacua, connnget eis di- omne.n. quod mouet at iud per atmenfiones efle exiftetes per fe. Vf tradtionem, necefle ef I vt moueai? igitur <b,cum dixit,Si igitur no foe- ad iocum,ad quern attrahit ipfum: necefleeft lit exiftens per fe, &c.intendebar, fi quod eft inopinabile. & maxime, fi ^ moue i igitur non pofuerint ipfum exiftes dixerimus <j> vacuu eft loc9, in quo r a^ lo; per fe,fed mixtum omnino,tuc fer- non eft corpus. qm tune contingit attrahicip mo crit eoru magis fufficiens:quia vt locus trans feiatur, & indigeat lo ium,quod tune non condnget eis dimenfione co.Sc hoc intedebat,cum dixit: Sed S" "^i efle feparatam. Et forte intendit quomodo locus,aut vacuum habe- ?? " "' r ia- r r 1 . r j - fi ^viaecom ctiam q? dicere vacuum efle forami bit translationem?i.led quo eft pol decimu, na vacua in corpore vacuo,& quod fibile vt vacuum habeat tranllatio- 7 .ph. eft 06 feparatu, eft mm9 Tpofubile, nem,aut locus,fi pofuerimus quod 5 dicere vacuu efle feparatu. ^a il li vacuum eft locus,vt ponunt dicen** {ermoni co ringut m ulta impoflibi tes vacuum efle. 1 liaex mom in loco,ifti autfermoni Amplius aute quomodo in non contingunt ilia impoffibilia: graui afsignabiitferri deorsuc* vnde videtur minus impoflibile. ^'" & Etinfupermanifeftumeftcj,ff ideopoft induxit inopinabile pro- quantorarius, dC tnagis vacuu pnumhuicj&dixit: Sedcontmgit f ucr it,furfum feret,fiomnino ,&c.i.&dicentes vacuumefleno fltvacuum>Velodfsime vtique feparatum a corponbus, no dat ex femijr porJ^aut^ ^ hoc im/ eo caufam cuiuslibet mot9, fed mo tus leuis tantum.ifti.n.dicuntq? le- pofsibile eft moueriratio aute uc eft illud, in quo eft multum va* eadem. quonia,vtdCinvacuo cuum, & cp caula leuitatis ei9 eft va imobilia funt omnia, fie dC vas cuum. Et,cu dixit quodiftidicut cuum cj> immobile, incompara > vacuum eft caula mot' leuis tin, biJesenim funcvelocicates* &q>pnmocontingitei5o,hoc,q^ i. & conringit iftis,vt vacuum non fit caufa motus,ita,q> fit loc'vt opi nabantur habetes pnmam opinionem ' fed vacuum eft can fa mo tus, itaq? eft motor, ficut vtres mouent rem ligatam cum eis ad fupenus,5c iuniUter vacuum mixtu cum corppreleui mouet ipfum ad fupen9. D.induxit inopinabile, &impofiibile, quod iequitur hunc fermone, & dixit:Sed quomodo eft poflibile, 8cc.i. & contingit huic fennoni vt Et mantfijtum eft ettamji <fnato magts res fuerit rara, &1 "\acttar attr^itnr ad foe* tanto ma

' '

perfefluntytw: motw eim enl de^vdociw. Digniweftigitwr~w fit tntpofiibile ttt meue<ttw,cr e<t dem eft ratioctnatio whoc><]uotl omniA non habent motwrn in ^4CHO ,O*in hoc ^w4 yacttum non mouetur

Liber Quartus
A iwuetiir.ipmtam inter quanttta- eft eadem,&c.i. &impoffibilecon- D tmgens dicetibus vacuum efle cautes yeloeitatis non eft fomparatto. fam translationis ad fiiperi9 eft fife
Et cotingit iftis hoc. qm,cum di xerintq? caufa leuitatis e vacuum, MO poffunt dicere que; fit caufa gra uitatis.qm,fi dixerintipfum ee plenum , contingit vt non inueniatur graue fimpfr, neq; Icue fimpliciter, fed grauius,& leuius, vt di&u eft in T.c.i& quartoGodi,& Mudi. illic.n.cocra7.& Ide. Jias eft jftis perfeae. D. irtduxit ctiam almd inopinabile,&dixit: Et manifeftum eft etia,&ca.cjm, fi rarum eftillud,quod penetrat vacua, B & vacuum eft caufa motus ad fupe riusrmanifeftum eft,C{7 quanto corpus fuerit magis rarum, tamo magis mouebitur velocius ad fuperi': quia erit maioris vacuitaris: conrin git igif'nece/Iaiio, cam aliqua duo mota ex iftis fuerint diuerfa in velo citate,& tarditate,vt proportio motus alteri9 ad motu reliqui fit, ficut proportio raritatis ad raritatem. cu iguur imaginati fueiim9 vacuum moueri, tune illic non erit pioporrio. vnde neccfle eft vt motus ei9 fit indiuifibilis,& in tempoie indiuifibih. Etideodixit: Digniuseftigtf C vtfitimpollibilevtmoueatuj;,!.^ cuum: quia fequitur vt motus ems fit non in tempore. &, fi non fueiit conceflum noois q? mot9 vacui eft non in tempore,probabimus q? pof fibile eft inuenid aliquod mocu,co pofitum ex vacuo, & pleno, qd pertianfit cum iblo vacuo idem fpatiu in eodem tempore. quod eft valde inopinabile. Et vniuerfaliter impofiibile, }upd contingit iftis,eft limileimpofiibih contingena diced bus vacuum efle caufam mot9 fim piiciter.&ideodixit: &ratiocinatio H impoffibili, quod contingit dicenti bus vacua efle cauiam motus in lo co.no eft.n.comparatio inter id, qcf mouetur in vacuo fob, & illud, qi mouetur in pleno,apud dicentes va cuum efle caufam translationis ad fuperi9,ita,q? eft vbi, nee inter illud, quod mouetur, cui admifcetur vacuum,&ipfbm vacuum, apud dice tes vacuum efle cauiam tranflationis ad fuperius,ita,9 efl motor pleni.&jcum contingit iftis duob9 fermonibus vt inter velocities no fit E proportio,& q? vacuum mouef'non in tempore,contingenth.E dux demonftiationes fimiles,qu# contingunt illis, C. demon ftrationi induce ti ad hoc,quod motus fit non iti tepore,&demonftrationi inducenri ad hoc, qjidem motum mouea^in vacuo,& pleno, eodem fpatio, & in eodem tempore.contingit.n.iftisq? plenum, &vacuu moueantureode fpatio,in eodem tempore. H? igif d\.ix rationes, ficut dixit, fuut exde fm firuilitudiuem,& terminus medius in eis eft idem fm genus,
Qoc/ non abfijue ratioiu dubitent po- * ntntes Vacuum ejfi, earum^ut dif btt<vionnmfolntio. Cap, 6,

Voniam aucem vacuu quidemnondicim^eC' _ fe,alia veto diibita* ca func vere, aut motus no erit, fi non eri t deiltas, & raritas,auc flucfluabit ccelum, aut Temper aequalis aqua ex acre erit,& aer exaqua.mamfeftu.n,eft quod plus aeris ex aqua fit* Neceile cii igicur, 1i non eft conftrhflio, Phy.cuc6.Auer. Y auc

Phyficomm
6 autexpulfum attiguum^tvlti non dicimus,&cJ. &n6s,finott <!i- E mum fluftuetfacere, autalicux cimusvacuum efle, tn concedimus bi alibi aequale mutari ex aerC # ill* qu?ftiones, quae induxerunt inaquam,vttotatiioks totius iftos ad dicedum vacuum efle, funt sequalis fit, aut nihil rtoueru <f *fhones, m quibus debet homa femo,rt,remutata hocadcidet, ^bit -r.". , _. ' uere. wfidrculantermoueatunnon autemfemperfitmcirculumlo cimutatio,fed&mre<fhKmhi (usttanflationisrec1usiioafiti aut igitur propter haec vacuum all fi foeiit,expelle^vniuei-fum,& fimi Quod ge. quid effc dicerent. liter etiam fequitttr, aut vt genera- JJJf*f* / etiam,finon diclmtts U4 tio 116 fit,dut totum expelletur, auc |^Sfr jjj e(Te,tamen dicimws eiwdil* 'vt generado fit in elemenris aequa- ecxfe te m^UM^fmt literineodemtempore.C^fimali jlocdi . . j _^ qua hoia ^eneratur ex vncia aquae r , rt retlttmentrnfatdittH a^ Taliquo loco, oportetvt ilia ho-Jf^'j quod,Jinonfiterit denJit<M& r<t~ ra generetuf ex acre vncia aqua,* in com,7 ^ n/rfj o // motus, aut ccelwm ex loco alio. D.incoepit declarare quo pelletur, tut JTempermt tattalv fequitur,fiftpnfoeritderitas,& giia * ' * . tiononruerita>qualiterjautvtvmgenerate #p* exaerc,* aens uetfum expelletur, aut vt no fit hitf ex aqua .fedmanifeftum eft quoa motus gnationis j neq j tr.islarionis ft aermaioris ejuantitatis. Vnde recl:usommnoj&dixit:fedmanife^ 'neceffe eft, finonfuent hie aliaua ftuitlefl>&c:!-r& hoc ^ ecefle,f.fi S ,-i- J_ ^ //-' nonfuentdelitaSjVtnonuthicweconfintio,utcontmuaeXpeIlAtur: nemio>nif1?qUaiiterjautvtvniuW Crfa accidrtpoftremo eorum, ad f u m expellatur. qm manifeftu eft quern peruemt hoc, quajim motu cum aer generatur ex aliqua quan'(uffocari, aut m altauo alto loco titateaquae,^etitinaiotisquaariY I . -r ^ . ; tatisaqua:&iic indioretneceflano M trafmuuturaiuayuahterexae ^odloco^tlocusw^u*M re,tta >/ corj>*u ^muerftjit aijua- generatur.&jcu ita fit,& corpus c6letauf\t nthtl moueatur.hoc entm unens aquam corrupta non poteft feauitur,ft Temper transfertur,niK conftringi>ita, 9 loc9 implearar aetransferamrarculanter.Jedmo. ns generari, necefle eft vt illud corJ i <-t r i pus,quodconunctaqua,5cconnua r ttts non temper circulars ett .fed tur mm Ca,expellaf, donee euacuet quandoque rettus. per ifta igitwr locum zqualem aeri.&, cu hoc cor dixermt tfa Vacuum effe. Pus expellatur, continget ei vt exJ pellataliud,&illudaliud,&ficpro8 j Cum deftruxit vacunm efle, in- Cedetur,fi non fuerit defitas, donee cqppit diflbluere quzftiones accide motus pcrueniatad totum coipus* tes in hoc, & dixit: Etnosedam,fi cominens:&ficacaditeiinundari, &flu*

Liber
A &fluc*htari.&,fihoe non accident, continget, qn ex acre generaifaqua in aliquo loco, vt in ilia hora genere^aer ex aqua ?quali illi aefi I dfio loco, ita, < quantu corpus eon tines aqua cxpellitur apud generatione aeris ex aoua,y t euacuet locu, tanturn conuriugetur corpus cotines acre ab aqua, ex quageneratur: & fie quantli corpus cotincns illic cua ctiat ex illo, trn occupat hoc ex hoc. loco: & fie non continget infidatio vniuerfi,fed mot9 pcriieriiet ad hue locum vacuum, quem aer euacua uit, qn ex eo generabatur aqua, D, B dixitita,q> totum corpus vniuerfi, fit xquale, i. qm non accidit inundatio,neq; additio I corpoie vniuer fi. qm quantum additur in aliquo loco,tih diminuit in aKo: & fie vmuerfum remanebit in eade difpone D.dixit: aut vt nihil moueatur,i. &cufuerit impoffibileyniuerfum inundari,& non concefierimus etia Co gnatio eft infimul a^qualis in eadem hora, fequitur ex hoc vt no fit n-anflario,neq; generario omnino. Deinde incoepit declarare qiio fequitur hoc in tiflato,& dixit: hoc enjm (equitur, &c,i4qm motil trap C lationis auferri ex ablatione denfitatis fequitur, fi pofuerimus q> traP latum expellit quod vicinatur ei, & illud expulfum etia expellit aliud, & fie femper. qm ex hoc fequi^vt to turn inuderur, nifi aliquis ponat 5> omnis traflatio eft circularis. fed eft manifeftum per fe,q? non omnis tranflatio eft circularis, cum fit hictranflatiorecla.

170

6C no feparabilis quid8 eft rnateria,ipfo afit efle diuerfa efk.dt vna e numeroj fi forte fue rit coloris,^ caiiditatis,& frigi di taf is. Eft a"ute & corporis ma teria,& tnagnijfie parui eadem. manifeftfi aut eft. cu,nex aqua fadus eft aer , eade materia non infupaccipies aliquidaliudfa^ (fta eft,fed q9 erat potentia adtii fa<ftaeft: atcprurfus aquaexae^ refilV, aliqn quidein magfiitu-' dine ex paruitate, aliqn vero in paruitate ex magnitudine,fiFr 2: igit fi5Caer,tnultus exiftens,in minori fiat mole, S>C ex minori inaior, potetia exiftens fit mate ria vtraqj.Vt.n,ex frigido fit ca^ lidu , 8C ex calido fiigidii, eade, quia erat potentia, fie 3d ex calf do magis calidii, nullo radio in materia calido, quod no erat c lid urn, qn minus erat calidum* Sicut ne'qj maioris circuit circu ferentia.6^ curui tas,fi fiat mino ris circuli,eade cu fltaaut alia,in nullo facia eft curuitas , q3 erat n6 curuu,fed reclu. no.n,ex eo, * cjaintermittitjipfum min^aut magis e. neo^ eft accipere flamx magnitudine aliqua, in qua QC albedo,et caliditas no ifit.fic igt tur 6>C prior calor pofteriori.qre & magnitude, & parui tas sefix bilis molis,no ifup accipiete all <jd materia,extedit, fed qa pot? Nosautem dicimus ex fup/> tiae materia vtnufcp.qreeide pofitis, q> eft materia vna cotra denfum,& raru,c\: vna materia ipforu eft, eftaute ipfum quids rum naturaliu concrarietatu,ec deTurngraue,rariiautem leue. Y ij No

Phyficorum
outem dicamus fecudum ipfefiat idem, no aim circuit par X fundamentapofitanobis,quod con ut>non eritillicaliqmdjnquofiet trtnahabent eadem matertamf tncttruatio^ quod ante nonfuit cur fcilicet calidumt<yfngidum,W uwm,fed rettum. quoniam minus alia contrarta naturalia, et quod ex maun non eft carentta:necpogeneratioeftextllo, quod eft mpo teft inuemn ex fiamma aliqua tentia,adillud,quod eft m atftt,et quantitaijn qua non eft caliditof, quod materta non eftfefrarata,fed aut albedo, wjimiliter eft de caquiditttf em eft aliud JOfeftea~ Itdttatetfu* eft ante calidum, o* dent m numero,colorK,~).g.cr' ca- caliditate,qua eft inpoftremo.m<t ht!itatfs,iyjfrigtflttatis,ct corpus gnitudo igitur> Wparuitas corps etiam magnum, Wparuum ha- riffenJt^Us non eft, quia materm H.l?eteandernnnttenam.Et(ignum recipit addittoncm ,cr expandi- L eius eft hoc,quodnarrabo. quanta, tur ,fidquia materia eft ytrun^ cum ex aqua fit aer, tune eadem inpotentia. ergo necejfe eft "Vt den matena non recipit addttionem Junt&rarumJint idem, & ma alteriw,fed illud,quod eft in poten tena eorum eadem. et denjum eft tia,fit m aclu: &fimilitcrgene- graue, & rarum eft leue. raturaqtiaexaere,<&fictranfCuminduxitquarftione^qu^fa g4 fertur quado^ deparuitate m ma ciunt dicemes vacuum efle concegnitudmem, et quado^ de magni dere hoc,& iam deftruxit aatura va tudme mparuitatem.&eodem cu.^ncapithicdiflbluerequjftio/ ' / i r nem dicentem, impollibile eiteramohetiamipfe aerquando^ft rum,autdenrUmeLfIneyacuo,dc in minon corpore> quando^ m ma clarado <j> ha^c eft alia caufa rari, & 1 iori.materia.n. qu<e eft in potetia, deiifi a vacuo.& mcoepit preponerc M ft^trun^. Quemadmodum ipfa ad hoc,quod vult dicete,prppofirip j r^ i rj c nesdecIaratasinPrimoiltiushbri, eadem tratferetur de cahdoinfn & ^Nos aucem dieam(is> &? ^ gtdum, wdefngido in calidum, nos aute pr?ponamus ad hoc, 9 vo quia erat in potentia ,Jic etiam lumus diceie de natura jcari, & defi,

quodcalidum, quod ante no erat: ana contmria habelueaiSem maaqua emm erat minons calidita- teiiam recipientem ilia alternacim. tM.<Memadmodum,fimcuruatie- Sccundfi autem eft, q, generatum

Liber Quartus
. Scmtentioilliuseft, qfn calidu gcneratum eft calidum in a&u ex calido in potentia,non a6tu.& hoc in tedebatjCu dixit:& q? generatio,&c. i.qm gfiatio eft trafmutatio <ex eo, quod eft alia uid in potetia, in hoc, quod fit illud in actu. Tertium vero eft,quoct materia non feparatfab altero contrariorum,cu hoc,q; quiditas eius eft aliud a quiditate contrariorum.Quartum aute eft,quod eft idem innumero fubieclu albi, Et,cum pofuit has propofitioncs, nis, led cofirmatio propofitkmis di D centis,Qj materia contrarioiii eft ea dem.eft.n.fermo exeplaris. & quafi d.& manifeftu eft ex hoc, cj> corpus magnum,& paruum habenteande materiam, fm hoc,qj magnum, & paruum funt contraria: & diftii eft q? cotraria habent cadem materia: & fignum eius eft etiam hoc, quod narrabo. D.inccepir inducere fignu fliper hoc, quod conclufit ex propo fitionibus pofitis, f!q? matetia eiu demcorpoiis, quod transfertnrde magnitudine inparuitatem qnq;, & q'uandoq; econuerfb, eft eade:& tranflatio eius ad magnitudine no E fit partibus extrmfecis aduenietib* ad foramina: neq; tranflatio ei* dc magnitudine ad paruitate ex parti bus exeuntibus ab illis foraminib9, ex quo conftringuntur ilia foramina,^ fit corpus minoris quatitatis: & dixit,qm,quando ex aliqua aqua fit aer,&c.i.qm, cum fit manifeftii in generatione,q?, cum aliquod cor pus maioris qiiantitatis generat'ex corpore quS titans minons, v.g.aer ex aqua ,tunc materia recipiens for Confifc.i. mam aeris,recipit maiorem quanu c<<r:fu * tatem poft minorem, ntillo extrinfeco adueniente,quo aer fit maioris p quantitatisrfed illud,quod efl in po tentia maioris quatitatis,f materia, fit in acTtu maioris quatitatis nullo extrinfeco in aiflu adueniente.D.d. Sc fii'r fit aqua ex aere,i. & fil'r,quan do aqua fit ex acre, igif'qnq; tranfferif de magnitudine in paruitate, nul T o exeute,&qfiq; ecouerfb6nullo addito. Er, di declarauit hoc dc gnatione, in qua eft manifcftu,incoepit notificare,')' hoc eft poflibilc dici in caufa ran, & defi abfq ; eo,q> fit necefk ponerc vacuum efle,& di Y iij xit:

B a & eic manifeftum,cj7 raru,& den Manift- Mim (unt cotrariain quantitate, cu rti, &den fern funt fitate eft tranflatio de maiori quan cotraiia i titate in minoie,& econuer(b,fequi qufaitate. tur ex hoc vt materia denfi, & ran Sed vide fit eadem,&q? idem corpus nasfera oppofitu. c. fequcti, tur de minori corpore in maius,no vbi habet abaliqua quantttateinadtuaduequod non mete ei,ex qua fit maius: fed fit ma futdec&i ius ex eo, quod eft m potentia aliliaqiianti utis.&i. quid,no ex il!o,quod eft in adu-, & 7.phy. di- fiFr,qiifitminus, non exeunt ab eo cireequa pai tes in a&u,fed materia tuc denu litates. &. dat'a termino maioris qua titans,& C i. me. co. recipit terminu minoris, code mo15. dicit do,quo recipit calidum, & fiigidu, auod sue & alia c&traria. Et hoc manifeftu de pdica- eft,cumillis propofltiombusconmeto fit. Vide con. iungettjrqjdenfum, &rarumfunt contraria, & maximepropofitioni lim.

tranflatio corporis deraritateinde

dicenti, cp materia recipit contraria ex eo,q? eft in potentia cStraria, no acl:u,& cj? eft e?dc'ni amborum con trariorum.&hocintendebat, cum dixitpoft:& corpus etiam magnu, &paruum habet eandem materia. D.d.Etfignum eius eft, &c.& hoc uoneftpnncipmm demonftratio-

Phyficorum
xie& eodem modo ipfe aer, &c.i.& fm hunc modu, que diximus,qui ---'.a.: ^-r accidit = j^ eriam _._-_accidit in generadoe, in ipla alteradone in code corpore. aer enim,v.g.qnq; minora^fine ali quo exeunte, & <qnq, fit maior, ex Koc,cb accidit ei de calore, nullo ad .* cxmnleco: r j quia mate r ucmente led tia eius naturaft recipit vtraq; quatitatem,niaioie)fl& minorem, hac qnq;,& hac qnq;,fine aliqua quan titate in a<Stu addita, aut diminuta, quemadmodu naturaliter recipit qnq; caliditate, &qnq; fngiditate. nf " ' eft " Et hoc, quod dixit, manrfeftu H ui'doUjs fufisex mufto, qn muftu fit maioris quanritaris nullo exum feco aducaiente: & vrr manifeltum elt in aeie,qri rarefitx calore,& co denlatur ex frigore. Et,cu alTimila uit quantitate mmore fieri ex maiori,& econuerlb, hoc,q? calor fit ex intenfione ipfius caliditads: & fiPr K material rasfertur de minori quid '"' tatemmaioiem,nullaquatitatein actu aduenieme. Etpoteft aliquis c^>"^ * quxrere q? caliditas crefeit ex cali- as i calore ditaeeaducmetEextrinleca:oportet 5iisii6 i^itur v t ita fit de 1 q uautate. a Dica *?m*&k jj- - calons i agetis - tioncpm musigitur op addino jn ^ & in. caloiem corporis,non eft fm ad- vfr partis ditionem partis in toto,& vfi. pards rnateti|in mateiix in materiam, fed fm addi- r'j1!11*^ donem agentis in palsionem parie <]iucnem riSjCo^qn calor agetis vigorabitur,. agentis in crefcat calor patientis, non fm additionem pardum calfdaru extrm- Patl5tJS> ffecarum, cii ad padentem no tran f * feratur aliqua pars ab agete. Er dif ferecia eft inter ilia, qm caliditas fit vigorabif, abaliacalidicatetactu: b quod no crefcat ca inuenitur in quatitate,f quia no fit |rp^f, pet aliam quantitatem fm via gna hoc y tetionis:cu non fit c quanntas de pofiigido,autec6uerlo:&exiftiraat'q7 tenrijs aftiuis, Icdlequiturpotetias inter ha:c duoeft difrerenna:p6t.n. adiuas,&operatiocs caru,Lcalidu, aliquis dicere ^caliditate fieri ex fri &fiigidiLIiiteiidebatigiturq)cali- tisgradua giditate,& econuerfo , non eft ficutditas no crelcit ex alia caliditate fcn lis ad pasquantitatem juaioiem fieri ex mi- traoflauonc: & hoc in alteratioe de | &*&* non,aut ecouerfo;qni Tpoflibile eft debilitate iu vigore: & firr eft difpo ^y^ imaginari q? caliditas augmctetur in trafladone corjjis de parua quan pofuii . >. exfirigiditate,cum fintontraria:& atate in magnam, aut econuerfo, 3 GnatioI ft poffibile imaginari magnu aug . Et, quia hoc eft graue m a g n a , mentari ex parribus paruis addiris: aliquid crelcere fin.eqtitate extrm magnum.o,& paruum,licetfintop leca adueniete, aut diminui et fine ^^ cu pouta, polfibife e imaginari alteru quadtate recedete,vlus e in hoc exe c Quadtai augmentari ex alio: Sc ad eft ita de plo d Rhetorico: & tali vtirur i iftis fi^poce contrarijs,qu;lun::inquah'tate:&) loci5 propter difficultatem imagi-^i*.*^", cum perceperit hanc obie^lione,di- nandi:&dixit:aqua,n.erat mmoris'pQtjn^j xit & veniet de caliditate iu calidita caliditads, &c.i.&hoc, q> aqua eft a<ftiuas,& tem,&c.i.led ficut dicimus, q? mate modo minoiis caliditaus, & poftea oprratioria veniet de hac caliditate dcrnon- fit maioris inqualibet parteliiarfi j6^1^* ftrata ad maiore caliditatem,nullis parrium,noii in partibusaliquibus Rhaonj>aiti bus calidis in aclu aducniend proprijs/ife eft arcui circuli, qui cu cis vat'Ar. bus,Ccoiporibus calidis: {ed u-asfe- incuruatur fit maioris incuruauSis loos,'a i i ' i i i illttt* luutitr in maioiem caiicutatem ex in quaubci p ar;c,no-ita, 3? aliquae K*e . "^ paitcs

Liber Quaitus
loiisincuruationis, fed in qualibet partium ciusrecipit incuruatione. & hoc intendebatjcu dixit: no fuit hoc aliquid, in quo fit incuruatio, &c.i. qm incuruatio no eft facia in eo in ahquibus partibus, & non in alijs.v.g. vt ahquis dicat cj> partes re d?,qu^eratin arcu, incuruabatur. D.d.mmus.n.ex maioii no eft care tia,&c.i. qfn tranfrnutatio corporis de magnitudme in paruitatem no fit per carentiam partium exeuntium a fbraminibus, vtfingunt dicentes vacuum efle,qrn, fi ita eflet, B rontingeret vt corpus calidu no eCfet calidum fm oes partes,& fi"r al bum,fed foliimodo eflet calidu fm ipfa fbramina:illud ante , quod iuteriacet foramina,non difpoiiit'per aliquid ex hoc, quod e impoffibile. Qiutlibet & Iwc inteddbat,cum dixit,nec pojs flamzteft inuenjn ex flamma,&c.i.led qIgnis, quac sxiftimatf l ibet pars flaming ignis, qu^ exiftiefle i fine maf efle in fine raritatis, habet cali raritatis , ditatem ^quahter. & fifr eft de omhabeccab nibus calidis. fed dediteremplu de ditate xq liter, vide flamma propter fuarn raritatem.& conliFeir. hoc intedebatjCum dixit: &fiFreft de<ralore,&c.i.qui crefcit ex primo, c jCqmeftinoTbusipartibus. Etinte debat per hoc,q? denfitas, & raritas fimt jn olbus partibus rei: hoc fienificat cf> no fiint ex foraminib9. D.d.magnitudo igitur, &paruitas. &c.declaiatum elt igitur ex hoc, q? magnitudo,&paruitas, qinuemun tur m eodem corpore fenfibili, non fiunt ita,q? rnateria, quado trasferf1 in magnuudinem, recipitadditionem corporum, qfi foramina expa duntur,neqi coftringuntur forami na, qfi transfertur ad paruitatem: fed caula in hoc cit,qm matena cil
cultasima ginaJiCo ufe.i.phjr. co. Si. & quoeibi .

1 7z

A paftes re& erSt in eo,qu fiut ma- inpotetiamagnu,&paruum.&,cii D

declarauit op tranllatio corporis de paruitate in magmtudinem, & eco uerfb,non fit ex foraminib9 vacuis in corpore,quaj qnq; conftringantur,& fit corpus minus, & qfiq; am pliatur,& fit maius, fiue fuerint ftd <5ta apud exitum corporum, & amplaapud introitum corporum, vt opmantur dicentes vacuu non efle feparatum,autftri<frura,&ampliatio in eis fuerit fine Ttrbitu, & exitu corporu , vt opinantur in denfitate dicentes vacuum efle feparatum: & , cum declarauit hoc de paruitate,& magnitudine:& denfum, & ra ^ rumnihil aliudeft gidem corpus transfeni deparuo in magnum , & econuerfb , dicit:necefle eft ergo vc rarum,& denfum, &c.ideft &,cum hoc declaratum fit, necefle eft vc corpus, quodquandoq, condenfatur , & quandoq; rarefit, fit idem, abfque eo, q? accidat additio ex introitu corporum extrinfecorum, & diminurio ex exitu partium: fed qa eadem matena recipit quandoque maiorem quantitatem, & quadoq; minorem. D.d.&defumeftgraue, Pnaexpfi. & rarum eft leue . poteft mtendere comradiclionem iftorum.fequitur n,fm fermonem eorum vt leue fit ^ grauius, quia in eo f imt partes plures,& denfum fit leuius , quia in eo funt partes pauciores . Et poteft in telligi , qm quemadmodii materia recipit graue,& leue, & eft in poten ua vtrunq;,nullo graui,aut leui adueniente in aftu , ita eft de laro , & deafb, cum vtrunquc fcquamr lii* umcompar.

t [ Amplius, ficut circuli cir cuufereocia, conductam niin9, Y in) now

Phyficorum
cis ifte ce. quocjerat condudum eft,fic QC cidit dicenribus q? denfitas , & rariqu5&By ignis, quecuq* aliquis actipiat, tas funt conftriaione, & amplia Aam na ofs calidus eft, fie & omne conx rionf foraminum. qm fm hoc non ttfulic. gregatione,&diftindioneeiufx u^ibctarscororisreaitHenri dem m atcrici.duo.mfuntin riajleue mq? , & molle,rara.diC' fonant autem graue , acdurum inplumbo,6Cferro, Et etiatn , quemddmodu <trcns ZJo congre?dtwr3wfit
rio..&rcaregario.&c,i.gnatio.nfet

G non accepit aliud c5cauum,fed innuit per hoc,peccatum, quod ac-

colruptioDapud nos , quas Antiquf vocabant fcgregationem, & cogicgationcm,fSit eiufHem materi?,& non fm congregationem pairiu,& fegreaarionem parrium aliarum,& adding dtmmurio D.xi.funt.n. duo , &c.i. qm hxc duo lequuntur I. denfum,& raru.denfum.n.fcquitur grauc,& duru, rarii a?1tleue,& mol accipitur ab wne eft caldumjta fe. Etintendebatp,hocinnueie,5>D8fitas,&

gattofimt auftent

matcrtA.fifnt ' 'ex grauitas,& dunties,&c.i. fed i qbuf

dScor}>ibusfeparantVrauitas,&du aPlubui rities,& nontequunWefum,fedall 8rau^ quod grauius inuenid"mams rara, ^^^ v11 plubo,& feiro. a plumbu enim mm. eft grauius ferro, & eft magis ram. bx dkftis igitur manifeilueft q? neqs difgregatu eft vacuum, neq? fimpliciter}neq3 iraro,ncqj M potetia * niilquis velic omnino vocare vacuu caufam lationis* fie aute ipfi9 grauis,ac leuis ma teria,quafenushuiufmocii, erir vacuum,denfum.n, 6Crarufm dt molle pafsionis,5di mpafsibi litatis,&nonlationis,fed altera tionis magis* Etdevacuoquix demquomodoeft^&quo non eft decermioatu fit hoc modov Appa-

et molle rara.gratut<ts crii,et dun tiesjegregiitur in plttboyCrferro.

*f Ideft, & quemadmodu idem arcus circuli aliquando recipitmino * remincuruatione,&qnq; maiore abfq; eo,q? in eo fiat ahquid, quod ante non fuit,fed illud,quod etat in eo,fincuruatio,aliqn inuenitui ma ior, aliquado minor: k additio incuruarionis in eo non eftinaliqua nem addita in ea: queadmodu qu^ libet pars ignis e calida. D. d. & fifr eft de toto,i. in hoc q? aliqfi eft den fum,& eft congregatu, ahqn rarii, & eft fegregatum, C.cp denfitas, & raiitas e in quahbet parte ill ius. Et

Liber Quartus
A lAffAtet witur ex hoc, quod diximus,qtio/non eft ^acmm di 1 - - ... , ne% mpotentta. ntjt allows tolttertt omnmo "\ocare canfam translattonis Vacuum. tune igi-

173

corporis. in quo fit trtslario. & tfic D jllud,.q3 intendit per vacuu,erit ipiamateria.D.d.qmdenlitas,&iaii tashccmodocoi:rarietaris,&c.i.& materia eft c?t trnslatiois. qm mate iiaeftcadc{itaris,&raritaris,vtdeclaratl1 & & corpora no recipjunt

tur erit matmagraHiStCrleuis

SSSStoSifilirf^^i^

"vacuumtfuomcidenjitAs, & ran tcm; denfuas.n.& raritas rccipiunt tits hoc modo contranetatts rect- mow traslarionis,f motus corpora twittrans lationem. ditrities an tranflatorn in^lijs.&,cu ita fit^ ma - teriaecaeius,q?corporarecipiunc translarione p hoc,q> recipiut ex de . . . . .. fitate,& raritate. D.d.durities vero, B ms, non translations, fedaheta- & molliries, &c^t.i.durities vero, & E tis propric. lam igitur determi- molliries no funt c5 tranflationis,
r , ' e-f i i t racihtatis,& dirficultatis tranflauo^modomne^hocmododeter- nis.qfi,,:fi corpus, in quo eft tranf- corp,f tmnattonts. lario,fuerit molle, translatio erit fa 51U* *ftt* cilis in eo ficut in acre, &, cu fueiit ti"^0i|f tf Cum compleuit loqui de vacuo durfi,eritdifficilis,autimpoflibilit, tr3islit Tducit declarata ex illo,& dixit: Ap ficut in terra. D.d.no tranflarionis erit fedHi paret igi^, &c.& imedit p diftlftu p fe.l ahetatis,i. & no funt ca^ trSflale,exfis, p fe.& cu d.fimpPr, neqj in tionis inloco,ficut funt leue, & gra raro: intendit q> vacuu ncn inueni ue,fed funt c% tianslationis^pprie. tur exiftens per (e, neq, exiftens in & intedit,vt mihi vf,q> molle eft ci ld*e fiij alio,f in raro.&,cu dixit,neq; in po paflionis,& duru adionis.molle.n. c<tf** teria: innuit opinionem dicenriu, eft pafliuii.& duru achuum. Et de- C Q) vacuum no eft exua corpus, qm bes fcire,qi ex hoc, o> materia eft ea * rm oprnione iftorum vacuum erit de contrarioru,& eft in poteria, apn femperinpotentia,cumnuncji ' ' "' " " ueniatur in aclu,f.exrra corpus.] quia materia eft cs paffionis, quai ^ eft caufa traslarionis, & materia et hoc q? rantas,& denfitas inueniuneft in potenoa,vt didum eft de ma tur in quahbet parte corpis rari: & teria, & hoc nomen potenria dici- denfi: & fifr apparet hoc et q? denfi tur equiuoce de vacuo eflc in pot- tate, & raritate fequun^ quah'tates tta apud ponentes ipfum efle no fe contrari?.D.d.Ia igit*determioauiparatu, & dc matciia, praemuniuit mus qiio eft vacufi,). fiquis vocaue le a dcceptione in hoc,& c.xit: nifi. rit mareria vacuum, & quomodo aliquis volucnt,&';/i.niii aiiquis vo no eft, fi aliquis vocauerit vacuum cet cam traslatic^is, quae eft paffio dimenfiones feparatas hoc modo. Sumrru

nattimtts ouomodo eft "vacitum,ct

... .,!* i * -

Phyfi corum
De Tempore. "Dftbitat auTempus fit, velne. Ca.l. I Onfequens aut eft ad Jea,qu3e di&a funt, ag Jgredi deTepore, Prix 'mum aut bene fe ha' bet dubitafle de ipfo, & per ex teras rationes , vtrum fit eoru, quaefunt^an eorum,quaenon funr,deinde q fit natura ipfius , Et copuLttur cum hoc^uoddtximttf,narr<ire de Temfore. Et re perfbluerimus illas dabitatio K / * t ' P6"""11^1111111 enaturaeius pericrutatione demonftratiua. D mcoepit i nducere fermones Diale&icos,&dixit.
A

cum

nes tunc

Quodigituromninonofit, aut vix}& obfcurejCx hifce alb cjs fufpicabitunAliud.n. ipfius fa<ftum eft,& non eft, aliud ve> ro futurum eft^ riondu eft.ex his autem,&infinitu,& quod femg accipitur, tepus coponit, qd autem exrjs,q non funt, co^ ponit,fieri no polTe vr, vt poffi ,

tfum eft indttcere pritts dt&itatio deat aliquando fubftantiam nes Academes in eo, exhoc, quod Dicamus igitm yuodcddit m dixerunt extranet, <&- confydere- mente in eo > ^mam ant non eft nuts -\tmjit de rein* ent&tu, aut omnino,4HtfieJt, eft ^alde diffici no ent&tM,et yujit natura ett*s . h > et latens ex hoc , quod dicam.
Cum copleuit loqui de loco , & 2?ni<* $*&* " "m fmt , vacuo, incoepit peifcrutari de Tern &' non eft, et quoddaeitM eftfutH pore, & dixit : Et fequitur, quia fer- runt,cr non eft. & ex his duobttt mo detempore* conuenit fermo- comfomtur teml^ mfimtu^uod m deloco : qm perlciu ratio aeva' r cuo ell pars perfcrutatiois de loco, tmtemfurfemfer . et quodcomfoD.d. Et redum eft s &c.i.& reftum ttw ex non ente tmpofibtle eft eftponere perfcrutationem de illo imavinan tpfamhabere commu ex lermoiiibus Logicis, quifaciunt nicattonemm effe . M duoitare de illo. Et mtendit per ex" traneos,Logicos.(ermones.n.LogiIfte iermo fie componitur. Tern 88 ros vocat fermones extraneos : & pus componitur ex prceterito,& fuaPhifia fa Philofbphiam, qu? componitm ex turo;quoniam mftans diftinguens aa ex ro- iftis,vocatPhilofophiam extranea: non ell tcmpus : fed pra^teritum ia ni ogi- vt dicitur c? ip(e compofuit Philo- defe cit-& futurum nondum ell : & , ' r x J / ^ l l 1 /ncc. r>ro lopmam extraneam. D.d.comyde- harcduonon lunt : ergo tepus cohoc vw.e. remus igitur vtrum fit,&c.i.fm Lo ponitur ex non ente.Et dixit: aut fl 7/-r*r gicam . qm a tempus eflemanife- fuerit,eil difficile,&occu!tum. qm * -J? hum ex fermombus is non f prazcife ,. eft rper . fe: quomam ' . fm hanc . . . . .. Lo<>u >. . * f. nianiteftu t ft.perfcrutationem inuemuiitur p!u- luoicabuur aiiqind cue , aut no efres fermones , qui deftruunt futim fe , fed fm exiflimationem intnncfIe.D.d,& quas fit natura cius ,!.&> iecam. D.U.& ex his ccmponitur te pus
il: r

Liber Quartus
pus infinitum, quod femper eft. & .difpofuit ipfiim noc modo ad affir bPlures mandum ipfum efle femper. b plu Antiquoru cocede res.n. Antiquorum concedebant t bar tps e pus efle infinitum, & ipfum efle Ifinitu, & femper, prater Platonem, qui generabat ipfum. Et decepuo in hoc peer Pfofermone eft.qrn ita e de motu. mo batipm. tus.n.comprehendimr fenfu<& mil Ide.S.ph. la pars eius eft in actu,ied qua^hbet te.c. 10. pars demonftratarecellit: ergo eft cEntiafuc celfiuan6 jcompofitus ex hoc,quod iam defehnt ee co- cit,& ex hoc, q uod nodum eft. fed pletii ex- tahanonhajbent efle completum > tra aiajjfj fed cefteeorum copomturexactio ee eoruip ne anirna: in eo, quod eft in eis exB tra animam: &entia d completa coplet" ex a&ioeafx funt ilia, in quorum efle nihil facit anima, vt poft declarabitur de tem eis extra pore, f.qm eft de numero enttum, aiam.Cofife 3 mo quorum adtus completur peraiiitu hi: Ifra rnam. & rbrjce hoc innuebat, cum C.I04.&I dixit,aut erit difficile, & occultum, ft.C.IOJ.tf ideft erit de entibus lateubus, q uia, niotu, & tgeidehr ft in anima non client, non eftent d Entia nifiinpotentia. Ad haecaut omnis rei partix bilis,fi quidem fi^neceflee., qfi eft}aut quafdam,aut oes partes eerteporis aut alias fuerunt,aliae c vero futurae funtmulla aut eft, cum fit diuifibile.ipfum autem tAle-legit nunc non eft pars: f na 6dme locii iltii furat pars } 4 dC componi opor pasfiue tet totum ex partibus: tps aut (mefurac" .n.S)Sim non vr componi ex ipfis nunc* plici aut Et cum hoc.,oehabes partes ne adiue. cefle eft,ciifnent, "Vf oes fit*partesjint,aut qiitfdamjfed tentports tfutdam partes tamfnerunt, & non funt A
copleta y i funt ilia cjuoru ee mhilfa:it aia.C6file ifra.c.iji.

174

r*, & non font: ergo nulla earU D eft,fi temptts habet partes. tnftas yero non eft pars : qwniam pan tnenfurat. et eft necejfe >r totutn componatur exfaspartiltMS :jed tempntexiftimaturnon componi ex inftantibus. Iftefermoeteft Logicus,&fa- %9 cit dubicare de tempore, & componitur fie. Omne habens partes,necefle eft vt partes eius fint oes infimul,aut qda,fi fuerit ens: & tps ha bet partes., quaru nulla inuemtur i adtu: ergo tepus non ef t.Et ipfe ve- E rificauit propone, dicente q> nulla pars teporis inuenit'' in adu p duas propones^quarum Vna eft, q> ex te pore nihil inuenitur in aclu, nifi in f tans: & ifta eft manifefta |> fe: Secunda au t ef r, q> inftans no eft pars tempons: ergo ex tp.e nulla pars in uemtinacTiu.Etipfe verificatpropofltione, dicentem q> inftans noil eft pars temporis fic.OTs pars menfurat: & inftans non menfuiat:ergo inftans non eft pars.Vel fie. Par tes tunccoponunt totu: & inftans non componit tempus: ergo inftas non eft pars temporis. & ifta pro- F po declare I^i -ur oerfecte in Sexto. Tcr- C-T* .&idc AmpliusauteSd ipfum niic, quod vr diftinguere prgteritu, &futurum, vtrum vnu, d(. ide femper permaneat,an ali ud fir, & aliud,non facile eft videre.Si nfemg alteru, <3c alterum cit: nulla aiftem eft earii, qua; funt in tempore,alia, (3^ alia pars ii" mul,quae non cotinet, alia vero contiuet, vtmiuus tempus fub maiorc:

Phyficoram
J maiore: ipfum aut nunc, quod in alto,tune inuenitar m inftanti^ K non eft,prius autem fuit, necek but,ejfunt inter illa,<jjunt mfini~
fecorr upturn effealiqrn&ipfa ta,etmfimuL quod eft-tpo&bilc. nunc fimul quidem inter fe no eriit. corruptum aut die necefx Cum induxit (ermones dubita- * leeftfemperpriusJnfeipfoigix biles detempore,induxitetfermotur corruptu efle iposfibile ell. *es dubitabiles de inftanri,& dixit: E m d ffi ClIei&cxt exeo,quiatunceft.inahoaute A^ ?inftanti, n , 1^de - J1 . f - eft difficile quod A eft dinuccorrumpi ipfum pnus nuc ffi s intef '^ tem__ non coiHingmfit^n.imposfibix & fu turam f cire vtl.,i f emp fit lecontigua effeadmuicemipfa idem^pi^ensApieterit^aiitrunt rune, vt puncftu cum pun do piura fuccedentia^vnfl poft aliud. Si igit in eo}quod eftcofequenx t ,Cn pofuit 9 inftantia necefle c ter,no corruptii eft, fed in alio, vt fmt vnu numero,aut plura,incce H inmedrjs nuc,quf funtiffnita pit prius inducereinopinabilra con t fimul erithoc aut impoFc eft' ringentia, fi fiierint plura nuraero, & dixit: Qm, fi femper fuerit vml Et etiam eft difficile ad fcien- poft aliud,&c.i.&,(i inftatia fiierint dum hocf.ytrum mftans,quod^t ptura fuccedenria: & eft impoffibictfttturu ,fit idem fermanesfem QZ }q^ inftanria non numeiatur fer,aut eft "\rnim foft altnd. Quo- mfi per numeratione temporis, cd nam,fi(emper-\mim fumtpoft fl vltima teporis: fcquiturneceP t*pars in- tur.D.d.&exteporenoneftaliqua jimul niji alt erajit contenta,et al pars,&c.& i ntendit per parte, illud, tera continent, yt minus tempus <$ continet mftans,& tempus. qm 1 in matori, tune inftans, quod non Pa"temPfs in rci Ieritate "V? : .. r fr rt initans, ftfd tempus. Et.cum pofuit ..- , eft nunc^futtpnut, necefle ett j^ p^ng, f.qlr, ex tepore non ^&ve5lti;; CT" ipfum corrumpi.Et impofibi- inueniunt'duo inftanna inflmul: itos.fedte lee^tcorruptioeiusfit^udndo qmexeonoinueniunrardu? par- p'.id6fu-

futt,quomam tune erat ens. et im J

n-t-i n /t fofibile eft yt frtttf mftans corru patur inpofteriori inftanti.impoffiyile.n.eftyt duo inftantia copuLnturjHemadmodum non conn1 , ,, rt rumpitur m tllo, quod eft poft ffed

tes infimul mfl in vna

nuantur duopuntta. Et,finon cor ^in inftanti non fm^in^col^

r Piaturconnnenslecundam yv.g.Iicutdiximusq, tails menfis eft fn ta li ann. >,& tahs dies eft in tali menfc"&hqcnonnocetmvfitateillius P*Pfi.is; excepit hoc, ne aliquisexiftimetipsuignorareillud:

'.

<?m ^ *"* *'

unens, & contentum. &, cu pofuit

Liber Quartus
A $ in tempore no inueniuntur duo bus infinitis, f cum eis infimul. qfl D inftantia infimul, fequitur necefla- eft impoPe.&fiPreft impoflibile iprio vt prius inftans corrumpatur.& film poni corruptum in inftati, qcf dixit: inftans.n. q<f non eft nunc , eft ante: qm tune erit corruptu an&c. i.inftas. n. quod no n eft nuc, & te<|fit,& ifta qftio diflbluetur poft. foitin preterite, necefle eft nuc cor AtV A*,..,.^ ^^ r,*. :A~ ~~.* tuptueKD.inccepitinducereqo, ^^"g.1^ &?*'. nesconringtcse/hoc,&dixit7Et nerepoffibileeft^ullius^.diui impoftbilee vuorruptio eius, &c. flb'us n1vnus terminus eft, i.&, fieft corruptum, necefle eft vt ne<.n.fi ad vnu iitcontmuum. corruptio eius fit in tepore, cumoe nequefi ad plura. ipfumautetn corruptum fit hm5i :&impoflibi- nunc terminus eft, dC temput leeftvtcorruprio eiusfitininftSti eftaccipere finitum, prefenti,qm tune non inuenjif, mfi Et trnpofthile eft >/ idem ft ipfum:&ficentinfecorruptum: f amni<imnul-v emferfermMaUm qaefhmpofliwle,&hocinten<le- J , 'r r , ._,', , , ^E l m mti bat,cumdkit,in hora,que eft nuc. f dtwfebdehabet > Et,cu declarauit g> inftans impoffi- finem: ne^jifuerit continuum in bile eft vt corrumpatur in inftanti yna parfe t nea pfumt continm Kenti,aut infeipfo: qm ^fens ide w^^m )n* p art e.fed in flans eft cum corrupto: incoepit declara- 'd / //-i r* Ket,q,impoPeeftvtp4fensinftas <&fit*,&?*&&H*Ocorrumpat'in inftana futuro:& di- re temp** fimtum. sit: Si impoPe eft et vt prius inftans , cormmpa^inpofteiiori,&c.i.qm, Cumdeftruxit,q?inftantiafum 91 cu jxjfucrimus qj inftans corru mpi pi ura, incoepit deftrueie q? inftans tur in inftanri ruturo,c6tinget vt il fit idem,quoniam,fi inftans fuerit^ lud inftas cotinuet'cu eo,ita, <j> fuu aut erit vnum, aut plura: &, cum cfleeotinueifcum fua corrupnone, haec duo deftruentur, deftruet' in& eiit mitas,in quo eft, aliud ab in ftans efle. Et d. Et impoflibile eft C ftanti,in quo corrumpi^,& poft de- etiam vt fit ide, &c.ideft, & impof- F clarabimus q? inftans no continua fibile eft etiam vt fit ens, ita, quod tur cu inftanti,ficut neq-, pudius cu fit idem femper permanens. Et fipunfto.D. d. Et, fi no corrumpitur gnum ems eft, quia non inuenitur in illo,qd eft poft,&c.i.&, fi no cor- nnitum aliquod continuu habens rumpitur in illo,ita, q? fit continuu vnum fiiiem, fed faltem duos, quicu eo,corrumpetur in inftanri, qtf bus fit finitum: ncq; fi fuerit coneft poft, qd non eft continuum cu tinuum in vna parte,vt liaea:quo- Linea ht eo.qm inter qu^libet duo inftantia mam Imea habet duos fines tantu: duo-> fine* eft tempus.ex quo fequitur,vt illud neque fi fuent continuum in pluri ^ ^Oj inftans inueniatur in illo tepore: & bus vna parte,vt fuuerficies, Sc cor- coip ve omnetcpus diuiditur in inftantia pus: corpus cnirn. hab^t fcx fines, to lex. inrinita: ex quo /equirur, vt inftas & fuperhcies qi:n tuor. D.d.fed incorruptum inueniatur in inftanti- ftans eft finis, & poflibile eft iuueniti
* * 1 1 - J C * 1 / ! . / V* < r * / !

rum
G niri tempus finitum. ifta eft propo conuerf? propofitioiil dictnw tj> il- E fitio minoi" iftius figura: . Et if te fer la, qua: funt infimul , funt in edde mo componitur fie . Inftans eft fi- inftanti , & eft,quia ilia , qua: font nis alicuius finiti: & nilnl quod eft in code inftanti,f but uifimul,hanc finis alicuius finiti , eft vnum : er-propofitionem, f.-q> idem inftas eft omnium entium > de quibus did go inftans non eft vnum . mus q'uajdam efle ante,& qu^dam Sjfi fimul eflefm te^ ce poft,fequitur vtillud 1 quod fuit 9 9 3c^ necp pri , necp pofteri , tranfa&o miHefimo,& illud, quod efthodie,fmt infimul: quod eft qugprius,autpofteriusin opinabile . Et fyllogifmus-eategori hoccinenunc funt,firrtulvtiq5 cus concludensincoueniensin hoceruntqugante decies millenos fermone componitur fie inprima facT:a fuerunt annos cum rjs, q figura , Omnes res inueiuunturin codem inftanti : & ola,qu fun tin T fiunthodie,&neq5prius,neqj eodem inftanti , funt infimul : er- pofterius vllum aliudalio* go omnia , qux funt ,fontfimul . Et ettatn,Ji mtentio effendi in quod eftimpoflibile. tewpore non ante^netjue poft , eft, ltur quid fit Tempus:frobttttir^; if "V/ jint in eoJem inftanti , detnde fumnon tjjemotum. Cttp. % illud, quod eft ante,& Mud, ejtttad E i)s igit, quac ifunt ipf? ettpofl ,fint in eodem inftanti de tot fine dubitata ,Quid monftrato , tune illud, qttodfitit autemeft tempus, &q[ tranfaflo millejimo , & quod eft ipfius natura ,fifVdi ex traditis hodie font mjimul , {?' neutrnm in rnanifcftum eft,&ex iis,quf prtcedit rehtjuUyOMt eftpoft illudi fuimus percurrentesprius , Na quidam vniuerfieflemotu dix i Ifta eft fectmda ratiocinatio , & cunt* Alt) fphg ram ipfam Atg componitur fecundu induclioncm circunlationis ct pars tempus I adinconueniens.&ifta,&predicla quodda eft, circulatio vero no, funt vera.& fm fignum eft. qm,cu pars.n. circunlationis eftq^ao intentio eius , q? dicimus dc aliqui- ceptum eft . fed non circulatio busduobusq? funt infimul in aliquo tempore , quod non eft ante, Ampli us aut, fi plures cent ccex aut poft , eft , vt ilia duo fun in eo- lijfimiliter vtiqj eflet tempus dem inftanti . Et, cum induxit ifta cuiuslibetipforum motus, qua propofmonem veram conuerti'bi- 1 1 in ul ta tern porafimul . lem , coniungit cum fiia conuevfa ifla igttw fttnf dulitabiliA df propofitionem dubitatiuam, & ;n- rebus, qutwttemunturtn tempo*duxit incoueniens,& dixit : deinde illud, quod eft ante, & illud , quod re. Et etiam tjutdipfam [tt,et qtta eft pof t,c.i.& , cum cojiixerimus habet natmttm Utet hoc modo ex

hoc,

Liber Quaitiis
A koe, quoetrefepimw apr<eeteccjfonbw.Qntdam entm dicunt ipjitto effe mom tot tits Et quida dicut ip fern effefthtera. ippttn..Et} ft pars temporis Jit tempw, & pars reuolutoonis nonjtt reuolutio. <jttoni eft,Jicut appettatur,pars reuolu+ ttonif, non rettolutio. Et ettam ,Ji ccelt eflent plures ~Vn&, tune tepw fffit eodem modo motut, cuittfeun que modi eorum CT ejjentplura tempora m/lmul. B Ifta igitur, quse diximus, flint 9 j qones, qu^ Faciunt dubitare in efle temporis, accepts ex rebus exilten tibus in tempore, vt diximus de ee temporum,& de efle prxteriti,& fu turi: cjm ex confyderatione exiften teiniftis rebus,prouenit dubitatio in fuo efle. D. d. Et ipfiim et quid fit, &c.i. & fcire etiam ipfiim quid fit) & qua fit natura eius,fi conceffenmus ipium ee, & fi mi liter latet & hoc mamfeftum eft, qin nullus piaedeceflbrum dixit de eo aliqct re ftum.D.d. Qujdam. n.dicunt,&c.i. & intendit per motiim totins,reuoC lutionem totius completam.D. induxitinopinabile con tingens dice" tibus reuolutionem totius, f. mot diurnum, & dixit: licet pars tempons fit tempus,&c.i. & ifte fermo deftruiturleuiter,f! dicentium tern pus ee reuolutionem completam. qm pars temporis reuolunois diut na; eft tempus, vt dies, & nox, & pars reuolutionis no eft reuolutio. &,fi tepus eilet tota reuolutio, tun^ pars reuolun'ois eflet reuolutio. De indeinco-pitinducere etiam fecuii dam contradi^ioi^em, & ell com-

176 munis ifti opinioiif ,& Opinioni dicentium quod tejnpus eft motus totius coch, & partes eius (uiit partes temporis t & eft opinio Plato.& eft fufficientior omnibus alijs:& di xit: Eteriam , fi cocli eflent,&c.i.&, fi tempus eflet motus cceli, cuiuslibet eorum efle t tempus. ex quo fequereifplura tempera efle infimul* fi enim tempora eflent coeli, tune ipfa eflent multa fecundum numq mm coelorum. fi igitur eflent plures co:li, vt dicunt Antiqui, dicentes plures muiidos efle, tune necep fe eflet vt motus cuiuflibet eorum eflet tempus.ex quo fequeretur ,plu E ra tempora efle infimul. quod eft impofnbile . Et ifta ratiocmatio Digtesfi* compoiiiturex propofitionedubitabih, & alia, qua: videtur impofr fibilis, nifi fecundum imagmationem : & eft ilia, in qua ponunt plu res coelos efle. &, cum ita fit, poteftahquisdicereq? illud falfum, quod fequitur ex hoc feimone, & eft plura tempora efle infimulno fequitur ex pofirione eius) q? tempus eft motus cceli, fed ex pofitipneems,q> eft, plures ccelos ee vno t quod eft falfum, & imposfibile. Sed ifta declaratio eft alterius mo- Solutio. di. quomam,cum fuerint duo con F fequentiafe complete,5cpofueri'mus ahquid efle ipfuiri precedens, Exhoefk mit* ali^ aut difponi per prcedens> necefla- c6feqUen rio fequetur confequens, licet fltt- tia nece<poffibile illud difponi j? precedens, {aria efle> cuius tn v.p. qin, quia dies fequitur ortum ans,&c6 fbhs,manifeftum eftqj in quacun- feques Slit que horaponemus fblem oriri, fe- impol'ia. quetur tune diem efle, licet fble ori Cofife. 7* ri in ilia hora fit imposfibile. & fi- ph.c.i.fc K.phy.cd, militer oe,qcf ponitur volare,fequi- 78. tui vt habeat alas, licet ficimpoflitbile

Phyficorum
G bileipfum volafe.Sc, quia tempus, & coelum funt confequentia fe, vt ponit aducrfarius, dicens tepus efle motum coeli,necefle eft, fi pofucri.: fedplura tepora efle eft >ile:ergoid,exquofeqttitur'hoc impofl?bile,eft impoPe: Sc gis fufHciens iftarum oplnkmum K mum de tempore eft (ermo dicentium ipfhm efle motu, reuerfiis eft ad contradicedum huic opinion!. , / . I T , P8 > hoc confyderandaw

tem

cfttempuseuemotumcocfi. Vniuerfi autemfphaera vifa eft qaidem dicentibusdtetem pusJquia & in tenipore om~ ni 5 funt,etinipfavniuerfif P hs ra;Eftautemftultiusquod db fibilia qonfyderemus,

en*- Vniufcuiufqj igiturmuta. tio^motasinip^qamutat, ftfolum,autv^fuent ipfum, qodmoueturAnHitatur:te> pusautemfimiliter&vbique, -apdomiiadl.

eft 1>tJit motus, <y tranfi Et qttidam dixerunt tempt* mtttatto, ofortet nos tnteJere h*c mperfcrtttatione, &* etnjyderatterunt hocy quit omma (wt m te iione.Dictmu* igitHT, quod trap fore , W (itnt in mtuubfffhtra.mutdtio eft m omnt, epiodtranf> Et tfte fermo eft magi* Man-u , mutatur,o motus cuts eft in ipfi tranfmutttto tantitm :o* ">& jH<tm mdigcatprolatione . Cumdeftruxitfcrmonemdicen tium tcmpus e/Te rcuolunoncm to tius coeli,incoepit induceic a.M opinione Hebiliorem: & eft opinio .diccntjum* tempos eft ipnasta H tius.& induxit ronem eorum.dice* bant.n.<j>omnia fimt in fphaera to tius :& omnia futu in tepore: ergo c & tempus eft fph^ra totius.Et decipie cftcludut baturinhocqjdu^affirmatiu? no J.i.%. Vj conc'uduntia fecunda figura.& et de .Jtita dicere omnia efle in tempore, & in phx. zj.ec Q'haera mundi nonffgmficatide . I boc.^c, & fie fernio eorum eft in falfis pro U>&.42. pofitionibus,& figure incoftantis. &,quia condufio eorum eft Jmpro babilis per ie, Sc et fylrus eorum eft faifus fm. formam,& matenam, di xit : Etifte /ecmoj&c. t,quia ma94

uoItket > &m refj>etttt ctuwlibet .

M D. quod tcmpus eft digniorvt 95 exiftimeturo^ fit motus, quoniairi ^|^ia. tempus impoffibile eft vttmagine ginet'nlil tur, nifi cum motu, & multotiens ciimotu. exiftimatur q? illud, quod fequitur rem,fit ipfa res. Et in hoc fermonefunt propofiriones,quaru vna eft,quod Omnis tranfmutatio& omnis motus eft inmoto: & orane motu eft in aliquo vbi: ergo om nis motus eft T akq uo vbi, &, quia pluramota fiint inpluribus vbi, iequiC'vt plures motus fint in plurjbus vbi.Oeinde coniungithuic hanc propofiuonera, dicentemcj) tempus

Liber Quarms
A tempus eft vnum in omni loco, & apud cjuodlibet, & in refpectu cu iuslibet,&conclufit in fecunda figura^ motus non eft tempus, fie. Motus non eft vnus in omni loco, &apud quodlibet: & tempus eft Vnum in omniloco,& apud quodlibet: ergo motus non eft tempus.

177

AmpJius aute mutatio qui / de omnis vdociors aut tardior eft,tempus aurem non eft. tar> dum,n,&veloxte definiunt* Tardum. Velox,n.eft, q<3\ pauco multii B mouetur:Tardii aut,q9inmul to parum, tempus aut non defi nitur tge, neque quo quantum quid eft, neqj q uo quale
Et omnis tranfinutatto eft 'Velocior, aut tardior,& tempus no eft tale. telox.n. {y tardum dejimunturper temptis.Velox enim eft illud^uod eft multum in temfore brew: & TArdwn efl illud, quod ett modicum m tempere Ion go. W temput non defmtur per tempHS}nequefecttndum quodeft quantum, neque fecundum quod eft quale. $6 Ifta eft fecunda contradicliio, & continet quatuor propones, quaru ttes funt mamfeft? per fe, & quartadeclarabitur per duasillaru. cu igitur propofitio couclufa ex duabus coniungetur ad .tertiam manifeltam per le, fequetur conclufio. & compofitio earum eft fie. Velox, &tardumin moribus definmntur per tempus: fed tempus non defimtur per tempus: ergo in fecunda figura m tempore no eft velocitas,

& tarditas : fed in omni mow eft O velocitas, & tarditas: ergo in {ecuda figura , tempus non eft motus Et dixit:Velox.n.eft iliud, quod eft multum,&c.i. Velox.n.eftillud,qcf pertranfit longum (patium in tern pore breui : & Tardum eft illud, qcl pertranfit breue fpatium in longo tempore.Et, aim dixit : & tempus non definitur per tempus, &c. non intendit q? in tempore fit quodara modo quantum, &quodammodo quale : qm tempus eft quantu, no quale : fed intendit , (j> impollibile eft vt aliquis definiat tempus per te pus,neq;fm quale, fihaberetqua Ie,neq5 ^m quantum fi haberet, vt inuenimus! moru definitum,flqm velocitas, & tarditas,qux funt I eo , fimt qualev& definiuntur per tempus : &fimiiiterquantum , q3 eft in eo, definitur per tempus, cum di citur q? magnus motus eft in tempore magno, & paruus in paruo .
Ojtendit tempus, qitamttis non fit tuiy non tamen effe Jint motu , & declarator , quid, fit ifjlus motus:vbi datur etiam ipfiuf Jemforis defiaitto. Cap. ).

Vod igitur non eft mo/ I tusmanifeftumeftni/ dicere in prafentiamotum,aut mutationem. At vero necp fine mutatione*cu.n,ipfinihil mu/ tamur fm intelligentiam,autla tet nos mutari, non vf nobis fuifTe tps,ftcuti neqj rjs, 3 in Sar do fabulofe dnr dormire apud Heroas,cu fuerit experredli,co/ pulant.n* primu nuncpofterio ri nuc,6dfeciuntvnij,remouex Phyfi.cu co.Auer. Z tes

Phyficorum
6 tesojj infenfibilitate mediuVt uerinttts nos cxlfiere in ta& <&igitjfi non eflet alteru nunc, fed fyofittonc indmfinlittwu: accidet vnu,a<: ide, n6 eet tps,ficer, qn M^ cxtftimare tempus non efic, Jatetalterue^nS vrqa mediu ef WWj ^/w<w tranfmutatioJ eft,eetpsSiigit,vtnoputem* efife tepuS,tuncacciditnobiS, cu no definim'vlla m utatione, tM* fed in vno,& indiuifibili vr aia f ** tempus non eft extra momanerercu aut fenferim^ac dex turn , <y tranfinutttionem . fini ueri mus , tuc dicim us fadu Cum declarauit q? tempus non 97 f uifle tps:manifeftu eft q no eft eft motus , incoepit mnuere ipfum finemotu,acmutationetcpus4 fequimotu,&accidereei,&aixit: MttmfeHwm eft igitwr quod Manifeftumeftigitur,&c.i.&hoc non eft motus. et m eft differ~etta omine mtus vmur ^ tione.Sednon eft et extra motu. quanta,Jinos nonfuerimus tranftnutati m noftra mente, autfiwi munranfmutatijednonpercepe J '. f, nmusjionrcputabtmus tepus ec, "Vt dicttnr in ^polofis de Jomno, qui acctdit dtumis m infula xhodos Cauianon PercePeruni cum * * *r " r t* r furrexeruntafomno,le dormtwjfe, et conmnxerunt inftans j>cedens fimnum ad fecwdum m1 ipfaynum,<r Jftans&fecerunt ,r , J ... . * ir- abftulerunt tUud^uodfmt inter^ gwa nonperceperunt ipfiim.Queadmodum wtur,Ji mftans non effetdwerfumfed^em.nonelfet -' r ] r rr J tempus,Jtmmter etjt ejjet diuer-^ Jum,<C7' nonpercepiffemus nos, no reputaremus tempus Iter ilia duo [nfiantia.Si tnturnosnoncomi i -r trchcndcnmtu determinate trafntttationem omntnofed extfttma ita, q, ex hac declaratione hie deck ratur q> tepus non eft aliqtf genera quatuor motuum.D.d.fed non eft f. motum fccJ.fed apparetper le qjimpoihbile eft vt tepus fit line motu. & hoc manifeftum eft. qm, cum nos no intellexerimus motu, aut intellexerimus,& poft tradide"mus obhuioni,non iciemus tern pus,neqjcomprehendemusip{um Omnino.&hochuendebat,cumdi xit: no tranfmutabimur nos in no c6aGaL ^ia mente, i.non coprehendimus nanfamtanonfi. Nonficutexifti-M mauitGal. Gal.n.credidit q? Anit. intendebat q> nos non cSprehendi mus tepus,nifi cu mouemur,i.qii j> imaginationem comprehcndimus motum:&q>hoceftfignum9tepus non eft extra motum.& cum Gal.exiftimauerit hoc, contradixit Arift. & dixitq? mulrotiens c6prehendimus res quiefcentes, & mouc w,aimols imag,tiario ficmotus : vt quando comprehendimus polos mundi,& CCntrum.Sed Arift. non intendebat > nifi quod nos no femimuf

Liber Quaitus
A {enrirtus tempns3qn non fentimus
momm: & quia a tempus no imagmatur fine motu, & mows poteft imaginari extra tempus, fignificat imagina- hoc, q> motus pracedit tempus nati extra te turaliter,& q? tps accidit motui: lipus.Sjvid cet tint confequentia fe coplete.Et, oppoluu. u.Met.c. cum dixk q? qui non (emit motu, i<). &hic 116 fentit tempus, dedit teftimoniu ite.feque dc hoc,quod didtfde illis, qiu dorti, vbi net mierunt multis annis, & non perPhfc'p.cu tps aliqff, ceperunt.ifl:i.n.cum exif Hmauerut r? heri fit', q? inftans prjecedens fiium fomnii & motus eft inftans fccundum, aut piope ip ali^s fieri vr. Vide fiim: quia non perceperut motum cot. Zim. inter ilia, exiftimauerut q> no dorB mierut,aut<j dormierunt modicii. D.d.Quemadmodu igit'&c.&hoc, q^ d.fignificat q? tps no habet eflc extra alam. & (ermo eius Ttelledlus eft per fe.nqm quemadmodu? fi. in ftans fuerit idem,no fiet tepus omnino,fimiliter,fi reputaiieiimus ipfum efle idem,non reputabimus te pus fieri, ficut accidit illis hominibus, quos d.& forte erant illi, quos Macumetnumerauitm Alcorano. D.d. Si igitur nos no coprehenderi 2nus,&c.i.qm, cum nos non pceperim9, neq, imaginauerimus motu determinati!, Lfinitum in duo exI trema, fed exiftimareiimus q? nulius motus eftfecTiusin nobis , neq, in alijs,& q> nos fiimus in efle indiuifibili, tunc,accidet nobis tune no {entire tempus. Et hoc, quod dixit, multotiens accidit dormientibus mukum:&etiamquifaciuntopus deledabile fit tempus eis breue: quia dclectatio pronibet eos comprehenderc motum. & econtrario cis, c]i)i laborant. 5cideo ducit verfificator,
a Tps no imaginac" fin motu,

x D quefine motu tepus eft,manife ftum eft Accipiendum eft aut, qmqujrimus quid eft tempus, hincincipientibus,quidna ip" fius motusfit. fimuLn.motum fcntimus,cX tempus,Etcnim, fl fint tenebrf,et nihil per corpus patiamur,motusautequidam in animainfit,confeftimfimul Vrquoddam facftum fuiileet te pus.at vero dC^cu tepus vf fuifx fe aliquodjfimul 6i motus qui> da fuiflc vr . quare aut motus, aut motus aliquid eft tps. cum igitur nonfitmotuSjnecefleefl: motus aliq uid eiTe ipfum. Mantfeftwn eft igitwr qubdtc pus non eft motus, ne% extra mo~ turn . Et , cunt noftra tntentto eft Jefimre tempus,fonemus prmci~ fmmconjy derations ex hoc loco. cojjderemw tgitwr quid (it de m tu. ejuoniam infimul (entwtus mo tu,et tps. <2uoniam,jtfoerimH* m olfcuro, & nthd accident noftris corponbus ,fed m amma noftra ac ciderit altqttif motus, ftatim reptt tabimus tps fieri.tyjimiliter et, cumfciuerimm aliquod tps fieri f jlattm repHtalimw ahquem m turn fien.ex quo fequiturqtiodte pus,aut eft motus jAut aliqutdmo ttts.cr', cu non fit motus, (equitur neceffano ~\tjit alicjuid motus .

Cum declarauitq? tepus non eft jnot'us,neqi extra motum, notifica uit hoc,& dixit,quod necefle eft ex

Z ij hoc,

Phyficorum
G hoc,vt fit accidens motui.&, cu in- motus ex cbntinuatione tempoiis? K^ tenrio eft hie fare quid fit tempus, Etetiam,fi fequitur motum corpooportet prius perfcrutari quod acci tis cceleftis, fblum couringet vt c^dentium motus fit ternpus.acciden cus non percipiat tempuSj qui nun tia.n.motus flint multa, & quia te- quam pcrcipit motum coeli. Et et, pus no fentitur, nifi cum fentimus u fequitur oem motum, contin^et aliquem motum demonftratum, et vt tempus multiplicetur p. mulf m q> fentiurar cu motu multa ac- uplicatione motuii.qcf eft impoflicidenria eius fenfibilia.qm,fi ita eC- bile. apparet igitur q> tepus aut n6 fet,conringeret vt tempus mulripli habet efle extra alam:aut,fi habet, caret'f m multiplicatione mot'.&, fequitur oem motu,&,fic multiplifi pofuerimus ipfiim fequi alique cabitur permulriplicationem momorum proprium,v. g.motum cor tuum: aut feq uetur vnu motum, poris coeleftis, tune qui non fenfe- & fie qm non fentit ilium motum, lit in aliquahoraipmm,n6 fentiet no fentit ttmpus. quodeftimpofii soludo. H tempus,autnonfenrietipfumom- bile. Nos autem dicamus, qm nos L nino: vt dicitPla. de incarceraris a fentire tepus eft apud fentire queli puentiafiib terra, fiqj,fi non com- bet motu, & apud imaginari quali prehendere^ nifi p, comprehefione bet tranfrnutarionem.manifefturn alicuius motus fenfibilis, y.g.mot9 eft. n. q> nos fenrire tepus apud f encosh, tune iftiincareerati non fen- are quemlibet motum primo, & rirenttempusrquiatiunqfenferut eflentialitcrlposfibileeft.quonia, motum corporis coeleftis.&ideo d. fi ita eflet, contingeret vt tempus tjm infimul fentimus motum,& te mulriplicaretur per multiphcatiopos,&c.i. qm fentire tempus no eft nem motuum fenfibilium, immo pe? feiirire ah'quem motu coprehe motuum imaginabilium.fi autem lum per alique fenfum.nos.n.fen- fenrire tempus per fenrire quemlirimus tempus exiftendo in obfcu- bet motum non fuerit primo,& eP ro,abfq; eo, q? accidat fenfibus no- fenrialiter, fed p.p. hoc,quia,cu fenftrisaliquis motus. & hoc non eft, rimus qucmcunq, motu, fentimus I nifi quia fentimus motum in no - iilum vnu motum, cui accidit tern M ftra anima qualemcuq;, qm, cum pus,non accidet quseftio pr?dida, fuerimus imaginari in anima no- f!q>qui non fenriet ilium motum Digreffio, ftra alique motu, f ratim comprg- vnum,non fentiet tempus: qm ille q quxric, ^en^emus tps. Et m hoc, qrl dicit, mot9 vf fenriri,qn fentitur quicuqj vtru tcp" / i _ > . *^ /* i f / * / A c6feaair e" io non parua. qm, u tepus no motus, fiue rueiitimagmatus, uocm mo- fequitur ah que motum, exiftente ue exiftens. Et apparet qfi quis intu :& prfo extra aTam, fed fequitur motu ima tuebitur hoc, qci tps fentitur efleninarionis, & imagmario non ha- rialiter, & primo, quando nos fend c6feqt' j liima st efle extra anima : motus quern mus nos efle in efle moto: & hoc ginatiois. confeqvutur tempus, non habebit fentire, fnos efle in efle moto ei it, 0<f n fi;^ *t ee extra aTam. quo igitfdicetArift. qfi imaginari fueiimus quemcuqi tur motu poft ipfum fe^ motu corpoiis co> motum. qm,cum fuerimus in efle leftis ? & dat luper conrinuarione indiuifibiliiutranfinutarione, qif ell
UlULUIlUa t .

Liber Quarter

179

A eft inftans, non fiet tepus, neq; re-r autfuerit facT:us,fed,cfi nos n&gce- 0 putabimus ipfum fieri... cum aute pimus hoc, non reputabimus temfuenmus in ee diuifibili $m, tranff pus fieri: fed,cu nos non fuerimus mutationem, &,non perceperimus tranfmutati in nobifmetipfis, quia nos efle in efle tranfmutabili, non fiimus in efleindiuifibili fm tranfpercipiemus oino tempus. fi aute mutationem,qtf eft inftans,aut fiic perceperimus nos efle in efle tran rimus in efle aiuifibili f m trafmumutabili, ftarim percipiemus tern- tatione,fed non perceperimus, hoc pus.& hoc maiiifeftii eft.&nos efle reputabimus tepus no fieri.fed vna in efle trafmutabili fentitur per fe. reputario eft vera, & altera non eft nos.n.fentimus qj inftas,in quo in- vera. j>cipere.n. h5c trafhwtatione ccepimus fcribere hue fermonem -t eft ilia res,qua fequitur percipere te eft aliud ab illo, in quo fuit cople- pus eentialiter: cu t^s accidat huic tus. motus igit^gui cu fenritur,fen- tranfmuratioi. & ideo coaftus fuit titur primo,& efientialiter tempus^ Arift.ad h^c verba, flcu d.cum nos B eft motus,ex quo fentimus nos efle no fuerimus tranfmutati in nobif- E in efle tranfmutabili,&iios ttafmu meripfis.& n& dixit loco eius, cum tar^quia fiimus in hoc efle. nos igi non fuerit tranfmutatio,aut fuerit: tur efle inefle tranfmutabili fenti- fed no coprehedim us ipfam,vt apwr,ficut diximus, cum fenferimus paret ex expofitoribus. Et in hoc et quemcuq; motu. fentire isjitur nos peccauit Gal.qui intellexit q? Arift. efle in efle tranfinutabili eft illud , intendebat per hoc,q3 dixit,cfi nos ex quo fequitur nos fentire tempus no fuerimus tranfmutati in nobifprimo . & manifcftii eft q? nos non metipfis , 5? nos no coprehedimus lenrimus nos efle in ee tranfmuta- tepus, cum non fuerimus mod per bih',nifi ex tranfmutatione coeh.&. imaginatione . Sunt.n.tres intetiofi eflet poflibile ipfum quiefcere, ef nes . quarum Vna eft, q? nos no jv fet pombile nos efle in efle n5 traf- cipimus tempus , nifi qii fuerimus mutabili : fed hoc eft impoffibile : moti in anima noftra.& hoc exifti ergonecefle eft vt fenriat hunc mo mauit Gal. & eft corrupta p fe.SeC m qui no fentit motu corporis coe cunda aut eft , q? nos non percipi- F lefHs,f!per vifum,fed dormieies fen mus tps, nifi cum percepcnmus ali ountipfiim , poftquani furgunt a quern motum, quicunq, fit. & hoc fbmno ex hoc , quod rememoran- eft percipere per accides. Terria vctur motus imaginations in fbm- ro eft, q? nos no percipimus motu , no. cum autem ibjnnus fuerit pro- neq, tep9, nifi cu perceperimus nos fundus, & Don foerint rememoran tianfhiutari,quia fiimus m ee tr5 tes aliqua imaginatione fbmni, ne mutabili.&ifta pceprio eft pceptio, que ahquS tranfmutadonem, tune ^ fequit" tepus eentialiter: & no acnon p, cipiunt tepus,m quo dormie- cidet ei aliqua q'fbo.Et veiba Arift. runt . QA_ igitur debet intelligi ex manifef ta fimt fm hanc intetione, fermone Anft.in quo dicit,q?, cum cum dixitcSi igif nos non copr^henos no fuerimus tranfmutati, &c. derimus determinate, &c$t.i.& fm no eftq?, cu motus uo fuerit fad:9, huuc mpdum poflumus ponerete l pus

Phyfkorum
C pusfequi morif eorporiscceleftis: pervideturfuifTe.Priusautem, K & cjp fentiet tempus qui nunquam etPofterius in loco primu funt, fenfit corpus ccelefte. & ideo om- hie quidem pofitioe. Qm aute lies cpnueniunt in hoc, $tempus in magnitudinc eft prius, & po fequitur motum eoeh. & ifta quae- fteriug neccffe eft &inmotu eg ^nuqpotuitdilucidanmihi^i prius& pofterius proportion* fa poft magnu tepus :&quicquid f,? r r .. fcripfideteVre^cutusYumex- I'tern^qujfunnbuAtveroet Pofitores,fedLnonJEt,cunume m teporteftpnus,&poftonus, rauitcbtempusfentitur,qn motus EE^a ^alterumfequiturfem^ pofuores, (enntur,dixit: & fimiliter et,&c. & alter urn jpforu.Eft aut prms, ec fcdhicn. intendebatperhocdeclarareq> te- pofteriusipforuinmotu,idcj^ pus, & ifte motus fequuntur (c ad- dem,quod eft}motus eft,eiTe tfi inuicem perfe<3:e,fmotus,qui cum ipfi alterum, dC non motus fentitur,fcntitur tepus primo, & eP Et, ^M wo/w mouetur de H fennaliter. &, cum declarauu q, te- r f ^ ^ , omms w^_ L l pus non comprehenditur,mfiper r r - * f r Jomprehenfionem .ftius motuU fa**!**"*, *eomotesfyiu Nccefle comprehenfl per mtelledum, & cj> twr menfitra.&'rfuonianierjfttra autfit mo tem Pusnon eft motus,mccepit nar eft conttmM, idea motus eft contii, aut co- rftre <? hoc fequitJvt fit acodeiis nms^ qwa motM % eft contl. feouens lib motui, & dixit: necelle eit igi- mm ' 1otu:fedmrVttempus}&c.i.&Jcumverum >"*?*"mtcontimum: *P Tt I de eft 1? temPus'&moms cofequun- 1^nia, fecundum motum exiftil^n" mo *ar &m ^^ a n^cefle eft vt fit alte maturfemfer tepus ee. & Pruts, *> declara rum duorum , autyttempus fit ^ poflenwfimtpnmo mauantur<i> nc ipfemotus,autaliquidconlequens rji r r < adus:er ' motumzdemdcexcepitipiumnon MateJedhtc^t^a.Et^iM IctS" efle motum: ergo fequif vt fit ali- /^> &~pofteruts font m quanti acchs. C6 quid motus,aut cofequcns,aut ca. tate,necejft eft "Vt prius,& potte 1 quoniam, cum fequitur ipfum,aut ntis faf m motu efrecmdu quod M fireRph critp rius, a utpofterius:fed,quia ^Efmtenjpore , ' tempus non apparet m dehmtione t 9.idt'j? motus, declaratur ^ non eft caufa C^ poftenus Domain ph. c.j. & eius: ergo remanet vt fit accidens. fe adinmcemfemper. Et et prius, tia ma Qm autem q3 mouetur, mo Wfofieriusfunt m motu:fecungnkudo e uetur ex quodam inquodda dum quidem qiiod Cunt in aliqua bVn"ac cotinua, or omms j I / rr - cnciii mo & mot? e " magm tudo contmua horajunt mot us, in ejjentiA ante t9 g Conticotinuus. eft, fequiturmagnitudinemox font almd a motu. ftSSlS tus.c4a.n. magnitudo continua iaeft & vnu b accidetiu motus eft to primu eft, & motus eft cominuustga cotinuatio.&cainhoce,quiaill(f, (i^ fun:. _ vero motus, <3d tepus. quantus j)q:feftmotus,&eftmefura,eftc6 e.tc h v ide cot, 4n motus cftjtm^ tenipus Zim. > r fem tiuuu:& motu ct eit taic.Et intcdit Pg.p

Liber Quartus

180

A per hoc,q<f dixit,de aliquo in aligd, differt a motu,TcoEpit primo decla- D tQuititas de vbi in vbi,inter deft mefura. &, rare q? prius,& pofteri9, qu? funt in > numcro s fe f V a quia oJs menfura eftjcontkua , fe- motu, haberit quiditate alia a qui- " ^u. P * atiratfm * -* ^ w ii / niotu GCmot* Id* qm^vtmotu moueaf per cotmuu: diute motus : licet fint cum motu finjtiuc,cc f .me. t.c. &> cum motum moueaf per conri- idem in fubiecl:o,& dixit : Et etiain qdhat i8.idahic nuum, motus eius erit conrinuus . prius,& pofterius m motu,&c.&in ipfia. t. c. t intuit hieIper motu translatu . tendit per hoc,qd dixit, I aliqua ho to/i. &. f i-r r r j f i n r 104.1*. Et)qUua pparet qjdifpofinotemra,i. fecundum fubiectum. a &quah . b Prius & pons de motu eft ficut difpo mo- dicat, Sc etiain dc f imdamentis po- g, tps , 8: poftcrius,^ tus de continue , per q3 eft motus : nendis ad hoc,quod quaiiimus fci- mot'fiini ^temouseftcontinuu poruimus,deft, r 1 r inmaeni v . . . :fequit'etia . A r , refuprailla, . quae / i mbusqu,~ tudie,sut cauw contmuaaonis ems lit co- a uoniam pnus ,0& polterms , cum & & 3 fub I motu:& tinuatio motus. quemadmodu cau fuerint accepta }ccundum qcf Cunt ftatia qua quia SMI fa continuationis motus eft menfii in (ubieclo , tune erunt partes mota 1 ^' ra,fiipra quam eft motus . D.d.qm tus : cum autem fuerint confydera r l plUCKin f ~10 a r ~ i i r J * pmmotu,&c.i.&fignumeius,q>co tarfecundum denmtionem ,& quiB tinuatio accidit ei ex dimenuone ditatem, tune pnus,& pofterius erit c Prius, & motus, efl,qm quatitas a teporis fe- aliud a motu : quoniam motus eft poftcri'.q qmf'et quantitate motus,Cquia eft in quantitate , & prius, & pofterius " EtjCiim dcclarauit,c}j c6 fiint in numero . tinuatio eft in motu ex cotmuatioadiute nc quatitatis, per qua eft motus, & At vero dC tempus quide CO ^continuatio motus eft caufa con gnofcimu^cumdefiniuerimus anuatiomstemporis,&mtendebat motfl prius ac poftcrius defi. . declarareq,,qnmotusacc.puurco cp tuncdicimusfuifx Coureitr. tmuus,tempus ent contmuum,&,u fe /. tern pus, qn ~ priori c.no.&cdiuifuXt?/eritdiuifum,incce;het riorism m o u fenfu iaducerealiudaccidens,&dixit: & j Prius,b&p0fterius,&c?t.i.&quia mus.detcrminarnusautaliud, accepts, prius, & pofterius mueuiunftn me <8d aliud exiftimado ipfa, et me* f ni . sue ^ura>m qua fit mows primo . & eft diu quippiam inter ipfa alteru* 10 u ^ ilia, q eft infitu:necefleeft et vt in cum,n, extrema altera a medio ric etunt motuinueniant'prius, & pofterius, intellexerimus , duoijj dixeric mo- & fi non habeat iitu , qm pars mo- afa, ipfa nunc,hoc quide prius, ^ eft in parte m6fura: Pnori fm Mud vero poftcrius , tuc dC hoc erau mmu,ex quo eft motus, necefle eft dicimuseetempusquodenim Mf6nevtfitpnormotu,quieftmparteco determinate abipfis nunc te,

puseffev?

St SSi nusmeniun> m parubus motus , Ef tempttt et non feimus, niji n.otu^qmfequifvtinuenianturetinipfote- motH determimto Per Print , fymot'em pore, Et, cu oeclarauit hoc ,& vult * ,. * n TO&declararetseftriu^c&oftef'JrarHK.0'tiiac dtcemustem*

us

"*mom >

iiy

poAe*

24 IV

Phyfieoruin
G pofterius in motu. & turn deter- cognofcimus tepus, qn determina- K mmamm ilia, -\idendo ilia dtuer- mu,s hfic mtl1 Per &* prius,& r '. > ;- // r / J pofterius.determinauo.n.mot9 erit fa.tta,quoditer iliaJit ahud.mo- dcterminatione-inftanris prions> mam, cum -Viderimmfer mtelle- & poftenoris: queadmodu deterlu duo extrema , & ludicauent minatio linear erit per duo pundto. is eft, qm a Qui j>ci amma auod alterum mftam eft . a qui . perci. . .. fruit, et alterum cffoflen^tuc P" v'mm '^s non percipit tern ?" f, . _, J iJ * pus.licutaccidit*dminis. Et, cum D;,t dmmw ejje temfw. <punM hoc, declarauit q, determinatio motus L quodmododefimuimus,exifttma erit per determinatione duortl intur ejfe temPus. ftantmm faltem,incapit declaraie J* Jj quo determinatur per duo inftan - & ig. I0 ^ IOO Cu pofuitq> tempus fcntitur pri tia, & dixit,& nos cleterminabimus vitf cofiri mo, & eflentialiter, cu fenferimus ilia, &c.i. determinant? per duo in- de actsin H motu,! quo fentimus nos traufmu ftantia,qn videmus ilia duo inftan -P"y-co> tari,i. efle in efle ttanfmutabili, Sc tia eflc diuerfa.& hoc erit, qn vide- L'' pofuerimus q> motus, fm q> eft mo rimus inter ilia duo efle almd diui *a>j- He. tuSjinuenitur in eo prius, & pofte- flim ab eis : ficut e difpofido in de- roibus. nus, ficut inuenif'in eo cotinuatio, terminatione duorii pundloru.hoc & q> eentia prioris,& pofterions eft .n.non erit, mfi qh imaginati fueri alia ab eflentia motus, vult coniun mus aliqd tertium,^lineam.cu aut gere huic aliud notu de tepore etia, abftulerimus hneam, qua: eft inter & eft q? nos percipere tepus ex per- duo punfta,tunc duo puncla fierce ceptione motus non eft ex perce- vnum: & fimilitei eft duobus infta ptioe motus,fm q> eft motus, fimo tibus.D. fecit fiimma de hoc, & ditus,i quo fumus trafmutati, fed qii xit: & hoc erit,qn viderimus,&c.& determinauimus in imaginatione dixit alterum eft prms, & alteru po aliqua parte illius determmata: & fterius. qm. fi imaginati fuerimus hoc erit, cu fenferimus duo inftan- duo inftantia infimul ,116 fiet moI tia,prius,& pofterius. qm ifte mo- tus, ffi diuiferimus mo turn }> duo tus no dmiditur p_ inftantia,nifi in inftantia, quorum alterum no eft M noftra mente, & n5 determinat'in piius reliquo, & fi fit falfa ima^ina hoc ahqua pars eius dcterminata, tio. D.d.hoc.n.quod modo defininifi qii diuiferimus motu per duo uimus,&c.i. & fc-quitur ex hoc ferinftantia: queadmodu linea non mone q? motus diuifus p, duo infta determinatur, nifi qn iter duo pun tia,qu oru alteru eft pri9,& alteru e dla fuerit,q fiint vlrima eius.quead pof terius,e ipflim tps,f fm q> e diui modu igitur punda funt vltima li lus.Erc5po ifh'fermonis e fic.Mo nearu terminantia illas, ex quibus tus termuiatJad duo inftatia: accidit eis numeratio, ita inftantia terminatJad duo Tftatia eft tps: iv fiint vltia j>tiu iftius motus, & flint moms, fm q? terminal? ab his duoca in hoc,c{) numerant. Et hoc inte bus mftatibus,eft tps.& dixit pona dcbat,cu d.& fcim9 tps, &c.i.& nos tur ita, quia poft declarabic maj^is.

Liber Quartus
Quandoigitur,taquamvnu ipfum nunc fcntimus , non, autvtprius,&pofteriusinmo tu,auivtidemquidan,nonau temprioriWofterioi'iscuiuf , r ?j r r MX. dam,non videtur tempus facftu fuiflfe vll urn qm nec motus.cn autc pnus,6d poftenus eft, tune Definitio dicira? tempus.hoc. n.eft Tenv tempcds, pus, numerus motus f m prius, &polleriuS4Noergomotustex pus eft,fed quatenus numerum habet motus. C iritHr fenCmmus aliquid, ' ' .-^ -j. jr no per ccpenmus in motu pruts, & fojte ruts , diitfen/enmus ipjum ynum on ita, mod JttPntts , o" A
in

181

modumnoa fentimusaliquidefle tempore,nifi,cum fcnfcrimus ip ueds vh mcfiemdeoluis mftanti *"i &pofteror,ita cumfen iunga,cL elk n code inlfem via ablati,autruenmusima<?inauduoin.- ujuu. , ftannaef]c infimul gcn6 beatmotil, fuerit ima> bimus te i.cjuonia.cu fieri> D-d-cG nr^n ha ainatum vnum inftans tantu , aut duo inftanua infimui, non im iginabimurmotum,&ficnonimaginabimnr tcpus omniuo. Et ex libc potes videre qp ipfe intendit per hue motum,no qucmlibet motum, fed motum, per quern videm9 res quie * mutanone etin na,& quafi trauiktas, quia funt m tranflatabili. Et, cum verificaueiic per hanc viam q ifta eft fubftantia Alferabius reprehendat iliam,induxit defiriirionem tempo iis,& dixit : f m hoc igitui Tempus eft numerate numeium mot9, &c. i-^mfeftum eftiguurexhocfermone qjdennitio tern pons e f t n u merareiumerum motus fm prms, & pofterius,i. comprehenfio nume rati motus , & hoc eft numerus ei9. qm,qn numeram9 numerum motus , qui fit ex diuifione ems per mftantia priora,& pofteriora , tuc fit tempus:ergo tempus nihil aliud eft g numeratio numeri motus,qui fit ineo ex diuiiionc eius fecundum. pnus,& pofterins inftantiu.&,quia tempus fit apudciuifionem motus per inftantia: & hoc fequitur necef fario nnmeratio:ideo numerus mo tus eft tanij genus in hac dcrimtione,& fm prius,& pofterius tant7 dif ferentia.D.d. Tempus igitur n5 eft motus , fed quodammodo eft numcrus

. . mtn temfore , cum non hob eat motum.et ,cum fin fertmus pruts, , fwf die emus tcpus hoc imr Tempus o f n ff numeratio motusfeatJttpnus , Wpoftenm . Tempus igitw non eft motus ,fed ipiodammodo eft ntt merus motus.
Cum intendit declarare tempus eflemimeriim motus fm prius ,& poftenus ex hoc,q? nos fentirn'mo turn , cum diuiferimus ipfum {alte per duo inftatia priiis,{!& pofteri9: &ifta via eft alicjuid inuenire per aliud inuenium:& ifta via eft di mi nuta, nid coiims;atur ei via ablatio tlninue- nis,f a Tueniedo caufas.& definitiones lel um: reuei'fi!S eft ad vtendnm via a rii blaticnis,& dixit: Cum igimr in fenferimus aliquid, &c.i.& quead10 :

iicorum
G meras motus,Cfed fm prius, & po- nitmeratwr. et Mud, quod name- K fterius eft numerus motus, i.nume raturJf (A jfa ^ ^ ferauod rat motum per mas panes priores, t 1erafttr> * * & pofterioreSjfecudum q? funt prio ^" rcs,& pofteriores, non f m q> funt in Cum pofuit q? gen9 temporis eft JxpoAle, fimul. Dixit Alexan.& non eft in- numcrus motus, dedit fignum de Iot telligcdum ex hoc,quod dixit in de hoc,hoc modo.Per tempus determi finitione temporis, q> eft numerus natur magis, & minus ex motu: Sc motus f m prius,& pofteri9, ex hoc; omne, per quod deteiminatur ma<p temp9 numeral motu: fed debet gis, & minus ex aliquo, eft numeintelligi ex hoc,qj tempus eft nume rus illius: ergo tempus eft numerus prioris,& pofterions,exiftetium rus eius, per quod determinatur. in motu. & I libro Ale. no eft nume dei nde coniungit huic, q uod ternrare niieru motus, fed nuer9motus. pus determinatur per prius, & podefimtio igiT qua no e dubitatio, fterius motus: ergo in teitia figuU eft dicerc, q? tps eft numeratu prio- ra tempus eft numerus motus frn ^ ris,& pofterions,exnrium in motu. pri us, & pofterius, propter conuerSignum autem eft. pi9 enim, ^on^ amrmatiuae in eo vniuerfalis. fidminusdifcernimusnumero: &cftneceflevullud porqnodde.

motumautcplurem^mino, ^ S S S ^
i -r

*J UU * l|V<l~UVIUia X1UU&\-J-VIO*V1.1.1 Ul.VftV|*

remtemporcNumerusitaque lrquoddetcrminat'magfs, &miquidamtempuseft. Quomam nusfimpliciter eft numemsfimpli Nuefdu autem numerus eft duplex(cte- citcr.qm, fi illud,quod eft calidum plex, qui nim quod numeratur,acnumcfimphciter,efti^nisfimplicitei,ilnuerat",& rabilenumerudicimus,6Cquo lud, quod eft aliquod calidum, eft quo niienumeram9:) tempus autem eft aliquis ignis. t,quia omne,per q3 ^ fmTpli tamos. quod numeratur,t-d n5 quo numeranturomma, autcft nume- citer, eft niieramus.} eft aiit alteru quo *fimpliciter:&hoc eft numeras, i&nis^n ta.Lnpn numeramus,dC quod numerat. n<?n numeratum eflentialiter, aut PJdlud' vt lignueius /7/ru a,,,t aeit ff L* aliquis i . .. f AHAA x . Et noc.fluoanar. ~ numeius .. . ~ alicuius xeneris:& o , qjcftaiii Jo t l hocaccidit-vtntnumeransquoda ^* ..pffl quo nue rabo. quomam nos determinant modo y &numeratum alio modo: SaiiJS ramus.) pernumerwn magts, CTminus: & ifta funt,qua: numeraturper vni igoU. CTpfr tempus determinamus mo tates exiftentes in illo genere, & no er C ] & turn ma,W P ^usoc ,d lin , , < ? - . minus:tempus i in o P hoc*** gneie, l.q> elt' numeras nuetturefialupusNiimenu. Et.cttm 1.atafmcoepitd^laraieh0c,&ciixit: numerus ejt duobus modx: dui- Et,cu nucrus, &c.i.& cu nuerus efl tnits.n.numcrum lUiid^uod nume duob9 modis,nnumeras tm, no nu meiatu,& numeras numeratum,& dixitaios, n. dicimus nueru, &c.i.5c . . nuerus eft duob9 modis. Quia nos ^aodnueratur, no wtd, per ^twd dicim' numeru illud, per q<! nume ratur

Liber Quartus

18 2,

A rat?aliquod genus,& in fe eft nume numeru cuiuflibet mot': cu fit im- D Numerus ratu,non numeras. Etillud}qcfnue poreimaginariipfum,mfifmq)nu, f A""* rat ipfiim in aclu, & eft numeratu merat motu: & ideo df q> eft niicr' pUdrer!"" *n P^ua > anteq numeret illud, vt motus. Et intelligedu elt p. prius & Secu exponit Alex. Et vocamus numeru pofteri9, prius & pofteri9 exntia in etia illud, per quod numeranf oia; motu, p cums efle inuenii?tepus pri & hoc eft numeras, non numeratu mo:& eft ille,P que intell jgim9 nos oino eflenrialiter. D.inccepitdtcla trafinutari,i,nos efle in efle trafrnu rare q? nuerus accept9 in definittSe tabili.& quafi d. tps e nuer' cuiuflitpis,n& eft numeius fimpliciter,fcd bet mot' p pri9,&pofteu',q funt in dc gcnere nueri, cui accidit q> fiiit motu,m quo fentim9 nos efle i efle nuerat%& dixit:tepus &c.i. &,cu di trSfmutabili.qm, fi efle tpis efletj? cimus Of tepus eft nuerus,mteidini9 efleprioris,& pofteriorisi quolibet numerfi,qui numeratur,no illud,p motu,tiic tfs multiplicaretp multi quod numeraffimpliciter,qde nu- plicauone motuu, aut no hret efle, ^ ~ merus,n6 numeiarii. Et poteft ali nifi (blumodo i mete, fed ex hoc,q> 2 quis dicere q?,fi intedebat p, nume- e nuerus olum motuu, hoc mo no ru acceptii in defimtioe teporis, nu (equiifipfiim multiplicari P multiitu,f!prius, & pofteri'm motu, plicatione motuu, vt poft turlarabit merat quare no dixit <j> tepus ef\ nneratu Ari. Et Ale.dicit q? hoc,qd dicit,nq mot9,loco eius,qct dixit, q? eft nue- ier9mot9 ^ prjus,& poiV.'rius,no e Solutio. rus motus. Dicamus igk"q? hoc, q$ intelligedu ipfum efle nueratum p f ^id *' ^Pusnumcrat motu,& mefiirat it- numer'l partiij mot9priojf, & pofte ujinuic, --/ Jentiarr^q>exhocmo rioif,neclinuer'eaiii,(ednueryprio &mefura do aflimila^numero umpFr.ipfum ns,& polb?riorisin motu,i.nueratu te motu. a0t efle numeratu p, aliquid eft per eoi'I.& j> hoc diftinguif natura te^ ?cci~" acciis,C q> accidit tepori etia mefii- poris a natura mot9>m definidonc jnenriT ran^c nueraii,aut^ acddcsfimpft, Et, vt mot* fg ali9 e}dtalius, Cautp.motu.motui.n.acfiditmefuficfi<:tps,Tpsautefimuloeide _. aut mefu rare tepus,vtdicem9 poft. EtThe- eft.naipsununcidee^mid,q3 f rariidcm mifti9 exponit hie numeru pro nu e^;eite autem ipfl alterum eft Swaij.A merato,& no cofyderat hoc, qd: diEt,<iriadmo<& motus eftfemximus. Qm vero numer morelt er 4 ti }~ ' li auq genus teporis, manifeftu eft. P 'WUfoJ* ****>lta ej* f^mfj^' nuerus.n. motus ali9 eft partiu mo Tempos >m cjfe infimul ejt ide. tus,^m q? funt 7iirnul,& ali9 eft, fm quomarn inttans eft idemycfut^ (f in eis muentfprius, & pofteri9, i. nt:reJiefre ellts dmerpttur. numerus pnons, & poltcrioris exn j j eK&c. a ueadmodu mot'no in Ofi in motu.& manifefta eft q, tern uemfitu; ^ ei9 infimu, fed .u. r pusfit9 ) qnmot'numeratppnus,& betparsa uti5 defccit,autnoduve poften : ergo tepus iieceflano e nU m f^ - s Etintdebat,hoc mei pnons,&pofteiionsexntium aiflbluere qftionepizdida inefle j- c n. Documo- in motu. i- 9. Ft f mtellfendu ,o ^e ex hoc* temponsdicetemqjjutepuseit,ne* 9.' tint

Phyficorum
G fintinfimul. fed non eft ita. pofuit fum autem nuc fequitur id, q3 K
igitur hoc <$ refta eft dicere 9 parteseius inuemunturquxdampoft alias, non infimul,ficut eft difpofitio in partibus motus, f.qm quxda inueniuntur poft alias. Deinde de dit dfiam inter tempus, & motum, ne exiftimetJg> tepus eft motus: & dixit:Ttmpus vero efle inlimul eft idem, i. fed motus diffarta teporc. qra motus no eft ide apud illa,qu^ mouentur inf i mul, & tepus eft ide illis, qua? fimt in tj>e inumul. Et eau/a in hoc,q? tepus eft idem, eft, qm jnftas,quod eft agens tepus,eft H ide in oT motu, cum fuerit demonftratu,fed efle eius di uerfatur, f per j-rioritatem, & pofteriontatem. f e rtur,vt tempus motum .eo.n. quOi f e rtur,cognofcimuspri, # po ft e riusinmotu.quatenus autemnumc rabile e ftprius,e r pofterius ipfumnunceft4 Quax . ..' f, ., jn. Kmhisidqindan,quodcft, nunc,eftidem.pnus.n.autpox fteriuseft,quodinmotueft:ipx fum autem eflfe alterum. quate^ nus4n.numerabileeftprius,6C poftcrius ipfum nunc eft* QC no turn maximehoc e. etenim mo .ptl ,uuttui ,^ luo IMj4UUU eft per id,quod mouetur^ t ustll i at j o perid,quod fertur. hoc ali q jd n eft id,quod fertur,mot xu 4 4 -autemnori4 Eftigiturvtidem Quamrationem hubeat if fum Nunc ad j p f um nunc didum femper: eft ifjumtempui. Cap. 4. autem vtnonidem,etenim*j(ix . . Pfum autem Nunc tempus miiiter& quod fertun hS medtur.,quatenus prius eft, Ef inft p

atcp pofteri . Ipfum autem nuceftquidemvtidem,eftvex rovtnonidem 4 quatenus.n.in alio,& alio eft, diuerfum e. hoc autem eratipfi nunc. quatenus veroeftid,quodeft,ipfumniic, idemeft.fequitunn.Cvtdidum I eft)magnitudmem motus r hue s autem pus. 3 vtdixim cxnv ... tern . .r .~ .j , mihterigiturpuctumid, quod fertur,quomotucognofcimus, dC prius in ipfo,& pofteri9, hoc autem fm id quidem^quod eft, idem eft.pundum, n,aut lapis, aut aliquid eiufmodi eft, ratipc autem aliud eft ^icutSophiftae accipiunt diuerfum Corifqum inLycioefle, di Corifcuminfo ro.6d hoc igitur,ex eo, quia alix ibi eft, diuerfum eft. Ipx

. pr^crpoflerws.Etfotes dicere ftoatn/tans quodammodo ejt ide, Cf quodammodo non. qttoniamje cHndum quodeft"}numpoftaliud efl diuerfum. <y h*c eft ratio inflamsrecmdtm yero q^dmflas M J , i a. j n eltmaltquahsraefiaem.quantt 1 > ' i r r^i tatem.n.fecitdumquod dixtmus, ^mtwr motw: &* motujequitur tempus,ficttfdixunHt.&'fecurutii hunc tnodum tranjlatio fequitur tranjlatum,cr eft tllud, Per quod roewofciturmotuf fr toriut t<r Do 'if n& r' mm ? '?'%'trfjltffi m q*o*ett in altqua hora, eft idem.eft.n.autpunttu*, tut lapis> auc

Liber Quartus
A out aliudfmileSeeuntlum autem comptrAtionem diuerfttur.ficiit J f.. . , / .. sybtft* d*cunt,<jttpd Socrates diuer/atur,ci4mfiient in domo , 7" cumfuent mfiro-.quonUm iffum efe in low dmerfifacit dmerjita *.., rj /7J _ wffrf* famtur tranflatit, (eqmtur motum. quo niamfertranjlatumcojrnofcimuf erfer/ font numeratum,eft inftans.Etfii mihter ettam}fecu,ndum qwd infans eft m aluua hora, eft idem. ' ,w * rf ' r
fa itur in

183

ig menfuratione temporis eftmftansrquemadinodumcaufa in menfuratione hnere funtpucta.

DAEt potes dicere> &c>i-& infHs

quodammodo eft idem, & quodam<lo diuerfum. & ideo difloluitur queftio predicUqm ilia queftio ac ciditexhoCjOiinltasaccipuurvnu,
aut pl

cipitur vnum quodammodo,& plu ra alio modo,diflbluet'qua:ftio. D. f Pofuu if*os d"os mojlos, & dixit: rm.n.cbeltmaliOj&ahoeltdmer-

ei vt'fit idem,inuenitur in rebus diuerfis,vt vnum indiuiduum, quod "*eniturin plurib 9 locis eft diuerHim, vtSocra(emefteinroro,auud e ftabipibefliiadomo.D.A&h ? c in motii . m ejje ~\ero diuerjantur. eft ratio inftantis,i,& natura inftan J?*" ,eea dc lubic / \ ; n i /^ / qtiomamjecundiim quodfnus, et tis eft in diuerhtate. qm f m nume- ao, & romtmeratttm , ettm- ram,in quo eft, ratio ne eft nume nediftitiratum, & fin fubicftum eft idem,
* CO
< <A

frare. co.

. n.cogno(citurper fubiedo eft idem,i. ftn fubieftum. r^w motam, et tranjlatio fer traf & dixit in aliqua hora,in loco cius, tranjlatum eft quod eft m fubieao, ficut fecit in non eft ita,mftas igitur q, modo eft qmfiidem i j jfernper, i . & efuodammodo non eft quafiidem. cpiomam tranflatum eft tale.
Vulthic diflbluere queftionem diclam dc inftan ii, dicentem quomodo dicitur inftans efle vnu, aut plura,& d. Et Inftans menfuiat te pus, &c.i.& inftans eft caufa in me liiratione temponsrqm diuiditmo turn in prius,& pofterius. & h^c eft diuifio ipfius temporis, qm, cum diuiferimus tempusper inftantia, accidetiii eo prius,& pofterius.Cau fm autem q? eft in aliquo vno,eft vnu,quia eft in aliquo,& eft in vna hora, & tranflatu eft idem.& expofitio debetefle talis, quia inftas no eft in aliqua hora. Et fermo copo nitur fie. Inftans eft in aliquo exiftente in difpofitionibns diuerfis:& quod ef I tale, eft vnu f m fubieftfi, & duo fm rationem:ergo inftas ell vnum in fubiecT:o, & duo ratiohe. D.d.quantitatem.n.&c.i. & caufa in hoc,q? inftans eft tale,eft hoc,q^ dicam.iam.n.pr^diximus q? motus fequitur quantitatem in hoc, q? fit continuus,& ens, Cqm cotinuatio, & alia,

Phyficorum
& alia,quar habet,fm q> eft quana- incoepit declarare modum, fm que K tas continua, font in eo ex mefora, eft diuerfom,& dixit:fm vero copa fimiliter tempus eua fequitur mo- rationem,i.&,cum translatum acci turn. & fm hunc modum trSflatio pitur per fe crit vnum:&,cum accifequitur translatum, & tempus in- pitur in refpe&u ad loca diuerfa, in fransrqm inftans agit tempus,ficut quibus eft apud foam translatione, trans latum transladonem, & pun- erit diuerfom fm prioritatern, &us mcfuram, vt Geometra dicut. pofteritatem:&acciditei numer9. qin, cum mouetur fecit mef iiram. vt Sophifta: dicut,cb Socra.eft aliucf &, cu m ifta fequStur fefe adinuice, in fbro ab ipfb in domo: ergo Soov necefle e/l etiam vt agenda ifta co- eft ide,& aliud.Et intendit q^ii non fequant'ie muice,& he inftas /equif" eflet hie ahqua pluralitas, non pof* translatum, ficut inftans fequitur fent Sophift? accipere ee ipfom pl translationem agentem dimenflo- ra fimpft.& diccndu eft cis <j> Socr. nem,quemadmodu fequitur mot9 eft ide quodamodo, &eft fm Cubic H dimenfiones. D. dixit & eft illud,p. um,& diuerfom alio modo, i.fm L quodcognofciturmotus,&c.i.traf- dcfinirionem. Et,cupo{uitq?tianf latum, cum hoc, quod agit raotu, latum eft tale,incocpit narrate <j> in eft uotius quantitate motus: cu per ftans fequitur translatu,& dixit: Et ipfom cognofcitjmotusj & prius po inftas fequifrtranslatu,5:c.i.& tranf Kerius,qu3efontineo, fontgillud. latum,quodagitmotuycftcaufain ipfum.n.efle motu facit ipfom efle efle inftanris, quod agit tcpus:quein locis diuerfis ,& ipfom efle in lo- admodii tempus fequitur motu,C cis diuerfis dat partibus motus prio q uia motus eft caufa ems T quia efl litatem,& pofteritatem.& fimiliter fubieclu illius: qncadmodu magui inftans eft notius tempore. Deindc tudo eft caufa motus, quoniam eft incorpit declarareq? translatum eft fobiec^u motus. D.dedit fignu fop vnum fecundum fobiedum, & plu hoc,& dixitrqfn p traslatu, &c. iJc a fecundum dennitionem,& dixit, fignu eius cft,qm ex cognitioe traf & translatum, fecundum q? eft,&c. lati prioris, & poftehoris cognofcif" M I id eft,& translatum, fecundii quod piius,& pofterius in motu, & p hoc eft invno fubieclo condnao, eft $ translatum prius, & pofterius eft idem. & dixit, loco eius, in aliqua numeratu,entiiiftans numeratu. hora-r: quoniam, cum idem indiui- & innuit q> efle traslad eft caufa hi duum corrumpitur, & poftea re- efle mftantis, & numerado eius eft ertitur,eruntduo,n6idcm,vtpoft caufa m numerarione iftius. Etcti declarabitur.D,d.autpun&us &c.i. declarauit q? translatum eft vnum v. g. quod translatum fit ant vnus f m fubicdu.Sc plura fm pofitione, pundus,vtimaginSturGeometra?, fmprioritate, & pofteritatem, Sc aut vnus lapis,aut aliud. Et,cum de q? inftans eft, f m q? translatu eft,6c clarauit q? uanslatum eft idem,fm numeratu, f m q? traslatum eft nu-cp eft non corrupribile,neq; genera meratum,incoepit cocludere exhoc bile,f quod,cu tiaslatu corrumpi^ q? inftans eft idem fm fobiectum, Sc poftea ieueiritur,eii t fm uislatu & plura f m definiuonem,i.fm prio

lita-

Liber Quartus

Manifeftumeftautem q>,et A fitatem,& pofteritatem , &dixit: Et fimiliter etiam,&c.i.& > cum in- tempus non fit, ipfum nunc ho ftans eft per efle translati>& nume- eritjcVjfi ipfum nunc no fit,tcni .... rawrpet numerationem illius,ct pus no eritVtenim fimulfunt, Vide coft iam pofuimus q> uislatum eft vnu id,quod fertur,cVIatio,fic 5d nu nezimat f m mbieftum , et plura f m defim- merus eius,quod fertur,&latio tionerr^et ita debet efle etiam in in nis. tempus enim eftlationisnu ftanti.quoniam,f m q? eft in vno fii biecT:o,lemper eft idem : quoniam mer'jipfum aute nuceft vt q3 ipfum eft prius,et pofterius in mo- fertutyvt v9ni tas numeri.cV coti tu,f.qminftas prius, fcpoftenus in nuu temp eft ipfo nuc: dC. diuix motu eft idem,quia translatum eft ditfm ipfum nuc.fequitautem idem,& eft numerat um,quia tranf hoc ]atione,& id, quod fertete^ latutn numeratur. Deindeiterauit nim motuSjCt latio vna eft ipfo, caufam in hoc,& dixit , qm , f m q> q3 fert,quia vnu,6C non f m id, B piius, & pofterius eft numeratum, quod eft (etenimdeficeret) fed B eft inMs,i.& caufii in hoc eft illud, ratioe. &t difterminat priorem, quod diximus, qm efle inftaris & ^ &pofteriore motu hoc. Sequif numerario eius eft ex hoc, g> tran- a g aut& hocquodamodo pudii. ^ latum numeratur , i.multiplicaif p eteni pucfHi5dc6tinuat*Jogitu '^odiTal prius,& pofterius. D.d. & hoc promocto. prie eft notius>i.translatu cu hoc,q? dine,etdifterminat.eenfhuius 5 eft prius inf tanti in efle, eft eria no- quide principiu,illi 'vero finis* llotfi eft tiusapud nos.D.d.motusenimcoEt mantfeftum efletta quod, noti< mo onoCd^ &c.i.vtmihividetur,qm, tu.gaede * cum nonfitent tempwjmn ent in ciun motum n. ft notius motu, qma mfari, & mot'no I eft demonftratum,& mows n6 eft JlanSjC^ cumjionfucnt tnftaStrio <temrat9 , demoftratus,f.c6greganis infimul, ent tepus. Qwmadmodumiritwf ^mens ^c^P^m '& mows eft tranflatio, CT* tranflatumfunt in notior tempore, iequiturq? transla Jimul,fimditermtmers tranjla^ C tum,quod agit mowm^fit noti9 ineit ipfum. ftanti,cuius proporrio adtempus tioms,& mtmertts tranjlati Jitnt f C6fifefu- eft ficut proporrio translari ad mo- infimul.numerus enim tranjlatio pta.co.88 tujmj Deinde fecit rememoratione nit ej} tempus, ty mftans eft rut* dc hoc, _quod declaramt, & dixit. merits trans latt, >r Anitas eft de Inftans igitur . &c.i.declarawm eft igitur ex noc lermone, quod inftas mmero. tentpus enim eft contt~ quodammodo eft quan idem, et nuumper inftans,&' diwfamper nunquam tranfinutabile,et quodS mftttns. &' hocjeauttur transit* modo eft tranfmutabile , et mulri- tioncm & translatum . motuS plicabile . et caufa in hoc eft , quia enim,& translatiojitnt idem tra translatum eft tale . et per hoc di fbluerur quxCuo de iufcanti pue- Jlatijifiient idem,non ita, quod Jit in altqua bora, hoc, n,deficit in tcnrione.

184 r:

Phyficorum
G tcntione. erhoc etiam difiingutt pore, & ipfum efle vntim fequitut K
pnus, vpofienus m motu, et de janflationem, 8c tranflatu,^ cau r * , r fain hocefl,qmtranflatio,cui aca

cLtrat.Et hoc etiamfetjutturpun

dit tenipus ^ vna > & cominua.&

tfwn (^uodammodo .punflw <nim continuat longitttdmem,cr diuiditill<tm.ertemmpnnapmm,W l f i / Mf bums. IOJ Cu dcclarauit, q? inftans eft vnu quodammodo,& plura alio modo, vuIt declarare fubftantia eius quid fit,& inccepit hie, declarando q? inftans,& tempus confcq uuntur fe in efle,& dixit: Et manifeftum.&c.De H inde dcdit caufam in hoc, 2t dixit: Qu.emadmodnmigitur tranflatio, &c.i.& caufa in hoc,q> mftans,& te pus funt infimul,eft, qm inftas eft numerus tranflati,& tempus eft nu merits tranflationis,& numerus tra flati, & numeius tranflationis funt infimul,quia tranflatio, & tranflatum funtinfimul. D.d.& inftas eft numerus tranflati,&:c.i. & inftans, quod eft numerus trailaii,ita fe ha bet de teporc,ucut vriitas de numero. Deinde dedi t modu, f m quern inftans aflimilat''vnitati, "~ & modu, Quomo in quo difreit, & dixit: tcpus enim mot' toti eft continuum,&c.i. fed tempus co I nuusfitv- tmuatur per inftans, & diuidit per ipfum, per vnitatem vero diuiditur lis, &c \ conumerus,fed non c6tinuatur.& mdc tpe. Vi ftans continuat tempus,cum accipi Phv"a i tur pro termino coi duobus tempo ribus,ficut puclus accipitur vltimu coe duabus lineis, & diuidit illud, on accipitur pro piincipio futuri,& 2 vt polt /i declarabitur j i i fine pra:teriti, bene. Et, cum narrauit q? tempus eft vnu m, fin q> eft contmuum,dedit caufam in hoc,& dixu:& hoc fe quitur.&c.i, &. contmuatio m tem-

caufa in hoc,q> ifta tranflatio eft co tmua, eft quia eft vnius traslati,n5 janflati cxiitcnris in aliqua hora, & non in aha.qm tranf latum,quado dc,fidt in efle 1U aliclua nora)de. ficit motum efle,f q> qn priuatui in aliqua hora,priuatur mot9:& fimiliter quando quiefcit. & hoc intendebat,cum dixit,no ita,q> fit in aliqua hora.hoc enim diminuit intetionem,i.qm motus eftvnus,& cotinuus,cum fiierit vnius traflati no L deficientis in traslatione in aliqua hora.qm,fl tempus eflet in traslato deficiente in aliqua hora, tune tern pus deficeret T aliqua hora:& fie tepus eflet in tempore.& ex hoc appa ret cotinuatio motus,cui accidit tepus,& <j> nunq deficiet. D.d.& hoc etiam diuidit prius, & poften9, Sec. i.& inftans diuidit prius,& poften9 n motu,qm per illud diuiditur mo tus prior a pofteriori: Sc ita actio in f lands fequitur a<5honem puncli,n cb if ta ac"tio,qtia: eft diuidere, & diftinguere eft pudi principaliter, & mftantis fecundario. Et dixit,quo M damodo.quia punctus in a6lu inue mtur f uper lineam,& inftans inue- *'-iU'u^" mtur in potentia in motu, cnm fit ^ &ui. impoflibile clemonftrari vnum m- ftas fuenit" ftans bis.Demde dixit:puncl:9enim J Potia' continuat longitudinem, &c.idelt, j^ofe^e qm pundtus cotinuat lineam, cum ide initis intelhwitur differentia communis, demfan o diuidit j- ^- illam, MI cu - 11- prm 'H- '*'* & jntelligitur cipium vnius hnea:, & finis alterius linear. Et hoc intendebat, cum dixit:& ent principium if tius, & finis illius,i.ilU adtio pundi erit, quado

accipitur

Liber Quartus
A aceipitut prindpiu iftius linea?, & fi nis alterius linear ex duabus hneis continuis per ilium pun&um: & fimihter eft de inftanti,fcilicet qm di uidit rempus, & cotinuat ipfum et. SedjCum fie quidem accipiac aliquis, tanqj duob9 vtes vno, necefle e ftare, fi erit principiii, & finis idem puncfhis.ipfum au tern nunc,ex eo,quia mouet id, quod fertur, fern per alterueft. are Quare tempus numcrus eft,no numerus. vc jpfius pun&i,quia 8t princi/ pium,3<: finis eft, fed vt vltima

18 5

B ipfius lineac magis,& no vt par ces propcer id,quod didtum eft* medio enimpun&o, tanquam duobus,vtetur,quare, vt quiex fcat,accidet,
Sed,cumfnertt acceptwn hoc, hoc modojta , cjuod^nui punfltts tccipmturfro duobus, neceffi e& ceffare,cum idem puntlm fit prm cipmmttyfinis,inftans uerotfuid tranjlatufemper mouetur, dmerfaur.Tempw tgitur eft nwmenu, nonjlcut attrtbuunt eidempntto, C quta eft pnncipium, & finis, fed fictit duo fines "Vntus lme<e, ntt (icut fortes ex diflis. punftus tmm medius accipitur pro duohus, ita, tpwdtjuies eft necejfarta et. 1*6 Cum ailimilauit inftans in tge vnitati in numero, & dedit differen tiam inter ilia, delude a/Iimilauit il lud pudo,cui magis affimilaf"^ vni tati,incoepit dare difterentia inter il lum,& pundlum, Et dixir: Sed,cum fiient hoc acceptu,&c.i. fed inf tans dirFert a punfto.qnii,cum milis fue

rit acceptum, ficut pundhis accipi D Co^pombile fit ipfum bis demoftra ri,ficut eft poA'ibile pundum bis dc monftrari,& ideo necefle eft temp* quiefcere,non moueri,quod eft impoffibile. Et,cum dixit ita, cp vnus punclus accipiatur pro dnobus, intendit ita,0)illud,qd eft in eo, quafi vnus punaus in linea, accipiatjbis, ficut vnuspun&us in hnea accipi^ bis,Cpnncipiu, & fims.& hoc in tea debatjCU dixit, duobus pu<Sbis,i.bis. ex quo fequiruv vt habeat fitu,(icut linea,& vt fit quiefces. Et,cu narrauit cp, fi inf tans fuerit imaginatum in tj?e,fm g? imaginatur puncl:us in E linea, f quiefcere ad modu punclj, fequitJimpofnbile,quod eft tepus,fc q. ad qniefces. p.d.caufam, ex qua wit hoc necefle in pucT:o,& dixitrcii ide pun&us fit puncipiu, & finis,i. & eft necefle vtifte piid'fu in actu, cu fit pnncipiu alicui'in adu, & dc monftrati,& finis alterius et exifteris in aftu,prmcipiu. mftans vcro eft finis deficietis, & principiii deficientis,npra:teriti, & futun. Et,cu nanauit q?inftans inhocdifrerta pu<fto,dedit caufam in hoc,& dixit; inftans veio,&c.id eft, inftans vero F n5 poteft demonftran bis,quia fetj tur tranflatu, quod femp mouctui: vnde necefle eft ipfum diuerfan, adeo,q? mftas,quod demoftrat'in fecudo,fitaliuda demofhato inpri mo. Et,cum dedit diffcrentil inter pundu,& inftans, ex qua accidit vt numeratio linea: fit a punclo,& nu merario motus a tpe,ihcoepit narra re hoc.pudus enim eft caufa nume ri line^, queadmodu inf las eft caufa numeri tpjs.fed pucTrus, fm q? eft quiefcens,elt caufa numeri linc?,in quanta accipitur pnncipiu vni* liPhy.cuco.Auer. A A neae,

Phylicorum
6 nez,& finis fecund*. inftans vero, funt indiuifibili a, 5: noti funt parquia eft impoffibile jpfum quiefce- tes eorum,in quibus funt * Deinde rc,eft impoffibile vt fit cau fa nume dixit;puchis enim, &c.i.hic dat cau n tenaporis hoc modo, Hide inftans fam,propter quam eft poffibile id demoftratu, italjqj fit finis pr^tetiti, punctum accipi principium vfiiui & principiu futuri. qm, fi ita efiet, linea^Sc finem alterius.& eft,, q uotuc efletpoffibile ide inftans demo niam piictus demonftrarur bis, ita, irrari bis.& hoc acciditinmftanti, qjpropter hocaccidit eineceflario cu fuerit imaginarii ficut pun<5his, quies:&eft impoffibile in mftan.ti, & fuerimus imaginad tepus ficut 11 quoniam. fequeretur ex hoc vt iivneam. & ideo necefle eft vt inftans itans quiefcerenquod eft impoffibii mefuret tepus, faltem per duo infti ,le,quia fequitur tranflatum. da,prius,&pofterius,&ambofint -c r -fa. _A fin eiufdemtemporis imaginati Etmfupermanifeftumeft^ interduomfhnria,qucmadmodu ne^pars eftipfum nunctepox H duo punfta fimt fines eiufde linear. ns,neqj dmifio mot^, ficut necp ysnoeft Etideo dixit Arrft. fuperius,q>,fi n6 -puflaa ipnus hneae Jmez enirii pan mot* perceperimus multipficationem in d use par tes vni us funt. Quateftantis,nonpercipiemustempus. nusigitur terminus eft tpfum Te.c.100. Themiffius vero videtur concede nunc, non eft tempus, fed acci/ for terrni ?P^.-te tempus percipi ad perceprionem dit,quatenus vero numerat,nu ni.Id.fup. vniusinftantis-: qm affimilatur in- merus.termini enim ilJi* folum te.4i. ftanspunao. &ficutvnuspunftus funt,cuius funt termini fuffiat in numerarioe linear, flin di rus autem horum equorum,de uifione eius,faltem in duo,ita eft in narius fcilicet & alibi eft. ftans. & hoc eritquando imaginaf Et^mamanifejtwn eft, quod pars prior motus in illo mftanti, & Ions non eft pars temporit, n pofterior eo: & hoc erit in tribus in Improba- ftantibus pr^fentibus.Et non eft fi- dmijiopars motus t qttemaJtnoefti cut exiftimauit i nifiefletpoffibile
ff * f\ 1 *..-/! T A ! :

fitfi. EtdixiKTepusigiturnumer' Mjt<tns,fectwdum<juo<tejlftwso eft,&c.i. tempus igitur eft numerus eft tentpus Jed 'accident, qwdacct attributus mbtui prbpter inftans, fa ei ,fecHndum atttcm ejuodnnonficutnumei^s, qui attribuitur ^ tfmmerK.wmtm fines hne3e,ex hoc, q> idem punetus aca- r r j .... rll . -r Piturprincipium.& finis, fed fm$> J*ntf** thus folw , cwtufwtt inftans accipitur duo eiufde tepons Jines.numerus "Vero , V denarius, Cvnum principium ems,& alterum KCHt &citHr fa yno ynit<K,Jic diet finis & hoc intendebat cum dixit: fa decem denary ^it idem de led ficut duo fines eiufdem hneae. tHr Deindcdixit: non ficut partes,&c.i. , & in/las

Cum

Liber Quartus

i S6

A Cum declarauit difrercntiam irt 107 tcrnumerum temporis abinftati, & numeru linea: a pun&o, incocpit declarare et, oj> infMs n5 eft pars teporis,& dixit: Etqiria manifeftue, Scc.i.&, quia mariifeftu eft qjinftas bo eft pars tgis, quia ef It differentia inter motu priore, &pofteriore: Sc diiFeretia,qu? eft inter duos motus, piiore, Scpoftcriore noneft pars motus: ergo inftans non eft pars tc poris. D,d.licutpuntus,&c.i.cu fit difreretia inter dtias lineas. D.d.fed du line$&c.i. led du? partes line?, quas pu&us diuidit, func illar due, li B nea:,nonpundtus,vtdeclarabiturin Sexto perfe&e, vbi declarabitur <g bmne tps eft femp diuifibile,&<> in ftanseft indiuifibile. D.J. inftans igimr,f m cf? eft finis,&c.i.vult decla rarcjg? cum hoc, cj> inftans non eft pars tpis,eft accidens ei,i. inftas,f m <g eft finis in motu , non eft tps ,(ed wttemri numerum , & alto mod ipfum eile fine eft accidens ei.D.d. .g.quonittm mnm* fm aut g> numerar, &c.i.fm auteq? lineA eft yna uneataut du<eym me diuKtit tps eft numerus . D.d.fines en im,&c.hic declarat cauiam, pro- jura "\ero no habet minimum: c^wf pter qu5 inftans no eft inftans * f m ntaomniflmea dtuiditurfemper. fines funt ^ eft finis alicui'demoiiftrari:& eft Etjimtliter eft de tempore etiam. in eo,ci9 fm g, eft numerus: & eft: quoniam quontam minimum tentpu* name p C fines funt in eo, cuius fiint fines , & funthnes. inftans no inuemturinaliquopio rus eftf~V.g.aut "\nu tefwi,aut duo C C eft difpofitio tempora, in menfitra ^>ero non eft. infra c6. innumero. vndedidueftindefini Cum dedit difrereria inter nume uo. tione eius, of. eft numerus translad. ru acceptu in definirioe ^)isT & nue * Q Numerusfit,<]ui in Jefinitione tem- ru fimpfr,& nueru,c| eft inf tas, qui pori4accipitnr:exquonoHnuUorMm in if eft caufa in nueraaoe pnoris, & pp fteriohs,queadmodii nuerus,quieft fo temporercdditur caufa. Caf.j, puda,eft caufa in nucratione line? Vodigitur temp us nu^ g lineas, vult inducere accidetiayqui merus motus eft , fm bus nuerus accept' in defiuitioe teprius,&pofterius, pons differt a niimero fimpPr,& dict continuum(nam cotinui eft) xit:Mamfeftu eft igi^i .qm eft nuejnanifcftumejftt Minimus aute xus mot'jUO f m <j> mesaccipit illud A A ij habeas

fiumetus,quidainfimpliciecr'cj dem eft,vtdualitas,quidam au tern numer9 eft -quidem vt eft, eft autem vt rion eft.Vt lineg mi nimusmultitudine quidem eft du3e,aut vna, magnitudine aiit no eft minim9* femp enim diui ditoislinea. Quarc fimiliter& tepus.minimueuimfm nume rum eft vnfijautduo, fecund autem magnitudinem noneft* Maftifeftum eft tgitur,qu<Hl tempus eft nwmerw motus fecm* dwn fnttt, {TpoftertHS , <y quod eft contmuwn,CHmfit numerus co tmm,^ half emus acdpere nttme rum minimum de numerojtmplictter.Qwd autem eftaliquis ntt-

Phyficorum
bens partes tantum, fed {ecundum cum declarauit q> accidit ei, f m q> K <j> accipit illud habens partes prio- eft numerus, vt ex eo inueniat'mires,& pofteiiores. Et fecit rememo- nimurn illis duobus modis,quibus raacrae <! hoc T hoc loco jppter hoc, inuenirur in numero,incoepit decla. <j> vylt confederate de acadentibus rare qsfm q? eft menfura,& no nutemporis, & icleo dixit: & quod eft merus fimphciter, accidit ei etia rt continuum,i. & apparet ex hac defi in eo mm mueniatur minimum, & jnitione,q7 eft corinuum,cum fit nu eft diuifibile in duo naturaliter, & merus c6tinui,motus, Et,quia eft dixit:meufura,&cideft, qm non di Mumerusc6tinui,& non eft nuerus uiditur in indiuifibile, ficut diuidit* fimpfir, dedit difrerendam inter nu numerus.& hoc deelarabitu r mSex meru fimpfr in hoc q> paucitas in- to huius libii.Et, cum declarauit < Ter. c6., uenitur in eo,& inter numeru alicu in continue quodamodo inueniun & ^^ ius,vt delcedat ad modu, quo inue- tur propria numero,& quodammo nitur in eo paucitas, & muitirudo, do propria continuo,& hoc erit, cu ' &.d, habemus acpere,&c-i.& in numeiat"',& tempus merit cotinuu, ^ numcro fimpft inuenit*minimu,v. condufit ex hoc, q? tepus eft hmoi, g.duo,autvnum,fiintellexerireus & dixit: Etfimilitereftdetepore,i. p minimu illud,quod eft mdiuifibi & quia tps eft c6tinuum,necefle efI IcjCvnitatem. Et. cum declarauit vtuieomueniatur.minimuquoda q> in numero fimpFr pombile eft in mo,& alio mo no inuenia^fm igit" uenire minimu,& indmifibile,Cvni qcf numeral inuenit'T eo mimmu, tatem,declarauit q numerus alicu- & eft vnum tempus, per quod nuius eft econtrarioyic qs quodammo meratur, aut duo tempora: iecuninuenitur in eo minimu, & quoda- dum autem quod eft menfura,non modo no,& dixit: Q^od aut eft aii uitienitui in eo minimum, quis numer%&:c.i.illud aute, q? eft numerus alicuius,pofecft,fmg> eft Manifeftum aute eft dC pro/numerus vnitat'l indiuifibiliu,m il pter quid velox quide 6C tardu logenereinueniri minimueius.&, non dicitur,multum autem dC fma.eftnumevusalicuius,cuiacci paucumj&longuficbreue.qua M in infimtu,n6 uiueinfin tenuscnjmcontinuumcfl.j , onr comuumu.D.d.v.glineaAca.qm gum &briedicitur,quenui culineaacapiatur,mq,eftmeiu- tutcnumeru^mulriiSpaucu. rans,& uumerans,tuc mtnmm eius velox , a, j - n. vtlux autem &tard urn no eft. erit,autvna linca:fiintclUgitutjj non - ^ enim mmimu illud, quod non eifdiuiunumerus,quo nume bifcinUIamenlura,Cperquodme ramuS>velox,6<:tardusvllus. (aratur numerus illius linea;, & eft eftigitw/piotlin illud, quod eft ex eo quail vnitas: eo nen dicitur ydox & tdrawn, aut dua: lineae,fi intelligitur per mi grpaunimum prima multitude numeri. > duo en! fiint huiufmodi,qin font c'*m><&~ minima multitude numeralis. Et, dum emm ^nod eft continuum eft
tern

Liber Quartus

187

A Ionium,CT Ireue ,(ecwfam <tu- q* eft in decimo Euclidis eft dc D * / n a. 1+ magnitndinibus . in illo enim tratem^deft numerus eftmultum ^ confyderat de magmtudiniCrpaucumMox yero,& tarfa bus,f m q> funt numerus, non eft. quonfamnetfufmtmeruff Et idem etia vbiqp fimul eft, per quern mtmeratwr f eft ~Velox, prius aute,et pofterius non ide <tut tardut omnino. quia & matzdo prefens quide 109 vnaeft:facSavero,6Cfutura,al^ Hicdattriapropriatcporirquo- tera^Tempus aute numerus eft, rumVnumcftttnonfitvelox^aut noquonumeramns/edquinu mdum.Secundum a uteeft,qm P o moat hocautaociditftnpri &P roftcriuSfemperaIteruni.ip . t /r faemmnuncalcera funt. rj/i Eft au idc B P roptiuquanritatisc6tinu ? .&hoc poteft dici,fm 9 eft coti'nuu,i. quia <*" centum equorum,^ ceiv fequitur continuum, multum vero turn hominumrquorum autem & paucum poteft did, fin q? eft nu- numerus eft^altera funt,equifci merus.velox aut,& tardum no pot lice tab hominibus, dici,quia eft nnerus:^ numerus no win omm loco, qttod "\ere eft potdjfponi pet alteru iftoiu oppofi ^/ jf lj[emrm aufem,&< torum.et contrana funt ralla m co. a n t - ^/ quodnon efHubicdu FopriueiS, HP**.mn efl ldem' f***< Dubium . quod no accidit in cotrarijs. Et quc. mutatio ettam pneferu no eft fde: rcr aliquis , fi tepus quodamodo eft quod autemfuit&T ertt, eft tine r contmuu^&quodamododifaetu, hm,Eftewf1if nonnumems eft, quaredehnitumeitpei ducretum, ^ * r / s u nmf*r cumdicituripfumeflenumerum? <* < tr ur ,et nnmef*r T ps c Dicamusigifad hoc, q? extra me- mimeratus &r contmgit hutc, >f uifiquan- tern non eft nifimotu,& tepus non pntts>&'foftennexe<?firttfemp do mcs di fit , mfi qn mens diuidit motum m lpef dmerfafanoniam mftatfafitnt l J uiditmo- prius,&pofterius:&hxceftintetio r r '' . ' '^Sf'numkimotus^motumeflenume ^rfa.Et mmeru^entum^ r ri".c6f,re raturergo fubftatia teDoris,qux eft >> zrmtmerus centum homifupra co. in f co quafi ibrma, eft numerus,& nwm eft tdem:tllif ttutem, t mud4q* quod In eo'cluari materia>ef*m- eft hic, em filla jus cotinuus: qm nou eft mmtexus tpis,qua(I umplrcuer,fed numerus motus.cofofa.enu- tmuatio igiuir accidit ei gratia ma Nititurin hdcfermorre narrarc "ier"s> ^ tcriz, & difcretiOjl'numerus gratia accidentia,qua:accid\inttp.i, fmqj
quafima- frrn- & e^ copofitum ex duabus eft numerus,& accidetia,quib9 difteria , eft quantitatibus.f ciifcre:a,& cotinua. ferta numero , fm q? no eftnumeroot'coti &jfta compofitio accidit meiuns, rusfimpFr,(ednnmerus numeral9.

num.

quando diuiduntur.& cofyderatio,

Et dixit Et in oi loeo,&c.i. & in oT A A iij loco

Phyficorum
G toco illud,quod aecipitur de teporc biec"ti,ct adunarr p. fbrmS, Hfrn q> prefentijUinac^efhdem&inom numer9.etcxh6cmodoprius,etpo riimotu,&inornniloco. &caufal fterius in tpV furit ide in omnibus hoc eft, qm mftaiis non mulriplica motibus,non multiplicata per mul tur g muttiplicattouem motorum, tipjicatione.eorum:ficuteftdupofi aut motuutrt, cum fit numerus eo- tio in inftanri. Et caufa in hoc eft, rum,& numerus non mulriplicafp qm eft prius, et pofterius in motu multiplicationsnumerati.Et,cum cotinenti totu. etidco omniafunt ,fm m tepore,quia funt in (phajra mun deelarauk hoc, quo4 accipic tpi, eg eft numcrasjincoepit et declar arare duvnde quidam exiftimauerunt te <j> accidit ei,fni q? eftnumeratum.i. pus efle iphxram, aut mundum. numerus motus, non numerus Amplius aut,vt cotingit mo liTnphciter,&dixit,priusaute,&po tumelTeunde,&vnumiteru, .._, fterius,&c.i.prius,autc, & pofterius ^ iteru,fic & tepus cotingit,vt fed &mo H ^fmdefinmone Schocooacciaitinnumerohmprr,fedhocaca-

__

annum}autver,autautumnu *" Et ettamjicut eft fofiilrtlc, ~yt L _ dan mot us iteretur pott ahum,
fimditer eft hocpofi&tle etnwi m tti*]rcf~*crkgr*tM,hyems , W Declaiat hoc, q> accidit tpi illud^ aS accidit motui circulari. & hoc ^ demouftrat ipfiim fequi motu cir- circuiaTC culare>nonmotnrec^u.mot9enim, no motli qui noteft iterari iteram poftaliu, re^um. eftide cum circulari. & adduxit let monem f m modu {errnonis,dicentis cau{amei',qeft tepus'circulare. Et quafi ahqure diceret, quo eft pof fibile tps reuolui? Et tune dicef illi, M

d,&*tmnfmutatueftidefmderiniT aone,&{uhie<ftu.pri9 vero, &jwfte rius diuerfanf fm definitione, din prioritate,& pofteritatc vtdidtu eft Com. 99. fhperi9. D.d.Ettps no eft numerus, &c.& intedebat declarare p, hoc, q? ex hoc modoacciditei diuerfitasiu pr^terito,& futuro,& vfrin priori,& pofteriori: & hoc eft ecjuale inftand,& tepori. & ideo dixit poft: & cotingit hoc, &ci. & (equu ex hoc q? tepus eft numer9, & numeratum,L T numerus motus,vt pri9 ex eo, & po d.ucrfent*ftn definitione,liftanria enim funt diuer^i.f m prio ritate,&pofteritate.D.d. Et numerus cetum equorum,&c declarauit ex hoc.qm eft propriu numero fim j>fr hoc,q? non multiplicaf per mul riplicationem fuorurn fubiedoru, & O) fubieda raulnplicanf', & q? illud, quod eitnumerus quoda modo,etnurneratu alio modo, ficut e difpofitiom tgc, accidit ei vtruq^C multiplicari per multiphcationeiu

, v.g

mam vnurnquodq^ reuoJuitur.

Non folum aute motum tent pore metimuryfed di motu tern pus:proptereaq>a feinuicem de finiuntur, tern pus enirri definit motum,cum fit numerus ipfi9: motus autem tepus,3ddicimus multum,

Liber Qtiatnis

188

A tnulmm , aut paticum tempus, rat motu,^ hoc eft eflentialc ei, & D motu metientestficuti numerax ex hoc,q> moms mefurat tps, quod bili numerii.vt equo vno equo noce^accid ei. Et,cu narraui tqj rum numerum. numero enim vtrQajmeforatrdiquuhocmodo, equorum multitudinem cogno f, dlxim-us >d5dl<caufam in h<z ~ ocdrxit:qm vtruq;,&c.i.&neceliee fr fcimus:rurfusautm ynoequo ^^^^^a^m, quia jpfum equorunumeru. irfraut vmufq]paucitas, &muititudo deft: in tpe,&motu. tr>eenim mo terminai:meopreliquii-: &omne, tu,motu auuepus mefuramus. quod determinaf'p aliud,eft mefuEt wnfiltimodo motvumejura ratii perillud.D.diftinxir hoc, C5c.d. tar per temvus.ftd tempos per mo per tps emm,&c.i;per tepus vero de & euS: mumam Vrw*, determi termmatjmot'eflent,aliterjqm fub , i* ^ " . ftantiatpiseftnumerusmotus.&, KttrdicpM. per tefw enim deter- quiadeterminatio tpisper motue B mmatur motus. quta eft numeruf per accides,dixit:& qnqi, &c.i.& de E illiu$:etqn<tndo<L etta tempus per monftrat per hoc, q? dixit, qfiq;,qj motHm.duimusemmtempusma hocraroaccidk^^eftpaccidens. Jr , D.declarauit hoc,& dixir: dicimus _ _ , &c.i. &nos coprehendimus tpfitmpermofttm.ijHematlmodtttn tps efle magnu,cum nos coprehedi etiamper nnmer.ttum termina- mus q? motus,que (equitur tps, eft mw numeru. >./. d qnoma qnZdoa, magnus. D,declarauitmodum,ex *- J 'i quoacciditteporimenluran umo f mttfcdmHS mmeru a font etjuoru mm>& eft ^.^quo accidJnu. fer'Vnum etjuum worn, quemad- merato mefiirare numeru,& dixit: modum tgitur per numerum noti qin menfuratur p motum, &c.i. & famus numerum eauorum,^ accidit uobismenfuraret^s per mo Licet reJ ctuutnu _ -r tum,licutacciditnobisnumcrarep Vi** Wtt**t 0/ini+wt 0+1 rfVl/i tontirifst . . . * mfrir^ merare
num^wnwamrniipca,numcratum in aliqua hora

ip -

isfotin- mer9,& actio numeri eft mefurare, git wfum j^eo afl-jo fubftatie teporis eft men We fapra ^uraie niotu. Et,quia numero acci c6.ioz.& diteiperaccidesipfumnumerarip infra.ii j. numeratii, & ideo cotingit pi etia per accides ipfiim mefuran per mo tum,dixit: Et non fbl"1modo,&c.&

mils tllum numerum, it A ell etiA de temporeyet motu. menfitrdmus enim tempus per motttm,<?> mo^ / / f t tumpertempus etiam. ac- Qjaiaiubftatiatpisealiquisnuc

f um numcru:licet reclu lit nuerare p numeratii per numerum.(ed,cu du Lli 5 nuebitamusdenuero,tuncnumeram9 r u :tftcj ipfumpernumeratu:nacciditnu-^ uD '^ m merantibus, qnfignificlt numeros % digitis:&acciditnobis,ficutdixit. m'ipm^
numerare numeruiftoru equorum nucratii, per vnum equu illorum, qfi dubita ueiimus de numero illoru:qm pri* cognofcimus per vniz numerum, numerum equoru: & cu dubitam* de numero illoru,cogno(cim9 hoc per ipibs equos. Et,cjuia proportio

iutelligeadu eft ex hocjCp tps meiii nalicas in hoc inter numeru, & nuA A iuj name-

Phyficoruui
G meraru,&motum,&tepus,eftvera, multa eft,&hac,niurram,fi via It fan hoc, g> vtruq; numeral reliquu multa fit: K tempus, fi mows, eo modo,quo diximus,qrn vnum &mOtum,fi tempus. nnmctat alteru eflenriahter, & ate f refcr J e(,wtur hoc.Quonittm ru numeral illiidpaccides,d.quead - ' ^> r modumigitognofcimus per rule- tnsfeqHitur <pt*utt4tem,& ru m,&c, i. queadmodu igitfper nu- tentpHsfeqttttttr motum , yuta eft mcru fcimus numeratii, fie fcimus fa ej^mMate,^ eft de tttuijtlnli. numerumiftoruequorupernumc l awnUmJecunAum auodm^fura rum, cunumeruseorum merit co- n ,. J a r gninu.fift per numeratu, quod eft 'ft taltf^notM eft t<tlu:tt ^t4m cquus vnus, famus numerfi illoru, tw eft talif,teptu eft tale. Et etia cum accident nobis dubitare,aut er menfora menfitratur Per motum, rare in numero illoru. & rta eft de ^ ^t^fermenfttram. dmmu* tcmpore cu motu, & accidit nobis rr t i H vtnumeru numeral! p. numeratu emm >". 'S* lon&*m > f*0 L fit per accides.qm non facimus hoc curfits fitent longm , & dicintM femp in principio, ficut facim' hoc curfitm effe longttm, quando >/4 inmeTurationenumerati gnome- fueritlongerdirwdetep*re ru:ledraamushocperaccns, f.o>il Jr , <-> j /hid^ eft nodus apud nos natui^t, )* tnm, &> de motu feck numer*, & ignoratu naturahter cttndunt tempus. eft numeratu:& fie femp, per nod9, Id eft re&e coringit vt tf s mefii- i J J quod eft numerus, fcimus latetius, ret motum.qm queadmodum mo quod eft numeratu.&, fi port hanc tus iequif menfiira in hoc,q<f eft de cognirione accidit nobis errare,aut quato,3c de co dnuo, & diuifibili,C dubitaref numero, tucreuertimur, qm ifta efle in motu eftjppterilla & fcim9 numerfi per ipfum nume- efle in mefiira, fimiliter t&s (equi^ ratum. & f m hoc eft inteiligedum motum in habendo ifta, Lquia eft de numero, & numerate, & motu, quantum difcretum quoda modo, j & tepore,fcilicet in hoc, <|> vtrunqj & corinuu ah"o modo,i. q> ifta funt numeral reliquum. in eo,jpptcr hoc,q? funt in motu.Et M Et hoc rationabiliter accidit. hoc intendeba^cu dixh: am f m q> Sequiturenim magnitudinem mefuracfttalis,&c.i.qm/mg?memotus,motum aute tempus,ex Jura f ft hm8t continuationis,& dita.l,diui. eo^uiaquat^&cotinua^^ freoms,&quantans,ideomot'e fifeiiufat difcretafunt^proptereaenim hmo1dequatitate,&difcrenone& . j j -u r ,. commatione: &,quiamor ehmoi q, m agnitudoehuiufmodi,mo dec5tinuatione^utdifaeti6e,ideo tushzcpatitur: propterautem tfisefthm6i.Etintedebatp.hocde motum tempus. Atqj menfura> c^arare ^ caufa j hoc, q? accidit tp.i, m9 8t magnitudinem, motu,6 q, menfiira^per motu e,quia momotu magnitudine. multa enf t9 eft caufa in effe ei',fm 9 e fubic9

dicimuseiTeviaiTijfiambulatio cluilli . &ideoacciditci,cufuerTt

ima-

Liber Quartus

1 89

iittaginarum ipfum effe mefurara ratur, quandoper iUud terminacxtenfam per cxteiifioncm motus , fur ^^ mottiS}fer qMm name * menruran per motum fm modu, Motiime q uomenfutmotu.feddifcrunr, furaf tps q motum menfurare ipfum eft m a'ccidens motai rtpsveromenfura *per tpfum terminamits aliquant ^ -* n i l * /r* t -f tps mefu- re motum eft ilhefrentialetcueenjcr quam menfiratttf rare mo- tia ems lit menfurare motum.Et, ' ia difpofitiotemponsinhoccu { flcut mftu tnefurat ejjentt<t t <fi^ofio motus cu ei fit me menfura, f.qm menfura eile eft c5 ettts , quontam minfitrat tnjtmul furaf mo hi eflb motus , narrauit cj, fimiliter etfenttatn eitts.cr in* a nienmraaoneYtriuiq;areIiquo,ucut accidit tempon cu motu , & diB xit : Et et menfura menfuratur per Documl- motu,&c.D. d. & dicamus de tcpo tuni< j;e f m motum,i.& menfuramus tepus per motum . Sed fciedum eft g? fubftantia motus no eft in menfutatione fpatij ,ficutfubftanria tem poris eft in menfuiatione motus .
'}}

fit in Tempore ejji. Qe Jint ea,cj ftmt in Tempore, et <]* nonjimt in te fort, Tcmpusfy, utmotum. ita <y tjitiettmmcnjurare. Cap. 6.

Voniam aut tem pus eft mefura motus ,ipfiusqj C ^^^moueri, merit aut* hoc motum determinando quenda motum}qui mefurabit totum, ficut &longitudinem cubitus, determinando aliquam magni tudinem, quae remetietur tota, & eft motui,in tepore effe,mn furari tempore, &C ipfum ,& ee ipfius: fimul.n.motum, &C eltc motus menfuratrethoceftipfi
Et,<jwa temfHS menfurat moi, C?" motus menjit

quid numerat ejfenttam tins Intendit narrare quodr <J> traf^ 114 mutabiliafuntin tempore,& incce E pit a motUjCum manireftius fe habeat ad tepus,& dixit: Et,quia tent pus,&c.i.&,quia tepus eft illud, per quod menfuratur motus. qm no* menfuramus motfi,ita,c|> per tepus determinamus aliquam parte motus,f. qin per aliqua partem terminatam teporis terminamus aliqui partem termmatam motus, fie/jua km ei,& poft per illam pane menfuramus totum motum.v.g. cum dixerimus q> ifte motus fuerit I ^n que horis.ifta.n. mefuratio moms eft,qn acccperimns vna horam} & detcrminauerimus per ilia aliqua F partem motus ^qualemeiy&pofl per illam partem mefuramus alias partes motus, ficut accipimus vnfl cubitum,& terminamus per ipfum aliquam partem illius,drt volumus numerate, & poft menfuramus ipfum per illam partem cognitarri. quemadmodum igitur cubitus hie eft notior apud nos ^ illud, qcf mefiaratur per cubitum,ita ifta pars tc poris debet ee notior, a motus mefuratus f tempos; & iiu pars ternpom

Phyficoruin
G poris debct fciri per notiorem mo- numero, ita in tepofe funt fi air K tuum^priorernillor^quieftrno tern hoc eft,c6tinent a numero, remotumeuemte>reeftidecu dicere tepus menfurarc ilium motum,hec ell intetio eius,qd dicim9, g, numeratum eft in numero.&.d.
tus diurnus,vt port dicet. D.d.illud, ficut &3jq f u n t jn \oco ioco, quodfequiturexhoc,&eft,q?diceT a" ct JJ i

motum.n.efle in tempoie, &C.L&, / / ^/ -i cu itafitde mo menu^rationis mo tem?ore ha dti*. t*"^ tus a tempore, ergo intetio eius, qtf <}uarum ~\na. eft^t aliytttdjit, cu

. & mmifefu e^tquod de al^ mtentto eitw, tfuoetpnt in tempore^fttfuod tempHS numerat awfaatem eorum.Vuoma aliquid ee

dicimus <j> motus eft in tepore , eft tentptfffuerit^ aha, font diet3, motus menfuratur per tempus , ^^ ^^ rdttstfuod funt
l.qm motus memuratiplum,non efle ipfius: tempus vero menfurat a r r 'r **i^.a'tfefermtjigiufc4t,

H de mom vtrunq;.quanutatem, & aut illttd.<jMod e qua/ipars nume- .

efle. & hoc accidit motui : quia no n,aut acadcns ei, <y ~Vniuerfdicftens fm oes fuas partes I adu:fi- ter ^uod attnlwtttm numero , cuteitdi{politiommenlura.&for Mt. ^ 0 ;/ / . te hoc mtendebat, cu.d.mSfurat in l" *1^ numeruEt, jut* fimul , &c.D.d.& intentio eius , qtf tempus eft numerns , injtasprius, eft in tcmporc, &c.i.& intetio eius, %y poftenttst(y alia Jimtliajurit icimus , cj> omuis motus eft in

temport. Manifeftum eft < et alrjshoc & res funt m tempore , font font eftipfum in tern pore elTemenx inmmero. ^ciimvafow Vi<tcc6t. IuraniprorumelIeatpelntDe , // r *i zini. -A n. i - rus contmet lUM, fcut locus conti Zuu ,n.ee duommeftalterum.vnu , i n , JquidemeiTetunc,qntepuseft, t tllnd, quod efl in loco. M alterum aut , vt quaedam dicix Et manifeftum eft et,q? intentio 1 1 j mus,q>innumerofunt.hocaux cius,(}>alia funtttpe, eftq? tempus tefignificat,autvtpartenume menfurat eiTentiam illoium,i.efle ri, pasfione, & omo q,nux eorum^^attabutioilloriitcpon tneri aliquideft,autq,eft ip, eft, fm cj, tepus contmet ilia ad mo r f. ^ f~?~ _ dumeius.cbnumeruscontinet nufiusnumerus^Qmautenume, merawm : P Et)Cumporuit hocpo. rus tepus eft,ipfum quide nuc, fiti6e > in lt decL(rare a, ^.d. ^ prms, dC quecuqj funt hmoi Qfi aiiqui^cflc in tempore habct fie in tepore funt,vt in numero duas intentiones,&c.i.& hoc appaVnitas , & impar 6c par.haec.n, ret,qm dicere aliquid efle in temtiumeri aliquid , ilia vero tepo^ pore habet alteram iftarum duarii Res aute , vt in intenuonum. Quarum vna ell , vt tempus

Liber Quartus

190

A tepus fit cotundum ciim efle eius, buitur ei, ita, qj fit numeratum ab D ita,fj>fitaliudabeo,noncontinuu eo,ita,quod ipfum fit numerus cum eo,fedfeparatum. coiunc"tum illius . & quafi dicat, & res attritm in efle.i. vt inter ilia non fit hga buit'numero, aut ficut aliquid, qtf tio,nifi in efle eorum infimul .Scfla accipitur in definitioe numeri, auc aut intentio eft vt intcnrio eius, qfl ficut ahquid,in cuius definidoc acdicimus aligd efle i tge eft aligd ee cipitur numerus, faccidenria efleu Docume- in numero. Et fecit hanc diuifione tialia,aut ficut ea,quorum vtrunqj *"" bimembrem.qmnotumeftqjens accipitur in definitione altenus, & attribuitur tempori, fm q> eft con- funt correlatiua,qua: funt in nume iunftum ei, non fm q? accipitur in ro.vt duplum, & dimidiu, aut ficut definitioe rei,tan pars illius, neqj numeratu attribuitur ei: & hoc eft g> res accipiatur in definitioe illius. fimile auributioni continents ad &,cum tempus fit c6iunc"tu,non re contentum.Et, cum pofuit hoc,mnianet vt attribuatur ei illud, q uod coepit narrare quid inuenit'' ex iftis B eft in tcmpore,nifi aut ficut nume- in temporc: licethoc non fuerit in E ratii attribuitur numero, aut ficut tentio eius.qm intentio eius fiiit de aliquid attribuitur illi, quod exiftit clarare, quo attribuuntur tempori cum eo ; licet aliquis posfit dicere res exiftentes in tp^, fed vidit q>, cu o adhuc eft ifta tertia pars pofllbi- fuerit declaratum qu^ funt illa,qU Jus,qux e attributio partis rei ad re, funt de tj>e, ficut partes numeri de & accidetium illius ad ipfam re. & numcro,& accidentia eius,declaraideo iam cito poft iduxit illam, qn bitur ex hoc q? attributio reru tern diuifit aliquid attribui numero, cu poll eft alia.Et d. Et,quia tepus,&c. d.& ifte fermo, &c. fed apparet vfr .i.Sc,quia tempus eft numeius, ncq? fultentatus eft in hac declaratio- cefle eft vt iu eo fiiit ct aliqua,q ita fie fuper hoc,quodprius declarauit fint in eo,ucut vnitas, & par de nuq? tempus eft aliquis numerus: & mero:& JKuitinftantia,qua; multiilia, qua: induxit,funt ad confirtna plicantur per prius, & pofterius, vc du.Et,cum pofuit q? res attribuitur declaratum eft prius. proportio. n. C tepori altero duoru modorum, aut iftaru ad tepus eft fimihs ^pportio- F ficut res,qug inuenitur in numero, ni differetiarum numeri ad numeattribuiturnumero, aut ficutillud rum.& hoc mtendebat,cu d.ifta.n, eft coniunclum alicui in efle ad ip- attribuuntur numero,&c.Et,cu pofiim,cui coiungitur, reucrfus eil ad fuit q? tps eft numer9, & q? ilia, que. diuidendu ipfum, quod eft aliquid attribuuntur numero,fimr duobus efle in numeiQ>&.d. & ifte fermo fi modis, aut de natura numeri, aut gnificat,&c.i. Et intendit per parte numerata, quq continet numerus. illud,qd eft in numero, quafi jpes, & eft declaratu q? illa,q funt in tpe, &dirrerentiej&peraccidensconfe- q funt illa,q funt de natura numequentia eflentialia, & per atmbu- n funt alia ab eis, q funt in tpe,con turn illud, qd eft coe accidentibus, clufit ex lioc,q? ilia, q funt in tepoEt intendit per hoc, q? dixit, aut <j> re,attribuuntJ tp_i, f m q> numerata habet uumerum hoc, fi aut qcf attri attribui^ numero, & dixit: Et res luuc

Phyficorum
G font in tpe,&c.& forte induxitcito cumfueritlocus.Quoniam,Jiali-K hanc cocfone,antMdeftruerctter quid e(Te in loco, habet hanc inten tiadmmonem, q* eft vna diuiiionu twne ' ~>Jnece fT T^t ' Tt fvlfi: ..' jje eJf vt nnmajtitt in fylfi: quia iam iam declaratfi eft q? te~ pus eft numerus.&,cum ita fit.illa, fMetjy caelwm in miUff.qu^ qua; attribuuntur ci, funt duobus mam, cam "VMtmgranif mtuffue modis,aut partes,aut accidentia ev rit,ccelwn erit et,fed per atrcides. autnumeiataabeo.&, quia ilia, q n ce /par Ce \t C ti funt ex eo quafi partes, & acciden- ^ jj "tm yerff e)r> '* Jemfer ria,fimt alia ab eis, que. dicunf eilc fe^dtur aliquid ejje in temfore in tpe, (equitur vt ilia, q* dicunt'efle aliquod temfus ejje,cum illudfuc in ti?e,atti-ibuant-ei,fm q, numera- nt> autfeauatur aliauid eem mt tuattribuitnumero.& quad mdut (T II A xit tertiam diuifionem ad cofiiraS "t^no Hm eJJe mtua "ora* du,nbquiaenecelJkriaIhoc{yHb. Cumdiuifltattributione-rerum J U D.d. numcras.n.cotinet illas, &c i. rf rf in attribunoncm c6mn<aio- J; . &,quiaresfuntmtpe,f lC utmime- n^ &in attributione lei ad nume-rAn ratamnumero:&numeruseotinet rg ^ diuifitattubutionereiadnunumeratafinmodufimileei,fm m;rfiinauo,quoruvnuineftaml quemlocusconuctlocatum:necef bnnonrfefloitiaKuiMiiuitfim feeftvttepuscotmeat numerata, meroadnumerii,&aliudattribu. Manifeftura aut eft et q> non tk> eft numerati ad numeru, & do eftin temporeefTe,dTeqntemx clarauitqu?{untilla,qux itaattripuseft^cucnecpinmotuefle, buunturtpi,ficutresercntralesatneminloco,qnmotus,etlocus tnbuututnumero,cumt^fitnu. eaSi.n.eridd,qaeftinaliquo, >^*^?^**ffi; coclum in miho, qn.n.mjlmm cft,& coelum eft. fed hoc quid? accidir, illud afitnecefle eft con I fequi,6did,quodeftintpe,effe quda tjps, qn 6C illud eft, cV id, quod eftin motu, ee tiic mprii. Et eft manifeftum, auodinten tioeiutMtodaliqmdertmtemp* r * t t ir * re,non eft quod aliquid fit, cum te fus fuent ,quemadmedum mtentioeius,qHodeftaltquideemmo~ t Ctt cum fiifrit rJiff t* tvrrr I If t/ tl ^jr s, quod e, t o,eft "Vt iffumjit, ^m, antea deftrueret tertiS dmifio n. t fecit hoc,ficut diximus,quia o conclufto erat verificata ei pp hoe, qjfdeclarauirpri'detpe^meftali quisnumerus S^cu fecit hoc,inten debat copfere prima ronem, a qua 'coepit. & io reaerfus eft ad deftruc duprim^diuifion^aquainc^it lermonej&dixitrEtmantteftumixpdtet eft,&c.i.qm,cum manifeftu eft per (e,q? dicere aliquid eft in tpe e ficut dicere aliquid efletmotu:&emani ^ftu Per ^ <? aliquid efle I motu 0 n * *r n " no eft iiucno cius,qct eft,qn motus fuerit:ergo necefle eft vt interio % qj aliqimi fit m tpe,no fit, vt cu fuc

Liber Quartus

191

A nt,erit tfs. &,quia proportio cc ali quid efle in teporc propriofibi eft D cuiusadtpscft fimilis proportion! dicere, <j>,cu ruerit,ent gp hoc illud die eius ad locu,& eft manifeftum tempus propriu eufta igitur eft co g>res no atmbuixuc ioca,ita.cg> crit, cofecutio neceflaria.& non eft dfia cu fuerit Jocusjideo nccefle e, vt ita inter dicere op aliquid eft in tepore, rribuatJtepori.&i6 dixitpoft,ne- aut dicere a>, cum faerit tepus, erit que intcrio,&c.Et,cu dcdit rone ad illud, quod eft in illo tempore. deflxuendu vialiquidatiribuat'loQm auteeft, vt in numero, coattributioc coiun&iois, mccepit cofirmare ronem fiiam inducedo efle in tern pore, accipieturali^ 89 inopinabile fequens hac pofitione qcf maius tempus omni eo, q3 in loco,dicere (j> intenrio eius, qcf eft in temporejQuapropterne' eftatiquidcfle in loco,eft <j,cu fue celte eftomnia ea, quacin temx iitlocus,entres& dixit: Qm, fi in- pore Tuut,contineri a tepore^ tenrio eius,qt1 eft aliquid ee I loco, cuc,dC alia, q uecunqj in aliquo 6 &cu}tn fi imentio eius , ^cf eft ali- Tunt:vtea,qu3EinlocoTunt,d ^ <jiri4 efle I loco eft v t fit,qn loc* foe nttucinteuo eius no erit, nifi hoc, loco.Et pa:i itacp aliquid a tem 9 iQj) locus rei fitoc,q^,cu fuerit,erit pore, ficut QC dicere coTueuim q>tabefacit tepus, dt Tenefcunt zes fm coiunc^ionem,n6 fm efleniiam.&,cu ita lit, & coniunc^iones omnia tcpore^obliuifcuntur funtplures, tuc ide em in pluiibus propter tempus,Ted no didicit, Ifimiis.& magis inopiuabile eft <j>, nee nouu fadii e, nee pulchru fi locus eft iUud,q5,cum fuerit,erit corruptionisn. cauTaper Tc ma Ksji^qn milium f uerit, exit ccdu , gisefttepusnumerus.n.ipnus Tpscomi tune icquil vt ccclum fit in milio . motus eft:motusauteexpellit D.d.led hoc eft j> accides , i.fed ifta id,q3ineft. Quaremanifeftum contecurio eft p accidens , Cdiceie, eft cp ea,quae Temper Tunt, qua' i fucrumiliu,eiit ccclum. & fis r jnuJitcT dkere,o^,cum fuent tps,erit tenus Temper Tune, no Tune in te |" ' " ^ pore.non,nc6rinenf d tepore, C homo,&,cum merit homo, erit tcpus.D.d.neceflari um vero cft^cci. neqj menTuratur efleipTorii d te colecuno aut ncceflaria eft, vt fern perfcquaf* ex eflealicuius ai ipeec quepatiunt quicqua d tempo/ tpis^roprij illi rei,non efle tj?is fim re , tan^p non cxiftentia in tge . plkiKr : & iiPr coiecurio neceflaria Et ,firesnon tnuemtwr in tern moms ex e/Ie alicuius,qct eft in mo tu,no cofecutio fimpFr^q?, cu ah pore,nt/i faundum quod eft in nu quid fucrit, erit motus fimpfr : fed mero,pofitbileeftinucmre tepus co {ecurio neceflaria T hoc eft, q>,cu mains tempore cuutshbet extften aliquid rucrit, erit motus proprius tts in temporc.ynde necejfi eft >/ Docam> ci. Etintcndebat per hoc declaraie mai dfiam inter confecutione cflenria- omma cxiftentia in tempore conlem, 5c accidentalem , dicere.n.ali- tineatw a temporef ficut aha exiftenua

Phyficorum
6 iflcntia in aliquo: "V/ locus conti- aliquid loco, vt aqua vafi.Iocus. n, K
tiens rem,qu eft in loco.rewPtts conduct locatu,& vas aqu5: & fift Wit* operator aUqwdnfcsorn- tpscxiftetiainillo &numerus vft o ', ' .. numeratu. D.d. Tps iguur operav r* Mbw rebus , ytfumus affitett di- &c.i>t^s ^ f m , cotinet ilia exitere qitbd temptis mducit fenetlu ftentiainipfo,&fequiturihoc<:6tem,<&' corrumpitomnia^fa- rill& operans , qcf eft motus totius, citcWuifaommastnondiamus ecefle eftdicereipfum operarim r tj resexiftetesmipfopaflionecoirruy>w doceretvr renonare,vr me ptjonis.& i6 ocs coueniut in hoc,^ lierare. tfptu.n. per fe dtgmus eft tfs inducit feneftute , &rcorruptioit cattja corruPtionis , quit eft e ad ota, & no dicum ipftra raia
n** f-f ' t allllUUJLl tl tUJ

to ettigitw ex hoc, H quod res <etern<e tfecundum quod font ttern* in effe,non{unt intefore, ttuta temftts non cont'met */', ' J ^

& fi vtrunq . inueniaf

in ipfo, quia fequit'motu circularem.& dixir,t- I pus.n.per fe,&cj.&hofes attnbuuc corruptione, & no generaoone. qin,cum tpsattnbnmiroerieooe-

rum. Etfigmtm eiu* eft , qwa non rationi, qu? muenie" eflentialiter in eperatur m eis ommno,Jicut illud, re,qua fequif tfaC.in motu.&i mo liter infe tusnaairafiterinfehabet,vtpip- hftvtpip qwdnone&in temPore. aufoa * ' lum aureraturres a ma mbltanna: su tur res a J X 7 Intedit in hoc capitulo dare dif^- & ifta ablatio inducit per fe corru- fuafuta. ferennam inter ilia , qua? non fiint prionerei : licet mducatgeneratio-Vi3tiiop pofitu inin tpe,& qu? funt,& dicit : Et,fi ali- ne T rebus generatis per accns . b ex quid non eft.&c. & ifte fermo com motu igitur inuemt'generatio p ae fra 1. 1. co. ponitur fie. Oe, quod eft in tpe, eft cidens,& corruptio p fe: & ex tepo* ph.tc.f9. in eo, vt numeratum in aliquo nu- re inuenitur vtrunq; pei accidens : Vide cot. I mero : & oe,q<f eft in aliq uo nume fed generatio per accns accidentis. Zim. ro,numerus excedit ipfum in duo- tps.n.acciditei, cui accidit genera- M b Ermobus extremis : ergo oc, qtf eft in te- tio ex motu)&fequifJex iHo , i quo tu iuenic pore, tempus excedit ipfum in duo inucnitnr corruptio p fe . corruptio gnatio j> bus extremis . Et maior propo in igtfattribuiif ei,quafi fecudario, & acrns, & corruptio hoc fermone, Cdices q? res eft in te- generatio quafi per accidens puru. pfe-.&e^ pore, ficut numeratum in nume- Et,cumdeclarauitq?illa,quefunrl tgeiueni^ ro , eft manifef b p fe ex declararis, tpe,funt ilia, q t^s excedit ex vtraq; vtruq;pet & fifr minor.D. d. Vnde necefle eft, par te , declarauit ex hoc q? res eter- accns: fed 2 &c.i. vnde necefle e vt oTa cotineS- n(j non funt in tj>e, fic.T^s no con- gnatio accns accur a tj?e,& t^s excedat illa.Et inte- tinet res ternas:& contmet res^xi- cntis.cot* dit p. hoc , qcf d.ficut alia exiftecia T ftetcs in tpe r ergo res aeterna: non rupooveeftjficut oTa,q attribuun^ flint in tpe. D.d. Et fignu eius , &c. alicui cotiiu'iin.v.g.ficur ituitmif induxit hoc ad confirmandum ex fifcifario. Etide inhoc, fra, txl.

Litar Quartus
A hoe,<j> apparet (enfuL& intedit per ,n.iftti'es eft in

191

operatf in eis : cfgo res sterna: non * temfore.tempM.n.non eft mo~ funt in tpe . D.<t Jficut illud) qcl non ttiS,fednumerws motm. {y re& eft in tgc.fi. innuit (eparaui a mate ,a >f qtuefceasft m nttmero nto* na . corpora.n. coelelha licet non tM - ' ' ' ' . fintin tp>,&fm9 tf sno counet il 'W omne^uodnonmow la,tn funt coexiftenria cum tepore, turjuceffe eft >/ qMefcdtfidom f.% efle eorum,quod eft I motu,eit ^ ^</ tnnatum eft moufri , O* cpexiftes cu efle temporis,coexifte- caret mottt caquantitaascumquantuate.res autemfeparataenonabentconaneiitiam,neqi coexiftetiam.& ideo ro ejl, >/ tlludbabeataltattem m B dixit : ficut illud,quod no eft in te- meru&r ^tod ejfenti* tuun men E pore>ideft in aliquo modo . firetur a nuwero.tn quo ejt.et ejfc Qmautemtps menfuramo thcuM* cti<an m temfore eft ,W tus eft erit dC quietis menfura menfwretur a temfere. Et temfas f m accidens, omnis.n. quics in tnenjitrttt rem motamyfecwndum remporc eft. non.n.vt quod eft y^d eff res meta , /jr menfartt jnmotu necefleeftmoueri,fic SC quod in tenipore.non.n.tem L ^ m ^ t ^ mof J pusmotuseft.fednumerusmo J tus.nnumcroautemotuspot i- efle&quiefcens.nona.n.omne _ , . . * , ... _ mobileo- L-, f - fj Cumdeclarauiiquod ulaiquai IIS ^ & immob,leqmefcit,fed P nuatu ^^^^1^^ ^ prmamm motu,aptumautnaturamoue re,{CCundum* ilia font ittnumemom,apri^cutdidumeftmpnonbus. ror&omne^Jfeftmnuftier^meF tuautna Efleautinnuineroefteflequex furaturabillonumerorergonecef moueri. dam numeru rei , & menfurari feeftvtomniaexiftenriain tepore, j.ph.t.i<?. efleipfius numero,inquoeft, menfurentur a tepore :&,quia tequarCjfieftintge^tge.Menfux puseftnumerusmotus: necefleeft rabit autem tempus id,q3 mox vt mefuretres exiftetes in ipfo > fm wetur, & q3 quiefcit, quater.us $ ^unt niot?,autin a<flu,& funt res hoc quidem mouetur^llud vex mot*,aut in potential funt quieentes & ro quiefcit . motum.n Jpforum {5 ' > centes menfurabit,& n quietem , quanx ^ratrcs ?asquam quiecen , ' '^ & ratio elt m eis eadem j dixit : taquacaam cum tempus menfnret m0 tum,

Et, cam tempi menfiret moturn, menfitnt et quietem. omnis

menfur8t Cuam

^Km . D.nana-

Phyficorum
D. narauit quomodo afllrnilatur, ta funt moucri eflentiatitet. & ideo K .d.omnis.n. quies in tempore eft dicimus q> corpora quiefcu t, & no ,i.&necefle eft vt difpofitio motus dicimus q> punftus eft quiefcens, in hoc fit ficut difpofitio quicris, cum non fit innatus moueri. & fir qm quies dicitur ee in tempore fan rnihs difpofmo eft in omnibus acjnadum, quern dicimus motumcp ddenabus.$c,cum talis fuerit expo in tempore, fm q> menfuratur a fiao,tunc,cum dixit: Sc non omne tempore.Et, quia aliquis poteft di- motum, intendit & non omne ens cere oj> res funt in tempore, fcn oj nifi fit ertor in librp, Et forte vult Secundj. funt mota::&qmefcens eft contra- notificare modum motarum rcru, rium moto: ergo quicfccns no eft qux rccipiunt motum qnque, & in tempore, fecundum q? eft quie- quietem quandoq;: & font mota, icens, ideo dixit quoniam no om- quae iunata funt carere motu.&.q. ne,quod eft in motu>&c.i.& no dc- d.& non omne motum necefle- eft bet aliquis dicere, q? res non eft in vt quie(cat,(ed quielcit ex motis ilH tempore, nifi (it mota. qm quern- lud, quod naturaUter habet moue L admodum illud, quod eft in motu, ri,& caret motu apud quiete. & fie j.inreniou,eftiicutdifpofitiono- innuitquemota,&quxquiefcenftra cum motu totius, non connn- ha funt in tempore,& qu^ no funt. git in eo q? fit motum,ita eft difpo- mota.n.femper non funt in tempp Motafgi Jirio in rebuwix funt in tempore, re, vt orbis, Sc fimiljter quiefcentia $fit'ity* ideft quorua (equitur in cis vt fint fe.mper,vt terra,cum tempus no ex ^"^j mota:, D. inccepu declarare q? tern cedat ipfa. Et, cu nariauit q? quies tia fs > fipus eft dignius nor, q motus,(ecu- menfuratur per tempus, ficut mo- cut tra.c6 dura q? non eft moms, fed nume- tus menfuratur; qm^ modus, quo jj^0^ rus motus,&.d.tepus. n.non eft mo dicimus q> quiefcens eft in tempo- ^!u 9. & tus,&c.i.& tepus eft dignius in hoc le, eft idem cu modo,quo dicimus i lo.lde. t o motus, flvt in eo inueniatur quie q> motum eft m tempore: &, q> no ** > Sens, qm tempus non eft motus, fequitur vt omne, quod eft in tern* ^^' fed uumerus motus:& poffibile eft pote, fit motum, quemadmodum C(r.c6.u I vt quiefcens inueniatur in numeio noil fequitur vt illud,q3 eft in momotus, cum fit poffibile vt inuenia tu, fit motum: immo illud, qd eft $& tur in motu: fed efle eius in nume- in tepore, eft remotius ab hoc, qm & motus eft dignius.Et,quia quic- tempus non eft motus, fed numc^ens ^tur tranfumptiue, vt dici- rus motus: & > cum fit poffibile vt polo- tut q> poh funt quie fcentes,& dici- quiefces fit in moto, dignius eft y t ru,alMve turvereineis, qu^innatafuntmo- inueniatur in numero moti: &, c" n 'f hoc ueri effenrialitcr^cquies,qu5 eft in warrauit et q? quiefcentia,qu? funt tempore,eft vera quies,incoepit de- in tempore, funt mota qu$ carcAt clarare hoc,ne J eo cadat deceptio, motu, incoepn demonftrare ex pr? & dixit: & no omne motum necef- diclis, q> necefle eft ex praedi&is vt ieeft,:*rtquiefcat,&c.i.& non omne tempus menfuretquiefces,8c djxn; ens necefle eft vt difponatur g quie Sc ficut diximus fupeiius, &c.i. &, tem,fe4 folummodo illa,que inna- cum pofueiimus illud,quod declaratum

Liber Quartus

19 3

A ratum eit prius, H ft efle alicuius in priuationem. & hoc intendcbat,cu D numero eft vt illud,qcf eft in nume dixit, menfurat.n.motum,& quie- fra.c.iio. mlfu ro, habeat aliquem numcrum,qui tem, quanta funt: ideft menfurat Tps rat motu menfuret eflentiam eius: &, cu po motum,quotus eft,& priuationem prlo,&cf iiierimus <j> efle alicuius in tempo- eius. m enfurat igitur motii primo, setiafr, & re eft efle ems in numero: man ire- & efleutialiter, & quietem fecudo, g.ete fcffo ftitm eft, <j> ex hoc concluditur q> & per accidens, fcilicet fm q> eft pri Idelfra.c. efle alicuius in tempore eft vt tem- uatio motus. ficut accidie in com- 130. pus menfuret eflentiam eius. Et ip prehenfione habituum, & pnuaK expreffit maiorem propofirione, nonum. vifus.n.comprehendit al& conclufionem ,& tacuit minore, bum per fe, & nigrum per accides, quia eft manifefta. Et, cum coclu- f m q> eft priuatio albi. & fifr eft de fit, q? omne, quod eft in tempore, olbus habitibus, & priuatiombus. menfuratur a tempore :&quie(ces eft in tempore : conclufu ex hoc,q, Qua" q9 mouetur non fim B quiefcens menfuratur a tempo - pKciter erit menfurabile a tenv re:&fimilitermotum.Et,quiaifta pore,quatenus quantuquod^ coclufio eft manifefta, & nmiliter da > fed quatenus motus ipfius minorpropofitio, infermonehoc quantus eftQuare quxcunqj Efle \ tfe emefuradimifit minorem propofitionem, neqj mouentur, neq? quiefcut, ri a toe. & contentus eftinducere modum non funt in tempore, efTe*n.in Ide.fup. mcnfuranonis motus,&qmetisa temporeeft menfurari tempo uc. 114. tempore. qmdicere modum coca re .t ^ s autem motu fiomshabetmfeconclufionem,li quietisi enfuraeft4 cetnoexprefle. &ideomduxitmo n Motum l ltwr / r dum conclufionis, fimodum mef u g non jimflicit er latiouis quietis, & motus a tempo- tnenfuratur d temporef fedjecwtre. & hoc iecit f m abbreuiatione. dum quod motus eius eft qmnttu. Etdixit pof t,f.poftqua induxit co" clufionenii dicentem q? omne, q<f C eft in tempore, menfuratur per te.. pus: Ettempusmefuratremmo- fatntefwe.tntenti9M.euis tam,&c.i.&,cum fit declaratum ex eft aliqtud efle in tepore, eft ip/iun hoc fermone q, tempus menfurat menfttranpertemi>us:ettempttt motum, & quietem: ergo mefurat ^ ' ^* ' * rem motam, f m q> res eft mota, & ' J >vy 7 q uiefcentem, fm <%> eft quiefcens, Cum pofiierat, q? res xtemx n6 non f-'m q? eft mota. &, quia quies menfurautui a tempore, quia non priuatioes eft priuatio motus: & pnuationes excedit illas, & declarauit eriam q> terminat" terminantur in refpeftu habituu, tempus menfurat motum,&quiei refpeftu ^ menfurantur : necefle eft vt me- tem,nitituretia declarare ex hoc,q> Ide.4. de fu13110 quietis a tepore nihil aliud ilia, qua: non mouetur, neq,quieaia.tc.ij fit q menfurare priuatiouem mo- fiunt, non funt in tempore.& quia k. i. a. 8 j ,t us: ergo mefurat mo turn, & eius hoc non apparet, donee declarctuc Uhicin Phyfi.cuco.Auei. BB ^

Phyficomm
G q> tempus non mefurat enria , quae tio,cuius conuerftm per contrapoexcedit, nifi fecundum q? funt mo- fitionem accepit , eft dicens <$ omu , aut quiefcentia tantum , dixit : ne,q uod eft in tempore,eft aut mo Motum igitur non fimpliciter me- turn, aut quiefcens , incospit declafuratur a tempore,ideft &,cum con rare hanc propofitionem ex pra:difyderatum fiient menfurationem clis de fubftantia temporis, noafijnoti a tempore , apparebit q> non cando caufam , propter quam tern menfurat rem motam , fecundum pus menfurat motum , & quietem q? eft motafimpliciter,verbi gratia tantu, & dixit : intentio enim eius, fubftantia, aut quantum, aut qua- quod eft aliquid efle in tepore, &c. le, aut aliud modorum eflendi, fed i.& fignum eius, q> omne,quod eft fecundum q> motum eft in predica in tempore,eft motu,aut quicfces , mento paflionis : fed motum , f m ef l,qm manifeftum eft per fe, q> di q? efl motum , eft in praedicamen- cere aliquid efle in tempore , eft q> to, fcihcet fecundum quanritatem tempus menfuret illud. &, quia ip- L H accidentem motui . & hoc intende fum tempus eft menfura motus, &Mefurans bat, cum dixit : fed fecundum <j> quietis & menfurans debet efle dc dietifgne motus eius efl quantus . & eft ma- genere menfurati: fequitur vt om- mefurati. idem. io. nifeftum quod , cum non menfu- ne , quod menfuratur a tempore , me.t. c. 4. rauit rem motam,fecimdum quod menmretur fecudum quod eft mo Id: hicm eft mota fimpliciter,fed fecundum turn , aut quiefcens . linea enim fr.t.c. MJ. fcit'ca quanritatem accidentem motui , menfuratur per lineam , & corpusCii cum fcia, dignius eft ipfiim non menfurare per corpus, & fiiperficies per fuper- tune fri aliquid , fm q? eft ens . & fimiliter ficiem . & hoc manifeftum eft.Sed eritpcrfeeft intelligedum de quiefcente.qm induxit hanc rarionem : quoniam clior, &c. non menfurat ipfum, nifi fecundu cum fcitur caufa cum fcietia , tune quod exiftimatur in eo quanritas , fcientia erit perfedtior . non fecundum q? eft quiefcens fim phciter , quatitas in quiefcente exiManifeftum igitur eft < neqp ftimatur exiftimarione quietis in omne, quod non eft,eritin tern I refpeftu motus . Et , cum declara- pore,vt quaecuncp non poiTunt uitquod tempus menfurat ens, fe- aliter efle,vt diametrum eflela^ cundum q? eft motu, aur quiefces , teri commefurabilem, omnino non fimpliciter, fed fmquantita- 4 n,fimefura quidem eftmotus tern accidentem motui , & quieri , tempus per fe,aliorum aute f m fequitur ex hoc, vt quod non mo- accidens,manifeftiieftq>,quo. uetur^eqi qmefcit^onfitm tern- rum efTe mefurat, his omnibus pore . & hoc fm conuerfionem per -^ /-. enteeiqu.ete^autmotu.Qug, contrapofitionem. quoniam cu l eu propo/itio, Omne, quod menfura- *f 8J. ! corruptibiha, &ge> tura tempore,eftautquiefcens,aut nerab.ha funt, & omnino qua motum,c6uertimrfic,omne,quod ahquando quidem funt,ahqfi nonmoue^iieq,quiefcit;no men- verono,neceiTeeftintempore furatur a tempore ,&;quia propoli- eile, eft,ct tempus quodda ma^ ius,

Liber Quartus
A ins, quod excedet cite ipforum, fentta omnts illius erit "ihoc, quod D & id, quod menfurat fubftatix mouetur, ant quod motusJit in e tiam. Eorum autem, quae non *,/^. omneiritur corrupt^ funt, quscunq, quide contmet ft attt ,encrayfe t ^ ^Herf*J tempus,ahaquidemerant, vt . <=> , J.. , . Homerus aliquando erat, alia l^ornne.qmdefnn tlyubra e non tn vero erne, vt futurorum aliqd, > * W di*, nneffe eft ~\t quo: ad vtrauis continec, &fi ft in tcmpore.eft entm ali^uod ad ambOjVtraqj S>C erat, ct crut. tempm > cjHod excedit effenttant Quaeautcmhaudquaquamco farum rerun O* auantitatem tine^neqjcrant^funtneqp J jMiMtowm, autfuntinea. crunt.uintautehuiufmodieox ^J n j j \ Non ens yero lUud, auoa ex eo A f rum,quacnonfunt,quorumop . ' , , pofita funt femper.vtincomx temtore "rmt****, aliud tarn B menfurabilem efle diametrum fa > >' ffomerus, qw utm fmt E Temper eft: & non erit hoc in m aliqua, hora, 7" aliudent, "Vf tern pore: necp ergo commenfu efuxddm futttra. & tempus conrabilem efle. quapropter femx tmet ytrwtque mo(fa fj;exy per non eft quon.am cotrarm Uhetparte mftexerts. Et f l eft ei, quod fern per eft Ouoru ", , autem contrarium non fcn7per <"'< determiner a ore eft,hxcpoflunt&efle, dCnon f mtn<jttarfnttf neque ejt,nfeile, & eft generatio, & corr u^ qtie ent ,'ill<i> <}tt<cftnt tali a, ptio ipforum Junt ilU , quorum oppofita funt femper neceflario^erbt gratia , Et mamfeftitm eft quod, quod "\t diametrum ejfe- afiimetrum co> non efffnon omne etiam efl in tern ft* femper eft Jjoc igitw non ent ^ pore, y.g.iUndf quod'ipofiilde eft in tempore, neque Junetrum * et ff ytjit aliter,~Vt diametru effe aft- idea eft non ens femper, quia. eft metrum coft*. qitoKiamfJt'yi- contrarmm n, quod eft femper uerfhhter temptw eft menfitra mo em.ilia ~\ero,quoru contrana non tus perfe ,& menfurat alia per Junt femper ,poflunt ejje, et non accident jnanifefittnt eft quod om ejfe , & reneratio, & corrupti ne f cmm menfurat ejfentiant,efi femper eft iftorum. BB ij Qu

Phyficoram

H X xo

Quia ens eft duobus modis, ens femper, & ens non femp,,& non ens et eft duobus modis,no ens temper, & ho ens no fern per, & eft iam declaratum q? tempos non menfurat ens femper,fed mefurat exeo illud, cuius efle non femper eft, incoepit etdeclarare hie q? tempm no mefurat non ens femper, fed illud, cufus non efle no eft femper, & d. Et manifeftum eft, &c.i.& manifeftu e,ft igitur 9 illud, quod eft no ens, non funt eius duo modi in tempore . q| m modus ems, qui eft no ens I (emper,non eft in tempore, quemadmodum modus entis, quod iem per eft, non eft in tempore. & illud, gel eft femper non ens, eft illud,qct Ipoflibile .eft, vt fit aliter ab eo moob,quo eft,v.g.vt diameter fit fime fcr coft?. Et, cum narrauit q? ternpus no menfurat illud, qtf eft non ens femp,,incoepit dare caufam, pp quam tempus mefurat illud, quod menfurat per e,& per acctdens: cu ex hoc appareat impofTibilitas me furationis eius ad illud, quod fequi tur meufurauonem illius fimphci-

ter: quoniam illud,quod no menfurat per fe,neq; per accidens, non menfurat ill ud omnino. Et dixit: quoniam fi vPr,&c.i.& hoc,qj dicimus de meniuiarione,aut no mea furarione piiuariois a tempore, apparetexpr^diifrisde merrfuradonc ends ab eo.qm,fi vniuerfaliter tern pus menfuiat de entibus per fe mo tum,& menfurat alia en ria per acci dens,i. quia coniunguntur cu motu, mamfeftum eft q> omne, cuius efle menfurat tempus,mehfuratip fum, fecundum q> eft motum, aut fm q> eft mobile: illud autem, qd M non poteft moueri, efle eius no me furatur a tempore. Et, cum dcclarauit q> tempus mefurat de entibus illud, in quo eft motus, aut poteft efle in eo, dixit: Omne igi tur corruptibile, &c.i. omne igitur, quod fuerit corruptible ? aut ?enerabile, & vuiucrfaliter illud, cuius tempola m fuo efle,& non efle funt tcimi nata, necefle eft vt efle eius,& non efle eius fint in tempore: quia efle motus eft poflibile in non efle eius, Si non eft ita in eo,quod eft no ens femper.

Liber Quartus
A femper. quoniahi priuationcs i rum,cum funt confyderat^in fubiecto propinquo eis, fimt terminata per tps. Et quad intendebat nod ficare q? ifte modus enrium eft illc, cuius efle, & non efle menfurat tepus, no ille cuius efle, & no efle eft a Gfiabi- femp.. Et,quia a generabilia,& corlia,&cor ruptibiliamenfiirantui' a tempore ril ?^iljf. duabus de caufis, quarum vna ef I, p"^, quia funt mota, aut mobilia, feb de can cunda aut eft, quia tps excedit ilia fis. invtraq; parte,&iadeditcaufam primam in hoc,& modo induxit fe cundam, & dixit eft.n.tempos, &c. ^ i.&, efle generabilium, & non efle determinanta tempoie,cjuia excedit efle eorum & efle fubiectorum, qux innata funt, vt in eis inuenian tur ifta. qm per hoc, quod excedit efle fubie&orum, excedit tempora priuarionis eorum. cjm tepora priuarionum reru teirmnantur p. tern pora fubiexftoru fuoru mopinquorum,in quibus eft poffibilitas eflen diillarumrerum.v.^ qm priuatio Kotaqflo Socfrnquodpreceditfuu efle, terA prmatio . i * Socra.p6t mmaturper tepus, qnaccipiturm fumivun refpedtu fubiecti propinqui ei.v.g. fuBto f ex quo fperma adiungebdtur cum pfquo,vd Anguine menftruo, cum aute pri.f , uatio eius accipitur T refpeclu pofll inoto. Vi bilitatis eius in piima matena, inde cofifc. uenietur infinita in piaeterito. & fi. cal.c6. militer priuario eius, qn priuafres uo> in pr^terito, eft infinita in futuro. fm hoc igitur, fi dicatur in iftis q> tempus terminat priuarionem eorum,erit i^m vnum modum.if ta.n. ficut iam diximus, non eft pofllbile vt tempus menfiiret fuumnon cfle,nifi m refpeclu flibieifti teiminati. & haze eft priuario,qu^ pr^cedit cfle, f.cum quo coiungitur pof-

195

fibilitasefleiffla^riuatio vero,qu$ eft port efle, cum non coniungkur cum ea poflibilitas eflendi fecudo; & hoc non eft nifi in rebus reciprp cans: non menfuratur per tcmpusr omnino. illud autem, perq<! men fiiratur efle alicuius fecudo, & fune ilia, qu? reciprocant tempoik (uarum priuanonnm, funt terminate per tempus: vt qii aqua generatur ex aere,& aer ex aqua.& mbftantia rcrum generabilium, & corruptibi lium,Cpropinquam,innuir,cum di xit: & quantitatem fubftantiaru, in quibus font, qm prmatioues rerum termmatarum fun tin {ubfti- B; ti)'s,in quibus muenhmtur res. Et, cum declaraoitq? tempus no men furat illa,qnoru priuatio e femper, quia non menfurat priuatione alicuius,nifi in refpedu fui efle,&ifta nunqua habebunt cfle, ideo tepus non menmrat no efle eorum, cum hocT q? tempus et non excedit non efle eorum. & declarauit cum hoc <j> tepus menfuratenria/m <j>fune mobilia motu nouo,& corrupribiIi,inco;pit ct induceref m modu pri uatorum,& iunt ilia, qux ppflunt menfiiran a tempore, & dixit: No ens vero,&c.i.modusvero no ends, F in quo dicimusq? tepus menfurat fua priuarionem, neceflecft rpfum efle,aut in preterito, vt Homerusj aut in futuro,vt eclipfis, et alia futu ra.& eft neccfle in priuatis^u? ter* minan^ a tempore, vt fintin pr^te rito, aut future T quia priuatio non priuatio imavinatur,hift in refpeftu eius,cu no imagi ius eft priuatio. ideogram et ter- nafniftin minatura tempore,eritperrcfpe- "9p^i9 ^ ctumeiusad tepus eentia;illiusrei priuaiio. priuat^. &ideofequit^ vtomne,cu idefup c. ius no efle eft terimnatfi, vt fit aut "s-& 'biBB iij in

Phyficorum
15 in |>terito, amin future . D.d.& tjSs continet , &c.i. & tempus continer iftos duos modos eflendi, f. qcf iam fiiit, & qtf erit : fi ex vtralibet partc infpexeris, f! ex futurb, aut pmerito. Et intendcBat innucrc per hoc, tj? eaufa in hoc,q? tempus terminat priuationes iftaru ierii,ita,q? poflii mus diceie q? tot anni funt elapfi a. tge eclipfis, eft hoc, q? hoc tempus termrhatilla.& io dixit poit, Et qcf eft ex non ente, n5 determinat"'a te pore, id eft,& illud, qcf e no ero,q# aeterminaturatpe,eftec6uario no cnri,q3 no determinatur a tpe.non H ens.n.qtf determinatur a tpe, eft illud,q<! fuit,auterit:non ens aut,q 5 no determinatur a tepore,eft illud, q<! nuqua fuit,aut erit,neq, eft mo do. Et, quia ifte modus noil entis differt ab illo modo alio m hoc, q> oppofitum illius inuenitur qnq;, &oppofitu iftius inuenitur femp, qorii contraria, Stf-i-priuata afff, quoru contraria , &c.i. pnuata aute quorum contraria non funt fern per,poflunt efle qnq;, & no efle qii que econtrario alio modo priuatiois,& <*enerati o,& corruptio funt femper hoc modo entium . Quopafh ipfim Nw nt'muat ttmpti*.
Defy alio Jignificato ipfiuf Nmc . ULt tjtiii b<ec fignificent,f. Aliquando, lam, N/>er, Quondam, CT* Kepente. Et quodTempMt corruptions ftr fe magit tgenerationts autem magis per acctdens eft cattfa . Cap. 7.

.ppriuhuiccneri priuarioishoc, $ oppofitum eius eft femper,vt dia metrum efle fimetru coftz.diametrum.n.cfleaflimetrumeft femp: & ideo ipfiim efle fimetru nunqua eft.D.d.&hoc no eft in tpe,neq-, fiI metru , i.& ipfum efle affimetrum non eft in tpc, quia eft neceflariu: neqi et ipfimi efle iimetrum eft in tge, quia eft oppofitum ad aflimetrum. D.d.& ideo eft n5 ens femp, j.& 16 diametnl cfle fimetru eft no ens femper, quia eft cotrarium ei, qi! eft ens femp,f ad aflimetru. Et, cum narrauit q? ilia, q funt femper priuata, fimt ilia, quoru contraria font femper :& funt illa,quorii ee, & no efle non terminat tps: narra znft.tns "Vcro eft ccfulatio tern uitq?fecundus modus priuationa f\ f f\ f. i * eftoppofitus iftis,&cuViullaaute, foris^nt diftum ett. copuUt.n. tempus

Pfum autem nunc eft comix nuatio temporis,ficutdi<ftu eft continuatn. tern pus px teritum,5dfuturum,6toino ter minus temporiseft.eft.n.hui9 quidem principiunvlliusaute fi ni sSed hoc non, vt in pucto manente,manifeftum eft. diuix die autem * potentia. cV, quate. "s quidem hmoi/emper alte. rum eft ipfumnunctquatenus autem copulat, femper ide eft. Vtin mathematicislineis, non ,n.idem femper, vnumcp punx cliieft intellecftutdiuidenrium n.* aliud eft t quatenus autem eft vna, idem penitus eft. Sic et ipfum nunc aliud quidem tern porisdiuifiofm potentiameft, aliud autem terminus vcrorux que j&vnio* eft autem iciem, &C fecundum idem diuifio, 5C Vnio: elTe autem non eft idem

Liber Quattus

19 6

A femfmprxterltttm mm fitturo y & eft extremu duoru temporu . hi- D etfxtremumtemports.-miaeft l -,-. . tend autemfmg? eft finis. Et,qa pnncifiumcumfdam partis,<? punausmhoceft,ficutinftans,f:Tn jims CHiufda.Sed hoc non eft ma- hoc.q? copulat lineam^m q? eft ten nifeftumjtcut eft inpunflo,quan minus cois duabus lineis infimul, ' " . - . -. ^ & diuidit ilia, f~mq> eftfinisvnius, ^ & principium alterius, dedit dfiam . " in hoc inter inftans, &puncl:um,& quod inftans eft tale, femper eft dixit: Sed hoc non eft manifeftu, aliud dh alio-.tyfecundu, quod It- &c.i.fed h*ec diuifio, qua: eft in ineat,femj>er eft idem.Et queadmo &^f- <fi eft pnncipium futuri, A , i '/ & nms pra:teriti,& fimiliter copula dum igitwrmhnetsmathematt- ^^ cftmani f efta , flcute ?ti n cis,punttits acceftta in ets in ima l pundto. Et caufa ID hoc eft. lquo"

~ ccptsi li-

E
erit dluerCa CecundU y'ero , e aMerl^-)ecman vero qttod eftynumeJtHeceJJario tde. ft Jtmtltter etiam inftans eft quo damodo dmifio temporu mpotentia,*?modamodoextreme,*? . 7 . w ^ i adunatio dmmteporn. & adttna tto, et diuijiojunt idem in eodem: ejfentia yero com non eft eadem 111 Cum narrauit prius q? inftans in 5.t.c.io4. tpe eft tancj punctus, & quo e vnus ic infra. pUnftus,&quo eft vnus,&multus, ^ reuertitur et hie, & complet intetio ne in eo, quia intedit inducere mo dum,quo affimilatur pudo,& q uo differt.Et dixit: Inftans vero eft co pulario temporis. &c.ideft, &iftas eft ca in hoc,q? tempus prateritum cft copulatum cum futuro,non diuifum ab eo. & eft eadem caufa in hoc, q? prxteritum diuiditur a futu ro. qm per hoc, quod eft diiferentia,vel terminus communis,eft cau (a continuanonis pr^teriti cum futuro. D.d.& extremum tempons,!.
CIt D^.&.iniiAascttp\iaauseTipoKtiaji. &inftans, quiaeftnonfixu,

"

xum ne<

'

l'' "emomuaium DIS.

nea edemfat9bl3>

fjHtasno fau,ne-

ideo eft in potetia,& punftus, quia &fixus,eftin adlu: & fie inf fens fe fup.c.ioj cundum veramfimihtudmem eft 106. punctus in potentia. D.d. & fecundum ^inftails e ft taie,&c.i. & fecu dum q? inftans ligat tempus, & diuidit illud, quando accipitur^m q, cft diuidens, eft duo f m terminos: eft.n.principium futuri, & finis pre. tend: & principium eft aliud a fl" - fdefinitione,& -c-~ ' -- r-----ne r fecundum fecundum q? eft differentia,vel terminus communis eft idem. & hoc intendebat, cum dixit: & lecundu quod ligat eft idem. Et, quia hoc mamfef tius eft in piindo cum lineis, quam in inftanti cum tempoie, d. Et quemadmodum igitur in lineis mathematicis,et c?. ideft quoniam non erunt idem omnibus niodis, fcilicet quia eft idem vno modo, & & duo aho modo. D.dedit modu, quo non fiint idem, & dixit: quoniam,cum diuiierimus lincam,&c. BB inj ideft,

Phyficorum
G ideft,quoniarri, cum diuifei imus li modo in tempore pfoptnqm ifti. ' neam,per ipfum, erit finis vnius li- rMit dicimmsocrates Fernet nuc, nee,& pnncipium altenus: & fie le J e a.-<. L J' . f\ ' * cundum q? eft principium, eft alte- . J . eniet *J venn n c, rius rationis ab ipfo^m q, eft finis. Ofcmf hodie.beUH "Vero,qttodfat D.d.rm vero q? eft vnum, &c.i. f m tn ilion}non eft nuc, tjuamttis tern vero g, eft vnus pu<aus,n6 eft in eo fus fo frc cmtmmrn: quoniam
I- dlUerfitaS -^*ri*f'"1^rt*vn"nurrncl*. ' ~ *

nc Id6 6 Qluiait uneam: oc FHI q> eit vnum phy.c. 14. copulatillam.Et,cu declarauit hoc de punclio cum linea,incoepit deck rare hoc de inftanti cum tempore, & dixit: & fimiliter inftas eft quodammodo, &c.i fift inftas quodSH modo eft diuidens tps in potentia, n5 in a6lu in pr^teritu, & futuru: & eft modus, rm que efl duo, f f m <j? eft pnncipiu vnius, & finis alterius:& alio mo eft extremu coe am bobus,qc! tacit ilia adunari:& e mo dus, f m que eft vnu : & ita eft vnu in potetia.D.d.& diuifio,& adunatio funt ide in eode,&c.i.& diuifio, & adunatio funt vnius eflenti?, f m vero eentia,& defimtione difFerut: qm definirioes eoru lunt cotrari?. fio ri2! tia: qm punftus no diuiditur, fed * folummg diuiditur,fm 3, eftprina, ft T ei' cipm in refpeftu, & finis I refpedlu. tf.phy.c6. Ipforum igitur nuc hoc qui' *? demficdr.aliudautem,cutps, qcfeft huius jr ppefitvt veniet nuc,qa hodieveniet:venit nuc, jqa hodie venit. q vero f Ilio gefta funt,fuerunt no nuc}necp di luuiu fuit nuc:6<l tn cotinuu tc^ jpus eft ad ipfatfed quia n6(pp^ Qnadam intur dicttur tneif inftans fa, c?" ^tudadiatw alio

Cum declarauit q? inftans eft il-. m lud, quod ita fe habet ad tempus,(i cut pun&us ad lineam, & hoc nomen inftans vfitatur traniumpriue de tempore propinquo huic inftan ti vero,& de illo, quod conn net ipfum ex vtraq; te,notificauithoc, I, ne ahquis exiftimaretq? verum inftans eft dmifibile,& dixit: Qju?di igitur, Scc.i.queda igitur attrib^un tur huic inftanti vero, & quxdam^ attribuuntur tempori propinquo ifti, q? tempus nommatur nomine veri inftatis. vt dicimus,Soc. veniet nunc,i.iii hoc inftanti, mtenclendo qj veniet hodie, aut in tempore pro pmquohuic vero inftanti &. D.d. bellu vero,quod, fuit in Ilion,&c.i. bellum vero, quod fuit in Ilion, no dicitur efle nunc: licet hoc tempus idem fit continuum cum vero inftanti, in quo fuit bellum: quoma M hoc tempus non eft propinquum illi inftanti vero. Ipfum aut Aliqn, tps e deter minatum ad prius,et pofterius n u n c v t aliqn capta eft Troia, &aliqn eritdiluuitl.oportet.n* terminariad ipPam nunc.erit ergo quantfi a'iqcl ad hoc temx p*, etad i'l^&eratad pteritu. (Xid.iJ&'^ei'o eft tempus ferwt natu-n tpud inftan; br tec? der.srv.. g.cpando fuit Mpta lUon^t ^Mn

do

Liber Quartus
A do fait dilitmtim. womam necejfe efvfmatw ajtud infant pr*fens. (jiijndo tgttur futurum, eft altfjua m<;nfortt temporis interfu i,<& tl!iitt:qtt.MJo prxteritii nftans eft menfurd temporx:

197

D.d.& quando preteritum eft qua" tltaiis pons inter fururu nunc, fi & prxtemum. Et intendit inter m d l p o ft facM, pretentum,quod eft ante ipfiim. & hoc te Pus terminaiu per duo mftantia eft telrnmatum cr P pnefens inftans. Si vero nuJlum tempus eft, ,& pr<etmtum. quod non fit aliqn,cmne erit te LJ Vult in hoc fermone exponere pusfinitum.Deficietneigiturj 1 didiones vfitatas, qua: figmficat in An non t f{ q uid g femper eft m(> tentionesexiftenresm tempore, vt tus.Aliud i g i tur au tidem repec quando,&ecce,&pauloame. 3cm- j^^feft^ & vtmotus,fic ccepu a quando, cum ntramohus, a . - n. r Q/-J& dixit: Quando vero eft tcpus tcr- flt ? tC P US eft:fi emm VnUS^ld5 B minatu apud inftas Pr.-ecedcs,i.hSc aliquando,ent tempusvnu aute didtio Quando, figmficat tern &ldem: n vero non,non ent. pus terminata; quatitatis per inftas Si igitur no eft tempHS, nt/i/it pKBccdens, quod eft principium il- ejnando}ergo omne tempus eftfni Hus fa<fti,dc quo interrogatur, & in ivitur tempus deft" flans pofterms, quod eft finis illius hits ytrum eit fadi,quadoillud tempus notxfue- cie'>* ru diftantia: ab inftanti prx-fenti. ^numposl aliud,.attt D.d.necefle e enim vt fimafapud idem iteratum? Dicamus igitwft inftans,ideil necefle eft enim vt fi- l qwmiam difyofitio tempo m hot maturtempuSjde quo interrogatur T rtcltf il n. r ' r per quando, i.determinetur per in- *} J 'f0'1 l "lo,^^Jll^t ** flanspra;feiis,(: diftancia eius ab eo metits eft m aliqua hora idem,&* v.g.cum d-citur, quando fuit capta tempus erit idem:&',finon,temIlion,& dicetur,in tali dic,tahs memn m/ fattufmodt. C fts,talis anni. dies enim termmatur per mcnffcm,& mends per annum, Cum declarauit q>,quando eft te & annusperfiiam diftatiam ab in- pus detcrminatum per inftans pr^ftanti pri'fenti.& fie dies, in qua ca cedens,&: inftans pofterius, termipiebatur,terminatur per inftas, qct nantia rem facliam, eft terminatu eft principium, & inftans quod eft etiam per fuam diftantiam ab infinis, & per fuam diftantiam ab in- ftanti prajfenti, incupit queiere de ftanti prcfenti.& fimiliter,fi caprio tempore,vtrum fit finitum, autno fucrinn quinq; hons,autfex, tuiic & dixit:Si igitur,&c.i. fi igitut amlilxhorx t^rminanturper triain- ne tempus poteft induci in refponftatia. D.d. c]fiigiturfi.uurum,&c. fionead quando:&omne,quodpd i.quando fururiicft cjuantitatisin- teft induci in refponfione ad quanter duo i,,ftantia,fimiru, Tquod eft do. eft terminatum : ergo omne tcante faclu,& futiuu, quod eft pofl. pus cf.t determma.tum: & omne de? termi-

Phyficorum
6 terminatum e(t finitii: ergo omne inuenire aliquem motum vnu cir- K tempus eft finitum.& cu vnaquec[; cularem, qui fit caufa in omnibus partiu temporis eft finita, queredu motibus,tunc erit ide in olbus moeft vtru illud, <juod eft congregatu ribus tps circulare etiam.&,fi fueiit ex paitibus fimtis eft finitu, aut in- impombile inuenire alique motu finitu.exiftimaf'igtf, <$ compofitu perpetuu,fed cofequens fucceflTmu, ex partibus finitis eft finitu. & ideo *J?a erunt fuccefliua: & erit impoflidicit poft: Vtru i^itur, &c.i.vtrum bile inueniri ide tepus reciprocatii, igitur tf>s,&c.&,fi oe tepus,quod ac ^d fuccedens, & fucceflluum. cipit pars tpis totalis,eft finitu,que^ Quoniam aute ipfum nuc, fi rcndum eft,vu-um difpofitio in vni nis,8principifiteporis eft,fed uerfbtempore eftficut difpofirioT non eiufde, fed prgteriti cjdc fix partibusjf. vtru vniuerfum tep9 eft nis,principiu aute futuri, vt ha initum,quemadmodu qu^libetps bebitcirculusin eodequodam eius eftfinita.&,fiomne tepus eft fi mO(jo cqruQ ^ concauu/ic 6C T H nitum,dencit fuu efle, & non conti tepus - - . fern j in principio erit, . ,* dC nuatur.& hoc intcdebat,cum dixit: fine, di ob hoc videtur femper vtrfi t6s deficiet, aut non,i.an defieiatefle fm ^en9. D.d.Amph9 vtru alterum.no.n.eiufde principiu, & finis ipfum nuc.fimulenim* eft idem,&c.i.&,fi non deficiatefle, 9 &fl { cm

mm,

vtrum eft hoc, propter qupd temp fitvnumpoftillud;ita,^infinitas teporis fit propter generationem.& corruptionem perpetuam in partibus, ficut ef 1 difpofitio in monbus c5fequentibur,&induuduisgenera pihbus,auteftidem,fediteraturinfinities,fm q> corp9 fph?ricu moue tur circulariter. Sed voluit exprime re, $ impofllbile eft tepus deficere, 1 licetrpoft dicathoc,qm hoc manife n eft n per/ Mi emm j cftum fe. quod deficit, deficit in aliquo tempore: &,fi tep^9 deficiet tuuc,erit tempus aliud a te* pore deficiete. & i_deo nullus poteft

" <! oppofita client. dC nondefiaetiacptempu8,fenv pa" tnim in principio eft. Et^Hia wjfas eftpnncipiwn, (yfiw temporis, fed non emfdem ter^ffejtfa*,,&& i >J . J.J i ?"*> &pnncipmm temportsfutun, ideo difyojitie eius efljtcut di Agfa circuii.aucmadmodHm lii f / / ; / - * r ~* tur . tn ctrcMlo _ . 6etbbontat.f?'conca J ^ Wajwit in eodem quodammodo, Jimiliter tempus etiatn eftfimper in principio wfine. (T ideo exi-

r s

wjtas noncjtpnnscmpus,ponet ipfum neceflaiio. &, P - l e cum impofiibile eft auferre temp9. cipium3et finis eiufiem temporis. phyfi.'t'c'. remanet perfcrutari vtrum tempus auomamJi it a efTetftunc dm con10.&.x, acquirat gttnutatemer fiicccfliomlodem mfenml.erJ nc,autcxreciprocacionc. &,quiate ^ mn effent jj . . _ & deficit^wmam femper ejt pus fcquitur motum,dixit: fi ijritur motus,&c.i.fi igitur fuent poftibile w principle. Cum

Liber Quartus
A Cnmxjuaefiaitvtrumtempusfit admodum in circulo gibbofitas, & D 115 perpetutl pp. hoc,cj> eft ide, aut pro- cocauitas fun tide indiuifibile,& cir ptcrhoc,q7eftfucceffiuu, &narra- culus fiibiectum gibbofitatis, & c5 uit q> difpofitio in hoc in tpe fequii? cauitatis eft idem indiuifibile,& eft difpofitionin motu,Tccepitinnue linea circulars,] ta inftans, quod eft K modu. ex quo certificaf'qj tf>s eft pofitum principm,& finis, eft m fe perpetuu,&circulare,& q? perpetui indiuifibile, fed eft diuifibilc in retas eft ei ex hoc modo,& dixit: Et. fpe&u duorum. Etintedebat, quo quia inftas,&ic.i.&,quia inftans fm niam quemadmodum no fequitur l\A fubftantta,& fuain natura eft fi ex hoc,quod pofuimus, q> linea cirnis tpis prc,teria, & principiu futu- culata habetgibbofitatcm, & conri,& noc non ell in rcfpe&u eiufHe cauitatem,vt inter gibbofitatem,& teporis, fequifvt difpofitio eius fit concauitatem fit aliquod diuifibi(icut difpofitio pu<fH,qui e in cncu- lc, fcilicei vt linea fit diuifibilis latilo,non pu&i, qui eft in linea refta. tudine,ita eft difpofitio in inftati, B pudus cnim, qui eft in linea reda, quoniam non fequitur ex hoc, qj E Ktimagi potimaginari principiu line^abfq-, principium & finis,vt fit diuifibile. fcui pun- co,9> fit hnisline? alteii'r&fiPrpot Deinde dixit: vnde exiftimatur fern, priSid imaginari finis line?ab%i co, $ fit per, &c.i. & quia inftans diuidit lelint-c,& 6 principiu alterius inftans vero, fm pus piartentum a future, qui eft fifinisaltc- g>eftpr^feiis.n6^6timaginari,nifi nis illius,& principium iftius,exilH n linear, diftingues inter duo tepora. prc.te rnatur q? tepora fiiht multa, & fiut no^uicm ritfi'&fijturu,vbicuq;ponaifin tpe, vnum poft almd,& non eft ita.qm, ioftas-ide Tfiue ponarar in millefimo pr?teri &fi inftans diuidit tempusquodsi 8 phy.cS. to,fiue i millefimo foturo, ficut eft modo, tamcn copulat ipfum alio ltf difpofitio in pun&o,qui ponitur in modc,vt poft deciarabitur. Deinde circuk),vbicunq-, ponatur. Et,cum dixit: fimiliter tempus,&ci.&,quia fuetitcoiundu nuic, q? tempusfe- de tempore non demonftratur,nifi quitur in fua fpecie fpeciem mot% inftans tantu,q? illud, quod eft ex -, &eftdeclaratu qjinomni inftan- co,non eft,nifi inftas tantum,& no ri,in quo inuenitur principium, eft eft ita,q? demoftratur bis,& cu hoc t" &finis,&omne inftans, inquoin- eft principiu futun, & finis ptcnri, jienituifinis",eft pnncipium,& ifta ergo efle tpis eft fernp in principio, eft difpofitio linea: circulars cu pu &fiue.&,quia inftans diuiditi!lud, jfto imaginato in ea, neceflario fe- exiftimatur efle vnum poft sJiud. quitui motum circuli. eft igif'mo- Deinde dicit: inftans emm non eft tus circularis,coimnuus, astern9, vt princi}-iurn,&c.i. & eft neceffe vt te poft declarabirur. Et, cum naira- pus fit femper, & nuquam deficiat, uit q? inftans eft piincipium,&fi- quia inftas eft principium, & finis. nisduorum dmerfbrum,ex quo exi & impcflibile eft vt lit pimcipium, ftimatui cp infiaseftdiuifibile, aut & finis eiufdem temporis.i.ex eadc Qjcontraria inuenmturin codem, part^.qm, fi ita eflet,tuc idem eilct Aquemadmodum in circulo gib- principium,& finis eiuliiem, & eoboiitas,& concauitas.&c.i,& quern dcm modo, quod eft impol'e. &, cu

Pliyficorum
ifi ftans non fuerit principium,& fi- ficut dixit T foturd 'dicere, qn ambu K iiis cinfdem temporis,v.g. prateriti labitSoc.et rndetur,ecce anibulat,C autfuturi, fedduorum temporum, quando ambulario fuerit propinquoium,vnum eft pi*teritum,& al qua inftanri, in cjuo fuit interrogaterum futurum, ergo tempus nun- tus per hanc dic~honem quando. 9c quam deficiet.qmillud,quod eft ex in preterite dicere, quando ambuco,eft inftans: & mftans temper eft lauit Soc.& ecce,ia ambulauit,qu&principium temporis, & finis tem- do ambulatio fuit propinqua infti poris. & hoc intendebat, cu dixit: te ti,T quo fait interrogatum.Et fignfi pus igitur temper eft in principio. eius, q? haec diclio non fignificat te Ipfum autc lam, propinquu pus remotum ab inftanti praetenti, prsefenti nuncindiuifibili, pars efthoc,quianon refpodeturpetileftfuturitemporis,quandoam lamadinteirogatioiiemperquanbulabisdsm, quia prope eft te- do in rebus icmotis ab inftanri pr$ -> pus, in quo futurum eft.&prae finri.y.g.cadicitur quando fiutca * teriti temporis id,quod no pro Pu I^n,quoniam tuc non dicitur t i n. L r nuncquadoam/-j ecce,iamfuitcaptallion. r culeftabipfo -, r ^ fum a tem bulabisrfaambulauUHonaute ^ " ^"^ PrP'n iamcaptumeft^odicimus^a q"^ Parent, nuc,& pars prg proculvalde efiabipfonunc. jemieft.quadovenirVnuper, r r li lit tempus propinquum prat' Ecce"Vero eftpars temporisfit- f en ti nunc. Quondam autem, vide C01l iten proPtnqtM inftanti prxfentt quod procul eft, Repenteaute, indiuijtbili. >.^. qitando amiula- quod in infeniibili temporepro ;, in quo eft am- pter paruitatem remotum eft* CTtempoEtPtuloanteeftetHimpropin

..
I bdamttecce , tarn aMauit.W mndictmuxiuodiUoneccecapta de remot* at, mftanti.

f> ' Crnfm^tur fwloante,

^nti^tmcat temp** re-

Cumdefcripfitquando,&foluit quxftionem aceidetem ex eo in te- J" m tempore nonfenfibiU pore, inccEpitetiam declarare quid Significata iftarum omnium di fignificat ha-c didio Ecce , & d.q, ftionum funt quafi fpecies earum, jfta dittio fignificat partem tepons qu?fignificathare didio Quando. Omm dipropinquam vero inftanti, C indiui Omnia enim funt quando,i.inducu ftionufut fibili, & mducitur in refpofione ad turin refpOnfione ad quando. Pau ^ $ quando.pars einm aut cut m tpefa ]oante igitur,ficm dixit,ef t quando '."' J^ turo,aut in pmemo . verbi gratia, propinquum eft inftanti praefenti, liftio qft. fid

Liber Quaitus
1L fed non eft nifi pars tcmporis przteritlquodnoneltmecce quonia eft pars pmerm&rurun,i.propmquauiftami.v.g.dicere,ficut dixit quando vcnit Soc.& reipondef" pan loante, quando aduentus fuus fuentpropmquusinftantipixfend. Pndcmvero,&Anuquitusnonmcat.vt dixit,auado rcmotum ft ab inftanti prxknti , & f lint partes teporis pra;teriti. Deinde dicitiSubitoautemfi-nificataliquid eflein

199

Et omnjf trttnpnutatio natitra D ^ a * ,rff J J '*" . r

t tdeo ro

quo qeneratur , T conumpttuf qwdam dttnltmnt ipfan*

iernporemlenubili,!. inteporeval- ,,' ' ' .o , J de veloci^ta.q, ante nefcit^llud fie- fo caujacorruftion^Mm cauf*

/ .r ' o ^tnbw,mt tpjftm maxime ranttAtfutafait tridi ollimow, ^ fane dixerunt.MamfeJltim eft ^. ^odfer /^* eftyt

n,qm fubito haber in fe haee duo. gener<ttionK&t diximusfiipmus. Mutatioautem omnisnatu^ f ranfmutafio enimperfe eft aufe E raremotiuaeftjn temporeaux rensjenerAtionts^eroyW effe eft Km mniafiunt c rmm G o ^ p P ' peraccMau. Et quod famficat . r ft n * *=>/ / t r Quapropter8dal nq uidem i m - fapiendfsimL dicebant, Py, hocferf^eef^mamrnhd^ thagoreusautem Paroindodif ^ratur^a moueatur al^tto mo fimum , quiaobliuifcutur 5d in motttsjedpoteft alvpidconuCorru- hoc,dicens redius Manifeftu $1,0* fi non moneatur.O' hoc pro | itac? eft<^ cctfruprionis magis pne fumus afiteti dicer e corrtteritperfecaufa i,qpgeneratiois, ptionem fattam ex tempore . fed . ficut dictum eft 6dpriusremox * ./ a, .. rj riuumenimmutatioperfeeft, ^^or non eft tempted generationisautemAipfi^fTe J^fr V tranjmutano tffiu fmaccidens,Signumauterafuf fetm tempo, et /am tgttur narr* C fieiebeit,quiaHtquidemnihil, nimus tempw ejfef^ ^utdJitfC^ F niiimoueatur quodamodo ip^ fecundumquotmodos didtwr, <&* fum,6<: agat,corrumpitur aute, w fl ^ ^^> ^ ^0 ^^, etiamcum mhilmouet.&hac pwlowte vr ecce , & titbit*. diceremaximeconfueuimusa i.E.ommstranfmutatio, &c.i. tempore corr uptionem, fed nex aufal fubftannam cr5fmutari:uaf quehanc tempus tacit, fed acci. mutaWm enim it .fmutatur in fua dit in temporefieri^hancmu (Ubitauua. ommsigiturtrafmutatarionem. Quod igitur tempus no natuialiter aufert fubftandam ft,6d quid elt,et quot modis di tranfinutau ,in quacuq; fpecie fue- cjcuq >e cimusipfum nunc,<9<lquidipx rit traufinutatio, nifi in loco . D.d. merit uaf fum aliquado,^ nuper,& ia,& & in tempore generator, & coiruin J Jf j^ quondam,^ repente, didu eft, puur.&w.&quiaomnegcneratu, 1<K fi.ph. B
^ > r j &cor-t.co. 59.

Phyjficorum
& corruptum in tcmporc genera^ corruprio,cft q> gcneratkr, c[iria ell K cortumpitur,ideo qui confydera- in re ex caufacxtrinfeca fenflbrli. uitgencrarionc, & attribuit ipfam ideo femper attribuiturillicaufaJr tempon proprer hoc,quod fit in te- corrupno vero , qufa eft de efsentia porc,attnbuit cempus maxim^ fcie rei abfq -, eo,cp habet caufam extrin tije.crcdiditcnl ipfumefle caufam fecam fenfibiiem, ideo homines at fcientix, & caufam bonoru genera tribuunt ipfam tempori . Et , quia bilitim. & qui confyderauit ipfum eorruptumeftduob'modiSjtnodor Com** fm hoc,q? corrnptio fit in. eo, attri- qui corrumpitur ex alio, nextrinfe^ . . . r - maximasignoranti^u-. . - / co,&modo, - ' o j qui - corrumpitur ex boitiplum cut narrauitdc Pythagoricis . ifti quoniamcauia corrumpes in eo &abatd Si ttifmu cnimattribuuntciobliuione,&cor eftin feTnonficauit cp , .. . rupdonem. Et,cuminduxithas corruptio attnbuitur tepori, eft cor r DUat tpl , r ,. n-e r i ' c aliquo duas fentennas, rectincauit fenten- ruptum,quod corrupiturex fe promCcfictia dam de Pythagoricis, & dixit:& be pter latentiam fua? caufe,& dixu:& H uc dixerunt,i. qnVLtiaf mutatio at hoc proprie,&c.& dixit hoc,quia ra li.dignius tribuatur tempori aliquo modo ef1 tio chis eft propria quibufdam cor- * i,& ^>pin fcndalj iupabilibus:&ut initio fermonis aiuvtat djaniuseftj&propinquius j . f .t * ,.*. ., nmbua< eivt attribuat ei corrapno ,< genera- dixit expreue q? corruptio atmbmcotruptio rio,vt przdixit. D.induxit caufam tur tempori ftmpliciter. & ideo deft gfiatio. in hof,&dixit:trafmutatioenimp clarauit hie q? illud,quod fuit ~ acce ^Ljj fe,&c.i.&corrupdone attnbuiiph ptum fimpliciter, eft particulare.& 6117. c^ digni' g generationem attribui ideo qui mortuus eft gfarfio,noa di eirquia fequitur tranfmutationem, citur corrumpi ex tempore: & qui & tranfmutatio per fe aafert natu- mortuus eft ex fe, vita humana coram entis.qin trafinutatio alicums pleta,dicituro>eius corruptio eft ex extrahit i llud ab illo > cum quo eft, tempore. Et, quia tempus non eft & tranfmutatio non eft caufa eflc, tranfinutatro^Sc tranfmutado eft il & gene) ationis nifi per accides. EC- lud,cui attnbuitur per fe corrupdo^ ieenimnoneft cflentia^iter inali- tempori vero attribui turr quia (equo ente,nif] ex caufa gencmte, & quitur tranfmutationem-, Ideo deI agcte, qua: eft aut narura, aut aia, clarauit hoc,& dixit: fed author ilautintelleclus.efle autem fbrm^rci lius,&c.i.fcd iHud,quod agit corrugenerate ex tranfmutatione rei pr? ptionem rei. non eft tempus:fed te~ cedente, qua; dicitur generatio, eft pus fequitur agente corruptionem per accidens.quoniam ilia trafrnu- rei eflentialiter,& eft tranfmutatio: tatioinrei verirateaufertfbrmam quoriiam necefle eft vt tranfmutatrafmutati, qua? eft cotraria forma: no fit in tempore. Et,ciim declara generabili ertendaliter. Eftigitur uitiftade^empore,recitrcmemora caufa forma' generabili p accidens. tionem, & f ummam de hoc, quod &corruptx'perfe.D.d. Etquodfi- declaratur,& dixit :Ia igitur narragnificat hoc,&c.i, vt mihi videtur, uimusj&c.i.iam igitur naitauimus fignum eiuf, q> generatio non at efle tempus,id eft diflbluimus qu?triblitv;r ;empori^ & atuibuiwrei ftioues accidcntes in eiuseflc,& de-

clara-

Liber Qmrtus
clarauimus poftfubftafltumeius, nauimuslasdicliones.
quid cft.& quot habet modos. D.d. ^ fa mofo &mfws quid ntj&c.id eft deterttu A ~r Omttem Mutatiottem tffe in tempo manife(fa J

i oo
'
eft quo4 J l

Et,cumiam deterwnn<tuimtt& **trafmutaio.et omm motut

$** tepore.^elociw emm,et tar^

r.ojlendit. Cap. 8. ditts inuemutur in omm trafmutft is autem nobis fic deter tione, quanta hoc manifeftu eft in minacis,manifeftum eft omm trafoutatione. Et mtelliro, tempore q> omnem mutatione, ^ / '/ i /r ^ / -. ^ J mn,,fr, fVnrnnf or j r cuaico aliquid enevelociorts mo~ oioucii. nunn lt\r V/l4iJIv,U UWVC monpfiir ftAJ('>U^LUl nfCei* llx-VVl^ fI * I f J ' t "/^ feeftmoueriinteporcvelocius f^^ud^uodpr^acqttintlntral enim,6:tardiusfmomnemeft rwtationerem intentamcadedt mutationem.in omnibus enim Men/tonefe t in <eqaalt motu.^/erpi fic videtur.Dico autem veloci* gratia in tfaJlat.ione,Ht,duomotA B moueri,quod prius, dum tranf M0ueaturm circtmferentiacircu- E mutatur ab fubiedum fm ide Un> aut mojieafttrin fa fpatium, oCregularemmotum *r T* i .1 ***. v j i r etftmiuterwawmotwtts.Etpr* J mouetur. f,vtinlatione,fivtracp . n j fm circunferentiam mouetur, '?" eft precedent m tepore; aut vtraqj f m redam. fimiliter I*- nondiciturpojteritu,mjife auteeft&inalrjs. Atveropri* cunditm fitadiflantia alrinftati:et in tgeeft.priusen!,cVpofterius inftas eft termintttinter tepuspr* dicimusfm earn,qugad ipfum tentu,ettepusfuturttm. etideoin nunc eft diftantiam. ipfum aiit ^ n m ^ore.pnttf emmet ^ nunc terminus practenti, cxfux JA -J --lr ' > ^ ',, j -- ipfum r nuc - \nnt iluta a tun. eft.quare,qm m JIteriws . etia ' . a m tempore. *. a. tempore,^ prius^pofteri? in emm>m I tnfans eJf>m eo $** tepore erut.in quo.n. eft ipfum ftatiaab infafa Et intentio em, C nunc, Sdipfius nunc diftantia* qiiodeprius mteporepr^terito^ft F Econtrario autem dicitur pri cotrana intetioni ew, quod eft in fldfm praeteritum tempus,etfu tepore futuro m tepore enimprtte turumanprstentoenim prius ntofnw etf tll^quoJeftremodicim5', quodlogiuseltabipfo ab / instati* rt- et Posterttu ct // j A ~ i tins nunc,poftenusaute,quodprox .' / ._ illud* ' pi us eft.in futuro aut priusqui ^ode!tprpmquiHsei.it~eporeu^ de,q3propinquiuseft,pofteri9 ro futuro pruts e illud^uode propt aute, q uod longi us eft. Quare, quius ei,et poficriHS remotius. Ef, qm prius in tempore eft: omne ft prim e'i tepore:et prius (eqttitur autem motum fequitur ipfum Ofm m$tu: mamfeCtH e q> ots traf-

A1IV/U.VIUI + V t All ICIVIV/*!*.*!.!, V H AV

to

corum
IS Cum declarator q> temp* eft nu- illad,quod ante pcrtrafit circal urn, K nfi Ilj merus motus,& q? inftas eft termi- aut lineam re&am,illud dicitur ve- rcfo r vc oc mis inter tern pus praeteritum,& fu- locius.Et,cum pofui t g> velocius eft ^ * * i * i * ,f i TI turum,vult declarare q? omnis traf prasacquires dixit: Etprazacquirens mutatio eft'in tempore,& q> impof eft prccedens. & hoc manifeftu eft uet'in refibile eft vt aliqua transm utatio fit per fe. Et, cu conclufi t ex his dua- #o. ,p hoc non in tempore,v. g. jn inftanri , & bus prapofitionibos q? omne tranfdixit:Et.cum um determinauim9, mutatii,aut eft prius, aut pofterius, &c.i.& , cum iam determinauimus pofuit e.tia q? omne piius , & pofte- phyfi. cc. fubftanriam temporis hoc modo, rius eft in tpe.& ad declarandii hoc jnamteftu eft ex hoc,<j> omnis traf- expofuit h^c noTa prius,& pofteri9, mutatio,& omnis mows eft in tern & dixit:dicitur enim pofteri',-&c.i. pore , & <3p impprtibile eft vt mows & prius , & pofterius in mow definatininftanriindiuifibili. Etvide niunt* per tps.pofterius enim duoru tur ipfum intendere per mow,mo- motoru eft remotius ab inftati , ex H tti translations proprie,& per trap quo incoepitmows, & pri' eoru eft mutatione omnes modos motuu: propinqui9.Et,cum pofuit q? in d e&hoceritadconhimandum. Et, finitione prioris,& pofterioris accifi mtedebat per motnm ijlud,quod pitur mfts,incoepir definire inftas, intedebat per tranfinutatione, tune ad declarandum ex hoc q> piius , & vteietur nominibus fynonimis . q<f pofterius flint in tepore,& dixit : & tDifpli- tdifpljcetexpofitoribus. Et,cupo inftas eft termiiius,&c.i. differentia eet 5*po ^ fuit,qrf illud,quod vult declarare in cois,ficut pfidtus , qui eft terminus ytTnoib9 ^oc lco>eft quod omnis tralmuta- cois inter duas lineas.ergo manifefynoai- - tio,& omnis mows eft in tempore, ftii eft q inftas eft T t^e, f m q> finis rnj$,lde.i. mccepit declarare hoc,& dixit: velo eft in finito,& terminus in termina fhy. (6, i, cjus enim)& urdi',&c.i. manifeftu to.& hoc intedebat,cu dixit:& ideo fit enim per fe q> omnis tranfmuta inftas eft etia in tepore. Et fyllogif^ cu,? $ tcr~ jio, 5c omnis mot' difponitur in re- mus coponi wr fic.Inftas eft termi: min. idfi ipeclu alterius motus, aut per velo- nus duoru teporum, & oTs termin* ^uPra c** itatem,aut per tarditatem . Et,cu eft in re,cuius eft terminus: ergo in * pofint hanc propofltionem,inc?pit ftas eft in re , cums eft terminus: Et ** ' xponere nome, quod figmficat ve res,cuius eft termin',eft tepus:ergo Joci tatem,Sc dixit : Et intelligo,&c, inftas eft in tepore, f m qj termin' j.&quod dicifefle velocius altero eft in termmato.Et,cudeclaiauitqj duorum motoiu eft illu'd,quod pre in ftas eft in tcpoie , & iam declara9cquiritrem,adquammoueturin uitq?pofceri9 eft remotius abinfta dimefione 5quali,& vno modo mo ti,& prms eft propinquus,dixit:pn9 $us.& hoc intendebatjcum rtixit:in enim,& pofterius,&c.i.&c.cu fit demotu jequali,i,in foecie . quoniam claratum q? pofteri9 eft illud, quod non djcuur q? illud,quod mouetur eft remotius ab inftanti,& prius eft jn cjrculo,eft vejoci9 illo, quod mo pror>inquius,& inftas eft in tempoHIud,q3 -Uewjrin tefto, D-Tduxit exemplu, te, fequitur ex hoc,q? piius, & pofte moueif in & .dixit,v.g.in tranflauone , &c.i.5c rius Amt in tempore. quonia illud, in quo

Liber Quartus

101

inquocftiniUs,eftillud,inquoeft mse.rci generate in aAu. exiftimaillud,quod figiiificat hoc,quod dici tur enihi q? hoc eft aliquod indiuifi mus,Lremotius ab inftanti,fiepro- bile,fumus enim inter duo, aut con pinquius ei:&, quiaiamdeclarauit cedere hanc demonftrationem efle eg iiiftas eft in tern pore: ergo remo- vniuerfkle, & dicere fenfum peccatius ctiam , & propinquius fiintm re in iftis rebus, & < non comprehe tempore. fed ifta flint panes tempo dittempus propter velocitatem earum, & inftans eft termin9 iftorum ru:aut ifte fermo erit particulaiiSjH temporum. Et, cu defcripfit q? pri9 qm n5 eft verus,nifi de quibufHam eft illud,qd eft propinquius inftan- trafmutationibus , in quibus inueti,& pofterius illud,quod eft remo- nit velocius,& tardius.Etad hoc di- Solutio. riuSjSc hoc non eft verii, nifi in prio cem9 q? trafmutatio dicic'^quiuoce ri,& pofteriori in futuro,inco:pit de de tranmiutatione,qua: ef I per Ie,& clarare duos modes prioris,& pofte de tranimutatione,quz non ell per Finis rei ii elt de na noris in rempore future, & praeteri- fe,fed eft finis trafinutationis . finis rei. ide. 6. to,&dixirEtintentio eius,quod eft enim rei non eft de natura rei. t &> E prius in tempore, &c. & fermo eius quia trafmutationes,qus funt non phyfi 5 1. eft manifeftus.dicimus enim q? Pla in tepore, funt fines tranimutatio- t Trafinu to prior eft Alexan . quia eft remo- nis:& non funt trafmntationes nifi tatioes fti tiorab hoc inftanti,& dicimuscp Squiuoce: ergoinomni tranfmuta trafhiutaAlexa.eftpoftenor, quia eft propin tionc vera inuemtur velocius, & tar tioes, nil! quior huicinfMn, & econtrano eft dius. Et omne,in quo inuenitur ve- quiuocc. de tempore futuro.dicimus enim eg loci',& tardius,inuenitur in eo pri' idem. 6. aiccnuo folis in craftmo eft prior & pof tcn9:& omne, in quo inuenitf phyli. j i . fuo eflein men die: qm afcenfus ei9 prius,& pofteri9,eft in tpe: ergo ols eftpropinquior huic inftanri qef- tranfmutauo eft in tye : fiue finis fe eius in meridie: & efle eius eft rc- tranfmucationis fuerit de genere il morius;qnia eft remoti9 ab hoc in- liusjfiue de aho genere. & hoc decla IrantL ergo pnus luc eft cotraiium rabitur bene in Sexto. priori illic,& poften9 pofteriori. Et> Quxdam adducitntar dubttat fanes circa cum declarauit hoc, induxit coclu- ij>/um T emfttf, ct eariijolutiones. Ca, 9. fioncmex iftispiopofitioiiibus,& lgnumaute confyderax dixit: t,/i prius e/t in tempore,&c. tione eit 6d quo tandem i.&,cum mamfeftum eft ex hoc,q<f fe habet tps ad aiam. EC 9 dicim g? in 01 traimutatione inue- propter quid in olbus videt efm'prius,& pofterius: & pnus,& po max ften* f unt in tye: ergo manifelturn ie tempus,& in terra , d(. in 9 ri^ in cceloAn,quiaipli mo eft q> omnis tranfmutatio,& omnis fa.Lloc* -. morns funtin rempore. Etquarntf tus pafsio quaedam eftjVelhabi at, & mo DicteUio. _ n /ii * i tus. vt d, Dubium. quo poteit eite hoc. nosemm vide- tus,cum numerusquide tepus Alcx.Tps, lllumina- mus tranfmutationes quafda, qux fit:hfcaiit mobiliaoia: inloco & mot'J 11 titiuai- fiunt non in tempore, vtillumma- enim oza funt : t-^tempus autc, mul funt fin poten " totius orizomis a (ble , & totius & accurn. tiam, iionmsacaucicla,&licucracliofor1.70. actum. Phy.cii co.Auer. CC Et

Phyficoram
ft qtttr'ndum eft quomodo di -""' temperif eft apitd atuma. 'L j *A ~ ft quare nomtnet tucunt qmd te-^ fat eft m qw>hbet,mterra, CT m fttart^ ttt caslo. Dtcamtts igttitr quod tempos eft accidens mottu, tyfirma eins, cwn Jit numerm iUtm: {ytfta omtua tnnata fitnt motieri:omnt(tenimfitntinloco:et tempus, et motns inpotenti* cum 1 lms,(!qin numerus eft accidens-rtumcrati:&,cum tempus. eft numcrus rerum mobmum,& numerus muem-tur \n numerato: & ifta omnia, fhheet terra,coelum, & mare nacutaliter habet moueri: needle eft Tt tempusnuenararnes. * * " * " " * ~ " cSedfcien ~ dumeftcbnoneodem ordinemue ii

coelo^, & inuenitur in alijs mods f<y feperifin cundo,piopterhoc, q? inuenitur in ccelo:& inuenitur etiam in quicfce te,propter hoc, ^> inuemYin moto. . D.d.funt.n.oTainloco,i.&caufain o, qttffd ejt M actu. hoc,q7 ifta,in quibus inuenitur tem cundario, H perfcrutatur hie in tempore de pus, inuatafiint moueri, eft efleeo- * 1J duobus. Quorum vnurn eft, quo- rum in loco.omne.n.quod eft in lo P5. **?., j elt /i difpofmo JT* / tcmpons ^ in elr co,mnatum ^quia elt n cor* 9* menu mono e mouen, jn g.^ ^ fe,(cilicet fi habet efle extra anima, pus. D.d.& tempus,& motqs, &c.i. iuenit' in 6 1 ficut eft in anima,ita, quod, fi ani- & quod eft ex iins rebus motum in a ^? ^ ma non eflet,eflet temp9: aut,fi ani potenda,& eft illud, quod eft quiema non efletinon efler tempus, niff fcens, tempus inuenitur in eo in po in potentia:quemadmodum nume tentia: & quod eft motum in aftui file s. c6. rus non eft,nifi anima fit, nifi in po jempus inuenitur in eo in aftu. "8- Vide
1 ^^^r^r"'^ "^" Vtrum non quomodoeftdifpofiao,&c. Ouae. . autem,cum jfitS?,,?* ' ftioautemfecun^aeft,quarewm- amma,erjttempus,_annon,dur pus inuenitur in quolibet, fiue quie bitauencaliquis.Cu.n.impofei fcente, fiue moto. Nos enim com- bile fit numeraturu efle,impoO zim cou &in prehendimus tempus in terra, & ir fibileeftnumerabile aliquodef I mari,& in coelo, ncut dixit & tepii fe.quareeft manifeftum q> necp eft accidens motui:vnde necefle eft numerus eft.numerus.n.eftaut M vt non inueniatur nifi in mobilib'. numeratum,autipfumnumera An tpaf &hocintedebat,cumdixit:Etqua- bile. Si autem nihilaliud aptu neaf*' re homines dicunt. Etintendebatg natura eft qp anima numerare, terram quiefcens,& per coclum mo & animx intelle<flus,impofsibi vide c6c. tum.& quail dicat, ^ quare homi- leeil tepus eflfe, cum non fit ani Zim. nes dicunt <|> tempus ita eft in quie ma. nifi hoc,quod aliquado exi fcete,ficut in moto. D. inccepit ibl uere fecundam qua:ftionem, & di- ftens tempus eft,vt,fi contingit xit : Dicamus igitur quod tempus tera ,^poftenusin motueft:te cft,i.& temp* exiftit in rerra>& mari,& ccelo, quia eft accidens motui, pusautem haecfunt, quauniw & forma eius, cum fit numerus it- numerabilia Aintt Et

Liber Quaitus
nifeftu eft ee nnmeras nS erit. nfictus.n.aut eft numeratum,aut aAio numeratis in numerato,i.illud, pec qcf numerat numeral. & hoc intendebat^vtmihi videtuiycudixit, aue illud,pet quod numerarur, i. autillud,per q5 numerat numerSs, &,cu manifeftfi eft q? nameians non eft numeratu,ergo eft acTao namerarij in numerate. & eft rrianifeftum q?, cum numerans non fuerit,aclio ci* no erit.D.d. Et^cfi nihil innatu fit^ &c.i.&, cum fitdeclaratum cps cum numerans non fueiit,no erit nume tus; & eft impoffibile aliquid aliud numerate pr?ter animam.& de ani ma mtclled:us:manifeftum eft q?,fi anima non fuent,non erit numer*: &,cum numerus non foerit, no erit LI a tEffe nute*pus,t Et,quiaeflenumerimaia meral in no eft omnibus jnodis efle in aia: * aia no eft qrn,fi ita efle^efletficlu, & falfumr 9 Yt Cnimera,& Hircoceru : fed eile dis, fed in eius extra mente eftin potenapro- aia eft in J Ji Cum diflbluit fecundaffl qu- pter fubietlum proprifi, & efle eius tia aiaru i fKonem,reucr(us eft ad primani, & in aia eft in aftu, f. qia aia egerit il- potenu a. dixit: Et qua;ritur etiam vtrum (it lam aiftioiie in fubieclo prxparato * Ex hoc <ip poflibile, &c,i. & cjuaerif'de tempo- ad recipieiidu illam alionc,qu^ df fiimic"ens in re vtrum inueniatur extra animS, numer ,dixit,nifi ex illo fit,&c.i.&: oe aia, cut ni ficut ef I f anima.& fie erit , licet no cum non fuerit anima, non erit te- Jail corrhG comprehedatur ab anima,/! pofiie- pus.nifi aliquis dicat q? erit,& fi ani rimusanimam deficere, ficutent,fi ma non fuerir*ex illo q?, cum fuerit detire, 6 apprehendatur ab anima.& ifta eft inadtu, tempus eritm potentiai& figmcntii difpofitio entium naturalium . aut hoc eft propter fuu fubiedum proeft impoffibiJe vt fit 7 a&u,nifi ani- prium,Lmotu. Et hoc intedebac, Difpfi en- ma fit. D.incoepit declarare hoc,5c cum diat, v.g qm pofeeft vt mo^ tiu natu- ({ixitrDicamus jfjituroscum nurne fit abfque eo, .cj> anima {it,t motus ttliu e ea * c fecunhreei i- rans non ruent, ergo numerarcno f erit, & fi anima non erit. & ab afa no erit,i.&,cum res numerans, qua: eft dum quod prius & pofleri9 funt in coprehcn^ anima, non fuerit, tune numerate, eo numerata in potentia,cit temp* r1^ g i quod eft ad:io rei numeranns, non in porencia:& fm q? funt numerata erit. D.d. manifeftumeft igiturq? in atu eft tempus in aftu. tempus numcr9,&c.i.& cum numcrare, qcf igitur in aSu no ent,nifi anima fit: eft adio numeraus, non fueiir,ma- in potenria vero erit,licet aia no fit. CC ij D.d, A Etqtt4ritr ettdm , "Vtrttm eft pofibtle quod tentpHt Jit i licet ani tna nonjtt,attt eft impoJSibtle.DtcMnus igftttr attodj cunt ttttmeras nen fuerit Burnerare nan erit.ergp ttmnifeftu eft epiod numerus etia non erit.nunterfff. n*efi autnumeratum,<tut illud,per quod numeral ur, Ett cum nihtl innatumjit numerare prater anirnctm, Cfde anima inteuefau , intppflibile eft "V/ tempus Jttt cum anima nonfue B nc.m[ifuent ex illo, quod, citfiient,mt tempus, y,g.quomampoffoile ejt^t motus fit abfijue eo, yuodjtt anim<t:fy quodpnus>&, poftenus font in motu: {y^ued, tempus eft h*c duo,fe cudttm epi W fu

Phyficorum
D.d.& <j> prius,& pofterius funt in eft, fie 6t motuum fimul termix K motu, i.& no poteft aliquis diccre natorum idem tempus eft, fed aia fir. tps g? tempus eft, & fi anima non enr, hj c quidem velox fortafsis,ali *ol pore- nifi quia moms eft,& fi aia no fue- veronon. &hic quidem latio, nt.&fimihterfunt in co pruis,&po ali<,autem aiteratio . tempus ta men idem eft, fi quidem &rmx merus aequalis fltSC alteration hoc,q> fit in adlu,anima,f.fniq, eft ms>& kliois^ fimulfint.Atq* priusT&poften'numerata. Etqua propter hoc motus quidem al. fi per hoc,quod dixit, & tempus ell ", i feorfum funt, tempus au hzcduo,fm q?funt numerata: in- temvbiqj eftidem,quia<Xnux nuitq? temp'diminuiturabeo cr merusVnus,&idem vbiqseft, efleperfedoextraanimamhoc, q> quieftacqualium,6dfimul. numeratui ab aia tantu. fm iitur t quxrendum efi ettam de te hunc modum dicitur tempus Rabe fgfe ^ rMUM motm efl mme, L t Latetia reefle extra aiam umile perfccto, ' ^ j re tpis e, <ja &fi non fit perfeaum. Enftaperrtu.Dtcamtififitur^uodJifuent elt ens di minucu I fcrutatio de tempore magis eii Phi numericcmujlibet motwf, et omfe. confife lofophica,g Naturalis. fed induxit ne} quodgenerAtiir, fempcr eft in de. niotu. ipfam in hoc loco, qa e caula in ip- tempore & (imiliter quod MP},ph.c.if. fum t latere,Cqaeitdiiliiuucu I fe. . ^_. / / . . -i-v i - i- ar mtntAtwr ,& qw>d alter At ur.ty Uubitauent aute ahquis oc . ' * _ . . . Hod frans erf qualis motus numerustempus i f ^- Secu4nm igitw fit.An qualifcuijj.etenim gene^ ^odtempt* est numeric moots, ratur in teoipore., dCcorrumpix fecundum hoc f/7 numerut ~\niuftur,8d augmetatur, & alteratur caitiff mottMm.& ideo eft numc in tempore, dC fertur, Q^aten' mmotus continmfimpliatcr , id igitmot9eft,eatenuseftvniut enmtmerm cuMihet motus con cui uiqj motus numer9. quapro ~ / ro r i n. tinutjio MICUMS motus; M pter ipii9 motus iimphciter eft r . L numerus , , numeruscontinui,fedno cuiuf Je*MpofiMe^tnwcmotuatnr dam,fed eft nuc motum eiTe, & MUjiud,^ cu eo mouettur alntd. aliud, quorum vtriufq? motus tempus ergo eft namerus ^tnufy eritnumerus. Alterum igitur motus.Ergp eft hie aliudtempus? tempuserit^fimulduoaequa ertmt^iturdao tempera tnfimni lia tempora eruntfAn non.om. A(,^iu? nicamtu iritttr l wodnt ne nanqj tempus vnum nmiljx // ^ , &? r i n. r &r "* it*- (JHontam e t idem temput ttr,dC fimul eft, fpecieautem d , I / - ; / * quaenonfimul.fi.n.finthiquix ^^tter.et m^nul, in format dem canes,illi vero equi, vtriqs ro non eft 'tfmid- ^tonMmt/thuautem feptem , idem numerus beremus nnmcrum canttm,w nit mcrum

Liber Quartus
A meru eqnoru, et nunterus ytriufa tjjetfeptenanus, tune numerus ef Jet ide. etjimiltter tern fits duoru motuum cotxifientium eft tde.fed forte alter erit "Velojff^ alter tar dut:W forte alter ent motus traf latiomt, et alter ent motus altera tionif. tempus "Vero eorum eft idef cum numerus motus alterationw, CT' numerus motus tranflationif font ttcjuales ,et inJtmul.Et tamen caufee motus font diuerfa,tempus B uero eft tn amniloco idem^uia nu merits rerum <equalium,qu*/unt tnjimul, eft idem tnomntloco.
1

103

3 *

Er,cum dcclarauit de fubftantia temporis,q> eft numerus motus f m pri',& poftcn'jqu^rit hie quis motus eft ifte, Hcuius numerus eft te~ pus,f vtrum eft numerus cuiuflibet motus,aut alicuius.&, fi eft numerus cuiuflibet motus,vtru attribuaif eis code modo, aut principal! ter>& fecundano. Etdixit:Etquxredum eft,&c.i.& ifta queftio accidit,ucur diximus. qm,fi pofiierim' q? eft nu mcrus alicui'motus,fequitur vt no numeret ahos motus. &,fi pofuerimus q? eft numerus cuiuflibet motus , fequitur vr tempus maltiplicef per muhiplicationem motuii. Et, cum narrauit q> in ifta qirxftione eftdifficultasrdixit: Dicam'igitur in hoc,q? eft numer9, Scc.i. q? eft nu merus cuiuflibet motus, quia omnis motus eft in tempore: & eft in tempore, quia tempus numerat ipfum:& fine mot9 fueritgnatio, aut corruptio, aut augmentatio,aut alieratio,aut uanflatio, tepus nume-

ratipfiim,quia eft in tempore. D 5ed debes fcireq? tepus, licet fit nu merus cuiuflibet motus, tamen no DocumZcodem modoyfed fm priusr& pofte JJJJ"',. T S ~ n 9 I ' Iicct nus. qm eft numer' alioru motuu- fjtP nycrus prftertranflatione, quia eft nume- mot' curus traflationis.qrn,u translario no iuflibet, n eflet, non efler tempus * fi. alterauo UJ^1^ non eflet^ieq; augmenratfoyneque f m prjUSj generatk>,neq; corrnptio. &,fi eflet & poftenaslatio tm,eflet temp'.&yfii de mo rius.c6fifc dis traflationis non eflet tranfTatio "^co-l^Q circularis,no eflet tepus:& de circti lari vefocioriscirculariois, f^diurni motus.tempus igitur,& fi no eft im merus cuiufli bet motus,tameattri- E buiifc-is principaliter,& fecundario, Et, cum narrauitq? tempus eft nu Prlaexp8. merus cuiuflibet motus hoc rnodo^ d.Secundum igitur q? tempus,&c.i. fm igirur q> tempus fequitur motum,& accidit ei q? eft numerus cuiuflibet motus. &,quia fequitur mo turnfimpliciter,qtiicuq;fit,necefle eft vt fit numerus motus continui fimpliciter, non numerus alicnius mot9, fed cuiuflibet motus c5rinuiT quia eft continuum, fm hoc igitur exponendus eft ifte focus. Etinqui Secunda bufclam fcripturisinuemf, fm hoc expo, igitur q? tempus eft motus, fecuh- F dum hoc erit numerus vniusmotuum.eft igitur proprer hoc numerus motus continui fimpliciter, no numerus alicuius motus. Etintendebat f m hax verba.qin,fm q? tern pus aceidit motui, & mot9 eft prior naturaliter, necefle eft vt fit numerus vmus motus primo,& eflentiali ter:& eft motus, qui accipitur in dc finitione temporis. D.d.Eft igitur propter hoc numerus motus, i.corporiscocleftis. D.d. non numerus alicuius nunas,i. cuiuflibet mot'.& C C iij fecun-

licorum
<J fm hanc expontionem intendebat motus, ] fequitur vt multiplicetur K q? fm hoc,q? in definitione tempo- pet multiplicauonem motuu: ficut tis accipitur motus, fequitur vnum eft difpofitio in albedine, St alijs acmotum, & eft numerus illius, pri- cidermbus, qua: multiplicantur per mo,&efsedalitet:&, fm q? mefurat multiplicationem fiibiefti. Si au- ; omnes motus, eft numerus cuiqfji- tern pofuerimus q? difpofitio cms betmot9. D-d, fedeft pcrfibiie, &c. cum motu vno eft difpofitio fequS i.fed, fi pofuerimus ipfiim efle nu- tis, in cuius definitione accipitur ilinerum cuittflibet motus, cu fuerit lud, ad quod fequitur, &: cum alijs immerus alicuius motus demon- motibus,ficut difpofitio numericu ftrari,& ID ilia hora mouetur aliud numeiato,diflbluetur queftio. & ig Com. 9 . motu aequali ei, tune tepiis erit uu- declarauirrms prius qj non percipimerus vtriufque illorum motuum: mus tempus, qn peicipimus motu, & fie multiplicabtf per multiplica- per que fentimus nos efle in tranftionem eorum: & fie eflent duo te- mutatione cotmua, Sc eft mot* cir[ porainfimul. quod eft impoflibilc. cularis.Tepusigturfequiturhunc ^ . r .. D. incoepit diflbluere hanc quae- motu:& ifte mot9 accipit'in defini- J^'^if ftionem,&d. Dicamus igitur q no tione ei9:& ipfum mcfiuat illu, no culare di^ eft rta,&c.i^& hoc non fequitur.qih f m q? numer9 mefurat numeratii, umum:& poffibile eft vt idem temp9 fit c<jua fed f m q> mefurat aliquid,qcf e for- *** "}?]* liter duorum motuum infiniul di- ma m re: alios vero mot* mefurat, gj^"^/ uerfbrumabfq;eo,q?tempusmul- fmq?numer'mefuratnumeratu,f! eius:&ip tiplicetur per mulriplicatione mo- q? numeratii n6 accipif in definitio ffi mefujtuum,&nonfequitnineceflario vt nenueri.Perhocigit'difloluic'qu? rat> P*" m duo motus habeant duo tempora ftioThemiftij,&aTioru.5chocma*e^rr^ neccflano. tempus.n. frnqjeftnu- nifeftueexfermoeei'.&p. hocpot nueratu, jners motuum, non mulnplicabi- demof traie ex hoc,q> tps e cotinuu fed fm & lic m tur per tnuldpbcatione motuum, cotinuitatemot9> ex hoc, q> r tps eft * ^ ^ i ii ^ ^ o 9 Vk j furat.qo numerus no mumpiicabitur per teciprocu reciprocatioe mot . D-d. ^foiz ;rc multiphcationem numeraiorum. fed forte alter erit velox, &c. i. fed Sed opp [ v.g.quinariuSjper q uem aumeran- fin-re erit alter velox, & alter tard9, M tur quinq; canes, &quinq;equi,& &nhabebut tps equale, licet fit ide fituvrfetirc alia genera,quoniam eft idem, D.d.&forteairererit,&c.&!nuitq> Q. . * t non i * i* -*. , /- f com. i j 5. ergo fequitur vt tempus mulnphtc no r lolu mefiirat mot , q. wnt mil- Vide on tur per muluplicaaoue motuum. muleuifHefpeciei,fedeta.funtfpe- tfti. zim. Se-d,fipofuenmus<j> difpofitio te- ru diuerfa.ru.D.d.tps veio eoiu,&c. poris cum omm motu fit tahs, f.fi- i. & difpofitio in tepore duoru mot cut difpofitio numeri cum numcra tuurn diuerfbrum in fpecie in hoc, to, fequitur vt temp9 non fit ens na q? tempus eoru ef I idem, & e<|uale, turale,neq, mobile, fed imaginabi- ii ' motus fuerint "~ <q-uales,aut diaerle.res.n.qux fiintin mente,non ac- fum fm maais, & minus, fi motus cipitur motus in definitione earii. fucnnt di '.icrfi fecundum magis, 5c Etjfipofuerimusetianit [q? tepus minus,-eft difpofitio in motibus, accipitui in deiiiutione cuiufubet qui Cunt vuius generis. Quo-

Liber Quartus
Quoniam autem eft latio 8t huius circularis, numeratur au tern vnumquodqj vno quoda cognato,vnitates vnitate, equi vero equo,fic 6C tempus tempo re uod mfi lit0 S8p.te.il ^ 1? j ' (menfuratur autem,iicutdiximus,otemp* motu^motustempore. hoc autem eft, quia a determinato motu tempore menfuratur dC ipfius motus quantitas}&: temx poris.) fi igitur pnmum menfu raomnium cognatorum eftcir cumlatio,regulariSmefuramax ., quianumerushuius Vide con. ximeent, ... } ^ n. ^ altex , notifsimuseft.Neqjigitur rao,neq3 augmentato, neque generatio resulares funt, latio uo^enacio & _ ^^ & . i ft iimt re- autem eft.Qtiapropter oC vide > gularcs,U tur tempus elte fphaere motus,

104

furam[y nihil aliud yidetur eflfe 3 quod menfuratur,qp multg me> fur&totuim Et h<sc, quit eft tranjlatio , ex atta eft motus circularis f au^rem numeratur Per t

, per e<juttm,Jtmiliter tewpus necef fieft'Vt menfarctur per (tlt^wdte pus terminatHm.fedtempHs, ftcuC (hximtti,men/i4raturPerinotH, et MotiuPerte-pus.atiowdtepHrKiol . * melurat ~-r ~tus termmati . J _ _ quatitate /. > ., c* perpnmav menfttra menfurentur / / oia,qit jut ^musgenertt, digniM motm^tjitmefiirans, eft motus quia hoc menfurantur alii mOx ^^ ^ualif. attontam name tuS)& tempus hoc motu. Pro, rMlfl ^ efi nonormimero J tlismof pter hoc autem oC quod confue ,J rt turn eft dici accidie, didic enim "?"** <dterMmunat eft circulum efle humanas res , & ^uattt^^ motm angmeti , ^ aliorum motum habentium na motn* generations, tr<tfl<itio ~Vero turalem , &C generationc, di cor^ alt^ita e<e^uahs. Et ideo exi/itnit ruptionem.hoc autem eft, quia tur quod tefus eft motus ff>h<er<e, haecomnia tempore drjudican ueniafer tftum motn mforatar tur,& accipiunt finem, & priiv ~ ' ripium.acli fecund umquanda * i > / i /* - / r , j i mos eIt dieere ctuod (tilvofitioes penodum iu.etenim tempus ip J ynui*nyj>vjnw ho mmm rrmt fum elle videtur circul? quida. * J^tndum ctrcuhoc autem rurfus \ idetur,quis /w."V/ cum homines dicut rotam Iiuiufmodilationis mefuraeft. mfortuwj, &fimiliter alia, t[H* 6C menfuramr ipfum ab huiuf- habent motum numrtlem, CTge modi t _Qijare dicere rerum eas, nerationem^ corrupttonem. W ciuapfiiir ffff ctrculittn ?fkc\\cs foedtcftur,qiuAommaexpertme vjuctimijtjivLji^ujuuijtiLuii,t^ retemponselie quedamcirca^ ^ * _ ^ talqaod lum.hocauteef^quiamcfurat *"** f"temfiK,cr meode-

ckcutattoac^prjtat-fcaunme

Jnntnt9^wctfiitntt^Jie^et
C C iu;

ciu-

Phyficorum
G cttrrentia per aliquant rotam.ip- fld poteft hoc tcpus detcrminari, & K (urn. n. tetms extftimatur effe ctr- "-^ temp',ficut diximus, mefuraf njurat motumtquod eft ta nanun per motu, cum iam dixim* lef et quia ipjum menfuratur etia g? tepus menfiiratur per moifi,licct per motum,qui eft talit.Dtcere igt lit mefuratio accidetalis, & q> mot' ' -,'J.J _. o 7 rialiter, qm per tepus motus termi- ^ ttone,currutfupercirctdum, eft dt naripoKfc menfurariquaritasmo cere quod tempus eft circttltu. er tus,& quanritas tepons, fper tepus intentio eitu eft , quoniam tcmpttt iftus motusprimi mefuratur quSt tnenfitrat motum circularem, &* tuum "tas to"us cporis,& quanritas mo HI.H|. ~ L'l I' J fi. -Et,cuindeclarauit^illudte H 1Ham menfurans menfuratt pr* ter hoc,quodtotum eftptures men (ur4 "Vna. * " ?35 Cum declarauitq? temp'numcrat quemlibet motum, incoepit declarare temp' primum efle ex hoc, q> motus erf prinusy& dixit:Et ha:c quia eft tranflatio,&c.i. &,quia h?c eft uanflario, in qua inuenitur traf lario circularis,qua: eft prior c?tens . Jd moahus, & tempus fequitur iflam numcraV eriam,&vnaquzq;rerumnumera j> aliqnid turperaliquodfujefpeciei,v.g.qm lax ipei. vnitatesinnumeronumeratur per ., _ vnitatem,&equi numerantur per ! 19^Sc\ o. vnum equum, necefle eft vt temp9 Mct.t.c. 4 etiam numeretur per aliquod tempus notum, & terminatum naturaliter. Et d. in prjecedenu q? hie eft motus tranl1ationis,& circularis. qm, cum fuerit pofitum q? tempus eft numerus cuiuflibet mot9, & fue rit pofi rum qj hie ei t prior mot' ca; tens motibus, fequitur vt tempus if tius mo tus fit pnus c^teris tempo ribus ,3c numerans ilia. Er,cum de clarauit qj necefle eft vt fi t hoc primum tepus, incoepit deciarare per deciarare per que motu,& d. &, cu L prima menfura,&c.i.Sc,cum manifeftum eft g> prima menfura, & indiuifibilh in aliquo genere, eillud, per qff menfiiraturoTa,queJunt in illo genere,dignius motuu,vt fuum indimfiU tepus fit primum tempus, eft mot' ' "? Ho circularis $qualis.& hoc eft ita, qa 8"t!^ ifte motus eft prior rhotuu, vt poft }.&t-t^ declarabimus:& eft prim9 naturali &.Phy. ter,& velociorergo primfi tepus eft *4& iftius motusrqm prima menfura ta ^le> liseft, flq>nondiuiditurinillogenere. D.induxitrationefiiperhoc, & d.quoniam numer9 iftius mot', &c.i.& prima mefuradebet efle no j^ rior.& fyllogifmus componitur fie. Numerus motus circularis eft notior:& noti9 in omni numerato eft prima menfura: ergo numerus mo tus circularis eft primus numcr'nu merorum omnium motim. Dcinde declarauit q> motus alteratiuus, & motus generationis, & corruptio nis fimt valde remori ab hoc, fp tcpus fit numerus eorum, quoniS tepus eft ?quale, v nde fequitur vt fequatur motu ec[Uale, non variabite in velodtate, & tarditate, & dixit:

EC

Liber Quartus
A Et motus alterationis, &c.Etfylnis fompom'tur fie. Numcrus oeterorum motuum eft numerus inotuu non atqualium: & tempus eft numerus xquaHs motus: ergo tempus non eft numerus aliorum motuum.&,cum no eft numerus aliorum eorum, dignius eft y t prius nu merus ems inueniatur exemplun\ iftorum momum.Deinde d. tran latio vcro aliqua eft aequalis. ideft motus autem translationis poffibi leeftvt fita:qualis.& ideo exiftimaturq> primum tepus eft numerus motus totius,fcilicetdiurni, fciB licetcjaifte motus eft motus tranflationis, & quia per illti menfurantur caeteri motus, & cqtera tcmpora . & hoc mamkftum eft de iftis motibus. ideo omnes conueniunt quod tempus menfliretur perillu. Dubiuni. E aliquis poteft qua:rere,quoniam nos videmus q? prima menfura in rebus menfurans eft duobus modis,aut menfura, qu^ dicitur vniuo ce cum meiifurans in illo genere, flut prmcipaliter, & fecundario. totum igitur tempus cum primo tepore menfiirante, cuiufmodi eft Solutio iftorum duorum modorum ? Dica C mus igitur qj, fi tempus fequerctur omnem motum, tune primum tepus cum alijs temporibus diceretur prmcipaliter, fiquoniam mefui'at: quemadmodum motus, quem fequitur, dicitur cum alijs motibus principaliter. fi autem rempus rotum fequitur motum corporis rotundi, tune primum tempus erit di chim cum alio tempore, quod mefurat, vniuoce: ficuteftdifpofitio in vnitate cum numeris:quod non eft ita de primo numerante cu alijs uumerantibus. fccundum hoc i"i-

io^

tureft intelligendusiftelocus.Et, D cum dedit demonftrationem fuper hocinduxitres farrtofas fecundum flium morem, & d,Et ideo mos eft <licere,&c.ideft,& hoc,quod homines dicunt q> rota infbicunij traiift-' uit fuper aliquem, quia percipiunc qj caufa infbrtunij eft motus circularis, aut fequens motum circularem,quod eft tempus. D.d. &fimi* liter alia, &c.i.quoruam omnia at' tribuuntur circulo,& tempon.D.d, &hoc dicitur,&c.i.& ilia, quae generantur ,'& corrumpuntur dicuutur reuolui,& reciprocari,quia omma tranfhiutata numerantur per tempus,& in eodem definunt,& in cipiunt.&, quia tempus exiftimatur efle circulus,ideo ilia, cnix numerancur per tempus, exiftimantur currere fuper circulum , f.quafi eAet circulus. D.d. & exiftimatur hoc, &c.i.&exiftimacur q? tempus eft circulus, quoniant mefuratmo tum,qui eft circularis,&quia menfuraturetiam per motum circularem. Et cumdeclarauichoc fecit fiimma de illo,& dicit: Dicere igitur, &c.i.cum igitur vulgus dicitq> res, qua: funrin gencrauone, currunt luper rotam,dicunt hoc, quia F *tranfrnutanturper tcmpus,&tem *a.l.terpus apud cos eft circulus. D.d.& in tentio eius eft,&c^. ideft^& tempus apud cos eft circulus, quia tempus menfura1: motum ckcularera, & mc-nfurarurper motum circulare, & menfura in quolibet non eft extra genus menfurati, fed toru men furatu eft plures menfurae. v.g. qin vnum non eft aliud a numero, fed numerus plures vnitates.&,cu men furans, & menfiiratnrn fumvnius generis: & menfurans tempos eft circulare:

Phyficorum
G circulate : ergo tempus eft circulaEt bene dicitur etiam,quodnu K re. & hoc exifti matur, &c. & quail howwum ty numerus carmerm aliquis qua:reret,quareicxifl:ima, ' mm e td>em cttm tur quod, cum tempus menfuraue r ' *terth nurne~ rit motum ciiculaie,& fucrit men- rusfuerit altj Attain. " dicitur iuratum etiam per motum circu- quod denarius numeric no eft ide, larem , quod erit ciiculans. & di- fccem resrunt ^^ ^ a xit: quiaexutimaturquodnieniu, , , '

CU L.

rans, & menfiiratum dcbcnt efle vmdwn trurngtlm *cjualium,vr vnius ^eneris. dmerforit laterum non font ide, It cet jit eadem fgura, qma ambo Dicitur autem re#e K q, nu fant man?tili. Dicitur emm allmerus quidem eft idem ouiii, 6d canuin , (i jqualisvterqj fit * denarius autem non idem,neq? =.. .._, decem eadem .ficutneqjtrian/ "crfam, qiiando differentia ems L guli rjdem, aeq uilaterus, QC qui fant diuerfa.'Ver.g. triangttlus, trium ingqualium laterum.,3C quomam tnanguli diuerji diffetamen figura eade eft,quia am/ runt in differentia eius, in fin
"
I'/*

TJ

J'"^

&

lercdiia. cui us non differ t.dna, fed non ,-rr i '* ctiticiri- UHWiutH; . unu/uarrt livtt cuiusdirTert4Vttriangulustna ra lU,, li atatt i- actrfultts i guli differentia differt (diuerfi *> l *1We *> V > ^n.trianguli funt)figurae autem VT i > V * fi taw,efttnangunon,fed in vna, &. eadem diuix /w,^ tnan^ttlta ille, cpu eft ta~ fione. figura.n.talis quidem cir Its, eft <etjnalium laterum, cr* i/culus eft,talis vero triangulus, l( ^lit eft talis, eft dtuerforum la-

huius autem talis quidem eft temm.cr tnanrtdM eft eadem fi , aeq uilaterus, talis vero qui tnu a j I jnequahum - ^ i tlaterum. nguraigi . o fura, en eadem. intentio in ' et non > , .,. n tur,^ hec: triagulus.n.eft: triax "ro.Et numerwetiam eft idt. gulus autem non idem eft. Et CTw dmerfatur in rebut natunumerus igitur idc.non.n. dif^ rahbusm differentia numeri.dect fertnumen differetia numerus ~\eronon font idem* diuerfantur horum. denariusautem no ide ,.ln reyus} fa ^w dtcnnturt eft.in quibusenim dicitur, difx ^omampofttnt tfen'umenu caJJ JJ ferunt:nccemm canes, iliave^ J . > i- j - ' num,zrnumerus equorum. lam roequi lunt.htdcttrpcrcquix f tfur i lr i
dem 6^' DI'O 5d de " s a us: cirx g comflciiimus jcrmonem de ca ipfum coniyderacioni fimt '""pore, tyderebtupcrfcrutan

propria dictum eft *

4* w ^}AC confiderMione. Complct

Liber Quartus

2.06

Scalarius

I J4

Complet capiralum, in quo diet dam<lecem canes. qucadmodum tur, <j> tempos non multiplicatur trianguUre non eft idem: qm ahus per multiplicationem motuum , & eft arqualium lateru,& alius dtuerdat caufam in hoc, & dixitc Etbe- fbrum laterum: licet coucniant in nedJeicur,&c. ideftj&benefuitxu'- hoc,quod funt cade m figura, quia ftum in fermone predicto , cp nu- am bo funt triangulus. Et, cii nar- E merus non multiplicatur per mul- rauit hoc -de vno i fpecie, & de vno trpltcatione.m numerator*! & cj> nii in gencre, dedit caufam in hoc, 8c merus if tarn oui urn .decem , & RU- dixit: Dicitur.n.aliquid efte Idem, merus iftorum canum decem eft &c.i.& triangiili, & fimilia no funt idcm,cum non different fm nume eadem in fpecie, quia diucrfantur cum ,curnfinta:<]ualia fecundum fecundum diftcrentias: & res, quas numerum. D-d. &dici tin <j> dena- funt eatdem in <pecie,non dmerfan rius jimnerus, &c?.i. denarius aute tur fm <itflerentias: & dtueifa fecollocatus fiib denario numerali cudum fpeciern fimt dtuerfa fecun ho eft idem, ifte.n.denarius eft de- dum diifermtias. D.d.v.g.mangil narius taliSjCdecem alicuius gene- lus, &c.i. quoniam triangutus diui ris, non decem fimpliciter . & ideo ditur in dittcrentias, in quibus tnayoft dixit: necj; decem res Hint e^- guli diuerfantur,fecundum cj> funt dem .adefta & ft accepiflemus 'vni- triangult.D.d.m figura autem,&c. G utrfaljasgenus ends, verbi gratia i. quoniam no diuexfantur ill hoc, F decem res . Et, cum narrauit diffe- quod funt figura triangularts, fed icntiam inter numerum itmplici- jtecundum huncrnodum collocanter,& numexum non fimpliciter in tur fiib eodegcnere, quod eft trian hoc, $> nttpnerus fimpliciter nou gulus. D.d.figura enim il!a,qu^ eft talis, &cet. ideft figura enim, quas pliciter multiplicabitur,dedit exem eft ex trtbus liueis iquahbus, diciplum de illo , qui eft non firnplici- cur Ifbpleuros, &, cum non fuerit tcr,& dicit : quemadmodum trian xqualis, dicitur diuerfbrum lateguli cqualiu-m laterum, &c.i.& dc- rum . & triangulus eft eadem figu<em,qua; f imt non fimpliciter,v.g. ra fecundum genus, & uon eft eadecem anima iano funt cademin dem fecundum fpeciem Et, cum : quoniam hxc dccc anima- pofuerit quod ilia, cj ux diuedanlunt dece ecjui, & quse- cur fccundum fpeciem 3 funt ilia,

Phyficorum
6 qua: different fecundum differentia.';, inccepitdeclararequodnufne rus no diuerfatur ex numeratis c(femialiter, cum non fint tanquam differenti? ipfius,& dixit: Et numc lus eft ctiam idem, &c. ideft & numerus eft idem fecfidum fpeciern , &non diuerfatnrperres numeratas, ficut numerus diuerfac' ex fuis differentijs, fcificet par, impar,& alijs difreremijs.Et fyllogifmus eoponitnr fie. Numerus non diuerfatur in fpecie per diflerentias fubfta tialesexnumeratisr&omne, quod" diuerfatur in fpecie, diuer&tarper H diffcientias fubftanriales : ergo nu jneiusnon diueifacur ex numeratis : fed tempus eft numerus rergo tempus 116 multiplicatur in fpecie pei muftiplicationem numerart. Sc hoc intendebat per hunc fermonc. Deinde dicitr denarius vero- noil eft idem, &c.ideft decem vero fimphciter, veibi gratia decem aiiima lia non funt idem in fpecie,quonia diuerfamur per difTcretias fubftantiales ex rebus, qua? fimt fub eis. verbi gratia quomam animalita* cfteadem, feddiuerfatui perlatrabile, & rationabile: quoniam if ix I flint differentia*fiibftantiales, aut tanquam difrerentiz. Deinde didt: lam igitur compleuimus, &c. ideftiamigitur declarauimus perfccte quid lit tempus in fiia natura, & declarauimus ilia, qviar confyderada funt apua confyderaaonem de tempo -

A R I S TOTELIS
DE PHYSICO AVDITV
L I B E R , QJTINTTS ,

S V M M AE 1 1 B R I .

A tex.i. vfq; ad n. loquitur de partibiB fiibiediuis motiis. A tcx. ii.vf<q;acf 4^.agi(ur de vniutc & pluralkatc mocus, fecundnmgeaus,8c fpeciem, &nunierum. A trx 4^.vfc], in finem,agrtnr cfe cchtrariecate niotuu,& quiete, & quo moms

admo(u>&quics ad^ukceopporut',

i/lingtutar motttfper Sea motuper AT dtra , zsr amotujecuttjum Parttm. Cap. I,

Vtatur autcm, q<f nutat,onwie, hoc .]uidem accides, vt cudicimusmii' ficu ambulare^m, cui accidie muficum efTe, hoc ius aliquidmutatur,finpft-dr mucari, vtqufcanqpdicuntfC' M cundum partes.fanatur.n.cor^ pus,ga oculus, aut thorax: hc autcm parces funttotiuscorpo ris. Eftautemaliquid,q3nccp fm accidens mouct,neq3 excp, quiaaliud quid eorum,qu; ipx fished ex eo, quia ipfum mouex tur primum : & hoc eft f m feip Aim mobile, fmalium autcm motum alterum eft, vt alterabi Ie,cValterationis fanabile,*& *a.lant. calefacftabile aiterum . Omnc

Liber Quintus

2.07

cumdfSorteseftfanus,licetnonfitD quiaeftinfirmusoculo.&hocin^debatcu d.Etalmd, quiagstius, tidtt ei,<fHi <ft mufictts^/t cwrrat. &c.i.&quodda df tranfmutari fim Et aUtd,<puapars cms trajmuta flicker, tn nou trafmucaturexeo, tttrdcetttrfimpltctter ipwtraC- nifivnapaKtm.Etifle modus re^^mt. duatur ad ilium, qui eft per accns,?1"011 &Cftquafimediummteri11ud,qcl cwutttm difftjttunem far* par- cft per acades, & illud q<! eft per fe. tttun . dinmtis. n.Socr4ttm f<UM- pars.n.pot mouen per le, qn diftin Pats p6t offibilelmu n,aiU4 *CMl*teittsf#Mtur,4ut fortes tottw torportf. Et <pi*dam 2. ntoHcntw non per accident, neqtte 4W4 diud extftens tn eo monc/r,/W qma ipfum mfe r pnmo J ? i r / ^ /mouetur'&'hoceftmotuporfe. motttmper <tlwm woalteratttnc
nnatu m o u ri, Cquali- ipc tatu, vt cu dicimus q? muficus cur- E & "i medicus fcribit : fecundo ve- cfttib.id ro att lb f ^ niotus gratia eius,q| innatu eft mouen.Etuti ores modi inueniUaturineis,qmouentur in loco,& in alteratione manifefte, illud,qcfmoueturpaccides,autgra- 17* m partis,aut quia mouerar perfc. ledArilr.noindiwetmhocIocodi uideremotumperfeinhocQuinto,fed in Septimo, & in Odauo feciet hoc. & contcnms eft ex his tribus modis,f motu per accidens , St motu fm parte , & motu perfe, ad ., dedarandu q? iermo eius no eft, ni

dtitd & attcratoadcalefafttone. Ntediiin lioc traftam loq ui de {peciebus motuum, & de accideribus I eflenrialibus eis ; quod .u:declaratum eft exhocinTeitio eft cjuafi genus . & quia intedit nu- fidemotoperfe,qmnullaarsc ^derat de moto p. accns . D.d.& eft cofyderat merare (pccies rnotuum eenrialiu, motumperaliummotum,i.&etia de n^oto incocpit piimo determinare mota mouerur per fe motu alio a motu Bans. cflennalia a non eflentialibus,& di translanoms, vt illud, quod mouc- ^" ' xit : Quod tranfinutatu vl'r eft tri- tur f m alterarionem. &, quia alte- g bus moois , Aut per accidens, vt cu ratio dicitur quad xquiuoce , & d. 6. diciturqjmuficu currit.n6.n.cur- &de alteratione etia, &c.i. &illud, rit fm of mulicuSjfed f m q? eft ani- quod fignificat hoc nomen alteramalambulas,cui accidit,vt fit mu- no, quod ^(t tranfmutatio ad fanificus, & fie curlus attribuitur ci per tatem, eft aliud ab illo,quod fimiaccidens . Secuudus yero modus eft ficathoc nomen alteratio,quod eft illud ,q3 df tranfmutatumfimpPr, tranfmutatio ad caliditatem. Eft quia tranfinutatur fm partem , vt

Phyficorum
Eftautcm&ihmoiientefi^ mouetur,^exquoiVtlignSjCtB militer. Aliud enim ftrt accides calidum, #frigidum,horuau.mouet,Aliud vero f m partem, tem,aliud quidem qcf, aliud ve cxeo,quia partium huiusalix roinqft, aliud autemexquo.) qua , Aliud vero per feipfum motus manifeftum eft q in li* primum, vt medicus quidem gno eft, no in forma, neqjenim fanat, manus vero percutit. mouet, neque mouetur forma, Et ita eft de motors. (Jupmam aut locus, aut ipfum tantum <ditu mouet per accides,et stilus Et, quia eft hie aliquts mttof mouety quid pars cin* mouet, <&* primo, CT aliquid motum primo, isilitu mouet perfe primo, ~\>erbt CT eft hoc aliquid, m quo eft mogratia medicumfanare , CT rna- tni,pemjfuf , Wprtter ifta allnum percutere. quid, ex quo e,et aliquidf ad quod H Cum declaiauitcp motum dini- eft.omnif.n.moius eft exaliquo.et L * ditur in illos tres modos.decbrat et adaliquid, & illud, quod primo #in motore inueniontur illi tres Mouetur,eft aliudalrtllo, ad quod. odi,LMotorperfe.v.j.medicum . L'/r ranarealiumainfinn^ate,&Mo ^ouetur t^"ahi^exquom^ torperaccidcns.v.g. muficusfanat uetur."\.g. quomalignu ef fc,quonia accidit mufico vt fit me- a calldo , wfrigido Ha artih *eus^utmedicosfinansfe. medi- tftorttnt eft motum, ^ , _... 'ciales nftcus.n.noafanatpeife^ifialiud, cJ atUud}ad quod eft mot^etter^ *iflt ifc, cumresarnhcialesnoagantmfe, . ' ./ . . tafiBac- nifi per accidens,ecotrarioei, quod tiumest ijlud,.ex quo eft mottts . efis.idem. dj^um eft In dcfinitionenaturz.Il manifeffii eft tgitur ex hoc qwd c. J de lu<J autcm < J uod df mooereqJa rnottu m ligno non eft forma, forT moueat nifi manu tantum, D.d,& manum percutere. hoc eft exemplum dc illo, quod mouet fm partem,f Soc.percutere,licet no percutiat,nifi manu: autdicere manu pcutere, licet no gcutiat,nifi ps cius. Qm autemeftquidemaliad mouens prim um, eft autem ah quid,quod mouetur, ad hzcm quo tps, & practer haec ex quo , & in q3. (ols.n. motus ex quo^ damjfidiquiddam.alterii^n.eft q<1 primum mouetur, & in q<| ^ ww >'% **<# quantity. Cum diftinxit illud, q<f eft pel fe, M ab illo,quod eft per accides,in mo- j tore,& moto,incotpit numerare co fequenna motus ad dcclarandum, qn eorum fiint,quibus attribuitur SS;S^dlS
Er quia ^ hic,&c.i.&,quia in omnl motu mu enmnturqumq-,, tor per fe, & Motum

fMo per fe. Et hoc intendebat, cum dixit primo. priinum.n. eftqnq; fynonymuei, qrf eflper fe, ar qnq; dicitur magispro prie,

Liber Quintus

108

prie, & eft id, quod iiipuet non p.g motum, eft res mota.fc feqoirar ip D alium motorem.Et fiPr primu mo- (iim illud,ad quod eft motus, cum turn df his duobus modis, f.de illo, illud fit finis motus.& feiquitur ifta qd eft per fe, & de illo, q uqd. mouef" illud, ex quo eft motus, cu ab hoc per fe, non quia in eo eft alia pars, feparatur res mota, & trSsfertlir ab qu? eft primum motfi in ipfo. fed eo.Pnmurn igif" iftorfi, & digniufi hoc intendebat per motum primd in motu eft res nlota nfubiedtum, illud,q3 eft per fe firnphciter. Ter- fnotus. Deinde illud, ad qd eft mo* tium vero e illud,ficut dixit, in quo tus. Delde illud,ex quo eft motus, eft mo tus, C tepus. Et quartft illud, Ifte igituf Ordo eft ifta.ru rh caufaex qub eft motus. Et quintil illud, rum, ex quibus coftituitur motus. ad qct eft motus. Et hoc eft ita.qm 9. motus.iiiConf tituitur in fubftanols motus eft a motore, & in moto, tia eius ex iftis trib9 caufis, f de cau & in tempore, & ab aliquo,& in ali fis exiftentihus in eo non extiinfe- ej, t quid, oem Vero motum efle a mo- ris. &ideonon numerauir moto2- tribcais, tore eft pofitu hie, & declarabtf in rem, aut tempus, quia b tp" s efI de r T.c. j. & I principio Septimi. & fiir ornne mo accidentibus eius,& motor de cau- uBto, fra.6.ph. turn efle i tempore declarabit"* etia fis extrinfecis. Et, cu pofuit ifta, di- termino perfe&einSextoJicetmodicuinde xit: manifeftum eftigitUr o^md- j^J^no1* t.c. 119. declaratum fit in capitulo de tepo- tus eft in ligno, &c.i.5c,cQ motfi eft ^ quo: i0^ re. Qm aflt ois motus naturalis re- aliud ab eo,ad qd eft motus)& e for quedo de ftus eftexaliquov&in aliquidma -ma,manifeftu eo^motuseftlmo- ^ ltnn~ lufeftum eft per fe in motu altera- to,no in illo, ad qd eft motus, & eft ^ j - je tionis, & augmenti,& translationis forma. Et hoc manifeftu eft per fe. accntibus re<fte. licet exifti metur q? ipfe j?fcm v>g. qm calefaftio e in corpore calc tabitur de hoc in alio loco. & vf q> facto,no f calore,ge finis caleraclio ipfe ponit hie ifta, fm $ funt famo nis. & fifr translatio eft in tiislato, fa, & port peifcrutabitur perfefte nou in fuperiori,aut inferiori, quae deeis.D.Amotum.n.primo eft ali- iunt fines trahslati,& quantitas ,-q c q, mot* quid,&c.i.& jllud, qd mouetur per eftfinisaugment!..no.eft in ea au- * \ "}otoi fe, manireflum eft ipfum efle aliud gmentum.-Sc ideo iliud,ad qct e mp "^'!''~ ab il!o,ad qd mouef". & ifta alietas tus,eft aliud a moto per fe.D.d. for- 19^ ^ $# eft eiprimo,& eftentialiter. P accns ma.n.npn mpuet,neq, mouctur.etLma. ide Ivero non eft remotUjVtillud, quod intenditformamfubltantialem,q F mouetur^& illud, ad qd eft motus, eft finis motus gcnerationiSj& qua c" - ' : J ' fint idc.& fimiliter de illo, ex quo litates,qu flint fines motus alteraeft motus, Hquia eriam eft aliud a tionis. Did.neq; tahs quantitas . & c moto.D. d.v.g.qm lignu, &c.i qm intendit quanutatem, ad quam p- mauet,ne lignum eft illud, qd mouetur in al uenit motus augment!, & dimmu- q;1 mouef; .:-_ e..;ii.. j . / _qd * _eft / i .alteratio, i^ :_ tionis.D.d. cforma.n.nonmouet, I" 0" teratioe,& illud,ad eft calidum,& fiigidiim, & lignum neq; mouetur,i.qm motorj & mo- tQ^c5poeft aliud a calido , aut frigido.D.d. tC eft compofitu ex matem, & for- fitu ex ma & primum iftorfi eft motum,&c.i. ma,& declaratum eft in d Tertio 3? illud ex iftis,qcj n>agi$ diiponitur g motus eft in moto,non m motore.
"

Phyficorum
Sedeftmouens,8quodmo ea,quaemouentur,imm6bilia uetur,atq> in q3 mouetur . Ma* funt, vt fcientia, 6C calor , Attagis autem ab eo,! q3, cj; ex quo men dubitabit aliquis,fi pasfio mouetur, denominat mutado , nes motus func : albedo autem apropter ec Corruptio in id, pasfio eft:erit.n.ad motum mix mrnugis quodnoneft, mutatio eft quax tatio, Sed fortasfis non eft albc* abeo,in uis&exeo,quodeft,mutetur do motus, feddealbatio.Eft au qo.qua ex i e f quo mo- quodcorrumpituncxOenera" tern dC in illis dC quod eft f m ac uctur. do in id , quod eft, quamuis ex cidens, dC q3 eft fm par te, atqj fm aliud,& quod primo eft, QC Seahic est motor,&* motttnt, non fm aliud, vt q3 fit album W adquotl eft motus. Trtnjmu- in id,q3 intelligitur, mutaf Fm t4tio.n.ma nominator ah itto, accidens:colori.n.accidit intel/ ligi: in colorem aute,quia albu pars eft colorist&in EuropS, ' H cjapars Europae Athens funt: eft tranfmutatio ad non ens, < in album autem colore per fe* Jicorruftum tranjmuaturex alt Quomodo igitur perfemoucquo ente: CT Ceneratto $ tranf- cur, dC quomodo f m accidens * mutatto ad ens , (y Jt tranfmu- & quomodo f m ali ud aliquid , &quo idem prim umdd in mo taretur anon ente. uente eft, & in eo^quod moue< 4 Iddkfed fi hie fimt motor,& mo tur,manifeftum eft ret q> motus *aJ. B6 i. turn, & ex quo,& ad quod: & mo- non eft in forma, fed in eo, q3 tus eft in aliquoiftorum pr^terg in mouetur, & raobili f m a<flum. xe mota: hoc nomen motus eft acceptum ab illo,ad qcf eft motus no Ettam narrauimus motum > ab iUo,ex q^uo eft mot'.Sc ideo mo quid Jit, fuperius. Et formdjW tus ex ente in non ens dicitur Cor,Wqualttates,et locusf M ruptio,quoniamnoijenseftcorru- . _ ptum,& non denominatuj: a nomi ad quern mouentur res mot<ef non nceiusjcx quo eft, falicctab ente. ^ >> Cf color. &hocintedcbat,cumdixit:&ideo f0JL:'a.J^''ct. dhlc Conupno.D.d.& Genciario, &c.i. f r $ I1"""'' * 1; / &ensii.& mows, qui dicitur gene- forte JurU motus ,t <"<do ratio,dicimr,quia eft tranfmutatio paftio&Jic tranjmut atio, ad illud, quod eft ens, & generatu. eft tranfmutatio admotum.Et ad Hcet tranrmutaretuidenoneute, hoc Jtcendum eft quod diem* eft jdefimcipiatexeo. ,. -r . / * o ..f Quid igitur motus fit didlu ^' *Unpc*M /tt motus, non albeftprius.Formgautem,&pafx <l.Etinillisetiamefttllud,qoj Cones, A: locus, ad q mouentur eft per accident, gr tttud quod eft fccundum

Liber Quintus
A feeundttmpdrte}etitltid^uodeft primo .nonpar <dtwL'\>.?. 7 quanta * T it -r adintelie*j H trajmutatto albt/icati ffa,eft trajntutatto per aceides :~itellfgi.n eft aceides colort:et trap mulatto ems W colarem^wa airbum eft pars colons c&jimtltter transfertur ad Eurof am, e^uando transferor ad Athena* , OHIO, tsttbentfuntpars Europe trafmutatio^fro etas ad colorem album eft per f e . Dedaratum eft 9 igitur^uomodo eft mottuper fe , Crquomodoper accident}et ijuomodo per alntd, & quomodo ertt fffe pnmo m motor e,^ in moto: et eft declaratum quod motus no eft m forma , fed in moto ,& eft motamtn atfu. 5 Etjtja iam narrauimus prius mo turn quid fit, & Hefiniuimus eum, quia eft j>fe<ftio moti, f m q> eft mo tu,manifeftu eft g> forma, & eft illud, ad qct eft motus in generauoe, eft immobilis, &. fimilitcr paffioes, C qTunt id,ad qrf eft motus in alteranone;& fifr locus,& eft illud,ad qcf eftmotusintranslatioe. motusin. non eft perfeftio alicums iftoru. D. dedit exempla de qualitate,& dixit v.g.fcia,& calor, i.qm ifbc pafliocs non moucnf" per motu alteratiois, cum fint fines eius.D.d. Sed hie eft queftio, &c.i.&, quia pa/fioes diuiduntur f m magis,& minus, & propter trafmutanone fequente illas, exifttmaturq?albedo eft motus, 8c ' fie motus ad ilia erit motus ad motum.&,quia manifeflum efttj) albe

09

do eftformaquiefcens immobilis: 0 & qui ftngit ipfam moueri, non eft loqucndu cum eo in hac fcia. D. d. Qm finfed dignius eft vt albificatio fit mo gi^orn^ tusjiion albedo, i.fed appaiet per fe g^S^ g> albificatio eft motus,no albedo, loquendu ad qua eft motus albificarionis. Et, cu coin quiaacciditei,ad qct eft motus, vt !"f fci*in eo iaueniatur illud,qcf eft p fe, & c.|trtvidc illud, qct eft per actides,& illud, qct dim ifti9 e fm pai tc, narrauit hoc ne aliquis % cfi. j. deciperetur, & d. Etin ilhs, &c.i.& *fin-cin ilk>,ad q3eft motus, inueliiuni? et illi trcs modi, quos numerauim9 f motore,&moto.v.g.inillo,ad qct eft tranfmutario per accidens, eft S tranfmutatio albi ad hoc, quod fie inteHedtUjf. ad hoc, mtelligatuc ab homine. qm hoc eft albi per accidens, cum illud,qct albiHcatur,no habet naturam vt tranfmutetur ad hoc,vt fit intellcclum, nifi per accidens. & hoc mtendebatcum dixit: intelligi.n.&c.i.qm intelligi eft accidens, qct accidit ei, qct tranfmutaf ad colorem, & ef I album.Etexemplum eius,quod df trafhiutari gratia partis, eft, vt cfi dicimus hoc album demonftratum trafhiutari ad colorari: qm uon df colorari, nifi quiatranfmutat'adpartecoloris, B ad ahquam fpeciem eius.&hoc intendebatjcu dixit: trafmutatio eius ad colorem, &c.i. &, cum dicimus album colorari, dicimus hoc, quia trafmutatur ad parte colons, & eft albedo. D.deditexemplum de motu translauois, & dixit:& transfer^ ad Europa,quia transferfad Athenas.i. & dicimus aliquid transfeiri ad alique locum, quia transferf ad partem illiusrei, cui attribuif trafr latio. v-ig.vt, cum dicimus oj.Socra. U'ansfertur ad Hifpaniam, licet n<> Phyfi.cuc6.Auer. DD tranf-

Phyficorum
ttasferatur,nifi ad Cordubam.Dkd. Huiusaut fides ex inducTtioee* tranfmutatio veroeius adcolorem Ex medio autemuratur vt ex album eft pei fe,i.&, ciidicimusde contrario.vtitur.n.ipfOjVtcon alicjuo alterato in colore, tranfmu- trario,ad vtrunqj.eft.n. quoda tan de niero ad album,eft per fe & modo medifi ipfum extrema . ,cumd 1 amu 5 rpft.mtr a sfeniab qua p ro p ter& hocadilla,6dil> *3d hocquod.* * con. in dando fummam de his, que de- trana * clarauit , vt eft mos in fermonibus ma>ct acuta ad Pma * at<P fufcu dcmonftratiuis, & dixit : Declara- albu ad nigru,et nigru ad albu, turn eft igitur, &c.i.declaratum eft Trafinutatio ~\ero per decides igif ex hoc fermone , quo amibuif omitteda eftrfuU eft in qtu>l&ct9 ihotus ei , ad qd eft ftn ipfiun mo- ef eJ ft femfer fTarto, afa neceJJ f tum,&fmaccidens,&fmpartem. mn 'n er .. _ ^*>. H & fift eft declaratum quo moucri $t . <<l> no eft in <pu>attribui^moto p le,& p accidens,& lib et,fedin contrary* , & tnter d f m parte : & q uo mouere attribuic" U,et in contradictory*. Et hoc ere niptori per fc,&j? acades , & f m dltur gx tnj^one . Tranfmi{f4. varte. EtdecIaratueftcumhoCjCb w , ' ~ a motusn5eftpcrfe-meo,adqacft f -* 'f <x m<dto.<pumam itafe motus, C.forma. Et intelligit hie p habe t ad "\trantfr extremttate Jiforma,forma fubftantiale,& quali cut contrarium . medium.*, quotate, & quantitate, & vbi. & ytiifea , eadm extrerna . ^ / in hoc loco large, licut fecit primo. , . J -. , fr &qnq i vtiture 0 a P r 0 prie,vtcudi- ^cuntur^imcofarantur^tll^ xit:forma.n.non moue^ nee locus, <& cum ttta comfaratur adtUud, &c.& qm in hoc loco vtitur forma Jicut duuntur contrana.~V.g.<juopropaffioibus, & fubiedtis, & qnq; ntam ne1im(t) quoddicitur medt* vtitur eamagisProprie,vtcrid.for n # otofajtcifur aclitumj J mx,&pafliones,& locus, &c. qnq; .- rf flf? ta .iguur vtiturformalarge, & qnque <^ ' ^ * > dtctturgrant'. pro fubiecl:is tantum. Deinde d. & & color pallidus m refietftt mq<! eft primum , &c. & intendit hie nri dicitwr albtts ,? m refteflit perprimumproxinium,&eflbitia ^ / ^ f / r r w ^ r . Je, fecundum quod declaratum eit >=> in Pof lerionbus analyticis . Cum declarauit q? omnis motus 6 . f, conftituiturperquinq;,f!motore, M Quaeigitur fm accidens eft & mo tum,&illudexqiioeft,&il- ft!tuitX mutatiodimittatur .eft.ru&m lud,adqdeft,&illudmquoeft, & omnibus, & Temper, 5^ oium etiam declarauit <j> vnicuiq^ iftorfi dcfup.tj quf vero non f m accidens non quatuor attribuitur motus, aut per tft ill omnibus> fed in cotrarrjs, fe,aut per accidens,^ motor, & mo & medrjs , & in contradidioe * um,& illud,ad q<f, & illud,ex quo incocpic

Liber Quintus
A inccrpit declarare q? non eft confyderandum de illo, q3 eft p accides, cum hoc non fit de arte demoftratiua , & dixit: Tranfmutatio vero per accidens, &c.i.illnd aut, qt! attribuitur iftis rebus per accidens di mittendu eft; quia non habet fubiectum determinatum. DA. & eft femper neceflario, i.tranfinutatio, qua: eft per accidens, inucnitur infi aha in eadem re. qm idem corpus potcft dici ipfum non euadere a tranfmutatione per accidens.v.g.qj albefiat, deinde hurnefiat, deinde Q<teifini transferatur, deinde calefiat. & qcf turn, &n efl. infinitum, & non habet natura terminatam, non cotinetuf a fcta, hetn.im n. j n. tcrmina - J5 & V artls dcmonftratiuaE. tS, nc&ri- Etintedit hie per accidens illud,qci ncc'a fcra, eft coe ei, qct eft per accidens, &: ei, neq; c ps quod eft fm partem< Et,cum decla tiuL. Id? ramt ty i '^> S^ eft Per accidens, 6.Mecte. non cofyderat aliqua ars, dedit cau 6o.6. fam in hoc, & dixit: Quod autem non eft per accidens, &c.i. & tran-fmutario,cuiusnatura fubieclieft eflentialiter termmata, non eft nifi in conrrarijs, aut in illis, qua: funt inter contraria, aut in contradiclorijs. Etintendirhicperc6tradicl:oria,illa, qua: opponuntur fm affirC inationem,&negationem,&p, con traria,contraria, qu^ dicuntur proprie, vt didum eft T lib. Categoriarum. D.d.Ethoccrediturexmdutlione,i.& hoc certificatur, f.q? om nismotuscft decontrario in contrarium, aut de cotrario in mediu, aut de medio in cotrarium, aut de non efle in efle, aut de eflc in non OTs mot cfleex induclione. D.d. Tranfmude cotra tatio.n.ent ex medio, &c.i.& caufa rio i cotra in , r n. nu Ide.i ' *? tranlmutatio elt ex mej>h. 4j. dio,& ad mediu eft, qia mediu eft

11 o
D

cxtrema fimt cotraria. Et,cum nar rauit q? caufa in tranfmutatioeex medio,& ad medium elt, q? mediu eft contrarium vtriq, extreme , dedit et caufam T hoct& dixit: mediu .n.eftquodammodo,&c.i.& caufa In mefunt in hoc eft , qm in medio funt duo dio duo extie extrema in media difpofitione. fm ma i meveroq>irteo inueniuntur duo ex- dia difpotrema in media difpone, fm hoc itelfeiivtrunq; extremum eft contrarium fit dii vid. c. fimplicibus duobus.v.g.colorpalli 1.6. 4-de dus eftmedius inter album &ni- coe.ide ingrum,qua: funt duo extrema, & in fra hie. i? eo eft albedo,& mgredo,f quodam 52 ide.i modo potentis. fm igitur q> habe1: E Me. 13.& in fe de albedine in potentia eft co iz.Met.tf. trarium niarcdini,qua: eft in adlu , & fm illudVquod habet in fc de niedine, & mo medio inter aft urn, potentiam, eft contrarium albedmiin aclu,qcfeft fecundum extremum. Cum igitur propofitio, di censq? tranfrnutatio eft decontrarijs in cotraria, fiierit intelledtaita, q? hoc nomen contrarium dicitur deillo>dequo intelligitur maius^c minus, fillud,q(f eft in potentia, tune non indigetur ifta exceptioe , & veuficabitur q? omnis uanfinutatio eft de contrario in contrariu. D.dicit : medium enim eft quodamodo duo extrema . & intcndit eP fe medium inter actum , & pottiam , ficut diximus. of mojis mutan . a!iuj
Cap.

Voniam autcm ois niu ratio eft ex quoda in tinanifeftat aiv tem ^C nomen . poft aliud cnim D D ij aliquid,

Phyficorum
Galiquidj&afiudquidftnpriiis fignifaca^aliudautpofteriusO
Ett^uid

omnts trvifntutrtit K

infubie<aum,Autexnonfubic <flo in -non fubie<flum, Aut ex lutd^uod Jtt per dtudjy ftefinon fubiedo in fubiedhim,Aut gpificat <tlnfut4finjfe, Cf ^liquid exfubie<?loin non fubiedlum. forc.etoe,quodtranjinut4tur,trtf dico autem Subiedum , quod mutatur qutttuor tnodis. ^ut de affirmarioncmonfbratur.Q^ renccelle ett ex ris. quac dicta funt,treselTemutationes,eam m m n u m quzcft exfubiedo in fubiecfW, Wietlo,m fHbufam,< & earn, quae ex fubieAo in non JMttflo mnonfibtettitm. <y inH fiibiedlum^ earn, quae ex non telltgo per Jidte&wn illud, quod L fubie<Soinfubiedu,quacenim Jigntficdtttr per affirmationem. eft ex non fubweflo in non fub^ Er*0 neffjp eft ex hoc, qnod diieAumnoneftmutatio propte xtnwa.^dmodi reaq,non eftfm oppofuione. m j^ neque enim contrana, neque contradidioeft.Quaeigiturex non fubiedo eft in fubie<5lum m ucatio fecundu contradidio^ non funt oppo/tta, quantum non nem generatio eftalia q uidem font contrtcriajic^ cotrad&ornt. fimpliciter fimplex, alia vero rranfmutatto igitur de non fubie quaedamcuiufdani^vte^qux fain fahttlumfecund* contraexnonalbo in album, genera^ , ,- ct . . r >s . . . o atctionem est reneratto.etAtranltio hums eft: ea vero, quac ex . _ p. . _ ..'. leo^uodnoneft.fimpliciterin tmttatuJanfhnterentjimfUe^ M fubftantiam, generatio fim plix tert<fy quod eft tranjmtttttio altciter eft, fecundum quam iinv <jua eft m tdiquo. >.. qnomam pliciter fieri, &C non aliquid fie tranfmutatio de non alb in 4&H ridicimus. Quae vero exfubx e^ jrmeratualbt':tranfinutuno ,edo ,n non ub,ecflum corru, ^ mhtlo Jfooter *d <d>pnoeft.fimphciterquide.quae _ _, . J exfubftantia ad ipfum nonefx 1f* tfennvn , eftgtneratiofim fe eft: quaedam autem ea, qua fuftter: & de hoc dicimus Jimeft in oppofitam negacionem , flutter alujuidgeneran.Trafintt ficut didium eft dC in genera^x t*ttoStrode (itbieclotnnofitbteflit, aut ett ctrruptio fimpltcitery

Liber Quintus
A eti fumt tranfanttatio de aliqua tffentia in nihilum, out erit corrit r~ I r ._ r ftto ali^af cumftenttranfm*tatio in tttfptunem cotradicente, Jlcttt- diEtum eft tie generaltone.

2.11

tatio fit de fubie&o in fubieftum, ideft de affirrnatione ia affirmatio nem, &de efle in efle oppofi turn, Aut ^fubkdo ^non ^eS^ ideft de affirmationc in negaaone, & de aliquo efle ad priuationem illius efle, Aut de no fubiecto in fiib7 Cum declarauit confequentia ie<5hun,ide aliqua negatione in ali motoru, quorum vnum eft, <$ om- quam afErmationem, & de aliqua nemotum mouetur de aliquo in priuationemaliqjf efle.,Autden6 aliquid, & intendit numerate fpc- fubiecto in non ilubie5tum. Vndc cies motuum,incipitperfcrutan de necefle eft, vt modi tra/mutationii hoc,diuidcndo illud,ex quo poffibi hnt tres,& non fit quartus. tres vele eft tranfmutatum trafrnutari, & ro {iint,tranfrnutatio de efle in efle ad q<f,& ex quo eft impoffibile. qm oppofitum,& de efle in non efle, Sc B iifas numeraps determinabunf* fpe de non efle in efle. Et intelligo per E cies motuum.&, quia iam numera non efle, non efle in adtu, quod eft NftefTein attu, qe uit ifta ex indu<5lione, cum dixit: efle in potentia, & vniuerfaliter no ee I pot6quomam erit de contrario, aut de efle, qd eft proprium piimse mater tia 6 j>rocontradidtorio, vult nunc nu mera- riz, no nepationem nmpliciter. ne priu priac re ilia fm diuifionem, quia eft via gatio.n. flmphciter figmficat non nu . icic. cerrior,& dixit: Et quiaoe tranftnu efle fimpliciter, & a non efle fimpli &.IX.MC. tatum,&c.i.de aliquo terminate in citerno r,ecipir ttanfmutarionem. XL&.I4. aliquid terminatfi,no de quolibct. & hoc eft intelligendum ex hoc, q> co.idc.?. Et, licejhoc fit manifeftum per fe, dixit; & intelligo per Subie&u,&c. Coc. C.Z9. dedit tcllimonium ex hoc, q> hoc dixit uealiquis intelligataliquem &.i.ca.de fub. orb. nome trafmutado fignificat apud modorumpriuarionum famoiarii idc.hic.c. cos.&eft bene manifeftum per fe, numeratarum ialib. Predicamen- S. ^> omnis trafinutatio eft de aliquo torum. Tennis vcro eft de ee in no aNfi efle fimpFr no in aliquid: qfn,dum res fuerit in ea efle. quod autem euanuit eft illud, recipit tra C dem difpofitione, tune illic 116 erit qd eft de non efle-in non efle. nonF uanfmutatio.cu igirur tianfinuta- efle enim impofllbile eft tranfrnu- fmutatiotur erit hoc, qn trasfertur in aliquS tari : & non efle aliquid non oppo- nem.-ide. difpofi tione ab aliqua difpofiti6e. nitur ad non efle aliquid : & diftu i.ph.c-71. Et, quia ift? difpofitiones,fm <$ res eft quod illud, ex quo eft tranf- 74-7577. idem diuiduntur in affirmationem,& ne mutatio, & ad quod eft tranfinu- hie confegarionem ,f.in efle,& non efle, funt tario,funt oppohta. b Et debcs iciquatuormodis,& dixit: &oe,quod re quod tranfmutatio, qua efi de b Docutranfrnutarur,&c.i.&, cum pofueri (ubiefto in fiibieclum, hnlicet de njentuni. mus q? omnis tranfmutario eft de contrario in contrarium,poteft col aliquo in aliquid: & hoc nome all- locari in tranfmutatione, qua; eft quid dicitur 'fimpliciter de efle, & de non lubiedo in fubicftum, & non efle, aut de negatione, & affir- de lubie&o in non mbiecKi. tranfjnatione:necefle eft vt ots tranimu mutatio enim alia eft in fubftaoa, D D iij alia

Phyficorum
G alia in accidente. in {iibftatia vero, <qm hoc nome efle, aut non efle di- K quia fubftantia non contraria eft citur defubftdntiafimpliciter,&de Trafmu. (ubftati,& tranfmutatio eft deop accidente non fimplici ter,io tranC- ?g011), pofito in oppofitum, non dicimus mutatio, qua: eft in fubftantia, dc fimpiitl <j> ifta tranfmutatio eft de fubiedlo non fubie&o fimpliciter, & de non acchiibus Jnfubiec^u.&jfifititajautergodici ente fimpliciter ad ens fimpliciter vero elt & tur efle de no fubiefto m fubieftu, df generatio fimpPr, & trafmutario ^^r'. & de negarione in affirmanonem, deente fimpPr I no ens fimpliciter $!/&., j aut ecotrano: cum oppofitio I hac dictfcorruptio fimpPr: & tranfmu- Gna. LCO. tranfmutatione eft in priuanoe, & tatio, quai eft de non aliquo ente, !>& 1. iiabitu,qux eft in fubftantia,nd in ideftexiftemeinalio non fimplici &* contrarietate, ficut eft difpofitio in ter,quod eft accidens, in aliqd ens, ' * tranfmutatione, que eft in acciden dicitur generatio aiiqua, non fimte. tranfmutatio vero,qu?eft in ac- pliciter : &fimilitertranfmutatio, cidcnte,quia eft in contrarietate,& qii eft de aliquo ente in non aliqc! L H duo contraria fimtexiftentia, dici- ens, dicitur ahqua corruptio. Et,cii tur efle de fubiefto in fubieftum. hoc fit declaratum, cum d. TranP Ula, qop- 5c,qiiiatlla,qua:oppoiiunturfecun mutatio igiturdenon fubieftoin poniif *>j dum contrarietatem, pofluntoppo fubieAum eft generatio: intedit q? *6trarita n j ^m pnUationem,&habitum, & tranfmutatio vir, fiue fuum ee ftiete, pnc op , Ji ' . ' poni fm *m amrmattonem,& negationem, tit in accidente, fiue in fubftantia, priuatio- poflibile eft eriam dicere in eis,que cum accipitiu f m <j> eft ex no fubne,&ha- opponunturfm oontrarietatem,il- iedto in fiibievtum, diciturgenera^"u.;.^r_ la tranfmutari defubie&o in non tio. D.d. & tranfmutatio fimplici10 Mc.te. fubie<ftum,v.g.de aft>o in no albu : ter, &c. ideft & tranfrnutatio fimpli ficut d-icimus hoc de fubftantia in citer: & eft illa,qx eft de non fiibC.IJ. non fubftanam,f. ficut dicimus ali- iedto in fubieclum: & eft ilia, qua; quid trafmutari ile homine in no eft in fubftantia, dicitur generatib nominem,& fimiliter dicimus etia fimpliciter,quia elt in ente fimplici quod tranfrnutatur de no fubiecl:o ter,non in aliquo ente: Sc quje eft M in fubiectum in accideute, verbi dc non ente aliquo in aliqd ens, dc J gratia denon albo in album: ficut eft accidenSjdicirVeneratio aliqua, dicimus fubftantiam tranfmutari non generatio fimpliciter, cmiaeii i - ente liraphci 'A i de non homine in hominem. Et, m aliquo ente,non in quia tranfmutatio vniuerfaliter,cu tcr.D.d. tranfrnutatio vero tie nihiaccipitur de non fubieiro in fubie- lo, &c.i. tranfmutatio de non ente ^tum,dicirur generatio,& cum acci fimpliciter,i.de non fubftantia alijjiturde flibiecto in no fubieilum, qua in cnslimp!icitcr,i.ihalk]uam dicitur corruptio,& fubiectu, & no fubftannam ell "eneratio fimplici fubieclum qua;dam dicuntur fim- ter, Si tranfmutatio fimpliciter. D. pliciter,& funt illa,qu^ f u n t i n ' f u b d. Trafhiutatio vero dc f ubietto in jflantia,cum fubftanna fit per fe, & non fubiettum, &c.i.tranfmutatio quxdam non dicuntur fimpliciter, vero de ente in non ens eft duobus & funt illa,q u^ funt in acciucubus, modiseuam. qm , fi tunlinutatid fucrit

Liber Qmntus

112,

A fuerit in eflenria indiuidui demon es: corruptio autem gtfneratio>

ftrari, Cindiuidui fUbftanri^.donec nj contrarium * fiat illud non indiuiduu , dicit cor, ruptiofimpliciter: cum autcm fye ^* dicamnt nuc, quod non ens, lit in aliquo accidence , donee fiat cum dicatur plunbuf modn , W non illud accidens , dicitur aliqua iH^quocl dicitur ex eofecundum corruptio , non corruptio fimplici- . . . . . . ter. I n t " loco pe qua: no eft plopria alicui & per amrmationem efle . tefltiam,r eft illud , quod eft op-

fojitum ei, quod eft Jtmf licit er tit Si igitur, id,quod non eft, di attu. quoniam non album, aut no citur multipiiciter,acnequeid, bonumfotejt efle aliquo modo mo B qci eft f m compofitionem , aut tttm j,er accidens : quomam Pofdiuifionem contingitmoueri, ftfc eft^t non album ft homo . neque eufm pot // j autem, + quodjr ^.i \ nan j ei.quod quod j n.r r entiam, / Rmpliciter quod eft limphciter. fe ittud ., 'T. . J f cundum adum,oppofitum eft. 4'^^ efi demonjlratum^ quod,n.eft non album,aut non fofibile eft V moueatur : quern* bonii fieri poteft vc moueatur non ens impofiibile eft "Vt ntoueafecundu accidens : fueritn. ho^ tur. &, cuitafit, impofiibile eft mo non album, quod aute finv ytgeneratio fit mot** . pliciter nonhoc eft nullo mox mn ens e do :imposfib,Je emmeftquod non elt.mouen.il autem hoc, . . r u t &generationem motum effc cidens frofne non enst eft illud, imposfibiJe eric generatur.n. q&d generator , tamen quod non eft . nam 6C fi quam dicitur quod non ens eft ingene- F C niaxime fecund um accidens ge ratione jimplicite r : & Jimilineratur,attameneftverumdi' fer eft dequiete.<cr taleinoficereq,eft id, quod non eft, de n^le fequiturexhoc ,qHodom* co.quod generator limpliciter* i a. i r - r - 07 r u tie motum et in loco auoniam Iimihterautccxquiefcere.haEC . J ^ . ,' Mn filfn loco igitur omnia accidut difficilia, f f tf'" : I"? ad moueri id, quod no eft.c\:,fi **> ,Jifucnt m loco , eft in allomne, quod mouet,in loco , eft quo "\bi . Nequc corruptio etiam quod aut no eft,non eft in loco, eft motus . (orruptio emm eft con<efret.n,alicubi. Neqj ergo corx trarMm ^t motus , aut quits ; ruptio motus eft* contrarium enim motui motus eft,aut qui'

Phyficorum
G fed (orrvptio eff contrariagenera affirmationcm,& negationem, ma K eft in eo tioniy aweti. 2 vt fit tranfrnutatum: qcf autem eft 8 Cudeclarauit,q> genera rran non ens aliquod,v.g.non ens albu, 8 ft mutationu funt tria, de fubiecto poffibile eft moueri per accidens.v. AIM1 in fubiectum, & de non fubiecto .quoniam homo non albus fit al- J^g ^. in fubiectum, & de fubiecto in no us, quoniam non fit albus per fe, & a an,0 fubiectum,& eft illud,quod dicitur nifi ex nigro,non ex non albo, nifi nifi p acVicT.i.cce. o-eneratiOj&corruptio rqmcrene- per accidens: non album enim no ff"'V1.^ f T c T.C.J ~ *~ ratio, & corruptio numeraftn vna trafmutatur f m q> eft'non album. fi^/. tfta ftecie fpecierum tranfmutationis: quod autem tranfmuratur de non ja t.c. cu ficut motus numeratur de fiiperio- ente fimpliciter in aliqcf ens fimpli ri in inferius, & de inferior! in fupe citer,& eft generatio, qua: eft I fubrius in vna fpecie, & eft traslatio re- ftantia, non inueniifin eo tranfmu cta: & ficut tranfmutatio de albedi tado omnino, fm q?res inuenitur H neinnigredine,&ec6uerfbnume- in fubiecto: qm fubiecTtum tranf- L ratur in vna fpecie alterationis: in- mutationis eft in eo, qcf eft in potecocpit declarare, q? tranfmutatio, q tia. & ideo impoffibile eft tranfrnu eft de fubiecto in non fubiectu,aut tari per fe,aut per accidens.non ens econuerfo,non eft motus : f q> hoc vero non fimpliciter poffibile eft vt jiomen tranfmutatio non didf de moueatur:qm fubiectum tranfmu ilia, & de ilia, qua; eft de fubiecto tatiois in eo eft in actu, & eftillud, in fubiedtum vniuoce, neq;quafi ad quod eft tranfmutatio. &, cum voiuoce, ficut eft in eis, qua; conri- motus attribuitur ei, fm q? eft ens, nenturfubeadem dcfimrione prin erit eflentialitei^&jcum attribuitur cipahter,& fecundario. Et inca-pit, ei f m alietatem,erit per actides. pri Prfuar'o & dixit: Et dicamus nunc q? non uano.n.non tranfmutat^fed tranP nttafmu. N6 ens dr ens,&c.i.& quia non ens dicitur tii mutatur fubiectum priuarionis, cu tribus mo bus modis, quoru Vnus eft fm c5- fuerit exiftensih actu , &idem de^ pofitionem, & diuifionem, i.affir- monftraruminduabusextremita- M fup. c. Me' c&i'i'1 matinem>& negationem, v.g. Chi ribus motus. D.d. neq; illud quod ide mera non eft natura. Secundus ve- dicitur fecundum potentiam, &cc^. 7-&-'-pk ro eft,vt cum dicimus in indiuiduo a ideft neq; moueturetiam de non ^i jcte.1? iubflantiar demonftrato efle non ente illud,quod dicit^de ente in poens, & eft ens in potentia,quod ere: tentia, quod eft oppofitum enti in 61. > oppofi turn ei, q uod eft in actu ens, actu : quoniam tranfmutatum eft coc>1 & per fe. Tertuis eft, vt cum dici- ens I actu neceflaiio. Deinde.d.no ['Coe' mus in indiuiduo accidentis ipfum album eiiim,& non bonum,&c.i.il atm fpo efle non ens, v.g.non album, & no lud.n. de non ente, quod df de non tetia non coloratum: & hoc eft non ens non aliquo ente, no de no ente, fimpFr, ^P"6?!0 fimpit,fed non-ens aliquid. qcf igi eft ens i actu.v.g.no albu, & no bo J-ce'f'&. ex iitis dicitur fm copofitionem, & nnm eft ens in actu, & eft poffibile phy.c.3<>. diuifipnem, q? falfitas I eo eft f m moueri per accidens, eflentialiter compofitionem,aut diuifionem, reiQ non,fecundu q> eft non ens. Dein-

Liber Quaitus
Deinde dictt: quom'a pofllbile eft vt non albus fit homo, &c.ii{eft &: eft r poffibile vt hoc tranfmutetur, M - /i t quia non albu eft ens -in factu, verbi oratia homo : non homo vero non eitens in ad:u,fedin potentia. Deinde dicit:illudaucem, quod fimpii citer non eft,&c. ideft illud aurem, quod non potell demonflrari, ideft Of non eft ens fimpliciter impoiTlbi le eft moueri omnino per fe,aut per accidens. quoniam non efle no mo ueturper f e , & nihil eft hie ens in aftiijfubieclum motui demonftratode prmcipioeius vfq;adfinem. B Acciditigiturexhocdicere, cpno ens mouetur per accides. illlud enT, quod eft per accidens,accidit end j> illud,quod eft per fe.&, quia p non ens non fimpliciter difpr> nitur fiibiedum in adtu, vt cum dicimus, q? ifle homo non albus fit albus, poffi bile eft vt tranfmutatio tribuaifhic ad non efle per accidens5fcilicet per fuum fubie<ftum , quod eft ens in adhi.ad non efle vero exiftes in fub ftantia,fcihcet ex qua fit trafmutalio ><mpliciter,impcfribilc eft vt attnbuatur tranfmutatio per accides, nedum pa fe, quia fiibiectum eius eft ens in pctctia, & ens illic in n<flu non eft idem demoftratum in d ua bus extremitanbus eiufaem mot9, tx idis quomam non aer,quado fit aer,accidit quandoq; aqua, verbi gratia me.^nul cum aqua comimpitur, deinde fuc la fora fub ccditeiacr.ergohicnonefticit; fub ie<kim forma: aque, &aeris, fuper tit in corrupto,re- qrt fuccedebant foimsc fibi,ficut almanet in bum, & nigrum fuccedun t fibi in generate. indiuiduo demonftrato. & prima We. i. de materianoneftin aiftu.&quod no Gcnetatio eftinadlu impoffibileeft mouen. Be. i?. In efle pri & quia, cum efle pn m^ materie^ no

213

admifcetura&usomnHlOjimpoffi- D bile elt vt moueatur. Quia ero in nia: mate ^--.. T> ..:~ L - - 1 duabusextremitatibusiftmsmot 9 , r"?/. /! o - mifcetur, Iciiicet generatioms,& corrupuois, attus O j_ exiilentis in fiibftantia non eft ali- no. Ide. s. quod idem demonftratnm difpofi- 0.7.64*1. turn per niotum a principio vfque ad finem eius,&dixit: ergo impoffi. bile eft vt generatio fit motus: deinde dedit can (am in hoc, & dixie qni non ens eft illud, quod generatur.ideft & caufa in hoc, q> generatio in fiibftantia non eft motus,eft, qrn geneiarum in ea eft no ens fim plicitcr,&eft ensinpoteria,qn trafmutatur, St exitdepotenainattu. E quod non eft ita in gencrationc accidentium. tranfmucatnm enim in ea eft in ac~hi,licet tranfrnutetur fecuncium q? eft in potetia. Et, quia dixit, q? tranfmutatio in fiibftantia eft de non ente fimpliciter, & quod eft caufa in hoc,q> tranfmutatio in ea non elt motus, & generatio eius eft a non ente per accidens, &gene ratio eius ab ente in potetia eft per fe,Tc^-pi t,quafi cxcufando fe in hoc, q? dedit caufam illius, q? generatio fimpliciter non eft motus, qua; eft caufa, fcilicet quia eft quafi trafmu tatio ex non efle, & eft caufa per ac F cidens,& dixit:quoniam, fi illud,q3 eft per accidens, &c. ideft diximus, q? generatio fimpliciter eft de non ente fimpliciter,etfi generatum per fe eft de ente in potentia, & de non entepei accice is, quiadicc.r 07in |-nn nt? non ente fimpliciter eft generafo ,rfiajj0 p fimpliciter eft verum,licet fit per ac ac-ns.ldel cidens. & quafi dicit: & diximus q? i- Phy.tc. caufainhoc^ingenerationenon c -74-7feftmotus,quiaeftdenonentc,&ip fumeflc dcno ente eft per accides, & non cflcntialiter. & caufa eflentialis

Phyficorum
eratio neratioi, &impoflibileeftvtillud, K tialisinhoe efHiecreq? <ene rnutatum quod eft motus, fit contrarium ei, Impofc non eft motus,quia tranimut; a ea eft de ente in uotentia . Dem quod non eft motus. & intedit hie v' 'JHl i i- o f ! I-L j j de dici t:&fimihter eft de quiete. id per q uietem, pnuationem motus.qoeitmo ^ flt ^ eft & cum in generatione non em Et lyllogiimus componitur fie, trariu ei, motus, non erit in ea priuatio mo- Contraria corruptioni eft genera- <-*-'-tus, cui9 proportio ad motum in lo rio, & quies: & quies eft priuatio co eft ficut proportio piiuationis,q motus: ergo contrana corruptioDocutne!- dicitut quies in rei veritate. Etde- ni eft priuatio motus:&, cum conunu * terminatio. iftius (ermonis eft, qm, trarium corruptions eft priuatio Propa quia omnis generatio cftfac~Hoali moms:& contraria fum fub eodem dices (j*6 cuius,quodanten6 fait, neceflceft genere: impoffibile eft vt alterum "ar" t ir Subieouoic- vt priuatio omnis generationis pra: iftorum fit fiib piiuatione,& alteiu "1eo tinnif fuK ecuaiiuam cedat iUam in IUDKXTO fubiefto,, CX ex quo quo ge- fiib habitu.qm priuatio. & habitus f no f a t , tionis'fub ftatialis e neretur. fSiigitur fubieclum fue- non funt fub code genere. t & pro- y ihcabit* H ntensmadbujtunc generatio eiit politic dicens q> cotraria funt in eo L I poteda: moms.&iftaeftdilpofitiotrafmu- dcm genere eft famofa, & venfica- in Prin>4 {cdfubie- tationis in alteratione, & augmen- bitur in prima Philofbphia. . - *" mutatito -to,& tranflatione.Et,fi fubiectu fue . . ic.Mcta. acchtalis rit in potentia,non erit illic motus, la quot, cy eftubus prfdtcumtnta repma t, c6. i}. turproprit motttt, Ettfuotmodit eft i adu. cum non fit illic motum in aftu,fidicatHrImmobile. Cap.}. l&. i, de cut e^ difpofitio in fubftatia: & di&*8 CMC! cirur generatio,& corruptio fimpliVoniam autem omnis 4. &. T . cucr. &,fiahae tranfmutationesdimotus mutatio quacda Ph.}.&. cunf'generatio, & corruptio,tamen eft,mutationes au< i. cap. de non dmpiipiter} fed Cu determinatern tres,quf dicftac funt,harum ne b^. j> hoc ri ' Deinde diciv & (eq uitur tath vide.li- le inopinabile.&c.ideft & contingit autem ex, qua: funt f m genera' mitauode - .dicetibus q? generario, & corruptio tionem, ck corruptionem, non ** . funt mot%ahud impombile: & eft, funt motus,hae autem funt,quf uoe j q? illud,quod no eft ens, eft in loco, f m contradictionem fiunt, ne* M i< 8c. 14. ^ O1T111C motu eft in loco : *& q3 celTe eft ea, quz ex fubrecfto eft videet cal non eft ens,mouef: ergo quod non in fubiecflum mutationem,mov ce cfl. prl- eft ens,eft in loco.&,cum contradi- turn elTe folum. Subie<fla autc, mim .<J ^oj.,3. huiusconclufionis coniun- aut cotraria funt,autmedia.ete * Hie het g^tur vna duarum iftarum propofi nini priuatio ponatur contra* jp incouc tionum vera, & eft q> omne mom num. fidmonftranturarFirma' mcnti Of eft n loco, concludetur in fecunda a ria done nudum,6>: albu,(5(l nigrii* JP . figura fit i^ loco q? illud,qucrt I"; i . non ,. . eft ens.no Si igitur prxdicamenta diuifa Scd vide mouetur. Demde dicit Ncq-, coroppofiru. ruptio eft motus. quoniam conu-a- funt fubftantia, cV qualitate,ci i. de Ge. riumcorrupiioniseftautmot 9 ,aut vbt,& quando,c3^ ad aliquid}6C quauticate,cV ipfo agere, Of. pa^ IT'j -T* quies, Vwte cot. i c *n&c. iddt& corruunoetiam / ! - non lira. " naotus, quia elt couana ge ti,necelTe ell cres elTe motus, eu, qui

Ltber Quintus

114

A qui qtiantitatis>& eu,qui quail eefle eft vt vera trinfmutatio fit de 0 taris,fid eum,qui f m locum eft* fubiedte in fubieftum . Demde d. Et, *uta omnii mottte eft tranf ln <luo eft c6tradiauy.de affirma1 ij' + T none m negationem, & econucrfo, KHtatu <tliquafcr moditrafm*- n praxlixius dc gcncrarionc, & Utunitnt fiat tret frjtdiUi , O* corruprione. Et, cum declarauit q tftorum trtutn modoru illud, quad vera^trafmutatio eft ilia, qua; fit de st r fubicfo in Oibieduni , incoepit <Jtmtr4dttt.,ejt luctffe nautado lubiecli infubie&umeft tattofela, qua eft defubte&o tjub motusrideft tranf inutatio, qua; eft ictum,Jtt motus. Et duo fatnttta defubie&o iniubiectum>eualtera no fubie&i in fiibiec'tum>i.trafinutatio albums affirmation is inaliBosj*ners pnuattonem quam affirmationem, remanente tttamf*ntrartum.tfHoni*m fer il eflentia rej difpofit* illis duabus di /4W fantficatttrJicKtfonificatur fpofidoibus. v.g.vtaliquod corpus nudumfer <tfirrMu>nun, >/ <d- demonftratum muteturde albedine in nigredinem, aut de vbi I vbi, autdeminori quanutate in maiomenu dtmdantitr mjuhftanttam rem.D.dicit: Et duo Aibiecla funt, CT qualir/ttem; W 'ithi^ .ad ah aut coutrana>&c.i.& q uia manifeftumeft per ft q? tianmiutado eft' decontrario in coiurarium, ergo mo- tranmutauo,qu^eftde affirmano qttaUtatv , C^ w/itf f ttantt- ne in affirmauoaem eft de affirma done contraria in affirmationem &HHtus m loco. 9 Cum pofticrk q> traafniutatio, contranam.Et, quiadux affirmaauteftde fubiedo infiibiecliii,aut tioues,aut erunt habitus, aut altera C dcfubieOo in hon fiibieAn, aiu dc erithabkus,& alteraphuado,d.Po t nonfubiedoinfubiedlum, autdc namus nos igitur hie piiuatione,& non liibieclio in nonfiibiectum, & Cotrarium.i. Sc intelligendu eft hie ^eftruHt tres modos, remanfit VB*, per cotrarium illud,qcf eft commu ^ui eft de fubieclo in fubiedum. ne duobus. Deinde deditcam.pro^ Et ducit : Et <juia tranimutadones pter quam vtitur hoc contraho lar font tres.& dixit tres , quia quartus ge,& eft, quia affiimationes cotramodus maai&ftuseft per e,{cilicct fix diuidunc in h^c duo,(.in verain quoniam aanfmutatio non fit de contrarietate,& in pnuauonem, & non fubieclo in non fubiedu. De- habhu.&iarn poliiit, cp tranf muta inde dicit & iftorum trium, &c. id- no debetefle de affiimaaoe oppoeicdcclaratum eft q>duo iftorum fitain affirmatione oppofitam, & chum , quae dicuntur gcneratio , & dixit: quandoque.n. tignificatur eotrupuo,noa funt motus, ergo ne pcnllam, (icut per affirmationem. idclt

Phyficorum
G idcfr Sc pofuimus contraria f-m habitum, & prtuationem i n affirmaPriuatio tionib'oppoi'ius.quia priuatio qua ncafp at deque fignificaturper affirmationem,vtctimdicJmusSocra. eftnufirmauo nc. Id.?. dus,qua: eft affirmatio figmficans Mc.te.i7. priuationemrqucmadmodum., cfi dicimus Soc.dt niger, aut albus,eft afK rmatio, qua: fignificat habitu. & quaii dicit: &, quia necefle eft vt trafmutatiofit deaffirmato oppofito in amrmatum oppofitum : & affiimatio oppo/ita eft duobus mo dismeceflc eft vr omnis tranfmuta tio fit aut decontrario in contraH riii,aut de non cfle in efle, ant econ ueifo.& manifeftum eft q> iftud no cfle eft aliud a n5 efle,ex quo eft ge Doeuml- neratio. Et,quia manifeftum eft p cum. fcqjtr.imuitano, qua: eft motus in lei vcntate,cft Tteroppofita mediata,& non eft medium in tranfmuta tione,qua: eft de priuatione in habi tum,quia inter priuanonem, & habitum non eft medium,dimifit deftruere hanc diuifione, quia eft ma nifefta.&,quia veia cotraria media ta inueniutur in tribus prardicame tis, necefle eft vt motus fit in tribus pra;dicamentis. fed ipfc no com pie uithac declarationem hocmodo: & quafi dimifit pcrfcrutationem di Jigcnti. Demde incapitinducere aliam viam manifrf tiorem, Sc famofiorem, mdcterminandogenera niotu'.un per deteiminationem geiicrum pxdicamentorum, in qui In afipn- bus inuenitur motus,& dixit; Er,cu tis.c. 5-& i 5-Mct.t.c. prxdicamenta,&c.ideft &, cum fit 14. &. 6. declavatum q> motus eftde fubieMec.t.c.4 clo contraiio in fubiedum contrahum, & eft declaiatum etia m alia fcientia q? prardicamenta fimtdeccm,ncccfle eft vt motus fit in trib9
tatum,in qualitate, & eft Altoi'ario, K in quantitate, Sc eft Augmenium, Co Sc Diminutio,& in loco, Sc eft Traf j lunt latio.qm in iftis prardicamentis iff tribuspdi' uetiiumurcontrafia,&nledia:Iidet camends latcat in loco aliquftulunt . &ideo licet inl declarabitur poft.a Et expofitoreS jjjj,^1 qu^mt hic,quomodo hie ponit mo ide.8. Ph. tumfub tribus diuerfis generibus, c.itf.fedw Sc ipfum pofiiit illud genus p'e'r fe, J"5 Wfob Icihcetpra-'dicamentum paffionis. c6. 4. si b Qjjida igitur conceflerunt ipfum 10. met.& efle fub iftis generibus. & dixerunt ' <j, pra:dicamentum paffionis eft ge fl0. ^ nus fm confyderationem receptio- b Prim* nis motus, non fni confideratione M motus. & ifti dicunt^j) quale aliud foro,&dl eft quiefcens,& aliud motum,& fimiliter quantum, & locus alias eft forma quicfcens, & alius eft forma mutata. EtquibufHadifplicethoc. > & dicunt q> quale non eft genusper Auic! fe,ni{i fm q> eft qujefcens,& fimiliterlocHS,&quanrum.cumauteifta funt confyderata,fm q? funt mota. funtoppoflta in feipfis, cum funt quiefceria:& impoffibileeft vt moturn fit fpecies quiefcentis. & ifti di xerunt prarcifeq? motus eft in pra:dicamento paflionis,& q> Ariftotcles atuibuit ilium iftis prxdicame- L tis,quia iftapr^dicamentafunt ma teriamotus,noquiacollocaturfub eis. Etvideturq>,(ipotetiaadvniz- Impwbquodqjprardicamentum eft in illo * gcnere prxdicamenti, quod eft in aclu, Sc fimiliter via dejpotentia ad actum,ffi potentiaadfubftanuam eft quoquo modo in prardicameto fubftantia;,& fimiliter.via ad generationem fiibftanti,& fimiliterpo tentia ad quantum, & ad alia predi camcta,vifumeftq-> illud efle,quod eft inter potenriam^aitum in-illo genere,

generc.fitlub illo genere.quoniam efle medium inter potenna,& aclu, quae funt in illo genere, neceflario eft de genere ac~his, qui eft complementumifed differunt f m magis,& minus. ire emm ad calorem e;ft calor quoquo modo,& fimiliter ire ad raotus.vt frigus. Erfanhunc modumeftve ivia.eftjn rum dicerc q? motus eft in genere, gne termi ni adque in quo eft illud,ad quod eft notus> Auc.foro fcilicet fm fuammateriam, fm veSedvfco- ro cp motus eft forma in hac mateuadiftio ria exiftimandum eft^q? motus eft hie. &.5. per fe prajdicamentum : & fm hoc ph.c. fuit conf yderatum in libro de praB dicamentis. Motus igitur habet dumotus, vt plicem confyderationem.quomam evia, efti fm fuam materiam eft in genere pnto pafflonis, hie eius,ad quod eft motus','fm autem formam,ideft f m q> eft tranfmutain gne ter tio coniundta cum tempore, eftin mini, ad prsdicamento paflionis. Et proquern. pter famofitatemiftius diuifionis, icilicet qm omnesintentionesditii duntur m habitus quiefcetes,& mo biles, conueniunt omncs gentes m hoc,qj pofueruntprincipia nomina tionum nome,& verbum,& pofueruntnomecuihbet fotmx quiefce ti,& verbum cuilibet format mobili,& pofuerunt indeclinabile ad col Improba- lationem inter ilia duo. Ponentes tioprmix veroreceptionem efle prasdicamen folutiois. turn palfionisnon bene fecerunt. quoniam recepno eftpotentia ad rem:& iam diximus (j potentia ad aliquam rem eft de genere ilh9 rei.

Liber Quartus !

115

nihil mutationis fubire. quart D f m accidens motus horum eft* Necp etiatn agentis, dC pacietis, necp omnis mouentis>&eius, quod mouetunquia non eft ips fius, motus nee generationis ge neratio,neque omnino muta^ cio miitationis*

Secundum fubftantiam aute non eft motus, propterea tj> nul lum eft entium fubftantiae con^trarium. Necp ei,quod ad aligd concingic enim, alcero mutacio nem patience}vere dici alterum

znfitbtfantia "Vero non eft nwttM ,awa nuUurn ens eft contrarm fayjlantia. Nefyin relationeetta etf motus. quonumpofibile eft ~\t alterum relatiuorum tranfinutetur abfaue eo, ejtiod alterum tranflL mutatur. mottts tgitur eorum eft per accidens. Ne^ in agere^^fa ti etiam eff mofttf, ne^ motons, atit moti: quoniam motns non habet motum, ne^ generatio hitbet generationem, & "Vmuerfaliter netfa trafinutatio tranfinutatione. Cumpofiiit q> motus inuenitur IO in tnbus pradicamentis tantum,in cospitdeltruereipfum efleialiquo C2terorum,& incoepit a fubltantia, & dixitrln fubitanna vero, &c.i.in fubftanua vero non eft motus: qm F omnis mot9 eft de contrario ad cotrarium: fed fubfcanna non eft con traria iubftanuac,vt dictu eft in pra: dicamentis. Etintendit hie per c5 traria, contraria mediata, quorum vtrunq; eft forma,&;habmis,& habent media. Sed quarntur hie quo aln fec modo diiit a ijj hbro peri Genefeos J ^ q ignis eft contrarius aquae, & ter- &. 4 j ra aen.b Et Ale.dicitadhoc,q?hot, n. quoddixit in hbro Prssdicamento bAlex. rum eft de liibftantijs, qua: funt co ^'^' pofitas ex forma,& matcna,& in li- moph. bro dc

Phyficorurrt
a Impro- pliribus, fcilicctdclormis tan turn, nonentmdsrnotusfquiafubiedru batio b Rcfpon qua; flint T prima materia. a Et ifta edrum eft in potential f &, fi cflent fSie fubftj no Auer. lolutio non fufficit in hoc,quod eft contraria fm vtruq;, fcilicet fm fpr ^ c ImpoPe dictum hic.quoniam hoc,quod eft mam,& fUbicdhitti, non eflerin eis forr ,vtaligd dictum hic,cj> in fubflantia non eft tranfmntatio y nedum motus. non I aliquont tianfmutario,qiiia non habet con- enim fequitur * fi ppfiierimus <j> in <te aliquo pnto,&I tranum,eft fermoponetisg>in fub fiibftantia fitcontrarietas, vtinea t alioffalio ftanua non eft contrarietas fm fbt fit motus. Et, cum Themiftius etc ^ n,^ eonfife,i. mam,autfubiedum.&:,fi in fubfta didit hanc confecutionem vafere, vide dun.' Ph.t.c. jo da eflet contrarietas fm fbrmam, refponditq? ignis non traufmutaf s.ne.t-c. &. 17.*. 1 S.me.c. f . non fm fubieclum,tunc fermo An. ad aquam,nih per medium. Eteft'^l^ '* dCalorin no eflet verus in hoc loco, b Et opi fermo valde debilis,cum hoc,quod g m fc^ ignee" ,p- nandumeftcp fubftanti? flmplices eft contra Ariftote. inlibrogdeGe de Gene, pmquius funtcontraria; fmfuas qualitates, neratk>ne,&Corruptione.quonia, rl accipir" in dcfini6c locodfcr, videconfi mile . 8. rac.cfi. f. & 4. Gee.

G brp He Generatioeloquitur de firn nantur contraria fm formas tantu, H

& propriae qualitates in eis no funt fubftancia',&fia/Iimilantur fubfta tijs.cjuoniam c impoffibileeft vt ali quidinah'qaofttde aliquo prardicamcnto,&inaJiodealio^ita,q?ca lor fit in homine de qualitate, & in igne de fiibftantia. d fed eft in igne propinquius fiibftantia;. &ideoaccipiturin definitione loco differeni dcafa.xi tia?,e & in alijs compofius remoti* e Cafitas a fubflantia.vtrum igirar fequatur in igne eft neceflano dicere q? fiibftanda;,qua cm rum propria funt contraria,debeat alijs c6po efle contrarix, aut diceie q> non feCuj. tic- quitur, nifi vt fblurnmodo fint di1 uerfat,eft confyderandum, fed non motior a hie. Cum igitiir conceilerimus q? fubltatia, videdilige in fubftantua eft conrrarietas, tune ter,p)fto. fermo Arift.nonerit verus, & veru e.4o.arti fequiturex hocq?in fubftanriafit motus, ficut exiftimauit Alexan. adeo, q? diuifit fubftantiam in forxnam:& fubiedlu,fcilicetquia conceflit quod prima finiplicia funt cd traria fecundum fbjrmas& non cotraria fm materias. quoniam quomodocunq; fuerint pofita; fubftan nx contraria:, non fequitur ex hoc v{ in eis fit mot9. Q^onian^fi po-

cum pofuerimus <j> in (ubftaria eft |^* c6trarietas^quia ignis eft cotrarius aqua; ,& ipfe trafhiutatur ad aqua, &n5 deftruithoc dicere fermone, dicentemq?ignis tranfmutaturia aquam per medium,quia iikeft dj fbofi tio contrahorum mediatoru, fcilicet (j> motus no eft, nifiiniftisf ergo quazftio non diflolueturfecun dum q> exiftimauit Themiftius dif fblui,neq, fm cp exiftimauit Alex, Et quxftio non fequitur omnino. quoniam non fequitur, fi dixerim* o^ in illo, in quo non eft contrarietas,non eft motus, vt in illo, ia quo eft coDtranetas,,fit mot us. in pone- -. do igitur q> in fiibftantia eft contra rjetas,nihil malum eft plus, quam deftruere iudicium Arifto. & quo^ modocunq, concedatur q? infubftantia eft contrarktas, deftruetur fignuni Ariftote. quare fbluuones Alexan. & Themifb) non valent. Et ifta demonftrario, qua declarauit Anftoteks, q? in fubftanria non eft motus,fundatnr fuper hoc,q? in fiibftantia non eft contrarietas, 8c q> motus eft in comrarijs. Et forte ifta declaratio eft famofa ,8c ilia* qua

Liber Quintus

4 qua fufteatatus eft,eft il Ia,qua pra: no&c. Et intendit pet affiofcertfrii dixit,q> tranfmutatio, quae eft in lud,quod eft comune aftiont agen fubftantia, eft generatio, & corru* us: flue foerit ages verum motum, ptio:& generatio, & corruptio non aut aliquam tfafmutarionem, qua! flint motus,quia funt in illo, quod non fit motus . & fimiliter intendic eft in potentia, non in a&u: & mo- per paffionemk& ideo induxit poll tlim eft in aftu. Et hoc, qdod iia r * deftruclionem,& dixit i neq; mo rauimus de Alexan. eft dictum in toris aut moti.& quafi dicitq? aclio expofitrone ems in libro de Genera & pafTio non habent motus, peq\ie tione. &ideminexpofiti6efuaha- motoris>& mod, neq; nerati, & betur,quod nos dicimus de nobis,(I generanris, & vft tran utanus,& q? elementa non funt cotraria, nifi uanfm atari. quoniam motus noa /tti qualitates, non fm fbrmas: & habet motum,neque uanfmutario eramuslaetiinhoc. Et,cumdecla- habet tranfmutadone vfr. Deinde rauit qj in fubftanria non eft mot', incoepit declaiaie hoc,& dixit. declarauit edam q? in teladone no Primum enim dupliciter co^ eftmotus.qinillud,q7 tranfmutaf tingitmotus eflTemotum. Aut adreladonem,tr5fmutaturfequie ytfubiedi,vthomomouetur, fcentepertranrmutarionemruicor quiaexalbo inmgrummutat. ielariui.v.g. qm column^ quas eft An ne fic &ipfe motus>autcalc indextroSocvermuradriniftrum fit aut Soc.quando Soc. tr5sfertur in loco, ' ttanfmutatioigirurincolumnaeft autaugetur^tdiminu.tc'Hoc per acadens: tranfmutario vero re- autem wnpofsibile eft. no emrti latiui,qua: eft in Soc. licet fit per fe, fubiedorum aiiquid eft ipfa iequitur verum motum, Ctranfla- mutatio* tionem in loco. & hoc mtendebat^ Prime Tfero W>n eftptfltblle *\t cum dixitrqm quandoq; tranfmu- motus haheat mottfm , mfialter* taruralterumcorrelanuorum ,&c. D.d. motus igitur eorum eft per acodcns.in illo quidem, quod non _ tranfmutatur, manifefturn eft,in il homo mwetwt IJHM trafinttfatur lo autem,quod tranfmutatur, traf- de albedmc m mgredtnem: istut, mutauo per quS efj reladuum,eft c^fit^tinfrwi^tw, out J per accmens: quia relatio,quae acci- mHtat ' .-* o dit ei, eft propter fuam trafmutado lowm, ant augmentAtwr> nem in loco per accidens.Eft igitur ttut dimtntiitw, Jicut dtcttur m vtriufq per accidens. alterius qui- ntotu,Set dem,quia eft quiefcens, reliqui vero,quia mouetJmotu diuerfb a trSf mutationeaccidenteei: qm fequiif Qsiarnotumhabercmotumm ,, fuam tranilationcni inlocoipuim eflein dextro, aut in finiftro colu- telhgiturduobusmodis, aut ita,(b

Phyficorum
G cp mot' habeat motum, i.indigeat adhoc<j>fit,motuprxcedeti,vt ens generatum indigeat motu generationis,&impoflibile eftimagmaii vt mot9 habeat motum, nifi altero iftorum duorum modorum,incoepitpericrutari depnma diuifione, dixmAut ita,qj ntfubiec~tum,&c. i.autita,q? motus fit fiibieftum mo tui,ita,cj>dicaturq> motus mouetui per motum exiftetem in ip fo, ficut dicitur <j> homo mouetur,quia traf mutatui dealbedinein nigredine, autdefrigore incabrem, autdelo coinlocum,autdedimmutionein H augmemum,auteconuerfo. Deiade dixit:ficur d,c,tur m motu, i.fm hunc igitur modum dicitur,g> motus mouetur,fcilicet quia tranfmutatur, & moueturper alium motu, ficu a ixim9 hoc in re fubl !. !fj m r tuijfcilicetipiammouen. D.d,Sed hoc e impoffibile,&c.idert, fed hoc, g? motus fit fubiettum motui, manifeftum eft q uod eft impoffibile. qm.fi mot9 efletfubieaum - motui, o tune motus reciperet motu, &quie tem.qm illud, quod innatu eft mo ueri. innatum e quiefcere:& impof fibile eft vt motus recipiat quiete, I qm motus eft contrarius quieti: ex hocjsjiturapparetcbimpoffibileeft vr m motu lit motus, fc.iicet vt mo tus fit fiibieclum motui. Autexeo,cjaaliquod aliud fubiedum ex mutatione muta^ tur in alteram forma ,-vt homo ex$gritudine in fanitatemc' Sed neqjhocpofsibileelt.mlipmac -j if- enim motus ex alia ieidens. hie forma in aliam mutatio eft, 6i generatio etiam, atqj corruptio umiliterverum hx quidem in oppofita fie, motus aurem non K fimiliter.Simuligiturmutatur ex fani tate in aegri tudinem, ex hac ipfa mutatione in aliam, Manifeftumauteqj,cum aeger fuerit,mutatiis erit in qualibet, contingit. n.quiefcere* Etamx plius non ad quauis femper. df. ilia ex quodarn in quoddam al' terum.Quare etoppofita eric fa natio,fed ex eo, quiaaccidit.vt fiex recordatione inobliuione mutaretur.quoniam, cuiineft, jji uc ] m utatur,aliquando quiL dem in fcient:iam,aliquando ve
fO in fanitatem<

modus eft:, "V/ jit ahudfuhieclitm, cm accidit tranf mutatto, cr* transfer atur ad alia, in fani.tatem.Et hoc etiam non eft pofiibile in motu , nifefer decides. ipfe.n. rnotvK eft tranflatio de all/y . . / , , 1ltoin ^Tt4atmd -generaf">'>>' tt corruptiofunt tales,frtter hoct qttbdmotH* ddoppofitA eft tn hoc qitodamodo, (f in hoc alt*ttiodo.* * ^ r Tranfmutatum tgttttr tranfmnU tttrde Agritudme infamtatemtet cum hoc de hdc tranfmtttationem

ue
tranfinutatio eiui, cum fuent ad ^tudtaem.erit adaliqua tranf ^ > . / ^utationem^qutecunfl, auoma ... '" .r HJfit. t.._ l Pf *>ile eft^uefcere.EtetMfep fiode eft ~\tfimper tranfmutetur no adauamlibet tranjtntitatione:
fed

Liber Quintus

117

A fedtH4tr4ftut4tioeJldeaityiio exnbntmm de forma quiefcetein D m&wL Et^uando^entmopPoK formam quiefccntcm vndefequiar j tur vt translatio no mdi^eat tranfturn,*?- effimuM fer accent. latione> nifl per acciden!P D.d.Ge_ Herbtgratia^uomam tran(rnuta neratio enim, & corruptio funt tatto de rememorattone ad obliwo- les,i.3c hoc , quod fequiwr de hoc acctdes itli, inveromotu,fimihtercftdegeneratio ne, &corruimone:q uoniara impofllb neeftvtgeneratioh.ibeat ymndofy igitur tran/mutatur ad generationcm , aut corruptio corjcientiAm,& quandoque tranfinu ruptionem . Delude d. praeter hoc , W motus,&c.i.& inter motil , & getatttr adfanitatem. nerationem , & coiruptionem non li Cum deftruxit primum modu, eft differentia , prater hoc opgeneincoepit deftruere fecudum, qureft ratio,& corruptio fuut I oppo^itioB vtmotusfiatamotuaHquoadmo nealiaab oppofitione,in qua eft E tum,& dixit: Alius vero modus, &c. motus,nquoniam generatio, & cor i.modus vero (ecundus, fm que pof ruptio funt de non efle in efle,& de (ibile eft imagmari q> motus habet efle in no efle, & alij motus funt de motum,eft, non q> motus fit fubie- efle contrario in efle contrarium. &um motui,fed <p illic fit aliud flib & hie non facit differentia in hoc, ietum,ex quo fit motus ad motu, q? fit impoflibile tranfmutationem ficut homo mouetur de argritudine nabere tranfhiutationem, & motu ad fanitatem.& quafi dicat, ita, q> habere motum eflentialiter. Et, cu aliud fubiedtfi fitab ipfo motu, cui narrauit q? generauo,& corruptio J fubiec"to accidat trafmut;. io,& iraf hoc funt tanqua motus, inccepitin feraturdemotuinmotfijficutfiib- ducerc imponlbilia fequentia hac ie&um transfeitur de vna forma in pofitionem,& dixit: Erit igitJtranfJ J! aliafovmam,vthomodea:gntudi- mutatio *!~ de 'fanitatein ~- '- ; a^gntudine, Vnmot^ ne in fanitatem. D.d.Et hoc eft im & cum hoc de hac tranfmutatione u6 fequit* ppfllbile, &c. ideft & non eft poffi- in alia. ideft,&, cum tranfmutatio F ' CDtU(^ oil.'vt motus (equaturefientialiter tranfmutatui in aliam tranfmutaliii fed,fi anum motum,ficut forma: quiefce tionem : & tranfmutatio, quando hociuent, tes fequtltur motum. fed,tl hoc fue tranfhiutatur eft in re, ad qua tranf tin pac- rit,eritpaccidens,fcilicet vteflemo mutatur: mamfeftum eft quod, fi ths.videp tus fa perfetTrio cms, quod eft in po illud,quod tranfmutatur de fanitafecbm de r ;.' ,- . * cfatione tenna,ita, q? motus lit perfccho mo te in eerituduiem,tranimutatur in kuius 8. tus,quc-madmodu forma: quiefcoi aliam tranfmutatione, erit in dua* Ph.co.71- tcs funtpcrfedio mot9. Et,cfinar- bus traiifmutatioibus mfimul, fan rauit q? hoc eft imppflibile, nifi per a'gritudine, & in tranfmutatione, accidcns,dedii caufam fuper hoc,& ad quam tranfmutatur. omne.n. o,qStrSf dixit:ipfe tnim motus, &c.i. & hoc quod uafmutatur de aliquo in ali' muuf de fc- ^.S"0 ^ eft impoflibile in motu eflentiali- quid, dum mouetur, fempei" f -.-> , - ~ ,i aliaa.QU ter , quia motus eft translauo reru paratur a parte ilhus, ex quo mo- moUetu,-t Phy.cu co,Auer. EE uetui.

Phyficorutn
(S ttetor, &aequirk pattern illius, ad xnoria aliraius intetftkwi^&T 6 bff- ff *' quod mouetur. D. d. Manifeftum uione eius eft tranfmutatio accides S igitur,&c.i. &, cum pofuerimus ilh rei, cuius eft ilia i nteittib. Demex quo eft".; ,' quod mouetur dc fanitate de dixit: quandoque igftuf iranf* moucf,&^> _^ :udmcm, eft in duabus tra mutatur ad fcientiam ,& c^t.ideft, acg.ric pte in tgiitudmcm, mutationibus infimul, f tranfitm- led hoc, quod eft mos dicere,qu6d} f 01 ~- "" - ' ' egritudinem, - - - ' *- translario eft de tranfhmtarioe cortfMi *' & Cohre. 5. tatioead j - / in tranf^ ph.c. 4.& <mutanone ad trafmutationem, ad traria ad tranfmutadonem cotra6.ph. 31. quam tranfmutatur,manifeftum riam, vt did tor, quod de memorial fie. 8 .ph.c. ef^ q., qfi tranfmutatur ad fgritudi eft tranfmutatio ad obliuionem, *~ "n ncm, tranfmutatnr c u hoc ad quS* non eft eflcndaliter,fed hocaccilibet tranfmutadonem : cu fie fue- dit propter tranfmutatum.quonia, rit pofido dicends q> ots tranfmuta ficut tranfmutatur aliquando ad no eft a tranfmutadone fine deter- fcientiam ,& aliquando ad fanitaminadone.D.induxitid, qjf fequi- tem, ita accidit tranfmu tari quanmr ex hoc,& dixit: qui poflibile eft doque de obliuione ad fciendam, X -, qmefcere, i.&,cum tralmutatur de &de argritudine ad fanitatcm, <Sc fanitate in ^gritudinem>& trafhtu- quandoque de fcienda,& quandotatur cum hoc a qualibet tranfmu que ad fciendam,& quandoque de tatioe, poflibile eft ipfum tranfmu fanitate,& quandoque ad fanitate: tari ad priuauonem tranfmutatio- non ita, quod trafmutario, qu? eft nis: & fie erit fimul tranfmutatum de fanitate in eeritudinem, eft efad ?gritudinem,&non tranfmuta- fcntialicer copulata, fed Tter ilia eft tum infimul: quod eft impoffibile. quies. quoniam, fi hoc non eflet* D.induxitaliudimposfibile, & di- fequeretur vt moueret'duobus moxit: Eteriam posfibile eft,&c.i.& tibus oppofids infimul. et posfibile eft f m hoc vt tranfmuAmplius aut in infinitu fiet tatu tranfmutetur, fed non ad q<flibet, fed ad oppofitum. qm tranf- abitio, fi erit mutarionis muta> mutado eflendaliter eftdeoppofi- tio, Si generationis generatio * to in oppofitu. & fie fequitur vt res NecefTe igitur eft em prima, (1 tranfmutetur duabus trafmutario- vltimaerit.vtjfifimplexgene/ M nibus oppofids infimul, adeo, q? il- ratiofiebataliqn,et quod fit fie Iud,q3 tranfmutatur de fanitate in bat.quare nodii erat q3fitfimx segntudinem, dum tranfmutatur, pfr ,fed aliquid q3 fit, t-^ &L q3 tjanfmutatur de^grituduie in fani fit} iam, ck rurfum fiebat hoc tatem.& hoc, quia accidit tranfmu aliqn.quare nondum erat tuc tationi tranfmutari ad cotrarium. v.g. quoniam tranfinutario de re- id,q3fit,Qm autem infinitoru menioradonead obliuionem exi- non eft quicq? primu, non erie ftimaturcontinuari cum tranfmu primii. quare neqj contiguum, tanone,qua; eft de obliuione ad re- neque fieri igitur, neque moue* memoradonem, fedperaccidens. ri posfibile eft, neque mutari . quoniam tranfmuwuo de me quicquam f

Et

Liber Qumtu*
ft eriam \ioc frocedit in infini Mtano hoket trarf J . ??generategeneraftone,^uontam ncceflc eft ytjtt print, ft pofterutf eftfutwiwn^t.f. mpliciter

it&

cft,cum ante tranfintttatibfiem rue rit trafmucatio, & pofuerimus trafmutaaone poiterioru efieinactu, ior ^^^0 fuac<tuanar. & hoc intendebat, cumdixit: & vt prius fit,& cum pofterius fueiit futurum,ideft cum pofterius fiieri*

generatio.n.genera0atur. ex tioncmhaberegenerarioneV&vniyuoJetjHitHr, ytgeneratto riodum uerfaliter motum habere motum. ft fimpliciter wvrattjed, cum & wndatur fuper duas propofitiofitentrenerata,muextftet rene nes>qutruma!Kr*&>9??sgene1 & . ' . ' & rata,cum fuent in generationc,nor*M, cr nonfat ettam generate dum eft UIa ^gciferata.v. g.quoB in aliqtM hora.ex quo JeqvJtur >/ niam homo, cum merit in genera- E generafto nonfueritgcner<ita.Et, one > nondum eft homo : & hoc Re eumtnfimtatihabentprinwm, manifeftumeftpcrfe: fecundaau g l , ; a ff tern eltjCbjCum generatio nmplici-5A mpfiUt ejtpnmumef ergo terfueritgencra^tuncgenerStur: tmpofibtlc eft confequens ejje. er- si igitur aliquis pofueritq, genera- id go mpofibtle ejtfecundu hoc,ali- tio generator, ficut generatur indii- * qwdtenerart, etaltwidmourn, wduumfubftanti^fequiturexpri .* *> * ma proponnoiievt generatio non t J Cum declarauit, g> trafmutatio fit, dum generatur: ucut homo no no poteft tranfin utan ad tranfmu eft homo,dum generatur. & fequitationem,nifi per accidcns:quonia tur ex fecunda q?, cu generado iim trafmutatio cflentialiter de quie- plicitcr exiflat, comuleta non erit. fcente ad quiefcentem: & intelhgo quia pofitum eft iplam generari, hie per quiefcentem illud, q3 caret cum rucrit,& ipfam non eflc,cugeC tranfmutadonefiueinloco,fiuein nerarur:ejquofequirurvtfit,& vt alio: incocpit inducere impoffibilia non fit in eodem inftand.quod eft conringenria huic pofitioni, fi ali- impoffibile. impoffibile igitur fequis pofuerit ipfameflcntialner, & quiturexhoc,quod pofuimus,q?ge dixit: t et hoc procedit in infini- neratio habet generationem. Et cii tu m, i.&, fi tranfmutatio fcquitur dixit,ver. g.quoniam, fi generado, tranfmutadone prxcedente e/Ien- &c^t.intendit.ver.gra.quoniam,ft tialiter,contingit vtaiitehanc traA generado fimpliciter exiftitgenemutadone demonftrata fint tran rata in adu,in aliqua hora tantum mutadones infinita:. D.d. Neceile generatur. Deinde d.neceflc eft igi eftenim vtpiiusfit,&c.ideft&co- turexhoc,&c.ideft necefleeftigi^ tingithuic opinioni vt ante tranf- vt generatio fimpliciter, dum gene mutatione demonftrata fint tranp ratur, non fit eencrata perfofle. D. mutatione* infiniue, quia necefle d. fed, curn (uetit generata, & c?t. ij ideft,

Phyficorum
C ideir,fed,cum fuerit generatio, tuc poftremum non erit. c Et nen efl inuenitur generatum: fed ante hoc ita.quoniam primum eft, & eft fbl, hxc generatio, qua: eft gencrata,in & intelhgenria operans. hominem alio tempore,generabaf. & hoc in- autem generari ab hole in infininl & &1, |J tendebat,cum dixit,& hoc et gene- eft verum per accidens, non per fe. intelligea rabatur I aliqua hoca. D.d.ergo ne Amplius eiufdem eft motus ceflecft, &c.i.ergoneedle eft vt ge contrarius, dC infuper quies, &t neradofimpliciternondum fit,fci- generatio, dC corruptio, quare licet in ilia hora, in qua eft. qct eft jd,quod fit,cu fitid,qafit,tunc impoflibile. & licer,vt apparet, no corrupitur. nea.ru quod mbx jncfuxithocexemPlum,nifiadde- fit neqjpofterius. efTeouopor.

^^TSliSSSSiS tetquTdcorrumpitur.
fe,tncoiuinetaliamdeftruaione,
Et

. ^lAmmotHS fercontranu

cum hoc,quod dat exemphh'catio- erit eittfdem ret, CT quies etiam, H nem,quam irueudit.Et ideo ruier- (y generation corruptio. st igi ^. generafa ^
c.i.&, cum ante tranfinutationem demonftratam in aclucli alia tranimutado, & ante ilia alia, & hoc eft cflentialiter,tuc inuenietur traufmutauoncs infinity. &, cu infinita non habent primum, ergo ifbe tranfhiutationes non habent primam. &, cii prima trafmutado non eft,non erit cofequens.qin pri mum eft necenarium in efle feque Itis. &,cumfequens non erit, non * Afi trSf- erit ifta tranfmutano praifens. qcf mutatio- eft impoflibile. aerqo antetrafmu nc cuctia n f / liter ft eft ^W0116111 non c" tranfmutauo ettrafmuta- fendaliter. per accidens vero eft nc no ecntia ceflarium, C.cp ante omnem tranf^}er'Ba<^ mutarionem fit tranfinutaao. qfn necefla3 necefle e vt fit hie vnus motus (jter riii. Id. i. nus, qui fit caufa q? ante oem mocoe.ii.con turn fa&um. fit motus, vt declarafife.8.rh. tum e{^,n Odtauo. bt,quiaMobImiehk' ierni non difbnguunt illud, cicf eft contra le- per fe, & illud, qd eft per accidens, ges . vide exiftimauerunt quod fequitur ex <-r>n/.K. C I hoc q>, n |homo /* femper gcneratur ib homine, & primum non fuent,
l r

eomtmpitwr? ejuomam bile oft yt generettir,<&' corrumPaturtdumgeneratur. ne^ in foftretno. quontam corruff urn indi~ get yt gcnerctw neceffano.

Ideft hoc, quod dixit: Et etiam, &c. fundatur fupertres propones: quarum Vna eft, q> res mota in rebus, que^ mouentur monbus oppofidsefteadem.v.g.quoniamia mouetur I loco, idem eft cum illo, quod quiefcit: & fimiliter illud,q<f geiieratur, idem eft cum eo, quod corrumpitur.Secunda autempropodtio eft, q? omne generabile ell corrupribile. & hoc apparet per indu&ionem,&declara.bi tur perfedrc in primo Cccli,& Mundi.Terria vc ro eft, q? corruptum non corrumpi tur, dum geiieratur, neq; res mou qurefcit, dum mouetur. Cum igitur pofiierimus q> generatio habec generationem, fequitur vt habeat corruptione:&, cu habuerit corrU'fdonem,

Libcr Quintus

n<>

A ptionem,feqmturvt ipfa genera- madifponiturpertranfmutatione, D rio rccipiat corruptioncm:& fie co- cum tranfmutatio fuerit in eis. Et trarium recipit fuum contrarium. dixit: qu? igitur eft ifta materia ? Impofc I quod eft imposfibile. D.d. Si gene- i.mateiia tranfmutationis, qujeefl contranu ratjo tg^ ^Ct ^ g jgitur generatum genus,in quo eft tranfmutatio, no riblraiii. dum gcneratur, eft generatu, non materia, in qaa eft tranfmutauo,C Jdii.phy. corruptum,fcilicetquia nopoteft q eft de alio genere a genere tranf*?'v ^ corrumpi apud generationem, an mutationis , fi traufinutatio faerie Gfiatione! iltur comimpitur, ft generatio ha tianfinutata. D. d.qm quemadmo t.c.6. &q bet generationem? & quoniam im dum igitur alteratum, &c.i.quemibk poffibile eft corrumpi apud genera admodurn igitnr tranfmutationis done, neq; qn coyletur gcncratio, in fubftantia fiibicclu eft aut corqm corruptum cftipfum genera- pus ,autanima, fimiliter fubietftii turn, fig? generatum eft fubieftum generationis, fi gcneratur,flgciius, coriuptiois.fi igitur generatio cor- in quo eft generatio, debet cfle aliB tumpitur,tunc conrrarium erit fub quidaliud,autmotus vft quicun- E ie&um fiii contrarij. & hoc inten- que, aut generatio. Vtitur igit'hoc debat cu dixit: neqj in poftremo , nomine altcrauo pro tranfmutatio &c.i. quia res corrupta indiget vt il ne in fubftantia* quoniam, fi noil la fit generata,& vt fit m eaoem ho vteretur hie pro tranfhuuatione in ra cum corruptione. fuMtantia, fed pro tranfmutatione in qualitate, tune generatio non Amplius oportet materiam eritde fubftantia. Etquafi inten- EQ fubeflfc & ei, quod fit,& ei, q3 dit declararcperhucfermonernq? mm. rnutatur.qugr igitur ent t vt al^ impofllbilia condngentia ponenti terabile, aut corpus, aut anix buscjj motus habet mo turn, ita, q> tnaeft, fie id > quodfit,motus, motus fi t fiibieftum motui, eadem aut generatio* contingunt ponentibus o> motus Et eftam generatum tranjrnu ht motia, ita,q? fubiec^ii fit aliud: taturn tndtgct, >/ haleat mate- qm fequitur ex hac pone vt motus t nam Jubieclam. ept iqitwr eft moueat^ficutfequifexprirna.qin, ficutin trafrnutarionedealbcdinc ifta materta ? quoniam qHtmad- in nigredinem fequitur vt nigredo modnm alteratum eft corpm, auf fit trafmutata,fiiV,fi genus motus,! tnima, itagenerntum eft alupud qno efl,fuerit motus^fcqui^ vt morus moueaf", & fi no ponaf'cj? mot* motus, aut.gencratio, eft fubie(5lvi motui, vt pofiiimus in IS Ifta eft alia ratiocinatio. & eft, primo mo. Et hoc eft ita.-qm fubic qm, fi tranfmutatio eft generatio , c~tu motus intelligitur duobus mo& omne generatiJ habet materia, dis,quoru Vnus eft illud^m quo eft necefleeft vttranfmuratiohabcat motus, f corpus motum.& fm hoc materiam fubie&am: &illa mate- intelligitur primus modus in hoc, ria eft, qu^ difjronitur per ilia trap <p corpus moucatur,fin hoc,cj? mo muutionem,ficut corpus, aut aui- tus fit fubieclum motui, ficut corE E iij pus

Phyficorum
pus eft fubie&um el. Secuadus ve* rp modus eft genus,in quo eft motus,C qualitas tranftnu tabilis , aut iubftantia,aut quantitas, aut vbi. faoc.n. eft fubiectum motui et alio xnodo, & ex hoc modo et fcquitur vt-motus moueatur, fi motus habeat motum,ita, opfubieclum eius fit aliud a fubiedto motus. & ifte eft iecundus modus. Et rurfus altquid > in q3 mo> uenfoportet.n~,q>ali3d~fit hu^ iusexhocin hoc motus, et non tern K quo ent < non.m erit di fciplinatio difciplinationis gex neratio, quart ncq; gnatiois gc neratio, neqj qdam cuiufdam. Et ettam tffttd tgtttr, ad quod eft mottu, quid eft? neceffceft.n. "*tmrtw htuHs dfmonfratijtt de hoc in hoc aliattut, non mottu.Et, htcmteL non eflet illie generario qm gene* K ratio eft exitus eius, quod eft in potentia in actum, & eft efle non copletum. fi igitur motus haberet gcnerationcm, tune efle in rei via gencraaonis eflct efle eius perie&e in a&u: & fie res, qua? eft iam coplctc generata,generatetur. & hoc iiiten debat, cum dixie: impoPe.n. eft vt fcia fiat cia ,i. am ficut eft impol: itaelt bile vt fcientia fiat Icientia, ita el impoffiWe vtgencraao generetur. Amplius,fi tres fpecies mot funt,harum aliqui necefTeeft efrefubiec^naturani^tea^n c) mouent* vtnecefle eft loci mux tationealterari^ut fcrri.Omni , , no jut, quoniamouetur oe,q3 mouet, tripliciter, aut quia f m accidens, aut quia pars aliqua, aut quia per fe, f m accides folfl conringet mutari mutatione . vt fiiS>quifanatur,currat,aUt difcat.eamautem,quzpmacci
frfs f yt natura

htbtt generattontm omnw . 16 Et edam , fi pofiierimus qf. moI tushabetgenerarione%quidigitur eitulud. ad qct eeneratur motus? quonia nccefleeTtvt motus reifit de hoc in hoc:& vt illud, ex quo eft motus,& ad qcf eft motus , fit aliud * motu.&,cum pofuerimus q, motushabeteneratiouem,tucillud, adq3eftmotus,&exquoeftmotus, erit motus.quod non eft intclligibile, f.q uomodo (cieua fit fcien oa,&motusfitmotus.Quoniam ceneratum cit illud , quod nondu &lin adu perfedo, Cquod eft i via gcocrationis. nam, fi eflet in aclu,

fla iffijtt yna earii,

lotto alteralritw , aut trans fere tur. Et ^mtuerfaliter, cum omne mot* mouetHr tnbus modis, aut fer accident toutfecundumparte, mulatto tranfmuietur. "Vg.^t /*firmus ecce adhuc iam mcdicmatttr, out addt(cit. Cf torn dimtfimus Jupcruts loquide tranfmntatione per accident >

Cum

Liber Quintus

no

A Cum d.cp,fi motus het motu.fe- tusmoueat'p(c,autfmparte:cigo D 17 quirfvt motus moueatf, inoEpit in- eft poPe p accides: immo apparebit torn: da, j".J> <"UI ducere Topinabile cotinges in hoc, cj> eft neccflariu,f] vt ante oem tra dit lit to& d.Et,ct fi fpes mot9 funt tres,&c. mutatione fit uanfmutatio.D.d.v. tu.idefo. 9 L& et, fi in f dicameto mot fuerit g. &c.i.v.g.vt trafmutano de argri- ci. &tbu jnotus,f <ji matena mot9fit motus, tudme in fcientia. hacc.n. eft tran ficut materia alteratiois e in quali- mutatio ex tranfmutatione per actate,& materia traslatiois eft i vbi: cidens. &fimihterqii tianfmuta&ia declaratuepnus<j>fpes mot9 turde xgmudine in difciplinam. fimt res,traslatio,& alterario, &di Qmaiit neqj fubftanti^neo^ minutio:necefiee,fimot9eltimo- ipfiusadalicjd,neqjipfiusface^ tu,ficut alteratio T qualitate,& traf- re y &pati relinquitur f m qua* latio in vbi, vt ide motus fit aut in litate,& quantite,& vbi mo> fiia fpe,autI alia:fi in fiia, fequit'vt tu effe folu. in vnoquoqj.n. ho* traslatio tiasferat', & alteiatio alte- rum eftcontrahetas*Motusigt B ref; qct e inopinabile.fi T aha,fequitur vt traslatio alteret', & alteratio tur fm qualitate Alteratio fit*' trasferaf'jqcf eft magis inopinabile. hoc.n. inditum eft coe nomen, D.d. neceue eft vt natura fiibieclia, Dico aute qualitate, no quac in &c.& intedit P natura fubie<Sa, ge- fubftantia: (etenim dria quali> nus,in quo eft motus,i.necefle e vt tas eft:) fed quf pasfiua eft,fin materia fubieclia ifti motui fit vn9 qua dicitur pati,aut impasfibi^ motuu: & fift neccfle e vt ifte mo- le elTe Qi^i vero fm quantitate tus , quiequafi formal hac mate- eft fm coequide innominatus ria,fit vnus triu motuu: & hoc hue eft, f m aut vtruncp, Augments debat,cu d.&fiFrilluct,adqcf moue tio,^:, Diminutio. isquidem , tur,i &fifteft necefle, vt fora iftius qui eft in perfeaa magnitudix 03 Tf 5 ^t, " ^tUI1 ' &9aCClpU a vero ex hac i ud,ad qS ^ouejloco mot', qu.a ne.augmentatio, dimin * rio ,Qui ^fm jocfl 9 illud,ad qtt e mot , c de natura mo . _ ._ .innrt^ Q O y ' , J , ' . .. . fV rtm rfr\r\rtii rv rm rr\p C tus.D.d Et vfr, &c.& intedit decla9 rare, quo fequif'vt mot fit a motu mmatuseftvocetur aut Latio ^ g accns.manifeftu e.n. q? hoc e ?iis nomine cdi, quauis dicant terx mutMde motugeneratu: & apparet in prici ri hec fola propriejCU non in fe* fiip.c.j.& pio Octaui.&.q.d.& quia oe motu j. ph-c. 4. mouef"aut p fe,aut g accns. & decla re, di quaccunqj non ipfa feipfa ratu eftg? motus no e ex motu p fe: mouent f m locum . necefle e vt motus fiat a motu p ac Et> cum mot non e. p^g. rides.Ettacuitdeillo,cluiefmpte: : mm. quiaoe,qrt hetmotuPJ parte,pofe . i . Oe, quod vt motus fit I toto:quia,cu> dim > mqtte pa/toms, remanef yt hftmo- dittfit totu.fi igiteet pole vt motus Rttn quantttate ,& m qttaltt(t~ IU PJ PCC, j / - / f u ' . fokeft vt moueret fm parte,eflet pole vt mo tffCr ^ tantum^ttonta tn >wo J

iiij

Motus

Phyflcorum
6 Mottu igittir in qualitatefo ex*/ no men pofitu eft r!r ofbus mod- K teratio.awma hoc nomen coniun- bp%qui Ant in qualitate . & mten-

ter.Et intelltgoper quote, non oe figo,per qualc,non iliud,qa eft Tub iUttd , quod eft in (ubjlantia : quo- ftamia,&c.i.& intelligo, per qualintam differentia et eft audit as : tatem,in qua inuemtur iftc motus,

aua, f unt <jUalitates Tubftannales , fed /pern qualitatis, cui attribuitur |asfio,autpasfibilisqualitas.&hoe ^tendeb^ cum dixit : Scdlilla. p quamdraliquidpan, autnopati. &iutedebat genus per hoc dcfdiH mmutio:motus "\efo ad magtitu camento qualitatis pasfibi!is& po- L dmem umfletam dtcitur augtnt tenoam natui-ale, & impotentiam. dtcitardiduo genera fimul, conanet genus pasfiu'umA genus, qadffmimpo > *erjaliter,er propnc non notntna tenriS natuialem,& per hoc, q<! ditttr.dicatur tfitwr Translatio . //- xit, & non pati mnuit poteutia na ?r dixi! hoc *m nfyde- nil cet translate non dtcatw * ranonem Jar^e, ficutpoluit genera r tioncm prfm- in ^^^fiin 7-iJ. * SeptTo iihus libri declarabit q> mo t c." 10. tusalterationis n5 inuenif in f di- Vi fcinloco. cameto qualitaris,ni/i I genere qua ? Ifta eft conclufio,quam intedit. litaris pafliuae f m taclum^uftu, & qtn,cum pofuit <j> motus inuenitur vif um.na iftx qualitaces recipiunt tionem. in tribus pr?dicamentis,& declara- magis,& minus.& no e ita de qua- Outfit uit q? non inuenitur in fubftanda , litanbus, q fiint in aTa, & in alato , ^j* ncq-, in relaoone , neq; in aclione, &in qualitate,q eft fm quanatate. quatitatft autpafrione,(eqiiitur vt fblummo- ilia aiu, qu^ df fm potenria, & im- vide! 7. do ht in iftis tribus. Et dixitrqrh in potentii naturalem,eft propinqua phc.if.in vnoquoq; iftorum eftcouarietas. pasfiu^. & vf (j> in ea no eft motus. &innuitvrrhoc,q7cau(avft,Jppter &inSeptimop.fcrutabiturdehoc. quani eft po/libile ve motus fblii- fed f m verba eius in hoc loco appa modo fit m his tribus prardicamen ret q> f m earn inuenit' motus. D. d. tat maws. tis eft, quia cdtraria cxiftunt in eis. Motus aut in qu5ritate, &c.i.& mo h?c.n.neceflaria ca eft in e/Ie eoru. tus cois,qui eft in pdicameto quati Etdixit: Motus igitur in qualitate, tatis,fcjc6rinetduas(pes,n6 habet &c.i.& vocetur intend vRs,quee(t nomerfedalteraduaru (pecierum motuu in quale}Alteratio. qm hoc df Augmetu & reliqua Diminutio. D.d.

eft tllajer quam diet fur d pati,attt non fatt . Mottu Mttcmtn attantttate ^muerfaliMTM MUMMMr . -faHM lOtfv M-

Liber Quintu$

in

A" D.<LMotusveroinIoeo>&e.ii & in- alteratioeft. Quan,ex contra^ D terio cois oibus motibus , qui funt rioeft incotrariummotuseft, in loco, & eft ilia, cj eft tang genus autfimpliciter, autaliquo mo iftius motus5non habct nomen. Et In minus.n.cum ierit,in contra intendit per propriu moru , qui ica rium dicetur murari: in magis ichabetadhunc motu gencralcm autem, vt ex contrano in feip^ ficut (pecies . & hoc eft fm idioma Gr^coru.D.d.dicatur igitur Tranf- fum .difterr.n.rihilfm cjd mu> latio.ideft, nos aute vocemus illud, tari,aut fimpliciter. verum ali^ q<f inuenitur I fpebus iftius menus, quo mo oportebit cotraria ee translauonem . Et,quia hoc nome magisaut, & minus eft txeo, translario dr in idiom ate eorum de quia plus, aut minus comrarrj eis,qux mouentui in loco, quae n6 ineftjdc no. Q^ igit hi tres foli hnt ceflare in eo ex fe, flque moue- mctus fint ex liismanifeitii c tur violente , & de corponbus ipfis Ef trafrnufa'W eti<unf qu<e efl Bfimplicibus, narrauit noc,& dixit : tn eadent fycctc,in magf, <f milicet translatio,&c.i.licet translatio in noftro idiomate dicatur vcre de nut eft altcratto.f^itomatn eft moiebus,auej mutant fua loca , & non th*, attt ex centrdno, aut ad conhnt cenareex fe,cum fint inanima traruun,autfimpluMer,<iHt ^noMaexp5. ta. D.d.& que^ non mouenr fe in lo- don modo. Tranfmtttatio igitur, co.& forte addidit hcc,quia hoc no men translatio aped eos dicebatur cu eft <id minus tdicitw*iw>d res arorpora de moribus violenris tin. qm . cor- tranjrnnttitttr adcontrartum: et, anatuor pora quatuor fimplicia exiftiman- fiad maiw y dicttur quod tranfmoucre ein Ioco onftPlie5 tur ^ ' ^ non nnt mutatur adtllam ex contrano. moue? fe Su^e^ccreex ^ '' ^c ?OIK fto c no- quoniam non eft differentia inter Iloco/rd men translatio apud eos dicebatur fihnc c;e- deomni, quod mouef'in loco, pr^- hoc quod res tranfmntetur quod* terqde habentibusanimas.ccorpo tnodoj <&*/impltciter; nifim hoc, ra>n> fimplicia non niouet fe in lo- quod duo contrarianeceffe eft"\t* role i (.i.&cjii; co,mfi per accidens: & illa,qu mo fint cxiftentia quodttm mo. et ma C cnt /e in loco, funt alata . fm hoc ftri.viffcla igitur animata funt ilia, qu^quie- gts cr minu* font, yt contranH ri ,p hoc. |cunt ex _&} cu dixit 9 ift? du? di extftens, attt non exiftens Jit quo' 0^nes n^ inueniuntf in eis, de quidam modo magis,fy mintts. DebSecuda. bus diciturhoc nomen tianslatio claration efl igitur ex hoc, quod e Corpora apud eos, demonftrauit q? hoc nofimplieia men rranslatio apud eos dicebaturifti tres (lint mo tits t ant run . fj mouent je non anjmatis {jue moueantur Cu pofuitcpmotus Hint dc con- 19 fe uoco, ,. '. , nifi p ac- naturaluei, aut violenter. trario in contrarium , & qoia Ir ret (ideas. lioc,qmnosvidemn esndefpcm Quf autcm eft in eadem for tranfmutari defirrili infimi?f,vc ma mutatio in magiSjflC minus cum album tranfinutarur ad ma-

Phyficorum
gis albnm,aut nigrum ad magis ni grum,mcorpit diflbluere hoc,& dixit: tt tranfinutatio etiam, &c.i.& tianfinutatio no fblummodo,qux n. i / / cit de ipccic in Ipeciem contranam eft alteratio, vt album in nigrum, fed traf rnutatio, qua: eft in eadem (pecie f m magis, & minus,vt albu in magis album, & econuerfb.D.in ccepit cleclarare q? ifta tranfinutatio, quae eft in eadem fpecie, eft dc contrario in contrarium, & dixit: Qineft motus, &c.i. & diximus q> ifta tranfinutatio eft motus de cotrario in contrarium, aut fimpliciter , aut quodammodo. & ifte motus,f. qui eft in eadem fpecie, eft de cotrario in contrarium quoda mo. Et intendit,cjm q ueftio lequerctur, fi omnis motus eflet de cotrario in co trarium fimpliciter: cum autem jnuenitur duobus modis, fiin rcf]>e ku extremitatum,& mcdij, non c6 tingit qucftio. Et,cum narrauit cp motus, qui eft in eadem fpecie, eft de aliquo contrario in ahquod cotrarium, incocpit declarare hoc, & pliciter m hoc, $ vtraq; tranfinuta K tio indiget vt fit de cotrario in con trarium, nifi in hoc, q> in tranfinutatioefimpliciterduo cotraria funt ttu?Um TL- r i- a plrcotracontraria exiltetia iimpliciter,& in na f unt tranfinntatione quodam mo funtfimpfr,& contraria quodammodo.Et hoc in ' finu. tedebat cum dixit: fed in cotrarijs, ^'^"5 &c. i.fed contraria in tranfinutatio trarja S1it ne,qu eft fimpliciter, funt contra-1 quodam ria in ea exiftentia fimpFr,& in traf r " mutationc quodam modo funt co! ^ traria quodam modo. & hoc inten c. ji. debat,cum dixit: fed in contrariis, &c.idcft,fed contraria in tranfhmtione,qua: eft quodam modo, funt L contraria in ea quodam modo. & quafi per hoc dat caufam , propter quam quardam trafmutatio eft dc cotrarijs fimplici tcr,& quzdam dc aliquibus contrarijs. D.d.& magis, & minus,&c. & cj.jafi dicat & magis & minus elt vt contrarium, aut mednidiucrfcntff jmm%& magis.

dixit: Trafmutatio igitur, cum eft

ad minus,&c.ideft , & in tranfmutatioe, qii eft in eadem fpecie,muenitui magis& minus ex contrarietate.cum igitur tralmutatio fuent dc magis in minus dicetur trafN6 fit mi mutari ad contrarium : quonia no n'.niiicx fit minus,mfi ex mixtione cotrarij. niixnone y.g.qm id, quod eft magis album, contrarij. uod trafinutatur ad minus albu, wcifr.t.c. 4) SjvitT icitur tran fmutan ad aliquodnioppofitu. grum: &, cum econuerfb,df ttanfi. coe.c. 15 mutari ad aliquod album.D.d.qm VidccOt. no eft difeiu,a,&c:,.& Loc eft ne Zin.

Immobile autem eft et quod omnino non poteft moueri, fix cut fonus eft inuifibilis. Et q3 catur in multo tepore vixmouetur Autq3tardelcipit,q3dicitur aegre mobile. Et quod aptu nax M tura eftjpoteftijj moueri,n6 mo uetur aut tune, ciiaptum natu ra eft, S>C vbi, &f. quomodo: q3 quidcm immobiliu folu quiex fcere voco. contraria.IK quies motui eft. quare priuatio eric fufceptiui.
Et immobile eft iluid,tjuod non
l
fM

cene,quia non eit dria mtci noc,^

res trafimitetur quodammodo no

n ^m ^^ ^^ a . r. oiw e
* f tnuijwi

fimpliciter, & <j> tranfmutetiu fun- %uod matte fur tttrde

' difficile cit

Liber Quintus
A tf iUuJ, iptoel Jititur iiffcilis mo motu in tempprc, in quo innatum D eftmoueri,&inloeo,inquomaa ri turn eft mouen ,& m difpoutione mourn ommnojed motus , fecunduni quam namra non mottetur in tila hora, in <]H<t cft moucri. Sed ifta qmes videtur Dubium. nnatum */,? > * innatum eft, efle rei mot? ex fc, & quics violcta, Cf Jfcut eft tnnatum. CT hoc Jo- non quies nacuralis . Quiefcens.n. & inter ^a ImotadtatHr jro- ^uralitcrefhllud,quod caret mo tu in loco, in quo non eft innatum fetns:et yutes eft cotrariamotui, moueri. Sed forte con ten tus eft a SoFopria. Hie vult etii declarare quid fit defcriptione quietis perhoc,quia quies, qua; opponitur motui in rei eft manifeftius, & notius. & inrenveritate, & incoepit (ermonem in dit declarare quod quiefcens in rei declarando hoc,f m quot modos di veritate eft illud, quod opponitur C8firn citur immobile, & dixit: Etimmo vero motui,& eft illud, quod caret . x [non poteftmo- motu vero, & tacet defcnptioncm ^ evidcde ucn,&c. i. & immobile dicitur mul ah'orum modoru quieris. quiefces ~ iui{ibili.i tismodis. dicif.n.immobile illud, .n.naturaliter innatum eft moueri de aia.t-c. cuius fpecies non eft innata recipe- in alia hora. Et poteft intelligi hie 105. >tum, vt dicitur q?fbnus eft in de innato, & poilibili illud, quod ibi uifibilts, quia non eft innatus vt vi eft commune violento,& naturalideatut. D.d. Et illud, qd mouetur ter. terra enim,cum quiefcit in fuo tarde.&c.i. & vt dicitur immobile loco naturali, caret etiam cum hoc ec illud, quod difficile mouetur, & illo, quod innatum eft habere viotarde. & iftiduo modi dicunf im- lenter ex motu,& in loco,in quo in mobile tranfumpuue. EtAlexan. nataeft habere hunc, fcilicct mpdixit & quod illud, quod eft tardi tum violentum, & in tern pore. & motus,eftaliudabillo,quodeftdif fecundumhoc ifta deicriptio erit ficihs morus. quoniam illud,q iuod communis onini quiefceti. & idco intelligendum eft hoc ex quiete pri eft difficilis motus, eft ilhid,<]cf pit tarde,non illud, quod mouetur uauo motus diclide tribus modis, tarde. D.d. Et illud, quod eft inna- qui funt motus in rei veritate. D. di * tum,&c.i.j& dicitur immobile ter- xit: & hoc folum, &c ideft & hoc tio modo illud. quod habet natu- poftrcmum eius, quod dicitur imram vt moueatur, fed no mouetur mobile, eft illud, quod dicif quiein ilia hora, m quainnatu eft mo- fcens in rei veritate, & eft id, quod ueri y& in loco, in quo innatum eft dicitur efie cotrarium vero motui. moueri, Sc qn ceflat a moiu, quo in natum eft moueri. & hoc intendcQuid igitur eft motus,Stcjcl bat cum d.& vbi eft innatum,&c.i. quies,d(. quoc mutationcs, QC eft in loco,in quo innatum eft mo- quales motus manifeftum eft tteri, & pot moueri illo motu, quo ex didis, innatum eft moueri. quiefces.n.in Sumra* tci YCiitatc eft hoc,f.illud, qcf caret

Phyficorum
reperfth'6is complete, &cau fa iirlC STMMA SECTNDA, hoc eft, qm forma eft indiuiflbilis, t gfiftfo to qua agitui de Vniute, & Pluralitate &qniagenerario eftdenoeffcD. ^tt* d.&quideftqmes,quiesoppofita ad qjf^ ..f f . ., . .. veromomi. D.i&quot font traf-motus. k Quidfit fimul,<p*i Separate,yitl IIIUtation,i.tranfmutati6cs,qu ar Tangcre, tjuidlnttr, quidConfenon funt motus, quaeinueniunnir ST tjueter, quid Cotigut, tt in fubftantia,&.in ah js predicameContinuum. Cap. l tis prater uia ,Etimendit <f> in hoc oppofuu. fcrmone diihnxitveram tranfinu- J-ca-tfy. Oft haecau tern tatione a vero motu. Et, quia 1 hoc ^ ""* mus quid eft Simul, fcrmone declaratafiinthxcdita n^qfm y 8C Separatim,erquid erere fm defcriprio- ipfum in

eft Tangere, 3C quid tft Inter, & quid Confequeter, H cVquid CotiguumjCCqujd Co tinuum?6C quibus vniiquodqj horum ineileaptum naturailt* Atantfettum eftinttirexhts J
. . o

, et gulden & Con{equentia,& quid eftinterio , CT quoffimt tranfinutatio iftius propofiuois^Interjqua: eftne . Dicatntti nuc igitur quideSt ceflana in motibus. D.d, & vnam>

. / - Iimmul,&Separs.tim,&Contmuar

nc,&Yermones facietesfciieirfa, & accidunt motui, vtffatprjcparatio a dillud, qcf vultperfcrutaridenaracoutinui,&d. Dicamus nuc,&c. ideft dicamusigitur nuncintentionemeiu^qcf d^cimus corporaefle

riraosiftasinteuoes declarabimur .^ fubie<ilapropriavnicuiqjeoii3.V.g. , CT qidaeft Seqttf? & quMe qiTi, cum merit decfaratum qd eft

Succedtre,<y CotintMri, et ")>mi- continuatio,declarabitur, qu? funt tuodaue Monim, in awltts tm*- KS conrinue,&qu? funt res no coa * ^r. ' * onu^Jcfinuhterdealijs, \twne\twuemn. ' *r Declaratnm eft igitur ex dicliy Si'muligifdicimturfiaecefle
quid eft motus T rei veritate,& quo fm locum, qcunqj in vno loc

rum eft definitio motus fdicla in funrprfo.Separatim aur, quac^ Terno:qmdhcnondiftinxitimer cunqjfuntfnaltero.TSgereau> generaaone&corrupnoneAalios te^^rucxtremafunt fimul. motus.hic aut declaraun q, ilia de- r JJ* - g . aotunt finitionodf flmpfiyiifldeiftistri- Antervcro,inqaprius aptunt fcus tm.Perfebo.n.queaccepta eft naturedlperuemreid,qclmu> tndefimtionemotus, quarcft tang tur,q*inq3vlumumrnutsi^ genns,non inuentfin trafmutatio- tur,fm naturam continue mo* . . 85ne,queeftino;enemuoe,f:qinaui tationepitiens, in paueisfiinif ftnot,cft eanoeftperfectiocliminuradege- autemeHinter,tribus.vlnmvi 16 nere eius,ad qf eft motus,f a gene- n,eft mutationis concrarium Dicimus
UCiAOO ft f\ f* t-\ r T T f\ ' *1 *

Liber Quintus
iftusfu-D Dteimus ifitttrStmid in loco puncla: ficut diciturqjpum uc non in.-L,.. ~..?t:.~:~J~~*l^ perponiturpuncto.Sednic tenditMathemaucam.qmmma-1.?1?* efa- thematiasduo vlrimar?uemmtur ?2S rattmin rebus ,<IH* funt tnlocu in vnum, & fie ammilantur cond- nuaScdi diuerfis Et tbco CentigtM,4um ex nuo: in naturalibus veto duo viatrema fmttfirmtl. EtJicomter, ttaremanentduodemonftrata.& tranjmutatwn tnnafum eft ire , vltima, quae funt in a<ftu,funt infi- r.c. j o. Jiremotr<in/mMt4tttr,cttmtran fHntMtttr4cm,ercontfmta. <y B inter faltem tnuenitur in tribus . finis enitn tranfmutatiots eft con Siniuldrmultismodis,vtdiltu CapTb an- eft in lib.de Pr^dicamentis: fed hie intendndefcnoeredeJlisillumodum,qui eft f m locum tra.Et intedit perprimum locu, cotincns pro prium, qui non eft locus mediante alio. tdixit,in eodemloco: quia, fi contincnda fuerintduo,eruntin duobus locis,no in eodem loco.Et, quia ieparata funt oppofita eis,que. t mntinlunul,incoBpitdefciibereil la^Scdixit: Etdico Separatim in rebus,<jua funt in loos diuerfis, i.diuerfis fm demonftrationem,(Imul ds non vno.D.d.tdico Contigua, &ci.& Cptigua Hint corpora,quoIn mathe rfivltima, fJupficiesfuntinfunul, manus e ita,g5 inter illas no eft corpus extra Ide.4.ph. neu. & ha:c e codguado naturalis. tc. 76.& contiguanovero madiemadca eft i.degene. inmagnitudinibus, quorum vlri44mafuperpbuutur. Siigiturfuerint corpora,f iiperponuntur f iiperficies eoru cotigu?: &,fi fuperficies,fupduo vliia pouenf'lme,& lines, fupponenf
^, j

dumvldma funt inhmul.&hoc fi- _ gnificat Of conriguado fignificat Vltfanoa hancintenuonem.Etperfimul,m- " tendit hie ilia, quae funtin loco. &' fia hoc erit in loco per accides: qm W vltima non funt in locoeflenriali-acc ter.D.d.5c dicoInter, &c.i.& Inter poficfi.K eft illud,ad q<l tranfmutatUm trat dcgene.c. mutaturprimo,!. anteqtranfmute i9-vbl"* tur in illud, in quod tranfmutatur *, JM; in poftremo,Iftud.n.eft primum accns,Kc. cius, ad quod tranfmutatur tranC- v'dc c6w mutatum, cum non tranfmutatur Zun* ad ipfum per fiiam tranfmutadonem ad ahud,nifi fi motus haberet motum. fed, cum motus no habet motum,ficutpr^diximus:& mom, quando eft in illo, ex quo eft motus, dicitui nondum rranfmutari, &. cum fuent in illo , ad qcf dicitur iam tranfmutari,& defiuere in traf * inutatione:erg;o nondf tranfmuta ri, nifiqii fuerit inter. Et inter ncceflario eftde natura eius, ad quod eft motus. qm, fi motus fuerit ia loco, iter erit locus, primus locus, ad quern motum mouetur.& firmliter,fi motus fuerit T qualitate, tuc inter ait prima quahtas, ad quam tranfmutatur tranfmutatu. quod autem necefle eft vt fit hie primus locus, & quomodo primus apparec ex hoc,quod diximns, a? motus no habet

Phyficorum
G haber motfi. Et dixit, q> necefle eft tur fecundum continuationem, fie! vt moms fit fm curium naturale, defcnbitur, qm eft illud, quod non quoniam, fi non fuerit fm curfum deficitomiimo fm intenfionem,& naturalem, poflibile eft vt q uiefcat fm tempus: &, fi defecerit fecuninterim : Sc tune inter erit illud ip- du m intcnrionem,cnt paucum.f nt Aim,ad quod eft motus. & ideo di- Vcio tempus deficit f m intedonem xirdum rueritconrinua.D.d.&in- quaequidem non deficit fm illud: ter eft falttrm in tribus.idcft: in duo quoniam plura mota non deficiuc bus contranjs,& medio. qin,ii me- fin tempus, & motus eorum no eft dium non fuerit non crit incer.De- continuus. vt qui inducit ncuma, inde d. finis cnim tranfrnutationis <p dicitur Bam,pofI neuma qd dietef> cotrarium, i.& inter inuenif" in tur Zir. ifle euim non defiftit fecutribus.qin tinis,& principium traf^ dum tempus: defifti:vero fm momutatioms funt duo conuaria, & turn, quoniam ncuma ,quod diciItcnllacftaliquid,f."imerc6trana. tur Bam, eftaliud in intentionea H Continue autcmouct,qani neumate, quod dicitur Zir.& in co 1 coBhinautpaucisfimum intermit, nnuisnon poluit neceiTano vt no ^"^ titrei,non tcporis.nihil.n,phi. d f fiaantomnmo ln l"Kc: ^ poftprima fonuiflevltima_, fed ^ ambu i ant . iua aUtem,quC ^~^>^^ ia,m qua mouetur, hoc aut dC natant,aut volant, non deficiut in ini)S,qu3t funt Pin locum, oi in alrjsmurationibusmanifeftue. Et tttud, quod ntouetur feeitn""> tntentione, in qua eft motttt ? non m tempore. cjuomam nthilfro hihet deficerc, cr ftarirn eueniri 1 neumttuoddictturB*m0inc' ., . ' mate, efuoddtcitur Zir. nos.n.mteUigimMSper hoc intentionemjn ano. eft rnotHi.O- hoc mamfejium intentioneomnino. D.d.nos enim intelligimuspcrhoc illam intetionem,in qua eft mtusv ideft Sc not defcnpfimus continuationem hac

continuationem inteuoms, in qua eft motus,rei mote^fcilicet quonia. it motus eius fuerit in loco, continuatio eius erit in loco : &, fi in alteratione, condnuatio eius erit in alteiatione. D.d. & hoc manifeftu eft in tranfinutariombus, qu; fuut in loco, & in alijs tranfmutationi-* bus, i. quoniam condnuatio in eis eft in intendone, in qua eft tran tot et in alys tranfmutatiombm. miuado. 3 Cum accepit in definidone eiur, Concrariu aute fm locum eft quod eft in ter, continuatione motus, inccepitexponere conrinuatio* quod fm re<fiadiftat plurimu nemin motu,&d. Etillud,quod minima enirn finita eft: mcnfu* mouetui Ac.i.5c illud,quod mouc- raaucem finitum,

Et

Liber Quintus
A ft totrarium in loco eft diftan tifimum tn rcttitudine.quoniam minim* linea re&a eftjintta: ft jimtum eft far num. nihilefteofuffl,qi!9eAintint:Cb D dem gen ere, 8d id, ad cj^confe* quenter eft: dico aute, vt ad \i* nea,linea, vellineg, aut ad vnix tatem vnitas, vel vnitates, auc ad domu domusraliud auteni> hil prohibet efTe interConfe/ quenter.n.adaliquid eft confe^ quenter, & pofterius alicjd eft* non enimvnu cofequentereft ad duo,neqj noua Luna ad fecu^ da cofequeter e, fed hjcad ilia* Et dico Sequt in tllo, quod eft poftprincipium, aut infitu, attt forma,aut in alia, intentione, & cum hoc fuent pofitum non ertt inter tlla aliquodiUtus gencris.y. g. aut line A fequatur ltneam>aut "\nitas, aut "\mtates Jequantuf "\nitatem, aut fequatur domut d* mum: cr mhilprohibet~*tinter h*c duo Jit aliqwdnon illmjmodt. Seejues enim eftfequens in aliquo priori^ in aliquopoftertert. non enim ynunt fequitur duo,ne% nox nowlwaj Jequiturnoftemfutura, fed ifta fequitur Mam.
Et dico Sequi, &c.i.& dicitur Se- 15 qui in re, qua; eft poft aliam, qua: eft quad principium, aut in fitu, vc cum dicimus domum fequi aliqui domum, aut in forma fpecifica.v. gratia q? animal ambulans fequitur hominem . Et intendit pei'aliS intentionem feques fecundum naturam. verbi gratia quod duali tas fequitur vnitatem, & triniras duahtatem, &, vt cu dicimus q? in fermonibus narratio fe^t'^pccmiu,

Cum pofiiit (j> omnis mows eft Vide.io. die contrario in cotrarium, incctpit Me.ij. ftotificare q uae fiint contraria in lo co,& dixit: Et cotrariu in loco,&c. i.& loca cotraria Hint illa,inter qu Didantia eft maxia diftatia re&a:& ifta funt minia n& fuperius & inferius fimpliciter.& di defmiunc" xit in redtitudine: quia diilatia ma Bifip li- xima,& minima non definiunf", ni nrfretta. idem. 4. fi per linea re(Sa.&, fi no, poffibile fh.c.j. eft ponere inter quselibet pu<fla diB Aatias infinitas arcuales diuerfas ' Et hoc Ttedebat,cum dixit: qm minima linea reda eft Hnita,i.qm mi nima linea reda pofita Tter duas di ftatias eft vna. & hoc intedebat cu dixit,flnita.&,quia minima linea i dutfla inter duo pu&a eft re<5ta,necefle eft vt maxima linea in mudo, cuius vnius finis eft fupius fimplici tcr, & fecundus eft infcnus fimpft, aline; arc di fmiatur per red;a. qm h^c eft fiuales fimt nica,i.vna, a line^autarcuales sue !finitc..idc infinite.& ideo in eis no inuenitur J.ece.17. maxima linea, neq; minima. D.d. c & finitum eft paruum. & intendit per finitii, rectum, quia inter duo pudano cadit, ezeonifivnutm. b linea re da e bre-& intendit per paruu, brene.i. & b Uisfima , linea re<5ta eft breuiffima linea indu<fta inter duo puda oppofita. & ter duo op fofita.ide ifta linea eftmenfiira, cum meni.cer.rS. iiira fit minima.
Qnid con fe<juer.

Confequenter aute eft inter q3, poftprincipium folu,exiV flcns aut pofitione, auc natura, aut idio aliquo fie dccerminatu,

Phyficorum
IB &crifKmStlir$ flib hoc collocarur fequens fm placitum: Sc eft opjjofitum ei, q> efl fm naturam. D. cL&cum hoc fuempofitum, &c.i. & eft necefle vt inter hax duo,quae dicuntur fequi, non fit ahquid fui ffeneris.f /. vt o ..inter^ hneasconfequen i * * tes non fit Imea,& inter domus cofequentesnon fi t domus. &r nihil proiiibet vt inter ilia fit ahq uid alterius generis.v.g. q? Iter domos co fequentes fit aliquid, quod non eft domus. D. d. Sequeus enim eft fequens, &cet.i. Sequens enim eft fcquensah'quod pr?cedens ipfum fui H generis, Sc ipfum e pofterius ab eo. Cofequentia igitur funt ilia, in qui bus funt prius, & pofterius, aut m fitu, aut in fpecie, aut in natura. & iequens eft pofterius, non pri us. vn denullusdicitquod vnii fequi tur duo, & uox nouiluni j fequitur futuram noclem, fed econtrario. Continuum aute ell q^cum confequetcr eftjtangit* Qm au^ teomnis mutatio in oppofitis eft,oppofi ta aut funt,c1d contra^ m, &. quar f m contradi Aione funt,contradicfcjonis aute nihil left medium, manifeflum eftqj jncotrarf)seritid, quod eftln^ ter. Continuum aute eft quide quod contiguum quiddaeft.di co autem efle Continuum^um ide nat,et vnus vtriufqj termix nus,quibus tangut,et,vt fignat nomen, contmeant.hoc aut etfe non pot, fi duo fint vltima * EtSefefuccedere eft tUud,quod tft confequens^tanrens.Et, *.**. T ?- qutu onuus tranfmutatto eft in of ftfitu, <y oppojitafitnt cotrana, & contr<idiflori4,et inter cotr<tryt. Continuum "Vw eft modo fefe. (eddtco ContiniM, qiMn J -^.l+i-*.,.-,., >MXM/>*,M ao vittmiitn v_.',<>. ytriuiijiffitntjfio tan r r / r &t ft , font idem, CT fterint contmtHAy fccundii tfwbd fignificat hoc nomcn. quod eft impofilfale Jf ^h*fttif fuermt duo ^ t Sefe eft illud, I quo inuenitur \C prius,& pofterius,in quo vltla funt mfimul.qm hoc nomen fefe figni- L fi^ confecurionem, & taftum mfimui. f,guificat igitur duo.& ideo ait: Et Sefe eft iUud,quod eft co" iequens,& tangens . quoniam tangentia funt delpeciebus diuerfis,fe le veto fiint eiufdem fpeciei , ficut confequentia. D. incoepit declararc vbi inuenitui inter,& dixit. q? In ter inuenitur in contranjs mediatis: Sc. propter hoc impofllbile eflrt nioms fit in contradi<aorijs, aut in couarijs immediatis. & fermo cius in hoc manircftus eft. D.d. Conti- continoa nuum vcro, Scc.i.Conanua autem font quo* funt fefe,i.quorum vltima adunan M tur apud contactum, & fiunt vnii. &naffertconnuumAfere. D>d> fm ,f lgni fi cat hocnomen,i. jn rcbus naturalibus, & artificiali- 40. bus.in naturalibus vero dicimus q> contmua funt ilia, quorum vltima funt vnum naturaliter,vi. m membris continuis : & in anfifici.ilibus, 4" vltima eorum fiun^ vnum per artifiaumi mathexnatiicisverodicimus connnua, qn vltimum vnu imag^cm-efle commune cu eis, yt puclus, qui eft comunis duabus tincis

A linos, & iiflcajJuabus fuperficieb9. Manifeftu aut eft , & qftpr'v D & ifta cotmuario no e naturalis: & tfium eft id,q3 confequeter eft* hie intedimus defcribere conrinua q9n.fangitnecefleeJlcGXeque tionenararale,D.d. qcf eft impofe, ter eflc>qdauc cofequetere n5 &c.i. & impofe eft vt conrinuario og tangere. quagg & in priori* fitduoru conrinuorum, qn vltinia busrone confequeter eft, vt id corumnonfiienntadunata&^c numeris,ta(ftusautnoneft;Et, cftdifldentiaincerfefc.&counua. Hoc au tern determinato,ma tangere,fi vero tangit}noduco nifeftu eft q> in ns eft contmuu, rinuum eft , no. n.nece/Te e vnii ex quibus vnuquid aptu natu* ecipforu extrema, fi finml fint: ra eftfierif m contacfKLSC vt de fed>fi vnum funt 4 nccefle eft f^ mufitcontimiumvnum, fleet mul cfTe.quarevltimaconfitio totuvnueri^vtautclauo^ut fm generatione eft^necefleeft B glunne,auttaau y autmfertu. .n4tangere,fic6fitaerutextre. MamfeflHefttgitur^Hodcon ma: eavero^tangunt^ooia ttnttatto eft in rebw , tpu tnnata confita funt. in quibus aut non fant^t ex eifjtt ^numper coiun- eft tadus,manifeftum eft quod ftione.etqutadmodHcopuUtufit nequeeftconfitio in his. quando^Jtmiltfer totu fit . Manifejfo ejt et , quodprinm <tpplic4tionem,W *ftrZ eftfytti. tangens.n. necejfc^per vontattt, nofe<jmtur,fedno oe, quodfe^uttw onfolidationem . >$ tan^ens.^ ideofe^nttnue
Cum definiuit conrinua,^ funt ilia , a innata funt vJtima eoru fint nwnerts , tAgere out no eft in eis, vnu,dixit: Manifeftu eft igif ex hac Et quod eft continuum neceflario defcriprioe,^ corinuatio eft I ieb% tMjnt, VT quodxft tanris nond* innat^funtvtexeisfitvnupco- n %ntmt^ ^ma nonefl necef- F C iu<!:hone,LautPligametu,autpap u<!:hone,LautPligametu,autpap J 7 J_ _ w J plicarione,autp cSfolidatione'. ilia fi >' extremttates eoru Jint ^nu, $tj quib'no aptan^h^c no hnt co fi fuermt tnjtmul :fedjtfhermt tinuatione. D.d.& queadmodu co- ^mtermt mfintul. yndefequifur V?**? ^:L& queadmodu copula y, ^atto ftt poftrema ommwn tu fit i ahq hora vnu, 1.P adiuCtio~ /r -n ne vldmoru, aut pligarietu , aut F eomm eJfe 'tlla'n' 1" extre" alia fift vtruqi ?tinuator tl fit vnu , mifynt adttnat<t,neceffe e "Vtjint an illic n foent vltimu coeiter ilia, fe tangentia:et tagentta no necefC qn vltimu ddbuiCEt qfi mttdit J j^ s^t adHrMta.et ilia, laHtbtu dicere queadmodu lefe trasfert de ~> rt - ,-, /* a- - ifecadone ad c5tinuaaone,fift traf- w &cot*M*Mwj*f * 1A* ferifde counuatioe ad adunatione. cis no ecotmuatto, ne^ adunatto . Phyfi.cuc6.Auer. FF In-

Liber Quintus

2,15

Phyficorum
<5 Intedit per primfi,prius natiuali erit: &,cum conrinuatio nbn fue* & t8 ter.qfnoe tagesefeque$,& no o.efe rir,adunatio no erit: ergo hec quaques eft tages. &, cu feques no fue- tuor praecedunt fe adinuice fecuntit, no erit tages,& hec e dif po prio dum ordinem naturaliter. ris naturahter.E^cu narrauit q? no Quare, fi eft pundtGj dC vnix ofvqcf fequit;tagu, d.& io fequi in- tas,qualia dicuntfeparata, non uenitfinprincipijsinrone. &inte- jpoFeeftvnitatem^punAuee dit P pnncipia in r6ne,prmcipia m ideMiis.n.ineft tagere, vnitati^ deffiutioe, f qmmuenrf iDluribus bus autc6fequeter.& inter hec tebus,& in as no muenifcotadus, .? idgc6tingit fo eire aliquid o s vteftdifpofitiomnumens. Etinte ^ f . . _ /L tkbatqmhocequafigenus,&ge- f^Jeainterpundtaeft:interil l nuseft F rimumr6n e .Et,cud ec ?a, autnoneft neceffernilnUu rauitq, cofeques ^cedit naturaliter ett inter dualiiatem, vnitate. tages,declarauit et cp tanges ^cedit Seqiiiturijritur ex hoc <juod,Jt H naturaliter cotinuu.oe.n.cotinuu Jinti}^cpuntta,^'\nita()abfo- ! eft tages, & no couerti^.qm no fe- lvinl>ly rntut* ~\t imimffthtlf CrtF frit C* .1 f t Aimnt ttti-nfff 3 tfrtlsOljH/HfC quit vtoia tanaentiaadunentfrn "1 _ _^ a r -j vlrima.& hoc imendebat,cu dixit: ^ ^mt^CTfH^mfmt idem. qmno eft necefle vt extremitates ^wntapttnEhK het ta.ngere^>mtA eoru fint vnu, fi ruerlt ifimul,i.qm tes "Vero fe/jitihakcntfeadmuice. no fequit; fi vltima eoru fuerint in ^ jnfer punttapot effe aliauid: limul,vtfintvnii,ita, cjjoetangens -.-', a j -_ r - T-vjrjf quonid ois lucotinuum.D.d.fedjfiextremitai _ line a, en .J inter, dttopunr' tes,&c.i.fed fequif'ec6uerro,i.qm,fi * traslator ita cecidit in Grx fuerint cotinua, fifi extrema eoru co. et "\idetur mihi quod deberet jfuerint vnu, necefle eft q> ante_fue- ^cere> qiioditer duo putta eft Itrintinfimul,i.qm necefle eft vtcotinuii fit prius cotaciu, & poft cofe I curione^tuccontinuaf1. Et,quia adunatio efl, qn vltimu coe, q3 eft inter duo cotinua, deftruie*, &hoc accidit neceflario poft cotinuatione, queadmodu corinuatio accidit poft contac"tu,& cotactus poft concuaone,dixit: necefle eft igit^&c. i.&, quia oe adunatu prius fuit con tinuu, & oe conunuu prius fuit cotiguu : & non fequii? vt omne conoguum fit conunuu, nedufitadunatum: &non fequitur filr vt omne continuii fit adunatu : & cu coiecucio non fuerit, corinuado non

CT dualitatem non eft aliqwd. M Et,cu fequi fit aliud a tagere ne- J-9 cefle eft,fi fuerint punfta, & vnitas exiftetia p. fc,vtdicunt dicentes pu<Sta efle elemeta corporii, vt puclrus fit aliud ab vmtate. PunAa.h.pnt tangere,f]imaginari pundu tagere punclu: & fie e pole imagmari cor pus coponi ex eis: Vnitates -5^0 pnt fequi,& no tangere. & hoc,qcf dixit eft f m opimone eoru. qm in Sexto declarabit,ij> impoFe eft punclu tagere punclum. Et forte intendit p Secuad*hoc,q5 dixit, <j> pundus habet tangere,

Liber Quintus

11.6

A gere,i. <}> line? tangtmt fefe fug. pu- bro Graeco.. & intelligendum eft 0 Ixp8Thc &fi,& no eft ita in vnitatibus.Et fi- hicperlineam, lineam finitam. mi k militer exponit Themift. hunc loQuid igi tur eft fim ul,& fepa cfi. & Alex, exponit hie tadhl jp fu- ratimjet gd tagere, et gd inter, perpofitioe.D.d. & inter pud:a,&c. et gd cofequeter,8d cjd cotiguii & hec eft dfia vera inter pun&a, & fi^quid cotinuu,etquib9 vnuvnitates, qm inter vnitate, Saniquodq? horum ineft, didu el. tate no eft aliquid, & inter pun&u Et t4tn igitur fofltimHs quid & punctu e linea. & ideo df, q> dfia eflintervnitate,& puc"tu : licet vtru eft ejfe in/tmul, et fepardtim,& IciTa dfia ^^ ^ r aucl^ mdiuifibile. & e <j? vni tangere&f mtcrt&fecjiti, etjetas no habet fuu, & pudus habet: fe,& continuum, et quiaeftin aliquo loco demfato linea:, aut extreme, autmedio. D.d. uemtttr "Vmmqttodqite i ots.n.Hnea eft inter duo pun<ta,i.Tg ter qlibet duo puncla eft linea, fm Prlaexp6 ty pun<fta funt vltima linez. Et dibona. xit,vt mi hi vf,q? inter pudta pot ee aliquid.quia dicetes punfta ee, hnt pro poilibifi Tter ilia no ee aliquid: fed no negant hoc ee poPe, ficut ne SeJaintri g au j t jpfum de vnitatibus.Et videt? au< mihi q? induxit conuerfam proponis intete,f diced s q? inter qu^libet duo pundta eft linea,quia nSdii ap paruit.& conueiia ems eft manifella,& eft q? oTs linea eft Iter duo pu <Sa.qm,cu concedaf"q? oTs linea eft inter duo pun<ta, couertet'particuj-, laris fie, q> inter aliqua duo pundta eft linea.& et, cfi concedaifq? oTs linea eft inter duo pficta, declarabi^ cj> inter qlibet duo puncia poflibile eft vt fit linea,qm, fi. fuerit impole, non erit veru dicere q? ots linea ef I mter duo pucla. qm,cii fuerit verii hoc,f cp nulladuo puncla funt, inter q eft linea, erit vera couerfa ei9, d^eft, nulla linea eft inter duo puncta.qcf eft falfum manifefte.& hoc eft apud me illud, qcf intedit Arift. cjuapropter dimifit hanc propone, & accepit conuerfam:licet translator exiltimet cp hie fuit error in UQuoniam ex hoc,q? declaraturri eft in defcriptionibusiftaru,declarabitur in quibus mucniuntur. Et qu^ret aliquis, quoniSefle infimul efttangere, quoniamomniaconti guafuntmfimul: &omnia,q.funt infimul in loco, flint contigua: & fimiliter eft difpofitio in fefe.Dicedum eft igi tur adhuc,vt videtur, q> licet efle infimul, & tagere fint ide fm fubiedlum, tft flint duo 5m definitionem.quoma efle infimul op :paratu. Etin definitione eius non apparetlocus,fed in definitioneeius,quod eft efle infimul apparet locus.Sefe autem feparatur a c6 tiguo. quoniam fefeeftcontiguu, & fequciis. & fefe et poteft efle corpus,& poteft efle non corpus,v.gra. motus,aut tempus. motus enim eft // j o j fefe ad motum,& tempus ad tepus. fed tempus no tangit tempus: quo niam contigua neceflano flint ma 9 gnitudmes. o . a in , naturahb . . vero eft corpus, in mathernaticis autem po teft efle linea, aut fuperficies. b fed omne contisuum in matheman50 E Dubioia

Solutfo.

cis eft continuum.

ScJa dfU F 4Cotaft "-^^dt p ^[3^,5 mathema tic9 pt ec P I"1631". aut pfup ftc,;i^.i coe.c.ji. &.i.Jaia J "'' "^"J Met.c.S. {, O6 cgtj. guii J ma thematicis ecotinuu.Ide.

IF i; Quo- nip.c. 11.

..

Phyficorum
' QwtHptkiter&rtitrmotUsw.Et
<y fro frit mta y quite MM fj>e. etjtc ots olltficatto cottt-

f lures. Cap. i.

tutmffccoiaU>tficatt9iu,C7'oisni

Nusautmotusdr muld grifatio oinigrifcationi: albifipliciter, Vnum.n* m ulci cittern y era no comtentt.et to albt pliciterdicimusXienere fcattoc* imnndbificAtione com igiturvnuseftfm figuraspdix cametu latio.n;omni latipn, ge nerevnusemalteraaoautalax tioediucrfusgcnereeft. Specie autem vnus eft , cum genere fit yfut< moft" *ffe> vnus,8d in indiuidua fpe fit. vt fhciterymumotiu intye, coloris quidefuntdrix Jgitur g.^Hcmdo difapima fit fcientia , H aliusfpedenigratio,addealbax qnoni<vn eft ftecies confideratio- L tio-prsigiturdealbatiooidealx batK>midfmfpecieinerit,dC j j t y oisdenigratiodenigratiom:alx '* ." bedini aut nonampli us qua- *""* JctcntMrtun . propter fpecie vnus eft dealba^ In hoc capitulo fcoepit dicerc ftn j i tio dealbarionioi.Si autfunt fy quot modes df motusvn'.qm hoc dam,q#generafimul,&.fpes rionc &vrile-& neceflariumdepfcrutafunt,manifeftuni eft q> fpequo *mo"i,vtru fuxKnius, aut damodovnus erit^mpliciter no.&dmt:Et Vnus moms drmul autvnus fpecieno,vtdifcipH. *^%S5S$i nattp^fifciafpesquideeexiftix Jcr.motus.n.dfvnusfmGenu?. matiois, genusaut fciennaru, &eftilk) qui eft vnus ^ fbrmam
, Et ^ntts mottu dicttttr mtdtis f dicamentoru, in cjuibus fum,fcilicet quiacomumcant to vno pai- M

mox.ymMtgttKrtnGencrec ucutfmotus.v.g.aanslatioadfupe ctw&figures pdicameti.quonia t rius, cu coparaf ad translaoone ad attado translate comparator ad infen',qm eft fm genus,vn' T quo
4/W <i translattone mgenere. <y irnua in Specie eft, quando fiterit *v*>2?.. A>XU^. . aeinae J~,*,J, fttent /?/...' lutr /Ti/. wnttm venere .6 ' . . . ' -* /P'' f*** *o diutdttiuw.g.qitoqm omnis translatio,qn comparatur ad aliam translation! diuerfam io forma, tune du? translatioes inucnientur vnum genere. D.d.al. . in .Q -/-/iteraaovcro^c.i.&hocmanifcftu c^ qm prasdicamentum alteratio-

wor tf/r multts moan. Et idea nis^qualitatisjaiiud eft a pncdicamcuto

Liber Quintiis

2.17

memotramlati6is,q3eft vbi. D.d. nis,cum comprehenfio quaedam D & vnus in Specie, &ca.& dicieVnus 6 d.ifciplina,i.ex difciplina, & qua:motus fccfo mojf.fm fj>em.& vnus dam no ex difciplina. &,cum hoc , motus in fpecie eft, qn duo motus g? dixit fjpcs eft genus pluriu fcienfiierint vnus in gencre,& vnus! vl- uarum difciplinataruxn, tima fpe,qu5 no diuiditfn alias fpe Dubitabitautem aliquis,ii cies.D.d.v.g.&c.L& caufa, p^qul quidl mot'funt diuerfi fm fpem , vnus fpecie motusfit, cu ex v & quidS conuenientes fm fpem,eft de idem in ide mutetur,vt vnui qde cdue diuerfitas eius, ad qcf eft motus in pun<fKi ex hoc loco in hue locij uietesi'm fpecie, autcoucnientiaeiusinipe.. iterum,atqjiterum,Siauthoc v.j.quia colores,qui funt fines mo eft, ericcircunlario rexfl^ lattoi ambulationi. ei, ad q tuu^mfuntincolonbu^funtmul eade,advolutio , - hie - locu* mot in timodi,io motus, qui funt in coloEt eft t fpe,aut co ribus diuerfis in fpecie, funt diuerfi in fpe, & qui funt in couenientibus cofife. m- 4* nigrificatio, quia eft ire ad nijj. gredine, & albificatio e ire ad albedinem,& nigredo differt ab albedine in fpe, ideo nigrificario,qua? eft motus ad nigredine,difrert ab albificatione in fpecie, q" eft motus ad albediuem.&, quia hxc albedo couenit in fpecie cu hac alia albedine demfata, ideo h^c albificatio coue nit cu hac albificatione in fpe. D.d. albificationi vero no couenit, ideft motus vero,qui eft in albedine, no Couenit in fpecie ei,qui eft in nigre C dine: cu nigredo difterat ab albedi nc in fpecie. D.d.Conuenientes igitur,&c.i.manifeftum eft igii'q?, cu diximus <p omnis motus couenies in fpecie ell couenies in geiiere, no fcquitur vtomnis motus couenies in genere,& fpecie,!. vnus T genere, & fpecie fit vnus motus in (pe fimpliclter. qm quaedam fpecies funt, quxfimt gencra.D.d.v.g.&,cum difciplina fuerit fcia,&c^t.i.& vnus motus in nere,& fpe no eft vnus in fpecie firnpliciter, Cqj fcfa ad difciplinam eft fpecies comprehefiotransfertur de hoc loco in hunc lo^

tt* fitent , tune motws circtdaris conuentetrriotuircfto,c?'tttncy omtemet ambtdttiom . Cumpofuit q? motus, qui funt vnus in fpe,funtilh',TquibusilIud, ad q<f motum mouetur, eft ide in fpecie,& no exiftimatur q> ifti motus funt conuenientes fm fpem fed motu, q3 mouetur de code in ide, '. fed in temporibus diuerfis, induxit qone fuper hoc, & dixit: Et eft hie locus quaeftioms, ideft Sc quxritur qn aligd idem trasfcitur de eodem loco in eundem locum multoties, v.g.depu&o B ad punclum c, vtru iffa motus numerentur in illis, qui funt idem fpecie, aut no.qfu^i ponatur q? motus, qui fuennt de vno pun<lo ad vnum puclum, funt co uenietes in fpecie, & eft poffibile vt motum moueatur de eodem pun&o ad idem punctual motu recto, FT ii) &

ucorum Phyfia
G & motu drculari,contingit ex hoc, vt motus circularis, & reel;9 lint ide ipecie.quod eft impombile.&,fi po naturqjfint idem numero, contmget vt tepus eoru fit idem numero. qcfeftinipofnbile.Etcu induxit cjItionem , incccpit diflbluerc illam. Andeterminatum eft, (lid, in quo eft}alterii eft fpecie, q> di iierfus motus eft : circulate aut ^redlo alteru fpecie* genere igi^ tur, & fpecie mot'ynus lie eft c igttttr dtcamus , quo^ ^ niamiam determinauimus qiipd S Hl*d,tn4Hoeftmotifcnmfiterit 1'A,! II I' ' Mttfa tnjpectefmorftt err Mitts in fftete: et ctrcidare eft etiam altHd Aecie A re&o. (e cundum hoc ifitur dicitur imdmot* eft fnm 7 J
a . w&mere, W Jfeae.

ipecic eft illc,in quo illud, f quo eft K motus, eft idem inlpecie, diflbluetur quaeftio. qm duo motus,q. funt exeodemlocoad cundem locum, quorum vnus eft redus, & alius cir culans,non erunt in eode,f.per ide. qm redus erit pcrlineam redam, & circularis per rotundam:& circu Jare eft aliud a redo in fpecie.Et io dixit: Dicamus igitur,qrn iam determinauimus q> illud, in quo eft motus, cum merit aliud in fpecie, moms erit alius in fpecie.D.d.& cir culare eft aliud a redo fpecie.ideft, fciftidefinitioi eiufdem motus in fpecie noncpntingitqu^fho qm il L lud,in quo e motus redusjcftalmd ^ j]0 ^-n <juo c^ Q^qiaj-js ^ econ_ trario prim* definition!. -,. ... Simphc.terautem vnusmo

tuseft > quifubftantiavnus,oC numero eft. Qiiis autem hmoi

Q^ia motus redi diucrfant' frn. fit manifeftu eritdiuidentibus. illud ex quo,& ad qcf, & I motu cir Xria enim funt humero,circa ^ CHlari non eft ex quo,& ad q3 & eft dicimus mot um vnum, q9, QL iidummdefimttoemotus,quieft inquo,&qn.Dicoautem, ^ jdeminlpeac,q?eitilleiquo,illud -? ' -1 ' qfn necefle efteiTealiquid,q3 ex quo, & illud.ad qcf, fimt ide Ipecie, in numero plura fm idem tp^s, mouetur, vt homi nem, iu t aux I y.g. motus, qui eft ex eodem piido rum * >C in aliquo hoc moueri, adideni punchim, autplures mor vt in loco, aut in pasfione, dC IR tus cadentes inter duo punda in te qn:intge enimomne mouet. Et diet tur qtiodwotus eft "\n*s poribus diuerfis, accidet quc^ftio pdida. qinpoffibileeft vt inter duo punda demonftrata (it motus circularis,& redus. & fimiliter poflibi .^ k eft vt inter duo loca conuenien- motHScfltsiemot*! ria ali js duobus locis cadat duo mo Jtone.nla.n. in quwtt* dicitur tnotus, vnus ledus , & alius circularis. tus, funt tria,res, & quo eft , 7* &ficacciditqu ? ftio.CumigkurT .Etmtentio cft**o iolucio. dchmaoedicatur loco ems, qcteit, er A^ r i r mdm ce e htc ad quod,& ex quo, illud, qcf eft , m ff *fl >' fi * quo eft motus , C <$ idem motus in motus

:3

fj?e

Liber Quintus

118

A motus ift'uu relJit in aliepto, "V.g^t q? non mouetur. & hoc diftinftum 0 ~ A J perfcrutaaonem eius,qcf i :ft vtrum motus habet motu. D.d. do : quoma omne, qua etur & vt fit qfi.i.in tempore. & hoc demouftur in tcmfore clarabitur in Sexto. & exiftimatur 95 aliquantulum ex eo declaratum, j A Cum declarauit quid eft ide mo eftinlermonede tempore. tus genere, & fpeae, incoepit declaHorum autem genere qui/rare quid eft idem motus fimplicidem,aut fpecie eflfe vnum eft in ter,& dixit: cum fuerit idem in fe, ideft in fua fiibf latia. & d. & in nu- re,in qua mouetur.contiguum mero . qm motus, quieft idem in autem erat intge, Simpliciter fubftantia, alius eft genere, & alius autem vnum elTe in omnibus ipecie,Sc alius numero. & innuit q? his eft, Etenim in quo eft, vnu diuifio, qua vms eft m motu, eft di oportet efie, 8d indiuifibile, vt 3 uifio in fubftantia eius.qm aillud, formam.Etrurfusipfumquan J alllnd,q3 q3 fignificat hoc nomen vnum, & do, vt tempus vnum, dCno in* fignificat curenua,& quiditas T iftis rebus, eft termittere , Et quod mouetur hoc n n . &ef ^ Idem. vnu, ,. .r D.d.Etdeclaratur,&c.i.& . ' .. f) ' vnum effe,non fecundum accixfcntia, & diuiiione motus in motus,qui con dens, vt album nigre(cere,6C gditas in ueruunt, difterutin rebus tribus, Corifcum ambulare. vnum au ^is/b' > ex quibus conftituitur motus, de" " clarabitur quid eft motus vnus in tern eft,& Corifcus, dC album , 4 numero. Et,cum narrauit 57 ex ifta fed fecundum accidens. Neque t't via pot declacari quid eft vnus mo comuneeritenim fimul duos tuir'extri tus in numero, incoepit declarare homines fanari fecundum eaiv moia nfo ^OC> ^ c^I^a-u^ quibus eft motus, dem fanationem, vtlippitudix in quo eft -&ce.i.illa.n. ex quibus coiiftituitur nis fed non vnus hie eft,fed fpe motus, & ^notusjfunt tria,res mota, & res, in cie vnus eft* qua eft motus.v.g.vbi in tianslatio Ettnotum ejfe >w ingene~ poutu -, ne,qneit genus,i quo en motus, & n ~ 1 hoc intendebatjcum dixit: & res^n . ' . $ *e e ex tflMrebut, . &feqmtnr '<> qua eft. & intendit per qii, tepus. tn qtubus eft m<. i qm ex tribus fit motus. Et,cunu- hoc ~)t Jit m temper e. i " merauit ilia tria, ex quibus confti- tem efTe emdemfimfliciter eft in tuiturmotus,dixit:Etmtetioems, y -ci motus.cn e &c.i. & hoc eft ita.qm mamfeftu W^^motlis debet e e vide-c6ii- eft per fe q> neceflb eit vt in ol mo- * \ jj um > mile fiiiatu < lt aliqd rnotum, v.g.homo, vel licet indiuidtittm demonftratitm, fruftum ami, & vt motus fit in ah- >fr* gratia in fcecie. Et auanquo,v.g.in loco,aut qualitate. & in Jf y^f -^ fgm_ rf tenditperilludjinquoeltiuotus, us -a / / et ^ /e r e* nttm ne / de tr materiam motus, i qua ell motus, f ^ jj ^ f fe~ iicut formam.& hoc maaifcltu eft tt Et motwn debet ejfe ynttnt, P F iiij nou

Phyficorum
<> mn per MeiJens , "\erlt gratta vnus f m genus.&, fi ilia natura foe K 4&m mrcr fiat,V SocrM. nt vna fm fpecie, motus critvnus
fm fpeciem. v.g.vt duo motus fint albincatio, & nigrificatio,aut tra i, fed per acctdens. Ncifa com- latio. Et, quia h moi motus, flvnus p. tfuoniam pofihile ejl~Vtho in gencre, aut vnus in fpecie, no eft mofancturyna famtate ah oph- necefle vt fit vnus fmtcpus, dixit: -i i T- r j ct & lequiturtempushoc,idefr,ac. . o .-. -

tbtlmiaocHh.fedifomotu*non

ddithuiufmod f moribusvtfmtin
n /T /T* r*

eft ynus, nijt in fyecie. 35 Cum declarauit quid eft motus vnus in genere, & in fpecie,& decla rauit q? vnus motus fimpliciter fciturp. diuifionemeiusin ilia,ex qui bus fit motus,& notificauit ilia efle H tria,Tccepit declarare qii motus erit vnus in genere, & in fpecie,& in nu merofmifta ,& dixit :Et motum efle vnum in genere,& fpecie,&c.i. & motus erit vnum in D genere, aut in ipeciejf'm illud, I quo eft motus, Occurrit & motum. a Etdimint diuifionem tacit*, ob q u jmnu{t m mow, quia ia eft d icthonr q icthonr q j ^^ antequam Tciperet ad ahos pol- c, arata< ,T ' ^ .r t diccre declaradum iftos motus rm coueArift. fuif nietiam, & diuerfitatem eorum in fc diminu jftj s rebus} deberet incipere a diuitum * fione, dicendo<j>omnis motus aut nocouenitinaliquoiftorum, aut conuenitin quibufHam, aut in om I nibus.deindecouenientes,aut iunt conucnientes in sjenere, aut fm fpe C ' r J 1 cie,aut fm numeru . fed , quia hoc intelligiif ex hoc,qd dixit,& eft manifeftum per fe, incocpit determina re fpecies eius, & numerare diuifiones vtiles ad fciedum,frm quot modos dicitur vnus motus,& dixit: Et motu efle vnum in genere, &c. i.& motus eft vnus in <renere,aut , T fpe0 cie,fm illud, in quo eft motus, Lin natura,m qua eft motus. c; m, fi illa natura fuerit vna 'm genus, v.g. qualitas, aut vbi, motus non erit
r

tempore,aut vno, aut plurib9 vno. No cr f. q? non eft necefle in efle eiufmo- cefl*' di motus in genere,aut \ fpecie, f m ^^ q? eft vnus in eis, vt fint in vno tern nere,autf pore: fedhocfequitur,&acciditna [pe,fm^ tura motus,f m q> eft motus,f.vt fit * vf}9.' eis in tempore, non q? fit motus, qui "lvno dicetur per tempus. Et, cum decla- tpe,fihoc tauit difpofitionem eflentialem, accidit qua motus eft vnus in genere, aut n-^9 mot in fpecie ab accidental!, ideft a di- *"m & *ft r r accidental!, j i- mcoepit dej mot'.f.vt fpofuione (jt It ' ^ clarare ilia, qua; funtneccflaria in o, mo^ efle eiufHeni motus fimpliciter,qui aicef1p te eft vnus fm numerum,& dixit . : IpP"^ !?6 r courts. c. fum autem efle vnum fimpliciter, , & . hu &c. ideft motum autem efle vnum im.c. 98. fimpliciter eft, vt fit vnus fimplici- & q ibi . term omnibus iftis- tribus, fcilicet vt fit vnus motus numero i moto , & in eo in quo eft motus,& in tpe . b Deinde incoepit declarare hoc , & M inccepit ab illo,in quo eft motus,& b Se<^ V1r Jill J * n o OPpofitU. dixit: Illud.n.m quo eft motus,&c. 8 _p h c (jt 9 & hoc eft ita.quia, fi mot eft vnus quia vf< numero, necefle eft vt ilia natura, i ''la n;i h qua ef I motus, fit vna numeio,f.in "I ^ aiu:duum demoftratum fpeciei il- numeral* hus natur?.& hoc intendebat,cu di xit.v.g. in fpecie.i.v.g. aliqcf indiui Viaec6t. duum indiuiduorum fpeciei illius, ^"^ in qua eft motus. Et, cum narrauit q? eft necefle in vno motu fm numerum, vt illud, in quo eft motus, f. materia motus, fit vnu numero, mcoeyit
Arf*(\* ii

Liber Quintus

119

inccepitdeclararc ct q> necefle eft, eritvna in numero, fed in {pecie.H cjj tempus fit vnu numero, dixit: motus,quo mouentui,licet tempus Et qn,&c.idefI et necefle eft vt tern fit idem. pus motus fit vml numeio fine deSocratem aut f m eadem qui/1 fec~tu,i.qj inter ipfum no cadat cj.cs, <Jem alrerationem alterari fpe^ fcdentcontinuus.qm tuncnon ef cie,inalioautetempore,cV.itCx fet vnus motus, quia tepus eius no rum i nalio, fi quidem cotingie a Licet il eflet vnu. a qm illud,m quo eft mo corruptum i Krum vnum fieri lf,i quo e mot'fit v- tus,hcet fit vnum numero,hmiliter numero> erit & hicvnus.fi vero m teponbus non,idem quidem erit,vnus an nii micro res mota,fi mouebitur 9 & Imiifr diuerfisjtunc mot eius no erit vn' res mou in numero.Demde induxit tertium tem non. St ant em Socra.alterafur eade (it vna nu neceflanu, & eft q> res mota debet mero-.fitn moueat' i cfle vna n umero,& hoc eflentiali- alterations mfj>ecie,fed hoc in ah ] tpibus di ter,non accidetaliter,& dixitrEt mo quo tempore,deinde iterum in alia uetlis, tuc tudebetefle vnum, no u.accidens, pMtleefl~\t //tempwe. fedjJ J B &c.i.& m hoc, q? motus fit vnus in i ,f y 'J n jnofej'n numao, necefle eft q, res mota fit MjttoJiam corruptum ejt,reutr eritvn'nu vna in numero, no per accides.qm, tatur , & fidt "\num in numero, nicro, fed oppoficii fi fuerit vna per accidens'. tune eri t tune motus poft&ile eft,"VtJtt etia vr dicere poffibile vt moueatur duobus mo^ fi fuertt Ml c6. feque- tibus infimul in code tempore. ver ' -, r, ti I'm priidem , fed non ma expo- bi gratia qm albus,& Socrates f but idem per accidens, qn accidit quod nem. Vide con- Socra.fit albus. & ideo poflibile eft Haec eft qua:ftio,circa hoc,qtiod j g tra. Zim. hoc vnum per accides moueri duo- diclum eft.q? m hoc,q? motus fit v- .j. bus motibus infimul,vt niger fiat, nus numero,necefle eft v t tepus fit f m q; eft album,& ambulet, f m cj> vnum numero.qm pot aliquis dice eftSocra. Demdedixit:Neq;c6e. req?, cu idemotummouetureode & intenditillud,in quo eft motus. motu in fpe vna vice port altera.i. F qm,cum declarauit, quod necefle pluries,verbi gra.vtmo moueatur, eft,vt illudjin quo eft motus,& ena <ieinde quiefcat,& inde reuertaf ad tempus,funt vnum in numero,vult ilium motum,quo mouebatur pri* 9 A~,\~,~-~ . . D ~,,,^/7^ declarare,q> tempus efle ., vnum .,., nu- quodille motusfecundus, & prim 9 mero no fufficit in hoc,quod mot fimt vnus in numero,eodem modo fit vnus numero, cum illud in quo in generatione cp,cum idem indiui eft mot',fuentc6e,n6 vnum nume duum corrupittir, deindereuernt', ro.& quafi dicit, & impoflibile eft, funt vnum in numero. Et io dixit: Socra.&c.i.fed,cum pofiie fi illud, in quo eft motus,fueritc6- Si autem 9 mune, vt motus fit vnus iiumero,li rim qjSocra. mouetfinaliquo vno cet tempusfitvnu numero.qm pof iterum poftpiimam vicem.v.g alTibile eft, vt duo homines in r ' mul teratur iterum port, alii^d aiit tranf snetur ex vna mfirmitate in fpecie sfertur,tuc, fi corruptum,qn reuerin vno temporejtn fanauo toru n5 ntury eft vnum in numeio mot'^o era.

Phyficorum
G era.qui rcuerricar, poftquam quies interuenit, eft vnus.&, fi illudnon fuent,hocn5erit.&hocintedebat, cu dixit:fi igitur poflibile eft, &c.i. rootus Socr.qui fuit modo, & poft reuerrit'',poflibile eft,vt fit vn'. & io dixit poibfi igif'illud fueritimpofr bile,&c.hoc igitur eft vnu eorum, qu? poflunt intel'ligi ex hac qone. Q^.foFo. Etforte intenditperhacquzftione venire ad quxftionem de motu co tiuuo,quo motsus eft continuus cu hoc,qj in omni motu quaidam pars coi'rumpitur. &qua;dam generaf*, &, cum corruptumuo reuertitur, H no eft hie vnus motus in numero. Sicorra &frnhanc expofitionem, cumdipm,qn re x ^ tl j c motus poflibile eft, vt fit et uerut,eft ^ . .. J. ' , vnu f nu- vnus,jmeaK,liiglturefcpoliibiIe vt mero,mo illu^quod eft corruptum reuertat"1, tus Socr. ^ fi^ vnum in numero, pollibije poi qqs e].jt vt fit hie vnus motus inn umeitsruenit .. . ,. . . _., , cvnus.Si ro:&,fiiHudfueritimponibile,non Tideoppo crit hie vn'motus i numero,fed im fi^c- p poflibile eft vt generatu,&corruptu ncwaui idem numerorergo impofTibijjcp.The. leeftvt vnus mot'fitin numero: li Exp cet fit vnius fubiecli numero, & in eode,& cotinu'.& hoc erit finis hu ius cionis. Si autem coceflerimus q I illud,quod genera^ poft corruptio ne eft vnum numero,non fequitur vt motus cStinuus fit vn9 mot'tm: led etia motus,mter quos eft quies, cufubieclum eorum fuent vnu nu mero,Sc illud, in quo eft motus,fue lit et vnum numero. Et videtur,fi iftaquxftio intelligatur de motu corinuo,g? dfia inter partes motus continui:& motus, qui reuertimtur itenl poft aliu,fit hzc.Cq> generatu & corruptu in iftis motibus, vtruqj diltinguitur a reliquo jquieteintenacctc m. in motu veto continue geneiatum rion diftmguitur a corrupto,neq; demonftratlfed eft vim -"/T:U;I.S..;^J:=, K* nileio. poilibile ei q? moms corinu'eft vnus numeroi fed modo magis diminuto, cf mo, quo dicim'in re quifcente,ipfam ef fe vna fm numeru. &, fi inteditper hue fermone dubitare de motu, a eft item poft primu, diflolutio eft manifefta,cu fuent cocefliim q?ge neratu, & corruptu no flint idc in numero. & hoc manifeftu eftp fe. & illud,cjf! dixit poft,fignat q>no in tedit,nifiqrerede motu continue, quafi dicat,fi igitur pofuerim'q? So L cra.traffeit'iteru poft primu, fi fue rit poflibile,vt illud, q<t e corruptu, reuertat"',& fiat vnu in numero, tuc mot'iterat'pot efle vnus in niiero, nedu cotiuuus. & fie eft intelliged' ifte locus.& fie no accidet qftio valorisin hoc,qj,cu aliquid fucritcor ruptu ,& poft reuertat"1 no eft ide in micro, Et quia ita eft,dixit: Si aut Soc.&c.i.fed,cum pofuenm'qj Soc. mouet*m ahquo vno iteru pof i: ahud.v.g.q>altercfj, aut trasferat iteru poft aliud,tiic fi illud,quod iam eft corruptu,reuerta&fiat idem in nu mero,motus Socra.qui hen fiiitjreuertet'idem:quod eft impoflibilc. Et forte ifta expo eft difticilior. & manifeftuis eft ex verbis ei'hoc, qcJ ipfe intedit declarare, q? necefle eft m hoc,q? vnus mo;us fit q> tps fit vnum,fed fecit qone de cotinuo.aut forte intedit vtruq;.qrh ex illis,qu^ dicit pof t,apparet q> ipfe fecit qone de cotinuo:quoniam dux quxftio aesfunt firniles. Habet autem dubitationem huic limileydt vtru vna fanitas, & olno habitus,6i pafiioes Tub

ftaaa

Liber Quintus
ftatia fint in Cof poribus.moue> ri naqj videntur habetia,fld flue re,Siigiteade, ftvcafitmane, &nunc fanitas,curnonetia,cu intermiflaacceperititerufanita

2,30

Cant in iftis corporibus,cum fint in D dbftatia corporum trafmutabiliu, fiigiturfamtas,quaefim bodieSocra.&qu*fuit hen fit eadem mnu mero,necefleeftvtfanitaS ci'qua: cft d nde > deftmitur,demdereuer. r i -a tur,nteademmnumero.&,uhoc a. efta " Et eji hoftmtltstjtt: eft ^0^^ ^cefle eft vt n6 f lt hie eadem forma in numero. Deia fditer "\tm firm*,ct p<tfiioes SHt dc dicit,vtrum fanitas cfi eadem.i. in numa.Cqusc fuit heri in Socr. &quaJcfthodie.D.d.&vPr,&c.i.&: bet ex hoc tn.et*:dH mottetur etjlu ^ hoc.fvtrum formfc& paflioaes exi erfcrulano yPr fundatur fup B tint. Si igttttr ftnittKt<ju<e fat in ftant in fubftatia corporum.qm,{I eft tmftc^ eadem itafoerit.necefleeft vt illud , quod ' tHr&fojt rettertitHr,iUa. T $* non fat eadem in numero? 17 Qjjia quxftio predjdta funda^ fuper hoeCvtrum generatii, p^ftg corrumpitur, fit ide in numero cu corrupto.& firitpofitum q^fi fueiit ide m numero, coringet vt mot9, <j fuit Soc.hodie,&qui fuit heri, fint C ide in 9umero,&,fi pofuerim'qj eft aliud,cotinget vt n6 fit vt vnus mo tus in iiuniero,incoepit dicere q? ta\K qo accidit in formis quiefcetib', quia flint in trafinutato,& dixit:Et eft qo , &C.1. & eft qua;ftio fimib's qoni dicia; de motu vno in numclo,&<le formis, & vfr de paflionib' 4 funtin corporib9, qua: fiintl uis /ubflatijs,vtru fiiit c^lem.dum cor pus fuerit ide,aut no funt e?dem, fi corpus deferes no fuerit ide.Cmul tiplicata; fm mulriplicationem cor porum,aut quomodo cft.nos.n.videmushanc formamexiftctemin corponbiis, & corpus moueri,ideft tranfmutari>& fluere femper. vnde neceue eft,vt ita fit in formis, qua:
r t forma? moueatur,& flu ant.&,fi form? fluut,& fimt e?dem lnumero,iiecefle eft vt forma,quae fuit beri, deiiide reuertirar hodie, poftquarn corrumpitur, fit eadem. in numero. & hoc contingit in eodem motu, quoniam dictum eft cp necefle eft vt fubieftum eius fit ide numero.fi igitur non efthec eade forma in numero, ergo nequc ide moms numero. Eadetn enim ratio erit* verii tantum imereft, quod, fi duo ide hoc funt, ficut numero vn* &habit*dTcnecefle eft vnus enim numero acfl9 vni*nuero eft,Si vero habit9vn'eft,fortaC' fis alicui no videbit vn* dC ad9 eire.cu.n.cefTaueritambulas no amplius eft ambulatio:rurfua auc ambulance erit. Si jgitur v* nuSjdt idem eft,continget vnir, 8t idem 6i corrumpi,& effe fac^ pe,Hac igitur dubitatioes extra praefentt funt confyderatione.

Phyficorum
Qtipm<Mt eaete ratio eft in hoc, fta>f* on eft difieren ria inter moms, JC prater hoc. fin quo d fftrunt, quo f fetmas in qonibus accidentib'm * , g> adunatiom
)

exilio eodem:necejje ejt ~\t forma etiam fint,Jicut ilU dua in nume ro. quoniam eadem aftio in nume ro ell emfdem in numero.EtJfor J f. ' , ,. zJ mafumt cadem, dignius eft , >/ Z^ exiflimet iiuodaftio etiam r^ eadem.e(uomam homo, cum cef T fauent d amhuUre, non ent tuc

bul<it,tunc hoc,quod dlflerunt.qm a<io, cum ^r;/ ambulatio. Si i?itur ambultt- fuerit vna forma, ent vna,cu vero forma fu erit vna,no fequif'vr a<5ho tit eft ead'e :pofabde ett >/ idem t vna tone fermoefletmanifcftusr Cimtmpnr,cr rennet* md- perfe,^ddixit,pra;terq,&c. 7 / 5 qutjfiones *a r ex totiens.SediJf* funt fcrmo>vt apparet,non eft verns.qm cocu. trmfee* ab hac perfcrutatione. non (equitur, cum aclioncs fuerint CumnaiTauirqsinhocjqjfbrm? plures f numeio,vt fbimse fubie(5ta: iam funt eardem in numero,acci- illi'aclionis fint plures in nuffleno , "lrob6ei' <^t 9 fim''*s ei,qu# accidit ex hoc neq;forma:agentes . neq, (equitur in eifHtm rnotibus I numeio,& de- ad hoc, q>, fi eadem aftio in numcj ditfimilitudineinter iita,incoepit rojpuenitab eadem forma, aut eft dare difrcrcntiam, & dixit: Qm ea- in eadem forma, quod necefle eft, dem ratio eft,&c.i.iu hoc,quoJco- vt plures adtiones inueniantur, aut tingit in fbrmi^fr in ipfis motibus. a pliuibus formis, am in plurib for M Qm,(i forma iterata eft eadem, mo mis.mfi cflet verum qp poflet couer tus.qut eft hmoijeftide.&jfi forma tico/ccutioadeftrudioe antecede 61 qua: eft hmoi,eft plus vna , motus, tis.. Scd ifta difreretia videf difJere- -'i- ?"' qui efthmoi , erunt plures vno . & tia inter hoc,q? accidit in primo afiifrecotrario. &,lt forma, quo: hct pectu.exiftimaturenimqii6d,cunt c6tmuumee,fueritvna, cii iioc, q vnus mot5 in numero fuerit vnius fiiu flibieclum eft fern per in tranf- iubic6ti nurnero,q> ieq uirur,q> plumutatione:ita mot9 corinuus in ee res motus iiint pluriu fubiedtoiii . crit vnus in numero, cu hoc, q? fuu exiftimatur tn q? no ex cade forma fubieclu demoftratum eft trafmu- aut in eadem forma eft cade adtio. tatum.&,fi ille, qui eft hm6!,fucrit Et fie ifte fermo habet duas difflrc _. , plusq vnus,forma?,qua:/iinthm6i, tias. dirrerentiam.f.fm hoc,q?accic dfi? inter rut plures. Q^iia igirur inter mot9, dit in primo afpeclu,& difreretiam q6nes. &formas eft ifta ni'itudo manife- fmipfamrem.&:i6dixit,digni9eft

adiio.Dna DK* iiiit tos fuerit eadem,fequitur v t formse <Pbau* fubiccbc illfus aclionis fmr ea:dem, ffimihtei-forma agen. illfi. Et, di forma fuerit cade, no fequiturvt motus fit ^e.qm^um Socra.ambu lat hodie,& ambalauit hcri, fubicfi eft idem , & motus (ant plures. & fimffiar abeade' forma jnueniii-

c6feqUeubus.Qm,cum

Liber Quintus

131

A igitur Ttnullus,&e.i.& difieretia in ronemfuperhacpone,&dicit tt D ter ilia cft.qm,cum actiones fuerint hoc, q? inuenifm quibufHa libris lo pluresjexiftimaturq? necefle eft, vt coiftmsfic, feddifrerut,qrn,u' fueforma; fint plures . quia exiftima^rint dux in numero, necefle eft, vt cu eadem a&io fuent ab eadem for forma; fint fic,& noil dixit aclione. ma, q? fequitur plures acTioncs efle Deinde reuerfus eft ad prima quaca pluribus formis.& nullus exifti ftioiiem,& dixittSi igitur ambula' mat q>, cum forma fuerit cadem,^ t io,&c.i.fi igituramoulario Socra. necefle vt adio,qua: prouenit ex ea hcri,& ambulatio hodiecft eadem, aut qua: oft in ea, fit eadem. iiie.n. pojliibile ell vt aliquid ide genere homo demoitrat9, qn ceflet ab am & corrumpatur multoties, & dicaff bulatione,nonjpuenit ex eo ambu- ipfum efle ide;quod eft valdeinopi latio :& qii reuertitur ad ambula nabile.Et,quiaqu^fHodiceus quo tionem, tficprouenitfecuda ambu forma: funt ea?dem,& corpora funt Jij.ap&. lario. Etforte intendit. fedeftdfia femper in rrafmutatione, no eft hu & inaer hoc, <j>fequitur exhocfm fi- ius fcicue,auhuius loci, dixit. Sed militudinem,& fm ipfam renuqm ifbe qu^ftiones,&c.i.!& propter hac ex fimilitudine,qiia; eft inter mot', quasftione dixerunt quida Antiqui & formaSjfequirur q7,cumpofueri- q? non eft hxc fcieua ncceflaria, Sc mus plures motus efle,fequitur plu q? oTa funt in tranfmutatione,& eft les formas efle. fed non eft necefle. fermo fbphifhcus,vnde Loquentes qm idem motus eft eiufHe form x ". inlege Mahumeudicunto,-,accidc &ex eadem forma no eft ide mot9, rianonrcmanentper duo tepora: jjij.expo. iforteintenditperduasacii6es, & intedut gp omma fiint mota prfduaspaflioircsxjm, cumpafliones ccr fubftantiam. ruennt dux,fequitur vt forma; fint Quoniam autem continuus duz.quod non fequitur in adione. omnis motus eft, dL fimplicitcr I6"0"'c< &quafiintendit aaredifferenaam quidemvnum, ckcotinuii efle in Jooc inter aclionem , & pailione. necefle eft jfiomnist-^quide di f .l a Sc fuper hacexpofirionem eft fufti ~ cotinu^vn9. ^ nedum. ~ hoccapMpoftinueniipfum dice jtejppinquum huic.dicit.n.q, adio dtcta in hoc loco,dicla ef I zquiuoce^cq?Anft. uitendebat g adtioiie. /cu dixit,qm aftiones, fi fuerint du &c,Lfubioaumacljoms.&quafi.d. ^,fi fiibieftu aclioins fuerit <iuo,fe quitiu <# form* finr dua:. D. declarauithocAjxitiqfneademaaio in iiumeioelceiuidem in numero, *iioceftita:qra vnum fubiedu in niunero eft vnius forma;. Etdedit nijficutneqjaliud vllum cuiuis quoduiSjfed quoru vnum funt vltima.vltima autem aliquoru quidem non funt, aliquorum autem funt,fed fpecie differetia, dC acquiuoca.quomodo nan eg tanget,autvnum fietvltimum linese,ck ambulationisc1 Et, qtua omnis ntotus eft contt ntMs:tdeo motHs^ui eft fimplicitcr "ynus ^de-bet eye continuw: CH

omnis motus eft ebuiftlilif . W,Jt bet Wot* cotinnet'cu quolibet1 mo K tnotusfuerit contMUHS,erit >*r. tu,ficuteft irapofc quodlibet conti nuancu quolibet rDemdeinduxit a tpomamnonomnts twttts eft con dctem^ldone,i> quakes fiut con- c&inoatimtus cum omnt motuy queadm* rinu,&: dixit:fed ilia , quorfi vltfa ^>i^Si Awn in alys nan (futltl/et continua funt vnu.uenria cotinua funt ilia,' d^ ^ tur cu quoUhct, fed ilia, qttom >/ft <{ vltiapm effc vnfi. fed it cor foe* vn l ' b'naturahb' connuano nt,qri abf<p > fed in forma font ^q & fifr eft conrinuario in magmtudi aiit rf nib'mathemaricis.definiune' n. q, P&t dixitrfed ilia, quorfi vlrima funt v- _ nu,inteditautinimaginatione. & el fuceeC 9 hoc eft in morib ,& in tpe,& in ma 9 nitudinib .qin ifta fcieda confyderat et de iftis quodamodo,aut in efle. & eft hoc in corporibus natura libus corinuisjficuteft difpofido in _-L_:..-*_i:_.-'"-'idaris. D.dedit cam,j)^ qua q da enria reciphint corinua done, & quzeda no,& dixit: & quxda non hnt vlrima. &c.i. &, cu corinua funt ilia, quoru vlrima funt vnu, vf cp ca in hoc,^; non oia fimt contmua,eft, q? non oia enria hntvltima:ficuteft difpo in nume ris.neq; oia enria hnria vlrima pnt eondnuari,neq, etinimaginarioe. ] qm qda cntia hnt vlrima diuerfat forma,cf quib9hoc nome vlrirrtu df^tquiuoce.& hocintedcbat,cil dixit: fedfuncinfbima xquiuoca. D.d. qm impoffibile eft vtvlrimu linea:tangat.&c.i. & impoffibilc eft dicete <j> vldmum linear tangit vltimu amouurionis, cum magnitude n5 tangat motum.quoniam vldmum j[n eis dicitur xquiuoce. Cotigui igirur erut 4 cjg i)de fpecie,ne^ g^nere quam
ylnmu.c6e,quod eft vnn

Phyficorum

3 Cum declarauit, cj> vnus motus H in numero eft motus qui eft T code CS, quare in numero,& in code in tpe,& indu xit qones fiiper hoc,mcepit dare ro xif vnitas nem,p,p quam necefle eft in hoc,qr motus fit vnus in numero, vt tepus fit vnum, & fubiectum fit vnum.& etfitinu'. eft,quiaeftc6rimms. Etdixit:Et, 9 & quia omnis Ois mo quia ois mot , &c.i. CBS c&ti motus eft cotinu9,quia omnis moouus, oa tus eft diuifibilis, necefle eft vtvn* mot'in numero fitcorinuus. Et,cu lis.videin declarauit<j?omnes motus fimt de ftatii dc. natura c6tinui,dicit:&,fi fuerit mo jnotii ar- tus continuus,&c.i.fi igitur motus, id. 3 I qui eft vnius fubiecTi numero, & in partes coriph.c.tf.& cade re numero habuit 9 8.ph. u- nuas,tuncerit vn .&,fi partes ei'no videc6cr. fuerint corinue,non erit vnus.& c& Zim. in hoc,q? quidam motus fimt, qui no flint corinui, eft,qm no oTs mo tuspotcotinuaricu quolibet motu,queadmodum impofGbile eft in alijs,qfitntde fpeciebus condnui, connnuanita,c]j quodlibet cotinue tur cu quolibet. qm,fi ita eflet. tuc oia eflent cdrinua:fed corinua funt illa,quoru vlrima pntefle vnum.& hocintedebat,cu oixitqueadmodu in alijs,&c.i.impofflbile eft vt quili

Liber Quihtus
X 3.tteuiH>rfealiqtii&, ftatim fex bricitare poteft,&, veluri lapas ex fucceffione,latio eft cotigua, Coitrinua autem nS.ponitimm cbntinuum,quorum vltimavx ,-V* . , _ . AT' ~ numlunt.Quarecotigui,adco

132,

accidit ei febtfdtatjjo. texeplu fe- 1) 0 couenietifi in fpecie eft tade k 4intrf cmanushiuni Vna P<* ah5 .d.conrinua veto noi^&c. mtha noudnr
nnua
c8e .fediftin6nthaberevltimum C 6e.lnillisauvqua:dmcrfanffm

feq^terfunt^quia tcmpus . continuum eft,> cotmuum au teeftjquiamotus cotmuifuncv hoc autem $ft, cum vnum vltix mumfueritamborutn*
B **** g

Dtcamus ergo, qttod ntotus feJK erZt&fi *n couemcntinfpe . ' tn e ere

'. V-

cut motus fUdelaJucfefituHS etra fldtiofefea.ntmu^ero no.PeJitH Vlnma Jwnfttut. ijtt igitnr motm funt {efay& cofiquentes^ma tepus eorum eft cottnitu. CT cottnua notempcm tjt Per continent i > i . . m*tus.er hoc e Amlorumfuerit "\num. 40 Cum defcripfit motus cotinuos, C incoepit poft dicere motus fefeos,& & dixk: Dicamus,&c.i. & mot'diir iefeijlicet non coueniat 1 fpe,aut in gncjfcd eftneceflefolummodo,vt ylrima eorum fintinfimul. C vtinter eos lion fit quies , vt didum eft in defcriptioe rerum fefearum fin pliciter,uue foerint motus,aut alia, Et}cuminduxithoc,dcditduocxcmpla,vnu de motibus fefeis diuer fis in gne5&aliud in moribus fefeis conuenienbus in fpecie.Et dixit.v . .g.q>homo curiitj&c.i.exemplum motuum fefeorum non conuenien tium cftjqj.homo currat , & ftatim

fpeciem,manifeftumclt,qjylrima coru funt diuerfa. In eis aut , .qua? couucaiutinfpeciekvtmotus cade te de vna manu in altera, eft fefe% quia qnies non interponitur,& priuatur contimvanone m rci ventat^ quia motu nbn eft vnu . D.d. Ifti E iguur motus funt fefei,& confeque tes,quia tempuseorum eftconrimt um.i.& mows fefei dicuntur fefei, eonrinufi , quia non interponitur illis quics fehfibilis.& ia -vefirate non eft c6tinim,nifi qa ftans,m quo fipt vlrimum pximi moms,meo entimaumiecudimo tuS)Vt motus mouis> ^ fequtf mo tfi vitz.& ifti funt fefci in nei verita te.fiquorum tempus eft cotinuu in rei ventate. D.d.& ts eoru eft con * tinuu.&c.i.& tps motus continui g fe eit cotinufi conrinuatibnl motuumcaderium in ifm.&ttoccrit qnvluma illoiu motuum fuerinc vnfi, vt mini vf. & continuatio tp.is motuum fcleorum eft fm q? imagi natui q> vltima eorum funt vnvun . _. ^ * Quapropter necenfe eft eun. de fpecie eflejflCvniufij&i vno tpe fimpliciter Continuu rtiOtii, &vnu.Tpequid ) Vtnon inv mobilitas interfittin intermitte .quiefcere necefTe eft,Multt igimatur efle

Phyficorum
6 igitur, n5 vnus motus, inter Motmul quos quies eft. quare, fi aliquis ftq motus ftatu intercipitur,neqj vnus eft,neqj cominuus.imerci piturautero,fiinmedio temp* Vnus eft,non:6dfi non intermit titur tern pus. tern pus .n.vnum efttfpccie autem motus ali9 eft. motum.n. vnum necefle eft, dC fpecievnum eiTethuncautfinv pliciter vnum efle,non eft necef fe. Quisigit motus fimpliciter H vnus eft,di(flum eft. Et tdeo necejfe eft in motu: qui in fpecie,& eiufHe rei,& in code te- K pore, incoepit dcclarare q> fequif ex noc,vtmotus,quicft-c6rinuusfim&?***& is.C qui het has duas dif^fition^vtconuematmilhs

vnum.Et dixit: Etio necefle eft in motu,&c. i. &,quia vnus motus in numcio eft cotinuus, necefle eft,vt motus counuus, & vnus fimpfr fit couenies in fpecie,& eiufHem moti & in eodem tpe.Qm,cum fuerit ne ccflc vt vnus motus coueniat in illis tribus :& motus condnuus eft v- L nusrfequitur vt codnuus, & vn'cSuemant in illis tribus. Et, cum nar rauit q? necefle eft vt fit vnus fm te ttfttcomuntensmfpeciWeiuj pus.f vnus cotinuus, deditcaufam dem ret, in eodem temfore.in eo- in hoc,& dixitrln eodem vero tj?e, 'McUdSd. u dem^ero tcmPore eft: ne cadatin &c.i.& vnus raotuscorinuusnecef * *""" feefb

Jcfetlttnecejje eft Ttt Jttjtiies.Et ic<to iucerponitur defeAus motus: motus. -in quo eft qtues,no eft ynnf & in code f ubiecflo necefle eft,vt qn fedplures. er?o qtulthet motus in motus deficit,fit quies. & hoc inten Jc debat,cum dixit,qm in defeclu. Et, cum declarauit q? motus, cuius tps . ~ n eft in eo quies^uado in no eft vnu,habet m fe quietem,de cofuertt temptts . Mot its ante qni clarauit q? motus, in quo eft quies, tton eft >ww in foeciedtcet non de- eft plures motus, no vnus.& inten- M dit,fed pofitum eft ipfiim efle vnu, & hoc eft impoflibife. f. q? in vno u in ec motu fit quies. Et, cum declarauic nectjfe eft etutm yt/tt "\nttsinfte hac conclufione,dixit: quilibetigi tie :crnoncft necejfe ~Vt isle jit tur motus. &c. & hoc fequitur fm. deftrudlionem c6fcquentis,qm.cu fuerit verum q> vnus motus conrinuus non het in fe quietem, fequi^ ex hoc, (j> ille motus, qui het in (c 41 Cumdeclarauitqjvnusmot'fim quieem,no eft vnus,neq; cotinu9. plicitcr.i.iii uumeio debet efte c5ti D.d.& habetm fequietem.i,& q.ts nuus,& iam declarauit qjvn'mot9 interpoiiiturmotui,qnipfi motui in numcro fimpliciter eftcoucnies interponitur tps,iu quo res no moued

Liber Quintus

133

uetur.EtjCudixitqMnhoc,^ vnus Ampliusaute dicitur vnus, D motus fit , nccefie eft vt tcmpus fit & perfedus,fiue f m genus,fi ue Ynu,inco:pit narrate cj> hoc inueni- fm fpeciem , flue f m fubftantia rcinmomconuemenfm geaus,& f u ficut&inalr>s perfe<5cum,3<: fi vniuseft.EiUutem a fuo gne.f vt fit diuer fus fm gen9, totfl ip us led conuemes in fpe,aut T numero. qu5do ^ ~*- * r fi r im i gfr - Vnus eAus fit Et dixit:Motus vero, qui no eft vn9 dicitur fi folum fitcont.nuus. & **"** *"<. ^< * jn ipecie,&c.i. & fimiliter eft de mo tuconuenienti in Ipecie, diuerfbin ntotus completes, ]i in fj>eciefnfrit numero.f.q? licet tps no deficit,non completw,aut m fuiftttia: qwm Documf- facitipmefle vnu in numcro.D.d. tdmodum m <ilus ntw non attri** qm vnus mot'nccefle eft vt fit vn 9 'm i vnu! 'm fpecic,&c. Et innuitq? mot', qui fpc epriot eft vnus in ipecie,eft prior naturali- fetfttm,cr completum.Et forte di ter vno motu in numero . & fimifr Citur motus "Vnm ,&* finonfitper E fi^ ^mmodofK contmms. tu vno in fpccie.& fifr eft difpofitio ^ Cunl dedarau/t ? qui d fitinotu$ vnus i nu . nu ^ I 41 vnius motus in numero cu ilio, cumero. & mo- ^vnusmotusmnumeroeftduob* filreitdifp6mot tus merit in numero , tps eiuserit ^ vnius ige vnum - & cu tepuseritvnnm,n6 (eq^ complec'eft digmo, hoc noie quiturvt fit vnus in nuuiero.Et pp, vn'nuero,,ncoepu declarare hoc & hac fimilitudine,q eft inter illa,pofuit hoc, q>, fi motus fueri; vnus in ^ttEtdrc^ca.&vu' mot'drde pknus, nuero,ent vnus in (pecie,& no ecot cucu- Momi ueiib,tanqua cam hujus,q?,fi fueric ?ula ede fPe neeoplciD,vt c6plctusi vnus in numero, entinvnotp.e,& lan$:autqiiiae non econuer(b.& et mduxit fcrmo' 9 nem forma ronis,&dixit: Motus teiis motib ,cii fitperfe^lus innue aute,qui non eft vnus in fpecie,&c. ro.& hoc mtedebar, cu dixit,vt miin fuBa. & copletu in fpe ,ikqm difpofitio in hoc, q?,fi motus hi vf,aut 9 fuerit vnus in numeio, fequitur vt niot ,eft mor*,in quo no pot ee ad nurio,& tempus eius fit viiu,& non econuer ditio,aut diinmutio,& eft circularis 41 We fo,elt ficut difpofitio I hoc,q? fi mo finit'p fe, in fubftatia aiit eft mot , tus fuerit vnus in numero,fequitur bquia eft prior motuu natural) ter, op fit vnus in fpecie, & non ef c econ &p,fcd:ior:& ertmot'traslati6is,vt Motus ucrlb.& (imilucr vnus in fpecie eft poft declarabitur. D.d.queniadmo vnus in genere,& non ecoutierfb. du in alijs rebus, 5cc.i.& moc'comD, d. lam igitur narrauimus quis pletus digni' eft vc atuibuatur vni rr, & j>femotus eft.&c. i. Si declaratum eft numeiotqueadmodumin alijs re- dior, vide f hoc. 8. jgiturexhoc fermone quis motus bus nonattribuit'vniinrnaioripar phy. a.t.c. eft vnusfimpUciter, eft vims in tCjnifi illud,quod eft perfectum, & f ; vfq; ad aumcro. copletu. &, quia mot* nou cwflct' Phy,cu cO.Auet. GG df

Phyficonim
C? df vnos numero modo fecundo,in duxit hoc vocabulum:& dixit: Et forte dicitur vnus motus &c. i. cum folumodo merit coutinuus. quia, cum continuarione non erit perfecTio.&hoec eft difpd motus re&i. Amplius aut aliter praeter di <3os,dr motus vnus, regularis, irregularis.n.eft quide vt"5 vi deaturvnVedmagisregularis, Vtred^irregulariTn.diaiftbilis f In ot mo _n. __- _._- f-rr. R :_ r^uftaut dCmmu8.Eftautm01 motuqa regulantercft,autnon.etcmm alterabitur regulanter-, & feret fuperregulare,vtcirculum,aut reclam: d(. circa augmentatiox nemfimiliter,& dimiriutione, Et dicittar ")mu motus alto mo qui dt a?qualis.& fie motns Coflti* K nuus pfeftus xqualis eritille,qui df dignius vnus numero. Et dixit:Et df vnus motus alio modo, &c.i.& vnus motus in numero df alio mo a duobus modisprxdidis.flmotus corinuus copletus aequalis, qui eft digniorvtfitvmis.v.g.mot'plinea rcctam,qui eft dignior vt fit vn , ^ motPerlmeatortuofam.qm,quc admodu ^ ^n^fa ex,ft,rna^ efle compofita ex reCta^: arculan,

^^^^^^003^^^ 3 Vnm0t'.fedmot'equaliseffdigm or vt fitvnus:&eft irte>qui cft pTi_ j, neamrecla". D.deditcam,ppqui motus diuerfus no eft vnus in rei yeritate,& dixit: qm mot'diuerfus eft diuifibilis.i.& caufa \ hoc,q> mo. tus diuerfus non eft vnus fimpPr,e, qu'axtiuiditurin velocitate, & tar-* non ditrte,&ifte mod9 diuerfi tads eitfi . . . ^ . cxtjtimatur eeynH*fJea motus a- mihsdluerfitati,,qua: eft fm addi~is ejiguor hirtt Itnea refla: tione,& diminuttene i reb'diuerfis '' " eJ f t f a f f i ^fagis,& minus. Etintedit^ra -- r "** /if n-rii M c n no extrahit motu a r werjttas tter dnot motw e. ytaf <tdditu>,et tit udine;& hoc intedebat , cu dixit: et motuefl vf ifflturqjdiuerfitas,8tt.i.^iftadi insqualttas. auoma ^f.^ eft degne diuerfitafis,q ac* clditmreb'pmadditione, &'diminuon

trasferttvex altytto tqudtter,-*. & tarditasrno diuidut motu,fm gr.per ctrctdwn , ant fet lineam gen'diuiditur in fpes.& dixit:quan a ^ r^4W : Wftmtltter & tMtrnte additio& diminurio,quia velocitas t^ ^T * * J -;;.&tarditas font dequalitate,&addi tu6zqoa to,etdtmin*ttone. rio,& diminntiotoit.de quantate. Cum declafauit,qj vnus motus D. d.aEtl quolibetniotueftzqua in numero eft duobus modis,com- litas,& maequalitas.i.Sc in quoli pletus,& non completus,& q? com- gnc motuu Tueni^a:qualitas,& inac yiff. ^.ph. pletus eft dignior vt fit vnus name qualitas,qn T alterauone inuenifin Ct **> * ro, vult declarareetiam qjdeifto zqualitas.<imalterarioeftTquibuf > eft digmor vt fit vnus numero ille, da pobus eiuidc mot'intefior,& ve c6. 4{. lodor

Liber Quintus
A tocfor, & in quibufdam partib'remiffior,& tardior.&muenitur etin eaa;qualitas,quai.dopartes ermo tus fuWqualesin vckxdtate^ tar diwte.&fimihtereftdeaugmento, & in nanslatione , & cius lermo in hoc eft manifcftus. rregularitatisautdriaeftdi reguaremotanonnv i- guhri magnitudine.vtmots'fra ^.autgyratiuXjautaliusmax gnitudi nis,quoru quaruis ad qj uisparteminimecoaptaf 4Alix qn aute ne<g in vbi, neqj in qn, neq; in co, ad quod , fed in ipfo modo.veloci tacen& tardi rate aliqfi dccerminat. cuius.n,eade e velocitas,regularis c , cui^aut no,irrcgularis,Quapropter ne^ que fpecies tnotus, neque diffex o^nesequaneurdifFeretes fpcm. quare neqsgrauita^neqj kuitas,qux ad ide eft,vt terrae, adfeipfam,aut ignis,adfapni Et Idmerju eft differetia, qu* forte eft ex tllofer quod e mot*. a- 1 t a~ r qu<dt$&r magnitude,per qua eft motus,non eff<equaltf.~)>.?.motu<s fyrattuHS , ant motwt tortttofito, aut motus alter quanmati* , quant itatum , quarum qualibet fars no fuperpomtur cwlibetparti.Etforte erit non in re, neque in temtwreM*. m illo , ad quod, fed v rr -ft a \muerfaltterinillojnquoeftqu4 Jtw yia MoatatifJ{7' farMtattS

134

in co,qui eft joins motiu.'motus igi D tWfjCHM3 yeloctt<ts eft eadeto , efti- _ a. r ^otM^uaUf^qutnonefttalts eft dtuerfits.Et idto ^elocitaf ,&* tarditas nonfmtfyectesyntifo differentU motw/fwa (equitur om' , locHm^erbi gratia indtt ccntesterramadterram&igne adignem,Juntfycctest out differe' titmotus. Cum declarauit cj> moms aeqqa- 4 lis eft dignior vt fit vnus , & dedit , df iam inter motil aeq uale,& di uer(urn cui'gins e, & quare mot'inaTqualis no eft vnVult declara^e. hie <as ina:qualitaris,& g, mot'no 'diui ^tf in ae quale,& in inaTquale, fm q, ' ^ eft in^qualis, & dixie: E t Idiuerfls }&c j &in motibus diuerfis f u ntdna:.qinquidafunt, quorum ca? diueriitatis fiint ex jllo, per q& eft motus,quandp fucritinarquafc.. quomampoflibiie eft vt lit transla fit translatio non fueritjequalis,fcilicet xe&a.D.d.r. -r ^g^^ QUO(Ieft mot', c qua quantitate,cui'oes par/es no fuperponunf fibi adinuice.qin ifta ^aosS cotraria quatitati redz: cu recta fit ma, cur par tes luperpo nunturflbiadinuic5f Et.curndV dit hanc cauiam in^quajitatis hioGG ij tus,
tud0 5 per quam

Phyficorum
G tu$,inccrpit dare dim feeudam , & dixit:Et forte cr it non in re,&c.i, & forte motus eritinecjualis^on per iliud,per quod eft motus. v.gr. j> lo~ cii,neque per tepus,neq ; perfinem. & hoc int?debat,vt mihi videtur,di djxiuneque in illo ad cjuod,fed vni ucrfalitcr,&c.i. fed ex ipfius motus natura,aut mori.fqn merit nmata vclocjtari in qujbu (da j?rib' , & tarDocuro, dan in quibufda.Et hoc intedebat, vt mihi vf,cu dixjt in eo,quod eft T via velqcitaris. i.m eo, quod innatu eft veloeius fjeri,aut tardan,eft najj tura ipfius mot', aut motiEtpofui mus hue fermone fie . q uia ca? ots velocitatis,& tarditatisols accntis J mom funt hjc quatuor.Caut diuer fitaseiu$,pei quod eft motus,autdi uerfitasdifpoutionis motirf e ,aut <Ufpofmomsmotoris,autdifpofuio is eius, ad quod eft rootus,& inte^it p huefermone'quafi dctcrmina re easdiucrfitatjs motus, D.d.meo, inoras:ita,$ per iltis diuidart fpcs, R cft,qm grauc,& lcue,qn duo illoru mouctur ad cude locum , & alteru eft graui', aut leuius retiquo, tflc al tcrum neccflario crit velocius rcliquo.& motus coru eft idc in {pccie, <qm, fi mouctur ad locum terrz,tuc motus grauions erit relocior , & vterquccft motus idem (pead medmrn.&,fi moucncur ad locii ignis, tuc motus leuioris erit vclocioi , & vterq j eft ide mot'in ipecie,& c mo tus a mcdio. & hoc incedebat,cu dt xit. v.o;r.induccs terram ad terram. &c.i.&.v.g.motus, qui Jducit terra ad tciram.aut motus , qui inducit L ignem ad ignem.v.g. motus ad me dium,aut a medio, . , . A irreguJam eft accidi t lationiad aut,q<I ft min^comiftio femg co rnefttSiautocrn^nucotingit,

iliqn tardat, fm q? (o- funtjVnus,^ cotnuus. qto.n* Ju ht hjic difponc proprie . C. qiiia crjt regularis motus ex altera^ hct velocitate, & tarditate proprie, tione cgpofitUS, & latiocj' opor

o
eiufdem mot'.Sc diwt: & ideo vclo citHS,& tardi tas,5f c.i. & ca I hoc , q? Ifta eft di velocitas, & tarditas non funt dfi fpoaccft- mot':ua,^momsvelox &tardus uu fea- fmt lues ems,eft,quia velocitas.i; biliiLf. * tarailas fet.uun< ^nficju^q. ^dti 3ISf ' motus.^ ifta eft difpo accrinum fe fpe qnq; . parabilium.f.f iuuenmtur in quafinirqfiqi SaVS?^qb^J??j mantqn' mquibufdamfpcb* .D .d.ereonc-Qi ?afca grauitaS,&c.i.&Vignu ciu vpcloci &c. cas,& tarditas non iiint ditfcrctix

tcrctenimcoaptari,

I e ^>nMtcuuerit cotiHHS.e f/? w hoc minus. et hoc accidit tr<*> Jlattowfec M tortnofttate , et mt
^ r. . J, f

le eft Trtjitfecu&i te,<iM inttjttaliutc , ipofitklt eft

ff

ratio-

Liber Quintus
Etdicamus.&c.i. apparct <$ mo* tus diuer fus frit veldcitatc,& rarditotem -ft vnus numertf, Cum facfit eotinuusrfedin Ynuatccftirtdifpo ne minori,& arquaiis in hoc in difooM perfe&idri.D.d.& hoc acci* ait tfftslatioi fm tortuou'tafcfiu.& hoc?qj vnus motus numcfo,qui nctcrtario eft inzqualis^cfldit trSsla tioniiquae eft p ImeS tecH neCC/ta fio.Lqnoeftyn'iniiumetft. Driri J de dedit caii/am, pp quant mdtus inafqualis no eft vnus, fed copofit*, & dixit J it minus eit per mixtione 6trafioru.i.& cum moius ina^qua iis fucrit moius magis diminutus: in capitulo eiufdc motus in nuffleroi& dimiflrttu in ot gcneftf eft diniioigfie mirtiituffl pef mixtionem cotrarij: 6 dim.nu fcqrttai vt mot'inqualis fit copo Sf c6t fu ex cotfarijs.& fie n6 eft vnus i
rij.tii.!. rcivetitatc. Et,CUftatraUitcbmot'

135

4$

bileft,&c.i.im|K>rnbileeftvtcx D morib'fefcisnoconuenicnubusitt ipeciendtvnusmot'eotinuusfcfni motus cotinu'recipit ?qu*iitafe:& quod rccipit a*qualitat rccipit fupcrpofiti0ne:& itlot'cOfnpohras ex tf5slatiofle,&: alterative, no recipit 2?qualitittn., Etiftefermoeit Tfe cunda figUfa.&jquia jftc copoftitur e* duabus jpuofitiotlibus, quorum amrmatitia declardta cft,iam incoe pit dcclararc (eeudam,& dixirqrn, ^ cflet Squalls, needle eflct vt fuj>ponefetur.i.&;flgnuffi eius,9> mot* copdfitus ex (peciebus diuerhS no I>ot feciperc-atqualitatem, eft,quia E motift, qui poftunt reciperc arquali tatent funt illi, duorurtt partes poffn fuperponi fibi adinuice: & mo ts diuetfi fm fpeciem no fuperpo nunturfibi: quia impofTibile eft vt tiislatio Aperponatnf alteranoni, aut augmentum trailationi.& iftc fermo eft in fecunda figura. SVMMATE*TIA, Qto* Motus, ntnu^u ofponatur.Ca. i. fl LjwJj Mplius autem deter Hw^^B finandufM eft qua* Iis motus eft contra
Dccontrariccatcmonium,&quieniin.

6.'**

inzqualis eft inarqualis p mixtione c6tarij,& miitio eft pofllbilis I of motUjfmq) eft motus,dixit:qm oTs fflOt'vn*&c.t.&,cum ita fit, poflibi ~ le eft vt oli mot'fit a;qualisj&: inafIn t tee *]aa^s-Scd quirif', qflo ilta ptepo te.t's. & eft Vniticr&lis?& dcclaratum eft in c.;8 Ccrlo&Miido, q? motus corporis

ita d ui S3 J'<^SS3SJ3S! .i -*", fitec ifre n5 iitquatu moturti. & fcrmo in & generatio, dC corruptio vide
8"'aris . hoc loco eft de motu, no f m q> e"ft hocloco rflotusaliduius corprtris.Et,cu narde motu, rauitcpvnus.mot'ttfieroiecipit*p quahtate, & insequalitate, incccpit dcclarirc ex hoc,(j> motus fefei noti ootporis poiluntc6ntinuaii.&dixit:impof&
a

te quotp eodem modoDiuideV dum eft aut primo, vtru cotra> rius motus fit qui eft ex eodem, Diprerfio, cdclellis nuila hctift Ce dmerfmue. ei.quieftinide,vrqui eft ex fa

eft ex fanitateei, ^eft exsegrini dittciAutquiefticotrariajVC ^ eft in fanitateei)quijcftina;gri>' tudine: Aut g e tx c6trarid ei, <^ eicotrariUjVtquieexfanftate GO iij ei

Phyficoruin
G e^qui eft in agritudmem: Aut quieteduo.qui motus funt comqui eft ex cotrario I cotrariti'ei, nj>& qui non,& et qua: duaru; quic tfi /v^rttii/Q-iriTrM n't mrtni 4 nm/c T _^_ _/Y _ _ _ ~ ^ _ _ *_ ^^._ '-5 *ii coniuAarum cu motu quies,! qui eft ex cotrario in cotrarifl, ex quo eft motus,& quies in eo, Vtcjeftexfenitatei fgritudine ci,qui eft ex zgritudine in fani' tateaicccffee.n.aut_vnu alique tegt hoc mo.i-.que quies eft contra horumcfremodoru}autplurcs ria cui quieu,&quequies eft c6tra non emm elt ahter opponere. ria cui m0tui,& quis mot'eft cotra Etdetcrminaduejttt qwsmo riuscuimotui. D.incoepit perfcru ttu eft contraries cui,<y de quie- tari de hoc,& dixit:Sed prius dicenieetiabocmodo. ScdPrtmdicen* Mc&^fafnMj^temiu j j i- ' a dehoc,dmidedueit,&dicedude01 a^ ~ Jumtfytnmum de atiqvo eft busaJK^uib^'ttftaliqiiisdice H contranus motttf ad tfpim.^.jrr. rc g, motus eft cotiarius motui,det ytrum ntotus defanttate eft cotra de confyderadu quis eoru eft poffiritts motm adfamtatem, trfecu bilis'& 3uisn;Et Priin?avtrfi mT V \ i {-/ j tus ex aliquo eft contrail morai ad 4um quod extsttmatur degenera jpfum v ^ mot9de {^nuate ad awi ttone,etcomtptioe:^fitt qui font tudiaem?ft cotrari'motui dezgri ex cotrarys.'V.g.qitbd motm ex fa tudiue iu fanitatem.& fm hue mo Mate eft cotrartw motm ex *?n da cotrarietatis exiftimaf $ gnatio iitf j4ut A "/ ' "V p J ecotrariacorrupaoni. motus.n.de rUaie. isiw aa cotrarta, y.^. qtioa {gmtate ,n jegritudinem eft eorrumottts adfanitatem eft cotraritts p10 fanitatis, & de a^gritudine T farriofui ad *gntudine:<^4ut motus nitatem eft gnatio. Et hoc intendek cotrario e&cotrariw motm ad bat,cum dixit:& f m q? exiftimafde tpritttdine: ^4ttt motus dccontra-torn fitum cuttrarium eft contrarim motm de hoc contra no m illud.y g.qmdntotus de fanitate in Azritiidinem eft contra&, , r rjus motm de agntudme tnfamtatem.quoniam necejfe eft yt Jit <j>gnatio,& corruptiofuntcontrana. D.induxitSecudumodu,&di- ' xic: Aut ille, qui eft ex contrarijs.i. aut mot9contrarij funt illi,qui inci piut a contrarijs, fm <%> incipiut ex eis,v.g.vt motus ex fanitate fit con-* trari* motui ex ?gritudine. qm if le :gritudine, & ifte ex fadlt TeraQ,qui eft oppofit9 ifti>& di

tjtt alto modo. Cum declaiauk quis motus eft mus mot'in numero in rei veritatc , uicocpit dedarare de motu, Sc

xit: Aut illi,qui (unt ad contraria.i. aut mot9 contrarij non funt contra tijyfm q? fiint ex reb9contrariis,fed fin ^ ad res cputrarias.v.g,vi mot* de

Liber Quintus

13 6

A de fatvitatc ad aegritudine.m nan fit & fm illud,ad qtf .manireftfi eft.n.p D contrarius motui de jegritudinein fe fm diuifionem q? impoflibile eft fanitate, f m cp eft ex rebus contra- vtalius modus fit, quo dicajfcp mo rijSjfed ex hoc,q? funt ad contraria. tus de fanitate T xgritudme eft con Deindeinduxit Qiiartu modu, & trarius motui de egi itudine in fani dixit: Aut mot'de contrano eft con tate.t,cu ita fit, necefle eft vt contrain* motui ad contrariu.i.aut mo trarietas inter eos fit vno modo ifto tus contrarius motui eft ille,qui m- ru modow, aut pfib'vno,aut oib'. ccepitex aliquo conttario illi,ad qcf Eft autem qui ex contrario jjuenit iecundus motus. v.g. q? ifte ci,qui eft in contrarium,noc6x moms demonftrat'de hac sgritudi ne fit contrarius motui dcmonftra trarius,vt qui eft ex fanitate ei, to ad hac fanitatem,quia ifte eft de qui eft in aegritudinejdem.n. aegrimdine,& ille ad fanitate. D.in d(. vnus eft,eflfe tn no ide eft ip^ B duxit Quintii modii,& eft verus,& fis.ficut non ide eft ex fanitate dixitrAut motus contrarij funt illi, mutari,&in aegritudinem* qui fiim contrarij fm illud,ex quo, Sedmotusexcotrano non eft Docurag. & f m iM,ad quod. Et fciedu eft q? fo trarius motm 9 9 contrarietas mot eft in motib ,qui funt ex contrarijs ad contraria: fed quodmottudefamtaterio eft con qritur hie modus verus, quo funt trartttf motttt ad <egntudine. tjuocontrarij.Deinde cu compleuit hac mam idem motm eftjcrjiejjendiui{ione,dicit:qm necefle eft vt fit tta non eft eadem . quemadmodit vnusiftorUj&c.i. & dixit g> motus motm de fanitate non eft idem cu contrarij necefle eft vt fint contrarij aliquo iftoru modoru,aut pluri- tnotu ad te . . .47 bus vno, quia apparet q? necefle e, Cum numerauit oes modos,qui 9 9 cu dixim'T talib'iftis motib ,qi s fit bus ft imaginari q? mot eft contra contrarij, vt contrarietas fintineis rius motui, incoepit deftruere illos, C aliquo iftoru quinq; modoru, aut qui non sut ven,& dixit: Sed mot9, pluiibus vno.motus.n.de fanitate \ &c.i.fed mot'non sut contrarij fm a;gritudine,fi eft contraii9motui<f contrarietate eius, ex quo e motus, ^gritudine T fanitate,necefle e vt fit &. eius,ad q3 eft motus.qm ide mo f m q> illud,ex quo Tcipit ifte mot9, tus eft contrarius fibi, fm illud , ex adipm guenitille all9. Er fieoppo- quo,& fm illud,ad q^ eft . fi igitur fitio inter eoserit de gne oppofltio motus eflent contrarij hoc modo, nis,q eft inter principiu, & fine. fc| tuc cade res eet contraria flbi.quod illud,quodeftprincipiu inaltero, imp.ofeeft.&hocintedebat, cu diprit finis in reliquo. Aut oppofitio xit:eft.n.idemot9.i.innuero. D.d. inter eos ent^m q? funt ex reb'coii & fi eentia non eft eade.i. licet non trarijs,aut ad res contrarias, autc|a fit ide fm definitione.motu.n.ct faalter eft ex aliquo contraiio illi, ad iiitate,f m q> e motu S anitate,non s& c all9mot9. Aut contrarietas erit c ide fm defimtione cu motu ad eSter cos fm vu~uq;.f;f m iild,ex quo, giitudiiicJj fit ide f } stxftu. f. qm GG iiij mo-

Phyficorum
motum etc fanitate eft motu ad *- tjttod front fertttr, nH ex fU tra* t iuHiintcotraria. &no pofuitiftfi ttioda in prima dmiu*one,qin manifeftu eft <j> eft idem mows. Ne^qui eft:exc6trariod,a eft cxcontrario.rtrtiuLt,.accidit cxcontranoodmcotranu.auc inmediu.verudchocquidepo fterius dicemus Sed magis in cotrarium mutari videbiturc5 efle con trarictatis,quam ex cox trari0<hic.ndifcdrioa cotrarie H tatc,iUcveroacceptio.atqucdi citurvnufquifqjeo,Iquod mu tatur magis,quam eo , ex quo. Vt fanatic, qui in fani tate,aegro ratio aut,qui in aegritudinem Relinquiturigitur qui eft in co traria,& qui ad contraria ex co trarijs. Forfican igitur accidie eos,quiincomraria,&excon, tra$sefre,fedipfunWe forte -j - j - autem qineft n.r no idc.dico m fax a ex fani rate ei^i Neq, enm vnotus ex tontrario

*">!"* transfer** adfantta /?>?" Aprotart f qtMae frdtfertMf ad Agrttudtnem. JRemaaet igitur mttut adcoiraria>crmotMdeco , adcotrari^Etrecm efat /, ', . j ^^^dmonetur ad cotrar,*, **f'/ 'ft ^tmoueatttr ex totrt* rys ,fidforte eflentUnentftcdti .fyuonia ntotttf ddfanitdtem run ettidtcwn motu ad trrttttdine. Hicvultloquirfreliquis modis, t &dicit:Neq; moms et eft c6torms 4t motui tm f m cotrarie tatc eius , ex quo eft alter motus,ei,ex quo eft re liqu'.qm quilibetduo motus tales Tueniutur cotrarij fm ilW,ad quod, licutTueniuf prrarij fm iIW,cx quo, Etquiaiftarocinario no fuffiatC vt mows no Tint cotrarij fmillud% Hu?'ta!|f motuS1nueruututcoii tranjpmiHud,adqnod, ^ . \.___. _ , ' ^ . ,.cuahquis '___..? fm

,r

9funt cx rebc6trari;s,diMt:(cd

MA necejje eft >/ eurn motu ex co~ j,5t ai,quis diccre $ cotrarietas mo trdnojtt motus etia <td contrartu, tuu fm iliud.ad quod,eft accns , & autadmedttyn.fedfermode hoc fmillud ex qno,eftj>fe& dixit: Im w adtonttdnum magis extftt aa contraria eft caufa in cotrarietA tnatur ejfe tattfa tontrarietatt*, te motuii, qua traslauo S cotrarijs. flatto de contrario.ift* D.dedit rationcm fuper hoc, & di cotra ^:iftatraslauo?&c.i.&caufalhoe eft, quiatraslatiofeimotsedecon* *> trario,a quomoDetur,eftfcpaiario , ad ab illo,& traaslano eius ad contratifi,

Liber Quintus
A rium, 4 qfl rneuef, eft receprio, & tlttuni acqufitio.&hoceftita,quiamot' nihilaliudeft qacquirere partem Poft alli e*lllo>ad tftK mota mo ue^doncc acquirat illud,ad qcl mo id qif r uetttr perfected tuc ceflat. &, cum > motus dreflecotrarius motuiali- quo iftorum,dignius eft yt fit con. trarius fm illud, q<f acquirit, & per Id*.?, ph. qcf p.ficitur,non fm illud, a quo fe> e.4.idem paratur. a qiin illud, aquofeparaf, h.fr4.c. n5cft?arsfubftsrf?eius> (edpft ac Ullud, a> tides ei:& illud^cf acquirit eft pars quo fepat* fubftanti^.&jcum ita fie, ergo momo fl j\ ' ws aut funt contrarij, fm nlud ad ps taoax * ., * -it i ,fj ec q no fm mud ex quo,auterunt, ti contrarijmagis fm hunc modum. B D.dedu aliam ratiocinatione, & di xu:& qmhbet nomiuaf, &c.i.&,q.a fubftStiamows cftdenamiaeius, ad q3 eft,no eius,ex quo eft,io motus denominalab illo,a(i a$ eft, cu At Cjf motus de albedine ad nigredi nem efl nigrificatio, no albificatip icfiftrdf qj illud,qc{ mouef de egritudmc ad (anitatc > eft ipfum (anari,non infirmari.Et, cu pofuit iftos qumq, modos, & pofuit q> impoFc eft vt motus fint cotrari j, fm cotralietate eius,ex quo,ad illud, ad <\$, & pofuit q> dignius eft vt fint contrarij fm illud,ad qd,^ fm illud, CX C quo, & no pr?ci(e direxit fermone in hoc,duit: Remanct igitu^&c.i. &, cum deftru<h Hint duo illorum moHorfi, remanet tres, (!vt motus fintcotrarij, aut fm translationem eorum adcotraria, aut ex cotiarijs, aut f m vtiunq;. D.d.5c tedfl eft vt illud,q<I mouetur, &c.i. & bcne apparet ex didtis qjncccfle eft vtoTa duo mota,qu; moucntur ad cotratia moueaturex c6trarijs.& d.hoc, ^uia trSfmuuti6es,qu^ funt ad co

traiia, funt motut in rei veritate, f! D dc fubinflo cotiano in fubiedtu c6 tranum.qt? no eft ita dc alijs tranPmutationibus,f!c]funtde affirmationein negation^ > &dcnegah6e in amrmatione. & iftaf Hint cotttttac f m hoc, q? ciltcra eft ex illo, ad oS e alia,vtgencrario,&conruptio. Et, cu pofuit<> motus,qui funt at! c6traria,nece/te eft vt fint ex c6tra rijS)f m q> funt motus > & intcdebac declarare ex hoc, q? motus cotrari) funt contrarij fm vtrunq-,,f fm cotrarietatem eius ex quo, ad illud ez quo, &fm cotraiietateeius ftd qif adillud adqff,&iam dcclaraticq) motus, qui dnreflecStranj fm co* trarietate eius ex quo, ad illud, ad qcf, fiint ide motus, & if ho eft necefle pp hoc,& reclfi vt dicanf contrarij . inccrpit pvtmo dcclarare de motibus, qui ponun^contrarij fnt vtrunq;,q? no cStingit eis illud impofe, q5 contingit primo mo, fvt fit idc in numero.& fecit hoc,ne all quis exiftimet q> in hac pofinoc fe quitur illud impofc, q? cotingit it primo,nm hoc, Q> motus eft cotrarius motui, fm illud,ex quo, & fecundumillud,ad quod.Etdixit: Sed forte cflentiaj&c^.ideftfedc^ f fentia duorum motuu, qui ponunf contrarij f m cotrarictate eorfi, ex quo funt,& fm contrarietate eorfij ad qd funt, non fequitur ex hoc vt duo motus fint vnus,ficut fequi^fl ponan^cotrarijpct c5trarietatcm eius,ex quo,ad illud,ad qtf. qm mo tus ad fknttatcm ex cgritudme n5 idem eft cum mom defanitatead zgritudiiic,fcd funt duo.D.incoepit dare cam ,j>p qua ncceflc e vt mot* cotranj fint cotrarij p vtruqj, ft fm illud ex quo, & fm illud, ad quod.

137

Phyficorum
Qmautemdiffertmutatioa mocu: (qug.n.eftexquodafub ie<ftoinquoddafubiedKimuta tio eft motus:) quieftexcotra craiij . rio in cotrariu ei , cj excotrario eincoti-ariUjinot^cStrariuse. vt qui ex fanitate in f gritudine (i,cjeex5gritudincin fanitate, Et , quta tranfinutatio differt tt motn in hoc, quomam motus eft franfinutatio de (ubiefto infahieflu, mot us igitwr cotranw eft de cotrano in cotrariu, ~\.g.de fontjj tate in <egritudtnem ejr cotrartus motw de xgrttudme in /am fate, 4$ Dicit : Et , quia trafmutatio diffen a motu i hoc,9 niotus eft trafmutatio^He fubiedo cotravip I fub jo:tum cotrariu, vtcteclaratuelt in principio iftius traftatus: tranfmuratio aut eft de non fubiedo in fubieftu , & de fubielo in no fubieftum: necefle eft vt motus cotrarij lint cotrani fm illud,ex quo, &illud,ad qcf^mbo.qm eos efle de cotrario eft eflentialitcr eis,queadmo du ip/os eflc ad contranu eft eis eCj fentialuer. &,cu vtrucj; eft eis eflen tialker, &resc6tfariefuntc6trarie A-- * dilpones AT ne per dnas,& contranas, ceflb eft vt motus contranj fint cotran'j pcrjftasduasdifpofitiones,f! r 'r percontvanctatem emsex quo,& *^ j I , nnt r conei us ad quod: licet masns fccundum r j MI j , j1 j trani illud adqviod. dudionequaliavidentur conx traria efie. Aegrotare.n. ipfi fa Uarijtt difcere ipfi decipi nonp fripfiHTitincotraria.n.vt.n.fcie tiam, fie et deceptione eft et per G feipfumconfequi,6^peraliud K Etca^furfumlatiOje^quaceft deorfum. contraria, n. hf c funt inlongitudine,Etqut a dex~ tra}ei,q e ad finiftra:cotraria.n haecfuntin latitudine.Etquac in ante, ei,quae in retro: contra^ ria,n,h3ccfuntinprofunditate, Et declaratwn eft fecundu tnduEliorie qu<e, intentioes exiftitnatw ejfe contrdn<e.Nos.n.'\idemMt quod contranu eim, ejuod eft homi nemfanan , eft ipfam infirm<in , & ifftim addifcere e$t contranu L ad tp/tttn male [ctre,non exje:tjuo warn hie eft mottts ad contraria . quemadmoditm pofibtle eft acqui rerefclemam exfe<^ ex A[loet ~ , _ n , J*mMer poteft decifl exfe,^ ex alto. Et translate ad Jupenu* eft contraria trans latioi ad infer iHi . quomam k*c duo funt contraria ' , - i jj tloHfittubtte.Et traslatio addex tm eft: contraria trandatiom a4jt niftrum:qu4 flint contrana in /ttitudme . Et traslatio ad antenw M - - / - a ecotraria _ _ traslatioiadpoteritts: . . f J 1 fat et contraria in altitudine . ^-j t - ^ * Cu declarauitp qui motus S . *> roner[ ***)* r lunt conu'ani ,& hint tra-- - ,' , rm q? *c -jcor, riKinccepitdeclarareqjfmiduftio -et - a ari e t ihoc,& dixit:Et * r- ex me
ti6es motus,

autfinesmotuu.D.d. Nos.n. videmus, &c.qm ex Iduftio ne apparet t%> motus contrarij funt illi,qui funt^ex c6traiijs,& ad cotra iia.v.g.motus ex ^gritudine in fani tatcm.

Liber Quintus

138

Aeue.qfi tnanifeftfieftperfeq?eft qpropter generatio corruptjo* contrarius illi,qui eft de fzinitate in nj contraria eft,& abiecftio acce ^gntudine. & fur defcendere eft co ptioni* hgautmutationes qui/ ttariu ad afcedere, & cotrarium eft detn funt, mocus autem non augeiiad diminui.D.d. &addifceire out ad contrariu no eft m re, , &c.i.& .. firr eft difpo in motibus ~ r , cpntrarijs aTS, Cqfn per induftione tMsJed*4nJmMtatio.'\.g.gener*fap& Ale. appaiw hoc , & dixit <j> contrarij Wo <*/; w ex altquo. Oetgitur , funt ex conjtranjs & ad cotraria, vt quod non hahet contrartujua iteiia,i,tnotus<ielcia taJ/a ad vera eft cotrarius motui de vera ad feliam. fed, quia translate cffenriaKtcr de fcTa aderrore eft ex decepnone, fifi: ex ertore ad fciam,mc addifcere eft

addifoeAdccipj, ou?(urncotra- ^ ^ ^ W fetpfim

- ' r tranfmutattones cotrArt*. e generate eft contrana corrupttow,^/ denudtttio forma e cotranA form<e fafiffit. et tj}a Itettofttnt Ideftjlreaiitad contrarm,qn ac cipitur, fm o, eft ex n& co trario,no eft motus, fed rranfhuuatio. eft.n. ire de non efle ad efle, & eft declara tu q> hie non eft motus.v.g. <$ albi aeiieratur no ex nigro, fed ex no al BO . qm generatio albi, qn accipie; f na q accidit ei, <% fuit ex n5 albo , eft tiaiifmutauo,n6 motus. EC in- Cualbu tedebatdeclarare ex hoc, $ oe, qcf fit exnal geiieratur ex non contraiio, no eft motus, no g> albu geuexaturex no gro ^ tit cotrano :qmoealbum^eneratex F nigro,aut ex tnedijs: fedTcu confy- n albu , e deratur fm hoc,q> accidit nigro,q3 trafmuta fuit non aliu,eft tranfmutatio, no aOjhmot . & hoc motus. fed hoc eft ei accidens,n6 e ei j) acper fe.Tiafmutatio aut,q eft de co- chs,ivp fc. trario,non omnino eft tranfmuta- Ide.s.c.S. tio per fe, & non inuenitur in ea co c.<;. Idem tranetasfm efle, nifi f>m vnu, f!qii hie iniir.c. accipitur <$> trafmucauo eft ex i!!o, & ad iliud. Et hoc intendebat,cum dixit: Omne igitur, qd non habet Conaarium,&c.i.& oe'ens, q3 noa habet contrariu , trafmutatio eius,

"
cu t addiiot exaJio,no ex fe, & ideo drxit non ex fe. ita dixit AJex. Et po teft intdligi fic,^ fcia^ eft ex alio, opponit'errori, qui e ex alio,& q u* e ex ipfa aia, opponit" illi, qui eft ex ipfa ala.& teftatur hu:c hoc, qcf dixitpoft^queadmodupoiribile.ej&c. D.d.Et cranslatio ad fiiperius, &c.i. & hoc eft per Tdu&ione, jj qua vult declarare <$ motuscottarij font co trarijjfm illud exquo, & &n illud, ad qcf. & ideo debetlegi cotmuum cuhoc,qd dixit, Nos.-ii.videmus, G &c. Et,cum declarauit ig duo motus , qui funt in longitudine, funt contrarij fm illud, ex quo,& illud, ad qfi,noaficauitt.g> ita eft de mo nbus,qui funt in laxitudine, & profuni!o,& dixu: Ectranslatio ad dex p:u,&c.& fexmo eius eft manifef t9. Quj aiat eft in contrariu fcv lum no eft motus/ed mutatio: Vt fieri albiino exaliquo* Qui" bus autem non eft alicjd cotrax r ill, jnutatio,qug eft ex ipfo, ei,

q use eft in ipl um, con traria eft cuius pricipium eft ex feipfo, & eft coiruptio

Phyficorum
eerruptio eiusy& tranfmutatio eius *d ieip(um,& egeneratio eius,funt tranfmutatiocs cdtrarix in his duo bus jrenciibujjccontrario dc tran jnutatione,q eft moms I rei veritatate,& eft tranfmutatio, a eft in rebus,quc. hnt c6traria.Dxi,& io generatio,&c.i.&pp. hoCiLqtnillud, crafmutationes contrari; in eo firtt de re in ipiartl re,ideo generatio eft Cotrana conuptioni. & cotrarietas accipitur hie ex vno extrctrio fm di ucrfurn refpcclum ad aliud,ga c5trariu eft afiqcl ens. & in hac tranf* H mucatione no e ce^nifi in viio extre mo, in generadde auteT fine,in cor 8* rupaoe vero in principio.Et iflteti-1 dit T hoc (ermone declarare q? hoc, qc! apparet in generatioe, & corruptioc,n6 nocct ei,q(! apparet ex indubione, fq? motus contranj Hint de cotrarijs,& ad cotrana,cfi gene* xado,& corrupho non funt mows. Qui aut ad medium motus funt,quiburcunqj cotrariorum aliquid eft medium^anqp in co traria quodammo poncdi sue* nSvtcontrariovritmedio ipfe I motus, ad vtrauis fiat mutatio* vtexfufco quide in albu, tanqp ex nigro, dt ex albo in fufcum, _ tanqp in nigruex nigro aute in ^ tfcu > t{tanq?inalbu,fufcum cdinedia n.mediuad vtriiq)dicit}quo V***' leftprius tui cxmtrarius eft fie,qui ex-cd. trarioin contrarium eft ei, qui exconrrario incdntrarium. Motw "Vero ad illud > 7 quod eft tj tntetrttntrarta, m contrary! ha* tenttlnts inter fonendi putt tati^^4^ j#/ //ad cotrarittm quo* J<ottmiAa aatnijtu AbuA nutut **mmoao. ytuwtm afttu moius *nter > tjt qitajt contraction at>M tranjmutatHtnem , <j "itntmubtt fa tfanfmtitatif. ~V.g ttwnitMin ..{*,,:+. Jf ^ij; . JLt >"'nommatuf qtta/t Wfimiitter tfanfintttatio yotn ytnje. de al*

a~

tnodo ytrttn% extrentum, qnttnd L MAtHr ad tttWta, extreme* motus erit cotrantts tnafttt, ejttande fitcnt de tontra* rioincontrarmm* Cumpofuit op rrtotus conffarif Jt funt illi, qui funt de rebus contrattjs,& ad res cotrariast & accidie irt hoc qo in niotibuS, qui fiint dtf ex* tremisin media, incoepitdecla'rarc q> ifti mot'funt ad media,f m illud, qd habent de cotrarietate ad extrernu, ex quo incipit rnotus,& dixit: M Motus vefor&c.i.mot' vero^qui^* oeniuntad vnu nlediora, cfu{ funt inccr illudj ex quo eft moms * & illud, ad qd eft motus, debent reputari de fpe motus*qtii eft de cOfittalio in cOntfariu qUodammodo,n6 fimpFr, t dixit m contrarijs habctibus inter,quia flo funt hie motus decontiarijs in cotitra'ria^qtl^ non habertt iflter, qUOniam hocdeclaratum eft in pnncipio ifti us tt3flatus; fed. q.d.motus vetoqui funt ad illud, qd eft inter c6traria,qd ac cidic

Liber Quintus

139

eidh in ttmtrtrijs habetibus inter, tranfmutati6e>qnifi album. D.d. poncdi font de numcro motuum > medium. n. oppontf quodammo qui funt ad contraria quodammo- vtriq; txtremo,qn comparatur,i.& do Etdixit tan<|adcotttrariaqu0- ca in hoc, qin medium eft Ttrunq; Media dammodo. quia medium eft con cxtremu. D.d. Et f m hoc, &c.i.f m u^g vtriq; cxtremorum, no dm- hoc igitur oTs motus, qui eft cotratremoni" phciter, ficut alterum exuemu eft rius alij motui eft contrarius f m il fi fimpFr ,eontrarifi reliquo : led medium eft Jud,cx quo, & fm illud, ad qcf, fiuc ficut altc- eontrariu vtriqs per illud , qcf eft in fiant motus ad media, aut ad extrc u excre- ^ fareijqUO extreme. & comrarie ma duo.& iic eft Itelli^gedu de moBill CCOO tas eius . i-Vr> <"crt a contranetateettrc tibusqui funt de medio in mediu. mriu mi in hoc,qrn cotrariu in co,fivnu iQ Quid cut motui, zrcuifuieti i.ph.c-54 cxtrcmum noncftjnfua vltima poff>onatr. Cap. x. /oniamautmocui non fc^006 ficuteft in ipfo extreme. D.d.qm apud motus, fc.j. &caublum vr motus elle c5* B la m toc,Q) moms, qui funt adintrari'jfed etquie^hoe tremo,g.a ter, funt ad contrariu quodammo, derettninandu cft.fimpFr.n* c6 eft,qrn,intereft demotibusperue- trarium eft motus motui. Opx nientibusadipum , quafi contra- ponitur aucdC ^cs priuatio.ru num,apudtranfmutationcciusad eft. Eftaut,vt&:priuarioconx h ULl.f.k TtrumhbeteTfremuni. bqiii inter, trariadicatur.qualisaucquali, eft cotrarium vtriq* extreme, quia Ytrun< liCrcmumueiuf in eono vt ei, qui eft f m locum,ea,quae ii.ph.f; perfoae.v.g.qmmnranftnutarjoc, eft f m locii. fed hoc quid nue i.deAia. qua; fit deviridil album, viiide eft dicitur fimpliciter.vtru.n.ei, q] quafi nigrum.vinde,n,nontraflnu eft hic>quieti is, qui eft ex hoc, uwc in album * nifi f m q? eft in eo aut qui t in hoc,mot* opponit, (de nigro, non f m q? eft in eo de al- Et tjuta (xtjttniatur quodillud, bo,& et, qn vihde tranfinutatur in od f cotrartH motw, no < motus nigrum, tranfinutatur f m q? eft in tantiijfd (jutes, ofortet et ms dt eo de albo,& fUV,qn album trafinu tatur in vinde,tranfmutatur in ni- terminore hoc. Dicamtu igitur grum, qcf eft in vijridi , & qn nigru quodmottu of ponitur mottu, C7* iranfinutatui in vinde, tranfmuta tt <juieti qMa eft pritMtto. Et tptf t lur m albi^qciveft in eo. & hoc intcijebatcum a- -g qm in traOnuta- dammodo dtcitur quod frmatw tiooe,5f c.i, vindc in cp reputat",qua eft cotranuti. <]ttbd prttkttto alien fi oigrum: qm tranlmutatio ex eo tus mottu, y.gauontacotrarutt* non eft>mfi ex parte nijrra , q eft in motut in loco en quiet in loco, fid eo.D, d. & fimiliter traHnutario de I bo in viride, i. qm tune vindc te> hoe diftum eft indefinite. (juoniS nemrquafi nigru. D.d.& tranfmu- ferfcrutandttm eit "\trum illttd, tatio de nigro ad viride reputatur quodopfomtur fjweti, eft motut quafi albu,i. $ viride tcActuri hac ex hocf Mtt motw ad hot.

Cum

Phyficortirn
<3 Cum declarauit qui motus funt huicqufde/quiexhoceftinco j ? contrari, ,& apparet vft,g> quies o p trarifi,ea}q e in hoc,quies, huie pom tur motui fm pnuationem, & aut,qui eft ex contrario in hoc, habitum, vulthieperfcrutari qua? ea,qincotrario.fimulautet in duarum quictum opponitJmotui, uicem cotrarighaefunt, etenim quics in eo, ex quo eft motus, aut inconuenics eft, fi motus quidS quies Teo,ad net eft motus, & dixit: contrarrj funt,quietesaut oppo Et quia exif timafi&c.i.&:,quia vf moms non fblumodo opponitur finonfunt. funtautha, qin - i ct - quicti: qm - motus opr cotrarnSjVtqeitinfanitateei, motui,ffd ponifmotui fm c6rxarietate,& ge- q eft in aegritudine,quicti :mo- ti fm piiiumonc>& habitii.D.d.Di tui aiic,qui ex fanitate in f grit u cnmusigiturcj^ motusopponit J mo dinem.ei.n.qui eft ex ggritudi' tuiji.fm cotranetate. D.d.& quieri ne in fanitate., jrrationabile e.is fm priuatione. D.d. Etqnodamo- ,n. motus, qui ad ipfum eft, in * . * H do dr,&c.i.Sdfte modus op^ofiiip quoftat,quietatiomagise,*q ms quodamodo df contrariu: qm acciditfimul fieri ciimotu.ne/ aliq tiis motus eft contrarms alicui celTeatiteftauthanc, autillam pnnationi,priuatioi illius motus. * .. . ,. . ., . .jiv.jiwii.ji4t-a elle.non.mea v|uiuv.iu quidem, - viuct. quac \.jfc eft Etdix^alKmusrnoms^ealiqujs; inalbedine q ^ escontranacfir cxiihrnet qnntendebat priuatione n. r motusfimplicuer. hoc.n.n6 vf ee, ,q Ua r eft m fanitate.
i

nififmopmionegeneratnl corpus . . fimpfr.D.d.v.g.qm contrariu moDicamM igitur quod tui in loco e quies in loco,i.v.g.qm quia efl in duohus ftilne&xftwic quies eft cotraria motui,tali m6,q, centrar% motm ex hoc ad RA coquies m loco eft cotraria motui in -^ a ' ' I loco.&, quia hoc mamfeftu eft per **""& quiet in hoc,&~ contrale,f.cp quies in loco e cotraxia mo- rittnt motui cxfuo contrario ad if

tuiin loco fm priuatione, & habi- fam eft quies in fito contrario. & I tfi, & hocpot intelhgi de quicte, q f- fa ^ ^ etMmfnnt contraeft in co, ex quo eft motus, aut de r L i -^ quiete in eb.ad qS eft motus,d. fed "*' I"0"1* fojMe e >/ m mo^

hoc didhl e limPrr,i.fedhoc, qd di- tibttfjtt contrariety, T quies no diieft hic,noneftdiflincT:urn:qm jitcontrariaqutett.etnonfitntninondu eft determination hicqui Kmcotrartlt.y.&quomamties in quietem intendimus. &ideopfcru /> _ n . r " j- e f nt vtrumq? opponitur eft tandu m o -fanitate '. - contraria ' _ awe ' tunin...

tui eft quies, qua: eft ex hoc,i.qua: Jirmitate,et cotraria motui deft eft ex illo,ex quo e motus,aut quies nitate in gntndinem quanta im in illo, ad quod^ft motus. foftlile eft V//T/ contraria motui Manifeftu eft igiturq,, quia in duobus motus fubiftis eft,
motM ret

quicfcens,

Liber Quinms

140

A auleftenSyditmtus tjl "Vtjtt fades tudim, eft cotraiia ipfi motuma 0 . i&Jji. quod generate tmpoFeeft - -, ~r egritudinein fanitate,cu quies,a<i rt rm i ft mrtii , nectfano eft con- *a nit motus ?dign|or c ft Yt trartunt hmc. deo impofiblle fit gfc&io motus, q ytfitcotraria . tit yt jutes in tdbedme jit cotra- & &oc intedebat,cu*dixit:qm IpoPe eft motu.i. qm impoFe eft vt quies, na qmett in ptnttatf. q eft T fanitate,fit cotraria motui,tj 54 Dicamus igif.cp motus,quia eft, eft ad ianitate:qm difrniuse vt mo &c.i. de fiibiecto in fubiectn econ- tus de ^gritudme ad fanitate fit via trario trafmutatioi, q u^ eft de affir ad fanitatem. Et hoc e ita: qm niomatione in negatione, aut de nega tus e de gne ^feitionis,ad qua pue--' .^ tioe in affirmatione. D.d.cotranu nit, fed e p. fectio diminuta,o^a e co- motui,&c.i.&,quia motus 6 de c6- iucla cu potetia,& eevlti? p.fecTrioiS ttioi*, ad traiio in cotrariu, io contiariu mo eft in quiete. fi igif mot9 de giitu- <5ua Puc* B tui,q. e de hoc cotrario, ad hoc con dine in fanitate eft ad quiete in fa- P trariu demf atum,eft quies, q eft in nitate, necefle eft vt motus de egnhoc,f ex cotrano, ex quo eft mot9. tudme in fanitate fit facies quiete T m muta Qnies c6- Etdixithoc, quiamanifeftuepfe, fanitate, f.qm in eo inuenit"1 vna ps traria mo q, quies m eo,ex quo,e cotraria mo poft alia quietis,ad qua p. uenit, u- c" Ptlitx Cw nii eft its j ^ C5trariu motui,qui e de con- cut inuenit'in eo vna pars poft alia( ^"f'^ Itermino '. ^ ,.., . ' l, . .,, a quo no trano,qrt elt illud,ad qct puenit ilte habitus,ad qua pcruenit.&^a Tub-' aiol^d eft in tet motus pofitus,eft quies in illo con- ftatia motus e de genere quietis, ad] qete. Ide. s c3 roino ad tl-ai-lo . v.g. qm fanari eft motus de qu5 jjuemt: & ilia , q diuei fan^fnv' - - " & ^ritudine in fanitate. quiesigitur mais,& magis,&mii. min'non u .>^furit cotranater *J' , * u u^^ua<.i..i. dio'mcK- cotraria ifti motui eft quies I ?gri- go quies,ad qua puenit motus, n6 ' t'. Sedop tudme,no i fanitate: qm ifta quies eft cotraria motui,fed finis eiusrernnC ppfitu "" vf "' -^ - r-4io motus:&p,fe(ftio no e co go qes, q eft T eo, ex quo eft mot^e : n r n l 'o.&fiFrco- contraria motui: &eilla,qcorrupi ** r -: :... tur p^gnatione ~"":- ' -tuSjfiquies,cjgcr ibi foluit'. tianu motui de fanitate in aegritumotus,n quies, C dine eft quies in fanitate.D.d.&,cu neraf" paulatim ^ jju generation*: eneratione mohoc et hz du? funt cotrariij.i. &,cu tus.Et ex hoc declarabifq? quies, q hoc,cj) motus e cotrari' quieti,ifta:. e 1 re,ad qua e mot9, e contraria cj,c j.-.x: *:.._.<=/:* duf et quietesr. funt c6trari^.qm,fi T ^- cieo,ex quo e motus. ^" '" motibus eft cotrarietas, & I .quiete mot' e cotraii'cjeti in eo,ex quo eft ct debet efle cotrarietas. D.d. & no mot9:& cjes, ad qeft mot%gnaf'ci1 funt nifi in cotrarijs.i.& quies no e rnotu:er<^o ifta quies e cotraria oecotraria quieti, nifi quia du^ quie- ti I eo,ex quo e mot'.Et hoc intedc tes funt in cotiarijs-.queadmddum bat,cu d.illud.n. qcf general cu illo motus non eft cotrarius motui,nifi motu, Scc.i.qm quies,qgenera*cu quia funt de cotrarijs & in contra- gnatione motus neceflario eft con ria.D.d.v.g.qrnquies,&c.i.qfhotes. trariaqen,exquaeftmot':cfiifta in fanitate e contraria quicu I gri quies dcf truat" per gnatione mot9, tudine. qm ianitas efl co tcaiia ^ri D.d .im^olTibile.n.eft.v.t quies T al-.

corum
G bedine, &e.i.quia quits T altero n6 tention&us iftis nan eft tntiett fed K ^rnimp* regeneration* quiet* ftj 7 wdefitnei* ,eft irehquo.i.cbquiesinalbedmeno -/ - w J generatur p7r conuptionemquic- tr^fmut attornstfl no ens us infemtate, &fimUitcrquics in fanitate non geucratur per corru- nmUtio deficit in entc, trafintit* ytionem quietism albcdoc. tio defect inntente.si iriturn* Quibusautnonfuntcoti^ fia.hortimmutatioquidcmcft oppofita, ea quaceft ex ipfo,ei, quz eft in ipfum : mows aute uon eft.vtea, quj eft exente,ei, contraria dicw.cr, fihocfuertt, <) eft in ens* Et quies q uide ho* tttnc <tut non omnis quiet eft eon* f urn nS eft , immutabilitas aut traria tnotttt , antgtneratitt , C7" ea^fiquidealiquideritfubx corruttomtmotus.sedeim^ L iectufn>ea)qinemeeltimniuta trariaermSivtronoealiquid, t tmeei.CT fnttano franf id,q3noneft,dubitabitaliquis mutattonif attt non eftcontrtrt* cui contraria fit ea,qu( eft in en alicm, aut eft cotrarta corruptiote, Imutabilitas, & ari quies fit. JM . qw>ni<im corrtiftto ex tllajtt , fiautchoceft^utnSolsquies renerattoMtemadtlltm. motui eft contrana^ut genera^ Cum tio^corruptiomot9 funt. Ma declaiauit q, quicseft con j f nifeftum eft igitur,q> quiesqui ?ariamotuj; vult ^fcrutari de co denondicendaeft,finon0Cha dcmnitranfmutauone.fvtrunim immutabi itM.cmurana aute aut non eft quies,& d. '. I eft.autmill^aute^qeftmnon vcro,&c.i. tranftnutationes vcro, Q M entc, aut corruptiom.hec. n.ex funt in intentionibuc,in quibus no ipfaeft, ^eneratio auti ipfam^ eft contrarietas. D.d.Sc,funt iH3,q, inttntiones ^ero, in quibus no &c.i.tranfmutatioes vero,qu? funt in intennonibus, in quibus non eft t!l tontr<trietas,&'fantt til* contiarietasjfunt illae, quae habent ~ . ^ r f l , tranfmutatioesoppoficas. D.expof ftrtnjmtttatione, <jn<e til de alt- (uit boc,& dixit,(.&c.i.rq) traimujtto ofpojtto tranfmittationt , qt*4 tatio,qu^ eft dc aliquo,eu oppofita f ememt adiilttd : motnm atttem in illo genere tranfmutationi, qux perucmtadillud.D.d.motum vcro -, non habenu,& in iftis intetttioniMH ex ejff cit o bus, in quibus no eft contrarietas^ tatteni ad nn t$e . %uonia tn tn- non eft raotus, nedun vt tint conuaria;

Liber Quirit&s

2.41

A trari? illo mS, q uo motus funt con vt fit contraria priuationi trafmuta ' trarij. D.d. exeplu & dixie v.g. qm rionis, q eft in non ente:& priuario tranfmutario de efle,&c.i.& exem- tranfmutationis, qu? eft in non en plu eius,qcf eft vt trafmutatio fit op te,eft eade cu priuatione trafmutapofita trafmutationi,f cj> ex illo, ex tionis,que. eft in ente. & fie inter ilquo eft altera tranfmutario ad ide las non erit comrarietas. oino. qm fit reliqua, eft tranfmutario de efle quiesT eo, ad qcf eft motus, non eft in non efle, q eft corruprio,& traf- contraria quieti in eo, ex quo, "^ mutario de nori cfle in ee, q eft ge- quiafuntiduobuscontrarijs,i>,d, nerario. & ifta trafmutatio non eft Si igitf non ens nihil fuerit, &;cj.,fi oppofuap. illudad q<!: &fiefleop- igitur non ens non fuejit fubieftu, ponitur ad non ee.quia non eft hie impoffibile eft imaginari <j priuamotus exins p fe oppofitus ahj mo- rio tranfmutarionis, q eft in ente, Trafmuu tui: quia trafmutaoo de non eeeft eft quies.qmTpol'e eft imaginari ip. tiodenee per accn^ & tranfinutatiodcfubie fame/lecontraria motui.neq;pii,. fto.fde contrario eft j> e, aut e jp- uatio exiftimaifeile ges.qrnjh non E Sorafaii pin4ulus vt fr 1?fe.trafinutatiove- ens non e aliquid,nQn erit illic priutio dc rofubiecti,q^defertcontranuniex uatio, - q- poflit imaginari og e quies. e6trario e illo contrario ad fuu contrariu, eft oppofita quieti, q eft in ente. neq; pft.lde.1.pel. fe &noc non inueniif in gene- imaginaf'q? ifta priuatio, quae eft f ' JI* ratione,&corruptione.Et,cunarra ente,et eft quies oppofita trafmuta qit op contrarietas in talibus tranf- riom ex eo.qm tranfmutatio ex eo mutationibus eft f m q? trafmuta- non eft motus: & ols quies eft contio vna in eis eft ad illud,ex quo eft traria motui, aut quieti.Si igtf por ! ipfum fccunda tranfmutatio, cu ee in iftis fuenmus ^'" ' efle <]uiete,tuc "" "' eriduabus traf mutationibus non eft, mus iter 4uo, aut ponemus q? non J nifi in altero extreme, incoepit nar 01 qiueri opponit rnotus, aut dicerare q?et non inuemturin talibus mus cj? generatio, & corruptio fimt ttafmutatiouibus quies conyraiia motus. & vtrunq; eft impofe. D.d, quieti, ficut inuenitfin motibus;ne $ed eft manifeftum, &c.i.qm uon que et quies eft contraiia trafmuta eft quies in rei veritate.&,cum non B uoni.D.d.Qminiftisinterionibus, fuerit quies I rei veritate,fedpriua' riotranfhmtationis,diflblu &c.i.ui iftis. n.interionibliSjin qui^ bus eft generario, 5{ corruprio, non ftio dicens q? non ois quies eft con eft quies oino, fed eft ineispriua^ traria motui, aut con traria quieti. rio trafmutauonis.& hoc erit, fi po qm he,c in rei veritatc non e quies, fuenmus q? non ens, ex quo eft ge- fed fimilis quieti. D-d, aut non erit neratio, 8c aliud,ad qcf e corruptio, contraria alicui olno,i.& ifta priua eft aliquid aclu.qm,!! hoc pofueri- tio, qua; eft quies f m fimilitudine, mus,tuc erunt i llic duo non efle, & opinandum eft, aut op non eft con-priuario m non ente, f m q? pofueri traria alicui omnino,aut cj> eft coa, mus ipfum ee aliquid, & priuatio I traria tranfmutationi, quae eft corente.Pnuatio igitfq ef I in ente,fi po mptio: quomam ex eo eft prmcifuerimus ipfam efle quiete ? fequi^ pium motus cbrruptionis, Phyfi.cocu.Auer. HH Pro-

Phyficorum
G Vr*ponuntarnonnull<e circa pr<e&8a dtt turn non eft ContrdfiWH <tugmen- R
bitationes, foluunturqiC<i/>. }. to.Etifleidem fermodieetur de

Vbitabitautalicjs,quax generationcj&corruptione.quote in mutatioe q uidem ntam generatio non eft natural**, . *mlOTfu**mnaS; CTcorrupt*tnnatur^.amaho7 ra, ex pter naturaoquietes,o<: *r r . n motus,inalr]sauten6* Vtaltex ^em fenefcerceflnatmale. et tno ratio,ha:c quidem f m natura,il * twwnmtu aliqtta generano la vero pter natura* nihil.n.ma ncnaturale, et alia innaturalem. gis fanatic, q? egrotatio f m nax Cum narrauit qui motus funr J * tura, aut p ter natura, aut deal' contrarij in fpe,& qu^ quies eft cobatio,q:;denigratio.SiFrauteft trariacui motui,&cuiquieti,&in &inaugmemati6e,c3ddiminu motibusin vbiinuemt' cotrarietas tione.neqp.n.hacfuntinuiceco fmnatura,& non natura, &fi!'rde H trarif,vtfm natura,& pter na^ quiere.inca-pitperfcrutarivtmm L ura,neqjaugmentatioaugmex c?tens motibus cotrarijs ir.ueniat' tationi.Etin gnatioe,& corrux hie modus cotranetatis, &d. Etqptioneeade roeft.nec^.n.gnax Jith6,&c.,. q uareitraslanoeiloco . ~ -A~C luenmnfduo modi, Lnaturahs, & no q_uidef m natura corrupts innaturalis. &mo't,, id)S J fu autpternatura.fenefcereoi.ftn perius6violeV,&lfenuSec6trano, natura eft, neqjgnationevidex naturalis . & fil'r inueni^ de eadc mus,aham quidem fm natura, quiete r f^m quiesTfbri'e cotraaliam vtro prgter haturam, ria quieri fupius. qih qtiies in fcrius 6 at Et mverit ho, ware m tra/m* " "$ ^^ fuPer!us inna,m J l - , rl . ~ ralis: &nrrquies fupiuse corpis letationemloco Juntmcdt motm, uisliamra |^ &T fc r i usm iiaturalis. CT* modi qwetis naturales, et non Quent"* igit j quareI hoc loco inue- M naturalesytjuod non eft in altjs mo muni" duo modi cotrarij hoc m5, ^ dis tranfmutationis y 7 inalte- ^ n ^^ a ^' s gii'b9 motuu cotrario* /'I-'"/Tru.v."-.!altcratioe. omnpoflum' rranone^ita^itod alia effct natu dlcer^aha g n&mr^ &raham. raits, cr alia innaturalu. quanta naturalis.v.g.holem fanan, & hohominefanarttaut infirmari, nett mine infirmari. rio.n. exiltimaf'q? frum cii affJirr*nu* ~\if (^^ v,*t^,^l,r hoc frnnt _. e naturale,& , . hocc . , innaturale, J uivninQy vt lit natuTanst , n r i.ineadelpe, v.g.hoiemegrotare. <tutnonnaturalts,ne%aWifcatio, Ethocint^ebat,cud.qm1iomine ne^ mgrtficatio. Et fecudnm hoc fknari,auc cgrotare, &c.i. qrh neueft de augmento^t diminutions , tra iftaru difponu e dignior vt {Ic 4Homa contrariety iftonim duo- naturalis ahcu,.& fift g de albifica^ n r i tjoneaucnigrmcanoe,l.qinnulla rum non eft feciauliim naturam, albificatio ^ ut nignficarii, cft dl, ty extra na.tnrai.ergo augncn- gnior vt fit magis naturalis,^ alia. Et,

Liber Quintus
A Ei, cum narrauit ty in priino afpe- comettionc, & fcmen luxuno- O hi non muenit'in modisalteratio fum, cww corpus trnpingnattir, nisilte modus cotrarictatis quieti, fecit q neq, et in motu augmcti ,& & non condcnfaur. d.Et fm hunc modu Oil narrauit q? in primo afpeftu 57 . eft et de augo mcnto,c diminutioe,f. quia dc ail cxiftimaif q? in vna fpc mourn, qui wmcto non mucnit'aliud natura- funt in alteratJ6e^ qui funt in auIe,& aliud violetii. &fiPrin gnario- gmeto, & diminuti5e,& vl'r in alijt ne,& corruprioe.qm hoTcj fenefcc trafmutatioibus no inueniif cotrare eft via aa corruptione. fed fene- rietas,ficut in motibus, qui funt in ilus n5 diuiditf I naturale.& in in- loco,incocpit narrate q? hocaccidrt naturale. & liFr iuuencfcere eft via i primo afpc-tflu. &,cu hoc bn cofyad gnationc. fed non exiftimaf' cp dera^ app>-tq? \ vnaquaq; fpe iftor illutl c naturale, & aliud inaturalc. tu fuaii^cotrarietas fm natura, & At,fi eftq3 violentiafit,pter no natuia.&,fi hoc fuerit, pofe erit B natura3<3f corruptiocorruptiox vtm fpeb9 oppofitis inueniat'cotra E 9 ni cotraria eri t.,eajq eft violeta, rictas hoc mo.& d.Dicain igit"^&c. vt q pter natura eft, ei, q fm na i.qnijft hie fuerit corruptio violentura. Sunt igit df. gcneratiocs q ta: qd eft violetii e extra narura: feda violetf ,S>C non fato determix quif"vt fit cotraria corruptio corru &, cu in hoc fyllb hypotlictiratf,quibus cotrarig funt eg, t\ ptioi. co ponitJans,erit coclb^corruptio fm naturam. EC augmentation erit cotraria corruptioi. & hoce ilres funt violent?, di diminutio lud, qd intedebat dcclarare. D.delies, vt augmentatioes eorum, clarauitquo cofcqucs fequit'ans,5c qui velociterggalimctumpux dixit:corruptio,f.violeta&c.i.Quia befcunt, fid frumenta, quae cito corruptio violeta eft extra natura: adolefcunt,et no funt coftri<fla & q<1 eft extra natura eft contrariu Dicamtti igitHr tjtiodji id, quod naturalircrgo corruptio naturalis , fit "\iolenter,eft extra natur'a, tuc & violeta funt cotrari^.Et,cu narra uit q? corruptio alia eft violeta,alia F aliqiia comtptio eft contrarta alt- no violenta,inco:pit narrare q? T ge cui corruption,f. corrupt 10 Stolen neratione inuenii? hoc fiFr,& dixit: ta, ijuajit extra naturaotjCorru- Sunt igitur modi generatioms,&c. ftiom nafurali. sunt tgttur modi i.& gcneratio violcntaefl multorum modoru: qm gene-ratio violegener attontf "\iolenti:& genera,- ta non eft terminata, i. vna fpecies tio non eft menfitrata alujua men tin. erunt igitur contraria if torurn foratione. (runt igitwr contrana modorum modi generationisomeiufmodi generations naturals. nis naturalis.Et hoc,qci dixit, exifti Pubiuj matur non fequi. quonia,& (i mfir ft junt modi augmentt ~\iolenH , mitaseftmultarum (pccicrum,exi etmodi diminutions.y.g.<wgme- ftimatur vt non fequatur q> contum fulcrum proffer laxitm in traria earum fincfpecics famtaus: H H ij qm

Solutio. funt multc..Sedfoi-tevf vnafa- crittca et ^nidatndte critics tUi f Tot funt mtas concinet multas particulares // /fpes fani- oppofitas Ulismultisejricudinib'. ^^rfitntalterattnonnatm^ Utis.quqt fed non hnt noia: & ideo latent.Et, tnjni ant naturaltter.&Jtc trtt sutfp&f gritudinis cum narrauit q? in gencratione , & cerruftto confront corruPtiot, no fed nhfit noia. Idc rmhetipfc 3. Colliget ca.i.&. 5. tume,& d. Et fiint modi augment!, ft* fet cwmjt<#tltf> Coc.c.i8. &c,i. & fift funt modi .violeti aug- leffabtlis, %( ertt wruftio contra

<s am (anitas eft VTOL , & aegrirudines

icorum
hues tud&t air Agrituttic no tJie H

mentarionis,& modi non violenri. & ficetaugmentatu, eteft contrariu augmentatu fin natura, & non natura. qm violentum eft extra na H tuii, & augmemu viplcntu eft aug mentu jmberu: qct feftinat ante tc pus afluetumpp multitudinem in ruxu,& ficut femen abuudas in aliquo,cuius corpus crefcit,& no condenfatur pp multitudine humoris. In altcratioeautquppacfloj' An (imilitererilr.n. alije quide violetae, aliae vero naturales.vt qui liberanf air) no i n iudicatO' rijs diebus ,alr) autin iudicatox rfjs: illi quide prater natura alx terant, hi vero f m natur5.Erut ergo corruptioes cotrariae adin ; uicn, no generationi folu* Et

1 r to her*

at<
Cum declarauit q? in generatio- L ne,&corruptione,&augmentoin- 5$ uenitur contrarietas, incccpit decla. rare q> fil'i eft in alteratione,3c,quia latet in alteratione magis q in gna rione,&corrupnone,d.Sed quo ent hoc in alteratione? P.d,Dicam9igi tur.i.q? in vnp niptu in fpe inucnif contrarietas in alteratione, ficut in gnatione & corruptione, & augmc to & dirninutione. P,d.qm pore e, &c.i. qm pofe eft vt qda alterata al terent'violete,6{ i|da non violete.y, g.in alteratione infirmoru de gritudine in fanitatc, qm qda e W die crkica,& e alceratio natura. Us, ?<: qda non I die cririca, & h?c e altera- M tio innaturalis,P,d.il1i igit*(unt alterati,6cc,i.ille,cui accjdit crilis non in die critica, vt I iexta. P,d,ifti at &c.j. qbus acciditt diecritica.v.g.t feptta.Et,quia hoc n 9 eft manifeltu in oibus alterationib , d.poPe e igi^ vt fint aliqua, &c.& n d. poPe e igi^ vt in qualibet fpe alteiationislueliqua violetia, & natural^

if hec quidc fuauis,illa vero rrix ftis efletQuare no fimpfr corx ruptioni corruptio cotraria eft, fed quatenus ipfarum hacc quidem hmoi, alia vero talis eft* Sed^wrmdo erit hoc m alt era tione ? Dtcamw igitwr quod firm liter eft de tlU. quanta pofiibtle eft ttjint altqtta ex ea "Vtolenfa , & care hoc p induclione. P. fecit re*lw natttralia,y.g. memoiauone de iftis,q declarauit, &

Liber Quintus
A & d\ Et fie erit corruprio conn-aria cornipti6i& n gnatioi, i.n gnarioi, tm.fedipficorrupnoi.D.deduahu m odu,e*quoimaginaf'eepofevt prio fit it eotraiia comiptfoni comiptoni, corruprio & dixit: Et nihil prdhibet hoc, &c. & intendit pet cohtriftabile, corrupriofic Violefld , & per deleCtabile. ' <ht hoc p deledabile id) q<f e rninotis comftatiois: qfh ols corfuprio eft cotriftabilis neceflario, fed violenta magis contriflabilis, D.d. Et trit corruprio cotraria corrUpnoni ho fimplr , fed cu altera corruprio fuerit in aliqua difppile vno mo,& alia aho mo : cu fit ftes no fibi con traria.fj cu accidit alteri corruprioni vt fit vno modo ., & aha alio mo contrario, vt natura , & violcnria , & contriftatio , & delet^ario , Omnino igif cotrarf) mot*, eft fur film, ei, qui eft dcorfum Iod.tt.c6trarietateshgftint.ferl 'j- - / f a. i auteaqiiide,cifurfumeft,latio fum,terra:etcontrarif xpforunl lationes funt ignis aute furfum C quide natura, deorfum aut pr ter natura . Etcotrarius quide motuseft, qui eftfm naturam ipfius, ei,qui eft prater natura ,

143

/W, tpudtramfertw Mturahter D " contrart**?' bent tgnis tjt frpc~ rif* natttr<dttertW locus eiw eft ^fi^ fxtr4 natwram. Hie ftcitrcmcmoratfone demo 5 dis prsedidis , fm quos moms funt c6trarij,& quics eft eontrariajfioke exeplii de hoc , q^ ia decfarduit, a motufi cotfariorfi <jda funt dinerfi i fpe: & ifti sut cotrarij fm. formas, E qa funt ad cotraria , & ex cotrarijs, & cotrarioru: & et funt cotrarij fm naturS, & no natura T refpeciu eiuf de: & iftj fuiit ide in fpe,& funt cotrarij fm nafcura, & n natura. quies vero,declaratu eft deilla^, contra* numeomotmeftquies,<eftTeo, ? quo eft motus, no quies,qu* eft tquiesTeo^exquo* duigie hoc}qrfnarrauimus,&c.& iflteEdit^ modosmotuu, duos ma dos motuu contraiioru. f contrarioru diuerforu in fpc^ & coueniea E riu in fpe , & contrarioru fm. nararJ,&non naturS. &iteditpmodoi Uetl% <}uietM e cotraria motui. & <luafidicit,ftnhucigifmodu,quS jerummodimoruuia
1

dt ntotuti , CT modi qmettf cotra- bus,& quierib9ipSs,D.inaQxit excry.Y^-. quantafuperitts ex hoc eft pla fm foem in trlslarioe, &<Uxitt v f otranwn inferiori. qnonittm hac -g-q luperius,&ci.v.g. qaiifa^ eftc6trafltimin^riotimlo co>ideoillud,q<ftransfertur natu> . . . rr dnt tntenttonfs^mtterfaliterfetnf iahtei-fuperius^eft contranum ad s fnnciptliter. ^ttonta tl- inferius translate namrali : & ideo HH li, tranf-

Phyficorum
G translatio eft cotraria translation!.
Cotrarictasprlo, et pricipafir luenir", nilii eis, qfiintilo co. ide.io

D.d.&ifteduseintetioes, &c.Sc m- furfum q uies ei, g eft de furfum tendit,vt mihi vf, q? ifta; dua; con- in deorfum, motui cotraria eft. rrarietates funt ilia, q dfir cotraria eft aut terrgillaquide quiesp^ principal i ter, cQ definitio cotrario- ter natura,motus aut hie fm na ru, qu ef I, q> contraria funt ilia, q maxime diftant,no inuenitJphmo. tura.Quare motui quies cotra^ & principaliter,nifl in eis, q funt in ria eft,q eft prgter naturam, ei, loco,delde df in qualitate rm fimi- cjeftfm natura eiufdeetenim litudme. Et forte intendit q> cotra- motus eiufde contrarius fie eft* rietatem ee fuperius flmpFr, & infe alter.n.fm natura ipforum erit rius fimpft, eft dignius q vt fit in i- qui furfum, aut qui deorfum,al fcrion,& fujxjri no fimpi'r,(ed in re ter autem prgter naturam fi>edhi,vt in loco aeris, & loco aq.& Et fimiitt er et ede modis cjuie forte p. g hoc d.jllud igi^,qct trasrerlutesfitperiM eft con

Et quietes et fifn q nanqp eft K

ter . Ethoccapuuludiminutuelti quibufdalibris &in lib.Alex.inuenitur fie : ifta igitYuat ficut principali cer,& piio.& Alex.exponit hacc verbaduobusmodis acit n.q,,cu ixitiltn,inuitil.i, qdilpoluitpn per motus, & qetes cotranas.i.ilta, ^ habent if tas intetiones principal! ier,&: cflcntialiter. & ifta expo non conuemt verbis Arift.fmcp accidit nobis.Lticdaexuoiuioeftpropinqua noflr?. D.d. & translatioes eoru funt contrariaM. & quia funt co trari?, idto transiationes eoru funt I contrariai.D.d. & locus ignis cfl fu perius,&c.& intendit, vc mihi vf,q> ifti duo motus.fad f iipenus , & ad infenus,qn imaginatur, fm q> unt duoru coiporam naturaliter , v.p. ignis, & terra:, tune vterq-, ent contraxius reliquo,fm illud, ad qcf mo aetur naturaliten& cum accipiuntar, fmq? funt vmuscorporis,v.g. ignis , aut teuayunc alter ent contrarius reliquo fm. naturam , Sc no naturam , verbi gratia moms lapi<fc$ ad iafcrius,& fuperius .

. . ... *** WjtjMtes illic ent terrx ex tra nature, & ifte motut ent nawaits. Attics igitur contrana ma j eft extra n<ttnr*m f f t , eff^les * ', ' , otiil ^turaif in extern re . motus.n. qui eft in eadem re, no eft in ee cotr4.rietM,mjlhoc mo. qnoni*
^^ n nafltr ^ ,.auf ^ qi /_ . . .,' . e ., ft *dftipent,4*t Me , <}ui eft ad non nat Cum narrauh g> mo tus conrca- tf rij flint iili, qui funt contrarij f m il M lud, ad qcf, & illud,ex quo , vt fuperiusy& inferius in motibus corporu fimplicium , & q? accidit q? in cade re opponuntur hbi ifh duo motus fm naturam,& non natura, ica-pit narrare q? cjuieseft cotraria motui ift cadem re hoc modo,& dixit : Et fimihter,&c.i. & quemadmodum duo motus in eade ic , qui funt ad loca contraria, funt contrarij,quia funt ad loca contraria, & quia alter eft naturalis, &reliquusnonnatuialis,a eft de coutrarieutcquietis

Liber Quintus

14 4

A ad motu in eadem re, l.qp quies, & fen9 :qm in refpeclu terrf,aut ignis eft in cotrario loco,loco,in quo eft alter e naturalis, & alter no natura quies,ad qua eft motus,& qj,(I mo- lis. & ATr e de cotrarietate cjetis ad 9 tus fuerit naturalis ilti rei,erit uies etis,ex qua mot9 .fed,cja non naturalis. v.g. qm quies fiipe- ifta cotrarietas no imaginac", niu f rius eft con traria motui de fuperio cade rc,n accidit vt amb? fiat natu ri ad inferius. fi igttur quiefces fuit rales, ficut accidit in duob'motib* illic,terra f fuperius erit f m violen- I fpe cotrarifs,qn accipiunt* T refpetiam , & tuc motus ex illo loco erit ctu duoru diuerfbrii. vt mot9 ignis naturalis.&, fiquiefcens fuerit illic adfupi',etterreadiferi 9 qinsutco> ignis, tune quies erit naturalis ei, & tranj,et nales,if te igni,& ifte terra;, motus ex eo erit violcntus.D.dixin Quies igitur, &c.i. & quies contra- ^ Habet aut d ubi tatione, fi eft tia motui naturali eft quies violen of s quietis,q non femrj eft, gna . ta,quae eft extra natura. &d. in ea- tio,&h3eceftipfumftafe, eius demre;quia quies fuperilis eft con- igit ) q3preternatiraquiefcit > E traria motui de fuperiori fimplr, & vt terre furfum, erit gnatio cu quies etfimpliciterfuperius eft co- ^rgO ferebaf furfum violentia , trana quieti in inferiori fm natu- ftabat.fed qclfrat fempervr fer ram,& no natura, fm oj amb^ funt fi Velocius:q3 aut violctiacon paturalesduobuscontrarijsEtqua tr a jn 6f a( fh1 ,ergo quiefces erit f a l Am ._ li inteditdeclarareqjdifpontiocof +J-A 7- - ~" " trarietatis, eiiftenrisinSdemre, qu'efcens.KAm P lm S yr,psii pli'vf ip, eftfmnaturam,&nonnaturam,& ftare,propned1C,,autoinoefle e pro fme fuerit contrarietas I motu, aut ^ ^eQ:fm natram m fuu ^q(t fm in motu,& quiete.&ideo dixit: mo IpCU fern, autacciderefimul. > naj i protus.n. qui eft, &c.i.qm mot9 no eft cotranus motui m retpectu eiutde, ''**.,* ' ' - eu aptcr nifi f m modum, quo quies in eade f ' /empergeiuntta, c n3m ;aut re eft contraria motui, & quies con rioeft,deindeeft,etgeneratto eitts ?. traria quieti,non f m modum, QUO J^ cejfatio, tune quits rei tjiiiefcit La fcit1 Cmotus,quifuntT P lunbusvna^e, ^wrd/^r > . . . ^/CTT<e F lum coutranj,& qujetes , qujtlunt .. / / / * autaccidc in plunbus vna fpc.qm ifti funt c6 ftfe* habebtgencratutu. quo K. trarij,quia funtex contranjs , & ad mam tlltid, wod trasfertur fitpecomraria, & contrarioiu . Et dcbes rjw ^iolente ', cclTMt . feJitttttl , OL fcire,g5,ntendcbatdeClarare,.}uo: ^0J fefratp^fr)Cxtftima^i4r mam quemadmodum vm motui *ltocl . '' , ' /, i in numcro accidit contrarietas fm 1 franslatto eft^eloaor : <y natucam, & no natui am, ita eft de fitoJ transferor Violent e efl tcon moribus comrarijs in.fpccie in re- trario . erit ifitur quiefceru abb. feauemfdemCo.acodueiscontranetas fm naturam, & nou natu. .. .. , ftoddiccre aUqwd r am, vt motus ad f upenus,& ad inH H iiij

Phyficorum
G re, dut eft diccre quodtransfertur le. D.d.Et exiftimaC, &c.i. & appet K \niuerfaliter adlocum,quem ha- 3>>cfl d.ici*usaliSuid ccflire^inwdi / _ r r i musalteru duoru,autireadcenau let.Mt -\tfequaturinfimul. duAtrasfeniadipfum.aut^mo<i Et eft qovtru quies violeta ha- tus>& quies fiiiit mfimul.i. autcj> beat generatione.qin,fi quies viole quieS eft infepairabilis a motu, aut ta no eft femp : et oTs quies, q non gnata cu motu : & hafc duo no ineft femper,eft genefata : necefle eft ueniun^in illo,qtf q uiefcit violetc: vt quieS violeta fit generata.& Ttel- ergo hecefle eft vt illud,quod quicJigo pgeneratione quietefattacu fcit violente,nonveniat ad quicmotu,,^ hoc intendebatjCfi d. qm, fcendum: & fie quies eius non hafi ois quies,&c.i.qm,fi ots quies no bebitgenerationem. eft fenrnqm mono e, deinde ent, -urv -jt_- -/* necefieeftvtquies violeta habea^ Habetaiitdubitatione,fic5 gnatione. & Ttell^o p ceilationem f raria eft ques,q eft hie, a, qui H ire ad ceflandu. E^cu declarauit q? hinceft ,J*ioiui.cu.n.moutt ex j. ex hoc fernionefequifq? quies vio hoc,autctabncit,adhucvrhax Icntaeftgenerata, Cfadaexmotu bcreidjqQabiicif^quarejfihaec violcntOjinduxitimpoFe, qcf fequitf quies cotrariaeftei ,qui hince ex hoc,& d.qm illud, qi! trasfertur in contfariiijtwotui, fimulerut fupcrius violcte.cefiabit.i.fqd, fipo contraria. Analiquomoquie^ fuerimusq, quies violeta habetge- fci t) fiadhucmanet.oinoauteni ncranone,ficuthabetquiesnatura e ius,qamouetur,aliud quidc Kfequitur ex hoc,vt .llud,qct S- ibi,aliud autem eft, in q3 muta fere violeiite.transferatur vtccllet, 9 ficutilW, qS mouet-namraliter. D tur, quapropter & magis mot motui contrarius,quam quies* cUed illudlqcl ceflkt,&c.i. fed illud, Et eft qo "Vtrutn quies hie eft qd ceflat,fm q, ceflhtio eius genera tur,i.fit ex motu naturah > apparet cotrttna motui ex
9 traslatio eius ent velocior, qn ap ^ motietur altqutd ab aliquo, I propmquat loco m quo mnatu eft ceflaie,ficuteftc1]rpoinmotonatu _ eo e ., ,, . , r . raliter. & motti violentu eft ecotra- * j* *""*>* quojefarattir.fi tgl

no.f qm oTs motus e remirtior, qii t itr tfla quies eft contraria motui, appropmquat loco,cu quo ceflat.& ex hoc erut duo cotraria infimul .
id motus eius non eft p.p. quiete.*, ^ ^ dicMMtt,1 quoma, cum ita lit, cellatio eius non ent ge _ ./ n r. acrata,* fie quiefcct,ira,q, nu^ v?- "Jtadhut eft quiefceS , quies eitit nit ad quietem. Et hoc intendebat, e quoddmmo. et 'Vntuerfaliter mo cum d. ergo erit quiefccns , &c.i.& ti quoddam eft illic^ quoddain cum il!ud,qcf mouetur violcnte,no <td t^d tranfautatur. l quom* mouetur,vtcelict,tuncillud,quod * , - n _ r fflouctUr,critquiefcenSabfqii>,<i> tw dlgmor tf^fi cjuies eius gen /ret*, qcf eft impoffibi KHS motui , ^nam quits

Liber Quintus

145

Ci Et eft queftio de hoc,quod pofui vr quies,& motus inuenian fin dua iusprius.fq>quies,qeftin re,ex buspartib'moti:&noneft pofev: A muspnus qua eft motus, eft contraria motui duo motus contrarij inucman^ in ex hac quiete, vt pofuimus prius. duabus partibus eius,fed neeeflarid D.induxitqu?ftionern,& dixit:qm impediut fe adinuicem. Et ideo diqn aliquid moue^&c.i.apparet.n. xit:qm motus dignior eft,&c.i. & quod qn aliquid mouef de aliqua quia motus potefF congregari cum re,& feparatur ab eo aliquid, quod quiete in eadem re mota,& non cu eft in eo,de ilia re,a qua "feparatur, mom contrario, neq; in duab'par.fdum mouetunqm, qn feparatur tibus diueifis.Et fciedu eft,q? quies Documf. motu,noneftdiftinubco totaliter, tune perficitur motus,& nihil remanet in eo de illo,a cta a motu.i.in pane difhncta. qfn quo mouetur. Et,cum pofuitq?,qn fequeret'ex hoc vt aliquid mouere^ aliquid Tccrpit mousri,q> adhuc eft in aliqua parte,& quiefceret I alia. quiefces in co,ex quo mouet:ur,di- &,cum non eft diftmcta,ergo eft in B xit, fi igitur ifta quies,&c.i.fl igitur potentia,non in aclu. Et de motu c;dem S>C quiete, res mota eft quiefces in illo,ex quo mouetur,dum mouetur: & quies e quomodo vtrumqj vnu eft, QC contraria motuirtucin re motaitie quae quibus contraria funt, diniuntur duo contraria infimul.fi dlum eft* quies,& motus. Et cu induxit hac lam igititr narrauimttf de mo queftionem,incoepit diflbluere eS, tUftF tjtttete, quomodo "Vfer% eif 9 & dixitrAd hoc autem dicam ,&c. .i.& queftio non contingit, nifi ex ")WMS,& <jiio contranantur fot. ( 9 Demotuquotmochseft vnusi^ 6 0? mo hoc,quod accipim ipfum quiefces tu ediui- fimpliciter in eo, ex quo mouetur, dixitj&ds quiete autjinnuedo per Cbile. Ide & non eft in eo quiefces,mfi quodS ipfum motum. & fie etia quies erit f.pl\. t. c. _ vnatrib9modis.fvnagenere,&vna D.declarauit hue modum, J1.&.39. -Jft,&'di~xit:moti.n7quoddae'ft fpecie,& vnanumero^&illa,q funt 4.c.j.<r Au. c. co. illic,&c.i.&,cnmaoe motii eftdi- neceflanainvnoquoq;iftoru,funt . C uifibile,vtpoftdeclarabi<tuncmo iHa,qux funt neceflaria m motu. 7'.&.j. turn non eit quiefces in eo , ex quo Dubitabitautequis dddeip j mouetur,uifi fm parte,non fm to- foftare,fi 6dquicunqjfunt pter air-' voph.t.c.40 tum,i.fimpFr.qm,dum monetur,^[- natura motus, his eft quies &.4<. &. dam pars cius eft in eo,ex quo mo- pofita.fi quidem igitur no, erit . ph. c6. uetHr)& quxdam pars in eo, ad q<f inconueniens.manet.n. fed vio b 'cules rnouetur.& fie non fequitur,vt duo lentia. quare quicfcens aliquid n6 e, mfi contraria inueniantnr in code fiib- eritnon femperfine fieri Sed, priuatio jeclo. Er,cum conceffitinhacqu? palam quod erit.flcut.n.mouec ^one 9 1"165 c& contraria motui, prseter natura,fidquiefcit vticp irei veri- incocpit eriam declarare , q? b quies aliquid practer naturam. ttte mo- non eft,nifi priuatio mot',& * con Et qu<eret homo ettam de ceffa tui i mo- tranum i rei ventate motui eft eit mo tus oppo rus oppofitus ei.& ideo pombile eft titae, >/rw omnes motw, eptfwnt
ex-

Phyficorum
extra natttram, balent yuietem /?, '.Giritur non hdtfethoc -' A . grit moL yionta tune rema nebit res in "Violently, gr ertt alitjuid^uodnun^Ha tftiiefc etjine gc neratione . Manifeftum eft ergo \ ,/ / - -i "/-* quoa havet . quoma ^uemadmodM reSjCjitie mouetur extra natwamt yuiefcet extra naturam. 64 Iftaeftprimaqo, quaminduxit rius,& non mueniif in quibufda li pr & - forte - ad comple-J br jns, itcrauitea dum fermone. qm in illo fermone K negamt vt quies,qua: eft extra natura,habet generauonem: ergo eft femper.qd eft inopinabile. & quies, qua; ell extra naturam, vf fieri per lenfum femp: Diflbluit igitur hac qonem ita, q^ gfiatio df de illo, & 3. quiete naturali multiphcitei, & dixitrEt quartet homo,&c.i.& quzret homojlicut diximuSjde ceflatione, fi eft ire ad ceflandii in motib9,qui untextra natura, vtru hnt quiete Ttx.c-54- inteta,ficut hnt motus naturales. Et no intendit p quiete oppofitam, quietc,de qua dixit prius q> eft conI trana motui.fiquiete in eo, ex quo: fed intendebat quiete ad quarn eft motus . & dixit oppofitam,laige. Et,cii narrauit q? qftio eft 5 q metis ee no naturahs,q eft motuum non namraliu, dixit -. fi igitur non hnt, hocentmopinab,le^fi,guurnon lint quiete vrdctmelt pirns , quia no hr.t gnatione, crit inopinalle; apparet.n.fenfuiahicfuntaliqua, <f quiefcunt vioiente, & non natuttci.&hocmtedcbat, cu dixit:qm I. * l . ^ aliqaid reman'et in violeniia. i.qm applet fen fin galiquid quiefcui kco per violenuam. D.d.& lie erit
A

aliquid,quod nimcj quiefcit fine ge K aeranonc.i.& nulium inopinabile eft maiusqponereobl quies violenocjtfe<a*uon hc-t gfiatlonem. D.d. Manifeftum eft ergo q> he^ &c.i.Sc.cum quies violenta eft mo tuum,poftcf no fuit p fenfum, ma* f> mreftum eftcbheto-natione.fedee . _ _ . . i . T quiete * ? . non . _ . _ het i.i. can _& neratio in hac dem intentionem cum generatioe in quiete naturali. & hoc fuit nega turn in fermpne prardiclo a morib* 6 naturalibus. fed ifta quies fit a motu,qui eftextia naturam, & mo do,quo ifte motus,qui eft extra natura,inuemt'in corpore.f. qm queadmodu ifle mot' eft a ca extnnfe ca violcta, fift quies violenta inucnit'pofl ilium motu, ficut quies na turalis,qua; eft a cTi q eftin re, inue uitur poft motu naturalem,qui eft in re a natura.i. a caufa exiftete in re. Et hoc intedebat,cu dixit: queadmodu res,qu? mouetur extra na tura,&c.i. & quies eftei, fmcp eft motus,queadmodu quies eft in re, fm <$ eft mot'naturalis.f.qm, ficut motus di- multipliciter de naturali, & violeto,ita eft de quiete naturali^ violehta.Sc quxftio accidit ex hoqq? ponebantur vniuoca. Quoniam aute eft quibufda mO tus fm naturam , & praner naturarputaignis , qui furfum recundum naturam, qui autem d< , O rfumprseternaturam:vtru .1 hic cotranus aut qui terrerh*c nim fertur fecundum natura deorfum. Aut palam quia anvx bo,(ed no eodem modo.fed qut quidem fecundum naturam eft fecundum naturam exiftentis: eius aut,qui ipiius, qui furfum, ignis

Liber Quintus
ignis ei,qui deorfum, Vt f m na turam exiftens prgter naturam exiftenti.fimiliterautem * in manfionibus. Forte aut quieti motusaliquatenus opponif.cu 4n.moueatur ex hoc,* abrjciat, adhuc videtur habereq>abrjcix tur.quare, fi ipfa quies contra' ria ei,qui hinc in contrariu}mo tui,fimul exiftentcomraria,aut aliquatenus quiefcit , fi adhuc manetomninoauteius} j qctmo m uetur,hoc quidem ibi, hocaure in quod m utat.gg q> magis mo B tus motuicontrariurn, qua qui es. Quis quidem igitur motus Cmplicitervnusdicflum eft* * de motu quidem,* quiete quo modo vtercp ynus,* qui cotra rrjquil i j *. _/ habet motu naturalem, & i^uadam extra na tMam^crbigratia yuma ignis ! / ,cr admfmus mnaturalem: ft ~Vtrum fa eft con>,rf/ ntettu ten* . ^/wmam terra monetw natwrAiter , r almfcnw. Dicamm igitur^w mam ^trnmque iftorwn til ~\erumfidmneedent modo.fed.mo** natures fat cttranf contra tjt control-tut mottlf jdjkperuu motui ad ittfcrua fecundum nattt ra,fjr nonnatura. <? fecudu hue ^ i->7innt r ~ j ' ,- * moan .. _ ^, c otrttrtf . " modi 2qtuettf.et. dignu. e >/ ytuesjtt oppojita motui

2,4 6

Et,quia qda hnt motu naturalc. K & no namrale,& motus uon natu- 6 j raliseftnaturalisaltericorpori.ver. g-^teria ^motQ naturale.f ad nfenus,& no naturale.f ad fujnus,

e,qredu eft igitur motuii eft cotrarius vni motui narurali.fvtru cotrariu opp^fitiim ei eftfm q, c ft naturalis alte^aut f r <j>eft no naturalisilli, qui hetmotii naturale.v.g. vtru mot9 cotran* motui terra; ad inreri'eft mot9terre_ ad fupms,qui eft vioietus terrae,aut mot'ad uap.ius>qui e naturalisignL ! Et ipfe dicit, q> vnuq; eft veru,f ^> vterq-, motus eft co trad9 motui na tucali,fed duobus modis diuer/is.C f m q? eft naturalis alteri, <
ignis naturaiis ad

^\ niotui terra; ad inferi9, fm q> eft na turalis terra;,& motui ignis ad infe

ii*j iidiuixtiia ifii. ii. *-j

JI.T.ir. <

eft de modis yctis.i.qm vnaquies natuialis het dnas quietes cotrarias.f quiete illi* rei extra naiura, & quiete natu rale alteii. v.g.qm quies tetras Ifciius eft naturaHs terras, & quies fupius ter- M ra: eft cotraiia huk quieti f m natu ra:igiiis vero eft cotrari9 haic quic ti,f m q? res naturalis eft cotraiia ali cui rei naturah . & fimiliter quies ignis fiiyius her duas quietes cotra nas. f quiete inreri9violeca,& quie- *<!I1W nf* te terrae inferi' naturaliter. Et,quia nfotur'hi notificauit 0.7 quies non opponitur rei-i'iure motui in rei veritate, fed f m pnua- fed Is pri iC tiojc\em,& hie " ,' habitum,notificauit , ' ,. &'L5. habitu qjquodammodo opponuntur,hcet i(ic.s.8.8c non iicut motus opponitur motui. <. Arid.
O . ^ . f\ * Jt

Phyficorum H U S T O T E L I S Si continuum, i
DE PHYSICO AVDITV
L I B E R SE X T T S

3VMMAE LIBRI. compontex indiuifibilibus. ur &Quietem.

Cf confequens JuntffecunfM < determinnttimus pnus.f.auod con ttntia Jttnt, quorum "\lttnta font "V#H;w:cr contigua font, eptorwn "\ltnnafunl infimul: & confetjue tt<t ft admmce fitnt ilia, inter qn<t non eft tduptidfiii generis,tmpofr

A tex. i.vfq; ad 14, dcclarat Motum nofl J fib tie J eft "Vf altquod ContlWMmJ lit A 14 vfq;ad.$i. Motumdocetnontnci- Compojitunt ex mcnto.fed tcmporc menflirai-i: fimili- $,"\tline
^* / / / / * > r~ /

_. A 5i.vfqsad.4J. pertraSatde Diuifionc Jtt inaitt(/Wlllf,&'tinea Jit CO mpo A 4ai ad.7c.deOrdineagitpartium fa* ^f^in:CUm UnetRt COM* A 71 .vlqj in finem confutat crrores quofdam circa .pfummotnnl, r

wotus.

ntta,O" punflus mdiuifilnlis.quo1

. ,-/ / / _ i#oA?4

tU4mpttufllKMlt hobctylttmtim _ i- /./ -i - /

Crf/>, i.
t a.I. qm autccoti

aiit eft con ti ma wfimul* quod enim non habet nuUj&tangensJ& confequenter, vt definitum eft noinum ~\ltimnm eft alind, ab eo, prius, (continual fttlttse M quidem , quorum vltima funt vnum:tangentiavero,quorum Ste tradlatus,ficut dixit I Alexan.fequitur Quin j {imul:confequeterautem,inter turn, cum in principio quaenihilefteiufdem generis,) eiusvtatur illisdefcri imposfibilecftex indiuifibilix/buseiTealiquidcotinuum . vt ptionibus^quas pofuit I Qjuiiuo relineam efTe ex pum$is:fi linea turn contirtuarum, & contiguaru, quidem continuum eft,pundii cominui. autcm indiuifibile4fieqjn. vnu &c0ntigui)&confeciuentis funtve funt vltima pun<5torum:non.r!. tt.f^ cSntinuafumilIa,quoruvIeft hoc quidem vltimuallud ve dma fum vrtum . &contigua funt roaliaqugda parsipfius indiui illa,cmom vltima funt infimul : & iibilisneq; fimul funt vltima. c onfequetiafuntilla,interqu?nott non.n.eft vltimum vllum eius, eft aliquodfui generis, impoflibile quod impartibile eft:alterum eflvtahquod conrinuum compon,e vltimfijCt id,cui9e vltimu. natur ex indiuifibilibus. Et,cum pp (uit

Liber Sextus
A Cmt hoc,& pofirio antecedenris eft jnanifefta ex hoc,qil dixit in Quin ro,&confecuuo noneflmamfefta per,inorpitdcdarare earn.&.d, punaus.npn habet vlumu, & vl amum.&c. i-t jlte lermo copomf ficmfccundafigura. OTa,exqu,b' componitur connuum , diui^u tur in vlrima,&in habes vlnmumtvlti mum.n.eft vltimum alicuius rei:& pudusnodiuiditurinhjec duo:cr go continuum non componifur ex puais,&vfi:ex indiuifibilibus. Et etiara^ante^cotinuumcotinuetur, autem no ergo expundisnon componitur linea, ncq; ex lineisfupeihcies,necj; ex fu perficiebuscorpus. D.d.qmquod non dirndl tur, non habet partem, &c.i.qmomneindiuifibilenon ha bet duas paries diuerfas,quaru vna eft vkimum,& alia illud , quod het ylrimum. Et in hoc fyllogifmo fid expreflu,nm mmorem proponem, ^pertranfitmaiorem, quiadlma nifefta.D.d.neq; habent vluma in fimul.i. q? contigua debet habere, continua.n.ficutdiXimus,conugua C buntur,anteqijamcpntmuentur, A i. necefleeitautcotix /v r, ~Arnphus tinuaefle P unda >3 uttangenria feinuicem,exquibuseftcontix nuum.eadem au tern ratio eft et in omnibus jndiuifibilibus.Co tinua quidem non erunt:,ppter dictam rationem Tanget aute onme,auttotumtotu,autpars partem.aut totum pars Quox Jiiam autemimpardbileeftTpx fumindiuifibile,necefreefttotu tangere totum.totum autem,to

47

turn tangens, noil eri t cotinuu* continuums, habet hanc qui' de aliam,illam vero aliam parx tem ^diuiditur infic*diuerx .At vero'ne fes &locofcparatas ' _ r . ; qeconfequcntcr er,t pundus d * Pndlum , aut ipfum nuc ad nunc ipfum,vt ex his fitlongix tudo,aut tcmpus.confequcntcc .n.funt, infer quaenihil eft eiuCdem generis inter puncfta aute Temper eft linea , dC inter ipfa nunctempus fttfttfajint <ttit contigUA, aut con* Unua.f'.fHnt(t,ex (jmbus ft conti nttu.^ iftefermo famtur in ont' Et contlgnttiofit , out tta , tju md conttPHeturJeatndum t f 4*pars elM tltquapars cum toto.Et^ma tndt wfhilf no habet partfm,fe<j mtur wdm totum. yf fmt^ueturffc ' o '. J , &,Mm<tltciw)dtotwnconttjrutt/ *.> *"*"* *p M* ,mnfet * habet part es ditterfas adiumcem, CT diuiditiir in hutufinodtp4rtcsf cffegregatas in loco. Et tmpofie-a etiam -\t punElu* feauatur

. **; fiat r +i *. ^ tern d longtudo,^ ^nnfauentta*. fitnt iMjnter f * nthil eft T/Mgeneitm.Cr' inter. que.-

Phyficorum
quitl&tfJwfHnftitfempf refill* tes.vndcexfuperpon'tione Ifneefir B r 0 0 wflan- F "j? " ncra fit magnitude I laneafCr inter q titudmercum no fuperponatur,niff r a tcmptts. ttajcntper eft iatinidinis , fin y ell Imcst cx Ifteeftfecudusfyllogifm',&c6- mdiuifibilfs.& fifrfupcrpofitiofuponi cur fic.Si continuum componi perficierum lion facit profundum. tar cx indiuifibilibus.v.gr. punctis, &,quia puucfus eft indiurfibilis in necefie eft,cum cotinuum compo- omni partc,non facitaliquid habes mtur cxillis,vt fine, ant conrinua, partes:&corinnum her partcs. EC aut cotigua,aut cofequetia.Dcinde compofirio iftias fermoms eft fie I cepiteacflecorinuaexillo,q7de- fecudafigura. Continuum fit ex re clarauitm demonflrarione pracdi- bus, exquarum conrinuatione fit ka. . & hoc intendebat , cum dixit: magnitudo,& eft id,quod het par Sed impoffibile eft vt pu<5ta fint co tes:& omnc indiuifibile non fit ex Onuaexpunftis-Deinciedeclarauit fua cotinuationemagnitudo,ncq; H q? impombile eft eria q? pun<fta fint aliquid habens partes, cum conu cotigua,& dixit: Et contiguado . & nuatur,qrh continuano,& cotigua <juah dicat,&,cum non (unt conti- tio eius nihil aliud eft g fuperpofinua,remanet vt fint aut contigua, tio:ergo continuum no componi^ ut confequentiajfedjfi fuerint con ex indiuifibili.& hoc intendebat,cu tigua , necede eft vt viium cotigue dixit : qm continuum habet partes ttircum alio f m totum,aut f m par diueifas adinuicem.i.& fuperppfftem,aut vnum fm totum , & aliud turn non habet partes.D.d.& diuifmparte. Deinde mccepit deftrue dirnrinhuiufhioHi panes, &c.i.& revnumquodq; iftorum trium mo continuum diuiditur in hmoipardorum,& dixit:Et,cum illud,quod tes,no fblummodo in mente,fed in non diuiditur non habet partem , loco.-aut intcndit non in qualitate, &c.i.fed, quia illud,quod eft indiui fed in quatitate. Et, cum deftruxit fibile,non habet partem^mpole eft continuum componi ex indiuiiibi I imaginarialiquem iftorum modo libus fan continuationem}aut conri rum triu,nifi illu , qui eft fm torn. guationem,& ahquis proteru'pofqrn duo modi refidui contiguano- fetdicereil! ad componi ex illisfm nis no inuenifitur, nifi in habetib' confecutionem , inccepit deftruere partem:&indiuifibilenonhetpar- iftu modum compofitioisr& dixit: tcm.& ifte fermo eft in feciida ngu Et irhpoPe eft et vt'punA'cofequaf ra.Et,cum pofuit g?,fi fuerint conti pudum.&c.& ifte fermo et compo gua,necefle eft vt coriguetur fm to nitur in fecuda figura fie. Et confetum^induxit impoflibi!e,quod fea quetia funt ilia, inter qua: nih.il cfl tur ex hoc,& dixit:&,cum aliquod vnigeneum: fed inter punc~ta,& intotum cotiguabitur.&c.i.f ed conti- f latia femper eft aliquid vmgeneu, guatio rei fm totu cum alia re fm .f. pundca,&: inftariarergo| cotinuu totum eft fu|jpofitio:& ex fuperpo noncomponiturexfequeniibtis.8e lirioneno fit magnitudo,quae ante &declarabiturot>Iterqut;libet duo Aon erat,ncqj aliquid habens par punfta eft linea ex hoc, quia pud." non

Liber Sextus
A non cotteuatui cum pundo.& hoc
declaratff eft ex partibus iftius fyllogifmi,& ex hoc g? puncta impofe cftvt feparentur a linea.& hoc ma nifcftum eft ex hocig? pucta Hint yl tima lme.& deftruxit ilium modum ad cofirmadum. qm notum eft per fe q> cotinuum non copontf ex confequenribus tmrquia confe-^ quentia funt non conti5ua:& inter ilia eft aliquod heterogeneu.& impoFceft vt vnii fm cotiguarionem componat*ex diuerfis in fpecie.& et impoPe eft imagmari a inter confe quencia fifvacuurn:qm vacuum & deftrudum eft. & eua if tud vacufi aut efl indiuifibile, aut diuifibile:fi diuifibile,tuc ilia: partes mdiuifibiles erut vlnma eius,& tune contigu um componetur ex vacuorfi autem indiuifibile,& partes funt indiuifibiles,&tucexeisnon fit dmifibile, Ampliusautem diuidcretur in indiuifibilia, fi,exquibus eft * vtruncp,inipfa diuiditur, fed nullumeftcontinuorum in im partibiliadiuifibile.nullum auc ali ud genus poteft efTeinterpii eta,di inter ipfanunc, fi.n.erit, manifeftum eft q> aut diuiiibile aut indiuifibile erit.6<l,fi diuili^ bile^autih indiuifibilia, aut in Temperdiuifibilia.hocaute eft cotinuum.Manifeftum autem eft q> 6i omne continuum eft di uifibilein Temper diuiiibilia.fi eniminindiuitibiliadiuidetur, crit indiuifibile indiuifibile tax ges.vniienim eftvltimumcon tinuorum,6d tangunt. Et ettamfjiit(t effet,tttncdiuiJeretur in wdmtfoile t fit in ilia, ontpwttur, ditiidttur .fedtarn declaraMunttt quodnullmn continuum diuiditur in altquoa non habeas pttrtes . gr* impopiltile eft >/ inter h<ec duo fit medium ?emtf.ret .n.eft ant mdi, (tut ditudttur in indmifH>ilef ant in thuijilnlejemper.&hoc eft contintttun.Et tnanifeftwn eft erta quod omne continuum dtuiditur jempertn dtui/ilHle,ctnttnuum.n. Ji dmiditur in indimiil>ile,tiwc in dimjibtle continuatw cum indittt artes cmtinuorH Junf cantinHAgy (tint "\nutn. H^c eft quafi aliadeclarado flip * hoc,q? continuum no componitui; ex indiui{ibilibus.& ift-a: declaiaiio nes fimt quafi abundantes.& ipfejp ceditex hoc ad declarandiim q? co-? tinuum diuiditut temper in diuiu* bilia.Et dixit:Et eda,n ita eflet,&c. .i.&}ciimetiam manifeftum eft q?, fi continuu eflet compofitum ex m diuifibilibus, tfic continuum diuidcretur in indiuifibile.i. tuc diuifio eiusperueniret adrpartes indiuifibi- ^ . ., 1 ' - , r j i O5c8poa les:cumoecopolitumdiuidaturin tl3 ^ji minima eorum,exquibuscompo- tur, fit ia nitur.&hocintendebat,cumdixir: mini* eo cu in illa,exquibus cdpoiiitur, &c, r>exg.j . 'r ,r, ' ion co,i.qm,cum poluenm duas partes, p^ni^idj quarum vtraq; componitur ex du* ^ co. n bus panibus niciiuifibiJibus, tune vtraq* dmiditur Tindiuifibilc:cuin illa,ex quibus coiuponittir vtraquc pars,in ilia diuidi tur. Et, cum-mauxit fyllogifinum hypotheticum, it\ quo diat <f ,(i iu efle^&c.dejiidc ia duxic

Phyficorum
G duxit catcgoricum ad probanduoi bili,quia comigua funt illa,qux ha C confecutkmem in hoc fyllogifrno, bent vltima alia a fe : vnde appartt in quo dixincum in ilia, ex quibus <j> funt diuifibilia. eomponitur,&c.deftruxit cofeques Eiufdem autem rarionis eft &magnitudinem, dttempus, in indiuifibile. & hoc fecit innuedo S>C motum,ex idi uifibilibus cd' Cf ifta funt manifefta ex prajdictis. poni, dC diuidiin indiuiilbilia, Et dixit: fed lam declarauimus q> auc nullum* nullum continuuni,&c.i.qrn,fi diEt ratio eadetn eft in ntagnittt poneretui indiuifibile, eflet diuifibi Ie.Et,cum dixit.q? continuum nou diuiditur intindiuifibile,incoepit de H clarareg>exhocfequitur,vtc9tinu um diuidatur femper in diuifibik', $c dixit: & impoflibile eft, vt inter haec duo fit medium genus,&c.i.in ler dmifibile,& indiuifibile. D.d. qmresauteitidiuifibilis, &c.i.qm omnisrcsneceflanoautrecipit diuidoncm,autnon recipit.&, fi recipit diuifioiiem ficuteft difpo in co tinuo;aut diuiditur in indiuifibile, aut in femper diuillbilc.D.d.& hoc eft con unuum,&c.i. & ifta eft de-(criptio continui.f g> eft iilud,quod fcmpei diuiditur in diuifibilt,vt ap I parctetexhocfermone. D.declatauit quo fequitur hoc, ex hoc fermone,& iterauit ipfum, vt fit magis mamfeftum,& dixit: Et manife itum eft etiam,&c.i.& manifcftum eft ex fermonc prxdiifto, cu pofuemedium,cj? omne continuum fern per diuiditur iu diuifibile.qm,fi diuidatur in mdiuifibile,tunc aliquid indiuifibile contiguatur cu aliquo indmifibih.qm conunua funt contigua:&declaratum eftqjindiuifibUe noa couuguatur cumindiuifi'tbt lilrHStCr'quod diuiduntHrtndtiuJtbiliafatit quad nullu com e tale. DicitrEt ratio eademeftin hoc, in tribusfpeciebuscontinui.fi ma nitudme,& mo tu,& tempore.qm lud,quod contingitinafiquoeorum, contingit in reliqui^.f qi,fi viium fuerit indiuifibile, fequitur vt reliquafintiiidiuifibilia.f compofi ta ex indiuifibilibus,&,fi fuerit vnu compofitum ex diuifibilibus,fequi tur vt rehqua fint talia. Er,cum di xit quod eadem ratio eft in eis, incj pit declarare hoc efle impoffibilc in motu ad declaiadum hoc ec im M poffibile in magmtudine. & incoepit prius declaraie q?,fi magnitudo componitur exindiuifibihbus,con tingit vt reliqua fint talia,

Manifeftum eft aute ex his,fl enim magnitudo ex indiuifibi" libus componitur.,6<lmot9,qui erit indmiiibilibus.Vt., ii ipfa A BC exipfisABcficindiuilibili bus, di mot^in quo D E F , quo mo turn eft ipfum p,fuper dime fionem A B C , vnamquamque parcem hajbetindiuiiibilem* Et

Liber Scxtus

149

tUS I ft MS Ctl<tm ent COmpoJttW ex ma elt,& K.qua: fecunda. Eodem pafto 8c . / 17 ->/ /-/ ;/ fi vnam al ten (uperpofitam videbis,fupe*. riorpr r m o,infcriorfecundoaptabimr - tui.vt hgura. i 5. textus E litera, qua: fuperior,&H,qiueinfetior.fiiniliter,& F F, & , Juerit compojtta ex is^ax autem hterx vni cancum ei unt, ** vtfSu.e' vn,iclue textui aomodabutur. _ Quod Ji quid pecuhace pro aliqua hgura /f motUSfer lU<t D H ZtfUO mo fiicric.id ibi propeannotaium repcries.

uebittw K,per logitudme ^4B ct t pars

Dtncnjlratio,probans quodpartts mot u$ correspondent par tHits tnagnh

D Tdiuifibile.E.H Tdiuiiibilc. 1. 2 t

Magnitude

A indiuifibile B indiuifibile C indiuifibile

Vult declaraie cj>, fi magnitudo componatur ex indiuifibili, necefle eft etiam vt motus componat"" ex Idiuiftbili, deinde,cum hoc declarauerit, induce: impole iequens ex hoc,q? motus fit compofitus ex idiCScfitiau uifibili:ex quo declarabitur q? neq, ati6unio magnitude etiam eft copofita ex-itus e coci diui(Ibili.& hajc eft eius intetio. Et nuato ma mauifeftu eft,cp fi magnitude fuegnicudis . Ide co. 7. rit compofita ex indiuiiibili,q? motus etia erit compofitus ex idiuifibi li.qmca continuationis motuseft We. 8. Ph. cotinuatiomagnitudinis: &qjmo tc.68 & magnitudini:& jnes r.de Ge, tus eft a;qualis eius partib9iftius.Ec,quiahoc c ma

nifeftum per (e,contentus eft in hac declararioe fblo exemplo, & pofiiit magnitudine hac A B c,copofita ex tiibus magnitudinib9 Idiuifibilib9, .C A B c.&, cum ita fuerit, manifeftum eft q? motus per magnitudine A B C erit squalls ei: filr partes par tibus.ponatjigif|ficutdixit,motuni D H z per magnitudinem A B c : & manifeftum q? to tus motus D H z erit sequahs magnitudini A B c, & panes partibusrerunt igitur tres par tcsmotusHDZ equatestnbuspar tibus magnitudinibus A B C : &par tes A B c untindiuifibiles:ergo par tes ties D H z (urn indmifibiles. & Phy,cu co. Auer. II fie

Phyficorum
Ci fie erit pars D xqualis parti A , & H parti B,& z parti c. &,quia magnitudines funt Idiuifibiles,Hiot'erunt Jdiuifibiles. Et,cudedarauitqcf,cu magnitudo faerit compofita ex indiuifibili,q> motus erit coppfitus ex indiuifibiu, declarauit etiam q?, cu motus fuerit indiuifibihs, res mow iam erit ind<uifibilis.f E. Si igitur,praefentemotu, ne, cefle eftmoueri quippiam,&,fi mouetur quippiam, necefle eft adelTemotUjSdmoueri ipm erit K ex indiuifibili bus* Per A igitur motum eft ipfum p, quo D mo' tfi eft motu, p vero, quo ipfum E,6 ipfum c fimiliter, quo F Siinttrneceffeeft, cMmmoA ) 'j c uifibilem: & res niota no efl major "K motu,neq; magnitudine, p quam mouetur:necefle eft vt res mota pri mofitindiuifibilis.exquO(eo.uitur vt mota compofita,flm comppfru ex indiHiffbilib'.f.mota no primo. D.dedit exemplu, & dirit: K imtut mouetur,&c. K igitur, quod e ft res mota,mouetur per A fdiuifibi le,q<f eft pars A c, motu indiuifibili, quf eft pars D z.f.motu D,& mouetur g B>quod eft pats magnitudinis motu H,& mouetur per partem inctiui fibilem,qua: eft c, motu indiuifibili,quod eit z K . igitur quod eft res mota,necejflario eft indiuifibihs. L Si igi tur needle e id, q3 mo-* uetur alicudealiquo,non ilmul "oucri,^motuee quomoue> bat,qnmouebatur:(vt,iiTh&

mo- Thebas^iuitfeThebasOperA tusjtf,necejfi ett 'K.motufit cam igitur impartibile motu e ipm pofitu ex tndtuijihth. ^ tgttur.mo- p,quaten9D motus aderat. Qua pofterius quidem trafiuit, uetur pcrfettefer <^* tnotu D,cr ,fi u per B motu H,vrper c fimiliter <3 am trafibat,diuifibile vticp* erit.cum.n.tranfibat, neqp quie motum. Cumpofuit^cumfomtmot', fcebat^ trafierat fed i n me, necefleeftvtresmotafitAiampo diocratA autfimultranfit,flC fueratq, mota,qua: funt fuperma tranfiuit,id,quodproficifcitur, M gnitudinem indiuifibilem, (unt Tdi cum proficifcitur , profedtu eo uifibilia,fequitur vt ifti motus indi erit,3C moturr^quo mouetur* uifibiles habeat rcm motam.nam si igitur necejfe eft in moto de omms morus luenitur in moto.&, ~ -yf Mn mfimul mwed^ quia ifti motus funt indiumbiles, Lcefleeftvtresmotafuindiuifibi lis.impoflibile e nim eft vt motu fit *d quod moitebatur: vt motu mams - r T - - J - L - / " r I' i t ] motu. Et i duxit hue fermo qitoniam ft allows ambmat ad <ta c maim iota. nem in forma fyllogifmi hypothe- LIMM cmtttem, impo&hile eft
mota fit: & pof uenmus motus in - *<** > <? *** ambuUmt adtidmifibiles per magiiitudinem indi lxmmutiitem:(yinrMio k>Per

Liber Scxtus

z$o

A frattunt of , quod non halctpar- bat dcftroere,& dmr:& in moto t, D ttm,fuit mot* cxiRe* Scilicet D. &c;i'* cum ^claratum eft 9 im(T a r pore eft vt res motainfimul ptranErgonecejje c]t,Ji motum non per fiat fpatium) & <,iam pcnranfiuie TtanfitfpAtiumjuJipoftauammo ifm,&fuitpofitum j> motum x, tutttr per illud , ytjit diuijibile. quod eft idiuifibile, per fpatium A, auoniam , dttm mouetur per Mud qod eft indiuifibile,het motu exfk a. * ' * v'L'l n^.r* tern.z,qiu ^ eft pars motus D H tfatiumsmpopbile ejt ytjit' quit -fiz,ei: Ma ^ yt iftud f fit d[_ fens,out pertrwfiat illudjedeft u.fibile.quod eft contra pofitum:er in difyopttone medta.Et,fitnjtmul go impoi'e eft vt mo tus induifibilis fontpertranfire , CT perrran/tfa ^ P fpatium indiuifibile.Et,cuni
IHTIC {Unt/Mluf Mtrrn ATrlvnlAI\tATn

g (imbulAUity QTperucnit aa lUua , <ynod intended At, <y mouelnttHr Willud^uo mouetur. 7 Cumdeclarauitq>,cummagni-

*,*., ^-L.,l^. J*~~. *~*L..I* .^- " pofuit in hoc fermonecb qn i Kmo/ /i - , . . ' J It J uetur per fpatium A Bcquod eft co E

pofitu ex ma^mtudmibus indiuiftbilibus,quod habet motum per par am A mdiuifibilem,& poteff aligns dicere,q,Knonhabctmorumexi-

tudo fuerit iddiuifibilis, neceffceft ftentem,mfi per towm magmtudi vt motus fit indiuifibilis, & motio nem, non per partes^ncapit decla.fpaffio fit indiuifibilis, &fiPrmo- ^re q-, cum fuerit motum per tott tu,cum ca cotinuat ionis motus eft magnitudine,fequiif vt habeat mo cotinuatio magnitudinis, inca-pit tum Per vnamquaq; parnum, & di declarare impoflibife, quod acadit aatrqin dum moue^&c.i.& neceflc ex hoc,g> motum fit indiuifibile,& eft vt mot K habeat motu exntem per magnitudme indiuifibile,& di- P vnamquaq; illarum parnum mxitrSi igiif, &c.i. fi igitur necefle eft dmifibiliu.quia motu K, du mouef vt in oT motu de loco in locum, vt P- lllud fpanum,quod eft A B c,imnon infimul moueat', & perficiat pofeeft vtquiefcat m vnaquaq; ilC motum > &p.ueniatadlocu,quomo laruparaum/ed necefle vtmoueaft ucbatur,dum mouetur: qm motus JR vnamquaqj earum.motum.n.dii inucnitur, anteq motusperficiatur. mouetur,non eft in eo ex quo,neqi Et,cii pofuit q> impoffibile eft vt i >ad quod > ficut dixit, inter res mota moueafinfimul,& q, iam vtriiq;. Et,cum declarauit 57 mom pfccitmotu.fqjineodeinftari funt mditufibilepervnamquaq; parau veraha-cduo: naminftans,m QUO n.diuifibilmm fecit motum, dixit: mouetur per magnuudine, eft aM Et>fl Jfimul,&c.i.fi igitur iftud mo- quo,i . ab inflation quo perficif motus:de tum mouebatur per vnamquamq; ?>,ad q*t dit exeplum de hoc:& dixit.v.g.&c. iftafum pardum mdiuifibilium,ne ^'R^ .i.qm ii)ftans,in quo df ambulare, ceflccft fm hoc, q, vnaqua:q; earu ^t.c";'',. eft aliud ab inftanri, in quo dr am- & indiuifibilis, vt infimul pcman idi<. ph. bulafle.EtjCU pofuithanc propofi-fcat>&9 ^m pcrtranfiuit.f. QJ in- 54-& ^ tione,qua: eft manifefta pei fe,con flans,in quo df ipfumpeitrafireea,

iuneit cirpropofitioce, qua intend* 6 ^ ^

fit id c

" mftati,m quo df ipm ptra II ij fiuiflc.

Phyficorum
G fluifle. & hoc fcquirf neccflario p.j> Cum induxif impoffibif e, quo3 S hoc,q> magnitudo,& mot9 ftint in- fequitur ex hoc,qj mutum indiuifi- K diuifibiles. D.induxitinopinabilc, bilehabeatmotu per vnaquamq; q<J eft in hoc,& dixit:Et, fi mfimulj partium indiuifibilium,& aduerfa&c.i.cx quo fequit vt ambulas dica rius forte no concedit hoc,licet iam tur vere iam ambulaflc in loco, in declarauit ipfum, inorpit ihducete quo ambulat,&in loco.in quo. ve- Jpoffibile, quod fequit' fi no fuerit re df iam ambulaflc, di catur vere motu per vnamquaq, earum,& eft ambulare.& fie mot9 ems eritocio- illud,q nod fequitur ex ipfare.cotin us.qm,fi homo,'quando ambuUt git.n.ei, rt motus,pcr magnitudine ad balneum,eft in balneo, mot'ei9 indiuifibifcm fit compofitus ex fini eft ociofus:& fimihter, fi ambulat bus motuum, no ex monbus:& eft ad bameu,quando eft in balneo. aliudimpofe:autc6cedit qjmouei* H Si veropertotum ABC mo, Pervnamquaq parrium: &tucc5 i- -j a.f ungitimpombueprxdictum,&diueaturaliquid,^ motus,quo xlt f Et>fi ^ iquidrn o uemr ' fpa- L mouetur^eft j> E F , penpm aut tmm.&c.j4fi pofuenmus> aliqS A imparnbile nihil mouet, fed indiuifibilemoueturpei tzt.im fpa rootumeft}emvtiqj motusno t i um A B c,ab% eo, ^ mouebai: P X motibus, fed ex momctis,6<: vnamquamq; partium indmifibimotuiTteffealiquid non aiotfu Hum A B C , lequitur vt motus per A 4 n.tranfiuitnotranfies.quare hanctotam magnitudmem fitcomutatis. er i ta jifnj rrafijleniiqf; tranfies* pofitus ex motibus D HZ. D.d.fed hoc.n. trafiuit, no trafiens hoc* nihil omo mouetur, &c.i.&,cii mo
tuspertotammagnitudmcm ABC 2 fuent compofitus ex motu, qui eft

. . _ .D^Z: fed nihil mottetttr otnoper 4lujMtd,<juodn0nhal?etp4rteJcr' e(l PATS ^/t fediamouebafw mo

per magnimdineni A,& per magnt tudinem B,& per magnitudine c:& nihil omnino moucf'per aliquid, *]llod non het partem,fcd non vere v

tlbWyty alHjuidmouetur: CT ta fi ipfum iam niiflc.i.perftcere motnouebatur abfy eo , quodjemper tu,& quiefcere no moueri, ex quo *ntuet>4tur:ia.n. pertranftuit per fequit'vt mot',qui eft per magnitu fratium^i^faeo^uodRt ens. dinemcompoluaexindiuifibihb% '... i j j / fit compofitus e x vl timis motuum, tritigitur aiiejiud , quod ta ambu ^5 ex m0tib9,fed ex quietib'.& f m Luiitfabfy eo, qufldm <n bora am hoc eritaliquil,quodiam moueba ktdabat.iam.n.4mkuUiutper hoc tur,abfq;eo,quod prius mouetur. fir At mm *b(a eo auodfutt <tmhtt Et intcdebat hoc,cu dixit &eritali 7 / L" ' *. . quidmotum,& iam mouebatur, Ions tnhoc$<ttio.i.omm,<iwdin- &c.i.contingit.n.in moto per matMttim ejt molten. gnituduiem A indiuifibilem vt mo ueaf

tKiritHrentclpofttKnonexmo drdcillo,qnodmouefm vnaquaq; * .. <S i i - "tarumpartiumindiuifibiliuni,ni

Liber Sextus

151

A ueatorperillam abfq; eo,q?inalia tusjit&nihil mouetur ,fi<l tft D hora iuiflct ad ipfam . D. induxic cxemplum impoflibilitatis in hoc, quiefcens.gr't/tnottftterit motm, & dixit:crit igicur aliquidj&c.fcqui pofiibile eft "Vt motus nonJit com* tur.ii.ex hac jxjfrtione Yt fit aliqd, po/ttiu ex motihw. quod iam ambulauit per aliquod Hie congrejjat pra:di5ta, & vult 9 f parium abfq ; eo,q> in alkjua hora inducere impore, quod fcqtiirur ex efletambulamadipfiim. quod eft ofbits diuifionibus,5busvfiiseft in valde impoflibik. D.d.fed in oT,qcf deftrudione eius,quod motus fit in innatum eft moueri,&c. & hoc nc- diuifibilis, autcompofitusex idiui ceflceftinoT^uod innatueft mo- fibili. Et abbrcuiatio iftius fyllogif ueri.f vt non verc dicatur <$ iam eft miefttalis. Si ois res necefle eft vc motum,nifi poftquam mouetur. C fit,aut quiefces, aut mota,tunc mo B <%> hoc ell inopinabile in omni , q<! turn Kindiuifibile per fpatium A S innatum eft moueri.f! dicere <j> jam c,quorum vnumquodq;eft idiuifi eft motu,abfq; eo,q?pn9 mouebaf. bile, aut eft monim pvnaquamq; Si igitur necefle eft oe, aut cje partium A B c,autquiefcens. & (i r iam eft motum, tune impoPe eft vc fcere, aut moueri , quiefci t fane moueatf. qm,qn aliquid merit in Iinvnoquocp eorutn > quaefunc diuifibili,df ia eflc motum, ex quo A B c.quare eritaliquid,q3 coti fequiturvtaut infimul moueatur, rue quiefci tfimul,^ mouetur* & iam eft motum, aut vt fit motii, per totii.ruA B c mouebatur,6i abfq; eo, quod prius mouebatur.& quiefcebat f m quamlibet parx totum hoc eft impofllbile. Et,fi no tem,quare dC per totum,Et,fi f^ fuerit motum in aliqua hora vna di uifibilia quidem D F motus quaq; partium A B C , necefle eft vc funt,motu praefeme, continget fit quiefccns in vnamquSq} earu. QcT efnavriq; non moueri,fed quiefcere* qm,fi innatum eft moueri, & non 9 C fin vero non funt mocus,motu mouetur}erit quieicens, & fie mot tu moueper magnitudmem A B c eft com- ^j'& non non ex motibus e/Te* pofitus ex quiete:& crit quiefcens T .* j / !quielces _ / * - mouet, a Si igitur necefle tftl iota magnitudme,cum eft nece<fita. tut ^tjtt quiejces, aut "Vf mouta- in vnaquaque partium. fed pofitu te ^cicit tur,/e<juitur "Vtjtt yuiefces in "\na eftipfum moueri per totam magni ^iM^partttttn ^t B C. ex ejttofe- tudmem.quodeft inconueniens. Et,cum decIarauitimpoPe, quodfc tputwr "\t ali^KidJit tnfimul contt quitur ex hoc, q? mocum fit quietttte ftttetutn , & ntoueatttr. quo- firens i vnaquaque partium magni ttiatn eft metum in toto ]j>atio ^t tudinisTdiuifibiliSjdeclaratimpoFc, B C&cfuiefcens in "Vnaqua^par qa icquiifex hoc,^ fit motum,& di xit: Et,fi paites motus D H z, &c.i. tmm,ergo eft tjtttefeens m toto.Et, impol'eerit,vt motus fit fine moto. Jipartes motus D HZ indtuijibi impoFe.n.eft,v:motu moucat'pin Its font motus ftfiibile eft^t mo diuifibile,& vfr per acqualc fibi, cii II iij fuc-

Phyficorum
ictlt diuifibilc, nednm cum fuerit AiutJtbile.&'>fitempttS>in<Nu tl- K indiuifibile.&,cum non fuerit moludmoueturperftatium^tfitctum,eruquiefcens. D.d. pore eft vt r -rt-i n t fitmotuscompofuusnonexmori- ruAwflde, tuncftattum.^* bus,fcd aut ex quietibus,aut ex vlti eft pars <^yfrtt aiuifibilc. snismotuiL&totumhoceftTpofe. Cu declarauit <p magnitudo no I* Et,cu deftruxit confequens in hoc eft indiuifibilis: qm,fi fuerit indiiii fyllogifmo,qucm primo pof uit,di- fibilis,motus erit indiuifibilis : &,fi cente qs fi magnitudo fuerit indiui motus erit indiuifibilis, motus non iibilis, q? motus erit indiuifibilis.i. ennincoepit declarareq? fifr decla c6pofitusexindiuifibili,c6clufitop rabitur & ex tpe criam.^qj cum flic pofitu f cedenns, & eft q? magnitu- rit pofitii q? magnitudo eft idiuifido non eft copofita ex indiuifibili. bills conringet in tempore illud, q& Atbrcuia Et ifte fermo compomtur ex fyllo conringit in motu.Hvt fit indiuifibi .io toci^ gifmishypotheucis, quorum Pri- le.cxquo acciditvtnonfitvcloci9, -to us * "rT mus eft,Qiuod,fi magnitudo fuerit ^c tardius,vt poft dicct.Et hoc inte- L indiuifibilis,motus etitIdiuifibilis. dcbat,cum dixit: Et ad modu,&c.i. Secundus autem eft, Quod,fi mot9 &,ficut cotingit T logitudine,& mo fuerit indiuifibilis, mo turn erit in- tu q?,fi logitudo fuerit indiuifibilis, diuifibile.Tertius vero eft,Quo d,fi fequitur vt mot'fit indiuifibilis,fiir xnotum fueritir.diuifibile,tuncmo cotingit in 16gitudine,&: tpe.f q?,cu turn infimul ia eft motu,& mouet"1, longitudcsper quam eft mot', fueani mot9erit copofit'ex quieabus. rit indiuifioilis,lequic"'vt tepus et fie P^rindeautcncccfledl atcp ?diuifibile.i.copohtumex mftanti i^-^;,,^ ..r/^ ;/i:..;(;i>r bus/mzfuntindiuifibilia. Et,cum Iongitudo}mn motuf%indiuihbix narrim m ma?nitud0 fuerit 9 teefletmapu^coinpoimp^ip c6pofita*x iudiuifibllib , fequitur fis mine & his quidem indtuifi vt [empus fu C5pofltum ex ^iuifi bihbus.lln,oinnisdiuifibibs e, bilibus,icaepit declarare quo fequi 1 in nrinore autem tempore eque tur,^, fi alterum fueru diuifibile,re M velox tranfibit minus, diuinbi liquum erit diuifibile, qm hoc dele erit&tempusjiautetempus clai-atodeclarabit'contrarium,&d. diuifibik eft., I quo ferturalicjd fugitur fuerit diuifibile,&c.i. fi igtf per A,& A erit di uifibile, magnitudo,i?er quam eft mot',hieEt tdmodumlon^itudina^ rit diuifibilis,^ e notu per &,y ilia. ft indiutjibile, & compojttltm ex tpc,necefle eft vt pertranfeat p q ua tnftdntibus^n^Juntindiuiftydia, da pane illi9 magnitudes in-quo fiiritur hocfuent diuifibile,^ tl ^lllius ^mpris- ^ cum magui I..J~.iA .0. **,!*};,-*]* f,t**',t tudo lttd,quoa , fuerit /fit - j dnnhbile.na,cu - - diuifibilis,nece/ie / - . - , . - poiuenm' /- eft vt J ttqualtf vetocttatis. " -et i. . tepus fertranfet in minon tempore per magnitu dinem diuifibilcm, p qua minusffatittm, tune tempus erit moueturidcm motii in aliquo tjx% pol'c

Liber Sextus

2,52,

A foTe eft vt moueatf'pcr medietatem 4n.eft cp impcle eft ex fdiuid uis D illiusi mcdietateillms temporis:& aliquod continuum efl~e:magni fie tep'diuidetur neceflario. Et,cfi tl,doaut ois continuacft:)necef dmr.&illud,quodefta-qualisvelo f ec ftvelociusinocquali tempo titans pertranfH,&c.intendit couer rcmaius &in minO ri xquale, fum.f. cj,,llud,quodcltxquahs ve- & j n minQri , ugmoueri . ficu j locnausjpertranut fpatmm minus , / - . .^_.r , . in tempore minori. & propter hoc defimut quida ipfum velocms. venficab,rur <K cum maeitudo di- Sit. n.ipfum,m quo A, eo, i quo uiditur, tempus diuiditurT Et forte B,vdocius.qm igiturveloci'eft ciaierror in fcriptura. qm in libro id,quod pnus mutatur,m quo Alexan.mucmmuslocoifhus,&i tpeipfum Amutarii eft abipfo minori arqualis motus pcrrrafit mi C in ipfum D,veluti in tpe F cj, nus.i.&in minori magnitudineil- inhoc,ipfum B nondii eritiuxx

B lud,quorltfta-qualis motus, prran taipfum D,fedcitracrit.quare E lit v tempus minus . Et fbite.cum in xquali tempore plus tranfit
dcclarauit q?, cum magnitude fiic- ipf um velocius* ntdiuifibilis, tcpus eritdiuifibilc, dcclarauucnamconucrfam quod -^ nuumihtJk eftdutf mtendebat.l.c]j,cum tempus hicnt , ,. m . o - / i diuifibile, magnitudecritdiuifibi- *" rna^mttidmes:rudecUralis.& hoc manifcAii eft ex hoc.qm, tti eft tjtiod impofiibile eft >/ macummotum,quodcftxqualisvclo gnitudocoponatur ex mdiuijiidi. citttis, mouetur per aliquamaanifa.^ cotmua: m^mtltjo eft J tudinem, cum diuidit tempus, dim ^ n $, _ nece c elo<:iw tn dit magnitudincm.&, cum dcclaia Jfi fl ^ ^ "I1" r uit9, i tempus fuent diuifibile,ma fore cu motu turdion per maiw, gnitudoeritdiuifibilis,fuitdcclara- qyin mmon teporemoueaturper turn q,,fi magnitude fucrit indiuifi WMI^f^ etlAm inminort t~ef>ore r bilis,tcpus crit indiumbile.qm de/ ftruOo, confcqucnti fcquitui oppo P" "puk hum prxccdenns.& in hoc capita Helocius.St lo ir.tcndebat declaiarc habitudi- B.^uonittr/fVel nem qua: eft inter rpatium,& tern- ^^ wtttatttr,^ tempus,m quo pus,hcuteit dilpoiitio inter fpatm, ^ , ' ^_ / _ t ^ Lmotum. muutur^tde CmD,cr fitZ fjtnonfoteji m eo B peruemre ad.
MuiJionennvrnituJiMfequifaifr ne m temperts, &* econtra.
c^ a>

^ .

/; (-

pertran/it fer mams ff<atittm. U Voniaautoismagnita. "JJ do in magnitudines di^ uifibilis eft :'(oftenfum

<->

'_

Phyficorum
nug* tudinrm,qitam mobile tardmf, Literttm K in Auerrois taatitm commtnto iimmits.

r.z

Tempos

o.H

I wywv~

Vclocws

tariTtus.

1'

Gum declarauit q? magnirado, & tcpus confcquuntur e in diuidbilicace.& \ indmifililitate, intedit declarare q> per velocius,& tardius, C quaz fiint inhnitum in motu,npparetejjtempuseft diuifibile,&q>ma gnicudo eft dmifibilis femj?, & qui aufert diuifibilitatem,a temporc,& a magnitudine, aufert velocitatem & tarditatem.f ponit velociffimu, quonihileil velocius,& tardifli mum,quo nihil eft tardius,& dixit: Er,cum omnis magnitado diuiditurin magnitudinem .i. diuifibile. D.d.nam declaratum eft, &c.ideft qm omne compofimm diuiditurl ca,ex quibus componit": & eft decla ratum <% impolb eft vc aliqua ma-

gnirado coponamr ex indiulfibilibus:manifeftum ef I q? ois magnira do diuiditur in magnitudinem.i.di uifibiletqmnoneftillicjnifidiuifibile,autldiuifibile. Et,cupofliit q> ots magnitude diuidtfin magnitu dine diui(ibile,dixit & ois magnitu do eft cotinua.i.fequiturex hocq> ois magnitude diuidafin cotinuu. Et,cu pofuit qj oTs magnitude dim dimr in cotinuu, loco pcedenus in hoc fyllogifino induxit colequens, &dixit:necefle eft vt velocius,&c.i. &,cum magnitude diuiditur femper in diuinbile,& tenipus,{equitur vt velocius, & tardius fit,vt quidam determinant. velocius.n. dicitur in reipe&u tardioris: & eft illud,quod per-

Liber Scxtus

253

A pertranfitm temporeaequAlitepo- uenit B,quod eft tardius, qcf dft vc- D ris pertranfitus tardioris maius fpa locions translationis, fithoc tepus rium: immo ptranfit maius et in z H. & manifeftum eft q? in hoc teminori tge,& it pcrtranfit zquale. pore no peiuenit tardius de c ad D, Et intedebat per hoc cj?, cu velocjus ergo neceflaiio mouebir* p minus habeathas tres difpofitiones,mani fpatium, q /patium c n. fit igitur C fcftu eft q? pertranfit fpatium , per K. ergo velocius eft illud,quod fern quod mouetur tardius, in minori per mouetur in ^quali tempore per tempore,& pertranfit tardius in te- ipatiu maius, & tardius per fpatiii pore squali motu veiocioris per minus. Et, cum declarauit hoc per minus fpatium. Si igitur magnitu- exemplu, incocpit declarare etq> in de non diuideretur in rem dmifibi minori tpe mouetur per maius fpa Jem,nonefletpoffibile, cumvelo- rium: &efticcundademonftratio. cius moueretur per magnitudine At vero dt in minori plus.In indiuifibilem in aliquo tempore, B vt moueretur tardius in illo tempo quo enim ipfum A fuit iuxta ip re.qm tune diuideretur illud,quod Aim D,ipfum B tardius exiftes no eft dimfibile: & fie deftrueretur eritiuxtaE. crgo,quoniam ipx definirio tardioris: &eft quod mo- fum A iuxta ipfum D fuit to to i uetur in tempore, in quo mouetur tempore FGjiuxta ipfum H eric Telocius per fpatiii minus. &, cum in minori iftodC fit in F K . ipx dcftrutfdefinitio tardioris, deftruerf fum igitur CH,quod tranfiuit definirio velocions: & eft q> moue- ipfum A, maius eft ipfo c E.tena curin tempore arquali per maiore pusautem,quod eft F K,minu9 jnagnitudinem. &tacuitdefinitio- eft toto F c. quare in minori nem tardioris,quiainteiligit'ex defmiuoncYclocioris,&dixit, moue- tranfibit maius, Et etta in minori tempt/refertur in minori tepore fpatium maius : vt appareat ex eo magis q?,cu trafit mams.Ponatur tgttur quod minori tempore mouetur pfpatm tn temfore}in cpio ^A pcrufmt <ul C mams,quatomagismoucbitur in Dfcntenit B quodeft tardtt*s,<td } co per fpatium a:quale.Et,cum declarauit q?, ponendo magnitudine K: ity^wA txf peruftut ad Din efle compofitamex diuifibilibus, toto tempore Z H,ftruenttts crgt Tcrificabunrur definitiocs, quibus tint ad T erit in minort tern fore. dcfinitui velocius,& tardius, inccc- Jit igitwr ttempore ZL: B tgitwr pit declarare hoc, & primo declara Kfjp velocius pertranfit in arquali pertranjit C K in tempore Z f / f tempore maius fpatiu, & dixit: Sit CT istfertrdnptCTinZL, erigitur A. &c.i.ponantur igitur duo go illlid, quod pertranjit *s*,eft xnota,A,& B, & fit A velocius 3, & Jnoueatur per fparium c D.&, quia mains quam CjC.et temptts Z L Velocius,f A,peruenitadi> inmino eft mintM,ijuain totu z L &>& ti tempore, qua tempus,in quo per in minori tepore pertrafit maim. Demon-

Phyficorum
ttemmjkatio, quod mobile -selonus fertranjeat maiorem magutuiKiitm in minori temfore , c^uam tard'.us Mobile. I. Z K. L Tempus G. H

E-K.
ZB

rt Vult declarare er pei exempium I ctiio fequitur <j omne velocius pertranfcat in mincri cempore fpatiil maius,ponendo cp-velpcius eft A,& tardi us 2.& velocius rnouetur j> 16gitudinem c D in temporc z H. taicius 'gitur, {iBjpertranfit in hoc teporc duncnfione minorem, q c D . lit igitur c K . & ponamus igitur <j> velocius, quod mouetur per Icgitu dine maiore c K minore c D . & fit Icgkudoc KT. manifeftum eftigi ertranfibit illam in minori tcmpore, ^ tempus, n quo pertran iluit cotiur, c r>,tempus z H.fit igi r.'rhoc tepus z I. . ergo A velocius ptrtranflt in tempore z L, q^ eft mi r a: cempore z H,fpatium C R T , qcl eit mains m /paiio K c, qcf pertranb i>; - tatdias in tempore z L H , maii^ -^.hocintendebatdeckirare, cu T.&,CU inte

dit IJUSJT, .1.1 A <-LV; c ad T,cjcf cfl pofitd 'iter K,& c,ita, q? magmtutio c K lit maior K T,& minor c D , & ptrafit* eius i ilia crir in minori tpe, q fit te pus,in quo velocius puenit de c ad D,& tardius de c ad K.& feimo refiduus eft manifeftus. Et ex hoc manifeftu eft , q: necefle eft vt magnitude ditiidaf'ip in diaifibilia : queadmodii,cii fueritpofitu cj> magnitude eft talis, {equitJvt velocms , & tardi' fint talia . Sed pna cofecutio eftc6feciuio6cedet.isexpofter.iori, . .. r Hiceome T /i n - r - - Secunda vero eft poftenons a pric- ator in, ri. & 16 in hac declaratione non eft mm ap contrarietas, vtexiftimantquida . daii .re'

Manifeftum autem ell ex his vidt6tifc &C q> ipfum velocius in minore tempore tranfibitaequale.Quo ;ft.c.i5 " niam.n.maiore in minori tran^ ' de AU" j q3 tardius eft j ipfum c< "'

greflurri .

Liber Sextus

2,54

A atltem Fm fdpfum acceptu in quo pertr<tnfi illtd tttrJius f nan pluri tempore maiorem mino^ accipitttrperfi, tune pcrtrdnpbic ri, vt cam, q ux eft L M, ca q eft JJ,afMW longuts in motori tempo X o, maius vriqj erit tepus QR, *& temptis, in attopertra/tmf . ^wtis atlHm. > * ^ in quo L M tranfit, qptempusq.

lue

in quo id, q3 tardius eft,tranfit lineam i o , 6d tepus Q.S minus erit co,in quo Q_Y nam tempox re Q.R minus eft quod aut mix nore minus eft,^ ipfum minus eft, quare in minon mouebi ' B tur per zquak. Et appant etiam ex hoc^od telocittt m mimn tepore pertran ft ftatium e^uale. QwniZ,cum pertran/it fratium longim in mtnori tempore,*fuamfet tempns> in

L N,eft matw tefore z <^ yertrtunjit fyntiwn LM : ex fequitttr,Jt tempus Z Q, fuertt mi

f gz H

-r a. T fertr*f*$mm L N

tempore Z <^.cr f ud eft , eft ettam minus ^ nefejTe eft ^ moncAtwr in tt poremmon tqttaliter .
nufftitudiatm

totmonflratio , juodmobtlevelociusmoueaiurpenequalem minorittmfarc , quam mobile tardius.

5 R

Tempus

R.

Y. H
vvyW I

wvv

du? Ifc O.&N fine fatis tcniot? prijtfipri >no, fc3a >ero fc3o tui de-

O^

VuFe

Phyficorum
Vutt ft dedarare <J> vclocius per j 3 tranfit in tcmpore minor! fpatium quale.Qm>cu pertranfit in tepore minorc fpatium maius, qillud, qef pertranfit tardius, necene eftvtptranfeat fpatiu,q<f pertranfiuit tardius in minon tempore, tj tepus,in quo ptrafiuit maius fpatium:&q<f eft minus minore,eft minus necefiario.Et dixit: Qm,cu ptranfir,&c. i. qm , cii velocius ptranfit longius ipatiu in minori tj?e, <j tf s , in quo ^tranfiuit illud tardius, vt declaratii eft, tune, cu velocius accipitur p (e,& fuerit confyderam quo g trafit vtrunq , /patiu, flfnatiu,qcf pertran /it tardius,& /patid, qd eft maius il lo,fm <g velocius pertrafit in mino ti tpe,tunc ptranftbit fpatiu, qtf eft maius,in tpe maiori tpe , in quo puanfiuit fpatium breuius, fper qcf jnpuebatur tardius. .&, quia maius iftbru duoriz teporu eft minus tpe , in quo tardius ptranfit illud fpatiu terminatu, rrianifeftu eft qj minus tepus tpc maiori,& eft illud , T quo pertrafit velocius breuius fpatiu, C. /parium,p cj^ moucf'tardius, e mi' nus multii,g tepus, in quo pertran fit illud taidius.D.d.v.<.&c.i.pona I turigitui Ipatium L M^ongius fpa iio L N,&ponatur tepus z H,in quo tardius pertranfit /patium i, N,& te pusz Q_, in qt:o velocius ptranfit jpatium LM,maius,& minus, o^tepus z H, vt pnus declaratum eft.Et, cum pofuit duo fpana mequaha,et pofuitq, velocius mouetur p maio relc.n g uudineinmmonte P ore,q lit tepus,i quo mouettardiusp mitempos z Q. , &c.i.fcquiYcrgo,fi t- X pus z Q , in quo velocius mouetur p maiore magnitudine,qu eft ma gnitudo L M,fuerit minus tpe z H quo tardius mouetur per minorc magnitudinem, per fpatium L N, vt tepus,in quo velocius mouet*pM minus fpatium, HLN, & fit tepus z r, fit minus multu, q tepus, in quo tardius pertranfiuit hoc fpatiumJC minus :& eft tempus z H . quia ncceflario erit minus tepore z Q_- ett idem mom moueturp minus (patium in minori tpe.ergo tcpus z r^ in quo velocius mouetur j> fpatiu , j? qiS mouetur tardius,eft minus ne ceflario tpe, in quo mouetur p ma^ enitudinem maiore hac magnitudine:& iam poflumus q> if hid tern pus eft minus tempore, in quo tardius mouetur per miuore magnira dinemiergo tps,I quo velocius m uetur p minore magnitudinem eft minus mu!tu,<| tepus^ quo tardius rnoue^ p hanc magnitudine. D.d. lequitur igit" vt moueaf" in minori tepore e^jualirer.i.declaratii eft iffltur ex hoc , q? po/TIbile eft in velociori, vt pertranfeat fpatium ?quak ei , per qtf tardius mouetur in teporemmori. & hoc intendcbatur. M Amplius autcm, fi omnc ne* ceiTe quidem eftaut inatqualt tempore,autrninoH 3 autinplu r j moueri,& id quidem,quod I piurijtardius e,q9 aute in equa ue velox,veloci

noi/longitudme-^ acceFit loco fpatiimamrisLM,&nnnoris IN, &loco tcporismaioris ZH, &miiioris z Q, dixit ex quo fequimr , fi

Vticpi ? qual.,necp,nplunmox uebit ipfum velocius,relmqui^ turigitur.in minori.quarcne, ccfle eft xqualem magnitudi^
nem

Liber Sextus

155

A nan in minori tempore tranfi* tempuscontJnuu efie.Dico au^ 0 re id, quod velociuseft* te continuum id,quod eftdiuix f rt/^w tjiomne motum ne- fibik in Temper di uifibilia . tali ceflc eft >/ motuatttr, aut in tcpo- enim fuppofito cotinuo necet re4jiMltsiutfmi*rt,<tutwM4 fe eftconrinuum efife tempus. MTV, wiM,<juodmoueturm te. Et^uiaomntsmttut eftmtePorctaualiefltiualetnyelocita tre>Crmomnt tempore potetl te,&-Ve!*Msnoneft<e<ju<(foye W mote :&>omne moturn fof* lociutv , newe tartins, import- ftiflle e^tmoueatur yeloctttt,et Mt eft V >*ZMW muuatw in n maon temfore. .Et ,c trroremantt Welociw trafe<tt *' fit >**ctffi &-***!** fa . mmmon temfore. contmmm. Etmtelligo fercon14 H?ccftaIiadeclaratio,quodvC- ^uumd^hUe remfcrmd^ iocius pertranfu fpatium ?quale i A*' > continuum enim cum tali minori tempore . & copofitio eiu modo eft pofitum , necejff eft ># eii talis . Quailibet duo mota,quje temptu fit continuum . pcrtranfeunt idem fpatium , quorum alterum eft velocius reliquo , Cu prius declarauit q?, fi magni- I f necefle eft vt velocius pertraafeat tudo fuerit diuifibilis in infinitu,q illud fpatium, aut in xquali tempo velocius & tardius inueniunftn iule tempori pertrafitus tardioris,aut finitum > vult declarare econuerfb . in minon, aui in maiori : fed im- & eft illud , q3 inteudit in hoc ferpoflibile eft vt velocius pertranfeat mone : & eft q?,ex hoc, q> velo cius, iHud in maiori tempore, qih illud, & tardius pertranfeunt in infinitu, qSraoUetur in maiori tempore, eft (equitur q> magnitudo ftmp diuitardius : & fimiliter etiam eft irn- deturin diuifibile : & prius declara C pofe vt pertranfeat illud in asquali uit q?, fi magnitude fuerit diuifibi- F tempore : &,cum velocius non mo lis, q? velocius,&i tardius erunt diui uetur per illud fpatium in maiori fibilia in infinitu , quia diuifibilitempore, neque in ^quali,necefla- tas magnitudims eft ca in diuifibiDO mouetur in mnore . J i rate velccitatis, & tarditatis in inQuoniamaueemomnisqui m temporeposlihileeftmouex uerj;oeautem,qamouetur,po eeftetveloci'nioueri^ttardi*: in omni tcpore erit ipfum velox ciusmoueri,<3d tardius.Hisaux Km exiftendbus , necefle eft QC. fignum,& ecouerfb: < incoepitpnmo declarare colecuuc nem figni ex caufa, deinde confecurionem caufz ex figno, & dixie, Et,quiadeclaiiiiumeftg> oismotuc

Phyficorum
G tuscft in tempore :& eft maiu'fe- poflibile eft vtmoueatur motuve-K Hum per fe q? in omni tempore po lociori fiio motu, fm q> eft motus. pofc *n mod ciltt -A-d ... teft eftc moms: & q> omne motum Etcaufaihoccft,qmmotuseftde ' aliquo motu pote >teft moueri veloci' cotinuo,& velocitas, qua: eft in mo ,' illo motu pohtc,& ncceflario cadet tu,eft fimilis druifibilitati in conn- bet motu, in aliqua pane ilhus temporis: &, nuo.Quemadmodum igitur diuifi cum hoc fuentpofitum, f q? in om bilitas proceditHi continue in mfi jii tempore poteft efle motus velo- mtum,iimilitcr velocitas in motu. cior motu pofito, ita, q? fit m parte qm, fi velocitas finiretur in motu, illius temporis: necefle eft vt tepus fmqi eft motus,eflet poflibile mofitconanuum. Qm_ autemomnis tum fieri in inftati. Sc forte proptcr motus eft in tempore, declaratum hoc dixit prius q? omnis motus eft eft ipfermone He tempore, quonia 5 tempore. Sc fie ifta propo eft pofin oitini motu eft prius, & pofteri9: fibihs per fe, impoffibilis per acci& prius,& pofterius flint in tepore: dcs,C.qufa accidit motui, qcf fuit in H ergo omnis motus eft in tempore. rebus naturalibus, i. materialibus. & noc declarabitur poft. & induxit Cum igitur coniuncla fuerit huic hanc propofinone., q> omnis mo- propofmoni propofitio, inqua dulus eft in tempore.& ncn eft conte- bitatur,& concludetur impoflibile, tus hac concluflone,quani intende fcieturq? illudimpoffibile non febat perduaspropofiuones, qux,vt quitur ex poflibiUjfrn q> eft poflibi ndetur,fumciuntad illam conclu- le. Et Alex, refpondet huicqu^ftiofionem,n dicentes q? in omni tepo- ni duobus modis. Primo q> corpojepoteft ec motus:& q? omnis mo- ra coeleftia, fm q? motus eorum eft tus poteft efle velocior, & tardior. voluntarius, poilunt moueri vcloqm ex hoc fequitur q> in omni te- cius,& fi non mouentur. quemadpore potefI efle motus velocior, & modum bom poflimt mouen ad tardior. fed quia poteft alkjuis dice- non bonfi, licet non moueant'.' Sere, etiam fi concedamusq?in omni cunda rcfponfioeftq? iftapoffibili tern pore poteft ee motus velocior: tasnonpendet a moto,fcd a motu. I fed ille motus velocior cadet no in omuis .n. motus pofitus in aliquo 1 omni tempore,fed in inflanu: ideo moto poflibile eft, vt irnaginetur i indiget conuerfione,rqj omnis mo alio motoveiocior,& tardior,& hoc a Digref- tuseftin tempore.aEtqu^rituide impoflibileeft ineodcni moto,cii fio qua c- jlac pr rop5ne dicente q? omne mo- tnotus omnis moti eft terminatus. r ru.vtrum /i * i x-i - j i <i r oc motu turn poteft moueri motu velocion Nosaut dicamusqjh^ceftrcfponpt moue- fiio motu. Nam declaratum eft q> fio Eudemi. & eft confydeiavidum ri motu motus motoru naturalium eft ter- in hoc, q> dixit corpra coeleftia poP fucrmoVu m^natus 'n velocitate, & tarditate: funt moueri velocius. Et, cu pofiiit b i. cce.r. & ccelum impoffibile eft vt fit velo hanc propofitionem, inccepit decla ?8. ciu5,bvt poft declarabitur: ergo jp rarequoaccidit,fi tcpus&magniSolutio. p5 ? q u ^ ponit"hicpoflibilis,eft im- tudo fuerint copofita ex indiuilibitu,fmc) P^wlis- Adhocatitedkamus,q? libus, vt veloci tas& tardk as no jfeftmotii, ccmuemotum, fra 5? eft motum, cedani in infiiutu,& dixit: cotinua

Liber Sextlts
A .n.cum fuerit talc , necefle eft vt te-

156

QmnidW , f um JecUrauitett* &

pus fit continuum, idcftauoniam, qJ0d^elociMper<r<tnftt'm mtnocum conanuu ponatur huiulmo- * ' . _ r di,& tcmpus etiam fuerit huiufmo rt temPor* ^^>P ^ >dijfequitur vt tempus fit continuu. *> CT B tardw, & moHeatur

tardiM per menfttram C DtnteQuoniam,n. oftenfum eftq, for. z H . mamfeHum eft liivelocius minori tempore tran. ttir ^ ^^ m mmon hoc libitfquaIe,htidquiQe,inquo ' / __ , * t,n quo B,t dius,&'.fitmotuid,qC!urGiu8 J^^.moueaturi^ttir tntemf* eft, per magnitadinem , r> ;jua Pore ? T. Et etiam, <jnta~Velocw* C D j in temporc F G , man;:~?ftu fettranft in tewpore Z T totum eft igi tur, q> veloct us i mi r ori , fyettistm C 7) ^fo f areliw pertntn B $ hoc, mouebitur per ean-.lem ;w;r> /** z r mw^ jft4H , E magnitudmem : &fitmotutn Jfciw ^^^c ^ M t,ittlr^ JI intcmporeFH.Rurfusatitem, /ww C , , j rquoniam id}quod velociuseft ^ '/' f-^^ J"intemporeFHtranfiuit tocam I B .fertransit in temforeZ lineamCD } ipfumtardiusineo r $*rutmCKttde>elociiper dem tempore minorem tranfix transit tlltul in tninort . ex quo febit,fitigitur ? inquacK,Quox anitnryt tempw Z T sit eliuistniam autem ipfum tardius , q3 Ifa t ^ t cum fltertt dim(l'bile , eft B in tempore F H ipfam c K tmc ma^mm(io c K , frit etiam tramtuit.,id.,qavelociuseft j / P J leciindunt / ; lUam // rproVL- quare iterurn 1m aiuisibitis minon tranlibit* , ,. diuidetur tempusFH^hocau, p'rnonem.o-simagnitudofMC te diuifo , & magnitude c K dix nt dimswilis , t emput ettam erit uidetur fecundum eandem ra^ dwfibtle. & hocfeqmturfern- F tionem 4 li vero magnitude , dC per, si trandati fiterimtts dt "Vetem p us . 8t fern per hoc erit, ac^ [oclia ~m tardim , er f comer fo . cipienribus poft velocius tar . tum ^eiOCMS dnildlt tem?M> ^ dius.etpoft tardius velocius,et . / ; ' _ 3 jj n. - n. tardiuf . f , rw eo,quoddemonftratueft,vten -n T magmtudincm & ~ ~ ribus.diuidet.nad. quod eft ve '/ fexl6. f'W'f* "**>W iocius , tempus , tardius autem cttm "oc ~**ttatnr , feMfer fafui~ longitudinem.Si igitur femper tur diHisihilitas , manifeftum eft quidem verum eftconuerti,co quodomnetempitsnccefte eft, >f uerfo autem, femper fit diuifio, fa csntmuum, manifeftum eft quod omne tex Dw*nfir*ti<> J

pus continuum eft,

Phyficornm
JO, quodJimiliterdiuiJiturtempHS, & magtitnia.

F. Z
vw

Tcmpus

H. T

G. H vvyw

1)

Cum pofuir q? velociuspertranfit magnitudine, qua ptranfii tardius I minori tp, e, & <j> tardius jjtrafit in illo q?e , in quo p. tranfi t velocius magnitudine minore magnitudine, qua pertrafit velocius , & <j> velocitas,& tarditas jpceduntin mfinitu, conclufit ex hoc q> cuuifibili tas in magnitudine,& tpe jpcedii j> diuifioiic teporis a velociori,-& ma enitudinis a tardiori in infiniti5.&, I cu diu i fio eft in eis femj? : & hoc e, Defifi con definitio cotinui. necefle eft vt ma tinui c vt anitudo,& tps lint continua. Et der fitfpdiui , -] < c arauit . hoc,ponedo cj? tardius mo fibils. co- fii'e.s.c.1. uetur|)aliqua magnitudine teimi nata in n>e terminato,&q? velocius ciouct per ilia in tpe minori rp.e,in quo mouef" tardius. velocius igiifdi uidit tps, in quo mouet"" tasdius.&, C& pofuerimus q> tardius mouet J in hoc tj?e, in q uo mouet velocius p il K magnitudiiu- terminata , no eft <iuUu ^'inouebit"'^ magnituduie

minore illa.&, 11 no,tunc tardius, & velocius mouerent'' in code teporc per eande magnitudine. &, cu tardius mouet"1 in tpe, in quo velocius pertrafit minore magnitudine, neccflario diuidet magnitudine. Cii igif" pofuerimusq? velocius mouetf p ilia magnitudinr,per cjul tardius mouet' pertrafit ipfam et in minori tpe a minus tps,Hq tepus, in quo mouet per ilia magnitudine.Er,cu M pofuerimus et q? tardius mouef* in hoc tpcp ilia magnitudine, pqua mouet velocius, neceflario mouec* per magnitudine minorem ilia mi nore. & lie in infinuil Jtemper velo- ^ r ^ ^ cius diuidittps,& tardius diuidit j hoc'ijis, magmtudiuem. Anft.vtitur in hoc vthocma literis, vt fit hoc magis manifcftii. g manl: & fermo eius in hoc eft manifcft9. Jj'Jj-Jg &intenditper reflexionem hie, q? 111.4.ph. velocius femper dinidit tempus, & c. 71. tardius magnitudinem . & q? hoc V_iinc6t eft c, uali circulare, & reciprocum. Zll* Simul

Liber Scxras
JL Simul autem mamfeftum eft q> 8d magnitude ols continua eft.eifdem.n.& gqualibusdiui fionibus dC tepus , & magnify do diuiditur . Amplius aute dC exconfuetisrationibusdicima iiifeftum eft q.ii tempus conrix dem mdimidio tempore dimix dium tranfit,6CfimPliciterin

157

Hietatis. Si igitur medicates pioeo D dut in tempore in infinitum y quia cftrondnuu-mjVtquidanidicunt, i Hoc neceflano procedunt in ma gnitudine in infinitum : <juouiam P^f mas font dcm mnumere>

dimfioneserunt magnuudims. mis quidem infinitum eft tps, ttmfoMiMmjgmfti* 6dlongttudo extremis.fiveroP e(f confirm*, ^uomaewplempar. diuifione,& diuifionelongitu^ , CT *<]HalilrMS dmidttur te- do .fiautem vtrifque tempus o.Ethocappiir- vtrifque &* magnitude. omines fant af. Et,CHtn alterwnfHtrit tnfini^wd^ t<m~ twrttrfUquum erit infnitwn, &> ftu ftterit contintutm,magnituda Jicut diftofitto alterw w hoc frit etiam erit continu* , cum dictmt dffo relt^ul^. tpiod , fi tempos quod mmcdietatc temforisfer* fecudtw^/ltim<iejlinfnitum,et tranftt ntecHct<ttcm/j>atif,ct >;- eti<un longttudo fecnndttm ^Itt^ vcrfalittrpertrtfijtt in mmori te* m* ertt infinita.cr,Jt tcmpMtfir fere mint* fyatwm . fanes emm ciwdim diuifunem erit infinity, e*4em ponMtrur tcntforis , 7* etiamlongitttdo fkundtim dtutC magmtndmu . fionem erit infinita.*? ,(l tempiu.

tepore.magnitudo.n.Sc tepus in diUiftbilitate funt in cade difpone.ap paret.n. <J> tps, & magnitudo djuiduntuveifde,&^quahbuspartibus, q? cu aljquod njotum pertralit per aliquam magnitudinem in aliquo tempore, pertranfibitin medietate illius temporis mcdictatem iltius magnitudmis, & I medietateillius medietaus medietatem illius me-

D. tempus, # magnitude fe- 18 quuntur Gt adinuice omnibus modis,quibus dnr infinita.v.g.<f>,fi tepus fuerjt infinitum ex dugbus eitremis, longitude et eruinfinita ex duobus extremis.^ fi tepusetfiierit infinitum fm diuifiQiie,longitu doer erit infimtafmdiuiiione. &, fi tempus fuerit infinitum vtroquc modo.falu,i.in duobusexuemis, Phy.cuco.Auer. KK aut

Phyficorum
6 antaltero,&ftndiuiu'ontuncldgitudo et erit Tfinita vtroqi mode. zenonis > Qiiapropter & Zenonis ro infinitatanvant iniinit^nonfini re. felfumaccipi^noneeposfibile / A l m p ^Meeft ifitur yt infiinfinitapertraniire,auttangere JJ -r <3 ~ / infinita?m vnumquodq,, fini, nita fertrafeantur i tef ore finite, to in tepore.Dupliciter.n, dr et *"' ^ tnfinitupertrafeatur i tep? longitudo,& tepus infinitu, QL rejinitofed.Jitemfw fuerit ifiniomnino oe continuu, aut f m di turn, & magnitmo erit infinita.: uifione, aut extremisInfinita grjimarmttttlo fuerit finita,ef igiturfmquantitatenoncodn UmtJm gtiam erit finite.

19 ro funt infinita f m diuifionem Et > qu'a tepus,& magnitude co contingit,etenim ipfum tps fie fiquunf fe adinuicem ?m modos, infinitueft.quarein infinite, et quibusdicumr infinita, aut fimta, L H nonfinito accidittranfire infi, Jchascdicuntur multis modis, non nidi,* tagere infinite infinitis ^enedmt Z?no m|uis P^pofitiot - KT a bus,quaspountindeftructioemonofinitis.Neqpergoinfinitupt ms;3icit.n.q,magnitudo,perqu ui tepore finito trafire,ne<5 in^ eft moms > dTuidic?in duo , & Wrafinitoffnitu.fed, fl tepus quide quein duo , &ficin infinitum, c5inffnitum fit,et magnitude erit tingit q>, cum aliquod motum mo jnfinita:et fi magnitude, et tps metur de extreme Iparij finiti, TpofEtideofermo Zerumeftfer- fibile ef t vt perueniatad extremu
quodimpofikle eftytinfinitum 3ebat } cumdixit:&eft,$inipo/ri pertranjeatur, ant yt infinita con bile e,&c.i.& ex hoc apparet g> fefZenonis in taganturfecundum indmiduam ^ "~ Jdeftru&ione ~/1rk-^ mo', CT" temptts, & ynitter/aliter pertranfeat fpatium infinitum, ita, omne continuum dicitur infinite op vnum indiuiduum tangat indiduobtu modif,aut/ecunJum(btti- uidua magnitudmis infinita in te_^ j f infinitumjmpof iihile eft yt tanpat in tempore fi r r nito: quodl autem eft infinitum fe cnndwn diuifonem ,poj?tlrtle eft mode ettinpnittvn.yndeneceffi

pore finito. D. d. Qjioniam longitudo,& tempus, &c.i. & fermo Zenonis eft corruptus. quia 16gitudo, & tempus, & vhr omne continuum videntur dici infinita duobus modis,aut f m diuifionem, aut fm extrema.i. in aftu.& hoc intendebat, cum dixit,aut f m vltima.Quod aa tern eft infinitum ex extremis, im-polli-

Liber Sextus

58

A poflibile eft rt motum in co tagat tangat fpatia infinita f m diuifipne D magnitudines infinitas in tj>e fini- in temponbus mfinins fecunduni to. & hoc intendebat, cu dixit: Q<f diuiliOnem , non infinitis fccundii autem eft infinirum impofe eft vt cxtrema, vtexiftimauit Zeno . Detangat in tcptue finite . qtf aute di- inde.d. Impoffibile igi tur eft vt p- J7 citur infinitum fm diuifionem , & trafeat,&c.i. mamreltu eft igitur q> finitu f m extrema , poFe e vt motu q? Tpombile eft vt p. tran(eat ipatiii iii co tagat ptes fpatij infinitas fm infinitum in tepore finite : quonia diiiifioue,! tpc infinite fm diuifto- intelligitur de infinite fpatio, & in ne. Et hoc I tedebat, cu d.q3 aureft tpc eodem modo : & ct pertranfeat Tfinitu fm diuifionc,&c.i.magnitu fpatium infinitum in tpe infinite . doafitinfinitafrndiuifionepolfec . , _ . c. Si t,n. magnitude finita,i quo vt in ea motu tagat magmtudiiies infinitas f m diuifionem in tpe infi A *,t$s aut mfimtUjin quo C.aC nito fm dminone, & finito f m ex- cipiat igit tenapons aliquid fi' B trema . Si igtf accepiflet finitum in nitu,in quo C D, in hoc ergo tra E magnitudine, & tpe,codcm modo, fibit aliquid magnitudinis : tuc (ermo etus eflet verus. Zeno igi fit q9 trafitu cft,i n q uo B E. hoc tur decipitur in argumetatione, qa aiitaut mefurabit id, i quo A B, Docume- vtitJnomine?qumoco.Eidf <j>ifta autdeficiet,autexcedet.diflfert eooadiftio eft contradidtio f m fer ,n4nihiLSi.n.femper acquale ei, monc,non f m lem.quia Anft. c6ftBE,magnitudinein ? qua^ cedicin hocfklfimr&eftcpmom qe pertrant de mafnitudine , per qua - / . Luetur,partesrinfinitas.D.exnoc rat totut finitum entomnc e. us m fequitur vcru : & eft q,,fi pertranfit P quo tranfiui tan f quail* magnitudincs infinitas , pertranfit ndiindet,hcut OC magm tudo. eas m tpe infini to : & fie deftruitur Sit tgitltr magmtttdojimtd cXf c5clufio ems dicens $ ptranfit ma- B,<&* tewfus infinitum CD,&r gnitudmes infinitas in tpe finito.in fjf femffcre ACCi^atnr altmtodfilpfi.tte Octauo verocotradiciteifmre: & * ' ,l J . mho ifftw eftcpnopemafit medietates infini c tas.D.d. vnde necefle eft,vt infinitu tempore pertranjtt pertranfit, &c.i. fequif'igit'ex hoc , tern tUitufyatiJ.Jit igittvr B K: ft cjp diximus, q, Tfinitu, quocuq-, mo iftafars Aut menfurat ^ B, dHt accipiatur,fiuefmextrema,liuele- a a ' cudum diuifionem,, pcitranfeat de *ft tempore infinito,f '.cpfi magmtudo gMludofuerit 4qtiaLK,f.B K, per ' fuerit infinita fm extrema,& tepus tranjit in tempore ^e funiliter ,&,fi f m diuifionem, & fi- m Mi: necet 0 eft ^ua l militcr tempus : non vt infinitum r pertrafeatHifinuo,vtZenofingit. f" D.d. & vt infinita tangant, &C.L&: ^an\it -jit pmtttm . diuiditur .n. illud, quod fequitiu, eft vt motum fer part ft tfuales magmrudNtt . K K ij Demon-

<tr quant probatur epojji magnitude efl fnita, quod ttmfm m: fyfamititr h*c JemonTiratio cxproportionc partu <tc[ tttttm H*f Utern Djuperior fob Juurroi$ ttxttti itfermt.

C. H Tempus infiiiitum.D \ wywv j

C.H j?stj>ismfi.D Magnitude Pars magnitudiI nis finite.

vWYVv

fj'nifa

to

Vult demonftraic iltud, <jd po {uit ptius, C <J> impoffibile eft vc ma gnitudo finita pertranfeatur in t&> poreinfinuo,poncndo magnitudihem ternlinaum, & q> ppflibile eft Tt perillam moueatur aliquid in te porcTfinitp. deinde ab(cidit de ilia Iroagnitudinepartc termmatam, & pouiit <j> manifbftutn eft vt mo turn tnoucatur per ilia partem magnitudinis in tempore minori, a 1 quo moueturpcr totum, &illud tepus ncceflario eft finitum.^ quia motum ;qualis velocitatismouctur]> tnagnitudines ?quales in temponbus xqualibus, necefle eft vt motu rnoucatur per panes xquales magnitudinis pouta;,pard pofic?, &in tcponbus acqualibus tcpori, in quo pertranfic parte po(ita,& pars pofita magnitudinis, aut mefiuat ma-

gmtudine,autexcedit ilia, aut dimi nuitui ab ilia: & cjuocunqj f uerit, confumitilla.tcu diuifio magnitudinis per hanc parte conform & ifta: partes arquaies magnitudinis pertranfeunturiuparubus ^quali' pus tcporis, in quo pectra/it tocam magmtu<iine,& haoet eunde m n merum, manifcftum eft q> tempus eft finitum.nam illud, qct co mponi turex parubusfimtism numerq, neceflarioeftfiuitum.D, Sitigitur magnitudo finita , Scc^i-ponamus igitux magnitudinem hnitam \ s, [ numer*> & peruanleatur ifta magnuudo^vt ncccfla-; dicitaducrlariusin ipeinfinite, Ci tepore c D , qcf eft nmtum ex pare: foju&i. D.Et,cum poiuithocdubitatum., c.(9. dixit; & accipiatut ex tepore. &c.i. polfibile eft vt ex hoc tepore infiui to accipiatur ex exuemo finito, f.J> pare
m
*x t\ r-

.t

'

Liber Sextus

159

A pars finita . & fit de H D. hoc igitur mcrus partium magniradims . & D teporepcrtrafit,&c.i.&, cu accepe- cum partes magnitudinis confu rimus parte finitam ex tepore infi- maiii magnitudincm , necefle eft nito,in quo mow pertranfit totum Vt pal tes temper is confumant wra fpatitt} tune in hoc teporc, quod eft pus, in quo motiim mdueturper pars,pertranfiuit quanda partelil it totam rriagnitudihem. vnde nece lius ^adj neceflario . ua pofitfi eft ie eft Vt tempus, in qud pdftrantit Op pertranfit totu in tpe innnito : 8t totam magnitudinem, fit finitum. impolfibile tft vtpcrtranfeattbtfi, . & patte in ebdem tj?e idem motu Ampli US autem , ii non Offlx aequalis velocitatis , nedurh vt pet- ticm magni tudinem i n inffni* tranfcat ilia in tpe iufinito.Et.cum to tempore tranfibit,fed conda declarauncpnecerteeft vtmotum gitaliquam&infinito tempo> pertranfeatinhac parte teporis fi- retranlire^teaiTijquf eft BE: nita pane magnitudinis et finita * Hxcautem menfurabit totam, B dicit : ifta igitur pars aut mefurat et acqualc in zquali tttinfibit : E &c.i&iftaParsmenfur?,qii5per* quar efi n i tumer i t &. tcmpus. tranfitln parte tepbnS finita, nece/ Q uodaut?non i n i n fi n i t o tran lam,anexmagmtudine femanet um e , acClpiatur ater* C minus, q5 minSs mefuratur per il- quote finiftim tempus , fi.n.m la,autvtexcedatur,qnnonmenfu minori partcm tfanfibit,hanc ratur per ilia illud minus. Et , cum ~ieceffc eft finitam efle,akero g* pofuit qcf ifta pars magnitudinis dem terrtiino exiftente t ncecfleeftvtconfumatermenfu , rationcm tota ma^nuudinem , in* . . . orewecepitdeciarare^llaparsteporis, ** pertransttw mtetofore in quo perlranfit illarn parte ma* jimto ,ficut Magnttudo & k.i gnitudinis, necefle eft vt confumat hoc mtnjtirdt totum , ? tqualif C tfspermenfurationemet.Caut* wa^mtu^ pettrtnfitur in tempo * ineluietillua, aut cbexcedatillud, -> ' / * * / * . , Ctempus,in quo pertranfit ilia tota re ijtuU : hetejje (ft V temp* 04, q c6 magnif udinem : & oe, qcf confumi etiani fit fntttim * Et apparct menSu* tuf a "^"^"^M0"6 finiri.cft fihitu ^W pars , ^r*e eft sk.* Wit per* ,ione fini fed pofuum eft efle infinitu . quod traits ttur m mfinito > st pofuertfesparti B K, qua: confumUnt tota *- qwmam , st magmtudine pertranfit illas motu fr in minon temporc , ^^ eft ?qualis velocitatis in tfe emiah, ntf -yr ^,^ > finitum : quomMH 4ce/Ieeft vttempota mquil>Usper- , tf-fmftUn. tranht iftaspatteslinta:qualiaet> * KK iii DemonacYtnutaciuscarumfitficutnu' i/cmon

Phyficorum
&t, per quam pnbatttr idem, qtudjupra: &> fumhur exprofortiont cuiuflibtt finiti ad juodltbet finitum, aflumendo tempo* infnitum, c?* magnitudinem finitam,

C Tempos infinitum.
rvvyvw
VWYW

C pars tpisinfi. D

C6tinua- CC? ^eclarauit oj impo/Tibile eft uo. vt mo turn pertranfeat fpatium fini turn in tempore infinite, & pofuit quod pertranfit paitern illius magnitudmis in parte illius temporis, 1 8t q? ilia magnitude confumit tota magnitudine, & q? totu tps diuidit' in tepora azqualia numero magnitudinibus,m quas diuiditur magnitudo , cum quadibct magnituooearum pertranfeanturm tern pore finite, & omne, quod compo niturex finito in numero, & magnitudine , eft finitum, & ifta demonftiatiofundatur fiipcrhoc,qf! conceditur, quod non omnis manitudo pertrafitur in tempore mnito, inco-jpit notificarequomodo iftud poiitum eft aeceilarium

in hac demonflratione, & vcrificarepiopofitionem, dicentem quod non omnis magnitude pertranfitur in tempore infinite . aduerfa rius enim, cum pofuerit quod all- M qua magnitude pertrafitur in tem pore infinite, non poteft ponere hoc, mfi in tote, non in parte. &, fi uon, tune to turn, & pars pertran firemur in code m tempore. quod eit impo(IIbile.& haec eft eius inten rio in noc capitulo. Etincoepit declarare quomodo venficabitiu demonftratio eius, cumaduerfarius conceflerit quod non omnis ma- _ gnitudo pertranfitur in tempore in " nnito,& dixit: EtetiamJiiTonom nis magnitude, &c<j. idclt & manifcftumeft quod, cum pofuerimus quod

Liber Sextus

2.60

A qued non mnnis magnitude per- alteroextremo, fcilicetex vlrimo, D tranfitur in tern pore infinite, ver- ex quo mom incocpit pertrafire fpa bi gratia magnitude, quae eft pars rium, & pofiierimus ipfiim pertratonus magmtudinis, {cilicet B KJ & fire partes magnitudiiiis, & totum poiuerimus quod ifta magnitude, tempus partis diftinguetur p duo quampertranfitin tempore finito vltima,fcihcetvltimu,exquornomenfiirat. totum, & poiuerimus <j> tu incoepit moueri ex extremo mamagmtudines xquales pertranfit il gnitudinis, & vltimum, (cilicet ad lud, quod eft xqualis velocitatis in quod peruenit motu ad vlrimam temporibus arqualibus, necefle eft partem magnitudmis. & pofuit tevt tempus, in quo 'pertranfit par pus fini tu ex al tero extreme: quo- 5 9 tern magnitudinis , menfuret to- niam difficile eft, aut impoflibile turn tempus, ficut ilia pars magni- imaginari quod ahquod motum tuduiis menfurat totam magnitu- pertrafeat magnitudinem finitam dinem.fc, cum ita fit, necefle eft cp ex vtroque extreme, tcmporc mfiB tempus, in quo pertranfit totam nitoex vtroque extremo. nam il- E maffnimdine,fitnnitum.Et,cum lud tempusmanifeftum eft quod pofuerit propofitiones, ex auibus eft finitum ex extremo, incjuoinfecjuitm vt omnis magnitude per- coepit motum moucn ,& ex extrctrafcatur in tepoie finito, & vna ea mo magnitudinis. rum fuit, quoa quaedam magiiituEadem autem demonftratio duies pertranfeantur in tempore fi nito, quia aduerfanus forte no con eft, eciam fi longitude quidern cedet hanc, incoepit declarare il- infinita fit, tempus autem finix lam, & dixit. Et apparet, &c.ideft turnManifeftum eft igitur ex & apparet quod pars magnitudinis di&is q> neqj linea, necp planu , necefle eft vt peitianfeatui. in tern- neque omnino continuorurn ^orefinito.quoniam, cum pofue- vllum eftindiuiduum, non f(v rimus tempus finitu ex altero ex- jum prOpter id, quod nunc di^ tremo: & eft cxtiemum,m quo in- Aum eft fed &quiaacddet di C copit motum mouen: & pofuen- ui(Ji indiuiduum ^ mus quod mo turn incoepit moue j r A /, a n in extremo iftius temporis, & ex. l ft a eadem ***&** J* tremo illius magnitudmis, & per- yuitur, Jt magnitude fttertt mpnt. tranfiuit ex illo aliquam partem: t<t,& tempttsfuent jinttwnrmt manifeftum eft, quod pertranfiuit ^w. Mamfettttm eft nta pane m tpe famto. nam noturn j c-i \j i eftrfequ6ainminori tempore '* &1*. I****!*h**, pcrtranfuur pars, quam tempos,m foperfacs , necfue alitfuod conti quo pertranfitur totum: & minus, nuum eft indtmfihUe. cr decUGuam infinitum ,eft finitum neccf- ratto tflM efl fx fjOC lano. Dem dedixit ergo necefle eft d / _T / vtfitfinitum,&c?. .ddt quoniam, >xmw><?' ex hoc, p cumpofuerimus tempus fiiiita ex ^Atndiwftbiie fit dwtftbile. KK iiij Demonftjracio

Phyficorum
Tcmpusfinitum.

rvw

tnfmft*

V'p
*t Tdeft,demro,perqn5 dc-claraf <j> H irnpoPeeft vt ipatulflnitu pertran/eant"1 in t^>e infinite, j? ilia eandem tieclarabi^q? irnpol'c eft et, vt a'iq# jnotu pertranfcat magnitudincinfinita in tpe finito. qm, qn ide motupatranfibitilla magnitudihem iunnita in t}efinito, neceflaliop/trafibit partci 11 ins ma^nitudinisi pafteillius teporis.& il la pars Cofumct totu ternpus,& mefurat illud, cu fuerit finitu, & f teporibus ?qua libus finitis pertrafit motu magnttudincs^quales fm numerutepolii: ex quo fequif'vt tota magnitudo fitfinita.D. d.Manifcftil eft igiI tur ex di&is, &c.i. declaratu eft igi^ ex di<ftis <j impo/fibile eft, vt aliqcf continuu componatur ex mdiumbilibuSjV.g.linea^ aut flipficies, aut corpus, ant tepus,aut motus.D.d.& declaiatio illius, &c.i.ex dcmfonibus f diftis.illa. n.ex qb9 declaraint cp magnitudines non flint indiuifiIlla, q- biles,(unt tria gensra,quorumVnu cla^auito e^ cx natura continuorii, & contimagnini^ guorum : ScCudii aflt eft ex natura dines non moti,& motus: Tertiu aut ex natu iik idiui-^ ra velocioris, & tardiofis. Et ipfe vu c E ^ ^ i"^110616 a^^ demfationem ex natura velocioris^&tardioris^ii qua declaratq^quiponitmagmtu dineindiuifibilem continget eicx ** vclociori vt dmidatui'. & libc inten dcbat, c-uirt dixit &,quia fequif vt Tdiuifibile fit diuifibile.i.& hoc atopaietet, fm qp declarabitur. qm fcquitur vtindluiflbile fit diumbilc . Qm.ninomni tpe veloci^, & tardiuseftjVelociusautpluS tranfitinacquali tern pore, con> tin^it autem &t dupla, & fefqui alteram tranfirelongitudinert* (erit enim hfc ratio velocis.) Fc ratur igi t id,q3 vclocius eft per fefquialtera I code tepore , & di uidant magnitudines, eg quide qit velocioris funt,in quo A B, BC, CD i tresimpartibiles,qug verofunc tardioris induas } in pusdiuidetur in triaimpartibi iia.xqualemenim inccqualitc pore tranfibit Diuidacur igi/ tur tern pus in K L > L M > MN Rurfus aute qm tardius delax tu eft per E F,t c, di tempus di/ uideturinduas partes.diuidet ergo id > qucd indiuiduum , dt quod

Liber Sextus

161

A quod impartibile non in impar & cjn tria indiwfoilid, cr men

tibili tranftbit. fed in pluri.Max' fa-** traduiris in duo.f. H z,ergp nifeftum eft ergo quod nullum necerre e* ettam v femftfs dlM_ eftcontinuorumimparnbile. ^ ,ntnatemforat^Mlftyt. Quonu, quid in omni tempore lia. menjurt. n.xqualis fertrafitttr imtnitivr ^>elocius> cr tardttu^t in tempore ayudli. DtuiAemut igt "\elociuf pertranjit tnaius in aqua tw tentfta in QA* N. Et enant, It tempore,cr poteft tranfire logi quia tardius fertranfit Jpatium tudmem dupUm logitttdinis, out fi z, neeejfi eft etUnt >/ tempo* xtjualem^ dtmtdi4m,contingit diuidatur in duo <equ<tha,crgo dtex hoc V yelocitas Jtf in hac pro- wditwr illud^uod eft indiutJibUe, fortune.Ponatur tgitur quod "Ve- quontam pertranjttus citts no erit fi locitupertrattfeat teqiialemy^ di in tempere indiuifibilifid in mamidium tllitu>ati6dpertranfit al- tori quant tempos "\eloctorit.Afa~ terum in squall tempore,& dim nifeftum eft igitur quod nullu con damn* menpvTM ^elociorn. /T u/41 tinsmm eft mdiwfibile.
>emcnflratio,c[uodnullum continuum eft conipofitum ex Mdiifibtlibu><]iM accijeret indmtjibilc dtuidt. K L.L Tempus M.M N

X B
I Mobile \ veloci'

f \

C-C. C

| Magnitude mobili'jvelocioris, compofiJ JU " tnbus magnitudinibu* indiuifibi-" libus.

Magnicudo mobilis tac dionsjcompofita ex dua bus niagnicudinibus J'cUuilibmbus.

Phyficorum
6 Ifta dedaratio fundatur fuper 4> libus,fequirur vt gtranfeat illam in K *5 ppfiuones,quarumvna eft, <|rveto parte,&dimidiatp.is: & ficdivudif cius pertranfit in squab tpemaius indmifibile. Ethocmtendebat,cu fpatium,quam illud,quod pertrafit dixit:Et et,quia tardms,&c.i.qn tar tardius.Sc, cum ita fit, & velocius,& dius pertranfit medietatem fpatij tardius funt multis modis,poPe eft, H z.qm notum eft (j>, cum aliquod cum pofuerirnus q>aliquod tardius motum pertranfit aliquod Ipatiu fiiouetur per aliquod fpatium in inaliquo tempore, q? pertranfibir aliquo tempore, muenire aliquod medietatem illius ipatij in medieta velocius, quod mouetur illo tepore te illius temporis.Et etiam,fi po/ue per a:quale,& dimidium illius fpa- rimus hoc motum tardius moueri tij,& q? motum pertranfit medieta per totum fpatium, per quod velotern fpatij, per q nod mouetur i me- cius mouetur, pertranfibit illud in dietate illius temporis. Et,cumde- maiori tempore,& mouebitur I me 9 clarauit hoc, pofuic aliquod tardi9, dietate illius tuis per medietate illi L H quod mouetur per aliquod ipatiu fpatij compoutiex tribus partibus eompofitum ex duabus partibus in indiuifibilibus. & fie diuiditur indi diuifibilibus in aliquo tempore, & uifibile. k hoc intcndebat,cu dixit: pofuit aliquod velocius moueri I il quoniam pertranficus eius no cat Jo tempore per xqiiale, & dimidiu in tepore arquali in tepore maiori, illivtfi f])atij.& hoc poffibile eftvnde nedum vt fit in temporeldiuiubili. necefle eft vt ipatium,per quod mo S VMM \ S E C V N D A . uetur hoc velocms,componatur ex Motum non niomento,ft<i temporc men furari-.fimili'icr &: Quietcm. tribus partibus indiuifibilibus : cu proportio trium ad duo fit fexqui- Jfjum Nunc injiuiftbdf efft ojlendititr. Cap, l.f altera.Sc, quia,tempus, inquo perEcefTeautem eRK trafitur magnltudo,ef t squale magnitudini, & di uifibile in partes azipfumNunc, quod qualesnumeiopartibus,quibus di non fm alterii, fed J uiditur magnimdo,vt declaratu eft perfe,&primu dr, M ex praedicta demonltratione,fcqui- indiuifibile efle, dC in 01 tepore tur vt illud tempuSjin quo velocius tale inefle. Eft.n. vltimu quod" pertranficmagnitudinem compofi dam praeteritijCuiusverfushgc tam ex tribus magnitudinibus indi uifibilibus, fit etiam copofitum ex nihil futuri eft: &i rurfus futuri, tribus temporibus indiuifibilibus. cuius ver fus ilia nihil eft praete Et,quia tardius pertranfiuit in hoc rititquod vtique dixim* vtro> tempore maanitudinem compofi- rumq) eiTe terminurn. 1 - 1 ! / - ! tam ex magnitudinibus mdiuuibiEt neceffe efhtt utftans et,amd libus,ptranfibit medietate ifli'matc tt gnitudinis copofitx ex duab'partibus indiuifibilibus, in medietate il- . . -w lius tpis.Et,quia iftud tempus com..j* tjt m toto tefore ~\fw ^no m
r

pontfex tubuspaiu'bus iiidiuifibi- do,Ej}.n,yltimnm eiwf %w>tlfoit>

Liber Sextus
eft, (pod dt xitnu* qttod eft extreme "\trtuj%. 14 Vult declaiarc q> inftas, qct df fiis preteriti, & printipiu futun,eft vnu indiuifibile fm fubiecH, fed c diuifibile/"mratione.fq> vltimum leftn r6- ptend non eft aliud in fubiecto a ne. 1^.4. pricipio futuri.Et,quiainftas inrei ph.c. 12.1. veritatedf de illo,qcf no diuiditfoino.& dr trafumptiue de tgc breui,i fumptiue cui' medio eft hoc inftas, qcf vulg* appellat t ps pns, a & hoc tps in rei veritate componitui ex duob'tem poiibus.preterito & futuro,dixit: te c6pon. ctnecefleeftvt inftans er,&c.i.pr? turexduo feruSdo fe ab ifto tempore, dc quo b'tjab'.f: df inftans non pnncipalitei.D.nar ptcnto,& niuuo, muit <f> verum inftans necefleeft vt fitindiuifibile,& vt fit vnum T to to tempore. Et,cum nariauit q> ne cefleeft t fit vnu indiuifibile,inc? pit declarare hoc,& dixit: Eft.ii. vltunu,&c.L& necefle eft vt fit indiui fibile: quia eft vltimum finis tpis f teri:i,& non eft pars temporis fiituri:& eft eriam principium tempo ris futuri,& non eft pars tcporis pr? teriti.D.d.& hoc eft,q3 dixim', &c. .i.& if tud inftas eft illud,dequodi ximus, cu locuti fuimus de tepore, g> eft cxtremu tj>is pr5teritij& fiiturj.finispteriti,&pnncipiu futuri.

16 2,

'X W eftfitturi: CF eft >/ inftans eft t aie.fq> non eft pars tpis D indiuifibik.Et non intendit o^cum. fueiit declaratum q? eft vnum, apparebit per medium,quod eft ina iuifibile.qin fcire ipfum efle vnum, & fcire ipfum cfle indiuifibile, eft t eodemordine,& 16 dixit: apparebit cum hoc . namaliquispotdicere, etiam fi concedamus q? inftans eft indiuifibile,tn no cocedemus q> eft vnum,fed duo:vnu finis pteriti, & fm principium erit futuri:& ambo lum indiuifibilia. Cu igiturapparet quod eft vnum, declarabif'cum E hoc ag eft indiuifibile fm dualitate. Hoc igitur, quod declarauit hie dc indinifibilitate,eft aliud ab illo, qcl declarauit in tempore,& fundaffu per duo fundamenta: quoru Vnu e" qj inftans non eft pars pra:teriti,aut fiitun: Seciidum vero eft q? indiuifi bile non continuatur cum iudiuifl bilL Et,cumnai'rauitq?,cum Tftas foerit tale,necefle eft vt fit vnu,non diuifibile in duo.naoi declaratu eft cj> in b non eft diuifibile. fed quxri tur hie quare non diuiditur in duo. & io incapu declarare hoc,& dixit. p

Hoc autem, fi demonftretur q^huiufniodi eft per fe, 6^idem fimul manifeftu erit dC quod in diuifibile eft*
Et,cum declaration eft in hoc \ i i \ ^ quod eft tide,^1 tjuodcft ynu, af farelitci. 'ocaiiodefttdiuifotle. Et, cum dcclaratum eft <j>veiii

NecelTe eft*igitut ide elle ip- *aJ.aut& fumnunc,q3vltimu vtrorucg temporii eft Si.n.alterum eft, cofequenter non erit alteru alte ri,propterea quod cotinuu n5 eft ex impar tibilibus, fi aut feor Aim eft vtruqp.mter ea erit tem pus,oe.n.continuam hmoieft, vtaliquid fit vniuocum inter fi nes.AtverOjfitempusmedium eft,diuifibileerit.oe.n. tetnpua oftefum eft quod diuifibile fit* quare diuifibile erit ipfum nuc si

Phyficortim
6 Si autem diuifibile eft ipfum fequaturinftans,&rtangat i jiurc.,eritaliquid prf teriti in fit aut vt alterum non tangat reliquii* turo,& futuri in pracreri to.fecu &A iinpoTe eft vt alterum tSeat reli
dumquod cnim diuide'turjioc quurqm tune continuumefletc6-

tcrminabirpractcritum,&futu
rum tempus. r

impoffi bile .Scetiamimpole eft vt alterum lit leparatu arenquOnon re ri a t tangens: qm ttihc feouiturvt inter Et ntceffe en >/ tnfans, y.cd ^^ ^ nam inipoi'e eft vtC6-

pofitumexrdiuifibihbus.quodeft

y / j """""', '.'"C"-'""' '" ..... "" JtjMttr MM, quomam tune con H tmuun; cnt ccmpojitism ex mdnii futnt fepft eliquo, tuc inter i/Lt erit . * / /a .-A /- tenipus.quon!arnh<ecendiH>ottH> .',.;' _ ^ -^.f rt ctttusltbet cot mm .ergo nectjje ejt "\tinterduo cxtrema fit tthtjtiod tnipcnettm.Seil,fi inter Juo cXtre . rt * i 4celjr.itum ett efuodemtietefus fft diuif;t>de.&fic mjlans erit di Hifii?ilc.Et,Jiinttansfuentdiuiii Me,fi*i '

bat,cuindixit:qniha:cefldifp6 ^^&ciddt jn omm coiitinuo necefle eft vt inter duo vltima pofita" fit aliquid de genere illorum duorum vlnmo runij Si imf" o . ifueviiltpunda, J. necefle ,. A. r r . ,. * eft Vt inter ilia fitlmea:&, a fuperficleS) nccefie cft vt inter illas fit cor pus:&,fihncx, necefle eft vc inter il las fi: fu|H;rficies: &,/! inftantia,neiiifljbe

CC/1 J cfl vt mer illa

ma.n.noninuenumtur niHin habentibus vltima. C 9 punfta non funt mfi in linea, & inftantia in tcP"1^- Et impoJc eft vt continuum

'

fit

"

inter duo exrrcma tuerit tep'us,&c. i illic eft diffcretia in .i.am jsofitum eit q> infians elt in fittnm. d.""toilerqmn ^t P^rs nponspra;tenn,autfuuni. D.mduxit Et,cum hoc fit declaratum,necef ifnpol'c,quod feqaitur ,fi fuerit diui fz.no fequimr vt inftans,qucd eft fi fibile,& c-'ixiu Er.fi irftans fuerit di ms pia'tcriti , & principiiiiii futuri, uifibiicy&c.i.mTi infbns,ii ponatur fit idem indiuifibilejnjfi fm defini- tenipi;sdiuidctur per vertim inftas tionem tin. EtjCurri narrauitq, eft in prxteritum.S: futurum. & , quia vnum,dcciit rationcfn f uper hoc,& eft terminus inter prxteritum & fu dixit: Qirj/i fuerit vnum poft aiiud turam,vt cicfc ibi:ur,r.ccefie eft vt &c. i.qm^fi finis prcteriti fuerit vnu parsprxteritajCjua: ell in eo,fit futu inftans , & principimn faturi fuerit ra:o uia diltinguetur ab vltimo,q<t aliucl inftas,necefleeft,aut vt mftas eft inter tempus pro:teritum , & inftans

Liber Scxtus
A flans diuifibile , EtfiPrfequitur vt Hud impoflibi!e,& dixi t : Et erit eu 0 pars futura fit pra:terita.qm erunt hoc inftans.non illud, quod eft per ilJic tria vldma.fvl tirnum, j> quod (e.i.& cu hoc Tftas no eft inf las , qcf diuiditur inftans , & vltimum , per eft p fc prjmo,&pricipaliter,led ilw cuod commuatur cum pr<jterito,& quoddiciturfecundum fimilitudi- Dftiifio ii Vlrimum,per quod continuaturcu nem.D.d.diuifioenim>&c.i. &ifta Gicentit, ina fcturo. Et vniuerfaliter, cum illud injpofllbiliacontinguntponctibus *- hjlti tempus accipitur , fecundum q? eft quod inftaus eft tempus:q uia diui !^s fs poft pneteritum,ent fururum,& cu no non eft in cflentia.i . in natura q,-10 (jt ltl accipitur 7 fecundum quod ell ante inftantis,nih per accidcns .cum lit V1 telhgedu 4-pli. futurum, erit prjetentum.& finxili- terminus inter praEtentum,& fiitu- CO,*ILI ttt paries eius,quomam,cum diui- rum. D.induxitedam aliud impof * * ditur in duo,diuiditui in pra:teritu, libile,& dixit:Et cum hoc, &c. & ec & fummm : & vtrunq; eft preteri- (equitur tertium impoflibile, fi intum,& futuium infimul . quod eft ftans fuent tempus . f . vt qu;edam pars inftantis lit prccteri ta , & quae- 9 impolfibile, "dam fit futura, & vnius qu(jdu pars Simulautem , ncc per fccrit noii eft rutura,& qua-darn prateriipfum nunc, fed per alterum.di ta.nam vtraquc pars non dt: & im eft vt vnum ens compona uifio.ji, non eft ipfius, quod per portibile r ex fe eft. Ad hf C aiit ipfius nuc hoc t" duobus non entibus. Demdc quidrm prateritum erit , illud ttuxit quartam rationem, & dtxit: nonfemper Et inftans ii6cntidcm,ideft5cim. .poflibilccflifimftansnient

.. l. ludf<jtiod eftperfe, fed tUiid^ued eft alw mcdofdiuifio.n.nQn eft ei in /<?. Ztcumhoc injlans non kalet

Quare}{iimpo(ribileefi:hacc inefleipfinunc.nece/re eft idem efle quod in vtroqs eft nunc. At vero:fi ide eft, manifeftu eft q> & indiuifibileeft.fi enim diuifi bile cft rurfus > accident eadem , , <? Mod eft qu*&Pn"s* . . r. a c u m wtur-tlidf o n timpoKibt vnum noxf nitt& ent.Etinltans ,iP <-t-? a. /* j J S fit idem, ' ' ,rr rn-o. Sedfifuent tdem , mamfeJtH eft Cum decip.raintqj vnum impoffibilium connngentium ponentiex busciuociinltansdt tempus,eit, vt hoc . eftaM fit parsfomripieteritaA' pars prx'"*' tend lit rutuia,inca-pit induccve a- tranter, Gum

Phyficoum
* Cum declarauit primo ^ in/Us G impoflibile eft vt diuidatur in indi uifoiMeindedeclarauitfecudo<j> imppfTibile eft etiamvt diuidatur Aim nunc, in quo N.mmieatur K aiitem in ipfo id,quod velocius cft,perlineam AB. ergo quod tardiuseftineodem permino*

fnnnmpofrbha.&c ., deft &, cum v tr p e r c , quonam autem W praedidta fequan-d ..u s i . n tot e nunc fc/ueindiuifibile, ncccflceft vtin ftans fitidem,fcilicetmfbnscommune vuiquc tempori preterito,& futuro.& hoc intedebat cum dixit,
-

eft per AC,veIocms mminori, quamhcxynouebitur.quaredi uidetur ipfum nunc , fed eratm diuifibile . nonergo eft moueri

fcilicet mftans , quod eft in vtroq;, in ipfo nunc. idcft inftans , quod eft differentia H communis vtrique tempori. Et,cu DecUratum eft iritur ex Jideclaiauitc^nece/Ieeftv^fuidein, ^ *jm ^ - ^ I quiaelt inniuilibile, oeclaiamt e- . .. -/. / / J al

tiam conuerfam,fcilket cp,cum foe tMUtt/frtlt, quod dtcttttr tnftans. rit idem,fequitur vt fit indiuifibile. Et nas dedaratiimtu frins , tfttoA
&quafumendcbatcf>conuerfioeft nihtl moHCtur in hc inftanti . St roanifcfb per fe:& ipfum efle indi- t^tf1{rpo^lle eft yt mot(eatttrye uifibilcnoneftjnanifcftumperte. p . ' J / . - n^ &ideodixit:Sedfifuerit idem^c. loci^^tard^Jit^tturmfi^

ipfo Nw tuhil nee moiKtnr, ap.i. \r j - r i- -jVodigiturfitaliquidi tempme indiuifibile, quod dicimusefle ipfum nunc, manifeftum eft ex i)S,quf dicT:a funt. Quod autem nihil in ipfo nunc mouetur ex his manifeftum eft. Si enim eft, ex velocius moueri

N,cr tneueatur m tSo <tli<fttta'\e loam perftattum t^f B: ergo tar ding mouehitw m tllo per nnntv

tttr tar

^s tn fofo *Jfantt moucfur per jjxifium <sf C, tune >r/cttts monebitwrfer minus. "Vndeje tpitw ~\t inftans fit diiiifoilc. feU ea trulluMe . 'erp0 Imf>tfitnle r-** alieiuia r j moueatur m inttati. t* efrtt J J ?

Liber Sextns
N Nunc remporis

164

J3timnjhatia,ajlendens qttodin if Jo ntmc mains tflinonpoteJL

Magnitndomaior

Magnitude minor

Cum declarauit q? inftanseftin' diuifibile,vultdeclarare, q? impoFe eft vt motus fiat i inftati declaratio ~ neperfefta.&praeponitadhoc <pT quahbet parte temporis,in qua mo tus potfieri, pofeeftvtduomota moueantur,vnu velocius,& ahcf tar dius.Cu igitjhoc foeritpofitum, & pofueiimus duo mota, vnum vclocius,& aliud tardi9 moueri in infta" ti j> aliquod fpatiu,n5 eft dubiu (jn tardius moueatur in illo g fparium min'. Er,cfi pofuerim9<j>veloci'mo uebif'p. ilI5 fpatiu min': & mom ve loci'mouef'p fpatiu minus T minori t}?e: manileftum eft q> velo cius p tranfibit hoc ipaiium in tpc mino-

ri inftanti.q^eitcotra pofitu.& (er mo eius in hoc capitulo eft manife ftus,Et iam declaratu eft q? impoFe eft vt motus fiat in inftanti ex pra:diclis,/cilicet quia omne veloa'pof fibilc eft ponere velocins ipfb. qm non pot aliquis dicerecj>illud, quo nihileft velocius,eft illud,qct moue turininftanr&illud, quomhileft tardius,eftillud, quod mouef g ma gnitudineindiuiubile.&,fi hoc eet, no eflet, proportio inter illu motu], & ahos motus.f!tj eft i maxima velocitate,& maxima taiditate: quia uon eft proportio inter lineam ,& punctu.Sea notu eft per fe q> mot9 siitjpporuoales fmvcloci9,^ urdi,*

Phyficorum
<S AtveroneqjquIefcere.Quie Quid He fccre.n.dicebamusid,quodapx tume ft naturamO ueri,&: non mouetur,quando aptum natu ra eft, di vbiA quo pado. qua ^niamin &> June Ail aptum<ftnaturamoueri,mani feftum ft,q ne quiefcere. Jcere.&toniam Urn diximtittfuod nonmoue., . eft mourn, CT f m innatnm eft mouen,et quo eft. cmia igitur tmpofiiiile eft altquid tnnatum ejfc moueri in infta tt,mantfeftum eft wod mhtl ommm eft mrutum Mere m eo. CumdeclarauUcpTpoPeeft mo3 tumfieriininftanri; vult declarare 9>fifreft in quiete. & pofuit a 9> fc&mfi quiefccnsnon dicitur quiefceie,nifj6 fm fu U quando fm fuam naturam , & lo amnam, cum)& tempus fiie.ritmnatum mo ueri,&nonmouetur.Ethocintenrnatu mo debat,cum dixit: Quoniam iam di ueri&mo ximus tf cjuies.&c & mtedcbat , cu act. w. 4 dixit m eo , quod innatum eft mo, * ueii,ineo,quodnabetnaturanjre& M We "piendi motnm. Et,cn m dixit qn, intendit in temporc, in quo innatii & 7*. fie e ft nioueri . Et,cum dixit & in quo 7f innatum eft}intendit & ad locum , quo innatum elt mouen . Et,cum <J,fm qucm innatum eft.nue'dit, cum fuerit in ca djfp6ne,qua innaturn eft mouen . Et, cu m pofuit q> qaicTccnseft illud, quod mnaium eltmouerjintempove, in quo elt inuatumAadIocuJn,mquoeitin iatum,5c lift in alns <1 ilponibus, di t:qaiaigiturimpo/TibiTeefl,&c. Et coniecutio iftius fermonis eft manifi-fta.qm,quia quiefcens non, quierat,mffintempore,inquo miutura cft ouen:* inftans no eft alrquidmiieAm pli us,fi idem nuc in vtri f temporibus eft,contingic autemmhoc quidem mouen: -,, '- r . fc . inilioauteinquiefcere totOjia autem > quo dintotomouetur temporc, in quouis mouebitur eorum,qux huius funt , f m q> aptum eft natura moueri, 6d ge ^nsfimiliterquiefcet , accidec ^em enim vUimum tempo. rum vtrorumcpipfum nuceft. Amplius aucem quiefcere qui. dem dicimus :d,quod hmiliter fe habet <3C ipfum,5d partes nuc &L prjus:in ipfo autem nunc no efcpriustquareneqs quiefcere* NecelVe eft ergo 3d moueri id, quod mouecur , in tempore , dC M quiefccre id,quod quiefcit. * ... pj? irfew Ml tempore , f?* ettpofiiktle wet.et tw. . 'r' , f a moucturjecundum 'otii-m in aliquo tempore. tnotietnr tn quoit f,et [oco Uemowra ro locorttm , in
n:

ids

Liber Sextus
A idem fit motumjiy qutefces:nam inslans idem ett ^Itimwn duontm temporum.
)I Ifta alia eft declaratio, & intetio eiuseft:qm,quia motum tnouetur in tpe,& quiefcit T alio,& inftas, qc! diuidit hasc duo tpa.eft ide, vt pra> didum eft,& ois pars,in q ua dem5 ftratur res mota in tj?e, in quo mouetur,eft mota in ea,& omiiis pars, in qua demonftratui:res quicfcens in tempore,in quo quiefcit,eft in ea quiefcens, fi difpofitio moms in inB ftanti,quod diuidit ha:c duo tempo ra.f.tempus quietis, & tempus motus fit ifta difpontio, fequiturvtin hoc inftanti fit quiefces, & motum infimuhqma eft comune vtriq; tcpori:& illud, quod mouetur in vno tpe, eft quiefces in toto,& in toto al terius eft motum. Si igitur quiefcit T hac pane communi,necefiaiio mo uebitur in ea:ex quo fequitur vt illud {It in inftanti quiefcens,& motu ialimul.D.d.Etetiam,(i inftans, &c.i.&,cum pofuerimus q? inftans eft idem,vt declaiatum e{t,&comC mune vtriq; tempon, & eft pofe vt idem moueatur fm totum in altero duorum temporum,qua; diuidit inftas,& quiefcit in altero. Et,cum pofuerit hanc propo(Itionem,coniunxuei aliam, & dixit: Scillud,qcf mouef'fm totu,&c.i.6comne,quod mouetur fm totum in toto aliquo tj?e,nece{lario mouetur in qualibet partc illius temporis, cum fit pofitu ipfum mouerijn ojbusparubus cius.f^motuseiuseftpoflibilis in qualibet parte tjns,in quo mouetur f m tocu.& iiFr quod quiefcit eft cj.e fcens i ojbus partibus tempons,m quo quiefcit. Et,cum pofuit has ^ppofitiones, quafi prasce<!cntes,qua- D rum Vna eft,q? inftans eft coe duobus tpibus iufimul,& eft vnu indiuifibile,& Secuda e, <$ poPc e vt ids fm totu moueat' in vno tpc fm totu,& qniefcat in alio.f in duob9 teporibus,quas diuidit inftans coc:Sc Tertia eft^q? in qualibet parte tp.is, in quo res mota mouetur,eft mota, & in qualibet parte tj?is,T quo quie fcit,eft quiefces,induxit confeques, & dixit:(equitur neceflario, &c. 5t ifta confecutio manifefta eft. qm cum inftans fuerit comune vtriq; tepon,motum mouetur in omnib' E partib'vnius temporis, & quiefcit I omnibus parnbus alterius temporis.&.fi fuerit poflibileipiumquiefcerein inftanti,neceflano mouebi tur in eo:& ficeritin eo quieices,8c motu.quod eft impoFe.ergo in hac parte neq; quiefcit, neq; moueEt, cu verificauit q? impoFe e vt aliOjd moueatj,autquiefcat Iinftau,necef feigit''eftvt mom n5 moueaf, & Queues no quief cat,nifi in tempore

SVMMA TERTIA,

De diuifione ipfius motuj,

Indiuifibile moueri nonpofle. Cap, I,

TJ

Vod aut mutatur oc diuifibile efifeneceO fe eft.Qrn,n ex quo dam in quodda ois mutatioeft:&,cum quidem eft in hoc , in quod rautatum eft, nonampliusmutaturxumaut eft in eo,ex quo mutatur >&ip" fuirij&partesoes non mutant: quod.n.limiliterfehabetj&ip* furn><5^parcesid non mucatur: Phy,cu co.Auer. LL nc*

Phyficorum
G necefle eft igitur, hoc quide, ali rtmt.n.g>, fi intelli^t twr trattutitfquid ems,quodmura^inhocef tabilcmobile. f.iflud,quodjpprie Q fc,aliud veroinaltero.neqj.n.in caditin tria prxdicametatm. t in PJ; t* . * ff mi'intv* &r vKt Jtrs*ii4i* tuncfcrmo *ii/-/ir*vi/\ f toiiim. " vtrifqj,neqjinneutro*eflepoJfe eft, Dicoautin quodmutacur aus non cotinet tranlmutationem garj trif mutabilc primufmmutatione,vt exab f-fubfkntia.&manifeftumeftflbilinfubftan bo f ufcum^no nigru.non.ru nex luH,auodtranfmutatur t i a eft <!iuifibile,ficut illud,q5 tranf p . cefle eft id,q9 mutat,in vcrouis mutatur in alijs motibus . & etiam tis eft trV effe extremorum.manifeftu igi iam dixit fiiper hoc <p tran/mutatur eft q> omne id, quod mutat, do in fubftaria non collocatur fob eritdiuifibile. hac declararione.vncteopinadu eft Et omne trafmutMle neceffa- ? vritur Jic tranfmutarionc pro tri TT /* f //!., - bus uanfmutanonibus.Sea fi, hoc H nocftdtwfide.&toni*, ^utaou ^oaofuerit intelleaus ifte locus, trafinutatto eft de MHJUO , <y ad cxcipiuntur tune tranfmutationes, aliijuiJ : f y res quando manet in quac fiunt non in ^e.& ifta trafmu tllo, adauodtrafmutatur "Wlia funtdiuifibiliaA corpora. rfuncno L ' & fie demonfrrauo ent paruculanet in illo,<t quo tranfmutdtur om xerimus pertranfmutabileillcf, qi mbus fitis fArtilusjHnc non tranf tranfinutatur in tpe,& in non temlitomam Mitd, quod po re, tune demof nratio non erit vera.nam tranfmutatum non in tern pore non crit f m quandam parte I efttranfmutatum :Jequiturnecef eo,cx quo, & fm alia, in eo,ad q<f. fa.no ~vt tranfmutatum fecvndum Et io expofitores ambigu t in mfio * Atafc quondam fartemJit in hoc, Crfe ne m irto loco,& dicut OjAlex.expo q> oTs trafrnutatio eft in ^e,ftd cundum aliamjit m hoc. qwmam nit ^dam latet fenfum. Themilr.vero ta.I.fingii impojSihtle eff"\t in"\troaueJitt dixit q? Arift.non loquitur hie de il ftife i autfo in neutro. Et inteuigoper lo,quod tranfinutatur non in tpe. nceediui hoc,quod dicojn quo tran/muta- tfftngit.n.iftam tranfmutarionem tur Pnmum m tranfinutationc, efle diuifibilem: & quod manifeftii nifefliH eft per fe tranfinutationem efle in .ajjfetri "^>eroigra.tia ex albo in palidum, tempore.& intentio eius eft trarniu iton in niprum.qttoniam non eft ne ratio in omnibus partibns) a Alex, ceffarium "Vt tranfmtttatu Jit aut autem contradicit in hoc famofo, in hoc extrento, aut in hoc. ergo & magno magiftro.qm Anftot. & oes Peripatetic! dicut hicee tralinu manifeftttm eft quod illud, quod tariones.qu^ fiunt no in tpe. & ho'c tranjmutatur,eft diittjilde. eft manifcilu in illummationibus, Conn* j x In hac qone accidit expofitorib* & fimilibus.eigo nihil eftponereq? b qo,qua/I iniblubilis cotra Arift.di- ols trani'mutauo eft in tpe. b Dil- Thun*fl' foluuo

Liber Scxtas
A /blnrio afitThcmifrlj corrumpit'ex cade!a:,& mutatio coffin* de clex- 1> hoc qrn ignorare trafmutatfi efle tro T finiftru a mom coliinar.Et ma diuifibile,aut indiuifibile pertran- mfeftiieftqjiftx trafmutatioesfut fmutaaone diuifibile, aut idiuifibi 6 in tpe: quia funt fines tr5fmuta- Trafinu 1 lemeftin code ordinc . fed dignius ttoml:ariniseftTdiui(:bilis,& dif tatio dl 'eftvtfit latenusnaturaPr trafmuta fertabillo,cuiuseftfinis.Eteftma- ^"'^ in ec diuifibile per tranfmutatione nifeftu q> IpoPe e vt fit j? fe. ergo tra Vide' toil irtdiuifibile. exifhmatJ.n.(jj rrafmu- finuurioes, cjfuntpnncipalcs funt n-.ilediflf tano Tdiuifibilis debet efle in indiui duob'modis, Aut trafmutatio, cui* ^nd- 4fibili.Et etdemonfrratio,qua Arift. finis eft de gfic illi'trafmutatiois, \ f^lli vritur in hoc,non erit prima , & ef1 A^ut trafinutatio,cui9finis e de alio duufibi ~ fentialis.qiTi diuifibilitas eius,qnod gne, & vtraq, e trSfmutatio I tge.& uanfmutatur in tpe,n5 inert ei, fm qua:dameftineo,exquo,&qua:da q> eft in tpe,cu inueniatur in eo, cjcf in eo,ad cfuod: & indifrcrenter,fiue non tranfmutatur in tj>e. & fie illd, fi nis trafmurationis fuerit de gene- jdg? ttC6. quod accipirnr caufa in hac demo reipfuis,autn6f!gne.ergo trSfrnu 46. ftratione,non eft ca. & erit, ac fl ali tabilia,qua: funt non in tpe eadem quis diceret , q> homo eft ambulas, ipfa funt tranfmutabiha, quarfunc quia eft rationabilis.rationalitas.n. in tpe ergo , cumfiieritdeclaratura non eft caufa ambulationis , mfi j? de iftis,quar flint in temporc, quod A<io A- accjdens. Auempace autrndit ad funtdiuifibilia,dcclarabunturomtte acc ^ ' hoc,cpdiuifibihtas,quam Ariftote- nia tranfrnatabilia ef?c diuifibilia: lesintenditinhocloco,noneftdi cumomne tranfmutabilc non in uifibilitas fm vltimajfed diuifibili- tcmpore eft tranfmutabrle in tge:&: tas,qux eft in corpore peraccfitia etiam trafmutari aliquid no in tpe oppofita.qm,cu tranfmutatum tra eft per accidens , cum confequatur fmutatur de contrano in contrari- trafmnrationealia. Qfinigituracum,neceflariodiuiditurperduoc6 cufaturArift. fidemoflratioipfius traria , dum tranfrntitatur.'Et ceite no cotinet ipfam?cum iflud , quod ^ ifta diuifibilitas eft prima trafmuta eft per accns;iion habeat dcmoftra 5 do in tpe,& non accidit ei ide,quod tionem cum hoc,q? cogmtio ei'col accidu Themifho. fed ifta dimfibi- locatur in conitions trafmutabilis litaseft per accns in cominuo.& pfe.qmillud,quodeft peraccns, fe Arifto.non confyderat in hoc loco auitur iltud, quod eft p fc. 3c etiam CCtraAue n '^j diuifibilitatem.quae eft cotinui nnis trafmutatiois no eft trafmuta ^ tr afpace. eflentialiier.f.fm vltima. E^oaut tio : qm finis rei no c ilia rcs.Si igit' mutatio -^ <Iiu fuftinui opinionem Auepacc, dicat'tra'mutatio,entp orguocstio &^fidK fed modo non. qm tranfmutatioes ne.& io Arift. non appon ft mete it "* ^J""} funt duobus modis : modus exiftes li, cu hoc. qrt apparet T fua dedara- .Tquiuoca per fe,& eft tranfmutatio , qua: eft troe.& fie Arift. intetio latet oes ex- tion deqiuetein quretem:& mod'exns pofi tores. D . d . Qm, quia omnis non per fe,& eft trafmutatio , qua; tranfmutatio eft de aTiquo, idcft de eft finis alterius trlfmuratiois.v. err. aliquo,quod eft quicfcenr.Scifta,fi illuminario domus,quas fit a motu cut dixiraus,eft tranfmutatio, q efl ph. c6. 7 LL ij cf-

Phyficorttm
<5 e/Ientialiter.C de quiete m quiete, ma tranfmntatione fir f m quadam K trafmutatio vero.quz fequitur traf parte in eo ,ex quo, & fm aliam in mutarione,non eft de quiete T quie eo,ad qcf eft trafmutatio in poftretem:& io no eft tranfmutatio exns mo,cu inter haec duo fit medium, perfe.Et,cu pofuitcpomnistrafrmi Etinduxitexemplumdetrafmutatatio eft de quiete in quiete,dixit:& aone in qualitate.& de qualitate in res,qn manet in illo,&c.i.& res traf coloribus,cu primu appareat T hac mutabilis, qn quiefcit in illo,ad q<f traf mutatione.bene apparet. n . q> tranfmutatur,tunc non trafmutat*: in coloribus eft color, inter que, Sc quoniamiamtianfmutataeft.&fi illum,aquoeft tranfmutatio,non militer,qnqeicitinillo,aquo traf- cftmedius. Et confyderandum eft Q"' t &< mutatut fm oes fuaspartes,nondf quidfitprimumin vnaquaq,quatuc trafinutari ipfam. Et, cu poiinc tuor tranfrnutationum. na ifta deq?,ciialigd fmfuas oesptes fuerit monftratio fundatiirfuperhoc,<p tr in illo,adq(f tritfrnutat^no tiafmu- hoc primu mucniatur inolb'traftat*,qmiatiafmutat6eft,&firr,qn mutationib'. Dicam'igitur q> hoc fueritfmomriespartesinco,aquo primu eft naturarrin trafmutatiot qua qrit ffanfmutatnr,qm nondum trafmu bus,quar funt I qualicate.& manift 5^' Pr>tatur^ixit'lequit' neceflario, &c.i. ftii eft in coloribus,cu bene apparet " ' ^ fequitur neceflario vttranfmutatu q? inter coloresfimt media finita in imut6e in prima trafimitationc fit fm qua numcro naturali.Etintelligo hicp Mcdiiifj dam pattern meo, a quo eft tranf- mcdiu no illc!,quod diuerfatur fm m^ *j mutatio,& f m aliam J co,ad qCt eft magis,& minus, fed illud,quod di- m'".us-'p tranfmutatio primo, nam impol'e uerfatur fm fbrmam, & qualitate. jbnni & eft vr in tpe trafrnutationis /it in v- qin palidum no difrert ab albo f m qualitate. troq;infimulfmoespan:es:qin tuc ma^is^cminus.fed fmqualjtate. W6.j.Mc efletae{cens,& morum infimul.Et &,fTnon,eflent eiufclem fpeciei. In tco-c6-v1' impol'e eft et vt in prima tranfmu- guf tabilibus afit vf q> ita ell, ficut tatione fit in neutro.f neq-, in illo, in coloribus.In primis autem quali M ex quo eft tiafmutaiio, neq-, in eo, tatibus.f caliditate,& fngiditate vf, ad quod eft trafmutatio primo.qm q> medium eft temperam. trafmuintcr illud,ad quod eft trafmutatio, tatum enim in pnmo, cum trSfmu & iliud,cx quo eft tranfmutatio pri tatur de calido in frigidum, dicituc rno,non eft medium. Et,cum po- o> q uoddam eft in calido, & q uodfuit hoc, jixit: fequitur neceflario dam in temperate: cum inter calivtuafmutatum,&c.D.declawuitq dum,& tcniperatum non eft quali *unt hax: duo,& dixit: Et intelligo, tas media diuerfa fm fbrmam, fed &c.ideft & intelligo per hoc, quod f m magis,& minus. Qn^ manifedixit,q? trafmntaturn in prima ttaf ftu eft j> fe,cum tranfmutam amic mutationedebet efle f m quandam rit parte calidi,& acquirit parte fripartem in eo,a quo eft trafmutatio, gidijqjqu^daparsei'eflin calido, & fm aliam in eo,ad quod eft tran & qux*d5 in tp,ato:qm non eft cali(rnutatio primo>no poftcemo. qin du f m totu,neqi temperatii f m totoon eft necefle vt trafmutatu in pii tum.Etfil'r, qnamittitahqua partern

Liber Sextus

167

A tern albi,& acquirit aliquam ptern vritur in hac declaratione <p inter D palidi , non eft in albo fia. totum, qlibet duo loca eft locus, & q? locus ncq; in palido fm totu, fed quidda nonfequitur locum:ficutopinatus in albo,& quiddam in palido. licet eft Auepacc. cj-- ifta demonftratio hocquiddam non diftinguatur in no jjficit^nifi vtcdo hac jppofirioe. aclu, fed in potcntia: qm,cum fue- Primii aut in gnati6e,& corruptioe Quj^f minima r pars.quzrpoteft inueni " ' lit in adlu , deftiuetur motus . Pri- eft . , .i . , ^ uone. . P" mum vero in tranflatione eft loc*, n degcnerato.mimmum . n . deoi Minfa gs <xo * ' qui fcquirar locum , ex quo moue^ generato eft terminata; quandta- ignis tec res mota.Siigttur motum fuerit na fis.v.g.qj minima pars i?nis eft ter- minata, potec ?j-^; turaliter, & fmitum de primo extre minata.minimapars,Vd rv i r f\ n ' j j1*\.Q,<o mo ad vltimum extremum,tuc erit ignis. D, d. man:rciturn eft igit q? ph.44.ict 6. illic primum naturaliter . v.g, <j> , fi omne,quod nanfmutatur, eft diui- i, p^iy-3 & n terra moueatur de fuperiori in infe fibile.&hoc demonfli'atqjintende ?7- >jS. & J de rius.v.g . de vl timo ignis ad locum batdiuiubilitatemfimpliciter.rfm * ' inferiorem, tune primum erit locus vltima, non ficut exiftimauit Aue- ^ aens: qm non ell locus medius inmotus. ter locum igms,& aeris.&, fi no rue phy.co. z. & i.8 Cap, Z. rit motumAnaturaliter,non erit il lie primu naturaliter. Sed, quia loOt^aut eft t vnoquide ,- mo cus , ex quo mouetur res mota , eft duprr, alius a loco, in quo quief cit necefla tge5alio vcro f m mot9 & 59rio, & inter quaehbetduo locaeft partiu eiS'^uod^mouetunVt.fi eorpus,cum inter quaflibet duas lii ipfumACmouettotum,c3 AB perficies eft corpus , qm fuperficies mouebitur,<3iBCSitigituripx non fcquitur fugficie, necefle eft vt fius quidem A B, motus D E, ip' motum quiddam fit in loco,a quo 9 i mouetur,&quidam in loco, qui eft fius autem B C, E F mot partiu. ad mouef. inter locum , a quo mouetur,& lo- necefie eft igit totii,inquo DF, C cum,adquemmouetur.rin corpo- ipffus ACeiTemotu^mouebitur re,quodeftinpotentia locus inter n.f m huc4qin,nvtraq3 partiu hxc duo loca.L primum, & poftre- mouetfmvtruqj:nihil*n.mO' mu . &io inter qu^libet duo locae uef f m alteri9motu : quare tot9 locus. Et,.fl locus fequeretur locum, mot9toti9e magnitudes motus, & pofuerimus q? motu,qfi futiit to Et motus eft (tnti/ibilit duobu* turn T locoa quo mouetur,ef t quiemodis. ^vnm eft tn tempore>w a(cens, & quando etiam fuerit totu inloco,ad quern mouetur,efrquie ItMsfecudumpartes mott.y.g.qu* fces,necefle eft, cum fuerit motum, niam,cum mouetHr^B C,motte vc quiddam fit in loro, ad que mo- ueturfecundti totu pan ^4 B, O* .^ fi poiuenmus motum efle moiiebitwr ettamfimtliterpars B -- ,'nd:uifibilem,& loca efle indmifibi fhitcon- i. _ f . f tri Autpa '!a'^ confcquentii^fcquitur vt mo* C. S it tgiturmotHS partis >^4 B , cem turn fif diuifibilc. Euo Arift.non D H,<cf motHS BCjM Z,erit igi

LL

iij

tut

Phyficorum
tur D a 2* motus p4rtiu*s4 B C W* tucefc'eft >/ totus motus D - * J ; iwfTOi ttMtnts is* 2? C,rw >/r ars ettts mottctttttr"\nomotitiuorwn njottcjtJtr hoc mom totvtndc neD

gmtudiw.
TnnutdemoflrMio oftendes, .^ _, _._, moltlit. dwijitur Jecwtdum dmifioncm

j^otus

C
3J

D pars .H pars

Ciundeclarauit q>oe motu eft diuifibik,&fuit neccfle,vtdiuifibilitas accidat motui fm temp',& fm motum,mcocpit nonficare hoc, & dixit:Et motus eft diuifibilis duob9 jnodis, &c. & inteJit p partes moti, panes;, quae mouenrur de pnncipio >pati) vlq; ad fiuem. & fimilitcr fll intelligendum de partitione mot9 iecunmim parritionem partiu: quo ifta partitio diiFcr: aparuuo-

ne eius fm parritioneni temporis. induxitexemplum,& dixit.v.g. &c.i.qm vtraq; iftajum par num. mouebitur de inido fpatij vfq; ad fi nem,ficut totum mouetur. D.d.Sie igitui motus,&c.i.&,cum fucrit,nc cefle vt vtraq; pars.f^A B,& B c moueatur apud motum totius A B C , neccfle eft vt vtraq; pars A B, & B c babeat motum. Sit igitur D H mot* pards A B^ H zonocus B c: erit igif motus copofitus ex duobus motib* D H , & H Z . D.d.vndeneceflecft, &c.i.vn necefle eft vt ifte tot9mot9, qui eft compofitus ex duobus moti bus partiu p H, & H z fit mot9ma- L gnitudinis A B C , cuius partes funt AB,&Bc. D.deditcam humscoa fecutionis,& dixitrcum vtraq, pars> &c.L& caufa. in hoc eft, quoniam tota magnitude A B C non dr moueri fin totum, nifi cu vtraq; pars eius mouebitur vno motu. & hoc intendebat. cum dixir. cum vtraqj pars,&c.Et,cu declaiauitq; aliquid non df moueri fm totum,nifi cum quaelibct fuarum pardum moueaif CDCKU vno.dixit: &: neutra moueat^ &c.i.&,q uia motus, quern habet to ta magniuicio, non eft ei, nifi cum partes eius fuerint mota^ Sc eft impofubile vt motus totius attribuaif paru,fequiturvt met'totius fit ora niumpaitium.namimpoflibileeft vt motus alicuius attnbuatur alij ab co,cjuod mouetur illo motu. Et, intendir in declararione eiu$,cjuod e,g> mot9pai tiu fit mot9toti%decla rare ex hoc,qj motus totius et fit di uifibilis fm diuifibilitatem moti:Sc <f ifte modus diuifibilitaris eftali" abeo, que habet fecuudum luam extenllonem cum tempore. Am-

Liber Scxtus
A Ampliusautem,fi omnis qui dem motus alicuius eft,tot'aux tern motus,in quo D F,neq par tiu eft alterius:(partis.ru vterqj eft,neqj vllius alius: cuius.ntO' tus totius,8d partes par tiu Cunt: partes aute motus D F funt par> lium A B c,& nonaliar urn: plu ri um.n.non eft vnus motus:)S tot'vticperitmagnitudis ABC* Et ettam,Ji omnis motua eft alt cuins,et motm DHZ eft netitnm partis: quontam "Virtue pars eft pars partis, non altentts omnmo: quanta illud^mus eft totus eft totius motus, partes motwjitnt par tntm CMS: & partes eitufitnt par tium <_A B ,no altering omnino: tjuonidm,Ji^/nustnotusrio eft plu rmm yno.-necejfc eft^t ifte motus tot us etJfit mafmtudmis ex* B C. o

24.

Iftaeft alia demonftratio quodammodo, & cofirmat di&a alio ^ modo.Etdixit,Etetiam.&c.i.fioni nis motus eft moti, & motus compofitusex motibus partium,v.gra. motus D H Z , qui eft compofitus ex jnorib' D H, & H z, qui fiint partiii A n,& B c,& no eft alterius ptis ifti' moti,nccefl[e eft tot'fit totius . Sed, antequam inducerctexeplum,ico> pit verificare hoc,qtiod pofi.iitin pcedenti.Hq7 mot9 cogregat'ex ptib9 moti,cumno fiicrit alterius partiu moti,necefle eft vt fit tori9 moti. & hocacceptu fiaitin pnmademonftracioepio manifefto.Etdixif.qm Amph 9 aut,fi eft quidem tox vtraqj pars eft pars,&c.i.motus con tius motus ali us, vein quo HI, gregatus ex motu,'partis non ef I vtowm, &paisic remouebumar abeo vtrarucp

ciufHem. qm quaelibetpars habet 9 parte illius motus. & impoFe eft vc motus congregatusex motibus ifta rum partium fit vnius iftarum par rium,ita g? totum,& pars fint eiufde:ergo nectfle eft vt fit totius. D. induxit alium fermone, ex quo fcquiturifta coclufio primacofccurione,&dixit: qm illud,cuiustoti% &c.i.qm non eft dubiu in hoc. f q> partes motus,cuius totum eft toti* moti,funt partium moti,fedeftdtf bium de couerfb.f.'q? motus,qui eft partiii moti,eft motus totius.fTomnium partiii.Sed dicimusr q; ifta co uerfio eft vera. qm, cii fuerit Tpol'e ^ vt partes fint alterius rei a partibus moti,'necefle eft vt motus totius fit congregatus ex motibus partium. qm,fi hoc iio fuerit,tunc motus totius etitmagisvFis, quamid,quod; congregatur ex motibus partium. &ficerunt partes motus totius in partibus totius in aliquo alio a par tib9totius, fi motus eius, quod congregatur ex partibus, fuerit magis particularis,c| motus totius. Et hoc intendebat,cum dixit. qm,(i vnus motus no fuent,&c.i.qm, fi partes motus totius no fuerint, nifl partiii f totius, cum fit impoFe vt vnu; motus fit plurifi vno moto,necefle eft vt motus congregat'ex motib9par tium fit motus totius: quemadmodum partes motus totius funt partium moti.Coj ifta propofitio conueititur. Et ilia declaratio eft vtilis T.cfi. 79 ineis,quibus vtiturm fineOctaui, &>adc, S.ap mctus infimtus non eft corpo ris fihiti.

LL iiij

pat"

Phyficorum
partm mot'.hi aut gquales erut partis , & erunt tfti duo teptales K motibus D E,E F* vnus.n.vnius duolus motihus DHZ. eftmotus.Quare,fitot'quide .Err, F.Si vero fupereft aliquid, vt K I, hie nullius erit motus , ncqj *** T F>fo *fub* <t"b* w .outotiu^neqp partium^ppterca kusDZ. St tgitur dtmmiut aliq> vnius vnus eft , ncqj alterius quid^.g.pars <^F,ttmc tfta fart vllius.c6tinuus.iuinotuseftco mn ea rf//fww Ommno . nam Me
'

Quare,fihocimposfibileeft,ne Hcefleefteundcmefleacsequale. Haecigiturdiuifio fm partium motus eft,dC neceffe eft cuiufuis partibilisipfam efle, Et etfjt motus tetius magnitu dimsJit altns ah itto?.g. T F diot<juodmotw ytriufa

t*.ne%cf altcruu otno : qttomam mottts^ conttrntus eft rerum cantiiiuaru.Etfimiliter efiaddct afud dtuifionc.rndc necejfie,Jthoc eft impofiibile , ytfit tde tqualK tUh Ergo tfta diuijio eftjecudupartes, et necejfano "tutnttur HotfartibtU

Dtmonflratio'ttrtut, Ojhnd

V 3to

BCle

Motus

D
Moras

EZ

^
Ifta

Liber Sextus
A Ifta eft tertia declarario, & dicit: <Lergo neeefte e, (I mot*r F,&e.i.& 35 Et et fi motus totius magnitudinis cu mot9T F,que pofuim9 aliu a mo fucrit alius,i.alius a motu copofito tu D z,& pofiierim* o> mot9 magni ex duobus moribus partiii magni- radiuis diuidirtn duas p.tes motus tudinisD H z.v.g.motus T F.D.d.di D z,que. funt partes A B B c: nccefuideturex eo,&c.i.qin magnitudo, fe eft vt mot9 T r fit ^qualis momi cm& diuidimus in duas pees ecma- r> z:&,cu fint e/qualcs,& funt T vna lesjf A B,& B c,&pofuimus D H mo magnitudine,ergo fimt idc:cfi vnfi tu A B, & H z motu B c, fi pofueri- motfi no habeat,nifi vnu motu.Et mus q? motus iftius totius magni- cu voluit cofirmare eos ee equalcs, tudinis, A B c, fit alius a moto co- d.Si igif djminuit,&c.i.& totus mo gregato ex D H H z,qui fimt motus tus T r,fi diminuila toto moto nzy parti u illius,f A B B c,v.g. motus T tuc nihil inueni^cui atttibuat* ifte I, necefle eft vt ifte motus T F dmi- motus diminutus, ncq, toti,ncque B daturin duos motus, f. in motum parti.toti vero,qa ill<f, q<! diminui^ 1 vtriufq; partiii magnitudinis,nA B ab hoc motu,eft motus uartiu, aut B c.qm,cu totu mouei", partes mo- <ja motus diminutus e iflc, qui diuebuntJ.D.d.& erunt ifti duo, &c.i. uiditur in oes p,tes,f jnes moti.& io .erunt ifH duo motus, in quos diui- d.Si igtfdimmuit, &c.i.& ifta ps di ditur motus T F , que pofuimus ee minuta a motu no inuenif'aliquid aliu motu a motu D z,xquales duo de magnimdine,cui attribuat", nifi bus moribus, in quos diuiditUr mo eflet poi'e vt vna magnitudo habetusDz,f motus D Hz.&cuifti duo ret plus q vnu mom. vnde impoft: motus fueiTt xquales eis,f motibus c vt h^c diminutio attribuaf* alicui duaru magnitudinu, ergo funt vn9 otno toti,aut parti:qm totu, & parmotuside, fq? motus TQ. erit mo- tes habet motus alio.; ab iftis. D.d. tus DH,& motus Q F,erit moms H neq-, altcrius ofno,&c.i.& ifta dim! z.qm Tpofc e vt vna magnitudo ha nutio , q eft in motu,Tpoflibi!c e vt beat,nifi vnu motu,f magnitudo A attnbuatur alijmoto a toto, & a C B,& magnitude B c,q funt p. tes to- parte. qm impoffibilc e vt diminutius magnitudinis. Et hoc intende- tio exiftes in moto iftius magnitu- F bat,cum dixit: qm vnu habet vnu dims attnbuatur alij mo to. c] in, cu Cu duo mota hiemotu,i.cu merit vnus motus T Q.o^_ duo mota fuerint diuerfa abinuicc, rftdiuerft tunc motus eoru no erit cotinuus: abinicem, I, qu^ funt partes mot* T i duobus motibus D H H z, qux funt &,cu non fuent continuus : & non motus partes duoiu motuum D z,& ptes T erit vnus.D.d.Etfirr,&c.i.&fimili- eoni non contiQJ& D H funt vnius magnitudinis, ter motus addens non erit alicuius eric nuus. Id I. magnitudinis A B, & sut fqualcs, mod oino, quia addidit fup. partes & motus QJE,&C H z funt vnius ma- moti,quia vnu motu no habet, nignitudinis et,fiB c, & fimt et cqua- fi vnu motu,& vft fequitui vt mo- 4-pb.io j. les: & vna magnitudo non het nifi tus fit partis, & non fit. Motu aute vnu motu : cigo motus T Q eft ide non eflc partis eft, tja motus totiui cum motu D H,& motus Q^F eft ide diuifus eft in oes partes,& diminue cu motu H z. Et,cu declarauit hoc, tur ex eo ifte motus. Ipfiun veto ee partis

Phyficorum
G partis eft, quta ia pofuimus primo cp eft vnus motuii partiii.qin p illu excedit illud, qd cdgregatJex motibus partiu motuu touus pofitum. re motam, f m q> eft res mota: qm hoc declaratu eft. Etintelligo per fubieclu motus, iilud in quo eft, v. g.locum in motu local i.& Alex.dicit & omne motum habet motii. flc Dluifiones iffitu temporif,ip Jilts mt!tns,ipfitis moueri,cins,<]uod mouelur,v tuts, in quo fit motus. Cap. 3.

Alia aiit eft fm tepus, Nam, cum omnis motusi tcpore-:iit tempus autoc diuifibile fit, in sninori autem minor motus lit, jieceffe eft omnem motum diui di fecund um tempus Ettdit dittifio eflJecunJum te omnis motus eft in te . CT motus in mmon tefore eft mi nor: & fiqnititr necejfarto "Vt dts n.Qtusfit MuifoilxfecHdii tepus.
jf Cum declarauit cp motus eft diuifibilis f m diuifibilitate moti,vult declaiare ct ipfum efle diuihbilem fm diuihb : litatc temporis,& fyllm componit (ic.OTs motus eft in tern pore, & hoc declaratu eft : & tepus omne eft diuilibile, & hoc et declaratu eft: & exiftimatur qif fequitur ex lioc,q) ois motus eft diuifibilis. led no eft ita, donee jObef'cp omnis motus eft in tepore libi aequali. Et J ideo d. & motus eft in tepore mino ri minor. qm,fi hoc non eflet, e/Iet portibile motum eflemdiuifibile, &: tepus diuifibile. vnde necefle eft dicere <j> omnis motus eft I tepore e.quali ei: & omne tepus eft diuifihi le: inotus vv eft V*A^*HI.^*AAJWJ. diuilibilis:er w ergo v,i.^iv^ oTs v**a Aiiv^i.u.>j

go diuiJibilitas motus eft f m motum,& f m tepus. Et, quia diuifibili tas i eo eft diuerfa,quia motus funt ingenei^usdiuerfis.inccrpitrerne wowre hoc, Sc dun: & necefle eit vt fit in ol partibili. Et p6t intelligi fubieftum motus,n6 diuifio cms $

tius eius, q3 mouetur,e motus, necefle eft eafde effediuifiones & tcporis , & motus, & ipfius moueri,& eius,qcf mouetur,5C eius,in quo motus eft.Veru no omniu fimiliter,in quibus mo* tuseft, fed quantitatis quidem f m fe, qualitatis autem f m acct dens, Accipiatur.n. tempus, in quo mouetur,in quo A , df. ma* tus,in quo E.Si igitur fecudunn totum motum in toto tempore eft motum,in dimidio fecundu minorem. &(. rurfushoc diuifo fm minorehoc,6c femperfic* Si m ili teraut&fi motus diuifi M bilis, 6d tempus di uifibile.fi.n. toto in totOjdimidio i dimidio, dC rurfus mmore in minore * Et,quia omne motum mottetttr in 4iiqno,cr' in aliauo tefore 3 & , It 1 /^ mnt* **<** *** mottim.neceffiejlyt tempuffzr' tnotftt,Cr mo turn & motio <ty illud in quo eft ^^^eandemdmiKont: . , . - J . F*ter.hoc > ^odnonfunt eodem modo in omnilmf rebut, in wlnM eit

Voniamaut omne,q'3 mouet, in aliquo moue

Liber Sextus
efi *nottu,Jedfunt quMtitatts ef~ Jentialiter , GT qualitetif per actidens. Sit tgititr temptu in quo Jt motust \^3^y tnottujit B. St tgitur ijtetottti motns eSt in hoc teto temper et tile, yttt ent itt metdietate ent minor, cr cttm hpc dt

170

mdetitr, tfle erit minor. Eodem D vnoAo fjtntotnf etiant ent diwjtbtlif, O* tempHt ettam erit dittijibile. efnoniam ,fitn teto eft tottt* y tnedietitt ent in medtet** tet deinde nunort in minort.

TKmonJbat'w , ojltndtns yuedmottts dini&titr dtuiponem t imports*

Tempus.

^ ^\
V J

Mobile. ]

Magai

cu^o.

Mows. C Er, quiaoernotu moueturinali fjf cjuo.i.antin vbi,autin<juale, auri qua to, &ols motus muenif in iftis tribus,f in moto,& in<o,in quo ell notus,& m tepore.Et vf mini g>illu<l,qc! iacet in textile melius g| cor rtdio Alex.qm,li pofiicrim'q? tps, & motii,& genus, in quo eft mot9, haberet motu, fcqueref'neceflario vt tps fit diui(ibile,& motu, & morio. qm, Ci ilia habet motii alique : & oe,qcf nabet motu,elt diuifibile: cScliifief'cx hoc, q> ola ifta fint diuifibilia: c](f no cocludi^ pofueri mus o> cc aioiii habcc motu. t,cu d. q? motus attributf vnicuiq-, ilbora triu corporu, d.neeefleeft vt tpus,& mot9,& motio,& motfi, &e. i.&,cu moms df eflc in illo , ii: quo moue^,& in tge,& in moto,neceflc e vt ifla diuidan^p diuifiocs ^quales,fc[) medietates motus fuu \ mcdietate ti"s,& I medietate ei9,i quo <rmotus,& i medietate mori , & fiFr de medietate medietatis, & fie I T finitii.D.d.pterhoc,&c.i. & licet mo t',& il!ud,i quo e motus,^ tps diui dantJdiui(i6ibus ^qualibus, tfi diui cCntialis l fio f ick. 5.\M. , . in , illojin . ' ~quo e mo:us,no ^ ,- attn* f?^ biut ci, in quo cit motus code mo , ,8- g^ ^ led cccli.?!

icorum
<G fed attribuitur moral in quantita- re q to turn erit fecundum ftv 1C te per fe , cum diuifio fit eflentialis tum,fi.n.aliud, plura erunt mo quantitati & attribuitur motni in ucrj fecundum eundem motu loc nunu qualitate per accides , Et intelligen fj cut determinauim us &. motu roera: Jum efl hoc de idV ? - ^^ cum nio- diuifibilem in parrium mows
Me.i8. m augmcna, &aimrauaoms,& motu locah.locusemm numeraturin quanto.&accidetel diuiiio ellentialiter.Demdeinduxitexem
fle,

acceptor JpfomOUerifm JconnnuueritWIUdl. i' / .. -. f . & fecuMdmn hM mtdum tt

plfl de literis . & (ermo eius in hoc cLmiditur motwn .Sit tgitwr nw~ eft manifelius . & iiitenoo eius eft, turn C: in medietateigitur iff tut fi pofuerimus quod aliquis totus mat* ent motum tnim*t,uam motus eltinahquo totorempore, , / ; /
jnedietas erit in medietate , & vm- "*** motwnjmtlttertn medlC-

uerfaliter minor in minori . & , fi- tate medtetatu , & ft femper. H cut motus diuiditur per diuifione Et deiemw etiam ponere, & di- ^ tcmporis, fimiliter tempus diuidi- ctreqmdmotum -\troquemotiM, tui f per diumonem motus. ^ /gratia CD,CT ~~ ^motion + Z> ~. ^erbi Eodem autemmodo,&ip^ JFf totttm etiam eft tllud^uod eft fum moueri di u idetur. Sit.n.in totiuf fttius,quontaffifuerit aliud, quo c,ipfum moueri.f m igicur tune plttfttMtn ^mm mottditur dimidiu mocum minus erit to' -^nom9tH^t dccUrauimus , cum mott* r ^ femper. rit ipfum f m vtrun^ motuum Mctftatw ytroque eorum, totum moueri,vtfmDC,eCCE, dice/ entcontinmm.
j Dtmonjkatiorofledmf qubdmotus di*ttiirfecundum Jjuifiantm ifftuf montri*

c
Demon(batk>

Liber Scxtus
Panipfi'moueri. j Pars ipfi'moueii

171

w,e/?fl<?w qnbd ipfim mourn diniditurjcctmclumditiijlonemmotits.

D. C Pars motus C. D P.irs motus E. H

3* Cu declarauitquo morus,& t|>s dixit:qni,u*fueritaligtd,&c.i.qrn,fi B diuidtitur diuifionibus ^qualibus, tota mono, q* cogiegaf ex duabus vult declarare et <qiio ipfe morio et motionibus, q* funt duaru partium Auidit'per jdiuifione motus, f mo- mows, fuerit alia a rnotione, ^ eft tiomori,jd. Etfmhuncmodum totiusmotus, &ruerintpartesmoet diuidirur motio.i. &, cu pofueri- tiois,^ eft totius motus,vt parrauijnus cb tota mono eft totius mot9, mus,moti6is partiu mot9, tuc plus mamfeftum eft q? motu et diuidit' q vna mono erit vmus motus. qm SM mo ^ ^u"fin^ rnotus, C t [ <p medic- vnaqu^cjj pars habcbit duos mot', ei me- tas wotus erit medietatis moti, q# motu funpfius, & motu, qui eft ps <ba$ mo pertranfit ^atifi deinjrio vfq-, ad ft motus totius,na pofitu eftcj> partes. ti,p<iua s ne, j qm ift? partes,funt ill?,p, quas motus totius (patij flint partin mo ridde'?nc ^uidif'toms motus,vt dictfi eft,n& ti.D.d.vt declarauimus,&c.i,vt dedio vlq; i partes, qu (imt fm diuifione tepo- <clarauimus op motus diuidi ifm pat fine, ris,D.d.u agitur tota morio. &c,i.q> tes, & motus partiu I partes motuu pars mori, ^ moue^ g medietstettt totius.D,d. qm,cu accipiafrnouo, iftius motus <de initio fpatij ad fine &c,i,qm,cu motio.accipiat'vtriufq; C ent neceflarjo mot9 mmor,q jllud, partiu moruu,i,auferat'>finis,cj ima qcf moiiemr toto motu,i& illud, q3 gina^ inter illas, tuc motus ent comoue in medietate illius,necefla- tinu9, & tota motio erit cotinua, & rioeritminus, D.d.Et debemusct vna:&cufinisima^ina^ erutpFes. rone f e,&c..&debemustdicerc Similiteraut

<jnotarnouo, -A _ ,^^,-^^ nis duoru motuu,e tota motio, q e wti'mot'^fogrega^exduob'mo rib9 c D,D H.O. iduxu demf one,&

-. diuifooiadiuident.5Ci hoc ipfafinitaeflejaucifinitajfifir habcbic in oibus, Sccutum eft

Phyficorum
6 gutem maxIme1ioc,cHuidi oia, accidemibusdiurfionis.f^- {i vn5 K & infinita efie,ab eo, quod mux eric diuifibile, oTaerunt diuifibilia, tatur .ftatim.n.ineftei, qd mux -^fi vnum ponatur diuifibilc,dc tatur,diutfibile, &infinitfi . dix clavabitur ^ aha funt diuifibiha . uifibileigitoftenfumeftprius: D.d.&inhdc^diuifioncs, &c.i.& c r - -\ illud,quod continent mvnodehm

anfinitumautcmmfequcnbus
emmanifetlum,

me;utinfiniutefc6tingitmalijs.

D.d.Etfequitur proprievtola ifta

Et eodem modo decUrabitur , fmt diuifibilia,&c.i.& neceflb eft vc

quodlongitudo diuiditur, & ~\m motus,& tempus,& mommfinedi

itcrfaltter otnne , in quo eft franf uifibilia in iafinitum , & vfr vt fiat qula trafi utatfi edawddam dmtditur ubile, 5?T)S '. & de natura? cotitiuu codnuu: ^ p niam caufa in hoCj tem u tinuum,cftmotumeflecontinuu: f^^10
diwditttr, omma dmidtmtw .

whocjHoddnttfoneseorHm ' f J, f / tut*, aut infinite , eodem mojo

fc omnibus ex. Etjeejuiturfro ittaJintdiHijibdia^et fit tnfiniu eomm Protntellexerif trafrnutatufnf/attm intellwes dwiKonem,*? ejuod eft
X *^ '
-in

& caufa in hoc , q> motus fit conti- ^ l mo' nuus^qoiamotumcft cotinuu. t,eftcjra D.dvqm^um mtellexens trafmuta ipsu mommjScc.i.qfijfi m intellexens tran fi- idt I. fmutationcm,ftatim inteHiges dmi |'r^'a fibilitateminmfinitum.diuifibili- t Qfte ud tate a."tt$.ia tranfmutarii 116 jrf e to intellioitureflemtranfinutatione, tr?lmu" " l nifi qSando imaginatur cfle in eo, S ex <juo,& i n co adquod.ipEni vero nafee^o efle infiaitam declarabitur poft,cu ex quo, &:

ej?e infinittm dedarakiturpott. tabatur,& fie in infinitum. M 47 _ _ Dicit:Et eodem modo decfarabi S V M M A v AR T -' tfijquoturqjfpana, per quod eft motus in DeOrdine pard^m motus." J* i1!"^v^'Auidicurpdiuifioncmocus.& N J dariprim,f f dvltimZmotHi.Ca.l. i. rmutauo^nuenKurinepdiuifi-

Voniam autoc,quod mutatur,exquodain :,necefx

eft,qnpnmu mutamcft.eem quomutatumeft.qa.n.mut*. tur abeo , ex quo mutat, difcex dit,aut relihquit ipfum . QL aut ide eft mutari, ec^rellquere, aut relinquere fequit mutari ., relix quifle

vbi,nu m eraturinquantiate.D.d. tio,qcin cniiatranfmutatumeftdiuifibile.i. vbi.nuera & diujfibiHtas accidit tranfmutatio S'ow* ni f er tranfinutatum.qm oe tranP pj & loc*, mutatu efl diuifibile eflenriahter, &vbi sut Vrdectaratum eft:& funt axjualial Hem.

Liber sextus

71

A quifleaute tttutatu eflTe. fiFr.n qttunf'fe. Ef noneurat in h6c,qfio D Vtrunqj fehabet ad vtrunque. efl^cu fit manifeftu eas ee inftmul. Et, etuiA ois tranfmutatto esf eEt,cum pofueric hoc, dixit: nece/Tc j i / - i . rr ct ft vtillud,qct tranfmutat,&c.i.&, de aliqmtet in a't^d, nefejfe eft c - tr5fmutaHd0) & fq>ai.atio flnt ^ V iUud,qw>dtranfmutatur,qua- {equetia)fequeEJvtiliud,qrf tfafmudo eft in frincipio tr.tnfmutatio - tafab ahquo, fcparemr ab illo . & its,fit in tllo,in quo trafmutatur. <luia Tter q"c J eo,ex quo,& ini t ^o tranjmutatur, etjefaratur <tt> eo. licet tranpnutatiOj&'fepa rat10 Cunt idem,<Mt feparatio feemtur tranfmaunonem, necefc ^., / . _ ' -w B ejtVtUHd,quodtr<tnfmtit<ttHr, feparetur. quomam eodem modo fe habent adinuicem. 43 Vult hie declarare<j?tranfmuta tuminimtio tranfmutatiois dicie" iam tranfmutatum efle,no tiifmu tari: qm hccduoftmtoppofita.Ec intcdit hie per trafmutation^traf 1 mutationc,qu? drdequatuor traf^ mutati-nibus,f:fubftantia, &vbi, &quale ? &quatu. 5c d.de aliquo & Hi aliqmd.1 de ahquo, m quo e qelcens,&inahcjd,i quoeltquielces. D.d.necefle eit,&c.i.&,cum omnis tranfhiutatioeft de aliquo &in ali C quia,inter q eft tranfmutario: & in ?erprimatrafmutation^ &quiete, qefnneo,ex quo, no eft medium: hecefle eft vt tranfmutatu primo, cu tranfmutat^recedat ab eo,a quo trafmutaf, & veniatad illud, ad<jcf
tranrmutafpiimo^o fecudo.qm,

^^r,^r^w> Sss^^SfSsS
tatum

feparatur a quiete, fit in eodem iniiio eius, ad quod tranfhiu* tano eft necexlario, cu eodem mo*> ha^.eat fe'f'*>cum *fmn~ fuerit,leparatioerit,&econuerio. Quoniamergovnamuratio E num,quaefmcontradi<ftionem eft, qn m utatum e ex eo, q3 no eftjiidjqQeftjderehquitidjqa noneft.eritigituria eo, quod eft,omne.n necefTe eft aut elTe, aut noefle, Manifeftum igitur eft c in mutatione fm contra* dicTtioneq3mutatu eeritfquo mutatumeft.fiauteinhaCjetin alr;s.fimiliter.n.Ivna,5din alfjs* ' ^tranfmufaflon^ ff} L fff^ r ,' ..-. tU(l >1 jecundttm contradi&o- p ri4yt[u<indo aliqmd tranftnutAtttT de non ente in ens, tuncfePftratur ^nonente. enti^turmente.qM /r n / nlAm nec e e 4 fl > ^ ,aittj!t ens, aut non fit ens. Declaratum eft wititr,qw)din trdnfinutationc
r^ contra(Hfforla tU^ttod

cu feparatur a qiuete,qelt in eo, ex quo, ftarim veniet ad pnmu,ad q<f eft tranfmutario neceflano.D.d.licet tianfmutatio,& fepp.ratio,&c.i. tranfmutatu primo,cu tranfmutatur,fepaiaturabeo,aquotrarmutartniiiftti,autcjuia/cpar a tio,& tranfmutatio funtide 7 autquiafe-

' n r tr<tnl*nut4tiir , ent in tllo, in qtt* tr<inlrr>Htatnr\&',fihoc eft necefi firium in h.tc tranfinmdtione, ne cefTunttm e/} etum in alls tranp J w , J 7 / 7 ^ -. y -< ./, Wtanoiw.difto.n.rtnomotrf mutationum eJtCHtm aliji tntdit. Vult

Phyficorum
G Vultdeclarare,qjhoc,q3di<aueft 41 de tranfmutarionibus vft, manifeTrifinuta ftum eft p fe in trafinutatioe, qua: p i fuBa (jf trafmucatio principaliter, & eft ^ MiHf- iUa,qu? eft de affirmatiua in neganJSario." tiua,& dc negariua in amimariua, Oppofitu quae df gcneratio, & corruprio. Et cL$.c6. j j. dixit: EC*, quia vna tranfmutatioe;8*fi.c! num?&c.i. &, quia hoc nome traf4?.ifr. vbi mutario df principaliter de ea,^ eft b)9>neft de non erne in ens, &deenteinno ^^;en $) vtdiftueftinac^i,nto.&eft qu&trif- manifeftuinhactranfmutauoe,q>
muunon. Vide

mutationibu^uafiilld^adq^in K hac tranfinutaaone. Ifta igif* vACmutatip in duobus extremis habct difpofirioncm, ficut eft difpofirio aliarum tranfmutationum inter il lud,a quo, & illud,ad qtf primo venit tranfmutatum. Am pli us dC per fe vnaquacjf accipientibus manifeftu eft, fix quide neceflfe eft id,t^quod eft u.Ufc mutatu "Veilealjcubi autinali q u6 4<1 a.iuquo mutatucft

^: anoente, vndeAeceneeftVtfitin turmalio,vtmiploc,qaini|V . H ente:bquian6eftmediuircrens, fums mutatu eft, rurfus exip. 7.& ? C' &n6 ens.Et,cu dixit q, ifta eius in- fo c mutatur in ipfum B , no.n. bNScme tentio manifefta eft in trafinutatio cratcontiguumipfiB.mutatio diumiter nc,q eft in fubftatia, d.&, fi hoc eft *n.contiiiuaeft.quareq3muta SS'OPPO nece ^*"" 5nactraTmucatioe,&c. riieft,qn inutatum e, mutatur fitu'-T/p^ Et hoc,q? declarauit, no eft declara in q3 mutatu eft. hoc aut e im^ ---- tioexeplans,fededeclaratioaddi- pofe. necefle e ergo q3 mutatu v5' ?&nda,confyderatione. uon quia e ft C ei n hoc,1 q3mutatum eft, z7m. hocdeclaraturinalijsu-afmutauo fenam c Nora a- nibus,f m op declaraf illud, q uod e
r.

fcriptioni Q declarat'illud, qd eft minons laniti&bu? anti?eo,q>eftignorunaturaliter, *v**w* | | J ^ / l _ " * / * / l T* vfitef* via P illud, qd eft numfel hus. c Et f m diuififiis, hucmodu vfitatindelcriptioibus, i /^-'i i - ri . 1 &dennmoibusviadiuiiiois,&exe & exiplifi pijficationis. qm terminus medius vwkSfife m ^ eft ide:& eft <$ illud,qa tra i. Priori i mutaif,ftarim fepaiafab eo, a quo digresfio- tranfinuta^Scvenitadillud,adq3 SiJ^ trSfmutat-cunofitmedmminter cof& L " Ulud,a quo tranfmutatjprimo,& il ph.'c j. 8c. lud,ad qd trafmutat pito. fed hoc apparct magis in tranfmutatioe, q CU'.nfubftantia,cuillicn6eftmei . -., j % o mud -H j podium inter illud,aquo,& ftremuai, ad qtt eft tranfmutaao: (edpramumedium eftin ali;s traf-

.r* - _-___-i^__j ^ r - j t_ conlvdtrAUfrit^inumauenia mo~ Uteri dc- ignotu naturaliteranoto, fedfm ^ _.

itranjmutationufciijttnecejfa-' riuquodoe,quodtranftnutatue. * * "^ Kttn aliatto ~\lri r aut tn aliaua re. ^ iw Mr -^ L r i -if ' M
atUMltt Ctt IftldYiltitr dh lUo ft aUO 7 " j'j/*'**''*',7*"

tranfmutatur, necefle eft ^tjtt tn altqtio ^h^aut in otic, aut in hoc. jj toitur illud quod trafftttatnr j^n-r'-t' ' ^ r ^ ~* **4***&*<: &** tr<tn(mutabuntur deCad B.qttonta C non eft continuum ad Bt (f tranfmutatio eft continit4.crra ne ^/r ./-w#.'//// *,,*J,* t**f^,<* fcieetviiuuattjuoaMtranimtt JJ J J ~ ^ *r ,, ff ***** f > trafmutatum eft, femfertranjmutetur adillud, ad quod

Liber Scxtus

173

quocttr<tnfmut<ar: epttd eft im- qaod tarn trdnfmtttatttr,Jit in illo, fofiibtle. ergo necejfe eft >/ illud,
Dtmonfratlo, probans quodillud, quo dmutatum eft, eft in eo,in tjuod mutat* #,

4l

Cumdeclarauithicoftcnfiue,& poftfm exemplificationem,vultet aeclararc hoc ducendo ad inconue niens,& dixit:Et etiam,&c.i.& non Iblumodo apparet hoc in ahjs traP inutationibus ex hoc, quod apparet in tranfinutatione, q eft in fubftatia, fed hoc apparet vl'r in oibus tranfinutanonibus.qm oe trafmutatum,cum tranfinutatur, vemt in aliud ab eo, a quo traf mutatur,aut vbi, aut quale, aut quantum. D. d. cnn, cum feparatur ab illo, &c. i. & hoc,quod diximus necefle eft, qm, cum tranfmutatu feparatur ab eo, a quo tranfinutatur, necefle eft vt fit in a'iquo: 8c illud aut erit,ad qtf ^ eft tranfinutatio prirho, aut eril aliud ab eo,ad quod eft trafinutaoo nonprimo. Et,cudixit:autinhoc, intenditillud, adquodtianfinutatum tranfinutatur pnmo. Et,cu dixit^aut in alio:intendit ab eo,ad qcf eft tranfinutatio non primo, quod 4ft medium in tranfmutationibus habenabus medium, aut illud, ad quodeittrafrnutatio poftremo in (afinutauonibus,qux flint f m cotinuu, vel habitu. E:cu dixit^cu tranfinutatu feparatur ab eo,a quo riafmutatur, & eft m aliquo,aut in

illo , ad quod eft tranfinutatio prfmo,autTalio, dixit:Si igit'illud, q<f trafrnutatui ad B^C. i.ponat'igitur E aiiquod trafinutatu feparari ab eo, a quo trafmutaf, & venire ad illud, ad quod tranfmutatio eft pnmo,& fit B, & ponatq? cum hoc uafmutatum tranfinutetur ad n,quod eil in* alio.v.g.m c, fequitur neCeflario vt femp, in c trafmutef'ad B , & vtm d fit iam tranfmutatu . Deinde dedit cam in hoe, & dixit:qm c no eft co tinuu ad B, &c. i.& necefle eft vt fit inc continue trafmutatiouis, quia c non eft con tinuu ad B,vt crafmutatum fitineoquiefceiis:&cuinc non ruei'itqujefcens, neceflano eft ineotranfmutatum,Et,cudeclara F uit hoc, deditimpoFe, quod fequi^ fi tranfinutatu fuerit in aliquo alio ab eo,ad quod eft tranfinutatio pri mo, & dixit: ergo necefle e vt illud, quodia tranfmutatu eft,&c, i.ergo necefle eft vt tranfinntatu trafmute^ij? ad illud,ad>quod ia tranfmutabat. &,cu pofuit cj> eft in primo, a quo tranfinuta^fequit vt tranfmutefad illud, ad quod traiifinutabatur; & fie ambulans ad alique locu eft I ilto loco-, du ambulat ad ipm. &,cu cotingit ei hqc impol'e, fequic Phy.cuco.Auer. MM vt

Phyficorum
vt tranfmutatfi in primo, cu tran tiafinutatiois e f illo, ad q# trafinu K mutaf, (It iam trafmutatu . qm fe- tafrqueadmodu appaiet i hac traPquiifjfi hoc no fuerit,vt trafmutatu1 mutad6e,q eft f m cotradiclione: If tranfmuteifad illud in quo e^tral cet hoc fit manifefti9 1 hac trafhiu fertfad illud,in quo eft,aut trasfer tatioe.D.d.ManifeflQ eft igi &c.fc cu translatu e. & fie p" teritu eiit fu- manifclhl c igtfq? illcfj q<f ^enera^ turu . Et, cum declarauit impoFe, eensTinitio,cu fueritTente,& Cepa. qS (equit"' hoqdedit cocfone, q e co ia.a. no ente,& fift illud, q<l con utradi&oria impoR,'& d.ergo neceP' pi^in, initio eius,cu corrupif", eft in fe eft vt illud , q5 tranfmutat fit in no ente.& hoc intedebat,cu d.& ilillo, ad quod tranfmutatur primo lud,qcf corrupitJ, no eft ens. D.d.ia \t -r n_- n. -j si icifdiximusvFrTof trafmutadoe. Mamfeftu inc eft c^ ct id q3 ^declarauim, hoc> ^flt mani fadu eft,cu fadu eft , ent, 3d id, feftius Ttr5rmutad6e j fubflaa.& qQcorrupm eftjno ent, nam et &in hoc e, quia n6 habet mediu . vfirditflum eftdeoi mutatioe: In UOaute rimo J, K. maximeeft manifeftu in ea, I P mutatu c qeftfmcotradi(faone.Qu igit id,qamutatueft,necefleeftim id , q3 mutatu eft, cu mutatu e partibile efle , Dico auc primfi, primu, in illo eft,manifeftu eft. q3 no ppea q>alteru aliqd ipfi* Mamfeftttm eft intur yiodil fit,hm6i e. Sit igit diuiftbileip> fumAC,etdiuidatfmB.fiigitf A_ B mutatu . . eft,autrurfusiBC. , *novtiCKinpno,qaeAC,muta> riierit.fiarulvtrocpmutabat: liter tn omm tronfmutatione : & (necelTe e,n,aut mutatu ee , aut hocmantfeftius ettin ea,<ju*eft mutariivtroqjt)etintoto vti^ fecundum contradi&ionem . Ma- mutabat . aterat mutatu. Eade luftttu eft wtttr qttbdtllud, quod r6 aut eft,& fi I hoc cjdc mutaf, I tranfmutatum eft mtnttto tranf- J hocaut mutatu e.erit.n.aligd M tranfmutatur. ^ Vultnorificare(phoc,qaintede- tmminiriotranfmHtatioms,ne ex declaranoe, q-corinet alias traf- Itgo fer imnn,tUHd^Hodeft tde, mutatioes.&fimanifeftiuselhac non propterhoctqiiodAliudeftt4 trafmutadoe^q fit f m cotradido- . sit ergo ^t C dMtfibile,zr d liarqm hie eft manifeftu j? fe, &in ahjspmediu.Etquali dicu, Mam.&in BC,tHcmifeftu ei-i^alijstrafmutarioib' ^ Jllud,qffiam ualmutatu e in initio tat trajmutattois no ertt w t^f c. quo-

Liber Sexms
jZ rnutatH eftt ant adhttc tranfmwta tur. "vWtf nectjfe eft^Vtt toto etta tranfinutctHr. Jed ta trafmtttattt t. Et tfttt code roctnatio JetjHitttr,

74

Jtali<fidpropartetrafrmttetttrt W fro parte tranfinutatttm eft. qttoniam feeptitw "Vtfitpriusprt~ mo, "VWe neceffe eft "V idem , tn tjno eft res, non fit dtuifibilc

JXmenJlrat.o, oflendms ^itoj id,ifnjuo aliquiJ primo mutatum eft, non t ncttue ali<piid Suiftbite ,fedinflans, A B C

44

tra fmuta^res trafrnutabilis venit f illcf,T quo rr51mtita< vaft declarare 4> initiu illi',i qcf c trafinutatio,eidiuifibi!e,& d.Et ilI3,T quo, &c.i. & HIS, T quo trSfmutatu erit in initio trafmurariois,necefle e vt fit Idiuifi , bi!e,& fiir id,ad q<f pucnit. & haecc A 7 hoc,q fini?,&pricipiu trafmutauoisfintindiuinbiha.Et, cu d.q> initiii ei9, f qcf trafinutatu ttafmat?.& finis ei det ee Tdiuifibile,expo fuit illcf,qc{ Itedit, & d.Etitdligo p primii,&c.i.& itelligo p primu,ilM qc! df trafmutari, n qa aFiq ps ei9 e tahs.primu.n.e ilW, qif n pdicai'd'e aliquo j>p ali^.D.Tca-pit declaraf gj primu,qcf tale e,det ee Idiuifibile,et o.Su eigo AC,&c.i.dico cp initiu ei9, f qcfuafmuta^deteerndiuifibile,fi Stfitdiuifibi!e,&fitAC,& ciiuidatT B,dicoipit*j!,fi maoitDtlo A B C file lit djuiiibilis,nccelte c vt ualinuta*

tu fit trafmutatu f vtraq; pte ABC, aut adhuctrafmutet^Si at rrafmuta tiS e f vtraq; pte,tuc trafrnutatio ei' f A B c toto n erit prTa. f j pofitu eft ita.qS e Ic6uenies.Et,fi f vtraqj acthue trafihute^,&n eft trafrnutatu coringet vtl toto trafmute^.fj pofi r5 e ipsu ia trafmutatu ee. Et hoc jtedebat, cii d.fi igiifti'anfmutat'.i.fi K igif trafinutatn I vtraqi pte A B c,ri jf'e df ia ee trafmutatu. qm feg^ex co, vt no fit initiu trafrmitatiore, fj fp trafrnutatl ergo necefle e vt fit in toto,f!T AC fp trafmutaiirqa neccfr fee vt fit T vtroq;, aut vere dicaiffj* trafmutarijaut ia trafmutatu ee. Si iglf no verc dr ia tFafmutatu ee, nc ceffe e vt I vtraq; trafm u ret": ergo f toto e talc, ttrafmutari. & pofitu e cp in coto trSfrnuiat": ergo I code (P trafrnuta^, & e trafmutatu ifimuf. IpoPe. Et abbrcaiatio hui9 deMM i) mfouis

Phyficorum
G mrationiseft talk: NeceflecfVvtil <5taeftmutatio{tunc.n.vcrufli lud, quod tranfmutatur in tota ma eft dicere q mu tatu eftAli ud gnitudine,fitin vuaqj parte^cum yero,in quoprio coepitmutari. mutatur, aut ia trafmutatu eft, aut fp. tranfmutaf. Si aut nondu tranfmutatur, ergoeftquiefcesinolbus parabusrnagnitudiniSj&intotoia tranfmutatueftt&hoceftinconue niens. Et,fi ia tranfmutatum eft in vtraqi, tune in magnitudine ia traf mutatfi eft,non in primo.Et,fi I eis femper tranfmutet^ergo in ABC toto tranfmutat'. fed poutfi eft i5 traf mutatum efle:eraoineode trafmu J tatur, &eitiatrafmutatum. &hoc eft impore.Sed Arift.tacuiuliuifionc, dicentem q? in vtraq; it quicfcens, quia eft manifefta,& quia is laia vfus efthac propofitione minitic in initio huius tradratus. D.d.Et ifta eadem rocinatio fequi< &c. i. & iftud impofefequituietiam,fipofiierimus ipfum in vna parte ia tranfmuratu efle,& in alia adhuc tranfmutarj.v. g.m parte A B iam tranfmutatu efK,&in parte B c adhuc tranfmutarLqrn ro in hoc eadem eft,f.quia fe quiturvtillud,quodpofitueftpnmu,non fit primu. D.d.ergo necef1 M & eft vt iihid, &c. i. fequiifigitur ex hoc fcrmone vt illrf, q3 e inidu, in quo e trafinutano,n6 lit dmifibile, fmutano. t itelligedu e hoc et T tp,e trafmutariois, {'.cp inidu eius e Id^uifibile, & eg non eft tempus, fed mftans. Manifeftu eft igit q> & id,q3 corrupru eft, &(. q3 genitu e, in impartibili illud gdecorruptu, hoc aut genitum. Dr aut id, in QUO primo mutatu eft, duplicix tcnAUud ade,in quo primo gfe j j j > .o J f? "F?*?} ft,fitwtnditiifibil dicimus initium eius, in quo eftmumio. tranfrwttatio efie ' ' ' *r i xgff** WM (Jt tl, ^^ t t Jt^tfur tranfifiutatio: quanta tune dtcitur Tferealtquid tarn tranfmu t^ttum effe t^ilius "\ero eft tllud ' ,. tranfmtitatt^ ' 7 / > j, ifta demfario pdicla eft in traC- 45 mutatiorabus diuifibilibus, q hnt principiu, & fine. tranfmutauones vero indhii(ibiles,f q font in indiui fibili.v. g. gnario, & corruptio funt iu fbrma:forma.n.eft indiuifibilis. manifeftfieftigit'deeisj^iftztraf| mutationes funt in rebus indiuifi- e t . bilibus. D.d.Manifef lu eft igi^&c, i.mamfefturn eft igit'q? illud,quo4 cprrumpit^ corrapit'in mdiuifibilf, & illud, quod fit, fit in indiuifibili. Etnointenditqjhocapgetex pdi- Docum fta demfatione. na gnatio,& corru wm< pcio non funt diuifibilcs, ita cj> habeat pnncipifi & fine, fed forte traf mitdt nos ad hoc, quod didum eft M pnus,q>gnatio, ficcorrupuofimtfi nes trafmutationis. Etdeclaratu eft hie q? finis trafmutationis eft indiuifibilis.Etintelligo p trafmutarione illud, cui' finis eft gnado,& cor ruptio, ntrafhiutatione alteradois, & giiatio eft finis al cera tioms,& no eft trafmutado, fed eft fequens traf mutadone:quia non diuidif in ma jis,& minus: quia non intelligitur omo eflc magis ~ ho, neq; equus eft

Liber Sextus

175

A. eft magis a equus: ficut Itelligtf alPrimu "Vero, quod dicttw probu magis,q. album. & i5 giiatio, & pter complement*, tranfmutatiocorrupriono funtmotus,neq exi- ^ J *extftensperfefquomapoS^ ftut P fe,fj fcquunfmotu.& 10 for- , , ^ r r * KinteditpinWibileingnatioe, *>lleeft^prfaafurtranfauta&.corruptioe forma.D. d. Et hoc, tto.W Wtmii tranjmtttattoni* eft <j5 dicim',&c.i.& dixit hoc, o.a no illndftinod tarn declarawmut ejjc eft locutus,nifi in pnncipio tm qfi tndmMf>ama JJ eftfMf.pnmwn r dcmrofupereacadcm eft. & forte _ * , j hoc nomra primum in idiomate >"M^ dKtttrfn fnnapio, corti fignificat principium, & fine, non eft ens ommno. quanta trafintt DarifinJ, QQ igit circafine mutatiois tttiononhahcbitprincipiumjtcfy "1" pnmfi dr,cxifti t? 6t eft, cotlgit m> ex prime tcmpore ditfttiJ, in .n.perficimutatione.eteftmiix qitotrafmHteturres.sitifttwrpri aute fm prlcipiti eoino no ef t^^ftbile.quonM feqttttur m eft.no.n.eft principiu mutatio ot indinijtbili ~\t inftantta Jintfinis,neqj id tcporis, in quo prio fea. Et ctM,(itn tepore toto C^A mutabat.Sit.n.primUjin quo A fuerit quiefcesfponemu* tpfum ec D.hocigit Idiuifibilcgde noe, qmefcensin^tttia.feqwturinacad4n.c6nguaeejPfanunc. fur c^Dfrerttauiefee's,ettnAmph*. ) ninCAtDetotoqcfcit / >/ ~ r -r (P0nat.n'.aefces)etinA^fcet, teflto'fiwfa'*?''**. Quarc,fiimpartibikeftADfix mul gefcct,ct m utatu erit, nain -^ mt qwefcens, <ymDtrtt Aquiefcit,! Dautmutatum eft. tamtranfmutatitm. Demonftratio Prima Jumpta exparte teforh, oftmjens qtiodnon tflaccipert prmZ, in quo mutatum eft, exparte principy. figitra h*c dfferuit eti*m textttt Jetjuenti, & literA & iUt tantum. C Tcmpus A B D
iJ **
Aliquid t^i$,in ^^ <juo

nmubile primo niutatii aft.

Mutabilc.

MM i Cum

Phyficorum
S Cfi decTaraurt g?T principle ei', &>fl ponatnr efle,aecidetimpofe.&
46 qtf tranfmutaf*, cii feparat'ab eo, in ifte modus declaration eft modus quo trafmutafveniet in illudjquo verus. Expofitoresautehi non fece pno trafmutaf, & q? inititi, & finis rut driam inter fermone de prmcitrafmutatiois funt idinifibilia,vnlt pio,& fine in hacdemfone,& dixcdeclarare q>initiu tranfmutationis runt,quo motus habebit finem, Se no eft in ac"hi,fed in potetia , & filr no habebit pnucipm.& hoc, quod initiu eius,T quo e trafmutatio, no exiftimaueriude hoc, eft in primo eft in a&u,fed in potetia: finis aiite afpcc^uaddeceptione. D.d. Piimu nafmutanois in alu eft, & demo- vero,&c.i.indiui4ibile vero,q3 didfoato:&fiftfiniseius,i<quoetrP turdefinetranfmutanonis, &fcnc mutatio. Qm, fi eft neocfle vt trif- eius,in quo eft trafmutano,eft eximutatu in initio trafmutatiois fit i ftens in a<tu,& p5t demoftrarL Et, illo,m qd tranfmura^pnmo, & no cu narrauit hoc,dedit cam,&: dicit: tranfmutat^ nifi in Tdiuifibili,& im qm poflibile eftvt perficiatur,&c.i. ** -tiff eius,in quo trafrnutaf^eftldiui- & hoc eft ita: quia tranfmutatii pt perfici in fua traftnucatioe: & pcife fibilcjfecjf' vtno tranfinutafin initio trafhiutati6is.&,cuT trafmuta- flio traftuutatioiseft les exiftes in to no Tuenifcrafmutatio, nifi fit ia aftu,ficntah? p,fec^i6es,& demoutr.ifinutatu, mani&ftu eft q? tranA ftrata magis q T vno inftati. Et hoc mamfeftu c inoT tranlmutationc. mutatio ,no habet principjum, trafmutatioeet copofita'ex indmi- qm pfeftio in rbi e fupius,&I quafibili,& tps fiFr. eigo iftud prfripiu Urate efialbu,Tel uigru, & in quan neceflario eft i' poteria:& e illud, de mate e quatixas termmataJfta igiquo declaratii e in fermone pdi&o tur, quia fiuit I ahi, io finis in e;s, ipfum ee Tdiuifibile. Et expofitores qui eft indiuifibilis, & eft vltimum oubitabat in hoctquia exiuimabat trafmutatiois,eft ens 111 adu. prinqj ifti duo fermones funt contradi- cipiu vero tranfmutatiois. quia no Vide p ilorij,fdicesg?eftindmifibile,&di eftprincipiii alicuius permancntis, hoeAua. censg> no eft ens.Et no flint cotra- ficut eft di^po m principio line, & -dicl:ori j ,-nifi eflet dcclarata q? no e illud,qcl eft ens i aftu , eft ipfa traf^ ens oino:fed n5 fuit declaracfi, nifi mutatio , & in trafmutatioc i.o eft <j> eft no ens in afln.& hoc iwnorat initiu naturaliter, nccefle e vt iftud oes expofitcres in hoc loco, io inue principiii no fit ens, neq; exiften? . nimuSiAlex.traftulifle declaration^ Cfiigiturpofuitq? poreeftvtperfiadtepiiSyChoCjqddccIarauitqjiin- ciatur trafmutatio trafmutatiois, tiu tranfmutauSis eft indiuifibile. & cp ifta perftiHo eft in adtu, D.d.ipfiim efle no ens. & forte intc habet fine, fuit necefle vt finis eius dit p hoc,qct declarauit, ipfum efle fit in ad:u,ficut ell finis line?, & fiIdmifibile, ipfum ee no ens T actu. nis fupfiaei. Et ca in hoc elt, quia & quafi dicit: fi iftud principiii fue jnotus,& tf-s no hnt fnum, & line* rit ens in aclu, necefle eft vt fit indi haljct fitu: & tleclaratum eft q? eft uifibile.D.declarauit q>,fi fuerit in- indiuifibilis: ergo finis motus indi diuifibile, neecflc ef t vc no lit ens: uifibiliseltiua^iu.D.i.cueifusead

Liber Scxtus
A prmdpifi mot'yde quo dcclaratu e <p,fi fuent ens, no crit Idiuifibile, & declarauitipfum ec n ens, mfi I potetia,nftnq> Iftas e I tpe,& d.jnimu vero,&c.i.principm vero tiafmutanois,de quo dixim' q>, fi fuerit ens, qtf no ent diuifibile,no e neceflc vt fit enso7no,ga eftindiuifibile T fua natura,f priopiu, f m q> e pricipiii, P.d.qintrarmutationon habebit pncipiu,&c.i,qm trafmutatio n ha bebit pnapiu.q e tranfmutatio. na priciipm e indiuifibile, & trafmutatio eft diuifibilis.neq;et in hoc tpe, qe( c idiuifibile cadit trafmutatio : B qrn tianfinutano eftdmifibi is,& no cadit nifi in tye diuifibili, vt declaramcfhnmino iiiius traftat' . & hoc intendebat,cu d. Sit j^ifprie trarinutauo.v.g.pnmu fpAtij AD. D.Aiitud primu igit^&c.i. (eiji fioif Ttprimu fi)arij,iu quo eft motus in adu, no fit indiuifibile, fed diuifibi k neceflario.Et,cii narrauit yiftud primu debctecdmifibilc ecotrano mouomotunamuoem^^moue C rur,&e principal motus er,deditipoftacoVequc^fiponat'Idiuifibi le,&d.qmfegrt',fi fuerit idiuifibile, &c.i.qin,fipricipiueius,inquode-

176

erit ges:& fie res crit mota,&gefc& D in eode:quia finis eft (jctis,& initiu motus. Ponat'igit'', f m >tu moiicri in toto tpe A D , ponat* et ipfu m. quiefcere in fineiihus rcporis, f D, moueC'igi f*et in iuitio ci',qc! eft A. ergo necefle e, fi illefinis,&initiu , qd eil indiuifibile,poflet in eo fieri motus, & quies , vt illud,qcl mouetiirineo, htquiefcens, &motfiinfimul. qm in A D,qct eft indiuifibi]e, erit q'uic'fcens, f m g> eft finis qetis, Si erit in A motii , fm q? eft initmm motus : & fie in eadem re erit quiclcens,& motum infimul . bile,necefle eft di mfibile effe, et ^ inquauispartiuliuius mutatu efle.Diuifo.n.ipfo A D, fiin neu traquide mutatu eft, neqji ip>fo toto.fi vero in ambabusmuv tat,&intoto.fiautina!terama tatu cft, non i n toto primo.q ua rc necefle in quauismutatuce, man if e ft um igitur eftq,noeft inquopHmo mutatU nT. e ft iiv r . ,. .n c .' r ^ finite raimdiuifionesfunt. S^ non eft mdi- J fit diutfot/ ^ MClft - 1 , . fiffi. ' , tfan^wtabittvr in co, ijutndo D diuidetur . Et,Jinon tranfinittatttr , ntquc in alt era. dttarttm

litpsmor, cotmgitmoruinueniri t fpatio indiuifibifi, & tpe Idiuifibi!i,Ciftari.Sc fie t^s, & mot9 erutcopoftta ex fdiuifibihbus . qcf e ipofe. D.d.Et et,fi _ tt)is,mquacimtiuqetis,ruciit}-s, i .r r r *^ f femfertraf ua c vftunfi mot' diuifibile,cu inftas no fequif litas, tHHtaturjfed ent dij]>o etm 7 toto. neq; Itcr fine gens, & initiu mot9 e et,Jttrafowt4tnr Halt fro , at frit
.

iuilibilis went r poiis motus,

,.., MM

Phyficorum
tu. erfo necejfe e "Vf trafoutetur 7 *wW eius accipiatur. erro ma cr r *i r nifefmm eftquodnoneftpnmum ein*,inquotran(mutatur. quanta fo eius eft mfinita. 47 DicirSi igitur AD, inquopofii mus piincipiu ttafinutationisexn-i tisin aflu,n6 fiieritindmifibile, ne cefleeftvt femp diuidaf in diuifibi ]c, & vt I qualibet parte ponaf trafmutari in adtu, necefle eft vt prius tranimutef,i.cj>antehanctrammu primo ^ necefle eft vr traffnuarS in > fitia tranfir.utatu. ergo trafmutatioentan tialmutatione, &ante hancalla) ficuteftdifpoindiuifio*. nemagnitudinisininfinitu.&hoc intedebat, cu dixit:cmo manifeftfi eft,Scc.i.ergo manifeuu eft ^ in co no eft principiu eius,q<! trSfinuta6 quia diuiiio eius eft in infinitum. Neq^ igitur eius, quod muta tu eft, aliquid primu eft, quod mutatufit.Sit^n.DF primumu tatumipfiusDE.omne.n.quod ~~ " miltatur fum D.F mutaeum eft, fit in quo H ifi ergo in toto ipfum D F mu tatum eft in dimidio minus erit id,quod mutatu eft, &C prius ip fo D F, dL rurfus hoc ali ud, &(. il" lo aliud,& femg fie. quareeius, qct mutatur,nihil erit primum, quod muta turn eft* Nea. ex illo, quodtranfmtttaeitff, quod tranfmutatum eft. Sit ergo D Z,pnmu eius, quod tranfi mutatur ex D ff.quoniaiam deeft diuijihile. CT tepiujtt B C: ft igitur D Z tranfhtutatur in hoc temper e >ergo injita medietate eritillud, quod tranjmutahatur pnta, cr ante iftudaliud minus prius, cr ante ittudaliud minus prius , crjicfemper. ynde necefi fe eft "\t in trafmutato nonJit aliquidommno, quod Jit primi* eius.. quod tranfmutatur. Demon-

H magnitudo,Tquapofitaefttrafmu tatio,e diuifibilis neceflario. &hoc intendebatjcu dixitrqn diuided'AD. Et cu narrauitq?, cu tranftnutat'in hac magnitudine, necefle eft vt fit tranfmutatum in partibus,incbc:pit declarare hoc, & dixit:Et, fi no traf muta^&c. i.&,cu pofueiimusqjpri mu eius, in quo demfajftmnfmuta tu,& eius, in quo eft trarnutatio,e diuifibile.v.g. AD diuide^in B.fi igi tur non trafmutat'in altera parte,^ in B B D, ergo neq, in tota magni tudine A D, quod eft contra pofitu. &,fi trafmutaC'in eis femp.tunc diI fpofitio eius in toto erit tahs.fed po ntu eft q? ifta trafrnutatio eft principiu trafmutationis.& hoc eft impoFe.Et,fi trafmutafm altera,&no in reliqua,tunc totii no erit principal eius, in quo trafmutaf'rfed pofitu eft primu. & hoc eft incouenies. Ethocintendebat,cu dixit&,fi tiaf mutaifm altera,&c.&,cu fitimpoFe vt in vtraq j fit quiefces,aut in eis {p. tranfrnutet^ & in alia n5 nrafmutattir, fequifex hoc vt in vtraq; fit ia trafmutatu.Etdixit:ergo necefle e, &c.l. quaxuq, pars accipia^exillo

Liber Scxtus
ofltndens idem, Jitmfta exfurte mobilts.
H.B
LC

Tcmpui

Vult dedarare eriam <p tranfrnu tatum non eft aliqua pars, qua: fit primum eius, quod trafmutatur,i. cp ante ipfum non eft alia pars, qu dicatur tranfrnutari. qfu aut tran mutatum debet haberepartem,ma nifeftum eft ex pradidis : nam oe tranfmutabile cftchuifibile. qm ve ~> ro in ifla diuifionenoninuenitur pars prima,manifeftum eft ex hoc, quod eft declaratum.q? tranfmutaturn, &tempus, & trafmutatiooTa funt de natura contmui, & q? conti muirn (emperdmiditurin diuifibile.Et,quiadiuifibilitasmoo eft ma nifeftior ex diuifibilitate cius, in quo mouetur incocpit declarare <j>, ii eflet hoc primum traPmutatum, nine eflet pr ima longitude, & primum tempus.fed quia hoc eft manifeftius in tpe, dixit: Neq; ex illo, quod tranfrnutatum eft,&c. i. neq; iu tranfmutato inuenitur pars,qug
g

fit primum eius, quod tranimutaf. D. pofijit tr^frnutatum D H,&pojfuit partem illius primo D 2,vt declararet,ducendo ad inconuenieiis, q? ifta pars non eft pnrnu, & dixit: D 2,&c. &,quia aliquis poteft dice re,cj? iftapontio no eft vera,nili efet verum , q? oe tranfrnutatum eft diuifibile, dixit.qm iam declarauimusq?oe tranfhiutabile eftdiuifi- bile. ]Et,cum pofuit hoc, & iam declarauit q? oe tranfmutatum tran mutatur intpe, necelle eft vt ifta pars tranftnutetur in tp^, & dixit,& tempus,in quo tranfmutatur, fit B C. Et,cum declarauitg? ifta trafrna ratio debet efle in tge, dicit: fitigi^ illud tempus, in quo pars D Z tra mutatur,B C. Deinded.fi igit'D Z, & C,f pars tranfinutati, qua pofliimus primum eius.quod trafmutatur,tHncm medietate iftius teporis exit illud, quod trafmutatur cfe fill parte

Phyficorum
6 p*rteminus.qmittu'd,qc?trafmuta guum.fi veto diuflibile,tritali ft turin rainori tge, eft minus,f in x- quid ipfb.c prius, in quod mux qua livelocitate.& erit tranfinuta- tatum eft,& - - illo - rurfus aliud,& no, quae eft in mcdietate iftius ante fern per fie; propterea q> nuqua tranimutationem,qua?eft in to to deficit di uifip* quare no eri t pri illo tempore, qua; pofita eft ptima, & fie enr non prima.Et, quia tepus mum,in quod mutacum eft Si diuiditur in medietates in infinitu, militer autem eft 6C in quanti necefle eft vt dmidatur in minus,& mutarione.etenim hxcin conti minus in rninoh fecundum diuifio nuo eft, Manifeftum igitureft, ncm temporis ininnnitum.Sc^imi quod in folo motu,qui fecundii liter in prius, & m prius priofi,& fie qualeeft^contingit indiuifibile in iufinitum. &, cum declarauit <j> perfeelTe. tranfmutatum non habetprimu, Afanifcftum eft igitur ex didixit:vnde necefle eft,&c.i. ficueeft ftistfuodne^ex tranfinuttttofie * H necefle in ipfa tranfmutatione, & eex - in eo,in quo eft tranfmutatio. ^ t**fejn pto eft i Ouod igitur neqj eius,quod tatto,eft altqutdomnmo, (juodjtt mutatur, neq? in quo mutatur fnmum.Et illttdtpfitntyin auo eft tempore, primum quicquafit, tranfintitatio^onhalet taiemdi manifeftum eftexns,qu f ;di(fta A9&uMm,SMntJ>.tn44*eJiffi funt.lllud autem,quod muta> -' - -'" tur,autid , fmquod mutatur, r trafm* no am plius fimiliter fe habebit. ^ ttuone. Tria nanq; funt,quf effedicunt tanOf^adqi in mutatione.dd quod mutatur pus,* album, homo ~\ero,cr' te8t in quo,& fm quod mutatur. pus funt dmijtbilia :fermo aut de Vt homo,& tem pus, dC album, albo eft alius afermone de tftts.ftd homo igitur,& tempus, diuifix emmajitntdinijibtliaperacctdes: M ' bilia funtide albo autem alia ra tk) e&verum feciidum accides tllud.n. cui acctdtt album,<!y qua quidem omnia diuifibilia funt: lc,eft diuifibile. m illis autem omdtcuntur dtuidt per (i, cui.n.accidit quale, aut album, filud diuifibile eft. qm neqs in nonfer accidenttnon eft etiamfri ijserit primum,quac quidem fe ntum.*Ver.gr.in magnitudinibut. cundum fe dicutur diuifibilia, Sit igitwr ' ^4 BC magnitude 'A &C non fecundum accidens,vt i moueatur de <^4 ad B primo momagnitudinibus, Sit.n.inquo A B,magnitudo, motum autem tur im* fit ex B in c primum.igitur,il in le>t , fitertt diuiffitle, diuifibile quidem erit E C , m farttbile. ante B , in <jnott psirubik impartibiii cat conci/ tune erit cecidit

cecidit tranfmut4ti, &* ante tl- tifafif^uenum

$4 tranjmutatu

Itid alttul, <y ficfemfer. tjuotuam fttamtftw continue. Ergo mawitonctiadct ddiuijianealujwtnofeflumeJt^uodinmtttiin^tMltta Ao.ergo nan eft hoc fnmutn etw, tejola inter olios motusfoteft tjfi

whiter dc&anjnuttatione quanDantniflraao ttrtia , Oflenjeus item , Jitmfta ex forte nugmtMtbnv

Diui/io ma gnicudiois.

Dicit: M anifeftum eft igirur ex Mardi<ftis,q? non eft aHquod primu .Jindiuifibile ex arSfinutarione^eque ex temporejin<fao fittranfmu tado,frn (p eft tranfmutatro, &fm Of eft tempus, neque per fe, neq; g accidens.D.d. t illud ipfum,&cA jntendit illud,in quo eft genus tran Cnu tationis. & dizit hoc. qm ttanf mutabflium funt qoaedam,in quibus non inuenitur pnmum per acddens.f quac funt I-qualitate, in eis autem, quae funt in vbi, & quamo non mueni tur pnmum ojnnino,ne que per ie, neq; peraccidens.Et^u jiarrauitq?di(po ineo,in quo eft tran(mutatio,in hoc no eft iicut di Ipofino iu trafmutato, .& temporc, ihcixpit exponcre hoc,& dixit:Sunt .n. tria,&c.i-funt.n.tna in cranfinurionc: & funt illa,dc quibus dizim* ipfajion habercprimum.D.d.f.tra unutatum. intend!t per illud,ia

quo eft nanfmutano , tempus, & p illud,ad quod eft tranfmutatio, genus motus. v.g.homo, qui albeicit: qm funt in eo tria,homo,& temp', &'Colora!bus,&dixitmomm . qui eft in qualttate,notificaiido o^ I ifto non inuenitur primurn per accns, .Cin eo , ad quod eft motus,uon in moto, neq} in tern pore. & Hoc intedebat,cum dixit:homo vero . &c.i. S homo vero,quod eft tran/mutatu i hoc motu,& tempusjin quo eft mo tus non habent primum omnino, neq, per fr, neq; per accidens, qui* funtdiuifibiliaper /!-. album vero, & fimiliter de rcbus,ad quas fit traf mutatio in qualitate , non habenc talcm diip6nem:qfhiftar)ondiui dun tur per (e. f. quail tates,fed j> accidens. D.d.fedoIaiuntdJiuifibiua to dii* peraccidens.i.omnesqualitates.D. *6f **, * - diuiduntur j- j * per accns, - jj f? || paccn* narrauit quo e ~ &cUxit:illud,n.cuiaccidit album,

Phyficorum
See. i. alburn vero, & ^niuerfali ter qualitates funt diuifibilia, quia ffit in corpore, quod eft diuifibile p fe< Et,cum narrauit q? diuifibihum ex iftis tribus quxdam fimt,qua: femper diuiduntur per fe.f.tempus, & tranfrnutatii,& qua-darn funt,quorum quxdam ditiiduntur per fe. & quxdam per accidens, & eft illud, ad quod eft trarifmutatio, narrauit cp in il!o,quod diuiditur per fe in iftis, non inuenitur primum per fe, & in illo, quod diuiditur per accfis, inuenitur primum per fe, & non p H accidens.& dixitrin illis autem omnibus,&c.i.in tranfmutato^ tepore,& tranfmutatione, quz eft i vbi, & quanto : qm ifta funt diuifibilia per fe.EtjCum narrauit ch in iftis n5 inuenitur primum diuifibile, iterauitfuamdemoftrationem fup ifta diiiifibilin, cum in decliirationibus j^ni^ ur^dictis iiuil non vnniiidiftinguitur illud,M u .LUX inuu, d-midit'perfe,abillo,quoddiuidiif per accidens,& dixit:Si igitur ABC, &c.i. fit ijritur fpatium , per quod v i ' L ... primum : / : motum mouetur fparium J A B c,& motus eius ex A ad B fit pri mus motus.D.d.fi igitur A a, &c.i. fi igitur A B, quod eft ex fpatio primum eius,pcr quod fit primus mo tus,fuerir magnitude indiuifibilis, tone motus per illud eririndiuifibi lis:& fie iudiuifibile fequitur indiui fibile: & fie magnitude, & motus crut compofiti ex indiuifibilibus: quod eft impoFe. D.d.&,fi fuerit di nifibile,&c.i.fi igitffpatul A B fuerit diuifibile, me erithocfpatiu ante fpatiu A B, in quod cecidit trafinutatioantequam caderetin fpatium A B.v.g.medietas fpatij A B. & firm liter fequitur vt ante tranfmutationcm,qux eftan medietate if ti'ff ati j> fit minor tranimutati o,& eft it- 1C la,qu fit in medietate iftius medic tatis:& fie proceditur in infinitum. D.d.ergohic noneftprimum,&c. .i.mmotu locali. D.d. &fimiliter eftde tranfmutatione quautitans, . i.in augmento, & diminutione. EC caufa iii hoc eft,q? tranfmutano in quan to eft tiafmutatio in cotinuo per fe, & declararum eftqjcotinuu femper diuidirur in diuihbile,econ uerfo uanfhiutationi in qualitate, .fquia no eft in cotinuo,D.d.mani fef turn eft igitur cj> in motu,&c.i.cj> poffibile eft vt in eo fit primum indiuifibile per fe, & fi fit diuifibile j> L accidens.& hoc eft ita^uia a mini- a Minim* mus color eft terminatus per fc, color eter 11111 9 1 quemadmodu forma */ c minima . . ., eft. J? le, queadtermmata.l. q? minimum er,quod modu mi poteft efie coloratum in atu eft ter nima forminatum : quemadmodum mini- m ^t mum eius,quod potefteflealiquod "^ral demonftratum eft terminatum.v, aquaet g-qni minima aqua eft termmata. piinata.et & f imiliter de alijs f* corporibus fim- aiiiscorpi **c" de i* *t o
pllCJLDUSjOCCOmpOlltlS, bus fim-

Ea ytxfunt in motu,fefcpr<KcJerc.

Voniam autem omne, quodmutatuiyntepox ^ remutatur:dicituraut Oe.quod intemporemutari &vtinpr mo,6C vt fecund um alterum,vc in anno.,quia in die mutatur: in quo primo tern pore mu tat idj quod mutatur,in quauishuius parte mutari necefleeft.manife ftumeft igitur 3d exdefmitioe.
> tttr>tranjhututw in tent fore: &*
Ef

df

Liber Sextus

279

hranfhtKtari inte in alio, cum tempus, cui attriEutf, B 'n exceflerit idem tempus aequaleei, r D.d.v. g.&c.i,\.g.qm bellum fliit in tali anno,quia fait in tali die iltwtdtur tn alu.y.g.qHonntm dt- husannirvndeattnbutioci' ad an(itMrdltudtranfinutart.int(di<in numnoneftprima . D.d.qmpritw auiatranfmtttatytrmtduitM n\.umtempus,&c.i.&,cureshabuit ji .'if . ' ft tempus primum, in quo tranfinulocuiius 4fmi. quontam primum taj#neceflg eftvt inqualibctpane tempus,tnqitotrafinut4tutr4r ^im temporis iuueniatur ilia res Wtttaturjiecefle eft "Vf m tfualibet tranfmutan.qrn hoc eft manifeftu parteillinstranfmutetur. fy'hoc exdcfini"0116ptimi.quoniampriT 0& J G ' ' inum eft tempus arquale tranfinumanifejtum eft ex etus aejimtio- tatj0ni,cui tranfi-nutatio non attri tie: quomam ho wtettigimiuper buitui gratia partis: ergo necefle e fi primum. in toto^qm omnis tranftnutatio,q E 50 Cum declarauit^ motus no ha attribuitur tempori, ncefleeft vt bet piimum,neq-, illud, in quo eft au attribuatur ei aut propter partem, jnotus,neq j tempus, vult cteclarare propter totum: fed primo non ^illud,quodttanfmutatueft,prius attribuitur propter partem : ergo trafinutabatut,& dixit: Et, quia oe propter totum. tranftnutatum,&c.i.vtdeclaratum .. ... -. c , , eftfuperius. D.d.&aiciruraliquid Sedexhismanifcftumeft. tranfmutari,&c.i.& mamfeftfleft Sitemm in quo primo mouet per fe <p dicitur aliquid tranfmuta jd,quod mouetur, in quo Y R, ri in aliquo tempore,quia illud tern fidiuidaturfecudum K.omne Dafmini pus eft minimum tempus , inquo 4n.tempusdiuifibileeft.intem ni " ^A POK'fttran^mutari &nocintende- pore igitur YK aut mouet, a.ut P& tr^"- ^*tcuni 'dbut: quia eft primum te- non mouetur: df. rurfus in rem^ muori. pu%&c.qrn omne^quod attribuif pOre K R fimilitenSi igitur in C iei -non propter fuamjpartem eft neutl-o mouetur, quiefcit Vtiqj E primum lUu* w, vt dcclantC eft intoto.mouerienimid^uodf ahb,:&qma tranfmutatio non at ^ mouetur, { inbuitui temt>onequahei,quiam . rri_-i n. r * ueniturintempore minoriiufo:i6 jnpolfibik eft:fivero maltera necefleeftvt iftud tempus fit pri- folamouetur, nonvnq;in pn. muillius tranfmutati: econtrario mo mouetur,, quod eft Y R. fe/ deiempore,quodexcedittranfmu- eundumnalterum motuseft. tanonemj; quianon eft primum: neceiTe eft igitur in quouisipfi* cm tranfiuutatio non attribuitur YR inotumefle. ifi gratia fua-partis.& hoc inte Ef hoc apparet etnttn ex hoct oebat,cu dixit : & quia tranfinutaf , Y inalio.i.&atmbuitui eaamtranf- qHodnarrabtmn* mutatio tempoii; q^uia tranfmutat pus,m epto motttm mottetttr prtn* zc,

Phyficorum
< ZC, &1 JttuJttttr m s :pipjtitr tftnte tcmpus eft diwflilc: W mo tttm out tn tern fore Z SC mouetttrfauf non mtttetw: cr/tntthter Ctiam tn dwbut tempordtu Z B C: fitgitw non monetttr in altero o tptiefitt in hoc tote te tntfoft bile eft yt (it mo turn ,tymn rnoue<ttar in alter* K fartium Z B c:C^tfimoMeturin altero eorttm tanntm , tune ttfut Z C.no ejlfrtmttm temjwsjn iptt mmetwr. qttoniam mottts tins eft in 'ytroepiceom.ergo necejfe tjt ^f moHcatur in tpvdtbct forte Z C.

, probant fitoitiJ^HOclmoHetftr prime tn tmporejnonte*rtn qtutlibttforte ilbtts temforis

H Y. Z 1. V

K.C

31

DicitrEt hoc apparct ex hoc, qcf dico. qfi,cum primum tcmpus fiie tit demonftratum.v.w. teinpus z c, & fuerit diuifum in duo in B , cum omne teinpus fit diuifibile,& jllud, quod moue^ necefle eft ipfum mo ucri in tempore z c, quod eft pofiturn primum.aut no moneri,& ma nifeftum eft g? non eft quiefcens in eo,er^o mouetur. Et, cam poflierit Gp in hoc tempo re necefle eft vtfit jnotum in toto,&<j> aduer/anus no poteftponere ipfum in eo quiefces, dixit:&fimiliteretiam,&c.i.&nmi literetiam interrogabimus aduerfauum,<Sc dicemus ei <% iilud motu,

quod ra concedis moocri in tcrttp9 re z c, aut concedis etia ipfiim moueii in vtraq; parte eius,aut qurefce re in vtraq;,aut moueri in altera,&: quicfccrein rdiqua. D.d. Si igitur non mouetui,&c.i.qua; funt parteS magni tudinis, cum firimpoflibilc vein ea fit quiefcens.&quafi dicat, <frh fuerit quielceas in vtraq; parte magnitudmis, fequitur maximum impoFe.rvtaliquid moueatur per aliqurd, & quiefcatin omnibus par tibus eius. Et,cum dcftruxit ipfiint quiefcere in vtraq;parte,deftruxit etiamipftim quiefcere in altera, 8c moueri in ieliqua,& dudt:& Ci mo uef

Liber Sextus
fed ppfitum eft prmuim.Ec hoc eft
quCK j mO uetun

^ 8o

A netnrinaltera tantum.i.tunc tern- fitaliquidj&altaru neceflfecft pus conaregatam ex ifbs duobus pereandem motum eflemagni tcmporibus no etittempus onmu. tudinem, quaremotumeritid, Jtu ejt qwd. omne, quod t neceffarto moitebaturpritK. <2w~ mam-JtmoHeaturper^ttttHm <^ L m tempore ZC,qttoaeftj>rimJi tetnpHsjunc ttquale i . . ei . in yeloat* . temotut , r incipient cum ipfi Hoc autem oftenfo, manifex mouenjMOttebittty permedietate ftum eft q> omne, quod mouef, in medietate. siigitw illudti]uod _ ' nccefTe eft motum eiTeprius. Si enim in Y R tepore primo ma gnitudo K L mota eft,! dimidio quod xque velociter mouetur, cejjano altud eUa, mouebiturper &fimul inccepit,per dimidiu illudfyatium. ynJe neccfle eft *M eritmotum.Si autemaeque ve^ lox in eodem tempore motum
tcndebat,cum dixit:qm motus eius ell in vtroq-j.i. qm necefle eil,cu fit primum,vt motus fit in vtraq; partceius. Et,cumdeftruxitifla duo condiuidentia, conclufit tcruum,& dixit:ergo necefle tft,&c.& hoc ma mfeftum eft.

fumftaa, T. z Tempos
R.C

y wyvw

VYV>

Phyficorum
G Et>cum hoc fit declaratum.f q> finitum. Et caufa itr hoc eft, quia jz illud,quod mouetnrin primo tern magnitude, & tempus diuidunrur pore, neceflano mouetuc in omm- in infinitum. vnde necefle eft vt an bus parnbus illius temporis, mani- te quodlibet vlrimu, in quo res mo feftum eft ex hoc q? in quo! ibet in ta demonftratur,moueatur,Se d ipftanti,ante quodlibet iiiftans,i quo fe vfus eft in hac declaratione feed demonftratur moueri, (It mo turn, do moto, quia eft manifeftius. Na D.incoepitdeclarare hanc confecu aduerfarius poteftcocedereipfum tionem,& dixit: Quonia,fi mouea- pemanfire totum fpatium, led no tur.&c.i.v.g.qm,fi aliquod motum pertranfit medietate,antequam per Pertrafire moueatur per aliquod fpatium in tranfeat totum,eum peru-afire me- medietateeytrafi aliquotempore,v.g.per{padumo,^ dietatemfitpertranfirein potetia,. r \ potetia 1.111 tempore z c, & illud temp9 fue non in adu. & ideo vritur fecundo no i adlu. ritpnmumilliusmoti,tuiic,fipo- moto^pofuitipfum pertrafirein cofifq.co JH fuerimus aliquod rriotumiequalel adu,qm hoc nonpotelt aduerfari9 velocitate incipcre cum illo moue- negare. Et,cum conceffit hie ee fpa n,in medietate illius temporis tm, tium,quod pertranfit motu ajquanecefle eftvt ptranfeat medietatem le ei in velocitate in quadam pane ilhus fparij D.dixit: Si igitur moue illius temporis, neccflario concedet turperahquid,&c.i.fiigiturmotu, o^primum motum,qi"i moiiet'per quod eft ^quale in velocitate moto totum fpatium, pertranfibit illud pofito penranfire illud fpatium ter fpatium,quod pertranfiuit illud,qcf minatum in illo tempore termina- elt equaled in velocitate.fi illun, to,peru:anfiuentaliquampartema quodmouetui'in minori ilJo tf. gnitutHinis irtaliqua parte illi9temAmplius autem, (Tin toto te/poris pofiti.neceile eft vt primii mo tum,quod pertranfiuit, pertranfeat poreYR motum elTe dicimus, fpatium,per qupd ftntootum rho- aut omnino,aut in quouis tern uebatur, antequam pertranfeat to- pore,ex eo,quia accepimus vhi ~ turn fpatium. D.d.ergo necefle-eft murnipfiusnunc:(hoccnimeft vt pnmum motum demoftratum, id,quod terminat^ mediu ip' quodmouetur invltimo fpatij,q3 forum nunc tempus eft:) &C in pnus mouebatur.i. compleuit mo- alrjsvtiqjiimiliterdicetur mo* tum,quo mouebat'illud^ "quod eft tumefTe.dimidrj autem vltimii jequale eiinvelbcitate in quadam diuifio eft. quare &C in dimidio parteillius temporis. & fimiliter,fi :,dC in qua/ pofucrimus pnmum motu demon . -r omnino -. ~ r Saturn in vlrimorpatij. ^r quod P! paraum.femper,n,fimul cii fm motum moaebaTur, fequkur q, JP^dmifione tempus eft termi prius mouebatur.nam illud fpatiu nam ab ^"s nuC,Si igitur om diuiditur uiduasmedietates,&por ne quidemtepus diuifibileeft: fiimus poneie aliud motum a-qua- quod autem eft inter ipfa nunc k ei in velocitane pertranfire iilud i tempus eft:omne, quod mutat, mbctatc illius tcmpons, &fieI iu infinities mutatum eric* EC

Liber Scxtus
A ft eti<tm,Jidicitur diqttidmo turi in tempore Z C tott,zy "Vwticrfahter in <diqno tepore , quod(H<fafit,cH acceperimtu ~tf t as, quod eft tltttnJi eius: quanta hoc deter" tntnat illitd, & inter duo inftatttt eft teput&in alys inflations diitwr in eottfuod moucturjpfitm IA

181

differentiajteceffe ejl >/ in medie fate et moueatur , 43* ymuerfaliter in qmdibet p<trte.qnont4,cii CA Jtt dwtjioms faterminatur tempu* per inftantM. C tgitttr oetemput eft dinifibde:W inter duo inftati* eft tempus: necejfi cjl~Vt oe, quod trafnHttttirjrafinutetur t t

DcmonJ1r<ttio/ecn4t> Protons idetn,quodantea,funipiaa Tempore. Y- Z Tempus K. C

L
5J Ifta clcclaratio eft alia, quia pnina elt ex fpario,& ifta ex tempore. Etdicit:Eteftetiamaliud fignum, <jm oon dicimus aliquid mouen i aliquo tcmpore,nifi, cum acceperimus inftans, quod eft finis trafinutationis, &inftas. quod eft pricipiu eius.qin ^ bate duo inftantia deter C rninatur tempus, in quo eft tiafmu tado.fed tacuit inftas,quod eft prT cipium, quia hoc inteiletum eft. oam omne tempus finitum non fit finitum, ni/I accipiendo illud inter duo inftatia,Etio dixit:& inter duo inftantia eft tempus.i. cum pofueri Riusiji oe tepus tcrminatur j> duo inftatia,& inter quxlibetduo^nfta tia eft tps, vt declaratum cft,& pofucnmus qj finis medietans ifti't'epdriSjin quo motum totum mouetur.f tp,is / c, terminatur ab inftan ti,qd eft dfia leer iilas duas medieta ccs,maiiifclrum eft ^,cum motum

vvyvvv

tuerit in hoc inftiti fq? diuidit hoc tempus in duas medietates, dicetur vere iam motum efle,8c m alia medictate moueri,ergo illud,quod mo uetur,iam motum eft. <Sc iimihter, cum diuiferimus illam mcdietateji duas medietates,tune in alia medic tate vere dicetur moueri. ergo & ia dfia,q eft inter duas medietates raa nifeitum eft, o^ cum mouerifoeric ipfiim iam eile motu,& fifrinmcdietate medietatis,& fie in infinitu. ergooe,quod mouef1, ia mouebat*. Et hocintedebat, cum dixit:& vldmu medietatis eft dna.i.& inftans, quod eft finis alterius medietatis,&; principiu fecudij, eft dfia inter has duas medietates. ergo necefle eft vt motum in prima medietate dica^ ia mom ee, & in alia dicaf"moueri. ergo antec| moueaf,ia mouebadD.d.& vFr,&c.i.qm qlibet pars tpis,cu accipia^,p6t muidi I duas meoietaPny,cii co.Auer. NN KS

Phyficorum
G tes.&motuitt invltima medietate df mDueri,& in alia df iam motum efle.fi igitur diuifio temporis in me dictates procedit in infinitumjer^o oe,qund moue^necefiario motieba tur.Et-hoc intendebat cum dixit: Cu igitur oe tps eft dmifibile.&c.i. & vft, cu pofuerimus g> oe tempus eft diuiflbile per inftana,inter quae libctduo inftantia eft tepus,&q? ifta diuifio procedit in tempore de moftrato in infinitu, & qd in quoli bet inftanti ttanfinutatum df m ec tranfmutatum, & in quolibet tepo ll re dicirur trafmutan neceflano,aut illud tranfmutabatur infinities. Ampliusautem, fi id, quod continue mutatur, & nqj cor* ruprii eft, neqj ceflauit a muta^ tione,aut mutari,aut mutatum ffifeneceffc eft in quouis:in ipfo autnucnoneftmutari: neceffc emutatudfefmvnuquod'qjip forumnunc.quare,fi ipfanunc infinitafunt,2mn^quodmuta tar,infiniteedtm^tum. Et eltMn,Jiomne, qmdtranp mutatw continue akfa eo , quod --"*- "* --ff*-~+-~-f?----* _. _ _ farte accept a fuerit ex(o:CT eft ijnpefi&ile diquid tra/mutin in tnSianti'necefTe eft ''Vtin'ynotiuoiL - a Jr * -P tnfanttum Jittarntranfmutatu: (int infinity 54 Ha:c eft declaratio quafi vnius propofiuonum, quibus vfiis eft in cue trafmutamm. t declaratio ei* eft talis.f! Omne tfanfmutatjim cS 1 tinua tranfmutationc, dum tran mutatur,df in tempore, in quo trlf mutatur ipfum iam efle trafmuta* tuminquacu'q; parte temporis de monftretur: & omne tempus diuidiftn tempjp>ra,& inftantia determi nanria ijla tempera infinita: & eft impofe ipfum tran fmutari in infta nbus,qinininftanrino fittrafmu tstrioiergontefiefleeft vtin,inftajitt fit iam trafmutatu. &, fi inftantia fint iufinita, feqai^vt illud,q^ trafmutatur, fit tranfmutam iam infiniries.D.d. auttianfmuta^aut iam tianfmutatum ert,&c.i.qm oe trlf- J mutatum tranfhiutatione cfitinua df in quolibet tempoi'is ce trSfmutatum,& tranfmutatt. I t,cu pofiiit na nc propofitionem.& iam przdi?er*t 9 oe tempus eft diuifibile in tpamfinita,& in inftantia infinita, dixicr& eftimpoPeahquidtrafmutar,ininftanti,&c.i.&,fiininftanri ;.dr tta^muta">ergnecfft ^ $ 5 ^ quo cft'rftotu. neccflario attribuic ei motu. &, quia impoPe eft ipfum attribuiihftantib'.fl trafmutari in eis,remanet vt attribuatur eis i ta,^j fit iam trafhiutatum.qm.fi hoc fio fuerit,non habebit atrributionead iftas partes. fed pofitum eft ipfum attribui omnibus partibus tempor '^diuifibilibus, & i,ndiuifibilibus* &hoceftimpoPc.ELVOcarehocinfHspartem^ trafumptiue.&intc debat q?, quia inftans eft dfia inter t^s primum,& fm,manifeftum og oe,quod mouetur in feciidp tettl ***?
*

n i-i / * " r M t o dr'tranfmutatum la eltmtciillud,&pnmuin. Dibetmftanti

praedido/ermone.f. diceuso)! quo r porc,iam motum eft in tepOre,q3 lu Jfj^t

*

Non

Liber Sextus
A Non fotu aut Id,quod muta> tur,neceflfe eftrtiutatuee,fedet mutatum necefle eft mutari pri us.omne.n. quod exquodam, f quiddamutatueftjitempofe mutatu eftSit.n.in ipfo nuc,ex A in B mutatum. ergo in eodem quidem nunc,in quo eft in ipfo >,no mutatum eft. fimul.n. erit in ipfo A,8ti ipfo B.quod.n,mu tatum eft, quando mutatii eft, cbnoeftihocoftefum eft pri*. fi vero in alioeft,? medio e tps: non. n. contigua funt ipfa niic.

182,

tZ Mud, qtttd eft tfanfinittatHtn ad aliquuljiecejjfe fa i}>drv# tranfmutakttur. oc eft J de <& a eft

tranfinutctttr e^tm B: ergo ne ceffe eft >r in inftanttjn quo eft

jmt
Dtmonjh-atio protons quod6[rtet tjtibAmae,quodmHMtiir, tnMoturintempore. K

/rMutatum, ]
a
A^ -^

Cum dectarauit 5> Orhrie tranfmutatur, iam prius trafmuta turn eft,vult declarare conuerfum, .f cj) omne, auod tranfinutatu eft, prius et tranfmutabatur. Et idco dt xitrEt non fblummodo, &c.i. quoniam hocfimiliter eft in tis.Deindc incocpit) declarare hoc, & dixit: omne enim,quod tranfinutatu eft, &c.&ifta propofitio dedarata cit,

.f.^> omntf tfarifmutaraifl eft in tcpore.EtjCum pofuithoc,pofuit trar mutatum atiauod de aliquo terrnt nato I aliquoa terminatu, quod eft primura eiUs, ad quod tranftfmtatur. verbi gratia de A m B , & dizit: Sit igitur aliquid,&c.i.!de aliquo c5 trano.f A ad contrarium, ad quodprimo fit tranfinutatio.ninter quas non ell: medium,vt declaratu eft fii NN ij pcriui

Phyficorum
6 perius,q> illud, quod ttafjnutafpri~ tatis,dicef tralmutari,& in medieta | mo,cum traiifmutatur, eft injllo temedietatisillius medictatis ipm ad quod,non in illo ex quo. & hoc efle U'anfmutatum, & fie in inhniintendebatjcum dixit: eft.n. in A, turn, ergo illud^quod trafinutatwv &c.i.eft.n,in inftanti alio jib inftan iam eft tranfinutatum ti,in quo eft i B, quomam declara turn eft y illud, quod tranfiputati Ampli? aut in njagnitudinc non eft in hoc. i-. in eo, ex quo eft njanifeftius eft quod diclu eft . trafmutatio.DeJn.dfj igitUr fueri? proptcrca quod cominua e ma' in alio,&c.i.fiicitur fueritmeo, e^ > *-\ t- /f i n cnituQo. in qua txiucacid.quoci quOjinalioinltann abeo, quo elt e 2i^ad quod, tune inter ilia eric utatr.Sit,n. qu.ppia muta, tempusi&mhoctemporemouebi tuexCjnip.crgo^iindiuifibile H tur neceflaiio: & omne, quod dici^ quidcra eft ipfum C p, id, quo4 i&motumefle,diciturpriusmouc- impartibileeft,impartibiliierit ri:quema3modumillud, quod aaf conciguiimqm autem hocim ] utatur,df pri'fiiifte uafinutatu. pofTibile eft, neceile eft magni* tudineeeid,quod eft inter, dCl Quoniam igitur in tempore infinita eiTe diuifibile^quare in mutatum eft,tempus auteom^ illamutaturpri 9 . necelleefter* ne-diuifibilcj,in dimidio aliud go omne,quod mutatum eft, eritmutatumj&rurfusinilJius mutariprius. dimidio ali ud,dC femp fie, quay remutabaturvticpprius, Et etttm declaratttm eft hoc nfontfifte m mapflitudine, mtgni Etetiam^ttHttrtfmtitttZett tudo,n.ejt continuity eft tttud,:* m tefurv^cr pmne tepus eft dmiji ^m tranfmtttati twfmutatttr, btlejnmedietatceius erittrwf Tr^mntetungitw tkquidde C , CT ett4m tn medietate m D:ynje neceffe eft,/t CD eft in
t '
r* *^

\ *

icfemper. quarc neceffe en quodprtus tranfmtttahttur. ej} -tpaj?4ile:crgo inter ilia eft ma, A r , , . , a ?mttldo,zreft dimfademinfni Hxc eft alia declaratio,& eft cb, o* ~r + i + * ' ft o tranfmutatu trafmucerin tpe, "?' ^fnmf^Mhar, mtyiu & oe tf s eft dipifibile, tuc in medic traJmtttaretHr deCad ZX We nt tateilliustgisdjceftrafmutatfi traf fejfeeft'ytomnerfuedtranj'muta mutari,&tucaicet'ip3 iace trafinu tmt efljrt*tranfmtitalrttur. J tatu i medietate illr medietans. & ' Demonfiir,qn fueric I mcdieute illi'medie

Liber Sextus
totm9fiflr4tt,prol*tM quod ante mutt n&t4t tn tjfi, prtcedtttnutari.

18$

Cu declarauit g> oe tranfmu tatu c ad D, fequif i^i^vt, fi inter pil&u tranfmutaba?,antec| tranfrnutare^ C,&D non fuentlinea diuifibilis,vt qfh oe tranfinutatum eft in teporc, indiuifibile tangat indiuifibile: q^ & orhne terripus eft diiiifibile in in eftimjtoFe. D.d.necefle eft ergo vc finitum,declarauit hoc idem p ma inter ilia fit magnitude. i., cu fie gnitudinerri,& dixit:Et etiam decla impoPe i ndiuifibile feq ui mdiuifibi ratum eft hoc^ &c.i. &declatatum le,necefle eft vt inter vltimumiridi eftillud,qod declarauimus per te- tnfibile,ex quo motum mouetnr,& pus, per magnitudinem: & Hoc eft indiuifibile,ad(Juod mouetur,'fit in tranfmutatd in Iocb,& in quihti magnitiido diuifibilis iri infinitiii tate.& ifta declaratio eft mahifefti- 5c,cu pbluit hoc, dixit:efgb trafrtiu or.qm magnitude eft mahifeftior tabatur,&c.i.&, turn intet c,& D fit - in hbc,<p tranfmutatio fit talis: fed magmtudb femj? diuifibilis,& i qli F hon eft ita in tempore.Et Alex.d.w bermagnitudineearuni trSfinutaif a Impof* 11611 intcndit, q? declaratio, quz eft trafmutatu, necefle eft q? ttafmuta eft Y1 fini* x rhafrnitudihe, eft manifeftiorq ba^anteqtrafnWdecirib.EtfiSS?" -. j-r* j -f t 4 ciH'cnni* illa,t|ui eft ex tehipoie, cQ vtruq; militer fequit in 01 vltimd vlhmd- ide.4.ph. fitcontinuumjfedinteridebatc}? de ru,quib9diuidi^ng?neceffeeft^ip 41. 119. clafariojquxeftinlnotibus quan- fum trSrmntaba^, ahteqtrSfmuta- 07.&.i. titatis,eft fnahijEcftior,q q efl in mo tii fit ifa ipfo.f. dnteq peitfanfcat il- ^ -10 tibuSqUalitatis.&verbaAkx. faht la ma?nitudihe. vhde necefle eftjVt bNihii df ifta.Sc et hccjquod d^iximus dddara <iixit,<jiillud,qn6dia trafrtiutatfi e, ft tirnfmu ticur magis in fpatib. nam fpatiUj priiis tranfrnutabai!'. Qm^fi hdc iio in quo tranfmu tatu tranfitiutaturi eflet. a tune inuehiretur fihis trahf; eft continuum. Did.Traftnutef'ipi mutationis fine tranfmutatione:5 tur aliquid, &c.i.pbnatur igitJaliq(i fie inuettiremf fiiiis fine eo,cui* eft nis. tranfmutati p ali^ magnitudiiie de finis quodcftimpb/Tibile * l> ilihil -s.c6.fz* NN ii; n.

Phyficorum
cnim dicitnr jam tzaafinutatum d Ideft,manHeflfieft jgfrar hac C fe,mficum fuerit in vltimo uanf demonftratione, quavuTumusin 5! jnutadois. tranjQnutato fm quantitatem,q? oc tranfmutatum fimplidter trafmuEadem*n demonftratio eft tabatur,ante^ f& tranfmutatum,fiK. in non contmuis,vt S>C in cox ueinquanritate, fluein qualitate, trarijSjVt & in cotradi<ftioe*Ac aut in fubftantia.Demonmatio.n. cipiem9.iwps,in quo mutatu quavfifiimus in ttanfhiutato , eft jpipinqua potcqa in alio , & eadera & rurfus cade dicem9, quare ne cfcdemonftradoin trafmutationc cefle eft id,quod mutatu e, mu/ in quaJitate,& in fubftanna.qm no tari, & quod mutatur, mutatu tilt dfia aliqua intei; duas demoftra eiTe.&eft ipfo quidemutari mu tioeSjficut aixit,feddcclaratio, qua tatu ee pri9, ipfo aut mutatu ee vfi fumus in maguitudir'-,& I qua mutari,&nunqpaccipietur pri titate,transfertur ad tempus,cunx snuCaufaauthuius eft,n6eflc oetranfinutatufitin tp.e. D.d.v.g. JL impartibile impartbili contigu in contrarijs,& contradi(aorijs . & percontraria trafmutatioumaninfiflitum* n . diuifio t, intendit ncm in Vtin^qug augenturj&dimi r a qualitate, &per cotradido * traumiutatione in fubf tatiacoa BUuntur lineis* * eft de affirmadua in negaduam^c cconucrfo. D.d. AcciPiemus.n.t]ps, lHd,qudiam tranfmutatum eft , &c.i.& transfexamus ilia demfado pritts tran/tnutabittMr.qfuuudele- nem ad tf s , poncdo q? vnuquodq; atioeaieefiwcOtawlnZ i^ ******?*$ *&> * 9 ^ r J _ * tpsettfemperdiuifibile. Etdfiam Doeume. nnmmomntno^g.m con tjrhancdermfationem)qu3innuir> tvr m contradtfttonc.isfcqua v f us cft in his duabus tranfhm fiemHS temfutjn tptt tranpnu- tarionib'ex tpe , & duas deru f adoj? dicemtu etiam hoc ide. nes,> * 4uibus ^coupit loqui mhae mutdtum eft, tarn tranfmutaba- ol tranfmutationi, & ifta eft quafi ^ twr.iV.ud, ifitur , ejttod tranjmutd- jppiiahisduab' tiafmutarionibti*. tur,pri*s erat tran/rmttatum, & D.d.ergo necefieeft,&c.i.duo qua:fita,q intendcbat; declarare,q> tr&f , n t r I mutatu efl,priustrafmutaba^& g> miitabatltr&r'imfoJSlbik eft Alt i!lud,quod tranfinuta^pnus, tranf qttomodoinitcmrcprimH.Etcatt- mutatu eft. D.d,illudigitur,quqd ft huitu eft , atua impoSitile. eft tranfmutatur, &c.i. fequituriginir imftrtMe few MfurttMe. exiftisdaabus concUifiombus,q> f omne itiftans, in quo demonftiaf .r r J / - r r ,fto eft m mfimtum,ficut m //- tran(mutatum tranfinutan, necefv,<fn* <tddUtnr.i&'dunmtiKtur. faiioauteillam uaniinu-tationcm crat

Liber Sextus
A erat tranfmutatum , adeo , q> invpofe eft reperire mitium tranfmutationis : fed ante tranfniutatione cfttianfmutauoininfinuum.f.m potia.D.c|.& impofe eft iu aliquo

184

Et manifeftum cfi, qttoditttid, ^tiod reneratu, eft,necelfe eft quod *' " / ; j friusgener^t^ V fW^ rattur fnus generatum fuit , &

Si mot' mocto J uenke primu.i.inuenire pri auod eft ex hoc diuifebile, Cf con-

?5 traijlfmuta^on6 demmta ma- tmtMm.fednonfemVer ent tllitd, J au.D.cLEtcau(amhoccft,&f.i.Jc mows, & tus,& tepus no componunf ex i ndi f * *'^> Trt fundament ex dopria ma- uifibilibus.c]in,a fi motus diuideref" wo.f/ eodetn modo ejtdeeo , quod ia llldiuifiblle tfic eflct K^fi ' Me Plim' corrttmMKr, <& quod corruftum r
IP

-,

motus, & puma majrmtudo,& pn- a n rr i mum tcmpus. D.d.Suifio.n.c(t in- '/ '/ ^W W*prw / eo , quod

b 3. Ph.t. finita,quemadmodum in line-is , cj generafur , C7" corrumpitur alic.^.8ciu ad.dunt;& (liminuunf'.i.i] proccdut quod infirntum , ctun Jit continu< in additione,& diminunonc I infi- w.fr^ Imp0jfil,tle eft ainjHidre nitum,b vtdeclaiatumcltTTcrtio j / Manifdiaigicur q,6C id , qCJ wr^ 1Jpn*-' &**"<**rt , , SffiS facia cft,necellb eft fieri pri, 6C 'r>^ tdiqmd quod tarn gener*&q3fitfk fitfadtfieflc, quaecu^ diuifibix turn fit, non fnns generan , erjt u$n"5li lia>^continuafunt:no tnfemg mtltter eftdeeo , quod corrumpie, idiuifi- id,q uod fit , fed 6d ali ud aliqn, fur, iff quodcorruftttm efl. fernif vt illius aiiquid,ficuti fundamc per. .tnne ' tumdom.Sifraut&inco > q a rttmp(tttir> corrumpitur.ixeo.quodcorru T ptueft.ftadin.n.indl ei, qaod 1**fo fitAquodcorrumpitur.cufit t^.Ergom^feftum eft quod tlC continuu , infinicu quodda . dC lttd,tjnod generant eft, neceffe eft non eft, aut fieri non fa<ftum ali qtiod generabatur , & illud,quod E quid,aut fadlu efle quod no fit generator ,necejfe eft quod fuit e aliquidXitr aut S>C in-ipfo corru neratttm.omms entm marmtudo, pi,acincorruPtueire.femperm

uelie

fe corrumpi.Manifeftum eft igi tur,q> dt id,quod factum eft, ne cdTecftfieriprius,aequodfitfa tfum efre.omms.n.magnitudo, &0etemp femper diuifibiha funt.quarejin quocunqs fir^non CTit Yci%YCprimo

" 1 generator , tmfofibtle ejt *>tjit ita, quod fit pnmum. Cumdeclar a uit,g,omnc,quod j tran f mut abat in magnitudme,pn' naittranfmutatum,&omne,ouod fuit tranfinutatum, prius tranlmuubatui propria dcclarationc , & NN liij dc-

Phyficonim
declaranit hoc in tranfmutatione ea fint de fpe poftrefli? trafntUtArtd qualitatis,& fubftantix declaratioc nis. Et hoc firr accidi t in gnadone c6i,vultdeclararehocdeclaratione ataliu,& alioru corpora organico* jppria de gnatione, q> gnatto quo* ru.In corporib'vcro fimpficib'no 1C dammodo eft in magnitudine. fed accidit hoc, vt in gnatioc ignis, & , 9 diffcrunt,vtdicit,qapartesniagni* aquar.fedfcquiclneccflario,vtante neHt/K. wdinis,ex q bus gnatu gnattlr, funt a&fmutatione pofita fit alia ttanfr nera< mt diuerfa; in fpe,& funt in motu loca mutano,fiue ilia trif mutatio accidiurtfe i li}& augniento eaidem in /pe,& di* piatui' diuifibilis,aUt indiuifibdis,f. f?* *-c uerfe in numero. Et dixit:& quod finis tranfmnratiois rolumOdo,ita, eft ex hoc diuifibile,& condnUum, <%> no fit finis trafmutatipis in gnaa 41 i.& oe,qct eft ex gnabilibus diuifibi tione.na" finis trafmutariois in gna le,& continuum,df in ed,quod gna tionc neceflaiio eft de aha fpe motu efr,q3 pri*gnaba^& T eo, q^ gna tu^tcum finis fit in fubftatia,& traf tur,quodpriusgnatumftiit. Etdi* mutario.cuiuseftfinisjeftin-qualixit hoc,p(eruado fe ex hoc, q,a funt tate.fed ifta rranfrtlutatio, q* eft in * hzc gnabilia indiuifibilia, vt fenti-> qualitate no eft T aliqua vnafpecie mtelligerci Etjquiagnarioeft eius.v.g.qm,cuni fangtnsgnat^catfanfmutatio de no fubiedto in fu tdneceflatioaiterabituirinplusgt bieftum>& corruptio eft trafinuta* vnS qualitatem,donep expel lit mt tid de fubicfto in hon fubicctu . id/ ttiS fanguinis,& , habeattorttiS..car tranfmutatu no eft ide in ea de ini nis.& fir eft intelligeda*gnario cottio tranfmutatiois vfq; ad fincrqua poru confittiilifi.na gnario eft trib* fi^t'o t K ct nee ttafmutatio eft eiufde fpee - modis^ aut gnatio fimpiiciunii 4ut mbmciei.iiam motus gnationis,& corn! organicorum, aut cottiplexioiiis,& die. ptionis eft copofitus eX ttanfinuta- imxtiohis. D.d.Et code ttlodo e dc tione in qualitate,& tranfmatarioe illo,quod corruttipituf,& quod cor in fubftantia:& oafhiutatio , q eft rtiptum eft j.qm T motu cotruptia t in fubftantia, eft non in tertipore.^ nis non reeritur primiinl naturali prouentus forma; fubftatialis.Et eft tef ,fed ante qllemh'bet fflfctuffi irtet motus gnati alicums tOtius com Uentum T adu inuenitur motus $ & J>ofitus ex motibus parrium in gna fims.Sed fbrte illud, quod eft ante, oilibus copofitis ex tranfinutationi no eft de genere eius^quod eft poft, bus diuerf is. & propter hunc modii in generations compofitoru ex cor extremum excepit hoc in gnatiSe, poribus diuerfis'.&,quia hoc inueni & dixit: fed femj> et illud j &c.i. fed tur in generate per accidens , & fifr non fequimr vt trSfmutatu f cedes in qualitate , guia eft in continue, in ea (It de fpe tra/rnutari pofterio- quod non eft ita in loco,& quato.fi . tranfhiutatio q? ifta diuifio eft in iftis duob'moti ^Ij ri,fed de alia fetlicet fpet fiteiufHe fpei. D.induxit exemplu> bus eflentialiter > fufcitauit intetio- font in ta & dixit. v.g. qutda illius rei .qm do- nes hominum ad hoc,& dedaraiiit mus,quia coponi^ex gnatioe alio- q? propter illud, q? hoc inuenitur in rum corporu, no feqmtur vtpanes motu,qui eft in magnitudine,dccla . tranfmutatiot (is, aut trafmutan in rabitur ipfum cfte in motu giiatio- C6.4? nis,

Liber Scxtus
corrUpcionistcum genetatio, & corruptip non funt,nifi itl habe"rimagmtudinem. qm^tfi hOefueritdeclaratum in alijs tranfmuratiSibus > qua* funt in triagnirudini" bus, & generatib, & corf uptio non funt extra magnitudin* ^ licet nOti fint in ipfa rnagnitudine, fequitur vtaccidateiiltud, qjfeftirt rriagnitudine, Hvtin eisno inueniatur pti Jnu namraliter.Et dixitt e.n.neceP fario in eo, qcf genera^& coriupif*, aliqc! mfinitu, cu fit continuu.i&! hecefle eft vt in eo,qcf generafur,& torrumpi^, fit aliqc! non habes priB rnii t quia&enerabile,&corruptibi le funt in aliquo carefi prirho,quia eft diuifibile in infinitum,Crttagni tudine. Et hoc, <cf dixit de genera^tione,&corruptions, intelligendu eft de motu in qualitate.igitur hoc eft tranfmutaoonis,quae eft in qua iitate,& fubftantia per accides,tr3Prrtutarionis vero in vbi, & quSto p ft. aSedquerii?degeneratione.qm IQfivttil Vifumeftineaprimu naturaliter. r6WTilo-. fophi veriin generabilibus9aut, qu^ compotare c6ri~ nun^ex cbrporib diuerfis, flno fineatignt milibus,manifeftu eft de hoc,fictit tioe. cor in anirnalibuSjtjct eft piia pats. b Prla 5" tas camis & fimiliter et in fiKbus corpbribus, c b qm prima quStitas carilis eft ter(termina minata-.qm cafO,fm q> eft caro, no diuiditur in infinitu. Nos aut dicaki.t ji. rnus q? gcneratio prim^ partis corn fadhul'. ponif'ex alteratione,& genetadoe. kqibi. qfn,cum aliquid generaf ex aliquo Q.6niiSo- v.g.caro ex fangumej primo amitlurio. tent'qualitateSjSc acddetia propria" gnat'exa- fangulni, & fient accideria propria liquo.v^ cai-ni, donee amittatur forma fanearo sa u j n j^& fiat forma carnis, & hoc I Suine.pn& ,~ * .
tnn ,rr,,>

185

te,no inueni^primum naturalitefi quid eft in aliquo carenti prio liaturalitdr; & generatio eft in feporcj cJdetia ,pfriafahquiafequifaltefatione : tnanifeftQ guini,d(V eft q? in eo non eft pririiu naturali- ned aihit* tef.EtdixitJergbirrtpdFef, &ca.OSCj taffotm* cuhl getiefatio no habeat primam fanguifiis, Scfiat fat parte riatttraliteif , ipoFa eft aliquid ma catnil dernoriftrari in gnatiOiie qd pti us confife. i no genetabaf'.qmjcG fit diuifibile j ph, 6k curuerit rran(rnutatuminillovlti mo^quO diuiditur, diceturiS gene* f atuhl cue! & fiPr illud, qcf iattl geiieratufrl eft, dr pri9 geilerai'i. D.d^, & fimiliter eft de eOj qcf corrurnpi- E tur , Et debes fcife q> ifte pfdcefluS DocumSin infhiitfi eft T potetia ri& i n adlu , lum. &Jfi fl6 nullus tnotus fieret I eo 01no , Et,cum compleuit hac declare tione,repetijtillc^qct deckfauit , Si d.Ergo manifeftfl eft,&c.i.caufa in Scd.t.ca. h6ceft,quiagnatiO eftiri rriagnirU de futa dine, & in t^e, & vtrunqs eft diuifi* orb.vfdf* cere oppO bile. D.d, ex quo fequifq? illud ^ in htii.v;, ejf quo generarur,inipore eftvt fit itt, accidecia gjfitprima pars rdagnitudinisjin tetminaci qua incocpu motus genewrionis . for* Et no ef I intelligendQ ex nOCjcp no pdft fclaffl. inuenitufprima magnitude exae Vide c&t, nerato j qH eft ex parribus diuef us. 2i fed intetio eius eft , q? no iilUenittit F prla magiiitudo ex geiierato ex ma gnitudincjl qua inccepit generation & maguitudojqu? fitpnmdjf quia n6 inuenif'prla rhagnitudo ex ma gnitudifie rei> a qua Icotpi
Cap. }t

Voniam aute oe id , q^
rtiouetur,inCgtmouet,

ct in pluri triaior magni tudo, in ifinito tepofC irttposfibiJe eft per flnitatnind nne motus.f.no in ternpore. in tranfmutationcjq eft in qualita- ueri non cadertifemg, &iHiii9 aliquid,

Phyficorum
6 aliquid, qS mouet, fed in toto la declarauit hoc, eft declarauit C tota. Quodigit,fi quid moueat #Jsmagnitudo,&oetepuseft di 60 eque velocior, necetfe eft finitu ulu>ile femP - fed ilia declaratio iljnfinitomoueri,manifeftueft. licfuitperaccides.&ideo vultperaccepta.n.parte,qmenfurabit fcrutandehoc nadeclai-atio,qua r ,\, ,?, * _ ., 0 vmseftilliCjnodilhnjnut inter mo tota,! tot aequahbus ceporib*, tf lcm>&d iuerfum,&mterdi quotpartesfunt,pertotamotu u ifi one smiiti,&infimti.Etdixit: eit.(4uare,qmhachnitffunt,et t ,quiaoemotumoueturintge. quantovnaquaetpj^numero &inccepitabhoc,quia,nhomono ocs,dt tps vtiqj erit finitum. to conceflerit q? oTs moms eft in tepo ties.nerit tantum, quanta par re,no potent dicere <j> ois motusfitis tempus multiplicatum fecu nituseftin teporefii)ito.t cum (it dutn muldtudinem partium. impoflibileapud ipfum motiie/Ic Et^maomnemotum moue* nonmte mp ore,&hocmamfertu J H eit per ie,&induxit hanc propone L twmtemfore,CTmmaiontem quaflpartSprxcededs.induxitalia fore moueturfermaiwftxttittm, partem, q ell ca in cofecutioeems, impofiihtle eft >/ in tempere in- <\$ volmt declarare,& d. & in maio frnto moneatur motttfimo , fine ri tepore, &c.&, cum pofuit hoc,d. J , f r -i r ' impofeelt,Scc.D.poluithiccondito,qitodmottu jit idemfemfer, obe,&d.fineeo,^motVa.i.imtr erit ntotum , quod ntouetur, poflibile eft vt motus moueatur in quoddam illitts motus , fedmoue- tempore mfinito vno motu, mfi iltur itfo in toto in eoXtoto.Qmniam lemoms *"* femF'& I,116"""5'" -r a n J r^r t temporeinnnito: led mud, actelt wamftjfttm eft <juod,fe ahquid impoffiblle} eft vt flt motus uifini_ fuent Atfutlif ^elocitatis in mo- tus.D.d. & erit motu, non quia mo tu, necejfe eft quod per fimtum uetur, &c.i.(i illud motii non attrimoHcatttr in infintto. attomam , buatjtepon infinite, quia eft vnu, I r -. ,. r .. & moueturin quodaillius motus M turn facrx accept* aliyia fan , infiniti} & hoc ^m perpemitatem. jiMmenfiuret iplumtotum,mo- Etaddithancconditioncpncfcrui ttebiturper illud totitm in tempo- do ft a corpore ccclefti: quia more aquali. Erro ,JiiU<ePartes om uetur qt1da motus lfimti in quodJ ***,& *t**t>tM nes.*,., fariM ^^T^^'^^^A ' * &d.fedmouetur,&c.i.&rmiftud,

tuiuslikt earum, cT numerM omniwn , neceffe eft "Vt tctnpus etiam Jit finitum. ejuoniam nomen* eiw entfecunditm tempts J i r r fartis, cwm fnent dnfUcatum fer numerttm fartt um.

motam.dequodicimuscfimpoffibile eit vt moueat" motu finitom tepore infinito, non dicit'hoc I eo, nifl i^clligendoq, mouetur toto motu m toto ilhustepons.Et, cum i n duxitinhocfcrmoneillud,quod eft quafi pr^cedens, deinde induxit

Liber Sextus
A cofequens,& incorpit dcclarare coSed,& fi non f que vdoci ter, D rinuatione,& d.Qm mamfeftu eft, referc nihil.Sit.n.in qua A, dC B, &c.i.qm manifeftii eft, q> iftud mo f pat ju finitu, per q3 motum fit tu aut erit squalis velocitatis3autdi in j n fi n j to tne, et tepus f finitu, erfr.fi?qualis,declarabiteXhoc, i cD.Siigitur necelTeeft qiAcam.? non mpuentr motu fi n q u o ^ ~ JKrQ motQ ^ mto.miii tepore nnito. D.narrauit T - Kr -r'n.n. ouorequ1tjhoc,&d.qm,cumfuent hoc aut mamfeftu eft q, tepons priori, &pofterion E altera ccepta,&c.i.qm,cumpofuerimus " aliquid moueri motu terminato p ^ motu : femB. mm pluri p al. fpatiu terminatii . v.g.pcrfpariuH tcraent motu,fiue?quevelox B,&deindeacceperimusex hocfpa citer,fiueno gquc vclocitermu tioparte, manifefhl eftq? pertranfi tetur,fiue intendat motus } fiue uitilla partem in parte temporis,in remittafjfiuemaneac, nihil mi quo ptrafiuit totum fpatium, & (p, nus t Accipiatur igit fpatn A B B B cupertraiifiuitilludide/patium,|> tianfciido oe's illas pares aequales, bit A B.Hoc itac in aliquo infi. in quas fpanum eft diuifum, quod nid abfo]uti eft t? in inff , ctpertranhuiteas in tpibus cquali bs,quoiunumeruSeA,ficutlaru in i n i to.E t rurfus alteru, ft coe partium: cu ncccfle fit vt numerus ro temporu fit ficut numerus partiu pe quantu eft A E , necefle eft fpanj , & vt tempora fmt a^qualia , ininfinito tpe. totum.n.imnfi' cjuia partes funt ?quales , & motus nito : di fie accipiendo. Qm igi eft squalls. D.d.Ergo neceileeft,fi turirlniti quide nulla pars eft^ illas partes, &c.i.&, cum necefle fit quaemenfuret: (imposfibile.n vt numerus partium teporis , I quo eft i n fj n j tum effe ex fini tis , 8C totum motu mouef, fit finitus , & ?qualibus,et ingqualibus^pgea Ttraq; pars eft fimta, cu fmt aqua- ^ men furabuntur qfinita funt les parnbus fpam, & partes fpat,, mu]titudine &magnicudineS C lumnmtx, necefle eft vttepus co,~ A r r * /: * pofitumex ilKs parti bus fini tis fit quodavnOjfiueMualiafint.O. ueinxqualia dehmta autmax C8pofita finitum.nacopofituexpartibusfigmtudme nihil minus: fpatiu niusm magnitudinc,& numero *qualibus eit finitu ncccflaiio. D. aut finitu quarttis A E mcfurax & micro H.qm numerus eorii, &c.i. qin nu- tur: ) in fini to tepore A B niOUCx ?quilib c nierus parnii,t] funt duplt ptis fpa-~ bitur.Sitr aut et in gete. Quare nC ,fit numerus du neqj fieri , ne<^ corrupi poFe eft " s. 10. ploiu partis tcporis,m quoptrafiue femperaliquid vnum,et idenu &. 11. ide runt lilud fpatitl.f.qcf, fi i fpatio foe Et,Jieffitcrit t^attalts >e/om decuplu ilhus partiS)& in tepore n jffi,;^; J mh etiamentdecupium partis, in qua ... . . JJ ^ a ^t lo^tttulo fer^ua eft jnotum peraaiiiiuit paites fparij.

epta res m uetuc

Phyfieorum
C ttetur m itfiutojyft tps tnfitutwn CD:Cti igitwr neceffe eft "V* quidda rnott motteatttr ante quid dam:W hoc tnanifcftttm ejl,q*ia friorifO^ fofteriori ex tcmpore tnoHctttr "Vw pofl alittd: quia in nutionfemper motii eft aliud a fr*cedeti ,Jtue tranjrnutatio eats fuerit ttjualis in "\ehcitate, out non Atjttalit, <y Jttte tnotus eiw augmentetWy out Jtmtnuatnr,et non mtnwjt rema.net in code dt-* H frofitione. <^4cctpiatur igitwr ex longitudine *st B 4liqttapats,<y ft t^t H,qu& mefurct ^t : ift4 tgitwrfdrs in quo temper eftutde tempere infinite ? eptonia impofii bile eftytfttinfinitttm:quontato ta mcnfitratur in infinite. t, (iet tccepcriwtu alia portent found* tnefaram *si. fjjiecefle eft "Vt Jit
C

ifrtemporefnito, auia totHmfuit K in infinite: (Tjicfecerimtu in ettt qmc accepimtn ex eo. quia outer* ex infinite non eft altqu4part oni nineyadejttamrhefitreMt-: quanta injinitn imj>of?it?ile tsi "Vtjit coni pojitum exfnitts 4c]H<ilit?us, out in4qu4libit4:cr(tijiilit<ifitettntf numetw ant magnitude, totenfo* ratrtt ilia ~\nutn,Jiuefnermt <equA lia,W no minusJtfitermtintqmt I iat poftquam fiterint ttfrnituta in magnttudthe faltem.'&r' Uhgt~ L tutio pnttA eft lingitttda fqment furatuf d* aliqua tnenfolra^i ^4 f J : ergo in tetnpote finito necejfe efl aliqaidddtUitdmotieriper lagitttdinem*^4B.EtJitnthtereft de gen eratione, fndc fequttw qttod tmposfibile efl idem gencrA ri, cr cortumpi femper.
D

Dtmonflratio, prettas quodj magnitude tfipnita, <j*od tps injtnittoti tfft nopot < Tempos iniimtum.

Hnv

Pan tbtius {pa. nj, meufurans totum fpaciu.

Cum

Liber Scxtus

187

A Cum declarauit, g>Tpoflibile eft indiuidqum fubftanti? defererreil- D (I vt Jd. aD,induxitillud, appa %* TV (patiu Jlv****** finmt ***** *** pertranfeararin *'^.*VA***^-** #* te** *"* ' "-F*-*-^--j ex quo -j Jl i | poreinfinite in moto xqualis relo ret hocperfefte, & d.& hoc manifc ^^^ titaa's, diat q? fimiliter eft in moto ftum dt,&c.i.& hoc, q> moti quidinecjualis velocitatis, &c.i.& indif- dam eft poft quiddam manileftu fcrenter,fiue motii fuerit squalis ve eft. nam in tepore priori crit pnus locjtatis, fiue non,D,mccepit dccla eo, Si in pofteriori pofterius. qm , rare hoc,& dixjt: Sit igitur A B,&C, quia tepus habet prius,& pofteri* , }. fit igitur Ipngitudo hnrta, P qua ideo rnotu in eo habet pnus,pofteeft vnus motus firmus,quicft in te rius,D,d.qm in maion,&c.i.qm in pore infinite, longitude A B : & fit rnaiori tepore erit motum aliud i -*--=-*--* - - " - -we,fiue autine.quale,&d.hoc,quia h^c propofitio B declaratiorie,fed non pr^djxit cam eft vera in vtraq; declaratione, Cm pqus, contidendo quelibct confy- dcclarare hoc de moto,q? eft ecma- *" aerantem habere ca in mente, CSc d. Jis velocitatis,& diuerf^ velocitatis. Cum igitur necefleeft, &c?.i.&, cu b Et,qmaillud, q3 eft diuerfij veto- w MI-VM<I hocpo{uerimus,&coniunxerimus Citaus,inucmfintribusmodis:aut veioclu^ {Cl ajjam propooem uota, & eft q> .n.crefo t, aut dimiiiu t C", aut in vtro ns > iuenK* nccefle eft vt ii eadem motu quod que modo : 8c hoc eft insqitale in "*'m* da moueatur ante quodda, v.g.in eis^ i!cu hoc, q? partes moti fint q- * motu qualitatis queda panes ante dam ante quafdam, d.&, fi motus qua$a,& inquantitate 6[dam par- ems,&:c.i.& hoc, q> qda partes pcctes quantitatis ante quafHam, & in dunt quafciam, inueiiitur et in divbi ufr, f.y mow mouebifquibu uerfis hoc mo diucrfitans.non mida partibus motus ante quafiiam. nus q inequahbus. EtfiFreft intelli Dncumc- Et ngm intendit partesrei, quap eft gendu hoc, fi quandoq;crefcit, 8c ""^ fubiec~tu motuSjf.indiuiduum mb- qnq, diminuitur. Et,cum dixit: 8c, Cftanriaemotu. qm hoc non eft ve- cum necefle eft vt quidda moti fit turn de eo in omnibus moubus, (b ante,deTde accidit ei dcclarare hoc, quijda partes eius pr;cedunt qual- induxit confeques, & d. Accipiatur da Jhoc.n.nou eft veru, nifi in qua- igitur ex longitudme A B aliqua ps, litate, & fimiliter in generato difli- i.longitudo,qua primo pofuit.& q. mihum partiurn: in motu vero lo- d.&, cum poiuerimus longitudine calj ,aut motu augment! no.partes fimtam, C A B, in tcmpore uiMuito, .n.iftorum motuii font m to to mo f.c D, Si fuerit pofitu no bis q> ^dam to, queadmodu m tot9 motus eft in partes motus, & moti pcedut qua!1 toto. Sed & quia motus habet du- da, accipiamus ex hac iSgitudine,, plex fubiec^u,fgenus pr^dicamcn- quam pofuimus, C A B , auqua partoru, in quo eft motus, & fiibftan- tern mcniarame U15,& fit A H.D. d. tia fubiedram ilh gcneri,& vtrunq; Ifta igitur pars,&c.i.iib igitur pars df efle motusjintclligendu eft hie j? mciifurans in quo tgc tcmpons inmotu naturam fubiecla motui, no finiti fun acccpta ? ni impoic eft vt

Phyficorum
tf>s fitinfiniti!,f tempusin quo mo turn ptranfit hanc pane: qm torn ue fuennt equal la, flue iiletfualia* iftud fpanum pertranfit'in tp.e mfi Et ordinatio iftaru proponum eft finite, fed eft impoFe vt pars, & to- talis Qm primu pofuit cp infinira tu pertr5fean in code tpe. D.d. Et, impoFe eft mefurari a fiia parte/D. etiam fi acceperimus, &c.i.fi igitur dedit cam in hoc,& eft quia infiniaccepcrimus ex illo fpatio aha par- turn non coponitur ex finitis ?qua tern ccjuale parti A H, quam pofui- libus, aut insqualibus.D. induxit inus menfurare fpatiu, necefle eft aha.propofitione, & eft qj magnitu r ~ pertranfeat ~~lhanc pane, ' '" Tt motu et do finita, aut numerus finituspnt in tpe fimto.nam ia pofuimus mo- menfurari a fiia parte, flue magnitum pertrafirc ipfam in tpe infini- tudo, aut numerus componatur ex to,& indifferenterjfiue pofuerimus raualibus, aut inxquatibus - Et flc <f> motus eius per hanc fcJam par- fyH's componitur in fccfa figura tate foerit velocior,aut tavdior quam li mo. Tempus,in quo motum per H motuseius per alia pane, aut c.qua tranfit hoc fpatium,p6t menfurari Jis.D.d.fi igitur acceperimus, &c.i. a fiia pane, cum fit copofito ex par nTr,fi diuiferimus tertiam mcnfura tibus finitis,licet non ^qualibus: 8c ^qualeprime, fequitur vt motii p- tps inflnitum non pot mefurari ex tranfeat ilia in tpe fimto.&,cum fie ma parte: ergo tepus, in quo motfi fccerimus,in diuifione confumef inarqualis velocitanspertraflt fpafpatiu, &congregabiturex ptibus, tium finitUjnon eft infinitu.&hoc in quas diindiulfud fpatiu, nume- eft mconueniens. Ipfe autvfquafi rus terminatus finuiis, & ex tepori- non ordinare iftum fvlrm hoc rao bus, in quorii vnoquoq; pertranfit do,fed pofuit poft has duas propoaQJ cS- Tnaquaq;illariipartiufpatij :a & fitiones,q> ^ longinido, ^ in qua tranf^ P5 " qef copontfex finitis eft nnitum:& mutat'tranfmutatu, mefuraf'a fiia nccen ari0 e er nitJTlde ' ^ g"]' ^pus, in quo parte.5: hoc intendebat, cu d.& 16s.e.tfo.& hocpertrafittotumfpatiu,efIfini- gitudo finita menfuraf'ab aliqua A H.D.d.ergo in tpenni ^ibi. tuneceflario.&hocintenviebat, cu mefiira,vt ""' * I d.5c,cum fecerimus,&c.i.& fifr, cu to &c.i.qm,cu ifta trafmutario me fecerimus diuidendo fpatiii,necefle furet'a fua parte: & fii'r tps, in quo M eft tepus diuidi in partes arquales i eft motus,per menfurS magnitude numero parnbus fpatij: & u partes nis ex rebus finitis. Tempus igitur, teporum no fuerint ?quales in fe: in quo tranfmutatiofit, menfura^ c erit tps cnngregatum finitii. qm a fua parte: & quicquid menfura poFe mef iiran per pane eius: & in- a fua parte eft- nnitu: erso hoc ten* finitii nullam habet partem, a qua pus eft fimtu.D. d. Etfilr degnatio jpenfuretur.na infinite impole eft ne.i.qm impol'e eft aliquid generate poni ex finitis arqualib9, aut in?- li generatione finita in tepore infiquali bus. & ia pofuimus q? iftud te nito: generatio.n.eft tranfmutatio " i n mrignimdine. & io potetia iftius pus coponitur ex fijiins. P.d. cu finita fuerint nurnerus,c.i. cu nu declarations eft vis declarationis, meru$,&.magnuudu,qui coponuu qua: commuuis eft modis omniu tranf-

Liber Sextus

18S

A tranfmutacionum, Cquatuor, fuiic Eadeaut ratio eft&qvnecp D n.corpova. Etin libro loannis loco infinico t^e per infinitu pofee huiusdi&ionis generatio poneba- moueri}aut quiefcere,fiue regu tur hzc diclio quies. Et, fi hoc fue- laricer moueat, {iue irrcgularintjtiic intetio eric <j> ira eft de quie- ten Accepta ,n.quadam parre, te in hoc, ficut de mom. Qnj, cum quies fit priuatio motus, qui inna- q me tietur totu tps ,in hac qua ttis eft exiftere in quiefcente: & mo cum aliq3 pertrafibit ipfius ma ins finitus impofllbile eft vt fit I te- gnitudinisj&nontota. in toco poreinfinito: ergo & quies fmital" ntota > ddrurfusin xqualiaJia, poflibile eft vt fit in tepore Tfinito. 6d in vnoquoqjjfiFr, fiue aequax Dixit loannes. & ejda mtelligut hie lisfitjfiue ingqualis e^q eaprfx p quiete ire ad <jete .& dixerut hoc, cipiorefert aut nihil^ dumodo na quies no determina nifi ptps. fitfiniturn quoddavnaquaeqj. D.d.Vnde fequifcj? impose eft, &c. manifeftu.n.eft cj> cofumpto te i.qm generatio, & corruptio, quia poreinfinitunonconfumetur, B finitae videii^: & tranfhiutatio fini finita ablatione fadia,& per ip> ra eft in tepore finito: ergo nihil gc fum quantu,6 ipfum quoties. neratur femp., aut corrumpi^ fern- qtiarenontranfibitin tge finix per.aut intendit qf, cu Fuerit pofitil aliquid tranfinutari trSfmutarione to infinitum, nihilcjj refert ma fini tain tempore infinite, tuc illttd gnitudinc, verfus alteram, aut generabitur, & corrumpe^infimul verfus vtranq? partem efle inff lemp, cum neutra trSfinutatio ha- nitam eadem enim erit ratio. beat tepus proprmm. Et, cfi fuerit Et eadem ratione rattortntfur declaratu impofUbile eflc tranfmu tarione finitam efle in tempote in- rtdhoc c^uod tmpofiibile eji etiam finito^quid* vt nullfl idem genere- mfimtum mouen tempore finite* ttooiral- tur,& coriumpat'infimul femp.Et ant tjHiefcere > fine motus fiterit tum ' no intendit cp hoc ee impoflibile: aqualis, aut dtuerftis. Nam,cunt quia declaratur per hoc g> primum acciptetur alitfuapars, <ju<e meneft impoflibile. na hoc efle impoffi bile manifeftius eft ^ illud efle im- Jttret totum temptts, tune in ill*, poflibile, qtt acceptum eft in decla- farte moutltturper aliquant far ratione iftius. fed induxit ipfum tern tlltus fydttj non per totum hoc modo innuendo aliudimpoft? fer totum enim mouetur m to contingens huic, & eft generabile, & corruptibile femper generari, & to tempore. c?" m te^ualt mow-* eorrunrpi infimul.&.q.d.&,cii h^c bttnr etiam fer aham fart em i pofitio fuerit verificata, aufer("im- CT in ~\n<iquaque farttum fimi* poflibile contingens cotradidtorix hter,fiiiefuent aquali* prtcedeA cms. ex quo apparet confij matio iftius fcrmonis, ficut apparetdc ti, aut mtfijuatis. nutta emm eft difttrftw m hoc ftruclio fuzconuadi&oiix.

G >jfc*7#f itt&Hpartittmptfmta. ynde mipufetttim eft quod,cum tempt* confotnttur, non confitmt-> tur tnfntttun, parttno,n.eftjiw $4 in vntnjwrn,"*' in nttmero. ergo

no mouetw infinitum tcftrefni' nito, {faulta differentia eft Jtue $4 mcnfitrafiterit fimtn alter*forte,out tnfntta ^traquc, yt mam eadem eft ratio,

Dtmmflrtttio, frobanfjt tps efifinitwn, tjm>dwigwtK<lo non pottjft infinita. Poto autem & per litctas, vt & in priori demonftrare. Aducrte tfi Auerroe in hac dc m rons aflttroeie iplum mobile infinitum , cum tn finiuim aflumi dcbeat

Tempus finituro,

vv\

i)
H
Mobile. ] Magnitudo infiiiita,

^~^*x^ Pars magni. ifi. % Cum dcclarauit <j JpoPc eft aliquod finitu moueri pet fpaciii fim(u in tj?e infinite, declarat et g? imjrai'e eft vt aliq3iufinituni moueaif m tepore finito.nam necefianu eft vt innnitu mouea^pei /patium inI finitu. ergo (ecjuitur aliquidgtrafire fpatium infinitum in tp.c haito. & hoc eft conuerfum eius, c[S prius declarauit ee impoflibile, {.'aliquid pertranfire fpatiu finimm tp,e infinite. Et,quia ha;c duo Hint fimilia, & cade e declaratio in eis, C aliquid inoueri per fpatium finitu in teporc infinite, aut aliquid moueri per (patium iufinitum i tepore finite. nam illud,v]r{ illic fccimus, diuiden do fpatium finitu, ex quo fcquitur tepus cfle finitum, facicmus hie diwdcdo ccpus,& fecjuitur fpacii die finitum.Et ideo d.Et eade r6ne,&c. i.qm impole eft infinitum moueri in tepore finho, fequitur.n.ipfum moueri per fpatium mfinitu in tyc finito.D.d. Nam, cuaccipieturaliqua pais,&c.i.& dcmfo illius. qm, cum pofuerimus motum infiuitu M in tepore finito, & acceperimus allquam parte illius tepons, tune motum mouetur in illapartegalic.ua partem fpatij. nam impoflibiie eft Vtperide fpatiu moueatut jngte, & in toto teporis. D.d. & in zquali et moucbitur per alia par tern Ac. i. deinde, fi pofuerimus ipfum moue ri in aham parte temporis ajquale prime parti menmranti, deinde in tertia,dcindem quaita, & fimiliter I vnaquaqi partium teporis donee tempusconiumacur, tunccongregabuntur

Liber Sextus

oabuntur ex hoe fpatia finita men go q> fequif'ex hoc, vt motus ei9 fit D iura,& numero , & indiflerenter fl- m toto tpe vnus, Tmotus infinitus. ue moms eiusin illisptibus merit His aut demoftraris, manife $qualis,aut diuerfus . Et hoc inten- ftum eft q> necf fini cam magni debat,cu d.fiue fuerit squalls praecedenri, autinecjualis.i.fiue motus tudine infinitu conringittrafix eius in (of a parte fuerit e,qualis mo reinfinitotepore proptereanx tui ciiis I prima,aut insqualis. Qm de cam* in parte.n.teporis fininon eft differetia inter hoc,qctfit tarn tranfibit,& in vnaquaqp fi e/}Ualis,autinequalis inillis tepori militer: quare in totofinitarn bus pqualibus: cu vnaquqrpartiu Hoc qutde ttedarato, maniffipaaj,quas mom pertrafit iu illis te fttan eft ejfe impofiibtle et magns poribusjfuerit finita". qm cogregatu erit finitii,licet mot no fit ^qua tudmemjinit&n pertran/ire tnfilis in fe.D.d. vnde maniref ru e, &c. nifum in temfore Jimto f proffer B i.manifeftil eft igitur ex his q?,cum illitm eande caufan,fyuoniam in t|> s cSfumetur per motfi illiusmo- parte teporis pertranjtt finittun , U p vnam<u5qj partium xqualiii parti meiurati,q? illud,p qcf moue- Cr' m "^mujutKfa parttu (tmtliter: tur,no cofumet". n& innnitum mo- ergo m totopertranf&it fintttun. netur per fparium ifinitu.D.d.parCum declarauit cj> impoPe eft ali 6% titio.n.elt hnita.i. & declaratfi eft q<f finitu pertrafire fpatiu finitum fuperius^jin necefle eft fpatiu , per tpe infinite, neq; aliquod infinitu qfl eft motus, confumi.nam partes I tpefinito,dixit q?ex hocpatetcooes,p<juas rnotu.niouei'in.illo tj>e, uerfum primi efle impombile^ qi funtfinit?men{iira,&uQero, Hqin eft, ahqd finitu pertranfire magnivnaqu^q, eft finita in (e , & nume- tudine infimta in tj>e finite. Nam, rus oTum eft finitus . fed pofitu eft cutpsdiuidetur in partes ^quales, eas eflc mfinitas. & hoc eft impoFe. ftatim rpatiu erit fimiHter Pmillu D.d. ergo infinitu non moueturin numernifiuc motus fuerit ^qualis, teporennito.i.declaratueftigit'ex aut in^quahs. ex quofequiiffpatiu B hoc,q? aliquod infinitu non moucf" efle fiiutum.D.d. ppillam eandenx I tpe nnito.qm fequit'ex hoc vt ali- caufam.n& hoc manifeftu eft ex il qif infinitu nioueatur fpatiu fini la eade propone, qua vfi fumus iu turn: & fie aliquid mouetur per (pa pr^diftis declarationibus, fdicente Doeume- tiu minus: ipfo qe! eft jpofe. Et de- o^ in parte temporis mouebi^ p. pat besfcirejqjcxhocapparetcpipoi'e tern fpatij finitam.impol'e.n.eftto^ c m n ;t ^ ^ ' ^ moueri olno.na g> non turn, & partem pertrafiri in eodem mouen mouetur tpe infinite necefle eft ip- tepore.D.d.Sc, fimiliterinTnaquafpm moueri femper teporibus fiai que paruum,i.pratiu teporis ecjtiatis fm conrinuauone, & perpetuita lium priraa:. D.d. ergo & in toto tc.D.d.& nulla eft differentia,&c.i. &c.ideft,ergo necefle eft vt motum qm fequitur motum pertrafire fpa pertranfeat in toto tcmpore finito t>u inhnitum in tj?e fiiiito, dico er- fpatium finitum. Phyfi.co cu.Aucr. OO Qm

189

Phyficorum
6 Qmaftt ffnitum no trafibit infinitum intemporejinitttnf<ti X infinitam infinite rgc , manifex feflum eft per fe <jtiod nc* etiam ftum eftqmeqj infinitum finix infmtum pertrafiftt fnitum . ft a. tumfinita,necefl< eft &nm tam traniire innnitu.

q3 mouetur,vtro<pn,m6 finix turn tranfibit infinitu.Cum.n. tnfinitum,f.<st,tHc quntdam eiut snoueat infinitumjin quo eft A, frtt in B fnito, "V..C D. C7" crit eritaliqdipfiusfm Bfinitii, vt etiam alittdcx eopojt aliqnid,<y e D, & rurfus ali ud, etali ud, dC fcfemper. ex atto feqttitur >/ tn& Icmefie.quarcfifraccidet infix n^m moueatHrfer fimt ^ Jiitumotum efle &nmtum.o r . r c - .^ finitutn tralifTeinSnicum . ^finitePertwfat infinit*. ^ H que,mfortasfisposfibilccftalix ^m^iAetw mihi qHodtmpofi- L tcr infinitum moueri per finix oiie eftinfimtttm ntouert per JIM tu,qj q finitu tranfeat infinitu, turn alto modo , nifi'Vtjinittiperaut latioe vtendo,aut mouedo. tran/eat infnitH , ant cttrftt , 4Mt quare, qm hoc imposfibile eft, menfttr^ione.cr^umfft hoc tmnon tranfibit infinitum finitu, ^y^^fl tmfofil,tle ,mfnifffCttmJimttinonpertrMtJeat turn pertranfire finitum.
,prebant ejuodmobtle infinitum non potejt ftrtranfirt nutgnitudtnemfinitamin temporefintlo.

Tempusfinitum.

Hoc eft QuartUirt cju^fitum. & modus cotinuarionis in eo eft,*}) mo turn infinitu non pot per quia declatatuni eft finitum noj>trJfire fpariu finituni,ficut declara tranfirc fpatium infinitum in terntfieft qmimooTeeftmouetitepo- pore fimto, dcclaratQ eft ipfum no re finite. Et d.Ft,cum finitQ,&c.& pcrtianfirc finitum omnino. Narii pci-

^^^^MHI^MMMBMMMM 1 U

bile infinitum

Liber Sexttls

190

J[ ptrtranfiuerir, pertranfibit in tepo- moto finite menfnrare fpatiu infi- 01 ie,qi1 ia dcfi jt : & q<! eft tale,eft fini nitum. qm nulla differentia eft in turn. &, cii declaratu fit q? finitum hoc,q> menfuret ftatium: fed menon pertranfit oTno fparrum mfini furans in moto nnito per fpatium tu : manifcftu eftq? motu infinitii infinitum eft motu : & menfuians non pertranfibit fpatiurrj finitu.D. matii infinitii pcrfparia finitu eft dedit rations fuper hac cotirtuatio quiefcens. Deinde cofirmauit hoc, ne,& dixit: fi.n. mfinitu pertralibit & d. Qm^mihrvf,&c.i. qmimpofe finitum, &c.i.& declaratumertip- eft imaginari q? motu infinitii per* fum no pertrafire illud.qm, fi infi- tranfeat f m tornfinitum,aliomonitu pcrtranfibit finitu, pertrafibit do abeo, quo imaginatur q>mot illud in tj>e firtito : fed declaratum finirurn pertrafeat fpatium finitu. eftipCiim non pertranfifc illud in Si igtf has fuerit impoflibile, yiud tpe nnito: ergo olno no pemanfi- eiit impoflibile.i.fm q> imaginatur bitillud.D.induxitcxcfflplificatio- ipfum pertranfire illtrd curfu, aut g ne, qua certificatur hocj &d.Qm, menfuiatione. EtinduxkhocjdiP E cum infinitu,C A moueat", &c?.i.&: iun<fliuom, aut qm monim finitu, ifta confccutio eft vera.quia, cii po cnm pertranfiuerit fpatmm infinifuerimus <j infinitum perttSfit f pa t6,pertranfibit illud cucfu. &, cum ttum finitum , A,tune quidda infi mo tfi infinitfi pertrarriiuent fpatm niti crit i hoc fpatio, q<! eft B,& ent finitum, pertranfibit iHud mfifiirahoc quidda ^quale huic (patio. fit tione,non curfu^c non eft difreren rgif'hoc quiddam C D.Eti cu pcrfuit tia inter iftos duos pertranfitus i o? necefle eft vt pars finita moti in- hoc,q? impoflibile feqoatui . nnitifitin (paticffinito,perqcf moAt vero necp inffnitQ in ffnix ur, & vt ilia pars fit' equalis fpa- to tgc tranfibi t infinitufi.n,iiv rio fimto,& dixif, & eiit et alicf, &<r. i.& necefle eft, cii iftud rriotu infirii finitUj& fTnitu,ineftJi.infinito mm trasferaf, vt ilia pars ems st fit finitu. Amplius autem 5C tepo ^qualis fpario, per qa mouef'aha a re actfeptp eadcm erit demro. Netfa inpmtum pertrunjit in {< prima parte, & per feenndarrf et ter tia pars, & fie femp. D.d.ex quo fe- temporc finite infinUHm. quniay Minm- q"itJAc i.qrn,<juiafpatiu fuperpo^ fi fertranfit tnfinitttm ,pertTftnfarat ma- nitur rei mor^, & minus menfurat i'.lde.io. inaius,necerTceft,cu motum fuerit Jibit ^tfmttfm.^ufntam in infini Mc.t.4. ma j us fpatio, -vt menfuref 1 motu a to eft finitum. Et,cnm etconjyde/pano.&,cum mofum fuerit minus r<ttu fuerit de hocfecudti tps,jinn fpatio, necefle eft vt motu mefuret liter proueniet ex demoftrttionc. fpatium.& non erit dha inter hoc , q> infinitfi pertranfeat fpatiii finiHjeceftQuintadec!arario,&eft 6f wm,& inter hoc, g> finitu penran- de illo,q(t rcmanet ex diuifioe, C vt feat fpatiu infinitii: q(f eft impoffi- motum infinitum moueatur ternbilc, Tqm in moto infinite necefle pore finito. qin iUud,quod eft talc, dl mcnltuan p ffatmiufiuiium,5c ut mouetur per fpatium infinitiS, O O ij aut

Phyficorum
Ciamfimtum,rvtmoneaturinfinitfi fimto.non.n.eft differtntUinter K perinfinitumintemporefinitp.Et hoc auod motM Kt finite f aut dixit:qm,utranuuentinfinitu,))- WA MtttAo ^J (T ft tranfibit et fmitum,i.qm,cupofitu S Cottonnecejjeejt, iu infinitu pcrtranfire fparium fini Jialtertunfitertt tnfitutttm, "V/ re turn in tpemfinito, necefle eft vt fi lieptum Jit infinitum. ontnts emm wmmpettrafeatfparifi infinitum tr<tnsl<ttioc&mloco. in tempore finite: qdeft impoflibile , vt declaiaram eft. D.d.qm in Cu declarauit, q> impoflibile eft f{ infinite eft finitfi, i. necefle eft, aliquod finitu moucri per fparium cum infinite pcrtranfiucrh infini- infinitum I Definite, aut aliquod cum in tpe fin ito, vt fini turn ptcan infinitum in tepore finite, fiue fpafcat infinitum. qm in infinite per- tium fuerit finitu aut non fuerit,dc tranfito eft pars finita neceflaiio, q* daratur impoflibile efie vt motus pertranfit fpati um infinitum in te- infinitus fit in tempore finite. Qm Jl pore finuo.D.d.Et, cum et confydc hoc aut erit per fpariu, aut per rern" ratum fuerit f m tempus, &c.i.pro- mdta.fi autem per fparium, tuc aliuenit etiam demfo, ex qua declara q5 infinitum mouebitur per fpanu turn eft g> impoflibile eft infinitu infinitum in tpe finite, fi vero infimoueri tepore finite. & ilia demo- nitas in motu fuerit per re motam, ftrauo eft per diuifionem temporis tuc aliqcf infinitum mouebitur in quoniam per diuifionem temporis tepore finite, aut per magnitudinfi diuiditur fparium. Si igitur tepus finitam, aut iufinitam: fed hec defiierit finitum, & fparium erit fini- flau&a funt: erjgo deftruAu eft alitum: fed quia pontum eft ipfum ^cm motu infinitu efle in tepore efle infini turn jhoc eft impoflibile. fini to. & hoc intendebat declarare ^ fuperius.&ipfevtetuihoctag*funQm autneqj finitum infinix damentoinSeprimo.Etdkit:Et,cu tu tranfibit,rreqpinfinitufinitu,fitimpoffibile,&c.i,&>cumfitdeclata.lneq: t-^neqp infinitu in finite tepore ratum,qrn impoFeeft motum infiWiiiitam mouetu^manifeftum eft q> nex ni^1" pertranfire fpariu infiniium M M lm " quemotuseritinfinrtusinfinix "tepore finito. aut motu infinitu ' totemoore auid n refertmox fpatium'hmtum,velinnnituinte* j-' c ' porefinito,manifeftunieftcxhocj tqm^utmagnitudinen^infim ^ j ^ eftnmotus IfinitusS tu tacerec1 necelie.n.elt ii vtrux Jn tempore finito:D.declarauitcoa Uis^alterum efleinfimtum. ccutionem,&dixit:non.n.eftdi-ia, omnisenimlanoinlocoelh &c.i.qm,cu fit impoflibile vtmoEt,cumjit impoflil'dcjinttum tu finitu moueaif per fpanu infinimoueri Per mfmt*t> dtinnfint- turn in tepore finito, aut motu infi tHferfimtttm,** infinitumm nuum in tpe finito, maiiifeftu eft, ^f Jc rr,^ 'n v i oj impofltbile eft vt motus inmtus teforefmto^m^fejiu eft quod fit in tpe finito. qm,fifuericinfinitnott* tnfimtMS non ertt m tiff ore tus,aut erit per maguitudinc infini tarn.

Liber Sextus
A tam.aurmotii infiniti: fed h?c duo funt impoffibilia:er> impoFe erit, Tt mows infinitus at in tge finito. D.d.no.n. eft dfia,&c.i. cum no fit dria, fme ponafcj? motus infinitus eft in tcporc finito,aut <p magnitude infmita moueturin tpennito. D.d.qm necefle eft,&c.i.qm nece feeftjfi motus fueritIfinitus,Yt ma gnitu'do fit infinita, aut ilia, j> qua eft motus,aut illa,qu? mouetur. & fimiliter, fi alteru iftoru ftierit infinitum,motuseritinfinitus.D.d.ois ,n.translatio eft in loco,i.&ifta etia confecutio eft in mom locali,Cqia, B cufueritpofitu cjimotus in loco e infinitus, nccefiario erit magnitudo infmita,aut ilia, per qua eft motus, aut locus, &motu infimul. Similiter, fi alteru iftoru fueiit infini tu, motus crit inn*nitus.fed,cu motum fueritinfinitu, fpatiu eritinfiBoeumi- nitum:& no conuertif'. Vtrum auwm * te,fi augmentu fiierit infinnu, magnitude erit infinita,fiPr &,fi altera tio fiierit infinita, alteratii erit infinitum, confyderandii eft.&no apparet ficut in translatione. & ideo cl.poft, omnis.n.translatio eft in lo co. vndcopinandum eft q? hoc no mine motum vtitur in hac declara none proprie,f in loco.& in vltimo _ , . iftiustractat'declarabiturfimpPr. IB ROC. 6. . n n r ifct.e.ji. S111 inipofe eft qaligs motus qua tuormotuum fit infinitus prarter translationemcircularcm.
"ioim fafto tjji in to, quod in Quiettm ttndit, tt in Qut(te,-vt ttiam in mo tu, <\Kod.f,ncn deturineis frimuat. Cap. 4.

191

Voniam aut ocaut mo uct, autquiefcit,q3 apx turn natura cft,qn aptu

eft,&vbi,&quopa<5lo,necefle B> eft oe, q9 ftat,cu flat moueri. fi enim no mouetur quiefcet, fed non contingit vt ad quiete ten* dat quiefcens, Et , quta omne ant moucrttr, ant qtuefcit,f. quod tnnattun eft, ty quo, crjtcttndii quod , nee ejje eft "Vt ceffanSfCtim cefiat , moutafur, nam Jiommno non moueturf qutefat. et imfofiililc eft >/ qwe feens Jic tcndat ad quietem . Cum dec!arauitpriusq>neq;in 6f motu, neq; in primo tpe, qcf fuper- poniturmotni, inuenit'primu naturaliter,f.pnm9 moms, aut primu t6s, cum motus , & tps fern per fint diuifibilia, vult nuc declara re (j? ita eft in re ad quiete, & in ipfa quiete,ficutin motu, f.qm non inueni^ prima quies naturaliter in re quiefcetejneq; primu tps, quod eft pars teporis , in quo quicfces quiefcit, fi temporis ^qualis quieti:fifr neq, in uenit'primu tf s, in quo motum va dit ad quiete,quod df ce/Iatio.Et in D> coepit declarare prius hoc in ceflan % te,&dixit:t,quiaoe,&c.i.&quia p oe, de quo vere df ipfum ee autqe- Vi3 it. 4. fcens,aut motii,eft illud, q^ innatu ph.t.c.u* eft recipere motu,& quiete,3c eft in fi loco, in quo innatu eft recipere mo ' } tu,& quietem,& \ difponc, fm q ua innatum eft recipere motu, & quie tem.^tdixit:quod innatum eft mo ueri. na illud, quod non eft innatu ihoueri,v.g.punclus, no df quiefcc re,aut moueri. Eui.& quo na illud, quo mouetJ, moueC'm rediuifibili : &,cu fuerit in inf tanti , no df quicfcere,neq; moueri.Et d.& fm <j>. vt diitingueret inter illud , qd moue^ O O ii in

Phyficorum
inpotentia,&iUd,q3moueturin Amplius ahi, CK motaeflein potetia,autT quidcm ,& tardiusin tempore a<au.fi.n.fuerit in potetia,erit mota <jicim us 9 fore autem eft vel<v .in potetia,&erit innata nioucri in cjus fitardius hoc diftinguen do inter mom, quo res mota innata ell znoueri,& inter <? tariHtjum tefore illtid,quo no eft innata tnoueri . & tie eft "Veloaor , T tardior . -efteuidentius. Cupofimhocquafi Omne ceflans eft autvelociux:, 6) Jkcdes, d.ergo necefle e vt ceflans , aut tardius : & omne veloaus , aut &c. i . ergo nccefle eft I ceflante, qd tardms eft miempore: ergo oe cetlucnif in eo,qd mouefiaut quiefcat fans elt in tempore . lion in eo,jct (emj> mouc^ vt,cu df In quo aut tcporeprimoid, ceflarc, tune dicafmoueri : cum fit q uo< j ttat > ftat in quouis hums impoflibile dicere tune ipfum quie ne ceflceftftare , diuifo.n. tcm^ H f ccrc.na, cum ceflat, tenmt ad quic pore fi in neutra quidemp^ L tern : & impoffibilc eft vt illud , q<! t j u m ftat -foto . en5 tendjtadquietem,ruqiuefcen S . vti rtot J id ^uodftat fivcroi n Hocautdemonltratomanix . _ . . A . . r, alteranovnqjjnpnototoilat. r feftum eft q>et in ternr pore irare c * * - u n. n T rr _n.^ j enimrnouet, . , . pm.n. in hoc-. itat, necefleeit.quod ,. vtruqs ficut v J a !? , ' dictum eltod in eo, qumouct, intemporemoueturtquodaux . ., "* - j ;*_ ^ tern fti oftenfum eft moueri : P"s. Vtautcm id, q a m ourf, quarenccefTc eftf tepore ftare. "Oncft ln quo pnnjomouecur, ^ -i j i * "e neq?i quo ftat id, quod ftat. Hoc autdem decLvntto tnant!r ^ ^ r yr* \t / /r /r EtprtmwntentpHSftnquocell feftum eft > ,l quod cell am cell at in rr a^ j J r JJ JJ fansceiidt.neceneeft^twciiiodttmpore , cttm motwm moueatur / / Ji rr r n j r r i t ~ < / ubet eitts reflet, nam, ft tuna tan in tempore: c?" j j - r' l J fit aedarattt <juo4 ^ w j .r n Jr n P diwdAtur in auo,tuc J it in nev^ ell eft ' T ceflans nJ motum; ergo necene JJ J * -JJr fr tra Porte ceilet , erro ncq, in toto iflum cell are in tempore. J , %r6 tr M , ^ /TCL fefjabit, erro cefans nonceUut. 6% Quia omne ceflans eft motu:& r~ l rr oe molum eft in tempore:eraO om &Jlin altera Parte ceJj'tr > erg* ne ceflans eft T temporc. minor ati- non totum cjl primtim eiu*,m <jiw tern declarara eft.qm ceflans eft tl- c ejjat . fjHontttm cefrmit in olio : lud, quod mnatum eft moucrUu t ^ eff tffa pars quielcens nonelt hue altero: ergo ; omne ceflans aut eft motu, aut fe- ^^ V* to non fcens : fed non eft quiefcens : nam e*t altijuoa prtmiirn, ceflans tendit ad quietem : & quic- mouetnr,fimiliter ne^ in cefilwtc quid tendit ad ahquid non eft m il tf aliqnodpnmum^ quo refTtt. lo : ergo ceflans non eft quiefcens: Cui dcciarauit Cc4nsc^at ergo omue ceflans eft motum . in :C)Vulldedaiareretik ^ noft eft

Liber Scxtus
A primum tps, in quo oeflat. & vfq? ceflans fit ide cum moto omni modo: fed no eft vcrum : fed motu, & ceflans (unt ide fm iubie&u,&duo fm mod'l. corpus.n. cum accipiat* fm qualitate quiefcentem, df quie fces,&,cu accipiatur fm q? net qualitatem tranfrnutatam,df motu.&, quia trifinutatum in qualitate vadit ad qualitate mobilem, fm hoc df motum. Motu igitur eft motu, /m q> tranfinuratur in alia quahta te,& transfertur in ea ad fine, fm q> finis eft complemetu tm ilhus motus.v g.fm q? tranftnutaifde albedi B ne imperfedta in uigredmc. eft aute ceflans,^ m qVtransfert'ad quiete. &,quia quies arcidit coplemeto,ad qd eft moms, ideo ceflatio accidit moto. & io funt vnu f m lubiedtu, Alia dm. &duo fmmodu. Aut dicamusq? eft ceflans f m parte habita, & motum fm patte nabendam. DicitrEt pnmu tjps.&c.i.& neceflc eft vt cct fans dicat ceflare in quahbet parte tepotis,qcf e aequale ceflanti. omne .n.tempus eft diuifibile.Deinde iacocpit declarare hoc, & d. nam,(i il lua tepus diuidamr in duo, &c.i.& necefle efl vt ceflans ceflctin quali C bet parte primi tepoiis.fi.n.illud te pus diuidamr in duo ^qualia, cum oe tempus fit diuilibile, tuc ceflans aut non ceflabit in aliq ua parte: Sc. iicnon ceflabit in totoillo t^e, qcf eft contra pofitii, aut ceflabit in altera tin: & fie illud tepus non ent primu: cum no df ceflare in eo,mli quia ceflat in aliqua parte eius.& hoc imendebat, cu d. no eft totum primfi,in quo ceflat,i. & fequifhac pofitione, vt non fit illud tps totu, q3 eft compofiul ex duabus partibus pnmu,m quo celians ceflat.D.

192,

d.ceflauit.n.Talio: & eft ilia pars.i. D qm, fi pofitu fuerit cj? ceflans ccflet in aliqua parte phmi teporis, tuc il lud tepus non erit primu: qm cefla uit in alio, antequa ceflaret in illo tepore: & illud aliud eft aliud ab alia parte pofita: & fie illud tepus non eritprimu.& intenditper hoc, quod d.& ilia pars,parte primi tern pons, in quo pofitu fuerit ceflans. D.d. vt dicM eft de moto, i.qm declaratio eadem eft in eis.nam,cum pofucrimus primum tepus, in quo morum mouet^&diuiferimus illud tempus i duo, & proceflenmus hac via demfationis, fequitur vt in hoc E non inueniatur primum equate. Sc ideo d. Quemadmodum igitur in moto,&c.i. quemadmodum igitur in moto non inuenitur ex tempore aliquod primum, in quo incoepit mouen, fimiliter neque in ce fante inuenitur aliquod pnmum in quo iucccpit ceflare.

Necp.tuipfi9 moueri,necpip fius dare aliquid eft primuSic .n.in quo primo (tat, i quo A B, hoc igit impartibile gdc no co* tingite(Te.motus.n.n6 eft i im/ partibili, ppea q> motum eft all y 3d ipfius:qcJauteftatdemonx ftratu eft moueri* At vero,fi dix uifibile efl, in quauis partiu i ps fius flat* hoc.n.oftefum e pri9, qp in quo flat primo, in quauis parte illi us flat, Qm ergo tenv pus efl, in quo prio flat, (3d non impartibiktomneautem tem> pus in infinita diuifibile: no eft in q uo primo ilatur
Quantum ne^ ex mofo.ne^ ex cejjante eft aliejttod fnnni. Et deO O iiij mo'ti-

Phyficorum
moftratio ittttttjit ittiid,in quofn nto ent cejfans >* B . tmpofiwile eft tgttur hoc ejje indiutfibtlc. motttf.n.non fit in mdiuifibili : nam ent aliqutd, & tarn ex iffe moue tur. Et declaratum eft, quod ceffans ett motum, Wtfifuerit dim Jibile, erit cejfans in qttacttn^ far te eius . no, hoc declaratu,quanta, cttmfttent ahqnid, in quo entpn mo ceffans, tttnc cejptns ent ~i qtttt cttntfa farte tltttu.Etrfuta tlludttn quo eft fnmo ceffans, eft tempuf, non indiuifibde : omne.n. tefnf eft diuifilttle in infnitum : ergo nihil eft , m quo fnmo ent cejfotio .

tioyoflendens quodnon eft accipere primum teforis mftationemobilif, A Primum temporis B Tcmpus.

wvw

Cum declarauir hoc fermone, re petit declaiatione jj exeplu, & dicit. Qm neq, ex moto,nec],ex ccflante, &c.i.qm neq, motum, neq; ceflans H habetpiima parte motus, autcefla tionis.na fihocefler,tuncmotus,& tepus,&vfr continuum coponcrcn tur ex indiui/ibihbus.D.d.iit igitur illud,in quo , &c.i.fitigitur primu tps , in quo erit puma ceilatio A B. D.d. &impo!'eclt vthocfitindmifibile,i.primum tps , T quo ponitur primaceflatio A B.D.d.mot'.n.no cft in aliquo.i. & diximus q? iftud primii tcpus necelleeftvt litdmiiibilc : quia iam dcclaratum eft q? Mot'nS oe ccflant eft motum ,a & q> mof.ii aliquo jus non fir in aliquo indiuifibili :
Kluufibll.

7l

qm pars recedens, & accedens mo ? tus cflet eade : & fie pars antecedcs a c c e n s fuir ex fe,& fuit antec ertec . Et hoc ei ead. intcndebat,cum d. nam eritaliqd, j^ &iammoueturexfeipfb,i.namfequiturex hoc <%> aliquid mouetur ex fcipfi).&hoceftfimileei,qcf dixn in initio iihus trartatus . qm, li motus eflct indmifibilis, tune res, cu mouetur,iam eflct mota. &, cii motus fitdiuifibilis, necefle eft vt il lud,m quo eft motus, fit diuifibile,. C. tepus,& locus. Deinde d.&,fi fuerit diuifibile, &cet. ideft & , fi iftud primum tempus fuerit diiuftbile, vt fumus coacti per rationem, tune ceflans erit ceflans in qualibet partc eius, ficutin toto : & ficcritccf 1

Liber Scxtus
A fans in medietatc, ft cut in toco, & in medietatf medietatis , ficuc in medietate, & lie in infinitum. & hoc eft in potentia. & fie non continocretvt ante ccflationcm eflet ceflatioj&antemotum efletmotu in infinitum.quod eft impose. qm t~m hoc non fieret motus . fin hoc iguurintelhgendum eft hoc. D.d. qm hoc decfaratu eft. &c.& intedit hie per primum, tps zquale:& eft il lud,quo vtitur hie pro principio,in declaiando (j>initium ceflatiois no habetprimumtempus.&quafi dicat,&,quia declaratu eft q> in quali B b-jt parte tpis zqualis ceflationi cef fabit ceflanr, necefle eft vt no fit tepus primum, in quo incoepit ceflaK.Sc hocintendebat, cum dixit: Sc quia il!ud,in quo eft,&c.i.non inue nitur aliquod primum, in quo erit prima ceflatio.Hneqi ex ipfb tpe,ne que ex locojin quo eft cenatio,neq; ex ipla ceflatione. & cotinuatio co fequentis cum praecedente in hoc feimone manifeftaeftexpdictis. Neq; get Nccp igitur quiefcens,quanx neq;mot ^Q p r j m u m quieuit, eft. inim^ inimpar- partibili enam non quieuit,pro tibih. pterea q> non eft motus in f par^ tibili . in quoautern eft ipfum cjuiefcere^ ipfum moueri* tile mdicimusquiefcere,quado, 6C in quo aptum natura eft moue/ri non mcuccur id,quod aptum naturaeft, Neque^uiefcens eti.im qutefctt mprimo tempore. t}uonu non qmefctt IN indiwjilnli.motitf emm Donjit in indnnjilili:^ in it!o,tn quo eft qnies,m ipfo eftmotM. de-

193

clardtitm ejtentm quoniam tune H dmtur alitfuid ejHieJcere , cum tllud,quod mnatum eft moueri, non mouetur in eo} in ijtio tnnatum eft moueri. Cumdeclarauit,g)neq; motum neq; ceflans habet primum. vult o- 7^ ftendere hocetiam in quiefcente,& dixit^Neqjetiamquielces habet te pus primum,in quo quiefcit. D.dc dit cauiam,& dixit : quoniam non quiefcit in indiuifibili.i. cum fltim pole ipfum quicfcere in tempore in diuifibih'icum motus non fit in indiuifi bili,&c. i. & necefle eft vt q uies non fit in indiuifibilipropter duo, E quorum alterum eft,quoniam mo tus impoFeeft v t f i t m indiuifibili, & hoc demonftratum eft : alterum vero eft,q? illud ex tempore,in quo motus potef t efle,in ilfo potelt eilc quies,&illud,in quo motas no potelt efle, neq, poteft etiam quiesee in eo. D.incoepit declarare hoc , &; dixit: declaratum eft en:m . &c.i.& necefle eft vt aliquid non pofiit cjefcere,nifi in eo,m quo poteft moue n:quia defcnbimus quiefces, quod eft quiefcens principaliter,& vere,& non tranfumptiue,quod eft innatu p moueri,eum non mouetur in illo,T D quoeftinnatum moueri.r. tempo- ua re,.Scloco & ideo necefle eft vtom- ua ,vidc.4 nc qui^fcrns quiefeat in tempore, & loco. &,fi eflL't pole ahq uid quiefcere in inftami , in quo eft impoife moueri, tune diceretur quiefcens,fi cutdicitnro.-puntftus eft quiefces, fiinfigura. Etfyllogifmus compo nitur lic|. Oequiefcens quiefcit in eo,in quo innatum elt moueri : Sc illud , in quo innatum eft -moueri, eft diuifibile: ergo omne cuiiefcens ojuie-

Phyficorum
G quiefcit in diuifibili .&, cum fit declaratum ipfum quiefcere in diuifibin, declarabitur <j? quies quickentis non habet primum tempus per illam demonftrauonem,per quam fuit hoc declaratum in ceflantc, & jnoto. Ampliusautem ftTtuncdici mus quiefcere, cum fimiliter fe habet nunc,fli prius, tanquam nonvno quodam drjudicantes, fed duobusminimis. quareno erit in quo quiefcit, impartibi/ le;Si vero partibileell, tempus
fude

mum tetnpMfjietfue pririta magni K .^ -y^^/a/^ eft^ J J ' , " i . ctwpt tdtttm eft duttftfole tn infimttim. HJBC eft (ecunda declarario,qm 7 J quies non habet primum tempos, in quoquiefcens quiefcit primo. Etdicit: Etetiam dicimus, Sec. i. & eriam mamfcftum eft q? tune_dicimusaliquid quie(cere,ciim fuerit in eodetn ftatu,& in hoc inftanti,&
motum , autquiefccnsllonin

caulai hoc

tium quiefcet.eodem enim mo^ ueniuntur in ad:u,ni(i in eo, q> eftl dodemonftrabitur , quodd in aclu tpis.f in ip(b tempore, non in prioribus.quarenihil primum inftanti.qm inftans eft in potetia. _...*! _-_l-L _ . . .1 _ __ . . -L hui erit.*hxc autem caufa eft ,^quia Et,quia haec eft adio anim* in <je- AJ rfcf<ucm. quiefcitquidem^mouetom' fcente.qmantmatunemtelligittte ^Jifl^j! ne in tempore tempus aute no tcm,qn intellexent idem corpus in lexeritirtJ eft prim um,neq?magnitudo,ne eodem ftatu , faltem in duobus in- oorp' > queomnino vllum cotinuum:ftatibus,dixit:quafinon confydera ^/Juo omne,n. I infinita partibile eft. mus,&c.i.& videmus quafi qui n6 ^-^^ Et ft tarn Jwmw diwdame <*W"Wb intelligiwem per v- cflfiFe rt , , J *^ num,ledperduo.i. per duoimtandtm modofttent me, tia & qul^ quiefcer^ non mKlhgi^ C7" fnuf,tjua/t non foaj ' & comprehenditur nifi comprehedendo <iuo inftantia::& cum declatfedjalte ^nde rueeffe ttt >/ mum eft * iatcr qu?!lbduo iftG M Oa eft tempus : necefle eft vt omne quicfcens qme fcatm tempore : & Jtbile. ft igiturfnent dwjibilejic omne tempus eft diuifibile . & ideo ceffe eft "\tjit temfm , W\t fit <h t poil, vnde necefle eft vt illud. qwefcemmqiMciHitteParteeiH*. in quo eft quies. *ci. vndenecefle f J j 4 ,* * H I - eft vt pars tempons,m qua eft quihoc entm Jeclartbttur per Midi- CSjnon^fit indiuifibilis. v!g. inftans, dcm,per quod declaratumfiutpn fed diuifibilis. D.d. Si iguur fnerit w.ergp no eft hie frimwm,W cau diui(lbile,necefle eft vt fit tempus.i. twhocefrmionnimomne , quod f! igiwr fuerit diuifibile in duo ifta r J ' oa: x inter quxhbet duo mftantu r ' fuefitt,<Mtntoitetur:<iuiefut,<tHt cft tempus:nccefle eft vt quies fit in ja tempore. D.i&vtfitquicfccns in

Liber Scxtus
A itNjualifcetparteciiK. i. & A illd,in quo eftquies, fit tempus: & omne eem|wsdtdiuifibileintempora:nc ceflceftvtfitquiefcesiaquacunqi parteacapmurdeiUottrnporecex clem emonfcarionenperquade claramfimhoc mmotuAcefTan*e.&hocintendebat,cum ducitrhoc .n.dcclarabitur,&c. Et,cura declarauktoc, leperit ootKlufionem , & /dixitXHiajxcopter needle eft primfi nonefle.i.prifniun tempus.deinde dedit raufam La hoc moto, & quieB fen.vs&dixit: & caufain hoc eft qm,&c.i.& fciendum, $ifta caufa ia quiefceatenon eft^era in hoc xnoto,&quiefcenteet nam^infibt iitastempons eftcaufivt quiefccs noneftcaufahu ius.fedcQncomitatur caufam.&ci inhoc,^ jnotum eft taJe.f.non habens pnnuian motum eft. qni moturn ell coup uua magnitudo,& in jnaguicudine cononua , ficut diximus. if ta.n.pnoritas eft impoffibilis in iftis rebus propter counuationem:&coiuinuatio iniftisprimo C mueniturinmagmmdine^Cjppter Connnua magnitudine inuenitur m mocu, tio prio g: propter motum in cemporertem " P115crg Primo caret eo *mot' ca motu, &

194

mouetur.quiefcere.n. eft in eo< dem extempore aliquo 6L ip^ Aim^parriumvnamquamqi. fic.n.dicimusquiefcere,qnina/ iio&alionunc verum ^ "
ere, noncontmgit id,quodmuta*, *n aiiquid effe tocum fm pn* mumtempus.cmpus.n.omnc di uifibilc cft,quarc in alia, dC & lia ipfius parte verum eri t dice/req>ineodefit5dipfum}d^par tes.Si vcro non fie eft , fed vno foionunceft, non erittempore vUof m aligd , fed f m terminii temporis . i n ipf Qaute m nunc eftquide,,, fempej. fm aiiquid J4ne maiens.nontamcnquiefci M . . f que.n.mouen neq, quiefcercc "iipfonunc.fednon mouerigx dem verum eft mipfo nunc, "c f m aliquid, in tempore aut non conringit eflfe,f m quodcjc fcit.accideret enim id , quod for tur quiefcere, Etrfttta mne tnttum mouttm * twfmutatHr dc .. *. .. . . ' . ^'f** nuuqtud,tde9 tempu,tn quo motutwferfijun quid eft m

Qupniamautemomne,q3 tempore mouetur: odexquodammquoddammu tatur,in quo tempore mouetur fecundumfe,&nonquiainilx ftir'-J-c** m wft<tnti pofl Kusaliquojimpofllbileefttunc *ft<tns mf\erwn dicer eiUudm* fm aiiquid eile prim um quod nere:^f Jitafftrtes in Mt^uo Etf cum
m ouetur,m

Phyficorum
6 cunt hoc ft quiet, impoflibtlc eft motum fit in illo, in quo mouef >/ illud, quod tranfmutatur ah- in hoc tempore,aut in aliqua pane i ' r r r ~ ilhus.D.induxitimpole,quodfequi O modo tranfmutatiomsjtjecu turex oppofiu) h u i s po dum totwrn in pnrno tempore i all dixit:qm pennanctia alicuius , &c. aua.nam omne temput eft dnttjibt .i.& impofe eft vt trafmutatum fit LnecefTe eft iritur ytfo ^erum ~t >" re>m q ua tranfmutatur, in tspo_ .J .. i j- -j re prima; tranfmutationis,neq;m tnaparteperahamdiHidnnea^m ^ rranfmutatu fucdem diftoftionc . Et, cum hoc non rit in prima tian fmutauone T temJit ita , fed hoc eft in ~Vno mftanti porc,fequetur vt ipfum,& fua: partantum inftatium:er?o nullm mo s fint in eadem difpone in illo t entmtemfo . ein tranfmutano . - ,. ' ne:&aliquiaefle in traiiiiiiutanoc re ommno,fedm extremo tempo- fm omncs fiias partesin eodem fta H ns.qnoniam in mftatipofiibile eft tu eil quiefccre : & fie tianftnutatu >/ res fit permanent diqw modo, erit quiefcens in tranfmutatioe no cuiefcensautem non. impose ^>f&^ p.cxpofuithocma t J . . iJ wis,&dixit:qmncdicinr,&c.i.qmj eftemmin inftanti motum ^aut cumdicimusaliqmd quicfcere'niquietem fieri, fed die ere motu non hil aliud mtendimus,q vt in plus 5 elfe in mftanti eft ^erum&quod in vno inllanti fit in eodem ftatii S tliwideftin eo wodammodo m J^a muonone. D.d.Et,cum 1 J '/,/} nocfit qmes, &c.i.cumhocfitimc r tempore,<tutimpofibile~)/tfit,fepoPe.f motum efle quiefcens apud cundum qubdejlin tjuiete. tranfinurationem eius , impoPe eft -. Vultdeclarare,q?tranfinutatum vtintranfinutatoahquo modotra no eft in ec,in quo tranfmutatur, I finutationis v t tranfhiutatum fit in tcmpore omnino,neq; in primo te eo f m ocs fuas partes in aliquo tpe, j pore,in quo uanfmutatur.Ca'quali .fin temporeprimx tranfinutatiotranfmutationi, neq; in aliqua par nis,autin aliqua partc eius.Et,cum te eius,(ed eft in trafmutatione \ in nonficauit,qin nece/Ie efl,cum tiaf ftann,v.g.qm translatum per ma- mutatnmfueritin tranfmutatione gnitudinem non eft in magi .iturti- in tempore, vt f m omnos partes fit nemprimo tempore,neq;in partc infimul in tcmpore,qm hoc eftjpeius,(ed in inftanti,& dicit: Et,quia prium eius,quod eft in aliquo ternomne motum,&c.i. & quia declara pore,& quod eft tale.eft quielces in turn eft q? omne motum mouet" in illo,in quo eft,Tcoep it declaiare cau tempore , & <}> tranfmutatur de ali- fam,propter quam necefle eft vt il quo in aliquid continue,ideo tern- lud,quod inuenitur in temporejue pus,in quo motum mouetur per (e, niamrirtco, &fua: partes eodemo .f primum tempus,quod eft ^qualc do,& dixifomne.n.tempuseft diui motui eius,in quo motum no dicif" (ibile,&>:-i'& necefle eft vtillud, q3 moucri gratia partis, irnpore clt VE inuenitur 111 tcinpore , inucniat', Sc

Liber Sextus
Jk parttseedem modo plusq in vuo 1- rioacciditcxeoinmotb,eoq?'coii- D ftanu.qm omne,quod inuenitur in tinuatio in motu locali eft manife- C6tinua l l I0t per.. fe,& eft imam ^ ell jf lempore ex iftis, inuenitur in diuifi fta i ' quia ^ impoFe f .,. \ locali bili, cum omne tempus fit diuifibi nan ahquam partem eiusexutere rnanifcfla. J le:& omne, quod inuenit in tepore fubito. in casteris autem moub'efl ft,fedin <iiuifibili fm prius,& pofteriuSjiie quarftio non parua.videtf.n.q?aliq cefle eft vt verum fit dicere de eo in partes eorum exiftunt fubito, &cj> Trnaquaq; parte primi temporis,in continuario no eftmanifeftaf eis. _ ^ mww cuo eft,q? f m omnes partes eft i ea &nosperfcrutabimurde{hoc ibli- \ide8.ph. c l oem difp6ne:& quod efI tale eft <je cite alias. * l* Icens. D.d.Et, cum hoc non fit ita, INT S V MM A. tCY. * &c. i.&, cum fit impoPe vt tranfmu Coniucat errores quofdam cirot tatumfitin eadem tranfmutatioe ipfum motum. in inftanti poft aliud. nam hoc eft quiefcensmecefle eft vt tranfmuta- Solwt rationts Ztnonls motum auferetes. fi turn fit in tranfmutatione in iftanCap. l. ti,non in tempore.D.d.ergo nullus Eno autem male ra> modus tranfrnutationis eft in temtiocinacur.Si.n. fern pore,fed in extreme teporis.D.d.&, per(inquit) quiefcit cum ita fit,non erit tranfhiutatum omne,autmouctur, aliquomodotranfmutationis, q<} fit in tempore,fed erit in tranfmuta cum eftfecudum acquale.-eftau ponedeinitioadfinem in inftati. tern Temper id, quod fertur, i ipr D.d.qin in inftanti poFe eft,&c.i.& fo nunc fm aequale: immobile ex ifta pofitione non fequitur pri- ea efle fagittam,quac fertur* mum impore.nam tranfmutatum, Zeno "Vero fdttitttr in argttmen cum ponaifin tranfmutatione Tinftanti,tuc pofitumeft aliquodens to. Dicit enim quomam omnk fftEtui Ifta- jneo itan, non fit quiefcens.ens,n. tift e ens .* n -1 * r in ali^uojitu a^Htdifdut qutefcitf ^ in utann non eft ens i eo, ita, q? fit ant mouetwr in eo.-cr translatutn. f ieo,ita i> ^uiefcens^eq; motum,fed tali m5 fitqefces, eflendi, in quo harcduo contraria Jcmfer eft in inftanti: ergofagitvel motu, falfa finu.&,fi dicafquies,erit zqui ta trandata non mottetur. f? tah mouoce &noc imende&atjcum dixit: Et Zeno cum zquiuocatioe vta 75 tendi, mc ^ . n i n B ri j r i quo here (ni m mf tanti pole ef t,&c.D.d. fed tur in illo,quo vult deftruere motu duoe6tra oicere,&c.i. fed di cere aliquidefle I .f.quia motum per magnuudmerh tia felfa inftanti Taliquo,quodammodo n5 eft in inftanti in longitudine a;qu<l vo t * c^ne<lJ rnotus,neq; quies,eft veru. li fibi,ideo argumentum eiv eft Cfc IU.7.76. D.d.in tempore,vero,&c.i.&vFrap phifticum.D.d. Dicit.n. &c.i. dicit paretcp motuminmotu impoFee .n.(j? notum eft &^rimum g? quod vtficin tgefmmodum,quodfvt libet corpus, cum fuerit in vbi fibi quiefcens fit in tcmpore. Et haec de ^quali, autponetur in eo quiefc^s, claiatio eft communis in omnibus autmotum:fedimpoFeeftpofii in tranfrnutationibiis. &nulladubita longitudinefibi aequalirfttofurnref

Phyficorum
! go eft quiefceiwin eo.D.Yduxit mi" mota eft in longitudine fibi arquili 9 no re propofitionem,& dixit:& tra- in potentiate ideo,cui roeucf per slatufempcreftin inftanti.i.& eft magnitudinem,nondefcribitpunnotum per & q? translatum eft \ in d!um,& notu m.&, quia peraanfit ftanainlogiradincatqnah fibi.Er, patium,ncccflecftnicnfurarci413. cum induxit has duas propofi does &,quia mefbntt iliud, necefle- eft n indaxit conclufionem,& dmt:ergo fit ex eo m fongitudinc fibi c/juali. iagitta, &ci.cnm translamm eft m nam menfurans eft huiufmodi.crlongitudinc fibi aeq uah: & omne, go,cum potentia non diftinguatur quod eft tale,eft quiefcens: ergo & ab actu,accidit quaiftio Zeuoois. traslatum. &,fi enet velociflimum omnium.v.^.fagitta eft immobilis Quacuor autem firneratiSesr ^"""^ ergonihileftmotus. de motu Zenonis,praebetes dif> ""*

Hocautemfalfumcft.non^ ficultatem foloentibus^Prinia componiturtcpusex ipfisnuc indiuiAbifib9, ilcutnecaliama medium oportet peruenire:id, gnitudovlla. quod fcrtur,qjadfinem:de qua Sedhoceftfiljttm. non aan. j rt ri ' f ~T f.fTMtonc* * aituhbiubHs:nmiluerneeLtdtttna j/r i rt r J J

,-

" '

^atffictltJflMttntMr,Jitntpt4-

' tH0r.Prrm4tatt(meJ}.quomafHii _ non componif'ex inftamibas,iccircoin mftantib'no nonfitmotus,neqi quies.&,quia M .._ . translatum in mftana non eft miie ttfftMtn adfinem : 0* tarn dtttrftens;ergo non eft in lon^imdinc1 ^ntutmau hc. I fibi a;quali,nifi in potentia,non ia a<Shi.Et caufa in hoc eft, qm If tans Cm & coactus ad cUffoluedu 77 aon eft in a<5hi in tempore: & ideo quatftioneto Zenonis in motu, in- M jnoram non eft in longitudine fibi ouxit quaeftiones illius in more , & *qnali,mfi in potentia: & fie no fe- **" eas effe quatuor. Prima autS <nit^vt fit quiefcens. & ideo diiit: eftq?,fi motus fit,necefle eft TttraScd hoc eft felfumy &cj,& ifta qo datum pertranfeat medietate maowiDngcret, fi inftans in z&v eflet- gnitudiftis an te totum, & medietain temporejita.q, tempus eflet com e illius medietansante illam,& fie pofitum ex inftantibus:qm tuc no n IfinkunKvnde necefle eft ipfun* eflet motusomnino. Dectprioigif penranfuemedietates.f:magnimdi ' ,omne, nes infinitas, in temporejfinito.qtl i arqua- eft impole. Et iam determinauimr crius.-fcd illic contradixim' lj,eftquiefc eft vernm in illo, quod eft in longitudine fibi- fm /ermonem,& port contradicc quali in aclu,non in potential res t"1 iccundum ipfam rem.
Scifa

&

Liber Sextus
A

196

Secunda autem ea,q ux voca fluartum (pati j,lunc feciidu s excef- D tur Achilles Eft autem hec , q> &S erit quaitum illius qua* ti,& tcr terdius nunquam apprehends rius quartus iftms guarti,&. ficl intur currens si velociffimo , ante finitum.& , cum life exccflus femp .n.necefle eft eat per fequens.vn ft d'ulflbllls in wfimtam, nunqu*
fbg,enS.(cd

Eft auten & h*c rao cade >l!,qu '" ^"O equalia fie fecflio eft qwmam tardfo ni: ** autcm 'diuidendo a tiorimduoacceptartimagnicu* nonfouf^nn^ * dincm.Non attingi igitur tarx *oloctfimomctirftt. <jttomamne+ diusacciditexratione.fit ante eefe eft >/ qtnerens pernenUt an propter idem cum bipar titioe, 9 tcadwcum^tjuofugicnsfepara- in vtrifqj.n.accidit non perue^ tttr.yndentcejfeejft^t/emftrtar niread terminum,diuifa quox dius habeAt aliauem exec font. damodo magnitudine. Sed ad< /, , , /i . ditur ihac,qne<BvelociJiimu 7t lAaaubuanoefttalis.S. mows tragicediAum.inperfequendo fit,tucvelocimmum nonpotcritat , are neccffe Jft folllj. Srtt^Zr^ tionemefleeande^ Putareau, tuca:& non eft dubium quin habc- fu ? P'*cedens no attmgitur, fal> ant aliquam proporrionlm in mo- "> ^ cum enim praecedit n3 tu. fit igitur vna pas centum,& po- attingitunfed tamen actmgel,tt naturgjinterequum, Sctortucam oporteat trafire fimtum.hatigi eft vna leuca:equus igitur I tempo- tur funt rationes dusE. te,in auo trannt illam leucam, per Et ifta eft eadetn ratio >ctiln ;C tranfibit tortuca centerimam pane /4>^K4 ^ea fa mfMattone: (id * llmam,pcrtranribit tortuca partcm ffutudinu excedentts non ertt th ccntefimam iliius partis : & equus duo media. Et tfltt ratio fiqattur eriam m temporc,in quo pertranfit ex ^ e6dtmttx aw Ceawtw ratis,&ficiinfinitum.&ficequ'nunquam atringeret tortucam. Ethoc intendebat,cumdixit:qmneceflc eftvtqu*rens,&c...qmnecCne eft vtfuo;iemsfenlpercxcecjatqaa:rens alrquo excd?u nominate a crimo illiusleuc3e:&equusetiamm tpe,I j-/f- . . _. j- / / ; J nuo pertranfibidllam partem S- W**>!<" **fa ^ >*

, dius eft , antecedere needle eft.

jiutHt emtn tn"\tr*qtte rattoni

rio perutmre Tt/que ad extretnwn per dtwjtonem ma?nitttdmis ah* ^ mod,dtMrton^ SedaddttU^ ^n a f M ^

cxccflu.%, fi piiraw wtdfiwcrij l*dne<pte i

Phyficorum
df q>,fi motus jfofequif yeloeiflimfi K *<W* arangete tardiffimum. D.tLex quo needle ell vtdiflolutio &c.i.&,cumconfequcns efiin ci$ que quotient . fjoc autemt quod idem,exquoaccicutdcceprio,neccf b</ prtctdens non fe eft vt diflblutio qoms fit eadem - in hoc,quod poft dicet.qm . . o u non n o npertrautmedietatesm r r a e e e m motum - fpati J.&hoc manifef tu eft fit precedent, twc non atttngttur: ^-^ atttngittir yjtdederit pmtum ex didis q> motum eft in fpano in pertranfire . h* tfitttr font d4 inftanti.D.d.Hocautem,quodaffirmauir,&c.i.hoc autem,quod pro rattones. bauit ex hoc,quod dixit,q> precedes 79 Ideft.& ifta rocinatio, &illa,in non attingieit fktfum, ita,c[j fere qua concludit q> motum non per- Jequiuocanf*in Arafais, qm,& fi n6 H uenit ad extremum fpatij, quia per attfgitur,dum pr^ecedit, neceflario, L tranfit medietates inhnitas,funt ea: cum fuerit praecedens, & elongabi^ dem genere,aut fpecie. D.d.feddif fpa.tium,attingetur,cumconcenfc-ferunt,&c.i.qm diuifio in prima r6 rit q? motum pertranfibit fpatium. r fie eft fm medietatem.ftin medicra qrn,cum " hoc ' c fuerit " pofitum,& " velo * te ipfius magnitudinis, hxc aute di cius mouetur per maius fpatium in uifio infinita eft fm exceflum, qui tempore xquali, necefle eft vt veloeft inter duo mota,& no eft fm me cius moueatur in tempore mot'tai J r dietatem, fed eft diuifio nominata diorisperfpariumexcedens ' ~ ' i /fpatiu 9- proportione, quas eft inter motu taidioriSjfm quantum diftant. qm velocis,& tardi.vt deckrauimus. Et fm velocitatem eius minoraf" fpaifta to fequilf, &c.i. fm diuifione,q tium excedesjdonec perficia^ ficut accipitur in vtraq; Tfinita ui magm perficif' fpatium, per quod motum tudine.fequif.n.in vtraq; rone non mouetur. cum igitur conceflerim* I perueniri ad extremum, &c.i. qm q? motum pertranfit ^atium,fequi quemadmodum in qone medij fe- tur vt velocius attingat tardum. M quit' vt motum non pcrueniat ad Tertiaautem,quae nuncdv Tcrtut* extremum fpatij,ita nicfequit* vt da eft,q> fagi tta,qu j fertur,ftat velocius non perueniat ad vltiinu,! quo eft tardius.Et dixit aliquo mo Accidie autem propterea cj> fu^ diuifionis.qm omnis diuifio , qua mit tempus componi ex ipfis jnagnitudo diuiditj,ef t Tfinita,vt di- nunc 4 non dato enim hoc non flum eft in fermone de infinito.D. ritfyllogifrnus4 'd.Sed additum eft in ifta, &c.i. fed Tertia autetn ratwcutdtio eff confequens acceptum in hoc fyllo- quam tarn diximu* It hoc lontquo gifmoeiUlmdaconfequenteipri m > ^ tr*ufirt*r,CTe$ mo.illic.n. tun dictum Q?, fi motus J o J . ' . fit,fequitur vt nuHum motum per- ^fcetts. Et Mafe<juitarex hoc, tcanleat aiiqaod-fpauum rliic aute qtiodcompofuit tempos ex ut&4 tibus,

Liber Sextus
Et dicit,quam pofuitin magnitudi D nibu.,&c. i. qua acccpu ex magnitudinibus a;qualibus,quoru vtrfiq; mouetur motu xquali cStrario mo tui rehqui in (patio zquaIi.D.d.ita q? ilia; moueantur,Scc.i.& tune con tingit in iftis magnuudinibus ^qua libus,quae mouentur,ficut homines mouentur in ftadio,vt altera videa^ fenfii moucri in eodem tempore jj idem fpatium,& ftmm duplii, aut alteia moueafpcr fpatmm duplum ei,per quod relic]ua mouetur: cum pofuerimus mawnitudines, quarQ. dua; funt aequalcs ftadio, & omnes funt a;quatcs,& pofuerimus q? alia; E duae incipiant moueriin ordine a Quattaro Quarta autem ca, qux de ijs medio ftadij, & aliae du? incipiant eft,quac in ftadio mouentur eco moueri ab initio ftadij T ordine ad trario f qualibus magnitudinix paitem contrariam ei,ad qua alias bus mxtaaequalcs, his quidem mouentur.hoc.n. pofito apparebic magnitudimrs asqualeseflein afineftadi^illisvero a medio ^ duas velocitate,quarum altera in eodem quali velocitate . in quoaccide- tempore pertranfit duplum ei9, qcf re putat acquale eflfe tempus dix pertranfitrcliqua, vt declarabitur midiumduplo* poft. D.d ex quo videtur fequi, &c. Quarta ~\ero ratiocinatio eft, .i.&ex hoc videtur fequi,q> tempus qttapo/uit ~t magmtudmibut <e<ju<4 dimidiufitzquale {iioduplo. qiii, ,e]u mouentur cotra magm cum pofuerimus q? idem motu xqualis velocitatis pertranfit magnitudines aquales Jibi mottt contra- tndinesa;quales in tempore acqua- y no tta,tjuod ill<e moueantur A fine h,& q? pertranfit duplum fpatium jladijjh^ero A media3motu <equa i tempore duplo.& illud,quod moIt in Velocitate. ex quo ~\ideturfe- uetur ex his magnitudimbuSjvidef pertranfire vnum fpadum,& (bum. ytti quod temp us dimidiufit <eqna duplum in eodem t^c, (equiif,fi reti le duflo. nentes fuerimus hoc,q? motum per Si Ifta deceprio fundatur fup. hoc tranfit duplu (patij in duplo tyis,Yt q>,fi morns fit, tune mota xqualiaT duplu tpis fit squale Tuo dimidio. velocitate non p. tranfibum in tqua & hoc intcndebat,cum dixit,vt tern li temporefpatium a:qualc,fed i eo pus dimidium (it xquale duplo , (i dem tern pore videtur pcruanfire (equitur ex hoc vt tempus diirudii vnum fpatiuin,& fiium duplum. & (it a-qualefuo duplo. poftdcdarabithanc dcccpuoncm. Phy,cu co.Auer. PIJ Eft A ttlttt.Ji.n. hoe nan coeedaturjuhil ctncltulet ex (yllogifino. Tertia vero ratiocinatio eft ilia, quam induximus in initio ifti'ferjnonis,ex qua apparet (agittam qefcere dum transfertur. D.d.& ifta fc <juitur,&c. i . vf q> ifta rocinatione noc (cquitur,quia opinatus eft q? te pus componitur ex inftantibus.qcf, ii e(Iet,inftantia eflent in a&u, &,ft hoc eflet,& eflet pofitu q> illud, qcf mouetj? aliq" magnitudinem,eft in _ coin inftati,c6tingeret mom quie (cere in ma>iiitudine.D.d.fi.n.noc non concedat^&c . & hoc, q<f dixit, manifcftum eft.

Phyfieorum
Eftauterti deceptioin eo, q> hoc quidem iuxta quod mouex rur,illud autem iuxta id, quod quiefcit.pera*qualemmagnitu dinemcenfet aquali velocitate aequali tpe ferri. hoc autem fal^ fumeft.Vtfintftantesaequales magnitudines,in quib^ipfa A AAA,alix aucem^n quibus ipfa BBBB,incipientes a medio ipfox rumA,equaIesfmnumerilhis, cfmagnitudinem. quiD'ipiacccCjaD *ilo' r f, altae w vitiiDOjC-' i autem, in quales his numero,&magnitu H dine,ad jque yeloces ipfis B.Ac ciditigitur primum B fimul in vltimo cfkydC primum c,eoru, qua iuxta feinuicem mouetur, .Acciditigituripmcjux ( oia ipfa A trafnfle.ipfa autB iuxta
* * * *

gnitudinttiA*A,4tiiidli*quiefet 1 tiajfinagutudines BB,*iptalei $ nHmer9,<r**ntitaitjrfit ...... &* niunero, tdte, crjit tnitmm tnotttt eorum adfinem magnitudtnum BB. Cii wtHrifamaemtHdmes moitean d if ertt-\, tur contra ' uttucewjtecejle 7* -VF rtma f *"*&****magmtudtmm Bperuentai adfinem tllttu , cum I peruentu prim* magnitudtnum c adfnem eins. CTneceffe erit C pertranfireper omnes marnitudi wBtrMjire^ A " r .
^ V ***** 1^^*4*44*4+*

ma

^A**4JMA

dium efle tempus aequali .n.vx 7" duntduunMam ~Vtru% duntatt trun<B eft iuxta vnumquodqj, rittn magwtHdmwrn ^uale r/?>Simul at accidit ipa B i uxta oia triune e0rumfcotra qn<e mouttwr. c tranfiifle.fimul * merit priiml ettm qitofitjuitttr >f B Bfertran c,8C primum B in contraries vl^ fetttfer omnes nuteniftkltnes cc. timis,*qualitemporemotum I iuxta vnumquodqjipforumB, quanto circ^vnumquodq, ipJ , , qualitpeiuxtaipfaAfiunt, R6 fncmcontttnontm.wjtctlftis, igifhfceft.acciditautobid,q3 dtxttin tut* pcrtranjttufertnadidum eftjfelfum. gnitudinesc erit tquale temfori Et dcccptio i rone Mcidit. quia wpertrtinfitu eitts per magmtudi' fefitit quod <dterii coru , ([HA jitnt net ^A^utA tranfewtper m<tgtti tqtMlis^elocitatis mouetur ad par tudincs ^#jn temper e *<jttalt.A4 tern motitreliqMwn autem ad par fj0 yero h*c eft : C7* cmttngit ex fm quiefcentts per ttjualemenj*

Liber
A

198

lcnfon(fciu'oprdbaiis^m^nitudinibus*qualJbui,&sqiievel<jdiwmotis,iuxu 0 jtquales,his quidem a fine,illu veto a medioftadij*quale'erittempos diraidiu duplo. Quoniam hie textus diuerftmode exppnuur,j>pter quod & diuer&s cxigit figures, idea easbitu,vtvarijsdcferulrcntcxpoutionibus,defiignauimu$. Aduerte edam in textu primo demoftradonetn fieri per quatuor niagnitudines, fcihcec AAAA BBBB CCCC,intxtuauieaiAttetroisperbinaim^ciIketAA BB CC.gpt* aunioidcsatedic.

-A.

cU

\
B
ties
its

Tempus,

ani ~A.
w\ ><n

dv

tu

c
mo
an
reliquurti iufem tranatti palte,idco ncceflc efthoC in duobus morisar^ualibus m vclo <aute,quorum vtruq; mouetur per PP i; quie-

^s^^ IMS
It Ideft,&deeepri<) acciditin hoc. quoniam,quiancccflccfLf YCaltcrum duotum motorum acquadium in velociate moueanu per quiefces

Phyficorum
C quiefcentem magnitudine. am in his necefle eft vt pertranfcat fpatiu sequalein tj>eaequah.&ipfedecipif viaendo q? illud, quod contingit in duobus motis, qua; mouentur per rcm-quiefcentem, contingit (irr in cis,quorum vnum mouet per rem quiefcentem^reliquum aut per Tern jnotam.& haecdeceptioeftfmgd, GC fimpliciter. D.inauxitexemplu, & dixit:V.g.&c.i, ponant* igifduaj magnitudmesajqualesjcotiniiec^efcentes.v.g.AA,& fint alia? dua? ma gmtudinesarquatesiftisduat>9maH gnitudinibus>& fint ordinats I mo tu ita,q> fiiit contiguae, & motas per has duas magnitudines,imaginando q> prima iflarum erat qmelcens ppiimam magnitudinem AA.dein de mca-pit moueri.& fie erit motus iftarum duarum magnitndinum, incipiens a medio duarum magnitudjnum quiefcentium, & fintifta: dua; magnitudines BB,& lit prima magnitudinum B ante motu luper primam magnitudinu A, & fie mitium motus iftarum duaru magni tudimun erit a medio duarum ma gnitudiimm quiefcentium. D.d.& magnitudinescc,&c.i.fintali du^ magnitudines co ntinua: etiam, & inoueant'ordinaria>,&confequenter,& fint cc azquales duab9 magni tuftmibus BB,& quantitaie, & velocitate,& fit initium motus eorfi ex magnitudinibus BB motis adcotr.i riam partem,adquam mouenf ma gnitudinescc.D.d.Guiii igitur mo uenturifhs magnitudines, &c.i.cu isitur macnitudines BB moueatur a duobus medijs magnitudinu A A, & magnitudines cc moueantur a fine masnioidinum BB motu conttauomotui magnitudinum BB>& zqualeei in velocltate, neeeffe ft 1C vt prima magnitude magnitudinu B B,&eftilia, qua? mouet'ex duob* medijs magnitudinum A A quielcc tium, perueniat art finem magnitu dinum A A cum peruetu prima: ma gnitudinis, & etiam magnitudinu cc ad finem magnitudinum BB,vt figuraliter aflignauimus. Nam in tempore,in quo prima magnitudinum BB pertranut aliam magnitudinem magnitudinum AAquiefce tiu,in eo pcrtranfit prima magnitu dinum cc duas magnitudines BB, cum moueanturad contrariu motui magnitudinum cc motu zqua li motui magnicudinum BB,& magnitudinesfuntxquales.D.d.Etnc cefleerit vtc tnanftat, &c.i. quia c primum, cum traniluerit per ma gmtudines BBT tempore,m quo tra iiuitper ' medietatem ' masnitudinu ' i duarum A A , & dua: magnitudines Bfifuntcequales duabus magmmdinibus A A necefle eft vr c tranfeat per duas magnitudines BB : de magnitudmibus aut AA non tranfit ni fi per medietatem tantum, & hoc I tempore a^quali. D.d.exquofequi tur vt tempus (It dimidium.i.ergo necefle eft vt tempus., in quo c pnmum tvanfit per magnitudinem A jy lecundam,iit medietas temporis,in quo c primum transit per duas ma gnitudines BB, cum due magnitudi ncs BB , {int duplum marmtudinis A (ecundx.Et hoc incendebat,cum dixn_: quoniamvtn'iq; dimidioiu magnitudinum,&:c.i.quoniam infl mul perueniat magmtudo prima magnitudinum cc ad fine mao;nitudmis A (ecundx, & perueniat pri ma matniitudo manitudinum cc adfinenvduarum magniwclinum con-

Liber Sextus

199

Jt tonrrariarum.f rnagmtudinum BB f f e ^ ft cotingit nobis impofiiquia fuut aequalcs , & xqualis mo/,omnmo extrafmutatioe, ^.D.d.&ficCnttfS,&ca ex quo fcauetur,vtnnffit,li mows lit, vtc primumtianf&c per magnitudes BB in tempoic zquali tranfitut cius album Jton eff in altcro eoru } per altcram duaiem magnitudinii ficncerue erit allum aut non AA &,quualtera dua^mmagnitudmum AA cftdimidium tiuaru . . . . ent ma^nitudinum cc necefleeft, vt p f" Mupitdm alter* eoru, tranfeat iltam in medictate iftius te cun% fitjton dicetur ejje albii,aut poris:& fie medietas tempons, erit non albHm.dicJmus.n.aliaHid ejje /fl/- ^ arqualis ton.Et,cum compleuit hac roncmdixit:Ranoveroha:ceit:& ' continue* felfo ptxdido .i. nam ares font tales.& no eft inte 1 propohtio, dices q? duo mota aiqua. lia mvelocitate pertranfeunt fpatm (to inhof,ffnodalt^ttidjtt tale>ed- E'. *qualc,non eit vera , nifi cum hac ^|W?^w hoc, quod aliquid tot* ctmot^^^^ tcm momm,falfaent propofuio.er '^C^ de non ente,<VT de alifSrfUA go i!lud,quod vevum eft fecundum dicuntur fecundum cotradrflione. <j uid, ciiftimauiteflb verfi fimpfr. quom<tm neceffe eft^t res fit in al At vero f m cam,qu3c in con^ ten eorum .i quod fecundum torn tradi<frione eft, m utationem,ni non eft alters eorum. hilnobisimpofe.vt,fiexnoalx iftaquzftiocftquzfHoperfein J bo in album mutatur, & in neu ^ motus?ra;ter quxftionem Ze- ^6nsaf" troeft,ficvticp3necp album eft, nonis.Et compofuio cms eft tabs. brcmatl necp non album* non.nfi no to Si tranfmutatio fit de non efie in ef C tu in vtrouis fit, non dicetur alx fe,au: de efle in non eflc,necef1ano, bum,aut non album, album, n, dumtran(rnutatioeft,tran{mutatu y, erit in efle,aut non efle, autin dicimus,autnoalbum,n6quia aut vtroc lv ^d impoffibilccft ipfum ef totu fithmoi/ed quia plurime, fe m non efle,cum nondum eft,neaut maxime prxcipuse partes, nonidemautem eftaCnoneffe [umvtfitnfmutjniin:&iinpof fibde eft .pfum rranf mntarnn efie inhoc^noelTeinhoc totum. o- -,-' j nam efle eft quiesquoquomockv.u. fl7 . S,m,hteraute m &m quod miluerfc^ifiSte^etiam n eitA in eo quod non eft, & in fit ens ,& no^ens infimul : & cum t .!. mt *ns}q"x *i contradidionem hzc tria fint impoflibilia: ergo imn.ne- funt, , ^en t.non.n. ex neceflitax poffibile eft tranfmutationem fieri ute tc ' >in altero oppofitorfij de non efle in efle, a n t econtrario, tro autcm totum Temper Et dixit:Nea.; contingu nobis , &c. PP iij .i.

Phyficorum
.i.qux fit dc efle in non eflc,aut ceo eft in vno cdfom. Vel poteft Intel- t) trario,aut que, fit ctiani de cotrario ligi.qm neceue eft vt duo oppofita incontrarium. accidit.n.huiCjVtfit fintinaliquoinfimul,cum neutru de non efle in die quodammodo. fit in ipfo to to: & <j? non eft necefle D.induxit quxftionem, & diflbluit cj> in aliquo fit alterum oppofitoru, eam,& dixit:v.g.&c.i. nam non fe- cum in eo toto fit alterum eorum. quitur,fi illud,quod tranfrnutaf in fm igitur primam expofitione eric albedinem, dum trafinutatur,ncq; hec dictio,altero,(uperflua,f m autc eft album,neq; eft non album , vt fecundam diminuitur a fiiis verbis neutrumfitfimpliciter. hoc .n. eft negatio,ita,q? fie legatur. qm neccf impofe.&d illud,quod fcquif ur,eft, fe eft vt no fit aliquid in altero duo vt dum tranfiiiutatio eft, fit fecudu turn oppofitorum , cum illud totu qua dam pattern album, & fm alia non fueritin altero eorum . Aut m '" no album. & fm hoc non fequitor iftis verbis forte eft inuolutio : ita , impoFe. Et hoc intendebat,cum di- cp fie debet legi. qm aliquid ncceile xit:qm,non,fi fm totum non fue- eft vt fit in altero duorum oppofito rit afiquid,&c.i. qm, fi aliq uid non rum,cum totum fucnt in altero eo fucrit fm totum in altero duorum rum,& ipfum non fm totum in ho oppofitorum , non fequitur ipfum ra tranftnutarionis eft in altero eonondifpoui ab vtroq; oppouto in rum.&iftaexpofitio eft euidetior. duabus parribus diuerfis, (edfequit' ipfum non difponi vtroq; oppofito Rurfus in circulo, d in fphae infimul,& fimpft.f q7,cum non fue ta,dC omnino rjs, quae in feipfis rit verum aliquid efle album,& no mouentur,qmaccidecipfaquie album totaliter, non erit verum ip- fcere. in eodemn loco fm tern" fum efle album,& non album infi- pusquoddamerunc ^ ipfa , <3i mul.nam erit verum ipfum efle al- partes. quare quiefcent fimul, bum in pane, & non album in alia fidmouebuntur. paite. & hocintendebat cum dixit: Et ettam necefle eft m circuit, dicimuse. im, &c. D.confirmauit , & yaiuerfaltter in re j hor,& dixit: & non eft intentio in hoc,cj5 aliquid fit tale,&c.i.& dicere l?Hsf<fu* mouentur in eti , "V/ Jint aliquid efle tale f m partem, & i m antefcentes. nam h^vfutptreffe talc fecundum totum , non eft ^ ^ ff m ^^ a ImpoFe idem. a impofiibile.n.nonaccidit, co Jex i _ .r 1 ft ace id i :. mfi cum aliquid dicitur contraria - ^j^wtur ytfmt yutefccn nifi cu ali habereinfimul fecundum totum, tes,tymot& mjimtd. gddrhie H^ceftQjiinta qo Zenonis in c&traria > f m paruculas vero non eft impofli fimul m bile. D.d.Et f m hoc eft de ente & dcftruendo motum . qm , fi motus tool, f t g non ente,&c.i.qm difloluuo eft ea- fit,necefle eft vt circulus, & fpharra demineis. D. a. qm necefle eil,&c. fintquiefcentes,&motiinfimul.na impofe. poteft intelhgi.qm necefle eft vt ali cum fphxra mouetur , non feparaf ij.opo. quid fit in alteio duorum oppofito a loco,in quo mouetur, neq, fan to ium:& eft, qm iilud faa totum uo tum,neq; fm partes : fed omne, qit
_ *

*"

/^

Liber Scxtus

300

A mouetur, (eparatur: ergo fphzrae t^dhocautedicamus prime, D <juicfcens,& mota. quod eft Ipofe. quomam Partes no rettnent eunde
ergo motus nou eltex hoc.n. Icqui f r turimpoffibilc. D.d.h*c.n.&fia: /f^fuotemport>omo. Deinpartes,&c.i.5c,cum circulariter mo < tottt et trasferturjemper adaMctpitur,

uea^ncircafuucetru,&i code loco, Priroo nancp partes non funt incodem vUotBC.Deindead to tumfempermutaturm alteni. non<n.cadcmeftea,quaeinipfo Afumitur, circunferentia,& ea, qux ab ipfo B,6<: quae ab ipfojc, 6i aliorum vnoquoqj fignoru, Q nifi vt muficus homo & homo ^[aaccidit.quare mutat femjjal trainalteram } &nunqua quie fcetEodem autem modo dC in fphxra, & alfjs, quginfeipfis mouencur*

litutab eoftnqm>erat.arcw.n.<]H* emu* principtnm t?l 4 idem cum trcu, fma0^ ^non eft ' J a rt ^^frmctptHmeji apunffo B, *** aftmffo C,aut ab aliytto alto rumpunttomm:mfi ficut mttfeut C7" home font homo, quit accidit et.yntte neceffe eft >/ >w eorude arcuumtransferattir ' /*mw/^w/7( c J **'EtJwn* __ C7" f altjs^it* in etf mottentttr.

Cum induxit quzftionem Zeno nisin fph2era,&circulo, incocpitdir fbluere illa,& dixit: Ad hoc aute di camus,&c.i.dkangit in diflblutioueiftiusqonis.pumo quidem,qiua hoc,quod pofuit,o^ partes eius mnc Jfeparabiles ab code loco, eft falfii. D.d.Dciiide tocu et transfeic'', &c.i. jfccudo vero dicamus,qm totumex (pJia:ra,& circulo ttansferr J ,ficut tra sftiuurur partes. traiisfcrf.n.dc ali-

quo in aliud ab eo, in quo erar. Et, cum narrauit hocciefphsra, &de circulo,incoepit declarare hoc in cir culo,vttransferat j determinano de circulo ad iph^ram, & dixit: arcus .n.&c.i.necefle elt vt totus circulus transferatur apud motum circa cetrum de alio in aliquid.qrn,h imaginati fiierim'multa puntla efleiti conuexoeiuiclecirculi,tuncillecircuius diuidct p ilia puda in mukos PP iiij cii-

Phyficorum
circuIos.oTs.n..pfiAf pofitl circulu co.autperfetrn,auteriamperfe,& fc defcribit circulu alifi ab eo,que de per accnsrhnccefle eft vt oe rnorara b Nccdfi fcribitali'pur'.f!q?nuer9circuloru mutetIocu,autfmfbrmam.f ficut notn wit fm nueru pudorfi.&jcu ita fit, eft in fphxra,aut fbrma,& fubiedo |4 ?aw tune circulus,cfi transferf? cocauo, ficut eft in eis, qua; mouenfmota f f f a ^ aut fuper couexu circuli, ttasfcif'dc redo.Zcno aut,cum videritiphorS firm eft I circulo in circulu, diuerfum ab eo aon mutare locum per accidens, ffan , rone:& fi fint idem fubiedro. &, cu exifhmauitipfam nou mutare ilfcf *"!5* ifti circuli, qui funt in rotudo,T quo per fe:ex quo dixit fphaeram quie- %m, fic eft translauo f m numerii circuloru Iceie.c Auicen.vero, quia no diftin eft i'm, \ qui flint in rotiido,q3 transfer^ne- xitalietatem,quae eft in loco per fe, mouenf cefle eft vt circulus transferatur de ab ea^qux eft per accidens.falieta- ^JLr^ circulo in ckculu, ergo circul'traf1 tem,qtis eft fecundum fubieclum, gfe ^^ fcitur fm totum de loco in locu di noil fm formam,& conceflit fphae- c 43.&.H. uerfum f m fbrmam:Iicet non fit di ram moueri, coaftus eft appellare *<* 7 < H uerfus fm materiam. Etfifireftde motu,fph2er;,motuinfitu.Vndeni ^ Iphaera.fphxra.n.diuidirurin fphae titur,vtdiclum eft, fanare ^griradi- C^P^** zas infimtas per tineas, qua: imagi- nem per maius cgrum. Declarant ^."j.4 nantur in circunferenda, exeuntes eft.n.q? in .pr^dicamento fitus non impt^nt a polo ad pblum.f medietates ciicu eft motus,quia eft ad aliquid: SciK . lorum.nam ift; medietates diuidut lud,quod eft ad aliquid, eft indiuift Iph^ramin multas fpharras , ficut bile.Si igitur intendebatqjiftemo punc^a diuidut circulos. D.d.arcus tus eft in pr^dicamento pofitionis, .n.&c. & intenditper arcum arcum quod eft in ipfa pofitionerg.a fphecomplete circularionis.i. qm circu ratransfert1 de pofidone pofido in '- aliam -*'-lusjhcutdiximus, dmidifperpuda pofiriorie erit verunrfed tame moin mulros circulos fecudum nume- tus eius non erit in pofinone,fed de ru puntfloru. D.d.nifi ficut mufic', pofidoncin aliam. & hoc inuenif I &c.i. &circulus,quemdiuiditalius de translatisin loco recle: qm trasd fpuncTrus,non , , nifi ferunrurdepofirionein aha,autdi df idem numero, ficut df 5> homo & mufic9 funt ide uerfam fecudfi numeru,aut fecuda M in numero.i. quia acciditeis,q? foe- fpecie: fphera aut tiansfcrtur de po rei verita rint idem,no per fe.homo.n. & mu firione in alia dmerfam f m numcte e ide f 3 ficus fiint idem f m fubie<5turn: a & ru .Quid igi^valc dedit nobis,cum formaro. quod eft idem f m fubieclu eft id dixit oj ifte motus eft in fitu? nifi in per accidens. idem.n.in rei veritate tedebat cp il 1 ud,quod mouctur hoc eft idem fm formam &fil'rcirculi, motu,no diueifatnr fm fitumihoe quos puncba diuidunt.f.quae imagi .n.jppriu eft huic motuLfcd m nott nantur in eodcm circulo,funt idem fcquitur ex hoc,q> motus eius eft in per accidens, quia fubiedum eoru fitu.na ifte fermo valde eft fophifti eft idem:& funt plures,quia forma; cus.D.d.crgo neccflc eft vt vmusat conim funtplures.fi i^itur illud,q5 cuum .&c i.ergo necefleeftvtvnus mouefinlocojnecefle^ftipm mu- arcuum petfedorum circuli, quem tarelocumdocusautemdifrcrtalo defcribit aliquis pundus transre-

Liber Scxtus

301

A t&f femp. ab arcu copleto circuli , per tUudjn quo (ft. V t&ftl, quod cui fupcrponitur, ad aliu arcfi com efttnn4tttercur fMm nw, ant l J elctumet, demdedeilloadaJm, & , f pletum,a quo eft feparatus. & time tin*. Et dtco "tdtutjibilc tUudf tjued vnus arcuu transfei tur fm totum , non diuiditur in cjuantitate , moquia transfenfde vno arcu ad aliu . ^^l fdrtinm ft fmt ditter/tfeEt forte mtendit, crwo neccfle eft vt j r r jvnusarcustratisfcrarurfcinperper *w^^*, V found* translationc alterius arcusfequen- mottun toting. Et tfta dmcrfitttt tis ad aliumfequcntc.& hoc eft ap fitter infl>h<trafroprtc : teloct arcuus.Dein.d.EtfimiUtereftde f
iphxra , &c.i.& transfcrtur rm to-

wm, vt diximus in circulo . _ . .. , . ,. .... ExcW/t errortm , quod ImpartMe

f > CT w, W eft extra,*?* ye wV< eiufdem tp/ttu non eft ea. . '. ''
r

j a

fthle eft jitf per 4ca<Ks. y.g.cum ^dcns,^ ficut moras parrium p , aut magnitude tmttetw motoxn totius , led inter motamp aca-

- or . f qugfuntiuxtaccntru^&qex. tra & totius tanqua non vno Xiftete)otu.ytigit diximus, ficquidecpntingit moueriid, qi3impartibileeft,vtis,quiin naui, fcdct naui currente, per ie autem non contingit . Hoc quide declarato diccnttu tft qmdindMtltmotterirtofri -f n f t~

Emonftratis aut his,dix ,/?/ >w . Eft ifftur, >/ dixinws . cimus q> id,q3 imparti- fecudum e^mdem hunc ntodu fofbileeft,nocontingitmo flilg yttmfarMe motteatttr, ueri^ififmaccides^tcorpo. ffecttnfam aMm mottentHrfcre rftoto aut magn.tudine, m 4 |fa|fw w ^ ^^ fwr/ c.ncutihid, qoidnameit,mox ,, / _.. ., rt ueatur naui* motu3aut pars tox /" ^ ^^ /w^/;^ eft . tiusmotuJmpartibileautdico Cum induxitqones Zenonisin 8 id , q3 eft fm quantu indi uifibi motu, vult declararc q? indiuifibilc le.etenim partium motus altex non mouetur,nifi $ accidens, deinri funt,8<: f m ipfas partes,et f m de oftendit motu , qui eft per accitoti* motu.Videritautaliquis, <Jcns-& d.v.g.5cc.i.&vnumeoru,^ & in fphgra maxime,dria. non dicuntur mouen eft,cum fmt m re .n.cadc vdocitaserit&parriii, mota,vtilh qu,funtmnaui,d,cun
turmouen,hcetperfequiefcant,& ^nM^paaL* pmotfi totius.Et? q*^ mdiuifibilc df illud? cuius gemtus n6 cft recepdufi diuifionis,&illud,cuius genus recc phdiuifione, hocautprincipaliwr df impartibile,& indiuifibile,dixin Et dico Indiuifibile,&c. qm hoc df idiuifibile prTcipaliter , de quo vult Wcdeclarare ipfum ^immobile. Et,quiadixit<JjiIIud,qrt moueturp

Phyficorum
accidens, & moriS partium per moturn touus eft df ia, deinde dedit illas, & d.motus.n.partm, &c.i. & Itgnu eius, qj motus partium per mo tii totius no eft motus per accides, eft, quia mows partm difrett a mo tu totius,& ipfi a feinuice.Et intendebat,vt mihi vf} qm, (i motusearum eflet j? accns a motu totius,n5 differret a toto in fiio motu, neq; a icipfisabinuice.na corpora, q mouent'per e,funt hmoi. Et,cu induxithoc,incoepitdeclararetquomo to apparet hoc, &d.Etiftadiuerfitas,c.i.quiaill,qu magis vicma tur centro,pertranfeut muiores circulos circulis,quos peruanfeunt ptes,qu? magis vicmantur circunfcreiitu-,& in tempore ^quali,nece/lc eft vtpartespropmquiores ccntro r bus,& formis,q no Hint innata mo K ueri p. e.&,cum declaratu eft <|> ac- to'n Tw cidentia,& form? mouenf'peracci- c?uen'.t dens p. motu fubie<5ri,& pattes funt b9, fo" talcs, viium eft q> partes mouenf p mis, <jn6 accns.& hoc apparet ex verbis Arif $fit ina & 10 excepit iftu modu motus,& r- ^"^ duxitexemplu extraneu ab vno il- fife.{.ph. lorii, & d.pol'e eft vt Ipartibile, &c. co.i.&.4. & manifeftii eft, q? motus puncti p, fty-'.1-fic motiicorporisefthuiuirnodi.D.d. l' ^^ per ie autem impoffibile eft, &c.id ph. 17." eft, eft autem motus indiuifibilisp. Motpi5. (e,& primo impoflibilis eft. *'? cot' Mutetur.n.ex AB,inBC,(lue cns,&:im

CanBlatio.

Solutio.

exmagnitudineinmagnitudi^ ** . ne,fiue ex forma in forma, fiue gfp fc.\? fm contradidlionc.tempusaut deoppofi fitjin quo primo mutat, in quo tu.i.coel. fmttardiores ,&remotioresvelocio D.Ergoneceffeeipfum eo,quo j^1^] rcs.D.d.& velocitas ipfius, &c.i.ne- mutat,tpe,aut I A B,aut ee i B c, b &> idiuifi que vdocitastotiusIphqr^.etvelo- autaliud quidegd huiusihoc, ^is "?e^ citas partium eit cade velocitas. Po a liud aiitquid i altero. oe.n.qcl jJJ'Sf tell aut aliquis dicere,cj? hoc 116 in- muts^ fic f e habebat. In vtrocp uftdf v uenitur.niii in motucirculari, in re igitur noeritaliad ipfius:parti lcens vel - A moms. &o vero motus partium funt ?qua ,5, les:& liii motus totius I eo eft ^qua bile.n.eri t, At vero neqj in B c. vi<fc c6t. mutatu.n.erittfupponituraut zim. lismotui partiu. Sea forte dicef in hoc qi partes fph^i:? videntmoueri mutariRelinquitigitipfumin
pci fjmagis,a illud,qa mouetur re
A B e co

- cu _.-. ipheravf r-i c tocle: permanerefm tu,& moueri fm partes. fed non eft veru,vt declaratu eft, fed fm to turn cnouet'. &,cu declaratum eft q> par tes iph?r? no mouen^per fe, quato magis partes ems, qcl eft recti motus, no mouebunt'per fe. Et quafi intendi t cogregare hie duo: quorii vnu cil notihcarc q, mot9 partiu p. motu to tius, non eft j> accns pure, a partMfi Partes n neq; P fc princiraliter.apaites.n. ou " * non mouent'per fe:quia mouenf in fc,qamout imo- moto, in quo coueniunt cu accnu-

quiefcecergo.ineodemn.eetex pore quodam quiefcere eft. Ponatur igitur tfjum trasfer-

> W mutatur,tepore . M

. . f r Prm* l firmam tfutejecttttdum contrtdiElionem. etjtt tetnpM, in quo primo transferor, D: necejfe e / ffir yf m t~pore m ff.jf / ' . i ' i firturjtt aut in ^4B,atit in B C, AM ^tuddtm eft in hoc, et tjiudd* in

Liber Sextus
' i* Jtef. AeelardtHm efljt.qH6dh*c eft dtftofitio emudilct^qwdtrafimitator. zmpojZtbtle ejt tgitur >/ quitldameitu fit in^troa^qttoma, ttmccrtt diHtfibile quod noneff. , ettam m B C. quomam tune

302,

frit tarn trdmlatum:fedfi>jitum D ejt transfem. Remanet i^itur "V fit m ^ B,tn teport, in quo trluferttvr. entigtturtfuiefces.quonttt tarn Jeclaratttmtts quod manere in code aliquo tem pore qiues eft.

Skmonjbatto, yuadimposfibtte eft Impartible fer fe mount. D Tempus.

WYV

I )

Mobile indiuifibilc. Ponarar igitur vttranfmutemr autin locOjV.g.dc BIIIC, autin augmento,& dimmunone,v.g.de mi core magnitudine in maiorc, aut i qualitate.&hoc mtendebat,cum d. ce forma in forma, autin fiibltantia.Sc hoc mteiidebat per contradiftionem.D.d.& fit tps,&c. & in ten dit per A B, illud,ex q uo mouec"', fiuenicrit vbi,autquale,aut quanta, aut fubfratia.& I tedit per B c, illud, C adqct trafmutaf'. &q.d. necefleeft igitvt tranfmutatumin tpe,mquo iranfinutatur, fit aut in eo,ex quo tranfmutaf'.aut in eo,ad qcf,aut qd dain eo,ex quo,& quiddain eo.ad Sufra. 31 qc! D.d.declaratum efl.n. &c.i. declaratu eft.n. cum declarauimus Q> omne motu eft diuifibile, cj? de mo to,qcf mouetur, queda pars eius eft in eo,ex quo,& qda in eo,ad qcf.Et, cumpofimhocfimdamentUjdixit: Impoflibile eft igit* vt quidda eius fit m vtroq;: qm tuc er it diuifibile, Lqcf eft copofitii.D. declaramt hoc 17 fm rcmemorationc, & d. Neq; ctl Bc,qm tuccritia traslatu: feel poll tu eft trasfcrri.i. & Tpoi'c eft,du mo ucf vt fit T co,ad cj(f , C.i B c, qm tuc coplebit motus: fed ipfum pofitu c adnuc moueri. D.d. Rcmanctigi^ vt fit! A B in t|>e,m quo trasfert'.i.ft igifno fucrit I eo,ad qtf c motus,f i B c,remanet vt fi t T co,cx q uo e mo tus,f in AB,in tpe,in quo mouetur. D.induxit Ipofe , q<t fcquifex hoc, &d.eritigid'quiefccs.qm in decla- F rauimus (pmanerein codcaliquo t^ecftquies.i.&,A motii, du moue tur,fuerit m eo,ex quo, tiic erit qeices,&motu infimul.ipfum.n. efle "\ eo,ex quo,efl I tj>e. & ia dcdaraui mus <j> oe, q<f eft in aliquo tj>e,i.demoftiatu in acl:u, eft I eo quicfccs. & /ic,dii mouef,erit quicfces:qc! eft jpof1ifiile.&, cu dcfti uxit hec duo , remanet tertiu,&eft vtqucdii pars cius fit in eo,ex quo,&."dam in eo, ad quod, non in a<flu, fed in inf tan ti. qm tune cllcc quiclccs^on rnotu.

PhyficonJiit
turn. &,cu queda pars cius merit in eo,ex quo,& quedi in eo,ad4<f,neccflario diuiditur: qcl eft c6tra ppfi tu.pofuu.n.e ipfum ee indiuifioilc. impartibile eft5mouert, aut om nino mutari * Vnice.n.hoc pax ftoefletipfius motus ,fi tps eet ex ipfis mine, femper.n.in ipfo nuncmotumefTetj&mutatu, vt moueatur quide nunquam, mo turn aut fit Temper. Hoc aux tern q> imposfibile fit demonx ilratum eft &prius, neqp.ru ex ** ipfis nuc eft tempus, neqj linea ** ex. pun(fiis.,neq3 motus ex * mox metis e. nihil.n. aliud facit hoc dicens,c^ motum ex impartibi libus. ficut fi tps ex ipfis nunc, aut inagnitudinem ex puncflis. impofitbtle eft tgttur tmparttInle mouert,aut tranfmittan ommno. Poffet.n.hoc modo mouen,f Jt tcmptts componeretur ex mjtan tibtts. tjuonM femper moueretHr , {y tr.w(mHtaretHr in mjtanti, ft efl,quia tepus,& raotus, & magni- tado fum continua,& g hoc n& c fet poffibile, nifi tps componerettir ex mftantibus, & moms ex finibttt mom u .q.moucn, &c.D.d.qm fempmouere^, &c.i.ex hoc.n. fequeretur vt motufempttansferreturde inftan ti ad inftans,& de maanitudinc indmifibili ad magnitudine indiuifibile. monT.n. indiuifibite tune cct, fi cfletin magnitudineindiuifibili, C5c in tpeindmifibili,&eetmot*copofitus ex finibiis motuum. D.induxit impoFe,qd fequimrex hoCySt *+ d.<}& fcmy moueretur in inftand , &c.i.fi ita eflet, tune mow jam eec motu,& trafmuratu abfq; eo,(jT an te mouere^i. tune finis motus eflct fine mom. na motus,quieft in tcra pore indiuifibili,necefle eft vtfit in diuifibilis: & fie eet finis moms. & in fine motus df motum ia ce motum . & hoc intedebat,cum d.& fie

>M

.n. uifibil^cotingiteidicere.g, moms compomf ex motibus indiuilibilibus, &q> magnitude coponitur ex punetis.Ethoc,9,dixit,manifcftu M ua1 fr /) i -i - elt.qm a cauiamcotinuatioemo * effeimf0ftbilt.temP9i(Jt.mnconis eft h^o, motum eft denatura ^ fomtttr ex mflannbHS, ne* Imea continui.& haec elt caufa et in hoc, a ptu cxpttntf*!, ne^ mottts expmbtts . <$ tempus fit de natuia conrinui . < dc 4ices.n.hoc mhil magii dicit, qua Amplius aut et ex his manife miodmotM cornPonttur ex pam- ftfi eft q? neqs pudu, neqj aKud * but indmijibilibtts . ac Ji diceret indiuifibile vllfi contingitmox quod tempos copomtur ex in/ion- ueri . Omne.n.qQ mouet, im * posfibileeft permaius moueri ttb*,&>lontitndoexpHnfa. * feipfopnus,q3autperaequalc, 88 Cum declarauit,g? indiuifibile autminus.fiauthoc.,nianifeftii no moue^vultdare cSmin hoc, & eft q, fiCpundu per minus, aut acquale

Liber Scxtus
JkaqualnK>uebitttt*primuqm autem indiuifibik eft, imposfix bile eft minus moueri prius.fr *quakrgofibr)Pfi.quareerit

303

deniales.Auepa.yero no bened.fia gK.n.q? diuifibilicas, qu negauit a. moto,eftaliaadiuifibihtate,quam dcdufaicmotot&^illadmifibilias,qiwillicdcclarauit,eftdiuifibi.

perfqualcmouctu^omnemli, r " -n r i- r neampunaum menfor^it.ri hocfupenus.H^cautedeclarario lihocfe* aute hoc imposhbiledJ^iiKV fo^ata eft fut? propofitioes alias. * ** ttmidiuifibileimposfibile eft. Quaru vnae^impoflibileeft ali Ef Apparet tttam tx dtflis quo <juid pertrafire fpariii maius ipfb , mam impofityile eft pun&ummo <juin priuspertxanfeataut ?qualc, *eriM4,altutttadwfale.Omne *ut minus: dcindcpofuit,^ pun n-i / a - ctusimpOK ell vtpertranleat miMOm* mffAiUff mmtn. nus fc,^nteq moue^ per maius : er B /ff4tiHmnt<utKtfjo , antenna quo fequif ipfum moueri j? xqua- E jnoueArur4utper4(jtMlc,autper le.&hoc requiturlineacoponiex trro manifefium eft ttia f undfe : q3 eftfelfum. impoffibi. rt . leergoilIucLexquolequiturjeltim. ttntlwrnoHetHrJrw ^^ ^ ^^ indlu,fibilc r, suffer mmtufeiffo , niouetur p aequale, Imea erit copostutper *yude:fedpunlttf eft in- fita ex puiMfli^manife/lum efLqfq Jttti/&tltt:erro7tmntwetrttrper motu tune pertranfit fpatium , qik Per****enfuratillud per fe.fi i^tur indiJL Zw uiftbilemeniuratimea,quamper^ oponetttrex traiifu ergo menfuratillS per panEhiffcmpcr ^laconngua,q funtpartesillius, Sc tnoueaturfer *qualc,men{iarabit *$eft tale,videtur componi ex pun noUjConun^eretquclno ZenonK. Nam,fimotumefletindiuifibile,F tufibde wwiieri . & moi^eretur per Idiuifibilia ,f. pec Haeceftaliadcclararioapraedi- pim&a,&pun&amlineamntm^ia,in piima.n. Ttitur eifle propo- trita, ueceflano fequitur liunquam nibus,t}uibusY(usdl:,cudeclarauit rnotumperuenire adfine*mfpari j . ^>oe morumft diuifibile,&decla- & ifta confecutio hie eft alio modo xauit per easinducetidoad impoFe. ab eo, quo vritur eaZeno . 4ec]arauitrfq7oe,qjn6diuiditur> .. - /> A no moueri ap/aretfmconueiAmpliusaut^fiornneintan rc fionc per cotrapoimonem q,,fi om P^ mouetur, m ipfo aut nunq ne motu eft diuifible : ergo oe, q3 lhll> < autem diuifibile tepus no diuidi^non mouerur. fed Arift. eft,eric aliq3 tepus minus quo* intcnditinoTbus,qdeclarauit, na- uiseorum,qux mouentur,in turi rei, dc qua Ioqui"r no res acci- quo mouetur per tm,quantum ipfunt

Phyficorum
G ipfum eft Hoc igitur erit tps , mm mouetur in tpe- diuifibifi irt tc K I quo mouetur pgea q> oe I tge pora.Deindcpofuit,q> oc tp s,quod moucr.tps aiieog diuifibile effe c& Pa teporis moti , motif mourf demratti eft pri'.Si ergo putfu M eper fparium minus fpaao,j 1 mourfin toto tempore : e x u o .n.Per . minus neceile e mouen . quare ^omnemo% in aiiquo int diuifibile id, qamdiuifibi' tium ?C]uaie f u? magnitudini, mole eft in minus,ficuti & cepus in utf in partibus ilhus tg is j? minus tempus, vnico.n, modo moue^ fiia magnitudme : ex quo fequitur retid,q3impardbileeft,6dinx vtomne motum fit diuifibile. Et diuifibile/ieHetinipfonucim dicit:Et declaratueftq? oetfseft Ter.op4 partibili tnoueri posfibik.eiu^ dmifibile.fi igiiTpunAus moueaf H dem,n. ronis eft in ipfo nuc mo cnt hoc PSminus Ve'in <luo Pun' L ueri,a: indiuifibile ad moueri, <as "^"f" 1? S? *quale fu* _ magnitudini. qctelcimpore.D.d. Z/ declaratum eft eri<tm,tpibd a3. n. raouetur minus , &c.i. & hoc mnc temfw eft JitttJ&ile . Si out lequif , quia ia pofuimus 5. oc, q^ mt temP** m, > * .. uetaliqciequale magnitudini eius, nu tempore,tn quo mouefurfectt- ^^^ ^t mouea^ in e0pet aliAwn tUttd.fedh*c eft (mpofobile : qct minus magnitudine eius. Si igi aam tttudrfHodmeuetur m tempo nir puiKflus mouetur in tepore mire mtntrwecejTe efl >/// minw: *x*<F> quo mourf w jnle,eo j ri i r n i nnmtipmmeflediutfibilepmprotrp tudauftdemt dwflUein pott[o^Km?otlSt'1<{Uomo^ut Mint*!fecundum proportioned il- xquale ei , & ad tps , qcf eft minus. lius temper is ad tftuJ. quanta hoc In hoc rgitur /ylfo no preflit,nifi cluaspfopones.quarumvnaeft,^ r i r r omne tps eltdiumbile.tecundaau .(ctUcetftf^ , , momm mouerar)niilto ) Jet fofrbdc impartibde ntouen t n ^ moueifp minus, c[ per qd mo inftanti. ratio.n. eadem eft in hoc, uerin maon tj?e,5c dimjfir propoauod motu* fit in inftanti ,<rm u dicente, q. in 01 tpe pot fieri mo / ^ i j ri i . tus.&nmiliterdimmtconclulocs^ hoc.quodmdwfidemoHeAtHr. _ uasnos expofuimus fuperius. D. 5> Hare eft tertia declaration om- d.qmhocroliimmodo.&c.i.&rg.a ne indiuifibilenon mouet'. & fun- fc 4 ultU; ex hoc vt non flt rps ml' dattir fut> hoc , qct narrabo . Primo nus ^ } q'' pundus mouef per aute ponitq, omne,qd mouc^mo- al^uod fibi rauale : ex quo no feuctur in rge: deinde q, oe tps eft di- S11"111 impoffibilc . D.d.eadcm.n. uifibile in tepora : ergo omne mo- iatio e^> &c.i.qm vtrunq; fequitur

ad

Liber Scxtus

304

A ad rettquum,f quoniam pofito ali- enimfit ex contrary t . EtJefunAti quo indiuifibili rnoueri , fequitur hoc ^ auj,menftcr diminution motum cue in inltann : & limili a f teipofito qu6dmotusfitminftan erwt.finK.n.augmcnti eft j>ereti, fequitur indiuifibilemoueri. nire ad ferfeflam efuantttatem ProPriam ret yfinit ~\ero dimtnttmfimtS.Cap. 3. Vtatio ant nulla eft infi nita.omnisn.eexquo dam in quidda,6d ea,q cftincontradidlione,&qeftin Cotrariis. Quare earu,q f m co^ tradi3ionefunt, affirmatio,A: 0 neaatio terminus eft.vt genera B ti5i S quideid,qaeft,corruptio nisveroid anoneft.Ear5au )qA ,5 . ., . tem,que funtm concrarqg, ipfa contrana . hxc.n.funt extrema mutationis. quarefiC alteration nis omnis eft, contrarr)s.n. qui bufda eft alteratio. Similiter au tc & augmentatiois,5C diminu tionis.augmentationis.n4termi nus eft qui f m natura propria eftperfecfigmagnitudinis,dimi autionis vero huius remorio ,
C

Et nutlet tranfinutatio eft tnfat* itm.nMcUrAnm**, *ttU - n i l I r tranjhmtatto ejt de alette in altquid, ant in contrtdtElorifs , ant in contrarijs. in contraditfortfs >e ro fines enmt affirmation net* JJ /. s c . tio.-yg.<jftomamjimf generation rf/ effe, corruptions 'Vero tints non ff X ^ tjje . / contrary* 'Vero fines font <foo f o/r^rM. htc.n.duoCunt extre r . rfunt igitnr ra tranfouunon* nei amms alterations: alteratio

Intenditdeclarareq?nullusqua 91 tuor motuum eft infinitus, neq, ex Null mo vtroo;extremo,nequeextremo,ad teifinit q^ eft motus, ter translatione cir- ^"^ culare pofita.n.infinita ex vtroque rtldcift. tremo fequitur impoFe Et d. Et c.94. ?ulla ttanfSnutano eftinfimu.* E ""end.thacpertranfmutationem, modos quatuor motuu . D.d.ia.n. declarauimus,i.ininirioQumti.D. d-aut in contrarijs . Et in^ait per c6ria t contrariaoppofiu, queinueniunt'alteratioe in alteratione, qu ? dicune'cotraria sutcdtraprincipalitcr,& propnc,& qu? inue "^"^ niunf in augmto,& diminutione, prje.' vide ma<mii & paruu. D.d.In cotrarijs j> hoc. 4. vero hneseoru erunt contrana, i.q OB.C.J. dicunfjpprie.D.d.Etfm hoc&au S1?60 * dimmunow eru tfines.1. qm maxima augmetu, & maxima diminutio erutfineseom.oe.n.ge- ^ n erabilc , naturalehetalig quanta- ^Jgjh' tenaturalitennmitiognauonis,& aliauiiaci fine,&1ftaquatitas habet extrema tatgm&i Be mediu.v.g. qm quantitates em- imtiogna bryonfi sut termiate, Cminimi em "f u&ift| br 6 s & m y, ! > am cmbryois : & fift ^ h quatuates hoium milt teimmatx, extrema, ?.maximi&mimmi.vnimpo?eeft & auqeri in ifimtu , aut diminui.na fi *l -V- -- is;c. j traliuent quantate naturale i dimi ,y . *te>* additi6e,ftatim corrupecens.actio.n.cuiushbetennspn^ ^titatej& quahtate termmata: ficut c difpo I entib9 artificialibus . Latio

Phyficorum
Latio acrtem fie quid? no eric fa. in hoc eft.qni non pfs translatio finita.non.n.ois?coerarijs eft. cdecotrarioinc6trariu,vtefttrafSed, qm imposfibile e diuifum lario animaliu. D.deditmodu,quo erfefic ex eo, quia non cotingi t pot hoc declarari in translatioe, & eflfe diuifum: (multipliciter.n* d. Hocautc, quia illud,cp3 impoflibile eft diuidi hoc mo, &c.i.fcn audr imposfibile:) diuidi non co tcm op manifeftu eft perfe,<|> illud, tingit id, qct fie imposfibile eft q<f impoflibile eft diuidi, i.quia no diuidi,neeomnino qdimpoffe rccipit diuifibilitatem, impoflibile eft fieri,fieri: neq quod mutari eft vt incipiat diuidi: & fimilitcr ilipofe eftjContingct vticp muta^ lud,qcf impoflibile eft generari, im ri in id, in qct pore eft mutari. poflibileeft ipfum incipere genera, Sed tronslatto hoc mo non ertt n:& vRr illud, q# impofeeft vt triffntta.qtioni<tm non omnif tronsU mutetur, nunqua incipiet tranfmu * A n COnfY&IFtiS ffOC &9wTCFf% Ttuun cjc tioc siucc pot hoc <ipp3jrcfc T> wO CiT * I n i jt * /v*i *T /t i J n j t-J /?// / r Et d.cum illud, qojpoflibile eft diH <pi4. tUnd^uod tmpoJMc ett dt- ^^diciturmuftis modis ^ prajfe,.. MM ^f ntodojlnon recifit dttujt- uando fc ab e^uiuocarionc.Na in- Indiulfibl Itlitatem: cum illud^uod impof- diuifibile df illud,cuius genus inn* ' J ' fitleefidiHididicitw mttltismo turn eft diuidi :vtcum dicimusq,
ntodo nonfotejt diuidt,~Vtfit dtut- natu diuidi: vt cO dicimus co vox font, Cf quodimpojSibUc eft >w- eft indiuifibilis. & ipfe intendit hie n ertt: crqttoj pindiuifibilciUud,qaeftdc2c nere

* < rtyiton tranjmntattar adillud, ad uidetur illud, q<f impoflibile eft di91 quod non potefttranJmHtart. uidi,cu Ttelleda fuerit ex hoc illud, I Quia cotrarietas in loco non in* 0.3 iiitendimus per indiuifibile: cu C6mxio- uenitur in oibus traslariotiibus, (i- indiuiiibile dicatur multiphciter. ^iuenifi cut 'ntt^sla|ioe animati, & in qui- &,quia diuifibilitas eft nmilis in oib tra^ bus muenif*, no manifefte inuenif fiat mtenriofte tranffnutationi, dimuiau6i cotrarietas in eis,vt in trSslatioena xit: & quod impoflibile eft vmuer6 faliter, &c.i.&noc, q<! diximus de J?. * * % turali in loco, CquatuortlemcntoD* lUCOlt i. n & i mani-rum: a trannaao.u.aha elt ex am- diuifibilitate, commune eftgene- a VBro feta.ld& ma>& alia a natura, & alia reda,&rarioni,& tranfinutationi, f.q> om- JpoFef ^. ph.e. ?. alia circularis: incoipit hie demon- nc,q3 impoflibile eft generari, im' at tf ^rare 9*noa Pot declarari transla- poflibile eft ipfum incipere in ge &-.V cL tinc reftam efle finita eo mo,quo neratione: &a vniuerfahteromne, c. j j. declaratur hoc in c^teris moribus j quodimpoflibile eft tranfoiutan, *6e.i# *Tran$U- & iSed traslatio hoc mo, &c.i. fed impoflibile eft ipfum incipere in j'jj. ex hoc mo declaradonis no appa- tranfmutationc. coe.t.c.i> ret translations efle finitam. Si caa

Liber Sextus
A

305

Si ergo (d^uodfertur, mute hocintcUigduefkd<rtrafmutatio- D tur in aliquid 9dC posfibile erit ne>S eft via ad effe. D.d.ex quo fe$ mutari .quare non eft infinitus rvt nul usraotusfitTfinitus,i.ic. feretur infinite mo ftus'na illud,qa mouef in infimtfi,

digiturficnoneftm &Mri.qm ilfod, q^ouetur iifinfimtamutatio, vtnonfimatur finitu^nq pertrSfibitfpatiu : fed Wminis,manifeftumeft* illu^qdimpofTibUe eft fieri, nuncj /, (itransUtum tranfmxta- jncipiet ficn : ergo translate in *. tur addiqwd. pofibile eft tran- finitum non eft, & hoc intendebat rwtan. ex auofawtttr ~Vt null* c"m d-Mamfeftu eft igic> impofc r t * eft tranlmuunonem elleeternam mot* ft wfiniMt ,&"Vt mot** hoc modo,i.rccle,& hoc cflcnriaUtunrectpktt xternttatem . yuom* ter . Etipfe non expreffit in hoc fer B impofabtle eftpertranfiri.Ai<iM'~ mone, nifi fplummodo propoucs, E ft/him ett iwurjuodtmpo&bi- Su^,runt neceflan* in concludenI rf-v. . r + r doillud,q(finteditconcludcrefx keBTft trM/m*t4tufa*<rtt4 f ultm mo?emiuabbrematioue. fccundum hunc modwn , fcilicet Sed, fi efle posfi t fie, vt tepcv >/ non haleAt fnem ttrminrtu . re fit inffni ta,vna, 6d eadetn exi 9) Cumpofuitprincipiu^qjillud, ftens,cofyderandueft.Navna qil impoFe eft trafmutan,mjm| m- quide , fi non fiat}nihil fortaflis cipiet in trafmutatioe, pofijit al iud prohibet vt fi poft latione alte principiu,& eft 9 illud,qct tranfinu ratio fit ^ ^poft alteracione au^ tatur refte, tuc pot tranfmutan, cu gmc'ntatio,d<: rurfus generatio* trarmutaturadaU S uefine.na im- f1Ctn4fempcr quide erit tBe mo,
vnus f ^ , ^ te-tD ci0fus.D.poruitg,ucqdtraf ex omnibus. Vcautc fiat mutafarffmutat'adaJigdmtrf vnus,noncontmgit mfinitum p e mwaaone,d eft via ad efle, & con- * tempore^prfter vm'uhic au clufit,^ illud, qH tranfmutat'ad in- Km eft vnus,ipfa circulo Jatio . finicO, impol'e eft tranfmutan . deSedc onfydcrtndwn eft "Vtrrtm indeconmngithuic,^ illud, qd im ft poRthle^t fithoc modo,pttin

latum in infinitii impoFe eft vt inci piat in translatione, ergo cranslam recle in infi nitu impoft eft cfle . Et d.Et,atianslatutranrmutamrad ahquid, pole eft tranfmutan: &,u trafmuteiur ad nihil, id eft ad non nc, impofc eft trafinutan. & totii

*r <}?> j*>< mjwt*> &' e**e. Si ant no "Vnttf,

<

mhilfroh&et , ^tjipoft trans lationtm Rt altf ratio, cr foft alter4nmernftt atirmentujeinde re / <= , rt ^ *r*tu. hoc,n. modofoteH ejje tn tonfore pnnaptutn motus,fed no Phy.cuco.Auei.

\Mttf. bdm ille^tajit ex iftis otntoibttssio eft "\ntts. Scd,cum fuent ynus, tmpoJSibile eft ~Vt Jit tnfini'tu* in temper e,pr*ter')/nM. 7* eft translate ~Vna. ij jit circul<trtter. 94

Phyficorum ARI S TOTELIS

DE PHYS1CO AVDITV
L I B E R SEPTIMVS,

Cum declarauit, q? impoFe eft vt S V MM AE 1 I B R I < vnus motus rectus fit infinitus,vuh perfcrutari dc hoc firri pl'r, f vtrum A cex.i. vfc; ad. 9. dcclarat, omne,q3 m* fit poffibile. vt vnus motus fit infitietur, haberc inotorem. nitus,& fi uon rcftux.Et d. Scd con A tcx.^.vTq: ad i4.probai,omniamota in loco rcduct ad pnmum, nee ee proceffyderandti eft, &c. i.fed confyderan Ann in ir.Hnuu I rnouecibus, ei motis. dum eft vtrum nullus motus vnus A tex.i4. vftjiad.ii. oltcnditprimu Mo fitlfinitus, autaliquisvmis motus uts fimul ee cii co, rjuod ab co niouec'. H fit mfinitus. qcl declaratum eft cfle A tex.ii.vfij; in fine quserit, vtru ois mot' habeac cum oi mocu comparationeni. impoffibile in motibus reftis . Et, turn induxit illud , de quo peifcruMne, qclmouetur, tandum eft hic^dixitiSi autcm non vnus nihil prohibct vt hoc fit , i.n necclTee ab aliquo autem ifte motus non fucrit vnus moueri.fi '''igit in fed fefc,nullum impoflibilc vidctur fcipfonohabe fequi ex hoc : Tmo in (Xlauo iftius cipiu motus.manix Jibri declarabitur hoc cc pollibile. feftum eft q> abalteromouet.fi D.d.qm hoc modo crit in tcmpore autem in feipfo, accipiat in quo principmm motus, vt mihi videtur,qin hoc modo poteft eflc in te- A B,q3 moueat,non ex eo, quia pore , quod fcmper fuit,& erit mo- partiuhuius aliqua mouetur* tus factus.& fi non,tunc omnis mo Primu igitur opinari A B afeip 1 tus eflet ^ternus . & hoc eft accides fo moueri, ppea qj totu mouet, lnotui.D.d.fed no vnus. ideft,quia 6danulloexternorum,{iniilee, ] motus congfegati ex plunbus vnb ac fi gs ipfo D E mouete ipfum motu iftorumnoneft vnus, fillc E F,etillo moto opinef DE F^fe qui eft finitus . &, cum iite non eft ipfomoueri,pgeaq> nointuct vnus,infinitus non erit vnus.& hoc vtru ab vtro moueat,vtrfiDB declaratum eft ex illo , cjuod dicflil abEF, a n E F a b i p f o D E * eft in vno motu,in Quinto iftius li Omne motum necejfano mouf bri. D.d.Sed,cum fuefit vnus, &c.i. fed, cum pofuerimus vnum motu, tur <ib dliquo. fi autem prtncipni impolFibilceft vtfit infinitus prx- mottts nonfuent ex ipfo, mamfeter translationem circiilaicni : ex ftum eft, ipfittn moueri ah alto:na qua non (cquitur impofiibilc : jmmo declarabif* in Ottauo hoc die motor eius erit altud.feeMtpnnci ptum motMihuitufuertt txipfi, neccflarium. acci-

Liber Septimus
A dcripitturperfe, etjit ^* BJtd, quodmotteatur,non tjutaali^Htd tx eo mouetur. Dtcamut igitur frto,Jt fuenmw imag matt quod u/ S non mouetur <il> alitjtto , <juta (ecundum totum mouetur, et motus cuts no eft ah aliquo extnn

306

feco, ex quo aliyuit eft opinattu , cut) fjmouetH2>etmouetur, qttbdDZ non mouetur ob alt^no: quodnonfcit quodmouet,?" quid mouetur , "\trum Z fl mouetur 4 D n> 4ut D ff a z ft.

Dtmonjlratio,probans, omnt, quod mouetur, ah olio moutrlt t]uam~ uii non apfartt if Jinn mottens.

N hoc traftatu incipit pfcrutari, vtru de mom heat motore, cfl appateatjfenfui ali^d moueli e* fe,abfq, eo, q> diftinguaf" mogua: mo- tor a moto (enfb, vt in quattior eletor a moto. Ide.i. meris.& quida dicur op ifta demfo, ph.t.3. qua induxit in hoc tradatu no eft c vera,adeo q> Gal.fecit in hoc tra&a Qni fint tii,in quo nitit'declararecorruptio ilti export nc iflius demfonis.& quidi expofitcics.viil torcs dicut,q? illud,qcf declarauit in ifr.c. 7.et initio iftius tra<Satus,eft fuperfluia, i.S.ph.;;. cu hoc fit declaratu pfeclius T O<fta uo.& nos cofj'derabimus bn I hoc. ccc.c.15. Et dicit: Oe motu,&c.i.ex hoc, q<t dica.t,quia rerii motaru alia mouet ex fc.& alia mouetfab extnnfeco,in quibus manifeftu eft ea mouen ;i motore, d.fi aiic pncipifi mo tuSj&c.i.mota aut,q mouent'abali quo txtnn{eco,no ex fe,mai:ifcftu c jpla moueii ab alio.motor.u. eo-

ru appatet e/Ie aliud,vt motas kpi dis a baculo,& baculi a ftiana.D.d* fi aut priticipium motuSj &c.i.mota verojq videntur moueri ei fe,n5 ex extnnfeco/unt illa.de quibus in tdim' declarafe ipfa moueri a mo tore alio. ponaf1 igitui tale motum moueri per fe, non per pane eius,i. moueri fm totu , no quia pars eius moueret totu, illud.n. qcf mouetuf f m totum.quia pars eius mouet to turn, eft motum per accides,vt mo tuscorporis totiusanimalis j>mo" aMotuprl mm caloris naturalis,aut mtilculo* mil p fc. t eft rum. a motum enim pnmum per aiahV cor. Idc in ie in animalibus eft cor, quod non fra.c.4- & mouetJf m totii,quia pars eius mo- 6.ph. 59. uet fe,Sc mouet totii.& hoc c inrelli &.3.3a!a. gendu ex hoc,qd dixit & moueaf'A cce.ii. op B,no qa aliquid ex eo mouetur. Et pofitii. i. dixit hoc,quiaiftud motu , de quo efala. 57. d. cj* vult perfciutaii, fl <j7mouetur per vbi sutpede';. fe,debeteile motum (ecundum to- Vide cot. turn, zim.

Phyficorum
G tum,non fm partc,vt diltum eft m printipio Qumti,cj> rei mot? quidda attnbujtur motui,quia pars eius mouetur tm , rehquu aut mouetur abiftaparte. qm hocjntcllc^u fecitGal.fcmurtoshoTeserraremi^ ueri, hocaut, cu manifeftum fe K <&u fir, needle eft oe, quod ma Uet , moueri ab aliquo . Qni.n. aCceptum eft A B moueri , diui' fibiJeerit. omne.n, qamouet, diuifibileeft.diuidaturigituri

ebatcodHdcre^alinduxuge- P'atufmouen.BCigiturqu.e, nus moti,r quo eft dubitatio,& 3e- ftente > mou/bjtur vtic^ ^no r

terminationc,qua! debetee in mo- * S moet perfe ^ B . fed fup^

to, de quo vult declarare ipfum ha- ponebatur , per feipfum moue^ berc mptorc, & eft ipfum non mo- ri prim urn. manifeftu eft igit q>
ueri fm totu, quia pars eius mouct C B quiefcete, q uiefcet & B A, et TT e,& fnouet totu cum tale copofitQ tuncdefinet moueri* fed, ficjd

eft ex plunbus vno moto,perfcruta exeo,cja aliud qefcit, ftat 6i ceCsio aiit eft hxc de vno moto firopli f a t moueri, hoc ab altero mouc ci,dixit:Dicamnsigitur primQ,&C tur< man ifeftu eftigitur qom^ i dicamusergo^exifhmarehicee qi|od mOuet,ab aliquo mo^ ahqua,qu?rnouft,}>P hoc,? ap^ uetl|r.dillifibileenim eftomne,

E^^?SSssi rod mouefur: &part

&motUHZ,&D z totumotu mo uctur ex fe,pcr q5 exiftimaC'qj tow go necejfc eft epw mouetfe,& eft D z, cum non femi- fa a moftt per tur,vtruvnueorumoueatreliquu f w,mwW I Ei,cummduxitcaufam,quaacci- . ' ,. ~

funtitmua, P ntdmidiinduasp- fcente,quiefcet totum, tes,motore,f. & mom . & exiftimat' Efefa9 etiamfatfotl

dit homini dubitare in qujbufdam htcjtfkcnt mawf&nm* necejje metis , & exiftimare ip/am moue- erit t^twdomne motit, cum jit dmi
ri ex fe (me motore , mcocuit decla- fifole,moite<tfttr Ab alwto.fMtoma
W

rarequodomnemotum^abctpri mum motorem. omox

^^

mouebatur.Neceneeftergo.fi quid definat moueri e63q> aliud V>* ^ C ^ . t t g t t w non sdiquidftetit, hocab altero mo ^Mctiertt , monettttr. trgo c a
quiefci t,

Liber Septimus
A Ouicfcit ,CrC*^4 ntittetur * ergt vtBnonnumctMrperfe.redp^ / A ^r r ftHmea>tfiimm<wer rtperfe. go declaration eft ytod, cttmC B <jHieumt,<ftiiefcft B^fttA moftt. fed, cumfuerit altauid , mud r \. / qmefcet afMttt fer^eternalff ritUjtttttdmouetur <tb lUonecefld no. ergo mamfeftum eft t]riod otto nem*twmmMetM<&<di<iw>.M a. r ft i ^ '" cmnemotwntfdmfiile'.&'su fars qweuent, totttm qtuejcft < B Dtnion'iiratio,frobani^HoJiomne,qHod (tjjat a motHjptr ce/Jationem alttrwi, ab alio mouttttr.

307

* Quia roanifeftu eft g>oe, quo<I C non moueturabaliquo,non ceflat per ceflationem alicuius, qm non quiefcitni/i a fe: &,cum pofuit hac piopofitione, Cdicente q? omne,q^ non mouet'ab aliquo, omnino no ceflat a f uo motu per ceflatione alterius: & hoc per fe,no per Decides. & fiue ccflatio alterius fuerit per quiete, autper comiptione, fequif per conueruone percontrapofitionem q> oe, qd ceflat per ceflatione alterius a motu, mouetur ab alio. Et hocintcndebat, cum d. Ergo ne

cefle eft, fi aliquid ceflata fuo mo- D tu,&c.i.&fmeillud, txscuiusceflk tione,aut P cuius coirupaonem cef fetmotuuel.itiprem*,tor>a(Jtali quid,ex quofequic'quies,autconu prio motoris. EC, cfi pofuit <p omne <^ quiefcit per quiete alterius eflen tiahttr,iMoucfa-billo:&fiillud,per cuiusquietequiefci^nofitmoror, fed aliqoid, ex tfuius quiete fequi^ <luies mdtoris, aut eius comiptio: Smomrie,qaceflatcenualiterpet eflatK>nealtcnus,riecefleeftvtilJtlaalteru frt,autipfentotor,a0tali quid ex cuios quiete fequiturquies motoris, abt corruptid motdrts: fi aute h6c non fuerir^ erit quiefcens ab alio g accidens. D.d.qm i fi hoc fuerit manifeftu, &c.i.&, cu pofirii flt(j>quicquid quiefcit p quiete alterius,mouef ab alio: & eft declara turn q? oe motum eft diuifibile: ap paret ex hoc 97 oe motu mouef* ab alio. D.incctpif narrafe mods con Iecurionis,& d.Qm, cum videtn^is A B moueri,&c.i.qrn,cum pofuejrimus piimurn,& per fc,iv no pefaliqua pane T ipP < necefle eft vf iftud primu firdiuiubile. nam deciaratu cftd^oe motum c/ldiuifibilev D.d, dioidatur in c.i.& cum oe motum F eft diuifibile, diuidafigitur primu metum, qd ponirrtus in punfto c. necefle eft igi< cu imaginati fueiimuSex hoc moto q? eft aliqua pars quiefcens.v.g.c B, necefle eft vt totu quiefcat^Cx B.i.qm, cum pars C B qaierit,quiefcetpars A c.&, dim pars quiefcit, necefle eft vttotiiuefcat.Et, cum pofiutqj necefle eft vt iftud motfl quiefcat,cum quieuerit aliqua pars eius, incoepit dectarare hoc, ducendo ad incoueniens,& d. fi igifno quieucrit,&c.i.fl igitur to

ta

Phyficorum
G ta magnitude A a no quieuerit, cu claratum q?, cum pars primi mod quieuerit pars c B,tuc pars A c mo- quieuerit, ftatim totum quiefcet: Uebitur poft quiete c B . & fie illud & onine,qcf quiefcit a motu j> quie motum non erit motu, primo, &j> tern alterius ' ' neceflario " mouetur ab * fe,(ed erit motum per illam parte, alio: concludit'in prima figura, q> qu^ remanfit mota poft quiete par primum motum eft motum per tis quiefcentis: fed pofitum eft pri- aliud.&, quia onine motu ex fe nemum motum,& inconuemens eft. cefle eft, n ipfum non fuerit prirmi Et hoc,quod dixit,q? motu, ex quo motum,vt in eo fit primum motu, quiefcit aliqua pars, Sc. corrumpiif, iequif vtomne motu ex fe habcat reliqua remanet mota,no eftpri motorem, & in hoc erat dubiu de mum motum, eft manifeftum per elemen us, in animah'bus yero male , cum concedatur hie efle primu uifeftum eft q? motor differt a momot um : & eft manifeftum per fe to.Declaratum eft igitur ex hoc fer pjgrejfio, hie efle primum motum hmoi. Et mone op ifta derhonftratio eft vera, in <}ua on jftam propofitione ignorauit Gal. & quod eft de genere fignorum cer L f torum :~" licet noh de geneiedeGaL&alio ^ a ^J' 4U*non ^Kllcxc111111 hanc rrir "m 'Kf """ ^*fit ^" n~ n~t f A~iua Itelli demfonem.exiftimauerunt.n. q? il mfonum tfimplicium.Et pot quis Dubinin. ta.LI H lud,quod mouetur per fe, no fequi dicere qj propofiri6es,q vfitatq funt plicici gedu de- tur cu aliqua pars eius quieuerit,vt in ea, non funt vFes omni moto ex " totumquiefcat, fedfequiturvtre- fe. cum in corpore coelcfti impoflimaneat mottim per partem, non j> bile eft dicere q>, cum quieuerit ps, , totum: quia mtellexerunt hie per quiefcit totum,cumimaginari hoc motum pet fe, illud, quod opponi- fit impoflibile. ifta aute demfo fun tur moto per accidens, non moto p data ef I fuper hoc,q> parte qniefcepartem eius. Et,quia hoc intellexe- re in omni moto eft poflibiie. ic.quod runt: per motum per fe,ideo no fuit eft impoflibile in i corpore coclelli: nece: fle apud cos , cum in hoc mo- &fill-in ala, quam qu Pla. ponit moto quieuerit aliqua pars eius.vt refi uere fe. Ad hoc aut dicendu eft, q? I duum quiefcat.& ideo no apparuit partem quiefcere corporu,& de qui eis modus declaration!s, que Arift. bus demratum eft, qin impoflibile "* aa mtendebatinhocloco .Et necefle eft vt corrumpantJ, autquiefcant, liandiui eft hie efle prima mota,quiacorpo quodammodo eft poflibile,quodunt ufa- ra i- ] i 4 rrt i fj~t -f n * / nitu I co, naturalia no diuidunt in innm- dammodo impoflibue. ef t.n.pof# sut cor tiz in eo, q> funt corpora naturalia. fibile, f m q? eft corpus,impoflibile panalia. v.g. qifi primum mow in igneeft eft autCjfmqj eft aliqc! corpus,v.g. corp'.hit ti&cifr minima pars, qu^ pot efle ignisin neq;leue,neq;graue. &,quiaco(y- ! ta 1 5 ^j ,? ill. diflufc. ac^u ' & fimiliter primii motum ca deratio ha:c eft de corpore, f m q> e ff'"I'OVCloris naturalis animahu ef I et mi- coipus, cum motum, f m quod eft locitate nima pars,qu^ poteft mouere illud motum, elt corpus, idco illud, qcf mot. 6. animal .& mamreftum eft in hoc pofitum eft hie, eft pollibile, ergo modo motus,cf>, cum fuerit imagi- poflibilitas ha;c non datur corpori utc,&^inatumq?, cum pats eius quie(cit,to ca-lefti , nifi modo pofllbili. Et turn quiefcit. cum igitur fuent de- fcicndum eft, quod multanecdla- motus ^

Liber Septimus

308

Aria.fequutur u (e mnlta poflibilia . SVMMA SECVNDA, 3 jotter - & QJ propter hoc eft poffibile in fi- Omnia mota in loco red uci ad primam, U< m & n ge & * Vl propofmncs corum fint co1 * uur, quod a woton, qui ti&e. r /T-I -i 1 0 /! {tineo,moueiur,neceflepropofueexpombUibus,&neceflan,s: ceflum in inHnitii, in mo fed tame necelle elt,vt maiores ant ucnubus , & mods . 104. ncceflarie:quoniamhocm6con^ i / lit / iieceilana, / ! / h tm&it q> cpncluho , cunn hac demranone, & plures de ,q3 mo monftratioesSexti iftiusfibrifunt i loco , moueri ab huiufmodi. Sed diflolurio, fug b ua fuftentandu eft in hoc loco eft,qm alio. dC id igit,q3 mouc^ab alee Proponu propofirionum fylft inducentis ad ro, qm &(. ipfum mouet, & ru& fj ^f"c-" inconucniens,ah funt categonce. fus hoc ab altcro. no aut in infix ^aiicsah? alia? hypothetic?. Hypothetic? au- nitum abibit,fed ftabitalicubi, jutcatcgo tern (imt duobus moais. eft.n.mo- & erit aliquid,quod primo cau lictali^hy diiSjinquopr^cedcnseftpoflibile, (a erit motus* B aut neceflarium , fi confecutio ncEf qua motti mouetur ah <dtCr^i oflana.T.g.fifolafcendit.iescft. auo^cefTee^t omnemotumin -w ... rudiflufe &mhocponiturpr^cedens,&con- 7 loco ^oueatur ab<tlio,cr motor I dipesfio cluditur confequens,aut deftruitur ne fptia. oppo/itumcokquentis. aEftalius mouetur al ali<jtto alto, (ed hoc ho hjpodleti mod"s' in 4110 P^cc^s eft impoi- ^ , infinite, (ednccefleeft mue jjbde.&inhoc fempdeitniiturco- rcere aplic [ alle,Md.ent iritur liueito, aViil co- fcquenSj&nunquamponuurante- J . f _ L , n <~>r fife 4-ph. cedens. fed talibus propofitionibus 1** pnam/jiud eft caufa mot*,moucnc vtunnir in lyllogifhio ducentcad Cii declarauit,q? oe motu mouef inconueniens . Cum igitur dixeri- ex aliq.uo, qm cf mods, q mouet'ex mus quod, fi corpus coelefte , quod extri{eco,mamfeftu e, & sut oia, cj q mouenc" fi pars eius quieuerit , totum q uie- mouent"1 f m gnatione,& corruptio (cetjQeceflario mouetur ab alio,eft ne,et augmcm,& alteratione, & qC confecutio vera: ac fi dicercmus cj>, da,q mouent'i traslatioe.& declara fi lapis volat , habet alas : licet la- tu e p hue fmone,q? illa,q moued" I De,& augpidcm volare fit impollibile:quem ttaslanoe h ab aliquo extiTfeco,ne- mitu,&ai admodum corpus coelef le impofli- ceflario mouentur ab alio,io vfitas bile eit vt pars eius quidcat. fed,cii ifti'jpponis vera e,& e q? oe era fin u pofiierimus ccclum moueri exfe, labile trafrnutatJabalio,deide acce alccratiac iequitur neceflario opppfitum j^rc- pit haCjpp6ne,Tdec!arado q? oe mo copofito ccdentis illius cotinuariouis, quod tu in loco mouef'ab alio : 1 3 hoc fit cft partem quiefcere, ita , quod to- declara tu,cu declarauit vPitate miturn non qufefcat:ac fi poneremus noris J)p6nis,qua icepit ; hoc f mo ph. c.i.Sc. aliud , ex quo fequeretur quod id , ne:& d.Et qa motu,&c.&,cja trasla i.dc ata.c. quod volat , non habet alas , vcrbi tu i loco trafhiu tat"1: & oe traimuta * -cfYd* gratia fi poneremus quod volatile tu trafmutaf'ab alio : necefle eft vt cfletreteuubileinaereper fc. oe uaslatum transferaturabalio..

Phyficorum
G Srdifti cfeclaratio, ficut diximus, mouetur, B ver o alii pfoC,C ait K togica,vi-elt Logica : & vttfea ad confirman tern ab i pfo D, atq; hoc igit m<V <ic I.CCB, c. du.nam propo , dicens q> oe tran do in infinitu procedac , qm er> Iph-st mutatum tranfmutat-abaliqiio^e gofiaiuldCipfum mouensmo
&.8.Ph.c, iificatadlnob^quuqaadtma^ ^ftaperfeAquedaeftdernon7o.
U rf jm anifeftudl,cbfli1lulmcv ucbhufdCA ^tB.Cum.mmouex 3

frrata.Lin translatis. ertfonihileit . ,, a, ** c6cludeietranshu,me^iame ilia tunpfimiB,in&udturA s flC cum propone : Ted/icut diximus, vtitut *"ouur B,& ipfum c , dC ilia ad confirmandum . Et potefl Cl^ c> 'P^*11 j? erit g^tur fimul intclligific.& i quiaprimum mo- &mocusipfiusA } 6 ( :ipfiusB J et tum in loco ex fe declafatum eft ipfiusc,&reliquorii cuiuftp. q> non mouetur,nifi ab alio, hecef- QC accipere igit Vnuquodqj ipx fe eft vt omne mom T loco mouca- foru poterimus. etenim^fi vnfix tur ab alio.at hoc eft euidetius. Et , q3cp ab vnoquocp mouet, non I cu declarauithanc propone,^ oe ni j n 9 vnusnumero eft cuiufcp L ttanslat-3 m loco mouet'ab aho, fi- motus &non in fi nitus extre/ liefiucritinillomotoi:,rHieextra5d

illud ahud fuentextra, ncceflano nomoucr,nidmoueat.hoc.n.notu j r r <=> eft decorponbusmouentibusalia f^i^is f frocedtt tn tnfiwftim f corpora fm traslationc: j& ipfe vef i moueatur txf ex B&r B ex C, et ficabit hac ,pp6ne port, cu igitfrrio C ex D, &Jic in infinttum : O' t tor extrlfecus I loco n6 mouet,nifi tnfl^,tl mouetnr mown cu moueaf": & oe motu mouet a mo- y . a <i M c ,-/ r 9 motor e tmamfestum et n tore:necefle eft,r li motor extnnlec' ' > > attoatni mouefet a mototc exttlfeco,vt hoc /* mouebuntur^ j^r B^Mno pto^cdai in ifinitu , fed jjueniat do.n. B mmetur^A mouetnr H motus ad motu , qd mouetur non quado B mouetnr ,C mouetnr', et, a motm-e extiinfeco ed a motorc j& wuefur, et imnn(eco.Ethocitedebat,cud.fed L f motHS B ncceflb eft vt ceflet apud aliqd, &c. / -*><& >& c<eteror 9 i.necefle eft vt paeniat T corponb , erttnt tnfimul .pojfumus.n. acape c[ mouet fe ad inuice T loco,aut mo re^numquemtL tjiorum motunm: nefa motore,qui no moue:Jj> (c:& fonwqttotle, eorum mmetur ab L a extra illud.aut Itedirg, neccfle c vt ^o^no^hoc no meet m hoc, quod
hoc pueniat ad alfq^ motu ex fe.i. motus ynilffiui;ify eont fit ^nus iltencceiiee v t h t m p n o moro,no \ i ~ , , ,

4? prlcipiu J eo, n5 ex extri fcco, ci in tn nitmero, & noJit "tfinitus aftid vtruqi iftov fe(}f ex cf mnic diccda. yltimaMam ornnc notum *l allSin.non,fedminfiniti>ce,

dat a !itAquideid a qQabipfoB

Liber Septimus
WenSponamusigiturmotamcH tlcntia fe adinuicem ex extrinfeco, &procedat hoc in infinitum.v.gr. A mourn ex B,& B moueri ex c , cii fitimpoPemouere A,,nifi moueamr & c ct ex o,cum impoPc eft c , mouerco, nifi moueat^fmq) eft motor exmnfecus.f corpus,& ponam'hoc proc?.-dcrc in infimtum. Et,cum po fuitillud, quod nititur defb'ucrc,in corpit poncrc veras propofitiones,<f cum coniungantur huicpofito,/cquitui impolfe.& dixit:&,quia infimui,&c.i.&,quia notum eft per fe. q> omne corpus, quod mouetaliud B corpus,non mouet ipm,nifi mouca tur cum eo in tempore, in quo mouct ipfum,manifeftum eft, q? infiF mouebuntur A,& B,& B,& c,& c,& D.& fie motus A,& B,& c,& D oTum le , ^ oe eruntinfimiil.Etnotandumcft,^ 1 crip ' > q# hocfcquitur in motu,non in quiefnouet aliud cor- tc. f qm necefle eft vt omnia moucpus, n mo antur infimul in eodem tempore,fi uct ipm, vnum corum mouctur. & non fcijnifi moueat"cueo tur,fi vmim eorum quiefcat, q? oia i tj>e,iquo quicfcantfimul . primum.n.motu mouct ip- poteft qtiicfcere,& vltimu remanefii.& hoc bit in motu.Et quia Gale.opmatus eft vcru i mow, n I eft q? in talibus motoiibus,& motis quiece. fequitui vt quicfcat mfimul, & cor, C vt dixit,cum extrahitur ab animaCarepii- Ii, fortafle mouef" per duos ! mu mo-- dixitq?cornon eft prim um pnncitiimaiali b'.lj Gal. piii mouensalalin loco:&quiaani negcc illit mal non mouetur, poftc caput abVitfs.c6.i (cinditur,dixit<j?prmcipiiiin mot' eft caput.Ego autem vidi arietem , policy caput iuitabiciflum,ambula re huc,& illuc multotiens.D.d.poffumus.n.acciperc,&c.i. & iftamota,qux pofuimus mfinita funt motainfimul,&mouentia feadinuiccm.qrn,& fi pofica iuit mfinita,en

309

pole eft accipefe rurn:quoniaminvnoquoq;eoruin inuenmturea , qua: funenecfllana iivhoc.,cj7 motus (it vnus niunero,& hoc,pcrquod pofiiimus ea moueri a (einuiccm in infinitiim^io prohi bet vt motus vniufcuiufq-, eorii fie vnus numcro, & finitus I fc:& fi po nantur mfinita in nunicro.na vnu quodq; eorum incipit moueri ab aliquo,& pcruenit ad aliquid. Et di xitnoc,<]uia, cum declaratu fitqin motus reclus infinuus non elr, ideo aliquispoteft] dicereci, q> tc poncre talia mota eft poncre motum reclii infinitum.&: quafi d. rndcdo q hoc non eft verum.qm omnis mot'ifto rum eft vnus aumero , & finitus. & non i n d i e t in hac dcmonftratioc accipcrc vnum iftorum motuum.C ponereipfum cflc,&tunc concludere.Et,cum narrauit q?vnu(qui(qi iJlorum eft vnus numero.fccit mCtioncm dc- jllo , quod declaratu eft in Qjumto do vno motu, & (ecun dumquotmodos diciturqjinotufi cit vnus.

Aut enim numero acciditeu derneflemotf5 ) autgenere, aut fpecic. Numero igitur dico eun dem motum , qui ex eodem in idem numero in eodem tempo re numero fic.vt ex hoc albo, quod eft vnum numero, in hoc nigrum fecudum hoc tempus, quod eft vnum numero. fienl fecundum aliud, non ampltus vn9 erit numero,fed fpecie. Cic nere autem idem eft motus,qui in eodem pracdicamento fubfta ria:,vel alterius generi s eft.Spe^ cie autem,qui eft ex code fpecic

Phyficorum
G in idem fpecit.vtcxalboinnix Accipiatirr igitur motus ipx K grum,autex bono in malum fiusAj&fitin quo E,& ipfius hxcfaut dicfla funt Sd i priorib9* B,in quo F, & ipfi9 c,& D,I quo MottK.n.eft idem out mnume G,&H.3tempus, in quomox ro,4/ * av, out in jpecie. in ucatur A,fit K. determinato aux NvmeroMtemdico eundemmo- tern mow ipfius A determinax // nj t 7- tuemottempus-cxnoninnnix turn ilium,quietdeeodeminide , cv I ,. , . '" J . tum.quod eft K: fed in eodem te tnummnumero crm temtort pO remouebatur A,&'B,&' eodem.ycrg.de hoc albo, quod eft quO rum vnumquodcp:accidit "Vm in numero ad hoc mgrwn, ergo mocum E F o H, infiniturp yuod eft in ~\no temfore idem nur- exiftentem,in teporc finite mo tnero.n<tm ,fifuent inteforefoft ueri,quod eft K. in quo enim A temp*;** runent>w in n- mouebatur,&quxpoftA conx ** r j n. ^ fequeterfunt.ommamoueban * mero.fidinfccie. mGenere^ero t^nfinit^iAcnt^ quare in tnotw ejt idem, cttmfuerit in ^no eodem mou entur. eteniirt, aut frdic*mento,autfuyflann*,<Mt xqualis erit motus ipfius A mo dhciiitisgeneris.mSpecie"Mero eft tuiipfius B,autmaior.refertau tlle^m eft de ali^uo in aliquod i- tern nihiLprorfus enim i nfinix Jem.y.rr.de >rf aLhedme in em- tomotui in mporcfiniteacx demn^redinem^de malom cid.tmoucruhocautemimpof 6 , j fibikeft, bonum. CT i^m determmttwmvn hoc fitpenu*. ^Accipiatwr igttitr motw ^A, Hoc totum declaratii eft T Quin CT// H,<& mottu B,erfi Z,et 5 Viff jhoc to:fi-d iterauic illud hie ad rememo motu* ,& motus DJit Q&T T, 5.ph. t.c. randu.&abbreuiatio eius eft,q, mo ^ tempus,m quo mouetur^Jtt 34.c 4j msauteftvnu snumero,autr P ecie, G:fi^lfurwoft(i^fuenttermi aut crcnere.In hoc autem, o> motus > o . -* fir vnus numero,tria exiguntur,{ci- nAtw,^ tempus etiam ent terlice: vt fit vnius mod numeio,& in mmatum,non <eternum.f.G:fedde vno tempore numero,& de vno nu cUratum eft qmd in eodem tentmero in vntim numero . Et motus . _ , ^ vnusinipcaccft.lle^uieildcvno foremouetur^^ B^num in fpeae in vmim fpccie. yt motus, ? ctterorum:ex qttofequttur qui iur.t in colonbus, & tranflatio- >/ motus H Z QT', & eft infinite. Et qui eft vnus gencrc eft ilk, ttu fo m temfore'termmato f.tn qmeftde vno ?encrein vnum g;e- G ';w ;;z ' 2cre.vtmouis.qui funtin prardica- '^ '/'^ ' f ^0./r mciito fuWLuuia-, aut quantiuus, ^*,M eo moitentur omns^H^fe tMi/tita.-cr lie

Liber Septimus

310

in hoc code niaMr,etnoeJl<fat4ihof.nafqiio- D tfmporejtam motttt eorwn omm- fUfyfuerttfitfttttur "V/ mo Ms tfint*<jualif motuh^t^iut nitttsjtt t teporcfmto.tjuode'tpofc
Detnonjtratio, cjlendensper Jettttflionem adimpopibile quod tninfinitHtn mmoutntibus,(y metis, JctlicetquiaittfinitHi* moueretitr in fini

figttra hfc dtftrmtetiam ttxtniotftwo. K. G Tcmpus

^ Cfipo(uitg>primunotueq?duo mota,&mouctia,q ft hmoi ihP,mo ucn4&<J? nftot'cuiuflibet eoru e vn9 C i nuero,&finit',I< cogregatu fit Tfi - 1 1 1 i ietj.tur /* nuu,vultxleclarare<j) ex hoc vt mot'ifinit'fit i ^e finito, & Tccepit ponere exeplar mobiliu , q funt hm6i,&motuu,&. &c.i.&,cja la pofiiim' <p primii mo tu iftoru e i ,& fecudu e B, & terdu c,&qrtii D,& fici ifiniturponaf'igif' 57 mot' A fit H,& mot's fit z, & mo tus c fit o^& mot'o fit T,&fic \ Tfini turcfi poFe fit nobis accige vnucjueque illoru motuii.D.d.& tf s, I quo mouetJA,fit G.i.&ponatJq7 tps,iquo mouct"'A,qcteft primu motii.fittps tciniinatu,cu mot 9 A,fit mot'tcrmi

nat'.v.g.c.&jcu pofiiithoc.d.fedj claratu e ^ in code tpe,&c.i.ex quo fequi^vt mot'Ifinit'.Cmot'H i u r & cazteroru \ TfinitufintI tpe fimto .f.l t^e c,T quo motu eft primu mo . tu.f A.D.expreflit modu pfecuriois &. d.feddeclaratueftq?! eod6 tpe, &c.i.& necefle e,cu ifla mota fint Ifinita, cu vim eo^; moucadv.g. poftremu I tpe terminato,vtmot9 Ifi* nit9fit i tpe finito.oa ia pofuim'qjf code tpe, Tquo pofuimus vnu eora moueri, ineo mouebunturoia cu eo.cxquofequitur vt niotus infini ti fint in tern pore finuo.Et dixit:na moms eorum oium, aut erit xqualis motui A.aut maior,&c.i. & hoc (cquitur ponendo ^ moms vniuf^ cuiuC

Phyficorum
G cuitiflibeteorum eft maior motu A pore finite, non vt mows infmitus 1C primutn,aut xqualis ei, aut minor, fit in temporc finjto,&eft illud, q<t fed,c]iiia impoffibiie eft vt mot*mo declaratum eft efle impofllbile in ri fit minor motu motoris, quo mo Sexto,dixit:Secundu igitur hue mo uetur,& poteft efle maior, dixitrna dum exiftimatui, Sic. i. fm igitur motus eoium motuum,&c.Nos au hunc fermonem prxdictum exifti tern diximtiSjC]? non eft dna in hoc matur cp illud, quod intendebatu? fiue ponatur maior, aut mi: cr:li- declarari,cm impohe eft rt ifta mo cet non poflit minor pom. & hoc ta prpcedat in innnitum, declarant necefle eft, fi conceflerimus qb oTs eft.fed,cum hoc fuerit bene confymotus eft diuifibilis. Et,quia ilk-d, deratum,apparebit <j> non declaraquod fequit'ex hoc fermone, eft q? turn eft.na ex hoc fyllogifmo, quc jnotusinfinitifunt inremporefini induxit,non fequitur impoflibilcf to,n6 motus infinitus I tempore fi- rei veritate, fed impoFe, vt videtur, nito,quod declaratum eft efle ipof- Ethocintendebat, cumdixitrqm H fibileinSexto,dixit: ex hoc non fequitur improbabile.i. L Sic igitur videbitur demons impol'e.D.dem6ftiauitq>jllud,qcf ftrari id, quod ab initio dixixx concluditur ex hoc fyllogifmo idumus:non tamen demonftratur, cente ad mconueniens eftpoFe, no proptereaq? null urn inconueni impoPe,5: dixit: pole.n.eft vtin tensaccidit,contingiteniminte pore fimto,&c.i.porc.n. eft vtin teporeflnitoinfinitummotumef POfinite fintmotusinfimnmfife,non autem cundem, fed altc- mul'lta>^ congK|atum ex eis non ' ' ntvnusmctus,fedvnufquuq;coni ,&alterum,muhismons, difierata reliquo,ita, q? fintmulta fid infini tis. quod quidem acci' infiuita,qucrum vnum, quod modit& in rjs, qux nunc diximus, ueatur per fe fingulariter, & omnia Secundum ipttur hunc modum moueantur in tempore arquali.hoc cxtfttmatnr quod illiid tnte- .n.pol'eeft,& eft illud, quod conclu atHr ex Principle, declaratum ^ ll*c ftrmj1 pr^aus,non impof rJ a. j i - "bilCjVtvidebatur. D.d.&hocacci M dl t,&c.i.vtvnumquodq ; eorum.f. ex dittts vonfequitur improbabi- infinitorum pofitoru moueaf mole.pofitbile emm eft >/ in fempere tu pvoprio,& omnia iniimul. quod fmtofint motus tnfimti,lt<t, quod eft pcibi!c;non impofc, vt vidctut * pnmo alpectu. r l
,cr MHtm^amittfitni jr:*,^* Scd.fi id,qUOdmOUCtUr ptfx

mouentttr,&>infimta.a>hoc ac; -n i t J tiaif in tftu rnotu ' , in tiMvus lo* quetnur. 7 Qiiia ex hoc fermone fequitur vt motus infiniti fim infimul iu tc-

mo fecund umlocum,&corPox rah motu,neccile elt tagere,aut B . ' eliemouenttjVtvix ,-r . y . continuum demus in omnibus hoc contingere,erit ex omnibus vnumipx fum totum}aut continuii, Hoc

Liber Septimus

311

A igituf posfibileaecipiatur,&iit jnotuinfinito,necefleeftexhoc vt D c r c tnagnttudo cjuide,autcontiniix motus inmutus lit in temporc nmto.quod eft contra illud, quod dc~ um,in quo A BC D.huiusautcm motus EFGH. refertautemnix clararumeftin Sexto De.d.Sed,f motor pnmo,&c.i.fcd,fiiUcf , quod hilfinitafit,anifinita . fimiliter enim in tempore finite Kmoue P"m, ^^tpoftremum motum, ,. ,;. *. . ~ . , .1. A,ruent corpus,necefle eft vt ilte bitur,autfTmta,aut,nfinrta.ho ^^ J^, autamriagat aunautc Vtrucg ipoffibile eft. poftranuminotiim.CB,fieatvi3e. Sed, ft motor fnmo motn cor- mushocm C01p0ribus difcretis , a forali neccjfe eft >/ cotiguetur cu mouent fe admuicerc in loco.f qm moto,<Mt contimtemr cym eo, que non mouenc fe adinuicem , nifi cu. #bnodwnhoc ^detnr contmvere nuiigimmr,auMfle motor fit co- onuum cummoto, licutvidemus tohocinmem brisanirliani.in.y.<..Yr B g-egatum ex omnibus ifvsft V choi:4*,qua: mouent manu, & mu E ;gr continuum, fculi,qiiimouet chordas. Deia.d. ficutvidemuscontingeiein omnibus.i.&hoc,quoddix,mus demotore propmquopnmo cum poltrcC D,< motm tiwHZ QT. mo ^0^; erf confecjuens. & contm ran eft differentia inter hoc ,qiiod oenseis,ficuteftcontingensomnijitjimtnf^ttinjinitus. eftjun te bus.C.fm <j> pofuimus ea efle carpo m mtdotfMe iamfimta,qua:mouemTe adinui c i cem.D.d.eigoneccfleeltvtconerc m mfmtu^md gatumcxjff,s,&c.i.&,cum fequi^ tjt impofitbtle ytroijue i ntodo. fn iftis omnibus corponb',qu2E ma >JititarAddeitjnfermone illud, uent fe adinuicem, vtfint in cempo ex quo feq uitui iroppFein illo fyllo re motus, aut cotigua,aut cotinua, gilmo induceote ad inconueniens: necefleeft vt illud,quod congrega^ &eit qiua iftae magnitadines funt ex iftis in tepore motus,fit vna ma E vnamagmtudo,autmvnamcon- gmtudo,autfecundum contiguatinuationem, aut f m contiguatio- tionem,aut fecundum continuatio nem.nam.cum fiicrit vna magnitu nem,D.d.Accipiatur igimr.i.ponaf dojhabebunt vnum motum . qm, igitur vtrumlibct iftorum fit poFe, cum fuentpofitumgjifla magnitu cumilludjCjuodfequit'ex vtrolibet do cogregata ex eis eft infinita, tuc fit ilmd .C cf> ifta corpora mota , & motus ent infinitus. & , cum fuerit mouentia fint vnum (ecundum c5 pofitum q> vnum eorum moaetur tguatoncnijaut contnuaonem in tempore terminato, & oTa moue & q> motus eorum eft vnus eodem tur mnmuljpoFe eft vt moucanfin modo. D.d. & fit vna magnuudo illo tempore terminato. finite per &c.i.ponatur igitur magnuudo co> magnitudincm infimtam.& , quia gregata ex iftis, aut vna fecundum magnitude infinita dcbet moueri fontiguationcm,auc fccundu continua-

Phyficorom
rinuatkmem vt fit magnitude, tioni dtminutio,e[m<tMn fe^tdhtf K i.&,cum pofuerimus q?i%magni tudincsfunt talcs, &mouetur vnu eorum,verbi gratia poftremum in temporeG,necefleeftvtomniamo ueanturiniimul,qua(i vnamjonitudo in hoc pofito temporc finito. It,fiuepofuerimusq>iftTmagnuu dinesfimfinitar,autinflnit?,confecutio eadem eritjidcft fed, cum Poluenmus ipias efieinnnitas,contm 9

.&ct Jcftu ex ee le.Et primnm motwn non eft tale qttia eft iU*d,Propterqttodfid */l^nod eft fnmtif motortfecm. '* .' * a dumcjuodexeo ejttrinaftwn m ttu,<ft etlocus ex loco ems , quod mottttivrdk eo.Etdico exkco , *<-. * ^Jeff inter e<t noneff mediJ ^'hoc'-commune ejt mm matogr moton. t, Cu declarauh, cfimpo/fibilccft 9 vt mota,& mouenria fint hmoi, & q? neceflc eft ea perueoire adprimu motu m,quod non moueturab aliquoextrinfecojfedexfe, dedarauic *

get impoffibile. & eft vt vnus mot

H jnfinitus fit in tempore fim to. Deinde dixit, quod eft impoflibile v.uoq; modo, fcilicet fine fuerit vnii iecuudum continuationem, autiecundum contiguationem. \x -f a n. n.

Mamfeftum eft ,g,tur q, fta, jjoc>& dixff: M'amfdhlnl ^{ irar bitaliquando^nonininfini, ,motusabalioquicfeet inaGqoa turn abibit quod Temper ab d, h0ra,&c.i. manifeftu eft igjtur ex tero/ederitaliqujdjquod prix hoc<j.motus,quifenriturhrcfiftis mum mouebitur. Nihil autem corporibus,qua: mouentur a feinui referatjfuppofito q uodam, hoc cem,& non fennttrr prrmom motu demonftrari.eo enim quod eflfc ex eis,neceflario quielcet apud pripotef^pofito, nullum incon ue^ mum motum ex fe^iorf non indiI niensoportebat accrdere Prix getraotorealio.exfe.D.d.Etnoacmumautemmouens,novtid. cidithuicdemonftranbrndirmnucumscaufa,fedvndeprincfpiu tioAc.i.&nonacaditrffa demon-M motus'eft, fimulcfieoeft,quod ^^dimimi? qawuam im1 ^,. . j-'M poflibilenonfequiturmea r mliex mouetur.Simulautemd.co^a Jp flto ftt/:licet pofiti6es vc. mhil inter ipfaeft.hoe.mcoe eft ^conini^x oppoftto qua^fiti no
I omni,quod mouetur,^ quod fint neceflkria;, fed poffibiles nam, nouet. ^ fioppofltamqua;fitiefl.etpoflibile, Manifeft tun eft igitur,quodgc & propofitiones coniundbe eflent ncratio ceffahit in aliatMhor.t. et poffibiles,tuc nullum accideret im JJ I * __ v ' i _ i __ tr

, r j i &mtendit hie per improbabile im he alidadtrtmum^tiodwue- pofc D.d.Etqfpnmum motu,&c. .j.aPJ. tttr.Etnon acctdithwc dcmonjlra & ita inueniiTin exeinplari.& intcu die

Liber Sepdmus

311

A 3u fic.& fift non accidet huic decla per dua$ viasrquarum Prima eft ex D ration! diminutio.quoniam motor primo moto:& Secunda ex cofydead quern induxit>eft primus, fecun- ratione de natura eorum, qua; niodum illud,ex quo eft motus,no pri uenturexfc,&eftmagis ptopria. mu,ad quod eft motus. & eft fere D.d.(edillnd,quod eftprim9 motor manifcftum per fe.& no cpntingit .i.& non intelligo hie per primum vt fuin loco ex primo moto ex eo, motorem,nifi iM, quod df primo: ficut contmgit in eo, fm q? tnouet quia locus eius,ex quo eft pnncipiii motum exeo,quafi agens. & fio;nu iiii motus,eft locus eius, quod moei* eft hoc,qct dixit poftrfedillcfiqc! uetur ex eo. & hoc manifeftum elt eft primus motor, fm <j> ex eo,&c. in moto ex fe.qm locus ei',ex quo Et forte hie eft error fcnptorjs,qui incipit motus.eft locus moti.& acci debebat poneie loco hums nois mo dit noc,quia ifte motor non eft cor tum,hoc nomen motor. & tune in- pus,fed forma in corpore.Cum igif tentio erit talis,& q> primus motor, attribuatur loco, non attribuitur,ni ad quern iduxit feimonem ipfiim, filoco eius,quod mouetui ex eo.& efle non motum,non eft motor fm ideo dixit:Et dico locum,&c.i. Scdi fine.Et tuj.cintentio iftiusfermois co q? locus eomm eft idem ,i. quia efI notificare,q7 ex hoc fermone no inter ilia non eft medium, quonil, declaratur, vtrumifteprim'motor cum inter motorem, & motum no (it motor, quafi agens, & finis infi- fuerit aliud motum, tune locus eomul, aut motor rrn fine fit aliud a rum erit vnus tieceflario. D.d. hoc motore in eo fm ages.Et dixit hoc, enim commune eft,ideft vt mihi vi quiaifta nondumfiifttdeclaratad detur,q? omuis motor,& motum,in hoc pnmo motore, & ipfe declara- ter qu? non eft medium,unt combiteainOcftauo.hicautem inten- muma,fcilicet in hoc, q? locus eoru. dit declarare hoc efle primu motii, eft vnus.&,fi primus motor non eft & primum motore, vndcin pnnci- corpus,noneftin loco:fed,cum atC pio Oclaui ponit, <$> hie eft primus tribuitur loco,iK)n attribuitur, nifi motus,& primu motu:& perfcruta loco moti.non enim eft in loco,nitabitutdehocmotiijVti'U fit a:ter- fiquia motum ex eo eft in loco, cu f nus,aut gnat'.Et io qui dicit,qj ifta fit forma in moto.& hoc erit, fi intl dcclaratjo eft fuperflua, nam illa,q teilexerimus hie per primum mo e6traThe eftinOctauo fufficit,vt fccitThe- tum,potentiam, qua: eft in poftreQQo'"^- miftius,peccat. intentiones.n.diuer mo moto. fed, fi intellexerimus ipmiacioSe & flint. Hoc.n.quod declaratu eft fiim primum motum,tune prim us primidif hic,prarponiturei,quod declaratu motor,& motum ex co fine medio e illic f motum ^ -' *ternu efle: & il- erunt in loco: quia funt infimul in lud,quod diftum eftinOftauo,eft eodem loco.illa enim,qux funt in<^uo eft difpoinpiimo motore.Et fimul in loco,attnbuuntm eidem ideoprocefltt in sternitate motus loco. Siima.

Phyficorum
atittradum,autvertigineac*HL K manifeftum eft igitur q> vedio intribus eiitmotibus.Tradio autem,autcum adfeipfum,aut ad alterum velocior eft motus Voniam autem tres trahentis,non fepatatus a motu Mo* trifunt motus, &L is,c| eius, quod trahitunetenim ad plet. fecudum locum > dC feipfum eft tradio,& ad alteru, qui fecundum qua> Etreliquxetiam tradiones ea> le,od quifm quantum, necefle demfpecie ad has'reducentur, eft cY ea,qux mouentur, tria efx vtlnfpi ratio, dC Expi ratio , dC fe.qui quidem eft fecundum lox Sputa tio,6C quaccunqj corpora cum .Latio, qui vero fm quale, excretiujc,autreceptiuae funt, Alteratio, qui vero fecudu qua &t-Spathatioetiam,&Radia L tum,Augmentatio, Qt Diminu tio.^-horum.n.aliud quide co^ Latio pri- tio.Primum igitur de latioedi gregatioeft, aliud verodifgre^ [f,.atiiart m'mocu- camus:hacon.primus motuum gatio:6C omnisitaqjmotus fm & radi eft. Omne itaq?,quod fertur, locum congregatio,cVdifgrega atl0'3 aut ipfum a feipfo mouetur,aut tio eft. Vertigo autem componi ab altero,Si igitur a feipfo, max tur extractione, dC pulfione. id tiifeftum eft q?,cum in ipfo mox .n.quod mouet 5 pellithoc, tra." uensfitjfimul erit mouens, QC hit autem illud.Manifeftum igi quodmouetur, atqjnihil inter tur eft q>,fi fimul pellcns, di tras ipfaerit. Quod autem abalio hens eft cum eo, quod pelli tur, mouetur,quadrifariam mouex &eo,quod trahitur,mhil eft me Motus'ab tur.motus.n.ab altero quatuor dium inter id, quod mouet,6C ! funt Pulfio,Tra(fHo,Veci:io.Ver id,quodmouetur. Hoc autem I tigo.etenim alios omnes ad hos manifeftum eft t-ex didis^-na reduci congruum eft. Pulfionis pulfio aut a feipfo,autab alioad igitur alia quidem eft impulfio, aliud motus eft :Tradio autem alia vero expulfio. Impulfio igi abalio ad feipfum,autad aliud. tur eft, cum mouens, id ,quod Adhaec autem Compulfio,5C mouetur,non relinquit.Expulx Depulfio.Proiedio aute,quanx fiovero,.in expelles relinquit. do velocior motus fit eo,qi'i eft Vedio autem in tribus erit mo fecundum naturam eius, quod tibus.nam quod vehitur non fe fertur,vehementiore fada pul/ cundum femouetur,fed fecudii fione, & eoufq? fada accidit fer accides,exeooi,mouetur,quia ri,quoufqjvehemetiorfitmot* in eo,quod mouetur, eft,aut fufert. Manifeftu eft igit praid,quodmouetur.idaute, id quod mouet,5dmoues fimul quod vehit,mouiurautpullu, funt^nihilinteripfamcdiu e. Qnv
SVMMA TERTIA. Primum Mouens fimul efle cum eo.quod abeomoneuir. Incipit autem proptie in textu fupcriori, ibi. Pnmum autem.

Liber Septimus
Quonlam ab hoe ttxtu. I O.-vJijue aill ItttioStmplicijdiutrfa-d> ta eft, tjfuf comnwmttr legitur, ideo, ne qutdbuic operi deefli-i deretur,etiam Simplicij Itftionem hie annotet re congruum ejje ctnjitimttt.

313

quare & quaecun^ hara fpe/ des,vtSpathatio,& Radiax tio:illa.n.compul(io, haec ve ro depulfio: Similicer aucem & aliae congregationes,& dif gregariones.omnes .n. erunc depulfiones, aut compulfio* nes : praetercjquaecunqj flint Tot.sipL Omneitacp,quodfertur, in generarione,ac corruption aut a feipfo mouetur , aut ab ne- Simul autem manifefturn mouentur, manifeftum I his tus q* congregatio, & difgrex quod fimul funt,id quod mo gario- omnes.n. difiribuutur B uetur,& mouens, ineft.n. ip, " harum aliquas. Ampli9au fis primum moucs: quare ni tern Infpi ratio quidem hil eft intermediu. Quaecuc^ <fu'o,Expiratio vero pulfio vero ab alio mouentur,qua- funt.SiFr autem & Sputatiodrifaria necefle eft fieri. qua' & quicokp alij per corpusvel tuor.n.fpecies latiois ab alio, excretiuijvel receptiui mot?. TrafliOjPulfio, VeAio, Ver hi.n.tra&ioes,illi vero expul tigo.omnes.n.f m locum mo fiones.Oportetautc & alios, tus in hos reducuntur.lmpuf qui fecundum locum,reduce lio.n.pulfio qugdam eft,cum re.omnes.n.cadut in hos qua mouens ab ipfo infeques pel tuor.Horu autem rurfus vex lat. Expulfio vero, cum id, cto,atq$ vertigo i tractione, quod mouerit,non infequat pulfionemque. Ve&io.n.fm c Proiediovcro,quando vex aliquero crium eft modern, hemenriorem fecerit, qui ab quod.n.vehitur per accidens ipfo,motum m naturam lax mouetur.quoniam in eo eft, tione,&vfc adtantuferat, quod mouetur, aut in eius, quoad motus vi cerit. rurfus quod mouetur aliquo. pelles Depulfio, 8c Compulfip exx vero vehit aut quod trahi* pulfio,& tradio funt. Depul tur,aut quod pellitur,aut qcf fio.n.expulfio eft.vel.n.ab ip vertigine ducitur.quare com fo}velabalioc'expulfio.Cox munis eft omnium vedb'o. pulfio vero tradio, etenim Vertigo vero ex tra&ione, adipfum,&adaliu cradio. puljonecp componitur.ne^
Phy.cac5.Aua. RR. ceC-

alio.Quaecuq? igitur a feipfis

cft aliud

Phyficorum
&cefleeflfm quod In vertigi// sUtio^ nem mouec , illud quid? era/ tw&r in ^uanntate rft hcrc,hoc autem pellerc : ho<5 twnjty Dtmtmttio . Etprtmo rum ab ipib, illud autetn ad ^uemurde tr<ulattoc:eft.n.prinuit ipfum dudt.quare,fi pellens* rnottMm.Dicdmtis ergo, qubJom & trahes (imul (tint cum to, ne tran/tatttm out ifjtun moitetttr quod pellitur,& eo,quod tra exfif Mt tx A1M . St iritttr ex ft hirur,raanifeftum quodei?, ^uetttr^amfejlum^cttmmo quod fccundum locum mox twem fam to, auod motor ,V lictur^eiu^quodmouct,^ ^turnerM m eo tnfiml,V<*n nil eft medium. Sed hoc qui" dem&eXdefinirionibu.ma H hifeftum.Pulfionimeftaut abipfo , aut ab alio ad aliud twr ex alto>*ft moms . TracHo vero aut ab tra8io,&>ExpulJto, alio ad ipfum , aut ad alium, rolutto.alif enim mottu redttcun* cum velocior trahenusmo^ tttradiftos . toe exjwlflonelferv t us fuerit , concinua abinuicS efi<luftio>&' ex eo ett etetfio . D* feparana.fic enim (imul attra &<> ~*ero eft, ejttando motor nonje hitur al cerum. Fortaffis aucc firatur 4 moto.Eiettto yera qttaa videbicur vtifp aliqua efle 8C do etjciensfeparAtur . . Latio "Vcr* dlio modo tractio.lignum.n. eft in tnlus mot thus . cr latttm ignem trahit non hoc modo. non ettferfi ,fed mtuetur , <jui<t hoc autem nihil difFert eo, cttmmoto,antfHfermotum.defe quod mouetur, trahente,vel rent "Vero ntouetttr aut exftdjiue, J manente trahere. aliquando ^/ attraiiuefMtt circtdariter. enim trahit vbi eft, aliquado- rnanifeitttm eft igitw fubdUti* M vero vbi eratimpoffibile au temvel ab ipfo ad aliud,vel *eftfaut tttando atrrahent atab alio ad ipfum mouere^no ^^^ 4 ^ ^^^ ^ tangens . quare manifeftu eft ^ attrahtnm> quod eiu^quod mouetur, Of aftr4 mouenns nullum eft media.
ctt tn l*cd,
f

te-

Liber Septimus
o, cr Exfi ratio,crexpuitio, W Percuflio, Perfcuritejy PerJcurale.t/ltM (ft Jegregarejjtc autem tft congreg4 re.Circulatio outem eft compofittt ex expttlftoM^y ttttfaftione. mo tor enim expellit tjwddam, C^ at trahtt ejuiddam. Manifeflum eft tgitur epiod,fi cxpettens ,& attra tientfuerint cwm expidfo, f-1 <tftratfo t tjuod inter motorem, 7* B motttm non ertt medium. & hoc declarabitnr ex hoc,ex quo declttrautmus has intenttones. Eteflio tntmjitte mottts, <jut eft (tuf dic&s <d> altquo, aut dicas ah all quo ad aliud.Et ^fttratfio eft "Vna inten tio,<(y eft Tiratto.Et Proiettio eft auando tnofttt translatifuent >?locior motu nature. quomam per txpuljionemjltforti$r. Et necejfe ej} "Vf trans Utum non cejjet mone ri i Ho mottitdonec mottts eius fat C fortior. Manifeftit eft tgitur quod inter motorem, Cf nwtum no eft medium.
to

314

Intcndit in hoc capitulfc declara te q> nullum mediu ert inter mqtoicm propint]uuni,& ill<f,t]aod mo uetur ab co,ncq-, plenuift,netj; vacu um,&<j>eius motor eilcum mot<x & hoc neceflariu eft in demon ftra tione prxdida, & eft maximu fundamentum in pluribus rebus natutalibus: eft.n.neceflaiium in praedi cla demonftrauone. na impofe eft iaiaginari chillis magnicudinibus

fieri vnam magnihldinefm infinitS D f m conta5rum,nifi cocedatur cpin tcr motoremi& motum ab eo non eftmedium.Et,quiaintendit decla rare hoc vFr in orruii motc^inccepic narrate genera mobilium, & dixit: g> mobilia fun t uium gcncrum^ia genera motuum funt tria^ytHecla-' ratum eft in Quinto.&ibrte tacuit generatione, qm hoc manifeftum eft in ea magis ^ in alijs.fi <f genefans eft cum generato.fed in pluribus tranfmutanonibus eft dubiu, vtrum motor tangat motum, auc non:&fii'r in multis motorib'fn* alterauonem,ytinmagnete.Et,cu E narrauitmodos mobilium,inca-pit de tranilatione*& dixit:Et pnmo lo quernur, &c.i. declarando <p inter motorem in loco,& illud,quod mo uetur ab eo,no eft medium, immo funt infimul.& incccpit in hoc diui dedo motu in loco in illud,qcf mouctur ex fe, & illud, quod moueoix ex aliquo extnnftco,& pofuit q? illud,quod mouetur ex (e,manifeftii eft in eo (p motor eft infimul cum moto:cum declaratu fit ipfum habcre motore exiftentem in eo:& f nihil mouet fe^& rtixit:Si igitur mo rum ex fe mouetur,&c.& hoc necef^ fceft, cum pofueiimus q? in eo eft motor alius a moto, vt declaratum eft in initjo iftius tradatus.D.reuef fus eft ad illud,quod mouetur ex ex trinfcco,& nititur declararehoc, di uidendo /pecies rf!6tionis ex extnn feco, & dixit: Motus autem eorum^ qua? mduenturex alio,&c.D.induxk rationem, ex qua apparet g? 6m ne^quodrnoueturinloco j icducif ad hxc genera quatuor. namoes motiones reducutur ad ifta,i. & pof fee quis {cue, ^> fpecies mutationii RR ij om>

Phyficorum
omnredutiintf"ad hate quatuor. qrh.cum inducentur, videbutur reouci ad aliquod iftorum gcncrum. v,.qm edudio, & eiedio rcduciif ad expulfionem. fed differut I hoc: qm in edudione motor non fepara tur a moto ab initio motus vfqj ad finemrineiedione autem feparat*. Et,quia accepit larionem vno modo illorum quatuor: & eft peraccidens,dixit: Lario vero,&c.i. & ideo latum dicitur motum per accidens, quia muemtur in vnoquoqj trium, quar funt mota in loco per fe: & oe, quod mouetur,quia eft in moto,df mouenperacctdens.& ideo dixit: H non.n,mouetur,nifi quia eft in mo to,aut fuper motum . D.d deferens vero,&c.i.& diximus q> delat'i mouetur in vnoquoq; iftorum trium jnotuum,& eft fuper deferens.nam deferens aut mouetur expulfione, aut attradione,aut circulationer'cii nonfitvnusahus modus moriois. Et in rei veritate circulario eft com pofita,vt ipfe dicit,ex expulfione, & attradione. & fie motiones fimplices (unt duje, expulfio,& attradio. fed tamen non fequitur ex hoc q> motus fimplices funt duo.Tmo mo I tus circuiaris eft magis fimplex c| caeteri. Etnonihtelligit per deferes attrahcns,aut expellens, aut gyras, fed expulfum,& attradum, & circu latum. D.d.qj Attradio eft duobus modis,c.& hoc manifeftum eft. fed attradio, quae eft in rebus natu ralibus,eft attrahere aliquid adfe,T voluntarijs autem inuenitur vtrunqne.D.d,&adhzcduoreducit''Annelaao,&Expiratio,&c.i.qm anhe latioeftaitradiOj&expiratioeftex pulfio. & firr expirario eft copofita cx duobus motibus expuliione, & attractione. U.tliSrPcrcuffto, 8tc.{. KT qm percuffio per alterum iftorum: duorum inftrumentoium eft fegre gatio:& fegregario eft expulfia: & congregatio eft attradio. & vf mihi q> intendit opus textoris cu fua manu,& fuo pede. - D. d.Circulatio veroeftcompofitay&c.i. circulario vero,qua: fit ex circulante. D.d.mo tor.n.expellit quiddam,&c.&,cum pofuit q? ornne mouere, aut eft cx^pellere, aut attrahere, aut compofitii ex if lis,of lendit <j>,fi fuerit declaratum cum hoc^ ncn eft medium inter expellens,& attrahen?,& inter expulfum,-Scattradum,fecjuiturex L hoc q? no eft medium inter alique motorem, <S: illuc!,c]uod mouefab eo. Et fyllogifmus tahs eft . Omnis motor in loco eftautexpellens,aiit attrahes:&nullum medium eft inter expellens,& attrahens, expulfu, &attradum:ergonullum meciiara eft inter alicjuem motorem, & HIS, quod mouetui ab eo. Ethpcinten debat, cum dixit: Manifeftum eft igitur cp,fi expellens,& attrahes fue m,&c. Et,cum dixit q?, cum fuerit declaratum, ftatim declarabiturq> inter motorem, & motum non eft medium, incoepit declarare hoc in J fpecicbus expellentis, & attraheris, &dixit:& hoc dsclarabitur, &c i.& declarabitur q? in omnibus fpeciebus morionum,qux funt f lib expul fione,& attractione, motor tangit motum ex hoc, cp declarauimu; ac illis iutentiombus. Et dixit hoc, vr mihi vf,qm hoc apparennti'JcJtia expellente. &attrahente, yin .-hjs fpeciebus,qua: collocanrur tub u'tis & eft in expellente manifeftiasc[ I attrahente.& ideo inco;pit expoi;ere aiccuuoncs cius,& dixit: Eicdio .n.

Liber Septimus
A .n.&c.i.& lignum eius, qtf inter ei jciens,& eiecluin non eft mediu,eft, qmeiec"rio,u"ucdicas q?eftmot'ab aliquo.i.ab dicas cj> eft . . , x . . . . cijcientc,aut xnotus ab aliquo in aliquid,i ab eij <ientcinaliquid,i'quodeft eieftio, aut qiiocuq; dixcris in defcriptione ielionis,manifeftum eft g? eijcies in eo eft a principio cum eieclo. Hievf di- Sed quatnif quo eijciens feparat* ab ere com ei^e^Sc eie&um remanet motu,ex QI i>ieda quo vr q> eijciens non eft tune momouent* tor,fed aer, qui naturaliter mouet* ab acre, vi ex fe,cum mouetur ex alio, vt dicet* * if 81 ln Coelo,&Mun. D.d. Et Attraclio & 4. phy'. cft vna intentio,& eft Tiratio. a for 8. te intendit declarare per hoc, q> atB trahens eft cum attrafto.qm, cum a .j.expo, attradio fit tiratio,& tirans fit cum *l''af6t tirato, necefle eft vt attrahens fit cu anracio.Et forte intendit declarare <j> tiratio eft attra<flio, & declaratu eftq> attrahens,& attraftuminfir funt,ergo & tirans cum tirato. Et piimaintentio eft manifeftior. na tirans efle cu tirato,manifeftius eft q attrahens efle cum attradrotcum multa vnr attrahere abfq? eo, q? tan gantjVt magnetes. & exiftimatur q> virtus attracliua in planris, & alalibus eft tahs. Er diximus q? Secunda . intcntio pot efle, qm I hoc q? attradio reducat'ad tirationem eft laten tia. & quafi fm hanc expofitionem Yoluit notificare q? tiratio eft de at ttac Soluria ^ne-Adhocautem,quodquz ritur,qm plura attrahetia vfir attra here fine ta<5lu,& fine motu,diccndum eft q? hxc df attraftio arquiuo ce.attraclio.n.in rei veritate eft ilia, in qua attrahens mouetur cum attrado.&hoc.qnattraclum ad ipfu non fuerit quiefcens. necefle eft.n. TC motus attrahenus fit yclocior

315

moms attracli. & hoc inuenitur in D virtutibus voluntarijs,& in non voluntarijs . &inueniturinpluribus "a.!.fjala virtutib'naturalib9,&* vitalibus.& - _. io pofitafimt fila in mcbris aialiu. duplex. Attrac~tioaut,inqua attrahens eft quiefcens,& attradtum motum,n6 eft attraclio in rei veritate.fed attra clummouctur ex feadattrahes,vc perficiat fe. vt lapis moueifad inferius.& ignis ad fuperi'.Et fift oportethoc mtelligeredemotuferriad majrnetem,& nutrimenti ad mem bra^v.g de motu fanguinis ad fupe rioracorporis,& vft nutrimenti ar borum ad fuperiora eorum. Sed eft dfia inter ifta,& illa,que, mouentur ad locum proprium.qm ilia mouetur ad locum fine fuerit propinqn9, autremotus: nutrimenta veronon mouentur ad nutriedum, nifi cum fuerint in aliqua difpofitioiic de nil uito.& fimih'ter ferrum non mouc tui ad magnetcm, nifi cum fuerit f aliqua qualitate de magnete. & io, quado magnes fricatur cum alleo, amittitvirmtem . nam ferrum tuc non acquirit de lapidein illadiipo fiuone qualitatem,per quam iimaturn efl moueri per fe ad lapide. & hoc manifeftum eft! ambra, quod attrahitpaleam,quando ca!efit.Er- f go ifte modus motioms, fi dicatur attraftio,non intendebatur ab Ari^ftote.in hoc nomine attraclio,cum ^ In -e_ collocetur in his,qua: mouentur ex ftionc.ia fe. Dein.dicit: b Et pioiedho eft, <qua mot* &c. idefl quando transferens mo-rf)'-c'sc !J i j cotra mo uettranslatumadpanem,ad qua ^njig, ,, mouetur naturaliter, mouet motu iefti-.n6cvclociori fuo motu nattirali, verbi fit mot' gratia proie(H:io lapidi-ad inferius. traslat'.ve S.-,rj. _ r a- n locior luo Demde dicu: Etnccefljeftvttran- motu nj. si*tiun non ceflct, &c. idcft donee li, &c. RR, uj mot*

Phyficorum
mot'eiusnararalisfiatTelocior. & fm hanc cxponem non enf ifta jpicftio coisolbus modis proicttois. in proie<aione.n.m qua mows pro ajcicnuseftcontra motum naturaeproie<h,nonent mot? aflative
quia calefiunt,aut

patiunturaliquid homm.nam R frigefiut, aut dulcefcunt, autamaricatur,aut f ecu ndum alia aid ali ud prxdi' Sorum.* fimiliter &animata. &inanimata , K an

iintelligereex hocfermone'aliquodcoevtrique, ina"imat? . . ita,$ ex hoc, q<! dixit, & proiedio Ac vero neque ems, quod ^ erit,qn motus traslati fuerit vcloci- alceracur , & alterantis. hoc or motu uafarali, intelligatur for- aucem manifeftum eft ex in* tior.Si igitur foent contrarius, vin- dudtione. In omnibus enim t,&,ficouemens,addeta.&idep c5dn -t fimul efle vlrimum dixit quoniam per expuluonem fit . 0, . , f , forrior.motus.rrcxpefientis in vtro alteras,& quod alceracur fub que modo eft forrior motu expulfi: diAis. hxc enim paftloes hinc & Hue motus expulfi coueniat mo- fubie&ae quail tatis. auc enim tui expellenris, aut fit ei contrarius. calefad;um,auc dulceiccs, auc & fie intelligent! reuduum. condenfacum, auc exiccatu, At veroneqj inter id, quod auc albefaftum alcerari dicix alteratur,&alterans quippiam mus ,fimilicerq?inanima^ medium eft.hoc aucem manifo cum, 8c animacum dicences. ftum eft ex indudione.In omni & bus enim fimul die accidit alte rurfus animacoru, & quae ransvlrimum,acprimum, qd n<>n lenficiuae parces,& iplos alteratur, qualeenim alteratur, fenfus. ex eo,quia fenfibile eft.Senfibix Ne tftte etiam inter <elterans,ct liaautemfun^quibusdifferut ^tcrMumeftmedium.Vhocdc Ta'au* corporaafeinuicem, vt grauix cUr^tfJir feriMim-e.Jnom_ tas.leuitas.dunties,mollities, , , / /r n \* fonus,filentium,albedo, nigre' nAm.n.^erMmikm necefi eft M do^ulcedo^maritudo, humix >' pojtremum alter Mum,cr-fndicasjficcitasjdenfitas , raricas, mum alteransjint in/tmnLdefiim &horum media, fimiliteraute enim alteratunon alteratiir ,nifi & alia, quae fub fenfibus funt, quta ejlfenfo tie. Etfenfeiltafont quorum eft & calor , & frigus, dffi ora a ^IxmtasAafpentas. hxceni funtpauionesfubiecflx qualita tis.h1S enim differunt fenfibilia & nigredme,didcedine,a' acorpora, aut fecundum horum quia cate,

Liber Septimus

31 6

A tdtc,denjiute, (f r<tntate,et cis, tus eius erit aut a caliditate,ailt a fii wtfcnt inter tffa awmZper ift<t gyrate:* caliditas,* frigiduas ffit 7 . rr ~fii . ' f~ - pncipia alteratipis:& alteras necelAfferuteorportsefiUtaxtHtfecH Lioeftcualterato. D.d.Etfcnfibi tlu magis CTtninu* taliqtto iftom Jia funt,c.& intendit corpa coufi- dDfifcot coaut fecudu quodpatmtw altquod tniliu partiil. A dfix.n.iftoru funt porii linu JKIU iftorum.corpora cntnt animatefct Jn fenhbilib9 j> qui,,q; fenfus:& pri funt i fen ma p SmJiter iLmmat^t *GblUa ?" f nma: ?,ualita- fibilib' q.nq; fen'_ ., .' tllnd^od '' tesactiuxearui&umt cahditas,& tjt expartibn* ammatontm , non ftiaidiras,& huiditas,&ficcitas.Er, fus.eXqu3 vf velle anim.itum^uando calefafla fttnt quia iiitcdit (yllogizare <$de{iim,& drias efnrarfi aitt infriridat<tf<tnt amanficata, funt qualitates, no pofiriones, torii efle . J ] c a. * /r / ficdefi.im,&rarufuntvltimx diiar cjualicaies frdilorttmtalteratafiint. B Cii dcclarauic cj?ois motor motu j j Ioca!i,ita,q?fitcaufaagens,noneft medium inter illud,quod mouet,& a Quilira illud,quod mouefab eo, vultdecla <u:ii atui rareethocinalteratione. a Et,q.a qualitatu attiibutarum alterationi alias funt primar,vt calidita5, frigidi tas,humiditas,& ficcitas, &alia? fecundx,& flint illa^quxfiut ex iftis, v.g.defum,& rarii,& color,& fapor. Lt,quiahocn6apparet induchoe, nifi cocedatur cp iltac feciidae fiunt ex primis, deinde ponatur per indu C c"tione<j>prim? no fiant,ni(i motor bHievrdi tangat motum, b v.g.calefacies ca ccie ^ j3- lefacVfi,inc?pit dicere quo fequit'ex nus,&ac IJKS no H hoc,fi aliquod corp'codcfe^vt con unt, nifi a defans tagatipm,fm qj infrigidans calido,8c tagit infrigidatu: & fil'rilld",q<{ rare a faigido. fit,vt tangatur a ratefeciete,pm q? e calefaciens.& io dixir.defum.n.&c. .i.dentitm.n.afrertqone in hpc,qm c Defuj ft pot aliquis dicere q> non eft necefle fi ^if'Wvt illud,qcf denfa^no denfe^ donee fenfibile, tanjjafab alio defo. c &adhucde &fcng>c fum non altcia^mfi fm q? eft fenfl i cap. qua bile,& fm qp eft in capfo qualitatis, Lutis, no iwp.pofi non m capro pofitionis. &, cu fit in conu. capib qualita.us,tuncpriucipiumo cohmiliu funt fenfibiles:ergo den- fint fubfum,&rarufuntdequalicate. e & ftitire.Sed gvauitas,& leuitas fum nucratx in vide oppo tacl:u,& (il'r durities, & mollities,& E fitii. ^.ph. Jbn9,& filedu in auditu, & albedo, C.10.&.S. & nigredo \ vifu,& dulcedo,& ama Met.c.^. ritudo I guftu.& voluit nuerare eas, Vid cotr. Zima. vi apparcat p iducl:ione qjvnaqu^qj cGrauitas earu no coplet"^ nifi p, alteiarione:& & leuicas inalterationealterans femp eftcu ffnuerat^ alterato. D.d.aut f m q? patmnt'ali- i taftu. ex quo patet quodiftoru.i.&q^oTa corpora mo ^ ft"quali ta no diueilanf,nifi patiedo fm ali- tates . Sed qua iftaru qualitatu: Hue corpa foe vide oppo rlt aiata,aut inaTata. & dixit hoc,cj> fitii. i. de Aia.c.ioS corp'no agit aliqua iftaru qualita- vbud.qjff tu, nifiqadifponifp.ilia. Et,cupo fuit Of iux funt dfiz fenfibiliu,& fu F it manifeftu I oib',qm Idiget I hoc, Meu. i. d.q> ft"^q>patiani?fm vnaquaq; iftaru qua ii tates. Vi litatu,vtcalefi5t,autTfrigiden fifed, de conu. gacalefacies,& ifrigidas tagit cale- Zim. fadil,& Tfrigidatu,verificauit illud, qtf intedebatdeclarare,&eft,q> oc alteras tagit a!teratu.& hoc intedcbat,cu dixit:corpa.n.aiata, &c.i. Sc. necefle ef I vt if b lint modi alteratio ms.quia oe corpus aTatum,aiu manimatum non df alterari, nili cum calefit,aut uifrigidatur, aut padtur, RR iiij fm
&p cof<:quens q

Phyficorum
G fm aliquamiftaru qualitatfi,quas inaru'matum.non enim alto K numeramus,priorum fenfibiliii. rantur ranriir f^nmHum fecundum >n(ii.& Atqueetiam ipfi fenfus alttx hoc quidem latet, illud vero rantunpatiuntur enim.aclus ex non latet panes. nihil autem nim i pforum motus eft per cor prohibet&animarum latex pus,patientealiquid fenfu . Sex re,quandonon fecudum fen cundum qua: igitur inanimata fus alteratio fiat.Si igitur alte alterantur, 8d animata.fecundu ratur id,quod alteratur a fen haec omnia alterantur, fecundu fibilibus, in omnibus his ma autem,qu3E animata alteratur, nifeftum,quo'd fimul eft vlri fecundum ea non alteratur inax mum alterans,& primum, nimata.fecundum enim fenfus, non alteran tundC latet inanima quod alteratur.huic enim co eft IT ta.cum alterantur * nihil autem rinuus _ aer, aeri vero _ cor/ prohibet&latere animata, cu Pus- rurfus autem color qui> alterantur ,quando nonfecmv dem lumini, lumen vero vi dum fenfus accidit ipfis alterax fui. eodem autem modo 8c tio.Si igitur fenfibiies quidem audituSjcVodoratus.primum paffiones funt: per has autem al enim moucs ad id, quod mo teratio eft,hoc iam manifeftum uetur,aer.&iguftu fimihter. eft^uod pariens, & paffio funt fimul enim cum guftu fapor. . inter haec medium ni> . . _ \,6 hileft/huic enim aer eft conti' Etttfetianfenfi* alteratur, nuus , aeri autem coniungitur tjuUpatmntur: attto enim eorwm corpus* di fuperficies quide ad eft mottts.Et omne,fecudum quod lumen}lumcn autem ad vifum. alterantur inanimata,j>er iUttdet fimiliter autem dC auditus,ac alterantur animated non f>>er oe odoratus ad mouens ipfos pri tlludjfer quodaiata alterantur ,al mum.eodemaute modo fimul terantur tnanimata non enim al&guftus,& fapor eft. terantur fer fenjits. {ycudcctdet Alterantur enim quodam T.SIpi. modo & fenfus: fenfus enim etiam >/ alter-atto tllorumjit fine fecundum actum motus eft per corpus, patiente aliquid ratt0nem.Etfcum] fafiones trtce ipfo fenfu. fecundum quaecu duntjuncform* erunt fenfitles, que igitur inanimatum altex &* mefanbtufwrnts ent alteraraturA anima turn: fecundu tio.ergo mantfejlu eft ejuodfactet quaecunque vero animatum fafione, crfattens in/tmuljitnt, non fecadiun eadcm omnia CT* inter ttta non eft ntedw. atr.ni,
eft

Liber Septimus

517

A eft eolttftnuun, <y eorpw eft con- fits: qm tune comprehendemus al- D ntntfttm itcri.ttfiiperfcicsfeepn- terationenvD.d. Et, cum pafTiones 6cedunt,&c.i.&,cumpafliones pee out fenfus,& media, q funt fter fen rwtelu hwtc modum et audittis, et fus, & qualitatesfenfibiles, tucqua ilfafltts (equutitr prim* mottire. lirates erunt fenfibiles, i.conrtprehc Wfimtliter guflans , wguftu*. fibiles a fenfu.Etintendebat p hoc, cp paffio communis e neceflaria in Cum declarauit <|> i n 01 bus alte- hoc, cp fenfus comprehendat fenfirationibus apparet,q? inter alteras, bilia: fed in omm paflione decla&altcratum non eft mediu, &exi- tatum eft q? alterans eft cu alteraftimatur <j> fenfus patiunturquo- torergo necefle eft vtpaflio fenfuii dammodo modoru fenfibilium , q fit hmoij^q? inter eos, & inter poalterant cos , vult declarare in iftis ftremum agens no fit media, & q> cria q> necefle eft vt alterans,& alte alteras in eis fit cum alterato. D. d. ratu primu lint fimul,& dixit:Et ip & mediannbus fbrmis, &c.i. me- B fi et fenfus alterantur.i.& in fenfibi diatibus qualitatibus fenfibilibus, viitutibiu libus etinuenitur aliquaaheratio & exiftentibus in corpore, qd1 (equi cuodamodo. D.d.quia patiuntur . turfenfus,alterabunif{enfus. Et, cu Ide.i.dc qm a<ftio eorum eft motus.i.mo- declarauit hue fermone,d.ergo ma a5a.c. 51. ueri,non mouere, & pad, non age- nireftum, &c.i.& intedit per fades re.funt.n.de virtutibus pafliuis, no paffione,qualitate,queftin corpo a u s< ^ i Etcum narrauit q> in fenfi re tangenteinftrumentu fenfus: & bus inuenitur modus alterations per paffionem, paffione exifte te in alius a mo alterationis, q eft in ip- inftrumeto.D.a.aer.n.eft cotinuii, fis fenfibilibus , cu ifta alteratio fit &c.i. & non debetaliquis dubitaie corporalis, & ilia fpiritualis , vt de- de fenfibus, qui mouent* a fenfibili c arat ^ '-^ c ^m '1'>ro ^e Anima, nar- bus de remote , vt in vifu color, n. rau " 'P res wumat? alteranf g duas mouet acre, & aer mouet fenfum: alterationesinfimul, flfpiritualem, aer.n.continuus eft cu fenfu, & cor cxiftentem in fenfibus, & corpora- -pus fenfibile coniunftu eft cu acre. F lem exiftente in fenfibilibus. inani D.d.& fuuficies,&c.i. & f uperficies, mata aut non alterant', nifi altero in qua eft color, tangit corpus illugenere tantu.Et dixitrEt omne^m minatum, f.aerem luminatum, St, : quod alteratur,&c.i.& ca I hoc eft. aer illuminatus tangit vifum. & ac 'qrn animata alteranfp fenfiis , & jj cepit hie lumen loco illuminati. & non fenfus : inanimata aut al reran intendit per luminatum,diaphanu tur per no fenfus tm, cu n5 habeat in ac*hi. non illuminatu ex fe.D.d. fenfus . D d. & cum accidet et.i.& , & f m hunc modu et,&c.i.& inten* cum accidet animatis alterari fine dit per priml motore T auditu, mo (enfibus, tune alteratio non copre- tum,qui eft in acre, qui percutit cp licndet*,ncq; percipietur, queadnio cauu auris.in olfaclu vero eft odor dum inanimata non comprehedtlt peruenies adnares.D.d.& firr,&c,L Jioc.g> no c ita,^n altcranC'f micu- & ita eft de fenfibus,quorii fcniibi-

Phyficorutn
lia funt feparata, ficut de fenfibus, Etjtmiliter eft Je augente, &1 K quorufenfibilia funt tangentia.v. aHMt. ^Hgmentttm.n.efi ^ T' J gra.in guitu, & tactu. in tenuous ,tfl <=> -c <=> cnim quorum inftrumenta tan " - ^P tUglMM'tW* & a^" gunt fenfibilia, non eft dubium in gmentatu eruntfintHl.W fitMUhoc,ficut eft in eis, qui funt fepara ter Dimtnutio eft (itbtraclio. MA tt a fenfibilibus. Et,cum declarauit mfeaHm etf ^ ^J tnterp9 lfltr d l <blter motore, & motum pnmum n ' in alteranone non eft mediu, neq; jtremum motumf^ fnmam m in ipfis fenfibus, fi vocatur altera- tortm non e$t aliud medium. rio, incoepit declarare hoc iu augEt fimihter declarabiturq> inter i: mento, &dixit. augmentans,&augmentatumn5 ^imilii-^i-Qilr A^; eft n;no n;i'i oimiiiter aut ex. in mamma/ . medium. Auomentu.u.eliaddi 9- . , ntati, led inter lima, cm tis,& inrenfibUibus.et id,quod iliud, quod addit, no eft ' -a., raugeturetaugensappofitio .- -r, * - jiiv-uiLiiii. Schocmanifcftucft. v n - 7 H .n.queda eft Augmentatio.qua de neceflieft augmc.tans, &au. re fimul funt d(. quod augetur, ^tanl fint infimul, & ill'r de di&. auges. di Dimmutio quoqj. minutioe.Diminutio.n.eit fubtradimir.utionis autern ca eftabla #io diminuti:& fub:ra<aa ncccflata.l.Mani tio qda. t {Manifeftum eft igi/ no eft cu in illo,a quo fubtrahif.D. feftuiigr tur q>inter mouens vltimum, d.Manifeftu eft igit^ <j> inter, &c.& q< moue 6dquod mouetur primu nihil vocatipfum pnmum motorem,i. quia mouet fine medio, non quia tur,& mo eft >in medioconfiftens eius, eft u&primu qtl mouet et eius,quod mouet. Pms natuialiter.&in q-.iibuf&vldmu Similiter aute & manima, dam hbris dici/t:Manifeftl"1 cil W' a, r rt_-i u <^ turq? inter poltremum motorcm, mouet'ni tis,& ininfenfibilibus. Qua/ &pl ^ mummoum>nona l,quideft
hileft. Tex. Sfp. re nihil erit inter id,quod al ommno.&intendit^interpnmu

teratur,& alrerans,nequeid, quod augetur,& augens. au/ ! get.n primo augens, co adij/ . _ _. citur,vt vnum hat totum:et rurfum decrefcit decrefcens, abeunte abquo eius, < d?cre fcit. necedc igitur cotinuu ec & augens,& decrefcensrcoti/ nuorum aut nihil eft mediu. JVlanifeftu igitur (j inter id > <jd itiouetur,& mouens pri' mum,& vltimuin ad id, q3 moueturjnullum eft mediu.

motum a motore, & illuH non et aliquid: fiue motor fueruprinv..s, f/ j aut poitemus, fcilicct q, pnmum motum abaliquo motore moue,iirfm rri/>lim [
ttumur, cittnpriusfuieprobuione acceptum j'uent: <juodf[j mparteanimxfett fit.ua eji tdteratio, in uisjf at-tern >ni>ume. Cap. i.

Vod aute e?., q alterant, omnia a fenfibilibus Alterant, 6<;fo!uhorual ; ,qfmicdnr pa tiabiiis,exlas colyderabim^ Qin

Liber Septimus

318

QyntAM Autem omne, auod in hoc genere, & rebus, qua? reci " -' '*" piunt per fe iftas qualitates. Aliorii.n.maxime vriqj qui CT quod alteratio eft iftorumfelorum,OJ illorum, <ju<e rectpittnt exiftimabit I fTguris,cV:formis, faj&oncm <d> tfttftfeietttr ex hoc, dC habitus, & in horum remox tionibuSjCVacceptiombus altc rationem eflevrn. elTe akera 14 laccepit hie perfcrutari de hoc tio.Noneftautneqjinhis, fed <$ motus alterations eft de pdica- fiunt,cu quedaalterantur,hacc. mento qualitatis,in genere qualita nam denfata,aut rarefacta, aut us pa/Tiu,&d.Qrn autem oe,quod caleracta.,autfrigefacT:a materia: alceratur, &c.i.qm automne,quod alteratio aut no eft.id.n.ex quo mouet' motu alteratiuo , mouetfin forma ftatug eft.,n6 dicimus for geneiefen{ibiliu,in tangibilibus, B aut in fapore,aut in colore. Et cou- ma, neqjid,ex quo figura pyra -c Docume- fyderandum eft vtru ifte motus in- midiseft,autlecT:i, fed denomix vua ueniatur in olbusfcnfibihbus, aut nantes hoc quide 3eneum}illud in c]iiibu(cia . Et eft mamfcftum qj vero *caereu, aliud aut ligneu, a , ifta alteratio inueiiif'in prima con- hoccine, quod alteratur did ' tranetate,q eft in tadlu, flcalidi , & rnus.aes.n.humidu ee dicimus, fhgidi,& ficci , & humidi. &fiftrvf aut calidum,aut durucV no fo die in contiarijs fequentibus ifta , lum fie,fed dCipfum humidu, v.^.duntie,mollitie. fed tn primo e dt calidum es,arquiuoce dicenx in pnmis qualitatibus, in iftis aute ces cum pasfione materiaQm fecundo,& medianribus primis. Et igitur ex quo quide forma, QC fimiliter in guftu . In (onis aute vi- figura, 6V quod faclum eft gqui deC" cp alteratio de jraui in leue eft mo equiuoco cu iftis : cii fbnus fit uoce non dr cum figuris, q ex: palTio faAa in acre a percuffioc cor illo funt: quod autem alteratur * poru. In olfaftibus vero qualitates cum pasfionibus aequiuocedix funtrfedcotraiia latet citur: manifeftum eft q>in folis 1-deaia.t - . 6. 31. '' in eis,vt didum eft in libro de Ala. fenfibilibus alteratio eit. Et,cum ita fit , cum d. alteran tur a Dicamtu igitwr de alter<tttoet (cniibilibuSjintelligendu eft ab 01- quod propnc "Vtdetur eetter altts bus fenfibilibus, h intellexerimus vfitate.fin aut, excipiem9 fonos.D. qualt fates in figurist cfformif , d.& cj? alteratio eft iftoru fblorum. C7* "yeftitt eas, cr denudtit. Et i. & manifeflum eft<j> motus alte- non etfitnt in ifttt ,fed ijlafittnt. rationis eft iitius generis tm de pdi qitando altyua alterantur , quancamentoqualitatis. D.d. &eoru, q go materia denfatur, <zy rarefit, rccipiunt iftas qualitates ab alijsjj fe,non per acadi;ns.q.d.q7 ifte mo- CP calejltjMit tnfrtgtJatHr: tiltetus atuibuitui qualuaubus, q fuut ratio *V?re non.^noniAm id, ex quo tit

Phyficorum
G ft forma tdoli,non dicimus ipfum tcr genus qualitatu paffiuarfi,cii- K efreform<im,ne<Lillud,exquofit ffinatumeftipfamefleinfiguris, jf J - i t *r i a! y quftunt in genere qualitans,qu* pgura idoli,<tut}igur4, let.i,dici- ^in quantftatC) fm ^ eft qaanritttr effefigura,,fed denominantw tas,& in fbrmis,quefunt in anima, womma , "Yf dicimtu in illo , quod & animate, qcf e aliud genus.D.d. eftcupreum, in hoc <tut c<treum , &veftit,&denudat.i & df aliquid / / ' J -v alteran, qn recipit aliqua iltarum i. dicimua.n.in cr E?intedebat declarare q> motus alod ej} humidum , aut call- teratioisjfi exiftimaf*ene in iftis reit durum. CT hoc non hoc bus,exiftimaf aPudgenerarione,& ^[cumSdarau?^Sulluse'xi ftimatalterationeeflem aliquoge nerc <jualitatis, nifi fit I iftis duob', L incorpit declarare9noninuenitur in , iftis duobus,& ,. d. . fed .ifta ./,.fiut,qn ,7A alteranturahqua.i. &miihs duobusgeneribus non inuenitur alteratio, fed generariorerum exiftennum i" duobus generibus fe^^veram,alteratione:noquia altcrauocxilfatin as, iiaiti rebus, qu? aiteranf in rei veritate. Et hoc intedebat,cum d. fed ifta fiunt,&c. i-fed ft? qualitates fiunt,qn alteriturilla?,qux funt qualitates altera15 Cum voluit declarare q> tranf biles in leiveritate.D.narrauit quo mutatio,qu? dfalteratio, non inuc accidit hoc,& d. qfi materia denfir H nnur de generibus qualitatum qua mr,&ci.&generatio formarum,& J tuor,nifi in gefhere fenjibilium: &, figurarum lequitur alteratione ma fi quis videbitearn e/Ie in alio ^ene terie,autqfi condenfatur, & ratefit re, dignius eft vt fit in genere quali fcn dicetes q? raiitas, & defitas flint tatis exiftentis in quantitate, & in caufa: generationis: & corruptiois. formis, qu? fun tin animate, fm q? aut qfi calefit,autinfrigidatur, fm eft ammatum: incocpit declarare qj>eft verum in (e.ita,vt mini videhoc hic,q? no inuenit'in iftis gene- tur,ef t intelligendus iftc locus, den ribus. ex quo apparebit cp, cum in fitas.n. & raritas funt apud rerum iftis 116 inueniatur,quato magis in qualitates fequentes calidum,& fri c^tensgeneribus qualitatis, no in- gidum. Denfitas.n.nil almd eft,ni Dfitai& uenit*, & d. Dicamusigiurdealtera ^ tranfmutatio alicuiusad mino- n tione,&c.i.qm,fi tranimutatio,qu5 rem magnitudmem, & Raritas ad ^ df al tcratio ,fuerit m aho genere p^- maiorcm. Antiqui.Ycro dicebat q? fri^du.^ deufitas tantum Jeddmmwquodhumi-dum,^quodcalidum ejtcupru. J etjunt communia in nomine propterhoc3quodmateriarecipitpaf /T.^^^, ^ ,/,*,.., // J ,* G nonem.CuiPituriUiM.exquont c cct ~LL Jorma,4UtJigur<tf4tta,nohabet (ommunicationem t nomine cum fanrif, ex quibtufctf* funt: alteratumante conuemtinnomine ,,. , " L l (UmpajStombut, ex quibtts alteratur: manifejtum ejl quodinfiUs fenjibilibut eft alteratio.

Liber Septimus

319

A denfitaf eftcoftridio pororum cor nia T nomie, &c.i.& fubiecHu, & ac- D olidu. S j porum, & raritas expanfio,& <p hg cidens communicant in eodem no du$ fiuit cauf^ geneiationis, & cor mine.quia fubiedtum no exit a fua uptionis:cu generatio apudeos fit fubftantiaexiftenteaccidente,ficut pixdica- c6gregatio,&iegregatk>,& hoc bn fubie&u recipiens forma exit a fua metis ca. couceltum eft in corporibus habe- fubftatia exiftete forma, & h?c eft tibus poros: led lion fun t ca gene- differentia inter formam,& acciis. rationis,& corruptiois,vt fingebat, D.induxitfylftnluper hoc,& dixit: fed {equunfgeneratione, & corru- Cum igitur illud, ex quo fit forma, Sit.& i.e. ptione.D.d. akeratio vero non.i.q? &c. & copofitio iftius fermonis eft 8 i 1f'3"?" autem generatio figuraru m,& for- in fecunda figura fie. Illa,qu^ reciphyu.a.l? succititt- maru fit alterado impofTibile eft. piunt fbrrhas, non communicat in tes & 1.8. materi^.n. qu^recipiut fbrmas,no nomine in rebusalteraus: fed alteP*1- 77-f dicunt'rorm^.v.glqmcuprumnon rabilia communicant in nomine xlf idolum,Cquiacupronondatur cum paffionibus: ergo illa,qu? rehoc nomen,neq}lignohocnomen cipiunt fbrmas,no funt alterabilia. E litutmo Amplm^alitertc ^locales. S^t^ltefiffi Vidcc6t. ?a,8Teft c?ra, df fi^ura. fimiliterli- ft*dcercn. hommem alteratu gnumnondfledlus,neq;etecon- <flc^utdomum,qiaccepitfi re- uerfo,nq, forma nominef* a nomi- nem ridiculum eft, fi perfedhox "'" riemaut domus parietem,aut for nematerie/v.g.vtlecli'dicat'lignu mas, npn D,d.leddenomina^&c.i.form$,li- tegulam dixerimus alteration <*"' fe*5- cet no nominenf a nole matcrie,tn nem cfle,6^ cu parietibus claur Connie . ditur domus, aut tegula tegix ?.Mc. 14. ti ) 4. cupreum,no cup.ru.Et, cum pofuit tur, alterari domum * Of figunj,& fbrmx, q funt in aia,& "Etcontmfit etiamtnopinaliatato,non nominant' anoiematea note mate- i / aiaco,non nommanc / S / ri?,feddenomiuan^inccepitnaiTa lehoc'nodo.faereemMhorntmm re g, no eft ita in alterati6e,& d. al- <dter*rt,et Ootnum alteran, cum ieratuvero,acc.i.illudaut,qareci- complctur&perjicitur,eji<leri- F lalteradone,nominafanomine fiy^awmamJtdxerimwquoJ eius,inqoalterac.vt,cudrcbcupru, rci~ J rt i fua qcf alterafad caliditate, aut ad fiigi trf'"" do*u* <P* & coopertfut>a,on- diute,eft calidum,autfiigidii:fed recum tendis , VT facer e teg* cuprum, qct alterat'ad aliqua figu- Us^fi 4lteratiotdlcemHa quodfH ficutfuBj ^pic* ram,n6dfillafigura.v.g.vtcupiu dommfrtcooterU^fmnntti" V Jormaout fittriangulus.D.d.alteratumvero i J / u dfillud.i.qmfiibieclu alterations g L*,epioa4lteratHr. denominaf'aqualitate,qeftinalte Ifteeftaliusfcrmo,inquodccla I rapoexiicimus. n. fhgidu,&: humi- tat q figurarum genei'atio non eft du intendedo fubiectum frigidita- alterario,& q?, fi aliquis pbfuerit^ as,& humiditatis.Er,cu d.hoc dein generatio fi^urarum eft alteratio, aia. c *. <^ dedit cam > & d.& unt comma-' conungct ci poncre a generatio in fubftan-

Phyficorum
fubfHtia e altcratio. qS e valde im piobabilc.& fimilitudo interilla e: qm fubieclum in eis non eft ide de principlegeneranomsadfinem:& jdeogeneratum non nomimrura nomine fubicdb. Quia lg itur,a ap paruuexprc-didlofermoneo^gu. xazinhoc fimtfimilcs fbrmis (ubItaimali bus,& q> ide cotingit in eis, inca?pitdeclarareqSaccidit deino pinabile, fi dixerimusq> figure, dii general) ^alteranturj&dixicrEtcotinpitet inopm?bile,&c.i.& dicens q> generatio figuraru eft aherauo, coiinngiteimagnuminopinabile. H & eft ciicere in homine, cii generatur,qp alterrir"", & fimiliter in domo. coucniunt enim in hoc,q? fubieclu eoru no eft ide de principio moms vfo-, ad fine.Induxit aute illud inopinabile,& d.qm,iT dixerimus q? |v recftio domus , &c.i. qm impolecft dicere domu alteran cu generatur: infi dicamus q> domus, c] iam perfe da eft , qcf dcclaratu eft i j>fam efle fubftantiam, vtteftum,& tegular, eft ex generequalitat,s,qif dicit^alteratio.i.qm, li dixerimus q. pcrfc* 6lio domus,quc eft ligna,& tcg tuncpofliimus dicere q? geneVatio I domus eft alteratio. Etexiftimatur Dubium. Q,UI hocfermonedeftruxitantece clens.qc! apparet ex hoc, qm intei,debat. fed hoc n<5 dicitur in domo, qm fua generatio perficif*. ergo ne' que hoc df in co,dti generatur. Sed tn hoc verum elt in conleciitione conuertibili,ficutin ifta.Na,cu pofuerimus q? illud, qcfgenerattir,alte ratur, fequitur vt generatum fit in capitulo alterationisEtJimiliter eiimpoiuenmus quod "eneratum rft in capitulo aiteiarionis,fequimr vtgcneracio fit akeratio . ManifeftUffl atlteiti eft q> altc 1C ratio non eft in f)s,quae fidnt.nc queeniminhabitibus.habitus .n.virtutes,cY vitiafunt.Virttfs a r ltO fflnis,c\Vttiume6rum, 6 ^ ^ - d fl f a n j id J calido rum ' A fiigidorimJcom menfuratio qufdarn eft,auteo rum,qu3efuntintra, autadcox tinens.rimiliterautec^pulchri tudo,& robur eorum funtyquae ad aiiquid funt. difpones enim quacdam eius, q3 praeftamisfi^ imumeft ) adoptimufuntdico I au tepftantisfimu,quod confer iiat , & difponit circa nat urrm Qni ergo virtutes quide,5t vitia funt ad aliq uid : hxc aiit nequegcnerationes funt, neqj ip* foru eft gcneratio, necjj olno al" terano : manifeftum eft q? no e oino ipfa alteratio circa habit9,
teratl

DecUratum eft igitur quodal ~ j~ r non eff'" eo> 1*&<W tur.ffitoniam ne%mfsrmts forma .n.(itnty, iftfjCr ~\>itiumjunt de f re Itittoms. (fticmadmodk eft de tliqua temferjtia ex rebut CA lldtf t(y frwidis, ant tntrmfeet t ' refyeiht " ' aeris ' continents. itliter pulchntudo etiam f > funt de cap'itulc reid tionis .Jitnt enim difyojitiones ant malmm ~i refteElit nobilifimi ani naliHm.et ditolaMili&mam J //, ~ dflofmonvn, illam^H* eft nat* rats pHra.Et ^

Liber Septimus
tld JuM At tapttulo aAaltqitid: et ilia, <7 fait At capttulo <td aliejuid, nonhabentgenerattone, ne^ ~V/uerfahter Mteratione: manifefiii e, quod alteratto no eft in formts. Cum declarauit c]> T gcnere qualitatis,qua:cftinquantitate, non eft al rerario, incoepitetiadeclarare hoc in alio genere pr^dicamcn qua litati.sf in fbrmis, qua: flint mamma,,?,: inanimate*. &incccpitaformis, qua; funt in corpore, & dixit: Dcclaratum eft igitur q? alteratio, &c.idell &,cum dcclaratum fitq?al tcratio non eft in eo, quod gcneraUfr,ncc|; in co, qif eft de generic gcncrati,i.dc^cneic formarum, maniR-ftum cu q? no cftetiam in formis,quar funt in animato.& narrailit hoc,& d.formae.n.funt virtu tes, iut vitia,flqm omnesquod attubui tUr corpori animalium > eft aut vir1115,3111 vitium, f aut virtus corpora lis, vt pulchntudo,&: fbrtitudo, aut Titium,vt turpitudo.Dcindc pofuit aliam prop6nem,&eftq? viitutes, & vitia funt relauua. Et, quia hoc in quibufdam manifeftius cfl, 5'" inquibufdam,inccepitcxemplinca re ae apparentibus, vt declararet il laqiia^latentj&d.quemadmodum fanitas, Sic. idcft &quemadmodu manifeftu eft q? fanitas eft aliqua temperanna, ideft mediocritas inter res calidas,& frigidas,aut in coplexionibus corporis & mcmbrorum, aut in rebus c5rinentibus cot pus in refpeclu corporis: medium autem lelatiuum dicitui T rcfpeftu extrcmoium. firniliterapparcthoc in foititudine,&pu!chritudine,qin funt relauua. t,cum declarauit <%

310

fbrtitudo, & pulchrinido funt fiCut D fanitas,mcccpit dicerc illud, in quo conueniunt,cx quo cc-rtificatiiiea cflc rclatiua,5cdixit: funt.n.difpofition,&c.i.& pulcliriuido,& fbrtitudo funt in capituload illiquid, ficut in famtate: quia pulchritudoj &fortitudo, &aiixfiM-mn:corpora lesfimiles his funt difpofitiocslaudabiles in atnmalibus,qin,: non mtelliguntur, nifi in refpt-cT:u laudabihmmt difpofitioniSjCin refpedtu anirnalii; nobiliflimx compolitiouis: &omne,qrfintelligitiir in refpeftu alterius,cftad aliquid ncceP fario. Difpofitio.n. Jaudabiliffima E animaliscft, vt in omnibus difpofi. tionibus fuis fit fccundum curfum naturx : & pulchrinido in aliquo animali eft difjiofino \ forma creature, con fydcrata fm difpofitionc, quam habct in crcanone rcfpcclu nobilidimi animahu in illa/pccic: & eft illud, quod in omnibus fiiis diipofitionibus eft fm curfum nature. & (imiliter fortitude eft diipo fm curfum natur^ eius in potctia. Et cj> fortitude eft ad aliquid mam fcftum cft.no.n.df, nifi in reipcctu dcbihtatis. & iiii" eft de pulchritudi ncjCiim dicatur in refpedtu turpita F dinis.cft.n. vi'r proportio inter mcbra media,& extrema. Et,cii declarauit q? if ta.' formy lunt ad aliquid, dixit: Et,cum virtutes,&c.i.&.cum fit declaiatum q? formx,& virtutes corporales funt ad aliquid: &: fit de clai'atum inQuinto iftius hbricu T.C.IO. in pixdicamcnto ad aliquid no ell gencratio,neq, tranfmutatio, neqj alttratio: manifeftum eft,quod feq u i t u r i n pnmahgura,q? in foimis corporahbust& inammatis,no eft alteratio. Ncq;

licorum
6 Neqp igft, circa affvirtutes 6C vitia.Virtus.n*perfec;tio qd5 eftvnumquodqfcn.tuncmaxi me perfetfum eft, cum adeptu ftproPriamvirtutem,etmaxi n^atura.vtcircuius tune fnaximefmfiaturaeft,cumma xime circulus eft, Viriu autcor ruptio hor um j& remotio eft. jV eOj e( tn "\irtuttbm tys anuna.nrtus cmm ejt
* * . . ' M .b>

eftpcrfeclainillotemppre,inquo peruenit, &c.i.& perfectio ell indiuifibilis. qmaliquidnonfitperfe*um- "lfl ^mPore m 1UO J**' Perfco f ^^onem.*c*u(*m *$fe^Sa rci nalii: - ^ eft ~ tdiuifibile: - - --n - &finisi hora quia eft finis reinaturalis: & finisdiiiifibir. eftindiuifibilis. D.d.&eri tin fineIdcC.ph. rei naturalis.i.& ens erit in eo in fi- t.c. 46. ne rei naturalis .&,cum hora,in qua inuenitur perfec~tio,eft indiuiu* bilis, &eft declaratu q> omnis mo.UO vlt 111 ^AlUlliL/llJ, AilO.llll^.lLUAiA I.AI

H <pMferuemtadTirtute prpprta, g, aheratio noneftinperfcdione. ^ et erit in fine dtffofitiois natttra- Et,cum pofuit q? perfeclio eft in fiIts.auemadmodncircuit*Merit ne.reinatu.rali^>.&.3'fillisreinatu: circuits in fine, vitwm antent di feftu fit in eo.Cqm eft pfeclio indiuifibihs. non.n. eft circulus magis Jiat, crfeparatur ah ilia. q circulus. & d. quemadmodii cirI s Cum declarauit q> alterario non culus,&c.i.& pertedtio reru naturaeft in genere qualitatis, qua: eft in lium eft indiuifibilis,qma fimt T fiquautitate,in eo q? eft quaritas, in- ne , non ante: ficut eft difpo in circoepit declarare hoc in formis ani- culo qm perfccTio ei9 eft, qn fuerit maris,& inccepit i hoc a virturibus T fine.no.n.e circul9 ante fine. &.q. moralibus antec| a comprehefiuis, d. peifedhonesfuntindiuifibiles, & d. Neq-, et in .virturibus, & virijs quia pfeilioes fiiutfimilesp.fc<5lioI anime.D.mduxit lignum fup hoc, ni circuli, queadmodu circulus no & d. Virtus.n.eftaliqua gfe<5tio.i.& eft circulus ante fine.firr eft in alijs in perfec"tione no eft motus alrera- p.fe<ftioibus. Et,cudeclarauitq>.virtionis: ergo in virtute no eft altera tus eft indiuifibilis, declarauit hoc bo,cu generano eius non fit altera- et in virio,& d. Viau aut, &c.i.& vitio. Et, cum pofiiit q> vrtutes funt tiu eft (eparario, & remorio ab illo j^5rio,& Ttedit declarare q? pjfe&io fiheidiuifibih'.&, cum ifte finis eft no e alterario,icaqpit dcdarare,pp6 iudiuifibilis:ergo & illud, qj difta ne, p quS. declaratur hocj & eft q> g ab eo maxime eft indiuifibile:&fic feclio non eft diuifibihs; alterario non eft medium inter virtutem, auteft in rediuifibili fm magis, & vitiutn. motus autem eft in eis, ni{.ph.t.c6. mmus>vt diftu eft I Quinto de rao ter q \ix eft mcdium,vt declaratum 10, tu,Cqj non inucnif", nifim rebus di eft in Quinco. &: totum hoc inteluifibilibus. t d.qm VDaqHetj^reiu Icdliicftexfuis vcrbwpotcaakter. fit

Liber Septimus
FitigitirrcG alteratur quipx pia,& accepd'o virtutis,& vitrj abiedHotalteratiotnhoriineux trura eft, Q9aut alteret aligd Vinui. manifeftueft, virtus.nautimx pasfibilitas quaedaeft,autpafx Viduin. fiuum fie* vitium aute pafiiuu, autcontraria pasfio virtutiEt in totum,moralem virtutem in voluptatibus,& triftitrjs eiTeac cidit. aut,n,fecudum adum vo luptas eft, aut per rnemoriam , aut per fpem.Si igitur f m a<flu, fenfus caufa eft: fi autem rs niex B moriam, aut per fpem, ab ipfo eft.aut enim fimilia paffl fumus ijs,qui reminifcunt voluptatis, autfimilia patiemurfperatib^ * -^i Et<UmMnoa^rtute,etdemulatto a ytttojittnt, quando altquid alteratur. fed neutrii eft alte ratio. Etfanum cttts quod aliqua
i /* /i-^ /i

311

~ Cum declarauitq>inquahtate, <!? <&in quaritate,non eft alteraao,&^generatioeius fequifaltera non^&declarauit^m anime.nondtalteraao, rare g> fequunf alteratione. q3 non fecit in for mis corpoialibus: quia manifeftum eft eas fequi alterarionem.Et d.Et diminurio, &c.i.& vitiu,& virtus fiut a rebus alterariuis: fed factio eaiu T fe no eft alteratio, cum fint indiuifibiles, vt declaratu eft. D. induxit fignum fuj? hoc, & d.Etfignum,q?aliqua alteran^ ma m'feftu eft,quoru alterationc fequitur fadio viutum,& vitiorfi. Vir- I nis.n.aut eft prohibitio vitiofi a recepuoepaflionucorporalium, aut eff W?P^onnm_ino termi-nator&quocunqsfuentnecefleeit vtfequa^paffionem. Siautfuerit' medi? in paffione, ficut eft verum, manifeftum eft, qm fequuntur me diuin in paffione.ipfa.n.pafllc HOI*A!I^ prit o alt^raHonfe. imm

ceptto ettru tali ntodo.^ttiti aut eft receftio fafitonum cotrario modo Mtqno Turtus recent eat.Et >/ raits fit m modts Voluptatis, et tn jliti*. Voluptas emm aut eft alu, autperrememorattonem,autfbe. fenfitr Mud autem^uoO, ejtper re memoratione,autperj}>em,eritfe cundu hoc. Voluptas. n accidit noks,autper rememorattone ems , 1 , 1 i\-> quodbabutmus ex ea, autperjpe adtllud^uodhabendwnett.

iplaalteratio.&fimiliterfileqtim p^bilitate. prohibitio. n.apaffione praua erit g paffionem cotraria ilk paifiom prau?.Et, cum d.q? virtus ^iwr alictanone; cum fequi F tur paflione , & paflio eft alterauo, d.hoc5tinv.tio,&d.vitium aute cft , &c.i. vitium autem fequit'receptione paflionu,qu? funt contrary partiombu^quasfequuntVirtutes.
pafllone

illaudabilem, & paflio lau dabilis,& illaudabilis fequunif virtutem,& vitium.Virtus.n.eft habitus,perquepatiturpaffionemlauda bilem,& Viaum eit habitus, per quem patiatur paflionem illaudabilcm. Adhocautdicendumeftq? Solutio. Phy.cuco.Auer. SS ifti

Phyficoram
6 iftiduo habitus aequirunfconfue- intendebatperhdccofirmare$vo if tudine paflionum laudabiliu, aut luptas fit a paffioe,q fit a fenfibili. illaudabilium.ergo exiftentia eotfi &,quia voluptatio eft j? fpatiu>& il pcrfedle neceflatio fequitur paflio- lud q<! fiedum eft, pot hie fieri * cp * ne.Et,cum fit declaratum q? virtus, clufio,q? voluptas fequitur paffio& vitium fequuntur paffione, & eft nca fenfibili.qm necen*eeft,fi volu declaiatu q> paffio eft alteratio : fe- ptas fit paflio, aut fequaf paffione, quitur ex hoc, q? virtus,& vitium fe vt facia fit a paffione fenfibili: cii ~ " ~~ vPr fit pofitum q? pafliones fiant a fenquunf'alterationem.D.d.Et accidit,&c.i. & virtus moralis eft Tvo fibilibus, & infenfibiHbus. Et idea luptabili,& contriftabili, in qren- diflbluit q6ne,narrado q> voluptas do voluptabile, & fugicdo cotrifta- J f tento, & futuro e fenfibile Jpote bile,fm q? oportet,& qn oportet, & ria.& q> coprehefio fenfibilis I pote in tendebat p hoc dicere q> virtus fe tia, & in atu, (eqf ea necrio paflio. quiifpaffione.naquererevoluptabi At vero neqj in intellectiua H le, &fugerecontriftabilefequunf par teanimg eft alteratio. fciens pasfione.Etfylfscomponitur fie. " ",qu3cadaliqd * Virtus inuenitur in contriftabili,& dicitur* Hoc autem manifeftu Toluptabili: & contriftabile,& vo- eft.Secundum.n. nullam poten luptabile fequuntur pasfione: ergo tiam motiSjfitinnobisfcientia, yirtus fequitur pasfione. Et fimili- fed,cum extiteri t aliquid, ex ea ter declarabitur per huncfylPm in vitio Et,quia voluptabile aliud eft .n.qugeftfm partem experienx in prxterito,& aliud in futuro, de- tia,vFem accipimus fciam. Ne> clarauit hoc, & d. voluptas.n.aute que itaqj a<5tus genera tio eft: ni in aclu. &c.& intendit per adtu tern fi quis di refpe<flionem,et ta&a pus pre&ns, & per rememorarione gnatioes dicat.tale.n.eft a<ftus pr^teritum,& per fpe futuru.Et, g.a quoe autea principio acceptto vnuCjiiifq; iftorum triu modoruni fcietiae nee eft generatio, nee al> voluptatis proprius eft alicui virtu- teratio.nam,quia quietaeft, re> I ri virtutum ate,d.Eius vero,qu^ eft fidetij anima,fciensfit,(3<Iprux J J acliu, caufa eft fenfus.i.voluptatis des.Vtigiturjneqjcu dormies .n.qu^eft in aclu,ca eft, quiacorn- excitatus eftaliqurs, autebrius prjehendiffenfu, qui eft in a&u. & elTe defrjt,autaegrot5s reualuir, eius, q eft per fpe, caufa eft fenfus. fed de fenfu, qui eft in potetia, ille, facflus eft fciens,quamuis prius qui ia exiuit in aclum propriu, eft non poterat vti, 6i fm fcictiam virtuti rememoratiue,& ille,qui fu agere , fed abeunte pmurbatio turus eft imaginatiu?. deicctamur ne, & ad tranquillitace venienx ,n.j> rememoratione,qft imagmati te inente^nerat potentia ad (cfg ftmus illnd remcmoratu , q uafi ia vfum,fic vtiqj hmoi aliquid ftc rxiflet in aclu. & fiPr eft de fperato. id,q3eftdprincipio 3 in fcientfg oTaigitur pedent a fenfu .& 16 d.vo exiftentia.perturbationrs enitn luptas,n.accidit nobis,&c. Et quail quiesqufda eft, dC traquillitas.

Liber Septimus

SIT

eo quod imiemtur tnfnncyiom tura, aliqn vero ab alrjs.J vtrifx dijfofitione cogntioms. cogutio.n. que autem his alterari aliquid eft (jutes, W recJtfttd.Ne^pnert accidie, ficuti cum excitatur,et etpojfunt addificrcrattt communi fit vigilans ad adum . Manifex care mfenfoutSicut flwriwn anr bilibus eft.cVmfennbiliparte aniim.iniliaauicinnulbunifi fecundum accidens. E r /) qu<edam a natura,& tiutaam m S Neq.in ptrte diftinpuentede ' } - alffsrebus,ytaMjaPlina,<yaft / . . / r */ _ r -*/, ^ ^ /J Miima et ii a- j L rr J Mteratto. cofnolc ens.n. , , i ^ / i j rMlibus.etiniftisduobusnecenc aigmus dicetur de capitulo ad MI /,. ; , , r ft r &, , eltT/t aliquid alteretw ,ficuteft rr qttta.Et hoc mantfe turn elf . Quo- j a. r ^ c* 7 a ?? awolttio ems , out txPerveht 4 uJ c o r o o o l ar / Jci r lomno, et en lomntts atwd actum. ty o o e m m m a \ / / A l. . ,ManifeftumefttPtturqitoaalteno motteatar ,Jled fitm aliqma 'xin lenKbdwtiS r rrri ^ _, in par 2 J me - ratio en rtt . ejuonuin ex expcnentta rent r ni ' i r * i te lenfibili ammt, m ali/s autettt partiCHianwn coparatnus cornt/* j 1 . r,r &,, non, niK accfdens . J per f tionem^/mneralem.NeinteUeflits eft etiam?eneratto:niji quit Cumdeclarauitq?in parte ratio ia
C

zsssssss^

Neqj Igitirr pueri potfimt quid tia,ne% operandi ea , deMdcyoft- D difcere , neqj iudicare fenfibus, quam recejSit ilia confttrl>atio,a' fimiliter atqj feniores. multa.n. -rcif tnfeue^us y mnemtur m

P murbari,aliqnquide ma 'nax

bili operatiaa no eft tranfmutario, vult declarare g, neqj in pane F comprehenfiuaamme nttiannmi Mc Oppofitu -'-ftati0)ne<). aiteratio,&d. Neq; I jnc diftinguete. & intendit per partem ^m^' cilHnguente,comprehedente.&eft vide c6t. virtusfenfibilis,&imaginatiua,& zim. rationabilis, D.d.cognofcens.n.di. j j r /?&, ^ttrfA/^o expergefit generatio if lorfi videf efle dc gene vt iint in a fomno , rf/ quando demelrta- re relatiojs, & maxi me partis ratio- . ad ahturt ant auando fiat tn^rmus^on n'bll- acft.n.digniusvtcxifiune ' i r r ^ r tureflc decapitulo analiquidq de -fcf //r /*/?/-, fciensJicetfiHS qualiatc , ^^d,, ^ ^c^m.

die at qtiod ~\idere etiam,<fST fenti re eft general :&qoduieen l J ,P intcll'.gere: cr acqmrere cogmttonetn in principle non eft genera tio,ne% aheratio.homo.n.fitfries, " ' e'

na

o hatelfatfote tiam "^tenAijcien preheiuaoncm in ncbis non eft aHSS ij quid

Phyficorum
nerario non habet viam ad dicen- 1C dum ho<^nifi <licat g> vidcre, & vlr fendre eft generario.Et dhocquia progorriointeH&usadintclleftum p eft Scut proportio fenfusad fenfe- !r*JFs f* iio- ii- ff tenmcii. turn .oSi igitur aliquis dixcnt o> fa- cut por <5tio iftorum eft pasfio, & tranfmu- tio fcnf ncs generenifin fe, ita , q> ante non erant.Ethoc,q3duut, manifeftius tado,q? fcquitur alterarionem,fecft T intelle<5hi , in alijs virturibus cudum cjp eft verageneratio, poteft comprehenfiuis,& io dcognofcens dicere hoc in intelleftu, qui afit no ,n.&c.Sed intendebat p. cognofcens dicit hoc i fenfibus, minus dicit in ~ fortemtendit " p co- intelleAu.Deindeinco?itpr6bare intellectum . Et gnofcensjoes virtutes comprehend op cognirio fit in nobis line generauas. & erit ifta coparado inter illas done per rariones probabiles, & d. ad alias panesanim^ noa rariona- &. acquifirio cognidois,&c.& in ten H biks,(Imorales.D.d.Ethoc manife dit a pnncipio^ion f.m rememoraftiun eft, &c.i.qra cognirio non fit tionem.D.d.homo.n.&c.i.& necef in cognofcete,ita,cjj pars cognosces feeft vt cognido fiat in nobis fine fit tranfmutata, fed fit qn afiud ali- genera rione, quia vifiim eft q> hoquid trafmutatur^ficuteft difpo in mo non fit cognofcens, nifi quanomnibus reladuis,v.g.in columna. dootuieuerit,& reclificata fuerint columna.n.no tranfmutatur in fe, accidenriaaninue apud fepararioqnde finiftia pofita eft indextra, nem a pucriria. Et intendit q? fcTa fcdaJiud.v.<r.Soc.& fimilitercft di- non eft in puentiainac"tu,fcd acci------. ------------------(polit k> in foftionecognitiois. qm denria appetibilia, & vFr humores, hoc non fit ita , cp pars cognofcens vt ducit Plato, impediunt puerum . tran{rnutetur,fed op aliud tranfmu- & ideo asfimilauit ipfiim dormien tatur,& eft illud , in lefpe&u cuius ti.& ebrio,& rnfirmo. Et d. Quemdicitur dla cognitio.Et,cum narra- admodum igitur homo,&C.Kteft trit g> cognirio fit in uobis, non ita , & quemadmodum, quado homo I g> pars cognofcens trafmutetur,fed rueritdoimiens,&expergefit,&re- ' aliudjdixit quid ell iUudaliud,& d. uerfaeft ad ilium cognitio eius,aut Qm ex expenen da, &c. i.qm cogni quandoeft liberatus abebnetate, tio fit in uobis , qn tranfmutatut p aut ab infirmitate, non dicicur acrecepoonem particulanum,& con- quirere fcTam, quam non habcbat Ciic61ydc fyderationem eoru. qm,cum confy piius, f.fclam generatam in fe,poft ti- deraruusparticularia,fitexhocco- qium non fuit, ita et non dicimus gnido vfis o _ in nobis . f m lelauonem in faajqua; acquintur a principio , ...^dilla,!.^), cum apud nos htex an- q? eft fcientia generata in fe, fed ge Mccc.4- qua fpecieplusqvnum pardcula- neranoeius infaenteeft fmrcla'^dm fit in uobis fpecies vniucr rioncm: ficut lux generatur in fpeo Poftenor. . co ,^? in ipfa fiat tranf- culo ferri tsrfo. D.a.licetprius non mutario .D-d. Neq; iutelicc^us ct, habebat potentiam t &c.i.qm qiie.&C.U &dicens ^untelligere eft ge- admodum dicimus in dor mien te, qn G quidfacM in fe, fed in refpe&u ad nos, qn anuna fuerit 6parata ad recipiendu illascomprenenfionef. vtferrum preparatur per terfitudine ad tecipicruJuro luce,&alios coi _ * i _ ** * * ii *r *r lores,& fbrmas :non q> coprehefio

Liber Septimus

313

A tjfi cxpergefl^ ipfum habcre fcicn- turalis, ficut accidit ei, qui expcrge D Uam,quam phus habebat,non po- fit a fbmno, vtalterctur per afteratenria vtendi,i. qm non erat exiftes done alterius partis in eo,a parce, f{ in aclu in anima cius, ita dici'mus ifltelligit,vcr.g.caloris nanualis. Et in fcienria acquifita a principio. Et intedebaiper omnia ifta ponere q> n6n intendehat per hoc,quod dixir anima non alteratur per fe, fed per in dormiente, qjfcTareuertifadil- accidcns.Si autem facia eft,tuc eflc lam, qua prius .non habebat in po- eius fequitur eflenrialiter alteratioteima vrendi,& hoc, q? affimifauit ncm.Si aute non eft fafta,runceflc fciam acquifitam a principio fas. cius in nobis (equirar alteratiane, acquifita: poft fbmnurn, i,q7 ftia no efle cius in fe, ficut eft dilpcrfitio acquifita a principio acquiratur il- I fbmno. Et hoc manifeflius eft in in ctehs parnbus anilo mojquoacqumf poftlbmnum. nam hoc eft imposfibile. fed in ten ma; cognoTcenti bus. Etiam decladebat per potenriam vtendi ipfam rauit ipfe in libm de Anima ci> efle B efle in anima eius in actu,non a ge comprehenfibilinm fenfus fequi- E nerarione. D.mduxit aliud fignu, tur in fe alterationem eflentialiter, &dixit: cogmtio.n.efrquies,&re* poftquam induxitifta fignafufEcritudo.i.& ideo cognitio exiftit in cientia quibus vfiis eft hie,in intelnobis in principio per quietem ani lectu afit multum later, & iam cort m?, & re<5Htudinem accidenrium. lydeiauimus de hoc in lib. de Ani&,fi generetur, tune exiftentia eius ma.Hic aur non intendebat declaeflet apud tranfrnutarionem.D,in- rare q? anima mtelligibilis, aut induxitfignum de pueris,& d.Neque tellcctus no fequtf in fuo efle vCpueri et^&c.j.& hfc eft ca in hoc, q? mutationem efienrialiter,fed intea pueri non a Jdifcunt, anreq pertra- debat declaiarc q? in ea no eft traffeant pueritiam, neq; communicat mutatio.Sant-n.triarqHorum Vnu cum eis > qui funt pmnum annoru eft,vtrum in fubftantia mteileifins, C in quantitate eius, q> comprehen- aut anima; fit (rarrfmutaao,&altcdunt de difrerentijs fenfibilium, fci ratio: Secnndum vero eft,vtru fuu licetquia humor, & motus abudat efle in fe fequaf'tranfmutau'one,&: "g in cis.D.d.Etulacoiuurbatio, &c. alterationem eflentialiter ita, q? fit & intendit per naturam artate, & p facia in rei ventate: Tertiunt aate alias res confuetudinem, & exerci- eft, vtrum fuum-efle fequaturalredum.exercitium.n.largitur tutur; rarionem per accides, C.fm q? eft in ho minis pra;parationeni,qu^ in ea nobis,non fm q> eft in fe.Er qnia,fi non erat ante. & non eft remotum fuerit declaratum ipfam efle altera vt virtus,fmoralis operet'in hoc,& tarn p accidens, tuc dignior erir, vt maximecafhtas.D.d.&iniftisduo nofitalteiataia fuafiibflanda,^ bus,&c.i.& in ifta transianoe, qua vt fequatur alterarione ecntialiter , habent pueri de ignorantia ad co- &q>,h ex vrraqyopinione feqiuYvt enidonem propter a?tatem,aut per non fit alteratam fuafubftanda,& oifciplinam,nccefleeft vt alterefjv, eft illud,qd inwndebat,vidirq)mcg. fubieftu animar, q3 eft cajor na iior do^una I hoc eftinducere fer-

5$ iij

Phyficorum
G montt, ex quibus videtur ipfam cc detur, 9 res agunt per fuas formas, alteiatam per accidens. qrn,cu hoc & panuntur per mas matehas : & fueritexiftimatum,f.ipiam efleal- fbrmae, & maten; fun t fubftantiat teratam j? accidens,tunc metis non neceflario. Et forte intcndit qjdee Auer eogitabit in hoc, <j7 non ut alterata claratum . . . . . . . . . . . . . . . ... eft Vniuerfaliter ....._. quod -j_^.no \ , f .. _ .... * . M* r i A infuafubftantia: fed illud, de quo eft qualitas alterabilis, quoniam cogitabit tune, ell, vtrum fit pom- eft forma: & dedarattun eft quod bile, vt in fuo efle fequatur altera- forma; non (tint alteratio, fed fettonem eflenrialuer,aut non. Et,cu quuntur alcerauonera. non accidie ei T hoc,nifi altera duarum cogitationum, propter ilia fi- Quomamleflio Stmplici.atex. 14. gna fufficienna,quz funtinprima .ittcongruam fratttur jtuifwne, eegnirione. Cam non accidit ei, vt ittxta Auerrois comnutaria, idto torn (kalterata in uia fubftanria,mani tota funtil in fiat eapitis affofitimtu. feftum eft quod quiaudiuerit ifta Quod ant id, Hjl(rna,non'ilubitibitinhoc,^eft , quod alters _^ -----r ------- in _ fua r-- r.-^n*^non tranfmutata fubftatia, tur, oc a fenfibilibusalterai, fed remanebit ei fecunda po/Iibili- & in his folis alcerario did' olfta n8 tas. a Hoc iHtur eft quod Arift.in- tur) quaecuiia per fc patiui '' tendebat in hoc loco, q? anima eft cur, ex his confyderandum. i f tranfmutata per accides,f.ui ndbis, re vi ifli' non q? hzc ntopinio eius : fed in- Aliorum enim optime quis <f>ionis. tendebat demonftrare vim iftius yttque exiftimabit in ffguris, opmiohis : vt, cum ho fciuerit ilia et in formis, &Tin habitibus, fgna,habebit pro impoflibili,vt fit & horum afTumptioibus,atx dterata in fua fubftantia,& non re que deponibus alteraiionem nianebiteicogmtuviiliinteiduas ^^^ Jn ncutrisaut5eft . ajiasintenoones. D.d.Manifcltum eft igitar de alteratione,&c.& inte- "5 *fi figuratur, cu 1 ditper fenfibilia tangibilia,&cob- ractum fuent,non dicimus il M j-es,& (apores,& odores,& per parte lud, ex quo eft, vt ftatua, aut fcnfibilccorporalem, anim? paflio pyramidem cgram, aut leA5 aies,faaas in virtute concupitcibili, ljgrium> fed denominantes il
y^ ljr
xr* rrT*nt* vrAfA^ii

/J 'i t** JCr t%-1I^^f*

* --

****** l U*VA^4t* VI lV.*14*j Hal \\, V ^

Inm nmrl^fn <*n**am hanr \r+

timorem.& vocauit hanc'parte cor ro c^ream, hunc aut ligneu. poralc, quia indigct corpoie. & id quod autem paiTum elt, Sc al nullus exiftimat <%> ilia pars animie teratum appetlaimus. ficcum Dubiuni. ppteft fepaiari. Sed qu^nt*hic,qua- ,n & humidum,&: durum,et re tacuit hie fpca qual.tatis, qu* cahdum 3es dicimus, cquiuo, dicitur potentia, & impoten tia na~ solb Ak. wralis 5EtAlexan. dlc^t ^ iam de_ ce cum pasfione matenS apdaratum eft vniuerfaliter.q> non pelbntes. Quarc, fi Pm figueft qualitas. & intcndit, vt mini vi- ram, & formam no df quod fa&ura

Liber Septimus
A factum eft, in quo eft figura, fm pasfiones autem, & altex ratiorres dieitur, manifeftum quod non erunt generariox nes hx alteratioes. Amplius autem & fie dicere inconuex niens vtiq? videbitur,altera' turn eile hominem, aut dcv mu,aut aliud quodcuncj; ecv ru,q fada iunt: led fieri quix demfortafle vnumqctqp ne> ceflariu, fi alteretur aliquid, vt,fi materia condcfetur,aut rarefiat,aut calefiac,auc refrix tr- fi geretur.Non en ea,q fiunt,al d zo. terantur,neq? horurn genera do alterado e. At vero neq? habit?, necj corgis virtutes hi n. virtutes, illi vero viria, habituu. no caut neO; virt9, neo^ viti5 alterado. fed Vir tusquidcperfecftioqdamcft. Cum.n.aflumpferit furjpfius virtute,tuc df perfeAu vnux quodque.cuc.n. maxie eft qct C fm nacuram. qucadmodum perfedus circuluSjCum maxi me fiat circulus oprimus. Vi dum vero corrupdo huius, atc| remorio. Quemadmox dum igitur neqj domus gfex cbone alteradonem dicim?. abAirdum.n.fi * corona,& te gula alterado: vel fi,cu coro na circufepicur,& tegula tegi cur, alterarur, fed no perficif domus.eodem mo & m virx

314

turibus, & vitifs, & habenx D dbus, vel aflumenribus illae. enim perfectiones, haec vero remodoncs (lint: quare non altera dones. Amplius auc 8c oes ec vi rcures ditimus in ad aliquid quodarhodo fe habc re . eas.n.qusc (lint corpora's, yt (anicatc,& bonam habicu dincjin cemperatura, comen furacioneque calidoru^ec fri^ gidorumponimus, vclipfa ad ca, quae func incus, vel ad ipfum conrincs.fimiliceraux tern & pulchritudinem>ec ro bur,& alias virtutes,et viria: vnumqctquc.n.eft in aliquid t i quodamo fehabere: & area proprias pasfiones bene, vel male difponat ipfum habcs. domus aut fub quo fieri, ai> quecorrumpi nata efc.Qni igitur ea,q ad aliquid,neque ip fa func alterarioes,necj; ip^ fbru eft alterado, ratio, nee oino mutatio nulx la, mamfeftu qcl nec^ habit' , nec habituu abie<ffaones, & affumptidesalteraddes func: fed fieri quidem fortafle & hos,& corropi,cum alteranx tur qugda,nece(Ie eft: quenv admodum & fpeciem, 8c for ma,vt calidorum,& frigidcv ru,ficcorumue,cx: humidora vel,in quibus infunt, primis. circa haec.n. vnumquodq: df
S S iiij viciu,

Phyficorum
G vidu,& virtus, a' quibus na/ mere. Preterea generario * 1 turn eft alterari ipfum babe's, de ipforn cu alteratione, ipla virc9.n. impasfibile fadt, vel aut no eft alterado. At vero vt oportet pasfiun: vitium necf in intellediua parte aiae veropafliuum ecotrario,& eft alterado. fciens.n. maxfe impaflibile.SiFr ant & in anix eoru,q ad alicjd dnr. hoc ant mae habidbus. ocs.n. & hi in manifeftn eft.ftn.n.nulla pox aliquid quodamo fe habere. tenria mods fda innafd?: led et virtutes quide perfedioes, en exriterit aliquid. ex ea.n.q vi da vero remotiones. A mx f m parte,experictia,vlem ac plius virtus c[de,fi difponit, dpitn? fdam. Necf itaq?ad? ad proprias pasfiones, viriu ;eneratio eft: nifi quis & re/ vero male, quare neque haec fpeAion?, & tadu generan'o T ernt alteratioes,nec^ vriq;,et nes dicat.tale.n.eft adus.rup horn abiediones,atc aflumx fus aut ipfius vfus, et ipfius ptioes. fieri at has neceflariu, adus no e gnario:nifi quis re cu altera? fenfitiua pars, alto fpedionis, & tadus putat ge rabit ant a. fenfibilibus.ols.n. neratione efle,& ipfum ope/ moralis virtus drca volupta rari his fil'r. q vero a* prind/ tes, dolorefcg corporeos: hi pio fdg accepdo,nec eft: gene vero aut in agc*do,aut i rcme ratio,nec alterado. na, quia morando,aut in fperando. q quietus eft s refideto^ cUfcurx igif in adioe, ^m fensn funt, fus,icire,(aperec^ didmus.ad vt a' fenfibili aliquo mouean ipfiim ant quiefcere no e gna tur: q vero in memoria, & do. olno.n.nulli? mutatiois, lpe,ab hac funt. vel.n.qualia qu^admodu didn eftprius. pafli funt remunerates dele Pra?terea veluti,cum ex ipfo danfjvF/perates q expedat. ebrium efle, dormire ue, vel quare necefle 5 o5m huiu(cex aegrotare i < otraria mutatus modi voluptatc a' fenfibilib? fuerit aliquis,no didmus fde fieri. Qrhant voluptate, do/ tc fadn cfle rurfus: c^uis im/ lorecj Inato,& virtus, & vi/ potcs erat vd fcia prius: cum tiu innalcic: in his.n.funt:vo necj qn av pricipio habitu aCluptates vero, & dolores al/ fumat.na,quia refidet aia, ex terarioes funt fenfitiui: mani morali virtute prudes fit gd, feftu qp3Cv altei atur alicjd, ne & fdens. quocirca & pueri ceile et inaaLr<;u c^tqp aflii/ neque addifcere poflunt, ne/

Liber Septimus
A que fecundum fenfus (uniliV ter,atc feniores iudicaf .mul ta enim percurbatio , & m<v rusJedantur autem, & quiex faint, aliquadoquidem ana tura , aliquado vero ab alqs: in verify autem,cum quaeda eorum, qua in corpore altex rantur:quemadmodum i ex dtariones& adtione, quando fit vigilans,& exdtatur. Ma/* nifeftu fgitur ex diAis quod B alterari, & alteratio i fenfibix libus fir,& in fenfitiua animg parte,in alia vero nulla , nifi fecundum accidens.
S V M M A QJARTA.

315

tern non eft paflGo omnis longi/ D tudinitquare no eft alterario la* rioni *qualis,aut minor:quare non omnis comparabilis eft, . & ptntHr^trummoM con *"&"* * ">*"> "' non-Qu?niam,Jtomnes motw comwgMnturfohCr connenientia in 'Veloci tatejitnt illa^M* t temfore Aqu* /* mouenturfer ^equate , tune aliejm motus circulars ent jqitalit retfo.ergo atiefuts motus ctrcularis ertt motor,aut minor illo.Et alter4tio,cr translate erut aquales, E cttM m temfore tMlt hoc alter*
Jioerit*f4/}longitudini:fed

Vtrum omnis motus habeat cum omni hoc eft imfofiiblle.ytioniam tttlf motu comparationem. "VelodtOS eft te^Halff , epKUldo An*

Q motus cm ntotui fit compares, fertranfent in xepali temfore alt Cap. i. quodA'yuale:fedpaJ3io,{y longi-

C E'"-'jcaq^H rabilis eft,an non, Si igitur omnis comparabilis eft, & acquevelox eft, quod lacqua li tempore per exjualemouetur, eritcircularisquxdamxqualis rf,&maioretiam,&minor, AmpIiussdteratiOt&btioqux J , v ,. . * , damaequahseritjCummarqua' Ii tempore ahud alteratum fit, aliud vero latum.entergo paf fio aequahs longitudini. fed im^ poflibile eft. At, cum in xquali teporeperaequale mota fucrit, tune a;que yelox e&xquajis aU

Vbitabit autem ali^ ftt^ nonfant Duties:ergo neqne quis, vtrum omnis alteratio,crtrantlatioftit*<fM<t motus omnicompa lesinec^ne"\na,minor ejialia:ergo
necejje eft "V/ non omnvs motus con
tlt^afur cwn ornm motH. d

Ha-c eft f^uarta quatftio ifHns traftatus.Inpiima.n. declarauit q, omnc motum habetmotorem. In ^unda vero, quod omniamotai locoieducunturadpnmummoti/. mouctm m t 0 i e Jn > uctur. a amotoie inipfb quo< | m0 -fcrria autem eft,* omnis motor e ftinfimul cum eo,quod abeo mo uctur H1 joco. Quaita vero ell ifta, vtrum omnis motus habet proportionem cum omni motu. Etdixit: t <]uxntur,&c,& intcndit per con' *-

icorum
G JuncTrioirem fuperpofitionc, & men &c.i.vt no ots m6t*menfuret oem K /urationem,ita,q> omnes mot' po motu,cfi alterario,& translatio fint flint diuerfari fm magis, & minus. mot',tfi no aequales:& meufiiratia D.d. Quonia, fi omnes motus, &c. fe adinuicem Hint illa,in quibus in ;i.q m,fiomnes motus menfiirct fe uenitur aequahtas,&, quia aliquanadmuiccm, ant fuperponuntiu fibi tulum eft dubium de coniunctione adinuicem,fequitur vt motus circu motus translationis redae cum cir4 / 1* rt_ yx ^ /* J Moras cir fans fit ajqualis redo . Qm ,fiduo culari,ieuerfus eft ad ilium. fi I cqualis _ .. ,. _ .. In circulo aute,& redta^uov ttCto, idc iurantcs le adinuiccm,tuc duo Ipa4-phy. c. tia,pcr qua; eft motus, erunt talia. modoaccidetc'Inconueniens.n, !*? Et hoc intendebat,cum dixit: & co eft, nifi fitcirculariter fimilirer uenientia in velocrtate.&c. t,cum hoc moucrij&hoc fuper reda* induxit hoc impiobdbile,induxit fed confeftrm necelTe eft aut ve/nhud maius, dixit: taltctatio,& k>cius,aut tardius:vt, fi hoc de* ** translatio erunt arquales, &c.i.&,fi cliue fi^hoc autem accliue. L quilibet motus mefiiret qucmhber Si-d confyderandum quomodt motum,fequitur aliud inopinabilius pra>diclo,& efKvt alteratio fit x- eft de ctrcido,??' Itnea re&4. MA+ quahs translationi, cum fuerint po iwn enim eft dicer t quod hoc tn*fltxin tcmpore arquali. D.induxit ' eft^vt moueatur circttUimpollibik,quoc! fequitur ex hoc, & dixit.ergo paffio eiit xqualis Ion gitudini.i.& fi alteratio eft xqualis fongitudini, necelle eft vt qualitas tnouetur taliter "VttnetMfttaJtt fitaiqualisIoco,autminor,autma^eloc'iQr.crtardiorjictttefinecef ior D.TduxitcamTho^eipole, J fetne0jeJMJmottffiir fj,^f-e etdixu:feahoceipoie,&c.i.iedhoc . * , 7 - - * t eft TpoFe,quja arqualia in velocitate faf*"** > V l*tndoyte tnferm. * dicuntui xqualia,quia in eodem te C7* "*c nn nocet. pore pertranfeuntidem fpatium in Cum induxitinopinabile,quod M quantitate.& qualitate.&,fi in tran cotingit, fi motus redl:us fit proper- it slatione,& alterarione muenitur x- tionalis motui circulari, iucoepit in qaahtas, neccllc eftvt qualitas fit duceremodum,quopoteft quiscxi Jcqualis loco:quod eft valdeinopi- ftimareq?ifti pofitioni nonfequinabilc Et,cum hoc multum appa- tur improbabile,& dixit: Sed confy ret in alteratione,& translatione. derandum eft,&c.i.quoniam mam qm non dicumur vniuoce,induxit feftum eft quod motus alteration fonclufioncm intcntam,ita, qjiam non eft propprtionalis motui trancomplcuit fua dcclararionem,& di slarionisjfed illud, de quo perfcruta xit: ergo nee alteratio eft xqualis dum eft,efl vtrum motus reclus fie traslanoni.Et cum declarauitq? al- proporrion alis motui circulari, & teratio non eft xqualis translauoi: ipfe circulus linex reclx. &,cum in-* ;d. ergo neceflc elt vt n5 oismot*. 93r motum circuUtem, & re&u fit pro-

Liber Septimus
A propftKKxnfeccflc eft vt caufa T hoc fit, quoniam inter Uneam circukrem,& reftam eft proportio.& ideo perfcrutatus eft hie de circulo, Sc. h nca re&a, & ducit: Sed conryderandum eft, &c. Dcinde induxit mo<3um,quomodo exiftimatur quod non fequaturhancpofirioaemim. probabile,& dixit:Malum enim eft <tocere,&c.idcft inconueiriens eft enim dicere quod impoffibile eft vt aliquid tnoueatur circulaiiter motu squall in velocitate fui motui re fto.fed necefle eft in co,quod moue tiir circulanter,&raouetur redle,vt B.altci motus fit alio velocior,aut car dior,aut sequalis . Et hoc intendebat, cum dixit: fed nece/Ie eft, cum znouetur,&c.ideft, quoniam quern admodura motus recius eft velodr^!i: tatdior aliomotu re<5to,&flmilitcr circular is cum ciiculari,ua eftderec^ocum cuculari. Deinde <iicit:& hoc noix ocet,idcft, & exiftimatur quod nullum inopmabik fog uuur ex hac pofiuone. AmpHus nihil dLflfert i ratiox ne,fi quis dicac necdTarium die confeftim velocius, auc tardius moueri.eric enim maioi^&I mix

316

quaIisSienimf Attmpo;lioc &

qmdemlincamB tranfrjt,illud verolineam c, maiot erit linea B linea c.fic enim quod veloci9 eft dicebatunergOjfi dCin mino riaequaJc , velocius efl.quare erit aliqua pars ipfius A , in qua B circuli partem * acqua- *a.Lali44 iem tranfibit ,6d illud in toto A lineamc* Si igitw aliqttis etixmt,qitbJ hoc neceffe cft,")>t motus m loco lit "\elo cior,& tardier, qitontam tno tug itrcnlarissdebet ejfi motor, ant minor motu reflo , ex qaofeqttitur ^tfit <equalis et.Quomanif Jt ali^nod motum moue fur in tent fore <^4 m*ttt B , ~\elocu*6 quam motu c.^tioniam hoc mod yocabtmtu "\elocii44.ergo neceffe eft ,fi rwttetur in minor i tempore <equ<t literft t jit Velocius. ex quofequttwffvt tempus in ep4.B fertranjit i in quo pertranfit ^rf uneam C,jtt toiumtcmpHt. Demox

nor circularis reda.quare &

Phyficorum
6 BtmfrMto<]uod,Ji motwcircularisJit motor,vel minor in vtUritate uf,ytodfosftt ttiam*<jtudiscflc. &

vvW>

"IT

C lineare&a.

Cudixitcpvifum eft q? inter mo turn ciicularem, & re&um eft com paratio fm velocitatem, & tarditate,ficutaccidithoc in motibus reftis,cum omnes fine in loco,incoc pic declarare quo Iecjuitur,fi dicanf

velociores,& tardiores, vt dicantur a?quales.& iteiauic fermonem a capite,&dixit:SiigituraIiquisdixerit &c.i.fi igituraliquisdixeritqj necef leeft, vtmquibuflibetduobasmo tib'pofirisin loco, vt alter lit vclocior.

Liber Septimus

317

A cior,& alter tardior. quoniam oes non tp^.Et hoc intedebat, cu dixit: 9 duo moms diuerfi in loco, alter eft ex quo (eqiiitur}vt tempus. i. & fejnaior,alter minor: & cum magni- quitnr, cum pofuerimuscb motum tudo,&paruitas muenianturl eis: circulare.fB eft velocius q motum crgovelocirasj&tarditastergo&e^ c,&mota flint in eodem tempore, qualitas.omne enim,in<juo poteft -f.in A,& B circulate perficiatcircurfle veloeius,& tardi',po t efle a?q ua lum in parte tempons A,in quo toJe.Et,cumpofuitqromnesduoino tocompleuitc lineamrecta. & fie tusinloco poflibile eft vt alter fit poflibile eft vtaliudmotum perlijnaior,& reliquus minor,& in om- neam redam fit velocius,^ motum jii,in quo inuenitut velocitas,<& tar c,ita, q? velocitas (ui motusad moditas>iiiuenitur.xquale, & pofuitq? tufa c,erit ficut velocitas moms B, motus ieclus,8cciicularis,f m q> am ad motum c.ex quo (equiturvt mo bo fun tin loco, inuenicurin eis ve- tus rectus fit atqualis circulari. Et lockas,& tarditasjfecundum magis hoc intcndebat concludere,vt vide6 & minus:conclufit q? in mom redto tur.& dimiiit coaclufionem, quia & circulari inueniturvelocius,&tar bene apparet ex propofitionibus, dius,ereo& zquale. Et,quia ad cer quasinduxit.deindeinduxitinopitificandum propofitiouem dicentc nabile, quod oppouitur huic couq? omtie,in quo inuemtur velocius, <lufioni, &taixiiusinuenuur in eo a;quale, melsus eft vticxemplificatione, diAt vero, fi fantcomparabi' xit:Qm,fi aliquod motum moue- lia,acciditid,quodnuper eft dix tur in tempore A,&c.i.ponaftgitur ^tum,ffeacqualem redam cii> ^aliquodmotumcirculare,v.g B, culo.fed comparabilia n5 funtr jnoueturm tempore A motuvelo- neqjigitur i p fi mot(ls. Sedquae aon,amotusaitenusmoa,quod ^ fr . ^ xnoueturmeo.v.g.c.ergoAecefle unqinonfuttaquiuoca > ii, ma eft vt,velociuspertranfeftfpatium comparabiha funt. velut., ^equale ei, quod pertranfu tardius T Cur com parahik non eft , Vtni r tempore minori. talis,n.eft defiiii- acirausfitftilus^nvinum, aut tio -veloaoris. D.dixir:eigo necefle vltima.quia ,n, acquiuoca funt, * et,&c.i.&,cum fitpofitum q> velo- noncomparantunfed vltimaip aus eftillud,quodin minori tepo- fi,qu3e eft iuxta vltimam conv re j>crtiaai(ka;quale{pariuTn)ent ct parabilis eft: quoniam idem fix verum cojiuerfiim.^ q? illud, quod gnificatacutuminvtrifq3.ergo luoueturin minori tpeperaequale non idem velox,hic,6<:ibi.mul fparuim, eft vdocius.-Si intendebat to autem adhuc minus in altera pcriioc verificaredefinitionem.se, tione5& latione, cum fuerit coniuclum huic, q> motum circulate poteft efle velocius, SedJiconit(ng<uttHr,continget aut tardiusredo:c6cludirur ex hoc iUudrfUodprius dixintw 3fci\icet 5,motutncirculaie,&reaummorcfa fit **uokcirWt uenturperfpauum iequale in mi- t cu

Phyficorum
cnlo:ftctnonconntngHtur ,ntt]MC coniunwtur ettam motw.Sedom 0 r i funt^nwca.noncon . -yerbigratta dicer e, o eonMnuntwrfiilitet eft ' cnmmora're<ao,&eftvtinotu$ciiliK la?s fit zcluahs ^o.Quomain, hex hoc, quod ponitur quod duo ifti mOms conruKuntur ^fcquiwr vt fim a?quales,&ex hoc, q?fontatqualcs , fequrtur vt magnhndo rca t uas cireuri. D.dixit:fcd

tamw e(WA itfajttnt *anmoc4,ct pcrponuntur fibi.D.d.ncqjeriI mo idea non fonMtngttntur./edfittn4, tus coiunguntur.i.&,cum inter ma quoddicitttr ^ita, turn comttn?un>- gnitudines non eft propprtio,ergo

mara -\tta.-quia acumen in en ha H bet eandtm rattonern. Grforte^9e hie non eft Ttelocttas tllic. wepin alter*,,

& dixk : Sed omnia , qu? tfon funt vniuoca,non coniunguntur. Dein- ! AiaduntecemplumdcaMuhjods &dmt^erbigraria^c.ideft,qni,ft aliquisqimiuemquaire'noneftco CT translation. paratlo inter acumen ffcli perforan 4 Cum induxit iermonem,ex quo os,& vini, & neumatis acuti , quod cxiflimaturqjmotus te&useftpro dicituracutiusacuto, diciturtqui<i pomonalis motui circular} , reuer- hoc nomen acumen elf in eis xqui lus eft ad improbabile,quod contin . uoceJn iaftiumento enim ratio ei* ^it huic pofitioni,& dixit:Sed,fi c5- ell abfcmdere ligna,in vino autem iungatur,&c.i.& fequetur quia mo puugere linguam,m neumate VCEO tusredlusnonhabet re<ftitudrnem, peicutcreauditumforriter.Deinde nifi propter magnitudihem rcdi, dicit:& forte Telocitas hicr&c.ideft, &fimiliter motus chxularisjppter & forte hoc TcrbumvelocitasdicTKi magnitadiuem circufarcm. Siigi- de motu circular!, & de motu recto M j tur motus reAus fit a;qualis motai eiletiamxqumocnm. &dixit, forcirculari,cotingit necenario vt ma- te,quia non ita appaxet a:quiuocagnitudo re&a n t aequalis circulari : no in eo,ficut in hoc nomine acacrgo fiiperponuntur. fed notum eft men.Et, quia hoc apparentius eft T g? linea refta non fuperponitur cir- velocitate,qua: dicitur de alterarioculari:& neceflcefl,vtilla,quxme ne,dixit:& dignius eft^ &c.ideft, &, furantfeadiuuicem,vtfupeiponan cum dicimus ^> hoc nomen a ve- U a turfibiadinuicem.Etdixitilmd,q3 locitas aequiuoce dicitur de motu diximusprius , &per fenondixit circulari,&reclo, quantomagisdiprius,quodfequiturexhacpofitio- cituriequiuocedealteratione,&tra ne,vt linea recta fit aeqnahs civcula- sktione, & mnlto ri.quoniam hoc fequitur ex illo/jif fcquitur ex prima pofiuone,fcilicet A n primum quidem hoc no q> vt motus circulars coniungatur yerum eft,q> , fi no fint aequix uoca,

Liber Septimus
uoca,comparabilia funt*MuItu nim idem fignificatin aqua,,d aere.Sd comparabilia non funt. Si autem non^duplum quidem idem (duo.n.ad vnum )Qt non Comparabilia funt. w dicere,primo qui

318

prpporria binatij ad vnfi. vniuoca D autem funt ilia, quorum definitio eft eadem,& non coniungun^fteu* illa.que. funt dupla admuicem. An dCin his eadem ratio.ete* nim&multum aequiuocii eft* fed quorundam &rationesae<| uocaefunt.vt,fidicat aliquisq> multum eft tantum , dC adhuc falicct quod illa^H* no font <eqtu aliud tatum,6 aequ^le aequiuo wcatcomitngimtnr.ffoc emm no- cum.dt vnum quoqj,fi contin> eon- git,confeftim aequiuocumfi au dent rattonem in aqua^r aere:et tern hoc.& d uo nan comttnguntur.DeindeJinoftte <s*dhoc autem dicamtu, quod 8 nt hoc, neceflario duplumtrit m fernto de iSlis duolrus idem eft.tna eadem ratione. e& enim proportio &*um enim etiam eft de tquiuo- E Iftnary adynttm:^ nonconiun- cis.fedquorundamnaminum degtmtttr. Jinttiones ettajunt quiuocef~Ver1 5 Cum pofuit quod ilia, qua: noil &tgratia,tjuontam Jialtquts dixe funtvmuoca,nonconiunguntur,in ntquodma^mm eft iUnd: ' cocpitdubitarefuper hoc,& dixit: eft talis quantitatit, & tal Etpoteft aliquis obi) cere no bis m declarati one eius, quod motuscir- ,. . . cularis no conmngitur cum reclio. bifjmc dicer e eft tdts qHantitaPrimo quidem vero in propofitioe, tis,^ tquale erit t/equiuocum.QT' uoca,fiintproporrionalia. noenim omnia vniuoca funt proportionaUa.verbi gratia, quomam hoc nomen magnum eandem habet ratio nem in aqua,& acre, fed aqua non coniunguur cum aere,cum lint diuerfaduabus differenrijs cotrarijs. &etiam duplum eandem habetra tionem.nihil enim aliud eft,quam propoiuo binarij ad vnum . &. non omma,qua: funt dupla,coniungun tur.cumenim iftudmel fit duplu ifti us aceti,tamen inter mel,& aceturn non elt comparatio.Et hoc in tendebat,cum dixit : eft enim proportk),&c.i.derinitio cnl dupli eft _ - ' ' _ . ,*

rtus ettam e nt tale . Cu dubitauiti^jppofiri6c,dicete op vniuoca funt coniungibilia , qm multu,& paucu iuntvnmoca,cu Jt^a beant came defimti6es,tn no coiugunt*moibus,cj.inr multa,& pauca,& fifr de duplo , & dimidio,dicit dirlbiuendoq7i{ta,&{imilianofuc vniuoca vera . Vniuoca.n.fimt ill^, quorudefinitionesfiintexdevope, & rone, defimtioes aut iftoru (unt cede f mvocc,& diaerf? fm rone.Et dixif.Ad hoc at dicam'&c.i.ad hfc Ac dicarn9,$ diijblutio I iftis due.b*

de

Phyficorum
G de quib'induximus exemplum, eft prima diflblutio, quam diximus in caufaeorum,quxnon coniungnn tur,& eft,quia funt xquiuoca, Aeauocorunr.n.aha fum,quoium defimtiones font diueife voce & ratione.aha vero lunt,quorum defuutio jiesfunt Jequiuoca:, ficut nomina eorum.&hocintcndebat,cum dixit,fed quorundam etiam definitio nes flint xq uiuoca: i. & ifta,de quibusdubitamus, funthmoi.&hoc, q? definuiones eorum funt atauiuo * r -n- a- eadem j* in caj,raatexilnniarieaelle funt in alio primo fufceptiiro.e* K quus igitur, &(. canis comparax biliafunt,vtrum albius.inquo cnim primo idem eft, fuperfici* es:&fecundum magnitudine fi miHter.aqua autem.& VOX no: > nanaue n r Etfi hoc non fnerit ita,<ju*re ^dam commgnntw W ep*<& non^ natura eorum eft eadem? Eff>0ffft A\iaMS dicere,<IHod hoc n / cit,titiontatntnnenirenoci J 'l . *

funt ?quiuoca:,declaiauit hoc, & di frum fo ^^fonden xit.v.5.&c.i.&hoc,q7 definitiones nmo -'. * n-i""'/-tl" iftorfi funt squiuoca,-,apPaiet,qm, f wemtwr, ejt tdemjctlicet fi aliquis dixent in definitione ma- Juferjicies:^ fimditer comungii eni,quod eft talis quanti tatis. tune tur in mafnitudine. aqua autent, Hocnomenquantitaseritajcuiuo- ^fe^^ contunsruntur,quit cum.& ufir,cum dixent in denniuo r J ,. r -> mt tn dt er 0 ne dupli,<p eft arquale bis, tune hoc J Et * l nomen arquale erit equiuocum.Et, " difloluuo in magno, & du- 17 cum narrauit q> ifta nomma funt PlQnon fit,ficut diximus, & fuent jcquiuoca in hac definitione, narra vnmoca,acadet ambiguitas.fquauit etiam q> in definitione etiam di rc quxdam vnmoca conmnguntur T cete,q, eft illud, cuius proportio ad fccundum magis,& mmus,& qux1 illud,cuius elt duplum,eft ficut pro dam non conmnguntur, & natura portio bmarij ad vnitatem, eft etia tationis,quam figmficant vnmoca, M aquiuocatio,& dixit: & vnu etiam habent eandem. & dixn hoc, quia eft .Tquiuocum.i. q, accipitur in de notura eft per fe q> omnu vnmoca finitione dupli.&, (i hoc nome vnu <kbe comungi fecundum ola5ex eft xquiuocum, ergo & binarius quibus connnuaiuur. D.mcocpic erit etiam xqumocum. Sed notan- contradicere hmc qom, & dixit.Ec dum eft q, non funt squiuoca pu- Poteit aliquis dicerc,&c.i. & poteft ra,fed de modo a;quiuocorum,qua: allfluis difloluere hanc qonem.qm dicuntur ambi?ua, magnum,& paruum, & duplum,& ^ dimidium,et/i fint vniuoca , flint Verum propter quid alia cox nonconiungibiha,&econtraalijs parabilia func, alia vero non,fi vniuocis per accidens.f.propter red Yea quide eft natura j" An,quia piens qm illud,quod fignihc*t hoc

warn

Libei Septimus
A nomenrnagnum,&duplum, nou diue/aturinfe,fed fecundum diuerhtatem recipienus.Si igitur aca derinftisdiucrilta^cntpTOpterrecipiens. Ifta igitur no coniimgunt; qm fubiedum eoru eft dmerium: &comungumur,quia eandem habent rationem. De.mduxit exemplum fuper hoc.& dixit:equus igi & canis, &c.i.illa,in quibus accidit, vt fint coniungibilia, f m qj flint vniuoca, & conmngibilia,f m cj> funt aequiuoca.nfm fubicftum eorum, funt ficut equus albus,& canis alb9, qui coniunsuntur f m albedinem. B drenim q? alter eft albior rehquo. albedo enim in eis eandem habet rationem.nam iHud,in quo inueni " ---~ - - tur albedo,eft idem.nfiiperficies.Et intendebat, quod ifta coniuguntuc fecundum illud, quod eft vniuocu in eis, & eft color albus,& non con iunguntur fecundum fubieclum re motum coloris, & eft equus,& ca nis.&fil'reft difpofitio de magno, & paruo in eis. & hoc intendebat, cudixit:& fimihter coniunguntur in magnitudine.i.quia magnuudo in eis eft eadem. D.d.aqua autem, &c,ideft,vt mihi videtur,aqua aut, C & fbnus non coniunguntiu 4 , cii ratio magnitudmis in eis eft diucrfii in fc,(cihcet cum dicimus aqua ma gna,S<: fbnus magnus. Ethocnomen coniunc~tio, quo vtitur, in rei veritate eft c6tinuatio:ita,<j> ex iftis fit vnum.

319

j)ic atnus (tut em in hoc:auon id wanifefttim e^K hoc fuent taler /// tf'*tle e"f\t omm* fonantur idem:W dicantur^t^numquod^ e onim eft in aliijuo alto al> eo : in ^7" album, fed itin quo eft hoc,eft ahud ah eo in quo eft hoc. Vult dubitarein fecunda fblutio j.g ne,quam dixit de magno,& paruo, vbl dixit,qm funt vnmoca, fed aca dlt C1S vt no11 comungantur .pprer dmerfuatemrecipicntis, fed fecudu e conmnuntur.Et . dixit:Dicamus igitur in hoc,&c.i. fed dicam',qm manifefhim eft,fi pofuerimus talia ex rebus vniuocis,q? contingit ex hoc,vt omnia fint idem prarter hoc quoddicamus q> vnumquodq; eorum ef t in aliquo alio ab eo,in quo eft rcliquum.Et intendebat q> qu^dam vniuoca diueifantur fecudum fubieAum, v.g. color. Si igitur pofuerimus q? magnum, & paruum, & talia xquiuoca non diuerfant", ni fi fm fubieftum , contingit vt ota fint vniuoca. &: fie aequale habebit eandem ratioue in numeris,& magnitudine,& tempore.Etintedebat cj,cum fucrit conceflum q> eorum, quae funt alia,diueifantur fm liibie clum tantum, & conueniuntin fe, &alia conucniunt fm vtruq;,&<j> non eft hie alia di uerfitas,& in vniuocis inueniuntur ifti duo modi,ne cefle eft vt omnia fint vniuoca: nifi ponantur hie efle aliqua quse diuer fanturin vtroqj.f.inradone,&in fubiecto ronis:ita, q? no couueniat in aliq uo.& talc non eft. Phy.cu co.Auer. TT An

An manifeftum eft cj> erit fie quidem omnia vnum facere.in alio aute dicere vnumquodcp fTe,6d erit idem aequakjOc dul^ ce,dd albuoifed in aiio

Phyficorum
Amplius fufceptiuum no q3 uis eftjfed vnum vnius primu* " ' ~ ' oportetcompa Sednonfolum rabilianonaequiuoca efle, fed 6CnonhaberedifTerentiam,nex quequod,nec*inquo.dicoauy ^vrrwSU*?,.ifi,. tem,vt color habet diuifionem* Non ergo eft comparabile fm hoc,vt vtrum coloratum fit ma gis album, quam nigrum * haec enim comparantur,non fm allquem colorem, fed quaten'cos lor eft, fed fecund um albedine* Sic 6C circa motum,zque velox H quodinaequali tempore moue tur per gquale,t {tantum longi dsi hoc, tudinisinhoc*} aliud. Et etittmfnmwn recipient no eft quodcunque "\nwn ,(e(leftynttm,qHodrettptt~VnHm. Etnojitf ratio iecundum magjs, & mintu,& K declarauit q> motus diaerfi in gene renonconiunguntur,vtvelociras, & tarditas in translatione,& alteratione,&dubitauicin motibuscon. . . . .. _ wnientibusmgenere,&diUerfiSin fpeae vt motus redtus,& circularis, & declarauit non coniungxinrur propter hoc,g? ilia, qua: coniungun tutjOportetvtnonhabeac nomina xquiuoca, neqj in recipiente,inco2pit dicere hoc,& dixit:t eriam primum recipiens,&c. i. & hoc,quod didum eft, q> eadem res inuenitur in fubiedtisdiuerfts, non eft veru. qm,(i ita eflet, tune idem reciperef J, a quocunq;:& fie no eflenc hicmaterif propria; formis naturalibus, neq; praeparatio propria. & ideo ne Necefle f cefle eft vt vnius tranfmutati tranf vtvni'nSf mutatum fit vnum fubieftum neccflarjoXpropinquum. ex quo vf ~ non eft fubiedtnm propin rmarum. Et deinde dicit: rebus,in quibusinueniturconiun- ph.c6.4* dho,vt non fint zquiuoca, fed vt et & * "' nondiuerfenturinratione^ieqj in ">u" lubieclio propinquo.& iftae funt vltimx fpecies.Illa autem,qux conue nmntm ratione generah, & diuer- meta.ii. fanturindifrerenrijs,&iubiefrisjp- M prijs,vt color, qui eft vnum quid ge nere,fed dmerfatur fecundum dirrc

gent, "V/ inter ttta non Jit diuerfit/ttjieque in ratione, neque in eo, in quo fitnt.'Verbteratia,quontam in colore accidit aitttfio . Ergo in J T r f * v ] 1 hoc no comunguntw ano,tta^ttoa dtcatur ,ytrumjit ntagts colortt' -e&ee&ytrHm&m* 0 J t dbedmem. Et fie dicimns ettam in motu,efHoniam eft etiam conne wens in yelocitatc,cum in tempore tqtiali pertranfiuerit (battum

prium vnicuiq; dfi? non coiiiungii tur.& hoc intendebat, cum dixit. v. g.quoniam in colore, &c.i.qin color non coniungiturcum colore,fecundum q? eft color tan turn . quoniam color diuiditur per difrerent r tias attributas colori diuifiuas:&iCum perfcrutatus eft de hoc.ft ftae diffbrentise. fiint diuerfae fecuninter quos motus inuenitur compa dumformas,&fubio5tum:nificom pa-

Liber Septimus

330

L paratlo cadat Inter ilk duo in eade nie.,dixit: & Geometer dcciptf i hoc D Ipecie coloristqm in iftis poteft efle quia pofiibile eft cxiftimarc linea1 comparatio,& coniunclio, vcr.g.in reftam,qU incuruetui,& fiat circa duobus albistqfn poFe eft dicere al- laris.&, quia hoc accidit in mente, teium efle albius reliquo,aut G&.Sc attribuit hoc proprie Geometre. hoc intendebat cum dixit: non intelligendo,&c.i.& ilia, qu? conueni Si autcm aliud quide alters unt in colore,qui eft genus,& diuer turn eft,ahud veto latum}acqua faiitur fecundum difterentias,verbi lifne*erit hacc alteratio, dC aeqiie g^albu,& nigru, non comparanrur vclox lationicTed inconueniena adinuicem,ita,9dicaturgj hoc eft eft.caufaautem,quianfiotusha magis coloratum,g hoc, fine eo,qy bet fpecies^quarCjli qua i aequa comparario cadat inter ilia in code ft tempore lata func per xquale colore.qm tune comparatio erit ve longicudinem , aeque velpcia ex B ra.nam idem color in fpecie eft ide rut aequalis redta, dC circularis, in forma,& (ubieclo.D.d.fed in ca- Vtrutnergocaufafit,quialatio E pFo coloris.i.&c diximus , q> compa1 ratio inter ilia non eft veraingne genus lit,an quia linea genusc tempus enim fempcr idem, inv coloris,non in fpecie. & io dixit : & coiiiunguntur fecudu albedine.i.& partibile fpecie.An fimF ilia fpe coniunguntur,cjn accipiunf, fm q> cie differunt,etenim latiofpes funt in eade fpecie. v.g. in albedine. habet,fi illud,fuper quod moue Et,curn verificauit quae funt coiun- tur fpecies habeat.Amplius aux gibilia,& ^ funt ea, q conueniiit in tern, fi per quod.vt fi pedes,am ronc,& fubiefto , declarauit op mo- bulatio, fi alat,volatio An non* tus,qui coniungunif debet ee hmoi fed figuris latio eft * Quarequat & quod non df eos efle ;quales,nifi in gq uali tempore mouentur g conueniant in rofle motus,& i fub- eandem magnitudinem, aeque ieclo moms , quod eft magnitude, velocia funt.eandem autem in^ ^ C dcinde d.Et fie dicimusl motu,&c. Et intendebat per hoc, q? impoflibi dirTerentemfpecietdC motuinx le eft de q uantitatibus efle x-quales difFerentem fpecie. Si igitur aliquis dixtrit quod, nifi reclas tantum,aut circulares ta tum,fcilicet qu? funt ciufdem fpe- quando in iff a tongttudmt demon dei,cum ift? fibi fuperponantlflc i6 ftrat<t,h9c alterattcr,hoc yero fraf dicimusq, quandtates cutux non r f . acquabuntur,nifinnteiufdemcircu JM . , .o li. Quod autem dicunt Geometre, <>("ff W tranjlanone,d q>lineare&a eft breuifTima linea, ttmiu quod hoc tft itnprobalnle. dufta inter duo punda, dicitur lar- et faufa in hoc f ft, quia motut hct ge.&?qualitas dicitur deeisferey ft CT RrnlLAf<,M ecle;.er*on<ceJJ Jee qumoce.& fimihter hoc, quod di- Jl _ o^, ? ,~ V mutaf tn cunt, quod circunferenria alicuius **?" squab lotudtcs circuli clt squalw figure polygo- *qwdes,fint t
TT YC

Phyficorum
G >/ mtttts re&taft tqualis vnotui tircttUn.rtrum wtur Jfttctuft' J , x i _ , rto juodtrasUno eft genus, autjuod gentiifttrnporis erii/emper dua fpecies font indiuijtlftles. * a i f .
_ j ,

dh inaequalicas in moni:& eft, cja K ^nt diucrfein fpecie,ncdurn in gc nere.& idco dixit: & cauia in hoc, &c.D.ergo neceflb eft,<i illa,q mutant,&c.i.ergo neceflc eft,fi in duobus motibus conuenientibus in veloci rate no dctermmetur,vt em/He fpcciei ujit,quod non ent, nifi mo, .--) f ~-

traslatio enim habetjpecies: quia motus,eiufde ipei, fed fblummodo ittudper quod jit ijle motus habet dicafrp e.qualia in velocitate funt il la in faaes Etyiforte pertranfeunc jr i t.*vj c*i iff * t- erithoc t / * ryi/i> cttmfue> Wfffr J I #t * W *, .tge *^ xquali *. ,* .. M
--

jj gratia quoniam quod habetpedes motus etus eft amhtilatio^ qutd habet al^:motus eitts eflyolatto. _ i A- r i' * " Sednon tjt ita/cilicctquom* m*/j translationis no ditterfatur in Jfrecieproptcr dinerjitatfin tttffru menti: fed trans latio erit in hoc dt , Erg* nebore <tU mouetur Per idcftilpacimn: jint <equalis "Velocitatn.^' dico i * --* i/- - / t

-- longitudmes^qualesfineahquade tetminarione, necefle efl vt motus

non fintxquales.&,fi

non,tunc mo tus citculans, & reclus eflent xquales.Et fil'r,cum pofuerimus conuenientiammeojinquo fuHtmot in fpccie>& non ^ f J rimus conueni nam duorum ipforum inotuu. Et, fi accidit,cum duo motus fueruit ciufdem nis vt g conueniant in fpe p
coniiementiani ems, per quod funt in fp;cie,& vt diueifentur pet diuer fi tatem ciuSjVt acciait ,n0tui circulari,& recto.D.d. Vtrum igie'fit ca, &c.i.vtrum igitur efl cauia in hoc, q? traslatio circulans no fit xquahs traslationi re6tf,vtrum hoc q? tran slatio ell ?cnus,&circularis, & recla funt fpes eius ? aut hoc,q> linea ellgcnus,&circulans, & recta fint ipeseius? D.d.tris.n.&c.i.temp*.n. c(\ idem in fpecie.& impofr cftexifinnan ipfum efle caufam in cliuer li^te tr.is ado is rectx ad circulate. &imeudebat,vc inihi vf, per duas fpecies ci9, pra:tentum,& tuturum. Deindc d-icit. Dicam9 igitur, q/h^c duo funt in!imul,&c.i. dicamusigi tur qi h^-c tliuerfitas motus rccti, & circulans fit ex ambobus infimul. icilicctex diueriitaceeius,per quod ell mot us in lpccic,i>c diucrllraic ip iius

dem:m quo mn eft ditterjitts t f]>

.0

Quia defmitio motuum a-qualiii eft pertranfire in tpc arquali fpa tiu arquale.f.idem i f]ecie, reuei fus eftetiam ad dubitandu fup hac cicfinitionem,ex qua fequitur vt alteratio fit xqualis traslationi. qm pof fet inueniri aliqua translatio in aliqua logitudinc demfata, & aliqua alteratio in ilia eade.n longitudine. ^ ' ' fit '' equa ex quo fequitur vtalteratio lis translation!, qu^ Unit diuerfe in fpecie. Et hoc intendcbat, cum iliXitrSi-igitur aliquisdixerit.&c. Deindc iuduxit caufarn, ex qua acci

Liber Septimus
A fins mortis. Et,quia caufa in diucrfi tate moms circularis a recto in fpecieeft diucr/itas magnitudinis recl?a circular! fpeae,dixit:ti-anslatin enim habet fpecies,&c.i.fed traslatioeft fpcciesrquta magnitude

33T

turn diftanteSjalif-autem habex D tes quandam fimilitudine, aliae veropropiquac,autgenere,aut fimilitudine rationis* quapro> ptcrnon videntur cquiuocatio
Quandoigi,

nese ffe,Ctlinflnr.

yjquameftmonijdlfpcaej D. turaltcracftfpccies fiidem in dttferteentj&c.i.&forte-cxiftima all.. r i- j - i ? jn tut q. diuerfitas transiationis in ipc >aut aliud in aliocEt quat> cic eft proptcr diueifitatem infttu- nam definmo,aut quo difcerne menrorum,quibusfit tiaslatio ena musqidem eft album ,&dulx fcrt a vofanone, vtvf, quiainfti'a, liovidetur alterum,an qui omquibus fit ambulatio, differunt ab nino non idemi* infcfis,<jbus fit volatio,f pedes, ab Et idea conjyderandtim en diB alls D.d Scd noneftita.Uedhoc, uer r amdfit.Et tSte E J ltet/smrnotH 7 quod exiltimatur, non eft verum. _ ~ -r \ -/, ^rh,cum hoc fuerit bcne confydeia frmoJgmfcatjHodgeniit no ejt tum,apparebit q? translatio no dif- tdem.&deceptiQ tnuemtur ex hoc " fcrtin fpecie propter diuerfitatem. \oco "tpluribus alr/ane eo:attodfar i i inftf: quofittranslario. Diuerfitas ^ee, WUOCorum autem 7 ifias .n.mltrumentiracitintranslatione ,.' .-rt , ,. a- dmerfitatemfigur?.diuerfitasaute, dia distant multutn: alia antem
I c. c cniinc.it enini'cft cjuuiui5. ciualitas.differetia autern ,s. oiircreiia, autc.ru

j5e difrcrcntiasiubftantialesrd.Figura aliafontpropinqna (Mtingenere:

auf m compar(tr(0ne,

transiationis debet elic de natura rt ' . , rt . - _ eenenc,mquofittranslatio,fcilicet ejofltmatmr tUudftpiodefthtuHfde natura vbi. Et, cum declarauit modi de AqMUt>cis:qH<e{unt talia, ex omnibus iffcis definitionem mo- {y> qu<e talia. Qttando witw erit j tuum cqualium,dixit:Ergo necefle ^ ffw ^Herf^trtim wando eaclt,vtilla,qua:mouentur,&c.i.erto Jl, r r r i i C Hcccrte eft,vt ilia, qu? moacntu?g demfitermt in alio, fed^uando aidem fpauum,aut nu mero, aut foe- liudfuent in alto ? Et e}m eft tereie,quorum motus eft idem in ipe- minus tlliusfterminus etus e$t dicie^tfintcrqualiaj&ideo dixit, & fHn?uere,erpcrfcrut<tri,"\trum ' album fit idem, & "\trum dulce t Gen'nft Quarehocconfyderandum, nt tdem,aut diuerfu *'"* : fit differentia motus.Et fix gnincat fermo me a q> genus nonvnumquideft,fedobhoc latentmulta,Suntautem b acg Cunarrauitqjc^ualiafiintcoue "ocationum aliae quidcm mul/ nicntia in fpccie mot',&i co,I quo TT iij eft

j 0 jr tdco

Phyficorum
eft moms & fare hoc eft diihcile,di marar,&c.i. propter ambiguitatem xit:t ideo confvderandum eft,c. iftius modi arquiuocorum fuit iiidi j.& ideo confyderandu eft quid fit cium,quod eorum eft de modo rni diuerfitas fpecifica in motu.D.d.Et uQcprumfrn exiftimationemicerifte fcrmo,&c.i.& ifte Ccrmo in deft tam.& hoc intcndebat,cum dixit q liitionc eft lermo,qui fignificat per funt talia>& que^ taha.i. qu funt eicagenus, in quo eft motus,eft di- quiuoca, & qu<e VniUoca.D.d.Qjia Uerfuni. Et boc,quod dixit rnanife- do igitur,&c.Lcum i/la ambiguitas ftum eft. qm dcnnirio.quse norifi- in diuerfitate fpecierum fit propter eat q>illa,de quibus dicitui'jfunt di- propmquitatem naturarum ipfarn, uerfa,eftdefinitio,q'deciaratcpge- qnigitiirerit fpecies diuerfaafpe.eninrduac nusillarumrcrumcftdiuerfum. & cie?Beft, ' ' n qn ' igitor ^ ' nara hoc commune eft omnibus ecjuiuo & ambigua; dux fpecies,vtrum qrt eis. v.g.quia definitiones eorum* d eadem fuerint in diuerfis.aut qn di H quibus df hoc nomen canis,funt di uerfa fuerint (ecundum formam,& uerfe,videtur <j> ilia funt diuerfa in fubicclum: & hoc intendebat cum L genere.Siigiturhoc fuerit manife- dixit, fed cunrfncrit ahud in alio. ftum pet fe,tune eritmanifeftti per D.dJEtquzeft defimrio illius,.&c. fc,g> hoc nomen canis df zqumoce .i.&,cum ifta ambiguitas eft in eis, de illis,de quibus dicitur. fed, quia qux igitur eft definido eorumqu{ hoc nou apparet per feexdcfinido oonueniuntin fpecie, .ideft.& definibus in omni materia, accidit erra nirio eorum, cum difpofitio in eis re in hoc pluribus.Et ideo dixit: & ambigua fit, Ttrufint idem,autdidecepdo accidit,&c.i. & definidoes uerfum,& cu hoc no fit manifeftu quorundam faciunt opinari quod p. (e,pfcrutandumeflde illo,vtrunt natura eorum efteadem:vnde exi- m idenijaut no. v.g.de albo, vtmm ftimantur effe vniuoca,& no funt. lit idem I oibus,de quibus df albu. Et,cum narrauitq? in dcfiuidonib9 & fimiliter dulce,vtrum fit idem it non eft fufficicntia dare in omni lo in omnibus, de quib'df dulce.Etiu I Co ^> genus eft diuerfum,au t no di tcndebat,q> eft ars inducens ad couertum, incoepit declarare in quib' gninoncm conuenienti?,& diuerfi- M locisapparet hocexdefinirionibus tads in fpeciebus, cum non fuerint manifefte,& m quibus no, & dixit: manifeft?perfe,eft fecuiidum re Aequiuocorum autem, &c.i.acqui- galas datas in Scptimo Topicorum uocorum autem alia funt diueiia . . _ _ . . 7 vbifuntjdadloadeeodem,autdi^auafbntmaxime diuerfa in fe:& uerfb. Deindedicit:autdiuerfktur, in iftis non latet ex defimdonibus quiaiuenitur,&c.i.qupniam jjfcru quod nomen eft equiuocum.i ahjs tandum eft v trum fit idem, aut diTero eft qu^dam ambiguitas,& la- uerfum,quia eft in flibieciis diuertent aliquantulum, fed camen funt fis,aut quia eftdiuerfum in (e.&,qa piopinqua illis.alia veio funt valde cxiftimarilr <%> cau(^diuerQmtis fut propmqua,aut in genere,aut in co- plures iftis-duabus caufis, dixit,aut paratioue.Et,q.ia iite tei tius mod9 quia vniucrfaliter non eft idem? 1 itet valde>duut:& ideo nou exiibDe

Liber Septimus
A

332,

Dealteratioeautem quomo <equalis in ^elocitate :ji unt enim do eft aeque velox altcri alterac1 in Cattail tempore.Quid igitw alSiitaq; eftfanarialterari?eftau teratur?**ualitM enim non diatemhuncqu.dem veloater,,!. furhfcfjtliujjt lum aute tarde fanan , odlimul , y , quofdam,quareeft aheratioeq f^tate^alit^d vclox.in aequali cnim tempore fmiUtuda . sit tgttur *<ju<tltalteratum eft, Sed quid altera^ tas in "Velocitate in eisfqu<e tranfturn eft < aequale enim hie non mutantur,eadem tranjrntttationt dicitur, fcd,vtin quantitateac/- m Cattail tempore. in "\troque tgt* qualitas,ita hie fimilitudo. Sed tw agenda eft commfao m re, >M iitidem.quodmutaturin equa - * a*, r? + -*.r *. r? ,. tern pore.aeque i \r h velox. Vtrum inquttenpalsio.autinipiapiiRio ^. J * J ' _ n r j ergoeo.inquo pafTio^npaiTio ne'h,tc atem fS <*?*" Bneoportetcompararec-hic igix e<tndemfanitatem,fuianoeJt<td-E tur,quod fanitas eadem fit, eft densjieque dtminuta ,fed eft eode accipere,autquod neqj magis, modo. si autemfiterit diuerfam, ncqj minus/ed fifr exiftitSi au ytfettnt iicimus alterarneo quod tern altera paffio fit,vt alteratur jd^quod deaJl>atur,&,d5_quod ^ntf ^ hoc non eft Jamtatern> fanatur.his nimlineftide. '^ Jedextjiismincfuntfpecies alterationis. <&' non eft eadem alteratw}qnemadmodum non eft eadem tranftatio . cr tdeofiiendum qnot funt ft,ecies alterations , &fteClejranflamms . Sl^lturmota r r r r ; r f"* f"terfa m fie"e >fc'llcet q* habent motus ejjentialtter, non accidentaliter June mottu eorum 'ttamerunt feftratimfte* "W.fif* dmerfcm&ene**J*&*Cr,f > nwero, m numero ' Cumdedaiauit ytandatbeft ajquahsaJicui translauonijvultque ttHr m rc4hocenam in mom aiteratlgis> Jtmulferge alt^ua alteratio erit &dixit:Et confyderadum eft,&c.i. TT iiij &

fpeciesfaciutalterationis.at no eft vna,vt neqj latio. q uare con fyderandum eft quot funt fpe^ ciesalterationisj&quotlatiois. S.igiturquxmouenturfpecie diff^runt, quorum funtmotus C fecund umfe.cx non pm accns, & motus ipfi fpecie diffcruntrft autemgenere,genere:fiveronu mero,numero* Etconryderandumettdealteranone qwmodo^na mt^ual^ tdten.vtcammtturHodiacqmfitio ptmtatis eft alteration

Phyficorum
G & coniyderandum eft dc alteratio- addente, ncc diminuente in e^uali I ne,quomodo qquahtas imaginatur tempore:qiu tune non erit dfia inin ea,cum coniunftio non imagine terilW,qcfintelligif de cqualitate,T tur in motibuSjiiifi per equalitate, qualitate,& illud\ quod intelligitur & dixit hoc,quia eqttaluas eft pro- defimilitudine.Etjijaaliquispotdi priaquantuati,noiiqualitati.D.d. cere,foi'te a'qualitas attributa altcPicamus igitur q?,li ncquifitio fani rationi eftvefap fubiedrum altera:atis,c.i. qm, cum fuerit pofitu q? tioniiiiubic&urn.n.eiuseft tjuantu acquifito fanitatis eft alteratio, & ncceflario, dixit: In vtroq; igitur, O> poffibile eft aliqucm hominem &c.i.&dicenti hoc dicenduttl eft,in fanari velocius,q alium hominem, vtroq, igitur eft q uejenda coniun* & poflibile eft vt duo homines fa- <ftio,vtru in fubic&o paflionis,autl ncjiturinfimulab vr.a cgritudine jpfh pafTione. contingit.n. diced cp in tempoie e^juah,tunc alteratio c- ^qualitas eft in ea fm fiibie&um ta rit squalis alteration!. D.d.fiunt.n. tu,vtconiuniho fitfubiedli,no paf in tempore ^-quali.i. & ifte due fani fionis. & hoc accidit padioni. C. eft L jj tatL-s dicuntur qquales, quia fiunt T eitis p accns.Std neccfle eft confydc ^quali tj;e.Et,quu( terrtpuseftcxtrT rare vtrunq,,vt pofIdeclarabimus. fecum a re,& non fequitiu ex ^qua & ifte fermo cflet poflibilis, fi eflct litate eius ^qualitas motuu,fiequa poleinuenirc duas pafliones fimiJitas non fuerit in fubftantia motu les.& idco dixit poll:hie aut pofluum,inca-pit quaere qualitatem,in mnsaccipere,&c.i.&coniun6rio no qua inuenitur de alterabilibus , & inuenitur in ea, fm fubieftum: qm dixit: Quid igitur alteratur.i.fed, fi poflumus inucnire duas fanitates fi pofuerimus q> alteratio eft ^qualis miles cTbus modis, quarum alteia alteratiom,quid igitur alteratur,ita on addir,neq; diminuifa rehqua. q> iccipit ^quali tatem?fi eft neceflc D.d.fi autem paflio fuerit diuerfa, vt equalitasinueniatur in eis fecun &c.i.fiautdu?pa(liones.i.qualitadum fiibftantiam. D.d.ecmalitas tesfuerintdiuerf^infpecie. v.gr.vc enim,&c.i.equalitasenim impofli- aliquid fanef,&aliquid albificetur, | bile ell vt dicafin qualitatc. fed ilia tune no dnr eflc e^dem in ipecie,nc M de quibus df ^quafitas in quantita que cquales:& fi ^qualitas earu fie r t(.',diciturfimiluudofuisrcfp6den- * '- ' - - - -hoc, - - - - I tjje ^quali:neq; fimiles.& qc! tibus in qualitate. Et intendeba^q? dixit manifcftum eft per fe.Deindc ^qu;ilitas,qu(j df dc quantitatibus, dicit: fed ex iftis,&c.ideft,fl a tali di qu? nee.; addunt, ncq, diminuutur uerfitate exiftente inter fanitatem, adinuicem,eft refpondcns fimilitu- &albedinem fuerit ipccirs alteraitatib'Squ^ tionis.Deinde dixit: & non eft eadc non funt fbniorcs, aut debiliores fe alteration. & ifta maxima diuerftadmuicem.D.d. Si igitur a:qualitas tas in alteratione inuenitur,quia al in velocitate, &c.i.&, cum ita fit, , fi teratio no eft eadem in .'pecie.quequahtas dicitur de alteratione, in- admodu neq; translatio eft eadem teiligendum eft in eis,qua: trafmu- in fpecic.D.d. & ideo fciendum eft,

tautur.cadcm tranfinutatioae, ncc ,i.& io , cu voluchmus fare motu con-

Liber Septimus
A coniungtbiles qui fiint,oportet nos fcire fpecies alterationis , & fpecies ttanslationis,quot funt.Deinae dedit regulam in hoc, & dixit : Si igitur motus fucrit diuerfi, &c.i.& via ad numerandum fpecies motuum eft confyderare mota per fe non p iccidens,fcilicet translata per fe, & alterata per fe . Si igi tuffuerhu dinette^ motus eoium erunt diuerfi m fpccie,&, fi in genere, in geneC)&, Ci in numero , in numcro . Et ifta via eft via numerandi motum: quia motum apud nos eft notius motu.

333

Sed vtrum oportet ad pasfio nem refpicere, fi eadem fit, auc fimilis, fi fque veloces fint altex rationes j'an ad id, quod altera tur, vt fi huius quidem* tale dealbatumfit.huiusautemtan r turn, An advtvum* Eteade J?^Tff^t^^
quidem, autaha pasfioe/i paf/ fio eadem fit:xqualis aute,aut inacqualis, fi illud fit inzquale. sd oportet nos conjyderare, V eognofiamM duo* alterations y <j faot tqualesimelocitatempafJ ' 0- r j Ji0net vtrumpajsio Jit.eaaem in eis, autjimtlts , aut m alterato.^. f. "Vt conjyderemtts quod iftud eft ' fyiftud . _ reffondendo quontam oportet conJyderare de "\trofoita, quoddicamtts de alteration quod eft eade,
confyde r a ndum; nem paffionis,&

Curt quaefiuit pritis in vtroque, D an oportet quaere coniun<5honcm J { in illo , in quo eft paiiio,aut in ip{a paffioue,fefpondit primo illic,quo niam portibile eft acciperc coniun&ionem in paflione.& cum no nac rauit, vtrum cum hoc oportet confyderarefubiec~tum, aut non confy oerare,iterauit hie quxftionem, & dixit.Sed oportet,&c.idef I fed opor tet nos pcrfcrutari,& fcire illud,per qcf alteratioes fiim arquales,vtrum, quia paffio in eis eft eadem in fpecie, autfuntfimilespropteralteratum,fcilicct quia quantitas,qu^ alteratur in eis,eft vna.Et,cum dixit, B aut T alteraio,expofuu hoc,& dixit: verbi gratia vt confyderemus, &c^. ideftvt confyderemus defimilitudine duarumpaffionum^qualitatem fubietftorum. . ,Dcinded. , , Dica.,

fcilicet f.militudi a-qualitatem fubJ^H. Deinde expofuit modum con fyderandi,& dixit: ita, quod dicamus in alterationc, &c?. ideft quoniamneceflc eft confyderare vtrun que, ita, quodfciamus de duabus a i tcrat i 0 nibus, vtrum fint eaedem in fpecie, aut non, ideft fimiles. & hoc erit, quando fiibiectum fucrit idem. Et dixit hoc. quoniam,cum quantitasfubiecl:ifueritdiuerfa, di uerfabitur paflio neceflario. &hoc imendebat,cum dixit: Et dicamus in ea, quod eft ^qualis.aut in^qualis &c?te.idef t & quafi cum exigit

nem, cumfit eadem. Et dicamw ranonem fuper hoc, & d.& necefle t ea quod eft xqualis, ant no aqua eft confyderare fubieclum: quia di Us JecHndum Jiiterfitatcm tttw. nu$ <juod paffioncs font

Phyficorum
G les, aut inhales (eeundum fiibie- rem, attt minorem de numerit con

^Um Et ***$** f confydera- mmentllM m fpecte :fedilludf tu>coniunchomsmalteranone,li rt _, // t facritfecundumfubiechimtantu, ^commme^^^ Mud erit per accidcns . &, ft fucrit fecun 4 eft propriutn "Vtnque , non dum folam pamonem, non erit il- habet nomen ,Jicut pafiio maior lie equajitas perfected iolummo ^citur Jfortior , <y quantum ditto iimilitudo. ergo in confydera * none ?qualitatis petfirfbc hxc duo cttur mait"' Cum declarauit illa,quai exigun 5 4 eziguntur, (cilicet fimilitudo paftur in coniun<5Hone altcrationis, & fionisi& acqualiias fubiedi. modum conyderandi, vult declaEt in generatione quoque,et rarehoc fimiliterinmotugeneraCorruptioneidem confyderanv rionis,{cilicet qui coniunguntur dc dum eft,quomodo aequevex/- cis,& qui non coniunguntur, & diH loxgeneratio eft}(linxquali te xit: Etconfyderandum elide gene I. poregeneretur idem,8C indiui/- ratione, & corruptione, &c?t.ideft libile, vt homo, fed non ani~ quomodo dicitur generatio squama!* autem, f qua jfs. generationi. & dixit hocr, quia - velocior . . - - _, fi in c i li aliud.non enim habemus ali^ Icito modo 5qualitatis,icietur conquod duorum,in quibus ipfa iundtio, cum ^qualitas fit propnu forte ent hoc, diuerfitas, vt diffimilitudoEt, eoiuudtionis.D.d.& &c.i.& forte fufficit in hoc, o> gene Ceft numerus fubftantia,ma^ ratio fit ?qualis generationi vtfinc sor,& minor numerus eiufdem in tempore ^quali,& vt fit idem in-

fpei eft. fed eft innominatu q3 commune eft, & vtr unque, vt maior pasfio, aut excedens ma^ gis, quantum autem maius* Et confyderandttm eft derencd ratione, gr corruptione, modo generatio eft <equalis ~Velo forte ent tails ,cunt tempore ecnerdtur idem
indiMfiile^thmo,non.tmm<il. J -, ., .

vt atal,cum aial fit diuifibife

dimfibile in fpecie non in geneie, 7 fpes. Q>ecie,dicitur in eis qjvna

In eadem

D.d.^ erit velocior,&c.ide(t in tali busiftis generatiombus, quxfiint

eft velocior altera, cum non foe- M rint in a:quah tempore. Deinde dixit non enim habemus nome, &c.

ideftcontentifumusindefinitione velocioris,&aequalisingeneratio"fadhoc. quiadua: generationes

couementesin ipecie, &in tpe no-

CT ent -Velocior , cum non fuent m n6 habent,ficut habetqualitain aquali tempore . non emm ba~ tes conucnientes in tp.e, & fpecie:& lemtts nomen , quod continet duo eft fimilitudo,& difllmilitudo in di erfis: & s q ^ t a s n eonuenenaUud^thoc nomen " n busmquantitate,&ina:qualitasm eji nit- dh]erfis ,Beinde d j xit . t , f, fubmervt , dicemtti numerum m4io~ ftatia eft numerus,&c.idef I et conuenentia

Liber Septimus
uenientkduarum Cibftanriarfi ge nerabilium non habent nomen,ni fifubftariaidiueifentur fecundum numeros, fecudum quod funt com ixjfueexnumens, vtqmdamAntiqmdicebaiit quoniam fihocfae nt, poitemus dicere in lubltanajs quodquzdamfuntmaiorisnume n, aut minoris de numeris comicnienribus in fpecie. Et intendebat qu6d,fifubftamia: funt numeri,
tunccoiungibiliainfiibftatia funt conuenientia in fpecie mi merali,& inconiungibilia mnt diuerfa fecun dum magis,& minus.Deide dixit: fed illud, quod eft commune, &c.i. fed illud, quod eft commune fubftantijs, non habet nomen, neque pafllo, qua? eft propria eius, fcilicet quod non inueiiitur nomen conue nieiitibus ex cis, neque diuerfis, ficut hoc inuenitur in eis, in quibus diuerfanturinqualitate,&inquibus conuenium. Ilia enim,que diuerfantur in qualitate, dicutur fortiora,i& debiliora, in quantitate ve C6uen!e romaioraAmmora aConuenien : tiaiuali it in qualuate-dicunturconuQuofactomouentta, %y tjute mouentur frofortionem inter fe babeant in mottt. Cap. i.

334

aliquo,quia in tempore: vfque 13 ad ali q uid autem, q uia per qua tamaliquamlogitudinem.fem ^j. enim fimul mouet &mOy uit4quar e qu antualiquiderit, pcr^od^otum eft^inqua' r ;?. * ^ to,fiigitur Aeftmouens,Bau> tem id,quod mouetur, per qua autem motum eft, longitude C in quato autem tempus,in quo D.In acquali igitur temporex/ qualispotetiaipfiA dimidium ipfius Bperduplaipfius cmox uebit: per c autem in dimidio ipfius D ,fieenim erit,pportio. ^
Et, quta motor femper mouet altquid, i in a
tte

o in a

, in quantitate vero a>qualia. Motor fuertt^, WmotumB, & longitudoC, {?* tempuf, in quo mouet D, tuncpotentia aqu<t F Its ,fiilicetisl, mouebit in ternVoniamautemmoues, fore tequali dimidium B per du~ mouet foviper"aiiquid\ fam $atinm C: & mouebit ip~ in aliquo,&vfqpad fitmperlogitudinemC. quomam ali quid, dico autem in hoc modo eritjiwta. Demon-

fiilicet in 'tempore: & difo ad alt i -in ^ Aiaua.m menfiiram 7 ' j- r lo^tudtntf.femper enim mouet, C7" mouetur.ergo necejZeeft ~\t illud} a quo mouetur , Jit aliquod qtfMtlim,&'waiMnt*.St erajt * _ * <=>

Phyficorum
** Dtmonslr.itM, ojlendtnl quod, ft aliquafotentia moutt Jpatium, in ali^uo ttmfore, mtjutotem illiut mubilitmof.ekitettdtm.-rtl 4cjH<dispotentia,per duflumf^atium, in eodtm tempers, >/

per idem Jfaium, i* medietate ttmparis. Hz duxfiguracambas dcfignant proportioncs.

Tempus.

Medictas ipfius tj>is.

Clogitu do, feu fpatiii.

Duplum fpatium ipfi* C.

..

Cum complcuit fermoncm in diftinguendo morus coniungibiles a motibus no cciungibilibus, vult declarare alia propna motorii mo to.Primo vero,g? omnis motor,qui rcouet alkjuod motum peraliqcf ipatiumin aliquo tepore, mouet dimidium illius mod in illo tempo re per duplu illius fpatij, & mouet ipfumperiHud fpatium Tdimidio illius teporis.Et, d.Et,quia motor, &c.i.motor exmnfccuj, qui eft cor

pus,non ille,qui eft virtus in corpo re . & hoc manireftum eflex hoe, quod dicit, femper.n.mouct,&mo uetur.motor.n.qui, qn mouer, rno uetur, eft corpus neceflario. & ideo d.ergo nece/Ie eft vt illud,per quod mouetj, fit aliqtf quantum,i.ipatiii terminatu,& in quanto,i.in tepore termiuatD.& hocacciditmotori, (e cundum q> eft corpus, aut virtus in corport-.D.d. Si igitur motor fuerit A.i.ponacur igitur in loco motoiis,

Liber Septimus

335

A A,&m toco moti B,& in loco fpatij, ifhs potentijs iftud ? Et forte hoc ac D c,& in loco temporis, in quo moue ciditexdiucrfitatc naturarummo ViJ.t.coc tur per iftud fpatium, D:dico q? ols uentium, qua: non flint in materia ** i* motor, cuius potentia eftxqualis in nobilitate f m magis, & minus, ifh motoii,f! A,mouet in hoc tern- & diuerfitate naturarum corporu, pore dimidium B,quod eft motum qua; mouentur ex as. Hoc autem, per duplu iftius fpati j,quod eft c,& qp motus eorum, fl corporu m ccelcxnouet ipfum per totum iftud fpa- ftium eft in tempore, licet non fit tium in medietate temporis r>. De- jpporrio inter potentias motiuas,& inde d.qm hoc mo eritfinita,i.po- mobiles, accidit ex natura motus. tcnria motoris.Et hoc eft ita, g> ve- Motores aut,qui funt in materia, fi locitas propria vnicuiq, motui fcg^ aUquis eorum haberet potentia inexceflum potently motoiis fuj> po- finitam, contingeret vt motus eflet tentia moti. & ideo, cu diuifeiimus in non tempore. & hare declarabumotu, contingitneceflario vt pro- tur in vltimo Oclaui libri. & Arift. T.c. 7 t.ic B porno potemi? motoris ad motum no loquitur hie, mfi de motoribus E fit dupla illius proporrionis: & fie materialibus. qiii ifta perfcrutatio .p hoc i If. Yelochaseiit dupla ad illamveloci eft vnlis in difpofitionibus mo torn defubftatat em: ergo mouebitur in illo tge non materialium,vtpoft declarabi tiaorb. ca. per duplum illius fpatij,& in dimi- tur.& in alio libro dixit,hoc. n. mo j.ad tine. dio eius per totu fpatium. & hoc c5 tor erit proportionatus. Sc. qcf eft ia mune eft in omni motore,cuius po hac traslatioe,f.noftra> eft melius. Dubium. tcnria eft finita.Vtrum vero hoc fit Et, fi eadem potetia idem in commune, & potennjs mouetibus iion corporalibusjfi aliquid fit tale, hoc tge per tanta mouet, 3d per Solutio. jjabet q5nem difficile. Necefiario dimidiamidimidio mouebit: .^ .n.debetefle refiftendainter moto dddimidia virtus per dimidiu v.k>! i.co-'J r^>^rem niotam.fiue motio fiierit mouebit in jquali tempore per (j. in po- naturalis,aut innaturalis: & if ta re aequale, vt ipfius A potentie fit icrijs code fiftentia cois eft, fm q> alterum eft dimidia, qug ipftim E, dC ipfius C agens,& reliquii patiens. Vnde dici B ipfum F dimidium* Similiter * bus,fmq> mus m v i rtut ibus cctleftibus moue igitur fehabet,& fm proper^ Ttiaqueq; ., .. mou ja tibuso^nonmouet qu^cunqjpote tionem virtus ad grauitatem, ifinitii.nc tia qdcunqj corpus corlerte, fed qli- quare per xquale, 6C in acquali ipportio, betpotetia mouet corpus propnu tempore mouebunt. m Puq ^n ve^"tate propria. fed oes_ coueEt, Ji eadem potentid mouet tnoueccor niunt in hoc, g? mouent in infinip (ppriii tu . Et fm hunc modu non eft pro- idem in tali tempore per tale ff>aelocitatc pot no inter eas.& motum.fm vero tiHm,mouebit ipjkmper dimidm OiTftio ^ vniLC{ux<}> carum mouet corpus tUtus fyattj in dimidto illtus tem' propriu velocitate propria, fm hoc poris : ff dimidium illiuspotenhabet proportione propria ad motu, vel cu moto . Sed ifta proportio tiA mouelit dimidmm illius ret tempore per Joluuo. vf indimfibihs. Vnde igitur accidit in Ion-

Phyficorum
G longitudinem. ").g.fit nteeltetatpo potenti* ttd iftitd Jwndus eft Jteuf K tenti* tx^ fi. ay medietas tpjiw tlla proportte. W tdeo mouentfer ijuatittfZtErgo proportto iftius <ttjuale 3 in tempore Aiftidli.
Dtmonftratio, ojtendfnstjubd, ft aliqtut potentia ntoutt aliqttod mobile, per aU* ' \uium, inali^uo tempore, dimidiata potentM,mcdtttittemmobilu mouebittptr idtmjpatutm,incodcm tempore.

Tempus.

3
H
Longitude, feu /padum*

Cum dcclarauit <p cade potentis mouetmedictate moti i tempore, I quo mouet totum p duplu Ipatij, qdmouet in illo tge,&mouetipium per totQ fpariu in medietate te poris, in quo mouet tOtum^iUud lpatiuni,vult declarare etcj), cfi fue nt vnus motor aliquis, qui mouet I aliqcfmotum petaliqiffpatiumin aliquotepore,mouebit medietate illius fpatij in medietate i Hi us tepo ris: Step medietas eius mouebit me dictate illius moti per illud fpatiu in medietate temporis illius. Et eft iiecefle, ficut dixit,vt moueatur me dietas moti per illud ipatiuminillo tpe. qm velocitas motus, qu3 ha bebat totum mo turn ad totu motore,eft f m jppor tione exceflus potentiae motons fuper potentia moti. Er, cu diuiferimus motii in duas mediecates, & fimiliter motorem,

tune pioportio motoris,qti? eft me dietas, & ad motum, qct eft medietas ,erit ficut proportio totius motoris ad totum motum, vt vlr decla rauerunt Geomett'^. & fie dua; velocitates erunt jequalesneceflario, icilicet velocitas totius moti, & velocitas medietatis . ex quo fequitur neceflano vtpertranfeant idefpa- M tium in eodem tempore. & fermo eius in hoc mamfeftus eft per ie.

Et fijipfum E ipfum F mouet in ipfo D per ipfam c, non necef farium eft injquali teporeid,in quo Ejdupluin ipfius F mouere per dirnidiam ipfius c.Si igitur ipfum A ipfam B mouebit in ip fo D per tantam,quanta eft ipfa c, dimidium ipfius A, in quo E, ipfum no mouebit in tempox

Liber Septimus
A rejJnquoDjfieqiialiquoipfius T> g aliquid ipfius c, f m q> ana^ logum eft ad totam c, vt A e ad E,omninon,ficontigerit, non mouebit aliquidfi.n.totavirx tus per totam mouit,dimidia non mouebit, necp g quatauis , necp in quantouis. vnus-n.mo-. uebit nauem,fi naue q uide tra> hentium diuidat virtus in nu/ ^ quaoesmouerut.Propterhoc Zenonis ratio non eft vera,q > fo net mili) qu*uis panunihiUu B prohibet no mouere eu aerem in vllo tempore, quern mouit , ducaderettotus modius.neqj

336

itacppstm^uatu tnouebitcu toto,ft fit g fe* hoc mouet* fiecp nvlla eft,nifi potentia in toto, Et,/iH mouet Z, in tempers TC. ifte.c. DJerftatwm c^neceffe eft "Vt H tU0 temtiorenon moueatduplnm cit.n. ab ^w ^^ ^ c > ^ ea etpondtis y quod eft B , in tcmpore D,per i ^4tin c,tunc,tjna / * medietate ^/t dimmmtwr ncxponic pars ,cutttt tjuantitas ex toto eft pn uanttt*t , ^ wwe/ , /w 1 4 < Gnrtd** nonfer fimouel* E ^,*-) / r j rt -rwr ' ^wrf" ^ "

Demonftratio , probans quod ,fi aUqttapotentia mouet aliqttod mobile , per aliyuod (fritium, in aliqtto temfcre^dimidium ilUuspot enti* non moutbit duflum tltius mobiles , per medietatem illius J]>atij,in eodem tempjre, necjueinaliqita parte tllis temports , per aliquant partem illius Jpatif .

Egura haec, ambas defignat difproportiones . D Tcmpus .

wvwv

VWVVV

J7 Dicebat Zeno q? mina milij, qa, Abbreuia cQ cadit,facitfbnum, necefle eftcp ** oSlibet granfi per fe faciat fbnu. & fimilitet gutta? aqu^ fuccedetes fuper lapidem, ita,^> faciat in iplb fb-

tieafli, neceffe eft vt vnaqu^q; earu operetur in lapide. qm,fi nullaopetatur, etgo nee oes operand. Et ifte . fernio eft fophifticus. qm vna pars ^ no operatur iu adu>fed in poteria. t.c
y^fn

Phyficorum
G qfnvnusvirde trigintano mouet fed eft in potentia in toto. Autinte K nauem folus. &,cum motio eius co dit quod pars non mouet in a&u, iungitur cu praeparadone, & poten fed mouet in potentia in toto. tia proueniente a viginti & nouem Si vero d uo}6d vtrunqj horn hominibus mouebit naue neeefla- vtruncp mouet per tin in tato , rio, ergo vnufquifq* de triginta lai & compoiitg potetiae copofitu gtfnaui de preparatioe ad moueri, ex ponderibus per aequale mo* 3<! nauis non habebat prius. Illud uebunt longitudine, et in equa gitur,* vigina & nouem largiun- u tcmpore:analogum enim eft.
lit* rip fitjarijfirw p ilinn fh vltimiis /* /> t -*

eft de mina milij. Et d. Et ideo ferJno Zenonis non eft verus. & eft <$ vnum granum milij, quodcuq; fit, qn cadit,facit fbnum, i. fed no qcfli I betmotum: qm poten da motoris fcip*. eft terminata.Et, cum potenria mo toris eft terminata,f! prima poteda, t^ix pot mouere vnamquaq; parnum, no mouet in qje omnino,qn cadit,ergo fermo Zenouis no eft ve lus I hoc,q> fingit,q? quodlibet gra cum milij debetfecerefbnum. D. cLnam impoFe eft vt no moueat in tjje otno ilium acre, que mouet tota mina, qn cadit.i.qm impoie eft dicere (%> vnaquc.q,partium no mo uetin tj?e olno, qii cadet, acre, per cue tranfit,morione, ex qua audit' (onus. ficut auditur a mina,f!q7 no H mouet ipfam I aftu mouone faciete fbnum.&, fi vnaquc_q; parriu lar gituraeri ad reapiendum fonu ppararionem, qua prius non habebat.D.d.neq, pars,&c.i.qm vnaqq; partiu motoris no debet per fe fingulariter mouere,neq-, pars, quae, cumadditur ahjs parti bus, mouet lotum,v.g.tngefimus vk.Etd.quia iftapars non vf iter alias partes ee Jbrtior in motu,nifi pj? pr^parationcpraccedente in moto, D.d.Nihil .n.ah'udeft, &c. Autintenditq-,cu '} in cotinuojnihil eft I aitu >

f */ ymtmjy >/r wonet fer tale (j>at turn m tali temMean* congregate mt 'epatttm ex dtwbus * pondenbus per <equalem lon?tttti i /** ainermn 4quautempore.Junt.tt. proportionalia. Et iftejermo diJtmfuendus efttta, quott'tonj}derandum eft m eo, & Jlnt dit* intenttones. Hec eft alia intenrio a pr^diclis. 31 &eft cj>,cum duo mouetia diuerfa, vtruq; mouet aliqd pondus p. ^qua le fpatmm in ^quali tpe, tune dux potentia; modua: ccgregat? moue buntcongregatu ex duoous ponde ribus per illud (patium in illo tpe. & hoc erir,qn ^qualiter mouet duo pondera diuerlain ipatio,& tpe. cu M aut diuerfantur fpado. v.g. q?alteru mouet vnam arrona in vna hora j> medietate vnius leuc,& almd mouet duas aironas in vn$ hora j> vnam leuca,no fequi^ cu duo motorcs fuerint congregati, & arronae fuerint congregate, vtmoueantur ab eis in ilia hora, neq; per vna leu cam,neq, per dimklia. qm proportio eius, q<i co.ngregatur ex duabus potendjs ad duo pondera no eft ficut proportio iblius poted? advnii pondus.

Liber Septimus
A podus. Cum autem fpatium fuerit vnum, & tempus vnum, tune proportio eius, quod congregatur ex duabus potetijs motiuis ad duo po dcia mota,erit cadem proportio: & flue potentia ponderum, & potervtia motorum coueniant, aut diuerfentur.vevbi gratia quoniam,fi aliquVs"moro7^b^aiwu7m pro?* tionem ad aliquod motum, & alms motor, cuius potentia habet iftam candem proportionem ad potentia ponderis,quo mouetur ab eo.Decla ramm eft enim in libro Elementorum quod, cum fuerint quxlibet B quanritateSj&totidemearumcom pares, tune proportio omnium ad omnes eft, ficut proportio vmus ad vnam. Deinde dixit. Et ifte fermo diftinguedus eft,& cetera, & fie inuenitur in qmbufdam libns. & intendit quod, cum duo motores mo uent aliquod poiidus per aliquod pondus,ita, quod,proportio vtriufque partis ad vtrunque motorem fit,ficut proportio totius ad totum, quod proporuo motus remanebit. eadem. & hoc fecundum proporrionem eft verum: fed fecundum quod exiftimatur quodiquolibet illorum duorum. ideo dixit,vtmihi videtur,ita, quod confyderandii eft.videnius enim quod duo,& tres homines mouent congregatim, q^ non pofTunt mouere kcundum legregationem.

337

turn, aliud qutaem auget,aliud D autem augeturEt alterans, dC jd, quod alteratur fimiliter 4 fl - - uantum fecundum ipfum magis, dt minns alter a ta funt,&inquanto tempere,in duplo duplum,autduplumin
du

P l0:dimidium autem in di' "dio tempore, aut in dimidio dimidium , aut in aequali du> plum* Si vero alterans, aut au' gens tan turn .,in tato^autauget, autalterat, non necelTeeft&di midium in dimidio,<3 in dimix dio dimidium, fed,fi cotigerit, nihil alterabi r,aut augmetabit, ficuti S>C in pondere. Etjimiliter eft de alteratione , et in augmento. Eft enim aliejuid, quod aupet. Et alterans etiam Jimfater ej} alteratum.crfecunditisne, C7* dimmutione ent teratto. & in ali^tta quantKate temporif in duplo ent duf li eft duplum. si ^ igitur alteram, & augment am augment at:& alterat tantum in tali tempore, non eft necejje ut me dietat etiam facial hoc in medtctate f aut in medietate agat mediet as. C^firte accidit ut non al-

Numigiturfic eft & in altex ratione,& in augmentatione t cut diximtu in pondere. Aliquid enim eft augens, alicjd Vultdcclarare,qu6d omnia,qu? autem 6i id, quod augeturin dixit de moto, & motore in loco, quanto autem tempore,t funt vera in augmento, & altcra Phyii.cu co Auer. V V tio-

Phyficorum
G tkme,& dicic Etfimilitereft de al- rante, in duplo eius erit in duplum teratione, ideft & omnia, quasdi- illiuspafljonis. Dei ndedicit.&du&a funt de moto, & motorem in lo plum i n duplo, ideft & alteratio, q co, fcilicet quod duplum motoris eftdupla ad alterationem pofitam mouet illud motumper illud fpa- ab aliquo alteiante, duplum eius tium i dimidio illius temporis, aut eritin duplo illius temporis: & eft per duplum illius fpatij in illo tem conuerfum primal. & mtendebat pore ,& quod motor mouet di mi- declarare qua: funt proportionabiJ : dium moti per illud fpatium in di- lia ''" . Deinde ^ ' - dixit: -- - -*- '=Si igitur alteras, midio illius temporis, &, cum mo- &caste.ideft &,fi omne alterans, & tor diuiditur in duo qualia,& mo augmemaris alterat, & augmentat turn in duo arqualia, motus erit ide aliquod terminatum, & in tempoin velocitate,omnia accidunt fimi- re terminate, & non augmentat liter in augmento,& alterato,Er,cu quidlibet quodlibet, neque alterat narrauit hoc,dedit caufam, & d.Eft quidhbetquodlibet, non (equitur, H enim aliquid,quod auget, &aligd cum diuiferimus alterans in duas L quod augetur , & in aliquo tepore medietates, vt medictas moueatil hoc auget, & hoc augef',ideft,& ita lud alteratum in duplo ilhus terneft de augmento, ficut de transla- pons: cum accidit forte vt non altione. quomam eft aliquid qct au- terct illud omnino. & hoc continget, &eft refpondens motori in lo- git, quando potentia medietatis co,& aliquid quod augetur,& eft re motoris no excedit potentiam mofoondens moto, & tempus , in quo ti. D.d. ficut diximus in pondere,i. fit ifte motus ,&quantitas, in quo in grauitate ad leuitatem. eft.D.d.Et alterans fimiliter, &c.i. In huius Scptimi Libri fine, & quemadmodum augens, & augmentatu eft aliquid terminate po in impresfis haAenuscodicib9 tentiq,fimihter alterans etiam,& al omnibus legebaturad verburn teratum funt terminata: & fecun- ea pars pcemi) ipfius Auerrois, dumexceflumpotentiaralterantis pnmi,Phyficorum,incipiens, , I fuprapotentiamalteratientveloci Vtilitasautem,vfquead illud, M tasalteratioms,&quantitastem P o Qrdovero, quam,veluti illcgi us, i quoeltalteratio,l.g?hxcduo time ,fuperrlue,ac vitiofe hoc lequuntur proportionem inter alin loco pofita,abfcidimus. pne terans, & alteratum. Si igirnr pro- ci ueautcmadid porcio fuerit magna I velocitaserit t3EP PauliIfraeli, *. o_ . i o_ "..... ri> W^Kfwi -\riri nr^ttodfnt f f n . jna^na,& tempus breue,& ecouer> Hebraei,viri doxftisiimi fen ib. D.'d. & in duplo duplum,ideft tcnciacoadiuuance,nonnullif< -& in tempore, in quoaliqua paffio que Antiquis codicibus, cam in aliquo alteratoab aliquoalte nonkgennbus. Ariftotelis

Liber O&auus
DE PHYSICO AVDITV I I B E R OCTAVVS, Citm Bitten. Contmea. S V M M A E i IB 11 1.
rctroque , fempiternum fore. A u.v3 ad 4T.oilenditq, primus motor fit penitus immobilis, ppetuus, & vn9. A 4$-vfq;ad ?4 . quzritan detur motus continuus, & quis motuutn fir primus. A 4 5-vfq; infinem,oftendit primum nip toreni mdiuifibilem ee,& inipartibile, nullaq; prorfus habere magnitudinl S V M MA PRIMA. DC femptetnitate motus.

338

A R T S T O T E L I S cimtdTe tnotununeceflarium
enimeftgenerationes,&corru ptioncs ipforum efle cum m<v tu.Quicunque autemvnum, aut non effe femper>?t <jcmotu fuppomimftnrarionem,
j r ._ ,- .^. */"> CT nonfutt,er C01T tan*ff r 10 corruption , m qtM ttihll z * / ' mottebltUr omtUno. 4ttt )OtH4 MC trencratUS , UCM J fulf or . ' t /r, Jed Jem far fUlt , C7* Jemfef
&> r -y
l J

A tor.i.vfq; ad 11. demoftrat motu ante,

ytrum atttem ntottU dltqtidn*

ttarn comprobatyVbt mttlta de Anti^orum inttrferitopinionibus. Cap. 1.

Trum autem eft aliq uando m<

tus , cum non eflet prius, corrumpi turrurfus, ,vt moacaturnihiUannecpfaAus cft.nequecorrumpitur/edfem per erat,& femper erit, et hoc imortalc, & fine quiete iis ineft, C quat funt, veluti vita quaedam, qu ? ineft natura fubfiftentibus omnibus' EfTe igitur motum omnesamrmant.de natura ah' quid dicetes,pr 0p tercaq>mun dum faciunt j etdegeneratione. &corruptioneeftc6tem P latio omn.busipfis quam imposflx bleeft eflc ,nifi fit motus. Sed quotquot quide infinites mun efledicunt,&quofdam nouus,autantiquus,f.fm genus. 8c ti.ibcr 7. quidem fieri, quofdam autcm )<%> e ajite iftu ttatatu,aut e neceC- "crt pj> corrumpi mundos, femper di" fariuhuicuaduijauteftppmeli'. VV ij Et,

tmnttar fer naturam . Omnis.tr. ^w* alicpiid dixit de natHra,dixit motumejfi.non enim poffunt lo~ qtii defotfura, mundi, e?" conjyde rare \n eo recmdum aitod cwrrit ^cormftto rimotuf / r /l* rnw* *d/ dtcentes *"//* ejft, quorum qutdam generator , cr f /</w corritmfi /r, </;r r motjun sternum ejje. tnodos enimgtnerarioni*, (y corrttPtuniscummottlms ejTenecet ^_ Dfemta uero miimmur^ ,J rr r ^W&nontterwmSccu*dum hoc etiam Im^ant de motu .

ueoruin
G Et,cum dtxit: Vtra autcm moms, noil mtendit motu alique propriu, fed intedit vtru ifti motus exiftetes in partibus mudi fuerint,poft<j nul laparspartiu mudi mouebafotno, & vtrfi deftruenfoes,ita, q? nulla jjs mundi moueaf1. Aut ifti motus exiItetes in partibus mudi fucrut fernper,& erunc in futuro in hac difpohe,i qua funt mo. Ifta aute peifcru ratio eft ueceiiaria, q uia apparet <j> in mundo no eft mfi alteru norum duoru, aut plures motus fuccedcntes,aut vnus motuscorinuus. f motus corporis coeleftis. Quarritur igtf H vtru eft poflibile in his duobus mo dis fenfibilibus incipi tali mo,q? an te nihil fuit de eis: & fiue incoepit vnus eoru ante alteru, aut inccepexuntfimul,fTmotus, qui fentiuntur cotinui,& fuccedentes: & vtru corrumpentur h^c duo genera tali cor ruptione,cu qua nihu mouebit'om nino: aut hajc duo genera no cefla ucrunt,neq; ceflabuntefle. D.d.fed c quafi vita. & inauit per hoc,q? necefle eft in motu non ceflare in ptc lito, & in futuro, fi eft neceflc hoc I entibus naturalib*.Apparet.n.q> c6 _ ftitutio entiu naturaliu,& illud, c gj'cfiftini- eft in eis quafi vita,eft motu ee. pri I cipm.n.motusdeoib'mobilibusc tio entiu ficut aia de rebus viuis.& h?c pftru i eis quafi ^^e primi motoris, fed et in cognivica, mo tioe ee mudi, C. vtrfi fit e.ternus, aut iuec.pi* nouus.necefleeft.n.p.fcrutationem nKKu>^de ^e nmo* interionc i motu ^cedere oib' mo- perfcrutatione de ilia in mudo. Et, bilib c, u quia ifta perfcrutatio magis vf pro cut aia de cedeie in p. fcrutauoe de ditpofitione mundi in generatione, & corru,phoc. j. prioe nouficauit ifta perfcrutatiocoe.(.c. 6* uem continere in fe perfcrutatione de mundo. & induxitfignum,dic-K do g? qui aliquid d. de mundo, debet oicerc tale de motu,& d.Omnis .n. &e.i.& pofuimus pfcrutationc ptuno dc motu vfi in loco pfcrutatione de>di(p6ne mundi in generatioe, & corruprioe: quia hoc eft naturale in pfcrutatione.ois.n. qui locut9 fucrit de cnubus naturahb',co cedjt motu efle.D.dedit. caufam in hoc, & d. no.n. poflimt loqui, &c.i. & oes cocedut motu ee, quia ipoffe eft alique loqui de faclura mudi, i. de natura illius,& confyderare quo eft m generatioe, & corruptioe fm totum, aut fm partem, fi non con- L ceflerit motumefle,f.fl poflibile eft ! eo geneiationem, & corruptione, aut impoflibile:&, fi eft poflibile, quo,D.d.Sed dicetes,&c.i.fed coiyderantes de mundo,licetoes concedant motu, tn ita opinant'de generaude, & corruptioe in motu, ficut in mundo toto.cj igic dixit illorum plures mudos efle, quoru corrupdo vnius eft geiieratio alter i' ,& q? hoc procedet m infinitu, cocefEt motu cfle,^. femp fuit,& erit. D.dedit can fam in hoc, & d.modos.n. generaUonis,& corruptionis.&c.& hoc qet d.manifeftum eft.qm,cum opinati M funt <j corruptio uniufcuiufq, mudoru exiftenuum eft generatio alte rius, ficut eft difpo in partibus ifti' mudi , f q> corruptio alicuius indiui dui eft generatio alten9, & quilibet munduseoru non eft extra motu, manifeftu eft eos dicere motu qternum fuccedentem . D.d. Dicentes vero vnum mudum efle,& no e.ternum,&c. & hoc intellects eft per fe, cj>qui opinatur munduefle non ^ternum,& generatum, poftq nihil mouebatur, & corruptibilera I res , qu?

Liber O&auus.

335>

A qn?nonmouebunt*,necefleeft ip~ fmgenus,&oTaincocpcruntmoiic D um opinari hanc opinione in mo ri,poft(| nihil mouebatur. Aut prir tu. Et,quiahocopinariin mundo musjttotus,quic6rinetola,exiftes pot intelligi duobus modis,incoepit in primo moto, aut in primis mojute.feq- diftinguerchoCj&d.Siigitur. Dico tis,u*FuerTtplures vnomotu,fite t ter pifresfio, g, [j^cCxp5,qua mo dixi,eft,q intel nus,qui nunquS ceflauit, neecefla3 l?**^ ligiturprimo afpe&u,& hoc intelle bit, (ed eft, ficut dixit quafi vita eoo6,peedat xit Alrarabius,fm q> d.in lib. fuo de rum,qii conftituuntur per natural He motu entibus tranfmutaoilib*. & hoc ide Et induxit ipfe declararionem de intellexit Auic.& AuempaceHifpa definitione motus prxdicla ad ofte nus,q? intenrio Arift. I primo ifti* dendum talem motum efle: non Traftatus eft declarare q? ante oem cuia induxit definitione. motus ad rootum eft motus, & ante ocm traf aeclarandum, q> anteoem monun mutarioncm eft tranfhiutatio, & eft motus: ficut credidit Alfarabi!, quod motus no deficietfecundum & alij .Perfcrutatio.n.quam hie in- B genus: vt procedat ex hoc ad decla tendit, eft vfis tori mundo. & nou ranclu motu ee primum ^ & jternu, eft verum f m opinione Arift.vt anqui cotinet omnia,aut vnu,aut plu te motum contmente to turn fit mo res. & in hac declaratione eft diffi- tus,aut ante trSfmutarione, qu? eft cultas. Et ideo intendit Alfarabius prima tranfmutatio,(Jt tranfmutain fuo lib. de entibus tranfmutabili tio. Falfa igitur fuit haec exiftimar bus coplere fermone de hoc^m quo o illorum. ha?c. n. eft particularis. perfcrutatus eftfmquotmodosft &cft veiti de motibus particulariimaginari ante oem tranfmutatio- bus,quoscotinct motus vfis, fm ^ ne efle tranfin ntatione, & quid p5t hoc fequitur motu viem. non quia efle verum de hoc,& quid no. qua- hoc exifHt ineis primo, & eflcntia'pp inuoluta eft fua perfcrutatio in liter: qni hoc apud ipfum impofe hoc.Egoautcm,t:umhocqjcrede- eft,vt appaxebitpoft. Nonigif pocf fue b5expofmoneiftiusloci efleiftam neretzternam contjnuatione exic' t tm,era aliquantulu in errore,f.in ftente in iftis moribusperaccidcrrt, F opinion^, hoc qj declaratio Arift. eft declarafiguumadaJternSconnnuarionem tiLtn era rio dirmnuta.& femp mi perfcruta- eriftente in iofo primo motu , aut tus de hac declaratione,quoufq, ap primis, cum Hoc, qmondu declara paruit mihi intenrio, quam intcn- turn eft hie de eis.Cens efle talcs per dit Arifto.perfcrutari. Etinueni fit accidcns.Sc hoc manifeftum eft, Sc jnones liios conuenientes fibi adin port dcclarabitur rnagis* uicc, fan illam intentione, non fm Si igit contingit aliqn nihi! pnmam expofitione, quae videtur T moucri, d upfr neccffc eft hoc ac primo afpedu.Arift.n. intendit hie Cldere declarare' vtru primus motus conti Aut.n. vt Anaxagoras ABaxago nensmundum, autprimi mows, fi dicitinquit.n,ille,limulotnnix (mt plures vno, fintfecli de nouo, bus cxiftentibus, aut quiefcfrix ita,cf) anteeos no fuit motusoino, businfinitotepore ) mentemfe' iia,q> motus propter hoc fit noilus cilTcmotum,tdifrregafTe.Aut V V lij vt

Phyficorum
G vt EmpedocleSjin partc moue> fmpedoc. rj^ rurfus quiefcere.moueri a den^eum amicitiaexmultisfa citvnuro^utlismdtaexvno: quiefcere vero in Her means tcx poribus,ficdicen8.Quatenus vnugdecxpluribuscSnfueuit naf4 Etn&u. vno generate plurai perficiunt,Eatenusquv dem&fiun^&noneftipfisfir 9> mum aeuum. Quatenus vero p mutantur oino, necp fimul defi nuntjEatenus femg funt immo bilem f m circulum.Hoc.n.qua tenus permutantur , hinc illuc H diccre ipfum opinandum eft ,
dam fimper *nouentnr eirettlatiter.iMeuigedum enim eft ex hoc,

Qu^naturadmifioisfaatduos
modos Anti

aicebaut, Cam * ex rebus quiefcetibm tempore infinito, Tnon tranfmuta bilibus, & q> port corrumpemr tali modo, ^ omnia erunt quiefcentia tempore infinito, vtAnaxa.opinabatur, aut g? entia quiefcant in ali- L qua hora, & in aliqua mouentur , Vide . vtvidebatEtnpedocles,mduxitfer ni monevtnuiq;iitoru, &tacuitopi- , mrarn / * nionem Plawnis de mundo, , qu&i v e decider c duobus modtf .<^>4utJicHt cit mudum efle genetatum, fed n5 zim<fottf ^Andxag&rM , tjui d. ejttoj corruptibile: quia noa dixit <j> om naftteriwt mfimul, W awe fan- n^t quiefcentia ante genera * */. '* { , none mundi. led qjmouebant mo hcortupti tMtcmporemfnirp, et ^ttodmtd m mordinatoA ^Deusiuduxit lp ItgentMfeattncu ntatutn^tat- faadordmemjficut ipfedixit. Et .^utficutdtxitEmpe'- hoc,quodnarrauitdeAnaxag.qw oJwandozmouetur, et diccbat$omniaetantiuumul,m' r a tendit per omnia corpora confirmcptcfant.mmentwn. Ua>qua:opinabaturrefleeieinenta qnando amicttmfacit deflnnbuA mundi . & intendit per hoc , qcf diWMm, ant quando Its fait de WM xit erat mfiF,q3crat latetia iu mixto M f turner qutefiut in temponbus, infinito opinabaf. n.contraiia exir * * ' J - uere inlimulmillomixto tempofufaitrntmmfiimAxu.su* reinfini^&^poftincapumtellc dwm autem quodunum tnnattun aus , qui eit Dcus apud ipfum , dieftortri explwibus , Et quod com ftinguere ea ex mixto, & extrahere a de laritarione in aaum.& ia comundu sfuit

. __p peao. vero gencrat mundu ex quanerantttr,crftc non mt fecudum tuor cicmefls^ habet ,p rebus maw *w aternttm. Secndum mro quod terialibus . res autem agcntes funt htc duo mutantur, et nonfinmn- apud ipfum dux,ad congiegadum

Liber Oaims

340

A chia, ad fegregahdum Us. Mundus Confy derancfutn igicur <k igit*corrumpif,qn. elcmenta aduna hoc quo fc habet . operxpreciu tur per amicitiam, & generatur qn 4n.eft ng foium acj earn, quae de jnultiplicauo.fitperlite. partes venatura eft ,confy deration? afpi tomundi compofit* generantur cere Veritatem,fed # ad metho
Ef 3met M * "***" * liter partes exiftentes in indiuiduo . ^^^ fcgregata: , & diftmcT:?. fegregantur hoc , qnoujque /ci pcrlitem. & ideo,vt mihi vf , qa in eft . hoc enim run tantu eft uttle foh?racalefc nofunt partesdiue.r . tnuere tfeientia li,noeltieahsapudiplum,ledco natttrali tantutn , fed etiam proponitur apud ipfum ex amiciua, & letnenus,& habet ipfam pro Deo. deft in HIA indueente tdccnjydera Ethoc,q{fnarrauitde<npedoc. ^> tionedeprww principle, E B <jnq-, mouebantur,tnte<lit quatuor 5 elemeiua. &intendit perquietem Ic DicittEtoportetnosconiydetacnac tepus,in quo mudus eft corruptus: ^ intentione T motu.he/:.n. Diuin* ae& per motUjtempus in quo mudus perfcrutatio no tin eft vtilis in fcta generatus,& eftens.D.d.mouentur naturali tfn,fed i fcia diuina.& hoc .n.qii amicitia, &c.i.apcfcorruptio intendebat,cu d.in via,i.in arte.Di ^ N51i: & ht *e, autgeneratione mundi.D.d.& umus.n. accipit pnmapricipia mo nulia quiefcunt in temporibus, que,funt ue"tia a Naturali: &: nulla habet via v.i demfa ad interim. & intenditper vnS quiete demonftrandu ee primu motohoc,qif eft poft corruptionem mu- K, nifi accipiat ipfum pro cofta"ti a p h . v L & di. per fecund!aut non pot mten- Naturali. f Et od exiftimauit Aui- qibi. dere, nifi poft generatione mundi. cen.g? Diuinus det moftrare prima t Contra fed, quia mudus apud fuumee mo pricipmee,efalfum.&viaeius,qua etur,remanetipumnonimende finwtipfuminuenifleea,quavfus re p quiete in hac difpone, nifi cor- eft in fuo lib. & fifr Algazel feques C rupdone motus vhs, quo eft gene- ipfum 3 eft via tenuis, & no e demoratio totius mudi.Et,cu iduxitopi- Itraoua aliquo mo. Nos autem de nioneEmped.ingeneratioe,& cor hocfecimus tradatum fingularem 9 - ruptione mudi,mduxit verba illi, iuperhoc.&qui uoluerit acciperc &dixit,uarrando)Secundu autem, qdnes accidentes in ea, videat hoc plurescnim, quas &c.i. fm aut q?mundus generatur ex lib.Algazelis. . w jnq}, & corrupir qiiq; motus non mduxit contra alios, vera: hint. cnt ternus, cu interim Hat quies: Incipiemus autem prim urn fm vero q> haccduo fp fuccedut fibi^not'erit ?ternus.& vocauitipm ex definitis ^ nobis prius i phy^ circulare,ua ptes mudi qnq jdifibl- ficis * Dicimus icaqj motum ee uunt',& qnq, ligant' ex quo feg.f ip acfcum mobiliSjf m q3 eft mobi fum hfeduas qetes^ete poft c6gre leNeccfle eft ergo exiftere res, gatioue, Sf. gcte pollfe^rcgatione. qu{poiTuntmouerifm vnum^ V V iiij qucq;

Phyficorum
G que\$inotuJEt fine et mot9 de* turalibus. Etlcoepitponereacl hoc 1C nnitioneomnisvti<pconfitebtx proponem notam &eft.Omne,qcf tur neceflarium efle moueri id, cft > PftSn fuit,necefle eft ipfum "*<> quodpotmoueri jFmvnuque. fiiifle ante in potcntia:&q, motus ^-U^ quemotumvtalterari quide gcnerarostaliseft,f.<j,omne,quod fy i( ?ti ,
q1rt*<aWlA ft IV*>A ** 1s\/MW*^

autefmlocum

AilvlUULUt , V\J

I UAili 11

UUCUa

U4.

de Afa te. anteq^ coburat, ficandum duos modos,quoru vnus c.i 0.17. & cobuftiuu,prius q? coburau eft ex hoc, quod declaratum eft de 3c.ii.Me

moueretur. Etinduxitad hoc certi-

definitione motus, &fecundus ex I.C.JI. inductione, & d. Dicamusigiturg? in cMwtu prxdiximus diftmElio- motuSjScc.i.dicam* igitur,quia, c& nem, <&* detcrmmationem in arti declaratum eft in Tertio iftius libri quod alteradefinitionummotuse entelechia moti, fecundum quod H . i termtnattsfnm m rebw naturaU eft motum, ideft & entelechia eius, bus . Dicamw igitur quod ntotttt quodinnatum eft moueri, ncceflc eft 4&tts, eius quodmnatu eft mo- eft vt res mobiles fint ante motum in vnoquoque generum motuum . &, cu res mobiles fuerint ante mo. rr n -it n . Necefle ejt igitnr tUa ee , in tum , tune potentia ad motum erit quorum potentia eft moueri ><?- ante motum. Etintelligendum eft quoai motuwn. Etjtne hac dejtni- ex hoc quod motum eft priiis remtioneoeshommes conccdunt miod poremotu duobusmodis.Ouoru fr wuen nifi T illd ft j vnus eft motum, in quo eft potennonefia neeejje tia, fit alterius fpeciei a fpecie moquodpoteft moiten : T hoc necef- ti, in quo eft ipfemotus. Secundus fe eft unotjuoifo motuum uerbigra. eft,vt illud mobile, in quo eftpo , auodnon alteratttr nifiillud, quod tentia ad motum,fit motum in acI* . a 1 . r tu, fcilicet quod motum in potentia eft idem in numerocum moto tur niJiiUud,quodmn<ttu eft traj- inattu . Primus autem modus infern in loco . neeejje eft igjtur ut uenitur in duobus, fcilicet in mores Jit innata comhunprtus , an- tu generationis, & corruptions, & in motibus translations,qua: cft corporum fimpliciii. motus enim, i re,antequam comburat . cuius generatio eft finis, & com 4 Ideft,incipiamusigiturprimoa plementum, fuum fubieduin eft Ixpft Alfa rebus , q mos eft vt determinenftn illud, ex quo eft generatio: & fi~ tab 'J ' initijsartium, quxfuntquafi prin- militcr cftde corruprione. fubie cipia earum : & incipiamus ex iftis cTrum vero motus translationiselein hac fcia a rebus,quaium defini- mentorum, in quo eft potencia pi tioes determinauimus ex rebus na- ccdens liunc motum,in tempo re, eft

Liber Octauus.

3 41

A eft corpus, ex quo eft generatio ele- fuum contrarium. illa.n. albedine D ,vi.u...ft. .=, fieri nigredine impoPee, aut ipfum menti.v.e.quia,quando ignis & gene M.,^ nerapur fecudum totum,ftatim ha- calorefrigus. Illud igitur, qd posfi- dEx figfia bet vbi,quc! eft fuperius fm totum: bile eft tiafmutavi in fubiedum ge ^f016'?-. o. dura j..~ generator _-.,..,,.. ..,. n..ix :ii; & pars /7 fingula illi9 nerati,eft illud,exquoe crgneratio i ftatim habet fingulam parteillius &illud eft fubie&um conrrarij. Et, f u u cotra vbi. Potetia igitur iftius motus no cum ita fit,& non efle eft vnum co- riu. Ide.i eft in fubieclo,qc! eft ignis in a&u, trarioru,impoFeefteiusnatura mu ph.4t.fi. fed in fubieclo, ex quo generatur tari in efle: ergo impore eft aliquid * ^7' & igniSjV.g.Iigno combufto, autoleo gcnerari ex eo, nifi per accidens. io g.co. &.i. jjrrorlo. inflammato. a Et hoc ignorauitlo of Cb dies fit ex nofte.i. poft recefsQ ci 503.47 gramatici annes Grammaticus. & exiftima- noftis, & frigidum ex caiore.i. poft ^^Ul ui1 Q3 qua:dam potetiaiu inuenitur calorem. Eft igitur neceflario aiiqd '5^. ' cum illo,ad quodeftpotentia.bEt cuquoadiungi^nonefle,exquoKt B decepitaliosin hancpotentiamef- generatioeflentialiter & Loc notii E bError a- fe coniundlam cum forma ignis, q eft per fe. f & Antiq m omnes con- ^ au^o liotuni ar e ftf n a(ftu, per potentiam, qua: eft ueniunt in hoc loquentes autc Sa- nute< guit cotra con j un ft a cum caj quando violen- raceni habet pro poft aliquid gnari tatur ab aliquo,qn genera^ ne mo- ex nihilo, & negant hoc principiu. ueaturfupenus.Etiftapatentiaeft Etcaerroris eorufuithaec,cj5 fentialia a naturali,cum fit violenta.na- tur cp multa comprehenfibilia vifij turalis autem imposfibile eft vt fit generanturex rebus incomprchen conmndta cum forma ignis,fcilicet ubilib9 vifu.v.g.ignis ex acre: & fie potentia, qua? eft in igne ad motu imaginantur primo afpedu pofli, fuperius. Etfi hoc eflct,tune duo co bile ' '' efle "' aliquid ' ' ' ^enerariex nihilo. : trariaeflentT eodem fubie<5to, & in vulgus.n. non intelligit de non efle gmcrari a eodem tempore.f. potentia motus, nifiillud, quod non coprehenditur moto in & motus infimul.quod eft impoPe. vifu.& fie accipiunt rem aflimilata p5a. v.g.a & hoc manifeftu eft. Et ex hac defi rei loco vera: rci, & exiftimanc im-., ptia ma, n j t j5 e motus apparet beneimpof- pol'e eflepoFc. gEt nitunturadcojm . .fibileefle generationem efle ex no rmandum hoc ex hoc, q? mos eft telteau- eflepuro.generatio.n.eft motus: & dicere op fubiectum efle neceflariu da ab oi eft neceflarium rem motam efle in agenti.f.fubie(5tum,ex quo fit gna1 fofa^nedu aflu ad efle motus. c & ideoimpoftio,eft diminutio agentis, h Et om- h Solutio. A n6 eT oCpnfi ^^''e e^ a^cluo<^ ens genel"an a mo nia ifta funt exiftimationes vulga-' a c f m curfum.fm P ,? S j tu. j.ph.c. to,quod eft in potentia ens tm.v.g. res, valde fufficietes . , . . . re ah quid *.8c.i.de a prima rnatena, f m qj poteft intel quem nutnuntur homines in eis, jpofca <jf gnati6e.t. Jjgi nudaaforma,nedum vtgene- non fm fermones fufficientes. A- eertiminn ^ij.CT.14 returex non efle. dEtetiam appa- gens.n.non pofleagereahquodim c6.4.&.,. ret hoc idem ex figmficato hums pofenondf efledimmutio: feJdiph.?.&. fermoni.shoc generari ex hoc.v.g. eereipftimfacercaliqcfipofnbilc,et fp0{-e. album fieri ex nigro, e & vPr con- pofle facere eftdeceptio .Et, cum trarium ex contrario, non eft dice- declaratumefthocfundametu,di- cere eft d ce tia Zima. re cjj jpfum contrarium mutarur in camus , & quia hoc nitebantur de- P

licorum
G clarare.f! q> potetia motus eft prior nouo fato,fm <} eft nouum fecM, tempore motu , eft manireftu fine .f vt potentia, & pofle noui prxcedefinitione motus.Et dixit: Et fine dat ipfum fm tp*s. Secundum autc hac definitione, &c.i. & fine defim- noftram expofitioiiem induxit dctione motus apparet etiam ex indu finirionem motus , ad declaradum, clioe q? non mouetur mfi illud, q<! motus e in moto. qm,cum diftii an teg moueretur, erat pole mouc- fit in definitione eius q> eft entelcri. qm, fi non eflet poFe moueri, n6 chia mori , necefle eft vt fit in mo^ moueretur. v.g.qj non alteratur.ni- to.omnis.n. perfedio necefle eftvt fi illud, quod pole erat alterari,& fi fit in re,qu; pcrficitur.Et fin hoc imiliter non mouetur ,nifi illud, q<f uenimus Alex.iu fuohb. deprinciantecrat pore moueri. Etintelhge pijs inducere definitione motus, ad dum eftdehac imentioe duos mo declarandum mo turn efle ternu . dosporentis.f. quxinuenituriu ip Ethoc,quoddixit:Et fine hac defifb moto,& qua? muenitur in mate- nitione,&c.hoc decepit homines in L H riamoti. D.d.Neceflee igitur, &c. hoc: & exiftimauerutipfumdecla i. necefle eft igitur, vt potenua ad il rare potenuam efle ante adum in Jud,quod generatur, exiftatT co an tpe. & ipfe intendebatdicere <j> no te ipfum gnatum.v.g.<j>illud,quod df moueri, nifi illud,in cuius natucomburitur, & fit ignis innaiii crat ra eft motus.f corpus mobile: & qcf combun, antecj combureretur. Et non inueuitui in immobili. ilta potentia no tmpraeceditpafllo _ , _. . _ Er nem exiftentem in pafliuo fm tern g &haec ncceflarium eft pus, fed etiam prxcedit fm tempus autfada aliquando elTe,cunon vututem agentem in agente.quod tfifent,aut perpetua elTc enim combuiit innatum erit ante ijta etiam necejfe eft ,4Utut comburere. & idcooe agens, quod nm Jfm falia f mfim 4//^rf f,gra potcfla ge reqnq,,&qnq ; non,ne- ^ eotauodtaliaerant,*tit ceilanomueuiturqnq;potenua,& r i onq; non,& omnia if U funt necef- *tj**t talta ft erne. M I iaria,& vera.Ethoc,quod dicut Lo Dicit: Ifta igitur fenfibilia necef- ^ quentesnoftra;legis,immoinuol- feeft,aut vtno fint, ficut vf.fqjq- Al&.etp4 !o- uentes,q>poFeeftjpuenireacl:ione dam femper mouentur,&quedam * Vi nouam.L pofl<j non fuerit tpe infi- femper quiefcunt,aut femperfuccc nuo ab ageute antiquo,abfq; eo, q> dum fibi haec duo in aliqua hora.fl """ ''" illic fit caufa, qua: fecit illud agens motus,& quies,abfq; eo,q:> ante ilia agere in aliqua hora magis ql aha eflent huius difpofitiois, fed omnia eft fermo fbphifticus,&deceptiu9. eratquiefcentia, deinde incoeperfit Aucr-exp. Dico fm hancexpofitionem mtel- ab ahquo moueri, fm q> modo fen Icxit Alphara.&alijhoccapitulum tiuntur, aut femper fuerunt , fm <j ,f,cf induxit definitione motus ad modo fentiutur.& cum dixit q> hoc dcclarandam pocentiam efle ante eft querendum primo, incorpit dcaclum. &hocnoneftpropnu mo- clararcipfum.Dicoq> hxceftexpo tui,f m 5> eft motus, fed eftpropriu veta, dixit & quia apparuit lam pri

ma

Liber Qctauus.

342,

4 ma mota efle,aut primum motum primum motum < quern pofuimus D

qcfeft caufainmotibus eorum, q primi)ra>fitaliusmoius>pcrquera mouentur qnq; ex iftis rebus, qua; fuit pofle prxcedens primu rnotfi ., funt hie, & quiefcunt qnq;, & nun qui pofitus fuit primus. pofle.n.qj quam apparet q? ifta mota cjefciit, prascedit motum fieri de nouo, ncncq; in aliqua hoia.f. corpora cOele ceflario pr?cedit motum.fed ia poftia, cofyderandu eft vtrum fuerint fuimus ipfum primum. & hoc eft iftius difpofitiois in aliqua hora.H mconuenies. Et firr accidit in trafipfa efle primo mota,aut femj? fuc- mutatione,p quam fuit pofle,fl pofij.ph.a.i. rint illius difpofitionis.f. mota e,ter fuerimus ipfam efle primam.f. qnY fy na<i Et dixit hoe, quia declaratu eft fequitur,vt potentia ad ipfam prajinprincipioSeptimi,impofIibileee ceoatipfam fm tepus, &q>iftapocorpus mouere corpus in infinitu, tentia fit fada ex tranfmutatione. & ideo necefle eft mudum habere Et quod apparet ex hoc fcrmone c, primummotum,autprimamota q? necefle vt ante ilium motum, $ &,fi no iaueniretur magnitudo in. qui ponitur primus, eft alius mo- finita in aclu: & inuemretur mo. tus. fed non fequitur ex hoc, vt fctum infinitum pertranfire in tepo. cundus motus fuccedat antecedenrc finite fpatium infinitum, vt de. ri ftatim: fed fequitur vt fequa^ipclaratum eft in principle Septimi. fum interpoIlatim.C q> Tter illos fit Si igitur fadum eft mobiliu, tern pus quietis, in quo inueniebat* ac motiuorum vnumquodqj, pofle. Cum aute dixerimus <j> pofli Solutio. bile non exit in actum, nifi per allncceflarium eft prius, qua acce quid in adu-Hper motorcm, neccfpta,aliam efife fadlammutatio/- K eft illos motus ee.Cfuccedetes.C nem^tmocum^m quefadlum cjp nullum tempus fit extra motum eftid,quod potefterfemotum, & fi eflet in fine paruitatis . motor aucmouiiTe* . n.mouet ipfum in tepore,in quo Si intur unttntauodqtie moll- mouet,& n6 ante.nifi quia ante no habebatd.fpofitione qua pole erat rlMmnonmmetur,ntfpofaH<tm C _ . .' J f-I i ipfum mouere :&, cupcrfcaaeiat injn A potent i A erit ttt ntotterctttrf \ g0 ipfa difpofitio,tucincccpit mo-

neceffe eft tit ante tranfinutatio- uere. Et ifta difp6,aut eft I ipfb rno nem d&am&iffet alta tranfimt tre,aut in moto,aut in vtroquc. &
*+ ^+**/r & 11 r mi ia m/vf>/%r nnn nitf ^r r>f\lr

bde moueri^aut mouere.

i Si igitur hoe,quod narrauimus, q? omiie motum, & omne mouens necefle eft, vt antequa inueniatur mouere, & moueri in actu,vt inueniatur mouere,& moueri in potentia, & pofuerimus cj> ifta potetia, 8c pofle eft nouum, necefle eft $> ante

tur ab ipfb dlifpofitio, per qua mouet. & hoc eft aut proptcr aliquant difpofitionem in eo,aut propter difpofitionem in moto, aut ficut diftantia, & impedimentum. Etiftx trcs difpones forte deficiut aut pluresearum,autvnain moto. &ha;c crit caufa,q? nvotor no moueat. ergo

Phyficorum
6 geneeefleeftut ipfummouerefuc Et,fiinprAttritofemperferit K cedat mptui prascedenti>f. q> princi f4fo J$0fffionjf [ednon frit mopiuni fui mouerefitfinismotionis / ' n rr intis ipfum. Et mouere iftud pne- "> W*rtbit ex tflo iff, fermone cedensaut fuit in moto, aut in mo- cum fuerit conjyderMw tfjum no iorc,aut in extrinfeco.f aut gnario, hatrere modu: CT hoc tpparet m<t autalteratioeorum,autinvtroque, - . . autdifpo in alteroeorum, aut inv<roque,autappropinquatioinloco, . autreceflusimpedimenti. ergo ne- ' 1** bene.QuonHtm,Jtill4)qu* cefle eft q? ante tranfmutarioneeet innarajunt mouere,& tlla, qu* iranfmutatiorauttrafmutationon inn<tu(untmoueriJtnt, & quan eftcontinua,perquamtranfmuta- . * me enthtc fnmus motor, & mm fuit polfcyttranfrnutaref": aut it hoc motum,r qudndoque no tranfmutatio continua eft cum ea, H per quam tranfmutansruittrafinu ertt utrumfo fedquies, neceffe eft tans,poftquam fuit in pofle. Et for- Httnhac difio/ittone ante tetacuithuncmodum,quiaappa- /r4^^ w. ^w emn ret ex fecundocondiuidente,quod h ,J. ' . nr poft inducet: &eft q, aliquis dicat **>Mt caufam.tMm qutes eftpn<$ pofle, quod praecedit pnmu mo- uatto ntotttf.quapropter necejfc eft tum,eft antiquum,fm q> pontit ip- Ht ante prinMm tranfmtttatione fumdicentesmundum fieri, poftg Jfit tranfmutatio^ce^s. J nonruitmaliquahora.Etforte ta* uit r m < uia ?Sft.i 5 P V ' l nonindigeteoin Qui a h O c,auodpofuitinhocq- ' fito,quafifundamentum,fiy? quod, fimdauit demfonem eft hoc, q?hie Si autem qua; funt, anteerat eft primus motus, & primii mom, femper, motu no exiftente, irra &primummouens, v.g.motuscar- , tionabile quidem videtur etia leftisprimus.&illud, quodmouc- I f)s,quidfeipfisfciunt.Ar vero turhocmotu, &quod mouethoc magis vhra progrcsfis hoc ne^ motu, vtdeclaratum eft! Septimo ceflarium eft accidere.Si.n.alrjs & Qjjinto, f! q? ante motum no eit quidemobilibusexitlentibus, motus cflentialirer,inccepit pfcruta ali)s autem motiuis,aliqnqui^ ri vtrum motus,qui eft huiusdi/po dem eft quid prim urn mouens, nis,po(Tit efle primus fm tempus, & i- .j j fmnaturam, aut nonpoflitefle pri^ aliquidautem,quod mouetur, mus>niri fm^^^c^ aliquado autem nihil, fed q fiiit,&erit.D. pofiiit perfirrutatione fcit, oportet hoc mutari pri us fuam de hoc in rebus motis, & di erat enim aliquid caufa quietis* xitqiillud, quod mouetur prio mo quiesenim pri uatio motus eft, tu temporal!, fi fit hm5i motus tp.a quare anteprimam mutatione lis huius difponis,necefle eft, aut ut cntmutatiopnor. fit gencratu,aut e.ternum.f. fuit

Liber O&auus

343

A fuit, & erit. fed motus eius primus poPc eft vt fit prim9 f m tempus, aut D fuit temporahs.Si igif fuit generatu fm naturam.nec motus, cuius finis tile anteprimu motum teporalem eftgeneratio,eft pofe,vt fit primus, fuit alius motus: & fie ille motus,cj nam ifte motus eft motus alteratifuit pofitus primus,non eft primus, uus:& primus motus debet efle ter nee tempore , nee natura.motus.n. nus.&eft declaratum in vltimo Seante que eft motus,non eft primus, xti,<j> impoflibile eft vt motus seterneq;fm tempus,neq> f m naturam, nusfit,nifi motus circularis. Et,(i motum fueht aeternum,& priAlia enim mouent fingulari^ mus motus,quo mouetur,fuerit pri flius in tempore, f.cp moueatur poft ter : alia autem dC fecundu con^ }uietem infinitam,necefle eft cp,cu trarios motus* vt ignis quidem motor fitajternus, &motu fit ster- calcfacitjfrigefacitautcm non: num , & nulla caufa fit ageus quod fcientia autem videtur contra^ iftud motum fit quiefces in aliqua riorum efTcvna,Videturigitur B hora , & motum in alia , neceflc eft S>C illic die aliquid eiufmodi.fri vt non quiefcat,& ut non moueaf1: gidum enim calefacit,verfum cum eandem habeant proportion! ad motum, & ad priuationem mo- quodammodo,& abfcedens,^ tus. Quapropter necefle eft illic eile cut di peccat voluntarius fcies, caufam agentem,& motorem , qui quando econtrariovtiturfcien moueatjpoftquam non mouerit,& tia.Atveroqugcunquepoflunt rem motam vt moueatur, poltqua facer^aut pati,aut mouere, aut nou mouebatur,aut caufam facien moueri,eamoueri nonpenitus tern vtrunq; : & erit caufa, aut per poiTunt, fed fi fie fe habeanc , 6C eius ablationem, aut per eius abfen appropinquent fibi inuice.q ua tiam.Etquomodocunq; fiat,neceA re,cu propinqua fuerint > &ica feeft vt ante ilium motum , pofitu fuerit, vt fit hoc quidem moti>

primum motum fitaliusmprus:* uum.iiludautannlobile.aliud C ^^ZTfiS&SS- quid^mouec.aliudaurfmo, , ram. Ergo necefle eft vt fit hie pri uetur* mus motus naturaliter,quifpfue~~~ ' mouentJtngidanter, <er qu*dam mouent duos mo-

rit,& motum tale, & motor talis, fi non fuit fm tempus , & <j> no fit hie motus primus aho modo. quod eft impofe. Et fifr declarabitur g> fempererit. Etinducerehancexpouern Wot gna f m vcrba Arifinon eft difficile: im & mo , qua non poteft ee i venor. Et non debet ahquis dicere

inis ca

wam tfrwidtit: ** a rT cogmtiouero extjttmutur efle duo rum contranorum eadem. Sed dp

^Tph. ^pnmusmotustemporiliseftmo ^odo.fn^emmquandoquecale tkf't' tusgnaw>n>s-no-n-gnaa6is f*cit,quando%reuenitHr qttoquo

paret et ^ diquodftmilehoc i / i ;

Phyficorum
<5 autnda HMwrpuftuntia, peruev habete poflc ad tttimq-, eontrarifc
dp u

r^ w/^ Sss^GSKSuS r<,aufp*tt,aut mouerc,<wt mouf i ribus.Etquia virtutesnawrart,necejjariopojjttnt hoc, fed quart les agunt alterum contrariorumyfic dofuerint tdis dtfrofittonis , ant qnq; reliquum peraccidens, dixit: * Sedapparet, &c.i. fed in virturibus naturalibus eft aliquod fimileei, r tnutccnt: ltd, ttenn quoc| inuenitur in virturibus rariotvcinantta Ji&t, hoc money it, nabilibus de hocf q? agunt vtruqj

hocmeucbitur, Cf cum fuermt in contrariu: quia altera a^tio eft virilla difroftnonc, in Ma, hoc inn<i- tutum naturalium per fe,& reliqua
,mmtmmm^^n^m S,^ir^Sc6 eft moueri. funt eflentialiter. Et, cu norificauit H Cum pofiiitq> caufaquietis eft q? virtutes naturales habentetiam t 8 aliaacatifamotus,&cj>,cum fucrit noc,dedit exemplum,& dixit: no gus.n.&c.&intenditperhoc,quod potitum anquoa motum,poitq gus.n.occ.ct mtenoitper noc,quoa S? pofitum ahquod motu Ilia, ^mo mouebatur^neceflecftvtaureraf dixitreuertitur.hoc,quodcalorexi uet n oc l ^ caufaquietis,Sccbablatio illiuseft ftensinre reuertiturde extnnfeco vno tm.cc _ ^ . ' v _ r c ft hhtpo tranfmutatio,autfequenstranfmu iintnnfecum per rrigus: ex quo ae tetiaaric6 tationem, &eft manifcftum hicee ciditq^illudens calefacit modo ac trariu, lut aliqua,q faciuntduocomrariainfi cidentali.&hocintendebat, cumdi ilia, a m o m i oca ir j T> n. virtu eo ' PP aretineismouerea bfq; xit,quoquo modo. Etquiailtemo tes nlles \ > ty przcedat ea alius motus, & dus trafmucationis,f qui eft per aceis:i!tave- funtentiararionalia,incccpitdecla cidens,fit ex virtutibus rationaliro, q hfit rare hoc, & nititur diflbluere qua;- bus,ficut fit ex virtutibus naturali^'f1'*^ fticnem accidentem ineo,& dixit: bus ,notificauithoc,q?dixit: ficuc traoiu,sut Et quardam mouent.i.&apparetq? fcies,&c.i.cf) firigidu calefacerep. acvirtutesfci qu^dam mouent motu fingulari ta cfis eft fifcpeccato artificis, qn erra entes. Ide tum.nvnoduoru motuum contra- uerit circa contrariavero. &ifte eft j * riorum , &quasda mouent ciuobns ille,qui vtitur fua fcientia peruerfc. tinvinu- mot 'businiimul.f;i honsditierfis. .fqui vtuurflia fcientiaecontrario .j.exp&-Ttib'nalib 9 tm a - n -q uac mouent motu vnota- ci,quodeberetvti. Et forte ihduxit parustc. vnaaflioe tum,& non habentpotentiaadco- hoc poftil!ud,quodintendebatdeJ? feTtcIiq trarium (untilla,qua: mouent j? vir clarare de improbabilitate,contin veroperac tutesuatuj-jlesin e i<;_ v .g.ignis,qui genteponentibusomniafui/leqetut rona calefacittm,5r lion infngidar.fecn fcentia tempore infinite propteral !eseentiatr tialuer: & nix,q infrigitar,& no ca terum duorum: aut ad declarandu futn vtru- lefacit.Illa autem, quz habent po- q?,fi fueiit pofitum q? cmnia eranr " r'irrVc! t^noaad vtrunq;cotrarii), funtvir quiefcentia,dcindeincoeperuntmo tutes.fcomprehenfiux.Ethocinte uer^qjiiofequitui inomnib'hoc, debat,cumclixit:cognitiovero,&c. .fivtcaufa motus fit alia a caquie .i.virtutes autem rationales videnf tis, &caufa motus illius caufie fie aliud

Liber O&auus.
A aliud a caufe quietis eius,ficut feq batur in initio fermoms. exiftima^ .n.q? hoc non contingit, nifi in mo toribus,qui a^unt alterum contrariorum duorum tin. in virtutib* au tem.qua: agunt duo contraria infimul,non contingit vtcaufaquietis non fit caufa motusrcum illud, qc! agit quietetn in ifhs virtutibus, eft imid,quodagitmotum. fedcontin git hoc in quibufdamrcum illc..qui ponithuncfermonem,no poflitpo nere omnia de genere virtutum, cj aguntcontraria.Etfm hocdcditre fponfioncm ad hancqonem, dicen B do : Sed non omnia,q poflunt,&c. i.& ponens hunc fermonem, & das hanc rationem, non poteft dicere hoc in omnibus rebus:cum plures rerum non fint rationales, fed plules reium,qua; mouent,& moucnf, no rccipiunt mouere,& moueii,nifi cum fuerint in aliqua difpofitione ex extrinfeco: & repenunt'quie(cere, cum fuerint ex extrinfeco in contranoilliusdifp5nis,T quaerat, inqua mouebantur,& mouentur. Et hoc intendebar, cum dixit: fed qn fuerint talis difp6nis,&c.Lfed re rum natuialiu res naturalesea,qu^ I funtlnata mouere,et moueri, poft quamerant,nonmouent, aut mouentur,nifiautquiadiminuebatur exeis difpofirio,perquam hoc mouet,& hoc mouetur,aut quia diftat abmuicem, autquiailhc eftahqd impedimenttim. Cum igitur vtruque eoru fuerit in difpofiuoe ,qua hoc mouet,& hoc mouetur, & ruefit propinquum vnum ahj, & non fueiitillicimpediens, tuncnecefle erit vt hoc moueat,& hoc moueac". Sed adhijc remanet eademqu^flio. potcft.n.ahquisdicerec*? pnm9 mo

344

tor torius eft ex habetibus virtutes D rationales, cum habetia virtutes ro nales incipiunt mouere poft quietem,& quiefcere poft motu,abiquc eo, q? deficiat difpo, per quam hoc mouet,& hoc mouetur,& abfq; eo, q?deficiat appropinquatioTtpeqe tis: & fie totu ent quiefcens jj quietem iftius motoris.&,cum incceperittotummoueri,eruntomnia mo uentia,&motaextrin(eca, redudra ad talem motorem.Secundum igitur hanc expofitionem forte dimifitdiftolutioncm iftius qua'fhonis vfcjj poft, cum apertedicet hacqu? ftionem.& (ecundum hanc expofi- E tionem eft intelligendum, fed non ola.hoc quod intelligitur de particulari negatiua,& pcihoc, quod di xit,fed cum fuevint talis difponis^ intelligitur de particular! affumatiua. Secur.da autem exp5 eft,vt in * eiufdem telligatur ex hoc, qcf dixit, fed non "P0 6mnia,hoc,quod inteiligitur de vft negatiua.& quafi diceret q? no om niapofliint mouere,poftq no,mouerint,abfq; eo, q?illic fitcaufa facta,quz fit caufa,fi ahquid eorum, qua: mnata funtmouere,fuemmo ues in aclu: & eorum,qua; funt innata moueri, fuerit motum I adru. F & fm hoc , fermoeiusei'it vniuerfalis inommb 9 virtutibusmotiuis, f!ronahbus,& itratioahbus. &hoc manifeftum eft. Quoniam autem rationales nonquiefcunt qnqj, & mouenturquandocjue, nifi proptet renouationem trafmutationum fa clarum in eis ex extrinfeco, aut m anima,autin corpore,manifcftum eftqjprolixeloqmurdehoctpoft. tc6,ij. Qiiado enim animal mouetur,poft quam non mouebatur, neceffe eft veinco utaut appeutus. qui ante

Phyficorum
G non erat,aut ilia concupifceua, aut appetitus non fuerit, nifi per tran mutationem precedence ab aliquo ente extra animam. & hoc etit, qfi iltud ens fecerit aliquam pafllone T corpore eius, ex qua fiet concupifce tia,qu no erat ante,aut appetitus. & ex comprehenfione illius entis, aut ex paflione fax comprehenfionis ab eo accidet ci imaginatio, & fcientia, & appetitus , qui ante noil erat,& concupifcentia motus, qua: ante non erat.Si autem pofuenmus ipfum in omnibus fuis difpofitioni bus exiftentibus in ipfo, & extrinfe H cis in difpofitione quietis idem cu ipfb m difpofitione motus, tune ne cefle eft<pn5fitdignius mouerei aliqua hora,quam quiefcere: & fie aut non quiefcet, neq; mouebitur, aut quiefcet, mouebitur irifimul. pracfenria temporis,quai up erat an K te, eft tranfmutatio neceflario, aut fequens tranfmutationem.Concupifcentia igitur, fa<5ta per prsefenua teporis, eft tranfmutatio extra tra mutationem. ante igitur tranfmutationem,qua: eft pofita prima,eft alia tranfmutatio. & non poteft ho mo (anus fugere hanc fidem exifti matioue praefente. Si igitur no Temper moueba tur, manifeftum eft q> non ficfe habebat, vt poflfet hoc quidem mouere: illud aute moueri, fed oportebat mutari alterum ipfo ; rum+neceflfe.n.eft i fjs, qug func ad aliquid, hoc acciderevt, fi non eratduplum,nunc duplu eft, mutari,fi non vtrunqj,alte> rumeric ergo quacda mutatio prior prima

alterum illorum. & ideo , cum fuit t*>maufcfiim eft qmdnon erant impofe i talibus iftis virturibus eau ittuu dijj/ojitioms , in qua hoc pot c demproportionem efleinter duas rat WHere,!? hoc tnoucrt, fedd aaiones contranas,ideo impoffibi. _ . . lefuitvt eflent extra ambo.v.g.Tt rt emrn hocjetjm in ets, qutfunt animal eflct extra motum, & quie- f I tern . Etquod dicunt Loquetes no- in capttulo adaliqttd. ucrbigraftraj legis voluncatem dependere de tia eitt6d,Jthof non fuerit duplttm aclnone enm noui in ahqua hora : J J . .- t^r ita cb illud ens fiat apud prasfenna ^ . J* ^ JJ-j J illius hor?ab%; eo,vtfiatillictr3P mutatio, eft fermo non intelligibi- f netm altero . efuapropter necejfe ta.l.ermr lls Voluntas. n.cum f fuerit ad in- fft ut primam tranJmHttttonem ueniendum aliauod ens in aliqua frMCtUt hora , necefle eft vt in volente fiat i ' ilia hora concupifcenria in agente, Si igitur non fuerint entia pteriqua; non erat ante : & ilia effcaufa ra,qua: temper mouebantur , fed in propinqua ad agendum in ilia ho- aliquo tpe fuerint quiefcentia , auc ra,& non ance.Et caufa illius cocu- finito,aut infinite, manifeftu eft q> pifceutia: eft praefentia temporis,jc in tempore illius quietis non crane

in

Liber
A indifp6ne,inquapoFeerat vt motor moueretjSf motum moueret'Sc, cum ita fit,& pof lea venerunt ad di fponem,! qua motor mouet i adtu, & motum moueftn ac~tu,manife flu eft q> illud impedimentum iam ablatum eft.ex quo necefle eft q? al terum eoru,autvtriiq, tranfrnutef. & hocintendcbat,cum dixittfed tra imutaturalterum.Etcum pofuitq? necefle eft in motore,&in moto,cu fucrunt mutata ex difp6ne,iuqua non fuit motus,ad difp6nem,T qua e(tmctus,q> necefle eft vtilli moto g n,aut moto accidat tranfmutatio, autmiq-,,autperacciis,auteflcntia lr,incoepit declarare hoc,& dixit:ne cefle eft.n.&c.i.& hoc necefle eft, quia motor, & motum funt in capi'o ad aliquid. &,cum in aliquo te j.ore hoc non moueret, & hoc 11011 inoueretui. & port hoc mouerit, & illud n oueretfmamfeftum eft q? in ter ilia fuit facta relatio,qu no fuit ante.& omnis relatio {cquif trafmu tat:c ne:ergo necefle eft vt ante tri f miitationempofitam fit aliqua tra finutatioinmotore, aut in moto, aut in vtioq,,aut in extrinfeco.v.g. C q>fit illicaliquod impedimentum, ^uodaufertur poft.& hoc intendel at,cum dixit: necefle eft igitur vt fit trau mutario>&c.D.d.quaJf>pter ntcefle eft vt pnmam tratmutationem prascedat tranfmutatio.Et h^c demratiOjquaminduxi^eft vi'ism 01 motorcjliue in virtute rarionali, fiueinnonronah. & hocinduxic nos ad exponenda verba ems, ficut .icxp&Al Pnus expofuimus.Etopottetnosp Urabij. Icrutan in hoc loco quid intendit j> huncfeimouem.vuum intenditq? motus fm genus fcmper fuit,aut in tendit hoc,cfle motum a.-tcinu vnu

in fpecie.Eft.n.in hoc aliqua diffi- D cultas.qm , fi mtenditdeclarare, q> motus non deficit f m genus in alicjua hora,exiftimatur q? impol'e eft ipfum continuari fm genus,fecudl quemcunq; modum fuerit pofitus. Sedfunt pbfitiones impoPes,&pof fibiles qudam.& hoc,quod eft pof fibile, eft illud,quod neceflario fccj. tur ex iftis propombus, quas pofuit hic.f potentiam pra;cedere adtum fmtempus:&fm hoc eft illud, qS intendit de hac intentiohe, diminu tum.&idco videmus Alfarabiilin fuo libro de entibus tranfmutabilibus niti enumerare modos, in qui- bus poPe eft motum pracedere mo turn alium:& hoc in motore, & m motOjdemde declarafle quis polls, <8c quis impol'is,& q> poPis eft neceffariusfm definuionem motus. Et fm hoc erit opus Alfarabij quad complementum ad illud, quod declarauit An(t.hic:licet Arift. fecerit illud,quod fecit Alfarabius,m.ij.libra de Gnatione.in illo.n. libro de clarauit quahter eft pore omne mo turn jiceaere motum, & quo eft ira poFe.& fie fermoeius in hoc.hbro e diminut'j&complebiturpoft. Aut ^ dicamus per i cp i Arift. - non t intendit < ^ }}'. cc c !?.f inc. hanc declatatioiiem declarare q? ipoFe eft mundum efle in aliqua ho ra extra vnum motum,fed declaiare q> mundus impoFe ft vt fit extra motu fm gen9. & quoinuemtur oe motu f>ceoere motu,eft alia qo.Et fm hoc vr quafi mtendere cantradicere fermoni dicetiu motu defice re m aliqua hora,non probare mo- .iij.exp6 turn efle ^ternum.Et forte etiam in aliotum. teditp. hucfermonem jfbare mun dum efle fempfm hac difponem,! quo eft mo. qm,cum pofuerim9 ^ Phy.cu co.Auer. XX ifta

.?45

Miyficorum
G iftaordihatio eft naturalist gnfn pore eft mundu habere alii ordina tion6 pterifta.fgjoes motus rrducuntur ad corp'coelefte,8c <jj propia quitas corgis ad quafdi res, & fua temotio a quibufda eft c3, gj> quS quaedam mouenf'qnq;,& quzdam quiefcut qnq),&pp. quam omnem motu fequtfmotus,& eft declaratu <j> impofe eft motu deft cere in alioua hora,ergo manifeftu eft g? mil dusfemper fuit,&eiitinhacdifp6 Jie.qrn,h deficeret,non deficeret nifi per quietem, no p_mutatipne ad aham fbrmam.Et,cu impole fit ipH fum mutariad aliafbrma,autqefcere,necefleeftvtmotuscorporu, qfuntxternimot 9 ,qjuntfempin motUjfint in hac difpone ferny, in pr?terito,& in futuro.qm,fi quiefce let totum, nihil aliiid eflet & quietis eius,nifi quies eoru.queadmodu ca mot'eoru.q mouenf'qnq;, &ge riseoru,qquiefcunt qnq;,mhil aliud eft,m(i motus eorum femper in propinquitate, & diftantia.Siigitur poFe eflet corpora cocleftia qefcere, necefle eft vt eflerit pars alteri'mudi,& vt eflent hie alia corpora,quai mouerent'arculariter, qeentcaqe I tis iftoru qnq;, & mot'iftoru qfiq;. fm hoc ergo poflumus intelhgere fiij.expo huclocu.Etqctapparuit mihipoft Auet. longa pfcrutationeeit,q,ex hoc,q3 hie induxit, apparet motu vnu coti imu primum aeternum ee,cu adiun AH fuerit hoc,quod declaratum eft hic.Ccp no eft hie motus prim9 nOuus,illi,quoddeclaratfi eft In Septimo.f q?,n eft necefle vt in motis in loco fitprimu motu,& primus motor,q> necefle eft vt ifte primus motor,^ iftud primu motti femj> fuerintin hacdi/p6ne.(,' hocmoueie, &hocrtoueri.qm,fifueritpofonm K ip" m incipere mouere inaliqua hora,contingeretvtip'm pcederetmo tus prior motu illius, & morn prius moro illms,& motore priore eo. Sc fic hoc,quod fuitpofitum, quod ip fait primus motor, no fuit ver* Et,cum hie fuerit motor, qui femj? mouet,tunc erit hie motfi, qcf fempj mouerur.f: q? etiam eft aetenium.Et fl non,contingeret vt ante primum motoremeet motor priori llo. ft pofuerim9illc1,qcf mouefab eo,jrna njalrt tranfmutari aliquo mo traP mutationis,nifi fm motum T loco. &,Cum hie fuerit motu anernum, L hie eft moms sternus &maxime, cum adiunftum fuerit his duabus proponibus hoc,quod apparet feafoi.f; q, omnes mot'reducuntHr ad motum localem, q? ifte motus efl prior eis naturafr. Et benepot hoc appareregeiieraliter.f hie efle tianf rnutationetn cotinuam neceflaricr, quoniam,cum necefle eft hie ee tra fmutationem primam naturaliter, & eft impoPe tranfinutacionein pri m am naturalher efle I tempore no uam,-necefle eft hie efle vni tranP mutationem continuant : quscft caufa in hoc,quod anteoem tranf- M mutationem eft tianfmutatio. Adhgcautem^rius^pofte riusquonam modo erunt, Cf)C non ex iftente,aut tempus, non exiftentemotuc'Si vero tempus eft ipfi 9 mot 9 numer p , aut mot5* quidam^fiquidctcpus femper eitj neceiTe eil & motum perpe tuum efife. At vero de ipfo cjde tempore, practer vnu^cocordes elTevidencur omnes.. ingenitu hocDe

Liber O&auus
A trtdCri tug fflbnftrat q impofsi- apparuit ei ^ ncmam fion erit , tiifi D Democri- bjie c ft Omnia cite fa<fte , temp* tempus fit, & tempus non poteft e t .n.*ingenitueffeJPlatoveroipx fe,mfimot9fitperhoc,quod declaAim gnat folus fimul,n,ipfuro ratum eft 9 tempus eft namer'mo cum ccelo faflum dfc : cseluaux tusfccundumpnus,& pofterius,mtemfacSumeireait. cocpitdeclaiare^riecefleeft/item pofteriHi ,Jt tempus merus,& dixit: Si igitur tempus eft nonfitf&quomodoenttemfntsfi numerus moras. Etiftaconfecurio w eft eft manifef ta ex definnione tempo poris.eft enim notum per fe,$ tern Per fe nopus aut eft motus,aut fequitur motum & ' ^t,ant alicuius mot',quia t<Sautc6 non curat in hoc loco, hue tern pus fequens ntmotuSjfluenumeru ' s aikui-Ltus. t,cum verificauit confecutio4. i /- / nem m hoc iyllogiiino,incoepit in- ph. c. 9 8. ducere opiniones Antiquoru,&dixit:Sedvidentusomnes,pr*tervntt &ci . &ferniociusinho ^ ftinte , Ie nongeneratum . Plato ^erogme- ^us per fe. & apparet,quia Antiqui rat ipfum.dictt entm if/urn gene- percipiebartt tempusefle azternum, fed non percipiebant ipfbm fequi ran cum ccelo : cr qwdcceti eft * * motum.&ideodixit Democnrus; dando rationem , 9 impofceftvc Cum declarauit g> ex definirioe omnia eflent generata^ex hoc, <^ tc motus apparet <j> motus eft setern*, pus eft vna reium, & 11011 eft ^enedicit,q> hoc idem etiam apparet in ratum.& , fi Antiqui percepiflenr ^> tempore.omne enim generatfi,ne- tempus non eflet extra motum, crc cefle eft vt fuum non^efle prijcedat didiilent motum efle asternum.Pla ipfum . Et quomodo poteftaliquis toniautem accidit contranu^uod Id-M>h. intelligere prius,& pofterius,(i tern accidit Antiquis. conceffitenim te- con-}' pus non fit?tempus enim fecit pri*. pus fequi motum cceli,fed non con &pofteriusin rebus,quasnonmo- ceflitipfumefleaeternujfedgnam. uentur:in rebus autem,qua: moue. cr-^-t SL a, ~ 0. . . Siigiturimpoflibileeft&ef tui-,priuS)3cpoftenusexiftitperfe. mtelhgere tempusfineip, Et,cum pofuit q, pnus , & pofterius non erir,fi tempus non ftient : & o> fo nunc: nunc autem eft mediu rouum non erit, fi piius,& pofteri9 <quoddam,& principiu , dC fine non fuerit:fequitur exhoc q> nouu habens fimuJ, principium quix non erit,(i tempus non fuerit.Et,cu dem futuri tgis,rin e vero praete XX ij riti: ^/ww temftM,Jtfuerit *ttrn> eft yt mottts jit aternus. Scd -\idemus omnes, prtter >, ort. rfat generatHm.t. I I w noHttm . & Per hoc declarat Democntm impofiMe omma ef>

Phyficorum
t necefle eft Temper efle tps. percipit ad minus duo inftantia,no K v]timum.n.finiti accepti tpisi percipu tempus. Etideo,cumpoaHquoipfonimnunceriunihil fuit impofllbile efttempus efle .tueff accipere I tgejpraeter nuc. c,xtra "^ns.* cum pofitum eft in Quare,qacft & r principiu.flC ^pofuumefttempu^comux.t . . v ffr .-,*. huicaham propolitionem, Icilicec msipfumnimcinecdlceftipx g,inftanscff piincipium futuri,* fmsvtracp ex parte femper efTe finis prstetiti&iibpropofuio eft tempus.at vero,fi tempus, ma* manifefta perfc.inftans en.m eft il mfHi eft nifeftumeftc^necelk eft&mo Jud,quodaccipit iiitcllaausprodif E.:indpi^ Cum eifofiqiiidem tempus paC- ferentia inter pratentum,& futuru, fi^^'^ iioquacdam motuseft, cilicetprius,&pofterius in motu. ti.ide.4. Etetiam,jiiptfitltileeft "\tfit Et,cum natuiamftantiseftifta,ma ph.uj. tenants, aut ~Vt inteUiratw extra nifcftum eft * impoflibile eft imaH a 'a a i gmaninftans,quodnoneftnnisp&.-cr#4 efmdMimtt f eritl , &prmci 'l umfuturi . Etcau f k e*lfrtncifittm,<7'jinujtdfniict m hoceft,quia mhilinucniturdc L ftttm tetjror(ffnturi.,W'Jintf tern tempore in adcu,niii inftas. & cum tortspr*teriti:neceffc efl^ttem- hocimpoflibile eftdemonftiari,fipusJtt*tcrmtm.**onMm,RfiKnt cut demonitrarur pu.ictus:quia,cu * J . ' n demonltratur,ti'anlitiutim.Etnu[ Acceptum-\Ltimttmtemp*, p0fl ,us poteft imagmari inftans e6prf quodnonefttempus^eceffe eji yt cipium futuriabfq-, eo,9fufiniste Jit in aliqua hora. tmpofti&ile eft poris pr^terici, aut finem pratteriti emm yt mtempore (it atumdom *bi(l> W flt P"Pium futuri:ni r a a uexnmetuL tern pus exiitere quad "Vt ettam ex ytrafy parte jit ternPus fiipiturfttent exytra&Par* 5* rn rt? te temt>us^matiireltiiM est vt mo f * JJ tusjft cttam.tempus.n.ejt dnpid accidenttummotus. Cii declarauitq> necefle eft, fi te pus fit, vt fit raotus, (cilicet moms cuius uumerus eft tempus,inco;pit declarare tempus efle arternum, & propofuit ad noc duas propofitiones.Quarc-^vna eft q> inftans nuquammueni^r, nih in tempore: Et q? impoflibilt eft tcmrus efle ex trainftans.Et caufam hoc eft,quia inftans facit rempus.& ideo q.ui uo eft fupcrfluum. Et, cum pofiiit mftans efle principmm,& miem,Iccepitdeclararequomodo fequiturex noc,vt tempus fit cternum,& dixit: / enim tempons vliimi, i <i qaj . nms polt non eft tempus,cum merit accept9, necefle eft vt fit inquibufdam inft;mtibus,ideft quoniam principiu teniporis,ante quod aciuerfan'dicit non efle tempus,necefle ef I rt n't in inftanti:& funilitertiius^oftquam aduerfanus fingit non efle tempus, necefle eftvt fit etiam in inftanti: &ficneceflano ante tempus eiittepus,& poft tempus tempus.Demdc dicit impoffibile eft eniro,&c.ideft & iiecciic eft vt extrcraitas temporis

Liber O&auus

347

A ris fit In iriitanri quia impoflibile Eadem autem e$ratkit de D eftinuenireex tempore ahquidin eo,quod eft incorruptibilem ef actujnifi i nftans. EC verificatio qu$ fe motum. Vui, in eo,q uod eft ftioms eft. quoniam necefle eft ,fi fa<5tum eflemotum.acciditqua inftans fuerit acceptum,aut demo- <jam effe priore mutatione priftratur in adu,ficutdemotiftratur fic hic pofteriarem vlrima. punftus autnon demonftratur.St MOnai4fimul definet moueri^ aemomtratur,deltruitur natura te- , tu if u., ponS.motusenim deftruetur necef c^ob, e,vt cornbun, & efle Lio:&,fi fueritimpoflibileipfum cobuftibile.cotingit.n,combu demonftrari, nifi in motu, necefle ftlbllccfTe,quod non cobuntur eft vt ante ipfum fit motus, & poft nec motiuum,^: mouens, ipfum fit motus.Et,fi non,tunc erit Ef t&e idem Jermo dtcttur in acceptum quiefcens,& tuc erit qua hoc <]uod motus non corrwnpttur. fi puncT:us,non inftans. Etvniuerfa ' f fl ~ ....... B liter omne,quoddiuiditmotum,ne <tli cefle eft vt ante ipfum. & poftifm . fit motus. Et cnm pofuit, q? extre- quaprtceaat fnmam tranfmuta mitas temporis, quod ponitur gene tionem,it4cotmgithic,'\l ran,aut corrumpi, necefle eft vt fit trarmutatiofo tJ Poft yfa in mftanti, dixit: Si igirar inftans, mutdttgner - &c.ideft,fi igitur exoremitas tempo "*"'"' '"" . ris,quodponiturgeneratum,&noreatnotttj&rtejjareabhoc,<jtfott uum,fcilicet q? ante ipfum non eft tnnatunt eft mouert. non font mfitempusrSc inftans eft principium te ponsfutun.&finispmentnneceftnndtfcMunMnp 0Mee!t leevtexduobustermmatisadifm ~ ~j* ,LJ , ,^ r^ componatur tempus, & fie ante ip- "^/" tnatu cobwijtbjtjfOMtod co fum erit tp s, & poft ipfum tpjs. D. d. buratttr. netfe etia. atupttdceffare fiigtffuerit.i.fiijtf exiftisduobus abhocSttfittnnatttmattere, <&C terminatis adipfum Aerie temp', ce rTAreftmtHcretrmtmn ^ J m manifeuum eft,&c.i.& cum decla- JJ 1 ratumfitqj in duobus terminatis Ideft,& perillud, per quod fin cuiuslibet inftanris fit tempus:&te declaram o^pnmus moms eft ?terpus'eft confequens, &infcparabile nus,& non generatus, declarabitur a motu:manireftum eft cv> in dua ipfum non corrupt.Qm ficut cotin bus partibus cuiuslibet inftanris eft git ex pofitioneeius,<j? primus momotus:ergo motus eft acternus ne- tus fit nouus, vt non fit primus,fM 4-ph.ijo ceflario. Etfbrte fcitur de hac de- ante ipfum fit tranfmutario prior, ^M1' monftratione hoc, q> motus setern9 fiitconringitrfipofuerimus q>prieft motus diurnus. decteratum eft mus mot9 corrumpitur, vt port cor enim in Quarto qi tempus non fe- ruptionem primi motus fit motus, quiturprimo,eflermaliter, nifi mamfeftum eft,fiprim'motuscor hunc motum. rupi^^ poft ipfum no erit motus, XX iij quern-

Phyficorum
<G qu^damodu non erat ante.ergo, fi Cum declarauit qj primus, aut K pofuerimus ipfum generari, erit an primi motus necefle eft vt femper 1$ te motus,&,u corrumpi, erit poft. nierin t j>j> hoc,q? illud, quod moue D.inccepit declararequo contingit tur illo motu,aut ilia, qua: mouen vt poft coir up tionem primi motus illis motibus,fi motus eoru fuerint lit alius motus,& dixit: qm ceflare noui abfq; eo,^> pcederet eos moaliquid,&c.i.qfn, fi primus motus, tus,necefle eft alterum duoru, aut quieueritquiete, in qua impoJb crit illud,quod mouef illo motu fit gna Tt illud, qcf mouebaf, moueatf poft, tum,aut sternum. & mamfeftu eft necefle eft vt poft quiete moti fiat I q?,fi. foerit gnatum,necefle eft vt an co aliqua difpo, qua: faciat ipfum te primum motum fit alius motus, no moueri poft.& ifta difpoflrio nc & ameillu alius: & cu piimus non ceflaiio eft motus,aut aligd feques erit,non erit vltimus.&, fi illud, q^ motum.& fie poft primum motum moueturprimomotu,fuerit xternu,& poftea generareffiius motus, erit motus.quod eft impofl'i bile. fiFr,fi ceflauerit prim9 motor a mo- poftij non fuit,necefle eft vt an pri- L ucre,c6tinget v t ante ipfum fit ah' mum motum fit motus, & ante pri motor,qui dedit ei difp6nem,p qua mum motorem fir motor:quod eft fuitimpoffibile vtmoueret,poftq impoPe. Et,cum declarauit hoc, erat poflibile. vult declarare per ifta viam, q? impore eft vt moms vltimus fit,ita, q> Et ipfum autem corruptibile poft ilium non moueaturaliquid,r oportebit corr upturn dTe,cum ii]am candem viam, per qua declacorrupi tur. & h ui9corr upti uu rauitvt primus motus fit prior fm rurfus pofteri9,corruptio,n.mu tps csteris moubus. Illud.n.qcf mo tatio quaedam eft* Si igitur hxc uetur hoc motu vltimo, necefle eft impofTibilia funtjtnanifeftu eft vt fit,aut c.ternum,aut corruptibile. q> eft perpecuus motus, & non Si corruptibile habebitcorrumpes, aliquando quidem eft,aliquarix &reuertetur qo de ifto corrupente, do autem non-etenim fie dicere vtrum fit xternum, aut habetcoriumpens.fi igitur eft corruptibile, M figmento magis ailimilatur. erit necefle vt fie procedat ininfim Et ettant necejje eft "V/ coman tum.quod eft impoFe. ergo necefle fern ctrrupatw: quado corrupet, eft vt illud, quod mo uetur vltimo motu,fit aeternum. Si igitur fuerit auernum, & motor illius fit aetern', forrufatitr et, poftqu<tm corrupt t reuerteifqu^ftio in eo, qua de caufa motor a-ternus, fempei fuerint in hac difpofitione, J&ile , maMJeftii eft quodmttttt e .f.hoc mouere,& hoc mouen,& po^emtts^qtiodnoeftattatuUfa Accflauenintamotu,poft|fue(p'qttJ 0% no.cr quodjermo dice e^ neceflarium vt ante primii mottf hoc m*ts afimUaturJlttlte. tu A Pma re mota,& primu moto re

348 A rem fit motus prior,& motor prior, re natura rcrumt (y t}ui exifttmd D & motii priiis,quod eft impoFe.Sed Htt quod prmciptum eft illud, dt tacuithocconaiuides vltimum de duobus codiuidemibus, fuperquae quo dtxwttts ipfom effejecundwn fundauichanc demfationem, cum quod fecit Jimdttudmem Empedo lam induxeratipfum 111 generatioe cles de dommio amtettta^w litts, 'inotui. Et, cum compleiiit hie in httitts tjttadotfa, cr hums cjuadofa pofitione eius,q> illud, quod moue hoc motu vltimo, eft corruptible, qtt moiiet res necejfario,et qtues cftillud,c|uod abbreuiabit in pofi- exiflit interim m tempore. Ideft,& ferrno dicentium <j> mo 14 tionecius,q> illud, quod mouerur primo motu eft gnatu.f.q? ante ge- tus no fuit ante,& poftea fuit,eft fiiierans eft generans, & proceditur milis fermoibusfi<5tis.& fifir fermo fie in infinitu.Et ideo copleuit hue dicetiu q? quies, & trafmutatio fuc(etmonem, dicendo : Et, cum hoc cedunt abi in otbus entibus: & q? B fuerit impoflibile, mamfeftum eft, uatura totiusentis moti facie hoc, E &c.D.d. Etetiam necefleeft vt cor- non quia eft aliquid,quod fit caufa jrumpens,&c.i. & fi aliquis pofiierit illius,eft.f!fermo fingetiu.Et fift fer <j> illud, quod mouetur vltimo mo- mo dicentium fermoncm fimilem tu,eft corruptibile,&illud,quod cor fermoni Empedoclis, q? principiu, rumpet ipfum, eft corruptible ab fm q? e neceflarm ad efle,aut priiici a!io corriipente,& illud ab alio, pro pia cotraria faciutalterii contrano cede;ui-h'cm infinitii. qtfeft Tpofe. ru in aliqua hora, & no facit alteru ergo nccefle eft vt illud, quod mo- abfq; eo,<f> illic no fit ca coges ipm uetur vltimo motu, fit xternii. &, adhoc,quia principiu no het cam, cu fuerit motum a;ternu, & motor eft fermo fiFis et figmeto.Ex ifto fer axernus, necefle eft vt motus illius moneet jpuenit, vt motus fit fine iit mcorruptibilisjficut fuit ingene- motore. Et cu dixit & qui exif hma iabilis.&,fi non,qua de caufa cefla- uit cp principiu,&c. & intenditNabita motu illud,quod lempet fuit i turales exiftimates q? pnmum prin _ cipiu gnans entia pofe eft in eo,fm motuJ&iftaexpouuoeft vera. q? eft principium fimile .f.' fermoni Similiteraucem Sddicere c^ Empe.qui pofuit principiu eiitium aptu aarura lie eft,<3 hocoporx amicitiam,&lite, fecundum fimitere putare priucipiii eile.qcl cjx litudinem amicitiz^litis exiftenE apedo. dcm videtur Empedoclesdixifx tium in hominibus, fcihcet quem. fe^ vincere, dC mouere in paiv admodum amicma congregat hoteamicitiam,(3^1item ineftreb 9 mines,lis aizt fegregat, ita in entib* ipfisex ncceiritate,quiefcere ve flint etiam duo iiFia iftis.fiamicitia naturalis,& odiu naturale,ita,q7 qn roin medio tern pore. Etfermo dicentwnt hoc,magis que mouet alterum,&qnqi reliquu ad contrariu eius,ad quod primum afinuUturfigmento.&Jimiltter mouebat.Et quies eft in tepore, qff etus^tti dtxit quodjic debet eurre citinterhasduasaclioes c" jias, XX iii aB-

Liber O6bims

Phyficorum
G aWq; eo,g> illic fit caufa coges ami ro difgregare, Si Veto infup deV K citiS agerein vna hora,& lite agere termineturipfum in parte,dice in aha: cu fint principia neceflariae cendu eft in qiiibus fie: vtq>eft adtioms,& eentise neceflariae.Et ilte congregathomitermo ell etfimilisfigmento.lequi nesfamici tia, & fugi unt inimi tur.n.ex eo vt mot' fit fine motorc. ci abinuice* hoc* nfupponitur Fortaflisautem&vnumprf &intotoeffe.videtur*n.inquix NMtor- <apunfecictes, vtQt Anaxago bufdam ficelle, hocautem&u dfatuceo rasjficvtiqpdixerint* At vero jqualiatemporaindigetaliqua ruqn3,& nihilinordinatumefteoru,que ratione*Omnino autem exifti' Fm mm naturaj &f mnatura fiu t4 a na, mareprincipiuni effe hoc fuffi* a Naca rura*n.caufa ordinis eft olbus: cies^femperauteftficjautfit, ordinis oi infinitum autem ad inttnitum nonre^e eft opinari : ad quod bus ' nullam ratione haber. ordo aut Democritus reducit de natura jj omnisratioeft* InfinitoauttBC caufas,qpficc\:prius fiebatiipx quiefcere, poftea motu efle ali^ fius autem femper non vult pri qn,huiusautem nullam effedif cipium quacrere,dicensinquix ferentiam quarenunc potiusql bufdam rede, in omnibus aute prius,neqj rurfus ahque ordine non rede,etenim triangulus ha hrenonamphusnaturas eop, bet duobusredtis fern per angu* aut.n,fimpliciter fe haber opor ios aequales.fed tii eft quaedam tetid, quod natura eft, cVlno ali perpetuitatis huius altera cau qn quidem fic,aliqnveroaliter: fa.principiorum tn, quz perpe Cvt ignis furfum natura fertur, t uafunt,no eft altera caufa*Q3 & non ab'qn quidem, aliqn vex jgj tur nullum tempus aut erat, ? ronon t)autrationehabereqo au terit,quandomotusnoerat,} autnon erit,totdicflafint I Empedocles, & fi quisaliusdi Et forte etiatn ttii, <fHi xitjfic fe habere,in partevniuer fum quiefcere,ac rurfus mouex f'""" cmantw tali ratione. ri.naam quendam het quodta Q* naturale aut cur leeft*5eddChocdicentem opor Seeinth tet non affirmare folum, fed di. rens cnrfu naturali eft fine ordine. caufam ipfius dicere,& non po natnra.n.eH ca ordinis in it, ~i quo nere,neqj cenfere vllam fenten^ eft. <y non eft de attune natttr*. tiam irrationabilem, fed aut in 4 ^ ^ommafmt ,ttli dudionem, aut ckraoftratione tta tem ore P aflferre. hacccnim,quaefppofix . ta funt,caufae non funt.nc-cp hoc anttir 1.<% " dtfteren erat litis,vel amicitielelTe/ed hu *** 'ft hoc omninofaciens "---* ius quidem congregarciHi^vcx ntottufit magu nttnc,ept<tm ante.
St

Liber Odauus
1

349

A cr nutlut ordo erit in hoc ahtjuo ejuodpnncipium fofficiens in htc O modt> . quod.n.cumt fecundum na eft , quodfemper tain eft curfits , turam aut eritjtmplex ita t quod & quodfcmper talis erit, non eft nonjit quandoa^ tale, & quando- rectum . & hoc eft illud , ttd quod line tale.~\er.p.quodi?nis aftendit reddtt Democritus CAufasjn natii fiperitts naturaliter^bfy eo,quod ra,fquod primusfuit,cr non fin* QHAndoa eft aftendens , & quan~ xit : & non ofortet au<erere <jttddotfa non : aut,Jt non fuent femfer literfemfer fivt pnncipittm . C7* "VntMf modi, con/eruabit aliquant hoc indicium m ^uibujdam rebut froportionem. Et tdeo fermo Em- non eft "\erttm.tnangulus. n.fcmpedoclif eft mehor ,J?quoJ totum per habet angulos eetjuales dttobus ^uiefcit quadofo demde tnouetur. refits, fed pnncipium eft adhanc B tfte . n.(ermofacit ahquem ordine. rem <eternam . prwcipia "\ero non Sed deberet duens hunc (ermone habent ali<u caufa, (ffunt ater non ejfe contents in dicedo lUum nt. fjoc igiturjit diftum in hoc, ntrrattone tantumjeddeberet dt qtipdnon erat , ant erit tempus , f ere cauptm eius , cr non deberet cum motus non erat, out non erit. alicfuidponere fine aliqita ratioe, Cum fed ant indutlione, aut demonftr* <kfauxit fermoncm dicen I J tione ittud affirmare.ifta.n. poto* 5 * "nP^ Poft^ n6 fu^ r -n r I i oino,&corrupeccorruptione,poftnon ftwt caiif*. nee ijte et,fed all* ^ n6 erit motusoTno> & fermo. res funtper amicinam , ant per It ne dicetifi & ipfum cjefcere qnq r,& tem,CT tlla congrerat, <& ifta fe qfic] moueri, & d.cp ratiocinatio il rrerat.EtSihZcdtofintdetermi H^inhoc'noeftrociaat.o^hoc, - i / i i i r eiadixit, g?nocitqrenduaepriiici C nata t alymbus duobw dmerjis , plio> quare fad t hoc in aliqua hora, F oportet dicer e ilia duo, qua (unt:fi & non facit hoc in alia, quia qu^re cut eft determmatum in homim- re quare eft,eft qrere cam, & princi btisjuodillud, mudcoma eos Eium nn habet dm, eft necef 7 ,',. * <* ; fai-ium,dicit.Et forte etilh,qui poeft amor, Vyiod-mimmruntd- nuntprinapiuvnu, &c.i.&fer.eif It, quifugiuntfe adinuicem.pomt h, oui dicunt vnu prindpiu efle , & .n.quodm toto etiam eft talts cur < temp fuit qtiiefcens, & deinde m fiu . CT dicunt auoniam hoc exi- coepir mouere,r6cinanfet ex hoc ? n t ri i rii ronem Em pe.&eit,cb in princi pro ftitinquibufdam rebus, fed hoc ^^^^^^^^ exiffere in temponbus atjualibus ccllarium in efle.Et,cum d. q? ra rirr etiam indwet rations ~Verificante Anaxa. eft quoquo mo fifis fermo tUid.Etyntiterfcliter extftimare wEmpeo-ieddcbilior, iBeocoitd*. J clarare

Phyficortim
clarare debilitatem fermonis Ana- bcrc ordiue terminatu.Ccurrere eo K xa.& dixitrSed nihil otno, &c.& in de mo, aut femper, aut frequetius. to, &n5 mouere. tedit p ordine,vt curms eius fit vni* Ilia aut,quorii principiu eft volun- Rones Amodi, aut modoru diuerforu in te- tas, vfir diuerfificari,& no fequi eu- uerrois, <j poribus deter minaus,& q? illud,e]-J dcm modii actus. Sed,ficut dixim? bus ,pbat eft vniusmodi fitpervnam cam, <j> volens moue poftg no moueba cotcathri & illud, q3 eft modis diuerfis in te- tur,aut mouet,poftcj no mouebat: fha.iudeos,&Sara poribus diuerfis, fitp diuerfascau- necefle eft tune ahqua proportione cenos,ej,i las, quq reuertunf'etia in fe circula- fieri inter ipfum & motu,qua: ante volutate riter.D.d.& natura eft ca ordinisi& non eiat.&,fi non, no magis moue antiqnpt ifta e rocinatio, q? res iiaturales no ret in hoc tpc pofito q in alio . , fi nouaac. no j>ueni funt extra ordine. illud.ii.qcf eft ca non,no eflec almd,ficut dicimus,ni ordmis,eft digniusordine,nifi raro ft pre.(entia tepons. imaginari.n.te' fit extra ordinem cafiiahter.D.d. & pus eft tranfmutatio fequens tra non eft de actioe nature, &c.i.qj in mutatione,f imajinari pfennam il H his duob'fermonibus funt duo co- lius. Et nos dicirmis q? voluntas, cja traria coiundtafundanientis natu- quatrit aftione voluntaria,qu^renrahbus,quoru vnueft vtaliquid/it du eft,queadmodumimpoleeft,vt pole tj?e infinite in j>tcrito, & poft voluntas noua dependcat de achoextrahatnr in efle. Res.n.quiefcen- ne antiqua,& voluntas antiqua dctes tpeinfinito,aut hnt naturam vt pendeat de actione noua. Et nos di mouean , aut non.Si igitur hnt na cimus q? apparet, & apparcbit imtura vt moueanf^qfi quiefcuat^k); pefe crte, vt aclio noua fiat per voImpofe fete quie(cunt.fi veroliabent natu- luntate antiqua, nifi fit aclio antimot' vio- ra vt q uieftant, qn mouent"1, motus qua media. Voluntas.n. non poftlent! tps mai9ee,tj eft violetus.& motus violetus, & te ponitfacereqil intendit, nifi ^ppter tps mot? pus motus violent! impoi'e eft vt fit cxiftentia alicuius mtenuonis in re nalis.&c. maius cf tps naturale, nedu q? fit te intenta, que no erat in tepore volu Pro hoc pore in ifiniro. potemia.n.illius, in tatis.&,fi non eflet,necefle eft vt il- ; e6.iV C<E *luo e^ Ptentia, exit in tepore infi Iud,q3 eft volitu, eflet cu volutate. j nitovicibus infinitis neceflario. Cuigitur pofuerimus voluntatem Aliud aut,qcf eft et extra natura, in efle, in qua * pofllbile pollponi vohac opinione, eft ponere motu, & litu, hoc erit pp exiftentia alicuius, mo to re exiftetia tpe infinito,& mo q<f nondu erat, pp defeAum alicu tore non mouere, & motu non mo lus caufa:, aut alicuius difp6nis,neeri,& poft incipere in motu in ali- que eiit tps, neq, aliud, cu iam poqua hora abfq; co, q? ilhc fuit cau- fuimus, q? ifta voluntas eft primus w,p quam moueret in ilia hora, & motuum,manifef til eft q? tune voDigresfio non prius. Et ifta pofitio eft (imilis htum debet efle cu ea. Si igitur poCotra Sa- pofitioni,qua ponunt Loquetes no fuerimus ipiam efle antiqua, voluracenos ftra: legis.Sedquia ponunt motore- tatu erit antiquu. In quo igit iftoponentes inouere voluntarie,ideo viir magis rum duorii fundamentoru pfit alimotore, & motil fuftentan g, qui ponit ipfum moue quid negare Loquetes? Fundameigeinfini re naturaliter.Natuialia.ri.vrir ha- turn aut dicens <% voluntatum non poft-

Liber Odauiis

350

A poftpomVtpe volutati, nifi pp hoc, propone no diftinguaf illu4,q3 eft ] < aliquid deficit in volutato, & eft eflentialiter ab eo, qcf eft accidenta Alton prazfenria temporis,impoffi liter, erit fophiftica. Et ex hoc habile eft rt negetur ab ho?e per fua buerunt Loquetes noftr^ legis pro intrinfecam rone: fed,fi nege erit impoflibili,<> ia code fubieclo fu cper extrinleca, Secundu aut funda- cedat fibi fa&a infinita. fingunt.n. mentu, q<tcftq ante iftam volun- <|>, fi generatum fuerit in eo, cotintatem,fm q> eft prima,non eft traf- get ipfum n5 efle, nifi pcedant ipjnutatio, concedit ab aduerfarijs, f. lum facia iafinita: & dicunt q> eft a Loquentibus. Si igtfruerit dictu, impoflibile.Nosautdicimusqje I(piftudeftiudiciumvoluntatis no poffibikenrentialiter,nonaccideta ux in antiqua, aut poftponi pot fi- liter,q? cu aliqclagens fuerit,cuius me caufa, dicemus imerrogado, no ee no habet initiu, cocmgit q> adtio conceditis q> prefentia temporis eft nes ei9 no habeat initiu. vnde accica in eflendo volitum? ergo hie eft det vt ante quahbet aclione ei9 fit B caufa. Si igitur dixerint q> tempus a<2:io,& ante qualibet adione eius '. etiuuenitur ex ilia antiqua volun- fintactiones infinity, fedp accides, tate,reertetur qo fuper illos in fa- 116 quia qda fiint neceflaria: in efle cturaillius tempos.Tps,quod fit, quoiuda.qm,fi ita eet, contingeret poftq no fuit,indiget tepoie, i quo f t no Tuemret'ex eis alicjd,nifi poft fiat,& p. q<t approprietur fua faclk), definitione infinitoru.qcf eft ipore. & determmef.&,(i non,eflet femp. Cfi igiifLoquetes accepunt loco ei% Dubium. &noc tnanifeftu eft per fe.Et,fi rae qtt eft per accides,illud,qd eft cflea ritdiclu quopoflctinueuiri noua tialitcr,&dixerutimpoie efle facia Solutio. adio fmiiacopiuioneab antiqua no habere primu: & eft pofe p acci voluntate, dicemus mediante mo- dens: immo e neceflariu ex hoc,q> to antiquo a voluntate antiq. iftud ponif agens,cuius efle no habet pri .n.motu appropiiiquabiifalicui, & mu : fed eft impose eflentialiter, vt dif bbit ab aliquo: & fie erit ca qe- acliones infinity fint neceflaria; in tis,& motus aliquorii,cu hoc, q? eft ee noua ad:ione. Et ia Arifto.d.hoc f.ph.ttc. C xternum. Et er,fi fuerit hie volutas apertein Quinto iftius libri,cu fuit M-.I.COC antiqua,quac antecedit volitum no pfcrutatus vtru motus habeat mouum fine mediarione mot', nece tu,& generario generatione. & fimi & eft vt fuii vohtum no pofipona^ liter in fafo lib.de Gener. cum per- 4 y . ab eadocec definat in iufinuu. & fcrutatus ede finitate elemcntoru. VidcdHa hoc eflentialiter, & no accidental!- Et verificario fermonis in agete vo ter. qm qui pomt voluntatu nouu lente eft,q? ages,& moues vh: eftilinueniri a voluntate antiqua me- lud^exquOjpuenitmouerej&aclio dcGcner. 9 j; =.:.._:^_:... diante motu,non co dngit ei vt vo- prouenies ex eo df mot , & moues, Itmtas pr^ced.u volitum tepore in- qdefthmoijeft duobusmodis,mo hnito,nifi pel accideus. & hoc ma- ues,qui mouetabfq;eo,q> pr^-cedat nifeftum eftexercitantibus inco- ipfum appetitus, aut voluntas, aut gniuoneeius,qcf eft eflentialiter,& defyderiu, aut quocuq; voluens ap aus,qx1 e accidcntalicer.Et,fi ia hac pellarc: & hoc mouerc df iiaturale:

Phyficorum
Ic: & monens,in quo pcedit appeti q ua,pendet cu eo in hora ternrina- 1C tus,& volutasadmouendu: & didf* ta.Qm,fiappetitus, quifaciemoue Sof* J a6Ho voliitaria. Et eft marii&ftu q> re ' cu eo,ni(i -^ no pendet m' hora teriftud mouens mouec*primo a voli- minata, neeefle eft vt apud pfentia to,au t ex imaginarioe illius, au t ex illius teporisfequat'cj?mouerc vole prefentia illius. & ifte motus df ap- osfequat*appeti tfi voliri. Appetitus peatus. Oisigit'motor,aquo pre- igitnr, qui facit mouere, eft nouns cedit appeti t9 act mouere,eft motor cunouitate teporis: &fimilitermo Monens vno mo,& mouens alio mo.Et, cu uere, & 116 eft appetitus antfqnns. dupfr. hoc fit pofitu, dicamus tp oTs volun Am dicamus q> p appetitu non fuit tatis nouae mouere, qS (equitur ip- faclu mouere oino, fed ex volatate, farn a volete,eftnouu neceflano.& (lex te: autfuitfac^u ex moueiean oTs volutatis antiqu? mouere, qct fe tiquo, fed no operaba^in motu pp _ . qui f'ipfam avol5te,eft anriquu ne- defeftu eius, q3 neceflariu eft i mo HI wdfcK ceflario.Qm,fi fuent nouu, necefle tu.&,cu illud rait pr^fens poft, Htephy.c.8i.. eft vt iftud meuere p" cedat appetit9 pus,tuc aget mouens, & mouebitur H adipfiim infinit'.quareigi^ifte ap motu . Hoc igif mouere no fcquif petitus fuit & motiois T ahqua ho- voluntate in illo tepore. indigetiM ra,& no in alia, cu fit eiufle difpo- tur motore priore ipfo , ^ fecit ill^ nis? Necefle e{l igtfvt ab hoc appe qtf eft neceflariu T factura vohri. EC titunoproueniatmouereoTno,aut quxrendu eft in nouitate illiusrei vt ypueniat ab eo feni j>,aut vt fit il- neceflari^ eande qone, vrrfi fit.fiab lie appetitus nouus, qui ell cS noui agete volete^ut n& volete: & reuer taris motionis voletis ad volitii no- tet*co(ecutioimpofis * a pncipio . Et uum. Et hoc cotingit nece/Iario ex totfi hoc eft mamfeftii exeratatol hac pofitioe,q? motus voluntatis a hmoi demfationibus,& fano capivolente {equit' appetitu, & volunta- te,& no impedito a fermonibus fa te volentis.Si ieiifnecelje fuent hoc phiftice f cedetibus pofitis , vt font efle motore antiquUjvel voluntate opimoes mundane. D.d.&noneft "* antiqua, necefle eft vt appetitus ei9 de a&ione natur^,&c.i.& n5 eft na ^P**"? lit antiquus,& fuu mouere fit anri-. tura innata facere qmefcere res naI quii,& fuu volicu fit anriquu , fine turales,m quibus eft,tpeinfinito,& pricipio,& fine fine.qm,fi vohtu de poft mouebunt" fine ahqua cauft. fierit,definet volutas,&,fi ctfinet vo noua,q facit eas moucn tuc magis^ lutasjdefinet appetit', qd no potee qin alio tpe.Ethocintedebat,cum in volete antique, & volutatc ann- d. Et nulla df ia eft in hoc olno,&c. qua. Et vPr demfo Arifto.eft vris 01 i. dices hunc fermone nulla dfiam moton, qui poitjprimus,fiue fue- dat in entibus in difpone quieris,& rit pofitus per apperitu, fiue n6,f.q> motus , fed in eade difpofitioe funt impoFe eft vt agat I aliqua hora, & apud quiete,& apud motum:q<f eft no in alia, quia tuc ent illic motor valde inopinabife. Et hoc, qcf dixit DocnaUObieflio Priripfo- EtqjdicuntLoquetescp mamfeftueft de definitione naru- nun. loquctiu. volitum nouu no poftponit'a volu rae.Diftu eft.n.naturam eile princi tate antiqua, nifi quia volutas and pm motus, & quietfs.neceile eft igi

tur

Liber Odauus
Ataramiplam agcrein aiteru contraiioru cotinue, Cin motu aut cje.te, aut agat vtrunqy no condnuc, C quiete qnq,,& motu cinq;, coanua tio.n. in fuccdlione if taru duarum a&ionu eftordinatio, Sccurfus f ca de difpone. Et hoc intedebat, cu d. aut eric (implex, &c.i.cj? natura innata eft in aiteru duorum, Caut vt acho cms eric fimplex,& vna>Cqj fa. cit aiteru comrartoru tm: & hoc IDwcum e- tendebat g (implex: aut faciet duo turn. contraria fuceefliue. Etintcndebat declarare ]> hoc qj fermo dicentm cpola erantquielcentia tpeinfimB tOjdeinde mouebant", eftfermo no natucalis.hoc.n. no vf eu^deatftio ucnatucq. accede eft, n. in a<Honibus natura: eecotmuatiouc, & ^ter nitate,autiii agcudo alceru contraTioru tm, v.g.vt moms ignis ad uperius icm^,& tert ad iufcrius,aut in agendo duo cotraria fucceffiue, iicutnoc,qdinucni^ degencracione,& corruptioc eofequeabus motu m folis, & alijscotrariis (equenti busiftu motUvEt,quiaEmpcd.<licebat mundugenerariqnqj, & cor rupi qnq, fm co tinuatione,d,q? fee mo illius magisparticipatfermoni C bus natuiahbus. D.d.ifte.n.(crmo , &ci.qui.n.d.iflu (ermone de mudo>f.ipfiim moueriqnq-,,&quieice re qnq^Qn tpibus deter minatis, fa cit uatura habere alique ordinem, inquautu agit illud, qd agit continue,licet mutetur de cotrario in co tranu. Et d. alique ordine, quia or do copletuseftagere aiteru cotrarioru continue. Et,cu d. q? iftc formo magis coicatcu (ermonib' naturalibusd.polihocmquo egredi tur ab eis,&d Sed deberet dices hue lermone,&c. i.(cd dicens huuc fer-

351

monem deberet diccre aliquam ro O ne, per qua affirmaret ipfum,& ali qua cim,per qua cflet. dices.n.hoc deberet dare duo,rdmfone,^a aut j?pquid,autvtrunq;. Ethocmten^debat,cu d.fed deberet dicere cam, &c& oportet,(icut dixit,dicente ali q ue fermone alHrmare ipfum, aut per demfone, aut}? inducfhone, no ponere ipfum fine aliqua rone. Et phoc,qcf <Lno ponere aliquid. po(fumus intelligere, & no ponere ip{am opinione, & pot intelligi & ca opinionis-Empedocles.n. cu poftiit opinione iua m hac mtetione,pone rect debuitcam opinoms. D.d.ilta E .a pofita no funt caufq.& intedit il Iudq3 pofuit Anaxa.cu d.& intelli gentia ccepit difhnguere mix turn, poitq no diftinxcrat ipfum tepore lafinito. &. q? pofui t et Empedocles de amicitia, & Ike non Hint primac ca^: ilie.n.indigent caufis.Et,quia ca,qua Emped. deditin hoc, no ell vera, nee pot euadere ab obie&ioni bus, d. nee ifte,&c.i.nec Empe.et de dit cam vera in hoc,q> mudus quie(bit qnq ;> & mouet'qaq ncud.6ica. iitoru duoru motuu cotrarioru in amicioacongregat multa,&facit ea vnu, & lis fewrcgat vnu, & facit ipfum multa. Et,cu d.q? Emped.ru hil inducit in hac cam,incoepit dare corruptionsiftius caf: & d.Et,fi h?c duo,&c.i.&, fl hec duo conuaria funt determinata in fe,neccfle c vt ilia duojin q.bus exiftunt ex reb* naturalibus fint determinata in fe: cd impoflibilceft vtcontraria fint iueode.Quajjp oportetdiccntem hunc fermone neterminare ilia, m quibus exif tit lis,5c diftuiguere ea,f quibus

[icorum
G quibus exiftit amiciria,{icut diliin- no inuenirtn ftio etepfo. & 15 debe 1C guit* hoc in hoibus, & vocare debe- ret dare aliam rone, aut alia* rones ret modu iriu,in <jbus e amicitia, ab illis>quas accepit ab hoibus . Et amicos, & in q bus eft lis,inimicos. co d.hoc,q? diininuebaf ei T ipfa po S ed hoc no potult facere Emped, T firione, d. EC vfr exiftf mare, &c,i.& entib'jfl diftmguere I eis iftos duos vPr exiftimarecp pricipifi fiifficiens modos.deinde, fi diftmgueret, non in hoc eft dicere,q> natura eius- eft poflet dare cam in hoc , q> mundus q dat agerc res cotraas,n6 eft ertotus cogregaifqiiq; , & fegregatur mo rectus : nee hoc^jcf daf'in hoc", qnq ;,niu ita q> inimici reuertentur (uffiot in cl ifti9 ponis. D.d.& hoc amici,& amici inimici. qcf igiiffin- eft lllud,ad qcf fecit redire caufas in git falfum eft,& extra natura.Et in natura,&c.i. & hoc^rcf d.Emped.iu tedebat g hoc,o> fermo eius,cu hoc, pricipio,cu qu^fitii fuit ab eo , quo q<f eft ornatus, no bii fequi^fimili- agit res coiranas^illud ide d.Demo tudiue,qua deberet {egt.hs.n.& ami critus in cotrarietate exiftete in rtH citia no inuenii^nifi in aialibus , & buffiiaturafibuSjflcjj aceidit qu^rere ! pcipne roaalibu$,no in eis, que. no cam in actione pnmi princrpij . EC fust aialia.Emped, igicaffimilauic hoc intedebat, cu d.C q> anteceden* irronalia ronalibus, & iudicauit ea et eft tale .i. quia \ ea pcedeti rto elf code mo,& fecit plus,qct nqii fequi plus in hoc, l<<$ agit conttaria, m'ii tur fimilitudme in olbusaccidenri hoc,cf> tale habetnaturS.D.d.& n5 bus (uis.fermo igii'eius, cu hoc q> e oportet qrere,&c.i.& no oportet qornatus, no eft perfefte orna tuSvD. rere c3m achdis eius, euius ee e ned.ponit.n.&c.iftaeft narratio FOUIS ceflariu.Ca.ri.flo debet qri,nrfi T eo Empe. d.n.quialis, & amiciaa J g- cuiusee no eft neceflariu.i. q? nort bufaa rebus fegregat, & cogregac , oportet qrere c^m alrionis entis ne necefle eft,n tafis fit curfus HI oib? ceflarij.Etfrfaxit Antiques ad hocv icbus.natura.n.partis , &ratioseft ja poebatprJcipiu mudi ee^ternu* cade . & manifeftu eft q? ifte fermo & rriundu eflenotm. Vnde, cfi qiee rhetoricus,Et,cfi deditronc eius , balabeis,quare Tueniebaifmundus I Icoepitdicereq? deberet dareexeatt ab eo hi tali tepore,& no in alio, co fis cocededo hac opirnone, & hanc gebanfdicere iflud fdidn, f.q, non rone, & d.fed hocefle in teponbos Sp jdreref eterno,quare.Et no eft, ?quahbus,&c.i.fed hoc,^ pofuit,q> f^ cut exiftimauerut. verutn op j vt ifti duo motusconuanj fumm tc- n5 defcain aclioeprTcipi^naaio pore squab, amq> if s mote ?qua eiusfuerit xterna. fi aute a&ocius tp^quiens, mdigetet raoonealM foerit noua,op j vt heat prJcipiu iit ab ifta. Et dixit hoc,quia res, in q.^ ilia aftioe.Et, cu narrauit fermone busexiitit amici tia,& lis, Hres aTat^ Demo.in hoc^incoepit norificare q> no mueniunt' agerein temporibus ifte fermo n5 eft verus,& d.& iftud ^qualibus, ita, q? ocs hoics fint ali- iudiciu in ouibufttS rebus no eft ve quo tpe amici, & in alio tpe inimi- ru,&c.i.& fermo Demo. & feqnenci,ita,qj tepora inimiciti? fint ^qua riu eius,q> res neceflaria: no debent lia teporibus amicitia:.hoc.n. totu habere caufas, eft verus J quibufdi rebus,

Liber O&auus
!usinquibuft&.triangatu' ,n habereangulos ^qualesduobus reitis eft neceflanfl, tii haber c3m. res vero neceflari^, q funt prTcipia, no habentcim, &,{i uojtuiicptmcipiii haberetprincipiu, & precede ret hoc in mfinitu.Et incedebat declarare (j> multa neceilaria habent caufas:& cj? principia eterna,quorfi aftioes ponunc noua;, ficuc aclioes prTcipioru no cternoru,f unt dignio ra vt habeat principia: & fie pnmfi principiu retiertif" no primu . Et io DubiiiAn Antiqui dubitabant, vtru principia tiquoru. corruptibiliii lint corruptibilia,aut B eterna. &, cii ponebat ilia cerruptiAngnabl liii finipri bilia, fequebafipfa no efle princidpia gna pia: &, cum ponebant ea ee crema, hilu, vel fiqucbafoJa efle ?terna: & io coge Sterna. bane dicerc il la vana. Cum aut per Solucio. rcrutatuseftfmcurfum naturalem de iftis rebus, vidit hoc efle ens medifi fter eternu,& generabile,& cor Cotp' coc rupribilc: & q> quoda mo eft zterIcllcetne did inter 7ternii,& eorriiptibilc.

3 5L

SoiuittAtionutnappartntitnt, niottirton D Ontraria autem his non difficile eft foluere/ i autex hifceeonfydex bit ratibuscotingeremaximemo' tii eiTe aliqn,cu no eetoino, Pri mo quide,qa nulla gpecua mu^ tado eft. mutatio.n.ois apta na tura c ee ex quoda in q3daqua re neceflfeeftoismutatiois tef minu efle cotraria,? quibus fit: linfinitu autem moueri nihil* Et non eft difficile dtjfilttere il ^ ,ftr 1"d contradicititr huic. ilia ante, ex tfuibM exiftimatur , de motu, Pof c~u cmfyder*ifitmt rr - J r -j ri i f^leeffequodmot^ fitqiiado^ tt<t,qod ante no fat ommnofrnt ifiaprima. Qwa non erit tranfintt utto *tcrna oino. omnu.n.trafmn jj ft ^f * contrarian e^ut bits eft tranfinutatio,fintfines cH tuslil/et tranfrnwationif: CT n^ hl[mmetw rme Cne, ' J Cu copleuit declarare hitf ? mo 16 tfi vnii ;ternu,vultet Iducere dubitatioes, q pnt Iduci fup, hue fermone.Etq6hccoponit*.OIstrafmutatio e ex aiiquo cotrario f ali3 c6tra riu.&,fi no,tuc mot'e^tociofus, & fup,fluus>{!fi i lc?,e* quo e mot* ,'eft ide, cu eo,ad q<15 mot*: & cotraria sutfinitar&qcteltereaefiniturergo & oe,q^ e I finito,e fini tfi : ergo ois mot'e finit'D .d.,ois.n.tra(kiu>tatio ex aiiquo T aliqd. i.excdtiario X?trariu.D.d.& io e neccfle &c. i.qm,
nece e e

f<^r.^.r<i*

quod eft generabile,& corruptibile quantu ad vbi, & manes quatu ad Tubftantia. & fie difiblueba? ab eo hecqo p 0 nendohuemom.&fuit pofhbilevtgenerabilenouummediate eterno fit ca reru gnabiliu.D. d.hoc igiiffit dicliii in hoc, &c.i.iftc igit' ferrno fit fufficiens in hoc, qtf declaratii fuithic,f(j>fiuenofuerit motor,qui moueat in adtu,aut fuerit illic motor,fed no eft motus, <j> Qfip fe<Jt hecefle eft vt no fit illic tepus oino. hoc.vi<I..S &,cfi no fuerit tempus , no erit ens ph.c.8c.t. nouuomo. motus.n.neceflariuse ic.vbi df 3, nouu e in eendo tps,& fi& hoc,q^ d.in tpe, cii priori, apparet in loco.& io nullum poteft & pofter. generate tempus,& locum. &,fi eP fet, diet valde inuerecundum.

Phyficorum
G jt qm,efipofuerimusq> motus e ex eoru,qu funtactraammatafrt cotrario in cotrariii , nccefle erit vt ipfum dicimus feipfum moue^ cotraria fine fines tranfmutMtiois . re. quare, fi quiefcit aliqn penix D.4.& nihil moucfYinefine.i.&,cfitus >ln fmobili motus vtiqj tfet pofuenmus cj, oe motu mouetur m feipfo et non ab externo.Si au eptrana , contmget * mhil mouetf ^ ^ maU hoc posf?bile fax n>quidp r ohibetid,hocaccide n cftcpoemotumouet'adc6tra. re&invmuerfoffi.n.mgruo ScJaexp5 riu : eft ergo hoc mconueniens. Et mund o h c > in na.agiio, , in forte intellicricj? hoc, qcf d. &mhil mundo,8dininfinito:ficontm ^ioue^fine'fine,hoc, 9, fialigdeet git quide nipueri mfi'nitum tOx ,tale,tuc motus eius eet (uperfluus , turn , &C quiefccre. & ociofus . Sc em hxc quafi alia ro Et ct ~Vidcmtts atioJ pofiibilc Habe^m^uafuudiaum^oemo- y motteatr ,#W>lod o efl . J Tcrtuejt- tumouet i rer cotraria. Et forte ma ' - L n * P6,fiueie r6 eft fufficientiorprima in motu motum,ne% ineo ejt motus omm^i^at^ locali- a connarietas.n.natmaHs in no.^r.g.tn non animatif . ~\idemtu aC6traric Joco no eft nota p fe.& io,cu voluit .. /^rfj reSf amd nee Pars rei moArift. b deckrare m vlrimo Sexti,cj ,./,/&/ f ff ; ^,, ois motus rectus eft nnitusjvlus eft , , ' . . ^ loco A p contrarijs , p terg in declara- ** mouetur cjHandofcW effet c. 9.iAihic none motus localis . Et vfus eft et I necejfe tint "V/ no moueretur m ali !fra.c.i. declara^oe motus localis alio mo, tjUtt t)ora,fimotus nonJit,poftquA fci-caxc. f^Ulud qaimpofllbileeft vtiit, nonfHtt ttMt moueretur fernier . K. < k r unpoflibile elt vtmcipiat hen. / . !5 Ampliusvidemusctposfibi f hocm^affaret fcinde. leeftidmoueri^aneqjmouet, tiu^nMt . yuaaJo^i evp habct in feipfo vllum mox qwejcentes, <& nullus motus exij tu: vtininanirnatisjquorune' fittinnol?tsomnino } (lein<{emoncqj pars vlla,neqj totum mouet, ^/wwr ^ ^ fietmm^ exm^. fed quietens mouetur aliquan ^f|v - .^^^ ^^ fcrt do.oportebat autvtfemDmo n * recutn mouent nos . r. - r ^ nuliunt extnn ueri,autnunq^,finont,cunon . . ' . _. eiTet, Multo aut magis qcl tale e ^-"^ ^'^r ~\ita CA in animatis manifeftu eiLcG.ru itfifr/w .fidifta femper mouent nobis nullus infit mot y aliqn , tur aboli^uo extnnfeco alto . ftjedgefcamus}mouemur tnalix uutn autdiciturmouerefe.^rio , fi, dC fit aliqn I nobisex nobix cum quundoafit atuejces compleflpfis-pridpm motus,*finihil '- e/^t^t1eo ^ J J J xtttfecusmoueat.hoc,n.iinax ' r r tiitnatisfimiiiter novidemus, tttr> motus **> **"&uet i]i/a aliquid aiiud ... s^wwrfw ,fi hoc fofiibile eif

Liber
A ytfidt in ammalilnts, qmdigitur fecu.videmus.n.cpmot',quifiutin D frohibet "Vf hoc fit in tato et ? quo rebus caretibus aia,q? flint poft mo in monbus aut, qui fiunt J hawat>(ihoc eft in mudopamo, eft tus: betibus atas, no videmusq?anteip ttiam in tnagno. &,ficit in mun fbs eft motus extrinfecus. Et appadojtrit etiam in infinite:jijit pof- ret ex hoc, q> qo in carentibus ala fotlc , >/ infinitwn moHcttw, et no ordma^ex hoc>cp motus eorum. fit a motore c.terno, fed quia in qui qtuefidt JecunJum totutn. bufda fentiunt'mot'noHi,abfq-, eo,
17 Ideft, & et vidcmus qda, que. mo uen^pof tq no mouebant" necj, fm totum,neq; f m pattern: fed fm totu,& partes quiefcutjdeinde mouetur. D. d.& eflet neceflariit, &c.i.& cflet neceflaiiu,fi fit hie motor e,ter B nus,& motus ?ternus, vt no eet mo tusnouus.motus.n.nou9 dethabete motore nouu. immo,& e necefla ^iu vt oc,qcf fentiYquiefcere, quiefr ttret femj?: & oe,q<f fentifmoueri, mouere^femp. Et,cu induxit hanc qone, induxit et aliam mamfeiliotc pria: & eft hoc, ej> apparetin habcubusanimas : qo.n.in eis eft dif ficihoris diflolationis. & d. Et hoc magis apparet in habentibus animas.i.& hoc.flefle pol'e vt mo tus fi at,poftq erat fine mom pcedeti, eft manifeltius in habetibus aTas, ^ in carentibus. Videmusai.femina j & G aTalia quiefccre fine aliquomotu, pbftg moueban^no ex motore exftinfeco, fed ex fe p pnncipm exns in eis, ita,<j> exif tima^ p, hoc principiu, qcf eft in eis,piit moueri qnq; Sc quiefcere fine aliquo extrinfeco. t,cii dixit q> dubitano de hoc i rebus alatis eft mamfefhor, ^ in reb9 inanimatis, dedit cam in hoc, & d. hoc.n.nd vf, &c.i.& habentia alas funt mamfefiioxa in hoc,quia vide musealcipere moueri fine aliqilo extrinfeco mouete, ilia aiit no moBcn^ nifi qn mouerit ca aliqcl exul Of in eis fentiat'motus entrlfec*. Et vf q?,fi hoc eft vml eoru, q<f intedit jj hunc fermone,q? hoc nou ef l,mfi de motibus p natura,Cq mouentur j> fe,per !clinatione,q eft in eis. Scd apparet ex primo fermone q> ef 13ftio pdifta ex hoc,q? motus eorum E fuerita motore $terno. necefle e.n. ponere motore e^enm efle. & i hoc coueiiiunt oes. fed difrerut cofydcrantes in hoc,vtrum primus motor poflit mouere qnq;, & qnq; no,aut eft impore,fedeft necefle vt femper moueat.Etforte Arift.intedit duos. Solutio. modosqonis. & propalauit primu modu,& innuit fm per hoc,q> d.Et hoc apparet magis, &c. apparet.n. ex hoc fermone q? qo coungensin hoc eft eiufHe generis in habetibus aias,& caretibus. fed e manifeftior in habetibus, fq? Icipiiit moueri fine aliquo motu,qui fiat in eis,neq; F in toto, neqi in pte.D.d.hoc.n.non vf;&c.i. & hoc magis apparet I hiittb aias:qa no videmus motu i eis ex extrinfeco manifefte, ficut vf in caretib'ala. Ethoc apparet magis in caretibus ala, q.a ifta aut mouen tur violete,aut naturaliter: & mani feftii e q> motor in eis, q mouentur violete,e extrifecus:& 116 acciditin iftisiq6,nex mo hoc,f ex quo accidit i hntib* alas.In eis aut,q mouetur naturai'r,acciditqd,fi Idigenua iftoru ad motore extrlfecu eft maPhy.cuco.Auer. Y Y ior,

ior, q indigentiahabentiu aTas. de motis.n.naturaliter apparet q? non mouen^nifi generenft locis extraneis,aut patiantfviolete quietem,&: poft recedet violetas. & vi'r motor e generis in eis, aut auferes violctia, vt declarabitur poft.Et io d.fed ifta iemp, mouemfab aliquo extrifeco * viuu aut df mouere fe. & vtruq; in rei veritate, vt poft declarabi^indiget motore extrinfeco : fed e lateti9 in hntibus aias.Et ifta dnr niota ex fe,illa aut no:quia ifta exiftimatur pofle moueri,& cjefcere ex fe. q<! n muenif in eis, q mouent' naturahH tcr.Et,cu pofuit hanc jppone,dicete q> in habetibus aTas fit motus fine motu p'cedente, dixitpoPee hoc in toto.D.induxit fimilitudine iter ea,& d. cjin fi hoc eft in mudo, &c. i.qfh aial,qd mouetfex fe, affimilatur toti in hoc,q? totii mouef'ex fe, corpus coelefte. Similitudo.n. Tter animalia,& corpus coelefte eft, qm virunq, mouetur ex fe.&queadmo d^ ahj motus reducuntf in aiali ad primu motore,qui no mouet", ita e in mudo magno.& io-dr, q? ho eft mundus paruus. Et ifte fermo eft rhetoricus,quauis mdiciu in radice non fit veru,Cq> motus nouus fit in animali fine motu pcedenti: & no dat q? necefle eft vt motus nou' fit, led dat hoc efle poPe, Eft igitur qo a Ctir Ii5 fuperfermone prediAu. aD.d.&,fi <ir panius eft in mudo, &c.& d.hoc contradimundus. Videetia cendo Anriquis > dicetibus mundu aliud,in generari ex re infinita, ficut plures tuo asfi- dicuntl ca materiali ficut Anaxag. i mixto. D.igif, ii eft pofe vt finitii mouea"fm totu^poftqno moueba tur oTno,pol:e erit hoc in infinite, fi eftpoPe vt infinitnm recipiatvnu motum momnibusfuisparabus.

Horum igitUnM,qc!primu X dictum eft non eundc femg, 6C vnu numero efle motu ,qui ad oppbfita fit, rede dr hoc.h.for tasfis neceflarium eft,fi no fenv per vnu,^ eundem elTe posfibi leeft vnius >C eiufdem motu* dicoauc vtvtrum vnius chor< dae vnus,et ide fonus fit,an fem per ali us, ipfa fimiliter fe habe> te, & mota. At tarn en qualiterx cuntj? tande fe habeat, nihil pro hibet vnum, & eundem effeali quem,quo continuus eft,atque perpetuus. manifeftum autem * erit magis ex fjs,qu3C pofteri us, Dicamws igitwr ad hoc .fermo ant, efui primofutt diflits, fyuoA motus ad contrana no eft fempef idem in numcro,refluseft.di<rniut eft igitttr^tjit neceffdnttm}Jim9 tut etttfile rei non femfer eftpofiibile "Vtjit ide, pv.g.ytrunt fenftt eiufclem chorda fit idem, aut eft femper "Vnuspoft ahum, licet chor da Jit eiufdem difyojitiois. Et, licet moueatur,fedfecitndum ~\trumh M bet iftomfitent, mhilprohibenrt Jit hie "VMHsmotM, ex hoc, efnod e continuttff cr <eterntts.cr' hoc declarabititr pott magit. Cuminduxithastresqones,in- 18 ccepit diflbluere eas. & primo de qftione,dicente q> impoPe eft vt inue niaif motus infinitus: qm ois mot' eft ex cotrario ad c&traiiu. Et,quia potaliquis riidendo dicere op, licet mot9 fint finiti,quia fimt ex cotra* xio,& in cotrariu, tn no eft remotu.' vt

Liber Odauus
A vt o'tiuu4rio,& cr nitas fit T eis iteratioc inter cotraria, fiteratione ifinita.Et, quia ifta riino no eft vera,cja poft declarabic'm hoc tractatu q> talis mot* no eft ynus,nec cotinuus,d.Dicanius igifad hoc, 6cc. i.& intedit i^cfi fueru iteratus.& q. d. & io non oportet nos rndere hac fnfione in diflblutioeiftiusqpriiy. D. facitquafi dubitationc iu noc,C vtrii motus eiufHe rci iteratus inter duosfines fit vnus motus corinuus, aut no continuus,& d.dignius e igi tur, &c. i.& eft dignms vt fit necena riu vt motus iterat9 no fit vnus mo B tus,& fi no eft neceflariu vt ide mo tu moueatJeode motu, fed pot moueri plunbus motibus.D.dedic exeplii de hoc, & d. v.g. vtrii fbnus,&c. idcft.v.g.dicere, vtril fonus eiufde <:hord^,fuper qua iteratur ma'nus }> tutientis fine paufktione, fit ide fbnus,aut plures.Et hocmtedebat,cu d.aut eft femp, vnus poft alium.i.cp cjuilibetfbnus eoru eft alius ab altero,du pcuflio fuerit continua.qm no eft dubiii q?, fi percuflio no fuerit cotinua,q7 fbni erut phltes. >D.d. licet chorda,&c.i.& ifta qo no Jtelligit^nifi qii chorda fuerit in tepore C pcuflionis ineadedifponefortitudinis:&fiFrpcuffio, & chorda I hoc tj>e appareat mouefi no quiefcerea tali igif'difpone dubiraturin motu choid^ ad duas p.tes oppofitas, vtru fit vn' mot^jaut plures.D.d.fed fm Vtruhbet,&c.i.& f m vtrulibet iftoif duorii modoru fuerit difpo de motu iterato, f fiue fuerit vn'j fiue no^ hoc no jphibet, on hie lueniaf* vu9 mot* fimpft, pp noc,cb e cotinu9,& etem'.D.d.& hoc decrabif'poft ma gis. & Ttedit cu locut' fuerit 5 motu 2tIuo,&cl;dabHip3 ee motu diurnu,

354

Moueri aiit id,q3 no moue^, D nullu eft incouenienSj fi aliqn cj de fit id.,qfl douet,extrinfecus, iiliqn aut no^Hoc tn, quo vtiqs erit,inquirendu eft.dico atit,vc ideab code motiuo exifteteali> qn quidem moueaf, aliqn autc non.nihil.naliud dubitat hoc diccns,qp propter quid no fern per eorum, qug funt}alia quide quicfcunt,alia vero mouentur,
<_sflt<jMd out monert, fofttjtM no mouebatwr, no eft tnopmabile f CH pofitufiieritauodrnotutillius g eft extnnftcus 0,0 eo.Et non intendimut hicqreretjuofethoc j[~.<fH9 ent illud, qwdmottet, C7' tUud, quodmouetur, & eft idem qu<tn~ doi^ mottens , quando^ non.dicens .n.hoc non dubttat, mfim hac intentwnefila ,ftdtcet quart qu<e~> dam entta non Junt femper qutffeentMr et quxdamfemper mota. Cu diffoluit prima qone, Tcoepit I ^ difloluere CcS&m, in qua diclu fuit qualiter cotingit,fi hie fit mot9cod nuus,vt qda teru mouean^qfiq;,& F quiefcatqnq;,&d.Aliquidaut mo uerij&c.i.q5 aut,ui qua ^ri^quarc plures rerQ mouenifi pofto^ no mouebanf*, no eft difficilis ad diflbluedii in rebus,quar(i motor eft extrT" fecus.nom.n. eft per fecjj c& in hoc eft aut abfentia motoris,auc diftaii tia eius, aut ffenria impedimeti.Et quafi innuit I hoqcj? diflblutio qonis in hoc eft, o? corpora fimplicia no mouent'ex {e. Et,quia ifta ^uas-, ftio inducit qrente aa dicendu quo motus nouus aniotoxe Y Y ij e.terno.

Phyficorum
G ?terno.qm,cfi motorextrinfec' mo Maxime aut videbitur Tef*' uctita,qjmoueaf; necefle eft vt ha- tium haberedubitajione^pgea beat motore.Si igiftllic motor foe- ^ fJtjCQ nohe&t prius,motus: nt extrifecus,ficutdidtQ fait m Se- id videlicet, q9accidit I anima ptuno,coangitvtmoueatamoto, - - & illud motu et a moto, & jpcede? rn infihitu:aut inuemf1 pnmu motu, q3 mouebit'ex fe: & quaeref de vr.Hocautfalfum eft* cofpici> illo ,fi mouet (em per, quoiuneniu mus.n.Temper aliquid eoru, cj tor qdam habere mo tore qnq;, & congenitafunt,moueri in alali* quaeda no. & qrcre hoc eft quafi ex huius aute motus ipfum aial ca trinfecum ab eo,qcf declaratu eft,fi non eftjfed cotinens forfitanjp o^htc eft motus cternus. hoc.n. qre fumaut dicim'feipfum moue^ re eft querere,quareoja,q mouen- renof m oem motu,fed fm mo tur,ao mouent'{emper,&ola, quas tumfmlocuNihiligiturprO' H quie(cunt,n6quiefcunt{emp.Eti6 hibet,magis aut fortaffis necefx a. Et no intendimus hie qrere,5cc. fariueft in corporemultos fieri i.quairere quo inueniuntur motus motus a condnentehoru aute nouieftquaiiereqiio eft pole vt in quibufdam intelle<ftii,aut appe qmbufda rebus fit motor prazfens, mouere: illo aute torn ia &motuprefens,&t;'ic1^clj mouetj rf , , . ,. . qnq; non.& no iat6dimusgfcruci- a'al mouertqtuUeaccidit circa ri de hocm hoc loco, quafi debeafomnos.feniibili.n.nulloineximm rndere ad illud. Irta..q6 eft ftcte motu, inexiftete tn ahq uo eois dicentibusq? motus eft nouus, rurfusexcitant aialia.fed mani^ & diceubus q? motus elk antiquus. ieftu erit et de his ex fequetib9. fed dicentes q? motus eft nouus frri genus,|ftg no foit, no pnt rndere Stnm autem Tertwt frofrie ad hac qoue.D.d.dicens.n.hoc,&c. txifttmatw ejje locw dubttatio* i.quare no diuidun^in h?c duo ta- ^i,fit fiat motw^m nonfat an qa-ppne habet alteru eoru, Cquicte kmp,aut motu fem^. & mtende bat g> ifta qo fit aha a f difta,cu in reiveritatene,nifip(cmtariodeca ei%qdcoprehenditinimstnb'mo dis. Videmus.n.q> qda cnria mouetur temper fine cefladoe, f.corpora caleftiaA qda quiefcutfcmg,f:ter rajfuPquamouenrh?ccorPora,& ddamouenrur qnq; ,&quiefcunt qnq;, &fumilla;qucfuntfubcorponuui coeleftibus , <c fupra terra . bentibut anuna. animal* pnm aiue/cK,^ poft am&ulatjine alt~ qao extnnfcco mouentc ipfvm, (c]. ^ . 7 ^ atfKmil* . Set hoc eft ftlfum .femper.n. tnuentmm ali<pud mouen in ammab , quod eft narurale t eo,er catfliuf fed oer^uicontmet animal tn to9 t, cit dtcuntu ipfym mouen
/. / i-

Liber Odauus
A mweri A ft, wi Intendimtu omm alius motor.EtdixitnocjVtreputo, rnotH,fcdmotuloc<ili. Etnthilpro quiapotaliquis fingerepluresmo cus fieri femp in corporibus atalifi, M>ett immo dtgnum eft ~V(fo nc- qui no vi<len^e c5? in hoc, q3 ani ceffartum^t in cor fur ejiant flu- mat mouef'poftgete. Et, quia hoc Nomemo tes motus a, continente/piorH qw- nome mocus c ^quiuocd, & ifta du uocu, pro dam ntonentyoluntate,et appett- bitatio no eft de motu locali, d.Et, hocvio.j. cu dinmus, &c.& ifta dubitatio eft tttm, cr tune iftamouebunt ani- propiia motui locaii,quia no inue* ph.c.4Neincnif mal fccundu totum.y.g.hoc, quod ni^aliquid moueri ex fe, nifi in mo ali<jd mo ueri ex fe, 4ccict(tdpudfomnnm.<fuoniatn, It tu locali: \ c^teris afit motibus mo nifi t motoreft extiinfecus. E^cu <l.in diflb tu locali. tet dtrmiens no kabet motum fen lutione iftius qo nis q? hoc,qc! exifti Oppofitu Jits ommno,tamen animalnan ex maf q? animal mouef fine motu fa vidc.r de c. 50. fergejit afimno, nt/tquia aliqitis do in eo,no eft,ficutexiftima^ fed aia. Vide c6t. B mottu eit tn to. fed hoc etiam <tp- c5 motus eius poft quiete eft hec,<j> Zim. aer cotinens ipfiim extrinfecus mo partbinn fequentibus 10 Ifta eft Tertia qp,ficut d.Et e lo- uet ipfum, Et iccepit declarate quo cus dubitatiois in noc, fan ponedo fit hoc,& d.Et nihil prohibet,&c.f. poffibileeevt motus fiat abfqjeo, & neccfle eft vt principal motaum eg in moto p"cedat momsoino.vide aTalis fitexcotinenterquia nihitjpmus.n.aTal,fictit d.moucii poft ^e- hibet vtplures motus fiantmanitem,& due motu pcederi ientito in mah a cotinete: Tmo hoc eitnecef^ eo.Et,c[uia iftud di<5lfi eft valde fuf fariu. Et, quia pofuit q? in cotpore ficiens,io Ltxjuetesnoftr? legispo alalis fiut plures mot' ex cotinete, liierunt primuprincipiu jeternum narrauit qiioacciditex iftis modmouerepcrvoluntatepoFem.Etto bus vt animal moueaf i loco, & d. tu hoc eu exiftimatio ralfa.iicutd. quoru quxda mouenf', &c.i.& hoc Anft.femper.n.muenimusaliquid eft ita,q? inafali fiet ab eo,cjcf accimoueri in animali, qcf eft naturale dit fibijoprino voluras, & appedtus C in co,& intenditphocaltcrarionc, ad morfi, aut ad expeitendfi nocoqux eft in coiponbus alalis ex ala mentu contingenscxcotinete, ant nutritiua per calore naturale, qui e adinducenduiuuametu. Etintedit in eo.imnq.n. ceflai a^io iftiusca- hicp. opinione aliquid coevirtuti lohs natoralis. cu.n.ceflat, tune eft imaginanu?,& ronali alah.n.ii acCeflatio mors.Ifteigifeft vnus motuum,ex cidii apperitus,nifi ex imaginanoe. tdiftis ca quibus no Fugi(it corpora aiahum. v.g.q?, cu padtur fitim imaginatur aqua,& appedt ea,& mouetur ad il J^/S^ Secundus autmotuscftmotusalte I aialib' e ,mon. c6- raooi^qui nt ex contmenuextnn- IS: &fiPr,cum panrar fame: &, cfi fir.t.tie feco. Et 16 d. & cii ifhus motusani- timet,fugit: &,cfi aufcrumur appeaia.c f. malis^cc.i.(j,cu animal indpit ma titus, quiefcit: ant, cum accidit el tfcfc wu r ue" poft^uJe^no kipitita,cjpri- fatigatio, & appetit quiete. Et AnC " mus motor in hoc fit aTa,ita, < no dedit exemplu in fbmno. quies.n. f ccdat I coiporc eius, aut in aia ci* animalis in fbmno eft quies pcrfcY Y ii;

Phyficorum
G &iflima,qu fit port motu:& exper git.n.eorUjquae funt,alia qcrfde 1C . . j , efadio ab eo eit pfettiflinius mo- femper immobilia effe, alia vex tus poft quiete perfeda . exiftimac* ro f emB mOuerj,aJia aut vtraqj .n.q>3 cum aTal dorrriit q> no moue participare.qa quidem a nobis tur olno: &,cu expert q, tucm- dicendlttn eft.hoc.n.habet folu uemtm eo mosque no prxcedit tionem ojum dubitawrum & motusalms.Etd.v.g. &c.& mtedit r- ' \ n.i motuadtionis virtues nutritiu* in finis nobis eft hm us ncgocrj. cibo.qn.nifta virtus fueritopcrata . & fruutpiitm ijtuu perferut* in nutri meto j? calore naturale,hu- tionis ett, queddiElumfMt in qu<t mefeciet ex eo mebia , qu funt ca fane pradtttafauare qtwda enfomni,f cor,& ccrcbiu, & tune dor- f f a , mwentwr, <? wanjnietammai necellario.Et.cuactio . ' ^ < . virtutis uutririu ? e6plcturincibo, do^eqmejcttnt. Dtcamw tgitttr & ceflauerint vaporcs , qui fiunt ex quodneceffe eft <tut "V/ owwu ^K/<r H digcftioecibi.tuncexpergefietam- fe ant femper , aut oia moueantur
UOnem

bene .ucutdixu.

SVMMA SECVNDA. lis , perpecuus , & vnus .

Diuifeonemexamtnatrerumomni H,qno

l - ,-n r tT' ^a<< auiejcanf. Et tjiortt ettum attt,"Vt ittatfu* mouentur>monc-

Quodprimusmororfit pcnitus immobi- ^"^ femper, & lU*,<j ^cfciit ,

qniefeant femfer , dr "Vr 0/4 y/r

ad motum, & quietem: probaty nee feere,aut terttum remancns. pofit

omnia. quiefcere , nee omnia moutri btle.n. cjt "Vf entlWM tjtt<edam non

Cap. i. moHeantttrfimper, cr qu<edamo . . - . -r ueantur temper quibus 0. tvincipiumautcofyx .J ' 3<y ladd . in 1 ierationisiden^qS r*critytrffi<p*dtfwtetit X.dicflae dubitatiois, dicere.per tUua.n.4iJJ4uetHr CJH* M .juare quaeda eoru, q ftio contingent in hoc,& camplefunt, aliqn quidem mouentur 3 bttur ifta fcientta, in ^uafetmut. aliqn autemrurfus quiefcunu ^^ , , . - /NeceJTe eftaut,autommaquie Cu declarauit neceflc ee vt fit mo " ,. ,. * tusscernus, &diHoluitqoncsconfcere femper, autoia r femB mo, ^ % .fcmta in'h uen,aut alia quide mouen, aha n noc via lerla mrotarum, autquielcere. Et rurfus horum qua; molletur ^ fc apud nosqnq;, autea,qmouent.,moueri femg, & qmefbuiu qnq;. qfh ex ifta via quae vero quiefcunt quiefcere, poterit demonttrare motorem $ter aut omnia apta nata elTe limilix cum efle,& motii ^tcrnu. & hoc fci ter moueri^quiefcerejautreli to pcrfiacur laade olbus,quxmo quu adhuc 5t tertium* contin^ utt', & quicfcuut. icla.n.dc mota non

continue.

Liber O&auus
A non perficitur, nifi cu fueiit declaratum quo eft curfus de hoc in om nibuspartibus mundi, f.in difpofitione motus. hoc.n.fcito peificitur cognitio de motu.Et dixit: Et prin cipium iftius perfciutationis, &c$t. i.& pnncipium perfcrutatiois, quas continet foam de difpofitione motus , & quietis in omnibus parti bus mundi in nouitate, & antiq uitate, eft ponere cofydeiationem de hoc. f de illo,q<! didtum fint in quxftione predicla. & eft quare quaidn entiaqnq, mouen&qnq;quiefcut. Et,cu dixit $ principium perfcruta K tionisdebet efle de hac pfcrutatione, & hoc erit perfcrutando vFr de oibus entibus, quam habent difpo ne in hac intenci6c,mccrpit dicete, & d. Dicam us igit*, &c.i.& diuifio, qua-pot eflef entibus naturahbus in hac intentioe eft talis, que diuiditurin tres panes pritno, quarum vna diuiditJin tres: & fie erunt qnque condiuidentia. Prima igitur gs trium partiumeft,vtolafintquiefcentia fcmper.Secunda aut, vt om ma fint mota fernper.Tettia eft me dia inter hxc duo, C vt que.da quiefcant,& qu^dam moueant1. & hoc C tribiis modis. Quorum vnus eft,vt quiefcentia fint Temper quiefcetia, etmota fint femper mota. Seciidus, vt ilia quiefcentia fint mota, & ilia mota quiefcentia, ita, q?omniaentia moucantur, & quiefcant quandoque. Tertius eft,vt in entibus inueniantur ifti tres modi, C vt quondam moueantur femper, &qdam quiefcant femj?,&que,da moueantur qnq5, & quiefcant qnq,, vt viium eft de rebus. Diuifio autem de temnnans hoceftdicerecj?res vna aut cm iemper quicicens,aut iemg mota,autqnq,quiefcens,&qnque D mota.Et ifta; tres diuifiones imaginant' fm fepte modos, faut vt ola quiefcant femp: aut vt oTa moueantur femp: aut vt oTa recipiat mo tu,& quietem:aut vt qu^dam quiefcant femp: aut vt qu^da moueantur femp, & qda moueanf'qnq;, & quiefcat qnq;: aut vt qda quiefcat femper,& queda moueantur qnq;, & quiefcant qhq-,: aut vt inuenian tur in eis tres modi,q? quxda moueantur femper: & qda quiefcant femper: & qu^dam moueaturqnque,& quiefcant qnq,. Entia enim aut erunt ficut vna res accepta: &" E tune difponentur per vn u iftorum triiijf aut per motum femg,autper quiete femper,aut p, vtruq;,f p motum quandoque,& quiciem quando<j;: aut diuidentur entia in duas partes,aut in tres. Si igitur diuiferimus entia in duas panes, tune diuifio eritmplex, fcilicet aut vt altera pars fit femper in motu, & altera fe-m per in quiete: aut vt altcra pars fit femper in motu, & rehqua quandoque in motu, & quandoq; in quiete: aut vt altera pars fit fern per in quiete, & reliqua quandoque in motu, quandoque in quie- F te. Si igitur entia fuermt diuifa in tres panes, tunequazljbetparseorum difponitur per vnumquodquc iftorum trium, fcilicet vt qujedam quiefcant femper, & quxdam moueantur, &quaedam faciant vtriique: & fie condiuidentia erunt feptem. Sed Arif to.contentus fuitin qumque, & tacuit pattern, diceutem quod entia diuidutur in duo. Quorum vnum eft vt altera pars quiefcat femper, & reliqua moueatur quandoque, & quiefcat quanY Y iiij doque.

Phyficorum
6 doque. Secfidu" eft vt altera pars mp ueatur Temp, &reliqua facial vtruque. Et no iduxit de modis diuifionis entium in duas par tes, nifi. vnu modum tm.& eft vt altera pars <jefeat femp,& altera moueaf{emper, Et forte fecit hoc abbreuiado. Qm, cu declaratu fuent enria ee fm ores partes, f.qcf queda pars femj> quiefcit,& qu?da femg mouetur, & ^da fecit vtrunq,,deftruen^ ali? diuifio nesJftarfi. n. dmifionu femper tres liint fali? manifefta; per fe, & quatuor ignota?. Tresautfalfa: (unt,vt ola fint ftmp quiefceda : aut vt ota H fint femp mota: aut vt qda fint fj> quiefcenria,& qda fint femper mota.iftf.n.tres diuifiones cotradicutur per fenfum: quatuor aute funt . Et hoc,qa quzrit hic,decla ratu eft ia de po'tenna pdiAorum: fedipfe vultcoplere perfcrutarionc de eo in hoc loco. Modus afit decla rarionis iftius intetionis de pdiftis tahs eft. Declaratu eftquidemSeptimo ab Anft.hoc efle pnmu moni in loco ex fe,ad que perueniut c? ten motus locales. & eft manifeftu per fe q? caeteri motus inueniunt' j> fenfum reduci ad motu i loco, Tad I corpus ccelefte. Et, cu hoc fuerit coiudu ad illud, qtf declaratu fuit pri mo in hoc tradtaru,f.q? primu motu eft e.term motus, erit necefle hie efle aliqc! qniefces xtcrnu,fuper qct moueafhcc primumotum &hoc motu ecernujqtl declaratu eft, eft il ,q^ vf fcnfu moueri fcmp:& eft corp* ccrlefte.&: quiefces,qd vf fenfu femper q u iefcere, eft terra. & eft illud,qcf declaratum eft rone, nihil .n.eltmc, qdpofietcouenireei.qcl declaratum eftrancne, nifiiftui. (cere. eft primus motor iftius mo- K tus, & eft illud,q<!poft declarable fed iftud non dicitur eile quicfces, nifi zguoce. Et propinquitas iftius mod ad quacdam quandoq,, & rcmono eius a quibufdam quandoque eft caufa terrie. diuifionis, C.vt quaedam moueanf* qnq;, & quie/cant quandoq;. Sed in hoc tra&atu vultpfcrutari a principle de iftis propoutionibus, & complere fermonem de hoc commum. Et quafi illa,qu? generaliter praedixi t, vulc modo diftinguere, & determinarc. & pofuit principium perfcrutadonis de hoc in hac diuihone, in qua I> diuifit enria in feptem.

Dicereigit oia gefcere, 6i hu i us rone qrere,dimittentesfcnx

fum , infirmitas qda eft uitelle c*tus.etdetOtoaliquo,fed no dc parte ambiguitas eft. neqj folu contra Phyficf^fed ad oes fcien tias(vtita dica) & oes opinio^

Ampliusautde priciprjs inftax tig, vt in i)s,q uf circa Mathema tafunt ,ratioibusnihilfuntad MathemaricUjfil'r autem &in alr)s,fic neq? de eo qc! niic didu eft,ad PhyficiLfuppofitio.n.eft <j> naturapricipium motus eft Dtcere atttemomma ~~
r J centta / er er hoc #. aHterere rationem A_/ r/> ^mtttere tcfltmtattlt f fenfits tn hoc, eft debilitatio ttonis . & duoitatio m hoc eft in toto,nonuiparte . CT hoc et non ft / , ' , r- i^rnodocontradmt fci

tnr*Ut]tdzr ommbw fcienttjs

Liber Oftauus
jfta ytiitur motu.Et tttam, quern adrnodttm ne?cirepnncipi<Ci Ma I " ,-f Ithetnattcts , non est contradtcere MAthemtUicojfy Jtmiliter t alifs fetentffs,crfimiliternegare hoc, quoelettxitnus modojion eft cotradicere Natwali. fiindamentwm tram pofitwn eft ei , tjwdnatwa frincipiwnrnotus eft. Cunumerauitillos modos,vult modo declarare quis eorum eft ma nifefta: deftrudtionis,& quis non,& inco:puamodo,quieft valdeiprobabilis , & eft dicens cpoes res flint quiefcentes.ifte.n. fermo valde con uadicit fenfui. & ifte fermo eft fermo Zenonis. Et dixit: Dicere aate oTa efle quicfcentia, &c.i.& qui ponit hoc, iacit opinione vincere fen(iim.apparet.n.fenfui plures res mo ucri,& motu efle. & qui facit hbc.C qiii quent rationes,quibus deftruat illud,quod apparet fenfui, eft debiVentcon lis difcretionis. Versc.n. conclufi.onones no declaiantur.nifi a proponi decPant , , r f S bus,& propoutiones afenfu:&experimentum fermonum verorum C noneft,mfi vtc6ueniatfenfaris,n6 pon a ft ecouerfb,ficut ifti faciu t. Et,c(i po . fuitquomodo iftaopinioeftcocra inttufsr- n ur*, _ * - -,r n , r menu ve , ai a,& g caufa poms ilhus eft de bilitas capitis, quia facit vincere res n couc apparetcs res fenfibiles,aut fc-rmoes ni?.t fenfa fbphifticos accntales in res fenfibi, r . . ..conuerf0. les veras, incoepit nonncare locum, We. i. cot. . in quo eit dubitatio in hac intetioe |ii.&.?. & dixit,& dubitatio in hoc, &c.i.& au.c.7. dubicatio de motu eft in o'bus enti bus,qmoraenuamouentui. &qui dubitat de motu dobitat de priucipio motus.&,fi de ptTcipio dubitat, D dubitat de olbus enubus . Er, cu m dixit qj ifta propofitio eft extra naturam,inca pit declarare q?iftaopi nio cu hoc eft cxtranea a fundamc tis naturalibus, & non naturalibus, &q? eft in fine improbabilitatis,& cum hoc non debet Natnralis contradicere ei. Naturalis.n.non debet cotradicereei,qui negat fuaprinci- pia.hoc.n.debet facere primus ?hiIofophus,autDialeticus. Etia dixie hoc in primo tradtam huius. Et dixif&hsec no eft fblumodo cotradidio fcicntia; naturati,&c.& inte- Trimi Plu dit poes fcietias,fcietias volutanas, 'v>fpW * i --n - a & artes mschamcas.oes. n. if tx ytu ,r( 1C tur motu:&,cu moms deftjuif, rle ftruunf'oiairt?., Et,cu dixit impro ncpaS babilitatem,que eft in hoc fermo- pj!"l;'^j " i - eft n. d<-nu j idc.i. ph. ne,mcct;pit declarare q> no t-c.g.& ,. mero opinionfi falfaru,quas Naru cce.c-4, rale oportet deftruere,qm no eft co tradictio eflentialis, & dixit:&etia quemadmodu negare pricipia, &c. qfn,cu vnu pnncipiorri,qua:ponit artifex huius fcTas eft motu efle : & nullus artifex alicui9 Cdx,fm q> eft artifexillius,debetcontradicere ei, qui negat pricipia illius fc!a:,vtdeclaratu eft in pofterioribus,ver.g.<j> Mathematic'no debet cotradicere ei,qui negat aliqcf pricipiii Mariiematicu,vt magnitudmes diuidi t in finitiijaut puctu ee,& fie in alia fcie ria manifcftum op Namralis no debetcontradicereei,qui negatmotum efle. Deinde dicit: fundamen tu.n enim pofitum,&c. ideft,& mo turn efle eftpnncipmm in hac ar te.quia qui negat motnm,negar na ruiam. dictum enim eft in definido ne natur^ ipfam efle principium motus,& quieus:&qui negat nato* raw

Phyficorum
G ram,ncgarnaturalia. &qui negat tio.Amplius,cuaegrotauetitaK K fubie&um ahcuius arris, nullu net quis,necelTe e tps fieri, I quo fa<fermone cum eo artifex illius arris, nabit,^: no i termino tgis mu/ cum non habeacprincipia,perqua: tar j.necefle a fiti fanitate mu, , f. -i ~ - ,. tari,<3inaliud nihiL Quaredi-' pja,exquibus fundanturcontradicorinuealterari valdema* ctiones uegationis fubiech. .c .,. , r . . nifeitis eft ad uer fan. i n contra>Fereaut&oiadicere moue* riurnenima!teratioeft.Atq,la> ri falfumqmderneft.rmn'aut pigneqjduriorrlt}nec|jmol]ior. hoc prxter method urn. pohta n.eft natura in naturalib9 prin Etfere firmo, dicens etia quod cipium ficutimotus,&: quietis: omniamouentttr ejlfalfiis,fidmi tame phyficum magis c mot9, nmextra n4ntram. natur<t emm t dicunt quidam moueri eoru H quoc funt^noaliquaquidc, alia verono,fedola,& fern per, fed latere hoc noftrum fenfum. Ad ^w hunc modtim non eft res naquos,quanuis non determiner,, turalts. Scdqwdtm dixerut quod quo motu dicant,an oibus,non cntit mot a non fknt qn-tddm, CT* ri*n"nneft diflficileoccurrere.netp.n.au qtl*damnon mot^fedomnt*monui pole geri,neq3 minui pofl i bile eft co uentw>^r motus eomm eft rem, c6onuc> QC medium. rji +' ir j* a. fje&me tinue/ed , r J... eft -.... - j Eft an -* .perJedhocettamabconaitHmet *(S.vidc tefimiiisroilli,quf cdeeo, q3 ' ' r r ..'. c6u.Zim. eft guttam conterere,a<: enalccn * nojirojen\it,Et tftt homines, ctji tialapides difcindere. non 4 n.ii non determinant quern motum in tniexpulit,aut remouit gutta, tendant,autfiintendutomnes nut dC dimidium i dimidio tempox tw,tnmen non eft difficile contra re prius. fed vt nauis tra<ftio,ita facm ej^ tnjp0^ile eft emm Mi & guttx tot tm mouct: pars au aMdd^eriiMt dimml pmper: ] i temillaruminnullotemporeta n j rn j j rj J l tum.diuiditurn.quodremotu ,- . , ,r - -' ledintere*te>tmedium.I.iuud,4d * eftinplura/ednihileorum mo V<dpernenit augmentum, V a turn eft feorfum,fed fimul. Ma^ quo incoepit dimmutio. Etifteferniteftum eft igi tur q> non eft ne mo effjimilis ei, quod dicitur de celTariu femjj aliquid abire, cja diftillationefitper lafides^ diui diuiditipfadiminutioi iffnita, - - - fed com aliqii abire.Sii'r aut *3c I alteratione qualibet.no.n.fi par tibileeftininrinituid, quodalx teratur3ob id & alteratio/cd iii' flatim dtfloluemus^ > vniuerfafit{acpejficutcongela>' M\ tot

Liber Oftauus

358

A fir dixtt quod diflittatio continue coined eft "\alde t<tnifeflu.alte- P' ferforat laf<tdem,Quterendum eft ratio.n.non eft nijtadcontrartum. igitur,fi accident >/ lofts per/ore Et etiam lapis non jit magis dtttw hoc mvdo a centum guttK di- rw&r magis mollis qnamjtt. ftlllatis.non emm eft necejfijigttt Cum declarauit improbabilita- *- J tscadentvsfaciunealiMamqttan KmW?cft;" fermonc dicemis? _ * / r i omniaquieicutj&cbdicenshocnc Mattm, >/ mediumfi<*t m media gat prinjcipia Na tuwlium, inccrpit itiius.fed itA eft degHttis , (icut de etiam declarare errorem diccntis cp motu nauis.fqttod aliyttantulum omnia mouen^& dixit: Et fere fcrWttamm motut aliytam wantt mo>&c'1' * dicereeciam ?.omn o // mouentur,& negate quiete in entiMem.furs.n.iUarum nonmouet busnaurahbu S cftfaVum,ficutelV tempore dlno ilia yuatitatem.iUtid falfum dicere cp omnia quiefcunt^ B .n.tjuoeidiuiditur per diflillatio- fed minus cxtraneum a via natura wm,dimditHnnmidt** Partcs. lt:&jdeodi_xit:Etfcre.i.fere exqua E rj 11 -n lis ei in famtate. D.iricocpitdeclara fedmtUatSartt fartium mmetur K quomodo c6ueniQt if{a opini0j fer ft, fed in/imul mouentur. M*- & prxdida in hoc, q> non debet ei
nifeftum eft igltur quod non eft he corradjci a Naturali, & dixit natu-

eeffe ex hoc,quoddiminntio dttildt ra.n.&c.i,& ca m hoc,g, fermo dice

" r j jas q? omnia mouent*, clt fermo no

Urecedat temper aliqttid, fed fir- qUiefcum,eftquia a Naturalispo te recedet ipjttm tottvn. Etfecudn nit natura ee quafijp fimdameto:& \__ hmc modttm eft cttrfus de alt era- di<aum eft in definuionc nature 9 id^V-'ph. tionectiam.aiKeci* alteratiofit. cftPriPium qmct,s,ficutmot'. c j ^.t. c-&tjtlowa no ejt nefejjefjt alteratum C diuiditur in infinitum, >/ propter kocdtuidatur etiam aiteratit in nfimtHmfidmultotiens eritful J J , J r Ujicut eit congeUtio.Et etiaprofeffus inprmi adfamtatem delict cffemtempore.crnocnttrapnH flic tn tcmi/vre. c/ ft** c> u trajm tatio eiti! m extreme temporis.CT __ ,$, . trafmutatio ems entadfanitate, o 4</aliud. Sermo tntnr dtcettf in A^rtf /74f diftofinonem , quod JIcntpsT Aiteratur. ?/r J dttbitatio in t
_ _ J fr r i

naturavdeo pone b^Mo^Ire quietem,& motu efle eft funda- p3 nos eft mcntum naturale : & Natuiahs no nunifciu ^tjppofitiones^er quas poflu con tradicerc negantibus alteni illoru. D]cere autcm ^ oTa mouentur efi pnuatio ^ (ufficienti9 q dicere q? olaquiefcut: &moc9 \ " b .j.... quia .,...., motus ..fw-v. apud nos eft ".. manife J^^1 ibor qu'e:auies.n eft pnuat.o,& ^ ftmotusclthabitus. Etnlrilh, qui u&.&no ^ omma moucnf;po fl unt &.}.a aia fingum habere aliquam latione: & eft, qiTi tc"lI* qucmadmodum funt hi c res mot^ " r j ' r gotcniporc,lcdexutimanTurc|elce

wr ]n acfintione

quiaigiturquiesj&motusaccipmn

Phyficorum
G re,ita no eft remoram in rebm,quj fernper mouentur.Etj quia intcndit K exifHinantur quiefcere vtappareat declarare hoc,& dixit. Etiftefcrrno jnotus earum in tpjbus, in quibus eft fimilis ci,&c.i. & qui dicit cpola, pcrtraieutur multx vita: humanae. apcTquiete mouenf^ fed motus co* Et hoc intendebat cum dixit: Sed q ru latet fcnfum,eft fifis diceti in didam dicunt, &c. Et.cu dizit hanc ftillarionibus aqua: fupcr lapidcm, opinionem,& rationem iftoru ho- <j> qua:libet gu tta aquar halxrt oj?ajninum^dixitrEtifti homines,&c.i. tione exiftete in afto in iHo fapide. & ifti homines,& fi no dcterminat &: fiFr etia qui dicitin pfata,quori qui motus abfcoduntur a fenfu, ita tur in lapidc,donec ditiiditillum,qy g> non compiehenduntut ab ipfojp in qualibet parte teporis, in qua on pter taiditatem eorum, vtrum nnt tus,diuiditpartem Iapidis,doDec co quxdam genera motuum.aut om- pleatur dluifio in illo tge, in quo di nia,tamen non eft difficile contra- nidirur in adlu.Et fecfidu hoc,qu5dicere eis. Et dixit hoc, vt reputo, do aliquid crcuerit ^m quantitate H quia ifta dubitario in motibus aug digrn in vno anno, aagmentabitur L mcntationis, & alterationiscft for- etiam in qualibetpane,exiftcntein rior.exiftimatur.n. q> ifti mot'funt adu partium illius tepomparscxicontinuirfedcontinuatio eorum la ifcnsparrium illius digiti in adu, tetfenfus. Etideoppfuitcontradi- i,q7 digitus diuiditur in partes in ilionem eorum in his duobusgene aclu,quaiuni numeruserit,(icutntt libus,& dixit:impoFe<ft cnim, &c. merus partiuni, i quasdmidiruratt ideftj&jpoffibile eft vt aliquis fin- nus.quod eft impofe. Evumnar gatcf>motuscontrarij cominuStur ranitq?iermodicensq7rej,quarap adinuicem: immo inter quoflibet paretmoueri poftquietem,m tcpo duos motus contraries eft medium re qttietis mouetur etia,fed Jatet tea quiefcens:& eft illud, ad quod per- fum,eft fimilis (ermoni dicentis,q> uenit alter duorum moraum cotra quselibetgurtaru aqux, qua? opera iiorum,& ex quo inccrpit reliquus tur in Iapidem,habent in ilia opera motus. quoniam inter au^menta, tione aliqua partem incocpicnarra I & diminutionem eft mediu:& eft il re corraprione iftius fermonis,& di M lud,ad quod peruenit Augmentnm, acitrno enim eft necefle,&c. ideft.no & ex quo iruapit diminutio. Et,cu enim eft neceflariu,quado vna cofdixit ilbrn cotraditfhone, inccepit leftio gutrarum operatur in lapidc etiS dicereq? iftaopiuio eft fimilis primamoperationem,quarapparec opinion! ponens q? re.c7 quz funt a- in aAu in aliquo tepore, vt ilia: sruc gentes,aut exiftetes in potctia, Cunt tz faciat medietate illius operaaoagetesinacl:u,autexiftentes.quie- nis in medietate illius q?is. Et dixie fees enim in a#u ell motum in po- hoc.quia,(i operant""in medietate il temia:& deceptio in hoc eft degfie lius temporis,operabutur in medic deceptionis in lioc aIio.Q3i ig!tJpo tate iftius temporis medietate illius fucntqjilludjquodeftin potentia, pasfionis,& in medietate illiusmeeftilluf^quodeftinacluj&nondi- dictatismcdietatem medietatis,& ftlxem inter ea, ponit <% otanes res fie in infinitum-Sc, cu ita fit,tac no in-

Liber Oftauus

? $9

A oemturflla, nifipoftdefineria paC- guttaru detcrminatarii. fequeretur D Conum mfinitarum.& ia declaratu .n.vt vnaqnasq-, partium guttarum eft hoc ee impoie in Qumto huius perforatm lapide mouerct,fi qua:h.vt fac~Ho motus lequatur eflentia bet pars paras recedeus recedeiet a liieraliujnotii.&ideo nccertecftvt lapide per aliquam pattern partiu primapars,qu fit in a&u ex motu, guttaru.&,fi itaefiec,tunc recederec partes eius fint f ftmul,vt poft dicet , aliq ua pais iapidis per prima gutta Et,<iijiarrauitq7iioTifequi^ficon- deurendentem fupei ilium. Etqua cregario guttaru defcendetium in fiintenditinuenireper hucfermoifknpe,mquoappanntpaflioiJla- lie q?, licet ilia paflio fitdiuifibilis, rum in lapide, facit aliqua paffione tame no lecjuif vt quaelibet pars il^nonfequif^vtquxlibetguttaea- Imspafllonisfiaca quacnnq;parte jru c^eref'in ilium lapide , dicit: fed guttarum defcedeti um, ficut poflec ita eft deguiis,&;c.i.ied ita e de gut exifliraari . immo illud,quoa fit ex B tis,quarum congregatio opeiacm co in aftii, fit fubito. & hocinten , (icutdemulas hominibus, debat,cu dixit, fed ifimul mouent*. E <jui saouentaauem.qiB,fi quetnad Et ro fiiper hoc eft illud,quod dixit modu vnulquifiji eotum folus non S, quomana impoffibile eft, vt paP jnouetnauem,& omnes mouetjita lio manifefla , qu? apparet f multis Jibet gurta operetur per fe i lapide. F,t hoc intendebat,cum dixit,q? ahquantulumy&c. ideft, & quandtas cerminaiagutatrum mouet quanri xatem lermmatam lapidis^uemad jnodum numerus termmatus hommum mouet naucm terminata, C pars aute illarum guttarum no mo uetiurem'poreomnuioexilla qua titatealiquidjcuius proportio ad to lampaflione fit ficutproporrio illius partis adcogregationem gutta iumoperantiuinJapi4e,fluemadmodum non mouet vi\us hommu Jiaucnx, quam mouebat omnes in tcmporc omnino. DeindedixitrilJud.n.quod diuidir^&c.i. qm illud, quod diuiditperdiftillatioi.ealapi cfe.tHlud,quodrecefIitabeo,diuidi tur in multas partes. fed non qlibet illarum partiu reccflit per fe ab aliquapartc illarii guttaiu:fed oes par tcs recedut inf imul a cogregationc lis illi' temporis habeatpartem fen fibilcm illius paflionis.& hoc intcu debar,CUIM dixit: Manifeftu di igit^ &c.idefr,manifeftuin eft igifq? non eft necefle,fi pofueiimusq> diminu tiodiuiduurin infinitum,fmcjicit trafinutatiointempore,vtapparuit in Sexto,vtiecedat ex diminuco m temporcdimintiuoKaliquidTacli1. F in infimtum.quoniam f ni hoc con ungeretvtnunqdiminutum c5fu merefrfcd nos videmus ipfum cofii mifmtotum. Etintedebatphoc,, q?diuifio fm hue modu eft fimta f tralmutanone,quaj eft in qua to, &C quali,&in vbi.qiii ilia diuifio infinita moti5S,qu deciarata eft I Sexto,d^ dn.ifio in potetia. ifta autem eft diuifio in actu.Et,fi diuifio mfi nitaefletinavlu, non mueniretur motus generatus,neq j corruptus.de claratum efl.n.g? id,quod trafmuta tur > uanfiau^baou iam, & quod

Phyficorum
G tranfhiutatur,trifmutatur fcmper. no habet pane > qua- fit prima, fedi K Et intendebat per totum hoc, q?, fi oe,quod trafmuta^iam tranfrtluta. paf!io,qux fit a gu ttis aq ua:,diuide- bat*, loannes autem dubitauit in Sollia^J8< retur in adhi,f m diuifionem partiu hoc loco>& cxpofitores dubitauerut rain* guttarum, conringeret vt fieret in in Sexto in alteratkme, dixerut q? adtu a quacunq; parte cadete fuper fi prima pars fit in eis fubito, uon ilium exjjuttis aqua;. Sed dicimus fequiftunc vt alteratio noti habeat <g in pauione,qu3e fit in lapide, eft primunt:& ipfe conceilit hie q> priquxdam pars,que. eft prima pars fa ma pars alterations fit fubiro,t)ica Sop0 cg__ crainac~tu,&nonfit<iquacuqipar mus nosq? prima pars, q fit ex mote in ac"tu cadete fuper ilium ex gut tu,quodamodo eft in aciu, & quotis,fed partes in eis terminate. &,fi dammodo in potetia. Qjioniam fe no,tune quxlibet pars moueret qd cundum q? illud, quod entin a<5tu, Iibet:& fimihter in omni trafinuta eft determinatum,fccfidu hue motione. E t fecndu hue modu eft de dum eft indiuifibile. & fecudurn <j> L alreratione.quarcunq; alteratio (it. motuseftcontinuus>eftdiuifibilis, nonenimeftnecefle,fialteratu di- & non eft in eo primum naturaPr JJ uiditurininfinirum,vtpropterhoc in adtu,ni(i quiefceret motu. diuidaturetiamakeratio ininfini- igiturconfyaeraueritillicdemotu, turn.fjnquatum fitabalterateita, rmcbeftcontinuu$,dixitcbnonha ^|!^X. Q>,U imaumau ruerimus alteras al- bet primam partem.&,cum cofyde V. terare,c6tinget vt illic fit alterano, rauerithic fecudum q? eft genera& fi non apparet fenfui:immo pri- tus,poflquam non fuit,&generatu ma pars, , ,fit ex aUeratione in aftu ... eft determinate. quantitatiSjdixitqj T eftdetcrmmara, &alteransages ip- habetpnmum, Dem.d. Etetia^ fum eft determinatum. Et,fi prima cefliis a;gii ad fanitate,&c.i.& opor pars,qua' fit ex tialmutatione, non tet fecundum fcrmonem,dicentem eflet determinata,& agens trafinu- q? omnia moueni^vt xgritudo traftas ipf um non eflet determinate vir mutetfm fanitatcm in tepore scgri- M tutis,tunc omnia, ficut illi finguut, tudinis, ita,q? >n eoexiftat cotraria I eflent in continua trafinutatione,& infimul.omne.n. trafmutatum traf cotingeret vt interduastianfmuta mutaturm tempore,no inextremo tiones (enfibiles non eflet quies om temporis.f^in inftanti.fi igitur temnino. D.d. fed multotiens crit fi.i- pus,inquojegertrafmutaturadfabito,iicut eft cogelatio.i. fed prima nitate,non fiierit aliud a tempore,t pars in a<5hi motuum, quifiiit,(iue quo tranfmutaturdefanitateina:in en c trafmtitatio in loco,aut i qua gritudinem,contmget vt tranfmulitate,autin quantitate,fit fubito.i. tetur adfanitate,&infirmitatem in in inftanti,non in tempore.&,fi no limul. Et fie continget vt in tepore tuncantctranfmutationce/Ie; traf fanitatisquiefcat in fanitate,&in mutatio,& non inueniretur trafmu tepoie ^gritudmis quiefcat in atgriObiedio. tationouaonmino. Etexiftimaf 1 , tudine.&,finon,tucmfanitate mo cja totum hoc cotradicit ei, quod di uebitur ad ftnitatem, & ad a;gritu aum fait in Sex to. f. q> trafmutatio dinem.quod eft impolsibile,& fimi liter
/* ' /* * 1 ** f I rt. J /* 1

*J**Vl*Wlfc

Liber O&auus
htdr contingitgradifpofitione egri tudmis moueatur ad {anitateni . & ideo dixit: & tranfmutano eius erit od fanitate,& no ad aliud.i.& necef feeft vt res quiefcat in eo, ad quod eft tranfinutatio.&, fi no,nihil mo ueretur ad finem.&manifeftum eft dt) omnes fiint a contrarijs ad cotra rta. t). dicit.Sermo igitur,3fc.ideffc 3c intendit per valde manireftumjil' lud,cuius deftruftio eft valde mani fefta per fe,& ex prsediclis.per fe au tem,quia manifeftum eft apud nos Kic efle res quiefcentes>& motus factos poft quietem v ex fermoe vero, quia motus eft ex cotrario in cotra rium,& q> res debent quiefcetet co tl'arijs,aaqua: mouentur,&ex quibus mouentur.& hoc intedebat, cu dixit:alteratio enim,&c. Deinde.d. Et etiam lapis,&c.ideft <j> alteratio, per quam genera tur lapis,eft tranA mutatio prouenies ad rem quiefcete, & eft durities,verbi gratia, lapis enim impoflibile eft vt^fiat magis durus,aut magis mollis. Dicamus Digrefllo. igiturgjeftinmotu continuo. Et omne hoc ncgat intelled;a prima, & contradicit huic opinioni fecundum Dialeclicam, vt declararet ex eo intentionem, qua: no erat nota: : eft g? no eft hie motus cotinuus *Vclc|ui. 9 Kiill' 010 in rei veiitate,mfi mot localis,*^ t'pteeco eft velocifsimus motuum. Et hoc tinu^nill eft ita.quia illud,quod augmentaf*, niot'loca vcrbi gratia digitahter I vno anno, Us. Ide. 6. non pofliimus dicere, q? in qualibet parte tempons demoftrata inuenia mus parte magnitudinisfieri-,ficut accidit hoc in motu in vbi.Et caufa in hoc eft, quia minima partiu ma gnitudmis fadarum eft determina ta in intelleftu in adtu, & quadibet Card fit in inftanti,cum iitindiuifibills in fa&ione. vridtf necefle eft vt .D ifta; panes non cotinuenfin mow, nifi cotinuenrf inftatia adinuicem. t etia 116 poflumus diuidefe iftaJ pattes fm nuroerum partium ternpons (enfibilium ita,cj? gfiatio iftarum partium continue? per tonti* nuationem generatiois parti a tern* poiis,in quo dicimus re augeri digi taliter.vt fint no diftincTrai abinui ce. No.n.poteft alicjuisfingerehic efle partes,qux fiunt in aclu,no di~ ftincfce abinuicem, quaru efle non comprehediturafenfu. Terminus .n.entis iii actu eft vt fit taeribile,cu fit impoPe inuenire corpus non un gibile:&omnetangibilecomprehe E ditur per fenium tadlusrergo omne ens in adru eft. Et,cum ita fit, ficut narrauimus, bene apparet g? illud, quoddixit Alfarabius in principio (ui libri de entibus iranfrnutabilib* ,C. q? de definitione morus in vniuer fali apparet continuatio, eft fermo De rone^ mo 9n nou verus.Sed non apparet hoc,ni- vt ^ ^ r m motibus -L locahbus, i i i_ dequib j " i_9jfit con n di- nu, yi(je citur hoc nomen moms principal!- j,ph.c. 6, tcr.in alijs autem motibus, in <jbuf dam eft poilibiie vt appaieat conti nuatio.f vtpartes eorum inuenian tur indiftincT:? abinuicem,& in qui F bufdam non apparet hoc, quia par res eorum no inueniunt J fm ilium rnodum. Et fimiliter illud,quod di cit Alfarabius iii pi^dicamentis de definitione eius, quod eft agerc, & pati,noneft verum.ex illa.n. defini tione apparet q> omnis ad:io,&: paffio eftcontinua, in quo attribui^illaies a<5tioni,& paflioni.

E t de ipfo ferri mirabile eft,fi latuitlapisqui deorfu fert,auc manens in terra, Atrjplius aute
ter-

Phyficorum

G terra, Salionrm vnumquodqj Jitur quod intpofiiblle eft"*t ota K x neceflitatemanent quidem 1 moueaniurfemPer^aurtt oia quit proprijs locis, mouentaut vio/ rcant (emPer, Neque etiam eft PoC 7 lenteexhi&Siigiturquxdaip' ' forii funt in,pprijs locis, necefTe eftneqsfm locum omniamoue . . fi QcTigitur impoFefit aut fern quodnulla res moueatur per oia moueri, aut temper oia <?" quiejcat quado^.Et dicendunt quiefcere>ex his, &ali)s fifibus eft,m deftruendo fa eredideritvtiqj aliquis,Atvero xltnHS m Jefruedo ittud,q,.-.. jieqs aha quidem coangit femg ante ^HMt imemmus fnim M9 ouiefcere.ahaverofempmoue i ^ r + * ^ r ritaliqnaut quiefcere^aliqn dostranrmutatioms,qmsfr^dix^ moueri nihiLDicendam eft aut *s,fim tneiftem rebtts.Et cum H q, impofe fitiqueadmodu dC in hoctqui dubttat m hoc non contra- L di&is prius,6C i his.videm^.na dicittnifi'rebus manifrftts.qttonia cifdefferi didlasmutationes.Et Jinonmouetur extra fltam natu~ adhxc,quiaaduerfaturmanife ramt^Mteerat quieCcens,nofi ftisquicontedit.neqi.n.augme mthlcaHgmentttm nec mom tatio.neqjviolentusentmotuSj ^ . ,_ -' ._ linomouebitpternaturaquiex ^oletus.iftetgtturfermodeflrutt fcensprius.Gnationeigituraux generation**, &corruPtionem. fert,8^corruptione hie fermo.fe wfere deftruit motum etiam.oef re4 aut di ipm moueri,fieri quip enint holes opinabanturquod^ene pia,&l corrupi videtur olbus. i r4tu y ^ CorruPtio cuiuflibet ret quod 4 n.mutatur,fithoc,autin (amotus.illud.n.adauodtranrm* hoc.exquoautem mutaturcor * 4 / j vr , rumpiturhoc^uthinc. ^u^&^^r M juo Jejcenfit adinfenus,aut tnjua quietejuper t erram , ita quod non fercipiatur.Et etia terra, & >>w quaque aliarum rcrumfitnt quicJcentes infuis locuProprys ,et moitles abeis^iolete.Siergp qu*da rtsjitnt inftiis locis proprys,fe<jui tur ~\t non omma moueantur. EX tftts igitur^ alysjimtl&tu ereCum dcftruxit fermonetn diccn i dicenauo? quthbec autcarumfecientiumali^uam Paf fionem in lapide habet alujua pa fionem cxiftentem in adu,fed nou c6prehenctitar a fcnfu, & contradinthuic fermoni f m pofle,& deftru ^ ipfum cdam ex hic.q, mot' pet uouunt ad eontrana^n (juibusdebeat

Liber O Aauus
A :bet[uieicere,& q>,fi hoc mm eflct, oporteret vt cade res moueret'duobus motib'cotiarijs infimul,& con tradbdtetei tertiacotradiclioerqm pfes quali plures qualitates trSfinutabiles viiat traf den^n5 recipere magis, & minus: XTmfi vndenecefleeft * ill* quiefcat, qn redpema perueneritadeasrincojpit norificagis,5: mi- re impoffibilitatem,& improbabili n'.S} vide tatg}& dixjt:Et mirum eft, &c.i. & i tJw.'c.fi! qui dicit q? quiefcens exiftimatfmo ijj.Sc'. ueii,& motum exiftimatur quiefcc icdecimo re,contingit ei vt nullam certitudime.c z?. nem habeamusin momeius-,quotl 2^ mouet'jaut i quiete eius,quod quie jj fcit.fedoe,quod fentimusmoueri, pot ee eoru,qua; quie(cut,& oe, qcf jentimus quiefcere,p61 ee eor um, q xnouent'iS: fie, qn fentim9 lapidem moueri de fiiperiori ad inferius, n5 hemus certitudine i hoc, q> moue^, fed forte nongcipim' quiete illius: & et, qn fenferimus if m quiefcere infeiius,no hemus certituoinem in hoc,<p quiefcit, qm forte mouetur. D.induxitquinta rone, & dixit: Et It terra,&c.i. & eriam manifeftum eft per fe q> nos viderrius terram, & alia elemeta.f!aquam,& aerem mo ueri ad fua loca propria,& moueri, C & quiefcere in eis naturaPr.&,fi mo uenfab eis,noa moueut nifi violen te,no naturai'r.EtjCum notum fitq? quxdam rerum quiefcunt naturali ter in fuis locis pfoprijs,& q? mouen tur ab tis violete, & q? ifte mot'eft contrarius quieu,necefle eft vt noil omnia moueanf". D.d,Ex iftis igi^ & alijs fimilibus, &c.&, quia ifta,g qug contradicit fermoni diceri,om jiia moueri,& fermoni dicenti,omnia quiefcere, fiint eadem cum eis, per qua; contradict fermoni dicen ti,omnia diuidiin duaspaites,qua-

361

rum altera femp quiefcit,& reliqua D femper mouetf, dicit:ex iftls igif", & alijs fimihbusj&c.apparet enim hie efle plura,qu? mouenf'qnq j,& quie fcuntquadoq,.&iitefermo poteft eicotradicietia peril las contradiclioes pr^didlas.f!fermo dicends,q? quedam pars en tinm femper moue tur,& reliqua pars femper quiefcit. quia dicens hoc negat quiete, qua: apparet in quibufdam entib9quan doq;,& mom qnq-,.ifta enim, qua: nos fentimus moueri qfiq ;,& quiefcere quandoq;,necefle ef t.vt ponat dicens hunc feimonem altera duarumpartium,Tquasdiuidit omnia entia.Cqj necefleeft eiopinariipfa cfle in eis,qux quiefcut femper,aut in eis,quae mouentJfemper,aiu quo; dam in ifiis,& quxdam in illis. & quocuq-,modofit,ponithicec res, quae videnf'moueri, & in rei verita te quiefcunt: & videntf quiefcere, & in rei veritatemouenf. qin,li iftam artem entium,qua^ mouent' quan oq;,& quiefcuut quandoq;,nume rauitin eis,quae mouen t^fempei^po nit q> quiefcetium funt quedam, q apparet quiefcere, & mouenf'in tge quietis apparetis. &,fi pofitum fuexitipfumeeexquiefcetibus,tucpo f nif*q? qmefcetiu funt qua:dam,qu apparet moueri,tamen quiefcut: & ttir,fifueritpofuum,<J> qua;da fimc in quiefcetibus, & quxdam in mobihbusjtuncponit'vtrunc];. Etom niaiftavniuerfaliter fiintpofiuoes fbphiftic?.Nullam enim rationem poteft dicere, dicens hunc fermonem, nifi aflimilauerit fenfibilia vc ra fenfibilibus ralfis.& eft primum principiorum Sophiflarum, qui ne gant fcientiam,& q? nullum verum comprehendicur, ticut dixie EpicuPhy.cil co.Auei. ZZ. xu%

Phyficorum
G rus,& alij. Quomodo autem mu- hic,quod moueatuf ettra fiiam tA 18 tabuntur contradidHones di&ai in turarn.fviolente.quod.n.mouctuf duobus modis vniuerfalibus cotra- violente,non mouur,ni(i quies fit tijs ad fcrmonem, qui ell inter illos ei naturalis:&fimiliccrnon eric hie duos modoSjdicentem q> qu^eda en etiam augmemum,poftquam non tia quiefcunt femper, & qu?da mo crat. D.oJfte igitur fermo deftruit ucncut femper, non eft difficile ei, generationem, & corruptionem.i. qui voluciit confyderate in hoc ah lermo dice'tis q? nihil mouetur qua antulum. Q_uod enim eft vniuer doq;,& quiefcit quandoq-.Et dirit, e ex illis contradidtionibus pre.di St. fere deftruit motum. quoniam, &is pot alias cotradicere ex eo hmc cum generario fuerit, crun:alii mo . M * * i a j n f nc m opimoni paraculan.& quod eft tus:& quafi eft finis eorum. & qui nnumo eis particulare, no poteftaliquis ex deftruitfinem,ftredeftruit ea, qu$ eo cotradicere huic opinioni.ver.g. funt ante finem.auc,quiaI ah'js mo quoniam c6tradi<5lio,dices q>,fi om ribus inuenitur generado,& corruH nia mouen^, fequitur vt terra mo- pno.& idqo dixit: omnes en! holes ueaf1 femper n\fuo loco jpprio,non opinantur,&c. Et cum.d. q? omnis contradicit huic opimoni, quia eft generatio, & omms corruptio e mo particularism ifta opinio eft paru- rus^dedit caufam in hoc, & dixit:ilculans, Contradiclio autem diceus lud enim,ad quod tranfmutatur ali ct> motus funt in contrarijs infimul, quid,&c.i.& generauo eft cu motu, n funt hie res,quz mouenc'femper, & corruprio ef I cum motu.quia ots eft fcrmo communis ad deftruedu tranfmutario eft de aliquo T aliqd: iermonem dicetis q> ola mouentf,& & trSfmutatio rei ad illud,ad quod lermoutm dicentis q? ilia, que. exi- tranfmutatur,cft generatio illi'rei: ftimant* quiefcere qnq;, & moueri & tranfmtitatio eius ex illo, in qua qnq;,fant femper mota.& hoc inte erat, eft corruprio illius rei.ver.g.q* <tebat,cu dixit:Et dicedum eft! de- rrafmutatioieiexalbedineT nigre firuendo hoc, &c. D.d.muenimus dmem eft corruptio albedinis,&ge enim modos tranfmutationis. i. & ncratio nigredinis. D.d. illud ens', I fenfus corradicit ifHs tribus opinio ad quod trafmuta^&c.& dixit hoc, M nibus .f dicentibusomniaquiefce- quia trafmutationum qu^dam eft re,aut oTa moueri: autqu^dam mo T vbi,& quarda in quate. Illud.n.ad ueri femper, & quxdam quiefcere qdeft trafmutario in qualitate,i^m lemper.nos.n. inuenimus fenfii q? erit trSfuutatu. v.jr.q? iHud,qf trap modirrium motuuflierintineade mutat'ex albediae TnigredinS, erit re,poftquam no fiacrint. inuenim9 nigrum.illud afit, q3 trafrnatac'dc .n.aliquid moueri in loco.poftg* no vbi i vbijnon erit vbi,fed in vbi. Er mcuebaf*,&alteiari, poftq no alre- hoceitita.quia trafmntabilm qdi rabaf',& augmenrari,poft(^ no aug difponuntur {impliciter,&que.da mentabatur. D.d.Etcumhoc,qui fecundum ad aliquid.&ideo dixit: dubitatin hoc,&c.i.qm, fi hie non & illud, ad qupd eft tranfmutauo, fuerinrrts, qua; mouentur quSdo- auteritipfum, autineo. D.d.&ilquc,& quicfcfit quadoqj, nihil erit lud,cx quo eft tranfmutatio, &c.i.

Liber O&atfus
& iltu<!,ex quo eft traTmutatio, ant corrumpetur m (c, idcft in fubftantiailliu$,autinaliqua difponcfua i / - /-^^- verbi ..^i- gratia quS !._.* rum difpofirionu. do traTmutatio fucrit cf quali 1 qua le,autcorrumpeturinfuovbi , ex quo tranfmutatur, quando tran snutadofueritin loco. Quaremanifefturn eft,q>alia quidem mouentur,alia vero cje fcunt.ccnfcre autem ofaaliqua^ do quidem quiefcere,aliquado vero mouerijhoc iam coniugcn dum eft ad olim di&as rones. B Principium autem rurfus idem faciendum eftanucdetermina ds,aquoquide inccepim'pri9. Declaratum eft igttw ex hoc, quod qu*Jam mouentur, / ret . -forte / * CT qutdam forte qtttefcunt.Dtcere autem ijnod omnia qttado^ mo *entHr,W aHandoa.awefcHt.oPor j 11 rr \ r J tetmodohabere fohcitudwtm de $tlofecitdumfermonesfr*dtclos, CF poncre principium iuiMf ettam ' ittis - tntentiotubus, de quos modo determtnauimtu ,fiilicet tttud idem fnncifmm , a quo mccepimttfpriw. Cum narrauitq? principium per faairationis naturalis de motus depofitionc in hac intendone eft con I)'derare deipfbmoTbusentib',ntl merando primo oes modos diui/io nis in cntibus fm confydeiarionem motus,& quietis in eis,& nouitatis, & annquitatis,inccepit primo, & de terminaui t illas diuifiones. D^ontradixitexcis opimombus imprftbabilibus.D.rcuerturadid,quod primo intendlt def perfcruratione: H poftq fcci t rcrnemoradonc de illo, q<f declaratu eft de cotradiclioe Aa tiquoruinillisopinionib*.Btdixits Declaratum eft igitur ex hoc,&c. hoc,quod dixrc,mauifeftum eft. Sc no cotradixit eis,ftcut diximus,ni(i ad confirmandu iermone fm Dia!ectjcam:qm hoc 116 eft^ppriu huic arti. D.dixit:Dicere aut q> of a qul doqjmouenCj&c.i.qmhoceftigno l; tu naturaft:& eft illa,ex quo oportet pcrfcrutari)& hfc fblicuudinera circa ipfum : & eft vtrum olaentht naturaliamouenfqnq,,&quie{cut _ qnq^autluenifin eis aliqui4quod * temp moucfiaut femj? qefcit. Qin^ hoc,q? quacdS quieicfit qfiq;, & mo uenturqnq;,eft manircftump. fe. fed eft queiendum vtrum hoc, q<f apparetinparte,eftpo(libilcltot<?, aut impoFe. D.dixit:& habere fblicitudinem,&c.i.& perfcrutari de eo per ilia principia,qua:declarata(ac uipr.&inuitea,C(declaratafumia Q^j^sexto,&Septimo demotu. D.dixit & poncfpricipiQ ilft', &c.i. ex ilia diuifioe detcrmntamc diipo nes ennu I motu,& qetc.&,cfi dixie hoCjTcoepit iterate ilia diuifionem. _ Auteni omnia quiefcut,auc omnia mouentunaut eoru, qug fun t,hzc quidem quiefcut.haca autem mouentur. Etfi eorum , quf funt,alia quidem quiefcut, alia vero mouent, neceiTe e auc ofa aliqn gde gefcere, aliqn v& romoucritaucipforu qda qui> d femg quiefcere,alia vero fem per moueri: aliaautem aliqn qp dem quiefcere,aliquando vero moueri.Quod igicurnon bileiltola quieicere di<flu qui> 22 ij dc

Phyficorum
G de eft^ prius 1 dicamus ant & <y qHtdmn motuantur fcmper : K nuc,Et fumf m veritateficfeha ^yt au^Jam auando^ amefcat, bec^icutquidamdicunt^e id, ^a^^moucantiir.^uomaM 1 quod eft innmtum . r*./>LI J a ^vt ^* omntaeni -j & immobi ,. -. tenumpoUibileen Je.attamennonvideturaliquid > r - ,& r A fmfenfum,fedmoucnturmulx t^ftnt^cmtia^^wn cjt ta C3rum,qux funt . Si igitur fit fafentts.-^r nes dicemw etamtpopiniofalfa,autoinoopinio,6t Jitmrnc. QuonMtJi in reiserit asnotus eft.cfc fi imaginatio fit,6C te,eet Jtctit tfuidam dtcunt , quod fi aliqn quidem fie videat dfe, totum eru efj innttum , &* non motus quida eJle videntunSed de hoc qiridt-cox Hfyderare^quarrcrerationeeo rum,quae melius habemus , $ li rone indigeremus,male iudi' caree(tid } quodmeliuseft&pe

rerum enttum mouentnr. St tgtturjtt htc exittimatto falfa,et L ynmerfaliter extftimanoterithic motHs.cr Jimtkter .Jtfuent hie

leApnncipium&nonprinci, w f 7 W^>fW r Jeftt*pium.>iFr aucemimpoFe eftoC * 7 on,n,amoueri,autalia quidem Temper moueri , alia vero femj> trano.extjtimatio emm quiefcere^ad omnia,n.haec fuffi natio extftimtntw ejfe motus.ScJ ciens ell vna fides . videm us.n. perfcrutart de hoc,*^ qn<erere raquaedam aliquando quide mo tionent in eo , cmm fiientta apud ueri,aliquando aute quiefcere. ms
r iiehUfrommaouK ommamouericontinae^eoq, alia quidem femper mouentur, alia vero quiefcuntfemper. Dicamus igititr, qwdotdtnttttf out ertmt quufientia, out old fttotdfdnt pedant qme(centia,et qtuedam mot*. St igitw qu&Lun Junt qwefcentia,O' qutdam maeftf4Ut "V/ omma yuanitiefc4t,&' quado^ mouea tfemper,

*g*8hlitu,cr inter cmum cr in certttm, cr inter prmciptum , cr tllud^Hodno eft principal. Etfecti du htinc modu ipofiibile eet ~\t dta tntta moueatttr,attt qtiteda mouea tttr femper, qn<edam yutefedtfent per.%ttod.n.Jitfficit in cotradicedt totu hoc ymuerfaliter eft > certnm.& eft, quanta qu<eda entia^t detwr mouen qnddofaet yuie/cerc

Liber O&auus
i. Afantfefttmt - - - -

33

eft igitw trariafenfui.EthocJntedebat,cum D - dixit: fed tn hoc no apparet fenfui, &c.i.q>ifta opinio contradicit fenfui. & omnis opinio,cui contradicit tur/emj>er,yemadmodmn appafenfus,n6 eft bona opinio.Apparet ' * 1 * i . m i eft /i_ nut quod trnpofobde ~\t omnitt .n.hicres,quaemouenf'in rei vents yuie/cant femper, aut V oia ntu- te:& iudicat fenfus prazcife eas moueri in rei veritate propter congreMantttrfemper. gatione <jnqi fenfuu in teftimonio Ifta diuifio,quam hie incoepit di ecotrario ei,quod apparet vifui, < 'j cere,ia pr^difta e. & ipfe tacuit duo aliqua apparent moueri,fed no mo _ pinandum eft q> i_ codiuidetia: Quorum vnum eft vt uentur. Et ideo opit ifta diui' a ommaennafintduob'modis,mo- quaedafeiifibiliafunt,qua;jpcifeiudo,qui femper mouetur, & modo, dicantur efle vera,& qua:da funt, q* qui qiiq; moue^, & qnq; quiefcit: ^cife iudkanf'efle falfa,licctfentiSB Altera aute pars eft, vt quxda quie- tui,vt apparet in deceptionibus vi- feat femper,&qu^dam alia mouea fus:&quardam funtignota, donee tur qnq;, & quiefcant quandoque. furgat dcmfatio, ficut apparet de fuffi Verutame,ficutdiximus,fufficit in paruitate corpons fblis. qui.n. ne~ liii & perfcrutatione de his duob* modis fcit demfatione de magnitudme il .S.COIB.ZI perfcrutatio de modo, dicete qj qu^ lius,dubitat, & dicit, qm hoc forte dam mouen^ femper, & que.dam erit jppter remonor.t, & forte eft in quiefcut femper,& quaedam feciut rei veritate. Dem.Tduxitdemratio Vtruq,: qm,cum declarauent hunc nem,quam noli induxit prins,& eft modum efle, deftruentur ifti duo degenerccontradiclionum falfarii modi efle. Et,cum iduxit predic~ras opmionu, ficut fermo dicetisnihil diuifiones,quas prius induxerat fm comprehenditur, ex quo /equifalimodum,quem oeterminauimus,in quod comprehendi. Et dixitrSi igi coepit dicere illud,qcf df de eis prius turfithic exiftimatio falfa,&c.i.& & vult addere in contradi&ione eo- ponens hanc opinione no p5t eua- P C rum alia, qua: prius non dixerat, & dere,qul ponataliquid moueri.Exi dixit: Qm autem impofe eft, &c.i. ftimare.n.hic nihil moueri,eftexi & didum eft quid exiftit in eis de iUmare poftquam non rijei-it:& exi errore,& modo eritdidum . D.di. ftimare motu e/Ie, eft falfum apud Qm,fi in rei veruateeflet, &c.i.qm eos:& falfum p5t uafmutari ad ve&. fi rariocinauo dicentismotu no ru.&,fi fuerit exiftimatio aliqua fal efle eft fimilis rauocinanoi, qu? df fa,aut vera,poft5 no firit, erit mot9, in rei veritate propter difficultatem qmeehanc exiftimatiooe eft gene fuse diflolutionis; & eft dices q? ens ratio:&oTs giiatioeft motus,autfc nomouet^quiaopinatur q? ens eft qnesmotii. D.d.& lilr,fi fuerit hie infinitum: & q? mfinitu impoFe eft imagmatio.i.& fequif"ee imaginavt moueatur,quia nonhetlocu,m tione,ee motu.imagmatio.n.egiia quo moueaf", vt narrauit in primo tio: & ois gnatio eft motus, autfeiui'libri de Meliilb:tn ro ifta eft c6 queas motu. Dcin.d.&,fi fuerit hie ZZ iij exi-

Phyficorum
C eTiflimatio qnq; a1iqui3 efle talis in duas partes,quarum vna quiefcit K difp6nis,&c.i.& hoc apparet magis Cempcr, & reliqua mouetur fern p,. in exiftimatiombus,qu mutant* t,cumdcftruxitiftastresdiuifioes in re f m tempora.qm,cum apct nos pr^dictas , fecit rememoratione de fuehtaliquaexiftimatio de aliquo, noc,& dixit:Manifeftum eft igitur, quod fit talis difpofitionis in tali te &c.i.& iam igitur appamit cp entia j>ore,& aitehus difponis in alio tpe. non diuiduntur iu duas partes,qua jnutatio.n.noftra de exiftimatione rum vna quiefcitfemper,& reliqua in exirtimanoncm eft tranfrauta- mouet'femper:quemadmodii app;a Co neceflaiio. &mtedcbatq?,quia ruit^q? i mpofe eft vt omnia fint <jc ola funt quiefcentia,cotingit vt nu fcetia,& omnia fint mota , & omnc qua mutenfexiftimationes in cade hoc apparet ex hoc,<j> quatda quieJ te.fvtineadercnon exifHmentur f~~~ ' " " "* ' exifhmariocs diucrCe in tpibus di- ifteenim modus opponitur tribus uerflsita, q?eadc exiftimauo fitde modispia:di<5hs. 3H Socrate efle in domo, aut exire a do mo.quod eft vatde improbabile.Et Omnt, tjuoimouttur^a}} ali<juo matter iCap. z. quia exiftimatione, & imaginationcm ee motu,aut fequi motii non Eliquueft igiturconfyx eft manifeftu p, fe, d.exiftimado.n. derandUjVtrum oiafint 9 &imaginatioexiftimant'ee , * . ^huiufinodivtmoU'Canf, - mot / i d i. aut fequi motu Et,quiaocsifte ^ q uiefcant:analiquaquidera rones funt,pbabile$, & nulla fidete in eis,mfi rm qj^ppofitioes funt ma fic,aliqua vero femp quiefcant, gis probabiles c[ coclufio,non quia aliqua autem fempermoueant lunt manifeftiores coclufioe ap<f in hoc.n.demonftrandum eft a no tellecl:um,dicit: Sed perfcrutari de bis.Mouentium igitur, &.f.oriiy hoc,&c.i.fed perfcrutari de hoc, cu- qux mouent, alia quide per ac* ius fcietia eft manifefta per fe,& q- cidens mouent, dC mouent, alia rere ronem fuper illud, cuius fcien- aut per fe. Per accides quidem, I tia apud nos eft ita certa,q? no indi- vtquxcunqpexeo,quiafuntin get rone,eft de ope eius,qui non ha bet difcretionem in diftinguedo.Et tur,& qug per par tern. Per fe au cum compleuit cotradictioiie ifti* tem,quxcunqj non ex eo, 'quia opimonis, reuertitur ad contradice fintinmouente,aucineo,quod dum opinioni fecudx, & dixit: t mouetur, neqp ex eo, quia pars fm hue modii,&c.i.&, cum fit ma Jiifeftum apud nos q> quc.da entia aliqua ipforum mouet,aut mo mouenturquandoq;,& quiefcunt uuf^oruau C ,qpie,aJiaquix qnq;:&fumuscertiq,iftacompre- deafeipfis,ahaveroabano.EC henfio non eft ex fallaciafenfusrio aa quidem a natura, aha vero iftudprlcipium fumcitnobisq>no violentia,6<: jpternatura.quod mouenturomniafempcr,autquie- n.ipfumafeipfo mouetur natu fcutfemperraiu omnia entia diuidi ramouecur f vt vnumqcicB aia-

ua.

Liber O&auus

364

A liunxtnouet.n* animal ipfum a qutdam naturallter, {y qu<edam & feipfo.quorucucp aut mot'prin "\iolente,& extra natttram. quod cipiumin feipfisefthaecnatura entmmoueturexre,moiieturnatu dictm^moueri.quapropteralal *-,/->> j quidem totum natura ipfum fc raliterjc^numquod^ anim^ ipfum mouet:corpustncontm lt>-*nalcnimmouetHr ex ft. git dC natura , & prxcer natura C^1 we, cutus pnncipium mottts moueri.rcfert.n* quali motu eft in eo, dicitwr ntoueri rMturali~ moueatur,6C ex quali elemento ter.ty idea animal fecundti totum ViScotra c6ftec.Eteoru,quxabalio mo^ naturalttermotiet/ejutim corPut fczia. uentur ? aliaquidcmmoucntna tura.aliavcropraetcr naturam. Pr X ternaturaquide,vt tcrrea fur!um,& ignisdeorfum . Am, diueratttr ecwium motum ,cui E * plius autem partcs animalium contiugit >/ motteaturfecundii if fepe moucntur prxter natura JuntjtyJecunJttm elenteMum,ex iuxtapofitioes>6mots'inodos. quocontingit >/ conftitttatur , Et Rtmtnttwnc rare^rumommttnti*fatal*"*****"b . ^ranatHran,.Extr a natural ff4t:4Ht***tiJu*t4fo fatter. hoc.n.e(i, inrm mme uod ofortet *o: nunc declarare. ^iam rmdtotiem moncntHr extra Vtca^Mturuodmorittt fanaturam froftermodos fM ^ Proper fartes fm mot*. F Cumdeclaiauitftimporeeft vt 7
. . mouis primus iu,u mows aitcrnus fi.Pcr accident autemfecut omma nou f u ^i t .f; vt primus fit arternus: cxiflentia in motif , aut mottenti- &,fi no,no erit prim': & declaram ItUtCrfoun Hud, quod eftauaji edcdiflolutiocqonumcotingetiu,
1

pars.Per J fe -\eroJ (lint omnia, w* ^^^^^^^^ * itajOjcofnolcatquoeltdilpooium wottent, ant mouentur , non quia enflfi inhoc.f:in motu,& quiete,in
fxijlttntm mot ore , ant in moto, nec quia pars eortt mouet,aut motem, yitmuieni " ccepit pfcrutari de hoc a principle, & i^rare gfcrutationem de reb'deciarauspau^fcrutatio.n dceis ,,i hoc loco eft magiSjppna.& lit? res,

yudam mouenturex qnfoei-int adiudtse ci,quod declara ex alio, Et iftorwn tu eft in pruno ifti9 tra<Aat9,appareZZ in] bit

Phyficorum
bit g> eft hie mot', & o eft hie vnus mot9?tern9.Et flint, ficut diximus, dux (ppones.Quaru vna eft, q? om ne motu het motore.Secuda,cb oia, q mouenf'in loco, reducunfad rem mota p principiu exns in ea,no mo tu oino. Et piimo incoepit pfcratari de prima propone , dicete q? omne motu het motore:& fecit re memoratione de hoc , qtf declaratu eft in principio Quinti de diuifione motoris,& moti ad illud, quodeftpfe, & ad illud,quod eft p accns. & narrauit primo de mo modoru diuifio nu enriu in motu,& in quiete, que vult qrere in hoc loco. Et Anft.qui primo procertit in doclrina ifti'intetionis de motu.f. in declaraie mo tu sternu ee,ita,c[? eft res manifefta ex fuis iermonibus in cogregatioibu s traclatuu f uoru, vidi t q? if la do
^ui fint iltiexpofi tores vide :j.c6.3j.
^ ^

moue& qnq, quiefcit . Aut vtoTa K /intduobusmoais,modo,quifemp quiefcit, & modo, qui qnqj moue & qnq; quiefcit.Et,cu diftmxit illcl, de quo imedit perfcrutari, incoepit diuidere motore,& motu , & dixit : Dicam'igi^&c.i.qj qSlibet iftoru.f. motoris,& moti eft res,aut p. fe,aut p accns.lEru t igtfquatuor , motor g fe,& motor j? accns,& motu p fe,& motu p accns. Et incoepit diflingue reillud,q3eftpfe,abillo,quod eft p accns: quia illud,quod eft per ac- foutatfa. cns,decipitT perfcrutatione,qn foe- qn fiient rit admixtu cu eo, quod e per fe. Et admixtu vrit'm hoc,quod dixit p accns I pricipio iftius diuifionis accntis , quod dfvFr.pofuitenimipmm oppofitu ei,quod eft per fe , quod dictfgeneraliter. Deindediuifitillud,quodc per accides,in illud, quod eft per ac

runt hoc, & opinati funt q? il!ud,qjf ({eciaratu 5 jn pncipio Seprimi,e fu perfluu, & 16 abfciderut illud a fuis libris.Et,quia ifta eft interio ei9, incoepitdiuidere difpones entium in motu,& quiete cleillo, q3 eft ignotu ex eis,& dixit: Remanet igitJ,&c. .i.&,quia manifeftu p fe q? non oia entia quiefcut,neq; oia mouentur,
nq; igitjpfcrutari de hoc.f vtru eft poPe vt oTa moueanf qnq;, & quiefcant qnq; vt fenuf'in quibufHa:aut funt aliqua,in quibus hoc eft impoFe.f. G femp mouent"", aut q femper quie fcunt. Et io no curauit de duobus modis,qui dantfintelhgi a diuifioe, ,f.vt entia fint duob'modis, modo, ip moue^,& modo,qui qnq;

ro.i.illud, quod df principalher eft ficut omne,quod exiftit T mouetib' & motis,ideft, q? illud,quod mouef per accidens,eftomne,quod dicitur moueri,quiaeftinmoto. Ethoce duobus modis:modo,qui eft impof fibile vt moueat'ofno, vt aTa in cor j poret & modo,qui e poFe vtmouea tur, vt holes fedentes in naui. Et fimiliter etiam motor per accns eft il lud,quod eftin-motore,ficutrubedo,quse eft in igne, q eft cotnburcs per accns.Et,cum diuifit illd, quod eft per accides gnale,in illud, quod eft per accidens principaliter, & ia illud,quodmouet"'per fuampartc, q3 df fecundario , deditexemplum de hoc,& dixit:& ficut illud, q3 eft qua(i pars.i.q? iI13,quod mouerur p accns,quod dici^generalitcr, quoddam

Liber Octauus
A d5 eft per accides, qc! df principaliter,& quoddS fecudario: & e illud, qcf mouetur per parte, fallud cui at tribuitur mouere, aut moueri proe. 5. ph. pter parte. v.g.ficut dicimus in illo, ' cuius manus mouet^ ipfum moueri.& fiPracciditin motore,ficutdici mus,ifte homo percuflit iftu, licet no percuffit eu,nifi cum manu. Et, cum defcripfit duos modos eius,qcf eftgaccidens generaliter, inccepit defcribere illud,qcf eft g fe,qcf oppo nitfei, & e illud, qcf principaliter df % fe, g negatione duorii modorum eius,qcf eft g accns. Et fecit hoc,qm B illud,qcf eftg accides, e notiusillo, qcf eft j> fe.& io accidit in quibufHS locis defcribere habitu p negatione prktationii.& d.Per fe aut,&c.i.mo uentia ailt,& mota per fe funtilia, qu^mouent, autmoucnf', neq; per accidens,neq; perpartem. Et accepit in defcriptione eius, qcf eft p fe, negatione duoru modoru eius, qct eft }> accidens generaliter. Et,cu dliftinxit illud, qrt eft per fe,ab illo, qcf eft g accidens,& intedit confyderare in eo,qcf eft g fe,incoepit diuidere ipfum, & d.Eoru aut, quse mouenturperfe,quedamouen^ex fe,& qC daexalio,i. &eoriT, qu^mouentur per fe,no g accns, neq; per partem, cjda mouenf" per principiu exnsin cis,vt habentia aTas: & quaida mouenf" aB aliquo extrinfeco, vt caren da animabus.D.diuifit ifta in duo, & dixit: Et iftoru queda naturaliter,&c. D.incocpitaec ararecj) aial, fm <j> mouefex fe,eft motu natura liter, & d.qcf .n.ir ouctur ex fe, &c?. Et, cu narrauit q? aial mouetur naturaliter ,33 mouefex fe,dedit caufamin hoc,&d.animal.n.mouetur ex fc, &c. Etpoteua lilius fcimontf

365

eftfimilistali mo.aTalia mouentur 0 ex fe: & qtf moueifex fe mouetur a principio in eo : & oe, qcf mouef* |> principiu in ipfb,mouetur natural! ter: qrh oe, qd mouefp principiu { eo,mouetJj> natura.di(9:ij e.n.in defimtione natur^, q? eft principium. in re,per qcf moue^ & quiefcit: vnde necefle eft vtillud, qcf mouetur perprincipiii in ipfb,moueatur per natura. definitiones.n.conuertun^ neceflario cu definito. Et, cu declarauitq? aTal mouet"* naturaliter, d. & ideo atal f m totii nacuraliter mo uetfe,i.&,cudicim9 q> animal mouetur uaturaliter, intcdimus <# ?.Ta E mouet corpus per fua natura,& cor pus moueifj? ma natura abea:(cd Mot?aia1Sl ni mouetur fan qc! eft j corpus fuo mo- lccor;>9 ^ 1? i- o j pt tuiiaturali.&ideo.d. corpus autem eeniav & fuQ eftpoflibile vt moueafnatuia- extraUTJ: liter, & extra natursi,i.cf?, cu mouef f> mows a fua aTa naturaliter, mouetj qnq; |l9ja^^ naturaliter,& qnq;extra naturam: naijs.Vij motus aut ei'f'm q> e aial e naturali i.cap.dc tencu no moueaf, fm q? e aTal,nili fu^aorb. ab ala: & ala mouet corpus naturaliter.Et dedit has oes rationes,cja poteft aliqius dicere, ^> motus corporis ab aia,v.g.ad fuperius, e mo- * tus extra natuia, cu moueat ipfum econtrario fuo motu naturali. corpus.n. aTalisinnatii eft moueri ad inferius,fed tfi, quia ala aialis e for ma fui corporis naturaliter, neceffe eft vt motus eius a fua aTa fit naturaliter. fed, fi fuent inuentum ali q^ motum g principiu in eo, ita cj> in fuo corpore no fit principiu con trariu motui anime, tune ifhid mo tu eri-t motum naturaliter fimpPr,fI g aTam, & j? corpus, vt declaratum eritde corpore coelefti.Et,cu dixit^ Mofcor& poit eft vt atal moueatur natura P0^ c-

Phyficorum
G liter, & extra nararM.hoc.n.diucr fimplrru (atur,&c.i. & cat hoc, q? corpus ani lis, & ex j> tc ;, & nwhsc|iicf,moucfabaTaipfiusna ex ptecor tur.Muer,&qnque extranaturam, fts. Vide ell < huerjitas painum, quas mouet oppofitii. aiaad illaspartalocales,ad quas X.CCT.C. 4. Vide c6u moiienteIementa.Sn<nturcontin<m -j>aia moueat corpus ad pane ad qua moucf corpus fm motu ele nu-ti dnantis T ipfo, tuc moms corporisab aia erit naturaliter ,& tuc coiungi :J in eo naturalitas ex motore,& moto.v.g. cp,qn aial mouef* ex fc defcededo, tuc motuseius erit naturalis: fi aut moms cius erit ec5 H trano motui elementi, tune motus corpoiis ab aia erit no naturalis.v. g.qn ho faltat m^furfum. Et,cu dcclarauitqjilL1,qumouef*exie.mo^ r. ' i _ . . _, uetnatur.t!i:er,no violente,njii cofyderatusfucrumorus fui^rpoiis inrcfbc^u quorundimotuuaix, inarpit nonficarectc^ i eo,q^ mo uctur ex a!io,iuemunfifti duo modi,{; motu naturaliter, & mom extra na:ma,& d. Etilla,quemoiicnturexaliiSj&c.&intenditpcrillud, qrf mo'ieiur naturaliter, motu lapi dis ad infrrius,& motu jgnisad fuElements peri9. & pofuit Hta moueri ex alijs, BOM dfir qa ilia no moucntJcx (-.-.donee mo * ^ i vtdeclarabiturpoit. j i in. moucriex ueantexahjs, a A dnt Enmcndit perillud,quod moue1 tur extra natura, motu iitorum ad mouenex contrariam partem dcbitam. v.g.fi fc, donee cut dmtmotum coyotum tenemouunc" Itnumau iupenur,&motu imiis ad mferius D.d.Et memb.a amma lis multotiens,& :.ac ii ciiccrct, cor-

Etmaxie moueri ab aliquo idjC^rnoueturJnfjSjqpternay tur5mouent,eftmanifeftu,pro ptereaq> manifeftii eft ab alio mouerit Poftea aut qux funt p* t e r n a t u r ^ c o r u m qV u n t f t n - / - j r r tur a>'Pfa> M *fciPfis > v t animal'a*nonvhoc eft inmanifeftutn a" ab aliquo mouent, fed quo oportetaccipeidipfius 3 qcf mo uet, dC id, q3 mouetur. * Vr.n. vtfeVt in nauibus,& in rjs, q no nax vtru parata &; turac6ftat,fic&inanimahbus efie diuifum id.,qcl mouet,et id, aut alio qa mouetur, dtfic totu ipfum mo quodam. fei pfum mouere t Maxime aute L dubitatur reJiquum didxvltix _-..j:.,/!__:_ __^; _ /^-u-.i:-.. mocdiuiiionis.eoru.n4CiaDalio v , .,. J ouent hscquidcpraterna, turapofuimusmouen,ahaaiit reliquunturoppom, quia natu raJHaec aut funt,qux dubitatio nejafferunt, a quo moueant, vt leuia^grauia. hacc.n.ad oppo fita quidc ioca violentia moue tur:ad propria aut,leueyde fur f u m } grau; at deorfum natura. Et \n rebttf, qu. moiientur ex^:_ ^ ^ > / trun.itnra,<tpparetpropneqnod M ... . ' // i f T *** quodmoxetur,mouetur ab ahquo,(jnoniit in ilitf, (j mouentur ^ itl,js, nitin!feflu eft Demdepojt ^ -nafllram, ... -tUts .... 1 '< '* > I '* motuntur natxra liter,(jute mouer.tur exfc,~Vt modi

fupenus, & mii'nus.

a rnoto. yidetitr.n.fere admodu

Liber Odauus
cisdiuerfisr&movultcongregare D il!d,& coplere pfcrutadonc de illo. Et cja prius diuifit ilia, q mouent"g fc in tres modos, in motu violente, &motu naturaliter, & diuifit ea, $ moucntur naturaliter in duo,f T ha bentia alam,& in ea,q mouenf'per declinatione,f pergrauitatem, & le uitatem,inca:pit dicere inquibus iftoru apparctmotu habere mototftt* mtuentttr rem,& in qiubus latct, & dixit: Et ix ttlysj'jdam ntouentur extra na in rebus,qu mouenf"extra natura, &c.i.&, cu res mot; fint tribus motura. ponendmn eft intur quodij- dis,manifcftum eft q> ilia, que. moda mouentur naturaliter. Et ttta uent'vrio!enter,&extra natura,ficut ffacwnt dnbitare ,Jttnouentur ah terra adfi.iperius,&ignis ad infcri', X aliquot.g.leuia,<ygrauia.itt a mouenf" ab alio, flmanifeftum eft .n.moticnttir ad duo loca oppofita T iftis cp motor in eis aliud eft a mo to.D.d. Demdcpoft illa,q mouenytolente: & ntouentur adfua lo- tur, Sic.i.Sc poft ifta apparet hoc in rapropna, lettc quidcm ad Jupe- eis,qu< mouentur naturaliter ex fe, TIHS natwraliter, grave atttem ad ficut in modis animalium,Cq? motor in eis apparet eflc aliud a mowferius naturaliter. to.Et d.Deindc poft ilia, qa ifta intt Cum diuifit motore, & motu in tentio magis apparet m eis,qu^ mo illud,q5 eft p fe,& in illuti, q<! efl p ucntur violen te,& poft ifta apparet accides, incocpit cofyderarc in mo- inanimalibus. nullus.n.dubitat dis coru,quc mouenf'per fe, &pcr- a?al mouef ab aia, & q? anima eit fcrutari vtruomncmotumcorum motor, & corpus eft motu. & ideo habeat motore,aut non. Et eft qo, d.non.n.latet, &ce.& in hoc modo C de quapeilcrutatus eft in principio dicimusq? motor diftert amoto, P Seprimi: cum fitprima qo, tie qua quia non latct aliqucm in animadcberet perfcrutari ille,qui vult ore libus q? corpora iia mouenf" a pnn re vuu ut hie mows ^ternus. Et fe- cipio cxiftente in eis alio ab eis. fed cit hoc, quia voluit declarare difpo latet de eis hoc, quo e exiftetia mone in hoc de corporibus fimplicib' toris in cis, tvtrum eft diftlctus ab fermone propno.ifta.n.fecerut du- eis ccontrario eis, qua; mouentux a bitatione m hoc, q> oe motu habet motore extrinfeco,fquia in iftis ap mo tore. EtiterauitoTa pdicla,qui- parermanifefte<j> mo tor eft diftinbus eft vfus in cieclaiado h?.c qone, Ctus a moto. Et intedit per hoc ex- Eoemml* quia voluit incipere f fcrutatione a pergefacere hoTes ad appctcndum aln* principio de illis rebus diftis:& co quarrcre de parubus aie,& d..Vjdc> pleuit fermone in eo. oe.n. q3 ftiit mr.n. fere cj> quemadmodu in nadeclarative eo, iuit dcci/um in lo- uibus, &c.& iiitclligcaduxn hie per L aJmoeK in nditlltK, et 1 altjs quorum conftitutio non eft naturalif f tta (y in animali^Mi motor diftm guimr a ntcto,erfecunditm bunc modttm erit iffitm ftcundutn totu fnouensfe.SediUudjn otto eft dutitatiopropne, eft illud, qiiodre-

Phyficorum
G diftin&ione{!iffinft!oncmefle,n6 oppofita fiiis locis naturalibus et dif bndione in definitione.motore afijs.v. g. quia lapis ad infenus mo.n.in aialibus efle diftindu a moto uetur per fe naturaliter, & ad fiipej? defimtione eft mamfeftu j? ie,fed nus p violenaa,& ccontrario ignis. eft ignotu vtrum diftinguatur, aut & hocintendcbat,cum d.iftaenim no diftinguatf, nifi T ce,& hoc iuten mouenf'ad duo loca oppofita duodebat, cu d.fed quo oportet deter- bus ftiis locis naturalibus,& mouxninare , &c.i.determinare qualis e tur naturalJter ad fua loca propria. difbo motoris ad motfi. Et ,cu d.q> -. A quo aut, non adhuc manu de hoc eft pfcrutadu in alalibus,de dit dubitatione,qu? facit ciedeie <?> feftum, vt cu mouentur praeter motor T aTalib9 f t diftigui fm ee,& natura . etenim jpfa a feipfis di^ d.Vf. n.fere, &c.i.& hoc eft dubm . cere impoFe eft. vi tale.n. boc,6C ga pot ahquis dicere g> forte ita eft animatorum eft propriu Etfix 3 dirpone motoris ad motu in aTali ftere poflent feipla. dico aut, vt H bus,ficut in reb9 aruficialib9, q mo fi ambuladi caufa fit iibi, & no * mncipiii in eis,ficut T naui- ambuladi, quare, fi in ipfo igne bus,& in ah,s arrificialibus.Qm,cu eftfurfum ferri mani f e ft um n, c.hoc,reueriuseit addiftmguedu in ipfodd deorfum.irrationabi" - illud,c]tt eft manifeftit de aiajfibus, & d.& fm hunc modii, &c.i. & fm leaiiteilludjVno motu moueri hacopmionedeaiali,f.ipfum copo folu 3 feipfis,fi ipa fcipfa mouet* t-A quo mouentur,non eftmani ex motore,& moto, quoru vtruq-, diftingui^areliquonaturaliter, ntfejtwn in eis ,Jicnt eftmanifeintelligendu eftqndicimusq,aTal o mouentur extra natHmouetiermtotu.i. fmcbcopomc exfewr' , eXmotore,&moAn6ita,|,mo tor,& motu lint in eo idem I aclu . fffttue eft. hoc.n.ejtfr opnu amD.d.Sed il!ud,in quo eft dubitatio, m<dil>Hi ,& eftfrofnu habcttbttf proprie eft illud, qd emanet ex di. Et,Jiitaeffet, tune effet J uilione.i. &dubitaoGn6eunmin terriom6.Ia.n.diuifimusea,qmouenfeiTbntialiterA diximus yqu? co,^.g.quod,p altquK ejtcafyfda mouenfviolente,& qda natura- Jin* in ambultiione, eft et cafuifp liter,&eorum, quemouenifnatura Jlwindlmittendo fa amhulatiorethoc , & funt corpora fimphcia. ,.ni jnotoris a a In iftis.n.no apparet alietas mojnoior.fi- tons a moi;o,(icut apparet in habefS3 nbu!aia^ j.mmo m e!s n6 eftal;ei^viAf tascjnoj&funt ficutd.graue,&le4."hy.c6! ue . Ifta.n. inueniuntur moueri ad iua loca naturalia ex fe , & ad loca 7I. eft ex ipfe igne. manifeftum eft quod defcenfus ignis etta ad in ferttts eft ex if ft ignc.(y dicere et quod res,t]u<e mouentur exfe,~\nt motu tantum mouentur , non eft de rattone ,Jimouent fe. Idcft

Liber O&auus
A Ideft in corpotibus aut (implied19 bus no apparet ipfa moueri amoAialia n6 torealio moto,ficut apparet hoc in indig&in principio ^ 'g1; rnoueirfabextrinieco. . , D.d.di -ifui nionu ccre- n.&c.i. & non poflumus et dica extrife- cere in eis qu moueiii'a principio ca,ficutI j eisaddito ei,qc!mouelfex eis abfq; inc IT. co^iwdigc^^^ttiQ^c3*"^1"*" " cimus in eis, q' mouenifex fe, q> mo uenfa principio in eis fine indigen ca cauf^extrinfece: ficut eft difpo in habenubusaJas. hoc.n.impofllbile eft. D.incocpit declarare quo e impoflibile>&d.qm hoc no eft,nifi in alalibus, Cquij mouentur a prin I cipio in eis fine indigentia cauf? ex trIn(ec2E.D.dedit rone fuper hoc,& d:Et,fi ita eflet, &c.i.v.g.fi:ignis eet ca in fe,g qua poflet mouen fine in digeiiria ca(j extrinfecz, tune p ifta caufam poflet quiefcere fine indigentia cae^ extrinfccf.Res.n.in qua eft ca, qua pot moueri fine indigen tia cauf<j extiinfec?,ficut aial,i quo e ala,p ilia pot quiefcere.D.d.& dicereet,&ci.&oicereineo, qcf mouetur g principm in eo fine indigetia alicuius extrinfeci, qcf mouetur yno motu, no eft f m ronem. principia eiiim , qux funt huiufmodi, ; inatafuntmoucremotib'diuerfis. Ampliusquo contir.gitcoti nuu aliqd &. copofitf^ipfum fe ipfum mouere^Quaten9enim tenusimpasfibileeft,fed quace nus feparam ft,eatenus hoc cj' de aptu natura eft facere ,illud vero pati * Necp ergo horii vllii ipfum feipfum mouet (confiti n,funt)neqp aliud continuii vl^ lu: fed necelTe eft diuidi moues ia vnoquo^ ab eo, qd mouet;

367

vcininanimatisvidemus,cum D aliquod animatoru mouet ilia* Et etta quo eftpofitbile ~\>t'aliqtud continuum naturahter conuenientittm moueat feipfum ? Stcundum.n. quod eft "Vnum , contimtum,no cotiguu,eft irreceptibile pafiioriu. o^lecundum quod eft fe greFettUfCnt talet quod qitiddttnt eius eft innatum recipere,et quiddam Agere . Nullttm igitur iftoni mouet (etpfiwiicumjit conueniesf ne<fa aliquid omnmo cotmuum:fed necejfe eft "Vt motor m quolibet eo mm fit diftintfta a moto : ficut >i demits in carentibus anim<t,quan do moitent tlla altqwdhabetutm Cum declarauit q>illa,q mouen J tur naturaliter, no mouenf'p principiu in eis, quia n5 mouen *ex fe , induxit etfecund5declaratione,g <jua declarat q? ilia et no mouenlf g principiu in eis. Et abbreuiatio ci*. <j<! dicit,eft.Et,quiailla, q mouentlir p principia in eis , necefle eft vt diuidanf" f m definition! in moto- F re,& motu,& vt non fint ide fm dc finitione , & eflentia : motor.n.debet ee diftinclius a moto,aut fm definitione,& efle infimul,ficut illa,q mouenf'ab extrin(eco:aut fm definitione tm, ficut eft difpo in haben ribus aias.Anima.n.qu^ eft motor in eis,diftinguia corpore,q3 e mo turn f m defmidone: licet no diftin guat'f m ee, Ccj? impoFe eft aiam cc fine corpore,nifi ^qaiuoce.Et, quia corpora iimplicialuntvna fmdefinitiouc, & nullu coru pot diuidi i motove^

Phyfu licorum
motoiv, & motfi: necefle eft vt non fint motaex fe, nifi eet pole vt moOfcicftio. tor cAct >pfurn mom. Si igitur alicjuis dixcrit qr funt corpora fimplicia copofita ex materia, & forma, quoiu vtruq;eftdiftinftu fm definitione a reliquo, dicemus ad hoc, (f puma materia no eft exiiV -us in adu:& il!nd,qd mouetur ex fe, debet djuidi in motorem, & motii in Sofo. actu-aqin illud,q<!eftinpotemia, Xx hocrr neq-,mouctineq,moHet.Siigiflafim p'te*1 P's-v-g-1110111'11-*1111^'* Icvcotinjrcrct fore iutia- vteflct mourns, & motu eodi" mo H b fm forma : cjm no eftexiftensin JesTfijnp'i actu,nin* frn forma, qif eftimpole. cib. Con DA & t t j jio eft po!e,&c. intendit c iV^Et0* P conntiu illud, q^f eft vnu non per j-h.7i.Vi- cotiwuiratc: & intendit j> couenies tie cot.zi. illtid^qc? eft cofimiliii partiu, cuius */S^' *'" c'cnn'" partis,&: totius eft vna,il mouct^nc li'^j*!^J1^ fftdiuei/ffubltantic.D. j; motict. d.Secundu igifq? eft continuii, Sic. ^. j. ph. i.qj res continua*, fm qj funt contibH SH ur nu?>no contiwu^,impol'e eft vt rcci j>ineoue- piantpsHione,i.motu ex fe:cu non ricnti hie diuidant'Tmotorc& motu:nifieP fmplicia fent cotinu^ copulatefmcontigui fy"]01"" tate. c Etd.hoc.cjaillud,qj n~>oue^ j exfe,auteritdiuifibikfm definitio a fm for n ^ i n motore, & motii^aut ent diui mi.S? viS fihile i partes fm cotiguitate: ficut qd cogrcgatur ex aliq^uibus, q<f eft tu. 4. coc. cotinuii fm cotiguiute. Oe igitur, t Qd mo- qif mouef'ex fe, aut erit diltm$u T net"ex fe, aut diuifibile fm den*nitionem,aut fm quantitate,i.partes.&,cum corpora fimpliciano diuidanfaltero & morii rnodotu iftorum, (eqi-i^q^ no mofm defini ucanf" ex fe olno. D.d. & f m q- eft tior.e,aut fejrreatii, &c.i.ilia aut, cjdiuidun^ ptej rm ^ ^cniiitiontf, aut f m quanticotifeuita- m i- ,1 j i jtcnu tatem,polecfivtdiuidantinmoto rein, & in recipientcm motum. Et, cum pofuit tp teg continu? eonfinu K les impt^flibile eft vt moueantur ex fe: nihil enim cj3 mouetur per illud, per aft mouetur res*mouet fe f nifi fm illud * qt1 eft no cofimilis,C fm q? diuidunt*in motore,& motif, dicit: Nullii igitur iftoru,&c.& ifla ef I conchif io^ua intedit per hunc fermone. Et if k (ef ma fie coponitur. Corpora naturaha funt confimiliu partmfimpliaum: &illa,q funt cofimiliu partiu fimpliau, ira poflibile eil vt moue?. tfe: ergo cor pora naturaha no moueiit ie.Et,ca dedit conclufione,induxit terming mediu iftius coclufionis, & d. cunt I fit conueniens,&c.i.cu ifra fint couenientia,& nullu couenies mouec fe.Et quafi inca pi t primo,& verificauit maiore propofitione, g> impoflibile eft vt ahqH moneatfe, fm q> eft vnu con tin uu, fed f m q? eft fe regatfi drfcretfi. D'.induxit conchi lioneyS: poft induxft fytt'm,vtraq; prop6ne minore^c maiore,cu d.ctr lit conuenrens,& nullu aliqcl,fmcp eftcorinuu, mouctfe,i.cu corpora NulMe< naturalia fintcontinua, flcnulfam "n.ull'*n? vnu cotinuii mouetfe.Es,<;udecla- 'Da$troo, rauit cp nonmoucntexfe,incorpit uecfe.Id! dcclarare q? necefle eft vi moueant*' ex alijs,& c.fcd necefle e, &c.i.&,cu fvt declaratu qj no ouent*ex fe,fequituv neceflario vt moueantur ex M alijsextrinlccis. F.t hoc intendebat, cum dixit: & motor in quolibet eo rum fit diftinclns a moto in quolibet eorum . Deinde dedit exempli in hoc,& dixit: ficut inuenimus id carennbus anima, &c^.ideft quod motor inciseft neceflario extrin* fecus, ficut morns lapi'iis ad fiipet i * * nusabnomine. Sed

Liber Odauus
A Sed accidie &haecab aliquo fuerit in w nott accldentdliter. tde D femp moueri.fietaut vticpma/- .n.eft quale,<&> quantu,fed altem jiifeftu diuidentibus caufas.Eft eorum eft tn alteroper acctdes, no aut&inmouetibus accipereq ptrfe. tgntt tgttur , <y terra modicflafunt. Alia.n. prater natux ra ipforii motiua funt,vt vecftis itentur ex alto, aut Violent e, quart no nacura ponderis motiuus e: do mouentur extra naturam, attt Aliavero natura 3 vt adlucahv naturaltter ,quando mouentur ad dum motiuueftcalidi potetia* Jit.tf aflioes, qua* habct ^potetia. fimili ter aut & in alrjs hmoi.Et Cum deciarauitq? ilia, cjmouen 3* mobile quocp fimiliter natura, tur naturaliter,q~ (unt carentia am* q9eftpotentiaquale } autquan ma bus, f corpora fimphcia n5 motu,autvbi, cu habcatpricipiu uentur ex fe, fuit neceflc vt mouctale in feipfo, df. no fm accides. rentur ex aliquo extrinfcco. omne B erit.n.ide,&quantu ? &quale, .n.motu ab aliquo, neceflc eft aut E fed alceru alteri accidi t, & no fe vt motor fit in eo: & tune erit mocundum fe ineft 4 Ignis itaqj, dC tu ex fe:aut extra illud.Et forte hoc no fequi^nifi cu dcclarabitur q> oe terra mouentur ab alio,violen^ motuJ :u nabet motore: & q? nihil mo tiaquidem,cum prg ter natura, uet feita,q> motor fit ipfum motii. natura autem, cum ad fuos ipfo Cii igitur declarauit,ncutdiximus, rum adus potentia exiftunt, que.moueturnaturaliter,& SedfetjHttttr M iflif, JtMouen~ carent alabus,non mouen^cx fc,di tur natural* fer, ^tfimper mottea xit : Scd fequiturin iftis,&c.i.& (equif ex fermone pdiclo rtno motur ab alto. (y hoc apparet dint- ueant*nifi ab aliquo extrinfeco , cu dendo cattfa. Et debemus acctpe- no moueanf a prlcipio in eis.D.inre m motoribus et itttu tntentiocs, cccpit declarare hoc alio mo,& d.& qua* dixmuts <lucntAdmodnm.n, hoc apparet diuidendo caufks , &c. i.& apparet et cp ifla , qux moucn- F <jH*daJitnt mot A extra naturam, tur natuialiter,& no atata,funt mo ^.g.quontafagtttam manganeU^e ta naturaliter ab aliquo extrinfeco, moucre lafidenon eft natnrttle:Et diiudcdo caufas in fiias primas fpd Quxdamnaturaliter, "V.g.ejHodca cies . deiitde accipiemus flmiha il* . mouentia.n.funt udiun afltt mouet caltdu in pot en bsmmotoribus vnus modoru caufarum. Etinten* tia-Cr" (ecundum hwtc modum eft dcbat q>, quia cauf^diuiduntur pri , Et fi- mo in ciuas partes, quam vna eft vt fint caufe fm violentia, feamda vt rniliter et tiiua,ej cauf? ?m natura , necefl'': ell vt turahter, eft ittud , quod eft mpo- fint mouentia diuidan^m has anas par tentta quale, aut quantum, ant tes. Et hoc intendebat , cfi d. E t de^ iptiif quod ej} taltt bemus accipcic,&c.i.6c dcbcmus dt uidcra

Phyficorum
^3 uidere.et mouetia in iftos duos mo le. &, cu facit ipfum quale ia aftu, K dos, T quos diuifimus caufas fm na fequitur illud nabere quantum, qf tuta,& extra naturam. D.d.quead- pnus non habebat.v.g.<j>, qn aqua modum. n. queda mouentur extra mouet aerem ad frigus, fequtf illud natura,&c. & hoc intelle&u eft per minor quantitas.Sc fimiliter et forie. D. d. & quasdam naturaliter,&c. te moueif aliquid in q uantitate een i.& qua:dam mouetia mouent per tialiter,& fequi illud qualitas g ac fu& natura: ficut calidum in a5tu, tides, v.g.ex quo nutrif alal. a mul- A1 <q3 habet naturi moucridi illud,q3 toriens.n. fequitur quantitate in eo ^J eft calidum in potenria,vt fiat cali- ahqua qualitas.& d.idem n.fit qua tia dum in adu. D.d. & fm hunc mo- le,& qnantu.i.ab code motore. Et^ accns'ad* dum, &c^.i.& ali? virtutes actiuai, cum ita fit, necefle e vt alteru fit ab qualiut^, ^ habent naturam facereea,6; funt co eflentialiter,& alteru accidenta- &ecotuin potentia,fibi fimiha in aciu. Et, liter, Cq>, fi quantitas fuerit ab eo cum d.motore fm natura, incoepit eflenrialiter, qualitas erit accidetaH diceredemotofmnatura.&d.Etfi liter,&econuerfb.&ideod.fedalte ^ militer,et &c.i. & queadmodu ilia, mm eorii eft in altero p accidens.i. $ mouent'naturaliter funt ilia,! 5- fed alteru eorum fequitur neceflabus natura e mouere aliquid, & ad rio vt inueniat'abjllo agente vno p. aliod,donec faciat illud in a<5tu, ita accides. b vnu.n.agens now net na- b Vnfia_ t iflud,qd mouetur naturaliter, q3 tura largiendi, nih vnu tm. Et, cu gc, n hit eft in potetia,ahqua intentio f dica dcclarauit q> omne, qd in quolibet nim \aimentoru dece , v.g. vt fit in potetia f dicamento, mouetur naturaliter S"di nifi quale,aut quantu,aut vbi.Et,cu oe, ab eius motore extrinfeco natura- JJ",^ q5 eft m potenria motu,eft illud, I liter,cu fuerit in fiia potenria vt mo ne.t.c.f 6. cuius natura eft reapere aliq3 jjdi- ueatur naturaliter ad illud, v.g.ad &. i.coe.c. camentoru dece,fequitur cp motor quale,& quantum,& vbi, & pofuit 8-Vl3lfr' naturaliter fitomne,q3 pot moue- <j> illud,quod mouetur accidentalire iUud>qci eft in potentia aliqd f di ter,& violenter,eft illud, quod mocamentoiu dece,vt faciat illud p* di- uetur ecotrario illi,quod in fua poI camentuan in adu. Et io d. necefle tentia efI vt moueatur, &fimiliterM eftcflein hoc, q> motu naturaliter e de illo,qcf mouet, coclufltex hoc fit hoc,cphncipiu moues fit.& di- q? terra, & ignis,& alia coipora fim otjcum habeat prindpiu,&c & di- plicia habent iftos duos modos vt cuhoc,qm res mouetur ab aliquo moueant, & moueautur.habent.n. eflcntialiier. Cum igitur mouetur virtutem naturalem, & violciitam, ab aliquo eflentiah ter, tune moue- faccidentalem. Et dixit: Ignis igitur ai> eo perfii&natura i &, cu mo tur, & terra, c.i.$> ifta mouentur MCJuraccidetaliter, no mouetur ab violente,quando mouentur per vir eo v fua. natura.. D.declarauit hoc, tutem violentam, qua: eft in eis: & & J.idem.ru eft quale, & quantfi.i. mouentur naturaliter, quando mo _ [ mouetur p. aca uentur ab eo, quod general ipfa. Et denseit,vtaliquis motor moucat intedebat declarare ex hoc fermo- ae,^>motuscorponunnaturalium
n

Liber Odauus
A in toco eft in rei veritate ab eo, qcf in loco I generat ipfa,ficut alia accidentia, q eo k ' * inueniuntur generari in rep geneeeneratip ranone -/-" n / u,ficuti ipfius: & <J> Jfta mm magis cfc alijs ac digniora efle de numero eoru,qua: *. mouen^ab extrinfeco,cj dc numero coru, qu? moueirfp princrpiu in c s: * ^ 9*uu^a e^ cotradic"Ho in cis in ponedo ilia moueri naturaliter, &ex extrinfeco: cu plura generabi liu uaturaliu generetrf naturaliter ex extrinfeco. t,cum declarauit in iftis 5?necefleeft, vtnumercturin cis, quf moueut'ex extrinfeco,& ia pofuitea moueri naturaliter, decla rauit ^mquotmodosdf in eis moueri naturaliter, cum eo,quod mouetur ex extrinfeco: cum apparet i pnmo afpeducfomne motumex extrinfeco mouetur violente.

369

Qm aiit, q3 potetia eft,mul tipliciter dicitur,haec caufk eft, vcnon fitmanifeftu 4 quo hsec moueantv ignis,furfum}et ter ra dcorfum. Eft au( potetia alix ter fcies qui difcit, &C qui habet iaydt nonconteplat. femg aute, cu fimul a<5liuu,<5d pasfiuu fine, fitaliqnacftu,q3 eft potetia, vt ipfum difcens^ ex eo, q3 pote tia eft,alteru fit potetia qui.m habet fclam, non aut contepla^ tur, potetia eft fciens quodamo do,fed n vt et antea $ difcerec cu aut fie fe habet ,fialiquid no prohibeat,operat, & coteplaf, aut erit in cotradicftioe, 8iigno ran tia Similiter aut hsec feha^ bent dC inphyficisfrigidu.n* potetiacalidueft.cii autfuerit mutatu, iam ignis eft: vritaut, nificjd prohibeatj 6dipediat,fi

mili ter atjtfe habet & circa gxt D ue,& leue.leue.n.fit ex graui,vt ex aquaaer* hoc.n.potenriapri mu,ck ialeueeft, Sdoperabitur confeftim,nifi quid prohibeat* adus autipii9leuis eftalicubi effe,6C furfum prohibeturaut, cuincontrarioloco eft. 6i hoc fimiliter fefe habet S>C in quato, dtin. quali . Attamen quaeritur hoc, quare ad fuu locu mouenc leuia,&grauia* Caufa aute eft, quiaaptanaturafuntaliquo.ee hoc ineft ipfi graui, d(. leui efle , hoc quideipfo furfum, ill udau E te ipfo deorfum determinatu* Potentia aut eftfidleue, 8>L gra> ue multipliciter,ficut dicftum eft . cfun.eft aqua potetia quo" damodo eft leuet&,cu aer e,adhue potetia eft.contingit.nJmxpeditu,6C no furfum efle. fed, fi auferatur impedies, agi t, et fem fuperius fit. Sifr autcV quale, vtadu fit, mutatur.illico.n,cox teplat fcies, nifi aligd .phibeat, et ipfum quantu exteditur,ni(l gd prohibeat. Qui aiit id,qct fu ftinet,et,phibet,mouit,evtmo * ueat,e vero vt no: vt q ui colum nadiuulfit,aut qui iapide remo uita vafein aqua, fm accidens ^n^mouettficut reflexa fphacra no a pariete mota eft , fed a1 ,pfjx cieteQ3 igit nihil horu ipfum mouetfeipfum manifeftu e,fed motus habet principiu,nomox uedi, neqj faciendi , fed patiedi, illud,t<uod ejt inpot&t Et, tltis modis,h<ec fait Phy.cu co. Auer. A A A

Phyficorom
G ca^tilludjexqHbmottenturifta.t etfimdia, eft non manifeftu. "\.g. quodignis mouetur adjupertus}et terra ad infenus. Et addifiens eft tn patentia fctens alto mo ab eo, fe cundum quernillud, quod habet fciam, fed nonfiit eftftiens in potetia.et illttd, quod eft tnfotetia , forte ent 1 aftu^uadofttentfentfer cogregatti ages, et recipes. "V. f.quodaddiftens Jit fciens ab eo, cuiwjcia in potentia erat ahud in H potetia.quod.n. habet (cia,fednon felt,eftfciens tpotetia qwquo mo. Jed ifte modus potently no eft ille modus,m quo eratpnus, antequa addifceret. cu igiturfaertt in hac dijj>onejagetfaa acJione, Cr'feiet tunc,nijialiqmdimpediat. c?", fl non, contingeret "Vt ejfet in oppojitofiienti,(cdicet tgnoranti*. Et Jecundum hunc modum cttrnt difyofitio de rebus naturahbu* etia. fri?idum.n. eft in pot ent ta calidit. j Cir > cum fuerit tranfmutatum, erit tune igws, o* comburet, niji <tliquidimpediat.&Jjimditer eft degr<tHi,ty lew et.quando^.n.ex gram generator leue^.g.ex aqua 4er,pnmo.n.erat tale inpotentia, Cf tuncjictleue&facietftatim Juam aEltoncm,nifi aliquidimpe diat .aclio.n. lews eft ^tfit in allquo ~\bit &faperitts. tmpedimen turn autem accidit ei, quandofue nt in contrano loci eiw. etfecundumhoc eft cur/usin etiam, & in qualitate. Quamws hoc debet quart,f.quare leuia mo ttentur ad "\ntim locum, gffimilt tergrauia. Et cattfa ~i hoc eft,quid Juntnata~\tfintinaliquo'\bi.&' eJfenttagratttSjCr ICUM eft ifta, il lud~\bitari infenus & iftudfupe rms*Sed leue, &graue tnpotentta font mains modts ,ftcut dixitnu4.<tt[U4.n. dum eft aqua, eft in pot ent ta leuis cfuoquo modo: &tci( fitent aer,pofiibite eft ~\t impedia L tur^uinJit/ttpertus.JcdjftiUitdiptdimentum aufertnr,ftatim attgetjita aflionem , & eritfemper Jupenus. etfecundii hunc modtun tranjmutatur quote etiaad illud, quod eft in aflu.fcies.n.ftariftict, n:Jtimpediatur:e^ ipfum et qua?tit extenditur,finihiljit,quodim pedtat. illud ante, quod aufert int pedtmetum,quoquo mo eft motor, et quoquo modo no eft motor. >.. quod,fialiquis homo auferat COM M nam/uftinentem pondus, ant auferat lapidempofttum faper ~\tre in aqua,tunc mouebittfta,fedper accidens: quemadmodttmpila,q a panete reflettitur, non mouetur a panete ,feda protjciente. Declaratum eft igitur qiiodnul* lum iftorun? mouet fe it a, <jubd itt eo Jit pnnapium motus, >/ mo~ ueat, ant "Vt a?at, fed >/ repiat aftionem. cunt

Liber O<tam$
A C3 declarauitqj lapis, & vPr corj i pora naturahafimpliciano mouetur ex fe,cu no diuidan^in motore, & motu, & q> j>j> hoc necefle eft vt motor eoru fit extrinftcus, & decla rauit qj motor eoru eft extrinfecus, cu hoc q? (unt mota naturahter, & <j> hoc in eis eft p potentia natura le, q eft I eis vt mouean^ ad fua locaproptia, ficut potentia exiftes in re generata m fubftan tia ad recipie da alia pdicameta ,f q? motor in eis e naturahs,& extrinfecus,& q? hoc, qj mouenf'in loco, prouenit eis a ge nerate,ficut prouenit qua'itas proB pria, & alia accidetia, vult declarareqjlatentia motorisiftoru eft efientiahter,pp mixtionem potenti^, qua habet accidentaliter cu potentia,qua habet ellentialiter. &io ha bet duos motores, motore acciden taliter,& motore eflentialiter. & io motor,qui eft eflentiahter,admifce tur cu eo,qui eft accidentaliter, ita, q? exiftimaif q> ifta mouet fe.& hoc imendit declarare in hoc cap. Et d. Et,quiaillud,q3 eft in potetia, &c. i. & no eft manifeftu illud moues, ex quo mouenf'eflentialiter corpora fimplicia. quia potentia ad moC turn dfduobusmodis.Quoru vims eft de potetia eflentiali,qu eft materia, ex qua generata fum,& e naturalis. Alms aut eft de potetia vioJeta,q eft accidetalis. Deinde dedit exeplu,& d.& potentia violeta, &c. v.g.q?ignis mouet, &c.i. &exeplii potential eflentialis, qua: no exit in adu,nifi a mo tore eflentialiter, eft potetia, cj eft in igne vt moueat"* ad infenus,cum reuertitur teira:& potetia, qu$ eft in terra,vt fit ignis, & vt moueatur ad fuperius, q eft fimi Ls potenti^,qu^ eft in addiicete, vt

fit fcies.Exemplu veto poteti$ C|u$ D eft accidetaliter,eft potetia, qu?efl in ipfb igne qn impedif" a motu ad fuperius: & potetia,q eft in ipla terra,vt moueat'ad mfeiius, qn impeditur.& ifta potetia eft fimilis potetie,q eft in fcientc, qn no fcita.non vtiftua fcia,& eft violenta.Et, quia. altera iftaru eft eflentialis,& altera accidetalis, affimilauit eflentialem potentie, q eft in addifcente, vt fiat linens:& potetia accidetale ei, quae eft in fciente,qn no vriffci^pp aliqcf impedimeul Et hoc intedebat, cum d. Et addifcens eft in potetia, &c.i.& addifces, anteJj addifcat, df E efle (cies in potetia alio mo ab eo, quo df I eo, q5 habet (ciam in tpe , quo no vtif"fua fcTa, q5 ipsiz e fcics in potentia.pna.n.eft de genere po tenri? eflibntialis,fccfa vero de genere poteti^ accidetalis. & 16 potcntia eflentialis indigetin hoc, g? exeat i a<Slii,agenteeflentialiter. fc^a autc no indiget agente in hoc, q? exeat I a<5tu,niii p accides. qm no eft in po tetia,nifi pp impediens, aut pp defc ftum fubiecl:i,in quo agit.v.g. qih ignis eft comburcns irt potetia, qii no Tuenit matena,qua coburat. cu F igif" inuenit matbria, qua coburat, tune fit coburens in aclu fineindigentia motorisextrinfeci.& fimiliter ignis habet duas potentias,potc tia eflenriale, & eft potetia, q eft in corpore, ex quo generat"', & potetia accidentalem,& eft potetia,q eft in igne,qn impcdiC": & ifta , fm q? eft accidetalis, indiget motore accidctali,econtrario pnm^ potetie. t t,cti ita fit,quxftio igit'dicens, vtm ifta corpora fimplicia moueanifin loco a motoic cxul{eco,aut ex fe.diftingucndu eft in rnfione ad ilia. Qm A A A i) motus,

370

Phyficorum
motus, qui e i potetia vera natura- lus fit motus. D.dedit exeplu pote- K li:& e potetia,q eft in re, ex qua ge- tia; eflentialis naturalis, & d. v-g-Q? nerafcorpus fimplex,m quo T ueni t* addifces fit fciens.i.ab eo, q<f eft in motus,neceflario idiget motore ef- potetia vera, facit ipfum fciente' in fenrialiten&eftillud, qcf eftextrin rei veritate. D.d.illud.n.cuf habct vle c6l Generatu fecu,f.2Cneras.generas.n.eillud,qcf fciam,&c.i.ille.n.quieflfciens,qn *e-i-aaia1 j r P r " " -jr r* _i- /r / - tco. t.de dat corpifimplicigenerate rorma novticfuafcia,dreiiefciensinpo-^ u ^t dat corjji fua, & oia accidentia contingenria tetia,alio m5 ab eo,quo df in addic.io.Spo Cmplici gnato fua form?: quoru vnu eft motus in lo- fcente ee fciens in potetia aateu ad tetiadupli forma , &co. & io, cum forma fuerit copleta di(cat,f qm ilia eft potetia accideta " o'a accfi- I eo, coplebtf vbi fiiu debitu,& alia lis, & ifta eft potetia eentialis. D.d. tia cotigeua force, accidetia,nifi aliquid impediat. Po cu igitur fuerit talis difponis, &c.i. quorum tetia vero ad motu, quae accidit in- & qn fciens fuerit fciens in atu,tuc vnii e mo uenin in corpore fimplici, qn impe no indigetT fua a&ioe motore extus I loco. Idts.c, 3 1 diftii tjje fu? generati6is,quin mo- trinieco in a&u, fed aget flia actio& hoc ueaf" ad fiiu locu nararalem ab ali- ne,mfi aligd impediat.Et,fi aliquis L vitf.j.cce. quo impedimeto,qn generat'in Io- diceret q?, ft fcies,qn n vritJfiia fcTa, 18. co extraneo, aut qn exit a fuo loco eft fciens in potentia ep mo,quo di H naturali ab aliquo extrahete, no in cimus in addifcete efle fciens in po

diget in hoc,<j> exeat in actu,moto- teria,c6tingeret vt fcies, qn no vtiif

xeextrinfecoeflentialiter,cu fit potetia accidetahs. Et, cfi ita fit: & illud, q3 mouefeflentialiterje ill ud, in quo eft potentia vera ad motu,f. potetia receptionis motus: tuncillud,qd mouet1! rei veritate hoc mo tu,eft materia, ex qua generatorpus fimplex.v.giq7 aer,qui eft in po teria ignis, & fupenus, eft illud, q<f mouef1 in rei veritate eentialiter ad iuperius,qnfitignis.EtjCUdirtinxit potentia accidentale a potentia effeutialijincoepit propriedicere pote tia eflentiale, & d.& illud, qc{ eft in potetia,fbrte erit in adtu,&c.i.& jppnu eft poteri? eflentialitci, vt non fiatl aftu, nifi gp, motore eflenuale, & <j> no venit ad aclu, nifi qn co gregantJduo,f!recipiens,& ages,eco trario poteti? accidetali, q no indiget ad noc,q> exeat ad actii,moton( extrinfeco, nifi j> accides,& e recelfus fpedimeti. E t d.forte. qm qnqj congiegat"agens,&recipics, &nulfua fcTa,eet ignoras,ficut addifces, qui eft fciens in potetia. & hoc intc aebat,cu d.&,fi nOjCOtingeret, &c. Et, cu declarauit q? potetia df duo-1 bus modis,depotetia accidentali, & eflentiali, & <$ accidetalis no in-1 diget motore extrinfeco, nifi p acci des,inccepit notificare q? potetia, q exiftit i lapide ad inferius, e de hoc genere,f!accidetalis.&, cu it& fit,tuc ifta no mouet'ex fe,f.eentialiter. Et M d.Et fm hiic modii,&c.i.& fm mo du duaru potentiaru, q exiftunt in addifcente,& f ciente,inueniunt"'ift? du? potenti?. in corponbus fiftiplicibus naturalibus et. Quemadmodum.n. difc?s eft fciens in potetia, &,cu fuerit fciens in a<5lu, oper'abitur fua {cia,nifi aliquidimpediat,fi militer corp9,qd eft 1 po tetia ignis, aut calidu,aut motum ad fuperius, cum fiet ignis in avftu, fiet fuperius in aftu,nili aliquid impediat. D.d. ficfifrcfldegraui,&leui, f97 pottn

Liber O&auus
A tia in eis dr duobus modis didis in addi(cente,& fcientc. & q? illud, ex quo generator graue,& leue, ell po tetiagrauisj&leuis in reiveritate.& cii exiuerit de potetia in actum crit leue in a&u, aut graue in a&u, nifi aliquid impediat.Et hoc intedcbat, cu d.qnq-,.n.generat'ex graui, &c. & potenaa vera,q eft a&io leuis, C. morus ad iu))ius,e in graui in actu, Docume- qfl eft leue in pofle.Et mtendit P to tum * tu hoc q?, cd poten ria vera, q eft ad motu iftoru corporfi, fuent in eo, ex quo genera tur: & ifta potentia ., no exit in adu,nifi a generante, & agentegiaue,autleue: necefleevt motor iftorii corpoiu fimplicium, grauis,aut leuis fit generans,n6 qj mouetur exfe. D.d.impedtmentu aute accidit ei, &c.i.& graui, & leui accidit vt impediant'ab vbi, qcf deberet habere a geneiateea, eo mo, fm quem habet alia accidentia,qn gcneratum fuerit in loco extraneo, & impedirtllic aliquo impedimento. Et hoc intendebatjcum d.& f m hunc modu eft dequanto,&quali. i.quemadmodu poteria,qua: eft ad quanta, & qualequa; funt propria _ generato,eftinmateria,exquageneratur,ita e de vbiproprio.& queadmodum quantu &quale exeunt de potenna in aftu a generante, ita ert de vbi, qn generatum foent no infuo loco natural!. D.d. Qjiauis hoc, &c.i. & cii fuerit diclu cp mot9 ad fuperius corporis leuis,&<orporis grauis ad inferiu? fiient a generante,qu?rendu eft ab aliquo,quare motus leuis eft ad cotraria parre ci,ad quam mouet* graue, & quare oes paites grauis mouenfad eunde locu,& f?militer oes paites leuis. Di cendii eft ad hoc <$ Hoc fain cis na

371

turaliter,& perfcrutatur dc hoc T li- D bro.ij.Coru',&mundi. Et.cfi oppofi T.cfi. 16. ta fuit ei he/: qu^ftio, dedit rfifionc vcri* "e* ad illa,fm q> pertinet ad hue locu , &d. Et ca in hoc eft , &c.i.& caufa in hoc,q? moucnf'ad loca oppofita, Tgraue, & leue, e quia funt nata vt fint in locis prbprijs , f. q> efle eoru non copletur, nifi eendo in illis locis,ficutcoplen^aliaaccidentia, Sc propria fequeria fubilaria vnwfcuiu(q-, eoru.Et ideo d.& eflentia grauis,& leuis eft ifta, q? eflentia grauis^ leuis facitvt leue vbi te^fuperius&graueinferi'.&hecvbitatio aut collocaf'in definitioe grauis, & leuis,aut eft adio interioms,q collo i0cat"T deca^ in definitioe eoru.leUe.n.& grafiSncgraue defcribunf per hacadionem.& uis' &le~ hoc declarabitur etinCcelo&mu gg'tatf <Io.Et,cu compleuitoia ifta, reuer- ti6is,qcol fus eft ad faciendu rememoratione locat"! dede pr?diais,& d.Sed leue,& graue I . ppteriafuntmultis modis,iicutdi- ^a:,^o. xirnus .i. qm dicunt'perpotentiam rtf. narurale paffiua,& violenta, qerit^ qn impeditur ab aliquo. D.d.aqua .n.&c.i.aqua.n.dum eftaqua,citin potentia naturali leuis, &, cu fuerit aer erit leuis in aclu , nifi aligd Ipediat,ita,qj non agat aclione lctus,& B ficinuenietur in ea potetia violera, & ifta,{icut diximus,diftinguunt'a verapotenria: qm ifta eft violeta,& ilia naturahs. D.d. & fm hunc modu,&c.i.& illud,q3 eft I potetia alic[S quale, cu tranfmutatu foeiitde potentia in aftum,tunc illud qualf aget fuS acl:ione,nifi aliquid impcdiat.ficut addifces , qn fuerit fciens in ac~ta.ager.n.a(Stione fcientis,nifi aliquid impediat.& fimiliter aqua, cum fuent aer, aget aftionem aetis, nifi aliquid impcdiat,i.vbitabiA A A iij tur

Phyficorum
G tur {uperms.D.d.IlIud aute, q<f aufert impedimenta, &c.i.&intendit Cf iftud eft moues per accides non eflentialiter. D.dedit exemplu,& d. v..fi aliquis ho, &c.i.v g.fi aliquis
ho aufert columna fuftemante po

mouens> fcd

aut graue, aut ab eo, q3 impev K dientia 6C prohibentiafoluit:) ofa vtiq*,q u j mouen tur,ab alix quo mouebuntun Hoc aute du piiciter. Aut.n.non per feipfum
g alterum,qamo*

duSnferi^ uet moues, aut per feipfum. EC rofum ad infeiius uaccidw. & fifr, hcautPMm" poftvltimu,aut onaufertlapidempofitumfupvtre perplura.vtbaculusmouetlax inflatum,ille homo df mouere illu pidem,6C mouetur H manu mo vtrem per accides.& df mouere per ta ab hole: hie aut non amplius accidens,quia ifta potetia eft viole- ex. eo, quia ab alio moueatur. ta,Cpotetia impedita. D.d.quemad Vtraqjigit mouere dicimus, 8t modum pila,&c.i.qaeadmodu, qn primu, &vltimu mouentium, H proijciens proiecu pdam ad parie- fed magis primu, ilia.n.mouet ! te,& refleditur ab eo, non df y pa- v]tim(i,fed no hoc primfi.& fix ries mouet ilia lUo moru reflexo p ne imo d-vitimiin6 moue fe,fedpio.,ciens:&pan,ridiCatur bit,iiludatfinehoc.vtbaculus --uebit nomouentehole. xelapidej? accides: &qc! generatip Et,cumommamota,aHtntotie^ fum,mouereipfumeentialiter.Et, turnaturaliter, <ttit extra nature
cu cSpleuit hac declaratione, fecit ^ yi0leate: T omnia mota ~*ioicmemoiationede hoc,& d.Decla<$ nullu corporu fimpliau natura- *W <& **$ ^lo ' W <*> I** 1 ' "jf.q? terrj,& ignis& c^teroru mo uentttr naturaliter, & ex fe, moid.cn cii igicui,oci;.i.uc.iaia.iu c i"iu . . ..

oaliter principium rec^ptionis, vt grama, et lema, mowntwr attt ex moueatur ab extrinfeco, non prin- tranfmutante , C7* agente leue , cipium aftionis, nifi per accidens. aut gratte, aut ex auferente imfe

Si igituromnia, qmouetur, aut natura mouent, aut pter na tura,& violentia:c\4q vi & prg ter naturaomniadquodam,^ abalioteoruaut.qnaturarurx fus, &. quae a feipfis mouentur, abaliquomouent 3 adqn6Jife. jpfis,vt grauia, & leuia (aut.n. ab eo,qqf generauit,et fecit leue

dimentum: neceffe eft tntitr "*t omnia mota moueatw abalto. Et hoc duohus modv. Motor em ant mn ferft mouet motum, fed* r j --r ^j diHdmoHet if [urn aut ita> yuod *ff moueat per fe. Et ijie motor **t entprimumfoft tlliulaliud, attt ent mediumplusqitam "\nu.

Liber O&auus
"V.g.tjuoct&<(cultm tnouet Ityidem, et mouetur A manu , et manus ob Ijomine , homo ant em run mottetttr ah alto. Et nos dtcimw in om-

& declarauit g> ifta mouenr' ab ex- D trinfeco,& q> non mouentfex fe,nifi p accidens: & fie copleuit fermone flium in hoc, q? oe motu mouet ab aliquo. & ipfe poft pfecle p/crutabitur de Iioc, f.declaraiido q? imJtremo ,fed pnmum eft digmw , poPe eft vt aliquid moueat (e. Et,d. Et,cuoTa,&c.i.&, cum declaramm Tex.erp6. if fiim emm mouet potfremmn t fit,qj cum oe motu aut mouetfvioCF non poftremttmprtmunt . po- lete,aut naturaliter:& illa,q moueflremum igitw non mouet fine tur naturaliter,aut motient'ex fe,C fnmo jprimum "V*0 mottet fine habenua a!as,aut erut corpora gra foftremo. ^erbigratia , quodb*- uia & leuia,& ia apparuit I iftis tribus modis ipfamoueii ab aliquo culuf non mottet , Ji mttnm non alio: ilia aut, q mouentur violete, 'Rmouent. &grauia &leuia mouent" a moto- E 3 J Exiftimatur q? capitulu pdiftu re extrinfeco,animalia aiit mouenWgresfio ante proximo" intendit q> Arid. in- tur a motore exiftetein eis:ergo ne ^Jj? "c tendit per ipfum, q? oe motu habet cefle eft vtbe motu moueat ab alimotorem.&io dimifitThemift.de quo alio. Et intendebat q? ifta proclarationem ems, q eft in principio po declarata eft hie perfete,cu qor Scptimi, & contentus eft in hac cie- qua: accidit in ea ex corporibus gra claratione hie. & opinatus eft ea ee uibus,&leuibus,fitdiflbluta: &demagis certam q prima: cu illa,qux mfo facia fit de ipfa in pricipio Seillic eft,fignu, ifta aut exiftimat"* ee induftio. Et videtur g> induilio no nic,utlurhciensinhoc,inductio.ii. fufficit in hoc:& maxime apud po- in qua no percipif" q? J> dicatio e efnerues luc eflc ahg.d,qc! mouet fe,fi (entialis, non datceititudmenatucut ponit Pkto.Et vf mihi o> ipfe I- rale, licet inducaut' in ea oia partitendit y hanc declaratione hie dif- cularia.Et,cu verificauit hanc pro- tudinen.T C fbluereqoneaccidete in propone, pone,&eft,cf>oemotum mouetfab F diceatc q> omne mo turn habet mo alio,incoepit declarare q? illa,q mo- le,l 3 in ea tore ex mods fimplicibus.ifta.n.ap uent'in loco,ieducunt''ad aliqd mo parent moueri per fe, cu foennt ex- tu ex fe,& d.Et hoc duobus modis , tra fua loca naturaha , & iunt fim- &c.i. &, cu declaratu fit q? oe motu hoc vid. j. plicia non dmifibilia, C.<$> motor in habet motore,& eft mamfeftum q? Prior, ca. eiseftipfiim motum.ifla igit'quia motores (unt duobus modis, aut q? faciutdubitare in hac qone , ftn q> motor mouet motu, quia aliud exArift.d.in principio Septimi, 16 in- trJfecu mouet ipium, aut quia mocoepkillic demonftrare hac propo- tor mouet,n6, quia aliud mouet ip e,Cg> omne motum habet moto- fum,& ifta propo eft manifef taper J:e,lca non diflbluit ilhcqoneacci- fe , deinde induxitalia propo nem, dentem in eis ex his fimplicibus. in &d. Etifte motor, &c.i.& omnis hoc aut loco difloluu illam ^oue , mo tor aut erit primus motor, quia A A A liij itfouec

37*

Phyficorum
G mouet poftremu motu, f motu fequens,aut erit illic mediu inter prijnti motorc, & inter poftremu motu:&jftudinedmautentvnu,aut plusgym. Etimendit ppmnum motore, illud,qc1 non mouet, quia almd mouetipfum, fed per fe : &j> mediu,illM mouet,qa aliud m uetipfum. &ideo fdixit^oTsmotor aut mouet j> fe, aut p aliud . Sue igitur tria,prim9 motor, Scmedius motor, q3 eft motum, & poftremu motum,qcf no mouet otno.v.g. g? baculus mouet lapide,& manus ba culum,& ho manum. D.d.hoc veH ro,&c.i.ho vero inhocexemplo eft primus motor. & mtendit p homine'virtute mouente-manumhoTs. & medius motor eft manus , & baculus,& poftremu motu e lapis. D. d.Et nos dicimus in eis, &c.& inten aliquid cflf prinjum mouetis, K . Si aut hmoi eft primfl nOnnecefTeeft eflealte* rum<imposfibile<n. eftinirifim txaasbenOuS8,&iptom,& . . . 1/j . *n outturabaho.iflnitorinn.n. lhl1 ^ pnmu . Si ergo oe quix dem,qamouet, abahquomouctur,primum aut mouens tno ueturquide, non aut ab alio, nc celTe eft ipfum a* feipfo moueri 4 .. / / * Si igitur ejtnectjjarwmfyt ot motum moueatur ah alio ,
qgnon ab alio

ft motum : etjt motus eius fumt ex alio motojtecefle eft hie eefnmummotorem f qui non monetur

gnms eft pnmu. i.fed dignius e mo mum fumt hwujmodi, ^tfojtreuere primum. D.d.ipfum.n.mouet mum Jit neceffano. impojfi[?ile.n. poftremu , non poftremu primu.i. ehoctrocedere in mfimtum, hoc, motor primo: & ideo medm no eft alio.mpmta.n.no habetfrmcipm lrim nio motor in adu, nifi per primu . Pri o'ino.Si igituroe motum moueatw tor i pri- mll ig^ur eft prms jfc, ^m natmi} ay ^lg ^ ^ primus motor moue- M &/ dm.fm natnjam aut, quia, cu aufeir,auferf mediu:& cu fuent, moueatur exfe . n6feguit-vtfitmediu:{ed,cfifuerit fe t rimfi fit neceflari Cu pofuit g? oc motu hct moto> a '* P mite infr. (^Hodntctflefa dtaenire ajfrimum all- tore:& pofuit fecundo <%> ois motor aut mouet,quia aliud mouet ipsu, t.c.}8.&. ^^ quod Tel fit immobile, W aut mouet,^a ijpm mouet, & n mo ,*- /-L uef:& pofuit tertioo? motor eduoI ergo necefle eft omnc, q3 bus moHis, prim',& medi Iter primouetur,abahquomouex mfi^ ipsu motu :& pofuit quarto ri,etau tab eo,q3 mouet ab q, pnm' motor prior eft naliter me alio,aut non : 6L fi ab alio qui^ dio,vul t congregare iftas proponef dem> quod mouctur^necefle eft. in duob' fyllogifhiis hypotheticis, quoru
<)

~ '

Liber Oftauus

quorum vnuseftdiuihuus,&alius mus q? impoFe eft vt media ^pcedat D continuus , concludere ex hoc il- in inhnitum : immo neceflariu eft lud,quod intenditcodudere , & ell ipfa guenire ad motum, quod moq> mouetia,quar mouentfin Ioco,re uetur ex fe, non ab aliquo cxtrinfemicunturneceflario admotum ex co. D. Tcccpit deciarare modil ifti* fe, quod eft primu mouetium,qua; confecutionis, &.d.infinira.n. noa mouent'. Et.d. Si igitur eft necefla hnt primum.i.&, cum pofuerimus Nerefle num,&c.i.fi igitur eft necef{e,<j>oe q? media funtTfinita.f q> motii mo mot V " ket motorem alium a fe I ef1 uetur femper ab alio extrinfeco, & " ^vtdeclaratueftin Septimo,& co- illS aliudet mouefa motore,quod aim a fe i pletii in hoc tra<flatu, necefleefl ex mouetur etiam ab alio extrinfeco, ee.Vicf op hoc vt ois motor, qui mouerur,aur tuncimpoi'eeritilla media habere pofitu.4- m oueturexfe,autex motoreextrt- primum.&jCumprimfinon fuerit, ^co- Et motor extrinfecusaut mo no eritpoftremum:qm,cum extreZun. uet ita,q? mouetur,aut mouet et no mu eft,fequitur primum efle, ficut B mouetffedimpoFeeft vtmoneatur diximiis:manifeflum eftq?, cu pri- E a motoreextrinfeco,qai non moue mu no fuerit, fequiturq>poftremu tunergo necefleeftvr mouearara no fit. Et, cum declaramt q? necef^ motore,moto . Etipfediminuit a fe ef I in rebus, in qui bus mueniunt? fylfo diuifiuo vnu extremum triii , plates motores vt in eis fit primum .rvtmoueanturex fe, quia hocin- motu,ad quod reducuntur,incocpit tedit deciarare. Et filr diminuit de- deciarareq? iltud motum primu de ftruAionc alteri9 partis , & eft,q? il- bet ec mom ex fc,& d Si igitur omlud , quod mouerar ab extrinfeco r nemotum,&c.i.&,cum pofuenm* impofe eft vt moueaf a motore,qui qjomnemotu ha'oet motorem, & non mouef^nifi per accns, ficut fuit pofuerimus q> primus motor nccef didum in auferente impedimetii , feeft vt moucatJ,qri mouct in loco, & gnante in rebus naturalibus. Et, quia eft corpus,necefle c vt moueac" cumconclufitcxhoc fyllbcjnllud, cxfc.i.pcr pnnctpmm exiftensleo: C quod mouetur ab alio , necefle ci\ cum fitimpoFe vtmoueat'amoto- F vt moueafa motorc,qui rnoued'jin- re extrinfeco.qd eft cotra pofitum. duxit fyll'm hypotheticum continu Amplius autem dt fie ipfaro um, cuius aiis eft pars verificata ex liancrationem eft aggredi.Om duabus parti b'fylFidiuifiui, &.d.&, ne.n.mouens&aliquid mouet,. fi motus eius eft ab alio,qui moue- et aliquo,aut.n4feipfo mouet^ip tur,&c.D.d.Et,fi. non,fequitur, &c. firm mouens,aut alk), vt homo .i.& iftud ell neceflanum . quia, cu feipfo,aut baculo. 5d ventus de^ poflremum fuerit , fequitfvt primu fit:&fi no,fequitur,cil primum fue iecitautipfe 3 autlapis,quem im rit,vt poftremu fit. D.d.impol'e em pulit.impoteeft autem mouere eft,&c.i. &, cu manifeftum eperfe fine eo,qlfeipro mouet id, quo ex pofitis q?,cum primu non nierity mouet, Sedjfi ipfum feipib mo* no eritportremum,nec mediurqm uet,non necefle eft ali ud ec,quo mcdiu non mouct fineprimo; dica t'fi vero fitalteru id, quo

373

Phyficorum
G mouet, eft aliquic!,quod mouex turn mouetur al ahojieeeffc eflyt K bit,non quodam,fed feipfo, aut hoc ceffet,^ nonprocedat in injiin infinitum abibit.Si igitur ali mt^n.laculw enimjt mouet, mo quid,quodmouetur,mouet,ne ^^.^^ &> manus mouet f ceffeeftftare,&nonininfinitu , , , r ireXienimbaculusmouetexeo ****-# ft** mouetur al quia mouetur a manu , manus dtyuo alto, tune mouens baculum mouet baculum.fi autedChanc critaltquidaliud.supiturhic eft aliud mouet, &hunc aliud ali> fanper aliquid aliud, quodmouet quid mouens eft* Cum itaqj ali *& aliquod, neeeffe eft "Vr aliquid quomoueatfemperalterum,nefrpnu,,quod mouetfe . siwtur l cefle eft v- onus-ipfum eflefeipfo- hoc / ' mouetur _ non abalioJeciHt / / / j(y mouens. Si igitur mouetur qui f r . ,. ' ' dem hoc, non aute eft aliud mo ^ ^fJJ^rto vt ipjum moueatje. H uens ipfum5necefle eft ipfum fe faudum igitur bunc modum etia L ipfomouere.quare&fm hanc Jeqwturneceflano^tillud, quod rationem,aut mox id,quod mo mouetur, aut mouetur exmotore ueturab eo, quod ipfum feipfo fo fine me&0 f wt ^emetpoft ad snouet,mouebi tur,aut veni t ali falem motorem quando ad aliquid tale. Ifte eft moau;declarationis ali9 3 5 EtpoJSibile eft etiam hoc idem a pnm0: fed non difiert a prima de declarareJecHndum hunc modum. claratione,nifi in modo vtendi quiOmnis motor mouet aliquid, zr bufdam propofitiomb9, no in fc-ip. 1 1 ^ ' f a . Ir n prima.n. declaratione pofuit per emm aut n duob'modiSjpiimus.f. , U9 j r * . aliquid.motor ". r . .mouet . q? motor eft Miquidperje , aut per aliudrv.g. & meciius,& q? medius non mouet quod homo aut mouet per fe , aut fine primo. deTde declarauit ex hoc Per baculum. ffprotfctt altqttid q?medijimpofe eft vt^cedant in m us non ^M t aut ipfe ^tm,a*t lap*, quern ele **&&*>%* P T
I 'L . L.,..' _ , . non ent poitremus. In hac auteni ttat -\etus. CT impofibile eft quod declaratioe pofuit3, omne,a3 mo-

moueat illud,per quod mouetJine ofquod mouet fe. Si ifitur fuerit 4liquid,qnodmouetfe, non eft ne.* * , i r i tejje yt cum eor Jit aliauid aliud, Jtt,per quod mouet,necefario ent Me aliquidmouens etiamtnoper f ilr, r ~ <diquod,(edperfe.cr,finon,proce deretur in infinitum. Si igttir nw

uet aliquid aut ipfe per fe.i.fanemltrumeto,aut per inftrumentu. Et >fta Pl;0Pofi ^ loco prim* ,ppo iitioniSjiiiquadictufuiti pnmade ciarationc y ^ omnis mctor aut e ft motu.fpoftremum.&manifeftum eftq.illHpropofmb &iftafuntdu ? rm modum, led ezdem fm lubie aa> D.pofuitfecundo9,illud,per ^uod mouet motor, no mouet line mo-

Per quod mouet.etjjialiqmd aliud primus^aut medius inter motore,&

Liber O&auus

374

A motore.i.q* inftrumeturn non mo- dit declararc per hunc fennone,eft D uet fine eo, quod mouet inftrumen illud,quod declarauit in prima deturn. Et ifta jppofitio eftin hac de claradone.q?moueda, qua: moue mfatione loco illius,in qua didum tur in loco, leducunt* ad motorem, fun in prima declaranone,<j> media qui mouetur ex fe. Et pofe eft vc in impoFe eft vt moueat fine primo:& hoc fcrmone fit aliquis pertrafitus: iunt,ficutdiximus,ea:dem infubie & eric conclufio ifUus demfationis &o,& dnae fm modum. deinde, cu piimuus hic,q> moueda,qu moue coniunftum merit huic q? motor,(| tuc in loco, reducuntur ad motore, mouet ita,q? mouef,aut ab extrinfe qui non mouetur enenriaft ex fe:Sc co,aut ex principio in eo,eft illud,j> fequitur ex hoc aliquid, quod moquod mouet motor,cocludunfdue, uetur ex fe efle,compofitu ex corcoclufiones, quarum vna eft,q? pri- pore,per qubd mouet,fmlbrumenmus motor, qui mouetur,mouetur tum,& ex hoc motore, qui non eft ex fe:& fecunda, cp primus motor corpus. corpus eiiim impoPe eft vt B no moue^oino. & io necefle eft vt moueat in loco fine eo,quod moue non fit corpus.Et declaratio induci tur eflenriatr. Et, cum narrauit ^ E tur fic.fi Hint hie mouetia, quae mo poFe eft declarare illud, quod prius uenf'ex alijs ex extrinfeco, necefle e declarauit, per aliam declaratione , vtperueiuatadmotore,qui mouetf incoepitjpponerejppofitioneiftius ex fe,aut ad motorem,qui no moue declarauonis fecunoae,& dixit: Ois tur oino,neq; ex fe, iieque ex alio. motor, &c.i. omnis motor mouet qm,fi non peruenerit ad hxc duo, aliquod neceflario, aut per fe, aut p tuc erunt inftrumeta infinita:&,cu ah'ud.i.per mftrumentu.Et hoc ma fuerint inftrumenta infinita, non nifeftum eft ex hoc, per quod expo erit ilh'c motor,qui vtatui eis. quod fiiit fermonem fuum, cfi dixitrmoeft contra poll turn. Si igitur pofue tor.n.aut mouet aliquid per fe, aut rimus in hac demfadone q? omnis mouet per aliud.Si igitur intellexemotor,qui mouef'ab extrinfeco,eft rimus per aliud,aliquid difHn^tum inftfm, concludetui ex hac demfa- a motore,tune rnotum ex fe colloca C tione q> eft necefle vt hoc fit mom tur in eo,quod mouet per fe, no per ex fe in loco.& tuc ifta coclufio erit aliud.& tune ifta demfatio inducet cadem cum conclufione prim; de- nos ad mo mm ex fe.Et,fi intellexeihf adonis. Et,fi pofuerimus q? ois rimus ex motu p, ahud numeratiomotor,qui mouetur ex extrinfeco, nem tin, tuc illud,quod mouet per aut ex principio in eo, eft inftrume fe, non per aliud,eft motor,qui no tum,c6cludetui hie efle primu mo moueturolno,motum.n.ex fe com toiem,qui no mouef'oino. & if la e pomt'ex motore,et moto.Motor igi alia coclufio ab ea, quam conclufit tur,qui eft in eo,mouet motum pri in prima demfadone. & nos pfcru- mum per fe.f!corpus,& mouet illif, tabimur,quam iftarum mtedit Ari quod eft fiib prime moto, mediate fto.concludere in hac demradone. alio,quod eft primum motum.v.g. ZrpSter. Et dixit: Et pol'e eft declarare,&c. aia in animali eft moues per fc, cii apparetexhoc,q)illud,quodintcn- mouet corpus animalisfinemcdio

Phyficorum
C .i.fine inftro,& mouet illud,quod e extra corpus animalis per inftfm, quod eft corpus aTalis. fed exeplum eius fbnat magis fm primam expo nem.& hoc eft qd dixit.v.g.q? ho.i. aut mouet aliquid per fe, au t p baculum.Hicigiturpo(uitillud,p qcf mouet diftlftum a piimo motore, & pofiut motorem per fe illud, qtf no indiget inftro extrinfeco. & f m hoc ifta dcclaratio concludct illud ide,quod prima declaratio coclu fit. D.d.& proijcitaliquid aut ipfe ven tus,&c.: illud eft exemplum cofirmashucintelleclum.&Itedit q>ve H tusaliqh mouet aliquid perfe,& qfiq, mouet aliquid, mediante lapi Dubii6 S de,quem eleuat. Et pot aliquis qu? venox Klc fa vento} -ytrum fit de numero eoiii,qua: mouetur ex (e,aut de numero eorum,qua; mouetur ex alio. Et fiPr quarrcre de motu ferri ad ma S 1 do gnete,vtrum rerru in hoc motu mo uef'ex fe,autcx alio. Eteft manife ftum q? vetus eft degiie eorum,qu^ mouenfuaturalrjCum r.cn mouef", mfi a generate ipfum . &I hoc loco Te motu induxit cxemplii large. & fil'r fenu ferri ad eft quoquo modo de numero eoru, magncte. ^ux natuialr mouent^ cum no mo uet'a mngncte,nifi p alterationem, v - . ph.co. io quani acquirit,mediateaerca maquiad.op gnete.Sc ioqncoplexiomagnetis pofitum. tranfmutat^nonattrahitrficutacciVidcfiir. ditei,qnc6fiicnfcumalli|S,&vtdi cit'.Ethoc mamfcftum eft I lapidc, qxii no attrahitpaleas, doneecalefiat. Et,cu r>ofirir cf> motor eft duo busmodis.fqui mouet per fe,etmo tor,qui mouet per aliud.i.per Illrumetum, poiuit lecudam propone, &dixit:&fpol'e eft vt moueat, &c. ,L& impoib eft vtillud,perqc!mouet motur,moueat fme illo,qd monet'ex fe. & hoc demrat q? Jpfe po nit motum j? fe degne motoris per fe.f fine inftro. D.narrauitcpmotor per feprxceditnaturaFr motore per aliud,&dixit:fed,fi aliquid fuerit,quod moueat fe,&c.i.& illud,qcf ~ ponatur e/Ie, " non fe mouet per fe,fi quiturvt motor per aliud fit,ficut fcquitur,cum motor per aliud fuerit,vt motor per fefit.& ifta eft a di a Difp6 fpofitio prioris naturafr. Et, cum Priorjs "S r ec ia pofuithasduaspropofitiones,incoe U( , ! '*' 1 i i -ti j j j r pitcocludereillud,quod intedebat jpl} elucnt ^t^ concludeie,&dixit: Si igiturfuerit non ecoa tra aliquid aliud,&c.i.fi igitur fueritpo - Wl j. firii hie aliquis motor, qui mouer, * m r quia aliud mouet ipm, SciM f - 5*.* 1 ! . aliud .. priori,Sci t. , mouet,quia aliud mouet ipm j etia n0lt p^t.. necefleeft vtibi fit aliqui^qdmo- cameti*. uet: non quia aliqurd aliud mouet ipm ex extrinfeco,fed quia ipm mo uet feipiiim, k inipofe eft vt mouetia,qoa: mouent" ex alijs,^cedatin infinim. D.mduxit exemplum de hoc,& dixit: Si i?itur motor moue^ ab alio, needle eft vt hoc ceflet, Sc non procedat in infinitum i. fiiaif motor mouetur ab alio motore, & tune mouet iple, & ille alius motor eteft talis.fcf) non monet, ni(i mo- W ueaturabaliquo extnnfeco,neceflc eft vt hoc ccllet,& non procedat in inhnituni.D.dedit exemplum,& di xir.baculuy.n.&c.i.fiigiturhic eft " femp aliquid aliud,quod mouet,nc ccfle eft vt hie fit pri9 aliquid,quod mouetfe.ver.g.qiji bacillus mouet lapidem,& no mouet ipfum,donec moueat ura manu,& man us etiam no mouet,nifi moueaturab aliquo alio,tiic ille,qui eft bacuii motor,in rci veritate e aliquid aliud a manu. manusenim,& bacul'in hoc funtt eodem ordine.& hoc nuedcbat, cu dixit:

Liber O&auus
A dixitcfi igitur mouct manum aliqd almdjtunc moues baculu critaliqd almd.i.pra:ter manum. D.ASiigtf hie eft aliquid almd.i. alms motor praetermanum^eceflecftvthicfit ahqutd pnus, quod mouet fe... ne-

375

homo. &-quo<l eft taleinreiverita eftpriushoc,q>neceffeeft mo Primum te eft calor natuiaiis. Et hoc c-f I ne- turn fern per eile, inouens! fle.qm iAm r pofuit qscum illd,per Et hoc tdentfyMitur,Jtpofyert hoiecca- cc .1., _ <* a~ n. rj ' r i-'I" lor na!is. quod elt mouercjtueru, necelie elt musconfyaerattonetn/ecHoatthuc S) oppofi vt primus motor fit.&,cum primus rnodHm.QttoniamJiomne motum tu.d. co. motorrueritjimpofeeltvtmouen- w ^ rr\ n. 7-!?* ria.qu.emouen^cedat ininfini- "^rf m.rt,/ /f,^ Zun *- -i turn. Et dixicSi igitur hoc moueJ^ *M ^ c acctdat rebus per aca E & non moUef ab alio aliquo, fequi dens, tta, quod res, &finon vnoturneceflario vtipfe moueatfe.ad- Het^ufimoueaturtfcdtamennon uerfarius.n.autconccdetq,iftepri,^molietw:^tnonflttu^ mus motor mouet, & no mouetur, 7 _, . . J " autponet^ non mouet,mfi mouea bc eft ejjentialtter. Prtmo -ero,ft tur.Si igiturcoceflerit prirnum,hoc fueritfer acadens, riofequttttr ne eftqua:fuu:fin6c6ceflenr,tuncne cefano^tmotormotteatur.Et,fi cede eft vt concedat primu motore uafiurtt^Mftiim eft auod eft cnuumeflc,quimouetIc.& 10diL, , ,.J ' ,-n. r xitpoft:fm igitur hunc modu, &c. //' maliqtM diftofitione >f fequitur ago neceflaiio ex hoc, vt nullttm ens moueatw. quod enim omne motu aut moueaf a moto p. eftfer <ucidens,non eft necejfir/ii, fe, aut reducamr ad talem motum. fgjfoteft ^mnflt. & ,fi fofienPofteaaute^uaediflafunt, MMtllud^uedeftpofikle,yuoj c & fie confy derantibus accident nonft, nuHttrnJe^uitur impofili haec eade.Si.n.ab eo,quod mox le,fedfortefal/itm,feddefeflw m uet^moueturomne^quod mo twjt awed null** metut fit, cst urtur aut hocrebusipfisineft ^o^e.^memmdecUraw fecundumaccidens.vtmoueat *j rr a^ + r *. r*.

raht^^

quando nihil moueri eorum, q O funtunon enim neceflarium e ac cJdens,fedcontingitnonefle*Si ergoponamus poffibile dTc,nul ]umimpoffibilcaccidet,falfum autem ^5 ftd mo ' um ng

quidemid^uodmouetur^on

^^odnecejjeeftyffemferftt

tamen proptereaq> mouetipm feinper>aut non, fed per fe. Pri^ mum igitur, fifecundum accix dens,non eft necefle moueri id, quod mouetur . Si aute hoc eft, manifeftum eft q> contingitali'

wotus

t oriamundodetecmotor,p.quem

declarauit q, prim' mo- . 6 * mouet motum ex fe piimum, noa motus omnino,neq; accntaft, neqi cllcnuaFr. qm^i fucrit mot'alrcro ifto-

Cum ; j

Phyficorur.i
G rum duorum modoru, no erit motor primus, incoepit declarare deck ratioe jppria q> impoFe eft vt fit mo turn P accns, ficut eft difpofitio in motorib9, & motis ex fe, qua: funt haec.ngnabilibus,& torrupnbilib9, & dixit:Et hoc idem fequitur,fi pofuerimns,&c.i. q> primus motor to-! _ - _ - ..f -n. di j.tins no mouernr p accnsrficut eft /pofitio in aTalibus,q funt hic.D.d. Qm, fi oe rtiotu,&c.i.qrn, fi omne jnotu mouetura motore,quimoue tur, neceflc eft aut vt motus exiftes in mototibus accidatin motorib9p accns ita t q?, cum aliquid mouerit, & mouebitur,non mouebit, fm q> mouebitur,fed hoc fuit in eo per ac ens. Ettacuitillud,quodfequifex hoc:qm fuit manifeuu : & eft,q?, fi mouerir,qn mouet,eftm eo peraccidens, ncce/Ic eft vt fit hie motor, cui non accidat hoc, & maxime pri mus.D.d.aut vt non fit ita, fed hoc eft efientiair.i.aut moueri rnotoris non eft per accidens, fed eflentiaFr ita,g? motor in eo,quod eft motor, non mouer,nifi moueatur. D.d.Pri jno vero,&c.i.&,fi hoc fuerit nccef^ iarium in mouere motoris in hoc, <j> motor moueat,& pofuerirn'motorem talem moueri peraccicfcns,fi I cuteftdifpofitioinanimacumani mato. Et,cunoneft neceflevtmo uere iftius motoris fitfemper,&ne ceflariOjfed poFe eft vtm aliqua ho ranon mcitieat. D.d. Et,fi ita fuerit,manifcf turn eft,&c.i.&, fi mone ri primi motoris totius e neceflariu in fuo mouere,&,fi fuerit motum P accidens,manifeftum eft q? pole eft vt if te motor primus non moueat. #,fi hocfueritpoie,& motus oitim cntium fit a primo motore,pofeeft D.incoepit declarare dudrnbdo fe<| K tur hoc, & dixit q uo<t enim eft per Q<Lf f *e accidens,non eft neceflarium .i. cu ^^v" pofuerimus q? ifte motor non mo- f*^ uer,nifi moueatur,& pofuerimus ip s. idf.c. fam moueri per accidens, poflibile 4. &.i eft vt aliqua hora veniat,in qua no PhT-4. mouebitur. quod enim eft per acci <lens,n5eftfempe^neqjneceflarifi. Et,cum fuerit poflibile vt non moueatur, erit poflibile vt no moueat, cum fit ita, q? fuum moueri eft neceflaiium in fuo mouere. D.d.&,fi pofuerim9 q> eftpoffibile, &c.i.&,fi pofuerimus illucf,quod eft poflibile vt non fit, non fequitur faliiun impole,fed falfum poffibile:&ex falfb poflibili non fequitur impoflibile: vtdiciturmanami yticis.D.d.feddefe &usmotus,&c.i.fed defeat9 motus in aliqua hora, qui fequitur ex hac pofitione eft impoflibilis.declaratu eft enim in principio iftius traclat* q? eft hie motus xternus femper.illud igituiyquod eft poffibile.Coj> pri mus motor eft pol'e cp non moueat in ahqua hora,eft impoflibile:& illud,exquo fequitur irnpoflibile,eft impol'e:& ef t,q? primus motor non mouet,nifi moueatur per accns.Er, quia non recle eft pol'e vtponat'ci* primus motor moueifeflentiarr, & hoc eft manifeftum ex prxdiclis,ta cuit hanc diuifionem,& per deftruc^iouem eius complebit demfatio.

Et rarionabiliter hocaccidit. Tria.n.neceile eft ec, quod mo> uetur,& mOucns,6 id,quo mo uetJd igi tur,q9 mouef, necefTe eft quidem moueri, mouere au tem non neceflc eft. id aute,quo mouet,& mouer,cV moueri.pat in aliqua hora, vtnihil moueatur. riterfnmutaturhoc^iunu]^ fe
ciidu

Liber O&atms
A cudu iclecu eory quod mouetur, exiftens. manifefiiiaut ei mo uentibus fm locum, tangant.n. feinuicem neceffe eft fie vfqj ad aliquid.moues autem fie, vt fit nonid,quomouec , immobile* Qm autem videmus vltimum, quod moueri quidem pSt,mO' tionis autem principal non ha^ bet,8 quod mouetur quide,ab alio autem, fed non a feipfo , ro' nabile eft(vt ne neceflarium di^ camus)cV. tertiu eflfe, quod mo* uet quidem,cum fit immobile * Qiiapropter dC Anaxagoras re dledicit menteimpaflibilem in " quiens,Sd immifta efle , quonia motusprincipiumipfum facie cfie.fic.n^vtiqj folu mouebi^cii {itimmobiliSj&vincetjCum fit quod moueturfid non ex alio , fed exfe,& eftprimu non ratione: ne ceffe eft "W tertittm etia.Jit ,W eft tttudquodmouet, cr no mouetur. Et ideo <^triaxagor44 ettam Irene tyttiod intelltetia recipt pajone3 nee admifeetur cunt alio,cwn po~ foerit tp/am pnnciptum mo tut. ft cundum.n.hunc modumfetuent motor ffciltcet >/ Jit non motum: Cf fecttndum. httnc modunt erit fjcilicet ~V/ Jit non adixtum. m

Idef l,& te&e fcquitur hoc , fcilicet vt primus motor non moueatur omnino neq-, per (e, neqj per accideus ex hoc,quod dicam . Deinde inccepit inducere propofitiones,qui Et de neeefiitate fequitur hoc. bus vtitur in hac declaratione, Sc di Neceffe eft.n tna ejfe,motnm & xit:Necefle eft enim,&c.ideft main feftum enim eft per fe , quod in remotorsm^per quodtnouet. Mo bus,qu attribuuntur motui , (line turn ante neceffe eft >/ mouetttur: tria genera, fcilicet motor , & illud, Cf non eft neceffe >/ motieat.(yil per quod mouet motor,& eft illud, ludper quod mouet motor, neceffe quod fequitur motorem , & motfi , verb! gratia in animali.quonia mo eft >/ moue4t:hoc emm etia traf- tor eft ainma,illud autem,per quod mutttiur:^ cum hoc eft comuElti mouet ifte moror,eftmufculus,aut turn moto& hoc vnAmfeSlwm eft calornaturalis,quieftllacertis,mo aut e mo m motonlus tn loco: qttia neceffa- tarn autem eft corpus. Deinde in- nalis coepit d icere propria vmufcuiufque l r mttra no font contrafta in aliqttojpatio. iftorum generum triu,& dixif.MotUttd autem ^uodmouet, non^uia turn autem necefle cf I vt moueatur calore n* tlludper quod fit mouerefnon mo- &c .i . motum autem,quod eft ter- U.c6. jj. ttetur omntno. Cum tgttur inttem tiu,non eft necefle vt moueat,quan do mouetur: fed forte mouet,& forte non.& fequitur ex hoc,cj> poftremouetttr , fed in eo non eft frinct- mura motum in mundo nihil mouet oraiiino.&c, fi non,procederetur fm motw.w MHtnwuts

Phyficorum
6 in infinitum. Et,cum dixit illif, q3 dcclarare ex hoc fermonc. Et,cum K eftjppriumpoftrcmomoton,inc( pofuit haccSclufione pofitionem, pit dicere illud, quod eftjppriu ei,p mcoepit dcclaraie qfio fequitur ex quod mouet prim* motor.C inft fo. jpprijs moti,& eius, p. quod moue ic 'dixit:& illud,per quod mouct,ne cum eo,quod eft jpprmeua pnmo, cefle eft vt moueat, & vt moueai. fm q? eft primus motor rotius,& dt & proprium eft ei, per quod mouet xittCum igitur inuenimus,&c,i.&, motor,vt moueat,& vt moueaf infi cum inuenimus poftremu i mudo: mul. D.incopitdeclarare q>necef &eftmotumfeparatuamotore,cu & eft in hoc v t moueatur, qh mo- fit prop rium huic vt no moueat: & uet,& dixit: hoc.n. et trafrnutatur. inuenimus illud,per quod eft mot* qra hoc no mouet, nifi qn primus iftius poftremi moti,p,uenire in mil motor mouet ipm, neceflano feg^ do ad motum ex fe.a motore i eo, vt,qn mouet moueatur. D.d.&cu q? eft primum, & pnncipium toti': hoc eft coiilclum cum moto, &c.i. & pumum, fm q> eft primu,n5 det H & cum hoc apparetq> illud,p quod efle prius eo,quod eft poft fblumo- L jnouet pnm9 motor,mouet^qn mo do fm definitionem, fed fm. efle,& uet poltrenium motum,quia tagit definitionem, ecotrario difponi in ill ud poftremu motum. Et hoc ma raotore,per quern mouen^mota ex nifeftum eft in eis, qua; mouent* in fe.ngnabilia,& corriiptibilia, necef loco.appareLn. q? motum no tranf fe eft vt ifte motor fit feparat'a mo fertur,nifi trasferatur cum eo com- to of no, non fit motum omnino. tu per aiiqd /pariu. & dixit q> hoc a Qnpma,cum aliq uid fuentcom Qfi.aUf 115 j> qff apparet in mods in locorqm illud, pofitum ex duobus oppofitis, quoaltoarpri ^ ^ alterat primum alteras, cxifti- rum vtfuq; exiftit per fe,& alteium ^^^''jmarurinpluiibus no alterari, ficut eorum fuerit feparatum a reliquo, oppofitis, mafi pf*. manus moraficat'mQdiate rete pi- necefle eft vtreliquum fitf^paratu. quo^yni br&aUen fcis rachada,vel rabada narcha no- v.g.g^fi terra,& aqua fint fepaiata f ^'f ^^ ii.jridc f JQ^gcutj,jcaicf^cijacremediati- mixto,Scvtraq,earumexiftitp.fe,C upbeat oc 1 C - - S- j,USx:orpoiii>usca;leftibus. Er.d.ali qjneutrum elineceflariumiu^efile fcpatu a quod fpatiujn, & no dixit totu fpa- alterius, ^c aqua fuerit abftra&a a reuquo.& I .uum^quiaapparet q?inftrumetu,j> terra i aliquo loco, necefle eft vt ter " '*'""* >quod ntmo.ue.re^forte.auociaf'mo- ra fit abftracla ab aqua T aliquo lojto vfq; adfinem motus,.&fortea- co:fiint.n.duo extrema, &niediu. fiaaaiur eij? aliquod fpatium, ficut 'cum igitur alterum extremum file- bit* chorda,qiiaedirigi.tfagittam,&ma rit,necefleeftvtaliudfic&fifteft3 "~~ jius,quaejpijcitlapide,<Et,cum indu pnmo motore cii medijs, & pofkre.xitjppriapofiremi, &medij, Iduxit rno jnoto.media.n. licet lint plura, J ppriumprimi,&dixit: ilJud aute, eandem habetnaturam.fjllud, per q uod mouet, &c.i.& eilpropriu ei, quod fit motus.Sunt igitur in fecuquod mouet per fe, ndquia jnouet o ordine fcquente primum inotoperaliadjjoc, vino moueatur om- rem,& motnm eft in teuioordine. nioo. & intedit hac difponero efle Si igitur non fuerit ciicliu q? prim* in primo mojcore todus.& hoc nitit* motor necefle eft vcfuexif tens per

Liber O&auus
(e,nonfequitur ex hoc,q? poftremu mouetur, & non mouet,hoc,qj piimum moueat>& non moueat'. Sc io addidit ilhs duobus proprijs, q? poluit quod primu,& principiu,f m q> eft principm,cft feparatu in efle,no in definitione tui. Oi igif pofiierit - illis MI-. j.__ ijpm efle feparatu Tefle cu duo busjpprijs modis moti,& ems, }> qcf fitmot',declarabi^tuc tertiUjppriu qdcftquacdtum in primo motore. It non (iifficit in hac declarations, g> primus motor (It feparat9 in efle. cjmpotaliquis dicere,licet fit feparams T efle, tn e mixtu cu eo, quod mouefab eo tali mixtiorie, q> non

377

& q? vFr non admifcetur materia. D D,d. & {ecundum hunc modu erit dominans.i. dnans r es paffiuas,generabiles,& corruptibiles. na, fi eet in materia, patcretur a rebus, quas mouet, & fie contingeret tranfmutatio,& corruptio, & non eflet motoraeternus.

At veroj fi non f m accns,fedl exneceftitate mouetur moues, fi aiKem non moueatur, non v tiqj mouebit,necefle eft moues, quaten9 mouetur, aut ficmoue ti,vtm eandem fpem motus, autfmaltera.dicoaut, *quale ( pot euadere quin mouea^cu mom eft aut calefaciens dC ipfum cale E moti.ficut fi aliquis dixerit, q? ele- fieri, 6V: fanans fanari, cV ferens meta nunq inueniunf, mfi mixta. ferri5aut fanans fcrri, ferens aut Cu ig,tT fucnt pofitu jppnu poftre- augerL Sed mani f e ftu eft cb im^ jni,& eft ipm ee feparatu a motore, pofribik eft.Oportet igitur vfqa tuc: voihcabicjppniimpnmipnn.. ad i ndiuidua di uiden te dicer^ opi^m q,e motor, & prmcipm.f. ff 4d d o Geometriceopex K qa no mouet. Et, fi et fuent pofitu .v , ^ Jprm P oftremi,&n6 fueritpofitu n,hocdocer Geometnceoga propriu pricipij,n6 coplebif demfa ri fm de:aut,fi jjncit sptjci f m tio,ficut fecitThemiftiusin fuaex- eundem modu.piecfcionis. Aut pofuione. Et vocauit qfuu tertiu, nonficquidem,fedFmaliudex quia eft tertiu com, qua; pofuit ex alio grie.Vt quod fert quide aux propofitioiiibus,non quia ell tertiu geritquod aut hoc auget, altera trium generii,fed eftpnmu eoru.& ri abalio:quod autem hoc altex poftremu e tertiu motu,& fecundii rat,f m aliu queda moueri mo* f eft mediu,aut media. Et quia Ana tfLfed neceflfe eft ftare. finiti.n. Vide icie xa.fuit primus eoru,quunuenerut f un t mot ipfi^Rurfus aut reflex 3 Anaxa. hoc jppnri de prlo prmapio dixit: fa re&c aJterans dicere ferri,idc tlo A s xa c Sc fc.j.3 , A ; -? .^<*atj?hoc, facereeft,acfimoxdicat ferens quoddixit,norecipies paflione,no r - fl, ,' -j _ -r aLrabiknectranfmuSbile.&m- fern acdoceridoces,mamfeftu n cft &a tendit per non mmum, non corp% ' ^ ^pwiore mouente neq^iincorpore. D.d.Secundu igi- tnouetund,quod mouetur om tutnunc modutblum cut motor, ne,6Cmagis a primo mouetiu, tfccundum igitur hunc modu erit At vero hoc quidem impofllbi motor vltimus, fciluet vtno fit mo le eft.docens, n, accidit difcere, com aliquo modo ualinutauonii, quoru hoc qde no habere,illud Phy.ciic6,Auei. BBB aut

Phyficorum
aii thabere fcie'ntiam neceffariu hunc modttnttfl^nttm^flo^ ntt eft. Ampli us aGt his magis irra^ uetur ec tionabile eft,^ accidit,oe moti^ rw.>. *>, transferee attemen* uueffemobilefio^quodmoiie . mentans eretw tur,abeo,quodmouet,moueat: crit.n.mobile.vtjialiquisdicat f f t r alto q, oe fanati uu 5C fanans, dC fana mo.fed f t hoc fttent,contm bile erit:<3Caedifieatiuuaedificax get >f motttf ccffet.modi.n. mottu bile,aut ftatim,aut per plura.di Juntfintti. si out aliquif dixerit, co aut,vt, fi mobile quidem ab qu0~d hoc reaprocatur ita^uod 4 alio eft omne moti uu,fed no fex tgrMU tran$feramr:tHnc ent fa cudu eunde motu mobile, quo mfimitiffi dtxmt defrtnci^ mouetpropinquu.fedpmaitex 1 r r i r ru.vcfanatiuiidifcibile.fed hoc / J ^trwfertm&fcum ad H afcendendo perueniet aliquado *fctt.mamfeft ett.n. quod oe mo ad eandem fpecie , vt diximus tu et mouetur a motors fitpenon: prius: Alterum igitur horii im- w maxime afnmo mowtitt:SeA poFe eft,alterum autem figmen hoc eft impoSihilt .feawtir .. >/ tu.inconuenies,n.eft alteratiuu
cientiam:

aHOd^het ^enn no mo ~ hoc eft

uefar f

^^^

eaoens t f m ^^f a f ofemont: a a t u m f a a s ^ r * ^dol wodmnMm eft fare, -.V vtfm transferee tr^f (J} ^ ^ . ^ ^ ,fers ,aut Vaug canatit e J xfnmo ,4Ht fer filir(t mentetur.sedmamfeftumeft hoc Media^ ^odomne amdmn^ . neceffe eft emm ^gfi ^^^ efl motie

cit Ceometnam d- ^ ^ fecundum IMS enfdtm ret : & a uod proyctt dyutdjroycitur illo modo pro*. ftunts.

Liber Odauus
A *dijic4rijinn<tfumeftdocert,fedji ajcendcrts ex hoc tdprtncipmm in alKjuttdtftofinoe: "Ventes ad ilium nndem modttm: Jicut dtxunttsfit feriHs.Quodda igitur httiw quod diximus htc,ejl 'ipofiUnle-.gr OHO A damjilum:Cr hoc eft improbabi It dttere.fcfuodillud quod eft twa turn alterarc: necejjario innatttm eft itttgen. * o

378

]$

Cii pofuit 5>fi fuerit ncceflariu in hoc,cj> motor moueat,ipium mo B ueri,& eft necefle,fi hoc fuerit,ita vt moueri (it I eo aut eflentialiter, aut accidentaliter, &deltruxit q? moue ti in eo fit accidentalitcr,vultigitur hie deftruere Secudu codiuidens,qcf cft,cp moucn fit in eo e/Ientialiter, & dixit:Et poftea,&c.i. & poft hanc declarationem praedidta.L <j> necefle eft hie eflc motorem,qui no moueturaccidentaUter,fifiierit motu cllentialiter: & omnis motor non mouet,nifi moueaturtnecefle eft Vt motor moueatur illo modo. moc9, quo mouet, aut alio modo motus. & hie eft fyllogifinus hypotheticus C continuus, cuius confequens diuidi turinduooppofita. Deinde dedit c^emplum de hoc,& dixit: v.g.&c. ideft & extmplu eiuSjCp motor mouetur illo modo motus,quo agit,eft vt calefaciens calefiat,cjn calefacitj &ianans anetur,qfi ianat,& traiiffercns trasferatur, qn transfer!. Et cxemplum eius,quod mouetur aiio modo motus a modo,quo agit,hoc cit,vt fananstransferatur,& tune fa net, fcilicet q? tranflatio fit neceflaria in ianatione eius, trasferens etia znpueatui; alio modo motus, vcrbi

gra. augeatur* Et cum induxit Jftos 19 duos m6dos,{;c6{eq.ucns in hoc fyl logifmojincoepit deftruere eos,& di xit:S'ed manifef him eft hoc eilc im polfcjfiduos modos efle infimul. D mccepit deftruere alterum modum^ ^ceftjO^ motor mouetur neceflario illo mo motus, quo agit.& dixit: nc cefle eft.n.vt diuifio perueniat, &C.. i.& eft impoFe, vt tranfmutans traf mutatu trafmutet'mo trafmutatio nis,fm qua trafmutat. qm,cum diuiferimus tranfmutauonc,quoufq) pcrueniamus ad Tdiuidua,qua: funr 111 mo illius tranfmutationis, conn get vt ide fit tranftnutatum, & traf- E mutans code mo-v.g.^cum nos di uifenmus tranfinutationem,& traf mutatum in tres tranfmutationes, quac fimt alteratio,augmentatio,di minutio,& tranilatio, & diuiferim' vnam carum in fuas proprias fpe% verbi gratia, vt diuidamus qualitatem i f iia piopra genera, & accipia mus ex eis vnam fpeciem, ver.gra* forma, qux eft in animato, fecudii oj eft aiatu, & accepeiimus ex iftis ianitatem,& accepenmus exiftis vnum indiuiduu, quod agat,vel pa tiatur,con tinge t e ianans,quod eft medicusjv.g.fanetur: quod eft vaU p de improbabik, (cilicet vt ille, qui fanat a febic-,fanetur ab ea^quando Ianat.& fimiliter,fi accepenmus ali quod indiuiduum indmid.uoru foe marum,qu^funtin anima. verbi gratia faens Geometriam. continget enim vt fciat aliquid de Geomc uia, & addifcat infimul. verbi gra. vt fciat menfuram tnanguli, & addi/cat ipfam IiImul.Et,cuni defti'iixit primam diuifione,& eft vt motor moueatur modo mot',quo mo* uct,deuide d. Aut vt non fitita, &o BBB ij ideft

Phyficorum
42 .i. aut di/po mouenriu non erit taliSjOtmoueantur illo modo mot', quo mouet:fed vnuqnodq, mouetmm mouet gne motus alio a gne, quo mouef.vTg.vt trasferens aufgea tui,3c augmentans alteretur, & altc - rans moueatur abo motu. D.d.fed, fi hoc fuerit,i. fed continget ex hoc perueniread motorcm,qui no mouetui.generaenim motuum,quib* mouentur motores,funt fimta.verbi gratia qjyfi transferens transfert, quando alteratur, & alccrans altexat,quando augetur, frquitur necef fano v t augmentans augmentetur, nonita,q?tranfinutetur,cumnullu hoc fitgenusquaitum motus:& ie cundum hoc no omnis motor mo uetur,nequeillo modo,quo mouet, neq; alio modo. Et,q uia aliquis po teftdiceieq? poffibile efl vt hoc reciprocetnr,C vt nansferens transfcrat, cum al teratur, & alterans, cum augmeiuat,& augmentans, quado traiisfertur, & fcquitur ex hoc primum impoflibile,quod eft vtidem transferat,& transfeiatur code modo,& fanetur,{ecudu q? fanat,dixit: Siautedixeritaliquis,&c. i. ex ifta pofirione fequituf vt res moucat'eo modo,quo moueuficutfequitur ex prima pofirione, & in nihilo differunt.fcd in prima rcsaltcrat, quando alteratur fine medio,hoc autem cu medio.& ide eft impoi'c,fiue aliquid moueat aliq uid, rm q? mouet' aio modo motus cu medioaut fine medio. Et, quia confecutio ifta no apparet,nifi quando fuerit pofitum Of mouctia, quae mouentur fecudu hunc modu,neceflceft vt reducant' ad primu motore, qui eft caula in inueniendo mom in eis,& fine ipfb non mouerct,dixit:rnanifeftum eft .n.quod oe motu,&c.r. & hecefle K cpiniftis fequaturipoFc prardidii: & eft aliquia moueri illo mo mot% quo mouet.quia manifcftu c q? oe motu cuiufcucj; gnis fitgenera mo tus,fi mouet qn mouetur,non moueturnifiamotore, qui eft ante ipfum.& hocintedebat p. motore fuperioiem.Et dixit:& maximc a primo mouetiu.qm, cu mouetiamouemr ex alijs,polbremum eorii 116 mouet,ni(i per motore,qui eft ante ijpm.f qui mouet igm: & fiFr iftud nn non mouet, nifi per tertium,q eft ante ipfiim :& omnia no mouet; nifi perprimummotorem.Siigitur , pofuerimus,v.g. q> generansgenerat,qn alteratur,& alteians alterat; quando transfertur,fequitur necefmrio vt trasferens fit pimcipiu illo ru motuu,& motor iftius motus ett prim9 motor,& fift illud, quod mo uetur ab eo.Et, cum ita fit, & pofue rimus vt trasferes, quod eft pnmu, v.g.uansfcratur>quando^cnerat,& generatum non poteft efle,nifi qua do trasferens fuerit,qin ita fuit poft tumifequitur neceflario vt transferens non fit uansferens, nifi transfc ratur. Sed,quiaimpofiibilen6ap ,paret in hoc loco bene in moto I lo co:exiftimamrenim<j> motor in lo co mouet fe, induxit modu inocus, in quo apparetimpolc: fcques hanc propofirionc-m vfr,& dndtrfequitur enim vt fciens addifcat,&c. i. (equitur enim ex hac ppfitione vtpiim* motor, verbi gratia in alteratione, vt fcies doceat idem numero,& addilcat ipfc infimul,ita, q? qui docet angulos triancruli efle aiquales duo bus re<5tis,addi (cat demonftrationc eius,quando docetipfam. fetjuitur enim hoc rt idem femur, Si ignoref

Liber
A retur infimul.add~ifiere.fi. eft fecun du ignorantiam,& doccre f m fcien tia.Et deindc d.Et magis improbabileeft,&c.i. & vFr cm dicitq? motor iion mouet,nifi fm q? moueif,fe quitur ci incouenics,qd coringit dicenti,q> fanans non lanat, mfi fm t\p fana^.D.inccepit dicere quo contingithoc itic6ueniens,&autit:aut ex primo,aut per media plura vno, .i.autexprimo,quando mouetur il lo modo motus, quo monet.fi aute pofucrimus q> mouetur alio modp motus ab co,quo mouet, veniet ide impoffibile.fnjouere per medium. B EtiftcfermOj&predictusfuntide, & cadem dcmoftratio : fed induxit primumin forma demonftratiois ducetis ad impo/Hbile,& fm jn forma demonftrationis ducetis ad im poFc improbabile.in hacn.pofi tide adunatafunthacc duo.C impoflibi litas,& improbabiluas. No ergo neccife eft femg mo ueri q3 mouet ab alio,eocp mo* to.ftabitur ergo, quare aut a cje fcencemouebiturid,quod mo* ueturprimu,aucipmfeipm mo uebit.Atvero,fioportetctconx ^ fydcrarevtrumcaufamotionis iitdt principiUjipfum feipfum mouens.,anid,quod ab alio mo uetur.illud omnis vtiqj ponec. id.n.quod per fe eft caufa, femg prius eft ro, quod fecundum aL terum,c3d ipfo exiftente. Noigitwreftneceffariu^t mo tumoueatur ah alt quo fempcr,~Vt ijiudetliudmouedtur. cejptbtf hoc tpitxr, (ypnmum tgifur motwn tut if

379
Jttm mouelritfe. si igitur eft necef ftrtum conjyderftre quod iftorum duorum ejttaHpt&fnncipiti mo mouefurex tfinat ad ponendttm hoc. illttd . qttodperfi mouet in ahqua difyoji ttocjemper eft cattjafnma tins, tutus tranjrnutatto eft in ilia difl>* Jtttone etiam. Ideft,&,<um dcclaratirefl: 9?im poFe eft vt aliquid moueatur ab ali quo extrinfeco moto , & q? aliud et moueatur ab alio extrinfeco moto, E & fie in infinitu : fed necefle eft vt hoc ceflet,ficut declaratii fuit prius, apud primu motum,quod non mo uetur a motpre extrinfeco moto. D.d.primum igitur motu, aut mouebitur a quiefcete,&c.i. necefle eft igitur vtprimii motum in loco mo ueatur a motore, qui non eft innatu moueri,aut moueatur a motore, quimouetfe: vtintendit Plato fm fuam pofitionem , cp ols motor de neceflitate mouetur. D.d.Si igitur neceife eft confyderare, &c.i. &, fi neceflarium eft in hac perfcrutatio ne cofyderaie quq iftaru reiu mota F ru eft dignior vtponatJprimii, vtm illud,quod mouet'ex fe , aut iM,qcf mouetur ex alio extnfeco.quihbet .n.ho couenknobifcu mhoc,q?iliud, quod mouetur ex fe,eft digni* vt fit primu principiu,qiliud,quod mouet'ex alio. Ei,cum dixit:quilibet.n.ho feftinat ad ponendii hoc, deditcaufam inhoc,Scdixit:illud .n.cjuod per fe mouet,&c . i . & hoc manifeftum eft olbus, & coceflum cis.cjm illud, quod p. fe eft in difpoBBB uj fuioe,

Phyficorum
Cfitione,pefquam eft mouens,fcmj? 8t fecundum idem caficlum efit K eft ca fcedeus illud, per quod aliud & non calidunUimiliier aut 6C eftinilladifpofmone^jerquaeft aliorum vnumquodqj eorum, jnoucns. Et dixit hoc.qm,fi hoc eft quje neceffe cft moucns habere Bcceflanu f hoc,cj> aliquid rnoueat, Vniuocum4d us ergo, quod feip vtmoueatur,tuc _motor, quihabef flunillouetihocq3demou inleiltamdifpouuone,eitdinjor -,i j lllud auton mouetur. difpofitionem ex alio. Ofortet igitur nes nuncde hoc, mcipiendo alto modo, '
tffummouens,nectjre tamenfitdeut nirc ad mounts fenitw immobile.
C4

ttet,CT quo modo . Dtcamue tgt-

f-

4-

ttir^tioniam necejje eft ~Vt omne

^ . declaratttm eftpruumwjfn jermof deptmmis denatttra. n.n. motuptrfe eft conttnuunt. Et itnpofi&tle c"\t ittttd^wd mouet fef motteatfefecMdumtotum. attorn*

Varehocconfyderadu eft,fumptoalio princix pio, fi quid mouet feipx * fum,q uo mo mouet,5d fm que modu , Necefle igitur e oe,quodmouetur,eflediuifibix Jein fmiRdiiiifibiliaJio&n.Qfte fumeftpnus mris.quac vfrde mo, i.',eft di uetur,continuu eft. ImpoFe igit St-t* e cfti P fum mouens feipfum peni & 6. phy. tus mouere ipfurn feipfum, fere tunmtotumjadferetfrn eande lationem,vnum exiftens & in, diuiduum fpecie,& fpecie, alteraSit aterat alterabittquaredocebitvticB,< , nabitur fm eandem fanitatem. Ampliusaut determinate eftq mouet id, quod mobile eft. hoc aut eft potetia,cu mouetur,non E-i* cf bills imperfecius:mouensaute iama(5iueft;vtcalefacit calidu, & omnino id , quod habet for^ tnam,generac, quarefimui ides
s o

tnfaaftectc, cr tune idem alter* j>iturt{j' alterabtt&ficfciet, et <utdifcennfjmtil,etfanalnt,cr/4 nayltur eajem fanattone .Et tAm amd l ueturjectindttm <jttodmouetur:ct fft ffitodinfotentia mouetur , n

quod wnatum eft " _ _ / .mown: tr^M i^xnut m aSn^. ealefMus eft caltdum, &* "\niuer fritter eft illnd, quodih<tlctfer+ mam

Liber Odatms
ide m code mtdo ertt ca ,*? no calidumRmul.tr ft i / F / F ; ctndumhuncmoduneftde <puUt tf aliurum rerum tnotarunt^ua rwn motor eft ~\nitu>ctnnfecitdltm fnrm- . JTormarrt. Cum declarauit q? omne motu f loco reducetur ad motum ex fe, & g? illud,quod fequitur de hoc in mo tis poftrcmis particuUiibus, fequit' JiFr in motis piimis vFibus.fiue rueritvnu,(iucplura,&dclarauitcj)ne cefle eft vt motor, pet quern mouef" B motu ex fe primu,no moueaf'oino neq, eflentiarr,neq, accntaFr, & de^u^^,,;. q> ^,. ;jr^ a =/i-... clarauit idem ;,^,,^rnk;! impoflibileeitvt moueat, & moueaf'eodem modo, vult perfcrutari dc moto ex fe, f m *j> eft motii ex fe,quo mouetur,& a <|uo mouetur. & intcdebat hoc.qm videbatur PIatoni,qj motu ex fe do ponitur ex moto,& motore,qtii mo uetfe.Etideo dixit: Opoftet igitur cos mine confyderare,&c.i. & iiitedit per hoc,ilhid,quod mouetJex fe, c]tt manifeftum eft cue motii ex fe. D.d.Dicamusigitur,q7necefIeeft, &c.& inttdit p hoc, illud, quod deC claratufuitprius.fq>oe motum eft Mot*, qa c6ttnu, corpus,&: q? omne corpus diuiditur fiiit nccef- in corpora diuifibilia femg,& q> im poFceftcorpusdiuidiinmdiuifibici'fit tf na tia,ficut dicut Platomci. Et,cu dixit cotinui,& fidna di o? eft contitiuu,innuit caufam,qua: fcreti. Ide facit motum efle contmuu. motus i.coc. c. .n.quiaeft cotinuus, fuitneceflevt 47-&1.2 Gnat.t, c. fubiectum ems fit de natura continui, & non de natura difcreti. Et, Uef fe e i- cu pofiiit hanc propofi tionem, dice pot'ei cor tern q? oe motu eft diuilibile,fequit'> ib,& in Virtutibus vtoe motu fit corpus, fiueponatut in corj>e. mouef fe,aut.moueii a motor alio*
40

380

Et cum verificauit hanc cofecutio- D nem,&iamdeclarauerat<j> impofe e ftvtide,pmajeftcoM>us, moueat feita.q,moueltfe,&moueatureodem modo, pofuit eriam hanc propofitionc,& dixit:& impoPe eft vt il lud,&c.i.'Scifte{ermo eft TtellecTrus j--> r v n i- j ex pradicto,f.q> import eftqjalicjtl moueat,f m op mouetf. & hoc eft in motis,&mouenubus,q dnrvniuouoce.Sc dixit hoc, quiahoc no e im pole, nifi I motoribus,qu3e funt cor pora,aut virtutes in corporibus. Et ideoexiftimauitPlato,qjmota ex & mouetur a motoribus ablhadlis, f quia ponebat q? mouens fe eft ab- E ftraclum, & q? abftiaclum eft moues (e.Sed,fi hocfuei'itita,tucmot* & mouete illic dicetur aquiuoce cit motu,qui eft hic.Et error contingit Platoni ex hoc,quod opinabatur q> primus mo tor T corpore,qui mouef ex fe,non eft corpus. & eft vera opimo.&opinanseftcumhoc,^ ols motor,uue fueiit corp', fiue no,n6 mouet,nifi moueatur vno mo mo- tus, dito vniuoce. & fun Tpofe ap<f ipfum vt mdtor.qui eft corpus,mou~eatfe,& firi qui eft virtus in corpo re,& tuc coclufuex hoc, q? ata noil eft in corpore,&xp eft a;terna, cum moueat fc. Et hoc eflet veru, fi ala moucret fe ef!entiaFr,& moueret fe motuj)prioabftracT:is,f:vtTteilecT:% & intelle<au in ea cent ide,vt declaMtu eft de primo motore,& de czteiis motoribus abfttadis. fed ifte motus df x-quiuoce cum motu,qui eft a motoribus, qui funt corpora, aut virtutes in corponbus.& omne hoc manifeftum eft exeicitautibus fc m iftis fciennjs. Quod aut no eft ipm feipni moues fic3 Vt vtruqj ab Vtrocp BBB iiij rao-

Phyficorum
G moueatur,ex his manifeftu eft. ali0:cr ^fa ef^t moutatperfi. 1 neqj.n.eritprimummouensvl ^i/j J^itett *~,* MJaiA t.^^, afir f* ,~r> _ . . * trf c/ lutia. qttoa remotius A tnott In,iivtruavtrucBmouebit.qa ct *. QO pri 6 / fi cst ProPinauuts PnnciPto. Et etitt mSfffc pftn.pnusmagiscaufaeftmouen V' 7"***^ . r a LIK- di^feques^mouebitmagis. fi^t^ necefranoTitmotwn diafe_ques Dupliciter. n. mouereeft,aliud fe rnoueaf,jtmotum exfe nonfue i! ^ tC ' quidemidipfum, quodabalio nt. per accident igttur mouet T>mouetunaliud aute feipfopxix trun^ eomm reUquttm.ergopofimius aut eft quod logius eft ab Ifa eft yf yfmnatte eorttm no eo, quod mouetur a principio, quam quodinmedio eft* Am^ plius non neceffe eft moues mo ueri,nifi a feipfo. $m accns ergo contra mouet alteru, at fumpfi neceffanum "\t motor reuertatttr contingere non mouere.erit er* W moueatw:fedeft necejfanttm t " go aliud quidem, quod mouet, >/ (it aliquidquodmotieat, cr no aliud aut mouesimobile* Am^ mmeAtwr,aut alieiwd, attodmone pli9 no neceffe eft moues cotra f f t r ex fa-(left necefTarium >/ fern moueri/edautimobilealiquid r r mouerenecefle eft,auti p fum a ffrjttmotus.^jinon^ncmotte feipfo moueri::fi neceffe quide e retur mot,quo moHeret,Crftc c* femper motu effe, Amplius f m kfaciem caleferet. quemouetmotuet vtiqjmoue Ideft,&)CummotG e xfeimpof-41 bitur,quare calefaciens calefit, fitile eft vtmoueatf^ita,^ motor

tr e "'igitwrjyt ' * mud, ff J quod J Necejje mouetfe,Jtt qutdda motor&qmd dam motum. CT apparetex hoc, j qwdnos dicemusrfuodilltidjuod ' ~ * ' v ,'' mouetfe,no mouet ita^uod^traquepars ems mouetur ab "\traque parte.tHnc.n.neHtrapar$ ent motor primus,CH-\tr<t<*parsmoueat f .. f, ~ " / i t fe.quoma'VtJiUa motions Mid, quod eft prim,e dignius qua ~)tfit ca motioms eofequentis: wfuum mouereadilludeftma. Moue i ~ r , , re autempt dttobus modis. quorit ytws eft "V/ motttm moHCAtttr ab

* compofitum ^ *^ ' ^ ft fa ex motore, qm n5 mouetur,& ex moto. Quoniam, fi motor in eo fuerit motum,tunc ipfum erit rimimi motum P ex fe: & M reuerteturqua:itio,vtrummotunH ^ flt motDJ, aut quidda cft mocor> qui non mouetur, & quiddam motum.Eteft manifeftum cj> motor,a qomouenir motu per ie, non eft corpus.qrn,(i eiletcorpus.non moueret,niri moueretur.Si Arift-igitur eflet contetus in hac declaratioe de ciiftiofitioe moms ex fe, eet fufficies in hoc quod inted1t.fed,quia alias poteft defendcre Platoncm dicedo, ^uid proh,bet ^ vti-aque pars mod ex Ic moueat rcliqua, ita, 9 motu* eiu

neo tmotum

em nece e

vt

Liber Odtauus
A dus fit qnafi reciprocatus in fe, d.& apparet ex hoc,qff nos dicemus,&c. & intendit eflemialiter, & n6 accidetaliter.D.d.tilc.n.&c.i.fed,cuhoc fuerit pofitu, fequtfvt neutra earu {itpnmu motu ex fe.D.d.cu vtraq; tnoueat fe, &c.i.& fequtf vt neutra earu fitprimu motu. qm neutra ea ru eft dignior,vt fit ca eius,qcf eft ft mouere*feipfum, JJvtfitca'femouerealiud. qm,fi mouere aliud eft cofeques mechanic fe, moucre feipfum eft p" cedes. & r6 eft ecotrario. & eft, qm vtriufq; earu mouere feipfum eft fe mouere aliud. Prior igi B tur duaru motionu e mouere alia, & confeques, & pofterius e mouere fe: qcf eft ecotrario ei, qcf mouet'ex fe.D.d. Mouere.n.fuit duobus modis, &c.& demonftrat deftrudione iftius pofitionis,iivtduoinota, aut plura vtruq; eoru moueat reliquu efleurialiter exhoc,qddeclaratiie g> motii, qct inueni^m eis,q mouetur Tfimul, q funt duo,& plus,e duo bus modis.quoru vnuse motu, qtf monet* ab aho, & alteru motu, qcf mouef*j> fe:& eft illud, ad qc! perue lu'unt mota ex alijs. &illud,qc! e re* monus a poftremo moto:& e illud, C qcf eft propinquius pricipio, qct eft motu ex fereft digni9 mouere^ jppinquius ei. Et fm hocerit impore vtvtruq;duorumotoru moueat re liquu eflentialiter. tuc.n.vtriiq; erit motu,& motor Ifimul code mo, & no eritillic prim9rnotor,nec primu motu ex e, nee poftremii motum, nee media. Et torn hoc eft econtrario ei, qcf pofitum fuit de difponeT Vlmoto * loco Sed quia hoc non prohibet, hoc ee g acci dens,f vt ill ud,qc1 mouct j? e,accidat ei,vt moueat aliud, d.Etctno icquiturncceiiano,&c.i. rum vtrunq; mouet reliqufi eflentialitcr,no foeiit motu ex fe, no fequitur vt motu eoru moueat aliud. hoc.n. no eft neccfle,mfi in^ncdio, qcf eft Tter motu ex fe, & poftremu motu,qct no mouet, vt declaratum fuitprius. Et,cuomnehoccft,ficut narrauimus,tiic no e poFe vt vtruq; eoru moueat vtrunq;,nifi p accns, & o> vtrunq, eoru fit motu ex (e. & hoc eft econtrario ei, qct pofuit aduer(arius.D.d.ergo pore eft,&c.i.& cu vtrunq j eoru no mouet reliquu, nifi p. accns,poPe vt neutrum moueat reliquu ita,(hex ambobus no fiat motu ex fe niu p accns:&aduer farius ponit <j> motu ex fe mouet fe eflentialiter,& femp.D.induxit c6clufione, qu? demoftrata eft prius, & d.alteru igitur eiit motu,&c.i.&, cu motu ex fe no pt coponi ex dua bus partibus,quaru vtraqj moueac reliqua,fequit'neceflario vtcompo natur ex duabuspartibus,quaru altera eft motor tm, no mota, & alia mota tm. D. d.& et non eft neceflariu, &c.i.& ct no eft neceflarium vt motor 116 moueat, nifi reuertatur , & moueatf a fe,& tuc moueat, fiue moueat fe per mediu, aut fine me- P dio.contingit.n.vt calefacics calefa ciat fe.&,cu hoc eft impoFe,necefle eft ,fi motus eft femp, vt fit hie primus motor,qui no moue & motu ex fe.&,fi no, contingeret,ficut d.c^ calefaciens calefacerct fe,& tuc calc feceret aliquid. qcf eft impoffibile.

Atvero neqjipfi* primo fe ipfum mouetis aut vna ps, aut plures moucbunt ipfa feipfam vnaqufcp.totii.il, fi mouet ipsQ a auc ab aliquo eoru,quf font

Phyficorum
6 Iunt ipfius, mouebitur, aut v niam ipfitm totunt,Ji mouetur tx K tu tofo, Si igitur, quia mouet fe > autrmuetur ah alujua parte aliqua pars ipfa a feipfa, hecvti " .-./*.> que erit illud primu ipfum feip fummouyis.ieparata.nliecqx , , demouebit ipfa feipfam, totu MtHr ',1***f"f<" ** autem non amplius.Si vero to* f*rfr ex fe, tunciUa pars e& tu a totomouetur,Fm accidens primum,cjuod mouetJeipfum.^ haemouebutipfaefeipfas. Qua' ma ifla pars jinpulanter mouet re, fi non neceilario, accipiatur feipfam, illud autemfecundum to non moueri i feipfis.Ipfiusjgi. tttm no.Et,ft lUud totum mouetur turtotiusaliudmouebit.cuim I/ tip /lo - toto,tune . ' ..., ,/?. /..,, . ., ~ . ** iltaJ. partes. ~ et mobile fit, aha aut mouebitur. ' r> -j f /-/ Motte f amdens Et hoc folum.n. fie pole eft ahquid per " &?" ' ^ H feipfum motiuu efle*Amplius, mn ejtnecejjartum, ne^ponatur L fi tota ipfa feipfam mouet, hoc CM non mouen ex fe, tune igitur quidemouebit ipfius,illud aux (jmddam totius mouet,^y no motern mouebitQyae igitur A B , uetur, gr tjwddam mouetur. Et Gt * (eiplamouebitur, dC ab A . ettam,fiali^nidfecundum totum Et tmpofititle eftet,"\t null* mouet f e , <& quiddam fft me tor, pars emu, qitodprio mouet fe, nee & qtuddam motum ,<^4 B erg* f lures ~\n<i, moueat feipfam. quo- mouetur ex fe, C7^ ex <^4. A mouens. B motum. Tota lineaex feipfa mouetur, et abA primo. Iftaeft declaratio,in qua fuftentatus eft Atift. in hoc,q5 motum ex I /e cSponif'ex motore, q. no mouefj & ex motonio ex moto,& motor.q Tnatus eft mouere fe, vt Plato diceDigre?(io bat.Expoiitores autc, f.Themift. & cot " J1!6 Alexa. inducuiu demfone (iip hoc nillhu, & |I-L- - i r /i- i Alex. aliomo, exiitimaaoipfamellebre uiorem, & certiore demfone Arift. dicunt.n. q? motum ex fe non pot euadere a quinqv paitibus cotradicetibus, f!Aut dmiditurin duas par tes,motore no motuin,& re mota, Aut vt totu moueat fc, Aut vc vtraq, pars moueat vtranq;, Aut vt pars moueat totum, Aut vt totum mo41 ueat|?rc. Et ducunt ad incoueniesI oibus eis eade via. & e, quia motor eft ipfum motum.Dicunt.n.q5,fi to W turn mouet totum,erit mouens ide cum moto.quodef t impoffibile.Et, fi pars moucnt totum, tune eadem pars erit in eo motor,& motum. Et r i r lunilitcr, h vtraque pars mouerit vtranq ; partem, tune vtraq; earum mouebit fe.no.n.eft dfia inter hoc, q> ahquid moueat fe cu medio, aut fine nicdio Et fil'r dicut, fi totu mo m-nt parte, fequitur vt totum moucat k.Et totum hoc eft enor,& de Prim* "j ccptio. Pnmo.n,,decipiuntur,pe<:ca ror e0t ' tcs iu hoc, q? exiiiimant, ^ diuifio, qua

Liber Octauus
A qua vtttfn hac dectaratioe, eft diui fio in cotradicentibus: & q? demfo coplebit*, qfi quatuor cotradicentia deftruen^ & remanebit quinw, q3 eftygj motu ex fe coponit' ex moto re no moto, qc! no eft corpus, & ex moto,q<f eft corpus.Erno eft, ficut *xiftimaueriit.qin,cu pofuerjmus, <g> impoFe e vt motu fit ipfe motor, jtuc necefle erit vt motu ex fe diuidafin duas partes,m motore, qui no moue&re,qumoueftm mo. led quia Arift. vidit q> fiint hie all j modi ab hts duob* modis,&'6t aliquis exiftimare,q? motii ex fe forte U eft fm alique eoru,incoepit deftruc re cos ad cofnmadu fua demfone. 6cio induxitin vnoquoq;eoru cocPone, c|u3. induxit in pria demfoBe.&, fi demfo eius eflct fundata fu pmodii cotradi<5to6is,n6 induceret c6cf6ne,nifi femeL t,<juia exiftimario magis apparens efl,cj> vtraq, pars moti ex fe tnouet reliquSfm redprocatione, incoepit deftruerc, bocydicendo,hoc auterit eflentialiter,autaccidetaliter. Et^ fi fueritef^ Jfenrialiter,contingct vt no fit in eis motu ex fe, & et vtaliquid moueat fe,fm q> mouefl &,cum deftruxerit G duasdiuifioesjdeftrudlueritvtillcf, <j3 mouef'ex fe,fit tale.Expofitores aute,cii deftnixeruntdiuifione, q e cflentialiter; cxiftimauerut q? pofi<io eet deftru<ica. & hoc eft fm pcccatfi. Et hoc lt,qcf <dicunt,q?, fi torn trot. jnouef a parte,conrinet vt pars, q mouet,mouea^eflenrialiter,immo fcuf'et vt ilia pars mouea^ex fe, ne teflanu eft vt deftrna^ ifta pofitio, dicendo,<j?qo reuertitur in noc,q5 mouefex fe,quo moue^3c coringit et,q> il'ud, qd fuitpofitu motu priniUjno fit primu moru.& et totum

381

moucriapartccftpaccides.Rnfio D igitur remauebit I mo,qui eft p accidesipfum efle.impoFeeft.n.in rei veritate de mo, f m que pars mouet parte,cu nullo mo imagiuac'qjpars mouet totum,nifi p. accidens: & izmotms eft imaginari q> totum mo uet pane effenualiter.No eft igitur vtedum iftis duobus modis, donco diuidanf fm efleeflendalitcr,&accidentaliter,ficut fecit Arift.Sed hoe no fecit in his duobus modis., neqj habuitcura de eis, cum nullusexiftimet mprimojtnotoex feo>pars illius mouet torn, aut q? totum mo uet pane: cum pars mouens debet E^ diftingur a parte mota f m efle, aut fm denmtionc. Et, cum ita fueriti tune motu exfedmidetur in duas p.tes,in motum ex fe,& motii a mo to ex fe:& tune no imaginabitur cp gs mouet totum, aut q> totum mo* uetparte,nifi p accfis. Et, quia ifti duomodi,c] fimtpaccns,funtmaT nifefti,nou babuit curadeeis AriC fed habuit cura deftruere eoSy in ^ bus 110 bene apparet eos efie p acci deiiSjficut fecit I partibus, q mouet fe adinuice, & in poneudo q> qlibet pars mouet fe,in q uo dixit o>,fi mo 7 turn ex fe fiierit tale,cotinget vtillc partes moueant,fed p accides. Arif. igi^no vrifde iftis modis,nifi eis,in. q bus latet eos efle p. accides:& funt illi modi,dequibusp6taliquisexLftimareq>aliquis eorue motum g fe. De eis aute,de quibus apparet ac cidetalitas, non habuit curaArift. & hint q? totum mouet pane, aut ct> pars mouet totum.Si igi^aliquis aixerit o> Anfdebet deftruere iftps modosji totum mouere parte,&gtem mouere totum, fm q? funt pet accidens,dicenius ad hoc,q? An/to. Solun'o. dimiflt

Phyficorum
G dimifit eoj pj> hoe,g accidentalitas moueturtontinufrdlc flcceflav K eft manifefta in eis: : & no no voli voluit dc rium eft:) manifeftum eft q> to ftrucre,nifi tos.in quibus accideta- tii ipfum feipfum mouet,no eds litas non eft manifefta j? fe,cu hoc, q, ipfius aliquid hmoi fit, Vt ip licut dmmus,q> nullusexifrimat vt f um feipfum moueat,fed totum Jnotum ex fe fit tale,f.de eis, in cjui mouetipfum feipsu,6d - . - - moues, bus accidentalitas e manifefta % fe. dC motu,eo q> ipfius aliquid eft } Qmautmouetaliudquide, ipfum mouens,& id,q3mouex q3 mouetur ab alio, aliud aute tur.non.n.totii mouet, neqj tox immobile exiftenstcV mouetur turn mouetur, fed mouet gde hoc quidc mouens,illud aut nix ipfum A,mouetur autem ipfum hil mouens, i pfum feipfum mo Bfolum.ipfum aute cabJpfou uens necefle eft ex imobili efle, non amplius. impoFeenim eft, mouente tn,6<I adhuc ex eo, q3 Et^HM aliejmdmouet,autita, H mouetur,non mouet aut ex nex cesfitate,fed qualitercunq? euex fjtiod moueaturab alio, aut it a, nit. Sit.nAmouensquide,3di quod no moueatttr:^ alupttdnto mobile-.B vero id, q3 dC mouet uetur, autita, quodmeueat, out ab A,& mouetid, in quo c: hoc /><*, quodnon moueat ommnoyneaut motu q uide ab ipfo B , mox c(fc J ej}f-)/f mudr auodmouet fc uesautnihil.fi.n,6Cppluravex '. r] a. * i* r r~ .. ~ . r = ~' ._ Jit J ex non moto, J lea eft motor et ex iMataliqninCjfitpervnufolu, rr a. r. totum ergo ABC ipfum feipsu >to,Jed non necejjano ejt motor, mouet: fed, fi aufero ipfum c, fedcumtfecundum ytrulibet.Stt ipfumquideAB mouebitipsu igtturis* motor,fednonmotum: feipfum: ipfum,n A eft moues, ^7-* B motunt ah ^t t^y mouens Bvero,id q3 moue^: ipfum aux C;crcmoueatur exB,<ynihtl temcnonmouebitipfumfeipx ^^^^ ^adfjoc fj 7 * fum,neojpemtus mouebit. At j t -r veroneo^Bcmouebitipfafeip f^uemem^cummefyflunk* fam fineipfoA.naB mouetex -yno,ponatur^num medium tat* e.^fSC igttur totum mouet o,quia mouetur ab alio, no ga i feipfo parte aliqua. ipfum igit .fed,Ji ahfluleriMUt C, remaneABfolum feipfum mouet * Nex /> ^4 B mouens fi : ^t.n. eft m ceffe eft igit ipfum feipfum mo wjy smotum: etCnonmouet uens habere mouens, immobix
BCm l te mouet ex necesiitate.tangen tiaaut autvtracs feinuice,aut ^rnouet tquta mouetur altcrum alterum , Si igit contix * fartealt^ua qjitu:^! B.n. nuum eft id,q3 mouet ; ( q3fn, flum mouetfe. Necejfe ef tgitur
Tt

Liber O&auus
* ttt%uA,quod-mottctfeJ}<tl>e<tt m Je motorem,fedett non tnotutn,ct ntotum.fedeft on motor alicuuu ntfejfcrio , cLfm ytrun% conueatf attn reliqtio, ant tangit tpfam. St igitur motorfiterit conttntwt: mo turn yero neceffa.no eft continue: mamfeftum eft quod tota res erit

383

mouesfi, no quit quidJXipJuu eft D tale,f.mottensfe, fed tot* res m*~ net fe,fed eft motu, & motor,it4, quod qtadda cttu e motor,et qmdda eft motH.non.n.ip(um(ecudurt* totu monetwr, ne^ iffumficundik to turn mouet ,fed mouet fecHdum ^*4,<&' moueturjeeundu s tantii.

Motor tantum. Motum, & moucns. Motum tantum. A B C Anima.

B 4]

Calor naturalis.

Corpus mufculi.

Cum declarauit ^ moti ex fc q- ccflc fp rt fit motor, fed forte erit da pars eft motor,qui no mouctur, motor & mom, & forte erit motu &c forma, & qda pars mouef,vult non motor alicuius rei: necefle eft -dedarare Q>oe motu ex fe primu vtmotucxfecomponaf'exmotoi-e & cflcntialiter coponitur ex partc, no moto,& ex motored qc! non de q inouet cm,ex parte,q mouef:& ueceflltate eft motor.'& hoc eft, q3 5? pars raota non eft de iieceflitate eft motu ex fe primu, f I qcf no mo}>p. hocjVt fit motor alteris partis , uctfa (ua parte. Illud aut,qcf mouciedin qiribuda motisex fe erit mo tur exfep.p.ahqua partc ipfi 9 , ficut tor,Gn eis,qu^ funr no prima,& in e difpo in aiali fm totu,& primum qunbutda no erit^in primis.Et in- motu in eo eft motor necefl'ano. fitendebajt<lodarare p, hoc,q? iiecefle cut calor naturahs, qui e motor & .Odor nleft TI m mods ex fe, in quibus fimt mom in animah ncceflario.q m,cu ^* ^ "f i . " f r. f 'i " tor,Kmo fntna vno moto r lit motu ex le pnfuentfeparatusa mebns, q mouen tli j ^^ Cmum.qm,fiparsmotaeetfemper tur,corrupe^.Hocigit*eftillud,q3 p motor, cotingeret vt motu ex fe di intendebat declarare in hoc fermo lcU.Ic.j7 uiderelfinplurespartesduabus.Jp- ne,q:>motuexfec6poni^exdua- &'7ici^gifponithaspanes eflefinitas, buspartibus trn,quaru vnacft mo- e'I(* & dleclarat q? motu primu ex fe in tor trh, & alia motu, & g> motu ex taliims coponit'ex motore,6c moto fe conunuu natuialuer, n primitus tfiu Ex,cu voluit declarare hoc,icoe no fiierit tale, ncceflario e I eo mopit-dmidcre modos motoris,& d,Et tor talis. Et,cu d. hoc, dedit exeplu quiaaliquid mouet,&ci. & q.a m6 de litteris,& d. Sitigif A,&c.i.(itigi lor eft duobus modis,aut motor, a tut motu ex fe, compofitu ex moto non mouei?omo,qn moaet,5ceftfl rc,qui no moue^,CA, &cx motore, lud,ad qcf Iducit nos fermo:aut mo qui mouef'ex A, plus vno, v.g.vt fit tor,qiu moue^qn mouet: iliud au- copofitu ex A,& B, & c: A aut mo*c,qa moue^ & me mouet, no e ne- uebit B,& no mouet": & B mo act c>

Phyficorunl
mhil mouet.D.d. qm,cu ad hocpneniemus,&c.i.& indifrerenterfiue iftud motu ex fe copofitu ponatur coponi ex motis,& motoribus mul tis,ita, cp primus motor mouet poIbemu mom cu plurib'medijs,aut cu vno medio, in hoc, qcl intedim* declarare,f q? in 01 moto ex fe tali e motu ex fe primu, qcf coponitur ex duabus partib'tm, & q? illud e motu ex fc,no aliqua aha pars ptiu y q flint in illo.D.o.ponaf' igit^efle per vnu mediu tm.i.Sc, cu nulla dfia e in hoc, q? ponaifmouere cu plurib? H medijs fmitis,aut cu vno medio,po nat*mpuere cu vno medio, pona coponi ex tribus.mediU4i. vnu exifbtin tali numero. D.d. A B C igif totu mouetfc.i.&, cu pofuerim9 q? moues fe mouet pauepoftremaip fius,f A, manifeltu eft q? iftud ex fe motu coponit'ex A, & B,& c.v,g.qj mufculuseft motu ex fe,& coponic ex tribus,f.ex corpore mufcuh, & e poftremu motu, & ex calore naturali,o. eft motor,& motu r qui trailfit in neruis,& aTa mouete,q eft for AiaSfofa main illo calore naturali.D.d.fed, i caloriu fi abftulerimus c,&c.i.fed, fi abftuI lerimus c,ex hoc rnoto ex fe,qd coli.Id. 7 . Met.c. 31. ponit' ex A B c, tuc remanebitillct, qd componit'ex A B,motu ex fe.Et, cjii d.qjillud remanesTc6pofitu ex A B,eft illud, qcf in rei veritat<: mouet le,dedit cam in hoc,& d. A.n.e motor,&c.i.& feqiiiifneceflaiio vt illcf, qcl mouet fe,fit copofitu ex A n: qa A eft motor,cii fit neceflariu vt mo ues fe habeat motu, & B eft primu motu ab A. c aute no eft motu. qcf e neceflariu inueniedo motu ex fe, quia c no eft pars,qua; mouef" ab eo. & hoc intendebat,cu d.& c npn mouetfe.i.&.cnocftilludjq5mo- v uet fe,riec eft motu,^c1 eft i illo, qcf mouet fe,cu fit declaratu q? illcf, qci mouet fe,coponit'ex duobus,f A,& B.& c forte non eritpTno motor, <S$ remanebit reliduu motu ex fe, C. illud,qcf coponifex A,cfe B.D.d.Neq; B c et mouet fe fine A.i, neq; poflumus et drcere)CjT B & c eft illud, qcf mouet fe fine A. Et intedebat coch* dere diuifione,qm no poflumus dicereT(j> illud,qc1 poiutfex Ay&c B,& c, eft illud, qcf mouet fe.qih, fi aufer^ c, remanebit A B moues fe. neq; er poflumus.dicere hoc in foloA: A.n. no mouef'fine B: neq; i fblo B, fine L A: qm necefle eft vt B habeat mo to re: remanet de neceflitate vt illud , de quo dicimus mouere fe,fitcopo fitii ex A,& B.Et,cii narrauitq>B no c moues fe, dedit cam in Iioc, & d, B.n.mouet,qa mouet^ &c.i.& B no eft motu ex fe, quia ppfitu fuitmo ueri ex alio,Cex A,no ab aliqua p. te i ipfb,qin, fi moueret'ab aliqua p. te in ipfo, tune ilia pars eflet mouens fc.D d.qm A B fcrlu eftillud,qd mo uet fe.i.qm illcf, qff coponic'ex A B, e illud, qcf eft necefle vt moueatur ex fe. & intedebat q> B no fiat pofitu in pone diuidi in parte,q eft mo M torTno motu^ in parte,q e motu , fed pofuimus A motore,& B motu. Et,cu pofuit oia if ta,dedit cocFonc, & d.Necefle eft igif,&c. declaratu c igif"ex hoc, q? illud, qcf eft motu ex fe,in rei veritate coponif1 ex motore,qui no moue^ &.ex primo moto.Ia igiif coclufit illud,qcf intendebat declarare,& e,q? motu ex fc coponit'ex duabus j)ribus,flex motore no moto,& ex motp,qc! no mouet de neceflitate. D.d.du conuenit vtrunq; reliquo, auttagitipfiim.i.

Liber O&atms

384

A g? no Ce$t vt mom moueat de ne- hibirjs, qdiuidipfic, potetia D ccmtate, du mouet' a fuo motofe. prio inefle, Manifeftu eft igitur ifta.n.c6comitatiaeritex duobus. ex his q> eft primu mouensimo in prio aute moto erit,du fuent co- bile{iue.n,confeftirn id, qclmo ueinctia inter ipfum,& motore : m uet,abaliquo at mouet, ftet ad medio aute dum tangit ternu. me- immobile primu, fiueadid,qcl dium aut needle e vt tagat corpus, moueturquide,ipfum aiitfeip' primus aut motor necefle eft vt coueniat.D.d.Si igit'motorfuerit coti fum moues eft,c3driftes, vtroqj primu nuus, &c.i.(i igit'pnmus motor eft moaccidit vtiqjid,q3 9 de natura conunui,quia eft in coti- mouet, i oib ec mods Imobile. Et quxritur in hoc,fi ex ^/t ,Jt nuo in rei ventate,qcf eft motu, ma nifcftu e/tcj? totu eft in toto conti- fuent cotmuUyet eft mot<,rn~> monue moto,no I quoda eius. qm no tut aitt ex By quod eft moiti, iimipofuimus ipfum p,p (ua continuitatt te cum ahqua parte eius, (ed cu toto.&,cum ita (it, motu ex fe eft fm tnanet ex ^4spt motor, et illud , totum.,fed non eodem mo, fed mo quodremanet ex B,fit motu. Quo tor pp, A.& motu pp. B . Et d. Si igii? ma Jf hocfuent, t-uc ^t B no ent motor fuerit cotinuus,quia primus fnmu motu ex f e . quomii ex <^f motor no eft virtus in coipore, ita, cj> dicerctJc6tmuitm pj> natura coti et Bauferetur aliquid, et reliquu nui cum ipfb,corporislD.d.fed eft mouet ft. Dtcamw igitw ad hoe motum,& motor, &c.i.non conti^ quod no eft inoptnabile >/ "\tru%, nuum,f q? in eo eft motor, & motu aut alteru, f.motumjit in potetia indmul) (ed eft, ficut d.mouens.(ecundum A,& moueffm B tantum. diutfibile, in attu aut em no. fed, Jtdiutdatur, tune natura eiw non Dubitationeauthet, ent ilia eadem natura. cr idea no rat aligs aut ab ipo A,fi cotinuu eft inopmabile "Vr in diuifibilibu* eft } id,q3mouetquide,fedimo btk eft, aut abipfo B,q3 mouex Jit infotentiaahquid pnmum. tur,an reliquu vtiqj ipfi9 A noox <^4pparet igitwr ex hoc, quodpriuebit, aut reliquu ipfius E mo/- mut motor no eft motu. quoniam, uebit.{i.nhoc,nonvticperitjq Jtmotum ceffabit cito, & moueprimo mouet a feipfa, quz A B, tur ab aliquo, peruenietur adprt remota.n. ab AB adhuc mouex mum motorem, qui non mouetur, bitfeipfam reliquaAB.Anpote CT^peruematur aAmotum, fed tia quidem vtruncp nihil prohi bet,aut alter5jid. f.q3 mouetur eftiUud, quod mouet/e, crfactc diuifibile ee} acftu aut indi uifibi ipfum quiefcere }fequitur ex illt Ic. fiautdiuidat,n6vltcriusee modo j&ex itto tnfimul "\tpricade lins poutia. mum m oiliM ntotu Jit non moti>. Cum

PhyCcomm
6 CumdecJaratiitqrmotuei feco Sedfidiuidatur*&c.i.&eftimpofe C 44 ponitur ex mo tore non moto, & ex vt motum diuidatur in a&u in inmoto,qc! non mouet de neceffi tate, finitu,& lift motor. qm cue diuifio & q>, fi mouens inueniatf compofi- gueniet ad hoc, g> eoru natura cortu ex pluribus vno moto,necefle eft ramped, v.g.c^fiprimum motu ex Yt diflbluaf i motfi ex fe primu^i fe fuerit ignis ifte demratus, a quo illud,cui Cjppriu vt prim if motu in auferem9 parte,& poftea alia, & po ipfb non mo ueat de aeccflitate: mo flea alia,j?ueniem' ad tale quatitatu.n, ex fe, quiaeftduobus modis, te,q fi diuidaturjcorrupef" ignis, cfi xno,in quo primu motu a prlo mo minima quatitas ignis fit determi- Minima tore mouet de neceffitate, mo, in nata. Et fur eft de afali annullofo, quo primu motum nihil mouet de ex quo,fi diuifa fuerit aliqua gs, reneceffitare,!cocpit dubitarede hoc, manebitrefiduu non motu ex fe. f.in motu primu ex fe ee. Poteftn. &,cum ifta diuifio non procedat in de. e.ph. aliquis dicere, cp np eft poffibile vt infinitu^manifeftu eft hoc efle mo- 31- 4|- f > H primum motum per fe ut, necj; pn turn ex fe primum, & motore pri- '' *' mus motor. qm motu eft cotmuu mu. Et tale motum efle pofuit pro pj, }tf _ per fe, & motor et e cotmuus, quta principio, in principio Septimi, ad j R. id*, z. eft in continue, & cdtinuu diuidi? declarandu < oe motu habet mo- aia. 41. femp. in diuifibilia. Et ideo d. Et q- torem,D.d. & ideo no eft inopina- '7- *'" _!._ de j hoc,&c.i. i o- & ._ qritur ^ -. in ihoc, bile,&c.i.&io non eft impofe vt in ntur qcl diximus, flq? moues fe primum diuifibilibusin potentia litahquid ef^qdcomponiC1 ex motore nd mo primu: licet, fm cp eft in potentia, to,& ex moto indmifibiliji.no mo- no fit in eis primu : fed eft necefle tore tali mo.Poteft.n. aliquis dice- hie efle primum.&, fi nou, no eflet re _ rcj>, ^--,-1 no mouetur motus.Etd.inmotore:qmpnmi < , fi ex motorc,qui (fi motor fit de natura cotmui, qa motores apud ipfiim funt duobus p e tft forma conrinuijdiminuatur ali modis, flmotor matenalis,i.qui co quid,aut ex moto, cu de neceffi tate ftituitur per re motam, & hoc eft i I ut de natura conriuui, aut ex moto rebus generabilibus, & corruptibi- M re (fi accidit ei continuitas) rema- bus. & motor no materialis, & hoc nebit refiduum motum ex fe: & fie no df continuum, nifi per accides. no crit hoc moues feipfiim piimQ, conrinuitas.n.eflentialiter eft ipo> ncq; motor primus. Et hoc mtede- fibilis in 01 moto primo.qm eft no batcud.Qm,fihocfuent,&c.D.de corpus.non.n.loquitjinhoc loco, dil fblarione,& d. Dicamus igi ad nifi in moto ex fe umpliciter: 1 mo hoc, &c.i.dicamus igitur fbluendo to aut ex fe,qc! eft impoFe efle in to q> non eft remotu vt vtrunq; fit di- to primus motor, manifeftu eft ^ uifibile in pptcnria in infinitum, fi non df continuu olno,quia no mo vtrunq; fuerit continuu,aut alteru, uet'neq, eflendalitcr,neq, accidenmotum, fi nS fuerit pofi tu y mo- tahter.& hoc no accidit, nifi in mo tor eft de natura eius,cui accidit 06 toribus,qui couftituunlf per re mo-> tinttitas,& eft materialis,vt declara ta ab eis, ficut in animabus ataliu. cfi eft, in aitu aut efiunpofc, D,d, poncipia aut prima, | fiiai oc

Liber Odauus

385

A tis ex Ce e.terna, motor in eis no eft fronton moues efleperpetuttm, et mum, I> dmifibilis neq, eflentialiter,neq; ac ipjumq; nee per fe, nee per accident cideraliter.D.d.Apparetex hocigimoutri. Cap. 5. tur,c.i.&, cu manifeftu fit < moVoniaaut oportet mo^ turn ex fe nou pot diuidi m infinitii femg cfkydC no inter tum,manifeftum eft q> in mods ex mitti, neceflarium eft fe eft tails motor,f.qui no mouetur effe aliquid perpetuum q9 prix } omnino.D. dedit modum, ex quo mum mouet jfiuevnumfitj fix apparet hoc &d.qm,fi mptum cefue plura,& primum mouens fabit, &c.i.fi mouetur ex fe non ex alio. & hoc intedebat cum d. cefla- immobile efife Et tjUHt motits neceffe eft V jit bit.&oe motum mouetur abalicjuo,peruenietur in hoc moto ex fe femper, et nu ad motorcni, q ui non mouef*. qm, tur necejfarto "\t fi componitur ex pluribus vno mo B to,necefle eft puenire ad motore, q. mus motor,Jiueyntttnfatplura, no mouetur.&, quia tale no eft me tt quodpnmtK motor noJit motu. dium inter motore, qui no moueCum declarauit in Sexto cj> eft f- 4 5 tur in eo,& inter motum,i5 d. cefla poFe q? moms asternus fit, nifi circu 1 bitcito.D.d.&,fi perueniaf ad mo- laris,& declarauit T principle Sepritum,&c.i.&,li motum pofitum no mi q> oe motum habet motorem, mouet fe,{ed perueniat ad mouens & poftea declarauit in illo tractatu fe, vt pnus declaratum fiiit: & om- o^ mota mouentia fe adinuice in lo ne mouens fe eft in eo motor, qui co reducuntJad motum ex fe,& denon mouetur: fequtfneceflarioex clarauit I principio iftius tradlatus illo moto,& ex ifto, vt hie fit prim9 q? nunq^motus deficiet, neq^ in f te motor,qui non mouetur. Etquafi nto,neq; i future, fequif"ex hoc,q diceret, &, quia oe motum non fu- primum motum ex fe, ad q uod regit alterum iftoru, f.q> auterit mo- oucutur oes motus ex fe in loco, fit tum ex fe,aut ex alio: & motum ex ?ternum.Sc,fi non,eflet poflibile vt C alio guenit ad motum ex fe: & mo motus deficeret in aliqua hora, cu F turn ex fe habet motort,qui no mo ipfum fit ca illi'.& q? pp hoc necefuef: fequitur ex ytroq; mo, vt om- fe eft vt fit hie vnus mot9 xternus: ne motum habeat motorem, ij no & eft ille,ftn que mouef" iftud momouetur,i. q? omnes mot us reducfi tum primu. D.d.poft hoc qu^ftiotur ad talem motorcm,aut ad vnu, nes contingentes in hoc, et vidi t q> a Motu x am ad plures vno. & Et dixit: eft il- necefle eft iterare gfcrutatione dc fe i aiali- lud} quod mouet fe, & facit ipfum motu in hoc traftatu, & c6plere fer mou>ra quiefcere. quia iam accepit m de- mone de hoc I propombus, quibus fel corpo fcripti6emotiexfe,quodeftillud. vfus eft in Sexto, & Sepdmo.Et vFr rib fim- qg habet quiefcere ex fe. & in hoc vjdit q? melius eft congregate illud pdcibus. djflcrt motum ex fe fecundum fua totu,& declarare qd remanet ad de opinione, a motib9 corpora fimpli clarandu de difpdnc enuii I motu, ciu,cu iftk exiftimenf moueri j> fe. & quiete, & declarare cjs motus fie Phy.cuco.Auei. CCC iffc

Phyficorum
G iflc fnorus,* rtrum. motor illius fit non mouetur, & iS. declaratu eft < R in materia, aut non in matena. Et in nulla hora deficit motus, neceflc mccepit dmidere entia in oes difpo eft vt primus motor,ad quern redit nes, qu poflibile eft vt exiftimetur cuntur alij motus,fit e.ternus, & fie efie fm i pfas in motu, & quiete. Et abfblutus ab ot tranfmutatione, Sc poftea diflbluit quatfhone contin- vt motum ab eo et fit abfblutu ab entem I hoc, q> omne motum. ha tii tranfmutatione, nifi a motu iu et motorem ex motibus corporu loco:& fineille motor, qui eft talis fimplicium, & declarauit q? ifta. no fuerit vn',aut plures.Et fuit neceflc mouetur ex fe. D. declarauit q? oTa vtipfe non quiefcata mouere, nee mouenna, qua: mouentur in loco, illud,q<f mouefab eo a motu, quia feducumfad motu ex fe. Et poftea eft ca motuu . Et demonftratu eft dcclarauit,q7 motu iftud, & motor q? motus nuncj dcficit.&,fi ille moccmponitur ex vno moto, & ex pri tor in aliqua hora no moueret, tuc tfota qua mo motore,qui no mouetur. Et cu deficeret motus. Et fuit necefle etiS literde^a compleuit hancdeclarationem per vt non fit traufmutabile,neq; eflen L rioS ti- ^eA eft ilia, qui declarauit in Se tialiter,neq; accidetaliter. qm,fiita rai ^er- pQmo no11 per(ee: qm illic no de eflet,tunc eflet motor prior illo. Eti fcda.vide clarauit ijp primum motum debet cu manifeftum fit, ^ternu efle mojphoc et. componiexmotore,quinamoue- torem ,& motum ab eo ^ternum. 4-cod.c6. Em.5& ex primo moro: reuerfus eft qin,fi non eflet ^teinum, tunemoJ * itiamadillnd,quod declarauitin ueretur ab eo per accid?ns,& fieeet prmcipio iftius traclatus, f.cp nulla illic motor prior illo: ergo necefle eft hora,in qua deficit mot',adco- e vt fit hie motus tern9. Vtru aute v'de. ludendu iliam eande conclufione, ifte motor eft vuus, aut plures per- Mequam conclufit in principio iftius icrutandum eft in aha fcientia. tra&atus, ex hoc, qcf declaratu fuit ._ . ., . ineo^motusnunqdeficitAexil vnumquodqj igit imtnoy a.Ut Jo,q;f declaratum fuit in SeptimOjC bilium quide, mouentium aut, j g, mouenria, qu? mouentur in lo- perpetuum eflfe nihil ad pfente co,reducutur ad motum ex fe. qm fermoneQuod aut necelTariu ilia conclufio perfediusappareoit eft edealiquid,quod ferrin im> hic,cum fermo de prop6nibns,fup. mobile quidem ipfum fitomni quas fundata conclufio eft j?fe<aior extnnea mutatione, dCfimplijf hoc ti-aclatu. & c6clufio eft, <j eft cjter^ fm accidens, motiuum hie motus vnus tternus.Et.cja om- aut a!cerius mani f c ft um eft con niaiftafunt,ficatnarrauimus,re- fyderantibusfic.Sitaut fiquia Ucrfuseftadprimaprop5ne,quam veli- J -t. CA ' * *~^ verificauitin principle iftius uafta l^ " q^ujdarn continges, tct. tus.&d.Et, quia motus, &c.i.&,cu Vt iu ahqn, non lit linegene^ declaratum fit y omnia moueria, ratione,&corruptioneJortasqua: mouentur, reducuntur ad pri- MS.n.neceflarmm eft^fi quid int mum motum ex fe,quod componi partibile aliqn quide eft, aliqn tur ex primo moto,& ex motore, ^ aut no eftjfine mutatione aliqfi quidem

Liber t)atius
1 qut<Je efle, aliqfi aut non efle oe do ftterit yuanJotfa , & nonfuerit tale.Et principiorii immobiliu qjMndo^t effe cMttsli^tt talis, qaide,mptiuoru aut quedji ali x ^,w5 ^ ^ ^rf^ ytfftff. J qn quide die. ahqnatu no die, ji J - " Jotlgat *hoc.fednequac{5oia n^ranfmutatioe. Pcnatiir ^i^ quide posfibilec.manifeftu.n. ^fofibtleef^tqu^rnifrin eft,q? caufa qdaijs, q ipfa feipfa ctpa,et yfant non mota ,fedjimt mouentjineft, vt aliqn quidem vnon<nti43fint ^uando^y cr" qudfmt , aliqn aut no fint, q3.nap^ J,^ no fint .fed no eft pofil>i(e Tri fum feipfum moucs c, oc necefx ^^ t4ia.mamfeftu e^n.awA fe eft m agnitudine hrefl^nihil^ ^ ^r - ^ -moHentlfe m moueturimparnbile.idaut.qa - J - ^ , '- - - moue^nulla nccesfiace S ex di, " eo ^"fy no ee'or 1U^ cftis.Vcigit alia quide genercnx dofroe.n-moues fr necejje e ~\t ha B tur,alia vero corrumpantur,8C h** magmtudine, ctt illud, quod E hoc fit continue, nulla ca eft im non diwdiiwrjion mouetur, motor mobiliii quide, non fempcr au- atttem non fetjuitur aliquo m tc cxiftentiu. neqj r urfus eoru , Bobcat m4?mt*dinem. quxfemper quide haecmouet, Jnhoc horn aut ahaipiius.n*qa ferno jpforum ca eft , neqj omnia . na tffeferfetwan , non eft > eorn, fie fe habere perpetuum 4 & ex ^fetnt no motafidnofimtfemnc ccsfitate eft < omnia autem in fur in ejfc mota}tta,(juodiftti mofinita,& non fimul omnia funt* ucantfemper, crper hoc moueat ~ _ , alia .lquod emm J eft tale , nee non Vtrumantynumquoaq.njoHe t L n ^num hums ,neq. aomnia eruntc* t ium,q non mouetur Jit Ate mum, a jn n t } r- m perpetK* continua.ita.n.diH>o nonetintransmodoadpropohtit. r j r -a a. J ._- _ /r ~- r r r Jr fttto.iecHnaumquamlunttt4,et QHonitautneceeeytithicah' --a ^ i i r r sterna, & necelUna. it quid, quod in tenon r c ri Jfit motumyC?' 'r ,'rl i r ontnia Itwt innnita: lednonom^ -a -r , J it abolutum ab omni tranmiita r i- i- niacxtttunt infinutl. J J tionejimpliciter, & per aceides , Cumdedarauit< rabitur hoc modo. Ponatur i^itur fit hoc motum ex (e zternum,com hoc ee pofiibile in qmbufda ytfft pofitum ex motore,qui non mouc i . - r - j / * tur,&exmotozterno,d.Vrruaute qutndo^et nofit 4*0*0%finege- vnfi 3q;> &c.& intfd ic alas alaliu , nerattone, T corruptione.dignitu ^ f unt hic.ift<j.n.anim? mouent, 8c cft.n.ltttul, qwdno dmditttr, WA non mouencur. & qu? (ho in eis eft C C C i; exiftem.

Phyficorum
G exiftens. Plato, n.dicit <jj oe moues fe eft eternu: & anima apud ipfum eft e,ternu.Et,quia ifta perfcrutatio inagis perrinet ad perfcrutarionem: de aia, d.q? no intrat mo fermonS hue. & intedit q? ifta yfcrutatio eft. aUa ab ilia. Et in lib. a quo extraxi vcrbu Arifto. inucnit tale littera (fi aut vnumquodq-, mouenriii, f\ no jnouenf, fueritaliqcf Cternu, no intrat hunc fermone) .i.qu^rcreaute vtruvoa alarum fitaJtcma,autoes lmtgenerabiles,&coirupabilcs,n6 j>rinet ad huc locu. & hoc eft quafi' ineli9-:qin qda partes ai^ vnr ee geH uexabiies,& corrupribiles: fed dubi taturdeeisin motore, quidf intelleftus.Etin li.Themiftij inuenim9 loco ifhu^qm autoe eternum moHct,ita,q? no moue^no intrat hunc fermone. &eft tertius fenno a pdicl:is.D. d. Qm aut necefle eft , &c.i, qm aut neoefle el I vt fit hie motor, qui no mouef^abfblutus ab 01 trap mutanoe fimpft',f!eenrialiter,& accidetaliter,qui mouetaHquidaliud femp:&: eft primu motu ab ipfb,vt dcclaiaoieltapdidis,&:declarabi' ethoctno. Etintendebat v hoc,qcf dixitjaliqiiktaliuc^qdinfenomoI ue^rootore, qm ao mouet^qui e al iera<luarupartiumoaex fc.Etintcndit p hoc, qcl dixit: abfblutii ab of uanfzDUtari6e,qc{ non accidie ei alig.s mod9 trafinutatiois,necgene jauo, neccorruprio, ncc alteratio, necaugmetario,necdiminurio,nec Ftlaex,& motusTocalis.Et,cu d.fimpft,& per accides, forte intedit p. fimprr illud, q3 eft cocci, q5 eft eflenrialiter, & ei, q<! eft accidetalucr. trafmutatio .n.umpPr diuidit^ineflenrialiter, 2c accidctahter, & fm hac expone dixitremcmorarione de alteroduorii modoru,in quos diuidif trSfnra K. ratio fimpPr,& tacuit reliquu, pro palauit modu,qtu eftp accidens, & tacuit modu, qui eft eflenrialiter. Et forte intedit p fimpft eflenriali- Sc3aacj>5 ter. Tranfmutado.n. fimpFr efI efienrialis, cu fit tranfmutatio vera: trahfhiutario aut non flmpPr eft ac cidemalis.fimpPr.n.df cle tranfmu- Ttafinu. tarioe in fubfHria: no fimpFr vero J?2 *j* detrafmutatioibus cajteroru pdica /iJnpf^ mentora. Etintenditphoc,qjd.q> relics ^di mouetaliquid aliud,parte,q eft pri cametu e mu motu,q5 e jCccfa pars primi mo J1 ^pfe-i ti ex fe. Et, cu voluit hoc declarare cc 1\t alio mo a pdiifto,d. Ponatur igifq? L hocfitpofeinquibufHa,&c.i.&po de Cai.t. na^q? qdaiftoru moueriu,q no mo cfi.n.&.i. uen0ucniantJqnq;, & qnq; no^uo Ph>l-c< ** f m modu q? generamfqiiq; eenualitei-,autcorriipunt"', cu.no fintcorpora,fed fm q? efle,& non efle eoru fequifillud,q5 general & corrfipif eflenrialiter. Et cu narrauit q? hoc pofe eft poni I quibufHa motorib*, qui no mouent^ incoepit narrare q> hoc impole eft vr fit in oibus, f.vt. fint geuerabilia, & corruptibilia j) accidens, & d.fed DO eft poFe&c.i. fed,fipofuerimusoiamouentia,q M no mouent*. efle talia,no ericpodibile.D.incoepitdeclararequaliterc hoc impoPe I oibus, & d. manifef tu e.n, &c.i.apparet.n. ipue q> necefle eft vt fit hie aliquid mouens fe, ita, q?ipfum fit caufa in hoc, q> queda mouenna fe mouent qnq;, & qnq; non. & hoc ent fm diuerfitate fua; difpofirioms ad ea m piopiiiquitate,&remorione un, m loco.Et,ga iita pofirio no po t efle in eo, q uod mouet fe, nifi fit corpus.qcf.n.non eft coipus,no mouef", dedit cam,p,j> quam fuitiltapofiaopofi%flpone-

re

Liber O&auus

3S?

A te <f pri m6 mouenriu fe eft moues nee ofa pofliint eflc cS rei perpetuse D ft Cternu, & d.oe.n.mouens fc, &c. conrinu^.D.dedit dim, pp qua fuit & q. d. Sc. diximus q> principal mo- necefle vt ifta generabilia,&corruuentiii iftoru,qu funtqnq;, qnq; ptibiha no fint quxdi caufae quono, dcbetcfle moucns femp,c6po rundam, ficut pot aliquis dicere,v. litu ex motore,qui non moue^eter g. q> ho generatur femper ab hole, no,& ex moto ab ipfb eterno.Qmi & equu ab equo, & d.ifta.n.difpofi fi pofuerimus cam iftius efle moto tio, &c.i. & impoFe eft vt ifta difpo rem cternu fine moto eterno, non perpetua fit f eis pp vnu eoru. vnupoflemus dicerc quo erit caufa ei9 , qctq;.n.eoru eft corrupribile,&non qct eft qnq;,& deficit qnq;.Si igitur eft et pofe vt hoc fit in eis ex feipfis, dixerim'qj mouetfe,erithocpoH;, f. vtquxdamfintcSxquorundam qm me erit corpus,& fm fua^ppin- cffcntialiter. cauf^.n.qu? funt eflen quitate, & remotione a re erit cau- tialiter de neccffitate,funt finit?, & fa vt agat in ipfas difpones conna- infimul.& ifta no funt talia.Et hoc B rias.Etheceftca,ppquaqusefiuit intedebat,cud.iftaautotafuntin- E hoc in hoc loco. & id d. motor aute finita,& non funt infimuLQm aut no eft necefle aliquo rno vt habeat ifta funtppetu? generationis,& cor magnirudine.& intenditq? eft mo- mptionis, manifeftn ef I pp hoc, qct tor, & non motu. oe.n.corpus non declaratu eft hic,& q> eft hie motus mouet in loco,nifi mouearur,vtpo primuseternus, qui conrinet totu . fitfi eft in Septimo. Et, cu narrauit Et hoc apparet et per fe.qm, fi eflct q> necerte eft vt fit hoc aliquid mo- pore vt ho generaretur a non femiuens fe femp ? q<1 fit ca in efle eoru, ne hots, tune de neceffitate ille hoqu^ mouens fe qnq;, & qnq-, nojin mo diceretur ho aequiuoce cu ifta cocpit notificare confecurionem in homine. qrn,qn materia fuerit di- ' hoc,& d. Ca autl hoc eft q? qdam, uerfa, dinerfabif & forrna.& fi no, uerfa, d&c. i.&,quia eft manifeftum p fe q? no eflent hie materif proprie, neq> uetfabu', mota ex fe,q* funt hie, q*da generan formcj proprie:& tune qcflibct gene * tiir,&qdSeorrumpuntur:&hocin rareturaquolibet,&inqc11ibet. & ^ C uenif femp in eis: n6 poflumuspo- tucvfrmateri^ eflent ociofac, & fu- c ^ g_ nerecamefleinhoc?terna, vnumr perflu^Qm, fi eflet poffibilevt ho Mc.tc.n. eoru,qu? mouetur ex fe, & no funt generaref a ieria,ficut vermis,tunc perpetu^ cauf^.D.d.ita, q? ifta mo- aut eflet neccflarium,aut in maiori ueant fe fempcr.i, ita, q? ponamus parte,aut in minon parte. Et, fi eet q? vnum eoru, qua; mouent fe, aut neceflariu, tune ho non generareplura vno moueanr fefemp: & pro tur ab hoTe otno. E t, fi eflet in maptcr hoc mouent alia fm corinuita iori parte, rune ho generaref'ab ho te,& perpetuttate. D.d.qcf.n.e tale, mine in miuori parte. & fie hoc ect &c.i.& necefle eft, cu crenerario, & cafualiter. Sed fi hoc eflet in mino- Primarfi. corruprio eoru, q funt apttd nos, p- ri parte,Ccafu,tunc eade fpecies infint,ponere motu ex fe femp, neniretur natura, & cafu. &, quod Scffarfi. qm nullu eoru,q mouentur ex fe,q fit cafu, femp eft oppofitu ei, qcf fit funt generabilia , 8c corruptibilia, natura.t ct,fi ta eflct, tuc coparaCCC iij tio.

Phyficorum
G rio,& refped'tus caufarum ad caufa- deficiunt fm indiuiduum ? &,fiin- ] ta non eflet,& fie auferretur natura digent hoc de neceffitate, quo ? DiJl J! hoc q>:/1 if~ la 'indigent moTerriarS. neceflarij.Etet declaratu eft q?iM, cam us ad "~ a.c.ph.c6. <l<f fit cafu , fitacaufis inuentis r>j> tore extrinfeco,vt largiatur eis efle, 4 8. aliquam ca m naturale, & in maio- nedum perpetuitate.qm,fi ifta non ri pane, qn impediunfab inuenic- haberent earn prima in mocu,tunc do caufatum ab eis. qct non eft in- no eflent.&,fi efient,eflet pofe vt de u ^- !!?/?^ natum fieri ab eis.Et,cum ita fit,ne ficerent. qm qdam eflent tune caucafu. cefle eit,fi homo generatur cafu, vt fa; quorunda per accides: & qd eft generetur a caufis, quae fuerunt pp. p accidens^ion eft femp., nee necef aliquam fpecicm, & impediebatur {ariu. Qu^o aiit indigent de nccedia generauone illius fpeciei. & ideo tate motore moto ex fc cxtnnleco, cauCc eius,qd eit cafu, non fiint tcr qm femp. moueat, autqui connnet minat^. Et,cum ita fit,eflet poffibi- totum? Dicamusq? motanonge- Solntio, le vt ho generaretur ex femine afi nerabiha manifeftu eftq> indigent ni, autexfemineequij&vfrexinfi apud generaoone moto ex fe. gene L nitis materijs. & ideo nulla fpecies ratio.n. in eis non eft ex feipfis, q> inuenitur cafu: fed illa,q mueniun eft, quia qua:dam non generant qtur cafu, funt monftruofa non na- dam. & ideo efleiftorii no fuit perturalia. & totum hoc manifeftu^ eft petuum. In generabilibus aut gene per fe. Sed diximus ifta contra ne- ras propinquu eft in ipfis, & io fuit games hoc efle manifeftu per fe: fi- eternu,f <j? generans in iftis no dat, ViffccfiFe cut Auic. qui dicn pole ee nomine nifi principiu generationis, demde cotra Aui generaria tcna} fed couenietius in dimittit generabile, quoufq; perfi-c^t! Ct" matrice.&iftefermoabhoie,<jdat ciatur fua generatio, necefle e vt fit Dubium. fe fcTfceft valde fatuus. Si igif dica hie coplens illud gtneratum ex Ce tur q> non apparetex iftis generabi j> prineipium,qd eft-in eo,& confer : hbusq>funteterna,nififan preteri- uansipfum. '~' &hoceritlargicdo "' ' ' ~ -!" ca tum:& ciemfo non coplebitur, nifi lore fimilem calori,que largitus eft ponant^terna in pr^terito,& in fu- primus generas, aut confeiuado ilSofo. turo: dicemus ad hoc,qm,cfi decla ium calore,per quegeneratum fuit M I ratu fit q> impoflibile eft vt deficiat generatu ex fc. qm, queadmodum in jptento infinitOjdeclarabitur q? e motii in loco, hoc ex fe indiget me impoflibile in eis vt deficiam in fu tore extrmfeco, ita eft in generabiJll3,Iquo ,. \,1. '^ . . _ . - ? i libus ex fe. Et.cuitafit, necefle c vt c poainfi- nceret in ptcrito innnito.qm illud, lion complcaif generatio alicuius nita, no 0 in quo eft potetia inilruta, non eft eoru,q general fe,nifi fit illic genemagis dc- dcterminatu magisad vnu rpus,q ras extrifecu 6ter generis ,ppiquii, lermina- at J anu< I-JO/-J/T * * - - generato,per - gene [ eft in ipfb qcf td ad v^u ^ l-&> fi dehcerent in ptcnto, tps, q ad non e.^ent nuc: ergo irnpofe eft vt ratu fuit generatu ex fe, C qrf dedit alitf.lde.i deficiant olno . a Siiguur aliquis principmm generandi.Et, quia geCCE.C. 118. dixeritqj,cu declaratu fitdenatura nerans extrinfecum eft alterans neaObicftio ifton^q? nuiii^ deficiunt genere^d ccflario, necefle elt, fm q> fequitur, Soluuo. indigent motore>& moto, quc, uoa vtalteiauo emsfitalccratio tempera ta,

Liber Odauus

388

A rata,Cfimi!is calori naturali, p que Manifeftum eft ififur quod,]? & copletur illud ens, necefle e vt alte- ffTent hicfnnctpta Mumeraklta, rans cum alterato no fitmeodem r _ fuuintoto temporecrementi,fed l-?rtncipiorum,qmouent ,Wno qiiq; appropinquatur ci, & qnq, re tnouentur , T plura mouenttum xnouetur ab eo, i ta,cj> generatu accj. corrumpunturtdetnde peneratur, rat ex hoc vnu calore in forma in ^ iftud,quodnon eft motumf m toto tepore fin cremeti. Et, cum ita \' j ~* r J r J fit,neeefleeftvtalteransappropin- <M? & aliudmouet ahud, quetur qnq; alterato, & remoueaf hoc nonfaceret aliquo modo, mjl qiiq; ab alterato.Et,cu ita fit,e mo- ejjethtc aliquid, quodcotmeret et tu m loco: & oe motum in loco re- (joc ,' ^naaitae. rerttm , quod eft ha fit motu ex fe,aut vnuTaut plura tjjf ^torunda m hac tranfmutaB vno,q3 femper mouet.Et no fequi- tione contmua t ita, quod hoc Jit tur ex hoc,vt appropinquetur,& re- catifa motus forum, CT tftajiwf aioueatur,fed&fma,agitduoc5 cau f , J anwtusaitomm trana mlimul,i.generatione, & cor ruptione. Cum igitur declaratum Manifeftum eft igitur q?, fi fue- 47
lit q> ifta^indigent in fua generatio rint hie principia inrinita ex moue ne moto ex fe extrmfeco, & pofueri ribus, qu? non mouemfex fe, & ei

r* i.tiv*-,*-,

mus q? generatio iftorum eft e.terna, necefle eft vt iftud motu ex fe, quod eft neceilarium in generatione eoru,& corruptione fi t ^terne,3c vt fit femper.&,fi h5,indigcnt motore priori ipfo.& fie in Tfinitu. Et, cum declarauit hoc, iterauit ipfum ad rememorationem, & dixit. C Manifeftum eft igit q> quam uisdeciesmilies aliquaprinci* piaimmobiliumquide,mouc^ tiu aut, & multa eorii,q ipfa fex tpfa mouent,corrupant, alia ve roinfupcrgenerent^hocgde immobikSuftenshoc mouet, . -- i -,-, 0 ialtem at hoc, at mhilo mmSah. Sd ee,qcj cotmet.&hoc praeter vnuqctqj ee id, q3 eft ca vt alia iquidc iint,alia vero no, & coti, nug mutationis.et hoc cjde his, hxc aut alijs caufa motus Cut,

motis ex fe, q componunf" ex ifbs prmcipijs,q non 9f iint corpora,& ex primis corponb motis ab eis,quorum qcf libet corrumpit"", demde reuertit ipfiim,& mouct feadinuice, vt qu^da generent qda,ita, qr motor in eis no moueatur ab alio, fed ex fe, v.g.q? iftud moueat illud ita, cp no moueaf ab alio, & lite motor moueat"'abalio,&ficininfinitu,v. g.vtSoc.generetPlatonemexfe,& Soc.generetur a Cicerone,& Cicero f VirSlho > & vnuquodq; iftoru m hoc motl1 _ mouetexfe &ficmmfi nitu,mamf e ftueftq,hoenoner^ neq, eft pore alio mo ab eis, pmg> JJghilc'da Ponere,q, hie eft motfi |x ^ connetiftaTex extrmfeco, quoa eft caufa in effe quoiundam iit0rum,& in non efle quorundam fm conunuitatem, & perpetuitate, ita, g> motor xternus iit caufa moC C C iiij tus

Phyficorum
G tus iftonim,qu? monentur ex fe gc fint hie mftrumenta infinita. & ctK nerabilifi, & corruptibiliii fm per- quando Socra. generat Platonem, petuitatem : & erut ifta cauf? alia- & Plato Ciceronem, tune Plato no rum rerum,q mouent. Et, cu d. & generat Ciceronem propter genciftudjquodnoneftmotum,&c.i.& rationem eiusex Socrat.fed pro iftud deraoftratum exiftismouet ptervoluntatemeius,fcilicet,quia hoc demonftraturn,& eft non mo- proi jcere voluit feitien in illam foe- *Soc gfa turn ab alio,fed ex fe: & almd et ab minam. a Socrat. enim generare *gSicero> ifto mouet ahud ab illo, & fie erit I Ciceronem eft per accidens. Ergo ddcns?0 infinitu: impoPe eft vt ifta fint,nifi illud ,quod Loquentes noftrz le- Quariu. ponatr'hic aliqcf motum ex fe, conri gis exiftimauerunt efle impoflibinens omnia ifta aliquo mo conti- le , iam apparuit efle neceflarium. nenti?. Et hoc intendebat, cum d. & errauerunt in hoc, quia accepe- Vide Mi, hoc no faceret aliquo modo, &c.& runt illud, quod eft eflentialiter, $(*' intendit alio mo ab eis, fm quorii loco eius, quod eft accidentaliter: c.,^ Up* H vnu imaginatur hicee motum ex & exiftimauerunt efle impoflibile L fc contmens oia: immo necefle cii illud, quod non eft impoflibile,fciimaginari motum ex fecontinens licet quodcaufas efle infinitas eft ea aliquo mo continenti^. & nos ia impoflibile eflentialiter, & poflibideclarauimus modu continentia:, le accidentaliter. Primu do quern innuit.Et non dimifit ipfum cumencu. Si igiturgpetuusmotus eft, Ide.i. Me- non diftindrfijVt mihi vf, nifi quia teor, ca. i. manifeftii eft p feq?,fi ifta mota ex perpctuu erit & moues primu, fbgencrabilia,&corruptibilianon fi vnu , .. eft* ., . ^., , plura fin vero plura, eflent determinata, & continuata a ppetua. Vnu aut magis q? motibus corporum coeleftium, no ta,8dfiniia q^ infinita op^ exifti Secundu. eflent,nedum vt continuaretur efle mare.eifde.n.accidetibusfem^ in eis. & io, fi pofitu fuerit totu ge- finita magisaccipere oportet, i &> nerari, contingeret vt eflet pars alte Mod'gna rius mundi.Et modus generationis tiois ifto- iftoru,q mouent fe adinuicem, per .. .. ru, qmoft r > fi contmgat,effe maais.fufI acodes eft. quia funt quafi inftru- * ftciens aucem e cnam u > i uet feadi meta, per qu? mouent corpora coeuod cum uice, eft j> leftia,r$ ho non datin generatio- q pnmum immoblx 3 acchs. ne hominis, nifi illud, qtf eft quafi lium perpetuum fit , erit alrjs inftfm:& corpa coeleftia funt quafi principium motus* artifcx,& virtutes Tfbrmatiue, quas r f ' " Et Tertium. vocat Arift. virtutes aT T lib.de ani >P mftlttftunt AtermtS,tuf ? malibus, fiunt et a corponbus cocle primtts motor erit aternus,/ifofflibus. Et tu bene fcis q? non de ne- r:t ~Vntts.et, fifucrint f lures "Vw, cemtatedebetmftfmeflefinitun,, tuc sterna erHtplur^no^edmt led necefle eft,iiruenthicararex,q _ / ^ _ _ _ - operatur per inftf m generabiha, & lttts e fman *tSH ee ym> noflltcorrupdbilia,& fcm^ operator,aut resJ3ocjt.coplebrtw]>ertrta.cttfi fuerint

Liber Odauus
A fttertntf litres, tneiius eft of mart if Jos ejfejinttos}tjttam infinttos.co tmgentia enim, cwnfint eadem, cartel ejfe mchtu habere jlnitos. res.n. ^ua (untfer naturant,oporfet ~Vr acciftatur t ets parsfmta , <3* melior in eo quod eft fofiibile, CT ynwnjitfftcit.etfrtma rerum qtM non mouentur,ent xternd,{?' fnncifmm mottts tn alys rebus. *%

389

Cumdeclaratumfitcpjfinecefla no eft hie motus aeternus,q? nece/la jj rioerit hie motor zeternus,& motu a:ternum.&,quia non apparet hoc, vtrum fit vnum, aut plura, ftd hoc tantum apparuit,^ necefle eft vt fit hie motor talis, incoepit confydcrare quid eft dignius ponere J hoc loco.ifta.n.perlcrutatio propria e Me Manifeftu ante eft ex hoc, <j Vttfl mo- taphyficse. Et dixic.& fi fiiermt plu torxtern' res vno,&c.i.& fi ifte motor, qui de neceiTeefte(Tealiquid vnu , &C fi vn vel p [' claratus fuit efle ^ternus,fuerit vn9, perpetuu primu mouens^Oftex ibruuticf 2eternum eritvnur&jfipiureSjXter- fum eft 4 m c^ necefle eft Temper eft fpriz naerunt plura. D.d.Sedmeliuseft motii efife,fi vero femper,necefx Met. con- opinari,8cc.i. vt mihi vf q? eft meli9 feeftSdcontinuuefle. etemq3 '''c:., opinari cj? ifte motoi eft vnus,quia Temper eft ,continuu eft: quod ^ ouijofica e" ^enfibile,C mudus complebitur autem confequentereft,noneft Q per tria,f per motorem ^ternum,& continuu* At vero,fi continuus i.ff ala.c. rnotum zeteinu ab eo, & per motu eft,vnuseft4vnusaute,fi dCab i.&.j. de non motorem: & ifta coplebuntur a. co. ?.! fp Y nu.&,cum complebitur p vnu. vno mouete,6d vnius fit, quod lofone.?. , n. )6nis. via rnehuseicvt mucmatur per vnum, mouetur.fi.n, quiddaaliud,^ 6tr Zim. "on per p!ura.D.d.& fi fuennt plu- aliud mouebit,non cotinuus to res,meliuseft,&c. D.deditcaufam tus motus,fed confequetererir. in hoe,& dixit: contingentia.n.&c. Exhisigitur credident aliquis .i.qm,(i illud,quod contingit I mu- efTe quid prim um immobile* do a politione iltorum principioru, Et afparet ex hoc quodnes divt fint finita, & efle infinita fit ide , cemtts etid , quod ejl necejfitnum tune ponere ea efle infinita eft fup^ fluumj& extra naturam. Etintede "Vt motor fnrnus jit Tmitm terbat per contingeotia,apparctia hie, nu.DecUrAtttm ejt.n.epiodneteflc eil

{!illa,qu?cogontnos ponere hie ec principia arterna. Et quad d. quoniam,quando ilia, qu^ apparet hie, perficiumur, ponedo principia eter na,fiue finita,fine infinita, tune me liusent ponere eafinita.illud.n. perficitur per finitum, melius eft vt -cit."" inueniaturperfinitum. D.dixit:& vt'iueniai* vnum fufficit,i.& vnum motom er p finitil, ftfemperfufncitinreddedocaufas l^'-pl*. corum,qua; apparent hie. ponenda t<c'">' .n.hoc, tune res motons habebunt pnncipium aiternum, & tunciftud principium mediante moto sterno erit piincipium rerum,qu2e moue p tur quandoque,& quiefcunt quandoq; (emper: & per hanc pomionc complebitur hie efle.&,fi non, eflec difficile ,immo impodibile ponere aeternum efle principium generabi le,&corruptibile.

Phyficorum
eft ejuodmttttf fit femper. etjt mo quedam cntium,quac altqn qui tusfarit femper, necejfi eft >///> de mouentur,aliquando vero fonunuus femper.&ernum .ri. esl quiefcunt manifeftu eft. Etper <onnnum:fucce(?niHm*utemn~o hocfiKwfuitmamfcftuq,np J jrr oiamouent,neqjoiaquiefcut, n eft conttnmm. Sed ft front conn- nec? aha quide femper qu ^ mwt,ent Tnnit.cr^Mis motw erit fcut,alia vero femper mouetur. db ~\nomotore ,& at? "\wo moto. quf nanq; ad ambo prona funt, quanta fi tnouetfiiccefiiuc>tune il- & potent ia hnt vt aliq uado qui le motns non erit cotiniuts. EX tftif ^m moueantur, aliquando ve rit honuKertt* hie efealt roquiefcan^demonftrantdeip JJ fis. Qmaute huiufcemodioix f busftuTtmanifeftatvolumusau maeftahadeclaratio,g, primus edemor,ftrare6<:duoruvtraq; f motor etc vnus. Et.d.Declaratu eit t .n.q,neceflbeft,&c...iamdeclaraui mus g^necefleeftvtfit hie primus imobilia,alia aute, quae femper jnotorperpetuusmoti XKini. Et mouenturrprocedentesautead manifeftumefl(ji,cum pofuerimus hoc,6ponentes oe,quodmo' hie effb motum a;tenium,q uod mo uetur ab aliquo moueri, 6C hoc uetur motu peipetuo,necefle eric vt effeautimobile,aut quodmo^ jnotus iftius mod fumotusconti- uetur,8^ quod mouetur aut a fe nuus,non {ucceflmus.motus.n.fiic- ipfo}aut abalio kmper,procelH cefliuijlicet fint in eodem moto, tii musvtaccipiamusq>eoru}que. non funt continui, nee dicumur ef- mouenturseftprincipium.eoru fe perpetui, cum cjiiq; fit i eis quies. quidem,qux mouentur, id,qcl D.d.Sed,fi fuerit continuus,erit vn' ipfilfeipfum mouet: oium aut motus.& hoc eft notum per fe.D.d. 9 & vnus motus erit, qui prouenit ab id,quod immobile eft. videm aiit cY manifefte ee eiufcemodi, vnomotoie.D.deditcaufamlhoc, q mouet ipfa feipfa,vt aiatoru, Hicvfdi'- &d.quoniam, fi mouet fuccefTiue, ceradvn &c.i.quoniam, fi vnummotu mo- &aialiumgenus.Haecigitur dC tat; nue- tietnr a plunbus vno motore fuccef opinione pbebat,ne forte cotin fiue,tunc ille motus non erit conti gat tnotum fleri,cu no eet oinol ucni nuus. D.d.Ex ilhs igitur, &c.& in- ,ppterea q> nosinhis videmus . tendit per primum. piimum oium hoccotingere.immobiliaenim iTaoueiuium.i.&, fi fuennt hie alia C um fint aliquando, mouentur mouentia ab eo,quce non mouenif, rurfus vt videtur* tuncillamoucnnafiquunturipm. t erttm^ls certtu in hoc tf, <jm mot eoru lequunt mom illius / ^y jnoti primi,g. e vclociJTim9 motuii. ^"anao conjjaet auertt pnncipta Et rurfus, cum refpexerit ad ntotiuim. %Honiam>cum marnfcprincipia moueuuHe igitur JliunJit}<jHocientiwrn <pi*da quad

Liber Odauus
o iptiefcunt.^perhocfuitdectaratHm J \j ^odnmomniamouentur,nf^e emnta qmefcutjed^dam cpueJcuntfempcryiy qiMdam ntouen-

39

& J> n6 mouemr funt duac, Quarii D vna eft probando* moms eft ztcr nus,Secundaautecftexconfyderarionedemotisexfe^usfunt hie, & proceflit per hanc viam,poft| de clarauit g> hie eft motus ?tern9, qn

tvr femper lllud enim quodhahet confyderauit de natura eorum,qua;

moucatur , CT >/ aiuefcatJecU- motorem noa motu efle per hoc,qi r.it iff a. Et quid iuiid^uodhabet motus asternus eft,& vult nunc nou , mantfeflum ficare ^homoerit magis certusin natural* \trtuf^duortt hic.c]m,qn homo cofyderauent in B modorum,<]ubd quadam enttum moribusparticularibusjquifunt in E fempernonmouentur ,<& qu^d* hocmundo,inuenieteos reduciad i hoc,cr'f>ojutmt! quod omne mo re rememorarione cf ilia via,ex qua turn mouetur at? ali^uo , & eptod declaratur etiam g> motu habet pri. itfttd ant eft non motum* aut mo- mm motore,qui non mouetur, & , cr perttemmus ad hoc , ma.n,probauimus ex motu sterno ^4 hahent pnncipwm mo motorem efle,qui no mouetur. hie ^H(,^dmouctfe.Crprtnctpium autem probauirnus 9 motus xter- de idem omnium eft tllttd, awdnonmoue- nusf hoc 9 motor,g no moue cJc.ij*
' - , " i-VldemMall<jnatalta,
1Un<ae,tuncfirmioreritfcienna.Et

tureft.&,cuiJ[tedua:viiehienntc6 "-' ^I'&'.u

,qu* mouentfe^.gr. habentium aniwHtt, tyeeMunuJmmtMinulai. ijtatn - , ir tttrfaciuntexijtimare yuod forte

idco d.Et erit magis certus, &c.i.fi- tfaia.c.. cut fecimus uperius. D.d.Q^uoma, P camanifeftumfit,&c.D.d.illud.n. quodhabetvtrunqi,&c.i.exillis.n. <Jua,videmus moueiiexfeqnq-,,&

fiimtmmqtMndo^nonmota^dem de mouentur,fecttndum quod exiJlimantttr. 50 C^uia viae,per quas iuit Arifto.in declarando Q> hie eft motor e.tern%

fofiibde eft *V/ fat motus fine eo , auiefcere qnq;,rcimus g. in enribus quod antefuit omnino: quit nos in "int qujedam,qu3e moueiitur ferntemmwqitodhocacctditmttts : p,&qua:dam)qiwtiuii|niouenr j j lur:quia non habent natura vt mo
ueamur Et, cfi

hocfecit^quiaco fyderauit in hoc de moris ex fe,fecit rememorarionem,& d. Et quiaillud , quod habet tale difpofmone; eft manifeftm cqilibet.i, ahqua ee, qux

Phyficorum
G mix monetur ex fe, & quicfcunt e* Jfc,deinde di. &intendimuseaam, &c.i.& hocintelledum eft per fe. D.d.qtiofecithoc,& d.& pofuimus Cf> omne motum,&c.i.qm,cum cofyderauitde naturacorum,qu^ mo turn habetniotorc^cucofyaera. uitaenaturaipfiusmotons,viditq?

mouentur per feipfa, vt augffie K tatio,diminutio,refpiratio,qui busmouecur animalium vnux quodq^cum quiefcit, & no mo uetur fecundum cum motu,qui
eft afeipfo

, Huiusautem caufa . , .

uenturhic,fim declaratu$oemo- eftcontinens,aCinultaingredic

tium vtquorundamalimentru J

iftcmotornopotfbgerealiquaJ- nam dumconcoqu.tar,dormi. urn difpofuioiWffaut vc moucat unt,dum autem djfgregatu^ex & non moucatur,aut vt moucat, & citantur,& mouent feipfa, cum
moueafex fe,aut vt moueat, & mo primum principiu ab externo

',

ueaturexalio,&fuitnccefle^ift<?, fitquapropternon fempermo quod moue ex alio, perueniat ad uentur continue a feipfis.aliud jl motum ex fe per motorem, qui no enim eft mouens ipfum } quod ^ mouetur,fequitur vt princjpiu om mouetur,6<: mutatur ad vnum nium fit huius.f i mom ex fe a mo- quodq3 mouentium feipfa. In tore,quino mouetur. Et quiaiftas omnibus autem his mouet prix propones no accepit, mfi ex mom mum mouf &caufa vt i fum

etiamdubitareinprimoprincipio, corpustquarettquocl incorpo quodforteporee,vtquiercat,quia reiftin&quodi "<"* ifta qnq; quiefcunt, & mouen^quS uens feipfunii <ioqj.dixit:&nosvidemus aliqua, &c.i.& ficut fequitur vt omnia haSeddebemtts facere itA , <_
beant principium ex fe motum: Sc motor ejfenttahter non motieat,nt

hoc, quod apparetdeiftis motisex ff^nomotttfCr quod wfemouet ,, L fe,qui funt hicrahj emm motus re- ',, ct "* tu n l ducuntur ad iftos: fifr eriam faciur V* ^ > f * fttprumim,

jjifto dubitare in primo moto. qrn,cnm quomam nun eft caufa exfe.fed in
ditto. $.c. apparet q? if ta mouentur fine mo- antmaltlrvs funt dlij motus natu* tu piarccnentij fcdpoft ouictcm per / * c // -\, / fectarn, fuitpoflibilevthocefletet ' ,- - ^ / ,f f\ /* /T^l 't 1 /T* ^ J&lrC5 *jnt ffV/* jlv/tll CX fllffy W if *****j

poflibiie in primo moto.

Hocautem oportetaccipere q> fecundum vnum motum ipx famouent,&q,fecundumhfic non proprie. aon ,n. ex ipfis eft caufa/ed in funt alrj motus natu rales animalibus, fen quos non

mentum^ diminution anheU tus.ty iftif motikus moueturqut^^ ammaliMneto, , _ _ , /_ . * V?****"e*/e,Jedettaqwc/' r<f/4 //<;rm motuum eft Mudtfuod contract tpjum&r mul /4 adHenunritfa corforf,"V.g.m* trimeu

Liber O&auus

3 91

turn poft quietem. Ethocintende A trlmentum i bat,cum duit: qm non cil caufa vx d<im.qtioniam, cum dtgen ie,&c.i.& caufa I hoc, q? prima caa miuntjty cum dffl~igniturtexper- fa i hoc,(p hfitia aTas, quac funt hie, gtpwnt&r mouent fc.Cfprimum mouenrur qnq-,,&quielcuntqnq;, princtpium eft extrmfecu.& idea no eft ex fe-i-g) ifta caufa non e cau fe,fed turn mouentur femper ex fe conti- j(a,pvopterquam mouetur ex alia caufa ex rebus c6tinetib9,& ad nue . motor emm tllorum eft aliud uenientibus ex exuinfeco facit in db eo^ejuod eft, tjudndomouettturt aialibus motus naturales.& illi ma Crlabordntfecundum ynucjuod^ tus erunt caufq vt motor,per quern, ntouenttum . Et in omnibus tftts mouentur ex fe,moueat quandoq;, &qnq;nomoueac. D.deditexem mouetur pnmw motorfC^uiffl can plum illoru motuum,Sc quomodo Jd eiU6,quodmoudntfeexfe : fed accidit ex eis hoc, & d. v.g.augmen, motw ews entper decides, corpus tum,&c.i.v.g.lioc,quod accidit ani emm mutdtjuum locum: & idea mah in fuo corpore de motu augmenti a nutrimento, & de motu di mutdt ettam locum illud^uod eft jninutionis a reb9extrmfecis,& a dc fcdu nutrimeti etiam.& hoc,quod accidit ei, & de motu in qualitate mouemfe. .t It non eft opinandum, q> prim9 apud anhclitu.anhelitus.n.eft i ata luuamen tiianhcii' Vn mo- H*or*n iftis mouet pluribus mod libus ad infrigida<lum calore natu- t. vict t c toreentia busexfe.vnus.n. motor no mouet rale,& tempeiandu ipfum.mot'igi j>hoci.<f frn5 mo- eflenriafi:,nifi vno motu. & hoc,q5 turanheiitusdatanimalibus quali aia.38.& net,mfi v- muenitur in ifa$ mons.Chabentib' tatem. D.d.exiftisigitur motibus, 89. no motu. nyiffidcl. ammas5>YDUS motor in iltis mo- c.i,m if hs motibu$,f, augmeto,di c. ji. &q uet pluribus motibus,eft peraccns. minudone, & alteratione mouetur iu: ibi. thocwuendebat cu dixit:&hoc, animal, fineeo, qj moueatur ex fe, quod mouet ifto motu, non eft ita, fed etiam quiefcens. D.d.Et caufa eg eft primuni. i. opinandum eft <j> iftorum motuu, &c.i. & caufa ifto^- yniB motor iftorum,C<jui no mo- rum motuu,qui funt in aiali,no er uentur, non mouet dlentiaPr, m(i e,eft corpus cotinens,& illa,qu? in wno motu.& hoc, quod mouet iiHs tram fuum corpus.Etintendebat pluribus motibus in eis , qua: unt caufa iftorum motuum funt res di apud nos,non eft ita , ^> iple prima ftinda; aban\mali,autextrinfece, caua fit in iftis pluribus motibus. aut intdnfece. D.dedit exemplura C^m, ficflet caufa prima iftorum mouentium iutrinfecus,cum fine motuu,tuncnon moueret,nifi vno latentiora,&quo eruntcaufequie motu neceflario. Ab vno.n.no pro- tis eius qiiq; ex ie, & mot* eius qua uenitefleatiaFr,nifivnu motu: fed doq; ex fe, & d.v. g. nutriraentu ia multa intrant ipfum per accns,qu^ quibufdamaialibus, &ci,v.g.nuabfcinduut motum ems,& alia,qu^ tnmentu aduemens corpori alalis Hint caufa in hoc,qux faciunt mo- in quibufdara animalibus,

Phyficorum
CS f6ni, .n.cum aduenerit corpori iftius ani &c.i.& in iftis mods ex fe omnibus ma s 'i >& o.pcratus foerit calor in ip- gcnerabilibus,& corruptibiJib9 mo u ^ m,afcendet ab ipib vapor humi- uetur primus motor in eis , per quc to.& t S 16.& vi. dus ad capur,& cor , & fie grauabif mouetur ex Ce a reb'extrinfecis.fccf anjmal,&laxabunrurinftfa mot9, motus ab eis no eft eflentialiter,fed ita,<j> quiefcet in lbco,& dormiet.& accidcntaliter. motus aut eius eft ac cum nutvimentum fuerit diweftu, cidentan-,hcet fit indiuifibilis : qni tune membra animalis mouentia conftituituiturperfubiec!:um,fper alleuiabutur,& expergefiet animal, corpus.& ideo accidit ei moueri,qfi & mouebitur ex (e in loco.& , cum corpus mouetur:&omne,c[uod mo> ka fit,tuc primus motor animaHs T uetur,quia eft in moto, eft motum loco,&fociensipfum quiefcere,non per accidens . . Et hoc intedebar,cii eft motor,qui eft in eo,qui non mo- a.corpus.n.mutatfuum locum,&c, uetur,f per quern mouetur ex fe,fed .i.& ca in hoc , q? ifte motor mouc prim us motor in eo eft illud extrin per accns,eft,quia cpftituitur y cor ! fecum,aut illud adueniens corpori'. pus,& fie transfertur per acciis, per H Ethocintendebat,cumdixit:&pri traslarionem corporis,oe , quod eft mum principium eftextrinfecum. icorpore,licet fit motor. Etdebes D.d.&ideonon mouetur femper, fcireo^hocnoneft, ficut tranflatio &c.i.quia corp9 alalis mouetur ab- partis cum traflatione totius,^ed fiextvinfecojideo non mouetur femg cut albedinis cum traslatione fiibex fe c6tinue.&,fi no , tune neceflc ieclircum fitdeclaratumqjiftemo flet,fm q> eft motu ex fe , aut mo- tor non eft corpus,cum moueat, & uctui frmper,& continue , cu vnus' non moueatur. & ideo dixit: & q? c motor,ficut di&um eft^io moueat, in vnmeifb mouens fe. coferuando nifi vno motu rantu. D.dedit cam, fe a partibus,qu funt in corporc:li propterquamitaialhmoiinabfci cet hic,& ill moueantur per acciis. fione fui motus, & dixit: motor. n.il Et debes fcire, q> non intedebat tf lorum eft aliud,&e.i.& caufa T hoc, motus eius, qui eft j> accns,f!motocp motor, qui no mouerur in iftis, ris , qui non mouetur in auimali a w moiietqiiq;,&qnq;non,eft, quia caufis extrin fecis, eft motus eius in non eft prim* motor in hoc motu.' loco propter motum fin /libiecli.n fed primus motor in iftis eft aliud coiporis: fed intedebat cj? mot*eiu$ extrinfecum , q uando mouetur , & a caufis extrinfecis eft propter mouanfmntatur ifte motor ab il lo ex- turn fui fubie&i ab eis in loco , vt trmf eco ^m naturam cu i u f i bet eo- augmen tetur, au t al teretu r,eft lieu c rum,quemouemipfum,frj>,fina- motus eius inlocoamotofiiifubturn, eius facit ipfum quiefcere.quie iefli.flcorporis.vr.n.q? manifeftum fcit:&,finaturaei'facitipfiirn mo eft hir, q^omnis motor in fubiefto uere,mouebitur. Et, cumdeclara- mouetur per accns,propter motum uitcp primus motor,qui non rnouc fuifubiecii,dcfcicntisipfum.Cinlo Docuni.t turmhocmotu,mcucturjibextrl- co. ytiumau:emor*ne,quodmo fcco,incoepit declaiare modu , quo uetur in loco per fuu muG innata flint dormire . Nutrimentu mouetur,&<u' . Et in iftis omnibus,

Liber Ohuus

392,

A fmutttur etiam per traTmutatione omne manere, continuum exix 0 fui fubie&i.f.tranfmutatione altera jftens ad principium.Non eft ait tiua,no trafmutatione in loco,non tem {fam moueri fecund un? ac Hum eft declaratu.Cu.n.hoc fuent cidens a feipfo # abaiterO4mo declaratum,declarabiturq,,fnllud uer ienimabalio,&eorum,que. no trafmutabitabextrmfeco, non f j j quibufdam prinri mouebitur ex motu fui fubiechm ., n. r j i loco.licetappareat exverbis Anfto Ptjsineft qu*fecund U rnp!ure ? te.futuris o/ipfe ponet q, omne, qcf feruntur lanones: alterum autc non tianfmutatur ab extrinfeco p, corruptibilibusfolum. accns, non mouef ex fuo corpore j> Ex hoc tgitur ent homo certus poeu. 4. acciis,vtpatebitpoft. Et forte Ari- quod,ji alicjuidfuent ex eis ,qu* fto.tacuitcomplemctum demfatio mnmouentur,Cedmouetur etiam hoc,cp omne motu ex fe,quod qnie titsjtt tternus. Et ideaJt fuent nc B fcit qnq-,,& mouemr qnq,, mouetj cejje >/ motusjit aterntts, necejje E ab extrinfeco, & eft declaratu q> pri eh yt primus motorfit, am no mo figuraq, primum motu exfenon fe efjtcutdiximus Jitperius , V auiefcit omnino. Et erit ifta demo in entibusjit aliattts motus^M rie ftratio alia a prediclis.qrh illud, qc! f e fa t f <& qwd remaneat ipfum huncfcquiuirfermonerr, quodap ^ ^ ^ ^/?rww . paret efle complemetu if bus demo niafn . ." J i cttm ftrationis,idem apparet cum demo > prmctpium remanfeftiatione predicta: & patet ex fuis rit, totum necejfano remanebit, Terbis in principio iftiuscapituli ip cttm fa continuum cumprincipio. fameealiademiarioneaHiaa. Et Auutd moueri per accidens ex Exquibuscrederehcetcb.il / / /? / // j r ., eft A unmobihuquide,mox . ,...- - j - F > J. fe,aut ex alto, non J eft idem. tuud _ quid '. , ' .. .p C uetiumautem^ipforum^ujc ^m^uodmoueturexalio.tnuem mouenturfecundum accidens, ftar etiam in quibufdam prmctimpoFe eft continue motu moxx pys rerwnfiju<efMntincceloffciltuere.Quare, fi neceflfeeft quide cet ea, 7u<* transferuntur modis continue efle motum, effe quid tranflatioms plur&us >o: aliud oportetprimum mouesimmo Mttem tmemtunn corrupt^ bile.& non fm accidens.fi futux , fMf..M ' , . . . \- bus tantum. rumett(vtdiximus)mr)s,que fun^vtfitincenabilis quidam, HeftrEx hocigitur, quodappa- 51 & immortalis mows, &C manex m{t -in motoribus non motis, qua: re ens ipfum i feipfo,flC in code, funt in a!alibus,C qua: funt mota g

srsr^=ummts,^ *^.~/!/s#>?-'

si&^sssa; **t*f~a*ji~r

principio,n^manente ncceffe QC accidcs^nt ho ccrcus in hoc, 9 ahqtiid,

Phyficorum
G quid,fi ponatur mouere totii, & po natur cum hoc moueri per accns,fi cut alx a!alium,q> motus tntius no erit aeternus. D.di.necefle eft vt fit primus motor,&c.i,&, cum declara turn (it cj> ifta mouentia mota qua doq; mouentur, & qfiq; non moue tur per accns,eft necefle, ficut dixim us,fivnus motus eft cotinu9, qui non-ceflat, vt motor illius fit non Beeuine, motus per accns. Et mtedebat per hunc fermone,vt vf,diflbluere quae ftiouem contingente ex iftis motis ex fe,qua; quiefcut qnq,, & mouen tur qnqj. ^ 4, Quoniam, ^ _ _ . . . . . cii . . declarauit <j> motor in iftis eft motum per ac** cidcs, & demfauit q> primus motor totius non eft motii nee accntaFr, nee eflemialV, diflpluef ex his duobus quaeftio,contingens ex his I pri mo moto ex fe. ifta.n.exiftimantur quielcere, & moueri fine eo, g> motor in eis moueatur omo. Et,cu apparuit Of motor in els mouetur per ccidens,& fiiit demfatum q? motor totius non mouetur per accns, diflbluetur qo, conungens ex iftis I mow tori9, EtpoteftJtelljgiexhoc fermone q? eft demfatio per fe,ficut diximus. D.d.Sc g> remaneat ens ip (um,&c,i,& necefle eft vt fit hie pri mus motor,n6 traTmutabilis,vnus, qui fitcaufa,q? mfid'rernaneatide^ & fm eadem difpouem. principiu ,n.cum remaferit vnu, tune illcl, cu iusc^prmcipium,Ctotum remane bitneceflario;cu tow fit cotinuum cum eo,Ccum paite ipfius non gfia bili,neai coiTupabiluH cum pnmo moto ap ifto principio. qm, fi ifta pars continua cum eo, fuerit gnabi Jjs,auicorruptibihs, tune mud9 no rernanebit wem, & erit illic priacipiuaj prius Jpfbjcum accede lit vc. moms fit ante motum inuentu ab K eo. Et intendebac declarare <b,cum Docamj. fuerit verumq? torum ensefteiufdem difpofiuoniseflentiaFr.QeceJle eft vt hoc fit a pnncipio, quod eft pnncipium pet Ie,no propter aliqcf accias.Et,fi pofuerimus q? iftud pricipium mouetur per accns,& merit ifte motus neceflariust ipfo mouere, con tinget vt ahquid fit efleutiaft in aliqua difpone a principio,q3 eft principium per accns. quod eft impofc. D.d. & ahquid moueri j> accns,&c. & dixit hoc,quia forte aU quispoteftdubitate in hoc,q? dixit. apparet. n.q? ipfe ponit iftud principium mouens no motum, no quia * alteratur,nec quia augmentatur ex extrinfeco,neq-, quia mouit fe in lo co per accns: ficut accidit aTab9 a!a lium,cjuiaconlrituumrper primu fubieclum,qamouet. a' Sed iftud, JJ pricipium no coftituitur per fubie- ifj>CB Aum,quod mouetur ab ipforfedeft Ocut air econuerfb,q? permanetia fubie<Sti aialium. eft fm il!ud.Et hocpatebit perfecle ^^j"" cfi fuerit declaratu q? ifte motor no .ph.'*{.'ft eftinmateria. Cum igitur pofuit, bicrf-cyf* ficut dixit,q? iftud principium non. ^79mouet fe in loco per accns,& apparet m qUibufHam principijs zternis hoc,q? mouentur ex aliis mo acciitali:& funt corpora coeleftia, in qui bus mueniunt motus plures vno,ficut eft difpo i planeus erraticis.mo tor.n.cuiuflibetftella;,exeis} C. qui eftpioprius vnicuiq-, eorum: &eft ille,'qui mouet illam motu ab oca dente m oriete,mouef p accns a ma ibri mo tore in pnmo moto max7o> & eft motor a motu oriental!: qm orbes iftoru oium fequuntur maxi, me orbe I hoc motu.v,g. qm oibis Ms moucf a liio motoic proprio

' ' ab

Liber Odauus
A ab oecidete in orite,rfiio motu jpprio annuo,& mouetur fuus motor a fuo motoie maximo motu diurno : &fieaccidit fuo motori jpprio pet accns a maximo motorc totius cz hoc , <j> mouetfuu motu /ppnu ab eo,<j> eft orbis fblis.quia igitur Iuenicur i motonbus,qui fimt i corporibus coelcftibus, ahquid,qcl mouetur ab alio , hoc modo accntali , non ex fe, ideo fecit hanc exceptioDocmni ne.Etdetintelligiexhoc,q>mouen tia,qu2e funthic,funtilla,qu moucutur ex fe,& ex alijs per accidens, .(lex motu fiii fiibie'fh.i.primi mo8 ti ab eis.Et hoc eft,quia motor con ftituitur per primil motum ab ipfo .Cquiamotoreftl eoforma,&mo tumateriar&eftacceptum indefinirione fbima;, f m cp material accipiuncur in dcfinitionibnsfbrmaru. & hoc eft id , tie quo df moueri per Matenx^ accns in rei veiitate.Motorautemi I definino corporibus celeltibus non conftitui nib9fora- tur per fubiecium ipfius: & ideo no tu. U.i.a mouetur per motum fijbiecli moti ia.c.i. ak - f 0 j1QC mg accidental! ^ Quod . antem I I_ /- L - jfL-^^ J eorum habetfubiectUjquod Uet.; 7. mouetur ex alio motore proprio,df *? ^ > <j> ille motor propiius mouetur per *u*co> accidens, f ex hoc,cj?fuum fiibieitu moueturabaho.quia accidit ei,C motori proprio quidam mod9 mouendi.& eit,quia fiibiedu eius mouetur ab alio : non quia ipfe mouetur per motu fui fubiei5h,ficut eft di ipoiiuoin motori bus,qui fimt hie. Et ideo dicet? in eis motor per accidens,& dicetur ajquiuoce.f. in illo, quod mouetur per fubiechim acce ptum in fiia dennitione, &perfubiectum,quod non habet introitum in fua difpone. Et if la diipoutio cil iunmuuo in motorc corporis coele
r

ftis,cui accidit vtfiium motum mo D ueatur ab alio.Sc ideo pfeAior mouentiueftmoues in motu diurno, cu no accidat fibi hoc. Secudu hoc igit*e Ttelliged'ifte locus hie. Et fii uetat9 ell in hoc iermoe uper hoc, o^ mota ex fe,quar funt hic,funt mo ta ex fe g accns: cu motor in eis no fit prim9motor,& motu ex fe eflen tiair no mucnit' nifi in corporibus coeleftib9 & 16 ifta fuerut ^terna, & ilia gnabilia & coiruptibilia. Si igif fuerit inuetu in motis ex fe motu g accfis,qtf accidit moto ex fe centia Fr,fvt moueat^ n5 ef t,quia i fua na tura eft motu ex fe p. accns,(icut efl E difpS in moris ex fe per accns, quac funt hic.& ideo accntalitas opera t"? efle iftprum,& non operatur in efle illorum, f. g> moueri per accns non operatur in eo, quod eft motum er fe eflentiaFr. & hoc eft illud,m quo motor eft primus motor. At vero, fi aliquid eft fern per huiufmodi>mouensquide,irno bile aute, di ipfum perpf tuum, necefTe e (3d ipfum primu, quod ab hoc mouetur, perpecuu efle* Eft autc hoc manifeftu quidem & ex eo,q> non ali ter elTet genex I ratiOjSd corruptio,cV mutatio I alrjs,nifi aliquid moueat id, q3 mouet.imobile.n.eode, dCvno motu Temper mouebit eodem modo, canquanihilipm mutec ad id,quod mouetur. quod au-* tern mouetur abeoquidem,qd mouetur,ab immobili aute mo uetur iam,propterea q?ali ter,ac ali ter fc habet ad res ipfas } non eiufdemotuseritcaufa:fcd pro^ pterea}q> i cotrarrjs eft locis^auc Phy.cu c6^.uer. DDD for

Phyficorum
formiSjConttariepftabitvt mo ueaturvnumquodcpaliorii,6C aliqnquide quiefcat, aliquado aute moueatur. Manifcftum igi tur facfhim eft ex dicftis dC quod in principle dubitabamuSjCurx nam non oia aut mouentur,aut quiefcutjaut alia quidem moue tur femper,aliaverojquiefcunt, fed quaedam aliqn quidem,ali/ quando aute non H ui us.n,cau famanifeftaniinceft,q>aliaqui de ab immobili fempiferno mo uentur, quapropter Temper mu H tatur^aliaveroabeo,quodmox uetur,&mutatur,quare 8dipfa necelTarium eftmutari. Immox citer^eode modo, 6dieodem permanens.fecundumvnu,oc fimplicemmouebitmotum. . . . . ... Et hoc declarabitHrpojt.pnmo atttemjuia hoc impo&bile eft aij ^ r lio modo yt ftgeneratio ^corrtiptio,<er trafmutatio altariif.niji Jtt hicaliquid>quodmouet}&' fM 1 uetur.illtttl.n. qnodnonmottetur, r *. r j Jempermoueteodem modo, quia nunquam trafmutatur omnmo in *Auer.k' refyetlHmoti. * motumautem ab m0t r> *lio,quod mouetrfuiafit m diftofi tiomL dinerfis m reftettu re~ J ., . r n rum, idea non ent can/a emfdem mottts.cr'propter hoc,quia ent in locis,aut for mis contrary* jdeo Ur Xiturper J fwm motum res contra o. f . t que ent qme]cens e me turn. Et-4p G paretetiam exhocitttidjn quo Ju ' bitabamus fnus ,feiltret quare

*"^** yuarum^na ejt motumfemper, & alia quiefeesfem per, fed JIM hie res, qu<e mouentur quandoque,CT quiefcunt quan doqMe.Canfa enim in hoc eft mani fJta *r ef ' . * wntw no * " to *terno>' wmentHr]empertO' qu*dam no tnottentur^tjta moto tranfmutabill, & tdeo necejje eft eiiamyt fint tranfmutahilta.illueiautem, 'titxtm1iS^leX} ^ p^'^^ j j a. r tneadem diftojttione, mouet^no mottt f il m p l i c t .
Nititul!hoc fermone ioduccre f J caufanvpropterqua fiutneceflevt ^ ^ primfi m m a otore n - axaff mutabili fit zeteruu, & motu in loco.& eft econuerfb ei,quod declara mettinprincipio iftius tradtat', -fab ex probauone eflenna: nil mo ** Qfuit oiobatu orimumotoreefle ex hoc apparet ei illud, quod q^ uirinprincipio,r hoc q?quaeda res mouetur fempcr,& quzda inueniu in vtraq } difp5ne,ac.da noq rnoucntlemper.Etcaiuamhoceit; eoclufio prxdidorruqm^cu declara tu eft hie efle motorem zternu, & m tu ab eo aJternii, vult in hoc fcrmoneinducereexhaccQnclufionc, J{.hoceiiemotore2Bi:ernu,cam<p.p; q u ^ mt mot,-i jeternii, & res,q mouentur q uadoq},& quieicunt q nqj>

fan

Liber O&atms
in hac fcientia C&fuetu- .f j|>cedere de pofterioribus ad prio rioi hac ra in primo,& poft dare dc priorib9 fcfa e^ce deftf po- cam pofteiioru.Et io incoepit hoc a ileriorib' priori,qcf demfatu eft ex pofteriori ad priora bus in dado cas pofterioru,& e mo Ipdmo, tor,qui no moue^& d. Si igtffiierit & prft da re J prio - hoc aliquid,&.&hoc eft couerfum fdicli.in f>di<fto.n.jpceflit de poftefterioru. riori ad prius.Declaratu.n.fuit hoc, W.s.c. 50 .q>,fi eft motus anern9,necefleeft vt fit hoc motu aeternu.&,quia hoc eft motu aeternu, necefle e vt fit hie motor seteru'.hic ante intendit con uerfum,f quia hie e motor astern9, necefle e vt motu ab eo fit auernu. &,fi no, tune fuu mouere noneflet auernum. D.d.Et hoc declarabitur poft.primo aut,&c.i.& hoc apparet etiam ex pofitione eius,quod eft a turam mouentem efle huiufmodi, S.uon motam, & ex pofitione eaa eius,quod eft mota cfie gnabilia, & corruptibiha. Sequitur enim ex his duobus vtillic fit motum sternum medium inter hanc motorem, qui non mouetur,& inter mota gnabilia & corruptibilia, quod mouefab iilo pnmo motore, & moueat ifta. Et,cum dixithocjincoepitinducere modum,ex quo patet hoc, & d.illtf .n.quod non mouetur, &c.i.& caufa in hoc eft,q? illud, quod uon mo uetur,neq, efleiitialiter,neq; accide taliter, noil mouet m'fi vno motu femper, & in eadem difpofitione. Deinde dedit can fa m in hoc, & di. quia nun^ tranfmutatur, &c. ideft ex hoc/juod declaratum eftjCg? no eft motum per accns,i. ex moto ab ipfb:ficut accideret, fi primii motu ab eo eflet giiabile, & corruptibile. Sed intendebat <j>,cum pofuenmus g? ifte motor eft non motu per acci

A fm Qp eft cofuetudo

dens.& q? motor generabilmm, & D corrupribiliu eft motu, auteflentia liter,aut accidentaliter: fequitur ex hoc vt primum motu ab iito moto re non fit gnabile,& corjpdbile:& Via,phoe l ac qjjcfi focrit pofitum motum eternui - ^^t 1 ^ t*C*fo.OC mouen ab hoc motore,qui no mo- I2 MC ue^in loco, erit poFe in hoc moto^ C6.3 3. vt fit caufa generabih'um ,& corruptibilium fecundum propniquitatc eius,& remotionem ab eis,& eritne cefle vtipfum fit primum motum ab itlo motore, qui non mouetur. Et hoc intendebat, cum di. motor aatem,&c.i.& motor, qui mouetur a motore non moto,cotingit ei neceflario vt fit in diucrfis difpofitio- E nibus de rebus, quas mouet,Cin jppinquitate, & remotione. Deinde d.idto non erit caufa eiufHem mo-* tus.i.& irnpoffibile eft vt rfteihotot motus fit caufa rnius motus tantu. fed diiierfbrum motuum, propter hoc,q? motor, qui mouet,eritin locis diuerfis,& difpofitiom'bus diuei fis: &fieaget idem duo contraria , verbi gratia q?quando fblfueritin tropico hyemali, habebit refpeclu ad illa,qux flint fub tropico a;ftiua li iu difpofitione contraria ei, fecit* dam <j> erit in tropico xftiuali. D. d,& propter hoc,&c.i.& propter J>- V pinquitatem,& remotionem, verbi graua,quoniam fbl,quando fuenr^ ficut diximus, in tropico seftiuali, tunclargitur cuilibet entium tranC mutationem contrariam tranfmutationi, quant largitur ei, quando fuerit in tropico hyemali. Deinde dicit:& quandoq; erit quiefcens fie. ideft & uc acquiritur ens quodlibet ex motore a;terno,qui mouetur, yt quandoq; moueatar ab eo, fcilicee quando fueritpropinquum>& quaDDD ij doq}

394

Phyficorum
G doq; quiefcat, fcilicet quando fue- fa illius eft, quia mouentur ab hoe rit rcmotum. Et declarauit quo mo motore fimplici.& quxdam,q modo (equitur neceflano vt primum uenturquandoq-,,&quicfcuntqua motum, quod, quando mouetur a doq-,:& caufa illius eft>q? motor eomotore,qui non mouetur, fit ?tcr- rum mouetur. Et debes intelligcrc num, & quomodo fequhur ex hoc hie per motum, & quietem,omnc* vt fir caufa motuum cotrariorum, tranfmutationes compofitas, & de apparuit ei ex hoc illud,de quo quc. motu zterno motum localem tanliueratprimoj&eftquarequxdam turn. Etdcbes fcire q> fccundum entia mouentur quandoqj,& quie- hunc modum poffibilc eft vt mot' u'P&t fie rooto (cunt quandoq-,, & quaedam moue noui fiant a motore non moto,fci- a rcctcnu, turfemper,&qusdamnuncj. Etd. licet mediate moto aetcrno.Et ideo, mediate Et apparet etiam ex hoc,&c.i.ex p"- qui pofiiit principium aeternum, & di<5hs jgitur apparet illud,in quo du primum motum efle nouum, non "?'rcjj,'c" bitabamus primo, & eft,q? non om potuit diflbluere qua:ftionem acci- LO*JUOJ H nes res mouentur,neq, omnes quie denteminhoc.ficutacciditLoquc- legum. fcunt.& caufa in hoc eft, q? ifta etia ribus noftrx legis. non diuiduntur ia duos modos tan SVMMA TE&TIA. ta,quoru vnus eft motum femper, & alius quiefcens femp,fed funt hie Ab detur movus connauus:& quis motuum fit primus. aliqua,qu mouent'qnq;, & quicfcunt qnq;,& aliqua, qua; mouetnr Lationem (Jje ctttern motibufprior em. femper, & quiefcunt femper. Et q? Cap. i. caufa in toto declarata eft nunc ex hoc fermone.& eft,q? quzdam mo Tvero oalio facto uentur a motore eterno,qui no mo pricipio, magis erit uetur,& io ifla mouetur femper: & de his manifeftum, quaedam mouenc'a motore moto, conlyderandum.n*

^eaiTurCTinftCfiUTiefc^&
motor jc tern us, de quo diximus ee motoremvno motu tantum. Et hoc intendebatjcum dixit: Illud au tem,quod eft non motum,&c.i.ens autem,quod eft no motum, mouet eodem modo vno mom fimplici: quia eft fimplex,non compofitum, .i.non habens materiam. lam igitur apparent ha: ties difpofitioes cit fuis caufis.Sc eft,q? quardam eorum nunq mouent*: & caufa ei9 efl,quia eft fimplex,non compo/itum.&, q> quacdam femper mouentur :& cau-

ef',vtrualiquemotQcontingat tingit,quis eft hie, dC quis prix mus eft motuum, Manifeftu.n. eftq),fi necelTarium quidem eft femp mom ee, prim9 aut hic,<3 cotinuus eft, q> primu mouens mouet fecund um hue motum, quem necefifarium eft vnum,c5 eundem elle, & continuum, &. primum*
Demde hoc apparebit manifif fie magis , confiderando ah dQ.cenjjdcradum tji cmm,' fit

Liber O&auus

A fitpoRiltle quod dupus motttsjit quoriiam tiecefte eft vt ifte mot*(I t D 11 r fifjOC fatfjt Pri* *ttiotoris.i.quoniam,cumdeff ft claraium lit q? eft hie motus prim% . , . wrtw eJttstCfCr continuus,dem6ftratus, necefle eft fjuif motus eftpnmns metuu. M4 vt ille motus fit ille,quo mouet pri tiifcftttm eft entm qtibdjifuerit nt *nus motor. cejfe eft >/ motus tternus fit, W Tribus autcexiftentibus mo fueritaliejuif mots demonftratus tibus, alio quidem fecundum frimtu, O- contmtws, necejje eft magnitudinem, & alio fecun , -\tfnmus motor moucathocmo^ dum paiT.onem, cV alio fecun. M tjicftnetcfr-^fi^ ~ dum locum , quern vocamus l^tionc, hunc ncceflariu efteiTe Lwfo ipri conttnfttts & primus. primuJtnpol'e ,n.eftaugmcnta um. Vide DixitrDeindc hoe apparebir,&c. tione eile,alteratione non prje c6t. Zim. ideft ex perfcrntatione de hoc,{cili- xiftente.quod.n.augmentatur, cct quis motus eft ifte motus .quo- eft q uide vc fimili augeatur, eft niam,fi apparebit demonftratus in aute vt diflimilicontrariu,n mundo, tune lenfus conueniet de- alimentu dicitur effe cotrario* monftrationi. &eft, ficutdiximus adiungicur aute omne fadum mamfcftius,fcilicct quomamtunc fimilcfimili.neccfTeigitureftal venfieabuurmodus,qmeftcaufai tc radonemeireea,queincon~ quiete quorujidam ennum quan'* * trarittm eft,mutationem At vc doque,& in motu eorum quando- ro fi ifcrutatur ' alteratur, oportebit efieal. qac.& ipfe,ficut dixit, peru hie dc duobus, fcilicet quis qui motus terans,& agens ex potentia call eft ifte motus,& quis motus eft pri do acftu calidum . Manifeftum mus motus motuum lenfibilium. eft igitur q? mouens non JManifeftum enim eft, ficut dixim* ter fe habet, fed aliquand quod,(i fuerit hie motus primus co dem propinquiuseft,aliquado tinuus, quod primus motor debet autem longi us ab eo,quod altex mouere hoc motu: cum prim'mo- ratur,eft* hacc aute fine latione tus necefle e vt fit a primo motore. nOn contingit elle.Si ergo nccef t.c. & perfi;rutatuS eft in Sexto quis mo fe eft femrj moru eife, necefle eft tuseft,quipoteftefle infinitus.fed S>C latione ee Temper pri ma mo hie complebit perfcrutationem be- tuu.&, filationis alia quide pri nedehoc. Deindedicif.Manifeftu or,aliaveropofteriore, prima* rftenim quod, fi fuerit necerte,&c. Amplius auteomniii palTionu ideft & necefle eft perfcrutari de pri mo motu quis motu fit. quoniam principium eft denfitas, dC rari roanifeftum eft quod, fi fuerit ne- tas.etenim graue cV leue^ mol ccfle vt fit hoc motus xternus conti le & duru, c>: calidu 6C frigidii, huujjOportet confyderare quis mo denfitates tus lit ille, qui poteft efle codnuus, (cs qu3cdam,denfitas autem,<3C DDD iij rt

35>5

Phyficornm
raritas congregati6*& difgrfcga tio,fecundum quasgeneratio, eccorruptio fubftantiarum di, citur.quaeautemcongregatur, a:difgregantur,nccelceft&fc cudum locum mutari At vero eedus,quodatigmentatur,cV: diminui tur , mutatur fecudum locum magnitudo, fe */?,*V/ prlwjtt Aterna . Et ttia prtnctfwm omnium prftonu eft

ftimantw fjfe modi denfitttdmis, & rnrttattf.& denjitudo,r' rarit<ffjuntcongregatio,erfegreg4 J(ubftantiare J &

f t fit r+* > f yt l eft iste printtu mottwm.lm " e -. e , , m u, t , -, m f . 1 r> i / ~a r i 4u?met4btlc,{y dtminuwtle poBibtle eft.n.att?ert fine alter&t. & , ^ ~ f/v ma L t j -.11 ~* J vr font locu JICCHOU maemtHatnem 4Utmet4bilf.n,potsdicerfipIttm => r 'I i' 4H?enfemtie , & potes atccre tpCupromifitpfcrutari quis mo- 55 ner dimile. wttrime ^flt lfte motus conbnuus, & quis contranum . W non cofulatttr in Uri ae hoc,fcilicct quis mot9 fit pri mntgener4t9, mfifimde CMmJt- mus motus , & d. Dicamus igitui, eft tntur >/ tranfmtt &c-&int5dit P" "a01"111in aSni + tudinemotum augmena,&aimino nmionis ifte cnillllotli;<ledani. K altcrati* , neetfle tuseft efle in qoanritate.& intendit /? >/ aliquod itlteransjitrfmd ex per motum in pa/fione, motum al fr^/> tU*d,U9d en mpotentia tcrariuum . Deinde di.. necefle eft /7 Vj " ct ^* vt lite fit primus motuum.ideit mo M cJibmwMmiitifc.Etm* tusm bi^ pofuit motus tres , feMfeftum tfl^Hod difpofttto moto- cuudlun g, declatatum eft in Q\im ris tune non cwrrtt eedem modo , to. Deinoeinccepitdemonftraiecp fed forte qtMndoque erit propinqui motuslocalis pt?ceditomncs alios. .ralterato,&U*do<jHeremo- ^,5 necefle eft, vt omnequod . ' ' I* * - alteratur,aut , augmentatur, , aut dittor.zrhtc nonote te finctra poteft tjje finctra minuitui^prius transferatur:& non Jlattonc. Si igitwr fit necejfartttm apparet de natura translati q> neccf *>/ motus tern*Jir,fequitur ne- eft vt alteretur , aut augmttetur, ccjfan* V trajlttu tterna fftpn ^ifl Per ac.ddeQS- Et incaPin ^ JJ /* i -h aemrarr hoc m motu au?menti, & wwmotmm.crfaliquatrajladixinlmpoffibilceftenimaliquod tio eft prior,O-'aiiapoflenWjnecef augeriimealteratioue. Et,cu dixit

Liber O&auus

396

q, atiamentabile, & diminuibile ne in aftu, aut frigidum in ac"hi, nifi D ceffc eft vt alterario precedat illa,de tranfmutas fit calidum in aclu, vcl darauithoCj&d. augmetu.n.potes frigidu in aftu. D.d/Et manifeftu. dicere,&c.i.& necefle eft vt augme e q? difpofirio motoris,&c-i- & tjui* labile alterctur: &tunc augebitur primu alteras,quod no alterar^ non quodamodo a fimili,& quodamo a alterat femper, fed qfiq,,necefle eft JJutrime- contrario.i. qm nutrimentum, per vt non habeat fc cum alterato -i catu,jH]<tfit quod fitaugmetii, quodamodo eft de difpone,(edqnq, appropinque^ augmecii fimile,&quodammodo contrariu. ei,& alteret,& qnq; remoueatur, & quodammodo eft Er,cumdixithocde nutrimento, non alteret:& propinquitas,Sc diftii dedit cam in hoc,& dixituiutnme- tia non eft,nifi per translationererda mo e It tum.n. df efle contrarium ad cotra go traslatio piscedit naturaliter al cotrariii . rium,&c.i.eft.n.conceflum q> nihil terationem,ciiicet q?, cum vtraque i.S aia.t. agitin aHquod,nifi contrarium.&, fueritin acT:u:deinde alterans altera quia nutribile agit in nutrimemu, uit,poftquam non alterabarnecefnecefle eft vt in nutrimento fit ali- fe eft vt alterum moueatur in loco, U qua pars contraria,&,quia nutrime aut alteras,aut alteratQ, autvtruq;. " turn copulatur in poftremo cum Si autern alterum fuerit generatii, iiutribih, necefle eft vt in eo fit ali- aut vtruq;, & pouierimus hoc efle qua pars fimihs.& hoc innuebat,cu caufam eius.quod quadoq, alterat, ^ixit:& non copulatur in omni ge- &quandoq; non,manifeftabiturq? nerato,&c. Et, cfi declarauit cj> nu- translatio debet precedere code mo tnmentum eft cotraimm,& cj? traf1 do, cum alteratio eiiam praecedat fertur de contrarietate in fimihtudi .generationem.generatio enim aut nem.fide contrarioin cotrani:m,& eft alteratio, aut fequitur alteratiotranfmutatio,quz eft in contrarijs, nein. Et, cum declarauit q? transla eft alteratio,conclufit ex hoc q? nu- tio praecedit iftos duos motus,& ditrimetu alteratur,& tune auget, & xit:Si igitur fuerit neceflari a vt mo dixitinecelle eft vt tranfmutatio de tus connnuus fit, &c.ideft, & hoc , contrario in contranum fitaltera- quoddixit,beiie fequitur.qucniam tio. D.d.Sed, cumfuerit altcratio, cum fuerit,necefle eft vt fit hie mo: necefle eft vt fit aliquod alterans.& tus anernus:& motus a;ternus e pri- ^ hoc manifeftum eft per fe.D.mani mus,& motus piimus eft traslatio: feftauit hoc,& di. q> extrahit illud, necefle eft, fi fuerit hie motus XKIquod eft potctia,&c.i. & necefle eft nus,vt fit hie translatio xterna. Et, "VI alteras fit extra alteratu, & aliud quia translatio qua;dam eft prior, abeo. quoniam alterans eft illud, Lcircularis,& quaedam poftenor, C quod extrahit re de potetia in aclii ieda,d.&,fi aliqua traslatio e prior, in qualitate, (ecundum q? alterat.v. &c.i.& apparet etiam ex hoc fermo gr.quoniam facit illud, quod eft in nei hocloco,fi traslatio fuerit duo pctentia calidu.-n,vel fngidum,cali bus modis. C. prior, & pofterior, q? dim in aclu,aut frigidum.& impof prior eft a'terna. & if la prioritas,ufi-t i le eft vt illud^juod eft in poten- cut dixim9,declarabitur hie eo motia cahdum,au: rrigtdu, riat caUdu dp, fecundum qucm fcquit'vt traP> DDD iiij latio

Phyficorum
G latio fit astern*. Et,quia aliquis po tur ad fegrcgationem.& congtega-1 teft diccxe q> forte rtafmutatio,qu uonem,&: cogregatio,& fegregatio eft in fubftantia, eft prior alijsmo- videntur eflein loco,d.& quod con tibus,quia predicamentu fubftatiae gregatur,aut feeregatur necefleeft eft prius alijs pra?dicamemis,incce- &c.i.&,cum ita nt,neceflc eft vt mo pit declarare etiam ep motus localis tus localis prscedat omnes trafmupracedit tranftnutatione in fubfta- tationes fecundum hanc opinione, tia,quz dicitur generatio, & corru- & filr fm opimonem veram. Deinptio,& d. Et etiam principium om- de dedit aliam racionem in augme nium paffionum, &c.i.& etiam prt tabili a pra^dicl:a,& d.& etiam augcipium oJum qualitatu apcf Anti- mentabile, & diminuibile mutant quos eft denfitas,& raritas. Exiftit locum fecundum magnitudinem. mat.n.q? oes prima; qualitaies,ficut .i.vt mihi videtur,q? augmeutabilc grauitas & leuitas, mollities & duri necellc eft q? nutrimcntum transfcties reducunf'ad iftas duas qualita- ratur adipfiim, & tune augebitur, H tes.exif Hmatur.n.q? graue e defum &fimilitcrdiminuibile necefle eft quodam modo,& leue rarum quo- vt transferafab eo aliqua parseius, aa"m modo.&fimiliterexiftimatur & tune diminuatur,& fecundu hoc cp durii eft denfum, & molle raru. motus localis prarcedit motum aug & fimiiiter calidum exiftimatur ef1 menti,& diminutionis. ferarum,&frigidum denfum. Et Amplius& hinc confyfiderS Et hxc non eft opinio Arift. fed in- tibuseritmanifeftu q> latio pri tendebat declarire q> hoc commu- ma eft.primu.ruvt 6^ J alfjs, fie ne eft duabus opinionibus, fcilicet opinioni Arift .qui dicit q, prtcipia ? !.n motu dlC!tur Vtl^ ^u1^ ** tiafmutationisuintqualTtatesqua fena.Dicituraut pnus,flCquo ' ' tuor,fcilicet caliditas,& frigiditas,& no"exnte no etut alia,illud ve, humiditas,& ficcitas,& opmioi eo- ronnereliquis. Etquodtfje.Et rum,qui dicunt q? principium om- quod fm fubftantia.Quare,qfn I nium qualitatum eft denfitas, & ra motu quide necefifariu eft efle * .L prfci ritas:& flint illi,qui dicut* paites ee continue,entautcontinue, aut M F**" atomos. Et,cum pofiiitq>funda- qui continuus eft,aut qui confe menta qualitatum apud iftos flint queter,magis autequicotinu 9 denfitas,&raritas,d.& defitas,& ra- eft,6cmeliuseftcont!nuu,qua ritas fiint congregatio, &c. ideft & confequenter efle: quod aut me denfitas,& raritas fccudum opinio liuseft,femperarbitramur ina ncm iftorum eft congregatio, & fegregatio partium . & funt modi,fe- turaee,fi poFe eftrpofTibileaute cundum quos dicunt fubftStias ge- eft continuu eflc, demonftrabi/: pofterius,nunc aut hoc nerari,& corrupi,iili, q ui concedut fubftatiasgnari,&corrupi. dicebat Aipponatur, 6ehuncnullupoC-^_ indiuidui i- j:..u..i e -._ feeneniliJatione:necefleeftit<u ,n.c[)gnario cogregatio partium,& corruprio eft fegregatio que la done efife prima. nulla.n. fllarum.Et,quia omnia ifta redusu ncccffitas eft auc augratari,aut ltc-

Liber Oftauus

397

A altetari id>q^ ferf t ncqj igit ge^ tus,& no fdlfl peewit n aliter>{ed tj?c D jnerari,aut corrfipi.horfi at nulx er> & fubftantia incoepit d(.-claraie Iiiec6tingit,ficotinunofit, etquofcquiifvtpcedatfrn tps.&Tfm quc mouec primii mouens. caTu not'ficare prio fm quot moEtapptretet qu^od tramUtto dosar P ri',&d.Etappa r etet,&c.i. '' ^ r i ~ i i ci? traslatio eft primus motuu,indu n tftfrtm* motuu,confyderado hoc <dor5ries,f mrquas dl- primfi T mo m8do>Primum.n.quemadmodum tibus, & demonftrando cj? motus dicitur multiplex in alys rebut, translationis df prior fm t Mcitttr m motu . Dtatur. n. ^orum- D: "*?"Tdutei;e modo> I /> fm quosdrq> motus pccdit motu , cum nonfucnt , &.dirimfi.n.queadmodu df,&c.L /?o/^ <?/<? ex?rrf pnus.n. ficut df i ali js rebus de plu4/w . E^ dicitur fnmittud , quod ribus vno , ita et in mocu df de plu,, eft prtwm temper e, tut in cfcn- ribus vno modo. Scintendjc^^m > ' *_ ,** .. oesmodos,rmquosdrpnus,&po- E df prius,&pofteriusiumotu.D.d. itHt ijitta ecotmuM , aut yma Df.n.prius , &c.i.& prius df in alijs r[ rc b"s,& in motibus mukis modis . Utts,cr meltiis: et optnamur quod tttud^Hod eflfecudu naturam, eft melimjteft pofibtle : crpofitltiItepHltt continue, ethocdecU i//-v i rabiturpoftjednticponatur quod tpoj?tbile eft >/ aliqui* mottts Jit contmutts , mfi localis : neceffe eft tntmV traslauofft pnmw mod AT 5 i /w. non.n.neceffe eft >r r r*w/4 /ww mouetttur olio motu ommno , He% (ecundum augmentum , ne^ fecwu& alterattonem, ne< >ff rr i ncreturnea >/ corrumpatur .fed tmpofiibde e ~Vt dtquis iftoru Jit , Hi/jjfer wcrw locttlts tfecundu que mouet primus motor . ' Cum declarauit <|> motus iranPktionis pcedit naturaliwr alios mo fm.v.gra. vnum,& duo.quia, qn vnu non fue rit,duo non crunt. &, fi vn u fucric, non tnfequ.turvtduofint.Etinteditqd jam declaratu dtcb tahs eft di^0cltlo motus localis ad cqtcros motus.Sc poft declarabitur , flq^cu alij motus fuerinr, erit motus locaJs:&'cum motlls loca]js ^ n5 Icquiturvtahj motus unt.D.incccj pit diccre fm modu prioriS) &d.Ec df prius rpe, & e/Icntia.i. f m cam . D.d.Qu.ia igitur eft neceflarium vc motus fit tcmus ? A'& otus eft 6c ctcrnus,aut quia cit vnus cotmu , J, decIaratQ ^ft demolu Contmuo, aut quia coponitur ex moribus fuc ce(fiuis,f quorfi vnus eft antealiu, & v us oft al " P !"'ita' ^fils Pcedcn tis fit cu principle cofcquetis. D.d. & eft dignius vt fit continuus,&c.i. & e mamfeftii <f dignius cft,& merit > ns ae neceflltate erit

Phyficorum
lius q> moms etermis (it vnus, & co igitur localis, cum non fuerit , non K tinuus,<| vt fit fucceflluus.zternitas erunt alij moms : & , cu alij moms .n.eft in cotinuo eflentialiter , & in fuerint,erit motus9localis.& non (efiicceffiuo accidctaliter. D.d.& opi- quitur cj? , cii mot localis c5tinuus namur,&c.i.&, cu melius fit vt mo merit, vt alij motus fint . & hocintus ternus fit continuus,& nos opi tendebat , cum d. fed impolc eft vt natnur q?,oe,q(t prouenit a natura , aliquis iftorum motuum , &c. iemg eft melius Tter poflibilia.D.d. AdhuCjtpe primu.perpetuis & poffibile eft vt fit continuus.i. &, 4n, folum competit moueri f m cu pofuerimus q7,illud,qS prouenit hunc Sed in vnoquocp eorutn a natura,eft melius inter poflibiha: qu^ ^ qux habent generatiox &motusetem'eftmeuusvtfit co- ne5latione necefife eft poftremii nnuus :5cporeeftvtmotuslocalis Cemo tum . poft.n/generatione ntcontinuus:iequitchmotus loca ,^ n. a , l^mquomuenifstermta^tcon- pnmuma teranoeft^augme tatl H tinuu S .Et,ciin6fbitmamfeftuhic * Ted lacioiam pfeftorum L Q,folatraslatioeftc6tinua,&d & motuseft.Sed alterum neceffe M hoc declarabif Poft.i. fed accipia- eftmouen fm lationem prius, mushoc pro vero in hoc loco, q? q3&generationiscaeritiis, q nullus motus eft cotinuus in rei ve fiunt,non generatu^vc id,qc! ge ritate, nifi mot9 localis.&,cu ita fit, nuitjCOjqcf generatum eft. Vide necefle e vc motus localis fit etpri- biturautgeneratio vticpeepri Suma t6- mils in tepore . Et abbreuiatio ifti9 ma motuu,proptcrea q fa&am fcrmoms eft tahs si melius vt mo efle oportet rem pri mu. hoc au ts eternusfitcommuus : & melius t5invno quid g quO ui s Oru, q 2fr . Ide. in 01 poflibih eft illuci, qcf eft natu- fiun fie ft . raliterrnecefleeftvt motus?tern' ft rf ntcotmuus.Snsit motus connuus S* -c fl, r unt, a q ^ ,pfum noit,ec fit translatio tmTncceflc eft vt mo- hoc a t e rum tus tternus fit translatio.&, fi mot' Pn I ?ternus eft pnor f m tps , necefle eft neratione imposfibile eft ee pn ^ vt translatio fit prior f m tps. & fifr ma ( o>an Q mouentur,eflcnt debet eile prior fm naturam, & f m corruptibilia : ) manifefta eftq? cam.Et, cu defcnpfit piio prius fm neqj eoru,cj confequenter funt, natura, incoepit declarare ex prcdi- motau vllus prior eft,Dico avit &is,& ex hac defcriptioecp ifte mo- cofequeter, augmentationem ^ tus,f.locahs eft prior fm natura c?- poftea alrerationem}<3d dimina teris motibus,& d.necefle eft igitur tjong ^ ^ corruptioneoes.n,po vt translatio fit prima, &c.i necefle f teriores f u n t generacione. Qua cftjgitur.vtmotuslocahs fitpnor ^fineqjgeneratio prior latioe
Et et mo motuu , fed ali; motus no pot *jtpr* temfore. ft funt efle fine motu locali . Motus ftmaum. n.4termtate tantu fotefl mouer

^^^^^

Liber Oftauus

398

A mourn lioc mvta.SedindimduHm f*ir tpe caeteris motibus gcnerabi D - libus,&corruptibilibus: necefleeft idi ,-i vt motus localis lit prior teporecenem tt motum localem foft Kas motibus. Et, g> actidit in hoc annes motus nectff*rw.non.n.ge- q5 ex animalibus ambulantibus, neratur , nijipoftquam eft otter*- in quibus motus localis e pofterior tiotcr 4wmentum.nntus autem fm *fs ali's moribus ,incoepit deck j I- ct r a- i rarehoc,&mfloluereqone,&d. Et bc&enmWftrf&uiiu.SeJ |tcft primus in te>re!i.&etia mo vecejje eft, >/ aliudd? fo mouza- tus iocalis ?ternus eft prior in tepo tw ante ntotwn trtdationis ,qtiod rc alijs moribus.D.d. f m cternitate tcMaetinrenerattencrenera n-&c.i.<1mp ?teinitateexiftetein hoc motu pot mouert hoc motu, C eo . motu > etHTy^.g. quodgenerans tjt ca c&.d.<p mot'traslatiois e prior oib B geniti. Etjfenon ejfet itA, exifttmd motibus in mundo fm tepus,& fro. E retwr quodeenera.no eflet primus natural in mundo maiori d. q? eft i generetur. fid,licet diftofitio dm, &c.i.fed hoc in indiuiduo de- aus ioc-, talis tn indiwduo ytioyuofyge- monftrato,raoto ex (e, generabili, t,c. 17. 'nerakdm , tamenectffettt ^itft & coiruptibili eft econtrario ei, <]3 he diwd pnm werMt , 5fl,m .mundo Motus.n.locahs in .1 f o _ _ ' iiidmiduis metis ex le generabmqHodmoueatur, CT mfcfimftr bus eftpoftremus motuu.I hoTe.n. extftat, & ft nongeneratum, et & animalibus motus localis eft bo iftud et habet ahqttid almdfrius fttemus,cu no ambulet, nifi,pofti| ipCo. Etjwa eft impofcbile yt?e Perfid^Per monl augmenn^c alte*' *- . ' J _ o rarioms:& ante ifta eft motus eene neratumfitfnmum: quoma tune rationiSi D.d.motus aut local's eft F C omnia moid ejjent generabdia et mows perfedionis, i.motus localis corruptibilia: mamfeftu eft quod no inuenitur in a!ali,ni(i poftq pet mBtts motmm confauentmm eft ficiturin creatura.Et,cu d.hoc,pot J 1 J & aligs dicere q? forte itaeftaemu
j

dimmutio, & corruptto.omma.n. tftajitnt poftgenerationem. Et,Ji jrmer*4tio non eft prtor translate"* > i i r ne,ergo milus modontm tranfmutattonif eft prior transiattone. 57 Cii declarauit,^> motus, gj?que inuenitur ^ternitasin motibus, eft motus localis:& motus xternus eft

tiis geuetariSis in eo eft prior,& loa Sed neceil e

calis poicerior in tpe. & in na tura, f &vt aljqd almd moueatur, &c. t.ledlpole eft hoc cem motoexfegenerabil^ita^nonftt hie motu ex fe motu locali pcedcti hunc motu in eeneratione,qtiielt ca in iftoefle (emp, generabihaco- Sup.tc.5i tinue,fm <j> declaratu fuit ptius, &
fiO,

Phyficorum
6 f.m <ji apparel et hic,q> motus loca fent gcnerabilia & eorruprfbilra^S, Jis pre.cedit eflentialiter generatio- 6 ita ef!ct,non inuenireturjgeneranem.D.d.Y.g.qj generas, &c.i.ficut bile, & corruptible, vt declaranim inuemf'in aiahbusgeneiatibus,q> eft.D.d.mamfeftum eft,&c,i.&, tfU gignens eft caufa genitip.p. transla generatio non fit prior, manifeftq tione.& d. hoc, quia manifcftii e q? eft q? nullus aliorfi motuuro,c|ui Ce n eflc prior translatio gignentisprecedit gene- quutur " generatione, ' pot ~'-natura,& tepore,f! motus alteratioranone foam: translatio aute,c]uae pr^cedit generatione non gignen- nis,& diminutionis, & corrupriois, tium, eft translatio rnundi magni qm generatio pceditiftosmotus. generans totum, & conferiians ip- Etconlyderanduraeft quogeneia ium.&, cum ita fit,manifcftum eft tio pccdit iftos motus. Oe.n.qd ge<f> traslatio ell poftenor in animali neratur fin opinione A rift, nece/tc generate mbiu genera tionis per ac eft.vt aheretur: & ex hocexiftimacidcns.& ideo d. poft.Et, fi no eflet tur q? alteratio j3 cedit generatione, H ita,&c.i. nifi traslatio precederetde Sed/juianos videmus q> oe,qcf altc j, jieceflitate generatione gignentis, ratur, ante fait generatfi , & ex hoc tune exifhmaremrq?generatio eet exiftimaf'qj difpofitio in iffase cir' qm " apparetin '- iftis '"'- culans,&q> neuter iftoru motuum primus motuii. qjgeneratio eft primus motuum in p"cedir alteru, quo igiturdixit And eis.D.iteraiiithoccofirmado, & d. q? generatio pcedit alios motus pre. fed licet difpo fit talis T indiuiduo, terlocakm? qm m augmento,& &c.i, fed licethoc accidat in indiiii diminutione,& corrupaone maniduo iftoru generabiliu,tn non acci feftu eft eps efle poftenorcs genera dit hocin oJbusgenerabihbus.i.ga tione.Et,(i et non inuenif in iffe^J declaratu eft q? motus localis pee- prium prioris fm natura, oe.n.geditnaturalitermotu generari6is,& nerabile e augrnetabile,& ditninui q? necefle e vt ante generatione lit bile, & corruptibile,& oe aiigmetaalicjdtraflatuexfe.&,fin6,n6eflet bile,autcor 9 giiatio olno.Si igi^oe traslacu ex fe bile e gnabile.Dicam igi^ cp cofj- So I cet t generatu eeneratu, tuc^eneratii haberet deratio prioris,& poftenorisin hoc M caufas infinitas. cotingeret.n.vt an loco Cjficut cofyderatio piioritaris, te translatu per fe,e/letaliud tranf- & pofteiioritatis I pdicametis,iq.b* latum perfe,&ficininfinitu. D.d. e motus.Subftada.n. quia eft prior & et iftud habet ahudprius ipfb.i. naturaliter cctens f dicametis:qm, & nccefleeft vt iftud motii, ftranf 1 cu aufertur,aufcrunt alia praedicalatu ex fe no generabile,neqj corru mcnca : &,cum fueht, no fequitur ptibilehabeataliquidpiiusipfb:& vt lint alia predicameta,fm q> fubcftillud,q(tmouetipfum,&no mo ftantia eft prior eis: & fi, fequitur uetur.D.d.Et,quia impoflibile eft, vtfimin fiibftantia ex natura mai^,& jDcipue natura quan titans; &c.i.&,quiaimpoflibileeft vt motus gcneratioms fit prior natura, & manife nifeftu eft q? yia ad efle fubftatern pore ahjs motibus.qrn,fi ita eCft prior via ad efle alioiu pi' fctjtunc mota ex fe,fin loco oTa ef- camcntoru. Et iatelligo j? via motum
- /* "^ i
v

''

Liber Otauus
A dtgeneratioms vniufcuiuslibet f><licamentoru . Secundumigh? hue <lum A. Anftq? raocus generatiois p" cedit aiios motus, & <$ motus alte ratio msprccedit generatione p accwlens, fmcp forma; elementoru sut quah tares aut qualitates fequu ur eas. t,cu pofuit- q> motus gene ratioms precedit aliapdicamenta, <L Et, fi gencrario no eft prior traplarioe, &c.i. & cu generario c prior cxteris moabus : & translatio eft prior gnatione: manifeftu e q? nulI* modern mot9 e prior traslatioe. Omninoaut videtur, id,q3 B fit,efTe imperfe<flu, 6d ad princi piu irc.quo fit. vt q3 gcneratio ne ofteri use P ^ natura prifit. ti*iupi<* vltimoautlatio ineftoibusrjs, qfuntingenerationc.Quaprox ptcrviuentiu aliaqdeofnoim ' mobiliafunt, propterindigenx tia inftrumeti^t plat^&mulx ta genera animaJiu: alrjs au^cu perffciuntjieft. Quare, fi tnagis feft latio r)s, q magis nacfla funt natura^ mot9 hie primus alio rum erit fecund um fubftantia E/ ywuer/altter mantfefttan fft, c(w>d generation eft dimmutttm , (yfimper ctnrrit adfrinci-

199

babtnt ntdiorem fartent in & KAtura, neeejjfc tftyt tftf motus ettam ejjenttaltterjitfrtmus c*tern msttbus. Ifta ell alia dcclaratio, q? trasla- 5! do eft prior alijs motibus. Etd. EC vh\&c.i. & vFr manifeftu eft,<|> om ne generatu eft dimmutu, & oe diminutu monetur ad principiu fern per, qct eft complementu & finis,fl qfl eft prius alijs principijs. Et manifeftu eft per fe q? generatu eft diminutiim .qm,fi no eet diminutu, non moueretur ad coplementu. D. d.& fie pof terius, &c.i.& necefle eft E igitur vt oe pof terius fm tf s in ge- 9* P(te" nerarionefitpnusfm naturam.Et, ^e6f^ cu venficauithancproponem,d.& t 5 t epnus translatio eft poftremu,&c.i.fequi- rai nam. tur igitur ex hisduabusproponib* idt^-Me. vt translatio in generate fit pofte- *c'| rior fmtfsah|stranfmutati6ibus, aialitl & prior in natura. Omne.n.pofte- x. rius f-m tps in generabili ex rebus, quibus perilcitfeft prius in natura: & translatio eft tails: ergo fequitur in pila figura vt translatio fit prior natura anjs motibus. D.d. Et ideo queda viua non moueui. &, quia translatio eft prior fm perfeclione F alijs motibus, ideo aialia, quae non funt perfeda, non transferuntur.i. qin,cu fuerint diminuta, & carcat tslpntu tnnatura. CT translatio inftfo, quo fit translatio, id carene translatione: & fil'r in plantis. afaeftpoftrtinH ems , quod muenitwr liavero perfeclahabentinftrumftngenerato.Et tdeo quxdam "V;4 ta, & translatione. D.d.Cum igitur non mmentur omnmo frofterfn translatio,&c.i.&, cu translations inuenit^nifi in eis,qu? funt jjreclioW plura generate animalium-.m ra reru natuialiu, necefle eft vt iftc fit motus perfedtior alijs motibus: t. Cum witur perfe&ius eft prius in natura: ergo i - ' /, & transUtio no tnucmtttrfHjtm ets, iftc motus eft primus motuum. Et hoc

Phyficorum
G hoc componii? fie. Traslatio eft rei mouetur, non tranfrmitatur, nifi K perfections: & qcf eft rei perfeftio- tantum in vbi, & non fequitur ex E* mutt v 1 vJ"* !? * vbi,m utatio __ ,. ris eft f rfperfccliusrerero . i translatio . 1 eft mutatioae . . . fubftanti? . . . icquit mu Nora hie perfe&ior ah|S motibns. In hoc igi moti. q? non contmgit in ali;s mo- Utio fu4 triplia ge tur jermone declarauit per demfo- ribus,f.o>i alijs motibus accidit mo. moti.ide. rnionis neefle,& caufe.q> traslario fitprior to tranfmutatio in fua fubftantia, 4-ph.te.c. vfum eflc cxter is motibus. demde declarauit ficut in motu alterations, & augr * *' M ex hac cocfone cam eiusrq> trafsla- menti, f. q? alteratu mutatur in fua tio exiftit in aialibus pfedis. & ha:c fubftantia, aut appropiiiquatJ mucft demfo cauCx tm.deinde accepit tarioni, cum alterauo fit via ad COB pofteritis,& declarauit per ipfum ruprionem.&fimiliterinaugmenpnus. & fuit demfo per fignum. & to,cum contmgit ab eo vt res diuen eft, q? translatio eft prior, quia eft r fetur in cjuantitate. &,cum hoc inpriori . In hoc igitur fermone funt tenditur, erit via ad corruptionem. tresdemfoneSjl.caufa;&efle^ca^ Et,cumdeclaratumfitq?illud,qc? _ ^.c. & e, demonftratio j /!.:/:: moueturhocmotu, non tianfmutm, figni. [ - EtpropterhacCjCVquiamini tatur in fua fubftantia, qcf ivoii acci im, motuurn, id, q3 mouetur, dit in alijs motibus , & coniunxeridum fertur, a fubftantia difce> mus huic fecundam proponem, & di t,f m, n.fola nihil mutatur ab ert^q? motus, in quo motu 116 trafe&vt^cuVgd alterat^quale,cu ve mutatur m fiia fubltada omnino, aut, fi tranfinutarur, nihilominus ro auget dC diminui t, quatum * tranfmutatur minus, eft melior, Et non propter ifta tantum eft friar, fed propter hoe et, tjuia eft noil facitrem tranfmutari a fua na inter alias motus tabs, quod no re tura, fequitur ex duabuspropofmo ( mueturillttd,auodmouetur Cecu nitrus,^ translatio eft ^dtior mo- ( lUSina- tniideT. prior inn a, l-c- 7J Maximeautem manifeftum j M wfua efenti^ficHt tranfmuta e,q>moues ipfum feipfum ma^ tur afud alteration?fecttndii qua ximefm hunc mouet proprie^ litate, et apudaiigmetttm,<&' dt~ quifm locum eft. &etiamdici uatitatem. mus hoc efle eorum.,quac moiie 5 9 Ifta eft Tertia declaration}? traf- tur,6C mouent,principni,et pri latio eft primus motuu. Et funcfa^ fuper duas propones, quarum Vna ipfum feipfu eft,q? illud, qct mouetur fm transla Et tnnnifeflttm eft,quodfe pro* tionem, non diftat a f iia fubftan- pne hoc motu mouet pnma inten tiaapud fiiam tranfmutationem,n <$> non accidit ei tune in fua fubftSi ria tranfmutatio,qua: cogat ipfum cipium in moti*,& motonlwf eff cjcue a fua fubftanua,cum illud,qif t'llndfjcthcet iHudt qnodmonctfet Ifta
$ 4, J
(

\.\ U.i,A %-l.L h/J.V/MAJ.l\J UfVS.1. AlAkUJLtV 5 VUX11

Liber Oftautis
A Ifta eft Qttarra declaratio quod 60 mmslatjo eft primus motuum nait turaliter. Et fundatur fuper tres jppofiuones.quarum Vna eft, q> mooullo^ tumex& no inuenitur nifiin hoc caii.idefu motu. nihil.n. eft alteratum ex fe, pra. c. 10 flee alterat fe, nifi per accidens. Se&.i.ph.c. Cunda aut eft 5? motu ex (e eft prin ):& t < o cipium rerum motatum. Terria ve ^. cbeL fo elt <$ motus, qui muemt'in ' prlo e.i4.&c. motu,eftprimusmotuum.Et.d.pri Mo^ loca ma iutentione. qm accidit ei j? acci - Pahum r^mS dens qnq ;,vt moueat illud,' 1 c\S mopc 1 T." motu in- uetur ab ipfo aho mo motuum: hducere in cutaetidit animalibus,qn mouenm re m ?" " tur in loco, llq> corpus calefit. ani1 11 tatl motu,f alteradoe,moOR 1 41 n ^- ^ uetur ex ie,fed no primitus, fed me diate motu locali . & augmetatu et n exiftima^augeri ex fe, fj j> accns.
ftr * fill /_ J _ _ *?.. /I Jf /*_ f\ 1_-

400

lieft (jwonuftftitle efl V dupis c( contlmuti et MernM. mofftf Declaratum eft igitur olbus 61 iftis demonftrationibus,q? translatio eft primus motuum uatura, & t6pore. & ifta propofirio crat prius accepta pro vera , & declarauit ipsa hie . Et 5 quia translatio eft duobus modis,redta,& circwlaris,& foit declaratumq)motus?tcrnuseft^on^ tinuus, & accepit pro vero q> motus counuus ex . . . eft motus localis, . ~ quo i . declarauit q? motus localis eft primus motuu f m tps,inc(pit hoc de claiare,& quaere in quo motuin- E uenitur connuario, p. qcf declarabitat q> translatio fit continua,& qi translatio in rei veritate eft prima. Etideo d.Qu? autem trasktio,&c. & d.hoc,quia nondum eft declaratum,nifi noc,C q? translatio fimpli citer eft prior. D.d.& manifeftabitur cumlioc per hanc eande viam, i.perhunc modum confyderandi. & intendit per prius, illud, qct dixie in Sexto, q? motus circularis fblus pot efle xtcrnus: fed iilic non com pleuit pcrfcrutationem de hoc. la initiovero tratatusiftius,& ante hunc fermone no folummo decla- F rauit poFe efle, vt fit hie motus con tinuus, fed declarauit q> neceflc eft vt fit hie motus con tinuus. Ex hoc Dooimlergo fermone, quern nititur decla- wm< rare,apparent duo. Quoru vnu eft jnuj^UO{{ ^.^ pOfuit( ^ p0pc g vt fit hie motus continuus,ternus. Secudum autem eft quis motus fit motus cbntinuus, quern declara turn eft cfleaeternum ncceflario. hoc declarabitur, quando declarablt quod motfi inpoff&fc eil eflc conunuum.

Quodmotus alijalationenon Jint continui. Citp. i.

Vod igitur latio primus motuum fit, manifeftii eft ex his 4 Q.uf aut latio prim a fit.,nunc demo^ ftrandum eft.fimul autem 6d quod nunc, &quod priusfup<pofitum eft., c^ contingit quenx dam motum continuum efle, di perpetuum,manifeftum crit eadem methodo * i * t ex hoc quoa translatio eft fnrmu motuum Quxatttem transUtio fit prtma, fleclaratttnt ent ntmc. & mamttur cum hoc per hanc eon,, ., ., v , ; ' " , 7 r tam tiuut, tuud, quod pofamus fofutmttf dan yiam fojtnone m hoc loco, tf f>nusffei-

Phyficorum
Quod igitur alioru motuu riu t fed folum riocaccipere, q3 C continuum nullu contingit eiTe opponitur quodamodo dC mo* ex his manifeftum eftOmnes tui,& quieti motuscontrarius, n.exoppofitisad oppofita silt, vtaequale,& mediocre excede> &. motus,& mutationes.vt ge^ ti, dC ei,q9 exceditur: & q? non nerationi quide, 8t corruptioi contingit fimul oppofitos efle, enSjdt non ens termini funtalx aut motus,aut mutationes. terationi aut cotrarij pasfioes Dicamus igitur, yuodapparct augmentatioivero,&diminux imp0jSihile eje ali^uem motum tioi aut magTtudo, et parui tas, Riorum elfe continuum ex hocfer autDerrecuo masnitudmis.cx r c * -**.,*.. mone. Motus enim*&omnesm imperiectio.cotrarn aut, qunn , /- / rr contrariaJd aut, q3 non femB tranfmutatiomsfunt de oppoftmoueturhac motioe, exiftit au to moppojttu.y.^uonia duo terH te prius, necefle eft pri us quie>- mtmgenerations, <y* corruptiois ! fcere.manifeftu eft igitur q gex fmt efle, et non ejfi. cr duo terwii feet in cotrario id,qcl mutatur* m alterationis funt duo contraria. Similiteraut oCinmutatioib9. opponuntur emnj genera tio,et corruptio fimphciter, dL fingux larisfingulari*Quare, fi im ^ posfibile fimul mutari f m op w > ^uafunt ad panes contrary pofitas,noneritcontinuamuta fiintcontrana.&quodnunyuam tio, fed inter ipfas mediu eri t te mouetur motu demoftrato, etfuit pus.nihil.n.differtcontrarias, anteneceffarioquiefcens.manifeaut non cotrarias efle, q f m co^ a^m fa ta-jfur atfod tranfinutatradicftione funt.mutitiones.fi , "7- \ j ^ j Y> f p i eideadx -j- j tutn quieicit yQuanao 7 7 modoimporelithmul . / 'veruenertt / i ; efle.hoc.n.ratioinihilvtileeft. ^contranum.Etfecundumhunc M Nee fi non necefle eft cjefcere in dum eft de modis trafmHtatiocotradidione, ncqj eft mutatio num.corruptio.n.etgeneratiofunt quieti cotrariu:non,n.fortasfis oppojitajimpliciter,cr' qutfunt t quiefcit,q3 non eft,corruptio ^notfu^ indiuiduo funt oppofiu aut eft in no ens. fed fi j- folu mex ***>v auj r. jla vt ;jfa /7 nf ; . / > n I*f/* f 19 *****' C*t tW,Vj it M fHf dmlittps:ficn.noneft mutax ' ./>// -,. / j f r r f . . . . J tuerit poKipile f t aliqiud tranltiocontmua. necH.n.in pnorix J _ . . *. '. buscontrarietasvtiliserat,fed ^tet.r infimul duohu* wodis noncontingere fimul eile.Non trMJmutattonxoppojitis, impoft oportet aut turban q idc pluri bile eft "\t tranfinutatio ft contibusentcotrariu, vt motus ftax nut,fednecejje eft ~\t inter ea Jit tui, ac motui, qui eft in contrax tempus.non.n.ef differentia inter hoc G

Lrber O&attus

401

A foe, quod modi tfon/mutatiois co Intendit in hod fcrmonc decla- D trJOi* Jfat contrary, outrun rare^motusfucceirm. quimue- <>i " . . ~i" f n-iunt in code moto,quifunt idem AbbrcuU tontrartf , duM hoc folum fit im- genere>& diuerfi fpe,non funt coti- lio ftfiibde tn cis,f.yt Ifimul exiftat nui, & hoc in quatuor tranfhiuta tn code. hoc.n.o indigetwr m hoc uonibus. Et ipfe incoepit declararc fermone.Necetiamdireturhoc, hociatribiisillora,cumfumanife r x s -* a re ^ ItmsineiSjf.inalteratioe: & in qua f.^mdnoeftucefpawm^t&enc ^ titatj&infubftatia>qu?df ratio fit m cotradtflorijs. Nee hoc tio,& corruptio. Et fundat fuu iertti*m,<ftiodtranfmtttatio eft con- mone flip quatuor propones.Qua-f traria qmett. ttod.n.non eft, di- r,c Pnm ^ ols ^oms i**0 ^ft rr % r ^ />'!'i -^ de oppauto in oppoluu.Secuda aumi efl.ytnonfa pofiMe^t teJeJl^UUq funtdeoppofitism qwejcat: corruptio autem induat oppolita, funt oppofita.Tertia eft, B adnon ejje .fedillud, quo indipe- qcf ide motu,qn mouet'motib9 op- * fur in hoc firmone, eft hoc fount, pofitis, neceni- eft vt inter eos fit tefotrum intere*Jfit UpwMi*, P^.Quartaveroe%motus,inteE * , _ fJt i l qiioseittps,nonfuntcontinui.Ex / hoc fuent, impofiibile ent ~*f quo requit'neceflario 9 oe motum tranfbtutatiojit continue. nottrd aliquo iftorii motuu trium fm fuc 'M.indi?entta in Primts dttahns re ceflionem impoflibile eft vt motus t,u*nonfitittutcontraries,fed eiusfucominuus.Etpropo,dioeni .. * i/,!! n q?interocs duos moms oppoluos <tdhoc,<juodimpofibileeft~\t exi. J fd - moti te-puS)dfctalis^rg, pof_ fontinjimul.Etnondebenwspec fibileecjnq;vtillo tpefttilludmoearepropterhoc, quod idem ent til quieices,& qnq; impoFe, f.i motitranum pluribw. y.r.mbJm* gnisA corrupuois vt poll ,-t * . o. * deciarabitur. & quocunq i lit, cole/W efl contrary quietl,<& con- cuti0eeade.ha:ceftiguur fumma C /T4r wort, ^t en ad contra- hui9 capituli expoildo.D.Dicamus ww :fidnon debernns nos conjy- igtfq? apparet impoflibile efle, &c. derare m hocfoloj.quodammod, M& .fcntPofims rao^us elle ynius _ i l i imoti.dicens.n. hunciermone,aut yo,et non yiodammodo alio.mo- ponet ^iftud moifij ^eft c6rinui /f /^/fr , CT f' opponuntur motus, mouetur altcro duoru mowo/w contrario, "V. f. <pW rf^rf/* tuii oppofitoru, v.g.augmetauone t<t*,cr temperament* fitperaltw aut diminunone tm aut ponet j _ v _ ! Q5eltcotinuimotus,pphoc,qjmodantit.v'diminution:0*quod Jct-auobus motlbus oppofmsfm impofiibile eft ^tfit inJimuL , ne^ cotinuatioiiem. Et inccepit primo duo motus oppojiti, ne^ duo moeb deftrueie prima inteiitionem,dicedo oppofa , Motus.n &ce.i.& inteudit per '' J hQCtrestranunutatiouestantum. Phy.cuco.Auer. E in

Phyficorum
a In mom rarietas , (icur apparet in iftis. & ti habet qualitate propria,& quad'ocalt no ::oacrarie i.:, ikuti ,<lijs mod b'.ldtfu.

G *mmbtu.ii;Iocaiinoft apparetco- a&io a&ionjrprofriai$ cUilibeterf

poft declarabit hoc. Et, cu narrauit tatem propria.Sicut igitur actio ho q> tranfmutatio in iftis tribus eft de minis non pot prouenire nit? a foroppofito in oppofitUj incoepit dice- ma hols, ita impoFe eft vt aftio ei' re oppofita in vnoquoq* com, & d. proucniat,ni(i a fuamagnitudinc. v.g, qm duo termini, &c.i.v<g.qm magnimdo igif" hols eftterminata ^r.^ T -. ^ - _ D corruptio... naturaliter, &fimiliterfuaforma, gerterari6c,& ph. eft. 9. oppofita icic.f.ph. ne, q terminant iftos duos motus, & lift in vnaquaq; rerfl naturalifi, c.9i.id.i tuntefle,&no efle.Geneiatio.n.ell D.d.aut p,fecbio,aut diminurio'ma-i cor. 86. de non eflc in ee, corruptio vero de gnitudims.i.in motu augment!y & cfle in l>6 efle. & no intelligithlc p diminutiois. Et,cu declarauit <j> im n6 eCjiio ee fimpl'r, fed no ee ahcu- poflibile eft,q? ifti motus fint conn ius, C n6 efle huius generari,vel hu- nui,9tefni,fm q? funt ide motus,cii ius c6nupti.D.d.& duo termini al- fiat de cotrario in cotrariu,& de op H tefatiois funt duo cotraria, i.& duo pofito in oppofitu,& qcf eft tale* eft termini mot9altcratiois sut duo GO finitu, & potahquis oicere fone,cj> traiia, Tter q fit ifte motus. vt albfi, cotinuatioin eiseft jjp. translatio& nigrfi in colonb',& calidu, & fti he ipfius mod de alio motu,iri mo^ gidfi in tangibilibus, & alia cotra* tam oppofitu ei in illo genere'^ ita, iia exiftctia I modis iftoru motuu, q? interim Ho fit quies/ir.g.vt alccra 7. ph.r.e. q*dec!arata funt in Scprimo iftius tu mouea^ de albediue iu nigredii^.vfque ed. c.c.10 hbri. illic.n.declarauit in quo gene ne,dejnde de mgredinei albedinc, re qualitatu inuenif ifte motus. Et, ita,q> no in medio (it quies,& fie in cfl induxit oppofita, ^ funt in gene infinitu,d,rnden<Jo, & ilia, ^ font t ratlone, Si. corruptioe,& alteraTioe, pane cohtranas funt contraria.i.& induxit eteaj quint in motu quad non eft dicendSq? motus oppofiti tads, & d. & duo termini augmenri iftaru rcni fint continui. motus.n. & dirriinurionis,&c.i.& dud termi- q funt ad partes oppofitas,funt opni oppofiti augmeto,& dihlinutio- pbfiti.& intendit p partes oppofita* ni funt magnu, & paruQ.Et eft ita cotraria in alteratiorie.IXd.qcf non fcsnalise ficut d. qm res natu rales habct ma mouetffemp fuit,&c.iv& oe, q<f mq determfa- gnitudifies termiriatas. minim9 igi uetur motu,qui habet principal, & ta p maxt ji!i;.& nil rur ho eft termmatus naturaliter, fine,&antecj mouebat,erat em,nchtniu.ide &fifirmaximus.fi.n.magnitudmes cefle vt eft moucaifpoft qaiete^non fu.c.44. reru no cent terminat,tuc magni- poft motu, fi prius moucbaf mottk 'tudines no haberet j?fec;Hon qu^fl contrario pofteiiori. & d. hie q? ois ta T natura per motu augtoeti. ma- motus definens no definit, nifi qn DifeftQ eft.n.per fe,qm, queadmo- aufertur potentia ab eo, in quo fuit du non cjlibet actio fit p q uamlibet tranfmutado. & hoc efit,qn illud c qualitatc,f per qualibet forma, ita in a6hi.& of ,qt! eft in ac5tu,eft quie eft manifeftu per fe efle impol'e vt fcens neceflario: qm,fi moueretui^ qu^hbet aftio endum fitpcr q-uSM eflet in potentia: &,fi efletin potea bet magnitudinem: fed vnaqua,^ tia,tunc motusfnon finuetur. quod

Liber O&autts

401

eft contra pofitu ^ & haec <kclaratio rijs infimul.qc? eft impofoEt fiihili D cois eft duobus motibus,nalteratio ter accidit in generatione,& corruSutj g&4 nis,& augmenti . In trafmutatione ptioe, &i alijs trafmtuatioibuS ab. tionis , & ag generatiois , & cotruptionis no eisj & in mom Iocali,demfo.mc6is apparetalictas duoru motuuexae eftoTbustrafmutauonibus. & cu de- te moti inter cos : cu illud, q3 tral- duo motus no fuerittt infimul, fcq.jnratum. mutaf'hoc motu trafmutauois, no tur q? inter cos fit tSs neceflario. Et ide.j. ph. cfl. aii(j3 demoftratu in duobus ex- ifta demfo non debet intelligi, nifi; Documt. tremis motuum . & ideo proceffit I in code motOj qtf moue^duob9 mo, v ^ 1 -* /"* c.i3 ct 14 hoc per aha via coem alijs traimu- tibus cotranjs,hntibus prTcipiu, & ide. j-ie tarionibus:& eft,qm inter oes duos fine.no in motibus fHcceflluis, qui aia e 4 ct motus oppofitosefhpsneceflario. funt in pluribus motibus,ficut mo.' - ' Sap. a'c" &,cu ita fit, d. Et fm hue modum, tus chordaru apud percuffione cafubaorb. &c.Et intendit p inodos tranfmuta ru olum neq; in duobus motibus, tionis tranftnutationes refiduas, & quoru alrer^eft pfeclio alteriusl eo. B d.q? generatio, & corruptio funt op de moto. qm inter oes iftos non eft E politafimpl'r, cjuiaopponuntur h- tps: neq, aliquis eoru eft motus gfe bi f m efle,& no eflc.D.d.& q funt* 5tus,f habet pnncipiu,& fine. finis vnoquoq; indiuiduo,&c.i. & gene- .n.ntotus naturaliter no e mot',fed ratio exiUens in aliquo indiuiduo T quies,& fifr principiu mot9 e ex no eft oppofita corruptioni , exiftenti motu,nifi fit j> accidcs. fm hoc igitf in illo eodem indiuiduo.i. quonia eft Itellige da ifta demfo.Et, cja ifta imp offibilecft vt generatio, & cor- declaratio eft cois oibus trafmutaruptio infimul lint in code indiui- tioibus,prima aut propria trafrnu* duo in code tge : ergo inter illos eft tabilibus, q recipiunt quietc,d.non tf s neceflano.Et,cum pofuit <$> ifte .n.eft dfia, &c.i.& in ifta demfonc duetranfinutationes funt oppofite. no indigerur ponere duas trafinu-^ d.Et ideo,fi non fuerit ppflibife,&c. tatioes cotrarias ee 1 ficut fuit fadii i.&,cu fuerit pofitu q> du^ tranfmu in prima, fed tm indigefin ea hoc, tatioes oppofit? fint continuae fine fxj? impoFe eft vt cotradic"toria opaliquo toe interpofito, cotmgetne- pofita fint infimul. D.d. nee etiam J ccflario vtidetrafmuteturduabus indigetur hoc.i.&ifta demfo non tranfmutarioibus oppofitislfimul. indiget illo, quod acceptum fiiit in Qm,fi motus de albedme in nigre- prima, Cq? in code non exiftfit duo dme fi conrinuus cu motu de ni^re cotraria infimul, neq; et indigetur dine in albedine,tunc illud, qc! mo- in hacdemfationeillo tertio pofitouetur de albedine, mouet'ad albedi in pna,f q? qes e cotraria motui.D. ne. Sccfmigiturcf) mouetf'de albedi dedit cam I-hoc,^: d qct.n.no t,&c. nc dimutit ea , & acquint nigredi* i.& ca I hoc, q? ifta trafhiutacio no ne : & f m q? mouefad albedine di- puenit ad quietc,eft:qm trafinutamittit aigrcchne, & acquuit albedi no,q e corruptio,puenit ad no ens: no. ergo I eade difpone acquint ca- & no ens no df quiefcere, nee trafde parte albedinis , & dimitm ilia : mutari,neceflec6trariu.&oiaif!:a No em dr c: $ & mouetec duobus moubus cotu erautaccepta inprirna demrone* nec
T- r r TX j E i; D.d.

nee tranf

Phyficonim
D'.cL&l illutJ, quo mdigetur in hoc fed no debemuscofyderarcin hoc 1C ftiuari. fermone, &c.i. illud.n. qcf indiget folo, & no in aho.i. & ifta qo accideclaratioe in hac demfone-vPi, eft dit in p uribas: & ionon eft cofy* de. i. ph. hocvnu fblum, C q> inter oesduas deranda in hoc loco folo. D.d.motranfinutationesoppofitas,quocu- tus i<ntur,& qesopponunt*,&c.i.no ji.i qtlemofitmodoru tranfmutatio- .n.eit impoPe dicereq>motuse co-4 his,effc tp"s.hoc.n.verificato,verifica trarius quieti, & motui, ficut df qr bitur impoPe efle duas trafin utatio e^juale eft contrariu magno, & par nesfoppofitasefle cotinuas. D.d.no uo, & mediocre eft conorariu inten fba.n.indigential hoc,&c.i. fb, & diminuto. EC intendebat per dogdenlfonesdifferilt, ya demfo. hoc notificareq? pole eft ide habcqua vtihic in hoc, q?'due tranfmu re plura vno contrario, Aurqn c6tationes oppofit^ n5 fl trarietas,q eft inter ea, no elt maxi non inducitad hoc,q> duo cotraria ma,ficutmedia,q funt inter cotraexiftat in code infimul, fed ad hoc, ria . Aut qii ide liabebft plura con quodimpoffibilc eft vt duo oppo- traria diuerfis modis. Etifta eftdi- L fita fint infimul , ens, & non ens. fpo motus.modus.n. fmquemot' quoniam duo prima, fiduo oppo- eft cotrarius motui,eft aliusa mo. fita, de quibus didtu fuit in hac de- f m que motus eft cotrarius quieti. mforte q? ea ee infimul eft impoPe, & equale e co tranu magno, & partimpoPe, ad q3 induxit ifta demfo uo, f m hoc, q? cotrarietas, q eft I ter non fuit hoc,L duo cotraria exifte- e<juale, & no eqtiale,eft vna. & fiPr re in code infimul, fedduocotradi vf efleinotbus medijs cu extremis. k>riaexiftereinfimuf,f.ehs,&non D.d. &q? im^oPcevt fint infimul, *n$. Et, quia in prima demfatione &c. i.no.n.7diget' in hac declaratio fait aceeptu q? tranfinutationes op ne ponere contrarium habere vnii pofitx funtcontrari^ admuiccm,& coiirxarium^fed hoc tantuni indige g> quietes, quae funt inter eas, funt tur, f.impoffibile efle duos motus etiam oppofita,& contingit in hoc oppofitos exif lere infimul. , quaeftio, vtrum vnum contrarium Amplius aut & in generatio habeat plus vno contrarto, curri ne,6<:corruptioeetpenitusabx M fit^mofum of vnum cohtranum rurda ^ viaebir,fi fadtu confe> nonhabetmfivnumcomranuin, ftimneceire ecorrupi,&nulla incoepitdmoluerehancqoi^&d. , .-^ ,iT.t non uercarA& nono de de ^tpmanerc.Quare ex: h vti Et nondehemus debemus peccare.i.& ft bemusdecipi I hoc,q> pofuim' fer- qj - fides alijs net.phyficu.n4eft moncdicis,q,contingunobisvt mihterfefehaberemomnrbus. ide habeat duo contraria.qm la po & et 'mulutn eft omm mo extfuimus q? vterq> duorii motuu oppofitoru eft cotrarius rchquo: & q> eneratur, quiesTexquaIcocpitvtcrq; motuu, eft contraria ipfi motui: & fie motus habebit duo cotram,nmotii,& non remanet tempers oino. Et hoc quiete.D.dedit cafiouc in hoc,& d. dchac wtetione ia

Liber O<5huus
rcqjinot9 jreneranois eftcocmuus

403

t pdrtilms . turfa emm eftin inante,ei, cj efirinmro : & ejl 0 vmn&tts cittern mofa. ^ (iniftra? ei,g eft ad dextra. Jo ci.n.co^arietates heTunt.Quis

tu no habcat 01 no , niA Hi potetia. qm,ftiftiduoniotuse^ntc6tinui , me no haberergerreram ce in mouetur , vt ho , aut Dcus : tdu. oc.n.exiftewn adu eft*n ta- qn,Vt tps :fittertiu id , in quo* pore, C<lcm6ftraip.& tuc na ag?ret hoc-ant e aut pasfio, aut foroia^ ociofe. Et <juia , cjii Ii6 itclfiget hoc aut locus, aut magnitudo coiu die impede in generatione, ftatim traria aut differunt fpe , K noft eflc inxpoPe in aliis Vnu funt. loci aut funt didtf dif u^a.EtpcBhoc ent ferentif,Sign5auteftc|moUS &pcosruiunieiiU' e6trariusft,aftabAad Beisci mtetiois in gcneratioe ent certitu- cftabipib^ad A,quia fiftunt,

tate,autin quaritate. &,fi mot* cotraii'counuaret^ defbruereifgnatio. ria m utuo fe corrumpunt, df. \
Unttam Luicnem,nectt&im , e$ et rt- pcdlUnt.kd non IS, qui drill la fitxam aliqHam,fwe rtffa,ftut cir CUS , ci , qui eft furfum . cttlartm pofle efii perpAtto Et nos declttrabtmttS mo,

continuant. C*p. 3. ^-XVodautecontingitcflc % f quenda mfinitum vnu

M C &, V^ exiftent^ continuQ> hie e circularis, nuc dicam> * ter.DtcamHS tgtnurpodoe f tras .. . Oc4n.qafertur,mouetautcirx ItttwrnjiMtcirctdAntertemtre^e, Motuslo ft f i calis Hiui- culan,autrecto,autmixto,qua aut metu nnxto .ji igtwr niter fio.kU.in re,finecpillorualtcrcontinuus forum no fueritcotmHUS, LC -75- e,ncq3illu quiexvtrif^copox lituseft^fleeltposnmle.cbaut j xt X odnmto.no are ~ jd.qafertur recto, feraturcotmue,manifeftuc,re, fleditur.n, reflexu aut reflo co mnutitr cpitnue: rewrtttwr.n.retrarijs mouet motib^cotrari us te:et quod reuertttw rete,moe .n Jm locum eft is , qui eft fuiv tw duoktu ntotilms contrary*, mo ei,q eft deorfum; & qui eft tw.n.m \0<9 adfuferius eft cotra iij rius

PRyficorum
nut motuiadlnferitu: <&* wotuv cunduforma, <y no fecunelii natu K ad anteriu* eft cotrantu motm ad ra.^Atilh autem mtdt, quos dixi pofteritis: et motus adfimftru eft ms,differuntfecund* low. Etficotraritts mottti ad dcxtr*. iftt.n. gnu cpodmottu de o* ad B eft ca font modi cotranetatu m loco. Et tranttf motut ex B ad^i, e}tjuia ia determinauimw fntts (\w mo contradicuntjibi,cr' rejtftut, qu* titsJit ^mts crtimuu, & dtximu* dofuermt infimul. Etjimiliter eft atioJeft motus , eptieft e'wfdt ret et,cttmftieriricirtHlo.~V.demorn Vno temperetW in e,t]uod non tuak^A 1>erfa JS>CrJdeS "Verdiucrfaturfn'HduformaffecudH fa^4.qHoniarepftwt,et contrafient. itta.n.per q coplebitur hoc , dicuntfot. ft tgitwfUennt contiH Dens: et quado^.g.tepMf: et tertw eft iUtU, in quo eft m9tttt,f.lofuSjaut pafiio34Ut forma, ant ma gnitttdo. contrary ant differuntfe e^K reftexionem, tfuttniam cotrariafitnt f e corrumpentia , tyfbi rejtftentia. et mottts ad latus no rtfiitit mottti adfuperim.

Dtmonflratio, ytoiin line* refla motus tx oppofitis locis Jitnt cQatrarij,

Demonftutio ciufdem in circulo.

M

Gura

Liber O&auus
A Gdm declaraultcb impofe eft vt <4 tranfmutatioinqualitate,autquaV tirate,aut in fubft&na fit motus cotmuus in mfinitu, vultin hoc capitulo declarare q> hocenmpoffibile eft, vt fit, nifiin motu circular! tin ad vnS partem,no in re&o, neq; in co, quireiieititurfuptrvna lineam tec~tam,aut circularem,& d. Et nos dedarabimus,&c. mtendit per to turn translatu, motu, in quo illud, e[c!mouetur,occupattotum locum; IXd. Dicamus igitur q? oc translatttffl, &c. & ifta propofitio ell mani fefta p fe,fed demotu mixto ex duo busmbtibus imelligunturduo,q> ambo fint a(Su^qualiter,f auc q? al ter motus fit viclus, & alter vinccns fitmediusinter duos motus, iicut motus, qui eft per linea curuam.Ec hoc vf magis intendere in hoc loco . & primi intetioneintedebatin primo de coslo,& mudo. & piitintelligi amb.D.d.fi igitur alter,&c. & hoc eft nianifeftu per fe in motu. copofito ex duob' motibus. v.g.q?, h fuent impoffibile vt mot9 re<-tu' fitinfinitus;ijTipofIibile erit vt curuus, aut gyratiuus fit infiiutus. Si alit inteliexerimuspercopbfitu feC cundaintenrione, tune difficile coprehendet' in ifta demfone. Qm,fi vincens eft illc, in quo impol'e eft vt fit infinitus, manueftu eft vt ifte motus iftorii impol'e eft vt fit infinuns. Si aut vincens eft ille, in quo eft pofe efle priuarione finitatis,cxi ftimaf" q> no appetin eo hoc, qd di xit Arift.f.q?, h alter fuerit impoffibile vt fit mfinituSjimpore erit hoc in copofito. fimphces.n.motus, in quibus impoffibile eft hoc, funt in hac mixtiouein potetia.m mixuoue aut ftn primainteuoue iiint in

404

aftu. & io difficile pntadaptari fua D vocabula huic mo mixtioms, nifi coniungaifei aliud ftuidamentu: & eft,q? oe, q3 eft in potentia aliquid, neceflario exibit in afbu. & fi non , tune natura ageret ociofe. Tuc igiturvenficabit nobis, q>impofeeft vt motustnixtus ex redto,& circula riiitlfimtus,& fi pofuerim'q? circa laris eft viuces.qm erit finit9 in, inquatu habet in fe. de potetia motus re<5H. & pp. latentia iftius intentiois diximus<ppnma expo eft manifeitior. Et ctl declaratu fuit in Sexto Q) impoffibile eft vt motus red9 fit iiifinitus, & pot aliquis dicere, qm E forte mfinitaseftpoffibilitas ineo fm reflexione rnoti in code [patio finito vicibus mfinitis,d.& manifts ftu e cj> traslatio ^ linea reda, &c.i. & manifeftu e q? traslatu fug linea re<5tafiintaeudo,& reuertedo, noa mouet'vno motu, fed duobus mottbus contrari]s. D.declarauit quo flint cotrari j, & d.motus.n.in loco ad iu^ius,&c.i. & neccfle eft vt duo motus,quibus mouef vnu motu in code fpauo fm reuerfione, fint con trarij. qm, fi alter mot9 fuerit ad fit Cur fer perius,reliquuseritoppofit9ei,qm j111^11* ad inferms; &,fi ad infm9,reliquus j erit ad fupius :5c,fi ad anterms,reliquus erit ad poiterius: &,fi ad dexti'u,reliquus erit ad finif lru,aut eco uerfb.Et hoc fuitneceflariii, qin di mefioes corpora funt tres,16gitudo latitudo,& jpfunditas.Extrema 16gitudinis dhr fuj^ius, & inferi9,latitudiuis dextru,& fimftru, & jpfunditatis anterius,& pofteri'.E t debes fcire q? ifl^ ptes funt diftinclg natu ra in hole, & fifr in mundo: fed in homine fimt manifeftse per fe, in inuiido autem per demfationem. E E E iiij E

Phyficorum
Et,qa manifeftfieftq>ifti funtmo hoccftmanifeflCui niotibus,qni K
Sexdfi^lo ticxna rcil'untin Juve,& in jmldo: 1} 1 itOtius. jdc. i. coc. t.c.9.&idc.Et.i. ca-.c. 15.

dicotrarietatisTloco, d.ifti.n.funt funtfuj>dimcnfi6esre6las,&latct modi contrarietatis in loco. Et, cu in cis,qui fimt fupcr dimefioes circonclulit q? ifti duo motus funt op- culares.in circularibus.n.exiftimapofiti.incctpit declarare q? duo mo tur q> motus in eis no inuenie*! par tus oppofiti no funt vnus,ad coclu- abusoppofitis fex pdi&is,f.dextru, dedit q> duo motus,qui funt hmoi, & finiftru, &c.icarpitdeclarare hac f.fm reuerfione, n5 funt vnus, a & propone, & notificare q uo inuenif d. Et iam determinauimus prius.i. cotrarietas in eo,& d.Et fignu eiuSj motus,qui eft vnius moti,& in vno q> motus,&c.i.& fignu eius, cj> motpe,& in eade fpe,i. no diuerfa dua- t9, cj funt ex locis oppofitis, fimt co bus differetijs oppofitis. D.declara- trari j , fiue fuerint in fpatijs recliis, tiit he/: tria,& d.Illa.n.per>q coplcn aut rotudis, eft, quia refiftut fibi.C tur lic,funt tria,&c. & intedit q> lo qm impol'ecft vt vnu motum mocus eft genus,in qcf eft motus trasla ueatur fm ea fimul. V.g. ponatur H tionis,& paffio eft genus,in qua eft magnitude refta, A B linea, et vnu I, motus alterationis, & forma eft na motum moucatur qfiq; ex B ad A , tura,in qU5 eft motus generatiois, qfiq^ ex A ad B , dico q ifti duo mo & corruptiois,& magnitude eft gc- tus funt oppofiti: quia refiftiit fibi: nus,in q<1 eft motus augmeti,& di- & impol'e ef I vt idc motum mouca jminutionis. Et intentfit j? Deu ali- tur his duobus moubus infimul. & <jtf corpus ca-lefte: ficu t erat tiic fa- fimiliter ef I, fi pofuerimus linca A mofum. Et, cu pofuit q? vnus mot9 B efle arcii circuli,fiuc femicirculu, <^ftille,qui non diuerfaf*neq; fm re fiue maiore,fiue minore. Sed quarmota, neq; fm tjjs,neq; fm forma, ritur hie, & df, quo motus ex A ad f. fpem, d. cotrarij vero difterut f m B,& ex B ad A fimt contrarij,qfi fue fbrma,&c.i.&, cu declaratum fit q> rint in dimenfione circular), & ipfc motus rcflexi fimt cotrarij :& mot9 ia declarauit in Coelo, & mundo q? i.coc. cc6. cotrarij difrerunt fm forma, & na- motus circularis non eft cotrarius 14 tura : & vnus motus no diftert a fe motui circular!. qm,fi contrarietas fm forma, feqfex hocin fccfa fijm eflet in circularibus modbus, cotin ** ra,q? duo mot9 reflexi no funt vn9. geret vt corpora, mota circulaiiter o * . , ^ Et,cu pofuit q> mot9reflexi no funt motibus oppofitis cent cotraria, fivnusj^p hoc,quia funt cotrarij, no- cut corpora fimplicia, q mouentur tificauitinquo genere difrcriit fm motibus reftis contrarijs, f aqua,& ibrma,& d.illi aut modi, quos dixi ignis.Et,cu ita fit, contrarietas igitj mus,&c.i.&illi motus reflexi,quos in qua communicator hoc corpus cjrculare,&reclum, debetintelligi quos aixmi', nirrcrut rm forma op fic,f.duo motus, quibus impoffibi9 pofita in loco, Hfliperius & inferi , \c eft aliqcf corpus mouen infimul, aut dextru & finiftru, aut ante & re no duo motus,in-quibus eft necefle tro.Etq.avna / pp6nu,quaspofuitT vtmotufmalterum fit cotrarium lft|9 hoc fermone,eft q? motus,qui fimt moto fm rcliquum.fm hoc igi&Ie 9. punctis oppofids, funt cotrarij, bet intclli^i cottaiicus 1 hoc loco; Vidci i

Liber Oftauus
AEt,cumHeclarauit q> ifti mot'font contnmj hoc modo,f. quia rcfiftut fibiinvno corporcj&coirumpunt fc admuicc, & declarauitex hoc im poPe efle vt motus compofit' ex cis iitcontinuus,dixit: fiigirur fuerint continuij&c.i.fi igitur -. pofucnm'q? .,,. , . r .-. r~ jfh duo motusfimeommim fequu vtneq-, habcant reflcxionem, ncq; reucrtantur. quonia contraria flint direftio,& reucrfio:& contraria dcftruunt fe adinuiccm:& illa,c) funt talia,non continuantur.D.d.& mo tus ad latus,&c.i.& motus coiitrarij funt i Hi, qui funt in eadem oppofi' tione:illi autem, qui non funt in ea dcm oppofitionc, non funt contrarij:ficut motus ex dcxtro ad finiftnl cum moto ab infcriori ad fuperius. Et hoc, quod dixit, eft manifcftii
b turn moueatur iftis motibus, f . vt jnoueatur ad fiiperius, & ad dcxtiu infimuJjf.qj ex iftis fit motus copofitus, & ex motibus contrarijs non componitur vnus motus.

40 f

Maximeautem manifeftum eft q> impoflibiJe eft,eum mom * efle continuum, qui fuperre&a fit.quia reflexum neceflariu eft ftare^nonfolumfuper recta,fed etism fi fecund um circulum fe^ ratur. non enim idem eft circu^ lo ferri,& circulum.eft enim ali quando quidem vt id cotinuet, quod mouetur,aliquandoautc vti idem profe<ftum, vndemox ucri ccepit, reflecftatur i terum. Quod autem necefle eft ftare, fi des eft non folum in fcnfu.fcd &L in ratione t Pricipitmi autc hoc
4

eft tribus enim exiftentibus D principio,medio,& fine^mediu ad vtruimp ambo eft,cV. numero quidem vnum, ratione vero duo, Amplius autc aliud eft ellc potentia,6d efle actu. Quare rectx quodlibet fignum eorum, q | | {inter mrem^ f u n t > potftij quidem eft medi um, adu autc non eft,nifi diuiferit hanc, & At perftansitcrum cccperitmouc/' ri.ficautem medium ipfum prt cipiumfit, &f?nisprincipium quidem pofterioris,finis autem prioris.Dicoautc,vtfi A, quod ^ fertur.ftet in B , c\i i terum ferat inc. cum autem continue f era~ tursneq; adefie, neq? ahefle po> teft A in B CgnOjfedfolumeflc inipfonunc,in tempore autem nu!lo,nificuius ipfum nuncdi*uifio eft, in toto. Si autem affuif feponataliquis,cVabtuilTe,fcm per ftabit A,quod icrtur.impoi* fibileenimeft fimul dC affuiire A in B,cV abfuirTe. in alio ergo, cV alio figno tcmporis. tempus igiturcrit, quodinmedioefc* ] quarequiefcet A inB.fimiliter autem cVin ah'is fignis.eadem enim ratio eft cV in omnib9. Cu autem vtatur ipfum A,quod fer tur,ipfo BmediOjCVfinCjCVprin cipio}nccelTc eft ftare,propterea q>duofacitlimilitcr,attpficogi tauerit.fcdab A quidem figno abfuit, prindpiOjin c autem finieritjCVfteterit. Et hoe tippjrct m<tpis , (cilicet wdfrnpofititle eft >/ mttts per

Phyficorum
G \tne A retfafit continue, ex hocf tur medius pitnftttt erit principi- K quod Hludtquod reft eel itur jnecef- um',<&-Jinif , principium poftremi Je eft quod quiefiatjiofilummodo <&* finis pnmi. yerbi gratia quod tttud,quod mouetur fecundumli- ^4 moueatur , & qitiejcat apud neam rela,fed ettam tllud , quod B,deinde moueatur ad c.cum aumoueturper fircultim.non.n.eft ea tern moueturjecundum contwuadem intent to aliquid mouen ctrcit tionemy impofiibtle ent "Vf tX fit lanter, O* altqmd mouen per cir in JB,autfeparetur abipjofid ent culum.firte.n.mouetur eudofuper in eo font tun in inftitti,non in tern ipfum, etforte tcum feruencnt ad fore ommnoy(y* inftas non dwidit tUitm locumta quo incarptt moue- totum, f. lineam.si igitwr aliqiiit nseuertetur.cr homo certus e$tt pofitent quod,cum <^f trasfertur, H queniam tabs mot iff neeejft eft >/ ent in B , &feparabiturah eo , L quiefcat nonfenfu tantum3fedra- tune ent qutefccns . tmpoftibilc.ni tione. Et hoc eft pnncipittnt tlliHs. eft ^t^fit infimul in B, crfep<t quanta hie font tna , pnncipium, retur ah eo. ergo hoc erit in dwbu* W medium &' poftremum,medi puttis diuerjis t emporium, ex quit d^trun^ extremorum eft Jequttur >f ^t quiefcat in fun&efttn numero ~)>numt flo B . & Jtmtltter in altjs punefjieftuduo.Etetiamilludi Elis . quomam ratio eftettdemm quod eft in petetiateft altud ab eo, omnibus . Quando autem <^4 mo- M quod eft in aftit Et idea quodcuntfa turn ~Vtitur B , quod medium eft punflum imagmauerit inter duo pro principio , &fne3 necejje est extrema , eft medium in pot ent la, "Vf quiefcat, cjuiaponit ip(um duo. CT non & in attuyniji quando di- fed qma incoepit a punclo <^t,fep4 uifcnt illam, & quanao cejfaue- ratur a principio, ^flc inpttntf* ntquiefces apud ilium punttum, C3 cum completur fats mottts. deinde inccepent moueri,tunc igi- quiefcat.

B
Lmea,fiue magnitudo.

Qmadeclaratiopdiftafu^hoc, tinuus,efldeclarario vfisolb'quao> illud,quod mouetui, & poft refle tuor uafmutationibus, incoepu dc* ctitTu^ linea rcdia,no ert motus CQ clarare hoc de motol loco. &,g.a dc claratio

Liber O&auus

406

A dsrratiofHOpra eft magis pfedta,'& moueri circurr:& motu fup circuit! D tnagismanifcfta,diiir:t hoc appa eudo,& reucrtcndo non dicifmoue xctmagis,&c.i.& apparet magts<j> iickcuPr,fcdj>circulum. D.d.fbrte impoFe eft vt motus cotmuus a:ter- .n. ittouet*,&c.i;fotte.n.aliqnid moftus fit iup hnea rcclS, f m reflexio- ue& e delatfi iup circulu, & df mo ne,& reuerfioncm,ex hoc, C. qm x?e, ueri in eo circuPr:& forte, qn puene quod reftecl:itur,necefTeft vt-quie ht ad locu^ex quo increpit moueri, Kat inter duos motus, C v t habeat refle<3:i& tuc df moueri p. circulu, euatuor difponcs, duos motus, & Et,cu expofuit inteoone,qua intea anas quictes.Et,quia hoc no folum debat,& diftlxit illa,in quib'manijnodedarar'in moto Ap dimenfio feftabitJhoc,incoe}Htdeclarare,& di mejrecta^ied in moto fup circulu,di xit: Et ho eilt<ertus,&c.i.& ho eric xit:no foltlmo illud, qd moucf fup cen%q? illcfyqd mouef'eudo,&icuer fchearecla,&c.L& hoc, qcf dixim9, tedo,netduasqaietes fenfu,& rone BO tm declarabi^m eo,qd mouetut Et dixit hoc.qm apparet fenfui,q> B iu^Iineam reAam,fed m eo,qc? mo oTa mota^udo, & reuertendo, hnt uerurfupcrcuculum. E^quiaillcf, duasquietes.&hocmanifeftu eftf 5 q3mouet fupercirculu>mouct'duo eis,q mouenf'motu volutano,fata bus modis,qm,aut perficitcirculu, lib',& i eis, q mouenf'naturali ifhs aut0100^1^cofuper arcu, deinde duob'motib', vtpulfus. Medici.n. jeuerntur fiit> illu eundearcum ad fingutcoprehederefenfuduasquie - M" /* / * n < A . i n i *- cotraria parte,& altet iftoru modotes,Cm fine fyftoles,& diaftolcs. EC rumeftpofis,& relicju'lmpoFi^fre qret alias, fi fit manifefru fenfui q> uera fupereude arcu,diftinxit iftos oe motu,qt! refleclif1, gefcit, tuc vti duos modos,& dixit: no eft.n eade fermoe T declaianoe ei9eft fugfluu. Sofo.j. intcnuoi&c.i.immo ifta inteuo de- Dicam'igit'ad hoc,q? hoc,qc! appacir- ret fenfui,e teftimonm illi,qcf appa, clacabif'ineo, qcf mouemr fup. ci culu, qn mouebif'fuper illu mot motu ret ronit fed illud,q<f apparet fenfui eirculari,f ire, & reuerti.no.n.eft ea no fufHcit in hoc,q> oe tale mo turn deinteutio,aliquid moueri circula- quiefcit, cu no fitrcmotuq?plura C hter,& aliquid mouen per circulu, talia mota fint,quoru quies no co.t& diximus motus circularis.i.at- prehendi^feniu,& fieeetpole exifti mbutuscirculo.qnvnonefteadem mareipfano quiefcere. Ciiigit'ca intentio aliquid moueri rrtotu a^tii fuent data in hoc,f ca faciens quiebuto circulo, f m q> eft fupfer circulu tern, tuc declarabif" q? oe tale motu. tm,& aliquid raoueri fupers totijm quiefcit neceflario. Etpoflum'dice circulu. Et dixit hoc. qm4llud,q3 re q? fenfus fufficit m h oc, f I cfle,& mouct'iupei circuit! vno motu, & ^cipue hoc,qcf apparet q> duo mota advnaparte,df moucrjcircularitcr xqualisvelocitatis}qhalterummo L in tei Tericate:illud aute, qd mouet uetf reflecTedo,& al teru recle, appa- n Ex hoc iaeudo,&redeundofuj> circulum, retfenuaiqjreeTiu incedit velocius, mouctur motu attiibuto circulo.& vt poft dicet Arift. a Etfmhocio ||^ hoc itedebat cum dixit,cjrcuir. mo data hie erat caufa in hoc eflc tm. "^ turn igiffu cifculu vno mo dicit" &ficfcientiat\ui'eric magis certa. qm
j

Phyficorum
quoniamfcirealicfuideflccumfua quieuerit in fine fpatij,deim!eretrcrK caufa cm certfus fciemia,qu eft in fum eft ad contrarium illius partis, ienfli tantum. Et,cum dixit (j> hoc dcfcribitigit'putluminattu^quod tion tantum apparet fenfu,fed rone eft principiti, finis infirnul,f7priit ,i.demonftrationc,inca:pit>& dixit: cipium poftrcmi motus,& finis pii Et hoc eft principium illius,&c.i.& mi. Et, cum dixit hoc dcdit cxcmquia in his duobmoribus, redo, pla,& dixit:V:g.&c.i.v.g. ponere^ fc reflexo fu nt tria,f.principium, & A moueaf'cx.c ad B,& quiefcit in B |nediu,& eft illud,ocf eft inter duos f.q, facit B efle pundtfi in adu, dein motus:& iftud medium eft vnu nu de reuerfum eft,& mouetur ex B ad jnero,&duor6ne:necefleeftvtifte c,tuncigitur sent finisprimimomotus fint duo. motus.u.c6unuus tus,& principium fecudi. D.d.cum no habet mediii,quod fit vnum nu autc moueffm continuations,&c niero,f:inaau,fed.potetia. D.indu i &illud,qdmouefc6tinue,impore xit aliam declarationem,& dixit:Et eft vt fuperponatJah*cm,& vt fepartf H eft etia illud,qd eft in potentia, &c. tur ab eo. qm tale eft fuper magni- E i.& omnemotum fuper linea redia tudinem i tempore.qm diuiditma f m q? mouetur fuper ipfam motit gnitudine in adtu. & ideo quiefcie finito,neccflario defciibit in ea duo necertario inter duos motus,& non pucl:ainacl:u,f.punau,exquomo- ininftati.&inud,qodeftc6tinui uetur,& pundl:u,ad q<? mouetur: & motus, eft fuper magnitudinem ia nullumpundudefcribitin adluin inftari,nonintpeoino. D.d.&intet hzc duo puda, nifi quiefceret i {|as no diuidit.i. & motum,cu fue~ mcdio.& hoc intedebat, cu dixit:& rit in inftati,no diuidit magnitndinon eft in adu,&c.i. & motum no nem i adu.D.d. Si igitnr ahquis p<> deftribit piidum in aclu inter duo fuerit,&c.i. fi igitur aliquispofueric puda, inter qua: mouetur,nifi diui- q, aliquod motum fucrit fuper aliicrit magnitudine,fuper qua moue quid in acl:u,deinde fepare^ ab eo, cur,& quieuerit in medio. Si igitur tune cotingetneceflatio vt quiefcar rcucrtatur in motu ad cotraria par in illo.Deide dedit ronem fup hoc, tcm,a qua mouebat^tiic piidus me quod eft conuerfiim pofiti,& dixit: M I dius,que defcribit in adu,erit prin- impol'eeft.n.vt A fit infimul in sr cipiu motus,&finis.erit.n.finispn- feparatu abeo.i. & hoc fuitita.qin jni motus, & prin cipiu fecudi mo- impol'e eft vt motum fit lextremo tus.Et hoc mtendebatjcum dixit:& magnitudinis,dcinde feparef"ab eo nou eft in ac"hi,&c.i.& mcccpit mo ad cotrarium illius partis,ad quam ucri.i.ad contraiiam partem ei, ad moue.baf'in vno iftati.v.g.q? A ink quam mouebatur. D.d.tuncigitur ex sadc,&fuitfuperc,deindemoancdius puclus erit principium,& fi uetur ab eo afd B in vno mftanti.D. nis.i.tuncigif puftus mcdi',quem d.ert;o hoc ent in duobus prlcfe di defcribit in ac~lu,erit principium,& ncrfis.i.&,cum fuentimpore vt alifinis.&fiue motum quieuerit ipu- quod mom fit fiiperexrremu alicu ito medio, deinde reuerfiim eft ad ius magnitudmis, & refledatur ab jnotfi ad cotianu; illiiu pattii, aut eo in code in inftati, cue inftans,in

Liber O&auus

qo fuem fop iltud extremum , eft quicfcat, quemadmodu non incbe- D ahudabeojinquofeparatur. D.d. pitexpun&o,mu'illud,quod crat cxquofequifvtA quiefcatfuppfi- quiefcens^ntequaminciperct. <ftum B.i.&cum inftas,mquomo._ ., . . tumeftftiperextremumagnitudiQijapropter& addubitatia is,eft aliud ab inftao,in quo fepa- nc ho.c eft dicedum . habewi. rat" ab eo , & eft declaratum q? inter ^u^' tationcm hanc. Si enim fit quaelibet duo inOada elt tps, necef ipfa E ipfi F {qualis,& A fcratur le eft vt motu quiefcdt fuper extie- corinueab extreme ad c , fimul mn magnitudinis . qm in quolibet autem fit A in B figno,6 D fera^ tfc aut cocpus moue^ aut quielcit. tur ab F extreme i pit us ad G re> JD.d.&fiPr eftiiialijspun&is,&c.i. gulariter^velocitateeadeipfl & fiFr eft de ahjs pudis acceptis in A y i p f um D ante veniet ad ipffi ipe,Cinftatibus:quoniam r6 eft ea- G y quara i p f um A ad c.prius.n. aemmeis. Etintendit,tmihivf, femouens^difcedenspri^ve^ mhocq,interqua:libetduoeorum nire necelTeeft. Non ergo fimul cfttempus.dedarameiln.q.inftas nonieqiuturinftas. &potintelho;i a. c rr pofterms fit;flfic,&f3Healiispu<ais imaginaSs en.m fimul^o pofter^erit, fed fuper lineam.qnVum motfdefcn pfitvnum eoium inaclu,tucqme- neceffeentftare. Non ergopox leu neceflaiioffiiiepofuerim'q; ifte nendum efi^cum Aaflfuitl B ,ip puncfhis eft in extreme line?,aut in ft"" niouen fimulab F extrex medio. Etideodixitpoft: Qn_aut mo.fienimaffueritA in B,erit motum vtitur medio, &c.i.&,cu &C abfuifle, dC no fim ul,fed erat imaginauerimus q? motum vtitur in fectione temporis, &C non in aliquo putflo medio magnimdinis tempore. Hicigitureftimpofll profineprimi motus, & prmcipio bileficdicereincotinuo,red in fecundi motus, fequitur neceflario O ^U(xj refle&itur, needle eft vtqmefcatficuteftdifpofmoipu- ficdicere.Sun.G feraturadipx C<ao,quicftmexn-emomagmtudi- fujn D &iterum reflexes deer iiis.raiio.n. in omnibus punctis eft r f lumr feratur extreme u c rtne a., ot 1 n U &crqmmotF, cu^ fiient Sflc^ principiovteturvnofigno,vt fuPaduooppofita,tuncfcciet fine duobus.quapropterftet necef> pnmi motus, &principiu fecundi & ,& HO" fimul aftuit mipfo motus.&impolceft vtduoinaifiu l>,tXabrjtabipfo D.ibi.n.fimF fim in vi).infl:ati.inftas.n.eft f po- ellet,6C non eflet in eodem nuc teua, nedum vt oppofita fmtin eo. Et tdeo ofortet nos ratioctnori D.d.fcd)qiuainca;pit expundoA, perfj*cm dilfoluttone autftioms. &ci.&necefleeitvtquickat.qm, * a I j I ^ cuiuca-peritmoueri!indPitapun *<*u d^iUtiom^io \ aclu,&> cum fiiurur, dcfcripfit nuun,fiftaUum H ejt ^HOfe ft>4 ^u, ergo loquitur vt ho Z, & .* tWHCtitr continue de

407

Phyficorum
Undo , 27* wjintul fait inpttnflo B, C7" Cmottetur de extremitate Z Atfiialtter, & in eadem Selecttare , tune C incetbt citius ado, qn(tm ex* adff . Mud emm quod Mceditinprocejfit,necejje eft >/ incedat cxius . ^ igitwr nonfat in K, O* ftparabttur ab eo 'ifimuk Cr'Jtmiliter fttit diuerfum . ^tfmam, ft ejjet injtmuljnon thuerfaretur ,fed necejfe eft yt tjuiefiat . H Ergo non tportet ponere qttbdjcwn t^tfuit in BjnouebatWt^i ah ex tremo B. quontam,fi^A ftut ~i B, eft ab eo, et htc im pofjtunt eft yuod hocfuit in diffcrentia temper is _, non in temper e. Manifeftum eft igttttr, <jtfod \n-.c~9 rinuo tmpofiibiU eft "it hoc dicatw . in reftexo ~Ver neccffc eft ye do o/ motfetftr^fitfrtt extremnm. jB,Jints&r'pnnctpuim , tune "Vnt puntfo.ytetur pro duobut& ideo necejfe eft qutefcere, non ita, quod infimtilproueniat ad B , r rec e~ dat a &.&>fini>n , time tUtf tnjt- L tnul ejfet f O* nori ejjet m eodem inllantt .

fjttio, qua dttbittttur ejuodid, qModcoikinxe moHftor, ttliquojjgno qnie/cat,

Oftcnfio.

Liber Oftauns
a <y> refit flttttr.

t6 Cfi cleciarauit q? illud,quo(t moR&nb ab- uetur iecle,qn refleelitui needle eft bteuutio YtqUiefcati& non continuetur fuus motus,vuUdinoluere quzftionem ex hoc,! qua drcitur, quare duo mo ta atqualia in velocitate,quado mo toetur iriurnut per duo fpatia ecpaJia,&incipiuminfimul mouerijfed <um alterum perUcnitad-Jtnedmm. Ipati j refledhtur ad extremu,ex quo hictepit mouerl, & reliquu direftc |Jrocedit ad finem,qare motii, qft non refled:itur, peiuenit ad fineni ^>auj,ante^ rcflexum perueniat ad Jocunijlquo incorpitjlicet duo fpar tia fine srqualia.diccndu eft Jgit'ei, qui hoc quserit, quonia mocum re flexu quiefcit. t hoc intedebat,cu idixit:Et ideo oportel QOS fauocinati,&c.D.inccepitdiceie qoajftione, & dixitrefI enint it> hoc locus dubitationiSj&c.i.quoniamicumpon.feJrimus A moueri ad B, deTde reflecli ab eo,ita,<j? in vno inftano fut I pu cto B,& reccflit ab eo, tune non der bet c incedere ad G,antequam A ad H.&, cunr-c incedit ad o antequam AadH,conringetc}j A noexiiletin p.& fuit feparatam Tfim ul .quoniS, f\ ita efle,tunc no diuerfaretur mor tus cms a motu c* fie igituj eft mwl

ligendosirte locos. EtideoVidctat mihiq?aliquidefl diminum aver bis Aiifto.it) lib.quoniatts/ecundii q? inuenitur in libiO nofi inducitut in ^>rma fylldgifmi Jnducentis a*d inconueniens. & ideo fie debet legi. &inillaeade velocitate necefleeft vt prouenc-us c ad G,& A ad H fit in(ihlul.fed non flint infimuhquonij c citius incedit ad e, quaift A ad H>. D.d.nonignur oportet ponere,&c. i.ied qui ponit motum continuum efle,ponit q? eflc A m B^&feparano nem eius ex B,reuertendo,eft in differentia teinporisindiuifibili,n6 in tge.qtiod c impofe. ergo ille motor non eft cotinuuS.Et hoc intedebat, cum dixit: Manifeftii eft igitur T co tinnd q? eft impoTe hoc dicere,f mo ttim refledi. D. d. in reflexp ver<?, &c.j.cj) motus no coatinuus^& q> quiefcit. t)'dcditcaufam in hoc,& aixit:Quoniani,fi,quaudD A motfc tur,fberi<extremuih B, fiftrs,& prki cipH1,&c.i.q?j cum pficV fuit i aftiij diuifi t temp us in duo; & ideo ruit ternpus inter ea. Deinde.d.&,fi no tune itiic,&c.i.3c (T non,tunc A eflct in 6 in aclu, & ndfl cflet in eodem inftanti: & inllans non eft, nifi tn fotentia

Phyficorum
At vero , qua ollffl illata fuit infertori^ fnncipium A Juperio folutio,non dicenda eft.Non.n. n. Et (tmiUttr ettam eft de moticontingitdiccreqeftin Dipm fa .'Neetffe cJHeitW reex* c m fection^neque affuit , neqt f ^ ^ ^e abfuit.necefle.n4eftadfinemve J rf>1 , a . * ture )q uiacfcueft,nonpotentia. ^ wo/w # '^r quod igituriunyedio eft, poten ?*> contmwu tternus. tia eft, hoc autem aftu , 6C finis ^ fecundttm hum tnodttm debcquidem a deorfum,principium mu( opponerejermom Zenonit,di~ autem de furfum.Et motum er^ c enfts cjuom<tm illtui^uedpertrZgo fimiliter. necefle eft ergo fta, eft (em erPerrequodreflectitur fuper recfta. i>onigiturcontingitcotmuum c c motueflTe perpetuum fuperrex te^ntmfimU:cr mjimta non aa.Eodem atitmodo occurred tW*** fwtranfin : imptfibdc illndft>ettium perir<wjtri. dum eft & ijs , qui interrogant io n%odo,ficut Zenonisrationem^dCvoluntfi ZOMBIS femperdimidiumtrafireoporx tetthfc autem infinita funt: infi numere ita ant tranfire impoFe eft* Aut s i * i-> ** rftt+rrr fir/* *#***fr/r**ii* * wt t cnm tvfff Vteandem hanc ronemquida -'-' , liter interrogant,volctes fimF, /"*!# '*" mtJut^em^ cum quid mouetur, dimidium wmerAt numcros mfi; pri us numerare.cum adeft, f m nifeStu eft quod hoc e^ lit cum declarant fie hie demo- 6f vnuquodqj dimidium quare> cum pertranfierittotam,infinix tu,qm non facitin magnitudine,ui turn accidit numerafie nueru per quam mouetur pun<flii I a&u, I hoc aut in cofeftb eimpoFe effe. nifi cii quieuerit,& ttlc non oportet diflbluere qu^fttonem Zenonisin ^f mom y illam diflolutione, per qua fruit, fuit dillblulaf Sexto. D.d.Quonia Quanta tmpoGibde eft dicere quod impoPe eft dicere,&c. i. qiii i.npol'e f-1 motum entfuperC H, antfuper &diccre <$ mot9,qn perucneritad I9' -^ extremum magnitudinis, qua: eft c H,aut B,perueniatad ipfiim in dif quod nonfmt n ipjiefy eparatu a& eo.illttd enim quod eft in ti,ita,q> non fuit in extremo niagni tudinis,deinde feparatur ab eo. D. nottinpotentia,necejje eft yt daiccileeft vtperucniat ad- finem, ueniat aljimm&r' panfla, ,&c.i.&, cum motu mouetur {uper magnitudinem finita inadtu,necer 4UtemJunt in achtfO" eftfintt & cii YC peruenia t ad cxtrcmu ma-

Liber Odauus
A gnitudinis, quod eft puncMi adtu, & finis motus. punfta autcm, quae iiint inter principiu,& fine magmtudmis,fimtmpotetia:cum magni Sudo diuidatur fm ilia potentia,no in adtu. piiftus autem,qui eft finis jnagnitudinis,eft in adtu,& eft finis primimotuSj&principium fecudi, v.g.finis motus ab inferiori ad fupe ius,& principal motus a fuperiori adinferius. D.d.Etfimilitereftde tnotibus.i.& hoc necefle eft in oib9 motibus finiris. D.d.Necefle eft igi tur vt rcflexum, &c.i. manifeftu eft igitur, ex dando caufam in hoc, <j> 8 motum defcribit pun&um in ad"hi fuper magnitudine, & eft magnitu dine efle finitam in aclu, q? ncccfl'e eft ipfum quiefcere. In fermone.n. <iedit caufarn,q? caufa quietis in ex tremomagmtudinis eft,quia decn tit in ea pundum in aciu,hic ante dedit caufam in hoc,q? de*(cnbit fu per ipfum pundum in adtu, & eft jnagnitudinereftaefle finitam in aftu. Et ideo dixittNecefle igi tur e Vtreflexum, &c. i. manifeftumeft igitur hoc efle necefleinoTbusfuis caufispropinquis,&remotis. D.d. impoFeeftigit J vt fiperlinea reda C fit motus coutinuus aeternus .i. qm motus eius,quod mouetTuper linea recl:am,eft finitus. quia liuea redta fftfinita,&reflexumquiefcit inter motus:&quod quiefcit in fuo motu,non mouetur continue. Et cu di xit,c^j non oportet contradicere 2enoni per illam contradidtione prae di&am in Sexto,cum ilia fit fm ferjnonem,non fecundum rem,reuerluseftaHnarradumq?fmhuc mo <tu difloluitur ilia qu^ftio. & eft q?} dum motu mouetur,nd diuidit ma Cfupei quain

409

mouctur.t).d.qmillud,quodptrS- D fit fpauum,necefle eft,&c.i. & qo c talis.qm omne,quod pcrtranfit fpa tiu, necefle ef t,vt an teg pertranfeat totum fpatiu^crttafeatmedietatej & necefle eft vt anteq pertranfeat il lam medietate, pertrafeat medietatem illius medietatis,& fie in mfini tum.qrn,cum magnitude diuiditT medietatesTfinitas,necefle e vtilW, q^ ptrafit tota magnitudine, afig g tiafeat illa,ptrafeat magnitudies iit finitas.&,cii ita fit, cotlget vt motii ptrafeatT tpe finito magnitudies in. finitas.qSeTpoFe. D.d. Auttjhoc dicit alio mo.&c.i.aut q inducit qo U nem alio modo,dicendo q? qui mo uetur p, aliquod fpatium,poteft nu* merare medietatem illius fpatii ante illud fpatium, & medietateilliu? medietatis ante aliam medietatem, & fie in infinitum. ex quo cotingit q?, fi aliquis homo pertranfiuerit p aliquod fpatium,vt numeret mime ros infinites, quod eft impoPe. Et, cumdixit,vt numeret medietates, vnam poft aliam,intendit numerare medietates,quae confequuntur ft adinuicem,ficut numeras numerat vnitates,quz confequuncur fe adin uice.fed,quia medietates funt infini tar,fequitur numerare numeros in- * finitos,& ifte mod'impofis eft alius a prxdiflo, & eft manireftior,& no poteft cotradici fecudu fermonem per contradiclionem di<ftam in Sex to.illic.n.fuitdiiftu c|i,fi pertranfit medietates infinitas, necefle eft vt p, tranfeat eas in tem poribus infinitis.Et, cum pofuithanc quxftione, inccepit difloluere eam,& dixit:

In primis ergo de motu fermo nibus foluebam9, quiatempus Phy.cu co.Auer. FFF infi-

Phyficorum
0 Jftfinhajicf inftipfb.fiihil.fl.ab tudine^ eft qtndem f!c, eft slut < furdfi eft,fi in infinite tempore tton fic*adtu.n.fi fint, non cotin infinita traficaliquis*fifrautirf git,potetiaauteeonringit qui finitii & in longitudineeft, & I .n.continue mouetur f m dccnsj tpe.Sed hgc foJb ad interrogan; infinita tfanfiait, fimplV autent tern quide fe habet fufficienter. non.acddit.mlineae infinita dix inferrogabatur enim, fi in flni^ midia efle.fubftdntiaautcm ip> to tempore coringit infinita tra fa altera eft,6C(Te4 fire, aut numerare: ad rerii aute ?pfanijat<K veritatem non fuflfix Dicantm igitttr ad hoct tiwi ficicntenfi,n aliquis dimittens in jtrtteritis fermambtts diflolw magnitudinem^: interrogatio ^ ^cfine,dixtmvt quontat nem/tirtfinuo tgeconungit m - mfimt2aMnu fimtatranfire,mterrogetdeipx a ' /!.... -' r ", HfoteehsecChabet.n.tempusinfi efl impof Me V atttjuid per- t nitas diuifiones) non ampli'fuf **]'** resinfinttas mjempore in ficienseritheefolutiOjfedverii jintto^y infimtueodemoexiflit jJluddicendueft,quodquidem in logitudine,& tepore . sedifla diximus in nupef didis fermox fefoaju fiffictt in hac aone.mt^ nibus<Si<n<aliquiscotinu5diui feritmduo dimidia,hicvnoflx gno^nq^duobu^vtitur.facit .njpfum 6C prfcipium,fiCfine. tfit* found* fie autem facit & qui numerat, " T>*nt4te nonfuffi dC qui I dimidia diuidit. Sic au ho diuifent togitudmem^jr' hm\ te diuidente, neqj erit continua ferit ^n<ereretytrumjtt pofiibile t Hnea,neq;fnotus.continuu84n* teporejinitopertl-anftreres infint motuscontinuiefttincontinu mipfitt- ^ attteminfuntquide infinita di> - - J /.-y/r , - r * 'jr ' j A.r-j r Pare:natepttshetdtnerentiannh midia/ednoaehUedpotentia* rtri * -- ^ ^ ^ n ~ rtrn~J Si ver'ofeciatadlu no faciet con mtM:tttf ^ r*W* n* mtfifff* finau,fed ftabit. quod quide in Ms.sedopertet nos dicere ^erum, numerate dimidia manifeftu O~ eft illud>lwdprttti di*imfts qj accidit*vnu.n,fignum necefx quod, aliquot! dittidens diniferit fe eftipfinumerareduo . alteri' cotmmwt in dm medUjunc ^te mdimidriprindpium,alterius tur foe eo&1 fifo 1pro autnnisent,nnonvnanumex r. > - retc6tinuam,fedduodimidi a< Quaredicendumeftadinterro ^antem,fi contingit infinita tra ******* medutdtes. CM igiturfiu*

Liber O&atitfs

410

A mn mt eonttnu^jtuefutnt line*, fmrfpatia infinita fa tempo'rc inffr t> to dixi us hoc>f#/pertranfrf JCUM motm.motw. n. continue eft ^ * . ., ^ r ^ fpatia infinita, pcrtranfucain tepo continue Wmcotinuoccfufunt IJbusinfinitls^mpOS.?1.i4qUoS mtdietates infinite, non tn aftttj motas*diuiditarininfininim,ficuc fed tnfotentiatCum igtturfojue* diuiditur magnitude^ per quarti eft nmus medietates tn aflu, tune no notus.Et hoc imedebat,cun) dixies luimu erit continuum ,jea tednccefTceflyt s quaeftionem,&c.Et ?c erif continuum necejje esrvt *% dixitcoaadidionejqua contradixk quiefcat. itF hocjequitur manife- u^ q6ni,demfauit diminutione, q fle in eo^ut numeral medietates. eft in ilia corradiftioe.Qupnia, cit nefeffario. n. numtrat idem fun* di(afi ft Jtin <!6ne <$& motfi Pttaa /?w/;r, AiU. ^^4W eritf^fpariun^fequi.fvtptranfeat f?ar J . ,r , ' , tia infinita in tpefifiito,nohintedi nisalteriMduarummedietatum, turineaaddeffeuendum ipfumpB & pnneipium altering medieta- tranfire fpatia infinita, ficutoportc E titft A non numeral cotinuum fro t,fed didfi fuit rndendo q?,fi p. trS,-ynofedfro dualils medietatilw. ^at fpatia infinita,ptiifibit ilia I te j ' / j /i Ponbusmnnms,nonintPe nnito, fttdeorefrondtndumejtqutrenn cUtdl<aufli ftitinq6ne.EEinhoe ^trumfitfoftbile fertranjtre res yf quafi concedere pofe tffe p. trafiinfinity,aut in temf ore, tut in to re fpatia infinita ex hoc,quo3 dixit Srltndine,Jic,<iHoni*m<iuodammo */ertrahfit eaintjjibus infinitjs. l *^ t n A-, -i j SedhocinfeefttnipoieTf. pertralin dohoceft pMe,criuodammo fpatiainfinita<{ed/hocfucritco^ do intfoSibile. in acfu tptidem ejt ceflurh riifio erit veta. Et hoc inten iwPofiwiltjinPotentia yeropoKi- debat^cum dixitrqrn non eft impofT tile.auontamillud, auodmouetur $bite.i,mfioantem|fcTa-iffiq, .'* . -i ^ /. f.cj>^i ptraieat fpatia innnita,ptrali continue,feracciden fertranfit ^^^.bAnidvft*ro, C res infinttas/mfliciter Ttero non. ^ nbn eft impofe utranfire fpatii * accidens enim eft, quod accidit It* infinita in tpibus infinitis. D.dixit: ne^t effent medietates infinita, &<l '^ ^l fufficit^p^fcd rfifio

p~+* ^fa^A

SSSS5SS3^

^8

Cumnarrauit <j> rnfio pdicla in qone Zenonis non fufficit, incipit natrare modu, ex quo ilia rnfio no eft fufficiens, &piimo iterauit ilia rnfionem,& dixit: i fermonibus.n. ^terins.i.iilafblutiono fufficit.qm nos diximus illic in rnfione ad fermonemdicenrisqj.fimotum puafitfpauimi,c6angitipfura pcitran

qu^ritvtrum eft pole pertrafire,aut numerare in tp.e finito res infinitas.&,cuni diclu fuit ei hoc efle im pole,dixit<jvillud, quod pertranficfpatiu,p.n'3fitres infinitas in tpe mnnito.& ad hoc fuitdiclum,q?illcf, quod pertrafit fpatiu,fi pertrafic ni nnita,pcrtrafiteaTtp.ibus infinitis j qm,fi componif'fpatium ex infiaiPTF i; ti

Phyficorum
tis fpatijs, neceffe eft vt tempos, in quo pertranfit fpatium, compona^ <ex temponbus infinitis.Et ideo ifta contradic^io fufficiens eft quatum ad quaerentem: fed fecundum rem in Cc non eft Ciflhciens.& ideo dixit: iecundum autem rem, & in lei veri tate non fufficit . Et,cum dixit,qa non eft hxc quxftio fufficiens, dedit caufam in hoc,& dixit: Qupnii fi homo diuiferit,&c.& intendit per difterentias,inlbntia. & intendit q> quaeftio remanet,fi quajrens dimife litillud,c[uodexiftimauit{equiad motum,fcilicet g? motum pertranfitfpatia infimtain temporeinfini to,& mutauerit quarltionem ad tepus,quaefedo q? tempus, in quo mo turn mouetur, componitur ex ternporibusinfinitis, cum diuiditurper inftantia infinita:& motum moue tur per totum fpatium in totoillo tempore:ex quo contingitvt motu pertranfeatresinfinitas: quoniam pertranfit tempus,& fpatium.quod eft impofTibile. infinitum enim nu quam definit, neq-, pertranfitur. Si Infinitu hoc igitur fecerit quauens, tune renun^ 3fi fponno prima non erit fufficiens T diflblutione iftius qua-'fhonis . & hoc,quod dixit, manifeftu eft.quoniam illic accepit pro poffibili pertranfirefpatiiinfinita. Et,cumdeclarauitq? refponfio prxdidta noil fufficit fecundum rem ipfam,dixit: Sed oportet nos diceie verum, &c.i. & refponfio fufficiens in hoc eft illud,quod declaratum eft, fcilicet q? tpatium, fuper quod mouetur motum,eft idem in aclu, & continuu, & indiuiiiim.motum enim non diuidit fpacium in achi, m(i quando defcnbit in eo ahquod pundium in delcnbitahq<f pundtu in a<$u,mouetur,vtetur tuc X illo pudro pro principio, & fine: & erit neccfle vt quiefcat neceflano in ter duos motus. Motum igitur fan continuations? no diuidit magnitu dinem in atu:ergo magnitude eft vna.& no flint illic medietates infimtae,nifi in potetiarergo motu non ptrafit medietates innnitas in aftu in tge infinito,& eft illud,qc! eft im poPe.pertrafire aut medietates infinitas in potentia in tpe finito T adu non eft impoflibile, fed efl neceflarium. D. d. &fiFrfacit,quinumerat,&c.ideft , & qui numerat partes fbatij,non numerat eas,nifi diuideao illud in a<5tu in partes equales.& cum hoc fecerit,tuc uumeratio erit finita neceflano: & tune diuidetur resinpaitesfinitasnumeratas.diut i fio enim I partts zquales terminat J ^ in continuum,& numerat ipfiim.diui ^ fio vero,quaj non terminat ipfum, nattotmu eft diuifio,in qua maius femper di- um,& nu uiditurin minus. D.d.Cum igitur e ri P* fueritaliquiddiuifum hacdiuifio- f^htec ne,&c.& intendit diuifionem, qua: mfat ipm eft in adu.D.d. motus enim conn- e dmiiio, nuus eft continui.i. & caufa in hoc eft,quoniam continuatio mot'eft UKiiC*jmj propter continuationem magnitu- nus.ide.j. dims, cum igitur magnitude diui- ph. t.c.j> datur,necefle erit vt motus diuidat M necefliuio, & non remaneat continuus:cu magnitudo, q eft caufa co tinuationis illius,non remanfcnt connnua.D.d.& in continuo certe, &c.& hoc,quod dixit demonftratu eft in principio Sexti, ficut eft decla 6. ph.t.c. i atum in Tcitio,q; impoi'e eft vt in 4* "^* continuo fint partes in a<5lu Ifink^. D.d.Cum igitur pofiierimus medic tates in adu,&c.i.& cii pofuenmus medietates fpatij,fuperquod moue. tur

Liber OdaUus

411

A turmotam,eflTeinaclu,tuncmot' dine,ruerit coiunfta cfi diuifioe , q* D non remanebit continuus, & vnus, non cofumit ipfam, accidet diuifio fed neceflecrit vt mot'quiefcat ap3 m,q no cofumit magnitudinem,vt quamlibet medictatem.D.d. & hoc cofumatea.&io accidie deceptio ex fequitur,&c.i.& hoc bene apparet I mixtioe eius,quod eft p fe, cum eo, eo,qui numerat medietates fparij,n quod eft p accns . & hoc mauifeftd qui diuifit illud in adu.qui.n.diui- eft fatenti vcritate. D.d.& io rnden ait magnitudinem vna, &cotinua dum eft,&c.i.& propter hoc,q<ldm i aclu in duas medietates, & medie musjnonoportetrndere quaerenti, tatem in duas medietates, vtifvno vtrum fit pore vt motu p, trafeat dc punfto pro principio,& fine. vnde tpe,in quo mouetur, aut dc magnifequitur vt motus eius non fit con- tudine, per quam mouetur,per metinuus. Sedqua;riturhic. qm,cum dietates mfinitas rnfione nmplici. motum diuiferit magnitudinem i fed dicetur ei , quia quodammodo duas medietates in actu, quiefcedo eftpoPe,& quodammodo impoFe. * in ea,deinde diuiferit illam medie- fm quidem cj> ilia: medietatcs funt tatem in duas medietates,quiefcen exiftetes in ac"hi,eft impofe , fm au E do etiam,tuc fequit J etiam,fi medie tern cp funt in potentia,eft jpore,YC tates funt infmha;,q> motum nuncj motum pertranfeat res infanitas po pcruenict ad extiemu magnitudi- tentia,non in adlu. D.d.qm ilM,q ft nis.fed pcruenir ergo magnitudo mouetur conrinue,&c.i.&,quia ac non diuidifin magnitudines infini cidit,vt fpatium finitu,vnu in adtu, tas.qm,fi diuiditur, tucqo Zenonis continuum poflit diuidi m res infiolutio. rema nct,{icutdicuiit quidanoftri nitas.&ideoaccidit moto,pertranfbcij.Et rnfio,vt mi hi vf,T hoc eft,q? feunti illud fpatium, pertranfire res motu,iiitea diuidat magnitudine infini tas non e(Ientialiter,& primo. in duas medietates, diuidit ilia me- Et hoc intendebat,cum dixit : fimdietate in partes equales in potetia, pliciter vero non. Deinde d. accns & funt xquaks libi. vnde neceflee enim accidit linear.ideft &,quando -. vtmagnituclo confumaturp hanc motum pcvtranfit lineam, non pet diuifionejVt declaratu eft.qm, cum tranfit medietatesinfinitas,quia di diuiferit medietates refiduas,diui- uifio linear m medietates infini tas V det et ed- p hanc diuifionem a:qua eft ei per accidens. Et hoc intendit, le,& fie confumetur magnitudo ne cu dixit:eft.n. per accidens.i.o,) hoc cefiario. Diuifio igitfmagnitudinis non eft ei, fm q? eft \na,non difcrc fm medietattjs eft diuifio^accns:& ta.fed,fi fueiit, erit,f m q? eft multa* diuifio,quc eft fm medietates,q no qm deflnitio,& eflentia eius, fecun finiuntur,eft diuifio,cum qua non <lu cjp e linea,qrit finitate. Et innuit coniungitur diuifio,qux facitfini- hoc,qc! diclu c I definiti5e line^Cli tate,neq; in potetia, neq-, in a6lu,f nea e, cm' vltima funt duo puncla, diuifio,q eft fm partes a'quales.ifta Manifeftum .n.ditiifio confumit magnitudine, fiue fueiit potentia fine achi.Cu igi nifi aliquis -raciac temporis fif tor diuifio,qua: confumit magnitu gnum(quod prius,c3tpofterius PFF ii; diu

Phyficorum
diuidit) Temper pofterioris ad Non enim eadem ratio erit & It ipfam rem eritfimul idem ens, r)s, qui non impartibilia dicut: K non ens, &, quando factum fed ipfius temporis, in quo fie<rit,no erit.fignum igit vtrifqj batjfiuSum eft, dC eft in vltimo commune eft,& priori,& pofte figno,cui nullum eft contiguu, riori,5idem, flCvnumnumex aut confequenter: impartibilia xo,ratione autem nonidem.hu autem tempora confequenter jus enim finis eft,alterius aute funr.Manifeftum autem q>,fi in principiumiad ipfam autem re A toto tern pore fiebat, q no eft iemper pofterioris patfiois eft* mai us tempus,in quo facftu eft, Sitenim tempus,in quo ACB, &fiebat,quamid,m quo toto *es in quo D * haec in A quidem folum fiebat* ternporealbainBverononalx eft mod J hoEt m(tmfeftnm bannc ergo alba,x non alba.m /J Jd H quolibet enim ipfius A verum >> poferttpunftum tnten- L eft dicerealbam,fi toto hoc tern ftrt,dtftinguesprutt&r>p9ftertw pore erat alba,9C in B non alba: pofterioris ret in re, femper tune c autem i'n vtrifqj.non ergo da<" idem ent enSyty non ens:CT,cum d um eft in toto, fed prgter vltix ea ens>non efl ens. puntftu. n. qui mum nunc.in quo c:hoc autem ^amy0yw> <y continue priori, jampolterius.o^,hnebatnoab ^ a a-j bum,8cficorrumpebaturalbu ^^nori^ftideminmmer.. pcum jn c.quare album, aut no f iHtus, & principium iftitH. alburn primum in illo verii eft tnpdfoone "\ero fetnper eftpoftredicere,aut,cum eft fa<flum, non m<ep.tSionis.sit iritttrtemtnttuf erit,cV,cum corruptum eft,eritt x^ptBi, c.cr hxcfaKioKt in autfimulalbum,cV non album, toto tempo " ' &omninoens,<3d nonens elTe . IL ore B n n l itm necefTe eft * Si vero quod fuerit ' *^ prius non ens, neceffe eft fieri *wcerlf <*^>ww > ens,&,cum fitsnon eft, non eft l^num in ejuocun^ locofuent ac poffibilein impartibilia tempo ceptum in ^A, dicetur "Vere quod ra diuidi tempus * fi enim in A ineoeft aWum.quomam in hoc to tempore fiebat D album, ra<ftu, to tempore fitit a&utn.er m B eft eft autem fimul & in altero inv nonaWum:^ in c eft interim. partibih pore, fed contiguo ^ _ eoncederc j quod *j eft a K- tern c\ fLr m er?o oportet jnBjinnA nebat ex non erat,m - ^ - r i rj' a~ B vero eft, generationem oporx ^ft^^rMU^jedininjlathijH tet efle quandam mediam.quax ytfnu:*? eft iuudt m <jtto eft B, *e& tempus cray u quo fiebat, e^ hgc ejlpojlremum.iy,jift d* bu,

Liber
,& cormmptrur album in to illud non jittaM corrufiturjujtin B. cr tdeo igitwr sjl fuent album,aut non album,tunc fnmo erit^ierum Jicere hoc in eo. CFtfinon, quandojlt aliqutd, non eft iUudt& quando corrumpitur, tsl ittud, <t quo trttnfinutatur.aut erttnecejfelrt tnjimi4jjt<tibumf CT non album, & "Vnitterfultter tale ejje^illtidnon effe.si tgitwr illnd,<juod eft nttnc,^ nonfuit an te, necejjee"\tgeneretur}<&j quod generAtiir,dwmgenerAtur,non eft illud apud eenorationemjmpoRit i h ' i } bile eft igitwr ~\t tempus dimdcitwr in temper a indtuijibtlta , quomam ,fi fiient C in tempere _/<, tnt alburn,deinde injimttl ent alturn, eft ittttr album in alio temf

confeques, D f.in tempore B.<vrt quia in tempo re^nonfmt album, in By era fuit allnm,idco necefie eft ~\t inte rimJit aliquageneratio. <&* ideo necejfe eft >f etiam fit tempus, in quofuit generatio.Et iftaratiorio contingit eisy qui non dicuntpartes ejje indiutfibdes. in punflo.n. qui eftfnis,&' defitio temporis}in quogeneratur res, in eo efficitur re* generata, (y' tMS,ita,qMod om nino non Jit confeques. tempora au tern mdiuijibdia Junt fnccefou<i. M dmfeft um eft igitur qwd^uan doaliquidw tofo tempore ^Ageneratur,tunc illud temptts, in qua generutttr , non eft,in quofuit addens toti tempon, in quogenerabi tnr tantum.

in codtm infimtiji:, c?*

C

i vvyvw

Tempus*

IFF iii)
53 IV

Onfio,

Phyficorum
, qubdttmptu non Jttudatur at r ATcmpusindiuifibile. BTempusindiuifibile.
yvv

H
Cum declarauit a. dfia inter con trarios motus tpis eft t6s,vult narra re et q> dfia tpis, qua: diftinguit intcr motus priores,& pofterioreSjfm g? illud,ad qcl eft motus, aut ecouer fo, f. dfia tpisjfit diftinguens inter prius,qcf eft illud,ex quo e mot', & pofteri'ex ipfis motib'jeft ahqcf indiuifibile, & q? modo eft ecotrario illi,quod fuitin moribus cotrarijs. qmfcieriaeiuseftcomplemetu fu? . intenrionis. Et dixit: Et mamfeftu eft q>, fi ho,&c.i.& manifeftum eft per fe q?,fi homo non pofuerit iftSs diftinguens interpnus, &pofterius temporis ex moribus,& con'equen tibus motus poftenores, aat inter "a.l. pofte Pnus'^m Jllud? ex q110 eft moras,& riort intcr motus,ad quos*pofterius fern per eft dignum habere jpportione, Sc pofiierit ipfum tempus indiuifibile.continget ei vt aliquid fit ens, &no ens in eodem tcmpore.& hoc intendebat cum dixit: et q? necefle eftvtidefitens,&nonens. D.d.&, cum eft ens, no eft ens.i.& cotingit
9

huic pofiti6i.&,cum aliq uid ponaf ce n5 erit ens. D.d.puft'.n.eft ambobus,&c.i.& dixim' q> necefle eft vt in tpe accipiam' aliqd tale. quia tale inftans,q3 eft in tpe,eft fife pa#o in Jinea, & eft coe prioris,& pofterioris ex rebus,quas diximus,&e indiuifibile in fe: &fi fit diuifibile i refpeclu eius,quod eft ante,& in rcfpedueius,quodeftpoft.eft.n.finis eius,quod eft ante,&prmcipiuci% quod eft poft.Et eft dignius q? attri buatur ei,quod eft poftjCpofteriori * .fquahtati.quje fit ex trafmutario ne,q^vt attribuatur tranfhiutatioi pnori.& hoc fuit ita.quoniam prin cjpiu pa/rioms,quK fit a tranfmuta tione,eft aliquod ens,&trafinutatio eft non ens.Ec, quia dignius eft attribui enti quam non enti, ideo d.t padione vero,&c. i.& paflio digm* eft attribui pafliQni pofterion,quac fit,quam attribui trafinutanoi prio ri,f.inftanti,quodeftprincipium cf fentia: paffi6nis,qiia fit. Et,cunat rauit ^,fi non merit pofitum quod tp

Liber O&atms
tp*s motus eft aliud a tpe rei,in q uo pficimr motus p inftans, qd diftinguitifta,fm q> eft indiuifibile, feqcur vt aliquid fit ens, & no ens inhmnl.D. dedit exemplum dehoc ad notificandu, quo prouenitifta c6fccurio,& d. Sit igitur IP'S, &c.i.fint igif tepora, T quorti vtroq; eft tra"mutatio,& in altero eft pfectio traf mutatiois duo tepora A,B,& fit qua litas, q eft in eo albedo, c,& fit tepus A,illud,in quo c fuit albu,& tepus B,illud,in quo c fuit no albu,i. tranfmutatu in albedine. in tepore In tpetrS .n.trafmutattonis veru eft dicereq? mutandis res tra fmutata non eft illud, ad qcT B tranfmutatur: qm, fi aliquid tranfreruedicere q>res muteftn aligd, necefle eft vt no fit trafmuta- illud. Et,cu pofiiit q> in tpe trSfmutationis no albi in albedine vere df tranfmu- in toto illo tepore efle no albu,& in ut". ide. f. illo tpe, in quo eft albu in adtu, neph. 15. &. ceflario df in eo toto tpe ipfum efle 16. idi. 6. albfi, d.m tpe igtfc erit albu, & no ' ' **" albu,&c.i.&,cu fuerit pofitu q> dfia inter he,c duo tepora eft diiimbilis, me ifta dfia erit pars vtriufq; teporis : &,cu hoc fuerit, necefle erit vt iftud tfs, q3 e dna,fit pars vtriufq; teporis, f. c6e inter illa.i.necefle efI vt c fit in B infimul. & fie erit albu, & no albu. Et,cu hoc fit impoflibile, oportet ponere <j> finis motus, & principm perfeiftionis motus eft in rcindmifibili.Ethocintedebat, cu d. non igif oportet cocedere, &c.i. no igif" oportet cocedere q? c eft in tpe coi iftis duobus teporibns: qm conringit vt in eo fit infimul albu, & no albu. fed op3 ponere g>TTftari indiuifibili,q^ difnnguitlter duo tepora,puenit finis motus, & eft albu, c,& principiu fui efle albfi. D. d.& hoc eft poftremu.i.illud, qcf fit ex tranfmutarioe.finis.n. trafmut* D tionis eft pofterior trafmutati6e:& ipfi recTbius eft,ficut d. attribuere in uas.EtjCU narrauit, <j> tepus motus generati eft aliud i tpe lax eentiar, & q? necefle eft,vt oiftinguaf* p aliqct indiuifibile,inccepit narrare eua q? necefle eft vt t|>s generati diftinguaf p ahqd indiuifibile a tpe fuae corrpti6is,& q?, fi fuerit diuifibile, cottgetvtresfitMnerata, corrupts JfiF.& d.& fi fit albu,&corrfipi&c. i.& fi ahod efle albu, & ipfum tra"fmutari ab albedine funt contraria, necefle e vt tns, in quo df ipfum c5 albO,fit aliud a tpe, i quo df ipfum E tranfrnutari ab albedine,i.ipfum Icipere corrupi. &,fi no, cotingeret vt in ilia hora, in qua fuit aliquid, no fit illud.v.g. in hora, in qua fuit albu, no fit albu: illud.n.qcl tranfmutaf de albedine,no eft album.& conringet et, vt cii corrumpi^ i.qfi rranfrnutatJde albedine, fitil!5 tue, & fie erit ens in tpe fue corruptiSis. Et intedebat p totu hoc notificarc g?, cu fit hoc impofe vt t^s generadonis rci fit t^s fiiar eflenri?, Tpoffibile eft vt illud, qd diftinguit inter ea,fit tepus.D.d. Si igitur illud, qrf eftmmc,&no fuitprius, neceflec F vtgenere&c.i. cfialiqnidfuitm6 ens, qcf ante no fuit, necefle e vt generer^antequjifitens ina<Stu. D.d. &,qc1 generaf'jdum general, no eft illud, qcl genera f", i.perfec~te.& hocc mamfeftii. qifi $fi apud generationc efletjtuc generarefillud,q3 generaturn ia e perfe<Se.& inteait,qm necefle eft, vt tps generatiois fit aliuH a tpe eflentiae illius generati. Et,cfi declarauitfp inftans, in quo incofrpitgeneran, necefle eft vt fit aliud ab inftad, in quo eft geucratum in adu,

Phyficorum
G acTti.ita,^ vtruq; eorfi fit aliqcf inxliuifibile,d.impoflibileeftigirurvt tempus diuidatur, &c.i.&, cum tps cnerarionis fit aliud a temporc ef:nti^ generati, & dfreretia inter ea cft ahqd diuifibile, impoflibile ell \t tps componatur ex temporibus indiuifibilibus,f.vt tepus generatio nis fit aliqc! mdmifibile: & fimiliter tempus eftentia: geuerati: & q? duo tempora client contigua. Deinde dixit: quoniam , fi c fuentin tempo re, &c. ideft quoniam,fi c, q? cil in loco albi, fiat in tempore A album, &fueric tempus A diuifibiH le deinde fuerit non album in alio tcporeinduifibili,tanoenti tps A,C con(equenri,& fit tempus B,tuc ipfum elk- album, & no album eft in duobus tempon bus indiuiiibilibus quorum altcrum (vrquitur fccun ngit ipfum.Deinde diyit:&quiain tempore A non fuit album,(Sccet.i.Sccumin tempore A indiuilibih nonfuit album : quonia tune npn fuit albu: in tempo reindiuifibili B fuit album, necelle eft vt inter hecduo tempora tranfmuteturde no albo in album. Deinde dixit: ideo neceile eft vt fit teI pus in quo fit geneiatio . ideft & , <um neceile eft vttianfmutetur, & geneietur inter duo tempora indiinhbiha, faUcet inftans in quo tranfouubilc fuit mm album, & initans,m quo fun album aiecelfeeft vtmterduo temporaindiuifi bilia fit tcmpus,in quo eft tranfmu tatio.omnis.n.tranfmutatio inter duo cotraria eft in tempore, vt declaratum eft. ergo mftans non Icquitur mftans. EtjCiimmduxit impoflibile , quod fequitur ex hac iatcutione, dicentibus tempus coin-

poni ex temporibus idiuifibilibiw, J[ iciJicet inftatibus, dixit,quod iftud impoflibile non fequitur non dicetibus hoc, & dixit. Et ifta ratio noa contingit, &c^te. ideft & iftud impoffibile pratdi&um non contingic nobis. quia pun&us temporis indiuifibilis, quern nos ponimus e fe finem generationis, in eo did mus aliquid fieri in actu generatu, SCCXK. ideft quod ipfam pundurrj ponimus eflepnncipium eflentiac generari,ita,quod non ponimus ipfum fequi pun(ftuni, in quo erat non generatum,ex(.juoconnnget nobis vt ex confequentibus eflette L pus,ideitquoniam,cum nos po fuimus quod inter omnia duo inftantiaoll tempus, ideo ftrmo nofter conuenit rei.Deinde dixit:Manifeilum eftigitui quod , cum res fuerit in toto tempore A , & camera ideft, & manifefhim eft igiturcx ; '' ' ' res noa eo,quod diximus,quod perfecle eft in aclu in rempore addito tempori fux generationis, (ed exiftit perfeiftein tempore indiuifibili, ideft in fine illius temporis. Qmbus igituraliquis tanqp proprr)scredetrationibus,hae, M & hmoi qugda funt.Logice aut confyderantibus ex his Videbi t uralicuiidehocaccidere.Onv % continue mouctur, fi 3 ,, ' , ., . -, ' - , nullpprohibeatur.inqaquide ^cnit fm :atione in hoc & pn fcrebatur.v't,!! ad B venit, ferex t> atur ab *'& no.cu prope erar, fed moxvtcccpit mouericur n.magis nunc, q? prius c"fimili terautemc^Cinalrjs. Q^autab A ad C fertur 3 rurfusvmet ad A,continue

Liber Odauus

414

A continue motnin.Cu ergo ab A intcndtt <d iffttm^itadofititpro- D ad c ferebatur, tuc &L ad A fcrt, pe lfrtirn rej intenetel,at ^aiceft.motu.quartftmul f 4contrarns.cotrarn.n.funt,grm * rf& fiuntJimul aute & CKhoc mutat,inquononcft. fiigitur i&w / ifmmtgit pom hoc imposfibilc eft, ntcelle eft f*w. ttfmtUttr eft de ali/s. Et ftetur in c.no eft ergo vnus mo tttttd, qn$d transferfur ex <^4,fi, tus, qui enim ftatufrercipitur, qitandoperuencntin B > reuert*non tft vnus, tur ad^tjtmouctitrfecttndii con ifl<e.n.fiint rattocuMtuncs, # tmHttionem, tttne, quando mouequibM homo delet effe certus,qito beitur de ^4 dd Bt tn tilt et tepore ntantfont conttementes, Cf confe- mottehatur adis4,mottt,qui eft C. B quentes de fwsJimihbus. Si aute fecttndum igitur hoc mouctur duo fofuent cofydtrAltoncm de hocfe~ If us moti&us cotranjs mfimul. ijtttudum DiideEticttfH, pgttttttr hoc .n.duo me tus jecitndit reElitttdmc ide alqs ntt>diff quos ndrratumus. font contrary, {ycnhoc cot writf Dicamtis igitw, quod emne mo- "\t trasferatur ab eo,m quo no eft, turn fecundum contmuattonem , t.ab eo,tn quo ntnfutt. &> cu hc lujtaltqwdoccurrat nt illudrfttoel Jtt impoflbtle > neccffano qutefiit ffl trafinutatum ad tpfamtmoite- tune. %y Jtc tnotus non erit >ww l,aturiprtmo*y.g.qiiodt/i<-sfftttt nutm.tn epto enim mttrpomtur Ad a, ad ipfam fwtfints motus qwes, non eft Twits. fttts mprww: C7* nonfilummodo
_, Ratio rima,yMaoflcnJititr quod motiurejUxitsnfit fosfitejjc continmts.

Mobile,qa mouC HitabAlC, & t-

Phyficorum
G Heft, ifte. igirf demrones funt it fubiecH.n.efl: coc oT trafmutabili: 70 Ix, cfeqtiibusdebctho habere ccr- pdicatuauteft dc accidetibusofb* ritudme.qrn conueniutrebus.Etin endbus Etio vfintendere jjfermo tedi t p conuenien tes ipfas ee eflen- nes Diale&icos duos modos, i~ " tialcs, & ptimas.& innuit per hoc il mfones, quc6ponunfexacciden1 ud y qd aictu eft dc translate refle- nbus coibus plurib'in vna arte,aut xo.quia,cu refle&if", defcnbitpun- demfones, quaru * praedicata funt *a,I.prinel ftii in ad"hi, & cu defcribit pundu f propria Diale<5tic^. Rebus.n.Diale- pia. a<ftu, quiefcit.ifta.n.r6cinatio e jp- ctic; vrimur duobus modis, aut f m Scrmones pria translate. Et intendit}? Diale- iuftf m,& eft magisjppnu,aut qua-1 Dialedici jcg {crmoncs veros, qui coponun fi fundametis pofitis co mo, f j que ,., nes vai,ci turex acci<libus vfibus, non pro atiqua ars vu"eis,q declarata funt i &.Z.MCC. prijs. Et manifeftu eft q? ilia rocina alia.Et d.Dicamus igif", qj oe motii a coibus, ao,qu& mduxit,e vris.fundafln.fiip fm cotinuarione, &c. & intelligen** Idc.i. co. duas propones.Qaar^vna eft, qm du eft hoc de moto uaturaliter, aut , , ^ tranfrnutatu eft in potetia illud,ad voluntane,no de mom vioientc. & 4.ph. 8 7! ^ trafhiutatur 111 poibemu: &,fi- hoc manifeftu eft in vtroq; moto,

lius, a quo tranfrnutaf", & acquirat liiccefliue parteillius^qcf tranfmutatur.ergoillud,ex quo trafinutaf, & illud,ad qc[ tranfmutat',' funt oppofita ncceflario: & vtrunq; itloru eft m pa,ne tranfinutari, aha a parte, in quaeftre'iquu: fed funt non determmatain fe,neq; apud nos. & hoc vie eft, & coe of tranfrnutato. Et,ciifuerit uunctfi huic, q? aliJ " deeodem --'--quid eft tranfmutatu in * ide,motu vno cotinuo, cotinget vt illud,ex quo trafmutaf, fitillud,ad qd trafmutat'. ex quo cotiugit vt il lud, qd amitrit per trafmutatione, illud ide acquirat.qcf eft impole. & ifta propo eft cois,& no propria.Et vfr manifrftu eft ifta rone efle Logica.Propo.n. dicens q? duo oppofi ta non pnt congiegari infimuleft cois pluribus vna fcia. Et dices q? il lud, ex quo e trafmutatio, & ad qd efttrafmutatio,funt oppofita,eft cois fm fubiedu,& fm pdicatum.

uebifcotinue ad illud,ad q& primo mouebaif.quafi diceret,&cu traslatu transfeiaf*de primo principio ad illud,adqS traiisfer^poftiemo, necefle e,vt moms eius ad illud fit c5tinuus: nifi aliquid impedies occur rat illi. Hocigit', qct d. nifi aliquid occurrat, non eft exceptio ex illo,qj res mouefad illud, ad qd peruenit in poftremo, fed eft exceptio eius <|, motuseftcotinuus.illud.n.qdmo J uetur natural iter, femp moucf ad illud.ad q3 peruenitin poftremo, fi ue occurratur ei,fiue no. D.d.& no fbliimo intendit ad illud, &c.& dixit hoc, nealiquisdicatq? illud, q3 mouef1 fm cotinuatione ex A ad B, & ex B ad A, refleftendo, no moue tur i primo de B ad A , fed mpuetur ad A,qn peruenit ad B.& io d.riidcdo 9, cu pofuerimus q? ifti duo mo tus funt vnus, tuc motus no crit fbI a ad poftremu fine,qn eiapproptr quat, fed a principio, cu nulla fit ilhc

Liber O&auus

415

A lie c3 coges,Yt motus fit ad illud vl- git moueri contranjs motibus, D umii,qfi ci appropinquat magis, q qcl ab A ad C fertur , no vtiqj fe^ .in eft remotu . D.d. & fimiliter eft ti fimul & ab ipfo C ad A , Qm de alijs i.de alijs motibus, ptcx mo- afit n6 f lmu i fertur.moucbitur tuiocalem,(:refl:iuin ifta.mdemo autefmhuncmotu, neccffeeft foaaocoisertoibus.Et,cudeclara priasqruiefcatapudc,hec,n.eft wtq?depnmomouetillud,qcfmo r /? * n.? Wef4illo,aquo mourfadillud,ad PPO?tt3l"^e!^eft^55' qcfroouetereflexumoueturdeco *Manifeftuigiteexns >q dix de inide;c6tingit neceflano,fi foe- aafuntjq>no e cotmuus mot*. lit pofitu g> motus eius, q3 mouc'^^ apjxtret mags mot mo tur iftis duobus motibus , eft vnus, tu ex hocfermone ct.Quoma,Ji oe vt moueatur duobus motibus con- mofi n~mouetur> Mfi altquo tftotrariisinumul.D.d.&cuhoccotin - -/ a ~ rr ~ -^+ g^vttransferaturabeo.inquono rum motm pMorunccefc e V B eft.i. & traslatu f m na no trSsfcrf, Defeat qmete offofita tilt motw ifi ab eo, in quo e,ad illud,! quo n ejuo mouetur. nuUus.n.emotus hie f .Si igtf pofuerimus % aliquid tra^ p^eter tllos.CT motu non mouetur fcrturadillud,aquotransfe^con ^motl^ d ,motus onget vt trasferaf ab eo, in quo no J ,- f ~J: y^ l~ , n eft.q(! eft impofc.D.d. &, cum hoc auterju tnpciefne^ ejt et altqua fit impofe, neceflario quiefciti. &, pars tottus moti, ergo necejfi e~Vt cu iftud impoFe fequiif ex hoc , qtf pins quiefcat qmett oppoftta mo pofuimus,9 tranfmutatu no quie- ^^.n.efl pnuatio motw . si J lat^qnmouet ilbs duobus mono lt* r *_. .-, contrarijs,ergonCCefleeftvtquic^ *& fotus rt^tfunf coh. ,artf f fcat.ergo moms no erit vnus,& co- f t eft tmpo/tlrile >/ motteatttr alt tinuus.o7s.n.motus,in quo intcrpo tjwd dwbus motibw contrary* in iurquies,no eft vnus,& continuus. fimttl,tunc Mud, ami trans fermr

r ntagisdeofmoti , , Si.n.omne,qamouetur,mouca *l transferor ex c ad ^*.0>, ftan mn tur aliquo didlorum motuu, dC mouetur ijtts duobus moquiefcat aliqua oppoficarugex t&H* contrary* tnjimul, wmoue tu:(no,n. erat ali9 prgter iftos: ) tur hoc motu , necejfc ejt "Vt quicqQaut no femg mouet fm hue fiat, antequa moueatur .dc. itt* momdicpautquicuqjfuncdix M.aesfoffoj;tarnotMexC.Etde ucrfi fpecie^ no fi quaparseft f/ ^ S*ui ex hoc,*uo<tdtx>totius,neceiledtpnusquiefcex , pa -2- refmoPPofitaquiete.quiesn. mus^uo^fiemo^ no e cotmuus. priuacio motus eft . Si igit conx Ifta eft alia declaratio jpinqua 7 1 trari) quide mot 9 Cunt, quiftn prim?,&fundaturfuperduaspi-orecfta Hunt,fimulauc non corin Pnes- Qji^ * 6motfi
qcf

Phyfiorum
G qcf moucifvno mow motuu finito- tpe, nifi alfcro Auatu motmim op- 3f ru diuerfbru fm fperti,neccflc eftvt pofitoru: & mom no femj>'fnouef moueatur a tjete oppofita illi mo- altcro motuu oppofitom diuerfbrfi tui,fa quiete,quam habet in illo, a in fpe^neq; ifte motus,cjuo modef1, quo moue vt declaratu eft I Quin eft pars totius, i.pais moms totius: to.Secudaauteft,c|7oe',qc!mouctur ftecefleeft vtfitotumfitpriusquie duobus motibus oppofitis,neceflc e fcens. Et hoc, <jcf A. manifcltum eft Docurni. vt fingulariter inouear'eis^u fit im per Ce < Qm ols motus, qui non eft poffibile moueri infimul. Et ex his pars motus,fteqt eft perpetttus, ne <luab' proponibus fequit'^ oe mo cede eft vt incipiat poft quiete. mo turn duobus motibos oppofitisnc- tus.n.no fcq^uitur motu, nifi qfi (e- ^S. "Z* cefle eft vt moueat* vtroque motu cundus fuent perfedlio primi, noil mo^^ poft quietc.Ift^ igi^ du^ aemfones oppofitus ei.aut hoc cotinget p ac- de # hoc conueniunt in propSne, dicentecj> cicfes, ficutilluminatio domus per . 5. ph.e. impol'e eft vt duo motns contrarij candela, q fequid'motum candelar. 1J~ H fintinfimulj&difTeruntinfecuda Et,cumpofuithasprop6ncs,incce- ** propone. In prima.n. demfationc pit cougregare hoc, & indncere cxfimacceptii cp, fi duo motus oppo- emplu in hoc, qct intendit declara* firi fuerint continui, necefle erit vt re,& d.Si igid"motus recli,&c.i.fi igi duo motus oppofiti fint infimul, & tur motus, qui funt iuper vna line! poftca fuit dilu,& cu non fint con re&am ad partes cotrarias, flint co tinui,necefic eft vt inter eos fit qes. ttaiij, & eft impole q? aliquid mo^In hac aut demfone fuit didum <Js ueatur duobus motibus contrarijs cu fuim : impofe vt duo motus oppofi- jn(imuf,& infimuJ,& no moueatur akero fent tinfimul,, necefleeft vterq; per, necefleeft vt traslatu quiefcat ri fintinlmuJ necelleeit vt vterq js fit per Cc: Cc: D. coiundfurh corundum fuit inter duos motus. V.g.qm,fr traslamotus ^ huicq? ois motus Vnus p (e incipit a turn impofe eft, vt moueatur fiaper quiete cotraria.Et d. Qm f fi oe mo h'nea red:a A c ex A ad c , & ex c ad tu no mouef^nifi &c.i.d:amns jgi- A funul, & moueatur vtroq; iftoru tur cp,fi oc motii no mouef in code motuurh per fe, & in tempore pro1 tpe,nifi altcro duoru motuu oppo- prio,necefle eft vt iftud trapslatum toru,quibus innatu eft mouerijficr-1 quiefcat in A , anteq moueatur ab ceflcc vt in iHo,cx qno inca-pit ma eo ad c, & vjuicfcat in c,antequam ucri , fit quietcens qu icte oppofita moueatut ab to ad A . qmes-cnim jnotui, vt declaratu eft in CUiinto . in A eft oppofita inotui ex A ad c : D. mccepit declarare ifta con/ecu- & quies in c eft oppofita motui ex rione,&d.nullus.n.motusehicpcad A. & quafi D. &,cum impoffitcr i!los.i.& hoc eft nx-ccflariii^im \- bile fit duo motus oppofiri, fint inillo tfpore^n quo eft pofitu moue- fimul : & fi non , tanc alter eorunt li altero ilforu duoru motuum , no eflet perfectio alterius : tune ticccCinuenif'moueri alio motu,pra:ter il fe eft, vt inter eos fit^quies neceflalum vnu motum . D.d & motu no rio , & non eft alter corum perfejnouef femp ifto mo motus , &c.i. dlio alterius. .&, um mow no moueturcodem Amplius

Liber O&auus
Artipli'USafitetliecromagis in no albfi (int conrintii, contingttD <ppriaeftijs, Qdicfh funtfimul vtmcodcinftaticorrumpafno al_c _ no _ albu, _. _ & . fadii - __ b,& fiat album. & fie meodtm 111 .n. corruptu cftalbu.fi igitcdtinuaalteratio ftanti eritaliquid cns,& no ens Er> eft fufteneft ad albu,et ex albo,& no ma quiafiiperiftudimpofc tatus in pr^terito in hac dcm6ftranetaliquo tpCjfimul corfuptu n. - 'IL- a, f fL- n. * ii_:f tionc,induxuimpoffibilemaius,,p eftnoalbti^fadueftnSalbQ. pte rq3iterauithuncfermoneAl tmuru erit ide tfpus . Amplius Cum famt aiterario &c.i.cu igitur n5 fi eontinuu eft teptis,6<: mo* pofuenmus g> alterationcs contratus? fed confequeter.quo.n.erit ^ funt continux.v.g. altcratio ex vltimuide"contrariorum,vtde nonalbo inalbQ,&exalboinnoa albationis,3d denigrationisc1 albuif^&pofucrim'cpalbu no duEt et Jfte fermo eft tnttgts con- rat tempore, conngct neccflaiio vt itwts^MmpJtfus.eteftynnineodeinftantj corrumpaturnon f I ' - // album,&natalbii,&corrumpctur E fmad corrumpatur no album, & album ad non alba .& fie i{ ^ fat album . Cum iettur altcratio contraria erunt in code inftand^cf fiterit cottnua ad album, If ex al eft impofe,& valdc inopmabile.Eti to, et hoc non Jurat aliatio tepore, Slua >"? , dcmfones funt funda. r i ^ i tarfuper hoc,cbmotuscontrari f*tt in/imul cirmmpuur non al- poYc vt f u c o n t i n u i : , deindept non f c e ft vt intcrucuiat eos quies: & ap album. "\nH ifitur tjfS ent tnbus. parct de natuta cor ff, cp impoil- clt E/ ff nonfeauitur,Jitempus eft co vt fint conrinoi , & fi fit pofitutn cp
lhtereos

_ .,. . - .. fuccefiM. Et/inon, quo ent idem fojlre mum cotranorum duorttm , "*. poftremum albedinis. f c# ; ^ ftremum mgredinK ? 7't Gum ifta declaratib ,qu5 copleuit, eft de proponibus remotioiib' a natura cius,de quo confydcratur, propones, quas nititur dicere in hacdemfone d.Ef etia ifte fermb , &cJ.& etiam ifte fcimo, quern mo Yolumus dicere ,eft couenientior p ^ido. D.mdiixit fermonem, & dixit: eft vt irifimul corrumpaf, &c. i.c6tmgit.n.hoCjVtponimusvtmO tuscontrarij fintcotinui.v.g.q?mo tus de non albo in albu, & da ajbo

h autem impofe eft vt fint c6lim^

tio.n.noncftin eis,nifiex tperni:il

cum fintcomrarij. d. Etetnon feg. tur,&Cii.& et,fi conceflerimus q? in ter motus cotrarios no eft quics, & F Of tempus duorum motuu eft continuum, non fequitur,fi tempus fit vnum, Vt mo tiis contrarljfintcontinui. aD.induxit caufafn in lioc, _ .. & 4ixit: Et fi no,quornodo erit id6 fi ^ ^. poftremum, &c.i. & needle eft vt ^|9 ^5. duo motus contfarij non fit conn- trarij fine niii qina cbntinua funt ilia, quoi^ <6tinui. vltima fiint idem, led vltima contiarioium non funtidem,cum fiat contraria, vcrbi gratia nigrcdmis & albtdinis, quorum vltima impoffibilc eft vt fint Mem.

Phyficorum
motus folia etrnLtru posftt tffe quod peruenit, ad illud et tniue- K nntinuus. Cap. 4. tur: fed non mouetur duobutmoti Vi aute fug circulate nt, eritvnus,&continuus lihihn.impose cotigit, . . / / Quod.n.cxAmouet,fix contrary et, qw ejt <tb ti mul mouebif ad A, f m ide.ppo* oppofitu.SedcotrartjJunt il ficu.ad q3,n4veniet}et mouetur junt refle, tfti n .fitnt contraryfe ad hoc-.fed no fimul mouebitur cundii locum,-).?.tUi,qmfunt fecontrarijs, neqj oppofitisNon cmfa dtametru, W maxtme,' n.ois, qui eft ad hoc, ei, qui eft ex hoc, cotrarius eft,aut oppofi tus.Sed contrariusquideetl, q \ fuper recfta fit.huic.n.eft contra remotum quodille motusJt cotiK rius fm locu, vtqui 9m diame^ nuue, &nunqua ceffet otno. Motrum fit: diftat.n,plurimiL Op tus.n. circulars eft ahaliquo loct pofitus autfft, qui eftfm cade <tdiUueudelocu:Motuatref[9e longitudine.quare nihil prohJ, de >w / ^diud. Et motus etl betconnnuemouen,etnullote e^relw//w^om>/^,fW citeularis poredencere.CirculariS4nmox r^,^.,^^ r^i- ~ P.OWS 4s ^8 eft,qui * ab code in ide. Re. "**"" fecttd" '*' etfde ^CK ^auSp <^usaut,qui ab*eodeialiud no:illud at,quod mouetur motu re fo iieipj Et qtii in circulo quide fit,nun Elo,cnrieifde locts multoties. M9 a.l.aieip q u j jn ci(feeft:qui verofm rex tut igitur,t quo illud, quodmoue<fla faepe in eifde Eo igit, qui fg tur.erit m locopoft altu,pot ee con I alio,et moueri ttmm:mottis autem,mquotu, , alto fit,cotingit , connueteoyero^ieifdefepe, qttodmouetur ,entin iodemloc, .nocontingit,neceffe.nefletfi' ' . .> w i _ ^ . 1 mul moueri oppofitis. Quare mtdM^jM^tmnu^ M " '*> quodmoue tieq? in femicirculo, neqj in alia w j(/5 '/ ">' circuferentia vlla cotingit mox tur fecudu Hlud,moueatw duobw ueri cotinue . faepen,necefle eft motihtt oppojitis Hjimul.Et to an* fjeade moueri,etc6trarijs mux *,^^ ^ aiiqutdmoueaturin tann,Utati6ibus.no^copulat Jfemlctr(Hlo fMnalloarciiftnofe pncipio nms:g aute circuit eft, - , ^ w ^ /r/i^ copula,&foluseftperfeaus. ^ cottW4ttone.neceffeeJl.n:V Motus out ctrctdans eft ^tnut, *wt*us moueatur etfde motib*, & cMtt*utK.nt.n.fiquitur ex hoc et> ^ "afmutetur modts trafmudiquo mo Ipofilnle.Quonia tttud , **flls cotrarijs. quomafini* no to quod mouetur ex ^f, mouetur ad l^twr cu princtpio :in circulo M Demon-

Liber O&aiius
Dtmontfratit, quod motuscircularis felus eHynus,&ccnt'uun4S,

7j

Cum declarauit q> null us mo tun accidit ei in hoc,vt moueatar duore&oru eft continuus, & ppetuus,& bus motibus contrarijs infimul,vfi: <j> impoFc eft vt ex plurib'vno mo- oppofitis: ficut accidit hocei,quod tu eorti coponatur vnus motus co- mouefre<5le,& poftea reflectitlDe- tihuus, & ppetuus, vult declarareq? inde dedit cam in hoc: & d.Non.n. & caufa in hocj motus circulahs in hoc eft ecotra- omnis motus, &c.i rio refti, & q?ille fblus pot efle con qjillud,qd mouetJcircu!ariter, motinuus perpetuuSjCU no accidantei uetur ad ill ud ide, ex quo mouebailia impombilia,q accidunt ex pod tur,ita,q? no accidit ei moueri duonone eius, q> motus rectus eft coti- bus moabus oppofitis mfimul, eft, nuus,neq-, aliiid impol'e: & illud,ex qm no ols motus ad aliqiiid eft co e|uo nullu accidit impoPe, eft poFe. trarius motui,qui eft ab illo,neque Et d. Motus ailt circularis,&c.i.mo oppofitus: qm hoc no cotingitnifi tus aut circulans pot ee vnus,& co- in motu recto, f!vt motus an alicj.d rinuus, & perpetu'.nullu.n.impoie fit contrariu's motui ab illo,aut opaccidit ex noc.D.deditcam in hoc, pofitus . Et caufa in hoc eft, qm il& d.Qm illud,qcf mouet' ex A mo- lud,ex quo e motus recl:us,& ad qcf uepirad A cade intetione.i illud.n. eft,fiim loca contraria.Et ca in hoc q3 mouet'*circulariter,mouet''ad il- eft,quia contraria funt,ficut defcrilud ide, ad c\3 mouebat', i.ad illud bunrtlla,^ maxime diltat, & maxi ^ pudu:qm 116 reuertit' fupillaean- ma diftantia no inuenit'nifi) liilea F Max'a didc Jmea,fuperqua mouebaifad c5- re<9:a.D.d.v.g.ilIi, qui funt fm dia- ftitia n itraria parce illi,ad qua mouebatur: metrii.i.qm in circulo no inueniu- uenicinid ficut accidit illi, qd mouetur fuj) li- tur duo magis diftantia,<|hC duo: llinearef } vict nca ro5la.D.ci.ad illud.n.ad qcf per- & in rei ventate maxima diftantia da. oppoutu. ucnjt,moue'.i.locus.n.ad,quc per- no confyderaf1 in inter duo loca, ni 5. ph. 13. ueniet illud, qdmoueifftipercircu- fi ^m q? fiint contraria in fe.&,quia &.I.COC. Ju,ex ipfb mouet'fuper ipfum,& io in fohera nibil eft tale, nifi cetru,& zS.vbih) odngitvt ifte motus fit perpetuus. circumferetia, necefle eft vt maxi- ttae breD.d. fed no mouetur duobus moti ma diftatia inter duo loca natura- uisfima. luscotrarijsinfimui, necoppofitis lia contraria fit diftatia, qu^ eft in- Vide cot ,i.& ca in efle hoc poflibile, f.vtc]cf ter centril, & circufereJitiS. Sed ipfe Zini. jnouetur iu^ ciiculu, moueatur ad lion indiget hac declaranoe in hoc locu, ex quo moucba^eft, quiauo loco, cu non fit neceflaria in hoct Phy.cuc6.Auei.GGG qd

Phyficorum
G qcf intendit hic,queadmodu no intendit declarare hie QJ,CU corp9 circulare mouef', non mutat locii f>m totu,neqi eft I eo punclus in actu,a quo incoepi t, & ad que peruenit, Sc vtitur loco eius illo,' qcl mouef fu p fpatium circulate, cum fit manifef tius in hoc loco. D.d. Oppofiti veto &c.i.& alia caufa eft et,f!qm mo tus contrarij non funt nifi motus, qui funt in eade longitudme f m re nexione.D.d.& ideo non eft remoti!, &c.i.motus aut fuper circulum no eft reflexus, & 16 no eft remotu vt ifte motus fit continuus,& perpe H tuus.D.d.Et motus et in eade,&c.i. & illud,qcf mouetur motu circulaii no erit in code loco, fm reuerfione adillud.motus aut,m quoillud,qct mouef1, pueniet ad locupoftaliud fine reuerfione ad locu,ex quo mouebat^poR; e vt fit motus cotinuus. D.d.motus aut,in quoillud,qcf mo uetur, eft in code loco multotiens, impoPe eft vt fit cotinuus.i.motus, in quo illud,qcf mouetur, erit in eo de loco f) reflexione,& reuerfione, ipoffibileeft vt fit contmuus.& mo tusjin quo illud,qcf moue< erit I eo dem loco multotiens,non fm refleI xione,poflibile ef I vt fit continuus. qm illud, qcf mouet'f'm reflexione, neceflario cjefcitjEtillud qcf no mo uetur fm reflexione, non eft neceP farium vtquiefcar.D.d.cam,jppter quam eft impoffibile vt illud, qcf puenit in eundem locii f m reflexionem,moueatur continue, & d.qm necefle eft, vt illud, qcf mouef hoc motu, moueatur duobus motibus oppofitis infimul, vt declaratu eft I prediclo fermone. D.d.Etideo im. g> eft reflcxu fuper Hnea recH, qtn K hoc accidit et in reflexo fuper linel circularem,aut fequitur femicircuIfi, aut fiiper alium arcu,aut maicre,aut minorem. D.d.neccfleeft.n. vt moueatur multoties eifite modbus.i.& caufa in hoc eft, qm illnd, qcf mouef reflexe, no mouetur vno motu, fed necefle eft *'t moueatuc multotiens motibus eifHem in fpecio, & diuerfis in numero piuribus. D.d.& vt tranfmutetur modis tra mutationis cotrarijs.i.& necefle eft vtillud,qcf mouetur reflexe,mouea tur modis motnu contrarijs,& trap mutatioescotrarijeimpoflibileeft, L vt fint eedem.D.d. qm finis no coiungitur cum principio,&c.i.& cau fainhoceft,qm punftus qui eft finis, & punftus, qui eft prmcipiu in motu non circulari, funt duo ratio ne, & fubieclo, & non coniungunf admuice, f!ita q? fit ide in fubie&o, principium, f vnius motus,& finis alterius. & hocintendebat, cum d. qm finis nou coniungitur cu principio: motus autem , qui eft fiiper circulii, punc~his,qui eft in eo principium, idem eft cum fine, fcilicet in circoquonia funt vnum fubieclo, & duo lo,finis,8e ratioue. finisigitur in eo eft con tunctus cum principio; in circulo emm nullus eft pundus naturaliter, ideft a<ftu, qui fit prmcipiu, aut & Tluofj finis: &, cumfueritimaginatus in ronfi.fji circulo, tune erit principium, & finis. extremitates vero lines recta: lunt duo punda in actu. piii func

Manifeftum aut eft & ex hac *"> 'P"14 diuiiloe q> no alios cotingit mo tus efle corinuos. in oibus.n.ac ciditfmeademouerifaepe, vtf Poffibile eft vt aliaud moueat^ &c. aiterati6ep media, c*f. i.&hoc nonaccidumreflexo, fm ell Vide '& e ft quan fluan riri a .n e r gn;. Zim.

Liber Odatms

418

A gmtucHnes,& in generatioe, 8t de loyuentdus in naturis non lene D corruptione fifr. nihil.n. differt dtcut,aui dtcut otafenjibilia seper ea pauca,vel multa facere> d, motten . am mcerre (a >f buseftmutatio,autmediuadx mmeJW}mftaltero^THmm9 J dereqppia,velauferre.vcroq , , .mmodoacciditpeademoueTi tmm O- digmor motmm inhac eos e fop*. Manifeftu e igitur ex his , P ft <tlter<ttto.4tcunt emm c^ necp qui dc natura diflerunt, qwdomnU femperfluttnt, et dibene dicunc, qui ola fenfibilia mmuHntur.&'pt/ticrwtgeneramouen fempdicunr.moueri.n, tionem,!?' corrup ttonem effealte necciTee aliquo iUoramotuu, &maximefmilloseftalteraru ,. j. a r fluere^.dicuntfemper.atqjdix
K

minuKampli'aut&generaticv ne,& corruptione , alteratione elTe dicunt * Ratio aut nunc dix xit vfir de of motu,q> nullo mox tu contingit moueri continue, pr ? ter$circujari. q uarene q ue fm alteratione. neqjfmaugme tationem.Quodigiturneqlinx finita fitmutatio vlla>necp coiv tinua , prater circularem latiox nem , tot 5 nobis dicta Tint *

nmofecudum cotinuatione, mjttn E mottt eirculari. et to tmpofabile e >/ moueatur (ecundti, cotinuation~etn alteration , aut awmento . ^ic & igtur dtctmus , quomtmml n V } r Utranfmufatuefrnfmt^e^ tmud}mfimot* locahs ctrcuUns. Et apparet ex ifta diuifione ratio caufarum contranaru,exiftentmm
ipfam

/ cotmm.cotingit.n^it in aibus tjlts C iterentttr mottts.y.e.in dteratior crititcrtti* Mr duo extrema , . . ^tn^untitate ent iteration magmtudimbw, epiafitnt in medio, W inreneratione, CT corriiptionefimTlittr.&nHlla eftdtffercntM inhoc pod res, in yubus eft tranfmutatiOyfint mult* , ant pauca, ne% in hoc >/ in mediopo. - 7 -.^ mo >/ tde tteretw. Dfdaratii eft t?ttnr ex hoc , ^o</
f - i \ i I

te,&c.&mtenditperquaatatemo-

uentconnnuationearecto, &danc drcuIari.D.d.conringit n.in iftis oibus,&c.i.contingit.n.fi cijteri motus ponantur perpetui, vt c?tc motibus fitpei-petuitasgpiterationem,mquaeltquiesnecellario. D.d.v.g.&c.i.ficutquies^eftapud iterationem Iter duas extremltates, qu? ftnt dux paffiones cotraria;, v. g.aibii&nigru.D.d.&mquamita
tum augmcnti,&diminarionis.i.&

ficut quies , q eft apud iterationem exiftente in hoc motu^cjm magni nenaturale, deindemcipiuntduni r nui ^ qA inter iftos duos moms eft tempus, in quo eft quie(cens,vt deG G G ij cla-

Phyficorum
Inter mo- bus,que.funtin mcdio,qmiteratio dentia non rcmanent pduo tempo tua gme non eft, nifi in medio, qtf eft inter ra: fedfermo Antiquom currit cur ti,& aimi duos motus oppofitos. D.d.& in pe fii nature,, fermo vcro Loquendd tps flatus. lde.s.c.c. aj. Iftud. 3. de Ala. t.c $9.

G claratum eft. & <Un magnitudini- Antiques in hoc, &dicuntq am- C

iieratione,& corrnptionefift.i.q?in ter easeft iteratio, q eftcS. quietis. D.d. & nulla eft dfia, &c.i. & nulla eft dfia in hoc,q<! fequirtnter hoc, op alij motus jiter circulate, qn itcrantur,tranfeant bis per partes medias interduas extremitates, vt ilia; partes mediae fint pauca;, aut multar.i. qm necefle eft vt per qualibct earu pcnrameat bis in duobus mo tibus: & fift non eft dfia inter hoc. q? medium fit efle,aut diiufio emdi. & d.hocpp ^cneratione, & corruptionem. D.d. Declaratu eftigir tur ex hoc,&c.i.& ex hoc et declara turn eft aliudabeo,qcf imendimus declararc, & eft q? fermo Antiquerum,dicentmq50ia(enfibiliafemper mouenir,felfus eft.D.d.qm ne-

noftr^ legis eft vanu^quia non coguntur ad diccndu hoc, nifi qa vohint defendere fundamenta fi&a: quia exiftimant q> lex non defendi tor, nifi per ilia fundamenta. D.d. & pofuerunt ^eneratione, & corruptione efle auerationem.i.& Anriqui pofucruntgeneratione, & corruptionem ee dc genere alterationis: &,cum dicunt alteratione eiic perpetuam,intelligum alteratione, L & generarionem,& corruptionem. Et,cum compleuithoc, fecitremcmorationemde omnibus declaratis, & dixit: Et declaratum eft hoc vniuerfaliter, &c.i. &fcrmo eiusin hoc eft manifeftius. Qupdcirctdatioprimiufi

moueri akquo iftoru motuti fenubilium,aut plnribus vno: fed decla ratum eft <j> impoffibile eft, vt aliquis iftoru m fit femper: ex quo apparet error fcrmonis Antiquorum. I D.d.&digmormotuu,&:c.i.&appa ret ex fcrmone coiu, q? motus alterationiseft,qui eft magis dignus vt fm ipfum fint entia in tranfmutatione perpetua. D.mduxit rone eorum fupcr hoc,& d.diount.n.q? ola fluunt.i.&ratiocinantur fup hoc di cendo q> nos videmus entia femper in fluxu: & ideo accidit cis confum ptio.& hzc eft ca,gp quam animatum indiget cibo, & errauerunt in hoc, quia acceperunt tranfhiutatio nem, qu? eft in pocetia in adu. Et Loqucntes noftra: legis fcqunutur

etprius diximus,aut circularis eftyautfup; reda,aut mifta. Mac aut necelie eft priores efle illas t exillis.n.conftat.Re(ftaautcirx M cularis: fimplex .n. & perfofta eft magis. in infinitu igitur no eft f m redam ferri* q3.n,fic eft, infinitum no eft. fed neqjjfi eet, mouereturvtiqj aliquid.no.n. id fit,qcf impoft eft: tranfire au te infinitam impofe eft.Ea aute latio, quac fuperfinita redafit, fi refledatur quide, copofita e k d(. duo motus: fi vero no refle/ daf, imperfecta eft, d(. corrupt! bilis. Priusaut6dnatura,6drax tione^fiC tge3q3pcrfedu quide

Liber O&auus

419

A eft,iinperfe<3o eft , corr uptibili modorum cefitntiwn eft fofiibi- D auc incorruptibile . Amplius , U ~vt jlnt *term. tejfati* enim eft inotus prioreft,quecontingit nece^nA mels:O> cefationon perpetuudre eo, quern nonco en 'mf^orruptione motus . J tingittCirculareigiturcontiiv f . gitperpetuumeflc,aliorumau Cum dectarauit g^fe eft vt 75 11 / c ruh motus circulans,&ia declaravUum^atum.n.oportetfieru Ueratq,traslatioPreccditaliosm<> fiaute ftatuseft,corruptuseft tus,& ronnfitaeclarare, transla tio circularis eft prior re&a,incoepit dcclaiare hoc^Et raanifeftum tlrfuUris eft primus motuum lo- eft cp motus circularis,&c.i. & macaUttm. O*ts.n.translatio,/tcttt di- nifcftum eft g? motus circularis eft . XMtupntiSttUitecircitUnSttMt Pr:r natura,&d1ffinitione,&tepo D ct ' ~ ~ remoturedto. D.d. Omms.n.tral- E reU>autmiXt*.MiXt*<wtnc- lati0>ficutdiximus,&c.i.&hoc,qa ceffi eft ytprtcfdant ill* du<t: ex diximus,manifeftu eft . & caufa m illis,n.exiftit . cr* >/ re tta prtcc- hocef l<$ ols translaao fimplex eft, ^ wruUns, <jwa eftftmflex,et ar circuiaris , aut recta : quia fimperfefla.iHomatmMUeeJ},^ Lmsmixms,eftficutmot fupa4</w/^ mmeaturper Itnea refit Unea gyratiuam,aurcumd : ifta.n. inpmtam.quonia nihil eft altquid liiiea coponif'ex recta,& circular! . hmoimfimtumM^ etffte(Tetfef D.d.Mixtam autnecefle^eft vt^cer I -J J -i dant illcdue,i.& needle eft vt mo- & vide c. fet^d^uodmoutreturferd tumcs^tfifcedaiuilliduomo- *Wftfe lud.<jaod.n.eft tmfafOflle.no ertt: tus componetcs : qm eife illius ell lt CT fertranjtrein/nttttefttmfofpropterillos . &hoc manifeftfi eft. ^Mt. Motus atttemferltneare- ^ cu declarauitq, modimotuu in C a " r 'a cf + - loco lunt ties, duo umuliccs, & vn' 0*mfimt*,ftreflelatHr,entco-c6pofuus ^ &4cclarauft ^compo. po/ittts,cr erunt dm motus. O*,]i politus eft pofterior fimplicibus, in non rcfltttctwymt dtminutus, ft cccpitdeclarare q? circularis e prior c0rrut>Mis.Ettnn4tura,crm redco.i.quomamniotus circularis ~ l ielt prior recto natura, &temnore: rone, cr m tenure prscedit Per- Jniam motus circularis efi per. fi&ii dimmutH ytt incorruptibile^ &&us } &moUK Ie&ns eft dimmucorrnptHnlc.Et et motus ,qm pt ee tus,& pcrfeftum praecedit diminutternus , pcedit motHtm quo e hoc rnm q110 fequur neceflario vt . ri i ~* I ' motus arculans lit prior recto. Et, , tmpos fide. Et motus circular* ^^efym&indlmrfllfct dual r^ ^/^i/ >/ // *termis,aly ye propofi tioncs , Quarum vna eft,g> r wn/icti. crrPttbilest neq. tin motus cuculanscft jp&dtus, & moQGG iij tus
rr/ />/ i /i -v paces dimenhones Hint a tcdua;,&

icorum
G tus reus eft diminutus,Secuda eft ftratio eft propinqua ei,quavtif in
cj>oladuo,quorumvnumeftdirm- vlrimoSexri.Et,quiapofuithoc,<|>, nutum,reliquum pcrfeclum, & gfe fi motus re&us eft perfe&us , dcbet c~tu eft prius diminuto, & ifta pro- efle infinitus , & infinitu poteft inpofitio eft mamrefta, inccepit venfi telligi f m reftitudi nem, & f m reflc I1.&.X, care minore. Et,quia circulate mo- xionem fupcr eandem linea finita, coc.cc. 13 til efle pcrfe&u fere manifeftu eft & iam deftruxir vt motus infinitus per fe , inccepit declararc q? motus fit $ m reftitudme, iiicoepit deftruereclus eft diminutus,& d.qm I pofli re eriam, vt fit f m reflexione , & dibile eft , vt aliquid moueatur fuper xit : Motus autfiiperlineara ro^a linea ie<fta innnita.i. &necefleeft finitam,&c?.i.&nondebet aliquis vt motus fuper linea re&am fit di- ponere q? motus (up linea reclS fittiinutus.qm,fi eet copletus, neceC- mtam eft infinitus , f m ire,& redire fe eflet vt e/let talis,qm in earn non in infinitum : na iiic motus eft coa Cftp'.eti defioe ce poflet fieri additio : a cu haec fit de- politus ex duobus motibus, quoru H finitio compkti. Et,fi motus reftus vterq; eft finitus, in quem p5t fieri M id, :cui aci eflet copletus, necefle eftet vt linea, additio,&diminutio : ergo non eft dit o fierifug qua mouetur, eflet completa,C copletus.D.d.&, fi non refledetur, fept. idc. linea reda.&,fi ita eflet, eflet infini erit diminutus,& corruptus.i.&, cfi 5-Me.t.c ' ta.qm, fi aliqua linea recta eft com declaratu fit q> ipoflibife eft vt mo7. ph.t.c. pleta, in qua non pot addinofieri, tus re&us fit infinitus, & eft declara 1 8. eta. necefle eft vt fit infinita.D.iuco:pit tumqj motus reflexus no eftvnus cce.c.4.& declarare <j> impoflibile vt aliqua motus, remanet vt vnus motus re- Mot* fini linea refta fit infinita, vt concludat &us fit finitus, non reflexus,& mo- nucus,& tus finitus eft dimjnutus, & corru- corrupt! ptibilis,quia in eo poteft fieri addi- bills, qai tio,f quia muenif'pfedtior ipfo. Et, eoptheri additio nitaimpore eft vt fit, vt declaratu cu verificauit ilia proponem mi no vidcoCife. eft in Tertio iftiuslibri.Et,fi aliqua rem,mduxit maiore, & d. Et in na- 5. ph. 41* linea eflet infinita, impole eflet vt tura,& in ratioe, & in tempore, &c. , fup ilia eflet motus infinitus. D.d. i. & manifeftum eft per fe q? perfeq'1.n.eftimpoflibile,nonerit,&c.i. drum eft prius diminuo natura , & eft impole vt motus infinitus fit, & rarionc, & tempore. & intendi t j? licet concedamus linea infinita ee. rationcm defininone. motus. n.cir Qm motus fiiper linea recla eft ad cularis accipirur in definitione mo aliquid termiuatu,f.adillud, ad q<f tus recii: qm motus re<flus eft ille, perueniet poft^peicranfit magni- qui eft a medio,& ad medm: & me tudinem fuper quam mouetur. &, diu non inuenitjnifi in circulari.D. fi noii,tuc motus eflet ociofus. Tuc d. & incorruptibile praxedit corruergo necefle eft, fi motus infinitus ptibile. & haec eft quafi alia declara fit, vt complea^poft pemanfitum tio,qua poft coplebit. Et, cu coplejnfinitum. &, quia infinitum per- uithac declararione,inco:pit indutrafiri eft et impofllbile, motus im- cere alia, qua innui t per hoc, q<f d. pofe eft vt fit Ihrucus. Et ifta demo & incorruptibile fcedit corruptibitnfnutu, pfeftucft ftp dinn nuto. ide i.coe.te.c.

Liber Odauus
A fe,&cKEtetmotus,quip6teeetcrnus, &c.i. qmfblus motus circulatis eft poAlbile vt fit etcrnus, vt de* claratum fuit prius.c-eteri aute mo tus, cuius ceflatio eft corruptio mo to,neqi alij modoru motuum,apud quoru ceflationes no corrumpitur motUjpoflimtefle e.terni. qm mani fcftii eft q? motus cedar, i.quiefcit in eis, & quies eft corruptio moms neceflaiio.in eis aute, T quibus ceffatio eft corruptio moa,maiufeftu eft. & ideo non ratiocinatur j> iftos efle corruptibiles, fed induxit ratio nem de his, qui funt in loco.

410

darnodo eotu', &mouetconti^ nue* Accidit aute econuerfo.ete nim,qfn mefura motuucircula eio eft, primu necefle eft ipfam effe,oia.nmenfuranf primo,et, cja primus eft,menfura eft alio^ rii. Amplius aut Sd regular? co tingitcircularem eflefolu.qui nfuperre(flafiune, irregularicer,cV d principio ferutur, dC ad finem.omnia.m quanto plus di ftant ab eo, quod quiefcit,ferux eur velociuscircularis autem folius neqp principium, neqj fix Rarionabiliter aue accidie cir nis in ipfo naeura eft, fed extra cularem vnu effe, dC continuu, 6d non eu,qui fug recta fit.Eius Et refle contingit >/ mottu cir n qui fuper recta fie, determix cuLirisjit ~\wu,cr continwiMjnon nacum eft dC principiu, cV me* motw reftiK.in reflo.n. prmcipm difi,& finis, dC oia habet in feip eft termmatum, &Jinif,cF tnefo.quare eft vnde id icipiat, q3 mouetur,etvbi definat.apud diwrn,& omnia iftafitnt extftenn.eerminos quiefcit oe, aut vn tiA meo.& idea mccfpit mo turn t<U.aut fautvbi.Ipfiusautcircularis I in eo ah aliquo loco, &* completur determinata funt. cur. n.magis (HW ntotM.oe.n.quodmcuetur/itquoduiseoru,qfLintilinea,terx fer ipfitnttfttiefcit afnd extrema, min9entc'fimiliter.n.vnuq3qj aut tncceptt,aut ex quo ett. in ctr C dC principiu, dt mediu ,etfinis ettlart ~Vero "Vlttmajiint non termt eft, vt femg qda fine I pricipio, > fine,et nunquaQuare moue nata.qHomatn ctrcunferentHi non tur,<3: quiefcit quodamo fphex eft locus, tfiujtt Jigmor >/ fit ex ra: eunde.n* occupat locu. Ca (remit, qitHaluiS.yuilibet.n. code t eft,qfn oia hf c, acciderunt ip mo eft princtpiZf & mediu, etfifi centro:princi piu.n.cV mediu nis.et 10 mottifiiper if/tun femfer fnagnitudinis,i3<[ finis eft^Qua- ejl in principle, et in media, et in re fit, vt pgea q? hoc extra circu fine et non eft in ahtjuo esrum in } ferentiam eft, non fit vbi id,q3 aliquo tempore. Et ideo Jj>h<era fertur,quiefcat,quafitranfient femper.n.fert circa mediu,fed m(Metwr& qutefiit quodammodo f gum tenet cundem locum. non ad extremum,, G G G iii) Et

Phyficorum
Et caufa in hoc eft, quid. ola ifta <tc motus circularis eft perpetuus,& co K ctdunt centre, eft.n.PrinciPm m- rinu.us ?r d" Et ^ecrinil:hoc> 7 ; V &c.i.&ca, ppquanecefleeftvtmo yut*fau,tt mcdmm,etfinis.Et tus circular^t commuus, econtra w,^i4 e/ mrrf ctratnfcretia, et rio reao,eft, qm in re&o eft princi10 circuit** rio het locu , t quo quie- piu terminatu naturafr , &.nnis , &

Ccat,poftaua peruenent <td ilium. -. .. rquiet sepe fur cina meant . * ^ i.r move , _ CT o rfrf ylttrnihet to totuferm* iiet/emPcr,cumJit qwefcen* quodanio, (? mdueatur fecundu con-

edui,Cg ifta tria funt i eo I aftu . j- - recta, a- c& ma nr eft fupermagnitudine gnitudo refta eft finita, & habet na turaliter duas extremitates terminatas,& medium,D.d.&i6 incocpit
Etcainnoceft, quiamotusreclus ]

.... e,q3moueturlupmawniw m0/ aUyttdtCrlMtm couerfum. tucl,nt' rea:am,habeat duas quotes H wr# .n.ctrctiUris,qniit erne fur a naturaliter,quietem, in initio ma- I otum motiuty necelje eft -\tfittn- gnitudinis, a quo mouef, & quiete m**.oUn.menfrrtur perPrimt mfinc.D.mcopitnegaie hoc a ma ... _ n i-f 2nituame,fiipquaeitmotuscircumenfwra . T pud ejifrim^, eft ^ris > &d> inFci!rcuiari vero vltima menjttra alioru motuu. t^ftnpltus no funt terminata.i.in circulari vc tttif mo tus circularis film eft f of ro non eft pundus in aftu , qm fit fhUis ytfft *qttalis.rcs.n.qu* mo pnncipimu, & finis, qm in circufc, J J L { r rentia non eft locus, quinaturaur1

/ - ms.n. punctusima^inatus in circa n atitem ClrcuUnnon eft prtnaftu ]o pofl*biie efl: vt ponatur pncipiu I naturale > nc^ finis, fed extra if- magnitudinis,& finis, & mediu.D. H Jum , in quo eft mot us retfe . d- & i deo motum fuper ipfum fern per eft in prin cipio , &c.i.& ideo iljt Cum declarauitq^motusciicu- lud,quod monetur fuper circulum, laris eft prior retflo ex duob 9 , f qm pot imaginari in quolibet punclo motus circularis eft pfcctus , redtus I pniicip'iOjSc I fine,& I medio . qm autdiminutus,^:et,q'aiamotuscir poreft imaginari ille punus prmcularispot eflecotinuus, &perpe- cipium areas alicums ,& finis altetuus,reclusautn6,&m pteritisde- rius,& medium alterius. D.d.&no claiauit cam,pj> quam fuit podibi- eft in aliq uo eorum in aliqua hora le vt motus localis e/Ietperpemus, .i.& nungerit in circumfere.tiacirfcd illic deditcam remota, incoepit culi in pundo , qui fit folummodo hie dai'.* cam propinquam, vt com principiu,aut folummodo finis, q^

uentitrreftediticrfanturm motu tcr fi tdl gnior, vtfitprmcipium, g ex principio ad fne.ota.n.qnanto vt fit finis, quicunq-, locus lit in cirmagis remonenttir a quiefcente , cumferetia circuli . D.d.quiliber.n. tanto y elf cms moifetur.inmotu eommoue:ureodemm53&c.i.om

pleat i!lud,qi! mtcndic dcclaiaie , (j> non accidu in magnitudinc rcda.

Liber Oftauus

411

Et debes fare q> iftas case, quastfdit debat,cum dixit! Et io iph.a*ra mo- D hie, quodammo flint naturalcs, & uetur,&eftquiefcensquodamodo, Sph?r. quodarnodomarhematicar.accidit quia no miuat locii alium nuero,i. mil^t |* .n.caufismathemaiici^f.'jppinquis f m fubiectum,& materia,& eft mo fa^sc * in mathefi,vt fint caa: prime, pluriu ra,quiamutatlocadiueria fmfor- m.Tm, fj reru naturaliu,ficut accidir fcientijs ma,non quiafphx'ra,ficutexift>ma ^foia,** fubalternatib 9 cu fubaltematis, fi- tur,mouet".i partes,&qiiiefcitfm 'P ^'P1' cutArithmctica, Mufica,& Geome totum.poncre.iT. corpus motu fm ph. 43. & tria,& Afpccliua. Qm,cu diuerfitas paites,& quicfccrefm totu eftim- 4|.&r.i.c^ dtiorii extremoru logitudinisrec"rce pol'erimo tota fpbarra, & oes partes l*-c- }' eft prima ca in hoc, q? contrarietas mouent^yfed totii mouetJin locis diexiftit in locis,necefleeft,vtillud fit uerfis fm forma tm,& partes moue prima ca ineflc pri mos motus con- tUr I locis diuerfis fm fbrma,& fubtrarios,qma id eft in locis cotrarijs. iettum. D.d.Et caufa in hoc eft,of> Et,quia finita dimefiois recta: e pri oTa ifta accidunt centro,i. & ca inef ma ca et in e/Te motus rectos, & eft fe ifta propna in fpha;ra,eft centrii. * finita,necef1e eft vt motus recli (inr Et potintc'.ligere per centru,centn1 finiti.Et,quiain circulari no eft ex- mathematicu,Cpu6tu. & poteftintremitasin adtn, neqj vFr pun<StusT tederecetru natura!e,&eft corpus acT:u,nccefle eft vt in eo non fint lo- fphaericum,fuper quod mouef'corca contraria,neqi dimefioes finita;. pus circulare.fphcra.n.diuiditur na & cum ita fit, necefle eft vt motus turaFr in duas panes, in centium,& eius fit vnus,& continuus, & perpe- circuferentiam. Si igitur voluit cetuus:cumotu fujjipm no nioueat' trii mathematiciijfic intelligcda eft ad loca contrana. Et exiitimatur q? hazclicera.cfhn principiu magnitu jftaca,qua cledu Ariil.hic,n6 fblu- dinis,&-mcd!iim,& finis.i. pundtus mo datq? fit poFe motum circulate .n.qui eft centrii fph3era:,eft princieflc-ppetuu,immo c*? fit nece/larifi. pium, eo q? lincae recta: a'q uales ex fie igitur dct intelligi lire locus. Et, eo exeunres proueniutad circuferecum declarauit q? in circulo no eft tia. Sc c finis, quia oes linea: a circu pundrusin actu,qui fitprincipiiim, ferentiaexeunteSfpucmunt ad eu. F aut fims,aut medium, &q?quihbet eft atit mediii, co q? diftat axjue ab pundus in eo in potemiacfth^c omnibus parti bus, &haec eft expo tria pi5ila,fipncipiii nis,& mcdiu, Themiftij. Si aiitintellexitcetrum narraim q? ifia eft ca., }.'> q ua fplic- naturale, tune per principiu magni ra eft ir.frparabilis ab code loco, & mdinis vult principiu efle fm mate quodamo eftquiefces,&quodam5 ria,&:perfincm.i. vltimu, quia cirmota,&dixit:Etio fpha:ra moue culare mouet'' circa ipfum. D.(i.& &c.i.&, quia fpha;ra mouetur circa io,quia eft extra circuferentia,&c.i. gibbofitatem ccntri, & in ccnuexo &,quia centrum eft principium, & no eft puclus in acflu, necefle eft vt h"nis,& hccc f'unt caar quietis,& mofphaera fir in code loco, numero, & tus,centru- autem no hiitm ipfa cir in pluribus locis fm fbrmam, vt de cumferentia,fed extra,io no habuit claratum eft in Sexto. Et hoc ime- circulus locum, j>jj qucm quiefcat, .i.

Phyficorum
G .i.eo q> ekcfitttt meuetur circa fine, ceruntmetionemprincipal!, K no ad efi.&,quia finis ei'gmanens! jpfius tribuunt mouentib* fm code loco eft,eigo pmanens eft vno hm6i motu. Difgregatio.n. dC. mo,& mota cotmue alio mo. mota congregatio motus f m locum fluide,eoq,no miemtadfincrquic- funt4ficaucrnouentamicitia,St
teens vero eo,q,fimseft qmefces.& ,is:ipftrum4n< haEC dif vl'r, fi principiu,&finis,&media in , ~ - A

hiseftWonuenuvminqifieri. bait congig. Atqjmentcm D.dixit:C6tingitautinhocmotu ras pnmumouentedjcuAnaxago hoc,& eius conuerfum, &c. i. % fit difgregare Sifr aute & qui* primus, eo q? eft mefura olum mo- cuncp tale quide nullam cam di tuu,& ecouerfo,f. q? fit menfura,eo cunt, fed propter vacuu moue>
Neceflc q?eft primus.Dicitautem hoc,quia ridicunt.etenim hieo, qui fm necefle eft q> menfura fit primu,& locum eft,motu natura moueri ..,, r. <p primu fit mefura. Et in hoc loco dicut.motus.mqui propter va^ H reuertiifad mtentione,in qua prius CUG tlt,latio eft,c\: vt I loco: alio
rum

mfi fume inc0eperat,f:ipfumeflePrimu:& eft

autem nulluineffeprimis, L

f!^L TtiadecIarat.o.D.induxitQuar fedfjs^uaefuntex his,putant. 10. meet t^banoneA dixit: Amplius aute ' 'M 'K augmentari,n.<5d diminui,& al motus circulans,&c. amplius alitet difgre poteft ,pbari q>folusmotu^circula terarijCU . congregatur,cV - ..-.,. -...

iis pot die codnuus, cu zque diftet *!< afine,adquemmoueif.f.amedio: q- autrecle mouenfiio zque diftat cimoue? a fine in oTbus paitibus longitudi]fi fini ap nis, vnde q naturaPr mouenfrecle propiqnJt velocmsmouen^qii appropinquat

gantur,imparnbilia corpora di cunt.Eodem autem modo^ 04 cunqj per denfitate,autraritate connciunt gnationem, aut cor* ruptionem:congregatione.n,6C difgregatioehaecdifponut.Arn

K.CO.H.& fini-&hoce,quodvoluitdicere,cu pliusaut&pterhos,qui aiam 91. d.quato.n.diftata quiefcete, &c. J. cam motus faciunt.ipfum.n,fe*

I auato.n.diftat a loco, in quo quic- jpfum moues principium ee di fce'teser^cuappropmquam adlo- cunteOru,qua:mouent. mouet cu,ad que mouentjtato veloci mo aut aial. feipfum, . . - oe aiatu eo, dC venf. D dixitnu motu aut circula qui f m locum el^motu. Etpro ii,c.i.in motu aut circulari no eft P nnapiumnaturale,neq ; finisna- P"equoqj moueri dicimusfo, lu u< d wialis,fed pnncipium, &finiseius Cum ^ l mouetur eo, qui fm lo fum extra magnitudinem, fmqua eft,motu.fi autem qu.efcat fitmotus,fin medio.& magnitude <luld5in eode,augmetetur aut, circundatipfum,exiftemeipfoeo- aut dimini!atur,aut alteretur, quodamodo moueri,fimpFrau dem,icilicet centre. tem moueri}non dicim9.Quod Quod autem ea, quoe eft f m igitur fern per 6C motus erat, locum Iatio,prim9motuu fit, te erit ol tge,& quodna fit princiflam ocs, quicunqs de motu fe- piu perpetui motus, adhxc au* tern

Liber Odauus

411

A tern quis motus pfimus,& que tnouentfe motu locali. ^mplius, motum perpctuu contingit fcv Rdixerit alt quid moueri hie prf~ uens w^prehtndet ammaipfitrnj r r ~ , rts '' > ^uiefees a* i continue r ro. attny*wt .n.rimi** nr, tcctur mourn u,

. *<*f" ><""<<>

7" f J Cum declaiauit q? motus circu- 77 jaris eft prior reao,&iamprius pro bauerat motu pnmu ee mom loca ^ffiyult hie Aotificare motu loca le oriore ee carteiis monbus, iduces teftimoniu fuper hoc, o^> oes dicetes . *motu generarifm vaiietateeoru, dum. oes coewit naturadicere motum le caigpriSremeeczterismotib'. Et 4pvu aUorttm motmmfit t prime, hoc eft,cjuod.d,Qm aut motus,&c. fed m his, ^iMfeneraliterjitutt a .i.qm oes dicetesfierimotu, ponut
, JPrir*.<lic*ne.n.au<rmctttm,cr*l
mo

/7

^r r*. eftfrunut motor jpfitmjeparare, W dtfiernerc. Simihter autemfe hdcntWW nontoncedttntalt , i r J r j j^od^enshmufmo^fcddtCHnt eta, monen per "Vacuum . iUt.n.dtM naturant mown localiter.mo

et quod primus motor [it tmobius. *

r terauonemfm tnMgregatisct feparttu corforibw wdiHifibdilws . Etfimiliter ^m dicttntgenefieri rdinaut m congregattone, Cr'Jefwwte. Etjimiliter altjpencntes ammam caufam effe motus.di ^. . // j j +r'*r~~ <*it*d*d, 1od nuiutfapfim,
effcprtctptum ntottiunt. animalta

tibus.iplum.n.eecoeffiteosadhoc. D.dedrtcgra,&dixi^attribuunt.n. &ci.dicunt.n.prmcipia omniu mo tuu moueri motu locali,aut dicune PnciPia 01 um motuu moueri hoc
ng hor fi principioru

^.locale priore effe cacteiis mo

ee locale. Qui autem dicunt oia'ex fe moueri,Cna tui-alia,dicunt ipfa primo hoc mow moueri. Et,cumdixit ojomues dlcemcs mun J um - i; ^Cl1t mo
tum ioca| pnorem

erte, inccrpit di ccrcopinione EmpedocJis , dicens: Op.InipScpa-

Phyficortim
Separatio.n.&cogrcgatio,&c.i.Em minu,& ftridurara. amplitude aupedocles.n. ponit motum localem tem, flriftura ci I: fepara tio,& con Jj priore cxteris motibus,co q? fepara gregatio. D.dixit:Et fii'r qui dicunt Defari10 * tio,qua dixit feci/Ie litem,& congre gnationem, & corruptioue fieri ex J?"* unt gauo,qua dixit &ci/!c amiciriam,T ipiflitudinc,& raritate.i. & fiPr qui ' 1>Ognationemudi, & eius corruptione dicuntelemcnuimcflevnumaliqS oppod.7. O.'Ana. iunr,f motus locales. Sift Anaxago corporum fimplicium, aut aliquod ph-ij. vij ras di xit motil locale prioiem ee oT medium inter illa,-faciunt hoc ex busmotibus.dixit.n.intellectumin hocolaalia giiari fm(piffitudine, eecpifle difccrnere partes confii'cs,q & raritate, durunt et motu localem fun t iuxta fuam opinionem elcme- priore ee cxteris motib9.defari.n.& ta,& ex trahcrc ilia a inixro: difcre- larificari funt motus locales.& hoc tio aitt clt fc-paratio, fcparatio ante eft,q> voluit dicensrhaec.n. ordinat motus localis.D.dixitt.Silrautem fe in c6gregatione,& (eparatione. col hnt,qui no coceduiit,Scc.i.firrfe ha locat.n.defitate,& raritatem in gric . " bent ncgantes cam agentem incipi cogregationis,& fegregationis,& fc op.Plat. .-.- _, en tern gnare mundu,& innuit De- parationis. D.dixit:Et filr alij facie Of.Dem. moci -j tlim: ^ a ii OS> Democritus.n. tesaTam,&c.i.&liir qui dicunt priopinabatur elemcnta,q dicebatcor cipiu motuum cflcaTam,& opinati pora atoma efle,& Ifinita,per fe mo funt atam feipfam mouere, dicunt ueri per vacuum,in quo funt,quib 9 primum motuii efle locale. &Inuit inuolutisgenerabaf'ens.ficergo df vtvf,Platonem.i. qui opinabatur motu locale priore efle alijs. D.d.il principium motuuefleaiam,&ipli.n.dicut natura moueri locarr.i.& lam feipfam mouere.& io dixif.aTa fi ifli no dicut cam agente, q aliqn ha aute,& quicquid het alam, moincoepit mouere elementa mundi, uent fe motu locali. Et,cudixitcjj aut partes cius ad gnationc,p6nunt oes Antiqui coueniiit in hoc,q? mo tn haspartespn9 moueri,eo q> funt tus localis ell primus motuum,& fi . in vacuo.quodautemoue'eo,q?eft difterunt in mo,dcindeinnuit rone in vacuajmouet'locaFr. D.dixitrim dialecTrica, q iuuat in hoc,q? ipfe ell pol'e.n.e q? aliquis aliorum motuu prim9 motuum,fq7 motus localis e fit in primo.i. hoc autem dicut co, iiotior oibus mono9, dixit: Ampli*, cp nullus motus prater localem pot fi dixcris aliquid moueri,&c.i.amnumerariTmo:ib9pnmis,fed This, pliusex hoc noIe/impF'r motus no cj a primis gnantur. Dj. notificanit intelligitur,nifi motus localis, cum quomo iftij.f fecfla Democriti,redu hoc nomen motus dicatur de mocut oes mo tus ad locale, qui eitpri- tulocahj&dealijsfm prius,&pofte jnus,& dixit:dicunt. n. augmeutu, ritis,& fimpl'r, & fm determinatio&c.i.dicunt.n.augmentu, &dimi- nem.Horum aut,Mequibusnomc jiurionem,& alterationem accidere df fm prius, & poflenus, & fimpfr, rebus ex compofitionc atomorii, q* & f m determinationem,ill(f,<f quo fit per cogregationem,& feparatio- df prius,eft ca eius,de quo df poltene.i.vt m:hi vf g? illi opinanf" hoc rius.16 dixir,quiefces autem ab hoc ficii,fequcnte$ampliwdiuenifora- motu,&c.i.& nomcu motus abco,

Liber O&aum

413

A <j> locaB: moue^dr fimpft. fi autcm fo determinates. Horn aut vnu fuerit quiefcens in loco, quanuisau quidetn eft,qimpore eft vilum gcatur,& diminuatur , & alteremr , finitu mouere infini to tge. tria autmoueaturalijs pluribus mod- .n.funt,quod mouetur ,& mo^ bu^nodicirnrtsip'm fimpFr moue- uens &tertiu,in quo/, temp>, ,fedcum dctermmanone.vtfidi- hzcauter^autoiaJfinitauint, cat>m m0ucnfmalteraone,aut autolafini 'n^ utaliqiia y^ augmetanone.ficuthocnomeens, - c. . ^dfdefuB^&dealijsprardicamJ vnu. SitigKur A mouen^, d 3UtCm m UCtU B te U Suta pri- i cum determinationeTvnde fufea 9"? T * P ! Sr. oib! prior eft olbus prxdicameris.Et,cu mfimtum^n quo c . ipfum igit Hem c6pleuittotumhuncfermonem,m Dmoucatahquam partc ipfius 7-ine.tc. duxit fummatim o!a,c] pr?ceflerut, B,quae fit in q uo E.Non igitur i 4. cjuodhabet'in feimonibus,demfafqualiipfic.inmaiore.n.mai 5 '* 9 ^ tiuis,ficut conclufio in ofonib , & quarc noneft infinitu tps illud, dixit:Diftii eft cp motus,&c.i.mot9 quod eft ipfius F.lic itac^ jpfi D 6tiiiuus,quem probauimus cflc,& addendo confuma ipm x,6<: ip' pnncipiuniottisxtetni quid fit, f. fi E ipfum B:t p sa ut nonconfux qm nonconump1tur.& mot' *ta> ma}femper remoues xquale: in nus quis motus lit,! motus cucuft, finitumfn<eft:qLiare to^ A totii &mot9, qinfolus pot cite x'teiftus, i ^ r . ti , .i.&declarauimuscuhoc,q, motus Bmouebiti tpefimto.pfius C. *a.l.hic rircuiariseftacttin'fic.^Sfcfoliis Non ergo poft eft a finite moue pot ee zternus.funt.n . duse qones, rj aliquid fecundu infinitu mox aut vult,qm,cum fit declaratu mo- tum.Qii.od igitur non cotmgit tutii eflc,& hoc necefle cft,& fit dc- fini turn i nfinito tempore mouc claratum <j)aliquismotuumfcnfi- remanifeftumeft. bihum potefle a*ternus folus, decla JVttnc atitem ^olumu* hocpro~ rabitur $ hie motus fenfibilis fit x- y^ f bunc motor c tmpartihilem l tern us, f. motus corporalis cctleftis /f / / / interomnesalios motus,&^mo- 'pb*a*<m m^mt^ne f tor primus eft immobilis , ncqj per ^terminates pnu* qutdam , <jtt* feiieq j per accidens. prteedunt hanc propojittone. Qttorumynum eft motorem fimtwn SVMMAQVARTA. r /? tempore injimto mouere tmpofstPrimum motorem indiuifibilem efle , & bile eJJe.Sltnt.n. trm.rnotor ,. Vod aute hoc necef, feeft imparribUeee, 5C nulla habere max gnitudine,nuncdix jidicas duo, ant ~Vntun . J/f erg* camus.pximudeprioribusip'

Phyficorum
rt<y tempus infinitum c,C7* moueat Dpars eiusfartem etus, <pt4 eft E. Non ergo mouehtt tUud m temper e <t<judKc , cum mains dcbet mouere, & longtori tempore.non ertt ergo tune tcmpus infinitnm .Jit ergo tempus , m quo D tnouet E. tempus.z.Jitrgo addtde rimus<^*,c6nfitmemus<^4, (yfi addtderimus cofitmabimus B:
m-t

C tempus autemjidiminummus femper <tyualtter, non c onfitmabi tur:ett entm infinitumwecefle eft ergo ^Hodtrtum cx* motteat tottt B m tempore fintto: C . crgpjini+ turn ertt. zmp0J?ti>ilc eft ergo alt" quodjinitum tnouen ntottt infinito. rnde manifeftum tftfnttum mouere aliqutd tempore mjimto impofiibile ejfe,

Dtmonf ratio, juafrobatur cjuojfinrtttm moums,nonpotcfl moHtrtaliquid m tcmfore infinite.

C Tempus infinitum.
vw

F-Z Partis tpisC.

D pars mo uentis. 78 Inhoccapitulovultcfeclarare^ tedecliratum^t,ni'cpropriu$<iccla hie motor primus non eft in mate- rabitur. Dixiterpo:Nuncautevo ria,fcd fubflftens per fe. & hoc,(ian lumus dcclarare tune motorc effc

m-

A immt>bil,neq; j> (e,neq> per accns, mouetur: proportio autem D ad A D

neq; eft potetia I corpore>qc!inten ditjpba tc.In praediclis.n.jpbatu eft ip.n efle no corpus,neq; mobile per accns.fedhxCjpbatio eftmagisjppria, in qua jpbatur if>m efle extra materia.D.mducit ea,^ e habet fi cutfppofitiones ad habedam cerutudine de hac qone, & dixit: deterinmates prius,&c. hoc au t dicit, eo <j> declaratu eft corp'infinirum efle impoFee/Ie:fediadeclaratueftmo toreinfinitu ee, & tps infinitu efle: vultergo probare cuiufrnodi efle e efle huius motoris. Et dixit: Sit erB go A motor,& qct mouet*B,c.i.dico ergo q> impoPe eft motore Hnitu mouere tpe infimto.v.g. fit A,quod mouet,& B, quod mouetur,& c tps infinitum,&accipiamusparte motoris,quieA,&illa pars fit D,& mo ueat p'arte eius,quod moue^ C.z, & ilia pars fit . & Kxc dmifio e poFis, c6,q? motor,qui eft potetia I corpore,pot diuidi. D.dixit:N6 ergo mo uebit illud,&c.i. D ergo non mouebit E in tpe arquali tempori cinfini to,in quo A mouet B,cum D fit pars A,potetia aut partis minor eft pote , da todus, & maius totum eft,& qcf ' maius eft mouet tj>e longiori. haec .n.jppofido verificata eft in plunb' locisjVtinfineSeptimi. D.dixitmd ergo erit tfsinfinitum.i. non ergo D mouebit E tge infinito,in quo po fitum fuerat q> A,q3 eft totqm mouens,moucbit B,quod eft totu mobile. D. dixit: fit ergo tempus,! quo c mouet E,tempus z,&c.i. &, cum propoiuo tempons z ad tempus c fit compofita ex propordone D ad A,&ex propoidonc E ad B,quia tepus vtriufq; motus fequirur jpportione motoris ad mobile, quod I eo eft finita,quia D multiplicatum c5 filmic A, & proportio ad B eft fini ta, quia E edam cofumit B : & omnis proportio compofita ex duabus proportionibus nnius eft fini ta neceflano: proportio ergo tempons z ad tempus c eft finita: z igitur con* fumabit c:c autem eft innnitum,vc pofitum eft primo. quod eft inconueniens. Tempus ergo c neceflario cftfinitum. D.d.Impoffibile eft er go aliquodfinitum,&c.ideft pofito ergo og motor finitus no poteft mo uere aliquod Tfinitum,nec aliquod fini turn tempore finite, manifeftu efl fini turn non pofle mouere tern- E pore infinite. Dicitautem hoc,eo q>, fifinitu moueretmagnitudine infinitam,moucret in tempore infi nuo.fed q> corpus fini mm moucat corpus Ifiniturn per feipfiim eft im pore,potentiam.n. motoris necefle eft fuperare potentiam mobilis, in qua eft. Sed notandum eftcppropofitiones coditionales,quas pofuit Arifto. hic.funt propofitiones vera: de corpore coelefti,cum pofuitcp po " mouuae eras - funt - / fbrmzin tenria; materia,quaproptef actus eius non peificietur,nifi iunctis pardbus illi9 f materia!, fecundum*propfquitate *Alicer<Iterminatam.hocaute, quod eft hu ticnu iufmodi, potentia todus eft maior potetia partis,& eft diuifibilis per di uifione partis materix. Si ergo partcs materia: fuenntfinita;,& potentia erit fiuita.fi vero potentia fitmfinita,partes flint infinitx.omne au rem corpus eft finitarum partium: a&io.n ipfius eft finita: hjecomnia fequentur neceflario ex hac pofitio ne,Cq> corpus ccclefte eft forma, ftue antecedes T cis pofuerit verii, aue falium.

4*4

Phyficorum
G falfum. ocs.n.pofitio,q exigit tfftru eet primutqtf moue^: corpora ergo ftione hui'cofequetia:, e ralfa,ficut ccelef Ka funt materia; fimplices, & ois pofitio,q exigit deftruclionc hu forma; eoru flint fbrmae no T mateiusconfequentue, fi lapis volaj, het rijs. Habito ergo hoc pateteorum alas,e pofitio falfa: & fi impoFe fie error,qui obiiciunt Arift. q? in corViSeftfifc lapide volare.Sirr qui ponit in corlo poribuscoelcftib'impoKs ediuifibi ^ph. 93- aliqua pofitione, ex qua fequtfde- litas,c]ua Arift.pofuit in fua demfo c/b^'^ ftrucliohuius c6fequetias,f.cj>,ficoe ne.& eft poFis in eis,inqujiti3m pofi luhabeatpartes)necen'eeft q? pote ta funt ip(a ee fbrmas in materijs,!tia partis dmerat a potetia totius:& poFis vero, mquatu font fimplieia, fi fit impoPe ipm habere partes, ne- & forma: eoru no flint in matenjs. dum fi pofiierut habere partes tres Ifti ergo fie fe habet,ficuti cii in fyl in aiftu : & quato magis eft ponere Po duceteadincoueniesobijciutilip"m eeimpoFe,fm q> poflibilis e for lationem, aut <p fequit'ex iilationc jj maexnsinmateria. a Ampli', cu efleverii,& dicuntfylPum peccare. R6 j.co oe copofitu ex materia,& forma in q<f plurib9 accidit Modernis philometato. uemm'ifm habere aclufinitu,dixi fopnantibus, qui fblis libris Auice. Finitaseft mus infimtate aclionis^puenire aut contenti funt in fua philofbphia,& Ste?mv ex Parte forma:, aut ex parte mate- maxime q vir ille traflulit ab Arift. Cotradipofitu. 3. ri^:fed forma no pot dici finita: re- in libns fiiis, hmdi viir efle demfafhy.c.6o ftatieifojfinitaseftexfinitate ma tiones Arift.in prima facie, no funt _;,*-7; . c> I . . tena:.Et, u fit actio aliqua mhnita, aut in veritate. vnde libri hui9 viii no necefle e ipfam ee, aut in mate- poti'faciut a fapietia recedere,q ipna finiu,aut forma; cxntis in mate fam iargiaut'.& vl'r dico hoc no ioee, . ,ria,quapofitafeqimnturinconue- lu Auice,jppriu _ , fed . _ & of, tj ^ vifus Jti n Offormx ietia,q Arift.intulit. IteoTforma; eft loqui dehmoi, no obferuas via ocfttii ma exnti in materia contingit diuifibi- Arift.opinado in eis, J iiitelliguntT accidit di Jitas,vel poPitas,f potetia diuidendi pnmo afpedu ipfa ee demfationes ui(U>ilitas cx parte materi:E,Cineft potetia di- Arift.ficut fepius contingit Gale. & 'j uifibilitatis. pofita ergo aliqua for- mox incipit cotradicere ei nefciens c.3 fugia roa,cuj no accidit diuifibilitas, hec ipfimet in veritate cotradicere. t orbis. Ide ^pculdubio no erit in mnteria.qd.n. ficut accidit Alfarabio in hoc,cj> opi M co.fcq. denudatu eft a copofitione,& tacliii natus eft,q> ilia via,quam ipfe Arif] ee,tft fubftantia vna fimplex, ficut intendit ad azternitate motus,eft ilfimplex, ficut fimplex hmoi. Hxc la,quam impofuit libro fuo de enti .o.jppofitio eft conuertibilis, q<f e bustranfmutabilibus. Neq;fo!um fimplex,caret potetia,& qd caret po in hoc accidit huic viro hoc cu An tetia,eft fimplex. potetia.n. eft cau- ftot.fed in arte demonftratiua, in fa copofitiojs alicui us ex duab'fiib qua ipfe inccclit alia via,q Arift.opi ftantjjsjfi ilia, vel aliqua fubftantia naus illam cile veram,aut errans in eft vna T a<^luA potetia ilia erit fim fcieutia Anit.& nos iam declarauiplex:hmoiaut fiiut corpora coelc- mus hoc in comcntonoftro fuper ia;fimplex aut, vt declaratum eft, pofterioribus,&; <lixim9 quedam dc non mpuet'ex &, oifi quod mouet hmox in noftris quajftiombus. Quod

Liber O&auus
&

415

Quodautcmomninonocon Qtioniam out impofi&ileeoi-O tingit in magnitudinc finita in M in magnitudinefmta effe pote finitam efle potentiam ex his tiZinfimtt exit fie ntMifeJli ejt. manifeftumeft,,Sitenimniaior ' potentia temper, qux equate in ninori tempore focit,vt quf ca Iefacit,aut dulcefacit, aut protjcit,acomnino mouet . NecelTe mouet.Neceffee ergo~tfnitM,cii po eft ergo & fini to quidem,i nfi'- tentia cineJit infinite ^gere m paf* nitam autcm habeme potentia, forfe maiore'f of tone \anam quod patialiquid P aticns,&plus$ abaho. maior emm eft mfin.ta ~t potentia. Atverotempusquix / . "? fa t*ym,rn w potent* mj B dem non contingit effe vllum, w^ c<ilefactt,<iut eleuat,!? mtc Si enim fit in quo A . tempus,in quo infinita vis calefecit,aut pe fore ^t agitillam tandem afliopulit,A B autjin quo finita que/ nemfotenttajintfa:acttpientes.n. dam,ad hanc, maiorem Temper fentper potentiam maiorem, atfi accipiendo fini tarn, perueniam aliquandoadid quod eftm A fempore mounle. ad nnitum au entes r ~ r fafer frntnm fr cnim femper addcns excedam frat omne termtnatum^ atmt onine determinatii: dC auferens P nttentes femper dimnmtur JtmUi femper deficere facia fimiliter: in sequali ergo tempore moue^ tenmoaet ergofimtwm in tempobum finita,ac infinita. hoc aute re>tn quo infnttH mouet C eft im P ofnbilenullum itaqj fix

fottatiam infimum

BPotentia mtiuita

Ph7.cSc5.Au. HHrf

A tf

Phyficonrm
A Tempus

i )
D porentia finita

ABParstemporis.

H
'* Cum declorauit unpoflibile ee, hoCjpbare,& diiitrSitqj rtaiorpot? <g> motor finjtus moueat aliquod fi tia4&c.fit ergo nobis pnmum,tan^ nitnm tpc infinito,& hoc, qupct di- notum per k, q> maior potetia agic cimus motor finitusjltelligim'ffio- a6tionem e^ualem a<5tioni minoiis torem finitum potentia, & fflagni- potendx in tpe minori tempore, in tudinc. fed hocquideni} <j> motor, quo agit minor illartl ailioncm. cUm fucrit corpus, fit finitae magni Deinde diiit: Necefleeft ergo finitudinis^am probatum eft I Terrio: tum,&c.i.cum igitUr maior potetia < au tendjnitq poteria;, cum fit cor agit adtionem zequalem adioni pd piis finitqin, hoc nondu manifeftu tendse rhindris in minori tempore^ ef^rult illad hie probare,Cfi.n.ha- fleceflc eft in ^quali tempore ipiam buitqjomniscorporis potairia efl agere aftioiiem raaiorem qua mi_ finita^c adiuxicnuic propofidonc. nor. Vnde necefle efi qtiod corpuj, quam prius probauit,n c{> habes po cuius potentia eft infiniu.cumegc tentiam finid non p6t mottere cor rit in id, quod natum eft fufciperij pus finitum tpe inffnito,habebit q> aAioncm eius^ vt cum infrigidauehie motus, cuiu $ tfs^vt demfatuitt rit,aut calefeccrit,agat in aliquo te- eftjCil infinitu,no pot fieri a cdrpo- pote aftioncm multo maioiema j jre,neq; potentia in corpore exiften dione corporis fiaiii in.jdem paffite.Et dixit: Qm autfpoPeeft- omo4 bfle in iflo temporev Deinde dixie: &c.i.quoniam aut impofe eft I cor- Ndnautem huiufinodi pofcft efief pore compofito ex niateria, & fbr- tempuS.idcftjCorpus autem,cui* po ma,q? forma eius agat adione infi- tencia eft infim'ta, non agere'poteit nita,ex his patebit. Pofetiria.n.hec acTionem qu"alem corporis finite dida idtelligenda eft potentia a&i- porenKas in tempore ofrrnino, fed ua: potetia.nxlHplicitcr <Iicitur,acl:i in if1i,quod eft rmfpoilibifc. ont na.L& paffiua. D.incoepit induceie nis enim tranfmiltano , vt demon^ (jujbus conatus eft ftratum eftyeft in tempore. Deinde incocpit

Liber O&atms
A incocpit hoc decfarare,& dixit: Si c- partis B ad e,manifeftum eft neccf- D nim A fuerit tempus,c.fi enim po feene,quiaillajcnagnitudoagat c fuerimus aliquod temptts , vt A , in in tempore A, in quo Byquod eft po quo potentia infinita agit aclione ten tia infinita, agit, in eottem erg* fmitam t vt calefacexer, aut elcuare, tempore agttpotendafimta^&fnff aut vniuerfalirei- moOere,& pofueti nita.Ncc potcft aliquis dicere nun^ mus q> in hoc eodem temporci fcifi quam peruenTrijatWendb in magnl cec A,agit potentia fimta illam can tudine finita ad maghitadinem fidcm adtionem : hoc enim poffibik nitam agenteiri in illo tempore eft: conringetq?finitum,&infini- &ionem,auam agit magnitude intum agant eandem aclionem in eo finitarponumusenimfcmperadde dcm tempore . quod eft impoffibi- rcfiipermagnitudinern, quoufqac le.fi enim maius in minori tempo- attio eius actionem fuperet, quam> re facitaclionem mmorem,quanto cunq; dcterminatam pofuerrmus . magis agitT minori tempore a&ia- Pofitoergo qj aclk> terminata eft B nemilhld,quod eft infinitjepotenr infinita ift temporetcrminato,poR: B tix> Deindenarrauitqaomodopo rimus augere Hlam magnitadmcm teft inueniri potentia nnica -, agens terminacam^jux deficit in illo tent in illo tempore poiito , in quo agit pore,adtionemaHgereiiramm tm potenua infinita acflionerii a:quat6 q? agat rllani in illo eodem tcpprev itli aftioni^; dixit: aceipietes enim JEt hoc eft^qaod dkifor, necefrc eft iemper,&c.ideft & hoc poflibile eft aJiquando peruenire>&c.i.addcntes fcilicet fi poruerimus potenaam in enim continue' fiiper finitum aug> finitam,quar agitl- tempore ahqub mentabitur a^iochiSyita^fupera aftioncm finitam,&muenra:m9pO' bit quScikf, aftionem terffiinataia tennam finitam,qu^ in illo ewdem pofaenmusr flea t,fi connnue diraitempore agat illam eandem aclib- nuentex Jllud rdefieict di& eios a quacuq; adbione terminata,'quam fuenmusporentiam finitam,-qu3e pofiieri mas. Et intendif per hocdragit in illo tempore alionem nri- cereq^illud^uodfequitut addenda r norem iUayquam in eo agit infini- corinne^ft firtlile eiy tjiiod fequitur ta,poterimus augete potentiam fi- diminuertdo;iK>n autem vofuitpof nitam<onunoe,& ficaugmentabi- fibrieeflemagnitudine crefcere iA tur a^bp ehis in illo tempore.ik er- infinitum, ficufeftpofSbileipfana , go continue facientes perqcnientus diminui inififinitum. Didurfi eft ts.Oc69. ad hoC^j agat adionem Squalcm .n.in Tertio buius libri,&q? aliter ffc illi aftioni rn ilfo tepore.Vcrl)i gra-. habet in hoc additio, & diminutio. tia fit B potenua infinita , & c adio Participant atitem in hoc,quod hie eius,& A fit tempus hums adroms, intendit, q>, fi aliqua magnitudd & fit D potentia nnita,qu^ agit in il ponatnr terminata, cuius aclioeft k> tempore partem c, vt Quartam, terminata, & alia magnitodo mTor aut Qjiintam partem: multiplican illa,cukis aftio eft minor, poterinv* tesergo >,ita,q? propovrio tou'magnitudinisad x> fitficut proportio

HHH

fife

Phyficorum
fimiliter poterimus intantum dimi imere maiorc,q>agct aclione xqua Jem minoris;& minorem: &hoc. in eodem tempdre.Et-ipfediftuljtil Prim'mo lationcm huius demoftrationis ad dforma- finem huius libri. Haec autem dcmonftratio multiplied ter poteft fiexi,& formarLPoteft.n. fie. Hie motor habet a&ionem infinitam:omneautem corpus,aut potenria I cor pore non habct infinitam a&ione: Scridus hie ergo motor non eft corpus. Ali ter autem fbrmatur fic.Si actio h?c, quxe{linfinita,eftcorpons, autpo temia: corporea; : & actio lice non H eft,ni(ipotcnti?infimtetalis:&om ne corpus finitu: needle eft corporisfiniriefle potentiam infinitam. "~ -fie.Non -Dvdcftrueturconicquens autem corpora finiri eft poteria infinita,8c fequituroppofuum antecedents, Cq> ac~Ho haec non eft corporis,neq-, potentia: corporea:. AriC autem pcrfccithaucdemonftratio Digreflio ne in fine huius libri. In propofirio Dubiu. i. ne autem afliimpta hic,qua dicitur g> omnis corpdns eft potenria finira.dubitari poteft, vtrum contincat coi^coclefte,autnon.Si enim conTInet corpus coJeftc^ tune corporis I eodeftiserit potenria finitaxui'auDubiu. x. tem eft potentia finita, eft corrupti bile. Similiter dubitatur de propo firione,quavuturin dedaratioenu ius,q? omnis corporis eft potentra fi nka, v]ua Icilicet dicitur <%>, fi eflet potenria infinita, cotingeretq? mo tus eflet in inftanti-Dicet.n.aliquis, vtquid Ari.dicnconfcquens efle,fi potenria corporea habet a&ionem infinitam,ipfam agerc non in tem. pore:& non eft fe iequens , fi a<ftio v So.opn. Inira fit potenria: non corpore^, ^ agat non in ternpore, Prima qui dem queftio ralde difficilij HI , Ar IT multum fcrupulo(a.Et Alex.in q 111 Alocid bufdam fuis tra&atibus rncicns di. corpus coelefte adeptum fuiflc etc ruitatem a fiio motore, qui non cltf matcria:fecudum hoc ergo crit altquid,quod poref t corrupi,& tamcn nunquam corrumpetur.& lice Piatoniseftopinio, Haliquid jeternum cfle,quod potef t corrumpi. AriCau tern in fine ptimi li. de CGC.& mun |-ccc-t-c'' doprobauit impoflibilc efle a;ter- lo^brarn num,cui infit potecia ad corruptio- nia.Sju nem. loannes autem Grammanc* vi?. 11. nenc fibi rerinui t quarftionem con traPeripatencosineo,q?opma<'qj 7'1% mundus fit corruptibilii,& genera- L bills. Ethecdubitatiocibaiorom nibusdubitationibns,quepoflunt accidere his: maxime cum Anfexprefle dicit in fccundo de Ccelo, Sc mundoq>Cocli eft potenria finita: vbi reddit canfam quare no infunt Corlo ftellf maiores his,qu? infunt illi.fi enimfdtcit)hoc eflet,fat!garct* Audiens autem Auic.verba hec Ari Auice.nT fto.quiiam audieratverba Alexan. ^f^ opinatus eft duplex efle neceflatiu, ncccflarinm.l.exaltero continges, & poflibileex feipfb,& neceflarium eScfcinecefiariiini quidcmex alio, vt Olum,neceflarium vcro ex fe,vt motores Cocli. Nos autem dicim9 cb ex vi verborum Ari.in faacdemo ide j.c*.J ftrationc apparct q> potenaa ei"paf ftiba orb. fiua,ffu{ccptiuamoiioiiiseft*n"ni *''" ta.flcut-n.aciio inhuira non dt for mx in corpore,fic paffio Sfinita no eft form? in corporc,f.c6pofiroex matena,& forma. Omnis. n. fbrmas eft poteiiria finita, fiue fit a<Tnua,fiuepaffiua,cum lit diuifibUis per di uif ibilitatem corporis,& om nc corpus lit fioii*i,Et^t

Liber O&auus

417

A ria in eorpore, comport to nt mate- in matcria. Ergo fm hone modu D iia,& forma fufciperet motione in dixit,Coe!i potetia cfle finitam,top, infinitum,miK infinitum eetmai* fi ineflent ipfi f telle phires^aut mainfinho.idc.n.corpus fcnfibilc,qu5 iores,amdeftraeretw motus ei%auc to maius Fucrit,tanto tempus,! quo tardaret.fed hoc diligenous manifufcipit motionem a fuo mptore , fcftabhur in fuo loco.Et hcc dubit* erit maius. Si ergo ahquod corpus tio eft maxima dubitationum,qug pofucrrm' hm6i,f.g> fufciperet mo accidunt in hacfcienaaj&non mi noneinfinitam,tuncqiK)dmai*eft hideterminata nificumgrandiladebct fufciperc motionem longiori bpre,& in temporevitc. me? no mo tempore,& fie infinitum fuicrperct dice. Ad fecundam autem qone, 'Sofoi.^6. infinitum,quod eft impore. Ex hoc qua qritur,vt q?,fi pofoerimus a5ho jf'jjjp ^J n ergo patct corpus no cor nem infinitam in.corporc, fequitur =! a_ coclefte c ? . itfcarci fm .i .*. t " r~ ' ^ qrc.i},c.o ex m ...a. idc.i. P *tena rorma,& ipm el q? motus fit non in tempore,8c nori futa oib. phy. <j.& ft fimpleT,&q?formaipfiusno ha fequitur,fipofuerimusaclioneinli B bet fubfiftcre per ipfum,& qj ipla e, nitam efle potenri? non in corpore, E 8mett.c. quac mottetipfiim,&q>inipfonon fiere/pondentesdicimusq7,fipofue eft forma matcrialis omnino.Dubi rimus adionem propriam efie eor,'_ tabit aliquis ex hoc, quod did(i eft pons,fequhur q> infitci potcnda in COC.C6.10 inlibroae Cccfo3& mundo ipfum, finita: fi autem pofuerimus alicui* & !/i.& i. f.cffc neq, graue,ncqj leuc, & if m non corporis, tuncpotentia illi* n6 ( *c' 1 habere naturam,qux eft hmoi: q<! poteft dici finita,autinfinita.finitu Obieftio nos ''^'c declarabimus:& fiFr decla- ,n.& infinitum fblum de corporib' RnJtu ,'& rabimus-illic verbum Ari.quo dixit dici poflunL& fie fbla adio ilh'di- \^""" ^. VicT e. 5. J Coclu habere potentiam finita.Du- cetur infimta. Si autem potendS in b"dicipHt faloib. phciter enim potenri? motiu? pht finita pofucrisin corporc, (equitur Ide i. ph. *iiainfinita:,autquiaactiocarum q> mono eius fit non in tempore.qct .!$.&} nunquam ccflat,3ut quia motio ca eft impofTibilc.Si veto illam pofae- fg *5 nun eft tant Tclocitatis,cj? non in- ris non in corpore> tune non aicef *- uenif"magis,f. qjillud, quod ab his finiuim,autinfinmim,co, q> no eft p mouetur,velocius mouctur 01 mo- in corpore.Non evoo fequitur tj> fit bili.Qijod aut aliqua poteda fit in- mouens non in tpt. < um m h;s non firms mononis fm hunc modu im poteft intelligi vna {.otenda maior pole eft,nifi rnotus poflet fieri T in- aliajco^? non funt cciporee. poteHftar.ti,f q? aliqua potetia fir,qu$in- ti^.maius.n.& minus foliiiscilqua In -Q^,^ finita facit vclocitate in ipfum, qcf dtads.Vndc,fi dixcrimus potcntias tijsicorjje moaetur. quato.n.maior fuerit mo eneincorporibus,tunca<Ltioearum isnpo; >. tor, eius erit velocior. entproporr:onahs,f.q;proportiopo !"* m Fr hae ' tanto . mono . , T ' , ' *r . * *. vnaatnia inlvjtf?? Motores igitur, r fiue materialcsrrue- tenti^motHi^.id pctennam moti- i0ralcera-. i.dc?.& rint, fiue non materiales fm hunc uam eftficut propordo velocitatis na mains <}.ciufdc modum conueniuntin hoc,q) mo- motus ad velocitatcm. Exiftentib* & minus C ? Ti' I doicorum fit finita. vndc corpora autem non in corpoi? non eitn pro- OttcatlS." -mt . . Il.MCC.Oc ^i* i y - - ij.c.f fuk coclefua cxceduntfcinuicemin vc porticcaimpropornokhuscftma j ' Iociutc,^mjmotorc$coxufintfl6 gnitudinisad magnirudinum, vel
f

'""'

iij

co-

Phyficorum
G otum,quae infimt magnit jdmi,co Neente infnitttm kdcre Vr/ K ^infuntci.&harcmaniteftafuiit temfimKtmejtpMkMt ' J pcrfe. Reuertamurergoadverba - ?s . v, - /r* Ariftotelis. twnmmqmtiuline fotcfl incfc Neqngitur nee in infinite fix m<uorpotenua : t(tmentcHm hoc mtam.attamen comingic in mi fucrit, dignity erit quod in maiori nori magnitudinc,maiorem po Jftmaior. sit ergo <_st B mfinitcntiameitcfedadhucmagisin t'um.B . c naiori maiprem, Sitigiturid, Motf(t D ^ temforerlt ^ in quo AB.mnnitum.pat'sigix ' turBchabetpotentiamaliqua < ~ quae i aliquo tempore mouitD, fwatmn ntoutt w medteutetem in temper e,fcilicet in quo E F ports HZ.procedtmiufietgitur, Si igitur ipUus B c duplum ac <&*ftt lUudtempu* 2 T. cum ergo jl cipiam, in dimidto mouebit tex fa proceffenmut temper, nuqudm L poreipftusE F:fuenimhecpro pertieniemtis ^ confumattonem portio:quarem F H mouebit* ^ j ~ ' r r r * r ^ B'-dt lentcrgoflcaccipiendOjfemper ipx . tempore^ere / fpoftto J ,'. fum A B nunquamtranfiborte, t#*cnpicmiK mm* : fieigitur poreautemdato,femperminus tnt^trmt tnfimta . Neceffe eft accipiam:infinita ergopotetia emtn cwuflibet potentix fimt* crit: omnem enim finitam poxx tempus etiant ejjefnitutn.nam Ji teritiam excedit, Omnis autem hacpotentta mouet inhoc temponnitaerr potcntiz necelie '[ m *,n- fen a ill* or r eft finix r>HU4 maior tua.mnul>t mouet11,**. i lem turn eae oCtempus.n enim in '* // r i // i quodamtanta,maiorinminori Preminontlio : fed UmeniUnd quidem,feddeterminatomoue **>&* eft dctermtnatutn , cmm bit tempore,fecundum conuerx proceftut eft econuerfi. yirtui auI fionem proportion! s . Infinita tern eft infnita eo modo^uo nttme ^* autem omnis potentia eft, vt & rw. magnitude ^ero^ue excedit

cxcedu omnem finitam*

De-

Liber O&auus

41$

Ttannftr4tio, quoJnuUum quantum infinttum habetpetmtiamfnitam. D Tempus minicnum,in quo quantum infinitum poteti* finitx mouec D.

ABquatuTfinitu hnspoiamfiuica

E.H
| VyyvW

Tempus

E
1. 2

Be quatupars ip/Ius A B

HHH iiij

Cum

G Cumdedtrauitfq>mmagnitudi potenaAB,fitmai<5rporfria5. Bo nc finita impofe eft efle potetia in- Poftea dixit:s c ergo duplicatu,&c. fiait5,vuhnucecoiicifbd5cef,rqm quiaia^>batu eftq? maior motor in magnitudine i nfinita no pot ee ide mouet mobile in minori tgc, & ^ potetia finita,dicedo: Neq, Tfinitii q tpis ad tps jpportio e ficut moto- toris naberc,&c.i.$cficutinmagnitudTc ris ad mobile. Poft hoc dixit: crter mobile finita no pot ce potetia Ifinita,itaet gofie*ceflerim'&c.i.&,cu hoc mo ! Pj. ecouerfb I magnitudTe infinita no JKeuerim91 duplicatione illi9 par' pot ee potetia finita, fed finitu fini- tis,f.g? duplu duplice& hoc duplu to,& infinitu Ifinito.Sed,quia i hoc fie duplicef,coftat cp necefle eft per ducit ambiguitate hoc, q? in corpo- uenire ad magnitudine aliqua,q uc. tc maiorimuentfpotetia minor, & moueat D in tpe minori eo, in quo I minori maior,dixit:licetl minori, mouef A magnitudine ilia infinita, &c.hoc.n. facit dubitare alique, cu cuius potetia eft finita. Ponat* igi<? pofletdicercjcum in maiori corpo- nospuenire ad ilia magnitudine, ^ H re inuenim'm inore potetia,q.d igif dl infinita magnitudo no cofumaf jphibet in infinuo,eo, qcf eft mains j> fuas duplicadas ptes, tps vero diminori,inelTe potetia ea, (] ineft fi- minuitlemp. partc duplkata,& illd nito,eo,q<f eft minus. fed hoc non tps fit H z. Et hoc vomit dicere his po t ftare,quia, cu cotinuc duplica- verbis: cu ergo ficjpceflerim9,&c.i. uerim9mai'corp',cui9potentia eft duplicatio quide p BC deteflcaliminor,pcrueniem'ad corp',cui'vir qua pars A B, quia nuncj per duplitus eft maior minoris corporis. &, catonem partis . B peruenemus quia infiuitu femper pot duplican, ad A B confumendu, cum fitinfini io poteria eius det efle maior poten tu. D.d.detgeveropofito,&c.i.&; tia cuiuflibet corp. isrimmo no e ali cu talis duplicatio femper fit poffiquacopnratiointerillas,&potetias bilis,&impoFeeftad tepusperueni infinitoiucorporu.vnde dixit quafi re minus illopofito,m quo A B mo fbluens: m cu hoc fuerit,&c.D.litte uet r> p aliquod fpacium,f magnitu ris exeplificat,pofito q? corp9infini- do infinita, cuius virtus eft finita. 1 tu het potetia finita,fifr minori cor Poft dixitrfic igitur erit viit'infinipori inefie maiore poten tia, eiufHe ta,&c.i. ex quo fequitur<j> in infini videlicet lpei,& dixit. Sit ergo A B to corpore ntpotetia infinitarquod infinitu,&c.i.fitergo magnitudo I- eft contra poatum.D.d.Necefle eft finita A B, & de ifinito A B fumem' .n.&c.i.hzc quidem virtus eft infialiqua parte,vt B c, ponedo q? I hac nitarquia tepus, in quo monet,fem parte e potetia, q mouet il!3 mobi- per minoratur in innnitu t't^s vcro fe,qcf mouet infinitu corp9 7 aliquo potetia; finita; eft finuum, cum mo tpe,& illct mobile, qS.fmouef'ab in ueat tpe, in quo minor no pot monnito corpe, & ide a parte illi9 fit D. uere. Et hoc intendebat, cu dixit: D.dixit:fit ergo illud tps H z.& vult na fi hxc poteria,&c.i. & hoc nccef quide dicere,quia manifeftu e q>B c fc eft.nam,fi aliqua potetia mouet <j<! e pars A B , mouet in minori pte ahquid in aliquo tpe, potentia,qu; t^is co.T quo totu A B mouet, D} cu eft malax ilia, mouebit in minon

Phyfitorum

Liber O&autis
& q*ilJu<!idcVfcd,<jaexccn'useftdeterminat* , necefle e puenire ad tj>$ determinate in panntate,i.<j> \ minori illo ali^d no pot mouere.Ec ftfdit p hoc, qtt d.ccouer(b,q> fi maiormagnitudo fuerit duplammoris,eiit tps motiois illius nuius medietaSjCU coicStgdcreuerfimjfedc ecouerfb. Poft d.Virtus aut eft infinita eo mo, quo numerus.i.potetia aiit, G in hoc corpe infinite pofito, {.<$ eft infinitu, erit infinita, ya ereicit p cremetu corporis: cu aut erementu corporis eft infinitu, coftat g> & virtus et in infinitu eft: quarc

419

tficorpusjinqaofitrirtustinfir.i-tJ
ta,pole erit ponerc virtute eiufdcm ta.l.fcfe gneris cu iliapria vimue,cr ci $qua le in magnitudine fimta:& fie pote tia, q"eft in corpoie finito,em $q ua lispotetic,q eft J corpoie Tfinito.qcf eft impol'c, virtus.n.ciulHe1 generi^ q corporileftmaiori,maiorexiftit quato ma^is q" eft in Tfiniro corpore crit maior illa,q e T finite. Et, cfi oiidit h^c duo,fecit de eis metion?, & d. Qm au t impoPc cft,&c. & hare couerfio no facit ad j>pofitu declaradu,(ed tii oftedit iflud,vt ex co ac quiratur,qm eft caufa propinqua.

3 virtus e infinita .D.magnitudo veDeijsaut,qferuntur,bene fe I ro,&c.h?c vero magnitudoeIfini- habetdubitarequandadubita^ ta, cu habeatinfiniti diffiniuone.c tioneprimfuSi.n,oe,qamouex .n.maior ot magmtudle termtata. tur mouetabaliquo, qcuqjn5 Eftaut&ficdcrnrarehoc.ac ipfafeipfamouent^uomouet cipiemus.n.quanda potctiam, aliquaC5tinue,n6 tageteeo,qcl eande genere ei, q eft in infinita mouit vt proieda. Si aut fimul magnitudine,m magnitudine mO uet&aliudad isgmouit, fimta exiftete,q menfurabit ea, yt aer) { cfl mourf mouet quj in infinita eft,fimtam potcx fift.imporc cft primon6t5gfte tiam. Qiiodigitur non infinix ne<Jjmoute m0 ueri,fed fimul tern commgit efle potetiam in oia&moueri^gefcer^cuid, finita magnnudine, neqj lira- aprimG mouet3cefrauerit, dC tarn in ifinua ex his palam eft. g facit)qUeadmodu lapis,velu, floe quidc altterpot dedaran ti fi mouetld>q g mouit< Nccep.F C Jic, poncndo yuod alttjua. potentta fe au t eft hoc cj dc dicere, q> prix eiufdegenerts illitu potent t q e f l mu moues facit, vt posfit mo' tmagnttudine infinity fit in pote uere aut aer hie, aut aqua, aut mttain aliudcjdhm6i,qc!aptunatuni Ifimto e^ mouere>& moueri/ed no fix J ' mulceflatmouere,&moueri > ^ Mttpotentia fimtam tffein infnt Jrt tnagmtttdinc manifeffttm eft. Si Dicit&hoc idepoflumusondexealiavia,cu.n.pofttcmnusiafiaiuensceflaueritmoueri,moues t adhuce. quappmouetquid alrj cotiguu.etf hoceade ro eft. Ceilacau^cuiipfbcodguonfi corfucritvmus.qKvtmourar, ade

Phyfiorum
6 fide aut celTat, cfi no am pli* fe^ de neceftitdtt,fyuodfrlrttHS mo- K cerit prius moues, fed motu pa tor e,qut hocfacit. "V.?.qttimouet tieSToliL h?caut neceflee fimul aerf cufuerithmoi out aqua aut cefTare.hocqiiide mouere. hoc aliud,4uoa ; j j tnnatu s eft 'a mouere, <&* _ > . a* . _' ,j. atmouer^Cxtotamotione.Hic rj ~ J L r ; jgif I ijs, q pnt ahqn ade moue* """rye* *'*" )ul quieri, ali qn auc gefcere,fit mot9,5d icere w hoc, quod moueat, et mono cotinuus, fed vr.autn.exi' neatur,immo cefpttabhocmoueftetiu cafeq ueter eft, aut fe tan/ ri^uod moueatur, cefsate eiw mo getiii:n6.n.vnii mouese,fed co tore A mouere, et adhsc remanet rigua adi nuice funt,Qiiai>g et i wuendo.^nde ^nu mouet ahudfi acre, &I aqua fit hmoimotus. t,~ t . j\-a j r J r -*,. ^ cjde ,. - - , oo- .1 _ biniccedes.etproceditiltudaliud quedicunt ctrcuobfiftena '. ._ -, J ^ , ee.Impofeautealiter dubitata f hoc eoMp"]]* **<>***outilH foluere,nifi dicfto mo.Circuobx quiefcit,cu -\irtw mouedidt- L fiftetiaaiit fii'oia moueri facit, minuitur in fuccefitoepAulatim. & mouere:q uare et ceflant: nuc et yltto cejfet,quado motorfenulStvrvnualicjd cotinuemoue/ timwferueneritadhoc^uodniri:ab aliquo igit: n.n.ab code. ^/ a?at,fedfotimo mouetur. hot net,* aut,j localitermouen- ^tnece^nofMt faHlfmot0rc furbonuejtjnutinducerequada .mejlere amouere, etmotuAm* dHbitattone.NAfioe,quodmoue- ^^tffemotw -^Hic^ fur, ab aliquo mouetur,fdutUud demote, eft motu*, amft in ei*, *ftnomoaetur,quoqdacontinue ahoffnntaliquademoueri,altqu* moiteturjtne eo,quodcrtingat mo do ^Mcfcere> et ^ Cotinum,fed yi tore, -V.^. quodproijcitur,aut quod detur.motor.n.no e^nuf, fcd/unt faittatur.Et,fi motor moueat cu Sfttcceduntfibi tnuice. rndc tab M
h&f ft +q>iri-n't+j /sLliAa. "\t A.WP et v m WLAM.? fsvir \.+ rt M>V/ t^ ^i) w rri'ifnry^ * *TLt / * 11 . il /** ** dfitld. VYlfttlAA W/l t ft.PYP dtttt

turhoc.monet, tame igofibile eft A auibufda attnbuttur, etfa mH tagat,** cefoni>et ay ea denominate. Sed : tmonectf efimttl ot* Mfa fines 4^ attananaw-

O
nos ie witeri: ware necefTe . fum moueri dll

Mtnhttfirru, A ^omouetur^ fi

eft llxc

Liber O&auus

43

A He,eqo,vtd.auc"torefKSioe,q<! mouealmoneceflee,&c.i.f3hm6i D fa. mouef", moueftabaliquomotore,q folo nihil aliudeftq mutare quaere cjda mobalia rnouecu motor il- ftkme de lapide ad acre, aut aqua, lloru fit Iquiete.ei hoc.n.fegr*altc- & vft ad illud, qcf, cum primo morfi triu:autq?ali<jd moueatune mo to mouctur a primo motore .Quetore,aut q? motor, cu fit corpus,rao rendum eft.n.et de aere,quare poft ueataliquid abfq, eo, q> moueatur, quietem manus remanet acre mo& fine eo,(j> tangat illud, qcf moue- ucre lapidem,cum lion moueat latur, aut dicatur q? primus motor pt pidem,nifi moueatur, nee moueamouere,non continue. Qji? amin- tur, nifi inanus moueat.oportet igi ducunt hac<|6ne iunt ilia, qu? pro tur omnia omniuo qutefcere, quaijciumur, aut fagittantur. videmus do primus motor quiefcit, & mouc .a.lapideproiecTium moueri,cum ri,cum ipfe moueat. Et hoc voluit, manus^qu^raouerii:,iam quiefcit: cum d.nnmo necefleeft fimul ornfii'r de faekta a chorda. Hanc viui- rria moueri, & fimul quiefcere, cu B -dem qone opponit illis proponibus primus raptor quieuent,i. aer aut E q,bus vfus eftinpdi&adeclaratio- chorda,authisfimilia.Pofld.firhine,noe motu habere motore, & ip- liter eft& fi etia tacit, ficut fecitlafum no mouere,nifi cu moueatur, pis,nmagnetes,&c.i.fimiliter rema cum^it corpus, &fiiper hoc fonda- netqo. manus.n.non mouet illud bit prius hoc,qcf voluit declarare, C proieflu,nifi mouedo prius aerem: <p iite motor no eft corpus.&, quia vt dicamus q? lapis magneris attract contradicit huic, qcf o/leium eft: het fcrru,qcf ponitur v'tra primum qfn primus motor cotmue mouet, ferrum, mediante attraclione eius & io d quo iqda continue mouean- ad primu ferru. D.d. hoc aut debet tur, &c. Pofl,d.Et, fi motor mouet concedi de neceflitate, C q? primus ft hocaliud,vt acre, &,cu hoc mo- motor eft, qui hoc fecit.i.ed oporueatur,mouet.L&,fi aliquisdixerit tetnos concedere de hrnoi mobility huius ca eft, q? motor ui hmoi bus primum motorem ee caufam. mouet cu illo, qcf mouetur ab illo, motus eorum oium de primo ad vl C aliud, qcf mouetilluid motum,qn rimum.Quodauteeft confideran- F primus motor ceflat. v.g. qn man' dum,eft, quo fit caufa eorum momouet lapidem,mouetcu illo acre. tus. hoc quidem,vt d.auftor,concc quare accidit q?, cum manus ei no dendum eft, cum huius mobilium. mouet lapide,ftatim fuccedit ei aer motus fequatur in velocitate, & tar in mouendo lapid^: deinde mouet ditate potentiam primi motoris^ & ct eodem motu aim acre cum lapi- eius debilitatem, ex quo poflumus He: vnde accidit qjfecudus aer mo- fcire primum motorem ee caufara uet lapideprimo quiefcente.motus huius motus de inino ad fineml D. ergo lapims vf quafi cotinuus, cu innuit modum, quo hmoi moms fiat fuccefliue a plunbus: fucceflio pot fieri exerriplincando, & d. v.g. quidc no ceilat,quou(c]-, motus cef qui mouet aerem, cu fuerit hmoi, ier.Po'ft hoc d.tii impoflibileeft ip- aut aquam, aut aliud,&c.i.v.gra.q> iiun mouerijiiifi primil tangat,aut priamsmotcfr,vt dicas,manus mouet

Phyficoram
6 uaere',maqna',&rFrmediu,q<! tionc, ali<;u J, opprtcrcr cr 5 momf C innatfi e mouere,& moueri.Poft di eorii olnofiPe,ita,<j>vlrim' terms citrcum fucrit huiufmodi. i.cu fuc- n' mudi expelleret'et. &, fi ifte; pie* lit co mode, quo ell mediu, {".quia pfcftc pcnetrarct fe laicc, me h mo cxigitur ad hoc,q> nmphcia corpo- ueretur de aqua^iifi qnatu poflidet Sine me- ramoucant'Tillo.onfumc.n.qrnni corp*,c]tf cccklit I illa.Eft igifqu aft ^/1^f >C ^ mcdiii eet,nunq lapis, neq-, aliqtt mediu i ter ce fpiritua!e,& corpora!excorp finipliciu coiporu mouereneq;na le. fan ergo natura /pint* accidie in mouen turaliter,net]i fm violctia.hoc aure prib* aliqua pcnetratio: vfi rktim* ualiter, vf pfe(fte declarabi^ i.iij.de Coe.& mu diuerfos mo no xpediri a feiuuice We t'h ^-^-d-^d n dct fiFcjcfcere ab hoc, i aqua:f m vero corporcitate cxpd71. &. 5. 9 mouct, & moucat: i. fed dc motu lut feTuicc, ita,qj ex eis duob' exifH c<r.iS.&. hoiu fimpliciu parti uccouerfo eft maifcpaermot 9 ineis e>cj trasferfp 4. cor. 11. ei,qcf e de rebus mobi!ib',termina- fe , & lapis pioic&iis de neceflitatc ta ngura hntib 9 in j.nibus:i.fimpli- trasferfp, traslationc ilh* ctis, q deciii corporu paffibiliu no op j vt fiF fert motu,& ceflat ilia ceflante. Ilia L *^ ceflet idc a mouere,& a moucri: fi- qde ps no e eade,nec ille mot* ct fit cut accidie hie in ptib9 corporu, ter MI plurib9 pub': fed fltquafi (ucmmata figura hntiu, & T corporib9 cefliue,& fm traslauone de ma ptc cotranjs,q fibi adherer urice, f.hhu I alia: vt accidiceis,m qt-jbusca'or Tr re-To bf figura.Poft d.imo ccflat ab hoc, uasfeitMe rna pte I alia.E: vfr mote raot-T q, nloueat^cefsate ei' motore a mo tus fagitte in acre fimilis e multum ucrc> & ac j na;c remanet mouedo.i. motui nauis in vnda,q portat ca:g fi.iceo,q) moueat'. Et hoc,q3 autor exiftimafee vu9,cu fit mot9fuccefdicit , manifeftc vf fenfu T motu aq fiuus p vndatione,q fit T aqua: & ta a lapide ^)iedlo in ilia. Videmus.n. lis vndatio fit T acre. Manifeftu e er ptc,q fegt'lapide,mouerivndiq;.D. go,q> ca huius, q? ifte ptes no oes fiP trasferfmotus ab ilia pane adpartc moucC", e pcnetratio,q acciditerslcofequeterD.de ilia ad alia, quouf- uicc.-fm.n.hucmodii ailimilaf'ei,^ q-, ceflet . Panes vcro aq no iiFmo- moucf'ab initio fpanj vfq; ad finer I uent", ficutnTmouent'ptesficrurati qtlmouet'pfc.Aqua.n.&aertalem M corporis.& hocpatetl circulis,g. in hnt natura, Q?, cu accipmtprTcipiu Aer,& *q aqua fit"u,qn lapides cadiit in ea. Si mouedi ab aliOjmouenCpfctfm ve "J6^ W5 igit'hui9mot' cct fimilis motui I're to q> ilia penetratio n5 e vera,cu fit "ccVpiunt busmobilib 9 terminabihbus,opor ilhccxpulfatio, acciditq? mot" ex- principii terct oes ptes aens, & aq fil'moueri pellctis,& expulfi flint fil.Ca at hu- mouenJi depnmo v/ci;ad vltimu,&expelli ius oino e, qa htc corpa caret figu- -_ 1 -.t -i Q' ' i - ' o i - 9- mouencp r inoib ptib* mudi mtatu, q? -' i totu ra,& teimmo,& multu vicmaucm (e.c6fife. fietinudatio,autcoipusintraret naturanatur?materiel.Sicigifdct infr.c.8(eorpus.qd e inipole.Sed hec corpo- Itelligi mot9 horii fimpliciu humi- * 4- c* raabextrifecisrecipifitdcfitate, & doru. Etqm difieruti hoc a ficcis, c J> ' raritate , & recipieao defitate quafi & hntib* termmu, & figura port d. rccipiut ahquapcnetrationc in fuis vn vnu mouct aliud fibi fucccdens, parub',Na,fi no reciperet penetra- &c.i.&,qa mot* ptiu hoiu corpora no

Liber O&auus
> nofiutfiqnmouet fctuice,accidit to mot* I cis lit tali mo, <j> fucccdat nbi inuice,& {equantJ(eTuicc, & n5 mouenf uP.D.d. Motus aiit illi' tjeicitjcu virtus moucdi dimmui^&c. a. moms aut iftaru paruu io qefcit, <raia virt'motiua n ceflat diminui, &deprimi in illis jmbus1 , c| mouct ieinuicefucceHiue^deo, q?in vltTa partc n5 remanet xnouere, fed fbki modomoacn. frn.n.q>intratalicf-, mohabctnifiviuutc, qua moucat' im,f m veto q? mtrat,mouct. quare no feq uif q? moucre,8c moueri mti pat fiance etq? oc,qct moueftn cis, B maueat.-nS, 'fi noc dflet , oino totus xnud9eipelkre Etio<i.& vltJocef lat,<jii motor penultimus jjucnerit adhoc,cfiT\ihilagat.i.& ille ptes cef iant a motu,qn ulud,qc! mouc qct fcquifps quiefircs, no pot moucre, ncqi agcrc,(ed folumo mouct'. hxc -.iLvirtas no ceflat diminui i p.tib% f\ mtsue^ adeOjCf ceflct. Et tu debts 5re,qm h^c expo nfa no ititeliigiwir ex expone Tlicmift. T hoc loco. Vnvfnobis<j>ctnos no Itcllexim9 pfo5te hue locu, nifi ape! laborc noih-u circa cxpotie huius libn. Et,cii tiarrauit modfi-, fm que mouct fliC uicehmoi mobilia, q no a6tu funt 4iH3<5la>nec Hint ptes ici teiminat?, 8c fiurate,i nca-pi t et narrare quali

431

tu c,ha:c vero aliqn mouenf", aliqn D quiefcut.Poft hoc d. &: n e cotinu*> p moueri tnnacu 6. fed vf.i.& illc mot*,napidis: acre, Klc. 9 m. fiuc i aqua,no e vcrc cottnu', cu tfi tc. 17. feu fill videat'cotinu*. D.dcditca j> quare caret cotinuatioe.&d.motor ,n.n5 c vn',fed funt alicj ua, q (uccc dutfibijnmce.i.hums ail tea e,qrh mor* cotinuus 116 pot ee, nifi vnius motoris,& vni*xnoti.m his aut mo tor no e vnu^ft-d pjuta, q fucceduc fibiiuice tali m5,q? vn'mouet poft aliu fucccffiuc vha re mota. Et, qa talis fucceffio e propria eis, q mouc turi corporib'humidis fimphcib9, d Vii talis motus no fit nifi in acre, E ViS.e. 6* aut i aqua.D.d.qui quibuffl?. attri- <Jnt.ph.cc buifucceflioni,& ab ea denomina A 6. tur.i. &iftemot 9 c,quidquibufcia Opio I'lihoTbusattribuit'/ucceirici.i.dicunt tonu. fucceflionc eeca.ni illius, f fucccflio nc paitiu acris expulli in loco,cum pna p.s aeris,q expclhf'a proijcictc , expdlat parte aeris fuccedct?,& fuc cedit ei i illo loco, & fie fccta tertia, & tertia quarna, & vnaquxq; cedit pcedeti, &pp hoc appellant hmoi motu fuccdliuu opinates fucceffio neeflccam motusillius,q<f j pi)cid'i acre,aut in aq ua.Et poft hoc d. Scd pdiclq qones ahter, ^ j>narrauim', no pntl61ui.i.fedillaqo,quii pdiri musdemotu,no foliut'diccdo (uccelfionc ec cam hmoi mot', & vPr, & teiroinii. Et d. hoc aut ncceflario nee alio mo, <| pdixim9. Poit dcdit fun uT,f.motorc quic(ccrc a mouc- cam, quare no pt folui p fuccciTiorc,5c re mcta a mouen : & iple mo- ne,& d. Succelllo at fecit ca ola mo tusotno,i.qj no accidit i corponb* uerc, & moueri: vn op :q. quieicat humidiscaTctib9 figuris.hums aiit i.fucc."!! an.n. vidcuJ'mouere (eincamia pdrxim'.Poithocd. Hicq- uice,& moueri ilil': quappdebetI<ie mot? e/i tarn mot',qui fit I cis,q fimul quiefccre.qd no accidit'i ptipht aliqfi Jtiouen,aliqn quielcere.i. bus aeris fuccefliuis. D.d fed noi vi Corp0 c ta!'s niotus nunq pt fieri T corporc dern'vnu ide cotinue moueritquacccllb.hoc.u.corp9 fj> mouen ma- rc neccfie eft ipfum mouen ab a!i-

Phyficorum
G quo.i.fed i probatu eft aliquid ec,
Uetur,*ut no mouetttr.Et,fyuide

letq>nioueaturabvnomotorc.ex . - . r - _r , prediais.n.patet,<un tanfrtpter iffum 1 .*., *, _i eius,qd - , ' ' . a plur /f /-/ trajmutan 11 /i j. ribusmouet,mot nodtcounuus. tinu'.lde Etexhocdeclaratur erno q? ftellafu.t.c4?. ru rnotus no eft I mcdioyna, fi eet> M, no eet c6tmuus.poftd.mouetur.n. a J^'^T'"" "'""""'" -j"

ab Ynoeode.i.no.n.moue^, nifi ab \no eode/.cuius mot'eft cotmuus. Oni 3ut in iis el futif ticccfic eft fp motu ee continuiiAic aut vnusc:necelTeautcvnucVma> gnituoinisaucui cci(no.n.mo H utv uet Vci3 ma<*nitudine"caret :Td ** JV i" fc>".uJi*i*,!.t..y v^. vnius.c\Iabvno:n6.nectcotix nuus,fedcotigu'alteraheri,et diuifus:moucs^it,fivnuc,aut fubies motu mou,aut imobv le exiftcs. Si igit motu fubkns, cofequioportebitjSdnrmtarijp fum,fimul at moueri ab alrquo: qreftabit,cV pacnietadJd,q3e moueriabimobili.hoc.n.nex ceiTeeft fiFm utari,fcd fp poterit aliqdmouere.nafinelat>oreeft ficmouere.Etregularrshicmo

Imutationemvllaid^amouet. t^^^^^o^^^^M op? auc id,q3 nx>uetabiflo, HO moti)& vni9 motorkn|v fi feoe ns hremutatione,vtfiFisfitmot", eeyi&eeteotiouu*,fedfuccefltuu* /, ejma necejfe eft "V/ sejrer in & miiltus. & hoc voluit mlliffl per 1 out fat ~*mu:et ofortet etta f** fit vnusAc.i.&,'cS fit m^niytod fit alicuttts magmtitdtax: quod.n.no bet magmtudtne>n&m9 nefur:et quod fit ~\mWjft in "Vno: *U!eet<dter.noeetcotmms,fed j i rt i r n fMctfuuu, CT dmifttlu: motor *utfciijit ~}>nH,4Ht moitet,&~ mo
\ i f i ' i fcttum r qjn motus eonnnuus eebrt
c ffe

a^.^,!^ABj,fr r0^u:?nt:rql fi1vniGsmoti,&vnmSmotf.risr motor aut cum fit vnusynecefle eft $fit primus: &, cum fit primu s,ira jwffibilceftipfimimown, neq-,^ neq; peraccidens: & patet qm r motusj q ui fit imotore afi^ft Sgnnuus,& motus,qui ineftrei mote, eft

-n.tjfta[e^otran}nnitaturcu et, f" tranfmtftat ,fedjfotfimper w?QMyc) cttfft iw Tdli yyto fftoHCftwi no ett fattgatio.Et talii motw.filas eft<equ<tlif, etedigntorixhoc tttt6rtsfnotibt44*wotoYtmiHuiihii / f -T '*' *. hetntati>traimiit4ttois.etoportt L r '. . x . ^n^dmoueturfr^hoc ^hochabeattraxfnuitatmum^ V wo/w /r confinulis. Dicit &ficutpatet de motu con^ 83 tinuo,qmdcbeteevniusmotoris, fie patet de illo, qm debet ee vnius moti. & q.d.&, quiamanifeftu eft **>*& ef!e6ti*uif :motus afitno ert nrfi eoiporis,qm q5 no eft corr C pn.nmoue^vtSextodedata ^^hmnscorpons/ieftmotusco- ___

Liber Odlauus
A eft vere conthtuus. Poft.d\qcf .n, eft tale, non tranfmutatur cum eo, qd tranfmutat.i. & hmoi motor, f. in quo no eft tranfhiutatio aliqua,no tranfmutatuiperaccns exulo,q<f abipfotranfrriutamr,vtacciditpri h- mo motori m animalibus, a ifte.n. lis mouef tranfihutat'per traTmuration fubIrt.--RA J . . . < *, _ ,.. _ .

432,

alio,vt Aufc.durit reru tn nectf D fitas rft in ipfo in mo recipiendi,in tune, idl motore veto in mode agendi. * *" ,* _-_ - . ,, VT NeceiTecfta-utautinmedio' autincirculocfie>hfc.n.pnnax ^ P ^ nt: fed eelerrime aioueip Prim, m. tat qux proxilrta hint rrtoueri: * ir a ? iedti in loco,"f.ala aTali%q mouet ip huiufmodi autcft ipfius totius fum,& et mutat fe ab eo,q3 mouet * mot9: illic ergo ipfum moucs. lis. illam {"m finem. D.d. fed pot femIgiturneccfle tft, at qtwdjit per mouere,&c.i.& quia iffe motor ^ Medlo,4t in cir&i ho mouetjcum moHet, ided no a"c(itnt duofrictfid: ciditeifatigatioin fuamotioe. qcf tgif dffrofnnqn4t no accidit motoribus, qui cum mo * j ^ / * * - ..I -f B uet,mouentj.ca.n.fatigationis nihil lociut in ntotu: <j*pc eft de mt * ' id eft^ hoc, <p Motor lilouerur, ^^ , m(>tor ^ & tfac^ mouet: hoc quide prouenit, ga , -- ti*. QuJa ifte n)Otor,_de quo ia dcda *4 mouenc, _ , .i inatena. , , rd.Et .. talis motus qftnioaet' ">hs eltxquahs, Ldigmpr wctens ratuni eft ipfum efle, no eft tn mae ga sut \ motibus, &c.i.& ifte moms eft di- ceria,no reftat dlcetci nifi ipfiim ec nia.Vidc gnioraliis motibus ?qUalitate hacj in itlis lociSj in quibus effedus eius ide.8.ph. yj^gjicgj fone. quia meqflalitas nd apparrt, & fnaxime in toco, in quo i.e. 7 a. . ,,, * -i &.79.&. acciditjnili j>p hoc, q? moton acci- motio ei' ^qtialirer parti " pomnes i.ax^.&i dit quidam modus trafmutanoiS, panes illius^jcf moae^ ab iilo. Et,, 71. & J.i. quarealiqn vigoratur,aliqfi debili- quia no eft hic,nifi mediu, autciirca.de fub K motus olno caret traf- cfiKretia:a6lioafltei9 magisappamutatioe: ergo motus eius e e<jua- ret in circufeientla,& et motio era? lis fifnpPr.Eoft dv &opotteiqj neqj magis eft illic ]dalis,q motio eius qd mouet'jppe hoc abhoc habeat inaliocirculo:io attnbuit'illiloco. F tranfmutatione,vt motus fit confi Vntte of 9 leges coueniut in hoc, q3 ^ milisJ.&, quia ifte motus eftcotm Deas habitat T carlo. Poitdjh^c.n. nuusequalis^oportetq>illifd,quod duo ffmt principia.i.prldpta totius, moueifhoc motu j nullo mo tranf- frti q? totu eft fph^ncunr. medium uii codo, 1 tl c mutetur, vt motus ems fit aiquahs. quidc e"ft pnncipifi, f m qj fuper ip- d - *' & cofimilis.cu.Q. illud,qa mouet, ftim eft motus, cif cumfere"na ^CTO, 1'^^"I00 tranfinutat'' aliquo mo tvanfmuta- nuiaet ilia eft initiurrt motus. Ef ScfoCtf. fionis ab illoya quo mouct% accidit declaratum eft in libro de moribu* t.c.z... et in^qaaiitas niorus.Vnde vide- animaliura fm locum, qm omne, 74IHUS Adf. opinan q? corpus cocfefte quod mouetui, ha*bet corpus qnier*on pot ex fe, f tn fua natura recipe fcens, circa quod vokutu r, & q? vira eius eft, tus quiefcetisdebet ellefirmiorvir fdanam S u ^ anocom p on iturexmatc > ria,& tute illrus, quod mouetur. recipere forma>& q> eft necefliuiu ex , noa autex- diet , totum cx pcllcretur .
1 ^ _ J " _ ^ > / ^ * _ . . / * _ _ . .

Pfayficorum
G Exiftentia ergo mandi his dnabus fed eotiguuSolus itaqj is cSti* K m vinuribus pcrhci< Cvirtutcquieris, nuus eft, quo ipfum immobile hu &virratcmoaendi,<eftcontrana mouet.femD4n.fimiliter feha*
11 **! f*i*tv*> \+f\*~ mMllvn*' 11 /lii/\ * s<i , * * * * / *

g*5fun' vcloces,fintill?>q ma f ^ wwwe continue, <y no gis appropinquant motori,ptes au> fecundu tde, fecund* quod cxpettit cvclociflima:c?tcrarum,qfuntm -*num pofl aliud : etfc cotmuatif cus fpharra: fit propinquior czteris cendujHoni* necefle eft, <wt quod motoribus . pairiu auc propinqua- seper exfelUt , ttut atfrahat, out rfi proporao ad illu dignior eft ^p- a~af ytrunq, , aut arat aliud, cut tu tori', Cq, quato magis appropin wmfuferim in reproutta. aer.n. quaf motori,tato crit velocms.mo- quit eft aftus "Vt diutdatur,fenti~ tor igit'eftin partibus vclocioribus //>. et aqu<ttmouetPerfuu mot* orius,finarculomaxToojrbisma f^per^^diuerKs.fedimfoft ximj,quiiacitdturnumotu.Hanc - ' . ,e . , _ _ . _ ' J ,-*( aut appropmqaatione dcbcmusl- ejt [ecuduytrun^ modu quod telligere f m effe , no fm locfi.q^.u. mottujit tntujed jucc efituus.Co eft no in o>rpore,n6 eft in loco . & tinuut itjtur e$ foliu , qui ntouequafiinnuitp. hoc,qmprincipium turtnonmoto.qmni*, cnfemfer mouendi eft ex nobihon, fcxmc- r eodem , , ' , J- * . dio fphcr^, qu? eft maximus drcu- ft *"*& **eo ftta afud lus . & hoc manifeftum eft fenfui , tliM t quodab illo nwuctur,ejt to-> ^uoniam motio corpons fphxrici dem mode continue. M a fuo medio eft melior,& nobilior. Vult declarare in hoc capitulo, J I Habetautdubitatione,fico qm ex ipfe cotinuarione mows fcquiturq,ifte motor non fit corpus, uere corinue,fed non, vt id , qcJ ": Prtet * 9finrnus,8cq, ilo.co, lud,qdmouefabillo,rumotuvnu. ^eoq.

trahere^el
Vtrunqj^utalterumaliqdexci pies aliud ab alio, ficut dudu di 4ftu eft inris, q prorjciunt, ii, cu diuifibilisfitaer,autaqua,mox uet, fed vc g femp mouct. v crox ^[Ucautrno no poFccft vnu tc,

a jvtrun

endo. attrahensa

t e,&ex P ellensn6eodem6 fehnc cu-ca mud^a mouef I iuitio expul

fionis,aut attraaiois,& in fine,Lin propmquitate,& remotioe : motor ergo,c;ui eft corpus , no eft cofimiUu diiponu apudiliud, q<! mouef': motus

Liber OchuiB
A motus ergo abillo non eft continuus. Et d. Scd eft hie quxftio dif> ficilis. motor quidem pjt mouere cominue,i.motu continue vero. & hoc nor. fie procedit in f tatu moue di,fictit procedit corpus, quod mouet alicjuid cxpellendo vnumpoft aliud,i.expul(i6cpoft aliam. quod ji.innatum eft fie mouerc,no raouct continue in rci vcritate, fed fm fenfum,vcrumtii fuccefliue mouct. Et hoc intendcbat, cum dixit: & fie cdtinuano ems eft fucceilio.i.& cotinuatio eius,qii? vidctur fenf u, eft fucceflio vcra.D.Tca-pit fblucrc hac JJ cjuftione,f.qm impoflibilc eft ali<jue motorem,qui mouct,continue mouere,& d. Ad qd eft dicendum, qm necefte eft,aut q? fcmper cxpellat,aut attrahat, aut agat vtrunq;. ideft qm necefle e, polito (j> motor fit corpus, & q? mouct motu continuo, (f> femper expellat vnum poft aliud,aut q? femper attrahar, aut q> aliqn expellatjaliquando attrahat: & hoc etia femper. Poft dixit: aut agat aliud, cui fuccedit, &c.i.autoj> motor,cuius motus exiftimatur efIccominuus, fit plufqua vnu, qui mouebitrem mourn fuccefliue, vt C diximus de motu lapidis. expellenExpellctis us. n. modi ifti funt,tiaut qd fepareifti funt tur ab expulfh, &remanearexpulm dl> U m r ? ! fa Qjfepetur . ... motu, .' aut q? * non . feparctur f. ab expul- abillo. Poft d.aer.n. quia eftaptus fo,& ex- vtdiuidatur,&c.i.& motus, qui fit pukii re- per expulfionem, in qua expulfiim mociTaut non feparatur ab expellente, no eft cj,n feyet" continuus. fit.n.autinaere, aut in abillo.ide aqua.fed,quiaaer,&aqua multum 7. ph.i. c. f unt apy af j dmifione, & paffione, 10 * ideo mouent per fuum motum illud,quod in eis mouetur motu inq]uaii,feddjiuerfunodc. aptuudo.n. in eis ad diuifioncm, & paflionem D non eft eodem modo in omnibus fuispartibus. Et vidctur q> hie fermocommuniscftoibus.quc;in me dio mouetur, fiueexpcllcns fcparetur ab cxpulfo,fiuc no. Et, cum deditcaufiim,qua motus cxpulfi non eft ectualis,dixit:fl-d impoflibile eft fm vtruq; modum, &c.i.& corpus mouere corpus motu orqualiin rei ventatcunposfibilecft: fiue motor fitvnuscx initio motus vfc]; ad fine, fine plures: vtacciditin motu lapidri.Na, cum pofucrimus virtutem motorismtranfhuitabilem, fimihrervirtutem illiiiSjquod mouc E tur, impofe eft hoc poni in il!o me dio,in quo fit motus propter diticrfitatem partutm in apnone. quare necefle eft q? flatus motoris apud il lud,qd mouei^diuerfificetur in motu.Pofl induxit conclufioncm,qua intcndit. D. inducet cam, qua motus illius, quod mouet,&non mouetur,fit equalis, & eft conuaria ilh, & d. Continuus igit J fblus eft q ui mouetur a non moto.D.deditcaufam in hoc, & d. qm , cum femper fit eodem modo, Scc.i.motus auto, qui fit a motore,qui non moucrur, eft continuus, & vnus, quia motor F eodem modo fe habet ad rem motam,cum fit immobilis, & intranpmutabilis :motor vcro,qui mouet^ non code modo fe habet,quia mouctur:& 16 no ^qualimotu moucr.

Determinatis aute his,mani feftum eft q imposfibile eft pri mum mouens^ck immobile ha* here aliquammagnituduiem. Si.n.magnitudinem habet, ne^ cefleeft aucfinitam ipfaniefle, autinfinitam. Quod igiturinfi Phy.cuc6.Aua. Ill niu

Phyficorum
nitam noncontingat magnitu dinem elTe oftefum eft prius in Phyficis. Quod autem finitam imposfibile eft habere infinita potentiam.&q, imposfibile eft afinitamoueri aliquidinfinite . j n - n. tempore demonftram eftnuc: pnmumautemmouensperpe, tuo mouet motu, &. mhnito te. poretmanifeftumitacpeftcf in diuifibileeft,6Cimpartibile,a<: nullarn habes magnitudinem
- a i l ' '

nibus,quibusvfusefr,concIuditc^lC primus motor, de quo declaratum eftipfum non moueri, non habet >rpus,ideft non habet formam in materia.Etd.mamfeftumcft^pn mu.moto^qmmmquammouetur, non poteft habere ma<mitudinem .i. & f cumiamoften ^ mus ^ omniscorporis fi n ,tiattio eftfinf nita>&fim,iiteromn i s virtus \ Corpore,&q?primi motons attioeit mfinita, mamfeftum eft (p primus motor non habet magnitudinem
iiou cir vcrum, oiniraaitiunu cius

Met*r,m foteji habere manufudtnem oninmo . Nam ,/thahe ret , necejje ejfet >/ effetfimta, <int IfimtA . Et tarn JecUrauimu* i n I injermone noflro natnra^Homa tmpofitnle eft magmtudmem ejje tnfimtam . Et mine declarauimus

crit velU m , f.$ ne.& pofuit

habet magnitudihoc, quad anttcedens, & d.&,ii habet magnitudinem,ne<?& cft ? f finita> aut J"finita.D. deitruxit vtranq; parte confcqucn ^ conf ^-J^^d^t antecedens , & d. Et lam declarauimus in fermone, &c.i.m Tertio tra . ilhc.n.declaramt

nttttm non poteji mottere temfore corpus finitumjC6f bt q, virtus eius tnfintta :fe4 prtmtts motor mouet eft finita : in corpore.n.finitonon ntoturtcrno, tempore infmto : poteft ee virtus infinite Port dixit: M 1 try, mantfe/lum eft ipfitm elfe in fed Plim' moto,[mouf \ ^: no, tempore mnmto. well ergo vir - - - tusriuseftinfinita. &,cumfmanullam habere magnitudmem . mfeftum , quomam omnis corpoIn hoc capitulo mduxit conclu- ris virtus eft finita, &q?primimofionem,qua a primo intendit.Qm, tons virtus eft infinita,concluditur euminduxitpropofiriones,qu^ne- in fecundafiguraprimum moto eeflari^ funt ad hoc , &foluuquxrem non cilc corpus, ncc virtu ten* ftioneSjCjuq accidunt in illis propo-in corpore . Lilrorwm O&9 tie Phyjico attditu fintf.

A
EXPOSITIONIS MEDIAE S V P E R LIBROS PHYSICORVM ARISTOTELIS
I I 8 E R P R I M V S ,

ucob Metntino Hebr&oy medico 3 interpreter

Rincipale huius libri propofitum eftjinueftigarc caufam mate rialem prima,c6munem omnibus rebus naturalibus: & tres ampledtit* partes, feu fummas.Primac6tinetea, cf, vt libri exordium, fe hnt. Secunda Antiquorum opinioes de hmoi principle, eanimdemq; deftru&ionem . Tertia propriam de huiufcc principio opinionem.
Trima Summa trMamflefliturcafit4. InPrimo agin"de huius fcf$ cofyderatioe. In Secundo de generibus demonftrationum.quzincafiunt. In Tertio vero dc modo dcftrin^, qua fcedetc debemus in hac fcientia. Dtpropofito butHsJcientif. Cap. I.

obtinet caufas: &,cu hecarsfltvna ex fpeculatiuis: eius igitur propofi- ~ tu, feu intentu eft qaatuor reru naturaliu caufas pertingere, hoc eft, Materiam, Forma, Emcies,&Fine, turn remotasjtu propinquas,tu etii proprias,tum coes.& ppea hoius libri propofi tu eft redderc caufas pri mas,coes olbus rebus naturalibus, & communia confequentia.& hoc, prout vires huius fciac fefc cxtedut, hoc eft,prima mateha, & cam vltima mouente. na ad cognirione pri ma: formf,& primi finis, uon dantur in hac fcla propones,qua: in eo> ducant, vtpoft hoc oftendeturim mo de his duobus ad fcieuciam Di- g uinam attinet uaclare.
De Jemonflrationum gmeribus, <jn& fiunt inhac fifa. Cap. I.

Icamus igitur (j?,cu hare ars, cf de rebus fpeculatf mobilibus, fit cotcplatiua: & propoflril artis co teplatme eft fcire caufas rei,de qua conf)'deratur millaartc: videmur .n.vnuqcfqi exafte fcire,cu caufas, & prima principia illius rei cognofcimus,& iznAi eius elemeta,& fim phcia,ex quibus coftat: hoc autita q quacuor

f^< Enera demfonu, quibus nan- a. vJTcifcimur caafas, q in hacfcia ._ . . . fi gnanominatc,Na via,q adhaecha 5 beri blet,eft a rebus notionbus no bis,q quide funtpofteriores ad prio res, q fimtapud nam notiorcs :res autpofteiiores funtfenfibiliacom pofita , vt hiec terraparticularis, 8c hoc aial indiuiduu, feu fingularc: III i) priorcs

ExpoM ed.Phyfi.
G prioresvefo funtipfe caufejfitelcinenta,ex quibus fetifata conftant. ca aute, ob qua maior pars demon ilrationum ducerium in notitiam caufarum, qij in hac expeftantur fcia, funt de genere fignorum eft, quia quae cognita funt in hac (Ha, non funt priora : queadmodu fit in Mathematicis fcitrijs. & propterea in Mathemaucis via fax oppofita eft huicubi.n.a priori ad pofierius, hie vero a pofteriori ad pri'.ibi igitur cognita apu<i nos funt fimplici ter cognita, & apud natura : p.jpcicl & ip{? demfones,que ibi fmntjfiim H ablblute_,feu fimphces. fed qu hie, non funt fimpl'r cognita, & apud iiaturam: iccirco maior pars demo ibadonum, qua; hie fiunt, lunt a {igno,/eu demonftrationesquia. Indicm veto, oftcndensfcTarn,^ K notitia coem efle proprizsapud nos priorcj eft cjc! puer ftatim, cu in eo virt' dignofcitiuaoritur,putat muliere, quacunq-, viderit,efle cius ma tre, & viru quehbet, pattern. Extat adhuc alia caufa,ob qua in ordine doctrin? procedilfa coi ad propriu, quia videlicet ea doctrina no cotin git repetere declarationem eiufHc rei.na,fi ad demfones hac no procc derem*doc~trina,cogeremur feorsu jpbare rescoes inefle cuc"Hs rebus, quibusfuntcoes: vtprobare eqrni obtinere materia primam,& homi ne,atq-, hianimatn, & ftirpe. Addc L et qc? propones eiulcemodi demon jftrandi generis non eflent proprif, neq; primz: vt medicis,euenire fblet, cum <lemoftratiuc quatuor dc mcnta inefle homini ptobare tenDe mododocendiinbacfita. Cap. j. tant, Hzc igitur funt, qua: in prx4 -\ yrOdusverodocftrine^qinliac fatione huius iibrt connnentur. 5 JV^fcia fit,eft primo contemplaSuhtmula Sectmdd. Primo in duos li, q coia funt cunctis rebus natura ftcatur fonts. libus,ta caulas,g cofequetia: ex his Inprimapartc adducucur opinione?, quf mox ad partialia /pficifci,vtr5 hupnt de principijs reru fcnnbiliu afFerri, habeturq; (ernio rum his, qui I hac fcia ius libri fe habet ad alios, fibi pofte erroreni non propnum commiferunt. tiores,qui pofiri flint in iiac fcia: q InSecunefa fiet verbum cum illis,quicirquidem res ita fe habet, propterea ca principia propriutn, atq; ptopoctio M 1 quia comuniafiuitpropnjsnorio- naium commiferunt crroieni. la nobis,vt compofita fimplicibus. Vr'tma pars Sttiditur in quatuor capita. cade igitur ca, ob quam ad horum cognitione f procedimus acompofi In primo capite continentur opinioncs, i limpliaa^ncifcimur f i r r ~ * iqux dc hoc principio afFerri pofliint , & tisad i ordicarum authores . ne do&rine, a co m uni ad propriu , In Secundo carum genera vatia, & qn; ni a Phyfico deitrui , velnon deftrui dehoc eft velleiter agere a notiori no beant. quod,ficm eo genere fermobis ad - isnotiusJpfa o . _i .aut . communi- nem faciet , <juod non Ipeclat ad Phydlas, leu vmuerhtas in hoc ncgocio cum <a contradicere , loquetur quidem le habet ad parrialitate, veluti com vt Philofophus , non vt Phyficus , hu. iufy rei rationem reddet . pofitaad fimplicia. Hincefiqctioum notius eil fenfu eius parnbus: InTeruo deftruet opiniones illorum , qui funt nauiraliterlocuti, ptterdequeadmodu nomina funt apud in- non ftru<ftionm fyllogifmorum eorum. tdle&um oodora defioitionibus.
Capttt

Liber Primus

435

rtmum. Meliflb. na licet ex rerbis Antique D Icamus aut,Principium rii habeii poffit cos vti nomine envel vnum, vel plura op j tis,vice nominis pricipij,ideq; indi efle.&r fi vnum,vel mo- care, no tn decet nos cenfere ita cos bile, vt nonnulh Phyficr in telligere, prefer rim cum dicant _Aetem,alij vero Aquam e/ieprinci ens efle vnum, & immobile, ita, vt pium autumant: vcl immobile, vr uuelligant pruicipium,cum ipfum Parmenides, & Melifliis cenfere vi- principium expofcat aliqurd, cuius denf*; vel finitum in magnirudine* eft principium,adeo,vt adfit ibipla autinfmitum. Et, fiplura,velmo- ralitasde neceffitate, videlicet prinbilia quoq;, vcl Tmobilia > licet ne- cipium ipfiim, & id,cuius eft princi jno ita cenfeat,vel finita,vel inffni- pium: & ideo non decet foam Nata, vt opinari lunr Anaxagoras, Sc turalem profi tente> farere fermone Democntus.& hoc, vel quia per fe,. cum his duobus viris, cum ip!I ne& f m fbrma fint vnu T Cca iunuita I ent pluralitatcm reru, quaru cau-^ B multitudine,&numero,vtfuntpar compofitio, qii.refultat B tes indiuifibiles,quz atomi vocan- expluralitate pnncipiorum,eoiuqi 7 tur,fcn opirnone Demoeriti: puta- varietate,cum negent prrncipia ipbacnjpfe res naturales conftare ex fa3negantqynaturam, cu motu negtibusindiuifibiHbusinfTnitisvdif" gent. Ha:cautemfimtvdutiradiferetibus tm numero,& figura: vel ces,.&pr^pofitiones, qua? fupponic vt fint infinita, eo qct funtpartes fi- tang per fenota, atq; cognitahui* miIares,vrAnaxagorasopinatus er fcla:profeilbr. Quihbetautartifex credit naq; ipfeex qualibet fimila- potdeceptioibus contra ipfiim inriparticula,vtofle,&carne,prouedD<fti5centradicere,fiec,intraprinnire infinitas panes fimifares, q* q.- cipia fint, qiti obied;iones tjbusvte de diffeiatin qualitatib' cotrarijs^ turad fallaciasiHasamcfuendas,e* Caput Secnndum. principijs qnidt hieaarte coceffi* /^\Vi igitur aflerit prfncipiii cfle eas componet, fine i ea arte fuerint V^vnumj&immobilejerratjpfe- per fe not?, fiue ab alia recept^fucC c"to m hac arte, errore iproprio, cu rint. Si vero deli<ftu,vel dcceptiones F tollat motum: huius autem fctar inipfifhiet exiftant principijs, neprofeftor contcmplaturdeemibus quaqpoteft haberepricipiaadea, na turalibus,prout fun t mobilia:ic- quatenus eft illius artis profeflbr circo: qui hie profitetur fciam,ne- quibus demohatur illas deceptioejuitfermone proprium fecum ha- nes. Si igitur non fuerint defe noocre,poftq primas propofitioes na- tac, ad e5 tuneattinet fciam,in qua turales ei nejgauerit. Itidem neque demoftranueproban^At,fifuerint cum eo, qui pluralitatem, & motu de fe manifef tee, tune ad artem fpc negat,&dicitenseflevnum,&im- dtatvlemhfe fermone contra cu, mobilc,&nouintel!igit pernome qui in eis delinquir: hoc autem yet ends, id, quod nomcn principi; de- artis Dialefticx vel prim e/Philofbnotat. Et hocquidem elt,quod pri phix eft officiumXxemplu autem 11 mo coni;cipoteilex Parmcnide, & (um proprias, turn improprise deIII uj ceptioms

Expo. Mod. Phyfi.

C erptionis eft, vcluri conri npi t illis duobus Amiquis in quadrature cir etta' : nam alter putabat fe circulu quadratic, cii lunarem quadraueritfigura: alter vcro, cum feciflct in circulo figuram triangularem ttquilateram, & fiiper quamlibet eius cofta fbrmaret triangulu azqui cruriu cefebat, fi ita temper egifiet, coniungere coftas vltimi trianguli fiiper tirculicircunferetia. Ad Geo metram nanqy fpe&at primum refellere errorcm.refpondereq; ei,jpbando circulum non diuidi, vfque quo defiiiat in figuras lunares, imH poffibileq, fit,ipus figuras lunares circulum menfurare. Secundo vero delicto ncquit Geometra con tradicere.qfu iUe,q eo vfus eft,vnu ex Geometry rundametis profedo negat, quod eft,omne quanta poA fe m infimtum dmidi. Hec ergo eft potiflimacaufa,obquam tenetur quihancdefeiiditfcfam,nonhabe re fermone cum his duobus,f. Parmenide, & Meliflb. Sed huius fclx profeflbr cogirur fupponere quod datur plurantasin rebus fcnubilibus, variaq;pricipia,ex quibus ori tur huiufcemodi pluralitas, & natu I ra quoq;, q quidem eft principium IO motusnarurcrumfenfibilium.jSecunda autem cau(a eft,quia huiuPmodi opinio eft falfa in arte Dialec^tic^. & fenfui aduerfatur,veluti cj dicit contraria eadem eflc (imul.Iu fVlfis quoq;,quos hi duo viri ad hac mfam afrerut, per fpicuum quippe eftpeccatum,vtexeoru rationibus manifeftc haberi poteft: & fi MeJifli rado fit fads peior, cum & in fi gura,& propofitionibus delinquat. propter n^c igitur non tenetur pro Moi hu9 fcl^ loqui cum his duobus viris. At,licet non tcneanir (ecu 1C alloqui,uihilominusverbumcum it, eis facere Diale<fhcu,vt inquit Arifto.habet aliquid Philofbphia:. Caput Tertium. Nhoccapiteincipit arguetecoera colicluliolie, quam inferunt, qu? eftf ens eft vnum ' cotra quos duplicuer muehit.Primo ratioc no minis fubic*5li,diuldendo.{lnomen ipfius ends in omnia eadequibus dicitur in Dialectica arte, & probabit ens no e/le vnu, aliquo illorum modorum, quibus dicitur nomeu ends in ea arte,f Dialedica. Sccundo rauone pdicati: & hoc ttia diui- L dehdo ipfum vnum I eas res ramofas, de quibus dicitur in arte Dialcdtica, & probat neutro illorum me d'orum ens eflc vnum.

Arpw. Nosinterrogamus eosvtru hoc IJ nomen ens fignificet primo apud cos vnam rem, vel plures. Et, n di- 14. cant plures,vt nos quoq; dicimus fi gnificare dece pradicamenta, tune concedunt pluralitatem. Et, fi vna, tune iterum quaeremus vtrum ilia res fit vna genere,vel fpccie, aut indiuiduo. Si igitur dicant vnam genere, vel fpecic, concedent quidem ens efle plura, qm genus in fpecies diuiditur, & ipf a fpecies in indiuidua.At, fi dicantefle vna numero, tune qua:remus ab eis vtrum indiuiduo fubftatie, vel accidentis. &,fi accidends,tunc dicemus accides no pofleefle fine fubiccT:o.ens igit* ent duplex,faccidens.& fubiedum. &, fi fiibftande,tunc id efle impoffibile aderemus, cum oporceat ipfiim vel finitum, vel infinuum,qu fimt quantitaus afleitus denominare. eric

TrmHni

Liber Primus
A crit 5giMir duplex et,videlicet fubfta aliquid fit partim vnum, partim tia,& quantuas. deincepsinterroga plura. &, fi acceptum fuerit hoc ab bimus cos vtru ip fum ens,q3 i vnu eis, quidna diccnt de continuo difjndiuiduo,habeat definitions:, vel fimilanum partium , vt homo, & iie.&, fi definitionc habere negent, equus ? manus.n. hominisnon ef}; negabunt ergo ipfum habere natu homo,neq; caput eft man us. Et, fi r *? r - - i t /.ram. u vero dennuione habere aivelint partem * non efle prarter to&rant, ergo habebicolno panes de tum,& moueant illud prifcum duIinitionis,cju9cum definite exiftat. bium,quod fblet dubitari,videlicet vt gfa exempli homo fit ens vnum q?, fiquaelibet parsreiefletaliuda a.l. peer oportebitmqua inefle ci partesde- toto, cflet & ipfum totum aliud * a * fe. finitionis,hoc eft animal, & ratio- feipfb,cuomnespanes fint ipfum nale,^ funt ei9definitio.neq,potcft totum. Cuius fblutio no eft admoquis cenfere haec efle accidentia i n dum ardua. fi enim vnaqu\-q; pars homine,videlicet animalitas,& ra- feorfum fit* aliud a toto, non pro- *a.l.pter 8 tionalitas: qm oporteret & ipfum pterea fequitur vt omnes fint aliud totum. compofi turn ex ipfis efle accidens. a toto. quon>am id, quod eft veru E Hac igif roiie.entia funtplura:licet diuifim non eft verum in compofi no diiunguant'ab ente,qcf eft vnu. to,vt in libro Elenchorum, Sc Inter Secttfidiim Arvumtntum. pictationis oftenfum eft. Sed,fi in& Identide eos iiiterrogabimus de diuifibileintelhgere vclmt, tuncip hoc noie,Vnum numero,quid.flde fum ensnequequantitas erit, neq; tebus famofis. de qbus ipfum vnu qualitas, vel fubft5tia,autaliquod df, per ipfum figmficarevelint. na aliud pradicam en turn,neque dabi hoc nomen, Vnum, de tribus dicit' tur aliquodfinitum, vtpouitParquidem, Pnmo de continuo, vr cu memdes, nequeinfinitum, vt Mecicimus lineam aliquam c/lc vna, liflus.nam finis aliud eft qua m res, Secundo de mdiui(ibili, vt cum di- cuius efl finis: & fie res eriint puncimus punftum efle vnu , & finem cl:um, vel aliquod indiuifibile. At, 19 vnu, Tertio de re, qua: habet duo fi rcm, quae,cum fitcadem,duo no C nomina (ynonyma, vtcudicimus mina fynonyma habet, intelligere 17 veftem,& indumentu efle vnum. Si velint per hoc nonicn vnum, fequc E igitur dicant fignificare continuii, returquod contraiiorum nomina, tune dicemus eis corpora contimia vt album, & nigrum,calidum & fri efle duphcia}(imiha,nvt caro, & os, gidum idem fignificarent:fic enim & difllmilaria,vt mau9,& pes. Si au omniaerunt fynonyma : hocq; no te de fimilanbus intelligere velint, men animal,& ftirps,atqueinatuc dicemus ipfum firmlare corpus mmatum idem indicabunt: nomi quauis (it vnu, die tame plura fia na quoque oppofitorum. Et, fi no Qiuifione:& fie fequcC'ide ce vnu,& bis dicant hoc idem, quod nos mflura fif, neq; dicere pnt ipfum efle fenmus de ente, fequeturetiam de vnu a&u, plura en potcntia, vt nos vno,& eodem indiuiduo : nam plu dicimus : qm ipfi no Itelligiit vnu, ra afcnbetis ei, cum fit tamen vnfl. vel plura dicimulciiarum, ita, <jcf aflermsigituxvnum efle plura. ill in] Nos

MecLExpo.Phyfi.
G No* antem refpondemus q?, cum to Antiqui intellexerint hoc nomen vnum,& ens,idem femper fignifica re,ideo fuerunt perplexi circa hoc dubium, hoc eft quo pac~to eadem res pluribus cognominef* denominationibus,ita vt exempli gratia di cant Socratem e/Ie in fe vnu, & Ion gum,& albu, atq , fcriptoic . Ad ad nonnullieorum mdebant q>,cude eadem re-predicatur aliqcf horu pdicatorum, oportet demere hoc ver bum eit. & hac conditione propone tollunt mdica tiuam, dubiumq; adhnc rcf tat in fiio robore. Sed Pla H to rndebat ad id,debere iterare, feu gemuiare ea dictione, qu^ pr^dicaturn fignifica',& no dicatur homo eft albus,vt df ho enseft,fed homo e/I dealbatus. Et hoc totum eft que. da fuga: quia hoc nome vnum, & ens,p!'.:ra iignificant,cu ipfi tamen 11 putent vnu,& ide fignificare. Dicim us autem nos Sccrate efle vnum Jiibicdlo,plura ratione, & denominatione, feu attribute: hocq-, nomen Vnum, & plura de pluribus, varijsq; dici, vt de potentia, & actu. cft.n.aliquidaduvnum, potentia vero p!ura,& econuerfb.fuerut auI temcoacli Antiqui dicereens efle vnumadrUjproptereaquia negabat vnum efle plura: cum ipfi per vnu, u r a , u o intelligat nte po a& plura,duo oppofita tatum.erat nanq; falfum apud eos di cere rem efle vnam, Scplures, cum ex hoc non perciperet res diuerfas. ens eft genitu m, ergo habet princi-! pmm.moxdeftruitantecedens,fbel non eft gemtum, ergo non habec principium . deinceps fequitur ex hoc ipfum efle infinitum,atq; vnu, & immobile,cum no habear locu, in quo moueatur. Hmoi ante fyllogiftni turn figura, turn praimina: delictum obtment. peccat.n. infigu raipfe, cum fit hypotheticuscoiuu <5tiuus,ih quo reaflumitur oppofitti antecedents,& infertui confeque,n tis oppofitum: cuius corruptefa iu lib.Pnorum lam declarataeftRatione quoq; praemiflarum eius pra uitas'neminem latet, cum nomine 3 principij vtatur tanq vniuoco,cum tamen trifariam afTumatur,Prirno qmdem mo , ecu pnncipium in tepore, Secundo, vt piincipiu in magnitudine,vteftlinea: pnncipium, Tertio vero fm cam. Si igitur temporis principium intelllgat,tunc vc J re cofequens ex eius p " ""' lyllogifmusqi concludit: na tempo rale principium eft ipfi genito proprium : iccirco, cum rcaflumit oppofitum antecedentis oppofitu infert confequetis.at id. qcf propofue rat,non concludit,videlicet ens efle magnitudine infinitum,fed tpe f te M rito efleinfmitum infert: hocaute non erat eius intentu. Si vero principium magnitudine intelligat, vt eius conclufio indicare videtur, me * eius propofitiones falf^ coniuclio *a.T.conft niserunt,falf^q;inreaflumcndo. " funt.n.falf^conmnctionis: qmno oe generabile habet principium in magnitudine. hoc tivbeneeft verfi degenerabih in tempore: fed quod fm oes eiuspartes in inftanti generat^nec prius, nee pofteri'magnitudine obdnet: icorco ucq; vHa h6t

Caput Q<nr*m
N fylfis autem eorum, quos ad hmoi conclufione inferenda attulerunt, perfpicuum eft delicTium, & falfitas. MeUili.a.is eft fylFus. fi

partc,

Liber Primus
A pattern,a qua morusTcipiat. Eft an tem falfilm quoq5 ipfum rcaflumptum: qm non eft verum id, quod lion gnarur. non habere principiu in magnitudme.cum cceli fm Peripateticoram fentenrianl funt prbfe c"to ingeniti, habent tn principium magnitudine.at, fiperprincipium cam velit, propofidoneserunt fane verx,no m itf,quod dccreuerat, in14 fert.Admirarioneauteaffedl* fum, cur non confyderauit q?, fi ens eflet vnum, & infinita no poflet adhuc moueri fm panes, & fi non ^m ei9 totu,vel moueri,quia alteretur.NeB que poteft dicere ens efle vnum for ma,ac definidone, qrn reru forma: vana: fimt:nifi forte capiat hoc nome ens vice nominis pncipi,i,vt naturales capiunt. diceret autem tune id,quod nonnulh Phyficoru diciit. fed,cum non fit id,ppofitu eius,erit igitur eius conclufio falfa,& inter ''""' ' /fyllogifmos -.-/ viliflimosdeceptorum is locari debet,qui corruptus geneJ ienucupat . eft autem ma ten a, ac *5 forma corruptus. Parmenidisvero fyllogifmus is eft. Quicquid eft citra ens,eft non ens:& quod non eft ens,nihileft:ensieitureft vnu.Hu C iusquoq; fyllogifmi propofiriones fimtfalfa:,neq;qiiam propofilerat coclufionem concludir, quauis eius figura eius r pmifla: b fit ... vera.Suntaut .^ .~ fillfe,qm vfus eft nomine en tis, ac fi vnam ngmficer tm re, cum tn de varijsdicaturrebus.eft.n.ei'fenfus, acfiquisdicac quicquid clrprxter canem eft non canis.hoc autem eft falfumtquta quod eft prater canem maritimum, eft canis latrabilis. Si vero per illud nomen ens fubftada intelligar, idem eft, ac fi dica^quicquid eft prstcr fubftantiam}n6 eft.

437

fubftantia. & id ,pfelo vcrum eft. 0 fed quod eft praeterfubtlatiam, no eft priuatum^mmo eft quatitas, vF qualnas. idetidem,fi aliquod aliud velit pdicametum,n5 propterea ftquetur q> quicquid eft pterilltf prae dicamentum fit nihil.Ipfum quoq; nonconcluderequod^pofuerat/a tis pXpicuum erit,fi pro eius,pp6nibus alias fingam9, & pro enre alba capiamus,fyllogifmufcj; ex duabus pmiflis ita coftruatur. Quicquid e pter album non eft cns:& quicquid eft no ens nihil eftrergo in prima fi gura infcic* per dici de ot <j> quiccjd eft pteralbu nihil eft,nonqj album fit vnu, quemadmodum ipfc c5clu fit.Afpexitaut An. huius vin fyllogifinum, quia eius minor propofitio,qua vfiis eft,no eft negatiua,fed indefinita.nam,fi minor fuiflet negatiua,nequaq concluderet in prima figura. Atqui, &fi fyllogifrn'fic vcrus infigura,quacfitumtn minime concludit. Ad h3cc,quan^ hanc concedamus coclufionem ,quidr.a prohi bet album efle plura, vt cign* &nix,reliqtiaq;? Si tandem ex his itf prcpofitionibus ponamus coclufio ncm,q?enseftvnum,idem piofecla inconueniensfequeturex iifHem^p f pofitionibus, quifcus vfiis eft ad inreredam coclufionem, qm, cu hoc nomenensproaccntecapiatur,fub> ftantia inq eric, & nonerit fimul. erit quidem , fi accfis ponatur efle ens:accidens.n.non extat,njfi J fijbftantia:no eritvero, fi ponatur id, quod eft prater ens,quod eft accfis, efle non ens, At T fi-..nsprofiibftait vf tia capiat,quod'quidam potiusxredendum ell,tune verum efletdrcere ipfum efle album vnum, vel alr<pod aliud prardicactun, q,uod de
feb-

Exp. Med,'Phyfi.
6 mbftanria veredicatur. de his. n.^dicatisfm rationem eiusdice^abfolute non cns,cum ipfe dicat quiccjuid eftprajter ens.& fie ens eri t no ens. Difrert autem hxc deftruftio a prxcedeme. qm ilia eiat ex propofi tionibus ab ipfis in interrogationc accepds,hxc vero eft ex ipfifmet.ppo(idonibus,quas ille vir concemt, facitq-, hie [yllog^ifinumr&jppterea memorauimus hanc deftrudtionef hoc loco.is autem fyllogiftnus, qui fit hie ad hanc conclufione deftrue dam,eft ex gne fyllogifmorum,qui ex oppofitis conltituuntur propofiH tionibusineadem (enteria inuetis, qui adducitur ad deftruendam ilia ftntentiam,quam conantur credeje:in libro aut Prioru iam oftefum eft qualiter horum fyllogifmorum JO gna conftruantur. Plato,vt vf,acce ptabatillas duaspropofitionesPar menidis,hoc eft,q? quicquid e{t pr? ter ens,eft non ens, & quod non eft ens>nihil eft:fed ens putabat ee formam,& no ensmateria:{enfibileq, efle compofitum ex forma, & mate ria:quorum alterum ens, alteru no 3' ens efle exiftimabat. Cogebaturer go fateri vel non ens efle aliquod ens. cum nulla res componaturex I pnuatione,velnomenenrisplura/i gmficare.Sed hxc contradictio ifur git cotra ipfum,propterea quia no Siftlguif apud eum,i^m ens ad plu ta,& ad ens m aclu,&potentia.
Secundapars kuiiufitmnut Duo habet capita. la Ftimo enarrantur op.niones Anriquo rum Naturaliumdepnncipio maccria li:redduurc]i caufa, ob <juam ica opmati ruerttnc. In Sccundo vero aftermr ratio eoruniiqui aftacbant ptincipaefleiniinJu.

Orum autem,qui noTe JJ. ends vice prmcipij nominis vtutur, cum qui .... bus Phyficus tenetur icrmonem facere,cum nullnm prin cipionim arris denegeac,quida vnu efle pnncipium autumant,quidam vero plura . & qui vnum, gnatione quippe ex contrarijs,& eorum fubic wo fieri concedunnputant.n.resex, (ins gnari contranjs.Et hi bifaiiam faStati (lint, nam eorum quidn ponunt vnum ex quatuor elemetis e (e fubiedltim contranorum, ipfaq; contraria,qux (lint dfia: reru,apud L eos efle denfitatem,& raritate (feu fungofitatem) &dcmq; magnum, & paruum: ratiq, hi fuut gnatione per alterarionem fieri,cum ipfi cen(eantresipfas defitatehuius vnius (iibiecl:i,vf (pogiofitate fieri. Alij m arbitratifuntillud vnum efle aliquid,q? igne craflius, acre ve ro tenuius.&,u" quid videatur gfiari id ex iilo gnari affirmat, cum ea ex ipfo amoueantur, & egrediantur, cum in eo a&u exiftanc. Plato tii magnum,& paruu materiam, vnum vero ipfam fbrmale cam efle cenfer. Alij autem prarter M ipfum magnum,ac paruum efle for mam,& ipfiim vnum efle eoru receptiuum ponunt. H^c igicureitopinionufumma eorum,qui principiummatcrialc efle vnum aiunc. Eorum vero,qui plura efle princi piafa:entur,nonnulli finita,vt Em pc<locles, quiquatuorelemencaea efleouinatuse/t,quidam vero all j ea inhnira faciunt, vt Anaxagoras, & Democritus: cdcordes enim func poiieregcneiatioAem fieri perdcfe &&.

Liber Primus

438

4 &um. Empedoclcs tamen putabat gnationis in a&u arbitrantur, hacc D res {egiegari, & ex quatuor cgredi militantinopinabilia, videlicetgfia elemenus, mox diflblui, & ad qua- rione m fubf catia ee alterarione,vel tuor reuerri elemental id circula- res fefe rnutuo habere, aut gnatioritcr fieri. Sed Anaxagoras quodli- ne ex nihilo fieri. Quida ali) cenfebetin quolibetexifteiecenfebat,at- bant,qd erat minusmcomodu eius <juequodlibetex quolibetproueni opimoni cu aflentirentgnadoncm. xe, hoc eft fimilares ex finulari bus ex nihilo non fieri, panibus, quaselcmenta efle credit: atq;idhabuiflemitium no negat, Caput Secundum, m quo Ttttioncs contra Attaxagpram, qui in futurumq; in infinitum procef^ fonttfimilares partes efle fur urns & ex aqua fanguinem, parinfimtat. tefcj; carnofas, &ofleasegredi infinitasMdenridemexfale aquam^p- ^"\Rima ro e vPis LogicAlis,h?c.n IS dire infinitam:omne tandem corp* j. Si pncipia forma, &nueroinft B fimilare ex omni fimilari in infini- nitaeent,TcognitajpFedoeent,neqi turn exire autumant,alterumq; illo ^ eis fcia haberi pofTet: fedprfcipia ru,aqua,vel (al iuxta magis dnans debet ee cognitarergo principia dedenomman,pleuum tii efle ex firm bet ee fi mta. Scda e. Si fimilares Vl.figura laribus partibus infinitis* fitu,& nu partes,ex qb'aTaha,ftiipes,c?teraq, mero.Habes igitur fummarim An corpora coftat, cent ifinita,oportetiquorum opinionem deipfisprin ret quide aialmm,atq; platan! macipijs.(ed quid eos ad hmoi duxeric gnitudines,& quatita'teslfinitas ee: 3 J fcntentias,nuc dicam. Anaxagoras (ed e?firiit^ funtci^if & partes,ex cj 3 4 autem, cum in confeflb habuiflet bus coponunrffuc hnit^^m q3 ex t gnanonem ex nihilo non fieri, fed finiris coftat pnb% infim tfi itecefla cxcontranjs,ip(amq,infinitamee, Ho eft. Terria, Si fimHaria corcogitur profecto fateri oTa contra- pora ex fefuice jpdiret in gnarione, ria in (einuicem in infinitum exifte oporteret of no ea minui, ac paucio VLnihi - re. fin.ii. generano ex * pnuauone ra reddi, hoc e,fi ex carne panes ex. oriretur,&,fi finita, generatio fid eat carnis.& offis,oportebitcam mi ceflaret. Sed qui generauonem alte nore,^ erat,effici.Q_uod,fi ita res (c rationem efle dicum,qui quidevnu habuerit,alterum duoru neceflariu fubie<ftum,& contrariadant gene- cnt, videlicet vel difgregationem, rationi,cum generationem ex nihi exitumq^, fifterc. quoniam, cum ca lo no fieri accepteat, cotrariaq, no ro exempli gratia in paruitate eius pofle fibi inukem iQefl^tenenfcre definat ad minimam paraculam,^ dere gnationem in (ubftanria ne formam carnis recipere poteft,nulquac^dari.-fecus.n. res in (einuicem latenus potent ex ea cgredi carnis manerent. Contra quos oia haec in particula^neq; alicmus altenus rei. furgunt inconuenientia, quia inter Sifter igitur ipfa gfiatio.hoc autem id,quod in potentia,& id,qc{ in adit falfum eitneq; Anaxagoras ipfe id mmime diltinguut.Cotra eos quo- aflentiret. Vel erit dicendum ex cor vaii ee fubieclu pore pardbus fimto, iufinius egredi

Expo.MedPhyfi.
cli portiones. quod eft impoflibile. Jf Qjiarta.Sequeretureiusopinioncm,res infinitas in ipfb finito, fitu <!i'Jferre,& in qualibet illarum infinitarum partium partes Tfinitas infinities exiftere, oesq; efle adu diiti tas. quo quidem nihil abfurdius. hocautfequif'exhoc,quod diciti qdiibet ee in quolibet, & qdlibet ex quohbec mceflanter prodire. quidam alij magnam, & paruff fJ efle autumant. Duo aiit funt, qua: principia efle contraria perfuaderi facmnt,videhcet fylfiis,& iduftio. Syllogifino quidenyqm cafHcm vnr hab'cre J>prirotes ip/a principia,quas ipfametcotraria. quorum Primaeft,nequai|ex{einuicemfie ri.qm,fi prima principia ex feinuicem mutuo oriren minime client prima principia. Secundaeft,eaex TeriiaSummain QMinqtt ali js noil fieri, ob eandemmet ratio capita. _ _. . ,, c. r - nem. Tertia,omnespaniculascx la rnrno rationes adducuntur ratnoi?,q . / / - n r
principia eontiaria efle.atqueplura, qua Ps heri.hajc.n . eit narura pnncihoc vtfint principia, oftendunnnecefla- tcs> infemi Heritor in fecnndafioafiumq; efle tettiam dare naturam, qua? inriurigitur ill iccanaa ngaeft iplum fubic<aum:neq; oportere pnn ra principia efle contraria. Et,quia, cipia ee plura tnbus.quemadmodu cogii huj'.ilmodi jpprietates funt Conner
L

vnura afHrmant. piorum communium omnib'reb'r ; lnS^cundo,qu2,contrarian6fufiiceread cotrariisautemhaciniunt ,ppneta- L

tureflfrpluravno. tibiles,io exduabusaffiimatiuisco *%SSS5SSSSil; cIuAnnfcundafiojura. Muftio

ipfam: & quod priuatio oppofita forms non eftmateria,fedquid ei accidens: & ^.fipriuadoeffetprincipiiim^-dquidem per accidens roret ouedetur quoq; eflen, da prims mated*, & quod efle nabeat. In Quarto oftendetur <b ilia, quibus Andqmdubitabantde eflegenerations,foluenturperea, qux deefleutia materix piimac probatur, eosq; oes locutos fuifle <lc cflentia huius naturae, fed veritatem mp attigifle: quaq alij alrjsexaftius re I aflecuci funt. In Quinto Ariftote. probabit liuiufmodi naiuram ingeniram,tcoriuptibi!cq; efle. Cafwt Primum. ne quoq> id oftendi'licet, fiquidem resperquirantur, videlicet nihil CX aflari,neq; cumfcunq; quocunq i J l L . J ~ rel gratia,neq; in quodcunq> eorni pijfed ex terminatis contrarijs in tcr minata contraria, vtinalterauonc

gfa exempli album ex nigro vel me dio colore fieri for_ no a calido,nifi _ ^
te id per accfisfiat,ficut dicim'albu

Icimusigitur Antiquo rum neminem prrncipia efle contraria nega re: tametfi quid fit natuiapnmorum cotrariorum, qua? fiint pricipia ipfa inter fe difceptet. nam quicfam eorum denfitatem,& fungofitatem efle aflerunt: alij cali <lum.& fiigidum:nonnulli verb va euum,& plenum,vt Democrit9: fed

ex calido gigni,cam contingitcali- M dumeflenigrum. Idenrideminco 44 pofitione,&coiuncl:ioneperfpicuu 45 eft.conftruatur nanq ; res ex priuatione,compofitione propria alicui competitor vt aides gratia exempli, qu^ ex Interibus conftruunmr>& Ji gnis,quar forma caret dom%(ed no * exquahbet * priuatione. Idemq; 4 in generatione,& corruptioe vifiim 47 eft.o;ignitur.n. resex priuauonejppriaillirei. InducTione igiturhoc nabito, fcquitur omnem gnationc ex cotrarijs fieri* rel ex medijs intei: ipfa

Liber Primus
A ipfa. Intcllifo autem in hoc loco j> contraria, ipfa oppofita. quailibet quoq; corruptio ad contraria fit, vP 4? admediainteripfa.Antiquiautem 49 ideo aflerunt principi?! efle contraiia,quia res ipfa fefe manifeftat, ac fi ab ipfa veritate cogantur id fateli. Sed in conrrariorum pnncipatu inter fe difciepant: quia in quo leie contraria inuicem pre.cedam, & q luntalijs principahorajpfecto non iimt concordes.Nam eorum nonul Jiputabat horn vFe,feu-c6e proprio cfle principahus,feu prius.Alij vero liuius fententias oppofitum ran fiit. B fed quidam ahj putabant notius in intelleclu deberc efle principiu fenfu notions,aliqui ahj econtra.exem plum de notiore feniu eft denfitas, &iaritas,inintellecluverojnagnu, & paiuum. Ocs tn in confeflo hai>ent principia dtbere efle cotraria, ac diuerfa in quibufuis rontrarijs. Jioc autem fatisiconfonum ft, cu Tniuerfalefitpartialijiotius.

439

funt in fubiecTro: & quicquid eft in 0 fubie&o no eft principium: qm ia <iigere principio ipfiim principiu, quod ef t,f.fubiec"tum. Tertia ratio eft,quia cotraria no J % funt fiibftantix, neq; in (ubftantijs funt contraria,cum nulla fit fubfta tia alteri contraiia: fed fubftantiae principiadebent efle fubftantix:cr go contraria no funt principia fubItantix. Gum autem prima; rones cogerent contraria efle principia, hxc vero con tranum probat,fblue<lum igitur eft hoc dubium fortaf1 fe,fi ponamus priucipia efle tria,videlicet ipfa contraria duo,& eorum E lubiectum.nam, cu maiorpars hominutn gnationem ex co traiijs fieri putent, fed fefe contraria mutuo recipeienegentpenitus,i6 vna yoceomnes tertiam naturam,qux eft fu bieclum duorum con trarioru da re conanf". Sed quid fit hmoi natu- 54 jra inter fe difcrepant. quidam.n.eo rum ignem,.quidam veroaquam-, nonnulli aerem,alij eriam tena effe CaputSetundum. cenfent, ahqui tamen id mediara 50 y^> Ymprincipia non efle infini- efle iiaturam inter ignem,& aerem X_^ ta probauerit,pluraq; efle,cu amrmant.Qui autipfum putatef 1 luu contraria aggreditur probare ie naturam mediam inter duas naC non fufficere fle prima principia turas,hoc eft *inter duo elmentoru F duo contraiiaiantum,hoc eft pnn- quatuor, magis acceditad naturx *' cipia efle tan turn duo.ad quam fen 3naterizprim^<:ognitionem,o^qui tennam tres aftert rationes. -vnum horum^leraentoru quatuox jnetonua jI Prima ratio eft,quia cotraria no & qui ignem dicut, ipfum profecto aguutfeinuicem,iieq; fefe mutuo propinquiuseflentiaripfius potenrecipiunccalidum.n. in ftigidu no nxponunt.&quiaerem,magisq cj agit,neq; ipfum recipir,neq, frigi aquam: qm aer minus fenfu pcra du calidurn.<um aiuem gnatio ex pif q aqua,cum non percipiatur vi principio fiat agente,& recipiente: fu.eit igitur eius eflentia magis inled ipfa contraria non aguntin fe ^ognita^quacaqua::acfi magis ef inmcem,neq;feferecipifit:ergoc6- Ienti3eacccdatpotentiae:qu2e quidc trananonfuut pricipiagnatiois. cftveremateria,vtpofthocofteu(le 5 j. ^ecunda ratio cft,quia contraiia tur.& io dicebant principia cc tria, 5 5 yide

Expo. Med.Phyfi.
videlicet Iplum vnum,& * augmen fr .. j -_ * A i ternana apudi Antiq uos extabat: ve ru eornm qujdam illad vnam paffi uutii,eaq; duo agetia efle crrdcbar, atij tn JHUUS oppofitum rati funr, $ Si eft ipfe Plato.Ro autem qua; point,'/: d;ximus,prineipia ee tria, eft fans fufficrcns:qua: vcro pluratnb* jmpoKsi&qplura vno eftneceflaria. Sed ea non efle pluraq* tria ofte difex eo, quia vnum firbicdtu fuffi cit ad recipiendu m,& vna co trarie^ tas ad agendum.&,fi eflent contraria duo,tunc illud fm vel erit in eo-f j dera fubic<5lo, in quo primum,vel j /ccundo:&,fi in fecudo,tuc corpora omnia nequag tranfmutarenifad fcmuicem. tranfhiutatio autent de jnentovu inter friukcm , ftirpiuq;, atq, aTalium ad ea,& ipfam planta, & alal ad fcfe mumo cnmierti, ta Aem coda corpora gnabilia,& corruptibiliafcle inuicem traftnutarc fenfu cognofcitur. Hac jgitur rone non poflcmueniii duo contraria in duobus fubieclis fatis perfpicuu eft Si aat in vno exifteret fubiecto, rue oportct aherum altero commtini9, atqjptiusefle . qm no inueniturin 1 vno gcncre fupremo,nf<i vna cotra lietas iupiema, ad qua carrera.- ali? contrarietates ilhas gnis afccndut, lllaq; eftilljspiTcipitim.ita et feha bet vnum in gfie fubftantrx, I quo fitguatio/ccorruptio,&, fTimpole eft duo contrarva en"epTii>cipki,hoc ftduo gna contFarimil, neeT vno, |ieq; in duobiisfubic&isjlequif' ma jiifeftcpnncip>a non opoiterceflc plwaquamtria.patet quoqueipja cfle plura quam mum : fed vuii duo, vel tria, id proiiiim inquiren<ium cA. Capt Tertlam. K T Nhoc capite incipit oftendere Jl gnationem ex tnbus pfici reb', 57 ex priuatione videlicet precedente I fbbiefto gnatiouis, Scex fubie<5bo ge nerationis,& forma genita, & <j> q^ hbet ^enitum eft compofitu ex Cub tedo^i: forrha. hoc ante patebit ex hac noftra vft contemplarione,hoc eft,fi contemplemur vniuerfalegenas tranfmutationisrcum vniuerfa le,feu commune proprio fit noti% ab eoqj ad cognitionem propnj ^pficifcimur. Dicamus igitur <p,cum nos dici- j 8. mus aliquid ex aliquo fieri, vel all- L quidgenuum, &crrec'tum cflealiquidjidquidemaltevumduoru fim plicium fignificarepot, vel ex illis duobus compoiitum. vna aftr iliarum fimplicium rertrm eit, vt fi dicamus,ex non grammatico grama ticus fit,vel non grammaricus effi^ turgrammaticus.Primuin igit fim plex eft ipfa pnuado, o in f ubieclo pcedu.Secudu vero fimplex eft,fi di camus, ho facluseftgrammaticus, ret ex hole feclu efle grammaucu: & hoc fm fimptex,eft fobieclij gna tionis.Tertiu autem ex his copofi- M tu eft,vt 11 dicamusex hofenogra matico fii&u eft grammaticum.iliaq;duofimpticia,exquibus hmui tertium componitur,manirefterea Tr inter fe dirrcrum.namh6,quicjdtm eft rubiectum,extatmeiTefuo, fed non grammaricum 7 quod eft ip fa priuatio minime^c recedir ad ee forma?. In idiomate aute Graeco all qua in diclionibos horum duorurn extat dfia,fed in nfo non ita apertc difcrepantia cognofcitur. Nam hec di<5tio cx,a:quiuocum eft nomc, cu. priuatioue uowun^qnq; vero fubic^Lu

Liber Primus

440

A icdTum denotetrquis de fubiedo ve ouo,& definatin aliquod:& tunecf D re dicatur,& largo mo de priuatio- let potius fiicceffio, feu vicifliradol ne.Cn igitur appareat has etnas na- loco,& permutatio, n5 aut gnatio. turas inter fe fm efle diftmgui,ideo ex hoc ergo patec quodlibet gcnitii altera priuationem, alteram vero efle copoum ex fubiedo, & forma, materiam appellamus.inueftigan- qquidemeft ipfares,quaeftgenidum igitur efHtrum in omnigna- turn. Cum igitur rerum principia tione,& corruptione fint neceffaris, per fe fint ha: duae cax,hoc eft mar vel ne:&,fi neceflariae,quo nam pa- teria,& ' "'forma, "~n" eft *ex L-mantfeflu his do id fe habeat. Et dicamus mani cunda conftaie fenfibilia. fed,cum fel turn efle oportere priuationem p* ens,ideo extat,quia eius caufa;,qua: ctdere in fubiedo ipfum gfiatum. fiint eius pars,vel partes,extat, hine alitei:.n.rron fieretgenitum,nam ge eft q> oportet naturam maten^ effe nitum eft,quod pofI priuaaone in- a natura prmatioms diftinda : qm uenitur. Subieftum quoq; inueniri priuano non eft de natura gnariois B manifeftutn eft.id quoq; efle necef ita,vt fit pars geniti, fed tang quid farium ad gnationem accfiuii: na accns (iibiedto quod eft pars geniti. accntia dicuntur in fiibieilo.fed qtf at eft gnationi neceflaria: quaproneceflario inueiiiatur in gnationc pter,fi piincipium, id quide per acfimplici,qu? eft fubftantiaj gnatio, ens nuncupaf". Differunt quoq; ma eft immanifeitum. At,fi id vii con- nifefte inter fe lubiedum,^: forma. ternplatione coniyderetiUjfatis per cum hxc fit in actu, fubiedum veIpicuum ent. ro per fe nequaq, immo in potewa. Nam quodlibetgenitum,tu Tub fin aut,gnatio afterado efler vt Anftantia, turn ahquod aliud videfex tiquorum compluresopinati fuerc. aliquo gnari fubieclo.Etenim aTal Hac igitur rone materie primx na ex genitura,ftirps ex femine , aqua tura iam fatisapparet,-ip{am.Ceflc ex igne gnatur.Identidem quicgd I mcdiam inter priuationem,& adu, quahtate patubili gnatur , vt albu, efleq, ^..^^, in . . . potetia. ^v^~. ....^...^^ Intelligo _... autem fp Si nigrum,& in impaflibili,vtfigu- efle in potentia,ipfam ab eo,quodf ra,& compofitiojitidem & increme aftu,non expoliari, hoc eft ,0? non tum,& dccrementum ap. te viir indi denudatur a formis ei fuccemue ad gere fubiedo. Cunfta igiifgiiabilia uenientibus, neq; a pofitate, q (ibi fubicdto indigent,mhilq; ex quoli- debe".&io eius natura non fuit An bet gfian,longe ergo minus ex pn- tiquis cognira, adeo, q> quidam eouauone.Hoc aut ita fe het, proptc- ra ponebant earn in adu:& fie ftcj rea quia giiari eft motus, & trafmu tur apud eos.gnationem in fubftan tatio ex aiiquo in ahquod in fiiblta tia efle alterationem: qurdam vero tia.oportet igitur dan fubiedum il ahj priuationem efle aflerebant: & ll tranfinutationi, & motuL & ideo fie apud cos oporteret priuationem Anuqui concediitgnatione nequa aliquidefle.Narura autcm hui*ma 69 qua fieii,nifi ex ente,qm,fi ex priua terJ3e,vt inquir Ariftot.concipic'pcr tionefieret,non daretnribi pofitas, atnalogiam,feu comparationem.nal Mcq) vnus motus,qui kipiac ab ah- eius^porcio ad formam eft vt iigni qua-

Exp.Med. Phyfi.
C vtiatenus eft cella, in potetia ad ip- bium autem ita format Si aliquod 1 ims cellae fbrmam. Ex his igi^quot ens giiatur, vel ex ente, vel ex non fmt pricipia, duoq; efle p f?,& vnu ente giiatur.fed no ex no ente,currt j>accns,aperte haberi poteft, & eo- impoFe fit,aliquid ex nihilo gigni, ^ rii vnumquodq ; quid fit, & quaFr cum priuatio nequaq poffit*tranC, * (einuicem habeant,alterumq, con- mutari.qm ~~ pnuatio * no " recipit*traf **/ irariorum in ^natione efle prhuuo mutauonem.neq; ex ente, quonia iKm,alterum veio formam, & ho- oporteret geni turn inueniri anteg. rum fiibie&um efle materia prima fit.Incurrebant autem hanc ambioftefum eft latis.Nec nos latere de- guitatem adeo, q? fuerunt coacti in cet potentiam,acpoi'itatem non ef re gnatioms fenfum abnegare,proiedeeflentia material,fed vnum ex, pterea quia in Logica facultatc paconfequentibus ei* . Immo revera rum exercitati erant.Nos autem du. 7 j materia eft fubieclum potential, 8c bium fbluimus,cum dicimusq?, fi. 74 poFi tatis.&,fi potentia ellet de fuijp df aliquid gnari,vel ex no ente, vel 7 5 H fiuseflcntia, tune materia eflet fibi ex ente,& tadem quicqiiid agit ali- L ipli materia:cum potetia dicatur in quid,vel ab aliquo patitur,id quide -j6 relatioe ad aliud.recepta igitur for- dupFr dici, vno mo p fe.vt cum dici 77 ma remouef'ab ea ipfa potetia:qua mus medicum mederi. alio vero j> propter podus nome fubie&i,q por accns,vt cum dicimus medicu a:di tentix tune fibi vendicare,feu vfur- ficare,fiaccidatipfummedicii xdi pare debet.Diitcrt quoqi manirefte, ficare.His igitur fie ftantibus, cum ipfa priuatio a potcnda.qrn poten- dicimus gnationem ex non ente fie tia aliquid eft,(feu eft aliquod ee, ) ri,duprr id intelliji p5t. Primo,flj> priuatio vero negatioeft abfoluta fe,ita,vt pnuatio fit gnarioms fubie (feu fimpFr.) Materia igitur piima ctum: : & hoc eft illud impofe,qu uod eft quid ynum fiibiecl:o,plura pote- imagman lunt Antiqui,videlic Antiqui, videlicet, inati fimt tia,& priuadombus in ea exfuibus, non daii quid aliud. Secundo vero, veluri cxra, qua; quidem eft fubie- vt fit ex non ente j> accfis, hoc eft iio.vna, apdtudine tn,quam habet quia ip{a priuatio accidit naturat I ad figuras recipiei;das,plures.Quid fubiecli gnationis, q<! diximus non M igitur intereft interfubiecl:um,pote efle.inactu,(edinpotentia:quanuis tu,fed in potentia:quant cam ,&priuationem ex his haben hmoiaccn^ fit quid neceflariu ad poteft ef?e ipfius gfiarionis. & fie non feg.CaputQuartum. tur in hoc loco uiconueniens, cum 71 TJ X his autem ,.quac de effentia dicimus gnationem fieri ex non en JC/ huius natura; dcclaratafuere} te>accos,ea rone,quam diximus, dubiu, ^uo Antiqui ipfam gnatio- neq-,, fi dicimus pnuationem hicef nem tollebant,enq; efle vnum pur fecamp. accns.volnmusidaccicii^ tabant,& q? id,quod ex. ipfa gnatio fe caiife eflenuali,& ea non idigea ae coraprehendi po.teft,eft aggrega mus ad gnationem, vt dicimus me tio.i&.dugregar;o, vel difiipatio, & dicum efle cam dom', cum accidit xjtus,vtnoonuiii opinau funt,fol medieo efle a;dificatori, fed eo pauere quidem haiiddlfHcikeft. Dtt clo,quoddiximus,Eodemq,exeplo gnaO _ i -

Liber Primus

441

A gnationem fieri ex'ente potdupPr qui dicitquicquideftpfteter cnscc D dici,vno moj? fe, videlicet <$> ens in noii ens abfblute:mox ponitmatea&u fit fubie&u ipfi9 geniti. & hoc riam die ens, cum aflerat tn ipfara eft impofe.qfh fequeretur> ctl aqua efle prater ens. Nos autem diftincx acre fit,vt fit aer,& aqua fimul,vF guimus,& dicim9 materiam efle in Of non detf gnado in fubftantia. & potentia, & priuationem efle quid Dif hoc eft id, quod putabant Antiqui, accfis ei. ~ [frerunt en, cum he,c fit Iaeob.Lni . non dari quid aliud,feu alienum, pars geniti ilia vero non.Corruptia hil alud q. efle impOfe probabant . Alio autem,q eft ipfum malum,inredi " teratio. mo p accns,cum,f accidit huic na- tur quidem res propter priuatione. tura: ipfius fubiec~ti gnationis non quam haec natura recipe fblet: at denudari a forma in gnatione rei ipliim efle,qued eft bonum, res inab ea,qux quidem remoue& recc fequitur propter formam. Hmoi er dit ab eo in aduentu formae genitaj go natura apta eft recipe bonum, " non q> ipfamet " " quod eftforma,vel malumjquode in ipfum, forma, q eft in fubiedto,recipiat forma, que, piiuatio,& coiruptio. Aeteruitatis gnatur. & fie nedum eric impol'e, quoq j piiuatio rebus ineft propter E jmmo neceflarium,n gnatione fie- hmoi naturam, hoc eft eo,quod ac ri ex ente per accns, &fi id p accns cidit ei poflibilitas priuationis.He,c fit.Huic tande natur? duo accidut, quoq; natura ob eius defe&um appriuatio.f & forma,*.] pracedit ei fe petit recipe formam,quemadmodu cuadum efle ante nouam fbrma,q & impeiledum pfcdione, fed non gnatur:& tunegnatio ex eafietp fe appetit eorruptionem, immo ipfa fed per accns ex ilhs duabus naturis corruptio eft quid accidens ei rone _ qua; ei accidum,hoc eft ex piiuatio pnuationis. Habes igitur modos, ^ ne,& forma. Is igitur eft vnus mo- quibus fbluitur dubium,quo Anti-! 7 " dus,quo hoc dubmm fbl aitur,pone q ui gnationem negabant. do hanc naturam. Cafttt Quintum, f , Secunduseft,qmaensdf depote A D h^cdicimushuiufcemodi St tia,& aftu. Ipfa quoq; priuatio de duob'dr, videlicet denc-gatione ab- X\. naturam rice genitam p fe fol-uta (feu fimprr) & de priaatione nee coirupubile ee.Quonia,fi gna- F propria,qua: ineft alicui fubiecT:o,& retur,haberet fubiecT:um,ex quo gi alicui rei.ImpoFe ergo eft gnatione gnereJ.&,fi fic,tunc ipfamet eet fibi fieri ex ente T a<5lu,fed no ab eo, qd ipfi fubiectu.nam id,quod in potein potetia,& ex pnuatofimpfi:,fed tia,non fepara^ neq; diftinguifab lion a phuatione mdefimta. eo,quod eft in potentia,& fie eet an Plato aiit vf magis auferre hu- tec[ fuiflet,vel eritin acliu. itidem,fi iufmodi principium, q qui ipm in corrupeie^,oporteiet ipfam hfe fiib aclu pomt.qin opinatus eft ipfe ge- ie<ftum.& , fi hf et fiibiedtum , tune neradonem fieri ex non ente, cum alterum illoru duorii fequeret' Ic5tn fateat materiam ee vnum entiu, ueniens, videlicet vel corrumpi an-^ e qui uid in afftu. er corrupaf*, vfee &fiefequic^fmipm ens no eeens. ns tii tri nihil ,phiSet ^)hibet diceie ipfam acceptat.n. ipfe diftu Parmcnidis, acciis Ph7.cuc6.Auer. KKK cor-

Exp.MedPhyfi
t6rrttrnpi,vet gnari^ pfopterea quid rei in ea exiftenti accidit gnatio, & corruptio. qucmadmodum dicim* * lagdenam cdriumpi, ' cum vinu, ' - " q3 * J ea eyiftit corf umpiturj eaq; melio rem reddi,cum clarificatur. Ex his ergo patet,qj datur materia prima^ e mgenita,& incorrupt! bilis, & e A primu fubiedum oiurn return gnabiliunii corrupribiliuue. Tfa(5taieautdee6 primae formaj, & quid fit* & vff uin vna,vel plures &corruptibilis,vel incorrupabilis, & vtra eaf um fit fubltatia,f!fbrma, an materia,vPvtraq;j& fi vtr^q; cui magisconueniat nome fubftatixj hoc inq totum ad primum fpeclat PhJlofbphum,qui deente^ quaten* eftens,confyderat. Atqui conteplari naturales fbrmas mobiles, q funtprincipia reru gnabiliumj & corruptibility ad hSc propneatanetfclarn,dequare fiet iermo,cum de fiftgulo entiuffl naturalifi felifibiliu tra&abif < Quod aflt dec"1 primus motor reru natura hu,in fine huius opcris probabitj.& hie definit quicquid cotinet hie Pri rnus liber de rebuS vfibus, mira tii I breuifate pro virili nofrto, ac velnti pertranfeundo.& folus Detis>qui ad bonum dirigitjlaudetur. ponenda funt t qui Katie profile* K tur fcientiam, ea pr#intelligere,expertufque in eis efle debet i quai omniaintribuS conrinentur fummulis. In Prima Sumulafietfermode ipfa natura,& de quocunq; ad cam refertur,& quot dicatur mddis. In Secunda, qualis fit hums foetia: jpfefloris comempfatio}& i quo difrerat ab ea, quaJ Mathemarici:fiS tadcm afFeret Logicalcs regulas,jp* prias huic fcientiz. In Tertia vero de caufis,& earun dem diuifione in id,quod per fe,& I id,quodperaccideus,&in aliquas L alias di/Iectiones.
Pr/ffJ* Summit!* capita font Septem. InPrimocapitc habetur quid fit natunu In Secundo.quid fit id,quod habet naturij In Ternox quid He id, quod eft fecundum naturam.
Ia

quarto,quid fintr naturales. In Qyinto, naturam efie^uid notum pet

fe efle. In Sexto.quot niodis dicatur natura. In SeptimdjVtriirn riiaterii potius norilefl naturz iibi vendicet,quain fornia,vci cconcra. Caput Prlmum.

I t * S E C V N B V M lIB. PHYSICORVM.

Vltin hoc Secnmlo libro tra^lare de his qua; in hac fcientia veluti pr^notiones, & principia prelup

Icam* igiturlam efay fe notum q> reru,quaedarri a natura, qda ab H alijsprddeuntcaufisjVC q uaj ex eicdione5Sc arte fiun t, & q" a cafii, & foituna;& q? corpora,qu^ a natura producuntur, fimt corpo^ rfi fimplici um genefa,vt ignis, aer< aqu a,& tefra^ & qua: et his compo nun tuijVt animalia,& fhrpes; & q hxc ab his, qu< non fiirit a nature difrerunt, cum qaodlibet honl naturali um habeas in fe pnncipm mo

Liker Secundus
A ftiis & tjuieris, Ttpote coeleftia corpo 13. habent in fe pnnicpium motus tranflationis tantum,quedam vero alia corpora habcnt in fe prindpiu incrementi&decrcnientii nonnulla alia generations motiuh&qux dam afia alterationisobtinent mo tnm:& horum quaedam vnum dutaxat illorum motuum adipifcunttjr,quedam veto plure$,& quedam i alia omnesobtinent motus * At in artificialibus principiurti alteratiohis, & mows in feipfis non repcritur,quatenus funt corpora arnncia lia, fed extcrius. ineft emm motus B deorfum ipfi (carnnoj non quaten' eft ftamnum, fed co o> eft naturalc corpus. Inueiiitur tamen in arrificialibus rebus aliquid r cuius tianCmutationis principium etlmipfo per accidens,no pet fe,Yt Medicus, quiieipfum (anat: principium em fanitatis in eo eiiftit, non tame per (e, fed per accidens^hoc cft,quia acCidit jegroto MedicUm (ibi efle. 1)3 tut adhuc nonnullaarrificialia,quo rum motus principium ineft eis pet fe,non tamen primo: vteit motus corpoiis nauis,qui fit a corporcnau C te.mouetenim ipfam mediandb9 3 fuismembris. Si igitur ardficialiu prineipium eft per le extra,vel in ip fifmet, fed non primoj fequitur ergo op naturalia hint, quorum trauf mutadonis principium eft in eflentia rei,& intia fe,& ex primo uropo fito:& res naturales funf,q*u^ habet naturam:ergo-exhis duaouspropo fitiombus manifefte infer tur,<j> naeura eft principium,& caafa ad hoc vt moueatur,& quiefcat res,in qda e(t,primo,& per fe,hon per acades/ *a.Lahcia ^ntelligit autem hie per motum, &

4.41

citer, & eius priuationem-. Et dixit D primo, propterea quia motus facT:' abanc1 naiiicularia noneftpnmo in nauiifed medio nauta.Dixitaut non per accidens,vt excludat Medicum,qui fcfc. curat.
Cafut SecunduTtit

Es autem, qua: naturam ha* 4 bent, funt quicquid habet hu iufcemodi pricipium-quouiam na* turalcsres exmateria conftant,&: fbrma.Natura autem dchisduab* dicitur caufis; & quidquad ex eis co itat naturam habet/ Ctfuttertturti.

T^ A Yero i attx fecunddffl ordine J _j nature efle dicumur,funt mo tus,& operationes,qux a rebus! pro* ueniunt naturalibuseo pa#o, qa0 natxfunt prouenirCjTt eftafcenfus ignis fur(Um,& terr* defeenfus, deorfum t Natura autem eft ip/uni, principiumr&resnatujfahseftjiquaB! habet naturam : & id, quod eufm naturalcm ordinem,eft aftio, quas prouenit ex ipfb prlncipio.
CapHt Quartwn,

D veio,quodiiararaledidtut, t feu feeundum namram ex operationibus naturae ell quid comma hi us quam id, quod dicitur efle fecundum ordinem naturalem. quo niam dicicurdeoperationibuspro* Uenienubusa natura,ptout innatafi funt prouenire ab ea,& prout aliter quam fint innatx proueuife cueniant,vt defe<5lus merhbrorum,vel eorum additio, mutiiatio. Ex his igitur habetur quid natura fit>Sc quid res naturales, quiduefecBndii ordine nattirale, & g.d fm naturS. KKK i; Caput

Exp.Med.Phyfi.
qua: eft ipfa forma. 6 XT Aturamautem efle eft quid l\l perfenotum.&quicam eflc jft fuo ratiocinio intrinfeco negauc rit, id quidem non nifi ex. defe&u eius virtutis rationalis, quern a natura acquifiuit, prouemre poteft: quemadmodum &alix virtutes ap prehenfiua: defedtum incurrunt.Sicut enim qui caucus natus eft, non poteft ratione cognofcere colores efle,ita etiam qui ae efle natura: ve ritatem non attingat, in prima eius procreauone nequaquam poterit id ratione aflequi. At ille,qui putat H denniuone natura: notificari, poftquamfueritdeclaratumq? omne, quod mouerur,ab alio mouetur,eft profedto ignorans,eo modo videli^ cet, quo pofita efthicdetinitionatura.nam fuppofitum eft hie natu ram efle principium motus & quie tis: fiue principium mobilitatis in fe, (it principium motiomsmaliqui bus entibus, fiue fine duo principia diftinc'tain omnibus entibus. hoc enim neminem impedit cognofce xe naturam efle.
Caput Sextum. CafHtSeptimum.

I XTOmenautem naturae detriJ.NJ bus dicitur.Primo modo dr citur de materia. qua: quidem du* plex eft, propinqua videlicet & re~ mota: propinqua quidem eftpropria matena rei, vt lateres domui: xemota vero,vt fundamenta eius. Secundo modo de forma,& figu ra. Tertio modo de tranfmutatio ne,& motu,qui eft tranfitus ad for*a.l.altcra mam in * generatione & iter ad ea. uoae. [jOC autem ideo dicitur natura,quia eft via ad prouentum verx naturae,

Ed vtrum materia,vel fbtma 7 debeat potius appellari natura, contemplauone id dignum eft. na nonnulli opmad Hint materiam de bere potius naturam nuncupari, & quod eflenua rerum eft hxc ipfa natura,& quicquid eft prater hanc naturam (imt accidentia & afF:ctus qua; accidunt huic naturx. & ideo opinio,quamliabebantde eflentia rerum,erat cognata iUi,quam habe bantde hac natura. Ex nis autem, 8 qui putabant hanc naturam non ef L fe tantum vnam, fed plures, exiftimabant fiibftandas rerum efle tot numero,quot ilia natura. Quicun- 9 que igitur opinabatur earn efle vna patabat quoqtie (ubftantiam rerii efleiHud vnum : vt gratia exempli, fi quis cenfcbat huiufinodi natura efle quatuor elemeta, arbitrabatur quoq; eflentias rerum efle ipfa q ua tuor elementa. fed qui vnnm ele-mentorum,& illudquidemputabat quoque efle rerum f ubf tantia. & opinabatur earn tantum natura efle ?ternam, reliqua vero mutabi- M lia,& variabilia. Inter Antiquos au 1 tern Antiphon probabat materiam efle quid ftabile & firmum, forma vero tranfhiutari. id vero,quod eft permanentius, debetur ei potius ef^ ie,& pnmo debetefle fubf tantia. Dixit.Etmditio haberi poteft quod materia permanet,& forma permu tatur,& tranfmutatur.quoniam >fi quis arcam in terra plantet,& putrc lcar,pulluletq, aliquod germen,no erit area profedo id,quod ex ea oritur,fed lignum.Dixit. forma igitur ate; non eft permaneos vt lignum, hoc

Liber Secund us

443

A hoc autem conti*it*.ipfi rei per- ne eft ex .fubiedo atfformam, & fi- D VI pj> tt manend,qua:eflligiium,quodqui cut motus ad terminam ad quern

*4

dem eft rei fubftantia. Hec tamen dicitur natura, qua; eft forma, non latio non eft vera.quoniam,fi velit in termino a quo, manifeftum eft, fubiedum rerum generabilium ef quod nomen naturae plus debetur fealiqnod vnum in adudeflgna- forma: quam materia:. cuius rei intum,feu fingulare,tuncillud eritin ditium fumitur. quia motus femacadentibus non in forma natura- per denominatur nomine forma:, li.& hoc eft manifeftum per exem- ad quam fit motus, non reiaqua plum illud, quodinduxiuiamfor- fit motus.vt exempli gratia mouema arcx,feu ledi, & relique. forma: ri ab ^gritudine ad fanitatem diciartificiales funt profedo accidetia. turfanari,non sgrotare, & econtra fi vero intelligat fubiedum efle v- motus, qui eft a fanitate ad e.gritunum fpecie in rebus generabilibus dinem dicitur sgrotatio non fanainter femuicem, nosquoque idem tio. & fi vniufcuinfque rei mobilis . de forma videmus. homo nanque motus nucupatur & denominatur & ex homine fibi fimi'i in fpecie fit. a nomine rei,ad quam fit: ergo ma Ariftoteles vero dicitformam ve nifeftum eft quod moms fimplicirius,& fimplicker nomen naturae fi ter appellatui natuia nomine finis, bi vfurpare,quam materiam.& hoc ad quem proficifcitur, qui quidera tribus probat rationibus. eft ipfa forma. &, cum motus conPrima eft fumpta a fimilitudine ftet ex materia, & fbrma,hoc eft Q> r caufarum rerum naturalium ad res in eo exiftit p ars, a quo,appellatur artificiales. nam quemadmodum tn natura ab eo, quod habet ab ipaliquid, cum eft * in fieri in poten fa forma,non a materia.Igitur plus ti a, non appellatur fadum, neque conuemt huiufmodi nome ipfi forvidetur aflecutum fuifle id,quo fim m? quam materi?. phciter dicatur de eo nomen artis, pari ratione in rebus naturalibus Stcumla Summula Jriahabet rcsfehabet,cumvideamusiamadCapita. eptum fuifle id,quo nuncupatur na turale,cu aduenerit fibi forma, qua In P rimo habenir iiffcretia, qtw eft inter res eft id,qiiod eft . hoc aute eft ex- contemplationem Phyfici & Mathematici dc eadcm re. cmplum,non fyllogifmus. InSecundooltendeturcj? noo iequiturca j | Secunda fieformatur.formaeft tta Mathematicos confyderantes forma id, quo res naturalis eft in adu, & rerum mathematicarum denudatarum ex qua prouemunt operationes rei a materia ill ud inconuenies,quod fequi tur centra copcemplantes for mas natura habentis formam: fed materia eft les expoliatas a materia. differentia auid.quo res exiftit in potentia: id ve- tem inter has duas abltraftiones eft fatis manifefta. ro,in quo res naturalis exiftit in a<ftu,potius debetur ei fimpliciter no In Tcrtio probabitur non decere profeffo rem naturalis fcientix formam fine mamen natura? quam rei, cui ineft in teria contemplari, neq; materia fine forpotentia. manmmo ooortere fe vtrunque fimul c6

Tcrda,<juia motus iogencratio-

j ft4 ins'tcriam quaten' eft forKKK iij m;

Expo.Med.Phyfi.
m? ful)Jettum,fbfmam veropreuteper fenfibilis. materiatti igirur qtioquo rn iix. modo innuir. Eademq; eftAiithmetica? & Mufica: ratio adproporCapM Prtmttm. nones numeral^} vt eft proporuo Emine latet huius fcie- dupli,vel aliqua alia.nam alter eas tie profeflbrem,& Ma- confyderat,eo q funt numetalesj' porriones, alter veroquatenus funt thematicumin eiufHe rei eonfyderatione co- voces fenfibiles. municate. vterq; enim corpora,iuCaput Sewndum. 17 pei'ficies,lineas,atq; pun&a coternT fi Mathcmatici abftrahanc platui . Identidem huius {cicntis, foimam a materia, difcrepat jMathemadcxq, profeflores fisjura coeleftis coiporis, terratq^, atque fy- tamcn eorum abftradio ab ea,qua derum fpeculantur, diuerfimode ta faciunt,qui ideasfeparatas ponunt. 18 men. Mathematicus enim quaten9 quoniam Mathematici ratione tan H hsec a mateii^ ratione denudat, in turn, & non fecundum eflc abftraeiufq; cogitationc ea a fuis flibieclis hunt formas mathematicasthoc.n. feparat.& hoc ideo eis accidi t, quia propriu eft ipfis formis mathemati confyderantur, prout funt quanta, cis,q? f. ratione duntaxat,& non rea hoc eft prout funt linea;,vel fuperfi liter fecundum efieabftrahantffcd cies,aut pun<fta. Naturalis vero ea- naturalcsformx neq; ratione,neqi <!em cofyderat,quatenus funt fines, fecundum efleabftrahuntur: quafiu extrema corporum naturalm. propter o^ formas feparatas ponuat & ideo ea cum materia con fyderat. feu ideas, iam abftrdiunt quod raX9 Tibiautemfatisptebit,c|>Ma- tione abf trahi noii poteft,longe mi thematici confyderatio eft materia; nus fecundum efie. cxpers. Naturalis vero eiufdem eft Caput Terttum. compos,fi ammaduertas quo pacto vterque eorum definitione vtatur. Trum autem fcientia: Natura nam in rerum mathematicarum lisprofertbr formam experte I definitionibuSjVt trianguli, & circu materix contemplan teneatur, aut "* ii nihil materia; perfpicuum eft. na feorfiim materiam,vel vuunque,id turaliu vero vt in hommis, atque dubium habet, cum hxc duplex fit cqui definitione materia profec~to natura . de qua igitur harum inuel fatisapparet . Qiiod quidem argu- ftigare debeat Phyficus ambiguitas itlento indicari poteft , cum quod- eft : vuum (cilicet alterum horum uis mathematicum fueru fcientix tantum fcrutan debear, an cogatur Naturah propinquius , id quidem vtrunq; inueftigare,poftquam tene minus a matena dcnudatum exi- tur perquirere compofitii ex ipfis. fi vtrunq;,vtrum eadem vtriufq; ftit, vt Geometrica, & Peifpecliua fcientia exempli caufa, quarum v- habeatur fcientia,vel dux fint noti ttaq; quidem iineam c6fyderat,tt;d t\x. Siquisigitnr Antiquorii ver Gcometra quatenuseftduncaxath ba per/pexeru, putabitprofedbo de nca, Perfpetliuus vero, vi- radiofa raatciia fpeculandum efie: quonia dc

Liber Secundus
A de forma con fyderationem admodum imbecillem habuerunt. Sed, cum ars imitetur naturam:& in arte ad eundem fpeftet fare forma, & materiam ,vt gratia exempli ad Medicam fcientiam fcire fanitate, & cius fubie&um, quod eft pituita, & bilis:& ad Aedificatoriam artem formam xdium cognofeere,earundemq, materiam, qua: eft trabes,& tabula:: oportet igitur vt ad Phyficam fcientiam hoc magis attineat, fcire videlicet vtrafq; has naturas. a ) Adde etiam q? forma eft finis,& ma teriaeftfubie&um finis &prapara B tio ad eum : oportet autem finem, & id,a<i quod eft finis, eiufdem efle fcientix.fims etenim,& id, quodjppter finem,eft correlatiuum:relatiua autem ad eandem fpedant fcietia,eorumq; fcientia eadem exiftit. Quod aute forma fit finis indiciu eft, quia eft finis moms ingenerationc: quauis non fit necefie omne vltimum efle finem, nifi optimum fuerit.iccirco mors vlnmum eft,no *4 tamen finis. Oftcnditur iterum notitiam materix, & forma; in eadem cxifteie fcientia. qm Hrlectrices artes qua?dam materiam &faciunt, C & adinuenHint,qua:da veto ea fimpliciter adinueniunt,vt Aedificatoiia ars,qua; clauos,& lateres,ex quibus ?des conficiuntur,adinuenit.qdam alia: materiam prarparant, vt ars extruendarum nauium: q quidcm nauem pioducit, & quo paclo lignaincidi debeant ipfa edocet. Si artes igitui fadiux materia de nouo efficiuntjOpus erit profedto natu ralis fcientia: profeflbrem earn cognofceremam, ficut fe het ars ad ar uficiaha, ita fcientia I rebus natura Iib9:c6icant.n.mcognofccndo.dif-

444

ferunt tii naturales res ab artificial! D bus,qmha:* efficiuntur, naturales 'a.l.effici vero non. Neq; inconuenit dicere a i tes mferiores, qua: fciiicet Archite&onicis inferuiu ^materia^pcreare,jppterea quia Architeclonicae ar tes,quaru finis eft form?.,& artes libi infcriores ad fuum dirigunt fine, fblent eas artes inferiores ad cogno fceda materia iftitucre.qm giiatim Architeclonicx artes du^ fum.Alia quide,q artem fibi fubieda edocet, aitem form^. materiamqjjppriam, illi forrn^ duntaxat notificat,vtNa uiculana,qua: hgnariam particularem fibi fuppofitam docet,figuraq, mehorcm, qua nauis nauigare valeatrinftituitq; quopado pra:eligeda fint ligna,idonea ad perficiendu huius figur^ opificium. Alia vero e ars,qua: formam efficit,aliam tame ftatuit ad prxparanda materia Illi forma:,vt ars nauigia,quje formam nauis conficit,& arte incidedi ligna jpnauv.formaincidedi docetrna no ex quauis fedtione ligna erutap tavtexeisfiat nauis .opoitet ergo feruiles artes,q quide fub fe nullam alia cotinetarte, materia inouare. Et ha,'c oia cognt Phyficu de materia diflerere:eft.n. materia ad ali^d di<fla:& io quaten9refertJad foima, ea coteplamur,& fbrma,quaten9eT materia.quo fit,vt fi nfa confydera tio vfq, ad formas fe extedat, no tii fequcf traf'a formis materialib', im mo definit i Tmatenaliore eanl, vt e ala: verii ea cofyderat^put ad materia fefe refert.Qjiod aut naturales forma: lint materiales rone ondit', cii oesa matenalib'gignat'formis. horn inem.n. homo gnat,& lohhomo autem propmquum*eft agens, ibl vero remotu.fed tradtare de forKKK inj mis

Exp.Med.Phyfi.
G mis feparatis ad primS fpeftat Philofophiam.Ex his igitur habes phy ficum confyderare vtrunq;,& quali ter ea conte mpletur. habet medicus ad fanitatem,& ardi K ficator ad edes. Quarta eft id,cum gratia res eft,qu quidem finiscxi* ftit,vt fanitas exempli gratia, &ex ercitiumreftenim exercitium fani* raris gratia: & fummatim qu^cuq; Tertia Sttmmulababet quatuor funt ante finem, propter fine funt. capita. &horumalterumalterius eft gra* In Primo capite habetur quot fint caufar. ria iuxta rationem, qua ma In Secundo de cafu, & furtuna traftatur _ .- ad fine . . In Tertiofoluunciirdubia,quz in caufa fi gis accedit, vt medicaminis potio nali occurrunt. exempli caufa eft gratia extraclioIn Quarto habew ad quam neceflitasin nis humoris, qui morbum facit, & rebus naturalibus rcferatur caufam. humoris extraclio eft fanitatis pta Cafttt Trimttm. tia:horum autem omnium propoAufam quadrifariam fitum eftipfafanitas:diffident tn in dici annuimus. Prima ter fe,cum alia artes,alia vero inftru eft ea caufa, ex qua res menta exiftant. Quod autem gene fit,& eftipfa materia: ra harum caufarum hisquatuor co vt es fe habet ad ftatuam.& aurum tineantur fans eft manifeftu, cum ad annulum. h?c autem multiplex tan turn his qaatuor refpondeatut exiftit.iumvel eft materia per mo interroganti propter quid aliquid dumc6pofitionis,vtfuntlitere_ ma fit:quibus habitis defyderium nftit teria fyllabarum^ & dichonum: vel neq; deTceps qu^ritur propter quid tranfmutationis, vt panis, qui fan- fit: &, fi tan<tem refponfiones, guiniseft materia : vel eft materia ad interrogationem propter quid ! vtroq; modo infimul,videlicet corn perquirantur, * non.nifi in vna 'hara pofitionis, & tranfmutationisjVt a- caufarum inuenientur.nam quanqua,& terra,queanimalium,&pia- doq; per formam refpondemus, vt tarum exiftunt materia. Dicimus fiqueramur in Geometria propter quoq;partesefle fubiedtum ipfius quid ifte line? funt .^quales, & reI totiu^, fed non eo modo quo fupra. fpodcmus quia acentrocirculiad *r Identidem propones fyllogifmi fiib circuferentiamexeunt.Sc'dnonnu- 6 appellamus c6clu?ionis,fed quam per primum mouens refpon do a pr^diftis predidis omnibus omnibus. Se demus,vrfi interrogemur, propter alio modo cunda eft forma, & ratio fignificas quid illi homines,qui Cameloseq.quideeeflentiamrei.& h^cquoq; tantjcurrun t contra nos, refpondecaufa tripliciter df.Vno modo, C. de mus ad interficiendum Platonem. toto,quod refiiltat ex partib*, & eft Aliquando tamen per finalcm reid, quo aliquid dicitur efle totum, fpondemus caufam,vt, fi quqratut & completum.AIio modo de copo- cur bellum gerimus contra huiuf> /itione,que refiiltat in ipfiscopofi- modi populum, refpondebimus vt tis. Alio vero de forma naturali in fide,qua obferuare tencnt^eos fiibimateria . T"ertia eft de efficicnte,a re cogarnus.Nonunq vero per mar quo piincipium adhonis onY, Yt fe texiale,vt fi qu^ratur , quare fcanfi

eft

Liber Secundus
A fft putrcra&fi> & refpodeatur quia eft ex hguo. Phvficus aut ad vnum qu^fitum, vel ad plura poteft olbus his caufis refpondere. V'ni quidem, vt, fi I teirogetur, quam ob caufam homterijt, poterimusin huiusrefpofione quatuor afferrc caufas, vt q dicatur,quia eft animal rationale, ve quia eius caufa efficiens, aut cuftodies remotior, vel jppinquipr ei exiftit,hoc eft ipfe fbl,vel quia ex cotrarijs coftat, vel quia menus eft cum mori. pluribus aut, atq; varijs interroganonibusitidem fiet, vt, fi queraf cur hoitio moriatur,& afreB ratur caufa materiahs ad id, & dica tur quia eftcompofitus excontrarijs,vel aliquis quxrat cur ho rema net viuus poft mortem, & refpondeatur per caufam formalem, & di catur quia eft rationale. 70 Tres aute caufa? ingeneratione multarum rerum generabiliu contingit qnq; vt eedem fint fubiefto, & fpecie,tres tn in refpedu,& comparatioe,agens videlicet, & forma, & finis, qopatet in rebus,que a fibi fimihbus in fpecie generantur. vt caufa efficiens hommis exempli ca eft ipfa forma hommis, & eft vna fpecie : eius autem finalis caufa in C genera tioe eft forma ipfius quoq;: nam ea perfeda ab agente,ceflat agens mouere . eft igitur finis in coparatione ad motum , fed in comparadoe ad rem generatam eft for ma, & in refpect'j ad generans eft efficies. Tresigif'h?caufHgnaiione fiint vna fubieclo,tres i refpeclu. 71 Hoc tn accidit in rebus, q moue tura motorepropinquo,tjefteiuP de fpcciei ipfius mobihs,cum fuerit et mobile. Scd de motore remoto tmobilinon confjderat huius fcue

profeflbr.fufficit.n.fibi atangerc ip D flim ee.& pj> hoc tres font commetarij, qui de rebus habenHY Primus eft de rebus mobilibus corrupribi corruptibihbus. Secudus de mobilibus mcorruptibilibus.Terrius vero de immo bilibus,atqi mcorruptibihbus: & is prims Philofbphia: fcTam habet. Pnncipia igitur mpuentia duo 7| funt genere,vnum naturale, qd qui dem mouet,& monetur, aliud non naturale,q3 mouet,&n6 mouetur. Cu igif"ex didis pateant q, & quot Knere fint ipfe principia,indagandu modo eft quo pacto ad ea, quoru funtprincipia, quaue rone adfe E inuicemreferantur. Dicamuser-71 go hqc quatuor ad eandeirem fe re fcrre eimemmet quatuor modis, g.bus ei funt cauf^Vnum,videlicet ic efleagens,almd materia,aliud vero forma, quartu deniq; fine dicimus. vt,fi dixerimus ahqnid ex quo fuerit,&a quo, & quiet fit ei9 quiditas, & gp gd, & fortafle p hxc quatuor refpodemus, vt paulo ante dixim9, rndendo ad interrogatione propter quid de eadem re, & forte per duo, vel tria refpondebimus. Idemque JO nounun<| foitafle referetur ad aliquid,& ad eius cotrarium,vario, ac F vario tn modo, vt nauta gratia exc pli,qui fi naui pnjeft, eft caufa eius liberationis, fi veroabeft, eius perditiois caufa etit.Sunt&haru caufarum alia: alijs inuicem caufk, vt exempli caufa exercitium eft caufa fanitatis,atq; roboriscorporis, huiufq; robureftca exercitij: hoc tn vt efficies caufa, illud vero vt finis. Eademq; eft ratio materiaj, & forma; , videlicet q? materia eft ca formx, eo quod eft eius materia, Sc forma eft caufa matcrix, co quod eft

445

Expo.Med.Phyfi.
eft eius perfcftio, feu a&us . 31 Etjpoftquadeclarata eft proper tio, qua habent caufa: rei ad ipfam rem, & ad feinuicem, nunc de numero fpecieru inucntarum in vno<juoq;quatuor generum confyderandii eft: videntur.n.in his fpecies generibus fimiles efle.de genenbus autcm fermo ia prcjtenjt, reftat igitur de fpeciebus verbum facere.Dicam9 ergo fpecies caufaru fummatim efle q uatuor, propinqua.f partialcm, vel remotam vfem,vel p fe, vel per acciclens,vel fimplicem, vel compofua,& ham quzhbet eft vel H in potentia,vel in actu.propinqure amemexemplumeft,vrmedicus,i eft caufa fanitatis propinquarremo 33 ta vero eft ipfa ars medica. per fe quoq;, cum dicimus medicum cfle caufam famtatis,fed per accides, vt cum dicimus sgrotu efle cam famtatis,fi accidat medico efle ajgroto. 3f Hmoi aut caufa; per accides pnt vel fimplices,vel compofit? ee: fim plices quide, vt qua: nunc dicla eft caufa, copofita vero, vt fi dicamus medicum fgrotum. Itidem & fimplices. atq; copofite poflunt aliquo modo efle per fe, vtierrum copoiiturn eft ca mucronis, & a;s deauratum eft caufa candelabri. 37 At, qua: funt in aftucaufe, funt illa:,que cum rebus,quaru funt cau iJB,reperiuntur,vt <\& incidit cum re incifa,& fecans cum re ftcata. QJJ? vero in potentia funt ille, qua: cum paflb non inueniutur, neq; priuantur ad ems priuatione, nam edihca tor muenitiu priuata adhucdomo, non tn corrumpiturad ejuscorru3 8 ptionem. Vniufcuiufcy, tn rei fern per propinquiorem cam inueiliga0 gatio pj> quid. Scirc quoq; oporfet K caufaru genera efle generumcaufas,indiuiduoru vero, & fingulariu fingulares, vt ars Medica (exempli gratia) eft ca fanitatis,& fingularis medic9 eft caufa fanrtatisPlatonis. caufa: quoq; in potentia funt earu rerum,que in potetia cauf?, & quz in a&u earum, qua; in a<tu. Habes igitur ex his qu^, & quot funt caufee, ex quo pa&o ad rem,cuius funt cauf^ ad feinuicem referanflNec tc Iatet,cognuionem numeri caufaru efle neceflariam illi,qui hancfcien tia conteplan cupit:qrn habitisgeneribus vfibus omniu natura con- L ftantium inueftigabutur deinceps huiufcemodi ca? in qualibet re par ticulari. Ha?c igitur eft vna pr?notio, quam prxfcire debet, qui hanc artem contemplatur.
Capu-t Secundum.

ic debcmus: in ea.n.iutit inteuo- fignihcaiet auud genus caufarum

pv Oftq Arift. traftauit de caufis,C J[ qua:,& quot fint,incoepitdeinceps fcrutari de rebus, quarueuentus ad cafum refertur,&ad id,quod fponte fit,vtrum videlicet cafus, & id, qcf fponte fit, (feu f m quod ip fum) fmt aliqua prediclarii cauiarum, vel aliquidaliud: &,fi aliud, quid nam fit illud: &, fi aliud,quid M inter fit inter fbrtuna, & id,qd tpon tefit. Et dicit primo duas efle An- 40 tiquorum opimones de ipfa foituna,& eo,qd fponte fit.Vna eft, que, tenet ea efle vnam ex prarcedetibus caufis, efficientem videlicet cam,& q? fortuna,& cafus, &; id, qtf fponte nt,nihi! propnum fignificat in vocefua. quod duabus probant ronibus. Prima efi,c]j ea, q"[" a cafu fiur, ta.l.fort* non poflunt refern ad caufiis | tei- "a. Secunda eft,q5, ii fbrtuna gturas.

Liber Sccundus

446

A g prediflatum, Antiqui non fubti- ac reclitudincm apparentem a cor- O 4I cuiflcnt ipfum. Alia opinio eft,q tc poiibus coeleftilnis ei attribuit. na 47 aliam cam prater nihiJa fortuna I hocgenerercruni ~ net forruna eflc eilcaliam illas quatuor prxdi&as, diuinam iuinam ta videtunnnouari,ficuc in gencrabimen, cuius eflemia eftijnioi rnota. hae lium generc videtur, qu^ fubijcimi 41 igitur duefuenintAnriquoruopi- rur,rcccleftibus corporibus.& ffca. nionesdefortuna,&eo, quodlpon Arift.potius argiiu cotra Dcmocri43 te. Quod aut ipfa fonuna, & id, qcf tum, & qui ca-leitia corpora ad for fponte,lintaliud,(j p" di&ae quatuor tuuam refer r,^ contra cfi,qui mulcauleft de & nom.dicimus.n.Soc. ta infeiiora illis ad fortuna referat. interfecifle Platone ex eledione,n6 Habi to igit" q? fortuna eft aliquid I /dicimus tfi eum intcrfeciflea fortu re, inueftigandijm eft quid fit. Dicamus ergo ncmme latereq? 41 na: dicimus tii interfecifle fibi obiqu^- fiunt,qua;dani fcmperjVt uium a fortuna: & idco dicimus perfccutum fiiiflequempia, quern {olisortus,atq;occafus,qu?d3 vero JB offeodifle Deus voluit. Id igitur qtf vt frequenterfiunt, vt calor in ?fla- E cafu fit,& id, qcf per eleftiprie, ma- te,& ftigus I hyeme,alia tn vt raro, nifeftefunt duae resdiftincl*. Iden ficut frigus in ^ftatt ,& calor in liyc tidem qd a fbituna,& id,q^ a natu me. ea aut,qu^ a fortuna fiunt, ncc ja prouenit. nam (extosdigitus di- in rebus neceflanjs,neq, in his, qug citur a Jfortuna produ<ftus,non tn a vtin pluribus funt, fieri manifeftii natura, (urn igirur,& hec duo inter eft, led in his, quz vtl paucioribus fc diftincTra, fortuna videhcet,& na funt,qiuea natura, & elcdioe fiut. tura,cum id,qct ex eis pidijt,fit di- Sed,cum ea,qug raro fiunt,dupliciuerfum.Ratio at, quam aifterunt, terfe habeant: namqu^damprofl> Antiqut nihil de fortuna locuti pter aliquam cam, atq; finem nut, nierunt, nullaeft: qm tempus po- vt res,q a natura, & ele&ione funt. ttft veritatemoftendere.qui.n.fue- qm ea,q a natura,& eleclioneoriiilunt illis recenriores locuti funt de tur,pj> aliqua cam certc fiunt, cum fortuna,adeamq;aliqtiid reru afcri natura nihil frufbra agat: qucdam C pferunt: & io ei id ad(cribunt,quia vero alia a rebus, qu? nullam cau- F <nihilaliud cognofcunt,cui pofliint lam intendunt,omo fiunt, vtcum id attribuere, & ^|>ea dicunt multa temere pilos e mcto euellimus, iiul hois membra eflc a foituna, quia loq; propofito ad id habito. Coftat ignorant corum caufas, &proptcr autem ea, qua: a fortuna fiunt,non 44 hoc nonnulli eorum ca-lum,cm(q, ce huius gcneris,qc! raro fit, led ', motum ,&ordincm ad fortuna re- quod proptcr aliquam fit cauiam , fcrunt: latent.n.eos hmoi reru cau & li raro et fiat: vt gratia exempli, fxySc hmc apparct q? nomen fortu- (iquisdomum egreditur, idquide as nihil pi^edjcliaruni caufaru po- gp aliqua agit caufam, fiuc vt bal45 left fignincare apud cos. Qui aute neum, vel plateam, aliquoducora4* putat multas harum rerum inferio culum petat, aut aliqua aha cau fa ium ad fortunam referri, magis ex propolira. Si autem in itincre concufauonc dignus <;ft, c qui ordinc, tmgatieaurcuni inuenirc, nine dicimus

Expo.Med.Phyfi.
G cimus aurei inuenrionem fuifle a fortuna, ipfumq, fuifle inuentum |>ropter rcm,qua: eft a fortuna, qu? i'.cfi. id, qcf raro eft,qcf fuit ex egreffudomus,qui fuit propter aliquam caufam. Conftat igitur in gencre eius,quod raro euenit, fieri aliquid pp. aliquam caufam. Habins duabus proponibus nocis,quarum vna eft,q? fortuna fit in his, qu? fimr,vt in paucioribus,aha vero,q? fortuna fit ex his,qu^ flint alicuius ca? gratia, cocluditui in tertia figura cjpali quid eorum,qu^ raro fiunt, prouenit ex rebus, qua: funt pp aliquam H caufam. Duo igitur habemus hie, fortuna,&id, ouod a fortuna prodijt ipfa autem fortuna eft cauia,& ejd ab ea prouenit,cau(atum. fi autem id, quod a fortuna oritur,raro ouidem,& ex his, qu$ alkruius cauixgratiafit.habemusigiturfbrrunam efle caufam rci, qua: per accidens eucmt. na ideo Socrates e domo egreflus fuit,vt balneum,vel fo turn ad meicaturam peteret:& hoc lit vt in plunbus, & p (e: fed q? aureum inueneririn itinere, ca quide ! pcr acrides fuit ipfe exiras e domo; Conftat igitur rortunam efle cam I efficicntem per accidens rei, qu^ ra rbfit,eo, qdhmoiresotiturexrebus, qu; funt alicuius cauf^ gratia: qu^ quidem res (vt diximus) i natura, Si. arte proueniut. CM au t dicimus fortunam efle cam per accfis, intdligi debet q? id, quod ex ea pro ucnit, eft raro: non cp fit quid accidcns caufz per fe, pra:ter hoc, q> agat a'iq urd in id, q<f per accidens, & a fortuna.na in hoc diirert a c?te ris caufis per accidens. dicimus.n. Geometram efle caufam fanitatis per accidens, & raro, cum accidit CeometramefleMcdfafc'fcclriiml K penitus agit Geometria in rem afjcjuam tarn vt rare, quam vt freque ter, fed hoc eft quid accidens canf^ per fe,que eft ipfa medicina. fortuna autem referturad res,qaa: fiunt a natura, & intellectu pp aliquam caufam,cu hmoi res non aflequun turfiium fine, proprer que funt, & prodeunr ex eis res no intent,eftq; ex caufis efficientibus,per accidens. tn.Cum igiftiec id,qcf proponitur, neq; aliud prodijt, tune dicimus id cfle inane,& fruftra.fed,fi id, quod no eft propolitii proueniat ab eis, tune a fortuna id^puemre dicimust L fed,quia fortuna eft caufa per accidens,ideo eft impfecTra ,& interminata,& incogno{cibilis.& quemadmodum m caufis per fedaturalig/I propinquum,& remotum,ita in ca per accidens. vt fi quis argrotans tgrediatur domu alicuius rei cafa, & eum ventus ofenderit,vel ca*put abraferit ob aliquam cam,& itt e fanatus fuerit.n5 ventus eft pro* pinquior caiamtatis, q abrafio capitis: qm ventus ideo valitudinem efficit j quia ^groto tcmperaturam tontrariS cius zgrotatiu? tempera- M ture^ pr^ftat,cuius c2 fanitatem adc ptus eft: fed capias rafio ideo fiik fanitatis ca, quia induxit fungofita tern capitis, qua vapoires tranfpirant: & iic ex vaporum exhalatione proncnit fanitas. Bona autenr 5^ forttuia eft, cum qnis offendit aliquern fine, que defiderabat prxter hoc, q? eum propofiierit: mala vcro,cum eius rei nni quis obuhis fuc rit,a q ua fe precauebat.Sed caftis $ fperus eft ihuenirc a fortuna mqftas res defyderatas: quemadmoda mfelix eft raalas reperirt res fortuna

Liber SecuruTus
A tuna quadam.hmc fit q? i fortuna, cafuq-, fcelici firma fpeshaberi no decet,neqiquisfeipfumi)fHem ceJ7 folaru Id vero, quod fponte (feu ex fe) fit,inuenitur quoqj in rebus, qc raro fiut, & ex his, q ob aliqua caufam.Intcreftaut inter hec, qm <jod fponce fit, communius eft eo, <jtf fortuna, & cafii. Quod. n.ex f e nc,in rebus,qu$ a natura, & electio ne reperitur: id vero,qcf a fortuna, in his duntaxat, qua; ab eleftione: qu^quidecn font res, qu^ aguntur. 5! cuiusreiinditiumeft,qmcommunis opinio, qua; putat bonum caB fui,atq; fortunam efle quoddam foelicitaasgeus,adeo,qj vulg9 nullam aham piaeter hanc cognofcut felicitatcm,hoc eft,vt cum ho am bulatad fua negotia agenda, accidant ei cafus peroptimi, res laudabiles, pr?ter hoc,qcf eas decreuef9 rit. Quamobre, nulli foelicitas, & cafusoptimusfterq hommiafcrifaitur,nififortefimilitudinequada, atq-, translatione{ feu tranfumptio ne) vt cum lapides, ex quibus idolum conficitur, beatos vocamus. fe Id vero, quod (pome, & in animantibus. &in multisinantmatis C reperitur, vt cum dicimus equum currentem fponte vemfle ad nos, & contigerit eum arnpuifle fugam, &nosaccepcrimus ipfum : vel,cu dicimus kpidem cecidifle, & fuifle ledes ex (e, fuper que aliqui fedeat: vt fijCiim in terra ruit,condugateu fibi contrahere fitum, qui,vt fuper fi ipfum fedeatur,idoneus fit. Identi<t dcm quod fponte tinhuinanaar 6) te,quod bonx,& malx fortune $<4 priu nomen fibi vfurpauit, & apud vulgus fcdicitas,& infbelicitas, (feu dolor)nuncupatur. hocaucnomc,

447

flquodexfc, vel /ponte,a Gr^ca lift D gua originem aflumpfitab eo videlicet, quod eft inane,(eu temerc. qm,cum aliqu? res j?p aliquem reperiuntur fine ( vt diximus ) & huiufcemodi earum finis no eueniat, dicimus tuceas temerc euenifle: &, fi in eis inuenerimus aliquid, quod non /blet euenireex ipfis , tuncici fponte fieri aflerimus . In idiomate tamen noftro,videtur nomen form nx efle commune ad id, quod a na tura,& eleftione prouenit , vel dicitur largo mo ne eo, qd a natura ori tur.fedXvtcunqi fit, h^c nou eft pr^fentis conteplationis.&,quiaid, qcf B ex fe fit, non prouenit ex fiiis Jiprijs caufis,fed ex eo,quod per accidens , ideo ex rebus, qu? numero vacant , prodire pot . nam ex multis rebus thefaurus reperiri poteft,vt fodiendo terra ad arbores plantandas, vel puteum fiendu,aut ftruendas ?dcs, vel his fimilibus,ex quibus thefaurus a fortuna piodire poteft . Quid 5 igitur fit fortuna, quidq; id , quod fponte,quid demq; inter ipfa interfit lam habes: diximus.n.ea ad genus efficients caufaru per accidens teferri,hoc eft caufarum, qu^ a natura,& cleftione proueniunt . F Et,quiaiaexpofi turn eft fortu- 6 namipfam, atqueid,qct fponte in his,qua: ab inteilecl:u,& natura ^puemunt, lueniri.intellec'tus igitur, & natura priora funt fortuna,& co, quod ex fe : qm ea,qux per fe prio-. r a funt his,qua; per accidens. Hinc 6 quoque habcri licet crime eorum,, qui caufam vniuerfi fortunx afcnbunt . quoniam, fi darentur cauf^, e quibus vniuerfum fortuna prodiret, tune non darentur res, q prouenircnt ab illis caufis per fc : & fie

Expo.Med.Phyfi.
G id, quod per accidens, eflet expert rci, qua: per fe, & prius ca, quod eft falfum. Caput Tertium. 71 /'"VVoniam afit- ex quatuof cau^ \Jfis Antiqui tantum Materialc confyderauetHnt: na de Foimali,Finali,atq; Efficient! minimu <]uid attigerunt: ideo id, q(f forma vocatur,& finis, ihfeqai natuti ma tcri? putarunt,ex eaq$ de neceflitate prouemre,& tu primum,turn vl76 rim um ncgauerunt finem. Videtur .n.inquiunt, plnuiS non vt fruges germinent defcendere, fed quia a'cH cidit ipfi vapori afcendeti infrigida ri in fuperiori parte aeris,ex quo fit pluuia,qu? defceiidit,& femina pul lulaie facit/ Iflde in meffibroru ani malis generatione^itaj vt d5tes gratia exempli quidam lati, quida vero acuti reperiun^ non vt acl terendumlan,&ad hicidenctum acuti exiftatyled quia ipfbs molares, qui ex materia terrena, craflaq; oriuntur,contingit efle latos, & ex matelie, tenuitate acutorfi delirium acutosorin de neceflkate. Dicantaflt gencrarione ammalis tllnc peifici,& idoneam reddi, cam hmoi conI tingentia(feu fortuna)accidn in t a.I.dek- oninibus ems membris, fed f defetmgnatio <aus ^ fa deftruc^io) accidit in generationeeius, cum hm6i conflnens non euenit in oTbus eius meris,qex ipfb animali genita funt. Quare natura pofle procreare indi uidua animaliu,ex pluribus fpebus compofita certe affirmant: vt forte fortuna cotigit cuidam animali ha berequatda eius membra alterius animalis,& alreii alterius,vt Empe doclcs aflerit pofle onri animal, cu ius fuperiores panes fmt human?, inferiores vero botiinc; < his igtf ro- K nibus priores tollebant finaie cam. hac quoqj rone res gigjni exiftimabant. Nos tn dicimtis quicquid a 77 natura gen eratur, id vel vt fentpcr gigni,vtanimal,q<fexmare, &formina procreatum eft* vel vt in pluribus,vt qultus di^itus in hominc, vel vt in paucioribus y tt fextus. in prius autem di^bis apertc patirir ca, qu^ rare fiunt,fp6te,& fortuna fieri. Quod igitur ex ammali gignitf, atq-, planta,oportet a foituna,- vel a natura prodire f fed non a fortuna: qth tanc animal, & plantara'ro inuenifenturr &;oporteret id,qd eft p, I accidens,efle denudatumab eo* q^ per fe,& vuion poftponaturei.Iara tfi eft probatum iptem fortuna, & id, quod fuonte r efle poftenora rej naturali. hinc aarent mnui pot cp rcvera naalkuius rei gratia agit. Poteftadhucidem monfbati,li 7* rramram arti comparemus^ft.C'.ip fa caufa finalis apertiffitna inarte. idetMem qakquid eft ante finem, efle propter finery nemo ambigir. fi rem igitur ammaduertas ^ non te 7? latebit naturain in hoc ?qua knee cum arte procedere^ nam,fi domus gratia exempli a natura producere- M tur,non nrfi vt ab arte prodket.hoc tamenprirno naturej g arti afcribendumeft.ars.n.natura irnitat, Iccircd fuis figuris (feu defcriptioni bus ) inuentmus earn perficere id, in quo natura deficit, vef illr* opus facile reddit^vt ars Medica & Agricultufa. conftat igitur candem cflc propornone priorum ad poftericH ra in arte, qu^eft in natura. prior* videlicet in his j>|? pofteriora exiftc re: fed, fi in naruralibus priora poftcrioru giaua fiunt, & itaq-, fe habct

Liter Secundus
A bet nattif a, qua* dr de materia cum ca quae de form a. patet ergo mateliam pp. Forma exiftei-e> fbrma'qj efle finem in generatione. Neqj qct cafu in rebus naturalibus euenire fblet, prohibet naturam non agere &i propttfr aliquid. Qttemadmodttm, fi in arte ahqcf committatur crimet nbn gpea oportet cam non propter aliquid bperari . nam, fi grammati cusin fuis deliaquatfermotiibiiS) medicusqj in potionis exhibitionej id quidem raro, & per accidens cotin^it. peccata itidern quai in ani" maliu procreanone euenire (blent} B funt prorfum huius generis, videlicet quod rato euenit,& eX neceffita tc materi?,corruptione^ j principij, quod eft promptfi fin^ aflequi , ed cum impeifedum adipi(citur: non q? corruptio ei adueniat ad recipienum alium finem. & ideo nos non aflentimus aliquod animal gigni , cui9 fuperior pars media fit humana,& media iferior alterius anima* hs, vt multi Antitjuorfi id pro pofli bili inconfeflo haoent. Na quodlibet non fit , neq; quodlibet principium eft cuiuslibet finis principifi: immo proportiones finis in genera C tione , ad ma principia funt piofe^ dlo terminata:. Impo/fibile igif eft daii ilia portenta, quae Antiqui arbitrati funt . Si tamen accidat aliqcf jnonftrum in procreationibas , id qui dem in vna duntaxat (pecie re^ peritun vt, fi agnus cum duobus ca pitibus nafci videarur . qudd euam $ 6 raro euenit. Antiquotum adhuc qdam arbitrati funt caufam finale inueniri in artibus tin, quae intelletu,& cotifultatione vtuntur . nihil tamen dicunt . quoniam id , cuius gratia,perfpicuttm eftin artibus1 3 nbh cxerctfnt inttlt&him qucm* D admodum & in his,quae ed vtutur> vtLignariajFabnhsj&Sutoria.nemindm.n. latet has prbpter aliquid opcrari : & fi Sutor non confyderet peruentum finis illius > neque etiai FaberlignariusjVtconfyderatMedicus atqUe Nauta ,In his igitur ce* bus nihil intcreft inter cundas artesinuicem,neq, inter artem, & na turam,nifi 9? ars extra, natura veto intra rem exiftit. Adeft & Tertia ra 80 tio , qua: oftendit naturam j>j> ali quid agere perquircndo . videlicet -. 5lt? f fingulas operationes eius, turn in * a-1 auonu animalibus, turn in ftirpibus, & p- fertim in am malibus f difcurrenti bus, qua: operationes agunt terminat as, non ab arte ordinatas > neqj intelleftu , vt aranea texere, & apes cellulas fexagonas flriiere> reliquaque animaha ; ex quorum operari6ibus abunde apparet ea propter ahquam agere caufam , quod & er vtilitatibus membrorum animaliu fatis aperte conflat.In plantis quoque idem perfpicuum eft , & fi minus pateat,vt folia emittere pro fru dus cuftodia,corticem vero granorum pro eorundem tutela . Port ^ _ quod de pluuia in argume turn a ferunt nos non aflentimus : neque diximus pluuiam a cafu euenire , fed dicimus hoc > vt fempcr ex motti,fblis in circulo obliquo . id iau-* te,quod eft vt femperj& uecefiariu, no fit a cafu , immo proptet aiiquc fihem . quod quidem ob duo cuenit, quorum alterum neccflarium, alterum vero meliusexiftit.NeceP farium quide eft, vt fcilicet elemen ta remaneant in fpecie feruata : & ideo ex fefe inuice quibufflam tei> minati* temporibus generantur. nam

Expo.MecLPhyfi.
O nam gcnerario,& corruprio atxidit quoquo fnnilis, qua; in narara- K cis propter contrarietates, quas ha- libus. intelligo illua neceflanum, bent: ordo tamen, & rectitude pp. q3 inter duo~fe confequetia exifhe mows coeleftes.Id vero,qcf pr^fidij, ex fuppofitione. na.fi pmifl? flint, feu melioris notas gratia exiftit, eft oportet dari concl ufione de neceffi propter mixtionem aqua; cum ter- tate,neq; hoc conuertitur ita,q? daia,vt plata;,c^teraq-, corpora ex ele- ta conclufione denfpre.mifl? per fe mentis genitaoiian tur. Ex his igi- exiftentes. Verumtn in dodrinis tur habes natuiam propter ahquid oppofito mo confecutiois res fe ha agere,caufamq; rei finalem efle ip- bet cum his,qua; ex natura.quonia lam formam. in his ex pofteiioribus tpe inferunCaput Quartum. tur prora tempore, veluti fe habet 8 7 . Voniam Anriqui pr^ponebat materia cum forma, i n illis vero po " ' gefteriora tempore, hoc eft ipfa conJneceffitateipfimaterie,in "* neratione: putabant .n. ma- clufio,a prioribus tempore inferun ll teriam eegenerationem,ac fiquis tur, quxfiintipf5^mifl^.fed,quia L diceret murum, ideo efle de necefli principium cogitatioms in rebus tate murum,quia natura ipfius gra adtiuis eft finis aftionis, ideo ^mifr uis eftdeorfum mergi,leuis vero fie re vera funt fims,qu? quidem in furfum eleuari: & ideo lapis infe- adtione fuerunt principium, & ipfa rius, lignum verofuperiusexiftut: conclufio ponitur permde,ac fi anconfeiuaneii igitur eft perquirere te finem.qcfquidem io euenit,quia vtrum neceflitas rebus naturalibus accidit rebus pofterioribus in gene tribuatur ratione finis earum, qui ratione, vt fint pnores cognitione, eft ipfarum forma, vel ratione ma- & econtra poftenoribus cognitioe, 88 teria:. Conftatautemneceffitatem vt fint pnores generatione. & proinuentam m generatione panetis pter hoc confccutio ratione cognir contra id, quod ipfi arbitrabantur, gnitionis eit oppofita ei,qua: ratio(efe habere.non.n.adinuetis lignis, ne generatioms, & principium co& lapidibus, clauisq, paries inueni- gitationis non eft principium gene I tur de neceflitate: immo econtra.f. rationis, & neque finis cogitationis M dato pariete, oportet lapides'ate eft finis generatioms. resqj dari.Hoc aut patetp iterroga Ex his ergo habemus <j>,fi forma 90 tionem, prop ter quid. nam,fiquis adeft oportet materia quoq; pnonos Tterroget pp. g.d paries ex ligao, rem ei de neceflitate adefle. & q> ne & lapidibus coftet? refpodebimus ceflitas T rebus naturalibus t eft ve-t a.Lexiprote6tionisgratia,&nondicimus, luripropordo eft materia; ad for- ftitl^por quia ex hgno, & lapidibus eft,icteo mam. & ppea in hac fcia nulla po- liODK" protegit. Identidem in naturalibus teft dari definitio, quin in ea apparebus neceflitas debetrerern ad id, reat materia: cum impoflibile fit quod in artificiahbus refertur. o^c- mueniri ipfam formam denudata quid aut eft ante fine, debet necef1 a materia. Sed reliqua neceflaria, fario inueiiiri,cnm finis inuenitur. qua; res infequuntur naturales, vt 89 Extat & in de&rinis neeeffius cfhpfa corrupdo,& defcdus,ramoue

Liber Tertius
A tionc quidem material, eiusq-, motuum ens infequuuir: ea vero,qu prajfidij gratia res fectantur, id q ui dem ratidne forma: fit. Intere't tamen ha;c necefluas ab ea,qii inter prima,&vltima. qm harceftexipfamet natuia material, ilia vero ex proportione caufarum ad (efe inui cem. Antiqui tamenhas duasnecefliwtes dominas cenfebant, for mamq; efle quidexiilens ex necePfitate materia*, quemadmodum & multa accidetia ex eis neceflitate re penumur. & hie de(init.ij. Liber.

449

BA V E R R O I S
EXPOSITIO MEDIA
IN T E R T I V M LIBRVM

P H Y S I C O R V M. Hie liber Tertius,tres continttfummas.

In prima Sumitiula probac, ad profefforc hums fcienti^ necefiario actincre trafta rede accidentibus, feu confequetibus, comnmmbus rerum naturahum: 8chu ius rei caufam asfignabit,&eftve!uti prxfacio ade.i, qui poltea dicetuur. Sennda Summula,fcx continet capita. In Sccuda nocificatquid fit motus &: eius ^ definicionem ti adk, vt ex natura iui era di poceiL In Primo capite agitur de his, qu? przpo- InTcttiaiftuefligatde inhnito, 8c declani, ac precedere maxime debeut, quz p C rat quo pado reperiatur. tanquamrecepca, Separata proprieeffc debent apudcum, qui motum d--nire intendit. fritna Summula. In Secundo traditur dehniuo motus ex illis rebus propiijs. Icarnus q?,cum in de- In Tertio cradic" adhuc alia definicio mofinition e Nature actus ex rebus communibus, noproprijs, quas Logicales vocant. cipiatur motus: cum Ciuarto, quo nam pacto vna,& eadem dictum iam fit Natu In res dicatui cfle in potentia,& in adti. ram efle prmcipium In Quinto dcftruitur opinio Antiquorum motus, & quietis: cogaturq; Phyfide definitione motus,& tails deftrutrio erit ratio ad id, quod diximus de mom. cus tra^lare de oibus partib' huius Item tvadirur in eo cauia, ob quam ilc definitionis,& de ems confcquentidifficile venari definitionem eius, aec bus, ergo cogitur rraftare de aefininon quantum aHequatur mouens,8i mobile de potentia, & de adu. tione motus.

Porro, cum in definitioe motus D ipflim continuum appareat: in ip(b autem continuo appareat infini tiuji: ergo qui de motu cofyderat, cogitur quoq; de infinite confyderare,atq-,de continuo. Preterea, cti 4 tempus,& locus fint de his>qu^ mo tu confequuntur, ideo cogitur etia huius fcientiae profeflbr de eifdem confyderare. Et quoniam vacuum fimilatur loco,& plures Antiquoru putabant ipfum fuifle necellarium pro multis rebus naturalibus,iccirco cogitur & de eo inquirere. Hascinqua luntvniuerfiliacofequentia, qua: cunftisentibus ni" E turalibus (unt comunia, de quibus cogitur primo traclare huiusfclai profeflbr i hoc libro, antequam de propnjsconiyderet, atqj cotempletur: quemadmodum hoc idem co gituragere de caufis vi'ibuSjVtiam in huius libri prefetione dictu fuit. Quapropter hums libri propoficu nihil ahud eft q de caufis viibiis,ac de vftbus coiequeubuscofyderare.

^er. L L L la

Expo. Med. Phyfi,

G In Sexto foluioirdubiumdemotu.vid' Mobile vero atiud eft irt fubftan K licet in quo nam magis fupevat moms, ria,aliud in quatitate, aliud in quaan in mouence, vel in mobili. CaputVrimunt i

A aute\qu3e prafcire de|; bet,qui vult vera motus defnlitionem inuenire, J, funt videlicet tres propo fitiones. quariim Prima eft, q? entia naturalia quandoque in potentia, qnque in a&u reperiuntur,& q? hoc eft commune omnibus decem prsedicamentis. Secunda propofitio eft, q> motus H habetrationem relarionis, ((eu ad aliquid) quamuis in aliquo alio pdicamento reperiri pomt:quoni5 agens,& patiens,& mouens, & mo^ bile, quodlibet horum dicitur in re latione, & refpeclu ad aliud: licet mouens dicatureflempr^dicameto,q uod eft agere,& mobile in pr^dicamento quod eft pati. cuius rei ratio eft, quia aliqua eft relatio per fe exiftens, ficut quantitas, & fubftantia, veluti duplum,& dimidiii, pater,& filius: aliqua vero infequitur reliq ua prxdicamen ta, hoc eft, <j> fe habet veluti quoddam confe* quensilliuspraidicarrlenri. Relatio vero, qua; rcliqua infequitur ptdicamenta, exempli caufa eft ipfbrum quinq; refpe&uumj (feu habi tuum, feu proportionum ) hoc eft prasdicamentum qn, & vbi, & habere, jatq. atq; agere, & pati. o Tertia propofitio efI, q? hoc no5 men motus df quoda genere analogic j & q? non eft ex nominibus yniuocis, neq; ex mere a:quiuocis. Ex vniuocis autem ideo no eft, quia motus non reperitux primo, nifi in mobili...

luate, aliud in pradicamento vbi: infuntq;vnicuiq; horum pradicarnentorurr. duo genera motus contraria, alterum quidem *jgnobi * * lius> alterum vero * nobilius,vt rno j$!Jl tus generationis j & corruptionis in fubftantia, motus incremen ti, & de crementi in quatitate, & albedinis, & nigredinis T qualitate, & furf iim, ac deorfum in prxdicamento vbi: hxcaut quatuor fdicameta nullii : n habent genus coe nece/liiin ' ' "~ eis: ' igi tur eft, nomen motus dici de eis eo modo,quo df de eis nomen entis,& principij. Manifeftu quoq; eft nomen motus non dici de eis ed modo,quo dnr de eis nomina mere ecj uoca. nam,fi ita efletj tune nullum reperiretur ptaedicamentum, qct ea ampledleretur '. verum illud eft ex nominibiiSjqu^ dnr fm prius,& po fterius ( vt ita dixenm ) veluti reliqua nomina j qua; de reliquis omnibus dicuntur praedicamentis, aut deplunbusvno.
Caput Sectindum.

isigiturfieexpofitis dicam9, 6 neminepofle ambigeiremoturn rioii pofle ingredi fub genus M eoru, qutj funt in adlu : qffi lice cjefcufit,neqi et fub genus eorum,quc; funt in potentia pura: qm, dum p feueraut efle in potetia, funt priuata. Si motus ergo non pot ene fub aliquo generurn, relinquii' ^ hof um^ igitur vt coftet ex aliqua re, qua: fit in potentiaf& aclu: vt fblent ee ip fa media, qua; inter duo ettrcma oppofita, contranaq, reperiimtur* Hoc aute ita fehabere neceflariu eft, cum ipfe motus fit quidam incefliis precedes abipfa potentia ad adum.

Liber Tcrtius
aclum inrelligo ipfum,f eflejuendam tranfitii ipfius mobilis, eiufqj exitum de potentia ad adu. Mamfeftum igitur elt,ipfum Moturii el1 fe adum (feu pcrfedione) rei, qu$ eft in potetia,ca tone, qua eft in po tetia. Addidimus autem h^c verba, ea rone, qua eft in potentia, quonia hoc eft propria eius dfia, q eius eflc cuftodit. Qm ipfe adus(feu pfedio ) vel eft adus quiefces, I quo C. nihil potcti^ relidfl eft^quatenus eft tabs a&us: & hoc quidem eft fi nis ipfius motus, vel eft aftus imgfedus,qui nondum ef I perfedus, q. B quidem feruat id, quod eft in potetia. hoc autem eft illud,quod corre ipondet ipfi motui, eiqTconuenit. exempli caufa figura xns,qu^ quidem habet tria tempora: Aliud autem,fubquo eft figura in potentia: Aliud vero,fub quo eft figura in iictu : Aliud adhuc, fub quo efficitur figura : nempe cii mouetur de potentia ad aclG. & propterca eius motus eft adus rei,qu^ eft in poten tia figura,ad id, q3 eft in actu figura. Manireftumq; eft hanc potetia cuftodire id,quod eft in potetia, in ipfis contrarijs, q habent medium, C nam contrarijs, in quibus non daf medium, tio repentur hmoi adtus. hinc fit,q? non reperitur motus, nifi in contrarijs habentibus mediu, Tt i Quinto libro huiusoperis exaete probabitur. Hinc aut apparere pot q? continuu (feu continuatio ) eft de natura motus. qm, cu ipfum mobile quiefcit, deftruitur eius mo tus, neq; vlla potentia in eo relida eft, quatenus iam quiefcit. verum, fi in eo fuerit ahqua poten tia, id cj.*a.l.folet. dem eritea ratioe,qua * poteft moueri alio motu: & i<ieo corrupta

450

potentiacorrUmpitiir & motus. fi D ergo motus debet reperiri, oportetfubijcereq? reperiatur potentia coliiunda aduleius: &obidipfa potentia eft eius propria dfia.Conuat autem hanc definitionem,cun (iris generibus motus inhxrere. na motus in fubftantia eft adus rei, q in potentia fubftatia, quatcnus eft in potentia. Idcntidem de motu in qualitatc,& in quolibet quatuor pdicamemorum. Hzc inquS eft definitio motus, fiimpta ex rebus pro prijs , (feu proportionalibus.) Cafut Tertium. lcit adhuc Arift. q? rriotuseft 7 adus ipfius mobilis, quaten9 E eft mobile.'liec autem defimtio patet indudiue a fimilibus, & particu laribus. nam JE.diRcs.iio ell adus ardificabihs, quatenus eft ardificabi le: & Reuolutio eft adus reuolubi lis, quatenus eft reuolubilc: itidera & Calefadio eft ad9 calefadibilis, inquantu eft calefadibile. ^tdifica tio.n.noneftcum perfedione domus^neq; dum domus eft in poten tia: immo ipfa aedificatio eft via a. priuatioe domus ad efle ipfius domus in adu,& perfede. ex hac ergo indudioneprobatur motfi eflc adum mobiliSj in quantum e mo- F bile. Sumitur autem ipfum mobile in definitione motus,pp. id, qS iam pr^diximus: nempe,quia ineft mo tui vt fit ad aliquid. fed accipimus ipfum mobile in definitioe moms, quia eftnotius motu. He/: autem dfia,qu^ in hac definitione fumif1, licet non fit ilia dfia fumpta in prima definitionc,cu ha;c fit dfia fura pta rone fubiecli,tn adhuc ipfa ma gis pftat g ilia, q in prla definitioe fuitfumpta.-cunohabcatea^quiL L L i; uoca-

Expo.MecLPhyfi.
G nocationem, quam habet nomeu potentt?. qm potentia reperitur in. decem prasdicamentis: fed ilia potentia,qmE in definitione motus ac cipitur, eftilla,quacinquatuorpdicamentis reperitur.
Capttt Quartum.

x^>Vm autem potentia, & adus ^^infint vni,& eide rci, fiue duabus diuerfisraaombus,&iarelatio neadduasres: vtaquacalida,qu3? eft a&u calida,& frigioa potetia: fIuerefpedhi eiu(ciem rei,fed duobtis varijs temporibus: ideo necefleeft, vt quicquid e{t hums generis,videH licetjCjuicquid habet in (e a<ttum, & potentia, &eft-Hipfiim copofitu ex materia,& forma, vt mouens moueatur a mobilj, ita vt fit vnumqifqueeorum mouens,& mobile: qm coru alterum mouet alterum, quatenus eft in a&u,& mouetur ab eo, quatenus eft in potentia. Vtrum autem oe mobile ita (e habeat poft hoc inueftigabitur: cum probatu fit dari mouens, in quo nulla fit po tenria: & tale moueus non pot eile 9 mobile. Mouet aut aliquid ratione fua: fx>rma?: fed mouetur ratione fuaj materie, fed, quia id, qcf eft in I potentia,non mouec, quatenus eft inpotenria,cumfitjiacraii6epriuatio,& io materia nung mouetur, io eft necefle vt mobile lit aliquid in aclu. veru non mouemr,in quatum eft in a<H:u,qm hac rone quiefcitjfed mouetur,quatenus eft i potentia. Si ergo aliqua res fuerit aliquid in aclu,& aliquid aliud in potentia,tunc eius actio, quatenus eft in potentia,erit ipfe motus , vt gratia exempli,a:s elt in potetia ftacua, fed in acl:u xs : fed non mouetur , quatenus eft ia a6tu x

quatenus eftiiipotetia fltatua. Hoc K autita fc habet, quia hare duo efle funt diuerfa, videlicetpotentia, & actus. nam, fi eflent idem,no poffetimaginan aliquid tale,q:mouea tur. Q[uoclauth?cduo fintdiuer- lo fa, & o> fmt vnum fiibiefto, & duo ratione, ratio eft, quia nos inucnimus vnum, idem corpus die diuerfum p potetias contrarias, quas habet, ficuthomopoteftfanan, & a:grotare. Quod fi ho, & poflibilitas,quam obtinet,eflet ide, que potentiae contrana: c/lcnt ide. quod ell impoie. Igitur mobile eit in aftu vna res, & in potentia alia res,& ems a<5Ho,qua babcr, inquan turn eft in potentia, eft ipfe motus. & fie debct kclbgi potctia, & aftus in ipfb mobili. Caput Qulntum. in X reprobattone coru, quse Ann r i ,qui dicebant de definitione mo tus,probatum ef t definitionem mo tusefle, vt dixjmus. Nam eorum quidam dicebant motum efle alietatem (feu non ens, feu nihil, feu aliud ) & exitum ab ^qualitate, ali; dicebant ipfum non efle. Et,li motus efle alietas, v: dicunt T fequercturq)quicqiiidefictaliud,moiiere- M tur.omniaante entiafimtaliaad femuicerr'J, no tn omnia mouetur, Et,fi dicant cj> per aliud imelligant alteracionem, ( feu tranfmutationem ) tune dicemus eis/]-/ perrnuta runt tantum uomen f ynonymum, vt cnfis eft wladius. Antiqui autem i j jdco motum denommabant his de nominatiombus , q uia putaba t ipfum'non habere definitionem , cu non habeat aliquam partein parti cularem,feu detormmatam,vel in4iuiduam in adu,uec in f iibftatia ,

Liber Tertius
A nequeinquantitate, neq$ inqualitate, neque in vbi, velin reliquis pdicamenus. entia autem indmidua X'4 .in adu quiefcunt quidem. putabat igitur q?,cu non fit ens in a&u, erit priuatio : quia non datur medium apud eos inter ens in a&u1& priuationem. Si ergo eft priuatio,no habet definitionem: & ideo dicebant q? eft alictas, & quid non exiftens, & no ens. erat autem apud eos difficile dare ei definitionem, cum no poflint eum ponere in ipfb aftu, nc que in priuatione, quia videbant ipfum efle aliquid,& cpdiflerata B priuatione.& ideo dicendum eft, q? licet fit mamfeftum ex fe ipfum efie actum imperfe&um, nihilominus eft difficilis apprehenfionis, & conceptionis : & ideo eiat res difficilis apud Antiques.
Caput Sextum.

4 51

18 x-^Vm autem diclum fit a nobis, V^ motum efle actum ipfius mobilis: ex hoc afit videatur fequi dubium quoddam,videlicet fi ponamus motum efle in ipfo mobili, & non in motore : quod quidem dubium dignum eft confideratione. Dubium igitur tale eft. Si mouens C eft aliud a mobili, & eorii adtio fimul eft motus, vtrum corii aclio fit vna, vel duae. Qiji, fi aftio mouetis eft eademmet aftio ipfius mo bilis, tune fequeretjq? agens, & paP fum eflent ide, & docens, & di (ces. 19 quod eft abfurdum. At, fieorum adiones fint diuerfe,vt re vera vide tur efie,cum altera motio, altera ve to mobihtas nucupetur,vtrum igitur ipia motio exiftat in agente, & mobihtas in patiente, vel vtraq; finiul reperiamur flue in agente,fiue in paticme.ua uon eft daiida quar

ta diuifio fuper has tres diuifiones : qin dicere q? motio fit in patiente , & mobihtas in agente ellet abfiirdum . fed,fi dicamus mobilitacem efle in paflo,& motionem in agente,ea ratione,qua funtdueres,ideft duo motus 5 tunc alterum duoru fequeif, videlicet vel q? oe moues "[" eft ta.I.momobile,velq? motus repenetur in ueturre immobili,&, vt femel dicam , fequeretur ex hoc vt res moueiet feipfam. Qu6d,fi & motio,& mobili taseflencfimul vtraq -, in agete, auc in patiente,tunc fequeretur hoc mconueniens, f.q? adlio propria alicu ius rei no eflet in ea re: & erit acHo ipfius mobilis in ipfo mouente, & aclio moucntis in ipfo mobili : & fie mobile erit moues,& moues erit mobile refpeclueiufclem . quod eft abfurdum . Ad ha?c fequeretur , vt in eademct re reperirentur duo mo tus varij fimul . Quid igitur obfecro erunt ij duo motus ? Tandem , fiponamus vtrunq; motum fimul eflem mouente, tune fequererar, ta.l.moq?t mobile non moueretur . &, fi. ues nmo ^ r i-iponantur in ipfo mobili , tune r fe- uerct> quetur q?f mouens non mouebit. ta.l.inobi Ha? igitur fun.t difficultates, & am- le no mobiguitates, qua; infurgunr,ii ponamushas duas ationes efle fimpFr vnam,aut duas fimpi'r, & abfoiuve. Nos autem dicimus q? eorii adtio to eftpartim vna , partim duse . Vna quide ratione fubiedi eoru, quod vocatur motus , Dua: vero in refpectu . feu in relatione. qm,fi ca piatur id,quod vocatur motus p fe, erit quidem in ipfo mobili,fed,fi re feratur ad mouens , vocabitur Morio,&,fiadmobilereferatur, vocabitur Mobilitas :nam eadem efl ra do huius , q us eft rehq uoru refpeL L L iij ftuum

Expo. Med. Phyfi.

G cluum relationis. Sicut.n.fcientia, qu prouenit ex Hocente in difcentem eft vna, & eadem : & prouenit in ipfum difcipulum ab ipfb docto re. fed,fi capiatur in relatioe ad docentem, vocabitur Do&rina. (i.fi referamus earn ad doftorem). fi ve ro capiatur in relatione ad difcipulum, vocabitur Difciplina. ita etia ilia adio, quz vocatur Motus, agit cuidem earn ipfum mouens in ipfo mobili, & reperitur in ipfb mobili: fed, fi rcfeiamus ea ad agens, vocatur Motio : fed,fi ad patiens re a J feratur, vocatur Mobilitas. Ex diH dis igitur patetquid fitmotus,& quod eft in ipfo mobih,& error An tiquorum de mom. SummaTertia, in qua agitur de infinito vtrtim fcilicet detur,vel ne: & fi datur, quo pado datur, & quid fit: & cp finituin,& mfinitum funtafFedusipfiusquaiititatisiidetidem & motus, & tcmpus,de quibus cofyderat proftflor htiius fcien tia;. & diuiditur hxc fumma in Ofto capita.
:

frimum, Ractare aut de infinite, 14 vt dictu eft,ad Naturale attinet: & io quicunq; dehac fcia fecit iniuum traftauit de eo. Qui vero de co tradrarunt, bifariam diuifi funt: nam .nlij Naturales, aJij Diuini fuerunt. *5 Diuini afit, feu Metaphyfici magni feceruntipfum, dixeruntq; illudee principium per fe exiftens: non q> fit corpus,autin corpore, fed q? eft fubftatia, cuius quiditas eft feparata,non habcnsfinem,Scq? eft prin- L cipiumomniumentium. ijautein coueniut fimul in hoc,de hoc prmcipio, fed difcrepant in ea re, qua; ita fe habet, quid nam fit. Seda ante Pythagor^ putabat ^ infinitum,qtt ita fe habet, funt numeri.putabat.n.numeroseflc,prin cipia rerum fenfibilium: & cu hoc credebant ipfbs non efTe feparatos a b omnibusfenfibilibus. Plato vero ponebat hoc princiduplex,f.'naturam Magni, & Parui,qu funtYfiainrelligibilia feparata.qm ipfeponebatformas feparatas, quasdicebatefleNumeros j* pnncipium uumen ee Duali tate,& pnncipm duahtatisMaonu, cft.p&ma.cria.qu^ftinfinita. Quidam vero Antiquoru, inter

In Primo capite agitur de opinione Antiquorum de infinito. SSS.'JSSSiSS'MSSr In Quinto probafdari mfinitu in potetia.

In Secundo, de rationibus famofis,feu ap & Paruum,& Paucitate,& Multitu parentibus de ipfoinhnito abfolutc. ^ine, & Exccfliim,& Dcfeftum , &

In Sexto datur definitio infiniti.vbi datur, quos eft Anaxagoras,putabat prill& refellitur defiaiuo hjbicaab Anti- C ilF , ume fl e ipf Dcum.hi autcm l um euis de ipfo. /j- , * In Seprimo redditur 'aufa, ob quam non C^z qu>nqj no credut dan cam

poteftreperitiinfinmi maftu, Icpof- tmcientererumpenerabihum: no fit repenri inpotcntia. Intelledum quidc, quern ponebat
Inoaauodeftruoiturrationes.qux vidfr Auaxacoras: ncq} Amicitiam, & tux probate aarunnnuum in aitu. I T j r T-

Litem, quas ponebat Empedocles. Phyfici Tcro funtopinau g?InSuuuin

Liber Terti us
A nitu accidit illi rei, qua putant ee princlpiu materiale, oibus entibus naturalibus: & quicunq; illoru putabat hoc principium efle Aquam, aut Terra, aut Aere,aut Igncm,aut aliquid media inter illoru duo, dicebat Infinitu efle ex afredtibus illiusrei, quamputabat eflcpnncipium ij igitur ponebanrInfinitum magnitudine. -Sed illi Phyfici, qui dicebat prin cipia rerii fenfibiliii efle partes indi uifibiles, (Atomos vocant) infinitas,vt Democritus, vel partes firmlares, (Homogeneas appellam)inB finitas,vt Anaxagoiasjputabantcjde Infinitum efle princ:piu ratione multitudinis, & quantitatis difcret, no ratione magnitudinis,& qua titatis continue.: vtdicebatpr lores, cogunturaute concedere priuationem finis, ratione magnitudmis: quia illaj partes, qua: numero non confumuntur, neceflariofummfinita;,magnitudineetiam, &hocliue tactu, (iue continuitate. 30 Inquit Arifc. reels; qu:dc conueniunt oes dicere ipfiim efie principium,&,q? eft ingenitti, & incorruC pnbiic. & ideo putarunt aliqui eoru q? eflet ipfe Deus glonofiis. Qm quotlibet res vel eft principium, vel ex principio : fed qd infinitum eft, non debet habere principiu. fi igiturnon habet principium, ergo ipfum ent pricipium c^teris rebus, 5c cltingemtum,&incorruptibile.& ideo dicebat Anaximander ipfum cfle Deum gloriofum, qui omnia ampleclitur,atq; gubernat,& regit. Caput Secundmn. Vinq; aut funr, que inducunt :rcdere infinitu dan. Piimu eft, Tps.uii ex fui nacura vi-

452,

detur cfle infinitum, cum n poflit D imaginari ipfum ee generabile,neque corruptibile. quomam, fi quis pofuerit ipfum efle generabile, aut corruptibile,poiiat quidem tempus in tempore, cum quodli bet genera bile, ac corruptibile fit in tempore. &hanc propofitionem coacedunc ipfi Antiqui. Secundu eft, Diuifio,qu in magmtudinibus fit, quar quidem eft infinita. hoc enim eft vnum ex fup pofitis, qua; a Mathematicis fupponuntur. Tertium autem eft fumptum ex ipfa geueratione, & corruptione. E quoniam,cum Antiqui vidermtip fas nullo tempore deficere, iudica-, runt-oportere principium generabi lium ,&corruptibiliuefleinfinitu. Q^artum,ex natura ipfius finid. id perfuaderi poteft, cum res finita deiinat in aliam rem,& ilia in aha, fie oportebit dari infinitum. Qumtumexipfacogitatione,& 51 opinione, (feu intelleclione,) cum nemo poflit cogitare, vel imaginarifinem alicuius corporis quinfiniat,( feu attingat) aliam rem.Sed ex ipfa cogitatione, feu ratiocinio F habetur, vel quod totum vniuerfum non fimatur, vel, fi definat, quod definat in ipfum vacuum: & ob hoc fimt opinati multi quod ex tra codum datur vacuum infimtu: & cp poflint dari in eo infiniti mun di. qm,fi detur locus infinitus,pote rit quidem dari infini turn corpus, vel corpora infinita. Pr^terea no vi detur (j> magis coueniar,vt fit mim dus in vno .oco ipfius vacui, quam in alio.&,fi eflet de natura vacui,vt in eo eflet is mundus, oporteret vc in eo eflcut mundi infiniti. L L L liij At

Expo.MccLPhyfi.
<3 At quia mioncs, qua? circa hoc 34 Hunt, non diftinguuntquot modis .dicatur infinitum,ideo qui hoc qritexacle fcire, cogitur quideprio diftinguere quot modis dicatur m5,& tuc incipiat inueftigare de hoc, qiii maxima hetdifficu hate,
CapM Jertittm,

TNfinitum autemquinqj modis X df.Primo de eo, de cuius natura non eft recipere fine : vt df de punctis q? funt infinita: & voce efle inuifibilem, quia non eft de eius natura vt fit vifibilis. Secundo deeo, cuius tranfitus,& H magnitude non habet finem in fe: & hoc eft infinitum in adtu. Tertio de infinite , metaphorice diclo. & hoc bifariam quidem, nepe vel pp ei9 magnitudine, licet fit vere finitum, vel ppea quodcu dificukate tranfitur: vt cum dicimus mare efle infinity profunditatis^a non poieft ipftim tranfiri. Q_mnto, quoddf infinitum pg diuilionem : & hoc vel pp additionem,vel pp diminutionem: &hoc efl infinitum in porentia. Illud vero, de quo debet fieri inueftigatio hic,eft de infinite I adu, J & de infinite in potenaa.qrn illud, quod dicitur metaphorice, & illud quod di- per abnegationem vl'em, non tracl:atur in fcientijs .
Capttt Quartum.

Oc capitulum diuidif* T duas partes. In prima arguit cotra ponentes infinitum efle quid per fe exiftens ita, vt fit qu^-dam fubftantia,n5 accidens oino alicuius rei.& jn hoc Dialc-ftica: procedit, & vniuer/ali quadam fpeculadone: non cjp hoc attincat ad profeflorem hu-

ius fcientia: i qm fermo * qui cuta K hishabendeber,eftille,quiDiuino debctur, Metaphyficoue) nott ipfi Phyfico. In fecunda parte afguit centra il los, qui dicunt q> eft accidens corpo ris fenfibilis: ij autem funt Naturales, cumquibus loqui debctipfe Naturalis pnilofbphus. In prima ergo parte dicendum J 5 eft q? non pot reperiri infinitum fe exiftens, feorfum (eparatu a fenfibilibus. qm necefle eft vel q? fit di uifibile,vel indiuifibile: fiindiuifibile,ergo no dicetur infinitum, nifi <;o mo, quo dicitur pundlum mfini tu,& color inaudibilis. hoc aut nemo eorum,qui ipfum ponunt, dice ret, ne<j; debet in confyderationern venire. Adde et,quia impole eft reperiri aliquid, qct fit quaiufiittfinitu, & mhilommus fit indiuifibile. Si vero fit diuifibile,tunc necefla } rio recipiet diuifionem,vel quia eft quantitas feparata, vel quantitas exiftens in fubieclo, vel vt fit ali qua fiibftantia feparata: fed non poteft efle quantitas feparata, cum numerus, & magnitude non fint fc parata a fenfibih:ergofequiturq? id,quod accidit numero,& magni- M tudini, no lit t feparabile et, qucd t -1. vet eft priuatio finis, nam habere fine, & non habere finem funt duo accidentia, qua; infunt numero,& magnitudinirquoniam quiditas numeri, & magmtudinis non eft quiditas infiniti. fi igitur non eft quan titas feparabilis, relinquitur ergo 0 quod ent quantitas infeparabilis: ergo erit ex his, quac funt in fubiefto: ergo hoc fubieclum erit prmcipium^ non ipfum infinitum. ipfi autem hoc uon cottcedunt.

Et

Liber Tertius
A

Et poftcf ,f bad m* q? n6 eft q u& potrepirimagnicudoIfinitaTaclu D

453

J7 tuas feparabilis, neqjimeparabihs, tu naturalis, tu mathematica:mox ergo nihil aliud dicedum relinquif", probabit rationibus qinbtifdam,pnih vthtfubftihiafepata, vtnos Hi ptijsq? non potcft rcpenri aliquod cimus deaia. intcllcdtu , ita vt fit corpus fenfibile infinitum. id,quod fupponit ec infinitum.i.qtf Prima afit ro hare eft. Oc corpus 40 dcnominaf'infinitu, &ee mhnitu circulare vna continetur fupficie, fit ide definitione, qwditate,non plunb'vero no circulare : fed quicdiuerfum rone. Vcrii,fi ita dicam9, quid continetur vna fuperficic, vel & fuerit eius eentia fm fua defini- pfibus e finitiiiergo oe corpus c oT tione, tfic quide, vt eft infinitii,opor no fimttl:& fi oe corp'e finiti3:eigo tet dicere vel q? e diuifibile, vl'indi- ots fiipficies e finita,& oTs linea fini uifibile:fi diuifibile, tunedefinitio ta.quia iiipficics no fepat"1 a corpe, J>tis5& toti'ipfi'erit cade I hoc,vt fit & linea no fepatur a fupficie : ergo in reb'fimplicibus, fimilanb9:&fic ols magnitude in actu eft finita. B erit quide ns Jpfiusinilnitiinfinita. Identidejj>babit'ocm numeru in 4t qm necefle e vt partcs difterat a to- aftu ee finitu: quia ois numerus in E to infiniro definitione,vel no difte- aclu*eftnumcratusaclu:&ocnu- ' rat.fi diireiftt,tuc infinitii erit com- meratu e vFpar,vl'impar:erco om- ra * 1S* pofitu,& non nmplex.& fepatu:&, lie numcratu eft finitum. f\ no difRratjtuc definitio partis,& De mfationes aii t naturales,qui- ^ toti us erit olno eadem definiuo:ie: bus Arift. vtitur flint Quatuor. qm hoceftneceflarul I oTbusreb9 Prima dcmfatio e. Qiiia oe corfimilaribus.ficut.n. pars aens eaer, pus tangibile infinitii e vF fimpicx, & gs earn is caro,fic etia pars infini- vel copofitu:&, fi copofitu , ergo, fi n erit mfmita,cum fuerit pars, & to tlemeta,ex quib'cof iat, funt fir ita tfi in eis ide defininoe,& quiditatc. nuero,vt ia jpbatil eft no pofie repe dfia vero,atq; diuerfitas partium in rui elemeta Tfinita nuero in ip/b co corpibus fimilarib'eppfubiecliire pofito ex ipfis in primo libro Imius cipies partes.no }>p formam . qni,fi opntergo neceflc erit vt vnum iiloC imagincmur forma corpis fin^iiarisru fit infinitii magnitudine, vFplu- *. fine fubieclo,tuc eetps, & totu I eis ra vno:alias.n no dicetipm compo ide oTfariam.& non diitcrfuni .fed, fitfi ee infinitu.fed, fi vnum eorum fidicaf'cpfitldiuifibi^vtcftde na eet infinitii , msnifeftu e cp rciiqua tura fcparati,vt (eparatu e, tune no fimp!icia,ex quib'coftat ipm copo dicet'ce infinitu,ni!i eo mo, quo dr fiti^corrupannn ipm:cum elcmen pudii inhnitu.deniq; tractare c]e re ta fint contraria. rcmanebut aiu in feparata infinita no attmet ad hac ea xquitatc,& mcdiocritatc,cua; in fcicnnam. tereorii vires.feu potctiasexrat . &, InSecundaveroptc diced u eq? fi potetia,vf vis,q ineft I vna poniit id,quod qrit jpfeflbr huiusfclx, eft cula clemeti iniiniti fuerit imbecilTtru detJcorpus fenfibile infinitum lior,q i!!a,q ineft in pticula ek-meti aftu,vFnon poflit dari.Ariftot. aut finiti,xquali illi particular illms ele incipit primo jpbaic ionc vh g> no metiinfimu:Yt li dicat'q? potetia,&: vis,

Exp. Med. Phyfi.

G vis.qua; eft in vno traftu aeris,e de- fit finitum.&, fi eflet infTnitum,cor K bilior q ilia, q eft in vno traiftu aq, rumperetur rehqua.Si igitur pona&terr,mhil quide hoCjphibetq.n mus ePnta finita,non timebim'mii ipfum infinitum totum corrumpat dum tranfmutari in futurum T naipm finitum.qm, fi duplicauenm 9 turam vnius eorum, vt Heraclitus hanc portionem,qut habet vim im putabat mundum mutatiuum m becillem in infinitum, aggregabit"* ignem. Ex his patet non pofle dari quidem ex,eo id,quod erit validius, ePntum infinitum, neq; compofitu <| ilia pars fiuita omnmo. ex ePnto infinito, vt dicunt natura4J Qjiod fi infinitu fuent ex pPib' les de ePntis. quod ideo putant efle fimplicib9, ergo vnu eoru implebit neceflanum,quia videntgeneratio locum,& non relinquetJreliquis lo- nem continuari. cus.qm,cum corp9 fequaturoes diSecunda demfatio talis eft. Dico 48 mehoneSji.ipfas fex pofiri ones, (feu adhuc q?,cum fiibijciatur omne cor angulos,) ergo corpus infinitu,qua pus ienfibile,(tangibile ve,)generaH tenus eft corpus infinitii, erit Toib 9 bile,& corruptibife habere jpprium angulis.(feu pofitionib9) & hoc ide vbi,ac locu,ad que mouef, & in eo fcquet'',ii ponam'vnu tm infinitu I quiefcat,& quicquid mouetur,8cote oibus angulisita, vt non remaneat fcitjCmotu recl:o,eius quidem locus Jocus reliquis,fiue fint finita,fiue in totius,& partis eft ide (pecie: na lofinita.&,fi oes hx diuifioes funt im cus vnius miliaris eft idem locus to poPes,ergo no poteft reperin corpus tius terra?,qui eft locus mfimus: & locus vnius fcintill^ eft idem locus compolitum infinitum. 44 Ad hsc dicedu elt no pofle repe totius igms,qui eft fupremus: & ad riri corpus fimplex infinitu tangibi hunc locum, qui eft proprius t o t , Ie,fiuetit vnumexquatuor eleme- mouebitur pais, &ineoquiefcet. tis,autmedm inter ipfa,vtaflerunt His igitur duabus propofltionibus aliqui naturalm,vt euitent id,quod exntibus veris, reuertemur, ^ dicefequiiffmipfbs,f.vtreliquu corrum mus q? corpus infinitum,necerVario pat'aut vt (It element additu fuper vel eric fimile, & ide fpe,vel diflimiquatuor elemetis,licet videaf* q? no le,Sc plura fpecie.&, u fmiplex fimi M aat'eihtum aliud prcter Ignem, Ae- le,vel mouebitur naturaPr motu rere, Aquam,& Terrain, qm , fi dan-if <5to,vel circular! (ed,fi redo,tunc lo ePntum quintum, tune ipla compo cus totius,& partis eius erit ide.&,fi nentia viderent'diflblui i ipm.qin, locus totius,& partis eflet ids, & fit ii daretur ePntum,vt eft ePntum,in- infinitum,ergo no moucbit vllo pa finitum efle,tunc oporteret reliqua clo naturaPr, ergo non ent corp'na ePnta corrumpi, huncq; mundum turale,quiaomne corpus naturale traimutanmnaturam illius einti: eft mobile.q/ autem non moueatur quiaePntum eftefntum perquali- vllo patio , ideo fit , quia quicquid tates contranas in co repertas.& ob eft infinitum ems locus eft infini- * a.L& j hocopoitet vtillud ePntum mediu, tus.ii igitur locus * totius fitinfim cjuod ahqui pontit habere in (e co tus,erpo non dabitur locus, quo qe trarictatem, mcjuaturn eft ei'ntum, feat pars,qui fit prior quam ei9 moms,

Liber Tertius

4 )f 4

tus, & locus , & in quo mouebitur, infinitu numero,vFmagnitudme il D prior (j ems quietis.quia no dabun lud,qd * refultat, vnu: quia ex Ifiiii *tur hie duo loca , alter f. in quo res to * ptib'fit p, cotaclu,& cStinuita J,ur' moueatur,& alter in quo quiefcat, te vnu infinitu magnitudine.fed ia ** vt in corporibus fimplicibus res fe jpbatu e an tea q? no pot repiri corhabet. At,fi ponamus omnes ei'par pus fimilare infinitu, quia, fi regirc les naturafr quiefcere , ergo nullus tur, no daret"1 motus reclus:fed,cuni <labitur motus reclus naturaliter: loca fint finita qualitate,i.forma, & quia oportebit vel totum quiefcere, quantitateiergo ePnta (tint necefla>cl q? moueatur circuit . Senfiis ra- rio finitaqtitate,& qualitate: &,(i men affirmat dan motum return: fimplicia (unt finita, ergo totu ag& quia motus rectus reperitunergo presatumexeiserit neceflario fini o - " tu.quia corp'no pot ee mai-or luo i lo corpus mobile erit finitu:quia cau- **.fa motus redi eft* diuifio ipfius vbi co,neq; fii'loc'naturalis maioripo A I in 0* a i 11* t o Caufaaut,obqua Anaxagoras k & non " corpus mobile* naturahs,&non n51e. naturalis . Diuidi autem ipium vbi dicit q; ipm ambies infinitu no mo B ideocontingit:quiacftfinitu:ipm ueatjm fe toto, fed per fuas p. tes mo vcro efle fimtu determinat de necef ueai^ef I quide ca per accfis: quia, fi fitate extremitatem corpons,qd ca- eet ca per fe, tune idefequeretur dc pitur in eo,efle locum.Eode modo partibus,quod de toto. Nam dicit quoq; fequiturvtauferaturmotus ipfe q? eft immobile, quia eft infini reclus.fi deturinfinitum, quod mo tu,& non het locu, ad que moueaif: ueatur circuft.His igitur fie habitis &ioeftvelutfeipm fuftentans,& refpondebimus,& dicemus q?,fi datJ habet * f tabiiitate naturair, & eius motus reclus , noa dabitur corpus partes moucntur. id aut, quod facit (implex infinitum.Quonia,fi cet i- ipm quiefcef,eft caufa violeta. qiri, fini turn, tune eet infinitu p, oes fuos fi eflet infinitu, prohiberetur ab eo diametros:& fie ipm totum vi'quie motusjcii no haberet locu, ad quc icetjvel mouebit''|> fuas panes circu moueretur:crgo,fi eflet aptum moFnfed dat"* motus reel:9: ergo non da ueri,fi moueref, haberet locu.Quics igitur ineft ei^ppter priuauonem j tur corpus fimplex mfinitum. At,fi ipfiim infinitum fit diflimi loci,non quia cius natura determilarc,& compofitiijtunc oportebit vt net ei quictem.&,fi quiefceret natu iliac partes diffimilares, ex quib'co- raliter,oporterct vt quehbet ei'pars itat,fintvFinrinita;fj>e,vF^>fit vna quiefceret naturaliter: cum locus carum, vel plures inhnit^ magnitu quictis totius fit loc9 quietis partis: dinis, fi fint finite, fpecie.fed , fi fint & fie nullus dabitur motus:ergo in infinite forma, 8c ipecie,tunc opor- finitum non potef t quiefcere natutebit loca ee infinita:quia loca fim- raliter, & moueri fecundum fuas plicium vaiiamur ad varietate for- partes. Tertia demfatio talis eft.Oe cor j ^ marum eorum: vt diuerfus eft loc9 terrx a loco ignis . fed,fi fuent vna pus*tangibile hetgrauitatem, vel *a.l.fcnfi 9 caru infinita magnitudine, vFpIu- leuitatem.fedjfi eflet corp tagibile bile. rcs,tunc coiruperef totu. fiue fuent Tfinitu neceflario habebitgrauitate vel

Expo. Med.Phyfi.
6 vel lcmtate.fi grauitatem, ergo erit cuPi-j&jppriejpbabiftn Hbro de Co? K in loco iniimo,& eflet feparatus ab lo,& mundo,poftc fuerit ibi pfoba co locusiurnor.quod eft falfum.&, tus numerusgenerum corpora fim fi fuerit lcuc,tiic eet in loco furfum, plicuim fimilarium partium. & cet fepatus ab eo Ioc9deorfum.&, Caput Quintum. fi eflet in vtroq;,tuc eflet fimul graIcamus infuper cp, fi non con j 6 ue,& leue.quod eft abfurdum. ccdamus rep.iri inHuitu, tune 54 Quarta demfatio hmoi eft.Si oe 9 corp fenfibile e I loco: & loca limt fequeifq? tps habebitprmcipium,& fimtafpe,atq; magnitudine,hocert finem:quo.d quidem no pot cocipi cjualuate,& q titate: ergo oe corpus ex natura tpis. Adde et q> adhucjperitfinitu.na nemo ambigitq? erit babiturtpsinfequi alique motura in aliquo loco naturali:& nuiufce- arternu.Sequef adhuc,fi tollatur ab modi locus eft fimt9: ergo &ipfum fb!utcffinitum,q? tolled diuifio mi a.lexce- erit finitutquia corp9n6*dirtinguit' gnitudinil ininfinitihquod eft vnu ij aloco.QuodautemJocafintfinita exflippofitisipfius Geometrat.hoc L fpe patet:quia eorum dfi? funt fini tii in Sexto libro huius opis exad:e te,qux iuntSurfum Deoifum, An- jpbabipoft<| ibi jpbatu fueritoem te Rctro,Dextrum,&Siniftrum. magnitudine diuidi in temp diuifi ^ Idetidejfbat'quehbet eoriieefi- bilia.Cum harcigitur, q didla/unti *a.l.dilta nitu^titate.qm hatdnxnopntee affirmeunfinitiirepiri,feddemfatijs. in * dimefionibusifinitis:quiano tionesfupius didlxtollat eeei9, recent cognita haec loca naturah, cu linquitur igitur vt alias reperiatur, nohaberettermmos naturales.fed alias non reperiatur. inrefpe&u(feurc!ati6e)erut: j ,pbaManifeftuautpft,q> ratio,.qua 57 tii aut e ipfa ce naturaFr terminata tollit'ei us ee demfationibus iam pex motu ipfbru mobi!iu,qua; ad ip- dictis,eit quide ro ipfius acl:us,hoc fa rnouent^ & quia in eisquiefcunt. eft non rcperiri infinitu in ad:u, & hoc aut clarr'jf babit?,cii declarabif1 q? ea,q affirmat infinitum rej>iri,T op locus eft vltimii ambiens: Ex his tpe.& magnitudine, illud quide fe- M I ergo hf <& n5 pot repiri corpus aclu quitur rone potetia:, no rone acP. Innnitu,fiue fimplex,(iue copofitu. Neq; mtelligo hie per potetiam,ea Veriihatu dcmfaticnu qdam hfit potentia,qua: deduciturada<5lum, vFiores cociufiones, ijdain vero no. fm fe totam: vt cum dicimus aes ce fed ego conat 9 flim tmjpbarecj? no inpoteua ftatuam,qm hxcpotenregitur corp'fimplex infinitum.na tia dedncet'aci aAu.&,fi infinitu reqda ear.ii ,r)ban.t no pofle repiri cor- p.iretur in potentia hoc pa<5to, dedu pusfimplexiufinitM,quaten 9 efteIe ftuadadii,tucrepeiuet'infinitum inentii,qda vero niixjpbant no pof in actu.At qi infinitu repiatur in po ferepin infinitu corp9fimplex,qua tentiaintelligitur,q? potetia efifem tenus mouef'motu reclo,nonnu'lla; per in eo feruata.& quis egrediaf'de vero alixjpbant no polle repiri cor co ahqua pars ad aciu, adhuc erit i pus fimplex infinitu, quouis motu eo alia potentia ad aliam partem,& moueatur in infinitii,hoc aut parri hoc in uilimtu,ita,vt aclus ipfi9 in fini-

Liber Tcitius
A finiti,vt infinitu eft,euftodiat femp potentia: queadmodu act9 ipfi'mo bilis,quatenus eft mobile,eft cuftodirc potetia:ac"tus aute ipfi 9 infiniti femp adheret potentiar.h igitur ponamut hanc potcnciam,collef' quidem ipfum infinitum:& io, cii did mushac potetia repiri, non detintelligi qjdeducaturadaclumpocs eius ptesjcd dei cocipi ci9 ec, vt efle ipfius tpis,&rnotus:quoru quidem pars,fi qua rcperia^m ca ccrte rep.i'e tur poFitas ad alia pane. & queries corni m pitur ex eis aliqua pars, Tno iiafahaps: quiaptcs ipfius infimti B iio;i reperiuntur limul. y<* Cum dicimus quoq, magnitudi nes diuidi porenria I infiniru,itcliiffim9inefle eis porctia, cj cultodir in cis cotinua diuilione in infiniuim. no cj> fit in eis potetia:qua diuidantf aclu in gtesifinitas. na multii inter elt dicere incflc alicui rei potetia ad diuifione iafinita, & dicere inefle ei potetia ad res diuifibiles aftu in Tfinitil, videlicet ia diuifes, quaru diui fio defijt ad infinitu. In hoc tfi diffcrut magnitudles,& tps circa hoc. quia ilia ps,q e potetia in tpe,no de ducitiir ad attu, nifi fueritiam priC uata alia pars,fi in tpe regiatTaliqiu j?s T. ndtu:fcd in magniuidinib're^iunf ptes diuifibiles fifadlu,& ip(a met diuifibilitasT infinitu-, I ipfi^q; jri^gnitudinib9, vt dixim9, repitur diuifibilitasT inlinitu, & addition! infiiiitum:ip{aautdiuifibiiitas,que. eis ineft potetia,pol itafq; ad ipm Ifinitu c6{yderafr]uidem,fi diuifenmus aliqua magnitudine Idiuidua f Itelledum, prime in duas medietates,mox vnam rnedietateiii alias duas medietates,& iteium medieta te in duas mcdictatcs, fie I Hi aim

ptcrq(!definatdiuifio.qm,fidefine 0 ret diuifio,tuc repiretiir aliqua magnitudo,q no duiidere^in duas me dictates: natura aiit magnitudinis hoc ref}>uit:huiu(cemodi tii diuifio ponit'alvlathematico. Additioaiic in magnitudine,quatenus magnitu do eft in materia,no jpcedet quide I infinitu eo mo,quo jpccdebarl di uifione magnitudinis, videlicet acci picdo flip t'juis ma^nitudinc aliam magnitudine maiore i!la. na fi hoc eet pore,quaten9niagnitudo e I ma tena, tuc poflct repiri corp 9 infinitu inacl.u:(edno potrejiiri magnitudo maior mundo:longe ergo min9 E poterit repcriri infinita. Atappofitio,quamputat Arift. 59 polle fieri I magnitudine,quatenus eft * finis covpis naturalis,eft ilia ap *a.I.cxttcpofitto,*q fit cotrario mo ipfi9 diui '"I2?' f- i i11 r ' i a.Lngura lionis,videlicet vt addasiupeadem magnitudiue ea parte, qua minuis ab ea,& fie (emp.na hoc e illtf incre a.jiactremetu,qd pot fieri,qiiaten9eft* finis mum. corpis naturalis:& hie modus incre meti magnitudinis i infinitii,e ilk*, que putatArift.eepoPem tin. Et,fi quifpia dixerit linea diuidi T mfinitu,ea rone,qua e Imea tm,(ed ea r5 ne,qua e linea ignis, vel aquomo di E uidei? in ifinitu,(ed diuidct*! magni tudine Tdiuiubile, & eft ilia cxipua magnitude, qti^ non pot rccipe^foc mam ignis,qm hxc eft mag;.itudo termmata aatura,fic et no pot fieri appofitio in infinitu,quaten9c linea ignis, vcl aqii,& vt veibo dica,qua tenus eft corpus (enfibi!e,vcrii quatenus c linea tm, pot fieri appolitio in ea i infinitu, vt pot fieri diuifio i ea,Geometra.n. pot poncre lineam maiore rnudo,quare ergo Aiif dicic cp pot fieriIfiuita dmiiio I magnitu ciinc

Exp.Med.Pliyfl
G dinc,no" afit Tfinita appofino, fen in min 9 erit abftracliifn fm effe. ncq; infinitu? Dicendii eft q? fpfeflbr hu cogitfGeomerraponere talelmea, iusfae confyderat magnitudines, quia dem ratio de linea magna , & jput funtfines,feu extrema, vcl tcr- puaefteadem: & io, licet ponatipmini,corpo)f naturahii mntciialiu, fam hoc padlo, no fequef'exhocin diuifio vcro in infinitu accidit ma- fua demratione incouenicns: quis guuudini rationc materie,no rone fit falfiim,& ficlfircij aGt dfGeome fornur, finis autem in diuifione ac- tranijptrahere lineam in infinitu, ciditci tone forma;: &io no pot di- intelhgitur ipfiim ponere linea in uidi magnitude ignis in infinitum quacunque magnitudine vehs,, quatenus eft magnitude ignis: veru lit numero veto oppofito m5 res accidit ipfi magnuudini diuifio in fs habet,qua in magnitudine circa infinitu,no<]uaten 9 eft magnitude hoc,qmnumeius no poteftdiuidi ignis, fed quatenus eft tin magnitu in innnitii:quia forma vnitatisindo,no quatenus eft mapnitudo cor tcrdicit? atq^ intcifccat ipiam.eft.n. H poris naturahs,qct cofyderatjpfefror indiuifibihs. additio veio in eo eft hums fci9 de magnitudme:hocaut potts in Tfinitu.Cui'rei ca e,quia in ercmentu in infinitum in ipfb nunilnl a'iud eftq eflein matcria. fc Incremcntum igitur in Tfinmim mero e res neceflaria ex natura ma hac latione, videlicet quatenus ma- tcrie:cu ca pluralitatis fit ipfa mate gnitudo eft in materia,e/t impoPeT ria,queadmodum forma eft c& vni ipfa magnitudine. quia matena co tatis.& io definit diuifio i ipfo nuetinetur iii magnitudine mundi, &: ro,cum fuerit ipfa forma ca,ob qua extra ipmnullaexiftitmateria,ne- definit diuifio. Ex his ergo patetq? que pot repiri aliqcf corpus vllo pa- datur infinitum potetia,& quo pacto, vt in hbrodeCoclo,& mundo clo repenatur. probatu eft. &,fi no datur ibi mate Cafut Sextum. na oino,neq; etia dabitm ibi locus, T~] X his igitur, q ux probata funt ^3 & fie ponere magnitudinem maio- JL, de natura mfiniti in potetia,vf re mundo eft falfum.Geometraau q? eius definitio fibicongruaeft, C. 1 tem manirbftueq?,licetponatqua- q)tid,aquo,ficapiat J aliquid aftu, M titate,& confyderet earn, non tn eS poterit capi adhuc femp, & ingiter confyderat,piouteftextremu,fcufi aliquid extra i^mfecundiimquan nis corporis naturahs, vt Naturalis titatem.Diximus autem fecundum cofyderar.ipfeetenim abftrahitro- quantitatem,quia .ppteripfam pri ne id, qd pot abftrahi rone mi, q3 uatur ipm ens fenfibile fine in diui tn non eft abftradum fm efle, fed fione.diuifio.n.q fit rone quafitatis eft in matena,hoc eft, q? quicquid eft quidem finita:& idco,cum diuiabftrahit(fei' denudatjipfe, non eft ditur res lone ^titatis,remanet eius denudatu f m efle. Ergo, fi Mathe- qualitas,& forma,vt fimt.quia pars jnaticus ponat lineam maioremu linea; eft linea : fed diuifio linea: in do,ficponetrem fidam mendace. fiias fpecies per liias qualitates eft quia idjqcf ponit ee rone abftraclu, quidem finita, videlicet diuifio I re ,& curuam,& arcuatam. no ell ita fm eilc oTno: longe eigo Ilia

Liber Terti'us
A

4 56

Ilia vefoHefmitio data abAnti- cam,perfpicuume&Q&jCiiinrmi D quis,qua; eft q? mfinitu eft idjextra tu lit piiuatio,flpnuatio fim.srpriua ^6 qtf impoFe eft vtrepenaturquicc|, tio anteftaffectus quidam iphus videturq? potius debeat ee definitio matenxrergo & infinitum erit afte ipfius tbtius perfedi(feu Ttegri) fm dus ipfi9materia:. Adha:c nemo efle in adu,quam fit definitio ipfi9 ambigit dluifionerri magmtudinis infiniti in potentia. Nos.n. detini- fieri in materia,no in forma, cu for mus totu,perfeduq; oibus reb9 par ma per fe remaneat, finis autem, & ticiilarib9.q? eft id,extra quod nihil }?fedio,atq; totu ipfius rei eft^ppter jeperitur,neq; aliquid eft feparatii forma. io conuenietius eft dicerc abeo,qcfpofhtipm j>ficere:vt, cum infinitum contineri,quacontinerc, tiici mus phialS totam,& area tota, quia materiaincludif*, & cotme^in 9 cu nihil,quod fit pars quiditatis ei% ipfa forma toti : &ob hac cam pot ' defit ei.eade aute eft ro de ipfb toto fieri diuifio magnitudinis m infini continente oTa,quatenus eft totum tu.fed appofitknn mfinitQ eftimB & perfedu,qua: eft de toto particu- pofis,quia totii,& pfedu obuiabut lari,hoc eft, q? Vtrumq-, eorfi e vim, ei:nihil aute eft extra totu, fed ma- E quatenuseft totum.Totu terea, & t. r a includiftn eo. Etobhancmet 69 pfedu vel fignificat vna re.vel duas cam in nnmerisres fe het cotraid, xla res*fimiles(feuc6uertibiles.)qrnto q3 in magnitudinibus, videlicet q> turn dicitur in relatione ad partes,a pot fieri additio in eis in infinitum: quibus nihil deeft. J?fect,u vero df, q uia hoc eft pof'e p.p materia, & no cuinihiltleeftr6neo t ditatiSj& fbr- eft ibi fbrma^qua: obuiet ei: fed no ma.',vt, cum dicimus Medicum per poteft fieri diuifio in eis in infinitu, fecl:U,& Gramaticu pfedu. Totum q uia forma vnitatis Itercipiet ipm. autem eft pfedd in fuis ptib9. & io Patet igitur ex hoc q> infinitum remelius dicebat Parmemdes,qMelif pentur propter maten3, & g? finis, /ustqa Parrhenides dicit q> totu e fi & perfedio reperitur pp formam. nitUjMehflus vero dicit, totu no ee Scire aute debes q? hoc, quod dij 7* 9 finitu,ita, vt ei didu Jplicet cotra- cimus de efle ipfius infiniti, dicitiir ria fi^f!totfi,& infinim,fed,quia pu quidem fecundum prius, & pofte- F tabat Ifinitu nihil habere extra fe, rius.dicitur enim Primo de magni-' & <j> e pcrfedu,& totu, io magnifa- tudine,Secundo de motu,Tertio de dunt ipm,& ponunt ipm cotinere tempore,& q? reperitur in tempore, oia,& fiplecli ocm re.hoc at epithe propterea q? reperitur in motu,& re tu,(feu deno!atio)c6petit cti T aclu, pentur in motu, qma reperitur ia lion enti I potetia, cu no cotineaf' magnitudirie. J feipfb.Ex his igitJpatet q fit defini Capat Oftuuum. tio mnitil potetia ijf ba"tuq; fuitde A D fofone aiit illi'imaginatio 7 J finiuone" Antiquoru efle corrupta. X X nis,obquamputabaifq?infinitum in adu reperitur, dicendum Caput Septimum. Vod aiit ca,ob quS repiafinfi eft quod huiufmodi imaginatio, nitUjfit matena,ficut ca finiti feu confyderatio eft triplex, vt dieft fbrma.ex his, qua; nuc di ximus. Prima eft confyderatio fum-

Exp.Med. Phy fi.

G fumpta a pfeueratione gtianonis: qm Gnatio poteft ce p.petua.nec ex hoc fequet' vt del? infinitu in afta : quia,cu gnat"1 vna ps , corrupit'alia: & forma tqi'(feu vniuerfijferuaf'i fuo f tatu,fine adduione,vFdiminu74 tione. Sofa verocofyderano, feu Imaginatio e ilia,q dicit cp finitii dc finitin alic]uid,& lild in aliud,& dc jpceditvi infimtu. hxc aut imagina tio foluitr,eo quod aliud e dicere <f> res definat in feip{a,g q? definat I alia re,& abfcindat"", & no {equit"vi quicquid e finim T e, definatT alia re:hoc aut accidit cuilibec rei, q eic H |?s toti9((eu vniuerfi)vt e toti'ignis, & totus aei,&,vt verbo dica , oia, q fiint ps muditfed illfl totu, extra qa mhil e, hoc no accidit: ergo hoc accidit toti , non inquantum eft totu, fed inquatu e p.s. & io no fequil? vt quicquid n& e gs rei,vt definat I re, q' eft extra. Adde et, q> ex hoc, qcf df, g> finim definit in aliqua re , & ilia i alia , fequif1^) femp regiaf aliqua res extra ipfam re:hoc aut eft infini tu t potetia,no Ifinuum in adu, qif c id, qcf putabat Tferre ex illo diilo: fed dicimus q> id,qcf fequifex hoc,e Q> totu no eft infimtu. qin,cudiciI musqiifimtueillc!, extra qc? ferny K repirur aliquid,& dixim'q? extra to tu uihil re^itui,lequit ex hoc,q? totu no e iufiniru. & Vna hani^ppofi tionu feqiMt ex difto eorii: dicut.n. q? quxlibet res delink I aliqua rcm extra ipfam. Secuda^ppn eft q? ex tra totii nihil eft , aotu I eo ex toto. Tertia imagniatio, eft {i;mpta ex cogitatione,(u imaginanone.) 75 ua no pofl'um'imaginan q? definat aliqcfcorp 9 , nifi in refpecluvel ad corpus, vel ad vacuii. Sc di,quia hoc accidit cogirationi,feu imaginationi , quia coipa imaginata,vel fenfata ita fe habet.Neq.jppterea quic L quid no pot ho imagman eft men aaciu.nam,n ita efiet,tunc oe veru< qcT ho no cociperet. feu imaginare tur,ipm eft mendaciiircu tfi (it iam declaratii q? dant"" res verae,que nou pnt ab hoie imaginari,vt eft ma tena prima, & res abftraclae . ^pbatumq; ef I in libro de Calo,& Mun do,cj? extra corpora caleftia no eft locus, neq; vacuu, nsa; corpus . Ex didtis ergo jpbatum eft quot modis repiatur inhnitu in rsb'naturaiib', & quot modis n5.& luc iinit liber k
M

bnnvm^anc Median* <^4uerroif cxpo/itioneiw cum lacob M ant inns fjebrteus, pkilofophw,(tcMedictU eliyuos quwq3 mortc pr*repttts earn mtaflam

MARCI ANTONII 2 I M A R AE Quxftio de PrimoCognito,

monitratiuum:ergo etil in eognitione prtmahabita per dicurfura minus vl'ia Umt notiora niagis vubus.igitur abfolute conce dcndum elt minus vlia in pnma cogniuo* ne noftra natural] efle notiora,cum pnma noftra naturalis cogniuo, aut coplexa , aut in Gymnaiio Pacauino incomplexa fit: Scuivtraq; probatum fine publice examinata, propontum noftrutn. Adoppofitum dicit* efle Arift. & coramenta.i.phy.tex. co. 4.8C Vacrt-batur in leftionibus in inHnius ahjs Ions. In ifta quaelhone difficllima ita- proce*lioitnsiuper prulogophylicxauli ultacionis, vtrum dam.Primo exponam liculuni cju;eftionis. Secundo ponam opiniones famolas in. hac magis vnraerfalia eflent in t^lleclui noftro notiora in maceria. Etpoftremo ponam opimonem> faaprima natural! cogni- quam credo verant efle. Debes fcire cj> vfe dupliciter fumipoteft, tioue.quaiii cu.umunuer conrulam appellare folemus.Et vidcbatur Op non. Na neq; vel formaliter,vel fundamentaliter. formahoc eft in pri ma operatione intelleft9,qu2 licec dicit vl'ica tern ipfam, quac eft fecunda eft formatio: nee in fecunda, f\ax eft fides, imentio-, et eft accides a rac.cne caufatum. feu difcurfus: igitur nullo modo vl'e magis fundamenialiter aut eft pnma intent 10, & eitnoaus minus vfi in lalicognitione.Con pnma rei none, lib dittin 'Ko colligitur de fequentia nota, quia ifti duo aitus iurficic- intention? Auer. 7.meta.c6.4o.vbih.iber,, ter vident'diuidere oem a<fium inte!l's,(icut g> vha habent ahqua diJpofitionem di/pofi patet. 5.d2anima,tex.tom. 16. Antecedens uonum fubllaatialiuni.Sc qualitaccm accj quantum ad primam lui partem probatur. dentem eis. Vfe aiit pro pnma intendone nam in coenitione incomplexa^ qux eft in fumptum adhuc dupfrcofueuitfumuVno prima intelfs operatione.nomina definuo- raodo pro vR in caufando: & fie confueuirum funt notiora nobis in eognidone con- mus Deum & intelligenuas vFia nuncupafofa-.talia aut fm Auer.ibi in comento funt re. & itto modo fumplit Philofophus vfc in fpecies nominau-E: igitur fpecics in cognirio prooemio fuz metaphyfiee, duni dixii vfia ne prima eft notior alijs magis vfibus,qua- funt dihScilhmaaa cognofccndum, ciinj liafunt genera & differentiae. Nee valet, fl fine a fenfibus remotiflima. Alio modo fudicatur, vt dicit Beatus doctor ibi, > deri- mkut vfe in prxdicando, &c eft illud, quod niens ad definitii dupliciter comparari po- apcum natum eft de puuibus prxditat i. EC teft. Vno modo abfolute.& ifto modo ma- uc fumpfit vfe Philofophus in. i.penhermc gis vfia funt notiora in cognitioneconhifa nias,& in. 7. tneta.tex. 06.45 &. ^7. In hac minus vftbus,qu; lie abfolute confyderant". igitur qujcftione non loquimur de vl'i pro Alio modo vl'ia magis poflunt comparan fecunda intencione,fed de vl'i pro prima in minus vl'ibus, vt funt defimentia ea. & ifto tentione,Et adhuc de ilto non ioquimur.vt modo minus vfia funt notiora nobis ma- fupponit pro vl'i in caufarulo, qma de hoc gis vl'ibus. Contra, mag is vfia vtdeHniet'a, conuenerunr oinnes Peripacetici, q? eltpofont prius nota minus vfib*. quia definitio fterius cognitum a nobis. Loquimur igitur minus vf is haben non pot, ignorata defini- de vl'i pro prima inKnnonc,vt fupponu pra tione niagis vfis,ctim definitio det'pcr prio vfi: n pdicando:ficut eft antmaUec homo,cc ra & notiora, ex fexto topico.Secunda pars huiulmodi. Secundo debes mtelligercgj co antecedcntis oftenditnr.nam infecundo gniuo in nobis duplex eft.quadam eft,qu$ adu inteU&,qui eft'cum compofitione,8c di procedit a nobis magis notis, qualia funt cf fcurfu.conrufa magis funt nobis notiora j> ret vt in plunbus,& ipfa accideua. & ifta Phdofophum.i.phy.tex.co. z.&. j.vbi dicit" cognirio appellatural) Auer. prima cogniq? prima noftra cognitio naturalis procedit tio naturalis.najcum intellect* nr naturaEc a nodoribus nobis,qux funt cofufa magis. intelligat concurrendbus phantafmatibus. ilia aut,qux funt confufa magis, funt ipfa 3_de anuna.tex.co. 3 9-illa igitur appellatuc compofita caufata ex elemends,licut expo- prima hommu naturaiis cognitio, qux ornit C6me.ibi m co. j.pcr calia aut mtellexit mm habet immediate a rebus magis phaa ipfas fpecies,& non fingulana-.quia tali a no tahatis,qualia funt effeftus, & ipfa acciden ingrediuntur formalicer fyllogiimuru de- ria.Sc Uta a Latinis dicitur cogaiuo coafuPhyu. MMM &&

4*7

Qu^ftio
ik& indiftin&a.& raKs,fi fuerit complexa. inuicem conueniunt &difTerunt.Etconfffw habetur demonftratione figni, vcl aliqua matur adhuc ifta pofitio authoritate Aucr. via confimili.fi incoplexa, nabeturper de- primo phyfico.commen. f .vbi habet <$> etfi finitionem quid nominis.vel per aliquid tl fingulare non fit principium in fcientiaden tamen principium atquifiJifimile.&eft,qn homo cognofcit aliquid monftratiua,eft "" ""folum quo ad quid nominis. Alia vero eft tionis vfis, quod eft principium do&tinx rogmtio diitinfta.& ifta proccdit a caufis, demonftratm.T. ficut dicit etiarn Philofo& a rebus nature prioribus, & notioribus. phus in calce fecudi po fie. Praterea ad prin <& ifta habetur per defmitionem quid rei,li cipalearguitur fic.P;imocognitum abinincomplexa fueriuvei per demonftratione teileclu non eft aliquid ab intellectu fabri1 priori,fi fuerit compfexa.prxcipua: autem catum: vrc efthuiufmodi per fuppofitumt mouetu'r qiKcftio decognitione confiifa ia ergo vfe non eft primo cognitum ab intelcomplexatlicet etiam de complexa d icem' leftu:relmquiturergo q? fingulare fitpri<illud,quodnobis apparet. Haccde primo. mo cognitum. difcurfus notus cum miOpinio (Quantum ad fecundum principalc mue nori,&maiorprobatur: nam intelligibile Surlei, & nioBurleum &Gregorium Ariminenfem, intelledionem naturaprarcedit,ficut cau(a Nomina- quern Nominatesprarcipuum habent, qui praceditefFedum. minor patet ex fuppofiliom. in primo fentenu'aru diftinttione. 3. quaeft, to,vt diximus, & eft etiam ipfius Auerr.in 3.arti.i. tenet g? fingulare eft primo cogni- primo de anima commmen.S.vbi habet tj> tum in cognitione confiifa, fiue complexa. intelleclus eft, qui fatit vl'itateni in rebus, liuc incomplexa fuerit: motus varijs argu- Tertioprincipaliter, & iftud argumentutn mentis & rationibus. Supponit aut in pri- etiam eft Burlei in prologo primi phyfic.Si inisvnunide intentione Commentatoiis, vie eflct primo cngnitum ab intelleiu,tale <[ vl'e non eft aliqiiid extra animamexift&, nonpoflet conferreadmtelledlionem finfed eft conceptus fiftus, feu formatus per gularium:quia, ciimilludabftradum fit a animam communi? pluribus, de quibus f ingularibus,mediante illo non deuenimus pr.Tdicatur.quo fuppofito ftate,probat pro- ad cognitionem vnius fingularis,potiufqua pofitum fuum fie. Antequamvfe formetur, ad cognitionem altenus: aut ergo per illud leu fingatur ab intelleftu, aliquod fingula- dcueneimus ad cognitionem omnium.aut re eft cognitum: igitur fingulaie eft primo ad cognitionem nullius-.quorum vtrunque cognitum ab intelleftu. co'nfequenria eft abfurdum eft. Amplius nullus imponit no jnanifefta: & antecedens probatur ab ipfo. men rei, quam tgnorat per Philofophum. <juia impoffibilcefl, vt dicit abftrahere > & 4.meta.tex.cdmen.io.& per Auct.y. mefingrre aliquem conceptum ab aliquibus ta.tex.commen. 5 4.fed intellects imponit rebus.nifi iliac res, vcl aliqua earum fintap- nomma primo fingulanbus: erg.j ilia funt prchenfje: qm de rebus omnino ignotis nul f ibi primo nota. Nee valet, fi dicatur 9, finIns c6ceptus omo formari pot. Nee valet, gulare non cognofcitur ab mtellectu, quia, fi dicat" ad hoc.cj? tale, a quo fit abftraftio, vt dicunt,intelledus ponit contienientiam fit prius notu,quo ad fenfum,non aut quo & difterentiam inter fingulare & vle:intel*d intelrm,na hoc direfte contradicit Arifl ledus in indudtione procedita fingulatib* &fuoCommentatoriin.ii.meta.co.4.vbi ad vna:&,cum procedat ex prxcxittente co habet,vFia apud Arift, funt collefta ex par- gnitione, fequitur ipfum iingularc cognoticularibus in intelleftu,qui accipit inter ea fcere.fimilitcr intelleclus format iftam pro confimilitudinem, & fecit eavnam inten- pofitionem.Socrates eft homo,Socratxs eft lionem .Nee eft imaginable vt dicit <j> vna animahergo oportet ipfum extrema prxco Virtus comprehendat fingularia be conue- gnofcere. Hzc & alia confimilia dicunt in nientiame6rum,&:alia formet ipfum vie. hac materia fuftinentes fingulare cflc priCam hoc eflet fimile, ac fi vnus homo ap- mo cognitum ab intelledu in prima cogni preheilderet fingularia, & aher, ho appre- tione,quz confiifa dicitur. '^uidquid fit ex parte rei de ifta opinioaederet vle:quod eft abfurdum. Et pro hoc videtur facert fententia Philofbphi in. i.de ne,nuhi tn vidctur falua reuereniia taliter anima mtex. commen. 146. vbiconfimili fentietium,(j> ifta opinio non eftexintenjnedio arguit de fenfu communi. habet.n. none Aritto.& fui Commen ta.Aucr.Nam, jj virtus apprehendens conuenientiam, & firut fcribit Commenta* j.de anima come. differentiam inter aliqua eadem, compre- }6.cx fententia Auenpace,quiditas in intelfctndit ilia fub ratiooibus proprijs, qux ad- lettunon habet fotmua corporaleutnccf,

'rimo Cognito.

45

fejf?wia1em,cni fuftenutuncu intcirm, vt quod diximus.ipfe.ri.j.dcanima.co. S.hadeclaratum eft,non fitindiuiduu. Vndc,(i oetq inteiledus agenseft,qui transfertres eur meafettopinio/ententia Pcripatetico- de ordme in ordine,& facu de potentia iftrufuitgj intellectio fingularh matenalis tellefrisadu intellect .fed ifte intelfs in ab repuenatintelle&ui,vtinteliseft,n6quate- iirahendonon cognofcit fingularia,a quijiusfingulare, fedquatenus materialecft. busabftrahiUuut.n.fcribitC6m.3.deaniVnde Com.in c6. fiiper libro de diuinatio- macom.i9.& anteipfumThemiftius.3.de re inquire}? declaratum eft in prinia philo- anima fuper expofitione cex.co. 5 f.Talis ia fophi.vjj inteHigentue non intelligunt nifi telle&us non cognofcit aliquid eorum,que naturas vniuerfales,& non danc nifi fimile funt hie:tale autem vfe abftradtum ab intel eius,quod habent.impoffibile eft,n. vt dent le&u agente eft illud, quod immediate mo inccnrionem mdiuidualem omnino, cum uet intellcftum poffibiienr.quia material* non habeantnaturam comprehcndentem immediate agere no poteft i im materials. paracularem intentionem, & illx formx Vnde Comen. }.de amma.c6m. 5.&.i$.hanon indiuidu.intur nifi per materiam.&.fi bet tj> intentionej imaginatxnon pofliinc intelligentix abftra&e comprchendetent moueic aiftu intelleelu,nifi poftquam fueindiuiduuin, tune neceflario cflent mate- rint aftu intelle-tx, non fiunt autadtu irtriales.Hxc C6.vnde,fi alicuiintellechii co- tellecb:,mfi per intelleftum agemem, qui petit cognofcere fingulare, hoc non eft in- operator in hoc,ficut agens naturale. Abquantu intelPs eft: quia vt fie vfr habet co- ftrahit .n. vie a fingn'ari, & non cognofcit gnofcere.fic.n.ponitur dria inter recepuo- fingulare materialc, a quo abftrahit. ficuc nem rnatcriz & inter receptionem intells, ignis comburit!igmim,&nefcitfecombuiicut patet tercto de anirru co. ^.&. iS.nam rere illud. Et, quia Gregorius eredidit tale jnateria eft caufa receprionis fignatz, intel vfe fieri ab intelfu poffibili, hinc eft ^.graJedusautelt caufaTeceptionisabftracbE.fi uitcr decipitur,ni fallor.Et fie fbrmaliter ad ergo hoc alicui intelle^ui competet, hoc argumentum diro,<j? flat intelleftum poferit inqaantum materially .i. inquantum a fibilem primo cognofcere vie, quod vfe eft materiain operandoaltquo modo depen- ab intellect agente, abltrahente naturam der.ttficeftdeintelleftu noftro pomb.li, a finpolaritatc fine cognitione,fcd merena qui.cum fit infimus in gen ere abftraftorii. tuialuer. Etideo, fi argumentum aliquid 5-de anima.com. < 9.accidit iibi inquantum probaret, maxime probaret fingulare efle intelledus ei^ipfiim talem habere habiru- primo cognitum ab intelledu agente quia <linem ad hominem, q vt fie fine phantaf- ille eft qui abftrahit. null us aut dixit hoc. mate non poffit intelligere, aut homo per nam iudicium eit in capitulo perfe&ionu ipfum.Nifi if iuirintclltdus noftcr coniun iudicisfm Auer. 3. deanimac6m.i9. tali* cV eft phantafix & c6tmuo & tepori,nullo autem iudex cognofcens & difccrnens eft pacto po:lec fingulare cognofcere. Et ideo intelleftus poffibilis,& non intellectus aget ftiic maxima dilcordii inter Anrii)uos,qua in cognitione ifta, qiix communiter notis liter & quo intellects ifte fingulare cogno folet contingere. Ad authoritatem COmen. fcat.nul!usautex Antiquis dixit fingulare in r i.nieta.come.4. refpondetur(j, ibi lofle primo cognitum, cii dubium fit apud quitur de vf i pro formali, quod eft fecund* ipfbs an eognofci queatab intelleftu. & de intentio: & ideo non eft ad propofitum. modo cognitionis eius. Et ideo opinio ifta Proquodibesfcire* vniueriale duo iniRon videtur Anftocdica,nec rationes iftius portat,materiale & forma le: materiale eft t>pinioms cogunr. efle in multu,forniale aute eft dici de mul Sefatio ra Ad primum dico,admittendo fuppofini tis.& quo ad iftud,ficut mihi videtur, cautionil Grc ad iftum mtelleclum,videlicer $> vfe n6 ell faturab intelkcru poffibili taliter conipajorij Ari- aliquid extra animani diftinvftum a fingu- rante vnum obiedum cognitum ad aliud minenfis. lari,ied eft aliquid caufatam ab uitellcctu obiectum cogitatum.vndeex fimilitudme, agente vna cum phantafrnare.Et tune dico quam accipit inte'.l's inter fingularia,canfat cj,ciim intelleftus agens fit, qui facialvni- vfe,quod eft fecunda intentia,& eft quo ad uerfaht.ite in reb9. .de amma.c6. f>. vbi df id,quod eft dici de pluribus.Dicanc lohan. g, intelleitus eft, QUI facit vniucrfalita'-em deGandaiio,& alij Moderni, quidquid vctn rebus, ifte aute in-e'kcti-s, faciens apud hnt,dicovfeproformali fuoab intelleftu ipfunuapens intelleclu1; eft.nam.fi licet no pcflibili caufari,et noab intelfuagete.quia ms Auer.exponere per Aue.muen em* hoc, uuellectus agemnon cognofcit fingularia, M U M ii <UMi

Qudlio
quxfunthicfm C6m. modo vfeprofecun da intendone cau&tur ex fingularium cognidone:ideo non poteft ab mtelTu agente cognofci,& per cofequens neq; cauiari. No ta tn qj, licec intellectus pofllbilis prius cognofcat fingularia, ex quorii fimilitudine caufat vie pro fccunda mtencione,ndth ea cognofcit,nili mediante fenfu,& vt ett pha tali? coniundus,iicut patet j.de anima.co. j.Sed loquendo de vft pro prima mtentione bcne pono illud ab intelle.Su agete cau iari,& illud prim innotefcit mtellectui pof fibili q {ingulare.Et,qn dicebatur o, impof fibile eft tjj iingulare cognofcafab vna potetia.& vie lit caufatum ab aha,licut quod vnus faciat antecedens, & alius cdfequcns: Refpondetur qj, fi loquamur de vl'i pro fecunda intendone, caufatur ab intellectu pofllbili cognofcente fingularia, ex quoru fimilitudme '.itudine coniparata conip caufat tale vie, & lingularia ilia innotelcunt iibi mediante feniii. in cognitione autem vFis pro pnnia intentione,fi loquamur de vl'i incompiexo, tale caufatur ab imelleftu agence, quia ille eft, qui transfert res de ordine in ordinem,& tacit de porcmia intelleitis aclu intellecta: ik ille in caufando non cognofcit fingulana,a quibus ablirahit.talis .n. adio procedit ab ipfo per modum naturz.De vfi aut complexo videtur Themiftius,& muhi magnx authoritatis vui,q? non inconuenit; <|> in mdudione premifle (int cogrutz a vit natione,vbi volero decUrare modunvjuo fomnia vera caufentur in nob is ab intelligentia,dixit % intelligenua dac intendonc* v'fes, & imaginadua recipic eas particularcs: quemadmodd Medicus emmciat quod acciditcorpori fords, & eius aninue inatiquoternpore terminate per duas propofitiones,quarum vna ell vfis intelligibilis, & alia particularis fenfibilis. & haec videtur ef fe intencio eius in illo loco, fi confyderenf bene verba ems. Hoc idem videtur fuiflc de intendone Philofophi.m.i.pofte.in tex.co. jj.vbi oltenditcj> dehcientealiquofenfu a natiuitate, impoflibile elt fcientiam illiuc fenfibilis m intelledtu gigni, fiquidem add! fcimus,aut per clemonftradonem, aut pec inductionem.inductio aute eft de his,quz pardcularia fant, demonftrado autemde vfibus.impoflibile cftautvfia fpeculari nil! per indinfrionem. inducere auteninon haoentes fenfum impoflibile eft.fmgulariura enim fen (us eft.non enim contingit accipe re ipforum /ciendam. neque enim ex vfib* eft (me indudione, neque per inductione, fine fenfu.Et ,ppter hoc dixit ipfe. in.i.phy, tex.com. 6.ap c^cus de coloribus difputans, de nominibus folis rationem habebit,nihil tn intelliget Et ideo caueant qui tcnent de intendone Philofophi cxcum a naduitau pofle habere {cientiam,non per inuetione, fed per doctrinam. immo fentetia fua fiiit; nullo modo fcientiam in eo caufari pofle.

bent,(> qh vna ipfaram exit ad attum, alia ctiam per cocomitanda elt etiam in aclu. vnde Fhilofophus in hbro de memoria, & reminifcentia dixu Op, qn intells intelligit quantum in vft potentia fenildua,aliquod quantum in particulari contcmplatur Vn de hxc funt verba Themdbj fuper. i.pofte. co. j 6.Porro huius indudionii,in qua fenfus vicem obtinet fumptorum, vie conclulionis nor. fta im a fu nipt is fequitur coclu ilo:nec panto tempore aDfoluitur,(ed inter fumpta,& conc'uiioncm aliquanta vis inci dit temporis. nam funipta illico incipit affbrniarefenlus:fecl,cum proceflitadmodii, ac diu exercitus elt, th ea vis an imi, qus intclleftus nominatur, coclulionem ipfam fubmngit. In hoc ati t opu- eft ztate & vifu multo, quia quod effufum fparfumq; eft, niii (pacio temporis cogi, & m vnum conferri non poteft Hoc etiam videtur fendre

hoc non debet videri alicui mirabile. ni ucut eft in magno mundo, in quo videm4 9? ex omnibus corporibus coeleltibus.Sc ex omnibus fuis motonbus fit vnum animal magnum,ita q? ex eis fit vn^ adtis,ficut fcri bit Commen.i. celi c6men.4i.&. 2, cap. de fubftantia orbis.&.u.meta.44-com. &in libro deftruflio deftruftionum in difputatione.5. in foluuone. i S. dubi}, fie dicimus in homine,qui eft paruus mundus, coatingere pofle ij),propterenentialem ordinem, & colligationem intelleftus cum cogitariua virtute fuit hoc, o> ad vnam operations concurrantambifin diuerfas radones. 6c tune illud,quod adducitur a Grcgorio Ariminenll tanquam impoflibile, videtur efle neceflarium. Et, qn dicebat q? hoc efl'et, ac fi vnus homofecc'rctantecedes,& alter coftquens: Refpondetur negando limilitudincm.quia non eft ordo ertcntialis in mtel-

Auet.in comenco fuo fupcc libra de Diui- ligendo vnius homiau cefpedu alterius> ficut

de Primo Cognito.
ot eft de fenfii interiori refpedu intellect, Et licet ifta opinib videatur noua> tn videtur efle Amiqua,fatis,ficut vides. Aut aliter poteft did q> in rognitione complexavfis, 4}ujeper indu&oncm habetur, eadem virtus.f intelleftus poffibilis eft, qui format przmiflas & conclufiones. quia f m PhiloIbphum. i.de anima.tex.icmcn.i 46 .videtur velle candem virtutem efle,quz cognoIcit extrema & medium,inquo conuemut. Ettunrdicereturfm illam viam non efle inconueniens in complexa cognitione fingularia prms intellec*hii innctefcerequam vniuerfalia. tamen itta fmgularia cognofcuturab intellelupoflibih,vt refleftitur, fevniturphan-afixvirtuti, nonvt intellems pi-a;cife,& in fe cbnfyderatus. Er,fi ifta via teneretur,poflent glofari omties authontates,&Themiftij, & ^luer. tk Arift. qust fonare videnrur pra:miflas in idudione caufari a virtute fenfitiua interiori,& coclufionem ab intellecru ifto modo.nam pro qua to vl'is conclude non poteft fequi ex vna fin gulari pntcipue in materia probabili, & in materia, qux eft in his, qux vt in pluribus contingunt,neceflarium eft virtutem expe hnientatiuam,qu.Teftcogitatiua,niaxime Vetfatam efle m cogniaone fingulanum,ex quibus tandem intelleAus vFem conclufioriem deducit.Iftudigiturexperimentu fenlitiuz partis eft,quo habito intelleftus ipfe fingulares il'as prxmiflas iam dm per cogi tauuaro virtuiem notasadmuicem compo nit,<juibut Cic compofitis ipfe concludone enara inferuDifcurfus ifte i^itur a premiffis ad conclu fionem vFem per inductione oftenfam ab intelleclu poflibili fit tarn quo ad pr.-Emi(Tas,qunm quo ad coclufione: fed quia ad difcurrendum iftti modo intelleecus poffibilis motus fiiita togkatiua virtu te,in qua ilia cognitio fingularium pneexiftebat,pro quanto cogicatiua virtus occafio fuit intelleftui ad difcurrendum a tahbus prxmiffis prxrognitis diu ante ab ipfa q. ab ipfo intelleftu,pro tanto dixit Themiftius, & Commentator inductionis antecedens fbrmari a virtute (enfitiua interiori,conclu fionsm autem ab intelleftu. Et ifta via eft magis vera,vt mihi vidctur: ficut ctiam infra dicam. Quidquid tn fit de hoc,dic nos loquimur de cognitione incomplexa, qn quztimus quid til pnmo cognitii in t* Jicogniiioneconfiifa. Ad terniim argume turn Gregonj re(pondcnir diftmgucndo illam,dum dicit illud,quod primo cognofci tut ab uitclfu,non caiifaf ab intell'u .quia fi hoc referat'ad vnu, & eundl intelfm, put* pouibilem tantum, vera eft: quia quaehbet potentia receptiua prxfupponit obiectum fuum, a quo mouetur primo.c< fie, cii ego teneamvFeproprimaintentionc efle primo cognitum ab itelFu polfibili.dico illud non efle caufatum,vt fie ab intelFu poflibili, fed ab intelFu agente.intentiones.n.imaginatx, ficut fcribit CC m. ;.de animated, f. & co, 18 .non poflunt mouere intelfm pofli bilem,nifi poftquam fuerint aftu intellecte.non flint aut neq; fiunt adhi intellects fm ipfum,nifiperintelFni agentem transft rentem eas de ordine in ordinem,prp quato de efle material! & fignsto transfer! eas adordinem immaterialium & vFium.Alio modo hoc pot referri ad diuerfos incells,f. <J> illud,quod primo cogno(citur ab intelfa noncaufaturab inteU'u,fiueille fitpoffibi lis,fiue ille (it agens. & fie negatur. immo dico.g, ifta duo ftant fimul,q> intcIFs polfibilis cognofcat,& iudicet illud, quod ab in tellu agente producTrum cft.iudicium.n.ficut fcribit Auer. j.de anima.co. i9.eft in capituloperfeitionis iudicis:a<ftio autem nott eil f m ilium modum in capitulo perfedrio nis agentis. Et hoc non dixiflet Commenta tor,nifi tenuiflet alium efle intell'm diftinguentem,& cognofcentem, & alium intellectum vFe producentem Illud igitur.quod Feeitiftum hominem errare, fi ita licet loqui de tanto viro,fuit,quia credidit q uodlibet vl'c caufari ab in cll'u poflibili. Sed non eft verum.licet.n.vT<:,vt eft fecunda intetio caufetur exaftu collatiuo intelleftus podibi!is,comparanris vnumobiectu cognita adaliud obiechim cognitum, non tn vPe, prouteft prima intentio,ab intelFu poffibi li caufatur.fed ab intelFu agente vna cum phantafmate. Ad tertium principale,quo<t eft Burlci,rc(pondetur q? vFe primo cognofcitur, & direfte ab intelFu: fed fingulare non cognofcitur, nifi reflexe & mediante fenfu,ficut fcribit Commentator, j.de anima.com. 9.vbi dicit j>,fi vFe tV fingulare ita fe habeant <J> vtruque per fe & f olitarie con fyderetur, rune vFe per fe ab intellecru cognofcitur, fingulare autem a fenfu. fed, fi ifta admuicem comparetur, cognofcuntuc ab vna & eadem virtute f m diu erfas habitudin:s fe haberue,puta quando comparan tur quo ad conuenientiam 8c differentia, vnde 'ntelleftus eft ille,qui cognofcit conuenientiam & differentiam inter fingulare & vniuerfale,fed diuerfis modisquia vfe per fe cognofci t fub ratione, fcilicet qua,ia M M M itj

Qu^ftio
cfle Jh eft, & fingutare cognofcit me - fatum,& in cauTaco repcrittfr propter catf* <bante fcnfu , hex: eft inquantum confam,magistunccaufo,caufatoattribuJif fyderatur , vt eft phantafiae, & tempori denominado rllius difpofidoms. & hoc eft coUigacus. nam vt ipfc dicit ibidem, il- verum in omni gcnerc caufc quidquid diJud, quod cognofcit alietatem inter duo, cant Lacini fuper hoc, modo.li arpum-mii necefle eit, vt fit vnum vno modo , & tuii debet valere, debercs fie argumentarL mulra aho modo. Vh h$c ftmt verba Auer. fingulare intflligif,8c phamafina intelligitl jbi.Ciim merit declaratum q> feniibilia di- & tingulare inteiligc' propter phancafma s uiduhcur in duplex efle,f. in hoc fingulare, ergo phancafma magis intelligitur. tn ilia & infuatn tbrmam,necefle eft vt virtus ex- ncgatur,j> phantafnrz inteliigacur in hoc pcrimentatiua ,i. comprehenfiua compre- cafu,& pro itlo mltanti-.ideo non valet, vnhendat earn, aut per duas vir races, aut per de,iicut in vi fu obieftum videtur mediata vnam,fed duabus difpolicionibus dmeifis. fpecie vifibih, non tn fequit fpeciem illam Cum duabus aut em virtutibus erit, quado magis videri,fic dico in iftocafu Ad aliud vtriiq; comprehenderit per fe ,f. indiuiduii dicunt aliqui cj> intelledus magis dcuenit fingulariter,& forma fingulariter. Per vna ad cognitionem vnius fingulans q ad cogni verovirtute,&difpofitione diuerfam erit, tioneni alcerius,pioquantofortius rooueif qn coprehenderit ahetatem,quzett inter a phantafmate vnius (\ a phantafmate altctas duas intentiones.quod .n comprehen- rius.Mihitn videtur, faluo fenipef meiudicio,(j> differentia illa,quam intell* ditalietatem inter duo, necefle eftvt decla liori ratum efl,f.in.i.de anima tex.co. 14 ^.vt fie <ft9 facit inter vfe & iingulare, eli:(j> tale fin rhum vno modo, & mulca alio modo. Et gulare non lit fmgulaie aliquod iignatum. iftaeft difpofkio intellect in intelligen- fed eft figulare aliquod vagum Itas fub vfidoalietaicm,quaE eft inter foriTumSc in- tate parucularizatum. Vnde ego video Phi diuiduum.comprehcclit.n. formam per fe, lofophum in libro priorum, vbi docet fyl A indiuiduum mediance fenfu. hoc eft di- logizare ex prxmifus vfr,& abfolute,q> de&u incelledus,quatenus intellertus, vfis eft fiau vfem,partuularem, & indeHnita pro* eomprehenfmus: fed quatenus fenfui colli- polidones, nullam de lingulari mention^ gatus,eft edam fingulans comprehend^, faciens.Video ipfum in prxdiumencis,vbi pro quanto igitur mtelled:' conuertit fe ad de prima fubirantia loqmtur,femper ocem phantafmata fingulare cognofcit,Et,fi qu;- plificarc de indiuiduo vago,vt de a"l iquo ho ratur quo intellediu deuenit ad cogniiio- mine,& aliquo boue.Et hoc non fuitle^ni acm talis fingulai is per tale phntafma, aut fi vidiflet g,. cu m fyl logizare tit actus intel ianquaniperaUquidntum,auttanquam ledus,nonpoteftid fieri ex lingulanbus: per ignotum. fi primum, cum phantafma cum ab ipfo non cognofcantur.Et quia infit quidfingulare-.ergofequitur4 pnus fin- telFs nofter fingulart iftud Qgnatum, vt fi gulare cognofcauu a. vfe.fi fecundum, hoc gnatum eft,non poteft cognoferccum moeft inconueni es:quia per ignotum mhil fci- dus fibi propnus cognofcendi fit huic ex to cut. Primum argumcntum ftat adhuc in to oppoiitus,videtur mihi $, fi intelit nofiio vigo>3.,fi mtellect9 primo coguofcit ftcr intelligKfingulaj:e,i]jhoc eft in ordina vfe,quam fingulare, tune ergo non magis ad vlc,quo ad conucnientiam 5c diftcretii deueniet in cognitionem vnius fingularis ^ quo ad vniuerfalitatem, cui fupponituc uam alterius.aut igitur omnia iingularia tanquam pars, Ethoc, ficut videturmihl fimul cognofcet,aut nu!Ium:quod videtur eft de intcntione Commentatoris.teniode abfurdum fatis & inconuemens.Adhoc re- anima. commcn. i o. fi bene confydcrentuc ^ ur q & fi intellects cognofcit fin- vcrbaeius. Et ftante hoc rundamento, fblgulare mediante phantafmate, non eft nc- uitur argumcntum Burleirquia ipfe imagiceflarium phantafma illud intelledui pri natur intellectum deduct ad cognitionttn fibtum eflc.Et fi arguat'contra, propter <\S fingularis fignati, fi fignatu m eft, 6c ho vnuquodq; tale,Sc illud magu. upoft.&. i. mit negatum. Ad alia, qua: adducebantur fntta.tC3C.c6.4.cuniiguur fingularc cogno- ad probandum fingulare per fe cognofci fcatur ab imdledu mediante phantafma- ab mcelledu.qma imponit rtbi nomen , 8c tesergo phantafma raagis imclli^itur. Soluf quia format propofitionera ifta m Socratur ^pofitio ilia famoia fie h'mitatur a no- tes eft homo,& huiufmodi,vnica refponfia bis in limitationibus nofhis, qn eft aliqua nc dicitur n> Socrates.vt cftfuppofitu horn* tffoliao,(ytx denojninat cauiam & cau- nis,co^nofcituc ab iaiclleau,6cviiubiaidi

cle Primo Cognlto,

Sem habet ad ipfiim rTejluV quo cognofcitur:non aut inquatum Socrates dicit mihi indiuiduum fignificatum loco & tempore: <juia vc fie a fenfu cognofcitur. Et ideo dixit C6m.;.de anima c6.9. <j> fingulare per fe.i.fo!itarie,& vt fignatu a fenfu cognolcitunfed, qn confyderatur inordine,&in habitudme ad vFe,quo ad alietate & conue nientia, fie ab intelhi cognofcif-& ifta non viderunt Moderni,ficut potens videre. Op'nio Subtilis doftor primo fentenuarum mjfcjQ. ftinlione.3.qu3cft.i.habetq),loquendode prioiitate origims, primo videndum eft in cognitione a&uali quid fit primo cognitu abintelle&u noftro. prxmictit autaliqua fuppofita. Pnmum <% alms eft conceptus firapliciter fimplex, & alias eft conceptus {implex no fimpliciter fimplex. Simphciter fimplicem conceptum dicit illum,nui non cltrefolubilis in quid, & in quale, hcut eft conceptus enns & paffionum fuaru,& conceptus vltimaru dirrerentiarum. Concept9 iimplex non .fimpfr limp lex eft conceptus, cjui aftu fimplkis intelligentix cognofci pot,5tefti:efolubilismquid,&mquale.Seeandofupponitqj aliud eftconfufum intel ligere,& alma eft confufe intelligere. Confufum.n.idenieftquodindifundutru&ficut duplex eft indittinguibilitas.f.toti9 vfh in fuas partcs,& toti9 eflentialis in fuas par Ks,ita eft duplex totum conrufum:igitur in icUigitur.qnintelligitur aliquod iftorum duorii indiftindorii.ftotu eflentiale, aut totum vie. Confufe aut aliquid concipi dicicur.qn concipitur aliquid, ficut exprimit' per no men. fed diftindealiquid concipitur qn concipitur,ficutexprimitur per definiuouem.His ilantibus ponir duas conclufio nes.Prima conclufio talis eftin cognitione attuali via originis & generation is eorum qux concipiuntur confufe,pninum aitualiter cognitum confufe eft fpeci cies fpecialiffima,cui'fingulare fortius mouec lenfum, fiue fit audibile, fiue viiibile, fiue aliquid aliud.Et hoc fuppofito.cj, fingulare no poffit ab intelleclu intelligi.iita conclufio probaturtribusradonibus.Erprimofic.Caufa Jiaturalis agit ad ettedum fuum fm vldmum potentix fux, qh non eft impedira: igiturad erFeftum perredtiJimunijque primo poteft j)ducere,piano agit. fed onmia concurrentu ad ilium primu adum intellectus.funt caufx mere naturales,quiaprxcedunt omnem acium voluncaas, & non font impedes,vt patet:ergo producunt percriectma, qucm poflua:: ilia aut non eft nifi conceptus fpeciei fpeciali flima;. fienini aliquis alms eflet concepms, puta conceptus communions alicuius, vie eflet perfectiffimusin quetn jfta poflunt,& cum conceptus illius communions fit im? perfe&ior conceptu fpeciei fpecialiflima:, (I cut pars eft irnperfecliorcoco.fecjuereturQ? ilia non portent in conceptu illius fpeciei, & ita nunquam caufarent conceptii ti turn, quod eit abiurdum.Secundo prmcipafr.Sedodrinx:ergo principiaomnium a'.iarurxi fuentiarum poflunt concipi,&: ctia termini iilarum ante principia metaphy iice.fed hoc no eilet,fi oporteret primo concipere aclua liter conceptus comtiuniores, ^ concept* fpecierumfpecialiffimarum.tuiic.n.primo Oporteret concipiens efle humfmodi, & iu Metaphyfica eflet prior via doctriat, quod eft abfurdum.Teroo principafr . Si vie magis cognitione actuah primo cognofceret", quam minus vfe confufe, fequerefy? intelfs magnum tcmpus apponeret,antequam de ducerecur in cognititionem fpeciei, cuius fingulare erit primo fenfatum: quia prius oporteret intelligere omniapndicata quiditatiua ad ipfam,tantequam ipfam rogno fcercttquod eft contra expelimentum. Secunda conclufioprincipals eltiita. In cognitione diitinftamagis vf a funt primo cognita cognitione actuali, & illis propmquiora funt priora, & qux funt remotiora perfecliora funt. Ifta conclufio fie ptobatuc ab ipfo.Nil intelligitur diftinfte, nifi qh in intelligunc"ea,quxfunt in intima rone ei9, & cflentiajj:ens aut includifin rone eflentiali cuii^^et mferions ad entis conceptu quiditatii^ r(0) ergo nullus conceptus interior diftint, jjjConcipi pot, non concepto ente-Ens aut fion pot concipi, nifi diftincjte, quia non habet conceptum.nifi limpfr iini p'-icfcergo ens eft prim9 concept'.qui diltin etc cocipi pot cognitione afluali, quia alij conceptus non poflunt diftincle concipi finc eo,ipfum aiit bene fine alijs coacipi pot. Et ex hoc infert vnum pu!chrii,<j> pnacipja aliaru fcientiaru funt per fe noca ex contufa rone terminoru, & ex Metaphyfica funt fci:a.Ponicinfuper duas alias concluiiones: quaru vna pertinet ad cognitione habiruaie.feu eflentiale, &: de primo cognito priori tare pfectioms,de quib9 nihil ad picr.s Sed in duab' pnmis concluiiomb' i i Politis de ba leireg* in fccunda coficlu/lone.q eit de cognit.onc diftinfta.oes vr.aai miter cououmit9, ruaeisri'ufunt pncno,<.oaita:nii M M M iuj qaida*

Quftio
tfnidam, qni de nouo hiclpft philofohari, tjui oppofitum opinatur,de quo non fit no bis cur-.nam vt fcribic Philofoplius in. i.to pico.cap.9. quolibet profercnte contran'a opmionibus (amentum, de quolibet folttitu efle ftulcueft Std in i prima conclnfione principes noftrx rmliti.x, videlicet Beatus doctor, & Scotus vidctur efle dif-ordes. Na fancb Doftor in prima parte Summx qux ilio.8^.anic.j.tcnet magis vfta in copnitione confufa notiora efle min' vFibus.Et ideo Pofteriores huic opinionifauentes confueuerunt reflc Acre argumenta Scoti,qux adduxicpio prima cone!u hone cotra ipfum. Prima ratio refleclbitur ficquia data ilia ra tionefequitur q. ihtelfe prius habebit cogni tionem diftinftam de ipfa re,q confufani: quia ilia perfedlior eft cognitione confufa. cum igitur caufe produdiuz vtriufque cognition is naturales fint,et naturaliter agat, & non fint impediuc.videf^) pjrius producent diftiniftam cognitionem.Q confufam, Quod fi Scotus dicatoj ante diuindam co gnitionem necefle eft intellecTrum prius diIponi per cognitionem confufam,a pan dicam (ibi^j intelleftus antequam habeat co gnitionem confufam fpeciei fpecialiflimx, dcbct ipfum prius difponi per confuium c6 ceptum generis,& aliorum vFium.Etiic fol mint pro vtroq;, & magis pro Thoma, dicentes aliquid efle difpofitum ad receptionem alicuius fbrmx contingere dupfr,po(itiue,&pnuatiue. Priuatiuealiquodfubie(ftum efle difpofitum,qn non habet contra rium rcfpeftu formx mducende.8c fie diaphanum df eflc fumme difpofitHm pro re ceptioneluminis & fie intelFs i*ICer etiam e(t difpofitus ad omnia intelfc^ilia, cum fit omnia fieri. ?.de anirr.a.ttf*^. 5. &.I4. fciy.Alio modo aliquid di- elle difpofitu pofitiue pro induftione alicuius forma;. Et hoc eft in cafu.quovna forma non pot induci in ahquo fubiecto, nifi prius indmfta aliqua priore,fiau dicinius,0} aer,antequa recipiat coloris fpeties. necefle eft ipfum di ipoiiturn efle per lumen, ficut patet. ^. dc anima,c6m 67.Et fie materia prima.antcquam recipiatfbrmam minus vTem,oporfteampr5difponipetvFem.i.meta.i'/.c6. icetiidntde inteliu,cbantequa ----------^-----, recipiat . min9vfe,oportet eu pri'recipere magis vie. It tuc ad forma argumeti ditunt q? maior ilia fie debet glo.'ari. agens naturale debite applicatu paflb,& no impeditum producit efrectum perfefliflitnum, queni poteft, vetu;eft,ii illud pafliim fuerit pnuauue,8c po fitiue difpofitum pro reclpieda ilia form* Et tune minor negatur in hoc fenfu.licet.n. intellect pofljbills -pnuatiue difpolitus fie pro receptione conceptus fpecihci,-non tii pofitmedifpofitus elt,antequam vl'iores co ceptus recipiat, & fi qu-rrstur ab eis, vnde fit hoc, dicunt iitud prouenire ex efienuaii' ordine exiftente inter iltos conceptus, qui iu fe habent,<j> pofterior non pottll iuclucinon induclopnori,& v iori Secundum argumentum Scoti refletunt.quia a pari ego dicam fibi,;ibru dcccelopraccdere via doctnn.T librum phyficomm: fi ipfe teneat co ceptu fpeciei fpeaaliffime notiorem ee cocfcptugeiierico.EtidedaaargumentuScoti,dicentis,fi magis vfia eflent primo cogni ta in rogmtione confufa achiali,tunc Meta phyiica via doctiinx praccederet alias fcienuas,dicuntc6cedendo totum.Vndc diftinguunt de Metaphyiica. quxdam.n. pars fui onfyderat de fenfibilibus, &c quxdam de abf tractis & tune dicunt Metaphyaca,qu6 ad illam fui partcm,qux de fenfibilib" rta Aat,przeedere omnes alias fcientias via do ftnnx,& quo ad lilam partem, in qua per* traclu de abitraftis fubitantijs, dicunt ilia vuedoctinxvltimam efle. & fie confueue^ run tglo fare authontatem Auic.&Auer.^. meta. cd.;. dicentium diuinam fcientiam efle vltimam via doftrmx. Ifta r.efponfio non eft vera, ncc eftde intentione faniSr Thomx.nam,cum denomiuatio fiat a tiiperabundanti,cum maximaparsMetaphy u'-de fcnlibilibus pertradet, minima aute particula ei de abttwitis: n? -folum in. i 'u metaphy.incipit de eis pmrafltare,a rex.cd. Z9.vfq; in fine.fed'totum pr^cedens, &om ncs a!i) prxcedentes libri defcniibilibus, &c tranfcendentibw per inditterentiani fe ha* bentibus admateriatia & immaterialia; pertraclantcrgo fequitur q, abfolute conce dcndum eflet diuinam effepriorem via da drinx,& t"m quid poftcriore: quod eft ab> furdum. Amplius falfum eft, quod dicunti o> Metaphyfica quo ad illampartem, qu^f rte fenfibilibusagit, fitviadpftrin* pnor. nam Arutin. i.met in tex.ca ^.vbi probac non efle proceflum in infinitumin caufi* rnouentibus,facitrationem,qu.Tmotuiii . . . cognitionepncT nititur.&quacnaruralent a fupponit:ucut fcribit ibi Com.fimiliter. 7. nieta. vbi impugnat ideas Platonis, qn proi bat q> no funt poncndx propter efle genera tionis,dicit <% hoc eft. quia nopofliint materiam tranlmutare-nam tranfmiltatio otf fit per conta&um . tails autem fit rations quantj*

de Primo Cognito.
}uanritatls. contJgentfa.n. f.phyfi. n.func, quorum vltima fimul funt. vnde patet infpicient' co.i8.&. jr. illius fepcinu(j> tales rationes prncfupponunt fcientiam Naturalem. Similiier illuiia.-ncftdeintcntione SvinftiThomx. Nam H- proofmio meta.in le<9ione.i.fuperillopa(luPhilo(bphi,vRa funt dtrriciiliim ad cognofccndum, dubitat contra Philolbphuni.^uia,vt inquit,videtur contradiccre fibi Phiiofophus in.i. phy.tex.co. j.&. 4.vbi oppo/itum videtur te nerc,videlicct (}? vfra funt nobis primo nota.& fohienilo (.licit cj, vi';a in cognitione in complexa iimi notiora nobis minus vFibus. vnde, ciim vl'iffiniurn oium (it ens, & res, ideo ilia prima cogniaone cocipiunf.mxta illud Auiccn.Ens & res puma imprefflone imprimunturinanimanortia.Vnde.licut in efle nature prius eft animal,q, homo, cii natura de i mperfefto ad perfe&u m procedat, fie etiam eft af ud intelFm nirrn in cognitione prima prius concipifatiimaljCJ. ho mo.fed in cognitione complexa,& in inucitigatione naturalium propriecatu, & caufarum prius funt nota minus conimunia, o op per can fas particulares,qua: funt vni generis & fpeciei,peruenim9 in caufas vFes. Et lie patet I'm viani San&i Doftoris folutio adfr'margumentii Scoti ptobantis Metaphyficam via dodtria-cpnccedere teliquas fdentias. Dico cj, licet Thomas in cognitione quo ad fimplicem apprehenfione tcrminorii tenuerit magis vFia efle nouora minus vfibus,th hoc non tenet in cognitio ne per difuirfum habita,quails eft cognitio Mctaphy.&aliarum fciennauim.Et hoc pa tct mciuiftiorfe, in qua a fingularibus tanjjuam ex prsecognitis deuenimus ad vFia licutpatet in.t.polte. ad principmm. & hoc videtur eflede mtentione Auerro.i. phy.in c6m. f.vbi verbum illud in tex.j.Sunt aiit nobis pi ins nota confiifa magis, dupliciter exponit.& in fecunda expofltrbne dicit <% per confufa magis,exponi potelt ipfum fin gulare: quod licet noa lit principir.m fcien tix,eft tn principium inquilitiotm vfis, qd eft principium artis & ifcientiz & fm primam expofitionem per confufa magis exponit fpecies. &quomodocuque fie'patet $, ibi loquitur de via do&rinx, quz eit cognitio habita per demfone u'gni, ficut ipfe habet in expodtione tex.come. i. Et ua tm Auerr.videtY|, in cognitione habita per dircurrum non eft neceflarium a magis vFib' femper incipere,quo ad Viani doftrinor. Sic igitur ad fm Scoti didtii fit.Ad tcrtium at* gumentum Scoti i'centis, fi magis vFc eflet primo notum,tunc intclFs magnum tsmp apponeret,anceokua dcuenirecin cogmuone fpei fpecialiffiine dicunt rctorquendo argumcntum contra Authorem.quia apari fequcret'.q? fl fpecies fpeciaiitfima eflir primo nota,tunc latclfs magnum tempusapponeret,antequam deucniret in cognitione generis gencrahliimi,vcl ipfius cntis. pacet confequentia. nam eadem elt via ab AthenisadThcbas.&aThebisad Athenas. Et ideo foluentes dicunt q, intelFs aliquando magnum tempus apponit, antequam dcue niai in cognitionem fpeciei (p:rialil?!mx. & hoc in cafu,quo non eft informatusper fuperiores, & vFiores conccptus.fedquamprimum tales conceptus habueiit, itaum deducitur in cognitionem fpei ici. H.tc comuniter& paflim dicuntur contra Sibtu, et ad argn meta fua hx fotones funt famofe. Aliaopinio fimofafatis eftopimo,aii | n'nio.S. fuftcntatur fanftus Thomas in prima pane iomx. fummi quiiiX j.art. ^. vbi habet <J> 11 cognitione noftri intelFs duo oportet confyde rarc.Vnum,q> no/ha cogniuo intelle^iua aliquo modo a fcnlitiua primordiu fumic &quia fenfuseil fingularium, inteli's vero vrium, necefle eft q, cognitio fingularium quo ad nos prior ut,q cognitio vFium. Secundo oportet confyderare q? intelFs noftec depotentia adaftum procedit.omneaiit, quod procedit de potentia ad aclum, prius peruenitad actum incornpletuni ,quieft medius inter potentiam & aftutn, quant adaftuni pertevftum.ac'hisautperfcclus,ad quem peruenit intelFs, elt fcienua completa,pcrquam diftinde & determinate cognoicutur res. 8c ideo antequam intclFv ad talem cognitionem deucniat ex pura nega* tionis ignorantia,necc(lc eft ipfum deueni* re prius in cognitionem aliquant, in qua res fub confudone quadam,& in vFi cogno fcunt". Et ideo concfuduo,) cognitio alicui* vFis confufa mediat inter puram potemia, & achim purum & diitin&u.& vult tj> primum ro,nitum cognitione confufa lit ma gis vfe.loquendo & adnali coenitione. Et, quia fcnfus etiam exit de pot-ntia ad aitii, cofimilem ordmem etiam in fenu; ponir. vnde I'm fenfum prius iudicamus, & f m t pus,& f m locum aliquul magis conimune rjaliqtiid minus commune, fm tepusquidcm: nam puen, vt mquit Phiiofophus.!. phy.tex.com. ^.prius appellant oes viros patres, & oes fccmmas matres, poftenusaiui determinant vnumquodqi.t'm locum aufe quia

4nia priu eomprehendimils aliquem venientem a remoiis eflecoipus quam animal^ prius cj, fit animal g homo.&prius <j> fit homo,q. hie homo, puta Callias, vel Plato.Contra iftam opinioncm,qunc communirer teneri folet cciam ab Auerroe, initatur,fic,primo quantum ad primam rationem, in qua dicitur g intelleftus prius deuenit ad aclum medium, qui vFis ett, & imperfeAus, quam ad aftum completum, qiKcroautiftctranfitusfitper onmia media,aut per aliqua fic,& per aliciua non. no poteft dici primum:quia hoc eft impoflibilc.n,?m tclte Philo(bpho.7.meta.tex. com. iX.plura genera return funt innominata, & incognita nobis.nee poteft dici fecundu: quia non elt inaior ratio de vno quam de alio.ciim vnumquodque iftorum xque bene haheat ratioicm mcdij inter extrema,fi cut aliud. ratio igitur ifta innixa ratione medij inter extrema non videtur eflicax. t conhrmatur.quia ifte ordo.aut elt eflen tialisaut accidentalis.fi accidentalis, cum omne accidentale remouibile lit,& fine co tradictionc feparari quarat, fequifergoq, intell's poflethabere indiitmifrum fpecjei conceptu.non habitis alijs conceptibus fupcrioribus:quod ipfe haber pro inconuenie ii.& u eft eflentiahs,tuc fequitur ej> intelfs per omnia ifta media tranfibit, anteqnam dcueniatin extremum:quia in eflentialiter ordinatis quidquid per fe competit vni, per fe competit alteri.& ideo, fi vni mediorum eflentialiter competit,<j> intell's prius deueriiat ad illud g adcxtremu,fi ordo in oibus medijs efl'entialis eft, fequitur <j> ita erit in omnibus reliquis:quod tn fallum eft,& cotra Philofophum.Amplius. Adus elt ratio cognofcendnfed minus vFe & precipue con ceptusfpeciei fpccialiffimx plus habet de afru,^ conceptus gentris.ergo fequitur coceptum fpecificii cfle primo noturrtmaior eft PhilofophL 9. metaphvfi.tex.commen. wgefimo, & minor eft Porphyrij in capitulo dc ,Jirrerentia dicentis . Differentia eft, qua fpecies abundata genere: &per conrcquensplusaftualitatis includit fpecies quam genus.Amp'.ius.fi intelleft' pri? eognofcit magis vniuerfale,quam min^ vni ueriale,aut hoe eft merito intellects, aut hoc eft merito obiecti, aut hoc eft merito ordinis exiftentis inter conceptus obicftales ipfius mtelleftus.non potelt dici (j> hoc fit merito intellect', quia aut hoc eft rcfpet\i intellcftus poffibilis,aut hoc eft merito Jruelkftu agends.nfi poteft dan primum,

quia intcllefVus polTibilis e'fl omnfa fieri, 86 eft pura potentia tntelbgibilium omnium, in qua nihilelt diftincluui. non elt ettam ex parte intelleSus agentisvquia ipfe eft om nia facere per indirrerentiam ft habeas, ficuipatct tertio deanima tex.commeaiy. nee eit merito obiefti in fe, quia obiedhim li immutat intelleftum, hoc eit inquantu eft a<ftus,vel aclu participas, mode ftat minus comune plus aduahtans habere,^ ma gis commun*:,ficut in lequentibus oftendc tur non etiatn eft hoc memo ordinis, quia ordo ifte,aut eflet eflcntiaiis,aut accidenta lis,& quodcuq; datum ruerit deducatur,vt fupra.Amplius,&e(t argu men turn, quod elicitur ex dicHs Scoti in quxitione propria dehacmateriafuper primo fententiarum diftnctione. j.quxlt.i. Si magis vniuerfalc eflet primo cognitum cognitione confufa & accuali fequeretf 3, conceptus cntis eflet primo cogmtus cognitione confufa. confequens eft falfum, quia conceptus entis non, poteft confufe concipi,fed folum diftincte. non. n.habet aliquid, per quod poffit fciri, & aliquid per quod poffit ignoran, cum fit fimpltciter finiplex. confequentia clara eft de fe:nam inter oes concepr^.conceptus entis vftflimus eft. Amplius,& eft argumentil eiufdcm.illud,quod eft dihScilions abftractionis.elt difficilioris cpgniaonu: fed con ceptus generiais eft difficilioris abftractionis conceptu fpccifico,ergo.Tunc vltra.quac funt difficilioiis cogniuonis pofterius cognofcuntur.coccptus gcnerici funt difficilioris cognitionis conceptibus fpecih'cistergo pofterius cognofcuntur. Minorprioris fibi probaf authontate Boetij dicetis q> fpe ties eft tenuis fimilitudo mdiuiduoru,& ge nus magis tenuis fpecieru,& per confeques dirficilioreftabftractio generis q fpeciei. Amplius. quod habet rationem totius eft pnus notum eo, quod habet rationem partis.ficut colligitur ex intetione Philofopht in primo phyii.tcx. commen 4. fed fpeciet fpeculiifima refpectu generis & differentiae habet rationem totius, cum fpecies fit quoddam totum compofitum ex genere, & differenua,ficut dicit Commenta.primo phyfi.comcnto qumto,crgo fpecies videtuc habere rationem pnus cogruti confufe.Hzc funt, qux contra hanc viam obijci folent. Dico q> ifta quxitio eft multum diffici- Q] lis,quia vbi Subtil s doctor difcrepac a bea- pro to,doctore,difricile eftividerc veritatem.co nabor tn oltendete veritatem hac materia, quantum mini poffibilc fuent. Etpioptec

boa

de Primo Cognito.
hoc debes fcire aliqua, qua? funt tanquam radiccs,& fuppofiuones i diflblutione ifti9 quxftionis. Prima radix eft ifta, q> mtellectionoftra,qu3e communiter conungitno bis,orrarn habet afenfu. hoc eft de intencione Philofephi.}.deanimatex. com. to. & 5 9.vbi habeturfjj fine mtelleitu paffiuo, qui, vt expomt ibi Comraen.cogitauua vir tus eft,nihil intelligit amma. & ideo dixie. 3 9. rextu. Primi qiiidem inteliedus qui different, vt non phanufmata fintJ & foluendo rcfp6dit. Aut neq; hi phantafmata funt, fed non fine phantalrnacibus. Secunda radix eft ifta,3>, cum intellect duplex fit pro mine, agens ,f. & poflibilis:alter eft omnia tco.alter eft omnia faceie. j.de anima tex. c6m.i7.&. quia intelledus poifibilis nulla *liam habet naturam.nifi hanc, q, pofiibilis fi:,qui vocatur animz intelledus ibode tex.com. 5-inde fequitur q>,cu ens m potentia non deducatur ad actum,nifi abaliquo ente in a&u. 9.nietaphy.rex.commen.M.9> illud,quod intelliguurab mtcllectu noftro intelbgicur fmtyeii in adu.& ifta eft data fencenda Ariltot. 9.metaphy.tex.c6.10V ode debes feirc (j> intelhgibilitas fecundu dodrinam AriftoteUs, & Auetrois eft paffio primo,& per fe compeicns eati io adu, quatenus ens adu,non aucem eft paflfio pri tno corapetens end inquantum ens eft. t hot demonftraui alias iic ilia eft paffio pri tno competent alicm,qux compctit illitatione illius.iu quod potito jllo, ponaum4nediate talis pa(fio,& illo primo remoto, primo remoueatur ilia paffio fecundum doclrinam Aciftotelis primo pofteriorum in capite de vniuerlali. fed aduahcastft buiufraodi refpedu intelligibilitatis,quia peiiu ilia,immediate poniturmtclligipiUtas, non enim eft date ens adu, quod oonfitintelligibile.fimilir.erremotaadua liute ab ahquo.remanente qualxbet alia ra tione pnori.illud non eft intelligibileficut ft de materia prima fecundum fe,& foliWriecoofyderata,qux beet vt fie ens fit^io tamen intelligibilis eft fecundum warn Ariftotelis-fepcimo metaphyficz textu fdmenti. 3 f.vbi habetur % materia fccundu <e eft ignota,& tamc-n materia eft ens. Nee fa-let h dtcatur^yt quidam diccrcconfucuc Wnt.quod hoc mtelligitur quamu ad adii 4oaquajtum ad poteodani.NamtPhiltrfo Phus primo phyficoru m textu c6mcn. 6 9. feabct>Subicdaquidemaatura fcibilii eft per analogiatp ad forma: vbi loquitur PhiWbpkiu.^uQ adpotcntjatn &apiitucUne,

461

ne dum quantiS arl achim. It comm sn. ibi in commento dicit, & ifta nati;ra fubieda per fe non potelt intelligi per fe, cum non iitaliquid in adu habeas quiditatem.Ecc* quo Commentator nedum ncgacatu,velum etiam potentia.ad hoc,g, materia intelhgibilis (it per fe & Iblitane coniyderata:&hocnon propteraliam caufam.nirt quia no habet quiditate in adu,crgo adua litas eft prima ratio intelligibilitatis.tahn adum.cj t>m potentiam.Amplm$,C6mcn. 4.phyficorum,rommen.i6. dicutj> materia non p6t intclligi fine forma. Ampliut, Commentator duodecimo metaphyficxt commento. 14-dicit loquendo de prima materia. ifta narura,quia non habet forma, ideo non habet intenttonern intelledam abea.eccejgitui^),rcmou adualiutcab aliquo remanente in illo entitate.remoucf intjelligibilius, nedum adu, verum etiam potcnua.Quod eiiam rarione demonltiatur. Nam cmfdem eft potentia, cuiuc eft adus fubiediue loquendo, ficut colligitur de intentione Philofophi libra de fomno, & vigilia.pcr hoc.n.probgt ibi y?, cum ad* fentiendi fit compofiu, fie etiam & potentia erit in compolico tanquam in fubiedo. fi igitur materia vt ens prxcife & folitaria conlyderata poteftmtelbgi fm pptenriam, non eritinconuenicns, % eciam fm adum intelligatur. Amplius Commentator terno phyficorum commento. i{. ex intentions Philofophi dicit motum eflc dillimilis cogninoms propter imperfedionem fuz nauirx propter ipfum habere com muriicatio nem cum potenaa. & conlimile dicir de rempore &i numero.quarto phyfi.c6m .131. Arguatur ergo dc.oppofitoru primi, & per fecfredus& propneratesfuntoppoiioefed proprietas primo & per fe infequcns potcn tiameftoccultaiio:ergo prophetaspcimo* & per fc infcquens adum eft manifeftatio. t conrirmatur per Aucrroem, & per An* ftotekminfecundometapbyftcz textucS menu fccundi, qui duplicemdifficultaus caufarn,inintelledioncaffignant,vtiam pane Qbiedi,aliam ex pane potentue. Et Commentator ibi in commento dicit, OirKcultas in cogni tione rcruro matcriahii eft ex parte ip(arum,quia nonfuat adu itelleda,fed potentia incellcda: cum includant materia,quz radix eft potentialitati^ qux eft ratio oppofita agendi tarn in adioncreah,q fpmtuali,tum forma;fit agere ex fccundo de gcnerarione. {;.&. j.phy.ij. fit itweuphyficse.jo.&oono mettphy

Queftio
Quid quit mftare voluetk ens efle pri- appellant omnes viros patret,& omnes fimum imelligibiUtatis fubieftum.authori- minas matres.tanquam,vt inquit ibi Thetare ' hilofophi 4.met.t.c6.4.vbihabet rmftius,quimatrem&fccminam perinde, prius <j>re<;ficutfe habetadefle.uafehabet ad ac communia qucdamvocabula ,_ t . . . coeritatem>dicemus (ibi hoc verum efli Sed gnofcant.fed vbi vegerioribus fcnfibusJfin J r ! 9 aduertantiftijqjensdiciturdeenteinaftu rint ~*~- difpofiti --*-- --* ad min communia accedut. & de ente in potenfla analogice.fc tune fen Rccte igitur disk Atier.q, ex hoc, <j> indiuiiiis if te,0j,h aliqtf fuerit ens a&u,iliud eft duum demonftratum nocius eft apad fenprimo intelligibile.fi aut aliquid eft ens in fiim, q tax parte>, eft caufa in hoc, q? ilia potentia,iilud potentia eft intelligibile, ra- duo tota func notiora apud intellectum. F.t done qua aftu parncipat.nunquam.n. in- confirmaf hoc, videlicet oj accidetia vi'iora .telligibiluas enti in potentia tnbuuur, nifi vt in pluribus notiora iunt nobis. natn, vt rationc enris in aihi,unquam rationc illi1' fcribic C6m.8.phy.&.i.c^li vtrobiq; c6. n. ad quod primo & per (e confequitur intel- experimentum fernionum verorum eft, vt ligibiliias.Vnde Comen. 9.meta.co.io.fcri concordent fcnfatis. videmus cj?, (i aliqua bitq, incelligere.quod eftinpotentia,non planta,vel abquis lapis pciofus alicui often venitad a<Ttum,niiiperaiiud intelligere> datur,primo iudic-;.bit illud,vel placam, vcl quod eltin aclu.& hoc non eftdubium.im lapidem eile in gen ere: qualeaut fit vnumoran.n /uper hoc eft fuperfluum. Dicant quodq; iftorum infpccie dignolcere non Scotus & Modetni,qiudquid velmt,iudicio poteft.& hoc non eft propter aha caufam rneo ifta fuit indubitata Auerro fencenria, ficut mihi videtur, nili quia accidentia gety intelligibihtas eft prima pallioendsin neris,notioia funt ftnfui accidentibus fpeadu,& non eft, nifi co modo,quo rifibili- ciei. & ideo,cum intellectus nofter in inteltas diccretur paffio animalis Stantibus er- ligendo imiteturipnfum, a pari videtura> go iftis radicibus taquam veris. manuduca conceptus genericus illius lapidis, vel plait inttlleclum ruum ftatim in cognitionem tz prius percipiatur ab intelleAu, $ concevcritaas. Dico <j>, fi volu mus videre quod ptus fpeuficSqui adhuc fenfiu ignotus eft. fit primum cogiutumin coguitione con- quiAn. prohibet in illo priori conceptum fufa,opcrt recurrere ad fenfum.Na iftud, illii intellediu innotefcere no video. Quod ficutmihividetur, eft praccipuum rlinda- fi inaliquo cafu contingeret accidentia innientum, fuperquofundatur Auer. in hoc fequentia fpeciem & naturam minus coprologo.i.phy.inquit.n. 4-&. ^.co. cj, caufa, munem noiiora efle accidentibus infequcpiopterjquam via dodrinx funt nobis no- tibus naturam magis communem, dico 9* ta confute magis: & caufa, propterquam loquedo de cognitione cofufa acluali,quid magis vRa funt nodora fuisfpcciebus, ex quid fit de habituali,prius intelleAus perci quibuscomponuntur:&caufa,propterqua piet conceptum fpecificum q. conceptum nonjinafpecierumfunt notiora fuis par- genericum.Sc hoc ficut mihi viderur,null tibu's definientibus apud intelleftum,funt, fani capitis negare poteft. nam fm Philofb juia fingulare, quod eft quoddam totum, phum. y.meta-tex.co zri. funt aliqua geneeft cognitum apud fenfum prius fuis parri- ra intermedia innominata.aliquod.n.eft ge fcus.Si igitur infpiciamus ad iftam radice, nus proximu equo &afino, quod innomividebimus inde pullulare iftam veritatem, natu m eit Et non eft dubium cj, accidenria &eft <J> fcnfui vt in plunbus accidenua vni infequenqa naturas fpecificas iftorum ,f. uerfahora funt notiora fibi,& fm tcmpus, eqni & afini notiora funt accidentibus in& fm locum accidecibus minus v!'ibus.f m fequentibus tale innominatum genus.ftaO locum quidcm.nam,vtaitThemimus fu- te igitur cognitione illorum in fenfu, talia per cxpoiitione tex.cd. 4-i.phy.in fenfibili- poflunt agere in intelleftu mere naruraliDUS videre licet acredenrii procul animalis ter,quo ad prima immutationem. Et in iU celerus torum corpus, q caput,aut manu, lo inftann accidentia magis vfia non agunt aut partcm altquam comprehend!, eodem in intelleftum, cum per cafum fine fenfui modo promptius eit dicere id, quod patet ignota:ergo in illo priori, in quo ifta funt emintu, animal efle g hominem. ita & in noca,& ifla ignora, flat ifta immutare intd his,quorum rationes quxrimus,vt vfia atq; ledum,qui de fc eft omnia fieri,antequam communia manifefhora funt nobis,q. pro- accidetia vi'iora fint fenfui nota.non.n. eft xima & parricularia.fm tcmpus vero:quia ibi aftio aliqua fubiacens iropcno vohuiTt habet Philofophut in textu puenpriu* utii,quscreunere poffit obieAum mjnu com*

de Primo Cognito.
commune non agere, nifi pri' obiedtu magis commune agat. nam obieltum relucts inphathafmatcnatuialiteragitinintelFm, & aptum natum eit ad immucationem intelF$,quodad cognicioncm fui,& non alterius, hcut quilibetfani capitis fcire poteft. Quisex philofophamibus Antiquis negaKecm>hi,eqi;i&afini conceptual prius intelleftui innotefcere conceptu generis innomination quo ifta coueniunt?Ratio igi tur, ty prius aliquidinnotefcat mtellefttii, non eft,quia illud alio fit magis commune abfolute, fed requiritur <j> fit magis fcnfatu:quiaintelledus nofterin intelligendo dependet a fenfu . fiigitur qnq, contigerit niinus commune efle magis fenfatum magis communi,non video quo ad actualem cognitione.quidquid fie de habituali, quin minus comune in hoc cafu prius mtelligaf ab incellectu q magis commune.Et ifta eft fententia Philofophi finedubid. Vnde in. 6 topico. cap. 4.dick <j? corpus eft'magis noturn quo ad nos,quam fuperficies,et fuperficies magis ^ linea,quia magis Tub fenfu ca dunt.fecus aut eft quo ad natura. Et,fi Sub tills doctor habuent iltu fenfum,(icut prxtendunt verba eius, credo opinionem ilia veram cfle.Nec Sanfto dociori repugnabit quantum ad hoc. Nam ipfe dicit % conceptiu; fpeciei, cuiiii iingularefbruus mouet fenfum.eft primo cognit'ab intelleftiLfed Moderai fequaces volunt fuftinere ifta via vfisiicutfequacesfanftiThomzvPr volunt teaere eg magis vFia funt nodora. Sed not xnediando inter iftas duas vias dicimus <j) qnq; vFu funt nodora minus vFibus,& hoc <jh eis fuerint magis fenfata. & qnq; contin git oppofitum, videlicet q? minus vlia funt primo cognita:& hoc,qn ilia fuerint magis fenfata magis vFibus. Sed propter quid eft, OP communiter dicitur magis vFia nodora efle minus vfibus? Dico <j>, quia in plunbus contingit accidentia fingularium ipforum magis-vFium efle magi; fenfata accidentibus fingulaiium minus vFium, & quia decominado fit a fupeiabundantt, ideo hoc contingit.tn iftud non eft vl'r verum, ficuc quidam proterui fuftinere volunt. fciat ifti propofitlones naturales non femper vcrificari vFr,fufEcit qnq; eas verificari, vt in plu ribus.corii.n.qua: natura fiunt,quacda funt femper.&quzdam rrequenter.Radixigirur ifbuj vcntaus fuitfenfus.fi cut vidifli.&hoc ciat quud Coni. in hoc prologo plerunque ad hanc radicem afpiciens dicebat, op ratio propter quam vle,quod eft quoddam totu.

46 $

notius eft' apud intcUeQutu, eft quia paraculare,quod eft quoddam tocuiii, eit uoa* apud fenfum.Ad quxitionem ergo quxren tern, vtrum magis vie notius fit minus vfi cognitione conuifa & acruali, non eft fimpliciter refpondendum, quiaquzftio multiplex eft-fed debemus diftinguere. Quia, aut comparatur magis vFe ad minus vie, vc eit quoddam totum, & minus yFe eft pars magis vFis;aut comparano talium eft conucrfomodo:ita.C<j ucrfomodo:it magiv vie confyileretur vt eft pars minus vl'is: quod accidie vfr, qn: minus vie confyderat',vt eft definicii quoddam,& confufuni, & totius racioaem habens:& minus vfe,vt eft dcfinies,& eft part definitionis eius. Si primo niodo fiat com* paratio diftinguendum cftadhuc.n^ auc fingulare magisvi'is eft magis fenfatum, ^ imgulare minus vFis;aut econtra. fi priinu, fie magis vF; eft notius prius mtclledui, <| minus vFe:fi deturaut^m oppofitum, dico tune q? minus vFe eft notius magis vfL Si au rem comparatio fiiit inter magis vie, & mi nus vte,vt voum eft deHniens.& aliud dcfinitum. dico <J> in prima cognitione aftuali & confula prius occurrtt inteilekhii minus vie,quod eft quoddam totum.q magis vFe, quod eft pars eius, vt fie.. Et ratio iftius eft. quia parnculare,q3 eft quodda totii pri*,inotefcitfenfui fueparies.vnde, ft quis in grediatur in aliquam domurn, prius occur rit fibi totacompofuio,q partes eius. he no mina fpecicrumdefinitarum,quxconfun> dunt in fe partes,ex quibus componuntur, notiorafuntnominibus partium dcfinicntium. Ethocvoluit Arift-i.phy.tex. c6,5.& Themiftius ibi in commcnto.& hoc fentic etiam Sanftus doctor in prima parte fum* mx,quaEfi8 f-arti. j. & in expofitione iftius prologi.vbi ipfc foluit cotradiciionem Phi lofophi in tex.j.&. 4.ex vna parte,& in tex. 5.ex alia parte. ficut igitur fen'us piius feitur in totum,q in partes,& prius in confufam cogmtionem,5 in diftinftam, He primx cognitionis naturalis noftri intelleftuf ordo eit,vt prius in nomen definid fe trasfv rat,q in nomina definiendum, & prius cogniaonem quid nominis, quz confufa eft, attingit,q attingat definitioncm quid rei, quz diftincta eft Rede igitur dixir radix ducensnos ad veritatem iftiu< quzftionis,fenfuseft.&:ifta radix communicat cum ilia alia, quz eft <J> ratio cognofcendi eft ab atu.& ideo res magis fenutz magic & prius innotefcunt intelleftui, quia tales magis funt in actu ad mouenduin intclllor

Qu^ftio
<him,5firif rminftn6t?.VndeC6m.z. Subrilis do&at tettla Aftinftfeneprfcnf* dc anima c6.91. dicit q? comprehen(to dif- quia ficut format, quar aptx funt perficere ferentiaru fendbilium a fenfu caufa eft co- aliquidperfeftibi!e,ordinequcdam nace phenfionis earu abintelleftu. Et ideo drxit funtpcrhceremediatius, & min' mediate, Philofoplius ibidem, <% non eft manifcftu ita fi cade forma virtualiter plures forma* quale quid lit odor.Et reddens caulam hu- c r ntineatiilarum formamm ordinararu* ias,inqu)t,caufaauthuius eft,quia fenfu m quafi confimili prdine perficiet illud perfe kunc r.on habemus certu, fed pciorc mul- ctibilc.ficut, fi forma fubftantue & forma lijanimalihns, Sed, fiquisarguat cotrafe- corporis eflent al formz,tn aliquo prim rundum diifhim, probando magis vi'ia no- infbrmaret forma fubftantiz tj. forma coruora cdc minus vnbus.inquantum defiaie porisuta, fi vna forma vtrtualiter in aliquo tia funt.quia. 6.topi.definitio datur per no- continent vtnufque form* perfeftionem, tiora:Refpondetur <jj dcfinientia ad d.-fini- prmi informaret natura fubgradu comma tum dti}. liciter coparan pofliinr. Vno mo- niori fub gradu minus communi, cum <fo in cognitione confufa, qua: eft per defi- natura procedat de potenria ad aftum. Vn nuioneqiudnominis: Aliomodoquo ad cieC&m.i.ineta.co.!7.dicitg>materiaprit defi'itioncmquirlrei diltinftam. &ifto rccipit formas magis vPes, minus vfef jnodo haberur per verum genus & veri dif- & mediannbus eis recipit pardculares for'' ferentia m Et primo quidem mododico, q> mas (non q ipfe velit formam vl'eni reali* magis vfc eft minus notum, quia habet ra- ter (iittinftam cfle a forma minus vft, fieut tioncm partis:& minus vlecit magis noti5, quidam. tenucrunt ex intctione ei9) fed vna quia habet rationem totius & confufi. fed & eaciem forma prim natura perficit mate in cognicione diftincta dico q> eft econtra. riam fm abftraftiorem gradum.quam fecju ia cau far notiorcs funt,& priores nature^ cundu m gradum minus abftra&u. Et hoc g Hnt erlcclus.difHn^la aut cognirio proce eft,c]iiod in intelleftu nof troquantu ad ha dit ex notionbu.<;,& prioribus quo ad natu- buualem cogmtionem pofliimus tenere i ram,non quo ad no*, periftuin.modii igif fed quantum ad cognitiorre actuate ineuifoluendi tolluntur omncs dimcultates, & tabiliter credo iliud prius intelligi ah intelc otradiuiftones. Vnde ratio fandi Thomx lehi,rui^ frngulare fortius mouet fenfnnr. in prima pane fumma::quzft. 8 ^.artic. j.in & hoc Hue illud vifibile fit,fiuc audibile,fiqua dicit q? cranfiens de extremo ad cxtre- ue aliquo alio fenfu perceptibile. Etideo m u m , & de potcntia puia in aftii, prius opinio ilia Heruri Thomiflarum acutiflidcbet traniire per mcdium,&c. Dico ij> ve- mi tenentis accident concretiue fumptum rum eft fed no eft necellarius ifte tranfitus edeprimucognitum ab intellefhi noftro quo ad cognitione aftuale, ita <p hat p ota in cognitione confti(a,cft opinio vera Ioqu media non eft neceflanii. nam li talia me- do,Cde accidentibus mag is fenfatis. Vndc, diandfuerintfenfata,autmalefenfata,nd fi accidentia in fequenna naturas vPtores eft necertarium intellectum prius in cogni fuerint magis fenfata,ta!ia concretiue fern oonem iftorum deuenire, q in rogmtione pta funt in cogniiione confufa notiora no fpccierum. Vnde,licut dicit Cdmenta. i.de bis in cognitione aduali. Si vero accidenda nimac6.io^.Albedo,qh transfcrturadni infequentia naturas minus communes roe gredinem, qnq; trannt mediante 'chiano, tint magis fenfara accidentibus infequen& in aliquo tranfit mediante <haroppo:fic ttbus natura; magis vfes, talia notiora funr, intelledus nofter quo ad aftualem cogni- itaq> in hoc femper recurrendum eft ad tionem tranfit a magis vl'iad minus vFe,vbi fenfnm.fed,quiavt mplunbus ccntingit talefuerit magis (eniatum.& li'fuerint ali- accidentia magis vfi uni notiora efle accide qua minus vtia.au.T medienr,qux non fue- nbt's minus vntuerfalium, inde acciditj> rint fcnfata, non opus eft intellectum per magis vniircrfalia dicuntur communiter caaduahter tranfire, quia tune magnum noriora efTe minus vniuerfalibus in cogni* tempus apponeret.anteqnam ad a&ualem tione confufa. tn hoc eft vt in pluribus ve eognirionc-m fpeciei fenfauc deuenire pof- rum, fed qnq; oppofitum poteu conringefet:quod eft contra experientiam. Licet igit' r^,ficut ratione & authoritate probauim'. inteilcdns,qu6ad habituale,vel vinualem Ifta igitur opinio mediat inter duas opiniocooiitioncm prius aptus natus fit precede nes extremas, & eft tollens omnes ambire a magis vfrbus, & a communionbus ad guitates>& difficultates& eft opinio fenfaKinus eorumunia, ficut bene duit m hoc ta Et per c&fcqucns mihi videt',falua oiura

dePrimoCognito.
finieTenrfa, g fit Opinio vera. experiment!! enim fermonum verorum e(t,vi concordat fenfatis. S. phyficorum,&.i.co?li vtrobique Sotatio cdm. ii.perhocpateictiaadrationesSco1 jjJ^ ,; riftarum probamium fempcr conccptum <eoti (peciei notiorem efle,quiu fpecies eft magis in actu, & actus eft ratio cognof cendi. Refpondetur.n.y? hoc eft verum: tn tuncobie ctum dicimr efle magis in actu ad inuitan dum intellectum, qn eft magis fcnfatum. Vnde Philofophusinprooemio snetaphyficx dicittj) vniuerfa'.ia funtdifHcillima ad cognofcendum, eo quia ftmt a fenfibus remotiflima: & locjuitur de vniuerfalibus in caufandpfm communem expofitionem. fie dicOjfi fingnlare fpeciei magis fcufatum fuerit fingularegenaris, tuc fpecies eritpri' actualiter cognita cognitione confufa,q. ge nus.fi vero fuerit oppofito modo.oppoiitu eontingf tEt fi quxras,vnde hoc eft.dico tj> norfeft alia ratio nifi propter modu naturalcm inteiligendi intel!eftus noftri: <jui in inte'ligendo dependet a fenfti, & praccipue in primanfa natural! cognitione $m Philofophi fen ten dam. j.de anima tex.co. 5 9. &.io.Ad*liudScoti,dicenus magis vfia ef fe difficihoris abftraftionis,& o cofequens pollerius cognofci-.Rcfpondctur, fj> abllraftio primi obiefti motiuiintelleftuspoffibili!:fitab intelleftu agentc, qui non cognofcit ea, a quibus abltrahit. 5. de anima e6. i ?.&,fi ilia vfiora fint magis fenfata,pri' intclligenuirab intelletu,cj minus vfia. li vero oppofitum, oppofitum etiam continget,cpmprehen(io n. difterentiarum a fenfu ell caufa comprehcnfionis earuni ab intellectu.i.de anima co.ji. Ad aliuci,qn dicitur fpecics habet rationem totius,& gen' rationem parcis,ergonotior crit fpcties genere-.Kefpondctur totum comedendo. Ni tahter roniyderara fpec!e,ty habeat ration^ totius,&: indiftindti et contufi,fic notiorcrit gcnere,vt habet rationem partis.& hoc eft. quia ficut fcnfus prius fcrtur in totum in, partcsjiicmtelUiftus imuans fenfiim prius deiienit in cognitione confufa in conceptu fpetiei definitar,qui habet rationem totius, q" in conceptu m gencris,aut differeti.T. fed qn fpecies coparaturgcneri in rationepartis.,tunc ilia eft ignotior propter eandem caufam.Etomniaiftaveriutcm habent,c6 currente atteftationc fenfus , quia fine fenfu nihil fieri poteft in tali cafu:quia ipfc eft radix vniuerfecognitionis liumana;.Adar gumentum pnncipale refpondetur.riegando aflumptum, q? videlicet in nulla cognitione magis vniucrfale poffit efle notius mi nus vniuerfali. Vnde dicotj>,in cognitione mcomplexa,vbi fingulare ems fuerit magis fenfatum.q fingulare minus vniuerfalis,tale magis vniueirfale prius cognofcitur ab in telleftu minus vniuerfale&prxcipueqfk comparatur fibi, ficut totum ad partes. Si vero contingat oppofitum,oppouto modo dicendum eft. quia non inconuenit idem refpetfhi eiufdem pofle notius & ignottus eflefm oppofitas caufas &rationes. Ifta pauca funt, qux mihi vifa funt dicenda in tarn perardua materia, &c antiqua quxilio ne.in qua rogo, vt fi veritatefn ipfam aflecutus fum,vt credo,illud Deo attribuatur. fi vero illam non fim aflccutus, afcribatur hoc ruditati inielleftus mci: falte dedt modum perfcrutandi veritat fratribus meii. Deo laus fenipitema,& honor immorulic.

Outflows de Trim* Cognitofnit,

MARCI ANTONII
Z I M A R AE. San<fH PetrinatiSjfit Hydrutini, Solutioncs Contradidionum in didis Ariftotehs, & Aucrrois. Safer Vrmo Yhyficvrum.
Tn proce. tr-^r^r^r^H Verrois in fuo proocmio fuper Primo Phyficorum in fecundo capirulo:vbi ponit vtiluatem fcienu'ac ipecu latiux,dicit g> homi nem efle perfeclum per fcientias fpeculatiuas ell hominem habere fuam vltimam perfeftionem, & tails difpo fmo eft fibi Foclicitas vltima,& fempiterna vita^Nosautinuemmusoppofitumabipfo tenio de Anima. co. 3 6.8c. g.meta.co. vlti. vbi habet ifta verba.Et declarauimns fuper j.deanima. commentoallegato, (j>fcc!icitas maxima,qux eft m fpicere inteH'm fepa ratum eft per potentiam,qtia; fit in intelleAu fpeculatiuo apud fuam vltimamperftftionem fimilem potetinc.qtucfuit in vifu apud afpeftum ad colores, non per potentiam de modo potentiarum cogitatiuaru. <jus acquiruntur per cogninone:qm n6 eft licut exilrimauit Autpace, Oj hoc acquirif per cogaitionem.Et in hoc etiam ipfe accu fat Alfarabium. 3.deanima,vbi fupra.ficut patet intuenti. Contradictio igitur confiftit in hoc,qina hie in procemio ilicit foelicitate hominis confiftert in acquifitione fcientiarum fprculatiuarum:in alijs vero locis alle jiatis elicit fehcicatem hominis non confiftere in huiufmodi (cienrijs, qu? per difcurfum acquinmt'jfed in intuitiua cognitione rci,qu?habetur per intelleftum adeptum. et hoc etiam videtur velle Themiftius.ficut io!u io. iofeallegat.}. deanima. Ad hoc fo'uentes prima. dicimus ov>.3. de anima,vbi erat locus proprius diicutiendi iftam dirKcultatem,locutus eft ex propria fententiarhic vero locutus Solutio. eftfrnmeatemaHoium.AutaHter,& fubccundi. olius poteft puma controuerfia conciliari, vt dic-nms foelicitatem hominis confiltere in acquifitione fcientiarum fpcculauuaru dupl'r pofle intelligi.vc! difpofitiue, vel copletiue.Et tune dicimus <j> primo modo eft Verum fm viam Auer. fecundo vero modo eft falfum.primo modo lot]uiturhiCjfecun do moloqmt' 3.deamma,8c. j.meta.vbi ne

gat foelicitate confiflsrein (lientijs fpecuta tiuis coplctiue,f nam cogniao fcienani fpc cMatiuarum non eft fceliciuii, fed eft via ad i'.lam.Et, quia quand'jn; via ad tetminii confucuit fumere dcnoiiuaationem ater-. mino,iuxtaiViuci I'lalofoplu.z.r'ny. tex.co., i4.generatio e.'l natura.quia eft via in natu, rani,itacuam fcicutia fpeculatuia eftfoelicitas.quia eft via ad foElicitatcni,qua- foelicitas ell primuiu priacipium,a quo calutn dependent, & natma, ncut patec exprefle. n.meta.& tex.5i comnien. j 8. Secunda tontradi. ibidem eft ifta Quia Tn dcclaransqiioad fcienrianim fpeculariua- i.p rum acquifitioneni confequantur omncs virtutes morales,oftendit quo conicquatuc magnanimitas,&inquitcj, fapiens,cum co gnouerit paruitatem vitar fua-,&: petpetuita tern fempiternamj & motum lontinuum, &cj,proportiofua;vitic ad tempusfempitenuirh eft,ficut punfli ad lmeam,vel ficuc minimi finitorum ad infirutum,noa procu rabic propriam vitam. & parum infra fubdit <j? eligit mortem pro; vita Sed huius oppolitiim nos inuenimtis ab Anlhin j.scthicorum,cap.tt. vbihabety>j quanto aliquis magis om;ri virtute police, quantoq; fcelicior elt, ranto magis illi mors mo'elta eit, nam huiufmodi vir maxime dignus eft viu,& maximis bonispnuau ipfiim fciens. Soluti*. Sed ad hoc folustes dicimus g, Philofoph^ ialiocafu loquit'et ialiocafu loquit"Aue. hie. Na.fi coparenf foelix & niifer,!. no hns fcicntiam, tune fine dubio f^lix magis timebit morie,quam mifer.& ratio eft,quia. plus perdit qh montur ^ mifer. Auer.aute hie loquitui in cafu.quo fapiens dubitat nc ^licitatem amittat.tnnc.n. in illo cafu debet pneligere mortem pne vita. Et hoc exprefle fonat verba eius.inquit.n. 64 propni? cum habet perfedionem humanam,& dubitauerity,a perfectione expolietur, tune non eit minim,u aliquando eligit mortem fix vita. & fie fedatur contradiftio. Sed h ic Dubitad* ell locus dubitationis contra Auerr.perar- maxima* du*.Tum, quia malum non habet ration^ appetibilis:iicut patet ex primo xthi. cap.;. Bonum ipfum eii,quod omnia appetut, & 5-zthi.malum a mi Ho appetitur: mors aut malum:ergo,&c. Amplius eft contradidio in didis ei'. Quia ipfe dicittj fapiens clebet eligere morte, ne expolietur felicitate. Sed hoc nihil eft f m fatuam opimonem eius de vnitate intellectus.Et videtur cfle etiam co tra Philofophum. j.a:thi.cap.9.vbi reddeni caufam, quate mors oium tecribimlimu.

fuper. I. Pliyficorum
Jnquit Mors adYmaxune oium return eft iniferiam, nifi exponat fe mord, morte per horribilis-.quippe cum terminus fie nihilq; accidens, & fecundana intentione pneeliamplius homini morruo,neq; bonum.neq; gu. Adobieclaautem exdiftispatetiam malii efle videat'.Et primo xthico. cap. 14. folutio. mortuum foelicem non dicimus. ifta font, . Terda contradi.eft fuper. r. com. i.phy. com I> quxfaduni diificultatem inhac materia. Ibiaexponitperprinripium caufas agenEt nos foluimus prolixe in fuperiori anno tes & mouentes:per caufas aiit exponit fiin expofitione noftra fuperquatuor primos nes: &: per clementa caulas, quz funtpartes de phyiica aufcultatione. Pro nunc tn bre. rei,f.maceriam & for mam. Hums tn oppoSolutio. uiter dicendum puto, quod fententia Auer fitum inuemmus in diclis eius.i z,meta.e6. 9 ro. non contradicit Philofopho ad in tell e- Z3.vbi habet g> caufa dr de oib , principiii' ftum datum: immo ipfemet Anttoteles aut dr de extnnfccis,ekmetii vero de intrinono xthicorum capitu. nono exprefle te- fetis. & fub dit. Et ideo dixit m Phyficis y> net quod fapiens appetitu conformi ratio- difpofitio fcienux in oibus artibus habcnti ni rede debet vitam propriam moni expo- bus principia,cauias,&: elementa, quia inncre>.mens.n.ois eligit optima iibr.probus tenctebatper principia caufas mouences,& vero menu obtemperat.Verum auteft q3 jr>cau&s illud quod eft comune ilhs quade probo viro df ,eum amicorum caufa, & tuorj& per ejen>enta,ea quxlunt in re,C6patrix multa agerc,etiam fi pro ipfis mors tradiitio igitur eft fuper expofitione ilJius fuerit oppeienda.nam & pecunus,& hono verbi,cau(a. quia hie exponit caufem pro fires proijciet,& demum ea bona,qux in cer neubi vero caufam pro coi ad ofa gha cautamcn apud homines veniunt: dum quod farum. Sedfoluityji hoc aomcn caufa fumi Solutio. honeftii eft,fibiipfi vcdicant-Breui.n.tpe 1^ tur dupfrjcoiter & propric.Et primo quidfi tari vehementer magis eligent,q longo lx- mo dr de oibus. Si lie liimplit Philodbphus uiter:& viuere honefte vno anno; ij multis quomodolibet:vnam item adionem hone etiam.n.mcta.i3.& fie eflfynonymum cil fiam,& magnam, quam multas & paruas, principio-.ficut etiam ipiemet Com. diciu hoc aut ijs tortafle euenit,qui p ali)s mor- i.phy.co. i.inquit.n.<j>,tu hoc nomen printem obire confueuerunt. Eligunt n.magnu tipium,8c caula vfitantcditer,funt nomina quoddam honefium fibijpfis,&c.Et ex iftis tynonyma.et fie fiimpfit etiam caulam Phi verbis clare patet folutio ad obiefta. mors lofophus.5 nteta.ad principium. Alio moenim non eft illud, quod primo appetitur, do fumiturcaufa proprie.& ficdiftinguic" fed bonitas,& honeltas adus,quem exercet contia principium,& euam contra eleme* fapiens in tali cafu.Nam.hcut patuit in vet tum,caufa.n,proprie fiimpta verificaf folii bis Philofoplii, maximum bonum fapiens de fine.Et hums ratio eft. quia caulalitas fifibi tribuitin exercendo ilium achim virtu nis ell fimpfr in caufaca,iux:a illud Philotis.& hoc bono priuaret fe,inmo vitiofe vi phi. i.phy. finis eft caufa caufarum; princi* ueret,fi illo aftu tune prxtetmi(Ib,faluaret pium-aiit proprie fumpt^ df de caufa agefuum eflc per quantiicunq; efle,vnde meli' te & mouente.Et huius ratio eft.quia, ;. me eit firagfr maximum bonum & momenta ta.tex.cd.i.derdnepnncipij eft primii efle, neuni,q. remiilum bonum virtutis, vel vita &,quia caufa agens fm efle prxcedit alias, vitiofa per magnum tenipus. Et ex ifto lo- caufas.hcet caufa finalis przccdat quanta. co colligic'de mtentione Philofophi euiden ad cau(alitatem,ideo hoc nomen principiii ter q? bonum cde m rauonem recTam eit appropriate caufk crKciena.alia.n. eft la* magis eligendum, q bonum propriii.quia tio caufarum quantum ad efle>& alia quatotum bonum proprium debet homo ex- turn ad caufalitatem, licut late dilputauiponere etiam deurudiom fimpi'r,(i nefciat mus fuperiori aono.i.phy.Elementum veanimaminimortalem propter faluatione ro propnefumptum df de caulis intnnfeboni cois.Sapiens igit'in cam ifto agit,ficut cis,f.de materia & forma,& ratio eit, quiaagit agens namrale, quod primo incendit vt dr.^.meca.tex. co. 4. elementum eft ex, indudionem formx generandx , fed quia quo fit aliquid primum in exiftente indiui forma ilia non poteff induci nifi ad deltru fibili i>m fpeciem. Et comparando adhup clionem pncexiftentis in materia,fecunda- materiam ad lormam, magis proprie e krio,& per accidens intendit corruptionem, mentumdrde matcria q de forma, licuc fie iapiens,quia non poteit in caiu , in quo fcribit Commen. co 4.5. meta. & ratio ell loquic'Auer.confequi rodicitate, & euttare ilta. quia magis proprie definitio elemc.ui Phyfico. NNN com

M.A.Zim. SoliitCoiir.
eompetit matttia;,quam cbmpetatformre. abftrahit a motu, 8:tranfrr.utacfone ficut rnateria enim f i c defcribitur. i. phyfico. 18. colligitur ex incentione Auer.feptimo metaphy(i.(.6men.ijuinto, & nono. prima auE materia,Ctpnnium mouens confyderantur a Naturali, quia ratio prims materiar, iquantura ad rem fau'sfacit,ficut tu vides.ta & primi mouentis elt ratio concern ens, vi men quantum ad verba non victecur fatisfa fic,rnotum , & traifrnutationem . Diuifecere Auer.quiaeandem propofitionem hie runtigitur (ibi hireduatem iilre durefcieri expofitam aliter exponit hie ,.& alicer ibi. tiz,Naturalis,(cilicer,& Diuina, 8: ex quaSed ad hoc ditimus, <j, forte peccauit per tuor primis caufis duas pnmas cau(as venobliuionem, dum dixit g in Phyficis per dicauit fibi Naturalis, & duas primas ap-> cau&s intellexit illud, quod eft coe oi bus. propriauit fibi Diuina.Vlterius dico quod Aut aliter <j>. i.phy. qn. ipfe expofuit per cau Ciuina omnes caufas conryderat fub ratio* &sfines,locutusfuitfm fentenriam. Alex, nibiis vniuerfalibus, & tranfcendentibus. iicut dicit ipfcmet hic.inquic.n.& iic expo- Nam materia prima,de qua minus videtur fuit ipfe Alexa. vt mini videtur in.i i.meta. fub radone qua fubftanria. & fub ratione, ij.co.licctexponatiftam eandempropofi qua ens. (eu potentia a Diuino confyderac^ tionem,quzpcnitur in tex. . i.phyu.dii ex- iicut patet. 7 .metaphy.come. 9.&. i.phyfi. ponit caufam pro coi adomnes caufas, di- zi.8c.ii.meta.com.14. & alibi rrequcncer. co cj> locuuis eft mpropriam femendam. materia tame fub ratione propria confydeAut rertio,& magis iuxta realem fbluiione ratur a Naturali,vt,f.eft principiu trafniU' prius datam infiftedo,ideo Auer.idem ver- tationis,ex quo aliquid fit vt inexiftente: fibum aliter exponit hie, & aliter in meta- tut patet. 7.meta.co.9.Ita etia dicas d: priphylicis, vtoftendeietnobis diltmdionem mo mouente,^} fub rone,qua ens c< fnbfta huius, verbi caufa, q? videlicet quandoque tia leu aftus.i Metaphvfico con'.yderat': fed poteft fumi coiter,& qnq; proprie.&,dum fub r6ne,qua mouens a Nacurali.Et breui* c6iceraccipitur:pot fumi pro omni cau fa, ter quodhbec gen1' caufx fub ronibus vfib* qn vero ftimitur propne, dicitur folii de fi- a Diuino ronfyderar". Ethoc fonat authori ne Et tune dico (j? caufam hie fumpfit pro- ras Ausr.i.meta. co. 6.vbi (cribit. & con'ypric:cam vero.ii.meta. 15.fumpfit coiter. deratio vfis,in eo q funt caufe,elt hui9 iliC l. phyfico. Quarta contradi. fupcr co. i .eit.Quia hie tii,f diuiiiar.recte dixit,vfiv. quia fub ratio comJ. dicit 3? Metaphyfica confyderat tria gene- nibus vVibus, vide'ice: ficut eit ratio caufc, ra caufarum,f. mouentem, fbrtnalem & ft- ratio aAus & potentic^ratio ertis,ratio fub-. nale.Huius tn oppofitu inueninms ab ifto. ftantix,& huiuiinodi, fub iih's ia;ionibus a.meta.co.6 vbi dicit Metophyficum con- omnes raufe a Diuino confyderantur.omfydcrare onmia genera caufarii. Similiter. nes etiam caufre confvderantur a Naturali, 3.w>eta.c6m. j.&.i i.meta.co. 6. dicit Meta vt qusrlibet dat sflc per inotum, non vt dat . phyficii duo genera cau farii confyderare.f. .ertc abfolute.ficut etiam fubtilis Scotus tic" SolUtiO. formani & Hnem. Scd ad hoc ibhientes di- clarat in.i.funcmeta.quiftio.:. & Albertus timus g3,refert'apud mepliiriinum dicere Magnus fuper.i.pliy.fuper tex. ly.Sed quo ^ alique ardficem confyderare quatuor gna Diuinus tria genera caufarum conlydeiai? ^Q TJJUJ. caufjrii,& ipfum confyderare quatuor pri- Ad hoc dictt Burle9 in prarfenti loco t> hoc n 9 tr j a2 fij nia genera caufarii. Similiter refert alique eft quatum ad ilia partcm,qux confvdeiat. caufarnjji artifice confyderare oes caufas fub ronibus de abftracfe fubltantijs, in quibus non eft cgfyjmfc vfibus, & eundem confyderare eafdeni fub materia. Sed ifta foiuno cofueuit a Aioderrationibus proprijs.Et tune dico ty, cum in nis moleftari, quia a pan Naturalis in. 8. omnigenere caufic fit dtuenire ad vnii pri phy. vbi agit de prime motore,qui eft a ma mum inillogenere, fictitprobat Philofo- teria fepar.itus,diceretur abftrancre a mate phus. 11. meta. dico ^ duo prima genera ria.Et propter hoc aliter ipfi refpodet, &i dicaufarum confyderat Metaphyficus,& duo cunt q? Metaphvficus folu tres caufas conprima confyderac Naturalis. prima .n. fot- fyderat, vt canlx funt ,f. forma, Hne,& efiima,& primus finis a Metaphyfico confyde- ciens.nah? cozs funtabftraftis,& matenatantur,ficut/cribitC6men.3.mcca. c6-5.& libus fub rone,qua caufar.fcdquia materia i.meta.co. ^.Et huius ratio eft. quia ratio vt materia no eft cois abftradis&c materiaprim.T formz.quatenii'i prima forma ell,& libus, ivieo folii ilia confyderat fub rom-pa ratio prim;finis.qivatenu:primus hni$ eft, teutix,qu;.eft vna dednjs ends.Diuinus,n.. coni/-

litper I. Phyficcmifn
bnfycierat abftra&a a materia & a motu, vel per efientiam,vel faltem per indiiam,fi cut eit fententia.Auic in, i.fuae Mrta.cap.i. Sed ifta opinio non pot ftare. primo quacu ad inftantia contra Burleii,dico q> non cogkquia Diuinus quiditatiue conlyderat ab iirafta a materia. & ideo in prima pattern qua DiuJnm agit de abftradis fubltantijs, refte poteft dici q, in ilia parw abftrahit a materia. Naturalis aut in ilia parte, in qua apt de abftradis, non d* agere dc eis, nifi quantu ad u eft,non quantu ad quid cltvn quantii ad ea,qu? quiditatiue a Naturalico fyderantidico 9, in e:s reperit'ratio mated? velliabitudoeflentialisaamatcriam.fumo autem materiam hicanalogice, ficut nofti ex via Auer. Et propter hoc dixit Cornea in i.rhy.co. 7 o.q, oportet Naturale dare in re fi>onfioneoescaufas:qrhinfcientiaNaturali appatet materia, & in quo eft materia, (unt oes caufk. artifex ergoahquis dr propi ie a materia abftrahere quantum ad con fyderata quiditatiue ab eo,no quantu ad ca quij folii quantii ad fi eft confyderat fciaru .r,fpcculaciuaiu diftinftio eft penes qutditatiua c6fydetatione,& non penes UmpUce muentione confyderatoru : ficut patet ex fn:a Philofoplu. f.met.te.co. i.&. i.phy.te. c 6. 16. vbi ponic terminus phyficc cotydefa fa uoms.quicquid igir lit de rnhone Burlci in fe,dico i> inlbntia Modernoru non cogit cotia illam.Pcccat ireru refponuo Modcr norum in eo.quod dicunt,q^ Diuinus confyderat folum tres caufas,vt caufe func no aut materiam Diuinus confyderat vccaula eft,fed folii vt potentia.Sed ifta rnfio eft purus error. NaC6rr..z.ma.c6.6.dicitg confyderatio vl'is in omnibus caufis, in eo cj> cau& funt, elthuitis fcientuc,f. Diuinx. ccceqj dicit in oninib' caulis, & non in tri b9.Nec obi tat diftu ipforu.q^quia materia Ron eft cois materialibus,5c abltradis.ideo non confyderat"a Diuino fub ratione, qua caufa.quia tunc,cu ratio lapidis non fit ratro coisabftradhs&materialibusjfeqiieret" ty lapis no poflet a Diuino confyderari fub ratione qua ens, vel fub rati one qua caufaturn eft ablblute. quod elt contra Philofophu in prohoemio mcta.Sc. 4.meta.te co.i. & 6.meta.ad principiu,c|ui vult g, Diuinus confyder.itens itKju.intu ens,& o;a inquaientia,& vtcontmgir. Licet igif ratio ma rix confyderata: non fit cois ab'traftis & materialib' q.a th ro cau!.T, quac eft ro,fub qua materia confydcrat~,eR ro indifteres ad materulia & abftracta,umaillud Auer.u meta.co.i9.in fubftantiaseterna iriuenniifc caufat^uz per fimilitudinem dicunfcauf? cum caufis generabilibus & corruptibilib*: & candem lememiarn habet ibidc co. 4 4, &.4.cccli. co.i. &. i.dc generatione. co. f i. propterhoc dico g> materia a Diuino etii confyderarur,vt caufa. Vndepropofitioift* matecia eft caufa.eft diuinx confyderationii,licurifta,materia eft ens in potentia. ficut.n. potentia & actux funt de drijs cntis, ita caufa & C aufaru.& licet materia in fuo genere n0n nifi pcr tranfmutatione caufaiitat| habeacfupra copofuum, prior tn eft r6 caufandi f m natura.q r6 motus,& traf' ' in illo priori ad DiuimS ~ mutationis.&ideo fpecTrat Abieths igitur alioru foludonibus. dico ty Diuinus debet tria genera cau/^ru confyderarc proptie,pro quato forma & fi - funt fubieito, . - foU .. nis, & erKciens idem & ratione dif bnguuntl i i.meta. co. 6.&C, quia materia prima no coincidit cu aliquo iftorum,ideo materia Diuinus no confyderat, mil fub rationibus tranfcendetibus.Et brc uiter concotdia in omnibus diftis Aucrr. con fift it in hoc punao , vt dicamus Diuinum fuh rationib9 C6,bus oes caufas cofyderare,ftib r6nibus rranfcedenribus tres tm pro ,antoin vnil fubieao coincidunt. vt vero o ad qua. luOr prima genera cauaru.fic appropriate Naturalis duo prima confyderat,f.materia pnma&primumouen^fiaicpatei.iz.me ta.co. 6.eft (eatentia Alex.primus autem fi nis,& prima forma a Diuino appropriate confyderantur.Ei hoc eft,quod elegater dir'tt Auer in.7.mcta.c6.f.vbidicit,q7 prima diuifio.f m qua diuidic"em, eft in fubftantiani & accidens. Et if ta quziho dift'ert ab i!la,quz ell in fcietia Naturali,qrh ifta qux ftioinducitad fciendum pnmam forma omnium entiuni,& vldmum finem. &i pri ma quiftio, quam inccepitin ftjentii Naturali,indiicitad fcieadum pri mam material fbrmas naturales, & pn mum motorem.Ethanceande fententiam fcribitCo. i.phy in fuo procemio. vbi dicit g? Natura!is habet cognofcere caufas primas, fm $ poffibileeft fciri in hac fciena, ficut materia prima,&; mousns primu: furma aiit pri ma & primus finis a Metaphyfico confvderat'Ita.n. iacet veta literain antiquifTimo " . . . . . . codicemanu fcripto,& ficcaltigaui. Ercocorclat hoc Auer. ?.meta.co. 3.vbi dicit.fcie tia Naturalis confyderat dc duabus prirnu caufis,f.motore&materia:iftaautdedua bus vltimis,f forraa & fine. Nota igit'bene N N N i;

M. A. Zim. Soltit.Cont.
iftam folutione, quia nulius ante nos vidit gularium,tamen oppofitum legitur apud veritate in hac materia,ficut videre potcs. Arift.in.i.pofter.in fine in illo cap De prin T.phyfico. ^wntacontradiftio elt ineodemco.i. cipijs autem>vbi dicit q> fenfus eft vniuerfa torn. i. Ibi .n. in expofitione ptobatipnis maioris lis, t confirmatw per rationem dem6ftra per ptima principiaexponitprimumagem, tiuam,quam innuit Themittius ibidem.& & vltiraum finem omnium return: ex quo Cdmen.eandem rationem adducit in. i.de videturrj>vltimus finis omnium rerum a anima in tex. co. 6 5.quia,li feniiis eflet aliMaturali confyderetur.Nos autem inueni- cuius fingularis tanquam obiedi adxquatimus oppofmim huius. y.meia. cdm.{.&. 5. tune lequeref g> .fenfus non police fentirc meta.com. ;.&. i i.meta.c6.6. vbi dicit vltt nifi illud, vt fi refpedu vifas aliquis color mum finem omnium rerum a Diuino con- demonftratus eflet obieftum adaequatum, So lutio. fyderaiiSed ad hoc foluetes dicitnus g>,Na accideret nulkim alium colorem efle vifilUtalis confyderat vhimum finem omnm bilemavifupnEterillum demonftratu,q3 rerum naturalium. Diuin9 aut confyderat eft abuirdii. Et prop ter hoc AniLvbi fupra vltimum finem omnium rerum fimpfr, & animaduertcnsad hoc,quodmodo dixi,irt abfblute:ficut in fimili dicit Commutator quic,fenfus eft honunis,n6 calliac homing, Soluoo, g> de principijs fubftantix quatenus fubftS Ad fbrrnam igitur contradictionis dicit' q> tia eft, confyderat Diuinus, de prmcipijs au in. i.de anima.& euam hie Anft.confydetern fubftamix fenfibilis quatenus fenfibi- rat fenfum, vt eft in adu fecundo, & tune le eft,confyderat Naturaus.u.met.primo. eft verii 3> id,qct fentit", elt lingulare: tn raj.&. 6.commenos. tio obiectalis ipfius fenfus motiua eft natu i. phifico. Sexta contradi.eft in tex.co. 4. Quiaibi ra cois. & ideo dixitq) fenfus elt vfis, licec fentire fit fingularis. Sed tune eit difficulcom. 4. Philofophus & C&m.volunt % ab vfibus ad particularia fit in fciecia procedendu.Hui9 tas,quodtdifterenda inter fenfum &inm oppofitu inuenimus ab ipfius in. i.pofte. telledum,fi vtriufqaeobiedu eft vie. Nifi tex,c6m. 11. vbi dicit,g> facimis eft ungulate eflet 9, obiedum intelledus eft vfe in adu, definite q vie. vnde oportet es fingularibus quia eft ipfanacuiac&mums abftracla ab invfia afcendere, naquezquiuocationes la hkjScnunc, & vfr ab omnibus appenditijs tent magis in vfibus,q in difterentibus fpe- materix virtute intelleftus agentis, emus cie. Relpondetur q? nulla eft comradiftio. operatic elt transferee res de ordine in ordi Nam Philofophus hie loquitur dc ordine nem.&facere depoteua intelleftis aftu in doctrinx t qui ordo non eft aliquod genus tellefta.j.de anima co.i 8. fed obiedu virciemonftrationis:ficut dixerut vulgares,fed tutis lenfitiuae elt natura cpniuncta fingula eft refpedus quidam fm prius & poftcrius, ritati, &appcndipjs materue. Etideoduit qui fundatur in fcibilibus fcieti2.& de if to C6. u.meta.c614.9, coniunitas,qux intelrefpeitu locutus elt Fhilofophus ibi,& Co. ligit"tn fbrruis commnmbus extra aoiiui meaqh dixit, q ex vfibus ordine doctrinx elt in potentia. Eft etta alia dn'a inter inteladparticularia,!. ad minus vniuerfalia fci- ledu & fenfum,vt dicit Them, quia intelfs bilia debet ordo fcierttue Natiuraus attendi. primo intelligit vfe,& fubtnde intelUgit fin Sed in pofteriotjbus locutus fuitdedefini- gulare. j.de anima te.co.g.fedfenfus primo done, quac jnueftigari habct pet viani diui fentit fingulare,8c fubinde fentit vfe.nam,. fiuam,& cotnpofitiuani,8c reTolutiuam,fi- qui videt hoc rubicundum, dicitur ctia rueut dicit Lmconienf', in illo loco,Et dicit,g> bicundum vider?, & qui videt hunc homi* fecilius eit definire fpetjem, qux fingulari- nem.dicitur etiam hominem videre, OAaua contradi eft in c6.17. vbi babet * pbyc' bus eft communis & proxima, q genus q3 eft commune fpeciebus proptet lacentiam <{, totum nihil aliud elt, quam fuas partes. com.i7. xquiuocationutnexiftentem in ipfogene- Huius tn oppofitum inneuimus. 7. meta. tex.co.vlti.& alibi frequenter, Ifta contra- An totum : ficut etiam patet. 7,phy.tex.c6 31. Septima comradi eit etiam (uper tex. 4. didioeltfatisdifficilis,omnes tn Auetroi- fit aliuda i. phyfico. Dicit Philofophus compofiturn elt notius its currunt eodem curfu dicentes de inten fuis partiKJc-4. apud fenfum.vbi Commeaexponit indiui tione eius fuifle totu nihil aliud eflr,quam bus. duu demonftratum. Sed videtur contradi- fuas partes fimul fumptas. Et pro hoc facie Aio, quia licet etiam Anft, hoc aflcrat hie authorita? Auer. y.meta. comnien.io. vbi in textu,dum dicit totum enim notius eft habet ty Socrates nihil aliud eft quam aniapud&nTum,&.t.de anima tex, come. 60. malitas,& r&nalitas. & infra ibidlco. 44. fcientia eit vniuerfalium, & fenfus eft fin dicit (j> in indiuiduo no-eft nifi materiaSc forma,

fiiper I. Pliyficornftv.
ftrma.ex quibus c8mppnit.& PhilofopbA ,i.de anima.tex.co.io dicit <JVt papilla vifusq; ocul'' eft,fic anima & corpus animal. t)icu t infuper q? tocum eft aliud a fuis partibus dmidm fumpds. Er prlmo mpdo dicurit Auer. locutum fuifle hie.Cecil do vero modo locucus eft 7.meta.co.vlti.&in alijs Jocis,vbi videtur oppofitum fentire Et ifta fententiam etiani impofuit Auer. fubtilis DoftoL in. j.fcntentiarum diftinclioi e.i. quaeltione. i.Nobis autem videcur <j> no fit vfr verum de intennone Auer.hoc.manifeihim eftenirn,fitotuquodlibetnil aliud eflet quam fax partes fimul fumptx, tune mixtii ex quatuor elementis nil aliud eflet, q. quatuor elementa fimul fumpta, & fie non haberet aliquam formam fiiperaddita formis elemetoru, per qua eflet hoc aliquid,& vnu ens,q(T eft contra Arift. in fine prinii degfiatione,& cotra Auer. ^.cceli.co. (.j.&t. y.meia. co.6 o. dicit <\> caro non eft tei ra & ignis,ex quibus componitur,fed eft aliquidaliudadditum. & eandem fententiam habct.i.deanimaxo. 7y.&.i.degnaticne. 84.&.i.meta.c6.n.Necvaletdiccre ad hoc,ficut quida dicunt q elementa non funt partes mixu,quia quxlibet pars mixti mixta eft.nam elementa fm Auei'.fornialr funt in mixto,& funt partes mater.alcs ei9. Amplius C6men. j. de anima com. \.in folutione fecundxquxitionis principals dtcit, q? ex intelleftu & intelligibili fit veritis Vnii q, ex materia & forma.& reddens caufam iui dicti fubdit.quod.acomponitui ex eis,non elt aliquod tertium aliud ab eis, ficut eft de alijs compofitis ex materia & for ma.ecce g? vult exptefle compofitum dicere tertiam entitatem diftinftam a partib" etiam fimul fumpti$.nam,fi fie non intclli geret'didii fuu,nbn eflet ad propofitu. Am plius C6m. f. mcta.co. 6.in fine commend dicit 5, in compofitis eft natura addita narun componentiu.f.illud, quod fit ex copofitione.quid clarius? Amplius Commen. y.meta co.zy.habetgj generatum compo nitur ex materia & forma, & eft aliud ab eis.eccequoddicitqjeflaliud&hocnodi xi(let,fi tenuiflet compofitum non fuperad dere aliquam naturam partibus componetibus. Amplius ibidem comen.zy. dia't.in natura haf.f fmg'ulari funt tria,materia,for ma,cV aliquid quafi mediii^.mixtum inter inateria &: k>rmam,ecte quo ponit tertiam entitaterh.Amplius Philofophus. z. dc amtna,& Commentator dinidiintfubfrant in, ttx.commen. i.&. ft.mcta.rex.rom.

467

meta. tc.co.i4-in tres,fin materia,form & compofitum. & dicunt tj, fubftantiaruril quocdam eft mateiia,qu? no eft per fe hoc. quedam eft forma,per quam res eft hoc. eft auteni tertia,& eft illuci, quod He ex am bobus. ecce <j> volunc fubflanuam compofitam efle vnam tertia fubftantiam, aliarit ab ambobus.fi autem fubftantia conipofi ta noh eflet nifi materia & forma' fimul, tune proprie non diceretui fubftantia tcrr tia, fed cflent du.Tfubftantix fimul: quod eft contra oem Philofophiam. Amplius C6. i.phy.c6m.4.comparans materia, forma* & compofitum adintucem, dicic compofiturn igitur eft dignius habere hoc nomett fubftatia,q* materiatquia eft in atu,& materia eft in poteritil.& forma eft dignior ha here hoc notnen fubftatia, q compofitumt qra per illam corripofitii eft in aftu.& cau(3. ret eft dignior caufato.patet aiit Q> inter caufam 5c caufatu cadit real is diftfciio f rrt principia o r um Philofophorum & Theologorum.null9.n.intelFscaperep6t,q5aliquid feipfum caufet, ficut colligiiur ex intedone Philofophi. i.de a;a te.co. 47.& ex intetionediui Augu.in.i.detrinitatc.Vnde,fi fub ftantia compjfita nil aliud eflet 5 materia & forma finuil fumptz,accideretformam efle fuimct caufam, & ita etia de materia. Et confirmatur.certu eftc|) materia, & forma funt du.t caufx reales intrinfecx ipfius compofiti.vel igitur caufant aliquid i eale, vel nihil.fi nihil pro nihilo habeatur.fi aliquid, illudvel eft aliquod abfolutu vel aliquod refpeih'uum.&,fi abfolutum, vel erit fubftantia, vel accidens.non poteft dici, qct fit accidens,quia tune gencratio fubftantialis non diftinguereturab accidentali.fi igtf* fit fubftantia, tune vel eft fubftantia form{. & hoc non.quia forma non eft caufa intria feca formae,nec etiani materia eft caufa e fendalis intrinfeca format, vel eft materia. &hocnon,propter eandem rationefn. er30 oportet op ifta fubftantia fit qimia fubftantia tertia,a!ia a fubftantia forma: & ma teri<e. Nee valet refponfiochimerica, qua cofueuii dari q? caufalitas materix, & rbrmx. terminat'no ad forma ab(blute,nec ad materia abfolute, fed ad materiam & for* mam fimul.Sedcontfa.fimulras ilia eft relatio,modo relatio non poteft efle primus, &: per fe terminus gencrationis fubfhinrialiv,licet fit conditio neceflaria ad ilia. Amplius fcquctur aliquidcaufare feipfum, q.a forma cu materia erit caufa form? cii matcna. fi.n.c&pofitu no dicit nifi forn>2 cutn N N N iij nutcria,

M. A. Zim, Solut.Conr.
materia,curh fitVeru dicere forma cu materia caufarec&pofitu,ineuitabiPr fequit',fi cut vides idem caufare feipfum. Ampli 9 ois mot9,& o:s mutatio y fe vna deba nfe per fe vnu termmu. li giiatio igic" eli jj fe vna, mucatio ergo habet per fe vnu tcrminii. Si aut copofitii.quod eft terminus per fe gnationis.y.meta.itf.&.i/.&.ji.cd.nil ahud eflet nifi fux partes fimul fumpne,tunc ibi no eflet alicjd t> fe vnu,led duo:materia n. & forma fimul fumpta no funt vna fubftatia,fed funt dux fubftatiac.Et conHrmat'oe, qtf per accidens di- gnari, eft rone alicuius, qtf per fe gnatur. fed cam materia (j forma per accidens ditunfgnari. y.mi-ta. c6.allegatis:ergo vltra materiam & formam eft aliqua fubftantia,qua: ipfegeneratur.&ifta non eft ni(i lubitantia c6pofita. Nee valet fi dicas $ materia & forma fimul,eft illud quod per fcgnatur.quia vt fupra diftu fait, tune cutingeret refpectii alique eflc primu c per fe termmum gnationis fubftantialis: quod nullus fam cap it is concedit. Nee valet dicatur,vt quidam imperiti dicunt,g par tesdiuifiuecaufantfuumtotum, & vtiic non funt fuum totu:partes vero colleclme non caufant fuum torn, & hx funt fuum totu.Sed iftud diduni eit adeo fatuum, q? forte eflct magis fatuu ipfum improbarc. Arilt8.meta.m tex.c6.i f. oltendit ideo ex forma & materia fieri vnum per fe,quia illud potentia,illud vero actus.nunqua.n.repenturab Arift.nccabaliquo Penpatetico ^> materia fit caufa copofiu fine forma,vel forma fine materia;fed Temper inuenimus materia & forma flmu' caufas efle copofitivh A Ibertus cognomenip Magnus fuper iy.tex. 2. phy.dicit exprefle materiam eiie caufam compofiti,vt eit format fubie<fta:ficut etiam eft eognitionis principiu, vt ftat fub forma.Et Auer. S.phy.co. 4. exprefle ha i>et(j> impofe eft aliquid generaria niatei:ia,vt imelligif nuda a forma ftatigitur ar gumentu fuperius ratum,fj>,fi cdpofltum il fit aliud 5 forma & materia fimul,cum materia & forma fimul fint caufa: compofiti,tunc ide eflet caufafuimet & code modotquod eft merum impoflibile. Amplius Cfim.expreflc c6tradiceiet fibi, & Ariit.3. meta. tex. c6. i <j .vbi ponu r copofitum per fc habere maioie vnitate cj compofitum per aggregationem.quod non eflet veru, fi copofitum fubftantialcnihil aliud eflet,o fuij Cartes fimul fumpnc.quia ita etia eft de co pofito per aggregaaonem. vnde Co me. co. yjti. y.meta. hanc ponit differcniiam inter compofitaper fe, & compofita per conta-clum.quia in copofitis per contailum non fit vnum mfi per contactiim.fed in compofitisperfe ex partibus componenubus fimul congregatis fit vnum additum aliud a componentibuS. Etideonon poflumnoh mirari quo ifti fuperHcietenus cor.fyderanv tesimponant iftain politionent manifefti erroris ipfi Auer.ctim tamen ipfi fe emeritos m via eius opinentur. Ad authoritatcs omnes Auer. in oppodtum, c\ux videntur fonare tottim ninil aliud efte qunni fuf pat tes fimul fumpta;,refpondetur q> hoc eft vfe rum conftitutiue & mtegrauuc, quia nihil aliud intrinfece per fe concurrft ad tothts conftitutionem.q fu* partes et fimul fumpt.T. ciim hoc tanien ftat <}? entitas totius fit alia ab entitatc partium ctiam fimul fumptarum. Aut aluer.non eft totu aliud a partibus fimul fumptis.verum eft aliud diftinftum loco & liib.cdo: bene tamen eft aliud I'm rem ipfam. Nonacontradi.eft in c6me. iS.ibi cnim i.phyfic<] exfententiaAuer.videnircolli^i.quodnul torn, 18. lum indiuifibile fit in prrcdicameato. & ita habitus intalleduales, ciim in indiuifibili confiftan. ,nun videntur efle in prc/iicameto. Cuius tamen oppofitum inuenimus in prxdicamentis ab Arifto.cap.dpQiialitate, & alibi. Nifi eflet q, via Auer. eft ifta, ficut Solutio, patet ab ipfo fuper Forphyrio, capitulo de Specie,&. i.coeli.commen 49.quodfolurn materialia & corrupt! bilia funt in przdicamento.Et ideo ipfepofuit genus generum przdicamenti fubftamix non efle fubftatttiam,fed corpus compofitum ex materia, & ibrma.vnde Deus & intelligeriz no funt in pnedicamento. &iuxtahoc dixithicin conn R.primi phy.q> omne.quod eft in allquo decem predicamentoru,elt diuifibile, aut per fe.aut per accidens.de habitibus au tem intelleclualibus exiftentibus in noft.ro intelleftu dicendum puto in via eius ty, fi confyderentur rationephantafmatum, cu quib9 funt colligati,ficut patet. j.de anima co. 5 o.& 3 9. lie tales habit9 fprdant ad prijdicamentumqualitatis.quia vtfic continue & tempori iubduntur,iuxta illud Philofbphi. i.&. j.de amma.noftrum intellige re fit cum continuo & tempore. Si aut habitus intellectuales confyderentur, vt fuat in intelledtu pombili,vt fie confiftunt in indiuifibili. &: vt fie non fpectant ad aliqucd pndicamentum fecundum viam eius.Elicio iftam dilbuihonem ex comeh. <;. tertij de anima. in folutione prinue qtueftionis. Et,

Riper I. Phy/icorum.
It, fi tu Kabtt fttbtiliorem. modum , dicas illunr.quia facile eft inuentis addere. contradi.eft in tex.co. 14. Quia ehvfico ibiDecima dicitur ali< ui ! ^ moueri pofle f m partes MUD! 14 ' toto remanente immobile Hums tn oppofituminuenimus.4.phy.c6men.4}.conrra Themiftium,fi intelligaturdi<ftum iftud de omnibus partibus:quia fecundu ipfum toturn nihil aliud ell fax partes maxime loquendo de toto integrali.Si aut-ati intelligatur diftum fuum de vna parse, iterum hoc videtur talfum efle. quia. 5. rreta. tex. 6. S.mota vna parte continui totum moetul A noc tiici otclt P ?l' dictum Philofo folutio u '- d phi,&Commentatori.svcrificanpotefthic, ^ ' vtdicamusyjpartibus totius motisfecundum matetiam ltat>totum immobile efle, fecundu tnateriam-.ficut declarat^Comen. g.phy.co. S ^.led quando. 4.phy.co.43. negat hoc,dicotjinon habet iilud pro mconuenienti lie motu fecundum matenam tan cum.fed de motu tam fecundum forma, q f m materiam. Aut aliter,& magis luxta liceram fedari poteft ifta controuerfia,vt dicanius Auer, contra Themi. 4.phy. 45.1ocu <umfuiflcde omnibus partibus,hic vero devna parte tantu . Ethoc confonat litej* dicenti,fictjt.n.pars vna,&c. Alij autem diaerunt.4.phy.Auer.locutumfuifledemotu locali puro: h ic vcro de motu indifteren ti ad purum & noa purum . Et multi formanuircafus de rareradione & condenfadone, in quibusoftenditur manifefte tot li oon mutare locum qualibet parte mota.vt fiaer rare hat fecundum vnam medietatc verftsaliam medietatcm/edalia medietas tantum condcnfatur, vlu'ma fuperficie retnanenteimniobiU, quantum pritna rarefit, tune torus aer non mutat locum , & tame quadibet pars mouetur.nec in tali motu oportct quicquid eft illius moueri, vltima .n. fuperficies eft immobilis. Similiter format'alius cafus,in quo aliquid mouetur aliquoeiusquiefcente.ficuthvnaparsmo uetur rarefaciendo vetfus vnum extremu, & alia verfiis aliud, tune fuperficies media remaneret immobilis,quia non magis taberet moueri -ad vnam partem quamad aliam. hxc & aha did confueuerunt , qux gratia breoitatis omittimus, alibi difruiius pertraclatuii domino concedente. M*yuca Vndecima contradi.eft in code c6. 14. OH*4 *i dicit 9, opinio dicens oninia efle vnumin fubftanuanon poteft venficari, nifi f m iilud, ex quo generat'.f. mateiia. o> ait entia fiat ynumm forma impoffibiLe ell opinaii videt" velle oia entia materialii cotcare pofle in ead e materia.Huius tfi op* pofitum inuenimus in. S.phy.cS. 46. vbi ex diuerfitate materierum infert diuerfitatem fbrraarii contra Aui. Nifi ellet g, materia Solado. eft duplex, remota & propinqua. materia remota eft vna omniu per indifterentia & priuatiue i i.meta.c6.i 4. fed matcrit pro* pinqu* funt plures,& funt diftin<% f m for maru numeru & dif tinftione. & hoc tenet exprefle Philofophus. S meta.te com.it.de materia igit" remota dtdii Aiier. hie habet loc um:de materia aut propinqua venficaf didu fuum in.8.phy.Et ex ifto commento poteriscolhgere q? dilh'nctionis primaradixeftiplardrma,iuxtaillud Philofophi. 7. met,49.attusfeparat&diitinguit &ide* diftinclio in formi? entiii elt manifeftior ^ in eorii materijs.Et ideo dint Auer.in fin* iftius r6menti. i4.cj,aiitendafintvnuni in forma, impoflibile elt opinari . homo.n. manifeftii eft q? eft alius ab equo in forma* Dnodecima co ntradi.eft in c6.i 8 .Quia i-phyfico. ibi dicit panes definitionts efle reales.Hui com. 18. tamcn oppofitum inuenimus.i.phy.com. j. vbi partes definitionis appellat partes fm. imajginationem.&.y. nieta.com.) 5.43. &. 46.ide (entire videtur. Nifi eflet q, de par^ Solutio. tibus definitionis dupliciterpoflumus loqui,vel fundamental iter,vel fonn^liter. Et primo quidem modo funt reales. nam. 7. meta. 45. genus fumitur a materia,& differentia fumitur a forma: ficut etia habet ipfe Comen.i.cocli.c9. 49. & iuxta hoc dixit ipfe.i.de anima.co.7. o^ partes definitionis fumuntur a diuerfls principijs,quz funt in re.&itaetia loquitur in przfenti loco , da dicit^ animal,quod eft geiius hominis>& bipes,quod eft eius diiTerentia,funt entia in rei veritate.na partes rei, quac funt fecund)} definitione,prxcedunt r in eflc.Loqutndo aut de partibus definitionis formaliter, (ic ilLe funt partes f m tmaginat ione,& fm rationem.pncdicata.n.quiditiuuadeinten* tione aus funtab intelletu,flcuteftgenuc ficdria: ficut colligitur ex fententia e:us.i. meta.c6.45. vhi habet q> Aridopinabatur, <j intellefta rerii notificant fubftantias rerum,& non funt fubftantiae earum . Et ifto quidem modo loquitur de partibus dcfini^ aonis.i.phy. c6. 5 . & in alijs locis. vbi videt" dicereot, funt a ratione,& non reales. I n Decimatcrda contradi. eft in c6. 19. vbi -P yu-0adprincipium dicit partes definitionis prxcedere dehnitum,non drfinitum pr?cedece 4cfinitidhcrn . Huius taraen oppofitum N N N iiij inue-

M.A.Zim. SolutCont.
!micnitur:i.phy.tex.c6.f.Refpondetur)non inconuenire totum praxedere partes,& pre. cedi a partib? ftn diftindas rationes. Auer. enim. 7.mera.c6.3^.habet<j) prioritas tori' ad partes,ett prioritas forma; ad materiam: prioritas aut partium ad totum eft prioritas mated! ad forma.Ita in propofito partes definitipnis praxedunt dehnitum urnpliciter,& cognidone diftinda: definittim autem prxcedit paries defimuonis quo ad nos iphvfico '& cgni'none confufa. com si. ' Dccimaquartacontradi.eftinco.ji.vbi "^ tecitans opinionem Anaxa.de mundo, dicit ipfum pofuifle mundum faftum a prin cipio;fed a parte poft voltiit ipfum ininfiHitum permanere.Huius tn oppofitum inUenitur.i.coeli.io.i oi.vbi recitas quatuor opiniones de mundo, d. <J> opinio \naxa. fuit mundum efle generabilem & corrupribilem.&hanc eactem fencentiam habet. 8.phyfi.c6m. z. Aliqui voluerunt conciliare iftam concrouerfiam, dicentes literam comcnti efle deprauatam:&volunt<J? vbi eft Anaxa.debet (tare Anaximander.Sed iftud non poteft ftare,quia etiam textu<! Arift.lo . quitur de Anaxa. &Emped.quolifFerebat SelUtiO. ingenerationemundi. Propter hoc aliter dicendum puco cum Alberto Magno fuper i.cccli.trac. 4. cap.i.vbi habet <}> Emped.fic Anaxa. dirrerebant circa generationem, & eorruptionem miidi iic.quia Anaxa.pofuit munaum incoepifle pcrgenerarionem, & dixit ipfum corrumpi, nunquamtn idem numcro reiterabitur.Empedocles aiir dixit mundum generari & corrumpi, & cii hoc cundcm numero reiterad in magno anno, cjut facramento Deorum confirmatus eft, <jui annus magnus erat rpatium,quo fupetiores orbes,& ftelli reuertuntur omnes ll mul ad principium primum fui motus,qcf non accidie f m Pto!ema:um,niii in. ? 6 .mil libus annorum.Et ftante iita fententia raciIc fedari pot contradiiftio iuJAuer. auia qri dicit mundum apartc poft in innnitum permanere, verum eftfm vnicatem fpedficam,non fm vnitatem nurneralem: qn vero.i.coeli.&.8.phy. dicit mundum apud Anaxa. & infinities generari, & inhnities corrumpi, illud veritatem habet f m vnitatem nurneralem. t.pnyfico. Decimaquinta contra.eft in w.c6.4i.Ibi com. 41. enim dicit Parmenidem pofuifle ignem & terram principia rerum naturalium. Hui' tn oppofitum inuenimus prime de Anima tex.co. ji.vbidrofaelementa iudicemacccpci'unt,pr.xter terram. Et eaudcm fcnten tiam inuenimus.i.nieta.ter.cfi. i.fei 4.H5d aut contradidtione quidamfedarc conati funt dicentes, q? per terram & igne Parmenides intellexit calidum & frigidum, non fubltanm terrx vel ignL.Sed ifta folutio.vt mihi videt'dicit totum oppofitum ilh9,q3 eft in textu.nam textus dicit.Parmenidem pofuifle calidum & frigidum principia ma terialiarerumiruec aut appellat terram, & ignem. & fie contradiftio adhuc eft in fuo Soluti-j, xobore.Dicamus igitur melius <j> nullus ex naruraliter loquentibus pofuitfolam terra eile principium materiale rerum,ilcut qui dam pofuerut folam aquam,vtTliales, mi leiiut:& quidam folum aerenvvt Diogenes &quidamfo!um igne, vtHyppafusMeta* pontinus,& Herat htus,vt dicitur in erratis i.meta.Solum aiit ponentes leges pofuerut terram folam efle principium,iiciu Hellodus,qui fuit ex Antiquis theologizantibus, qui hanc opinionem metrice figurauit.No tn negauit Philofophus,vel Comenta.qum aliqui Phyfici pofuerint terram vna cu ah- quo alio elememo,vel cu omnibus reliquis eile principium materiale. Empedocles .nk pofuit quatuor elementa efle principia ma terialia omnium,& litem &amicitiam ef fe principia efficienua. ita etiam Parmenides terram cum igne pofuit principium,nq terram folam. Solutioiftacolligiun Auen Lphy.co. 9.ad finem, vbi habet. t cum diixit.& quidam terram,intendebat cum alijs eiementis,vt dixit Parmenides terra & ign nullus.n.dixiilb'am terram efleprincipiiii fupple de naturaluer loquenttbus. , / Detimafexta contradi- eft in eodem ca J 'P ^' com> 4i.vbi habet (j.figuradiuiditur per contra^ ria.Huiusth oppofitum rcpentur.j.ccclt-. tex.co. 7 {.Rerpondet't]' aliquid contraria- Solutio* ri figurx dupliciter tomingit,vel vere,vel ap parenter. Etprimoquide mo figure mhii eft tontrarium.& iic verificatur didti Philofophi. 3. toeli. 75. Secundo modo poteft apparenter & f m famoiitatem aliquid Hgune contrarian. t ideo dicit Com. hie q figura diuiditur in contrarias differentia* f m fa mam. & in fine commend ponit documentum dicenj. Et notandum eft o> hoe nomen contrarium vfitacur hie large. pro contrario & priuatione & habitu,fiue fit m rei veritate, fiuc f m famam, quod contrarium,fecundurn ap ego credo, nos appellamus difperatum. Decimafeptimacontrad.eftfuperte.4i. j . h f i c < Arift.n.ibi ponit <j? conditiones pnncipiorum fuat ^ no fiunt ex alijs, ex hoc <]> funt prima:

fuper I. Phyficonun.

469

prima: & fy non riant ex alteratris, ex hoc cutus eft de raro & denfo ComCn.4. phyft. %> funt contraria: & o, omnia fiant ex eis. com.84.&71. . Sed obuiabam, quia forma fit ex matcria, Decimanona contradi. eft fupet tex. jo,- ^j. / Ot Solutio. &priuatioetiain. Soluitur. litera tranfla- Arift.n.& Com.i.phyfi.tex co. jo.volente$ tionis Arabics:, qui fere omncs Latmi imi- numerum principiorii fm veritarcm inuetatuishabetqj Arift.ibi prob.it prima prin ftigare,adducunt iftam ratione,quia in om cipia funt cotraria,fed rei veriras eft q, ,pbat ni genere eft vna c6trarietas,fubitanria aut conuerfam q, prima cotraria stir principia. eft vnum genus, vbi C6m.dicit <j> Arift.pro& ita leguntGrncci export tores. & tune "m- bat g> principia non funt infinka,quia cum ftantia nulla eft,quia materia nulli eft con in omni genere fit vna contrarietas,& fubtraria,cum fit ens m potentia, fed bene eft ftantia fit vnum genus,cuius principia func fubieAum contrariprum . fed vnum cotra- quarfita,cum fubltanda fit fubiettum aliotium non poteft efle fubiedum alterius. Si rum generum : necefTe eft vt contrarietas replitetur cj? iliac etiam funt conditiones exiAensinprincipijsfitvna,&eftcontrarie principiorum,& cum matcria fit principiu tas exiftens in fubftanria.nedum vc fint inadhuc argumentum ftat in fuo vigore:Dic finita. Sedopponebamper authoritatern negando afliimptum,^ forma fit ex mate- Fhilofophi.i. de anima tex. c8. 7 S.vbi Co. iia,fed formatum.7.nieta.tejr.c6 ifi.Sc ibi dicit in co. quod impoffibile eft fubftantii dem tex.c6.i7- necefle eft omne, quod fir, elementum efle aiioru pdicamentorum : diui/ibile efle,& hoc efle hoc,& hoc hoc,di principia. n. no fubft? tix funt n6 fubffctue. co aut hoc materiam,illud vero forma.vn- Amplius peccat etiam didum Co in alb, de ifta.forma fit, & priuatio fit ex materia, quia dicit fubftand elementa inquiri.hoc funt vere per accidens, de quibus fcienria afitfalfum eft,quia infra tex.c6. ^.Philofo fe inueftigaturum nonconfyderat,&c.vndeC6m.u.met. co. tphus - .proponit --t . principia --, s i S. fcribit. imaginatio fuper creationes for- cuiuflibet generationis nrnprr, videlicet ti maru induxic hoTe; dicere fbrmas .i. ideas generationis,quae eft in fubftanda, q geneefle,et datorf,efIefbrmaru;qH'dixit Auioe. rationis.qua: eft in accidentibus. Et ita Phir primum autfuit diiftu propter Platonem. lofophus, fivolebatinuettigare numerum j phy Ceo. Derimaoctaua contradi. eft in com.49. principiorum,debuit coem contrarietatent con. 49. ^n I110 <^'c't Com.'^) rarum & denfum funt decem przdicamentorum inue(hgai'e,& minus vfia magnum & paruum,quia ra- non illam,qu.'E erat folum inprzdicamenrum & denfum folum funt in corporibus to fubftantiz.Ad hanc ailt fecundam dub? fenfibilibus naturalibus, magnum aut, & tationem dicit Ammonius, & etiam Alex, paruum comprehenduntur in corporibus $> contrarietas in fubftanda ptimitus eft,& naturalibus & mathematicis.Sed huius op eiusprincipaliter principia qtmuntur, itt pofitumfcqtiiturexc6.84.4-phy.vbihabe alijsvrto efi fecundario. vnde ensprimO tur l> raritas & denfitas infequuntur quan- faluaturin fu'iftantia. & ideo prima contitatem.cum i'ginn mathemaricis fit ratio tranetasfaluaturinprimoente,malijsaut quanti,erit etiam ratio illius, uuod inlepa- fecundo loco, tanquam in his,qux font ab Soludo c6 rabiliter& immediate conlequiturquanti vno,5c ad vnum. Adcontradictioneni aiit tradictio S 1 t'o tatem Soluir.raru & denfum in via Auvr. refpondetur, c]5 principia fubftantiac funt ni$. ' qnq-, fumuntur pro qualkatibus (enfibili- principia etiam cterotum prxdicamento bus confequentibus calidum &frigidum. rum,in genere caufz fubieclius, flue mate & fie folum reperiuntur in covporibus na- rialis,vt dicit Co.hic,&.4.meta. co.i. fubturalibus generabilibusA'corrtiunbilibu-;, ftanda eft caufa aiioru pr^dicamentoru, juod artdo propter rantatctn , & dcnlitate non f m agens,neq-, fine, fed quia eft f ubietxiftcntem in corporibnscrcbttUiti1;, qtix ftum 8c materia eovum . Et ad authoritatc Stquiuoce dicitur,vt inquit C6m. i.cap. dc Com.i. dc anima. co. 7 ?>. vbi habet g, fubfiibftanriaorbis, ciim r^ritate &den;irate ftantia impoffibile eft vt fitelementu alio iftortim materialium. & iic !ocuti;s el^Co tum',:rs;diCitTientonim,folu!tur,r[,btneva hic,&r. T.phv.! T.&. i <.&;. i. de gnadone co. rum efl loquendo de elemento proximo i5.Aliornodofumuntur pro diftantta,& fedfallit de elemento remoto.ifta n.eft de approximarione partium quantitatis adin- terminatio Philofophi m.iz.primzphilofb uicem,&: fie inlequutitur quantitatem, & phiz,vbi inueftigauitvtrueadem fintptin vt fie repcriuntur In mathemaricis corpo- cipia oium przdicamentorum . &folutiO ribus,& natuialibus indifferenterA' fie lo- eftg? loquendo de principijs propinquis* funs

M. A. Zim. SolutCont.
fcntdiuerfa,fedloquendodcremotis,funt ' fubftantiae illomoeadetn.quiaprmcipia do funt principia ceterorum.vt eiiam clare fcribit ibi Coni.in com. u. *. phyfico. Vigefima contradi.eil in comen.f z. vbi com.ji. dicit (j; ratio coegit Antiques ad ponendu principia efle contraria.Hiiius tamen oppo fitum dicit'in te.co. 4 8. fupra,<j> omnes An tiqui fine ratione. tanquam ab ipfa veritate coadi,oofuerunt elementa,& ab ipiis voca Solutio. (a principia efle contraria. Soluitur per di6a Auer com.48.quia dicir Annquos fine ratione qnoquomodo pofuifle principia efle contraria, quia fine ratione perfeda & demonlhatiua. nam vt dicit Commen.ibi, induftio induxit eos ad hoc,in qua non inducuntur omnia partkularia.qh autem di xit Commentator, comen. 51. q, ratio coegit eos ad diccndu principia efle contraria, intelligendum eft de ratione imperfecta. Sed tuc eft dubitatio.nam induftio.in qua non inducuntur omnia fingularia, eft indu &io demonftratiua, qus fit in matena neceflaria,inquaidemeltiudiciumde vno indiuiduo,& de oibus.i.co:li.c6m. 5 9.talis aut induAio eft perfefta ratiotquia non petit ,ficut alia: indu<5tiones:ficut patec. i.prio Selutto. rut"-cap-i3-in Auerro. Refpondeturq, re' fert dicere inductionem in qua non inducuntur omnia fingularia, efle induftione perfeftam, & dicere ilia efle raoonem perfectam.Et pritnum quidem eft verum,praccipue loquendo de indudione, qux fit in materia neceflaria ,&fecundum quidem didueftfalfum. ficut refert dicere aliquid efle perfeftiflimu animal, & illud efle perfediffimum afinum. inter fpecies enim argumentationis folus lyllogifmus eft ratio perfesSa-.alie vero funt rauones imperfede, & quafi obliquitates eius. (.phyflco. Vigefima pnma conrradi. eft in eodem com.jz. c& jx-vbividcturdicere fubftantiashabere contrarietatem I'm formas, non autem fecundum fubiedum.Huius tamen oppofitu reperiturin diftis eius. {. phyfico. cdm.io. Solutio. &. B.metaphy.commen.^. Soluitur. hie lo quitur fecundum mentem Alexan.vt often dit fenes verbotiim fuorunv.fed. &. 8. mctaphyfic-e loquitur fetundum intentionem propriam. i.phvfico. Vigefima fccunda contradLeft fuper te. tex.54. 54.Arift.n i.meta.tex.ij. videtur dice.re<|> ponentesignem cflc principium, conucnie lius vid> ntur dixifle.quam ponentcs vnum xrcHquis. Sod liuius oppolitum habctur fcic,vbi dicit >j> ponentes acrem melius dixerunt. Soluitur fecundum DrutftitTnO- Soluu^ mam. vide ipfiim & verba eius. Aut aliter. Arifto. hie loquitur feumdum veritatew;, & mentem propriam nam vt fcribit Commcnta.m prarfcnti comen.fubiectum in rei veritate eft maceria.cuius die elt in porentia.Sc quia illud eit veiius, quod eft primo veropropinqums,cum verum fubiedurti generationis fecundum eflentiam fit denu datu ab omni contradetate,iUi,qui pofuerunt minorem comrarietate,rechusrueruc propinqui veritate videre,<j ponentes maio rem.&,quia minor eft contrarietas in medijs, 4 in extremis, ponentes vnum mediu profubiefto reftius dixeru nc, q ponentes vntl ex extremis.& cade radone ex ponenti bus vnu ex qu.icuor elementis reftius dixe- iunt,ponetes illud,cuiu; ilifterenti^,5: qualitates funt mapis occulne,q qui pofuerunt pro elemento illud, quod habet qua!itares magis manifeftas. &,quia aerefthuiufmodi,ideo ftii veritatem portentes aerem mclius pofuerunt.q qui ignem pofuerunt. Sed : ' f.--.n.-loquitur 1; ^ * in primo meta. Arifto. fm mentS Antiquorum, aflerendum generationeni fieri per cogregationem,quia congregatio, & mixtio per minima,& fbbriUamelius,& expediti' fit. vt patet in hne primi de generatione & corruptione. tex.c6m. 8 9.fic,fm hanc ration eaflerentem generauone heri per minima & fubtiUflima, fequi videtur, op qui pofuerunt ignem conuenientius dixerunt.Et hoc videtur efle de mente Philo fophi in primo meta.tex.co.i;.viquit.n.apparet enim vtique maxime elementare efle omnium, ex quo fit primo congtegatione, tale vcro ett,quod minuriffimarum partiu, fubtiliffimun\que fit corporum.Vnde quicunque flat mint igne ptincipium maxime ronuenienter huic rationi dicunt,i.f m iftii modum aflerentem geneiationem fieri pet congiegationem partium magis videntur ad hanc rationem,& ftmdamenturr dicere ponentes ignem efle elemetum, ex quo per congregationem partium omnia generantur,4 ponentos vnii ex reliquis,quia eft fub tilimmum partium inter omnia. n6 igitut Arifto.laudat eos abfolute,fed dicit hoc fequi ad rationem eorum erronea. & ifta eft mehor fblutio 5 prima, qui eft beatiThorny m.i. phyfi in loco allegato. F.t, cum bee fenpfiflem, inucni Alexandrum ifto modo dicere. inquit .n. Hxt pnfatus quxrit, cut nulla rarione terra debeat aliorum elemen ttl efle.vt vulgo mortales putant, atq; adeo Hellodus exilumauit, qui hanc prima poft chaos

fiiper I* Phyficoriun.
chaos gelu'ta efle tradir, fentetii fuam yulgi teftimonio confirmans. fed fbrtafle de terra dicit,nili piiores ad modum genera: rionis fpeftantes ilia elementa efle ieban cur non terram quoque iplam, vt homines comuniter opinanfelemetum efle dicebat. quibus didtis,redit ad id quod dixerat, elenicnwim vider-i id,quod tenuiflimis eft parubus,docctq; frnhancfententiam,qui preter igne^uodpiaaliud corpus elemencum efle ftatuebant, fiuc de horum quatuoi numero,(iue medium corpus inter igne 8c aerem,horu neminem rede dicere. Ecce quo Alexander ex ponit ilia di&afequi ad fundamentum erroneum Antiquoium, no q? iftis aflentiat Ariftotc-ex memepropria, & multum fuit gauifus animus mcus. inquit enim Ariftote.in tex. 14. fin igicur hanc rationem, nee li quis horum aliquid prxter gnem cUcit, nee li quis aere quidem dtiius hoc ponic.aqua vero tenuius, no refte vdq; dicec. Vnde fan folutionem fancli Thorns Arifto.videtur aflentire illi difto.g? videlicet generatiorfiat t'ni fiibtilitatem partium. quod tn fallum efi,quia Arilto. non afltntit An^iquis generationem fieri pra-fertim fimplicem per congreganonem.immo primo de generatione & coirnpiione tex. co. 86 &. S9.&. 90. &.t. de generatione. tex. c6.4i.ditic mixtionem non efle per paruitatem pariium, licet illudcoagat ad iilud, quia tune mixtio eflei ad fenfum.Et hoc te itatur etiam Cdmen.i.meta. commen. 16. inquit enim. mixtio n6 eft per paruitatem f>artium,fed mixtio vcra eft, vt mixta alterentur.donec ex eis fiat forma media.verbi gratia forma oxymellis,qu2 fit ex mixtione mellis&aceti. Lpfcyfico. Vigefimaterria contradi.eft in c6.5 4.ibi enim dicit o> contratietas eft minus fenfibilis in medijs,quini in extremis.ex hocfequi videt"gj,cuin terra fit extremum, aqua autem fit medium.vt etiam hicdicitur, fequitui terram frigidiorem efle aqua.t hoc idem fbrmari poteft ratione. nam quanto aliquid diftat a motu coeli, tanto illud eft frigidius. qaia, vt fcribif Commentator, i. cocli.c6m. 9 4. Remotio a motu dat grauitaiemi&quiete, &frigiditatem,ficutvicinitas dat leuitatem, & caliditacem & morii.modo Itcut (impticiter ad firuplicitcr,ita magis ad magis. & maxime ad maxime. li remorio igitur a motu dat fiigiditatem, ergo m'aior maiore,& maxima remotio maximam frigiditatem dabit. fed huiufmodi <ftnaturaercraouo, vtpwet:ergoterra eft

470

primiifiigidoru.Huius tamen oppoiitum mueniturindilis Anfto.&C/)inentJ.i.de generatione.tex.co. i ?. vbi habet terram effe magis ficci q fi igidi, aquam vero magis frigidi Q humidi. Ifta materia elt multum dirhcilis loiuticnis. & lignum dim'cultatis eius eftdiuerfitas opinantium. Aliquipropeer primam rationem moti,& alias quarn plures tsnuerunt terram aqua frigidiorem efle,(icut Albcrt'Alein. & multi (equaces. AHj vero tenuerutaqua efle terra fngidioreprbpterauthoritarem Philofophi allegata in. z.degeneratione.&: propter duplicem ration e,vna a phori,& alia a poftenon:qu* rumquzlibetdeper feinaititurquintuplici mediOjVt eft vide re in Cociliatore in differentia, u. Alij veroconati flint vtranque viam tenere,vmca diitinctione conciliates dicta iftorum repugnantia. dicunt tamen duphcemeflefrigiditatem. ficut.n. duplex eft caliditas, elementalis & cocleftis, vt eft vidcre z.de generatione animalium.cap.;. &. zxap.de fubitantta orbis.&. i z.meta.co. 18. fie duplicem aiuntfrigiditatem efie vni elementalem:& tali aquam fiigidiorem in quiunt efle terra, aliam vero coclellem : &: tali terram aiunt efle frigidiorem aqua. & hac via ptocelfit Egidius Roma. Eft etiam Digremo materia ifta difficilis.quia multas lecii tra- dequalita hitdirKcultates.quammvnaeft,vtruquz- tibus eklibet qualitas in dementis exiftens fit in raentoru. fummOjVel vna tantum.&.fi fuerit vna tan cum,nunquid alia lit remifla per admixtio nem fui contranj.ncc ne. & alia quide eft, vtrum vna & eadem proprietas elemcntalispoflit efleeiufdem fpeciei cum cofimili repei ta in alio clem en to. & tertia elt, vtrum duabus qualitatibus in fummo exiftencbns in dementis, adhuc mixtio poflet fieri, vel non:vt videtur velle Auer. 4,meteo.co.io. Etvidere meo Thomas deGarbo infumma fua.tractatu primo in fumma de elementis quxft. fecunda.multumlubriliter profecutus eft iftas difficultates, & declarauit ij.opinionesnarrauenonhabent allqua rauonem demonftratiuam adadh^rtdii potius vni parti cj alteri. qu ia liqua ruiffee ad hoc ratio demonftnuiua, prcba'oi'c elt Arilt.eamaddiixifle:fedex medij* toni innixis quandoq, videtur fequi vnum.quadoque videmr fuqui oppoiitum. Et dixit <] iuud, fuper quo debenms inniti in hoc qu^ fiio,eftviafenfus,quia reftulimuji iudex de qualitatibus tangibilibu.s eftfenfus ra&as: &, quia per tadum dii'cei'nimusaqdi frieidiorem efle terra , ideo unendum eft

M, A. Zim. Solut. Cont.

eft hoc hac fbla via: & non propter aliquas rationes,qux omnes folui poflunnficut patet intuenti ipfum. Illud autem.quod mihi videtur dicendum in hac materia eft vnu, jj dicerc vnum elementum efle frigidius, aut calidius ahero condngit duplicitervno mode quantum ad gradum & intefionem formx,alio modo quatum ad agere 8cpoffe. ilat enim primo modo aliquid efle calidius alteration tamen fecundo modo. ficut fiamma ftuppxeft calidior iittenfiue ferro ignito: ferrum tamen plus calefacit. & potennus cT faciat ipfa flamma,ficut etia fenfus oftendit. Dico tune terram, quanta ad gradum eflefrigidiffima, ficut &aqua. Et hoe fentit Philofoph' primo meteo. vbi dicit exprefle <j> in niedio, & circa medium eft quod grauiflimum & frigidilTimum. & ita argumentum primum ex remotione a mom credo ipfum demonftrare ad iftum fenfum.Nec obftat g? vna, & eadem qualitas in fiimmo reperiatur in duobus elemen ris,vbi fuerit diueifisaflbmta qnalitatib', & vbi vna minus principal'r competat vni q alteri. Vnde teneo frigiditate tarn in aqua, < in terra efle in fummotfedin aqua eft hu miditati coniunfta, in terra vero ficcitati. aqux etiam principahu scopetit ij tertx ex iftofundamento: quia fm rundamentum Philofophi ab vno inquantum vnii immediate non prouenit nifi vnu.Et ideo probabile eft,(j? ii ambx qualitates in fummo reperiunmrin vrto elemen to, tamen prius na turavnaillarum confequit'formam eleme ti,cj altera. vnde cum ignis fit fbrmaliflimum elemcntbrum, conuenientilfimam videtur q? formalilfima qualitas prius fm naturam fibi copetau Et,quia caliditas for* malior eft ficcitate, hinceft 1>, igne calido & ficco exiftente, dicim' igne plus efle cali di.cj ficci. & ita difcurrendo per alia dicas confequenter.Si vero quzraf, vtrii aqua fit frigidior terra fecundo modo, quia magis inrrigidat, & poteft magis infrigidare, hoc patetadfenfum. &quidehocdubitat fenfu indiget.& ficpoflunt diiSa ifta c6cordari.Et licet pofitio ifta contradicat Auer. 4. meteo.co. t o. vbi videtur dicere duas qualitates in fine non pofle reperiri in vno, & code elemento,quia tune non poflet ex elemenus contrarijs in ambabus qualitatibus fieri aliquid nee poflcnt adinuicem mifceri,& teperari, iftud tn non multu mouet: tu quia authoritas eius in illo Iibro,n6 mul turn c6iter tentur:quia ibidem primo me teororu pofuit dari epicicjfts,&aentricos, quos tn deftruit infinities In. i.cceli'ttu eda, quia fi ratio ilia aliquid cogit,fequereturc^ ignis & aqua nunquam poiient agere.nam, cum aftio fit mento contrarietatis ignis: ergo per caliditatem aget in frigiditatem aq(iz.& cum ambx iftx fint in fummo, fequiturigiturg>non entadlio. Nee valet fi dicat % readrio non fit per eafdem qualita tes.quia tuc fequeretur <]? quodlibet eleme tii non poflet iii aliud immediate conuerd contra Philofbphu. i.degnatione. Qup.rt tune ignis conuerterar in aerem?Si.n.ignis patitur ab aere per humiditatem, per quid reaget.fi per ficcitatem habeo intentum,g rea&io fit per eafdem qualitates. fi per catiditatem,hoc non poteft ftare,quia aitio eft mento contrarietatis. modo caltdicas flon contrariatur humiditati,fed frigiditati.NeC valet, fi dicatur reaclionem non pofle fieri inelementis habentibus fymbolum, ficur quidam dfcuncquia ifhid eft contra Philofophum primo de generatione in rnfiniri* locis ,vbi dicit tj, quxcuq-, contrarietaterrt habentia communicant in materia,in agedo repatiuntur.Et ifta etiam eft mens Alexandri,& lohan. Grammatici in primo de generatione,& in fecundo,prxcipue fuper expofidone tex.co. 8. vbi exprefle ponit taLclioriem per eafdeni qualitates;cu aftio fit merito comrarietaus:ficut exprefle Philofb phus dicit. Ite tune feqtieret'c^ in habentibus lyrnbolumnonefletfaciliortranfitus, ficut patet difcurremi.Si igirur Com.inteU ligat ambas qualitates in etememofwnplici non efle in fine ,i. in fummo qoantii ad gradu, fed vna fit in fummo, & alia fit rcmifla, nod fum cum ipfb. nam in habentibus contrarium remiflio fit per admixrionem contrari|,iuxta illud Philofophi, illud eft albi,q3 ell nigro impetmixti*, Et ideo feqnetet'gj elemetii no filet fimplex.Ef hoc eftqJ antenos tenaitprxcipuus arpofitorum Antiquiof u Alexander fuper commeto fuo in primo meteo.Inqatt enim, magis quidem aqua frigida q terra:fed no mixtura caliditaris terra eft min9 frigida q aqua, & magis eft terra ficca cj ignis: fed no ignis mixtura humtditatis dt minus ficc'.& ma gis quide calidus ignis q aenfed no mixtura ftigiditarisaer nun* calidus quam ignis. & aer magis quidem humid' quam aqua.*: fed non folidi alicuius mixtura aqua min' humida q acr.non <n. vriq; aliquod fimpliciorum corporu eflethxc ille ad literlPot edam illud alia r6nenilciri.quia,fiqualitas altera eflet pmixta fuo conturio,tuc Arif.

fuper I. Phyficorum.
/xeombinatibnibus quatuor qualitaium primarum turn hifficienter often "~ ' " dfflei '"*' numerum quaternarium clementorum.dicit enim <j> caliditas & ficcitas coiutuut ign e. g> ft vidiflet aliquam humiditatem ficcirari ignis coniungi,vtiq; & illi' meminiflec& hoc viciecur fencire etia Commentator in.;, cceli.comen. 67.81 autem authoritas Commentatoris intelligatur quantum ad pofle, fcilicet < vnum elementum non habet am has in fiae,nc Aim cum ipfo.qma, vt eft ipfius Philofophi fententia. 2.de generationc lex.comen. 48.mixtio non fit, quando alte rumdominatur fuper alterum,ncqueqh habentsqualem potentiam.Si enim potetia alterius fiierit firapliciter dominant, cor tuptio erit dominari & genetatio dominaus.&,fiaequalesfuerint potentiac, tune non fi akcraiio, ficut declaratum eft in. 4-me leoro.fupple m in commen.i o.fuperius allegato.&,ciim potentia alterius merit dodolegato.&,c.iim nunans dominati non dominans fimpliciler.geocrabitur ex eis aliquod medium,fed tamen declinat ad partem dooiinatis. hxc s qualitates in finemon quantum ad gradum,ita q> vna fit in fummo, & alia fit remifla per fuum contrariu, ficut comuniter oes pofteriores expofuerurtt: fed hoc intelligitur quantum ad potentiam agendi: ficut jpfemetfeipfum declarat in verbis alleSoludo c6 gM&Et fie veriticanf di&a Philofophi,qtiz tradiftio * adinuicem videntur aduerfa.qn.n.dixit pri oj^ mo meteororum terram efle frigidiflima, hoc eft verum quantum ad gradum, quia non eft tcrr^frigidias caliditati permixta, Vt bcne dixit Alexander, quado vero dixit. i.de igeneratione. i j<aquam efle magis frigidt q. butnidi,& terram magis ficci q. frigi rpoteftdicir^ Philofophus ibi no comparat vnum elemlturn alteri in eadem qualitate, ita og velit aquam efle terra frigidiorem: hoc enim no dicitur in litera; fed ibi comparantur dux qualitates ad vnum,& idem elementum,5c quia ab vno,inquanxum vnum,non prouenit immediate nif i vnu,propter hoc dicuntur ignem per prius fibi determinare calidi tatem q^ ficcitat e,& aerem per prius humiditatem q caliditatem. cum hoc tn ftat ta ignis q aeris caliditatem fummam efle.nul la enim in hoc eft contradidtio,^ eade qua

471

fubieclisfpeciedifFcrctibus,ficutpatet. Ad contradiaionem igiturfbrmaliterrefpondentes dicimus,^ quando dicit Comencator a? contiaiietas eft magis fenfibilis in ex tremis ^ in medijs: illud habet veritatede medijs per compofiuonem ex exrremis,n6 autem habet locum de inedijs per comparationem. aqua autem eft medium inter terrain & ignem fecundo modo. Quod fi dicaturcjj Commecator,& Philofophus lo quuntur de medijs I'm comparacione,quia laudat illos,qui pofuerunt acree(Ie fubiedum.vel aquam> potius q illos, qui pofuerunt ignem vel cetram.Refpondenii-.cj, Phi lofophus loquitur ibi fin opinionem Antiouorum, qui credebant aquam ex quo elt medi"m $m ficum,& etiam I'm comparanoneni inter elementa,(icut teltafComen. 4.tccli,c6men.i6.ij, haberet minus fenfibi les qualitates terra vel ignis, quod tamen non eft verum, maxime loquedo de aqua, vt coniparatur temmqualitadbus alteratiuis, ficut eft frieiditas & humiditas. nulli enim dubium eft g> frigiditas aquae eft mamedijs m fitum & comparationem, mus contrarietatem in medijs talibus efle minusfenfibilem $ fit contrarietas in extre mis,verum eft quantu ad qualitates locali| ter mo'tiuas. quia terra eft gtauis fimpliciter,aqua autem eft grauis in refpe&u.hmiliter aer eft leuis in refpeftu, fed ignis eft leuis fimpliciter.quo aut ad qualitates alters tiuas non credo ilia propofmone efle vniuerfaliterveri in talibus medijs.non per c6 pofitione extremorum refulunrtbus, licet quandoque verihcan poflit. ficut caliditas ignis eft magis fenfibilis ^ caliditas aens. fed q> ^vniuetfaliter venficetur hoc non video.Et per hoc patet ad authoritatem Philofophi & C6mentatoris hic.Sedad authoritatem eius.i.de generationc iam diftum elt if la funt,qux fentimus in hac material qua: licet noua videantur,forte tamen funt fatis anriqua,ficut poteris intueru Non me latet concordia Modernoru dicentiu aqua frigidiore terra quantu ad gradu, tenram autem frigidiorem quantum ad fonnam: quiamulcitudoformzinfequitur multitudine materix. th primu didu eoru non ere do verii eflesquia non video quo poflet teneri iimplicitasin elementis cu rcnudtonc alteuus qualitatis per admixdone cu fuocd trario.Et tu magmfice dne MarceStoni.fu-

Utas in fummo poflit lepeiiri in duobus pet hoc confyderabis,fufiicic mihi cxcitare intel-

M. A, Zim. Solut. Cont.

inteUe&um mum iniftis. tuaurem bonittte ingenij tui, & folertiapoceris facile vetitatem intueri. v a g gefimaquartacontradi. eft in eodcm com-5 6. c6. j g.i^uia ibi dicit fubieaum eft in potentta f uca vtruque excremu. Huius th oppofitu diccre videfinfra in co. 3z.i.phy fie. Solutio. Ad hoc.eft dicendii diftinguendo de duplici in fubie&ofprimo, & feciido: ficut ipfemecdiftinguittnco illo 8i.Et!oquedode primo fubiefto,quod verius appellatTprima niacena <J fubie&u, vt itatim dica, tale eft in potentia pura vtruaq; extremum.& tale fubiectii Com.diftinxitcotra medium hoc co. j 6. Sed loquendo de fecundo fubicfto, qct vere fubicdii dicit", tale non eft in pura potentia vtrunq; extremum:quia tale eft in achi, aut modo medio inter aclii & potentiam.Dixie autem notabiliterprimii fubieftii.quod eft in pura potentia vtruq; extremuieftiusdicimatetiamq fubie&um & pcroppofitufccundumfubie&um rectius appellari fubiechim cj materia. Er ifta fiiit fentcntia Philofophi ad principium primo cietco.vtibi deducit Alex fuperilloverbo, quarc accidentium circa ipfum ignem quideni & terra, & cognate his, vt in materix lpecie,oportct putareeoru,qu? fiunt.fubie&ujn.r..& patiens appellam' hoc modo.Et ifta etia eft fentenria lucidiflimiThemiftij in paraphra't fuper. i.phyfi. in digrefllone, qua facit de potentia materuc,& ems priua tione. Nom e materix cti potentia & priua tioneeft,dicitf.n. materia earu rerum,qux nondum orcc aut faftat funt.Vnde,fi con(ydercmus materiam, vt eft priuata forma, fie materia recle dicit". fed cum accipiiTpro fubie<flo,vt fie cum pnuatione non e''t. vnde materia, ex qua generatur homo, ante* qua hominis formam recipiat mate, la recte nucupatur.fed vbi forma hominis eft af feda,non amp'ius vt fie niaieria dicuur,fcd {ubit&unv.Vndeauthoritate Boeti matena qualitatibus informata no amplius mateiiaremanet.namftnfe informiseft, & fpeciebus omnibus caret:fed adhibiti squalitatib^ materia abit in fubie&is.Et propter hoc dixit eriS Auer.imitando ifta fententia in. i.ca.de fubft.orbis:& in. S meta.co.ii.rf) coclum redius dicitur fubieftii q" materia. quia videbat in ccelo non ede maceria,qu; ut in potentia pura vtruque extremum: fi cut fonat ratio materuc.nec eft ibi priuatio format fubltancialis, ad quam fit in potentia tquz priuatio importatur per nomen nuterix feritentia Themiftij, fed quia Temper eft aftu fub fua forma ,i dicic fubieSii, ^ materia. Accedit ad hoc, quia materia eciam eft ex quo fitaliquid.vt inexiftente,.i.phyfi.i7.Sed quia forma coeli non educitur de potentia eius.cu fit abitrafta,hinc etia dictum eft,8c bene,coelum reftius fubieclum,q materiam did. Vigefimaquinta contradict.eft in co. f . T Quia ibi ponens differentia inter fubiedu, & medium dicit <j> niediu eft vtniq; extremum,non pura potentia. Kuius tfi oppofitum repenr"in didis eius.io.met.co. 7. v'oj. loquem de coloribus nyedijs,mquit g non debet aliquis dicere 5? ihj colores coponun tur ex albo & nigro: dm nigrii eft priuatio albi, ficut obfcuritas eRjmuatio lucis. Ad hoc confueuimus dicere limitan 'o propofitionem ilia Auer.qua; dicit: <] media coponunf ex extremis,diftinguendo de dupli ci medio: ficut ipfemet diftinguit. 4. coeli. co. i^.'-^iioddam.n.eft medium per coparx tione ficutdicimns<jaer eft inediiiperc6 paratione inter gratie fimpfr, & inter leue fimpliciter. nain refpeftu ignis grauis eft, reljieclu aqus & terrz eft leuis.propter hoc th non dicimus aerem efle compoGcum ex graui & leui. & ideo de talibus med 'js loquendo, extrema no flint in alu permixra pofidone in efienda mediorum, fed folum quantii ad denominatione fuat in eo,quia talia media in comparationevnius extrcmi fumtit denominatione alterius. Aliudeft medium perrcale copoficionem exextiemis. & de talibus venficantur difla Auer. hic,&. ^.phy.c6.6.i9.&.^i.8c.ic.meta.c6i 15. vbi aclducitrationem demonftratiuani fup;r lioc,iji niectia inter contram funt co pohta ex extremis, alker.n.non efiet mot'', & fie in coloribus medi|5 funt colores extre nnfbrmaliter,in efie tn refrafto. & ifta ett indubitata fentenua Com.in hoc.quicquid dicat Burleus in hoc,& quids iuniores, qui nouas phantafias imponunt Auer. Et tune ad authoritatem Auer. in oppofitum dico, g? noluit dicere ij> colore- medij non componantur ex albo 8c nigro abfolute, fie jt maleimellexit Burle'',& fequaces- Sed non coponunt'tanqua ex duob principijs eque perfectmenfuratitibus fuum eile. Ethoc voluit dicere ibi Philofophus.& Com.quia ibivoluntoftenderecj,inomni genere eft deuenire ad vnum pnmum, quod eft metrum & menfura omnium,qnx funt in illo genere.& ita in genere colorum eft color al bus, qui eft metnim omnium aliorum colorum.Et,qiiia aliquis poflet dicere <jj,cum colores

fuper I. Phyficoniitt.
tolorcs medij fint copofiti ex atnbobus extrcmis,f.albo & nigro, poflet aliquis opina fifjj tarn albedo qnigredo eft niefuraaliorum, & ita no eitet vnum primum metril lefpectu oium.Et Philolophus.&Comme. viclentes iftam obiechonem cxcludunt ea, dicentes $ hoc non potelt diti, quia nigrii eft priu atio albi, licut tenebra elt priuatio lucis.niodo ratio menfurandi rompetitha bitui non priuationi,iuxtaillud Fhilofophi i.de anima. 8 f. Redo & ipfum,& obliquii cognofcimus. Et ej, iita fuerit men1: Auerr. oftendiit verba fua fequetia. quia vbi dixit g> no debct aliquis dicere g> alij colores coponunt"ex albo & nigro,qrh nigrurn ell pri uacioalbi, ficut obfcuriras e priuatio lucis, ftaum fubdit.ergo in coloribus no eft prin cipium & menfura, nifi vntim. Beneigitur diximus glolando colores medios non coponi ex extremisjtanquam ex duabus men furis,ncn tamen abfolute funi incompofiti quantum ad efle. j. phvfico. Vigefimafexta contradi.eft in cc. 6o.vbi toai.6o. dicit9 1' Mud' <$ vere gcnerat", eft materia. Hui tn oppofitu dicit ipfe infra c6.7 A. & ncratii eft cfpofitu,& materia & forma gc Solutio. neranf per accides.Nifi cflet g? aliquid vere gnari duplr fumit"fubieftiue, & terminati ue.fubieftit .n. gnationis vere dicit" gnari, prout vi idelicet eft fundamentum deferens generationern. nam.cum motus fit vere in mobili non in motore, nee in forma, quac acquiiuur.vtaccidensin fubieclo.ideo mo bile debct denominari a mom. vnde C6.5. phvfi.co. 3. Ciim motum eft aliud ab eo ad quod eft motus & eft forma, manireftum eft t}? moms eft in moto,non in illo, ad q3 eft motus,& eft forma ficut igit'palfio vere denominat pafl'um,fic motus vere denomi nat mobile. 8c ideo, ciim materia fit vere fubieftum generatioms.ideo veriffime dici tur generari. A!io modo aliquid dicitur generari terminatiue.quia videlicet tale accipit efle^cr generationem.-Sc modus ifte ell femofior. & deifto locutus fuit Philofox. co.i7.cV.^i.vbidicit ^j iliiid-,qo' flt,opGrteti> fitdiuifibilefemp:r,8c quod non fit rcs.nec fp!ixra:fed asnea Jphrcra.EtCom.m co.i(T.ibide dicit q> ages ncit ex alio aliud,no:i aliud in alio.racit.n. ex materia formaru, no in materia forma. Etfm iftum modum veriricaifdiAii faum g, compo'itii vere & per fe generatur.mate ria aiit &c forma per acciciens .primus igit* modui clt veriort& fecundus eft famofior.

471

Valeant igiturqui dicuntq> materia non p6t dici aliquo modo generari. dicimc.n.gj "" ifta difhndtio pofita nunqui inuenta eft in Arifto.necinAuer. Sedvideantifti qu:efb przfensco. 6o.i.phy. & inuenientq? omnc generatum femper indiget aliquo fubiedto, & eft illud,quod in rei veritate dicitur generari,Cintempore,in quo generaf in aftu. generatii.n.completum fuitgenerarum, & non eft in aclu. generado igicur, f m <j? eft mouis, neceflario habetfubieftu, & eft illud>quod dr gfiari in adhi.h^c ille formal'r. Et in eodem comen.parum infra dicit recipiens forma hom'inis eft illud,qcf in rei veritate dicif generari,f.illud in quo inuenif ifte motus. & reddens canfam fubdit.motus.n.debetefle in fubiedo, ficutdiximus. Rede igit" diximus nos <j> primus mod' eft verior,& fecundus eft ramofior.& hoc prouenit ff'pter latemia materix,quar eft fubie ftii generationis.Etideo prouenuq* fubiectum generationis mododenominaturge nerari iecundum famofitarem,licetverege neretur modo expofito. Vigefimafeptimacontradi eft in eodem Lphyfica com.in paucis verbi<;.Primo.n.dicit quod a com.fio. veritate nunquam eft impedimentum, fed impedimentum femper eft a falfitate. Sed parum infra dicit,(j> qui pri' audiuit legesj & poftea Philofophiam, habetrecipereve ritatem. quia qui habet confuetudins audiendi falfum,aptus eft vt impediatur a veritate. Soluu.feimoei' ficintelligitJ,cj,impedimentum,& malum femper eft a ralfo> nunquam a vero,quia bonum intelfe eft ve ntas, & falfitas eft malum eius,&miperfeftio.vnde hoc declarat exemplum eius. ni ille,qui confueutt comedere panem,qui eft cibus teperatuSjSc conueniens, femper nutrirar eo, & nunquam tmpeditur, quin eo nutria tur.fic veritas femper perficit intelleftum. per oppofitum,qui nutritur ctbo n6 conueniente natunepoteftimpedin abeo vt non nutriatur. fie eft de aduetis fermoni busfalfis.quodiftinon perficiuntur. Aut aliter. duplex eft impedimenram ,quodda quod atteftatur ma!o, & fie veritas non im pedit: quoddam vero, quod eft mali deftrudio, & fie veritas eft impedimenrum mendacij, quia deftruit illud. & fie patet concprdia Vigefimaoftaua contradi.eft in c6m.eo- i.phyfico. dem. Auer.dicit fy in legibus no n eft veru, com. 6 o, ncque falfum. Sed hoc videtur impoflfibile.nam omnis oratio 8c opinio, quz fignifkat, *ut opioaairalitec%eft>cftralfa:& fi fignifica^

M. A. Zim. Solut.Cont.
fignificat,aut opinatur,ficuc eft.eft vcra ex predicamentis in cap.de fubftatia. Nifi effet quod diftum eft fie intelligendum, tj> opinioncslegum non font fimpFrverz,ne<jiie-fimprrfauae,quiafamofumnon poteft efle ex toco falfum.vndc Alex.dicum libro de Fato,q huiufmodi opiniones, qux funt famofie apud oes genres, & fun: exde apud oes,fuatnobisnaturaliter infitse. Prohoe vide vetba eius in hne folutionis. i.quaeftto tus,m.3>deaninia,c6.;. vbifcribit<j> iftain tentio apparuit a remotis aninuni efle immoitalem,f.inteUe5tum fpeculatiuum. & qnibufdam interpofitis iiibdit-Et vfriita inrentio animx eft pars vera in propofitionibiis probabtlibs,cjuz dicunt animam efle vtruq;,fcilicet immortalem & mortalem. j>robabilia.n.impofilbile eltvt fmt falfa fin totum.& hoc apologizauerunt Antiqui. & in teprefentatione iliius conueniuc ots ^ en tes.mtelligas aut cu ifta de lege fua-fallit au tern hoc de lege noftra, quia tradica eft ab illo,qui eft infalltbilis veritas. Sic etiam intelligicur dictum Philofophi de legibus fuo tempore inftitutis, de quibus inquit in. z. ma.tex,c6.t4. quantam vim habeat con fuetudo leges oftendunt,in quibus fabulofe & puerifia plus poflunt propter confuetudinem,^ fi cognofcetem9 ea. Djcit enira C6m.g>plures opiniones fcienox Diuina? ponuntur in legibas aon ad ftiendu,fcd ad inquirendum bonitacem. Et caufa in hoc eft,quia hominum cornplememum, non eompletur nifi per congregarionem:& c6 gregatio per bonicatem, efle ergo bom eft oeceflarium,5c non eft neceflanuni eos fcirc veritatem.ita eciam fcnbit Philofophus in. i i.mera.in tex. c6. f o.multa jam adduftafuntfabulofcad perfuafionem multojrjun,fead ppportunitacem roultorum ad leges & coatcrens.Vnde Themiftius in pritno de anjma.cap,: i. fcnbic o^^IVdiagoras fabulofe comminifccbatur tranlmigrarioueraanimaruniin corpora indifcnmina* tim ad ciiiilem aliquem vfum . Vnde VergiUus, Pumus in orbe Decs timor fecit, fapientes enjm vc ioquit Plato in Djalogo de njorte,n viilgus irUtitueretur, peruiaferut fiippliciaefle port mortem anunarum m alia vita,& etiam Mabumeth obferuantibus legem promiilt mel & lac.Quicquid fie de ahjs, lex Chrifti vcra eft, & pro veritate inoruuim efle racemur,& vere refurrexifle, quiiudicabirinvcrjcate omnem creatura ratipnabilem, Vigefimanonacoutiadieltintextu,^ Antl.diftinguit duplicem g'enerationem,C in fimplicicer didtam.qiUE eft fubftantiaru, &infecundumquid,c]u:ceftaccidencmm. Sedhuiusoppofiium Icgituiin.j. meta.m tex.c6m. i fi.vbi dicitur, j> generationes no fun; nili in fubftantijs, no in accidentibus. Soluitur.Anft.&Com.loquunturibi cdtra Solutio, Antiques ponentes vnum efle ens,ficut fuit Parmenides. na oportet ipfum intellexifle cns,q3 erat vnu,e(te fubitanua.nn fi eflet ac cidens.cu accides no pofllt efle fine fubftatia,tuc plura eflent ea, q funt apud ipfum. igitur fequjt'tjj^Lim nullum fit ens,nifi fub Itantia, omnis generatio erit in fubftantijsy non in accidentibus. Ad hominem igitur eft fermo eius,non <%> ipfe hoc concedat. Trigefimaconti>adi.cftinc6.^2-vbtdice i-phydco. re videturgenerationem fuccefliue fieri, in com.i. qtjit.n.Q) panes oppofiri fuccefliue recedut a fnbietto,& fiunt in ipfo paites generati. & fimiliter eft in fubftantia.in fpermate.n. apud gencrationem hominis non ceflant partes fpermatis recedere, & panes fieri ho minis,d onec forma humana perHciatur.ee hoc,fi forma homims recjpit partitionem. Ethuius tn oppofimm reperiturin dictis fuis fuper. ^.phy.c6.j z.vbi vult generation*: fieri fubito, & q> non eit motus, fed finis motus.Debes fcirc ex fententia Auer.gj generatio fumitur dupliciter. pnmo pro aggregate ex akeratione prxuia, & ex fubito prouentu formz.alio modo pro fubito pro uentu fornuc tantum. ilia diitin&io couigi tur ex c6.5 9. ^.phyfi. Vlterius fcias Auer.tenuifle omnem formam materialem exten fam efle ad fubiecli exteniionem, ficut poteft videri ab ipfo prirao cap. de fuhftanua orbis. Vlteriusnotare debes Auer. pofuifle minima natuwlia in rebus ruturalibus, da tui'.r^minimacaro.i.pby.jS.ik alibi infinj ties, Dubium tharduumeft,andeinten' DifKcultioncAuef.informis mtenfibjhbus, & re- tas,andet' miilibilibus,ficut funt fbrmx elementoru, minimu f fm ipfum fit dare minimum; ficut etia du-formL1:ele btumeftvthimin qualitatibus habentib9 mentoru, contrarium fit dare minimum ex pane for & etiam i mx.Et in hoc eft magna difcordia apud vi- qualitati ros magnos. Aliqui voluerunt dari minimu bus habeignemgcnitum ,itaij>volunt generatione tibuscon* dementi fieri ifto modo. imaginanturg> trarium. primo inducitur minimum ignis in materja. fed poft illud minimum imagtnantur geoerationcm elementi fieri fuccejfiuc pec parcem ante partem in infinitum. vnde ilti confcquentcr dicunt q> etiam in qualitatibus elenmorum eft dare minimam quanotatcni,

fuper I. Pliylicorum.
titatem, oai refpondeant minimu alteratu efle,minimum gfiabile de forma element!. &,quia poit illud minimu qualitas per partem ante pattern generat, & fit, ita dicunt de forma dementi poft minimum ghabile fuifit per parte ante partein inhnitu. Alij veromagnxauthoritatisviritenent deintentione Auer.formas elementoru,cum il ]x in ted biles fiat & remim*biles,$m ipfum ad, intenfionem & rcmiffionem fuorii acci dentium intendi & remitti,& fatis probabi liter, videre meo tenent non dad minimu ex paite fotmx in talibus. & confequenter tenent<j inqualuanbus ipforum elementorum non eft dare minima, immo tales qualitatcs inducuntur per parterp ante partern in infimtum. & ratio eft ifta. quia tales qualitates habent contrariu-.vbi aut contra xietas ibi refiftentia: vbiaiitrefiftentia ibi de neceflicate lucce(Tio,ficut patet in.4.phy fic.com. 71.& ita, fi debetinduci minimus gradus calons.,ciim tal;s contrariu habear, quo in inftanti inducerur non video. & 19 veritate iitud argumentum apud me eft iatis efficax pro ilta via. & multi, qui oppofitam pattern tenuerunt, non potuerunt euadere ab hoc argumenro fine incurfu in grauiora inconuenientia. Et ideo probabilius videtur nobis tenere via iftam, ad qua pauciora inconuenientia fequuntur, iuxta illud Com. i.cceli.co. i.ex fententia Alexa. fuftentati fumus fuper fermonibus iftius viri,quiainuenimuseos magis remotosa contradiftione Vnde dicimus non dari mi nimam qualitate,loquendo de qualitatib' habentibus contrarium. & licet non detur |>ropter rationem diftam minima qualitas tn bene tenemus dan minimum alteratu. quia in talibus daturbene minimum quo ad fiibiedum, non in quantum ad forma. In motu Et.fiadducaturauthoritas C6m.in.8.phy. dat'mini- co.ij.vbi dicit og in omni motu eft dare pri mu, quo mum:&perconfcquensinmotualteratioad fubie- nis elt dare primum, & ita dabif minima dum, no qualitas. Ad hoc dicimus $ bene in omni autem vlr motu eft dare primu,veru eft quantum ad quo adfor fubiedii,non aut vlr hoc eft vet u quantum mam. ad forma. & ita dicimus ty in motu alteradonis eft dare primum alteratu, non primam qualitate per alterationem induda. & per iftam gloiam foluunturoes authoritates,in quibus Com.videt'ponere minimu in talibusformis,quzvarii&:fere infinitac funt. Loquendo aut de form is matenalib9 mixtotum, quia illx funt verx fubftantiz, fc turn intenauntar,neq; remittuntur.tales

473

acquirunt'partibiliter. fed ifta partibilrqj, & fucceflio non habet attcndi fie, g> conpnue per pane ante pane in infinitu acqu,irantur, fed acquiruntur per minima, prius enim difponit materia qualitatiue,& quan tiutiue,& deinde introducitvnu minima c ! J fotmx ~ in ' primo non efle "'- rformz przceden~ tis. & fie de fecundo minimo dicendu eft & fie intelligifdiftii Auei. hie dicentis, $ non ceflant partes fpermatis.per partes .n. fpermatis,& hois intelligi t ipfe minima, q f ucce/Tme ,i. vnu poft aliud inducunt", non fuccefllue,quia continue. His igitur ftantabus,tefpondetToluendocontradidionem, ij> loquendo de generatione fimplmum,ta \is fit fucceffiue ad-modum declaratum ex hoc th non fequefgnatione illam efle motum. quia eft fallacia confequemis.quia vltra diuiilbilitate fotmx requiritur cp fubic dum motus fit ens in afhi, ad hocq fit vere mows. Vnde etiam Linconienfis. i.pofte no. in fine illius capimli.Si autem eft idem fyllogiftica interrogatio. fuper iftoexcplp Philofophi diceiis igne gcnerari in multiplicataanalogia,dicit<jj in iimplicibusfQC mageneratainduit partem materix poft partem fucceffiue: quia pars generand propinquior citius prxparaf ad receptioneqi forma: fubftantialis:vnde pnus recipit earn g pars remorior.led inquit q?,cum pars alt qua recipit formam fublbntiale,non vim recipit intenfione in pnma forma recepta. fed,fi forma accidental fuerit recepta in aliquo, pot intendi fuccefliue,vfq; ad fum* mum caloris:& erit alteratip fuccefljua, 6c per diuerfitatem,& diuifibilitate raloris,& etiam piopter reception e pardsei9 poft par tern in parte fua,& hanc fucceulonem.qug eft per diuerhtatc vel diuifibilitatem form? recepta, non habet generatione. tn gnatio fubuantiz bene habet fucceffione,q eft pet diuifibilitate materix recipietis forma fub* ftantiale in parte fua poftpavte'.Et p ifta di> &a. Linconiefis voluerunt aliqui cficordare quo generatio fit fuccefliua, & quo fucceP fione caret. Sed iudicio meo iftud non p6t ftare quantum ad oia.Nam m Auer.m for mis fimplirium p6t elle fucceflio in forma recv.-pta.quia ipfe tenet 3? forms elementorum intenduntur, & remittuntur. & ideo adhuc remanet difficultas qualitergeneratio formx clem eti ab alteratione diltingua " ytrobiq; - fitvtraq; - maxitur.cum fucceflio, me f m fecundam viam.Et propter hoc dicimus 9, differentia eft ex parte fubie&i, & ex parte tcrmini.quia fubiectum gftationis Phyfico. 000 eft

M. A. Zim. Solut. Cont.

ftensinporentia.a1tcrationis verofubie&um eft cos in aftu. fimiliter terrain' vni cftfubftantia,aut modoloquendi Cdmen. id,quod eft medium inter fubftantiam, & accidens,altedus vero terminus eft qua 11tas.fi igitur genera tio fumatur pro aggregate ex alteratione prxuia, & fubito prouentu fbrmae in fbrmis mixtorum, fucceffio eft quantum ad altefarioneni,fed generatio pro fubito prouentu fbrmx in talibus fit fubito: ficut patet per Cfimen. 6. phyfic, 59.de carne.in fimplicibusautem dicas c6fcquenter iuxta alteram duarum viaruni, juarum prim a communior.& fecunda verionvt mihi'datur cernere.
thyfioo. Trigefimaprima contradi.eft in tex. 9.

* Arifto.nJkC6m.aflcr.unt materiam jcibi * Jem cfle per comparationemi& Comiaflerit in c6m.<j> non pbreft intelligi per fe. Sed obuiabamper tex. 14. decimi prims philofbph'ue,vbi fcribitur q> materia negadone cognofcirur.Amplius u verum eflet q> materia per fe intelligi non poteft,fed intelligi tui in comparatione,fequeretur 5, materia eflet per fe in capitulo rdationis, quod abhorrct Anfto.locans ipfam in prxdicamen to fubftantix, vt patet ia z.de anima. tex. c5merti.& tune relario eflet in fubftantia materi.-r.quod etiam ipfc C'6m.abhorret in i.phy com. 7 o.& in.i.cap.de fubftantia orSoIotlO> bis.Dicimus nos quod duplex eft cognitio materiac. Vna eft.quam vena'mnr ex noftra prima cognitione naturali.& ifta eftprima quo ad nos,8c perrinet ad naturalem.& de haevcrumeft $ cognofcitur Temper pet aoalogiam, & cpmparationem ad forma, aeu ad habensformam & Re intelligitur icrmociushic& fie materia dicitur relative ad formam,vt a Naturali concipitur. Et propter hoc Ariftote.jn. i phy.tex.c6m.ztf. dixit <b materia dicitur relatiue ad forma. Alia eft cognitio a priori de materia.& ilta pertinet ad Diuinum. vnde, cum fcientia Piuina ordine dorrinx fit vlrima.vt aflerit C6men.in.7.meta.cdni.;9. & Auicen.in principio (uxpnmx Philofophix, pottqui I>iuinus prarfuppofuit cfle materix inueft* gatum per tranfmutationem fub(tanrial ab ipfo naturali,vtvulc C6m.i.phy.c6.vlri. contra Auicldeinde ipfe cognofcit ipfam per ncgationem,& rognofcit ipfam a.prioxi inquantum ens, & inquantu fubftantia, immo etii inquantil ens in potentia > quia po tentia &aftus funt de different!jsenux. Et ifta eft fententia lucidirtimi Themiftij in j.phy.indigrcflione de potena&priuatio-

^ja

ne mater.& eft fententia A!er.quam edS infequitur diffufc C6m.in.ii.primac philophiac in c6 men. 14. Trigefimafecundacotradi. eftinco.tf?. primiphy.ibi.n.diutq? primu principium inhocgencfenopotuit fdriinhac fcieda: ficut pnmum fubieflii.per primu aut ptin cipiu intclligit prima fbrmam,qux De^ dt Huius tn oppofitu reperit'co. vlti.in hoc.i. & co. 3. S.phyfi.vbi habct contra Auic. hxc verba.Etquod exiftimauit Aui. q? Diuinns debetdemonftrare primum pnncipiiiefle eit falfum.Et accedit ad hoc <j> primu fubie ftumfuit fcitumin fcientia Naturali domonftratione figni-.fed fubftantix fcparacf fm ipfum,& per confequens prima forma, qux eft primu principiu in fcientia Naturali,demonftrantur demonftratione figrri: ergo primum principiu poteit fdriinhac fcientia,ficut potuit fciri primum fubiecld: cuius oppofitum ipfe dicit.Et ad hoc aliqui de nouo incipientes pfailofophari dixerunt deincentione Auerr. Metaphyficum poile demonftrare lubfta ntias feparatas efle demonftratione figni. fed dixerunt fy aldoii modo<i fit medium naturale.Naturalis.n. demonftratione figni in. S.phy. probat primum motorem ene?fed Oiuinus in.ii.mcta.demonftrat pi imam formam efle, qua: eft idem re cum primo motore. Et conformant hoc authoritateCdm.n.meta.cd.f. &..&.; meta.c6.3.Sed iftudeftdi&um er tonrum, & nullo modo poteftftare quod dicdt Et ratio eft ilra,quia f m Auer. i .phy. co.vlti.&.i.phy c6m.iz.&.zi?.nullafcicatia,fiue vniuerfalis fuerit, fiue particularur, demonftrat fuum fubiedrum eflealiquoge nere demonftradonLs. Et ratio eft. quia vt ipfe dicit fubieftu in qnahbet fcientia fupponitur tanquam nocutn-vel quiaipfurn de fe eft notu:ve! quia aflumic'ex alia fciea tia tanquam notum.tunc fic,prima forma, vt prima forma,elt fubieftum m Metaphyilca,modo loquendi Auer.de fubieito,fiue fit adzquarum fiue f nncipalior pars fubie diua:ergo primam formam efle.vt fit diui nus non poteft demonftrare. Et ideo aliter nobis vifum eft dicere, repetentes ea, q dfximus a principio q> de duabus primis caufis confiderat Naturalis,f.de primo motore,& de prima materia. de prima aute forma, &de primo fine confiderat Diuinus. Nam vt fcribit Cdm. y.meta.cS. 9.1 n Nata rali philofophia potuit cognofci prima ma tetia.non aut prima forma.& ratio eft ifta. quia ex tranfmutatione fubftantiali, qu* eft

fuper I. Phyficorum.

474

ft aftfo materisr,vt ipfe dicit, materia om- in cognitione primz format o'uni entiu^Sc nium materialium fciri potui t, vtpote ex vltimi finis. Scd contra hoc magnificenria "" medio communi.in quo omnia ifta inferio tuafubdliffimedubitauit.Nafm Auer.n. ra communicant pacdripatione materiz, meta.cfi. 5 .&. ,&. o.meta.c5. 7 .ide eft pri fedformz return naturalium, quia plures mu mouens.prima forma, & primus finis, fum,&non habent vnamadionemcom- fiigicur Naturalis demonftfatprimii mo* munem , ideo non potuit Naturalis ex torem efle-.ergo poterit ettam demfare priattionibus formarum in fcientia Naturali mam forma,& primii fincm. &ad hoc didemfare prima forma efTe-cofyderauo aut co iuxta doftrina Auer.i i.meta. cS. 6. ftac de fbrma,mduces ad prima formLeft cofy aliqua dlefubiecto eadem.qux th proprijs deratio de forma, vt eft fubftntia.Naturalis ratiombus font dilhnfta. & fie eft in cafu autem non fie confyderat. Et force ifta vec- ifto.licec.n.primus motor,& prima forma, ba male intelleda fuerunt caufa illius opt- et primus finis fine eade fubtefto, non fuat fiionis addudz,ed aduerre quod Diuinus rn ronibus formalib' ead&Et ideo flat vnfl bene declarat primum principium, quod & ideobiectufub vna radone confyderari fit forma & finis omnium enrium: tamen ab vna fcietia,& m aliam ratione confydc hoc eft, poftquam accepit pro conftanti tari ab alia fciena, ficut tcltat" C6m. i.pby. a Naturali Philofopho, q> mouesxternam co.yi.Etperhocfoluitur argumentu Subfubftantiaeftabftractu a materia.Diuin' tilis docloris,quod adduxte.quxftio. +,in.6. cmm tuc efle Da. declarat, vt eft prima for meta.inquit enim.Si naturalis demonftrat ma,& primus finis, & primii efficiesoium fubicftum Metaphyficz, tune philofbphia cntiiLBene iguftenemus de mente Auer.g, Naturalis eflct prior Diuina. quodfalfurn poftqua Nuturalis via mot' defnf auit fub- eihEt ad hoc dicimus nos Q> hocargumcnitantias abftraftas efle,tune Diuinus deda- tu demonftraret.fiNaturaTis formalefubie rat q> tales abftradx fubftandz funt princi ftum M ctaphyficz demonltraret.quia fi t pia fenlibilium fubftantiarii.vi fubftantix le demonftraret .nonpoflecilluda poftefunt fub ratione finis & fub radone forme: riori demonftrare.quia,vt dixir Cdm. confibi imponnnt. quia imi til aliqua habere ronem formale fui fubieti ignotam.modo.vt dtxi,fubftariz abftratat funt fubiedum in Metaphyfica: non vt funt motriccs,fed vt funt forma & finis om nium. Et licet C&.dicat. imcta.c6.4. <j> pri macau&oiumentium dcclaraturinfcietia Naturali, illud tfi non oportet intelligi inquantu olum endumabfolute cotrade, videlicet vt eft prima cauiaoium endum fenfibilium & mobilium. Naturalis.a.fbrmaliterdem6ftrat primum motoremefle, i eft primum ens, non m focmaliter demonftrat primum ens cflc,vt fie. Et ex hoc colligas de intenrione C6m. philofbphiam Naturalcm non demonftrarc fubieftu for male Metaphyfic^, fed materiale tantum. Na fubieftum formale Metaphyficz funt fubftandx feparatz, vt funt finis & forma. & fub iftis rauonibus non demonitrantur efle in fcientia Naturali:ficut express fcribit C<' ni.in cd.altegans,videlicetc6m. 9.7. mcta.& 06.5.11 meta.&.7.mcta.c6. ^.Dicit etin cj,priniaquzftio in fcienria Naturali deducit incognitionem primxmateruc,et fcrmarum naturalium, & primi motoris. fed prima quxftio infcieda Diuina ^ducit ftanria.non vt forma eft naturalis.relinquc retur igirur op ilia demoitratio fietet a prio ri.Sc ita Naturalis haberec aliquam ratione priorem i?mpliciter,per quam demonftrare poflet primum fubiedti Diuinij fcientie: quod eft mere impofllbile. & fie Naturalis eflet fcientia fimpliciter prior.nuc afit Naturalis nondemonftrat nifi fubieftu mate riale Metaphyficz: quia demonftrat primii motorem efle, qui eftfubiedum materiale Diuinz fcientiz.quia illud, quod eft primus motor, &fubierum materialepriraa autem forma,5c primus finis eft fubieftum. formale. Ad fubiectu igi'tur materiale Naruralis habet medium a pofteriori:& :ltu4 eft moius.6c fie ex quo Naturalis materiale fubieftum fcienti.t Diuinz efie demonftrat apofteriori:fequirar,qu6d fit prior via docttinz, non autem fimpliciter. quia fubicdum formale eius, nee a priori.nec a pofteriori Natural is demonftrare poteft. &ad hxc non aducrtunt Modemi, ficut noftis. Et tune dubitabis. Ciim fubiectum formale Mecap hyficz non videatur omntno notum efle, videtur igitur, q uod in ali qua fcientia demonftrari pomt: innufla autem fcientia videtur demonftrare pofle, QOO ij nifi

Solut.Cont.
nifi in Metaphyfica:ergo prior opinio vera. Et ad hoc dicimus cum Arif.noftro & The miftio, & Auer. i.pofte.tex.c6m. 9;<j> talia fubieda fciemiarum demonftrari non pof funt:fed, fi indigeant aliqua notihcatione, ilia non crit demonfttatio, fed inferior ad illam,&adfyllogifmuni categoricuni. Vrt Themif.ibi habet ifta aurea verba, qux volui adducere propter quofdam peruerfores Arift.&bonaru literaru. inquitn.in n.ca. hzc verba.At qux per fe funt,nec in aho in funt,in his cade ratio obferuan non poteft: 3 videlicet demonftrari poflint tj> fint res alceri inhxrentes, de quib fupra locut* fuc rat:in vcrbis immediate prxcedentibus. Et reddens caufam fubdit, quia caufam fupetiore non habet,per quS monftrenticuiufmodi funt fua fciftijs iingulis fubiecta,qux tu vt fint,tii quid tint certu,& conftitutum elTe necefle elfcnec alio modo cognofcibiliora euadunt q. aut induclione, aut fide ali <]ua,aut periculo,demf one non euadut. & hoc eft, quod dicit Com.etia. 4.coeli.co. a. Alia eft latentia, qux indiget fyllogifmo,&: alia eft latenria quz indiget induftione.Sc fecundo phy. comen. 5. dixit q> fyllogifmi hyppotetici per natura fumunf in declaratione illoruYqux indigent modicula innuitione:ficut vhut'diuiiio & indudio.per talia.n.nullu omo ignotu naturafr ondi pot. quia aut implicat conttadidione aliquod fubieftu in fcientia,in qua eft fubiedu, efle omo ignotu natural'r, quia tune non eflet fubieomm, eu de fubiecio oportetpraccognofcere quid,& quia:fi th contingat fubie <ftii illud aliquafr indigere aliqua declaratione,illud fiet ^ difciplina: manerie, & no perviamdoftrinac, ficut eft triplex genus dcmfonis. Et hoc ctiam eft de intentione Auerr.manifefte in. i.priorum in digreffione de fyllogifmis hypotheticis.Dicamus er go Diuinum fubieftu fuii formale: habito, recepto pro coftanti a Naturali fubie&o luomateriali, decLarare illud pofle aliqua fide,aliquopericulo, aliqua indudione, vt dicit Arift.& Therh.locis allegatis: fed dicimus ipfumtaledemonllrare non pofle.Vn de Com.co. j.i z.mcta.dicit q> primus Philofophus declarat abftradu efle <}> eft principiu fubftantizfenfibilis,fed poitquam ac cepit pro conceflo huiufmodi efle fubftanriama Naturali. ecce quod dicit declarat, & non demonftrat.quia f m Anftexpi efle. 2.pofte.tex.c6.9. talia oportet fupponere, vt finc,& quid fmt.&fi indigeant aliqua declaratione,oportet ea alio m odo, fupple, demonftratiuo, eanotaiacere,/Icut bene expofuit ibi Them.& C6m.Vnde fi qnxras exemplum quo modo pot declarare Diuinus ex conlyderatipne fubftamix vt ens,pri mam fbrmam efle, dico per fyllogifmum hypothedcum per natura, lie arguendo. li fubftantix,qux funt entia per participationem,funt,primum ens eft, & prima forma effcfed fiibftantiae per participat ionem etj tes funt:ergo primum ens eft, & prima forma eft.iita eft declatatio, non demonitra* do,eft intuitio,eft fides aliqua,no vera pro batio.quia fyllogifmus itte habet adduci -id confirmadum ea,qux indigent aliqua fuaflone,non ad probandtl natural'r ignota. Trigefimatertia contradift.eft in co. 7 o. ,tpiay{jco> vbi dicit <j> potenda materix non elt de ef- Com. 7 <x fentia materix.Et.i.ca.de fubftan.orbis dicit oppofitum:inquit .n. g> potentia eft differentia fubftantialis materix. Et ad hoc quidam Auerroiftx dixerunt in materia Alioru r duplicem efle potentiam,vnam,qux eft po fpofionej. tentia receptiua formx,& eft altera pars co pofiti:8c ilia potentia eft fubltantia mareri; & eflentia eius. & de hac locutus fuit Philo fophus. 8.meta.tex.c6.i 5. vbi reddens caufam.quo ex materia & forma fiat vnurn,di cit q> nulla alia eft, nifi quia materia eft po tentia,& forma eft achis.ex aftu aut & potentia fit per fe vnum, & de hac locutus ell Com. i.cap.de fubftanda orbis,qn dixit po tentia efle diiam fubftantiale matetix. Alia dixerunt potentiam efle in materia,qua refpicit potenti am aAiuam agentis, per qua potentia deducitur de potentia in actum, vtaftu imprimatur fibi forma.& ilia potetia,qua fie refpicit agens,eft de genere relationis: & eft quxdam propnetas confeques eflentiam materix.& de hac potentia dicut locutum fuifle Auerro.in hoc c6.7 o. duni dixit <J> potentia non eft in eflentia matertequia rune materia eflet de prxdicamen to ad aliquid. Alij dixerunt in materia duplicem efle potentiam,remotam & propinquam:ficut eft fententia Com. i.cceli .com. uo.&:.4. phyfi.coni.iio. &tuncdixerunc potentiam remotam efle de eflentia niaterix.fecundam vero dixerunt efle relatione: &fic concordant difta Com.A lij dixerunc diftinguentes de duplici potentia. vna eit abfoluta:& hanc dicunt efle propnam materix pafllonem.& dicunt earn efle abfolutam,non quia per talem matcria nulla ratione relatiua fit ad operationem,fed eo (\> refpicit generatim, & indifterenter omne' gen9,onmemq; fpecie, ac omne indiuiduu tbttnz.

fiiper I. PKyficoram.
form*. & dicunt hanc potentiam efle pro- refenmt", cam fpecicj fintatternzfr priam materiz naturalitate. Aham veto di fophos.berie verd eft g> potendx iftz refpecunt potentiam efle refpediuam, quz non' du formz indiuidualis.qua per accidens & vna rone ett.fed.fi ad forma generka,genei fecundario refpioiunt, funt cotriipubiles p ralis effcfi ad fpecifica fpecihca: fi ad indiui- accidens a parte poft tantum, ficut reftede dua mdiuidualis.primoigitur modo poten claratC6m.i.cceli.c6.iio.&.4.phy.c6.uo. tia eft dh'a fubftantialis, vel loco driz po- Et propter hoc aliter nobis vifnm eft diccre Propia fb fita;fecundo modo eft relado.& dicunt po quzlibetpotenda m materia exiftcns re- lutio. Sertentiam fecundo modo dictam efle ge - fpedus eft. Et vlterius dico potendam ilta: mo de po nerabilem & corruptibile omnino. & ideo vno modo efle de eflentia ma teriz, & alio tenda ma, dicunt iftam fecunna potentiam difterre a modo minimc.vnde indubitanter credo mateiia.Ifta funt dida oium fere Auerroi- Auerr. imitatumfiiifleThemiftium in fua faru im- ftard vfq; ad noftra tempora.Et licet nos fe difgrelfione fpeciali & aurea, quam fatitut pugnario- ceri m' prolixS fads q6nem hoc anno fuper per primo phy. cuius opinio,vt fummatim ifto loco,vbidifriifefads materiam iftam dicam,confiftitinhocpundo.Materiadu-' ocs pertradau imus:tunc tn quzdam breuitcr pliciter poteft confyderiri.Vno modo in fe, volo colligere pro volitate veftra,& pro in- & quo ad fua przdicata.qu? in fuo efle qui /:u 1 ditatiuo fibi attribuuntur,& fie,cum mate quifirioneveritaris. Et,quiaoiscotradidor A '"~"!"~ ' ~"' - *'K fuper inquifidone veritaris in primis excu- ria fit quoddam ens abfolutum, cum fubfandus eft,dico falua reuerentia oium tali- ftantiafit,fib nonincluditquiditatiue,&eT ter opinandum % ipfi non habent mentem fentialiter aliquem modum petenda^ neqj Auerr.nec reite glofant eius verba. oes iftz remotam, neq-, propinquam, neq; pafliua, ;, adiuam, neq; obiediuam. Nam vt di tres refponfiones concordant fuper hoc pd fto,cjj in materia eft duplex potentia.vna q xit Auice.^.fux meta.Equinitas eft tantum eft relatio.aha qu; eft diftinda a lelationc, equinitas, nee vna, nee plures, nee fingula& per confequens ilia eft abfoluta.omne.n. ris,nec vniuerfalis,nec adu,nec potenda.Ec ens diftindum contra reladone eft ens ab- iftam primath confyderationem fubdles folutum. Sed iftud eft purus error, & cotra nominauere primum fignum naturae. Alia oes Peripatedcos. Nam quzro de potentia eft confideratio materiz, vt habet compailla abfoluta quid fit,vtru fit potentia adi- rarionem ad alia,& ad ipfam forma,quarn na,an potentia paffiua:an, vt alij dicunt, fit recipit,& ad agens,a quo ipfam forma red aliqua potenria obiedma.&,fi fingendi da pit.& in tali confyderatione , quac confydeictur licenda , non pcflci in cafu verificari, ratio in comparadone confiftit, ipfa maw nili alterum iftorum.Non eft dicendum g> ria includitquiditariuc ipfam potentiam,q fit poteria adiua:quia omnes dicunt g? per potentia eft potentia paffiua, quz potentia iftam potenriam materia recipit formam. . paffioa non eft res abfoluta,immo eft relaNee obiediua.quia,fi obiediua, ifta eft res do quzda,quz identificafreaUtcr cu eflen-^ reiadua ad adum endtaduum, & per con- tia materiz: & eft dria fubftanrialis matefeouens no eft abfoluta.Si paffiua, vt dicere riz eo modo, quo Auer. loquitur dedrijs, videntur omnes. tune arguatnr fie . Poten- dum dix it. Adus & potentia funt difrerenua pafliua non eft aliquid abfolutum: quia tiz valde oppofitz entis , & circuunt omne fuum efle eft ad aliua fe habere . nam po- genus . Declarain.n.alias de intendone C6. tenda pafliua eft principium tranfmutandi duplex efle genus, & dupliccs efle difterenab altero inquancum altcioim. patet aute, tias,f.per analogiam, & per vniuocadonc . g? hoc importat refpedum ad adum rece- vnde ficut ens^m ipfum, genus eftanaloptum ab agente vt ab agenteificut potentia gum, ita adus & potentia funt difrerenti?adiua importat refpedum ad atu_m,vr ini analogica; entis: quas Moderniorcs modaprimitur in pafliim vt in pafliim . quzlibet les differenrias nuncupauere. ens igitur pec igitur potentia refpediua eft.ergo vti diftin potentiam conftiwit materiam , licut ens ctione, vbi non opus eft , eft dtftinguere de per adum conftituit formam. Vnde Philolanacaprina-PnEtereafpecialiter contra ter fophus.iz.meta.tex com.R.volcnsdeclaray tiam viam , falfum eft % pocentia refpedi- re quod fit efle materiz , diuidit prms efle ua fit corruptibilis onmino. Nam poren- per potentiam & adum,& concludit mate tia refpediua fpecihca,& generica funt etcr riam efle ens in potentia. Et,fi cofyderetur nz (implicitet , & a parte ante , & a pane probatio Philofophi & proceflus eius , lopott refpedu r pnmi termini , ad qucr primo quitur de potetia paffiua & recepnua ma^ OOO ui terise,

M. A, Zim. SoIat.Cont.
Ktbe,& non d poteria obieftiua, ficut qui dam voluere.fed hoc alias. Ad propofitum igitur dico tarn actum.cj. potenuam cfle de quiditate & materiz & formz, in fecunda mi confyderatione, f m quam habent adtn uicem coniparationem: quia matetia, vt ens in pocentia refeitur ad formam, vt eft cos in achi.Ec ifta confyderatio de materia, in qua confyderatur quo ad prxdicata qui ditadua,quac fibi competu t in primo figno naturz,elt Diuini.prxdicata.a fub quibus concipitur materia in tali dle.funt abfoluta,cuiufinodi eit fubftantia & ens.pacet au tern cjj talia pertinent ad Diuinum. Natura lis.n.non confyderat matenamfub aliquo prxdicato abfoluto, quod competac materiz inpritna fiii contemplatione. quia, fi quod efler,maxime eflet natura. natura au ttpeedicatu refpeftiuu eft, cum fitprincipiu motus.Et hoc exprefle fenut C6men.z. phy.com, n.vbi dicit,q> materia, vt eit vnu entium ,periiaetad Diuinum. tC6m. 4. ipidem,nccnon. y.meia.com.s.Sc. 8.mcta. commen.4.exprefle dicit,$ matcriam efle fubftantiam pertinet ad Metaphyficunufed materiam cite fiibieftum pertinet ad Natu ralem. t hoc etiam ientit Commenta. i z. jnetaphy.commen.i4.vbidicitqu6d conlyderario materijc in fe, & abfolute pertinet ad primuro Philofophum.fed de confy dcrationc materuc in fecunda fui confydcWtione,per quam cognofcitur in compara tione ad alia,diftinguendum eft,nam talis comparatio poteft eile tranfcendens,& po ceft efle limitata.& primo quidcm modo confydcratur adbuc H Diuino. nam Com. ccpreflc. y.mcuphyfi-comen. j.dicit quod materia, vt eft ens in potcnua,confyderafa Diuino Philofbpho. & ita etiam forma, vt actus, confyderatur a Diuino. quia Philofo phiis. 8.metaphyfi.i f.dicit ideo ex materia aformafieriper fevnum: quiailludpocentia,hoc veto aftutfed loquendo de materia in fecuado efle, quo ad comparationcm limitaum,videlicet vt eft in potentia ad formam per tranfmutationem, ficperd net ad Naturalem. Et fie intelligitur didtu Comentajn. i.phyficac6m. n. g> materia in refpeu forma: eft confyderaiionis naturalis. vnde licet materia faa rcm non fit in potentia ad forma, mfi per tranfmutatione.tn prior eft ratio potentix & adu$4 ratio cranfinutacionis, lurtaillud Philofophi. 9.metaphy.tex.cdm.i.in plus eft poten tta & a2us eorum, qtue dicuntur fixundu mouim folum. Dico igitur iuxta Thcmiflij.&Comcn. fentendam materiam infe* cunda fui confyderatione mcluderc quiditadue potendam,fiue limitata fit,fiue ttan fcendens.nam potentia abfolute eft de qui* ditate materix, vt materia rererfad forma, quia materia,vt refertur ad forma, qux eft adus,non potelt abfolui a potentia in fuo intelleftu,curn pocenuafit ratio referibilitaus ad adii. vnde licet paternitas non fit de radone Socratis, vt eft fubitantia, eft tn de ratione Socratis, vt refertur ad filiu, quU non nifi paternicate refertur. Vnde Boetius fuperprsdicamentis dixie nihil inconuent re vnum, & idem reponibile efle in diuerfisprxdicamentis fub diuerfis confyderadonibus.homo abfolute eft in pracdicamera fubltantur-fed homavt pater.eft in pnc dicamento relationis. fimiliter materia vt refertur ad formam vt ad a&um tranfmutabilem,quiditadue includit vt fie potentii uanfmutabilem: & fie confyderat earn Na turalis.vnde omnis confyderatio,quam ha betNaturalisde materia eft conryderatio relatiua. Et ideo non inconuenienter dixit Philofophus. i.phyfic. z 6.materiam relatiue dici ad forma, non omnis tn confydera* do,quam habet Diuinus de materia,eit relatiua: quia etiam aliquant abfolutam habet,ficut illam,quz eft prima,6c mere qutduadua.Vnde Naturalis confyderat materiam, vel fub habitudine,qua habet ad formam uanfmutabilem nondu exiftentern inipfa,vclfub habitudinead forma tranfmutabile,quae a<ftu eft in ea. Et primo quide modo rede dicitur maceria, & fecundo modo re^ius dicitur fubiectu. Vnde Co. 7. meta.co. 9.dixit <j> materia,vt eft ens in potentia per tranfmutadone,pertinet ad Natural e.Et hoc dicitquantu ad ifta confyderatione, f m qua materia a Naturali conlyderata refpicit fucura.& in. S.meta.com. 4. dixit maceria vt eft fubieftum, confyderatur a Naturali. & hoc dicit, quantum ad confyderauonem, qua refpicit prxfentia. Vnde Themiftius authoritate Boethif, ma> teria qualitatibus fenfibihbus infbrmata ex materia trantit in fubieftum. Et iftam fentendam voluitdicereC6m.i cap.de fub ftantia otbis . ibi rnim confyderat matsria naturaliter,& vt eft receptiua omnium for* ma rum per trafmutationem.Et ideo dicit, 9,necefT"c eft naturam huius fubiet&iefle oatucam potendz,f.<}> potentia fit differcn tu fubftauah's eius.& ideo nulla habet for* ma.Et patet j> hie loquit'de potentia palfiua matai?:quia ilia eft,per qua recipu om-

fuper I. Phyficottim.

476

Dem fbrmam a primo motore.in cuius po- credere talem potentia omni modo efle de tentia adiua funt omnes formx. EC hoc te- quiditate materix:&,quia Com.tenet cum ftat'Philofophus & Com. 9.meta. tex.co.i. Themiftio <j materia in fui primo intelleomnis potenoae aftiux fumitur definitio a&ionis prim; for mz.& fequitur poftea Co. in eodetn primo cap.&dicit.Etideonulla habet forma pro pria,& natura exiftentem in aftu. fed am* fubftantia eft eius poll'e. & ex hoc materia recipit omnes formas.ecce <jj loquifde potentia pafliua materix. Et poftea fequitur. fed pofle, quo fubftamiatur hoc fubieSu, differteda a natura (ubieAi.quod fubitanuatur per hoc pofle.in hoc, ;j> pofle dicitur refpedu formx. hocautfubiactum eft vnii endum,f. abfolutorum. Ecce, bone Deus. quo Commenta. de vna & eadem potentia materix loquitur Temper vniformiter, & vno modo.quia de illo pofle, de quo fupra dixerat, g> erat differentia fubftantialis ma terix,de ilio ponit dirferentiam poftea cu ipfa materia,g> tale pofle eft relatio.& materia eft ens abfolutum. Quomodo igifercauerunt itagrauiter expomores Auer.exiftimantes ipfum in contradiftione efle? Et quo imaginantur aliam efle potentiam, quam Com.dicitefledifferentiam fubftan tialem materix,&aliam eflepotentia,qux fit relatio, & non fit de eius edentia, cum vniformiter de vna potetia loquaffemper: ficiit luce clarius oltendunc verbaeius. Et quo finxerunt potentia receptiua materix efle ens abfolutu m, cum ipfe dicat earn eCCc relatione. Et vbi inuenerunt in Arift.vnqua pot end a abfoluta non videomiii velint improprieloqui,& metaphorice. quodnd dccet Philofophum.Dicaruus ergo op imaginatio Auer.eft eadem cum imaginatione Themiftijjfed Tub obfcurioribus vetbis dicta. Eadem potenria palTiuaeftde eflenda materiz,& eft difierentia fubftantialis ma, non vni.i.deani .4.meta.c6. i.&.i.deanima.c6.7.8c. 3. deanima. co. 4. Et non oportst dicere gj fit diiFercntia circulocuriua:vt dicunt omne^qui multu detrahunncellectui noftro.fere.n.dicunt ocs ferii diiFerentias efle circulocutiuas. & miturn eft quo intelledus nofter fit adeo rudjs,cumtn nihil fit natural!ter ignotum noftro intelledlui.i.phy. 4y.& talis potentia non eft de eflcn tia materix, nih in fecii da fiti con.fiderauone.Et,}uia aliquis poflet tuni appofu inter macenam,& talem potenna,diccs,^ materia eft ens abfolutum, & talis pot enda eft ens refpetiuum.&,quia abfolutum, vt abfolutu,non includit in primo figno na tuTz aliquid refpeftmum, fie materia m pri mo lignouon includit potentiam,fed/blii in fecundo.Et fie etiam locut' eft C6.de po tentia. i.phy.c6.7. vbi dicit g>,fi porentfa effetdc quiditate materix, runcfubftaria ma terix eiTetadaliquid.ibi.n.habet pro incouenienti matenam in fuo efle quiditatiuo primo,f m quod in fe confideratur,4> potetia fit de eius quiditate: quia tune fine dubio materia non eflet ens abfolutu,fed ens refpeftiuum. fimiliter lubftantia materiae corrumperetur ablatione potential & pncfenda fbrmx.nam talis potentia paifiua refpeftudicu ad forma recipiendafubrone, qua recipit ea ab agete.Sc talis potetia, quo ad illii refpeftii corrupif,induta fornia.Sc ideo, fi potentia eflet de primo conceptu, materiz, materia eflet corruptibilis, quod tn falfum eft.quia materia I fuo primo efle abftrahiti gnadone & corruptione: quia, eft tantum ipfa,eo modo,quo Auicdixit <> equmitas eft tatum equinitas.Sed tu dices. cum per te mateda in fecunda contempla none fui includat quiditatiue talem poten tiam:igitur,cum talis potentia fit corrupubili^fequic" Og materia erit corrupdbilis. Et ad hoc dico<j> materia per potentiam fui pafluia includit refpedd ad forma coem p fe primo I ordine ad ages,6c talis no eft cor ruptibik nifi p accides:quia no corrupit il le refpedus, nifi in ordine ad indiuiduale forma.qui per accidens refpicif a tali pote ua.& fie non habeo pro inconuenienu ma teria efle corruptibile, & vatiabile m efle, dumthfm fui eflenda inuariabilis perma neat. Bene th pono in materia potetias pro prias diftinclas a materia, g qua-; materia primo refpicitformas indiuiduales.numerus.n.formarii coegit ponere numeru pote daru.iz.meta.c6.ii.Etiltxpotentixindiui duales funt bene fimpl'r generabiles & cor* ruptibi!.& tales nullo modo funtde quidt tatc materifEtiftxfunt infinity fucceffiue, non in adu.ficut pelfime opinat' eft loha. de Gandauo in quiftione ,ppiia de potetia nuteria; fuper.i. phylic. fed ipfe non vidit

O O 0 uij

C6m.

M. A. Zim, Solut.Cont.
Com.i.cceli.co.no.necrecordatus eft co. no. 4-phy.Ifta eft igicur fcntcntia noftra.q vt vides oem contfadiitione cxcludit omnemq; difficultatem abfoluit.ee licet noua fit,non tn proptet hoc contemnenda:cu c6 fuecudo fit quid extraneu, accides vcritari. Trigefimacjuartacontradi.eftintex.79. . 9> non animaduertit df iam inter materia, & priuationem. vnde Com.dicit c6. 7 9. g> Arift. inccepit inducere difierendas veras in ter materiam & priuationem. Sed opponcba ^ cap. 3 .primi de partibus animaliu,vbi . . habet Arift.(j>priuationis,quapriuatioeft, soiuao. nulla eft dfia.Dicimus cj, Plotinus ille nobi Jis Platomcus multii infiftit aduerfus Pet ipateticos aflerentes materiam & priuationem efle vnum fubiefto, &radone tn differre. Nam debuiflet prius Ariltponere vtriufq; radonem,& tune debuit videre an diflmguantur definitione. nam qux rdnii>us,& definitionibus diiFerunt, oportet cata definitiones habere . t tunc,h materia habet ronem,& priuatio fimilicer hoc quidem efle n6 potcftt,nifi altero trium niodoru.au t (% neutru in ratione alterius ponatur,& tune erunt non fold duo in rationc.immo duo in efle &fubieto. aut vtriique ponitur viciflim in rarione alterius, ficut nmum cum nafo fimo. nam in definitione fimi ponitur nafus,& econtra in defi nitione nafi fimi ponitur fimum. & tune ctiam fequiturq? fintduo.fi vero fehabeat cj> vnum ponatur in ratione alterius, & non ecotra,ficut calor ponitur in ratione ignis, non aut ignis in ratione raloris,tunc fequitur n, priuatio erit ficut forma , & materia Ttfuoiectfi. &tuncadhuc fequitury, non funt vnum.Dicimus c^ fe habent tertio mo do.quia priuatio ponitur in ratione matelix,quantum ad fccundam fuinotionem , qua refertur ad alia, materia .n. negatione cbgno{citur,vt ditit Philofophus in.: o. me ta.in tex.c6m.t4.non tn ex hoc fequitur <j> iuit duo,nifi fm ratione . t quod obi jciebatur,quia tune priuatio erit lpecies,& materia erit fubtedu,ficut calor refpecTiu ignis aam calor neceflario ponitur in ratione ignis, &: non econtra.Soluitur,'j> priuatio,q dft in prima materia,eft ficut fpecies , vt dicit Philofophus in. i.phy.in tex.co n.fm al teram expofitionem Gome, ibi.fed non eft vera fpecies.ficut calor refpedtu ignis, vnde eftdria magna inter calor em & igneni, & inter materiam & priuanonem.calor enim click for mam quandam poficiuam, &rera additam fupra naturam ignis, flue fit fubftantia,fiue accidens non curo.fed priuatio fupra naturam mated; non ponit aliquant formam pofitiuam: alioquin materia ipfa eflet formata nee ponit aliquam rem pofii tiuanv.quacfitfubftantiavel accidens,fed folum dicit negationem oium formanim formaliter loqucndo. 8c hoc eft, quod pul* chre dicit ThemittiusTn digreffione,Oj cunt dicimus materiam informe, vel inaftefta. nomen inaffe<fta,non dicit aliquam priuationem:quia cu priuatio qualitas qoacdam fit,accideret materiam efle qualem,fed dicit negationem puram. t hoc afleuerat et C6ine. in co. 7 9. dicens <j> priuatio non eft fubftantia,nec accidens,formalicer loquen do. Dicitfaut talis priuauo in materia, qua: negationem formarum omm imporcat,effcquodammodo fpecies matenx,inquantum namra eius tali priuatione, feu negadone congnofcitur.dicim'.n. vt aflerit Co. in. y.meta.co. vlt.(j> materia eft natura ilia, cuius quiditas,& forma eft recipere forma, nam. y.meta.te-co.S.Materia non eft quid, nee quale.neq; quanta, nee vfr aliquid eorum.quibus ens eft determination, fed eit potentia oia hxc.ouia igitur in fecunda notione fui materia, qua comparatur ad alia piiuatione 8c negatione defcnbitur, fie pri uatio eft de ratione eius,8c eft illi,ficut fpecies & forma, in prima aute fui notione eft quxdam fubftanda & endtas abfoluta, & fie numeratur in endbus.& quia eius priua do formaliter confyderata non numeratur in enubus.fic funt duo in ratione, materia, & eius priuatio. Ad authoritatem aut Arif. refpondet^q> vtru eft,^ priuario dfias noa habet,quib9 in fpecies diuidi poflit. Arguit. enim ibi contra illos, qui drias per priuadones dicebant fieri no pofie,vt eius, quod non eft fpecies aliqua,ef!e po(Tit,per hoc ta non negat Philofophus, quin rado priuadonis non fit aliquid, ratione dtftindum a niateria.prmationes .n. quodammodo habent definitiones. Modcrni autformalizates dicunt non ens elle non idem enti, & non ptoprie concedunt diften e, aut dif tin. gui ab ente.fed nos illu modu vfitatum inuenimus apud Peripatedcos: & ideo noa curamus de dido eorum. Trigefimaquinta contradiftio eft in te. i.phyuce 81.Dicit Philofopus.Exiftente.n. quodam tCX.Si* diuino,& bono, &appetibili, alterum quidem contrarium ipfi efle dicimus,alterum vero,quod aptum natum eft appetere,& de fyderarcipfumftnfuipfaus nururam . vbi Themiftius

ThemiftM&CSm.perbonumdiuinum, Tdgefimaferta contradLeftintex. 8l. i.phifico. &appcribtleexponuntprimam formam, Arift.&Com.afleruntpriuadoneminma. tex.riu & pnma caufam. Sed tune eft cotradiftio, tetia exiftentem corrumpi per fe, non auc quia fequit*g> priuario fit contraria primx potentiam. Sed obuiabam per authohtaic formx. fed hoc eft inconuenieas, qua ex C6ni.in.4.phy.c6.i lo.vbi dicic g potent^, fine duodecimo primxphilofophic. Pri- quxfuntinmateria,cotrumpuntur. &.iz. mo nihileft concrarium.& ratio eft, vt ibi meia.co.ii. dicic9? multiplicand ad multidicitur, nam oia contraria materiam ha- plicationem formaru. Amplius non valebenc.eft.n.eadem materia contrarioru .pri ret ratio eius in.i.phy.co. 7 o. ad probandu. ma caufa au t feu pnma forma eft abftra- <fc pocentia non ell de fubftanua materix. da a mat eria.Themiftius dicit, hinc igicur quia tune accideret materiam corrumpi in formx primx >quxabomni abiunda eft aduenraformx)fitalispotentia,quaTeltia materia,qux libera vndiq; & impromifcua materia,eflet incorruptibilis. Amplius,quo in totumo; abihacla & feparata, atque his priuatio per fe corruptibilis efle pot,cu non przterea formu,qiuc profedz funt ab ilia, fit neq; fubftantia.neq; accidens .i.phy. co. in materia conltitutz,conrraria eft & ad 7 9? Soluitur. in materia duplex eft pocen- Sotaoa. tterfa priuatio. Et ifta fententia Themiftij tia.Remota,per quam videlicet materia eft eft Valde difficilis, & forte falfa. quia licet in potentia ad formam coem.v.g.fpecifica. formis in materia conftitutis.quz lunt par & per iftam per accidens rdpiac materia ticipationesquxdamprinizformar, &pri- formas indiuiduales. & ifta potentia eft fimxperfedionisjfit cotrariapriuado, tame cut quxdam materiar proprietas,& eft eade qiio priuatio fit cotrariaprimx formx dif- realiter cum materia.&de ifta intelligitur, ficile,immo impoflibile eft faluare. non.ru <J> fit in corruptibilis per fe, ficut & matebmni bonp malum.auc priuatio dicitur ef ria.Sunt iterum quxdam potentia:propinfe contraria,fed bono exiftenti in materia. qu* refpediue,quae multiplicanfad multi &in gnatione, quod eft bonum f m parti- plicationem formaru.& ift$ pnecipue indi cipationem dictum, malu dicitur eile con- uiduales funt generabiles & corruptibilesi trarium.fimiliter no omni cogmtioni igno & poftquam func corrupt? amplius redire rantia df cfle contraria:vt teftatur Philofo- non poflunt. quu tune corruptum poflec phus in fine duodecimi pnmx Philofophi; idem numero redire. quia qn materia fu$contraAnuquos.inquit .n. & alijs quidem rit eadem,& agensfuerit idem, & poteno* necefleeftfcientixhonoratiffimz, &fapie eadem.tunc quod fit eft ide, vtdicitC6.rz. tix aliquid cotrarium effe, nobis aiit non meta.c6.11 .pocentia igitur remota matericj Solutio. Et ideo dicendum puto, q? bene formis in non eft corruptibilis per fe,fed per accides, materia exittentibus,quse funt partitlipatio ficut matetia.Ad iHffdaut,quodquerebaf, nesprimxformXi&bonitatiSieinsratione, quo materia df corruptibilis per accidens cuins materia naturafr formas tales defyde rarione priuationis, quz per fe corrumpif, rat,priuatioettcontrariiim.fic.n.confequi- cum priuatio fit formal'rnonens,dico5 tur.vt participet perfe<aionerri primz tor- hoc intelligitur quantum ad denominano mz,inquanturec!pftformas,quzfunt par- nem:.quiainaduentuform*non amplius ticipariones quardam diuinx bonitatis, & materia denominatur priuata ilia forma, diuini efle.Si quis in ob Themiftij authori vndeetiam de non entHbuspoiluntfuo mo tatem vellet ditere priuationem efle con- do propofitioncs verx formari,vt q> chirao trariampriroxformx,dicatq? per contraraeltuonens,&qu6dhircoceruuseft riumintellexit diuerfum.namcumprima figmencuni. Materia igiturdiciforma fit ois forma in virtute & eminenter tur corrumpi per accidens i i.primx philofophix come. 18.0 es fornuc rations alterios, Icilifunt in potentia in pnma materia, &funt cet priuationis id aftu in prtmo motore, priuatio aucem, qux dicitut cum inquantum priuatio, fitabfennaforperfe mx,inquantum forma,(ic intelkftus priua, corrumpi, quantum tioniseftprimo diuerfusab intellechi priaddenomuumxform?.Formis igit'in materia exifteab tionem. pnuacio c6trariaf,(acut priuariohabitui.pn %* m; form; aut priuatio aduerfaf mo pr^dictoj^afuntillicocept'taliupriraodiucrfi. SO L *

fiiper. I. Pliyficorum

477

ne figni,8c pofluni etiam demonfttan demonltratione propter quid in fcientia contmente fubieclum illius artis.& hoc verum Super Secundo fhyftcorum, eft mquit,fi principia ilia latuerint.qcT ideo appofuit.quia ad hoc, (j, aliquid demretur i. phyfic. Rima contradictio in. i.Phy- in aliqua fcientia,vel a pofteriori,vel a prioeoin.i. ficorum,eft fuper texprimo. ri non fufficit<j> fcientia habeat efteclum, Ariftote.enim in principle Li aut caufam notiorem, fed requiritur g? ilbi i inueftigaturus naturz de- lud lateat,& fit quxfitum in ilia arte. finitionem, inccepit a rebus Secunda contradi.& manifelta eft in eo- i. phyfic. naturalibus, quia res naturales funt mani- dem tex.& co.Quia Arift.inter ea,qtuc na- tex.i. feftiores apud nps,quam natura,vt dicit Co tura conftant, enumerat anunalia,& planmen.in com.pnmo. Sed opponebam.quia tas,& panes ipibrum,& dicit q> oia,qu; na tunc,ciim innata fit nobis via,vt a manife- tura conftant habent principium intrinfeitionbus nobis ad nociora naturae proceda cum alicuius motus,hxc quidem f m locu, mus,vt patet.i.phy.te.c6.t.&.7.prini phi- hxc aut f m augmentu, 8c diminutionem, lofophix.tex.co. i o.tunc igitfNaturalis pof- quxdam aut f m akerationem. vbi Come. fet ex rebus naturalibus demrare demrone exponens,qux fint,qux habent principium quia,natura efle:cuius oppofitu fcribit Phi augmenti,inquit,& innuit principiu tranflofoph'. i.phy.tc.co. 6. & C6.in c6. ?.ibide. mutationis proprix in vegetabilibus & aug Solatio. Nifi eflet,<j> ad hoc,(j) aliqnid demoftretur mentum.vbi etiam Themiftius eodem mo in aliqua fcientia, non fumcit g, fit aliquid do cxponit.videtur igitur motus augment! notius eb.vel quo ad nos. vel quo adnatu- in vegetabilibus & animalib? a natura jffira,{cd requirit'cu hoc de neceffitate g> illud cifci.Sedhnius oppofitum habet mfecunfit quxfitu in ilia fcientia,&pet confeques do de anima.in tex commen. 39.vbi contra Q fit narurafr ignotu . quia ad per fe nota, Empedoclem Ariilote.conclude animam vel ad ea,quz fumunf pro per fe notis ex fu efle caufam alimenti & augment!. Et conperiori fcientia,fcientia non pot etigere ali- firmaturratione,qua ibidem innuitut.quia <pod genus demronis. quia non dcnifatur natura non mouet ad contrarias pofitionifi illud,quod eft dubium,& ignotu.alio- nes-.fed motus augment! fit, non folum (lit quin fequerefg? Naturalis poflet demrare fiim,verum etiam deorfum-.igitur non eft a xnotum efle demrone figni contra Philofo natura,fed ab anima.Et contirmatur. quia phum.i.phy.tex. com.n.vbihabet, Nobis anima eft adus corpods mftfalis.nacuralis, autem fubijciatur omnia,aut qiuedam eo- potentia vita habentis. patet autem q, vita rum,quz natura conftant moueri. & C6. i. fumitur f operationibus vitx,qux funt vephy.com.8.dicit9>motumefle,&plurali- getare,fentire,moueri fm locum,& intelli tatem entium efle funt de principijs cogni- gere. Nifi efletg, non inquit cjjeademics Soluu tionis in fcientia Natural!. Probatur confe- m anima,& natura diuerus modis.nam na fequemia.quia mobile tfi. noti'quo ad nos tura proprie eft principium intrinfecu mo ipfo motu,vt teftat'Philofophus in. 4. phy. tus,aut pafliuum quod eft materia,aut actt tex.c5.io4.vbi dicit q? mobile maximeno uum quod eft forma. natura enim duplex turn eft,& motus propter id quod mouet", eft,materia videlicet & forma. Omnia igi<8c loci mutatio prcpter id quod fertur. & tur corpora phyfica dicuntur, fi compofita reddic caufam. hoc aliquid enim eft quod ruerint naturata, feu naturalia , f quanto fertur,motus autem non.vbi.C6m. inquit, funt copofita ex materia & forma. &, quia cp motum eft notius motu,quia eft demia- in Libro phyficorum agitur deprincipijs.et tum,& motus non eft demratus, fed metis elcmentis.tam corporii fimplicium,g[ com fecit ipfum.&: idem dicit y.phyfi. c6m.3i. pofiiorutu,vt fcribit Com.;. cccli co. ji. fie vbi dicit q? motum apud nos eft notius mo corpora perfeda etiam vt funt animalia & cu.idem.4. phyfico.com. 99. propterea igit" plantx,vt habent ifta compofitione ex madicimus ciim naturam efle fit per fe notii, teria & forma,dicuntur naturalia corpora, fecet naturataquo ad nos fint notiora,no fe nam vt dicitur in. j-de anima femper in per <quitur q ex illis natuia poflit demonitrari. feftiori continefin vtrtute minus perfectii, Vnde etiara C6m.in. i.phyfico.loquens de ficut in fealiduo vegetatiuum. & lie etiam inve-

Contradi&ionum in diftis Anft.&Auerrois.

MA.Zim. Solut.Cont. fubiefti fcientia: dieit, q? poffunt o L y T i o N E s principijs demonftrari in ilia fcientia demonftratio-

fuper IL Phyficorum.

478

ki vegetaduo naturale continetAnitna <gi maliter dantcm efle ipfi orbi.non .n. aliter n forma r ......_.;_..-:_.../. tur, vt eft & principiu mtrinfecum, ccelumeflet motum cxfc.Necvalet,fidica faciensperfevnum cumcorporcvt mate- tur Qg cerium pro aggregate ex intclligetia, cia,natura dki potell & fie corpora anima & orbe fitmotum ex fe :quia a pan diceret" tavtfunt compofita ex anima & corpore, <j> aggregacum ex plauftio & bobus mouctanquaexmatena& forma, vt ex duabus retur localiter. Et confirmant illud. 7. phy. naturis,dicuntur encia naturalia, & difte- tex. c6. i o. Omnis motus localis aut ex fe, runt ab entibus attificiahbus per habere aut ab alio.Mot' aut ab alio,aut eft pullio, principium aliquod intrinfecum fui mof. aut traclus.aut vedlio,aut vertigo. & fi pultalia etia funt & cxtera a natura conftan- fio,aut impulfio,aut expullio.ergo,fi inteltiatg, non habent artis opera, inquantii ta- Ugentia non fit forma mtrinfera ccelo per lia funt ab arte. fed pro quanto anima eft formalem inhjEtent^am.fequit'igit'coelum ex fui ratione a<3us corporis organici,quod oon efle motum ex fe, fed ab alio. & fi ab non eft deratione nature :&(imiliter pro alio,mouebitf igitur aliqua iftaru quatuoc quanto anima eft principium mouens act fpec eru mot'.videlicec vel pul (ion is,vel tra oppofitas dfias pofitioms,qct non eftde rd- (ftioms,vel vedtionis,vel vertigi nis:quod im ne natuEC,ficanima diftinguif a natura,8c pofe eftdicere, ficucpatet ex rationibus foe dicit'efTe inaltiori gradu entiu , q (it natu- malibus iftoru.Nos aiit,licet fecerim' prora. Philofophus igitur coceflit viuentia efle lixam quzftionem dc uiplici raufalitate in a natura ^m p^rxdiftum modii. & non fm telligenux, in qua difFufe declaratii fuifle quod anima a natura fcn rone diftinguif. putamus intclligentiam non e/Tevnitam i.phyfic Tertia contradi. eft in eodem cdm.i.Ibi per infbrmationem ipfi orbi,fed folum per fiom.i. enim dicit $> vnumquodque ens naturale appropriationeeo raodo, quo motor dicit' habet principium cranfmutationis. & nu- forma mobilis,vnde Co. S.phy.c6.i.Princimerando ea,quz habent principium mot' piii moms de omnibus mobilil>us eft, ficuc locaUs,enumerat elemeta,&habentiaani anima de rebus viuis: tn quantum fpe&at rnas,8c corpora coelcftia.videtur igitur vel- ad prxfens dicimus motum cceli non efle le motum cceli efle naturale. t pro hoc fa- naturalem a fua forma, cum fua forma no citauthontaseiufdem.j. cceU.cdm.Si. vbi fit narura,fed fit fupra natura.narura.n.eft dicit, QJ non efbcorp' naturale, cuius mot' inferior ad animam, & anima eft inferior n on fu naturalis. Sed huius oppofitum ip- ad intelligenriam.Quo igitur dicunt motii fe habet exprcfl'e. i.cceli.c6,;. vbi dicit mo- cceli efle naturalem ab intellieentia?fcqufSolutto. turn cceli oon efle natutalem.Solutio iftius tetur igitur intelhgentiam efle naturam,fi q6nis prejfopponit fblutione qonis.qua qu^ mtelligant notum cceli formaliter cllc naht*,vtcum ccclu fit corpus naturale, quam turalem.quia eft a forma,qux eft natura.fi diffufe pertraftat Come. i.cccli.com. 5. fed autem mtelligant motum c^li efle naturaquantu ad rem noftram attinet, debes fci. lem efteftiue ab ipf^ intelligentia,tunc non f e ex fententia Auer.c6. j.primi de cctlo.& fequiturcj, intelligentia fit forma dans efle cS.j.fecundiphy. Natura diciturfmprius orbLquia flat aliquem motum efle natu& pofterius,de ioferionbus & fupehoribus ralem a principle pafliuo intrinfeco.tamcn torporibm, vndc f m natura rei natura per motus efficitur ab aliquo piincipio effbaiprius dicitur de fuperioribus,vtpote de cau uo cxtrinfeco:ficut eft refp<-ctu limplicium fa,quam de infrrioribus, qax funt caufata motus alterationis in via C6men.Vnde for refpeftu fuperjoru.th fmramo/itatem ifta mo contra iftos rationem, cuius folutionc inferioia ditunfmagis naturalia cj fuperio adliuc habere non potui, cjj impoffibile I't ,/iciH teftatur Cdmen.manifefte.i.meta. intelligentiam efle formam fui orbis,vt ilti co, i ^, Dico igif<j> Com.tenet motum cceli aflerunt Qiiia fi hoc eflet, aut hoc efletpro efle naturalem.quia eft ipfum ccelu quod- Pr appedtum, aut propter motii in loco. damotuexfecopofitu exduab' naturis.f. naai.vt fcribit Com. i.cap.de fubftantia or natura agente motu, 8c natura recipience bis,nonfuit diftumccelum habere anima motii, ficut pacer, i.cap.de fubftan.orbis,& nifi propter appetitum, & motum in loco, S.phyfico. tamen non eft naturahtas motus fed ncq; ,ppter appetitu,neqi propter motu Vrruni in ccli eiufdem rationh cum naturalitate ifto ncccfle eft mtelligeniiani formaliter anitellig<:ua rum inferiorum. Et in tantum proceflerut mare ipfum Oibcm:eigo nulio modo infor detefle or quidam cum hoc rundamcnto,qaodcoati mat,vc ifti dicunt.Maior eft Auer.vt dixi:& kifctraaii funt dicere intelligenuamcilc formam tot- minor probatur. Primo quod non propter appe-

M. A. Zim. Solut. Cont.

appetitu indiget intelligentia, vt fit forma informans orbem. Nam intelligentia intel ligit & appetit per fuam eflentiam,vt eft de intemioueC6m.ii.metii.c6.if. 5 6.lk.$9.&c 51. qui vult g, in abftraftis a materia idem eft intelligens & intelleftio & intellectum. iLn.inte11igentiain intelligendo dependetet a fuo orbe.cu fua intelleftio fit fua fubftantia f m ipfum: accideret ergo intelligen tia efle caufata a fuo orl>e:quod eft impoCe & contra Com. i.phyfi. com.6 3.Si vero dicas propter fecundum,f.propter motum,m telhgentiam efle formam. Contra, intelligentia ad caufandum motum habet oem aftiuitatem abfque hoc,g> vniatur fibi formahter . ergo propter iftam caufam non oportet ipfam dare efle orbi, aflumptum probatur.quia incelligentia non mouet orbe manu.aut pede, aut aliquo corporeo inftrumeto,fed folo intclligere,& velle,iuxra illud Auer.i i.meta.co.j 6.corpora cceleflia funt animata. & declarat quo fint animata,^ dicit,& non habent devirtutibus animxnifi intellectum, & virtutem defyderatiuam, qu.t mouet in loco.fi igitur intellig*mia mouet orbe:mouet r> intelligere, & velL-.fed fuum mcelligere & velle abftraftu eft,& non fit mediante corpore,nec media te aliquo exiftente in corpore,fequitur ergo propter neutrum iftorum intelligentiam d.ive efle formaliter orbi. Et hoc teftatur et Com. S.meta.co.ii.vbi dicit, q? corpora cce leftia fiint animata ex corpore & forma in tclligibili.Et declarans quo,fubdit, non ita ;j? anima fit res animata, ncq; fie q? ibi fit aliquid, quodanimetur peranimam,aut viuat per vitam, fed funt animata per fe,& viua.omne n.quod viuit per vitam, & animatur per animam,eft generabile,& corru ptibile. Ifta aut verba pro tanto dicit, quia in rebus an.ma mfbrmante animate res animata eft anima fua: quia tota quiditas talium eft a fua forma. 7. meta.;4. &. 11. quiditas hoL e!t homo vno modo.Sed corpora cceldtia funt aiata p fe,& viua,hoc eft dictu,habet fbrma,qux appellafVita & ani ma orbis per fe:quia non transfundinn orbem fbrmale viuere, &animatum efle. Si enini fie eflet,vtique verum eflet dicerc orbe viuere per intelligentia, ficut eft in iftis inferioribus. & ideo et f m ipfum non poni turibi aiaimaginatiua, ficut pofuit Auic. Snntigit'animata corpora cceleftia,& viua per fe,i.(blitarie,quia habent fibi appropria tu pnncipiu, quod pot did anima & vita, iuxta illud fupra aHcg.u li pnncipiu,motus de oibus mobilibus eft,ficut anima c!e reU" viuis. vn Je in qu into cap. de fubftantia orbis,declarafls quo intelligentia ettfeparata ab orbe, dicit g> hoc eft inquantum iftud corpus non indiget ipfa,quia ipfum eft permanens per fe.Reuertamur igitur, & dicamt mus motum cceh efle naturalem:non quia fitaformanaturalicaufatus,fed,quiaetta principio pafliuo habente ex fui rarione in mr ef*ena tnnfeca inclinationem ad fufcipiendu mo turn ab ipfa intelligentia,quz eft intrinfeca ccelo,fumendo ccelum pro aggregate ex in telligentia & orbe. & eft intrinfeca quanta ad operationem,non quantum ad fbrmale efle.& fie dico ccelti efle motu ex fc. Orbis aut natura eft,& quiditatiue a Naturali cS fyderatur. eft ante natura, qua: eft materia non in potentia, fed in adu. natura.n.analogice dicit"de ilia & ifta materia. Naturali tas autc accidentium habet attendi penes fubieftu fuum,& non penes efficiens. fubftantia n.vt dicitC6me.4. meta.c6.;.non eft caufa accidentis fm fin em & efficiem, fed fm materiam.motus.n.lapidis proiecH deorfum ab aliquo non eft naturalis ratione proi|cientis,fedrationefui. Etqn dicit", cj> a pari aggregatum ex plauftro & bobus eflet motum ex fe,quia boues fiint intrinfc ci tali aggregato:Refpondetur negando cofequens,& confequentiam.quia non eft talis habitude inter plauftrum,& boues, qua lis eft inter orbem & intelligentiam.na rm Auer.i.coEh.c6.j.ex intelligentia et orbe fit verius vntim < ex materia & forma. nam intelligentia non vnitur orbi diuifibiliter, nee mediante quatitate,ficut vnitur forma materix.fimilitcr plauftrum non habet na turalem inclinationem art motum, ficut orbis ad motum. & ideo bene motus plauftri eft ab alio.& de illo bene concedim9 q fit dealiquo illorum generu , videlicet vel pulfio,vel veftio,vel vertigo, vel tratio. Vn de ilia diuifio pertinet ad motus vtolentos: violentti aiit,vt dicit Philofophus in. j.zth. eft cuius pnncipiu extrinfecii eft nihil conferente illo, cui vis aftert". quafr non eft in propofito de orbe,licet hoc fit veru de plau Itro refpeAu bou , quare patet folutio. Ad formam igitur contradi-ftionis principals dicimus,motum cceli efle naturalem. Ad oppofitum aut refpondetur cj> Co. non negauit motu cceli oibus modis efle naturale:fed negauit ipfum no efle naturale, ficut motus elementorii eft naturalis, vt ipfe exprefle habet. Proquoaduerteq* elementa moucnc'a principio intrinfecoaftiuo, ficut patet

fuper II. Phyficoram.

patetperipfumc8.i.&. 5-in.i.ph. &inco. 7i.fuper.4.phy.&.}.coeli.c6.z8.& alibi mhnities.elementa.ano lint principiu pafliuu intrinfecu,per quod moueatur, quia illud eft ens in actu,elcmen^a autem non ha bent nifi prima materia,&fornia:primaau tem materia eft ens in pura potetia.& ideo naturalitas in motu elementoru eit a principio intrinfeco actiuo.quod eft natura: tale aut eft ipfa forma elementi. mocus aute coeli eit naturahs oppofito modo. quia iua naturalitas e ex parte principij paiTiui: quia ccelum habet materia in acVu,& non habet naturalitatem fua a foi uia.qux fit natura: immofua forma eft aliquado natura . Et hoc confydcrau.it Magnus Albertusin .i. phy.ad principium,dum dixit motum coeli non efle motum natura, fed intclligcntix: comparado videlicet ipfum motu ad principiu m adiuum, quia tale non eit natura: fed intelligentia.Refte igitur dixit C'omen. corporis coelcf tis motum non cfle naturaleni,ficut eit motus elementorum.na natu rajitas in motu elementi eft a forma non a materia. fed naturalitas in motu cceli eft a matena.non a forma. Cuius th oppofitum fentiunt Moderni ad pauca relpicicntes. Cjuartaetia contradi. eft in co. i. Dicit g i. phyfic non iuuenuur corpus fimplex,quodalteret' conu. ex fe.ficut muenitur corpus limplex, quod mouetur in loco ex fe.Hums th oppofitum videtur fentire. 7.meta.com. i9.vbi vniuerfaliterloqui videtur de mobilibus motu lo cali,&de mobilibus motu generations, & alterations. inquit enim tjj quemadmodu <eprum,qux mouentuc m nouenturjnloco,quxdamoVentur ex fe,& qu^da ex alio,dc eit de gene rabihbus.Sc ita videtur quod motu aiterationis & generadonjs aliquid moueatur ex fe. Ad hoc dicimus,<j> aliud eit loqui in iim plicibus corporibus, aliud in mixtis. vnde ipfemet C6menta.in hoc comeadicit 95 in compofitis poteft efle -, principiu alterationis in ipfo atterato ab eis,qux aducniut cor ponfuo,vtinanimalibus,&plantis. la 7. igitur meta.loquitur de compo(itis:fed hie loquitfde fimplicib'. vide,&: glofa fie Auer. ia8.ph.c6.iO.&tc.c6.6o.& 4.cceli.co. 14, &. z.de anima.co. 5O.&. 9.met.c6. z.Et pro ifta foluuone vide tex turn comcnti. 34. primi de generatione. Quinta contradi. eft in tex. 4. Ariitotei- phyfic les enim declaims qux funt naturaca, dicit, lex.4. quod funt quxcunque natura in habent,& hxc omnia funt fubftantix.reddens autem caulam huius aflerit, quia fubicttum eft

479

quodda, & in fubiefto eft natura fcmper. quart dicat natura non eft nil! fubicttum, & forma, qux eft in fubictto, & talia funt fubitantix, & ideo compolita naturata ex naturis,qux funt fubitatix, funt fubftatix. Ilta eit vera illius loci cxpofitio.non .n. poteft legi,vt hxc omnia Ariftore. aflerat efle fiibftatias.videlicct fubieftu, quod eft materia. & id quod eft in fubicdlo, qrt eft forma.quia ex primo coeli & mun.tcx. c6 fecundi,duos ambos dicim9,& ambos duos, onmes vero non dicimu?. Pro illo tn ditto in cxpofitione te.& funt hxc omnia iubfti tia,C 6m. refert ly hxc omnia ad naturam, & ad habens natura. E t fi dicitur quod ly omne,non dicitur de duobus, (cd dc trib, modo natura & habens natura funt duo: Soluitur ij> natura includit duo, materia & forma,& habens naturam efttcrnum. ilta 'enim denominatio ad numerum ternariu fpcdtat.Sed tune fecundum ilta Philofbphi fententiam forma dicitur efle in fubictto. Huiusaut oppofitum legit'in prxdicamentis,vbi dicifpropriii efle fubitatix in fubicdo non efle. Nifi eflet vt inquit Alexad. <j fermo Philofophi in prxdicamentis intellt gitur de fubftfitia compofita ex materia & foi nia,& non de forma, qux eft fubftacu limplex. Autalitet. non intellexit Arif.in hoc loco efle in fubie&o proprie didtum,ficut fumpfit in prxdicamentis,(ed large, videlicet id, quod ad hoc vt fi indiget aliquo fubiedto.Et hoc etia adnotat Comcain pr^ fentiloco, cj,formacftin fubietto, quod fubitentatur per ilia.non quia eft in fubicdto,per quod fubftentatur, licutaccidftia. V bi Commentator dat pulchram differentia,cx qua intelligi poteft q> cfle in fubiefto xquiuoce dicitur de formis fubftatialibus, & de accidentibus.na forma fubftatialis cfc in fubiedo ,i. in prima materia, qux fubilcmacur, ideft qux eft in aftu per ipfam. quia materia non eft in aftu feu in ertcctu, nifi per fotma,nec fine forma poteft cxiltere, vt deducit Comen. in fccundo phyiico. com.i i.ietl accidentu funt in fubiedo cxiftcatia.iquofumuncadualenicxilLcntii. dicit enim Philofophus in prxdicamentis, cj, deltruclis primis fubftantijs importibile eftaliquidaliorumremanere. Aliamciii differentia innuit Com. m.i. deanimaco. 4.qu.c eft can la iftius nam fubiectuin formx fubftanualis fm quod eft fubieclum tit ens in potentia,& fubieiftum formx accidentaliseftensinaAu.Exhoc.n.fequitur vt fubicctum formsfubftantialis fub'rentetur

M, A. Zim. Solut. Cont.

tctur per fuum fubieftum, quod eft caufa eius,ncut materia. 4. metaphyfi.comen. i. tale eft ens aftu. a. phyfic. quia cono.-adi.cil in tex. . Dicit Arifto. ex.6., <J> Sexta cecus de nominibus difputans,de nomi nibus rationem habebit,nihil tn intelliget. & confimilem fententiam habet in primo poftcriorum analyticorum inillocap. Planii aut,qrh deficicntc aliquo fenfu, necefle eftfcientiam illmsfenfibilisdeficere. Sed huius oppofitum habet Themifti' in. i. de anima in expofitione tex.com.i ^.vbi Arif. ponitdirlerentiam inter imaginationem, & fenfum. nam c^ci imaginantur col ores, licet non fentiant illos. &c fi habent imaginationem de coloribus, poflunt igitur habere fcientiam.quia intelleilio immediate depcndet ab imaginatiqne.funt enim intellefta vniuerfalia colligati cum intentionibus imaginatis,vt dicit C6men.j.de anima. c6.jo.ibi enim dicitur intextocj, phantafmataapud inrcllechim funt, vtfenfibilia Solutio. apud fenfum. Propterea vifum eft qnibuf<] uoriida. dam c^cum, licet non poffit habere fcientiam decoloribusper muentionem,vtqui ^ _..:._ ,1.. .._/T--..'_ a natiuitate c.-rcus exiitit, pofle tn i--i habere fcient. f. per doftrinam &c j> auditum. & in hac fententia eft F'autus Venetus, & atiqui WocHerniores.Sediftaopinioeftcotra Arif quia imaginatio eft mot9fac"tas a fenfu f m aftum,crim aiit proprius fenfus cdoris fit vifus;& non auditus,qaia auditus non iudi cat de colore,nec vifus de fono, nifi per accidens.&.i.deammatex.c6.i54. &Themi finis ibide fenfibile per accidens no mouet fenfum,nec imprimit fuam (pecieni in fen fum,& ita per auditum non poteftgenerari fpecies coloris in imaginatione, Jc per confequens neque intelledus poteft habere fpe ciem coloris. Amplius ifta pofitio ddhuit iudicium Arifto. in pradenti loco, qui aflelit cxcura de coloribus difputantem de nu dis nominibus habere rationem, fed non habere conccptu rei, qu-TaptaeratfigniHcari.& ideo dicit ipfum mhil mtelligere. olutio. Et ideo affero ex mente Arift. caecum anapropria. uuicate non folum non fentire, ncc pofle fcntire.immoneq; iniaginaricolorem, ita <j> habeat coloris fpeciem, & fie neq; colorem potefl intelligere per fpcciem.licet pof fit habere quandam cognitionem negatiuam,vt videlicet QJ eft res quxdam.qux neque auditu per fepercipicur , neque taftu, nee guftu,nec olfadhi,fed pofitiuam nequa quam.nec de tali ctrco intelligitur dictum Themifti^fcd de illo,qui ex tempote obc;-

catus eftt& nort a generations.

Septima contradiclio eft in commen.io. i. phyfic. ibi enim dicit formam efle comprehenfibi corauio." lem intelletu.& hoc idem ipfe fentit in pri mo cceli commen,9i.vbi habetformam ef fe fubieftum vniuerfalitatis, & per confequens intelligibilitatis.Huius tamen oppofitum inuentmus ab ipfo in. z.de anima co. i.vbi videtur relle formam fenfu comprehendi. Adhocdicendum putocumAuer. duodecimo meraphyfi. commen.i 4.<jj forma non comprehenditur fecundum fe 5 fenfu , fed fecundum fuam aftionem. & ideo non comprehendimripfa nifi ab intel leftu.quando igimrdixii hoc,& primo coj li ab intdlefru comprehendi formam.hoc rft intelligendum de ipfa forma in fe . fed quando dixit earn fenfu comprehendi, hoc eft quantnm ad fuam aftionem. Sed, fi fie foluamus,tuncreflat maius dubium quia f m Auer. i.de anima com. 6 ;,fenfus homi nis,& pr.Tcipue virtus cogitatiua cognofcit intenciones indiuidualcs omnium decem prardicamentorum, & per confequem ipfa rormafubftantialiscognofcitura fenfu,ne duminfuaoperatione, veru etia infeipla. Seeunda. Dicamus ergo aliter cu ipfo.i. meta.co. 17. vbi dicit g> fcnfibilia habent duos modos comprehen(ionis:modu,qui no eft fcientia eorum,fedimago,& modum, qui eft fcien tia eoru,& eft intelledla vl'ia. Vnde folutio confiftitinhoc. fcnfibilia ifta particular! tcr concepta, &formacipforam vt fica fen fu concipiuntur,& pr.Tcipue a fenfu hominis,qui eft vtrt9cogitatiua:(ed fenfibilia ifta & fua: formar vlr concepts a folo irttcltedu concipiuncur. & hoc intellexit co. T o. dum dixitq> per rarione intellexit definitione. & dixit hoc,quia forma comprehcnditut per incdleftum. ecce quo fumitur ibi forma pro forma vfi,qux defi.anonem confti tuit. Vnde Commentator plerunque vniuerfaleformamappellat,&intclligereformareperintelleftum. Ottaua contradi. eftintex.ii.Arifto.ibi i. phyfic. in rex. videt'dicere q> forma eft natura,qua: tex. it. nor. eft feparabilis a materia f m efle, fed $m rationem. Huius tamen oppofitum legimus ab ipfo. i.phy.tex.c6.16. vbi dicit ty materia & forma dicuntur relatiue, & per confequens vnum non poteft intelligi fine alio. Amplius aut Com. 4.phyfica: aufculta tionis co. 16. fcribitq? fcirequiditates vltimoru principioru difficile eft, & fcire materia m abfq; forma,autformam fine mate ria impofflbile eft . Quod)it dicatur, vc dicit

fuper II* Phy/icorum.

elicit CSm.ibi.J> debet inteOtgi fm definitionem.non fm efle,quia poteft defimri fine materia, licet non poflit efle fine materia. Hoc iterum ftare non poteft..quia primo de anima com.i 6.qui in definitionib' naturalibus demittit materiam, videtur de muterc aliquod non neceflarium. fed non eft ita,quiatbrma debet fumi in difpofitio nibus, in quibus exif lit. Amplius videmus Arifto.in definitioneanim" ponerc corpus, & itadealijsformis naturalibus dicendu Solutio, cft.Soluitur.dicit Alex.ij? modus abftrahen di mathematicus in multis deferuit fcientix Naturali.Et dat exempli! in principle li bri Priorum in cafu noltro,puta qh Nam-1 ralis per imelleftum abftrahit formani a materia, quae tn fm efle eft m materia. in hoc.n.imitaturGeometram, quilineaexiitentem in materia fcnfibili abftrahit a ma teria fenfibilLfimiliter quado abftrahit prat dicamentum fubftantia: ab alijs prxdicamentis,& in multis alijs cafibus. Vnde fcire debescj> licet Arift.diftinxerit in. 6. primx philofophix fcientias fpeculatiuas penes triplicem modnm definiendi, thmod 9 abftrahendi fm rationem in plurtbus inue nitur communis in his duabus fciemijs, vt dicit prxfatus doctor. & eft di&um aureu, & magni momenti:foluir.n.mu!tas arduas difncdtaces in philofophia.Et ifhim roodii dicendi latenter innuit Arifto. in primo de anima intex.com.i j.vbifcribitgjfi anima non habuerit aliquam operaupnem fibi propriam, fm quam poffit efle feparata rm efle a corpore,tunc erit dt ilia, ficut eft de rcdo,cui mul ta contingunt,inquantum rechim eft,qu^ non contingere fibi poflunt vt eft in corpore fenfibih:& ficut elide fph? ra,& plano,c|ua; fm rationem mathematicam & imagmariam contangit planum in punfto.cum tn narurafr hoc fieri nequeat, quia omnis contaftus natural is eft diuifibi lis,quia corpora coniunguntur infuperhcie.ibi.n. Ariftote.voluit dare intelligere q? anima in illo cafu folum fm ronem pofTet abftrahi a corpore, non fm efle, ficut funt cntia mathematica. Et ideo rndeturad for m& contradictionis. Fro quo aducrte <j> vt fcribit Co. in.i i.primx philofophiz. co. 3 9. intelleftus eft maioris virtuus,^ fit natura. poteft. n.aliqua diuiderc, qua: natura non poteft. ficur diuidit materiam a forma, q3 non pot fieri per natura. materia.n.perintelleftum potellappiehendi in fecundano none poll illam, quam habuitNaturalis, fm quam cogniu eft per analogiam ad for

480

mam per priuationem omnium formarii. &ifta confyderatio perunet adDiumum, vt fcribit Co.u.meta.c6.i4.materia.n. ncgatione cognofcitur, vt patec.io.meta.tcx; c6.n.& fi intelledtus poteft abftrahere ma teria a forma, multo magis poterit forma abftrahere a materia.quia vt fcribit Arifto. in. 7.primac Philofophi? in tex. com. U.forma eft magis feparabilis. Et ratio eft, quia vt dicit commenta. i.phyfi.cd.i ^.materia eft propter forma,& forma non eft proptec materiam. & eft fentetia etiam Philofoph! in. z.Phyfi.tex.co. ?i.vbi habet g> forma eft caufa materix,fed non econtra.Et quod di citur,<jj funr ad aliquid,fbluitur g, funt fm dici, &nonfm efle,licetphyficeloquendo did poffit 9> materia refertur ad forma relatione reali, cum fit ^pter forma. forma aut ad materiam aut non refertur,aut fi re fertur.refertur relationeratioais, ficut eft de potetia &actu.fcribit.n.C6.in.i i.primz Philofcphie..com.; ).(% potetia refertur ad adu, fed aftus non refertur ad potentiam. & eft fententia Philofophi in. 9.prim? Phi lofophi; in tex. co. i j. potentia aut reducif ad materia,& adtus ad forma, vt fcribit Co. ii.meta.com. 16. Die igitur(j> licet, quado Naturalis deficit for mam nacuralem.curn definitio debebat complete & diftinfte declarare naturam dehmti,non pot fine ma* teria cam definire,vt notat Co. in. i. de anima.c6.i .potelt tn abftrahere in prima in* telfs operatione forma a materia,pro quart to pot intelligere forma, non imelligendo materia. hoc.n. eft abftrahere hoc ab hoc, videlicet intelligere pnus non intellefto pofteriori,ficut eft de linea.in plus.n.eft abftrahere ^ definite, vtpatet.Secundumatit fentemia Auer.forma eft feparabilis a materia I'm definitione,non fm efle.quia alia eftformx defimtio,& alia matenx,eo modo, quo talia definition's habere dicuntur. fed non poflunt feparari in efle,quia mate* rianonpotexiftere fineforma,neq; forma poteft exiftere extra materiam. Noluit tn, Com.dicereformam feparari definiuone a materia, quia fine materia defmiri poffit, fed modo,quo diximus. Nona contradi.eft in come.i R. vbi dicit * Aftrologiam abftrahere a motu. Huius m com.iS. oppofitum videtur dicerc.i. meta.com. 19. Nifiefletg> Aftrologus abftrahit a motu, Solutio. pro quantonon confyderat,& demonftrat per medium fenfibile,ficut demonltrat Na turalis.immofbrmale medium in coniyderatione Aftrologica cftmathematicum. bene

M.A.Zim. Solut.Cont.
bene tn confyderat motum in ratione ma- bentibus. Soluiturfm Peripatedcos cogno Soludo. rerix,non in ratione forms, conlyderat.n. fcere finipliciter & abfolute honorabilius',, motus corporum cceleftium fin fui quanti & prrcciofius eft ipla praxi feu operatione. tatem, & fm velocitate & tarditate, & fm Cuius rado eft.quia praxis ad aliud & non proporrionalitatem. qua habcnt adinuice. fui gratia expetitur,hcutcognitio. cuiusar& patec q? oes ifti nipai font mathematici. gumento eft, vt nbtat Alex, in principiopri formaleigitur in Aftrologiaeft mathema- mac philofophix cj, a<Sus maxime expedbiticum,fed materiale eft naturale. & ideo re les & praxes a nobis funt, quxcunq; funt a &e dixitC6.i.meta.c6.i9.&.z.cceh. co. f 7. virtutibus,& tn tales non propter fe, fed ad &.ii.meta.c6.44. <jj Aftrologus confyde- aliud reladonem habcnt,puta ad paffiones rat corpora cceleftia,qu2 fuht fubftatia ei', & affeftus ordinatx.Cuius argumento eft, non tn confyderat ea, I'm % funt raota. & cj, inanimalibusdiuinis no funthuiufniodi virtutes morales.non indigent.n. cii fine fie fedatur contradiftio,fitut vides. a.phyfic. Decimacontradi.eftintex.i9.Arift.con irnpaflibiles,vt teftatur edam A.rifto.in.i o. lex.19. traponentes ideas inquifj, ipfi ea, quae n6 zthi.cap.io (ednos,quinaturafumusafFe funt feparata f m radone a materia, faciut Aibus, & paffionibus obnoxij, indigemus efle feparata m rationem.& latet eos hoc illis.vnde etiam in faftiuis cognitio prxfercontingeru,quia ipfi formas maccriales po- tur operation!.na artes architefronic? funt nuntefle feparatasfmeflea rnatevia. fed honorabiliores artibus operatiuis.Et ifta eft vt dicit Com.m co.qux funt feparata f m ef fententia Philofophi edam,in procemio pri fe,poflunt feparari & ratione, & non con- mze philofophia:,quicquid fenferit Scotus, uertitur.Them.etiam. i.phy. ztf.dicit < for & fequaces eiusin hoc. Ad faluandam ante maematerialespoflimt qnq;a materia co- contradidionem fare debes, vt notat Phigitatione,atque animo eximi,fed non adtu. lofophus in.r.sthic. in illomet cap. q> dria autfubhftentia.Sed obuiabam per'dictum eft inter artes & virtutes. Nam quac ab artc Ariflin.z.phy.tex.com.n.vbidefiniensna procedunt in fe laudem habent,quare fufti turam,qme eft forma, dixit earn fecundum cit ilia ita exiftere.fed qux a virtute ita prorem non efle feparabiliem,fed fecundu ra- ficifcuntur.non fatis eft fi ipfa iufte quodi tioneni.& Themiftius ibi exponens inquit. modo fe habent,& modefte agantur, fed H formam porro dicimus non re ipla, fed ra- agens ita egerit,pnnio fi fciens, fecundo fi -. tione abiungi. & ita Arifto. paritur eafdem eligens,& c! jgens propter ipfa, tertio fi cerSolutio. anguffias,quaspatit''Plato. Nifi efleto,,, vt to immobili iudicio agauad cxteras veio ar dicit Alex.Natural is in abftrahedo formas teshabendasnihil horumrequiritur pta:niatetiales a materia vut'mathematica ab- ter qua fcieda.& ipfa eft ratio diuetfitatis, ftra<Sione,& non naturalised apud Plato- ficut vides. Amplius aiit fcire debes tj> diftenem fequitur g? eda Naturalis pofletdefi- rentia eft inter vtile & honorabile ,vt collinire fine materia,quia quicquid eft fepara- gitur ex procemio meta. & ideo fententia tum i efle poteft edam definiri fine eo.hoc Philofophi & Alex.fuit, artes cognofcentes aut ell impoflibile, quia Naturalis deftnit efle principaliotes f m dignitatem & hono per materiam. i.de anima.i 6.&. i.phy.vhi. rem,licet trn vtilitatem forte oppofitii con Definitiones natnr ales, vc natural es, oes co- tingat.vnde Philofophus etiam defcientia cernuntmateria,autaperte.autc6feaitiue. Diuina fcubit,<j> neceflariorcs quidem hac a. phyfic. Vndecima contradi.eft in tex. z 5. Arift. omnes,dignior vero nulla. Duodecima contradi eft in co. z f.vbi di icx.15& Come, videnrur velle % in ardbus artifices? quifolamhabent cognitionem, funt cit cofyderadonem quiditatiuam eflevfqi praeftanaoresartibus opera tibiu. vndc Co. ad formam hominis vltiman),quas eft rtiein co.dicit^Geometria operationum non dia inter formas materialcs & abftradas. fecit materiam,neq;fonrtam-,licetvtruque ex quo patet dari aliqua naturam mediam cognofcat,&prxcipiatali)s vtentibus, feu inter naturam abftraftam & materialcm. operanribus. Ex adtierfo aut eft authoritas Huius tn oppofi turn fcribit ipfe.nneta.c6. Philo(bpruin.i,xthi,cap.4.vbi habct^ in j 9-vbi dicit (jj notum eft per fe <$ nulla navirtudbus ipfum fcirepamm eft, aut ruhiL tura ett media inter abttraftum & rnatet confirmatur.quia tales funt propter op9 nale. Ad hoc clkimus medium duplex efle, Soluti* tanqua propter nnem,&per confequens ar videlicet pet abnegaaonem extremorum. tes,qus operantur,funt nobiliores & hono & lie dicit Com.i.meta. nullam efle natuiabiiior.es artibus folam cognitionem ha- ram in efFectu, qurcnec fit materialis,nec abftrada.

II. pHy/icorum.
abftrafta. ficut videf fequi cotra Antiquos, c6tra quos inuehit ibi Philofoph' & Com. Aliud aut eft media I'm coparationem.vel participation e ,pprietatu ipforu extremotu.& fie dicim9 de intedonc Auer.elemeta media efle inter fubftantia & accides. fie et verifuar'didu eius hic,<jj intellediua,q eft fo rma hois vitima,eft media iter abftrada & materialu.quia <p quato in (uaoperatto ne depedet a phatafmadb'.fic cii matcriali b couenit, ,p quato vero no eft forma eduAa 3 poteda matene., het aliqua fibi ope latione ,ppna in fe cofyderata,in qua n6 de pendet a corpote fm ipfum. ;.de amma.cd. lo.fic cii abitradis dr couenire.t hoi: for te voluit dicere Themiftius fupcr.i.phy. ad prindpiu.Q) fcietia de amma eft Mathema tica,& media, eft n. ma then latica oppofito md,quo funtentia Mathematica,quia talia f m efle funt i materia,fed $m cofyderadone a materia abftrahut: fcia vero de aia,& pcipue quo ad ifta parte,in qua agit" de aia itellediua, eft de obiedo fm efle abftrado a materia,non ailt fm cdfydcratione,cum etia aia intellediua ibi coufyderec" vt adus corpora. Dicani^igit'ml ^jhiberefm coiyderation e dari media iter abftractu, & ma jcrialetfed hn fm efle incoueniens eft aliqd efle,qtf n6 fit neq; hoc,neq; illud.Et ita h;c p6t efle fecuda folb, vcl ex duabus hat vna. >.pkyfico. Decimaterdacontradi.eftinte. ji.Anfl MX.JI. videt'vellehic ,ppofiuo,ies efle materia co^ lufionis. Sed hui? oppofitii haber'infra in hoc.iintex.c6.89.vbihet3>propofiuoncs eft c6clufi6e fe hnt ficut finis cii bis, q funt ante fine.Hois aiit & materia n6 coincidut. vtpatet in. t.phy.in te.cd.7 o. Amplius pne miflz vidcnt efle caufa efficies codufionis. dicit.n Linconienfis in. i.pofte^j* notitia pfftiflaru vidct"gtgnerenoudac6clufionis in aia>Amp!iA Aui.in-6.mz meta.cap.4.dicit la aut pofuctunt qutda ^ppfitiones ufr ma icriacocluf}onis,& eft error, immo ,f pofijEiones uuitmateria figur; lyllogifmi.coclu fio vero no eft forma <ppofitionu,fedeqd'di.qdcofcquifexillis.cu .ppofitioncs cmciat fla in aia.vbi manifefte Aui videfrepre iepdcrc Aritt in hac fbia.Simplicius in p. &nti loco,aiaduertes fup hoc,dixit .ppofiliones rcfjbcdu tod9 fyllogifmi efle materia fed refpcducoclufionis efle caufam efficie t e.& redit in opinione Auice.fed no faluat tcx.quia text' dick fuppofidones efle, ficut ex uo re Seiutio ^ ^Pc'^u coclufionis, & no rcfpcdu ' fylloglfmi.Dicam'igit'ij, ,ppofidones quo djraodo funt rnateria,quodaiuo4o cfiicio

481

& quodaruodo hnis.na ifta verificanf refpe cru diuerforu refpedu conclufionis.Na ref ~'^ '-"" " r- -"-'--- ?--r fis,funt materia coclufionis, & funt materia copofitionis tantu, & conclufio,inqu* eft vnio,& copofido extremitatu,eft forma copofirionis refpedu earii.Ratione termini medij, virtute cuius mfert'coclufio, fie hht quodamodo roae caufa: efficie tisi quia me diu eltcaufa in inferdo,& etia in demrati uis in eflendo coclufionis, faltem mltfalis. Ptxmifla: vero in dodrims in ,ppria forma refpedu coclufionis,fe line ficut hnis cii his, q funt ante fine.na ficut ex fine fequunt"ea, q funt ante Hne,Sc non ec6ua,fic in dodrinis ventas pi^cmifTaru infert neceflano veritate conclufionis,& non econtra. & iicut deftrudio finis mfert defttudioneeoru, q funt ante fine,fie deftrudio conclufionis in fert deftrudione przmiflaru.quia,fi cdclufio no eft vcra,nec pmifl? funt verz.Et ideo ad hzc forte prxfatus Simpl liciusdixitinfe cunda folutione fy forte ali quo modot miflje funt in conclufione, fed non declara uit diftinde.Non inconuenit ergo rcfpedw diuerfotii id pofle dici niaterin,erficiens,ct tine refpedu eiufde. quia hoc eft f m diuerfa,& f m diuerfos modos copfyderandi. Dccimaquarta cotradi.eft in tex.3j.Arif. ibi innnit q? caufaru per accident quaedam tex>3i* fuDtpropinquiores,quijda rcmoriores alijs. Sed hums oppofitu habet'ex.i.phy. tex.co. (o.vbi Arifto.ponitdriam inter caufas g fe & per accidens,dicens caufam per fe efle finitam, fed caufa per accidens eft infinita. fed in infinitis no eft accipere, neq; primu, neq; vltimn, vt patet. i.meta.tex.c6.6.8c p coniequcnsnoneftibineq; ^pinquii.neq; SoIttOO. iemotu.Soluit',& eft didu The & Simp, in 2.phy.in cxpofiuone te.co. 5 f .vbi fmSimp. Adfto.videfhanc dubitationc inducere:& ei' folutione omiiit.mquiun.tu etia in quibufda dubitabit aliquis nunquid continge tia riant taufx fortunz,i.eius qd eft a foicti ru,vt fit in terris fpirit9 aut zftas,fed n& de pilari vt fanitatis>funt .n. caufaru per accidens,alix alijs propinquiores.vnde dubita* do confiftit contra id,q<I Ariitibi prxdixerat tex. co. f 5.9, eius q<! eft a fouuna func caufz infinine. Sed tune eft dubicatio,quia ciifortuna fit caufa per accidens,& in talibus fit .ppinquu 8crcmotu,n6 videf<}> fint infinitzcauf^,quia in illis nd eft .ppinquil, Themifti' aiit & SimpHti9 foluut tj, caufse per accidens fi adu fumant"& vicidim coparcnt",p6t difcerni, q funr ppinqux 3c rePhyfico. PP P mot?,

M. A. Zim. SolutCont.
fnota;, fed abfolute. non pot,qu ia Hint infinitx vc fie. Sed tune eft difEtultat. qm fi caufe per accns infinite funt,c&ftirui adu non pnt& fie inuice coparari, cii infinitu nondet'nec conftituipSt inadu,vtpatet. j.phy. Nifi eflet <j> funt in potenda infinity, & talcs pnt determinari ad adii per coparationetn ad caufam per fe.ficut licet caufc^ per aca .lens dom9 func infinite, abfolutx confyderarx,& fie in eis non poffit difcerni f{ fine r)pinqu.T,& qua: remota-.fi autcopa Riu'ad cau fain per fe, qua eft aedificatiua, fie mufica eft cau fa per accidens magis pro pinqua q" albedo , & Poly clems eft caufa p accides magis i>pinqua q. ho,& M magis q animal.& eodem modo patet folutio,quo fortuna,ciim fit caufa per accidens, & per confequens inh'nita,cognofci pot ciim infi nitu fit ignotum. & tune opus eft cade di_ ftindione,quam Themiftius adduxit. * Decimaquinta con trad, eft in tex. 6 4-Di cit Arift. ponensdriam inter id, quod eft a cafu,& a fovtuna, q> in his. q natura Hunt, non df aliquicl a fortuna fieri, fi extra natu ra fiat.fed magis a cafu. & fubdit <j> difterut,quia hu;us caufa eft extra,illius vero intra:ita Q> videfdicere id, quod eft a cafu ha bere taufam intra, fed idqS a fortunahre caufam extra. & ifto modo exponit diuus Thomas locu illii.Sed huius oppofitu inue nimus in code, x.phy. in tex.co. 6i.vbi Anf. ta id,quod eft a calu q id,quod eft a fbrtuSolutio. na dicit hfe caufam extra. Ad hoc dicim9 fane dubio oium Gnecoru.vt Alex. Themi. Sinipli. hanc fuide fententiam, fj> ambo in hoc conueniimt, q> non habent caufam in tra. vnde dicunt in. 6 o.tex^j, licet tripes ca dens,quzrens fuum locu, cadat fub tali fitu,fub quo pot efle aptus feffioni, & hoc a cafu clle dicatunli aut corpus cubum cade tet vt eflet aptu fe(Iioni,hoc a cafu n6 elTct quadoquide intra fe tale retinet figuram,q> qualiterciici; cadat femper e feffioni aptii. Vnde fine dubio Diuus Thomas non bene interpretatus eft locu illu. ideo fm Simplicij expofitione Arift. ibi notat dfiam inter forma & caufam quia in his,quz a natura fiunt,non tn fm natura,i. fro natural e ordinem talta nullo pacto a fbrtuna efle dfir, ^uia fortuna eft in his,in quibus eft .ppofitu,feu eleftio,fed magis dnr a cafii fieri.no aut clixk fimpt'r talia a cafu efle, fed dixie magis poflunt did a cafu q a fbrtuna, propterea quia fortuna folum vbi eft eleftio ef Je p6t,fed cafus p6t efle in rebus carentib'' eleSKone. Ne tn aliquis fufpicaret" talia vcre 8c ^rpric a cafu efle,&non I natura.ldeo pofuit dfiam & dixit Eft aut Sc hoc altcru. vbi Co.diat <Jrcft hie al ius modus naturae, na proprie loquendo moftra a natura efle d&r,fed eft alius modus nature a modo c6 fueto & ordinato,& talia, cum fint a nacura,ali'quo modo differunt ab his, q vere Sc proprie dnr a cafu fieri.quia qux vere & f prie a cafu fieri dnr, horu caufa eft extnnfeca.vt cafus tripedis caderis,ita cjj fit fedes, aut fains equi fugientis p. p fitim,qui a cafit faluatus eft. fed taliu monflroru caufa eft intia,quia proueniunt ex mate da, vel pj> fuperabundantiam, vel j)p defeh?m mate riar,vel ,ppter mala complexioneeiufdem. vbi pddera illud dictum Co.quia dicit iftii efle alium modum naturae. Pro quo debes furevtfcribit Alex.&Them. &Simplicis in7z.phy.in tex.co. ?.dfia magna eft inter cf fe a natura & efle m natura. nam a natura efle non folum ea dnr,qu fm debitum naturae ordine& naturalem inftitiuione fiunt,verum etiam & monftra,& priuationes,atq; defedus a natura efle dnr,fed fm natu ram folum ilia fieri,& efle dnr, qnas cuq; fm naturalem ordinem fiunt.& ideo bene dicit Com.cj? talia,qux praeter natura fiunt,funt collocata fub alio modo nature;, fupple funt enria perfeda, qux I'm nature ordinem, & intentionem proueuiunt. vnde talia t>m Peripateticos pr.Tter natura, aut prxrer fatum euenire dur,ficut que fm naturalem ordine infunt,rtunt ^m natura, & fm fatum fieri dnr cum fatum & natura idem fignificcnt apud Per<patettcos, vt benenotauit Alexand. in trada.de fato,&: elicit ex fnia Arift. 4-phy.in te.co. ^ 7. vt am plius notaui in fpeciah qone mea de fato. , _ Deumafexta conrradi-eft incS-yo. vbt i-Pny|lccom dicit C6m. q, Diuina fcientia cofyderat res * 7 aexiftentes fm q> exiftimt. Huius tn oppofir turn fcnbit ipfe,& Philofophus. 7. met.te, c6m. ^ ?. vbi habet rerum exiftentium non efle definitiones,neq; demrones.Nifi eflet, g> per res exiftetes,$m 5, exiftut C6. roluit res materiales.voluit.n.dicere Diuinam fcientia non folu confyderare de rebus ab> ftradi? a materia, veru etiam de rebus exiftenubus fm op exiftunt, i. de rebus mate* nalibus. vnde de iftis materialibus Diuina fcientia confyderat inquantum aiftunt,i. inquantum entia funt, & fub rationibus * qux compemntenn inquantum ens eft. EC ifta eft exprefla fententia C6.i i.meta.c*.i. &. 19.&.4.meta.tc,c6.i.&. tf.nieta.tico. t. Scientia Diuina eft entisintjuamm ens, &

fiiper II. Phyftcofum.

orf,quzhuicirrtunt.& in proocmio meta phyfice, Sapientis eft oia cognofcere,vt con tingit,i.fub rdnibus trafcendetibus.Per res igit'exiftentej non intellexit res cii actuali exirtentia,fedquiditates materiales fab ro nibus tranfeendentibus confyderatas. tphyfico. Decimafepdma contradift.eft in tex. 73. KX.7J- Scribit Philofophus <j> principia mouentia naturafr duo funt.quoru alteril non phyficuni elt,non.n.habet motus principiu in fe ipfo. ex quo vf q> prim' motor, qui eft De gloriofus.naturafr mouet. Hums oppofitii fcribitur ab Auer.in libro dcftruftio deftru clionu in difpu.i i.in folutione dubrj,vbi d. cum aut dixit de Philofophis op ipfi tenet, j id,quod prouenit a Deo glo.prouenit na turafr,eft fermo corruptus de eis. & qui tenent in rei veritatc q> emanatio entiii fit ab eo,eftprofecto nobiliori modo cj. naturafr, 3c voluntate humana.Soluitur. Multi Antiqui dodorcs, vt Algazel & Rabi Moyfes, & ex Latinis Scotus cu fequacib9 fuis tenue runt hoc, videlicet Deu rm Peripateticos agere ex neceflfuate natur?. Vnde fuper hoc fundamentoScotus in.i. diiti.quxiho.i. oftcndit in via Philofophi fcquioiaex necemtateprouenire.Sed C6.8calij Peripatetici oppofitum tenent. t vltra autlioritate Auer.confueui fbrmare aduerfus iftos tale rdnem,qiuc vr in via Arift. maximam fide facere.Na,(i anima agit alt ion modo,q na tura, & intelfs agit altion modo q anima, cura Deus fitaltiorintelfu, agetaltiori mo <io e; intelfs-.ergo a fortiori alnori modo <| anrma,& multo altius q natura.aflumptu oftenditur.nam anima agit aluori mode, <j natura.quia natura no agit, nifi f m vnu motum determinatum mouendo,fed anima fm qualibet diiam vnde motus anim; eft circufaris,qui eft perfedtior motu re-fto. fic.n.Arift.in.i.deanima te.ca 41.&: infra, arguit & accufat Antiques, aderentes motu augment! efle a natura ignis. & Arift.d. <j> eft al> aia,quia ignis concutrit vt inftrm. immo C6.& Ariftin.i.de genera. & curru. tex.co. f f.motio ignis eft deterior in generatione, q motioorgani,aut inftfi, &ibi redditur caufa,intelfs aut agit altiori modo q anima,quia intelf* eft altior anima, vtpatet.i.de anima. lex. co.n. vbidf g? vf efle aliud genus arums, & hoc folum contingerc feparari,ficut petpetuii a corruptibili,Deus aiit eft altior intelFu.vc d. Philofoph' in libro de bona fortuna, vbi mquit. quid.n.efl melius fcia & m:elfu,niii Dent* Vnde C.in. 4-phy aufcultationis i co, 118.

4Si

d.q, efle eflcntiafr in aliquo non eft nifti caufa r- agente,quz eft " aut anima, -' aut nacura,aut intelfs:8c ego addo quartu,aut De'. nam diftantfce entiuni funt ralde dmerfir. Quantum aut fpe&at ad prxfentem contradiftione fare debes, ty natura multipl'r dr & nanux nomen vt patet ex. 4. prim.r philofophixtex.co. f.&vt nocauit etialuci diffimus Them.in. i.phy.in te. c6.7. fie eft etia de naturafr agere,qnq; fumitur ,pprie vt diftinguitur contra agere m animam, aut;intelfm,&qnq; fumit"c6iter,vtilludd cat'naturafr agere, qcf ex fua natura agir. vnde vtinquit Co. i.coeli.ficut i natura rormz naturalis eft hfe propriam materiam, vt forma ignis,hc fonnx abftrafti, f m cj funt fbrmx ab(tract.-E,innatx fum,vt illud. q3 mouet'ab eis,non fit graue,neq; leue,et vt motii ab eis fitrotundu.vn eft fiftudoj,p portiois, vel analogia% & no vniuo catiois. Derimaodaua contradi. eft in com. 7 9. * Scribit Com. quod illud,quod innatum eft conK 7?' exiftere cafu,non eft innatum exiftereper intentionem. Sed huius oppofitum habet" in.i.phy.in tex.co. 63. vbi Arift.d.in litera, q> percuflio capitis a lapide poteft fieri a ca ia,&eadem poteft fieri per feab aliquo proijciente cum intentione percuuendr. Soluitur.diftum Co.intelligitur de fpeciebus prz(ertim,qux funt in fubftantijs. na (Pm ipfum in. S.phy.in co. 4 6.nul!a fpecies fit a {afu.quia illud, quod eft S cafu, femper eft oppofitum ei quod eft a natura. vnde a natura funtfpecies.nulla.a fpecies eft a cafu,fed a cafu funt monftra non naturalia.ide. 6.meta.te.co. 4.8c. 7.meta,c6. i i.&c quia Antiqui, contra qnos argint Philofophus,oes fpecies reru naturahu aflerebant efle a cafu,ideoCdm.fm Philofbphu tenet oppoficum.vndeinc6.i.tex.8i.oftendit<J ea,qua: funt a cafu, proueniunt ab impedimento nature;, fed ea, quz funt a natuia 6c f m curfum naturalem > no proueniunt ex impedimento naturz, ficut funt monftra. Di&um aut Philofophi in.i. phyfi.non eft de fpeciebu9,fed de aftionefeu accidente. quia percuflio vtroq; mo pot jpuenire.et fi ne intentione, & cum imentione,vt pater. j>. phyfie Decimanona c6;idi. eft in co. So.Ibi.n. com.8 c. APhilofopus &C6.apes & formicas agere fine cognitione. Huius tn oppohtu fcribit co. i.de anima co.i 5 6. Nifi eflet q? di&urfi in hoc loco intelligitur fic.q? videlicet talia animalia agunt fine cognitione finis rei a.'te ficut Hirundo.quc, quando nidificaurc agit, non tamen agit per cognitione finis P P P ij tfi

M.A.Zttn. SolufcCont.
Kttftsemota-.benetamen agitper cognitionem refpeftu rerum,qux ad hnem ordi credo ty infinitudo,& alia hmoi accidftia, nantur.vel ad opus.nih .n. cognoftcret pa- cpia vtrtq; & c6tinuo & difcreto, ex parte, leas>& lutu.vriq; nidu collrucreno pofler. qua funt quata,pti9 natura participan a difcreto 5 a c6tinuo,fi quantii df analpgice, S O L V T I O N E S aut (atte xquafr,fi vniuoce dicat*.fcd,^.a f m cofyderacione natural e quatitas difcrcta, q contradi&ionutn in didis eft numer^caufat'ex diuifione codnuijic Anft.& Aucrrois, fflfutudo inucnit"in numeio pj continuu, iakeingnecaufe niatetialis. Sed Arithme Safer Ttrtto fhyfuanm. ucus,qui natura prxcedit Geornctra, non Rima cdttadidio eft in tcx.i. confyderat ifta rone numeri, qui eii fub<ej-phyfic. Arif.n.habetq> infinitum pri dta. eius,inquantu a continue net caufart, UX.I. mu apparetin concinuo. Sed quia ifta ratio fibi eft extranea>tnquanturn obuiabam.quia primo pofte. eft fubieftu fux donfyderationu: aiioquia tex.i. in illo cap. Certior auc fcientia Arithmetics natura eflet poflerior icienna alter*, alteraeft,& prior videtut Geometria,& prxfupponeret ilia: quod tn Arift velle <j> fcientia illa,qnx de fimplicio falfum eft. Necvideaf tibi mini hoc, quia ribus principijs eft, ilia eft natura prior, fi- multahntverificarifm natural e confydccut Arithmerica,Geometria.Nam Arithme ratione,quorii oppofica funt vera fm contica eft de vnitate,qiuc eft pnncipiu nunie- fydcrationcm niadietnatica.ficutdifit Co. tjjGeomctria vera de puncto, quod el) prin iu.i.cceli.c6. )i.<> motui circular! nihil eft cipium magnicudirus. vnitas auc fimplici- contrariu naturalitcr, & amen poteit efle ter eft, quia ynitasficu carerpundusautem contrarietas in motibus circularib" mathe j.phyfic. eft fubftaria pofita, vt ibi dicitur.Et ex hoc nu^ccA fecundum iroaginationem. videtur q? quando eadem accidentia com- - Secundacontradi.dtfapercodetc.AdC j^r in principio. ;.phyfi.dkit tj ficut Naruralii petuntindifterenter quannun continux & difcret^, cade prius natura c&ueniunt di cofyderatc dec de mow, quia motus pome* fcrecztjcontinue, cumigicur iofinitudo in defin itione nature, cade rone,quia mot' inueoiacur in numeris & in magnitudtni- videt'efte de gnauone cdtinuoru. Namralit bus,quia ficut magnitudoeftdiuifibilis in dct confiderare de cononuavbi Themifti* infinitu, fie numerus eft aogmentabilu in exprcflcdicitcj? continuu afliimifindcfini infinitu.videtur $ infinitudo prius natura none motus. & ita ctia videt'dicereCo. in eorapetit numeris cj. continius.&<onfitma c6.i.& clarius in fua media. expofiuone,vbi tut.qia.i.phy.tex c6.i5. infinin ratiocon- cdtinuando intentione Philofophi dicit,g grutt quantitau-jde.; .phy.teic.co.) f &. j 6. quiaindefinicione naturxpofuimus moSolutia N>fi efletcj* vt dicit Alex.& Them.idco in- tu,oportet loqui de motu.definientis.n.infinitu prirqii dr apparere in continuo,^ m terettdeclarare partes definitionji,&de 4Ucreto,quiaindennitionecontinui poni paflionibuspartiicum aut in definitione tut infinitum^ion aut in definitioncdifcre motus apparet connnuu,& conrinuu cofetuiam conunudctt.quoddmidif'in tnfini- quit'innmtu,quare etia de continue & in* tum:non fie autem eli de difcreto. Aut ^a nnito loqui det Naruralis.videf'igtfQj con nim difctetum cau^tur ex diuifione con- tinuu fit de quiditate mot'.Ex aduerfo aut tinui^ficuctucontiiiuum eft diuifibile in in vidct" efle authoritas ipfius C6.in.4.phy.in finum,fic difirretii eft auamentabilein in c6.99.vbi dicit g> vnumaccidenriummofinitu. ndn.n.difcretu eft diu ifibile in infi- tus eft continuacio. Amplius eft ratio. Si.n. nitUtQec augmentabile eft continuu in in- continuatio eflet de quiditate motus., quifinitii. i-phy.te.c6.6p.& quia ex jjoc,qff co h'bet motus eflet condnuus. quia quod per tinuu eft diuifibile minfinitu.ex hot difcre fe compeiit fupcriori, & primo, compcot tileftaugmftabilein mfinitH,numems.a. oibm inferjoribui pec fc,Ucet non primo,(i caufet'ex diuifione c&tinui, vt df in ?.phy. ue ut vniuocu,fiueanalogu:fed non quili> kteodidum eft infinitu primo apparere in bet motus eft continu*,npatct. j.plvy.co. f c6nnuo,&hoc pcipuelord hetPip natura &, S.phy.co, 13. igicurconrinuu non eft de It coniyderationiafleretemjmcru cauiari quiditate motus. Amplius vidcfeue autho .x diuifione concinui.ficut ii /rift.hic to- riias Philofophi in. f.mcta. in ca.de quato. foirlied fm mathematics confydcratione, te.c6.i8.2> quantitat,& diuifibilitas,cV: c6QtUIAtW

fiiper III. Phyficorunu

ttftuario acekhrac motui.Dicimus,finepne gneru per potentia &aftd.& Vult _ iudidotnelibrisfentenu3r,qj motusquidi- actodiuidaif per dece prxdicaiftentaYno1* tatme non includit contintm, licet videat" ens in potentia,quia ens in potenda non di conrimmio effe de accidentibus confequc- cifdece modis,facutens in adu, irrtmo ear tibns fubftanria dus.& ideo videt" mihi, g> in potentia tantii n6 df nifi vno m6 taxuil, C6.in.3.phy.in co. i. animaduerf e\ ad ea,q videlicet de prima materia oium. Sedoec paulo^ante dixi,inquit,qt iiloru,qu; confc- ittaexpofino Potphyrij foloit contradiaio qnuht*motu,q funt .ppiaqua fubllatueei', ne .ppolka, nee vera eile videt'tu quia fibi eft cntinuu. vnde nt> dixit abfolutc cotinuii ipfi cotradicit, quia primo dicit em in potl tile de fubftanua motus,fedde his , q fimt na non diutdi in decepdicamenta,& tn ad' propinqua fubftanti; eius.quia,qn vera ge- ducit dtctu Arittin ter. ^.quod counet bpnera & verz reru df iz latent,licet nobis cir politii.quia ADiuifio (econdu vniiquodq; cfiloqui ilia per proprictates & accidentia, generu per potentia & zSkti. Ampliiu coaficut dicit C6 in. y.meta.in c6. 4 t.&. Sfcme tradicit amiquz litetsc, quz c6iter fie iacet. ta.c6. 5. contra Alex.& ideo dicimus nos <jr Eorii q fuuMtuedi funt aftu tantu,qu;di contrariu cadit in deferiptione rnotus', no vero pote tia & afta Aoru aut aliud eft hoe g> ilia fie vera definido.vnde AleXa.in.i.lib. aliquid,aliudtrn,&atittd tale, vbi manifenaturalifi qu^ftionutn quzftione ii.rapref fte patet q? p ilia nora exclufioni$,crn,c6tra fe determinat motum per fe non ede qaan diuidt"id,qd eft in aftu tm.conrr.i id,quod titatc,fed $ m diuerfas confiderationes fpe- finiul eft in potenda & in aftu.alioquin> fi dare pofle addiuerfa pcxdicamenta, vt po diuidit"enspcr adii 5cpotenria,quiaigirat teris ibi clare videre. deferuit illi diui/ioni ilia cxclufionis nora? Tertiacontradi.eftintex. ?.Arift.diuidit Dicoigif^ Arift.qnq;confueuit ensdiuitcx.j. ens per ens in aftu tantui & per em in actu dere p potentia & a5tu,ficut fecit in. 9.pri& potemia fimul. poftea diuidit ens adu I mx philofophic.fed ilia diuifio eft eons fe* dcce prxdicamenta. Ex hacigifdiuifione vi fibilis,vt dicit Cain, y.meta. in proormio, detur g, ens in potenda nbh diuidat" in dc- g,fcienu'aDiuinadiuidirurin ores panes, cem przdicanienta,fed ens aftu folum. Ex in prima agit'de diuiltoueentts infubftanaduerfo autviderur eflefententia Philofo- tiam & accidehs.in fecuda dediuifiont ea phi in. n.met.tez. co. 1 6. vbi vult <|> poterta Us perpotentia,& adu.m tertia de draifio& aftus font principia oium dece przdica- ne entis per vriu & multa.Et,quia fubftarii menroru:&,cum hoc eft authoritas Co.in alia fenfibilis alia abftrada, de fubftanria i.deanima.co. S.vbiftribit q>potrntia& fenfibili traftat in. 7.8c.8.met.deinde in 9. afhis font drix entis valde oppo'fitac,8ccir- agit de potetia & ahi. 5. in decimo agit de SolutiO. cuunt omne genus pracdicamenti Soluitur. vno & muko.poftea in.it. tradat de fubfti-' naytrecitatSimplicius in.j.phy.fiinpnc- tij(eparaics&numeroeoruiquieftduode (eniti locojlunt circa hoc duat erpofitiones. cimusapud ' "nos.vbi " patet illasdiuifiones " in prima eft Alex& Them.qui fequcntesan- librisprxcedentibus iibru duodcciniilefi* tiqualerieni texais,qui colter ihueniebat', refpefttt fubftantiarii icnfibilium. Vndcia cJcpoDunt q? entiu quarda funt ac^u:tantii, 9.meta.tex c6. i j Ai quod nullu fempitet. fiait funt res materia caretes,vtfunt abftra nii eft <n potentia. & confirmat'authoriradx fubfta ndx,qu; femper eodi m6 fe hfit te Co.in. i i.metcS. S.vbi ArLvbtens decla & mutari non pht, quzda vero funtcopo- rare g> cGe fit eemateri;,diuiditenspecpo fita ex potentia & aftu,vt funt gnabtlias & teria.& aSu & Alex, dicit q? hoc fiiit decla CQrruptibiha.coeld aut quodammodd eft -ratu in nono trac.in quo loquif dcpotetia aftu, K> qua mo fm fubftanua trarifmutari & adu.&intendebat per hbc,q? in hoc tra non pot, &qiiodamodoin potetia eft, in- datudemrat,potentiapccdereatu,Scdiuantu locarr moueri p5t, & idfi fccundu cit impofiacOnniigentiaadnegantespoteV :totuvbiq;e(Tenonp6t. &iftiuseriadpi- tiaefse.ccceigic'q,potentia,'quxcurhaftu nionis eft Co.in Iib.de fubftaaorbiis,&.i.cf condiuiditens innono,eftilla, qux eft anli in paraphrafi in fumma. 6. tuxta princi- te adu:talis ailt non eft,hi(i in rebus gnabt piu.'Porph>Tiusiftamexpofuione non ad- libus&corrupribilibus.vndeoeensin pdl mittit,fed vulrdiuifione dari per aclumSc camctoexiftens, eft qnq; in potetia &qui poteria,quod confirm at ex hi<;,qux repeat doq-, in adu.& ideo acaisdc potentia func ^c reaflumit Philofophus infra in code lo- principia oium dece przdicamentoru, vt 0 i tc.cc.S.vbididtDiuiGo au< vnoquoqV df in.u.meta.inte.co.i^.EtqnqiArift.c*' P P P iij fiicuic

4J

M. A.Zim. SbIut.Cottf>
fiMuitadduceTediaifionem magis genera' 1cm coprehendcntem o ia cntia fimpfr, & <ft ifta,qua innuic lac, videlicet gentium ijda funt adu tm*qucda fun t in adu & potfa/tia. fif:& f m natura diuitionis qda funt petenda trh,lieet,ppter breuicatjpm illud fit omiflumiaut vt d.Simplictus-.qa no repent" aliqoP ens,quod fit in purapotentia tin fcn frbiiftentia,quin aliquo modo adu fitali<juid.quia Plotino telte;illud,qd> eft in potenria adaliquid, oportet vt illud prius fit aliquid adu infe. vt c.s, qd" eft in potentia tatua,pri9 ell adu zs.& hac diuifione gnalem edi ianinc philofoph<i i.meti.in ca. 8 vide etia (anda Thoma in,n.met,in Icone aonaftn fecund* expofitionem, quo ilia tertia duiifio pera&um tm,per potenciam tjpfe& gvmiaq; fit mtelligeda,quia placet, j.phyfica Quaru contradi. eft in c6.4.1bi.n com. om. 4. definiens raonun matetiafr futnptum dick quod moou nihil aliud elt ^ gnado pat tis poft partem illius perfc^tionis,ad quam vaditmotus, doneeperficiac',& ittinadu. ex quo patet motu neriv & raaxie motu intpnlionis,p addidonem partucradualis ad parte gradualfcHutiis tn oppoficum vr featire exprefle Co.in. 4.phyujc6.84,ibii enim dicitadditioaem calorjs ageneisjn calorf ijorpotisnon fieri fm additioncm partis i toto,& yfir partis naaterix in matcriam.fed Sm addidonem agenos in paffionem pane tis,$qii calor agentis vigorabit^crefcat ca lor patientis,non fm adOitione partiil cali oarum.extrinfrcarum.cuni ad padetf non tcaadEorafaliquid ab agentc.Ifta contradidiotangttmaximicotrouerfii inter duos priocipesnhEmilidz,fandumDoftore, c doctorem fijbtilem,qui itLt.fniarum.di tin.i7.inniateriadehabiaJ>ustquzft.i.de modo augmcna chantatis funtdifcordes. nus.h.tenoitinteafionem ilia aon fieri per additioncm gradus ad gradu.quu illi gradus>aut eflen t fpccie diuindi^ut numero: jjoojtpcciequiaoes charitdces funteiufdi lpeciei>neq; etii diftinguuntur numero^a talis eft ex parte materur. ficut hxc albedo oiflfert numeroab illa,quia eft in alio fubie ^o, chantasauc, q adai p6t, addif in code fubiedo,in quo el^pcedes.intenfioigit'cha titads,& cuidibet form? non fit paaditio^e alicuius gradus,fed foiu quia ilia qoaiitas,^ prius inetatjintendit'f m j>pinquitate ad terminu. Et ilta eft via fdi Dodotis vbi fupra-Scocus vt roponens iuas echdtates,di xitintenfionem fierip additione gradus ad .gradu,& dixitiftosgrjdus numero diftcrre per fuas ccheitates.licet {n.eodem /uHeAs nntln via etia fct Dodoris diuerfitas eft ia ter fequaces fuos,vtru intefio form; fiarf m e(Te,aut fm gradu.Nam 3* fm eflenua fiat impofe eft. q.a eflenoi rerii cofiftunt in pi do, ficut vf velie Pbilofopfaus. S.met.co.fic te.io.opoet ergoq* iftaintefio fiat,autfm e(le,aut fm gradu. Quida aut pcipui Thonuitaru tenuerunt intentione formz fieri non fm e(Ie.quia hoc vf efle contra fandii Thoma in uinnitis locte.i.fiuatu diftin. 17, quxft,i.ar.i.& in.i.fedundz quzft.z4.ar., 4. inrnfionead terdiL Et ideo dixerutifta. intenfionem forma: fieri per addidonem gradus ad grad&qui tn gradus additus idetificat'prxexiftenti>& aon remanent diftio, di,ucut pofuit Scotus. Et hac via imitatu*. elt fubdJilTimus Thomiftarii Herueus Bri10 i quoltbetai.quae(t,i3. ficut eft in alimc to.qjparsfequcns additaidendficat" pexifienu,fic eft de inteafione formz quantum adgradus.Capreolusaut.i.fiiiaru tenuit in tcnfioncm form; fieri fm eile.quicquid fie vna iftaru viaru vf hfe audioritatem C6. j phy.cd. 4. pro fc,& alia habet co. 8 4-& textum edam. 4.phy.& ita C6m.ipfe remanet ia coatradidione.Nifi.cflet,<5> hie duett mo turn efle acquifitionem partis poft partem. quz quidem acquifiuo eft vfis in oibus foe mis acquifibilibus per motum:quia f m ipfii m funt parubili tcr acquifibiles. vtru aut omnes per minima, nee ne, in prime fata dudmus fuper co. 6 i.Iftam aiit acquifiuonem ponit Co.ka,o> fiat ex potentia mate* nae e, duda ad adii.ncgat tn C6.4-phy. co. 8 4.acquifidonem partis poft partem ab ex trinfec o fada. & ifta non contradicunt, fi> cutvides.vnde,fiponderabis verba c6. 84. nihil plus inuenies. Videre aut, qux iUai li viarti extremaru fit verior,no eft pnds fpeculadoni&vbi.n. eft difcordia iter Scotu & landu Thoma, difficile eft videreveritate. Quinta contradi. eft m tex. 16. Anft. di- 3-pnyfic^ cg,omoemouensphyilce,velvt her alia *** litera,qua legit Alex.(omne quod mouetur phyfice mouetur)cum fit potentia mobile, Difficul& cm immobilitas quies eft.& Ariftibi po tas de Renjtcaufam quia agere in hoc nil aliud eft; actipnc. g mouerc.hoc ailtfecittadu, quare fimul & paut'.vnde ibi eipofitores dicunc inoues corporeum,cui immobilitas quies eft,! mo uendo mouetur,Sed tune eft contradidio, quiaidero relpedu eiufdem eflet in potentia,& in adu I'm idem contra Phlofophii, 8.phy.tcx.co.4o.& cotraCom.j.dc anima co. 4.Przterea motor aon p6c mouerenili habet

fuper IIL Phyficorum.

habet jppbrrione maioris inaequalitatis fu pra mobile, fi igitur oc mouens in in n mundo moueretab eoiquod mouct, ex pane, qua mouet,fuperat,ex pane,qua mouetur, fuSolutio. peraf ab eode.quod no capit intelfs.Ad col mioruda. kndahmdicontradichone dixeruntaliqui ' $ non inconuenit idem efiemones&motu:& agens & padens refpedu eiufde, fed non f m idem,fed fm diuerfa. vndc dico cj readio non fit pet eafdem qualitates, fed per diucrfas. vnde, fi ignis agit in aqua pec calktitate,aqua reagit in ignem perhumimpugoa* ditat&Sed ifta opinio ftare n6 p6t.qa Arif. wo. in.i.degene.& corrup.in tc.c6.14-dicitj> oia efnta pbflunt adinuicem tranfmutan, & in te.if .dcj, difrerum in citius & tardi'. quia in habentibus fymbolii citior & facilior eft tranfmutato & ex confequenci cii talia efnta habentia {ynibolum,habent co-. rratiii fold vna qualitatem,& ficut in materia,& talis akeratio fiat per contaftii.tuc talis rea&io eritt>m eafdem qualitates-.qcf Aliifofo. concedimus.tideoaliter dicenctuputo ad pracfentem contradidione,vt iocus iile requirit.na materia ifta perdnet magis ad libru primu de gene. & corrup. Dico igitur g, omnc agens corporeum coicans in eade materia cum paflo in agedo patkur.fic hoc pot eflc refpedu eiufdc. contrarietaa?. fed HOC non erit eodem modo,fed diuerfis. & hoc noninconuenit,dictt.n.C6. j.phy.co. 8 g> idem refpedu eiufdem pot efle in a<ftu et in potentia f m duos modos.vt panis refpedu corporis eft in ahi,& in potenda. nam panisvtdtinaftu,agitin corpus,vt vero eft corpus in potentia patitur a corpore.fiFr ignis,vt eft aftucalidus agit inaquivt eft potentia frigida,fed ignis patitur ab aqua, vt eft potentia frigidus, aqua vero agit, vt eft adu frigida.ecce igitur o> fi agit & pa titur ignis.no eft code mo, fed diuerfis mo dis.na agere & mouere aft9 funt. j.phy.i 7. &.i.dcgene.& corrup.te.c6.5 j.moueri veto,&pati alterius funt prmcipij, videlicet materia: &potentuc. quia igitur pafGoeft l6nepotcntiar,& rdne materix,qux fubijci tur per potentia, ideo quoru materia vna eft,talia dumagunt. necefle eft % patianf in agendo.quia talis adio eft per cjntadu. &,cum fit coicado in materia, q eft fubie<tii contrarictatis,^) qua fit actio, de neceffitatc fequitur difitii Philpfoplu op oe tale, dum agir.patitur. Sed, fi inftetur <% idem tefpcAueiufdtm eritfuperans et fupcratu cxcedens & cxceflum, quod videtur abfurAim.narn>fi igais agit per calore in aqua,

484

habcc proportioned! maioris inzqualkati* In ftigtdicatem aquae: fi econtraaqua per frigiditatem reagit i cahditate, fcquitur cj, frigiditas habet proportione maioris inxqualitatis refpedu caliditaris: & ita idem eritexcedens & cxcefluru refpe&u eiufde* Amplius fequeretur cj, nunqua ignis pofiet a/Iimilare fibi aqua,fi ica agendo patitur,& patiendo reagit.Et conhrmatut. quia ages, & paries.aut funtadxquata potetijs, $c tuc no ,puenit aitio:aut ages eft maions potcn?,& tune moucbit, & no mouetur,aut eft minorif,& rue niouciur & non mouet. Am plius.uc motor ages I'm vlrimu virtutis in padum aliquod per longa diftantia, patec $ pafliim per tota ilia diitanria no pot age re m paflumtigitur aliquid agit,& non pan tur. Dicit Burleus 5, f m Anft,& C6. agens oorporeu in materia conuenicns cu pa flu, patitur in agendo non a toto.fed a ,pximo. & d(> non oe mouens mouetur, vt pater 3 pnmo motore,necoe mouens coiporeum mouetur a motoab ro, vt corpus cccleftc, fed oc corpus coicans in cade matena cum moto,dummodo materia (It receptiuaformc.qua agens agit-qd* apponit' ,ppter fcnft bilc^d5 agit i fenfum, fed no patit" a fenfu: & eit motus alterationis per forma, qui licet fiat per contaftiS.vt pacet-y.phy.tc.c. i r. nihilhominus non fit reaftio. quia cu materia no fit receptiua fbrmx contrari{,ideo fenfibile non patitur a fenfu.& tuc ad illud de exceflu d.<^ eft fm diuerfas formas. fed illud ftare non pot,vt diximus, q.a tuc non poflet in efntis fymbolisefi rcaftio-Amph9, fi aqua frigida ponatur in calida, patet ad fenfum cj> caliditas remitdtur a caliditate. Paulus Venetus dicitq^quzlibet qualitas eft adiua & paffiua. & idco idem refpcftu eiufde eft ages & patiens, fed no code mo, licet fit fin ide. qa mouens per forma ead* mouet,vt eft in aitu per illa,& nioucf,k)ua tii per eande eft in potentia, vt ilia eft paffi ua.vn ignis per cal ore agk,& per calorc pa tit-fed agit per calore vt eft adiua, & patic* per calore vt eft paffiua. & lift eft de aqua refpeftu frigiditatis. vnde motor mouet vr eft in actu,& mouet' vteft potetia mobilis. li cet igitur mouens moueatur a moto.non mouet'ab co inquantu motu, fed vt eft mo tiuu:& motii mouet mobile,no vt eft m obile mouens,fcd vt eft potentia motu. vnde licet min' agat in maius,th agit a ,pporrione maioris in^qualitatis, ex quo maior eft potentia actiua minons, 5 poietia pafliua tnaioiis. Ifta pofitio c cotra pricipia 1'fni, PPP iiij *

MA.Zim. Solut.Cont.
Q> tliquid fit in aftu & in potetia per cade forma refpcdu emfde.tunc .n. ruerct torus odauus phy. & dem ratio Philofophi in. 8. phy.tex.c&.4-c.vbi habetg, totum non pdc per fc mouere totu,quia tune idem eflet in adu& in potentia. Rueretetiaratio 0.5. coeli co iS.vbi het g elementu non pot effe per fe moueus,& per fe motu fro forma. juia,cii moueat fm q> eft adu,& fubiectu moms fit ens in adu.&, cum no fit in adu nifi n forma, tuc ide f m ide" eflentiaPr efler mouens & motu, & in adu & in potentia. vndr licet fm Peripateticos ide fit in poten tia & in aeru,tn hoc non pot efle per fe re fpedu eiufdc forma eFnti per fe mouet,fed Hiouet'per accidens r6ne materte, & vt eft forma in materia. Dico igUJalr,<^ ignis,inquantu eft in aftu, o caliditate'agit I aqua, inquantum aqua eft in potentia calida:fed aqua no eft in potentia oalidar&nefhgidiatis:quia ilia potentia eft paffiua,& vnum eontrarioru noneltreceptiuu alceriuscon trarij.licet, aftigidu aftu fit calidu potetia, hoc eft rone priuationis annexx, qux eft in materia,qux non pot expoliari a con trade tate fm totum. fur aqua vt eft adu fngida 4itinigne,qui eft pocetia frigid?, fed ignis B6n dicit'efle potentia frigidus,loquedo de potentia priuatiua rone caliditatis:quia tuc calidii,remanes calidu, pot recipere frigidi tatfcfed eft rone materix, q flat fub forma ignis calidi.Et ideo.i.degnationete.co.4) laudans Diogene, dicitQ;, fi non eflent ex vno oia, nd efletfijcere& pati adinuicem. It ideo Arift.dicit og eft ifta neceflaria con ditio in hoc,^ fiat ifta mutua aftio, & paflio,vt fit cdis materia. quia per materia c6munf vtruq; eft in potentia,fedper formas diuerfas vttuq: eft in adu, & vtruq; agit p illud,qcT eft fibi propriu,& vcruque patitur t> illud,in quo elt coicano. Vnde AriCin. i. lib.de Ghat. & Corru. ifto modo conciliat opiniones Anaquorii.quida.n adionem et paflione dicebat heri merito fimilis,& qui da merito contrarietatis. ipfe dicit <J aim totu videre debuiflent, parte viderunt anibo.vndetcx. co. 50. determinate receptio t meritofimilitudinis:qaqux patiunt',dnr eonuemre in eodegnc,i.fubiecto feu mate ria,& adio eft merito contrarietatis.n6 igi tar ignis per fe agit,& per fe pat it'caliditate,ita 9> caliditas fit per fe ratio, per quam agit,& per qua pa tit-fed agit per caliditate per fe,& per eande patit"per accides. & quia of per accides redncif ad per fe, per fe pan tone materiz fubieftz calori, fie no eft iaconuentes.quta dicit C6.q> torrna vtfbrrttt tnouet, fed vt eft i materia mouetlquia mo tio pa(Tma eft a materia nd a forma, ita die de aqua.q? per frigidiratc per fe ait in igni vt eft in potentia paffiua per leper materia, f m qui eftpotenriartigida:&eadem aqua patit, vt eft in potenua paffiua per materia per fe vt eft potentia calida:fed per frigidtta tc aqua non eft in potentia paitiua,nili pet accidens.Sed ad diffituttate de exceflii, die Cf qn contraria ita funt adxquata in fnis po tendjs,^ vnu rantum p6tagcrc in teliquii, quantu alteru refiftere,non prouenlt adic in hoc cafu. Vnde Com. m hoc fenfu negat ambasqualitatcseflezquepotetes infuni mo in e?ntis,quia non,pueniret adio,vt pa tec 4. metco.co. i o.Et ideo d icit Arift.in. i. lib.de gna.tex.c6.89.&in.i.ettite.cd. 84. Q) in mixtione,qn contraria funt adxquati potennjsxquafr, tuctranfniutafvtruq; in fui ipfius narura. non.n.ghatur alteru, fed mediu c6e.Et ita ctia dicit Co.in. i.degna. co. 4{i.q? mixtio contrariorum non fit, qn. fimpfr alteru dnatur fuper alteru, neq; qn hntzquale potentia. fi.n.potentia alterius fuerit limplr dnans ghado erit dnantis, & coiruptio dnati.&c,fi fuerint zqualet poten tix,tuhc non fiet altera forma, vt declaratii eft in, 4. meteo. Vbi animaduei te<j 06 hut opinio Cd.g> duo contraria zqualia in gradibus non pnt agere,vt multi tx ifta audioritate maleintelt'a intellexcrunt. quia hoe eft contra fenfum. quia calidii vt. 3. poteft agere in frigidu vcS.fed fenfus eft.tj, ex tali bus,quz funt xqualia in potcntijs, non ptt refultare forma media: qma oportet talent forma,fi debct prouer.ire,declmarc ad alte rum cotrariorii, q? fii dhans dhati: cfuia non dafcoplexio ponderalis.nec^qualead pondus.vnae fie inteiligitur authoritas eiaff in.4.metco.incom.io quia&in,io.meta, co. 15.& in.i.colliget cap.vtti.& hie fempec eodem modo loquitur.Quicta n.ex ilia anthoritate in. 4. meteo. couigunt ftn Auer.< non pofle reaftionem fieri Pm eande contrarietatf :fed fallunt'.Scd opinio fua eft ift* (j>,qh el'nta alterantur adinuice.fi debet fieti mixtum,oportet, q? alteru fit donans, SC alteru dnatii.fed pp hoc non fequit illud, quod ipfi fibi imponuntjfed folii q? nd pfte hie potentiasxquales. nam fcmper vnunc dnatur reliquis: & ideo mix turn mouet'ab efnto dnante.& licet fint in gradibus zqua lia,potenria th vnius fuperat refiftentiam altenus.nam ignis vt eft adu calidus, fuperat aqua.q eft potetia frigida:& fiFr S aqu rcfpcdu

fuper III. Phyficorum

48 f

fefpefto ignb.erouo fequitur $ licet fgni alio. Nam hi hoc font iaftantiz manifeifac agat, & patiatur ab aqua, & in aquam, ta- in oppofitum. too oponec fi manus mouet men plus proportionabiliter agit,quam pa- baculuin,vt bacillus moueat manu.firr COB tiatur. aqua eriam plus proporrionabiliter lum mouet ign motu circulari.qualifcuq; patitur, q agat,fi i gnis dominatur, & aqua fit,tame ccelii non mouetur ab igne motu, eft dominata,vc ditunt Medid,fm<j> in c6 circuiari. Nee etii eft intelligenda propoficcptione foetus mas, & focmina vterq; con- no ifta in motu locali,vt voluit Pompona* currit adiue & pafliue.t n mas magis agit q". tius in tradatudereadione,in fedionefe* patitur,rcemina vero magis patitur, q agit. cunda cap. 8. g, cade fpecie motus, qua ali- & tarn adio Temper fequ itur a proponio- quid mouet locafr aliquod fibi proximu* ne maioris inxqualiratis. vnde fi mmu s in cade fpecie,cum moueat per contadii.mo gradu potelt reagere in maius,multo fbrti* ueatur vt fi aliquod mouens moueat aliq$ *quale,tame cu hoc adio femper ,puenit a ad dextru.ipfc ctia moueat'ad dextru. Hoe proportione maioris inxqualitatis, qua her enimfalfumeltinquan pluribus cafibus. potencia agentis fupra refiftenria pafli. vn- Nam non oponet % fi homo mouet lignu de licet idem fit refpedn eiufde,agens & pa motu tradus,g, homo motu tradus trahariens.in adu & in potcntia,penes eande co- tur aligno.SilrvaporesinSolisattradion narietate,hoc tame eft fm duos modos Hi mouentur fm angulos redor furfum,& ta uerfos.& hoc nibil eftincouenienstquia po men Sol non mouet* fm lineam reda, fed tentia taliditatis' fuperat refiftenria aquz, in circulu. Amplius dextru & finiftni non & potcnria fhgiditatis fuperat refiftennam conftituut fpecie motus localis, fed liufum caliditatis.tfta aut flint diuerfa > vt pater,& &deorfum,& circa niedium.alij aut func fm diuerfos modos. Nota tame 5? licet ex- motus copofitU vnde licet mouens corpo* pofitores dicant hic,& pnecipue Co.ty ages rru in mouendo moueat",non tamen opoc phyficu,ex quo agit per contadum, neccfie tet g> moueatur ab illo qd mouet. nee vTc eft <j, patiatur abeo,in quod agit,hoc eft oportetjicet moueatur,^ moueatur eadc verum,vbi eft c6is materia.fed hoc non ha fpecie motus,fed fufficit q> moueatur loca* bet'ex ifto loco,fed ex. i.de genera.vbi AriC liter fm genus.Ita exprefle dicit lucidiflim* hie loquitur vfius g ibi.ex hoc loco non ha Themiftius in. i .de anima in ca. 17. vbi fol* betur.mfi quia mouens phyfir.ii mouet per uit rationes Theophraifa contra Atift. Ami cotadum, ex taftu motiin acciditgi patif, pliusnoneftneceflariumin motu locali* fed ex hoc non habetur $> patiatur ab-illo,? vt mouens locaFr moueatur femper ad can. quod agir.fed hoc habetur ex libra de gene di df iam, ad qua mouetur motu. quia. 7. ntione,vbidf $ agens per contadu,coicas phy.tcx.c6.io.attradio pot eile ad fe,& adl in cade materia cu paflo in agendo,patitur alterum,vbi Cd.dicit<> in naturalibus atab eo.in quod agit: licet C6. faluari pbflitt tradio eft ad fe,fed ia voluntarijs inuenitut quia litera fua loquitur de motore in poten ytriiq^Amplius Ahft. exprefle determinac tia,& ifte eft motor materialis,fcd f m lite- oppofitum in. S.phyfi.in tex.co.; X.vbi pro ra Alexa.quxeft de eo,q3 mouet'non plus bat 9^ no eft neceflarium oe,quod mouer, elicitur,(| id,qd diximus,<j> id quod moue mouerLquia hoc efiet aheio duoru modo mr,monetur inquantu eit in potentia mo/ ril,vel cade fpecie motus.vel altera,& oQ6bilc,& of tale,cui immobilitas eft vera g,es, dit impoFe efle vtruq; membru.vt manife* cum moueat taftu, accidit ex contadu, vt fte patet ibidi dicit.n.<j>,fi alkjuid proijcit, ptiatur,i.<ji in mouendo moueatur.Sed ex non efl neceflario proi jci fm eunde modu hoc non habetur,nifi q, oe corpus in mouc fiedionis. & mini eft de ifto vito quo its do mouet". & He eft de ccelo.qa mouet ifta deliiatin Hmitatione iitius propoucionifc & mouetur,licet non mouetur a moto,fed In motu aut alterations diftinguo. Quif a motore feparato.Vbi animaduertegj, cu aut alteras &alteratu coicat in eadc mate* multiplex fit motus.non eodem modo vert ria,aut non. Si non, pono ifta condufioni ficatur'iftapropofitio in oi motu. nam in $ non oponet aherans, non coicans in ma motu locali abfolute eft vera, * onine cor- teria cu alterattt,in aiterando alteraripatM pus localiter mou> aliud locmter moucf, de. cotloqd eft primd alterans,& tame noa fiuc fit ccelum,fiue fit aliud generabile.hoc alteratur alteratione pa(Iiua,vt demfatunj cnim probatum eft in. 7. phy. in principio. eftin.i,cceU te.co. io.6c. n. Si aut coicat ia fed non intelligitur q? moueatur ab illo,q<f eadeni materia cualterato,diccKj> refertdi nouetot ab eo: fri fufficit j moueatur ab ctretalealwrans ioaltcrauJopati,*:dk-

M. A. Zim. Solut. Cont

ire g> in alterando repatitur vel rcalteratuf. ftat-n.aliquod alter as cfle adeo fbrtis virtutis,& intancu excedere potentia paffiua alterabilis,<j>aulmilabit libi in fui natura, a quo en non realterabitur. ficutguttaaqux apieda in maximu igrte extinguetfab igne. & gutta vini proieda in man, patet q> ibi al teras no realtetatur ab eo quod patif, licet poflet dici,<jj patiatur: a a actio eft memo contrarictacis.& quia reuftit fibi ,ppter im pedimentu contrarietatis, fie quoda modo agens df pati.quia ex conirario impedif*)& toco tempoiafr agit,th impedire noeft mo ere,neq; alterare.dicit.aArilt.ia S.phy.in te.c6.; z. i}> repercuflafphxra a pariete non (if moueri apariete,feda proijciente,perfe loquedo.vt dicit Co.in co. vnde pot contingere g> paflum fit adeo debiie, o> non pot reagere.fifr patet$ non eft neceflarium,^ oiacoicamiainmatenaalterentur &tcalterentur in quocuq; tj>equia ceflante contratietate,deilnet ilia rea3io,vt patet de ele mentis vcnientibus ad mixtionem,q licet i principio ,pptercontratietatem inuentam al terentur viciflim, tandem ceflante cotrarietate,deueniuntadahqua menfura, f m qua c6pari fe pofluntadmuicem.& fie ceffabit adio, quia j>uenit ifto modo mediii ex. eis tarr alteraus,quod vergit ad alteruni, quod eft dominans. Vnde fiat cp ceflet readio.vel (ppter defeftum ^porrionispotenti; fupra refiftentia.quia virt9 paffi eft adeo debilis,^ licet poflltaliqualrimpedire,qa tetardatoperationem agentis pet aliquod tps.nontnfufficitad agenda: vel ^jpterde fedura contrarietatis,quia fiat 9> aliqua in fummis gtadib^non fepatiantur inuicem, <& tn in aliquo medio poflimt, ficut tenet C6.5,phy.co.5i.vcl ^-pterdefedu ,ppordo nis,quia non eft vidoria potential fupra reiiltenda. Vnde non inuenitut ilia propolltio de reacUonein coicannbus in eade ma teda,intelligendo per reacHonem cfitrario motu moueri.nifi in motu alteiationis paf iiux,qux fit nierito primaru qualitatu .0 a in motu locali, licet omnemouens local'r moueatur in mouendo.quia corpus eft, no tn eft neceflarium ^ moueatur contrario motu ab illo,quod mouetur ab eo.vt fi aliquod mouet deorium, q? ab illo moueatur furfum.immo nee eode motu,vt dixi de in tentione Philofophi f m fpecie,filt in motu augment! & diminucionis.iftn efle reailio t)em,qu2eft ex contratio motu,non eft ne ceflanum, vt patct intuenti. hcet.n.augens pauatur.nO tn pautuc motu coiuiatio, ga videlicet diminuatur.firr in aaalftatiBui to cundis non eft neceflariii,<j? li aliquid albe facit aliquid,quod ab illo nigrefiat.Ponentes aut concluliones in potentijs apprehen f mis & appetitiuis loquuntur extra .ppofitum t & dilatant vbi no opus eft. cj.a reaftio c6cedicutrdnematerixc6is.mdiiudicunt duos oculos olno fifes agere & reagere adinuiceni.ied per aliud agut, & per aliud pa tiuntur,quiaagunt,vt i'unt coloran, Sc patiuntur,vt funt diaphani.& dicunt ide agere in feipfum oino fife i aftione fpuali qd* tn eft contra Co.j.de aia.c6.4.vbi vult ilia ,ppofitione,oe recipiens efle denudatu a na tura recepu,efle vera in aftioe fpuali & ma teriali,6chabet vtrobiq-, $ inconuenienti, <}> idem fit mouens & motu,& aftu & potentia . Intentio igitur Philofophi non eft de adione,nifi vera,qux fit per veraalterationem pafllua.na quauis cotingere poflit,

no funt amatufiir fcnfibile agit in fenfum aftione fpuali,et no patit a fenfu, vt patet. Qjiod aut aliqui in qualitatib^primis ncgat $> n6 fit dm iter agere & refiftete,& c^ quatii aguntttrhpaaunt", eft cdtra fenfum, & cdtra ArifL& oes Medicos. Auic.n.in. 4. fcn.i.ca.i.d.<j> frigidii in fine calefecere dif ficilius eft,cj. calidii in fine infrigidaf.& Ga knus in.y.mcthodi medendi ca.9.d.cj> hu mida intemperatura.vel caliditati vel rtigiditauaflociata,facilis ecur;.& ibide ca.io. ex in teperaturis (implicib9 deterior eft.fie ca,ex copolius frigida<& ficca. Et q> caliditas fit minus reftnctiua ^ <rigiditas,colligi tut ex mete Philofophi in. i.meteo.fum.i. ca.i.vbi d. q> cpfertad ccleritatem coagula tionis aqua efle pcalefafta, vh 3 iuxta Potii funt,ad pifciu venationes intercidentesgla cie aqua talida circufiindunt arundinibus, jppterea q> citi' coagulat'.Caufa aut, ,pptec qua no pptuerunt mi confefla videre,inexperietia mitvt dicii PhilofopbAi.de Gene, tex.co. 7. Dicamus igit" idem in agentibus corpons pan & agere modo prxdido. fed alia eft agendi ratio,alia patiendi.aftio ab a<Su,paflio a potentia eft. , Sextacotra.eftin06.17.Quia ibidecla^ J-Phy|lccom>Ig tas quo femper formahetronem agendi,5c 7 mouendi,declarat hoc de quadrate & qua litate:& fie vidcfponere quatitatcm efle de principijs adimis. Hu i9 tn oppofitu ipfe fcri bit. 7.meta.co. 32.vbi habet q> no eft neceffajiii vt ante quahutcgnata> aut quamitatem,

fiiper III. Phyficcrntm

lift etii df in litera,fit alia quahtas agens* aut qnanatas.firr. 4. phy.com. 8 4-dicit qua ntatem non efle de principles adiuis:fed fe quitur potentias actiuas,& operationes cafclotio. rurfl,Adhocdicimus quantitacemn&efle de principijs adiuis adfcoe reali-.bene tn eft deprincimjs adiuis adione fpuali,& maxi roc tenedo, ficut tenet Co. i. dc aia co. i j 3. talia fenfibilia coia fenori per^pria fpecie. In actionc aut reali,licet non lit ratio agen di,eft tficpndmotqajn agennb' materialibus adio eft per concadunr. contangcnaa aut fiint,quoru vltima funt fill f.phy. 11 Et fie quoquomodo quatitas p6t dici forma agcns.qanonpot imediateiuoiaaliqua fe paraia trafmutare materia.vt dicitCom. -j. meta.i8.&. ji.com.fic igitur cum quatum agat,vt quantum, licet quadrate non agat, trt principio adiuorfed vt condione necefla f io requifita,tn vtfic c6cedi pdtaliquo paoquatitacem efledepdnc3pj]sadiuis,rejdudiue/. & concomitatei,ucuc ipfcmec d. tjf quatitas oonfequit" potentias adiuas, & operadones ipfarii, fedipfa formaEr no eft de principijs adiuis. Ilhid aut qd' adducif ex. 7.met. j i.non vf efle multu ad^poficii cotra textu i(lu.& co. i y.huius terrij.Quia ibi Pbilofophus,& C6.non negat qualitatc vel quatitate efle de prkipijt aftiuis,fcd fold dicnnt,^ in fuoijs folu eft neceflanu.o^ id qd1 generat",generet"'ab aliquo fibi fid in fpe. In qlitadb9 aut & quatitatib' illud nd opoitct.ftat.D.aliqua qualitatem gcnerari, ficut d.C6. q tn non generabif a iif i fibi in fpepexiftente,ficutqualitates,q fubfequun tur forma mixirionis primarum qualuanirphyfico. Septimacontradi.eltinco^i.Quiaibid. om.u. ' ^eKperftnotucominuudiuidiininfinitu.Sexto aut ph^colligifoppofitUjquia ibi demfatur, demfatio aut non eft ad per fe Sofo Mo- nota. Refpondetur a Modernis: $ non inconuenitvna&eadero j>pofitionem efle perfenotiinvnafcia,&inaliademrati. ucut.n.docet Philofophus-Lpofter. Chirur gia mbalteraatur Mathemaricx fclx, quo adifta conclafioaem,qu6d vulnera circularia tarduis fanatur. ita etia licet fcia Naturalis & Mathematica non lint fe inuice fubalternates fimpfr.tft fcia Naturalis quo a.d iftajjpofitionem fubaltcrnat fibi fclarn Xiathematicinuvt inquit Com.jn ifto co. ifta eft vna maxia in Mathematicis, quod diuifio menfurarum tendatin intinitu. & Co.fubdit cj, hoc vf eflc per fe notum. fed illi,qui ponunt magnitudines conipom ex djuilibuibus, vt Plato, noa coaccrtcnt hac

diuifipnem.Sedvnum.perqd7 Jeftruifitta , opinio, eft hoc principiu, viddi cet <f ma- tio. gnitudo noncoponiturex indiuilibilihus. & iftud bene deftruit'oer principia nature* lia.& fubdit 6.9, cxiltimat'illic.f.in, .ph. g> hot demfatur m fcia Naturali,C<}? continuii litdiuUibileininfinitu. t fubdit q> non eft remotum.9> hoc pnncipium lit per fe nocum, videlicet conunuii efle diuifibile in inrinitum,& tn fit ignotum naturaliter ij> continuum.vcl magnitudo fit conipcfita exindiuifibilibas.tn,cum fuerit declara mm magnitudines non componi ex indiui fibilibus,tuc fcia de hoc pricipio eutcertifi cata,(equitur.n. ex hac pofitioneo^ magmV tudo dmiditur in femper diuifibilia, vtdbcLatauit Arif.in. 6.fortc igitur Geometer p6 nit hoc pricipiu,8c Naturalis diflbluit han'c quxftionem,vt dicamus quod iftud principium indiget demonftratione. & hoc enc in hac fcienria.it de hoc perfnutabitur in fextaln quibus verbis com. fecundum expofitionem Modernprum innuit duas folutiones. Vna eft quod ifta>continuum eft Alia JORfc diuifibile in infinitum,eft per fenota, tain ftientia Naturali, quam in Mathematica. fed ifta, quod magnitude fit compofitaex indiuiiibilibus, eft ignota, & demonftatuc in fcientia Naturali. Alia refp6fio eft quod vtraq; eft ignota, et vrraq; eft dcmonnrata in fcientia Naturali. Sed fakia pace uiitec cxponentjum hoc non poteft ftarc. quia Comcn. infra, conien. yo.dicit fu^er verbit Philofophi, ibi, quando dicit quod poft di ccmus de vuoquoque eorum,& de.cau& ia hoc,quod onmis menfura fit in mjgnitu.di nesdiuifibilis-fupetiftis verbis dicit Cum. quod hocfignificat%>diuifio mcfiir? femper eft nota per fe. & <j> caufa eius indiget demrationemon ficut quidam exiftimat, qj Geometer accipit hoc efle a Narurali. EC caigitur clariffima fentcnyam A ucr. cutra coem errore Modcrnoru teneni;iu Natura.* leai demonftrare continuii eflediuiitbile t infinicii. ipfc.a vult hac efle per fcnoti in vtraq; fcienria,f. Narurali, & Mathematica quantu ad efle:fed bene eft ignota quatum ad propter quid. & quo ad hoc Common, dicitillamdemonftratiin fcientia Naturali.& tlla dempnfttatio fecundum ipfum eft demonftratip caufe tantum,non enim inconuenit ahquam propofitionem , qu6 ad quod eft,notam eile,qux tamen non fit euidcns euidenda cauf^.iicut Luna eclipfa^ bdem efle notum eft ad fenfum,non tame propter quid eclipfctur eft notum. Caufii

Jgii1', prop ter qua continuu eftdiuifibile in innnitu.ignota eft, & eft ifta.quia magnitude ipfa non eft copofita ex indiuifibilb', & ilia demrat" in fcia Narura~li.Sc fie dixir Co.i co. 51. iftud pjjncipiu indigere demfatione,f.demfatione-caufx tm,noh demratione date caufam & efle, quia quantu ad efle iftud ft p_ fe notu,& I nulla fcia demo firar',& fie patet q? no dedit-Co. duas infio nes,fed eft vna rnfio.afr.n. Co.cotradiceret fibi in com en co illo,& i ro. yo.& ita in mo Solutio dico fpatio fui oblitus cotraria dicerec. Me proptia liu's eft igit'exponerc ipfum Auer.p ipfumfnet,<iicere,ficutdixim',<j> f otmuu diui di in infinitu eft p fe notii, & in nulla fcia dbmrat",fedcaufa ci9 eignota,&qub adil hid indiget demf atione. Et ex hoc patet g> fblutio Modcmoru no pot Hare,qui volunt Mathematics fubalternari Phiiofophi^ Na turali,quo ad iftud principiu, <| continuii fit diuifibile in ffinitu.patet hoc ee ralfum, quia demfario erigic'fuper re ignota: iftud aut principiu eft notu p fe,ficut inquit Co. in vtraq; fcia:ergo eft indemrabilc i vtraq;. Sifr patet 9? fruuraqu?rut fupcr.^.phy.vtru demfatio.qua demrat"continuu efle diuifi bile in infinitu, fit dem iatio naturalis, vet mathematica. & faciunt quintemiones fatisdifFufoi fuper hoc patetg, oia ifta furit fine propofito.ga in. 6. phy.non fuit demo ftratii an cctmuu fit diuifibile'in inhnitu: fed caufa,pp qua eit diuifibile,ruit demfata.Noca igitur mi Mec<rna?fofone ifta, & mandamemori^quia virirnagni &illuftres,noftritempoisfaperiftopa{lufuntde cepti errore mamfefto. 3.phyfico. Oftaua contradi.eft in c6.4 o.Quia dia't com.40. oe corpus efle figuratu.Inftantia eft. ?.cccli Solutio. <7.deeFntis,q nulla figiira hnt. Rndet". oe corp' efle figuratii.vel rone fuacformx, vel r&nc continentis.Et fie efnta,quia sut indif ferenter oium Hgurarii recepttua.ideo de fe dftiinfigurataede: tcrminafafit ipfa meri to c6tinentis,& ideo merito corinenris hnt figuri,& f m ei9 difpofiti ones difponunc',& ipfa. & fie patet qualiter omne corpus dr efle aftu figuraturn. & hoc non contradieit,q) elementa de fe dicantur infigurata. j.phyfieo. Nona cdtradi.eft. j.phy.cd. 74. vbit het com. {4. mundii efle in loco p partes. Hui9 tn oppo Solutio. fitii vf fentire. 4.phy.4$.Rndet',q) hie dim pfit mandil f toto vniuerfb: & de hoc eft verum ipfum efle in loco, quia partes eius font in loco,ficut ipfemet dicit. 4-ph.c 4 4 fed qn dicicit t}> mund' non niouef'p parte3c6tiaTbem.ibt.fi)nipfitmundu ,pcor-

M.A.Zim. Solut.Cont.
pore ccelefti,q<f circularitcr motie^quia ttlefm ipfum mouef fm totu, quatu ad for ma,f m partes vero,quatu ad forma & maten n dmubficut ipfe dicit ibi.&. tf.phyfi. Si f. Decima contradi.eft in co. ^o. vbi tenet magnitudine ta mathematice q~naturafr confyderata efle diuifibile in infinitu. Hui* in oppofitii reperit'in dihs ei9.4-ph.c. 71. vbi dicit.q> licet linea.f m q> linea,diuifibilis fit f inhnitu, no tn fm cj? e tetreftris,aut ignea.Soluit". Lineapotcon.fyderarivthnea Soluti*. prxcife,& fie confyderari het a Mathema-1 tico,prout videlicet abftrahit a matheria fenfibili,& fie diuifibiliseftin infinitum. A lid modo pfit tonfydeuri,vt eft in mate-' ria prima abfblute,& vt (ic confyderatur a. Natural i.& vt fie diuifibilis eft in infinitu: quia infinitas eft ex parte materif ,finitas ve ro eft ex parte forma?, j.phy.co. 6^.infinitas accidit materic.^m q> eftmateria. Aliomo do pot confiderari linea f m g> eft in matcria quali.Sc fie a Naturali confyderat". & vt fie non eft diuifibilis in infinitu. quia vt fie' concernit formam,a qua eft terminatio,& afr'.Et fie verificat'dictu com. hie de linea Pno ca naturali,vt eft in materia pnma abfolute. P^-de fubfed 4-phy. 7 z.verificaffua fnia de linea na ltan.orbii turali,vt eft in materia quali.ficut manifeftatverbaei'.Vtriiautin aliquocafu etii linea,vt in materia quali fit diuifibilis i in finitu, pertmetadquxftionc de minimis. quiainviacorruptionisnd inconucnit in multiscafibusnegari minima fm multos' folennes AuerroiftasJed de his alias.

S O L V T I O N E S Contradidionum in di&is Arilt,& Auerrois,

Super Quarto Ybyjicorum. Rimacontra.eftin co.io.D5 4. phyfic. citCo.* illud,q, eftp accns, com. ze. aliud eft raru,&: aliud e temper . Huiuv tn oppofitu inucnit". S.phy.co. 5 6.vbi het g? illud,qd eft-per accidcs,noncftfcmper,neq; neceflariu.Refponder',q> ly per accidens. 8. phy.fumit'vt diftTguit'c&tra primo, & p fe. Non fie aut in ifto loco, fed fumit" abfolute. vnde dicit g> tale aut eft Temper vel frequenter. & de tali fiunt demrationes iuxta imam Philofophi in.i.poft.Eoru, quxfzpe fiunt.qu? demfariones appclanfdialeiftice, vt inquit C6.ibi.de hi$ autem.qus raro,n fit demonftratio. Secuda

Secunda contra.eft in co. 17. q> nihil fe- fed per acudens.& hoc dick Arift. cxprefle phyfic. corn. 17- ipfum recipit.neq; per fe, ncq; j> accidens. in. 4.phy.in.te.co. 45. vbi ondens quo aliHuius tn oppofitu inuenitur. j.de aia,de in qua funt i loco per fe.dicit vt oc corpus,auc telru,qui recipit feipfum per accidens: quia fan latione,aut $ m augmentu mobile ali. poft alioru receptione,vt patet tex. cp. 8. & cubi per ft,q<t mouef. igit motu augment! Soluuo. ide fentit C6.i i.meta.co. 5 i.Nifi eflet q* 4. per fc primo mquefad quatitate, per fe no phy.loquifde receptione corporah & dime primo mouef localV. Sed tunceft djrficuliionata,in.j.ver o de aia,loquif de reccprio >rio tas.quia. 5.phyfi.ondif mo;u per fe non ad lcra ne fpuali.& in tali non inconuenit 5? motu.nec vt fubiedi.ner vt term ini.fed fo~, idem ld per-accidens fitmouens&motu,reupies &receptu:fi. - , - - contingere . . pot vt . .vnus . mo.9 * . . _ v ' ^ * J .1:- / * r ^* n. I: :J n~ cutfcribitC6.3.phy.c6.40. inintelfuaute t terminef ad aliiLSptuif,ftataliquidcfl'e nrovenficafperaccides:inaiijs verointel- per accidens refpe&u motus inquantu mo Icftib9,& pcipu e in primo intelhi verificaf tus,qct non eft per arcides refpcou mobilis j> fe oibus mo4is. quorii cam requiras. .1 i. inquantu eft tale mobile in fpecie confydc rnet.c6.}9.&5i..Dehacth jjportione >lixe ratiLSicinpropofitoin. f.phy.quieftfermo difputaui in qone de mouente & moto. vfis de moru,loquif in eo * motus,tn mo* Tertia contra.eft in tex. 31. Arilto.in hoc bile go* locafr mouef ,& qa augef cum cor 4>phyfic texvt ctia lucidiflimus Them videf dicere pus ut,ei debct per fe locus, non fplu vt fer mot9 localistriagnaefle.ait,videlicet latio tur.veriietiavt augef. fcdeftdria,quiavt ne,augmrntum,&diminutione.Scdhuius fertur,perfe primo debef llbi locus feu vbi: oppofitu habef ex. {.vbi df in tex.co. i R.mo vt augef,per fe pnmo quontitas. fed dii autu efle in tnbus prxdicamentis, videlicet i gef per fe primo,locaPi mouef per fe nd pn quati tate,qualitate, & vbi.mo.fi mot'aug- mo,modo pdiclo. Sed tune eft diflicultas. rnenti,& diminutionis eflet ghis motus lo quia tune motus augment! Hcret in tpe, & calis,folu in duobus gnerib9 motus natu- non per mimnu,quotuacquiiitio eft in in Solutio. rafaluaref.Nifieflet<b intenuo Ari.inphti ftanti contra Auer.in. 3.phy.co.^ Refpodef Solatia, loco erat oftedere cj, locus non qreref, nifi ^ opinio Conuquicquid alij dicant.ruit3, aliquis motus eflet localis,i.per que a cqui- augmentatio a prinapio rei, q augef vfque rif locus,& ad locu bet aliqua habitudme. ad ilatii,n6 eft vn9 numero motus, fed cS fed hocdupi'r efle pot.vel per fe &im media f tat ex plurib9 motibus & ex pluribus quie te,& ifte vere peru'netad prardicatu vbi, vel tibus.Vttde fumpta vna pat tiali augment* via cofecutionis,& ifto mo mot9 augme- ticne.irnaginorcjjtranfmutata&appou'tt o,qui per fc eft ad quantitate, & dccremen noua materia in mibro,runc anima mem tiperviafequebecftadlocii maiorevel mi bri extendit I'm oem dimenfione ipfum nore,cuni aut motus localis,qui in vbi fpe membrii, per qua extenlione per fe prima datdirede,aliusredus^ilius circularu eft, nonacquirifraritas.non.n. ifta eft rarefaab vtroq; diitert moms augmenti,vt perti- dio,vtimaginatuseft Tetrus Poponadus i net ad locu.a redo quide, quia mobile per fuo trada.immo eft augmentatio termina illu motu totafr mutat locu, fed illud, qd ta ad qualiratc terrninat&f m ires dimcfioaugcf.mutat locu f m parte.ab eo vero,qui nes.& ifte. motus in toe fit, & per lepnmo arcularis eft.differt et,quia licet ambo mu ad quantate terminat, & ad locu per fe n6 tent locu fin partes,tn partes mod circula pnmo.quia ifti moms non repugnat inu ititer fempcr mouenf in code loco, fed yies ce,vt in code tpe riant. Et ifta eft via Auer. moti augmeri vel deeremeti n& femr> mo- iai.de gene.& cor.in co, 3 R.vt alibi dimife ucnf in code loco,fedpartes ei', q3 auger', .demraui.Vndc quod me mouet ad hoc eft mouenf ad locu maiore,& partes ei',qd di quia Arif.hic enumcras illa,qux per (e func minuif,mouenf ad locu minore,vt dr in.i. in lo, o,dicit q mouent motu locali & augdcgha.& cor.in tc.c6,i5.Etaiaducrteqjid menu.Si djcas eft, quia fubieftii motus eft q3 augef,licet ^ fe imediate moueafmotu corpus,ta localis,q augmenti.hoc nihil eft: augmeti,q. eft ad quantitate, n6 tn mouet' quia it fubiedu altera tionis eadem rone per accidcs ad locu,ficut fi du aliquid auge corp9 cft.non p6tn.akerai i akerauone paf tur calefiat,aut fngefiat, moueifad qualita fiua,q eft motus,nifi corpus.fed df ia eft,a teper accidesumo per fe et mouef motulo quxalteranf,non per fe mouentur mutancali,qa locus per fe cofequif corpus,cid au- do locu.nec fm partes, nee m totu. fecus f et'.a a o talc cqrpus elt.cui per fe debef lo aut eft de his,qux augentur,quia ifta per A ttt,(cclquaUtaubuj nSdebet locus per fc, Urn pattern mutant locu, autmaiorem, vt
A

ftper. IIII. Phyficonun

487

M A. Zim. Solut.Gmt.
tjus augenaur minor e,vt ^ decrefcut. Sic .n. Ari fTincrepauit Meliflum aflereme prin ctpiii mfinuu vnii efle,& fmobilc.na qd ,p htberet,tametu* no poflet moueri f?m locu, fm totu quin poflet alterari,vt dr iru.phy. intexcom.i4.8cin.4.phy.intex.com. 6i. alterationi.n.non,opus eft locus. Quarta contradi.eft in co. j i. Dicit C6. habitu notiorcm efle priuatione. Hums tn oppofitu dicit.S.phy.co.iy.vbi habet q in quibufda locis accidit defcribei'e habitu p negationes priuationum in cafu,quo priua tio eft notior habitu.Rndetur,qj priuatio, quaten'priuatio e(t,nunqua eft notior habitu.Et ratio eit in promptu.quia tocogno ftcndi eft ab adu. y. meta. 10. habitus aiit habet ronem aChis, & priuatio habet rone potentuT,a qua eit occultatio.Et ideo priua tionss lint cognofci per fuos hitus,fic,ut po tentia }> a<ftum,& ficut materia per forma, iicutpatet. ;.deaia.tc.c6.i^. &.i.deaia.tc. co. % f .vbi dr q, redo & ipfum, & obliquu cognofci mus. Sed tnperaccidens contingitcognofcerchitum perpriuationem.& hoc vbi ad vna fornia ignota deuenire volu mus per alia forma notiore difperata.tunc .n.fivolumus cognofcereilla igriotaquid fit in fe,poterim9 ca. cognofcere 5 negations formaru notioru apud nos,q pnnationes non funt notiores rone fui,fed r6ne fiii iiabitus,in quo habent reduci,ficut contingit in cognitione nfa de abftractis fubftantijs ex cognitione creaturarum, in qua frn petia'pre? Theologos potius attingimus g\d non fint,^ quid lint, Et iftud voluit dicere Com.in.S.phy.qa ibi reddit caufam.quare Ari.defcripVit illud.quod eft prr fe,j> n-gationem accidetis:& inquitquod hoc fecit, quia illud,quod cftper accidens.eft no tins jllo.quod eft per fe: & ideo accidet in quibufdam locis defcribete habitum per nega tiones priuationii. Bene igitur dixi m' nos, $ prsuatio,& negatio,quatcnus priuatio et nega tio, no funt notiores hibitibus,& affirmationibus.fed rune aherius hf:us,& affir mationis.ad quas reduci habcnt.connngcre pot priiiarionem notiorem efle habitu. Quin:.vcontradi.eftinco.64.56.&.4i. Dicit vacuum efle natur^ confimilis.Oppofitum vero tenet in com. 48. vbi habetur, quod vacuum non eft natura: confimilis, neq; diuerfr.Nifi cflet quod fnla Philofophi elt,8c Com.qubd ex pane rei vacuum nnn eft natura: confimilis, neque diuerfac, aim nihi! fit:finiilinidoautem , identitas, 8c diuerluas fiint dfi* cntis.ic: mera,rext com.tz.fed,foiimaginadbnem Antlqxiorum ponendum vacuum, fequebaf racufi efle natune confimilis per totum. & fie ad hoiem probat ibi Phifofbphus quod fiippofito vacuo n6 poflet ibi motus fien,ciim lit naturx confimilis per rotii. vnde frn re vacuum non eit naturae confimiHs,ncq; diuerfe,tamcn fm imaginatione, 'mix eft res fatis ampla,natur; confimilis efle videtur. Scxta contradi. eft HI 06.71. Dicit Coni. 4. phyfia. in motu efnti form am mouere,3c materia com. 71. moueri.In. 4-de ccelo dkit forma efati efle vtrunq;,mouens,& momm.Solutio.illud Solution] quod mouefvt quod,non eft materia,neq; forma:quia in ^pormio meta. achones funt fuppofitotum.materia.n.no poteft efle pec fe motu,vt quod,in motu et'nti:quia fubieftum motus eft ens in actu. f .phy.te.com. 8 nee forma,quta forma vt forma habet mouere. i.deGeneratione.5 }.&. j.phy.i 7-tum quia forma habet ratronem partis,parti au tem non competit ratio per fe moti,fed toti.quia totius eft opera tio. Illud igit", quod monet',&qd' mout,eft totum emtum. tii pafliue mouet'vt quo,rone materix, & mo uetur vt quo aftine.roneformac.heneverii eft qu6d etiam roncurrit medium,tanqua caufa materialis extrinfeca neceflanore. quifita,li moms cfnti debetperfici Scexire in afhim.quia in motu requinf,fncceffio, Scfucceflioeit merito refiftentiar.refiftetia aut non eft materia nuda:tn fufficit, quoni ethrum & fua forma ab intrinfeco habcat potentialuatem rationemateria:.Vnde,fi forma elhti ellet a materia feparata, nullo mo eflet nota ncq; per fe,neq; per accides. quia forma: feparatae,<icut dicit Co. 9.mct. c6. i.funt tm acentes et nullo modo patien tes,neq; eflencialV, nee; accidental. & ifta eft fnla rtiilofophi. i.rie Geno. & Corrup. te. com.55.formisautem in materia exiftentibus comperitpaffibihtas ratione materiz. & ideo per acci dens funt mobiles, non per fe.qui.n.dixerit fotmas efle per fc mobiles, non eft dignus via Namrali Phtlofbpho impugnetur. f .phy.com. 5. Et ideo. 4.cceli. cotn.zi. dicitur, quod forma elementi.vc forma mouet:fed,vt in materia, mouetur. quod intelligo per accidens.in hoc vero. j\ dicit materia moueri, vt quo, tanqua principio per fe potentialitatis ad rnotum: licet vt dixi non fit ad^quatum.dixitvero formi mouere tanquam principium formale pet fe incipiendi mo turn, cum aftio fit a forma.Sed contra obijcies.ex hac tblutione f tniitur idem moues efle 6t mocum:quia tu concedis

4. phyflf. com. j i.

. , -om 1C" ' ^* Solntio.

(iiper IIII- Phy/icorum.

concedfe fbrmft dementi efle vtruq;.Df ad mittendo totum ad bonum intelfni.videli cet quod no incouenit idem efle per fe mo uens,& tn q fit per accidens motii:& maxi me in his,q non mouent, neq; mouentur. vrquod.fedg>idcfm id& fit moues,& motun j.hocbene fuita Peripatecicis negatiL na,n fcribit C6.in lib.deftruttio dcltrufrio num,difputatione prima, in fofoneprimi dubij, principiu ab oibus conceflum eft,q mhil feipfum permutarepotcft. Septima conrradi. eft in c6m. 7 6. Dicit C6m.corpus mathematicu non abftrahere a loco, & eadem fniam habet fupra in co. 47.&.i.dcGnatione 00.44. Sedhuius oppofituinuenimus.;.cceltcd. f f. Nifieflet, 5> corpus mathematicu non abftrahit a loco indetermmato,tn bene abftrahit a loco determmato.Na rado ,ppter quam aliquid eft in loco indeterminate, eft cj> fitdimenfionatum. & quia corpus mathematicum quantum eft, ideo vt fie competit fibi in lo co elie.fed > aliquid (It in loco determinatc.v.g.fuperius vel inferius,hocc6peut cor pott quali,nedum quanto.& fola naturalia corpora habentiagrauitate, vel leuitatem, rel aliquid hmoi funt i loco. Aut aliter.cor pus maihematicum non abftrahit i loco, rm imaginationem, tn f m rem abftrahit. quia fecundu re omne corpus eftnaturale, quia corpus mathematicu inefteiftu non eft feparatu a naturalised funt eade.i.phy. i S.Et hoc voluit Co. 4 phyfi.cS. 47-in fine, .vbi dicit quod corpus mathematicu n6 eft in loco, nifi fecundu imagination?. & vfr oes .ppofitiones mathematics funt ver; ad imagination e.},phy.co. 6o.8i. j.coc.co. 71. Ocraua cotradi.eft in co. 8 4-dicit Aucr. quodrarum& denfumfunt contraria in quantitate.Huius tn oppofitum dicit in co. feqnenn,vbi habetur quod raritas & denfi tas non funt de eftentia quantitatis. Et. 7. phy.c6.if. dicit, quodfuntqualitatcs.In.i. aut meta. co. 15. dicit, quod funt de predicamento fitus.In.8.phy.c6.77.dieit, quc/d dcnfari & rarefieri funt motus locales.qua liter ergo eft tantadiucrfita1: in didiseius? Soluitur.Raritas & denfitas funt de prxdicamentoiitus,veru eft feeundu opinioncm Antiquoru.ficglofat C6m.i.meta.cd.i f.& fie pot etia glofari authoritas Philofophi in pdicamcntoqualitatis, dum dixit raritate, & denfitat non eflc qualitatrs,fed de predicamento fitus. na Philofophus in prxdtcamentis,vtin pluribus loquit'fecundu fa-

48

phyfic. *

4.pflyfic. com.K4.

Sblutio.

mofitat&ficut colligic'dc intcaciooe Co. f.

meta.co. 18. t ifta etiS eftglofa C6 7.ph)fc c6.i 5.vbi dicit quid raritas & denfius funr return qualitatesconfequentes calidum & fhgidii,& fubdit Antiqui vero dicebant,g denfitas eft conftriftio pororum, & raritas expanfioi&pcrconfequens fecundu Annquos fequif quod fint d? pdicameto iitus. & contra iftos Antiques loquif Philofoph9 &C6.i.mcta.te.c6.i 5. ficut patetintucnti, Dimitto hie rhfione Butlei,& iuniorum, q nulla eft,& inllantias het multas raritas tn & denfitas fbrmaliter funt quales, & tales, vt funt in geiierabilibus & cotruptibilibus, infcquuntur calicjum & frigidu.quod dico ,pptcr raritatem & denficatem corporum ccelclrium,c|u<j eft aherius ronis ab jftis.o^a ibi non coniequuntur calidu .neq; frieidu, ficut patet.i.ca.de fubftanaot bis.&iieinteUigit'diftiim C6.7- phy.i 5. Vnde motus rare&aionis,& condenfationis funt in prc. dicamenroqualitatis,quia fiii termini funt rbcmafr qualitatcs.vnde Philofophus in.i. de panibus afalium cap. j. inter qualitate* efntorum enumerat eti a raritatem, & denfitate,quantiicunq; non enunierauerit eas in.i.degeneratione-. vel quia reducunf ad grauitatem & leuiiatem,vel quia reducunf ad mollitie &duritiem: vt dixit Alexa.vel ideo tacuit,quia vt dicit Caibi in co. i $. raritas & denucas non funt qualitares adiuc.. fed confequunc"cabre & trigus. &eitfnia Philoibphi in.x.de Gene.te.co.i 7-ficut bene notat ibi lo.Gramaticus. t^uado vero di cit Co.in co. 8 4. quod raritas & defitas sue contraria in quantitate, hoc intelhgitur no formal'r,fed c6fecutiue. vnde ipfemet feipfum declarat ibi.inquit n. raritai & defitas funt contraria in quantitate.& fubdit caufam,dicens tu trailatio corporis de rantate in denfitate eft itanflado de maiori qua.titate in minore.& hoc idehet ipfc. S.phvfi. in co. ji.Et ,ppter hoc ipfe in co. 8 5.4. phy. dizit raritate & denfitate non eilc de eflea tiaqnantitatis:qa videbat, quod non eric quantitates formafr,ftd confecutiue.Qnye ro dixit. 3 phy.cfi. 7 7.quod denfari & rare fieri funt motus locales,dr quod ibi loquitur ad hoiem, quia ibi dicit quod Antiqui dicebat gnatione & cortuptioncm fieri per congtegationem & fegregationem, & fuerunc illi,qui dixerunt res generari ex raro,et denfo,& illi ponebant quod rarefied & c6denfari funt motus locales, & tales colloca bat raritate & denfitatem in gnc eogreganonis,& fegregationis & fcparationis-.ficut, C6,expreiTehet,P6t etdicifmvenratc ibi Caexp

M. A. Ziia. SolutCouti
$ mot'locales eonfcquunt'ad motu rarefa ttionis,&cddefationu,ficut patet in tueti. Nona cotradi.eft i eodfi c6. 8 4.dicit C6. 4. phyfic com. 8 4. * quantitas non fit a quantitate,ficutcaliditas a caliditate.Huius tamen vidctur dice ic oppo(itu.i.de generatione c6. 30. vbi haber qj faciens panes magnitudini<; eft maSolutio. gnitudo.Solutionem hums quaere fuperius in.;.phyfi.contradiione.6.fuperc6rn.i7.r 4. phyfic. Decitna contradt.eft in c&.97.Dicit C6, com.? 7. * motus p6t iraaginari extra tps. Hums tfi oppofitu mueniun didis fuis. i i.meta. co. 19. vbi net q> line tpe impole eft imaginari Solutio. motti. Rndetur 9 C6.hic loquitTde abftra&one,q fit m priraa opcratione intells, in <jua pot confydcrari prius non confydcrato poftenori. Na, ficut fcribit Cd. 1 1. mcta. co. 3 9.intell's nat9 eft diuidere ea>qux fun t adu natainefle-licetinre iipfa non fine diuifa. & ita>ciini tempus n6 fit de quiditate motus,intel& pdrabftrahere motii a tempore. Et ex hoc patet (contra vulgates fucceflione noneflede intrmfeca rarione moots, fed eft de confequentibus ipfum.Sed.ii.meta. c6. i9.1oquitur de abftradionc , qua; fit in fecunda operation e intel&,& fie non poteft imaginari motus fine tempore.quia imagi nanoo hoc.tahs imaginatio mcndax eft,pri maautemminimcquia.i.phy(i.tex.cd.i8. bftrabencium non eft mendarium. 4. phyfit Vndecima conrradi. eft in tcx.^j.Arift. tcx.??. videfdicere motii cflecontinuu, quia magnitucio,fuper qua fit motus, eft continua. Sedhuiusoppolitu argueba per tcx.cd, 13. in. ^ .phy.vbi aflerit q? eito g> fpaciu, per q3 fit motus,non fit conunud,dumodo tepus, in quo fit motu*,fit condnuii, adhuc mot eft cdtinuus. Amphus aut dubitatur ibide. quia vult tps efle continuu, quia motus eft vontinuus:fed. y.phy.dicu motu efle continuu,quia tps eft continuu.alter igitur fermo falfus efle videtur,ahoquin erit circul'. udemus,vt aflerit Simpl jcius in. 5. phy.aufcultacionis,tenet c6tinuiutcm motus efle ex fpacio, fuper quo fit motus. Straton aut non folum ex Ipacio.verii etia ex feipfo rno Solutia turn hre continuitatem afleuci acDicimus nos,3> condnuitas motus ex pluribus caufis venari p6t,& diucrfimode,quia & a prio Ti & a poiteriori. a priori quidem ex parte mobilis,& ex paite fpacij, a pofteriori vero ex parte tpis. Vnde Anft j.phy.tex. co. 7 o. dicit<jj iafinitii uon code modo inuenitur in magnitudine, motu, & tpe,fcd tepus eft infinitum pj> motu , & motus pp rnagnicudin,vbiiucidu!im9 Tlienulhus pet raagnitudinem,in qua a]reratur,m6aetur^H]t augetur, exponit fubicctum motus. ois.n. motus,aut localis>aut alterationis,aut augmenti in magnitudine,quae corpus dt, tanqua in fubie&o eft.&: ita exponit etia Com. ibide,&..phy.tcx.49.dicic. fecutu eftaute oiadiuifibilia ab ipfo mutante.i.a fubicdo motu$,qucxi mutatur.quia illud eft diuillbile,ideo motus & tps mnt diuifibiha. Vnde fine dubio poti" cominuitas mobilis eft caufa pnma continuitatis & diuiubiliutis* motus,g. diuifibilitas & continuitat fpaci). X>icit.n. Themiftiusq> non ois motus coo* tinuitas ex fpacio eft,alioquin motus equoruni in itadio laceflit9, &interruptus eflec. fed non p6t motus efle continuus, fi mobi le non tuerit vnu & continuum,vt patet. 4. phyfi.tex.c6.) 4. Amplius aut motus circu-, tans co rpons conunuus eft,8c tn non dicic* efle in fpacio.vnde continuity motus circu laris eft ex parcc mobilis, licet I motu redo hoc poffit efle.quia ille df i fpacio efle. fcri bit.n.C6.in> j_cccli & mun.in tex.com.4 6. fpadum in circular! motu dt magnitude ipfius corporis,magnirudmes.n.in ittis,f.ia circulanbus funt, ucut fpacia-in redis. Et ifta eft dcterminatio,ftater mi.Arilto.formafr iu.i.de genera & corrup.in tex.co. 61 vbi ex propouto mouet q6nem itta, vtrum motus continuitas fumat'principatr ex par te mobilis,vel ex parte fpacij,feu termini.ec concludit pro opinione noftra.qua diftufc tcnui in Tneorematibus, q> ex parte mobilis.& tu vidc,fi placet. Ad rorma igitur con tradiftionisdico.qjdidu \rift.verii dt,fed non dicit illam efle caufkm prima & adaequatam.vt ia probatu eft. Ad aha difficultate dicimus tps efle caufam continuitatis motus in rone menfurx, quia tps dt nunie rus motus,& ad motus vnitate & continui tatem requirit'o^ fit vnitas mobilis termini & tpjs.fed motus dt caufa cotinuitaus tpis inrSncfubiefti & caufx.& hocnonincoa ueniLQubd fofo nra vera fit,vide principiii co. 9 y. vBi fupplet defedu Arift.dicit.nwC6. c^> motus eft contindus,qttia magnitude,}* quam ht motus,dtconanua,& motueui eft tale,quia requirirur alia caufa,inmio ilia eftprima.Nam Arifto.i-coelitcxu:6.47. dcmrat 9, flelkt,cum fint panes ocbis,noQ pnt moueri per fc orbe quicfceme.quia, ci motus ccelilitcomirmus,oportct<j> mobile (it vnu & continuu.& ideo,fi panes eius dlent dmitz, motus ille. non cflct. contra tamen motus poteft efle continuus,licet da finat rei, ideft fpacij parumper, fuper quo . fit mo-

fiiper. IIII. Phyficorum

<fi{ motus,vtpatet. f.phy7tex. common, 15. ,. Duodecimacontradi.elUnc6.99.Videc' 4. phyuc. ^jcere <j5 < motus fit quiditatiue quatitas com,? ?. j-iujus tfi oppoiitu d. Philolophus,& ipfe in 5.meta.c6.i8.&te.Burleus&ModcrnidiItinguunt de triphci confyderarione mot9. dicunt.n.motu pofle fumi pnmo,vt no dif iertaterminoadque\nilificutimperfe<ftu a perfedo:&: dc eft de gne termini ad que. Alio modo pro fluxu continue, quo mobi le tendit ait fua perfc&ione, & lie eft de pcticamento pailionis.Teiuo modo pot capi gt ilia fucccifione, vel duratione cranfmuta nonis concinn;: & He eft in pixdicamento quantitatis per fe.& lie dicit Philolbphum confydeirafle motii in.^.meta.qh dixit ma tii efle quantitate. Mini eit quo ifte vir ita manifelte peccat in ponendo pcopria quan titate motui:& in diccndo de intetione Phi lofophi mom efle pet fe quantiute.Immo Philofophus exprelle. 5-met.cap dequi'.to, &tex.c6.i8.enumeratmotum,&tps inter quanta per accidens,& dicit alia,vt motus, &: tps, etenim hnidi quanta quxda dhr, & condnua, eo %> ilia diuifibilia funt, quorii font h? pafliones.Et Cain cadicit q> tps & motus funt quantitates, eo <j> funt acciden tut confequentia eflentialitcr illa,qux funt quanritates p-fua fub(tatia,magni tudine, qua: diuidit'eflentialr & primo. Dicam^ er goadcontradi<ftione,q> Co no dixitin. 99, eo.motii quiditatiue elle quantitate, fed fo lii j> accides. Vnde,fi ponderenc'verba fua, ibi reddit caufani continuadoms in motu, & dicit fy eft quantitas,per qua eft motus. noluit dicere ty ntotus eft continuus, quia motus fitquantitas, ficut imaginatur contradiccns:(edvoluit motum haberecontinuationem a quanutate.ideft a magaitudi ne,fuperquam fit motus. 4. phyfic Decimatertia contradict eft in tex.io4. 10.104. Arift.vf dicere(vt exponit Therm!jtps efle fluodamodo numeru ex mom ends colle&um.Sedhuius oppofitu habet". tf.phy. vbi

inltans eft quodamodo vnitastj>i en nactiraft tps ell numerus numeral. & eft vc lie caufatu ex partibus diuifibilibus & continuis, guia panes t j>is funt tps.& ideo Arid ! J : J - dehnitione ^- = in tpis admonuu=n:~--.1.* intelligendii efle numeru iunii pro numero numerate. qui eft concinuus & no difcrecus: licec Co -''r:'^' * male,vc ' alias ' J al'rfentiat cotraThem.& declaraui,vbi dicuThem.i pnti loco fy dria f ter momenta refpectu vnitatis in hoc cerni tur,quia momera vna continentia panut,i. vnum contmuu crHciunc,fed vnitat difcrctionem molic, i. facmnt vnadifcretionem, & hoc $m mathemanca imaginationc , vt dixi,vnde momenuconanuattps.&diui dunr.ted vnicates folii diuidunt,non continuant . Pot etia illud naturafr intelligi, vc quo.non vt quod.quia partes tpis continue rentur inftanti, fed qux continuantur non funt mftatia.fed vnitates nullo modo func continuantia numerum. Decimaquarta cdtradi.eft in te.io j.Ari. 4. phyfic. ponens iifitudm inter nun c,refpedu tgis, tex. i o f. & id quod fert* irefpeclu motus, dicu 9, (icut tps eft numerus motus,fic nunc eft numerus eius q3 ferf.poftrnodii vero dicit ipfum aut nunc eft, ucut qd rertur, vt vnitas eft numeri.& ita iacet litera ad verbum. 8c Argyropylus ex prariumptione male tranftulit. Vnde fenfus eft q, nunc eft refpeitu tpis, ficut id quod ferteft caufa lationis: & ficut vnitas eurefpe&u numeri, ficipfum nunc quodamodoeit vnitas refpeftu tpis. & non vult in his verbis Philofophus dice re <|> nunc fit numerus eius qtf fertui ,ficuc interprctatus eft Argyropylus, neq; <J> velic Arift.dicere nunc,cii fit indiuiilbile quoda, non coparan ipfi niobili in rone numeri, aim numerus fit quid diuifibile.fed in rone vnitatis.vc interpretatus eft dmus Thomas illu locu. ia.n conceflerat Philofoph* numerum lauoms,& numeru eius q3 ferif fifefle.& hoc,qd eft numerus lati patet qd non ett,nifi nuncfed fenfus Arilteft, ficut

489

contiauu.fi confyderafvt eft numerus numerans,fic eft diforetii & mathemadcunv. <8c tune ficut numerus caufat'ex repetiiione vnitatis indiuifibilis, & licet vnitas ipfa indiuilibilis fit numerus.th rcfultans eft g.d diuifibile,ficeode modo tps,fi confyderet", vt eft numerus refultans ex rcpetuione inilantis indiuifibilis,ipfum th diuilibile eft. & hoc exprcflc dicit Them, in phti loco, j

fehabetadnumeni.vtqueadmoiu vnitas ex fui reitcratione caufat numerduicet vni tas fit quid indiuiilbile, fie inftans fui repetitione caufat tepus,bcet inftans fit quid in di uifibile. Vnde hxc funt verba Them.Clarumeftfemet comitan & appellare vicifr fim tep' & momentUjita vt fineakero net* trum poflit confiftere.fi.n.tempus fere dc momentisconltitus,conflatusq, numcrus Pbyfico.

M. A. Zim. SolutCont.
n& mometittl quodSmmodo vnitas eft tpi. aut lapis,aut aliquid hmo{ eft,r8ne afif alW & ficut vnitas repetitione alterationeq; nu rii eft,ficutSophift? dicut.& patet^jloqiiit" merii facit,ita momentu rcciprocationc & de niobi!i,qtf licet in toto mom fitidefm iteratione tps.& queadmodii vnitas,quan- fubieftu c6tinue,tn eft alterii & alterfi f m qua infedtilis,conltituit tn numeru feetile, ronem.vbi eft apertiffima contradiftio.Pro ita momentu,quod indiuifibile eft, inuehit pter qua diuus Thomas,& Latini oes legiit tpsjquotd dmifibile ellceterii dria nofcitur iftii locu ngatiue. Voliit.n.q? elf Jtare (fed op mometa vna contmenm pariunc, vnitas non r6ne) lie nulla erit cotradiftio. Nos difcretiona molit". Ita etia fcribit Co. in c3. aut inuemmus locu iftu in Gtrecis codicib* inquit.n.co.tOf.inftans, quoded numerus arHrmatiuu,& Argyropylus ita etin traftutranflati,ita fe h et dc tpe,ficut vnitas de nu lit:& lucidiflimns Them.&Simpl. quivermero.deinde dedit rnodu,fm quern aflimi bo tcnus expofitione Them, fequit'in prX' lat"vnitati,& tnodii in quo diftert, & dixit fenti loco etia affirmatiue legut. Pro quo tps.n.eftcontiniui,i.fed tps codnuaturper debes fcire 3, mobile dupl'r con.^dcrari po in(ians,& diuidifper ipfum: per vnita tern tcft,vno modo>qubad fubitantia, feu rm vero diuiduur numerus,fed non continua- fubiedtu,& fie mobile non eft neceflarium tur.& inftas continual tps cum accipifpro <jj fit (iniul cii motu.nec ilia rone dat vnita terrnino coi duobus tj>ibus,ficut piiftus ac te & continuitate motui.quia,fi lapis moaccipifvltimum coeduabus Imeis: & diui- ueat',p6tintereaquiefcere. & licet veremo ditillud,qn acciptfpro principio futuri, & ueat", 8c fit vnus & ide lapis frn fubftantia Tnftamta. fine pnuieriti, vt declarabifpoft bene. Sed motus, tn illenon erit vnus & continuus. tune f m ifta cxpofi none Themi.Simpl. & oprtet igit" id, qI fert", femper efle vnii f rn Co.infurgit niagna contradi&io apud An. r6nf,fm qua confvderat"vt eft caufa mot. Na,fi inftans {ui vepetitione can fat tps, fi- & hoc eft in eo,q(f fert'.fic.n.eft motos caa cut vnitas numerujfequtt'tps coponi ex in- fa.vh fi non interlaxat, fed retmcaciftSnV fiantibus-.cuius oppontu demratumeft in neformale in toto motu,fic motus erit vn tf.phy.Confirmat'perThem.dicentetepus & continuus. Vn ifta funt verba Themi.cft efle numeru conflatii de momenti,confti .n.tdeo iugis & vna delatio,quia vnum eft nuumqj.Amplius Themi in przfenti loco qcf fert',vnu inqua non fimplr (na hoc y,de fobdit. Plane continuant momenta tps, vt mo vna res fuerit, q monftrat', corpusq; eft dixi, fed &diuiduntquoq;eomodo > quo qua Hgnu,qua ferru,qua lapis)fed qdeferf, motd fuu mobile, & delatile delationem. i.I eo qii i motu,delationeq; elt,quo refpc^ SomOO. Sedadhocpatet fo?o ex his, quz declarat ciu vnii efle no pot,fi niotii diftrahat i terPhilofbphus infra intex.co.io^.vbi vult t\> riipatue.tunc.n.neq-, cotrnu^neq; rnns fte tps eft numerus,no ficut eiiifde punfti, fed rit.qunuis fit idq3 mouereiVnu.fedtuc & ficut vltima lincx magis, & no hcut panes. vnus & connnus eft, cu q3 defert'tn eo q3 medio.n.punfto,vt dtiob' vtet": quare qutc defertur eft vnu, hoc eft cu non intnrlaxati fcerecontinger.&te.co.ioy.continuando, necinterquiefcit.alioquin interpollando dicit Q) nunc non elt pars tpis, nea; diuifio prior motus delimit", 3c a poftsriori abfcia motus,(icut neq; punAa linextfea funt ter difatq; dirimif & fie etiam ad verbii dicit m n Simpli. Sed quid tuncad contradidionem i i>qu' f unt femper in'terminato. Decimaquintacotradift.eftineode.tex. dicem9, cii fiiperius dixerit mobile i mota . . . t -1. ff. , n An.m hoc tex.volens aflignare caufam vni ee alterii m roneJRndec'ij, ilia alietas I'm tatis & continuitatis motus,inquit etenim rone eftalia ab ifta.ibi.n.loquebat"de alieta motus & latio vna eft ipfb quod fer quia te r6nis contingenti mobih rone fpacij fup vnu & no qiiodciiq; ens, etenim deficeret, quo fert".Na Anft.declarat hoc per exeplu. fed & rone, vbi vr dicere Philo(bphus,<ji ad inquit.n. hoc aiit r6ne alterii eft, ficut Sohoc vt motus fit vnus & conrinuus,oportet phiftzaccipiunt alterii Corifcum inlvceo mobile efle vnu non qualitercunq; fed f m efle, & Confcii in foro.fed in hoc tex. dura TOtie.qcT Argyropylus iuxta fenfum transfe- afleiit eg mobile in motu vno & continuo tensapcrtius dixit.inquit.n.nn motus ac la df manere ide f m r5ne, intellexit de r6n tio vna ett.fane ipfo qctfert', ,ppterea y? vnii formali, f m qua eft caufa motus, & conticft,& no fubiefto.fit.n. intercapedines efle nuitatis eius: & eft inquatii mouet"& defct pht,fed rone.In tex.aut Imediate pncede- tur:fic.n.tale ronem femper retinet in caute,f.i O4.oppofitu vr dicere.fcribitur.n.ibi, fando motum,videlicet inquantu eft in fltt hoc aut quodciiq; ens e(l,ide elt.punftu.n* KU Scdclatione.quia non eft caufa motui immo*

Riper IIII. Phy/icorum

tffiTnedtataFm fiii fuDiam,qa he quiefcere & deficece p6t.& hoc aperte die it Them, in cxpofitione te. 106 vbi edani Arift.iterum dicitcjjid, quod fen' temper eft alteru. vbi dititThem.nonquodfit alterua fein eo, |uod defertur, fed quia eft in alio & al-o loco.Et fie nulla eft contradictio, quia eft refpeftu diueiforu.Et iftud tcne,quta multicrrorespaflimcircuferunt'ti|> ignoratii literaru Gnecaru.& Deus fit dator auxilij. 4. phyfic. Decimaiextacontradi.eftin tc.io8.Ari. 0.108. &C6.dicutmifto te.c6.io8.g>in cpenon eft accipere minim li fm magnitudine,fcd folu fm multitudine. Sed opponeba ex ce. to 5 % z.de coelo.vbi df <|> vniufcuaifq; ad* het minima tepus ad non excedere.& ib:de dat*exemplu,<j> eft dare minimu cepus, cui'no cotlgit in minor! moueri cclu,ucut neq; citharizare,neq; ire in quucuq; tepore poflibile. Amplius non eft maior ro de icpore,$ de motu.fed in motu eft dare mini mii motu fm magnitudine.fcnbit'.n. I.CCB li tey.c6.i8.cj, minimus motus eft, qui eft veloci ffimus.talis aut eft motus coeli, qui eft menfura alioru motuu. in vnoquoque aut roenfuia,quod minimum, vt dr ibi, & folutio. ctLi.i o.meta.tex.co. 3. &. 4. Soluitur Confyderano dc tepore & motu duobiis modis capi pot. Vno modo fimplV. & fm ronem ^nale,inquantu videlicet funt continua, & inquantu motus aut tepus abfblute.& ilia rone loquif de motu & tepore Arifto.in Utris phyfice aufcultationis, inquantu videlicet motus inuenitur in corpote abfohue, & in eo g? motus. Alio m6 confyderanfvt ftnt apphcata reb1' fenlibilibus determinatis per fprmas fenfibilcs & naturales. Tune idico q> tepus fm alia abftrafta confydetatione non het minimum nifi fm multitudine.non au: fm magnitudine. nam cum fitdenumero continuoru,&connnuiifit duiihbile in infinitii, fub ilia tone non eft dare minimu tepus.Si aut tepus fuent tonlyderatufm contrafta confyderatione,vt her menfurare motu, & achis determinates ^uenientes ab ageribus naturalibus de terminatis-.oium.n. naturaconftantiu determinatuseft numerus magnirudmis & augmenti:fic bene in tepore inuenitnr minimu.& fie eti.i inucnif minimus mctus, vt beneprobaturexobieftis. Conlimilem folutioneleqtiimr Com in. fi.phyfi.in com, i j.ficut potcris videre. 4.fhyfic. Decimafeptima contradi.eftin tex. nz. tec.iii, Ari.& Cadicut q? tpi per fecopetit mcnfu rare moni.Sed hui oppofitii colligif t'Phi

490

Iofophoirifcriusinte.c6.ii8.vbi .pbas PHI lofophus,q; licet tepus fit menfura quietij, non fequirur ex hoc vt quiefcens fit in motu,ex quo quiefcens eft i tr>e:quia tep' non eft not,fed eft numcrus nior'. vbi Them. & Alex.di'cunt g> tepus ell accidens motus, & no fequit'qj ,(i aliquid merit in accideta alicui,<j> ^p hoc erit in illo, cui illud accidens accidit non.n. fi quid riierit in die,erit in larione Solis & exprefle Alexa. vt recitat ibi Simpl.dixit(j> tpi accidit mefurare mptu.eft igit'apertiflima contradi frio.ficut vi des.Niu eltet o> per accidens (umit"bi&ria. Sofetfo. vno modOtVidiuinguit'cotraper fe primo modo.alio modo,vt diftinguic" contra per ft fecundo modo.& tune dico f m Alexifc Themift.g>fubftantiafeuquiditas teporis confiltit in numerato cfie prioris & pofterioris ipfius motus, fm quod hoc eft prius & illua pofterius. & fie tps quiditatiue eft numerus moor; tantii & non quietis. quie ris.n.dlentia non confiftit in prioris alicui* adaliquod pofterius tranfitu.vcerq; aileric. & ideo numerus in definitione teporis fumitur pro numero numerato. fed tepus be ne eft menfura, non folum motus.verura etia quietis.quia menfurare eft de accidentibus tcporis,& non eft de quiditate. eft n. jppria paflio ci,f m qua primo refpicitmo tu,& p fe,fecudariovero & p accns refpicit quiete.q eft mot* priuatio.eadin.eft mcfn rapriuarionis &hitus,licec no code m6:ficut eft eade poteria difcretina lucis & tens brat u, & (bni,&filecij,& eade e regiila oblf qui & refti.Sic igit", fi ly per accns opponif cotra per ft primo mo.dico <j> mefuraf mo tii no copetit tpi per fe,fed per accns.vn intelfs pot quiditatiue icelligere tpis fubiam, ab(q-, hocqrf itelligat menfuratione rdpeftu mor.p6t.n.iniel& diuidereq funtcoid eta I e(Te. vt d. C6.fn.n primx ptiiac in co. } 9.fed fi ly per accns diftinguit*c6tra per ft fccudomo,ficdicoi}> tpi no accidit menfii rare motu.fed c&perit nbiper fe.fic fieintel I'gifdiclu Ari.inte.c6.ni. Sed tuceftdirK t cultas,quiaC6.4. phy.co.ni. c6traThem. vultcjj numerus ponatin definitione tgis f numero numerate.quia teporipcrfe copetit menfutare motti,motui aut menfura re tepus competit per accidens. & ideo, vc inquit Ariftot. nonpoftiitnumeratum mo tus in teporis definitione, fed pofuit nume ru.8cThcmi.noanimaduerntadhoc.tune igic'ft menftiiare motu ponit* in defimrione rpis,ma!e igitur diftum eft hoc copeter* fibi per fe io fecundo modo, & g> ' intellecl'

M.A.Zim. SoltitCont.
potintelligere quiditate tpis abftrahendo Solutio. menfurationis refpedtu motus.Dico <jj de Auer.cgo magis miror, q. no aduertit iudiciu,& verba magiftri.q. de Them.g. no afeduertit verba fua,fi hoc verii eflet. Arif. enim vides multiplicitate ilhus nois nume ri.pofita cgis definicione ftacim admonuit nos,cj, cu numer', alter fit numerans, alter fit numrratus,cps non elt ips quo numeramus,fed qliod numeracur ex quo fequitxj? quiditas tpis cofiftit in numerate eflepriotis & poftetioris in mocu.f m quod hoc eft prius,& illudpofterius.gj aut tps motu me furet.hoc confequitftjMS quiditate, ficut accidentia per fe confequuncTubiectu. & hoc eft,g> mulcos viros illuftres decepit vfq; ad tj>anra,quividences cps non efle numeril numerante fimpFr,quia ille eft quancicas di fcreta folii ex vnitatibus indiuiubilibus refultans atq; copofita neq; eftprxcife res nu merata,fed eft quodammodo numerus nu merans,&quodamodoeft numerus nume racus,ctediderunt p_p c6comitantia infeparabile iftarii duaru coditionu, (j> ficut vnu eft de quidicate cpis,ita (it & reliquu.dicit enim Co.m. 4.phy.in co. 9 5 .nmltouens exi llimat'ijj illud.quod rofequit're fit ipla res. fed eft error,quia vnu confequiuepus quiditatiue.aliudvero ficutpaflio. Etideo bn dixit Alex.qi quiditas tpis cofiftit in numerate efle prioris & pof tenoris motits.mefurario aut confequitur ficut accidens, Vnde (quiuocatio decipit Auer.& fequaces tatinos.qui in hac re oes hallucinati funt cu eo, <juia no diftinxerunt inter numeru & meuira. crediderunt.n. iftazquipollere, ficut (inquit Alexa.) crediderunt illi,qui opinari funt tpis difinitione efle imperfeda,volentcs debere addi tps efle numeru motus, & quietis,ac ft cade eflet ro numeri & ro meiiirx. fed longe decepti funt, quia tps folu eft numerus motus,fed eft mefura vtriufq; videlicet raor9 & g.eds licet diuetfis modis quia motum menfurat per fe,& quietrm p accidcns.& ideo,f m viam Alex. & Them, numerusipofitus in deh'nitione tpisquidtta tiua,ftatpronumeto numerate, quia ilia eft teporis quiditas & ifta eft via eorum. et eft via Arifto.vt mihi vf fine dubio. Si quis aut vcllet numerum pofitu in dehnitione t^is hre vtraq; ronem,videlic & numera ti refpectu pnoris & pofteriorispnmi motus, & numera t is refbeftu cxcerotum,quia eft natura eiufdem,ucut natura entis ambi gu'i,& res deriniunt",Iicuti funt: eft.ruvt dicit Co.quaU c6poucu ex duabuf quanti taa rone

tibus, videlicet continua & difcreta;& ffctl defCo.exponere defimtione ilia: tune Kan te illavia,quacditerLatmi fequunt",dicoij ilia deftnitio non eft pure quidttatiua, fed eft de numeio illaru definitionii,q dat qui ditate & efle,rcii eft de numero illaru defimtionu.qu; difrerut ficu a demfone. Vnde dico g> numeratio aftma copetic p fe rpi re fpedu c^terorti motu,qaipfaeii'eflenna c6 hftit in numerato efle prioris & pof tenoris primi motus ,& fi Co.intellexit illo mo, bene intellexitt&Latini cu eo.fed fi intelle xit q vtraq-, ro eft de tpis quidicate, credo ipfuni male fcntite,& Gnccos melms intellexifle mente, & verba Arift. ifta.n.diftingnuntur,ratio numeri,& rado njenfun. Derimaoclaua contradi. eft in eo.te.vbi Arift.dicit q? tps & motus fe mutuo metiu tur,quiaadinuice definiunr*. Sed huius oppofitu fcribit" per Aucr.m. 4.phy.in c6.9 7 vbi dr <j) tepus non pot imaginari hne motu,& motus pot imaginari extra temp9. Et confirmaf.quia motus ponit" in definicione tis,fed tps no ponifin dehnitione motus. vt patet. in. j.phy.tex.c6. ^.Niti efletq> Solutte. nonfuitmens Philofophidicere motum, & tempus adinuicem definiri,quia recipro ce fumanc'in fuis definitionibus,ficut reladua feinuicem dcfiniunt.vt dicit Porphy.in ca.de fpecie,Sc Philofoph' tn.6. topico.fed dnr feinuice definiie.i. determinare p via adiquationis:quia tps adxquat'extenfioni motus, icaq? non excedit, necexceditur ab eo,vt dicic Comen. 4.phyfico. come.it).C ibidem comen. 9 9. dicic <J> quantitas temporis fequitur quanti tat em motus, fcilicec quia eft xqualis ei, noli th credere Q> quantitas temporis,& quanticas motus ant dux quantitates realiter diftindx, & <J> vna fie nindata in alia,fed funt vna quanticas realiter & fundamental her, & non diftinguutur nifi fbrmafr, vnde tepus vltra motu, vc niotus iucludicpropriam fucceflione,mhil aliud addit nifi rationem men furx form alicer: ficut bene ance nosnocauic iubtilis Scotu s in. 4. fenten.difti n. 4 8 .quxft. z. Decimanona cotradi. eft in tcx.ii4.Ari. 4- phyfic. dicitiji tepus menfurat de motuvcruq,,f. cex. 114. quancicate,& efle.&: hoc accidit motuuqa non habet oes fuas panes in aftu. vbi vf (> per arcides motus menfuret' a tpe, quo ad quantitatem,&cfle.Sedintex.cd.iir.dicic oppo(uii,q. tep' per fe menfurat mocu,fed motus menfurat tepus per accidens. Nift Soluoflu eflet <j> abfolute loquendo veruni eft, tep per fc meafurare mocu.quia fubftantia ei9 eft

fiiper IIII- Phyficorum.

eft menfurare motu, modo fupra declaralD.fcdfermoprzfenseftcomparatiuus.q.a Aria.eft inter tempus,vtc6parat ad mom, & vtcomparat'adres pcrmanentes,q func fub tpe,res .n. temporales non nienfuranc" * tj>e,nifi fm efle,i.quantum ad duratione earum,vt pater in tcx.c6.n f non aut menfurant'quo ad fui quantitate.v.g.lapis.quo adfuumefle.i,quoad durationem & permanentiam fuiefle.menfiirat'a tpc,fcd lapidis quamitas menfurat'non a tpe, fed a cubico vel aliquo confimili. fed niotus cu fit res fucceffiua, & non habeat oes panes fimul,menfuracur a t}>e,& quo ad fui quacitate,quia vtdicit Cfi.in can ;.cum temp' fuerit imaginacum efle mcnfuram extenfam per extenfionem niotus, lie menfurat motu per fe,& adxquat* ei.vt dicit Com.in c6.9 7. & menfurat'a motu illo modo per accidens.& tempus etia menfurac motum quo ad efle, i. quo ad durationem eius, & fluxum fiix permanent,*?. & ita motui me furari quo ad vtruque,f.quo ad quantitate & efTe,accidit ex parte qua eft ens, non habens oes fui partes in actu, ficut eft fpaciti, , , & vfrficutfuntres permanentes. 4. phyuc. vigefima contradi.eft in tex.n {. Arifto. cex>II J' dicitg> cumtepusfitnumems quida,efle in tpe df dupfr, vel quod aliquid fit tune, cum temp'eft, vel tanqua innumeroefle. In numero autem efle contingit dupFr, vel ficut partem,vel ficut paflionem.vtvnitas, & par f impar, quoru vnitas ell pars numcn,imparaOit & fuperfluum funtnumeri }>aflioncs. fie &c inquit in tpe nunc,8c pri' &polteri9.ficut.n.iUanumeria!iquidfuru ita h.Tc funt aliquid tpis. Vnde. 4.phy.tex. co. i oj.vnitas ita fe habet ad numerii,ficut infians adtepus./icut.n.numcrus eft co'.lc&us ex rciterattone vni ta:is,(ic tepus eft nu merus qu Ida collehis,& confiatus ex infta tibus,vt dicit etia Therni.ibi.par aut & impar & fupeifluum funt de padionibus numeri,ficut etiam prius & poltcrius funt de paifionibustftis Vnde Them exprede dicit tjj ficut ilia funt accidenria numeri, tic hxc funt accidentia tpis.patet aat <j> hoc no in tclligi c'de vnitate, qu ia vnitas eft pars numeri,fed de pari & impari & fuperHuo.igi tur pri9 & pofterius funt pafliones tpis. Sed ex aduerlb vf o fint dri? fubllantiales tpis, MlutiO, q u i a ponuntur in definitione eius. Soliiit", g prius & po(terius,quar ponunnn definitione tcmporis,non funt prius & pofterius tcmpons:fed funt prius & poftenus niotus pumi.vtdicicThern Adargum:n:umGa-

491

leni, qui contra Arifto. inueftus aflerebat enumeratis oibus fignificatisprioris,nullus alius modus videbaf congruere nifi prioritas fan Kpus, & ita tepus definiebafper tepus.Them.aiit,& diuus Thomas, & Com. dicunt <ji prius & poftetius ibt funt prius & pofterius pnmi motus.Et ex hoc poteris videre Q prius & pofterius non funt de quiditate mo tus, fed funt accideda motus, vt dicit Arift.& C6.in.4.phy in te.co.? 9.funt enimeadefm fubiedlu. quia qn oonfyderatur,vtdicit Co.vt funt in fubie&o , flint partes mot us, fed qh confyderantur fm definitionem & quiditatem, funt aliud a mo tu.quia motus eft in quantitate,& prius,& pofterius funt in numero.Tuc fic,ficut mo tus eft in quantinte,vt mefuratur a tpe, fie etia tepus.vt menfurat motu,eft in quantitate:ficut dicit C6m in to.nj.vbideclarat quo motus menfurat tempus per accides, tepus vero motum per fe.inquit .n. hoc acciditei,curueritima^inatumefi r emenfuri extenfam per extenfionern motus.quod ia telligas qu6 ad extenfione durationis motus mcrito illarum partiii ,quz funt fuccelfi UK,& non merito,partium motus,quas her fimul ad diuifione mobilis.hetn.m<. tus dtt plices oartes.4.phy.c6.ioi. na partes mot ex mobilis diuifione funt f m triplice dime fione,& penes illas tempus non eft mefura motus,fed folu quo ad partes fuccefliuas: & ita tepus non eft menfura motus nifi f m longitudine durationis taquS linea fucceffionis.& eda ficut prius & pofterius f m qui ditate differunt a motu, fie prius & pofterius f m quiditate differunt a tpe.funt.n.ac cidetia & paflioncs teporis,ficut par & ipat funt pailiones & accidenria numeri & ifta eft vna fofo.Quia aut Them, fubftinet etii prius & pofterius pofita in definicione tepo ris pofle recipi:prout funt dria: teporis,in il la lofone ad argumentu Galeni.tuc f m ilia fecund! fofonem ertet magis difficile argU mentu,& contradidio magis valida.& tuc iuxta illam folbnem oportet dicerc op verx & fubftantiales teporis df iz funt nobis occultz,& oirciiloquimur eas per fuas^iprietates. Vnde diuus Aug.confeflus eft fc igno rare teporis quiditate. Vnde in hoc cafu licet ad circiiloquendu drias occuttas pone re confequentia & propria,ficut dicit Com. in fimili de qualitatibus elementorum c6traA!ex.in.i?.meta.co. ;.&alibi frequeter. & Auic.in. 5.fui metaphy.& tu cogrta. Vigefimaprimacontradi. ell rn tex.ii7- . phyG Arifto.&Co.volunttepuseflecaufam ror- KX.n7.

M. A. Zim. Solut. Gonr.

tuptionis per fe,ania tempus eft numerus jnotus,& motusjdiitare facit,gnationis vero per accidens. tune igitur videtur gna do efle per accidens intenta a natura,& corru. ptio per fe. Huius aut oppofitu legunus in. a.degna.&cor.in tex.co. j9.vbi Arift.reddens caufam continuations & fempitemitatis gnationis finals, inquit. qm in oibus inquimus natura defvderare, quodmehus dfcmeliui tit aut efle fj non efle: ideo com pleuit Deus efle,conttnua feciens gnadon e. ... . & ex confequenti gnatio eft per fe intenta, Solutio. fc coi-ruptio per accidens.Nifi eflet <J> ctiectus ad QUO comparan pot ad inftrm,& ad agens principale:& tune fine dubio in namrahbus fimpfr & abfolute effeftus df per fc,aut per accns in ordine ad agens principale,& no in ordine ad inftrm. inttrm etia duprr cofyderari p6t,vel materialiter,vel in ratione infti i. qn coafyderatur materialr, con habet rationem inftrumeti. fed agetis principalis,& tune dico q pofiunt oppon*tzproprietatescopeterevni & eidem rei, dum eft agens,: dum eit inftrm. & huius eft accornmodatum exemplum deigne. na,vtdicitur.i.de animate*.co. 4t. augme tumignis appofito combuftibili procedit iainfinitu.(ic.n.Arifto.reprchenditibiAn tiquos aflerentes augmentum & nutritionemfieriab ignt,vtabagente principal!, fed f m fentenriam Arift.ignis concurrit vt concaufa&inftrm.anima.n.omnia opera tur mediante igne,vt dicit Arift.m libro de roorte & vita, th ignis.vt eft an i mar inftrm mouet ad certum terminum nrxfixum,& naturz cognitum. fie etiam eupariformiter g> motus natura fimpliciter confyderata diftare facie & ifta eft caufa per fe ablationis rei a fua fubftantia,vt inquit Co. tn motus vt eft inftrumen turn regulatu a Deo & intelligenda mouente,habet per fe inten dtre generatione,& per accidens corruptio nem.non.n.ficut diximus,impo)e eitoppo fitas & diuerfas difpolitiones copetererei, Vt eft agens,& eidem,vt eft inftrumentum. 4. phyfic. Vigefimafecundacontradi.cftinc6.ii7 com. 117. dicitmotumabijcereafubftanria.Oppofi turn infia.in eodem. 4. c6.118. Et. R.phyfi. Solutio. 5 9.Soliut".di3uni fu um fallit in motu loca li per fe.verificatur tamen per accidens. phyfic Vigefimaterria contradi.eft in tex. 117. jL;, I- ' Arift.definicns,repctc, dicit efle illud, qnod '" temporenonfcnubilioroptereiusparuiutem eft remotum. Sea opponeba, quia ex libro de feuiu & fenfilibus,oc tempus fenSolono. fibijccftfuaptc natura-Nii; eflet j> tempus iudicat'efle fenfibile,aut non fenfitnle, .efts, (jialicuiuspaffiofaftiineo, fenfibilis eft, aut non fenfibilis.&: quia contintjit alicui' pafHone aliquam fieri propter motus velocitatem & tempons breuitate infcnfibiliter,ita <j> latct nos,illa rone tempi's relpeclu illius paffionis infenflbile ludicat", led refpeitu alter ius paffionis illud tps fcniire tur. omnc igitur tempus m fe fenfibile eft & fie in libro de fenfu loquutus eit: fed no refpedu cuiuflibet paflionis in eo faftx fen fibile ellc pot. & lie fumpllt hie. Aut afr di cipotg? tepus hiciumitur large pro termi no tenipons,qui eft ipfum nunc indiuifibi le in tempore exiftens,in quo funt termini mutationum, & o& inftantaneac mutationes cdfueuit naq; Philofophus lato vocabu lo tepus appellate confiniii tpis. feu ipfum inftans.quod ide eit. & eft folb Alcxandri. Vigefimaquana contradi.eft in tex.nS. Arilt hic,& Co aflsrunt tempus potius cau tac-11*' fam efle obliuionis & ignorantiz,a fapien tix & cognitionis. vnde laudat & pncfrrr fniam Pythagorici Paronis aflereatis tepus efleindodimmu.quia & obliuifcunt". Sect huius oppofitii legit'inThem.m.i.phy.fuper tex. 4;.vbi dicit tepus efle,8c longa xtate aptiflimam ad indagine veritatis ronem atq; efTicaciflima.& hoc etia dicit Com. in fua media expofitione in. i.phyfi.imitatus in code loco Theni.fnfamNifiefletg,fer- Soluti* mo Aritieft coparatiuus, magis .n. operaf obliuione q fcientia,vh & in. z.de afa Arj. increpat Antiquos,cur $ deceptione,& cau fa eius non con(yderauerint.magis.n. pro* piium eft aninulibus,& plurimu tepus in hoc perficit anima.vbi Themi. dicit in tex. co.iji.q? ea,qux nouim',portione minima coutinenr,fi collata &,coparata his fiunt.q" ignoramus. Sed fermo Themi.eft (implex. nlivt inquit Auic.in trac. y.fuar prima; philoibphiz,ars quzlibet in fui exordio eft era da & immatura,fed maturat'poftea & rleinde paulatim decorat"& perficitur. idem dicct Arift.m.i.meta.Philolophiam balbu tiendo inccepifle.vnde Arilti.cccli.ii.& in i.metco.dicitex temporis longitudine putandum efle infinities Philofophiam fuitfe. renouatam,5c infinities eafdem opiniones excitifle.&: ifta eft via eius. Vigcfimaquinta contradi.eft in cod tex. Dicit tempus efle per fe caufam corruptionis.quia tepus eft per fe numer^ motiii,oi aut motus,feu mutatio a natura rcmotiua eit.& eande fententiam habet Philofoph* in eodcm. 4-phy.in tc.c6.ii7.Scd eft in hoc duplejp

(iiper HIT. Phyficortun.

duplex dubitatio. Primo,quia tepiu eft nu confyderatur tranfmiua'tio & rnotus.vt ctV mcrus primi menus, qui localis eft. motus infirm agcntis.cum agens naturale Temper aut localis non abijcic a fubftantia. S.phy. appetat quod melius eft, & efle eft melius, tex. co. f 9.& eft limitatio etia Auerr.hic in q, non efle, lie gcneratio per fe eft a motu. co.ii3.vbt dicit (j> ois tranfmutatio natura & corrupcio eft per atcidens. Ne videatuc liter aufert fubftantia tranfmuiati in qua- igitur tibi miru,li oppofiu verificantur de cunque fpecie merit ccanfmutacio, nifi in vna & cade re fub diuerfis refpectibus conloco.& ita ratio Anft. non vf efle ad propo fyderata-Scnbit.n.Co.in. j.coeli mc6.9 cofitu.Amplius autfalfum vr qj motus etia, paratio eft accidens feparabile a re, res atl c feu tranfmuratio per fe fit caufa corruptio- non femper lepararur a fe. frn.n. quod renis. quia. i.degene.& cor.te.co. f 9.femper fpe^iiuim habet difpofluones contrarias, natura in oibus defyderare quod meli* eft & intinitas,& ^m quod eft, ellcntiam non dicimus. melius eft aut efle non efle. & habet niti vnum, & eft quaii lua ellcntia. per confeques gnatio,qux ducit ad efle, eft Et tu cum melius poifis capere hoc, manu magis de mtentione naturx, coiruptic, cj ducam intelfm tuum per quoddam dmiducit ad non efle. Et cofirmai'.quia. i.coeli. le.Certumeitq>m motu augmenti ignis ECX.CO. 4 motus femper ex dimmutione ,p- concurrit fm- fententiam Philofophi, vt. ficifcit",& intentio cius eft perfettio. lic.n. concaufa,&initrm: & menifeftum eft q ibi probat'tj, corpl'eft magnitudo perfecla, augmeatatio non eft ab tgne, inquantum quia non pot fern in aliam vlteriore,& per igms.quia augmentum ignis,vc dicitPhilo cbufequens motus potiuselt cauta perfe- fophus. i.de anima.tex.co. 41. eft in infinidionis,& bonitatis,6cfapientix, q obliuio- tu appofito con^buftibili, fed ignis, vt eft nu,& corruptionis,&: iniipienttx: cuius th animx inftrm, ducit ad certum terminii oppofitii fcribit Philofophus. Nifiefletg* notum in natura,quia agtt frn cxigentiam retert confyderare iranfmutatione &c mo- animae,qux eft agens principale.fic parifbc tum in fe,& confyderare ipfum, vt coparat" miter debes imaginari de tranfmutatione* ad intentions: agentis naturalis, cuius eft 9? oppoiitas habet difpofitiones.vt abfoluinftrm fub ratione,qua eft infirm. & tune te confyderarur, & vt eadem refeitur ad ia dico duo dicta.quorum primu eft q> qu in- tentionem agentis.&: hoc etia pulchre nobef motus in fe confyderatus diftare facie uuit fubtihs Doctor in Theorematib^ fuij. id,quodeft,vt dicit Philofophus in tex. co. inquit.n. adio cuiufcunque, qn ipfum fit ny.feu a natura remonet re,pro quanto ra inftrumentum, variatur fpecieab actione: tione eius fubieftu remouet'a forma, fub cius,vt principalis agentis. Per hoc patet ad Sofo ad at qua erat. immediate .n. quo aqua incipit obiecta,^ licet tempus fit numerus motus, gumenu. /; r folum motus ii:localis, calefieriabigne,incipitiemoueriafrigidi- tneftmenfuranon *'-" -' ute,qu;erat fibinaturalis.&quia fubieftii verum etiam aliorum mtouuin,qui a fubnon pot expoliatu efle ab ol forma,ideo ac ftantia abijdunt.&,quia motus localis eft tidit 9>,qh fubieftii virrute motus feu mu- caiifa aLorum motuum,ratione hac potrft tationis remouet'ab vna fbrma,oportet g, Philofophus-habere intellectum fuum. Ad uanfmutefad alia forma oppo(ita.fed pii- aliud patet 9 cocludic cj> in ordine ad ages, tna operatic de intention^ motus & muta efle eft magis inuntum quam non efle: fi* tionis eft rcmotio fubiefti a fua difpofitio- ue fit natura, flue anima,tiueintellectus,vt &e.&, quia ifta eft corruptio quxda, idea dicit Co. in co. Ad aliud.i.de ccelo.dicoo^ mot9 & mutatio per fe eft cauia corruptio motus tile eft imaginarius, &: mathematinis,gcnerationis vero eft caufa per accides. cus,& illc eft,vt res perficiat*.fic.n.dicut pii efle.n.quod eft terminus gencrationis, eft ftu Huente caufare linra,hnea fuperficie,5c efredus per fe & eflentialiter agentis, aut fuperficie corpus.fed motus naturalis, qui generatis.fme illud fit natura,liue aTa, flue eft in rebus fenfibilib^tprimo operat'rcmo imelfsjVt dicit Co.in co.prxfenu.vLi innuit tione,& diftare facit.& fi opcrafgnationfi, triplex agens,naturale,quod eft inhnitum: & efle,eft t> acchs,inquatu fuBum trafmu* aiam,qdeit medm:& intell'm.qd' eft fuprc tatu no pot rcmcueri ab vna forma, qn re mu I ordine agentiii.dna.n. eft inter aiam cipiat aha.aliogn ftaf poflet fine oi forma. Vigefimafexta contradict, eft in tex. i ;i. 4. ph^fic & inte'ifm, vt ett videre ia i. de anima, vbi AtilLreprehendit Antiquo$,qui won diltin Arilt.abloluens primam quxftione dc illis tex. ij i xenmt inter aiam & intclfm.&: /il'r anima duabus propofitit in tex com. 150. in qua

ft fcpra natuouua.vt alibi decLuauiSi aut qiuercbatur rcium tepus cilct circufcripu iiij anima,
63 IV

M;A.Z3m, SolutCont.
*nima,inquit,<j5 cu tepus fie numerus motus,numerus aut duplex eft,videlicet nume ratus&numetabilis:ciim aut nib il aptutn fit numerare,nifi aia & aiz portio illa,qu incelfs appellatur,nifi aia eflet,impoleeflei tepusefle.Scdhuius oppofitu habefex.z. de aia in tex.co. 141.contra Antiques, qui aflerebant non exiftente fenfu nullum erte fcnfilc,vt non exiftente vifu non efle colorem.quia color cu fit vifibilis,& vifibile df relatiuead ipfum vifum:non exiftente aut vno correlatiuo,nec alter u exifteret. Arifto. aut,foluens eorii inftantia, dicit eos peccaf fep fallaciam zquiuocationis.quia in non fihipfr diti; 1 oquunt* tanqua de fimpl'r diftis. nam fenfus & fenfibile dnrdupfrfm aftu &fm potentia tn licet diftu eoru fit verujdum fumunf fm a&u,quia fi non fit vifus in actu,non eft vifum in aftu: qn aut dnrfm potentia,diftu eorum non fequit' juia licet noi*-fit vifus in aftu, poflet tame efle color,qu i eft vifibilis in potetia. & hoc eriam exprefle dicit Com.in co.inquit.ti.in eis aut,qua: funt in potentia, non fequitur Vt corruptio eorii,& efle fit femper ifiK Am plius eft fnia Ari. in przdicamentis,vbi het n fenfus & fenfibile non funt fif natura.g.a i fenfibile ablatu aufertifenfum, fed no ecotra opioio -Frte PP ift^ rones Boethus, vt recitat Simpl.authoritate Alex, in pnti loco,& eft authoritas^tThem. in fua paraphrafi, voluit fnTam Arif non efle vera in hac folbne. inquit.n.nihil prohibere numerii efle,dato tjjnon fita!iquid,quodnumeret, ficutpot AIexan& ffealiquodfenfile, datocj^nonfit fenfus. Them Co- Hancautobieftione Alex &Them.foluef lutio ' cupientes ifto niodo abfoluunt. dicunt .n. g)ea,qreferun^fil'funt.cum autaliquaad inuicem referunr'duprr fumi pnt,actu vide licet & ptate. relatio aut dr fieri fm eande r6nem, vt q referunfaftfl.ambo fumant", vt actu,& q ptate,ambo fumanc'ptate. vnde fenfus in aftu refert'ad fenfatu in aftu, & econtra.& fifr fenfus in potentia ad fenfibilc inpotetia,& ecotra.Sic I propofito, (i non eft numerans in aftu,non erit n'unier0 numeratusina6lu:& fi non fit uumeratu, quod dicit aptitudinem,neq; etia pot code modo remanere numerabile, q3 etia aptitudine dictt.lice:.n.poffit remanere res ilia, cui accidit ifte refpecl' numenbilitatis,tn non remanebitfub rone,qua numerabilis. qu eadmodu, fi non fit fenfus in aftu, non eft fenfatu in aftu:& (i non fuerit fenfus ih potentia,non etia erit fenfibile in potentia, licet remanere poffit id.cui accidit fenfibile efle. ficut fi non fuerit vifus in potefltf* non erit vifibile in potentia, licet remanef poflit color,cui accidit vifibile efle,fed noa remaneret in r6ne vifibilis, fed fub rone, qua color abfolute: ita licet fine eo q<f ntimerat, remanere poteft numerabile, tamen numerabile remanere no poteft mfi remaneret numeratiuu. cum autem ita fit motus efle p6t.fi nulla res remaneat,q numeret.fed prius & pofterius efle non pnt,vt dicitThem.mfi numerenc^atq, monftrenu fi igi f tt'pus monftratio prions,& polterioris cdftituit,qui efreceris,vt fine aclione ani mi tSpus conftet.imo,vtaflerit,fi bene perpedas.neq; motus aio dempto remanerer, quia aia eft fons, & origo motus circuiaris, qui eft principium, & caufa (xctcroru motuum,vt aflerit Sed in hac folbne funt ma- Diffirnlw ximzambiguitares.Namtudiflu Arifto. tes contra in. i.de aia non eflet veru.vbi dicit.foluens folbnem. ronem Antiquorum, q, licet fenfus in z&a fint fiF& fenfatum in ahi, in his aut, quae funt ptate locii non het,ficut et Co. dicit in camodo p vos etiain his,qu? funt ptate,K> ciihet.quia fenfibile in potetia refertur ad fenfum in potentia. Amplius tune vf diftd Arift.in prxdicamenris non efle verum.vW probat q, non oia relatiua funt fil' natura, dans inltantia de fcibili refpectu fciar,& de fenfibili refpeftu fenfus. quia inquitq, deftrufto fenfii pot remanere fenu~bi!e,& deItrufta fcia p6t remanere fcibile.fed dicam fibi q? eftfalfum,& eft purus error. quia,fi fcibile ad fcfam referafin actu,func fif: fi in aptitudine,erii fiffunt & non funt.ficn. funt telatiua,]j fi fnmant vnu in aptitudine,& aliud in aiflu,timc non eft bona com paratio.vnde.licet deftrufta fcTa in actu pot remauere id.quod efle cot foibile,no tn remanere fub r6ne,qua icibile.ii fcia oino de finere: 8: aftu,& aptitudtne.vt patet ite!li geti.Vn Porphy.T pdicamctis corngit ditlii Ari.ibide,vt recitat Boeti'.iquit.n.vFr verii efle in oibus relatiuis efle fii'natura. vnde neq-, fenfibile eft pri fenfu, neq; fcibile eft prius fcia. nam licet fenfu guftus fub la to, mel remanere poflet,non tn remaneret r6 ne qua guftabile.& licet fcia fub1ata,fubfta tiac reru poflimt permanere,non tfi pcrma nerent inquantum fcibiles. quia oe fcibile fcia fcibile eft. Mihi tn videfpro defenfione Opini* Anft.dicendii efle q? diftum funm in. i.de propria aia fir veuum ad hoiem. nam loquifcotra Anriquos,qui aflerebant olaentiaconfifte re in apparentia & exi!limatione,& ad co^ rum opinionem fequebatur cjuiditates r-

(iiper IIII. Pliy(icorum,

tarn eonfiftereTadiulf relatione,& g ola erant actu ad aliquid, ficut eft videre 10.4. primz philofophut,vbi in te.c6.i.inquir. qui dicic oia, q apparentxe(le vera,ofa qus lunt facitad aliquid.& ibidem tex.c6. zf. arguit cb,fi fenfus & fenubile font relatiua, f.fm cue, ficnt dicebant Antiqui, tune non poflent efle fenfibiha fine lenfibus. Et fimpFr,fi fenfibilefolu eflet,nihil eflet .pfefto, cum aiaca non eflent.fenfus naque non effecneq; fenfibilia itaq;, neq; fenfiones efle fortams veiu eflet,fentientis .n. hzc paflio eft.lpfa vero fubiecta,q fenfum faciunt,no efle etia abfq; fenfu,hoc impoFe eft.Senfus naque non ipfe eft fui ipfius, fed elt aliquid aliud etiam prxter fenfum, qcf necefle eft prius fenfu ede.mouens.n.natura prius eft moto.& fi ad feinnicem dnr hzc ip(a nihil minus, vbif m Arilt.in his, q Tune relatiua, fm dici,vnu pot ee natura pri'' alio: ficut di cit de mouente & moto, q3 licet inuicem dicant",vnu eft natura prius reliquo.fed f m fniam Antiquorii fenfibile & fenfus crane relatiua f m efle,& fua fubftantia erat vnii hfefeada!iud. hoc.n eft;qct facit his trnb' difficultateni. quia opiniones Antiquoru non funt famof$,vt patet per Auer.i.de ata e5. if. Vnde Alex.in expolmone illius tex. i f. 4.met.exprefle dicit ilia efle dida cotra Protagora,qui,du fenfibilia efle putaret in hftudinc quada fenfus,ad extrema fenfibilia gnari tradebat:quarequalecuq-, videret" tale ilH ede fcn(ibile.& ibide Alcxa.dicic (\> & fi niouens & mo turn iuuice inter fe lere rant", & agens & patiens, & quatenus talia funtfimulexiftant,naturam mouenserfieiensq; prius eil 5 rnottl,& patiens. fenfibilia igitur fenfum'pr^cedimt &: pofient efle, edi non fentirent! fedfm fiiiam ProtagoIX, & fequaciu fequeret'Qj ablatis fenfibus auferenrTenlibilia.Beatusdodlor tn in illo loco dicit conformiter.dicit.n.fifolu fie eft aliq.J,vt eft fenfibilevt dicut Antiqui,feque ret"<j, nihil edet,fi fenfus non eflent, & per confeques fi non eflent anirnata yel aialia. hoc a ut eft i mpofe na hoc pot efle vet u, q> fenlibilia,vt'fnnt fenfibilia i aftu, vt he no funt fine fenfibus. quia fie funi, vt funt in fenfu, & fub hac rone oe Ienfibile in adtu eft quzda pafllo fentient ij,q non poteit e ffe,li fenfus non funt.fed q? tenfibilia, qfaciunt i(U paflione in fenfu no fint. hoc eft impore.quoctiicpatet.Temoto.n.pofteriori non reraouet'prius. fed res faciens paflione in fenfu non eft ipfemet fenfus,quia fenfus on eft iiii ipluis.fcd alcerius,quod oportet

491

efle prius naturaFr , ficut mooffi? elt priuf natura moto.vifus.n.non videt fe,fed colorem.Et fi contra hoc obijciatur q> fenfus & fenfibilc funt relatiua, & ita funt fit'natural intcrepto vno interimit"aliud,nihilomin^ fequit"propofitu,quia fenfibile inpotennanondf relatiucad fenfum, quau ad ipfum referat', fed quia fenfus refer tad ipumi,vt df in. 4.meta.in tex.cd. 10 Et itta fa lutio concordat ciidiftis Philofophi in.i. de aia in tex.come. 141.& concordat didii Auer.vbi dicit,cj, licet fenfus in aiStu & Tea* fibile in aftu funt fimul.non tamen eft ve* rum.quando dicuntur fm potenuam, Vigefimafeptima contradi. eitfupefe& tex.Atift. qusritvtnitpshabeacefte extra teXrI)V aiam.vel in afa.vi deterrnmare g,,cum te* pus fit numerus motus,fi nihil aliud ell ap turn numerare,a aTa,& aix intell's, impore eft tepus ede.niu aia fit. Ex aduerfo au c eft fnfa Auer in. 4.phy.in tex.ec. 9 7. vbi dicit ArifUn tex.ai,ii efset ide initans oino, nd fieret tepus.iiFr.fi reputaremus ipfum efse ide,non repurareraus tepus fieri.vbi Cd.no tat q, ex iftis verbis demratur,& fignificati g> tepus het efse extra aiam. lit hac inftantta qui vult diftincle videre vcritatem,opor tet infpicere natura numeri.nam in hoc co filtit tota difficultas.quia ro Philofophi co cludentis tepus non efse,aia dempta,confiftit fuper hoc,Qj tepus eft numerus. & cum numerus,aut fit numerarus.aut numerabi 1 is, vterq-, au t depedet ab aia i& aiadepta,n6 remanebit cepus.Primo igifvidendum eft, cum tepusfm mente 6.4. phy.c6.io9.id quod eft quail fbrrtia in tpe, eft difcretto, quia eft numerus,& id.quod eft quafi materia,eft contmuatio,quia niotus eft, cuius tempus eft numerus, oportet igicur videre quia fit fbtmalein numero.Adhocautem Quid fie quidadixeruntcjj formale in numero eft formale I vnitas.& hoc videt* probariautboritate Phi ruime ro lofophi in. 4-phy.in tex.co. 133. vbi dicit Of prima opi extra menfuram nihil aliud eft 5 menfu- nio. ratu,& totu menfurarum nihil aliud eft q, multa metra.vbi Co.dicit in c 6.q-> numer' nihil aliud eft q vmtates multx, & vnu n6 eft aliud a numero.Et confiimatur. quia il lud eft formale in numeio,quo addito,vel fubtraclo variatTpecies, & forma numeri: ted addita aut fubtracta vnitate, variatuc fpecies numeri.quare,&c.antecedens patet ex. S.met.te.c6.if\ vbi df <j> fpecies entiura funt ficut numeri.vbi exprefse df q? addito aut ablato aliquo i numero, variatTpeciei numeri.Scd ifta opinio non p&t (tare. qui materia

SoIut.Gont.
fnateria & forma non coincidunt. i.phyfi. tex.c5.7 o.fed vnitatcs funt partes matenaJes incegrantes numerii:igit'n6 funt partes formales . vnde ficut duofemicircuti funt partes rnateiiales circuli & no fbrmales,ita vnita;es i numero.Cofii-mat". 7.met.te.<:6. 3 5-partes material^ funt diftincte a forma lib',& formales funt natura priores,& funt <j af In mum" in rone & definitione. cu igit* vnitatcs fint materia & partes integrales:co paratio.n.partis ad torn eft coparario mate iixadforma.i.phy.te.co. u.&.7-meta.c6. 3 f .i'.ico vnius non poc efle formate in nuSecunda meru. Alij dixeriit cj> detenr.inata diltatia cpiaio. ab viiitats/i tit pricipm numcii,eftforma leT nuniero.v.g.diftatia determinata, qua, diftat triiiuas ab vnitate,c6!lituit tcrnanii, & diftsna.qua binariusdiftat ab eade.coiti tuit binariu.Sed ifta pofitio ftare non po:. ^a talis diftatia eft per magisfii minus diiiai:e.& iiba facie dhani tm multitudinem & paucitate.quia c] minus diitant funtpau CR,& q p!'' fant multa, fed multu & paucii i'unt acadetia numeri,ficut magnu,& paruu in cotinuo funt accidentia,8c non faciut driam in continuo f m fuecie-Amplius differre per dlftantiat eit diireire per refpedus. & fi ift.'E fpecies numeroru funt abfolutz, o uo igifdifferunt per refpeftus: he efFett9 po/iuuusdrhrecampotiuua-.tahsdiitatia Pr!uatlonc fbrmafr,igir*,&c. lo.Bathonii 5. i.fent.dill, i.qit.i.dicit g?,cu ex mete PtSi j.met.te.c6.n.vnu dicat formaFr i diuifione,5c^a ois negatio reducic"ad fuaafErma tione ois numerus vnus,q.a eft indiuifus in fuo efll-, talis iuditio reducu'ad fua affirma tione:& eft,q.a quilibet numerus in fe eft fe mel tantus.& ifta eft ratio formalis.qux eft de fubftantia numeri.vhde.f. meta.tex co. ij.fex eft feme! fex,non eft bis tria,neq; ter dtio.Vnde vnitas dupfr fumit'.Vno mo ma teriafr,&illo modo fumit",dum dicimus bi narium efle copofi i u ex duabus vnitanbus & ternanum ex tribus:^ illo mo vnitas no eft forma numeri,fcd materia feu pars inte gralis. Ahomofumif'vnitas pro il!ar6ne ibrmali,per qua aliquid eil femel tale,puta femel fex, vel femel tria. & fie tale eft forniale in numero,& eft de fubftantia nume ri.&per hoc pa ret ad argumenta fupcnus, fl probant vnitatenon efle formate innufnero,gj procedut fumendo vnitate primo modo,& no.i fecundo mo Jc.Et ad authori tate Co. folmturqj numerus non eftaliuti ab vnitate, verum eft intcgratiue loquen4o de talibus ynitaubus, qua fun numcri. fed vitra illas vnitatcs,qu.t funt ficut materia,oportet imaginari vnitate,q I ficut forma.Et fubdit pi^fatus doftoi tj> vnt tas qui eft principium numeri,quo videlicet quil bet numerus eft femel tantus, differt ab vno,quod conuertit'cum ente> licet vtruq-,dicatindii!tl]one.quiavnu,quodcd uertit'cii ente.dr de oibus modis vnius po fins in. 5.meta.:ex.co. 7 viq; ad.i i.fed vnu, quod elt principium numeri.drlpeciarr. non.n.dr ds vno continue, immo elt modus oppofitus illi.Secunda dria.quia vnum quod conuertic'cuni ente.nondicit difpoll tionem additam eflentur,vt dicit Co.cotra Ainc. 4.met.c6.5.&.:o.mcta c6. S.fed vnii quod eft principium nurneri, eft accidens additu.cuiubet.n.rei accidie numerari.Tet tia dha dt,g, v n u , quod conuertitur cum ente,eft tranfccndens, 8i conuenit cuilibet rei,oc nulli eft menfura. fed vnum, quod elt principium numen,eft mefura cuiuflibctccLSediftaopinioiftius doctoris flar non pot.quia vnii,quod eft principium nu men m Co.elt vnitas materialis,qux pertmeiadpridicamemu quantitatis. tale.n, vnu eft accidens,& d. difpolitione addita eflemix.fcd vnitas formaiis,quac conftituit numeru in lpecie>per qua quilibet numer* eft lemel tamus,non dicit difpolitione addita ellentia?, immo talis vnius conftituic quiditate & eflentiam numeri. vnde talis vnitas fbrnialis,(.onlhtuens fpeoie numeri, infequitur vltimam df iam numeri conftitutiua:& talis vnitas eft quoddam comprehenfum fub vno cranfcendcnter fumpto,fi cut infen9 fub vno fuperiori.qct eft coe coi UK ad oia analogice, Vnde xquiuocatio decepit virii iftii.nl Cd.vult cp vnuI, q uod eft fvnominu enti,conuertit"cu ente, & n6 dicit difpofitionem accidentale in enttbus, ficat volebat Auic.cp ens & vnu eflent acci dentia addita eflentijs reru.fed vnu, quod eftprincipiu numeri prxdicamctalis, qui caufat'ex diuinone coatinui,8c in folis ma teriaubus inuenit^tale vnu eft q3 eft acchi & ita etiam vnitas ilia numeri difcreta fm. tnathematica abftraclione eft accnsadditii eflentiae,& tales vnitates funt ptcs itegralei numtii,& nulla talis i foimalis.fcd vnitas formalis eft in fequens driam eflendale, vc diximus.& talis continet'fub vnitate tran>fcendente,& ifta eft via Auer.fine dubio.S cun du,quod oportet videre,eft, an nume, rus ha bet efle extra animam,vel in aia.Pro quoanimaduene,^Cd.4.phy.c6.i3i.d.<> efle nonieri non eit in amma oibus modi qui*

(uper 11II. Phyficoriim.

quia tuc efTrt fid'j,ficut chimera & hircoceruus:fed efle eius extra mente rft in potetia pp fubiectu ,ppriu,& die eius in anima eft in adu.f.qh anima egent ilia adionem infubiedo pixparato ad recipicndumilla aftione,quzdf numeru*. vbi per fubicdii intelligatis obiedu,ficut pleriiq; fumit Phi k)fophus,vtpatct.i.dcgene. & cor. tex.co. y.talc.n.eltaptu recipereadione ai.tterminatiuc non receptiue.quia numeratio il la adualis eft adio immanens,& eft in aia Numerus adu nu merante. Et,vt poflis bene intellige duplexma redebesfcireqj duplex eft numerus. Mathematic' thematicus vidalicet,& Formalis , vt elicif & forma- ex fentenria C6.i.meta.c6.3 8. & eft dria in Ic. ter hos numeros. Quia numerus mathema ric'eft forma abftrada a rebnumcratis,& eft in aia folu in efleabltradionis, & non multiplicaturad multiplications reru numeratarii.de hoc numero loquit'Anlt. in. 4-phy.in te.c6.i31. vbi dicittj? numerus fepte canu,& numerus fepre equorii eft vn', & xqualis,hcet res fine diuerfe. Et etia hoc idercpetttin vhimo textu illius traftatus tex.co. i) 4.vbi dicit, $ bene dr q> numerus hoium & numerus canum eft ide, cu ftieritaxjualis.Numerus fbrmalis eft numerus determinate rei,vt numerus d&ct holumt t eft hoium dccem,& numerus linearu vt eft Imearum. & ifti numen formales funt nmltiplirati et diucr(ificati,ficut form; sue diuetfie. quia tales funt fubicftiuc inipfis rebus,vel funt ill; res fm diuerfas vias.Hoc ftate,il fumat'numer^ in adu.quo aia achi numerac res numerabiles, ralis vt fie eft in *hi in aia:extra aiam aut non her efle nifi in potentia, videlicet vt confyderanfrcs, q funt aptac natx numcrari. ficut dcce hominii numerus formalis eft extra aiam, quia talis numerus.licct aia non numeret ilium in aftu.th ille eft numerabilis ex natura rei ab aia.& ideo dato q> aia non eflet in tone &u numcraris, dico q, ille numerus formalis,qui elt fubieftiue in ipfis rebus,vel Q numerus eft fubicdii aptu natii numerari per aiam,remanet & het efle in efle nume rabili.Sc hoc eft,quod dicit Co.o^ numerus het efle extra mentcin potentia po fiibieAu,q<f eft aptu rccipcre ilia adioneab ant ma,i g> elt aptu natu numerari per aiam. Sed nunquidfi aia delineret cfle,n6 folum in adu numerans, veruetia & in potentia feu in aptitudinc,numerus haberct efle extra aiam in potentia?Rhdco 9, bene poflet remanere fundament u abfoluiu,fedn6 re auncret in rone uumerabilitu'cut, fi guft*

494

delineret in ai_tu,pofTctremanerc guftabilt in potentu-.fed fi delineret gufhis in adu, & aptitucliiK:, dcfineretguitabilc omnibu* niociis,licet oencpoflct in illocafu perm* nare mel,fed non remancret fub rone guftabilis.fic de vifu.deltructo adu & api iti dine,deflrueturvifibile adu, &apatiidiae fed bene illo calu pollet remaner color.ua deftru da aia ad imagination e in rone nil? meraus,non folu in aclu,vei ue.ia in aptitu dine.no remanere pof Icc,nec poflet i telligi remanere aliquid inrdnenumcrabilis.qa ficut numerus numeral' dr relatiuead nu merante,ficnumet'nunierabilisdf relati. ue ad numeratiuu, vt diciit wxpolltores. ic ficfoluit argumentu Boctiii corra An.qui dixit,dato q? aia demat,pollet remaner nu mcrab.le,ficutdempto fenfu pot remaner* fentibile:veru eft.q, deitrudo fenfu ladu, pot remanere fenllbile in potentia,q J noa dr relatiue ad fenfum in adu,quia (enfatii in adu referifad fenfum in adu,fed fenfibt le in potetia rerfcfad fenfum in potetia: & deftru do fenfu in potentia non police remanere fenfibile in potentia fub ilia r&ne, qua fenfibile,quia implicat cotradjdione; licet bn poilet remanere illud,q^"cft fenfibile,puta color,aut faponfed illud n6 rema neret vt vifibile.deftrudo vifu in aptitudinc,nec illud vtguftabile,de<tructoguftu in potetia feu aptitudine..x hoc fequk'ij^licet numer? lit quadtas difcrcta, & quo ad fuu materiale fit ens abfolutu,th ilia quan titastvt numerata,aut numerabilis.dr relatiue ad aiam.afr dccifio PfSi in texru nulU cflet.n6.n.inc6uenit,(j>aliquid pofltt numt rari i diuerfis gnib9 I'm diuerfas rones for* males.vt dicit AriCin fine pdicameti qualitatis.& eft fnia ei' Co. in. j.met.ca.de quito,de magno & paruo,qi vno mo funt acci detia quatt,& alio modo funt in ca.relado ms.vt vnu df in refpedu aherius.& in hoc, mtilti funt decepti credentes numeru fimpfr efle re abfoluta. fed illud n6 eft vcru ex oi parce.Ucut diximus. His prznotacis de- An tpc u uenioadquzfitu propofioe contradictio- in aia, TCI nis,quaquzrebat'antpsfitinaii velextra eittaaniaiam,cum hinc inde videanfauthoritatu, * ~ & rones ad vttaque parrerrudico g, cu tern pus fit numerus motus, dicendu iu eft de tepore.ficut de numero. Pro quo animidIK rte <t>,vt patet ex determinads in hoc tra datu de tepore,tep9 dicit duo, videlicet n meratu efle prioris & pofteriorii primi mo tus pafliue:vel fm adu, & tune df nu mcr numcratui: veltm aptitudiaem, & tun*

M. A. Zim. SolutCont.
<Ir numer* numerabilis, iuxta diftindione Philofophi in te.co.i $i.& dicit etia ronem numeraiidi,feu potius f m Goecos rone me furandi aiue:& hoc vel adu,vel aptuudinefuo modo redius.n.tempusdr numer9 jnotus,q menlura,quia non folum eit mcfura motus, veruetiam quiet is,vt dicunt ex pofi tores Graci.fed non eft numer numeratus,aut numerabilis f m puns et poftcri9, nifi refpectu motus tantum, & ideo cLHm tur per numerii conuenientcr.Er animaduerte f m Alex. & Them, cj? prima r6 que. in paffioneconfiftit,conftituit tpis quiduate. fecunda vero eft paifio ems,qu^ dr m adio nc confiltere. fed I'm Co. in co. toL&.iy 5. Vtraq; pertinet ad qdirate t}>is: licet prima per prius,&.' fecunda per pofterius.fic.n.vr mini jpfe itellieere in redargutione Them. Et vr facere pro opinione eius. te.c&. 10 i.vbi Arifto.pofuit teporis defihition&in qua dicens tepus eflenumerii motus,a figno pro bat numerii e(Tetepus.quiaoe,pei quod d 5 terminatplus & miiv> de aliquo.eft numerus eius:fed per tepus determinated? & mi. nus de motu-.igit'tepus eft numer eius.Sed qui vc-llet tenei'eoppofnu.habct etia textu ilium in iecunda pane fui pro Grxris,quia AniLibiftatim ponitdiuilionem numeri, videlicet,quo numeramus,& quod numeratu eft.& ica vultcj) tepus fitnumerus numeratus priino & per fe. Dico igit',quicqd fit de hoc. quia fans fupra de hoc diitu eft, tfpusvre(Iequoddaens medium:quiaquo damodo eft ens naturale, & quodamodo e ens imaginabile feu mathematku. & hoc eft,quod multi non potuerunt videre in illo tra&uu ante nfa tpa.&,ni(i fie dicaf ,nu qua per vita meam pnt tot,& tanur contra diAiones tolli.Dico igit",cum quiditas tern poris,vel prima r6eius,quzad eius qui^ita te fpeft.it,fit i numerationc paffiua, vel f m aftu.vel f m aptitudinem,ilc tep-'.fi fumat" vt e(t numerus numerabilis.elt cxttaaiam &illo mo eft ens n.uura!e:& motus fumic" in definitione eius,h"cut fubieftii in definitione prppruc pafliunis, quia motus exrra anima het aptitudine naturalem, vt poffit numtrari fm prius & poflerius.dato cj, a f a noneiTctil-flu numeras.etmhoccafiidic, ficut dixi de fenfibi'i.Si tn poneret"cafus.q aiadefincret quo ad ronem numcratis, no folil avftu,feclaptitiidine,tunc(licoq) nullo modo remanen-r r6 tpis.quia tepus formalr eft numcrus:&: numei-us,vt nnmerus eft,aut eft numeratus, aut numerabilis, & of rncKiO j -ropcrtionaiV rcfef.id ahun: tn in illo cafu remaneret motus, quia motus,' vt motus, no refert'ad aiam numerantemy nee numeratura.Et hoc voluit dicere Co. in 4.phy.in c6.109. vbi dicit ad qonem quzrente cur.ciim tepus fit quodamodo contrnuu,& quodamodo difci etu,potius fuit de finitti per difcretu,cum fit dictu tepus efle numetu motus.Sc foluendodicit,dicamus ad hoc,q? extra mentem no eft nifi mom, & motus &: tepus non fit nifi qn aia diuidit motii per prius & pofteritis,& hzc efHn tentio numeri motus,i.motu efle numera tu.Sc ideo fubftantia temporis,quz eft qua fi forma, eft numerus, & <}j eft in eo quafi materia eft mocus continuus.Si aut fumat" tepus,vt eft numerus aftu numeral9 ab aia fm prius & pofterius primi motus,fub ilia rone no eft,nifi in aia.quia numeratio ilia actualis eft actio immanens,& non eft nid in aia. & illo modo vrmihi tepus efle ens imaginariu & mathematicu.dicit.aC6.in 4.phy.c6. * ;i.ifta eft difpofitio entiii naturaliu,vt habcant e(Te,licet ab aia non com. prehendant':& in. 7.meta.c6.& tex.c6.4^. fubftanttx fenfibiles non diuerfificant"qa definiunt',& qn non definiunf, ficut eft dtfpolitio in vi(ibilibus,quxnon funt magis vilibilia,qn vident'.cj. qn non videntl & ide habet'ibide in tex.co < 8. q? eflentizreturn intelligibiliii funt exiltentes.licet non intel ligant^Et ex hoc fcire potes,frater mi, q? de DefinraVv finitiones rertl dant"f m aptitudmem,&:n6 nes datur ftn aAii. quiafi dcfinitiotpisintelligeret" fmaptitii fmaclii, fenfut ellettj? tepus eft numerus dinem,n6 mmieracuslactuprioris&pofterioris mo fm actu. tus. fed per A tier, mi merus, vt eft aftu numeritus.eft in animi.& eft ens imaginabi le,& non naturale: igimr definitio ilia non efletnaturalis. 8c ideooportet dicere g> intelligatur fm aptirudine, quia illo modo het efle extra atam .ppter fubieftti jjpriii, quod aptii naru eft recipere ilia aciionem. vnde Co. 4.phy.co. 15 i.dicit res.qux funt f men te, non accipere motus in ciehnitionc i'.larii.Sed dices.fi definitio ilia fm aftum eft quid,quod confyderari pot.queioa quo confyderar'.ndn a naturah per te.quia tep* illo modo non eft naturale. nee a Mathematico.quia in il la definitione {limit" motus,& in definitione entium imaginabiliu nonfumiturmotus.nccaDiuino.vtpatet, quia ille non definitpcrmotum.&eftpulchra difficultas,ficut vides.Rhdet'q,, fi ilia definitio illo modo intelligafjfpeftat vel ad Mathematicu, vel ad Naturale vtente mathematica abftraihone & confyderatione. nam*

er IIII. Phyficorum.
ha,ficut dicit Alex, in prlcipio libri prioru, Naturalis in quapluribus locis vat confydc ratione mathemanca.Etqn df mdehnitio ne entiu imaginabiliu no ponic"motus:Rc fpodeuj? in cam ilia proprienoneflct definincr.quia definitiones npn funt exiftetiu in aliqua fcia,fed eflet quzda notifkatio. et nine dicoqnotiones mathematics, licet non fumant motu in entibu1. mathematicis,qui eft naturalis,pnt tn fumere mo turn imaginariii.filr Mathematicus non delink aliquid pet motu tanqua pet fubieftu.ficut fecit Naturalis in definitione tj>is, tn bene Mathematicus poflet definite per moturn in rone numecati,inquantu numeratu abftra&ii, quia to numeri vt fie abftrahit, in o quod numerus eft a materia fenfibili. vn de motus, vt numeratus vel numerabihs, abfoluce eft res mathemaaca:fed vt eft numerabilis f m pnus & pofterius motus exiItentis in primo mobilise eft res naturalis. ficut dicimus in (imili,g exdem funt line; oaturalesy& madiematicx. i.phy.i 8.Si aut cempus fumac", quo ad fecunda fui conditionem, q eft menfiirare aftiue, fie dico %> het quodamado efle imaginariu. eft.n.ad inllar, &fifttudinemnumeri maihematici,oui vt dicit C6.i metco.5 8. no multipli cat ad multiplications reru numerataru. & f m tale efle numerus het efle abftra&u in aia.ifto.n.mo docuit Arift.nos imagina ti tepusin tc.co. 131.&.13 4-ficut eft,inquit, idem numeras &scqualis feptem canu.aut feptcm equoru, aut deccm ouiu,& decem bomm,fic eft vnu tempns,licet res numera ce t.en funt eaedem.patet aut q? ifta non ve rificantur nifi de numero mathematico,& ideo intell's t^is, in rone: qua eft numerus menfuians oes motus,& eft vnii & ide refpeiftu oium, n6 pot imaginari nifi fm ma tnemadca abftractione.vnde et in.i 04. te. dicit g? ita eft de nunc in toto tpe,ficut eft de puncto, vbi C6. exprcfle dicit q> quemadmodv Geometry dlcuntq? eft vnum & idem punftu,quod per fui nuxu caufat lineam ita eft de ip(o nunc. vnde fine dtibio non|pot mows imaginari menfurari a tj>e, neq; tps a motu,nifi fm fifitudine dimenfionis linealis,vt fupra diximus. Eifm ifta conlydcrationf verificat didu Alex.qui dixittvt rerert Simply numerus eft in a!a,in telligifde numero in rone,qua eft mcfura, cui competir menfurare adiue in rone inftrumemi. quia quod principal'r menfurat eft aia, & de afx ptatibp eftafx intelfs. Et iAomodoverificai'diau Boechi,quiafleruit,referenteThemiftJo in digrcflione,"<| nullameafura fit a natura,fcd menfurare &numerare nrm eft opus, &aiz nrxeft funct'o.loquit'.n.demenfura & numero,vt eft inl'I rm.per quod aia menfurat & nume rat.Lt iftomodo venficatur diftii Auer.in com. !ji.j> efle numeri non eft in afa oibus modts:quia tune eilet ens fiftil & fal fum,(i cut chimera & hircoceruus: fed efleeius in aia eft in adu,& eile eius extra aiam elt in potentia jppter fubiedtu propriii, quod eft apcum rscipere ilia ation. Et ex his,fratet mi,patere pot tibiantells ardux difficultatis non folutx per Them, quo pot efle ide numerus in diuerfis numeratis,iii numerus fit accidens,quo id eaccidens, aut cade aftedtio. Anft.n.tps arredione,habitumq; motus appellat. Dicuntautaliqutad hoc, & eft Ioha.de Bachone cj> accidentia funt t duplici dria,qu;da.n.ita fe hnt,^ eorii vni tas coniiftit in quadam deter minatione,vc dctcrminata albedo eft in determinato ftl biedct&talianon hnt nifi fubieftu vnu. funt item alia,quoru vnitas cofiftit in quadam cclleAione,ficut cxercitus, vel ordo: & ibi non tenet qutn ide accidens pofllt cffe in pluribus fubiectis & ita vnus fenarius qui eft femel fex, confiftit in vnitate colledliua,&C ita pot efle in plunbus.Quod fi dicafg? vnu in multis eft vie, & ita fi numerus ide eflet in multis, fequitur q, non eflet numerus fingularis, fed vfis. Soluunt q> illud,quod eft vnu in multis per przdicatio nem.eft vFe,non aut vnu,cuius vniras eft g colle<ftione,eft vfe.na vnitas domus,& arcr ui in colleftione & coniunftione partium confiiht.& fie etiam dicit Herueus in qtiolibeto.i.quxft.n.<j> vnum accidens difcretum pot efle in pluribus fubiectis.& fi dica tur <p tune idem accidens eflet in duobus fubiec~tis,quorum vnum eft vltra mare, &C aliud citra,dicit hoc non inconuenire, fed bene hoc vr inducere quandam admirationem.Cogunt'aut ifti ad iftas fol'ones. quia videntes Arift.collocarenumeru in pr.vdicamento quanritatis,qux a toto gfte eft ens abfolutu.crediderut numerum efle forma oibus modis abfolutam. & cum fit accide$ Jc omne accidens fit in fubiedto,ideo dixerunt numeru efle in diuerfis fubie&is :& ita non hnt pro inconuenienti q^vnum accidens numero poffit efle in diuerfis 'fubie dis fm rem extra aiam. Sed ifta opinio pro cetlit ex falfa imaginatione. quia, fi numeru. diceret tormam oibus modis abfoluw, tunc^erirctiudiciu Arift.in.4-phy.in tex.
CO.l}!.

MA. Zim. Solut.Coht.

<8m.t 51. vbi tttrit <J, cu tepus fit numerus xnonu,& numerus fit duplex,aut numeratus, aut numerabilU,8c vtcrq; i relatide c6 iydctef,& conliftat,quia numctatus refer* d numcrante,& numerabilis ad numcratiuu,cu nihil nunierec,vcl fit aptu numera re mil ala,& aix inrelFs,fequit*!git'< depta ala non remaneret tps. Amplius fequeretl, |>di<ftii Auecr. efktralfum.qjeflenumeri extra aiam non eft in aftn, fed in potentia. Amplius non maioris virtutis eft cdicacio foi mx accidentalis q fubftamialis: fed impoPe ell vna forma fubttandale nurnero in fbrmare plures materias feparatas, quart! vna non eft pars alterius,nec cum alia fecit vnu, ficuc patet ex procefTu Philofophi & in.i.& in.y.meta.contra Platone:igifmultominus vnum accides mimero in aftu po teft cfle in diuerfis fubiectis feparatis. Amplius, c numerus lit accidens in diuerfis fubieiftis exiftes faparatis, tune fequereuji vriu accides pOt definiri per plura fubiecta. & tune iterii (equit'ij) aim tps fit numerus motus,& numerus numerous per vos fit i pluribus fubteifhsjgitur tps hit phira fubic <fta.confequcns eft contra C6.in.4.phyfi.in co.'?i.qui vnlttj) hal'itudme formi cum fubiefto tps non net, nifi cii primo motu, fed habirudine numeri cii re numerata het cu cetcris motibus.tV.quia numerus no eft in rebus numerates,ficut accidens in fubieclo, ideo numerus non multiplicat'ad mul tiplicarionereru numeratarii:& perconfcquens numerus inquantii numerus no fun dafin pluribus fubiecHs.Dicamus igitur g fondamentu illorii Talfum ell, videlicet jj numerus fit fmpFrforma abfoluta. &qn dr qb eft in ptxdicamenco quatitatis^ndet' q> eft in eo q quantitas cft,fed in eo *}> nunjerusjcft in prxdicameto relarionis. qtiia noninconuenitVnu &ideeflein diuerfis predicantetis Pin diueifas cofydcrationes. Dico igifq> nu merus extra atam het efle in potetia in rebus numeratis vel nnmerabili bus.quia feclufa 01 operatione intelFs,manus mea het quinquedigitos, &ifte numerus quinarius extra a-am,inquanturcfultat ex quinquevnitaribusdigita!ibus,eftideni in re,quod quinque digiti. fed fi aia no rue rit in alu,ifte numerus non eft in afhi, fed bene eft numerus numerabilis in potentia. fi aut debet extrahi dc potetia ad actu hoc /it per opus aueaelu numerating & fie ille numerus ettin aia in actu, & in rebus eft obiediuenonfubiediue. fiautaiadefineret in r6nenumeratia<>u&poteria,qumq; digiti reman:rent,fed non remaneTeflt fu!tf rone numerabilis.fed in rone qua digiti tc quantitate habentes.vn numerus extra ani ma illo modo feclufus,nihil aliud eft nifi tes illx, ad quas fequebac" aptitude ad numeration e.bn igifaia eeflante in attu numerare,extra aiam efiet numerus numera bilis,& nil aliud eft nifi res illx, qux nnmc ran funt aptx fed ifta aptitude infequifillasnaturas in ordine ad aiam, & I'm rone hnt vnitate potetiale, qux deducit'ad adlii ab aia ipfa:quta nunqua pofliint res efle in tanta multitudine & diftanda, qux in ON dine ad afam non fint aptne recipere vnara t6ne,vt ab aia funt coparabiles.Sic igir*, fra tetmi, intellexiftiquo efle numeri eft in potemia,&n6 ina<$u extra aiam.Et hoc c^ fit verii ohdiif.na Arift.y.meta tex.co. vlti. dicit q> ifta fyllaba BA,n6 eft ide,gj B & A: quia B & A phr exiitcre feparata in rerum natura,& tn fyllaba ilia non, eft uTr,dico <3f numerus binarius,qui eft in duobus hoib9, no eft aliquid extra afam,nid illi duo hole* & vnitas vnius npn eft vnitas altcrius, & ilia funt vans binarius in potentia. fed binarius in aciu apprehendit' ab aia apprehendente driam ilia vltima in potentia cxiften te extra aiam in illis duabus vniratibus hi potetia exiftente, & fie eft binari9 in a<2us. vnde dria ilia, qux importat vnitate forma le,educitur i aciu ab intelru agente.& ideo animaducrte %> funt quxda accidentia.quae confcquuntur res ablolute, non per aliqua habitudinead a!am:& talia funt accidentia,qu.T hik efle perfeiftum, firut eft quanti tas,5>: quahtas,& id genus.qux-'la vero,qux confequuntur res per comparatione,quara hnradafam,ficuteilefenfibi!e,eflcintel!igibile,efle numcrabile, efle coparabilc, & id genus, vnde color infequitur corpus abfolute.fcd coloris vtfibilitas non infequitur coloreni,nifi vt het habitudinem advifum. vnde Them.in. i.de anima cap. 11. in expo firione tex. 6 6. inquit cj> vifile vifu abiudo non manet,ni(I in poten tia:at color etiam nunquam confpeous femper eft color. EC ideo in hoc eft dfia. quia accident!a, qux infequuntur fubieftum abfolutc,hnt ex na tura rei efle in aftu perreAo fine opere aif. ficut eft color,& fapor,& odor,& id genus, fed acctdentia.q infequunt'fubieftii in ordine ad aiam.non hnt efle perretu.neque copletii extra aTam.fcd fold hnt efle in potentia, 8c vnitas eoru extra aiam eft in potetia. E: de hoc gfie fratet mi.cft numerus. o^a f m fua efle iafequic* rem in ordine ad

fuper HIT.
Iim.qa nnmer,Inquatu numer'cfKaut 6 a&u numeratu<,aut potctia.& quocuqj fbmat'femper depedct ab aia fuo mo,vt dixi. & ideo nunier^s extra aiam non hit vnitate in adni,fed in potetia feclufa operatione ate, 4> quato extra aiam fain vnitates in di uerusfubiecu's,q numeraii pfit, &erfitere vnu numeru in a&u.aut in potentia nume rabileab afa,vn numerus dece hoium, fectufo opere aix numerantis in aftu, eft numerus numerabilit in potentia & fi anima non cflet numeratiua, adhuc ille numerus no eflet numcrabilis.fed folu eflent vnitates ills abfolute,quaru quxlibet eflet T vno ex iHis dece, fed non extra aiam numerus numerabilis eft aliqo" accns fubiectiue exiftens in rebus nu meratis,fed pcife nil aliud eft.nili vnitates ilia: reru, q numeraripht. Sic igifdecepti funt ifti viri, quia crcdiderunt numeru formale efle accfis abfolutu diftindlu a rebus numeratis, & fubicdiue exiften1! in rebus numeratis, licet diuerfis, & in qujcuq; didatia exiftetibus.fedn6 eft ita p vita mea.imo efle numeri extra aiam eft in potentia m 6 pdiclo, & n6 eft aliud, nift res,q numerart pnt.vnde numerus,qui dicit accns diftinclu 5cabftra<ftii a reb4 nu meraris,e(t numetu<; mathematicus: & ilbe ft in aia in efle abftraftionis,& non cft.in reb' numeraiis,<icut accns in fubicto,fed iblii dr efle in eis $ denominations extrinfeca/<|a ex quo aia p tale numeruabftraftu in ipfa exiftcnte numerat illas res,ex hoc il Ic, res denomihant numerat;.aiaduerte igit* & bn cdfydera, <ja pauci admodu potuet lit ptingeread hxc.Aducrteth ihoctrafratu maxima efle difcordia inter Grarcos expofitores ScAuer.qa Grxci voliitjicet Ari.dixe rit tps efle pamone quada,{& him motus,g paflionendintellig:t(}> fit paflio alicui'mo ' f,vcl oium motuu per informatione,ficut vult Com .gj eft paflio vt forma rcfpedu primi motusrimmo volunt q? quiditas tpis eft numerus numeratus prioris & poftcrio ris oium motuum,licet hoc principal'r veri ficet'deprimo.VndeThemi.ficexponitte. cd.t; i.vbi Arift.quacntycrii tps fit numer* miu fda motus an cuiuflibet. & fub hoc intell'u procedit digreflio, QUO non funt pluta tj>a, fed volunt g, tps habet menfurare oem motum,& hoc eft paflio ei?.$ed dices fi fm Grzcos numerus numeratus cuiuflib et motus tps,igi tur quot funt motus, tot func tpa. Rhdetur q> ifte numer' numeratus non dicit aliquod accidens exiftens per niuncfao,r ftrma in fubicdo, quia toncargumentuna. demf aret: fed eft in eis terminatiue, & pec denominations extrinfeca. naadio ilia nu meradi,qua aia numeral pn & pofterius in quolibet motu.eft adio I manes,& p illl denominanfnumerata eflevel numerari ilia priora &pofteriora. & quia oes niotus conueniunt fub ifta r6ne,qua funt apti nurnerari,quia non meiurant" nifi quantu ad quantitates cor ii,ideo oium motuu azquales quatitates habentiu eft vnus numerus, &zqualis. benetn volunt iuxta fententii Philofophi,cj> hoc prius verificer'de prtmo, tanquam de caufa,& regula omnium. Vigcfimao<ftaua conuadi. eft in tex.i fi. AtiltSoluens qu;ftion,qua quxrebafvtru motu.< cuiflibet vel cuiufda tps fit numerus, dicit g> cuiuflibet. Sed opponebat'per Temift.ex te.co 99.& nj.vbi Arifb determinat prius & pofterius in tempore efle C priori & pofteriori in motu; in motu autS ex priori & pofteriori in fpacio. cu autem tempus non fit numerus motus, nifi fat prius & pofterius motus:& motus non habet prius & pofteriusnifi a fpacio-.fequitur, q tempus fblu fit numerus motus habentis prius & pofterius ex fpaciafed tails non eft nifi local is: igiftcpus folu eft numems motus localis. Amplius aut cu motus loca lis alter fit circularis,& alter reftus: motus autcircular,isncnfitin fpacio, ficutdicic Co.in.i.ca:li&mun.inco.46.fpaciu incic culari eft magnitude corporis, motus aute rectos propric dr efle in fpacio: fequ itur ty tps erit fold numerus motus] localis retti, ant falte erit numerus etus primo & print! paliter,& non circular is. emus oppofitunx fcribit Philofophus,& C5.4.phy.tc.c6.i)}. &Co.incd.i3Z.&.i{;.&inc6.io2..vbivulc $ 'y Pr^us ^ po!lerius.pofita in defimiiona tgis ftent pro priori & poiterion pnmi mo tus.Confirniatur.quia motus augment! 6c motus alterationis n'on funt in fpacio. Et li cet aliquis,vt dicit Them, podet hoc dcfendere in motu augment! aliquo modo,cum, illud quod augeuir,videa!f moueri a minori loco ad ampliorc, in motu rft alteradonis Scgenerationis & corruptionis hoc did non poteft . quia ftat totum limul alterarf in todem loco quieftcndo. Si ita iftoru mo tuu tps non erit numerus m prius & poftc rius.Themiftius aut videtur paucis innuipfe folutione.inquit .n. Quo nt vttcpus aut folu motum localem principality mcnlurct,aut,G octeros motus mtiux* .,principaUt^ co pciorejfc poficria.

SolutConr.
a fpario fituq; orif. Solutio aut Tub dtibio relifta eft ab ipfo.Co.au t apei'ce dicit in co. J30.&.i}i.<]> tepusnoettnumerus cuuiflibet motus, mil f m prius & pofterms.<]uia prius eft numerus motus loca lit <j. alioru, & de localib" prius circulars cj dire<Si,8c S circularibusprius motusdiurhi, alioru. . i . Sed tune reftat alia difficult^ cotiaAuer. t'on & Nam,cum motus diurnus fit primi mobitraAuer ^S>1UO<^nonmouetfAipetfpacio,neq;mo ' tus eius.vtdicitAkx.fiMn loco, quo igitur prius & poflenus in eo funt in tali motu a priori & pofteriori in fpacio 2 Amphus aiit u motus augment! & alterations non habent hm6ipnus.quoigitur tepus ent nunierus taliu motuu?Sunt (licut vides)grarides & tmrabilfs difficultates, a quibus vix Soliuio. folatiagada pot euadere.Dicam tn id t[3 occuttit.tjj confuetudo And fait in rebus naruralibus ex nodotibus nobis dcducere nos ad res occultas. venaturus ieic Arifto. prius & pofterius in fuccefliuis,in quibus non eft fitus,neq; fuum efse eft (if, deduxic nos ex priori & pofteriori exiftentibus in magnitudme concernentibus hiju ibi.n.ap paret<j>mobilepnuspertranfltpriore pattern fpaci),<| pofteriore.& line dubio mot* ifte localis,qui vere fuper fpacio & in loco cfse dr eft rectus. ex hoc aut vt notion manuducit nos,vt mtelligamus propnu prius, & ^prium pofterius,q funt in motu, q no concernunt fitii,ncc fir funt,immo vno exi itente aliud abolef.vnde motus het ^pnos erminos,quibus claiuiit,& funt muta;a,ec talem habent in motu .pportione, qualVm habent inftantia in trie, & quale punfta in bnca.quado igitur intelfs imaginat quantitate aliqua tfis coextenfam quatitatixqua li motus,q teporis quatitas eft terminata $ duo mftanna, & adaequaf quanurati mot* terminate per duo mota,ita^> correfpondeat terminus termino.fic continnu conti nuo.tunc dicimus tepus illud else menfura illius motus. & code modo quado p motu menfiiram9 motu,oportet vt anima fumat ifta coaptatione motus refpeftu tgis,& code moao,quado fumimus quunutate magnitudinis & coaptamus ea motui,vel ecotra,tunc p motu menfiiramui magnitude ne,& per magnitudme motum. temp9 igif jjfequit'motu locale circularem primu,vt determinat eda Philofophus in tex. c6.i^j. & mefurandoahqua parceni motus,per il11 replicatii pot aia meofurare motu,& totu tepus,vt iupra dixi,& per illud etia o& re motus fecundario quiapibus mobus fluentibus f m fui fuccdfione ad in flat linex correfpondet vnu tepus.quod eft prx fens,feu nuc. Philofophus igi:" plurimude tepore loquens venficat diita fua de motu local i.quia tepus appatet in eo:tum etiam quia ex natura rei profequitf illu, alios vero fecundario. & lie verincanr'cUda Philofophi.vnde non eft necefsarium vt oe prius in oi motu inuentu oriatf a priori habente lltu.fed hoc de locali locum h,vt diximus. Alia in. Sed eft alia inftanria introdu&a per Them, {tantia. fi.n.vt inquit,tepus eft c6is numer' o's mo tus,qilo fieri p6t vt ab ipfo motu pendeat eflentia tpis.na, li neq; ab hoc,neq; ab illo motu pedet tipus, neq; fimpft a motu pedcbit. Sic in umili arguit Philofophus in prxdicamentis. inquit .n. tolot in corpore eft,ergo in aliquo corpore eft. na fi non in atiquo finguloru,nec olno in corpore erit. OltenditautThemif.conlequentiam.quu abfurdum eft fingere id efse prius & pofte rius in o! motu. hoc.n.eft in qone, quo id motu poflit efse in oi tpe.Na li vnu fit, auc genere,jutlpecie,autnumeto. figenere & fpccie faetit vnu,erunt igifplura numero. (i vero merit vnum numero,quo in rebus dif fcrentibus vnu erit accidens, & paflio vna? Vnde,fi tepus prxfens.quod pamone & accidens motus appellat Philofophus, eft vnii numero in oi motu,vnu accidens erit i phi I'ibus fubieftis. Siita vnum conuerteret'ia plura.&per confeques defiaeret vnu else. & fie vf eg in dmerlis motibus funt diuerik momenta.Ex aduerfo aut,ii nd lit vnu nu> mentum in oi motu,tuc tepus nihil erit ip fius motus.con(equcntia deducit'quia nuc eft menlura mobilis:& mobile, qa eft caufa motus,eft vnum in toto motuvigitur, & nunc erit vnum in toto tpe. Ad hanc aute

numeranfdeLem equi, & decem ranes,fic vno tpe oes motus numerautur, & hoc nil aliud ert.nifi ide prius Scpofterius fpeftari in oi motu.cjuod falfum eft,quia non idem prius & idem pofteri9 ex oi motu colligirX nili forte hoc referas ad nfam cognitione, vt qmbuflibet diuerfas res eodem numero numerate. 8c tune fcqui vr tempus nulLun hre foliditate in natura,quod AriA.vr'conccdere,qui dempta anima afseritadimite pus.nam vocare tempus menfura, aut numeru putare.hoc ipu fingim9,nf m eft hoc opus,vt.n.ait Boethus nulla menfura conftituic'a natura,fed melurare & numerate noitrum

%er IHI. Phyficbrum

Boftrum eft opus.Ii ideo ifta.vt mquitThc mift.noncurnm,fedpenfim late &: diligctcr fiint examinanda,vnde ficuc non tcmere eft recedendum ab opinione Ariftote.fic etiam non eft leuiter afleniicndum. Dicimusnos n Solutio. * hac ardua quxttione q cum tepus fit numerus moms, efle numeri, vt dicis Com.non eft omnibus modis in anirua com. i ji.quoniam. fi efle eius in anima effct omnibus modis. tune eflct ens fiftum, vt chimera & hircoceruus. fed efle eius extra mentetn eft in potentia,fcilicet propter fiibiectum proprium, Ac efle eius in anima eft in a5hi,iqh anima fecerit illam aftione jujcdicitur numerus. Iftoftance,reuoca parumper in memoriam id, quod fupradi &umeft,qu6d(um motus habet dupliccs partes, quafdam ex diuifionc mobilis , & iftas habet (imul, & quo ad illam diuilionem partium moms non mcnfuratur a ttnipore, nee fie tempos eft in motu,vt mo ttis eft in mobili,& vt funt cxtera accidcntia in fuis fubiet>is,quia fie tempus multiplicaretur ad muldplicahonem motuum, ficut reliqua accidenua illo modo inhc.rentia multiplicantuc ad mulnplicatione fubiectorum.Habet iterum alias partes fu? iuccefltonis,qu<e non funt fimul,& ilia fuc ceffio imaginatur ad inftar dimenlionu linealis,& illo modo imaginatur tempus effe linealis quantitatis, iniequcns linealem quamitatem primi motusin ratione mentore tficutforma:adxquatz in fubietto adarquato. Vnde imaginan docuit Ariitote. quod ficut idem mobile caufat per fui flu* Xum motum,ficinftans,quodeftmenfura mobilisicaulat totum tempus. fub hoc autem inftanti.quod eft idem fecundum fub flantiam in toto temporc.continentur om DCS reliqui motus, habentes propna iilantia,&propiias fucceffiones. Vnde,cum tepus fit numerus numeratus pnoris & pofte tioris primi motus pnncipaliter, & fecundario aliornm motuum, proptet caufani aflignatam a Philofopho in textu 15 3. quia fationesmenfurx non inueniuntur in tern pore ,j vt habet menfurare nifi vt comparantur ad pri mum motun^quia ille eft na tiira prior,8c notior. & regularis,& velociffimus inter omnes motus, & fie habet ratk>nem minimi & indiuiiibilts in illo genere,videlicet menfure,tempus igitur,quo ad fubie<3umfuum,e(t extra animam,quia res numerata,qux eft prius & poitcriuspri mi motus, principalitn* eft ens extra aniuana. umen quandoaccifitur tempus in

497

ratione, qua eft numerus a&a numerans motum aliquem,qui eft pars primi motus* & vt per ilium taliter determinatum a te* pore anima numeral reliquum tempus & omnem alium motum, nc dependet acta ab operatione animx, & illo modo habet efleabihaftum in anima, &feparatumi rebus ad fimilitudinem numeri mathema tici, quo anima a&iue numeral diuerfas fpecies rerum numeratarum per illam formam numeri abftra&am: ficut cum dicit, quod eodem numero nurrerantur decent canes & decem equi.manifefhim eft quod hoc non eft nifi de forma numeri abftrafta in anima exiftehte, & eft ilia forma na meii in anima faltem obieftiue, & eft vn* in fe, licet refpiciat diuerfa fubieda, qu? extrinfece denominantur numerata ab il -: la.talis.enim forma numeri numerantis fit bieftiue non eft in rebus numerals. Eodem modo oportet te imaginari omnem motum, quo ad fuum prius & pofterius fiibiacere in ratione ici numeratz, vel nu merabilisipfitempori,vt eft in anima in ratione numeri humeiantis . quia omnes motus ve/u'unt fub vna & eadcm ratio ne in ordine ad tempus, ficut omnes pan* ni,in rat>onerqua funt ruenfurabiles, vcniun i in vnam rationem vt habent menfutari per vlnam. t hoc eft, quod dixit Phi' lofophusm tcx.commen.t 51. quod omnium motuum (imul terminatorum idem. eft tempus -.licet vnus fit velox, alter vcro, non,& alter fit loci mutatio.alcer vero aleeratio. tempus autem idem eft, quia tern*" pus.cum fit numerus iftorum motuum eft idem &xqualis,&fimul eft idem motus localis & alterationis. non enim tem* pus menfurat motum fub ratione, qua lo* calis,autalterationis,aut augmenti, aut ra tione,qua hie eft velox, aut tardus, fed rtione,quafunt quanti. ficut vlna non eft* menfura panni,vt pannus eit fericus,aut{U> neus,autlaneus,auc fub raiione viridis, vel albi,fed raii one qua quantus. & fie omnes panni vt menuirabiles veniunt, & partici* pant eandeni rationem in ordine ad vlnij quar eft communis menfura omnium. Vo dc Ariftote. 4-phyfico. tex.commen. 119-dixitquodillud, quod fimpliciter mouetur, nonfimplicitererit menfurabile i tempore,fecundum quod quantum aliquod eft, fed fecundum quod motus iplius elt quail tus. Omnes igitur motus refpeftu fu^quaq titatis fiuentii veniunt in vnam rationem, in ordine, qua habent menfurari per ternp

M. A.Zim.
ptts:ticet hanc rationem participent fccundu prius & pofterius.vt dicit Com. in co & ideo non oportet tempus mulriplicari ad rnuhiplicationem motuum. quia tempus, vt comparatur ad omnes motus in ratione numen numerantis, eft vnum,licet res numeratx fecundum materiam fint plures, fed vtveniutjinpropinquam ratione, qua numerantur,autnumerari pofiunt,reducu tur ad vnitatem, ficut dictum eft. Et f m iftam folutionem verificatur diftum Alexandri aflerentis numerum non eflc in rebus numeratis,fed in animauntelligitur .n. de numero numerante in aftu. .Et limiliter verificatur didiun Boethi aflcrentis me furam &.numerum-atnaturanon efle,quia uod numerare & menfurat* animz noHrx eft opus & fundio propria, verum eft de numero numerante in aftu,quando ani ma per ipfum tanquam per inftrumcntum tacit illam aciionem:non autem veritatcm habetpro numero numerabili,quod eft res Bumerata, quiaiHe bene eft extra natura. aam numerus quinarms digitorum majmsmeae, habet efle extra aaimam-. Etfic intelligitur diftum Auerro. in quarto phy. c6:i 3 i.quod efle numeri non eft in anima omnibus modis,quia tunc-eflat ens ndum, fout chimera & mrcoceruus:fed habet efle extra mcntem propter fubiectum propriu, & tale eft efle in potentia: & habet cue in amima in actu,quando anima egeritillam aftionem in fubiccto prxparato ad recipiendum illam adionem. Ex quo fequitur quomodo tempus quodammodo eft ens naturale & mobile, & quodammodo eft ens mathematicum&imaginabile.Nam, <ju6 adefle in potentia, quod habet extra animam in fubiedto propno,quod eftmotus,eft ens naturale: pro quanto autem ani. ma fumit ipfum in ratione forms numeri, per quern numeral aliquam partem primi raotus,& per illam menfurat ctiam totum tempus & motus alios, fie habet efle abftra Sum in anima,ficut numerus,quo anima numerat decem canes & decem cquos. & aliter non poteft intelligi. dicit enim Alexander, quod abftraftio mathematica in cjuampluribus locis deferuit fcientix Natu nli. Vnde Ariftote. vt fupra diximus, ifto modo manuduxit nos, vt intelligamus ide efle tempus prxfens in omnibus, ficut eft idem numerus xqualis tndiuerfis fpcciebus numerabilibus.& fupra declarans,quo modo fit idem mftans in toto tempore, de. ckrauit hoc per fimilitudinem, per qnam Geometne dicunt punftum per fill Jlaxvm caufare lineam,& vtdiximus,cum tempo* fit menfura motus,non poteft imaginari, nifi pro quanto comparatur ad quantitatcm motus,quae fluit i'm dimennonem linex.etenim non menfurat motum,quo ad partes,'quas habet finml,fed quo ad partes, qux infuccemonelongitudmali confiftuc K imaginanmr. aliter enim non poteft in telligi. Et fichabes,quomodoin definitioe temporis cadit motus.quia cadit ex pane,' qua eft ens extra animam naturale & mobile in potentia propter fubieihim eius,licet forma eius in aftu,dum anima fecit illam actualem aclionem fit in anima numerate.& hcpatct.quomodo ceflante anima in ratione numerantis in adu, tempus nonefletinadu,fedfolume(Ietm potentia propter fubiectum propinquuni, quod aptum eft recipere illam adione.Sed quid' fi per imagination! defineret anima, quo ad rationem numerantis in afru & in apti tudine,an aliquo modo eflet tempus? Dico quod non.quia forma temporis cum confi fiat in hoc,quod eft numerus motus:nume rus autem,in eo quod numerus eft, alter eft numeratus,& alter eft numerabilis,vter quc foo mododicif relatiuead animam. quianumerus numeratus in aclu dicitur dependere ab anima numerante in adu,& numerus numerabilis in potentia dependet ab anima numerante in potentia, vt pa tetin tex.c6m.i3i.Sic enimfoluiturargQmentum Boethi contra Arift.vt dicit Alex. & ThemifLin illo loco.Et fie foluitur obieftio Themiftij dubitantis quomodo potelt idem nunc efle in pluribus mottbus. accideret enim vnum & idem accidens efle in pluribus fubie&s. & ita vnum & idem dehifceret in plura,& per confequens non remaneret vnum. patet enim quod tempus prxfens,quod eft palTio quedam motus.feu accidens non eft in pluribus, ficut albedo, & nigredo.quia per infbrmatione & acraa lem inhxrennam vnum accidens impoffibile eft efle in pluribus fubiecbs non com* municanubus. fed dico quod efle temporis vt fumitur vt habet efle in aftu, in ratio ne,qua eft numerus numeransactu.eft vnd in acto:&,fi fumatur,vt eft numerus name ranspotenria.etiameft vmun in poteatia,& fie habet efle in amina nnmexante* vel aiftu, vel potentia., proportionabilitet tamen numerus pro rebus- numerate eft multiplicand ficut funt res numeratsc. ( ideo anjmaduerte bene& confydera *juod numetui

fcpct IIILPhyfoorum
ftamcnuTmmeraninon eft forma abfolutajquemadmodum aliquiexilhmauerunu alioquin falfum eflet didum Philofophi, $j> anima dempu, qu* eft apta numetare, aufcrerctur tcmpus,qucxl eft numerus mo* tus.numerus igitur pro rebus numeratis po left efle res abfoluta , tamert nuroerus vel aftu numeratus, vel aitu numerabilis imporcat refpeftum ad animam.vel adu, vel apdtudme numerantem.dicit enim Commentator in. 5.meuphyfi.commen,i 8. relatio accidie quantitati, & cxteris przdicamenos.fieenim dlcit , <J> magnum & paruum vno modo funt pafliones quanti , & aliomodofuntin eapitulo relauonis, vt vnum referturad aliudEx quo fequitur,q> C6m.in via fua habet miraoilem difficultatem.imaginatur enim g tempus compa xatur ad primum motum in ratione menfiinr menfurancis eomodoi quo menfurat forma in re. quia vult g tempos In 'paflio primi motus,& non fk paffio onmiii motuum:alios vero motus refpicit ,ficutnurncrus refpicit nurncratum.nam dato hoc, fequeretur 9,fi eflent plures mundi, cflenc plurcs pnmi motus,& per cofequens eflent ptura tempera fimwl non communicanua:quod iroplicat c6tradi<ftione.qia nrul liphcatisfubie^is muldplicarenrur& pafiiones. Ettantomagu augetur difficiiltas in via eiusquia ipfe tenet aliquam conferjuentiam efle ncceflariam, licet tarn antecedens,quam confequens fine impoflibilia vt tenet in c.ifu. 4.phy.c6.93-Ampliusaute cum I'm Philoropnum tempus dmplicitet' fit numerus cuiflibet motus & non vnius, fi motus primus menfiiratur a tempore ficut a forma, & alij motus vt a numero, tuc zqmuoceeft ifta menfuratio. Et corfirmatur. quia Commentator vultq> in de-. hnitionetemporis, inqua diciturq? tempus eft numerus motus , ly motus fret pro cjuolibet motu, & vult quod numerus iret acHux,quia rempori per fe compecit menfurare motum contra Themiftium,motui autem competit per accidens menfuiare tempns.& ita ilia definitio eflet laborans inzquiuoco. Amplius fequeretur q> primus motus proprienon dicereturelle in tenipore,necfccundum totum, nequeftn partem.quia iporum efle in tempore eft ficut menfuratum efle m numcro,&eit me iurariperrempuso'tdicit Philofophus i 4.phyficoru.in tex.commen.ii4.&.ii5. uy.fi tgitur tempus ad primum motum non comparatur vc numcruj,fed vt paflio, & forma.non igi tur poteft (tie! aliquo ntodo ille motus in tempore efle.quod eft eon era Philofophum.quia Philofophus vult in tez.commen.ii4. g> tempus menfurat mo turn Indeterminando quendam motum* qui menfurabit totum,ficut longitudinem cubitus.in.i33.infpectalidkk hocde primo motu.nam quando per aliquam partern tetnporis menfuramus aliquam parts primi motus,per illam menfuram'totii c eija return tps & alios motus, & loquitur Ariftxte menfuratione adiua vniformitcr, & fine aliquo difcrimine, ficut patet intueti.Et pec vitam mea funt difficultates perac dux,a quibus non niii folers inKeniam po teft euadere.Dico igitur gloflando di&um Auerro.q? ideo dixit tempus efle paflionem primi motus, & efle menfuram eius, ficut forma rei,quz habet definiri per fuum fubiedum. nam prima ratio temporis confiftit in numerato efle prioris, &pofterioris primi motus, & fecunda eius ratio eft, Of eft numeras numerals per fe omnes mo HIS.& quia propria paflio habet definiri pa* fuum fubicftum. talem habitudinem,qu{ fibi ex fuo primo intclledu competit, non habet, niii cum primo motu. & quia ille eft vnus, fie etiam tempus eft vnum. poftquam autem hare eft fua quiditas, tune ant, ma vtitur ea in ratione menfurz menfurantis perniouini numeri omnem motum 8c primum & alios a primo. Vbi animaduerte QJ tempus refpedu primi motus habet duplice habttudinemT& paflionis, & hoc eft temporis qUiditas vt fit primi metus paflio quzdam: & habet etiam habitu dincm numeri numerantis primo & principaliteripfum.&fccundario alios. to^ iftam habicudinem habratcu primo motu, parct ex his,quzfcribic Commentator in commento. 151. vbi dicit & debes fcke, <j> licet tempus fit numerus cuiuflibetmo* tus,non tamen eodeni rnodo.fed feaindul pnus & pofterius,quia numerat alios motus a motu tranflationis.quia numeral tran(latkinem.& fi de modis tranflationts non eflet nifi circularis, eflet tempus, Sc de circularibus ille, qui eft velocioriscirculationis,f diurni motus. ecce igitur rjrcum motu diurno, qui eft primus motus, habet etiam iflam habitudinem numeri numcrantis.& ideo differentia ilia eft intelligenda cum przcifione,quia videlicet cum primo motu habet habitudinem paflionis, & hoc fibi prius natura competit:& habet etiim habitudinem menfurz meniurantk ij iptam k RRR

M. A.Zim. Solut.Cont.
ipfum prificipaliter,& alios fecundario.fed cum cxteris motibus non habet nifi habitudinem numcri ad numerata tahtum. & ifto mcxlo poceit faluari via Com.quomodotempus menfuratparcemprimi niotus & per ilium menfurat totum, & totum tcSofo con- pus,&reliquos moms. Et ex his foluuur atradi<tio - perta contradiftio in dictis Auer. nam in ms in di- c5m.i$x.vultq tempus cum alijsmotibuj ftu Auer. non habet comparationem,nifi numeri cu numerate, quod non afliimicur in definitione numeri: fed cum primo mocu habet romparationem.iicutpafliorum fabiedo, quodponicur indennitionepaflionts .Sed nine contradicit fibiin ccmmen. ioi_vbi vult quod in definitione terupotis, in qua dicitur <j> tit numeius motus,ly mows fup ponic pro quolibet motu, ficut videtur determinare Philofophus in tex. comcn.i 31. Sohltio. Soluitur.nam quando dixit g numeratum non ponitur in definti tone numeri, expoBendum cft,ucut fubieftum ponitur in dc Jinitione paffionis:quia numerus numeras lion eft in numeraus, ficutpartio in fubicko, fed eft in anima in efle abftra&ionis. wide b ene numeratum poteft fumi in dcfimtione numeri numerantis, ficut correlatiuum definitur per (uum correlatiuum. Cc fie animaduerte quod in defmitione teporis uimiturquihbet motus, ficut numeratum in definitione numeri, vt correlatiuum per fuum correlatiuum ex parte, qua dicitur q? eft numerus motus, ex part* autem prioris & pofterioris fuioitur primus fttotustficutfiibiefrum temporis.quia dcfioitio ilia dicit quid,& propter quid fecundximviam Commenta. vt alias declaraui. hoc eft igitur,quod facit perplexum intelle ctom,quia tempus ad dmerla comparatu habet varios & oppofitos refpeftus.Ex pixJjctisautcm poterhintelligere.g, Comm. tiam habet dicere, q^ prima ratio confticuens temporis qmditatem fit numerus nn xneratus prioris & porterioiis primi motus.quia,vttp(e cpnceditincommen.iji.fi Dullus motus eflet nifi localis, &de locar libus circulates tan turn, & dc circularibut ille,qui eft velocioris circulationis,5c eft ille,qui eft motus diurni, adhuc eflet tempus. & patet quod in illo cafu non eflet numerus numerans per fe aUos rooms, ab ipa igitur veritate cogetur diccre,ficut dicit Thcmiftius,qu6d numerus pofitus in defiDitione temporis flat pro numeronumerato principal!tcr,& non pro numcro numcraau,nili fccundario. quia Philofoph' in liters dicit illud,vnde prios naturtopof tet tempus efle aliquid rbrnialiter,& deinde quod adueuiat fibi ratio menfurandi fi cutvlnaprius natura dicit aliquid politiuum in fe, & poftea dicit rationem ach'uam,per quam menfurat. cum igitur tew pus fit & in numerate eflc,& in numerate* prius natura eft ex numetari,quam per nu merare. &connumerare,aut elt padio et*. vt dicit Alexander , autiieft de quidttate eius,hoc non elt ex phncipali,fed fecundario, vt videtur vc'.le Comrnenta.nec videatur tibi mirum, quia completus temporis intellec^tis non ex re fimplici dependet propter luidifrbrmcmnaturam, ficut larpedixi. Vigefimanona conttadLefl in commen. 4. phyfk. etiam 15i.Commen.dicit tempus non me com.iju rtfurare motum ccrli vt numerus, fed bene ad alios motus fe habet vt nurnerus.Huiui tamen oppofitum dicit in commen. 155Scluitur quod dictum fuum intelligiuir cum precinone.quiaad motum cceli tempus habet duplicem habitudinem, & paffionis per fe confequentis fubie&um,& hi bitudinem numeri & mcfunc. fed ad alioc motus comparatur folum in ratione numerLEt fie fcdatur controucrfia. Trigefimacontrad; eftintexijj.Philo- . fophus dicit q? motus alterations & aug- tex> jjj. menti & generation!s non pofluntefleregulares.Sedhuius oppofitum habetur. j. hpyfi.tex.cdme. 45. vbi dicirui cj, qujlibet vnus & continuus indifterenter poteft efle regularis,& non. Soluitur per Auer.ibide, Soluti% g> fermo ibi eft de motu, inquantum mows eft,& fie alteraaoni & augmento non repugnat,inquatum motus funt, q, pofllnt efle regulates, fed vt de fafto funt in rcbua fenfibibbus (ecus eftfic dicit Commen. i finuli dubio in. (J.phy fi.c6m. 15.

S O L V T I O N E S Contradidionum in diftic Arilt,& Aucrrois,

Ontradiftio eft in f. phyfico. f' P. fuper tex.7. Ariftotc.enim tex'' fcribit quod traniitio de non fubiedo in fubie&um fecundcm contradidioncm generatio eft. Sedobuiabam. quia trantitio inter contiadictona noa fie per medium, fed

V. Phyficorum.
fed franfitio de non efle ad efle per mcd.u fieri folet, vt teftatur Philofbphus in quin_ . . todegenerationeanimaliumcapitulopri * mo. Soluitur. inter non efle & cflc abfolute non eft medium, & taliafuntextrema contradictionis &generationis: fed inter non efle fimpliciter, & efle in a<3u fecundo, quod eft efle pcrfeftum, mediat atftus primus. & ita Ariftoteles dicit aliter ninfiri ex pura priuatiunead atum fecun dum per aftum primum. qui fccundo de anima eft, ficut fomnus, & fcientia: a&us vero fectmdus eft ficut vigilia, & ficut coniyderafe. & illo modo Ariftoteles loquitur ibiaflerens, quod ttanficiode non efle ad efle per medium fieri folet, quzfiuit enim ibi vtrum in prima animalis generatione fomnttspnecedatvigiliam,an vigilia fomnum,& aflerit, propterea quia fomnus talis fua natura efle videtur v vt viucndi, & non viuendi interliminium eft, & neque omnino fit qui dormit, neque non fit: viuitur enim podlfimum propter fenfum. fed, fi animal habere fenfum necefle eft, & tune primum eft animal cum primum contingitfenfus, primam illam difpofitiofiem non fomnum, fed fimilem fomno pu tandum eft, &c.tbi vult adum primum mediare inter non efle & efle in ac~hi fecundo & perfe&o. Secunda contradictio eft in commento om * ' oftauo. Dicit Commen.quod materia non eft in loco. Oppofitum apparet prime de generatione comen. ly.vbidieitiir quod Solutio. iUud, ex quo aliquid generatur, netefle eft vt fit in loco. Soluitur. matenam non efle in loco per fe,fed per accidens. ratione videlicet totius geherari, cuius ipfa eft pars, <|uod quidem per fe eft hi loco. Et Philofophus dcftrui t hie materiam non efle in loco , vt eft feparata a phyficis corporibus, vt imaginabatur Antiqui. tamen vt eft in phyficis corporibus,fic eft in loco per accides: Dubitario *5uia 'ocltur act locanonem illius, cui per fedebetur locus . Eflet tamen hie locus dubitation is in via Commenta. an materia fit in loco non ratione totius, fed ratione fui,vel ratione alicuius confcquenris ad ipfani. Et videtur quod fie. nam ftantibus juantitatibus interminatis coxternis ipfi materix,videtur quod fibi debetur locus. Nam videtur quod ratio locandi abfolute fumatur a quantitate,iuxta illud Philofofhi quarto phyfico. textu commen. 7 6. Si corpus cubum feparatum a qualitatibus feniibilibutponaturin agua.untum cedu fibi aqua.quanta eft fua dimehfio. Ad hoc djceretur <j> materia fub quantitatibus interminate confyderatavtabftrahitabom ni fbrma fubftantiali,& ab omni qualicare fenfibili,vt " lie non eft ens,nifi in anima fm viam Auetr.ii.meta/cdm.i4.& ita cdant dicetetur efle in loco fm imaginationem* autdiceretur eflem loco indeterminate, fed q? fit in aliquo loco determinato requi ritur quantitas terminata & forma,ad qui confequitur talis quantitas. & fie dicimas fubieftum generations non occupare locum determinatum, & fi illud fit materia quanta. Soluitur igtturcontradic~tio quod Commen.non dixit <J> illud,cx quo aliquid generatur fit in loco per fe, fed dixit % hoc eft,aut per fe,aut per accidcns, ficut dicim* de materia. ecce quod vult materiam efle in loco per accidens. fed quando dixir. 5. phyfico.cdmen. 8. g? materia non eft in 10co,intellexit earn non efle in loco per fe. & ifta non contradicunt. Autaliter,non eft in loco determinate, eft bene in loco indeterminato.Sedprimafblmio eftmagisad mentcm Philofbphi, &Commema.ptimo de generatioae tex-commcn-iy.ficut vide* tcpotcris. Tertia cfitradi. eft in c6m. 9-Dic!t C6m. \ op contrarietas,quz eft in loco,latet.& can dem fententiam habcu8.phyfico.c6m.itf, Huios tamen oppofitum videtur dicecc.S, metaphyfi.c6men. 4.&. 10. metaphy.cfi.ij* vbihabet q> contrarietas in rei veritate prirno inuenitur in eis,quie funt in loco, ideo accepu eft in definitione contrariorum di ftantia,cum dcitur,contran'a funt,qu^ fob eodem genere ppfita maximcdiftam. Refpondetur,vt^!^l Commen.4.cctli,c6.38L 9, concranetas,quz eft in forma,8cqualiut te,& in ioco,dicitur xqutuoce.quia contra^ ria hi qualitate, & in alijs prxdicamendfe funt fhlum duo in fbrma, & funt vanai in fubie<So:fed contraria in loco funt contraria tarn fecundum fubiedum, qUamfrtt fbnram.Etqntaderatione contrariorum eft diftantia: & plus diftant ilia, quae fiittt duo in forma,& duo in fubiedo, quam il> la,quz funt duo in forma &vnum fubieftondeo contrarietas ex natura reiprimo competit contrari js in loco quam alijs con trarijs. Ac cedit ad hoc,vt dicit etiam C6m. io.meta.com. 15 .diftantia in loco eft maxt-> ma,f.centri ad circumferentiam: & ifta diitaatia eft caufa in contrarktate fubitantiarom corporii propriorum iftislocts.ideo cotrarietas primo reperitur ex materia rei R R R iii ai-

In locovqulmiri alijs contrarijs alioru pec dlcamentonim.Ethocctiam afleruitCo. 4.phy.cd.5.dum elicit $> corpora contraria fm naturammouenturad locacootraria fecundum naturam. quia loca non folum funt extrema vnius linear re&se loogiflim;, fed & cum hoc funt cSttaria fmpotcntia. xesenim, quarum fiibltantwe font fi miles contracts, habent ftibftantias comrarias aliquo modo. eccequod vult contrarietatem in loco efle caufam contracietatis in fubftantia,& in qualitateeo modo,qu6 ia /iibftantijs contingic fubftantiam fubltantiae contrariam efle.Ec,licctita (It quod cotranetasprimoreperiaturin loco, camen non eft notutn qu6domne,quodlocaluer mouetur,contrarietatemtalemhabeat. & fie dixit Comentator in hoc quinto,co. 19. & oftauo pbyfic.16. & fexco phyfico.com. 5 x.quod contrarietas,qiuE eft in loco.latet non quia ilia lateacquod fit contrarietas, immo eft prima &: caufa aliarum, & poniturindiuifionealiorum tanquam nodor, fed latet penes hoc, quod non eft notum per fe earn inefle cuilibet mobili,quod mo uecur motu locali.& fie nullaeft contradiflio,ficutvides. Sed contra deterniinationcmlftam dubitauit fubtiliter magnificen tia tua.quia tune non e(Ietvcrac6trariord defcnptio.dtceoi, contraria funt, qua: habent fieri circa idem iubiechim non finiul, fedfuccclfiue: modo, fi contraria in loco font duo in ubiedo,& duo in forma,nunquamigitur aliquo modo circa ide fubieomhabct fieri, nee fimul,nec fuccefliue. Etad hocdixi quod argumentum tuum demonflrat. nam locus fuperior vruuerft nunquamfietinferior. &dixi defaipdoem illam verificari de contrarijs in qualicate,non de contrarijs in loco, & dixi cum Auerroi commen. ;g. quaru de ccelo eoaucarietatem non did vniuoce,fed equiuoce vel analogice de his & dc. illis. Aut alker.ali quid conuenit alicut ratione generis.quod uunen repugnat eidem ratione fpcciei, ficut patet fexto phyficorum commento decimoquinto 8c feptimo phyficorum co. _ ^ mentofecundo. f .pnyQCO. Quarta concradi. eft in com. 19. Comcom,i$. mentator dicit quod non fit minus nifiper admixtionem contrarij.Oppofitum.fecunSoiutio. do coeli commento. i f. Soluitur. in habentibus contraiiam fm viam Come.remiffio per admixtionem contrari) tit,& per oppoikum intenfio per remotione acontrario, iuxra iliud Philoibphi,dludeftalbi^,quod

M.-A.2im. Solut.Cont.

eft nigro impermixttus.in carentibus veto contrario,ficut eft lumch,& aliahuiufmodi,non eftfic EtideoCom.incom i^.z.dc coelo iani allegaro inqnit. & non fequitur vt remrffio fit feinper ex mixrione contrarij,ficut dixit Alex.in mulris locis. Q_uiDta contradi.eil: in comcn.n. Dicit j.phy/iCOk generationeni non eile motu, quia forma com,n. eflindiuifibilis. Sedoppofitum videtur fen riredefomiselernenrorupi.3.co:lic6.67. vbi tenet cb intendunjur &: remittuntur. Soluuo. Soluitur.de ratione motus dux conditiones fequiruntur-vnag, fubiedumfitens ia adu,alia cj> forma fit diuifibilis.vnde quinta phyficorum probaturad relationem n6 efle morum,& eiiam feptimo phyficorum de prima fpecic qualitatis.Et commentator 6.phyfico.commented j.probatg, ad fitu. non eft motus,quia eft reiatio,& relatio c6 iiftit in indiuifibili. Requirimr etia quod fubiedum fit in aftu. quinto phyficorum tex.com mento. 8.Et propter hoc in fbrmis eduftis de potentia mater ix, quzdam fune perfe(i-E,non intenfibilcs, neque rerrulTibiles, ficut funt fortrur mixtorum: & de iftis maxime renficatur dictum Commentatoris,(j,- generatio talium non eft motus.quia tales umtindiuifibile&.ideftnon fuccefliue acquifibiles,fed per minima acquirantur. formreautem ele'mentorum funt mediz later fubftamiani & accidens fecundum Commentatorem tertio coeli commenta 6-J.&C. rales partibiliter acquiruntur,& fuccefliue: tamen earum genetatio non eft mo tus,quu uibieilum non eft ens in adtu.Vide quz fcripfi primo phyficotum commea to fexagefimofecundo. Sexta contradidio eft in commen. 11. ^.phyfica Dicit Commentator cj vltima non funt in COm. xz. loco,nifi per accidens,non edentialiter.Sed haius oppofitum ipfe fcribit primo de generatione comment. i9.vbihabetq> line?, fuperficies,& punfta non funt in loco, neque fecundum fe,neque fecundu accidens. Soludo. Soluitur. aliquid mouen per accidens con ttngit dupliciter,pure,8c non pure. AppeLlo illud mouevi per accidenspurtf,quod prj cife mouetur ad motumalterms,8cnullo modo poteft per fe moueri. & ifto modo intelligitur dictu Com.hie in commen. ti.quando dicit, q> vltimamouenturper accidens, f. pure, quia pr.rcife mouenrur ad motum illius,cuius funt vltima. AHo modo aliquid diotur non pure peraccides moueri,& eft illud,quod mouetur ad motum altcriut.quod tamen.h feparatu nietic abeo

fiiper V. Phy/icorum.
ife eo,ad cuiusTOOtum dicicur moucri.poterit per fe moucti, ficut motm partis ad niorum touus.quia pars feparaca a toco po te(t per fe moucri,iicut patet.4. phylicoru commento. 51.& quinto phylico.commen to primo,& primo de anima comento. 5 7. Et propcer hoc dixit Comentator (exto phy fico.comento 8 .quod motus pants in to to non eft motus pure per accid&. Formaliter igimr foluentes,dicaious quod quinto phyfico.comen. zv loquitur de accidence puro, primo de generatione. 19. loquitur dc ace ideate non puro. Aut alitcr folui poteft, quod Commentator ptimo dcgc. neratione loquitur ex fententia Platonis, contra quern arguitibi Philofohus. Plato emm pofuit mathematira eile fubiefta cor forum naturalium,&,quia ipfe pofuit talia,nedum fecundum intellechnn, veruni etiam fecundum efl"e feparaca a fenfibilibus, videtur fequi ergo talia nullo modo in loco efle,neque per fe.neque per accidens, realiter loquendo. in quinto autem phylicorum loquitur fecundum fententia Ariftotcles,& dicii^quod talia func in loco per accidens,quia locantur ad locationcm fui fubiedi.quod eft per fe in loco. Et ifta folutio non eft remota a veutate fecundum tern ip(am.tamen,ficut dicit C6mcnta.primo de anima com. 16. vniuerfaliter hodie non poflumusintelligereopiuiones Andquorum.quia non funt notae apud nos. f.phyfico. Septima comradiftio eft in comen. 3 4. com.j4. Dicit Comentator tempus conftituere motum. Huius tamen oppofiruni habetur fu pra in hoc quinto comento iertio,vbi enumeram ea, qu; conftituunt eflentiani mows, non enumerat tempus. Rc(pondetur, Solutio. quod refert coafyderarc motum in fua qui ditate,& refert confyderare ipfum,qu6 ad fuam vnitatem coafequentem ipfuni. EC tuncdicimus, quod motus confyderatus quidiutiuc conftttuiau in fui diuiuone ex tribus & talia funt fubieftum.tcrminus ad <nie,& tcrmiuus a quo. Vndc Com.fie contyderauitmotum.oc Philofophus.f.phyfic tex.comcn. tertio,nam iple dicit ibi, quoi fubitantia motus conintuimrex ilfas tribuscaufisexiltenn'bus ineo non extrinfecis,&ideononnumcraLUt mototem, aut tempus, vt ipfe habet ibi. Sed confyderatio motus, quo ad fui vnitatem numeralem, bcnc concermt vnitatem tempons, & motons & fie confyderatur motus ab Auerra _ JcabAriftotcles. quinto phylkorum.54 t dixit quod ad voitateni numcra-

500

le mociisrequinturvnttas temporis. Sffic etiam confyderauic moium in odauo phy. tex.commen.8i.vbi dixit niotum proieftorum non cfle continuum, fed videri co rinuum.Et reddens caufam dixicno.n.vnii eft mouens-vbi exprefle patet motoris vnitatem requiri ad continuitatem, & vnuacc motus,qu.T tamen non funt de quiditate motus,ucut patet confyderanti. Octaua contradidio eft in ^ 5. comentp f.phyfico. Ad vru'tatem numeralem motus dicit tria com.j(. requiri:& hzc funt vnicas fubicdi, vnicas mobilis,& vnitas termini ad quern.Sed hu ius oppofiruni videtut. X.phyhc.tex.co. 81. ybi habetur quod vltra hxc rcquiritur vnitas motoris. Ad hoc dicitur quod Ariftot, Solutio . non pofuit hie vnitatem motoris requiri ad vnitatem remporis,quia nondum decla ratum eft vtrum omne niotum ab alio fit motum.&ideotacuit illud diffcrens iliud vfquc ad. :>.phy. vtrum autem in aliquo cafu podlc e(Ie vnus motus a plunbus mocoribus perdnec ad oitauum phyilco.fed pro nuncdimiccatur. Nona contradiftio eft in eodem c6men- ^.phyuco. to. )f. & comento fequenti. Quia in hoc cotn.3{. commento dicit tria ilia requiri ad vnitatem motus, fci licet tempus, fubiectum & termmuru. Sed commen. fequend folum fubiedum & terminum requiri dicit. Mid Solatia* cilet,quod vnitas motus magis intime depcndetabvnitate fubiedi, dim fubieSd motus ponatur in fua definitione, & eriani terminus ad qucm, qui eftde fubftantia motus:qiuaab ipfo fumit fpeciem, aim nondiflicratabipfo,nifificut imperfedii a perfedo. tertio phyljcorum comento. 4. motus autem a tempore dependet tanqua ab aliquo extnnfecos& non quiditatur per ipfuni, ideft tempus non eft de quiditau eius,ficut dicit Comentator hie in comento trigefimoquinto, quod accidie naturx motus,quod lit in tcmpore,non quod niotus quiditetur per tempus,ideft quidiudue conlhtuatur per tempus & ideo tacuit C6mentator in cdmento fequeq tempus,qui* folum confydcrauit motum, quo ad przdicata, qux conftituunt tpfum quiditaduc. licet autem fubic^rum non fit de quidiuceacddenti,furKcit tamen, quod u; dclatiuum quidiutis eius. Deama contradidio eft in c&mentp. 5 7. Dicit omnem motum continuum efle .Hu com.)?. ius tamen oppofitum dicit. j.phyli.c6aii;n. 6.Sc.8.phyuco.c6nicnco.i3.vbi habet moturn augmcntaiionii non eile continuum. RR.K liij Soluuus

M. A.Zim. SolutCont.
Solatia Soltrirur. mocai, fub ratione, qua morus, non repugnare continuitaiem.ficut talpx inquantum animal non repugnat vifia uznenmotuiapplicatoad materiam aliqua ienfibilem dcterminatam flat continuitatern fibi repugnare.ficut eft in rafu dc mo* tu augmenti,qui non poteft efle c&tinuus, cutprobat6. inlocisallegatis. nihilauc prohibct vnum &idem prxdicaium vni & eide rei n6 repugnare ful> ratione c6muni, & Tub ratione generis, quod tamen repugnabit illi fub ratione fpeciali, ficut talpa, vt talpa,non poteft videreied vt animal n6 fibi repugnat. Ariftote.au tern in hoc quin tophyfico & in.6. confyderat motum in communi,n6 applicando ipfiim ad aliqua inobilia determinata. tideoomnia,qiuc vtrificantur dc mom in iftis locis,venftean tur fm etas c6muniiatem,qu; tamen com snunitasnon repugnat rationibus fpecialibus alioram motuum. Vide pro hac folutione in fimili Auerroimcopiofc. tf.phyfico.commento 15. vide. 7. phyfico. comjnento. i.in fimili de ccelo>inquanmm coem, & inquantum corpus. . Vndecima contradiftio eft in com. 4 8. Jjlj Dicit Aner. terminam a quo non efle de om - 4 fubftanna mocu$,fed efle accidens morai. Sed nos oppofitum inuenimus in diclis ei Sflaao. fopra in co. ).huius quind.Soliucur.terniiHus,a quo duplictter poteft comparari mo mi. Vno modo abfolute-.& fie eft de quidt tate motu$,cum ponatur in eius dehnicione.motus.n.fitdeaffirmadoin affirmatu. Alio modo rcfpcftiue, videlicet in comparatione ad terminum,ad quern. t fie terminus a quo eft accidens reipecta motus in refpechi termini ad qucm.motus.n cum termino ad quern idcnnhcantur & rcponunuir in fpecie, non autem per terminu a quo.terminus.n.a quo abijcitur.Sumittir igiturhicaccidens-.prout omneillud,quod Bon eft scque inumum.ficut aliud. & quia terminus a quo non eft acque intimus motui,ficut terminus ad quern, ideonomen ccidentts acccpit. &' hoc eft de mentc C6. infra in c6m. 49.vbi dicit q> licet conearietas in motibus fit tarn ez termmd a quo,quam ex tec mino aa qucm.magis taroen moms funt coatrari;ex termmoadque,

S O L V T I O N E l
contradi&ionum in didtu Arift. & Aucrrois.
Super Sexto fhyftcorttm. Ontradiaiocftin fertophy. tf.pbync. incdm.i^.DicicCommenta. tom.itf. 9> exempla, quaradducuntur in htcris.ad.iucuntur vt fetmo fit manifeftior. Huius tamenoppolicum ipfe fcribit. 4.phyfic.com. 7i.Soluitur, g, exempUKcatio in literis ad Soluo* duo poteft comparari, videlicet ad materiam fubieiftani,de qua eft fermo.& fie talis dicitur efle manifeftatiua fermonis. & iftomodovntur Philofophus plcrunq; ia libra priorum,& in Irbro pofterioru. Alio modo poteft comparari ad exempla confimilia in materia determinata,& fie eft mi nus manifefta.fi: qn fecunda fcquic"primn, ficfermoredditur mahifelhor. Etiftofccundo modo loquebamr Comments. 4. phyfico.commen. yi.inquk enim & cntn dedit exemplifm de li[eru,deditexem'plum de materijs, vt demonftratio fit manifcftiot.Pnmo autem modo loquebatur hie. quia dicit quod Ariitoie.adduxit exemplum in literis, vt fermo ei? fit manifirfti*. quando enim cafus ponit in ccrminis, redditurvaqueclarior. Secunda contradict eft in c6m.4i.ba- $ betCdmen. <j tranfmutatio in fubftantia eft principalicer tranfmutatio. Huius th oppofitum dixit in hoc fexto commen. ji. vbi dixit tranfmutattonem in fubftantra non efle tranfmutationem,fed fincm tranf mutationi<>. ficut vniuetfaliter eft de qualibct tranfmutationc indtuifibilt,ficut habct eriam ipfe.4.phyfico.commen.ti9.vbi habet tranfmutationem dici xquiuoce de trafmutadone per fe,& de tranfinurarion* qiuenoneftperfe,fede!t finfa tranfmutarionis.& confimilem fentemiam habet ipft.tf.phyfic.in commen. 4f.Soluitur tranf mutatio in fubftantia dicitur fimpliciter & principaliter tranfmutatio tcrminariue,quia terminatur ad illud, quod eft fim pliclter,& principaliter ens. 7. metaphy.te. commen. 4. fubftantia prxcedit accidens. t fie dixit Philofophus primode generatione.tex.c6m. n.&. 5.phyfico.tex.cdm. 7. generado fubftantia; eft fimpliciter tranfn)utatio,accidcntium vero non eft iimplicitec tranfroutatio , fed eft aliqua tran mutaao.

filper VL'Phyficoruin.

501

lMtat!o,&quzdamcuiufdam. tamenin fterioritatenatu,nontemporis:vt{cribfe ratione motus formaliter fumpti tranfmu ipfe primo capicu.de fubftan.orbis.R.eplioi tario in fubftantia noh dicitur principali primo de generatione & corruprione, gene ter tranfmutatio, fed eft finis tranfmuta- ratio efttranfmutatio totius in tocum nultionis,nec eft motus, fcdfequiuir motuni lo fenfibili remanenteergo videtur q> omt fie authoritates contrarix procedunt niaaccidentia fundeturin compofito,& per confqeuens non eft dare accidentia pr; _. vijs fuis, t. phyficTertia contradiftio eft. in eodem c6.41. cedetia fbrmam in materia.Soluitur.ibidS on- 4U Dicit inter no ens & ens nihil mediat.Hui' dicitur nullofenu'biliremanentc vcfubietamenoppofitfihabet.i.phy. c6.78.&.Il. clo.vnde accidentia interminaca,licet przmeta,c6.H.&.f.phy.c&.8.demateria.Solui cedant fbrmam in materia fecundu Auer. tur.iz.meta.co.ii. Non em fumitur tripli- propter hoc tamen non dicimus ea conueciterPrimo,pro illo.quod non habet efle, nire in ratione fubieti,fed funt difpofitionee imaginationem. & iftud eft vere nihtl, nes fubiedi>quod eft mareria.Et hoc aduer & folum iftud.vnde illud,quod non habet tens Commenta.dixit. t. de anima com. 4. efie,nec imaginationem,e(t illudtquod im fubiedum fbrmx (ubftantialis, fecundum plicat contradictione, & tale eft vere nihil. quod eft iubiedum,eft ens in pura potennam tale non poteft facere vnum pet fe c6 tia:dans intelligere nullam aliam rem hateptum,nec ficut obiectum cum obie&o, bere rationem fubieiliuam pncter iplarrt nee ficut modus cum obie&o, ficut dicit materiam.Rep!ica. tune ergo accidensreSubtilis doftor in fecunda qusftio-Quoli- manebhcorrupto ful)iedo,& migrabit de betorum,& Commentato. 4.meteororum fubiedto in fubieftum. Soluitur.licet prorommento nono,qui dicit aliquod intelli- ximum fubie&um alterationis fit compogibile,ponit hoc rundamentum quod op- firum,radicaleautem eft ipfa materia,qtue pofita non congregantur infimul. Alio mo eft pars cdentialis compofiri. non enira do fumitur pro priuatione exiftcnte in pri oportet,vt incjuit Commenta. primo dege ma materia. Tertio modo fumitor pro il- neratione commen.i. q, fubiedum tranflo,q^od non eft in adu. Tune dicicur cj> mutationis fubitantiafis fie aliud a fubieinter non ens ptimo modo, & ens nihil,ca* ctit aliarum tranfmutadonum : alioqufn ditmedium:quiatali2 contradictorie op- fublato tali fubieAo, reman ere poflentfujtonuntur,quorum non eft medium fecun- bieftaaliaru tranfmu tat ionum : quod eft dum feinuenireprimo poft.Sc ro.metaph. merum impoffibile. & fie non eft ibi trantex.co.i).& fie loquitur Commcnta.in hoc fitus de fubiedto in fubicftum,quia manec co. 4i.huius fexti.Sed inter non ens primo fubiedum radicale taliumaccidentium ii rnodo,f inter non ens fimpliciter Sc ens in aduentu format,quz inducitur, ficut mane ftc\u,eftbene dare mediurn.& iftud eft ens bat in cotruptionc fbrmx prmiitentis. g, phy. ti Quinu contradictto-eft incomen. 8. &c6. 8<f, inpotemia,talia autemnon opponuntur ontradiAorie.vndc ens in potentia non eft Dicit Philofophus & C6me. Qp indiuifibjle vere nihil neque eit ens, ficut Philofophu* mouetur per accidens . Inftanda eft de podi< it:fed mediat inter vtrtinque, & fie lo- lis ipfius orbis,qui omnibus modis funt im quitut Commen.in alijs locis allegatis. mobiles.ficut patet.i.ccelic6.i4.Soluitur. (.phyfic. Huius camen bppofitum habet primo cap. de fubftantia orbis, vbidickurg? accidentia confequentia formam Cecniuntur for* mam .Accedit ad hoc < fubiedtum accide_ . . rium eft ns maAu.i.de anima.com. 4. & fcmtio. alibi frequenter. Soluitur.accidcncia funt in duplici differentia.quxdam in fieri, & ta liaab Aucrroiflis inrcrminata dicit confiieuerunt.& quxdani funt in fafto efle, & ralia difta funt term inata . Tune dicimus atcidenrta In fieri prxcedere forma in maKtia,fed terminau funt poft formarn po64* IV

ropofitio, in qua comunit los orbis immobiles efle omnibus modis, verificatur ad imaginationem Matbemadcorum,abftrahentiu a motu. propofitio* nes.n.ipforum fere oes funt vere, ad imagination e. i pbv.co.^o.Naturaliterthloqufi do,ipfi poli,fiue fint aliquid diuifibile, uua mduiinbile,mouentur per accidens ad mo tumorbis,inquofuntfoimaliter.Etex-hoo patet q? illi,qui tenent intelligenriam eflo fbrnia cceli,non refte refponcte nt ad argu menram , per quod probatur <J> tune ipft ro ouerctur per accidens.quia emne, qaod fotmalitec

M.A.Zim. SolutGont.
mamfe(te,& non eft curabilis acgritudo co rum:quia (lint adueri in fermombus fallis, & non poflunt allentire verts principijs. Secunda contradiftio eft in commento T-phyfic. Vndecimo Commentator habet qualitates fenfibiles efle difrerentias corporum confiniilmm. Et tamen oppofitum habet ipfe in quintophyficorum commento decmio, & oftauo metaphyiicorum commento. 5. contra Alexandrum. Moderni voluerunt grauitatem & leuitatem efle formas fubftantialcs elemetorum, mott forte proptet authontatem allcgatam hie ex vndeamo commento.& ex authoritate ipuus ComS O L V T I O N E S. mentatoris fecundo de anima male intelle ifta, commento.ioS. vbi habetgraue&lecontradidionumin didis ue efle fubftantiam. Sed ifta opmio eft puAucrrois, lus error, quia quod vni eft accidens alteri non eft fubftantia, in his, qux vniuoce di.cumur.fedgrauitas& leuitas dementi ett Super Septlmo Phjjicorum. eiufdem rarionis cum grauitate & leuitate 7-phyfic, Icit Commentator fupef co mixd,quod patet ex operationibus eflencome.i.oc memo primo & quarto fcpti- tialibus ipforum. cum igitur in mixtis fine com. 4. mi phyfi. g> primurn motum accidenda, quomodo in elementis erunc in animali eft cor. Huius ta- fubftantix ? ita arguit Commentator conmen oppofitum. inuenimus tra Alexandtum quinto phyficorum comprimo dc <mima commento ; 7. vbi dicit, mento decimo,& octauo metaphyfi. comSolution qu&d funtpedes. Soluitur.principium, & mento. f. Scd dicunt quod rationes Cornfons totius fenfationis & motus eft ipfutn men tatoris, ibi procedunt de alijs qualitacor.fuut probat Philofophus iaz.de parti- tibus,non autem degraui & leui. Contra. bus animalium cap. i o.& in libro de fenfu Philofophus fecundo de gcneratione. textu & fenfi.& in. 3.de anima expreflehabet cor com menu oclaui cnumerat qualitates elcefle originate principium omnis motus exi mentorum,& fimiliter in fecundo de Pariientis m animali, ucut patet in tex. co. f 5. tibus animalium capitulo primo, & ibi po &in librodemotibusaninialium. Et ifta nit grauitatem & leuitatem. Amplius,quo fuit fentenna omnium Amiquorum Peri- modo foluetur ratio faita? xque enim rapateticorum,quicquid dicant Moderni mi tio procedit de grauitate & leuiiate, ficut fccntes,& confundentes opiaionem Pcnpa deah]squalitaabus.&quomodocuquefol tecicam cum opmione Medicorum.videat uere volueris,ita foluam pro Alexandra ra Alexandria in paraphrafi de anima: videat tionem Auerrois. A mplius,forma fubftanThemiftium.& Simpliciu in. i. de anima, tialisnoneft fenfi bills fenifu exteriori: fed & videbunt,nunquid cerebrum fit princi- grauitas & leuitas fenuuntur fenfu tadus, pium motus vel fenfus de intentione Arif. iicut patet fecundo de anima, tex. comen. Dico igitur cot efle principium motus ini- loS.ergOj&c. Soluuntr^ forma (ubftantiatiatiuu,& ei motus attribuitur vt origini 8( lis eft fenfibilis a fenfibus hominis.Nam fe vt principitpedibus aut attribuiftanqua in cundum Auer. in commen. fuper libro de ftrumento, quo ad extra mamfeftetur, & fenfu & fenfi. homo comprehendit diffeexecutioni demandetur. & fie tcneo cum rentias rerum,& earu intentiones proprias Ariftotele & pentiflimis Peripatcticis cfle ouac funt in re fenfata.quafi medullam de dequalibecfenfatione,liue (itfenfuum ex fruftu:animalia autem bruta cfomprehern teriorum iiuclit fenfuum iutcnorimi, cj> dunt ea.quz funt extra, quafi cortices fruquxlibet talu fit a corde, camjuam a radi- cTruum.Sed contra, quia fenfus brutorum cah principio.& iita eit mdubuata fetuen- eiiam fentiunt grauitatem & leuitatem. tia Anltocelis. licet Auerro.pro parte, non nani adniii magno pondere opprciTIis docxtotoaaigcrit veritatcm, lieu t alij anti- lecquod non eflet.mil grauitatem fenfu ca quiores.Modecni auccuiiuhoc aberrant dus fentiretjigitur grauitas eft fimpliciter accideos. fotmalttereftinfe mota,ficut forma infer jmans,vel ficut pars in toto,vel ficut terminus in terminate, moueturad motum rei inotaeperaccidens.Quidam folenis doctor voluitmihi foluere uFudargumentum, da do inftantiam de polls mundi, qui fbrmali ter inexiftunt orbt,& tamen non funt mobiles ahquo pacto,neq; per fe,neq; per accidens.Sed ego replicaut per authontatem al legatarn Auer. in commento allegato. i.dc ccelo,& in. 4.phy.c6.11 R.vbi habet g quies poloru eft tranfumpu'ua, & f m fimilitudine. Etfa&a replica nefciuit amplius loqui.

fuper VII.&VIII. Pliyficorum.

502,

accidetu.fed quxlibet grauitas eft vnius & vigefitno. Dicit quod fcientia dignius eft eiul'dem rationis eflentialis.fi igitur quod vtfitadahquid. Oppofitum dicit dc-cimo vere eft, nulliaccidit, fi grauitas & leuitas xietaphyfico. vigefimofecundo 8c in pixdiin elementis eflent fornix fubftantiales-.nd camentis.vbi camenns.vbi habet aubd quod fit aualitas.Solut qualitas.Solut So'.utio. igitur eflent accidentia in munis. Multa tur.fornialiterqualitaseft, & maxiinc in ettam alia inconuenienria dimitto breuita noitro inteljeclu. ad earn tamen confequi-tis caufa. nant tune fiibftantia fubftantue tur relatio ad fcibilc. <(. metaphyficorum pet fe primo coatrariaretur,& multa huiuf to. Vtrum autem diclum Philofophi in modi.Dicamus igiturdifferentias yltimas phyficorum tcx. commen. vigefiSolutio. corporum fimplicium efle nobis ignotas, feptimo mo, & fin Commentato-habeat locum fe&circumloquimureasperfuas proprieu- cundum nicntes eorum, vel fecundu men tes.& hoc colligitut ex fententia Pnilofo- teru Platonis,non eft pncfenus fpcculatiophiinoc^auopnyficorumintextucomen. nis. Alio tamen modo poteft declarari yj,vbi habet qubd,c(lenciagrauis eft vbica fcientiam efle incapitulorelationis, tani runferius, & eflenua leuis eft vbicari fupe- fecundum mentem Platonis ponentis no* nus.& tamen fupra. zX. dixit moueri fur- ftrum fcire efle teminifci, quam fecundum fum & deorfnm efle actionos grauium & mentem Auerrois ponentis vnitatem inkuium natutales.quod non c6tigiflet,ni fi telledus colligari cum mtentionibus imaeflct verum, quod diiarnus. & hoc eit etia ginatis in intelligcdo. Sed if la pertinent ad de intcntione Auerro. odauo metaphyfi- tertium de anima,nec eft opus prxfentis ne eorunv commen. 5.8^ j.metaphyfi.comen. gocij.nam fufficit nob is maenifice Domi4.1. Grauitas igitur & leuitas funt differen- ne in iftis fragmentis intelleftum tuum tia: circum loomuar elementorum, & non ex citare,nec opus eft calcaria fubdere fpon funt verz formx fubftaatiales illorum, fi- te currenti. cut fingunt Moderm. Quomodo autem authoritas Commenta. in fecundo de ani- S O L V T I O N E S contradidtionum in didlis ma foluatur, ftatim patebit in fequenti c6 tradiftione. Anlt.& Auerrois, Tercia contradiclio eft in eodem com7-phyfic, Super Oclauo Phyjicwum.. com. n. meaDicitgrauitateni & leuitate efle quahtates tangibiles. Oppofitum habet feciido de anima.c6men.ioK. vbi dicit quod funt N oftauophyfi. commen, i. tphyfico fubftantiar.&. ^.metaphyfi.commen.1 S.dieft contradiclio de opinione com. i. Solutio eitqudd funtquatitates. Soluitur.formali Anaxagorar,&.i. phyh.com. ter qualitates funt,ficut dicit Philofophos. 51. SecTquia in pnmo phy lie. i.degeneratione>& fecundo dc parnbus common. ;i~ftutfoluta>ideo anirnalium funt fubftantig,imitaiione, & non oporcct earn hie repetere. Secunda contradiclio eft in commen. 4. S.phyficr fimilitudine quo ad modum imutandi fen fiim. Nam ficut fubftantia non immutat DICK Aucrro.q? fi matena eftet denudata com. 4. fenfum.nifi mediantibus accidentibus, fie ab omni forma non pofletaliam forniam grauitas & leuitas nonimmutantfenfum recipere. Huius oppofiturn videturquinto taftus,nifi mediante motiK& ficaflimilan phyiicorum tex.commen. ottauo vbi dicitur fubftantue,& non funt illx, fed ficut il- tur quod matcria, fecundum quod eft ens ls. In. f.metaphyfi.comen.iS.cucit eas efle inpurapotentia,cftfubiettum recepiiuii quantitates fecundaria intentione,ficut ip forma:, qiue per generationem inducitur. le glofat ibi.nam diuidunt* eade diuifione, Aliquiex Anriquis, quos mulri Moderni dc fbn:--' qua magnitude diuiditur, iuxta illud Phi. imitantur, tenent tbrmam. corporeitaus corporc;-' lofophi cotli in maiori quanto eft de mtentione Auerro.&c fie tencndo viam . primo . . raaior virtus. tamen ipfe in fe funt qualica- iftam ciiceretur quod Commenta.dixit hie tom o} : tes naturales.Et fie feditur contradiclio. qubd,(i matena eflct denudata ab pmni nio. phyfic. Quarta concradidio eft in com,if. Di- formi,& prztipue a forma ifta corporcita 1601.15. ck rar urn 6i denfum elTe qualitatrs. fed tis de pra:dicaniento fubftantix, tune vdquarto phyfi. S 4-d xit quod funt quantita- que non poflet aliam reciptre; quia talis tcsiContradiciio ifta in quarto fuir foluta, forma eft ncceflaria) turn quia, vt dicunt, omnei forms acducuntur de potcntia cius, in commento. 8 4.ideo recurre illuc. 7. phyfic. Quinu contradiclio eft in commento turn quia eit dtfpofitio materuc ad hoc, vt tira.io.

M. A. Zim. Solut. Cont.

fpfe reciptat forma* fpeciales. Nam, cum maccna maxime fit a formis remota,opor tet matcriam neceflario tiifponi per talem formi generatam imperfe&am: turn etia propter perpctuitatem dimcnfionum intcrminatarum, qua: funt materix coxternx.nullum cnim accidens videtur habere pcrpetuitatem,nifi propter formam:&ideo videtur quod talis d:menfio fiindetur in matcria medianteforma corporis ds prxdicametofubftatix libi coxtevria. Aftruiit hanc ppinionem efle AUCITO. indubiianter.quia tertio cccli cornmen. 6r.vbi Arift. in liiera habct. oportet autem fortalTc feniibilium fenfibilia, fempiternorum vero fcmpitcrna, corruptibilium autem corruptibilia efle principia. Commenta. glofans illaverba. inquit quod hoc habetvcriratc dc principijs propinquis, & non remotis re rum fenhbilium:quia ralia non funt fenfib ilia, cut funt prima materia & prima for nia,pcrprimam autem fprmam,vt dicunt non potcft inrelligi,mfi forma corporis.no enim dimenfio eft principium fubftantix, quia ilia eft accidens. item ralis eft fcnfibile commune. Amplius Commen. i phyf-c. commen.if .exponens quomodo forma di citurprmatio,dick cj? priuatio exiftem in prima materia eft quafi forma materix, & non eftpurapriuatio. hoc autem non vide tur pofle mtelligi nifi de forma corporis fubftantiali: quia ilia non eft (implex priuatio,fedeftquxdam generalis priuatio, de quo omnes formrc educuntur. Amplius Cumen. 7.meta.com. 19.reddens caufam, quare qu^dam generantur ab arte tan turn, & quxdam a narura & arte.dicit q, in illis, in quibus elt parspotenti? naturalis fimilis arnficio, ilia ponunt a natura generari. & ab arte:(ed ilia, in quibus non eft pars potcntix naturalis fimilis artificio, talia gene ranrur ab arte tantum. videtur igitur generatio rerum naturalium prxliipponere all quam promptitudinem in materia:ex qua educuntur. &hxc non poteftede nifi forma fubltamialis corporis. Amplius rarion'e probatur lie dimenuones fecundum Auer. remanent exdcm in genito & in corrupto, tune quzro vel fecundum rem eft ifta remanentia.vel ferundum rationem. Si fm rationem,tunc no ent nifi f m fpecie. quod tamen Auer.negat, quia ponit eas remanere ea(de numero.Si aiit f m rcm renuneat, tune oportet ponere forma fubftantialem co.Tterna materi^,per quam ilia femper rcmancat:vel oportet nuterUm f m efle realenondependcreaforma,quoJert edatn Aucr.iz.metaphyfi.c6m.i4.Nosautem 8s Impu fi memmimus conftruxifle fpecialem ciu^> tio. ftionefuperadditjonibus noltris qu;mio num nietaphyiicalium lohannis de Ganda uo,umen hicaliqua tanga,quxibi pntermiu" contra iftam via. t,quia omnis contradiftor amore vericatis in primis excufan dus eft.cum fuppottatione taluer opinantium mihi videtur cj> ilia nunqua ruerit opi nio Auer.nec Arift. ficut pa tec ex difcurftt Philofophi in. i.phy.& in.i.de gcneratione vbi deteftatur Antiques ponentes fubiecld generationis efle ahquid habens forraam. Ti enim hoc eflet, cum quahbet formam confequantur accidentia, perquac fcntiri poffit, tune accideret liibietlum generationis efle fenfibile, quod eft contra fenfom. Et ifta via procedens Philofophus pofuic fubiedlum generationis efle ens in pura po tentia, non habens aliquam formam fob* ftantialerfl coxtcrnam > nequegenericam, nequefpecificam.forma enim generis,Sc forma fpeciei vna eft,& eadem apud ipfOK quia tales de vna & eadem re per fe prxdicantur.Ita enim probatur. 4.mct.tex.c6.5. ens & vnum eandem naturam lignificarc, quia de eadem re per fe predicant". Et ideo den'niens generattonem, pnmo dc generatio ne. i j.dixit <j> generatio eft tranfmutatio totius in totum,nullo fenfibili remarte tc,vc fubiefto.quod non dixifler, & opinatus fui/lct materiam efle corpus, immo da nat Antiques hoc opinantes. Nee aliquis locus eft in Aucr.vbi ponat talem formam: immo reprehendit Auic.hoc opinantem m i.phytf j.&. i.cap.de fubftantia orbis,vbi di cit fj> Autc.fuit opinatus q, eadem eft difpo fitiodimefionum interminatarum,& ter> minatarum.quodnoncifxit,(icut maleglo fault Iohannes,& fequaces,quia Auic.jpofuerit illam formam in materia fpecinca, Commenta. autem ponit cam genericam: quia nutlibi Auic.dixit iftam fatu itate manifcfti erroris.fed illud dtxit, quia f m Aut. quantitates interminatx fiindabantiir in compofito ex materia & forma corporeita tis,ficutfimrlantut quantitates termmatx. & in hoc dTcrepat Comen. abipfo, quia fm ipfum iuadantur in prima matena fine aliqua forma ibt prxexiftcnte. Minim, pfofecto mirum.quomodo Auerro. ponat iftam formam, Be tamen in libro de fubft. orbis,& prxcipue in. t. cap. vbi inueftigac omnes difpofitiones mateiix, nullam racial memioncra de uli forma fubltandali.

fuper VIII. Phy/icorum.

vbipoftquim conclufit materiam effe ens in potentia ad omnesformasftaramfubdit quod primum, quod accidit materix, eft tnna dimenfiotquomodo igicur prztermi. fit formam fubftantialetn prxexiftentem, nullam dc ea mentionem faciens? Authorftates autem addu (be non fonant hoc.qua4o enim. 3. coeli co.6i. dixit principia rerii feniibilium efle fcnfibilia,loquedo de propinquis & nan de remotis, ficut eft prima mater ia & prima forma,dico q hoc eft verutrufed per primani formam non intellexit formam corpora fubftantiz, quia vtiq; ilia fenfibiliseflet, cum fit dimenfionata ^uantitattbus. Vnde minim eft quomodo ilti,ad pauca refpicientes,dicanc Com.non pofle intelligere dimefiones, quia illf funt fenfibile cdmune,curn camen hoc idem re torqueri polfit contra cos de forma corpo risquia falcim erit fenfibilis ratione di men fionum, quz in ea fundantur ftn ipfos. & tdeo,fi dimenfiones iftx funt fenfibiles, vt dkunt.concingeret formam corporeicatis die fenfibilem ratione ipfarum: quod ipfi negancacccdit ad hoc, g, cum forma gene rw non fit re diftinda a forma Ipeciei: & cu forms fpeciales lint fenfibiles merito fuorum accidentium:vtique & forma ilia fenOp inio fibilis appareret. Dicamus igitur primam prqpria niaterumefleinfenfibilem,quiafm fenul lam formam habet,perquam fenciri polfit quia illud, quod fentitur, eft in aftu, quia aut materia non eft in adti per aliquam forniam,non eft fenfibilis-.quantitas etiam interminata,quatenus interminata,eft ens potenuale, & vtiq; ipfa fentiti non poteft. Etideo dicit 6.97 materia,vt eft denudata ab omni adu, eft em rationis: quia folus inteUedus fie poteft intelligere earn in actu fecundo,(jj non fit forma, nee formam habcn-.per piimamautem formam Comen. intellcxFt Deum glorjolum,qui euam fenfibiUsnocft. diciturenimefle pnncipium rcmotum feniibilium, & prima materia, iuxta illud Auer.ii.meta. c6m.i3. omnes ptoporuones & fbrmx font in potcntia in prima materia, & funt in actu in primo motore. t hoc confirmatur audioriu fe eiufdem.i i.meta.co. ^.vbi glotans diftii Alcxandri dicentis Naniralem fumerea Di uino principia fubftantue,que eft in motu, diccbat quod iilud habet veritatem de cau fa formali & finali,non dc caufa rnatenaIi & mouentc. Vnde dicimus nos quodpn ma principia remora rcrum feniibilium untprima forma & prima materia, umen prima materia a PhilofophoNaturali confyderatur.fed prima forma confyderatur a Diuino. & hoc etiam eft de intentioneipfius Auerro.i.phyfi.comen. <T9.vbi glofans diftum Philofophi, enumerads ibi tria principia rerum naturalium, f. materiamjfbrmam.Sc priuationem,ponens differentiam inter matcriam & formam, inquit.cntiahabentaiiud pfincipiii i fubiedo,& eft forma. led prinmm principiunii in hoc genere, f. in genere caufc^ formalis non potuit fciri in hac fcienda, ficutprimum fubieilum. EC hoc idem dixit Philofophus ante ipfum in.i. phyfico. ad fincni, vbi poftquam egit de prima materia dicit. Dc principio aut fin formam,vtrum vrm, aut plura.aut quot, aut quac funt cum diligenha Philofophizprimateft detcrminare.Si igitur enua naturalia haberent formam corporeitatis tanquam primam,illa vciq; a Naturali conlyderarct". Non aducrtunt Moderni q? aliud eft Naturalem confyderate quatuor genera caufaru, & aliud eft iplum quatuor prima genera cau&rum confyderare.pnma enini vera eft,& fecunda falia.nam duo prima cauiarum genera confyderat Diumus.C primam formam & primum finem & duo prima confyderat Naturahs, f. primam nuueria & primum mouens.ipfa autem prima forma,qux a Di umoconlyderatur, non eft fornxa eorporei tatis.nam fm Auer .prima forma elt idr m fubiedo cii primo fine & primo mouente. Et hoc eft,quod dixit egregie Co. nofter. 7. metaphy. com. ^.quodpnma quzftio.qui incepit in fcienda Diuina, perducit adcognitionemprimzformse&vltimifinisifed prima quxlho, quam incepit in fcienda Natarali perducit ad fcicndum prima materiam,.&:formasnaturaLcs, & primum motorem. Idem confirmat in codem. 7. meta.com.9.vbi exprefle habet y, Natur* Us poteft deuenire ad cognitionem prim* xruterix,non autem ad cognitionem rrimx form.T.& ibi dat ranonem iftius,ucut poteris videre.ldem habct ipfe. j.met.(.6.3. &.4.meta.c5m.i.vbihabctc>hzcfcientia confyderat dc nobilidima caularum, f. de prima forma & de primo fine. Nunquam igitur primam formam appellauit Cfi.corporcitatii formam. immo vbiq; locorani, vbi loquitur de prima forma, dicit earn A Diuino con{yderan,& dicit illam elTeearidem fubiedo cii ptimo Hne & primo mouente : quz dcformacorpora minune verincari r poflant. Ad alum audiotitatent

M.A.Zim.
Commen.i.phffi.com. 15. dicoquod per priuationem ibi no mtellexit formam corporeitatis.fi enim ilia daretur, non dixifTet C6men q, eit dcuc forma materiz, fed dixiflet Q> el t forma materia:. fed per priuatio ncm intellexitipfammet priuationem materiz,qu:E connotat apti tudinenuquz aptitudo ell fuamet potentia, per quam omnium fcrmarum eft capax:& merito illius aptitudinis, qua: eft alien id ex natura rei, priuatio matenz non eft (implex priuatio, uag>;fltpurum nihil. & talis priuatio eft quad forma materix.quia, vt dicit Commentator. 7.metaphyfi. commen. 60. exponens diftum Philofophi aflerentis quan doque fieri quxlhones per quare, quzrentcs de materia,ifta natura eu,ilia,cuius qui ditas,& forma eft recipere omnem forma, quid clatins potuit inueniri, bone DeuS, in Auer.pcrquod poflemus ipfummet per ipfumrr.etexponereHfta igitur eft forma ma tena-'ipfam nul'.am habere forma m,& ip6m eflcreceptiuaomnium .Ethoc voluit etiam dicere primo cap. ds fubftan. orbis, dum dixitq-> narura mateiix fubftantiatur per pofle,& o- potentia eft differentia fubftantialis materi.-e. cccequomodo verum vero confonat ex omni parte.Ad aliam au thoritatem Commen.y.meu.co.xo. dico <J> ibi ponic dirlcrentiam inter res artificiales & naturales in hoc.quia forma: artiricia les non flint in potentia materialm Auer. non.n. materia habet incUnatione naturale ad tales for mas, fed tales inducut'ab extrin feco motore, vt teftatur ipfe.;. deanima com. 18.Et ilb eft ratio, propter qyam ipfe <lixitin.8.nieta.coni. n. rj? folnm ifTartificialibus ell podibile, quod ftante vnitate materue poicll efle diuerfitas formarum propter diueriitatem materiemm. fed in rebus naturalibus non efthocpoflibile,ga dantur materia; propriat proprijs formis,&jdcores illar,inquibris eft pars potentiacna turalis flmi'iis artificio, poflunt induci a na tura & ab arte (imul. ficut eft de Medico, qui eft miniffcr nature,vt teftatur Galcnus 3.technis.tex.c6men.i9.vbi dicit. Omniu autem eoruin natura opcratriz,medicus ve ro minifter. & Auic pnma fen. quarti trada. i.cap. S.Cuians,ficut fduifti,eft virtus, non medicus:quoniam medicus facit pertienire mftrnmentaad vJrtutcm.Dicamus if itur <j> ad hoc <% aliqua forma inducatur a natufa,vel a natura & ab arte fimul, dt necefTariu in fubiedo efle aprirndinem naturalem ad talem fbrnum: & non qpoitet aliquam formam corporeitauVponere,fe<i fola potentia materiz ad hoc fufHcit, ex qua omnes formz educuntur ad actutn. in quibus autem ilia promptitude deficit,ilia bene ab arte tan turn' induci^pofliint, fed at natura mimme.Et huic tellatur experietia. dicunt naque Medici,^) Ethita tertue fpeciei eft incurabilis. & q>, fi ad cam eilet ingenium,eilei ingcnium ad mottem: vt dicit Auic, in pnma quarti in cap.proprio. Et propter quid eft?non eft propter adiud, mfi quia in tali corpore eft corrupta omnis potentia,& omnis virtus,&-'c6plexio, per qu* corpus inclinabatur ad fanitate, ficut dicir plufqua Co.co. 5 8. ;.technis, & quia inductio fanuatis neceflario requirit talem naturx prpmptitudinem, hmc eft <J? ad earn nullum val n artisingenium . Formx veromere artificiales non requirunt in fubjecta talem inclinationem. fubieclum.il. potiusinclinat ad oppofitnm, cum vein' praribusi tales fbrmxtndacarrturtum diuiuone, &; inciilone& veuiotione partkim fubiecti, quc oia atteftancur corruptioni.autialtem eft in potentia neutra refpedu tahumjficut dicit Subtilis doctor in.i.fent>. drftindione.i R.quxft.vnica,& hoc in cafu,quo tale* formz non mducuntur contra inclmationem naturalem principij palliui. Ad rarionem auteorum, quam reputantdemoftra re,refpondetur,cum quzritur an dmienfio interminata remanetf m rem,vel f m ratio nem,dico ty rcmanet vna nu-nierov eo inodo,quoinatena-feclulaofnni forma dicir' vna numercvA vt lie eft ens rationis,i i.me ta. co. 14. iita autem vnkas nnmeralis efl priuatiua,licut eft vnitas materkc, nam ficut materia dicitur vna numero-,qaia non habet aliquam vnam forma numero. pet quam fit hare, fed eft in potentia ad omnes formasnta pariformiter dicendum puto dt menuonem interminata efle vnam nume ro,pro quanto non habet aliquem vnum terminu,per quern litterminata,fedmfe eft indiffereas ad omnes terrmnos. Et,qn dicitur q> perpetuius ifta requirit aliquam formamfubftarsrialem in materia,perqua ipfa materia perpetuo fit fub tali dirnenfio ne,negoargumenrum.quia alia eftdifpofitio acctdentium terminatorom, & alia eft interminatorum.accidentia terminata be ne przfupponunt formam in materia,non difpofirionem efle moruque ac.ct dentium>3 videlicet ulia in compofitoex

fuper. VIII. Pliyficorum

materia & formafundarentur. & ideo po- imponere iftum errorem tatoPhilofor-ho, fuit in materia ante dimenfiones intermi- cuip'coppofitunifcnriatvbique.vndj&.r. natas fbrmam corporeitatis fubftantix.Et, phyfi.co. ;.&.i.cap.dc fubftantia orbis. k fi hoc cfl,vt inquit C6men.tunc forma il- Ii.nieta.c6m.i4.oppofitum tenet. Rcneria efletindiuifibilis<& non habcret diui Ho tamur igitur eo.vndediuertimus, & dica- So'atlo f ncm per fuum fubie-lum , & ipfam efle mus Auer. non fibi conaadicere.vndedi- pofitxcfr zternam.Sc ipfam non habere contradum da fua vera funt in har matcria.nam quan iibi fuccedens in eodcm iiihicdo. EC, fi ita do dicit q?,fi materia eflit dnnudata ab ont eflet, tune nullam aliani formam fibi reci- ni forma,non pofietaliam recipere.hoc vcperet, prater if tarn fibi primani. Etnequis rum eft,nam fm ipfum & Arift. alteratio credat me fomniare ifta,decreui adducerc eft neccfTario ad genet au'onem.oc,quia fuvcrbaeiusfbrmaliter,in primo cap.de fub- biedum akerarionis proximum eft ens ia i*an.orbis.inquit.n.fit.Vnde putauic Auic. ac\u,tunc materia nuda nopoflct alterari. <j> difpofitio trium dimcnlionuni exilten- modo,fi alteratio eflet impoPis vtiq; & im num in materia fimpliciter,f.non termina pofis eftgnatio.&econtra i.degfia.tcx.co. t.uu eft difpofitio dimenfionum termiha- i.in.^.atuphy. dicit materia non recipere tarum in ea, &declarans hoc fubdit. qua- in rationofubieifliforniam,vt eft ensaftu, proptcr dixit,neceflc eft primam fbrmam fed vt eft ens in potentia.bene tn materia al exifterc in prima materia,antequa climen- terabilis eft,vt ens adtu.&fi non eflet alte fiones exiltant in ea.ecce g non dicit,vt di- rabilisvtensa$u,neq-, etiam fufcipere pot cunt Moderni (\> Aui.pofuerit illam forma fet formam vt ens in potcnria, propter cffpectficam. 8cideoreputauitqj eaderneft fentialem ordinem & concomitantiam exi difpofitio vtroruque. fed quia putauit g, di ftente inter ifta.& fie fedatur contradidio. menfio incermmatafundatui in compofi- Rnfip aut Modernorii nulla cft.quia.vt di to ex materia & forma corporis, in hoc di- ftum eft, materia dependet a forma fubfti citefle conucnientiam. Vndeetiam ipfe- tiali.quoad efle accidentium in ipfa,prouc Auic.in. i.fux met.cap. A.dc prioritate for- talia terminata funt.terminus .n. eft a focntxad materiam,dicic materiam non dr- ma,fed non dependet a forma in efleaccipcndere a forma, intjn an turn eft for ma fpe. dennum interminatorum in ipfa,prout tacie defignata in fuo e(lc,fed fblu m a forma lia interminata funt a forma, quia vt fie ma inquantum eft forma.cu igirur forma cor- teriaperfuammetquiditatem, feu natura poris fit ilia, a qua dependet in fuo efle, fi- fubfternitur talibus accidentibus,quatenus cut patet per ipfum cap. z.illms fccundi, fe- funt interminata, cum interminatio fit a quitur <b ilia fit gencrata. Et hoc ide habet materia. Et ideo materia non indiget foripfein ifioloco,ij ponderenturbeneverba ma proinhzrentia accidentium intermina wus.Miru,profedto mirum.q) Aui.qui ftiit torum,inquantum interminata funt, nifi adeo perfcftus Logicus tefte fuo aduerfario per accidens,inquantii identiticantur terj.dc anima com. 5 o.ignorauerit corpus de minatis,non autem vt ratione diftinguunf pcxdtcamento fubftantix efle genus, & ab illis,& hoc non viderunt Moderni. non fpeciem fpecialiffimam, cum tft om- Tei tia contradi.eft in tcx. 10. Ditit Philo nesSorciculihoc fciant. & videant Auic.i. fophus Op folus Plato gencrat tempus.Hui* lurHcientix fui cap. j.. 8c videbunt errors tamen oppofirum manifefte deduciturex fuum.Auer.poftea millo loco impugnat his, quz fcribunturin. 11. priniae phi-cfoAUJC.& fua verba funt ifta. Ex quo accidut phiac in tex.c6m.jr. vbi dicitur q, Lcucipci multa impoffibilia. quorum vnum eft, pus,& Plato femper dtcunt mot'jra extirormam non diuidi per diuifionem mate- tifle,fed temp'apud Platoncm nihil aliud rh&quapropter non recipiet diui(ionem-& eft nifi,motus,& reuolucio totius, comple-. ipfam efle xternam non diuifibilem perdi ta,vt dicit*in. 4.phy.in cex co.g^ patet aut tkfionem flii fubieifti,&ripfam non habere <jj,fi pofutt motu efle actcrnum, j> poflierit contra tium fibi fuccedcns in eodem fubk' edam tempus efle xtei num. Propcerquod &o.ty fi ita e(Iet,tunc materia nullam reci- quidam dcfendentes Platonerr dicunt no peret fbrmam prarteriftam fibi primam. aiflentireinfenfli abArifto.vnde dirunc h^cillc. Patet autemomnia ifta inconue- Platonem tenuifle mundum & motum ef nientia fequi contra Awer.fi ipfe ponat tale fcartcrnum.fed idebdixit mundum geneformam,vel fub rationegeneris,vel fub ra- ratum,quia panes mundi prxcedunt natu tionc fpeciri.& ideO crubefcant Modetni ia iplum oon tempore,vt fcribit Coalmen.

M. A. Zim. Solut.Cont.
in.T.calic5.to^.&.ioi?.&,fiitaeflet,Arif, r.on diflcntiret a Platone in hoc. Alexander aucem,vc recitac Simplicius in fetundode coelo & mundo, eft alterius opinionis, & etiam Comenta. quod fiat difcotdia vera in hoc inter Plitonem & Ariftotelem, 8c <j>rationes Ariftoje. procedunt contra Platone in hoc fenfu,<|> Plato opinabatur tem pu? eflc vere generatum, & etiam mundii. Solutio. Vndead propofita contradictione fecundumviamiftorum ifto modoeft rcfpondendum.nam Plato bencpofuit motuinordinatum fuifle ab ztcrno.elementa.n.fc cundum Platpnem ante muodi generatio ncm mouebantur mom in-ordinato, fed Deus deduxit ilium motum ad ordineni vnde in generations mundi ex elementis, fimuldixi cerium faftumfuiflc, fie ipfum tempus,vtdicitur in pracfenti tex. Accidit autem Platoni,vt deducit bene Philofoph' &C6men.ii.metaphhyfico.t6men. 30. vt motus violentus (it prior naturaliter mom natura, & fequitur vt priuatio (it natura prior habku,quia pofuit motum inordina turn sternum efl'e, fed motum ordinatii pofuiteflefactum, inordinatio autem eft priuatio ordinatioms.& ex hoc fequitur in via Platonis motum & mundum vere fiiiffe genitum in temper e.nam quod deducitnrdepriuatione ad habitum nonpoteft deduct niii per veram tranfmutatiouem, & generationem temporalem & hoc eft quodpulchre notauit Commenta. aducruis illos, qui volunt defendere Platonem illomodo prrdifto. mquitenimin commemo. 10$. in primo cceli quod Plato male fecit in ponendo mundum efle generacum,fed non corruptibilem hoc enimcii difficultate intelligirur de generatione, & maxime cum dixit quod efficitur ex non ordirte in ordmem. & ideo ibidem commcn.io.dicitqu6d illud,quod innatum <t& reperiri in temporc,non muenimr (ine tempore; & quod non ell natum inueniri in tempore, non habet prius & pofterius, nifi fecundum efle.quod eft de lineis cum figura, & magis de rebus abftradtis. quo* niam,fi aliquageneratio fuerit ex rebus non temporalibus tune ilia; res non erunt priorcs.nifi m.efle tantum. fi igitur intenaebant^rum dicebant mundum eflc genecatumquiaeftex cauiis prioribus in efle, erit verum.fed verfaa eorumnpn compatiunturhoc.aut ergo peccant, aut hoc de. uiat i vcritate, aut male docenuEt a cupis iatevidaemipugnauoncm iihiu opinionis.vide Aucrro.in tertio call in commen, vigefimo quituo.contra Themiftium, qui illo modo conabatur defendere Plato* nem . fat mini fuerit oitendere tibi locum . cupio emm quo ad eius fieri poteft breuisefle. Quarta contradi.eft in c6.10. Dicit Co. <j> non inuenitnr ahquid moueriex fc,nifl in mow locali.Huius tamen oppolitum di cit.z,de am ma. com. 50. dcanimalibus, &; plantis,qub ad nucricionis momm. Soluitur.in fimplicibushabet locii diftum fuu, (icutipfcglofat feipfum.z.phylico.c6m.i. fallit autem in mixtis, pricipue perfectii, (icut funt plantx & ammalia. talia enim ab intnnfeco pollunt alcerari. Qiiintacontradictioeftintex.i}.Scribit Philofophtis & C6men. cj, non eft neceflc fi vna colleitio guttarii operatur in lapide 'Z1' prtmam opetationem,qux apparet in aftu in alto tcmpore, vtilbegutce faciant medietatem illius operations in mediate tem poris,aut partes illaru fa< iant partem illiur operations. Huius tamen oppofitum inucnimus in feptimo phyticorii in tex.cominen.3 6, vbi oftendicur quod fi aliqua potentia mouet aliquod mobile per aliqucxi fpaciu in aliquo tempore,quod dimidiate potentia mouet medietatem mobilis per medietatem tempons.Nilieflet%vtfcri- Solutio. bit Alexander, modus conryderandi ma-> thematicusin multis deferuit Philofopho Naturali.quia igitur Anftot.in.y.phya.loquitur de mom fecundu generalem lui c6fyderationem.fic multa hn imagination! iibi competcre poilunt, qux tamen non competunt (ibi apphcato ad determinatu fubiectum per formam natural e, quap eft ratio fortitudinis & termmationis.Ica in fi mili fcribit C6ment. in.tf.phyfi.co.i5-&. ji phxlico.c6men.45.& hoc concordat dido Comema-ibidem in com.? 6.cum diciu^C cii diuiferimus motu in duas medicates, & timdicer motorem: tune proportio mo. toris,queft medietas, ad motu, quod eft medietas,erit fictit proportio totius motoris ad to turn motum, vt vniuerfaliter de claraueruntGcometrae. & confimilem dicendj inodum deills proportionibus dicit in com. 3 8. Sokuio igitur contradictionu in hoc couliftit,<j fermo eius in. 7 phylici verificatnr^m vniuerfalem coalyderatJOnem motus.qux eft fm imagujationem.vt eft in corpore mobili abfolute. fed in. S.phjr ficoru loquitur de motu augmenti, 5c o xnotualtgrati0ni$& dc cauacione iapidiv

jui (ant mot9 applicati ad determinatum fubie&umdeterminatum per formam. & tie in talibus eft deucnice ad vnum in a&u, quod cotuni fimul acquirirur,vnde etiatn. ibi confyderatur motus, & ttanfmutaito non vt flint in tempore abfolute,quia talis diuifio eft in potentia, & vadit in infinitu. & fie de hoc fait coniydrratum in. 6-phyfi. vbi fuit diftum op in motu & tranfmutatione non eft date primum.fed in. S.phyfi. in loco allegato loquitur dc motu & tranfrnutatione, vt funr in quanto & quali, & vbi.& ifta diuitio eft in actu,& eit hnita, & lie eft dare prirnumin achi. (imiliter ibi confyderantur tales motus, vt proueniunt a motore &anirali,qui eft hnitae virtutis.vn de Coalmen ta. ibidem dicit.non enim fecjuitur in alteradone, fi diuidttur alteratii in infinitum,vc prop tcr hoc etiam alteratio diuidaturm inanicum,inquantumfitab alterante.quod ideo,vt mihi videtur.appofuit Commenta.quia aliud cit confydcrare alterationem, inquantum alteracio, & aliud inquantum prouenit ab aherantc.na alierans agit per formam & virtutem natu talem.quarfunt terminate neceflario, vt patet, z. de anima contra Empedoclem de motu augment! tex.commen. 4'.omnium natuta conftantium, &c. Etideo fubdit Comraentatof.ibidem, ij> prima pars, qus fit ex alteritione, eft determinata neceilario,& alterans agens ipfam eft detennmatum.& Ci prima pars,qux fit ex traufmutatione,non efletdeterminata,8c agens tranf ma cans ipfum non eflet determinatzvitcutis,tunc omma, ficut illi hngunt, eflent in connnua tranfniutatione, & contingent vt inter duas tianfniutationes (enfibilcs non eflet quies media. S.phyfico. Sexta contradictio eft in commen. 14. om.i4.' Dicitpluresqualiratestranfmutabilesnon recipere magis & minus. Huius tamen oppofitum habet. f.phyfic.commeru 9-&- " Solutio. &.io.metiphyfi.commen.i}.Nilieflet g, illudintelligirurfetundum adtum.autforte loquitur de qualitatibus tranfmu tabilibus pcraceidcns.qualitates enim, qux per tranfmutationem per accidens acquiruntur,nonoportet5> recipiaac magis &minus,ficut eft de fecuda (pecie qualitatis. 7. phyfico.commea to.&. j.metaphyfi.commen.i y.finuUtcr qualuates quarix fpeciei no recipiunt magis & minus.lkut patet.y. phy.comnicn,i j.&.i 6. S'.phyfico. Septir"* contradi.eft in tex-iy-Arift. diUi.i. UJdit juoui per fejnulud. quod moaetur

fiiper. VIII.Phyficorum
ex fe,Lper principium intrinfecum exiftens in eo,vt habentia anima?, & in illud quod mouerar ab alio,i.a principio cxtrinfeco, vt font inanimata.& talia, vt mquit Philofophus, quz mouentur ab alio, dupliciter moueri poflunt, natura videlicet, & extra naturam. extra naturam mouentur vt terra furfum,& ignis deorfum: natu ra vero vt ignis furfum,& terra deorfum.vbi patct de incentione Atift.& Commen.niifie, grauia & leuia moueri ab extrinfeco. Cuius tame oppofitum fcnbit Cornmen in infinius locis,vt. z.phy.comme.i.&. }.&. 7. phy. co. z. &c.j.ccelicommen.i8.&: alibi innmues.Di cimus nos iitam fuifle Arift. indubitatam Solatio. fencentiam,qui in quxftiombus atduis, 6c diificiltbusjvt inquit Tlicmi.in.: .de anima loquitur hn proprietate-ii fermonis, & no per metaphoras.in hoc .n. ipfein plerifque redarguit Platonem. Dicoigitur,^ propie illud dicitHf motum per fe ex fe,quod appa ret moueri ab aliquo principio intrinfeco, nullo motore extrinfeco fenfibiliter mouente & ienfibiliter concurrentead talern onotum. hoc aute eft animalibus propriii, quia videntur poft perfcftam quietem a principio intrinfeco moueri.non apparen< te aliquo extrinfeto motore fenfibiliter ex citame.aut mouenteilla. &hoc ptoprie apud Gnecos dicitur motum ex fe per fe.ta le autem non videmus accidere in aliquo inanimatorum,fed fcmper videmus <% aliquod exteriorum mouet ipfa. il enim moueantur de potentia accidentali.concuirit remouens prohibens.&,fi mouentur de po tehtia eflcntiali,concurrit generis. Et ideo cum hoc fundamento procedens Anitcoclufit grauia & leuia in. S.phy. & etiam in 4.ccclt & mun. efle de numero eorum ,qu( mouentur ab cxtrinfeco motore. Vnde Co menta.irj.4. cocli & mun. in commen.if. inquit. In hoc capitulo vult perficerefcr monem de modo motus elementorum;8c oftendere quo mouetur,& determinate <jg non mouent'ex le in rei veritate,fed ex ex^ trinfeco. Et hoc clare elicitur ex verbis tex, ibi. vbi Ari.poft longam perfcrutatione fi naliter cocludit.& mouct etil & q(t a prin cipio fecit,et id q(Ifubtraxit,aut vn renlijt, .qucaclmodu dictii cltinprimis fcrmonibus,in quibus determinauimu> $ nihil ho rum ipium feipfum mouet. vbi exprellc 8c clare patet vtrobique,& in. S.phy & etiam in.4.coeli iftam fine dubio fuifle Andfen? tentiam,^ grauia & leuia , & vniuerfalitec omruainanimatafuntde nunicromotoPbyuco, (SS rum

M. A. Zim. Solut.Cont.
turn per fc;qu moucnrur ab alio,ideft ab extrinfeco. Et caufa (vt bene notat Auerro. in com. 17.vbi viciic huiufrnodi difhculcatcm & contraditionem)fuic,quia talia no mouecur ex fe,mli prius moueatur exalijs. vnde (licit &pofun ilia moueri ex alijs, cjuia ifta nori mouentur ex fe, donee moueantur ex alijs, vt pofc declarabitur. Non igitut negat Arift.cjj grauia $c leuia habelt pnncipium intrinfecum fui motus,ficui te netC6men. in plefifque locis, & ipfemet Philofophus.fed caufc, propter quam plaCUK ilbi collocare in uumero eorumi qu.nc mouentuiabextrinfeco,dida.cft.Etiftaeft fentcntia Philofophi fincdubioin.8. phy. in tex.c6m. 17. quam repent criam in tcx. com. 17 .ficu t viaere paces refolutc. Conhr maiur.quia in tex. ij.ait < corpora ilmpli cia ipfa a feipfis moueri impoflibile eft. vita Ic euim eit hqc,& animatorum proprium. Et fifterepoflencipfafccundumfcipla. Ide claiirtime legitur. S.phylico. tex.eo. 7 7-vbi habet (j, motum ex & proprie eft mmQtu locali tantum,& in animatis. J.phyfico. oclaua contradiftio eft in com. zy.Hacom. 17. bet C&menta.motum ccrii clle naturalem ex pane animx,&: ex parte corpoi is.Huius tameaoppofitum videuir dicere. i.cccli.c6 meo.5.vbt dieit motum cocli noa efle natu Sotutio "km.Refpondetur.non dixit motum coe' li C6men.ibi non cflc naturalem abiblute, fed dixit q non eft naiutalis, licut eft moms clemcntorum.Sed dices, tu dixifti lupe rjus in. i.phy.in comradiftione (ccunda,q momj cccli non eft naturalisex partefuae formz, fjuxeftanima us,fed folum ex partccorporis.modoCommen.hicdicitop pofitum,(icut vides.Dico q> non eft contradidio.quia ibi negaui motum coeli efle na turalem ex pane intelligent, ita<j> ipfafit naturaifed vt dixi, vt (Ic motus coeli eft iufra naturam,pro quato eft ab aliquo prinppio altiori, q At natura. Vnde Commen. difputationc. n. in folutioneprimi dubij 'AJ.&5 contra Algazeleminquit.*inquitPeripatencnt in theiicifecundumveritatemloquentcs direi verica- cuntnicntiaproceduntabeomodpaluote,fj> ema- ri quam fit natura, & quam (it htmiana vo natio iif luntas.Etideoil!ud,quodipfeditnomiabco, eft ncPhjloibphonim,qid, quodproceditab -pfeftono ipfoDco,proceditmodo natura,fallum oilionmo clthicautcm concede motum cceii eflc do,qnatu naturalem ex parte anirnz.quia motus cir laliter, & cularis eit motus animx,ficut patet fccuo. voluntate do capita, defiibftantiaorbis : non umen ram. fed tencntes illam animam dare e&v fequitur illam efle vere naturam, quod eft abfurdum. Nona comradi&io eft in com. jo. Dicit S.phyfico, q, impoflibileeftelementumeflemouens, com.jo. & motum feeuadumformameodcm mo do.Huius oppofitum dicit. 4.cceli.c6in. n. vbi habet <J> in motu elernenti forma eft mouens & motum. Soluitur.quiadicit eo Solatia* dem modo.Ptoquo debcs fcire, 9> furma mouet ioquantum forma.fed vt lie non po teft moueri, fed forma vt in mateiia mou* ri poteft.ruuo eft iita.quia omnis partibiHtas & potenculitas,& vniuerlaliterimperfe ttio,qux attrtbuitur formx,eft rnerico ma teri^ lecundum Phtlofophos.5c ideo. 4-cce li dicit forma clem end mouet: fed vteft forma in materia mouetur. Et propter hoe fecundum ipfum. 9. metxcome. i. tormje abltraelse a materia funt tantum agencei, nullo modo patiences, neque ellencialicer, neque accidentaliter.& hoc eft conuenienc pnncipijs Philofophi.nam ratio efientialjs patiendi eft a matci ia & a potenua, fecundo de genera don e.? j.materhe eft moueri. & ideo nulla (brma per fe eft paflibilis, fiue abftralta,fiuc materulu ruertt,quia for ma dlendaliter eft aftio, fecundo de gene ratione,vbi fupra,&. 3.phyfi.i 7,&. 9.meta. latamcn matertales funt paflibiles per accidens.quia ratione materia;, & a qua inficiunf.cum aiit in abftradtis a materia non fit r6 paffibilttatis aliquo modo: ga nee vt formx, nee vt in materia, quia ibi materia no elbfequuillas efle actiones tm.fed iltjt, q funt hic.funt actio 8c paflioiicut nofti. Dec ima contradidio eft in c6.5 4,Dicit S.phyfico ojomnemotum habet motoremaliumji com.j4. leii) efle. Oppofitum patet. 4.cceli.c6m.z^t ad flnem,vt dicit tj, in motu element! mo* tor & motum funt idem fm fubieftum,8c difterunt f m modum. Soluicur. in per fe Solatia* moucntibus,& per fc motis motor, & motum debent djltingui i>m efle. fed in per fe mguemibus,& per accidens motis,(icuc eft de forn la clcmend,n6 oporcec hoofed f ufficit cj, illud ratione cuius dicicur efle niota,rbrma per accidens tit diltmdum ?m ef fcab ipfa tbrma, & illud eft ipfa materia, & ideo Philofophi dixerunt nullum omni nofimplexpoileeflc mouens &i niocura aliquo modo,ficut fupra iam diximu?. Vndecima contradi.elt in com.} 5-Dkit S.phydca motum fern ad magnetem efle ab ex uinfe com.; f. co,Oppofitum dicit.7. meta.ir. c6. Solui- Solucio. tur.cii abauinfeco,quia noa mouetur a

touaaiu. anima. cocli eft natura, fed eft fupra nacu-

foa

VIII. PkyfTcorum.
. eu ab intrinfeco, pro <{aanto mouetur vta1teratum,& informatuni tali qualitate imprefla fibi ab ipfa ma gnete:cum in omni mom mouens,et motd debeant efle umuL& fie debemusimagina fi de vaporibus eleuatis virtute Solis ad me diam regionem aeris,& de motu attraftionis nutrimenti ad membra.Sed tune ell dif ficulcas.quia forma exiftens in fubiecto no agit in fuum fubieftu. Nifi eflet <j> hoc filllit hi motu locali Alias etiam limitations habetiftapropofitio.ficut poteiii videre in limitationibus noftris. 8.phyuco. Duodccima contradi.cft in codem com. om. 3 5. Dicit calorem naturalem efle primum mo tiens,ytpoteris videre in fine c6. 53. inco. ifto circa principium. & in co. 37. inferius dicit <j? mouetvtinftrumentum,8cperc6 fequens non eft primus motor,fed ell meSolutio. dius compofitus ex moto & motore. Nifi eflet Op extmplorum non requiriturverifi eatio.fed manifdtatio.i.de anima co. 6 7. Vndecalornaturalis comparatutad animam efle inftrumentum eius.tamen calor natutalis compararas ad lapide,& baculii, dequibus Comen. exemplificat ibi, habet rationem prinii mororiiquia lapis eftvlti mum motum in illo exemplo:baculus eft medius motonvel man us: & calor naturalis ibi fupponit pro primo motorc,licet ab folute comparatus ad animam fir motor inftfalis.& fie ceflat omnis contradiftio. JJ.phyfico. Decimatertia contradi.eft in c6.4S.Scri com. 4 8. bit C6ment. i> cofynderatio de pluralitate jeteioorum eft propria meta. & hoc idem dicit fupenus in com. 4 f.hoc idem videtur deintentionePhilo(bphi.i.phyfi,adfinem, vbi habet.De pnncipio autem f m forma m vtram vnum,aut plura,& quot,aut q funt, cum diligentia prima; Philofophiz op' eft determinare. Huius tarnen oppofirum vide rur. i.de anima co. i.vbi declarans vrilita tern fcientiz de anima, prout dat pluribus fcicntijs pluraprinripia.dicitcj) Diuinus fit flipit fubftatiam fui fubiedi, & multa alia dedifpofitionibus confequentibus intclligcntiam,inquanttim intelligentta, & intet rfii.T!lionis,& in com.i4.ibidem dicircj^.fi non edetilta narura,quz eft intelle&us pof libilis,ncn eflec mulctmdo in abftr2Ctis.& ideo fcietia dc anima eftnecefiaria in (cicDigreflio doprimam Fhilofopbiam. Dicunraliqui lie nume- q, numerus fubftahuarum abftradtaiam, r abftra- & fi in Meraphyfica per motum & per ipediom aftrologicum fie demonftratas, tmenex-naturardbiliumcftconclofiorne- fit concta taphyfica,& eft medium mctaphyficum ad fi o diuima probandum talem numerum.fed^non c6tra Mo demonftretur,dicunc 5, hoc eft merito de- deroac. fefhis cogmtioms noftrz,quz facis obfcura eft,&nonpoteft attingere tale nvdiuni. & ita e:iam dicut <]i fubftanrias abftraftas file intelligences eft conclufio in Mciaphyfica,fedrb non concludatur, eftquia ipnoramus tale medium. & fie dicunt numeru abftradtorum concludi polTe a diuino, & non a Fhilofopho Natural i.Ego autem nil quam ponri imel'.igere ifta opinionem ,6c dtupii in fpeculatione illius dirtictiltatij. Nam f m Auer. vidcrur g? iitapofiiio iftorum non poiTit (brc.Sc ratio eu ilta.cjnia i pari ego dicam fibi, ^ efle abftractorum eft conclufio diuina,tamen mcdiii eft igno rum.Soluunt dicentes cflerationem diuec fitatis,qiita ilia funt principium in fcientia Diuina.cum fintfubieftum enu:fed nume rusfubftantiarum eft conclufio,&nullo modo principium. Sed contra iftud arguo fic.env &vnurn (ignificant eandem nato*<m per Auer.cum aute numcrusiilefiib* uantiarum feparacarum raufacus fitn6ex diuifione continui, fed ex concradiftione propter imperfeftionem &poflibilitateni in cis repertamifequitur, fi Diuinus demoftraretnumerum, demonftraret vtique& efle.Seddicunt o>ens& vnum fignincant eandem naturam, fed non eodem modo. & idcopoteft Diuinus dem6ftrare aliquid eflevnam,licet nonpoflitdemonftrareillud efle propter diftinftionem rationisintcr efle & vnutn efleificut eft de primo mo tore,qui & fi idem fit cum primo fine, et prima forma,tamen ratione diftinguutur. &iltadiftinftiofurficit,vt deeo diuerfie fcientttconfyderent. Naturalis enim confyderat primum motorem. Diuina prinii formam Sed coatra,quia propter hoc no euadunt argumentum. rum vnum, vt ratione diftinguiturab entc, nil aliud dich, fm Aucrr.co.$.4.meta.nifi indiuifioncra ineflcfund.itam:quian6impprtat aliquS conceptum poficiuum,vtvohiit Auken. Si igitur diuinus dcmonftrat aliqnid vnum efle,hocnoiielt,niiT inquantum illud eft indiuifum in efle. fed qui demonftrat mdiuifionem it) efle,ipum eflidemonttrat. ef Te enim ctlnAuifum efle idem funt omnibus modi$,et non difteruntnifi ex modo fi gmficandi. &ideo qoicuque demfatvnfi flc,vtiquet eflcdemonftrat-Coflhrmatur pet Pnilofophum. A-tneta-tex com, j.idem SS$ ij cniai

M A.
cntffi hofno et vims homo, et non diuersii aliquid oftenditfmdiftionem repetitam homo,et ens homo,ec vnus homo. Nee in* ftantia de primo mocore valet, quia prim' motor et prima forma, licet dicant vnam natutam,tamen dicunt duos conceptus po iitiuos diftincios, qui funt fufficientes ad caufandum diuerfos habitus in aftu, falte partialher.Sedilla,qu:edifrerunt>ficutpofi tiuum et priuatiuum.minime poflunt hoc facere.quiapriuatio non habcc aliqua.Jformalitatem, vel conceptum pou'tiuum diftinctum a couceptu fui fundamcnti, per quern poffit intelligi.et ideo dicit PhilofochusQ, intelliguntur priuacioncs per fuos habitus.3. deanima. if. fi igitur Diuinus numerum abftraftorum demonftrarc pof fetjtunc vnitates eorum demonftrareteffe. & fi vnitates, ergo et entitates. Et ideo mihi videtur de intentione Auer. dicendu efle <j> nulla fcientia neque vniuerfalis, neque particularis poteft demonftrare nume rum fui fubiecti:fitut fm ipfum nee efle po teft demonftrari. Et cofiirnatnr per ipfum in.z.de anima co. ly.vbi Arifto.enumerat, |>otenrias animx fine aliqua probatione.et Comen.ibi.m co. reddens caufam inquit in principio co.Cum voluit incipere loqut de, vnaquaquc virtutum anim?,incepit primo numerate eas efle. etcjiquxdamanimalia habentquafdam earum proprie,fcn $ arti fexjponit fubiehim fax arris. Artifex.n.neeefle eft vtponat fubie&um,dequoloquitur.et diuidatgenera tius quafi manifefia in efle.Artifexenim non poteft dem61trare fubieftum fuzartis,neque/pecies eius.ct in principio co. z^.illius fecundi dicit. quia vult ponere hie numcrumiitaram virtutu, fm <j> artffex ponit fubiefta fuc/arti?,et qui libet igitur arufex, qui fumit fubie<ftu fux arti& vt conceflum,habct acciperc et nume xum.Vnde Auiclprima fen.pnmi,vbi agit defubieftis Mcdicinx, dicit q? Medicina don habet declarat c,qux funt elementa,et quid funt,autq5 funtmec humores, complexiones,virrutes>qua: funt,quid funt, aut juot funt,fed in his Phyfico credere debet. Licet igitur numerus abftractorum (it in Metaphyfica demonftratus, non tamen eft snetaphyftcalis conclufio, fed eft principiu in ea,ficiu eas efle,et eas efle intelligences funt principia,et non coclufiones.i.de anitna.co. i.et. u.meta.co. 3 6.&C. i.coeli.co. 61 tc. f .cap.de fubftantia orbis. Vnde mirum ft de iftis dicentibus tales ,ppofitiones efle ^iuirus conclufiones.cum tamen C6m.di

SolutConr.
cat <%> funt principia di'ui'na,'& COflctulio* nes naturales.donee igitur ifti n8 inueniac media diuina, perquaciftas concluiiones demonftrent.nunquam concrdam illas di uinas conclufiones efle,hcec AriiLeas in di uina fcientia concludat.propter hoc tamen non funt conclufiones Oiuinx,quia conclu fioDes Ipecificantur a medijs.Et Arift. mul tas demonftrationes naturales adduxit in fua Metaphy(lca,ficut patet. Dicamos igic" 5> numerus abf traftorum eft conclufio de monftrabili medio atlrologico, Scnaturali ficut patec intuenri demonlttationem il lam Philofophi. ibi.ri.ingreflum habet ratio naturalis,8c ibietiameit aitrologicum mcdium.Similiter Naturalis poteft dernoftrare multitudinem in abfliadis propter intelleftum poflibilem repertum in eis, ficut dicit c6.}.de anima. f. &.i4.c6. g, quo fitinrelligendumnoneftpreferuisnegocij. Sed quid dicemus ad authontates Couien. & Arift. Dico q> omnes glofari debent iita glofa,q> determinatio deabftraftorum mi mero eft Diuinx fcientia: propiie,no ratione medij, fed ratione fubiedi & prxdicati, qux bene funt diuinz confyderationis.vnitas enini & multitude funt de tonfequentibus ens inquantum ens. fimiliter dicituc .ppria Metaphyflcx illadeterminano.quia in Metaphyiica pertraftatur. Nam, fi bene aduertas, in ilia demonftratione fumunc* multx propofitiones declaratac in Naturahphilofophia. ficut ilia <%> vnus moms habet vnum mo tor em, & cj, omne motu habet motore,& >> motus xternus habet nip torem c.ternum,ficut patet per Auer.& Phi lofophum ibiin tex.06.45. fimiliter. quia ibi fumit pro conftanti numerum motuii ab Aftrologis, ficut patet infra ibidem tex. cd.4f.Hinc eftq?ptacuit Arif.illam materiam pertraftare in Metaphyfica no in Naturah philofophia, nee in Aftrologia. Sed, quia ift; dux fcientix miniftr; funt in hoc cafuMctaphyficEjideo MetaphyfluH ab vtroque partem aliquam accipiens erexic ibi demonftradonem.& fie fibi iliam confyderationem appropriauit,prxrerrim cum fubftantix abftra<flf fint fubftantia eius ibi & Metaphyfica indiget cogmdone numeri, fpecierum fubiedi fui. &, quia declaratio numeri earum in iftis frientijs fpecialibus nofuitfafta,cum neutra fine alia fufficiat, hinc eft cp conuocauit eas in fcientia communi.fic igitur eft propria fcientix comma ni t.ilis determinado.Si.n.Naturalis iftura numerum vellet demonftrare via motiu, oponerci

fuper VIII.
porteretlpfum fumere numerutn motuii ab Aftrologo. fed ad c]uam vuliiatem? no ad vcilitatem propriam. quid.n. Naturalis vult facere dc numcro, ant in qno fibi dcieruit calls numerus abftractorum?fi igitur hoc faccret Naturalis, hoc efler ad volitate Metaphyficae, qux fumit fubieftum fuum efle a Nanirali philofophia.Etquia fcietia debet cognofcete numeru fui fubiefti, noluit Arift.dcmonftrare numcrum in Naturali philofophia,fed folii efle. quia ede abftraftorum Naturalis per medium propriu nullo indigens auxilioalicuiusalterius artificis poteft demonftrare. Numcrum aut non poteft cfficaciter demonftrare per folum motum.fedindiget alioartifice.ideo numerii voluit dem fare in M etaphyfitajn duens habitii vtriufque. fcietia cnim fpecia lis debet adiuuare fpccialem fcientiam in his,qux funt fibi propria. ficut pleruncjue Mathematicus adiuuat Namralem in naturalibus: vt eft videre. S.phy.co. 7 6.fed vel k Mathematicum fcruire naturali no propterfe,fed propter Diuinum.eiTet mnlto te <iio afficere ipfuni.Et ideo,ficut raihi vidcRir,iila fiiu caufa,tj> Arift. voluit iftam dc. tcrminationcnidenumero abftraclorum in fcietia Diuina fieri.quia Diuinus indiget cognitionefiji fubiedi & numeri eius: efle autem fubiedt a folo Naturali potuit acci pere.nonpotuitautcm numerumaecipere m (bio Naturali aliquo manif-efto medio : ideo ipfe Diuinus numerum in Mctaphyfi ca > duobus arrificibus probatum fumit, Dili autem notabilitcr manifeib medio, quia Comenta.benc vult Naturalcm poUe ottendere multiiudincm abltradoru,cjuia in fis eft mtura intcllcdtus pollibilit. fed medium iftuct non eft fenfatum, fed fatis obfcnrum,ficut vides. Et ideo primus mapifter mhilvnquam dixit hue ibrti ratione, iicutdicit onimen.i.degenerattone. 38. com. Ne autem videanmr dixifle ifta gratis voloconfirmare iftam fementiam authoritate Auer.i.cceli co. 9 o.vbi dicit g> vni tas mundi poteft demonltrari ex duabus lcienriJ5,f.Naturali & Diuina. & Ariftain illo tex.vult hoc dec'arare. Et ibi Co. dicit cj 1'hilofophus dicit illam rationem Diuinam eile,ad probandum mundum vnum cfie,quia fumit quxdam, qux funt principiam Diuina fcienria,& non funt probata in fcientia Diuina, fed in fcientia Naturali: ficut cp omne, quod non eft in material eft mu:& <j> moms ctrcularis eft fine printipio & hnc: & i> ab vno moNcnte nfi eft

507
nifi vnum motu.qu* omnia pfobatt filrtt in Philofophia Naturali, licet fint oarrt fcripta in Metaphyik^fedt r/al,ii.reta* a i9.vfqtad 49. Ecceigirar qSo?m AosrV Arift. quandoq; appellat allquarn conr^de' rationem diuinam.non qa ia a rrredio diuino proccdat,fed quia in Diuina fcietia pet" tradatur,8c fcribif.Et ftcpatet$$m Auer. fententiam,tenentis fubitantias abftrada* cfle a Diuino non pofledemonftran, haba mus confequtnter diccre <j> nee eas e(Te in tali nuniero fit demonftrabileab ipfo.Di-^ cere autem illam eflc concluh'onem diuinam,&>eft medium diuinum ad earn* ignotumtamennobis,eltloqui fine ratio* ne.quia,vt dicit C6men,in proocmio prinii phy. Arift. inucnit iftas tres fcientias, & copleuit. Cfltradidlionis aut fedatioex di<3is liquer.et mihi hoc no fuitdeclaratu nifi cii maximo labore,& ab alijs nihil inuenim9. Decimaquarta conttadi.eft in te. f ^. Ari. g.phyficO. oftendit motum localem priorem efle na- tex. j >. tura tempore & perfedione refpedu aliorum.Sedcp non fit na tura prior,eliritur ex fen ten da cius.i.phyfi.tex.co. 14-vbi contra Meliflum,ponentem vnum prmcipium & infinitum, & propterea immobile, arguit Philofophus,* licet n6 poflct moueri mo* tu locali, quidprohibet vt poflit alterari. igitur alteratio poteft efle fine motu locaL.Etconfirmatur per Themiftiiim ibidem, dicentem 3, neque cale&ciendis rebus,nequefiigefaciendisopus eft loco, modo non eft ifta conditio prioris fm naturam,vtporteriora poffint efle fine co? vt patet. 5 .met ca.dc priori. Nideflet 9>argumentum eft Soludo. adhominem. quia pofitog? corp'aliquod eflct inh'nitu occupans tomm,8c non pof' fctlocaliter moueri de vno loco ad aliuru locum,nihil vetaret illudpofle alterari. q.a non eft nece(Ie,vt quod aitcratur transfera tur fm locum, vt dicitur.i.de generatione & corruptione.tex.com. z j.quia aliquid in eodemlocorxiftens alterari poteft. & fie habet Philofophus intentumfuum contra Antiques. Nee hoc conuadicit Arift. nam fi non eflet'motus loralis corporis coeleftis, nulla alteratio eflet. ipfe .n. eft tanqua vna oium natura conftantium. 8. phy.tex.co.1. Decimaqutnta contradictio eft fuprr 8.pnV'HW, eodem tex. Atiftote. habet quod raritas & tex. 5 J denfitas principia funt omnium pafiionu. nam graue & leue,molle & dururmcalidti &ftigidumraritata&denfitatesquedara efle videntur. Huius tamen oppofl cum bb WiO.de genciatioacflc corruptionate. eomno

M.A.Zim. SoIut.Conr.
bi dicitur q taiius &dcnfitas funt return qualitates in u SflutifX fcq " calidum 8cfTigidum.Soluitut.lo quitur Ariftote.in.8. phyfi. fecundum opituonem Antiquorum,.non fecundum propriam opinioncm,vt oftendat conclusion e quam intendit ibi probare fecundum vtra<juc opinionem habere veritate. Nam opiDio Anil, fiiit < principia tranfmutationis funt quatuor qualitates prime, vt patet in principle feciidi de gnatione & corruptione.Opiniovero Antiquorum fit itj) principia tranfmutationis funt raritas & ctsiitas, vnde fecundum iftos omnes paffioaes cauiaoturab iftis, &quomodocuque fit femfrer,vt deducit, feqiiirurcjj motus localis pcedatalios motus.non curat autem ibi Ari fto.quomodo fe habeat verity circa illud, an videlicet generatio fiat vt Annqui aflercbant, an per via alterations per quatuor primas qualitates, quia ilia fpeculatio perti net ad librum de generatione & corruptio ne,vnde Arift.i.phyfico. tex. commcn.49. dixit quod magnum & paruum funt fecun dum rationem,iaium autem & denfurn & cundum fenfiim.quod no dixiflet, nifi ere didiflet raritateni, & denfitatem infequi qualitates primas in folis fenfibilibus generabilibus inuentas. S.phyfico. Decimafexta conrradidlio eft in come. torn. 7}. 7 3 .dicit Aucr. quod in linea reda eft maxima diftamia.Oppofitum.f.phyfico.i5.& Solutia primo cceli com. 18. Soluitur.eftbreuiHima,qui poflit cadere inter duo extrema in adu.mter enim duo punfta diftantia nulla breuior. linea poteft cadere qu5m linea re6a,tamcn eft longiflima,quia maxima re* mono non inuenitur.nili in redo inquanrum redu. vnde linea imaginata a centra terra vfq; ad conuexum fupremx fpbzrz eft longflima; diftatkepoflibilis in narura. fc.pnyGco. Decimafeprima contradi.ift in ter. 7 4. *74* Habcrur ibi o>,cum moms augment! & di minutionis tint oppodti, non poflunt efle continui.fed de neceflitatc inter eos eft tern pusquietis.&itavidetur poni tempus flatus inter mo turn augmenti & diminutronis. Huius tamenoppofkum colligitur at 3,0*6 generatione & cotniptione in tex. c6. 57.vbi dicitur <j> in zquali ternpore eft generario & corruptio fecundum naturam. & Commen.ibi in caexprefle dicit g> ternpus fenedutis eflzquale tempori iuuentutis.exquibusviderurnon dari tempusllaSolutio. tus medium.Dicamus nosg? Arif.& A.uer, ibi per tempus genentionis naturalis, aut iuuenmds intelligunt tQtum tempnrproft din.in quo videlicet res habet fe in narura* li difpontione.& fie in tati confyderadone includitur tam tempus augmenti, quam etiam tempus flatus, nam propter quod vnumquodq; tale & illud magis.non enim motus augmenti dicitut naturahs, nifi pro quanto tendit ad finem nacuraliter intentum, &quxfitum per naturam. natura.n. agit propter Snem. & ideo tempus flatus eft longe perfcdius quam tempus augmea ti. Vnde Auic in cap.de xtatibus vult <ap ilia xtasfitxtas pulchnrudinis & perfcdionis. quia in xtate confiftentix folum poteft ho mo habere opetationes fimpiiciter natu rales &rperftftas,inqiia xtatefuit cruetfixus Redemptor nofler. Aetate vero corrnptionis & fcni) appellauit tempus,in quo res te> dit ad diminutionem,quz eft via ad nihil, vt dicit Com. ?.phy.c6.60. Vnde Arift. ibi refpiciendo ad vniuerfalemcaufam, quit eft motus Solis.qui per fex figna appropinquat,& perfex figna recedit,& fie elt cauft contrariorum,illo modo vena tus eft xqua litatem illam in temponbus generationis iuuentutis, & profectus, & tempora corruptionis f enij & defecius.fed per iuuentu tem,vtdixi,intelHgit totum aggregatum ex tempore,in quo res vete augetur,& ex t6 pore ftatu^quia totum iflud tempus atteftatur perfedioni. & fie inter iuuentutcm, &feneilutcm non datur medium. fed in 8.phy.& alibi aliter3oqoit',& magis in par tirulari in ordine ad aftus aninix. Vndcte pus.in quo plus reparatur, quam deperditur ex acrioneanimz,& caloris innati.tale dicitur tempus augmenti. tempus vero, in quo acqualiter reparatur, ficut deperduur, eft tempus iiatus,quando vero minus repa ratur,qi;im dcperdatur, eft tempus di minutionis. & fie inter augmentum&dimi nutionem datur quies media, impoflibile enim e(t motus contraries continuari. Decimaodaua contradiftio eft in 77. S.phyfico. c6men.Dixitdenfari,&rareherimotuslo- com. 77. cales.Oppofitum.7.phyfi.commen.T ^.vbi habet quod funtquales,& per confequens alterationes. Ibi loluitur: quia loquif fm Soludo. Aatiquos. vide in. 4-phy. fuper comen. 8 4, quia ibi dixi fatis dirhife. Dedmanonacomradiftioeflinco. 78. Dicit fioitatem efle ex pane materiae, non ex pane form*. Oppofitum dicit. j.phyfic. com.fo.Soluitur. hicloauiturde finitate actionis & duradonis,ibi loquitur de finiure,quf eit rei a<ftualiras,& intrinfeca perfedtio,

fuper VIII. PHyficorum.

feftio,actenninario.VndeC6menL8.phy fico.comme.8j.dicitqu6dcau(a,proprer quam motores moti fatigamur , eft quia fimt in matena. finitas igitut a&ionis eft materia. Et ideo qui tenent in animali a priacipio vitx vfque ad vltimura inefle allKjuamvnamaftjoncra numero continui,

508

fatiserrant. Nam,fiqu.re(Tet, maximc efletadio vitalis.qux eft moms cordis. & manifeftum eft quod ilia non eft continua,quu inter oppofitos moms neceflario caditquiesmedia,ficut<kmonftrauicAnftoteles in oSauo p^yficorum. Deo law* tcVirgini.

R E G I S T R Y M.
4* A B C D E F G H I K L M N O P Q..R S T V X Y Z, AA BBCC PD EE FF GG HH II KK LL MM N N OO PP Q^C^RR SS Tt

VV XX Y Y ZZ, AAA BBB CCC DDE EEE FFF GGG HHH III KKK LLL MMM NNN OOO
p p p Q i R R R SSS.

Omne$Quatcrniones,praJtct <J,& SSS, Ducrnioncs.

Venetiis apudhaeredes Lucae An Anno Dm. M D L X I I .