UNIVERZITET ZA POSLOVNE STUDIJE BANJA LUKA FAKULTET ZA EKOLOGIJU

SEMINARSKI RAD OTPAD

1.0. Uvod
Iako je jo u vijeme Julija Cezara, 48. godine pre nae ere, postojao edikt koji je zabranjivao ostavljanje i bacanje smea po ulicama, prvi kontejner za ubre postavljen je tek 1884. godine u Parizu. Sa porastom standarda, ruku pod ruku ide i porast potronje. Kupuje se, konzumira, pa i baca gotove sve, a sve upotrebljeno ili istroeno naziva-ubretom. Od organskih ostataka hrane, plastinih i staklenih boca, razne ambalae, hartije, preko starog namjetaja, kunih aparata, olupina automobila, pa sve do radioaktivnog otpada. Skoro 150 milijardi tona otpada, samo iz gradskih sredina, koliko se tokom jedne godine sakupi u Zapadnoj Evropi, moglo bi da se napuni 1.000 fudbalskih igralita do visine od preko 30 metara. Jo slikovitije, svaki Evropljanin godinje proizvede u prosjeku vie od 500 kg otpada, oko 1.5 kg na dan , ili, neto manje od 100 g svakog sata. Najvei dio tog otpada, oko 30%, organskog je porekla i uglavnom ga ine otpaci od hrane. Zatim, sa oko 28% slijede papir i karton, 16% otpada na plastiku, 8% na staklo, 4% na aluminijum i elik, a ostali dio ini takozvani opasni otpad ( baterije, akumulatori, lekovi) i kabasto ubre u koje spadaju kuni aparati, namjetaj, komjuteri, madraci i slino. Prema izvjetaju Organizacije za ekonomsku saradnju i razvoj OECD, koja okuplja 26 najrazvijenih zemalja svijeta, proizvodnja otpada u tim zemljama 1990. godine iznosila je 9 milijardi tona. Nae deponije u veini sluajeva su locirane u blizini naselja bez prethodnih priprema terena i predstavljaju stalni izvor opasnosti po zdravlje ljudi, povrinske i podzemne vode, i ivotnu sredinu. Nemarnou stanovnika, gomilanjem otpadaka van deponija, stvarju se smetlita na kojima postoji mogunost pojave nenamernih poara, ime se proiruje zagaena teritorija.

1.0. Pregled literature:

1. Nedovi, B. (2008), Ekologija ivotne sredine, Banja Luka

Dvadeseti vijek nije dovoljno poklonio ekoloke panje na rjeavanju problema otpada, otuda je on postao veliki ekoloki problem koji e se vjerovatno razrjeavati u prvoj polovini 21. vijeka, suprotno on e znaajno ugroziti kvalitet ivotne sredine i predstavljae veliku smetnju ovjeku, jer ga otpad moe zatrpati . 2. Kristoforovi-Ili, M. (1998), Komunalna higijena, Prometej, Novi Sad Zagaiva je svako pravno i fiziko lice koje svojom aktivnou isputa u ivotnu sredinu zagaujue materije, i time remeti prirodnu ravnoteu izmeu ivog i neivog sveta i procesa u prirodi. 3. ukanovi, M. (1996), ivotna sredina i odrivi razvoj, Elit, Beograd Knjiga ivotna sredina i odrivi razvoj zagovara novi odnos i novu filozofiju prema ivotnoj sredini: spreavanja uzroka zagaenja i degradacije. Novi pogledi na razvoj u ivotnoj sredini treba da su zajedniki za sve drutvene strukture i profesije: naunike, planere, proizvoae, potroae i korisnike prostora i resursa, lokalnu i dravnu upravljaku aparaturu, sredstva za informacionu i drugu komunikaciju, kolski sistem, kulturu, umetnost, graanstvo svih doba i nivoa obrazovanja. 4. orevi, M. (2006), Socijalna Ekologija, Filoloki fakultet, Beograd ivotnu sredinu ugroavaju brojne i raznovrsne opasnosti, kojima se ovjek suprostavlja u granicama svojih umnih i tehnikih mogunosti. 5. Relevantne web stranice

2.0. Metode rada

1. 2. 3. 4. Sakupljanje i analiza literature (takoe veeg broja naunih radova) Analiza relevantnih web stranica Istraivaki rad-statistika obrada tabelarnih podataka Metoda sinteze, odnosno sintetika analiza sakupljenih podataka i saznanja, te donoenje zakljuka na osnovu istog

3.0. Rezultati rada i diskusija

3.1.Osnovne informacije o otpadu ta je otpad? Mnogo je lake prepoznati otpad, nego definariti-ta je ustvari otpad. Prema nacionalnoj definiciji otpada u Bosni i Hercegovini otpad-znai sve materije ili predmete koje vlasnik odlae, namjerava odloiti ili se trai da budu odloene u skladu sa jednom od kategorija otpada navedenoj u listi otpada. Vlasnik moe biti pravno ili fizicko lice. Svaki covjek obavljanjem redovnih dnevnih aktivnosti proizvodi otpad. Kako se dijeli otpad? Prema osobinama otpad dijelimo na opasni i neopasni otpad. Otpad se ne dijeli prema mjestu nastanka, jer opasni otpad moe nastati kako u industriji tako i u domacinstvima. Opasni otpad je svaki otpad koji je utvren posebnim propisom i koji ima jednu ili vie karakteristika koje prouzrokuju opasnost po zdravlje ljudi i ivotnu sredinu po svom porijeklu, sastavu ili koncentraciji, kao i onaj otpad koji je naveden u listi otpada. Opasni otpad sa kojim se najee susreemo u svakodnevnom ivotu moe biti: baterije, otpadna ulja, lijepila, rastvarai, boje, tinta, razliite hemikalije, pesticidi, akumulatori, otpadni lijekovi. Neopasni otpad je svaki otpad koji nema karakeristike opasnog otpada kao to je: staklene i plastine boce, papir, plastika, eljezo, tekstil. Ovaj otpad uglavnom potie iz domainstava, ustanova, uslunih djelatnosti i ienja javnih povrina. Kako treba postupati sa otpadom? Svakako je potrebno ispotovati odredenu hijerarhijsku skalu postupaka: - preventivno djelovati na nastajanje otpada uvoenjem istijih tehnologija - nastali otpad sakupljati i razvrstavati - ponovo koristiti - reciklirati - energetski iskoritavati - odlagati Koji otpad treba odvojeno sakupljati? Odvojeno se sakuplja: papir, staklo, plastika, baterije, eljezo, bakar, aluminijum, olovo, cink, akumulatori, stiropor, motorna ulja, opasni otpad iz domacinstava, biorazgradivi otpad.Opasni otpad se mora odvojeno sakupljati! ta je to reciklaa, a ta ponovno koritenje otpada? Reciklaa je ponovna obrada otpadnih materijala u proizvodnom procesu za ponovnu upotrebu, npr.otpadne staklene boce se tope u industriji stakla. Ponovno koritenje znai svaku aktivnost kojom se otpad upotrebljava za namjenu za koju je prvobitno koriten ili za druge namjene, bez ponovne obrade, npr.otpadna staklena boca se ponovo puni vodom.

5 3.2. Upravljanje otpadom 3.2.1. Stanje na podruju Otpad predstavlja jedan od prioritetnih problema zatite ivotne sredine u BiH. Problemi pri upravljanju otpadom potiu, izmeu ostalog, iz dosadanjeg drutvenog odnosa naspram otpada i naina upravljanja, pomanjkanja vertikalne i horizontalne upravljake i strukovne usklaenosti i organizovanosti, pomanjkanja pravnih propisa i ekonomskih mjera. Problem migracije stanovnitva uslijed ratnih razaranja dodatno je uticao na pogoranje stanja. Praktino, u BiH se trenutno kao jedina mogunost upravljanja, kako komunalnim, tako i opasnim otpadom (industrijskim, medicinskim i ostalim opasnim otpadom), nudi odlaganje na lokalne deponije, pri emu je veina tih odlagalita na neadekvatnim lokacijama i/ili tehniki neopremljena.1 U BiH je vrlo malo deponija koje se, sa izvjesnim nedostacima, mogu ukljuiti u sanitarne deponije. To su : Uborak kod Mostara, Krivodol, Bosanska Krupa, mala deponija u Tenju i velika deponija u Smiljeviima kod Sarajeva. Procijenjeno je da ima 25 zvaninih optinskih deponija u RS i bilizu 50 u FBiH, nepoznat broj divljih odlagalita otpada, bezbroj lokalnih smetlita i u velikom broju sluajeva bacanja otpada u rijeke, jezera, naputene kamenolome i povrinske kopove kao organizovani nain odlaganja otpada. Sakupljanje komunalinih otpadak aiz domainstava je samo u nekim optinama dobro organizovano. Obrada prikupljenog otpada nije rijeena na odgovarajui nain i ne vri se razdvajanje komunalnog, opasnog i inertnog otpada.

25%

2%

1 2 3

73%

Grafikon 1. Struktura otpada u tona/dan u Bosni i Hercegovini 1999. godine Industrijski otpad 73% , Komunalni otpad 25% , Medicinski otpad 2%

Odlagalita otpada i deponije su bez odgovarajueg projektnog rjeenja, tj. neograene, neodplinjene, nepokrivene internim materijalom, nerijeen proglem procjednih voda itd.

Industrija najee odlae svoj otpad na iste deponije zajedno sa komunalnim otpadom. Dio bazne i teke industrije, rudnici, termoelektrane i sl., posjeduju vlastita odlagalita u svom okruenju na koja odlau jalovinu, ljaku i pepeo.2 Odlaganje industrijskog, a posebno opasnog otpada, nije zakonski rijeeno u BiH. Jedini vaei dokument u BiH za opasni otpad je Bazelska konvencija koja jo nije zaivjela i tek je poela da se primenjuje. U Bosni i Hercegovini ne postoji ni jedna savremena spalionica - incinerator- u kojoj se moe spaljivati komunalni i posebno opasni otpad. Koincineracija, tj. spaljivanje pojedinih vrsta otpada (stare gume, neke vrste otpadnih ulja) u energetskim i industrijskim peima, iako za to postoje realne mogunosti ne primjenjuje se zbog otpora javnosti.

3.2.2. Komunalni i bezopasni industrijski otpad Samo sakupljanje nekih industrijskih sekundarnih sirovina je donekle uspjeno. Postoje firme koje su nale svoj interes u prikupljanju i prometu otpadnih materija. Najuspjenije je sakupljanje starog eljeza, obojenih metala i papira. Trenutno stanje upavljanja otpadnom u BiH karakteriu sljedee injenice: Bez organizovane berze otpada nema sakupljanja korisnih komponenti otpada u svrhu reciklae i ponovne upotrebe, to predstavlja ozbiljan ekonomski gubitak za zajednicu; Poto se ne vri sortiranje otpada i njegovo izdvajanje za reciklau, znatno su poveane ukupne koliine otpada koje se odlau u deponije; Ne koristi se energetska vrijednost sadrana u otpadu itd.

Detaljno obraeno u Studiji: Zatita ivotne sredine od industrijskog, medicinskog i ostalog opasnog

otpada u BiH mart 2002., Bosna-S Oil Co. Sarajevo.

Poseban korak u poboljanju takvog stanja predstavlja dokument Strategija upravljanja vrstim otpadom u BiH3 uraen u avgustu 2002. godine, koji je usvoje u oba entiteta. Strategija daje osnovna usmjerenja i ciljeve na podruju otpada i hijerarhiju moguih naina upravljanja otpadom. U strategiji su predviene i dvije varijante prelaznog rjeenja formiranja regionalnih deponija sa 16 lokacija (entitetska varijanta) i 14 lokacija (meuentitetska varijanta) koje bi rezultovale konanim dugoronim rjeenjem sa 5 velikih zajednikih regionalnih deponija u BiH. Trenutno je u predvieni proces poboljanja postojeeg i uspostavljanja modernijeg sistema upravljanja vrstim otpadom ukljuena Svjetska banka koja je uloila znatna sredstva u izgradnju multioptinskih deponija koje zadovoljavaju sve standarde zatite ivotne sredine. Koncept takvog sistema upavljanja otpadom se odnosi i na transport otpada, na transfer-stanice otpada i lokacije gdje e se moi deponovati otpad sa postojeih divljih deponija. Lokacije za poetnu fazu su Banja Luka, Brko, Biha, Mostar, Tuzla i Livno.

3.2.3. Opasni otpad U BiH ne postoji kontrolisan sistem upravljanja opasnim otpadom, to znai: Ne postoji zakonska regulativa koja regulie opasni otpad (podzakonski akti o vrstama otpada i postupanje i rukovanje sa pojedinim vrstama opasnog otpada); Ne postoji registar generatora opasnih otpada u BiH, kao ni katastar generisanog opasnog otpada (osim u Kantonu Sarajevo, gdje je napravljen katastar otpada u koji je pored komunalnog i industrijskog otpada ukljuen i opasni otpad); Ne postoji razdvajanje otpada na mjestu generisanja na opasni i neopasni otpad, pa radi toga ne postoji ni evidencija, monitoring i nain zbrinjavanja opasnog otpada; U Bosni i Hercegovini ne postoji niti jedna deponija opasnog otpada, niti postoje kapaciteti za preradu i ekoloki prihvatljiv tretman pojedinih vrsta opasnog otpada; Medicinski otpad koji se generira u zdravstvenim objektima ne razdvaja se na mjestu nastajanja na opasni i neopasni otpad. Jedan dio infektivnog otpada u veim bolnicama se spaljuje u obinim peima za spaljivanje smea. Ostali otpad, nerazdvojen, odlae se na zajednike komunalne deponije, koje su pristupane i ljudima i ivotinjama.4 Prvi i znaajan iskorak u oblasti upravljanja industrijskim i specijalnim otpadom, napravljen je u Kantonu Sarajevo sa ciljem sreivanja stanja u podruju otpada. Uspostavljen je sistem klasifikacije otpada prema EU listi otpada, izraen softver i formirana baza podataka. Poseban problem u BiH predstavlja zaostali farmaceutski otpad od donacije iz rata, iji je rok upotrebe davno istekao. Koliina ovog otpada iznosi oko 1000 t. ovaj otpad
3

BiH Solid Waste Management Strategy projekat EU PHARE, koji je uradio AEA Technology Environment, Culham, Abingdon, Oxfordshire, UK u saradnji sa domaim partnerima. 4 Po Direktivi EU 91/689/EEC ovako nerazdvojen otpad sav se tretira kao opasni otpad.

nalazi se na preko 90 lokacija irom BiH. Jedan dio ovog otpada inkapsuliran je u oko 1618 kom. buradi i nalazi se na 6 lokacija (Mostar, Bosanski Petrovac, Banja Luka, Prijedor, Gorade, Sarajevo) i spreman je za zbrinjavanje odlaganjem na deponije.5

3.2.4. Identifikacija i analiza problema Dosadanji oblici rjeavanja problema nisu dali prave rezultate radi neselektivnosti pristupa i prenaglaenosti tehnikih u odnosu na druge probleme. Glavni uzroci postojeeg stanja i naini njegovog poboljanja u budunosti mogu se identifikovati po oblastima. Zakonska regulativa Za rjeavanje problema otpada na nivou drave BiH praktino jo uvijek ne postoji adekvatna zakonska regulativa. Nedostatak adekvatnih entitetskih propisa o evakuaciji i dispoziciji otpada, optine su pokuale nadoknaditi donoenjem lokalnih propisa. U FBiH, trenutno je u procesu usvajanja Zakon o otpadu. Postojei i trenutno vaei Zakon o prostornom ureenju, Zakon o komunalnim djelatnostima, te Pravilnik o minimalnim uslovima za uklanjanje i konanu dispoziciju komunalnih, industrijskih i drugih otpadaka,6 nisu regulisali nain nadzora nad industrijskim i opasnim otpadom, niti su propisane adekvatne sankcije po predmetu kanjavanja subjekata koji se ne pridravju zahtjeva koji su utvreni ovim pravilnikom. Ova problematika je preciznije regulisana Zakonom o prikupljanju, proizvodnji i prometu sekundarnih sirovina i materijala.7 U RS je u avgustu 2002. godine usvojen Zakon o upravljanju otpadom kojim se ureuju sve kategorije otpada i sve vrste djelatnosti, operacija i postrojenja u upravljanju otpadom. Istovremeno, nedostatak sistemskog zakona o zatiti zemljita najizrazitije se osjea upravo u segmentu evakuacije i dispozicije otpada.8 Finansiranje sistema upravljanja otpadom Postojei sistem finansiranja upravljanja otpadom zasniva se na naplati po m2 korisnog prostora, a uslovljen je slabom naplatom od fizikih i pravnih subjekata, niskom ekonomskom moi i niskom svijeu o ivotnoj sredini. Subjekti koji svojom djelatnou Generiu opasni otpad nemaju obavezu izdvajanja namjenskih sredstava za organizovani nadzor i odlaganje.
5 6

Projekat zatite ivotne sredine od industrijskog, medicinskog i ostalog otpada u BiH, mart 2002. god. (Sl.List SRBiH, 34/91) 7 (Sl. Novine Federacije BiH,, br. 35/98) 8 Spisak propisa koji se direktno ili indirektno odnose na taj segment obuhvata 20-tak propisa SFRJ, SRBiH i RS u rasponu od zakona do podzakonskih akata raznog nivoa, od kojih se veina odnosi na specijalne vrste otpada (lijekovi, radioaktivne materije, otrovi, uginule ivotinje). 9

Finansiranje sistema upravljanja otpadom u budunosti, mora biti na principu zagaiva plaa, ali u dananjoj situaciji nije mogue iskljuiti sufinansiranje iz zajednikog budeta ili iz budeta lokalnih zajednica i javnih preduzea. Na sadanjem stepenu poznavanja stanja, mogue je samo utvrditi da e stanovnitvo BiH morati podnijeti dio trokova za izvoenje postupanja s otpadom preko viih cijena za obavljanje javnih usluga. Pri tome je potrebno naglasiti da sadanja cijena odvoza smea, izdvajanje za obradu otpadnih voda i cijena za snabdijevanje pitkom vodom nisu nikako ekonomske kategorije i kao takve nisu dovoljne za dostizanje ciljeva. Jedno vrijeme morae se zadrati princip naplate za otpad na bazi povrine koritenog prostora, naroito kada je u pitanju industrijski i opasan otpad. Postepeno e se, svakako, naplata morati bazirati na volumenu / koliini proizvedenog otpada. Dio trokova, moie se pokriti preko povrata dijela otpada / reciklae. Trokove zbrinjavanja industrijskog i opasnog otpada morae u cjelini poeti snositi proizvoa (industrija i zanatstvo). U skladu sa prethodnim razmatranjem finansiranja sistema upravljanja otpadom, treba imati u vidu sljedee izvore finansiranja: Iz sredstava ekonomskih taksi za otpad; Iz budeta lokalne uprave; Iz sredstava graana Iz budeta entiteta Iz drugih izvora: zajmova, odnosno namjenskih multilateralnih kredita, obveznica lokalnih zajednica ili entiteta ili drave, nepovratnih sredstava Evropske Unije, i drugih programa.

3.3. Ciljevi i mjere Dostizanje standarda EU u pogledu integralnog upravljanja otpadom zahtijeva relativno visoka ulaganja i trenutno se ne moe primjeniti u BiH. Postepene promjene su jedini efikasan nain da se uvedu dugotrajna poboljanja stanja i odriva korist. Stoga je potrebno osigurati uslove za ostvarenje slijedeih ciljeva: Izgradnju i uspostavljanje djelotvornog sistema upravljanja otpadom u BiH; Smanjenje koliina odloenog otpada; Poveanje materijalne i energetske upotrebe otpada; Smanjenje otpada po koliini; Primjenu ekonomskih mjera. Za postizanje ovih ciljeva neophodno je preuzeti sljedee mjere: Sprjeavanje nastanka ili smanjenje nastanka otpada na mjestu njegovog generisanja, shodno principima i standardima EU, a posebno smanjenje nastajanja opasnih posljedica tog otpada; Smanjenje nastalog otpada po koliini; Tretman otpada kojim se osigurava povrat sirovinskog materijala, reciklaa ili ponovna upotreba;

10 Sortiranje otpada po vrsti i materijalu; Razvoj tehnolokih procesa koji u postupku proizvodnje koriste sekundarni materijal; Koritenje otpada kao baze za dobijanje energije ili novog materijala; Poveanje energetske upotrebe otpada, te smanjenje emisije gasova staklene bate; Spaljivanja i/ili odlaganje otpada na sanitarne deponije9 Prevencija u izboru tehnologija: U primjeni i unapreenju istih tehnologija; U sanaciji ili ukidanju ekoloki neprihvatljivih tehnologija Prevencija u izboru proizvoda: U podsticanju proizvodnje koja stvara proizvode koji se mogu obnoviti; U stalnom poboljavanju ekoloke dimenzije tehnikih standarda; U nastojanju da se minimizuje prisustvo opasnih supstanci u proizvodima; U unaprjeenju promjena u nainu potronje putem informisanja i obrazovanja potroaa.

Sl.1. Zagaivanje zemljita

Sadanje stanje povrinske pokrivenosti sakupljanja otpada u urbanim podrujima od 60% treba srednjorono pokriti prikupljanjem otpada od 90% populacije, a dugorono od blizu 98%, a u ruralnim podrujima dugorono bi trebalo prikupljanjem otpada pokriti 60% povrine.

11

3.4. Ekoloko upravljanje otpadom U laikom se smislu pod pojmom otpad podrazumjeva sve ono to se u odreenoj aktivnosti pojavljuje kao bezvrijedan nusproizvod.U struno-administrativnom smislu pod pojmom otpad podrazumjeva se kruti otpad koji nastaje u domainstvu i industriji.Tekui otpad (otpadne vode i muljevi) te radioaktivni otpad spadaju u vrste otpada koje se zbog svojih svojstava, naina uklanjanja ili zbog poveane potencijalne opasnosti u pravilu zbrinjavaju na poseban nain i pojmovno ne spadaju u grupu krutog otpada iz domainstva i slinog otpada koji nastaje u industriji. Otpad je roba (privatno vlasnitvo) pod nazorom drave (zbog opasnosti koju otpad moe nanijeti prirodi). Kljuni principi u upravljanju otpadom su: - odgovornost proizvoaa proizvoda za trite za nastanak otpada u cijelom ivotnom ciklusu proizvoda (od vaenja sirovine i procesiranja sirovina, preko proizvodnje i distribucije do koritenja i kraja koritenja) i - princip zagaiva plaa (srazmjerno tetnom uticaju na okolinu).

12

Slika 7. Upravljanje otpadom Otpad se po mjestu nastanka dijeli na : - komunalni otpad, to je otpad iz domainstva, otpad koji nastaje ienjem javnih povrina i otpad slian otpadu iz domainstva koji nastaje u privredi,ustanovama i uslunim djelatnostima -tehnoloki otpad, to je otpad koji nastaje u proizvodnim procesima u privredi, ustanovama i uslunim djelatnostima, a po koliinama, sastavu i svojstvu razlikuju se od komunalnog otpada (indistrijski otpad,otpad od saobraaja,bolniki otpad,kanalizacijski mulj, ljaka i pepeo i ostali nespecificirani otpad). Otpad je po svojstvima i uticaju na okolinu: - opasni otpad, sadri tvari koje imaju jedno od ovih svojstava: eksplozivnost, reaktivnost, nagrizanje, podraljivost, tetnost, toksinost, kancerogenost, ekotoksinost i svojstvo otputanja otrovnih plinova hemijskom reakcijom ili biolokom razgradnjom.Komunalni i tehnoloki otpad spadaju u opasni otpad ako sadre tvari koje imaju jedno od navedenih svojstava. - inertni otpad, koji uopte ne sadri ili sadri malo tvari koje podlijeu fizikalnoj, hemijskoj i biolokoj razgradnji pa ne ugroava okoli. Koliina i sastav komunalnog otpada, po stanovniku zavisi od ekonomskog stepena razvoja drutva. to je jedna zemlja razvijenija, to je koliina otpada po stanovniku vea. S obzirom na sastav, prevladavaju materijali od ambalae, otpad je rastresitiji i ima veu zagrevnu mo. Ekonomski najrazvijeniji stvaraju izmeu 0,8 i 2,2, kg otpada po stanovniku na dan, a manje razvijeniji izmeu 0,3 i 1,0 kg/stanovniku/danu. Sedmina stanovnika u razvijenim zemljama stvara treinu ukupnog komunalnog otpada.I pored nastojanja da se komunalni otpad smanji, njegova koliina po stanovniku raste i u razvijenim zemljama i u zemljama u razvoju. Godinja stopa rasta iznosi vie od 3%. 13

Koliina otpada po stanovniku

Razvijene zemlje 0,8 -2,2 kg/dan 0,29 0,8 t/godinje

Zemlje u razvoju 0,3 1,0 kg/dan 0,11 0,36 t/godinje

Razlike u koliinama tehnolokog otpada viestruko su vee u korist industrijski razvijenih zemalja. Godinja koliina industrijskog otpada u razvijenim zemljama iznosi i do nekoliko stotina tona po stanovniku, a u nerazvijenim mogu biti ak i manje od koliina komunalnog otpada.

Slika 8. Koritenje otpada iz automobila

3.4.1 .Utvrivanje kvaliteta otpada Da bi se moglo utvrditi koji e se postupak tretmana primjeniti za pojedini otpad, potrebno je utvrditi kvalitet otpada, odnosno svaki otpad koji dolazi na ureaj za obradu mora imati preciznu deklaraciju.Analizom otpada utvruje se: - morfoloki sastav, - pH vrijednost, - nasipna gustina, - odnos organskih i anorganskih materija, - hemijski sastav, - toplotna mo kao ogrevna vrijednost. 3.4.2. Tehnike upravljanja otpadom Metode za spreavanje nastanka otpada su: a) Metode kojima se spreava nastanak otpada: 1.redukcija (reduction) na ulazu: smanjenje koliina sirovina po jedinici funkcije (usluge) proizvoda, 14

2. redukcija (reduction) na izlazu: izdvajanje primjesa iz otpadnih gasova i vode i njihovo vraanje u tehnoloki proces, 3. zamjena (replacement): koritenje drugih vrsta materijala koji su reciklabilni ili onih pri ijoj upotrebi nastaju manje koliine otpada, 4. ponovno koritenje (reusu): viekratno koritenje proizvoda, njegovih dijelova kao i ambalae. b) Metode kojima se rezidium iz jednog tehnolokog ciklusa koristi kao sirovina u istom ili drugom tehnolokom ciklusu: 5.reciklaa (recycling): prikupljanje reziduma na mjestu odvijanja tehnolokog procesa ili prikupljanje otpada u cilju njihovog vraanja u istu vrstu tehnolokog procesa iz kojeg potiu, 6. iskoritavanje na drugom mjestu i u druge svrhe (reutilisation):koritenje cijelih iskoritenih ureaja ili dijelova tamo gdje su zahtjevi u pogledu funkcije drugaiji ili nii, 7. povrat (recovery): izdvajanje korisnih komponenti iz pojedinih otpadnih materijala i njihovo koritenje kao sirovina u bilo kojem tehnolokom procesu. c) Razgradnja organskog otpada uz mogunost iskoritavanja dobijenih komponenti 8. spaljivanje (incineration): razgradnja organskog otpada i njihova dezinfekcija, 9. kompostiranje (composting): tehnolokim postupcima ubrzan bioloki proces razgradnje organskih spojeva, 10. ubrenje zemljita (fertilizing): odlaganje otpada na poljoprivredno ili drugo zemljite u cilju poveanja njegove plodnosti. d) Vraanje otpada u prirodu 11. odlaganje reziduma (residuals disposal): odlaganje otpada na deponije uz mogunost djelomine razgradnje (uz ili bez osiguranja zatite okolia od tetnog djelovanja), 12. odlaganje posebnog otpada uz mjere za spreavanje njegovih hemijskih promjena, 13. odlaganje mineralnog otpada na zemljite u cilju poveanja plodnosti zemljita, 14. rehabilitacione operacije: operacije na ugroenom podruju da bi se eliminisao tetan uticaj odloenog opasnog otpada.

15

3.5. Sakupljanje i transport vrstog otpada Trokovi sakupljanja i transporta vrstog otpada od mjesta nastanka do konane destinacije, odnosno do postrojenja za obradu ili do deponije na kojoj se vri konano odlaganje, imaju znaajno uee u ukupnim trokovima zbrinjavanja otpada. Ti trokovi mogu iznositi i do 70% ukupnih trokova. Smanjenje ukupnih trokova zbrinjavanja otpada mogue je, prije svega racionalizacijom u oblasti sakupljanja i transporta otpada. Razvoj novih sistema za sakupljanje i transport vrstog otpada Direktni transport sakupljenog otpada na deponije u razvijenim zemljama Z. Evrope pripada prolosti. U cilju poveanja racionalizacije odvojenog sakupljanja i transporta otpada razvili su se novi sistemi ovih procesa. Kao prvi korak razvijen je sistem pretovara, koji je ogranien sistemom sakupljanja otpada. Osnovni koncept tih sistema zasniva se na minimalnom angaovanju radne snage i smanjenju rizika po okoli i od nesrea pri izvoenju tih radnji. U ovom cilju razvili su se sistemi: - utovara sa kompaktnim ureajem na vozilu i - sa koritenjem zamjenljivih kontejnera. Danas se koriste novi sistemi sakupljanja i transporta otpada, npr.utovar kontejnera sa eone strane vozila bez prisustva radnika i istovar kontejnera sa strane vozila kod koritenja zamjenljivih kontejnera

Slika 9. Utovar kontejnera sa eone strane vozila za sakupljanje otpada

16

Slika 10. Sakupljanje i transport otpada sa zamjenjivim kontejnerima Sa ovim sistemima utovara i istovara trokovi sakupljanja i transporta otpada se smanjuju za oko 20%.primjena ovih sistema utovara i transporta sve je izraenija kod koritenja pretovarnih stanica i daljinskog transporta, poto se zamjenljivi kontejneri mogu sa vozila za sakupljanje pretovariti na eljeznike vagone ili na kamione za daljinski transport.

17

Sadraj:

1.0.Uvod...............................................................................................................................2 1.0. Pregled literature:..........................................................................................................3 2.0. Metode rada..................................................................................................................4 3.0. Rezultati rada i diskusija...............................................................................................5 3.1.Osnovne informacije o otpadu...................................................................................5 3.2. Upravljanje otpadom.................................................................................................7 3.2.1. Stanje na podruju..............................................................................................7 3.2.2. Komunalni i bezopasni industrijski otpad..........................................................8 3.2.3. Opasni otpad ...................................................................................................9 3.2.4. Identifikacija i analiza problema......................................................................10 3.3. Ciljevi i mjere.........................................................................................................11 3.4. Ekoloko upravljanje otpadom...............................................................................13 3.4.1 .Utvrivanje kvaliteta otpada............................................................................15 3.4.2. Tehnike upravljanja otpadom .........................................................................15 3.5. Sakupljanje i transport vrstog otpada....................................................................17